Вы находитесь на странице: 1из 81

Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.

Sc ( Physics, Ygn )

Typing Tutor ( Computer Catial Cawnnak )

Installation ( Cumputer chungah hman ding in thun ning )

1. A hmasa bik ah na computer CD ROM chungah Mavis Beacon installer CD kha na rawn lai.
Cun INSTALL ti a lang lai.

2. INSTALL kha mouse in left click tuah ding a si.

3. Next kha click than ding a si.

1
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

4. Typical installation ( 170 MB ) kha radio botton in select tuah ding ( radio botton selection
timi cu a kam te ah a nakmi a dehte click I chiah kha a si ko. ) , cun Next kha mouse in left click
than ding a si ko.

5. Cun Next kha click than ding a si ko.

6. Next kha click than ding a si.

2
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

7. Next click than ding a si hoi.

8. Next than ding a si rih. Install a tuahmi percentage kha a lang ko lai. 100% a dih tiang ngan
ding a si.

9. Percentage a dih kate ah hi tiin a lang lai, ngang than ko.

10. Cun Next a chuak than lai, next cu na click than lai.

11. Don’t restart zawn kha click law na computer phih hau lo in a um lai. Restart na hmeh a si le
a caan a rau deuh lai.

3
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

12. Cancel kha click ding a si lai. Restart na duh lo ahcun, OK na hmeh a si le na computer ai
restart than lai.

13. Kha khan cun na Installation a dih cang ca ah na CD kha chuah khawh a si ko cang.
14. Start  All programs  Mavis Beacon  Cun Mavis Beacon 10 kha right click law Send to
Desktop kha left click tuah ding a si.

Hman awk tha ding in tuah ning


1. Mavis beacon 10 kha double click a si lo le Start  All programs  Mavis Beacon left
click ding a si ko.

4
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

2. Create New User ti kha a click lai.

3. ENTER CLASSROOM kha click than ding mouse in.

4. Next click than ding a si.

5
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

5. ENTER YOUR NAME a hringmi zawnah na min tial ding a si.

6. Next kha click than ding a si.

6
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

7. Age kam te kha na kum sining kam ah na click than lai , cun Next kha click than ding a si.

8. Na mouse in 101/ MS keyboard zawn kha radio botton in select pakhat paoh kha na thim
than lai.

9. Next kha click than ding a si ko.

10. Standard kha radio botton in select tuah than law, next click than.

7
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

11. Number 0 ai tialnak ah 200/ a si lo le na duhmi a si nain 40 nak tlawmlo mi number tial
law Next kha click than.

12. Finish kha click than.


13. Cu tikah hman awk tha dingmi typing cawnnak cu a chuak ko lai.

14. Cawn hram nai thawknak asi caah Computer a cuangmi zawn kha mouse in click ding a
si. Cun cawnnak ding ah bia halnak a chuak lai.

8
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

15. Beginner Typist kha mouse in click ding a si. Keyboard a hong lang lai, a kam ah Start
Lesson kha mouse in click ding a si.

16. Na kut chiahning ding kha hmanthlak in a langh dih pin ah na hmeh ding cafang zawn
paoh kha a hring in a lang lai i hmeh ding a si ko.

17. A hong dih ta tikah space bar timi keyboard chung ummi a sau bik key kha na nam than
ah cun tial ding ai peh ko la.
18. Phih na duh tik ah exit a si lo le X timi a cung tlang ummi kha mouse in click ding a si.
Phih na duh taktak maw ti bia halnak a chuak lai , Yes kha click ding a si ko.

9
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

19. A tang lei bantuk in a lang than lai. A donghnak ah ALT + F4 kha na hmeh ti hna lai,
cun a pit thai ko lai.

20. Hi ti na tuah hnu ah cun a thar in tial a hau ti lo . Mavis Beacon kha hong law, na min
zawn te kha mouse in na click hnu ah Enter Classroom kha mouse in click than law ai
hong peng cang ko lai.

10
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

21. Hi ti ning in a lang lai, catial cawn na duh ko rih a si ah cun computer hmanthlak zawn
kha click than hnu ah a hmansa na hong ning khan Lesson  start  Click ding a si ko.
Ka ran le ran lo ti hniksak na duh a si le Test typing zawn kha click ding a si ko.

22. Cun Games in cawn na duh a si le Games zawn kha mouse in click i na duhmi games
zawn paoh kha click ding a si ko.

Penguin Crossing ti kan i thim caah a chuakmi a si

11
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

23. A dang dang zawng nangmah te in cawn ding a si ko. Tuah ve hnik, (Games ) lente
celhnak cu tampi a um ko hi.

Microsoft Word-2003 Hon ning le Catlap lak ning / Save ning


( chiah ning )
1. Desktop cung ummi Microsoft word kha double click, asi lo le start All programs 
Mircosoft office - Microsoft office word 2003 kha click. Cu tikah Microsoft word
screen kha a hong langlai.

2. File  page setup kha click.

12
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

3. Paper zawn kha click than.

4. Paper sizes zawn ah letter auto in a cuang lai, kha zawn i down arrow te kha click than
law, A4 size kha thim, zung hman mi asi .

5. OK click. Law na ca cu A4 in tial khawh a si cang.

13
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

6. Ctrl + S nam ti hna , asi lo le file  save as kha click than.

7. Cun file name zawn ah na duh ning in min tial khawh a si, cun Save in kam ah khan My
document ti na tial asi le my document chung ah na file kha ai chuah i neh hnu ah my
document chung ah kawl ding asi. Desktop cung na chiah a si le desktop cung ah a um ko
lai. Cu ti na tial khawh in save kha click than ding asi ko. [ ca na tial tik zong ah Ctrl + S
hi cu nam leng mang a tha, na ca tial mi kha tlau lo te in an ken piak peng ko lai. ]

14
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

8. Hi ti in na save ciami file cu na computer chung in a tlau ti lo na a si. Nehhnu ah na ca


tial than le kawl than na duh tik ah my document kha double click in hong. Cu tik ah hi ti
hin My document chung ah na fimmi file pawl kha an lang ko lai.

9. Na duhmi file paoh kha double click asi lo le, left right click  open in hon khawh dih
an si ko.

Font size thlen ning ( ca tialnak a phun thlen ning )

10. Na ca tial nak a phun kha font kan ti, auto in Time New Roman kha a cuang peng lai, na
ca tialmi a cung lei te ah a cuang lai. Kawl ca na duh a si le Win Mynmar tibantuk, lai ca
na duh a si le A- Chin ti bantuk ah click law na duhnak font paoh kha mouse in click ding
a si ko.

