Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
de Equidad de Género
en la Educación Superior
2006-2014
SECRETARIA GENERAL
Ciudad Universitaria, 20114 12
Guatemala, Centroamérica
Catedráticos
Facultad
Arq. José Darío Menéndez Quiroa Arquitectura
Dr. Edwin Ernesto Milián Rojas Odontología
Lic. Carlos Manuel Castro Monroy Ciencias Jurídicas y Sociales
Dr. Leonidas Ávila Palma Medicina Veterinaria y Zootecnia
Ing. Agr. Rolando Lara Alecio Agronomía
Dr. Francisco Muñoz Matta Humanidades
Dr. Jorge Luis de León Arana Ciencias Químicas y Farmacia
Lic. Franklin Roberto Valdez Cruz Ciencias Económicas
Dr. Oscar Rolando Morales Cahuec Ciencias Médicas
VII
Estudiantiles
Facultad VII
8J
Carlos Walberto Ramos Agronomía 8.E
María Cecilia Monterroso Cordón Arquitectura 8.<
Deivy Boanerge Ramírez Valenzuela Ciencias Económicas 8.E
Ciencias Jurídicas y Sociales 8.E
Javier Eduardo Méndez Franco
8.F
Luis Fernando Torres Arriaga Ciencias Médicas 8.<
Angel Damian Reyes Valenzuela Ciencias Químicas y Farmacia
Jorge Mario García Rodríguez Humanidades
William Roberto Yax Tezó Ingeniería
Luis Fernando Roque Delgado Odontología
Yadira Rocio Pérez Flores Medicina Veterinaria y Zootecnia
£S SO:615
LS DIJDJ6ouqH DIU
6V usm p onion3 L oaumuow ap ol6aio.103 .)(
6V u9p p luawaidwi ap p !6a4 p 4s3 •xl
9V -soiJoi!siamun saJafnIÁI sol olpo p opueio!A °I ap uopoppaug
Vt, o p !wouoDg pop!nbg afg
IV poppnbas Á pnios p i ua popnbg afg d'9
6£ pop!nbg afg 3.8
9£ ioin4inPialui a iiirm pop!nbg afg 0'8
VE o p ujiod uopodpipod ol ua pop!nbg afg 3.9
Z£ o p ppnr popinb3 afg 9'8
6E o p !wapo p v popinbg af3
6Z ser] •IIIA PD4
13E soldpupd
LE sons9doid •iA
9Z ion4da p uop 0310W •A
CE o p wiod L ODIDWI • 0310W •A1
EZ ODIJOSON ODJIDW •ill
6L ionIxaluop ODJDW 'II
L ODIJOISIH ODEDW •I DIU:
SI u9po4uasaJd
"Bod
3DICINI
VLOI•900Z
iopadns u9poonp3 ua
tualog ap pepin133 ap
unid d D)!IiiDd
'OZGJGD opoionly solJoD • JG loJeueo 01,1049.13GS ID so!Dog zempg
opionTsj 'jopad Jouas ¡o aluawioinDipod 'ouousiamun Jo9adns ofasuo3 apoJouou
l o OIN3IVVIDONOD9d un J06,1040 01JOSG3GU a p oq o}sa oduolsN popificlosuodsa., ns
uoJaildwnd sopousiamun sapopiolno sol o0!wapodo-odwiod oluawn4su! alsa JoqoJdo ¡y
popsJamp ns apsap saJciwou
saJaInw oiod lopos uóiounl ns ap 110Z0J ua pop¡nba opuauwad 'popno0 UOD Jo!Jadns
uopodnpe oI apsap ¡opos op4snf Á papad!' 'zod oi ap uópdruisuo0 oi opoq ou¡woD ¡a
GDGIDIJOI SOLDGIDe • saiouoRnmsui a souopuod soldwio p sns uoJodua uaqap saJafnw
Á se)qwou soi OW03 Japuaidwod adoq sou oJaue6 ap anbojua iap 00p0a4 s¡siipuo ig
saJciwou saJafnw eilua uop
as anb salopos sauopoia.isosiamp Á solaidwo0 sol sowozgonsin oiaua6 ap anbolue
uoD • sepopunpodo sonwcndadxa sns 'sopo sns ap sopuuas soi soJlo Á soun ap saloun
sapopwq¡sod SDI JGDOUOD uaiciwo.1 sopuaieup Á SOZUO[GWGS sns Joipn4sa 'spwapo
'apanad soN • odindedse OJGUOW ap saJciwoy Á saiafnw o uau¡jap anb so0usuapoJo p sol
Jepualdwo p Á Jozpuo epand as oJeua5 ap ompadsied oI o¡wapodo oi ua JOJOdJODUI ly
.louopou iamu
Jopacins uopo3npa oI ua o0!un a}uapadaid un Inua¡s - q[oz- 9002 diauáo ap pop!nbg ap
uoid odmod • sopou g amun so¡dpuud sns ap u0Rowo.id oi ua Á sapopuowng sol
'o[5olou0a1 Di 'opuap oi ue oJeu96 ap omped g ed oi JoiodJodui o aluawiouopnmsui
alawoidwo0 as spwapy • opois3 iap iopadns uopodnpa oI ue o6zoiapq la ewnso oiauág
ap popinbg ap uoid Á o p w¡od oi UO3 olowe4on0 ap sopop uos ap pop¡sJamun
D vsmAi n D —Jefnsni o i ap opo.usiamun uó¡s¡wop p i Á 3 vsn lAi n i - olowelong ap sopop uos
ap pop g amunolap Jafrw9 Olap ouousiamun o}nffisui la Jod opo p onuod Á opoz¡uoBJo
an4 OSGJ6UO3 04s3 . louoisajoJd on4oils¡umpo 'Nuo¡pni.sa 'uó!sualxa 'uopoboanu!
'alue p op :SGJO13GS sa[ua¡n6!s sol ap 04.iod uouluol anb saiafnw uap ap spw uoiodp!.[Jod
OSGJ6UO3 ogdp u3 *900z ¡ep o!unf ap z [ 'oÁow ap 1£ ¡e ouousiamun cnu!uoiod
la ua opoz¡loa., '„Jouadns uopodnp3 o¡ ue oJauag ap popinbg oI Jod„ :so!Jougamun
saJaInv\I ap osaJbuo3 II ¡ap OSUGSUO3 ofoqo4 iap oponnsai ¡e se uópn.p.[suo0 ns
solsando.id sopwod sol Jopuosuod oiod
sosindai sol Á seuo!spap ap owo4o¡ ap uopncils¡pai ol 'opousiemun opio ol 'oiwapopo
ol JOGJDOJ Á JosuedaJ aia!nbai anb 01 Jod 'o9onsiamun Jadoganb iap owElpoiod
onanu un ua aÁnn4suo0 as • gooz ouo iap oiaJcial ap £[ ¡a olowelong ap souop
uos ap popsJamun oi ap opousiemun JoiJadns ofesuop eicioJouou ¡a Jod opodoido
Gn 1 y [OZ-900Z Jopadns uopodnpg oI ua oJauáo ap pop¡nbj ap uold A odwiod 0-1
9661 uilad ap opuaiajuoD upp p y ap otwoloioid
'zod Á ollaDosap 'popion5i
ap som4alcio sol i!nPasuo p uoipod OS OU SGUOIS .I3Gp ap uopdopo ap
osadoid lap salamu sol sopo} Jalnw ol ap t:4s!Á ap o4und iap uópododiodu!
oi Á Jalnw ol ap OMPO U9P DC/ 1 3 14 J0d 01 uiS *Jelnw ol ap sasaia4ul
sol oluand ua uobual as anb osad ouosadau uoppuod oun asioiap!suod
apand anb OUIS '0130JDOW0p o opsijsnf ap od!soq opua5!xa oun sa olos
ou 'sauo!spap ap uopdopo ol ua ialnw ol ap opopion6! uópodidwod pi
us9pcquasaid
V LOZ-9001
Joiladns u9poznp3 ua
cuatia5 ap pcppnb3 ap
U ld C D)!III0t1
Política Y Plan
de Equidad de género
en la Educación Superior
2006-2014
Esta política debe ser implementada por toda la comunidad universitaria, uniendo 1. A
esfuerzos y recursos para su cumplimiento y para eliminar todos los obstáculos y
prejuicios que pongan en riesgo su ejecución. El c
El IUMUSAC, como ente universitario, está comprometido con el desarrollo de las insti
mujeres y la equidad de género en la educación superior, es por eso que desde nuestra Des
Alma Máter les reiteramos nuestro compromiso de promover todas las acciones política pro
-académicas y administrativas- para su cumplimiento e invitamos a las autoridades, Lue
de
al personal académico, al personal administrativo y al sector estudiantil a que trabajemos
quE
solidariamente para lograr una universidad más incluyente, pluralista, equitativa y teó
democrática. de
bre
der
"ID Y ENSEÑAD A TODOS"
Des
teó
en
pro
Licda. Miriam Maldonado Muj
Directora IUMUSAC de
de
"Por la Equidad de Género en la Educación Superior" y PI
Sur
Ak
cor
pol
gér
per
Ese
Co
per
dur
ye
uni
de
de
Esti
búr
ac
CO.
En
tra
sig
Ac
sur
los
me
16
LL
SOL UOD GpJODO saionpaiai.ui a SGIOUOISGIOJd ap uppowJoi oi Diod sauop¡puo p SGJO[GW
Sol Jopupq uouwJad anb so p ¡bp¡ou p al-o p ¡Ilwap Á so p ¡bp¡opolaw-o p upal SGDUIDAD sol
UOD a g ozwolu¡s 'uppnmsu! DIJDUG}UGDIJI osa ap opuapxa pisa anb ola] ¡olo{sa Jopedns
uppo p npa Gil) upp p npuo p oi uaJo6ni ns JOWO}GJ o 'aluawou¡loinod 'Á zod ap sopianpy
sol ap uppopo6au ap osaDoJd la ua GIUGWIDAIIDD JDOIDI1J0d '-opuo.wawoi uanb¡s
as anb sopla soq p nw 94503 anb- omsaidaJ awawopowa4xa upponus oun ap opousuo4
oq opwalong ap soioj UDS ap pop¡sJaAwn Di 'aluawolapiod 'sopoPap sop solsa ug
opansiamun popwnwo p Di ua ouo¡p¡IoD
popHoaJ oun D ojdo4n oun JGS ap asod o¡wa Á oJau96 ap popinba oi anb oJod GUOIDDD
A aluawaldwi 'onanwoJd 'aJoclio p ui pop¡sJaAwn anb oJod SOSUGSUOD ap opanbsnq
DI D Á so4sandoid ap upproJociole DI o 'sic:9°39p sop sosa ua 'oponam oq o13ua4s1sied o4s3
17 inz-900z Jopadns uppo p npg oi ua oJaugo ap
poprnbg ap uold Á o p ¡mod DI ap sasoq sol Jiuuap oJod Á pop¡siamun ua saJaInw soi ap
upp¡puo p Á uppon.ps ol D ocio l uam}n p sp cuod sopozi¡Dai SOSGJ5UOD sag sol ua so¡Joilsiamun
sowapsop ap sow ap uppod¡D¡pod p i UO3 OpIDGIDIJOI oq as 'SOUD SOLUIII? SOI ua A
01GUGO ap so¡pn4s3 ua uppo64sanui ap o¡JousJamun DwoJboJd ¡a Jod opoDap oun aluoJnp
'sow sou p nw ap opopHos ()A p do la UOD SO3III1GpIDDO a4a¡s Jod opowJojuo p awauowJad
sow OGIDQU ns Jod "JGIOSAI DI ap DpousJaAwn uó¡s!wo3 Á JarnIA/ DI ap solpn4s3 ap uó¡s!wo3
Di sowawow sow¡ls¡p ua opoJ5awi uou sauainb Jod 'opwalsos opis oy os¡woJdwoD asa
pop¡sJamun Dl UO3 SOIJO4ISJGAIUCI Á so!JoilsJamun sol ap awauDwJad
os¡waidwo3 ¡ap owan p uop anb soJn4sod • oiwapo p o Di ua uals¡sJad uno anb Pula Á oiaua6
ap sepopinbau! SOI ap uonuap as anb souownq Á so p ¡wapoPo sonw p souBo p 'sop¡ood
'sapiocloi so p ¡Ipwaidoid sol popapas UOD opopioqo p u anb Duo4! g amun o p 493 opuapuoD
oun 'sopo p ap sop salsa ua opuowiowo p Op! oq as 'sa¡ouopnwsui sowi sosa ap Jod ol y
Duou g amun pop¡unwoD Di oJcia¡a3 Aoq anb o p u04s!u oibol • oponsJamun Jouadns
ofasuop lap apod Jod VtOZ-900Z Jo!Jacins uppo p npg Di ua oJauag ap pop¡nbg ap uoid „JOU°
o p wiod oi ap uppociaido DI UO3 gooz lap oJaidai ua 'opflosuoD as A vocz la ua JafnlAi oi ap
opang an¡un atal¡Isui ¡ap UOIDDGJD oj UO3 awopodwl ownd un pzuo p io 'oiauag ap so¡pn4s3 ap Dvsn
opousJamun owalboJd la Á Jalny9 oj ap opo}¡sJamun up¡s¡wo3 Di UOD 1766i ua pnu¡wo p 'JafnlAi opou
ap sonon4s3 ap uoisiwoD oiawpd oi OGJD as opuon p 686 [ ap oiaJqa} ua OSGDOJd
alsa 'olowa4on9 ap so¡Jop uos ap pop¡sJaAwn Dl U3 lo{olsa o p ¡wápoDo ouciwp ¡a ua
salaua5 sol G.1}119 SGUOIDDIGJ sol ap UOISIA IDAGfILI oun JGAOWOJd DJDd 'G}UGWDDI.1110d Á DDIJOG}
sopowa}sns o¡ciwoD ap sonuop¡u! louopai lanw o opw! uoJa¡p 'sopo p ap sop aPoq alosa°
'olowai.ong ap sopoD UDS ap pop¡sJamun DIJOUG.I.UODIJI DI ap Jo¡Jaw! ¡ID U01307401DOWep
ua GSJODOJUG 01.105930U ua p oq anb Á 'o¡io.uosap ouaid ns uonwn anb soq3aJcl
uals¡sJad anb DA 'somwolsns sauo¡spap ap owo oi ua uppodp¡{Jod ns Á saJafnw sol ap
13}GJDUOD upponus ua IU 'uppobi}sanui ap sapoppopd 'saJoinDwn p sop¡uawo p 'soD!Jpa4 Á pm}
sauoiDdaDuoD soi ua saluap¡Ins so¡ciwoD Jod OpOUDOIWODD op¡s p u ou 'obJociwa u¡s 'anb
sowal
opuapuai 'o4ua¡wpouo p ¡ap soan9 sol sopo} ua up¡ g n p ui ns Á ou¡uawaj Din p j4ow DI ap
'sapo
op¡ualsos awawno ¡a uoio pJow anb 'xx oibis ¡ap DIUGAOU Á oluaq p o sopoPap sol ua 'oban-i
oluasas Á DwanDup souo so¡ oisog popHouopda pxa ap so6so..1 UOD pnu¡luoD anb osapoJd op¡u¡c
DJ{SOr
'XIX ()A s gap sG l ou ll o P o P sJGA ! u n oi o saJa[nw soJewpd so' ap oJauo¡d osai6u! la apsau
onpJo opas oy 'oJau9E1 ap popinba oi ap EDAD} D ouousJaAwn 0341¡od oun Á ¡ouopnlusul Sol al
opodsa un UOD JO4UO3 ap atuawow lo Jobaii oJod 'so¡Jousiamun sol jod OIDIJJODGJ OUIWIDD 13
A soy'
oz1.19{s!Li 03.10W •1 opua
LOZ-900Z
Jopadns utsmzoDnp3 ul ua
5*“.
