Mukavemet-I

Yrd.Doç.Dr. Akın Ataş

Bölüm 4

Basit Eğilme

Kaynak: ‘Cisimlerin Mukavemeti’, F.P. Beer, E.R. Johnston, J.T. DeWolf,

D.F. Mazurek, Çevirenler: A. Soyuçok, Ö. Soyuçok.
4.1 Giriş
Bu bölümde, eğilmeye maruz prizmatik elemanlardaki gerilmeler ve
şekil değiştirmeler incelenecektir. Eğilme, kiriş ve putrel (I-beam)
gibi makine ve yapı elemanlarının tasarımında kullanılan bir ana
kavramdır.

Eşit ve zıt yönlü M ve M’ kuvvet çiftleri aynı boyuna düzlemde etki

etmektedir. Bu nedenle prizmatik eleman basit eğilmeye maruzdur.
4.1 Giriş

400 N 400 N
300 mm 900 mm 300 mm

400 N 400 N

120 N·m 120 N·m

4.1 Giriş
120 mm 120 mm

600 N
600 N

72 N·m
600 N
600 N

Mengenenin orta kısmı, dış merkezli yüklenir.

4.1 Giriş

Basit eğilme incelemesi, kirişlerin

incelenmesinde önemli bir rol oynar.
Kesitteki normal gerilmelerin dağılımı, kiriş
basit eğilmeye maruzmuş gibi, M kuvvet
çiftinden elde edilebilir.
Öte yandan, kayma gerilmeleri P’ kuvvetine
bağlıdır.
4.2 Basit Eğilmede Simetrik Eleman

Prizmatik eleman bir simetri düzlemine sahip

olup, bu düzlemde M ve M’ kuvvet çiftlerine
maruzdur.
Denge koşulları gereği, basit eğilmeye maruz
simetrik bir elemanın herhangi bir kesitindeki
iç kuvvetler M kuvvet çiftine denktir.
Bu kuvvet çiftinin M momenti, kesitteki
eğilme momenti olarak adlandırılır.
Kirişin konkavlığı yukarı doğru ise, M’nin
işareti pozitif, aksi takdirde negatif alınır.
4.2 Basit Eğilmede Simetrik Eleman

x bileşenleri
y eksenine göre momentler
z eksenine göre momentler

Kesit üzerinde etkiyen elemanter iç kuvvetler sistemi M kuvvet

çiftine denktir.
Kayma gerilmesi bileşenleri sıfıra eşittir (daha sonra açıklanacak).
Son denklemdeki eksi işareti, pozitif kuvvetin z eksenine göre negatif
(saat yönünde) moment meydana getirmesindendir.
4.3 Basit Eğilmede Simetrik Bir Elemanda
Deformasyonlar
Prizmatik eleman bir simetri düzlemine sahip
olup M ve M’ kuvvet çiftlerine maruzdur.
Eleman eğilir fakat simetri düzlemine göre
simetrikliğini korur.
M eğilme momenti her kesitte aynı
olduğundan, eleman düzgün bir şekilde eğilir.
AB çizgisi, C merkezli bir çember parçasına
dönüşür.
M>0 olduğunda, AB çizgisinin uzunluğu azalır,
A’B’ çizgisinin uzunluğu ise artar.
4.3 Basit Eğilmede Simetrik Bir Elemanda
Deformasyonlar

Eğilme sonrası elemanın eksenine dik kesitler

düzlem kalır ve bu kesitlerin düzlemleri C
noktasından geçer.
4.3 Basit Eğilmede Simetrik Bir Elemanda
Deformasyonlar
Bütün yüzler birbirine dik olduğundan:

Ortaya çıkan deformasyonlar enine kesit

elemanları arasında herhangi bir etkileşim
gerektirmediğinden, σy, σz ve τyz gerilmeleri
sıfırdır.
Sıfır olmayan tek gerilme bileşeni σx’tir.
Elemanın üst kısmında negatif (basınç), alt
kısmında pozitiftir (çekme).
4.3 Basit Eğilmede Simetrik Bir Elemanda
Deformasyonlar

Gerilmenin sıfır olduğu, elemanın alt ve üst

yüzeylerine paralel yüzeye tarafsız yüzey denir.

