Modern Indian History

Introduction to British Conquest of India

Prelims: History of India and Indian National Movement

Mains
• Indian Heritage and Culture, History
• Indian Culture will cover the salient aspects of Art Forms, Literature and Architecture
from ancient to modern times.
• Modern Indian History from about the middle of eighteenth century until the present-
significant events, personalities, issues
• The Freedom Struggle- its various stages and important contributors/contributions
from different part of the country.
• Post-independence consolidation and reorganisation within the country.
• History of the world will include events from 18th century such as
• Industrial revolution, world wars, Redrawal of national boundaries, colonization,
decolonization
• political philosophies like communism, capitalism, socialism etc.- their forms and effect
on the society

Prelims (Q.) 2011 2012 2013 2014 2015

Ancient/Medieval 2 3 5
Modern India/Indian national Movement 5 5 8
Indian Art and Culture 8 12 5
Total 12 20 15 20 18

Mains(Q+M) 2011 2012 2013 2014 2015

Culture
Modern India/Indian
national Movement Average = Around 115/250 marks
Post-Independence
World History
Total 55 59 13(140) 110 100

Modern Indian History

British Conquest of India Freedom Struggle Indian National
Movement

British Conquest of India

Q. What methods were adopted for this conquest?

1. Wars
2. Treaties (Policies Subsidiary Alliance, Doctrine of Lapse)

Trend: War  Treaty (Break)  War

Break Weakening of the Enemy and Reinforcing the Army for 2nd Phase

Q. British conquest on European powers in India?

Portuguese, French, Dutch, British

Question UPSC Pre 2007

Q. Who among the following Europeans, were the last to come to pre independence India
as traders?
a. Dutch 1602, 1st Factory 1605 @ Masulipatnam
b. British 1600, 1st Factory  1609 Surat
c.French 1664, 1st Factory 1668 Surat
d.Portuguese 1498, 1st Factory 1503 Cochin
ANS:C

युरोपियन ां चे भ रत त आगमन :-
पूर्वी भारतातील माल इराणचे आखात कॉन्स्टॅ पिनोिल इिली या खुष्कीच्या मार्ाा ने यु रोपपयन
दे शात पाठर्वला जात असे . परं तु १४५३ मध्ये तु र्ाा नी र्ॉन्स्टॅ पिनोपल हे शहर पजंर्ुन घेतल् यामुळे यु रोपपयनां चा
भारताशी चालणारा व्यापारच बं द झाला र्ारण तु र्ाा नी यु रोपपयन व्यापार्‍यां चा मार्ा च अडर्वू न धरला. आता
यु रोपपयनां पुढे एर्च मार्ा होता. तो म्हणजे भारतार्डे जाणार्‍या समुद्रमार्ाा चा शोध लार्वणे या र्रजेतूनच यु रोपपयन
व्यापारी र्व राज्यर्ते भारताचा शोध समुद्रमार्े लार्तो र्ा याचा प्रयत्न र्रु लार्ले या र्रजेतूनच स्पॅपनश राजा
राणीच्या मदतीने र्ोलं बस या धाडसी खलाशाने अिलां पिर् महासार्र पार र्रुन भारतार्डे जायार्‍या मार्ाा चा
शोध घेण्याचा प्रयत्न र्ेला. त्याच्या या प्रयत्नामुळे तो १४९२ मध्ये अमेररर्ेला जाऊन पोहचला म्हणजे त्यास
अमेररर्ा हा नर्वीन खं ड सापडला. पुढे लर्वर्रच िोतुुग ल या दे शास भारतार्डे जाणारा मार्ा शोधू न र्ाढण्यास
यश पमळाले . व स्को-द-ग म ह िोततुगीज प्रर्वासी आपिर्ेच्या दपिण िोर्ाला र्वळसा घालू न २३ मे १४९८
रोजी र्ापलर्त बं दरात ये ऊन पोहोचला. या पदर्वसापासू न भारताच्या इपतहासाला नर्वीन र्वळण लार्ले व स्को-
द-ग म चे क पलकत बां दर तील िपहले ि ऊल म्हणजे यु रोपियन सांस्कततीचे भ रतीय पकन र्‍य वरील िपहले
ि ऊल होते.

