Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
iE I E ie
Chöông 1 1
CHÖÔNG 1: DIODE BAÙN DAÃN
1.1 Giôùi thieâu
1.2 Vaät lieäu baùn daãn
1.3 Diode baùn daãn thoâng thöôøng
1.4 Chænh löu
1.5 Phaân tích maïch Diode
1.6 Maïch xeùn (Clippers) vaø maïch ghim ñieän aùp (Clampers)
1.7 Diode Zener
1.8 Caùc loaïi Diode khaùc
1.9 Aûnh höôûng cuûa nhieät ñoä vaø caùc thoâng soá kyõ thuaät
Chöông 1 2
1.1 GIÔÙI THIEÄU
Diode laø moät linh kieän ñieän töû phi tuyeán ñôn giaûn nhaát.
Caùc loaïi diode: Diode chaân khoâng, Diode khí, Diode chænh löu
kim loaïi, Diode baùn daãn, vv.
Diode baùn daãn: Caáu taïo vaø tính chaát.
Phöông phaùp phaân tích maïch.
ÖÙng duïng.
Chöông 1 3
1.2.1 Caáu truùc nguyeân töû vaø caáu truùc tinh theå
Chöông 1 4
1.2.2 Söï daãn ñieän
Caùc möùc naêng löôïng
Chöông 1 5
1.2.3 Baùn daãn loaïi p vaø baùn daãn loaïi n
“Doping”: Laø quaù trình ñöa vaøo chaát baùn daãn caùc chaát khaùc caàn thieát.
Baùn daãn loaïi p
Chaát ñöa vaøo: Chaát nhaän (acceptor material). Ví duï: Boron (III)
Caáu truùc tinh theå vaø sô ñoà möùc naêng löôïng
Phaàn töû mang ñieän chuû yeáu: Loã troáng (positive): p-type material
Chöông 1 6
Baùn daãn loaïi n
Chaát ñöa vaøo: Chaát cho (donor material). Ví duï: Phosphorus (V)
Caáu truùc tinh theå vaø sô ñoà möùc naêng löôïng
Phaàn töû mang ñieän chuû yeáu: Electron (negative): n-type material
Chöông 1 7
1.3 DIODE BAÙN DAÃN THOÂNG THÖÔØNG
1.3.1 Caáu truùc cuûa Diode baùn daãn
Caáu truùc vaø kyù hieäu
Chöông 1 8
Söï phaân cöïc cuûa Diode (bias)
Chöông 1 9
1.3.2 Quan heä giöõa doøng ñieän vaø ñieän aùp cuûa Diode
Diode lyù töôûng iD
ri +
vi vD
_
iD I o (e mkT 1) I o (e mVT
1)
Chöông 1 10
Io: Doøng phaân cöïc nghòch baõo hoøa
vD
(reverse saturation current), A
mVT q = 1,6E-19 C
I oe
k = 1,38E-23 J/ oK: Haèng soá
Boltzmann
T: Nhieät ñoä tuyeät ñoái, oK
m: 1 m 2: Haèng soá thöïc nghieäm
kT
VT 25 mV, taïi nhieät ñoä phoøng
q
(27 oC)
vD
Diode thöïc teá vaø Xaáp xæ tuyeán tính hoùa töøng ñoaïn (piecewise-
linear approximation)
Chöông 1 11
1.3.3 Maïch ñieän töông ñöông cuûa Diode
<Xem TLTK [5]>
1.3.4 Caùc phöông phaùp phaân tích maïch duøng Diode
<Xem TLTK [5]>
Chöông 1 12
1.4 CHÆNH LÖU (Rectification)
Chænh löu laø quaù trình chuyeån ñoåi töø tín hieäu xoay chieàu (ac) thaønh tín
hieäu moät chieàu (dc).
Löu yù: Caùc ví duï trong phaàn naøy söû duïng ñaëc tuyeán Diode lyù töôûng.