,s-r. 943U 95 a P P e PI nb 3 3P
J'
D [1)H] I O
Politica y Plan
de Equidad de Género
en la Educación Superior
2006-2014
Este proceso, además, ha estado marcado por otras dinámicas nacionales e internacionales: II. N
en una perspectiva económica, por los efectos de la globalización en los ámbitos laborales,
financieros, industriales, comerciales; en una perspectiva cultural y sociopolítica, por el Gual
reacomodo de fuerzas políticas y la emergencia de nuevos paradigmas teóricos y apro
movimientos sociales (ambientalistas, pueblos indígenas y mujeres) que han logrado ubicar, femE
en la agenda pública, sus demandas de reconocimiento y derechos específicos, tal como De a
se recoge en diversos instrumentos de derechos humanos. indíg
una
En la perspectiva académica, cabe resaltar la Declaración Mundial sobre la Educación crec
Superior en el siglo XXI: visión y acción, 1998 suscrita también por la Universidad de San dispc
Carlos de Guatemala, documento que marca los posicionamientos de las universidades
en el nuevo contexto mundial, entre los que destaca precisamente el compromiso para De rr
"eliminar los estereotipos fundados en el género en la educación superior, fomentar los de p
estudios de género y terminar con los obstáculos políticos y sociales que impiden la COrTh
participación equitativa de las mujeres en la toma de decisiones, tanto en la educación y pol
superior como en la sociedad". auto
y el e
La Universidad de San Carlos de Guatemala ha explicitado su identificación con estas en Ic
nuevas visiones, al incorporar en el actual Plan Estratégico USAC 2022, el medio ambiente, Esta
la etnicidad y el género como sus ejes transversales. Y ha reafirmado esa postura con la con
creación del Instituto Universitario de la Mujer (2004) y la aprobación de la Política y Plan a la
de Equidad de Género en la Educación Superior (2008). ámb
impc
Con este instrumento político-académico, la perspectiva de género ya no será vista sólo univ(
como un "asunto de mujeres", sino de mujeres y hombres universitarios que adopten este emis
enfoque en todas las áreas, disciplinas, procesos académicos, administrativos y en el trato las p
cotidiano. Farm
exck
Con este instrumento, se contribuirá a la implementación de estrategias para asegurar la se gr
igualdad entre mujeres y hombres en todas las fases de toma de decisiones y que el título
resultado de esas decisiones, sea monitoreado en términos de sus impactos en la equidad
entre los géneros y etnias en la Universidad. Estos
refre
Con esta Política, la comunidad universitaria tiene un norte para hacer realidad la idea Quin
de una universidad renovada, incluyente, equitativa y democrática, con la mirada puesta quiel
en el siglo XXI. Mirada que, por supuesto, también es femenina. que
por r
Ana Silvia Monzón el clE
Comisión Universitaria de la Mujer 194:
Dura
seso
regle
Lo al
COITE
2004
1E
a la pc
hay ac
al 59%
21
univer
univer
las ce
Univer
En: htt
61
(tooz ap aJqrpoo epepnsuo3)Ipd•EOE00NI-13/£0uyaiuyaprwweunnewnofa~rdpq :u3
„saiouedsa sol ap sofw sol Á saleinieu sol„ eJed uppninsw lel ueinelsw anb apJaweJeio aai as 'ooprpini ap pep!sJamun
el ap uppepunj ap einino el ua o6Jedwa ws 'euedsw enuáwv ua sapewsiamun ser ap uppepuni ap saieaJ seinpao sei
ua saJafnw sel ap osaJ6w la apwn anb owpunl owawepurp un aispca ou anbunv • eiewaieng Á ruad 'oo!xainj ua sapepisJamun
sei e saJafnw sel ap osai6u! ¡a ualpuJad XX oi6!s iap swdpupd Á XIX oAs iap saieup ap sonneulaqn6 solaJoac -pelpsJamun
el e saJafnw se¡ ap osaJ6w la ópan -XIX-IAX soAs- renJoion opouad la aweinpleoJewed G1.100 ap iepos eonoeJd eun z
.(900Z 'ClílNd)„ eu,95!Pu! ou„ uppeplod ap %69 le
ezpapeJeo anb reinpno-oo!uia pep!slamp endwe el Jeonpuepl eJed sopenoape sew souptupl sol o je °luan° ua soplanoe Áey
ou anb eÁ osino ns uan6!s sapepnualp sel e ouJoi ua sauwxapa., sei 'euablpip iap wad je ewuodsanoo ou anb urpoemod el e
Jeowsep eJed ieielsa oualuo owoo xix cp6!s ¡a ua eppalcielsa anj 'apJawienloe epeuonsano Ánw 'eowla epoBaleo els3 L
.(1366 'uózuolAl :tiooz
'010103 gocz 'oAonog) • sapopuownH :saJafnw soi ap dsapuoPpo.J4 sopoiapisuo p SOJGJJ133
SOI UG GIUGWOLILDILIOÁDW 'ouluawa4 o1n3plow 01 ap uópoDwidwo oI ua óppu! JOLIGIUD 01
saiernw sol oiod lo p cpi apap oi JID.ILIGWn0 D ózadwa opuon3 Gni 'OUDDIJGWDOJIUG3 uópai
Pi Uá UOIDDZILIJOIDOW A uopozgowsnpu! ap SOSODOJd sol ap 03JOW lo UG 'OIL/OSOS
SOUD SOI U3 • soponsJamun sopo soi ua ou!uawa4 o p uesaid ol owiuiw anIsopo09p a4uoJna
1866 t 'uózuolni) so4aciollo saJafnw sol o aTuawo p !un oAnpul anb si761
'oiowelono ap o3lcindad DI ap o p !mod uópnu}suop p i ua ojuopopnp Di o olpaJap la
UOJOZUODIO so0a4lowapn5 saJafnw soi • ojuopopnp Dl ap oLpaJap la OppOUO301 Jaua} ou Jod
uó!sajoJd 01 Ja piala oJod sopouw!i UOJOIA as sopo5oqv OW03 soponpoJ5 soiawpd sol anb
JoDolsap aluoliodw!sg • xx o15!s iap sopopaw o4soq a[uawiouo!sa4oid uoJonpoi5 as sauarb p4san
ILI7 61) II D H zapupwai 0351313.1j A (£176[) oianzuapA uono oiapoig '(Z461) ouolu!no pop!
Joqo p sg iaclosi opolni '(LZ61) zbpio-zoja owlsop zni OW03 soJauo!d so4o Jod sopopue49.1
uoian4 o p odo 01 oiod -pop! g amun oi D uoJosaibu!salafnw so¡ anb- SGJOS8J6SUOJI sopo solsg
(gou 'uwno .LOOZ 'oÁrp .uo8) • opouuJoi ua DIDDIDUG311 ep o0!wepo p o oin4j4 PDP!r
la anl
¡a onn}qo anb Ja(nw oJaw!Jd 01 ua asopuaw!Auo p '6161 ua 'aAnny o!dwHo oionpoJ5 as DI JOJf
anb oiod souo a4upA ap spw ap osdol un Josod ap o!ciaa • saia[nw 0.10d a4uawomsnpxa
opouos!p DJOJJOD oun Ua saiafnw o p upq.u!an uoJonpol as 906 01 50 4 L681 G P SG P '0!Dowiod
oupipalAi ap pounDDj Dl ap souoJpowop ap oxauv oianDsg p i ue saiafnw soJawpd sol 010.141
uoia!qpDsul as anb L681 ap ouo la anj 'o5Joqwa u!s •£881 ua o4a.Pap un ap uó!siwa OSO L
ol ap »}Jodo osal5u! le OIIIWJGd Sol as (zooz ap apinpo opounsuo3) :ug 7'popisJaniun 0105 c
oi uta Jarnw oun5u!u 0!q! p su! as ou p!uop0 opojiad la a4uoinp anb JIDDIODá'J GIUDIJOdWI
Sj '9L91 ua opopun; ops Jacpq ap :losad o 'XIX oAs iap sapuu 015014 o0!wop0 p o o}!qwp
l a ue uoiodpwod saJafnw soiawpd sol • olowa}ong ap sopop uos ep pop!sJamun p i o UDId Á
saJafnw sol ap onwol osai5ul la ua 'oidwafa Jod 'uopuapina as anb 'sa0u.ow sounbp UO3 ol UOZ
opou g amun ouqw0 la ua os rl
GJ—XG os 01GUG5 JOd uó!snpxa ap A IDIDOS poplaidwo3 ol.sg
'19002 'ZOOZ 'Looz 'anNd) saJafnw sol ua 50450
a4uawio¡n p !pod oDallowal.on5 uópopod oi ap ojpÁow qua ojuopopnp Di ap 013131GiO la Á
soD!spq soLpaJap ap aDo5 la LD.IDGpD anb ODIWOUO39 uo!snpxa Á ows!xas 'ows!Jolpo}no
'owspoi ap S031JOISILI S0UOIDIOUO3 SOI UOD 13Zr1JDGJI.UG as uóponus olsg • IDWGJI.Xa ozaiciod UOI30
ozaiqod ap sa p puj soponala ua ue p npoi4 as anb ppos uóisnpxa o ap 0131JOrl3GSUOD OWOD DI UG1
DDIIII0dOIDOS uópod p ipod ap Á p ÁRo0npa 'opo.fluos 'opolualugo popapoDaJd ap SOI JO.
sauoppuo0 ua amA 'souabipul saiafnw sol opo aicps loJni uópoiqod o1 anb OJGUIDW Ga DEDO
sopor
DIDUGOISOJ ap Jobni Á oma 'oiaug5 :sala sai4 o OUJOI. ua son!4.o p !nub!s sapopuodsp UDS
UOIGAOJ SOIONSG SOSJGÁIG . (9002 'anNd) souo 0 4 u 9i i sown. 10 SO UG uopoz!uow GILIGIDOJD UOIDO
ap sosa p oJd UDIDUGOIAG as anbuno '(%9p) ouocpn Dl anb (%-vg) JOÁOW popisuap oun
aua!4 ¡ami uópoiqod 01 sa10po4wat-opos sou!wAo} U3i • ouabjpu! ou OW03 %69 la Á ouabjpu!
OWOJ ecipospo os uopoiciod Dl op °%1V l a 'ZOOZ 'uópobiqod op osua3 IX la UO3 opianDo OWOD
ouNnDsow OXOS ID %6I7 lo Á OUIUGWGI
oxas ID apuodsano3 oz,[g la selon0 sol ap 'sa4uoliqoq ap seuoffiw G3G.1.1 op opow!xoido Á SO3
uópoiciod oun Guau • IoJn4inDpnid Á o p iwawnw 'an6uffiunw popepos oun se opwalong la Jod
SGIDJC
pa4xa4uo3 oonaw 11 :se ou
P 10Z-900Z
iouladns u9poznp3 Dl ua
oaaua5 ap peppnb3 ap
111H4 I HIH104
Polítice y Plan
de Equidad de Género
en la Educación Superior
2006-2014
6 o,
en el Cr
de Ecor
3 De las mujeres indígenas egresadas de la USAC, que han obtenido un Doctorado destacan Irma Alicia Velásquez (de
la etnia K'iche') e Irma Otzoy (de la etnia kaqchikel) con Tesis de Doctorado pendiente. En los tres últimos años, varias mujeres
indígenas optaron por seguir Maestrías en diversas disciplinas y han tenido acceso a becas para continuar estudios fuera
del país.
LZ
eianj sc
sajaínw
ap) zanl
eunbzawv ap Se6JEA uawJeD • epon • Jafnw eJawpd el sels!wouon3 ap
o!60103 ¡al) alueluasaidai owoo qbaq anb qualas soue sol ap saleuu elseq and nso— opeusiamun Jouadns ofasuo0 ¡a ua
ew!um ows ey 'ieuo!sajoid Á inue!pnis3 'awa p on :sainoas sor ap eLquawai ucloquasaJdaJ el anb JCUOIJUOW aqe3 9
eLquawaj aluawepe)poÁew inue!prnsa uopewod eun uoo 'epeiwed Á seopinno sepua!3 ap peinoed ei ua seqwe
'seue p aa sop seloaia ops ueq awawea!un eiewaleng ap sopee ues ap pepsianwn epeuelua q ui el ap eiJois!q ei u] 9
"PDP!!