11. Cun font size kan ti i, Font kam te a ummi asi auto in 12 tiah ai tial peng. Lianh ter na
duh a si le number lian ( eg. 14, 16 ) , fat ter na duh a si le number fa ( eg. 7, 9 ) ti in tial
ding a si ko.

15
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

12. Cun na ca tial ciami kha font size lianhter le fatter na duh tikah na ca tial ciami kha a
select na tuah lai. ( select tuah ti cu a dihlak in na nahter lai ti nak asi, cu ti tuah ning cu
na a zapi in select na duh a si le Ctrl + A key hnih kha hmunkhat te ah nam ti ding a si.
Cun duhnak zawn lawng select na duh a si le mouse kha na select timhnak cafang hmai
ah click ta law, Ctrl + Shift na nam ti bu in  key kha na duhnak tiang nam ding a si ko.
Cu ti na duh lo a si le mouse kha drag tuah ding a si. ( mouse drag tuah ti cu mouse kha
click i thlah ti lo in hmenh chih i duhnak tiang hnuh khi a si ko. ). Cu ti na tuah dih hnu
na select hnu ah
Ctrl + Shift na nam ti bu ah > key ( font size lianhter duh ah ) / < key ( font size fatter
na duh ah ) nam law font cu ai thleng ko lai.

Bold ( nahter khun hoi hlei in ) / Italic ( ngawi ter Ning) /


Underline ( Catlang tang rin ning )

13. Hoi hlei in nah ter ( bold ) le ngawi ter ( italic ) tuah na duh tikah, remh na duhmi catlang/
cafang kha a cunglei number 12 nak bantuk khan select tuah hmasa law nah ter na duh a
si le Ctrl + Shift + B kha nam ti hna. ( cu ti na duh lo a si le na screen cungtlang cung i B
kha mouse in left click. ) a nak ko lai hoi hlei in. Nah ter na duh than lo a si le select tuah

16
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

than law Ctrl + Shift + B kha nam ti than hna ding a si ko. Cun ngawi ter na duh a si le
Ctrl + Shift + I ( screen cung i I kha mouse in left click ) nam ti ding a si ko. A tang rin
na duh a si le Ctrl + Shift + U kha nam ti ko hna. ( screen cung ummi U kha mouse in
click ding. )

Catlang Ruan ter ning


14. Cun catlang ruang tein um seh ti na duh a si le catlang ai ruang in ai rinmi
( justify ) kha mouse in click ding [ a si lo le Ctrl + Shift + J nam ti hna ding ], a lai cer ah
chiah na duh a si le Ctrl + Shift + C, kehlei ruang ding an duh a si le Ctrl + Shift + L,
vorhlei ai ruang ding in na duh a si le Ctrl + Shift + R ka nam law na duh ning in a siam
remh ko lai.

17
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

Copy tuah ning

15. Na ca tial ciami copy than na duh ah cun na mouse in na copy duhnak a hram thawk
zawn ah click pah in drag ( drag tuah kan timi cu na select duhnak ca zawn kha mouse in
left click na tuah tikah thlah ti lo in na duhnak tiang hnuh khi a si, a dih tikah mouse kha
thlak ding a si ko. ) na duhnak tiang thawn ding a si ko. Cu tin a duh lo a si le select na
duhnak zawn ai thawknak ca hmai ah na mouse kha click law cu hnu ah Ctrl + Shift kha
nam ti bu in arrow key (  ) kha na duhnak tiang nam ti ding a si. Cun Ctrl + C [ Edit 
copy kha click ding ]. Hmanthlak hna copy na dih a si le a hmanthla na honmi cung ah
mouse in voi khat left click law cu hnu ah Edit  Copy kha click ding a si ko.

16. Cun copy na duhnak hmun ah Ctrl + V key hnih kha hmet ti hna [ si lo le Edit  paste
kha click ding ] , cu tik ah na copy duh mi thil cu ai copy ko lai.

Catlap number khenh ning


18
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

17. Na ca na tial dih hnu ah catlap number khenh ah ai tha deuh, na duh tik paoh ah Page
number (catlap numbers ) hi tial khawh a si. Na ca tialmi na hon lio ah Insert Page
number kha left click ding a si.

18. Position ah khan a tanglei ah number langhter na duh a si le Bottom of page kha thim
ding, a cunglei ah langhter na duh a si le Top of page kha mouse in thim ding a si ko.
Cun Alignment zawnah a lai cer na duh a si le Cent, vorhlei ah na langhter duh a si le
Right tbt in thim ding a si. Cu tin na tuah dih hnu ah OK kha mouse in click ding a si.

Column Then Ning


19. Na ca kha column pa khat leng in tial na duh tikah hihi hman a si. A tuah ning cu ca na
tial hlan ah na tuah a si le na catlap a dihlak in column na tuah ning in an um dih lai, a
sullam cu column pahnih in na tuah a si le a zapi tein column pahnih ah an i cang lai.
Select area chung na tuah a si le na tuahnak zawn lawng ai column ai then lai. File 
format  columns kha click.

20. Column na duh zat in thim ding a si, column pahnih then na duh a si le two zawn,
pathum na duh a si le three zawn tbt .. in mouse in left click piak ding a si ko. Cun OK
kha mouse in left click ding a si ko.
21.

19
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

Header / Footer tial ning

22. Na ca tialmi cung ah na min le na ca tialmi min kha catlap kip ah langhter duh tikah
hmanmi a si. View  Header and Footer kha mouse in click ding a si. Ca tialnak dingte
( ai kulhmi chungah tial ding sek in a um cia ) a langmi chung ah na duh ningte in tial
law, a za na ti tikah Header and Footer cung i Closed kha mouse in click law na catlap a
hmai khip ah a cuang ko lai.

Table tuah ning

23. Table  Insert  Table kha mouse in left click tuah.

20
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

24. Number of columns le Number of rows zawn ah na duh ning in tial i OK kha mouse in
click law na duhmi table cu a chuak ko lai. [ kuat khat hna a hlei i hloh na duh a si le
hloh na duhnak zawn ah mouse click ta, cun Table  Delete  Column ( column hloh
duh ah ) / Row ( row a phei lei hloh na duh ah ) kha mouse in click law a lo ko lai. ]

Word Art tial ning


25. Word Art hi ca tialning dawhter in tial le tamhnak a si. Insert  pictures  Word Art
kha mouse in left click ding a si.