Tarafsız yüzey, bir enine kesiti, kesitin tarafsız ekseni adı verilen bir
doğru boyunca keser.
4.3 Basit Eğilmede Simetrik Bir Elemanda
Deformasyonlar

Bir noktadaki şekil değiştirme ve

gerilmeyi hesaplamak için
öncelikle tarafsız eksenin yeri
belirlenmelidir.
4.4 Elastik Bölgede Gerilme ve Deformasyonlar

Tarafsız bölgenin konumu ve σm aşağıdaki ifadelerden elde edilir:

x bileşenleri

z eksenine göre momentler

4.4 Elastik Bölgede Gerilme ve Deformasyonlar

Denklem, kesitin tarafsız eksenine göre birinci

momentinin sıfır olması gerektiğini gösterir.
Yani tarafsız eksen kesit merkezinden geçer.

Elastik eğilme formülleri

Elemanın eğilmesi sonucu oluşan σx normal gerilmesi, eğilme
gerilmesi olarak adlandırılır.
4.4 Elastik Bölgede Gerilme ve Deformasyonlar
Elastik eğilme formülleri

Elastik kesit modülü =

S’nin büyük değerleri için aynı eğilme momenti altında daha düşük
gerilme değerleri elde edilir.
15x103 mm2

200 mm
Aynı A değerine sahip iki kirişten daha h = 150 mm

yüksek h değerine sahip olanı eğilmeye

b =100 mm
karşı daha dirençlidir. 75 mm
4.4 Elastik Bölgede Gerilme ve Deformasyonlar
Elastik eğilme formülleri

Elastik kesit modülü =

4.4 Elastik Bölgede Gerilme ve Deformasyonlar
M eğilme momentinin neden olduğu deformasyon, tarafsız yüzeyin
eğriliği ile ölçülür.

Eğrilik, ρ eğrilik yarıçapının tersi olarak tanımlanır.

Örnek 4.01

Çubuk, düşey simetri düzleminde

20 mm etkiyen, iki eşit ve zıt yönlü kuvvet çiftine
maruzdur.
60 mm
Çubuğun akmasına neden olan M eğilme
momentinin değerini belirleyiniz.
σY = 250 MPa olduğunu varsayınız.
Örnek 4.01
20 mm

60 mm
Tarafsız eksen, kesitin C merkezinden
geçer.
20 mm

30 mm
60
60 mm
mm
T.E.
Örnek 4.02

Yarım çember kesitli alüminyum çubuk ρ = 2.5 m

ortalama yarıçaplı bir çember yayı şeklinde
eğilmiştir.
Çubuğun düz yüzü, yayın eğrilik merkezine doğru
döndüğüne göre, çubuktaki maksimum çekme
ve basınç gerilmesini belirleyiniz.
E = 70 GPa alınız.
Örnek 4.02
 4.5 Bir Enine Kesitte Deformasyonlar

Tarafsız
yüzey

Antiklastik eğrilik
Enine kesitin
tarafsız ekseni

ρ’ eğrilik yarıçapının tersi, enine kesitin eğriliğini

ifade eder ve antiklastik eğrilik adını alır.
4.5 Bir Enine Kesitte Deformasyonlar

Elemanın tüm kesitlerinin düzlem kalması ve kayma gerilmesi

bulunmaması isteniyorsa, kuvvet çiftleri elemanın uçları düzlem
kalacak şekilde uygulanmalıdır. Bu, rijit plakalarla sağlanabilir.
Gerçek yükleme durumları bu idealleştirmeden farklı olabilir. Ancak,
Saint-Venant ilkesine göre, ele alınan kesit kuvvet çiflerinin
uygulama noktasından yeteri kadar uzaksa, gerilme hesaplarında
kullanılabilir.
Örnek Problem 4.1

120 mm
Tüp malzemesi: alüminyum.
σY = 275 MPa, σU = 415 MPa,
E = 73 GPa.
6 mm
80 mm

Kavislerin etkisini ihmal ederek, (a) emniyet katsayısı 3.00 olacak

şekilde M eğilme momentini, (b) tüpün karşı gelen eğrilik yarıçapını
belirleyiniz.
Örnek Problem 4.1
Eylemsizlik Momenti.

