Athreya spiritual visionaries

14 March ·

అక్షరాక్షరమందు ఆ సరసవతి రూపు

పరత్యక్షమోనరంచు పరధమ భాష........
నననయాదులనుండి నవయువకవిదాకా ఆత్మశకతి గూరచు అమృత్భాష.......
ఆరి తో భకతితో ఆర్రత్న్ పాడగా
రాగానుకూలమౌ రమయ భాష ......
గొడల కాపరకూడ గొంతెతిి కోయిల ై పదయమాలాపంచు హృదయ భాష .......
వెలయ తాయగయయ కృత్ులలో వెననపూస......
విభుుఁడు శ్రీకృషణ రాయల విజయ ఘోష......
జగతి ఏదయినా సాధంచు జనుల శ్ావస.......
దవయ వేదాలపనసనా తెలుగు భాష ........
దవయ వేదాలపనసనా తెలుగు భాష ........

పరభాషా జఞానాన్నన సంపాదంచు..

కానీ
నీ భాష లోనే నువువ సంభాషంచు...

మాత్ృభాషాభిమాన్న
మీ ఆతరరయ

కు కు కు కు కూ..ఊ
కొమమరెమమ పూసే రోజు
కు కు కు కు కూ..ఊ
పేరమ పేరమ పుట్టిన రోజు
న్నదురంచర ఎదవీణ త్డిమే వేళలో
మామిడి పూత్ల మనమధ కోయిల

కు కు
సవరాలే
వలపు వరాల ై
చిలిప శరాల ై
పెదవి కాట్ేయగా
చలించర (సవరాలే)
వలచి వరంచర (వయసు వరాలే)
ఎదలు హరంచర (చిలిప శరాల ై)
కలలు పండించగా
గునన మావి గుబురచలో కనెన కోయిలమమ
తరనె తెలుగు పాట్ై పలల వించవమమ
మూగబాసలే (ముస ముస ముస ముస)
ముద్ బంత్ుల ై (విరయగా)
సామగ సన్నదన్న
సామగ సన్నదన్న
సామగ సామగ సామగ సామగ
సా పదసన్న నీ గసరద ద పన్నదమ మా న్నదమగ గ గమగమ ద..
సా ఎదుగుడు నీ పేదవులల దదార విడిచి మా మారగ శిరపు గా గాలులు మురళిగా
వినన వేళ కనెన రాధ పులకతంచర

కు కు

ఆఅ
ఫలించర (రసాలే)
త్రచి త్రంచర (పడుచు న్నషాలో)
కవిత్లికతంచర (యువత్ పేదాల)
సుధలు ప ంగంచగా
సన జఞజి తొడిమలో చిన్నన వెనెనలమమ
సందర వెలుగులోనే తానవాడ వమమ
కనెన చూపులే (కస కస కస కస)
కారచ మబుుల ై (ముసరగ)
సామగ సన్నదన్న
సామగ సన్నదన్న
సామగ సామగ సామగ సామగ
సా పదసన్న నీ గసరద ద పన్నదమ మా న్నదమగ గ గమగమ ద..
సాయమడుగు సా నీ నీ పరచవము దాగ ద దపుదు మాఘ మ మేడల గాడము గ
మమత్ల పూలు కోస మాలు కోసు పలికతంచర

శ్రీ రంగ రంగనాధున్న దవయ రూపమే చూడవే

శ్రీదరవి రంగనాయకత నామం సంత్త్ం పాడవే
శ్రీ రంగ రంగనాధున్న దవయ రూపమే చూడవే
శ్రీదరవి రంగనాయకత నామం సంత్త్ం పాడవే
నీలవేణిలో నీట్ట ముతాయలు
కృషణ వేణల
ి ో అలల గీతాలు
నీలవేణిలో నీట్ట ముతాయలు నీరజఞక్షున్నకత పూలుగా
కృషణ వేణల
ి ో అలల గీతాలు కృషణ గీత్లే పాడగా
శ్రీ రంగ రంగనాధున్న దవయ రూపమే చూడవే
శ్రీదరవి రంగనాయకత నామం సంత్త్ం పాడవే

గంగను మరపంచు ఈ కృషణ వేణి

వెలుగులు పరవహంచు తెలుగంట్ట రాణి
పాపాల హరయించు పావన జలము
పచుగ ఈ నెల పండించు ఫలము
ఈ ఏట్ట నీట్ట పాయలే తరట్గీత్ులే పాడగా
సరల ననన పండి ఈ భువి సవరగ లోకమై మారగా
కలల కపట్మే కానరాన్న ఈ పలల సీమలో

శ్రీ రంగ రంగనాధున్న దవయ రూపమే చూడవే

శ్రీ రంగ రంగనాధున్న దవయ రూపమే చూడవే
శ్రీదరవి రంగనాయకత నామం సంత్త్ం పాడవే

ఎదుట్ న్నలిచింద చూడు..జలతారచ వెనన

ె లేమో
ఎదను త్డిపంద నేడు..చినుకంట్ట చిననదరమో
మైమరచిపో యా మాయలో..
పారణమంత్ మీట్ుత్ుంట్ే..వానవీణలా..ఆ..

ఎదుట్ న్నలిచింద చూ..డు..

న్నజం లాంట్ట ఈ సవపనం .. ఎలా పట్టి ఆపాలీ

కలే ఐతర ఆ న్నజం .. ఎలా త్ట్ుికోవాలీ
అవునన..కాదో ..అడగకంద నా మౌనం
చెలివో..శిలవో..తెలియకుంద నీ రూపం
చెలిమి బంధమలులకుందర..జనమ ఖెద
ై ులా..ఆ....

ఎదుట్ న్నలిచింద చూడు..

న్ననేన చరరచకోలేక..ఎట్ళిళందో నా లేఖా

వినేవారచ లేకా..విసుకుకంద నా కేకా
నీదో ..కాదో ..రాసునన చిరచనామా
ఉందో ..లేదో ..ఆ చోట్ నా పేరమా

వరంలాంట్ట శ్ాపమేదో ..స ంత్మైందలా..ఆ....

ఎదుట్ న్నలిచింద చూడు..జలతారచ వెనన

ె లేమో
ఎదను త్డిపంద నేడు..చినుకంట్ట చిననదరమో
మైమరచిపో యా మాయలో..
పారణమంత్ మీట్ుత్ుంట్ే..వానవీణలా..ఆ....

ఎదుట్ న్నలిచింద చూడు..

ఓం

ఆఙ్టగ కం భువనం యసయ

వాచికం సరవవాఙ్మయం
ఆహారయం చన్ త
ర ారాద
త్ం నమసాాతివకం శివమ.
ఏమానందము
భూమీత్లమున!
శివతాండవమట్!
శివలాసయంబట్!

అలల ై; బంగరచ
కలల ై, పగడపుుఁ
బులుుఁగులవల మ
బుులు విరసనయవి
శివతాండవమట్!
శివలాసయంబట్!

వచిురొయిేమొ! వి
యచురకాంత్లు
జలదాంగనల ై
విలోకతంచుట్కు
శివలాసయంబట్!

యిేమానందము
భూమీత్లమున!
పలికెడునవె ప
క్షులు బారుఁబలుకులొ!
కల హైమవతీ
విలసనూనపుర
న్ననాదములకు
నననుకరణంబులొ!
కొమమల కానం
దో తాాహముమలు
ముమమరముగ మన
ములుఁగదలించెనొ!
త్లనూచుచు గు
త్ు
ి లుగుత్ు
ి లుగా
న్నలరాలుును బూ
వులన్నకరముమలు.

రాల డు బరతి సుమ

మేలా నవువను!
హైమవతీ కుసు
మాలంకారము
లందునుఁ దానొక
ట్ౌదు నట్ంచునొ!

లలితా మృదు మం
జులమగు కాయము
బూవుల తాకుల
తో వసవాడదొ !

భారతియట్ పా
రవతికత నలంకా
రముుఁ దీరెుడునద!
రమణీయసమత్
ములుఁ గావించునొ
యలరచల మృదువులు!
చత్ురాననుుఁడర
సవదరంచునట్
శరచవనకుత్ి మ
సరపవిభూషలు!
వీచె విశబ్ద్ త్
కీచకములు మృదు
వీచులుగాుఁ ద
రపత్లోకముమలు
మారచత్ములు గో
ట్ీ రతా బుజుఁడగు
శివునకు సేసలు
జెలిలంచుట్కెై

త్కఝం త్కఝం
త్క దరకతట్ నా
దముమలతో లో
కముమల వేలుపు
నెమిమగ న్నలుఁబడి
నృత్యమాడునెడ
లయానుగతిుఁ గ
మరముగా శ్రీతిుఁ బ
ట్ుిట్కో! గొంత్ులు
సవదరంచు ను
త్కట్భృంగముమలు.
ఈ సెలకనెనల
కెవవరచజెపపరొ!
యాసరేవశవరచ
నభినయమహమును
కుచెుళుల లల డ
విచులవిడిగా
దుసకతళ్ళళడుఁగ
నసమునుఁ బరచగడు -

ఓ హో హో హో !
యూహాఽతీత్ం
బీయానందం
బ్దలాత్లంబున!

సంధాయసతి! యిళ
సంభరమ మేమిట్
నవకుసుంభరా
గవసన మేమిట్!

ఆకుంచత్ తి
రయక్రసార ల
జఞజమధుర కట్ా
క్షపాత్మేమిట్!

విలాసవకతీత్
విచలనమధయం
బునహరీ మతి! నీ
వునువల నేజిఱు
పలకన్నమేఖల
వాలకమేమిట్!

యిెవవరకోసర
మీబ్దబబ ుకము!
శివపూజకొ! యో
చెలువా! యిళకథ
ల వవరచ జెపపరె?
యిలాత్లంబే
ఆడెడునట్ నా
రాయపారణేశవరచుఁ
డో దనమణి! న్నలు
రా! దనమంత్యుుఁ
బడమట్ట దరశపు
వారలకీకథ
నెఱిగంచుట్కెై
బరచగెతదవో!
ెి

అలమృగములు గ
నునల బాషపముమలు
విడిచెడునెందుకు!
విశ్వవశవరచనకు
నడుగులుగడగుట్
కెై పాదయంబబ !!

గుసగుసమన్న యిళ
కతసలయములు స
 మమదపూరముగా
మాట్లాడునెదొ !!
యిేముననద! లో
కేశవరచనాట్యమ

ఓ హో హో హో !
యూహాఽతీత్ం
బీయానందం
బ్దలాత్లంబున!!

నందనాంద

అరేథందూత్ుులల కేశం సమత్రచచిపట్లీదంశిత్ం గౌరవరణ ం

తారీియిళకం వహంత్ం నయన, మహకుల పరత్నభూషావితానం
వృతాిరంభాఽట్ి హాస పరవిచలిత్కకుపుకీ, మానందకందం
త్ం వందర నీలకంఠం తిరదశపతి శిరశ్రుంబ్దపాదాఽబజ పీఠం.

వాయఖాయనానాం సవయంభుపరముఖపరషదాం దూరతోవరి మానెై

రోలకాఽఽలోకోత్ావెైసి ెత రవిదత్గతిభిరవభరమైసి ారతారెైైః
కురవంత్ం దరవకాంతాహృదయవలభిషునాయస ముదారంసమరసయ
తెల
ై ోకాయఽఽనందదాన పరవణ, ముపన్నషతా్ాణ మీశం భజఞమైః.

పాట్లజట్ాఘట్టత్ జూట్రచచికోట్టభృశపాట్టత్ త్మిసరవలయం

కూట్శబరం పట్ున్నశ్ాట్కుల ఝాట్సుఖమోట్నరసెైకన్నలయం
కోట్టశత్కోట్ట సమకోట్ట నయననతిథత్ కృపీట్భవ దగధ మదనం
నాట్టత్భువం పరళయనాట్క మహారచన పాట్వచణం హృదభజే.
మత్ి గజకృతిి యుత్ముత్ి మమహరి గణచిత్ి వనకోకతలమజం
న్నత్యసుఖదం తిరదశకృత్యఫలదం, భువనమరి యపరరక్షణచణం
భావపరముగధగరజఞవనజత్ులయపదయావకరసాఽకి శిరసం
పీవరభుజం పరమథజీవనమముం సకలపావనత్నుం హృదభజే.

గంగాత్రంగకణసంగ వికాసజూట్ం
సంధాయంత్రక్ష మివతారకతత్ం దధానైః
నృత్యత్పదాఽగీ పరకలిపత్ వేదజఞత్ైః
కురాయద్ యాం, తిరభువనాఽఽలయదీపఏషైః.

దధనేనత్రం గౌరీ పరణయముకురం మండనవిధౌ

పరసనన సేమరాఽసయం లలిత్లలిత్ం చాందరశకలం
మహాసంవిదూ
ర పం భుజగపతి భూషం శ్రీతిసతీ
వత్ంసం శంసామైః కతమప కతమప బరహమసరసం.

గౌరీకట్ాక్ష రేఖా
చందరకత్
త ం వక్షఆదధానాయ
పంగళజూట్ాయనమో
గంగాకమనాయ, వేదవేదాయయ.

కాషాాఆసో ుట్యంత్ం కహకహన్ననదెర

ై ీీషణై రట్ి హాసెైైః
హసి వాయక్షేపభంగెైైః పరసభమపదురత్ంవోయమ కురవంత్ ముచెైుైః
పాదాఽఽఘాతెై రధో గాం సవనగరగుహాకోట్ట ముత్కంపయంత్ం
ధం ధం ధం శబ్ ఘోరం హృదవికట్మహాకాల మాలోకయామైః

ఛట్చఛట్నదచిుఖాపట్లపో షణం భీషణం

బహరచుత్వహం సృజన్నవషమలోచనాఽభయంత్రాత
పరమత్ి ఇవ నృత్యతిపరచలితాఽఖిలాంగసాయ
సామాఽఽపత్త్ు మానసే త్ుహనశ్ల
ై కూట్ోచిరాత్ైః.

బధనన్ నృతాింఽత్రాంత్ైః పరగళిత్మహపాఽఽకలిపత్ం పట్ి బంధం

సంబాధో దీననఘోరశవసత్ హుత్వహాఽఽదీపిదంషాిరవిట్ంకం
పో ర తాిలసెైవరధీరైఃెై పదయుగలమహాఽఽసో ుట్నెైైః కలపయంత్ం
నానాభంగాన్ లయాఽబధధ భురకుట్టత్న్నట్లం శూలినంసంసమరామైః.

జయ జయ శంకర! శత్ురభయంకర!
జయ జయ పరమథపశ్ాచవశంకర!
జయ జయ తాండవ సంభరమసుందర!
జయ జయ ధెర
ై యవిచాలిత్మందర!

జయ జయ శ్రత్లచందారఽఽభరణా!
జయ జయ కరచణా శరణాఽఽచరణా!
జయ గగనాంబర! శ్ాత్తిరశూలా!
జయ శ్రభంకరా! జయ మహాకాలా!

ఢకాకరవములు బ్దకకట్టలల దశ
దకుకల మారచత్ దీరీకృత్ములు
ఝణుఝణుఝణుత్ సవనములకును బరతి
న్ననదము లీుఁనగ వనధ భంగములు
శూలంబొ న నాభీలత్ లేవుఁగుఁ
గీలాచయములు లేలిహానములు
ధగధగత్ముల ై న్నగుడుఁగ నగవులు
గగన త్లసుథలు బెగడ దరవత్లు
నీ నృత్ి ములో న్నఖిల వాఙ్మయము
తానముగా మఱిగానము గాగను
తాండవింపుఁగాుఁ దరచణంబెై నద
ఖండరందుధరా! గదలుము నెమమద.

జయ నాదలయాఽఽసాదత్మూరీి!
జయ జయ తాండవ సంభృత్కీరి !ీ
జయ గగనాంబర! శ్ాత్తిరశూలా!
జయ శ్రభంకరా! జయ మహాకాలా!

శివతాండవము

క. శ్రీరమణీ లలిత్ కట్ా

క్షాఽఽరోపణ చంపక పరసవమాలా శృం
గారత్ వక్షుండు దయా
వీరచుఁడు బరదెైవ మడుఁద వెలిుఁగెడుుఁ గాత్న్.

ఉ. కనునలుఁ గలవచూపులు వికసవరములగ గనాంచలంబులన్

దననుఁగ ధంధమి ధవనులు దట్ి ముల ై పరతిశబ్ మీన, నా
సనన గుహాంత్రాళముల సాంధయలుఁదాండవమాడు దుైఃఖితా
పనన శరణుయుఁ డీశవరచుఁడు భావమున న్నజ గరంచుుఁ గావుత్న్.