21
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

26. Na duhmi ca tialning phun zawnte ah na mouse in left click ( select he ai khat).

27. Hi Your Text Here ti a hong langhnak ah na duhmi ca kha tial ding a si. Cun OK kha
mouse in click ding a si ko.

28. Na duhning te in a hong lang ko lai.

29. Lianhter fatter na duh tikah na tialmi ca a van i copy mi cungah mouse in click law killi
kulhmi nih a kulh lio ah a tlang kamte i a nakmi tete zawn ah na mouse kha chia, cun
hmeh pah in na mouse cu hnuk dawk law na duhning in ai thleng ko lai.

22
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

Symbol

30. Symbol hi canan ( maths ) pawl tialnak ah hman ngaimi a si. Cheu thum chuah cheu
hnih te hna khi a kanan tial ning in tial kan duh tikah hman a si.
Insert  Symbol kha mouse in click ding.

31. Laak na duhmi cafang zawn ah mouse in click law insert kha hmeh ding a si. Cu tikah
amah tein ai tial ko lai.

23
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

Chart
32. Chart hi a hmanthlak in langhternak a si. Cazin te hna khi a ca in zoh lawng si lo in fiang
khun seh ti in langhter kan duh tikah Chart hi kan langhter tawn. Cazin kha tial hmasa ko.
Cun select tuah.
Khua min Minung a ummi zat
Thantlang 50,000
Hakha 20,000
Falam 12,000

33. Select na tuah hnu ah Insert  Picture  Chart kha mouse in click.

24
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

50

40

30 Thantlang
Hakha
20 Falam

10

34. Histogram / Pic chart tibantuk in tampi in graph phun hi an um, na duh ning in thim
khawh a si.

Undo ( Na ca na tialmi ruah lo pi in a tlau sual tikah , van khirh than ning )
35. Na ca tialmi si seh / hmanthlak pawl na tuahmi si seh an loh pakhat khat na nam sual
ruang i an loh sual ah cun Ctrl + Z kha nam ti hna law a ning tein a chuak than ko lai.

Arrangement by Ascending / Descending


36. Cazin na tial tikah a tam in a tlawm / a tlawm in a tam ti in pehtlai te in ( Decrease and
Increase ) tial na duh tik ah na cazin ah tial phawt law, select tuah.
Khua Min Minung umzat
Thantlang 5,000
Hakha 20,000
Falam 12,000
Tidim 14,000

37. Cun select na tuah lio ah Table  Sort ( Sort kam te ah A  Z ti mi te a lang ko lai. )
kha click.
(a) Number kha a hram kan chiah duh a si ah cun ( a tlawm / a tam in chiah kan duh
tikah ) Type zawn ah Number kha thim, cun a tambik kha a cungcem ah chiah na
duh a si le Descending zawn kha radio botton thim, a tlawmbik kha a cungcem ah

25
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

chiah na duh a si le Ascending kha select tuah piak. ( radio bottom in select ti cu
mouse in click law a hringmi te a langhter khi a si ko. )
(b) Type zawn ah Text kha nai thim a si ah cun cafang tu kha a hram ah ai laak i, a
tial tinak a si. ( cafang a hram a laa kan timi cu A, B, C, …. Kha zoh in a tial tinak
a si. Bianabia ah Hrang Hnin le Cung Bik min ah hin Cung Bik kha a cung ah a
um lai a ruang cu C cu H hgak in a hmasa caah a si. )

Khua Min Minung umzat


Hakha 20,000
Tidim 14,000
Falam 12,000
Thantlang 5,000

Printing ( na tialmi ca kha catlap taktak in chuah ning a si )


38. Ctrl + P kha nam ti hna law print box a chuak lai. ( A si lo le file  Print kha mouse in
click ding a si ko. )

26
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

39. Cun scale to paper size hmai a ummi No scaling kha mouse in click law A4 ( A4 in na ca
tial ning na lak ca ah a si, na ca tial ning zoh in lak a si ko ) kha thim, cun OK kha click
law a print ko lai.
40. Cu hngak in tha deuh in siam ning na ti ah cun properties kha mouse in left click. Paper
size ah na duhmi A4 / Legal tibantuk kha thim piak ding, a tung in catlap umter na duh a
si le Portrait thim law, a phei zawng in catlap chuah na duh a si le Landscape kha mouse
in a kam zawnte kha click law radio botton in select tuah ding a si. A dih hnu ah OK click
ding a si, cun OK click than ding a si.

Font clour
41. Font clour cu na ca tialmi khi a zawng a phun phun in tial le langhter khawh a si. Cu ti
tuahnak ding ah na ca tlang a zawng thlen na duhmi kha select pe hmasa, select na tuah
pah bu in Tool bar ( Microsoft Word na hman lio ah a lang lei zawn ah A a lang ai rinmi
kam te down arrow ( atanglei ah a sawhmi te khi a si ko. ) khaw click. Cu tikah thim
ding a zawng phun phun a um lai, cu laakah na duhmi zawng ( colour ) zawn ah mouse
kha left click tuah , cu ti cun na duhmi ning te in na ca cu a zawng ai thleng ko lai.
42. Shortcut key ti in auh a si i ca tial tikah rang deuh tein hi hman thawng hin tial khawh a si.
A tang lei pawl hi na zah a si ahcun a tha.
Hmannak Shortcut key
A rannak phih duh tikah Alt + F4
( programmmes he computer he )
Na screen lian ter na duh tikah Ctrl + +
Na screen fat ter na tikah Ctrl + -

27
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

Super scribe ( Eg. 102 a cung Ctrl + Shift + + na nam hnu ah a


ummi 2 khi super scribe kan ti ) cung na chiah dingmi kha tial cun
Ctrl + Shift + + kha nam ti than
hna law ca tial ning peh khawh a
si.
Sub scribe ( Eg. H2O ah a tanglei Ctrl + + na nam hnu ah a lang na
2 te khi sub scribe kan ti ) chiah dingmi kha tial cun Ctr + +
khan am than law na ca tial peh
ding a si ko.
Na ca tialmi tlau hlah seh ti in Ctrl + S
chiah na duh paoh ah (saved ning)
Na ca print na duh tikah Ctrl + P
Select all ( azapi in select ) Ctrl + A
Copy Ctrl + C
Paste Ctrl + V ( or ) Insert
Undo ( na tial cia mi ca a loh sual Ctrl + Z
ah tlau lo tein van langh ter than
nak )

43. A dang dang thil tuah ding a tampi ko, a tu vial na tuah khawh khan, nangmah tein kawl
hna law, tuah i zuam hnik law na computer thiam ning cu nai chap ko lai. A tu vial ka
tialmi hi cu a hram lawng lawng a si, thiam lo awk tha lo thil lawng lawng ka tial, a
tamhmawihnak cu na tuah deuh le na cawn deuh paoh ahcun na thiam ching leng mang
ko lai.

