Scribd Logo
Загрузить

Добро пожаловать в Scribd!

  • Aristotelis Omnia Quæ Extant Opera Sele PDF

    Загружено:

    Anonymous 5D1I8uwH
    44 просмотров779 страниц

    Оригинальное название

    Aristotelis_Omnia_quæ_extant_opera_Sele.pdf

    Авторское право

    © © All Rights Reserved

    Доступные форматы

    PDF, TXT или читайте онлайн в Scribd

    Этот документ был вам полезен?

    Это неприемлемый материал?

    Пожаловаться на этот документ

    Авторское право:

    © All Rights Reserved
    Скачайте в формате PDF, TXT или читайте онлайн в Scribd
    Отметить как неприемлемый контент
    44 просмотров779 страниц

    Aristotelis Omnia Quæ Extant Opera Sele PDF

    Загружено:

    Anonymous 5D1I8uwH

    Авторское право:

    © All Rights Reserved
    Скачайте в формате PDF, TXT или читайте онлайн в Scribd
    Отметить как неприемлемый контент
    из 779

    Acerca de este libro

    Esta es una copia digital de un libro que, durante generaciones, se ha conservado en las estanterías de una biblioteca, hasta que Google ha decidido
    escanearlo como parte de un proyecto que pretende que sea posible descubrir en línea libros de todo el mundo.
    Ha sobrevivido tantos años como para que los derechos de autor hayan expirado y el libro pase a ser de dominio público. El que un libro sea de
    dominio público significa que nunca ha estado protegido por derechos de autor, o bien que el período legal de estos derechos ya ha expirado. Es
    posible que una misma obra sea de dominio público en unos países y, sin embargo, no lo sea en otros. Los libros de dominio público son nuestras
    puertas hacia el pasado, suponen un patrimonio histórico, cultural y de conocimientos que, a menudo, resulta difícil de descubrir.
    Todas las anotaciones, marcas y otras señales en los márgenes que estén presentes en el volumen original aparecerán también en este archivo como
    testimonio del largo viaje que el libro ha recorrido desde el editor hasta la biblioteca y, finalmente, hasta usted.

    Normas de uso

    Google se enorgullece de poder colaborar con distintas bibliotecas para digitalizar los materiales de dominio público a fin de hacerlos accesibles
    a todo el mundo. Los libros de dominio público son patrimonio de todos, nosotros somos sus humildes guardianes. No obstante, se trata de un
    trabajo caro. Por este motivo, y para poder ofrecer este recurso, hemos tomado medidas para evitar que se produzca un abuso por parte de terceros
    con fines comerciales, y hemos incluido restricciones técnicas sobre las solicitudes automatizadas.
    Asimismo, le pedimos que:

    + Haga un uso exclusivamente no comercial de estos archivos Hemos diseñado la Búsqueda de libros de Google para el uso de particulares;
    como tal, le pedimos que utilice estos archivos con fines personales, y no comerciales.
    + No envíe solicitudes automatizadas Por favor, no envíe solicitudes automatizadas de ningún tipo al sistema de Google. Si está llevando a
    cabo una investigación sobre traducción automática, reconocimiento óptico de caracteres u otros campos para los que resulte útil disfrutar
    de acceso a una gran cantidad de texto, por favor, envíenos un mensaje. Fomentamos el uso de materiales de dominio público con estos
    propósitos y seguro que podremos ayudarle.
    + Conserve la atribución La filigrana de Google que verá en todos los archivos es fundamental para informar a los usuarios sobre este proyecto
    y ayudarles a encontrar materiales adicionales en la Búsqueda de libros de Google. Por favor, no la elimine.
    + Manténgase siempre dentro de la legalidad Sea cual sea el uso que haga de estos materiales, recuerde que es responsable de asegurarse de
    que todo lo que hace es legal. No dé por sentado que, por el hecho de que una obra se considere de dominio público para los usuarios de
    los Estados Unidos, lo será también para los usuarios de otros países. La legislación sobre derechos de autor varía de un país a otro, y no
    podemos facilitar información sobre si está permitido un uso específico de algún libro. Por favor, no suponga que la aparición de un libro en
    nuestro programa significa que se puede utilizar de igual manera en todo el mundo. La responsabilidad ante la infracción de los derechos de
    autor puede ser muy grave.

