CUENTOS EN QUECHUA 1

PRESENTACIÓN

Querido amiguito y amiguita:

Aquí tienes una colección de siete cuentos divertidos, que fueron escritos pensando en ti, en tus compañeros

y en tus queridos maestros, con ellos podrás aprender cosas novedosas e interesantes sobre:

- El cuidado del Medio ambiente

- La Energía Solar

- La Pico lámpara, un sistema novedoso de iluminación.

- Las Energías Renovables

- La Energía Hidráulica

- La Energía Eólica

- La Energía de la Biomasa.
CUENTOS EN QUECHUA 2

Estos cuentos fueron escritos en Castellano y Quechua, en cada cuento te encontraras con Luisito y sus amigos

que son niños muy curiosos como tú, también conocerás a una maestra dinámica, dispuesta a responder tus

curiosidades, y unos padres que siguen el aprendizaje de sus hijos.

Ahora disfruta y aprende leyendo estos cuentos!!!

CUENTOS EN QUECHUA 3

CUENTOS EN QUECHUA
CUENTOS EN QUECHUA 4

“MEDIO AMBIENTE Y
ENERGIAS RENOVABLES”
CUENTOS EN QUECHUA 5

“KAWSANA MUYU”

Luisitu manchay llakisqa yachay wasinman chayasqa, yachachiknintaq chayta rikuspa tapusqa:

_ Imaqtin ajina kasanki Luisitu?

_ Chay tiyakusqaypi, juk llimphu mayu karqa, ñawpaqta nuqayku chaypi t’aqsaq,

mayllaq ima karqayku; chantapis

uywakunaykuta yakuta ujyachik karqayku.

Kunanqa manaña yaku yanaman

tukupusan, millaytataq asnasan _(nisqa

Luisitu)

_ Chay mayu ch’ichichasqaña á,

Luisitu

_ Ch’ichichasqa?, ima niyta

CUENTOS EN QUECHUA 6

munan yachachik?

_ Qhawariy, chay wasikunata,

urqukunata, mayuta, rumikunata, qhurakunata, uywakunata, nuqanchik imaqa,

CUENTOS EN QUECHUA 7

Kawsana muyumanta kanchik. Nuqanchikqa p’achakunanchikpak, mikhunanchikpaq, industrias nisqata

sayachinchik, kayta ruwaspaqa ch’ichichasanchik kay kawsana muyunchikta.

_ Yachachik, imawan mayuta ch’ichichasanchik?

_ Ch’ichichasanchik, tukuy imaymana q’upakunata mayuman wich’uspa.

_ Chantari, imaynatataq wayrallitata ch’ichichasanchik?

_ Chay fábricas, autos nisqaqa q’usñinkuta wayralliman wich’uspa kanku, chaywan ch’ichisanchik. Chantapis

llantas nisqata, q’upakunata ruphachispa ima. Kayta ruwaspaqa kay kawsana muyunchikta wañuchisanchik.

_ Ajinata ch’ichichaspa unqusunmanchu?

_ Ari

_ Wilata jap’ichiktiy, q’usñi lluqsimun, chaypis ch’ichichasanchu?

_ Ari, chaywanpis.

_ Imata ruwasunman? manaña ch’ichichanapaq kawsana muyunchikta?

_ Chaypakqa tukuy tantapi llank’ananchik tiyan, jatun kamachikmantapacha, nuqanchiqkama, sichus

kawsana muyunchikta tukuy sunqu qhawariyta munanchik.

CUENTOS EN QUECHUA 8

_ Mamayta nisaq amaña q’upata mayuman wich’unanta, tataytataq amaña llantas nisqanta ruphachinanta,

nuqataq manaña q’upayta pampaman wich’usaqchu.

_ Chay q’upanchiktaqa, mana jukllapichu churananchik tiyan.

CUENTOS EN QUECHUA 9

_ Imarayku á yachachik? Jinallata tatakunayku ruwankuqa.

_ Luisitu uyariway, q’upataqa phisqa k’itipi rakhinayki tiyan: raphikunata, p’ulu laylunkunata, latakunata

vidrio nisqata, q’umirkunata ima, sapa juk waq kananku tiyan.

_ Imapaq chayta ruwaykumanri?

_Chayta ruwaspaqa, waqkutimanta jap’iy atisunman; ajinatapis latata, vidrio nisqata,

raphita imaqa ranqhasunman.