Microsoft Word -2007 Hman ning

01. Microsoft Word – 2007 hi a function ai dan deuhnak cu na vun hon bak ah Home page in
ai thawk. ( A sullam cu HOME zawn ah ai telmi Function / hman ding tete kha a lang lai.
Aligment pawl zawng siseh, Fonts, Font size, Bold, Italic, Underline, cun space bar chiah
ning, pawl an lawng )

28
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

02. Spacing zawn ah No spacing kha thim ding a si. Cun Insert zawn na vun click tikah
Picture, Chart, Word Art …. Pawl an cuang lai.

03. Page Layout zawn na click tikah Margin, Orientation, Size ( Paper size ), column ….. an
cuang lai. Na duh ning in click law mah duhning in thim a si ko.

29
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

04. Save na duh tikah Files a cuan ti lo caah Ctrl + S kha nam ti ding a si. Cu tikah ralrin a
herhmi cu Save as type zawn kha na click lai.

30
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

05. Word Document ai ah Word 97-2003 document kha mouse in thim ( Click ) ding a si.

06. Cun Save kha click ding a si ko.

31
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

07. Cun File box theng kawl ka duh ko na ti ahcun Alt + F kha nam ti ding a si. Cun print na
duh a si le Ctrl + P nam ti ding a si.
08. PDF file ah thlen na duh a si ahcun Alt + F thim law Save as  Adobe PDF kha mouse
in click law PDF file ah ai thleng ko lai. Internet in kuat tikah PDF hi a zaang i a kuat a
awl pin ah remh le thial khawh a si lo caah Print out tuah tikah chanthar ahcun hman
ngaimi a si. ( A mah bel na computer ah Arcobat Pro / Adobe Arcrobat pakhat khat ai
thun a hau. )

Nero In CD/ DVD pawl copy tuah ning


1. Start  All programs  Nero  Nero Start Smart kha click. ( A si lo a si le Desktop
cung nero icon kha double click in hon khawh a si. )

2. CD pahnih a cuannak zawnah na mouse kha chia law click, na duh ning in i thim ding a
lang lai. Direct copy colh na duh a si le copy Disc kha thim ding a si, na duh ning in a
chung lei siam remh na duh a si le Burn Image to Disc kha mouse in sawh law mouse in
left click ding a si. ( CD copy na duh a si le Nero screen cungkil zawn te ah a ummi CD
kha mouse in click ding, DVD in copy na duh a si le DVD kha click hmasa ta a herh.)

32
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

3. Copy Disc nai thim ah a tanglei bantuk in a lang lai, CD ROM pahnih na neih a si le a tu
ning in a lang lai. Source drive kha na copy dingmi CD kha rawn ding a si, Target drive
zawnah khan CD a lawngmi sanh ding a si. Writing speed ah khan a langhning si lo in a
tlawm khawh chung a si mi 16X kha thim ding a si. Rang deuh in copy seh na ti hrat a si
le 24X kha thim piak ding a si.Quick copy zawn ah khan ai zah lo a si le mouse kha left
click hmet law a zah pe.

4. Cun CD writer pakhat lawng na neih a si le Source drive le Destination drive kha ai
khat in tial piak ding a si.( Eg. E. Sony DVD RW le E.Sony DVD RW ti in tial ding asi. )

33
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

5. Cun Burn ti kha mouse in left click na tuah lai. CD Writer pakhat lawng a nei mi ca ah
cun hi ti hin a hong lawng lai, a tial cawlh lo, tial awk tha in a tuah hmasa.

6. 100% a tlin in na CD rawnmi kha a mah tein a chuak lai. A tanglei bantuk in a lang lai.

34
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

7. CD a chuakmi kha na chuah lai i CD a thar tial lomi kha rawn lai. ( CD ROM chungah ).
Cun na CD ROM khan a pil ter lai. Cun copy taktak a hram ai thawk lai, a tanglei
bantukin a lang lai.

8. 100% a tlin in a dih cang ti nak ah Burn process completed successfully ti a hong lang lai.
OK kha na mouse in click ding a si.

9. Cun Next kha mouse in left click than ding a si ko.

35
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

10. Exit kha click than ding a si ko.

11. Vorhlei kamte i a pummi chung te ai rinmi zawn kha mouse in left click ding a si ko. Na
CD copy mi zong a chuak lai i laak hnu ah CD ROM kha khar than ding a si ko.
Na Computer chung na tialmi le Na computer chung ummi data / hla hna kha CD chung
ah khumh ning
12. A cunglei number ( 1 ) le ( 2 ) tiang kha tuah ding a si hmasa.
13. Cun Burn Image to Disc kha mouse in left click ding a si. Hi tining hin a hong lang lai.

36
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

14. Cancel kha mouse in click ding.

15. Na catialmi pawl kha CD chung khumh na duh a si le Data kha mouse in sawh ter law
Data Disc / Bootable Disc pakhat khat paoh kha thim i mouse in left click tuah ding a si
ko. Atanglei bantukin a hong lang lai.

16. Add zawn kha mouse in left click ding a si.

37
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

17. Na duhmi file pawl kha mouse in left click tuah ( A sullam cu select tuah he ai khat ko. ),
Add kha mouse in click ding a si ko.