త్లపెైన్నుఁ జదలేట్ట యలలు దాండవమాడ

నలలతోరపుడులుఁ గొీనెనల పూవు గదలాడ
మొనస ఫాలముపెన
ై ముంగుఱులు చెఱలాడుఁ
గనుబొ మమలో మధుర గమనములు నడయాడుఁ
గనుపాపలో గౌర కసనవువ బ్దంబ్దంపుఁ
గనుచూపులను త్రచణకౌత్ుకము జుంబ్దంపుఁ
గడుఁగ మూడవకంట్ుఁ గట్టకన్నపుపలు రాలుఁ
గడుుఁబేరు పెదవిపెైుఁ గట్టకనవువలు వేల
ర
ధమిధమిధవన్న సరదగ ర గరీములు త్ ుఁగ
నమిత్ సంరంభ హాహాకారములు రేగ
ఆడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

కతసలయజట్ాచఛట్లు ముసరచకొన్న వేల

ర ాడ
బుసలుగొన్న త్లచుట్ుి భుజగములు బారాడ
మకరకుండలచకాచకలు చెకుకలుఁ బూయ
నకలంక కంఠహారాళి నృత్యము సేయ
ముకుజెఱమలో శ్ావసము దందడింపంగుఁ
బరకట్భూతిపరభావరజ మావరంపంగ
న్నట్లత్ట్మునుఁ జెమట్ న్నండి వెలల ువగట్ి ుఁ
గట్యుగముమన నాట్యకలనంబు జూపట్ి
త్కఝణుత్ ఝణుత్ యను తాళమానము తోడ
వికచనేత్స
ర యంద విమలదృషు
ి ల తోడ
ఆడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

భుగభుగ మట్ంచు న్నపుపలు గుీమమ నూరచపులు

ధగధగత్ కాంతి త్ందరములుగాుఁ గకుభములు
దంత్కాంత్ులు దశ్ాంత్ముల బాఱలు వాఱుఁ
గాంత్ వాసుకత హసి కట్కంబు డిగజఞఱ
భావోననతికతన్న దాపట్ట మేను వలపూఱ
భావావృత్ంబు వలపలిమేను గరచపాఱ
గజకృతిి కడలొతిి భుజముపెై వేల
ర ాడ
నజుుఁడు గేలగవమోడిు "హరహరా" యన్న వేడ
ఝణుత్ త్ధఝణుత్ త్దగణతో యను మదె్లల
రణనంబు మేఘ గరీముల దూసుక పో క
ఆడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

ఎగుభుజముమలు దాచి నగుమొగముమనుఁ జూచి

వగలురముమనుఁ దూచి భావాభిరతి నేచి
త్రళత్ందరముమ మధయముమ కతట్కతట్లాడ
వనసాంధయకతమీమర పరభలు దనువునుఁ గూడ
కుణియునెడ వలయంపు మణులు చిందఱలాుఁడ
కతణుకతణు మట్ంచుుఁ బదకతంకతణులు బ్దరచదాుఁడ
శృంఖలారచండములు చెలగ తాండవమాుఁడ
శంఖావదాత్ లోచనదీపి గుమిగూడ
వలగొనన యిెముక పేరచలు మరమరము సేయుఁ
బులకతంపుఁగా నొడలు మురజంబులును మోరయ
ఆడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

మొలక మీసపుుఁగట్ుి, ముదు్చందురచ బొ ట్ుి

పులితోలు హ ంబట్ుి, జిలుుఁగు వెనెనల పట్ుి
నెననడుమునకు చుట్ుి కొీనానగు మొలకట్ుి
కొీనానగు మొలకట్ుి గురయు మంట్ల రట్ుి
సకపెై ననలపకలపక పుషపజఞతి, క
లపక పుషపజఞతిుఁ జెరల ాడు మధురవాసనలు
బ్దంబారచణము కదంబ్దంచు దాంబూలంబు
తాంబూల వాసనలుఁ దగులు భృంగ గణంబుుఁ
గనుల పండువు సేయ, మనసు న్నండుగుఁ బూయ
ధణధణధవన్న దశ్ాత్తి బ్దచులింపంగ
ఆడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

సకల భువనంబు లాంగకముగా శంకరచుఁడు

సకల వాఙ్మయము వాచికము గాుఁగ మృడుండు
సకల నక్షత్రంబులు గలాపములు గాుఁగ
సకలంబు దనయిెడుఁద సాతిి ికంబును గాుఁగ
గణనుఁ జత్ురవధాభినయాభిరతిుఁ దరలిు
త్న నాట్యగరమంబుుఁ దనలోనె తావలచి
నృత్యంబు వెలయించి నృత్ి ంబు ఝళిపంచి
నృత్ి నృత్యములు శబలిత్ముగాుఁ జూపంచి
లాసయతాండవ భేద రచనాగత్ులు మీఱి
వశ్రయల ై సరవదకాపలకులు దరుఁజేర
ఆడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

అంగములు గదురుఁ బరత్యంగంబులునుుఁ జెదర

హంగునకు సరగా నుపాంగంబులును గుదురుఁ
త్త్ సమతాిిదు లంత్ైఃపారణదశకంబు
నతి శసి ములగు బాహయపారణ సపి కము
ఘంట్ాసదృకకంఠ కరపరము గానంబు
కంఠగాన సమాన కరయుగాభినయముమ
కరయుగము కనువెైన కనులలో భావముమ
చరణములుఁ దాళముమ చక్షుసాదృక్షముమ
ఒరవడిగ న్నలువంగ నురవడిుఁ దలిరపంగుఁ
బరవశత్వమున శ్రీపతియున్ జెమరపంగ
ఆడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

కర ముదక
ర ల తోనె గనులుఁ జూపులు దరచగుఁ
దరచగు చూపులతోనె బరచగెత్ి హృదయముమ
హృదయముమ వెనువెంట్ుఁ గదసకొన భావముమ
కుదస భావము తోనె కుదురచకోగ రసముమ
శిరము గీీవముమ పేరచరము హసి యుగముమ
సరగాగ మలచి గండరచవు న్నలిపన యట్ు
ల
తారకలు జలియింపుఁ దారకలు నట్టయింపుఁ
గోరకముల ై గుబురచ గొనన జూట్ము నందు
నురగాలినలి రేుఁగ చొకతక వీచిుఁన యట్ు
ల
పరపుల ైపడుఁ గలపపాదపంబులుఁ బూవు
ఆడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

మొగగ ల ై పేరమంపు బుగగ ల ై యమృత్ంపు

న్నగుగల ై దమలోన మొగగ రంబులు గట్టి
నును సగుగతో ముడిచుకొన్న పో యిెడు విధానుఁ
బెను వెఱపుతో రాలి వణకాడెడు విధానుఁ
బలపలన్న వెనెనలలు జిలికతంచెడు విధాన
రోసంబు గీసయింప రూక్షమైన విధాన
వేసరకతో సరగ వికసంపన్న విధాన
అచెురచవుతో సి బధ మై న్నలిున విధానుఁ
గుచుులుగుఁ దగ కనునుఁ గొనలుఁ జూపులు బెనుఁగ
ఆడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

త్రతీపు వెనన
ె లలు విరసకొనన విధాన
నెఱ జఞదులవి కుపప నెఱసకొనన విధానుఁ
దెలిబూద పూుఁత్ దెట్ి ులు గట్టిన విధానుఁ
జలికొండ మంచు గుపపలుగూరున విధానుఁ
బొ సుఁగ ముతెి పుసరచ లోుహళించు విధాన
నసదృశము నమృత్ంబు నామతించు విధాన
ఘనసారమును దెచిు కలయుఁ జలుల విధాన
మనసులో సంత్త్ము గనులుఁ జఞఱు విధాన
గులుకునీలపుుఁ గండల ుఁ దళుకుుఁ జూపులు బూయ
ఘలుఘలులమన్న కాళళుఁ జిలిప గజెజలు మోరయ
ఆడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

మబుుగము లుబ్దుకొన్న పరబ్దుకొనన విధాన

నబుురపు నీలములు లిబ్దు సేరచ విధాన
నలల గలువలు దకుక ల లల విచుు విధాన
మొలల ముగుఁ దుమమదలు మొనసకొనన విధాన
వగలు కాట్ుకగొండ పగలి చెదరచ విధాన
దగలి చీకట్ులు గొపపగుఁ గపెపడు విధాన
దనలోన్న తామసము కనులుఁ జఞఱు విధాన
దనలోన్న వకీత్యిె కనులుఁ దీఱు విధానుఁ
గులుకునీలపుుఁ గండల ుఁ దళుకుుఁ జూపులు బూయ
ఘలుఘలులమన్న కాళల ుఁ జిలిపగజెజలు మోరయ
ఆడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

త్ముమల ై, ఘట్టత్మోదముమల ై, సుకృత్రూ

పముమల ై, శ్ాసి భ
ై ాగయముమల ై, నవకోర
కముమల ై, వికచపుషపముమల ై, దుమమదల
త్ముమల ై, భావమందరముమల ై, హావఫు
లల ముమల ై, నూత్న రత్నముమల ై, వలు
గ హా
సముమల ై, గనొగనలస ముమల ై, విశ్ాీంతి
దముమల ై, రకి కతసలముమల ై, రకతిచి
హనముమల ై, త్ందరగమనముమల ై గెడుఁగూడి
కులుకునీలపుుఁగండల ుఁ దళకుజూపులు బూయ
ఘలుఘలులమన్న కాళళుఁ జిలిపగజెజలు మోరయ
ఆడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

త్రగలనుుఁ జిఱుగాలి ప రలు వేచిన యట్ు

ల
చిరచగాలిలోుఁ దమిమ విరచలు గదలిన యట్ు
ల
విరచలలో నునుుఁదావి తెరలు వేచిన యట్ు
ల
తెరలపెైుఁ జితారలు పరఢవించిన యట్ు
ల ుఁ
గమమకసుిరవీణ గడుఁగ విరసన యట్ు
ల
నెమిమ దనపంఛముమ నెమిమ విపపన యట్ు
ల ుఁ
జిగురచట్ాకులు గాలి వగలు వోయిన యట్ు
ల
నగవులో లేవలపు బ్దగువు జఞరన యట్ు
ల ుఁ
గులుకునీలపుుఁ గండల ుఁ దళుకుుఁ జూపులు బూయ
ఘలుఘలులమన్న కాళళుఁ జిలిపగజెజలు మోరయ
ఆడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

మొగలిపూవులు దావిుఁ బుకతకలించిన యట్ు

ల ుఁ
దొ గకనెన నీలంపునగవు జఞరున యట్ు
ల
నవవసంత్పుశ్ోభ భువిుఁ గపపకొననట్ు
ల
శివుచెంత్ శరావణిసగుగ జఞరన యట్ు
ల ుఁ
గనెనమదుఁ గోరకల కలలు దూకతన యట్ు
ల
సననజఞదుల తరరచ సంధాన మైనట్ు
ల ుఁ
బచిుసంపెంగపూలు బరపుల ై బడినట్ు
ల
అచెురచవు రూపుకొన్న యాకీమించిన యట్ు
ల
గులుకునీలపుుఁగండల దళుకుుఁ జూపులు బూయ
ఘలుఘలులమన్న గాళళుఁ జిలిపగజెజలు మోరయ
ఆడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

నగవులే నగవుల ై, బ్దగువులే బ్దగువుల ై

స గసులే స గసుల ై, జూడుకలే జూడుకల ై
దొ లుకారచ మఱపులుల దో బూచులాడినట్ుుఁ
దొ లిచూలికనెన కోరచకలు విచిుకొనన యట్ుుఁ
దొ లుసార రతి వింత్స లపు గీమిమనయట్ు
ల ుఁ
దొ లిగట్ు
ల పెజ
ై ొత్ు
ి బులకరంచిన యట్ు
ల ుఁ
దొ లుసంజలోుఁ దెలివ దూకతవచిున యట్ు
ల
మలుసంజలోుఁ గాంతి మరలిపో యిన యట్ు
ల
గులుకునీలపుుఁగండల ుఁ దళుకుజూపులు బూయ
ఘలుఘలులమన్న గాళళుఁ జిలిపగజెజలు మోరయ
ఆడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

తీగల ై, సో గల ై, దీరచకొన్న బారచల ై

మూగకొన్న జొంపమై, మురపెంపు దారచల ై
మలకల ై, మొలకల ై, మలపుుఁగొన్న నేరచల ైుఁ
ప లపంబు వెలయించి పూల దొ లుకారచల ై
ముడులుగొన్న సుడులుగొన్న, మొగుడుకొన్న మొగగ ల ై
జడిమగొన్న దడ బడుచు వడకత గడుుఁ దగుగల ై
పలపలమట్ంచుుఁ దావులుమూుఁగ బాగుల ై
గులుకునీలుఁపుగండల దళుకుుఁజూపులు బూయ
ఘలుఘలులమన్న గాళళుఁ జిలిపగజెజలు మోరయ
ఆడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

మలక మఱపులు గొన్నన, న్నలువు మఱపులు గొన్నన

స లపు మఱపులు గొన్నన, సూద మఱపులు గొన్నన
కోల మఱపులు గొన్నన, కొీత్ి మఱపులు గొన్నన
చాలు మఱపులు గొన్నన, జఞఱు మఱపులు గొన్నన
పరకక మఱపులు గొన్నన, స కుక మఱపులు గొన్నన
న్నకుక మఱపులు గొన్నన, న్నండు మఱపులు గొన్నన
కేీళుళ మఱపులు గొన్నన, కేీట్ు మఱపులు గొన్నన
సుళళ మఱపులు గొన్నన, త్ురళుళ మఱపులు గొన్నన
కులుకునీలుఁపుగండల దళుకుుఁజూపులు బూయ
ఘలుఘలులమన్న గాళళుఁ జిలిపగజెజలు మోరయ
ఆడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

గరచలుగల యంపగమి కరణిుఁ దరగెడుుఁ గొన్నన

యఱమోడుప కనుదో యి నణగపో వును కొన్నన
ఉయాయలత్ ుఁగుల ై యూగులాడెడుుఁ గొన్నన
లేయిెండవల దట్ి మై యిేుఁచు మఱిుఁ గొన్నన
పందెపు గురాలవల ుఁ బరచగులాడును గొన్నన
మందముగ మంచువల మలసతిరచగును గొన్నన
గీందుమీదెై యిళడిగలుఁ బడును మఱికొన్నన
సందుసందున నకతక సాగపో వును గొన్నన
కులుకునీలుఁపుగండల దళుకుుఁజూపులు బూయ
ఘలుఘలులమన్న గాళళుఁ జిలిపగజెజలు మోరయ
ఆడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

కరశ్ాఖలను నూరమకలు వోల లగయించి

కరబంధములనుుఁ గంకణముల ై జిగ న్నంచి
కరరచహంబుల యావకపుజొత్ు
ి బండించి
యఱుత్ నూత్న తారహారములు న్నండించి
చరణముల మంజీరస ందరయములు గూరు
యురముపెై నెఱుఁబూుఁత్ నెఱసనట్ు రచచిుఁ జేరు
యవలగనమున మేఖలవల ుఁ జఱుునుఁ జుట్టి
శీవణములుఁ గుండలవిలాససంపద గట్టి
కులుకునీలుఁపుగండల దళుకుుఁజూపులు బూయ
ఘలుఘలులమన్న గాళళుఁ జిలిపగజెజలు మోరయ
ఆడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

ఎలగాలిపెైుఁ దరలి ప లయు గీతిక వోల

నెలపాప బెదవిపెై మలయు నవువను వోల
కులపాలికా ముగధ కతలికతంచిత్ము వోల
జలదాంగనా లలిత్సంచారములు వోల
పరణయరథమునుఁ త్ గపడు కతంకతణులు వోల
పరణయార్రహృదయమునుఁ బారాడు వెలుుఁగువల
సెలకనెన యిెడుఁదలోుఁ దలుఁపు గలగలల వల
చలివెలుుఁగు వెనెనలల మొలకత్ుంపరల వల
కులుకునీలుఁపుగండల దళుకుుఁజూపులు బూయ
ఘలుఘలులమన్న గాళళుఁ జిలిపగజెజలు మోరయ
ఆడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

చిఱునవువ ప రలపెై నొఱస జఞరచుఁడు గొన్నన

యరచణ గండములపెై నంట్ట యాడును గొన్నన
నెమిలిపంఛము వోల నెఱస విరయును గొన్నన
కుముదముల ఱేకుల ై కలుకు వోవును గొన్నన
యిలయు నాకాశముమ ఁుఁ గొలుఁత్ వెట్ి ును గొన్నన
త్ళత్ళలు వెలయించి త్ఱచుుఁ గపుపను గొన్నన
యడడ ంబు న్నడువుల ై యమర న్నలుును గొన్నన
యడడ మాుఁకయు లేక యాడిపో వును గొన్నన
కులుకునీలుఁపుగండల దళుకుుఁజూపులు బూయ
ఘలుఘలులమన్న గాళళుఁ జిలిపగజెజలు మోరయ
ఆడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

సమశ్రరికముతోడ సమదృషి ఘట్టయించి

సమపాద వినాయస చాత్ురయము లగంచి
వరపతాకముమ దాపట్ట కేల నెసకొలిప
వామహసి ం బధో వకి మ
ర ుగ సంధంచి
తిరపతాకమూన్న యరథపతాకమును బట్టి
చపలదృషు
ి లు దశ్ాంచలములను మోపట్టి
ధూత్మసి ము జెలువ దో బూచు లాడంగ
వీత్రాగులు ఋషులు వినుత్ులను సేయంగ
న్నలయిెలల చెలువు రూపెతిి న్నలిున యట్ు
ల ుఁ
గలల లల న్నజముల ై గానుపంచిన యట్ు
ల
ఆడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

హంసాసయమును రెండు హసి ంబులను న్నంచి

అంసభాగంబులకు నాన్నంచి చూపంచి
కలికత చూపుల చంపకములు బెై జలిల ంచి
కెలుఁకులకుుఁ గంఠముమ మలుఁపులో నాడించి
కనుగుీడుల గనులుఁ జకీముజుట్టి చుట్టిరా
ధనువుల ై బొ మలు దద్ యుుఁ గాంతిుఁ జూపరా
నొకకాలు దవిుఁగొలవ నొకకాలు భువిన్నలవుఁ
బరకట్ముగ దరవతావరచలు భకతిన్నుఁ గొలవ
న్నలయిెలల చెలువు రూపెతిి న్నలిున యట్ు
ల
గలల లల న్నజముల ై గానుపంచిన యట్ు
ల ుఁ
ఆడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

ఒకసార దరముల ై యుండి కాంత్ులు గుీముమ

నొకకసార గంట్ వేసకొన్న ఫూత్కృతిుఁ జిముమ
నొకసార మనుబ్దళళ యోజుఁ జెంగుల దాట్ు
నొకసార వేల
ర ు వాడిన బూలరేకుల ై
యొకసార దుసకతళుళ వోవుుఁ జిఱుచరపల ై
యొకసార ధనువుల ై యుబుుుఁ గనునల బొ మమ
లిలయిెలల చెలువు రూపెతిి న్నలిున యట్ు
ల ుఁ
గలల లల న్నజముల ై గానుపంచిన యట్ుి
లాడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

కనుదో యి సెగ
ై లకుుఁ గనుబొ మల బదు లొసుఁగ
మనసులో నూహలకుుఁ దనువె బులకలు దాలపుఁ
బరతిపులకలోుఁ దీవర భావములు వాసంపుఁ
బరతియడుగులో లయోననతి దూగ శ్ోభింప
నవువలకుుఁ గంకతణుల నాదముల బరతినవవ
నవువలే మువవల ై నాట్యమున నెలుుఁగవవ
నెలుుఁగులను శ్రీతిరచత్ులు నెలయు నంఘురలగత్ులు
గలసయో! గలియకో! గడుుఁ గొీత్ి రచచి న్నవవ
న్నలయిెలలుఁ జెలువు రూపెతిి న్నలిున యట్ు
ల ుఁ
గలల లల న్నజముగా గానుపంచిన యట్ుి
 లాడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

సి ంభయుగమో! నీప శ్ాఖాదవయమొ! మత్ి

కుంభికరకాండములొ! గొనబెైన దీగెలో!
సుమ దామములొ! శిరీషముల న్నలిున విధమొమ!
కమల రజములు రూపుగట్టి వచిున మలపో !
త్ట్ట దుదంచిత్ కాంతి తాండవంబబ ! యనుఁగ
నట్ువెప
ై ు న్నట్ువెైపు నమల హసి ములూగ
కనవచుుచును మందగతిన్న గదలినయపుడ
గనరాకయును శ్రఘరగతిన్నుఁ బరచగడినపుడ
న్నలయిెలలుఁ జెలువు రూపెతిి న్నలిున యట్ు
ల ుఁ
గలల లల న్నజముగా గానుపంచిన యట్ుి
లాడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

పడగల త్ు
ి ను నాగుబాముల ై యొకసార
ముడిచికొనుుఁ గమలంపు మొగగ ల ై యొకసార
జఞానముదక
ర లుఁ బక్షము ల త్ు
ి నొకసార
దీనదీనంబుల ైుఁ దరలాడు నొకసార
కట్కాముఖంబుల ై గనుపట్ుి నొకసార
పట్ుముషి బంధసంపదుఁ జూపు నొకసార
శ్రకత్ుండ హసి మున శ్ోభిలుల నొకసార
పరకట్ భరమరీసరళి బరగంచు నొకసార
యట్ువెప
ై ు న్నట్ువెైపు నమల హసి ములూగ
యట్మీుఁద న్నట్ుఁగీంద నందములు జెల రేుఁగ
 యాడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

కెైలాస శిఖరములు గడుఁగ ఫకుకన నవవ

నీలిమాకాశంబు న్నట్లంబుపెై న్నలవ
నందకేశవర మృదంగధావనములు బొ దలుఁ
దుందలాఽకూపార తోయపూరము దెరలుఁ
జదల లల ుఁ గనువిచిు సంభరమత్ుఁ దలకతంప
నదుల లల ుఁ మదుఁబొ ంగ నాట్యములు వెలయింప
వనకనయలు సుమాభరణములు ధరయింప
వసుధయిెలలను జీవవంత్మై బులకతంప
నాడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

అదగదగో! జలదకనయక జూచు నేమిట్ో?