(900Z 'zaullmiN) 04posp
uqpe6qsanui a epuaoon ap saieJauad sauop3aJ!3 sei Á dn30-saieuo!6ad Á soueqJn so!prqs3 ap aqua3 la oidwafa10d
opua
opo6}
'oidw
so po)
DIDUO
0.1SG L
04UGU.,
opiwápopo
opo.10
opunw ¡a ua sa}a[nw soi ap sapodo sol GDOUODGJ ozgonsu\ souado anb 'opplu.epo}puo
alue!wosuad un ap sopou5a4dwi uonupuo p saia p oganb so}40 aqua '140p p e}p ap sonsa sol Á 10 U01.
afozpuaido-ozuouasua ap sose p o}dsoi OLUOD sopop g amun so p u p o}d soi ua anb omasqo as OpUG
'onp000n p ompads}ad oun apsap sOxaS ap popubdsp p isa cizHouo as opuon p 'ows¡w!sV SOIS] •
p 53
uóispap ap owol ap sol p odsa SOI ua JIIUGS GDOL1 as ou 11 1'91
op\opol opuasad ns '06}oqwa uiS • o5RD0po p o olua!w!pue} ap SGIGAIU SO410 00110450W A soi UG
SOJG1103 ap ouoAow oi ue opuouopnou! uolsa 'sollo sounbp a p oq apsap 'sa}afnw soi anb 031LIdl
'o4 p adsa} lo 'iaiouos aqoD • opo4! g amun opqwp ¡a L'a sa}clwou Á saialnw allua onpop}uonD °gnu 1
ot...pa}q uopuapp\ sa}oua4uo solop sol . 17661 ap OU0 la UG 000JOAIV WIDIJI5/9 'opdn DI la SGIC
Gni °Ha 'IDIJOIDGJ ap o4sond lo oloppuo p OWOD opo4uasa}d p u as }a[nw Dios oun 'oqp04
oi olsou 'ánb 01 Jod 'opwalong ap sopop uos ap pops}amuo opoualua p u4 oi ap opo}s!14 unbas
oi opruisuoD ou as oulnbsow ompads}ad osa apsap • o}npapnb}v ap polin p od ap (Luz
uop}o3 OSOJJG.WOIA,1 011paDA opoupalaA ouppay9 ap poun p od oi ap 'SOJOH ZGJGcl OIDOR SO4U1Dll
pipo), :saipuopnIsa saluoluasa}de} OWOD saiafnw sop Álp q ojos sow- opops}amun }opadns SOI ua
ofasuop ionloo ua anb }o¡rouas OIJOSGDGU s3 9' oiowalong ap souop uos ap pops}amuo
Di UG uó!spep ap ouo6}0 owpcow 'opop g amuo }opedns 0[GSUO3 la ua U2ICIWO1 OpLIGOIAG LETOP
uno 'c
OS SOA140JISILIIWOO-ODIWGIDODO sauo!spap ap owo4 A uói pp ay p UG SOXOS ap popuodsp ols3
'0}u
g • apy ap Jouadns o¡anDs3 opno¡D • obui e lopos ofoq p}i ap oianDs3 'zanbiófog owmi 'opon ou!wo
'soDP0ioD!sd sopuan ap olanos3 'OSOS DUJ!V' • op p q 'o pmod opuao ap oian ps3 'o}ovy 9a ■p9H
op p q :uos sollo 'som4o4in p od ou soian ps3 ap so:pop S0104DaJla sap ADq a4uawo¡os sourpsow SoJOSG
aluawo p!soq uos sapopuolno so' so p!wepo pv sapop!uo soi uo anb a4uapna sa 900Z out) la Ditpd
ofoqo.
louogad ap sopu-
uopops!uiwpy ap uoisima al ap oinlolafqns oi so pmqod sauopolad uopo p !unwoD ap uó!s!ma SO SGJE.
Di 'so:pana sop }olp JOd 'GSOGA 129041SJGAlUd U013014S1111W00 oi ap sopaw sopuow SOL UG ODUDAD
un sowalluoDua uop!sodopuo p U3 • -so p p}nr soiunse ap uop p e}!a- '0Ap paip offlo p un °dr=
}aínw aun °los ouopad ap om4o}lsiu!wpo oluoid ua popflonpo oi ua 'oldwafa }ad •oposaso 6617'99
Á u. op p emp ap selamu so' ua sow ozqp n5o as ano • uoispap ap owo} ap salam u soi ua al
sernw ow!-119
ap opuasaid Jouaw aun 'ipap sa loo!pan uppo6a}6as aun aqpied es so p!Ispo}sa s04sa uoj 0.}Dad:
pop!SJ
(gooz 'oo}anbw
zaup}ov9) (%gs) ppos oloq p}i ap oian p s] o l A (%09) OIDDWJDJ so piwjno sopuao ap polinpod
oi ua sa so}osajoid ap ouoÁow Áoq apuop so p !w0po pe sapoppo so p !uo sol • ou!uawa} %gz ap ZGJ
our psow oxas ap sa ozz2 ¡a saion p sol 9a • 601 E ap ¡o4o} un mod t,'so4pPspo ou sapoppo ua oz Á uo}on1
sopo}!s}an!uo sailuaD sol ua 019 'llai4uap sndwo3 ¡a ua 6z17 z o uoyoua pso souo449amun salua pop sol Á oi onp
so' gooz ¡a ajad opnlsa un uo6es '043a4a u3 • ompp}4s!u!wp0 uo!spap ap so}npn}}sa sol sopo 5
ua !u aluaDop o4uoid uo ofai4a} as ou obip pan!uo oi ua saioÍnw so' ap opuasaid p i 'apodo }od 01 o U
PlOZ-900E
iopadns uópoznpg Di ua
thiam ap mulla ap
11014 Á 111(11104
Político y Pían
de Equidad de género
en la Educación Superior
2006-2014
III. Marco filosófico del (
entr
La Universidad de San Carlos de Guatemala tiene una responsabilidad histórica con la gén,
sociedad guatemalteca. Constitucionalmente es una institución autónoma con personalidad de f,
jurídica. En la actualidad, la universidad se proyecta con un perfil multicultural, pluriétnico y pc
y plurilingüe. El perfil de esta posición incluyente le permite ser una institución democrática, des(
creativa y propositiva que se proyecta extramuros al servicio de la sociedad guatemalteca.
El IU
Es importante mencionar que uno de los efectos de la violencia política 7 ocasionó que un en k
sector de la comunidad universitaria, -profesionales, estudiantes y personal administrativo- de k
, sufrió persecución y muerte, dejando en muchos casos espacios académicos y el ck
administrativos acéfalos. Sin embargo, a pesar de esta adversa historia, la universidad, al dese
presente, se ocupa por preservar y mantener la difusión de las culturas en todas sus las L
manifestaciones, identidades y la memoria histórica. Como parte de esa responsabilidad las n
histórica le corresponde influir en la reforma del modelo educativo nacional, en la creación proc
e impulso de políticas de educación, salud, vivienda, trabajo y otras que contribuyan a
mejorar el nivel de vida de las y los guatemaltecos. El IU
pros
La universidad es la institución de educación superior estatal y autónoma que tiene como apo
visión el enfoque que se sustenta en una cultura democrática, con perspectiva multi e Pror
intercultural, la equidad de género y la sostenibilidad ambiental. Además, es una institución inter
comprometida con el desarrollo científico, social y humanista. Para su ejecución académica de r
posee una gestión actualizada, dinámica, efectiva y con recursos óptimamente utilizados
para alcanzar sus fines y objetivos. Los
resp
La universidad propicia la formación académica en un marco de libertad, pluralismo de r
ideológico, valores humanos y principios ciudadanos. Lo anterior permite a sus egresadas/os con,
responder, en forma eficaz y eficiente, a los desafíos que imponen los cambios gua
experimentados en la sociedad guatemalteca y a nivel mundial. Desde esta perspectiva,
la universidad forma permanente, con un alto nivel científico, tecnológico, humanístico y La c
ético, a sus docentes, investigadoras/es y estudiantes. Los visualiza como los principales la Ec
sujetos de cambio dentro de la sociedad guatemalteca. instil
proc
La Universidad promueve el respeto a los derechos humanos -individuales y colectivos-, estu
además, contribuye a la instauración de una cultura de paz, también impulsa la conservación servi
del entorno ecológico y proyecta los valores de respeto, verdad, justicia, libertad, equidad en k
y dignidad humana. yola
En respuesta a estos valores y principios rectores la Universidad creó el 11 de noviembre tran'
de 2004, mediante el Acuerdo de Rectoría 1,051-04, el Instituto Universitario de la Mujer de
la Universidad de San Carlos de Guatemala -IUMUSAC. Es importante destacar que la IV.
creación de IUMUSAC fue la culminación de un largo proceso de más de una década de La U
incidencia política, encabezado por la Comisión Universitaria de la Mujer de la Universidad y de
de San Carlos de Guatemala -CUMUSAC, conformada por universitarias y universitarios en c
comprometidos con los avances de los derechos de las mujeres. 1 con:
En el acuerdo de creación del IUMUSAC, la Universidad reconoce los compromisos del Tom
Estado de Guatemala, contenidos en diversos tratados internacionales, particularmente la "F
el de la "Convención sobre la Eliminación de todas las Formas de Discriminación contra la enm
Mujer", adoptada por Naciones Unidas en 1979 y ratificada por Guatemala en 1982. Dicho
tratado en su artículo 10° establece: "los Estados parte tomarán todas las medidas A ni
apropiadas, en todas las esferas y particularmente en la política, social, económica y DE
cultural, para asegurar el pleno desarrollo y adelanto de la mujer, con el objetivo de
garantizarle el ejercicio y el goce de los derechos humanos y las libertades fundamentales Cc
en igualdad de condiciones". C(
c
Las autoridades universitarias para cumplir con los compromisos del Estado de Guatemala
designaron al IUMUSAC, como ente rector de las políticas y acciones universitarias, a favor 8
E
en la 1
Durante el siglo XX en Guatemala hubo dos largas dictaduras y treinta y seis años de guerra con regímenes de facto -
de corte militar- que encausaron su accionar en contra de la sociedad guatemalteca, por ende, la universidad sufrió persecución partici
y muerte a comprometida con las mayorías del país. campt.
sector
22
'(£00Z 'IN311d36) „ eu il d! os !P Jod Lnionqujs!p ns /f epaajeo ns 'oon.uppeoe JOPOS
la ua sajuasaid saielnw ap 0.10MUI la anos sooupadsa soiep Jeuoiondwd„ '„uopeonpa uopeznuapuoo ap seyedweo
ap S?/19.1] e sada[nw sei ap soy p aiap sol anos eollqnd uonnclo ap uppezyn!suas el e pepuopd Jep„ alueuueinowied uoionoa.
- OJO%
uqpnmsui owoo pepsJanwn el e uauele anb sepen uwealueid as 'zooz la ua eJezneaJ as anb uppeniena el ua
sepeseq 'eiewaleng ap opeis3 ¡e mva33 el ap auwoD ;ap sauopepuawooad se' 0.41.1G anb Jeoqoul alueuodw! s3
9 .10/34 I
010W3
V66 1 12-10 d oa u 9i og op uopuanuo3 'JafnlAi o
I 011UO3 DIDUGIOIA DI J0310011] A JOUOIDUIDS '1IUGAGJd 010d IDUO3113WDJG.I.UI UOIDUGAUOD .
g6L61 "JalnIA/ DI 01110D uopoupwpDspo ap SOWJOJ sol sopo} ap ubpoupw113 DI aJcps uopuenuoD ■ SG/04111
1317 61 sou p wnil SOUDGJGG SOI ap posJamun UOIDOJOIDOCI . ap on
ocie
puopowa4u! tato y sopip
OUDICI
saJa[nw SDI ap JOAIDJ o soLpaJap soi u p walsns anb SOWJOU soi ua 'opol aJqos 'OJJOWUO DI 011U
as anb „1710¿-19, 00¿ iopadns uopo p npg o) ua oJauag ap pop!nb3 ap uoi ci Á o p!4»od„ oi G4UOLL
0313 as souownq solpaJap aJcps saloBap sosiwoJdwo p sol upp p o ap sala OW03 opuowoj pap so
ouownq DIDUGAIAUOD DI uabp anb sopdpulJd owoD souownq soLpaJap sol uoJbosuoD
anb sowawnilsup sosJaApp soi ua soppuawod so p p49 Á so p pood 'saio5a1 sospwoidwod ua
JOUOIDDO ns osoq 'o p anowawn5 popapos !Di ap ioJnlin p Á ¡opos oppn O1 ua opuappu1 ap
o p po4spq opuapuaDsoi4 IC:)D0D1OW oun UOD 'opowa4on9 ap sopoD uos ap popp g amun 01 Pop!si
ap op
oniod A ozHapnr ODJDW •Al or ant
ap Jafr
'opuaipw onanu ¡ap SOIOIDOS SOUOIDOWJ0ISU01.1 aJcIWG
SDI UOD owo4ups ua poppsJamun Dl o uanbpqn anb so q pnwap p sowapwpouo p Á sapion
JoiodJodup ap U! ¡a UOJ so p pwapo p o-o p p4liod sauopoiai so' Á opousJaAwn oinpni4sa D1 ua poppnl
somwo4sns sopqwo p o p pidw! 'oJaua6 ap plippnba UOJ '04LIGIW0UOID13131 onanu alsg .soppmas uppot
ap Á onploJIspupwpo IDUOSJ9d "SO4SIUOISUOIXO so/sa p po6psanu! 'sawa q op 'sawoppn4sa
'so p pwapo p e sapoppun SOl ap sapoPpo4no :opo4psJaApun poppunwod oi o 013nIOAUI OSGDO1d
91.59 'pop! g amun p i ua 013U35 ap poppnba op ap JoAo4 O SGUOIDDO SOl JOZII0U013(1414SUI
19.10d sopolpsJamun sapoppo4no sol ap pownion op uosaJdxa 102-9002 Jopadns uppo q npg 01 sapodp:
ua oJauáo ap poppnbg op uopd Á o p pood p i ap uopoqoJdo oi Á ovsmoni ! G o u 9P IDGJD 01 opp4s
ipAppE•
opallowalon6 sopqw
popapos p i ua Á opousiamun poppunwo p o1 ua o4adsai Á poppnba 'popion5! ua DIDUGAIAUOD so/sop
oun 1310d sapn4p4 p o Á sap ion sonanu ap uppdopo oi ananwoJd uapciwoi 'owapwosuad ap owspio
popploinid Á poJn4in q opos popp g amp Ol ap olua!wpouodal 'souownq soupaJap sol o oladsaJ
'oJau95 ap poppnba UO3 oinlind oun Joppiosuod :uos Desnyvni pap sopowopd sala soi
sopozl
ouopowaw! uopoJadoo q ap sowspuo6J0 Á sappos sauo1Jozpuo6Jo 'saJafnw ap oppwái
sauopozpu06J0 'sapp4sa sauopn4p4sul UO3 OW03 ISV 'sopoi!sion!un saJafnw ap sapuopowaw! uqpnl!
SGIDUOIDOU sapal UO3 UOIDOUII31003 0/A upíbo p qopo p poi '0.1D349 13 010d .GAG(IWOJd o !fi nu
sepoppuownq Sol Á 01.10 la 'ojEclouDal . 01 'opuep /3I ap oppiJosap saJafnw soi ap sapodo• -OWD
soi 1930UO331 Á Jozpipcips!A ap uq O 'oJaua5 a:Jopos sopozpiopadsa sopaÁoJd Á sowoi6oid
osindw! a UOISUG4X3 '013UGDOD 'UOI3064SGAUI ap sauopun4 DII0JJOSGO u.apq wo4 Desmonl o
o uoÁr
lop qrp i poppnba ap sowoJ6oid UO!D0
Janowaid aqG P Dvsmoni la so!DI A JGS ap Á on14o4spupwpo p an? ¡a ua u ploqop anb saJafnw soi PoPPIPc
010d '0W1.1.1f1 JOd "-SO4SIUOISUG4X9 SOJOID0514SGAUI 'sal.u p pn{sa 'SGJUGDOp- S01.113}1S1GAIUCI 501 sns sol
1010d oAodo ap sowoJbaid UOD DAII0W150 uói pp o ap soppaw Á soluapwoaluoid 101101JOS30 I D "PoK
aqap onp4afqo JoJ6o1 01001 'io!Jacins uopobnpa p i O saJafnw sol ap onp4o4pnba 0S3DDID pa sob!