_ Yachachik!!, kaytaqa mana nuqallachu ruwayman, tukuy masiykuna yachaywasimantapis

ruwankuman

_ Ari, Luisitu allintapuni umachakunki.

_ kayta ruwaspallachu, kawsana muyunchikta manaña anchata ch’ichichasunman?

_ Mana chayllawanchu Luisitu, sach’akunata tarpuspa, qhatuman rispa manaña laylunkunata jap’inachu,

mana q’upakunata mayllapipis wich’unachu, chantaqa energías renovables nisqata apayachaspa.

_ kanchu waq energía nisqa??? (ñawikunanta jatunta kicharispa Luisitu tapun)

_ Ari, kaykuna energías renovables nisqa sutikunku

_ Imataq chaykunari???
CUENTOS EN QUECHUA 10

_ kunitan mana chaymanta parlay atisunmanchu, sukhaña, waqllapiña.

_ Ajina kachun, q’aya kama yachachik.

CUENTOS EN QUECHUA 11

“INTIQ KALLPAN”

Juk juch’uy urquq qayllaynpi, Luisituq wasin kasqa, sach’akunamanta tarpuykunamanta

muyurisqa. Intitaq manchay k’anchayninwan rikhurimusasqa, Luisitutaq ñaq’ayta ñawikunanta kicharisqa.

_ Sut’iyamunña, manaña laqhayay kanñachu _ nispa t’ukurisqa _ usqayta wakichikunay tiyan,

ashkha ruwaykuna tiyapuwayku, mana luzniyku kanchu, laqhayaypi watiqmanta rikhurisayku _ Chayta

nispa usqayllata wakichikuspa yachay wasiman ripunanpaq.

_ Imaynalla wawakuna _ (yachachiq nirqa)

_ Walliqlla!!!_ (tukuy yachakuqkuna kutichirqanku)

_ Yachachiq, yachachiq _ (nispa Luisito khaparispa)

_ Niway Luisitu

_ Yachachiq. Imaynamanta kay laqhayayta chinkachisunmanri? Sayk’usqaña kani, kay wilata sapa ch’isi jap’ichiyta,

ñawikunay nanawan, mana sumaqta ñawiriyta, nitaq ruwakunayta ruwayta ch’isisnin atinichu. Nuqa munayman

intita ch’isisnintintawan k’anchananta.(Nisqa Luisitu)

CUENTOS EN QUECHUA 12

_ jajajajaja_ (Tukuy asikunku)

CUENTOS EN QUECHUA 13

_ Ama

asikuychikchu, chayqa

atikunman _ (Yachachiq

nisqa)

_ Chay mana

atikunchu, imaynata inti

ch’isin k’anchamunmanri?

_ (Yachakuqkuna nisqanku

asikuspa)

_ Nuqa mana intita

ch’isisnin qhipakunantachu

nisaykichiq, ichapis

intiq

k’anchaykunanta jap’ispa apayachasunman, luz kapunawanchikpaq, chayqa “energía solar” nisqa sutikun _

(Yachachiq kutichirqa).

_ ¿Energía solar?_ ¿Imaynata intiq k’anchayninta luz nisqaman kutichisunmanri?,

¿Imaynata chayta ruwasunmanri? chanta… _ (tapurqa Luisito manchay kusisqa)

CUENTOS EN QUECHUA 14

_ Ancha tapukuykunata jukllapi ruwasawanki, mana chaqrukunaykichikpaq, uchhikamanta uchhika

kutichisaykichik _ (yachachik umachayta qallarisqa) _ Kay tecnología nisqa rikhurimusqanmantapacha, tukuy

imata ruwayta atisunman, intiq kallpantapis jap’isunman.

_ Imawan chayta ruwasunmanri? (Nisqa Luisitu)

_ Chaypakqa, “Panel solar” nisqa intiq kallpanta jap´ikun, chaytaq juk batería nisqaman junt’akun, chay

kallpawantaq ch’isisnin k’anchakusunman, kayqa “sistemas fotovoltaicos” sutikun. Chantapis mana chayllapaqchu,

waq sistema termosolar nisqapis kan.

_ ¿Imataq sistemas termosolares? _ (tapurqa Luisito)

_ kay sistema nisqaqa intiq k’anchayninta k’ajayman kutichin, kayqanwan yakutawan, wayrachatawan q’uñichinchik.