    Acerca de la Búsqueda de libros de Google

    El objetivo de Google consiste en organizar información procedente de todo el mundo y hacerla accesible y útil de forma universal. El programa de
    Búsqueda de libros de Google ayuda a los lectores a descubrir los libros de todo el mundo a la vez que ayuda a autores y editores a llegar a nuevas
    audiencias. Podrá realizar búsquedas en el texto completo de este libro en la web, en la página http://books.google.com
    -—-—-
    - - = -----T-
    -
    - -
    - ---
    -
    •
    £ *;

    % *hf.ii
    - -*

    Tertium. Volumenl.
    - - - - Â
    H -
    DY \ 3

    A R I S T O T E L I S
    S T A G I R I T Æ
    IL I B R I

    Moralem, totam Philofophiam.


    compleétentes,
    C V M -

    AV ERROIS CORDVBENSIS
    IN M O RALIA N ICOMACH I A
    E x P O S I T I O N E,

    EtinPlatonis Libros de Republica


    Paraphrafi:
    .2gorum imdicem ver/à paginaexplamat,

    w E N E r I I S A P V D I V N T A S.
    M, D, L X X IIII.
    .1 N H O C T E R T I O V O L V M I N E
    H AE C C O N T I N E N T V R.

    A r is r o r E l 1 s Moralium Nicomachiorum libri Decem, Ioanne


    Bernardo Feliciano interpretc. fol. 1.
    Magnorum Moralium libriduo, Georgio Valla Placentino interprete.
    16 l. 8
    Moralium Eudemiorum libri Quatuor: Primus, Secundus, Tertius,&
    septimus, incerto interprete.Quartum vero,Quintum, & Sextum in
    Qùinto,Sexto, & Septimo Nicomachiorum reperies, cum idem ad
    verbum hi cum illis fint. 194. 8
    De virtutibus libellus, Alexandro Chamailardo interprete. 2. 13. A
    Politicorumlibri Oάo,Leonardo Aretino interprete. 2.1.6.D .
    Oeconomicorum libri duo,feu vnus in duas diuifus partes, Aretino in
    terprete. 3o9. B
    Eorundem Oeconomicorum libri duo, Bernardino Donato Veronenfi
    interprete. Primi quidem dimidium e Grgco ab ipfo translatum: reli
    «quum vero, cum Graecum codicem non haberet, paraphrafi expref
    fum. 3**. A
    Secundus vero, qui in Latinis alijs codicibus non nifi paucis legebatur,
    e Graeco translatus. 314. G
    Libri quidem omnes diligentisfimecaftigati, ac in fummas colleâi, &
    in capita diuifi.
    A v E R R o 1 s in libros decem Moralium Nicomachiorum Expofitio
    diligentiffime caftigata, ac fingulis ipfius textus capitibus aptiflime
    fubordinata: cum prius tranfpofite multis in locis legeretur. I•

    Paraphrafis in libros Platonis de Republica, Iacob Mantino interpre


    tc. 335. H
    L E o N A R d 1 Aretini in libros Oeconomicorum explanatio. 311. C
    Ante fingula vero opera appofitæ funt ipforum translatorum praefatio
    nes,& in Moralia Eudemiajpfius Aretini,do&iffimae quidem,ac non
    paruum ad corum, quæ in ÉÉ
    tra&antur,intelligentiam conferentes.
    Summarum, ac Capitum index in voluminis initio.
    1 O A NNIS BERNARDI FELICIANI '
    IN MORA LIA A RI STOTELIS
    P R AE F A T I O.

    ; De duplici hominis felicitate, dupliciq; eius vita, a&iua,&


    …
    contemplatiua: ad quas nós præcipue in hoc
    opereinftruit Philofophus.
    N IV s C v I v s Q y E rei fùbftantiaconfideratur, quatenus
    ab efficiente caufâ producitur, ex ea4; procedit:perfeélio vero,qua .
    temus adcaufàm res produéla comuertitur,eamq; imitatur. vmde câ
    2 Deo fùmmo opifice omnia quæ vniuerfùm hùc miìdivifibilis or
    matum conftituumt, imlucem fuiffemt produéla: cæteris datum e$t,
    vt infìa quidque matura perfiftens, fibiq;infitum àprincipio flatâ
    conferuans, tacito quodam maturæ ordine ad auéloremfùum referretur,atque itaper
    feéîionem conféquereturfùam: folum homo ita creatum e$t, vt & imperfeélionefuaper
    manere, & ab eaexturbaripro arbitrio fùo poffet. Namprimum ex materia quatuor
    fimpliciacorpora produéla fùas fedes &- qualitates mompraeter maturam fùum immu
    tata perpetuo retinent: &> vbi im commiflionem venerint, primum comcretorum gemue