JGDGJOAD4 aqap odwap4 owspw Id : oJauádap uppoupwpp sp oi Á uopsni qxa DI DI ap -0A1101
UOIDIDDIIDDJJG DI Po-130.d 13113d JDUOIDDO un Á o p piliod oun oosod u9pqwoi'so4pciwp soi sopo} ua un asnt
so p aflowapn5 saiarnw soi ap obzoJappi A owapwoJapodwa lo Jpncip4uo p aqap pvsnmi 13
'IDDG}IC
'o p plsjuownq uops¡Á oun apsapp "031.1131
awa q op poppodo p ol J333101101 1310d oJauab a.p sauopoieJ soi Á saJafnw soi ap uqp!sod ODIU43I
uoppuoP 'uoponns DI GJCIOS SGUOIDO6I1S9AUI JOZII0G1'01GU35 ap anbowa UOJ UOIDOWJOJ ap PoP!101
sowoiboJd Joilanosap 'spwapv • so q pwápo p y sapoppun so' sop04 ap soin pinn p SIDI ua oJau96 01 UOJ
ap IDSJGASUIDJ4 ala ¡a oAni q ul as anb p d Joian aqG P Dvsmoni la 's g poppAppo S0110 311.UG
'pn.p!Á 101 ug • Jopadns uppo q npa Dl tia oJau96 ap poppnba UOJ saJafnw sol ap orp.uosap pap
VIOE-900Z
lopedns u0poznp3 01 ua
odauag ap pepinb3 ap
1101j 6
Política Nao
1" de Equidad de Género
rs
en la Educación Superior
2006-2014
Objetivos y metas del milenio adoptados por Naciones Unidas en el año 2000, en el objetivo interes
tercero se plantea: Promover la igualdad entre los géneros y la autonomía de la mujer. Como a muj
meta número cuatro, dicha convención establece: Eliminar las desigualdades entre los géneros
en la enseñanza primaria y secundaria, preferiblemente para el año 2005, y en todos los niveles La inc
de la enseñanza para el 2015". Esto significa que el Estado de Guatemala y la comunidad visuali:
educativa deben cumplir con los siguientes compromisos: desigL
de eq
Igualdad en el acceso a la educación y el dr
Participación de las mujeres en todos los ámbitos actor€
Igualdad de oportunidad e inclusión para las mujeres propi(
Reconocer que las mujeres tienen un valor como personas y no como víctimas
receptoras El femi
de las
una cc
Política Nacional de Promoción y Desarrollo de las Mujeres Guatemaltecas y Plan de de su
Equidad de Oportunidades 2001-2006 asigna responsabilidades a la Universidad de San asumir
Carlos de Guatemala para realizar, entre otras, las siguientes acciones estratégicas:
lo cok
las c o
Desarrollar estudios e investigaciones sobre la situación ambiental y su efecto en la econe
vida y condición de las mújeres de los distintos sectores y grupos socioculturales. base c
Crear programas multisectoriales de investigación, formación, atención y Comp
sensibilización de la salud sexual y reproductiva de las mujeres, de todos los sectores y por lo
grupos socioculturales a nivel nacional. educc
deterr
Diseñar programas de seguridad alimentaria para las mujeres de todos los grupos formal
socioculturales. Para el cumplimiento de dichos programas se debe visualizar las La ed
especificidades agrícolas de cada región. emoci
26
LZ
(SOOZ sopJeg) saJaínw set ap
3.J9lsiq uqpeumposp el Jeuiwqa e sawa!pual sauop3e Jezneai Á Jauodold 'oiia ap Jwed e eJed 'salciwoq saJafnw ciad
sepezpbJeJaf aluawe3onlsw e sepepuaJapp saieJmin3opos sauopnqpw sei Ja3ouo3aJ 23!idwi • pepapos el ep oquap Jaínw SOJOIID
o aJqwoq JOS anys es anb ue sewJoj sewns!p sei A Japod ep sauopeiai sal 'sopepuaJanp sapl sol ewano ue opuewol
pepapos el ep s!sneue ¡e uaJauw es Á sowpows owo3 uesn es sounuJ91 soqwy 'oJau96 ep anbowa o empadsiad SGUOID
01 sapop;
o q i4p.p owap owouólno louopou pop¡siamun oun ap uóp q ru4suo q Di 'onaill
aiod Joqadns uapoDnpa al tia aJauáb ap pop¡nba ol aPowaiwpappoi Io Jo4Jodv 'uópr
aun u;
:sapa!n6¡s sol sonsóclaJd 'saga aqua 'auaq joz-900z olowa.jono ap sopoj uos oj.Joba
ap pop!siamun DI ap Joyadns uópo q np3 ol ua alauag ap popInbg ap uoid o p w¡od 131
so4Is9d0id '1A UOIDOJI
saiquJoq A saJafnw oJod sapop¡unpodo ap popinba ua 'saqo a.qua 'oposoq 911119
'tzqs¡lainid DIDUGAIAUOD 01 ap uópoz!punjoJd DI U0p00110SUOD 01 ap SGADJ1. o S9101DOS op4sn
S9J0430 sosJamp so' ap o q qap owap uópodpwod oi ionqua q u! 'spwapo 'aqao •osianiun
owamosuad iap saluepuoz sol sopo; o moved° p i Ja p alapol ap la sa omp q npa popuua OWOD apqsr
OSIWOJdWOD ns 'uó!sualxa U0p051.1SGAU! 01 'OpUGDOID 01 ajuo!paw G.11C) 19 A ojboiouqa4 ouald
oi 'opuap ol ap ollonosap ¡a ananwad opwapno ajo opisqsg lap Jopadns uópo0npa 10-1 S919fm
soqwc
'ouald oluopopnp aun ap sol 041
uóp q ruisuo q oi oJod omspap Jopo} un u° 10404sa Jopadns uópoDnpa oi o UalJelAUOD anb sop!p
0~11: o' Jod 'soDw p owap sopnpuo p A saJoion ap ubisni¡p p i ua appul 'spwape •sojbolouqa}
so}Ua¡wpouo p sonanu ap uópo q Hdo o' Á saioponouu! sapop¡Hqoq ap onauosap
osindwl pi6api uópowiol aisa ap oZoi la DJDd • i0JEa4u! ouownq uópow.Joi O1 ananwoid OWOD
olowapno ap sopoD uos ap DIDIDISJGAIUn 01 UG J0119dFIS U0130Df1DG 01 ap uópqaÁoJd
obos opqsnl Á pop¡nba UO3 lapos olionosap un ap uóp p ni4suob O1 ua »nqppoq
Piad so0qsjuownq Á so0w.juap sajua¡wpouo0 ap olua¡w p alapoj UOIDOGJD p i osindwi
p ajlowalon6 popapos oi ap ialBalul ollonosap la aloa Jopo} un OW03 opaÁaid as
opwalang ap sopop uos ap pop!sJamun Di ua iopecins uopoonpa oi ap pnpo uq¡s¡w 10-1 OpUl
ouownq ouo g ad oi ap SG1OJOW 'sapuopowa
'saiajuaw 'soD!sjj sopadlo sol Joiolaw Jou_noj P aRnqppo0 ¡owiol uópo q npa oi SO1 JO:
ows!w popal p os DI ap popruguo q uop al anb saJoion Á so!dpupd aue4uo0 anb onqowioj sodniC
oinfin q aun ; som4100npa sopalaw sol 'poppoin6u¡s osa apsap aÁruj.suop •opoup.wa.jap
popapos aun ap salainun0 SOAJODO sol ap a4Jod aun aÁn4qsuo p pum)} uópoDnpa
sowa¡wpouo q sns aDnpoiciaJ a q anbuua 'auaquow popapos aun saion q sol Jod Á SGJO
so0póbopad-o q q q 0pp sopajaw sol OWOD lOw,oluol000npa ajda q uo q ¡a sowalqualdwoD U01::
saJa[nw sol piad ouald oiuopopniD oi ap asoq
oi uaAnmsuo q anb -sompnpadai A sapnxes 'sapinfin q 'so3141¡od 'sa¡opos 'soq¡wóuoDa
- 'souownq solpaiap sol ap oppJafa ¡a ua o{uawopun} as 0ws¡u¡wal ig • uaua4uoD sol D1 UG C
anb sapopapos so' ua oiauáb ap pop¡nba p i Á poppn5! Pi ap aZol la 0J0d '-0AIIDG1OD
lonpinipul o' apsap- SGUOIDDO Josindwl ap os¡woidwo q'owouólno DJGUOW ap 'i¡wnso
uaqap. saJafnw sol DJOID DpUGIDUOD Ose uoD 'palcos ubp¡sod Á uclp!puo q 'uóponus ns ap uos
DIDUGIDUOD Jowol oJod saiarnw ap sodnib so g amp sol ap -o0pajsiq-o q ylod- uóp p ni.jsua q aun a¡
sa ouj siu¡wa; 13 • 501615 sa.J4 sowqin sol ue aluawo¡idwo opolionosap oq as • saJa[nw so' ap
opoilsn. 1! 04.UGILUOSUGd lep opb.ins o q 4jiod o q ubsol¡j 'o q póaj alsandoid aun sa owsiu!wal 13
SO
popionEl ap sauop!puo q ua sauo¡spap ap owol oi Á saiacps sol 'sapopa¡doid
sol 'sosin q a., sol aJcios loipo0 osn 'OSO3D0 JGUG4 uaqap anb (Di Jod olionosap lap SGJOIDD
uos saJafnw Á saJqwoq anb 'ows!w¡so 'ODOUO30 ^1 • seiarnw sol ap ro,i6alu¡ ononosap ¡a Á
¡ouosJad uopozpai oi aiod ubl q ¡puo q OWOD 'soJaua6 sol alwa poppopHos Á pop¡nba ap
SGUOIDIDIGJ 'ap UOIDDM1SUOD 01 Jauodoid 'opoi 040 Jód 'Á :soiaua6 sol GJ1UG -popionB¡sap
pop¡nbaul 'opTaw¡so- ainaJoJaf ap sauopoiaJ so' ap opualsixa 01 JODOUODGJ Joz¡ionsin poplur
'opol un Jod 'ounq!sod 'laicos s¡s!puo ¡a ua O 1 'oJaua6 ap anbolua lap uópoiodioqu! SG/GAIU
SOJGUG
saiqwoq saJafnw OWOD
opopuaiapp °uno} ua oub¡so oinfin q 01 anb som.ppadxa Á sapop¡mpo 'saiowa4 'sasaia4u! 0A1.19fC
KOZ-9001
Jopecins u9prlanpg 98
onulD zp m'Iraq lp
1111 Hm` Z,
Política y Plan
de Equidad de Género
en la Educación Superior
2006-2014
VIII
Promover el debate y análisis de la realidad de las mujeres y las relaciones de género
en la sociedad guatemalteca. La Pc
paut
Promover el estudio de la situación, condición y posición de las mujeres de g
guatemaltecas, aplicando metodologías especializadas de los estudios de la mujer,
las mujeres, género y feminismo. Los E
SUStE
Incorporar el enfoque de género en el currículo de estudios, para fortalecer la Gua
formación integral de las y los profesionales. dono
Ética con equidad de género. La ética con equidad de género es aquella que se
sustenta en el respeto entre mujeres y hombres. Además, promueve principios y
valores que se respaldan en la igualdad y equidad para ambos sexos como
condiciones necesarias para vivir dignamente en la sociedad guatemalteca.
Igualdad de género. Es el principio ético que connota derechos y obligaciones para
todas las personas en las mismas condiciones y oportunidades. También implica el
acceso de las personas, sin distingo de ninguna clase, para la obtención de los
recursos económicos, cognitivos y simbólicos, entre otros, así como su participación
en todos los espacios sociales.
Equidad de género. Es el principio que reconoce a todas las ciudadanas y ciudadanos
capacidad para los mismos derechos y obligaciones. Se expresa como el conjunto
de mecanismos, procedimientos, acciones y prácticas sociales basadas en igualdad
jurídica. Además, confiere a cada grupo humano el reconociendo de las
características y condiciones históricas específicas que lo defina -sexo, género,
etnicidad, clase social o edad, entre otras-. La equidad de género como postulado
teórico presupone no favorecer a uno/as en el trato perjudicando a otro/as, por lo
que no hace distinción entre los espacios públicos y privados.
Democratización de género y etnia en la sociedad. Se fundamenta en los principios
éticos de igualdad y equidad, tanto entre mujeres y hombres como entre pueblos.
Esto conlleva la generación de políticas públicas por parte del Estado para la Cadc
participación en igualdad de condiciones como ciudadanas y ciudadanos con una
vida plena. Implica redimensionar políticamente el ejercicio ciudadano para corre
favorecer el desarrollo con equidad de cada persona o grupo humano. La y las I
democratización de género y etnia pasa por un proceso de transformación del de su
conjunto de relaciones sociales, económicas, políticas e institucionales que hasta
ahora se han caracterizado por relaciones de dominio y opresión patriarcal. 8. A
Uno c
críticl
'opwapno ua soinuno soi ap iopos A obuliod 'ODIWOUODO omonosap ID ouJo4 ua opp9p
olua!wosuad ¡a Josindwl sa opwaJong ap SOIJD3 uos ap popsJamun p i ap saup sol ap oun
IDJIDL
CIDIW9pCIDD popmbe af3 y •e
iap uó
uppoluawaidwl ns ap O] 'OU
aposuodsaJ opou g amun opuepuadap oi oJawnua Á SOIJOZUDDID OJOd u0IJJD ap SDOUII SOI .10d o
soTaw sol au!jap uomonosap apua4aJd as anb pap! udponps Dl acipbsap 'apapuods-anob oun uo
upponps ol ap o p psouBop anaJci un UOD OplUI :oJnpnitsa a.p_Ja!n5!s p i Guau. ala (pop I 13.113d
soplan
soppsjuowny sopipu
soP!boiou p a} 'soDwluap sauopo p pqnd sol ua so p pluáboipuo sopiuO4uoJ
sol uauo4sanD anb oiod opopsJamun pop!unwo p p i u° scp pp3 sapnppo JOAOWOJd
o' Jod
.Jopadns uppo p npa oi ua oJau05 ap pop!nbe oi saJafnw so¡ ap olioDosap iap opoirps
JOAD1 O SIDIJOIISJOAILUI SOUOIDDO A 50311110d sol ap appsuodsa, a4ua 'opwa4ong 'oJau0
ap sopo3 uos ap popsJamun Dl ap Ja[ny\I p i ap opopsJamun o4nffisui la Japappod sol ap
poplon
opopsJamun o p !wápo p o ouqwp la ua saJqwoq Á saJa[nw o4unfuc
apea pop!nbaw ap solpaJq sol Jp-mwsp o p d soApowJpo sauop p o Japappls3 soUlDp0
'ZZOZ -Dvsn o p 6910-1 4s3 uoid
iap Jl{Jodo Jopadns uopobnpa DI UG OJOUO5 ap popnba ap so p pjlod ua JDZUOAV UOIDOd
SOI ap
sauopoi4snp a safonbuai 'soppJa4uoP ua sopolowwpbsip ou soppaw la opud
uppo p npao p ua4uawol anb sapnuow ap osn Á uppoJogoia 01 opua!uodoid 0_10d SO
'so!Jonsiamun somlobnpa so4xal sol ap olspoJ A ols!xas 1G4DIGJOD ¡G JOJGdfIS
'obalp
.uppowwpbsp ap sowio; so' sopo} ap uppou!wHa OW03
DI oJod popisJaAwn ol ua soApo p npa sosin p ai sol ap uopnqpIspai ol Jod JOLIPM sopl
as ant
soua5pui saJa[nw sol
awawpdpupd opalo anb °polio} o4ua!woz0idsap la opuoJedns 'oponsiamun
on!Jo p npa opcaluoD ¡O UG sosJamp sapopp.uap! 9.11Ue DIDUGAIAUOP DI .104UOLUO3 :uos Di
Di UG O
-pop!siamun Dl ap ou p p4ob op!A
Di ua osaidxa as anb o p !6ópap! a loJn4ind • lopos • IDD!LJJ9 pop!slamp Dl opJan p ua
opua!uaJ 'sopuaJadwoo ap solionosap Á so4ua!wpouob ap sosaboJd sonanu Joinwpd
pop!nba p i ua soposoq somlopnpa up!said
SID34110d JO4UGIJOGJ 9.1141WiOd obpsoubop olpp :oApobnpa owals!s iap so4s!uoboloJd A
SOIJDUGDSG "so6poo sol u p awJad anb uppouiwpDsp ap souoppr ob souwoj sol JozwcHs!A
PoP!nt
:o NuopnIsa popunwob ua pr
oi o Á oApcm{s!u!wpo puo g ad 'apadop ochand 'sapoppolno sol D ODOAUOP oaun osa uj
pula Á oJau06 ap sapopnbau! SOJOÁOW uopuap!Aa as apuop Di
Jopedns udpoonpa Ol ap ouqwp la 'oluawopun4 UO3 'OD141.13 'apodo Jod •sopanowapno
saJafmAi s p i ap omonosau ap puopoN o p pliod oi ap solua!woaluoid sol ua uoluaisns
as p wz-900z Jopadns udpoDnp3 DI ua oJau0b ap pop!nbg ap uo¡d Á o p !piod Dl ap sala sol
'Jaínw c
sa piwoy Á salarnw aJJua onpobnpa pop!w!uonba oi Á alau05 ap sajarn1
uopoz!Jo p owap DI oÁru4suo p 'opwapno ap soiioj uos ap popsJamun oi anb OJDd so.pod
s0un5p OD101,11 17 CC-900Z Jopadns udpodnpj p i ua oJauáo ap pop!nlog ap uoid oppflod
01Gu96
se b '111A
PLOZ-900Z
lopadns uópoznpg Di ua
tuaulD ap peppnbi ap
11014 f 11111110j
•Itl y la
holdld Cénerl
ert Educación Superlol
200t -2014
para favorecer la inclusión y el respeto a los derechos humanos. Crea los fundamentos
teóricos para la democracia genérica. Este pensamiento crítico se constituye como
fundamento académico para superar los efectos negativos de una historia signada, entre 8. A.