120 mm 108 mm

80 mm 68 mm

Emniyet Gerilmesi.

a. Eğilme Momenti.
Örnek Problem 4.1
b. Eğrilik Yarıçapı.

Alternatif Çözüm.
Örnek Problem 4.2

Dökme demirden yapılmış makine parçasının üzerine, 3kN·m’lik

kuvvet çifti etkimektedir. E = 165 GPa olduğuna göre, (a) parçadaki
maksimum çekme ve basınç gerilmelerini, (b) parçanın eğrilik
yarıçapını belirleyiniz.
Örnek Problem 4.2
Merkez.

Merkezi Eylemsizlik Momenti.

Örnek Problem 4.2

a. Maksimum Çekme Gerilmesi.

Maksimum Basınç Gerilmesi.

b. Eğrilik Yarıçapı.

Eğrilik merkezi
4.6 Değişik Malzemelerden Yapılmış Elemanların
Eğilmesi

εx normal şekil değiştirmesi, kesitin tarafsız eksenine olan y

mesafesiyle lineer olarak değişir.
Malzemelerin elastisite modülleri farklı olduğundan, her bir
malzemedeki normal gerilme ifadeleri farklı olur.
4.6 Değişik Malzemelerden Yapılmış Elemanların
Eğilmesi

E1 E1

E2
E1 n = E2/E1

İki parça da üstteki malzemeden yapılmış olsaydı, alt kısımdaki her

bir elemanın genişliği n ile çarpılmak suretiyle, elemanın eğilmeye
karşı direnci aynı kalırdı.
Bu yolla elde edilen kesite dönüşmüş kesit denir.
4.6 Değişik Malzemelerden Yapılmış Elemanların
Eğilmesi
Dönüşmüş kesit, E1 elastisite modüllü
homojen bir malzemeden yapılmış bir
elemanın kesitini ifade eder.
Tarafsız eksen, dönüşmüş kesitin merkezinden
geçirilir.
E1 Orijinal çubuğun üst kısmındaki bir noktadaki
gerilme, dönüşmüş kesitteki gerilmeye eşittir.
Ancak, orijinal kesitin alt kısmındaki bir
noktada gerilme hesaplanırken, dönüşmüş
kesitteki gerilme n ile çarpılır.
Örnek 4.03

18 mm
10 mm 10 mm

Çelik (Eç = 200 GPa) ve pirinç (Ep = 100 GPa)

parçalar birbirine yapıştırılmıştır. Çubuk M = 4.5
75 mm kN·m eğilme momentli basit bir eğilmeye maruz
kaldığında çelik ve pirinçteki maksimum
gerilmeleri belirleyiniz.
Çelik
Pirinç Pirinç
Örnek 4.03
18 mm
10 mm 10 mm 10 mm 36 mm 10 mm

37.5 mm

75 mm 75 mm

Tamamı Pirinç

Çelik
56 mm
Pirinç Pirinç
4.6 Değişik Malzemelerden Yapılmış Elemanların
Eğilmesi

n = ES/EC

İkinci dereceden denklem çözülerek

dönüşmüş kesitin tarafsız ekseninin konumu
belirlenir.
4.7 Gerilme Yığılmaları
Örnek 4.04

Eğilme momenti 180 N·m olduğunda,

çubuktaki gerilmenin 150 MPa’ı aşmaması
gerektiğine göre, oyukların izin verilebilir en
küçük genişliğini belirleyiniz.
Örnek 4.04
Örnek Problem 4.3

Ahşabın elastisite modülü 12.5 GPa ve çeliğinki

200 GPa’dır. Bileşik kirişe M = 50 kN·m’lik bir
eğilme momenti uygulandığına göre,
(a) ahşaptaki maksimum gerilmeyi,
(b) tepe çizgisi boyunca çelikteki gerilmeyi
belirleyiniz.
Örnek Problem 4.3

Dönüşmüş Kesit.

