Commentaar Op Romeinen PDF

Romeinen
Raymond R. Hausoul
Pros Rómaious • Romeinen • Romans • Romains • Römer

Romeinen
Raymond R. Hausoul, 1979–
Copyright © januari 2009
Voor het maken van de de vertaling werd de Telosvertaling, © Uitgeverij

Medema 1984, als uitgangspunt gekozen en waar nodig bewerkt.
Ref.
Raymond R. Hausoul, Romeinen. http://bijbelstudie.110mb.com, 2009.
127-67988-399533-17:51
Reacties zijn welkom via: http://bijbelstudie.110mb.com
All rights reserved. No part of this publication may be reproduced in any form
without permission in writing from the autor. The only exception are brief
quotations with a reference mark.
http://bijbelstudie.110mb.com Raymond R. Hausoul (januari 2009) ● 3
Inhoudsopgave
1 | Romeinen inleiding.....................................................4 7.5 Commentaar..............................................................43

1.1 De eerste brief.............................................................4 7.6 Vragen.......................................................................46
1.2 Invloedrijke woorden..................................................4
1.3 De apostel Paulus........................................................4 8 | 4:1-25 – De voorbeelden van de rechtvaardiging. .47
1.3.1 Algemeen........................................................4 8.1 Vertaling...................................................................47
1.3.2 Van geboorte tot wedergeboorte.....................5 8.2 Commentaar..............................................................47
1.3.3 De zendingsreizen...........................................9
1.3.4 Gevangenschap en dood...............................11 9 | 5:1-11 – De zegeningen van de rechtvaardigheid. .52
1.3.5 Paulus een man van vriendschap..................12 9.1 Vertaling...................................................................52
1.3.6 Chronologie van Paulus’ leven.....................13 9.2 Commentaar..............................................................52
1.4 Datering en schrijfplaats............................................16 9.2.1 Excursus: Wat wij als kinderen bezitten........53
1.4.1 Datering van de brief....................................16
1.4.2 Een brief uit Korinthe...................................16 10 | 5:12-21 – De toewijzing van de rechtvaardiging..55
1.5 Ontvangers................................................................16 10.1 Vertaling.................................................................55
1.5.1 De gemeente te Rome....................................16 10.2 Commentaar............................................................55
1.5.2 Het Romeinse rijk en de christenen in Rome. 17 10.2.1 Excursus: Overzicht Romeinen 5:15-19......56
1.6 De taal van de brief...................................................17
1.7 Canonieke plaats.......................................................17 11 | 6:1-23 – Dood en Leven..........................................59
1.8 Indelingen van de brief aan de Romeinen..................17 11.1 Vertaling.................................................................59
1.8.1 Opvallendheden binnen de indeling van de 11.2 Vertaalvarianten......................................................59
brief.......................................................................17 11.3 Structuur..................................................................59
1.8.2 Indeling volgens de rechtvaardigheid...........18 11.4 Commentaar............................................................60
1.8.3 Systematische indeling..................................18
12 | 7:1-25 – Reactie vanuit de wet op Gods
1.9 Vragen.......................................................................19
rechtvaardiging..............................................................64
2 | 1:1-17 – Groet en inleiding.......................................20
2.1 Vertaling...................................................................20 13 | 8:1-39 – Reactie vanuit de heiligheid op Gods
2.2 Vertaalvarianten........................................................20 rechtvaardiging..............................................................68
2.3 Grammatica...............................................................20 13.1 Vertaling.................................................................68
2.4 Commentaar..............................................................20 13.2 Vertaalvarianten......................................................69
2.5 Vragen.......................................................................26 13.3 Commentaar............................................................69
3 | 1:18-32 – Gods rechtvaardiging voor heidenen.....27 14 | 9:1-33 – Israëls uitverkiezing in het verleden......76
3.1 Vertaling...................................................................27 14.1 Vertaling.................................................................76
3.2 Commentaar..............................................................27 14.2 Structuur..................................................................76
3.2.1 Excursus: Homofiele geaardheid.................30 14.3 Commentaar............................................................76
3.2.2 Excursus: Omgang in de gemeente met
homofiele neigingen...............................................30 15 | 10:1-21 – Israëls tegenwoordige verharding........85
3.3 Vragen.......................................................................31 15.1 Vertaling.................................................................85
15.2 Commentaar............................................................85
4 | 2:1-16 – Gods rechtvaardiging voor moralisten....32 15.2.1 Excursus: Woord en Geest, onafscheidelijke
4.1 Vertaling...................................................................32 metgezellen............................................................87
4.2 Commentaar..............................................................32 15.3 Vragen.....................................................................88
4.3 Vragen.......................................................................34
16 | 11:1-36 – Israëls toekomstige bekering.................89
5 | 2:17-3:8 – Gods rechtvaardigheid voor Israëlieten 16.1 Vertaling.................................................................89
.........................................................................................36 16.2 Grammatica.............................................................89
5.1 Vertaling...................................................................36 16.3 Commentaar............................................................90
5.2 Commentaar..............................................................36
5.3 Vragen.......................................................................39
17 | 12:1-21 – De wandel van de rechtvaardige...........95
6 | 3:9-20 – Gods rechtvaardiging voor alle mensen...40 18 | 13:1-14 – De wandel in de wereld..........................98

18.1 Vertaling.................................................................98
6.1 Vertaling...................................................................40
18.2 Commentaar............................................................98
6.2 Commentaar..............................................................40
6.3 Vragen.......................................................................41
19 | 14:1-23 – De wandel tussen de gelovigen............100
7 | 3:21-31 – De bron van de rechtvaardiging.............43 19.1 Vragen...................................................................102
7.1 Vertaling...................................................................43
20 | 15:1-13 – De wandel tussen de zwakken.............103
7.2 Tekstvarianten...........................................................43
7.3 Vertaalvarianten........................................................43 21 | 15:14-16:27 – Slotwoord, groet en zegen............104
7.4 Grammatica...............................................................43 21.1 Vertaling...............................................................104
4 ● Romeinen / http://bijbelstudie.110mb.com
21.2 Commentaar..........................................................105 22 | Romeinen bibliografie..........................................110

21.2.1 Excursus: Hoort Rm16 bij de Romeinenbrief?
............................................................................106
1 | Romeinen inleiding
Waarlijk, ik weet, dat het zo is; want hoe zou de mens

rechtvaardig zijn bij God?
(Job 9:2)
1.1 De eerste brief

De Romeinenbrief is de eerste brief die we in het Nieuwe Testament vinden. In de evangeliën
sprak Christus over de Vader, in de brieven spreekt de Vader over zijn Zoon. Rm wil ons graag
tonen hoe God reageert op de houding van de mens. Door middel van de vraag- en
antwoordmethode geeft de schrijver de meest systematische uiteenzetting van de christelijke leer
die in de Bijbel te vinden is. De brief geeft op die manier een bondige uiteenzetting van de
hoofdlijnen binnen de christelijke geloofsleer en is door Philip Melanchthon zelfs gebruikt als rode
draad voor zijn eigen systematiek.1 Paulus focust zich daarvoor op het genadewerk van God ter
rechtvaardiging van goddeloze zondaren door de dood en opstanding van Jezus Christus en de
aanneming van de gelovigen in Christus.2 Daardoor hoopt hij de gelovige te versterken in datgene
wat hij geloof en de gemeente te beschermen voor dwalingen en scheuringen.
De brief zelf bevat meer dan zeventig citaten uit het Oude Testament. Dat zijn meer citaten dat
we in alle brieven van Paulus tezamen terugvinden. Voornamelijk uit de Psalmen en de profeet
Jesaja citeert de apostel daarbij.
1.2 Invloedrijke woorden

De Romeinenbrief heeft grote invloed gehad op grote persoonlijkheden zoals de grote
kerkvader Augustinus (354-430n.Chr.), de Reformator Maarten Luther (1483-1546n.Chr.) en zijn
Franse vriend Johannes Calvijn (1509-1564n.Chr.).
Aurelius Augustinus kwam in 380n.Chr. tot geloof door het lezen van Rm13:13-14. Hij zat
huilend in de tuin van zijn vriend Alypius; vertwijfelt met de wens een nieuw leven te beginnen.
Toen werd hij bemoedigd door het lied van een kind. Hij nam de boekrol die bij zijn vriend lag en
las: ‘Laten wij, als op de dag, welgevoeglijk wandelen, niet in zwelgpartijen en dronkenschappen,
niet in ontuchtigheden en uitspattingen, niet in twist en jaloersheid; maar doet de Heer Jezus
Christus aan, en wijdt geen zorg aan het vlees om aan begeerten te voldoen.’ (Rm13:13-14). Verder
wilde hij niet lezen. Meer had hij niet nodig. Aan het eind van Rm13:14 scheen het licht in zijn hart
en moest de duisternis wijken.3
Martin Luther, monnik en professor voor nieuwtestamentische theologie aan de Wittenbergse
universiteit, begon met een uitleg van Rm voor zijn studenten. Hij verlangde ernaar de brief te
begrijpen. Plotseling kwam hij de uitspraak ‘de rechtvaardiging Gods’ in 1517n.Chr. tegen. Dag en
nacht dacht hij erover na wat dit precies betekende en hoe het paste binnen dat wat hij van God
gezien en gehoord had. Toen hij de waarheid van de uitdrukking ontdekte kreeg de hele Bijbel voor
hem een nieuwe betekenis.4
Johannes Calvijn schreef: ‘Als iemand deze brief begrijpt, wordt in hem een deur geopend
zodat hij de hele Schrift beter gaat begrijpen.’ Frédéric Godet noemde deze brief: ‘De kathedraal
van het christelijke geloof’. En de kerkvader Chrysostomus (345-407n.Chr.) verlangde ernaar dat
deze brief hem elke week tweemaal werd voorgelezen.
1 K. Barth, Kurze Erklärung des Römerbriefes (Müchen:Kaiser, 1956), 11.
2 R. Brockhaus, Meer dan overwinnaars (Den Haag:Voorhoeve, z.j.), 13.
3 Augustinus, Belijdenissen VIII.29.
4 Luthers Works, Weimar Edition, Vol. 54.
6 ● Romeinen / Romeinen inleiding http://bijbelstudie.110mb.com
1.3 De apostel Paulus

1.3.1 Algemeen
Paulus! In het Nieuwe Testament vinden we een veelheid aan brieven van deze apostel en
gedurende de kerkgeschiedenis is steeds weer opnieuw verwezen naar deze apostel. Paulus, krachtig
is Petrus en contemplatief als Johannes. Paulus de held van de onbaatzuchtigen, de machtige
kampioen van de geestelijke vrijheid. Paulus, een groter predikant dan Chrysostomus (347-
407n.Chr.) een grotere zendeling dan Xavier, een grotere reformator dan Luther en een groter
theoloog dan Aquino. Paulus, de geïnspireerde apostel van de heidenen en slaaf van onze Heer
Jezus Christus. Zodoende willen we hier in het kort stil staan bij Paulus’ leven en werk.
Als we een overzicht willen krijgen van de apostel Paulus moeten we ons primair richten tot de
gegevens in het Nieuwe Testament en secundair tot de geschriften in de kerkgeschiedenis. 5 In deze
studie gaan we uit van het traditionele standpunt dat Paulus dertien of veertien brieven geschreven
heeft.6 Nimmer mogen wij de bronnen dus ten behoeve van onze veronderstellingen terzijde stellen.
Vaak is de informatie die we vanuit het Nieuwe Testament bezitten zo beperkt over het leven van
de apostel dat we alleen over enkele fragmenten kunnen spreken. Dat is ook op zich logisch, want
de bijbel wil ons geen biografie geven van Paulus, maar van Jezus Christus! Bij Lucas moeten wij
dus rekening houden met het doel waarmee hij zijn geschiedwerk schreef en bij Paulus met de vraag
onder welk gezichtspunt hij zijn autobiografische bijzonderheden meedeelt. Zodoende kunnen we
ook hier geen kant en klare biografie van Paulus neerzetten. We zullen dus gebruik moeten maken
van de vele geschiedkundige geschriften en onderzoeken die gedurende de kerkgeschiedenis zijn
uitgevoerd. Uiteraard willen we echter daarbij ook aandacht besteden aan de wijze hoe de Bijbel
omgaat met de gegevens van Paulus. Het kijken naar de context waarin de apostel zaken over
zichzelf vertelt is namelijk vaak vergeten in de literatuur over Paulus.
1.3.2 Van geboorte tot wedergeboorte
Paulus van Tarsus

Aangezien Paulus tevens een schriftgeleerde was en in het boek Handelingen al lid was van het
Sanhedrin, kunnen we we ervan uitgaan dat hij rondom het begin van de jaartelling werd geboren.
In ieder geval was het gebruikelijk dat ieder lid van het Sanhedrin ouder was dan dertig jaar.
Zijn ouders hadden hem Saulus, naar Saul (Hebr. Shá’oel) de eerste koning uit Benjamin,
genoemd (Hd9:4). De naam ‘Saul’ betekent ‘gevraagd’. Had hij deze naam ontvangen omdat zijn
ouders al langere tijd God hadden gesmeekt voor een kind? We vinden de naam Saul enkele keren
in het Oude Testament (Gn36:37-38; 46:10; Ex6:15; Nm26:13), waarbij het opvallend is dat de
naam na de val van koning Saul niet meer gebruikt wordt tot aan de nieuwtestamentische tijd.7 Was
de naam door het misdrijf van koning Saul minder in gebruik geraakt?
Vanaf Hd13:9 noemt Saulus zich vervolgens ‘Paulus’ (Gr. Paulos), de precieze reden hiervoor
is onduidelijk. Hiëronymus (345-419n.Chr.) schrijft ons dat Saulus de naam ‘Paulus’ aannam
wegens de bekering van de stadhouder Sergius Paulus.8 Sommigen gaan er verder vanuit dat Saulus,
net als alle sommige andere mensen die het Romeins burgerrecht bezatten, een dubbel naam had
(Vgl. Johannes Marcus (Hd12:12) en Jezus Justus (Ko4:11)). Anderen wijzen op een symbolische
verandering van Shá’oel (‫אול‬T‫ )ש‬naar Pá’oel (‫אול‬T‫)פ‬. De Hebreeuwse Shin (‫ )ש‬verandert hier in een
Pe (‫)פ‬. Vanuit de gedachte dat de Shin ‘tand’ en de Pe ‘mond’ betekent, zou men kunnen
concluderen: Eerst was Saulus een tand; hij vervolgde de gemeente. Later wordt hij de mond van
God. Toch moeten we toegeven dat de Bijbel hierover volledig zwijgt en we dus in het duister
blijven tasten.
5 Daarbij zij vooral gewezen op Eusebius, Kerkgeschiedenis en Flavius Josephus, Joodse Oudheden.
6 Vgl. Hiëronymus, De Viris Illustribus 5.
7 Vgl. Flavius Josephus, Joodse Oudheden XX.9.4; Joodse Oorlogen II.17.4.
8 Hiëronymus, De Viris Illustribus 5.
Paulus familie stamde uit de stam Benjamin (Rm11:1; Fp3:5). Behalve dat Paulus nog een zus
had die in Jeruzalem leefde, weten we weinig over zijn familie (Hd23:16). Sommigen denken dat
Paulus in 2Ko8:22 wijst op zijn eigen broer. Het is echter onbekend wie Paulus precies bedoeld in
dit vers met de aanduiding ‘broeder’. De bewoording ‘onze broeder’ wijst er echter veelmeer op dat
we moeten denken aan een geestelijke relatie. Volgens de kerkvader Hiëronymus (340-420n.Chr.)
leefden zij vroeger in Gush Halav (Gischala), dat aan de westkant van het huidige Safed in Galilea
lag.9 Toen de Romeinen deze plaats veroverden vluchtten zijn ouders naar Tarsus de hoofdstad van
Cilicië (in het zuiden van Turkije). Later in zijn commentaar op Filemon ontkent Hieronymus deze
traditie, waardoor de gegevens waarschijnlijk onjuist zijn.10
Tarsus was een belangrijke plaats in de Romeinse provincie Cilicië in Klein-Azië, het huidige
Turkije (Rm1:1,5; Hd9:11; 21:39). Tarsis was een belangrijke plaats voor de handel. Het was een
middelpunt van het wereldverkeer. Hier was de bakermat van beroemde wijsgeren en
natuurkundigen. Hier waren verscheidene onderwijs-instellingen en een gymnasium. In de tijd van
de Makkabeën werden de Joden in de stad gekenmerkt door een hoog nationaliteitsgevoel en een
grote religieuze ijver (2Mak4:30). Dat de Cilicieërs streng religieus waren, blijkt tevens uit het feit
dat ze in Jeruzalem een eigen synagoge bezaten (Hd6:9).
Romeins burgerrecht
Paulus bezat een Romeins burgerrecht (Hd16:37). Dat burgerrecht had hij te danken aan zijn
ouders, die niet alleen in de stad Tarsus woonden, maar ook een belangrijke sociale positie hadden
verworven (Hd22:28). Dit burgerrecht was een beloning voor diensten bewezen aan de staat en
werd ook soms verleend uit gunst, of tegen betaling.11 In principe hadden volgens Stegemann maar
tien mensen in één stad een Romeins burgerrecht, oftewel 5% van de bevolking. 12 Paulus ouders
waren dus niet alleen burgers van Tarsus, maar ook van Rome. Als Romeins burger had Paulus drie
namen, een voornaam, familienaam en bijnaam. Alleen de naam ‘Paulus’ is ons alleen bekend
gebleven. Zo nu en dan maakt Paulus handig gebruik van dit recht (Hd22:25-29). Volgens de
Porcische wet was namelijk bepaald dat geen Romeins burger onterende lijfstraffen (zweepslagen,
geseling enz.) of een onterende doodstraf (kruisiging) mocht ondergaan; ook mocht hij, voordat zijn
schuld bij rechterlijk vonnis geconstateerd was, niet in boeien geslagen worden.13 Schending van dit
recht werd als majesteitsschennis gestraft.
Paulus de student
Net zoals zijn vader en grootvader wilde Paulus een Farizeeër worden (Hd23:6). Deze overgave
van het beroep was gebruikelijk in het Jodendom. Rabbi Yochanan zegt daarover: 14 ‘Een man dient
niet zijn beroep te veranderen, nog het beroep van zijn vader.’ Waarschijnlijk leerde de jonge
Paulus al reeds met vijf jaar Hebreeuws in Bet Sefer (de school) of Bet Midrasch (het leerhuis) die
in de synagoge van Tarsis plaatsvond. Hier ontving hij lezingen uit de Hebreeuwse- en Griekse
Pentateuch.
Grieks werd trouwens ook in Tarsis gesproken, waardoor Paulus met deze taal opgroeide. In
zijn jonge jaren werd hij onderwezen door Rabbi Gamaliël. Gamaliël de schriftgeleerde, of Rabbi
Gamaliël de oude zoals hij in de Joodse geschriften heet.15 Was een tijdgenoot van Jezus Christus en
werkzaam van 25 tot 52n.Chr.. Hij was een kleinzoon van de beroemde Hillel en stond bekend als
een steunpilaar van het Farizeïsme. Hillel had zich al twee generaties van tevoren ingezet in de
strijd voor een liberale, barmhartige, humane uitlegging van de Thora, tegen de conservatieven-

10 F.W. Farrar, The life and work of St. Paul (London:Cassell & Company, 1898), 9.
11 Flavius Josephus, Vita 76.
12 W. Stegemann, ‘Hat Paulus das Römische Bürgerrecht besessen?,’ Zeitschrift für Neutestamentliche Wissenschaft 78 (1987).
13 Riehm (red.), Bijbels Woordenboek, voor ontwikkelde lezers der heilige Schriften (Dordrecht:Publishare, 1995dig).
14 Babylonische Talmoed, traktaat Arakhin 16.2.
15 Babylonische Talmoed, traktaat Aboth 1.16; Sotah 9.15.
strenge Schammai. Ook Gamaliël dacht tolerant. Zo lezen we in de Talmud, dat Gamaliël 1000
leerlingen zou hebben gehad, 500 zou hij in de wet en 500 in de Griekse wijsheid hebben
onderwezen. Als dit bericht juist is dankte de apostel Paulus zijn bekendheid met de Griekse
dichters, die in zijn brieven steeds weer opnieuw naar voren komt, mede aan hem (Hd22:3).
Den Heyer schreef een boek over Paulus met de ondertitel Man van twee werelden. De apostel
zou met één been in de Griekse wereld staan (als opgegroeid in Tarsus) en met één been in de
joodse wereld (als leerling van Gamaliël).16 Van Unnik ontkende dit en schreef een studie over De
stad van Paulus waar de jonge Saulus opgroeide (vlgs. Hd22:3) Paulus groeide volgens hem in
Jeruzalem op bij zijn ouders, en werd ook daar onderwezen door Gamaliël. 17 De opbouw van de
Griekse zin in Hd22:3 maakt het echter aannemelijker om ‘aan de voeten van Gamaliël’ te blijven
verbinden met ‘opgevoed’. Lucas schrijft hier namelijk drie keer een werkwoord met
daaropvolgende toelichting (‘geboren in Tarsus in Cilicië; grootgebracht in deze stad aan de voeten
van Gamaliël; opgevoed naar de nauwkeurige eisen van de vaderlijke wet’). De apostel zegt dus
niet dat hij reeds als klein kind opgroeide in Jeruzalem (contra Van Unnik), maar zegt dat hij als
jood zijn allesbepalende opvoeding kreeg aan de voeten van Gamaliël. Deze was zijn eigenlijke
voedstervader!
Ook in Jeruzalem bleef men tevens niet onbekend met het hellenisme. In de eerste plaats
groeide hij eigenlijk in drie werelden op:
(1) die van de regionale of nationale stamculturen en religies (waaronder de Joodse),
(2) de wereld van de Griekse of hellenistische internationale cultuur,
(3) de bestuurlijke en juridische Romeinse wereld.
In de tweede plaats betitelt Paulus zichzelf juist als een man van één wereld: de joodse!
Paulus genoot zodoende in de academie te Jeruzalem met vele honderden anderen een studie tot
schriftgeleerde. Daarbij hoorde naast de studie van de mondelinge- en geschreven Thora, ook de
studie in de vraag-en-antwoord technieken die Pilpul genoemd werden. Hier leerde Paulus de door
Hillel gebruikte uitlegmethode met zeven basisvormen, die we ook soms in zijn geschriften
tegenkomen.
Paulus de arbeider
Om naast zij studie ook geld te verdienen werkte Paulus hij als tentenmaker (Hd18:3). Een
Farizeeër moest namelijk een beroep hebben en gehuwd zijn. Of Paulus gehuwd was kunnen we
echter niet met zekerheid zeggen. Sommige beroepen zich hiervoor op 1Ko7:8. Maar daar kan
‘ongetrouwden’ zowel weduwnaars als nog-nooit-gehuwden aanduiden. In de tijd van Paulus
trokken namelijk veel Farizeeërs door Israël en huwden ze pas later.
Het gold tevens in de Griekse wereld als een vernedering wanneer een filosoof of religieuze
leraar zich inliet met handwerk en zich niet liet betalen en bedienen. Volgens sommigen zou Paulus
daarom handbewerker in ruimere zin zijn geweest. Waarschijnlijk werkten Paulus en Aquila niet
met linnen of textiel, maar met leder. De geboorteplaats van Paulus was namelijk Tarsus, deze
plaats lag in de provincie Cilicië. In deze buurt waren vele geitenrassen aanwezig, uit het vel van
deze dieren werd een soort stof of tapijt gemaakt genaamd ‘Cilicium’, deze werd dan gebruikt voor
tenten, gordijnen en als behang.
In ieder geval beoefende hij een ambacht waarbij de handen ruw en weerbarstig materiaal
moesten hanteren. Is het daaraan te wijten dat Paulus zijn persoonlijke onderschrift bij de brieven
met grote letters schreef? Bedoelt hij in Galaten 6:11 te zinspelen op zijn ruwe werkmanshanden?
Paulus de christenvervolger
In de Jeruzalemse school van Gamaliël was Saulus de beste leerling (Gl1:14, Fp3:4-6). Hij viel
zelfs binnen de geestelijke elite op onder de jongeren opviel door zijn fanatieke ijver voor de
16 C. den Heyer, Paulus: Man van twee werelden (Zoetermeer:Meinema, 1998), 37-42.
17 W.C. van Unnik, Tarsus of Jeruzalem. De stad van Paulus’ jeugd (Amsterdam:Noordhollandse, 1952), 28-29.
traditie. Daar zal hij dan ook gehoord hebben van de sekte die was ontstaan na de veroordeling en
executie van haar leider, Jezus van Nazareth.
Het eerste wordt hij als jongeman genoemd bij de dood van Stefanus, waarmee hij van harte
instemt (Hd7:58). De ijverige Farizeese jongeling Saulus schepte blijkbaar behagen in deze
strafvoltrekking, die geheel volgens de wet van Mozes plaats vond. Hoe geheel anders zou Hij later
over dit alles denken. Deze gebeurtenis vormt tevens het startpunt van een pogrom tegen de
aanhangers van de Jezus-sekte (Hd8:1). Als ijveraar voor de God van Israël werpt hij zich in de
strijd, ondanks de waarschuwing van zijn leermeester (Hd5:34-40). Uit overtuiging – Jezus lijkt
tempel en Thora te verdringen! – werpt hij zich op als organisator van de eerste christenvervolging.
Saulus ging de huizen binnen en sleurde zowel mannen als vrouwen mee (Hd8:3). De formulering
in Hd8:3 doet vermoeden dat het hier gaat om de huizen waar groepjes christenen samenkwamen
om de maaltijd van de Heer Jezus te gebruiken en onderwijs te ontvangen (Hd2:46; 5:42). Ook
dwong hij christenen in de synagogen tot afval van het christelijk geloof (Hd26:11). Uiteindelijk
breidt Saulus zijn acties uit tot buiten Jeruzalem, want ‘de gemeente raakte verstrooid’ (Hd8:1). ‘In
alle synagogen trachtte ik hen dikwijls door toepassing van straffen tot lastering te dwingen, en in
tomeloze woede tegen hen heb ik hen vervolgd, tot zelfs in de buitenlandse steden’ (Hd26:11). De
motivatie van Saulus was goed: hij wilde God dienen. In Gl1:15 schrijft hij dat God hem heeft
‘afgezonderd van de moederschoot af’. Het is nogal bijzonder dat Paulus hier verklaart dat hij voor
zijn taak niet pas werd afgezonderd bij zijn bekering, maar al vanaf de schoot van zijn moeder,
d.w.z. vanaf zijn geboorte, of mogelijk zelfs: van voor zijn geboorte. Hier vinden we een bijzondere
parallel met Jeremia die net als Paulus tot de volken gezonden was. In zijn hoge roeping en
opdracht is Paulus een soort opvolger van Jeremia en van de Knecht van Jahweh. Maar de wijze
waarop hij zijn roeping in praktijk ging brengen druiste in eerste instantie geheel in tegen Gods
bedoelingen.
De grote ommekeer
Eén van de buitenlandse steden waar Saulus christenen wilde oppakken was Damascus. Dit was
de hoofdstad van Syrië was die op een gunstig knooppunt lag, vanwaar vele mogelijkheden voor
een snelle verspreiding waren. Maar op de weg daarna toe wordt hij ergens in het gebied dat
tegenwoordig de Golan heet – aan de voet van de berg Hermon, waar Petrus, Jakobus en Johannes
een glimp van de heerlijkheid van de Heer hadden gezien – geconfronteerd met Jezus. Dan blijkt
hoe dwaas hij heeft gehandeld. Ten diepste had hij zich niet verzet tegen mensen, maar tegen de
God die hij dacht te dienen (Hd9:4)!
Binnen enkele dagen verandert Saulus van een vechter tegen de Heer Jezus in een prediker van
zijn evangelie! Wie heeft dit bewerkt? Jezus Christus is zelf de confrontatie aangegaan. De
vervolger van Jezus wordt geroepen om een aanbidder te worden! ‘Christus Jezus was in de wereld
gekomen’, zo schreef Paulus later ‘om zondaren te behouden, onder welke ik een eerste plaats
inneem. Maar hiertoe is mij ontferming bewezen, dat Jezus Christus in de eerste plaats in mij Zijn
hele lankmoedigheid zou bewijzen tot een voorbeeld voor hen die later op Hem zouden vertrouwen
ten eeuwigen leven’ (1Tm1:15-16). In 1Ko15:9 noemde Paulus zich ‘de geringste van alle
apostelen’, daarna in een volgende brief noemde hij zich ‘de allergeringste van alle heiligen’
(Ef3:8), en nu noemt hij zich ‘de ergste zondaar die er is’ (1Tm1:16). Het lijkt erop dat hoe ouder
Paulus werd, hoe meer hij besefte van de genade die God aan hem bewezen had.
Paulus een ‘Farizeeër’ voor God

Paulus, de beste van alle Farizeeër werd een Farizeeër voor God (Hd23:6). Hij veranderde van
theologie en werd daardoor meer ‘afgezonderd’ voor God dan ooit van tevoren het geval was
geweest. Het Oude Testament verwierp hij nimmer, maar wel de valse bril waardoor de Farizeïsche
partij het Oude Testament zag. Paulus verwierp die Judaïstische bril zonder overigens de Judaïsten,
of enige Jood ooit te haten.
Hierin was hij niet de eerste Farizeeër. Vele godvrezende Farizeeërs zoals Nicodemus (Jh3)
waren hem voorgegaan in hun geloof in Jezus Christus (Hd15:5). Toch bracht ook de bekering en
de late dienst van Paulus een grote oproer met zich mee. Paulus ervoer dit diverse keren in zijn
leven. Hij was een man van vervolging! Maar hij was ook een man die wonderbaar gebruikt werd
door God. De idee van Schweitzer dat Paulus dan ook een mysticus was verwerpen we hier. 18 De
Heer gebruikte datgene dat Paulus in het verleden had geleerd. Net zoals David vooral opgegroeid
was in de velden en zijn geschriften zodoende ook hierdoor gekenmerkt werden, vinden we bij
Paulus diverse gedichten, oudtestamentische verwijzingen en studies over de tempel terug. God
verwerpt niet het gehele leven van een mens, maar gebruikt datgene dat Hij goed acht voor zijn
dienst.
1.3.3 De zendingsreizen
Via Ananias krijgt Paulus te horen dat hij ‘een uitverkoren werktuig is om Jezus’ naam te
dragen voor heidenen en koningen en kinderen van Israël’ (Hd9:15-16). Vrijwel direct begint hij
met de uitvoering ervan: in Damascus verkondigt hij het evangelie. Maar een paar dagen later wordt
er een moordplan tegen hem beraamd en moet hij vluchten. De stadhouder van den koning Aretas
IV in Damascus, bezette de stad Damascus om Paulus te vangen (2Ko11:32). Via Jeruzalem – waar
hij opnieuw een visioen van de Heer krijgt (Hd22:17-21; Gl1:15) – komt hij in zijn geboortestad
Tarsus (Hd9:19b-30).
De ‘onbekende’ zendingsreizen
Vanuit Tarsus onderneemt Paulus tenminste twee reizen die in het boek Handelingen niet
worden genoemd. Lucas doet het voorkomen alsof Paulus in Tarsus bleef totdat Barnabas hem
kwam opzoeken voor het werk in Antiochië (Hd9:30; 11:25). Maar volgens zijn eigen schrijven aan
de Galaten is er ondertussen heel wat gebeurd. Een reconstructie levert het volgende op:
Hd9:26-30 Paulus vlucht na zijn bekering vanuit Damascus, via Jeruzalem – waar hij de
apostelen ontmoet naar Tarsus.
Gl1:16-17 Vanuit Tarsus gaat Paulus op zendingsreis naar de heidenen in Arabië, zonder eerst
de apostelen te raadplegen.
Hd10-11 Tegelijkertijd en onafhankelijk van het initiatief van Paulus komt Petrus bij de heiden
Cornelius. Beide apostelen zijn door directe openbaring van God overgegaan tot het
dopen van onbesneden gelovigen.
Gl1:17; Paulus beëindigt zijn eerste zendingsreis in Damascus, waar hij opnieuw bedreigd
2Ko11:32- wordt, nu door de stadhouder. Hij vlucht.
33
Gl1:18-19 Dan gaat Paulus, minstens drie jaar na zijn eerste bezoek, naar Jeruzalem om Petrus te
bezoeken. Ze zullen elkaar in die twee weken heel wat verteld hebben!
Hd11:19; Vervolgens vertrekt Paulus naar Syrië en Cilicië. Terwijl andere predikers zich
Gl1:21 slechts richten tot de joden, treedt Paulus vrijmoedig op onder de heidenen.
Hd11:25 Wanneer er in de heidenwereld een gemeente ontstaat, namelijk in Antiochië, wordt
er door Jeruzalem een beroep gedaan op Paulus. Barnabas gaat naar hem op zoek in
Tarsus en vindt hem ergens in Syrië of Cilicië.
18 A. Schweitzer, Die Mystik des Apostels Paulus (Tübingen, 1930).

De ‘eerste’ zendingsreis
Vanuit de gemeente te Antiochië gaat Paulus met Barnabas naar Cyprus en zuid-Turkije om het
evangelie te verkondigen, eerst aan de joden, maar ook aan de heidenen. Deze zwerftocht staat
bekend als de ‘eerste’ zendingsreis van Paulus.
Daarbij begint Paulus zelf op de strategische plaatsen, namelijk in de synagogen. Hier predikte
hij het evangelie zonder enig compromis te sluiten met de valse leer. Op verschillende plaatsen
ontstaan gemeenten. En in dezelfde tijd profeteert Agabus over de hongersnood die tijdens keizer
Claudius over de wereld zou komen (Hd11:28). Deze hongersnood vinden we ook terug bij Flavius
Josephus.19
Tijdens deze zendingsreis breekt Paulus plotseling zijn zwerftocht af om een bemoedigingsreis
langs de eerder ontstane gemeenten te beginnen. Bij hun terugkomst in Antiochië vertellen
Barnabas en Paulus van hun ervaringen; ‘dat Hij ook voor de heidenen een deur des geloofs had
geopend’ (Hd14:27). Maar moesten de tot geloof gekomen heidenen zich ook niet laten besnijden
(Hd15:1)? In zijn brieven komt Paulus keer op keer terug op de relatie tussen Geest en wet. Zijn
antwoord is stellig: nee, heidense christenen hoeven geen joden te worden (Fp3:2-3), maar ze
mogen evenmin heidenen blijven! Op de eerste kerkvergadering in Jeruzalem (Hd15) werd dit
standpunt bevestigd: ‘dat zij zich hebben te onthouden van wat door de afgoden bezoedeld is, van
hoererij, van het verstikte en van bloed’ (Hd15:20). Paulus brengt dit besluit over (Hd16:4), ook in
zijn brieven (1Th4:2-3; 1Ko10:19-20).
Arabië
Anderen denken dat Aretas IV Philopatris heerste van 9v.Chr.-40n.Chr.
Paulus, geen solist

Juist op deze zendingsreizen is het opvallend dat Paulus geen solist was. Hij was een man die
nauw samenwerkte met andere medebroeders en zusters.
De ‘tweede’ zendingsreis
De tweede door Lucas beschreven reis verloopt zo mogelijk nog grilliger dan de eerste. Er is
geen plan van aanpak. Eerst trekt Paulus met Silas, maar zonder Barnabas (Hd15:36-40), langs de
gemeenten die tijdens de ‘eerste’ reis waren ontstaan. Daar voegt Timotheüs uit Lystra zich bij het
reisgezelschap. De Heilige Geest leidt hen naar Griekenland, de provincies Macedonië en Achaje
(Hd16:6-10). Via de plaatsen Filippi en Thessalonika, waar gemeenten ontstonden, komt Paulus in
Korinthe – min of meer bij toeval en noodgedwongen – waar hij anderhalf jaar blijft wonen. De
Here wilde hem daar hebben (Hd18:9-10). Er breekt eindelijk een tijd van rust aan voor de door de
oppositie opgejaagde apostel. Vanuit Korinthe schrijft hij zijn twee brieven aan de pas gestichte
gemeente in Tessalonika. We kunnen uit 1 en 2 Tessalonicenzen dus leren wat de inhoud van het
vroegchristelijke basisonderwijs was.
De ‘derde’ zendingsreis
Vrij abrupt schort Paulus zijn verblijf in Korinthe op om naar Jeruzalem te gaan. Tijdens een
tussenstop in Efeze belooft hij de joden aldaar dat hij zal terugkeren, wanneer God het wil
(Hd18:19-21). Hij moet wel doorreizen omdat hij ‘onder een gelofte stond’. Na aankomst in
Caesarea bezoek Paulus de tempel, om zijn gelofte in te lossen, én de gemeente van Jeruzalem
(Hd18:22). In Gl2:1-10 wordt op dit bezoek teruggekeken (en waarschijnlijk niet op de vergadering
uit Hand 15). Belangrijkste aanleiding voor zijn bezoek aan de apostelen is de bedreigde vrijheid
van heidenchristenen. Na zijn ‘gelofte-bezoek’ gaat Paulus naar Antiochië (Hd18:22), waar hij in
conflict komt met Petrus (Gl2:11-14), en van daaruit keert hij dan over land terug naar Efeze. Op
19 Flavius Josephus, Joodse Oudheden XX.101.

zijn reis gaat hij de eerder gestichte gemeenten in Turkije langs (Hd18:23). In Efeze blijft de
reislustige apostel drie volle jaren (Hd20:31). Hij heeft vanuit de stad tenminste één reis gemaakt.
Lukas laat de tijd in Efeze als volgt uiteen vallen:
• Twee jaar in de stad (Hd19:8-10). Aan het einde van deze periode is 1 Korinthe geschreven.
• Een reis naar Kreta?
• Een reis via Macedonië naar Korinthe en weer terug naar Efeze. Paulus schrijft
waarschijnlijk dan 1 Timoteüs (de zorg voor de gemeente wordt overgedragen aan Timoteüs;
1Tm1:3, 3:14-15) en Titus.
• Een jaar in de omgeving van Efeze (Asia; Hd19:21-20:1).
Na de periode in Efeze schrijft Paulus 2 Korinthe. Hij maakt dan een reis door Macedonië en
komt uiteindelijk aan in de gemeente die hem zoveel verdriet bezorgd (Hd20:1-2). Hij blijft drie
maanden in Korinthe en reist dan noodgedwongen – er wordt weer een aanslag op zijn leven
beraamd – verder door de provincie. In deze periode is de brief aan de Romeinen en de Galaten
ontstaan. Paulus ontmoet de oudsten van Efeze nog eenmaal (Hd20:13-38) en neemt zich dan voor
om, met een ingezamelde collecte, naar Jeruzalem te gaan. Ondanks waarschuwingen (Hd21:4-12)
trekt hij naar de heilige stad ‘want’, zei hij, ‘ik voor mij ben bereid niet alleen gebonden te worden,
maar ook te sterven te Jeruzalem voor de naam van de Here Jezus’ (Hd21:13). Dat hij niet
onverschrokken op pad ging bewijst zijn oproep aan de Romeinen (Rm15:30-31).
1.3.4 Gevangenschap en dood

Zijn angst bleek niet ongegrond. In Jeruzalem aangekomen wordt hij met geweld opgepakt door
de joden (Hd21:27-30). De Romeinen nemen Paulus in verzekerde bewaring, in eerste instantie
voor onderzoek, later om hem te beschermen. ‘Weg met hem!’ schreeuwen zijn volksgenoten. Deze
oproer (Vgl. Hd23:12!) is ook de reden dat Paulus vanuit de kazerne in Jeruzalem wordt
overgeplaatst naar de gevangenis van Caesarea (Hd23:23-24).
De periode in Caesarea
Vanuit de gevangenis in Caesarea schreef Paulus waarschijnlijk drie brieven, bekend als de
‘gevangenisbrieven’: de brief aan de Filippenzen, aan de Kolossenzen en aan Filemon. De laatste
twee brieven worden tegelijkertijd verzonden. (Filemon was hoogstwaarschijnlijk de leider van de
huisgemeente te Kolosse).
Lukas beschrijft de periode in Caesarea als volgt:
• Verhoor door Felix (Hd23:34-24:27)
• Verhoor door Festus (Hd25:1-22)
• Verhoor door Agrippa (Hd25:23-26:32).
Veracht door zijn tegenstanders

Paulus heeft veel moeiten van lijden en smart moeten doorstaan (2Ko11:24-28). De inwoners
van Lystre dachten dat hij de kleine welbespraakte Hermes was, Barnabas daarentegen was volgens
hun de sterkgebouwde Jupiter (Hd14:12). Waarschijnlijk lag dit aan Paulus’ weinig imposante
persoonlijkheid.
Zijn tegenstanders zeiden van hem: “de brieven zijn wel wichtig en krachtig, maar de
lichamelijke tegenwoordigheid is zwak en de rede verachtelijk” (2Ko10:10). In de gemeente van
Galatië waren dwaalleraars ingedrongen, die het Paulus’ apostelschap tegenspraken.
Geboeid naar de keizer

Via een schipbreuk (Hd27) en een tussenstop op Malta (Hd28:1-15) komt Paulus in Rome aan.
Tot die tijd werd hij door de Romeinen in de gevangenis ‘beschermd’ tegen de moordplannen van
zijn volksgenoten. Maar vanaf het moment dat Paulus zich beroept op de keizer (Nero), wordt hij
opgenomen in de Romeinse rechtsprocedure. Paulus kiest daarvoor omdat Festus de joden een gunst
wilde bewijzen door Paulus terug te sturen naar Jeruzalem (Hd25:1-2,9). De apostel wist dat dit zijn
dood zou worden (Hd25:3,11) en hij gaat in hoger beroep; zo kan hij veilig en beschermd naar
Rome reizen. Onschuldig weliswaar. Hij blijft prediker van het evangelie. Dat schrijft Lucas
(Hd28:16-31), maar het blijkt ook uit de laatste brieven van zijn hand: Ef en 2Tm. Beide brieven
zijn geschreven vanuit Rome. Of Paulus uiteindelijk voor de keizer is verschenen en wat er verder
is gebeurd weten we niet.
Het boek Handelingen eindigt open: het Koninkrijk van God en de Here Jezus worden
vrijmoedig gepredikt ‘zonder enige belemmering’ (Hd28:31). Het enige dat nog met zekerheid kan
worden vastgesteld is dat Paulus onder Nero is onthoofd en ja, dat ook, hij uiteindelijk naar het
hemels koninkrijk is overgebracht. In zijn eigen ‘In Memoriam’ schrijft hij in 1Tm4:16-18: ‘Bij
mijn eerste verdediging heeft niemand mij bijgestaan, maar allen hebben mij in de steek gelaten –
het worde hun niet toegerekend; doch de Here heeft mij ter zijde gestaan en kracht gegeven, zodat
door mij de verkondiging tot haar recht gekomen is en al de heidenen haar hebben kunnen horen; en
ik ben uit de muil van de leeuw verlost. De Heer zal mij beveiligen tegen alle boos opzet en
behouden in zijn hemels Koninkrijk brengen. Hem zij de heerlijkheid in alle eeuwigheid! Amen.’
Over het einde van het leven van Paulus zouden we kunnen zeggen, dat hij na zijn
gevangename naar de keizer Nero in Rome werd gestuurd. Hij kreeg daar vrijspraak en begon
waarschijnlijk aan zijn vierde zendingsreis. Daarna werd Paulus weer opnieuw gevangen in Rome.
Deze gevangenschap in Rome was erger als de eerste gevangenschap (2Tm2:9). Hij werd verlaten
door de meeste vrienden (2Tm4:9-11) en wist dat zijn dood nabij was (2Tm4:6-8).
Volgens de kerkvaders zou Paulus buiten de stad Rome in het jaar 67 of 68n.Chr. met het zwaard
zijn onthoofd zijn.20 Zijn monument zou nog getoond kunnen worden bij de straat van Rome naar
Ostia (de huidige lokatie van het Basilika San Paolo fuori le Mura).
1.3.5 Paulus een man van vriendschap21

Paulus was zoals reeds gezegd geen ‘Einzelgänger’. Hij is geen onafhankelijke super-apostel
met eigen ideeën en een individuele planning. Juist de gegevens in het Nieuwe Testament zijn
daarbij opvallend (vgl. 1Ko15:7; Gl1:18)! Paulus trad niet op als iemand die het nu wel – als de
geleerde rabbijn – van de eenvoudige vissers zou overnemen. Hij eerde veelmeer zijn voorgangers
in Christus en werkte nauw met anderen samen. Er was een duidelijk relatie zichtbaar tussen hem
en de anderen. Hij was een man die in een team kon werken.
Paulus had daarbij een groot hart voor zijn medebroeders en zusters. In Troas vond hij geen rust
om het evangelie verder te verkondigen, omdat Titus niet aanwezig was (2Ko2:12-13). Later in
Macedonië kreeg hij weer nieuwe moed om verder te gaan door de aankomst van Titus en de
berichten vanuit Korinthe (2Ko7:6).
Ook toen de apostel te Athene was, vroeg hij zijn begeleiders om aan Silas en Timotheüs te
vragen of ze zo spoedig mogelijk tot hem konden komen (Hd17:15). Nadat beiden vanuit
Macedonië de apostel in Korinthe hadden ontmoet, kon Paulus zich weer volledig richten tot de
prediking. Zij bemoedigden hem en gaven hem troost en nieuwe kracht om het evangelie verder te
verkondigen (Hd18:5).
Een ander opvallend moment in het boek Handelingen vormt Paulus’ ontmoeting met de
Italiaanse broeders en zusters (Hd28). In de havenplaats Puteoli (het huidige Pozzuoli) aan de baai
van Napels te Italië bieden medegelovigen de apostel een week gastvrijheid (Hd28:14). Vervolgens
vertrekt Paulus in de richting van de keizerstad en komen medegelovigen vanuit Rome hem
tegemoet in de plaats Forum Appii en het stadje Tres Tabernae (Hd28:15). Forum Appii betekent
‘marktplaats van Appius’. Het was een marktplaats die ongeveer 70 km. ten zuiden van Rome lag
aan de weg genaamd Via Appia. En Tres Tabernae betekent ‘drie herbergen’. Het was een plaats
20 Eusebius, Kerkgeschiedenis II.25; III.1; Tertullianus, Het schrijven tegen de ketters 36.
21 Zie uitvoeriger: R.R. Hausoul, ‘Waar haalde Paulus zijn kracht vandaan?’ Bode van het heil in Christus 8 (2005): 14-15.
aan de Via Appia, ongeveer 45 km. van Rome verwijderd. Waarschijnlijk hadden de medegelovigen
vanuit Puteoli vernomen dat Paulus in Italië was.
Paulus’ dankbaarheid voor deze delegatie moet groot zijn geweest, aangezien Lucas zich de tijd
gunt in dit gedeelte van het boek Handelingen om speciale vermelding van deze gebeurtenis te
maken. Het is daarbij opvallend dat Lucas in Hd28:15 spreekt over ‘de gelovigen’ en niet over
‘gelovigen’ vanuit Rome. Het gebruik van het lidwoord is opvallend. Waarschijnlijk gebruikt Lucas
geen lidwoord voor de gelovigen uit Puteoli, omdat de apostel hen nog niet kende (Hd28:14).
Deze gelovigen schaamden zich niet hun gevangen apostel te ontmoeten. En hun liefde was niet
beperkt om een afstand van 45 tot 70 km. voor de apostel af te leggen! Paulus had reeds lang de
wens om de gelovigen in Rome te bezoeken (Hd19:21). Ongeveer drie jaar geleden had hij hun zijn
langste brief geschreven (57n.Chr.). En nu werd zijn verlangen verhoord, door deze gelovigen “van
aangezicht tot aangezicht te zien” (Rm1:9-11; 15:23,32).
Paulus was geen onafhankelijk individu. Hij was geen Robinson Cruso die geen
medechristenen nodig had. Hij functioneerde in een team van feilbare mensen. En ondanks dat de
spanningen in deze relaties tussen christenen soms hoog konden worden opgevoerd, erkende Paulus
dat hij niet zonder zijn medebroeders en zusters kon functioneren. Hij was zelfs vaak afhankelijk
van andere mensen. Zodoende ontmoeten we diverse mensen waarmee Paulus omging zoals:
Barnabas (Hd11:25-30), Silvanus (Hd15:22,32), Timotheüs (Rm16:21; 2Ko1:1; Ko1:1; 1Th3:2;
Fm1:1), Apollos (1Ko16:12), Titus (2Ko2:13; 8:23), Petrus, Jakobus, Tychicus (Ef6:21; Ko4:7),
Epafroditus (Fp2:25), Onesimus (Ko4:9; Fm1:16), Phoebe (Rm16:1), Prisca en Aquila (Rm16:3),
Urbanus (Rm16:9), Clement (Fp4:3), Aristarchus (Ko4:10-11), Marcus (Ko4:10-11), Justus
(Ko4:10-11), Filemon (Fm1:1), Demas (Fm1:24), Lucas (Fm1:24), Apollos (1Ko3:9; 2Ko1:24),
Archippus (Fm1:2), Epafras (Fm1:23; Ko1:7), Andronicus en Junia (Rm16:7).
1.3.6 Chronologie van Paulus’ leven

Het is op zich niet gemakkelijk om een goed Bijbels overzicht te krijgen van de onderstaande
tijden, daarom is het ook niet merkwaardig als we ergens anders andere tijden vinden. Een grote
discussie daarbij is tevens het sterfjaar van de Heer Jezus. In het onderstaande overzicht gaan we
daarbij uit van het jaar 30n.Chr..22 Anderen kiezen echter voor het jaar 33n.Chr., waardoor de
datering van Paulus’ bekering drie jaar later is. Toch heeft het wel nut om een chronologische
schets van Paulus’ leven te ontwerpen, ook wanneer deze nu nog onvolledig en voorlopig moet
blijven. Zo’n reconstructie kan ons helpen om het bewaard gebleven materiaal enigszins
overzichtelijk te ordenen, te dateren en samen te voegen.
De perioden van stadhouders als Gallio, Felix en Festus, de regeringstijden van koningen en
keizers als Aretas, Claudius of Nero markeren daarbij de jaren waarin Paulus met hen in aanraking
kwam en zij geven ons enig materiaal om als nog enkele chronologische fixeerpunten voor zijn
biografie te vinden. Sinds Ramsay is er tevens al vaker vastgesteld dat Lucas heel zorgvuldig
omgaat met allerlei historische en geografische details.23 Dit alles zorgt ervoor dat we het volgende
schema krijgen.
Tijd Gebeurtenis Passage en brieven Overheden
1 Geboorte van Saulus
30 Sterven van Christus
32 Steniging van Stefanus Hd7 Keizer: Tiberius (14-
37n.Chr.)
32 Bekering van Paulus Hd9:1-19
33 Paulus gaat 3 jaar naar Arabië Gl1:15-17 Stadhouder: Aretas IV
Philopatris (9-
22 Vgl. Hiëronymus, De Viris Illustribus 5.
23 W.M. Ramsay, The Cities of St. Paul: Their Influence on His Life and Thought; The Cities of Eastern Asia Minor
(London:Hodder and Stoughton, 1907).

40n.Chr.)
35 Paulus gaat terug naar Damascus Gl1:17 Keizer: Gaius Caligula
(37-41n.Chr.)
35 Paulus vlucht naar Jeruzalem waar Hd9:25-29;
hij 14 dagen blijft 2Ko11:32-33;
Gl1:18-20
35/36 Paulus in Cilicië en Syrië Hd9:30; 11:25; 13:1;
Gl1:21; 2:11
36-44 Onbekend Keizer: Claudius (41-
54n.Chr.)
44-45 Paulus werkt samen met Barnabas Hd11:25-26
1 jaar in Antiochië24
45 Paulus naar Jeruzalem met Titus
en Barnabas, Agabus verkondigt
hongersnood.
45 Paulus ontmoet Jakobus, Petrus en Gl2:1-10
Johannes 14 jaar na zijn bekering25
46 Hongersnood Prokurator: Tiberius
Julius Alexander (46-
48n.Chr.)26
46 Terugkeer naar Antiochië Hd12:25
lente 46 - Eerste zendingsreis (zeven steden) Hd13:2-14:28
zomer 47 Paulus in Seleuchie (Hd13:4), Cyprus
(Hd13:4-12), Perge (Hd13:13), Antiochië
(Hd13:14-21), Iconium (Hd14:1-7), Lystre
(Hd14:8-20), Derbe (Hd14:20-21).
47 zomer Terugkeer naar Antiochië Hd14:28
48 Jodenprobleem in Antiochië en Gl1:6; 2:11-14
Galatië
48 Paulus schrijft de brief aan de Gl
Galaten27
48 Apostelconcilie te Jeruzalem Hd15:1-29
48 herfst Terugkeer naar Antiochië Hd15:30-35
49 lente – 52 Tweede zendingsreis (zeven Hd15:39-18:6
zomer provincies)
Paulus in Syrië en Cilicie (Hd15:41), Galatie
en Mysie (Hd16:1-10), Macedonië (Hd16:11-
17:14)28, Achaja (Hd17:15-18:17)29,
Antiochië (Hd18:18).
49 De verdrijving van de Joden uit Hd18
Rome30
24 Er zijn onderzoekers, die denken dat in Hd12:25 niet hetzelfde bezoek wordt bedoeld als in Hd11:29-30.
25 Contra: T. Zahn, Einleitung in das Neue Testament, Bnd.2 (Leipzig:Deichert, 1900), 630, die ervan uitgaat dat Paulus de
tijdsaanduiding 14 jaar niet baseert op de tijdsafstand vanaf zijn bekering. Hieronymus gaat er in zijn geschrift De Viris
Illustribus (§5) zelfs vanuit dat deze gebeurtenis pas plaats vond na de eerste zendingsreis.
26 F.F. Bruce, Zeitgeschichte des Neuen Testaments, Bnd.2 (Wuppertal:Brockhaus, 1976), 70.
27 Gebaseerd op de Zuid-Galatentheorie (zie: W.J. Ouweneel, De Vrijheid van de Geest, Bijbelstudies bij de Galatenbrief
(Vaassen:Medema 1997)).
28 Filippi (Hd16:12-40), Tessalonica (Hd17:1-9), Berea (Hd17:10-14).
29 Athene (Hd15:15-34), Korinthe (Hd18:1-17).

50 Begin van de evangelisatie in Hd16:10-18:6
Europa (Filippi enz.)
50-51 Paulus’ verblijft 1,5 jaar in Hd18:1-11
Korinthe
50 lente Paulus schrijft 1 Tessalonicenzen 1Ts
51 Paulus schrijft 2 Tessalonicenzen 2Ts
51-52 Paulus voor Gallio Hd18:12-17 Gallio (51-52n.Chr.)
52 Paulus vertrekt uit Korinthe Hd18:18
52 Terugkeer in Antiochië Hd18:18-23
Apollos komt naar Efeze Hd18:24-28
53-57 Derde zendingsreis (zes Hd18:23-21:16
provincies)
Paulus in Galatie en Frygie (Hd18:23),
Klein-Azië (Hd19:1-20:1), Macedonië en
Achaja (Hd19:1-20:1), Jeruzalem (Hd20:3-
21:16).
53-56 Driejarig verblijf in Efeze Hd20:31
56 Eerste brief aan Korinthiërs vanuit 1Ko16:5; 1Ko Nero (54-68n.Chr.)
Efeze
55 Rondreis vanuit Efeze, bezoek aan Hd19:22-40;
pinksteren Korinthe en Kreta 2Ko12:14; 13:1
55 zomer Eerste brief aan Timotheüs en 1Tm+Tt
Titus?
56 lente Terug in Efeze voor derde jaar
56 Twee brief aan Korinthiërs 2Ko
56 Vertrek uit Efeze naar Macedonië
56 winter 3 maanden in Griekenland, bezoek Hd20:1-2
aan Korinthe
56/57 Brief aan de Romeinen Rm
57 lente Terug naar Jeruzalem Hd20:3-38
57 Gevangenneming in Jeruzalem Hd21:27-23:30
57-59 2-Jarig Gevangenschap in Hd23:31-26:32
Caesarea
58 Voor Felix (52-59n.C.)
58/59 Voor Festus (59-61n.C.)
59 Voor Agrippa
58-60 Brief aan Efeze, Kolossers, Ef, Ko, Fp, Fm
Filemon en Filippi
60 Reis naar Rome en 2-jarige Hd27:1-28:15
gevangenschap
61 Eerste gevangenschap in Rome Hd28:16-31
62 Vrijgesproken door Nero31
63-66 Vierde zendingsreis via Rome Rm15:24-29
naar Spanje32
30 Osorius, Geschiedenis over de heidenen 7.16.15, citeert in: Michaelis, Einleitung in das Neue Testament (Bern:Haller, 1954),
150.