సదమలంబెై నట్టి శంకరచన్న నాట్యముమ
నవిగో! మయూరముమ లాలపంచు నదరమి?
శివున్న తాండవకేళి శివకరము షడజ మము
చికతలిగొంత్ుకతోడుఁ బ్దకము గూయు నదరమి?
సకలేశవరచన్న శ్రీతి సాథయికెై బంచమము
వాయుపూరత్ వేణు వరగ మే మందంచు?
నా యభవు దాండవముకెై తార షడజ మం
బాడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

ఒకవెైపు నరథచందరకరంబు బరగంచి

యొకవెప
ై ు సూచీ ముఖోదవృతిి ుఁ జూపంచి
కీీగంట్టతో నవువ గేీళుళరచక వీక్షించి
మారుఁగనున వెైచి త్నమయత్ుఁ దా నట్టయించి
వామపాదము జకకుఁగా మహన్న నాట్టంచి
నేమమున దక్షిణము న్నంత్ మీుఁదకత నెతిి
యుయాయలత్ ుఁగుతో నూగులాడుఁగ మధయ
మొయయనొయయన మువవ లూగ నవువలు నవవ
నాడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

కుడికాలి నంబువల ుఁ గొంచెముగ మునువంచి

యిెడమపాదము వెైపు న్నంత్శ్రరిము వంచి
కమలనాళములు హసి ములు బారలు సాచి
పరమదముమతో రెండువెప
ై ు లలల నుఁ జఞచి
సవయవక్షము బులకచయముతో నుబుంగ
సవేయత్రము సగుగతో వెనక కొదుగంగ
నొక గపో లము నగవు వికసంచి రాగలల
నొక గపో లము బ్దగువు బరకట్టంచి తోపలల
నాడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

ఎడమచరతిన్నుఁ బీరతి నడుముపెై సంధంచి

కుడిచరతిలో నంచకొదమగుఱుత్ు లగంచి
యంచముకుకన దృషి నంచిత్ంబుగుఁ జేరు
సంచాలిత్మొనరు సమశిరము ముందునకుుఁ
బరవాహత్ముుఁ జూప పెైపెైన్నుఁ గాంత్ముముఁ
బరగంచి చూపు భావావేశ మధురముమ
నట్ుదూగ యిట్ుదూగ చట్ులముమ గజకృతిి
నట్నమధయముమలో నయముగాుఁ గడకొతిి
యాడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

ఒకకాలు వెనుకకెై యొకకాలు ముందుకెై

మొకమలల ుఁ జిరచనవువ మురపెముల ముద్ యిెై
గుడిచతి
ర యందు లఘుకోణత్వము ఘట్టంచి
యొడికంబుగాుఁ దలముుఁ బడగవల ుఁ గుంచించి
పెరచరత్ గురచకోణ మరచదుగాుఁ దావలచి
కరశ్ాఖలను వంచి శిరము వెనకకుమలుఁచి
వెనుకుఁజూచిన యపుడ వెనెనలలు జిలికతంచి
మునుముజూచిన యపుడ ముదు్లే బండించి
యాడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

హసి ంబు కనుదో యి కడడ ంబుగా న్నలిప

శసి ంబ రాళంపు సంజా నెదురచగ మలప
ధూత్ంబుశిరము సాకూత్ంబు కనుచూపు
పీరతిుఁగావింప న్నలిున దరవత్ల కెలల
నాభికెదురచగ దక్షిణంబెన
ై హసి ముమ
శ్ోభిలనుజలిల ంప సో లపదమపుముదర
యొకవెప
ై ు గట్టభాగ మొయాయరముగ నొతిి
సకలలోకముల కాశురయంపు సడమతిి
ఆడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు
త్కతట్త్క, త్కత్కతట్, త్కత్కతట్, త్కతట్త్క
త్కత్దగణతొగణతొ, కతట్త్కత్దగణతొ
కతట్త్కత్దగణతొ, కతట్త్కత్దగణతొ
చట్ులంబులగు జత్ులు సరగాుఁగుఁ దూగంచి
ససరరస రగరరస సరగాగ రీగాగ
ధసగాగ గధపాప ధపసాస
.......
రరసరస సరగాగ రీగాగ రగరరస
.......
సరసాస పదపాప సరగ నెత్ి ులుముడిచి
ఆడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

మేళకరి ల నెతిి యాలాపనము దీరు

యాలాపనముమలో నక్షులను నఱమోడిు
సంవాదవాదు లనుసవరములను జూపంచి
గొవివరచల గుచఛములు గున్నసపో యిన యట్ు
ల
గమకములు వెలయించి కడుఁగ జఞరచలుబట్టి
పరమదముమతోడుఁ మూరఛనల లల రాుఁబట్టి
మందరమధయమతార మధురమలు జూపంచి
సాందరముమగా గానసాగరముమను రేప
ఆడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

వకీరాగము నెతిి, పాండిత్యధీరతో

పకీమణమును బూన్న, పరకకవాదయముుఁ జూచి
కనకాంగయిే యంచుుఁ గనుుఁగోనలనె నవివ
విన్నపంచి, శ్రదధ సవరన్నచయంబునె దరవివ
కాలువిడు పఱయు ముకాకలుచోట్ుల నెతిి
కోలుుఁ జూపంచి, న్నకుకగుఁ బలల వులుఁ బాడి
కాలభేదములతోుఁ గలిత్నం బెలయించి
సో లు న్నరజ రమనసుాల నెలల వంచించి
ఆడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

మధయమము రాగసామారజఞయధదెవ
ై త్ము
శ్రదధ ముమగాుఁ బరతిగుఁ జూపంచి వణకతంచి
వణకులో నొకగొీత్ి వాలకము గనుబరచి
త్న్న పూవులను బుట్ి లను దెచిుపో సనట్ు
గలగలమనంగుఁ జిఱుగవవలను వెదకతనట్ు
బలపలన్న యిెండుట్ాకుల మరమరములట్ు
ల
నాదధరనువు బొ దుగునందు దుగధ ము జఞఱ
భేదవాదము రాగవీథలో బుడమార
ఆడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

సవరకనయకల గుబుచనులుఁ బులకలురేప

సురకాంత్లకుుఁ గోరెక ల రయ నెమమదులూప
లయపురచషు నానందరాశిలో మున్నగంచి
రయముతోుఁ దాళముల రవణములు హతిి ంచి
ఝలల రీముఖవాదయ చయముమేనులుదాలిు
యులల ములుఁ బొ ంగెతిి "యో" యంచు నెలుగవవుఁ
దంబూర యానంద త్రళసంఫులల వ
కి రంబుతోుఁ, దానుగా గళమువిచుుక పాడ
ఆడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

వలల కీసుందరచలు ఫులల రాగములీనుఁ

గలోలలమయిపో వ గంధరవ హృదయములు
అచురలగనునలం దానందబాషపములు
బెచుుగా గండముల విరసకొన హాసములు
గననరీహసి ముల సననజఞజులు మురస
చెనునగాుఁ బలుక నుజీజ వములు బాట్లను
పలుకుుఁ పలుకన నమృత్ భరము త్ుంపెసలాుఁడ
న్నలువెలల గానమే న్నండికొన్న వెలికూర
ఆడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

సరగాగ రూపంచి షడజ మము వట్ి ంగ

శరజనుమ తరజి పంఛమువిపప నరి ంప
ఋషభసవరంబు కులికంచి పాడిన నంద
వృషభంబు చెలరేగ న్నయతిపెై లంఘంప
నందంబుగా ధెైవతాలాపనము సేయ
గంధరవ లోకంపు గనులుఁ బూవులు బూయుఁ
బన్నుఁబూనుచు న్నషాదసవరము రకతికతుఁ దరుఁగ
వెనకయయబృంహత్ము వెనుకుఁ దరచముక రాగ
ఆడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు
ఎత్ు
ి గడ కెత్ి ుగడ కేరతి
ీ ుఁ దో చునన!
గొీత్ి తీరచలను గొీంగొీత్ి భావము లాచి
సరసలో లేయలల తెరలవల నుబుకునన!
సవరపంపకములోన జఞత్ులను వెసమారు
మానతెైషణయం బదెంత్ట్టదో ! దాళము వేయుఁ
బూన్న యమరచలు దపపపో యినా రెచుట్నొ!
శ్రీతిలయంబెంత్ పెచుుగ రేగన
ె న! సర
సవతిగుండె కంపంచి జలజలా బారంగ
నాడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

అఱపలుక వచియించి యక్షులను బూరంచుుఁ

బూరంచునరథ ంబుుఁ బొ ందంచు హసి ముల
మొదలుఁ గనునలుఁ గొంత్ ముచుట్టంచును మిగులుుఁ
గదయించు వాఙ్మయాఖండ పుణయము బండుఁ
గనులసెగ
ై లు మాట్ుఁ బెనవేస చూపంచు
వెనుక మాట్లుబలిక, మును దీరచుుఁ గనునలను
వచియించిపలుక, లావల నేత్మ
ర ుల దదు్
ఖచరచల లల రచను దగ్రమ మొంద వీక్షింప
ఆడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

సంయుత్కరంబులను శ్ాసాిరను సారంబ

సంయుత్కరంబులను జకకుఁగాుఁ గదయించి
శ్ాసి మ
ై ునుదాట్ట త్న సావత్ంత్రయమును బూన్న
శ్ాసి క
ై ారచలయూహ సాగుమారగ ముుఁ జూప
భావరాగముల సంబంధంబు, రాగ లీ
లావిశ్వషంబు నులాలసంబు గదయింప
భావమే శివుుఁడుగా బరమర చుట్ి డు భంగ
భూవలయమలల మదుఁ బొ ంగ యాడెడుభంగ
నాడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

సథ లపదమములవోల న్నలుకడగ న్నలువుఁబడి

మలుఁగుకూరమమువోల మలల గాుఁ జలియించి
యావెప
ై ు నీవెప
ై ు నలల నలల నుఁ దరగ
భావింప గజగమనభంగ ముందుకు సాగ
వాలుగల కులుకు వల వంకరలు జితిరంచి
వారలి, నాగమువోల ుఁ బారణిభాగం బెతిి
వెనుకభాగంబెతిి, మునుము నేలకు నొతిి
యనుకొనన్న యందముమ లలరంపుఁ బదత్లము
లాడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

ఎలగాలిుఁ గదలు నాకులువోల ుఁ దరలికెై

యలలత్ గుడులుఁ దముమలపూవు లట్ుిల ై
గనెన కనుబొ మలోన్న కలలబరచ వట్ుిల ై
మినున గననట్టి చిఱుమేఘముల యట్ుిల ై
కలికత బ్దగగౌగలింత్ల హాయిుఁ గొలాలడి
చెలిచెకుకపెై సగుగ చెలువంబు నుగాగడి
యవనీ కుచసథ లంబట్ుిగా బ్దరచసెకతక
వివిధరీత్ుల నేరచప వెలయింపుఁ బదత్లము
 లాడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

కోనలును కొండలును కోలమసుఁగ త్లలూపుఁ

కొనగోలువలికత సాకూత్ంబుగాుఁ జూచి
డకకచెకుకను గీట్ట డంబుగాుఁ బలికతంచి
యిెకకడను దననాట్యమే మాఱు మోరయంగుఁ
దానె తాండవమౌనొ! తాండవమ దానౌనొ!
యిేన్నరణ యము దనకె బూన్నచరయుఁగరాకుఁ
దామఱచి, మఱపంచి త్నునుఁ జేరనవారుఁ
గామున్నన్న దన మూుఁడుగనునలను సృషి ంచి
యాడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

ఒకసార దనుమఱచు నుప పంగునాట్యమున

నొకసార మఱపంచు నూద, తాండవకళనె
మఱచిమఱువక యొకకపర యాంగకము వట్ుి
నెఱసంజవెప
ై ు గన్నగఱిప సెైగలుసేయు
నొకవెప
ై ు దాండవం బొ కవెప
ై ు లాసయముమ
నొకవెప
ై ు గాంభీరయ, మొకవెప
ై ు శృంగార
మొకవెప
ై ు భసమంబు, నొకవెప
ై ు జిత్రకం
బొ కవెప
ై ు భేదదృ, కొకకవెై పభేదమున
నాడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

నీలసూత్రము లోన న్నకతక యరచీలుసాచి

కూలంకషముమగాుఁ గూయు జిఱుగజిజ యలు
జిలిబ్దలి పదంబులను పలుకు నొకకకసార
కలకలమట్ంచు నవువలు జిలుక నొకసార
చెలువంబు వడబబ స చిఱు నవువ నొకసార
కొలుఁదమీఱంగ ఫకుకన నవువ నొకసార
మూుఁగసెైగలతోనె మురపంచు నొకసార
రాగాలపనమందు రణియించు నొకసార
ఆడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

జననాంత్రంబులో సంసకి మయి వచిు

మనసులోత్ుల న్నలిు, మాట్ాడువాసనలో!!
యమృత్మయమై యాత్మనంట్టన సుషుపి లోుఁ
గీమముగా గపుప న్నరజరమహచాఛయలో!!
బరమదంబె రూపెత్ి ు బంగారచకలలలో
నమరకాంత్లు సేయునట్టి గనుసెగ
ై లో!!
యన సూక్షమత్మముగా, నట్ు సూక్షమత్రముగా
వినుఁబడియు, వినుఁబడన్నవిధగ మువవలుమోరుఁగ
నాడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

కరచణుఁ జూపనయపుడ దొ రుఁగుబాషపముమల

చెుఱువు జూపనయపుడ జిగన్నంచు న్నశులత్
వీరంబులో నగగ వెడలించుుఁ దారకలు
ఘోరంబులోుఁ గెలంకులుఁ గొలుుుఁ గనుగుీడుల
వికృత్ంబులో వంగ వికట్టంచుుఁ గనుబొ మలు
వికచంబులగును దారకలు హాసయమునందు
శృంగారమున విలోలిత్ దృషి పాత్ంపు
భంగ, రౌదరమున దురీరకట్ాక్షములతో
నాడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

భావాంబరమున కావల వెలగ ు దెవ

ై ంబు
భావగోపీనాథుుఁడెై వేడకుఁ జెలుఁగంచి
రాగణీవిభరమము లకకడకకడ దీరు
రాగాలపనజనయ రమణీయత్లు బేరు
యొకయడుగు జననంబు, నొకయడుగు మరణంబు
నొకభాగమున సృషి , యొకవెప
ై ు బరళయంబుుఁ
గనుపంపుఁ దగకనునుఁగొనలు మినునల నంట్
మున్నజనంబుల హృదయములు దత్పదం బంట్
నాడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

సమమధయదృత్గత్ులు జరణముల, ననుకూల

భరమణములు నడుములోుఁ బధరఢములు వాయకృత్ులు
బయిపెైన్న గపపకొను భావబంధంబులును
నూరేసగజిజ యల నులివులో వేదములు
దీరన
ెై నృకపాల హారములు గానములు
దొ లుకాడు గంగమమ యలలలోుఁ దానములు
మొలిపంచి, జందురచన్న మొగముపెైుఁ జిఱునగవు
లాడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు
భరత్మున్న ముందుగాుఁ బదపదమములుబట్టి
"హరహరా!" యన్న పరమోదాయత్ు
ి ుఁడెై దూుఁగుఁ
దనసృషి గరవంబు దలిుఁగపో ుఁగ విరంచి
కనులలో బాషపములు గట్ి డీలపడి న్నలువ
నావెైపు నీవెప
ై ు నషి దకాపలకులు
కేవలము రసమూరచిల ,ై విశవమును మఱువ
దన వేయికనులు జఞలన్న బ్దడౌజుడు, గౌత్
మున్న శ్ాపమున గొఱంత్నుుఁ గూరు చింతింప
నాడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

హరయిె హరచుఁడెై, లచిు యగజఞత్యిెై, సరకత

సర, దాండవములాుఁడ సమోమదరూషత్ులు,
హరచన్నలోహరుఁ జూచి, హరయందు హరచ జూచి
నెఱవేద దరవత్లు విసమత్ులు, మునుల లల
రధగతానందభావావేశచరత్సుక
ల దవిచిు, యుప పంగ, యిెగర సోి త్రము సేయ,
భేదవాదముల లల ుఁ బ్దరదలిపో వుఁగ, సరవ
మేదన్నయు నదెైవత్మే బరతిధవనులీన
నాడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

శ్ోకముమ సంతోష మేకముమ, నరకంబు

నాకంబు నేక, మమనంత్ మాకాశముమ
పరగత్ంబగు భూమి, నవన్నధులు బలవములుుఁ,
త్రచలు బీజములుుఁ, గొీవివరచలుుఁ గసమొగగ లును
జఠరాంధకారంబు పరణాహచందక
ర లు,
పరమఋషు, లజఞాన భరత్ు, లందఱకు నేుఁ
డదెైవత్! మదెైవత్! మన్న మాట్ట మాట్ట
కదవయముగా నొతిి, యఖిలలోకము లారవ
నాడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

పరతితారకయు విచిు, పరత్యణువుుఁ బులకతంచి

శితికంఠచనకు నపుడు సెలిలంచినద సేవ,
యానందసాగరం బంత్ట్నుుఁ గవిసకొన
మీనములుుఁ దమిఘట్లు మేదనీజీవములు
బరతిపారణిహృదయముమ వలల కీవలల రగ
మతిమఱచి పాడినద మధురసంగీత్ముమ,
జగమలల భావంబె, సడియిెలల రాగంబె
జగతియిే యొక నాట్యసంరంభముుఁనుగాగ
నాడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

చూచువా రెవవరా చోదయంబు! నందఱును

సూచింత్ుర దాండవము, స కతక సమోమదమున
శంకరచుఁడె గెమోమవి సెలవులను జిఱునవివ
పంకతంచి త్ల, నట్క వరగ ంబు వీక్షించె
హరచుఁజూచి హరనవెవ, హరచుఁడె హరయిెైనవెవ
విరసకొనె నొకవింత్వెనన
ె లలు లోకముల
శ్ాయమసాంధయసూురి జందక
ర లలో డాుఁగెుఁ
గామించెుఁ బరకృతి జీకట్ులొ! జోయతాాాత్తియిె
 ఆడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

నవజట్ాపట్ల సంధాయకాలవారదాం
త్వికాసచందర మందారత్పార్రశరీర!
నగకనయకానేత్య
ర ుగళన్నరయత్కట్ా
క్షగణతాపంఛ పంఛాధీనగురచవక్ష!
న్నగమదాసీ సమున్ననదరసాహో న్ననా
ద! గణనీకృత్నెైకతారహారవిలాస!
భూతరశ! భూత్భావాతీత్! యన్నపలిక
సోి త్రములుఁ బఠయింపుఁ జోదయమున వెక
ై ుంఠచుఁ
డాడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు

పదామమననబజ యావకపుషపత్శరీర!
పదమసుందరనేత్!ర భావాంబరాతీత్!
మాయాసతీభుజఞ మధుపరీరంభాఽవి
షయవివేక! హృషీకసంచయాఽధషాిత్!
శ్ౌర! నీ తరజమే సంకీమించెను ననునుఁ
బూరంచెుఁ దాండవముుఁ బూరణ చిత్కళతోడ!
నన్న న్నట్ాలమునందు హసి ముమలను మొగచి
వినత్ుుఁడెై శంకరచుఁడు విషు
ణ వును నుతియించి
యాడెనమామ! శివుుఁడు
పాడెనమామ! భవుుఁడు
 విజయా పారరథ న

కలకలరణతాకంచీ, పంచాసి ై జీవనమూలికా

న్నగడిత్హరపేరమా శ్ాయమా సదృక్షవపుస్థలీ
మున్నజనమనైఃపట్
ే ీ, చరట్ీకృతామరవలల భా
జయతి కరచణాపాంగా, చందారవత్ంస సధరమణీ!

