Wizara

Wizarayaya
Maliasili
Maliasili
nana
Utalii
Utalii
CHUMBA CHA HABARI
Wahariri:
Hamza Temba
Dorina G. Makaya
Lusungu Helela
Yaliyomo Uk
Sera ya Uhariri:
Madhumuni ya jarida hili la MALIASILI 1. Mapato ya Utalii yaongezeka kwa asilimia 5.6 ....................... Uk.4
ni:
2. Tanzania yatajwa nchi bora kwa Safari za Utalii
(i) Kuhabarisha na kuelimisha umma barani Afrika ........................................................................... Uk.5
kuhusu sekta ya Maliasili, Malikale
na Maendeleo ya Utalii. 3 . Kigwangalla aagiza msako mkali kwa walioua
Simba tisa Serengeti .............................................................. Uk.6
(ii) Kuwa jukwaa la mawasiliano la
watumishi.
4. Madhimisho ya Kimondo cha Mbozi kufanyika
Juni, 2018 ............................................................................. Uk. 7
(iii) Kufafanua na kuelezea sera za
Wizara ya Maliasili na Utalii.
5. Olduvai; Chimbuko la binadamu ............................................ Uk.8
Isipokuwa pale ambapo itakatazwa,
makala za MALIASILI zinaweza 6. Tanzania yasisitiza ujenzi mradi wa Stiegler’s Gorge .............. Uk.9
kunukuliwa kwa kutambua jarida
hili kama chanzo cha habari husika 7. Mapori Matano ya Akiba Kupandishwa hadhi ya kuwa
(Source). Hifadhi za Taifa .................................................................... Uk.10

Hutolewa na: 8. Mhispania aweka rekodi ya kupanda Mlima Kilimanjaro

Kitengo cha Mawasiliano Serikalini
Wizara ya Maliasili na Utalii
Barabara ya Askari, Mtaa wa Kilimani
S.L.P. 1351, 40472 - Dodoma, Tanzania.
kwa kutumia baiskeli ............................................................ Uk.11
9. Serikali kuboresha eneo la barabara ya lami ambalo
ni kivutio cha utalii nchini .................................................... Uk.12

Simu: +255 26 2 321 566

10. Dondoo muhimu kuhusu nyara za serikali ........................... Uk.13
Nukushi: +255 26 - 2321514
Barua-pepe: ps@mnrt.go.tz
Tovuti: www.mnrt.go.tz 11. Ujangili nchini wapungua kwa zaidi ya asilimia 50................ Uk.14
Blog: www.wizarayamaliasilinautalii. blogspot.
com 12. Wadau waaswa kutumia fursa ya ufugaji nyuki
Facebook: Wizara ya Maliasili na Utalii - Tanzania kujikwamua kwenye umaskini .............................................. Uk.15

13. Utaratibu wa kufuga wanyamapori kwenye mashamba,

ranchi na bustani .................................................................. Uk.16

14. Jengo la NCAA kuwa kivutio cha utoaji wa huduma za

Utalii Jijini Arusha ................................................................ Uk.18

15. Faru mwenye umri mkubwa kuliko wote Duniani ................ Uk.19

2 Jarida la MALIASILI
Tahariri
Wizara ya Maliasili na Utalii ina dhamana ya kusimamia sekta
ya Maliasili na Malikale na Kuendeleza Utalii hapa nchini.
Inaelezwa kuwa katika kufanikisha utekelezaji wa jukumu hilo,
Wizara kwa kushirikiana na Benki ya Dunia imeandaa mradi
wa kusimamia maliasili na kuendeleza utalii wa kanda ya
kusini ujulikanao kama REGROW (Resilient Natural Resource
for Tourism and Growth).
Lengo la mradi huo ni kuongeza mchango wa sekta ya
maliasili na utalii katika uchumi wa Taifa kwa kuboresha vivutio
vya utalii, miundombinu, usimamizi wa vivutio na kuongeza
faida za kiuchumi kwa jamii zinazoishi jirani na maeneo ya
hifadhi katika ukanda huo wa kusini.
Mradi huu ambao maandalizi yake yalianza mwezi Novemba
2014 ulizinduliwa rasmi na Makamu wa Rais wa Jamhuri ya
Muungano wa Tanzania, Mhe. Samia Suluhu Hassan tarehe
12 Februari, 2018 katika viwanja vya Kihesa Kilolo Mjini Iringa
na Kauli Mbiu ya uzinduzi huo ikiwa “Utalii kwa Maendeleo
Endelevu- Karibu Kusini”.
Akizindua mradi huo, Makamu wa Rais alisema utasaidia
kupambana na athari zitokanazo na mabadiliko ya tabia nchi
na kuchochea ukuaji wa sekta hiyo katika Nyanda za Juu
Kusini kwakuwa vivutio vyake havijapewa kipaumbele cha
kutosha kama vile vya maeneo ya kaskazini mwa nchi.
Taasisi zinazohusika na utekelezaji wa mradi huo ni Wizara
ya Maliasili na Utalii, Shirika la Hifadhi za Taifa Tanzania,
Mamlaka ya Usimamizi wa Wanyamapori Tanzania, Tume ya
Taifa ya Umwagiliaji, Ofisi ya Bonde la Mto Rufiji, Bodi ya
Utalii Tanzania, Wakala wa Huduma za Misitu Tanzania na
Taasisi ya Utafiti wa Wanyamapori Tanzania kwa kushirikiana
na Halmashauri za Wilaya mbalimbali nchini.
Mradi huo utaanza utekelezaji katika maeneo ya kipaumbele
ambayo ni Hifad hi ya Taifa ya Ruaha, Mikumi, Udzungwa
na Pori la Akiba la Selous hususan Kanda ya Kaskazini
unakofanyika utalii wa picha.
Jarida la MALIASILI
Wizara ya Maliasili na Utalii
REGROW:
ikawe chachu
ya kufungua
Utalii Kanda
ya Kusini
Mwezi Novemba mwaka jana (2017) Serikali ilisaini mkopo
wa masharti nafuu wa Dola za Kimarekani milioni 150, sawa
na takriban Bilioni 340 za Tanzania kutoka Benki ya Dunia
kwa ajili ya kuendeleza mradi huo.
Tunafahamu kuwa mradi huu ni moja ya mkakati wa Serikali
kupanua wigo wa vivutio vya utalii nchini kwa kuongeza
mazao mbalimbali ya utalii na kusisimua kanda zingine za
utalii ziweze kutumika ipasavyo kuleta tija katika sekta hii
na kuongeza pato la Taifa tofauti na ilivyo hivi sasa ambapo
vivutio vingi vinavyotumika ni vile vya ukanda wa Kaskazini.
Waziri wa Maliasili na Utalii, Mhe. Dkt. Hamisi Kigwangalla
anaeleza kuwa kwa sasa vivutio vya utalii vya kaskazini
vimeanza kuelemewa kwa kuwa watalii wengi hutembelea
vivutio hivyo kutokana na uwepo wa mazingira bora ya
miundo mbinu, uwekezaji katika huduma za utalii na utangazaji
tofauti na ilivyo kwa maeneo mengine yenye vivutio ambayo
yanakabiliwa na changamoto mbalimbali.
Tunaamini kuwa REGROW itakuwa chachu ya kurekebisha
changamoto zilizopo katika ukanda wa kusini ili nao uweze
kutembelewa na watalii wengi kama ilivyo kwa kanda ya
Kaskazini.
Tunatoa rai kwa kila mdau anayehusika na utekelezaji wa
mradi huu kutimiza wajibu wake kwa kufanya kazi kwa bidii
na ubunifu wa hali ya juu ili matunda yaliyokusudiwa ya
mradi huu yaweze kupatikana kwa faida ya kizazi cha sasa
na kijacho.
Sambamba na mradi huu tunatoa wito kwa wadau wengine
wa sekta ya umma na binafsi kutumia fursa ya mradi huo
kuwekeza katika ujenzi wa miundombinu ikiwemo ya hoteli za
kitalii na utoaji wa huduma nyingine mbalimbali za utalii.
Mhariri.
3