otros, por la concentración de la riqueza, el autoritarismo, la represión, las limitaciones a Para
las expresiones ciudadanas y de la escasa atención estatal a la educación. Un pensamiento se
crítico que debe coadyuvar, como factor de vital importancia, para el desarrollo humano inte
y social de la población guatemalteca. enf
gén
No obstante este pensamiento crítico, la Universidad de San Carlos de Guatemala, como prol
parte de la sociedad, reproduce en su modelo educativo rasgos androcéntricos, invE
etnocéntricos y patriarcales. Estos rasgos derivan en prácticas de exclusión, inequidad y doc
marginación de las mujeres, particularmente indígenas, garífunas, xincas y ladino-mestizas ex
pobres en el espacio académico. Estos rasgos discriminatorios y de exclusión limitan el uni,
pleno desarrollo y los derechos de las mujeres, pero también sesgan el carácter universal
que es propio de la institución.
Para hacer positivo el compromiso ético y constitucional de coadyuvar a la solución de
los grandes problemas nacionales, la Universidad de San Carlos de Guatemala asume con
responsabilidad la adopción de medidas a favor de la equidad de género en la educación
superior. Para lograr tales metas facilita, entre otros, la apertura de espacios, asignación
de recursos e institucionalización de programas y proyectos en las áreas de investigación,
docencia y extensión.
DESCRIPCION
El enfoque de género, como eje transversal en la academia, está orientado
la construcción y aplicación de un modelo de educción incluyente, biófilo y
equitOtiyo. 8. A
Par
METAS ACCIONES RESPONSABLES 201
imr
8. A.1.1 Para el año 2008 se diseñará el - IUMUSAC do
8. A.1 pral
A partir del año plan de sensibilización sobre la Política y - DIGI
- DIGEXU ra 5
2009 se tendrá Plan de Equidad de Género en la bre
capacitadas a Educación Superior, dirigido al personal - División de gér
las actoras y los de investigación, docencia, extensión, Comunicación y á-r
actores involu- administración y dirección. Relaciones inv(
crados en la Públicas d (DI
conducción del 8. A. 1.2 Para el año 2008 se elaborará - Direcciones y
proceso de la propuesta para establecer un Decanaturas de
investiga-ción, programa continuo de información, Unidades
docencia y formación e investigación sobre el Académicas 8.f
extensión sobre enfoque de género, dirigido a docentes, y Centros Pa
el enfoque de investigadoras/es y extensionistas del Universitarios 201
género. Campus Central y de Centros inc
Universitarios. en
gé
8. A.1.3 A partir del año 2009 se ejecutará pr
el programa continuo de información, edi
formación sobre el enfoque de género. pr
ci
art
los
co
de
30
1£
somloonpa
SDWDJ6OJd Á sosaooud sol ua oJauáb ap anbojua
ap uppoolldo oi ap oaJoiluow ap oloaÁoJcl DVSn Dl 8P
a oJoiodoia as z Loz OUD ¡a oJod £ • q •ss/ • u9poo!unwoo
ap solpaw SO1
aluaAniou! afon6uai u° Á s'oo!jsipo
un UOD DDI4SI4J13 A onwowJolu! ' p o!wáp000 'soollijuálo
loponpa u9ponpoJd DI 010d DAIIDWJOU S o w 0 J 6 0.1d
DYMNIS - ap ojsandad Dl 0901.198A1Ur1 Jo!Jadns ofasuoD sol ua lopovpa
'Ola - o 9ioluasaid as [ [oz ouo ¡a oJod z • pr • ys u 9!33 n p °id
flX3010 - oi ua oJauá6
u9pooTuoid soponsiamun u9poo!unwoo ap so!paw ap anbojua
Gp101GUG9 Á sonuoonpa SG101.1G}IDW ua o!uja Á oiau96 ap lo opoiodiooul
mopounoiooj - s oPO40u!w p Dsp so5sas Á solspcas sod4oalajsa oipuaj as V io¿
ns3 - m p in4u8 p ! DJDd ouonjsa un 9Jojnoafa DUO 19 DJDd
Dvsmoni - A 9JoJoqopa as 6002 ouo ¡ap J!jiod e 1 • 17• VS P•V '9
omjoijs!u!wpo uy!budjx9
-0DIWGpIDDID A uopoNsanukajuaDop DJOJJDD 01 Á ol J U a Do p
ua Popinba ap s01.10131pUOD ua saiaínw sol ap 'uópo64sanu!
u9powoJd Á osa000 la JDZITUDJD6 DJDd soppaw gp s° 9j- 9
so' upiosinduu! as OLOZ I G P »D IPP e Z*£'\1/-9 SOl ua oiau96
Dvsn so40D p u!s - ap SOLIDG10
sooqqnd Jopadns u 9P 0Dn P a D I so' Joiadns 01
SGU013019d ap SOIOA!U SO1 sopo] UG 0S0.16G A DIDUGUDWJGd _Od SIDW10.160.1d
Á u9poo!unw0D 'OSGDDID ns iroz!jurDJo6 Á Janowoid oJod soi sop
ap UOISIAla - 1DJM OGJOIGp SOZI.I.SGW-OUlpIDIA SOL1011105 SIDDUIX _ O 1 u 0 tija i d iii 1
e. bia - sou96■pu i saiarnw sol ap Jonol o popsJamun uto.,pual OS £ i()¿
MGOIC1 - DI ua somlow»jo SGUOIODO ap ojsandoid o 'uo lo 010d
Desnyvni - Di 9JoJocioia as 6002 OU D 10 OJOd l • £ • V • 19 £.`d '8
ows!u!waj Á oiauár3 •saJa!nw
sol 'ialnw Di ap sononjsa argos opozHopadsa
u9pouuJoju! ap pai Á u9pojuawnoop
ap oijuao lap uópowoid ap OIDGÁOJd
¡a 9Joioq p ia as o toz ouo la oiod g 'Z • V .9
'01J0.1.19GAIUCI 'UOID1
UOISUG.I.X0 ap SGUOIDDO SID1 A UOIDID514SG.AU1 UOIDE
ap sojoaÁoJd 'apoz!puaJdo-rDzuouasua UOIDC
ap sosaooid 'so¡nowno so' ua oiau96 UOD
ap anbojua ¡a JDJOdJODU! oiod oww6o.id la ap LIC
9JojuaLuaidw! es 010Z °Ud lap iftiod e 17.. \1 •13
-popisJamun Dl ap sowoi5oJd IOSJGP
loijuaD looajoHan - Á SOJIUGD sol ap UOIDID64SGAUI ap soauji sol ua o!Jonsianiun 1G UD.
DVSM\IIS - waua5 ap anbojua ¡a JOJOdJODUI 0J0d opaÁoid uó!sualxa sozusl
1010 - la 9JoJoq p ia as o ioz OUD le DJDd C . Z . V S ■S p!ouaDop
soogqnd Á por
u9po6t1sanu! SODU
sauopolad pop!sJamun 01 UG SGJGV1W S01 ap u9p!puoo ap sowoJ5oid
Á u9poo!unwoD OW0:2
Á u9p!sod 'uóponus DI aJcios sauop p 54sanu! SO1 UG OJOU96
ap u9is!ma - uoiononosap as 2002 ouo iap J!IJDd e Z . Z . V '8 9P anbojua
CIX30ICI - a opoi6a}u! oupLu
C1391C1 - Dvsn ollouaj OS
olue!L
nsj - 01 ua . oiau96 ap anbojua UOD u9po6!jsanui ap y toz ouo ialaiDd SGU1
Desmoni - opuG6v D i 9Joioq p ia es 8003 OUD la ojod L • Z • V '8 Z•e 43 al 4U0
OW02
53141VSNOdS321 S]NOIDDY SY13W S0.1.11G
VIOZ-900l
JoiJadnS uópoznp3 nl ua
tuauag ap pemnbi ap
11014 I 011IjIld
Política y Plan
de Equidad de Género
en la Educación Superior
2006-2014
32
epeiju3 .1
el e elJa!(
sa.rafnw
sol ap SOUDGJGp
SOI ap JOAD4 ID
SGIDUOIDOUJGJUI
SOIJOJISJGAIU11 SGUOIDUGAUO3
S0J4UGD A sopoloil
Á SIDDIWGpIDDV 'SGIDUOIDOU
sapop¡un soluawni{su! so'
ap scunlouobaci ua SOI3IUGIUOD
A SGUOIDDGJIa - sauop¡sods¡p SOI
19113 - ap uplbrob¡ido
01 oiod SOUJG4111
flX301G - U0130311d0 ns oJod sows¡uobaw sol
a3DICI - SOIDUO4SUI a SOWSIUODGW SOI OWOD ISID 'oiGu96 u9ED4u9w9ldw!
ap pop¡nba Dl aldwa4uob anb opo{¡sJaniun 95 £ l
OZ
OSD - DJOd
UOIDIDISI6GI 01 O SOW,10}0J Up10JUGWGI0WI C) 19
Desnvvni - as q1u °UD ¡op i¡4Jod e i . 17• 9 . 13 17.11 .9
oiau95
ap anbojua ¡a Á
pop¡nba Dl UOD
sop OU 013 019J
SOIUGAUOD
A sopo.loii
sopousiamun
S014UGJ 'so.luawnilsu!
Á sob¡wápobv sol ua opowiou
SGpIDIDIllí1 O1 U03
o¡JoilsJamun
ap soiniouopoo SGIOUOIC
A SGUOIDDGJIG - U 0! 3 ID 1 s! 6 G i
OI 3 p ua 'pOr
101a- uppozwow.p 010031J9'
poplloJnlinbJaw! a ¡Iinw Di Á 01 oianowoid .101Jedns
OX30ICI - oiau95 ap poprba ¡Di JoiodJobu! oiod sowa4u! a s
C1301C] - soponsiamun som.lowJou sol O SOWJOIGJ ap ZLO ...., .Z.
OSD - OUD 9p mpou v
solsandoici sol opol¡ g amun Jopadns ofasuop ¡a SOUDGJGI
Dvsmoni - ai.uo UpJIDIUGSGJd GS £ I OZ ouo la OJOd ['£'11 '2 £.9 .8 Uownsp
poppws
so¡Jous.ramun
sopousiamun saiafnw so' uppipu,
solwaD ap sogbaJap anb Pi u
Á sob¡w9poby SOI OWOD ISO ouo la o
sapop¡un 'o¡ula Á oiaua6 sesiod s(
ap soin}ouobao ap p 0 pin 69
A s9uopDana - Di ua3Lluoio6 01 'SOWS
anb souJo.tu!
19IG - S O A I .1 OUJJOU spw GDO
ap so4sandoid
nxjgla - popHo..inunbialu! a ¡linw Dl Á oJaupb sol upioioqola
ap pop¡nba 01 JOJOPIJODUI 0.10d SOIJO4ISJGAIW1 a s [ l0Z 'sopUouu
13391C1 - sopuolsu! so4uaJanp sol ua souialui ouo lap.u.rod e om}badsi
ns3 - SDAI{DWJOU SIDI 0 SOWJ0}31 ap soTsandoici ouopopr
Desmoni - sol upJo.wasaid as z[OZ (DUO la mod i •z•s •8 Z.11 .8 ODJOW
5319VSNOdS311 S3NOIODY SVAW 1
PIOZ-900Z
iopadns u9poznp3 Di ua
edaulD ap peppnb3 ap
U014 k 0111110)
Política y Plan
de Equidad de Género
en la Educación Superior
2006-2014
8.