Tarafsız Eksen.

Merkezi Eylemsizlik Momenti.

Örnek Problem 4.3

a. Ahşaptaki Maksimum Gerilme.

b. Çelikteki Gerilme.
Örnek Problem 4.4

Bir beton döşeme, alt yüzden 40 mm

yukarıda 16 mm çaplı çelik çubuklarla
100 mm
güçlendirilmiştir. Betonun elastisite
modülü 25 GPa ve çeliğinki 200 GPa’dır.
Döşemenin her bir 0.3 m genişliğindeki
150
kısmına 4.5 kN·m’lik bir eğilme
150
140 mm
150 momenti uygulandığına göre,
150 (a) betondaki maksimum gerilmeyi,
(b) çelikteki gerilmeyi belirleyiniz.
Örnek Problem 4.4
300 mm Dönüşmüş Kesit.

T.E.
100 mm
100 - x

nAç = 3217 mm2

300 mm Tarafsız Eksen.

36.8 mm
100 mm
100 – x = 63.2 mm Eylemsizlik Momenti.

3217 mm2
Örnek Problem 4.4

a. Betondaki Maksimum Gerilme.

9.29 MPa

127.6 MPa b. Çelikteki Gerilme.

*4.8 Plastik Deformasyonlar
Bu bölümün amacı, Hooke kanunu geçerli olmadığında
kullanılabilecek genel bir yöntem elde etmektir.
Analizde kullanılan elemanın hem düşey hem de yatay bir simetri
düzlemine sahip olup çekme ve basınçta aynı σ – ε bağıntısıyla
karakterize edildiği kabul edilecektir. Bu şekilde, tarafsız eksen
kesitin yatay simetri ekseni ile çakışır.
*4.8 Plastik Deformasyonlar

Elemanın kesitindeki gerilme dağılımı:

σmaks’ın belirlendiği varsayılırsa, önce σ – ε
diyagramından karşı gelen εm değeri saptanır
ve denkleme taşınır.
y’nin her değeri için denklemden εx’in karşı
gelen değeri belirlenir.
σ – ε diyagramından εx’in bu değerine karşılık
gelen σx gerilmesi belirlenir.
σx – y eğrisi çizilerek istenen gerilme dağılımı
bulunur.
*4.8 Plastik Deformasyonlar

Bu denklem şekildeki gerilme dağılımına karşı

gelen eğilme momentini hesaplamak için
kullanılabilir:
*4.8 Plastik Deformasyonlar

Eğilme momentinin önemli bir değeri,

elemanın kırılmasına sebep olan MU kopma
momentidir. Bu değer, σmaks = σU alınarak σU
kopma mukavemetinden belirlenebilir.
Ancak, pratikte MU’yu deneysel olarak
belirlemek daha uygundur. RB maksimum
gerilmesi:

RB kurgusal gerilmesine, malzemenin eğilmede kırılma modülü denir.