Mapato ya Utalii yaongezeka kwa
asilimia 5.6
Mapato yatokanayo na utalii nchini
yameongezeka kutoka Dola za
Marekani milioni 2,131.57 kwa mwaka
2016 hadi kufikia Dola za Marekani
milioni 2,250.3 kwa mwaka 2017 ikiwa
ni sawa na ongezeko la asilimia 5.6.
Hayo yalielezwa Bungeni Jijini Dodoma
na Waziri wa Maliasili na Utalii, Mhe.
Dkt. Hamisi Kigwangalla alipokuwa
akiwasilisha makadirio ya mapato na
matumizi ya wizara yake kwa mwaka
wa Fedha 2018/2019.
“Idadi ya watalii walioingia nchini
imeongezeka kutoka watalii 1,284,279
kwa mwaka 2016 hadi kufikia watalii
1,327,143 kwa mwaka 2017, ikiwa
ni ongezeko la asilimia 3.3. Watalii
kutoka Marekani wameongoza katika
kuitembelea Tanzania wakifuatiwa na
nchi za Uingereza, India, Uholanzi na
Uswisi,” alisema Dkt. Kigwangalla.
Alisema, mafanikio hayo yanatokana na
ujenzi wa miundombinu ya barabara,
kuongezeka kwa kasi ya kuboresha na
kutangaza vivutio vya utalii, kuimarishwa
kwa mifumo ya ukusanyaji maduhuli
4 Jarida la MALIASILI
na kudhibiti matukio ya ujangili na
matumizi yasiyo endelevu ya maliasili
na malikale.
Aliongeza kuwa, katika juhudi
za kutangaza utalii, Wizara yake
imeendelea kutekeleza mikakati
mabalimbali ikiwemo kuandaa
utambulisho wa Tanzania Kimataifa
(Destination Branding). Lengo ikiwa
ni kuitambulisha Tanzania kama kituo
mahsusi cha utalii Duniani.
Alisema wizara yake inashirikiana na
Wizara ya Habari Utamaduni Sanaa
na Michezo kuanzisha chaneli maalum
katika Televisheni ya Taifa (TBC 1) kwa
ajili ya kutangaza utalii ambapo kwa
sasa Wizara kupitia TTB inaendelea
na maandalizi ya kuanzisha studio
maalum ya kutangaza utalii kwa njia ya
teknolojia ya habari na mawasiliano.
Aidha, alisema, Wizara yake imeanza
kutengeneza mfumo mmoja funganishi
wa TEHAMA unaoitwa “MNRT Portal”
kwa kutoa leseni na vibali, ukusanyaji
wa takwimu na mapato kutoka vyanzo
mbalimbali vya sekta ya Maliasili na
Utalii.
Wizara ya Maliasili na Utalii
“Mfumo huo utaunganishwa na
mfumo wa Serikali wa malipo ya
kielektroniki na kuhuishwa na mifumo
mingine ya Serikali kama vile Uhamiaji,
NIDA, TIRA, BRELA, TRA na NBS.
Mfumo huo utaiwezesha Wizara
kufuatilia watalii wa nje na wa ndani,
kukusanya na kuchambua takwimu
za sekta ya maliasili na utalii kwa
wakati, kuimarishsa utoaji wa huduma
kwa wateja na kufanikisha ukusanyaji
udhibiti wa mapato,” alisema Dkt.
Kigwangalla.
Mfumo huo ambao utatumiwa na
Wizara, Taasisi na wadau mbalimbali
unatarajia kuanza kutumika rasmi
mwaka ujao wa fedha.
Kwa upande wake Mwenyekiti wa
Kamati ya Kudumu ya Bunge ya Ardhi,
Maliasili na Utalii, Mhe. Nape Nnauye
aliipongeza Serikali kwa kuboresha
miundombinu ya utalii hususan
barabara, huduma za maji na umeme
ambavyo vimeendelea kuvutia watalii
wengi kutembelea vivutio vya utalii na
kuongeza idadi ya watalii hapa nchini.
 Wizara ya Maliasili na Utalii

Tanzania yatajwa nchi bora kwa

Safari za Utalii barani Afrika
Tanzania imetajwa kuwa nchi bora
ya kufanya safari za utalii barani
Afrika, kwa mujibu wa mtandao
wa SafariBookings.com, mtandao
mkubwa wa masoko kwa utalii Afrika.

Tovuti hiyo iliendesha utafiti wake

kupitia wataalam zaidi ya 2,500 sanjari
na kuzungumza na wafanya safari hizo
na kutangaza kuwa Tanzania ni sehemu
nzuri kwa utalii kwa mwaka 2017.

“Uchambuzi wetu ulihusisha

wataalamu zaidi ya 2,500 na tathimini
za watalii. Tathmini hiyo ililenga
kuangalia kinachopendwa kwa jumla
na kuamua mshindi wa mwaka 2017,”
ilisema sehemu ya ripoti hiyo katika
Wote hao walifanikiwa kutembela Mbali na miaka hiyo, mlima huo ulitwaa
mtandao huo.
sehemu za kitalii ikiwemo Hifadhi ya Taifa tuzo hiyo mwaka 2013, lakini mwaka
ya Serengeti na Mlima Kilimanjaro. 2014, Table Mountain, ya Afrika Kusini
Tathmini hiyo iliandikwa na watalii
iliibuka mshindi.
ambao walitembelea mbuga tofauti
Sekta ya utalii inaongoza kwa kuliingizia
barani Afrika na baadhi ya wataalam
taifa mapato ya kigeni kwa asilimia 25 Ushindi huo ulitangazwa katika hafla
wa kampuni zinazoongoza katika
huku mchango wake kwenye pato la ya Tuzo ya Maeneo yanayotembelewa
kusafirisha watalii Afrika.
taifa ukiwa asilimia 17.5. zaidi duniani (World Travel Awards-
WTA) zilizofanyika katika jiji la Kigali
“Katika uchambuzi wetu halisi wa
Katika hatua nyingine Mtandao wa nchini Rwanda, mwishoni mwa mwaka
mwaka 2013, Tanzania pia iliyaondoa
kimataifa wa National Geographic jana.
mataifa mengine ya kusini mwa bara
uliitaja Hifadhi ya Taifa ya Ruaha iliyopo
la Afrika kutokana na changamoto
Iringa, Tanzania kuwa miongoni mwa Tanzania pia ilipata tuzo nyingine
zilizokuwepo. Hii ni mara ya Pili kwa
maeneo bora zaidi yanayopaswa ikiwemo ya kisiwa bora kwa utalii cha
nchi hii kupokea tuzo ya ushindi wa
kutembelewa mwaka huu, 2018. Thanda na nyumba bora ya kulala
jumla kwa Afrika katika biashara ya
wageni ya Four Seasons iliyopo katika
safari.”
Maeneo mengine yaliyotajwa kwenye Hifadhi ya Taifa ya Serengeti.
mtandao huo ni mji wa kihistoria wa
Tovuti hiyo imeongeza kuwa, uchambuzi
Harar nchini Ethiopia, Jujuy Province
huo pia uliweka wazi kuwa Tanzania ni
(Argentina), Tbilisi (Georgia), Sydney
maarufu kwa kuwa na aina nyingi za
(Australia), Oaxaca (Mexico), Vienna
wanyamapori na kubeba ushindi wa
(Austria), North Shore- Oahu (Hawaii)
jumla kwa kuwa na wanyamapori wengi
na Phnom Penh (Cambodia).
ambapo uliitaja hifadhi ya Serengeti na
Ngorongoro kama chachu ya ubora
Katika tovuti ya mtandao huo ya www.
huo.
nationalgeographic.com, hifadhi hiyo
kubwa nchini imetajwa kwa kigezo cha
Watu maarufu kadhaa katika miezi ya
kuwalinda na kuhifadhi simba wenye
hivi karibuni wamekuwa wakimiminika
asili ya Afrika walio hatarini kutoweka.
kutembelea vivutio mbalimbali nchini
Tanzania.
Kwa mujibu wa mtandao huo, simba
hao wenye asili ya Africa ‘African
Miongoni mwao ni pamoja na
Mwanamuziki wa Marekani Usher Lion’ wapo hatarini kutoweka na
Raymond, mchezaji wa zamani wa wamepungua kwa asilimia 90.
soka, Manchester United na Real
Madrid player David Beckham, Wakati huo huo, Mlima Kilimanjaro
mchezaji wa zamani wa klabu ya ulishinda tuzo ya Kivutio Bora cha Utalii
Liverpool Mamadou Sakho, mchezaji barani Afrika kwa mwaka 2017 ikiwa ni
wa Everton Morgan Schneiderlin na ya tatu mfululizo kwa Mlima huo ambao
wachezaji nyota wa filamu wa Marekani ulishinda tena mwaka 2015, 2016.
Will Smith na Harrison Ford.

Jarida la MALIASILI 5
 Wizara ya Maliasili na Utalii

Dr. Kigwangalla aagiza msako mkali

walioua Simba tisa Serengeti

Askari wa wanyamapori wa Hifadhi ya Taifa ya Serengeti wakikusanya miili ya simba tisa waliouwawa kikatili kwa kulishwa sumu, mmoja
kukatwa na kuchomolewa baadhi ya viungo vyake na wananchi katika kijiji cha Nyichoka, wilaya ya Serengeti mkoani Mara hivi karibuni kwa
ajili ya kuwafanyia uchunguzi kubaini chanzo cha vifo vyao.

