Gorski vijenac

Iz Vikipedije, slobodne enciklopedije

Gorski vijenac (u prvom izdanju: Gorskıй vıenacъ) je pesnička herojska poema u dramskom obliku koja se

smatra vrhunskim delom srpske književnosti epohe romantizma.[1] Autor „Gorskog vijenca“ je crnogorski vladar
i pesnik Petar II Petrović Njegoš.

Naslovna strana originalnog izdanja Gorskog vijenca

Sadržaj
 [sakrij]

1 Nastanak

2 Istorijska pozadina

3 Struktura dela

4 Likovi

o 4.1 Iguman Stefan kao filozofski glas

 Gorskog vijenca

5 Kritika

6 Reference

7 Vidi još

8 Spoljašnje veze

[uredi]Nastanak

Delo je napisano 1846. na Cetinju, a štampano februara 1847. u jermenskom manastiru u Beču. Ostvareno je
kao epska drama u stihu koja tako kombinuje tri književne vrste u novoj poetskoj formi. Njegoš je ovo delo
napisao narodnim jezikom u desetercu inspirisan narodnom poezijom i pesničkim delom svog učitelja Sime
Milutinovića Sarajlije. Te 1846. godine prilike u Crnoj Gori su bile teže nego ikada jer je suša spržila sve i
prijetila je strašna glad. Istovremeno, skadarski paša Osman Skopljak gledao je da iskoristi teško stanje u Crnoj
Gori i da razjedini Crnogorce. Ova teška situacija je i inspirisala Njegoša da napiše remek-delo jer je u tim
presudnim trenucima shvatio koliko je muke stajalo njegove pretke da sačuvaju Crnu Goru, i to u prilikama koje
su kudikamo bile teže zbog toga što Crna Gora u vreme vladike Danila nije funkcionisala kao pravna država,
zavađenost plemena bila je velika, i samo je crkva uspevala da smiri situaciju i spreči najgore.

[uredi]Istorijska pozadina

Radnja se zasniva na istorijskim događajima u Crnoj Gori sa početka 17. veka (mada Njegoš na naslovnoj
strani tvrdi da se zbivanja odvijaju krajem 17. veka), poznatijim kao „istraga poturica“. O ovim istorijskim
događanjima ne postoje pouzdani istorijski izvori, tako da se sa te strane ne može proveriti istorijska
verodostojnost ovog dela. Radi se o tragičnom sukobu lokalnih pravoslavnih i islamizovanih („poturčenih“)
Crnogoraca. Ovaj sukob je Njegošu povod za filozofsku refleksiju o crnogorskoj istoriji i istoriji uopšte, prikaz
suživota i sukoba tri sveta i civilizacije: pravoslavne (crnogorske), mletačke i muslimanske.

[uredi]Struktura dela

Spjev počinje kao pesnička vizija, nastavlja se kao političko-istorijska drama, prikazuje niz epskih slika iz
narodnog života, i završava se filozofskom refleksijom nad istorijskim zbivanjima.

Prolog Gorskog vijenca (Posveta Prahu Oca Srbije) posvećuje ovo delo vođi srpskih oslobodilačkih
ratova Karađorđu Petroviću, čoveku koji je probudio uspavane Srbe, upalio buktinju slobode koju više nikakva
sila nije mogla ugasiti. Njega pesnik svrstsva u sami vrh najpoznatijih ličnosti 19. veka. Iako je Njegoš svestan
da se samo u velikim narodima može zavijoriti geniju venac ,Karađorđe je po njegovom mišljenju jedan jedini
kojem je uspelo da iz malog naroda dostigne neslućene visine slave i počasti,da zauzme svoje mesto među
velikanima poput Napoleona, Suvorova, Velingtona...

Četiri scene nejednake dužine nisu dramski čvrsto povezane. Veoma je malo stvarne radnje, a događaji su
opisani kroz seriju dijaloga i monologa. Ovo delo je teško adaptirati za scensko izvođenje, iako u njemu postoje
trenuci jake dramatičnosti. Povremeno se javljaju ubačene humorističke anegdote koje su predah u
preovlađujućoj atmosferi dramske tragedije.

Glavni naratori i filozofski tumači su crnogorski vladika Danilo i Iguman Stefan. Početni motiv daje vladika
Danilo u svojoj viziji širenja turske moći Evropom. On se oseća nemoćnim da je zaustavi, a ujedno je rastrzan
dilemama o opravdanosti bratoubilačke borbe.