67 Tweede brief aan Timotheüs 2Tm
68 Paulus marteldood te Rome33
1.4 Datering en schrijfplaats

1.4.1 Datering van de brief
Tijdens Paulus derde zendingsreis (53-57n.Chr.) werkte hij drie jaar in de omgeving van Efeze
(Hd19:1; 53-56n.Chr.). Daarna besloot hij in 56n.Chr. via Macedonië naar Jeruzalem terug te keren
en de gelovigen daar een geldoffer te brengen (Rm15:26,31; Hd19:21). Waarschijnlijk kon hij
daardoor niet spoedig naar Rome komen en schreef hij deze brief omstreeks die tijd.
De brief zal geschreven zijn voor het jaar 60n.Chr., het jaar waarin Paulus gevangen naar Rome
werd gebracht (Hd24:27). We houden vandaar een datering aan tussen 56 en 58n.Chr.34
1.4.2 Een brief uit Korinthe

Voor zover we kunnen nagaan schrijft Paulus deze brief vanuit Korinthe of de nabijgelegen
havenstad Kenchrea (Rm16:1). Aanwijzingen daarvoor zijn:
(1) Paulus noemt Gajus, bij wie hij gastvrijheid geniet (Rm16:23); in Korinthe heeft Paulus
iemand met deze naam gedoopt (1Ko1:14).
(2) Erastus en Timoteüs bevinden zich in Paulus’ gezelschap (16:21,23), dat past bij het
moment waarop hij in Achaje was (Hd19:22).
(3) Op dat moment is Paulus op reis om een geldoffer naar Jeruzalem te brengen (Rm15:25-26;
Hd19:21-22).
Er zijn vandaar goede redenen te noemen om ervan uit te gaan dat de brief vanuit Korinthe
geschreven werd. Mogelijk heeft Febe de brief vanuit Korinthe meegenomen naar Rome (Rm16:1).
1.5 Ontvangers
1.5.1 De gemeente te Rome
Uit de slotwoorden van Rm kunnen we opmaken dat er meerdere gemeentes in deze stad waren:
‘bij Prisca en Aquila thuis’ (1Ko16:5); ‘rond Aristobulus’ (1Ko16:10); ‘bij Narcissus’ (1Ko16:11);
‘de groep rond Asyncritus en anderen’ (1Ko16:14); en ‘de groep bij Filologus en anderen’
(1Ko16:15). Deze gemeentes bestonden uit Joden als heidenen, wat indirect kan blijken uit het feit
dat Paulus beiden noemt in zijn brief en omdat veel Joden door keizer Pompejus naar Rome werden
gebracht.35
Over de stichter van de gemeente te Rome wordt ons in de Bijbel niets medegedeeld. Dat
Paulus of Petrus hier deel aan hadden blijft daardoor in het ongewis. 36 Paulus verwijst geen enkele
keer naar Petrus in zijn brief, terwijl hij dat wel in andere brieven doet (1Ko3:22; 9:5; 15:5; Gl1:18;
2:7-8,14), en geeft zelf te kennen dat hij nog niet in Rome geweest is: ‘terwijl ik altijd in mijn
gebeden bid of ik wellicht nu eens door de wil van God het voorrecht mocht hebben tot jullie te
komen. [...] Maar ik wil niet dat jullie onbekend is, broeders en zusters, dat ik mij dikwijls
voorgenomen heb tot jullie te komen (en tot nu toe verhinderd ben), om ook onder jullie enige
vrucht te hebben, evenals onder de overige volken.’ (Rm1:10,13). Dat laatste maakt ons eveneens
voorzichtig voor de gedachte dat Paulus de eerste bisschop van Rome was.
32 Zie Clement van Rome (30-100n.Chr.); Anthanasius, Brief aan Dracont 4.1; Cyril van Jeruzalem, Catechetical Lectures 17. We
vinden geen vondsten hiervan terug in Spanje.
33 Eusebius, Kerkgeschiedenis II.22; Hiëronymus, De Viris Illustribus 5.
35 Flavius Josephus, Joodse Oudheden XVIII.2-3.
36 Irenaeus, Tegen de ketters III.3.2-3; Eusebius, Kerkgeschiedenis III.2,4,13,21; V.6.
Velen hebben vandaar gedacht dat de gemeente in Rome ontstaan zou zijn door gelovigen die
op de Pinksterdag in Hd2 het evangelie vernamen of door Aquila en Prisca.
1.5.2 Het Romeinse rijk en de christenen in Rome

Keizer Tiberius had rond 26n.Chr. een verbanningsoordeel over de
Joden uitgesproken. Ze dienden Rome te verlaten. Na de moord van
Caligula werd Claudius in januari 41n.Chr. keizer. Aanvankelijk had hij
een positief beeld van de Joden, maar vanwege onrusten in synagogen
‘vanwege een Chrestus’, kondigde hij in 48n.Chr. een
verbanningsoordeel aan (Hd18:2). In 54n.Chr. stierf Claudius en werd
zijn oordeel ontkrachtigd. Gelovigen keerden daarop terug naar de
Romeinse hoofdstad.
Keizer Nero zou in 64n.Chr. de volgende christenvervolging
veroorzaken. Deze ontstond doordat de Romeinse burgers beseften, dat
de christenen geen Joodse sekte, maar een zelfstandige religie vormden.
Tijdens deze vervolgingen werden Petrus en Paulus geëxecuteerd.
1.6 De taal van de brief

Uitleggers hebben moeite gehad met de gedachte dat een brief aan Romeinen in het Grieks
werd geschreven. Het Latijn zou veel meer voor de hand liggen. Rm zou zo pas later in het Grieks
zijn vertaalt. Die hypothese vergeet echter dat (1) Romeinen Grieks van jongs af aan leerden;37 (2)
de christenen vertrouwd werden gemaakt met de Griekse vertaling van het Oude Testament, de
Septuaginta; (3) Paulus meer met het Grieks dan met het Latijn vertrouwd was.
1.7 Canonieke plaats

Rm neemt de eerste plaats in van de brieven, ondanks dat hij later geschreven werd. Reden
hiervoor kunnen zijn: (1) Rm is de langste brief van Paulus; (2) Rm behandeld de algemene
christelijke geloofsleer, terwijl de andere grote brieven dikwijls specifieker zijn; (3) Rm is
geschreven aan de hoofdstad van het Romeinse rijk.
1.8 Indelingen van de brief aan de Romeinen

1.8.1 Opvallendheden binnen de indeling van de brief
Zelden wordt er nagedacht over de plaats van Rm9-11. Dit gedeelte is geen zwerfsteen. 38 We
mogen ze eerder zien als de kern van Rm, waaromheen de andere zegeningen gerangschikt zijn.
Een goede titel voor Rm1-8 zou geloof zijn, terwijl we voor Romeinen 12-16 gehoorzaamheid
zouden kunnen gebruiken. De eerste elf hoofdstukken zijn leerstellig; de laatste vijf hoofdstukken,
zijn praktisch, om het oordeel te verhelderen en het leven te hervormen.
37 Cicero, Pro A. Licinio Archia; Tacitus, Dialogus de oratoribus 29; Juvenalia, Saturae VI.185.
38 H. Berkhof, Christus de zin der geschiedenis, (Nijkerk:Callenbach, 1958), 132.
1.8.2 Indeling volgens de rechtvaardigheid

Rm1-8 Gods gerechtigheid geopenbaard in het evangelie
Rm1:1-17 Groeten en inleiding
Rm1:18-3:20 Gods rechtvaardiging is noodzakelijk
Rm1:18-32 Voor onrechtvaardige heidenen
Rm2:1-3:8 Voor onrechtvaardige Israëlieten
Rm3:9-20 Voor onrechtvaardige mensen
Rm3:21-5:21 Gods rechtvaardiging staat klaar
Rm3:21-31 De bron van de rechtvaardiging
Rm4:1-25 Het voorbeeld van de rechtvaardiging
Rm5:1-11 De zegeningen van de rechtvaardiging
Rm5:12-21 De toewijzing van de rechtvaardiging
Rm6:1-8:39 Heilige reacties op Gods rechtvaardiging
Rm9-11 Gods gerechtigheid geopenbaard in zijn omgang met Israël
Rm9:1-11:36 Israëls uitverkiezing en Gods rechtvaardigheid
Rm12-16 Gods gerechtigheid geopenbaard in de wandel van de gelovige
Rm12:1-15:13 De nieuwe wandel volgens de rechtvaardigheid
Rm15:14-16:27 Slotwoord, groeten en zegen
1.8.3 Systematische indeling

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
Afsluiting, groeten
Inleiding op de brief
De gerechtigheid Gods geopenbaard in het evangelie (Rm1:16-17)

Leerstellig gedeelte Praktisch gedeelte
De leer van de soteriologie De geschiedenis De toepassing van de
van de soteriologie
soteriologie
Verloren Bevrijd van ... Leven Keu-ze Israëls...
in de der
straf macht wet Geest genade ...On- ...be-
geloof kering
...van de zonde
Fundament, middel, uitwerking
Verantwoordelijkheid onder elkaar

De overheid , liefde, dag des Here
De gehele wereld
Zwakkere en sterken
Israëls uitverkiezing
buiten de gemeente
De Joden
De naties
Israëls verharding
De heilige Geest
Zonde
Israëls bekering
In de gemeente
Het zoonschap
Wet
Lofprijzing
Verdoemeni Recht- Heiliging
s vaardigin
g
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
1.9 Vragen
1. Wat weet je over het Rome van de eerste eeuw?
2. Welke omstandigheden zorgde ervoor dat Paulus deze brief schreef?
3. Denk je dat de volgende teksten iets te maken hebben met het doel waarom Paulus deze
brief schreef (Rm1:10vv.; 15:24, 30v.; 16:1).
2 | 1:1-17 – Groet en inleiding
2.1 Vertaling
(1) Paulus, slaaf van Christus Jezus, geroepen apostel, afgezonderd tot het evangelie van God (2) (dat Hij tevoren had
beloofd door zijn profeten in heilige Schriften) (3) aangaande zijn Zoon (die geworden is uit het geslacht van David naar
het vlees, (4) die verklaard is als Gods Zoon in kracht naar de Geest van de heiligheid, door dodenopstanding), Jezus
Christus onze Heer – (5) door wie wij genade en het apostelschap ontvangen hebben voor zijn naam, tot
geloofsgehoorzaamheid onder alle volken (6) (waartoe ook u behoort, geroepenen van Jezus Christus) – (7) aan alle
geliefden van God die in Rome zijn, geroepen heiligen: genade jullie en vrede van God onze Vader en van de Heer Jezus
Christus. (8) Allereerst dank ik mijn God door Jezus Christus over jullie allen, omdat jullie geloof wordt rond verteld in
de hele wereld. (9) Want God, die ik dien in mijn geest in het evangelie van zijn Zoon, is mijn getuige hoe ik
onophoudelijk aan jullie denk, (10) terwijl ik altijd in mijn gebeden bid of ik wellicht nu eens door de wil van God het
voorrecht mocht hebben tot jullie te komen. (11) Want ik verlang zeer jullie te zien, om jullie enige geestelijke genadegave
mee te delen tot jullie versterking; (12) dat is, om in jullie midden mee vertroost te worden door elkaars geloof, zowel dat
van jullie als dat van mij. (13) Maar ik wil niet dat jullie onbekend is, broeders en zusters, dat ik mij dikwijls
voorgenomen heb tot jullie te komen (en tot nu toe verhinderd ben), om ook onder jullie enige vrucht te hebben, evenals
onder de overige volken. (14) Van Grieken en barbaren, van wijzen en onwetenden ben ik een schuldenaar. (15) Zo ben
ik dan, wat mij betreft, bereid ook aan jullie die in Rome zijn, het evangelie te verkondigen. (16) Want ik schaam mij
niet voor het evangelie; want het is Gods kracht tot behoudenis voor ieder die gelooft, eerst voor de Jood, en ook voor de
Griek. (17) Want gerechtigheid van God wordt daarin geopenbaard op grond van geloof tot geloof, zoals geschreven staat:
‘Maar de rechtvaardige zal op grond van geloof leven’.
2.2 Vertaalvarianten
16 behoudenis: SV vertaalt hier ‘zaligheid’. Het gaat niet enkel om de zaligheid van de hemel, maar om de hele behoudenis van de
christen.
2.3 Grammatica
17 Gerechtigheid Gods: moeten we de genitief opvatten als subjectieve genitief (‘gerechtigheid die God heeft’) of als objectieve
genitief (‘gerechtigheid die spreekt van God’)? In het eerste geval is de gerechtigheid een eigenschap van God. In het tweede geval is
het de gerechtigheid die voor God geldt. Omdat Paulus in vs18 op dezelfde manier spreekt over de ‘toorn van God’, lijkt de eerste
mogelijkheid het beste te zijn. Luther gaat te ver door te vertalen: ‘de gerechtigheid die voor God geldig is’, dat is niet enkel een
ontoelaatbare vrijheid in het vertalen, maar tast ook de waarheid van de rechtvaardigingsleer aan. 1 Op dat moment wordt het de mens
weer gegeven om toch nog een eigen gerechtigheid te hebben die voor God kan gelden, maar geen enkel verband met God heeft.
Over mensen die door eigen gerechtigheid voor God willen staan, schrijft Paulus: ‘Want daar zij Gods gerechtigheid niet kennen en
hun eigen gerechtigheid trachten op te richten, hebben zij zich aan de gerechtigheid van God niet onderworpen.’ (Rm10:3).
2.4 Commentaar
(1) Paulus, slaaf van Christus Jezus, geroepen apostel, afgezonderd tot het evangelie van God
In de oudheid werd de afzender meteen bovenaan de brief gezet (Ea1:2; 7:12; Dn4:1; Hd23:26-
30). Paulus begint zijn brief eveneens op die manier en schrijft een eerste zin die meteen zeven
verzen in beslag neemt (Rm1:1-7).
In zijn aanhef verwijst de apostel naar zichzelf als ‘slaaf van Jezus Christus’. Hij gebruikte niet
de titel ‘rabbi’ zoals Joodse schriftgeleerde dat deden, maar zag zichzelf als een slaaf van zijn Heer
(Gl1:10; Tt1:1). Een vreemde benaming voor een Godsman en Romeinse staatsburger die de lezer
meteen al aan het denken zet over zijn eigen positie in Christus.
1 R. Brockhaus, Meer dan overwinnaars (Den Haag:Voorhoeve, z.j.), 29; W.J. Ouweneel, Was lehrt die Bibel? Rechtfertigung,
(Neustadt:Ernst Paulus, 1978), 3; H.P. Medema, Der Brief an die Römer (Bielefeld:CLV, 1992), 28.
22 ● Romeinen / 1:1-17 – Groet en inleiding http://bijbelstudie.110mb.com
Paulus was als apostel door Christus geroepen (Hd9:15). Hij had zich niet zelf geroepen, maar
was door God al in de moederschoot afgezonderd voor deze dienst (Gl1:15). Hij was afgezonderd
voor het evangelie. Een farizeeër in de diepste betekenis van het woord.
De farizeeërs waren beroemd vanwege hun ‘afzondering’ om de Thora te onderzoeken.
Vandaar kregen ze de naam ‘farizeeër’ (bet. ‘afgezonderde’). Paulus was een farizeeër van de Thora
van God: Gods evangelie. God had een goede boodschap voor de hele wereld, voor Joden en
heidenen. Het was een boodschap die precies het tegenovergesteld bevatte van datgene dat de
mensen van God normaal dachten. Paulus was volledig toegewijd aan deze boodschap. De ‘goede
boodschap’. Het evangelie, waarbij de Romeinse burger onvermijdelijk dacht aan de parallel met de
‘goede boodschappen’ die hun staatshoofd gebruikte. Als de keizers iets te melden hadden,
noemden ze dat evangelion, los van de vraag of de inhoud van hun boodschap wel zo vrolijk of
aangenaam was.2 Het was niet louter informatief, maar performatieve taal. Niet alleen mededeling,
maar ook actie. Zo werd het bijvoorbeeld gebruikt voor de troonsbestijging van de keizer.3 In Rm1
horen we over dit evangelie. De apostel maakt zijn lezers de volgende punten duidelijk:
(1) De oorsprong van het evangelie is God (Rm1:1)
(2) Het evangelie werd voorspeld in het Oude Testament (Rm1:2)
(3) Het evangelie bevat de blijde boodschap van Jezus Christus, Gods Zoon (Rm1:3)
(4) Het evangelie is een kracht Gods tot verlossing (Rm1:16)
(5) Het evangelie is voor alle mensen die geloven, zowel Joden als Heidenen (Rm1:16)
(6) Het evangelie bestaat uit geloof (Rm1:17)
(2) (dat Hij tevoren had beloofd door zijn profeten in heilige Schriften)
De meesten onder ons zijn minder geïnteresseerd in theoretische geloofsbeschouwingen en
verkiezen veelmeer zich bezig te houden met de praktische kant van het geloof. Ondanks dat Paulus
vanaf Rm12 op dat laatste dieper zal ingaan, geeft hij zijn lezers toch eerst een overzicht van
datgene wat God voor hen gedaan heeft. De gelovigen moeten eerst weten wat ze geloven en dan
pas wat ze moeten doen.
Als eerste legt Paulus kort uit wat het evangelie is. Dit was noodzakelijk omdat er veel
dwaalleraars in omloop waren die van alles aan de christenen probeerden te verkondigen
(2Ko11:12).
De apostel legt uit dat het evangelie geen pas ontstaan leerstuk is. Het was geen nieuwe Paulus-
religie, zoals de Joden dat dachten (Hd21:28). Het was al van tevoren medegedeeld in de beloften
en voorzeggingen van het Oude Testament. Dit zien we zowel in tekstplaatsen (Dt18:15; Ps40:6-10;
Js7:14; 53:7-8; Hk2:4; vgl. Lc1:79; Rm16:26; 1Pt1:10) als in verhalen (de ark van Noach; de
bronzen slang; de offers). Later zal Paulus dit nog verschillende keren benadrukken. Het is
opvallend dat de apostel alleen hier naar het Oude Testament verwijst met de uitdrukking ‘heilige
Schriften’. De uitdrukking wordt verder nog gebruikt in de Babylonische Talmoed.4
(3) aangaande zijn Zoon (die geworden is uit het geslacht van David naar het vlees,
Christus was de kern van het evangelie. Hij was het voorwerp en de inhoud van het door hem
gepredikte evangelie. En daarbij bleef het niet. Door deze uitspraak benadrukt Paulus dat Christus
de profetieën in het Oude Testament vervulde. Hij is de ware schat, in de akker van de Schriften
verborgen.
Met het vlees wordt verwezen naar de menswording van Christus, Hij ontving namelijk net
zoals alle mensen een lichaam van vlees en bloed. De Zoon van God werd geboren door de maagd
Maria, die net als zijn wettelijke vader uit het geslacht van koning David kwam (Lc1:27; Mt1:1;
2 J. Ratzinger, Jezus van Nazareth, Dl. I (Tielt:Lannoo, 2007), 66.

3 W. Dekker, C.B. Stam en L. Wallascheger, Context : achtergrondinformatie over de bijbelboeken van het Nieuwe Testament
(Utrecht:De Banier, 1997), 53.
4 Babylonische Talmoed, traktaat Jadaim 3.5.
Lc2:27). De naam ‘David’ herinnert de Joodse lezer aan de belofte die God het volk gaf aangaande
de Messias en zijn koninkrijk (2Sm7:12-13; Ps89:3-4; 132:11; Js11:1-5; Jr23:5-6).
(4) die verklaard is als Gods Zoon in kracht naar de Geest van de heiligheid, door dodenopstanding), Jezus Christus onze
Heer –
Rm1:4 werd net als Mc1:11 in de kerkgeschiedenis ter ondersteuning van de onjuiste gedachte
gebruikt dat Christus niet de Zoon van God was, maar werd. Hij zou door God geadopteerd zijn
geworden bij de opstanding en pas toen Zoon van God zijn geworden.
Daar tegenover stelt de Schrift dat ondanks dat God de Zoon mens werd, Hij niet de Zoon van
God hoefde te worden. Zoon van David werd Hij door geboorte; Zoon van God was Hij van
eeuwigheid tot eeuwigheid (Jh1:18). Dat wordt aangetoond in het evangelie en bewezen door de
opstanding uit de dood. Zo is ook Rm1:4 te verstaan. De Geest van de heiligheid wekte Christus op
uit de dood en verklaarde daarmee dat Hij de Zoon van Gods was (niet werd!).
In zijn opstanding was de wonderbare kracht van de heilige Geest ten volste werkzaam. Hij
werd levend gemaakt en gerechtvaardigd in de Geest (1Pt3:18; 1Tm3:16). Daarbij mogen we niet
de fout maken deze zaken te beperken tot de Geest. De Schrift maakt duidelijk dat het God zelf was
die Hem uit de doden opwekte (Hd2:24,32; 3:15,26; 4:10; 5:30; 10:40; 13:30,33-34; 17:31;
Rm10:9; Ef1:20).
(5) door wie wij genade en het apostelschap ontvangen hebben voor zijn naam, tot geloofsgehoorzaamheid onder alle volken
Paulus ontving de genade en het apostelschap van God de Zoon (Hd26:16-17; Gl1:1), net zoals
alle andere apostelen dat op die manier ontvingen. De wij-vorm kan vandaar verwijzen naar de
andere apostelen. Paulus, ‘de allerminste van alle heiligen, was deze genade gegeven, om onder de
heidenen door, het evangelie de onnaspeurlijken rijkdom van Christus te verkondigen’ (Ef3:8).
Dat evangelie kwam niet alleen tot Israël – zijn keerden er zich immers vanaf – maar ging
verder tot alle heidenen (Mt28:19; Mc16:15; Hd9:15). Tegenwoordig is die gedachte niet meer
sensationeel. In de tijd van Hd zien we echter de verschrikkelijke reacties die men had op de
gedachte dat het evangelie ook voor de heidenen bestemd was (vgl. Hd22:21-22).
(6) (waartoe ook u behoort, geroepenen van Jezus Christus) –

Waarschijnlijk was het merendeel van de christenen in Rome afkomstig uit de heidenen,
waardoor Paulus bij het woord ‘heidenen’ in vs5 meteen aan hen moet denken.
(7) aan alle geliefden van God die in Rome zijn, geroepen heiligen: genade jullie en vrede van God onze Vader en van de
Heer Jezus Christus.
Paulus schrijft deze brief aan allen die te Rome zijn. Uit Rm16 weten we dat er meerdere
plaatselijke gemeentes in Rome waren. Allen mocht ze zich zien als ‘geliefden Gods’, een
uitdrukking die normaal alleen voor Israëlieten gebruikt zou worden. De gelovigen mochten zich
kennen als ‘geroepen heiligen’. Een term die we ongeveer zestig keer in het Nieuwe Testament
tegenkomen. De gelovigen waren geroepen om in toewijding aan Christus te leven. Daarvoor waren
ze ‘geheiligd’, ofwel ‘afgezonderd’ (vgl. 1Pt1:15-16).
Na deze prachtige positie, die de gelovigen hadden ontvangen, te hebben beschreven. Wenst de
apostel de gelovigen ‘genade en vrede van God, onze Vader en de Heer Jezus Christus’ toe.
‘Genade’ en ‘vrede’ zijn twee dingen waar de hele mensheid naar smacht. Deze begroetingen
vinden we twaalf keer bij Paulus in het Nieuwe Testament terug (Rm1:7; 1Ko1:3; 2Ko1:2; Gl1:3;
Ef1:2; Ko1:2; Fp1:2; 1Ts1:1; 2Ts1:2; 1Tm1:2; 2Tm1:2; Tt1:4; Fm1:3). Het is belangrijk erop te
letten dat de genade eerst komt en gevolgd wordt door de vrede, want zonder Gods genade is er
geen vrede mogelijk op deze aarde. ‘Genade’ en ‘vrede’ horen bij elkaar, want de vrije genade van
God is de fontein van alle vrede en voorspoed. Beiden zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.
‘Genade’ betekent: goddelijke hulp voor ons dagelijks leven. In die genade manifesteert zich de
rijkdom Gods. Het is niet alleen de genade van God die tot uiting komt in het verzoeningswerk van
Christus (Gl1:6; 2:21; 5:4), maar ook de onverdiende genade die de gelovige in zijn dagelijks leven
ontvangt (Gl6:18). Het is de genade die het nieuwe leven draagt en de kracht die het voedt. We
blijven tot de laatste adem van die genade afhankelijk. Ze dient tot versterking van ons geloofsleven
(2Tm2:1; Hb13:9) en vormt ons in de dienst van God (2Ko12:9). Ook nadat we bekeerd zijn,
kunnen we ze niet missen. Elke dag hebben we ze opnieuw nodig. In die genade kunnen en moeten
we groeien (2Pt3:18). Maak er gebruik van. Zwem in de genade!
‘Vrede’ betekent voor velen vandaag: de afwezigheid van oorlog en problemen. In de Bijbel
impliceert het alle denkbare gaven: een volwaardig, geborgen, voorspoedig en gezegend bestaan,
waarin het onheil afwezig is.5 We zouden het kunnen samenvatten met de woorden ‘harmonie’,
‘zekerheid’ en ‘welvaart’. Daarbij moeten we niet enkel denken aan de vrede die de vrucht is van
Christus’ verlossingswerk (Rm5:1; Ko1:20), maar ook aan de praktische vrede. Die vrede wordt in
(Rm15:13; Fp4:6; Gl5:22) en tussen gelovigen onderling (Ef2:14-17; 4:3) gewerkt door de heilige
Geest. Het is de wens dat onze mens-zijn in alle omstandigheden van het leven rust mag vinden.
Alleen in Christus vinden we werkelijk vrede in ons hart. Alleen Hij die zei: ‘Vrede laat Ik u, Mijn
vrede geef Ik u; niet gelijkerwijs de wereld hem geeft, geef Ik hem u. Uw hart worde niet ontroerd
en zij niet versaagd. Deze dingen heb Ik tot u gesproken, opdat gij in Mij vrede hebt. In de wereld
zult gij verdrukking hebben, maar hebt goeden moed, Ik heb de wereld overwonnen’ (Jh14:27;
16:33), kan ons vrede geven. Het is de hemelse en goddelijke vrede, die we alleen in en door God
de Vader; God de Zoon en God de Geest kunnen krijgen: ‘Jahweh verheffe zijn aangezicht over jou
en geve je vrede’ (Nm6:26). Zodoende kan Jesaja zeggen: ‘Maar de goddelozen zijn als een
voortgedreven zee, want die kan niet rusten en haar wateren werpen slijk en modder op’ (57:20).
(8) Allereerst dank ik mijn God door Jezus Christus over jullie allen, omdat jullie geloof wordt rond verteld in de hele wereld.
Voordat de apostel ook maar één persoonlijk woord aan de Romeinen geschreven heeft, dankt
hij God voor hun en doet hij voorbede voor zijn medegelovigen in Rome (vgl. 1Ko1:4; Fp1:3-4;
Ko1:3; 1Ts1:2; 2Ts1:3; 2Tm1:3; Fm1:4). Paulus dankt God door Jezus Christus over hen allen en
vraagt de Heer dat hun geloof in de hele wereld verkondigd mag worden.
Rome was immers het centrum van de toen bekende wereld. We zien dat nog terug in de naam
‘Middellandse Zee’, de zee tussen de twee landhelften van het rijk. Een snelle verspreiding van het
evangelie vanuit Rome was dus mogelijk. De gemeente heeft invloed in haar omgeving. Wat weet
onze omgeving over ons als gemeente?
(9) Want God, die ik dien in mijn geest in het evangelie van zijn Zoon, is mijn getuige hoe ik onophoudelijk aan jullie denk,
God was Paulus Getuige dat hij zonder nalaten aan zijn medegelovigen in Rome dacht. Bijna in
elke brief van de apostel lezen we dit getuigenis (1Ko1:4; Ef1:16; Fp1:4; Ko1:3; 1Ts1:2; 2Ts1:3;
Fm1:3). Hij dacht aan de gelovigen die hij kende en bad voor hen. Daarin is hij een voorbeeld voor
alle mannen en vrouwen Gods vandaag de dag.
Het is opvallend dat hoewel er in vs1 sprake was van Gods evangelie de apostel nu spreekt over
het evangelie van zijn Zoon. In vs1 wordt eerder verwezen naar de bron van het evangelie, terwijl in
vs9 gewezen wordt op de weg van het evangelie: het ging via Gods Zoon.
(10) terwijl ik altijd in mijn gebeden bid of ik wellicht nu eens door de wil van God het voorrecht mocht hebben tot jullie te
komen.
Het was Paulus verlangen in zijn reisplannen de wil van God te doen. Zo vraagt hij God in zijn
gebeden of het mogelijk is om naar Rome te gaan. In Rm15:23 lezen we dat dat verlangen groot
was. Paulus wilde hun graag ontmoeten. De verre reis, vrees voor mogelijke gevaren in de grote
5 A.S. van der Woude, Haggai, Maleachi, (POT; Nijkerk:Callenbach, 1982), 109; G. Maier, Der Prophet Haggai und der Prophet
Maleachi, (WSB; Wuppertal:Brockhaus, 1985), 142.
heidense wereldstad of welke redenen dan ook konden hem van zijn voornemen niet afbrengen.
Welk een verandering had er in deze man, die vroeger een christenvervolger was, plaatsgevonden.
Brockhaus schrijft:6
‘Waarlijk, als er ooit een man is geweest, die met het hart van Jezus Christus zorg heeft
gedragen voor het geestelijk welzijn der kudde, dan was het Paulus.’
Het is onduidelijk of Paulus de gelovigen in Rome nog ontmoet heeft voor zijn gevangenname.
In elk geval zou hij later als gevangene in het jaar 60n.Chr. naar Rome worden gebracht (Hd 28:16;
19,21). God verhoorde zijn gebed wellicht dan anders als hij verwachtte. Maar de apostel kon erop
rekenen dat God datgene deed wat goed was (vgl. Rm8:28).
(11) Want ik verlang zeer jullie te zien, om jullie enige geestelijke genadegave mee te delen tot jullie versterking;
De gave waar de apostel aan denkt wordt niet verder genoemd. Palma denkt aan de
geestesgaven.7 Die gaven worden echter niet door de apostel, maar door de heilige Geest uitgedeeld
(1Ko12:11). We kunnen er vandaar het beste aan denken dat het de apostel erom ging de geestelijke
aspecten, die hij van God ontvangen had, aan de gelovigen in Rome te mogen meedelen (Hd14:22;
Rm1:12).8 Hierdoor hoopte Paulus de gelovigen ‘te versterken’. De uitdrukking ‘ten einde jullie
versterkt zouden worden’, vinden we ook aan het einde van de brief (Rm16:25). Paulus’ verlangen
was het om de christenen te versterken en op te bouwen.
(12) dat is, om in jullie midden mee vertroost te worden door elkaars geloof, zowel dat van jullie als dat van mij.
Paulus wilde graag zijn ervaringen met Christus delen met anderen. Het ging er niet om hoger
te staan dan de andere gelovigen. Het ging erom elkaar op te bouwen tijdens het samenkomen en
elkaar te stichten en troosten.
(13) Maar ik wil niet dat jullie onbekend is, broeders en zusters, dat ik mij dikwijls voorgenomen heb tot jullie te komen (en
tot nu toe verhinderd ben), om ook onder jullie enige vrucht te hebben, evenals onder de overige volken.
De gemeentes in Rome mochten weten dat Paulus’ wens om hun te bezoeken al oud was. De
apostel was tot nu toe echter verhinderd geweest (Rm15:22). Graag wilde hij echter tot hen komen
om ook onder gelovige in Rome enige vrucht te hebben.
Het beeld dat de apostel gebruikt is dat van de landbouwer, die de aarde bewerkt om vrucht
eruit te laten voortkomen.9 Paulus verlangde naar ‘vruchtvol christenzijn’. Hij had hier al ervaring
mee gehad onder de andere heidenen, waarbij we mogen denken aan de gelovigen in Syrië, Galatië,
Klein-Azië, Macedonië en Achaja.
(14) Van Grieken en barbaren, van wijzen en onwetenden ben ik een schuldenaar.
Voor Grieken en barbaren was Paulus een schuldenaar. Zoals het woord ‘barbaren’ verwijst
naar de onbeschaafde volkeren, verwijst het woord ‘Grieken’ naar de beschaafde volkeren. Paulus
voelde zich een schuldenaar voor ontwikkelde en onontwikkelde mensen.
Als hij het evangelie verkondigde, was het voor hem geen roem. Het was hem opgedragen door
de Heer Jezus Christus (Hd9:15). De nood was hem opgelegd en wee hem, als hij het evangelie niet
verkondigde (1Ko9:16)!

7 A.D. Palma, ‘Spiritual Gifts – Basic Considerations,’ Pneuma 1.2 (herfst 1979): 5.
8 K. Barth, Kurze Erklärung des Römerbriefes (Müchen:Kaiser, 1956), 17-18.
9 H.P. Medema, Der Brief an die Römer (Bielefeld:CLV, 1992), 24.
(15) Zo ben ik dan, wat mij betreft, bereid ook aan jullie die in Rome zijn, het evangelie te verkondigen.
Paulus wilde aan de gelovigen in Rome het evangelie verkondigen. Dat laatste klinkt vreemd
als men beseft dat een gelovige iemand is die het evangelie gelooft. De apostel wil echter de diepte,
breedte, hoogte en lengte van het evangelie aan de gelovigen verkondigen. Het ging hem niet enkel
om het A-B-C van hoe kom ik tot geloof, maar om de verdere schoonheden van het evangelie. De
apostel wilde de gelovigen graag in geuren en kleuren het evangelie uit de doeken doen.
(16) Want ik schaam mij niet voor het evangelie; want het is Gods kracht tot behoudenis voor ieder die gelooft, eerst voor de
Jood, en ook voor de Griek.
In Filippi werd Paulus gevangen genomen vanwege het evangelie (Hd17:10), in Berea moest hij
vluchten (Hd17:14), in Tessalonica werd hij gegeseld (Hd17:10), in Athene uitgelachen (Hd17:32),
in Korinthe ‘dwaas’ genoemd (1Ko1:18,23), en in Galatië gestenigd (Hd14:19). Ondanks deze
moeilijkheden schaamde Paulus zich niet voor het evangelie. Ook al klonk het een dwaasheid voor
degene die verloren gingen, dan nog liet de apostel zich niet van zijn voornemen afbrengen. Hoe
kwam het dat hij zo vol ijver was? Het antwoord op die vraag vinden we in dit vers. Deze man had
de geweldige kracht van het evangelie ontdekt.
Het evangelie was de kracht van God. Het had geen kracht, maar was een kracht.10 Het was
krachtig genoeg om iemand te verlossen. Het hoefde niet verdedigd te worden, want het was sterk
in zichzelf en kon mensen verlossen. Eerst de Jood, want het heil is uit de Joden (Jh4:22) en de
prediking van het evangelie diende te beginnen in Jeruzalem (Lc24:48; Hd1:8). En daarna de Griek,
ofwel: de niet-Jood. Het evangelie was toegankelijk voor alle mensen ongeacht welke afkomst ze
hadden. Was er in het Oude Testament enkel een ondergeschikte plaats voor de vreemdeling, dan
was er in het Nieuwe Testament geen verschil in positie meer tussen de Jood en de heiden. Beide
waren één gemaakt in Christus (Rm2:9; Ef2:14). De deur was voor alle mensen geopend.
(17) Want gerechtigheid van God wordt daarin geopenbaard op grond van geloof tot geloof, zoals geschreven staat: ‘Maar de
rechtvaardige zal op grond van geloof leven’.
Alles wordt door de apostel aan God toegeschreven. Het is Gods evangelie, Gods kracht (vs16)
en Gods gerechtigheid (vs17). Het gaat om de ‘gerechtigheid die God heeft’ (zie gramm.). De meest
volkomen menselijke gerechtigheid zou immers te kort schieten om aan Gods gerechtigheid te
kunnen voldoen.
Dat het om Gods gerechtigheid gaat is de kern van de Romeinenbrief. De kern is dus niet Gods
liefde, maar Gods gerechtigheid. Dat is van grote betekenis. Niet de liefde van God staat bij de
beschrijving van het evangelie centraal, maar Gods gerechtigheid.11 God is niet simpelweg de
liefdevolle Rechter, die medelijden met ons heeft en daarom zijn beschuldigingen laat vallen. Hij is
de rechtvaardige Rechter die een rechtvaardige basis vindt om ons te verlossen. God bewijst in de
tegenwoordige tijd zijn gerechtigheid daarin, dat Hij rechtvaardig is, wanneer Hij hem
rechtvaardigt, die uit het geloof in Jezus is (Rm3:26). De Rechter is daardoor de Redder.
Het woord ‘rechtvaardigen’ stamt uit de juridische wereld.12 Wanneer twee mannen een geschil
hebben en ermee naar de rechter gaan, wordt in het vonnis de een vrijgesproken en de ander
veroordeeld (vgl. Dt25:1). Dat ‘vrijspreken’ wordt in het Hebreeuwse weergegeven met zádáq en in
het Griekse met dikaió. We lezen zodoende dat christenen ‘gerechtvaardigd (of: ‘vrijgesproken’)
zijn van de zonde’ (Rm6:7). Iemand ‘rechtvaardigen’ betekent dus: ‘iemand onschuldig verklaren’,
‘iemands onschuld bewijzen’ of ‘recht verschaffen’.13 Iemand rechtvaardigen houdt in dat je die
ander voor recht aanziet en hem vrijspreekt van schuld. Het is de vrijspraak van een aanklacht. Het
tegenovergestelde van rechtvaardigen is vandaar ‘veroordelen’ of ‘schuldig verklaren’. Beide
12 H. Berkhof, Christelijk Geloof, (Nijkerk:Callenbach, 1975), 451.
13 Vgl. F. Brown, S.R. Driver en C.A. Briggs, Hebrew and English Lexicon of the Old Testament (New York:Oxford, 1955), 842-
843; J.A. Zeisler, The Meaning of Righteousness in Paul (Cambridge:University, 1972), 18.
facetten worden tegenover elkaar geplaatst in Sp17:15: ‘Wie een goddeloze vrijspreekt en wie een
rechtvaardige veroordeelt, deze beiden zijn de Here een gruwel’, en Rm8:33: ‘Wie zal
beschuldiging inbrengen tegen uitverkorenen van God? God is het die rechtvaardigt’ (vgl. Ex23:7;
Mt12:37; Hd28:4; Rm5:16,18; 2Ts1:9; Jd1:7).14
Nu mogen we ‘rechtvaardigen’ niet verwarren met ‘vergeven’. Vergeven betekent het niet meer
toekennen van zonden, rechtvaardigen betekent het toekennen van gerechtigheid. Rechtvaardigen
betekent dus niet het niet meer meer toekennen van onrechtvaardigheid. Anders zou de Bijbel niet
kunnen zeggen dat God ‘is gerechtvaardigd in de Geest’ (1Tm3:16). Vergeving is negatief
(opheffing van de verdoeming), rechtvaardigen is positief (geplaatst worden in Christus).15
Vergeving staat in verband met de genade en barmhartigheid van God. Rechtvaardigen is het
vrijspreken op grond van een rechtvaardig oordeel van God. Het hart van de berouwvolle zondaar
verlangt naar die rechtvaardiging. Hij verlangt naar vrijmoedigheid op de dag van het oordeel
(1Jh4:17).
Paulus schrijft over deze gerechtigheid. Het is een gerechtigheid die door God gekarakteriseerd
wordt (zie gramm.). Ze komt tot allen en op allen, die geloven (Rm1:17; 3:22). ‘Want gerechtigheid
Gods wordt daarin geopenbaard uit geloof tot geloof.’
Om de woorden ‘uit geloof tot geloof’ beter te kunnen begrijpen, is het handig zich eraan te
herinneren dat het woord voor ‘geloof’ ook ‘trouw’ betekent. We kunnen dus ook vertalen: ‘uit
vertrouwen tot vertrouwen’. Daarbij kan gedacht worden aan: ‘uit [Christus] vertrouwen tot [ons]
vertrouwen’ in Gods beloftes; of ‘uit [het begin van ons] vertrouwen tot [aan het einde van ons]
vertrouwen’. Deze laatste mogelijkheid lijkt het beste, waardoor de rechtvaardige heel zijn leven uit
geloof zal leven.
Om duidelijk te maken dat God ook al vroeger de zondaren enkel door genade rechtvaardigde,
citeert Paulus de profeet Habakuk: ‘De rechtvaardige zal uit geloof leven’.
De rechtvaardige zal door zijn geloof leven (vgl. Gn15:6). In de Talmoed wordt deze uitspraak
de samenvatting van alle geboden genoemd:16
‘Rabbi Simlai zei tijdens zijn preek: “Zeshonderddertien principes werden aan Mozes
doorgegeven [...] David kwam en reduceerde ze tot elf [...] Jesaja kwam en reduceerde ze tot zes
[...] Micha kwam en reduceerde ze tot drie [...] Opnieuw kwam Jesaja en reduceerde ze tot twee,
zoals geschreven staat: ‘Onderhoudt het recht en doet gerechtigheid’ (Js56:1). Amos kwam en
reduceerde ze tot één, zoals geschreven staat: ‘Zoekt Mij en leeft’ (Am5:4). Tegenover dit sprak
rabbi Izaak ben Nahman samenvattend: “Zoek me door opmerkzaam te zijn voor de hele Thora
en leef?” Maar het is Habakuk die kwam en ze allemaal tot één principe terugleidde, zoals
geschreven staat: ‘de rechtvaardige zal door zijn geloof leven’ (Hb2:4).
Deze uitspraak kan vandaar gezien worden als de samenvatting van de Sinaï-Thora. De
rechtvaardigheid vindt haar houvast niet in de gebeurtenissen rondom iemand, maar in het
vertrouwen in Gods Persoon. Het klagen en de vrees van de gelovige veranderen zich in geloof en
vertrouwen. Angst wordt tot aanbidding, vrees tot vertrouwen.17
De apostel Paulus lijkt een bijzondere relatie met de profeet Habakuk te hebben gehad. In
Hd13:41 citeert Paulus aan het einde van zijn preek te Antiochië uit Hk: ‘Ziet, verachters, en
verwondert u en verdwijnt; want Ik werk een werk in uw dagen, een werk, dat gij voorzeker niet
zult geloven, als iemand het u verhaalt’ (Hd13:41; vgl. Hk1:5: ‘Ziet onder de heidenen en let op, en
verbaast u, ontzet u, want Ik doe een werk in uw dagen, dat gij niet zoudt geloven, wanneer het
verteld wordt’).
14 M.J. Erickson, Christian Theology. Second Edition (Grand Rapids:Baker Books, 2002), 969-970.
15 Vgl. L.S. Chafer en J.F. Walvoord, Grundlagen biblischer Lehre, (Dillenburg:CV, 1994), 205.
16 Babylonische Talmoed, traktaat Makkoth 24a.
17 J.R. Blue, ‘Habakuk,’ Das Alte Testament erklärt und ausgelegt, red. J.F. Walvoord en R.B. Zuck, Bnd. III,
(Holzgerlingen:Hänssler, 2000), 618.
Ook Hk2:4 wordt drie keer in het Nieuwe Testament geciteerd, waarbij telkens een andere
nadruk komt te liggen: ‘Want gerechtigheid Gods wordt daarin geopenbaard uit geloof tot geloof,
gelijk geschreven staat: De rechtvaardige zal uit geloof leven’ – Hij komt uit geloof en leidt tot
geloof (Rm1:17, cursief RRH); ‘En dat door de wet niemand voor God gerechtvaardigd wordt, is
duidelijk; immers, de rechtvaardige zal uit geloof leven’ – niet op grond van werken der wet
(Gl3:11, cursief RRH); ‘Want nog een korte, korte tijd, en Hij, die komt, zal er zijn en niet op zich
laten wachten, en mijn rechtvaardige zal uit geloof leven; maar als hij nalatig wordt, dan heeft mijn
ziel in hem geen welbehagen’ – leven, en niet met de goddelozen in het verderf omkomen
(Hb10:37-38, cursief RRH). Op die manier kunnen we schertsend zeggen dat er drie
nieuwtestamentische boeken gebruikt worden om dit ene vers te verklaren en toe te passen!18
2.5 Vragen
1. Leg op op een blad papier eens uit wat volgens jou de boodschap van het evangelie is.
2. Wat was het resultaat bij de gelovigen in Rome die het evangelie aannamen?
3. Welke zaken worden in Rm1 over het evangelie vermeld?
4. Hoe reageert onze omgeving op de gemeente?
5. Waarin voelt Paulus zich een schuldenaar? Voel jij je ook een schuldenaar? Verklaar.
6. Hoe belangrijk is het voor jou om ‘voortdurend’ te danken voor je medegelovigen?
7. Welke relaties heeft het evangelie met het Oude Testament?
18 W.W. Wiersbe, ‘Habakkuk’ The Bible Exposition Commentary/Prophets, (Colorado Springs:Cook Communications Ministries,
2002), 411.
3 | 1:18-32 – Gods rechtvaardiging voor heidenen
3.1 Vertaling
(18) Want toorn van God openbaart zich van de hemel over alle goddeloosheid en ongerechtigheid van mensen, die de
waarheid in ongerechtigheid ten onder houden, (19) daarom dat hetgeen van God gekend kan worden in hen openbaar is,
want God heeft het hun geopenbaard. (20) Want hetgeen van Hem niet gezien kan worden, zijn eeuwige kracht en
goddelijkheid, wordt sedert de schepping der wereld uit zijn werken met het verstand doorzien, zodat zij geen
verontschuldiging hebben. (21) Immers, hoewel zij God kenden, hebben zij Hem niet als God verheerlijkt of gedankt,
maar hun overleggingen zijn op niets uitgelopen, en het is duister geworden in hun onverstandig hart. (22) Bewerende wijs
te zijn, zijn zij dwaas geworden, (23) en zij hebben de majesteit van de onvergankelijke God vervangen door hetgeen
gelijkt op het beeld van een vergankelijk mens, van vogels, van viervoetige en van kruipende dieren. (24) Daarom heeft
God hen in hun hartstochten overgegeven aan onreinheid, zodat bij hen het lichaam onteerd wordt. (25) Zij immers
hadden de waarheid Gods vervangen door de leugen en het schepsel vereerd en gediend boven de Schepper, die te prijzen is
tot in eeuwigheid. Amen. (26) Daarom heeft God hen overgegeven aan schandelijke lusten, want hun vrouwen hebben de
natuurlijke omgang vervangen door de tegennatuurlijke. (27) Eveneens hebben de mannen de natuurlijke omgang met de
vrouw opgegeven, en zijn in wellust voor elkander ontbrand, als mannen met mannen schandelijkheid bedrijvende en
daardoor het welverdiende loon voor hun afdwaling in zichzelf ontvangende. (28) En daar zij het verwerpelijk achtten
God te erkennen, heeft God hen overgegeven aan een verwerpelijk denken om te doen wat niet betaamt: (29) vervuld van
allerlei onrechtvaardigheid, boosheid, hebzucht en slechtheid, vol nijd, moord, twist, list en kwaadaardigheid; (30)
oorblazers, lasteraars, haters van God, verwatenen, overmoedigen, grootsprekers, vindingrijk in het kwaad, hun ouders
ongehoorzaam; (31) onverstandig, onbestendig, zonder hart of barmhartigheid. (32) Immers, hoewel zij de rechtseis van
God kenden, namelijk, dat zij, die zulke dingen bedrijven, de dood verdienen, doen zij ze niet alleen zelf, maar schenken
ook nog hun bijval aan wie ze bedrijven.
3.2 Commentaar
(18) Want toorn van God openbaart zich van de hemel over alle goddeloosheid en ongerechtigheid van mensen, die de waarheid
in ongerechtigheid ten onder houden,
Werd in vs17 gerechtigheid geopenbaard, zo wordt nu de toorn van God geopenbaard.
Gerechtigheid en toorn zijn uitingen van God die openbaar worden en over bepaalde mensen
komen. Gerechtigheid komt over de gelovigen, toorn over de goddeloze. Brockhaus wijst erop dat
we bij de toorn niet enkel hoeven te denken aan het laatste oordeel. Zowel het een als het ander
vindt plaats in de tegenwoordige tijd.1
Het evangelie begint niet met een blijde boodschap, maar met Gods toorn die als een scherp
mes over de ongerechtigheid hangt. De rechtvaardige God moet de ongerechtigheid straffen. Dat is
meteen de oorzaak van de noodzaak van het evangelie. Pas toen de Zoon van God zijn
verzoeningswerk volbracht en zo de grondslag voor onze verlossing legde, kwam echter ten volste
aan het licht wie God was en wat de mens en de zonde was.2
(19) daarom dat hetgeen van God gekend kan worden in hen openbaar is, want God heeft het hun geopenbaard.
God let op dat wat van Hem gekend kon worden in het openbaar. Daarmee geeft de apostel een
antwoord op de vraag of de heidenen weet konden hebben van God. De schepping openbaart de
mens iets van God.

30 ● Romeinen / 1:18-32 – Gods rechtvaardiging voor heidenen http://bijbelstudie.110mb.com
(20) Want hetgeen van Hem niet gezien kan worden, zijn eeuwige kracht en goddelijkheid, wordt sedert de schepping der
wereld uit zijn werken met het verstand doorzien, zodat zij geen verontschuldiging hebben.
In de schepping ziet de mens iets van Gods kracht en goddelijkheid. Hij erkent dat hij veel
dingen in dit universum niet kan vatten.3 In de schepping erkennen we, ondanks het verval, sporen
van Gods goddelijke scheppingskracht en majesteit. Ze toont ons Gods macht, orde, zorg,
schoonheid en liefde. Een God die alle dingen beheerst. De zwaluw vliegt tienduizend kilometer
ver, zonder reisgids of wegwijzer, en zij vindt ook haar weg weer naar ons land terug. Een spin
spint zonder spinnewiel de fijnste draden en bouwt daarmee zijn eigen werkplaats. De bever bouwt
zonder gereedschap bruggen, tunnels, straten, kanalen en dammen, die jarenlang intact blijven.
Bijen, wespen en mieren bouwen hun waterdichte woningen met goede luchtcirculatie en zo
praktisch mogelijk ingericht. ‘Wie weet van al deze dingen niet: Jahweh heeft ze tot stand gebracht’
(Jb12:9). ‘Kijk omhoog: wie heeft dit alles geschapen? Hij laat het leger sterren voltallig uitrukken,
hij roept ze bij hun naam, een voor een; door zijn kracht en onmetelijke grootheid ontbreekt er niet
één’ (Js40:26). ‘De hemel verhaalt van Gods majesteit, het uitspansel roemt het werk van zijn
handen’ (Ps19:2).
Van Gods liefde en heiligheid vinden we geen getuigenis in de schepping. Deze wordt pas
volkomen geopenbaard in de Heer Jezus. ‘De eniggeboren Zoon, die in de schoot van de Vader is,
die heeft Hem verklaard’ (Jh1:18). Alles wat wij verder over God weten, weten we door Hem.
(21) Immers, hoewel zij God kenden, hebben zij Hem niet als God verheerlijkt of gedankt, maar hun overleggingen zijn op
niets uitgelopen, en het is duister geworden in hun onverstandig hart.
Brockhaus beperkt de uitspraak ‘hoewel zij God kenden’ tot de tijd van de zondvloed. 4 De tekst
geeft geen aanleiding daartoe om de tekst tijdelijke te beperken. In het algemeen kan gesteld
worden dat de mensen waarover Paulus schrijft, mensen zijn die God niet willen erkennen. De mens
probeerde de waarheid te verbergen. Dat was de wortel van alle kwaad. Zijn val begon door God
niet te verheerlijken. Verduisterd in het verstand, vervreemd zijnde van het leven Gods, door de
onwetendheid, die in hen is, door de verharding huns harten (Ef4:18).
(22) Bewerende wijs te zijn, zijn zij dwaas geworden,

De wijzen worden beschaamd; ze hebben het Woord van God verworpen. Vanaf dat moment is
hun afgang naar beneden begonnen. Sommige uitleggers zien een duidelijk dalende lijn naar
beneden in de volgende verzen.5 Daarbij wordt echter uit het oog verloren dat bepaalde zonden
parallel met elkaar optreden. De apostel geeft vandaar geen chronologie, maar een thematische
volgorde. De mensen verwerpen God (vs21), ze vormen hun eigen ideeën over God (vs23), ze
verhouden zich naar hun eigen ideeën (vs24ev.), ze krijgen een welgevallen aan hun eigen daden
(vs31). In vs22-23 noemt de apostel vandaar vier tegenstellingen:6 wijsheid-dwaasheid (vs22); God-
mensen, gevogelte, gedierten (vs23); onverderfelijk-verderfelijk (vs23) en heerlijkheid-gelijkenis
(vs23).
(23) en zij hebben de majesteit van de onvergankelijke God vervangen door hetgeen gelijkt op het beeld van een vergankelijk
mens, van vogels, van viervoetige en van kruipende dieren.
De mens is van nature religieus en zoekt steeds naar iets dat hij vereren en aanbidden kan. Te
vaak probeert de mens zijn eigen ‘goden’ te maken. Het deuterocanonieke werk Wijsheid van
Salomo wijst op de dwaasheid van deze praktijk: ‘Neem bijvoorbeeld een timmerman die een
geschikte boom heeft omgezaagd. Vakkundig verwijdert hij de hele schors, dan maakt hij er met al
zijn vakmanschap een nuttig voorwerp van voor dagelijks gebruik. Het hout dat na dit werk
3 Vgl. K. Armstrong, Een geschiedenis van God. (Amsterdam:Flamingo, 2000), 93.

5 L.O. Richards, Praxisbuch Hausbibelkreis. Bnd. I (Neuhausen-Stuttgart:Hänssler, 1993), 783.
overblijft gebruikt hij voor het koken van zijn eten, waaraan hij zich te goed doet. Uit het restant,
waardeloos afval, neemt hij een krom stuk hout, een en al knoest, waarmee hij in zijn vrije tijd aan
de slag gaat. Heel precies bewerkt hij het, in alle rust; hij geeft het vorm en maakt er een menselijke
figuur van, of misschien iets dat lijkt op een of ander dier. Dan smeert hij het in met rode oker en
maakt de hele buitenkant vuurrood; elk vlekje wordt erdoor bedekt. Hij maakt er een passende nis
voor in de muur, en bevestigt het beeld met ijzers. Zo wil hij voorkomen dat het omvalt, omdat hij
beseft dat het niet in staat is zichzelf te helpen; het is immers een beeld, dat geholpen moet worden.
Desondanks schrikt hij er niet voor terug tot dat levenloze ding te gaan bidden voor zijn bezit, zijn
huwelijk en zijn kinderen. Hij roept iets zwaks aan voor zijn gezondheid, smeekt een dood ding om
leven en vraagt het stompzinnigste om raad. Iets dat geen voet kan verzetten, vraagt hij om een
voorspoedige reis, iets dat volslagen krachteloos is, om kracht, opdat hij middelen van bestaan,
werk en voorspoed in zaken zal hebben’ (Wijs13:11-19). Zijn ‘god’ kan echter niet spreken en moet
gedragen worden. Welk een gruwelijke afgoden creëren mensen! Geen van die goden reikt ook
maar een promille aan de heerlijkheid en glorie van de ware God.
Ze maakten niet – zoals vele denken – van vele goden één God, maar van één God vele goden.
Goden die men zelf kan beheersen. Zo zijn ze dwaas geworden. Ze vervingen de onvergankelijke
God door het beeld van een mens, van vogels, van viervoetige of van kruipende dieren. Misschien
dacht Paulus aan de Grieken die de ‘vergankelijke mens’ Apollos aanbaden, aan de Romeinen die
de adelaar aanbaden, aan de Assyriërs die de ‘viervoetige’ stier aanbaden en de Egyptenaren die de
‘kruipende’ slang aanbaden.
(24) Daarom heeft God hen in hun hartstochten overgegeven aan onreinheid, zodat bij hen het lichaam onteerd wordt.
Doordat de mensheid zich een beeld van God dacht te kunnen maken, geeft de Heer hen over
aan hun eigen verlangens. De tijd van dit vers is actief, dat toont ons dat God niet de hele mensheid
meteen overgaf, maar dat nog steeds doet. God handelt nog zo, omdat Hij een rechtvaardig God is.
Als de mensen God verwerpen, zal Hij hen verwerpen (Re10:13; 2Kr15:2; Ps81:11).
God liet hun gedachten toe, waardoor ze hun eigen seksuele begeerten volgden. Ze wandelden
in hun eigen raadslagen (Ps81:13). Het is goed erop te letten dat niet God de mensen deze begeerten
gaf. God kan niemand tot zondigen verzoeken (Jk1:13). Het waren begeerten uit hun eigen onreine
hart. De mens dacht vrij te zijn, maar was gevangen door de zonde. Ze dachten vrije burgers te zijn,
maar waren slaven van de zonde (Ef4:19). De gelovigen hadden zich eveneens hieraan vroeger
schuldig gemaakt. Hun leven was echter veranderd, ze werden verlost uit de toestand van de dood
en gebracht in het leven (vgl. 1Ko6:9-11).
(25) Zij immers hadden de waarheid Gods vervangen door de leugen en het schepsel vereerd en gediend boven de Schepper, die te
prijzen is tot in eeuwigheid. Amen.
De ongelovigen vonden de leugen beter dan de waarheid, omdat ze hun eigen egocentrische
visies ondersteunde.
(26) Daarom heeft God hen overgegeven aan schandelijke lusten, want hun vrouwen hebben de natuurlijke omgang vervangen
door de tegennatuurlijke.
Petrus maakt duidelijk dat ook de gelovigen zich vroeger schuldig maakten aan deze zonden.
Ze waren een speelbal van satan. Ook zij wandelden in ontuchtigheden, begeerlijkheden,
wijnzuiperijen, brasserijen, drinkerijen en gruwelijke afgoderijen (1Pt4:3).
God gaf de mens over aan zijn eigen verlangens. Hij drong zich niet op. De mens negeerde
Gods openbaring en God gaf hem over aan zijn eigen ‘openbaring’. De mens negeerde Gods
wijsheid en God gaf hem over aan zijn eigen ‘wijsheid’. De mens die zonder God wil leven, wordt
niet gedwongen met God te leven. God laat de mens die vrijheid in het hiernumaals en het
hiernamaals.
32 ● Romeinen / 1:18-32 – Gods rechtvaardiging voor heidenen http://bijbelstudie.110mb.com
(27) Eveneens hebben de mannen de natuurlijke omgang met de vrouw opgegeven, en zijn in wellust voor elkander ontbrand,
als mannen met mannen schandelijkheid bedrijvende en daardoor het welverdiende loon voor hun afdwaling in
zichzelf ontvangende.
Het spreekwoord wat je zaait zul je oogsten wordt zichtbaar. Ongeacht dat God de dingen die
hier genoemd worden als zonde bestempeld, is het een lust voor de mens.
Duidelijk spreekt de Bijbel hier over de zonde van homoseksueel gedrag bij mannen en
vrouwen (v26). Deze zonde was in het Oude Testament ook vaak het onderdeel van een religieuze
ceremonie (Js3:9; Kl4:6; vgl. Lv18:22; 20:13; Dt23:17,18; Ri19:22-24; 1Kn14:24; 15:12; 22:47;
2Kn23:7). Dat rechtvaardigt echter niet een homoseksueel gedrag buiten een religieuze context. In
het Nieuwe Testament wordt dan ook menig keer gewezen op de zondigheid van dit gedrag
(Mt10:14-15; 11:23-24; 1Ko6:9-10; 1Tm1:10; 2Pt2:6; Jd1:7). In het heidendom van Paulus’ tijd
kwam het homoseksuele gedrag vooral voor in de vorm van pederastie (seks tussen mannen en
jongens) en mannelijke prostitutie.
Deze omgang met elkaar noemt de Schrift ‘onnatuurlijk’. Echtelijke seks is ‘natuurlijk’,
homoseksualiteit is ‘tegennatuurlijk’, omdat zij niet correspondeert met de natuurlijke bedoelingen
van de geslachtsorganen: seks met het oog op voortplanting.
3.2.1 Excursus: Homofiele geaardheid

Over de kwestie van de homofiele geaardheid zegt de Schrift helemaal niets.7 Het enige dat de
Bijbel dan ook vooral noemt is het homoseksuele gedrag. Sommigen beweren dat de homofiele
geaardheid ‘het verdiende loon’ van de betrokkenen is. Maar over het homofiele karakter zwijgt de
Schrift. Zodoende weten we niet duidelijk vanuit de Bijbel hoe we moeten aankijken tegen iemand
die (a) van kinds af aan een homofiele geaardheid heeft; (b) zich nog nooit aan homofiele praktijken
heeft overgegeven; en (c) intussen wel erg met zijn geaardheid worstelt. Het zou daarom vreselijk
zijn om mensen die vanaf de puberteit een homofiele geaardheid aan de dag gelegd hebben, meteen
ervan te beschuldigen dat zij ‘blijkbaar’ vanwege hun eigen wandaden door God aan hun verkeerde
neigingen zijn ‘overgegeven’, als een soort oordeel.
Ook is het goed om homofilie geen ‘afwijking’ in psychiatrische zin te noemen. Tot voor
enkele decennia was het de gewoonste zaak van de wereld om homofilie tot de mentale stoornissen
te rekenen. Het vermaarde DSM-II (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, derde
editie), ontwikkeld door de American Psychiatric Association (1980), heeft homofilie na veel
interne discussie afgevoerd van de lijst van mentale stoornissen.
Als christen homofilie ‘afwijkend’ noemen is dat dus niet in medisch-psychiatrische, maar in
bijbels-ethische zin.
3.2.2 Excursus: Omgang in de gemeente met homofiele neigingen

Paulus maakt ons duidelijk dat mensen die deze dingen praktiseren, de dood waard zijn
(Rm1:31)!8 Gelukkig kan in Christus’ deze zonde overwonnen worden. Het feit dat de
homoseksuele Korinthiërs van hun gedrag bekeerd waren, bewijst dat ook vandaag nog homofielen
van hun gedrag, maar niet noodzakelijk dat zij ook van hun geaardheid genezen kunnen worden.
Gods genade is groot, maar kan het gebeuren dat de homofiele neigingen levenslang als een last met
zich mee moet dragen. Het is van groot belang om hier als gemeente wijs mee om te gaan en de
homofiel met wijsheid en kracht te helpen om zich te verzetten tegen moeilijke verleidingen. Je
kunt niet helpen als je verliefd wordt – maar je bent er wel verantwoordelijk voor hoe je met die
verliefdheid omgaat. Dat kan gebeuren doordat iemand die homofiele neigingen heeft, bewust
plaatsen en activiteiten vermijdt waarvan hij weet dat ze verzoekingen kunnen aanwakkeren. Indien
iemand diep in seksuele zonde betrokken is geraakt, is het daarom raadzaam om hulp te zoeken bij
7 R. Gane, Leviticus, Numbers, (NIVAC; Grand Rapids:Zondervan, 2004), 321.
8 J.B. De Young, Homosexuality: Contemporary Claims Examined in Light of the Bible and Other Ancient Literature and Law,
(Grand Rapids:Kregel, 2000), 59-62, 163; R.A. Cagnon, The Bible and Homosexual Practice: Texts and Hermeneutics,
(Nashville:Abingdon, 2001), 487-489.
betrouwbare christelijke hulpverleners, die gespecialiseerd is in deskundige pastorale

hulpverlenging.
(28) En daar zij het verwerpelijk achtten God te erkennen, heeft God hen overgegeven aan een verwerpelijk denken om te doen
wat niet betaamt:
Ten slotte noemt de apostel nog de perversiteit die ontstaat in de mens die niets met God te
maken wil hebben. Het is opvallend dat de zonden die hieronder genoemd worden, teruggevonden
worden in 2Tm3. Daar gaat het echter niet om ongelovigen die deze dingen doen, maar om
gelovigen!
(29) vervuld van allerlei onrechtvaardigheid, boosheid, hebzucht en slechtheid, vol nijd, moord, twist, list en kwaadaardigheid;
Hoeveel heeft Gods heilige oog in de afgelopen eeuwen op deze aarde zien gebeuren en hoeveel
ziet het nog heden! We lezen vier dingen waar de zondige mens vervult mee is en vijf dingen waar
de mens vol van is.
(30) oorblazers, lasteraars, haters van God, verwatenen, overmoedigen, grootsprekers, vindingrijk in het kwaad, hun ouders
ongehoorzaam;
Na de vorige punten noemt de apostel tenslotte nog twaalf zelfstandige naamwoorden die
duidelijk maken wat de mens is. De eerste acht van deze begrippen vormen een eenheid.9
(31) onverstandig, onbestendig, zonder hart of barmhartigheid.
(32) Immers, hoewel zij de rechtseis van God kenden, namelijk, dat zij, die zulke dingen bedrijven, de dood verdienen, doen zij
ze niet alleen zelf, maar schenken ook nog hun bijval aan wie ze bedrijven.
Het is vreselijk te zien dat mensen die geconfronteerd worden met een rechtvaardige God en de
zonden die zij maken, toch verder gaan in hun praktijken. Het kan hun niets schelen en ze lachen er
mee als ze zondigen. Ze hebben een welbehagen in de ongerechtigheid. ‘De mens zonder God prijst
wat hij najaagt, en als hij rijk is, vervloekt en veracht hij Jahweh’ (Ps10:3) Ziet hij een dief, hij
loopt met hem mee en bij overspeligen voelt hij zich thuis (Ps50:18).
3.3 Vragen
1. Is er iemand die een excuus heeft om niet in God te geloven?
2. Wat is de diepste oorzaak of het begin van alle goddeloosheid en ongerechtigheid?
3. Wat is er allemaal bij de mens vervangen geworden volgens vs21-32?
4. Leg uit hoe Herodes en Felix voorbeelden zijn van mensen die de waarheid in
ongerechtigheid hebben ten onder gehouden.
5. Wat is het verschil tussen goddeloosheid en ongerechtigheid?
6. Hoe is de kracht en goddelijkheid Gods voor jouw persoonlijk in de schepping zichtbaar?
Hoe dacht je van tevoren hierover toen je nog geen christen was?
7. Ben je er zeker van dat je in de hemel komt? Verklaar je antwoord.