న్నరావెై రామంజీరెైైః కతమప కథయంతీవ మధురం

రహసయంవేదానాం, లలిత్ లలితాన్ దృషి వలయాన్
కతరంతీశ్ాయమాంగీ, కుచభర నమనమధయలతికా
నట్ంతీ పాయాననైః పరమపదసీమా, హరవధూైః.

మరకత్రచచా మైదంపరయం, మునీశవరమండలీ

సుచరత్ఫలం, కాంత్ం, కట్ాక్ష త్రంగత్ం
పరమదహృదయోపేత్ం, కదంబవనాశీయం
కతమప సుభగం తరజశిివాఖయ ముపాసమహే.

నతానాం భకాినాం నయనయుగబాలారకసుషమా

మహారీిణామాశ్ా, తిరదశత్రచణీ కెశ
ై యఘట్టతా
సవసంపరోకతరాకా త్ాపద శివయంతీ శివత్నుం
శివంకురాయనామత్ుైః పదవనజపాట్లయలహరీ!

మదరాఘారణత్నేతార
మదగజగమనా, మననజాత్రవదనా!
మనస మమ సన్ననధతాిం
మాత్ంగీ! మధయ న్నకవణతాకంచీ!

అనుభవరసకెై రేాాయా
మాదమజననీం! హృదబజ మధుధారాం!
నీలమణిసదృశ దరహాం
బాలాం, తా మాశీయిే మహో రూపాం!

శివాలాసయము

ఫకుకమన్న నవివనద జకకవల పెకుకవలుఁ

జకకడుచుచనుదో యి న్నకకుఁ బారవతి యపుడు
న్నకుకచనుదో యిలో న్నబ్దడరోమోదగ మము!
దకుకదకుకలనెలల దవయనేతోరత్ావము!

తెగమిగులు దొ గలు జిగ బుగులు గనునలదో యి

న్నగన్నగలు మిట్టింప న్నలచి చూచెను గౌర
న్నలుచువాలకములో నెలవంపు వంపులోుఁ
గులికతనద యమృత్మో! గోట్టస ందరాయలొ!

బంధూకపుషపసంబంధు వగు చిరచపెదవి

నందముగ గదయించె నలసహాసం బారయ
యానవువలోుఁ గదల నచురలసగుగలో!
గాన్న యిళశవరచ కలలో! కామధరనువుపాలొ!

సథ లపదమములయొపుప గల తామరత్లపాద
ములుఁ గదల ును దరవి మురపెములు జిలికతంచి
కదలుకదలికలోనుఁ గలకలా నవెవనుఁట్
గొదమగంట్లొ! న్నలిుకొనన సవరకనయకలొ!

లలిత్ముగుఁ బలికతన మొలనూలు, గోయిలల

జిలుుఁగుగొంత్ుక తీప జలజలా పారంచి,
యా వాకలో న్నల ు నాగమాంబురచహముమ
లావిరచలపెై నాడె నానందబరహమముమ!

జంకతంచినద లలిత్ చపల భూ

ర లత్లతో
శంకరచన్నశరావణి జలద సుందరవేణి
త్ట్ుకునను సూచిహసి ంబుతో, నాగేందర
కట్కునకు ధెైరయంబు గంపంచిపో యినద!

అట్ుబండె నొకసార యతివ కతలికతంచిత్ం

బ్దట్ువిరసె నొకసార యింతి యులోలకతత్ము
పరమదాకపో లముమ భావకతమీమరత్ము
కమనీయ మదరాగ కలికా విచుంబ్దత్ము

కుణుకుణు కవణనంబు లనుగతిగముగుఁ బాడ

నణుమధయ జూపనద యభినయ విభేదములు
వనములను, వనధకంకణములను, జగతిలో
నణువణువునను భావ మాకీమించిన దపుడు

త్రళలోచన వింత్ తానకంబుల న్నలచి

కరపదమముల నరథ కలనంబుుఁ జూపంచె
నా సృషి నందుకొన కమరచలును దరవరచి
లాశంకతత్ులు, నదుీతా కాీంత్మానసులు

గా న్నంచినద దరవి, కలకంఠశృతివీధ

లో, న్నత్యరమణీయలోకములు ప ంగెత్ిుఁ
పలికతనవి వలల కులు కలకంఠగానముముఁ
పలికతనవి వలల కులొ! బరమేశవరయొ గాన్న!
త్కఝణుత్, ఝణుత్త్క, త్కతట్త్ద గణతొత్
గణతొ త్దగణతొ యను రణనములు మీఱంగుఁ
బరతిగజెజ యిెడుఁదలో భావములు బులకతంపుఁ
బరతిభావమున రసము వాఱిదకుకల ముంప.

పరయురాలి యూరచవులు బేర

ర ప
ే చషకముమ
పయి మందవలిత్ముమలయి లేచు దరగలట్ు
బాలేందుఫాల, నగబాల, పారవతి న్నలిప
లీలావిపరాయపి రేచిత్ భూ
ర లత్లు

పరవాహత్ము శిరము, చిఱునవువ, నెత్ిమిమ

విరకనునుఁ గవలందు విభరమాలోకతత్ము
కతంచిదాకుంచిత్ము, చంచలము, బొ మదో యి
పంచాసుిరబాణముమ, పరవతరశవరచ సుత్కు

నవశిరోభేదములు నవకంబుగాుఁ జూప

భవురాణి యషి గుణభావదృషు
ి లు మోప
పదరెండుహసి ములు బట్టి, మదరాక్షి మఱిుఁ
బదలంబుగాుఁగ గీీవాభేదములతోడ

ఆడినద గరకనెన యలసమారచత్ మట్ు

ల
బాడినద సెలకనెన పకపకా నవివనట్ు
లాట్పాట్ల తోడ నవశ్రల ై బరహమరి
కోట్ుల లల డ నమిత్ జూట్ుల ై సేవింప

శరదబజ ధూళిపంజరత్ముల చకీముల

సరదూగు లావణయభరత్ కుచయుగమములు
చనుకట్ుి నెగమీట్ట మినుుఁ దాకునన! యనగ
వనజఞక్షి, పెై పెైన్న వక్షముమ విరయించి
యాడినద గరకనెన

ఒకవెైపు భూ
ర భంగ మొదగంచి చూచినద
వికచసాకూత్ముగ విశ్వవశవరచన్న లలిత్
యా చూచుచూపుతో నరేధందుభూషునకుుఁ
బూచిపో వుఁగ బుషపముకుళములు న్నలువెలల
నాడినద గరకనెన!

మేఖలా చందక
ర త్
త మృదుమధురమౌ మధయ
మాకంపత్ుఁ బయిెయ నగరాజపరయపుతిర
కా కంపత్ంబులో నలసవీరడాభరం
బాకేకరత్దృషి యనురాగసూచకం
బాడినద గరకనెన!

సవయహసి ం బరధ చందారఽభినయముతో

దవయలీలనున్నలిప, దరవి నడుమునయందుుఁ
గొనగోట్ నుదుట్ుఁ గమిమన జెమమట్ల మీట్ట
కొనచూపులనె శివున్న గోరెక లోత్ులు దూట్ట
యాడినద గరకనెన!

కోపఘూరణ త్మైన కొదమనాగము వోల

దీపులగునూరచపులు దెసల లల జలిల ంచి
యలసవలిత్ములు జేత్ుల భంగమలతోడ
జలజఞరమకుట్ గనునల నాస ల సకొలిప
యాడినద గరకనెన!
నడునొసలిపెై నునన నాభినామము కరుఁగ
వడిజఞఱి కనుబొ మల వంకలను న్నలువంగుఁ
గొీత్ి ుఁదో మిన దంత్కోరకంబుల గాంతి
గుత్ు
ి లుగ గుత్ు
ి లుగ హతిి కొన శివుపెైన్న
యాడినద గరకనెన!

సమపాదయుత్మైన సాథనకసథ తి న్నలచి

కీమముగాుఁ జూపులను గంజఞక్షి విరజిమిమ
ఘలుఘలులఘలు మనెడి వలయునాదములతోుఁ
జిలిపనవువల సుమాంజలి వట్టి శివున్నకెై
యాడినద గరకనెన!

వెలయంగుఁ దొ మిమదగు విధములను చెలువముగ

నలినాక్షి భూచారనాట్యములు జూపంచి
పదునాఱగు ఖచారపదధ త్ుల నెసగంచి
మదరాక్షి గతిచార మధురమలు బొ సుఁగంచి
యాడినద గరకనెన!

శిరము చూపులు మించు చెకతకళుళ కనుబొ మలు

త్రచణాధరము పయోధరములును దంత్ములు
ముఖరాగచిబుకములు మొదల ైన వావగలు
సకతయ, భావానుగుణ చాలనంబుల నెసుఁగ
నాడినద గరకనెన!

శ్రకత్ుందన్నభ కుచాంశ్రకము వదులుగ జఞఱ

మొకముపెై ముంగురచలు ముసరచగొన్న విడుఁబాఱుఁ
బంచెవనెనలకాసె వగలు గులుకుఁగ విమల
చంచలాక్షులుఁ గట్ాక్షాంచలముమలు మిగుల
నాడినద గరకనెన!

సమరూపములగు నంసములుుఁ గట్ట కంఠములు

సమపాదములు నంగసమరూపచలనములు
నురచము పెకుకవయు, సుందర భావపరకట్నము
సరసీజముఖి నాట్యస షా వముమను, జఞట్
నాడినద గరకనెన!

ఆవెైపు నీవెైపు నతిరయంబునుఁ దూుఁగ

భావభవు త్రవారనా వెలయు కీలుజెడ
చలిత్నాట్యమున కాశురయపరవశ్రుఁడగుచు
లలితరందుధరచడు దాన్నలువుఁ దననుఁగనగుచు
నాడినద గరకనెన!

పూవుగుత్ు
ి లనడుముఁ బొ లుచు గసలయమువల
దా విమలమర్ ళ్ళంత్రమునను న్నలుచుండి
పలుమారచ న్నలమీుఁద లలిత్ముగుఁ గుీంగ, కతల
కతలకతల మట్ంచు, మేఖల నవువలనుుఁ బొ దల
నాడినద గరకనెన!

జరత్పావిడ చెఱుఁగు చలియింప, గంత్సర

గరము నట్టయింప, బంధుర శ్ోీణి గంపంప
గరయుగంబుల ఘలులఘలుమంచు నెలుగంచు
వరకంకణములతో భావభవు గంధగజ
మాడినద గరకనెన!
కలుఁగుఁ జెకతకళళపయిుఁ గసూ
ి ర మకరకలు
మలుఁగ న్నట్లంబుపెైుఁ దలకంబు లలిత్ంబు
న్నడుదుఁ గనునలుఁ దరరచ నీలోత్పలములతోుఁ
దడుఁబడన్న లయతోడుఁ గడువేగముగ నపుప
నాడినద గరకనెన!

ధమిధమి యట్ంచు దుర్ న వారధరధీర

భరమబూన్ను మదె్లలు బలుమాఱు ధవన్నయింప
జకతత్చకతతాంగయగు స దామన్నయు వోల
వికచాక్షి యజఞాత్ విభరమంబులు జూప,
యాడినద గరకనెన!

భవున్న వక్షమునందుుఁ బదలాక్షుఁ జితిరంచి

నవరసంబులకుుఁ బుణయపుుఁ బంట్ జూపంచి
భరత్మున్న నానంద త్రళిత్ున్నుఁ గావించి
సరవకనయలకుుఁ దత్ి ఱపాట్ుుఁ గలిపంచి
యాడినద గరకనెన!

కుచెుళులు భువిుఁ గుపపగూరయిెై నట్టయింప

ముచెుమట్తో మొగము మురపెముల వెలయింప
ముచుట్గ న్నరచపరకక ముకకరయుుఁ గంపంపుఁ
బచువిలుిన్నపూన్నకుఁ బారంబు జూపంప
నాడినద గరకనెన!

పరతిపదములో శివుుఁడు బరవశత్ుఁ దూగంగ

సతి జందరమకుట్ంబు సారెకుుఁ జలింపంగ
వరత్తి దూగాడినట్ు వాత్ధూత్ంబధచు
శత్పత్రమద ముకి సర విచిుకొననట్ుి
లాడినద గరకనెన!

గగన వనమున విచిుకొన్నన జలదంబట్ు

ల
వనముననుుఁ బారాడు వాత్పో త్ంబట్ు
ల
పో త్ముమ గలోలలములపెైన్నుఁ దూగనట్ు
శ్ాతాక్షి గాయముమ సంచాలిత్మొనరు
యాడినద గరకనెన!

బరహామణి యానంద పారపల వాంగయిెై

జిహమగాక్షముల వీక్షించి మినా్కంగ
సకలామరచలు శిరస్థలకీలితాంజలులు
సకలేశవరచన్నుఁ దనున సంసుితించుచుండ
నాడినద గరకనెన!

పరతిసుమముుఁ త్నమయత్వమునుఁ గలకతల నవవుఁ

బరతిపక్షి యునామద పరవశత్ నదయింపుఁ
బరతిజీవి బులకతంపుఁ బదునాలు
గ లోకముల
సత్ులిత్ంబెన
ై ట్టి యదెైవత్మే మోరగ
నాడినద గరకనెన!

త్నలాసయమును మచిు త్రచణచందారభరణుుఁ

డనుమోదమునుఁ జేత్ులను గలిప యాడంగ
శివశకుిలొకకట్టగుఁ జేరనంత్న మౌను
లవికృతరందయ
ర ు "లో!" మమట్ంచుుఁ జఞట్టంపంగ
లాడినద గరకనెన!
 పలికతరంత్ట్న గీరావణుల లల రచుఁ గూడుఁ
జలిత్కంఠముల శివశకుిలకు మంగళము!
కచఛపీవీణ యుత్కంఠతోడుత్ రాగ
గుచఛముల నీన నాఘూరణ త్ములుగ దకుక
లాడినద గరకనెన!

దరవాద దరవాయ! దవాయవతారాయ!

న్నరావణరూపాయ! న్నతాయయ! గరశ్ాయ!
గౌరెైయనమో! న్నత్యస భాగయదాయిె!ై
త్ురీయారధ దాతెయై !! ధరాకనయకాయిె!ై !

శివత ాండవము -పుట్ట పర్తి న ర్ాయణ చ ర్యులు

పుట్ి పరి నారాయణాచారచయలు బహుమఖ పరజా ఞవంత్ుడు. మహాపండిత్ుడు, మహాకవి,

విమరికుడు, చరత్రకారచడు, వాగేగయకారచడు, అనువాదకుడు. అత్న్న పాండితాయన్నకత ఆకాశమే
హదు్. ‘పాండితీశ్ోభ పదునాలు
గ భాషలందు’’ అన్న త్నున గురంచి తానే చెపుపకునానడు.

కర్పూర్ వసాంతర్ాయలు -సి.న ర్ాయణర్ెడ్డి

ఎంతో విజుాడు, పారజుాడు అయిన కుమారగరరెడిడ లకుమ స ందరాయన్నకత దాసో హమన్న

రాచకారాయలను విసమరంచడం, బావమరద మాట్ను, పట్ి పురాణి ఆవేదనను పెడచెవిన్న పెట్ిడం,
న్నండు దరాురచను ధకకరంచడం- సమంజసమేనా? అననద మొదట్ట సందరహం.

కర్పూర్ వసాంతర్ాయలు -సి.న ర్ాయణర్ెడ్డి

‘‘ఓ లకుమా/ నీ వూదన ఊపర యిే

ఈ వసంత్ రాజీయము’’
మట్టిన్న ఒక అనరీ/ మణిగా మలచితి వీవే
రాతిన్న సాలగాీమము/ గా తీరచినా వీవే’’
అన్న రాజు అంట్ే
‘‘పరభూ పాద దాస న్నట్ుల
పరశంసంచ దగునా?/ కాలిధూళి ఏనాట్టకత
గంధపు ప డి యగునా?’’

కర్పూర్ వసాంతర్ాయలు -సి.న ర్ాయణర్ెడ్డి

‘‘జయ జయ సమగాీంధర/ సరవం సహా భార

సంభరణ శ్వషాహ రూపా!/ పర పంథ నృపతి దో
రుల కంధ మంధనా/ పర మంద రాదర సవరూపా!’’
అంట్ూ సాగే సంసకృత్ సమాన రచన రెడిడగార ఉభయ భాషా పాండితాయన్నకత న్నదరిన.