18. Na khumh duhmi a dih a si ah cun Finished kha a click lai mouse in, cu tikah a tanglei
bantukin a lang lai.

38
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

19. Next kha mouse in left click tuah than ding.

20. Writing speed kha 24X hrawng ah chia law, cun Allow files le Verify data .. kam ah khan
mouse in zah a cuangnak ding ah click hna, a dih in Burn kha mouse in left click law a
cunglei kan tial cangmi bantukin a copy ( a tial ) ko lai. A dih i a CD chuah ning zong
cunglei kan tial cia he ai khat ko.
21. Hla pawl khumh na duh a si le Vedio/ Picture in Vedio CD zawn kha click piak i a
cunglei data CD tuah ning tein tuah a si ko.
22. DVD in tuah na duh a si le a cunglei number ( 2 ) nak tiang kha tuah law Nero Start
Smart zawn i cunglei DVD zawn kha mouse in left click ding a si ko.

23. DVD kha burn image in tuah na duh asi le Vedio / Pictures kha mouse in sawh ter law
cun mini DVD kha tuah ding a si ko, a dang van tuahnak cu ai khat ko hna.

39
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

24. Nero 9.0 caah direct in copy na duh a si le Start page khawh in copy disc kha click ding a
si.

25. Direct copy tuah na duhmi CD / DVD kha rawn hnu ah atanglei nawn i Copy kha click
ding a si.

40
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

26. Data Burning zawn na click a si le na computer chung i data pawl kha tialnak a si ko.Add
kha click law na duhmi paoh click hnu ah burn i CD / DVD ah khumh ding a si ko.

27. Nero softwares a nei lomi caah cun na computer chung data pawl lawng CD chung ah
copy tuah khawh a si.Na copy dingmi files pawl kha select tuah hmasa.

28. Na select khawh cangmi files kha left click  right click - send to Drive E ( writer ca
lawng ah ) left click tuah( na select nak a hringmi cungah na mouse kha umter a herh.).

41
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

29. Na files copy dingmi a dih in a tangleizawn te ah You have files waiting to be written to
CD To see the files now, click this ballon ti a tial , kha zawnte kha click piak ko na
mouse in. Cu ti a si lo le My computer  Drive E ( CD writer ) kha double click in hong
law a lang ko lai.

42
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

30. Na van hngah in CD chung ah ai tialmi file a hong lang lai, cun na computer screen
kehlei kapte ah Write these files to CD zawn kha mouse in left click law a tial ko lai.

31. Next kha mouse in click than.

32. A copy dih tik ah cun CD cu a mah tein a hong chuak ko lai.

43
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

1. Start  Adobe pagemaker Adobe PageMaker 7.0 kha left click mouse in tuah.

2. Cun Files  New kha left click than.

3. Double sided zawn i aa tik ( right sign ) kha mouse in click law aa zahmi kha tlau ter.
Orientation zawnah Tall na thim a si le a tung, Wide na thim a si le a phei a si ko lai.

44
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

4. OK Click.

5. Ca tial khawh a si rih lo caah, Toolbox zawn i T ( text tool ) kha mouse in left click. Cun
na catialnak ding cahmai zawnah mouse kha click law ca tial khawh a si.

45
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

6. Ca na tial i a khah tikah page dang ah thial na duh a si tikah mouse in na catialmi cung ah
left click ( theih a herhmi tu cu pointer tool kan timi fei zawnah mouse kha click hmasa hnu ah ca
tialmi cungah click ding a si. )

7. Cun na mouse kha pointer tool in na hman bu ah a lang lei i aa kuatmi zawnte ah
khan chia law, left click ( thlah lo tein nam peng ding ) law drag ( na duhnak tiang thawn
ding ) tuah ding a si. A tha bikmi cu a langlei line ( a sen in aa rinnak ) zawn na phanh
tikah mouse drag tuahmi kha thlah ding a si.

46
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

8. Cun atlanglei ah a senmi ( aa kualhnak ah ) a lang lai, cu zawn ah mouse pointer kha
chiah law left click , mouse kha square le catialmi in aa thleng lai, kha kha thial na duhnaki page
kha mouse in click ( a lang lei zawnah numbers aa tialmi kha page thawnnak cu a si.) law a
cunglei left margin zawn ah mouse click. Cun toolbox ah Text tool ( T ) kha mouse in click, cun
na ca copy mi ca a donghnak ah mouse kha left click law ca cu peh khawh a si cang. Hi ti na tial
lawng ah na ca aa pehtlai lai.

47
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

9- A tanglei I box kha control palette ti in kan auh. Tex tool na hon lawngah a nih hi font
size le font a lang lai. Font size lian seh / fa seh ti na duh tikah na duhmi zawn kha select tuah
hmasa law, font size zawn kha mouse in click law, na duh ning size kha thim ding a si ko. ( Cu tin
na duh lo a si le select na tuah hnu ah Ctrl + Shift na nam bu in > [ greater sign ] le < [ less sign ]
kha nam ah cun tuah khawh a si. ). Cun Bold na duh a si le control palettes zawn i B kha mouse
in click diang khi a si ko.

10. Column tuah na duh a si le Layout  Column guides click. Cun column pa (2) na duh a si
le number of column zawnah -2 tial law, aa hlat neih cu space between ---- zawn na duh zat in
tial piak law OK click.

11- Page numbers cu a tanglei zawn i number aa tialmi khi an si ko. Cun copy na duh ahcun
naduhmi zawn kha select tuah hmasa, cu Ctrl + C tuah, cu hnu ah Ctrl + V tuah law aa tuah
dih ko lai. Amah belte Microsoft word chung in hmanthlak hna copy na duh ah cun Microsoft
word chung ta kha select tuah hnu ah copy tuah ( Ctrl + C ) cu hnu ah PageMaker kha hong
law Edit  Paste Special click. OK click than law paste aa tuah ko lai. ( amah belte Microsoft
word ta a si ahcun Microsoft zawn kha select piak a herh ).

48
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

12. Print na duh a si le Files  Print ( Ctrl + P ) mouse in click law, print box cu a chuak ko lai.
Cun Print zawn kha click than law a print ko lai. Page zawnah All an tial a si le a zapi in
aa print lai, Range zawn ah na click i a number na tial a si ahcun na tialmi page lawng
kha a print ko lai.

13. Setup zawn na click a si le paper setting a lang lai, na duhmi kha thim ding a si ko.

49
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

Printer Ink rawn ning ( Sample Epson TX 100 printer )

1. Start  Device and printer kha mouse in click.

2. Na thun dingmi printer ( Epson TX 100 ) icon cungah mouse kha sawhter law, left click  right
click  printing preferences kha left click.