34 ● Romeinen / 2:1-16 – Gods rechtvaardiging voor moralisten http://bijbelstudie.110mb.com
4 | 2:1-16 – Gods rechtvaardiging voor moralisten
4.1 Vertaling
(1) Daarom zijt gij, o mens, wie gij ook zijt, niet te verontschuldigen, wanneer gij oordeelt. Want waarin gij een ander
oordeelt, veroordeelt gij uzelf; want gij, die oordeelt, bedrijft dezelfde dingen. (2) Wij weten echter, dat het oordeel Gods
onpartijdig gaat over hen, die zulke dingen bedrijven. (3) Rekent gij wellicht hierop, o mens, die oordeelt over hen, die
zulke dingen bedrijven, en ze zelf doet, dat gij het oordeel Gods ontgaan zult? (4) Of veracht gij de rijkdom van zijn
goedertierenheid, verdraagzaamheid en lankmoedigheid, en beseft gij niet, dat de goedertierenheid Gods u tot
boetvaardigheid leidt? (5) Maar in uw weerbarstigheid en onboetvaardigheid van hart hoopt gij u toorn op tegen de dag
des toorns en der openbaring van het rechtvaardig oordeel Gods, (6) die een ieder vergelden zal naar zijn werken: (7)
hun, die, in het goeddoen volhardende, heerlijkheid, eer en onvergankelijkheid zoeken, het eeuwige leven; (8) maar hun,
die zichzelf zoeken, der waarheid ongehoorzaam en der ongerechtigheid gehoorzaam zijn, wacht toorn en gramschap. (9)
Verdrukking en benauwdheid zal komen over ieder levend mens, die het kwade bewerkt, eerst de Jood en ook de Griek;
(10) maar heerlijkheid, eer en vrede over ieder, die het goede werkt, eerst de Jood en ook de Griek. (11) Want er is geen
aanzien des persoons bij God. (12) Want allen, die zonder wet gezondigd hebben, zullen ook zonder wet verloren gaan;
en allen, die onder de wet gezondigd hebben, zullen door de wet geoordeeld worden; (13) want niet de hoorders der wet zijn
rechtvaardig bij God, maar de daders der wet zullen gerechtvaardigd worden. (14) Wanneer toch heidenen, die de wet niet
hebben, van nature doen wat de wet gebiedt, dan zijn dezen, ofschoon zonder wet, zichzelf tot wet; (15) immers, zij tonen,
dat het werk der wet in hun harten geschreven is, terwijl hun geweten medegetuigt en hun gedachten elkander onderling
aanklagen of ook verontschuldigen, (16) ten dage, dat God het in de mensen verborgene oordeelt volgens mijn evangelie,
door Christus Jezus.
4.2 Commentaar
(1) Daarom zijt gij, o mens, wie gij ook zijt, niet te verontschuldigen, wanneer gij oordeelt. Want waarin gij een ander
oordeelt, veroordeelt gij uzelf; want gij, die oordeelt, bedrijft dezelfde dingen.
Op dit moment neemt de moralist het woord in de mond. Hij wijst erop dat de heidenen
inderdaad slecht bezig zijn. Hij daarentegen aanbid geen andere goden. Doordat de moralist de
goddelozen veroordelen, veroordeelt hij zich echter zelf. In het verborgene deden ze namelijk
hetzelfde als de goddelozen. Ze verklaren zich daardoor schuldig. God liet zich niet door
schijnvroomheid misleiden. Onoprechtheid en huichelarij zijn Hem een gruwel. De eigen fouten
mogen niet onder het tapijt worden weggestopt. Medema schrijft:1 ‘Het vonnis over de heidenen, de
mensen-zonder-God, is in het voorafgaande gedeelte in feite al onherroepelijk geveld; het zal straks
door de Rechter definitief worden uitgesproken (Rm3:19). Maar daar meldt zich iemand anders, een
door en door fatsoenlijk mens, die we een moralist zouden kunnen noemen. “Paulus”, roept hij uit,
“wat je daar gezegd hebt is me uit het hart gegrepen! Je hebt gelijk, het is me een toestand in deze
wereld. Foei, wat een immoraliteit en goddeloosheid. Waar gaat het naar toe!” Onmiddellijk keert
de apostel zich tot deze man, hij kijkt hem streng aan en zegt: “ho ho, vriend, jij mag dan wel een
juist oordeel hebben over de goddeloosheid en onzedelijkheid van deze wereld, maar hoe staat het
met je eigen levenspraktijk? Zie je niet dat je (zij het dan misschien ‘alleen’ in je hart) precies
dezelfde dingen bedrijft? We zijn het er toch samen over eens dat Gods oordeel over hen die zulke
dingen bedrijven terecht is? En denk je dan soms dat jij aan Gods oordeel zult ontkomen?”’

(2) Wij weten echter, dat het oordeel Gods onpartijdig gaat over hen, die zulke dingen bedrijven.
(3) Rekent gij wellicht hierop, o mens, die oordeelt over hen, die zulke dingen bedrijven, en ze zelf doet, dat gij het oordeel
Gods ontgaan zult?
Door de ander te veroordelen, verklaart de moralist zichzelf dubbel schuldig. Die zich aan een
ander spiegelt, spiegelt zich zacht.
(4) Of veracht gij de rijkdom van zijn goedertierenheid, verdraagzaamheid en lankmoedigheid, en beseft gij niet, dat de
goedertierenheid Gods u tot boetvaardigheid leidt?
Mensen spreken graag over de ‘lieve God’ in de hoop dat God zijn norm zal verlagen. Paulus
vraagt de moralisten oog te hebben voor de rijkdom van Gods goedheid, geduld en liefde. Juist die
goedheid dwingt de moralist tot bekering. Het maakt hem duidelijk dat hij op geen enkele wijze tipt
aan de norm van God. Als de moralist zich niet bekeerd en denkt dat hij beter is dan de andere en
voldoet aan Gods normen dat schroeft hij die normen wel aardig naar beneden. Dan heeft hij een
lage dunk van Gods goedheid.
(5) Maar in uw weerbarstigheid en onboetvaardigheid van hart hoopt gij u toorn op tegen de dag des toorns en der openbaring
van het rechtvaardig oordeel Gods,
Sprak Paulus in Rm1 over Gods tegenwoordige toorn, dan spreekt hij nu over Gods
toekomstige toorn.
(6) die een ieder vergelden zal naar zijn werken:

Elk mens zal naar zijn werk beoordeeld worden. Ondanks dat niet ieder mens evenveel licht en
inzicht heeft – en God houdt daarmee in zijn rechtvaardigheid rekening – moeten allen eenmaal
voor Hem openbaar worden om te ontvangen wat hun werken waard waren. God zal je niet
beoordelen op de werken van je voorouders, maar op jouw eigen daden die je hebt gedaan. De
maatstaf daarvoor is Gods wet die toont dat elk mens schuldig is en geoordeeld moet worden.
Niemand kan uiteindelijk door goede prestaties de hemel verdienen, want niemand is in staat Gods
wet te volbrengen: ‘Want allen, die zonder wet gezondigd hebben, zullen ook zonder wet verloren
gaan; en allen, die onder de wet gezondigd hebben, zullen door de wet geoordeeld worden;’ (vs12).
(7) hun, die, in het goeddoen volhardende, heerlijkheid, eer en onvergankelijkheid zoeken, het eeuwige leven;
De woorden van de apostel lijken erop te wijzen dat iemand door het goeddoen het eeuwig
leven kan ontvangen. Binnen de uitleggers is er discussie over die gedachte. In principe kan gesteld
worden dat geen enkel mens het eeuwig leven door goeddoen bereiken kan. De mens is immers niet
in staat aan Gods normen te voldoen. God moet genadig zijn en de mens tegemoet komen.
Het eeuwig leven wordt hier niet als het tegenwoordige bezit van de gelovige in Christus
gezien. Het is het doel of het einde van zijn pad in de trouwe dienst voor zijn Heer. In die betekenis
komt het nog op andere plaatsen in het Nieuwe Testament voor. Zo gaan in Mt25:46 de
rechtvaardigen in het eeuwig leven in, wordt Timotheüs vermaand het eeuwig leven te grijpen
(1Tm6:12; vgl. vs19) en spreekt de apostel in Tt over de hoop van het eeuwig leven (Tt1:2). Het is
vooral Johannes die in zijn geschriften over het eeuwig leven nu. In Rm6:22-23 worden beide
aspecten van het eeuwig leven met elkaar verbonden.
36 ● Romeinen / 2:1-16 – Gods rechtvaardiging voor moralisten http://bijbelstudie.110mb.com
(8) maar hun, die zichzelf zoeken, der waarheid ongehoorzaam en der ongerechtigheid gehoorzaam zijn, wacht toorn en
gramschap.
(9) Verdrukking en benauwdheid zal komen over ieder levend mens, die het kwade bewerkt, eerst de Jood en ook de Griek;
De Joden worden het eerst genoemd, omdat ze het uitverkoren volk Gods zijn. Zo werd het
evangelie het eerste aan de Joden verkondigd en daarna aan de heidenen (zie comm. vs16). Beide
groepen worden echter voor een of-of situatie geplaatst.
(10) maar heerlijkheid, eer en vrede over ieder, die het goede werkt, eerst de Jood en ook de Griek.
(11) Want er is geen aanzien des persoons bij God.

Zelfs binnen het Jodendom wordt er erkend dat God geen verschil in het oordeel maakt tussen
Jood of heiden, man of vrouw, slaaf of heer.2 God kijkt door alle maskers heen naar het gezicht van
de persoon die voor Hem staat.3
(12) Want allen, die zonder wet gezondigd hebben, zullen ook zonder wet verloren gaan; en allen, die onder de wet gezondigd
hebben, zullen door de wet geoordeeld worden;
Alle mensen worden geoordeeld, niet op grond van wat ze niet weten, maar op grond van wat
zij wel weten. Zo zullen de heidenen die geen Thora bezitten, zonder Thora verloren gaan, en de
Joden die wel een Thora bezitten, door de Thora veroordeeld worden. Juist de wet waarop de laatste
groep zich beriep zou hun veroordelen. De maatstaf om gered te worden is niet het houden van een
wet, maar het voldoen aan de norm van God die zichtbaar wordt in de Thora en in de daden van
God met deze schepping.
(13) want niet de hoorders der wet zijn rechtvaardig bij God, maar de daders der wet zullen gerechtvaardigd worden.
Paulus snoeit meteen degenen de mond die zou kunnen zeggen, dat hij niet volkomen leeft,
maar wel diverse keren in de Thora gelezen heeft en genoeg lezingen over die Thora bijwoonde.
Het gaat er niet om dat we enkel Gods wet horen, maar dat we die ook doen. God zoekt niet enkel
hoorders, maar daders.
(14) Wanneer toch heidenen, die de wet niet hebben, van nature doen wat de wet gebiedt, dan zijn dezen, ofschoon zonder wet,
zichzelf tot wet;
Door deze woorden wordt opnieuw duidelijk dat de apostel het over de Thora heeft. De
heidense volkeren hebben wel hun eigen wetten, maar niet de wet van de Thora. Die wet was aan
Israël gegeven. Van nature deden de heidenen hetgeen de Thora voorschreef.
(15) immers, zij tonen, dat het werk der wet in hun harten geschreven is, terwijl hun geweten medegetuigt en hun gedachten
elkander onderling aanklagen of ook verontschuldigen,
De apostel geeft te kennen dat het werk van de Thora in de harten van de heidenen geschreven
is. Daardoor kan niemand beweren dat hij niet kan weten wat God van hem verlangt. ‘Rabbi Eliezer
vroeg aan rabbi Jozua: “Wat kan een mens doen om het oordeel van de hel te ontlopen?” Hij
antwoordde: “Laat hij zichzelf bekleden met goede daden.” Rabbi Eliezer reageerde daarop: “Als
dat mogelijk is, laat de volkeren dan goeddoen en vrome daden verrichten, zodat ze het oordeel van
de hel kunnen ontlopen”’4
Wel dienen we erop te letten dat niet de Thora volledig in de harten van de heidenen is
geschreven, maar de werken die voortspruiten uit die Thora. Zo worden ze er innerlijk toe
2 Midrasj, Yalkut Shimoni 76.

4 Midrasj, Spreuken 17.1.
gedrongen om datgene te doen wat de wet gebiedt. De Joden zeiden vandaar al in hun traditie: ‘de
ziel van een man getuigt voor of tegen hem.’5
(16) ten dage, dat God het in de mensen verborgene oordeelt volgens mijn evangelie, door Christus Jezus.
Er komt een dag dat de Heer ‘aan het licht zal brengen wat in het duister verborgen is en zal
onthullen wat de mensen heimelijk beweegt. En dan zal God het zijn die ieder de lof geeft die hem
toekomt’ (1Ko4:5). Uiteindelijk zal God datgene wat van de mens verborgen en openbaar is
oordelen.6 De dag van het oordeel maakte deel uit van Paulus’ evangelie; de boodschap die de
apostel namens God verkondigde. Nadat Rm1:18 dit oordeel al aankondigde en Rm2:5 ons liet
weten dat hiervoor een extra dag was gereserveerd, wordt ons in dit vers de Rechter voorgesteld:
Christus Jezus (vgl. Jh5:27; Hd17:31).7
4.3 Vragen
1. Hoe openbaart God zich aan de mens volgens deze perikoop?
2. Wat wil God met zijn goedertierenheid en geduld bereiken?
3. Wat zou God met de man op de foto volgens jou moeten doen?
4. Tot wie richt Paulus zich in deze perikoop?
5. Waarover erger je je soms bij andere mensen?
6. Is het gemakkelijker te geloven als je wel of niet opgroeit in een
christelijk gezin?
7. Is je dankbaarheid voor de redding groter geworden de
afgelopen jaren?
8. Zijn de mensen die nooit van het evangelie gehoord hebben
verloren?
5 Babylonische Talmoed, traktaat Hagigah 16a; Taanith 11a.

6 Babylonische Talmoed, traktaat Hagigah 5a.
38 ● Romeinen / 2:17-3:8 – Gods rechtvaardigheid voor Israëlieten http://bijbelstudie.110mb.com
5 | 2:17-3:8 – Gods rechtvaardigheid voor Israëlieten
5.1 Vertaling
(17) Indien gij u dan Jood laat noemen, steunt op de wet, u beroemt op God, (18) zijn wil kent, weet te onderscheiden
waarop het aankomt, daar gij onderricht in de wet geniet, (19) en u overtuigd houdt, dat gij een leidsman van blinden
zijt, een licht voor hen, die in duisternis zijn, (20) een opvoeder van onverstandigen en een leermeester van onmondigen,
daar gij in de wet de belichaming der kennis en der waarheid bezit, (21) hoe nu, gij, die een ander onderwijst, onderwijst
gij uzelf niet? Gij, die predikt, dat men niet stelen mag, steelt gij? (22) Die overspel verbiedt, doet gij overspel? Die gruwt
van de afgoden, pleegt gij tempelroof? (23) Die u op de wet beroemt, onteert gij God door uw overtreden van de wet? (24)
Want de naam Gods wordt om u gelasterd onder de heidenen, gelijk geschreven staat. (25) Want besneden te zijn heeft
wel betekenis, indien gij de wet volbrengt, maar indien gij een overtreder van de wet zijt, is uw besnijdenis tot
onbesnedenheid geworden. (26) Zal dan, indien de onbesnedene de eisen der wet in acht neemt, zijn onbesnedenheid niet
voor besnijdenis gelden? (27) Dan zal de van nature onbesnedene, doordat hij de wet volbrengt, u oordelen die, hoewel in
het bezit van letter en besnijdenis, een overtreder van de wet zijt. (28) Want niet hij is een Jood, die het uiterlijk is, en
niet dat is besnijdenis wat uiterlijk, aan het vlees, geschiedt, (29) maar hij is een Jood, die het in het verborgen is, en de
ware besnijdenis is die van het hart, naar de Geest, niet naar de letter. Dan komt zijn lof niet van mensen, maar van
God. (1) Wat is dan het voorrecht van de Jood, of wat is het nut van de besnijdenis? (2) Velerlei in elk opzicht. In de
eerste plaats toch dit, dat hun de woorden Gods zijn toevertrouwd. (3) Wat toch is het geval? Als sommigen ontrouw
geworden zijn, zal dan hun ontrouw de trouw Gods tenietdoen? (4) Volstrekt niet! Maar het blijve: God waarachtig en
ieder mens leugenachtig, gelijk geschreven staat: Opdat Gij gerechtvaardigd wordt in uw woorden, en overwint in uw
rechtsgedingen. (5) Maar indien onze onrechtvaardigheid Gods rechtvaardigheid staaft, wat zullen wij dan zeggen? Is
God, die zijn toorn doet voelen (ik spreek op menselijke wijze) soms onrechtvaardig? (6) Volstrekt niet! Hoe zal God
anders de wereld oordelen? (7) Maar, indien de waarachtigheid Gods door mijn leugen des te overvloediger is gebleken tot
zijn heerlijkheid, waarom word ik dan nog als zondaar geoordeeld? (8) Het is toch niet, zoals men van ons lastert en
sommigen ons laten zeggen: Laten wij het kwade doen, opdat het goede eruit voortkome? Het oordeel over dezen is
welverdiend.
5.2 Commentaar
(17) Indien gij u dan Jood laat noemen, steunt op de wet, u beroemt op God,
Nadat Paulus net de moralisten bewezen heeft van hun schuld tegenover God, gaat hij
vervolgens verder te wijzen op de Israëliet die zich op God beroemt. ‘De door en door fatsoenlijke
meneer Moralist is tot zwijgen gebracht. Maar daar meldt zich iemand die nog aanmerkelijk méér in
z’n mars heeft; met niet alleen fatsoensnormen, maar met een Bijbel onder z’n arm. Een
godsdienstig mens, lid van het erkende volk van God, die openlijk met God in verbinding staat, en
inzicht heeft in Gods gedachten: Dat niet alleen: hij komt ons ook met veel zelfvertrouwen melden
dat hij voor veel anderen tot zegen is. Anderen mogen dan blind zijn, in duisternis, onverstandig of
onmondig – het is maar goed dat hij er is, want voor zulke mensen kan hij heel wat betekenen.
Heeft hij niet de Tenach, de Schriften van het Oude Testament in zijn bezit, de belichaming van de
kennis en de waarheid? Hij zal het wel eens even allemaal uitleggen.’1 Religieuze mensen zijn vaak
het moeilijkst te overtuigen van de noodzaak zich te verootmoedigen voor Christus en schuld te
belijden.
De nakomelingen van Jakob werden vroeger Israëlieten genoemd, maar in de eerste eeuw na
Christus ontvingen ze eerder de naam ‘Joden’. Paulus spreekt vandaar niet enkel over Israëlieten uit
de stam Juda, maar over Israëlieten in het algemeen. De profeet Jeremia zei al dat het volk zich

roemde met de woorden: ‘Wij zijn wijzen, wij hebben de Thora van Jahweh?’ (Jr8:8). In de Targum
vinden we in Jr de uitdrukking ‘rust op de wet’, waaraan Paulus wellicht zijn woorden hier ontleent.
(18) zijn wil kent, weet te onderscheiden waarop het aankomt, daar gij onderricht in de wet geniet,
(19) en u overtuigd houdt, dat gij een leidsman van blinden zijt, een licht voor hen, die in duisternis zijn,
Het Joodse geschrift Tzeror Hammor (1.3) zegt over de vierde dag in Genesis 1:14-19: ‘op de
vierde dag werd er gezegd “laat er licht zijn”; dit werd gedaan als respect voor de Israëlieten, want
zij zijn degene die het licht in de wereld geven zoals geschreven is in Dn12:3’. De Talmoed noemt
de rabbijnen ‘een lichtlamp’ en ‘een lamp voor Israël’.2
(20) een opvoeder van onverstandigen en een leermeester van onmondigen, daar gij in de wet de belichaming der kennis en der
waarheid bezit,
(21) hoe nu, gij, die een ander onderwijst, onderwijst gij uzelf niet? Gij, die predikt, dat men niet stelen mag, steelt gij?
De voorrechten die deze mensen bezatten hielpen hem niet om in de wegen van God te
wandelen. Degene die leert zonder het zelf in de praktijk om te zetten zou beter niet geboren zijn
geweest.3
(22) Die overspel verbiedt, doet gij overspel? Die gruwt van de afgoden, pleegt gij tempelroof?
De voorrechten die de Joden boven de heidenen bezitten, leiden er alleen toe dat de
verantwoordelijkheid en schuld vergroot wordt. Paulus stelt kort vier vragen die gedeeltelijk
parallel lijken te lopen met Jr7:8-11. De eerste twee horen bij de horizontale relatie, de andere twee
bij de verticale relatie.4
Het beroven van de tempel kwam vaak voor doordat men eigen voordeel uit de economische
wetten rondom de tempel probeerde te halen. Zo beroofde het oudtestamentische volk God door de
voorgeschreven tienden niet te betalen (Ml3:8). Dat gebeurde uit geldzucht, wat niets anders is dan
afgoderij (vgl. Ko3:5).
(23) Die u op de wet beroemt, onteert gij God door uw overtreden van de wet?
(24) Want de naam Gods wordt om u gelasterd onder de heidenen, gelijk geschreven staat.
Door de ongelovigen werd de naam van God gelasterd. De huichelarij en het wangedrag van
bepaalde Joden wees er volgens vele heidenen op dat hun God ook een dergelijk karakter had. Waar
ze ook kwamen werd de naam van Jahweh, door hun daden en woorden, gelasterd onder de mensen.
Dat kwam doordat het volk van God meer van zichzelf liet zien dan van God. Paulus wijst er de
Israëlieten al op dat dit exact hetgeen is dat in het Oude Testament al te vinden is: ‘dag in dag uit
wordt Mijn naam bezoedeld’ (Js52:5), ‘Bij de volken waar ze kwamen werd mijn heilige naam
ontwijd’ (Ez36:20; vgl. vs23). Heidenen zien een nauw verband tussen een volk en diens god(en).
Omdat Gods volk ongehoorzaam was en als straf in ballingschap werd weggevoerd, dachten de
volkeren dat Jahweh niet in staat was hen te beschermen en in het land te houden.
(25) Want besneden te zijn heeft wel betekenis, indien gij de wet volbrengt, maar indien gij een overtreder van de wet zijt, is uw
besnijdenis tot onbesnedenheid geworden.
Misschien wilde de religieuze Israëliet wijzen op zijn besnijdenis. Dat was dan een bewijs voor
hem dat hij bij Gods volk hoorde. Maar wie besneden was stond ook onder de wet (Gl5:2-3). En aan
2 Babylonische Talmoed, traktaat Ketuboth 17a; Berakoth 28b.

3 Leviticus Rabba 35.7.
die wet hield de Israëliet zich niet. Van buiten wilde hij de wereld door zijn besnijdenis tonen dat
hij bij het uitverkoren volk Gods hoorde, van binnen was zijn hart echter niet aan God toegewijd.
Zijn besnijdenis had zo geen enkel nut voor God. God heeft geen interesse aan rituelen of uiterlijke
ceremoniën als die niet begeleid worden door een innerlijke heiliging.5
(26) Zal dan, indien de onbesnedene de eisen der wet in acht neemt, zijn onbesnedenheid niet voor besnijdenis gelden?
Het Jodendom stemt met deze woorden van Paulus in en wijst erop dat een heiden die de Thora
van God doet gelijk gesteld mag worden aan een hogepriester.6
(27) Dan zal de van nature onbesnedene, doordat hij de wet volbrengt, u oordelen die, hoewel in het bezit van letter en
besnijdenis, een overtreder van de wet zijt.
(28) Want niet hij is een Jood, die het uiterlijk is, en niet dat is besnijdenis wat uiterlijk, aan het vlees, geschiedt,
Symbolen zijn waardeloos wanneer datgene dat ze vertegenwoordigen niet echt is. Een politie-
uniform zonder officiële aanstelling betekent niets. Een diploma zonder studie of examen is maar
een ijdel document. Een cheque zonder financiële dekking is waardeloos.
(29) maar hij is een Jood, die het in het verborgen is, en de ware besnijdenis is die van het hart, naar de Geest, niet naar de
letter. Dan komt zijn lof niet van mensen, maar van God.
Niet enkel de buitenkant, ook de binnenkant was belangrijk voor God. Mozes en de profeten
hadden dat al verkondigd: ‘Besnijd daarom uw hart en wees niet langer halsstarrig’ (Dt10:16; vgl.
Dt30:6; Jr4:4; 9:26). En zelfs de Babylonische Talmoed stelt dat iemand die geen afgoden vereert
een Jood kan worden genoemd.7 Het voorbeeld daarvoor is dan de dochter van de farao (Gn41:45).
In het Nieuwe Testament betekent ‘onbesneden van hart’ dat de mens zich tegen God verzet.
‘Besnijdenis van het hart’ is de innerlijke, gewillige overgave aan God. Een onbesneden oor
(Jr6:10) is een oor dat niet naar God en zijn woord wil luisteren en onbesneden lippen zijn lippen
die in hun natuurlijke toestand ongeschikt zijn voor de dienst aan God (Ex6:11,29).
Als de Jood deze ware besnijdenis toepast dan komt zijn lof niet van mensen, maar van God.
De apostel maakt daarbij een woordspel met het woord ‘Jood’ dat afstamt van het Hebreeuwse
‘Juda’ en ‘lof’ betekent.8
(1) Wat is dan het voorrecht van de Jood, of wat is het nut van de besnijdenis?
Paulus gebruikt in Rm3:1-8 een bijzondere stijlfiguur, de diatribe. Hierbij wordt er
gediscussieerd met een denkbeeldige tegenstander. De apostel laat deze tegenstander vragen stellen
(vs1,3,5,7) en hijzelf geeft antwoord (vs2,4,6,8). Op deze manier ondervangt hij mogelijke
tegenargumenten.
Wat is het voordeel van de Jood als het enkel nog om de innerlijke besnijdenis gaat? Was het
niet beter om een onbesneden heiden te zijn? Zijn verantwoordelijkheid was immers veel geringer
dan die van de Jood aan wie Gods beloften geopenbaard waren.
(2) Velerlei in elk opzicht. In de eerste plaats toch dit, dat hun de woorden Gods zijn toevertrouwd.
Paulus gaat kort in op die vraag en noemt het voortreffelijkste voorrecht dat de Jood bezat: ze
bezatten het geschreven Woord van God. Later in Rm9-11 zal de apostel uitvoerig op de
bovengenoemde vraag verder ingaan.
5 Babylonische Talmoed, traktaat Sukkah 52a. Zie verder binnen Qumran de Gemeenschapsrol (1QS) 5.4-5; Lofliederen (1QH)
2.7-8 en Damascus Rol 16.4-6.
6 Babylonische Talmoed, traktaat Sanhedrin 59a; Baba Kamma 39a; Abodah Zarah 3a; Sifra op Leviticus 86b.
7 Babylonische Talmoed, traktaat Megillah 13a.
(3) Wat toch is het geval? Als sommigen ontrouw geworden zijn, zal dan hun ontrouw de trouw Gods tenietdoen?
Als Israël eveneens schuldig is, zullen Gods beloften dan niet in vervulling gaan. Opnieuw
proeven we al iets van de thematiek die de apostel in het midden van de brief aan de orde zal stellen
(Rm9-11). Hij zal zich dan richten op de vraag of God zijn beloftes heeft ingetrokken vanwege de
ongehoorzaamheid van het volk.
(4) Volstrekt niet! Maar het blijve: God waarachtig en ieder mens leugenachtig, gelijk geschreven staat: Opdat Gij
gerechtvaardigd wordt in uw woorden, en overwint in uw rechtsgedingen.
God is onverbreekbaar trouw aan zijn Woord. Hij zal zijn beloften nakomen, ook al heeft Israël
door zijn ontrouw alle aanspraken daarop verloren. Op dit punt gaat de apostel verder in bij Rm9-
11.
(5) Maar indien onze onrechtvaardigheid Gods rechtvaardigheid staaft, wat zullen wij dan zeggen? Is God, die zijn toorn
doet voelen (ik spreek op menselijke wijze) soms onrechtvaardig?
God waarschuwt de mens voordat en nadat zijn Thora is geopenbaard, dat zonde bestraft
wordt. Elk mens weet dat ongehoorzaamheid uiteindelijk veroordeeld dient te worden. Als de mens
dus beseft dat onrechtvaardigheid niet goed is, wat zal hij verder nog zeggen? Was God dan
onrechtvaardig als Hij de mensen strafte nadat Hij hen had waarschuwde? Was God die zijn toorn
liet voelen onrechtvaardig? De betekenis van ‘gerechtigheid’ hangt in dit vers nauw samen met de
trouw en ontrouw in de voorgaande verzen. Wright ziet vandaar in dit tekstdeel een verwijzing naar
Gods verbondstrouw.9
Paulus gebruikt hier een uitdrukking die we diverse keren nog in de latere Talmoed
tegenkomen: ‘ik spreek naar de mens’.10 Dat betekent dat de apostel spreekt zoals mensen dat in hun
onwetendheid doen. Het is een onbedacht spreken dat meteen in het volgende verzen wordt
tegengesproken. Zou de mens kunnen zeggen dat het onrechtvaardig van God was als Hij
goddeloosheid zou straffen? Brengt de mens niet door zijn zonde, Gods rechtvaardigheid aan het
licht? Of moet God soms altijd vergeven?
(6) Volstrekt niet! Hoe zal God anders de wereld oordelen?

Het antwoord op de laatste vraag is: ‘Volstrekt niet!’ Als het vorige immers waar zou zijn, zou
God niemand kunnen oordelen. Maar zou de Rechter de aarde niet mogen te-recht-vragen? De
Israëlieten wisten al uit hun eigen geschriften dat God dat zou doen (Dt32:4; Jb8:3; 34:10). God zou
de zondaar zeker niet belonen, omdat deze zijn heiligheid meer in het licht plaatste. Zulk een
gedachte was volstrekte waanzin.
(7) Maar, indien de waarachtigheid Gods door mijn leugen des te overvloediger is gebleken tot zijn heerlijkheid, waarom word
ik dan nog als zondaar geoordeeld?
Paulus gaat verder op het spoor van ‘spreken op menselijke wijze’ (vgl. vs5).
(8) Het is toch niet, zoals men van ons lastert en sommigen ons laten zeggen: Laten wij het kwade doen, opdat het goede eruit
voortkome? Het oordeel over dezen is welverdiend.
5.3 Vragen
1. Wat zien de mensen als ze kijken naar je leven?
2. Welke overeenkomst merk je op tussen Joden en heidenen in Rm1 en Rm2?
3. Wat is het nut van de besnijdenis volgens Paulus?
4. Wat bedoeld de Bijbel met ‘besnijdenis van harten’?
9 N.T. Wright, Paulus van Tarsus. Een kennismaking met zijn theologie (Zoetermeer:Boekencentrum, 1998), 108.
10 Babylonische Talmoed, traktaat Kerithoth 11.1.
5. Is het gemakkelijk voor jou om te gaan met mensen die aan de rand van de samenleving
staan?
6 | 3:9-20 – Gods rechtvaardiging voor alle mensen
6.1 Vertaling
(9) Wat dan? Worden anderen boven ons gesteld? In geen enkel opzicht; wij hebben immers tevoren Joden zowel als
Grieken beschuldigd, dat zij allen onder de zonde zijn, (10) gelijk geschreven staat: Niemand is rechtvaardig, ook niet
een, (11) er is niemand, die verstandig is, niemand, die God ernstig zoekt; (12) allen zijn afgeweken, tezamen zijn zij
onnut geworden; er is niemand, die doet wat goed is, zelfs niet een. (13) Hun keel is een open graf, met hun tong plegen
zij bedrog, addergif is onder hun lippen; (14) hun mond is van vloek en bitterheid vol; (15) Snel zijn hun voeten om
bloed te vergieten, (16) verwoesting en ellende zijn op hun wegen, (17) en de weg des vredes kennen zij niet. (18) De
vreze Gods staat hun niet voor ogen. (19) Nu weten wij, dat de wet, bij al wat zij zegt, tot hen spreekt, die onder de wet
zijn, opdat alle mond gestopt en de gehele wereld strafwaardig worde voor God, (20) daarom, dat uit werken der wet geen
vlees voor Hem gerechtvaardigd zal worden, want wet doet zonde kennen.
6.2 Commentaar
(9) Wat dan? Worden anderen boven ons gesteld? In geen enkel opzicht; wij hebben immers tevoren Joden zowel als Grieken
beschuldigd, dat zij allen onder de zonde zijn,
In dit vers neemt de apostel zijn gedachtengang weer op en vraagt hij na aanleiding van Rm3:1
‘wat dan?’ We komen tot het gedeelte waaruit zal blijken dat niemand rechtvaardig is. Paulus neemt
zijn lezers daarvoor mee op pad en schrijft vandaar in de wij-vorm.
(10) gelijk geschreven staat: Niemand is rechtvaardig, ook niet een,

Van zowel Joden als heidenen had Paulus laten zien dat ze schuldig voor God waren. Niemand
was onschuldig, en de schrijver gaat dat nu aantonen vanuit het Oude Testament. Negen keer zal hij
in vs10-17 de woorden ‘niemand’ en ‘allen’ gebruiken, zodat voor iedereen duidelijk wordt dat
niemand voldoet aan Gods norm.
De apostel citeert hier uit Ps14: ‘Dwazen denken: Er is geen God. Verdorven zijn ze, en
gruwelijk hun daden, geen van hen deugt. Jahweh kijkt vanuit de hemel naar de mensen om te zien
of er één verstandig is, één die God zoekt’ (vs1), ‘Allen zijn afgedwaald, allen ontaard, geen van
hen deugt, niet één’ (vs3).
(11) er is niemand, die verstandig is, niemand, die God ernstig zoekt;
Als de mens zo onrechtvaardig is, dan zal hij toch zijn best doen om God te zoeken, of? Het
antwoord van de apostel is ‘nee, niemand.’Niemand is verstandig. Daarmee bedoeld Paulus niet te
zeggen dat de mens niet de capaciteit heeft om God te zoeken, maar dat de mens dat wel kan, maar
niet doet. Hij is niet gericht op God maar op andere dingen. Niemand is er, die het werkelijk om
God te doen is. Hooguit roept men tot God op het moment dat men in grote moeilijkheden zit, maar
daarna keert de mens zich van nature van God weer af.
(12) allen zijn afgeweken, tezamen zijn zij onnut geworden; er is niemand, die doet wat goed is, zelfs niet een.
Moeten we dan uit de vorige verzen concluderen dat niemand op het juiste pad wandelt? Het
antwoord is: ‘ja’. Vaak denkt de mens dat iemand die altijd voor andere klaar staat goed is. Of dat
iemand die geeft en schenkt een bijzonder persoon is in Gods ogen. Dat is ook zo. Maar het is niet
genoeg om Gods norm te bereiken. God is dankbaar voor de vredestichters en weldoeners op aarde.
Hij kijkt met plezier naar degene die het beste voor hebben in deze schepping, maar Hij moet
erkennen dat dat niet genoeg is om te voldoen aan datgene wat Hij stelt. Daarvan is iedereen
afgeweken. Paulus gebruikt de geschiedenis als bewijs voor de algemene slechtheid van de mens.
44 ● Romeinen / 3:9-20 – Gods rechtvaardiging voor alle mensen http://bijbelstudie.110mb.com
(13) Hun keel is een open graf, met hun tong plegen zij bedrog, addergif is onder hun lippen;
Paulus noemt in de volgende vijf verzen verschillende lichaamsdelen: keel, tong, lippen, mond,
voeten en ogen. Hij maakt daarmee duidelijk dat de mens niet in staat is te voldoen aan Gods norm.
De woorden van Ps5:10 klinken hier door: ‘Onwaarheid komt uit hun mond, onheil huist in hun
hart, een open graf is hun keel, gespleten is hun tong.’ Ze worden aangevuld met Ps140:3: ‘Hun
tong is scherp als die van een slang, achter hun lippen schuilt het gif van een adder. sela ’
(14) hun mond is van vloek en bitterheid vol;

De mond van de mens is een vloek. Hij wenst anderen het ergste toe: ‘Zijn mond vloekt en
liegt, dreigt met geweld, zijn tong brengt misdaad en onrecht voort’ (Ps10:7).
(15) Snel zijn hun voeten om bloed te vergieten,

Op soortgelijke wijze spreekt Jesaja over het volk Israël: ‘Hun voeten snellen naar het kwaad,
ze haasten zich om onschuldig bloed te vergieten. Hun plannen zijn heilloze plannen, verwoesting
en rampspoed vergezellen hen’ (Js59:7).
(16) verwoesting en ellende zijn op hun wegen,

Deze tekst komt eveneens uit het vorige citaat.
(17) en de weg des vredes kennen zij niet.

Een citaat uit Js59:8: ‘De weg van de vrede kennen ze niet, waar zij gaan is geen recht te
ontdekken. Ze begeven zich op kronkelpaden; wie daarop wandelt kent geen vrede.’
(18) De vreze Gods staat hun niet voor ogen.

Een citaat uit Ps36:2: ‘De zonde spreekt tot de goddeloze, diep in zijn hart angst voor God kent
hij niet.’
(19) Nu weten wij, dat de wet, bij al wat zij zegt, tot hen spreekt, die onder de wet zijn, opdat alle mond gestopt en de gehele
wereld strafwaardig worde voor God,
Het bewijs van de schuld was onweerlegbaar geleverd. Allen, heidenen en Joden zijn schuldig.
De heidenen gaan zonder wet verloren, de Joden worden door de wet veroordeeld. De verzen die
Paulus hierboven aanhaalde tonen dat zelfs de religieuze mens strafwaardig voor God is. En als
zelfs de religieuze mens strafbaar was, dan gold dat eveneens voor de niet-religieuze mens. Ook hij
kon niet voldoen aan Gods norm.
Het leek erop dat de wetenschapper van volksgezondheid een waterproef uit een bron nam, dat
analyseerde, ontdekte dat het gif bevatte en de hele bron als vergiftigd verklaarde. De hele wereld,
zonder één uitzondering, is schuldig voor God. Alle mond is gestopt. Zonder Gods genade komt de
mens er niet.
(20) daarom, dat uit werken der wet geen vlees voor Hem gerechtvaardigd zal worden, want wet doet zonde kennen.
In het betoog dat Paulus nu al drie hoofdstukken lang houdt, wordt duidelijk dat geen mens
rechtvaardig voor God kan staan. Iedereen is aangeklaagd. Door de bovengenoemde citaten en
andere teksten uit Gods Thora weet de mens wat zonde is. Zelfs bij de wetten die door mensen zijn
ingesteld is dat zo. Als iemand aan de verkeerde kant van de weg rijdt, dan kan men hem wijzen op
de strepen op het wegdek. Zo is de wet een richtingsaanwijzer die toont hoe het zou moeten, maar
tegelijk ook de mens die dat niet doet veroordeeld. Geen enkele wet is echter bij machte om het
kwaad uit te bannen. Het is enkel de spiegel die je laat zien dat je gezicht vies is, maar het gezicht
niet kan wassen.
6.3 Vragen
1. In welke situatie bereikte je het punt waarop je je verdediging tegenover God opgaf?
2. Wat is context van de oudtestamentische citaten die Paulus hier aanhaalt?
3. Waaraan hecht je belang bij de christelijke opvoeding van je eigen kinderen?
46 ● Romeinen / 3:21-31 – De bron van de rechtvaardiging http://bijbelstudie.110mb.com
7 | 3:21-31 – De bron van de rechtvaardiging
7.1 Vertaling
(21) Nu is echter buiten een wet om gerechtigheid Gods openbaar geworden, waarvan de wet en de profeten getuigen, (22)
namelijk gerechtigheid van God door geloof in Jezus Christus tot allen, en over allen die geloven; want er is geen
onderscheid. (23) Want allen hebben gezondigd en doen tekort aan de heerlijkheid Gods, (24) en worden om niet
gerechtvaardigd uit zijn genade, door de verlossing in Christus Jezus. (25) Hem heeft God voorgesteld als zoenmiddel
door het geloof, in zijn bloed, om zijn rechtvaardigheid te tonen, daar Hij de zonden, die tevoren onder de
verdraagzaamheid Gods gepleegd waren, had laten geworden; (26) om zijn rechtvaardigheid te tonen, in de tegenwoordige
tijd, zodat Hijzelf rechtvaardig is, ook als Hij hem rechtvaardigt, die uit het geloof in Jezus is. (27) Waar blijft het
roemen dan? Het is uitgesloten. Door welke wet? Der werken? Neen, maar door de wet van geloof. (28) Want wij zijn
van oordeel, dat de mens door geloof gerechtvaardigd wordt, zonder werken der wet. (29) Of is God alleen de God der
Joden? Niet ook der heidenen? Zeker, ook der heidenen. (30) Als er namelijk een God is, die de besnedenen
rechtvaardigen zal uit het geloof en de onbesnedenen door het geloof. (31) Stellen wij dan door het geloof de wet buiten
werking? Volstrekt niet; veeleer bevestigen wij de wet.
7.2 Tekstvarianten
22 ‘tot allen’, (Gr. eiv pantav, [P40, ‫*א‬, A, B, C, P, Ψ, 81]) // ‘over allen’, (Gr. ein pantav kai epi pantav, [D, F, G, K, MT,
33]).
23 doen tekort: of: ‘bereiken niet’.
7.4 Grammatica
21 een wet: diverse vertalen hebben hier traditioneel ‘de wet’. In het Grieks is het lidwoord voor ‘wet’ echter afwezig. ● 22 het
geloof in Jezus Christus: SV vertaalt hier ‘van’. Het Grieks dia dat hier verbonden is met een genitief kan het beste verklaart worden
met ‘in’. Het gaat niet om het geloof dat Jezus Christus zelf had (subjectieve genitief), maar om het geloof dat spreekt over Jezus
Christus (objectieve genitief). ● 22 door geloof in Jezus Christus: Wright vertaalt ‘door de trouw van Jezus Christus’ (subjectieve
genitief), waardoor hij de trouw van Christus plaatst tegenover de ontrouw van Israël om het verbond te houden.1 Reden daarvoor is
dat als het woord ‘geloof’ (Gr. pistis) gevolgd wordt door een persoonlijke genitief het niet om een objectieve genitief kan gaan. 2 Dit
is echter niet altijd het geval (vgl. Mc11:22; Jk2:1; Op2:13).3 Anderen vertalen vandaar de uitdrukking volgens de Lutherse traditie:
‘door de trouw in Jezus Christus’ (objectieve genitief).4 Als beide subject geen lidwoord hebben is er namelijk normaal in het Grieks
sprake van een objectieve genitief. 5 Nadeel bij dat laatste argument is dat in veel gevallen een subject een lidwoord moet hebben
vanwege het voornaamwoord. Dat is het geval bij alle teksten waarin pistis Christou voorkomt. In de theologische uitleg van het vers
staan beide mogelijkheden niet tegenover elkaar. De gelovige wordt gerechtvaardigd door te geloven in de trouw van Christus. Beide
aspecten horen bij elkaar. Zonder de ‘trouw van Christus’ zou er geen sprake kunnen zijn van ‘geloof in Christus’.
1 N.T. Wright, Paulus van Tarsus. Een kennismaking met zijn theologie (Zoetermeer:Boekencentrum, 1998), 108-109. Vgl. J.
Haussleiter, ‘Der Glaube an Jesu Christi und der christliche Glaube: ein Beitrag zur Erklärung des Römerbriefes,’ Neue
Kirchliche Zeitschrift 2 (1891): 109-145; R.N. Longenecker, Paul, Apostle of Liberty (New York:Harper & Row, 1964), 149-
152; M.D. Hooker, ‘Πίστις Χριστου,’ New Testament Studies 35 (1989): 321-342.
2 G. Howard, ‘The “Faith of Christ”,’ Expository Times 85 (1974): 213.
3 D.B. Wallace, Greek Grammar Beyond the Basics (Grand Rapids:Zondervan, 1996), 116.
4 C.E.B. Cranfield, A Critical and Exegetical Commentary on the Epistle to the Romans, Vol. I (ICC; Edinburgh:T&T Clark,
2004), 203; A. Hultgren, ‘The Pistis Christou Formulations in Paul,’ Novum Testamentum 22 (1980): 248-263; J.D.G. Dunn,
‘Once More, ΠΙΣΤΙΣ ΧΡΙΣΤΟΥ,’ SBL Seminar Papers, 730-744.
5 D.B. Wallace, Greek Grammar Beyond the Basics (Grand Rapids:Zondervan, 1996), 115; J.D.G. Dunn, ‘Once More, ΠΙΣΤΙΣ
ΧΡΙΣΤΟΥ,’ SBL Seminar Papers, 732-734.
7.5 Commentaar
(21) Nu is echter buiten een wet om gerechtigheid Gods openbaar geworden, waarvan de wet en de profeten getuigen,
Al iemand de vorige hoofdstukken gelezen heeft en dan in Rm3:21 de uitspraak leest dat Gods
gerechtigheid openbaar wordt, denkt men meteen aan het eindoordeel. Het is zowat onmogelijk om,
nadat de vorige hoofdstukken iemand als schuldig hebben aangewezen, nu te denken dat die
schuldige gerechtvaardigd wordt.6 De apostel laat echter nog iets anders zien waardoor Gods
gerechtigheid openbaar wordt. Hij toont nu verder aan zijn lezers wat Gods gerechtigheid voor hen
tot stand heeft gebracht. Hij komt terug op Rm1:17: ‘Want gerechtigheid van God wordt daarin
geopenbaard op grond van geloof tot geloof, zoals geschreven staat: ‘Maar de rechtvaardige zal op
grond van geloof leven’.
Het gaat hier niet om Gods barmhartigheid – hoewel die in het evangelie wordt gezien –, maar
om Gods gerechtigheid. Nu iedereen veroordeeld is moet het oordeel uitgesproken worden. God is
immers rechtvaardig en Hij duldt geen onrechtvaardigheid. De rechtvaardigheid van God zal nu
openbaar worden. Maar dat gebeurt buiten de wet om. Hoe kan dat? God moet de zondaar toch
straffen. Hoe kan een heilig God de onrechtvaardige rechtvaardig verklaren?
Buiten een wet om wordt Gods gerechtigheid openbaar. Dat betekent natuurlijk niet dat deze
gerechtigheid in contrast staat met Gods wet. Ze wordt alleen onafhankelijk ervan aangeboden. 7 Het
gaat hier niet enkel om de wet, maar om elke wet die heerst op basis van bepaalde afspraken (zie
gramm.). De wet en de profeten getuigden hier van. Het evangelie wordt ondersteund door het Oude
Testament. We vinden er vele verwijzingen in, die ons tonen dat vergeving mogelijk is. We lezen in
Js46:13: ‘Ik breng mijn gerechtigheid nabij, ze is niet ver meer, het duurt niet lang voor ik redding
breng. Ik zal redding brengen in Sion, Ik laat Israël in mijn luister delen’ en in Js56:1: ‘Dit zegt
Jahweh: Handel rechtvaardig, handhaaf het recht; de redding die Ik breng is nabij, en weldra
openbaar Ik mijn gerechtigheid’ (vgl. Js51:5-8; Dn9:24).
(22) namelijk gerechtigheid van God door geloof in Jezus Christus tot allen, en over allen die geloven; want er is geen
onderscheid.
We vinden het antwoord op de vorige uitspraak. De rechtvaardigheid van God gaat niet uit van
de wet, maar van een Persoon: Jezus Christus (Hd13:39). We moeten hier goed opletten dat de
apostel hier niet verwijst naar de gerechtigheid van God waarmee Hij Christus strafte aan het kruis
of de gerechtigheid die Christus zelf had. 8 Het gaat om de gerechtigheid die Hij aan ons toekent,
vanwege hetgeen datgene wat Christus aan het kruis gedaan heeft.9 Het is een gerechtigheid van
God door de trouw van Jezus Christus. God ziet Christus werk als recht aan en kan vandaar ons als
rechtvaardigen zien. Beiden aspecten zijn niet identiek met elkaar, maar staan in elkaars verlengde.
Het evangelie van Jezus Christus komt tot alle mensen. Iedereen mag het horen en woorden
uitgenodigd. Maar het dat werkelijk kennen van de gerechtigheid van God komt uiteindelijk enkele
op degenen die geloven. Gods genade is algemeen: ‘Want de genade van God, heilbrengend voor
alle mensen, is verschenen’ (Tt2:11), maar de genade wordt enkel bij hen werkzaam die geloven
(vgl. tekstvar.).
In Js53:10-12 werd Gods rechtvaardigheid al in verband gebracht met de lijdende knecht van
Jahweh. Er is geen rechtvaardiging buiten de relatie met Jezus Christus om. Hij is voor ons
gestorven en heeft onze schuld betaald. Hij heeft de straf op zich genomen en door Hem is het dat
wij niet meer geoordeeld worden. De wet kon geen rechtvaardigheid bewerken. Gerechtigheid kan

7 J. Shulam, Romans. A Commentary on the Jewish roots (Maryland:Messianic Jewish Publisher, 1997), 135.
8 W.J. Ouweneel, Was lehrt die Bibel? Rechtfertigung, (Neustadt:Ernst Paulus, 1978), 13. Contra: J. Shulam, Romans. A
Commentary on the Jewish roots (Maryland:Messianic Jewish Publisher, 1997), 137.
9 W.J. Ouweneel, Was lehrt die Bibel? Rechtfertigung, (Neustadt:Ernst Paulus, 1978), 13.
48 ● Romeinen / 3:21-31 – De bron van de rechtvaardiging http://bijbelstudie.110mb.com
voor God enkel bewerkt worden door het geloof in Jezus Christus (zie gramm.). Vandaar hebben
wij geen eigen gerechtigheid bewerkt, maar een gerechtigheid uit God ontvangen (Fp3:9).10
Deze gerechtigheid is toegankelijk voor iedereen. Er bestaat verlossing voor elk mens, als hij
gelooft in Jezus Christus. De rechtvaardiging wordt vandaar in vs21-31 negen keer met de
voorwaarde van het geloof verbonden.
(23) Want allen hebben gezondigd en doen tekort aan de heerlijkheid Gods,
De mens werd niet voor zichzelf geschapen, maar voor zijn Schepper. Zijn hoogste doel is het
om Gods heerlijkheid te openbaren (Ko1:16). Maar hij is niet in staat om iets van Gods heerlijkheid
te openbaren. Het ‘te kort doen aan Gods heerlijkheid’ is een gevolg van ‘allen hebben
gezondigd’.11
Vaak zijn mensen geneigd om zelf een onderscheid te maken in rechtvaardigen en
onrechtvaardigen. Bierce schreef:12 ‘Er zijn twee soorten mensen: de rechtvaardigen en de
onrechtvaardigen. Het zijn de rechtvaardigen die de indeling maken.’
(24) en worden om niet gerechtvaardigd uit zijn genade, door de verlossing in Christus Jezus.
Calvijn zegt van dit vers dat er wellicht geen Schriftplaats is die duidelijker de kracht van deze
gerechtigheid in het licht stelt.13 Allen hebben gezondigd en kunnen ‘gratis’ gerechtvaardigd
worden. Dat gaat niet vanzelf. Het kan enkel ‘door de verlossing in Christus Jezus’.
De genade van God in de rechtvaardiging wijst op het geschenkkarakter van de rechtvaardiging.
Dat geschenkkarakter is des te dieper, omdat het geschenk het tegendeel is van wat mensen te
verwachten hebben, van wat ze verdiend hebben.
Er staat hier niet ‘Jezus Christus’ zoals in het vorige vers, maar ‘Christus Jezus’. De ‘Christus’,
de ‘gezalfde Messias staat centraal op de voorgrond.14
(25) Hem heeft God voorgesteld als zoenmiddel door het geloof, in zijn bloed, om zijn rechtvaardigheid te tonen, daar Hij de
zonden, die tevoren onder de verdraagzaamheid Gods gepleegd waren, had laten geworden;
De apostel spreekt in dit vers niet over de zonden die de gelovigen deden voor hun bekering.
Hij beantwoordt indirect de vraag of Gods zoenmiddel ook voor de rechtvaardiging van de
oudtestamentische gelovigen nodig is.
God had hun zonden verdragen met het oog op Christus. Hij kon de zonden in
oudtestamentische tijd verdragen, doordat Hij vooruitzag op het offer van Golgotha. Door hun
vooruitziend geloof werden hun zonden vergeven en konden ze gerechtvaardigd worden (Ps78:38-
39).15
Christus was het zoenmiddel. Het woord ‘zoenmiddel’ wijst indirecte naar de ark van het
verbond. Het Grieks woord voor ‘verzoening’ (Gr. ilastérion), wordt in de Septuaginta gebruikt
voor het ‘verzoendeksel’ (LXX:Ex25:17-22). Verzoendeksel en verbondsark zijn een prachtig beeld
van de Heer Jezus. Het Nieuwe Testament zinspeelt daar drie keer op (Rm3:25; 1Jh2:2; 4:10).
(26) om zijn rechtvaardigheid te tonen, in de tegenwoordige tijd, zodat Hijzelf rechtvaardig is, ook als Hij hem rechtvaardigt,
die uit het geloof in Jezus is.
De gerechtigheid van God houdt in dat als een zondaar zich tot God keert en pleit op het
verlossingswerk van Jezus Christus, die persoon rechtvaardig is. Als God zo iemand niet
rechtvaardig zou verklaren zou Hij zelf onrechtvaardig zijn.
10 J. van Genderen en W.H. Velema, Beknopte Gereformeerde Dogmatiek, (Kampen:Kok, 1992), 554.
11 D. Moo, The Epistle to the Romans, (Grand Rapids:Eerdmans, 1996), 226; H.P. Medema, Der Brief an die Römer
(Bielefeld:CLV, 1992), 53.
12 Citeert zonder verwijzing in W. Wiersbe, In Gods dienst, (Vaassen:Medema, 2003), 53.
13 Calvijn, Commentaar op de Brief aan de Romeinen, ad.loc.
(27) Waar blijft het roemen dan? Het is uitgesloten. Door welke wet? Der werken? Neen, maar door de wet van geloof.
De rechtvaardiging gebeurt enkel op grond van genade, niet op grond van werken. Wanneer
deze gerechtigheid op een of andere wijze met het doen van de mens in verbinding zou staan, zou
zij door de wet zijn.16 Dan kon zij dus alleen maar voor Israël in aanmerking komen. En dan zou de
roem voor de mens zijn die de wet hield. Dat is echter niet het geval. Alle roem kwam toe aan God
zelf die een verlossingsweg voor ons beschikbaar stelde.
(28) Want wij zijn van oordeel, dat de mens door geloof gerechtvaardigd wordt, zonder werken der wet.
Luther onderstreept dit vers door te vertalen: ‘dat de mens enkel door geloof alleen
gerechtvaardigd wordt’. Ondanks dat de woorden ‘enkel’ en ‘alleen’ niet in de Griekse grondtekst
aanwezig zijn, heeft de Reformator wel de kern van deze passage te pakken.
Waarom redt God ons alleen door geloof? Antwoorden kunnen zijn:
(1) Geloof sluit menselijke trots uit,
(2) Geloof eert God, niet mensen,
(3) Geloof maakt dat alle mensen gered kunnen worden,
(4) Geloof erkent dat wij de wet niet kunnen houden en ook niet aan Gods maatstaven kunnen
voldoen,
(5) Geloof is baseert op een relatie met God.
(29) Of is God alleen de God der Joden? Niet ook der heidenen? Zeker, ook der heidenen.
(30) Als er namelijk een God is, die de besnedenen rechtvaardigen zal uit het geloof en de onbesnedenen door het geloof.
(31) Stellen wij dan door het geloof de wet buiten werking? Volstrekt niet; veeleer bevestigen wij de wet.
Wanneer wij begrijpen wat redding door geloof betekent, begrijpen we de Thora van God
beter.17 We leren door de genade de wet beter te begrijpen en erkennen dat dat wat Christus gedaan
heeft verder gaat dan de mozaïsche Thora en vooruitziet op de Thora van Christus.18 Daarin
bevestigen we de Thora Gods en belijden we dat Christus de kern van de Thora is.
7.6 Vragen
1. Wat betekent het woord ‘gerechtvaardigd’?
2. Wat heeft de rechtvaardigheid van God te maken met onze verlossing?
3. Wat is het verschil tussen een christen en een ongelovige in verband met de zonde?