WAZIRI wa Maliasili na Utalii, Mhe.
Dkt. Hamisi Kigwangalla ameagiza
Kikosi Kazi Dhidi ya Ujangili cha
Taifa kushirikiana na Kamati ya Ulinzi
na Usalama ya wilaya ya Serengeti
kuwasaka watu waliohusika na mauaji
ya simba tisa katika kijiji cha Nyichoka,
wilaya ya Serengeti mkoani Mara na
kuwafikisha kwenye vyombo vya
sheria.
Dkt. Kigwangalla ametoa agizo hilo
ofisini kwake Jijini Dodoma baada ya
kupokea taarifa rasmi ya mauaji hayo
ya kikatili yaliyoripotiwa hivi karibuni
kwa simba hao kulishwa sumu kali
katika kijiji hicho huku mmoja akikatwa
miguu, mkia, ngozi ya juu ya mgongo
na kuchukuliwa baadhi ya viungo
vyake ambapo amesema mauaji hayo
hayavumiliki kwa kuwa yana athari
kubwa kiikolojia, kiutalii na uchumi wa
Taifa kwa ujumla.
“Bahati mbaya sana ni kuwa
anapouawa simba kwa sumu hafi
peke yake, inakufa familia nzima ya
simba, na mara nyingi wanakufa pia
wanyamapori wengine wanaodowea
nyama na wanaokula mizoga.
Walipouawa simba wa Ruaha hivi
karibuni walikufa fisi zaidi ya 70 na
ndege mbeshi zaidi ya 100, achilia
mbali wadudu,” amesema Dkt.
Kigwangalla kwa masikitiko makubwa.
Amesema pamoja na faida kubwa za
simba kwa Taifa kiuchumi, Kijiji cha
Nyichoka pekee walikouwawa simba
hao ni katika sehemu iliyofaidika sana
na miradi ya ujirani mwema kutoka
Hifadhi ya Taifa ya Serengeti.
“Wanyama hawa jamii ya paka
wakubwa ni muhimu sana kwa kuweka
mizania ya ikolojia sawa, maana
wanadhibiti idadi ya wanyama wala
nyasi kwa kuwala, bila hivyo hifadhi
zote zinaweza kugeuka kuwa jangwa.
“Hakuna mtalii atakayekuja hifadhini
asitamani kumuangalia simba, mfalme
wa pori. Wanapouawa maana yake
tunashusha hadhi ya hifadhi zetu
kiutalii na hivyo kutishia kupoteza
mapato yanayotokana na utalii”
amesisitiza Dkt. Kigwangalla.
Amesema tukio hilo la kuuwawa kwa
Simba wa Ikolojia ya Serengeti sio la
kwanza kutokea hapa nchini ambapo
mwishoni mwa mwaka jana simba
wengine watano waliuawa pembezoni
mwa Hifadhi ya Taifa ya Ruaha.
“Mwaka huo huo mwanzoni simba
watatu nao walipigwa risasi kikatili
wilayani Serengeti huku mwaka 2015
simba 7 wakauwawa tena kwa sumu,
huko huko Serengeti”.
Akizungumzia sababu za ujangili huo
amesema mara nyingi ni kwa ajili ya
kulipiza kisasi baada ya ng’ombe wa
wananchi kuliwa na simba, changamoto
ambayo husababishwa na wananchi
wenyewe kusogelea na kuweka makazi
karibu kabisa na mipaka ya hifadhi za
wanyamapori kwa lengo la kulisha
mifugo pembezoni na wakati mwingine
ndani ya hifadhi hizo kinyemela.
Simba ambao wanakadiriwa kuwa zaidi
kidogo ya 22,000, pamoja na wanyama
wengine jamii ya paka wamepungua
sana miaka ya hivi karibuni kiasi cha
kuwekewa tishio la kutoweka hapa
duniani. Duma nao wanakadiriwa
kubaki 1,200 pekee.

6 Jarida la MALIASILI

Maadhimisho ya Kimondo cha
Mbozi kufanyika Juni, 2018
Naibu Waziri wa Maliasili na Utalii, Mhe. Japhet Hasunga na viongozi wengine wa mkoa wa Songwe, wakiangalia Kimondo cha Mbozi.
Mkoa wa Songwe kwa kushirikiana na Wizara ya Maliasili
na Utalii na wadau wengine wa uhifadhi na maendeleo
utafanya maadhimisho ya siku ya Kimondo cha Mbozi kwa
mara ya kwanza katika historia kwenye Kijiji cha Ndolezi
Kata ya Mlangali, wilayani Mbozi kuanzia Juni 28 hadi 30
mwaka huu .
Maadhimisho hayo yataenda sambamba na maadhimisho
ya siku ya Vimondo duniani ambayo yaliazimiwa kufanyika
Juni 30 kila mwaka na kikao cha Umoja wa Mataifa cha
tarehe 6 Desemba, 2016.
Pamoja na mambo mengine, kikao hicho pia kiliazimia
tarehe hiyo kuwa siku ya kuelimisha umma kuhusu elimu ya
anga na mafanikio ya tafiti mbalimbali yaliyopatikana kuhusu
elimu hiyo, kutambua juhudi zilizofanyika, kuweka sheria
za kimataifa na kutoa tahadhari juu ya athari zinazoweza
kutokea endapo dunia itafanya uharibifu juu ya anga.
Akizungumza wakati akiwasilisha taarifa ya maandalizi ya
maadhimisho hayo kwa Naibu Waziri wa Maliasili na Utalii,
Mhe. Japhet Hasunga Kaimu Katibu Tawala Mkoa wa
Songwe, Herman Tesha amesema lengo la maadhimisho
hayo ni kutangaza Kimondo hicho kama kivutio muhimu cha
utalii mkoani Songwe pamoja na vivutio vingine vya mkoa
huo kwa ujumla ili kutoa fursa ya uwekezaji kwenye sekta ya
utalii mkoani humo.
Amesema maadhimisho hayo yataenda sambamba na
kongamano la uwekezaji na sayansi ya vimondo, maonesho
ya malikale, maonesho ya kiutamaduni, mashindano ya
Jarida la MALIASILI
Wizara ya Maliasili na Utalii
riadha (Kimondo Marathon), mashindano ya netiboli na mpira
wa miguu (Kimondo Ligi).
Kwa upande wake, Naibu Waziri wa Maliasili na Utalii, Mhe.
Japhet Hasunga amesema Serikali kupitia Wizara yake
itashiriki kikamilifu katika maadhimisho hayo kwa kushirikiana
na mkoa wa Songwe na wadau wengine ili kuhakikisha
kivutio hicho cha Kimondo kinajulikana zaidi ndani na nje ya
nchi na hatimaye kiongeze idadi ya watalii na mapato.
Amesema wizara yake ina mkakati maalum wa kuimarisha
kituo hicho cha utalii ambapo hivi sasa imeshajenga kituo
maalum cha taarifa ambacho kimegharimu zaidi ya Shilingi
milioni 400 za Kitanzania.
Aidha, amesema kupitia mkakati mpya wa wizara wa
kuimarisha na kuvijengea uwezo vituo vya malikale nchini
kwa kuzishirikisha taasisi za uhifadhi wa wanyamapori na
misitu, Shirika la Hifadhi za Taifa Tanapa litashirikiana na kituo
hicho kwa kuimarisha miundombinu pamoja na utangazaji.
Kimondo cha Mbozi kinakadiriwa kilianguka mwaka 1840
kutoka kwenye obiti yake huko angani huku kikikadiriwa
kuwa na tani 12 na mchanganyiko wa madini ya Chuma
90%, Nickel 8.69%, Copper 0.66%, Sulphur 0.01% na
Phosphorus 0.11. Kimomdo hicho ni cha pili kwa ukubwa
barani Afrika na cha nane duniani kati ya vimondo 600
vilivyodondoka maeneo mbalimbali ulimwenguni, sifa yake
kubwa ni kuwa na ubaridi wakati wote hata mchana wa jua
kali.
7
 Wizara ya Maliasili na Utalii

Olduvai; Chimbuko la binadamu

Serikali ya Tanzania kupitia Mamlaka ya Hifadhi ya Eneo la
Ngorongoro kwa kushirikiana na Umoja wa Ulaya imejenga
Makumbusho mapya ya Olduvai ambayo inaonesha
Chimbuko la Binadamu (The Cradle of Humankind) katika
Bara la Afrika.
zamadamu wanaoitwa Zinjanthropus au Paranthropus boisei
na Homo habilis, zana za mawe za mwanzo zilizotumika
(Oldowan) katika kujipatia chakula na ushahidi wa kale wa
ulaji wa nyama katika historia ya mabadiliko ya binadamu,
takribani miaka million 2 iliyopita.