 Portuguese: 1498, Landing of Vasco da Gama @ Kappad near Calicut Welcomed by

king Zamorin
 Pedro established the first Portuguese factory at Calicut and he Permitted trade in
Spices & Set up a factory on the coast
 In1510, Established base @ Goa, Defeating the Sultan of Bijapur
 Use of Feitorias (entry point) and Cartaze (passes) System to Consolidate trade
 1612, Battle of Swally
End of Portuguese Power and Confined to Diu, Daman & Goa
Main Contribution: Brought to India Tomatoes, Tobacco, Potatoes, Chillies etc.

Dutch
 The Dutch East India Company was created in 1602 as "United East India Company"
 Establishment of Factories @ Masulipatnam (1605) followed by Pulicat in 1610, Surat in
1616, Bimilipatam in 1641 and Chinsura in 1653
 Replaced Portuguese as the most dominant power in European trade with the East,
Including India
 Conceded defeat to English after their defeat in the Battle of Bedara (1759)

English
 1599 John Mildenhall came to India via land route
 1600, Queen Elizabeth Charter to East India Company which gave Rights to Carry on
Trade with all Countries on the eastern side of Cape of Good Hope
 1608, Visit of Captain William Hawkins to Mughal Emperor Jahangir’s Court
 1609, Jahangir Farmaan to build a factory @ Surat
 1613, 1st Factory of EIC set up @ Surat
 1615, Visit of Sir Thomas Roe to Mughal Emperor’s Court
 Farmaan Free trade & Exemption from Inland Toll
 1616, factory @ Masulipatnam
 1632, Right to trade in Golconda Kingdom
 1651, Nawab of Bengal Shuja ud Din grants company the right to trade after paying duty
 1662, Bombay received as Dowry gift from the Portuguese
 1691 Royal Farman issued by Mughal Emperor Aurangzeb
 EIC exempted to pay custom duties in Bengal
 १७१७ साली पर्वल् यम हॅ पमल् िन नार्वाच्या एर्ा इं ग्रज डॉक्टरने मोर्ल बादशहा फ रुक पसयर /Farruk
Siyar्‍ याला एर्ा भयं र्र आजारापासू न र्वाचर्वले या र्ोष्टीचा फायदा इं ग्रज व्यापार्‍यां नी घेतला र्व बं र्ालमध्ये
जर्ात मुक्त व्यापार र्रण्याचे आपण भारतात व्यापाराच्या पनपमत्याने र्वखार स्थापन र्रण्याचे फमाा न पमळपर्वले .
 Minting of Own Coins

Question UPSC Pre 2012

Q. Consider the following
1. Assessment of land revenue on the basis of nature of the soil and the quality of crops.
2. Use of mobile canons in warfare.
3. Cultivation of tobacco and red chillies.
Which of the above was/were introduced into India by the English?
ANS:NOA

Question UPSC Pre 2008

Q. During the time of which Mughal emperor did the East India Company establish its
first factory in India?
a. Akbar
b. Jahangir
C. Shahjahan
D. Aurangzeb
Answer: B

Question UPSC Pre 2007

Q. Which one of the following was the first fort constructed by the British in India?
a. Fort William
b. Fort St. George
C. Fort St. David
D. Fort St. Angelo
Answer: B

Question UPSC Pre 2006

Q. In the year 1613, where was the East India Company given permission to set up a
factory (trading post)?
a. Bangalore
b. Madras
C. Masulipatnam
D. Surat
Answer: D
 French

 सन १६५० साली स्पे न ने पोतुा र्ीज चा पराभर्व र्ेल् याने भारतातील पोतुा र्ीज व्यापाराला धक्का बसला
त्याच सु मारास १६५४ मध्ये इं ग्लं ड ने हॉलं ड चा पराभर्व र्ेल् याने डच व्यापारी पनष्प्रभ झाले र्व इं ग्रजां पुढे
फ्रेंच हे एर्मेर्व आव्हान राहले
 1664, Formation of the French East India Company by Louis 14th Finance Minister Colbert
 1668, Setting up of 1st Factory @ Surat
 1669, 2nd factory @ Masulipatnam
 1674, Pondicherry & Chandranager Posts established by the French
 1742, Lord Dupliex becomes the governor @ Pondicherry
 Change in Objective from Commercial motive to Imperial Expansion
 Opening of new chapter Anglo-French Rivalry
 Carnatic Wars