*4.9 Elastoplastik Malzemeden Yapılmış Elemanlar
*4.9 Elastoplastik Malzemeden Yapılmış Elemanlar

MY: maksimum elastik moment.

yY: elastik çekirdeğin kalınlığının

yarısı.
*4.9 Elastoplastik Malzemeden Yapılmış Elemanlar

Bu denklem, elastik çekirdeğin 2yY kalınlığına karşı gelen M

eğilme momentinin değerini bulmak için kullanılır.
*4.9 Elastoplastik Malzemeden Yapılmış Elemanlar

Tam plastik deformasyona karşı gelen eğilme momentinin

bu değerine, ele alınan elemanın plastik momenti denir.
Yukarıdaki denklem, sadece elastoplastik bir malzemeden
yapılmış dikdörtgen bir eleman için geçerlidir.
*4.9 Elastoplastik Malzemeden Yapılmış Elemanlar
Şekil değiştirme dağılımı, akma başlangıcından sonra da sabit
kalmaktadır. Yani, εx = -y/ρ denklemi geçerliliğini sürdürür ve yY yarı
kalınlığının bulunması için kullanılabilir (εy: akma şekil değiştirmesi):

Bu denklem sadece akma başlangıcından sonra geçerlidir.

*4.9 Elastoplastik Malzemeden Yapılmış Elemanlar

Bir dikdörtgen elemanda MY maksimum elastik momentine ve MP

plastik momentine ait gerilme dağılımları. Çekme ve basınç
kuvvetlerinin bileşkeleri, gerilme dağılımlarını ifade eden hacimlerin
merkezinden geçmeli ve büyüklükleri bu hacimlere eşit olmalıdır.
*4.9 Elastoplastik Malzemeden Yapılmış Elemanlar
Kesiti dikdörtgen olmayan kirişlerde k = MP/MY oranının genellikle
3/2’ye eşit olmadığı görülecektir.
Geniş başlıklı kirişlerde 1.08 – 1.14 arasında değişir.
Kesitin sadece şekline bağlı oluduğu için k = MP/MY oranına kesitin
şekil çarpanı adı verilir.
Bir elemanın MP/σY oranı, malzemenin plastik kesit modülü olarak
adlandırılır ve Z ile gösterilir.
Örnek 4.05

Şekildeki eleman M = 36.8 kN·m’lik bir eğilme

momentine maruzdur. Elemanın 240 MPa akma
mukavemetli ve 200 GPa elastisite modüllü bir
elastoplastik malzemeden yapıldığını
varsayarak,
(a) elastik çekirdeğin kalınlığını,
(b) tarafsız yüzeyin eğrilik yarıçapını belirleyiniz.
Örnek 4.05

a. Elastik Çekirdeğin Kalınlığı.

Örnek 4.05

b. Eğrilik Yarıçapı.
*4.10 Tek Simetri Düzlemli Elemanların Plastik
Deformasyonları
Analiz plastik deformasyon
haliyle sınırlı.
R1 ve R2 kuvvet çiftine eşit
olduğundan, büyüklükleri
aynı olmalıdır.

Tarafsız eksen kesiti iki eşit alanlı parçalara ayırır.

Elemanın plastik momenti:
*4.11 Artık Gerilmeler

Eğilme momenti yeterince büyükse,

elastoplastik malzemeden yapılmış bir
elemanda plastik bölgeler oluşur.
Eğilme momenti sıfıra düşürüldüğünde,
herhangi bir noktadaki gerilme ve şekil
değiştirme yandaki grafikteki gibi ifade
edilebilir.
Örnek 4.06

Şekildeki elemanda eğilme momenti M = 36.8

kN·m’lik maksimum değerinden sıfıra
düşürüldükten sonraki (a) artık gerilmelerin
dağılımını, (b) eğrilik yarıçapını belirleyiniz.
Örnek 4.06 a. Artık Gerilmelerin Dağılımı.
Örnek 4.06 b. Boşalmadan Sonraki Eğrilik Yarıçapı.
Örnek Problem 4.5

AB kirişi elastoplastik olduğu varsayılan

yüksek mukavemetli düşük alaşımlı çelikten
25 mm (E = 200 GPa ve σY = 350 MPa) imal edilmiştir.
400 mm 20 mm
Kavislerin etkisini ihmal ederek, (a) ilk akma
oluştuğunda, (b) başlıklar tam plastik olduğu
25 mm
anda, M eğilme momentini ve karşı gelen
300 mm eğrilik yarıçapını belirleyiniz.
Örnek Problem 4.5
a. Akma Başlangıcı.