Makumbusho hayo mapya na Onesho la Chimbuko la
Binadamu, yalifunguliwa rasmi na Makamu wa Rais wa
Jamhuri ya Muungano wa Tanzania, Mhe. Samia Suluhu
Hassan mwishoni mwa mwaka jana katika eneo la Olduvai,
ndani ya Mamlaka ya Hifadhi ya Ngorongoro.
Onesho hilo ni matokeo ya utafiti wa muda mrefu uliofanyika
katika Bonde la Olduvai na Laetoli katika Wilaya ya
Ngorongoro mkoani Arusha.
Idadi kubwa ya vioneshwa katika Makumbusho hii, vilipatikana
katika bonde la Olduvai na Laetoli nchini Tanzania kupitia
utafiti wa kisayansi wa muda mrefu na vilikuwa vimehifadhiwa
katika Makumbusho ya Taifa, Jijini Dar es Salaam.
Vioneshwa hivi ni pamoja na masalia ya zamadamu, zana
za mawe na masalia ya wanyama walioishi takribani miaka
milioni 4 iliyopita.
Sehemu ya tatu inahusu maisha ya jamii ya Homo erectus.
Jamii hii ilikuwa inafanana zaidi na binadamu wa sasa kuliko
jamii zilizotangulia. Aidha yapo pia masalia ya zamadamu
Homo erectus, zana za mawe (Acheulian) na ushahidi wa
ulaji wa wanyama wakubwa kama vile Nyati na tembo katika
historia ya mabadiliko ya binadamu, takribani miaka million
1.7 iliyopita.
Sehemu ya nne inaonesha kipindi cha mwanzo cha
binadamu wa sasa (Homo sapiens) walioanza kutokea hapa
Afrika miaka laki 2 iliyopita. Sehemu hii pia inaonesha mila na
utamaduni wa makabila mbalimbali kama vile Wahadzabe,
wamasai na Datoga. Yapo pia mavazi ya asili ya jamii hizo,
zana za kuwinda na vifaa mbalimbali wanavyovitumia katika
maisha yao ya kila siku.

Makumbusho hii inaonesha sehemu kuu nne zinazowiana.

Sehemu ya kwanza inahusu ushahidi wa nyayo za zamadamu

zilizongunduliwa huko Laetoli mwaka 1978 na mtafiti Dr. Mary
D. Leakey. Nyayo hizi ziliachwa na zamadamu anayeiitwa
Australopithecus afarensis na ndio ushaidi usiopingika wa
zamadamu kutembea wima kwa miguu miwili takribani
miaka milioni 3.6 iliyopita.

Sehemu ya pili inahusu hadithi ya kusisimua ya kuwa

binadamu (Genus Homo); ambapo yapo na masalia ya

8 Jarida la MALIASILI

Tanzania yasisitiza ujenzi wa mradi
wa Stiegler’s Gorge kuendelea...
Tanzania imesisitiza uamuzi wake wa kuendelea na mpango
wa kujenga mradi mkubwa wa kuzalisha umeme katika
maporomoko ya mto Rufiji (Stiegler’s Gorge Hydro Power
Project) yaliyopo ndani ya Pori la Akiba la Selous mbele
ya wajumbe wa Kamati ya Urithi wa Dunia kutokana na
umuhimu wake kwa maendeleo ya Watanzania.
Akizungumza katika mkutano wa 41 wa wajumbe wa Kamati
ya Urithi wa Dunia ulioendeshwa na Shirika la Elimu, Sayansi
na Utamaduni la Umoja wa Mataifa (UNESCO) na kufanyika
katika Jiji la Krakov nchini Poland, Kiongozi wa msafara wa
Tanzania ambaye ni Katibu Mkuu Wizara ya Maliasili na Utalii,
Meja Jenerali Gaudence Milanzi aliwaeleza wajumbe wa
mkutano huo kuwa mpango huo ulikuwepo katika ajenda
ya Serikali ya Tanzania tangu miaka ya 1960’s na kwamba
ukubwa wa eneo litakalotumika kutekeleza mradi huo ni
asilimia tatu tu ya eneo lote la pori hilo ambalo lina ukubwa
wa kilometa za mraba 50,000.
“Itakumbukwa kuwa mnamo mwaka 1982 wakati pori hili
(Selous) limewekwa katika orodha ya maeneo ya urithi wa
dunia, Shirika la Umoja wa Mataifa la Uhifadhi wa Asili (IUCN)
liliutambua mradi huo wa Stiegler’s Gorge kutokuwa na
madhara makubwa katika uharibifu wa mazingira ukizingatia
ukubwa wa pori hilo na eneo litakalotumika kujenga mradi
huo” alisema Maj. Gen. Milanzi.
Aidha, aliwaeleza wajumbe hao kuwa, Serikali ya Tanzania
inatekeleza sera ya kujenga uchumi wa viwanda hali
inayopelekea kuwa na mahitaji makubwa ya nishati ya
umeme hivyo kwa kuzingatia vyanzo vilivyopo imekuwa ni
muhimu sasa kufikiria tena ujenzi wa mradi huo kama chanzo
kingine muhimu cha nishati kuwezesha kufikia azma hiyo.
Alisema mradi huo utaongeza uzalishaji wa umeme nchini
kufikia asilimia 144.8 hivyo kuondoa upungufu wa nishati
uliopo kwa sasa na pindi utakapokamilika utawanufaisha
watanzania wengi wanaoishi bila umeme ikiwa ni pamoja na
kukidhi mahitaji yake ya kuendesha viwanda.
Meja Jenerali Milanzi alilazimika kutoa maelezo hayo kwa
kamati hiyo ili kuweka bayana dhamira ya dhati Serikali ya
Tanzania ya kuendelea na ujenzi wa mradi huo kwa ajili ya
maendeleo endelevu huku akitoa rai kwao kuwa Serikali bado
ipo tayari kwa mazungumzo ya namna bora ya kutekeleza
mradi huo kwa faida ya jamii, uchumi na mustakbali bora wa
mazingira ya hifadhi ya Selous na taifa kwa ujumla.
“Kwa kutumia teknolojia bora zilizopo, mipango imara na
usimamizi thabiti, mradi huu utakua na faida kubwa kwa
taifa ikiwa na pamoja na kuboresha maisha ya watu maskini
na jamii kwa ujumla bila kuathiri mazingira yanayotoa faida
hizo”, alisema Milanzi.
Hapo awali, kabla ya mkutano huo, ujumbe wa Tanzania
ukiongozwa na Katibu Mkuu huyo ulifanya mazungumzo
na Maafisa Waandamizi wa Kituo cha Urithi wa Dunia na
Jarida la MALIASILI
Wizara ya Maliasili na Utalii
Bodi za Ushauri ya kituo hicho na kuwasilisha kwa maandishi
msimamo wa Tanzania kuhusu ujenzi wa mradi huo.
“Tanzania ilipinga vikali rasimu ya azimio No. 41 COM 7 A.17
aya ya 7 ambalo liliitaka kusitisha kabisa (to permanently
abandon) ujenzi wa mradi wa kuzalisha umeme katika
maporomoko ya mto Rufiji (Stiegler’s Gorge Hydro Power
Project). Baada ya tamko la Tanzania kupinga azimio hilo
kipengele hicho kilifanyiwa marekebisho ipasavyo na neno
“to permanently abandon” (kusitisha kabisa) liliondolewa
katika azimio hilo kupisha majadiliano zaidi” alisema.
Tanzania ni miongoni mwa nchi wanachama zilizosaini
mkataba wa urithi wa Dunia wa mwaka 1972 huku ikiwa na
maeneo sita yaliyorodheshwa katika urithi huo ikiwepo Pori la
Akiba la Selous, Hifadhi ya Mlima Kilimanjaro, Hifadhi ya Taifa
ya Serengeti, Mji Mkongwe (Zanzibar), Hifadhi ya Ngorongoro
na Michoro ya kondoa, Kilwa Kisiwani na Songo Mnara.
Aidha, ni mwanachama wa Kamati ya Urithi wa Dunia kwa
kipindi cha miaka minne hadi mwaka 2019. Tokea ijiunge na
kamati hiyo mwaka 2015, Tanzania imekua na msimamo wa
kuwa na maendeleo endelevu katika ajenda za mikutano yake
pamoja na miongozo yake ili kuruhusu kuendeleza maeneo
ya urithi wa dunia kuweza kufikia maendeleo ya kijamii na
kiuchumi bila kuwepo kwa athari kubwa katika mazingira.
Mkutano huo wa 41 wa wajumbe wa Kamati ya Urithi wa
Dunia uliofanyika mwezi Julai mwaka jana katika jiji la Krakov
nchini Poland ulihudhuriwa na nchi wanachama 193 ambao
walijadili mambo mbalimbali muhimu kuhusu uhifadhi na ulinzi
maeneo ya urithi wa dunia pamoja na kutangaza maeneo
mengine mapya ya urithi wa dunia yaliyowasilishwa na nchi
nyingine wanachama katika mkutano huo.
Ujumbe wa Tanzania katika mkutano huo ulijumuisha pia
Balozi wa Tanzania nchini Ufaransa ambaye pia ni mjumbe
wa kudumu wa UNESCO, Samwel W. Shulukindo na Maafisa
Waandamizi kutoka Wizara ya Maliasili na Utalii
9