Carnatic Wars
भ रत तील इां ग्रज -फ्रेंच सांघर्ु :-
व्यापार र्रता-र्रता इं ग्रज र्व फ्रेंच र्ंपन्या भारतीय राजर्ारणात प्रर्वे श र्रण्याचा
प्रयत्न र्रीत होत्या. या दोन्ही र्ंपन्यां चा मुख्य उद्दे श व्यापारातू न जास्तीत जास्त फायदा र्रुन घेणे हा होता.
भारतातील व्यापारातू न आपल् याला जास्तीत जास्त फायदा व्हार्वा यासाठी इं ग्लं ड र्व फ्रान्स यां च्यात जणू स्पधाा च
लार्ली होती. पण त्यातू नच त्यां च्यात भारतात सल् तनत पमळपर्वण्यासाठी जो प्रयत्न र्रण्यात आला त्यातू न त्यां च्यात
सं घर्ा पनमाा ण झाला.
१७ व्य आपण १८ व्य शतक त इां ग्लड व फ्र न्स िरस्पर ां चे कट्टर शत्रू होते. त्यामुळें त्यां च्यात यु ध्द सु रु
झाले र्ी जर्ाच्या र्ोणत्याही भार्ात त्यां च्या र्ंपन्या एर्त्र र्ाया रत असल् या म्हणजे त्यां च्यातही यु ध्द सु रु असे .
ऑस्ट्रिय च्य व रस युध्द ि सून भ रत त इां ग्रज फ्रेच सां घर्ु सुरु झ ल .
फ्रेचंचे भारतातील मु ख्य केंद्र िॉडे चरी असू न मछलीिट्टम, क ररकल, म हेत सुरत र्व चांद्रनगर ही उपर्ेंद्रे
होती.
इं ग्रजां नी आपले र्वचास्व मद्र स, मुां बई, र्व कलकत्त या पर्वभार्ार्वर आपण आजूबाजूच्या पररसरात प्रस्थापपत र्ेले
होते .