Eğilme Momenti.
25
400 20

Eğrilik Yarıçapı.
25
300

1.75x10-3

350 MPa 200

200

1.75x10-3
Örnek Problem 4.5 b. Tam Plastik Başlıklar.
25 1.75x10-3 350 MPa

20 175 175 187.5

116.7
116.7
175 175 187.5

25

Eğilme Momenti. Eğrilik Yarıçapı.

Örnek Problem 4.6

Kesiti görülen kiriş, bir yatay eksen etrafında

eğildiğinde, kirişin MP plastik momentini
belirleyiniz. Malzemenin 240 MPa akma
mukavemetli ve elastoplastik olduğunu
varsayınız.
Örnek Problem 4.6

Tarafsız Eksen.
Örnek Problem 4.6 Plastik Moment.
Örnek Problem 4.7

AB kirişi elastoplastik olduğu varsayılan

yüksek mukavemetli düşük alaşımlı çelikten
25 mm
20 mm
(E = 200 GPa ve σY = 350 MPa) imal edilmiştir.
400 mm
1127 kN·m’lik M kuvvet çifti kaldırıldıktan
sonraki artık gerilmeleri ve kalıcı eğrilik
25 mm yarıçapını belirleyiniz.
300 mm
Örnek Problem 4.7 Elastik Boşalma. Artık Gerilmeler.

1127 kN·m 1127 kN·m

-375.7 MPa -21.3 -25.7

-350 MPa

200 mm 175 200 mm 175

328.7 MPa

21.3

-25.7
Örnek Problem 4.7
Kalıcı Eğrilik Yarıçapı.

25.7 MPa (çekme)

-25.7 MPa (basınç)

4.12 Bir Simetri Düzleminde Dış Merkezli Eksenel Yükleme
Burada, yüklerin etki çizgisinin kesit merkezinden geçmemesi,
yani yüklemenin dış merkezli olması durumundaki gerilme
dağılımı incelenecektir.
4.12 Bir Simetri Düzleminde Dış Merkezli Eksenel Yükleme

Gerilme dağılımı kesit boyunca lineerdir ama düzgün değildir. İkinci

durumda, her kesitte σx = 0 olan noktaların oluşturduğu çizgi,
tarafsız ekseni temsil eder. y = 0 için σx ≠ 0 olduğundan, tarafsız
eksen kesitin merkezi ile çakışmaz.
Örnek 4.07

700 N

12 mm çaplı düşük karbonlu çelik çubuk eğilerek

12 mm
açık bir zincir halkası elde edilmiştir. 700 N’luk
16 mm
yük etkisinde, (a) halkanın düz kısmındaki en
büyük çekme ve basınç gerilmelerini, (b) kesitin
merkezi ekseni ve tarafsız ekseni arasındaki
mesafeyi belirleyiniz.
700 N
Örnek 4.07
a. En Büyük Çekme ve Basınç Gerilmeleri.
66.02 MPa 72.2 MPa

16 mm 6.189 MPa

-59.8 MPa
-66.02 MPa

700 N
Örnek 4.07
b. Merkezi ve Tarafsız Eksenler Arasındaki Mesafe.
66.02 MPa 72.2 MPa

6.189 MPa

-59.8 MPa
-66.02 MPa
Örnek Problem 4.8

Dökme demirden yapılmış bağlantı kolunun

emniyet gerilmesi, çekmede 30 MPa ve
basınçta 120 MPa olduğuna göre, kola
uygulanabilecek en büyük P kuvvetini
belirleyiniz.
Not: Bağlantı kolunun T şekilli kesiti daha
önce ele alınmıştı.
Örnek Problem 4.8
Kesitin Özellikleri.
Örnek Problem 4.8
C’deki Kuvvet ve Kuvvet Çifti.
Örnek Problem 4.8

Süperpozisyon.

En Büyük İzin Verilebilir Kuvvet.