Nuqanchik yaku q’uñi munaspaqa, batiyapi yakuta jawaman ruphayman urkhunchik, chaypitaq chay yaku

q’uñirichinchik ajina kayqa. Chantapis kaywanqa wayk’uy atisunman.

_ chayjinapuniri (waq wawa nisqa)

_ Jinallatataq chiriyapun yachachiq _ (juk warmi wawa nirqa)

_ Mana chiriyananpakqa kay sistemas termosolares nisqa kasan.

CUENTOS EN QUECHUA 15

_ Ah ah ah, chaywanqa chiri mit’a chayamuqtin, q’uñi yakuwan mayllakusunman ah (manchay kusisqa luisitu

nisqa)_ chantapis luz wasiypi kanman, ch’isisnintaq niña wilata jap’ichiymanchu _ (manchay kusisqa luisitu))

_ Radiutapis uyarisunman_ (warmi wawa nirqa)_ tusurinanchikpaq_ (tukuy asinku) _ Teletapis qhawarisunman_

waq wawa nirqa.

_ Ari, chaykunata ruway atisunman, kay sistema fotovoltaico nisqawan, intiq kallpanwan, chaypakqa

nirqaykichikjina, juk panel solar, juk batería, juk regulador nisqatawan rantinanchik tiyan.

_ ¿Imapaq chaykunari? _ (tapurqa Luisito)

_ kaypanel solar intiq kallpanta, energía eléctrica nisqaman kutichin, batería nisqapi energía eléctrica nisqata

jallch’anchik, regulador nisqataq mana batería

phatananpaq nitaq electricidad nisqa

ch’usaqyananpaq _ (umacharqa yachachik)

_ Uy, ¡kayma kusa kasanqa!, _ (Luisito nirqa) _

tatakunayman willarisaq, manaña laqhapi

ch’isisnin kawsanaykupaq.
CUENTOS EN QUECHUA 16

_ Walliq pacha Luisitu, chanta willariwanki imatachus nisunku _ (yachachik kutichirqa)

_ Ajinata ruwasaq yachachik_ (campana waqarin).

Tukuy ripunku, luisitutaq t’ukurispa khipakurqa, imakunatachus kay tecnología nisqawan ruwasunman,

“intiq k’anchayninta electricidad nisqaman kutichisunman kasqa” chayta umachakuspa wasinman ripusqa.
CUENTOS EN QUECHUA 17

“Wawakunawan musuq atilchanwan”

Juk p’unchay, inti manchayta k’anchamusaqtin, Luisitu Carlitata mask’aq risqa,

tinkuspataq nisqa.

_ Imaynalla Carlita, mayuman rina, Jaku?

_ ¡Jaku!!! anchata ruphamusan i. (Carlita)

_ Ñanpi tinkusun, usqayta jamunki.

Ña mayupi kaspaña, paykuna pukllayta qallarisqanku, manchay kusisqas, yakupi wayt’arisqanku, ni

imamanta yuyarikusqankuchu, Chantapis inti urqupataman wasaykusaqtiña.

_ Luisitu ch’isiyamusanña jaku ripuna, mamay rimawanqa. (llakisqa Carlita nisqa)

_ Ari jakullaña.
CUENTOS EN QUECHUA 18

Paykuna ripusaqtinkuqa, inti chinkapusasqaña, laqhapitaq rikhurisqanku.

_Luisitu, manchhikuni, manaña ñanpis rikukunchu.

_ Ama llakikuychu, kaykunitan k’anchay rikhurimunqa_ Chayta nispaqa manchay usqayta q’ipinpi

mask’ayta qallarisqa_ qhawariy kay tatay rantisqanta.

_ Imataq chayri??? (Carlita jatunta ñawisninta kicharispa tapusqa)

CUENTOS EN QUECHUA 19

_ kaywanqa manaña laqhayay kanqachu. Chaypitaq Luisitu musuq lámparanta

jap’ichisqa. _ Kayqa musuq lamparay, Tatay jatun llaqtamanta apamurqa.

_ Waaay chayjinata k’anchaq kasqaqa. Pilasnin musuqcha i?, waqtataq chawpi ñan

rispa tukurpakusanman (Nisqa Carlita)

_ Mana chaymanta llakikuykichu, kayqa intiq k’anchayninwan karqakun. mayupi pukllananchiqkamaqa

karqachisarqani. Qhawariy kay k’anchaysituta kayqa willawanchik sumaqtachus karqakun manachus.