18 J. Shulam, Romans. A Commentary on the Jewish roots (Maryland:Messianic Jewish Publisher, 1997), 149.
50 ● Romeinen / 4:1-25 – De voorbeelden van de rechtvaardiging http://bijbelstudie.110mb.com
8 | 4:1-25 – De voorbeelden van de rechtvaardiging
8.1 Vertaling
(1) Wat zullen wij dan zeggen dat Abraham, onze voorvader naar het vlees, gevonden heeft? (2) Want als Abraham op
grond van werken gerechtvaardigd is, dan heeft hij roem, maar niet bij God. (3) Want wat zegt de Schrift? ‘En
Abraham geloofde God en het werd hem tot gerechtigheid gerekend’. (4) Hem nu die werkt, wordt het loon niet
toegerekend uit genade, maar als verschuldigd. (5) Maar hem die niet werkt, maar gelooft in Hem die de Goddeloze
rechtvaardigt, wordt zijn geloof gerekend tot gerechtigheid; (6) zoals ook David de mens gelukkig noemt wie God
gerechtigheid toerekent, zonder werken: (7) ‘Gelukkig zij van wie de wetteloosheden vergeven en van wie de zonden
bedekt zijn. (8) Gelukkig de man van wie de Heer de zonde geenszins toerekent’. (9) Geldt dit geluk nu de besnedene of
ook de onbesnedene? Wij zeggen immers: aan Abraham is het geloof tot gerechtigheid gerekend. (10) Hoe werd het hem
dan toegerekend? Toen hij besneden was of onbesneden? Niet besneden, maar onbesneden. (11) En hij ontving het teken
van de besnijdenis als zegel van de gerechtigheid van het geloof, dat hij had in de onbesneden staat, opdat hij vader zou
zijn van allen die in onbesneden staat geloven, opdat ook hun de gerechtigheid zou worden toegerekend; (12) en opdat hij
vader van de besnedenen zou zijn, niet alleen voor hen die besneden zijn, maar ook voor hen die wandelen in de
voetstappen van het geloof dat onze vader Abraham in zijn onbesneden staat had. (13) Want niet door de wet verkreeg
Abraham of zijn nageslacht de belofte dat hij erfgenaam van de wereld zou zijn, maar door gerechtigheid van het geloof.
(14) Want als zij die uit de wet zijn, erfgenamen zijn, dan is het geloof zonder inhoud gemaakt en de belofte te niet
gedaan. (15) Want de wet bewerkt toorn, maar waar geen wet is, is ook geen overtreding. (16) Daarom is het op grond
van geloof, opdat het naar genade zou zijn, zodat de belofte zeker zou zijn voor het hele nageslacht, niet alleen dat wat uit
de wet is, maar ook dat wat uit het geloof van Abraham is, die een vader is van ons allen (17) (zoals geschreven staat:
’Ik heb u tot een vader van vele volken gesteld’) voor het aangezicht van God die hij geloofde – die de doden levend maakt
en de dingen die niet zijn, roept alsof zij zijn –, (18) die tegen hoop op hoop heeft geloofd, opdat hij een vader van vele
volken zou worden, volgens wat gezegd was: ’Zo zal uw nageslacht zijn’. (19) En niet zwak in het geloof lette hij niet op
zijn eigen al afgestorven lichaam, daar hij ongeveer honderd jaar oud was, en niet op het afgestorven zijn van de
moederschoot van Sara; (20) en hij twijfelde niet aan de belofte van God door het ongeloof, maar werd gesterkt in het
geloof, terwijl hij God heerlijkheid gaf (21) en ten volle verzekerd was, dat wat Hij beloofd heeft, Hij ook machtig is te
doen. (22) Daarom is het hem ook tot gerechtigheid gerekend. (23) Het is echter niet alleen ter wille van hem geschreven
dat het hem werd toegerekend, (24) maar ook ter wille van ons, wie het zal worden toegerekend, ons die geloven in Hem
die Jezus onze Heer uit de doden heeft opgewekt, (25) die overgegeven is om onze overtredingen en opgewekt om onze
rechtvaardiging.
8.2 Structuur
In Rm4 toont de apostel zijn lezers waardoor Abraham gerechtvaardigd werd. Hij stelt die vraag al meteen in het eerste vers en geeft
vandaar antwoord op zijn vraag. Daarbij kan men zijn antwoord verdelen in drie stukken (vs2-8; 9-12; 13-17a), waarin eerste drie
antwoorden worden afgekeurd en vervolgens het juiste antwoord wordt gegeven. In vs22 neemt de apostel de gedachte vanuit
Rm3:25 weer op.
8.3 Commentaar
(1) Wat zullen wij dan zeggen dat Abraham, onze voorvader naar het vlees, gevonden heeft?
De apostel bouwt verder op datgene dat hij in het vorige hoofdstuk duidelijk heeft gesteld. God
rechtvaardigt een zondaar enkel op basis van geloof in Jezus Christus. In Rm3:21 verwees Paulus
daarvoor al naar het Oude Testament: ‘Nu is echter buiten een wet om gerechtigheid Gods openbaar
geworden, waarvan de wet en de profeten getuigen,’ Dat de wet en de profeten daarvan al getuigen,
gaat hij nu aan zijn hoorders verduidelijken.1 In Rm4 plaatst hij vandaar de Joden hun vader
Abraham voor ogen en stelt hij hen de vraag waardoor Abraham gerechtvaardigd werd.

Er is hier sprake van twee personen die voor de joden van bijzondere betekenis waren.
Abraham was de ontvanger en drager van Gods beloften. Hij was tevens voor de Jood het voorbeeld
van een rechtvaardige (Jh8:39). Davids was de representant van het door God kozen koningschap.
Met deze twee personen stonden alle verwachtingen van Israël in verbinding. 2 Immers, de Messias
was de zoon van David, de zoon van Abraham (Mt1:1). Hoe werden beiden gerechtvaardigd? Door
hun eigen kunnen en doen? Of door hun eigen vlees?
(2) Want als Abraham op grond van werken gerechtvaardigd is, dan heeft hij roem, maar niet bij God.
Als Abraham uit (eigen) werken gerechtvaardigd werd, dan kon hij zich daarvoor roemen.
(3) Want wat zegt de Schrift? ‘En Abraham geloofde God en het werd hem tot gerechtigheid gerekend’.
Paulus citeert vervolgens Gn15:6. Abraham geloofde God en het werd hem tot gerechtigheid
gerekend. Abraham werd niet gerechtvaardigd op grond van werken, maar op grond van geloof.
Zijn vertrouwen tot, en gehoorzaamheid aan God maakten van hem een rechtvaardige.
(4) Hem nu die werkt, wordt het loon niet toegerekend uit genade, maar als verschuldigd.
Als iemand op grond van werken rechtvaardig verklaard zou worden, zou dat trouwens niet
meer uit genade gebeuren. Zo een persoon zou immers volmaakt zijn en aan die persoon zou God
verplicht zijn om rechtvaardiging toe te kennen. Hij zou de arbeider zijn die na een werk volbracht
te hebben, loon zou ontvangen.3
Binnen het jodendom dacht men dat het geloof van Abraham als verdienstelijk werk gezien
diende te worden. Het geloof bevatte volgens hen de (latere) werken en waren anticiperend op de
Thora. Paulus maakt duidelijk dat deze gedachte bodem mist. Eerst het geloof dan de werken.
Uiteraard horen beiden onlosmakelijk bij elkaar, maar ze dienen goed onderscheiden te worden.
Abraham werd niet gerechtvaardigd op grond van werken, maar op grond van geloof. Hij bleek
echter een rechtvaardige te zijn op grond van zijn werken. Daardoor werd zijn geloof bevestigd. Dat
Abraham zijn zoon offerde, was daarom een bewijs van het reeds aanwezige geloof.
(5) Maar hem die niet werkt, maar gelooft in Hem die de Goddeloze rechtvaardigt, wordt zijn geloof gerekend tot
gerechtigheid;
Opnieuw staat het gerekend worden tot gerechtigheid in tegenstelling tot het toerekenen van de
zonde. Men verwacht dat een goddeloze die gelooft zonder ook nog maar enig werk te hebben
volbracht verloren zal gaan. Dit ligt in de verwachting en zou menselijk gezien ‘rechtvaardig’ zijn.
Paulus maakt duidelijk dat dit niet het geval is. Eerst het geloof, dan de werken.
De uitdrukking ‘rekenen tot’ heeft in het verleden tot discussie geleid. Verschillende
mogelijkheden zijn:
(1) Het gaat om een juridische uitspraak: God rekent ons rechtvaardigheid toe, ondanks dat we
onrechtvaardig zijn.
(2) Het gaat om een innerlijke waarde: God rekent ons rechtvaardigheid toe, omdat het geloof
meer waard is dan de werken.
(3) Het gaat om een overboeking: God rekent ons rechtvaardigheid toe, we ontvangen de
rechtvaardigheid die Christus ontving door zijn levenswandel.
(4) Het gaat om een zijns-toestand: God rekent ons rechtvaardigheid toe, omdat we rechtvaardig
zijn. Hij doet dat op grond van geloof in Jezus Christus.
Vanuit datgene wat we in het voorafgaande gezegd hebben, blijkt dat God ons rechtvaardigheid
toerekent, omdat we rechtvaardig zijn op grond van ons geloof in Christus Jezus.4 Het is God die
alle eer toekomt.
(6) zoals ook David de mens gelukkig noemt wie God gerechtigheid toerekent, zonder werken:
Door een verwijzing naar koning David hoopt Paulus de gelovigen aan te tonen dat zowel de
gelovige voor de openbaring van de Thora (Abraham), als de gelovige na de openbaring van de
Thora (David) gerechtigheid ontvingen zonder werken.
(7) ‘Gelukkig zij van wie de wetteloosheden vergeven en van wie de zonden bedekt zijn.
Als bewijs citeert Paulus Ps32:1. De wetteloosheden zijn kwijtgescholden. Ze zijn vergeven. De
zonden kunnen natuurlijk niet kwijtgescholden worden. Zij worden bedekt.’De misdaad van Uw
volks hebt U weggenomen. U hebt al hun zonden bedekt’ (Ps85:2).
Het bedekken van zonden betekent niet dat God de zonden door de vingers ziet, maar dat
Christus als Verlosser de schuld voor die zonden gedragen heeft en daardoor zonde ‘bedekt’ heeft.
(8) Gelukkig de man van wie de Heer de zonde geenszins toerekent’.
(9) Geldt dit geluk nu de besnedene of ook de onbesnedene? Wij zeggen immers: aan Abraham is het geloof tot gerechtigheid
gerekend.
Misschien denkt iemand dat deze gelukkig woorden enkel voor Abraham of David golden,
omdat ze in een speciaal verbond met God stonden.
(10) Hoe werd het hem dan toegerekend? Toen hij besneden was of onbesneden? Niet besneden, maar onbesneden.
Abraham werd gerechtigheid toegerekend op het moment dat hij onbesneden was. Pas veertien
jaar later kwam de besnijdenis (Gn17). Hij was zesentachtig jaar oud, toen Ismaël geboren werd, en
negenennegentig toen hij besneden werd. Niet uit werken of uit de besnijdenis, maar door het
geloof werd Abraham gerechtvaardigd. De besnijdenis was enkel het zegel op zijn geloof, niet de
bron van zijn geloof.
(11) En hij ontving het teken van de besnijdenis als zegel van de gerechtigheid van het geloof, dat hij had in de onbesneden
staat, opdat hij vader zou zijn van allen die in onbesneden staat geloven, opdat ook hun de gerechtigheid zou
worden toegerekend;
Door de besnijdenis werd Abraham constant herinnert aan Gods beloften. Ze vormden een
zegen voor zijn geloof.
(12) en opdat hij vader van de besnedenen zou zijn, niet alleen voor hen die besneden zijn, maar ook voor hen die wandelen in
de voetstappen van het geloof dat onze vader Abraham in zijn onbesneden staat had.
Als de apostel spreekt over de personen die besneden zijn, spreekt hij niet over de goddelozen
die besneden zijn. Hij spreekt over diegene die besneden zijn en vasthouden aan Gods beloften.
(13) Want niet door de wet verkreeg Abraham of zijn nageslacht de belofte dat hij erfgenaam van de wereld zou zijn, maar
door gerechtigheid van het geloof.
Op het moment dat Abraham nakomelingen ontving, was de Thora nog niet gegeven. De erfenis
werd niet vanuit een wet verkregen, maar door het geloof.
(14) Want als zij die uit de wet zijn, erfgenamen zijn, dan is het geloof zonder inhoud gemaakt en de belofte te niet gedaan.
(15) Want de wet bewerkt toorn, maar waar geen wet is, is ook geen overtreding.
Doordat er een wet is, kunnen mensen die wet overtreden. Dat zorgt ervoor dat de mens
schuldig wordt en dat de toorn van God over hem komt. Als er echter geen wet is, kan er ook geen
overtreding zijn. Stel dat er geen verkeersborden langs de weg staan, dan geen enkele agent je
schuldig verklaren vanwege het overtreden van een eenrichtingsstraat.
(16) Daarom is het op grond van geloof, opdat het naar genade zou zijn, zodat de belofte zeker zou zijn voor het hele
nageslacht, niet alleen dat wat uit de wet is, maar ook dat wat uit het geloof van Abraham is, die een vader is
van ons allen
De gelovige wordt vandaar niet door de wet gerechtvaardigd, maar op grond van geloof. Bij
Abraham is dat overduidelijk, omdat er nog geen wet aan hem geopenbaard was, toen hij leefde.
(17) (zoals geschreven staat: ’Ik heb u tot een vader van vele volken gesteld’) voor het aangezicht van God die hij geloofde – die
de doden levend maakt en de dingen die niet zijn, roept alsof zij zijn –,
God kan gelovige zondaren rechtvaardig verklaren.
(18) die tegen hoop op hoop heeft geloofd, opdat hij een vader van vele volken zou worden, volgens wat gezegd was: ’Zo zal uw
nageslacht zijn’.
Abraham kreeg vele nakomelingen, Gods stelde hem tot een vader van vele volken.
(19) En niet zwak in het geloof lette hij niet op zijn eigen al afgestorven lichaam, daar hij ongeveer honderd jaar oud was, en
niet op het afgestorven zijn van de moederschoot van Sara;
(20) en hij twijfelde niet aan de belofte van God door het ongeloof, maar werd gesterkt in het geloof, terwijl hij God heerlijkheid
gaf
Zoals Abraham geloofde in het vooruitzicht op wat God zou doen, mogen wij geloven in
terugblik op dat wat God deed.
(21) en ten volle verzekerd was, dat wat Hij beloofd heeft, Hij ook machtig is te doen.
(22) Daarom is het hem ook tot gerechtigheid gerekend.
(23) Het is echter niet alleen ter wille van hem geschreven dat het hem werd toegerekend,
(24) maar ook ter wille van ons, wie het zal worden toegerekend, ons die geloven in Hem die Jezus onze Heer uit de doden
heeft opgewekt,
God heeft Jezus, onze Heer, uit de doden opgewekt. Dat betekent dat Hij opgewekt werd,
terwijl de anderen in de toestand van de dood bleven. De opstanding staat hier een verbinding met
de gerechtigheid. Terwijl Abrahams en Davids geloof op een gegeven woord steunden, rust ons
geloof op een volbracht werk.5
(25) die overgegeven is om onze overtredingen en opgewekt om onze rechtvaardiging.

Christus werd overgegeven vanwege onze overtredingen (vgl. LXX:Js53:12). Hij werd
opgewekt om onze rechtvaardiging. Zonder de opstanding zou de gelovige geen nieuw leven
kennen. De rechtvaardiging was mogelijk doordat wij met Christus stierven en met Hem opstonden.
Zonder de opstanding zou de rechtvaardiging, zoals die in het Nieuwe Testament beschreven wordt,
onmogelijk zijn. De apostel zal daar nog verder op in gaan in Rm6.
Er zijn weinig plaatsen in de brieven van Paulus waarin het verband tussen Christus’ dood en
Christus’ opstanding zo helder onder woorden worden gebracht als hier.6
8.4 Vragen
1. Waarom gebruikt Paulus Abraham en David als voorbeeld in Rm4?
2. Op welk eigen werk of welke religieuze prestatie kon Abraham zich bij God beroemen?
6 J. van Genderen en W.H. Velema, Beknopte Gereformeerde Dogmatiek (Kampen:Kok, 1992), 562.
3. Is vs20 niet in tegenspraak met Gn17:17-18 vermits Abraham daar toch duidelijk zijn twijfel
uitdrukt?
4. Is de fysieke toestand van Abraham tijdens zijn rechtvaardiging van belang?
5. Kan geloof als een eigen verdienstelijke prestatie beschouwd worden?
6. Wat betekent ‘tegen hoop op hoop’?
7. Wat is de relatie tussen het geloof van Abraham en het geloof van de christenen in
Rm3:21vv.?
9 | 5:1-11 – De zegeningen van de rechtvaardiging
9.1 Vertaling
(1) Wij dan, gerechtvaardigd op grond van geloof, hebben vrede met God door onze Heer Jezus Christus, (2) door Wie
wij ook de toegang verkregen hebben door het geloof tot deze genade waarin wij staan, en wij roemen in de hoop op de
heerlijkheid van God. (3) En dat niet alleen, maar wij roemen ook in de verdrukkingen, daar wij weten dat de
verdrukking volharding werkt, (4) en de volharding beproefdheid en de beproefdheid hoop; (5) en de hoop beschaamt niet,
omdat de liefde van God in onze harten is uitgestort door de heilige Geest die ons gegeven is. (6) Want toen wij nog
krachteloos waren, is Christus te rechter tijd voor goddelozen gestorven. (7) Want ternauwernood zal iemand voor een
rechtvaardige sterven; immers, voor de goede heeft misschien iemand nog wel de moed te sterven. (8) Maar God bevestigt
zijn liefde tot ons hierin, dat Christus voor ons gestorven is toen wij nog zondaars waren. (9) Veel meer dan zullen wij,
nu wij gerechtvaardigd zijn door zijn bloed, door Hem behouden worden van de toorn. (10) Want als wij, toen wij
vijanden waren, met God verzoend zijn door de dood van zijn Zoon, veel meer zullen wij, nu wij verzoend zijn, behouden
worden door zijn leven. (11) En dat niet alleen, maar wij roemen ook in God door onze Heer Jezus Christus, door Wie
wij nu de verzoening ontvangen hebben.
9.2 Tekstvarianten
1 ‘hebben vrede’ (Gr. eirhnhn exomen, [B, F, G, P, Ψ]) // ‘wij zouden vrede hebben’ (Gr. eirhnhn exwmen, [‫*א‬, A, B*, C, D, K, L,
33, 81]): Wallace kiest voor de eerste mogelijkheid op exegetische basis van Rm5:10.1
9.3 Commentaar
(1) Wij dan, gerechtvaardigd op grond van geloof, hebben vrede met God door onze Heer Jezus Christus,
Paulus noemt in deze perikoop verschillende vruchten van de rechtvaardiging. De vrede met
God is de eerste vrucht van de rechtvaardiging. Die vrede uit zich dikwijls in een gevoel van
zekerheid en vertrouwen. Waar het gevoel ontbreekt, mogen we echter niet concluderen dat er geen
vrede is.
(2) door Wie wij ook de toegang verkregen hebben door het geloof tot deze genade waarin wij staan, en wij roemen in de hoop
op de heerlijkheid van God.
God is geen Rechter die ons na het oordeel te hebben uitgesproken, naar buiten gooit. 2 Hij is
een Rechter die zich openbaart als een hemelse Vader. Ten opzichte van het verleden verontrust ons
niets meer. We hebben vrede met God. Betreffende het heden staan we in de Vadergunst van God
en wat de toekomst betreft, wordt onze weg al beschenen door de stralen van de hemelse
heerlijkheid.3
(3) En dat niet alleen, maar wij roemen ook in de verdrukkingen, daar wij weten dat de verdrukking volharding werkt,
Paulus toont de verhevenheid van datgene wat Christus voor ons bewerkt heeft. We zien terug
in de uitdrukkingen ‘En dat niet alleen’ (vs3,11) en ‘veel meer’ (vs9-10). De apostel schrijft deze
brief niet in de studeerkamer, maar in de moeilijkheden die hij tijdens de verkondiging van het
evangelie ervaart.4 In de dorre woestijn worden we op de proef gesteld of we waarlijk in staat zijn
alleen op God te vertrouwen.
1 D.B. Wallace, ‘Do Christians Have Peace with God? A Brief Examination of the Textual Problem in Romans 5:1,’
www.bible.org, 1998.
56 ● Romeinen / 5:1-11 – De zegeningen van de rechtvaardiging http://bijbelstudie.110mb.com
(4) en de volharding beproefdheid en de beproefdheid hoop;
(5) en de hoop beschaamt niet, omdat de liefde van God in onze harten is uitgestort door de heilige Geest die ons gegeven is.
God meer dan een Rechter. De bron van alle zegeningen liggen immers in zijn liefde. Hij heeft
die liefde in ons uitgestort door de heilige Geest. In Rm8 zal Paulus daar meer van verduidelijken.
God vraagt ons niet uit eigen kracht zijn liefde na te volgen; Hij schenkt ons de bron daartoe!
(6) Want toen wij nog krachteloos waren, is Christus te rechter tijd voor goddelozen gestorven.
Meteen noemt Paulus het bewijs van Gods liefde. Toen de mens nog krachteloos was en de
Geest nog niet hadden ontvangen, stierf Christus voor ons. Enkel op die grondslag was het mogelijk
dat Gods zijn Geest aan ons kon schenken.
(7) Want ternauwernood zal iemand voor een rechtvaardige sterven; immers, voor de goede heeft misschien iemand nog wel de
moed te sterven.
(8) Maar God bevestigt zijn liefde tot ons hierin, dat Christus voor ons gestorven is toen wij nog zondaars waren.
Paulus wijst de gelovigen er opnieuw op dat God zijn liefde tot hen betoonde toen zij nog
zondaars waren (vgl. vs6). God redde hen niet omdat ze volmaakte mensen waren, maar omdat Hij
van hen hield. Dat kan alleen God. De mens voordat er een beweegreden van buitenaf hebben om
iemand lief te hebben. Wie zou er voor het behoud van zijn vijand willen sterven?
Het is opmerkelijk dat Paulus het zondaar zijn in het verleden plaatst. De liefde van God mag
nooit dienen als verontschuldiging om te zondigen. Een christen wil niet meer gekenmerkt worden
als zondaar, maar als heilige. De zonde dient niet langer meer een ijzeren wetmatigheid in zijn
bestaan te zijn.
(9) Veel meer dan zullen wij, nu wij gerechtvaardigd zijn door zijn bloed, door Hem behouden worden van de toorn.
Binnen de brief is er een opmerkelijk parallel tussen het gerechtvaardigd worden door geloof en
het rechtvaardig worden door het bloed. Beiden betekenen hetzelfde. Het eerste legt de nadruk op
het geloof in Christus, het tweede legt de nadruk op het offer van Christus. Door het offer van
Christus vindt de mens een basis om gerechtvaardigd te worden. Dat gebeurd doordat hij zijn
vertrouwen, zijn geloof, stelt in die basis.
Christus’ offer is hetgeen dat ons redt van de toorn van God. We mogen daaruit niet
concluderen dat God een toornig God is die door Christus gekalmeerd wordt. Integendeel! Het
Nieuwe Testament openbaart ons God als een liefhebbend God die niet wil dat iemand verloren
gaat (Jh3:16). Het gaat om de gerechtigheid van God die de goddeloosheid moet straffen. Door
Christus’ offer voorziet God in een basis om de gelovige te behouden van die toorn.
(10) Want als wij, toen wij vijanden waren, met God verzoend zijn door de dood van zijn Zoon, veel meer zullen wij, nu wij
verzoend zijn, behouden worden door zijn leven.
De mens was een vijand van God. Door Christus is de gelovige verzoend met God. De Zoon is
de basis van alle zegeningen. Zijn offer is het garantiebewijs voor de verzoening met God. Het feit
dat God zijn eigen Zoon gaf, toont ons wat God voor ons over heeft. Het is belang erop te letten dat
de Bijbel nergens leert dat God ook met de gelovige verzoend diende te worden.5

(11) En dat niet alleen, maar wij roemen ook in God door onze Heer Jezus Christus, door Wie wij nu de verzoening
ontvangen hebben.
De gelovige heeft een heerlijke toekomstverwachting en mag zich nu al roemen in de Schenker
van al die gaven. Hij roemt God voor datgene wat Hij gedaan heeft en doet, voordat datgene wat Hij
gegeven heeft en geeft.
9.4 Vragen
1. Wat voor vrede bedoelt Paulus in deze perikoop?
2. Wat betekent het voor jou persoonlijk dat je met God verzoend bent?
3. Verandert een duidelijker inzicht in de rechtvaardiging jouw relatie met God?
58 ● Romeinen / 5:12-21 – De toewijzing van de rechtvaardiging http://bijbelstudie.110mb.com
10 | 5:12-21 – De toewijzing van de rechtvaardiging
10.1 Vertaling
(12) Daarom, zoals door een mens de zonde in de wereld is gekomen en door de zonde de dood, en zo de dood tot alle
mensen is doorgegaan, doordat allen gezondigd hebben... (13) (want tot aan de wet was er zonde in de wereld, maar
zonde wordt niet toegerekend als er geen wet is; (14) toch heeft de dood geregeerd van Adam tot Mozes, ook over hen die
niet gezondigd hadden door te overtreden zoals Adam, die een voorbeeld is van Hem die zou komen. (15) Maar de
genadegave is niet zoals de overtreding. Want als door de overtreding van de ene de velen gestorven zijn, veel meer is de
genade van God en de gave in genade die door de ene mens Jezus Christus is, overvloedig geweest over de velen. (16) En de
gave is niet zoals het zondigen van de ene. Want het oordeel was uit een daad tot veroordeling, maar de genadegave is uit
vele overtredingen tot rechtvaardiging. (17) Want als door de overtreding van de ene de dood heeft geregeerd door die ene,
veel meer zullen zij die de overvloed van de genade en van de gave der gerechtigheid ontvangen in het leven regeren door de
Ene, Jezus Christus.) - (18) zoals het dus door een overtreding tot alle mensen tot de veroordeling strekt, zo ook strekt
het door een gerechtigheid tot alle mensen tot rechtvaardiging van het leven. (19) Want zoals door de ongehoorzaamheid
van de ene mens de velen tot zondaars zijn gesteld, zo zullen ook door de gehoorzaamheid van de Ene de velen tot
rechtvaardigen gesteld worden. (20) Maar de wet is daarbij gekomen, opdat de overtreding zou toenemen; maar waar de
zonde toenam, is de genade veel overvloediger geworden; (21) opdat, zoals de zonde heeft geregeerd door de dood, zo ook de
genade zou regeren door gerechtigheid tot het eeuwige leven, door Jezus Christus onze Heer.
10.2 Structuur
Met Rm5:12 begint het tweede deel van de brief.1
10.3 Commentaar
(12) Daarom, zoals door een mens de zonde in de wereld is gekomen en door de zonde de dood, en zo de dood tot alle mensen
is doorgegaan, doordat allen gezondigd hebben...
Paulus gaat terug naar de bron van waaruit de zonde in de wereld kwam. In het verdere
onderwijs van Rm is er vandaar niet meer sprake van joden en heidenen. Paulus gaat terug naar de
oorsprong waardoor de zonde in de wereld kwam. Die oorsprong lag vele jaren voordat het volk
Israël überhaupt bestond. Alle mensen hebben gezondigd. We laten dagelijks door onze zonde zien
dat we bij Adam horen. Het feit dat alle zondig zijn heeft de apostel uitvoerig in Rm1-3 laten zien.
We zien het er ook aan dat de dood tot alle mensen is doorgegaan. 2 Opdat gebied zijn we duidelijk
nakomelingen van Adam en valt de appel niet ver van de boom. Als een president een document
ondertekent, doet hij dat in de naam van het gehele volk. Hij handelt voor allen. Op dezelfde manier
gebeurde dat bij Adam. Net zoals we de lichamelijke dood van Adam erven, erven we ook de
geestelijke dood (Rm5:12; Ef2:1; 1Ko15:21-22).
(13) (want tot aan de wet was er zonde in de wereld, maar zonde wordt niet toegerekend als er geen wet is;
Vs13-17 vormen een tussenzin.3 De gedachtegang van vs12 zal de apostel weer in vs18
opnieuw oppakken. Het is goed hier in de uitleg rekening mee te houden. Barth ziet in vs12 vanuit
dit perspectief een opschrift voor dit tekstgedeelte.4

2 W. Grudem, Systematic Theology (Grand Rapids:Zondervan, 2000), 494.
3 R. Brockhaus, Meer dan overwinnaars (Den Haag:Voorhoeve, z.j.), 82; H.P. Medema, Der Brief an die Römer (Bielefeld:CLV,
1992), 80; K. Barth, Kurze Erklärung des Römerbriefes (Müchen:Kaiser, 1956), 61.
Ook voor de wet was de zonde in de wereld. We zien dat bij de verwoesting van Sodom en
Gomorra. Beide steden vielen door hun zonde. De zonde kon echter niet toegerekend worden,
omdat er geen wet was. Er was wel zonde, maar de zonde was niet wettig identificeerbaar.
(14) toch heeft de dood geregeerd van Adam tot Mozes, ook over hen die niet gezondigd hadden door te overtreden zoals Adam,
die een voorbeeld is van Hem die zou komen.
Dat de mens zondige, blijkt uit het feit dat de dood regeerde van Adam tot Mozes.5 De dood
komt niet enkel door het breken van de Thora. De dood komt door de zonde (vgl. Hs6:7). En zonde
is er ook als er geen wet is. Zodra er een wet komt, wordt het anders. De wet openbaart de zonde,
schrijft ze in de schulden boeken en zet de misdadiger schaak-mat.6
Van Adam tot Mozes was er één grote menselijke familie die zonder onderscheid onder zonde
en dood bedolven lag.
10.3.1 Excursus: Wat wij als kinderen bezitten

Wat wij als kinderen van Adam bezitten Wat wij als kinderen van God bezitten
Ondergang (Rm5:9) Redding (Rm5:9)
Zonde (Rm5:12,15,21) Rechtvaardigheid (Rm5:18)
Dood (Rm5:12,16,21) Eeuwig Leven (Rm5:17,21)
Scheiding van God (Rm5:18) Band met God (Rm5:11,19)
Ongehoorzaamheid (Rm5:12,19) Gehoorzaamheid (Rm5:19)
Oordeel (Rm5:18) Bevrijding (Rm5:11,11)
(15) Maar de genadegave is niet zoals de overtreding. Want als door de overtreding van de ene de velen gestorven zijn, veel meer
is de genade van God en de gave in genade die door de ene mens Jezus Christus is, overvloedig geweest over de
velen.
Rm5:15-19 heeft in het verleden voor veel discussie gevolgd. De apostel plaatst in deze verzen
Adam naast Christus. Zoals door één mens de onrechtvaardigheid op aarde kwam, kwam door één
mens de rechtvaardigheid op aarde. Deze genadegave is een veel grotere kracht dan de overtreding.
Een kleine vonk is voldoende om een heel bos in brand te steken, maar voor het blussen van een
bosbrand heb je meer nodig dan enkel een emmertje water. De kracht die daarvoor nodig is, is
overvloediger. Zo is de genade van God overvloediger dan de overtreding van Adam.
(16) En de gave is niet zoals het zondigen van de ene. Want het oordeel was uit een daad tot veroordeling, maar de genadegave
is uit vele overtredingen tot rechtvaardiging.
De rechtvaardige basis voor de veroordeling wordt tegenover de rechtvaardige basis voor de
rechtvaardiging geplaatst.7 Zoals door de overtreding van Adam de zonde in de wereld kwam en
velen stierven doordat ze de zonde dienden, wordt door het werk van Christus’ de goddeloze
gerechtvaardigd, door het geloof in dit offer. Wat Adam in het kwade voor al zijn nakomelingen
werd, dat is Christus in overstromende volheid in het goede geworden voor allen die hem
toebehoren.8

6 Vgl. R. Brockhaus, Meer dan overwinnaars (Den Haag:Voorhoeve, z.j.), 85.
7 W.J. Ouweneel, Was lehrt die Bibel? Rechtfertigung (Neustadt:Ernst Paulus, 1978), 20.
60 ● Romeinen / 5:12-21 – De toewijzing van de rechtvaardiging http://bijbelstudie.110mb.com
(17) Want als door de overtreding van de ene de dood heeft geregeerd door die ene, veel meer zullen zij die de overvloed van de
genade en van de gave der gerechtigheid ontvangen in het leven regeren door de Ene, Jezus Christus.) -
Door de overtreding van Adam regeerde de dood als een gruwelijke tiran in de wereld. Door het
werk van Christus regeren de gerechtvaardigden in het leven. Dood en leven worden naast elkaar
geplaatst. De overtreding van Adam staat tegenover het werk van Christus. De genade staat dus niet
tegenover de wet, maar tegenover het oordeel.
Zoals het oordeel over alle zondaren komt – en dat zijn alle mensen aldus Rm1:1-3:20 – , komt
het leven tot alle rechtvaardigen – en dat zijn alle gelovigen, aldus Rm3:21vv.
(18) zoals het dus door een overtreding tot alle mensen tot de veroordeling strekt, zo ook strekt het door een gerechtigheid tot
alle mensen tot rechtvaardiging van het leven.
De apostel neemt in vs18 zijn kerngedachte uit vs12 op.9 Sommigen zien in Rm5:18-19 een
aanwijzing voor de erfzonde. De benaming ‘erfzonde’ is nogal verwarrend. Het begrip duidt aan dat
Adam representatief voor alle mensen staat. Hij is het stamhoofd van de mensheid. Zijn
nakomelingen volgen hem. Doordat hij zondigde, leven alle mensen in een gebroken schepping.
Doordat hij zondige, heeft de zondemacht grip op de mensheid en zijn we gekenmerkt als zondaren.
De zonde krijgt dus niet pas macht over ons, als we zondigen, maar we zondigen, omdat we ons
aan de zondemacht toevertrouwen. Paulus maakt daar meteen bij duidelijk dat we gerechtvaardigd
worden, omdat we ons aan Christus toevertrouwen. We hebben in vs18-19 vandaar te doen met
twee parallelle versdelen. Paulus verbind daarin twee keer een historisch begin- en eindpunt met
elkaar. Dat kunnen we als volgt weergegeven:
A Rm5:18a Gelijk door één daad van overtreding voor alle mensen veroordeling gekomen is,
B Rm5:18b Zo komt ook door één daad van gerechtigheid voor alle mensen tot rechtvaardiging ten leven.
A’ Rm5:19a Want, gelijk door de ongehoorzaamheid van één mens zeer velen zondaren geworden zijn,
B’ Rm5:19b zo zullen ook door de gehoorzaamheid van één zeer velen rechtvaardigen worden.
Net zoals het absurd zou zijn te stellen dat door de daad van Christus alle mensen op aarde
automatisch gered worden (alverzoening), mogen we eveneens niet stellen dat door de daad van
Adam alle mensen op aarde automatisch zondigen. Paulus toont enkel dat zoals Adam als
stamhoofd ons als erfdeel geeft dat de weg open is voor de veroordeling, Christus als tweede
stamhoofd ons als erfdeel geeft dat de weg open is voor de rechtvaardiging. In beide gevallen
strekken de gevolgen van hetgeen gebeurd is zich uit tot alle mensen; er is niemand uitgesloten.10
Het woord ‘uitstrekken’ is vandaar van groot belang binnen dit vers.
(19) Want zoals door de ongehoorzaamheid van de ene mens de velen tot zondaars zijn gesteld, zo zullen ook door de
gehoorzaamheid van de Ene de velen tot rechtvaardigen gesteld worden.
Het voegwoord ‘want’ toont het verband van dit vers met het vorige vers. De uitdrukking ‘door
de gehoorzaamheid van één zeer velen rechtvaardigen worden’, betekent niet dat deze
rechtvaardigen ‘de gehoorzaamheid van die Ene’ toegerekend krijgen (zie comm. 4:22). Juist
doordat Christus’ gehoorzaamde en als een volmaakt mens de straf kon dragen werd de weg
geopend voor de velen om gerechtvaardigd te worden. Ze worden echter niet gerechtvaardigd door
Christus’ gehoorzame wandel op aarde, maar door zijn offer. Enkel door het offer kon de schuld
afbetaald worden. Door Christus’ gehoorzame wandel was het onmogelijk om de schuld af te
betalen.
De uitdrukking ‘zeer velen’ wijst op degene die Christus toebehoren. 11 De apostel kon niet bij
Adam zeggen dat ‘zeer velen’ gezondigd hadden, aangezien de hele mensheid schuldig voor God
stond (Rm1-3). Allen hadden gezondigd. Hij kon echter ook niet zeggen dat de hele mensheid niet
geloofde – al zou hij dat van harte gewenst hebben. Het waren enkel ‘zeer velen’ die geloofden en
daardoor gerechtvaardigd werden.
(20) Maar de wet is daarbij gekomen, opdat de overtreding zou toenemen; maar waar de zonde toenam, is de genade veel
overvloediger geworden;
Het bovenstaande betoog laat verschillende vragen opkomen, zoals: ‘Waarvoor is Gods wet dan
goed?’ De wet is goed omdat ze de zonde op drie verschillende manier laat toenemen: 12 (1) toont de
overtreding van de mens en maakt zijn ware zondige karakter openbaar (Rm4:15; Gl3:19); (2) ze
maakt de overtreding erger, doordat de mens zich bewust is van de wet ertegen; en (3) ze lokt onze
kwade verlangens ertoe uit om te zondigen (Rm7:8-9,11; 1Ko15:56).
We moeten er hier goed op letten dat niet de gerechtigheid toeneemt. Waar de zonde toeneemt,
neemt namelijk niet de gerechtigheid toe, maar het oordeel! Hier is het vandaar de genade die
toeneemt. En toch staat de genade niet buiten het bereik van de gerechtigheid: want zoals de zonde
in de dood geheerst heeft, zal ook de genade heersen door de gerechtigheid (vgl. vs21).
(21) opdat, zoals de zonde heeft geregeerd door de dood, zo ook de genade zou regeren door gerechtigheid tot het eeuwige leven,
door Jezus Christus onze Heer.
Degene die de Heer Jezus vertrouwen, ontvangen grotere zegeningen dan Adam kon ontvangen.
Voor de zondeval had Adam de belofte van een lang leven op aarde, maar hij had niet de belofte om
een zoon van God of mede-erfgenaam van Gods beloften te worden. Wat de eerste Adam in zijn
staat van onschuld nooit had kunnen genieten, is nu in de ‘laatste Adam’ het deel geworden van
hen, die eenmaal vijanden van God waren.
Ook een wetsgetrouwe jood zou in het gunstigste geval leven op aarde als loon voor zijn
levenswandel mogen verwachten, maar de gelovige ontvangt het eeuwig leven nu.13 Hoe groot zijn
de voorrechten die de gelovigen mogen genieten in Jezus Christus hun Heer. Zoals Rm5 dan ook
begon met Jezus Christus, sluit het hoofdstuk daarmee af.
10.4 Vragen
1. Lijk je qua temperament meer op je vader of moeder?
2. Waarom is het logisch dat de zonde ook de dood bevat?
3. Mogen we aan de hand van dit tekstgedeelte een verklaring geven voor het feit dat
bijvoorbeeld ook baby’s sterven zonder dat ze zelf bewust gezondigd hebben?
4. In hoeverre heeft de zonde van Adam de mensheid beïnvloed?
5. Waarin verschillen Adam en Christus van elkaar?
11 J. van Genderen en W.H. Velema, Beknopte gereformeerde dogmatiek (Kampen: Kok, 1992), 789.
12 H.P. Medema, Der Brief an die Römer (Bielefeld:CLV, 1992), 88-89.
62 ● Romeinen / 6:1-23 – Dood en Leven http://bijbelstudie.110mb.com
11 | 6:1-23 – Dood en Leven
11.1 Vertaling
(1) Wat zullen we dan zeggen? Zouden we in de zonde blijven, opdat de genade toeneemt? (2) Volstrekt niet! Hoe
zouden we, die ten opzichte van de zonde gestorven zijn, nog daarin leven? (3) Of weten jullie niet, dat we allen die tot
Christus Jezus gedoopt zijn, tot zijn dood zijn gedoopt? (4) We zijn dan met Hem begraven door de doop tot de dood,
opdat, zoals Christus uit de doden is opgewekt door de heerlijkheid van de Vader, zo ook wij in nieuwheid van leven
zouden wandelen. (5) Want als we met Hem één geworden zijn in de gelijkheid van zijn dood, dan zullen we het ook
zijn in de gelijkheid van zijn opstanding; (6) omdat we dit weten, dat onze oude mens met Hem gekruisigd is, opdat het
lichaam van de zonde te niet gedaan zou zijn, opdat wij niet meer de zonde dienen. (7) Want wie gestorven is, is
gerechtvaardigd van de zonde. (8) Als wij nu met Christus gestorven zijn, geloven wij dat wij ook met Hem zullen leven,
(9) omdat we weten dat Christus, nu Hij uit de doden is opgewekt, niet meer sterft: de dood heerst niet meer over Hem.
(10) Want wat Hij is gestorven, is Hij eens voor altijd ten opzichte van de zonde gestorven, maar wat Hij leeft, leeft Hij
voor God. (11) Zo ook jullie, reken het ervoor ten opzichte van de zonde dood te zijn, maar voor God levend in Christus
Jezus.
(12) Laat dan de zonde niet regeren in jullie sterfelijk lichaam om aan zijn begeerten te gehoorzamen. (13) En stel jullie
leden niet voor de zonde tot werktuigen van de ongerechtigheid, maar stel jullie zelf voor God als uit de doden levend
geworden en jullie leden voor God tot werktuigen van de gerechtigheid. (14) Want de zonde zal over jullie niet heersen;
want jullie zijn niet onder de wet, maar onder de genade.
(15) Wat dan? Zouden we zondigen, omdat we niet onder de wet maar onder de genade zijn? Volstrekt niet! (16)
Weten jullie niet, dat voor wie jullie zich als slaven stellen om te gehoorzamen, jullie slaven zijn van hem die jullie
gehoorzamen: of van de zonde tot de dood, of van de gehoorzaamheid tot gerechtigheid? (17) Maar God zij dank dat
jullie slaven van de zonde waren, maar van harte gehoorzaam zijn geworden aan de inhoud van de leer waarin jullie
onderwezen zijn. (18) En vrijgemaakt van de zonde zijn jullie slaven van de gerechtigheid geworden. (19) (Ik spreek
menselijkerwijs, om de zwakheid van jullie vlees.) Want zoals jullie je leden stelden in slavernij van de onreinheid en de
wetteloosheid tot de wetteloosheid, stellen jullie je leden nu zo in slavernij van de gerechtigheid tot heiliging. (20) Want
toen jullie slaven van de zonde waren, waren jullie vrij ten opzichte van de gerechtigheid. (21) Welke vrucht hadden jullie
dan toen van de dingen waarover jullie zich nu schamen? Immers, het einde daarvan is de dood. (22) Maar nu, van de
zonde vrijgemaakt en slaven van God geworden, hebben jullie je vrucht tot heiliging en het einde het eeuwige leven. (23)
Want het loon van de zonde is de dood; maar de genadegave van God is het eeuwige leven in Christus Jezus onze Heer.
7 gerechtvaardigd: of ‘vrijgesproken’.
11.3 Structuur
Door de woorden ‘Wat dan’ (Gr. ti oun) in vs1 en 15 kunnen we Rm6 in twee delen verdelen. Vs1 en vs15 worden gevolgd door de
woorden ‘Volstrekt niet!’ Aangezien vs11 een constatering en parallel vormt met vs2b ontstaan er drie delen: Rm6:1-11; 6:12-14 en
6:15-23. Rm6:5-10 vormt een parallel tussen de mens zijn dood en leven en Christus dood en leven. We kunnen deze als volgt
weergeven:
A Wij zijn één in Zijn dood en één in Zijn opstanding (vs5).
B Oude mens gestorven, we dienen de zonde niet meer (vs6).
C Wie gestorven is, is gerechtvaardigd van de zonde (vs7).
A’ Gestorven met Christus, leven met Christus (vs8).
B’ Christus sterft niet meer, de dood heerst niet meer over Hem (vs9).
C’ Christus is gestorven ten opzichte van de zonde en leeft voor God (vs10).
Deze parallel wordt voorafgegaan door de uitspraak ‘zo ook wij’ (vs4) en gevolgd door ‘zo ook jullie’ (vs11). Rm6:12-14 bevat een
chiasme:
A Laat dan de zonde niet regeren (vs12).
B Stel jullie leden niet voor de zonde tot werktuigen van de ongerechtigheid (vs13a).
B’ Stel [...] jullie leden voor God tot werktuigen van de gerechtigheid (vs13b).
A’ Want de zonde zal over jullie niet heersen (vs14).
In Rm6:15-23 vinden we twee keer de uitdrukking ‘slaven van de zonde’ (vs17,20) en de uitdrukkingen ‘slaven van de
gerechtigheid’ (vs18) en ‘slaven van God’ (vs22). Verder vinden we nog de volgende uitdrukkingen ‘gerechtigheid’ (4x),
‘gehoorzamen/gehoorzaamheid’ (4x), ‘eeuwige leven’ (2x), ‘vrucht’ (2x).
11.4 Commentaar
(1) Wat zullen we dan zeggen? Zouden we in de zonde blijven, opdat de genade toeneemt?
Rm6 verklaart dat de gelovigen vrij zijn van de overheersing van de zonde. Het gaat verder op
de kracht van Gods evangelie (Rm1:16). Rm7 beschrijft hoe gelovigen voortdurend worstelen
kunnen met de zonde en Rm8 schrijft erover hoe we deze worstelingen kunnen beëindigen.
De apostel begint met dezelfde vraag als in Rm3:7-8. Deze keer regeert hij op een duidelijke
lastering van het evangelie. Schijnbaar nam de gedachte onder gelovigen toe dat hun zonden iets
positiefs was. Totdat zij zondigden kon de genade toenemen. Paulus reageert daarop. Wat zouden
wij immers zeggen van een zoon, die steeds onbeschaamder de geboden van zijn ouders zou willen
overtreden en hun harten verwonden, om hen daardoor de gelegenheid te geven, hem steeds meer te
vergeven?
(2) Volstrekt niet! Hoe zouden we, die ten opzichte van de zonde gestorven zijn, nog daarin leven?
Paulus wijst de gelovigen erop dat de redenatie ‘meer zondigen bewerkt meer genade’
volkomen onjuist is. De dood van Gods Zoon laat ons juist zien hoe verschrikkelijk de zonde is. Dat
is een duidelijke uitspraak. We zien dat gedurende het hele hoofdstuk, waar de apostel uitvoerig
spreekt over heiligheid.
Christus’ dood was onze dood. We zijn ten opzichte van de zonde gestorven. We staan niet
meer onder haar heerschappij. Vandaar is het ondenkbaar dat we nog in de zonde volharden. Het is
onwaardig voor een christen zich in de genade en rechtvaardigheid te roemen zonder een heilige
wandel te hebben. Net zoals de opstanding van Christus in Rm5 toegepast werd op onze
rechtvaardiging, wordt ze in Rm6 toegepast op ons leven en in Rm7 toegepast op onze nieuwe
toestand.1
(3) Of weten jullie niet, dat we allen die tot Christus Jezus gedoopt zijn, tot zijn dood zijn gedoopt?
Rm6:1-14 werd in het verleden voornamelijk gezien als een uitleg van Paulus’ doopvisie. 2 In
latere tijd kwam daar verzet tegen, waardoor deze thematiek op de achtergrond raakte.3 Toch mag
de waterdoop hier niet buiten beschouwing blijven. De christelijke levenswandel wordt immers
voorafgegaan door de waterdoop die zo kort mogelijk bij de bekering dient plaats te vinden.
De gelovigen in Rome hadden reeds door de waterdoop beleden dat ze één waren gemaakt met
de dood van Christus. Door de waterdoop maken we ons één met de gestorvene en begraven
Christus (Ko2:11).4 Gill had daar kritiek op en wees er in het verleden op dat er een verschil is
2 W. Sanday en A.C. Headlam, The Epistle to the Romans (ICC; New York:Scribner, 1899), 156; M. Black, Romans (NCB;
Greenwood:Attic, 1973), 93-94; C.K. Barrett, A Commentary on the Epistle to the Romans (HNTC; Peabody:Hendrickson,
1991), 115; J.A. Fitzmyer, Romans (AB; New York:Doubleday, 1993), 430.
3 C.H. Dodd, The Epistle of Paul to the Romans (MNTC; Londen:Hodder and Stoughton, 1932), 87; N. Ridderbos, Aan de
Romeinen (COT; Kampen:Kok, 1959), 125-126, 132; W. Marxsen, ‘Zur neutestamentlichen Begründung der Taufe,’ Der Exeget
als Theologe. Vorträge zum Neuen Testament (Gütersloh:Mohn, 1968), 226-245; E. Käsemann, An die Römer (Tübingen:Mohr
Siebeck, 1974), 154; W. Schmithals, Der Römerbrief als historisches Problem (SNT; Gütersloh:Mohn, 1975), 190.
tussen het gedoopt worden in Christus en het gedoopt worden in water.5 De waterdoop was volgens
hem niet gelijk aan het verenigen met Christus. In ons vers wordt echter niet ‘in’ (Gr. en), maar ‘tot’
(Gr. eis) gebruikt. Datzelfde zien we ook in Gl3:26 waar beide woorden apart worden gebruikt (vgl.
ook 1Ko10:2). Beide aspecten mogen vandaar met elkaar vereenzelvigd worden. Gedoopt worden
in water betekent: als discipel bij Christus gevoegd worden.
(4) We zijn dan met Hem begraven door de doop tot de dood, opdat, zoals Christus uit de doden is opgewekt door de
heerlijkheid van de Vader, zo ook wij in nieuwheid van leven zouden wandelen.
‘Jullie weten toch zeker wel nog dat jullie gedoopt zijn lieve Romeinen’, zegt de apostel.
‘Dopen’ betekent ‘onderdompelen’, en onderdompeling drukt zoveel beter dan besprenging uit dat
de waterdoop een ‘begrafenis’ is (vgl. Ko2:12). De doop is zo een afscheid van het oude leven. Het
is een begrafenis.6 Je wordt niet gedoopt omdat je in nieuwheid van het leven wandelt, maar opdat
je in de nieuwheid van het leven wandelt! In het geloof aanvaard ik Jezus als Verlosser, in de doop
aanvaard ik Jezus als Heer. Vandaar is het vreemd dat gelovigen de waterdoop aan het einde van
discipelschapscursus plaatsen in plaats van aan het begin. De Samaritanen namen ‘het evangelie
aangaande het koninkrijk van God en van de naam van Jezus Christus’ aan en werden daarom
gedoopt (Hd8:12). Op de bekering volgt de waterdoop. Op het aanvaarden van Christus als
Verlosser, volgt het aanvaarden van Christus als Heer.
De waterdoop is op die wijze een figuurlijke wassing waarin je je op dat moment alle
onreinheid afwast. Ze geen beeld ervan dat ik gewassen ben. Je wast immers niet iets dat al rein is,
maar iets dat onrein is. De christen is er dus niet toe geroepen om langzamerhand af te sterven voor
de zonde. Hij is een volledig nieuwe schepping in Christus.
(5) Want als we met Hem één geworden zijn in de gelijkheid van zijn dood, dan zullen we het ook zijn in de gelijkheid van
zijn opstanding;
Paulus noemt vervolgens de gevolgen van onze identificatie met Christus, we: (a) zullen
(toekomstig!) verenigt met Christus zijn in zijn opstanding (Rm6:5) – natuurlijk is het ook zo dat
het één maken met Christus in werkelijkheid al achter ons ligt (Ko2:12; 3:1; Ef2:5-6) – ; (b) zijn als
oude mens gekruisigd met Christus (Rm6:6); en (c) zijn bevrijd van het knechtschap onder de zonde
(Rm6:7). De doop is vandaar een goede illustratie van wat er met ons gebeurde.7 Paulus geeft ons
dus een uitleg van wat de doop uitbeeldt.8
(6) omdat we dit weten, dat onze oude mens met Hem gekruisigd is, opdat het lichaam van de zonde te niet gedaan zou zijn,
opdat wij niet meer de zonde dienen.
Als ik een bankbiljet tussen de pagina’s van een tijdschrift leg en het tijdschrift verbrand zal
ook het bankbiljet mee verbranden. De term ‘oude mens’ vinden we drie keer in het Nieuwe
Testament (Rm6:6; Ef4:22; Ko3:9). Met deze term wordt niet ons mens-zijn bedoeld zoals God dat
geschapen heeft – we nemen immers ons lichaam en onze bekwaamheden mee in de ‘nieuwe mens’
– het Nieuwe Testament bedoeld veelmeer ermee het zondige in de mens. De oude mens is dus
datgene wat door de macht van de zonde beheerst werd. De zonden komen voort uit die oude mens
die als een verderfelijke bron in de mensheid aanwezig is. Daarom spreekt de Bijbel ook niet over
‘mijn oude mens’, als bezit, maar over ‘de oude mens’ (Ef4:22; Ko3:9).
Zonden kunnen wel vergeven worden, maar dat is niet voldoende om het diepliggende
probleem op te lossen. De kern van het probleem van de zonde is onze boze natuur; die moet
opgelost worden. Dat gebeurt niet door de boze natuur te vergeven.9 De Augsburgse formulering
5 J. Gill, The New John Gill’s Exposition of the Entire Bible (1747; dig.ed. Dordrecht:Importantia, 2005).
7 G. Bornkamm, ‘Taufe und neues Leben,’ Was ist Taufe? Eine Auseinandersetzung mit Karl Barth, red. F. Grünagel
(Stuttgart:Evangelisches Verlagswerk, 1951), 38-39.
8 J.D.G. Dunn, Romans 1-8 (WBC; Dallas:Word, 1988), 305-306.
dat Christus ‘het offer voor de erfzonde’ is, doet vandaar vreemd aan.10 De werkzaamheid van deze
zondige natuur kan enkel door de dood worden beëindigd. Een mens kan dit oordeel niet over
zichzelf uitvoeren, zonder eeuwig verloren te zijn. De Bijbel maakt duidelijk dat de ‘oude mens’
niet deugt, en daarom gekruisigd is met Christus (Jh3:3; Rm6:6). Hij is niet van enkele bepaalde
zonden of boze neigingen verlost, maar de hele oude mens is tenietgedaan en aan het kruis
geoordeeld.
(7) Want wie gestorven is, is gerechtvaardigd van de zonde.

De zonde kan niet meer heersen in iemand die dood is. Hij is immers dood. We staan als
gerechtvaardigde niet meer op het terrein van de zonde, maar op het terrein van de opstanding. De
zonde kan dus geen aanspraak meer op ons maken. Want wie gestorven is, is gerechtvaardigd van
de zonde.
Dat is wat er gebeurd is met de gelovige die met Christus gestorven is. Onze ‘oude mens’ is met
Christus gekruisigd (vs6; Jh3:3). De gelovige erkent dit en legt deze ‘oude mens’ af (Ef4:22; Ko3:9)
door zich te bekeren en de zonde na te laten. Zodoende is voor een christen het oude voorbijgegaan
en een ‘nieuw schepsel’ ontstaan (2Ko5:17): de ‘nieuwe mens’ (Ef4:24; Ko3:10).
(8) Als wij nu met Christus gestorven zijn, geloven wij dat wij ook met Hem zullen leven,
(9) omdat we weten dat Christus, nu Hij uit de doden is opgewekt, niet meer sterft: de dood heerst niet meer over Hem.
De dood had namelijk drie dagen over Hem mogen heersen. Ook als scheen de satan voor een
korte tijd te triomferen, dan nog was de overwinning eens voor altijd aan de zijde van onze Heer.
(10) Want wat Hij is gestorven, is Hij eens voor altijd ten opzichte van de zonde gestorven, maar wat Hij leeft, leeft Hij voor
God.
Hier zegt ons de apostel als het ware, dat we naar de Heiland moeten kijken. Christus is
gestorven en opgestaan en leeft voor God, zo dienen wij ook voor God te leven en niet meer voor de
zonde.
(11) Zo ook jullie, reken het ervoor ten opzichte van de zonde dood te zijn, maar voor God levend in Christus Jezus.
Dit betekent niet dat we iedere keer weer ons moeten doden, want we zijn dood. Maar we
moeten ons realiseren dat we dood zijn, en een dode zondigt niet meer. We hebben niet alleen het
recht, maar we zijn ook geroepen dit te doen en te wandelen in de verwerkelijking van deze
waarheid.
(12) Laat dan de zonde niet regeren in jullie sterfelijk lichaam om aan zijn begeerten te gehoorzamen.
Ondanks dat de oudere mens gestorven is, probeert de zondemacht nog steeds te regeren in ons
leven. Vandaar dat de apostel in het vorige vers al opriep zich voor de zonde dood te houden. Een
christen kan zondigen, maar hij wil dat niet.
(13) En stel jullie leden niet voor de zonde tot werktuigen van de ongerechtigheid, maar stel jullie zelf voor God als uit de
doden levend geworden en jullie leden voor God tot werktuigen van de gerechtigheid.
Oog, oor, tong, hand, voet en ga maar door, werden vroeger als werktuigen van de
ongerechtigheid gebruikt. Die werktuigen wil de gelovigen nu gebruiken voor de gerechtigheid. Hij
wil ze in de dienst van God stellen. Want we staan nu onder de autoriteit Gods (Rm6:13), onder
Zijn genade (Rm6:14), en moeten Hem gehoorzamen (Rm6:16), en de schrift gehoorzamen
(Rm6:17), we zijn nu namelijk door Hem gerechtvaardigd (Rm6:13,16,18-19).
10 Augsburgse Confessie, art. III.