िपहले कन ु िक यु ध्द (१७४६-१७४८) :-

यु रोपात ऑस्ट्रियाच्या र्वारसा यु ध्दाचा प्रारं भ झाल् यां र्वर त्याचाच झाले ला पर्वस्तार म्हणजे र्नाा िर्ाचे पापहले यु ध्द
होय. आपल् या मूळ दे शां च्या आदे शापर्वरुध्द भारतातील इं ग्रज र्व फ्रेंचां नी १७४६ मध्ये सं घर्ा सु रु र्ेला.
ब रनेिच्य नेतृत्वाखाली इं ग्रज आरमाराने फ्रेंचां ची र्ाही जहाजे पर्डली त्यामुळे िॉांडेचरीच फ्रेंच गव्हनुर डु प्ले
याने मॉररशसच फ्रेंच गव्हनु र ल बोडोकडे मदत मापर्तली. डु प्ले च्या मदतीला ३००० सै न्यासह ला बोडो
मद्रासजर्वळ असले ल् या कोरोमां डळ तिार्डे पनघाला. मार्ाा त त्याने इं ग्रजाच्या आरमाराचा पराभर्व र्ेला. फ्रेंचां नी
जल र्व स्थल अश दोन पठर्ाणी मद्रासला घेरले . या यु ध्दात मद्रासच्या इं ग्रजां चा २१ सष्टें बर १७४६ रोजी पराभर्व
र्रून फ्रेंचां नी मद्रास पजंर्ून घेतले . या प्रसं र्ी जे इं ग्रजयु ध्दर्ैदी पर्डण्यात आले त्यात रॉबु ि क्ल ईव्हही
होत .
मद्रासच्या इं ग्रजां पासू न खंडणी घ्यार्वी असे ला बोडे पनचे मत होते . पण डु प्ले ला ते मान्य नव्हते . शेर्विी
एर्ा मोठया रर्मेच्या मोबदल् यात ला बोडॅ पन मद्रास पुन्हा पजंर्ून घेतले . पण पााँ डेचरीपासू न फक्त १८ मै ल
दपिणे ला असले ला सें ि डे पर्वडचा पर्ल् ला त्यास पजंर्ता आला नाही. अथाा त इं ग्रजां नी पाॅॅ ॅं डे चरी पजंर्ून घेण्याचा
प्रयत्न र्ेला, पण तो प्रयत्न असफल ठरला.
र्नाा िर्च्या पपहल् या यु ध्दातील सें ि िोमेची लढाई महत्वाची समजली जाते . ही लढाई र्नाा िर्चा नबाब
अन्वरुद्दीन याच्या नेतृत्वाखालील भारतीय सै न्य आपण फ्रेंच सै न्य यां च्यात झाली. मद्रास फ्रेंचां नी घेतल् यापासू न हा
सं घर्ा सु रु झाला आपल् या प्रदे शात दोन्ही परपर्य र्ंपन्या लढत असले ल् या पाहून हा सं घर्ा बं द र्रण्याची र्व
प्रदे शां ची शां तता भं र् न र्रण्याची आज्ञम्प्;म्प्;ॅाॅा नर्वाबाने पदली. त्यार्वर डु प्ले ने आपले आश्र्र्वासन न पाळल् याने
आपली मार्णी पूणा र्रण्यासाठी नबाबने सै न्य पाठपर्वले . या तु र्डीचे नेतृत्व र्ॅ पॅराडइज याच्यार्डे होते . आपण
महफूजखानच्या नेतृत्वाखालील १०,००० भारतीय सै पनर्ां ना अडयार नदीजर्वळ सें ि िोमे ये थे पराभू त र्ेले . या
पर्वजयामुळे असं घपिर् र्व अप्रपशपित भारतीय सै न्याच्या तु लनेत प्रपशपित परपर्य सै न्याचे श्रेष्ठत्व पदसू न आले .
परं तु एक्स-ला शापेलच्या यु रोपातील यु ध्द बं द होताच १७४८ पपहल् या र्नाा िर् यु ध्दाचीही समाप्ती झाली. मद्रास
इं ग्रजां ना पु न्हा परत पमळाले . या यु ध्दात फ्रेंचां चे श्रेष्ठत्व पदसू न आले . डु प्ले ची र्ूिनीती प्रदपशात झाली. इं ग्रजां ना
पॉंडेचरी पजंर्ून घेता आले नसले तरी त्यां ना आरमाराचे महत्व लिात आले .

दु सरे कन ु िक यु ध्द (१७४८-१७५४)

Hyderabad Nezam Karnataka Nawab

उल मु ल्क आसफज ह (पनझ म) अन्वरुद्दीन (नव ब)
न पसरजां ग (मु लग ) चांद स हे ब (मे हुण )
मु झॅफ्फरजां गने (न तू) मु हम्मद अली (मु लग )