50
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

3. Maintenance zawn kha left click mouse in.

4. Cun Ink Cartridge Replacement zawn kha mouse in click than.

51
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

5. Next  next  next  next  next  Next click. Cun na ngan lai, na printer roller kha aa
thawn lai i printer aa hongmi a langh tikah na printer kha kau law, Ink thunnak cu thun awk tha in a
um ko lai.

52
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn )

53
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc
( Physics, Ygn )

6. Cun na in thar i aa benhmi plastic te kha hawk law, na printer chung i Ink Cartridge
kha chuah law law a ai awh zawn ah a thar na cawkmi kha thun ding a si ko. Cun na khuh
than lai, caan tlawmpal a rauh ah ink charging a tuahmi ( suimilam hmanthlak tangah install
aa tuah mi ) kha a dih tiang hngak law finish a langh tikah Finish  Ok click law na printer cu
hman awk a tha cang ko lai.

54
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc
( Physics, Ygn )

Scanner hman ning


1. Double click in na scanner icon kha hong.

2. Scan kha mouse in click.

3. Scan a tuah dih ahcun mypictures chung ah auto in a khumh colh ko lai.

55
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc
( Physics, Ygn )

4. Professional pawl caah cun Mode zawn kha click law professional kha na select
( mouse in click ) ahcun na duh ning in scan tuah khawh a si. A sullam cu ca paoh kha pdf in
na tuah lai, hmanthlak kha jpg in na scan lai. Cun kuat tikah na ca pawl kha zaang deuh seh ti
tikah resolution te hna kha thumh khawh a si.

56
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc
( Physics, Ygn )

5. Scan kam te i, file save setting box ( scan orh lei kam I icon aihre te khi ) click law, jpj
files, fdf files, …..etc na duhmi paoh kha thim ding a si.

6. Type a hmai zawn kha click law, na duhmi file phun thim ding a si. Location ah My
document a si lo le, my pictures zawn kha thim ah a tha bik.

57
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc
( Physics, Ygn )

7. Cun OK click ding a si ko. Resolution cu 300 dpi hi normal a si i, capawl zaang deuh
seh ti duh ah cun 150 dpi tiang chiah khawh a si. PDF file in Scan na tuah tikah cahmai tampi
kha a peh in tuah na duh ahcun Scan na tuah tikah an halmi phun thum a um lai i, Adding
pages ti kha thim law, a donghnak page na Scan tikah Save kha click law na ca kha file
phakhat te ah ai cang ko lai.

Photostat / Copier in Printing tuahning


( RICOH Aficio 1035 PCL 6 hi sample ah kan hman )

1. PDF file kha Photostat / copier in print na duh tikah nan file kha double click
in hong.

2. Cun Ctrl + P ( file  Print ) kha nam law print box a cuang lai.

58
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc
( Physics, Ygn )

3. Page scaling zawn hi na print duh ning thimnak a si. Kha page scaling kam
down arrow kha na mouse in na duhmi thim ding a si. Fit to printable area / Shrinks
to printable area nai thim a si ahcun cu zawnah mouse kha left click ding. Hi option
nai thim ahcun na print ding kha page pakhat in a print ko lai. Print colh na duh a si le
OK kha click ding a si.

4. Multiple pages per sheet nai thim ah cun, pages per sheet zawnah thim ding a
um lai. 2, 4, 6, … ti in a lang lai. 2 nai thim ahcun catlap hmai khat chungah pages
pahnih a thun lai. 4 nai thim a si le catlap pakhat chungah pages pali a khumh lai.

59
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc
( Physics, Ygn )

5. Booklet timi cauk fate in print na duh a si le page scaling ah Booklet printing
kha nai thim lai. Cun na tim set lo a si le Auto Rotate Pages kam te kha mouse in
click law a mah tein a siam ko lai. Kehlei ah cauk thitnak tuah na duh a si le Binding
zawnah Left kha thim ding a si ko. A kap hnih in print na duh a si le both sides kha
booklet subset zawnah thimding a si ko.

60
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc
( Physics, Ygn )

61
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc
( Physics, Ygn )

6. Microsoft ( Word , Excel, Puplisher, .. ) kha print na duh a si le, file kha hong.
Cun Ctrl + P kha nam ti law print box a cuang ko lai.

62
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc
( Physics, Ygn )

8. Cun Properties kha mouse in click. Properties box a lang lai.Paper side cu na
duhmi thim a si ko. Orientation zawnah a phei na duh a si le landscape , a tung na duh
a si le Portrait kha thim ding a si ko. Cun page khat pakhat in print na duh a si le 1
page per sheet kha thim ding a si ko. Page khat chungah hmai hnih langhter na duh a
si le 2 pages per sheet kha thim piak ding a si.

63
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc
( Physics, Ygn )

9. Duplex zawn kha normal ahcun off in ai chia lai. Asinain Booklet te, cun cauk
thit dingin tuah na duh ahcun mouse in click i, na duhmi kha thim ding a si.

64
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc
( Physics, Ygn )

Note: RICOH Aficio pin ah Sharp, Fuji Xerox, HP, Cannon, …. tbt zong hi a hman
ning a tlangpi cun an i khat cio. Colour print kan tuah a si le colour hi tha tein a chuak
maw ti zoh chih a si le i ralrin deuh a herh tawn. Tu chan ahcun hi copier pawl hin
cauk an chuah ngai cang. Scanner, printer, fax, email, internet pawl ai tel dih caah a
hman cu a nuam ngai ko, a mah bel a man a tam deuh. Fiang deuh in a kong theih nan
duh a si ahcun www.fujixerox.com, www.aficio.com, www.hp.com, …. Web zah zoh
khawh le rel khawh a si.

Printer si loin Copier ah hman ning


( Sample ah RICOH Aficio 1045 copier machine kan zoh rih lai )

1. Power kha hong hmasa law a tanglei bantukin a lang lai, cun na copy duhmi
catlap kha screen cungah chia. Auto Paper select, Full side kha a awl bik ah tim ding a
si. Ca lawng copy na duh a si le Text kha thim, ca he hmanthlak he copy na duh a si
ahcun Text / Photo kha thim piak ding a si. Hi thim tikah LCD display screen hi na
duhnak zawn paoh khan a kutdong in nam ding a si. ( Hi screen hi Touch Screen a si
caah na kut na sawhnak paoh kha ai select ko lai. )

65
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc
( Physics, Ygn )

2. Auto Reduce / Enlarge hi na thim ahcun Paper a lianmi kha a fatter, a fami kha
a lianh ter. Cun paper size kha A3 in A4 / B4 in B5 ah hmetter na duh a si le A3 A4
kha thim ding a si. Lianhter na duh a si le A4  A3 kha thimding a si ko.
3. Catlap khat chungah hnulei le hmailei a let hnih in copy na duh a si le ½ ½
zawn kha nam piak ding a si. A dong option pawl zawng kha na herhnak paoh khan
am piak ding a si.