కర్పూర్ వసాంతర్ాయలు -సి.న ర్ాయణర్ెడ్డి

కవిత్వం ఒక అక్షర త్పసుా

కవిత్వం ఒక అక్షయ యశసుా
కవిత్వం భావాంబర వీధులోల విహరంచర మననవిహంగం ముందు సాక్షాత్కరంచర ఒక రసో దయ
ఉషసుా!

ఇరవయోయ శతాబ్ పుట్ాంధర కవులోల విలక్షణకవి అయిన కీ.శ్వ. శ్రీ త్ుమమల సీతారామమూరి ‘రాషి ర

సదధ కొరకు రకి ముమగారున కవిన్న నేను’ అనీ ‘నేనుఁగాుఁ దరలింగధరణీ హత్ గాఢత్పో గన దురీరగాలన్న

సహంచినట్టి ఋషకలుపుఁడు మామక రాషి గాీమనముల్ వీనుల సో ుఁకత, రచఁూ తెలుుఁగు విశవము

మేలొకనె’ననీ ధీర గంభీరంగా ఆత్మవిశ్ావసంతో చెపుపకొనానరచ. వార కావయ సరవంతిన్న సూక్షమంగా

పరశ్రలిసేి అద మూడు పాయలుగా పరవహంచినట్ుి గీహంపవచుు. వాట్టలల ో మొదట్టద గాంధరయ

కవితావేణి, రెండవద రాషి ర కవితావేణి, మూడవద యుగ కవితావేణి. శ్రీ సీతారామమూరి మొదట్

గాంధీకవి కావచుు. రసకులయిన ఆంధర కవితాపరయుల పరశంసలు ప ందయుండవచుు. కాన్న

తెలుగు మాగాణంలో వాడవాడలా వార పేరచ వాయపంచట్ాన్నకత రాషి ర కవిత్వమే పరధాన కారణం. ఆ

రాషి ర కవితా సరసవతికత న్నలయం వారచ రచించిన రాషి ర కవిత్వమే పరధాన కారణం. ఆ రాషి ర కవిత్

సరసవతికత న్నలయం వారచ రచించిన రాషి గాీనము. ఈ పదయకావయం 1938వ సం. ఏపరయల్

మాసంలో ముదరత్మైంద. అపపట్టకత దాన్నలో అంకతత్ పదాయలు నాలుగట్టన్న వదలితర డెబెైీయారచ

పదాయలు ఉనానయి. ఈ లఘు కావయ రచనలకు ఒక పరబల కారణం కనబడుత్ుంద. దాన్నన

వివరసాిను.

భారత్దరశంలో పరపరథమంగా భాషా పరయుకి రాషి ర విభజనను కోరనవారచ ఆంధురలే. ఈ కోరక

పరబలమై ఆంధోర దయమ రూపాన్నన ధరంచింద. ఆంధోర దయమం 1902-1903 సంవత్ారాలోలనే

పారరంభమైందన్న చెపపవచుు. 1913లో మొదట్ బాపట్ల లో ఆంధర మహాసభ జరగే నాట్టకత

ఆందోర దయమం ఒక న్నర్షి లక్షాయన్నన సంత్రంచుకొననద. అకలకీమాన ఇద ఎననన అంత్రాయాలన

ఎదురొకననద. మొదట్ ఉనన ఊపు త్రావత్ చచుుబడింద. ఇంత్లో 1937వ సం. రానే

వచిుంద. ఆ యిేడు అకోిబరచలో చలల పలిల జమీందారచ శ్రీమంత్ు రాజఞ యారల గడడ శిరామపరసాద్

బహదూ
్ ర్ ఆహావన సంఘాధయక్షుడుగా ఆంధర మహాసభ జరగంద. ఆ సభకు శ్రీ సీతారామమూరి

వెళ్ల ళరచ. వారలో ఆంధర భావవేశం వరదలు వారంద. ఉదో యగం చరసి ునాన బాపట్ల కు తిరగ వచిు

వారచ ఒకక రోజులో 76 పదయములు రచించి 1938 ఏపరల్లో పరకట్టంచారచ. కావయమునకు

రాషి గాీనము అన్న పేరచ పెట్ి ారచ. దీన్నన్న చలల పలిల రాజఞకే అంకతత్మిచాురచ. ఇదర రాషి గాీనము

పరథమ ముదరణము. ఆరేళలలో రాషి గాీనం నాలుగుసారచల అచుునకెకతకంద. రెండవ ముదరణలోనే

ఎనభెై పదాయలు అదనంగా దీన్నలో చరరాయి. ఆంధోర దయమ సమసయలు పెరగనకొలదీ రాషి గాీనంలోన్న

పదాయలు పెరచగుత్ వచాుయి. 1955వ సం. నాట్ట ఆరవ ముదరణం సంపూరణ సుందరరూపాన్నన

ప ందంద. ఇదర 1973లో ఏడవసార అచుయింద.

ఎందరో కవులు ఆంధరదరశ్ాన్నన గూరీు, ఆంధోర దయమాన్నన గూరీు కావాయలు రచించినపపట్టకీ

వాట్న్ననంట్టకంట్ ఎకుకవగా రాషి గాీనం పరశసి కెకతకంద. సీతారామమూరి గారచ కంట్ే ముందు రాషి ర

కవిత్వం రచించినవారచనానరచ. రాయపో ర లు సుబాురావుగారచ 1914లోనే పారచీనాంధర వెైభవాన్నన

వరణసి ూ పదాయలు రచించారచ. శ్రీ సీతారామమూరి ఆ పదాయలు చదవి ఆంధర వెభ

ై వాన్నన

ఆకళించుకొనాననన్న సందరశసపి శతి కావయంలో

‘నా తెనుుఁగు జఞతి నడత్లోుఁ బలుకులోుఁ

గడిమిలోుఁ గడింద గౌరవముమ

సంత్రంచుకొనన జఞతిరా యనుకొంట్ట

రాయపో ర లువార రచనలరస’

అనే పదయంలో సత్యపీరతితో సపషి ంగా చెపాపరచ. రాషి ర కవిత్ రచించిన ఇత్ర కవుల పో కడలు వేరచ.

-ఈ కావయము ఫారసీక భాషలో తొలుత్ రచింపబడెను. రచించిన మహాకవి పేరచ ఉమర్

అన్న పరసదధ లోన్నకత వచెును. 11 వ శతాబ్ ము ఉత్ి రారధ ములో జననము. 1123లో
అసి మయము. కులవృతిి గుడారములు త్యారచచరయడము. అయినా ఉమరచ
ఉజజ ిల బుదధ , చదవి శ్ాసి మ
ై ులోను, గణిత్శ్ాసి మ
ై ందును సానత్కుడాయిెను. పారమాణిక
మయిన వరణ గణిత్మును వారసెను. జోయతిశ్ాిసి ై సంబంధమయిన గీహచార
న్నరణ యములు, గుణించి పరకట్టంచెను. త్తాిినేవషణ సాగంచెను. అంత్రములలో
అపుపడపుపడు రచించిన పదయములు ఖయాయము అనుపేర పరచారమునకు వచెును.

వీన్నన్న ఇంగీలషులో ఫటజిరాలుడ అను ఆంగల కవి అనువదంచెను. ఆ

అనువాదమూలముగా ఉమరచ కావయపరతీతియు, అందలి మూలసార చరుయు
బహుముఖముల పరసరంచి, ఖాయతికత వచిునవి. దాన్నకత అనువాదమిద.

ఖయాయమును గుఱించి పూరావపరవాదములను త్ఱచి ఒక ఆంగల సారసవత్వేత్ి

ఇలాతరలిు వారసెను.

Its grim philosophy scarcely matters. The cynicism may be persistent; the
mood may be a desperate sort of thing at the bottom of all thinking men's
minds. But the tune is so gay that even its pessimism seems blithe. The
quick but melodious turns of the poem tease us out of the thought. We
may argue about the meaning, but we are indisputably compelled and
even convinced by its music.
ఇందులో ఇమిడియునన అబబ ధవేదాంత్మును అలావుండనీ! పరసకి మయిేయ న్నరేవదము
పట్ుివదలకపో నీ! ఇంకా - త్త్ి ిజిజఞాసువుల కందఱికీ చిత్ి వృతిి అడుగున కదలుచుండర
అవేక్షణ కూడా న్నలవనీ!

అయినా - ఖయాయము పదాయలలో పలల వించర అనాసకి రాగములో అన్నరేవదముకూడా

చవులు తరరచత్ుననద. రచనలో అనాలసంగా పరసరంచర మధురభంగమలు అందలి
మీమాంసా భారమును బలవంత్ంగా ఆవలకు లాగవేసి ుననవి.

ఇందునన అరథ మేమిట్న్న మనము వివాదపడవచుును; కాన్న కావయములోనునన

మాధురయము మనను నచిుంచకమానదు.

Dr. C.R. Reddy, Vice Chancellor, Andhra University,

Waltair, 16-8-1940.

I have been reading the Jubilee Edition of your works which you were so
good as to present me at Hyderabad. They are a marvel of our literature,
so fresh, powerful and impressive. Your contributions to Telugu will live -
live long and charming, a perennial source of joy and inspiration. Keep up.

Waltair, 6-9-1940.

I forgot in my last letter to add a special word of praise on your translation

of Omar Khayyam into Telugu. It reads well and reproduces the
Fitgeraldian spirit in no small measure. Considering how difficult it is to
translate a piece as cauched in symbols and allegorical language, you
have done exceedingly well.
 మధుకలశము

Awake! for Morning in the Bowl of Night

Has flung the Stone that puts the Stars to Flight:
And Lo! the Hunter of the East has caught
The Sultan’ s Turret in a Noose of Light.

ల ముమ! న్నశ్ాకమండలుత్లిన్ పడగా విసరెన్ పరభాత్ మం

దముమలదఙ్మణి\న్ చకతత్తారక లావల బాఱ, కాంతిసూ
త్రముమలయుచుు లొడెడ ను సుతారపు త్ రచపువేట్కాడు ర
మయమమగు పాదుషాకనకహరమయశిఖాకలశ్ాలిచుట్ుినన్. 1

Dreaming when Dawn’ s Left Hand was in the Sky,

I heard a Voice within the Tavern cry,
"Awake, my Little Ones, and fill the Cup
Before Life’ s Liquor in its Cup be dry."

చదల నుషైఃకుమార చెయిచాయలు తోపగ కలవరంచుచు\న్

మదలక యాలకతంచితి సమీపసురాభవనముమనం దట్ుల్,
'న్నదురలు మాన్న మేలుకొన్న న్నంపుడు పాత్రను చిననలార! త్
త్ాదమల జీవనార్ర మధుధారలు ఎండకమునెన బుంగలన్.' 2

And, as the Cock crew, those who stood before

The Tavern shouted - "Open them the Door!
You know how little while we have to stay,
And once departed, may return no more."

ఆమధుశ్ాలముందట్ పరయాన న్నలంబడి కోడి కూయగా

నీమయి చపపట్ుల్ చఱచి 'రెందుల కూరక ఆలసంత్ుర రా
రేమి కవాట్ముల్ తెఱవ రేమి? ముహూరి ము మించిపో యిన\న్
రా మిక నెన్ననయిేండల కును, పరజవలితాసవ మండు న్నంత్లోన్.' 3

Now the New Year reviving old Desires,

The thoughtful Soul to Solitude retires,
Where the ‘ White Hand of Moses’ on the Bough
Puts out, and Jesus from the Ground suspires.

ముదసనముచుట్ల్ మఱల మోసలువోయ ఉగాదకోరక కా

సపదమగు ఆత్మయున్ విజనవాట్టకకెై విరమించు, అచుట్న్
సదమలశ్ాఖిశ్ాఖల కనంబడు మోసెసుశ్వవత్హసి , మిం
ప దవగ భూమినుండి పయి కుబెుడి జీససు దెైవికాంశయున్. 4

Iram indeed is gone with all its Rose,

And Jamshyd’ s Sev’ n-ring’ d Cup where no one knows:
But still the Vine her ancient Ruby yields,
And still a Garden by the water blows.

పాదులతో గులాబ్దసుమబంధము ల ండె ఇరానుతోట్, జ

మీిదునృపాలకుండును శమించె తిరకాలఘట్ీసమేత్ుడెై
పెైదలి! నేట్క
ట తన్ మధువు పాఱెడు దారక్షలు పారత్గలిల నన్
సావదుపయైఃపవ
ర ాహముల పజజ ల పూచెడు తోట్ లిపుపడున్. 5

And David’ s Lips are lock’ t; but in divine

High-piping Pehlevi, with "Wine! Wine! Wine!
Red Wine!" - the Nightingale cries to the Rose
That yellow Cheek of hers t’ incarnadine.
త్మసంగీత్ము లాప మౌనమున గంధరచవల్ కడంబబ యి రే
కముగా నెపుపడో ! కాన్న బులుులి సుధాకంఠంబుతో గూయు తీ
యము లూరన్ 'మధువో! పరవాళమధువో!' యంచున్ గులాబీకపో
లములన్ పాండిమ విచిు కీమమర జపాలావణయ ముప పంగగన్. 6

Come, fill the Cup, and in the Fire of Spring

The Winter Garment of Repentance fling;
The Bird of Time has but a little way
To fly - and Lo! the Bird is on the Wing.

మఱుగు వసంత్వహననడుమంబడ నీయనుతాప శ్రత్చీ

వరమును పాఱవేస మధుపాత్రను న్నంపగ రముమ నెచెులీ!
పఱచు వయశికుంత్రసవత్పథమో కడుకొము మునన, దా
త్ురముగ విచెుడిన్ మలపుతో త్న కుచుులరెకక లలల దర. 7

And look - a thousand Blossoms with the Day

Woke - and a thousand scatter’ d into Clay;
And this first Summer Month that brings the Rose
Shall take Jamshyd and Kaikobad away.

వేలకువేలు పూ జత్లు వేకువతో వికసంచు చూడుమీ

రాల డు నేలపాలగుచు రాగణి! ఇంకొక వేయిపూలు, రో
జఞలను తెచుు నీశ్రభవసంత్ుడె యిెత్ి ుకపో గలాడు ద
కాపలసమానులౌ 'కయికొబాదును జంషదు' రాజరత్నమున్. 8

But come with old Khayyam, and leave the Lot

Of Kaikobad and Kaikhosru fogot:
Let Rustum lay about him as he will,
Or Hatim Tai cry Supper - heed them not.

చెలి! మన కేమి కావలయు శ్రఘరము రమిమట్ు లీవు ముకి దుైః

ఖులయిన 'కెక
ై ొబాదు కయిఖుసురల' గాథలు కట్టిపట్
ె ి ట; మాం
సలరణరకతి రచసుిము భుజఞలనె జొతిి లుగాక, చలి్ కెై
కలగ 'హతీముతాయి' పడుగాక వెత్ల్, వినబబ కు మింత్యున్. 9

With me along some Strip of Herbage strown

That just divides the desert from the sown,
Where name of Slave and Sultan Scarce is known,
And pity Sultan Mahmud on his Throne.

అడవికత తోట్కున్ నడుమ హద్ గు నీప దరంట్టప ంత్ నె

ననడును నృపుండు సేవకు డనం జను భేదము సుంత్యిేన్న యిే
రపడ, దపరంజిగదె్పయి రాచరకంబులు సలుపచున్ సుడిం
బడు సులతానుపట్ల అతివా, అనుకంప వెలారి మిచుమై. 10

Here with a Loaf of Bread beneath the Bough,

A Flask of Wine, a Book of Verse - and Thou
Beside me singing in the Wilderness -
And Wilderness is paradise enow.

ఈసుమశ్ాఖసందట్ సఖీ రచచు లూరెడు వెననరొట్ి యున్

అసవపూరణ పాతిరకయు అందపుపాట్ల పుసి కముమలు\న్
మోసలనుండి, నీ వడవిప త్ు
ి ల నాడుచు పాడుకొంచు నా
తో సుఖముందువేన్న కలదో యిద సవరగ ము గాక యిెకకడో . 11
"How sweet is mortal Sovranty!" - think some;
Others - "How blest the Paradise to come!"
Ah, take the Cash in hand and waive the Rest;
Oh, the brave Music of a distant Drum.

మరగన యిెైహకేచఛలభరమన్ పెనగొందుఱు కొంద, ఱెననడో

యొరగెడి సవరగ భోగముల కోపక నీడెుద రంక గొంద, ఱీ
తిరచగుడు లేట్టకో? అసలు తీసుక శ్వషము నంట్బబ కు, ఆ
త్ురపడి పరచవల తెి దవు దూరపుపాట్ల కెంత్చిత్రమో! 12

Look to the Rose that blows about us - "Lo,

Laughing," she says "into the World I blow;
At once the silken Tassel of my Purse
Tear, and its Treasure on the Garden throw."

మన మొగసాల విచుు సుకుమార గులాబ్దన్న చూడు మిట్ు

ల ప
లుకను సఖి! 'నవువచున్ వసుధకుం జన్న తెంర చెద నందు నాదు చ
కకన్న వరహాలసంచుల మొగాల బ్దగంచిన పట్ుితారళుళ, ప
చున్న పువుతోట్లోన వెదజలులదు నా యరణంపుభాగయముల్.' 13

The Worldly Hope men set their Hearts upon

Turns Ashes - or it prospers; and anon,
Like Snow upon the Desert’ s dusty Face
Lighting a little Hour or two - is gone.

జను లతికాంక్షతో వలచు జంగమభోగము లొకకవేళ పం

డిన తెగపండవచుు, అవన్నన్ బడి యిెండిన నెండవచుు, మో
హనశిశిర పరభాత్ సమయంబుల శ్రషకవనీముఖసథ లిన్
మినుకుమఱుంగు లీనవె న్నమేషము రాలు త్ుషారబ్దందువుల్. 14

And those who husbanded the Golden Grain,

And those who flung it to the Winds like Rain,
Alike to no such aureate Earth are turn’ d
As, buried once, Men want dug up again.

సననపసండిససయమును సంత్నచరసన భాగయవంత్ు, లా

కనెనకడాన్నవిత్ి నము గాలికత జలల డు భోగమూరచిలున్
మ ననయిపో దు; రంతె త్ుద మాఱరచ బంగరచధూళి గాగ, ఆ
సనునలుగారచసూ పరజలూ సెైత్ము వారల త్రవివ యిెత్ిగన్. 15

Think, in this battered Caravanserai

Whose Doorways are alternate Night and Day,
How Sultan after Sultan with his Pomp
Abode his Hour or two, and went his way.