De apostel zegt namelijk niet, dat we zelf de zonde dienen te beëindigen. De praktische
gevolgen van de verlossing mogen echter niet alleen theoretisch blijven, ook ons praktisch leven
dient erdoor beïnvloed te worden.
(14) Want de zonde zal over jullie niet heersen; want jullie zijn niet onder de wet, maar onder de genade.
Dezelfde mens die eens het licht, haatte heeft het nu lief. Zoals de genade alleen behoudt, geeft
ze ook alleen kracht voor een wandel die voor God aangenaam is. De zonde zal nooit meer zonder
toestemming van de gelovige de macht over hem krijgen. Zelfs als de gelovige zondigt en oprecht
terugkeert tot God, betekent dat niet dat hij weer onder de macht van de zonde is. Dat kan enkel
gebeuren doordat zo iemand Christus de rug toe keert en bewust ervoor kiest de zonde te dienen als
slaaf.
(15) Wat dan? Zouden we zondigen, omdat we niet onder de wet maar onder de genade zijn? Volstrekt niet!
We zouden hier nu namelijk kunnen reageren, dat het niet zoveel uitmaakt als we soms af en
toe een beetje zondigen, want we zijn toch onder de genade.
(16) Weten jullie niet, dat voor wie jullie zich als slaven stellen om te gehoorzamen, jullie slaven zijn van hem die jullie
gehoorzamen: of van de zonde tot de dood, of van de gehoorzaamheid tot gerechtigheid?
Er is voor de christen slechts een ernstig of-of, geen middenweg is mogelijk in het koninkrijk
van God. De gelovige is vrijgemaakt van zijn eerste meester en hij wil nu als dienaar zijn nieuwe
meester dienen.
(17) Maar God zij dank dat jullie slaven van de zonde waren, maar van harte gehoorzaam zijn geworden aan de inhoud van
de leer waarin jullie onderwezen zijn.
(18) En vrijgemaakt van de zonde zijn jullie slaven van de gerechtigheid geworden.
de gelovigen waren vogelvrij wat toch gebonden. Nu zijn ze vrijgemaakt van de zonde, maar
niet om dat te doen wat ze zelf willen maar om God te dienen.
(19) (Ik spreek menselijkerwijs, om de zwakheid van jullie vlees.) Want zoals jullie je leden stelden in slavernij van de
onreinheid en de wetteloosheid tot de wetteloosheid, stellen jullie je leden nu zo in slavernij van de gerechtigheid tot
heiliging.
We hebben de heiliging voor ons praktische leven nodig.
(20) Want toen jullie slaven van de zonde waren, waren jullie vrij ten opzichte van de gerechtigheid.
Oftewel: toen we nog onbekeerd waren.
(21) Welke vrucht hadden jullie dan toen van de dingen waarover jullie zich nu schamen? Immers, het einde daarvan is de
dood.
(22) Maar nu, van de zonde vrijgemaakt en slaven van God geworden, hebben jullie je vrucht tot heiliging en het einde het
eeuwige leven.
(23) Want het loon van de zonde is de dood; maar de genadegave van God is het eeuwige leven in Christus Jezus onze Heer.
Het loon van de zonde was de dood. Waarbij we bij de dood hier het beste kunnen denken aan
de geestelijke dood. Die geestelijke dood staat dan duidelijk in contrast met het eeuwige leven in
Christus. ‘Want het loon van de zonde is de dood; maar de genadegave van God is het eeuwige
leven in Christus Jezus onze Heer.’ De Romeinse slaven kregen namelijk vroeger loon, oftewel een
peculium, een soort zakgeld. Zo ontvangen ook wij van God een gift. Niet als een soort loon, maar
uit pure genade.
11.5 Vragen
1. Waarvan is de waterdoop een afbeelding?
2. Wij zijn met Christus begraven opdat we in nieuwheid des levens zouden wandelen.
Waarom was dit begraven worden nodig?
3. Hoe komt het dat de gelovigen nog steeds zondigen, als ze met Christus gestorven zijn?
4. Heb je al eens een baas gehad die je het liefst meteen zou willen vervangen?
68 ● Romeinen / 7:1-25 – De foute heiliging http://bijbelstudie.110mb.com
12 | 7:1-25 – De foute heiliging
12.1 Vertaling
(1) Of weet u niet, broeders (ik spreek immers tot hen die de wet kennen), dat de wet heerst over de mens zolang hij leeft?
(2) Want de gehuwde vrouw is door de wet verbonden aan haar man bij diens leven; maar is de man gestorven, dan is zij
vrijgemaakt van de wet die haar aan de man bond. (3) Daarom zal zij een overspeelster worden genoemd, als zij bij het
leven van haar man de vrouw van een andere man wordt; maar als de man gestorven is, is zij vrij van de wet, zodat zij
geen overspeelster is, als zij de vrouw van een andere man wordt. (4) Dus bent ook u, mijn broeders, voor de wet gedood
door het lichaam van Christus, opdat u aan een ander toebehoort, aan Hem die uit de doden is opgewekt, opdat wij voor
God vrucht dragen. (5) Want toen wij in het vlees waren, werkten de hartstochten van de zonden die door de wet gewekt
worden, in onze leden om voor de dood vrucht te dragen. (6) Maar nu zijn wij van de wet vrijgemaakt, gestorven aan dat
waarin wij gevangen waren, zodat wij dienen in nieuwheid van de geest en niet in oudheid van de letter.
(7) Wat zullen wij dan zeggen? Is de wet zonde? Volstrekt niet! Maar ik zou de zonde niet gekend hebben dan door de
wet; want ook de begeerte zou ik niet gekend hebben, als de wet niet gezegd had: ’U zult niet begeren’. (8) Maar de
zonde heeft door het gebod aanleiding gevonden en in mij elke begeerte opgewekt; want zonder wet is de zonde dood. (9)
Ik nu leefde vroeger zonder wet; maar toen het gebod kwam, leefde de zonde op, maar ik stierf. (10) En het gebod dat ten
leven was, bleek mij ten dode te zijn. (11) Want de zonde heeft door het gebod aanleiding gevonden en mij verleid en door
het gebod gedood. (12) De wet is dus heilig, en het gebod is heilig en rechtvaardig en goed. (13) Is dan het goede mij de
dood geworden? Volstrekt niet! Maar de zonde, opdat zij zou blijken zonde te zijn, heeft door het goede mij de dood
gewerkt, opdat de zonde uitermate zondig zou worden door het gebod. (14) Want wij weten dat de wet geestelijk is; maar
ik ben vleselijk, verkocht onder de zonde. (15) Want wat ik doe, weet ik niet; want niet wat ik wil, bedrijf ik, maar wat
ik haat, dat doe ik. (16) Als ik nu dat doe wat ik niet wil, stem ik met de wet in dat zij goed is. (17) Maar dan ben
ik het niet meer die het doe, maar de zonde die in mij woont. (18) Want ik weet dat in mij, dat is in mijn vlees, geen
goed woont; want het willen is bij mij aanwezig, maar het doen van het goede niet. (19) Want het goede dat ik wil, doe ik
niet; maar het kwade dat ik niet wil, dat bedrijf ik. (20) Als ik nu dat doe wat ik niet wil, dan doe ik het niet meer,
maar de zonde die in mij woont. (21) Ik vind dus deze wet voor mij die het goede wil doen: dat het kwade bij mij
voorhanden is. (22) Want ik verlustig mij in de wet van God naar de innerlijke mens; (23) maar ik zie in mijn leden
een andere wet, die strijd voert tegen de wet van mijn denken en mij tot gevangene maakt door de wet van de zonde die in
mijn leden is. (24) Ik ellendig mens, wie zal mij verlossen uit dit lichaam van de dood? (25) God zij echter dank door
Jezus Christus onze Heer! (26) Dus ikzelf dien wel met het denken de wet van God, maar met het vlees de wet van de
zonde.
12.2 Commentaar
(1) Of weet u niet, broeders (ik spreek immers tot hen die de wet kennen), dat de wet heerst over de mens zolang hij leeft?
Er is discussie of Paulus in Rm7 hoofdzakelijk aan de Thora denkt bij het woord ‘wet’, of dat
hij ook aan andere ‘wetten’ denkt. Brockhaus gaat van dat laatste uit en wijst op de afwezigheid van
het lidwoord in vs1.1 Uit de context van de brief lijkt het me echter beter hier te denken aan de wet
van God die onder andere geopenbaard werd in de Thora. Van welke aards-menselijke wet zou
Paulus anders kunnen zeggen: ‘De wet is dus heilig, en het gebod is heilig en rechtvaardig en goed.’
(vs12)?
Paulus bespreekt in Rm7 niet de vraag hoe iemand een rechtvaardige wordt, maar hoe een
rechtvaardige leeft voor God. Hij bouwt vandaar voort op Rm6 waar hij duidelijk stelde dat de
gelovige zich voor de zonde dood dienen te houden. De hamvraag is hoe men dat moet doen. In
Rm7 vinden we een voorbeeld van een onjuiste omgang in de heiliging.
1 R. Brockhaus, Meer dan overwinnaars (Den Haag:Voorhoeve, z.j.), 109. Vgl. H.P. Medema, Der Brief an die Römer
(Bielefeld:CLV, 1992), 106.
(2) Want de gehuwde vrouw is door de wet verbonden aan haar man bij diens leven; maar is de man gestorven, dan is zij
vrijgemaakt van de wet die haar aan de man bond.
Paulus toont dat de wet zich richt tot levende mensen. De rabbijnen zeiden later: ‘Slechts
zolang een mens leeft, kan hij God eren door het bestuderen en gehoorzamen van de Wet.’ 2 Zo was
het bijvoorbeeld voor een gehuwde vrouw plicht om haar huwelijk trouw te zijn, zolang deze
leefde. Als de man gestorven was, was de vrouw vrij om iemand anders te huwen.
(3) Daarom zal zij een overspeelster worden genoemd, als zij bij het leven van haar man de vrouw van een andere man wordt;
maar als de man gestorven is, is zij vrij van de wet, zodat zij geen overspeelster is, als zij de vrouw van een andere
man wordt.
Als de vrouw uit het vorige vers op het moment dat haar man nog in leven was een relatie zou
hebben met iemand anders, zou dat overspel zijn. Het huwelijk is een onverbrekelijke band tussen
twee gehuwde mensen. Op geen enkele manier is er kans om het huwelijk te breken. Zelf als
iemand overspel doet is de persoon in kwestie niet vrij van haar huwelijkswet. Ze is op dat moment
een overspeelster. De huwelijksband blijft zolang beide partners leven.
(4) Dus bent ook u, mijn broeders, voor de wet gedood door het lichaam van Christus, opdat u aan een ander toebehoort, aan
Hem die uit de doden is opgewekt, opdat wij voor God vrucht dragen.
Op soortgelijke wijze waren de gelovige in Rome verbonden aan de wet. Op het moment dat ze
met Christus stierven (vgl. Rm6), eindigde ook hun ‘huwelijksband’ met de wet. Ze waren dood
voor de wet en konden vanaf dat moment iemand anders toebehoren. In het geval van de gelovige is
dat Christus: ‘Hem die uit de doden is opgewekt’.
Dat betekent uiteraard niet dat de christen niet meer met de wet te maken heeft. De wet van God
is immers goed, omdat ze de zonde aan de kaak stelt. Daar is de gelovige het volledig mee eens. Hij
beseft echter dat hij niet een ‘relatie’ met de wet heeft, maar een relatie met Christus, de Wetgever.
Aan Hem is ze ondergeschikt.
(5) Want toen wij in het vlees waren, werkten de hartstochten van de zonden die door de wet gewekt worden, in onze leden om
voor de dood vrucht te dragen.
(6) Maar nu zijn wij van de wet vrijgemaakt, gestorven aan dat waarin wij gevangen waren, zodat wij dienen in nieuwheid
van de geest en niet in oudheid van de letter.
De gelovige is vrijgemaakt van de wet en mag God dienen in de Geest. ‘Letter’ en ‘Geest’ staan
hier tegenover elkaar. De letter van de wet zonder de Geest leidt tot wetticisme. De Geest zonder de
wet is onmogelijk in Gods koninkrijk en is zowel geesteloosheid als wetteloosheid (vgl. Rm6:1,15;
8:4). De gelovige dient Christus en vervult daardoor de wet. De wet is voor de gelovige geen doel
op zich meer, het is een instrument om Christus te dienen.
(7) Wat zullen wij dan zeggen? Is de wet zonde? Volstrekt niet! Maar ik zou de zonde niet gekend hebben dan door de wet;
want ook de begeerte zou ik niet gekend hebben, als de wet niet gezegd had: ’U zult niet begeren’.
Het is de apostel er veel om te doen de gelovigen te laten zien dat de wet goed is. De
kerngedachte ligt er echter in dat de wet geen doel op zichzelf is. Bewust rond de apostel dat door
het gebod ‘je zult niet begeren’ te citeren. Welk mens op aarde is bij machte om aan dat gebod uit
eigen kracht te voldoen?
2 Babylonische Talmoed, traktaat Sanhedrin 30a.

(8) Maar de zonde heeft door het gebod aanleiding gevonden en in mij elke begeerte opgewekt; want zonder wet is de zonde
dood.
Door de wet wordt de zonde nog meer aangewakkerd. Als iemand je verbiedt in een bepaalde
ruimte naar binnen te gaan, zul je een innerlijke prikkel voelen om toch eens een kijkje te nemen in
die ruimte.
(9) Ik nu leefde vroeger zonder wet; maar toen het gebod kwam, leefde de zonde op, maar ik stierf.
De wet toonde ons dat we overtreders waren. Ze toonde ons dat onze relatie ten opzichte van
God niet goed was. Door Christus’ werk is de gelovige met Hem gestorven.
(10) En het gebod dat ten leven was, bleek mij ten dode te zijn.
De wet was goed. Maar dat wat mij voorschreef wat goed was, toonde meteen dat ik slecht was.
Dat wat tot het leven leidde, toonde mij dat ik ten dode was opgeschreven. Daaraan kon de wet niets
doen. Integendeel! Het was juist de wet die ons bewust maakte van zonde en die ons duidelijk liet
zien dat we genadeloos verloren waren. Stel dat je op een heerlijke zonnige dag aan het strand bent.
Je bent juist de branding ingedoken en hebt je nog nooit zo lekker gevoeld. En dan zie je opeens het
bord op de pier: ‘Niet zwemmen: haaien!’ Weg strandpret! Is dat nu de schuld van het bord? Ben je
boos op de mensen die het daar hebben neergezet? Wellicht niet. Je wordt je opeens door het bord
bewust dat je in levensgevaar verkeert. De wet is net als dat bord. Ze is van levensbelang en toont
ons dat we in levensgevaar zijn, maar ze kan de ‘haaien’ en ‘zondige begeerten’ niet laten
verdwijnen. Ze kan enkel informeren, maar niet reformeren.
(11) Want de zonde heeft door het gebod aanleiding gevonden en mij verleid en door het gebod gedood.
(12) De wet is dus heilig, en het gebod is heilig en rechtvaardig en goed.

Ook al waren geboden in de Thora allereerst voor het volk Israël bestemd, dan nog had dat volk
de taak om de rechtvaardige eisen van God aan de schepping bekend te maken.
(13) Is dan het goede mij de dood geworden? Volstrekt niet! Maar de zonde, opdat zij zou blijken zonde te zijn, heeft door het
goede mij de dood gewerkt, opdat de zonde uitermate zondig zou worden door het gebod.
(14) Want wij weten dat de wet geestelijk is; maar ik ben vleselijk, verkocht onder de zonde.
Voor de gelovige die de zonde haat is de wet goed. De wet is geestelijk omdat zij afkomstig is
van God. Maar de mens is vleselijk. Hij erkent dat hij echter zelf een zondaar is. Een slaaf van de
zonde. In zijn ‘ik’ woont niets goeds.
In de geschiedenis heeft Rm7:14 voor grote discussie binnen de Nederlandstalige wereld
gezorgd. Dit hete debat ging over de zogenaamde ‘komma van Kohlbrugge’. Kohlbrugge stelde de
vraag of er wel of geen komma na ‘vleselijk’ diende te staan. Moest men uitleggen: ‘Als ik zondig
ben ik vleselijk verkocht onder de zonde’ of ‘Ik ben vleselijk, namelijk: verkocht onder de zonde.’
Gaat het hier om een toestand of om een wandel. Kan men vleselijk worden of is men vleselijk? De
problematiek is dat onduidelijk is of vleselijk verwijst naar (1) de mensheid als dusdanig;3 of (2)
naar het zondige vlees. Tegenover de optie dat we hier te maken hebben met een toestand, werd
gesteld dat Christus de gelovige bevrijd had van de zondemacht. Paulus zou dan een situatie hier
beschrijven van een gelovige die nog niet beseft dat hij bevrijd is van de zondemacht door Christus.
Dat lijkt inderdaad te passen bij de volgende verzen.

(15) Want wat ik doe, weet ik niet; want niet wat ik wil, bedrijf ik, maar wat ik haat, dat doe ik.
De persoon in kwestie, waar de apostel het over heeft, ontdekt dat hij datgene doet wat hij niet
wil. Hij bekijkt alles vanuit zijn eigen kunnen en presteren. In Rm7 is het woord ‘ik’ vandaar een
kernbegrip. Het komt immers pakweg veertig keer voor in het hele hoofdstuk. Door het gebruik van
‘ik’ hebben sommige mensen gedacht dat Paulus het hier over een toestand heeft, waarin hijzelf
verkeert.
Dat lijkt moeilijk het geval te zijn als we beseffen wat de apostel in de vorige hoofdstukken
geschreven heeft. Hoe kan iemand die net erover sprak dat God ons vernieuwd en die in vs6 kon
zeggen: ‘Maar nu zijn wij van de wet vrijgemaakt, gestorven aan dat waarin wij gevangen waren,
zodat wij dienen in nieuwheid van de geest en niet in oudheid van de letter.’, plotseling al die
dingen weer verloochenen. Of hoe kan de apostel van zichzelf zeggen dat hij vroeger zonder de wet
leefde?4 We gaan er vandaar vanuit dat Paulus spreekt over een denkbeeldige situatie.5
De tweede vraag die opreist is of Paulus dan spreekt over een gelovige of ongelovige. Uit de
woorden: ‘Want ik verlustig mij in de wet van God naar de innerlijke mens;’ (vs22) kunnen we
concluderen dat het niet om een ongelovige, maar gelovige gaat. Paulus beschrijft dan in Rm7 een
persoon die hij aanduidt met ‘ik’ en die probeert op eigen houtje de heiliging, waartoe de apostel in
Rm6 opriep, te bewerken. We hoeven daarbij niet met Brockhaus te denken aan een toestand tussen
de bekering en de geloofszekerheid.6 Paulus beschrijft eenvoudig een gelovige die nog geen kennis
heeft van vs1-6 en die probeert de wet te gehoorzamen vanuit zijn eigen streven. Het gaat om ‘ik’
die verlost is door Christus, maar nu probeert door werken van de wet de zonde met eigen vuist
tegen te gaan. Het gaat om ‘ik’ die zich altijd weer opnieuw voorneemt de volgende keer te
triomferen over de zonde, maar die dat onafhankelijk van God wil doen.
(16) Als ik nu dat doe wat ik niet wil, stem ik met de wet in dat zij goed is.
Doordat ‘ik’ zich tegen al deze dingen die de wet verbiedt verzet, toont ‘ik’ dat de wet goed is.
‘Ik’ wil zich daarvoor inzetten om die wet te doen.
(17) Maar dan ben ik het niet meer die het doe, maar de zonde die in mij woont.
Maar als ‘ik’ zondigt, dan gebeurd dat buiten zijn verlangens om. ‘Ik’ verlangt om de wet te
houden en doet zijn uiterste best, maar de zonde die in ‘ik’ woont, lukt het steeds weer opnieuw dat
verlangen om te buigen en ‘ik’ gehoorzaamd daar dan ook nog aan. Dit toont ons hoe groot de
slavernij is waarin ‘ik’ zich bevindt. Ondanks dat ‘ik’ erkent dat de zonden slecht is, is ‘ik’ niet in
staat zich van haar te bevrijden.
(18) Want ik weet dat in mij, dat is in mijn vlees, geen goed woont; want het willen is bij mij aanwezig, maar het doen van het
goede niet.
‘Ik’ capituleert en ziet dat het niet lukt om de wet te houden. ‘Ik’ ziet dat er in hem geen goeds
woont. Wat ‘ik’ echt wil, waar zijn hart naar uitgaat, dat lukt niet. ‘Ik’ wordt moedeloos en erkend
dat er in ‘ik’ geen goed woont. ‘Ik’ wil wel goed doen, maar het lukt ‘ik’ niet. Het is alsof er een
splinter in zijn hand zit die hem constant tegenhoud om werkzaamheden met zijn hand uit te voeren.
Die splinter hoort er echter niet thuis.
(19) Want het goede dat ik wil, doe ik niet; maar het kwade dat ik niet wil, dat bedrijf ik.
(20) Als ik nu dat doe wat ik niet wil, dan doe ik het niet meer, maar de zonde die in mij woont.
‘Ik’ ziet dat hij dat doet wat hij niet wil. Het ellendige is dat de zonde ‘ik’ daartoe aandrijft.
Uiteraard ontloopt ‘ik’ daar zijn verantwoordelijkheid niet mee. Anders zou ‘ik’ hier geen lang
pleidooi houden. ‘Ik’ wordt enkel moedeloos en ziet dat het allemaal weinig kracht heeft wat ‘ik’
doe.
(21) Ik vind dus deze wet voor mij die het goede wil doen: dat het kwade bij mij voorhanden is.
(22) Want ik verlustig mij in de wet van God naar de innerlijke mens;
(23) maar ik zie in mijn leden een andere wet, die strijd voert tegen de wet van mijn denken en mij tot gevangene maakt door
de wet van de zonde die in mijn leden is.
‘Ik’ ziet echter naast zijn goede verlangen, het verlangen van de zonde. Die strijdt met ‘ik’ over
wat er nu gedaan moet worden. En ‘ik’ verliest steeds weer. De zonde probeert het hem op
allerhande manieren af te raden wat hij voor God wil doen.
(24) Ik ellendig mens, wie zal mij verlossen uit dit lichaam van de dood?
Bestaat er nog overwinning voor ‘ik’? Of blijft ‘ik’ zijn leven een leven van falen en
vernedering dat ‘ik’ niet de macht van de zonde kan overwinnen.
(25) God zij echter dank door Jezus Christus onze Heer!
Na zijn voorbeeld van ‘ik’ geeft Paulus antwoord op de vraag. Hij richt zijn oog op Christus en
dankt God door Jezus Christus zijn Heer. Dat laatste ‘Heer’ is belangrijk. Het geeft aan dat niet de
macht van de zonde maar iemand anders in het leven van de gelovige ‘Heer’ is. Het geheim van de
heiliging ligt in Hem. Als een gelovige autonoom met de wet met zijn zedelijke aanspraken
worstelt, wint de macht van de zonde het. Als hij in de Gezalfde de ‘confrontatie’ met de wet
aangaat, wint de gelovige het De apostel zal dat uitvoerig in Rm8 laten zien.
(26) Dus ikzelf dien wel met het denken de wet van God, maar met het vlees de wet van de zonde.
Na zijn betoog over de strijd van ‘ik’, geeft Paulus nog kort een samenvatting: ‘ik’ dien wel met
het denken de wet van God, maar mijn levenswandel dient de zonde. In Rm8 gaat Paulus in op de
oplossing van dit dilemma.
12.3 Vragen
1. Wat herinner je je nog van de tijd dat je nadacht over je huwelijkspartner?
2. Zijn er bepaalde beloftes die je gedaan hebt met Nieuwjaar? Welke daarvan zijn
uitgewerkt?
3. Op basis van welke argumenten zou iemand de vraag kunnen stellen of de wet zondig is?
4. In hoeverre staat de wet van God tegenover de wet van de zonde in Rm7?
5. Wat zou je zeggen over identificatie van de persoon in Rm7. Wie denk je dat hier spreekt?
13 | 8:1-39 – De juist heiliging
13.1 Vertaling
(1) Zo is er dan nu geen veroordeling voor hen die in Christus Jezus zijn; (2) want de wet van de Geest van het leven in
Christus Jezus heeft mij vrijgemaakt van de wet van de zonde en de dood. (3) Want wat voor de wet onmogelijk was,
doordat zij door het vlees krachteloos was – God heeft, doordat Hij zijn eigen Zoon in een gedaante gelijk aan het vlees
van de zonde en voor de zonde heeft gezonden, de zonde in het vlees veroordeeld; (4) opdat de rechtvaardige eis van de wet
vervuld wordt in ons, die niet naar het vlees wandelen, maar naar de Geest. (5) Want zij die naar het vlees zijn,
bedenken de dingen van het vlees; maar zij die naar de Geest zijn, de dingen van de Geest; (6) want wat het vlees
bedenkt, is de dood, maar wat de Geest bedenkt, is leven en vrede; (7) omdat wat het vlees bedenkt, vijandschap is tegen
God, want het onderwerpt zich niet aan de wet van God, want het kan dat ook niet. (8) En zij die in het vlees zijn,
kunnen God niet behagen. (9) Maar u bent niet in het vlees maar in de Geest, als inderdaad Gods Geest in u woont;
maar als iemand de Geest van Christus niet heeft, die behoort Hem niet toe. (10) Maar als Christus in u is, dan is het
lichaam wel dood vanwege de zonde, maar de Geest is leven vanwege de gerechtigheid. (11) En als de Geest van Hem die
Jezus uit de doden heeft opgewekt, in u woont, dan zal Hij die Christus uit de doden heeft opgewekt, ook uw sterfelijke
lichamen levend maken door zijn Geest die in u woont. (12) Daarom dan, broeders, zijn wij schuldenaars, niet aan het
vlees om naar het vlees te leven; (13) want als u naar het vlees leeft, zult u sterven; maar als u door de Geest de
werkingen van het lichaam doodt, zult u leven. (14) Want allen die door de Geest van God geleid worden, die zijn zonen
van God. (15) Want u hebt niet ontvangen een geest van slavernij om opnieuw te vrezen, maar u hebt ontvangen een geest
van zoonschap, waardoor wij roepen: Abba, Vader! (16) De Geest Zelf getuigt met onze geest, dat wij kinderen van
God zijn. (17) En zijn wij kinderen, dan ook erfgenamen: erfgenamen van God en medeerfgenamen van Christus, als
wij inderdaad met Hem lijden, opdat wij ook met Hem verheerlijkt worden. (18) Want ik acht, dat het lijden van de
tegenwoordige tijd niet waard is vergeleken te worden met de toekomstige heerlijkheid die aan ons geopenbaard zal worden.
(19) Want de schepping verwacht reikhalzend de openbaring van de zonen van God. (20) Want de schepping is aan de
vruchteloosheid onderworpen (niet vrijwillig, maar om wille van hem die haar onderworpen heeft), (21) in de hoop dat ook
de schepping zelf zal worden vrijgemaakt van de slavernij van de vergankelijkheid tot de vrijheid van de heerlijkheid van
de kinderen van God. (22) Want wij weten, dat de hele schepping tezamen zucht en tezamen in barensnood is tot nu toe.
(23) En dat niet alleen, maar ook wijzelf, die de eerstelingen van de Geest hebben, ook wijzelf zuchten bij onszelf in de
verwachting van het zoonschap: de verlossing van ons lichaam. (24) Want wij zijn behouden geworden in de hoop. Een
hoop nu die men ziet, is geen hoop; want wie hoopt er op wat hij ziet? (25) Maar als wij hopen op wat wij niet zien, dan
verwachten wij het met volharding. (26) En evenzo komt ook de Geest onze zwakheid te hulp; want wat wij naar
behoren zullen bidden, weten wij niet, maar de Geest Zelf bidt voor ons met onuitsprekelijke verzuchtingen. (27) En Hij
die de harten doorzoekt, weet wat de bedoeling van de Geest is, want Hij bidt, in overeenstemming met God, voor heiligen.
(28) Maar wij weten dat hun die God liefhebben, alle dingen meewerken ten goede, hun die naar zijn voornemen zijn
geroepen. (29) Want hen die Hij tevoren heeft gekend, heeft Hij ook tevoren bestemd om aan het beeld van zijn Zoon
gelijkvormig te zijn, opdat Hij de eerstgeborene zou zijn onder vele broeders. (30) En hen die Hij tevoren heeft bestemd,
die heeft Hij ook geroepen; en die Hij heeft geroepen, die heeft Hij ook gerechtvaardigd; en die Hij heeft gerechtvaardigd,
die heeft Hij ook verheerlijkt. (31) Wat zullen wij dan hierop zeggen? Als God voor ons is, wie zou tegen ons zijn? (32)
Hoe zal Hij die zelfs zijn eigen Zoon niet gespaard heeft, maar Hem voor ons allen overgegeven heeft, ons met Hem ook
niet alle dingen schenken? (33) Wie zal beschuldiging inbrengen tegen uitverkorenen van God? God is het die
rechtvaardigt; (34) wie is het die veroordeelt? Christus Jezus is het die gestorven is, ja nog meer, die opgewekt is, die ook
aan Gods rechterhand is, die ook voor ons bidt. (35) Wie zal ons scheiden van de liefde van Christus? Verdrukking,
benauwdheid, vervolging, honger, naaktheid, gevaar of zwaard? (36) -zoals geschreven staat: ’Om U worden wij de hele
dag gedood; wij zijn geacht als slachtschapen’. - (37) Maar in dit alles zijn wij meer dan overwinnaars door Hem die ons
heeft liefgehad. (38) Want ik ben verzekerd dat dood noch leven, noch boodschappers noch machten, noch tegenwoordige
noch toekomstige dingen, noch krachten, (39) noch hoogte noch diepte, noch enig ander schepsel ons zal kunnen scheiden
van de liefde van God, die is in Christus Jezus onze Heer.
74 ● Romeinen / 8:1-39 – De juist heiliging http://bijbelstudie.110mb.com
38 engelen: of ‘engelen’. De engelen staan hier naast andere namen staan die niet naar persoonlijkheden verwijzen, maar op een
functie. De vertaling ‘boodschappers’ verdient daarom hier de voorkeur | 38 machten: of ‘eerste beginselen’, ‘aanvangsonderricht’
(Hb5:12), ‘elementen’ of ‘grondstoffen’ (vgl. 2Pt3:10,12; en de niet-canonieke boeken: Wijs7:17; 19:18; 4Makk12:13),
‘wereldgeesten’. Het Griekse stoicheia (‘machten’) komt van het werkwoord stoicheó dat ‘in een reeks staan’ betekent.
13.3 Commentaar
(1) Zo is er dan nu geen veroordeling voor hen die in Christus Jezus zijn;
Paulus gaat verder op hetgeen hij in Rm7 heeft aangekaart. Als eerste stelt de apostel dat
iemand die in Christus is, vrij is van veroordeling. Christus is immers veroordeeld. Degene die
erkent dat hij op de weg van de dood is en zich bij Hem schaart is daardoor onschuldig verklaard.
(2) want de wet van de Geest van het leven in Christus Jezus heeft mij vrijgemaakt van de wet van de zonde en de dood.
Had Paulus de ‘ik’ uit Rm7 vermoeid laten worden door constante herinneringen aan de
overtredingen van de wet, zo wijst hij nu op een andere wet: de wet van de Geest. Deze wet wordt
meteen verbonden met het leven in Christus Jezus. Dat was een wet waar de ‘ik’ in Rm7 met geen
woord over had gesproken. Het was juist deze wet die de gelovige had vrijgemaakt van de
zondewet en de dood. Twintig keer zal er in Rm8 sprake zijn van de werking van de Geest. Hij
bevrijdt ons van zonde (vs2-3), laat ons de aanwijzingen Gods vervullen (vs4), verandert ons en
geeft ons de overwinning over ons vlees (vs5-13), zegt ons dat we kinderen van God zijn (vs14-16),
en staat garant voor onze toekomstige heerlijkheid (vs17-30).
Dat is heel wat anders dan hetgeen ‘ik’ in Rm7 kon concluderen. Paulus toont vandaar de
gelovige welk groot belang het heeft dat we door Christus een volledig nieuwe schepping hebben
ontvangen (Rm6). De wet van de Geest is de krachtbron voor de gelovige. Daardoor moet hij zich
laten leiden, niet door de letter van de wet. Rm8 is vandaar een uitwerking van dat wat Paulus in
een notendop al in Rm7:6 had gezegd: ‘Maar nu zijn wij van de wet vrijgemaakt, gestorven aan dat
waarin wij gevangen waren, zodat wij dienen in nieuwheid van de geest en niet in oudheid van de
letter.’
(3) Want wat voor de wet onmogelijk was, doordat zij door het vlees krachteloos was – God heeft, doordat Hij zijn eigen
Zoon in een gedaante gelijk aan het vlees van de zonde en voor de zonde heeft gezonden, de zonde in het vlees
veroordeeld;
De wet kon ons geen kracht geven om Gods verlangen te voltooien. Ze kon de mens niet
bevrijden van de zonde (Hd13:38-39; Gl3:10,21). Dat kon enkel Jezus Christus, doordat Hij voor
onze zonden stierf, maar wij ook met Hem mede opgewekt werden.
(4) opdat de rechtvaardige eis van de wet vervuld wordt in ons, die niet naar het vlees wandelen, maar naar de Geest.
In de wet van de Geest die door het werk van Jezus Christus tot stand komt, wordt de wet van
God vervuld. Het vlees komt daarbij tegenover de Geest te staan. De zondige verlangens in ons
staan tegenover de hemelse verlangens van de Geest in ons. Niet wij, maar God schenkt de kracht
om zijn wet te vervullen. Die wet is niet veranderd, want ze is goed. Wij zijn echter veranderd. Het
is als zou een vis proberen te vliegen, dat zou niet lukken. Misschien zou het soms even lukken met
de categorie ‘vliegende vissen’, maar het vliegen zou maar kort duren. Als de vis echter zou
veranderen in een vogel zou het probleem opgelost worden. Dat is wat er gebeurd met de gelovige:
door het werk van Christus is hij gerechtvaardigd en een nieuwe mens geworden (Rm6).
(5) Want zij die naar het vlees zijn, bedenken de dingen van het vlees; maar zij die naar de Geest zijn, de dingen van de
Geest;
(6) want wat het vlees bedenkt, is de dood, maar wat de Geest bedenkt, is leven en vrede;
(7) omdat wat het vlees bedenkt, vijandschap is tegen God, want het onderwerpt zich niet aan de wet van God, want het kan
dat ook niet.
(8) En zij die in het vlees zijn, kunnen God niet behagen.
(9) Maar u bent niet in het vlees maar in de Geest, als inderdaad Gods Geest in u woont; maar als iemand de Geest van
Christus niet heeft, die behoort Hem niet toe.
De gelovigen in Rome mogen weten dat ze niet meer in het vlees zijn, maar in de Geest. Door
het werk van Christus zijn ze veranderd. Ze zijn met Hem gestorven en dood voor de zonde, maar
ook met Hem mede opgewekt en levend voor God. Ze zijn niet meer de slaven van het zondige
vlees, maar dienen nu de Geest. Nauw wordt het werk van de heilige Geest verbonden met het werk
van Christus. De heiliging door de Geest wordt verbonden met de verlossing door Christus. Pawson
ziet die nuance en schrijft:1
‘Het gaat hier niet om de positie van de christenen voor God (waarbij de nadruk op de
rechtvaardiging ligt), maar om de toestand van de gelovige in God (waarbij de nadruk op de
heiliging ligt).’
Als iemand de Geest van Christus niet heeft, behoort hij Hem niet toe. Wie is de ‘Hem’,
waarover Paulus spreekt. Aangezien de Geest het onderwerp van het vers vormt denken de meeste
bij ‘Hem’ aan de Geest is namelijk het onderwerp van deze zin.2 Omdat er echter sprake is van de
‘Geest van Christus’ en de apostel in vs10 verder gaat met het ‘Christus in jullie’, kunnen we zowel
denken aan de heilige Geest of aan Christus. Als iemand van zichzelf zegt een gelovige te zijn,
maar zich van heiligheid en toewijding aan God niets aantrekt, mogen we ons de vraag stellen of
deze persoon wel daadwerkelijk een discipel van Christus is en of hij of zij daadwerkelijk bij de
heilige Geest hoort. Daardoor wordt de wandel van de gelovige nauw verbonden met de toestand
van de gelovige. Een soortgelijke argumentatie vinden we terug in Jk2 waar de schrijver erop wijst
dat het geloof zonder werken nutteloos is. Beide zaken horen bij elkaar. Stand en wandel zijn
onlosmakelijk met elkaar verbonden.
(10) Maar als Christus in u is, dan is het lichaam wel dood vanwege de zonde, maar de Geest is leven vanwege de
gerechtigheid.
In vs1 hoorden we dat de gelovige ‘in Christus’ waren, hier lezen we dat ‘Christus in ons’ is.3
Er is discussie of de Geest in dit vers verwijst naar de heilige Geest of naar de geest van de
gelovige. Vanuit Ef2:5 pleit men vaak ervoor te wijzen op de geest van de gelovige.
1 D. Pawson, Wiedergeburt. Start in ein gesundes Leben als Christ (Mainz-Kastel:Projektion J, 1991), 197.
2 D. Pawson, Jezus doopt in één heilige Geest (Putten:Opwekkingsliteratuur, 2002), 120.
(11) En als de Geest van Hem die Jezus uit de doden heeft opgewekt, in u woont, dan zal Hij die Christus uit de doden heeft
opgewekt, ook uw sterfelijke lichamen levend maken door zijn Geest die in u woont.
(12) Daarom dan, broeders, zijn wij schuldenaars, niet aan het vlees om naar het vlees te leven;
In het Grieks verwacht de lezer bij dit vers de nazin: ‘maar wij zijn schuldenaars aan de Geest,
om naar de Geest te leven.’4 De apostel laat dat echter weg om elke vorm van wetticisme te
verbannen.
(13) want als u naar het vlees leeft, zult u sterven; maar als u door de Geest de werkingen van het lichaam doodt, zult u leven.
(14) Want allen die door de Geest van God geleid worden, die zijn zonen van God.
Deze uitspraak betekent niet dat christenen die wel eens een keer niet door de heilige Geest
geleid worden geen zonen van God zouden zijn. Als dat zo was, dan zouden er helemaal geen zonen
Gods op aarde zijn. We hebben niet alleen onze sterke momenten. Toch zegt Paulus het heel scherp:
fundamenteel kun je daaraan een zoon van God herkennen dat de grondinstelling van zijn leven is
dat niet het vlees in hem de overhand krijgt, maar de heilige Geest. Een soortgelijke houding vinden
we vooral terug in de geschriften van Johannes, waarin de zaak eveneens duidelijk zwart-wit wordt
voorgesteld.
(15) Want u hebt niet ontvangen een geest van slavernij om opnieuw te vrezen, maar u hebt ontvangen een geest van zoonschap,
waardoor wij roepen: Abba, Vader!
Het Griekse woord dat met ‘roepen’ vertaald is, is krazein, het wijst op het uitroepen van een
spontane verbale kreet (Mt14:26,30). Vaak wordt dit beschreven als het innerlijke getuigenis van de
Geest. Een stil getuigenis. Maar ‘uitroepen’ is exact het tegenovergestelde van ‘stilte’.
(16) De Geest Zelf getuigt met onze geest, dat wij kinderen van God zijn.
Cranfield schrijft: ‘Maar wat voor een positie heeft onze geest daarbij? Uit zichzelf heeft hij
duidelijk geen recht om van onze zoonschap tegenover God te getuigen.’ 5 Hij volgt daarom de
vertaling van de Vulgata en vertaalt: ‘getuigend onze Geest’ (vgl. GNB).
(17) En zijn wij kinderen, dan ook erfgenamen: erfgenamen van God en medeerfgenamen van Christus, als wij inderdaad met
Hem lijden, opdat wij ook met Hem verheerlijkt worden.
We zullen het eeuwige heil (Tt3:7), God zelf (Kl3:24; Ps73:25; Op21:3), de heerlijkheid
(Rm5:2) en het gehele universum (Hb1:2) erven. Daarbij mogen we ook eraan denken, dat de Heer
Jezus elke pijn met ons deelt.
(18) Want ik acht, dat het lijden van de tegenwoordige tijd niet waard is vergeleken te worden met de toekomstige heerlijkheid
die aan ons geopenbaard zal worden.
(19) Want de schepping verwacht reikhalzend de openbaring van de zonen van God.
(20) Want de schepping is aan de vruchteloosheid onderworpen (niet vrijwillig, maar om wille van hem die haar onderworpen
heeft),
Met de woorden ‘om wille van hem die haar aan de ijdelheid onderworpen heeft’, zinspeelt
Paulus op Gn3:17 en legt hij een verbinding tussen de zonde van de mens en de vloek over de hele

5 C.B. Cranfield, The Epistle to the Romans (ICC; Edinburgh:T&T Clark, 1975).
schepping.6 Degene die de schepping aan die toestand onderwierp was Adam. De zonde van de
mens bedierf alles.7
(21) in de hoop dat ook de schepping zelf zal worden vrijgemaakt van de slavernij van de vergankelijkheid tot de vrijheid van
de heerlijkheid van de kinderen van God.
Uiteindelijk zal heel de schepping worden vrijgemaakt van de vergankelijkheid. Uitleggers
hebben wel een geprobeerd vanuit deze passage en Ps36:7c (‘U, Jahweh, bent de Redder van mens
en dier’) te concluderen dat uiteindelijk ook de hedendaagse dieren in het hiernamaals aanwezig
zijn. De tekst zegt daar niets expliciet over. Het enige dat ze ons laat weten is dat de natuur weer in
haar orde hersteld zal worden (vgl. Js11:6-9).
(22) Want wij weten, dat de hele schepping tezamen zucht en tezamen in barensnood is tot nu toe.
(23) En dat niet alleen, maar ook wijzelf, die de eerstelingen van de Geest hebben, ook wijzelf zuchten bij onszelf in de
verwachting van het zoonschap: de verlossing van ons lichaam.
Wij zuchten mee met de schepping en zelfs de heilige Geest stemt in met dat zuchten (vgl.
vs26). Het feit dat de gelovige het zoonschap verwachten, betekent niet dat ze nog geen zonen zijn.
Het wijst er veelmeer op dat de openbare erkenning van hen als zonen nog in het verschiet ligt.8
(24) Want wij zijn behouden geworden in de hoop. Een hoop nu die men ziet, is geen hoop; want wie hoopt er op wat hij ziet?
Overal in het Nieuwe Testament richt zich de christelijke hoop op het nog-niet-zichtbare.9
(25) Maar als wij hopen op wat wij niet zien, dan verwachten wij het met volharding.
(26) En evenzo komt ook de Geest onze zwakheid te hulp; want wat wij naar behoren zullen bidden, weten wij niet, maar de
Geest Zelf bidt voor ons met onuitsprekelijke verzuchtingen.
De Geest woont in de gelovige en staat Hem bij in zijn zwakheid. Het gebed van de Geest
overbrugt afgronden van nood, waar we zelf niet overheen zouden komen. Hij komt als Trooster,
neemt de gelovige aan de hand en brengt hem naar het doel: Christus.
(27) En Hij die de harten doorzoekt, weet wat de bedoeling van de Geest is, want Hij bidt, in overeenstemming met God, voor
heiligen.
Het feit dat wij een vriend aan het hof hebben is tot onze troost en bemoediging.
(28) Maar wij weten dat hun die God liefhebben, alle dingen meewerken ten goede, hun die naar zijn voornemen zijn geroepen.
God laat alle dingen – en niet slechts enkele gebeurtenissen – meewerken voor ons bestwil. Het
is niet altijd Gods bedoeling ons uit de situatie te bevrijden die ons benauwt of ons lichaam
afbreekt, maar het is zijn bedoeling ons er doorheen te helpen. Wij hebben onze eigen gedachten
over wat een goede God in verschillende situaties zou moeten doen, maar mogen dit vers niet
losplaatsen van het geheel. Het vers laat ons niet direct Gods zegen vragen voor onze plannen, maar
laat ons vragen naar Gods plannen die Hij zal zegenen. We mogen niet passief berusten in het
noodlot (‘God heeft het nu eenmaal beschikt’) of koppig protesteren (‘Dit is het werk van de
satan’), maar we moeten ons afvragen: ‘Hoe kan ik deze crisis of tegenslag benutten ten gunste van
Gods Koninkrijk?’
6 W. van ‘t Spijker (red.), Eschatologie (Kampen:De Groot Goudriaan, 1999), 131.

9 J. Moltmann, Theologie der Hoffnung (München:Kaiser, 1965), 14.
(29) Want hen die Hij tevoren heeft gekend, heeft Hij ook tevoren bestemd om aan het beeld van zijn Zoon gelijkvormig te
zijn, opdat Hij de eerstgeborene zou zijn onder vele broeders.
Gods doel is het om mensen naar het beeld van zijn Zoon te vormen. Hij heeft ons van tevoren
daartoe bestemd. Gods doel met de mens was geen gedachte achteraf. We zien in dit vers dat de
uitverkiezing verder gaat dan de vergeving van onze zonden. Velen denken dat ze uitverkoren zijn,
om in het hiernamaals te komen, maar dat is niet het doel van de uitverkiezing. Het doel is dit: ‘hen
die Hij tevoren heeft gekend, heeft Hij ook tevoren bestemd om aan het beeld van zijn Zoon
gelijkvormig te zijn.’
God vraagt je niet om de grootste gemeente te bouwen of de meest harmonieuze
aanbiddingsband te leiden of de meest effectieve financiële beheerder van de gemeente te zijn. God
vraagt je wel om in anderen een sterk christelijk karakter te stimuleren, zodat Hij die mensen kan
zegenen en hen kan gebruiken om anderen op te bouwen.
Christus blijft de eerstgeborene onder velen. De Heer Jezus die als eeuwige Zoon alle
heerlijkheid bezat, heeft die verworven door het werk dat Hij op aarde volbracht (Jh17:4-5) en heeft
die als mens gekregen.
(30) En hen die Hij tevoren heeft bestemd, die heeft Hij ook geroepen; en die Hij heeft geroepen, die heeft Hij ook
gerechtvaardigd; en die Hij heeft gerechtvaardigd, die heeft Hij ook verheerlijkt.
We zijn geroepen tot gemeenschap (1Ko1:9), als licht (1Pt2:9), tot vrijheid (Gl5.13), ter
heiliging (1Ts4:7) en voor zijn rijk (1Ts2:12).
(31) Wat zullen wij dan hierop zeggen? Als God voor ons is, wie zou tegen ons zijn?
Paulus eindigt met een geweldige lofzang. Toen we in Christus geloofde om het oordeel van
God te kunnen ontkomen, mochten we weten dat Christus voor ons was. Maar hoe heerlijk is het te
weten dat God zelf voor ons is. Als Hij voor ons is? Wie zal tegen ons zijn?
(32) Hoe zal Hij die zelfs zijn eigen Zoon niet gespaard heeft, maar Hem voor ons allen overgegeven heeft, ons met Hem ook
niet alle dingen schenken?
Een God die op die manier liefheeft onthoudt niets meer. Dat Hij zijn Zoon gaf en dat Hij ons
rechtvaardigde tonen ons de liefde die Hij heeft tegenover ons.
(33) Wie zal beschuldiging inbrengen tegen uitverkorenen van God? God is het die rechtvaardigt;
De apostel kan bij dit vers aan Js50:8-9 gedachte hebben. God zelf is het die rechtvaardigt. We
zijn niet slechts door het geloof voor Hem gerechtvaardigd. Als de hoogste rechtbank die er bestaat
mij rechtvaardig verklaart, wie zal mij dan nog onrechtvaardig kunnen verklaren (Jh5:24)?
(34) wie is het die veroordeelt? Christus Jezus is het die gestorven is, ja nog meer, die opgewekt is, die ook aan Gods
rechterhand is, die ook voor ons bidt.
De Heer bidt niet voor ons om de Vader om te stemmen, zodat deze genadig is met onze
zonden, Hij bidt ervoor dat we kracht ontvangen en de Vader ons vasthoudt in zijn hand. De liefde
van Christus heeft zich daarin geopenbaard, dat zij hier beneden tot het uiterste toe voor ons heeft
geleden. Ze ontplooit zich nu doordat Hij tussenbeide treedt voor ons, die nu nog daar lijden waar
Hij geleden heeft.10

(35) Wie zal ons scheiden van de liefde van Christus? Verdrukking, benauwdheid, vervolging, honger, naaktheid, gevaar of
zwaard?
De ‘liefde van Christus’ is niet onze liefde tegenover Christus, maar zijn liefde tegenover ons
(Jh13:1). Dit gedeelte bevat één van de meest troostrijke beloftes in de Bijbel. Diverse keren zijn de
mogelijke situaties die Paulus in deze passage noemt pijnlijke realiteit in de geschiedenis geworden.
(36) -zoals geschreven staat: ’Om U worden wij de hele dag gedood; wij zijn geacht als slachtschapen’. -
Paulus citeert Ps44:23.
(37) Maar in dit alles zijn wij meer dan overwinnaars door Hem die ons heeft liefgehad.
(38) Want ik ben verzekerd dat dood noch leven, noch boodschappers noch machten, noch tegenwoordige noch toekomstige
dingen, noch krachten,
Tot nu toe ging het om moeilijkheden en vijanden in deze zichtbare wereld. Nu somt de apostel
al de onzichtbare machten en heerschappijen op die in staat schijnen ons te scheiden van Gods
liefde. Maar deze dingen zijn niets voor de almachtige Schepper in vergelijking met zijn nimmer
eindigende alles overwinnende liefde.
Het feit dat Paulus de ‘boodschappers’ noemt tussen verschillende abstracte uitdrukkingen
toont ons dat hij minder let op het persoonlijke-geestelijke karakter van deze engelen.
Bij de term ‘machten’ heeft men in het verleden gedacht aan (1) hemelse machten [vgl. LEI:
‘aartsengelen’]; (2) aardse machten; (3) inzettingen [vgl. SV en TE: ‘overheden’]; of (4)
mythologische resten in Paulus’ denken.11
De gedachte aan hemelse machten vindt ondersteuning bij bepaalde gedachten vanuit de Joodse
apocalyptiek uit Paulus’ dagen. Deze geschriften spreken graag over hemelse geheimen en noemen
de machten, tronen etc. als klassen van engelen die zich in de hemelen bevinden op een hogere of
lagere plaats. Zo gebruikt het apocriefe boek Henoch deze namen als aanduiding voor verschillende
klassen van engelen. Ook kunnen we hier denken aan de antieke religies in Klein-Azië en
omgeving, waarin werd aangenomen dat er tussen God en de schepping een reeks van tussenwezens
(zogenaamde ‘daemonen’) bestond.12 Deze ‘daemonen’ regeerden vooral de natuurkrachten,
waaronder de sterren de voornaamste plaats innamen. Zo had ook de term ‘elementen’ (Gr. stoiceia)
de betekenis van ‘samenstellende delen van een reeks’ en vervolgens ‘eerste beginselen’:
bijvoorbeeld het ‘ABC’ van een bepaalde leer (Hb5:12). De elementen kunnen dan de oer-
componenten van de materie (2Pt3:10,12) zijn (aarde, vuur, lucht en water; vgl. de waterengel
(Op16:5; Jh5:4) en de vuurengel (Op14:18; Hb1:7; Ps104:4)). Ook wij kennen zo nog de twaalf
stoicheia (tekens, sterren-beelden) van de dierenriem. De term ‘machten’ was daarom niet vreemd
voor Paulus’ lezers. Ook is de volgorde merkwaardig: ‘dood’, ‘leven’, ‘boodschappers’, ‘machten’,
‘heden’, ‘toekomst’, ‘krachten’, ‘hoogte’, ‘diepte’. Al deze begrippen lijken vervolgens te worden
samengevat in de term ‘schepsel’ (v39).13
Dehn denkt eerder aan aardse inzettingen en merkt op dat Paulus in Rm13:1 de overheid
eveneens een ‘macht’ noemt en denkt op grond daarvan aan de ordening van de overheid (vgl.
Dn10:13,20).14 Maar Paulus spreekt bij deze ‘machten’ in Ef en Ko niet over de regering van vast
natuurkrachten of de verordeningen van overheid, maar over de verslavende verering van
menselijke filosofieën, tradities en wetten. ‘Als u met Christus aan de elementen van de wereld bent
afgestorven, waarom onderwerpt u zich, alsof u in de wereld leeft, aan inzettingen: raak niet en
smaak niet en roer niet aan? (dingen die alle door het gebruik te niet gaan), naar de geboden en
leringen van de mensen, (dingen die wel een schijn van wijsheid hebben in eigenwillige verering en
11 Voor dit laatste argument zie: M. Dibelius, Die Geisterwelt im Glauben des Paulus (Göttingen, 1909).
12 Zie verder de artikelen aggelos, dunamis en exousia in Kittels TDNT.
13 H. Berkhof, Christus en de machten (Nijkerk:Callenbach, 1952), 15.
14 G. Dehn, ‘Engel und Obrigkeit,’ Theologische Aufsätze, red. K. Barth (München, 1936): 90-106.
nederigheid en gestrengheid tegen het lichaam, daaraan geen enkele eer bewijzend) tot bevrediging
van het vlees’ (Ko2:20-23). De machten waaraan de Kolossers zich weer dreigen te onderwerpen
zijn menselijke religieuze en ethische leefregels, die leiden tot gebondenheid in het wetticisme. Het
zijn geen wetten ter ere van God of Christus, maar wetten ‘tot bevrediging van het vlees’ (v23).
Paulus spreekt dus over de tijd (heden en toekomst), ruimte (hoogte en diepte), leven, dood, staat,
filosofie, religieuze tradities, uiterlijkheden en zelfs afgodenverering waaraan de mens buiten
Christus om aan overgeleverd is. Ze kunnen allemaal – mits foutief gebruikt(!) – tirannen over ons
leven worden. De gelovigen strijden er dan ook voor dat ze een filosofie, traditie en verering
handhaven die Gods naam eert.
Berkhof probeert meerdere mogelijkheden met elkaar te combineren en denkt dat het begrip
‘machten’ bij Paulus wijst op (a) de machten en ordeningen die het aardse leven bepalen; en
daarmee verbonden (b) de onzichtbare hogere machten die daardoor werken.15 ‘De schepping heeft
een zichtbare voorgrond, die in verband staat met en afhankelijk is van een onzichtbare achtergrond.
De laatste wordt gevormd door de machten.’16 Bij deze hogere machten, mogen we dus denken aan
zowel positieve hemelmachten die achter de verordeningen staan die God verheerlijken en de
hemelmachten die op Christus’ plaats willen staan en zichzelf of hun verordeningen boven Gods
Thora plaatsen. ‘Zij hebben zich als een blok geschoven tussen de Schepper en zijn schepping.’ 17
Met deze negatieve machten heeft een christen in Christus afgerekend, want: ‘Maar destijds, toen u
God niet kende, hebt u hen gediend die van nature geen goden zijn; en thans, nu u God kent, ja nog
meer, nu u door God gekend bent, hoe wendt u zich weer tot de zwakke en arme elementen, die u
weer opnieuw wilt dienen?’ (Gl4:8-9; Ef2:1vv.; Ko2:13vv.). Aan deze negatieve ‘machten’ mogen
we denken als we lezen dat Christus bij zijn wederkomst ‘alle heerschappij, alle macht en kracht
onttroond zal hebben’ (1Ko15:24).
Zodoende gebruikt de apostel een parallel met het rondom hem heersende wereldbeeld, maar
veranderd hij wel de inhoud van dat wereldbeeld. In het licht van Gods handelen, ziet hij dat de
mensheid maar niet uit losse individuen bestaat, maar dat er levensstructuren en ordeningen zijn
gegeven. Op die wijze spreekt hij over de ‘machten’ in verband met de schepping (Ko1:15-17), de
val (Rm8:38v.), de onderhouding (Gl4:1-11), de verzoening (Ko2:13-15), de voleindiging
(1Ko15:24-26) en over de houding van de gemeente tegenover deze ‘machten’ (Ef3:10).
(39) noch hoogte noch diepte, noch enig ander schepsel ons zal kunnen scheiden van de liefde van God, die is in Christus Jezus
onze Heer.
Met de hoogten of diepten werden astronomische begrippen bedoeld die wezen op de hoogste
en de diepste punten in het sterrennet. Waarschijnlijk wilde Paulus hiermee wijzen op het hele
universum.
Niets zou ons kunnen scheiden van de liefde van God die in Christus Jezus is. Welk een
bemoediging zal dit hoofdstuk geweest zijn voor de gelovige uit Rm7!
13.4 Vragen
1. Waaraan denk je bij de dood en de opstanding van Christus?
2. Hoe moet ik me het geleid worden door Gods Geest voorstellen?
3. Hoe ervaar je heel concreet de leiding van de Geest? Geef enkele voorbeelden
4. Waarom is de gezindheid van het vlees vijandschap met God?
5. Ben je wel eens vanwege je geloof verdrukt door anderen?
6. Kijk je eerder negatief of positief naar de toekomst?
15 H. Berkhof, Christus en de machten (Nijkerk:Callenbach, 1952), 16, 29.