_ Llullakusanki, mana ni imata rikurqanichu mayuq qayllanpi (Nisqa Carlita)

_ Juk juch’uy panel solar nisqawan karqakun, maypichus inti astawan k’anchasan.

_ Uhm uhm kayma kusa kasqaqa, ay ay _ Para qallarisanña, yasta, kunanma wañuchinqa k’anchaynintaqa,

jallch’ay lamparaykita parawan freqarpakunqa (Llakisqa nisqa Carlita)

_ Ama chaymanta llakikuychu, chayrayku sumaq kay lamparayqa, yakuwan mana ni imanakunchu.

_ Chayma kusaqa!

_ Ari, wasiypiqa manaña wilatapis jap’ichiykuchu, chantapis kay lamparaqta salida

USB tiyapun, chaywan radiutapis uyarisunman. (kusisqa Luisitu)

CUENTOS EN QUECHUA 20

_ Ama niwaychu, llullakusanki sina, wasiykiman jamusaq rikuchiwanki

CUENTOS EN QUECHUA 21

_ Jamuy á, chaypitaq imaynatachus celular nisqata kay lamparawan karqakun, rikurichisayki

_ Imata?? Celular???

_ Ari, celularpis kapuwanña

_ Chayasanchikña, mamay punkupiña kasan, rimawanqa (manchhisqa Carlita) _ Q’ayakama Luisitu. Ah,

nitaq niwankichu, imachus sutikun chay lamparayki?, mamayman willanaypaq kikisitunta rantipunawanpaq

(Thaskispa Carlita tapurqa)

_ Pico lámpara sutikun (Qhaparisqa Luisitu)

Ajinata manchay sayk’usqas sapa juk wasinkuman ripusqanku.

CUENTOS EN QUECHUA 22

“PACHAMAMAPI KAQ KUTIRIQ”

Juk juch’uy chawpi llaqtapi, muyurisqa tarpuykunamanta, juk mayumantawan,

Luisituq yachaywasin kasqa. Chaypitaq

Yachachik, Luisituq puka ñawikunanta manchay llakisqa qhawasqa. Chayrakutaq tapusqa.

_ Luisitu, imaqtin waqasanki?

_ Mana waqasanichu yachachik, ñawisniy anchata q’arasawan (Luisitu kutichirqa)

_ Nirqaykichikña p’unchay tareas nisqata ruwanaykichikta, Chaywanqa manaña wilasta ch´isispi

jap’ichinaykichikpaq, chay q’usñin ñawikunaykichikta nanachisunkichik, pukachisunkichik chantapis

ruphachikuwaqchik.

_ Imata ruwaykumanri? Mana “electricidad” nisqa kay llaqtaypi kanchu (Nisqa

Luisitu)
CUENTOS EN QUECHUA 23

_ Yachaniña chaytaqa, ichapis waqjinamanta ñawpaqman lluqsisunman (Nisqa yachachik)

_ tatay niwarqa, alcaldewan, juntas escolareswan mañasqankuta “instalación de redes

eléctricas” nisqata, nitaq kunankama churankuchu. (Nisqa Luisitu)

CUENTOS EN QUECHUA 24

_ Chayta ruwanakupakqa, wasinchikqa qayllitapura kananku tiyan, kaypiqa karu karullapi kanku. Ashkha

qullqita pisichisunman.

_ Uhm, nimayk’aq luz kaypi kanqanchu, wilallatapuni rantisunchik (Nisqa llakisqa

Luisitu)

_ Mana ajinachu, “electricidad” nisqa kanman waqladumanta mask’ananchik tiyan.