4. Copy na duh zat khan number key kha nam, cun OK key ( Ahringmi a pum a
lianpi kha nam ding a si. A sen ahcun ngan ta a herh. ) nam ding. Cu ahcun ai print ko

66
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc
( Physics, Ygn )

lai. Hmai khat pawl copy ahcun direct in ai copy ko. Amah belte hnulei hmailei copy
duh ahcun OK key kha hmaikhat voi khat in voi hnih nam hnu lawngah ai copy lai.

5. Na ca print dingmi nai palh sual i, thanh na duh a si ahcun Cancel kha nam i
stop a hong langh tikah stop kha nam law a pit ko lai.

6. Cun na hon le cangka in ong kho loin Service call ti a langh ahcun Cancel a
hau.

67
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc
( Physics, Ygn )

7. Cancel key kha nam ( Aihre zawn maker pen in kulhmi kha nam ) , cun
number 107 kha nam law, Cancel key ( a senmi cung i C/@ ai tialmi ) kha nam, tit ti a
awnh tiang. Cu ti a awnh hnu ah Exit zawn kha nam than, cun Power kha phit. Power
nah on than tikah na seh cu hman awk tha in a um ko lai.

68
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc
( Physics, Ygn )

8. A si ( cahang ) a dih a si le Replace toner … ti a lang lai. Cu tikah a lang


Power kamte ah Toner box honnak kha kaam i hong ding a si.

69
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc
( Physics, Ygn )

9. Toner vun dawhnak ( thlennak ) kha a cunglei ah vun kaam law, ai lim in na
vun dawh ahcun a si cu thlen khawh a si.

10. Na catlap ai tenh sual a si le a sir lei zawnah roller honnak kha na kut in vun
hon ding a si. Cun catlap ai tenhmi kha dawh ding a si.

70
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc
( Physics, Ygn )

11. Na seh na remh tik paoh ah Power off ta hmasa peng ding a si. Cun na remh
dih hnu i Power na hon than tikah caan zei maw zat kha ngan ta ding a si.

71
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc
( Physics, Ygn )

Windows 7 caah Gtalk softwares thun ning

1. Gtalk setup.exe kha double click in hong law, a install kha nam. Cun I
agree zawn kam te kha right tick pe law, next na click ahcun install na
tuah khawh ko lai. Asinain Windows 7 tu ahcun gtalk kha ai hmang
kho colh lai lo.
2. Cu caah Windows key ( na keyboard cung ummi ) le R key kha nam
tik hna. Run box a chuak lai. Open hmai catialnak ah ‘ regedit ‘ ti tial
law, OK nam ding a si.

3. Yes kha nam piak.


4. Cun HKey _Local Machine kam te kha mouse in click.

5. Na vun click hnu ah softwares kam te kha click than.

72
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc
( Physics, Ygn )

6. Windows kam te kha click than.

7. Current Versions kam kha click than ding.

73
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc
( Physics, Ygn )

8. Setup kam kha click than. Cu hnu ah State zawn kha left click tuah
law, cu hnu ah value set lei kap i Default zawn kha left-right click tuah,
cun modify function kha left click tuah than. A chung ummi kha
delete tuah. Cun OK tuah law Run box kha phih ding a si. Ggalk cu na
hman khawh cang ko lai.

Run Command Hman ning


Run box chuah ter na duh a si ahcun Windows key + R nam ti dang. Asi lo le start -
Accessories  Run kha click ding a si ko.
1. Files pawl delete na duh tik ah Run box kha hong. Cu chung ah Prefetch
tial law OK click. Continuous kha click, cu tikah na delete duhmi file an lang lai. Na
duhning in delete ding a si ko.
2. Cu tin na duh lo a si le Run box chungah % temp % kha tial law OK nam,
cu na duhmi kha delete ding a si ko.
3. Update na Operation System na duh tikah Run box chungah GPUpdate tial
law OK click law a mah tein update ai tuah ko lai.
4. Programe pawl kha ka computer ah zeizat ai tel ti theih na duh tikah Run
box chungah appwiz.cpl tial law OK kha nam ding a si. Cu tikah na program kha an
lang dih ko lai. Na duh lomi program kha delete ( hloh ) na duh a si ahcun hloh na
duhmi program kha mouse in click ( select ) law Uninstall kha mouse in click law ai
delete ko lai.
5. Password na philh sual ah Run box chungah Lurs.msc tial law OK na nam
ahcun a lang ko lai.
.6 Na computer kha internet connection cu a um ko na in a tha le tha lo nai
theih fian lo ahcun Run box chung ah Ping le na IP address ( eg na computer IP
address cu 192.168.1.12 tibantuk a si ahcun Ping 192.168.1.12 ti in tial ding ) tial law
OK na nam ahcun a tha a ti a si le reply le na computer IP address a lang lai. A that lo
a si le time out ti a lang lai.
7. Net work pakhat chung ummi computer connection a that le that lo theih na
duh tikah Run box chungah nslookup ti tial law OK nam. Cun na tuah duhmi IP
address kha ping tuah, a si lo le nslookup tuah ding a si ko. ( Eg. Ping 192.168.1.12 ti
na tial tikah hi computer a that ah cun reply an a tha ti in an leh ko lai. )
8. Na computer internet connection zoh na duh tikah Run box chungah
ncpa.cpl kha tial law OK click. Na connection umtuning a lang ko lai.
9. Na computer chung ummi system le device pawl theih na duh tikah Run
box chungah dxdiag tial law OK nam. Theih na duhmi an lang dih ko lai.