4.13 Simetrik Olmayan Eğilme

Simetri düzlemine sahip ve bu düzlemlerde

etkiyen kuvvet çiftlerine sahip elemanlar, kuvvet
çiftlerinin düzlemine göre simetrik kalır ve bu
düzlemde eğilir.
Her iki halde de, kesite uygulanan kuvvet çiftleri
elemanın düşey simetri düzleminde etki
etmektedir.
İki halde de, kesitin tarafsız ekseni kuvvet çiftinin
ekseniyle çakışmaktadır.
4.13 Simetrik Olmayan Eğilme

Uygulanan kuvvet çiftinin yine düşey düzlemde etkidiği

varsayılmaktadır.
Ancak, düşey düzlem bir simetri düzlemi olmadığından, elemanın bu
düzlemde eğilmesi veya kesitin tarafsız ekseninin kuvvet çiftinin
ekseniyle çakışması beklenemez.
4.13 Simetrik Olmayan Eğilme

x bileşenleri
y eksenine göre momentler
z eksenine göre momentler

Daha önce kesit y eksenine göre simetrik kabul edildiğinden ikinci

denklem kendiliğinden sağlanmıştı. Şimdi ise kesit keyfi.

Son integral, kesitin y ve z eksenlerine göre Iyz çarpım eylemsizlik

momentini ifade eder ve bu eksenler kesitin asal merkezi eksenleri
ise sıfır olur.
4.13 Simetrik Olmayan Eğilme

Burada, kesitler koordinat eksenlerinden en az

birine göre simetriktir.
y ve z eksenleri kesitin asal merkezi eksenleridir.
M kuvvet çifti vektörü asal merkezi eksenlerden
biri boyunca yönlendiğinden, tarafsız eksen kuvvet
çifti ekseniyle çakışır.
4.13 Simetrik Olmayan Eğilme

Kesitler 90˚ döndürülürse, b kesitinde kuvvet çifti

elemanın bir simetri düzleminde etkimez.
Buna rağmen, M kuvvet çifti vektörü yine bir asal
merkezi eksen boyunca yönlenir ve tarafsız eksen
yine kuvvet çifti ekseni ile çakışır.
4.13 Simetrik Olmayan Eğilme

Bu şekillerde, koordinat eksenlerinin hiç biri simetri ekseni değildir ve

koordinat eksenleri asal eksen değildir.
Bu yüzden, M kuvvet çifti vektörü bir asal merkezi eksen boyunca
yönlenmez ve tarafsız eksen kuvvet çiftinin ekseniyle çakışmaz.
4.13 Simetrik Olmayan Eğilme

Bu kesit simetrik olmasa da, asal merkezi eksenlere

sahiptir ve bu eksenler analitik olarak veya Mohr
çemberi kullanılarak belirlenebilir.
M kuvvet çifti vektörü, kesitin asal merkezi
eksenlerinden biri boyunca yönlenmişse, tarafsız
eksen kuvvet çiftinin ekseniyle çakışır.
4.13 Simetrik Olmayan Eğilme
4.13 Simetrik Olmayan Eğilme

Aynı ifade, y ve z asal merkezi eksenleri belirlendikten

sonra, simetrik olmayan bir kesitteki gerilmeleri
belirlemek için de kullanılabilir.
Örnek 4.08

180 N·m
180 N·m’lik kuvvet çifti, ahşap kirişe düşeyle
90 mm
30˚ açı yapan bir düzlemde uygulanıyor.
(a) Kirişteki maksimum gerilmeyi,
(b) tarafsız yüzeyin yatay düzlemle yaptığı açıyı
belirleyiniz.
40 mm
Örnek 4.08 a) Maksimum Gerilme.

180 N·m

45 mm

20 mm
Örnek 4.08 b) Tarafsız Yüzeyle Yatay Düzlem Arasındaki Açı.