_ Mana electricidad kaqtinqa, mana k’anchay kanqachu. (Nisqa Carlita)

_ Waqjinamanta á

(Nisqa yachachik)

_ Imaynata

yachachik? (Tapurisqa

Luisitu)

_ Kay kawsana

muyunchikmanta urkhuy

atisunman: intimanta,

wayrallimanta,
CUENTOS EN QUECHUA 25

q’umirkunamanta,

uywakunamanta
CUENTOS EN QUECHUA 26

ruwasqanchikmantapis. (Umacharisqa yachachik)

_ Imaynata chaywan “electricidad” nisqaman tukuchisunmanri? (Tapusqa Carlita)

_ Pachi nisunman kay tecnológias nisqaman, imaraykuchus chaywan: intiqpata, wayralliqpata, mayuq

kallpantawan, “electricidad” nisqaman parachisunman; q’umirkunaq q’upata, wayk’usqanchikmanta

q’upakunatapis apayachay atisunman combustiblejina. (Nisqa yachachik)

_ Mana umachakunichu yachachik, imaynata intiq kallpanta, “electricidad” nisqaman

kutichisunman?

_ Intipakqa panel solar, batería, regulador nisqata nistanchik; wayrachapakqa aerogeneradores, yakuq

kallpanpaqri turbinas nisqata, q’upakunapakri biodigestor nisqata.

_ ¡Ay! Yachachik _ (Nisqa Luisito) paneles, aerogeneradores, baterías, biodigestores nisqa, umayta

muyurpachiwan, imataq chaykunari?

_ Ancha ch’ipasinaqa yachachik? (Nisqa Carlita)

_ Mana, wawasniy, mana ch’ipachu. Niway Luisitu, mayqinta kaypi electricidad

nisqaman kutichisunman?

_ Kaypi astawan intiq kallpan kan, chayta (Nisqa Luisitu)

CUENTOS EN QUECHUA 27

_ Ari
CUENTOS EN QUECHUA 28

_ Chay atikunanpak, estudios técnicos nisqata ruwananku tiyan, atikunmanchus manachus (nisqa yachachiq)

_ yachachik, ñawpaqta astawan yachayta munani, kay energías renovables nisqamanta.

_ llank’ayta qallarinachik á. (Nisqa yachachik)

Chayta nispa wawakuna llamk´ayta qallarisqanku yachachikwan, mask’arispa imaynatachus kay

pachamama kaq kutiriq, “electricidad” nisqaman tukuchisunman, ajinatapis luz ch’isisnin Luisituq llaqtanpi

kananpaq.
CUENTOS EN QUECHUA 29

“MAYUQ KALLPAN”

Ch´isiyamusaqtinña p’isqukunapis puñunankupaq wakichikusaqtinkuña, Luisitu

tatanwan Pedroq wasinman chayasqanku.

_ Imaynalla Celia?

_ Walliqlla, José,

machkha unaymanta

jamusankichikqa (Nisqa Celia)

_ Ari á, mana jamuyta

atirqaykuchu, Luisitu, kay

llaqtamanta uyarisqa

planta hidroeléctrica nisqa

ruwasqankuta, chaymantapacha

“jaku, jaku” nisqallapuni

CUENTOS EN QUECHUA 30

kasarqa.

_ Imaynalla Luisitu? chayraykullapis jamunkichik i (Parlapayasqa Celia)

_ Sumaq sukha tiyay, Pedruri, maypi kasan? Riqsiyta munani chay planta hidroeléctrica nisqata

(Nisqa Luisitu)

_ Allinllawan a Luisitu, q’aya riyta atinkichik, ch’isiyamusanña, yaykumuychik á

(Kutichisqa Celia)

Luisituwan Pedrituwan tinkuspaqa mana puñuytapis atisqankuchu, parlarispa,

pukllarispa, sayk’usqas puñurparisqanku. Q’ayantintaq…

_ Pedro, Pedro rikch’arillayña sut’iyamunña, mayuman jakullaña.

_ (puñuyninta atispapa Pedro nisqa) aaah jatarisaniña.

Wawakunaqa manchay usqayta wakichikuspa, ñaq’ayta yaku q’uñitapis ujyaspa mayuman ripusqanku.

_ Luisitu suyariway, mana mayu ayqinqachu.

_ Chay “planta hidroeléctrica” nisqata riqsiyta munani, chayraku qankuna kay llaqtapi manaña laqhapi kankichikchu,

luz tiyapusunkichikña, yachachikniy parlawarqayku kaymanta.

CUENTOS EN QUECHUA 31

Chayasaspañaqa…

_ Uyarinkichu? Mayuman chayasanchikña (Nisqa Pedritu)

_ Ari!!!
CUENTOS EN QUECHUA 32

_ Chayamunchikña, kaytachu rikuriyta munarqanki?