Mapori Matano ya Akiba Kupandishwa
hadhi ya kuwa Hifadhi za Taifa
Baadhi ya Twiga katika mwambao wa ziwa Burigi kwenye Pori la Akiba Burigi ambalo litapandishwa hadhi kuwa Hifadhi ya Taifa.
Wizara ya Maliasili na Utalii imetangaza kuanza mchakato
wa kuyapandisha hadhi Mapori ya Akiba ya Burigi, Kimisi,
Biharamulo, Ibanda na Rumanyika kuwa Hifadhi za Taifa.
Mchakato huo tayari umeungwa mkono na Rais wa Jamhuri
ya Muungano wa Tanzania, Mhe. Dkt. John Pombe Joseph
Magufuli.
Hayo yameelezwa bungeni Jijini Dodoma na Waziri wa Maliasili
na Utalii, Mhe. Dkt. Hamisi Kigwangalla wakati akihitimisha
mjadala wa bajeti wa makadirio ya mapato na matumizi ya
wizara yake kwa mwaka wa fedha 2018/2019.
“Mheshimiwa Spika, ninaomba kulitaarifu Bunge lako tukufu
kuwa Mhe. Rais ameridhia ombi letu la kupandisha hadhi
Mapori ya Akiba ya Burigi, Kimisi, Biharamulo, Ibanda na
Chief Rumanyika kuwa Hifadhi za Taifa, kipekee namshukuru
sana Mhe. Rais kwa kuridhia ombi letu hilo” alisema Dkt.
Kigwangalla.
Alisema kufuatia hatua hiyo, wizara yake inaanzisha mchakato
rasmi wa kukamilisha taratibu za kupandisha hadhi mapori
hayo ili kupanua wigo wa vivutio vya utalii katika kanda
ya Kaskazini Magharibi na hivyo kufikia azma ya Serikali
kuongeza idadi ya watalii kufikia milioni 8 na mapato ya dola
za kimarekani bilioni 16 katika kipindi cha miaka 7 ijayo.
Inaelezwa kuwa mchakato huo utapitia hatua mbalimbali
ikiwemo kuwashirikisha wadau husika kupata maoni yao,
mapendekezo kuwasilishwa baraza la mawaziri kabla ya
kujadiliwa bungeni na hatimaye kuwasilishwa kwa Mhe. Rais
10
Wizara ya Maliasili na Utalii
kwa ajili ya kuidhinishwa kuwa Sheria kamili ya kupandisha
hadhi mapori hayo.
Akizungumzia mikakati mingine mipya ya kuboresha sekta ya
maliasili na utalii itakayotekelezwa, Dkt. Kigwangalla alisema
ni pamoja na kuanzisha mamlaka ya usimamizi na uendelezaji
wa utalii wa fukwe nchini, kuhuisha maeneo ya vivutio vya
Mambo ya Kale na kuviunganisha katika ‘package’ moja ya
utalii na vivutio vya wanyamapori.
Mikakati mingine ni kuunda mfumo mmoja funganishi
wa TEHAMA uitwao “MNRT Portal” kwa ajili ya kutoa
leseni na vibali, ukusanyaji wa takwimu na mapato kutoka
vyanzo mbalimbali vya sekta ya maliasili na utalii, ambapo
utaunganishwa na mifumo mingine ya Serikali iliwemo GePG,
NIDA, TIRA, BRELA, TRA na NBS.
Alisema mikakati mingine ni kuanzisha Jeshi Usu, Utambulisho
wa Utalii wa Tanzania Kimataifa ujulikanao kama “Tanzania,
Unforgettable”, kufungua utalii wa kanda ya kusini, kuanzisha
mwezi wa maadhimisho ya Urithi wa Mtanzania “Urithi
Festival” (Septemba), kuhuisha sheria za TANAPA, TAWA na
TFS, pamoja na kuunda kanuni mpya za kusimamia vizuri
sekta hizo.
Pori la Akiba Burigi lina ukubwa wa kilomita za mraba 2,941
katika wilaya za Karagwe, Muleba na Ngara mkoani Kagera,
wakati Pori la Kimisi likiwa na ukubwa wa kilomita za mraba
1,030 katika wilaya za Ngara na Karagwe mkoani humo.
(Inaendelea Uk. 11)
Jarida la MALIASILI

Mhispania aweka rekodi ya
kupanda Mlima Kilimanjaro
kwa kutumia baiskeli
MPANDA milima mashuhuri Duniani
kwa kutumia Baiskeli, Juanito
Oiarzabal ameweka rekodi ya kuwa
Mhispania wa kwanza kupanda Mlima
Kilimanjaro huku akitumia saa 31
akiendesha baiskeli katika siku tano
hadi kufika kilele cha Uhuru.
Juanito na wenzake wawili, Eduardo
Pascuaz na Ramon Abecia waliianza
safari ya kupanda Mlima Kilimanjaro
kwa kutumia Baiskeli ,wakianza safari
yao kupitia lango la Kilema, aina hii ya
utalii ikiwa ni bidhaa mpya katika Mlima
huo mrefu kuliko yote barani Afrika.
Aina hii mpya ya utalii ambayo kwa sasa
imeanza kushika kasi katika Hifadhi za
Taifa za Mlima Kilimanjaro, Arusha na
Saadan inatokana na Shirika la Hifadhi
za Taifa (TANAPA) kuendelea kupanua
wigo wa vivutio katika Hifadhi zake 16.
Meneja Mawasiliano na Mahusiano
wa Shirika la Hifadhi za Taifa (TANAPA)
Pascal Shelutete anaeleza hatua ya
Juanito na wenzake kufika katika kilele
cha Uhuru inaashiria kuanza kufunguka
kwa aina hii mpya ya utalii katika Hifadhi
za Taifa.
Shelutete anaeleza namna ambavyo
Jarida la MALIASILI
Shirika la Hifadhi za Taifa (Tanapa)
limekuwa mstari wa mbele katika
kubuni aina mpya ya bidhaa za utalii
ili kushindana na nchi nyingine duniani
katika uuzaji wa safari kwa watalii.
Kwa upande wake Juanito Oiarzabal
ambaye amepata ulemavu wa kukatika
vidole kutokana na barafu katika Milima
mbalimbali aliyopanda amesema
changamoto aliyokutana nayo wakati
wa kupanda mlima ni kuzoea hali ya
hewa ya mlima ambayo imekuwa
ikibadilika kila mara.
Mkurugenzi wa kampuni ya Safari
Bike Africa iliyoratibu changamoto ya
kupanda Mlima Kilimanjaro kwa kutumia
Baiskeli kwa wageni hao, Mario Martos
alisema kampuni yake imekusudia
kuleta mabadiliko katika sekta ya utalii
kwa kufanikisha safari za watalii wa
kutumia baiskeli.
Shirika la Hifdhi za Taifa (TANAPA)
limejipanga kuhakikisha usalama wa
hali ya juu kwa wageni watakaofanya
aina hii mpya ya utalii katika Hifadhi zake
kwa kuwa na taahadhari sambamba na
waongoza wageni waliobobea katika
kazi ya Utalii.
Wizara ya Maliasili na Utalii
(Inatoka Uk. 10)
Pori la Akiba Biharamulo lina ukubwa
wa kilomita za mraba 731 katika wilaya
ya Muleba mkoani Kagera na wilaya ya
Chato mkoani Geita, huku Pori la Akiba
Ibanda likiwa na ukubwa wa kilomita za
mraba 200 na Pori la Akiba Rumanyika
kilomita za mraba 800 katika wilaya ya
Kyerwa mkoani Kagera.
Mapori haya yapo katika ukanda
muhimu wa kuunganisha watalii kutoka
ikolojia za Magharibi na Mashariki
ambapo uwanja wa ndege wa
Chato utakuwa muhimu katika kutoa
mawasiliano.
Mapori hayo ya Akiba yanapokea
wanyamapori wanaohama kutoka
mapori ya Akiba ya Moyowosi na
kufanya Ikolojia ya Magharibi kuwa
kivutio kikubwa cha utalii ambapo
inatengeneza muunganiko mzuri kati
ya ikolojia ya Serengeti na Hifadhi ya
Taifa ya Rubondo.
Pamoja na sifa hizo, shughuli za utalii
zinazoweza kufanyika katika maeneo
hayo ni pamoja na utalii wa picha,
uendeshaji wa boti na mitumbwi,
upandaji milima, uvuvi mahiri, utalii wa
usiku na matembezi.
Mapori hayo pia yana maeneo mazuri
kwa uwekezaji kama Nkonje, Ziwa
Ngoma na Msengapaya.
Hatua hii ni mafaniko kwa Wizara ya
Maliasili na Utalii kwa kuweza kutunza
maeneo hayo hadi kufikia hadhi ya
kupandishwa kuwa Hifadhi za Taifa
ambapo uwindaji wa wanyamapori
hauruhusiwi na badala yake hutumika
kwa ajili ya utalii wa picha pekee.
Mapori hayo ambayo yanasimamiwa
na Mamlaka ya Usimamizi wa
Wanyamapori Tanzania - TAWA sasa
yatakuwa chini ya Shirika la Hifadhi za
Taifa Tanzania - TANAPA punde baada
ya mchakato wa kuyapandisha hadhi
kukamilika.
Bunge limeidhinisha Sh. bilioni 115.794
kwa ajili ya makadirio ya mapato na
matumizi ya Wizara ya Maliasili na
Utalii kwa mwaka wa fedha 2018/2019
ambapo Sh. bilioni 85.816 ni kwa
ajili ya Matumizi ya Kawaida na Sh.
bilioni 29,978 ni kwa ajili ya miradi ya
maendeleo.
11