 र्नाा िर्च्या पपहल् या यु ध्दामुळे डु प्ले ची राजर्ीय महत्वार्ां िा अपधर् र्वाढली. भारतीय राजां मध्ये सु रु
असले ल् या सं घर्ाा त भार् घेउन फ्रेंचां चा राजर्ीय प्रभार्व र्वाढपर्वण्याचा त्याने पनणया घेतला.
 है द्राबादचा पनजाम उल मु ल्क आसफज ह याचा मे १७४८ मध्ये मृ त्यू झाला त्यां च्यानंतर त्याचा मुलर्ा
न पसरजां ग है द्राबादच्या र्ादीर्वर बसला. परं तु त्याला पनजाम उल मुल्र्ाचा नातू मु झॅफ्फरजां गने आव्हान
पदले .
 याच र्वे ळी र्नाा िर्चा नबाब अन्वरुद्दीन आपण त्याचा मेहुण चांद स हे ब यां च्यात सं घर्ा पनमाा ण झाला.
 या सं घर्ापूणा राजर्ीय स्ट्स्थतीचा लाभ घेत मुझफ्फरजंर्ला दपिणे चा सु भेदार आपण चंदासाहें बास र्नाा िर्चा
सु भेदार बनपर्वण्यासाठी समथान दे ण्याचे डु प्लें ने ठरर्वले स्वाभापर्वर्च इं ग्रजां नी त्यां चे प्रपतस्पधी अनुक्रमे नापसरजंर्
र्व अन्वरुद्दीन यां चा पि उचलू न धरला.
 एर्ुण डु प्ले ला खू प यश पमळाले . मुझफ्फरजंर् चंदासाहे ब र्व फ्रेंच सै न्याचे ऑगर १७४९ मध्ये अांबूर ये थे
अन्वरुद्दीनचा पराभर्व र्रुन त्यास ठार मारले . तसे च पडसेंबर १७५० मध्ये झाले लया एर्ा सं घर्ाा त
नापसरजंर्सु ध्दा मारला र्े ला. मुझफ्फरजंर् दपिणे चा सु भेदार बनला , र्ृष्णा नदीच्या दपिणे र्डील मोर्ल
प्रदे शाचा र्व्हनार म्हणू न डु प्लें ची पनयु क्ती र्रण्यात आली तसे च चंदासाहे ब र्नाा िर्चा नबाब बनला.
 १७५१ डु प्ले य वेळी आिल् य यश च्य व र जकीय शक्तीच्य पशखर वर होत .
 परं तु लर्वर्रच फ्रेंचां समोर नपर्वन आव्हान उभे रापहले . अन्वरूद्दीनचा मु लर्ा मुहम्मद अलीने पत्रचन िल् लील
आश्रय घेतला होता. त्यामुळे चंदासाहे ब र्व फ्रेंच सै न्याने पत्रचनापल् लीच्या पर्ल् ल् यास र्वे ढा घातला त्याला शह
दे ण्यासाठी इं ग्रजां चा प्रपतपनधी रॉबु ि क्ल ईव्ह याने फक्त २१० सै पनर्ां सह र्नाा िर्ची राजधानी असले ले
अकर ि पजंर्ून घेतले . राजधानी अर्राि पजंर्ून घेण्यासाठी चंदासाहे बाने ४००० सै पनर् पाठपर्वले , परतु
क्लाईव्हने अर्रािचे योग्य पध्दतीने सं रिण र्ेले . त्यामुळे फ्रेंचां ना अर्राि पजंर्ता आले नाही. ह फ्रेंच ां च्य
प्रपतष्ठे ल जोरद र धक्क बसल .
 जून १७५२ मध्ये पत्रचनापल् लीला र्वे ढा घातले ल् या फ्रेंच इं ग्रजां समोर शरणार्ती पत्करली. याच सु मारास
चंदासाहे ब तं जार्वरच्या राजार्डून मारला र्े ला. पत्रिन िल् लील झ ले ल् य फ्रेंच ां च्य िर भव मु ळे डु प्ले चे
महत्व कमी झ ले . या यु ध्दात झाले ल् या पर्वत्त हानीमुळे फ्रेंच र्ंपनीच्या सं चालर्ां नी डु प्ले ला परत बोलार्वू न
घेतले .
 १७५४ मध्ये गॉडे व्हयूल डु प्लें च उत्तर पधक री पनयु क्त र्रून भारतातील फ्रेंच प्रदे शाचा र्व्हनार म्हणू न
नेमणू र् र्रण्यात आली फ्रेंचां नी इं ग्रजां शी ि ाँ डेचरीच तह र्रुन हे यु ध्द समाप्त र्ेले .