_ wauu, wauu, qhawariy imaynatachus yaku urmarimusan (manchay kusisqa Luisitu)

_ kayta ruwachikunanpakqa, alcaldia sumaqta qhawachirqa, atikunmanchus manachus

ruwayta kay “planta hidroeléctrica” nisqata ruwachinankupaq, (willarqa Pedritu)

_ Imataq kaykunari? (Luisitu tapurqa)

_ Chayqa turbinas eléctricas nisqa sutikun, chay máquinaswanqa yakuq kallpanta

“electricidad” parachinku. (Nisqa Pedritu)

_ Imaynata llank’ankuri?

_ Tatay niwarqa, yaku tukuy kallpawan yaykun chay turbinas eléctricas nisqaman kuyuchispa generadores

nisqata, chay kallpataq “energía eléctrica” nisqaman parachin (nisqa Pedru)

_ kayqa “energía renovable” nisqa sutikun, yachaywasiyman rispa, yachachikniyman

atilchakunayman ima willarisaq rikusqaymanta.

_ P´unchawra, mayu uraman jaku rina, chaypi wayt’arimusun, atilchakunay

CUENTOS EN QUECHUA 33

chaypiñacha kasanku (Pedro nisqa)

_ Kusapacha, jaku rina, mana atipawankichu (Kusisqa Luisitu nisqa)

Ajinamanta Luisitu manchay kusisqa riqsisqanmanta, Pedrituwan pukllaspa mayu uraman ripusqanku.
CUENTOS EN QUECHUA 34

“WAYRAQ KALLPAN”

Tukuy p’unchayjina, Luisituqa wakichikusqa yachay wasinman rinanpaq, chaypitaq wayra qhururun qhururun

nispa chayamusqa, Luisitutaq chayta uyarispa jusq’u pirqamanta qhawarisqa imaynatachus wayra juk

sach’ata urmachisqa, usqayta p’acharikuytawan yachay wasinman ripusqa, chayaspataq punkuta takarisqa.

_ Sumaq p’unchay

yachachik, yaykurimuymanchu?

(Nisqa Luisitu)

_ Ari, yaykumullay

punkutataq wisk’ay, anchata

wayramusan. (Nisqa yachachik)

_ Pachi yachachik, wayraqa kasi

apawan, wasiy chaypiqa juk

sach’ata
CUENTOS EN QUECHUA 35

urmarichin (Nisqa Luisitu)

_ Chayjinapunichu wayraq kallpan kananri? (Tapun Carlita)

_ Ari Carlita, qanimpa parlarqaykichik “energías renovables” nisqamanta,

yuyarinkichikchu? (Tapurq yachachik)

_ Ariiii (Tukuy yachakuk kutichirqanku)

_ Nuqanchikqa wayraq kallpanmanta apayachasunman

_ imaynata wayra rikhurimun yachachik? (Tapusqa Luisitu)

_ Pampamanta qanqamusqan q’uñi samayjina pataman wicharin, ila wayrawan tinkuspa jukladuman jukman

kuyuspa wayra rikhurimun, kayqa juk juch’uy wayrajina manchayqa muyuq wayrajina. (Parlasqa yachachik)

_ Yachachik? (Nisqa Armanditu)

_ Niway Armanditu (Nisqa yachachik)

_ Imaynata wayraq kallpanta, luz nisqaman kutichisunman? (Tapusqa Armanditu)

_ Chayta ruwanapakqa aerogenerador nisqata nistanchik. (Kutichisqa yachachik)

CUENTOS EN QUECHUA 36

_ Imataq aerogenerador yachachik? (Tapusqa Carlita)

_ Chayqa wayraq kallpanta electricidad nisqaman kutirichin, “energía eólica” nisqa sutikun, imaynatachus

bicicleta kallpaykichikmanjina purin, ajinata wayraq kallpanwan aerogenerador purin. (Nisqa yachachik)
CUENTOS EN QUECHUA 37

_ Aerogenerador nisqata yachay wasiman churay atisumanchu? K’ancharina

kananpaq? (Tapusqa Carlita)

_ Chaypakqa, sumaqtaraq qhawananchik tiyan, atikunchus manachus, ashkhachu

wayra, chanta mana ancha sach’akuna, urqukuna kananchu tiyan. (Nisqa yachachik)

_ Wayraq kallpanwan luz kapuwanchikmanchu? (Tapurqa Luisitu)