-6.64 MPa

180 N·m

45 mm

20 mm 6.64 MPa
4.14 Dış Merkezli Eksenel Yüklemenin Genel Hali

Saint-Venant ilkesine göre, bir kesitteki

gerilme dağılımını, kesit elemanın uçlarına
yakın olmadığı sürece, üstteki yüklemeyi
alttaki statik eşdeğeri ile değiştirerek
süperpozisyon ilkesi ile belirleyebiliriz.
Örnek 4.09

4.80 kN’luk düşey bir yük ahşap direğe

şekildeki gibi uygulanmaktadır.
(a) A, B, C ve D noktalarındaki gerilmeyi
belirleyiniz.
(b) Kesitin tarafsız ekseninin konumunu
belirleyiniz.
Örnek 4.09 a) Gerilmeler.
Örnek 4.09 a) Gerilmeler.
Örnek 4.09 b) Tarafsız Eksen.
Örnek Problem 4.9

S250 X 37.8 kesitli bir çekme çelik

elemana, yatay bir P yükü
uygulanmaktadır. Elemandaki basınç
120 mm gerilmesinin 82 MPa’yı aşmaması
gerektiğine göre, izin verilebilir en büyük P
S250 X 37.8
yükünü belirleyiniz.
38 mm
Örnek Problem 4.9
Kesitin Özellikleri.

250 mm
C’deki Kuvvet ve Kuvvet Çiftleri.

118 mm
Normal Gerilmeler.
Örnek Problem 4.9
Süperpozisyon.

250 mm

118 mm

En Büyük İzin Verilebilir Yük.

*Örnek Problem 4.10

Düşey bir düzlemde etkiyen kuvvet çifti,

Z-şekilli kesite sahip bir kirişe
uygulanmaktadır. (a) A noktasındaki
gerilmeyi, (b) tarafsız eksenin yatay
düzlemle yaptığı açıyı belirleyiniz.
Kesitin y ve z eksenlerine göre eylemsizlik
ve çarpım eylemsizlik momentleri:
*Örnek Problem 4.10
Yükleme.
Asal Eksenler.
*Örnek Problem 4.10
a. A’daki Gerilme.
*Örnek Problem 4.10
b. Tarafsız Eksen.
*4.15 Eğri Elemanların Eğilmesi
*4.15 Eğri Elemanların Eğilmesi

εx ve σx, tarafsız yüzeye olan y mesafesiyle lineer olarak değişmez.

σx – y eğrisi hiperbol yayı şeklindedir.
*4.15 Eğri Elemanların Eğilmesi

Tarafsız yüzeyin konumunun belirlenmesi:

Bir eğri elemanda, bir enine kesitin tarafsız ekseni,

kesitin merkezinden geçmez.
*4.15 Eğri Elemanların Eğilmesi
*4.15 Eğri Elemanların Eğilmesi

E Δθ/θ katsayısının belirlenmesi:

*4.15 Eğri Elemanların Eğilmesi
Örnek 4.10

Eğri dikdörtgen çubuğun ortalama yarıçapı

𝑟 = 150 mm olup kesitinin genişliği b = 60
mm ve yüksekliği h = 36 mm’dir. Kesitin
merkezi ve tarafsız ekseni arasındaki e
mesafesini belirleyiniz.
Örnek 4.10
Örnek 4.11

Çubuktaki eğilme momenti 900 N·m

olduğuna göre, en büyük çekme ve basınç
gerilmelerini belirleyiniz.
Örnek 4.11
Örnek Problem 4.11

T şekilli kesite sahip bir makine parçası şekildeki gibi yüklenmiştir.

Emniyet basınç gerilmesi 50 MPa olduğuna göre, parçaya
uygulanabilecek en büyük P kuvvetini belirleyiniz.
Örnek Problem 4.11

Kesitin Merkezi.

D’deki Kuvvet ve Kuvvet Çifti.

Örnek Problem 4.11
Süperpozisyon. Tarafsız Yüzeyin Yarıçapı.
Örnek Problem 4.11
Emniyet Yükü.