రేలుపగల్ కవాట్ముల రెకకలు గాగల ఈయిెడార స

తారలకు వచుుచుందుర సులతాను లొకం డెడలన్ మఱొ కక డాం
దో ళిక ల కతక; పారభవముతో వసయింత్ురచ రెండుమూడునా,
ళ్ళళలగ మాప యంత్ నెట్కో విరమింత్ురచ, కంట్, నెచెులీ! 16

They say the Lion and the Lizard keep

The Courts where Jamshyd gloried and drank deep;
And Bahram, that great Hunter - the wild Ass
Stamps o’ er his Head, and he lies fast asleep.
'జముషదు' శ్రధు వానుచు యశసాఖినేలిన నేలలందు సం
హములు సవంగులున్ సలుపు నాయయసభాకీమ మండుర నేడు, 'బెై
రము' మృగయామదాంధున్న శిరం బెట్ వారల నొ అయిెయడన్ యథర
చఛముగను తొరకుక గార్ భము; దాన చలింపడు న్నదర నాత్డున్. 17

I sometimes think that never blows so red

The Rose as where some buried Caesar bled;
That every Hyacinth the Garden wears
Dropt in its Lap from some once lovely Head.

కడు నరచణముమగా నెచట్ కనెనగులాబ్ద హసంచు నచుట్న్

పడదగు మునున 'సీజరచ' నృపాలున్న రకి మట్ంచు నెంత్ు, ఎ
కకడ వికసంచు దాసనలు గంపలు గంపలుగా వనాల న
కకడ నొక అపారసాఖి న్నగారపువీడెము రాలియుండెడిన్. 18

And this delightful Herb whose tender Green

Fledges the river’ s Lip on which we lean -
Ah, lean upon it lightly! for who knows
From what once Lovely Lip it springs unseen!

కలకలనవువ తరట్స నకౌగట్ నూగుచు బాలపలల వాం

గుళి బరతిమాలు ఈహరత్కుంజలత్న్ కదలింప కంత్గా;
కలికత! నఖక్షతిన్ మధువు గీకకన్న యిేచెలి కనెనమోవి ఈ
చెలియలి తీవెకున్ మనసుచెలలన్న ముచుట్ లపపగంచెనన. 1 9

Ah, my Beloved, fill the cup that clears

To-day of past Regrets and future Fears -
To-morrow? - Why, To-morrow I may be
Myself with Yesterday’ s Sev’ n Thousand Years.

గత్దవసపరపీడనయు గాఢభవిషయదపో హభీతియున్

హత్ మొనరంచు ఈ మధువు నందపుగన్ననయ న్నండ న్నంపు; మీ
విత్మున రేపురేపన్న త్పముద వుగమలి! యిెన్నన 'రేపు' లీ
క్షితిపయి 'న్ననన' లందు కలిసెన్ గత్కాలమయాబ్ రాశిలోన్. 20

Lo! some we loved, the loveliest and the best

That Time and Fate of all their Vintage prest,
Have drunk their Cup a Round or two before,
And one by one crept silently to Rest.

నయమత్ు లాపుి లార్రసుమనసుకలు నౌ మనమిత్ుర ల ంద రీ

పరయమగు తోట్లో త్మయదృషి వశమమగు దారక్షపండుల పం
డి యొకట్ట రెండుగన్ననయలు న్నండుగ తారవి, విరామలాలసా
శీయు లయిరో సఖీ! ఒకరచ జఞఱగ నొకకరచ తోడుతోడుగన్. 21

And we, that now make merry in the Room

They left, and summer dresses in new Bloom
Ourselves must we beneath the Couch of Earth
Descend, ourselves to make a Couch - for whom?

కులికెడు కొీత్ి శ్ోభనపుకోకలు తాలిచి గీీషమదూతి; న

వువలతిరచనాళళలోన త్న్నవోముగదర మన మిందు, ముందు రా
గలిన పయ
ర ుల్ గతించిర సఖీ! మన మేగమ యింక భూమికతీం
దల పవళించి ఎవవరకొ త్లపములౌదుముగామ యావలన్. 22
Ah, make the most of what we yet may spend,
Before we too into the Dust descend;
Dust into Dust, and under Dust, to lie,
Sans Wine, sans Song, sans Singer and - sans End!

మనమును మంట్టకీతందపడి మాయకపూరవమ లబధ మైనదా

న్న ననుభవింపజెలల ు త్రచణీ! అట్ుపమమట్ ధూళి ధూళితో
నెనస యణంగపో వు, మధు వెండును, పమమట్ గానమాగు, గా
యనులును న్నదరవోదురచ, లయశ్రీత్ులున్ చెవి కంద వాపయిన్. 23

Alike for those who for To-day prepare,

And those that after a To-morrow stare,
A Muezzin from the Tower of Darkness cries
"Fools! your Reward is neither Here nor There!"

వేడుక నేట్భ
ట ుకతికత లభించినదెలల వరయించు పుణుయలున్,
పీడత్
ి ు లయుయ రే పనుభవింపగ దాచు న్నకృషు
ి లున్ వినం
బాడెడు చిత్రగుపుిడు త్మాలన్నకుంజమునుండి, 'ఏల యిళ
యిేడుపు మూరచులార! ఫలియింపదు మీకృష యిందునందునన్.' 24

Why, all the Saints and Sages who discuss’ d

Of the Two Worlds so learnedly, are thrust
Like foolish Prophets forth; their Words to Scorn
Are scatter’ d, and their Mouths are stopt with Dust.

ఇహపరలోకత్రకముల నెంతొ చలంపడి వేత్ిలున్ గురూ

దవహులును పెకుక రేగర, పదంపడి వార భవిషయదరథసం
గీహమును త్ురపుపపట్ి , సుడిగాలికత బబ యిె త్దీయబబ ధనా
మహమయు, దుముమగొట్టికొన్న మాసెను వారసమాధులున్ చెలీ! 25

Oh, come with old Khayyam, and leave the Wise

To talk; one thing is certain, that Life flies;
One thing is certain, and the Rest is Lies;
The Flower that once has blown for ever dies.

ఆవేదాంత్ుల శ్రషకత్రకముల వాయఖాయన్నంపగాన్నముమ, నీ

వీవృదుధన్ సుఖవెట్ి రముమ సకతయా! యిేకాంత్పున్ సేవ; ఏ
పూవుల్ విచుు శ్రభపరభాత్ముల నాపూలన్ననయున్ రాలు సం
ధాయవేళన్, న్నజ మిద్ , త్కతకనద మిథాయవాద మింకేట్టకన్
త . 26

Myself when young did eagerly frequent

Doctor and Saint, and heard great Argument
About it and about; but evermore
Came out by the same Door as in I went.

నేనును బాలయమం దమిత్న్నషా మయిన్ గురచపాదసన్ననధన్

మానుగ నాలకతంచితి పరమాణముల ైన పరేంగతారథ ముల్
కాన్న; న్నజఞన కెపుపడును కనునల విపపక బెైట్ వచిుతిన్
పూన్నక వీడి లోపలికత పో యిన వాకతట్నే సఖీమణీ! 27

With them the Seed of Wisdom did I sow,

And with my own hand laboured it to grow;
And this was all the Harvest that I reap’ d -
" I came like Water, and like Wind I go."
వారలతోడ నేనును అవంధయముల ై త్గు జఞానబీజముల్
కారచన చలిల స ంత్ముగ కషి ముచరసతి, పండినట్టి అం
బార మిదరసుమీ సకతయ! వచిుతి అచుపునీరమట్ు
ల ,ఆ
కారములేన్న గాలివల కనపడ కేగుదు గురచి లాఱగన్. 28

Into this Universe, and why not knowing,

Nor whence, like Water willy-nilly flowing;
And out of it, as Wind along the Waste,
I know not whither willy-nilly blowing.

ఏమిపనన యిెఱుంగక మహం బడితిన్, పరవహంచుచుంట్ట నే

భూముల న్నంకనన జలముపో లిక నన్నషి మొ! యిషి మో సఖీ!
ఈమధువాట్టకన్ విడిచి యిేదస
ె కో సుడివోదు చౌట్ట ఱా
సీమల వీచుగాడుపులచర, మద నచిున నచుకుండినన్. 2 9

What, without asking, hither hurried whence?

And, without asking, whither hurried hence!
Another and another Cup to drown
The Memory of this Impertinence!

ఇచట్టకత ననున తోరయునపు డించుక కోరడు నాయభీషి , మిం

కెచట్టకొ యిందునుండి యిెడయించెడునపుపడు చెపపబబ డు; ఏ
ల చపలత్రక మిట్ు
ల వగలంబడ; ఏమిట్ట కీపగ
ర లీముల్,
రచచిగల శ్రధుపాత్రను మఱుంగులవాతెఱ చరరచపమీ సఖీ! 30

Up from Earth’ s Centre through the Seventh Gate

I rose, and on the Throne of Saturn sate,
And many Knots unravell’ d by the Road;
But not the Knot of Human Death and Fate.

ఇల నడిబొ డుడనుండి వడి 'నేడవవాకతట్' బెైట్వచిుతిన్

చెలగ 'శనెశ
ై ురచం' డధవసంచెడుగద్ య నెకతకతిన్, పథాం
చలమున పెకుకముళుళ బ్దగ సళల గ విపపతి; నెన
ై గాన్న చి
కెకడల దొ కతంత్ మృత్ుయవను ఈముడి మల క లవెన్నన తీసనన్. 31

There was a Door to which I found no Key;

There was a Veil past which I could not see;
Some little Talk awhile of Me and Thee
There seem’ d - and then no more of Thee and Me.

ఒకత్లు పుండె! దాన్నగడె లూడెుడుబీగము కానరాదు, వే

ఱొ కతెర యుండె! ఆవెనుక నుననద చూడగలేకపో తి, ఇం
చుక విన్ననట్ుిలయిెయ నత్ సుంత్ 'న్ననున్ నను' గూరు ముచుట్ల్
సకత! యట్ుమీదట్న్ మనపరశంస రవంత్యు పలక రెవవరచన్. 32

Then to the rolling Heav’ n itself I cried,

Asking, "What Lamp had Destiny to guide
Her little Children stumbling in the Dark?"
And - "A blind understanding!" Heaven replied.

అంత్ తెగంచి గోడివడు ఆకసముం గన్న 'చిమమచీకట్టన్

సుంత్యు దార గనపడక సో లుపరజఞలికత బాట్సూప ఏ
కాంత్ులకాగడా కలదు కాలపుహసి మునం' దట్ంచు 'వి
భారంత్ుడ! అంధత్ులయమగు భకతియిె సు' మమన్న మాఱువాకొనెన్. 33
Then to this earthen Bowl did I adjourn
My Lip, the Secret Well of Life to learn;
And Lip to Lip it murmur’ d - "While you live
Drink! for once dead you never shall return!"

పరణయిన్న! నే ననంత్రము భధతికభాండము డాస గుపి జీ

వనత్ట్టనీత్ట్ం బెఱుగువాంఛను వావిడి వేడక
ి ొంట్ట; నే
మన్నయనొ వింట్టవా 'బరతికతనన్ననదనంబులు తారవవోయి తీ
యన్నమధువున్ గతించియును ఆవల వచుుట్ మిథయ సుమిమలన్.' 34

I think the Vessel, that with fugitive

Articulation answer’ d, once did live,
And merry-make; and the cold Lip 1 kiss’ d
How many Kisses might it take - and give!

కలగ యిెలుంగు తొట్ురపడగా బదులాడిన ఆ ఘట్ మొమక

పుపడు సుఖముండి వేడుకల బొ ంపరవోవగ ననపునంచు నే
త్లచెద నెచెులీ! కళలు త్గగ న త్దవదనముమగూడ స ం
ప లయగ ఇచిు పుచుుకొనెనన మును పెన్నన మిట్ారముదు్లన్. 35

For in the Market-place, one Dusk of day,

I watch’ d the Potter thumping his wet Clay;
And with its all obliterated Tongue
It murmur’ d - "Gently, Brother, gently, pray!"

ఒక దవసపరదో షమున ఓపకతో కన్నపట్టినాడ శ

కతి కొలద నార్రమృణమధనకృత్యము సల పడు కుంభకారచన్నన్;
సకతయరొ! సననగలిల న విషాదరచతిన్ బరతిమాల నాఘట్ం
బకట్! 'కృపాపరచండవయి అననరొ! మత్ి గనొత్ి ు' మంచొగన్. 36

Ah, fill the Cup :- what boots it to repeat

How time is slipping underneath our Feet:
Unborn To-morrow and dead Yesterday,
Why fret about them if To-day be sweet!

వృథ కథ చెపపనేల కృశియించుచునుననద ఆయువంచు, నీ

మధుకలశముమ న్నంపుము సుమంగలి! పుట్ి న్న 'రేపు' కోసమై
శిథలత్గనన 'న్ననన' కయి చింత్లవంత్ల మునగ నేట్టకో!
మధురములేన్న 'నేడు' లనుమానము మాన్న సుఖింపు మరథ యిెై. 37

One Moment in Annihilation’ s Waste,

One Moment, of the Well of Life to taste-
The Stars are setting and the Caravan
Starts for the Dawn of Nothing - Oh, Make haste!

ఒకన్నముసాన జీవకళ లుచిున పాడుశమశ్ానవాట్ట, న్నం

కొకన్నముసాన జీవిత్పయోదధ పజజ న న్నలుి మద్ రా!
సకత! కనుమూసె తారకలు, సాగర యాతిరకుల లల , శూనయరూ
పకమగు దఙ్మమఖోదయముపెై త్మ లక్షయముపెట్ి ట వేగమే. 38

How long, how long, in infinite Pursuit

Of This and That endeavour and dispute?
Better be merry with the fruitful Grape
Than sadden after none, or bitter, Fruit.
పరమదరొ! 'నేతి నేతి' యన్న పారము కానగరాన్న ఈవివా
దముల నలంగు దెందనుక? ధారలుధారలుగా సరవించు తి
యయముగల దారక్షతో పరవశ్ాదరయోగము మేలుకాదొ , శూ
నయమొ అట్ుగాక చరదొ అగు అందన్నపండులకంట్ నెపుపడున్. 3 9

You know, my Friends, how long since in my House

For a new Marriage I did make Carouse:
Divorced old barren Reason from my Bed,
And took the Duaghter of the Vine to Spouse.

సహృదయులార! యిెన్నన దవసంబులనుండియొ సలుపచుంట్ట నా

గృహమున కొీత్ి పెండిల సవరంచు పరయత్నము, ల ట్ి కేల కీ
విహసత్వీథనుండి వెలిపెట్ి ట పురాత్న సూత్రపాలికన్,
సహజ మధుపయ
ర న్ పరణయశయయకు రమమన్న ఆమతించితిన్. 40

For "Is" and "Is-Not" though with Rule and Line,

And "Up-And-Down" without, I could define,
I yet in all I only cared to know,
Was never deep in anything but - Wine.

సూత్రపదపరమాణములు చూపగజఞలుదు అసి నాసి వా

ద పరసరంబు తిరపపగ; పదంపడి లౌకతక పారలౌకతక
క్షేత్ర విచారన్నరణయము సేయగ ననపుదు; కాన్న యిళ సురా
పాత్రమునందు దకక కనుపట్ి వు లోత్ు లికెందు సృషి లోన్. 41

And lately, by the Tavern Door agape,

Came stealing through the Dusk an Angel Shape
Bearing a Vessel on his Shoulder; and
He bid me taste of it; and ‘ twas-the Grape!

కడ కొక సందెచీకట్టన్న, కాంచనభాండము నంసభాగమం

దడి మలమలల కాలిడియిె నేకత్ మీ మధుశ్ాల వాకతట్న్
పడతి యొకరెి; ఆ కనకభాండరసాయన మంతొ పేరమ యిే
రపడ రచచిచూడుమం చొసగె, తారవితి నే మధువయిెయ నద్ యున్. 42

The Grape that can with Logic absolute

The Two-and-Seventy jarring Sects confute;
The subtle Alchemist than in a Trice
Life’ s leaden Metal into Gold transmute.

ప రచపుల నొండొ రచల్ పడక పో రెడి డెబుద రెండు శ్ాఖలన్,

మఱలిచె నేకదగగ తికత మా ఱనకుండ న్నమేషమాత్రలో;
మఱుగుపసండిగా పరణమింపగజేసన
ె ు లోకలోహ మ
బుురముగ నెచెులీ! త్లపవో మధుమంత్ర మహారహసయముల్. 43

The mighty Mahmud, the victorious Lord,

That all the misbelieving and black Horde
Of Fears and Sorrows that infest the Soul
Scatters and Slays with his enchanted Sword.

ఆ బలవనమహమమదు జయపరభుశ్వఖరచ మంత్రశసి ై ధా

రాబహుళపరభల్ హృదయరాజయము ముట్ి డివట్
ె ి ు నాసి క
కీలబవిచారకాండము ఖిలీభవమంద వెలుంగు చూడు; గా
రాబుచెలీ! పరపంచమును పారమిన చీకట్ు లింక విచెుడిన్. 44
But leave the Wise to wrangle, and with me
The Quarrel of the Universe let be:
And, in some corner of the Hubbub coucht,
Make Game of that which makes as much of Thee.

ఉరవడన్నముమ పండిత్ుల నుగీవివాదల! న్నలవన్నముమ నా

శిరసుననే విచిత్రమగు సృషి విచారము నెలల నన సఖీ!
పరమళశయయపెై పరణయభాగవత్ముమల నాడుకొంచు నీ
మురపెము సాగునన్ననదనముల్ సుఖియింపుము మోజు తీఱగన్. 45

For in and out, above, about, below,

‘ Tis nothing but a Magic Shadow-show,
Play’ d in a Box whose Candle is the Sun,
Round which we Phantom Figures come and go.

బయలను లోన పరకకలను పెైనను కతీందనుగూడ, చూడ నం

త్యు నొకయిందరజఞల మగునాట్క; మాడుదు రొకకవేదపెై
పరయముల కాగడాయగు రవి\న్ వలగొంచును; నీడలట్ుి ల ం
త్యు నట్ు వచిుపో దుము సుతారపు బొ మమలవంత్ునన్ సఖీ! 46

And if the Wine you drink, the Lip you press,

End in the Nothing all things end in - Yes -
Then fancy while Thou art, Thou art but what
Thou Shalt be - Nothing - Thou shalt not be less.

పారణి జగాన కెలల పరమావధయౌ ఒక శూనయమందె ఈ

శ్ోణమరందమున్ త్దభిచుంబనరకతియు చిందు మోవియున్
లీనము లౌనయిేన్న? గమన్నంపుము; కాగల కారణారథ మో
మానదు, వరి మానపరమాణము నాగదుగాదె నెచెులీ! 47

While the Rose blows along the River Brink,

With old Khayyam the Ruby Vintage drink:
And when the Angel with his darker Draught
Draws up to Thee - take that, and do not Shrink.

స నకుదరన్ గులాబ్ద స గసున్ మిగులన్ వికసంచుచుండ, ఎ

ఱు న్న మధుధార లానుచు కరంగుము ఖాయయముతోడ నీవు; న
లల న్న కలశంబుతో మరణలాసక న్నన్ దరయంగవచెునే
న్న న్నలిచి జంకకుండ త్రచణీ! కయికొ మమదయున్ పయ
ర ముమగన్. 48

‘ Tis all a Chequer-board of Nights and Days

Where Destiny with Men for Pieces plays:
Hither and thither moves, and mates, and slays,
And one by one back in the Closet lays.