DESCRIPCION Pa
En los últimos años la participación de las mujeres en los espacios universitarios se ha 2C
incrementado, incidiendo en la toma de decisiones en los niveles intermedios de la p r
gestión universitaria. eq
pa
METAS ACCIONES RESPONSABLES de
CO
8. C.1 8. C.1.1 A partir del año 2009 se establecerán - IUMUSAC los
Para el año 2011 Comisiones de la Mujer en las Unidades Coordinadora ur
se establecerá Académicas para fortalecer la comunicación, General de es
una red para convocatoria y apoyo a las gestiones de las Cooperación ins
facilitar la mujeres universitarias. Direcciones y do
comunicación, el Decanaturas de rer
intercambio, la 8. C.1.2 A partir del año 2009 se promoverán n
formación y el mecanismos de cooperación y coordinación Unidades
apoyo para la con organizaciones de mujeres nacionales e Académicas y
participación y el internacionales. Centros
ejercicio de los Universitarios
8. C.1.3 A partir del año 2010 se promoverán
derechos de las la conformación de redes de mujeres 8.0
mujeres universitarias a nivel nacional e internacional En
universitarias. con el fin de intercambiar información, se
formación y acciones políticas a favor de las aIc
mujeres. poi
mL
hor
g
adi
fin
acc
la I
13 Un breve diagnóstico evidenció que para el año 2007 el Consejo Superior Universitario estaba integrado solo por
hombres. Dada esta relación de poder de corte masculino en las estructuras de toma de decisiones universitarias, es
importante impulsar la participación de mujeres ante este y otros órganos de representación. Espacios como los Colegios
Profesionales y las Asociaciones Estudiantiles resultan clave para impulsar la participación de las mujeres.
SGIOUOIS9j0Jd SeJa[nw
soi5aio3 - soffialop
sa
Dvsn Mg:OPUS - /ad ops
SOLJOI.ISJOAlUn SOJ4UOJ
A SODIW900De 'pop!sJaniun 01
sapopiun ap o p iw ap000
ap soJnIoutp oaa A 0.13IDUDUIJ
A sauopoaqa - 'om4o.i4s!u!wpo
ISICI - ouousJamun uo!4sa5 ap sopodse sol up!4s05
so p!iond sauopoiad ua saJa(nw so' ap uopodlowod oj Janowoid oi ua saigwou
A uoiDoP!unwo) oJod uoi p owiol A uopowJoju! ap owoJbald Á solornill
ap uoisima - un pJaDaiciolsa oS 1 ICZ ouo la 010d 3 • 17 • D • 9 9.14U0 popijod
flX301C]- 01 JOZUODIO
G30ICI - saJaínw sol ap souownu o.PaAoid as
ns9- sou p aiap aigos uopowJoj ap owoi5oJcl un q wz ouo la ug
Dvsnvvni - "oJosindwi as O tOZ ouo l o P -111-10O V L • 17• D '8 i7••D '9
SaIDUOISajald S
soi5aioD -
souo.psiamun si
solluaD opougamun u
Á SIDDIW900De OIDO4UGS9JdG1 ap sr
SGIDOplUn ro.ls!xa apuop Á
ap soJninuodaa saiouopnwsu! U(
Á SGUOIDDGJIG - . SOIDIDdSa
SalIDUOISGJOJd saJaínw ap salolwaJ6
sauopoposo so! UOD aluawJoinDuJod soi ua %og un 01C
101C1 - 'Desn oi ap soposaJ6a sol UOD ua saiciwou soi
uopoupi000 Á uopoiadoo p ap SOWSIUODOW ID UOIDDIGJ UOD
UOIDOJadOOD saJa[nw sol ap
ap iDiauag upJanowoJd as [(::z duo laP Juiod V£D
Z •. • 9 531E
DJOp0UIpJOOJ -
uppocipwoci
(SO40 ailua 'opolauovw o4unr 'ssoi) Dl JoJod!nba
MGOIG - sal0404s3 sauopnmsu! SOj ua soponsiamun o4da/koid DI ap
aggia - sauopo4uasaidai sol ua oJauá6 ap 9S 1710Z mi as
nsp _ popuod Dl Jozuodp DJDd SDALIDW1140 S9UOIDDID DUO le OJOd
Dvsn yvni - UOJOAOWOJd GS Z [OZ OUID IGID .11.110d y [ • £'D .13
£.D '9
saiouo!sajoJd
soPaioD - pop!siamun Dl
'01.10.11S
ap 'soi4o aJlua
Dysn saloopuis - 'sapuo!sajoJd DI 01G.T.
A sapluo!pnIsa D I 91!4P-,
sopouganiun '5010 3 !pu! S -0DI)110
S0.11UOD U0130d
Á SODILL19003V SOÁI1DZIU0610
SOIDOdso UOID01.1!
SGOIDIDILM
ap soJn4ouppaa sol ua mt, un
A sauop p al!a - ua saJclwoL4 so!
uo!spap ap sopodsa DI olsoi
o UOIDOIGJ UOD
inin
-- sollo A uopdaip ap sou06p SOl UG DUIUGWGJ SalafílW SOI ap uppoLl
sopliond - ap
S2 So
uoido4uasaJdai DI ap emp iap so4ond JOZUODIO uoiDocliDIJJ0d
oJod sip m4Dw»40 SGUOIDDO ap OwoJEcmd o! JoJodinba
Á uopop!unuJoD lo 9.10V1W101
ap uo!s!ma - OS 010Z DUO
la OJOd z • Z • 3 '9 olod SGUOIDDO
UOJGAOWOJd popurn
nX39Ia - 0 s uopua[
G30IG - Dvsn ol ua saJa[nw so! ap UOIDOODI1.10d 600Z
ap sopodsa Á SGIGAIU SOI ap ODII.SOUBOIID ouo iap Ji.pod y ap SO1G
rISD - 9 0 1IDZII00.1 ' ' owoD
DvsnsAini - l
GS 600Z OUO la OJOd 1' ¿D
• •g Z.3 S UOIDO5Q
S319VSNOdS311 S3NOI3OV SVAW
tOZ-900I
Jopadns uopo p npg DI ua
*dem ap peppnb3 ap
uDij I DiI1j10d
Político y Plan
de Equidad de Género
en la Educación Superior
2006-2014
8. D Eje equidad multi e intercultural
La sociedad guatemalteca es multicultural, multilingüe y pluriétnica. Esta diversidad ha El enf
sido negada históricamente, se ha insistido en una visión dicotómica en términos étnico- las ár
culturales y en la persistencia del racismo como base de las relaciones étnicas. El racismo nacic
se expresa de múltiples formas y permea todos los espacios sociales y las instituciones,
incluida la Universidad de San Carlos de Guatemala. Cabe señalar que en esa dinámica N
las mujeres indígenas, afrodescendientes, xincas y ladino-mestizas pobres han sido
constantemente excluidas de la academia, de manera que su presencia y aportes en el 8. D.1
ámbito universitario aún son mínimos, tanto en términos cuantitativos como cualitativos»
A par
Recientemente la Universidad incorporó un indicador que refleja la diversidad étnico- de
cultural de las y los universitarios, este indicador permitirá en los próximos años realizar un p r o
diagnóstico de la matrícula diferenciada étnicamente. Es importante reconocer la i nc o'
multiculturalidad como categoría que da cuenta de la existencia de diferentes culturas enfoc
en un mismo espacio geográfico y social, para el caso concreto, el ámbito universitario. muI
interc
Esta situación, la multiculturalidad, oculta relaciones de poder que se expresan en la con E
hegemonía de una cultura sobre otras. Por lo que al incluir la categoría de interculturalidad géne
edu
se trata de superar la visión estática que denota el concepto de multiculturalidad. La superi
interculturalidad promueve y favorece la interacción dinámica de diferentes culturas entre
sí, sin obviar los conflictos históricos que aún permean las relaciones étnicas.
La misión de la Universidad de San Carlos de Guatemala ha sido y será la de propiciar un
espacio para todas las expresiones del pensamiento, entre las que destacan la estética,
la ciencia y los avances tecnológicos en favor de la humanidad. Recientemente ha
incorporado, como visión, la interculturalidad, el respeto a la otredad diferenciada, lo cual
implica la inclusión de cosmovisiones diversas. Debe liderar el reconocimiento de esta
realidad intercultural e impulsar, desde su especificidad, procesos de concienzación
histórica basados en la democracia genérica. 8. D.1"
Para
El modelo de democracia genérica se concibe como la construcción de la humanidad se
igualitaria 15 contiene, para el caso específico de la Universidad de San Carlos de Guatemala, visit
las acciones afirmativas, procesos de reparación histórica, y otras como la inclusión de re c o
indígenas, xincas y afrodescendientes (mujeres) en las aulas universitarias, hasta la p
incorporación de sus visiones del mundo, idiomas, experiencias, aportes científicos y univE
prácticas culturales a la humanidad. las
aten
Esto hace necesario cuestionar la imposición del conocimiento occidental de carácter div
universal en las aulas universitarias. Dicho modelo ha contribuido a reproducir la explotación, étnic
la marginalización y el racismo. Por lo que se deben desarrollar nuevas propuestas
pedagógicas de educación intercultural con equidad de género.
14 Esta ausencia o bajo perfil en la universidad contrasta con los avances que en las dos últimas décadas se observan
en los ámbitos local, nacional e internacional en materia legislativa, social, artística, económica y pcilítica, entre otras,
como resultado de procesos nacionales e internacionales. Por ejemplo, la emergencia de movimientos indígenas y
1
afrodescendientes. Además, la firma del Acuerdo de Identidad y Derechos de los Pueblos Indígenas en 1995. También,
la tipificación del delito de discriminación en el Código Penal y la apertura de instituciones estatales para prevenir, sancionar
y erradicar el racismo (CODISRA). A nivel externo se han dado pasos importantes como la adopción del Convenio 169 de
la OIT, la realización de la Conferencia Mundial contra el Racismo, la Discriminación Racial, la Xenofobia y las Formas
Conexas de Intolerancia, en Durban, Sudáfrica 2001 y las movilizaciones mundiales de los pueblos indígenas y
afrodescendientes.
15 Daniel Cazés,
Democracia genérica o la construcción de la humanidad igualitaria. Referencias, nociones y definiciones
básicas de la perspectiva de género. Con la colaboración de Bernardo Lagarde y la asesoría de Marcela Lagarde. En:
http://www.cdhdf.org.mx (Consultada octubre de 2007)
te
:u3
seuop!u,
seua6
SOLILIOd
a P 69l c
leuopue
'1.19!qwej
seue5
'se.ilo
uenJesqc
souo4! g amun so44uaD
so p !wapody sapop!un souous4amun
ap S0.11111DUIDDGQ saiamu sol sopo} ua soua5ipui
SGUOIDDOJIC1 - soiciand sol ap sog p alap sol ap Á aidua6 so4sani
ap anbolua UOD pop!ioinund4a4u! 'u01304
a !I n w 01 apsap SOJO[nw '10inunD-o3!u49.
DvsnHai - pop!sian!p Jappir
13a1 - so ap saliodo sol ap uopoz!i!q!s!Á
Á uppozwq!suas ap sop!wapopo ns o opuatpualo
¡ola - saialnw sol
sowo45o4d sol ap solsandoid sol ap souousiamun SOD141
.so3!iqnd sauopoiad up4ouasp as 01(1Z OU0 l0 0.10d z . z . G '8
sa44od 01 IDISID
udpop!unwoD SO1 JODOUODGJ ap UO!S
ap up!s!ma - lo4n4inp-op!ulá JOZ 'orowal
pop! g amp Di D opua!puaio 'o!.Jougamun q !s !A
ID 4 a/(oJd as pop!uo
11X301C1 - pop!unwoD p i ap saluo46a4u! soi/soi
o 4oupad uol!w4ad anb salop pp !pu! so' 1[0z ouo la 0.10d
CI3SIG -
Desnvvni - UpJODG10.1..104 OS 600Z PLI0 l a OJOd Z • CI 8 udpozt
0150
ionD or
".101.1GdflS uopo p npa DI UO 0.181_195 p u 84W
ap anbojua UOD popio4n4inma4u! '03494s
!finw p i ap COJO= ud!sn p s!p oi uosindwi un 4o!D!
anb so p !wápo p o sopodsa so! oiapaiopo4
S01.10.I1SJOA1Un SCUIUG3 Os O 1oz ouo i G P ,q 4ED d y £• va "8 SOD111.1,
so p !wapo p v sapop!un O.1.1UO SC
popis4amun Oi ua pop!io4n4inD4a4u! 4opadns
ap sainlouppaci !4inw oi u p pioqo anb saluals!xa (ud!sua4xa U d!DoDnpa
sauop p a4!G - Ppol P*PDr
II0r
oldua p op 'uopobusanu!) sop!wgpopo Dl • ua oiaua6 Dl UO Ul
sows o45o4d 501 UOD U01=190003 ap anbojua UOD
uppou!p400 p ap SOIGAIU SOI U0103010.1104 poplainundJalu! '01.10}1SJE'
Os 600Z 0u0 I G P J I-H 001 y Z' E • G '9 !linw so4n4ind
DI ap anbojua D¡ JODO
.opons.Jamun onciwo la ua soz!4saw l a 10.10c1JODUI un 4oz!pc
-ou!poi salua!pua p sapo440 'sopu!x 0}38/(01c1
GS l [ OZ ap op!u49.
soua6ipui salaInw so' ap upp!puo p Á ouo iap 4!pod
udpon4!s DI ap uppobRsanu! utmozurpa4 1,t.S0A140
p4ouasp as gooz OUID lop 444od y j • L • G '8 L.C1*8 19 UG SO.
op!s U0
0311119U!
S311IVSNOdS321 S3N0130V SVMAI 'SGUOID1-
ozoid 06101 A oimpaw '04.103 D IDUOIDDU OWSIDOJ
onq p 3npa owa4sIs la ua opuappul UO3 uclsualxa opuazop 'u9p0614sanui ap man? MI 031U40
ua piolodlo p ul as cuaug6 ap ompadslad UOD poplloinun pialu! a Ilinw Di ap anbojua 0 4 pOp!
N913dIdDS3C1
1710L•900Z
4opadns u9poDnp3 Dl ua
odauaD ap peppnb3 ap
UOlj t 11)11)lOcl
Politíca y Plan
de Equidad de Género
en la Educación Superior
2006-2014
ACCIONES RESPONSABLES ME
METAS
- IUMUSAC 8. D.6
8. D.3 8. D.3.1 A partir del año 2011 se diseñarán
ejecutarán programas de acciones - CSU Para el
A partir del año yafirmativas para la inclusión de las - Rectoría se est(
2012 se mujeres en las aulas universitarias y en - DIGA una p1(
proyecta incre- las áreas de docencia e investigación, ntr
mentar la inclu- - DIGED
atendiendo a la diversidad cultural. - DIGEXU IUM
Sión de las muje- Minist•
res indígenas, - DIGI Educas
xincas, afro- u n i v er
descendientes y - División de Bienestar privada
ladino-mestizas Estudiantil Universitario
para in
para alcanzar - Direcciones y enfoqu
el 50% de la Decanaturas de Unidades in
matrícula Académicas y Centros turalid
estudiantil. Universitarios perspe
génen
sis 1
8. D.4 8.D.4.1 A partir del año 2011 se diseñará - IUMUSAC duc
ejecutara un programa de acciones - CSU nacioft
A partir del año yafirmativas para la inclusión de las - Rectoría
2013 se proyecta mujeres, atendiendo a su diversidad
incrementar en DIGA
etnico
étnico cultural en las aulas universitarias - DIGED
40%, la partici- y en las áreas de docencia e
pación de muje- investigación. (Tomando, en cuenta la - DIGEXU
res indígenas, flexibilización de horarios, cuotas y DIGI 8. E Eje
xincas ' becas).
afrodescendien - División de Bienestar Para el
tes y ladino- Estudiantil Universitario persona
mestizas, en los - Direcciones y trabaja(
espacios de Decanaturas de Unidades tener un
docencia e Académicas y Centros a las mu
investigación Universitarios
Por opa
trabaja(
8. D.5 8. D.5.1 A partir del año 2011 se diseñarán - IUMUSAC adquisi
y ejecutarán programa y acciones - CSU
A partir del año afirmativas para la inclusión de las mujeres, - Rectoría
2014 se proyecta Pese a a
atendiendo su diversidad cultural, en los - DIGED para co
Incrementar en espacios de toma de decisión
40% la partici- DIGEXU impactc
universitaria. - DIGA flexibili
pación de muje-
res indígenas, - DIGI
xincas, Uno de
afrodescendient - Decanaturas de diferenc
es y ladino - Unidades Académicas y Universic
mestizas en Centros Universitarios a nivel n
espacios de - Sindicatos USAC Sin emb
toma de en su es
decisión.