_ Ari Luisitu,chanta radiotapis uyariy atisunman, yakutapis bombeasunman. Kay “energía eólica” nisqaqa

ashkha, mana tukukuyniyuk, manataq kawsana muyunchikta ch’ichichanchu. (Nisqa yachachik)

_ Yachachik, qayriypata llaqtanpi ashkhata wayrarin, paykuna kay “energía eólica”

nisqata apayachankumanchu? (Tapusqa Luisitu)

_ Kay energías renovables nisqa manchay kusa riqsirinapaq kasqa. (Nisqa Carlita)

_ Ari, astawanraq yachananchik kanraq kaykunamanta. (Nisqa yachachik)

_ Yachachik, muyumuyuta ruwaspa wayrawan pukllarimuna? (Kusisqa Carlita nisqa)

_ Jaku á.
CUENTOS EN QUECHUA 38

_ Ari!!!

Luisituqa kusisqa wayrata qhawarisqa, chantapis umachakusqa mana

pukllanallapaqchu kasqa wayraqa, ichapis “electricidad” nisqapaqpis kasqa.

CUENTOS EN QUECHUA 39

“Q´UPAKUNAMANTA PALARISPA”

Luisitu wasinman chayasaspañaqa mamanta waqyanta uyarisqa.

_ Waway, waway usqayta jamuy, wayk’usaqtiy llant’ay tukukapun, tatayki ch’iqtasanña, riy

apamuy

_ Ya mamay kunitan risaq

Usqayllata Luisitu kasusqa.

_ kay mamay llant’a, inqhayta

atiymanchu

_ Ari, Sumaqta qhawakunki paqta

ruphachhikuwaqtaq Luisitutaq manchayta

t’ukuspa qhawasqa imaynatachus llant’a

kanakusarqa
CUENTOS EN QUECHUA 40

_ Imarayku chayjinatapuni lawrayta

qhawasankiri? (nispa maman tapusqa

_ Mamay kay llant’ata

CUENTOS EN QUECHUA 41

inqhaspaqa, kay “energía de la biomasa” nisqata apayachaq kasqanch’ik, “Biomasa” nisqaqa, tukuy q’upa

khurakunamanta, sach’akunamanta kasqa. Chaykunata ruphachispa chay kallpata apayachasanchik

_ Ay waway imamantachus parlasawankipis.

_ Kaymanta yachachik parlariwarqayku, pay niwarqayku kay tukuy laya q’upa

qhurakunamanta kallpaman tukun, inkhaspapis, puquchispapis (Nisqa Luisitu)

_ (Asirispa) kaykunitan niwanki, kay papaq qaranta, q’umirkunamantawan kallpaman

kutichisunman.

_ Ari, amapis uyariwaychu, chayqa “basura orgánica” nisqa sutikun. Uywakunaq

ruwasqanpis kallpa kasqa.

_ Ari á, kay jallp’anchikman tarpunapaq churanchik, astawan sumaqta puqunanpaq.

_ Ajina á mamay, chaytapis “gas” nisqaman kutichisunman, chay “biodigestores”

nisqawan.

_ Biodigestores? Imapaqtaq chayri?

CUENTOS EN QUECHUA 42

_ chayman uywakunaq ruwasqankuta churanchik, chaypi puquchinchik nin, chaymantataq “gas”

nisqata urkhusunman wayk’unapaq.

_ Maypitaq chaykunata yachamusankiri?

_ Yachaywasipi á, mamay. Chaypi yachachiwasayku imaynatachus waq laya kallpata kawsana muyumanta

urkhuy atisunman
CUENTOS EN QUECHUA 43

_ Yastañachu mikhuna, yarqasawan (chayta nispa Luisituq tatan yaykumurqa)

_ Ari chayasanña, kaypi wawayki “biomasa” nisqamanta parlarisawarqa. Tataykimanqa willariy

á, ichapis chay “biodigestor” nisqata ruwayta atinman.

_ Imamanta parlasankiri?

_ Wawayki willasunqa, imastacha yachakusasqa

_ Mikhunallaraq á, yarqayta atisawanña (tukuy asinku)

Tukuy muyupi chukurispa mikhuyta qallarisqanku, Luisitutaq manchay kusisqa kasarqa tatakunanman

willasqanmanta imatachus yachaywasipi yachakusqanmanta.