ఒకచదరంగపాళి యిద యుగమలి! రంగులగళుళ రేలువల్;

సకలజగజజ నంబులను సారెలుగా గొన్న కాలు డాడు; పా
చికలును కొంత్సే పనుగుచెలిమ నట్టంచి, ఒకతంత్లోన మా
రకులయి ఈవలావల పరసపరమున్ తెగ పేట్క
ట ం బడున్. 4 9

The Ball no Question makes of Ayes and Noes,

But Right or Left as strikes the player goes;
And He that toss’ d thee down into the Field,
He knows about it all - He knows - He knows!
బదులిడ, దౌను కాదనుచు పరశనలువేయదు, ఆట్కా డెట్ుల్
చదమడు నట్ల యిేగు నపసవయమొ సవయమొ కందుకంబు; ఈ
చదరమునం దెవండు న్నను జఞగల తోరసెనొ యాత్ డొ కకడర
త్దఖిలచాలనం బెఱుగు త్న్నవ; యిెఱుంగును సరవమాత్డర. 50

The Moving Finger writes: and, having writ,

Moves on; nor all thy Piety nor Wit
Shall lure it back to cancel half a Line,
Nor all thy Tears wash out a Word of it.

పరపర వారయుహసి మద వారసన నావల బబ వు, నీ చమ

త్కరణముగాన్న ధరమరతిగాన్న మరలపగలేదు దాన్నలో
నఱసగమేన్నయుం దుడుప! ఆ లిఖిత్ంబున నొకకముకకయున్
చెఱగదు నీదు బాషపములు చెరవయి వాగయి వెలిలవోయినన్. 51

And that inverted Bowl we call The Sky,

Whereunder crawling coop’ t we live and die,
Lift not thy hands to It for help - for It
Rolls impotently on as Thou or I.

ఆకసమంచు పేరవడినయట్టి వితానముకతీంద కొన్నననా

ళ్లల కముగా సుఖించి శమియించెద మింతిరొ; చరత్ు ల తిి య
ఱాుకట్ దాన్నసాయమునకెై విలపంపకు, మసవత్ంత్రమై
పారకెడు నద్ యున్ న్నయత్వరి న నీవును నేనునుంబల న్. 52

With Earth’ s first Clay They did the Last Man’ s knead,
And then of the Last Harvest Sow’ d the Seed:
Yea, the first Morning of Creation wrote
What the Last Dawn of Reckoning shall read.

ఆద మృదండమున్ మదప అంత్యమనుషయశరీరపండ ము

తాపదనచరస; రావల వెదల్ పడెబబ కడసారపంట్కున్;
పెైదలి! సృషి లో తొలిపరభాత్మ త్దగ ణితావసానకా
లోదయలబధ శ్వషముల నూద లిఖించె యథాకీమంబుగన్. 53

I Tell Thee this - when, starting from the Goal,

Over the shoulders of the flaming Foal
Of Heav’ n Parwin and Mushtara they flung,
In my predestin’ d Plot of Dust and Soul.

వినుము పరయంకరీ! మొదల బ్దందున్నపాత్ముహూరి మందె, ఈ

త్నుత్రదరహసహత్మమగు మామకభాగయచకీ క
లపనమును సంఘట్టంచి, రల 'పచుగుఱాలదొ రన్' ఛదంచి పెై
కొనెడు గురచగీహసి బకకూట్ము, నేమిట్ట కీవివాదముల్. 54

The Vine had struck a Fibre; which about

If clings my Being - let the Sufi flout;
Of my Base Metal may be filed a Key,
That shall unlock the Door he howls without.

ఈ మధువలిల నాట్ుకొన్నయిెన్ సగవిపుపచు, దాన్నకౌగట్న్

బారమడు నామననభమ
ర ర; సావమి శపంచిననేమి? ఆత్ డర
ధామముముందు తారసలు దాన్నకవాట్ము తీయు బీగమున్
మామకదరహలోహమును మారు ఘట్టంచిన చాలు నెచెులీ! 55
And this I know; whether the one True Light,
Kindle to Love, or Wrath consume me quite,
One glimpse of It within the Tavern caught
Better than in the Temple lost outright.

ఎఱుగుదు న్నంత్మాత్రము చెలీ! విను; చిత్కళ ననున పేరమగో

పురమున కెతిినన్ - సెగలువోవు దురాగీహభుకతి కతచిునన్ -
పరమమ; పానశ్ాల గనబడడ కలాంశయొకండె కోవెలన్
సురగ మసన్ ముసుంగువడు జోయత్ులకంట్ మహత్ి రం బగున్. 56

O Thou, who didst Pitfall and with Gin

Beset the Road I was to wander in,
Thou wilt not with Predestination round
Enmesh me, and impute my Fall to Sin?

నడిచెడి నాదుతోరవకెలనన్ పలుగుంట్లు మాయదారచలున్

సుడివడునట్ుి లేరపఱచి, సూక్షమపురాకృత్సూత్రబంధముల్
ప డవుగ నన్ననదకుకలను పూన్నచి; ఆవల దార త్పప బ్ద
ట్ి డరన 'నీదు పాప' మన్న యాడక యుందువుగాక దురవధీ! 57

O Thou, who Man of baser Earth didst make,

And who with Eden didst devise the Snake;
For all the Sin wherewith the Face of Man
Is blacken’ d, Man’ s Forgiveness give - and take

చరసతి వలపమృత్పట్లిచర మఱుగారచ మనుషయకాయ, మా

పెై సృజియించి తీ పరమదవాట్టకలో పెనుబాము నీవహో !
ఈసుమనుషయపుణయముఖ మే బహుపాపభరముమనన్ కళల్
మాసెనన దాన్నకెలలను క్షమారపణమే పరహార మయిెయడున్. 58

Listen again. One Evening at the Close

Of Ramazan, ere the better moon arose
In that old potter’ s Shop I stood alone
With the clay Population round in Rows.

ఒకరమజఞను త్ుట్ి త్ుద నొత్ిగుసందెల చందమామ లే

వక మునుమునున నేను న్నలువంబడియుంట్టన్న కుంభకారవా
ట్టకకడ నేకత్ంబున; ఘట్ీఘట్కషి కుట్ుంబముల్ న్నయా
మకమయినట్ుిలుండె నెడమన్ కుడి పంకుిలుతీరు వింట్టవే. 5 9

And, strange to tell, among that Earthen Lot

Some could articulate, while others not:
And Suddenly one more impatient cried -
"Who is the Potter, pray, and who the Pot?"

చెలియరొ! చెపపగా మిగులచిత్రము ఆఘట్సంఘమందు మూ

గలు పలుమాట్కారచలును కానగవచిుర నాకు; అంత్ తొ
ట్టలి
ర పెనుత్త్ి రంబున ఘట్ీమణియోరచిక కేకపెట్ి 'నీ
యిల ఘట్కుం డెవండొ ? ఘట్మద్ యొ? తెల పదె' యంచునరథ మై. 60

Then said another - "Surely not in vain

My Substance from the common Earth was ta’ en
That He who subtly wrought me into Shape
Should stamp me back to common Earth again."
అంత్ మఱొ కక డిట్లన్నయిె 'నకకట్! ఈకరపాత్జఞత్సం
కాీంతికత నాడు మృత్పట్లకలపన మూరక చరసయుండ; డీ
వింత్సురూప మిచిునపరవీణుడె నన్ మరలన్ త్దాదవ
సి ింత్రమందు చరరుగ నుపాయముసెత్
ై మమరుయుండెడన్
ి .' 61

Another said - "Why, ne’ er a peevish Boy,

Would break the Bowl from which he drank in joy;
Shall He that made the Vessel in pure Love
And Fancy, In an after Rage destroy!"

అనవుడు పల క న్నంకొకతె 'యద్ ర! యిెంత్ట్ట మచురీడునున్

త్న చవిదీర తారవిన సుధాసుఖపాతిరక చిట్ల గొట్ుినే?
పన్నవడ చరసె నీఘట్ మవం డతిశ్రదధ పుపేరమ, నాత్ డా
కొను కుీధ నావలన్ పగులగొట్ి డునం ట్ద యిెంత్చిత్రమో!' 62

None answer’ d this; but after Silence spake

A Vessel of a more ungainly Make:
"They sneer at me for leaning all awry;
What! did the Hand then of the Potter shake?"

మునుకొన్న పలక రెవవ; రొకమూరచత్ మాగ, వికారరూప మం

దనఘట్ మొకక డిట్లన్నయిె దీనత్ 'అందఱు నా కురూప వం
చనదశ కీసడింత్ురచ విచారముమాన్న, విధాత్హసి మే
మినెపమునన్ వణంకత విషమిమును నన్ సవరంచుపట్ుినన్.' 63

Said one - "Folks of a surly Tapster tell,

And daub his Visage with the Smoke of Hell;
They talk of some strict Testing of us - Pish!
He’ s a Good Fellow, and ‘ twill all be well."

కలడంత్ైఃకరణంబులేన్న పరభు వొకకం డందు; రేత్ద్ ృగం

చలవీథన్ వచియింత్ుర దురనరకహంసాధూమధామంబుగా,
చెలి! ఈజీవిత్మున్ పెఇ
ై క్షయన్న వంచిం త్రంతె; పేరమారచ్ర డా
త్డు స ఖయంబున బుట్టి స ఖయమున నంత్ంబధను సరవం బ్దలన్. 64

Then said another with a long-drawn Sigh,

"My Clay with long oblivion is gone dry:
But, fill me with old familiar Juice,
Methinks I might recover by-and-by"

పమమట్ నూరచప పుచిు యొకవృదధ ఘట్ం బనె న్నట్ు

ల 'అసమదం
గముమల గంధ మండె చిరకాలపువిసమృతిచరత్, న్నంపుమీ
కీమమర నాపురాణరసకలపముతో నను; మలల మలల గా
స ముమలువాస పారణములు జోడయి శ్ోభిలననపు తోరవరీ!' 65

So while the Vessels one by one were speaking,

One spied the little Crescent all were seeking:
And then they jogg’ d each other, "Brother! Brother!
Hark to the Porter’ s Shoulder-knot a-creaking!"

అట్ు లాయాఘట్ముల్ పరసపరవివాదాసకతిమై నుండ ఒ

కకట్ట చూచెన్ నెలబాలు డంత్యు సమాకరణ ంచుచుననట్ు
ల ; అం
త్ట్ నననయనయము రాచుకొం చఱచె త్ందరన్, త్ముమడా! వాహకుం
డిట్ు లేతెంచెడు కాయకాచినబుజఞ లేడాట్లాడించుచున్. 66
Ah, with the Grape my fading Life provide,
And wash my Body whence the Life has died,
And in a Winding-sheet of Vine-leaf wrapt,
So bury me by some sweet Garden-side.

వాడిన నాదుజీవమును పండినదారక్షరసంబు చలిల కా

పాడుము, పారణిలేన్న త్నుబంధములన్ కడిగంపు; మావలన్
కాడలుసాగ దొ పపగలు కమమన్నయాకుల జుట్టి యట్ుిలే
నీడలతోట్పజజ శయన్నంపగచరయుము ననున నెచెులీ! 67

That ev’ n my buried Ashes such a Snare

Of Perfume shall fling up into the Air,
As not a True Believer passing by
But shall be overtaken unaware.

పంట్వలంతిగరీమున పాతిన నాత్నుధూళిగూడ ద

ఙ్మంట్పముల్ సుడింబడ సుగంధరజం బెగబబ యజూత్ు, వా
వెంట్న బబ వు విశవసనవేత్ిలలోపల నొకకడరన్న వా
లగ ంట్ట! త్దీయవాసనబలానకు ముగుధడు కాకపో డుసూ, 68

Indeed, the Idols I have loved so long

Have done my Credit in Men’ s Eye much wrong:
Have drowned my Honour in a shallow Cup,
And sold my Reputation for a Song.

ఇందనుకన్ వరంచి భజియించిన జీవిత్సూత్ర లక్షయముల్

కతీందువడంగ జేసెను సఖీ; నను లోకులదృషి ; ముంచితిన్
సుందరకీరి పాత్రమును శూనయసరసుాన, అమిమనాడ సవ
చఛందకళ్ళవిభూతియును ఛాందసమౌ నొకగీతికే త్ుదన్. 6 9

Indeed, indeed, Repentance oft before

I swore - but was I sober when I swore?
And then and then came Spring, and Rose-in-hand
My thread-bare Penitence apieces tore,

సకతయా! పలమరచ బాసతింట్ట మును పశ్ాుతాిపత్పుిండనెై

యకట్ా! మేలొకన్నయుంట్టనన యపుడు? సత్యంబ్దంతె; తోడోి మధూ
త్ుాకు డరతెంచెగులాబ్ద చరత్గొన్న, నాసూతారనుతాపాశయ
పరకరంబుల్ త్ున్నగెన్ శత్ంబయి సహసరంబెై సమూలముమగన్. 70

AND much as Wine has play’ d the infidel,

And robb’ d me of my Robe of Honour - well,
I often wonder what the Vintners buy
One half so precious as the Goods they sell.

బహుమతియిెన
ై నాబ్దరచదుపచుడ మాఱడి పుచెుననున, పర
త్యహము లభించుగా కభినయంబున పాపపుపాత్ర యిళమధు
పరహసనమందు నాకు వరవరణ న్న! అమమడుదాన్నకంట్ నే
మహత్పదారథ మీ కీయికమండలి విల ుదరో వచించెదర. 71

ALAS, that Spring should vanish with the Rose!

That Youth’ s sweet-scented Manuscript should close!
The Nightingale that in the Branches sang,
Ah, whence, and whither flown again, who knows?
కట్కట్! ఈ గులాబ్దకళికల్ వసవాడ వసంత్మేగు; ము
చుట్యగు నీవయైఃసురభిసంహత్యున్ ముగయున్ శ్రభాంగ; ప
మమత్ నెపు? డెట్ి ు ల చుట్టకత? మళుళనొ చెపపె దవే రసాలన్న
షుకట్ముల పాడు నీకలికతకోకతల; దాన్న నెవం డెఱుంగునన? 72

AH, Love! could thou and I with Fate conspire

To grasp this sorry Scheme of Things entire,
Would not we shatter it to bits - and then
Re-mould it nearer to the Heart’ s Desire!

వెలదీ! నీవును నేనునున్ గలస అనేవషంపగా నేరి చమే

ఇల నాదయంత్విమరిదూరమగు నీసృషి యంత్రవూయహమున్;
త్లమైనన్ తెగగొట్టి త్ునకలుగ సంధాన్నంపమే! దీన్నస ం
పెలయన్ గీమమఱ నసమదీయహృదయాభీషాినుసరంబుగన్. 73

AH, Moon of my Delight who know’ st no wane,

The Moon of Heav’ n is rising once again:
How oft hereafter rising shall she look
Through this same Garden after me - in vain!

మనకెై చూచుచునుననవా డదయిె రమయసవరగ చందురండు, కా

మిన్న! ఈ తెైజసకాంత్రాళ త్రళ్ళరమ దావరమారగ ముమనన్,
త్నరారాకల న్నంక ముందు నను గానన్లేక యిళ పుషపపుం
జన్నకుంజముమల నాత్ డెంత్ట్ట న్నరాశ్ాఖేదమున్ ప ందునన. 74

AND when Thyself with shining Foot shalt pass

Among the Guests Star-scattered on the Grass,
And in thy joyous Errand reach the Spot
Where I made one-turn down empty Glass!

పఱచినచుకకల ట్ల తిథవరగ ము పచిుకపెై సుఖింపగా,

మఱుగుపసండికా లగ దప నీవును పో యిెడువేల, వేడుకల్
విరసన శూనయపాత్ర దొ రలించితి నేనట్
ె ; నా పరదరశమున్
దరసెద వాత్మసావంత్వనవిధాయకయాత్ర ముగంచుచున్ సఖీ! 75

TAMAM SHUD

సమాపి ము.

క. శ్రీపారథ సారథీ! నేుఁ బాపాత్ుముఁడ నీదుపాలుఁ బడినాుఁడ ననుం

గాపాడుమనుచు నాంత్ర కోపాదు లడంచి వేడు గువవలచెనాన! 1

క. నరజనమ మతిి నందున సరసజనాభు నెదలోన సమరయించుచుుఁ ద

చురణములు మఱవ కుండిన గురచఫలమగు జనమమునకు గువవలచెనాన! 2

క. ఎంత్ట్ట విదయల నేరున సంత్సముగ వసుిత్త్ులు సంపాదంపన్

జింతించి చూడ నన్ననయు గొంత్ుకుఁ దడుపుకొను కొఱకె గువవలచెనాన! 3

క. సారాసారము ల ఱుుఁగన్న బేరజులకు బుదధ ుఁజెపపుఁ బెద్లవశమా?