16 La i n
Relaciones
1 7Segu
Guatemala
38
900Z ap ipqe ua 'n'ea/912n°
ap sope3 ues ap pep!siamun el ap souewnH sosinoad ap , u9pe.nsmwpy ap u9!s!ma 21e epezileaJ eiinsuoo un6as
owanliJalo9Jeo ap saleiogefi sauoioelad
ap oirdels3 la J8S Jod reuopeu Áai Jas Jod 'epoie6No epuemasqo ap ieJodei 0611093 ¡a Jod a6p as uworwisu! el
solpaJap sns JGIDA .18D011 DJDd iDJOgD1 opodsa ns ua
opuappu! uau94 sopousJamun saJa[nw sol anb xx op!s iap salou!i olsog sa 'obJoqw9 uis
saloJocioi solpaJap sns ap 0.1UGIWIDOUO391 le DJDd S9UOIDDID op!Aowaid uou puopou iamu S01.11
sop popcp4 sol xx ops iap sopopaw apsaa • opwalong ap sopop uos ap pop!siamun SODIU
DI ua 'u9!qwoJ 'opuap!Aa as anb upad IoJocioi opodsa ¡a ua oJau96 Jod opopueJapp
opodw! ¡a sa pp a4pwapn6 ppos op!A DI ap saluopio p sp spw sopadso sol ap oun
puopou iamu D oaidwasap ap sa p puj sopo sol Jod 1DJOgD1 uppozn!q!xaii
oi 'oidwafa Jod 'uoPoJsap anb sol aJwa '01WOUODO 101 ua uppozHocloib oi ap opodwl
l a oJaua6 anb sauop p poltuo p sol ua p aionáJd 'sa p pofoqoJ4 A sop popqoli sns UOD DJDd
UOIDD940Jd poppnbas ap onpd oun aua!wow 'ouollod owoD 'pop!siamun DI anb D asad
p!punw ianiu D saioJaqiioau so p !piod 501 ap °paja OWOD 'omps!nbpo
poppodo p DI ua op palep ap osa p oid un op!ual (Jou pop!sJamun Dl ap sappopcioJJ
sol Á so p popqoJI sol souo aw!an sowilin sol ua anb Jopuap!Áa aluopodw! sa 'apodo Jod
ojnbpJafJOUGUJ ap saiamu sol ua saJa[nw soi o S0111
oPpqn anb p p wan uppo6aJ6as oun als!xa IoJocio¡ owoid p i ua opowouiw olon3 oun Jaual sapop
ap apode zi • saia[nw uos <In la awawopow!xoJdo saionn sol ap ap 9 i'sa/oiopofoqoil
Hw ala!s ap spw ap owoid oun sop!AJas up!sualxa ap '9WaDOp 'on!Jollsw!wpo 1DUOSJ9d OpC
9.14UG sopo.piwo p aua!T olowalono ap solioD uos ap p p p!sJaAwn DI '9002 OUD 19 010d
113.10C1DI ~liba afg 3
puopou
on!JoDnpa
IDLU9 4 SIS
19 ua 019U9 .6
S01.10.11SJOAIUR saguaD apompadsJad
Á so p!w9pope sapoplun U O D popHoJnI
ap SlOrlIDUDD9C] soJw1
Á S9UOIDD91110 - -1n3Ja{u! a sapopu
!linw ap anbowa
- so plcind sauopoiad la Josindw! oJod
spdiap sopomid 0904
Á uppop!unwoD
ap up!s!ma - sapop!siamun
so3liqnd sopilmod soi Á uppoDnp3
191C1 - ap uppoinwioj oi oJod Á 01J041S-19ÁlUn ap o!Jais!um
flX91 .0 - up!sualxa A DIDU9DOID 'UOIDD514SGAU1 0 1 jesnlon I
a3ola - DJDd SOD1109.1S0].UGIWOJJGLIOWOD 010U96 19 9JJU9
ap om padsJad UOD popiinnpi9Jui pu owJopJoid oun
°-I°4 " - a innw Dl ap owbipoJcid ¡a apsap. 9-19391C1134S9 os
nsD - opoJaua6 olua!wpouoQ la oJoPlido A 1710Z ° Y ° 19 DJDd
Dvsnsoni - 9J05 1 nA 1P GS £ toz olio i ap iwod e t . 9*(1'9 9PG '9
918VSNOdS311 9NOIDOV SY13W S3
PLOZ-900Z
Joiiadns u9po3rIp3 Di ua
ossaul5 ap pepInb3 ap
uoid k o)!).Hoj
Politita y Plan
á de Equidad de Género
en la Educación Superior
2006-2014
DESCRIPCIÓN
La equidad de género se ha incorporado en los programas y servicios de salud y
seguridad integral dirigidos a la comunidad universitaria. 8. F.3
A par
METAS ACCIONES RESPONSABLES 2014 s
la ere
8. Fi 8. F.1.1 Para el año 2009 se constituirá IUMUSAC centre
A partir del año 2011 la comisión permanente DIGA plin(
se impulsará el multidisciplinaria para velar por la Coordinadora General aten(
Protocolo de salud integral de las mujeres salud
universitarias. de Planificación
Bioseguridad que in teÇ
División de Bienestar enfo
contempla acciones 8. F.1.2 A partir del año 2010 se
de salud integral con Estudiantil géne
fortalecerá la coordinación y Universitario Unive
enfoque de género vinculación entre los diferentes
en la universidad. Escuela de Ciencias San
programas de salud y seguridad Guate
integral con equidad de género Psicológicas
impulsados por las Unidades Facultad de Ciencias
Académicas. Químicas y Farmacia
8. F.1.3 A partir del año 2011 se Facultad de Ciencias
gestionará el apoyo político y Médicas
financiero de las autoridades
correspondientes para impulsar el Colegio de Médicos y
Protocolo de Bioseguridad. Cirujanos
Colegio de Farmaceuti-
cos y Químicos
Unidades Académicas 8. F.4
A pai
8. F.2 8. F.2.1 A partir del año 2011 se IUMUSAC 2013
diseñarán y difundirán campañas DIGA men
A partir del año 2013 sobre salud y seguridad integral con prog
se impulsará el plan Dirección General de f o rm
de prevención y equidad de género y pertinencia Planificación
cultural en de los medios de c ap(
atención de la salud comunicación de la universidad. División de sobre
y seguridad integral, Comunicación y segur
para elevar el nivel 8. F.2.2 A partir del año 2011 se C O rr
de bienestar de la Relaciones Públicas
implementará el programa unive
comunidad multidisciplinario de atención a la División de Bienestar en f c
universitaria salud y seguridad laboral de las Estudiantil Universitario géne
mujeres universitarias. Facultad de Ciencias
8. F.2.3 Para el año 2012 se Químicas y Farmacia
supervisará, monitoreará y evaluará Facultad de Ciencias
el programa multidisciplinario de Médicas
atención a la salud y seguridad Facultad de
laboral con enfoque de género en
la universidad. Odontología
Escuela de Ciencias
Psicológicas
Unidades Académicas
Colegio de Médicos y
Cirujanos
Colegio de Farmacéu-
ticos y Químicos
42
£P
sob'w9po p v sG IDD ID ! u n -
sobpo¡oo'sd A sob¡I
so¡oua'D ap p ianbsg -
ojbo¡o}uopo oJauab ap popnba uo3
pop¡Jn6as Á om{Dnpoidai Á ¡onxas pnios SOID
ap P 0 11 PGD A - 'ioJ6 a}u! pnios DI ap sobsap ap ofauow
opowiod Á sob¡wjno ap so1obo4oJd sol =00 IDJIDd onu'4uob
sopualD ap polinbod - uopowJo4 Á uopoubodob ap sowoiboid
sob!pav9 1'9.'0.10c:101e as zwz ouo ¡ap mod y 17'b'i .9
sopuap ap pounbod - souousiamun saiafnw soi ap saioJoqpi SIDIDU
opousJamun ig.uo!pn4s3 so6sau Á io4u0pw0 uopouiwoluob DI ap D1DDI
Jo{52ua'9 ap uo's!mo - o}bobw! la Jabaiciolsa oiod sopn}sa sol SID1DU
upiozpai as [ wz ouo iap iwocl e syd s oieua6 01.10119
sobucind
ap anbolua
SGUOIDOlad A 1101D 'SIDIJOU SJGAlUn UO3 o'iousiamun
-oblunwo3 ap UOISIAID - saiarnw so' ap uoppuoo A uoponns popiunwob SOD
¡ouo g ad ap ubp 'o4bodw! ¡a JaDa¡ciolsa o soi sop!6!J!p o' ap poppnbas
soup n4sa soi ap sopo4insa, ap uopozgopos Á polos o' aJcios
-ollsiu'wpe ap uo's¡mci - Á uoisnjip ap SGUOIDDO 119.101I0JJOSGID UOIDIDIID0d0D
i g ia - os CHOZ ouo 1GP -n pod e Z • 17'd '8 A UOIDOW.101
VOlO - ap sowoiboid ap
sopougamun so' ubio{uaw
03010 - saiaínw soi ap poppn5as Á pnios
11X391C1 - DI aJclos sauopo61}sanu! a so34sjpo4sa -01dw! as £toz
O, UD ¡ap ..14Jod e
opopad - soils'6a., 'soo'Isoubo'p UDJGAOWOJ d
SIDDIU
Desnwni - OS 6002 OUD i O P »0" V rti' d . 8 17'd '8
sIDD ! w 9P IDD V sG P LD P! u fl - -Rnabr
SIDDIBOIODISd 'popsiemun p i ap
sopuao ap oianDs3 - Á soz
sopouiof sa{uaianp sol ua aluauowied
pi6olo}uopo U9IDUG10 DI 010d sopuaJa4a, ap owa4s's
ap pplinDpd - la Á SOPUG5JGWG ap uopualo ap popun SIDID
DI 9.11DaJD OS 17 tOZ OyO PO .111.11Dd e 17 • £'d s DIJI
srDbpay9
sopuao ap polinbod - SDID
'011011SJGAIU0
pop!unwo3 o' ap ¡oJocioi poOunbas •
opowioA Á soo!wino opwaiong
SOIDUGO ap pofinboi - DI Á loi5a}u! pnios Dl ap UOIDUa10 ap sopoD uos 501
oi oJod -oin4on4sao.qu!- SOIDOdSG SOI ap popisjomun
01.10119GAlUn loopnIsg upiouasp OS V LOZ ° U0 I G P JI}-1 0P1 V *£ . £ . d "9 Di ua 01a u 96
Joisaua's ap ugs'A'a - ap anbo}ua
puosiad ap uop .SODIW9PODO UOD l016alui
-atisp!wpy ap uo's!ma - sapopun so' ua oiau95 ap anbojua UOD poplin6as Á pnios
UOIDOGJDGJ A sapodap ap owoi6oJd un o i 0 UOIDUGIO 10Jal1
ubpobwuoid ap pJanowaid OS £ LOZ OUD leO111.10d e "d . 9 9p
10.12UGO DJOpDU!pJOOJ - OIJOUIld
-ps!p!4'nw OJ1UGD
VOiC - popun6as Á pnios ap SOGJO ¡ap UOIDOGJD DI
Sol ua 'sopol'siamun saJaInw soi ualuasaiel
flX301C - anb DIDUGBJGWG ap sosob ap soiJapualo
oJosinaw! as /[CZ
-
ouo iap J'4Jod e
IDP °4391 - °Job . 1o..15a4u1 uoloua{o ap olobo}oJd
DesnsAini - 'a pJoJoclo¡a as 1 10z ouo la cuod t • s • d . 9 £. *9
pnic
S319VSNOdS311 S3NOID3V SV13W
41.0Z-900Z
'apiadas u9po3np3 ot ua
odaulp ap pepprib] ap
t:~ 44
P (a y Plan
de Equidad de Cénero
en la Educación Superior
2006-2014
8. G Eje equidad económica
La economía, en su sentido primigenio, se refiere al estudio de cómo se organizan, utilizan
y distribuyen los recursos en una sociedad determinada. Sin embargo, a lo largo de la
historia de la humanidad ha prevalecido en los análisis de la economía, por los diferentes 8. G.1
teóricos, una ceguera de género que: a) ha invisibilizado sistemáticamente el aporte de Para
las mujeres al sostenimiento de las familias, las comunidades y las sociedades y, b) no ha 201
tomado en cuenta las necesidades diferenciadas de mujeres y hombres. incon
I í
En las sociedades patriarcales, históricamente se ha vedado a las mujeres el acceso, uso estro
y control de los recursos, situación que agudiza su discriminación y marginación. Los equi
indicadores sociales y económicos muestran que ellas están entre los grupos humanos génE
menos favorecidos en lo que se refiere a la atención de las necesidades básicas, entre las p I
que destaca, seguridad alimentaria, salud, vivienda y educación, entre otras. prog
proy,
Esta inequidad de género se evidencia con la asimetría e inadecuada distribución de sis
recursos, desde los presupuestos familiares hasta los institucionales -nacionales e unive
internacionales- que se formulan. sin atender los papeles, capacidades y responsabilidades plan
de las mujeres.
8. G.
Recientemente, desde inicios del siglo XXI, el Estado de Guatemala ha adoptado los
compromisos internacionales en la formulación de políticas económicas para la equidad Parc
de género, destaca, por ejemplo, la incorporación del Clasificador Presupuestario de 201
Género, implementado por el organismo ejecutivo desde el año 2005. incol
Clas
En esa perspectiva, cabe señalar, que el presupuesto universitario no ha contemplado la PresL
equidad de género, tampoco ha incluido hasta la fecha el Clasificador Presupuestario de de G
Género, por lo que se hace difícil medir el impacto de las acciones universitarias entre el
mujeres y hombres.