 एर्ंदरीत हे यु ध्द अपनपणा त अर्वस्थेत सं पले . जपमनीर्वर लढल् या र्े लेल् या यु ध्दां त इं ग्रजां चे र्वचास्व रापहले .
इं ग्रजां नी मुहम्मदअली यास र्नाा िर्ाच्या नबाब पदी बसर्वले असे असले तरी है द्राबाद राज्यात अजूनही
फ्रेंचंची पररस्ट्स्थती चां र्ली होती. मुझफ्फरजंर् एर्ा लहानशा सं घर्ाा त मारला र्े ल्यार्वर हैद्राबादच्या र्ादीर्वर
बसले ल् या सल बतजांग कडून फ्रेंचां नी बराच प्रदे श जहार्ीरी म्हणू न पदरात पाडून घे तला. ३० लि रु
र्वापर्ार् उत्पन्नाचा भू भार् फ्रेंच र्ंपनीला दे ण्यात आला. थोडक्य त दु सर्‍य कन ु िक फ्रेंच ां ची पिछे ह ि
झ ली तर इां ग्रज ां ची िररस्ट्थथती अपधक दृढ झ ली.
पतसरे कन ु िक युध्द (१७५६-१७६३)
१७५६ मध्ये यु रोपात इं ग्लं ड र्व फ्रान्समध्ये पुन्हा यु ध्द सु रु झाले . ते सप्तवर्ीय
म्हणू न प्रपसध्द आहे . त्याचे पडसाद भारतात उमिू न इं ग्रज फ्रेंच सं घर्ा पुन्हा सु रु झाला. फ्रेंच सरर्ारने ताबडतोब
क ऊांि ल ली यास भारतात पाठपर्वले तो जर्वळजर्वळ एर् र्वर्ा प्रर्वास र्रीत एपप्रल १७५८ मध्ये भारतात ये ऊन
पोहोचला या दरम्यान पसरोजउद्दील या पराभर्व र्रुन इं ग्रजानी बं र्ालर्वर आपले पनयं त्रण प्रस्थापपत र्ेले होते .
त्यास इं ग्रजां चा जो प्रचंड आपथार् फायदा झाला, त्याचा उपभोर् त्यां नी फ्रेंचां पर्वरुध्द लढण्यास र्ेला. र्ाऊंि
लालीने १७५८ मध्येच पाॅॅ ॅं डे चरी जर्वळ असले ला सें ि डे पर्वड पर्ल् ला पजंर्ून घेतला त्यानंतर त्याने तं जार्वरर्वर
आक्रमण र्रण्याचा आदे श पदला. र्ारण तं जार्वरच्या राजार्डून ५६ लि रुपये घ्यार्वयाचे होते . परं तु या मोपहमेत
अपयश आल् यामुळे फ्रेंचां च्या आरमार आल् यामुळे त्याने हा र्वे ढा उठर्वला. त्यानंतर लालीने बू सीला है द्राबाद ये थून
बोलार्वू न घेतले पण ही त्याची चूर् ठरली. र्ारण त्यामु ळे है द्राबादला फ्रेंचां ची स्ट्स्थती र्मर्ुर्वत झाली. दु सर्‍या
बाजूला पोर्ॅार्च्या नेतृत्वाखाली इं ग्रज आरमारी तु र्डीने डी अ्‍ॅशच्या नेतृत्वाखाली असले ल् या फ्रेंच आरमारी
तु र्डीचा तीन र्वे ळा पराभर्व र्रुन त्यां ना भारतीय सार्रातून परत से नानी सरआयर्ूि याने र्वां पदर्वाश ये थे फ्रेंचां चा
जबरदस्त पराभर्व र्ेला. खुद्द बु सीला यु ध्दर्ैदी बनपर्वण्यात आले . यु ध्दातील या पराभार्वामुळे फ्रेंच पॉडें चरीला
परत र्े ले. पण इं ग्रजां नी पााँ डेचरीलाच र्वे ढा घातला शेर्विी आठ मपहन्यानंतर फ्रेंचां नी पॉडे चरी इं ग्रजां च्या ताब्यात
पदले . र्नाा िर्ाच्या पतसर्‍या यु ध्दात फ्रेंचां चा अंपतम पराभर्व झाल् यामुळे हे यु ध्द पनणाा यर् पसध्द झाले . १७६३
च्या पॅररसच्यातहाने सप्तर्वर्ीय यु ध्द थां बल् यार्वर भारतातील सं घर्ा ही सं पुष्टात आला. या तहानुसार पॉडे चरी र्व
र्ाही प्रदे श फ्रेंचां ना परत पमळाला असला तरी यापुढे फ्रेंचां नी इं ग्रजापर्वरूध्द यु ध्द र्रण्याची पहं मत र्ेली नाही.
ये थून फ्रेंच सज्ञ्ल् त् ;ॅाॅा भारतात र्वाढू शर्ती नाही.