14 | 9:1-33 – Israëls uitverkiezing in het verleden
14.1 Vertaling
(1) Ik spreek de waarheid in Christus, ik lieg niet, terwijl mijn geweten meegetuigt door de heilige Geest, (2) dat ik grote
droefheid heb en een onophoudelijke smart in mijn hart. (3) Want zelf heb ik gewenst door een vloek gescheiden te zijn
van Christus ter wille van mijn broeders en zusters, mijn verwanten naar het vlees. (4) Israëlieten zijn zij, van hen is het
zoonschap, de heerlijkheid, de verbonden, de wetgeving, de dienst en de beloften; (5) tot hen behoren de vaderen, en uit hen
is naar het vlees de Christus, die God is over alles, gezegend tot in eeuwigheid. Amen.
(6) Maar het is niet zo, dat het woord van God vervallen zou zijn. Want niet allen zijn Israël die uit Israël zijn; (7)
evenmin, omdat zij Abrahams nageslacht zijn, zijn zij allen kinderen; maar ‘in Isaak zal uw nageslacht worden
genoemd’; (8) dat is: niet de kinderen van het vlees zijn kinderen van God, maar de kinderen van de belofte worden als
nageslacht gerekend. (9) Want dit is het woord van de belofte: ‘Omstreeks deze tijd zal Ik komen en Sara zal een zoon
hebben’. (10) En niet alleen zij, maar ook Rebekka die zwanger was van een: onze vader Isaak; (11) zelfs toen de
kinderen nog niet geboren waren en niets goeds of kwaads bedreven hadden, (opdat het voornemen van God naar
verkiezing zou blijven, niet op grond van werken, maar uit Hem die roept,) (12) werd tot haar gezegd: ‘De oudste zal de
jongste dienen’; (13) zoals geschreven staat ‘Jakob heb Ik liefgehad, maar Ezau heb ik gehaat’.
(14) Wat zullen wij dan zeggen? Is er onrechtvaardigheid bij God? Volstrekt niet! (15) Want tot Mozes zegt Hij: ‘Ik
zal Mij erbarmen over wie ik Mij erbarm en Mij ontfermen over wie Ik Mij ontferm’. (16) Zo ligt het dan niet aan hem
die wil, ook niet aan hem die loopt, maar aan de zich erbarmende God. (17) Want de schrift zegt tot farao: ‘Juist hiertoe
heb Ik u doen opstaan, opdat Ik in u mijn macht betoon en opdat Mijn naam verkondigd wordt op de hele aarde’. (18)
Daarom dan, Hij erbarmt zich over wie Hij wil en Hij verhardt wie Hij wil.
(19) U zult nu tot mij zeggen: ‘Wat heeft Hij dan nog aan te merken? Want wie heeft zijn wil weerstaan?’ (20) Ja
maar, mens, wie bent u, dat u tegen God het woord opneemt? Zal het maaksel tot zijn maker zeggen: ‘Waarom hebt u
mij zo gemaakt?’ (21) Of heeft de pottenbakker geen macht over het leem om uit dezelfde klomp te maken het ene vat tot
eer en het andere tot oneer? (22) Als nu God, daar Hij zijn toorn wilde betonen en zijn macht bekend maken, met veel
lankmoedigheid verdragen heeft de vaten van de toorn, tot het verderf toebereid; (23) – en om bekend te maken de
rijkdom van zijn heerlijkheid over de vaten van de barmhartigheid, die Hij tevoren tot heerlijkheid heeft bereid... (24)
Ons die Hij ook heeft geroepen, niet alleen uit de Joden, maar ook uit de volken? (25) Zoals Hij ook in Hosea zegt: ‘Ik
zal niet-mijn-volk, mijn-volk noemen, en de niet-geliefde geliefde’. (26) ‘En het zal zijn op de plaats waar tot hen gezegd
werd: U bent mijn volk niet, daar zullen zij zonen van de levende God worden genoemd’. (27) En Jesaja roept over
Israël uit: ‘Al was het getal van de zonen van Israël als het zand van de zee, het overblijfsel zal behouden worden. (28)
Want de Heer zal ten einde toe en met haast een zaak doen op de aarde’. (29) En zoals Jesaja tevoren heeft gezegd:
‘Als de Heer Zebaoth ons geen nageslacht had gelaten, dan zouden wij als Sodom geworden zijn en aan Gomorra gelijk
gemaakt’. (30) Wat zullen wij dan zeggen? Dat de volken, die niet naar gerechtigheid jaagden, gerechtigheid verkregen
hebben, maar een gerechtigheid die op grond van geloof is. (31) Maar Israël, dat naar een wet van de gerechtigheid jaagde,
is tot de wet niet gekomen. (32) Waardoor? Omdat het niet op grond van geloof, maar als op grond van werken gebeurde.
Zij hebben zich gestoten aan de steen des aanstoots, (33) zoals geschreven staat: ‘Zie, Ik leg in Sion een steen des
aanstoots en een rots der ergernis’; en ’wie in Hem gelooft, zal niet beschaamd worden’.
14.2 Structuur
In de verzen 6-17 geeft de apostel drie illustraties voor Gods soevereine uitverkiezing.
14.3 Commentaar
(1) Ik spreek de waarheid in Christus, ik lieg niet, terwijl mijn geweten meegetuigt door de heilige Geest,
Paulus richt zich vervolgens op het heil van Israël en toont daarmee dat de principes van het
evangelie, zoals hij die in de vorige acht hoofdstukken beschreven heeft, overeenstemmen met de
weg die God met Israël gaat. De Israëlieten zagen Paulus eerder als verrader en vijand van hun
82 ● Romeinen / 9:1-33 – Israëls uitverkiezing in het verleden http://bijbelstudie.110mb.com
volk, omdat hij heidenen het heil verkondigde. In Jeruzalem schreeuwde de massa: ‘Weg van de
aarde met zo iemand: want hij behoort niet te blijven leven!’ (Hd22:22).
De vragen die de apostel vandaar als eerste behandelt zijn: ‘Als de boodschap van het evangelie
zowel aan Israëlieten als heidenen verkondigd wordt, zijn de oudtestamentische zegeningen voor
Israël dan opgeheven?’, ‘Hoe kunnen deze beloften in overeenstemming worden gebracht met het
feit, dat heidenen en Joden, zonder onderscheid, tot de nieuwtestamentische zegeningen worden
geroepen?’, of: ‘Hoe kan datgene wat Paulus in Rm1-8 heeft gezegd, met de belofte in
overeenstemming worden gebracht, dat Israël op bijzondere wijze gezegend zal worden?’
Dit soort vragen zijn niet van minder belang voor de gelovigen. God wil graag dat zij eveneens
bekend worden met zijn gedachten over zijn wegen en raadsbesluiten. Ondanks dat die moeilijk
voor de mens te vatten zijn, mogen we in Rm9-11 eer glimp daarvan opvangen.
(2) dat ik grote droefheid heb en een onophoudelijke smart in mijn hart.
De Israëlieten haten Paulus. Hij had echter een liefde voor zijn volksgenoten. Deze machtige
liefde, die in zijn ziel brandde, gaf hem het verlangen naar Jeruzalem te gaan, ondanks de
waarschuwingen van Gods Geest.
Die genegenheid was er niet, toen Paulus nog als een wetsgetrouwe farizeeër in hun midden
leefde en werkte. Ze ontstond juist in de dagen na zijn roeping tot apostel van Christus. De liefde
van God was uitgestort in het hart van deze apostel (Rm5:5).
(3) Want zelf heb ik gewenst door een vloek gescheiden te zijn van Christus ter wille van mijn broeders en zusters, mijn
verwanten naar het vlees.
Paulus wist, dat Israël de redding van God had afgewezen. Toch had hij medelijden met zijn
volksgenoten. De uitdrukking ‘door een vloek gescheiden te zijn’ is een vertaling van het Griekse
anathema, wat zoveel betekent als: prijsgegeven te zijn aan de hel (vgl. 1Ko12:3; 16:22; Gl1:8-9).
De woorden herinneren ons aan Mozes die eveneens bad: ‘Vergeef hen toch hun zonde. Zo niet,
delg mij dan uit het boek dat U geschreven hebt’ (Ex32:32). Dit was de hoogste liefde – Paulus
wilde zijn leven geven voor zijn goddeloze volksgenoten (Jh15:13).
(4) Israëlieten zijn zij, van hen is het zoonschap, de heerlijkheid, de verbonden, de wetgeving, de dienst en de beloften;
Israël is de meest begenadigde natie op aarde. Paulus somt zeven geestelijke voorrechten op die
het volk bezit: (1) het zoonschap; (2) de heerlijkheid; (3) de verbonden; (4) de wetgeving; (5) de
dienst; (6) de beloften; en (7) de Christus.1
Ze hebben het zoonschap en zijn de aardse familie van God. God had hen geadopteerd, zodat
het zijn zoon kon zijn (Ex4:22). Hij had het uit Egypte bevrijd (Hs11:1). Jahweh was voor Israël als
een vader (Dt14:1) en Efraïm was zijn eerstgeborene (Jr31:9).
Ze hebben de heerlijkheid. In zichtbare heerlijkheid woonde Jahweh in hun midden. De
sjechina of wolkkolom was zichtbaar. Hij beschermde en leidde het volk. Nu is deze heerlijkheid
onzichtbaar en is er de belofte dat de heerlijkheid van God in de toekomst zal terugkeren tot het
volk (Js4; Ez43:3).
Verder heeft het volk de verbonden die God met hen sloot. Zo sloot Hij met Israël een verbond
en beloofde Hij aan Abraham dat het land vanaf de beek van Egypte tot aan de Eufraat aan hem zou
toebehoren (Gn15:18).
Israël had de wetgeving. Ze hebben de dienst van God ontvangen; de door Hem ingezette
eredienst. Tenslotte hebben ze ook de beloften.
(5) tot hen behoren de vaderen, en uit hen is naar het vlees de Christus, die God is over alles, gezegend tot in eeuwigheid.
Amen.
1 J.A. Witmer, ‘Der Römerbrief,’ Das Neue Testament Erklärt und Ausgelegt, red. J.F. Walvoord en R.B. Zuck, Bnd. IV,
De uitdrukking ‘die God is over alles’ heeft volgens Witmer betrekking op ‘de Christus’. 2 Dit
vers zou dan een aanwijzing bieden voor de godheid van de Messias. Die gedachte wordt
ondersteund door het Griekse participium dat in het vers aanwezig is.3
Toch mogen we niet verdoezelen dat er in het Grieks twee mogelijkheden om dit vers te
vertalen: (1) ‘uit hen is naar het vlees de Christus, die over alles is. God zijn gezegend tot in
eeuwigheid’ (NBV); of (2) ‘uit hen is naar het vlees de Christus, die God is over alles, gezegend tot
in eeuwigheid’ (SV, NBG, WV, GNB). Beide mogelijkheden hebben te maken met interpunctie. In
de eerste vertaling staat God onafhankelijk van Christus, in de tweede vertaling is er een verband
tussen beiden. De tweede vertaling laat daarmee zien dat Christus God is. NBV kiest voor de eerste
vertaling, maar geeft de alternatieve vertaling consequent weer in de voetnoot.
(6) Maar het is niet zo, dat het woord van God vervallen zou zijn. Want niet allen zijn Israël die uit Israël zijn;
Alle grote dingen waarvan de apostelen hier spreekt horen bij Israël. En ze horen daar nog
steeds!4 Als God de volkeren roept en hen de zegening van rechtvaardigheid schenkt, betekent dat
niet, dat het Woord van God vervallen is. Als de tijd aangebroken is dat ze zullen omkeren tot God
en herstel ontvangen, zullen al deze dingen in zijn volheid openbaar worden.
Paulus voegt daar wel aan toe dat niet alle Israëlieten deel hieraan zullen hebben. Want niet
allen zijn Israël die uit Israël zijn: ‘Want niet hij is een Jood, die het uiterlijk is, en niet dat is
besnijdenis wat uiterlijk, aan het vlees, geschiedt, maar hij is een Jood, die het in het verborgen is,
en de ware besnijdenis is die van het hart, naar de Geest, niet naar de letter. Dan komt zijn lof niet
van mensen, maar van God.’ (Rm2:28-29). Dat betekent dat afstamming niet gelijk is aan zegen.
Als iemand bij het volk Israël hoort, betekent dat nog niet dat hij ook een erfgenaam van de belofte
is.5 De Bijbel maakt een verschil tussen het gelovige Israël en het etnische Israël.
(7) evenmin, omdat zij Abrahams nageslacht zijn, zijn zij allen kinderen; maar ‘in Isaak zal uw nageslacht worden
genoemd’;
Paulus verklaart wat hij met de vorige uitspraak bedoelt. Niet iedereen die uit nageslacht van
Abraham is, is ook een kind van Abraham. Als dat zo was, zou Ismaël en zijn nakomelingen zich
erop kunnen beroepen ‘nageslacht van Abraham’ te zijn. De belofte ging echter via Isaak, niet via
Ismaël, want God zegt: ‘door Isaak zal men van je nageslacht spreken’ (Gn21:12c).
(8) dat is: niet de kinderen van het vlees zijn kinderen van God, maar de kinderen van de belofte worden als nageslacht
gerekend.
Paulus legde er dus nadruk op dat het er niet om ging of men van Abraham afstamde, maar of
men op Abraham leek. De natuurlijke afstamming van Abraham gaf aan niemand recht op de
beloften. Voor Israël was die gedachte al herkenbaar in het Oude Testament (vgl. Dt30:6) en werd
ze opnieuw door de Heer Jezus bekrachtigd: ‘Als jullie kinderen van Abraham waren, zouden jullie
de werken van Abraham doen’ (Jh8:39). Ze stamden wel van Abraham af, maar hadden niet
Abrahams geloof en waren dus niet zijn geestelijke kinderen.6 Dit laat zien dat de Israëlieten er geen
enkel recht op hadden om Gods zegeningen zomaar, vanwege hun natuurlijke nageslacht, op
zichzelf te betrekken.
(Holzgerlingen:Hänssler, 2000), 606
4 A.C. Gaebelein, Kommentar zum Neuen Testament, (Dillenburg:CV, 2002), 262.
5 W. MacDonald, Kommentar zum Neuen Testament, (Bielefeld:CLV, 1997), 653
6 W. MacDonald, Kommentar zum Neuen Testament, (Bielefeld:CLV, 1997), 653.
(9) Want dit is het woord van de belofte: ‘Omstreeks deze tijd zal Ik komen en Sara zal een zoon hebben’.
In de keuze van God voor Isaak zien we zijn soevereiniteit. Paulus citeert Gn18:10 (wellicht uit
LXX).7
(10) En niet alleen zij, maar ook Rebekka die zwanger was van een: onze vader Isaak;
De moeder van Ismaël was een Egyptische slavin geweest. Izaäk was echter geboren uit Sara.
Vandaar kon een Israëliet Paulus wijzen op dit feit. Vandaar noemt de apostel nog een ander
voorbeeld van Gods soevereine verkiezing. Hij gebruikt daarvoor de geschiedenis van Jakob, Isaak
en Rebekka waren de ouders van Jakob. Toch baarde Rebekka twee kinderen, waarvan Jakob er één
was. Deze illustratie verduidelijkt nog meer Paulus’ gedachte dan de vorige. Hier ging het om een
tweeling die geboren werd uit één moeder en waarvan één door God werd uitverkoren.
(11) zelfs toen de kinderen nog niet geboren waren en niets goeds of kwaads bedreven hadden, (opdat het voornemen van God
naar verkiezing zou blijven, niet op grond van werken, maar uit Hem die roept,)
Als de Israëlieten de zegeningen enkel vanwege het feit dat ze nakomelingen waren van Isaak
tot zich trokken, moesten ook de nakomelingen van Esau dezelfde zegeningen ontvangen. Maar
daar zou de Israëliet het zeker niet mee eens zijn. En als dat in hun eigen denken al aanwezig was,
had de natuurlijke afstamming heel weinig waarde.
Tegen deze bewijsvoering kon geen enkele Jood iets inbrengen, of hij had moeten erkennen dat
de nakomelingen van Ismaël en Esau dezelfde rechten hadden als hen. Omdat alles op Gods
onvoorwaardelijke uitverkiezing berust, worden hun argumenten, tegen het brengen van het
evangelie naar de volkeren, door de eigen geschiedenis weerlegt.8 Gods keuze was niet gebaseerd
op een natuurlijk nakomelingschap. Het had puur te maken met zijn eigen keus. Zijn eigen plan was
de basis van zijn voornemen. Het had niets te maken met astrologische zaken, zoals de Manicheeërs
dachten of met verdienste die God al van tevoren had gezien, zoals Pelagius dacht. Gods keuze
werd gemaakt voordat Jakob en Esau geboren waren en voordat ze ook maar een eigen morele
keuze konden maken. Ook Origenes (185-254n.Chr.) gedachte van ‘tevoren bestaande werken in
een ander leven’ wordt door deze tekst radicaal uitgedelgd, vanwege de woorden ‘niet op grond van
werken’. De verkiezing van Jakob boven Esau was enkel geworteld in de absolute liefde en
soevereiniteit van God. Iets dat we als mensen niet in kaart kunnen brengen.9
(12) werd tot haar gezegd: ‘De oudste zal de jongste dienen’;
Jakob was uitverkoren door God. Esau was de eerstgeborene van de tweeling en had normaal
deze eer mogen ontvangen. Maar God koos voor Jakob.
(13) zoals geschreven staat ‘Jakob heb Ik liefgehad, maar Ezau heb ik gehaat’.
God had Ezau vroeger rijk gezegend (Gn27:39-40), maar op het einde moest de Heer toegeven
dat hij Ezau gehaat had. De kernvraag bij dit vers is hoe we de tegenstellingen ‘liefde’ en ‘haat’
moeten opvatten. Velen komen met deze begrippen hier niet goed uit de voeten. Bij God bestaat er
toch geen aanzien des persoons (1Pt1:17)?
De meeste uitleggers denken daarom dat het Hebreeuwse werkwoord ‘haten’ (Hebr. sáné’) bij
God betekent: de tweede rang krijgen (Gn25:23; 29:30-31; Dt7:9-10; 21:15-16; 22:13; 24:3;
2Sm19:6; Sp8:36; 13:24; Mi3:2).10 Deze woordbetekenis vinden we ook terug in de geschiedenis
9 T. van Aquino, ‘Expositio in Omnes Sancti Pauli Epistolas,’ in: Sancti Thomae Aquinatis Doctoris Angelici Ordenis
Praedicatorum Opera Omnia, Vol. XIII, (Parma:Typis Petri Fiaccadori, 1872), 95.
10 T. Laetsch, The Minor Prophets, Bible Commentary, (St.Louise:Concordia, 1956), 512; K. Elliger, Das Buch der zwölf kleinen
Propheten, Vol.2, (ATD 25/2; Göttingen:Vendenhoeck & Ruprecht, 1975); G.A. Blaising, ‘Maleachi,’ in Das Alte Testament.
Erklärt und Ausgelegt, Red. J.F. Walvoord & R.B. Zuck, Vol.III, (Holzgerlingen:Hänssler, 2000), 707; W.C. Kaiser, Jr. Malachi:
van de aartsvader Jakob, waarover we lezen: ‘En hij ging ook in tot Rachel, en had ook Rachel
liever dan Lea; en hij diende bij hem nog andere zeven jaren. Toen nu de Heere zag, dat Lea gehaat
was, opende Hij haar baarmoeder; maar Rachel was onvruchtbaar’ (SV:Gn29:30-31). Zodoende
zouden we kunnen zeggen dat Ezau minder geliefd werd dan Israël. Deze mogelijkheid kan juist
zijn, maar hoeft niet overal het geval te zijn (zoals bijv. het ‘haten’ in Ml2:16).
Keil noemt deze verklaring bij onze tekst een verlegenheidsoplossing, om een mogelijke
doctrine-gevaar van een zogenaamde uitverkiezing tot verwerping te omzeilen.11 We moeten echter
voorzichtig zijn om te snel een verbinding te zien tussen ‘liefde’ en ‘verkiezing tot het eeuwige
leven’ of ‘haat’ en ‘verkiezing voor de eeuwige rampzaligheid’ – waarbij de Schrift sowieso al
nergens spreekt over een eeuwige verwerping.12 Nergens in het Oude Testament wordt deze
verbinding gemaakt.13 Deze woorden zeggen dus niets over de eeuwige toestand van een volk, ze
wijzen enkel op de weg waarop dat volk zich bevindt. Het is van belang erop te letten dat God hier
spreekt over volkeren, niet over individuelen. Dat verschil wordt vaak te weinig gemaakt. Een
nakomeling te zijn van Israël betekent niet automatisch een kind van God te zijn. Zoals uit het
‘geliefde’ volk Israël niet iedereen gered is voor het eeuwige leven, zijn uit het ‘gehate’ Edom
enkelingen wel gered tot het eeuwige leven.14 Tate wijst op de mogelijkheid om ‘haat’ en ‘liefde’ op
te vatten als technische verbondstermen (zie echter comm. Ml1:2).15 Daarnaast gaat het hier om
meer dan enkel maar een contrast in de zin van haat en liefde. Juist de beschrijvingen die volgen op
deze uitspraak tonen dat God het nageslacht van Ezau letterlijk gehaat heeft. Zo zegt bijvoorbeeld
Ml1:4 dat God de landstreek van Edom ‘gebied van de goddeloosheid’ zal noemen.
(14) Wat zullen wij dan zeggen? Is er onrechtvaardigheid bij God? Volstrekt niet!
Opnieuw gebruikt de apostel de woorden ‘Wat zullen wij dan zeggen?’ (vgl. Rm4:1; 6:1; 8:31).
God kan uitkiezen wie Hij wil. Dat is zijn soevereiniteit. Is God dan onrechtvaardig, als Hij dit
doet? Zeker niet! Als we zouden krijgen wat we verdiend hebben, zou dat de dood zijn geweest. Als
we zouden krijgen wat we verdiend zouden hebben, zou dat betekenen dat we in plaats van Christus
gestraft zouden worden.
(15) Want tot Mozes zegt Hij: ‘Ik zal Mij erbarmen over wie ik Mij erbarm en Mij ontfermen over wie Ik Mij ontferm’.
Paulus citeert uit Ex33:19. God misbruikt zijn macht niet om mensen verloren te laten gaan,
maar Hij redt mensen die eigenlijk verloren moesten gaan. Alle mensen zouden door hun eigen
zonden veroordeeld zijn. Als ze aan zichzelf overgelaten waren, zouden allen verloren gaan. Het
hele volk Israël zou al meteen bij de berg Sinaï door de bouw van het gouden kalf verdoemd zijn,
omdat het het eerste gebod zou hebben overtreden.16
Dit betekent niet dat God willekeurig sommige mensen verkiest en anderen verwerpt. Zo dacht
Thomas van Aquino dat, omdat alle mensen zondaars zijn, God barmhartigheid kan schenken aan
God’s Unchanging Love, (Grand Rapids:Baker, 1984), 27; M.E. Tate, ‘Questions for Priests and People in Malachi 1:2-2:16,’
Review & Expositor 84 (zomer 1987): 394; R.L. Smith, Micah-Malachi, (WBC 32 [CD-ROM]; Waco:Word, 1984); H. Kruse,
‘Dialektische Negation als semitisches Idiom,’ Vetus Testamentum 4, (1954), 389; W.C. Kaiser,
Micah/Nahum/Habakkuk/Zephaniah/Haggai/Zechariah/Malachi, (The Preacher’s Commentary; Nashville:Nelson, 1992), 461;
D. Stuart, ‘Maleachi,’ in: An Exegetical & Expository Commentary. The Minor Prophets, Vol.III, red. T.E. McComiskey, (Grand
Rapids:Baker, 2003), 1283; J.A. Witmer, ‘Der Römerbrief,’ Das Neue Testament Erklärt und Ausgelegt, red. J.F. Walvoord en
R.B. Zuck, Bnd. IV, (Holzgerlingen:Hänssler, 2000), 607.
11 C.F. Keil, The Twelve Minor Prophets, Vol.II, (BCOT; Grand Rapids:Eerdmans, 1967), 430; Vgl. Berkouwer, De Verkiezing
Gods, (Kampen:Kok, 1955), 77.
12 Vgl. A.S. van der Woude, Haggai, Maleachi, (POT; Nijkerk:Callenbach, 1982), 87; Schrenk in TDNT, IV:179; Contra: J.G.
Machen, The Christian View of Man, (London:Banner of Truth Trust, 1937), 65.
13 A.S. van der Woude, Haggai, Maleachi, (POT; Nijkerk:Callenbach, 1982), 87.
15 M.E. Tate, ‘Questions for Priests and People in Malachi 1:2-2:16,’ Review & Expositor 84 (zomer 1987): 395; Vgl. D. Stuart,
‘Maleachi,’ in: An Exegetical & Expository Commentary. The Minor Prophets, Vol.III, red. T.E. McComiskey, (Grand
Rapids:Baker, 2003), 1284.
de één en een oordeel aan de ander.17 Maar God verwerpt geen mensen, dat doet de mens zelf. Barth
wijst er vandaar terecht op dat mensen die Gods soevereiniteit benadrukken en zijn barmhartigheid
loochenen van Hem een tiraniserende demon maken.18 God is echter zowel barmhartigheid als
soeverein.
Degenen die uitverkoren zijn, kunnen God voor zijn genade danken. Degenen die verloren
gaan, kunnen God niet veroordelen; ze zijn zelf schuld daaraan. De vraag die daarbij opkomt is of
de zondaar nog wel enige bijdrage kan leveren aan het ontvangen van Gods barmhartigheid. Paulus
zal daar in zijn betoog op ingaan.
(16) Zo ligt het dan niet aan hem die wil, ook niet aan hem die loopt, maar aan de zich erbarmende God.
Als Paulus zegt dat de uitverkiezing niet verbonden is met ‘hem die wil’ of ‘hem die loopt’, dan
wil hij daarmee niet zeggen dat de wil van de mens niet verbonden is met de verlossing. De wil van
de mens wordt zeker gevraagd (vgl. Jh5:40; Op22:17).19 Maar die wil is niet doorslaggevend; dat is
enkel de soevereiniteit en genade van God.20 Elke menselijke redding begint bij God. De mens kan
niks aan zijn redding toevoegen. Als God naar Israëls gerechtigheid had gehandeld, had Hij hen
moeten verstoten.
Indien God genade wil bewijzen aan de mens, hoe groot wordt dan de zonde van de mens, die
zich tegen deze genade wil verzetten en Gods plannen tracht te doorkruisen.
(17) Want de schrift zegt tot farao: ‘Juist hiertoe heb Ik u doen opstaan, opdat Ik in u mijn macht betoon en opdat Mijn
naam verkondigd wordt op de hele aarde’.
Paulus citeert Ex9:16. Laten we erop letten dat nergens gezegd wordt dat de farao al vanaf zijn
geboorte bestemd was tot deze verwerping. God had farao genade bewezen, maar de farao verharde
zijn hart en plaatste zich tegenover God. Zeven maal lezen we: ‘Farao’s hart verstokte’, of ‘Farao
verzwaarde zijn hart’. In hoogmoed zei hij: ‘Wie is Jahweh, Wiens stem ik gehoorzamen zou, om
Israël te laten trekken? Ik ken Jahweh niet en ik zal ook Israël niet laten trekken’ (Ex5:2). Daarop
verharde hij opnieuw zijn hart en maakte hij zichzelf tot teken voor Gods toorn. Pas bij de tiende
plaag horen we dat de farao zegt: ‘Dit is Gods vinger!’, en dan pas lezen we: ‘Maar Jahweh
verstokte farao’s hart.’ Is het een wonder dat God farao uiteindelijk op rechterlijke wijze verhardde
en hem voor alle tijden tot een waarschuwend voorbeeld stelde?21
God had farao meteen kunnen vernietigen, maar deed dat niet. In plaats daarvan hield Hij hem
in leven, zodat Hij zijn macht aan de farao kon tonen en zijn naam op aarde kon verheerlijken.22
(18) Daarom dan, Hij erbarmt zich over wie Hij wil en Hij verhardt wie Hij wil.
Zowel Israël als farao waren kwaadwillig; zowel Mozes als farao waren moordenaars. Allemaal
waren ze zondaars en verdienden ze niets anders dan Gods straf. Enkel gerechtigheid zou hen
beiden veroordeeld hebben. Maar God erbarmde zich over de één en verharde de ander (Ex7-9). Hij
begenadigt wie Hij begenadigen wil en verhardt wie Hij wil. Dat is zijn soevereiniteit. Dezelfde zon
die ijs laat smelten, verhard de klei. Dezelfde zon die water breekt maakt, bruint de huid.23
Aquino denkt dat God farao niet verharde door hem te laten zondigen, maar door hem te
onthouden van zijn genade. Als dit niet het geval was, zou God als oorzaak van farao’s zonde
aangewezen kunnen worden.24 Maar ondanks dat God dit deed bij farao, mag dit niet gezien worden
Praedicatorum Opera Omnia, Vol. XIII, (Parma:Typis Petri Fiaccadori, 1872), 96.
Praedicatorum Opera Omnia, Vol. XIII, (Parma:Typis Petri Fiaccadori, 1872), 97-98.
als het plan van God. In de geschiedenis wordt duidelijk dat de weg van God met farao ertoe leidde
dat farao’s hart verhard werd. Dit was geen besluit dat vanaf de eeuwigheid al in Gods hart was. Het
ontstond door het verzet en de zonden van farao en was de consequentie van dat verzet.25
(19) U zult nu tot mij zeggen: ‘Wat heeft Hij dan nog aan te merken? Want wie heeft zijn wil weerstaan?’
Paulus gaat in de volgende verzen in op de reacties van tegenstanders van datgene dat hij in het
vorige vers gezegd heeft. Voor de tegenstander lijkt de mens een hulpeloos figuurtje op Gods
schaakbord. Niets van wat hij zegt of doet kan iets veranderen aan Gods soevereiniteit.
(20) Ja maar, mens, wie bent u, dat u tegen God het woord opneemt? Zal het maaksel tot zijn maker zeggen: ‘Waarom hebt u
mij zo gemaakt?’
De mens, het schepsel van God, spreekt God vandaar graag tegen en probeert in zijn
beperktheid God op het matje te roepen. De beperkte mens, die zondig, onwetend en zwak is komt
het niet toe God ter verantwoording te roepen. Gods soevereine voornemen heft de
verantwoordelijkheid van de mens niet op.26
(21) Of heeft de pottenbakker geen macht over het leem om uit dezelfde klomp te maken het ene vat tot eer en het andere tot
oneer?
God handelt vanuit zijn soevereine wil. Dat is zijn recht. Paulus gebruikt het beeld van de
pottenbakker dat eveneens in het Oude Testament voorkomt (Js64:6-8; Jr18:3-16; vgl. 2Tm2:20).
De pottenbakker gaat op een dag naar zijn werkplaats en ziet op de bodem een hoopje vormloze klei
liggen. Hij pakt een gedeelte ervan op en legt dit op zijn draaischijf. Dan vormt hij een prachtig vat.
Heeft de pottenbakker daartoe het recht?
De pottenbakker is God. De mens is de klei. Als de Pottenbakker de mens zou overlaten aan
zichzelf, zouden alle mensen verloren gaan. Het zou absoluut rechtvaardig zijn, als God ons aan dat
lot zou overlaten. Maar in plaats daarvan verkiest Hij, in zijn soevereiniteit, zondaren gelijkvormig
te maken aan het beeld van zijn Zoon. Heeft God het recht daartoe?
Dit besef bewaart ons voor de verleiding trots te zijn op onze eigen prestaties. Niemand kan
zeggen: ‘Wat doet u?’ Zonder Hem zouden we niet eens bestaan. En hoewel het Gods recht is om
te handelen zoals Hij het wil, wordt nergens gezegd dat Hij ook zo gehandeld heeft zoals de
pottenbakker waarover Paulus spreekt.27 De wortel van Paulus vraag is: moet God de mensen
beoordelen, of beoordeelt de mens God?
(22) Als nu God, daar Hij zijn toorn wilde betonen en zijn macht bekend maken, met veel lankmoedigheid verdragen heeft de
vaten van de toorn, tot het verderf toebereid;
God heeft hen niets dan genade bewezen, door altijd weer tot hen te spreken. Aan de ene kant
wil God zijn toorn en macht betonen, doordat Hij zondaren bestraft. Aan de andere kant wil Hij
geduldig met deze vaten omgaan. Dat is de contrast tussen de rechtvaardigheid en barmhartigheid
van God. Als het absoluut rechtvaardig is dat God zondaren direct zou straffen, maar in plaats
daarvan grote geduld met hen heeft, wie kan Hem dan aanklagen? Paulus werkt vandaar zeer
zorgvuldig drie punten uit:28
(1) Gods macht en soevereiniteit waartegen niemand het recht heeft iets in te brengen;
(2) Gods geduld met de goddeloze waaraan Hij tenslotte zijn toorn openbaart;
(3) Gods openbaring van zijn heerlijkheid in de vaten die Hijzelf uit genade voor zich toebereid
heeft en die Hij geroepen heeft uit joden en heidenen.
25 Vgl. J.A. Witmer, ‘Der Römerbrief,’ Das Neue Testament Erklärt und Ausgelegt, red. J.F. Walvoord en R.B. Zuck, Bnd. IV,
Van de vaten van de toorn lezen we niet, zoals dat het geval is bij de vaten van de
barmhartigheid, dat God ze daartoe heeft bereid (vgl. vs23). We vinden ook in geen andere plaats in
de Bijbel de gedachte dat God mensen toebereid tot het verderf. Wat we wel vinden is dat de mens
zichzelf tot het verderf toebereid door zijn zonden en verzet tegenover God.29
(23) – en om bekend te maken de rijkdom van zijn heerlijkheid over de vaten van de barmhartigheid, die Hij tevoren tot
heerlijkheid heeft bereid...
De mensen worden door hun eigen zonden, ongehoorzaamheid en afwijzing van God bereid tot
het verderf.30 Gods soevereiniteit openbaart zich niet door mensen te veroordelen die eigenlijk gered
moesten worden. Ze openbaart zich door mensen te redden die eigenlijk veroordeeld zouden moeten
worden. Als een jood of heiden door God uitverkoren is, heeft dat enkel te maken met Gods
barmhartigheid en soevereiniteit.
(24) Ons die Hij ook heeft geroepen, niet alleen uit de Joden, maar ook uit de volken?
God roept wie Hij wil. Dat Hij de volken roept en hen genade toont, verzwakt niet de beloften
aan Israël. Als God heidenen roept is dat uit dezelfde soevereiniteit waarmee Hij Israëlieten roept.
(25) Zoals Hij ook in Hosea zegt: ‘Ik zal niet-mijn-volk, mijn-volk noemen, en de niet-geliefde geliefde’.
Als bewijs voor zijn stelling citeert Paulus Hs2:23: ‘Dan zal Ik haar voor Mij zaaien in het land,
en Mij ontfermen over Lo-ruchama, en tot Lo-ammi zeggen: Gij zijt mijn volk. En hij zal zeggen:
Mijn God!’ De Hebreeuwse woorden Lo’-ruchámáh betekenen ‘geen medelijden’ en Lo’-‘ammî
betekenen ‘niet mijn volk’. Het feit dat Paulus woorden in zijn citaat veranderd heeft ermee te
maken dat hij citeert uit de Septuaginta. 31 Het woord ‘noemen’ vinden we niet terug in Hs2:23, daar
wordt gesproken over ‘zeggen’. We vinden het woord wel terug in Hs1:9. Paulus heeft dit
werkwoord wellicht vanwege het gebruik ervan in Rm9:24 gebruikt.32
Paulus gebruikt de woorden die Hosea tot het gelovige Israël richt voor Gods roepen van de
gelovige volkeren waarover hij in de vorige verzen sprak. Laten we eraan denken dat deze woorden
niet gericht zijn tot het etnische Israël (vgl. vs6-7). 33 Niet alle nakomelingen van Abraham zijn
hierbij inbegrepen. Paulus citeert deze verzen om aan te tonen dat ook gelovige heidenen bij de
‘vatten van de barmhartigheid’ horen.34
Het gebruik van dit vers bij Paulus hoopt enkele vragen op. Gebruikte Paulus deze verzen op
dezelfde manier als Hosea ze bedoelde? Als we dit vers bekijken merken we dat Paulus Hosea niet
misbruikt. Paulus kende en begreep de betekenis van deze verzen in hun context. Hij begreep dat
Gods barmhartigheid naar een rest in Israël zou gaan. Door deze tekst te gebruiken negeerde de
apostel dus niet de vervulling van Hosea in het latere Israël (vgl. 1Pt2:5). Paulus keek verder en
wist dat in het nieuwe verbond waaraan de heidenen deel kregen, God de gelovigen ‘mijn volk’ zou
noemen: ‘Ik zal hun tot een God zijn en zij zullen Mij tot een volk zijn’ (Jr31:33; vgl. Ez36:28).35
29 R. Brockhaus, Meer dan overwinnaars (Den Haag:Voorhoeve, z.j.), 185; H.P. Medema, Der Brief an die Römer (Bielefeld:CLV,
1992), 160.
30 Vgl. J.A. Witmer, ‘Der Römerbrief,’ Das Neue Testament Erklärt und Ausgelegt, red. J.F. Walvoord en R.B. Zuck, Bnd. IV,
31 D.J. Moo, The Epistle to the Romans, (NICNT; Grand Rapids:Eerdmans, 1996), 612.
32 D.J. Moo, The Epistle to the Romans, (NICNT; Grand Rapids:Eerdmans, 1996), 612.
33 Contra: A.J. McClain, The Gospel of God’s Grave, (Chicago:Moody, 1973), 183; A. Battle, ‘Paul’s Use of the Old Testament in
Romans 9:25-26,’ Grace Theological Journal 2 (1981): 115-129.
34 W.E. Glenny, ‘The “People of God” in Romans 9:25-26,’ Bibliotheca Sacra 152 (jan.-mrt. 1995): 42-59; D.J. Moo, The Epistle
to the Romans, (NICNT; Grand Rapids:Eerdmans, 1996), 611.
35 Vgl. A.G. Shead, ‘The Covenant and Pauline Hermeneutics,’ The Gospel to the Natioms. Perspectives on Paul’s Mission, red. P.
Bolt en M. Thompson, (Downers Grove:Intervarsity, 2000), 33-49; J.P. Tanner, ‘The New Covenant and Paul’s Quotations from
Hosea in Romans 9:25-26,’ Bibliotheca Sacra 162 (jan-mrt. 2005): 95-110.
(26) ‘En het zal zijn op de plaats waar tot hen gezegd werd: U bent mijn volk niet, daar zullen zij zonen van de levende God
worden genoemd’.
Daarna citeert de apostel Hs1:10: ‘Eens echter zullen de kinderen Israëls talrijk wezen als het
zand van de zee, dat niet te meten of te tellen is. En ter plaatse waar tot hen gezegd wordt: Jij bent
mijn volk niet, zullen ze genoemd worden kinderen van de levende God.’
(27) En Jesaja roept over Israël uit: ‘Al was het getal van de zonen van Israël als het zand van de zee, het overblijfsel zal
behouden worden.
Paulus citeert Js10:22-23 en 1:9. Hij gebruikt die citaten om aan te tonen dat God een rest uit
het etnische Israël bewaart. Aan het eind zal er een rest uit het volk worden gered.
(28) Want de Heer zal ten einde toe en met haast een zaak doen op de aarde’.
De zaak die God doet is zijn oordeel.36 Als Paulus deze woorden citeert, zegt hij daarmee, dat
hetgeen wat Israël in het verleden heeft ervaren, in zijn tijd opnieuw kan gebeuren.
(29) En zoals Jesaja tevoren heeft gezegd: ‘Als de Heer Zebaoth ons geen nageslacht had gelaten, dan zouden wij als Sodom
geworden zijn en aan Gomorra gelijk gemaakt’.
Namelijk in Js1:9.
(30) Wat zullen wij dan zeggen? Dat de volken, die niet naar gerechtigheid jaagden, gerechtigheid verkregen hebben, maar een
gerechtigheid die op grond van geloof is.
Nadat Paulus enkele Schriftplaatsen uit het Oude Testament aanhaalde komt hij nu tot een
conclusie.
(31) Maar Israël, dat naar een wet van de gerechtigheid jaagde, is tot de wet niet gekomen.
(32) Waardoor? Omdat het niet op grond van geloof, maar als op grond van werken gebeurde. Zij hebben zich gestoten aan de
steen des aanstoots,
Israël zocht zijn eigen rechtvaardigheid; niet door het geloof, maar door eigen werken. Zo
probeerde het uit eigen werken Gods Thora te vervullen. Maar dat eindigde voor hen in de dood.
Zonder verbinding met de Messias kan geen enkele mens Gods Thora vervullen.
De Israëlieten hebben zich zodoende gestoten aan de steen van aanstoot; de Messias Jezus
Christus.
(33) zoals geschreven staat: ‘Zie, Ik leg in Sion een steen des aanstoots en een rots der ergernis’; en ’wie in Hem gelooft, zal
niet beschaamd worden’.
Paulus citeert vervolgens Js8:14 en 28:16 uit de Septuaginta.
14.4 Vragen
1. Is vs3 geen onchristelijke wens?
2. Wat was Gods doel met farao?
3. Wil Paulus in vs18 zeggen dat Gods ontferming willekeurig is of heeft de mens een
verantwoordelijkheid in verband met Gods ontferming?
4. Wat antwoord Paulus over de gerechtigheid van God die aan sommigen barmhartigheid
schenkt?
5. Door wie zijn de vaten van de toorn toebereid tot het verderf?
6. Voor welke mensen in je omgeving voel je een bepaalde smart, omdat ze niet geloven?

90 ● Romeinen / 10:1-21 – Israëls tegenwoordige verharding http://bijbelstudie.110mb.com
15 | 10:1-21 – Israëls tegenwoordige verharding
15.1 Vertaling
(1) Broeders en zusters, de wens van mijn hart en mijn gebed voor hen tot God is, dat zij behouden worden. (2) Want ik
getuig van hen dat zij ijver voor God hebben, maar niet met verstand. (3) Want daar zij Gods gerechtigheid niet kennen
en hun eigen gerechtigheid trachten op te richten, hebben zij zich aan de gerechtigheid van God niet onderworpen. (4)
Want Christus is het doel van de wet tot gerechtigheid voor ieder die gelooft. (5) Want Mozes beschrijft de gerechtigheid
die op grond van de wet is: ‘De mens die deze dingen heeft gedaan, zal daardoor leven’. (6) Maar de gerechtigheid op
grond van geloof is, spreekt zo; Zeg niet in uw hart: ‘Wie zal in de hemel opklimmen?’ – dat is Christus doen afdalen;
(7) of ‘Wie zal in de afgrond neerdalen?’ – dat is Christus uit de doden doen opkomen.
(8) Maar wat zegt zij? ‘Het woord is dichtbij u, in uw mond en in uw hart’. Dit is het woord van het geloof dat wij
prediken: (9) dat, als u met uw mond Jezus als Heer zult belijden en met uw hart geloven dat God Hem uit de doden
heeft opgewekt, u behouden zult worden. (10) Want met het hart gelooft men tot gerechtigheid en met de mond belijdt men
tot behoudenis. (11) Want de Schrift zegt: ‘Ieder die in Hem gelooft, zal niet beschaamd worden’. (12) Want er is geen
onderscheid tussen Jood en Griek, want dezelfde Heer van allen is rijk jegens allen die Hem aanroepen: (13) ‘want ieder
die de naam van de Heer zal aanroepen, zal behouden worden’.
(14) Hoe zullen zij nu Hem aanroepen in Wie zij niet geloofd hebben? En hoe zullen zij geloven in Hem van wie zij
niet gehoord hebben? En hoe zullen zij horen zonder iemand die predikt? (15) En hoe zullen zij prediken, als zij niet
gezonden zijn? zoals geschreven staat: ‘Hoe liefelijk zijn de voeten van hen die vrede verkondigen, van hen die het goede
verkondigen’. (16) Maar niet allen hebben het evangelie gehoorzaamd. Want Jesaja zegt: ‘Heer, wie heeft onze prediking
geloofd?’ (17) Dus is het geloof uit de prediking, en de prediking door het woord van Christus. (18) Maar ik zeg:
Hebben zij niet gehoord? Zeker wel: ‘Hun geluid is uitgegaan over de hele aarde en hun woorden tot de einden van het
aardrijk’. (19) Maar ik zeg: Heeft Israël het niet verstaan? In de eerste plaats zegt Mozes: ‘Ik zal uw jaloersheid
opwekken door wat geen volk is; door een onverstandig volk zal ik uw toorn opwekken’. (20) Maar Jesaja waagt het te
zeggen: ‘Ik ben gevonden door hen die Mij niet zochten; Ik ben openbaar geworden aan hen die niet naar Mij vroegen’.
(21) Maar tot Israël zegt Hij: ‘De hele dag heb Ik mijn handen uitgestrekt naar een ongehoorzaam en tegensprekend
volk’.
15.2 Commentaar
(1) Broeders en zusters, de wens van mijn hart en mijn gebed voor hen tot God is, dat zij behouden worden.
In Rm10 zal Paulus vooral ingaan op de menselijke verantwoordelijkheid tegenover God.1 Dit
hoofdstuk pas vandaar bij Rm9 waar vooral sprake was van Gods soevereiniteit. Paulus werd
geroepen als apostel voor de heidenen. Toch weerhield hem dat niet voor Israël voorbede te doen
(1Tm2:1-3). Uitleggers hebben meerdere keren er in de geschiedenis op gewezen dat we mogen
blijven bidden voor de redding van Israël.2
(2) Want ik getuig van hen dat zij ijver voor God hebben, maar niet met verstand.
De Israëlieten ijverden voor God, maar ze deden dat niet met de juiste kennis. Doordat ze, in
plaat van te geloven, hun eigen gerechtigheid voor God wilden opbouwen, verwierpen ze Christus.
(3) Want daar zij Gods gerechtigheid niet kennen en hun eigen gerechtigheid trachten op te richten, hebben zij zich aan de
gerechtigheid van God niet onderworpen.
Ze waren religieus, probeerden de Thora te houden, maar verwierpen Christus. Paulus toonde
dat al in Rm3:21-26.

(4) Want Christus is het doel van de wet tot gerechtigheid voor ieder die gelooft.
Dit vers maakt duidelijk dat geloof aan Jezus Christus als Heer en Redder de zoektocht naar
rechtvaardigheid voor God beëindigt. Het Griekse telos dat met ‘einde’ is vertaald, kan beter
vertaald worden met ‘doel’ (vgl. 1Tm1:5). Christus is de ‘inhoud, substantie, ja de som van de
wet’.3 Vanuit Rm8:4 wordt zo duidelijk dat de wet voor de gelovigen niet afgedaan heeft: ‘opdat de
rechtvaardige eis van de wet vervuld wordt in ons, die niet naar het vlees wandelen, maar naar de
Geest’ of Rm13:8: ‘Weest niemand iets schuldig dan elkaar lief te hebben; want wie de ander
liefheeft, heeft de wet vervuld.’4 Christus zelf is de diepste kern van de Thora: ‘Want als u Mozes
geloofde, zou u Mij geloven, want hij heeft over Mij geschreven’ (Jh5:46). Hoe zou vanuit dit
standpunt de Thora dan afgeschaft kunnen worden?5 Het is juist zo dat de Thora haar vervulling
gevonden heeft in Christus en dat dat zichtbaar wordt in het leven van de gelovigen die Christus –
de kern van de Thora – volgen en door de Geest geleid worden. Door Christus wordt het doel van
de Thora opnieuw duidelijk voor de gelovige. Hij volgt de ‘Thora van Christus’ (Gl6:2) en is
onderworpen aan deze Thora (1Ko9:21).
Wat Paulus vandaar bedoelt te zeggen in Rm10:4 is dat de Thora haar doel vindt in Christus.
Dat wat de Thora niet kon – namelijk het verschaffen van gerechtigheid – werd vervult door
Christus. De Messias wordt zo ingevoerd in de sfeer van de Thora haar vervulling, betekenis, zin en
doel. De gelovigen zijn dus niet verlost van de Thora, maar van het wetticisme dat ervan uitgaat dat
men door het houden van de Thora gerechtvaardigd kan worden. Als dat laatste al mogelijk zou
kunnen zijn, dan zou een mens los van Christus gerechtvaardigd zijn. De apostel maakt zijn lezers
echter duidelijk dat dit vreemd zou zijn aan de Thora, want haar doel is immers Christus.
(5) Want Mozes beschrijft de gerechtigheid die op grond van de wet is: ‘De mens die deze dingen heeft gedaan, zal daardoor
leven’.
Paulus citeert Mozes woorden uit Lv18:5.
(6) Maar de gerechtigheid op grond van geloof is, spreekt zo; Zeg niet in uw hart: ‘Wie zal in de hemel opklimmen?’ – dat is
Christus doen afdalen;
In de hoop op de ervaring die hun leven totaal zal veranderen, reizen sommige mensen naar het
andere einde van de wereld om een geestelijk leider te bezoeken. Maar de mens kan door eigen
werken de gerechtigheid niet bewerken. Zolang de mens op eigen kracht probeert Gods Thora te
vervullen, maakt hij het werk van Christus nihil.
De gerechtigheid van geloof heeft de plaats van de gerechtigheid op grond van de wet
ingenomen. Die gerechtigheid kon niet door de zondige mens bewerkt worden. Gerechtigheid kan
niet door de Thora worden bewerkt. Ze is immers niet gegeven om gerechtigheid te ontvangen,
maar om te wandelen als rechtvaardige. Alles wat van de zondaar wordt verlangt, is te geloven in
het werk van Christus. De Vader moest zijn Zoon naar deze aarde zenden. De Messias moet uit de
hemel naar beneden komen en uit het dodenrijk opstijgen.
(7) of ‘Wie zal in de afgrond neerdalen?’ – dat is Christus uit de doden doen opkomen.
Het geloof moet geen eigen Messias maken. Het moet Hem aanvaarden die het verlossingswerk
volbracht.

4 J. van Genderen en W.H. Velema, Beknopte Gereformeerde Dogmatiek, (Kampen:Kok, 1992), 703; W.J. Ouweneel, De Christus
van God (Vaassen:Medema, 2007), 443.
5 W.J. Ouweneel, De Christus van God (Vaassen:Medema, 2007), 443.
(8) Maar wat zegt zij? ‘Het woord is dichtbij u, in uw mond en in uw hart’. Dit is het woord van het geloof dat wij
prediken:
Paulus verduidelijkt vanuit Dt30:14 dat Gods gerechtigheid niet ver weg of moeilijk is. Ze is
nabij en eenvoudig.
(9) dat, als u met uw mond Jezus als Heer zult belijden en met uw hart geloven dat God Hem uit de doden heeft opgewekt, u
behouden zult worden.
Rm10:5-10 citeert (delen van) Dt30:11-14. Hier wordt het einddoel van de memorisatie bereikt:
het belijden of proclameren, dat Jezus de Heer is. Dat is verbonden met het geloven met het hart,
dat God Hem uit de doden heeft opgewekt. Deze eenheid van ‘opzeggen met de mond’ en ‘geloven
met het hart’ resulteert tot gerechtigheid en behoudenis.
Er zijn geen vaste voorschriften hoe we moeten getuigen. Wel dat we moeten getuigen. De
Heer vraagt ons te belijden dat Hij Heer is (Mt10:32; Rm10:9-10). Dat is niet enkel herkennen dat
Hij de God en Heer van het universum is; dat geloven de demonen immers ook (Jk2:19). Het
betekent dat we Christus als Heer erkennen. Die belijdenis komt uit het hart en stemt overeen met
de werken die we doen.
(10) Want met het hart gelooft men tot gerechtigheid en met de mond belijdt men tot behoudenis.
Het geloof met het hart moet aan de belijdenis met de mond voorafgaan. Het is opvallend dat
God zoveel waarde hecht aan datgene waarover we spreken.
(11) Want de Schrift zegt: ‘Ieder die in Hem gelooft, zal niet beschaamd worden’.
Jesaja wordt aangehaald om te verduidelijken wat de apostel net verkondigd heeft: ‘Daarom, zo
zegt de Heer Jahweh: “Zie, Ik leg in Sion een steen ten grondslag, een beproefde steen, een kostbare
hoeksteen van een vaste grondslag; hij die gelooft, haast niet”’ (Js28:16) en ‘En koningen zullen uw
voedstervader zijn en hun vorstinnen uw zoogsters; met het aangezicht ter aarde zullen zij zich voor
u neerbuigen, en het stof uwer voeten zullen zij lekken. Dan zult gij weten, dat Ik Jahweh ben, en
dat zij die Mij verwachten, niet beschaamd worden’ (Js49:23).
De profeet zegt niet dat de gelovigen bewaard worden voor teleurstellingen.
(12) Want er is geen onderscheid tussen Jood en Griek, want dezelfde Heer van allen is rijk jegens allen die Hem aanroepen:
(13) ‘want ieder die de naam van de Heer zal aanroepen, zal behouden worden’.
Opnieuw gebruikt Paulus het Oude Testament (Jl2:32), en opnieuw komt daarin het woord
‘ieder’ voor.6 Daardoor wordt duidelijk dat het heil voor alle mensen is.
(14) Hoe zullen zij nu Hem aanroepen in Wie zij niet geloofd hebben? En hoe zullen zij geloven in Hem van wie zij niet
gehoord hebben? En hoe zullen zij horen zonder iemand die predikt?
Het goede nieuws dient aan alle mensen verkondigd te worden. Christenen in voorgaande
generaties hebben onbeschrijfelijk geleden voor het vervullen van deze missie. Laten we ons
afvragen wie er op ons komt aanrennen, als we de glinsterende kusten van de hemel bereiken, om
ons met uitgestrekte armen te begroeten en te zeggen: ‘Welkom! Welkom! Ik ben zo blij dat je het
mogelijk maakte dat ik het evangelie hoorde! Het is zo heerlijk om nu hier te zijn!’
(15) En hoe zullen zij prediken, als zij niet gezonden zijn? zoals geschreven staat: ‘Hoe liefelijk zijn de voeten van hen die
vrede verkondigen, van hen die het goede verkondigen’.
Paulus citeert vervolgens Js52:7. Zoals vuur bestaat door vuur, bestaat de kerk door het
evangelie. Ze is een vuurtoren waarvan de stralen van Gods licht schijnen in de verste en donkerste
6 A.C. Gaebelein, Kommentar zum Neuen Testament (Dillenburg:CV, 2002), 266.
hoeken van de aarde. Ze is een machtig oprukkend leger, waarvan de soldaten elk land binnenvallen
en Christus’ banier in elke natie planten! In de opkomst en groei van het evangelie in de vroege
kerk, werd het christendom verbreid over geheel Noord-Afrika. Deze landen bezatten op dat
moment honderden kerken. Doordat er echter onenigheid binnen Gods gemeente ontstond,
ontbrandde de visie en ijver daarvoor. De kracht die de christenen dwars door de hete Sahara en de
jungles van Afrika zouden hebben gedreven was aan het wegebben en de gemeente zonk af in de
diepe donkere Middeleeuwen. Zo werd de gemeente een grote ark, waarin de begunstigden
gelukkig en zorgeloos kunnen drijven over de levenszee naar de Gouden Kust. Een
verzekeringsagent aan wie men zijn premie betaalde en verzekerd was tegen het vuur van de hel. Of
een gezelligheidsvereniging waar de gemeenteleden bij elkaar kwamen om van elkaar aanwezigheid
te genieten, zonder verdere poespas. Het resultaat: Noord-Afrika werd Mohammedaans en
eeuwenlang scheen er geen licht meer. Eens kwamen enkele van de grootste theologen uit Noord-
Afrika. Nu is het hele land bedekt met een Islamitische vroomheid.
(16) Maar niet allen hebben het evangelie gehoorzaamd. Want Jesaja zegt: ‘Heer, wie heeft onze prediking geloofd?’
De apostel citeert vervolgens Js53:1. De Heer Jezus stuurde zijn apostelen in het begin alleen
naar de verloren schapen van het Huis Israël (Mt10). Maar na zijn dood en opstanding gaf Hij het
bevel: ‘dat in zijn naam moest gepredikt worden bekering tot vergeving van de zonden aan alle
volken, te beginnen bij Jeruzalem’ (Lc24:47).
De Israëlieten hadden het Woord Gods gehoord, maar niet aangenomen; zij waren dus niet te
verontschuldigen.
(17) Dus is het geloof uit de prediking, en de prediking door het woord van Christus.
Luther vertaalt dit vers als volgt: ‘Zo komt het geloof uit de preek, maar de preek uit het Woord
van God’. Dat is door de boodschap van Jezus Christus: het evangelie (Mt28:19-20; Hd20:21).
Door het woord wordt het geloof in het leven geroepen, onderhouden en versterkt. We mogen dit
woord niet tot de zondagse mondelinge preek beperken, maar kunnen denken aan het spreken van
de Geest.
15.2.1 Excursus: Woord en Geest, onafscheidelijke metgezellen

Woord en Geest horen bij elkaar. De gemeente wordt evenzeer door het Woord van God als
door de Geest geregeerd.7 De mens kan overhellen naar twee kanten. Enerzijds kan hij teveel van de
uiterlijke ‘woorden’ verwachten, anderzijds kan hij te veel van de prediking alleen verwachten. De
eerste hebben het Woord niet nodig, omdat ze denken dat ze de Geest hebben; de tweede hebben de
Geest niet nodig, omdat ze denken dat ze het Woord hebben. De eerste groep wordt gevormd door
spiritualisten, de tweede door humanisten.
Geest en Woord, Woord en Geest horen echter onlosmakelijk bij elkaar! De Geest wordt met
het woord verbonden, omdat de prediking van het woord zonder de kracht van de Geest niets zou
uitwerken, maar vruchteloos zou blijven. Het Woord zonder de Geest leidt tot dode orthodoxie.
Maar de Geest zonder het Woord leidt tot ongebreidelde geestdrijverij. Daarom spreekt het
evangelie van Johannes zowel over woorden, wonderen als tekenen. En als niemand de opgestane
Heer had gezien, zou er nooit een geloof zoals het christendom zijn ontstaan. Geloof is geen
intellectuele zelfmoord, maar een evenwichtig vertrouwen op Gods Geest en Gods Woord. Waar de
Geest vrij in ons kan werken, worden we naar de heerlijkheid van Christus toe veranderd. Die met
het Woord van God in aanraking komt, komt met de God van het woord in aanraking.
Er zijn betrekkelijk weinig Schriftplaatsen waarin Geest en woord in één adem genoemd
worden. In het Oude Testament kunnen we denken aan Js59:21: ‘En wat Mij aangaat, dit is mijn
verbond met hen, zegt Jahweh. Mijn Geest, die op u is, en mijn woorden, die Ik in uw mond gelegd
heb, zullen niet wijken uit uw mond noch uit de mond van uw kroost, noch uit de mond van het
7 Calvijn, Institutie I.9.1-3.
kroost van uw kroost, zegt Jahweh, van nu aan tot in eeuwigheid’ Het verzet tegen het Woord heet
in Hd7:51 ‘verzet tegen de heilige Geest’. Als Lydia aandacht geeft aan de boodschap van Paulus
en gelooft, is het de Heer die haar hart ervoor opent (Hd16:14-15). De Geest is de Geest van
wijsheid en van openbaring om God recht te kennen en daarom is er een innerlijke verlichting
(Ef1:17-18). Als de apostel Paulus het woord bediend, is dat de bediening van de Geest (2Ko3:8).
Niemand mag zich dus aan zijn verantwoordelijkheid onttrekken door zich erop te beroepen,
dat de Geest het moet doen. Het woord is er niet zonder de Geest. Het is het woord van de Geest.
De Geest komt niet zonder het woord. Hij is de Geest van het Woord. ‘Het Woord brengt de Geest
tot het hart en de Geest brengt het woord in het hart.’8
(18) Maar ik zeg: Hebben zij niet gehoord? Zeker wel: ‘Hun geluid is uitgegaan over de hele aarde en hun woorden tot de
einden van het aardrijk’.
Ps19 die de apostel hier aanhaalt, spreekt van twee getuigenissen: van zijn schepping en van
zijn Woord. Het ene uiterlijk en algemeen, het andere innerlijk en bestemd voor hen, die het woord,
de geboden van Jahweh bezaten.
(19) Maar ik zeg: Heeft Israël het niet verstaan? In de eerste plaats zegt Mozes: ‘Ik zal uw jaloersheid opwekken door wat
geen volk is; door een onverstandig volk zal ik uw toorn opwekken’.
Met de woorden ‘geen volk’ en ‘onverstandig volk’ verwijst de apostel naar de heidenen, die
door de Israëlieten als onreine honden werden bestempeld.9
(20) Maar Jesaja waagt het te zeggen: ‘Ik ben gevonden door hen die Mij niet zochten; Ik ben openbaar geworden aan hen die
niet naar Mij vroegen’.
Het vers dat Paulus aanhaalt komt uit Js53. In dat hoofdstuk wordt voorspelt dat Israël de
Messias zal verwerpen en dit later erkent. Medema denkt eerder aan Js65:1.10
(21) Maar tot Israël zegt Hij: ‘De hele dag heb Ik mijn handen uitgestrekt naar een ongehoorzaam en tegensprekend volk’.
Op deze wijze bewees Paulus uit de Thora, de profeten en de Geschriften dat Israël zich zou
verharden en dat God van het begin af besloten had, de heidenen genadig te zijn.
15.3 Vragen
1. Hoe probeerde je vroeger je cijfers op school te verbeteren?
2. Denk eens na of je iemand kent die het goede nieuws zou moeten horen en wat je zou
kunnen doen om het hem of haar te vertellen.
3. Wat betekent ‘Christus is het einde der wet’? Wil dit zeggen dat gelovigen nu zonder wet
zijn?
4. Waarom is geloof in de opstanding van Christus van essentieel belang?
5. Welke ongelovigen heeft God wel eens in je leven gebruikt om geestelijk te groeien?
6. Welk antwoord zou je iemand geven als hij beweert dat het niets uitmaakt wat je gelooft, als
het enkel oprecht is (vgl. Rm10:1-2)?
7. Wat betekent het voor jou persoonlijk dat Christus je Heer is? In welke relatie staat dat
ermee dat Hij je Verlosser is?
8 H. Berkhof, De leer van de heilige Geest, (Nijkerk:Callenbach, 1964), 42.