Serikali kuboresha eneo la barabara ya
lami ambalo ni kivutio cha utalii nchini
Eneo katika shamba la Miti Kawetire mkoani Mbeya, ilipopita Barabara ya lami ambayo ipo juu zaidi ya nyingine nchini ikiwa na urefu (Altitude)
wa mita 2961 kutoka usawa wa bahari. Serikali itaboresha mazingira ya eneo hilo ili yatumike kama kivutio cha utalii nchini.
Serikali imesema itaboresha mazingira
ya kivutio cha utalii cha barabara
ya lami ambayo ipo juu zaidi kutoka
usawa wa bahari kuliko barabara zote
nchini ili kupanua wigo wa vivutio vya
utalii na kuongeza idadi ya watalii na
mapato.
Hayo yalielezwa na Naibu Waziri wa
Maliasili na Utalii, Mhe. Japhet Hasunga
baada ya kutembelea shamba la miti la
Kawetire wilayani Mbeya na kujionea
sehemu ya barabara ya lami inayopita
katikati ya shamba hilo katika mlima
Kawetire kwenye safu za milima ya
Mbeya.
Eneo hilo la barabara hiyo ambayo
hupitisha magari kutoka Jijini Mbeya
kwenda katika Wilaya ya Chunya na
Mikoa ya Singida na Tabora lina urefu
(Altitude) wa mita 2961 kutoka usawa
wa bahari katika Latitude 08’ 35 S na
Longitude 33’ 25 E.
“Hatutaki ule utalii wa kutegemea
wanyamapori pekee, hii sasa ni
sehemu ya aina nyingine ya utalii
12
ambayo ni lazima tuiboreshe tuweke
kibao kizuri tuweke mazingira mazuri
pamoja na kukitangaza ili watanzania
na watalii kutoka nje waweze
kutembelea hapa,” alisema Hasunga.
Alisema ili kufikia lengo liliwekwa na
Serikali la kuongeza idadi ya watalii
kufikia milioni mbili mwaka 2020 na
milioni 8 mwaka 2025 vivutio vyote vya
utalii vilivyopo nchini vitatambuliwa,
kuimarishwa na kuviwekea
miundombinu itakayowavutia watalii
kuvitembelea.
Aidha aliuagiza uongozi wa shamba
hilo kushirikiana na wakala wa
huduma za barabara –Tanroads katika
kuboresha mazingira yanayozunguka
eneo hilo ikiwa ni pamoja na kuweka
bango la kisasa la kutambulisha eneo
hilo, kujenga bustani na maeneo rafiki
ya kupumzikia kwa ajili ya kuwavutia
watalii kutembelea eneo hilo na kupiga
picha.
Mbali na kivutio hicho aliuagiza uongozi
wa shamba hilo kutobomoa majengo
Jarida la MALIASILI
Wizara ya Maliasili na Utalii
ya kale yaliyotumiwa na wakoloni
katika shamba hilo na badala yake
yatumike kwenye utalii wa mambo ya
kale sambamba na utalii wa misitu ya
kupandwa inayopatikana pia katika
shamba hilo.
Hata hivyo alisema kupitia mradi wa
REGROW wa kuendeleza utalii kanda
ya kusini Serikali imepokea mkopo wa
masharti nafuu wa dola za Kimarekani
milioni 150 sawa za zaidi ya bilioni
340 za kitanzania kutoka benki ya
dunia kwa ajili ya kusaidia kuboresha
miundombinu ya vivutio vya ukanda
huo.
Kwa upande wake Meneja wa shamba
hilo, Arnorld Shoo alisema eneo hilo
la barabara limekuwa ni kivutio cha
kipekee cha utalii katika shamba hilo
ambapo pia hupata mapato kupitia
watu na vikundi mbalimbali ikiwemo
wanakwaya na wanafunzi ambao
hufika eneo hilo kwa ajili ya kupiga
picha za kumbukumbu.

Watumishi wa Umma kukopeshwa
mitungi ya gesi na vifaa vyake
Mtendaji Mkuu wa TFS, Prof. Dos Santos Silayo (kushoto) na Mkurugenzi Mtendaji wa Mihan Gas, Hamisi Ramadhan (kulia) wakisaini
mkataba wa makubaliano wa kukopesha mitungi ya gesi na vifaa vyake kwa watumishi wa Umma Jijini Dodoma hivi karibuni. Katikati
anayeshuhudia ni Katibu Mkuu wa Wizara ya Maliasili na Utalii, Maj. Gen. Gaudence Milanzi.
Serikali imesaini mkataba na Kampuni
ya Gesi ya Mihan Gas kwa aijili ya
kukopesha mitungi ya gesi na vifaa
vyake kwa watumishi wa umma.
Hatua hiyo imekuja ikiwa ni juhudi
za Serikali za kutaka kupunguza
matumizi ya mkaa pamoja na kuni
kwa lengo la kuimarisha uhifadhi wa
misitu ambayo imekuwa ikitumika
kama nishati kuu.
Mkataba huo ulisainiwa hivi karibuni
Jijini Dodoma na Mtendaji Mkuu
wa Wakala wa Huduma za Misitu
Tanzania (TFS), Profesa Dos Santos
Silayo na Mkurugenzi Mtendaji wa
kampuni ya Mihan Gas, Hamisi
Ramadhan huku Katibu Mkuu wa
Wizara ya Maliasili na Utalii, Mej.
Gen. Gaudence Milanzi akishuhudia
tukio hilo.
Jarida la MALIASILI
Pamoja na kusaini mkataba huo, TFS
na Kampuni ya Mihan Gas zilizindua
kampeni ya kukopesha mitungi
ya gesi na vifaa vya vyake kwa
Watumishi wa Umma.
Awali, Katibu Mkuu Wizara ya
Maliasili na Utalii, Maj. Gen. Milanzi
akizungumza katika hafla hiyo,
alitoa wito kwa watumishi wa umma
kuchangamkia fursa hiyo ambayo
itasaidia kupunguza uharibifu ya
misitu nchini.
“Hili ni tukio kubwa hasa kwa wale
ambao ni watunzaji wa mazingira
katika kuiwezesha jamii kuanza
matumizi ya nishati mbadala,”
alisema.
Naye, Mtendaji Mkuu wa Wakala wa
Misitu zaTanzania (TFS), Profesa Dos
Santos Silayo akizungumza baada
ya kusaini mkataba huo alisema,
Wizara ya Maliasili na Utalii
upatikanaji wa huduma hiyo ni
jitihada za kuhakikisha matumizi ya
mkaa yanapungua.
Alisema nishati mbadala ndiyo njia
pekee itakayosaidia jamii kuachana
na matumizi ya mkaa na kuni.
Kwa upande wake, Mkurugenzi
Mtendaji wa Kampuni ya Mihan
Gas, Hamisi Ramadhani aliishukuru
Serikali kwa kuikubalia kampuni hiyo
kusambaza gesi kwa watumishi wa
umma.
Akizungumzia namna watumishi
watakavyonufaika na mpango huo,
Mkurugenzi huyo alisema kampuni
hiyo imetenga fungu la kutosha kwa
ajili ya kuwezesha ukopeshaji wa
vifaa hivyo na kwamba kila Mtumishi
atapewa nafasi ya kukopa na kulipa
mwezi mmoja mara baada ya kuanza
matumizi ya gesi hiyo.
13