फ्रेंचां च्या भारतीय राजर्ारणातून झाले ला अस्त :-

Loard Weleesley
इ.स. १७८९ मध्ये फ्रेंच राज्यक्रां ती यशस्वी होऊन ते थे लोर्शाही शासन व्यर्वस्थेची पनपमाती झाली होती. पुढे
याच राज्यक्रां तीतू न नेपोपलयन बोनापर् ॅािचा उदय झाला. त्याने आपल् या र्ारपर्दीतचत सर्वा यु रोपला सळो पर्
पळो र्रून सोडले होते . इ.स. १७९८ मध्ये नेपोपलयनने इपजप्तर्वर स्वारी र्रुन तो दे श पजंर्लीा ते थून
भारतात ये ऊन इं ग्रजां ना हार्लू न लार्वण्याचा त्याचा बे त होता. इ.स. १७९८ मध्येच लॉाड र्वे लस्ली याने भारताचा
र्व्हनार जनरल म्हणू न सत्ता आपल् या ताब्यात घेतली होती. यु रोपात इं ग्रज र्व फ्रेंच यां च्यातील सं घर्ाा ची त्यास
र्ल् पना होती.
भारतात पिपिश साम्राज्याचा पर्वस्तार र्रण्यास र्वे लस्ली जे र्वढा उत्सूर् होता ते र्वढाच तो नाममात्र पशल् लर्
रापहले ल् या फ्रेंच सत्तेच्या खाणाखुणा सं पुष्टात आणण्यास उतार्वीळ झाला होता. अनेर् दे शी सं स्थापनर्ां र्डे फ्रेंच
लोर् सै न्यात र्ाम र्रीत होते . पिपू सु लतान दौलतरार्व श्ंपॅॅादे र्व है द्राबादचा पनजाम यां नी र्र्वायती सै न्य
,तोफा, बं दुर्ा र्व दारुर्ोळयाची सु सज्ज र्ेल् या होत्या फ्रान्समध्ये नेपोपलयनचा उदय झाल् यामूळे आता फ्रेंचां ना
भारतातू न हुसर्ार्वू न लार्वू न ने पोपलयनच्या आपफ्रर्ा र्व आपशयातील र्वाढत्या आक्रमणास पायबं द घालणे . हा
उद्दे श लॉाड र्वे लस्लीने जाहीर र्ेला. पनजामार्डे चौदा हजार र्व पशद्यंॅार्डे चाळीस हजार फ्रेंच से ना असल् याचा
प्रचार र्रुन त्याने पतचे पाररपत्य र्रण्यासाठी सं चालर्ां र्डून सं मती पमळपर्वली. पिपू सु लतान फ्रेंचां च्या नादी
लार्ला म्हणू न त्याने चौथ्या इं ग्रज म्है सूर यु ध्दात त्याचा अंत र्ेला. लॉाड र्वे लस्लीने लासर्वाडी आपण असराईच्या
यु ध्दात दौलतरार्व श्ंपॅॅाद्यां चाही पराभर्व र्ेला. एर्वढयार्वर सं तोर् न मानता र्वे लस्लीने फ्रेंचां च्या बं दोर्वस्तासाठी
भारताबाहे रही अनेर् र्ारर्वाया र्ेल् या जॉन माल् र्मला त्याने इ.स. १८०३ मध्ये ते हरान ये थे पाठपर्वले . डच
लोर् फ्रेंचां चे पमत्र असल् यामूळे र्वे लस्लीने त्यां चा जार्वा र्व इतर बे िे पजंर्ून घेण्याचा आपण मॅाररशसर्वर आपले
र्वचास्व प्रस्थापपत र्रण्याचा प्रयत्न र्ेला इपजप्तमध्ये याच र्वे ळी त्याने से नापती बे याडला एर् फौज दे ऊन पाठपर्वले .
परं तु र्वे लस्लीचे हे सर्वा प्रयत्न अयशस्वी झाले . र्वे लस्लीने र्ेले ल् या या उठाठे र्वीच
ं ा एर् फायदा झाला. तो म्हणजे
फ्रेंचां चा पार पनर्ाल लार्ला आपण भारतीय राजर्ारणातू न त्यां चे पूणापणे उच्चािन झाले