1.4.1 Chænh löu baùn soùng (Half-wave rectification)
+ vD _
ri iD
1
Ideal diode +
vi = Vimcos(ot) RL 9 vL
_
vi vD
Ñònh luaät Kirchhoff veà ñieän aùp (KVL): iD
ri RL
vi vR
vi > 0: vD = 0 (Diode ngaén maïch), iD , v L RL i D i L
ri RL ri RL
vi < 0: Diode hôû maïch: iD 0 , vL RLiD 0
Chöông 1 13
Ñieän aùp treân taûi vL (Chænh löu baùn soùng):
Chöông 1 14
Loïc (filter) tín hieäu chænh löu baùn soùng:
Maïch loïc duøng ñeå loïc boû caùc haøi xoay chieàu (harmonics) nhaèm giöõ
laïi thaønh phaàn moät chieàu cuûa tín hieäu vL(t): Loïc thoâng thaáp (lowpass
filter – LPF).
Caùc daïng maïch loïc cô baûn:
R R L R L
C C C C
Chöông 1 15
1 1 1 1
vo (t ) VLm sin ot sin 2ot sin 4ot ...
200 300 3000
Ñoä gôïn soùng (Ripple factor):
VLm
Thaønh phaàn DC: VL, dc
1 1
Thaønh phaàn gôïn soùng: vr VLm sin ot sin 2ot ...
200 300
Giaù trò hieäu duïng (rms) cuûa thaønh phaàn gôïn soùng:
1/ 2
1 2 V 1 1 VLm
(vr ) rms vr (t ) dt Lm ...
T T 2 (200) 2 (300 ) 2 280
(vr ) rms
Ñoä gôïn soùng 0.011
VL, dc 280
Chöông 1 16
1.4.2 Chænh löu toaøn soùng (Full-wave rectification)
Ri D1
5
_
D1
1
1
1
+ D4
vi 6 9 vL vi 4 - + 2
RL vL
RL
4
_
8
Ri D2
D3 D2 +
3
1
Hoaït ñoäng vaø ñieän aùp ra treân taûi vL (Chænh löu toaøn soùng)
Chöông 1 17
Phaân tích tín hieäu chænh löu toaøn soùng
2V
Giaù trò trung bình: VL, dc Lm
2 4 4
Khai trieån Fourier: vL (t ) VLm cos 2ot cos 4ot ...
3 15
Loïc tín hieäu chænh löu toaøn soùng
Giaû söû duøng maïch loïc nhö ôû phaàn chænh löu baùn soùng, ñieän aùp ngoõ ra:
2 2 1
vo (t ) VLm sin 2ot sin 4ot ...
300 1500
V
Giaù trò hieäu duïng cuûa thaønh phaàn gôïn soùng: (vr ) rms Lm
210
1
Ñoä gôïn soùng 0.0024
420
Chöông 1 18
1.4.3 Maïch loïc (Filtering)
D1
5
1 +
vi C vo
RL
6
4
D2 _
8
Hoaït ñoäng
Tuï C ñöôïc naïp nhanh ñeán giaù trò Vmax cuûa ñieän aùp vo(t).
t
Khi vo(t) giaûm, tuï C phoùng ñieän qua RL vôùi quy luaät: vo (t ) Vmax e
RL C
Quaù trình tuaàn hoaøn vôùi taàn soá cuûa ñieän aùp chænh löu fp:
f p 2 fo : Chænh löu toaøn soùng
f p fo : Chænh löu baùn soùng
Chöông 1 19
Phaân tích vaø tính toaùn maïch
Xaáp xæ tín hieäu ngoõ ra baèng daïng soùng raêng cöa (sawtooth wave)
Vmax
Tuï C: C
Vf p RL
Vmax Vmin
Ñieän aùp gôïn soùng hieäu duïng: (vr ) rms
2 3
Chöùng minh: < TLTK [5]>
1.4.4 Maïch nhaân ñoâi ñieän aùp (Voltage-doubling circuit)
Ví duï 1: (Nhaân ñoâi ñieän aùp moät baùn chu kyø)
C1 D2
1 5 + +
vS D1 C2
4 8
Baùn kyø aâm cuûa vS: C1 naïp ñieän qua D1 ñeán ñieän aùp VSmax
Baùn kyø döông cuûa vS: Ñieän aùp choàng chaäp cuûa C1 vaø vS naïp ñieän
cho C2 qua D2 ñeán ñieän aùp 2VSmax
Chöông 1 20
Ví duï 2: (Nhaân ñoâi ñieän aùp hai baùn chu kyø)
+
D1 D2
RL
1 5
_
vS
4 8
+ C2
+ C1
Baùn kyø döông cuûa vS: C2 naïp ñieän qua D1 ñeán ñieän aùp VSmax
Toång ñieän aùp vS vaø VSmax treân C1 (ñöôïc naïp töø
baùn kyø tröôùc) ñaët leân taûi RL thoâng qua D1
Baùn kyø aâm cuûa vS: C1 naïp ñieän qua D2 ñeán ñieän aùp VSmax
Toång ñieän aùp vS vaø VSmax treân C2 (ñöôïc naïp töø
baùn kyø tröôùc) ñaët leân taûi RL thoâng qua D2
1.4.5 Nhaân taàn soá (Frequency multiplication)
Maïch chænh löu taïo ra tín hieäu (haøi – harmonics) taïi caùc taàn soá: no.