నీరెంత్ పో స పెంచినుఁ గూరగునా నేలవేము?గువవలచెనాన! 4

క. అడుగునకు మడుుఁగు లిడుచును జిడిముడిపా ట్టంత్లేనక చెపపనపనులన్

వడిుఁజేస నంత్మాతారన కొడుకగునా లంజకొడుకు? గువవలచెనాన! 5

క. ఈవియయన్న పదపదయము గోవా? చదవించుకొనుఁగుఁ గుంభిన్నమీుఁదన్

ఈవిచిున పదపదయము గోవా మఱిుఁ జదువుకొనుఁగ గువవలచెనాన! 6

క. ఇరచగుప రచగువా రందఱుుఁ గరమబుురపడుచు నవవుఁగా వేషములన్

మఱిమఱి మారున దొ రలకు గురచవగునా? బారహమణుండు గువవలచెనాన! 7
 క. అనుభవము లేన్న విభవము లనుభావయయ కాన్నయాలు నారాయనుమతిన్
గనన్న సవభావము ధరమముుఁ గొనన్న సరయు వయరథ మనన గువవలచెనాన! 8

క. పదుగురకత హత్వు సంపత్్రదమును శ్ాసోి ర కి మైన పదధ తి నడువన్

జెదరదు సర హరభకతియుుఁ గుదురచనుగద మదన్న నెనన గువవలచెనాన! 9

క. వెలకాంత్ ల ంద ఱెైననుుఁ గులకాంత్కు సాట్ట రారచ కువలయమందున్

బలువిదయ ల న్నన నేరునుఁ గులవిదయకు సాట్టరావు గువవలచెనాన!
ి ఉనన ఉదయమ సూురి కరచణశ్రీ ‘ఉదయశ్రీ’
కవి, సమాజం ఎననట్టకీ వేరచ కాదు. రాసేద ధనురీంగమనే అంశమే అయినా, నాడు త్న చుట్ూ
కావయంలో ఎంత్ చకకగా ధవన్నంపజేశ్ాడో చూడండి.
“చెలలర్ే విలులవవిర్యచునే నలల వాడు
పది పద ర్ేాండల యెల ర్ాచ పడుచువాడు
సిగ్ు ు సిగ్ుాంచు లేచి గ్ర్తజాంచిన ర్య
కనులు గ్ుట్టట న తెలల మొగాల వార్య”
“’నలల వాడను’ పదమును భారత్జఞతీయ వీరచన్నకత ‘తెలలమొగాల వార’నన పదమును ఇంగీలషు దొ రలకు సంకేత్ముగా గీహంపవచుున”న్న
సనారె అభిపారయపడాడరచ.
జఞతీయోదయమాన్నకత సమాంత్రంగా ఆంధోర దయమం కూడా సూురి న్నవవడాన్నకత ఆంధరదరశంలో ఏరపడిన పరసథ త్ుల కారణంగా ఆంధురల
ఔననత్య పతాకలు పెైకత లేచాయి. ఆంధర చరత్ర, సంసకృతి, శ్ౌరయపరతాపాలు, వరి క వాణిజఞయలు, కళలు, కట్ి డాలు మొదల ైనవనీన
చితిరంపబడాడయి. గత్ంలో ఆంధురలు సాధంచిన విజయాలు, పురా వెైభవాలను కీరి సి ూ, పరసి ుత్ పరసథ త్ులకు సమనవయం చరసి ూ గత్
వెైభవమనే చూరచ కతంద న్నలబడి చుకకలిన ల కకపెట్ి ే నెైజఞన్నన న్నరసంచారచ. పునరచదధ రణ, పునరచజీజ వం కోసం కొత్ి గొంత్ులిన విపాపరచ. దీన్నకత
శ్రీకారం చుట్టింద రాయపో ర లు వారే అయినా వారకంట్ే ముందు 1914లో గడడ ము కొండారెడిడ, 1916లో మండపాక పారవతీశవర శ్ాసి ,ై గాదె
జగనానథసావమి, తిరచపతి వేంకట్ కవులు త్తాకలీన ఆంధరదరశ దుసథ తిన్న, త్దుదధ రణ కోసం చరపట్ి వలసన కరి వాయన్నన పరసి ావించారచ.
ఆంధురల కీరి , పరతాపాగన, తెలుగు వాణి రాయపో ర లు కవిత్వంలో కీరి ంపబడాడయి. రాయపో ర లు వార కవిత్వంలో జఞత్యభిమానం,
దరశ్ాభిమానం, భాషాభిమానం ముపేపట్లుగా పెనవేసుకునన దరశభకతితో జఞతికత కొత్ి గా జవసతావలనందంచాయి.
“అమరావతీ పట్ి ణమున బధదుధలు విశవవిదాయలయములు సాథపంచునాడు” అంట్ూ గత్ వెైభవాన్నన; “సరచలు ప ంగన జీవగడడ లు,
పాలు పాఱిన భాగయసీమయి వారలినద ఈ భరత్ ఖండంబున భకతి పాడర త్ముమడా! దరశగరవము దీపి చెందగ దరశ చరత్ము తరజరలల గ
దరశమరసన ధీర పురచషుల తెలస పాడర త్ముమడా!” అంట్ూ దరశ్ౌననతాయన్నన చెపి ూ దరశ భకతిన్న ఆవిషకరంచారచ. భారత్ దరశం, తెలుగు దరశం,
తెలుగు నేల, తెలుగు కతిి , తెలుగు శిలలు, కోట్లు, పట్ి ణాలు, బురచజులు, ఆచారచయలు, విశవవిదాయలయాలు, మహరచిలు, మత్ పరవకి ల
గుణకీరినలు ఈ నేపథయంలో వచిున రచనలలో కన్నపసాియి. తెలుగునాట్ గల వరాణలు, సీి ై పురచషుల స ందరయ పరసి ావనలు, శ్ౌరయ పరసి ావనలు,
కళలు, అభిరచచులు, సంసకృతీ విశ్వషాలు, చరసన దానాలు, ఏలిన ఊళుళ, క్షేతారలు, ఆంధర రాజుల పాలనలు, చారత్రక పురచషుల వీరోచిత్
కృతాయలు అన్ననంట్టనీ త్వివతీస పాఠకులకు చెైత్నాయన్నన దీపంపజేసన కావాయలు, గేయాలు దరశభిమానాన్నన పరకట్టసి ునానయి. వీట్టలో రాయపో ర లు
‘ఆంధారవళి’ విశవనాథ ‘ఆంధర పరశసి ’, ‘ఆంధర ప రచషం’, త్ుమమల ‘రాషి ర గానం’, గంట్టజోగ సో మయాజి ‘రామచందురన్న హంపీయాత్ర’, జఞషువా
ఖండకావాయలు, ‘ముంతాజ్ మహల్’, కొడాలి ‘హంపీ క్షేత్మ
ర ు’, పుట్ి పరి ‘పెనుగొండ లక్షిమ’, ఇందరగంట్ట హనుమచాఛసి ై ‘దక్షారామం’ శ్రీన్నవాస
సో దరచల ‘ఓరచగలు
ల కోట్’ పరసదాధలు.
“శిలలు ద్రవిాంచి యేడ్డినవి జీర్ణ ముల ైనవి త ాంగ్భద్రలో
పలి గ్ుడ్డ గోపుర్ాంబులు, సభాసథ లుల ైనవి క ాండముచుి గ్ుాం
పులకు, చర్తతరలో మునిగతపో యనద ాంధ్ర వసుాంధ్ర్ాధిపో
జ్జజ వల విజ్జయ పరత పర్భసాంబొ క సవపన కథ విశేషమై” అన్న కొడాలి వారచ గత్ వెైభవం, నేట్ట దుసథ తిన్న అశ్రీపూరకంగా పరకట్టంచారచ. “రావోయిళ
అదునాత్నాంధర సుకుమారా! రముమ” అంట్ూ క్షేత్ర వెైభవంలోన్నకత పాఠకుణిణ సాదరంగా ఆహావన్నసూ
ి ఇందరగంట్ట క్షేత్ర పరశసి కల దక్షారామ కృతి
రచించారచ. త్న 12వ యిేట్నే ‘పెనుగొండ లక్షిమ’న్న దరించి హృదయోదరవగంతో ఆవిషకరంచిన పుట్ి పరి నారాయణాచారచయలు తెనుగు ఢంకాలు
మోరగన దవయభూమిన్న కొన్నయాడారచ. విశవనాథ సత్యనారాయణ –
“గోద వర్ీ పావనోద ర్ వా: పూర్
మఖిల భార్తము మాద్నన న డు
త ాంగ్భదర సముతి ాంగ్ గానము తోడ
కవుల గానము శ్రుతిగ్లయు న డు
పెన ననదీ సముతూనన కెైర్వద్ళ శేణ
ు ిలో
శేణ
ు ిలో తెనుగ్ు వాసిాంచు న డు
కృష్ాణ తర్ాంగ్ నిర్తణద్ర గానము తోడ
శిలూముు తొలిపూజ్జ సేయున డు
అక్షర్ జ్జఞానమర్యగ్దో ఆాంధ్రజ్జఞతి
విమల కృష్ాణనదీ సెక
ై తముల యాంద్ు
కోకిలపు బాట్ పిచుిక గ్ ాండుల కట్టట
నేర్యూక ననది పూర్తణమా నిశలయాంద్ు”
అంట్ూ విశవవీధన వినుతికెకతకన భారతీయ కీరి న్న, కళ్ళ వెైభవాన్నన వరణంచారచ. జఞషువా ‘పచిుబాల ంత్రాలు మా భరత్మాత్, మాత్లకు
మాత్ సకల సంపత్ామేత్’ అన్న దరశ్ాన్నన త్లిల గా భావన చరస, షట్ుకీవరచిలు, శ్రీకృషు
ణ డు, బుదధ దరవుడు వంట్ట మహనీయులు కల దరశంగా
అభివరణంచారచ. దరశ వెైభవాన్నన గేయాలలో కీరి ంచిన వారలో గురజఞడ కంట్ే ముందు ‘మేలుకొనుమీ భరత్ పుత్ురడ’ అనే గేయకరి లో
కన్నపసుింద. గురజఞడ దరశభకతి విశవజనీనమైనద. రాయపో ర లు జనమభూమి గేయం దరశ్ాభిమానాన్నన పరతిపదంలోనూ పరకట్టంచర జఞతీయమైన
గేయం.
“ఏ దేశమేగతన ఎాంద్ు కాలిడ్డన
ఏ పీఠమకిిన ఎవవర్ెద్ుర్ెైన
పొ గ్డర్ా నీ తలిల భ మి భార్తిని
నిలుపర్ా నీ జ్జఞతి నిాండు గౌర్వము”
తెలుగు దరశ పరతరయకత్, చరత్ర, తరజం, శ్ౌరయం, ధరమం వంట్ట వాట్టన్న వరణ సి ూ దరశ్ాభిమానాన్నన భారత్దరశ పరంగానూ, ఆంధరదరశ పరంగానూ
వయకి ం చరశ్ారచ. “తెలుగు త్లీల నీకు జోహారచ… దరశమాతా నీకు జేజేలు… నీ పాలు జుంట్ట తరన్నయల తరట్లో గోసి నీపకవరసమో, సుధాపూరమో…”
అంట్ూ త్ుమమల సీతారామమూరి గారచ తెలుగు భాగాయన్నన వరణంచారచ.
జఞతీయోదయమ సూురి తో ఆంధోర దయమం కూడా పారరంభమయియంద. దీన్నకత విజఞాన చందక
ర ా మండలిన్న సాథపంచడం (1907), సాహత్య
సంఘ సమావేశం (1910), పరథమాంధర బాపట్ల మహాసభ (1913) పరధాన భూమికలు. మదారసు, ఆంధర రాషాిరలకు ఉమమడి రాజధాన్నగా
మదారసే ఉండరద. కాబట్టి త్మకు పరతరయక రాషి ంర కావాలనే భావన ఆంధురలకు ఏరపడింద. అపపట్ట నుండి ఆంధురల ఘనకీరి చల గురంచి, చరత్ర
గురంచి, కళల గురంచి, భాషా సాహతాయల గురంచిన వరణనలు, కీరినలు పారరంభమయాయయి. ఈ నేపథయంలోంచర తెలుగు భాషపెై పదాయలు,
గేయాలు వచాుయి. నా మాత్ృభాష ఎంతో తీయన్నదంట్ూ, భాషను త్లిల గా భావించి కీరి ంచడం అతివేలంగా సాగంద. నేడు న్నరాదరణకు
గురవుత్ునన తెలుగు భాషపెై మమకారాన్నన పెంచి భాషాభిమానాన్నన కలిగంచరందుకు తెలుగు కవులు తెలుగు త్లిల న్న కీరి ంచిన రచనలు
దో హదం చరసి ాయి. ‘దరశ భాషలందు తెలుగు ల సా’ అనన పరసి ుతి కీడ
ీ ాభిరామంలో ఉంద. పారచీన కవులూ తెలుగు భాషను వేననళల కీరి ంచారచ.
అయితర ఆధున్నక కాలంలో కవులు ఆంగల భాషా సంసకృత్ుల పరభావం వలల విషమ సథ తిలోన్నకత నెట్ిబడడ తెలుగు భాషపెై త్మ అభిమానాన్నన
కవితీవకరంచారచ. ఆంధర జఞతి, ఆంధర దరశం, ఆంధర భాష ఈ మూడింట్టనీ కవితా వసుివులుగా సీవకరంచారచ. “మీగడలు, తరనెలు, పూల
లావణయము, సెలయిేట్ట ఒయాయరము కలగలసన తెలుగు భాష రూప ందెనన్న వారచతర్రక్షించిర”
“ఊర్క ర్ాషటరమ డ్డపడు నొక ి మహేశవర్తనట్ల
ల మాతృ భా
ష్ా ర్మణిన్ భజాంచుట్కు సాంబర్మాంద్ని చచుి జ్జఞతికిన్” అనన త్ుమమల వార మాట్లిన బట్టి ఆనాట్ట భాషాభిమానం ఎంత్గా ఉందో
తెలుసుింద.
రాయపో ర లు ఆంధారవళిలో —
“వాంశిన్ వాంచి మృణ లమున్ మలిచి పకవదర క్షనాండ్డాంచి వా
గ్ాంశల్ సుసవర్ మాధ్ుర్ీ సుర్భిళ పారణాంబు జలిన్ ద్శ
తిరాంశలల క్ష జ్జన పరసనన ర్సన దేవాలయాభుాంతర్
పారాంశ్ర పారర్థ న గీతమైన తెనుగ్ుాం బలుిాం బరశాంసిాంచెద్న్” అంట్ూ మృదుమధురమైన తెలుగుభాషను కొన్నయాడారచ. తెలుగుకు సాట్ట మరేదీ
ర ానంలో – ‘కమమన్న తెలగట్ంచు నుడికారము స ంపుల నీ విశ్ాల విశవముమన దీన్న బబ లిన వచసుా
లేదన్న త్ుమమలవారచ రాషి గ
నభసుామ’మనానరచ. ఇద్ రచ తెలుగువారచ కలిసేి కచిుత్ంగా తెలుగు మాట్ాలడరనే విషయాన్నన రాషి ర గానంలో ఇలా చెపాపరచ.
“ఇద్ద ర్య తెలు ువాాండుర తమ యాంట్టవి కషటసుఖాలు చెపుూకో
నదిద ర్ మాతృభాష తగ్ద మర్త యాంక క పెద్ద ర్ోగ్మే కద్ుద
కద్ుద వచిాంత న ాంగ్ల ము మొగ్ాంబు నఱుాంగ్ని శరుతముాంద్ు ద్ు
ర్యుద్ుులు కూయుచుాంద్ుర పలుపో కల నాంగతలిపీసు కూతలన్”

ఇక తెలుగు భాషపెై కొండంత్ మమకారంతో విశవనాథ “అఖిల పశిుమ రాజయభాషాళిలో త్న తెలుగు మాట్లు విసి రంచాయన్న, ఒక
సంగీత్ం పాడర విధంగా, సపషోి చాురణ కలిగ భావ వయకీికరణలో అమర భాషకు ధీట్ైన భాష అన్న, చకకన్న చమతాకరం పండించరందుకు వీలునన
భాషన్న, పద భాషలు తెలిసన పరభువు మచిున భాషన్న, త్న ఛందసుా నడకలలో అందం కల భాషన్న పరపర విధాలుగా కీరి ంచారచ. త్న
తెలుగెంతో మేట్ట అన్న ఎననన పరయోజనాలను చరకూరేుదన్న భావించారచ”.

“అాంతగా నోట్టతో నాంద్ుము వారయుద్ు

మాంతగా నాంతాంద్మైన భాష
భాషిాంచువార్త ఉచ వవస నిశావసముల్
వలయాంచి యాయువు పెాంచు భాష
పలు మాట్లు సవవడ్డ చేత జ్జనముల
శీలముు సమర్తాంచు మేలి భాష
చెట్ట ఎాంతగ్ పాడు చేయ నాంచిన నైన
న వాంత మొకి వోనట్టట భాష
అణువు మొద్లు బరహ్ుాండ పర్ుాంత మొపూ
బరద్ుకు, బాసయు నాంత పర్ుాంత ముాండు
అాంత వాుపిాంచి వలిగెడునట్టట భాష
దివుమై చ వులేనిది తెలుగ్ు భాష” అన్న తెలుగు భాష జీవదాీషగా పేరొకంట్ూ భాషా శ్ాసి ై సవరూపాన్నన కూడా ఇకకడ పరసి ావించారచ.

సురవరం పరతాపరెడగారచ
ిడ కూడా తెలుగు భాషను గౌత్మీ జలాలతోనూ, ఖండశరకర జఞతి ఖరూ
జ ర గోక్షీర దారక్షాదయుత్ రామ
రసంతోనూ పో లిు, తరట్ తరనెల నవకంపు సో నలకు మా తెలుగు భాషామత్లిల సాట్టయిెైనదన్న కీరి ంచారచ. ఆరచదర తరనె కనాన మధురమైనద
తెలుగు భాషన్న, ఆ తెలుగుదనం మా కంట్ట వెలుగన్న, గత్ చరత్ర ఘనమైనదరనన్న, కానీ, గత్ం కనాన భవిషయత్ు
ి ఆశ్ాజనకం కనుక ఆ భావి
కొరకు దీక్షా తిలకం ధరంచాలన్న విజా పి చరశ్ారచ. జఞతి మరచవన్న పరసనన కవి అయిన శంకరంబాడి సుందరాచార గారచ రచించిన ‘మా తెలుగు
త్లిల కత మలల పూదండ’ గేయం సమకాలీన ఉదయమ సుురి లో భాగంగా భాషాభిమానాన్నన తెలుగు పరజలకు కొసర కొసర వడిడ ంచింద. భాష గురంచి
పదాయలు, గేయాలు మాత్రమే కాకుండా తెలుగు భాషా మాధురాయన్నన సంసకృత్ పదయుత్ంగా దరవులపలిల ‘జయ జయ పరయ భారత్ జనయితీర
దవయ ధాతిర’ అన్న రచించారచ. తెలుగు భాషపెై మమకారాన్నన పెంచరందుకు పలల ల కోసం కూడా పదాయలు, గేయాలు కూడా వెలిశ్ాయి.
 కాబట్టి రాజకీయ, సాంఘక, చారత్రక, సాంసకృతిక అవసరాలను బట్టి దరశంలో ఉదయమాలు పుట్ుికొసాియి. ఆ ఉదయమాలే పరజల
హృదయాలలో జఞతి, దరశ, భాషాభిమానాలను చివురంపజేసి ాయనడాన్నకత సావత్ంతోరయదయమకాలంలో దరశంలోనూ, ఆంధర దరశంలోనూ
విచుుకునన కవుల గళ్ళలే సాక్షాయలు.

నా అక్షరారణయం

ఒక కవి సంధంచర అనేకానేక అక్షర అసాిరలు సమాజ శ్వయ

ీ సుాకోరకే వుంట్ాయి.

శరము (p. 1244) śaramu ṣaramu. [Skt.] n. An arrow, బాణము. A sort of reed or
grass, రెలల ు. Water, జలము. శర్జ్జనుుడు ṣar-janmuḍu. n. Lit. born among reeds: an
epithet of Kartikēya. కుమారసావమి. శర్ధి or శర్నిధి ṣara-dhi. n. The sea, the
ocean. సముదరము. A quiver, అముమలప ద. A sort of cloth, వసి వి
ై శ్వషము. "సననపరంజియు

శరధయు మేఘపనెనయు, రచదారక్షవనెనకాంభోజి." BD. iii. 144. శర్వనము ṣar-vanamu. n. A forest

or bed of reeds. రెలల ువనము.