16 | 11:1-36 – Israëls toekomstige bekering
16.1 Vertaling
(1) Ik zeg dan: Heeft God zijn volk verstoten? Volstrekt niet! Ik ben immers ook een Israëliet, uit het geslacht van
Abraham, van de stam van Benjamin. (2) God heeft zijn volk niet verstoten dat Hij tevoren heeft gekend. Of weet u niet
wat de Schrift zegt in de geschiedenis van Elia? Hoe hij Israël bij God aanklaagt: (3) ‘‘Heer, uw profeten hebben zij
gedood, uw altaren omgeworpen en ik ben alleen overgebleven en zij zoeken mijn leven’. (4) Maar wat zegt het goddelijk
antwoord tot hem? ‘Ik heb Mij zevenduizend mannen doen overblijven, die hun knie voor Baal niet gebogen hebben’. (5)
Zo is er dan ook in de tegenwoordige tijd een overblijfsel naar de verkiezing van de genade.
(6) Maar is het door genade, dan is het niet meer op grond van werken, anders is de genade geen genade meer. (7) Wat
dan? Wat Israël zoekt, dat heeft het niet verkregen, maar de uitverkorenen hebben het verkregen; en de overigen zijn
verhard, (8) zoals geschreven staat: ‘God heeft hun gegeven een geest van diepe slaap, ogen om niet te kijken en oren om
niet te horen, tot op de dag van heden’. (9) En David zegt: ‘Laat hun tafel hun tot een strik, tot een vangnet, tot een
aanleiding tot vallen en tot een vergelding worden; (10) laten hun ogen verduisterd worden om niet te kijken en laat hun
rug voor altijd krom zijn’.
(11) Ik zeg dan: Zijn zij gestruikeld, opdat zij zouden vallen? Volstrekt niet! Maar door hun overtreding is de
behoudenis tot de volken gekomen, om hun jaloersheid op te wekken. (12) En als hun overtreding de rijkdom van de
wereld is en hun verlies de rijkdom van de volken, hoeveel te meer hun volheid! (13) Tot u dan, de volken, zeg ik: Voor
zover ik de apostel van de volken ben, verheerlijk ik mijn bediening, (14) of ik op enigerlei wijze de jaloersheid mocht
opwekken van mijn verwanten naar het vlees en enigen uit hen mocht behouden. (15) Want als hun verwerping de
verzoening van de wereld is, wat zal hun aanneming anders zijn dan leven uit de doden? (16) Immers, als de eerstelingen
heilig zijn, dan ook het deeg; als de wortel heilig is, dan ook de takken. (17) En als enkele van de takken afgebroken
zijn, en u die een wilde olijfboom was, daartussen geënt bent en mededeelgenoot van de wortel en de vettigheid van de
olijfboom bent geworden, (18) beroem u dan niet tegen de takken; en als u zich beroemt, niet u draagt de wortel, maar de
wortel u. (19) U zult dan zeggen: Er zijn takken afgebroken, opdat ik zou worden geënt. (20) Inderdaad! Zij zijn
afgebroken door het ongeloof en u staat door het geloof. Wees niet hoogmoedig, maar vrees; (21) want heeft God de
natuurlijke takken niet gespaard, Hij mocht ook u niet sparen! (22) Zie dan de goedertierenheid en de strengheid van
God: strengheid over hen die gevallen zijn, maar goedertierenheid van God over u, als u in de goedertierenheid blijft;
anders zult ook u worden afgehouwen. (23) En ook zij zullen, als zij niet in het ongeloof blijven, weer geënt worden;
want God is machtig hen opnieuw te enten. (24) Want als u uit de van nature wilde olijfboom uitgehouwen en tegen de
natuur op de edele olijfboom geënt bent, hoeveel te meer zullen dezen, die natuurlijke takken zijn, op hun eigen olijfboom
geënt worden!
(25) Want ik wil niet, broeders, dat u deze verborgenheid onbekend is, opdat u niet wijs bent in eigen oog, dat er voor een
deel over Israël verharding is gekomen, totdat de volheid van de volken is ingegaan; (26) alsdan zal heel Israël behouden
worden, zoals geschreven staat ’Uit Sion zal de Redder komen; Hij zal de goddeloosheden van Jakob afwenden. (27) En
dit is voor hen het verbond mijnerzijds, wanneer Ik hun zonden zal wegnemen’. (28) Wat het evangelie betreft, zijn zij
wel vijanden ter wille van u, maar wat de verkiezing betreft, geliefden ter wille van de vaderen. (29) Want de genadegaven
en de roeping van God zijn onberouwelijk. (30) Want evenals u voorheen niet in God geloofd hebt, maar nu
barmhartigheid hebt verkregen door het ongeloof van dezen, (31) zo hebben nu ook dezen niet geloofd dat u
barmhartigheid verkregen hebt, opdat ook zij nu barmhartigheid verkrijgen. (32) Want God heeft allen onder het
ongeloof besloten, opdat Hij aan allen barmhartigheid zou bewijzen.
(33) O diepte van rijkdom, zowel van de wijsheid als van de kennis van God! Hoe ondoorgrondelijk zijn zijn oordelen
en hoe onnaspeurlijk zijn wegen! (34) Want wie heeft het denken van de Heer gekend? Of wie is zijn raadsman geweest?
(35) Of wie heeft Hem eerst gegeven, en het zal hem vergolden worden? (36) Want uit Hem en door Hem en tot Hem
zijn alle dingen! Hem zij de heerlijkheid tot in eeuwigheid! Amen.
96 ● Romeinen / 11:1-36 – Israëls toekomstige bekering http://bijbelstudie.110mb.com
16.2 Grammatica
26 alsdan: Het Griekse houtoos dat meestal vertaald wordt met ‘en zo’, kan heel goed wijzen op een tijdsvolgorde en dus temporeel
vertaald worden met ‘alsdan’.
16.3 Commentaar
(1) Ik zeg dan: Heeft God zijn volk verstoten? Volstrekt niet! Ik ben immers ook een Israëliet, uit het geslacht van
Abraham, van de stam van Benjamin.
Israël geloofde niet en werd aan de kant geplaatst. Haar toekomstige herstel is het thema van
Rm11. Het zou onjuist zijn te beweren dat de gemeente in de plaats van Israël is gekomen. Als dat
waar was, zou God zijn beloften en verbonden niet letterlijk waarmaken. Paulus zou Rm9-11 dan
niet hoeven te schrijven. Juist het feit dat hij dat wel doet en een verschil maakt tussen Israël en de
gemeente toont dat hij beiden van elkaar onderscheidt. ‘Zo is er dan ook in de tegenwoordige tijd
een overblijfsel naar de verkiezing van de genade.’ (vs5).
Veel christenen hebben dit in het verleden niet herkend en er is bij velen een grote hoogmoed
tegenover Israël gekomen en een klein respect voor Gods wonderbare weg met dat volk. Bouter
omschrijft Athanasius’ (±295-373n.Chr.) visie op Israël als volgt:1 ‘Israël is geestelijk geworden als
een afgezaagde tak, die nu op de grond ligt te verdorren. Het leven is eruit. Als gevolg van die
verwerping is Israël niet op neutraal terrein terechtgekomen. Nee, de verwerping uit de ereplaats
van het leven met God heeft haar onder de macht van de demonen gebracht. Terwijl omgekeerd de
volkeren middels de roeping van het evangelie juist uit de macht van de demonen zijn gehaald.’
Paulus plaatst daar echter een ‘volstrekt niet!’ tegenover. Hij toont meteen in dit eerste vers,
vanuit zijn eigen persoonlijke ervaringen, dat Israël niet door God is verstoten.
(2) God heeft zijn volk niet verstoten dat Hij tevoren heeft gekend. Of weet u niet wat de Schrift zegt in de geschiedenis van
Elia? Hoe hij Israël bij God aanklaagt:
De tijd van de profeet Elia, was een van de donkerste perioden in Israëls geschiedenis. Het leek
erop dat de hele bevolking God de rug had toegekeerd.
(3) ‘Heer, uw profeten hebben zij gedood, uw altaren omgeworpen en ik ben alleen overgebleven en zij zoeken mijn leven’.
De ontmoedigde profeet had in het verleden eveneens gedacht, dat God zijn volk had
prijsgegeven en dat hij als de enige en tot de dood toe vervolgde aanbidder van Jahweh was
overgebleven.
(4) Maar wat zegt het goddelijk antwoord tot hem? ‘Ik heb Mij zevenduizend mannen doen overblijven, die hun knie voor
Baal niet gebogen hebben’.
Toen Elia dacht dat hij nog maar alleen over was, zei Jahweh dat er nog zevenduizend anderen
over waren, die hun knie niet voor de afgoden hadden gebogen. Zie verder voor dit vers de
commentaar bij 1Kn19:18. Het is opmerkelijk hoe klein de groep was die trouw bleef aan Jahweh.
(5) Zo is er dan ook in de tegenwoordige tijd een overblijfsel naar de verkiezing van de genade.
Al was ook de algemene toestand van het volk nu evenals vroeger een toestand van verharding
en verblinding, toch was er een overblijfsel. Paulus denkt wellicht bij deze woorden aan de andere
apostelen die met hem waren en de duizenden die tot geloof kwamen tijdens de Pinksterdag.2
1 P.F. Bouter, Athanasius van Alexandrië en zijn uitleg van de Psalmen. Een onderzoek naar de hermeneutiek en theologie van een
psalmverklaring uit de vroege kerk, (Zoetermeer:Boekencentrum, 2002), 293.
(6) Maar is het door genade, dan is het niet meer op grond van werken, anders is de genade geen genade meer.
(7) Wat dan? Wat Israël zoekt, dat heeft het niet verkregen, maar de uitverkorenen hebben het verkregen; en de overigen zijn
verhard,
(8) zoals geschreven staat: ‘God heeft hun gegeven een geest van diepe slaap, ogen om niet te kijken en oren om niet te horen,
tot op de dag van heden’.
Blindheid is over Israël gekomen als straf voor hun ongeloof (vgl. Js29:10; Dt29:4). Een
zorgvuldige observatie van Rm11 toont ons dat deze blindheid niet voor eeuwig zal zijn.
(9) En David zegt: ‘Laat hun tafel hun tot een strik, tot een vangnet, tot een aanleiding tot vallen en tot een vergelding
worden;
Namelijk in Psalm 69:23-24.
(10) laten hun ogen verduisterd worden om niet te kijken en laat hun rug voor altijd krom zijn’.
De uitdrukking ‘hun rug voor altijd krom’, kan verwijzen naar de slavendienst of naar de
moeiten die het volk moet doorstaan.3
(11) Ik zeg dan: Zijn zij gestruikeld, opdat zij zouden vallen? Volstrekt niet! Maar door hun overtreding is de behoudenis tot
de volken gekomen, om hun jaloersheid op te wekken.
Ze vallen over Hem die voor hen geen schoonheid heeft of iets bijzonders uitstraalt. Door
Paulus’ conclusie zien we dat God zijn volk Israël niet verstoten heeft. De gedachte aan het verlies
van de bevoorrechte plaats, die ze eens ingenomen hadden, zou het jaloerse verlangen in hen
wekken, deze plaats weer te verkrijgen.
(12) En als hun overtreding de rijkdom van de wereld is en hun verlies de rijkdom van de volken, hoeveel te meer hun volheid!
Door Israëls ongeloof en val was het mogelijk dat de zegen tot de volken kwam. Doordat God
zich van Israël afkeerde, kon er verzoening voor de volkeren komen.
(13) Tot u dan, de volken, zeg ik: Voor zover ik de apostel van de volken ben, verheerlijk ik mijn bediening,
Nu spreekt de apostel tot de volkeren. Paulus was als de apostel van de volkeren rechtstreeks
door de Heer tot hen gezonden, om hun ogen te openen, omdat zij zich zouden bekeren van de
duisternis tot het licht (Hd26:17-18). Verheerlijkte hij nu zijn bediening niet juist daardoor, dat hij
door de bekering van zo vele heidenen de Israëlieten tot jaloersheid trachtte te verwekken, opdat
ook enigen uit hen behouden zouden worden?
(14) of ik op enigerlei wijze de jaloersheid mocht opwekken van mijn verwanten naar het vlees en enigen uit hen mocht
behouden.
(15) Want als hun verwerping de verzoening van de wereld is, wat zal hun aanneming anders zijn dan leven uit de doden?
De val van Israël werd in Gods plan het instrument om het heil tot de volkeren te brengen. Maar
dat is niet het laatste doel! Het laatste doel is het, de zegen die de volkeren door Israëls val
ontvingen, straks bij het herstel van Israël ter verheerlijking van Jahweh te gebruiken. Die tijd
breekt aan als Christus in macht en heerlijkheid terugkomt.
Op dit moment is Israël geestelijk dood, maar op het einde zal het geestelijk herleven (Ez37:1-
17; 39:25-29; Hs5:15-6:3).4

(16) Immers, als de eerstelingen heilig zijn, dan ook het deeg; als de wortel heilig is, dan ook de takken.
Hierbij gaat het om het deeg-offer dat de Israëlieten elk jaar aan God gaven (Nm15:17-21). De
eerstelingen werden als voorbode gebracht van datgene dat nog zou komen.
(17) En als enkele van de takken afgebroken zijn, en u die een wilde olijfboom was, daartussen geënt bent en mededeelgenoot
van de wortel en de vettigheid van de olijfboom bent geworden,
Olijfbomen waren vooral bekend wegens hun lange vruchtbare levensduur. Tegenwoordig
bezoeken nog veel mensen Gethsemane waarin zich olijfbomen bevinden die honderden jaren oud
zijn. Olijfbomen werden dan ook als een bron van zegeningen in de geschiedenis gezien (Dt8:8). De
olijfolie, die veelal toegepast werd voor het koken, lampen, zalving en genezing, werden dan ook
gezien als een luxe in de tijd van Salomo (1Kn5:11; 2Kr2:10). Het hout van de olijfboom was ook
gebruikt in de tempel van Salomo (1Kn6:23-33).
Wanneer een boom niet genoeg vruchten droeg, dan zaagde men takken van den stam af,
boorde diep in den stam en stopte loten in van den zogenaamde oleaster, de kern van de olijfboom.
Boomkundigen hebben er weliswaar op gewezen, dat men toch nooit wilde loten op tamme bomen
ent, maar zij zullen moeten vechten voor het feit, dat verschillende van hun antieke collega’s deze
enting aanbevelen
De olijfboom was ook bekend in Rome, zoals ook nog heden zichtbaar is in de enorme olijven-
export van het land Italië. Paulus gebruikt de olijfboom als symbool. Er is verschil van mening over
waarnaar de olijfboom exact verwijst. Er is bij de stam gedacht aan:
(1) Abraham waarmee het verbond gesloten werd;5
(2) Gods volledige bestel van zijn beloften en zegeningen;6
(3) De Messias: want ‘er zal een Rijsje voortkomen uit den afgehouwen tronk van Isaï’ (Js11:1;
53:2).
We kiezen hier voor de tweede optie. Tegen deze laatste optie kunnen we stellen dat we bij de
Messias beter kunnen denken aan de wortel waaruit alle zegeningen voortkomen. 7 De heidenen
hadden deel aan een wilde olijfboom en waren zodoende zonder hoop en ver weg van de
zegeningen Gods (Ef2:11-13).
De takken worden vanuit de context van de gelijkenis indirect als het volk Israël aangeduid
(vgl. vs19). Wel is het onduidelijk wie de ‘wilde takken’ zijn die in de olijfboom worden geënt. De
meest voorkomende mogelijkheden zijn:
(1) De volkeren, zowel ongelovig als gelovig;8
(2) De gemeente, bestaande uit gelovigen heidenen en Joden;
(3) De heidense gelovigen in de gemeente.
(18) beroem u dan niet tegen de takken; en als u zich beroemt, niet u draagt de wortel, maar de wortel u.
Slechts God had hen op deze plaats gebracht.
(19) U zult dan zeggen: Er zijn takken afgebroken, opdat ik zou worden geënt.
Paulus snoert meteen de heidenen de mond die zich beter voor God denken te voelen dan Israël.
Op soortgelijke wijze legden christenen in de geschiedenis de volledige schuld van de dood van
Christus in de schoot van Israël. Israël was voor hen Judas Iskariot bij uitstek. Paulus maakt echter
met dit vers duidelijk dat zulke gedachten verre zijn van Gods openbaring.

6 R. Brockhaus, Meer dan overwinnaars (Den Haag:Voorhoeve, z.j.), 205. Vgl. K. Barth, Kurze Erklärung des Römerbriefes
(Müchen:Kaiser, 1956), 140-141.
7 Contra: W.J. Ouweneel, Israël en de Kerk oftewel: Eén of twee volken van God? Confrontatie van de verbondsleer en de
bedelingenleer (Vaassen:Medema, 1991), 59.
8 A.C. Gaebelein, Kommentar zum Neuen Testament (Dillenburg:CV, 2002), 269.
(20) Inderdaad! Zij zijn afgebroken door het ongeloof en u staat door het geloof. Wees niet hoogmoedig, maar vrees;
Er mocht geen grootspraak over deze plaats zijn. Ze moeten op een respectvolle manier
erkennen dat enkel Gods soevereiniteit hen in deze positie had gebracht.
(21) want heeft God de natuurlijke takken niet gespaard, Hij mocht ook u niet sparen!
Ook de wilde takken worden gewaarschuwd. Als Israël, de natuurlijke takken, niet gespaard
werden, hoewel het Gods volk was, waarom zouden dan de heidenen gespaard worden, als ze tegen
het evangelie zondigen? De heidenen zouden er dan erger aan toe zijn, omdat ze in tegenstelling tot
de Joden een veel grotere zegening van God hadden ontvangen. Als ze door God werden
afgehouwen, zouden ze meteen alles verliezen.
(22) Zie dan de goedertierenheid en de strengheid van God: strengheid over hen die gevallen zijn, maar goedertierenheid van
God over u, als u in de goedertierenheid blijft; anders zult ook u worden afgehouwen.
Het ongeloof en het falen van het naam-christendom is net zo groot, als niet nog groter, als het
ongeloof en het falen van Israël.
(23) En ook zij zullen, als zij niet in het ongeloof blijven, weer geënt worden; want God is machtig hen opnieuw te enten.
‘In reactie op die hoogmoedige houding kan God op zijn tijd geënte takken weer afkappen,
terwijl Hij in zijn ontferming afgehouwen takken opnieuw zal enten. Die takken liggen wel op de
grond en zijn door velen vertrapt, maar de hemelse Landman is machtig om ze weer op te rapen en
ze opnieuw een plaats te geven in de olijfboom.’9
(24) Want als u uit de van nature wilde olijfboom uitgehouwen en tegen de natuur op de edele olijfboom geënt bent, hoeveel te
meer zullen dezen, die natuurlijke takken zijn, op hun eigen olijfboom geënt worden!
(25) Want ik wil niet, broeders, dat u deze verborgenheid onbekend is, opdat u niet wijs bent in eigen oog, dat er voor een deel
over Israël verharding is gekomen, totdat de volheid van de volken is ingegaan;
Matter dacht dat zowel de volheid van de volken als het behoud van geheel Israël in de eerste
vier eeuwen van de kerkgeschiedenis gerealiseerd werd.10 Anderen denken dat Paulus hier zijn
eigen woorden uit vs12 en 15 afzwakt. Wat hij eerst ‘het korten’ of ‘de verwerping’ van Israël
noemde heet nu de gedeeltelijke verhouding. Daar tegenover staat eerst ‘de volheid’ of ‘de
aanneming’ en daarna ‘geheel Israël’.
Wanneer de verharding bij Israël zal verdwijnen is onduidelijk. De meeste uitleggers denken
dat dit pas zal gebeuren bij de komst van het vrederijk.11 De woorden in het volgende vers lijken die
opvatting te ondersteunen. De volkeren gaan op dat moment in in het zichtbare koninkrijk van God
(Hd14:22).
(26) alsdan zal heel Israël behouden worden, zoals geschreven staat ’Uit Sion zal de Redder komen; Hij zal de goddeloosheden
van Jakob afwenden.
Paulus spreekt over verschillende fasen: eerst de val en verharding van Israël, dan de verlossing
van de heidenen, tenslotte het hele behoud van Israël. Calvijn breidt in zijn commentaar de naam
‘Israël’ uit tot het hele volk van God. In de context van Calvijns betoog wordt dan het christelijke
volk bedoeld waartoe Paulus zelf behoort (Rm9:3). Vanwege het ongeloof van Israël worstelt hij
dan met de vraag, of God zijn volk Israël dan verstoten heeft (Rm11:1-2).
9 J. Hoek, Hoop op God. Eschatologische verwachting (Zoetermeer:Boekencentrum, 2004), 51.

10 H.M. Matter, De toekomst van Israël volgens hen Nieuwe Testament (1953), 44.
11 A.C. Gaebelein, Kommentar zum Neuen Testament, (Dillenburg:CV, 2002), 270; R. Brockhaus, Meer dan overwinnaars (Den
Haag:Voorhoeve, z.j.), 211; H.P. Medema, Der Brief an die Römer (Bielefeld:CLV, 1992), 176.
Paulus schrijft echter niet ‘daarna’, maar ‘aldus’.12 De samenhang met het voorgaande is dus
niet van temporele aard. Het gaat om Gods wijze van handelen en niet om het tijdstip waarop geheel
Israël behouden zou worden.13 Ridderbos denkt vandaar dat de apostel niet spreekt over een
bekering van Israël in de eschatologische eindtijd.14 Dezelfde gedachte vinden we ook Berkouwer,
die erop wijst dat Paulus niet bezig is met een verre toekomst van Israël, maar met het Israël van
zijn dagen.15
(27) En dit is voor hen het verbond mijnerzijds, wanneer Ik hun zonden zal wegnemen’.
(28) Wat het evangelie betreft, zijn zij wel vijanden ter wille van u, maar wat de verkiezing betreft, geliefden ter wille van de
vaderen.
(29) Want de genadegaven en de roeping van God zijn onberouwelijk.

Het Grieks charisma (hier in het meervoud charismata), wijst op een oneindige gave die God
ons wil geven. We vinden nergens dat Gods verbond met Israël ongedaan is gemaakt.
(30) Want evenals u voorheen niet in God geloofd hebt, maar nu barmhartigheid hebt verkregen door het ongeloof van dezen,
(31) zo hebben nu ook dezen niet geloofd dat u barmhartigheid verkregen hebt, opdat ook zij nu barmhartigheid verkrijgen.
Men heeft Gods manier van werken met Israël en de volkeren wel eens een geloofsbeweging
genoemd: van Israël naar de volken en van de volkeren weer naar Israël.16
(32) Want God heeft allen onder het ongeloof besloten, opdat Hij aan allen barmhartigheid zou bewijzen.
(33) O diepte van rijkdom, zowel van de wijsheid als van de kennis van God! Hoe ondoorgrondelijk zijn zijn oordelen en hoe
onnaspeurlijk zijn wegen!
Rm9-11 sluit af met een lofzang; zoals het ook met een korte lofzang begon (Rm9:5).17
(34) Want wie heeft het denken van de Heer gekend? Of wie is zijn raadsman geweest?
Een citaat uit Js40:13.
(35) Of wie heeft Hem eerst gegeven, en het zal hem vergolden worden?
Een citaat uit Jb41:11.
(36) Want uit Hem en door Hem en tot Hem zijn alle dingen! Hem zij de heerlijkheid tot in eeuwigheid! Amen.
16.4 Vragen
1. Op welke zaken die een vriend of vriendin vroeger bezat was je wel een jaloers?
2. Welke relatie is er tussen Joden en heidenen volgens Paulus? Welke verschillen zijn er
verder?
3. Waarom wil Paulus dat de gelovigen waaraan hij schrijft Gods plan met Israël begrijpen?
4. Hoe beschrijft de apostel de hoop voor Israël?
12 H. Bavinck, Gereformeerde Dogmatiek, Vol. IV, (1928-1930), 650.

13 J. van Genderen en W.H. Velema, Beknopte gereformeerde dogmatiek, (Kampen: Kok, 1992), 769.
14 Ridderbos, Paulus, p.399-401.
15 G.C. Berkhouwer, De wederkomst van Christus, Vol. II, (1963), 139ev.
16 J. van Genderen en W.H. Velema, Beknopte gereformeerde dogmatiek, (Kampen: Kok, 1992), 770. Vgl. Ridderbos, Paulus,
p.401. Vgl. H.P. Medema, Der Brief an die Römer (Bielefeld:CLV, 1992), 178.
5. Over welke eigenschappen van God roemt Paulus? Waarom? Wat weet jij over die
eigenschappen te zeggen, los van de thematiek van Rm9-11?
102 ● Romeinen / 12:1-21 – De wandel van de rechtvaardige http://bijbelstudie.110mb.com
17 | 12:1-21 – De wandel van de rechtvaardige
17.1 Vertaling
(1) Ik vermaan u dan, broeders en zusters, door de ontfermingen van God, dat u uw lichamen stelt tot een levende
offerande, heilig, voor God welbehaaglijk, dat is uw redelijke eredienst. (2) En wordt niet gelijkvormig aan deze wereld,
maar wordt veranderd door de vernieuwing van uw denken, opdat u beproeft wat de goede, welbehaaglijke en volmaakte
wil van God is. (3) Want door de genade die mij gegeven is, zeg ik aan ieder die onder u is, dat hij van zichzelf niet
hoger moet denken dan het behoort, maar dat hij bescheiden moet denken, zoals God aan ieder een maat van geloof heeft
toebedeeld. (4) Want zoals wij in een lichaam vele leden hebben, en de leden niet alle dezelfde werking hebben, (5) zo
zijn wij, de velen, een lichaam in Christus, en elk afzonderlijk leden van elkaar. (6) Daar wij nu verschillende
genadegaven hebben, naar de genade die ons gegeven is, (7) hetzij profetie, laat het zijn naar gelang van het geloof; hetzij
dienst, in het dienen; hetzij wie leert, in het leren; (8) hetzij wie vermaant, in het vermanen; wie meedeelt, in
eenvoudigheid; wie leiding geeft, in ijver; wie barmhartigheid bewijst, in blijmoedigheid. (9) De liefde zij ongeveinsd. Hebt
een afkeer van het kwade; weest gehecht aan het goede. (10) Wat de broederliefde betreft, weest hartelijk voor elkaar; gaat
elkaar voor in eerbetoon. (11) Weest niet traag in de ijver; weest vurig van geest; dient de Heer. (12) Verblijdt u in de
hoop; weest geduldig in de verdrukking; volhardt in het gebed. (13) Deelt mee voor de behoeften van de heiligen; legt u toe
op de gastvrijheid. (14) Zegent wie u vervolgen; zegent en vervloekt niet. (15) Verblijdt u met de blijden en weent met de
wenenden. (16) Weest onderling eensgezind; streeft niet naar de hoge dingen, maar voegt u bij de nederigen. Weest niet
wijs in uw eigen ogen. (17) Vergeldt niemand kwaad met kwaad; behartigt wat goed is voor alle mensen. (18) Zo
mogelijk, voor zover het van u afhangt, houdt vrede met alle mensen. (19) Wreekt uzelf niet, geliefden, maar laat plaats
voor de toorn; want er staat geschreven: ‘Aan Mij de wraak, Ik zal vergelden, zegt de Heer’. (20) ‘Maar als uw vijand
honger heeft, geef hem te eten; als hij dorst heeft, geef hem te drinken; want door dit te doen zult u vurige kolen op zijn
hoofd hopen’. (21) Laat u door het kwade niet overwinnen, maar overwin het kwade door het goede.
17.2 Commentaar
(1) Ik vermaan u dan, broeders en zusters, door de ontfermingen van God, dat u uw lichamen stelt tot een levende offerande,
heilig, voor God welbehaaglijk, dat is uw redelijke eredienst.
Paulus spreekt vanaf Rm12 over het praktische leven van de gelovige als rechtvaardige. Aan het
begin daarvan richt hij zich op de eredienst van de gelovige. Eredienst vindt niet alleen plaats in de
zondagse samenkomst. Het verwijst naar een dienst om God te eren in je hele leven. Dat is geen
hobby. Het is een levensstijl. Het is van belang oog te hebben voor de volle bandbreedte van deze
eredienst. De gelovige geeft zichzelf als een levende offerande aan God. Dat gaat verder dan enkel
het geven van financiële giften uit de portemonnee. Het gaat niet alleen om dat wat we in de
collectezak doen, maar ook om dat wat we verder aan God schenken. We geven onszelf als priesters
van de Allerhoogste actief aan Hem. Als een levend brandoffer stellen we ons heilig voor Hem.
Dat Paulus aan een actieve overgave denkt, blijkt uit het vervolg van deze woorden. In vs4 gaat
hij in op de werkzaamheden van de gelovige en in vs6-8 beschrijft hij de gaven.1
(2) En wordt niet gelijkvormig aan deze wereld, maar wordt veranderd door de vernieuwing van uw denken, opdat u beproeft
wat de goede, welbehaaglijke en volmaakte wil van God is.
Gelovigen streven ernaar om niet zoals de wereld te worden. Ze willen niet in het ‘schema’ van
de wereld wandelen – een woord dat afgeleid is van het Griekse schema en te vinden is in het
woord dat hier met ‘gelijkvormig’ is vertaald (Gr. su-schéma-tizó). De gelovige wil veranderd
worden (Gr. metamorfoó) in zijn denken en op Christus lijken in denken en doen.
1 T. Penn-Lewis en E. Roberts, War on the Saints (New York:Lowe, 1994), 69-71.

(3) Want door de genade die mij gegeven is, zeg ik aan ieder die onder u is, dat hij van zichzelf niet hoger moet denken dan
het behoort, maar dat hij bescheiden moet denken, zoals God aan ieder een maat van geloof heeft toebedeeld.
Niemand mag te hoog van zichzelf denken. Sommigen denken te klein over zichzelf, anderen te
groot. De sleutel tot een eerlijke beoordeling is het kennen van onze eigenwaarde. De meeste
gelovigen die zich inzetten voor God zijn geneigd zichzelf te overschatten of onderschatten. In het
eerste geval worden ze hoogmoedig en gaat het om macht; in het tweede geval gaat het om valse
nederigheid en wil men het opgeven.
Doe waar je goed in bent, en vraag God voor helpers die je zwakke punten compenseren.
Niemand is perfect en niemand kan alles doen. Er zijn begaafde musici die op een verbluffende
manier koren leiden en die prachtige concerten geven, maar die zich niet aan een realistisch budget
kunnen houden. Anderen kunnen prachtig preken, maar zijn ongeschikt als pastorale raadgevers.
Niet elke gemeenteleider is een goede beheerder en niet elke zendeling is een getalenteerde spreker.
Het is geen schande om de eigen beperkingen toe te geven en hulp te zoeken om die leemte op te
vullen.
(4) Want zoals wij in een lichaam vele leden hebben, en de leden niet alle dezelfde werking hebben,
(5) zo zijn wij, de velen, een lichaam in Christus, en elk afzonderlijk leden van elkaar.
(6) Daar wij nu verschillende genadegaven hebben, naar de genade die ons gegeven is,
Paulus somt in Rm12 zeven verschillende gaven op. God geeft ons deze geestelijke gaven niet
als beloning voor onze geestelijk groei of karakter, maar uit pure genade. Alles is ‘geschonken
gave’, niet is uit onszelf.2 Alle gaven zijn ‘genadegaven’ en toch is het gevaar voor ons groot dat we
meer van onszelf denken als we bepaalde gaven ontvangen.
(7) hetzij profetie, laat het zijn naar gelang van het geloof; hetzij dienst, in het dienen; hetzij wie leert, in het leren;
Het Griekse woord profétés betekent ‘verkondiger’. De profeet verkondigt datgene dat God
hem geopenbaard heeft om te verkondigen. Hij is ‘iemand die Gods woorden spreekt’, niet
noodzakelijk een ‘voorzegger’, maar een ‘voortzegger’.3 Hij is de mond van de Heer en spreekt
vanuit Gods wil en niet vanuit de wil van de mens. Hij getuigt met geïnspireerde woorden van God
tegenover de ongerechtigheid en bevrijdt het volk door het opnieuw bij God te brengen. Zonder zijn
dienst zou er in duistere dagen geen lichtstraal meer te zien zijn.
De profeet is de ‘man van de Geest’ (Hs9:7) is ‘vol van kracht van de Geest van de Heer’
(Mi3:8). In het Oude Testament verkondigde hij niet alleen het vreselijke oordeel dat de mens zou
treffen, maar ook Gods genade om te ontkomen aan dat oordeel. ‘De profeet toont een perspectief
op persoonlijke heiliging, autoriteit, persoonlijke omgang met God, vaderschap en vijandschap met
de wereld. Hij brengt dat binnen in het fundament van de gemeente, wat we niet kunnen missen.’4
Zo roept hij op om Gods weg te wandelen en troost hij het volk, door te wijzen op een toekomst
vol zegeningen, ‘het herstel van alle dingen’, het ‘onwankelbare rijk’ en de tijd waarin de
verantwoordelijkheid van het huis van David door de Messias wordt overgenomen. Door de ogen
van het geloof te richten op de heerlijkheid van de Gezalfde verkondigt hij het lijden van Christus
en de daarop volgende heerlijkheid. Zo wordt de kloof tussen het ‘nu’ en ‘straks’ overbrugt. Wordt
de hoop nieuw leven ingeblazen en het vertrouwen verstevigd, met als doel de veelvoudige facetten
van Christus te openbaren (vgl. 1Ko14:3,31; Op19:10).
In het Nieuwe Testament ontmoeten we Judas en Silas (Hd15:32), de vier dochters van Filippus
(Hd21:9) en Agabus (Hd21:10). Het valt op dat er voornamelijk door hen in teamverband wordt

3 H.P. Medema, De nieuwe mens. Bijbelstudies bij de brief van Paulus aan de Efeziërs, (Vaassen:Medema, 1991), 186.
4 Saret, ‘Bedieningen en Ambten,’ www.saret.nl, bezocht: 2003
gewerkt.5 De profeet dient de gelovige, door hem dichter bij God te brengen, bij te sturen, te
ondersteunen en te helpen (Hd15:3; Ef4:11). Hij kan een bijzonder inzicht krijgen in het verleden
(Jh4:18-19), heden (Lk7:39; Hd13:1; 1Ko14:24) en de toekomst (Mt11:13; Hd11:28; 1Pt1:10).
Een profetie is dus een woord van de Heer voor jou! Een prachtig krachtige boodschap van God
die je verder zal helpen in je persoonlijke levenssituatie. De profetie plaatst de mensen voor God.
Ze weten zich door Hem doorgrond. Zelfs hun diepste geheimen blijken bij Hem bekend te zijn.
Zulk een profetie kan met verschillende dienst gepaard gaan. Zo kan de prediking profetie worden,
maar hoeft dat niet perse te zijn. Profetie kan ook buiten de prediking plaatsvinden, bijvoorbeeld in
het pastoraat of in de evangelisatie.
De profeet moet ervoor waken Gods stem duidelijk te kunnen herkennen uit de vele andere
stemmen. ‘De wereld waarin de profeten zich bevinden, is niet altijd ordelijk en duidelijk. Het zijn
atmosferen waarin zich de wegen van engelen en demonen kruisen en waar authenticiteit en
dwaling snel met elkaar vermengt wordt. Dubbelzinnigheid en verwarring zijn een constante
begeleider. Een vluchtige visioen of een korte droom bevat misschien een boodschap waardoor
iemand gered kan worden.’6 Voorzichtigheid en een goede omgang met Gods Woord ‘je zult mijn
Naam niet ijdel gebruiken’, wordt gevraagd! Laten we alert zijn onszelf niet te snel te vergelijken
met Jesaja, Jeremia of Elia. Deere schrijft over een gebeurtenis waarin een ‘profeet’ volstrekt naast
Gods wil wandelde en door zichzelf misleid werd:7
‘Ik had er net mee begonnen, de profetische dienst iets meer onder ogen te bezien, toen ik een
man ontmoette die ik de naam Robert zal geven en die beweerde een profeet te zijn. Na een
regenbui liep hij op het voetpad en ontdekte een dode worm op het pad. Hij voelde dat God hem
de worm in de weg had gelegd om hem hiermee iets te leren. Robert tilde de worm op en was
ervan overtuigd dat deze na zijn gebed weer levend zou worden. Maar de worm reageerde niet.
Hierdoor liet Robert zich niet van de kaart brengen; hij ontving al een nieuwe openbaring. Hij
voelde dat God hem opdroeg de worm in een enveloppe te stoppen en hem af te geven aan de
leider van een christelijke organisatie. Robert wist niet wat Gods plan hiermee was. Hij had hier
ook geen duidelijke autoriteit van God voor gekregen, het was een gevoel dat God hem had
gegeven. Toen hij het bureau van de organisatie binnenliep en de enveloppe wilde afleveren,
werd hij niet direct warm ontvangen. Hij voelde dat de wantrouwige medewerkers angst kregen
hun werk door hem te verliezen. Als de medewerkers hiervoor inderdaad angst hadden, zou dat
al snel voorbij zijn gegaan, toen de leider de enveloppe opende. Hij gaf toen zowel het wormpje
als de ‘profeet’ de goede behandeling. Het wormpje kreeg een snelle begrafenis in een
prullenbak en Robert werd bedankt en naar buiten gewezen met de woorden: “Tot ziens!”.’
Karakterrijpheid (zelfbeheersing en barmhartigheid) en onderscheidingsvermogen zijn dan ook

van wezenlijk belang voor deze mannen Gods. De profeet moet er alle zorg voor dragen om Gods
woord in de tijd en ruimte te kunnen ontvangen en begrijpen. Doorheen de tijd zijn er veel profeten
en leraren geweest die vanuit de Bijbel en de praktijk goede raad bijeengesprokkeld hebben voor
een goede omgang met de profetie. We sommen de volgende handreikingen op:
(1) Doe voorbede voor de mensen die in je profetie genoemd worden.
(2) Blijf bij hetgeen God je geopenbaard heeft en verzin geen eigen details (vgl. Dn7:28).
(3) Wees voorzichtig met de woorden ‘zo spreekt de Geest’ (Hd21:11) of ‘zo spreekt de
Heer’. Op de ander hoeft dit niet meer indruk te maken. Vaak is het wijzer te zeggen ‘Ik
denk dat de Heer zegt’ of ‘Ik denk dat de Heer mij laat zien’.
(4) Maak een duidelijk verschil tussen (a) de openbaring die je ontvangen hebt; (b) de uitleg
die je er zelf aan geeft; en (c) de toepassing die je erbij in gedachte hebt. ‘Een woord, in
juiste vorm gesproken, is als gouden appelen op zilveren schalen’ (Sp25:11). Bidt voor al
deze dingen concreet en zeg enkel dat wat je ook duidelijk van God moet uitspreken.
5 Saret, ‘Bedieningen en Ambten,’ www.saret.nl, bezocht: 2003
6 J. Deere, Das Geschenk der Prophetie für Einsteiger, (Asslar:Projection J, 2002), 102-103.
7 J. Deere, Das Geschenk der Prophetie für Einsteiger, (Asslar:Projection J, 2002), 105-106.
(5) Iets dat je ontvangen hebt, moet je niet perse uitspreken, maar kan ook als inzicht voor
je zelf worden bedoeld. Het is daarom raadzaam om steeds opnieuw de Heer te vragen wat
je met hetgeen je ontvangen hebt moet doen.
(6) Schrijf de profetieën die de Heer je geeft op (Dn7:1). Daardoor vermijdt je het fenomeen
dat je je later niet meer eraan kunt herinneren.
(7) Bidt en spreek met God over de profetieën die je ontvangt. Soms openbaart God de
mens iets om te zien hoe hij reageert. Het zou vreselijk zijn als God je iets te kennen geeft
en tenslotte tegen je moet zeggen: ‘Ik had het ook niet gewild, maar ik vond niemand die
ervoor bad’ (Ez22:30; vgl. Gn18:17-33).
(8) De profeet is de man Gods die spreekt namens God. Eén van de belangrijkste taken in
zijn leven is het geschreven Woord Gods zich eigen te maken. Daardoor zal hij een
ongekende groei in zijn bediening kennen en in staat zijn haarscherp te kunnen
onderscheiden tussen Gods stem en zijn eigen of andere gevoelens. Als je hierin verstrikt
raakt dreigt de Geest een schuilnaam te worden voor jouw persoonlijke opvattingen. Ken en
studeer Gods Woord! Elke profetie is aan dit woord onderworpen (Dt13:1-5; Js8:20;
1Ko14:37). God kan zowel door de Bijbel als door dromen spreken. Maar ook als iets door
de Bijbel duidelijk gemaakt kan worden, gebruikt God toch dromen (Mt1:21; 2:13; Hd18:9-
11). Het kennen van Gods Woord is daarom van groot belang.
(9) God laat geen ware uitspraak van een profeet te aarde vallen (1Sm3:19). Komt wat wij
profetisch spreken uit? Indien niet vermaan elkaar in liefde en bemoedig om zuiverder te
leren Gods stem te verstaan.
(10)Heb respect voor de leiders van je gemeente (Hb13:17). Voor de profeet is het
belangrijk te erkennen dat hij onder het gezag van God en Gods gemeente staat (1Ko13:9).
Vaak heeft de profeet een zware taak en kan het gebeuren dat hij weinig aanzien krijgt door
de ontrouwen, maar hij moet ervoor waken dat hij geen wantrouwen wekt bij de hele
gemeente. Als dat gebeurt is het niet de gemeente die doof is geworden, maar de profeet die
eigenzinnig is geworden en door iets anders dan God wordt geleid.
Denk eraan: een profeet mag fouten maken, maar moet deze ook inzien. Vraag steeds God om
wijsheid, wanneer hoe, wanneer en wat je moet zeggen of tonen (Dn8:26; Sp12:18; 25:11). ’Als we
onder Zijn leiding willen staan, als we willen dat Hij de verantwoordelijkheid draagt, dan moeten
wij doen wat Hij zegt, gaan waar Hij ons stuurt en blijven zolang Hij dat wil.’ 8 Ter bemoediging (en
herkenning) mag de profeet weten dat zijn bediening vaak volgens het volgende patroon verloopt:
(1) God geeft je een visie, een inzicht betreffende wat er moet gebeuren, Hij toont Zijn wil; (2) Die
overtuiging neemt toe en wordt ‘onweerstaanbaar’; (3) Dan wordt je hart vervuld met vrees: ‘ik kan
dat niet’, ‘ik ben er niet bekwaam voor’, ‘Heer waarom ik?’; (4) Een ernstige gebedsstrijd volgt; en
(5) Dan komt, vanuit de nood geboren, het moment waarop God het hart van zijn knecht vervuld
met geloof. Gods woord wordt uitgesproken. Bij al dit is de profeet in vurig gebed en maakt vrees
en eer voor God zijn hart vrij. Blijf kort bij God, aanbidt Hem (2Kn3:15)!
Het Griekse woord diakonia wordt in het Nieuwe Testament meerdere keren voor ‘dienst’
gebruikt (Mt4:11; 27:55; Mc1:13; Lc8:3; 17:8; Jh12:2; Hd6:2). Bij deze gave mogen we aan
verschillende opties denken die helpen anderen te dienen. De dienaar kan mensen begroeten die op
zondagmorgen naar de dienst komen. Hij kan bloemen schenken aan iemand of de zaal van de
gemeente versieren. Hij kan helpen bij de voorbereiding van diverse bijzondere samenkomsten of
een andere taak.
In de verkondiging van het evangelie denken de meeste gelovigen direct aan een evangelisatie-
preek of aan het vertellen van het evangelie aan de buren en vrienden. Het is echter goed om er ook
bij stil te staan hoe we de gave van helpen en dienen gebruiken kunnen tijdens de evangelisatie?
8 J. Lukasse, Niemand kan het alleen, (Vaassen:Medema, 2002), 41.

Het Griekse didaskalos wordt meestal vertaald met ‘leraar’ (Rm12:7). Leraars zijn aan de
gemeente gegeven om de gelovigen te leren met hart en ziel, zodat de gehele gelovige uitgerust is
voor zijn dienst.
De leraar heeft het verlangen om anderen te helpen bij het leren en heeft pas voldoening
gevonden, als de ander iets geleerd heeft. Hij wil zowel kennis bij de gelovigen overbrengen als
bekwaamheden bij hen ontplooien. Daarbij probeert de gelovigen praktisch en theoretisch te
vormen in de godszaligheid (1Tm6:3; Jk3:1). Een groei in informatie moet samengaan met een
verandering in de levens van de gelovigen!
Voor de leraar is de Bijbel een natuurreservaat, waarin bloemen en planten vrijelijk groeien in
hun natuurlijke omgeving, niet geordend door menselijke hand. Zijn menselijke verlangen naar
‘ordelijkheid’ en overzichtelijkheid leidt ertoe dat hij dezelfde planten verzameld en naar soort
gerangschikt in een botanische tuin.’ Hij heeft een analytische eigenschap van Christus ontvangen
om Gods wil met volharding en geduldig onderzoek in tijd en ruimte te begrijpen en door te geven
aan de gelovigen. Vanuit die houding hoopt hij de gelovige te helpen beter te begrijpen wat Gods
wil voor iemands leven is. Een foute uitleg van de Schrift kan namelijk fnuikend zijn en een fout en
onjuist Godsbeeld scheppen in de gelovige. De passie van de leraar gaat er dan ook naar uit om de
gelovige te tonen wie de enige en waarachtige God is. Wie dat op de gemakkelijkste wijze kan
uitdrukken is de beste leraar. Want iets op een moeilijke wijze vertellen kan iedereen, maar het
moeilijke toegankelijk en gemakkelijk maken kan alleen een goede leraar. In het Nieuwe Testament
vinden we verschillende leraars: Jezus Christus (Mt7:28-29; Jh7:17; Jh8:2), Barnabas (Hd11:26;
15:35), Paulus (Hd13:1; 15:35; 18:11) en Apollos (Hd18:25).
Het is een grote troost voor de leraar te weten dat ook in zijn bediening zich de wonderkracht
van God kan openbaren – als hij tenminste niet slechts een menselijke opleiding en natuurlijke
gaven tot het leraarschap bezit, maar echt de zalving van een leraar heeft. In het eerste geval heeft
een leraar slechts natuurlijke uitwerkingen – een vermeerdering van bijbelkennis –, in het tweede
geval ook bovennatuurlijke en brengt de waarheid de leerling dichter bij God. Voor de leraar is het
daarom van groot belang om niet alleen de oude Bijbelleraars door hem te laten spreken, maar zich
ook onder de rechtstreekse leiding te plaatsen van de frisse Geest van God.
De leraar is niet alleen de man van het woord, maar ook het voorbeeldige voorbeeld (2Tm3:10).
Het meest duidelijke voorbeeld hierin is de Heer Jezus zelf (Mt7:28-29; Jh7:16; 8:2). Het is daarbij
opvallend in Ef4:11 dat de woorden ‘herders’ en ‘leraars’ in het Grieks niet los naast elkaar staan,
zoals in een opsomming. Ze worden met elkaar verbonden doordat het lidwoord voor ‘leraars’ niet
genoemd wordt. Herders en leraars horen bij elkaar, het zijn gaven die niet van elkaar los te denken
zijn.
(8) hetzij wie vermaant, in het vermanen; wie meedeelt, in eenvoudigheid; wie leiding geeft, in ijver; wie barmhartigheid bewijst,
in blijmoedigheid.
Het Griekse woord voor vermaning is paraklesei en heeft een neutrale betekenis. Vandaar
wordt het ook gebruikt voor het ‘vertroosten’, Op die wijze lezen we over de heilige Geest als
‘Trooster’ of ‘Vermaner’ (Jh14:16). Tegenwoordig denken de meesten bij ‘vermanen’ aan het
uitspreken van alles wat je op het hart ligt. Het betekent echter niet ‘iemand je mening uiten en hem
dan laten vallen’. Het doel van de vermaning is het corrigeren van de ander. Sommige gelovigen
noemen deze gave ‘de gave van het pastoraat’. Ze luistert, analyseert en erkend dat het Gods genade
is dat hijzelf zich niet in de moeilijke situatie bevindt. Het doel van hem is het om de raadzoekende,
opnieuw het vertrouwen in God en zijn Woord te schenken.9
9 Yohn, R., Gemeinde lebt von Gottes Gaben, Wie wir unsere Geistesgaben entdecken und in der Gemeinde einsetzen können,
Wuppertal:Brockhaus 1978:77
Het Griekse metadidomi betekent ‘mededelen’ en ‘afgeven’ (Lc3:11). Dit hoeft niet alleen naar
het mededelen van geld te verwijzen (Rm1:11; 1Ts2:8; Ef4:28). We kunnen ook denken aan de
voorzorg voor christenen in nood (2Ko8:1) of gevangenen (Fp2:25). Het geven mag niet
noodgedwongen gebeuren, maar eerder met een vrijgevig hart en doel (2Ko9:7,12). De gave wordt
tegenwoordig maar zelden in de gemeente toegepast. Opvallend genoeg is dit een van de gaven die
nooit in de kerkgeschiedenis aan bod kwam en veel aanhang vond.
Bij het ‘leiding geven’ mogen we denken aan organisatorische gaven. Het Griekse woord
proistamai wijst op iemand die vooruitgaat. Zodoende is dit niet iemand die de eerste wil zijn
(3Jh1:9), maar de eerste is.
Het Griekse woord voor barmhartigheid is eleos en betekent ‘medelijden hebben’,

‘barmhartigheid schenken’ of ‘medevoelzaam zijn’.
(9) De liefde zij ongeveinsd. Hebt een afkeer van het kwade; weest gehecht aan het goede.
De punten die Paulus nu opsomt staan in directe tegenstelling met de natuurlijke gezindheid die
we als mensen hebben. De Heer heeft ons van al deze uitspraken die we hier vinden een prachtig
voorbeeld nagelaten.10 Hij vergoot tranen van diep medegevoel over de stad vol van moordenaars en
bad voor zijn vijanden. Zijn liefde was groot genoeg om Hem te doen deelnemen in de vreugde en
het lijden van de mensen om Hem heen.
(10) Wat de broederliefde betreft, weest hartelijk voor elkaar; gaat elkaar voor in eerbetoon.
(11) Weest niet traag in de ijver; weest vurig van geest; dient de Heer.
(12) Verblijdt u in de hoop; weest geduldig in de verdrukking; volhardt in het gebed.
(13) Deelt mee voor de behoeften van de heiligen; legt u toe op de gastvrijheid.
Wees niet bang om iemand gastvrijheid aan te bieden wanneer je moe bent, het druk hebt of
niet veel aan te bieden hebt.
(14) Zegent wie u vervolgen; zegent en vervloekt niet.
(15) Verblijdt u met de blijden en weent met de wenenden.

Geen gebod is moeilijker te gehoorzamen dan het verblijden met de blijden en het wenen met
de wenenden. Mensen betreuren jaloers andermans vreugde en voelen zich zelfingenomen en beter
als iemand die meer gezegend is, reden heeft om te huilen. Zulke mensen die niet gebroken zijn,
danken voor Gods zegeningen als iemand die de verkoper bedankt voor hetgeen hij met zijn eigen
geld gekocht heeft.

(16) Weest onderling eensgezind; streeft niet naar de hoge dingen, maar voegt u bij de nederigen. Weest niet wijs in uw eigen
ogen.
(17) Vergeldt niemand kwaad met kwaad; behartigt wat goed is voor alle mensen.
(18) Zo mogelijk, voor zover het van u afhangt, houdt vrede met alle mensen.
(19) Wreekt uzelf niet, geliefden, maar laat plaats voor de toorn; want er staat geschreven: ‘Aan Mij de wraak, Ik zal
vergelden, zegt de Heer’.
Het is onze taak om de toorn geen plaats te geven. God zal vergelden en degene straffen die
zich tegen Hem keert. In Rm13 zien we dat God die vergelding deels heeft toevertrouwd aan de
overheid.
(20) ‘Maar als uw vijand honger heeft, geef hem te eten; als hij dorst heeft, geef hem te drinken; want door dit te doen zult u
vurige kolen op zijn hoofd hopen’.
Het beeld van vurige kolen op iemands hoofd doen verwijst in het Oude Testament naar het
overleveren van iemand aan het oordeel.11
(21) Laat u door het kwade niet overwinnen, maar overwin het kwade door het goede.
De gelovige mag zich niet door het kwade laten overwinnen, maar dient zich te beijveren om
het kwade door het goede te overwinnen. Talloze christenen zien zichzelf liever als arme zondaar en
voeden daardoor het ‘ik ellendig mens’ van Rm7. Paulus wijst er echter op dat de gelovigen zich
niet door het kwade dienen te laten overwinnen. Daardoor bouwt hij verder op datgene wat hij
verduidelijkt heeft in Rm6: ‘Zo ook jullie, reken het ervoor ten opzichte van de zonde dood te zijn,
maar voor God levend in Christus Jezus. Laat dan de zonde niet regeren in jullie sterfelijk lichaam
om aan zijn begeerten te gehoorzamen. En stel jullie leden niet voor de zonde tot werktuigen van de
ongerechtigheid, maar stel jullie zelf voor God als uit de doden levend geworden en jullie leden
voor God tot werktuigen van de gerechtigheid. Want de zonde zal over jullie niet heersen; want
jullie zijn niet onder de wet, maar onder de genade.’ (vs11-14).
17.3 Vragen
1. Wie was in je jongere jaren de onruststoker in het gezin? Wie zorgde steeds weer opnieuw
voor vrede en harmonie?
2. Hoe kunnen we ons lichaam aan God aanbieden als een levende offerrande?
3. Welke gaven ontvang je wel eens van de heilige Geest?
4. Welk verband bestaat er tussen Rm12 en datgene wat Paulus in de vorige hoofdstukken
gezegd heeft?
5. Waarom is liefde en vrede tegenover je naaste, de basis van alle geboden?
6. Met welke verzen die in Rm12 genoemd worden, heb je moeite? Waarom?