Ujangili nchini wapungua kwa zaidi ya
asilimia 50
Waziri wa Maliasili na Utalii, Mhe. Dk. Hamisi Kigwangalla akizungumza na balozi wa Uingereza hapa nchini, Mhe. Sarah Cooke.
Serikali imefanikiwa kudhibiti vitendo
vya ujangili hapa nchini kwa zaidi ya
asilimia 50.
Hayo yalielezwa na Waziri wa Maliasili
na Utalii, Dk. Hamisi Kigwangalla
wakati akizungumza na Balozi wa
Uingereza hapa nchini, Sarah Cooke
ofisini kwake jijini Dodoma.
Mazungumzo hayo yalilenga kujadili
mambo mbalimbali ikiwemo kuimarisha
ushirikiano baina ya nchi hizo mbili
katika sekta ya uhifadhi na maendeleo
ya utalii.
Dk. Kigwangalla alisema katika kipindi
cha miezi sita iliyopita hakuna mauaji
mapya ya wanyamapori yaliyoripotiwa
na kwamba nyara zinazokamatwa hivi
sasa ikiwemo meno ya tembo na ngozi
za wanyamapori ni masalia ya zamani.
Alisema mafanikio hayo yametokana
na juhudi mbalimbali zinazofanywa na
Serikali kudhibiti vitendo vya ujangili
ikiwemo doria za mara kwa mara
za kiitelijensia ambazo zimekuwa
zikishirikisha vyombo mbalimbali
vya ulinzi na usalama pamoja na raia
wema.
Alisema Serikali itaendelea kudhibiti
14
vitendo hivyo kwa kuimarisha ulinzi
katika maeneo ya hifadhi nchini ikiwa ni
pamoja na kuanzisha jeshi maalum la
usimamizi wa Misitu na Wanyamapori,
Sheria ya wanyamapori na za taasisi
za uhifadhi zimeanza kufanyiwa
marekebisho kuwezesha mabadiliko
hayo.
Katika hatua nyingine Dk. Kigwangalla
alimueleza balozi Cooke kuwa, Serikali
kupitia Wizara yake inaendelea
kuimarisha vivutio vya utalii hapa nchini
kwa kupanua jeografia ya maeneo ya
utalii sambamba na kuongeza vivutio ili
kuongeza idadi ya watalii na mapato.
Alisema Serikali itajenga makumbusho
ya Marais Wastaafu wa Tanzania
mjini Dodoma pamoja kuanzisha
makumbusho ya meno ya tembo
katika miji ya Dar es Salaam, Arusha,
Iringa na Dodoma.
Sambamba na hayo alisema Serikali
itaanzisha mwezi maalum wa
maadhimisho ya urithi wa Mtanzania
ambao utafanyika mwezi Septemba
kila mwaka pamoja na kuendeleza
utalii wa mikutano.
Alisema Serikali pia itaanzisha
Mamlaka ya Usimamizi na Uendelezaji
Jarida la MALIASILI
Wizara ya Maliasili na Utalii
wa Fukwe nchini ili kuimarisha utalii wa
fukwe pamoja na kutambua barabara
iliyokuwa ikitumika katika biashara ya
utumwa wakati wa ukoloni ili iweze
kutumika kiutalii.
Akizungumzia migogoro ya mipaka
iliyopo baina ya wananchi na maeneo
ya hifadhi, Dk. Kigwangalla alisema
Serikali itatatua migogoro hiyo kwa
kushirikisha wananchi sambamba na
kuwasaidia kutatua changamoto za
msingi ambazo ni kuimarisha maeneo
ya malisho ya mifugo, upatikanaji wa
maji kwa ajili ya wananchi na mifugo,
mpango bora wa matumizi ya ardhi na
uendelezaji wa kilimo na ufugaji.
Kwa upande wake balozi Cooke
alisema nchi yake itaendelea
kuimarisha ushirikiano inaoutoa kwa
Serikali ya Tanzania katika kudhibiti
mtandao wa uhalifu wa madawa ya
kulevya, rushwa na ujangili.
Alisema kwa sasa watalii zaidi ya
75,000 wa Uingereza hutembelea
Tanzania kila mwaka na wengine
wamewekeza katika sekta utalii
hapa nchini, hivyo akaiomba Serikali
kurekebisha baadhi ya changamoto
chache zilizopo katika sekta hiyo
kwenye mtiririko wa kodi.

Wadau waaswa kutumia fursa ya ufugaji
nyuki kujikwamua kwenye umaskini
Naibu Waziri wa Maliasili na Utalii, Mhe. Japhet Hasunga (kushoto) akizungumza na wadau wa sekta ya ufugaji nyuki nchini katika kikao
alichokiitisha kujadili maendeleo ya sekta hiyo ikiwemo marekebisho ya kanuni za ufugaji nyuki za mwaka 2017 Jijini Dodoma.
Naibu Waziri wa Maliasili na Utalii,
Mhe. Japhet Hasunga ametoa wito
kwa wananchi kutumia fursa kubwa
iliyopo hapa nchini ya ufugaji nyuki
na uwepo wa masoko ya ndani na nje
ya nchi kwa kuongeza uzalishaji wa
mazao yake na kuyaongezea thamani
ili kuinua uchumi wao na taifa kwa
ujumla.
Alitoa wito huo mbele ya wadau wa
sekta ya ufugaji nyuki kutoka mikoa
yote nchini katika mkutano aliouitisha
kujadili maendeleo ya sekta hiyo
ikiwemo marekebisho ya kanuni za
ufugaji nyuki za mwaka 2017 katika
ukumbi wa Hazina Jijini Dodoma.
Alisema kwa sasa mchango wa sekta
ya nyuki katika pato la taifa bado ni
mdogo ukilinganisha na fursa zilizopo
za ufugaji nyuki hapa nchini ambazo
zikitumiwa ipasavyo zitasaidia kuinua
pato la wananchi na taifa kwa ujumla.
Jarida la MALIASILI
Alisema mbali na kuongeza uzalishaji,
mazao hayo pia yanatakiwa
kuongezewa thamani na kuwekewa
ngazi za ubora ili yaweze kuhimili
masoko ya ndani na nje ya nchi.
Aliongeza kuwa, ili kuimarisha sekta
hiyo Serikali itashirikiana na wadau
kutatua changamoto zilizopo ikiwemo
kutafuta masoko, kuimarisha uwekezaji
na kuanzisha viwanda vidogo vya
kuchakata mazao ya nyuki ikiwemo
asali na nta ambayo ina soko kubwa
nje ya nchi.
Kwa upande wake Kaimu Mkurugenzi
wa Idara ya Misitu na Nyuki wa wizara
hiyo, Deosdedit Bwoyo alisema
Tanzania ni moja kati ya nchi 50 duniani
zenye utajiri mkubwa wa rasilimali za
misitu ambazo zinatoa fursa pana ya
ufugaji nyuki nchini.
Alisema eneo la misitu ni takriban
hekta milioni 48.1 ambalo ni asilimia
Wizara ya Maliasili na Utalii
54 ya ukubwa ardhi yote ya Tanzania
ambayo ikitumiwa ipasavyo na
wananchi itawawawezesha kujiajiri na
kuongeza uzalisahaji wa mazao ya
nyuki na mapato.
Alisema ili kulinda mazalia ya nyuki
na kuongeza uzalishaji wa mazao ya
nyuki nchini, Serikali kupitia Wakala
wa Huduma za Misitu Tanzania TFS,
imeanzisha hifadhi za nyuki 11 huku
Serikali za vijiji zikianzisha hifadhi za
nyuki 14.
Wadau walioshiriki mkutano huo
ambao ni wazalishaji, wachakataji na
wasafirishaji waliishukuru Serikali kwa
kuandaa mkutano huo na kuiomba
kusaidia katika tafiti, elimu kwa
wananachi wanaojihusisha na ufugaji
nyuki hususan maeneo ya vijijini na
utafutaji wa masoko ya uhakika.
15
 Wizara ya Maliasili na Utalii

Utaratibu wa kufuga wanyamapori kwenye

mashamba, ranchi na bustani
1. Utangulizi
Sera ya Wanyamapori ya mwaka 2007 na Sheria ya Kuhifadhi Wanyamapori Sura 283 zinahimiza
ushiriki wa wananchi katika matumizi endelevu ya rasilimali ya Wanyamapori. Matumizi ya
wanyamapori yamegawanyika katika sehemu mbili ambazo ni:

a) Matumizi yasiyo ya uvunaji

Aina hii ya matumizi hufanyika bila kuwaondoa wanyamapori katika maeneo yao ya asili, mfano
kuangalia wanyamapori.

b) Matumizi ya uvunaji
Aina hii ya matumizi hufanyika kwa kuwaondoa wanyamapori katika maeneo yao ya asili, mfano
uwindaji wa kitalii, uwindaji wa kitoweo, ukamataji wa wanyamapori kwa ajili ya ufugaji na biashara
ya wanyamapori hai.

• Ufugaji wa wanyamapori nchini,

Ufugaji wa wanyamapori ni kitendo cha kuhifadhi au kutunza wanyamapori nje ya mazingira
yao ya asili huku wakihudumiwa na kupewa mahitaji yao muhimu.

• Sheria, Kanuni, Mikataba ya Kimataifa inayosimamia shughuli hii,

Sera ya Wanyamapori ya mwaka 2007 na Sheria ya Kuhifadhi Wanyamapor Sura 283
zimetoa fursa ya ufugaji kwa yeyote anayehitaji. Utaratibu wa kufuga wanyamapori na
matumizi yao umeainishwa katika kanuni zifuatazo:
1. Kanuni za Biashara ya Nyara Na. 230 za mwaka 2010,
2. Kanuni za Ufugaji Wanyamapori Na. 379 za mwaka 2013,
3. Kanuni za Ukamataji wa Wanyamapori za mwaka 2010,
4. Kanuni zinazosimamia Utekelezaji wa Mkataba wa Biashara ya Kimataifa ya Wanya-
mapori na Mimea iliyo Hatarini Kutoweka za mwaka 2005.

2. Wanufaika wa shughuli hii

Ufugaji wa wanyamapori nchini ni fursa kwa watanzania na wageni kujipatia kipato kwa njia ya
utalii, kitoweo, kuzalisha kwa ajili ya biashara. Ufugaji wa wanyamapori hupunguza utegemezi na
shinikizo la uvunaji wa wanyamapori katika maeneo ya asili. Ufugaji hufanyika katika maeneo yaliyo
nje ya maeneo yaliyohifadhiwa kisheria (Protected Areas).