74
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc
( Physics, Ygn )

10. Na internet IP configuration zoh na duh tikah Run box chungah cmd tial
law a nakmi cmd box chungah IPconfig ti tial law Enter key nam, na IP
configuration cu ai tial ko lai.
11. Na server a pih sual tikah Run box chungah cmd tial law Enter key nam.
Cun cmd box chungah start messenger tial law ai hong ko lai. Phih na duh a si le
stop messenger tial law Enter key nam.
12. Na internet connection speed ran ter na duh tikah Run box chungah
devmgmt.msc kha tial law OK click. Cun port kam te kha click law, Com 1 port
zawn ah left-right click tuah law properties zawn kha left click. Port setting zawn kha
mouse in click law Bits per seconds hmai a ummi number kha thlen piak ding a si ko.
Tam deuh na thim a si le na speed kha a rang ko lai.
13. Windows Xp operation system caah installer pawl key gen ( product key )
theih na duh a si le Run box chung ah cmd tial. Cun na CDROM/ DVDROM chung
drive kha tial ( DVDROM kha drive ( E) asi ahcun E: ti tial law Enter key nam.) law
semicolon kha tial. Cun E:>> dir ti tial law Enter key nam than. Cun E:>> type
readme.txt ti tial law Enter key nam law na theih duhmi product key cu a lang ko
lai.
14. Drive ( disk ) kha format, label thlen, cun FAT in NTFS i thlen na duh
tikah Run box chungah compmgmt.msc tial law OK kha click. Computer
management box a lang lai, cu chung ah Disk Management kha click. Disk drive pawl
an cuang lai. Format, label change na duhmi drive cungah mouse in click law select ai
tuah hnu ah Action  All task - Format / Change drive letter pawl kha click ding a
si ko. ( Format na tuah ahcun na data/ ca chiahmi vial te an lo dih lai, cu caah i ruah
hmasa ta hnu ah tuah ding ) Hi chung ah hin tuah ding a dang pawl zong an lang len,
computer management tuah khawhnak a si.
15. Networking na tuahmi computer pawl kha pakhat chung ummi file kha a
dang pakhat ah kuat na duh tik ah Run box chung ah cmd tial law OK click. Cun cmd
box a cuang lai. Cu chungah \\send server name / file ( kuat duhmi file min ) tial law
OK na nam ahcun na kuat khawh ko lai. ( Note : send le server name kar ah space bar
voi khat nam ding )
16. Regedit key in software pawl ( program ) kha hloh na duh ahcun Run box
chungah Regedit kha tial law OK click. Yes kha mouse click than. Registry editor box
a cuang mi chungah HKEY_ USER, HKEY_ MACHINE, HKEY_CURRENT USER,
HKEY_CURRENT CONFIG pawl kam ah mouse in click law, softwares zawn
paoh ah na duh lomi program kha mouse in select law, right click, cun delete kha
mouse in click law ai delete ko lai.

75
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc
( Physics, Ygn )

Microsoft Excel Hman ning

1. Start  Microsoft office  Microsoft excel click.

2. Na ca tialnak ding a bit le a a kauh ( Column ) cu phun hnih in tuah khawh a si.
Phun khatnak cu Format  Column  Width kha click. Cun Column width zawnah
na duhmi zat in tial law OK kha click. Cun ca tial thok khawh a si ko.

76
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc
( Physics, Ygn )

3. Cun phunhnihnak cu column bar ( A, B, C, …… ti in aa tialmi ) zawnah na


mouse kha chia law Cross ( vailamtah ) ah na mouse pointer aa thlen hnu ah moouse
kha drag tuah ( a sullam cu mouse kha left click thlah loin nam i hnuh kha drag tuah ti
cu a si ). Na duh tiang drag na tuah hnu ah mouse kha thlah than law ca tial cu thok
khaw a si. Excel in ca tial tik ah phun dang a si mi cu column phat in a dang colum
tial na duh tik ah TAB key in thawn a si. Cu na duh lo a si le Arrow key in thawn a si.

4. Cun Table in tuah na duh a si ahcun na tuah duhnak kha mouse in select law
Toolbar zawn i Border bar ( All border ) ti kha mouse in thim law click piak ding a si
ko. Table cu na duh ning in aa sui ko lai, Na duh ning phun paoh thim ding in border
cu a phun phun in a um ko.
5. Sort Ascending ( tlawm in a tam aa chang in tial ning ), Sort Descending ( A
tam in a tlawm ) tial na duh tikah na tuahmi number zawn kha mouse in select tuah
law, cu hnu ah AZ , ZA timi ( Toolbar cung ah a um lai ) kha mouse in click law
na chiah duh ning te in aa chia ko lai.

77
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc
( Physics, Ygn )

6. Cun canan pawl kha fonh duh tikah na fonh dingmi paoh paoh kha mouse in
select law, Toolbar cu i Auto sum (  ) kha mouse in nam law an fonh piak dih ko
lai.

78
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc
( Physics, Ygn )

7. Excel hin duh ning paoh in fon, zuh, kar, phaw hi cazin tuah kha a si.
( a ) Fonh duh tikah L2 column zawnah = J2 + K2 ti in tial law Enter key nam, aa
fonh cia ko lai.
(b) Zuh duh tik ah L2 column zawnah = J2 – K2 tiin tial law Enter key nam, aa zuuk
cia ko lai.
( c ) Karh na duh tikah L2 column zawnah = J2* K2 tiin tial law Enter key nam, aa
karh cia ko lai.
( c ) Phawt na duh tikah L2 column zawnah = J2 / K2 tiin tial law Enter key nam, aa
phaw cia ko lai. ( Column J,K , L ai ah a dang A, B, C zong hman khawh a si. ) Hi
tining in excel in hman ah cun cazin palh a har ngai.

Fonh tial lio

79
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc
( Physics, Ygn )

Enter nam hmu ah aa fonh cawlh ning

8. Print out na duh a si le Ctrl + P nam ti hna law print box a chuak lai. Cu zawn
ah i ralrin a herh deuhmi cu na print dingmi page kha pages zawnah tial a herh. ( eg.
from 1 to 5 tibantuk in ). Cu na duh lo a si le Ctrl + P na nam hlan ah print na duhmi
kha select tuah law, Ctrl + P nam. Cun print box zawn i selection zawn kha select
( radio sign ) tuah, cu hnu ah print kha nam ding a si ko.

80
Computer A Hram In Cawnnak ( Feb, 2010 ) Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc
( Physics, Ygn )

Microsoft Office 2010 ( Print box a langh ning )

81

Вам также может понравиться