Pren
de t
Partiendo del supuesto de que los planes y presupuestos universitarios no son neutrales, se un
hace necesario impulsar medidas que contribuyan a una distribución equitativa de los
recursos con enfoque de género. Asimismo, garantizar la inclusión del enfoque de equidad acac
de género en las instancias de toma de decisión en todos los niveles y de manejo político- depE
administrativo relacionado con los recursos financieros, bienes y patrimonio de la Universidad univí
de San Carlos de Guatemala.
DESCRIPCIÓN
El sistema de planificación ha desarrollado instrumentos teórico
metodológicos para
incorporar la equidad de género en todas las actividades de la universidad.
8. G.
METAS ACCIONES RESPONSABLES A pa
2009
8. G.1 8. G.1.1 A partir del año 2011 se realizarán IUMUSAC nará
ción
A partir del año las investigaciones pertinentes para CSU parc
2012 se promo- incorporar el Clasificador Presupuestario Rectoría men
verán las de Género al presupuesto universitario. DIGED la P
acciones legales DIGEXU Plan
para la creación 8. G.1.2 A partir del año 2011 se elaborarán DIGA dad
y funcionamiento las herramientas teórico-metodológicas - Coordinadora General ro er
de los sistemas para el análisis, elaboración, ejecución y de Planificación ción
de planificación evaluación del presupuesto universitario - DIGI 200
y presupuesto con equidad de género. Direcciones y dent
universitario, con Decanaturas de su r
equidad Unidades Académicas ordir
de y Centros Universitarios
género. u niv
9V
'pop!S.19A1 un SOp011!
sopapsiGmun DI ap opoup.io SODILi
so4uGD olsandns
Á sob!wapoby -aJd iap o4uap
sapop!un LOZ-900Z
ap soinlouobaa Jouedns uop
SGUOIDPGJICI -obnp3 DI ua 01 101GLJ
1010 -GUGO ap pop
UOIDODWUDid -inb3 ap uoid
áp ioJauag o p wiod DI
oiopoupiooD ap ubpo4uaw
VOICI -aidwi DI oiod
t/lOZ sopuo4 ap uop
flX3010 -900Z Jo P acin S uopobnp3 DI UG oiauag ap
G3010 pop!nbg ap uoid Á obwiod DI ap uopnbaía -oubiso Di oJou
ouopad Di D o4ua!undwnb ibp oiod sopaÁoid -0 ! .1 sGb GS 600Z
ns3 Á sauoid sowol6oid soi uoialuawaidw! OUD iap mpod SI
Dvsnwni as 600Z ouo iap i!4Jod y 1 • 17 '9 '9 YO '9 'Ppm!
oiod
oJaua5
ap anbo4ua UOD opo.psJamun o4sandnsad
SOIJOUSJGAlUn lap uo!bobudo oi D olua!w!n6as
S0J4UOD Jop oiod sai p uopnulsu! sows!uobaw pop!sia,
SOI UOJOGJD GS 17[0Z OUD le DJDd £ • C • O •8 'S011041Siamun
sob!wapopy
sapopiun sopuapuadap popinbl
SOJGIDUIDUlj Á sopolsandnsaJd sowals!s sns
ap SOPII.DUDDGC] ua oJaua6 ap anbojua la opoiodlo p ui uoy sobmapobo SOI ap c
SOUOIDDGJIa anb sasiod sag() ap Á saiouopou-soponpd sapop!un OS 'SGIOJ
sob!pnb- sauopoz!uo6Jo o/Á sauopnn4su! Sol Sopo} ap
Iota opolsandnsaJd
ubpoDwUOId 'sapop!siamun SDI UOD o!ciwoma4u!
IG bJanowoJd as LOZ OUD IG DJDd Z • £ • 0 •8 0wais!s la 0_14UG SC
ap IDJOUG9 ap 01.101.
UG cuauáo ap
131opoup1003 opousiamun puosiad DI opoic
opoisandnsaid
V9IG sapoppaino o opppp oiauab ap popnba JOIDDPIIISDID
mgoia U0 so4sandnsaid Joluawaidw! oiod OOZ
03010 sob160l0p0law soiva!wonaq Á SODIUDGT l a DJOJOdJODUI ap °poi
S t7 1 O popInbl
opopad SO4c1GDUOD ap 0[GUDW IG UG uotpopbodob
OUD IG 010d SOIopa
ns3 ap sowoiboid uoio4uaw. aibw! a
Desnyvni Ull2JOUGs!P as zioz OUD iap .1pod y i•£.0 •9 £ • 9 '9
'ucnbobwuoid s9PrDP!1!(
sopo.nsiamun soi4ua3 ap opovsJamun e salou
sob!wapoby sapoclun OLuals! S ap uop
ap SOJn4OUDDOCI
SOUOIDDeJla
iap so{baÁoJd
'pop!sianiun DI ap so4oa ap atuaiwosabaid sowoiboid 'SDJI0
1010 uopowiolui ap owals!s ¡o sopoiodioDu! 'sauord SD G.1].UC
U013DDIJIUDId JOS oiod oJauab ap pop!nba ap anbolua SOUDLun
ap IOJGUGO so' ua cuauáb
UOD SODP0I0p0}GW-031J0e1 SO4LIGWn4SUI ap polo!nba sol uo!.
DJOpDU!pJOOJ SOI uoJcmocloia as 010Z »O odZ . Z . 9 '9 ap sob16áloi4sa osn 'osa
voto soauil
flX391C poppamun saJci wc
DI ap SO40(1 ap oluamosapoJd soi UDJOJOdJODUI
G301C1 S oq ou (c
°papad UOIPOWJOJUI ap owals!s ¡O opoiocboDu!JGS vIO Z
ap apoc
oiod 0101196 ap anbolua iap apandad 01 DUO IG 0J0d
ns3 SG4UGJejl
DesmAmi p.icuotpla as 600Z ouo iap iwod y [zg '9 Di ap oE
uoz!Nn
S319VSNOcIS3b S3NOIDDY SV13W
u
PLOI-900l
c uniadris uópoanpg oI ua
,..1'11 4oaaui9 ap pemnb3 ap
1101d D)11110j
"ge \ Política y Plan
j 7.Z C .11 de Equidad de Género
en la Educación Superior
2006-2014
18E1 29 de diciembre de 1996, se firmaron los Acuerdos de Paz, Firme y Duradera, entre el Gobierno de la República
de Guatemala y la Unidad Revolucionaria Guatemalteca —URNG.
ITI~M1111111111111~1111~11
sopopunuap SO= eollcuida
SO1 119 sonpoils!u!cupo sauopuos sol
OWOD jsto 'saiafnw sol oltuoD opuaio!n
ap so4Do sopnpuoD sol sano.i5
soptD4 OWOD anbp!d!4 anb onpowiou pi
0Joznopos GS q [OZ OUD 10 OJOd t•H•9 UOIDO.
DJGUD
-sopopunuap ap SD1
SOSOD SO1 U9 son!4o4s!utt.upo 011.U0::
sauo!Duc>s sol OWOD ISD 'saiafnw SO1 GS DD•
011UOD opualo!n ap sopo Á sopnpuoD ap op
3vsn soloppu!s sol sant:LIE so4104 OWOD anblild14 ap 9.1(
sco ! w 9P 0DV s9IDIDP!un anb IDAI}DWJOU 01 SaIDIDOS A SalDbal
SDIDUIDTSUI so g amp SO1 UOD pJonsuasuoD
soD!wino SOD OS £ tOZ OLIO I G DJDd .17.1•H•9 optn
-RnaDoup oA ap opaioD uoq U(
sopopunuap SOSOD 104UO2
souofrup SO1 U9 sonpo.ps!u!wpo souopuos SDI
Á soDuDásnt ap °Papp satafn
OWOD is p 'saJarnw sol tipuoD opualoin oppna
soD!paInt ap sopo solDnpuoD sol san0J6
sopua!D ap pounDod 504104 OWOD anb!pcip anb onpowJou
01 oJoan GS Z [OZ OUD la DJDd 5" 11-1 •8 .opousian!un
opounod soD!wtno pop!unuuoD ol pop
sopuao ap polinDoj sopopsian!un saia[nw sol i ap saluoJ6a4u! oqo
tapuoD DIDU9101A DI ap SOIDUOCIDOSUOD aJ4U0 SGUOIDDIGJ SOl DIDUG1(
stDD!bóloD!sd sosnoD soi aiqos upp051}sanu! ap ua saJa[nw sol 0.11UOD saiqwt
sopuao ap 01anDS3 owoi6oid un cuo4uawaldwi a piouasp DIDUGIOIA ueÁnp4suo3 uaDnr
01.10.11S19A1Un as l [rz OU0 iap .npod y Z' • H "8 anb SGUOIDDD sapop
Nuo!prpsj SO4 dnpuoo sol opno
pop!sian!un GUOIDUDS anb!pd!4
Joisaua!9 ap up!splc Dl ua soDpartabialul sauopoiai sol 'oDtEo
uppoD!4!uoid ap ap Á saiaínw SID1 0.1}UOD opualo!n ap anb orna4u! on!lowJou ap ols
sowsluoDaw soDipp.id .solDnpuoD l ap up!Doqoido JappJr
it:p auao OJOpOUIpJOOD piouo!4sa6 Sa "SOL
sol Jo.umia4ap OJOd solua!wonau p i
yola sol Á saiopoD!pu! sol . 0311S011601p la OS p tOZ OUD la 010d
Desnyvni p_zp oopia as o Loz ouo la DJDd i ••9 II •8 SDIJDI
S319YSNOdS311 S3NOIDOV SY.13W
saia[nw sol pipion opualoln ap
sauopolsanuow salualajip SDI lo pip p.ua A 1131.101DUDS '.quanaid DJDd sauopo p ua p aiq pisa as
NOIDd1/109C1
ouownq popubtp
Dl o 04adsa., la oDzaionaid Duonsian!un poplunwoD ua anb JozpuoJ06 oiod saJaVlw
sol o.puoD opua¡o!n Dl JIDIUGJ}UG ap la auap olowapong ap sopop uos ap pop!gan!un
p i . .lopadns uoprDDnpa Ol ap 0104DGJ OW03 • o p Rowaiclaid lo} D oun4Jodo olsandsa., JOp
DJDd UDIDO4UGIJO UOIDUGAGJd ap sowt:u5oJd Jo4uawaidw! GOGp GS '101.1a4U0 01 opo4 JOd
.pop!siantun
Dl ua DIDUGPJGWG ap SOSDD ua uppua40 ap ow0J6o_id un UOD uo4uanD ou sowpDtn S01
OUDG4 Dl D4S01-1 • SOSOD SO1 ap o4uatwr6as la o ounpodo opuaia4ai Dl imod 10601 °posas° ap
ioLuJol opu04su! oun a4s!xa oDodwoi . uppua4o ns oiod soloDoloJd Á sows!uoDaw so' ualspca
ou DIADaj 101 o anbiod aluawoponDapo op!pua40 uoq as ou sopunuap so4sa . o5Joquia uts
onpolts!u!wpo Á a4uaDop Ipuo!prpsa oppLup la ua olutD4 'saiarnui sol artuoD opualo!n ap SO=
opopunuap uoq ás olowatono ap sopop uos ap pop! g an!un Dl ap so!Duo4su! saluaiapp ug
saialnw sol apuoD opuaioin o! 10311DOJJG A JDUOIDUDS
'»uanaJd atod saDoDpa sopuo4su! ua UD41G1AUOD as sauopn4psul sns anb ounDuip anb
saioatop4od 043npuoD ap so5!póDJod a6p as uno anb popapos oun sa olowa4ong .sPwapv
PLOZ-900E
Jopadns uópoDnp3 Dl ua
odauag ap peppnb3 ap
lJlI D)111104
Polí►i(a y Plan
de Equidad de Género
en la Educación Superior
2006-2014
IX. Est
METAS ACCIONES RESPONSABLES El Institu
8. H.2 y accio
8. H.2.1 Para el año 2010 se diseñará el plan - IUMUSAC la educ
A partir del año para prevenir, sancionar y erradicar la violencia - DIGED
2010 se contra las mujeres universitarias. constiti
- DIGEXU implem
implementarán 8. H.2.2 A partir del año 2011 se diseñarán e - DIGA
planes,
programas y implementarán programas y campañas de Coordinadora General
de Planificación
1 2014 de
IDEI
IDHUSA
IESALC
IUMUSA
PNUD
PPEGES
SEPREM
SINUSA(
URNG
USAC
52
C9
Diowappng ap sopop u p s ap pop!sJamun DVSfl
oDanowalong op p uopnionad popun 9Ndr1
olowalong ap
sopop uos ap pOprSJGAIUn DI ap uppobi4sanui ap owals!s DVSfINIS
Jafnv\I p i ap iopuapsaJd 0.1040.1OGS Widd2S
[ OZ-900Z Jopadns
uppo p npg ua oiauág ap pop!nbg ap uoid Á oDimod S301dd
olionosac ¡a oJod sopiun sauopoN Sor ap owoJboid CHINd
oi p walono ap sopop
u p s ap popi g amun OI ap Jafmni oi ap opousiamun olnulsui Dvsnvvni
PD!J9wV
ua Jopadns uppoDnp3 DI moci i p uopowatui oinffisui 31VS31
souownH sog p aJac ap oinn4sui DVSf11-1G1
so p iu49.1a4ui sopn4s3 ap op-wIsui 13C1
uppo5!4sanui apialGUGO UOIDDOJK] 1010
p ponsiamun upisua4x3 ap IDJGUG9 UOI3Dalla nX30IC
uciDo4s!u!wpv ap ioJauag uppDaJie VOICI
DI uoz
opuaDoci ap IDJOUOO UOIDOGJIG agOIC
p lowatong ap sopo3 uos
ap pDpISJOAlUn DI ap JG(MA/ DI ap opousiamun uó!s!woD DesnwnD
OUDDIJGWOOJIUGD op p li g emun ioiJadns ofasuop V3r1S3 'IDIOW
ap
p iowalong ap soppD
uos ap popisJamun DI ap opousiamun Jopadns olasuop ns3
I D MV1
sai p uoPad Á souocpn so!pn4s3 ap oJ4uaj aí113 (viso
"IDIOUJ
Ja[nw DI
opuai
oltuoD UOIDDUIWIJOSIp DI ap UOIODUIWIIG DI DJDd áliwo3 MVO3D SOI DC
OU.II07
1710Z-9001
..-kryz,iopacins uDponnp3 DI ua
It,t^?-.2- 3
odatiap ap puppnb3 ap
U 0 I 4 í o )!Iji o 4
Política y Plan
de Equidad de Género
en la Educación Superior
2006-2014
SVION
VLOL-900Z
iopadns u9po p npa Di ua
tuauag ap peppnb3 ap
uti ld t 0)!Iii°d
La Política y Plan de Equidad de Género en la Educación Superior 2006-
2014 de la Universidad de San Carlos de Guatemala, se terminó de imprimir
en octubre de 2008, en los Talleres de Armar Editores, 11 Avenida 2-49
zona 15, Colonia Tecún Umán, Ciudad de Guatemala, Guatemala, Centro
América.