3. Utaratibu wa kuanzisha Mashamba, Bustani na Ranchi za Wanyamapori

Kabla ya kuanzisha mradi wa ufugaji wa wanyamapori katika mashamba, bustani na ranchi za
wanyamapori mwombaji anapaswa kufanya yafuatayo:-
1. Kuwa na eneo la mradi,
2. Kuandaa andiko la mradi,
3. Kupata ushauri wa wataalamu kuhusu mradi unao pendekezwa,
4. Kusajili mradi wako kwa Mamlaka ya Usajili (BRELA –Jina la Biashara au Kampuni
5. Kuhakikisha eneo la mradi linaendana na Mpango wa Matumizi ya Ardhi,
6. Kufanya tathmini ya athari katika mazingira kwa mradi pendekezwa,

4. Masharti ya kupata lesseni,

Baada ya kukamilisha utaratibu wa kuanzisha shamba/bustani/ranchi, mwombaji atatakiwa
kuwasilisha maombi ya leseni kwa Mkurugenzi Mkuu wa Mamlaka ya Usimamizi wa Wanyamapori

16 Jarida la MALIASILI
 Wizara ya Maliasili na Utalii

Tanzania – TAWA kwa kujaza fomu ya maombi. Mwombaji aambatishe nyaraka zifuatazo kwenye
fomu ya maombi:-
i. Uthibitisho wa malipo ya ada ya maombi ya leseni yaani Stakabadhi ya Serikali (ERV),
ii. Nakala ya Hati ya Usajili wa aina la biashara /kampuni pamoja na nakala ya katiba na
mwongozo wa kampuni (Memorandum and Articles of Association),
iii. Andiko la mradi likijumuisha Mpango wa Biashara (Project Proposal and Business Plan),
iv. Uthibitisho wa umiliki wa eneo la mradi,
v. Cheti cha Tathmini ya Athari ya Mazingira (EIA Certificate),
vi. Nakala ya utambulisho wa mlipa kodi (Taxpayer Identification Number - TIN)
Muda wa kuwasilisha maombi ya leseni ni kuanzia tarehe 1 Oktoba hadi tarehe 15 Novemba katika
mwaka husika.

5. Lesseni zinazotolewa,
Ufugaji wa wanyamapori uko katika daraja tatu zifuatazo:-
i. Daraja 17: Bustani ya wanyamapori
ii. Daraja 18: Mashamba ya ufugaji wa wanyamapori
iii. Daraja 20: Ranchi za wanyamapori

6. Usajili wa Mashamba, Bustani na Ranchi za Wanyamapori

Baada ya kupewa leseni, mradi wa ufugaji wa wanyamapori utatakiwa kusajiliwa. Uhai wa usajili ni
miaka 15.

7. Ada zinazotozwa
Ada kwa maombi ya leseni ya ufugaji wa wanyamapori ni kama ifuatavyo:-
i. Bustani ya wanyamapori
Dola za kimarekani 150 kwa mradi unaomilikiwa na mzawa peke yake. Dola za kimarekani
250 kwa mradi unaomilikiwa kwa ubia kati ya mzawa na mgeni.
ii. Mashamba ya ufugaji wanyamapori
Dola za kimarekani 200 kwa mradi unaomilikiwa na mzawa peke yake. Dola za kimarekani
500 kwa mradi unaomilikiwa kwa ubia kati ya mzawa na mgeni.
iii. Ranchi za wanyamapori
Dola za kimarekani 500 kwa mradi unaomilikiwa na mzawa peke yake. Dola za kimarekani
1000 kwa mradi unaomilikiwa kwa ubia kati ya mzawa na mgeni.

8. Usimamizi wa wanyamapori katika mashamba/bustani/ranchi

8.1 Namna ya kupata wanyamapori mbegu,
Baada ya kusajili mradi wa ufugaji, mwombaji atatakiwa kuomba wanyamapori wa mbegu
(parent stock) kwa ajili ya uendelezaji wa mradi. Wanyamapori hao wanaweza kukamatwa
kutoka kwenya maeneo ya wazi au kutoka katika Mashamba, Bustani na Ranchi
Wanyamapori.

Sheria imetoa fursa ya kuingiza wanyamapori nchini kwa kuomba kibali cha kuingiza
wanyamapori (Import Permit).
8.2 Matumizi ya wanyamapori wanaofungwa
Matumizi ya wanyamapori wanaofugwa pia yako katika makundi mawili:-
i. Matumizi ya uvunaji na
ii. Matumizi yasiyo ya uvunaji

Matumizi hayo hufanyika kwa ajili ya utalii wa ndani na nje, kuzalisha na kusafirisha nje ya nchi,
kitoweo na kujipatia kipato.

Jarida la MALIASILI 17

Jengo la NCAA kuwa kivutio cha utoaji
wa huduma za utalii Jijini Arusha
JENGO la kitega uchumi la Mamlaka ya Hifadhi ya Eneo
la Ngorongoro jijini Arusha (pichani) ambalo ujenzi wake
unatarajiwa kukamilika mwezi juni mwaka huu litakuwa
kivutio cha kihistoria cha utoaji wa huduma za utalii hapa
nchini.
Hayo yameelezwa na Waziri wa Maliasili na Utalii, Mhe. Dk.
Hamisi Kigwangalla muda mfupi baada ya kukagua jengo
hilo ambalo linasemekana kuwa refu kuliko majengo yote
jijini Arusha likiwa na jumla ya ghorofa 18.
Alisema jengo hilo ambalo linatizamana na Round About ya
AICC katikati ya jiji hilo, limekusudiwa kuwa Kituo Kimoja
(One Stop Centre) cha shughuli zote za utoaji wa huduma za
utalii jijini humo kuanzia uwekezaji, utangazaji na menejimenti
kwa ujumla.
Alisema jengo hilo litatoa fursa kwa wadau mbalimbali
wanaotoa huduma za utalii kuweka ofisi zao ikiwemo
mabenki, watoa huduma za usafiri, mashirika ya ndege,
mawakala wa safari za utalii na huduma, maduka ya bidhaa
za utalii na mahoteli.
“Tutapamba pia jengo hili na” live screen” (Mabango ya Video
Mubashara) za vivutio, hivyo wanyama wakiwa wanapita
18
Wizara ya Maliasili na Utalii
huko porini watakuwa wanaonekana “LIVE” (Mubashara)
kwenye jengo hili kupitia LED Screen ambazo zitakuwa
zimezunguka jengo hili” alisema Dk. Kigwangalla.
Alisema huduma nyingine zitakazotolewa katika Jengo
hilo ni pamoja na zile za kuangalia jiji la Arusha kupitia
darubini, huduma za burudani ikiwemo kumbi za starehe
na migahawa.
Kwa upande wake Meneja wa Idara ya Urithi wa Utamaduni
wa Mamlaka hiyo, Mhandisi Joshua Mwankundwa alisema
ujenzi wa jengo hilo ambalo ulianza mwezi Novemba, 2013
unatarajiwa kukamilika mwishoni mwa mwezi juni mwaka
huu.
Alisema jengo hilo ambalo lina uwezo wa kupaki magari
67 kwa wakati mmoja katika ghorofa za chini linagharimu
shilingi za Kitanzania bilioni 45.
Katika ziara hiyo ya siku moja ya ukaguzi wa jengo hilo, Dk.
Kigwangalla aliongozwa na Mhifadhi Mkuu wa Mamlaka
ya Hifadhi ya Eneo la Ngorongoro, Dk. Fredy Manongi na
Naibu Mhifadhi wa Huduma za Uendeshaji wa Mamlaka
hiyo, Asangye Bangu.
Jarida la MALIASILI
 Wizara ya Maliasili na Utalii

Huyu ndiye Faru mwenye umri mkubwa

kuliko wote Duniani kwa sasa!

HISTORIA FUPI YA FARU FAUSTA;

Tafiti zinaonyesha kuwa ndiye Faru mwenye umri mkubwa kuliko wote Duniani kwa sasa.

Faru huyu anayekadiriwa kuwa na umri wa miaka 55 anapatikana katika Hifadhi ya Ngorongoro na
alianza kuonekana mwaka 1963 akiwa angali mdogo.

Faru huyu amekuwepo tangu enzi za Faru John. Faru John alikuwa mnyama mwenye umbo kubwa,
machachari na mwenye nguvu kuliko faru wengine.

Faru John alijimilikisha karibu faru jike wote katika Kreta ya Ngorongoro na hakutoa nafasi kwa faru
dume wengine kujihusisha na faru jike yeyote.

Robo tatu ya faru weusi waliopo katika Hifadhi ya Ngorongoro kwa hivi sasa wametokana na uzao wa
Faru John.

Pamoja na wasifu wake huo mzuri, Faru John alishindwa kumzalisha Faru Fausta ambae waliishi nae
kwa muda mrefu.

Katika umri wake huo faru Fausta hakubahatika kupata mtoto mpaka leo.

Aidha, faru huyo anatumia jicho moja tu kutokana na jicho jingine kuwa bovu (Chongo).

Jarida la MALIASILI 19