Söû duïng maïch loïc thích hôïp ñeå taùch laáy thaønh phaàn haøi caàn thieát.
Chöông 1 21
1.5 PHAÂN TÍCH MAÏCH DIODE
Löu yù: Caùc ví duï trong phaàn naøy söû duïng ñaëc tuyeán Diode thöïc
1.5.1 Maïch Diode ñôn giaûn – Ñöôøng taûi moät chieàu (DC Load Line)
ri iD iD
+ vD _
+ +
RT Diode hoaëc
vi RL vL vD caùc phaàn töû
_ vT
_ phi tuyeán
Chöông 1 23
1.5.2 Phaân tích tín hieäu nhoû – Ñieän trôû ñoäng (Dynamic resistance)
Tín hieäu nhoû
Thaønh phaàn thay ñoåi (ac) cuûa tín hieäu laø raát nhoû so vôùi thaønh phaàn dc.
vT Vdc vi Vdc Vim sin t vôùi Vim << Vdc
Phöông phaùp keát hôïp ñoà thò – phaân tích (graphical-analytical)
Chöông 1 24
Phaân tích tín hieäu nhoû:
Chuyeån truïc toaï ñoä veà Q: id iD I DQ
vd vD VDQ
vd
Tín hieäu nhoû: Xem ab laø ñoaïn thaúng ñi qua Q vaø coù phöông trình: id
rd
vD
Ñieän trôû ñoäng (dynamic resistance): rd
iD Q
Chöông 1 25
Tính giaù trò ñieän trôû ñoäng
vD
+ _
rd
RT VDQ RT
Vdc IDQ vi id
(a) (b)
Maïch (a): Tìm tónh ñieåm Q (IDQ vaø VDQ), söû duïng phöông phaùp ñoà thò
Maïch (b): Tìm ñaùp öùng tín hieäu nhoû (id vaø vd), söû duïng ñieän trôû ñoäng
vaø caùc ñònh luaät Kirchhoff
Duøng nguyeân lyù xeáp choàng ñeå tìm toång ñaùp öùng
Chöông 1 26
Maïch ñieän coù thaønh phaàn ñieän khaùng - reactive elements (LC)
Ví duï: ri + vD _ C
vi = Vimsint
R1 RL
Vdc
Giaû söû: 1/C << RL vaø Vim << Vdc
Maïch töông ñöông:
ri +V _ ri rd
DQ
Vdc IDQ R1 vi R1 RL
(a) (b)
Chöông 1 27
1.5.3 Ñöôøng taûi xoay chieàu (AC Load Line - ACLL)
Xeùt ví duï treân ri + vD _ C
vi = Vimsint
R1 RL
Vdc
Giaû söû: 1/C << RL vaø Vim << Vdc
Tín hieäu dc
Ñieän trôû maïch töông ñöông Thevenin nhìn töø Diode: RTdc = ri + R1
1 1
Ñoä doác cuûa DCLL: slopedc =
RTdc ri R1
Tín hieäu nhoû (ac)
Ñieän trôû maïch töông ñöông Thevenin nhìn töø Diode: RTac = ri + R1//RL
1 1
Ñoä doác cuûa ACLL: slopeac =
RTac ri R1 // RL
Chöông 1 28
Phaân tích ñoà thò
1.5.4 Phaân tích tín hieäu lôùn – Söï meùo daïng vaø dòch chuyeån tónh ñieåm
<Xem TLTK [5]>
1.5.5 Phaân tích tuyeán tính hoaù töøng ñoaïn vaø maïch töông ñöông
<Xem TLTK [5]>
Chöông 1 29
1.6 MAÏCH XEÙN VAØ MAÏCH GHIM ÑIEÄN AÙP
<Xem TLTK [4]>
1.6.1 Maïch xeùn (Clippers)