18 | 13:1-14 – De wandel in de wereld
18.1 Vertaling
(1) Elke ziel zij aan de over haar gestelde overheden onderdanig; want er is geen overheid dan door God, en die er zijn,
zijn door God ingesteld. (2) Wie zich dus tegen de overheid verzet, weerstaat de instelling van God; en zij die weerstaan,
zullen oordeel voor zichzelf ontvangen. (3) Want de overheidspersonen zijn niet voor het goede, maar voor het kwade
werk te vrezen. Wilt u nu de overheid niet vrezen, doe het goede, en u zult lof van haar hebben, (4) want zij is Gods
dienares, u ten goede. Maar als u het kwade doet, vrees dan; want zij draagt het zwaard niet tevergeefs; want zij is Gods
dienares, een wreekster tot straf voor hem die het kwade bedrijft. (5) Daarom is het nodig onderdanig te zijn, niet alleen
om de straf, maar ook om het geweten. (6) Want daarom betaalt u ook belasting; immers, zij zijn dienaars van God,
juist daarin voortdurend werkzaam. (7) Geeft aan allen wat hun toekomt: belasting, aan wie belasting; tol, aan wie tol;
vrees, aan wie vrees; eer, aan wie eer toekomt. (8) Weest niemand iets schuldig dan elkaar lief te hebben; want wie de
ander liefheeft, heeft de wet vervuld. (9) Want dit: ’U zult geen overspel plegen, u zult niet doden, u zult niet stelen, u
zult niet begeren’, en welk ander gebod er ook is, het wordt in dit woord samengevat: ’U zult uw naaste liefhebben als
uzelf’. (10) De liefde doet de naaste geen kwaad. Daarom is de liefde de vervulling van de wet. (11) En dit te meer
omdat wij de tijd kennen, dat het uur voor u al daar is om uit de slaap te ontwaken; want de behoudenis is ons nu nader
dan toen wij tot geloof kwamen. (12) De nacht is ver gevorderd en de dag is nabij. Laten wij dan de werken van de
duisternis afleggen en de wapens van het licht aandoen. (13) Laten wij, als op de dag, welgevoeglijk wandelen, niet in
zwelgpartijen en dronkenschappen, niet in ontuchtigheden en uitspattingen, niet in twist en jaloersheid; (14) maar doet de
Heer Jezus Christus aan, en wijdt geen zorg aan het vlees om aan begeerten te voldoen.
18.2 Commentaar
(1) Elke ziel zij aan de over haar gestelde overheden onderdanig; want er is geen overheid dan door God, en die er zijn, zijn
door God ingesteld.
Rm13:1-7 volgt meteen op Rm12:18-21. Daar sprak de apostel erover dat de gelovige de wraak
overlaten diende te laten aan God (vs19). We merkten verder op dat de Heer die wraak gedeeltelijk
via de overheid op aarde uitvoert. Paulus geeft in deze verzen een vervolg en verdieping van dat
betoog. Terwijl Rm12 de gelovig meer als kind in de gemeente beschouwt, toont ons Rm13 hem als
in de schepping. De christen is immers niet van de wereld, maar wel in de wereld.
(2) Wie zich dus tegen de overheid verzet, weerstaat de instelling van God; en zij die weerstaan, zullen oordeel voor zichzelf
ontvangen.
De overheid is Gods dienares (vs4). Het zou ongehoorzaamheid aan God zijn als de gelovige
zich aan haar instellingen zou onttrekken.
(3) Want de overheidspersonen zijn niet voor het goede, maar voor het kwade werk te vrezen. Wilt u nu de overheid niet
vrezen, doe het goede, en u zult lof van haar hebben,
Hierover mag de gelovige zich verheugen.
(4) want zij is Gods dienares, u ten goede. Maar als u het kwade doet, vrees dan; want zij draagt het zwaard niet tevergeefs;
want zij is Gods dienares, een wreekster tot straf voor hem die het kwade bedrijft.
Bij het lezen van deze teksten mogen we niet vergeten dat op het moment dat Paulus deze
woorden schreef in Rome keizer Nero aan het bewind was. Ondanks dat deze keizer een goddeloos
persoon was, laat Paulus de overheid als ingesteld door God staan. Datzelfde zien we in het Nieuwe
Testament ook bij de apostel Petrus (1Pt2:13-14). De overheid was toen en is nu Gods dienares. Het
feit dat de overheid niet altijd gehoorzamen zal aan God, mag de gelovige niet weerhouden haar te
110 ● Romeinen / 13:1-14 – De wandel in de wereld http://bijbelstudie.110mb.com
dienen. De enige uitzondering is als de overheid iets van de gelovige verlangt dat overduidelijk in
gaat tegen de wil van God. Men moet God immers meer gehoorzamen dan mensen.
(5) Daarom is het nodig onderdanig te zijn, niet alleen om de straf, maar ook om het geweten.
(6) Want daarom betaalt u ook belasting; immers, zij zijn dienaars van God, juist daarin voortdurend werkzaam.
Het Nieuwe Testament maakt de gelovige duidelijk dat ze belastingen aan de overheid dienen te
betalen, ongeacht of het om een gelovige of ongelovige regering gaat (Mt22:17-21).
(7) Geeft aan allen wat hun toekomt: belasting, aan wie belasting; tol, aan wie tol; vrees, aan wie vrees; eer, aan wie eer
toekomt.
Het is vernederend voor de gelovige als hij door de een of andere oorzaak in schulden is
gekomen tegenover de overheid.
(8) Weest niemand iets schuldig dan elkaar lief te hebben; want wie de ander liefheeft, heeft de wet vervuld.
De rechtvaardige ontfermt zich, en geeft (Ps37:21).
(9) Want dit: ’U zult geen overspel plegen, u zult niet doden, u zult niet stelen, u zult niet begeren’, en welk ander gebod er
ook is, het wordt in dit woord samengevat: ’U zult uw naaste liefhebben als uzelf’.
Paulus vat, net als de Heer Jezus de geboden samen in ‘je zult je naaste liefhebben als jezelf’.
We vinden dit gebod terug in Lv19:18. Deze woorden bevatten de kern van alle geboden die God de
mensen geeft (Gl5:14).
(10) De liefde doet de naaste geen kwaad. Daarom is de liefde de vervulling van de wet.
(11) En dit te meer omdat wij de tijd kennen, dat het uur voor u al daar is om uit de slaap te ontwaken; want de behoudenis
is ons nu nader dan toen wij tot geloof kwamen.
Het klinkt misschien wel als een open deur intrappen, maar wij zijn dichter bij de wederkomst
dan de reformatoren; wij zijn dichter bij de wederkomst dan de grote geloofshelden van de
negentiende eeuw.1
(12) De nacht is ver gevorderd en de dag is nabij. Laten wij dan de werken van de duisternis afleggen en de wapens van het
licht aandoen.
(13) Laten wij, als op de dag, welgevoeglijk wandelen, niet in zwelgpartijen en dronkenschappen, niet in ontuchtigheden en
uitspattingen, niet in twist en jaloersheid;
Alle vier de begrippen die Paulus hier noemt verwijzen op een afkeer van bepaalde lusten.
Zwelgpartijen hebben te maken met grote hoeveelheden eten, dronkenschappen met grote
hoeveelheden alcohol, ontuchtigheden en uitspattingen met seksuele lusten.2
(14) maar doet de Heer Jezus Christus aan, en wijdt geen zorg aan het vlees om aan begeerten te voldoen.
Aan het slot van Rm13 staat de oproep om de Heer Jezus Christus aan te doen. Daarmee
bedoelt Paulus dat de gelovigen in al hun denken, spreken en doen het karakter en de wandel van
hun geliefde Heer moeten volgen.
1 W.J. Ouweneel, Verwachting (Vaassen:Medema, 2000), 85.

18.3 Vragen
1. Wanneer heb je voor de laatste keer een boete ontvangen vanwege te hard rijden? Welke
gevoelens had je op het moment dat je het bedrag las?
2. Waarom is het voor de schrijvers van het Nieuwe Testament belangrijk dat de gelovigen
zich onderwerpen aan de overheid?
3. Hoe zouden gelovigen in een land waar het christendom verboden is, moeten omgaan met
Rm13?
4. Noem eens een voorbeeld van waarachtige liefde dat je zelf meegemaakt hebt.
5. Hoe moeten we ons het ‘aandoen van de Heer Jezus Christus’ (vs14) praktisch voorstellen?
112 ● Romeinen / 14:1-23 – De wandel tussen de gelovigen http://bijbelstudie.110mb.com
19 | 14:1-23 – De wandel tussen de gelovigen
19.1 Vertaling
(1) Wat nu de zwakke in het geloof betreft, neemt hem aan; niet om te beslissen over twijfelachtige vragen. (2) De een
gelooft alles te mogen eten, maar wie zwak is, eet alleen groenten. (3) Laat hij die eet, niet hem minachten die niet eet; en
laat hij die eet, niet hem oordelen die eet, want God heeft hem aangenomen. (4) Wie bent u, dat u andermans huisknecht
oordeelt? Of hij staat of valt, gaat zijn eigen heer aan. En hij zal staande gehouden worden, want de Heer is machtig hem
staande te houden. (5) Want de een stelt de ene dag boven de andere dag, maar de ander stelt alle dagen gelijk. Ieder zij
in zijn eigen denken ten volle verzekerd. (6) Wie de dag in acht neemt, neemt hem in acht voor de Heer. En wie eet, eet
voor de Heer, want hij dankt God; en wie niet eet, laat het na voor de Heer, en hij dankt God. (7) Want niemand van
ons leeft voor zichzelf en niemand sterft voor zichzelf; (8) want hetzij wij leven, wij leven voor de Heer; hetzij wij sterven,
wij sterven voor de Heer; hetzij wij dan leven, hetzij wij sterven, wij zijn van de Heer. (9) Want daartoe is Christus
gestorven en levend geworden, opdat Hij zou heersen zowel over doden als over levenden. (10) Maar u, waarom oordeelt u
uw broeder? Of ook u, waarom minacht u uw broeder? Want wij zullen allen voor de rechterstoel van God gesteld
worden; (11) want er staat geschreven: ’Zo waar Ik leef, zegt de Heer, voor Mij zal elke knie zich buigen en elke tong
zal God belijden’. (12) Dus zal dan ieder van ons voor zichzelf rekenschap geven aan God. (13) Laten wij dan niet
meer elkaar oordelen; maar komt liever tot dit oordeel, dat u voor uw broeder geen struikelblok plaatst, of een aanleiding
tot vallen. (14) Ik weet en ben overtuigd in de Heer Jezus, dat niets op zichzelf onrein is; alleen voor hem die meent dat
iets onrein is, voor die is het onrein. (15) Want als uw broeder vanwege uw eten bedroefd wordt, dan wandelt u niet meer
naar de liefde. Richt door uw eten niet hem te gronde voor wie Christus gestorven is. (16) Laat dan van wat voor u goed
is, geen kwaad gesproken kunnen worden. (17) Want het koninkrijk van God is niet eten en drinken, maar
rechtvaardigheid, vrede en blijdschap in de heilige Geest. (18) Want wie Christus daarin dient, is voor God welbehaaglijk
en bij de mensen beproefd. (19) Laten wij dus jagen naar wat de vrede en de onderlinge opbouwing dient. (20) Breek ter
wille van voedsel het werk van God niet af. Alle dingen zijn wel rein, maar het is kwaad voor de mens die door zijn eten
een struikelblok vormt. (21) Het is goed geen vlees te eten of wijn te drinken, of iets te doen waardoor uw broeder
struikelt of ten val gebracht wordt of waarin hij zwak is. (22) Hebt u geloof? Heb het bij uzelf voor God. Gelukkig hij
die zichzelf niet oordeelt in wat hij voor goed houdt. (23) Maar wie twijfelt als hij eet, is veroordeeld, omdat het niet op
grond van geloof is; en alles wat niet op grond van geloof is, is zonde.
19.2 Commentaar
(1) Wat nu de zwakke in het geloof betreft, neemt hem aan; niet om te beslissen over twijfelachtige vragen.
Doordat Paulus wijst op ‘de zwakke in het geloof’ geeft hij aan dat er verschillende
meningsverschillen in de gemeente kunnen zijn waarbij het moeilijk is een standpunt in te nemen,
zonder dat sommige gelovigen van het geloof afhaken. Dat was vooral moeilijk te bewerkstelligen
tussen de Joodse en heidense gelovigen.
Het is van belang dat er in Gods koninkrijk op gelet wordt dat niemand dit vers misbruikt om
zijn eigen visie in de gemeente uit te voeren of om een bepaalde zonde te dulden. Het gaat echter
niet om mensen die het niet mee eens zijn met Gods Woord; het gaat om degenen die Gods wil van
harte willen doen en zich houden aan bepaalde ongeschreven regels. Deze gelovigen moeten in het
geloof aangenomen worden. Het is niet goed als ze terecht gewezen worden. In hun denken, gaan ze
er immers vanuit dat God nog bepaalde rituelen uit zijn Woord belangrijk vindt. Daarbij geloven ze
niet dat die rituelen nodig zijn voor hun redding, maar wel dienen om hun gehoorzaamheid en
heiligheid tegenover God te openbaren.
(2) De een gelooft alles te mogen eten, maar wie zwak is, eet alleen groenten.
Paulus geeft de gelovigen het voorbeeld van het eten van bepaalde groenten. De zwakke bewees
bijvoorbeeld de zwakte van zijn geloof doordat hij er voor zichzelf een gewetensbezwaar van
maakte om vlees te eten.1
(3) Laat hij die eet, niet hem minachten die niet eet; en laat hij die eet, niet hem oordelen die eet, want God heeft hem
aangenomen.
Tegenover de tolerantie van de sterke tegenover de zwakke, staat de tolerantie van de zwakke
tegenover de sterke. Het gaat er niet om wie van de twee gelijk heeft. De onderlinge omgang wordt
zichtbaar in de liefde tegenover elkaar. De sterke mag de zwakke niet veroordelen, omdat hij
gelooft dat het eten van vlees oneerbiedig is. De zwakke mag echter eveneens niet de sterke
veroordelen, omdat hij gelooft dat het eten van vlees geoorloofd is. Beiden staan tegenover hun God
met hun eigen geweten. In de gemeente dient daarover geen strijd te zijn, omdat beide posities geen
duidelijke expliciete teksten uit de Bijbel kunnen aanreiken om hun standpunt te onderbouwen.
(4) Wie bent u, dat u andermans huisknecht oordeelt? Of hij staat of valt, gaat zijn eigen heer aan. En hij zal staande
gehouden worden, want de Heer is machtig hem staande te houden.
De gelovigen moeten zich ervoor hoeden dat ze de ander te snel veroordelen.
(5) Want de een stelt de ene dag boven de andere dag, maar de ander stelt alle dagen gelijk. Ieder zij in zijn eigen denken ten
volle verzekerd.
(6) Wie de dag in acht neemt, neemt hem in acht voor de Heer. En wie eet, eet voor de Heer, want hij dankt God; en wie
niet eet, laat het na voor de Heer, en hij dankt God.
(7) Want niemand van ons leeft voor zichzelf en niemand sterft voor zichzelf;
Je kunt iemand pas een gelovige noemen als je aan zijn leven kunt zien, dat hij echt voor de
Heer leeft.
(8) want hetzij wij leven, wij leven voor de Heer; hetzij wij sterven, wij sterven voor de Heer; hetzij wij dan leven, hetzij wij
sterven, wij zijn van de Heer.
De apostel baseert zijn stelling op de dood en opstanding van Christus. De overheersende vraag
moet dus zijn: ‘Wat wil God in deze situatie?’ en niet ‘bij welke oplossing voel ik mij het best?’
(9) Want daartoe is Christus gestorven en levend geworden, opdat Hij zou heersen zowel over doden als over levenden.
(10) Maar u, waarom oordeelt u uw broeder? Of ook u, waarom minacht u uw broeder? Want wij zullen allen voor de
rechterstoel van God gesteld worden;
Het feit dat we gerechtvaardigd zijn, ontneemt ons niet onze verantwoordelijkheid. Straks
zullen de gelovigen voor de rechterstoel van God rekenschap van hun woorden en daden moeten
afleggen (2Ko5:10). Het feit dat we geen rekenschap aan God voor onze medegelovigen in de
toekomst hoeven af te leggen, betekent nog niet dat ik ze vandaar nu mag negeren. Als ze mijn hulp
nodig hebben, moet ik hen helpen. Als ze zich in gevaar bevinden, moet ik hen waarschuwen. Als
ze tegen me zondigen, moet ik hen dat vertellen. En als ze berouw hebben, moet ik hen vergeven.
Met andere woorden: ik moet alles voor mijn medegelovigen doen wat hen zal helpen om op een
goede manier verantwoording af te leggen voor de Heer. Maar ik mag geen oordeel vellen over hun
motieven of hun werk.

114 ● Romeinen / 14:1-23 – De wandel tussen de gelovigen http://bijbelstudie.110mb.com
(11) want er staat geschreven: ’Zo waar Ik leef, zegt de Heer, voor Mij zal elke knie zich buigen en elke tong zal God
belijden’.
De apostel citeert vervolgens Js45:23. In de context van dit vers gaat het om het vrederijk.
(12) Dus zal dan ieder van ons voor zichzelf rekenschap geven aan God.
(13) Laten wij dan niet meer elkaar oordelen; maar komt liever tot dit oordeel, dat u voor uw broeder geen struikelblok
plaatst, of een aanleiding tot vallen.
(14) Ik weet en ben overtuigd in de Heer Jezus, dat niets op zichzelf onrein is; alleen voor hem die meent dat iets onrein is,
voor die is het onrein.
(15) Want als uw broeder vanwege uw eten bedroefd wordt, dan wandelt u niet meer naar de liefde. Richt door uw eten niet
hem te gronde voor wie Christus gestorven is.
Paulus spreekt in Rm14 hoofdzakelijk over voedsel. Het verschil tussen vegetariërs en niet-
vegetariërs of tussen voor- en tegenstanders van de Thora van Mozes, mag geen verdeeldheid in de
gemeente teweeg brengen.
(16) Laat dan van wat voor u goed is, geen kwaad gesproken kunnen worden.
Het gaat er Paulus om dat de gelovige de goede dingen die kenmerkend van God zijn doet.
(17) Want het koninkrijk van God is niet eten en drinken, maar rechtvaardigheid, vrede en blijdschap in de heilige Geest.
(18) Want wie Christus daarin dient, is voor God welbehaaglijk en bij de mensen beproefd.
(19) Laten wij dus jagen naar wat de vrede en de onderlinge opbouwing dient.
(20) Breek ter wille van voedsel het werk van God niet af. Alle dingen zijn wel rein, maar het is kwaad voor de mens die door
zijn eten een struikelblok vormt.
(21) Het is goed geen vlees te eten of wijn te drinken, of iets te doen waardoor uw broeder struikelt of ten val gebracht wordt of
waarin hij zwak is.
Al zou er velerlei, misschien zelfs een dwaze aanleiding zijn voor de zwakke om zich te stoten
aan de sterke; de liefde behandelt hem daarom niet minachtend, maar zoekt in trouw en
zelfverloochening zijn bestwil.2
(22) Hebt u geloof? Heb het bij uzelf voor God. Gelukkig hij die zichzelf niet oordeelt in wat hij voor goed houdt.
(23) Maar wie twijfelt als hij eet, is veroordeeld, omdat het niet op grond van geloof is; en alles wat niet op grond van geloof is,
is zonde.
Als je geen goed geweten hebt bij iets dat je doet, is dat zonde.
19.3 Vragen
1. Zijn er bepaalde zaken die je niet graag op zondag wil doen, maar die niet in de Bijbel
verboden worden?
2. Welke onbelangrijke zaken zorgen tegenwoordig onder gelovigen voor conflicten?
3. Welk gebod denkt u dat het belangrijkste is? Hoe uit zich dit?
4. Als Paulus erop wijst dat de gelovigen elkaar niet veroordelen mogen, betekent dat dan dat
ze niet meer tussen goed en fout mogen onderscheiden? Verklaar je antwoord.
116 ● Romeinen / 15:1-33 – De wandel tussen de zwakken http://bijbelstudie.110mb.com
20 | 15:1-33 – De wandel tussen de zwakken
20.1 Vertaling
(1) Maar wij die sterk zijn, behoren de zwakheden van de niet-sterken te dragen en niet onszelf te behagen. (2) Laat
ieder van ons de naaste behagen ten goede, tot opbouwing. (3) Want ook Christus heeft zichzelf niet behaagd, maar zoals
geschreven staat: ’De smaadheden van hen die U smaden, zijn op mij gevallen’. (4) Want alles wat tevoren geschreven is,
is tot onze lering geschreven, opdat wij door de volharding en door de vertroosting van de Schriften de hoop hebben. (5)
Moge nu de God van de volharding en de vertroosting u geven onderling eensgezind te zijn in overeenstemming met
Christus Jezus, (6) opdat u eendrachtig, uit een mond, de God en Vader van onze Heer Jezus Christus verheerlijkt. (7)
Daarom neemt elkaar aan, zoals ook Christus u heeft aangenomen tot heerlijkheid van God. (8) Want ik zeg, dat
Christus een dienstknecht van de besnijdenis geworden is terwille van de waarheid van God, om de beloften van de vaderen
te bevestigen, (9) en opdat de volken God verheerlijken wegens de barmhartigheid, zoals geschreven staat: ’Daarom zal ik
U belijden onder de volken en uw naam lofzingen’. (10) En verder zegt hij: ’Weest vrolijk, volken, met zijn volk’. (11)
En verder: ’Looft de Heer, alle volken, en laten alle naties Hem prijzen’. (12) En verder zegt Jesaja: ’Er zal zijn de
wortel van Isai, en Hij die opstaat om over de volken te heersen; op Hem zullen de volken hopen’. (13) Moge nu de God
van de hoop u vervullen met alle blijdschap en vrede in het geloven, opdat u overvloedig bent in de hoop, door de kracht van
de heilige Geest.
(14) Maar, mijn broeders, ook ikzelf ben van u overtuigd, dat u ook zelf vol goedheid bent, vervuld met alle kennis, in
staat ook elkaar terecht te wijzen. (15) Maar ik heb u ten dele nogal vrijmoedig geschreven, als om u eraan te herinneren,
krachtens de genade die mij door God gegeven is, (16) dat ik dienaar van Christus Jezus zou zijn voor de volken, om het
evangelie van God priesterlijk te bedienen, opdat de offerande van de volken welgevallig zou zijn, geheiligd door de Heilige
Geest. (17) Ik heb daarom de roem in Christus Jezus in de dingen die God betreffen. (18) Want ik zal het niet wagen
iets te zeggen dat Christus niet door mij gewerkt heeft, om de volken tot gehoorzaamheid te brengen, door woord en werk,
(19) in de kracht van tekenen en wonderen, in de kracht van Gods Geest; zodat ik, van Jeruzalem af en rondom tot
Illyrië toe, de verkondiging van het evangelie van Christus heb voleindigd, (20) en er een eer in heb gesteld het evangelie te
verkondigen daar waar Christus nog niet genoemd was, opdat ik niet op andermans fundament zou bouwen, (21) maar
zoals geschreven staat: ’Zij aan wie niet van Hem verkondigd was, zullen zien, en zij die niet gehoord hebben, zullen
verstaan’. (22) Daarom ben ik ook vele malen verhinderd geweest tot u te komen. (23) Maar nu ik in deze streken geen
plaats meer heb en sinds vele jaren groot verlangen heb tot u te komen, (24) zal ik komen wanneer ik naar Spanje reis.
Want ik hoop op de doorreis u te zien en door u daarheen voortgeholpen te worden, wanneer ik eerst enigermate van u
genoten heb. (25) Maar nu reis ik naar Jeruzalem ten dienste van de heiligen. (26) Want Macedonië en Achaje hebben
goed gevonden een zekere bijdrage te doen voor de armen onder de heiligen die in Jeruzalem zijn; (27) want zij hebben het
goed gevonden, en zij zijn hun schuldenaars; want als de volken aan hun geestelijke goederen deel hebben gekregen, zijn zij
ook schuldig hen met de stoffelijke te dienen. (28) Nadat ik dan dit volbracht en hun deze opbrengst afgedragen heb, zal
ik via u naar Spanje gaan. (29) En ik weet, dat als ik tot u kom, ik in een volheid van zegen van Christus zal komen.
(30) Maar ik spoor u aan, broeders, door onze Heer Jezus Christus en door de liefde van de Geest, dat u met mij strijdt
in de gebeden tot God voor mij; (31) opdat ik verlost word van de ongehoorzamen in Judea en mijn dienst aan Jeruzalem
de heiligen welgevallig is, (32) opdat ik door de wil van God met blijdschap tot u kom en mij met u verkwik. (33) De
God nu van de vrede zij met u allen! Amen.
20.2 Commentaar
(1) Maar wij die sterk zijn, behoren de zwakheden van de niet-sterken te dragen en niet onszelf te behagen.
De eerste verzen van Rm15 horen nog bij hetgeen de apostel in het vorige hoofdstuk zei.
Brockhaus neemt de eerste zeven verzen bij het vorige hoofdstuk.1

(2) Laat ieder van ons de naaste behagen ten goede, tot opbouwing.
De gelovigen mogen niet het zijne zoeken, maar datgene dat goed is voor de ander (1Ko10:14).
(3) Want ook Christus heeft zichzelf niet behaagd, maar zoals geschreven staat: ’De smaadheden van hen die U smaden,
zijn op mij gevallen’.
De apostel citeert hier Ps69.
(4) Want alles wat tevoren geschreven is, is tot onze lering geschreven, opdat wij door de volharding en door de vertroosting van
de Schriften de hoop hebben.
Hetgeen dat het Oude Testament over de Messias zegt wordt daarbij door Paulus op de gelovige
toegepast. Gelovigen mogen hun Bijbel lezen en groeien in het vertrouwen dat Gods wil het beste
is. Brockhaus schrijft:2 ‘Hoe jammer, dat zo vele kinderen van God in het Oude Testament zo
weinig thuis zijn! Met uitzondering van enkele gedeelten lezen zij het nauwelijks; nog minder
trachten zij het na te vorsen, om de daarin voor ons en onze dagen vervatte ‘lering’ te verstaan en
tot opleving van de ‘hoop’ op zich toe te passen! Wanneer zij eens wisten, hoeveel zij daardoor
verliezen!’
(5) Moge nu de God van de volharding en de vertroosting u geven onderling eensgezind te zijn in overeenstemming met
Christus Jezus,
Met dankbare vreugde mogen we streven naar datgene wat Hij in volkomenheid heeft gedaan.
Zo mogen we, na gelang de mate van onze kracht, aan de wereld rondom ons tonen wie God is.
(6) opdat u eendrachtig, uit een mond, de God en Vader van onze Heer Jezus Christus verheerlijkt.
(7) Daarom neemt elkaar aan, zoals ook Christus u heeft aangenomen tot heerlijkheid van God.
(8) Want ik zeg, dat Christus een dienstknecht van de besnijdenis geworden is terwille van de waarheid van God, om de
beloften van de vaderen te bevestigen,
(9) en opdat de volken God verheerlijken wegens de barmhartigheid, zoals geschreven staat: ’Daarom zal ik U belijden onder
de volken en uw naam lofzingen’.
(10) En verder zegt hij: ’Weest vrolijk, volken, met zijn volk’.
(11) En verder: ’Looft de Heer, alle volken, en laten alle naties Hem prijzen’.
(12) En verder zegt Jesaja: ’Er zal zijn de wortel van Isai, en Hij die opstaat om over de volken te heersen; op Hem zullen de
volken hopen’.
De tekst die Paulus hier aanhaalt is afkomstig uit Js11:10.
(13) Moge nu de God van de hoop u vervullen met alle blijdschap en vrede in het geloven, opdat u overvloedig bent in de hoop,
door de kracht van de heilige Geest.
(14) de alleen wijze God, door Jezus Christus, Hem zij de heerlijkheid tot in alle eeuwigheid! Amen.
Dit gedeelte toont ons dat ook de kleine werken voor God zichtbaar zijn.

118 ● Romeinen / 15:1-33 – De wandel tussen de zwakken http://bijbelstudie.110mb.com
(15) Maar ik heb u ten dele nogal vrijmoedig geschreven, als om u eraan te herinneren, krachtens de genade die mij door God
gegeven is,
(16) dat ik dienaar van Christus Jezus zou zijn voor de volken, om het evangelie van God priesterlijk te bedienen, opdat de
offerande van de volken welgevallig zou zijn, geheiligd door de Heilige Geest.
De uitdrukkingen, die de apostel op deze plaats heeft gekozen, zijn opvallend. Het voor
‘dienaar’ gebruikte woord betekent eigenlijk een in openbare dienst aangestelde ambtenaar; de
dienst in het evangelie Gods wordt als een priesterlijke dienst aangeduid, en het resultaat van die
dienst, de gelovigen uit de volken met de in hen gewerkte vruchten van de genade, wordt een Gods
welgevallige, door de heilige Geest van de wereld afgezonderd, geheiligd offer genoemd.3
(17) Ik heb daarom de roem in Christus Jezus in de dingen die God betreffen.
(18) Want ik zal het niet wagen iets te zeggen dat Christus niet door mij gewerkt heeft, om de volken tot gehoorzaamheid te
brengen, door woord en werk,
Als je over Gods spreekt, mag je weten dat Christus door je heen werkt.
(19) in de kracht van tekenen en wonderen, in de kracht van Gods Geest; zodat ik, van Jeruzalem af en rondom tot Illyrië
toe, de verkondiging van het evangelie van Christus heb voleindigd,
Illyrië lag 2300km. vanaf Jeruzalem.
(20) en er een eer in heb gesteld het evangelie te verkondigen daar waar Christus nog niet genoemd was, opdat ik niet op
andermans fundament zou bouwen,
(21) maar zoals geschreven staat: ’Zij aan wie niet van Hem verkondigd was, zullen zien, en zij die niet gehoord hebben,
zullen verstaan’.
Dit vers is ontleend aan Js52:15 waar het gaat om het volk dat niet luistert naar de verkondiging
over de knecht van Jahweh.
(22) Daarom ben ik ook vele malen verhinderd geweest tot u te komen.
(23) Maar nu ik in deze streken geen plaats meer heb en sinds vele jaren groot verlangen heb tot u te komen,
(24) zal ik komen wanneer ik naar Spanje reis. Want ik hoop op de doorreis u te zien en door u daarheen voortgeholpen te
worden, wanneer ik eerst enigermate van u genoten heb.
Clement van Rome denkt dat Paulus nog deze vierde zendingsreis uitgevoerd.4 Anderen hebben
twijfels bij die gedachte.5 Vanuit de brieven zouden we vervolgens kunnen onderzoeken welke
plaatsen Paulus bezocht. We zouden daarbij de volgende mogelijkheid kunnen opsommen: Kolosse
en Efeze (Fm1:22), Macedonië (1Tm1:3; Fp1:25; 2:24), Efeze (1Tm3:14), Spanje (Rm15:24), Kreta
(Tt1:5), Korinthe (2Tm4:20), Milet (2Tm4:20), Nicopolis (Tt3:12) en Troas (2Tm4:13).
Toen Paulus tenslotte in Rome aankwam, was dat als een gevangene onder huisarrest (Hd28).

4 Clement van Rome, Letter of Clement to the Corinthians §5.6; H.P. Medema, Der Brief an die Römer (Bielefeld:CLV, 1992),
217.
5 R. Brockhaus, Meer dan overwinnaars (Den Haag:Voorhoeve, z.j.), 250-251.
(25) Maar nu reis ik naar Jeruzalem ten dienste van de heiligen.
(26) Want Macedonië en Achaje hebben goed gevonden een zekere bijdrage te doen voor de armen onder de heiligen die in
Jeruzalem zijn;
Dit was dezelfde uiting van werkzame liefde, waarvan de apostel ook in 2Ko8-9 spreekt. 2Ko
werd kort voor Rm geschreven. De gemeenten in Macedonië en Achaje hadden het goed gevonden,
deze handreiking aan de behoeftige gelovigen in Jeruzalem te zenden.
(27) want zij hebben het goed gevonden, en zij zijn hun schuldenaars; want als de volken aan hun geestelijke goederen deel
hebben gekregen, zijn zij ook schuldig hen met de stoffelijke te dienen.
(28) Nadat ik dan dit volbracht en hun deze opbrengst afgedragen heb, zal ik via u naar Spanje gaan.
(29) En ik weet, dat als ik tot u kom, ik in een volheid van zegen van Christus zal komen.
(30) Maar ik spoor u aan, broeders, door onze Heer Jezus Christus en door de liefde van de Geest, dat u met mij strijdt in de
gebeden tot God voor mij;
(31) opdat ik verlost word van de ongehoorzamen in Judea en mijn dienst aan Jeruzalem de heiligen welgevallig is,
(32) opdat ik door de wil van God met blijdschap tot u kom en mij met u verkwik.
De is de wens die elke dienaar van God in zijn hart draagt.
(33) De God nu van de vrede zij met u allen! Amen.

God wordt in het Nieuwe Testament zevenmaal ‘God van de vrede’ genoemd (Rm15:33; 16:20;
1Ko14:33; 2Ko13:11; Fp4:9; 1Th5:23; Hb13:20).
20.3 Vragen
1. Welke taken kun je binnen Gods gemeente uitvoeren?
120 ● Romeinen / 16:1-27 – Slotwoord, groet en zegen http://bijbelstudie.110mb.com
21 | 16:1-27 – Slotwoord, groet en zegen
21.1 Vertaling
(1) Ik beveel nu Febe aan, onze zuster, die ook een dienares is van de gemeente die in Kenchreeen is, (2) opdat u haar
ontvangt in de Heer, op een wijze de heiligen waardig, en haar bijstaat in elke zaak waarin zij u nodig mocht hebben;
want ook zijzelf heeft bijstand verleend aan velen, ook aan mijzelf. (3) Groet Prisca en Aquila, mijn medearbeiders in
Christus Jezus (4) (die voor mijn leven hun hals gewaagd hebben; niet ik alleen dank hen, maar ook alle gemeenten van
de volken), (5) en de gemeente in hun huis. Groet Epenetus, mijn geliefde, die de eersteling van Asia is voor Christus.
(6) Groet Maria, die veel voor u gearbeid heeft. (7) Groet Andronicus en Junias, mijn verwanten en medegevangenen, die
vermaard zijn onder de apostelen, die ook voor mij in Christus zijn geweest. (8) Groet Ampliatus, mijn geliefde in de
Heer. (9) Groet Urbanus, onze medearbeider in Christus, en Stachys, mijn geliefde. (10) Groet Apelles, de beproefde in
Christus. Groet hen die tot de huisgenoten van Aristobulus behoren. (11) Groet Herodion, mijn verwant. Groet hen die
de huisgenoten van Narcissus in de Heer zijn. (12) Groet Tryfena en Tryfosa, die in de Heer arbeiden. Groet Persis, de
geliefde, die veel gearbeid heeft in de Heer. (13) Groet Rufus, de uitverkorene in de Heer, en zijn moeder en de mijne.
(14) Groet Asyncritus, Flegon, Hermes, Patrobas, Hermas, en de broeders bij hen. (15) Groet Filologus en Julias,
Nereus en zijn zuster, en Olympas, en al de heiligen bij hen. (16) Groet elkaar met een heilige kus. Al de gemeenten van
Christus groeten u. (17) En ik vermaan u, broeders, geeft acht op hen die tweedracht en aanleidingen tot vallen
verwekken tegen de leer die u geleerd hebt, en onttrekt u aan hen. (18) Want zulke mensen dienen niet onze Heer
Christus, maar hun eigen buik; en door vleitaal en lofspraak bedriegen zij de harten van de argelozen. (19) Want uw
gehoorzaamheid is ter kennis van allen gekomen. Ik verblijd mij daarom over u; maar ik wil dat u wijs bent jegens het
goede, maar rein jegens het kwade. (20) De God nu van de vrede zal de satan spoedig onder uw voeten verpletteren. De
genade van onze Heer Jezus Christus zij met u! (21) U groeten Timotheüs, mijn medearbeider, en Lucius, Jason en
Socipater, mijn verwanten. (22) Ik, Tertius, die de brief geschreven heb, groet u in de Heer. (23) U groet Gajus, de
gastheer van mij en van de gehele gemeente. U groet Erastus, de rentmeester van de stad, en de broeder Quartus. (24) De
genade van onze Heer Jezus Christus zij met u allen. Amen.
(25) Hem nu die machtig is u te bevestigen naar mijn evangelie en de prediking van Jezus Christus, naar de openbaring
van de verborgenheid, die in de tijden van de eeuwen verzwegen is geweest, (26) maar die nu is geopenbaard en door
profetische Schriften, naar het bevel van de eeuwige God, tot geloofsgehoorzaamheid aan alle volken is bekend gemaakt,
21.2 Commentaar
21.2.1 Excursus: Hoort Rm16 bij de Romeinenbrief?
Sommige uitleggers zijn van mening dat Rm16 niet bij de Rm hoort, aangezien de brief een
einde in Rm15:33 had. Rm16 wordt echter gekenmerkt door Romeinse namen en is aanwezig in
verschillende oudere handschriften. Verder wijst men op de volgende punten:
(1) Aquila en Priscilla (Rm16:3) wonen in Efeze (Hd18:18; 2Tm), niet in Rome.
(2) Epenaentus is ‘de eersteling van Achaje’ (Rm16:5), een plaats in Griekenland.
(3) Paulus was nooit in Rome geweest en noemt toch een grote hoeveelheid personen in Rm16.
Tegen de eerste twee argumenten kan gesteld worden dat deze personen naar Rome zijn gereisd
(al of niet voor korte tijd). Dat Paulus meerdere namen noemt is geen argument, juist daardoor laat
hij zien dat hij van horen-zien bekend is met de gemeente.
(1) Ik beveel nu Febe aan, onze zuster, die ook een dienares is van de gemeente die in Kenchreeen is,
Rm16 lijkt op een miniatuur van onze beoordeling voor de troon van de Heer Jezus (2Ko5:10).
Iedere trouwe dienst wordt met een lofprijs beantwoord. God ziet niet alleen de grote daden, maar
ook de minder opvallende diensten die voor Hem gedaan worden.
Er worden in dit hoofdstuk in totaal acht vrouwen genoemd. In de geschiedenis hebben we de

dienst van de vrouwen verwaarloosd. In het licht van het evangelie van Christus zijn ze echter
onontbeerlijk (Fp4:2). Het Nieuwe Testament toont ons dat vrouwen in de eerste gemeenten een
belangrijke rol vervulden. De heilige Geest werd namelijk uitgestort op alle vlees; en zonen en
dochters ontvingen de gaven van de heilige Geest (Hd2:17; 1Ko12).
Hier ontmoeten we als eerste van deze acht vrouwen, Febe. Ze wordt aangeduid als dienares;
een algemene term die eveneens voor Christus (Rm15:8), Paulus (1Ko3:5; Gl2:17), Timotheüs
(1Ts3:2; 1Tm4:6) en Epafras (Ko1:7) wordt gebruikt. Sommigen denken dat het woord hier
verwijst naar een ambt en vertalen het Griekse diakonon met diaken.1 Febe is dan de enige
vrouwelijke diaken die we in het Nieuwe Testament terugvinden (zie verder de comm. bij
1Tm3:11). Waarom ze naar Rome ging blijft onduidelijk voor de lezer.
De apostel maakt verder duidelijk dat ze toebehoorde aan de gemeente in Kenchreeën. Dit was
een van de havensteden van Korinthe (Hd18:18).
(2) opdat u haar ontvangt in de Heer, op een wijze de heiligen waardig, en haar bijstaat in elke zaak waarin zij u nodig
mocht hebben; want ook zijzelf heeft bijstand verleend aan velen, ook aan mijzelf.
Febe was een vrouw die anderen bijstand (Gr. prostatis) verleende. Cunningham en Hamilton
gaan er vanuit dat het Griekse prostatis de betekenis heeft van ondersteuning door een sterkere.2 Ze
verwijzen daarvoor naar Flavius Josephus die het woord voor Julius Caesar gebruikt als hij schrijft
dat deze keizer de prostatis van het universum is.3 Hun conclusie is vandaar dat een prostatis
iemand is ‘die optreedt met gezag’.4
(3) Groet Prisca en Aquila, mijn medearbeiders in Christus Jezus

Het is opmerkelijk dat Paulus de Prisca noemt voor Aquila. Wat een werk en risico’s nam dit
echtpaar op zich bij het uitoefenen van deze dienst! Paulus had hen voor het eerst in Korinthe
ontmoet. Omdat ze evenals Paulus tentenmakers waren, had hij bij hen zijn intrek genomen en
werkte hij samen met hen (Hd18:2,26). In 1Ko16:19 lazen we dat ze in Efeze verbleven. Daar zijn
ze opnieuw te vinden op het moment dat Paulus 2Tm schrijft (4:19). Wellicht mogen we ervan
uitgaan dat Prisca en haar man rondtrekkende tentenmakers waren die de gemeenten van God op
soortgelijke manier als Paulus ondersteunden.
(4) (die voor mijn leven hun hals gewaagd hebben; niet ik alleen dank hen, maar ook alle gemeenten van de volken),
We weten niet bij welke gebeurtenis Prisca en Aquila hun leven voor Paulus hadden ingezet.
(5) en de gemeente in hun huis. Groet Epenetus, mijn geliefde, die de eersteling van Asia is voor Christus.
De gemeente kwam in de eerste eeuw samen in grote huizen. Hier is dat het huis van Prisca en
Aquila die een grote plaats bezatten om hun tentwerk uit te voeren.
(6) Groet Maria, die veel voor u gearbeid heeft.

Opnieuw is het opvallend dat de apostel een zus noemt die de gemeente ondersteund heeft.
1 L. Cunningham en D.J. Hamilton, Waarom geen vrouwen? (Hoornaar:Gideon, 2004), 192.

2 L. Cunningham en D.J. Hamilton, Waarom geen vrouwen? (Hoornaar:Gideon, 2004), 69-70.
3 Zonder exacte bronverwijzing: D.J. Hamilton, I Commend to You Our Sister (Thesis; University of the Nations, 1996), 736-739.
4 L. Cunningham en D.J. Hamilton, Waarom geen vrouwen? (Hoornaar:Gideon, 2004), 70.
(7) Groet Andronicus en Junias, mijn verwanten en medegevangenen, die vermaard zijn onder de apostelen, die ook voor mij
in Christus zijn geweest.
Andronikus en Junias hebben niet alleen aangezien bij de apostelen, maar zijn ook uitmuntend
onder hun.5 Ze horen dus bij de kring van de apostelen. 6 Het is opvallend dat Junias verder niet
voorkomt in het Grieks.7 De nominatief zou ook een vrouwennaam (Junia) kunnen zijn. Ook andere
handschriften lezen: ‘Julian’ en denken dus aan een vrouw (Julia). Waarschijnlijk is deze variant
ontstaan door een verwarring met Julia in Rm16:15. Daar wordt dan omgekeerd Junian in plaats van
Julian gelezen.8 Junia, een vrouw zou zich dus onder de apostelen hebben bevonden. Dat wordt ook
aangenomen in de vroege kerk. Zo zegt Chrysostomus (347-407n.Chr.) na aanleiding van deze
tekst:9 ‘Hoe groot moet de wijsheid van deze vrouw geweest zijn, dat ze zelfs met de naam van de
apostelen wordt genoemd.’
Brooten wijst op veel andere plaatsen bij schrijvers in de vroege kerk. 10 Vanaf de dertiende
eeuw tot voor kort, werd deze naam in de bijbelwetenschappen echter gehanteerd als mannelijke
naam. Epp wijst erop dat dit voor het eerst gebeurd bij Aegidius van Rome. 11 Volgens andere
uitleggers gaat het hier om een echtpaar gaan, zoals ook het geval was met Prisca en Aquila.12
(8) Groet Ampliatus, mijn geliefde in de Heer.

In Efeze werd er een prachtig graf van een slaaf gevonden uit de 1ste eeuw n.Chr. met het
opschrift ‘Ampliati’.13 Aangezien het graf buitengewoon prachtig was gemaakt zou een verbinding
naar een belangrijke persoon in de gemeente mogelijk kunnen zijn en kan het opschrift met de hier
genoemde persoon in verbinding worden gebracht.
(9) Groet Urbanus, onze medearbeider in Christus, en Stachys, mijn geliefde.
(10) Groet Apelles, de beproefde in Christus. Groet hen die tot de huisgenoten van Aristobulus behoren.
Sommige denken dat Aristobulus de broer van Herodus Agrippa I was.14
(11) Groet Herodion, mijn verwant. Groet hen die de huisgenoten van Narcissus in de Heer zijn.
Sommige denken dat dit de secretaris van keizer Claudius was (Fp4:22).
(12) Groet Tryfena en Tryfosa, die in de Heer arbeiden. Groet Persis, de geliefde, die veel gearbeid heeft in de Heer.
Het is opmerkelijk dat Persis enkel in het verleden voor de Heer gewerkt heeft. Wellicht was hij
door ouderdom of ziekte minder in staat om de gemeente te dienen. In elk geval bleef hij ‘de
geliefde’ in de ogen van Paulus.
(13) Groet Rufus, de uitverkorene in de Heer, en zijn moeder en de mijne.

Bij Rufus is er soms gedacht aan de zoon van Simon van Kyrene (Mc15:21).15
5 E. Käsemann, An die Römer (Tübingen, 1973), 394.

6 Contra Th. Zahn, Der Brief des Paulus an die Römer (Leipzig, 1910), 608.
7 W. Pape en G.E. Benzeler, Handwörterbuch der Griechischen Sprache III. Wörterbuch der Griechischen Eigennamen. Erste
Hälfte (Braunschweig, 1911), 558.
8 B.M. Metzger, A Textual Commentary on the Greek New Testament (New York, 1971), 539.
9 Chrysostomus, Epistolam ad Romanos ad.loc.
10 B. Brooten, ‘Junia... outstanding among the Apostles,’ Women Priests, red. Swidler (New York, 1977), 141-144.
11 E.J. Epp, Junia: The First Woman Apostle (Minneapolis:Fortress, 2005), 35.
12 C.H. Dodd, The Epistle of Paul to the Romans (London, 1916), 239.
13 J. Drechsel, E. Meyer-Baltensweiler en D. Williams, Brunnen Bibel Lexikon (Giessen:Brunnen, 1994), 25.
(14) Groet Asyncritus, Flegon, Hermes, Patrobas, Hermas, en de broeders bij hen.
(15) Groet Filologus en Julias, Nereus en zijn zuster, en Olympas, en al de heiligen bij hen.
(16) Groet elkaar met een heilige kus. Al de gemeenten van Christus groeten u.
In het Nieuwe Testament werd deze praktijk door de gelovigen uitgevoerd (1Ko16:20;
2Ko13:12; 1Ts5:26; 1Pt5:14).16 Voor nieuwe gelovigen was dit zeer kostbaar, omdat ze vaak door
hun familie verstoten werden, in zulke situatie gaf deze heilige kus veel troost. Interessant hierbij is
een passage bij Tertullianus, om aan te tonen hoe onverstandig het is voor een christen vrouw om
een ongelovige man te huwen, wijst hij op het te verwachten protest van de ongelovige echtgenoot
als de kus wordt uitgewisseld met één van de broeders17. De kus die blijkbaar in Tertullianus’ milieu
niet als een aanvaardbaar groet-medium gold, bleef gangbaar onder christenen.
Te Forum Appii en Tres Tabernae mocht Paulus een belangrijk deel van deze mensen na jaren
weer terugzien. Medewerkers waren niet alleen nodig voor het eigenlijke werk van de prediking,
maar ook voor allerlei hulp ter ondersteuning. Zoals Jezus gediend werd door vele vrouwen, zo zijn
er ook vrouwen die voor Paulus grote betekenis hebben. Ons ontbreekt een overzicht van de
medewerkers, maar via Handelingen komen we terloops toch een hele reeks namen op het spoor:
Lydia, Jason, Aquila en Prisca, Titius Justus, Timoteüs, Erastus, Gajus, Aristarchus, Sopater,
Secundus, Gajus uit Derbe, Tychicus, Trofirnus, Lucíus, Sosipater, Tertius, Quartus, Sosthenes,
Apollos, Stefanas, Fortunatus, Achaicus, Artemas, Zenas. Epafroditus, Onesimus, Aristarchus,
Marcus, Jezus Justus, Lukas en Demas. Alles wijst erop dat de uitstorting van de heilige Geest niet
alleen te Jeruzalem velen bewoog tot getuigen en liefdadigheid, maar dat dezelfde Geest ook een
overvloed aan gelovigen heeft gegeven die gingen participeren in het werk van Christus. Dankzij
deze medewerkers kan Paulus als gevangene een netwerk onderhouden met de gemeenten.
(17) En ik vermaan u, broeders, geeft acht op hen die tweedracht en aanleidingen tot vallen verwekken tegen de leer die u
geleerd hebt, en onttrekt u aan hen.
Paulus eindigt zijn brief aan de Romeinen met een lange lijst groeten aan christenen die de
gezonde en goede leer brengen. Vervolgens waarschuwt hij voor mensen die onenigheid en zondige
verleidingen in afwijking van Gods Woord in de gemeente brengen (v18). Sommige uitleggers
denken daarbij aan dwaalleraars zoals die voorkwamen bij de Galaten.18 Het Grieks lijkt dit te
ondersteunen door het gebruik van het lidwoord bij ‘onenigheden’ en ‘aanleiding tot vallen’: ‘de
onenigheden’ en ‘de aanleidingen tot vallen’ (vgl. Gl5:20). We kunnen hier inderdaad denken aan
mensen van buitenaf die splitsingen, verwarring en verderf veroorzaken bij de gelovigen (vgl.
Rm11:9; 14:13). Kleine sektarische groepjes worden gevormd om zulke dwaalleraars en de
gemeente wordt daardoor langzaam verwoest.19 Daarom moeten de gelovige zeer voorzichtig zijn
bij dit soort personen. Deze opdracht is ook vandaag nog actueel. Houdt ze goed in de gaten en
mijdt hen in jullie christelijke activiteiten. Keer je van zulke ongelovigen af (Gr. ekklinó,
‘vermijden’). Het heeft geen nut om er actief tegen in te gaan.20 Deze mensen dienen sowieso niet
Jezus Christus maar hun eigen egoïstische motieven (v18). Zorg er dus gewoon voor dat je als
gelovige geen omgang met zulke mensen hebt, want ze misleiden je door hun prachtige woorden.
We hoeven ze niet te vermanen, want ze zijn ‘buiten’ (vgl. 1Ko5:13) en dus geen christenen. Wees

17 Tertullianus, Aan mijn vrouw §2.4.
18 A.C. Gaebelein, Kommentar zu, Neuen Testament (Dillenburg:CV, 2002), 276; C.E.B. Cranfield, A Critical and Exegetical
Commentary on the Epistle to the Romans, Vol.II (ICC; Edinburgh:T&T Clark, 1975), 802; J. Murray, The Epistle to the
Romans, Vol.II (Grand Rapids:Eerdmans, 1965), 235-36.
19 W. MacDonald, Kommentar zum Neuen Testament (Bielefeld:CLV, 1992), 684; F.L. Godet, Commentary on Romans (Grand
Rapids:Kregel, 1977), 496; W.G.T. Shedd, Commentary on the Epistle of St. Paul to the Romans (Grand Rapids:Baker Book,
1980), 430.
aandachtig en speel niet met het vuur. De gelovigen moesten zich niet aan zulke mensen oriënteren,
maar de hiervoor genoemd broeders en zusters (Rm16:1-16) moesten een oriëntatiepunt voor hen
vormen.
(18) Want zulke mensen dienen niet onze Heer Christus, maar hun eigen buik; en door vleitaal en lofspraak bedriegen zij de
harten van de argelozen.
(19) Want uw gehoorzaamheid is ter kennis van allen gekomen. Ik verblijd mij daarom over u; maar ik wil dat u wijs bent
jegens het goede, maar rein jegens het kwade.
(20) De God nu van de vrede zal de satan spoedig onder uw voeten verpletteren. De genade van onze Heer Jezus Christus zij
met u!
(21) U groeten Timotheüs, mijn medearbeider, en Lucius, Jason en Socipater, mijn verwanten.
Wie Lucius is, is onbekend. De meeste uitleggers denken niet dat hij dezelfde persoon is als de
Lucius in Hd13:1. Sommigen denken wel aan Lucas, de schrijver van het evangelie en Hd.
Socipater ontmoeten we ook in Hd20:4.
(22) Ik, Tertius, die de brief geschreven heb, groet u in de Heer.

Dit vers toont ons dat Paulus deze brief liet schrijven door Tertius. Tertius heeft een naam die
eigenlijk naar een getal wijst. Zulke namen werden vroeger gebruikt voor slaven. De nummers
toonden de volgorde waarin de slaven gekocht werden. Tertius en Quartus (vs23) waren
waarschijnlijk onbeduidend in de samenleving, maar in verbinding met de gemeente waren ze zeer
bekend.
(23) U groet Gajus, de gastheer van mij en van de gehele gemeente. U groet Erastus, de rentmeester van de stad, en de broeder
Quartus.
Omdat Rm vanuit Korinthe geschreven werd, zal deze Gajus ook uit Korinthe afkomstig zijn
(1Ko1:14). Zijn complete naam was waarschijnlijk Gajus Titius Justus (Hd18:7); de Vulgata voegt
namelijk de naam ‘Titus’ toe. Aan deze Gajus werd later 3Jh geschreven.
(24) De genade van onze Heer Jezus Christus zij met u allen. Amen.
Dit vers vinden we niet in de oude handschriften van de Romeinenbrief. Het is een herhaling
van vs20.
(25) Hem nu die machtig is u te bevestigen naar mijn evangelie en de prediking van Jezus Christus, naar de openbaring van de
verborgenheid, die in de tijden van de eeuwen verzwegen is geweest,
De laatste drie verzen van Rm worden dikwijls gezien als een aanhangsel.21 Betreffende de
doxologie in Rm16:25-27 denkt den Boer aan een samenvatting van Paulus’ prediking die later aan
de brief werd toegevoegd.22
Een mysterie is niet hetzelfde als een geheim. Wanneer een geheim verteld is, is het geen
geheim meer. Maar hier gaat het om het mysterie of geheim, dat ook als het geopenbaard wordt,
niet ophoudt een mysterie voor ons te zijn.

22 C. den Boer, Aantekeningen bij het Nieuwe Testament. Dl. I (Amersfoort:Echo, 1972), 97-98.
(26) maar die nu is geopenbaard en door profetische Schriften, naar het bevel van de eeuwige God, tot geloofsgehoorzaamheid
aan alle volken is bekend gemaakt,
21.3 Vragen
1. Welke betekenis heeft Rm16 voor je persoonlijke leven?
2. Wat vind je tof bij andere gelovigen?
126 ● Romeinen / Romeinen bibliografie http://bijbelstudie.110mb.com
22 | Romeinen bibliografie
Aberham, M. Unsere Identifikation mit Christus (Rm6). 2000.

Barnes, A. Barnes New Testaments Notes. Philadelphia, 1832.
Barth, K. Kurze Erklärung des Römerbriefes. Müchen:Kaiser, 1956.
Boers, H. ‘The Structure and Meaning of Romans 6:1-14,’ Catholic Biblical Quarterly 63 (2001):
664-682.
Brinkman, R. ‘De brief van Paulus aan de Romeinen.’ www.bijbelaktueel.base.org. Bezocht: 1998.
Brockhaus, R. Meer dan overwinnaars. Den Haag:Voorhoeve, z.j..
Darby, J.N. Collected Writings in 34 volumes. London:Morrish, z.j.
Darby, J.N. Synopsis of the Books of the Bible. London:Morrish, z.j.
Deffinbaugh, R. ‘Romans:The Righteousness of God.’ www.bible.org. bezocht: 1997.
Dorp, J. van, ‘De NBV vergeleken met vroegere vertalingen (10). Wat stond er eigenlijk?’ Met
Andere Woorden 25.2 (juni 2006): 29-33.
Fijnvandraat, J.G. ‘De Oude mens,’ in: Bode (1992).
Grant, F.W. The Numerical Bible. New Jersey:Loizeaux Bros, 1890.
Hänssler (Uitg.). Die Hauskreisbibel. Holzgerlingen:Hänssler, 1999.
Herrick, G. ‘Romans 1:1-17:The Introduction, Salutation, and Theme of Paul’s Letter to the
Romans.’ www.bible.org, bezocht: 1998.
Hole, F.B. Grundzüge des Neuen Testaments. Bnd.III, Hückeswagen:CSV, 1995.
Kegel, G. de De brief aan de Romeinen. Hfst. 1 tot en met 11. Studiemateriaal voor Bijbelkringen.
Zwijnaarde:VTO, 2006.
Kelly, W. Lectures on the Epistle to the Romans. z.p., z.j.
MacArthur, J. Der Brief des Paulus an die Römer. Bielefeld:CLV, 2001.
MacDonald, W. Der Römerbrief. Emmaus Fernbibelkurs. Dillenburg:CV, 1970.
MacDonald, W. Kommentar zum Neuen Testament. Bielefeld:CLV, 1997.
Medema, H.P. Door het geloof gerechtvaardigd. Bijbelstudies bij de brief van Paulus aan de
Romeinen. Vaassen:Medema, 1985.
Medema, H.P. Der Brief an die Römer. Bielefeld:CLV, 1992.
Rosenius C.O. Betrachtungen zum Römerbrief. Schleswig-Holstein:Lutherischen Missionsverein,
z.j.
Shulam, J. Romans. A Commentary on the Jewish roots. Maryland:Messianic Jewish Publisher,
1997.
Tanner, J.P. ‘The New Covenant and Paul’s Quotations from Hosea in Romans 9:25-26.’
Bibliotheca Sacra 162 (jan-mrt. 2005): 95-110.
Thewes, K. ‘Römer.’ www.christ-online.de. bezocht: 1998.
Wallace, D. ‘Do Christians Have Peace with God? A Brief Examination of the Textual Problem in
Romans 5:1.’ www.bible.org, bezocht: 1998.
Wallace, D. ‘Inerrancy and the Text-Critical Problem in Romans 5:1.’ www.bible.org, bezocht:
1999.
Wallace, D. ‘May Women be Deacons? A Prelude to Dialogue.’ www.bible.org, bezocht: 1998.
Wallace, D.B. ‘Romans: Introduction, Argument, and Outline.’ www.bible.org, bezocht: 1998.
Witmer, J.A. ‘Der Römerbrief.’ in: Das Neue Testament Erklärt und Ausgelegt, red. J.F. Walvoord
en R.B. Zuck, Holzgerlingen:Hänssler, 2000.

Commentaar Op Romeinen PDF

Загружено:

Сведения о документе

Оригинальное название

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Авторское право:

Доступные форматы

Commentaar Op Romeinen PDF

Загружено:

Авторское право:

Доступные форматы

Romeinen

Pros Rómaious • Romeinen • Romans • Romains • Römer

Voor het maken van de de vertaling werd de Telosvertaling, © Uitgeverij

Reacties zijn welkom via: http://bijbelstudie.110mb.com

1 | Romeinen inleiding.....................................................4 7.5 Commentaar..............................................................43

6 | 3:9-20 – Gods rechtvaardiging voor alle mensen...40 18 | 13:1-14 – De wandel in de wereld..........................98

21.2 Commentaar..........................................................105 22 | Romeinen bibliografie..........................................110

Waarlijk, ik weet, dat het zo is; want hoe zou de mens

1.1 De eerste brief

1.2 Invloedrijke woorden

1.3 De apostel Paulus

1.3.2 Van geboorte tot wedergeboorte

Paulus van Tarsus

9 Hiëronymus, De Viris Illustribus 5.

Paulus een ‘Farizeeër’ voor God

18 A. Schweitzer, Die Mystik des Apostels Paulus (Tübingen, 1930).

Paulus, geen solist

19 Flavius Josephus, Joodse Oudheden XX.101.

1.3.4 Gevangenschap en dood

Veracht door zijn tegenstanders

Geboeid naar de keizer

1.3.5 Paulus een man van vriendschap21

1.3.6 Chronologie van Paulus’ leven

Tijd Gebeurtenis Passage en brieven Overheden

Tijd Gebeurtenis Passage en brieven Overheden

Tijd Gebeurtenis Passage en brieven Overheden

1.4 Datering en schrijfplaats

1.4.2 Een brief uit Korinthe

1.5.2 Het Romeinse rijk en de christenen in Rome

1.6 De taal van de brief

1.7 Canonieke plaats

1.8 Indelingen van de brief aan de Romeinen

1.8.2 Indeling volgens de rechtvaardigheid

1.8.3 Systematische indeling

De gerechtigheid Gods geopenbaard in het evangelie (Rm1:16-17)

Fundament, middel, uitwerking

Verantwoordelijkheid onder elkaar

2 | 1:1-17 – Groet en inleiding

2 J. Ratzinger, Jezus van Nazareth, Dl. I (Tielt:Lannoo, 2007), 66.

(6) (waartoe ook u behoort, geroepenen van Jezus Christus) –

6 R. Brockhaus, Meer dan overwinnaars (Den Haag:Voorhoeve, z.j.), 26.

3 | 1:18-32 – Gods rechtvaardiging voor heidenen

1 R. Brockhaus, Meer dan overwinnaars (Den Haag:Voorhoeve, z.j.), 32.

(22) Bewerende wijs te zijn, zijn zij dwaas geworden,

3 Vgl. K. Armstrong, Een geschiedenis van God. (Amsterdam:Flamingo, 2000), 93.

3.2.1 Excursus: Homofiele geaardheid

3.2.2 Excursus: Omgang in de gemeente met homofiele neigingen

betrouwbare christelijke hulpverleners, die gespecialiseerd is in deskundige pastorale

(31) onverstandig, onbestendig, zonder hart of barmhartigheid.

9 H.P. Medema, Der Brief an die Römer (Bielefeld:CLV, 1992), 33.

4 | 2:1-16 – Gods rechtvaardiging voor moralisten

1 H.P. Medema, Der Brief an die Römer (Bielefeld:CLV, 1992), 35.

(6) die een ieder vergelden zal naar zijn werken:

(11) Want er is geen aanzien des persoons bij God.

2 Midrasj, Yalkut Shimoni 76.

5 Babylonische Talmoed, traktaat Hagigah 16a; Taanith 11a.

5 | 2:17-3:8 – Gods rechtvaardigheid voor Israëlieten

1 H.P. Medema, Der Brief an die Römer (Bielefeld:CLV, 1992), 41.

2 Babylonische Talmoed, traktaat Ketuboth 17a; Berakoth 28b.

(6) Volstrekt niet! Hoe zal God anders de wereld oordelen?

6 | 3:9-20 – Gods rechtvaardiging voor alle mensen

(10) gelijk geschreven staat: Niemand is rechtvaardig, ook niet een,

(14) hun mond is van vloek en bitterheid vol;