Gorski vijenac je organizovan u sledeće celine:

1. Posveta Prahu Oca Srbije

2. Skupština uoči Trojičina dne na Lovćenu (stihovi: 1 - 197)

3. Skupština o Malome Gospođinu Dne na Cetinju, pod vidom da mire neke glave (stihovi: 198 - 562)

 Kolo (stihovi: 563 - 1043)

 Kolo (stihovi: 1044 - 1209)

 Kolo (stihovi: 1210 - 1399)

 Knez Rogan (stihovi: 1400 - 1912)

 Sestra Batrićeva (stihovi: 1913 - 2217)

 Knez Rogan (stihovi: 2218 - 2437)

4. Badnji Veče (stihovi: 2438 - 2582)

 Vladika Danilo (stihovi: 2583 - 2665)

5. Novo Ljeto (stihovi: 2666 - 2819)

[uredi]Likovi

 Vladika Danilo  Vojvoda Stanko

 Iguman Stefan  Vojvoda Batrić

 Serdar Janko Đurašković  Tomaš Martinović

 Serdar Radonja  Obrad

 Serdar Vukota  Vuk Raslapčević

 Serdar Ivan Petrović  Vukota Mrvaljević

 Knez Rade, brat vladike Danila  Vuk Tomanović

 Knez Bajko  Bogdan Đurašković

 Knez Rogan  Vuk Mićunović

 Knez Janko  Vuk Mandušić

 Knez Nikola  Vuk Lješevostupac

 Vojvoda Draško  Pop Mićo

 Vojvoda Milija  Sestra Batrićeva

[uredi]Iguman Stefan kao filozofski glas Gorskog vijenca

Iako se pojavljuje pri kraju samog dela, iguman Stefan ima veoma važnu ulogu u ovom epohalnom spevu.
Naime, neki kritičari ovaj spev dele na 3 celine, ili, simbolično 3 kruga, koji imaju za zadatak da obeleže 3
idejna nivoa. Prvi krug čini sama radnja, istraga poturica, kao istorijski događaj, trenutak. Drugi krug čini
svedočenje kola o istoriji, trenutku i večnosti. Treći i najvažniji, centralni krug ovoga dramskoga speva čini
filozofski glas koji se ostvaruje kroz vladiku Danila i igumana Stefana. Iguman Stefan, pored Vuka Mandušića,
jedini ima fizički opis (duga seda brada i kosa, univerzalni simboli mudrosti) i biografiju. Njegova biografija
svedoči o bogatom iskustvu i stoga ga čini kompententnim učesnikom u razrešenju vladikinih muka, to jest,
njegova pojava jeste razrešenje vladikinih muka. On govori rezultat Danilovog dugog i mučnog razmišljanja već
u svojoj prvoj pojavi:„... Ište svijet neko djeistvije, dužnost rađa neko popečenje, obrana je s životom skopčana.
Sve priroda snabd'jeva oružjem protiv neke neobuzdne sile, protiv nužde, protiv nedovoljstva: ... Krst nositi
vama je suđeno strašne borbe s svojim i s tuđinom! “ Dakle, on govori o akciji, pročišćenju crnogorskog naroda
(u čemu je u isto vreme i simbolika guvna) i pri tom nosi glas budućnosti, izlazi iz okrilja religije i govori prirodne
i univerzalne istine. Njegova, nazovimo, pomoć Danilovoj odluci donosi pobedu krsta nad lunom i veliko
olakšanje i sreću vladici i srpskom narodu Crne Gore. Iguman Stefan predstavlja luču u tminama nemoći
ljudskoga uma da izabere pravi put, a da pri tome ostane čovek.

[uredi]Kritika
Postoji kritika koja naglašava da je Gorski vijenac delo koje slavi i opravdava zločine etničkog čišćenja i
bratoubilačkog rata[2]. Ovo tumačenje je prisutno među zapadnim i muslimanskim analitičarima, a pojavilo se u
kontekstu krvavih ratova koji su pratili raspad Jugoslavije.

[uredi]Reference

1. ^ http://www.rastko.rs/knjizevnost/jderetic_knjiz/jderetic-knjiz_06.html Jovan Deretić: Kratka istorija srpske

književnosti VI - Predromantizam, Njegoš

2. ^ Michael Sells: Common Era: Best New Writings on Religion (White Cloud Press, 1995)

[uredi]Vidi još

 Petar II Petrović Njegoš

[uredi]Spoljašnje veze