Maïch xeùn duøng ñeå loaïi boû tín hieäu naèm döôùi (hay treân) moät möùc chuaån
(reference level)
Ví du 1: (Giaû söû Diode lyù töôûng)
R
vi vo
VB
vi vo
VB
Chöông 1 30
Ví duï 3: (Giaû söû Diode lyù töôûng)
R
vi vo
VB1 VB2
VC = Vm -VB
R
vi vo
VB
Chöông 1 31
1.7 DIODE ZENER
Diode Zener: Hoaït ñoäng chuû yeáu trong vuøng phaân cöïc nghòch
Kyù hieäu vaø Ñaëc tuyeán VA
Phaân cöïc thuaän: Nhö Diode thoâng thöôøng
Phaân cöïc nghòch: I Z max iZ I Z min , vZ = VZ = constant
ÖÙng duïng: Thöôøng duøng ñeå taïo ñieän aùp chuaån (reference voltage)
Chöông 1 32
1.7.1 Maïch oån aùp duøng Diode Zener (Zener regulator)
iR Ri iL
+
vS iZ VZ
_ RL
vS vaø iL: Khoâng oån ñònh
Muïc ñích: Thieát keá maïch sao cho Diode Zener hoaït ñoäng trong vuøng oån
aùp (vuøng gaõy – breakdown region): IZmax iZ IZmin , vZ = VZ
Phaân tích:
v VZ vS VZ v VZ
Ri S iZ S iL
iR iZ i L Ri
Ñeå IZmax iZ IZmin vôùi moïi giaù trò cuûa vS vaø iL: min(iZ) IZmin vaø max(iZ) IZmax
VS min VZ
min( iZ ) I L max I Z min
Ri
VS max VZ
vaø max( iZ ) I L min I Z max
Ri
Chöông 1 33
VS min VZ V VZ
Ri S max
I L max I Z min I L min I Z max
Vôùi yeâu caàu veà nguoàn (vS) vaø taûi (iL) cho tröôùc, ñeå choïn ñöôïc Ri caàn phaûi coù
VS min VZ VS max VZ
, thöôøng choïn IZmin = 0.1 IZmax
I L max I Z min I L min I Z max
I L max (VS max VZ ) I L min (VS min VZ )
Choïn Diode Zener sao cho: I Z max
VS min 0.9VZ 0.1VS max
vaø: I Z max I L max
vaø: I Z min 0.1I Z max I L min I Z max 10 I L min
Thieát keá: Laøm theo thöù töï ngöôïc laïi ñeå xaùc ñònh IZmax cuûa Diode Zener vaø
Ri
Ví duï 1: Thieát keá maïch oån aùp duøng Diode Zener: VZ = 10 V
a) vS : 14 20 V vaø iL: 100 200 mA
I L max (VS max VZ ) I L min (VS min VZ )
I Z max 0.533 A
VS min 0.9VZ 0.1VS max
vaø I Z max I L max 0.2 A
Chöông 1 34
vaø I Z max 10 I L min 1A
Choïn IZmax = 0.533A Ri = 15.8
Caàn xeùt ñeán coâng suaát tieâu taùn cöïc ñaïi treân Ri vaø Diode Zener:
Treân Ri: PRimax = (VSmax – VZ)2 / Ri = 6.33 W
Treân Diode Zener: PDiode = IZmaxVZ = 5.33 W
b) vS : 10.2 14 V vaø iL: 20 200 mA
I L max (VS max VZ ) I L min (VS min VZ )
I Z max 4 A
VS min 0.9VZ 0.1VS max
Khoâng thieát keá ñöôïc !!!
Ví duï 2: VZ = 7.2 V; vS = Vdc = 12 V; iL: 12 100 mA; Tìm Ri
VSmax = VSmin = Vdc = 12V
I L max (VS max VZ ) I L min (VS min VZ )
I Z max 97.8mA
VS min 0.9VZ 0.1VS max
vaø I Z max I L max 100mA
vaø I Z max 10 I L min 120mA
Choïn IZmax = 100 mA
Chöông 1 35
43.5 Ri 40: Choïn Ri = 43.5
Coâng suaát tieâu taùn cöïc ñaïi:
Treân Ri: PRimax = (Vdc – VZ)2/ Ri = 0.53W
Treân Diode Zener: PDiode = IZmaxVZ = 0.72 W
1.7.2 Diode Zener thöïc teá vaø Ñoä thay ñoåi ñieän aùp (percent regulation)
Diode Zener thöïc teá: <Xem TLTK [2]>
Ñaëc tuyeán VA
Diode Zener +
lyù töôûng VZ
iZ vo
rd _
Chöông 1 37
1.8 CAÙC LOAÏI DIODE KHAÙC
<Xem TLTK [4]>
1.9 AÛNH HÖÔÛNG CUÛA NHIEÄT ÑOÄ VAØ CAÙC THOÂNG SOÁ KYÕ THUAÄT
1.9.1 Aûnh höôûng cuûa nhieät ñoä
Aûnh höôûng leân ñaëc tuyeán VA
Ñieän aùp ngöôõng V (turn-on voltage)
V V (T1 ) V (To ) k (T1 To )
k = 2.5 mV/ oC
Doøng phaân cöïc ngöôïc baõo hoøa Io
I o (T2 ) I o (T1 )e K (T2 T1 )
K = 0.07 / oC
Quan heä giöõa coâng suaát vaø nhieät ñoä cuûa Diode <Xem TLTK [2]>
Ñònh luaät Ohm
T2 T1 21P
21: Ñieän trôû nhieät (thermal resistance) giöõa 2 vaø 1 (oC / W)
P: Coâng suaát tieâu taùn (power dissipation) taïi 2 (W)
Chöông 1 38
Tj
jc
Pj Tc
c
a
Ta
T j Tc jc Pj Tj Tjmax: Cho tröôùc bôûi nhaø saûn xuaát
Tc Ta ca Pj jc: Haèng soá, cho tröôùc bôûi nhaø saûn xuaát
ca: Coù theå thay ñoåi ñöôïc, söû duïng taûn nhieät
(heat sink) ñeå giaûm ca Giaûm Tj vôùi cuøng
coâng suaát Pj (Ta = constant)
Ñöôøng suy giaûm coâng suaát (Derating Curve)
Chöông 1 39
1.9.2 Thoâng soá kyõ thuaät <Xem TLTK [2], [3]>
Diode thoâng thöôøng
1. Ñieän aùp ngöôïc cöïc ñaïi (PIV – 4. Giaù trò trung bình cuûa chænh löu
Peak Inverse Voltage) baùn soùng
2. Doøng phaân cöïc nghòch cöïc ñaïi 5. Nhieät ñoä cöïc ñaïi choã tieáp giaùp
taïi PIV pn Tjmax
3. Ñieän aùp phaân cöïc thuaän cöïc ñaïi 6. Ñöôøng suy giaûm coâng suaát
Diode Zener
1. Ñieän aùp danh ñònh (nominal 6. Doøng ñieän taïi ñieåm goái IZk
reference voltage) VZT 7. Ñieän trôû ñoäng taïi ñieåm goái RZk
2. Ñoä thay ñoåi (tolerance) giöõa caùc 8. Nhieät ñoä cöïc ñaïi choã tieáp giaùp
Diode pn Tjmax
3. Coâng suaát tieâu taùn cöïc ñaïi Pmax 9. Heä soá nhieät ñoä (temperature
4. Doøng ñieän thöû (test current) IZT coefficient) TC, theå hieän söï thay
5. Ñieän trôû ñoäng taïi doøng thöû RZT ñoåi cuûa VZ theo nhieät ñoä
Chöông 1 40