    : producunt : quodquamuis vita careat , vitarum tamenfùbieéìum primum effeinei


    pit. Commi$lum emim deinde ex elementis corpus adamimam vegetabilemfùfcipien
    dam idoneum fit : vnde plantarum acfirpium gemus exiflit, quæfuammaturalem
    perfe£lionem, mifi materiæ aliquo defeélu impedite mumquam deferunt. Hisfucce
    dunt brute animantes, quæpræter vegetandi vitam &- alendi, fentiemdivim quoque
    adeptefumt. hae fimili modo maturali temore progredientes, bomum à matura fibi imdi
    tum deprauaremom poffùnt Que omnia fámè dum id quod à fùmmo opifice accepe
    rumt , perpetuo conferuant: ad eum comuerti quamtum im ipfis e$}, eumq; imitari ac
    laudare quodammodo dicemda fùnt, vt fi quis,quemadmodum Stoicis & Epicuro pla
    cebat,fiue bene viuere, fiueconuenienter maturæ viuere, fiue bene effe £t , feli
    citatem effe dicat : adomniah«cfelicitas quoque peruentura fit. At homopof om
    mia,fiue vt reéfius dicam, ante omnia: quippe cùm caufà eius omnia effečlafuerint:
    quafiperfe{liovmiuerfi conftitutus efi: quipreteralias omnes vitas rationaliamima
    praeditus: fènfùm intelleélui commeéleret, omniaq;alia quefub ipfò fimt, infe haberet:
    quo omnia adprimam illam caufam comuerteret, ac re vera perficeret. Perfèélus enim.
    ipfè à pruicipio creatu, mullo habitu caruit : fédfàpientia etiam ipfàpraeditumom co
    gitando fòlum, fedintelligendo etiam vniuerfàles res ipfu fine vllo medio fimplici in
    tellecfus appulfione percipiebat: vt mon immerito fortaffè Platomicifpecies rerumam
    te fenfililia tu anima ei iuditas fuiffe cenfùerint: quippe cum momdum adintelligemdum
    fènfibus indigeret . Quia vero non ficut reliquâ, maturali incitatiomefèrebaiur,fed
    * cluntaria eleëlione motu fugs dirigebat: effeélum eft, vt ab inferióribus ille&ius,
    qaae romtfurfum debebat attrahere, vitâfènfùalem comcupierit: legemq; acceptâ tranf
    4 greffis
    - - -----
    „_

    Fcliciani
    greffùs &fu&fuféientieboni & mali, idef malum fùbfpecie boni &gufiarit : atque
    iia ad degúflatioii* lignivite deuenire nompotuerit. Näfifemfuprima illa operatións
    fùperius attraxiffet,vegetabilem poftca,que in infimo loco eft,ita affeciffet,vt in ratio -

    mis obedientia ipfà quoq; confirmata,immortale hominis corpus imperpetuum confer


    aaffet:hoc.m.lignivitae fgnificare deguflatio pote§.Vegetabilem m.obediemtem ratio
    mi tumc habuiffe homimem,quippe qui à ratiome totus regeretur,confèntaneum efi. Vbi
    autem animaffomte recedemdo à Deo vitam amifit,eam corpore impertiri,ficut voluit,
    amplius mompotuit,/èdficut nom obediems Déo homo euafit, ita obedientiam totamfj
    amifit,&fenfitiue partis videlicet,& vegetatiue:feditatamtn, vtfenfitiue,que no
    bilioref, & cognitione predita, recuperareper virtutis exercitationem aliquantulum
    poßit:vegetatiue,quepof delapfùm rationis in materieprofundum féfé demerfit,nul
    lo modo poßit, quoad materiehuius craßitudine mom fuerit liberatus, vnde morsfùbfè
    uuta efl.Ita enim craßitudine mortalis corporis obmubilante in fènfùm delapfuquaß
    Scentro adcircumferentiam diffufia,exterior ex interiore fuit effeífum, impotentiámq;
    ex a£luincidit. Pofleaemim habitibus omnibus exturbatum, nihil in fe habuit, nifive
    pro vitarum fludio &• exercitationein eius maturampemè transformaretur, in quod
    incubuiffet.Namfi, vt etiam innomo horum moralium libro inquit Ariftoteles, fingu
    lieainre cum amicis verfàri volunt,idq; exercere im quo effentia fiuconfi}it : qui ve
    getationi & mutritioni mullius altcrius fènfùm habens totus vacat : is licet faciem ho
    minis circumferat,plantapotius effe & arbor,quàm homo e$i exi$iimumdus .Quifem
    fibus item,ita deditus eft,vt ex ipfis tantummodo vitam traducat : eum credemdum e§
    etiam fiere{iam hominis formam adhuc habeat,in»brutiìaliquodanimala!jffe.Quä
    admodum fi ex ratiome & fenfibus viuat,homo : fi ex rationefola fopitis fenfibum,ve
    rushomo efficitur.Duplicem enim hominem in his moralium libris intelligit atq; agno
    fit Arifloteles:alterum,qui ex anima conflat & corpore,quem hominem tantùm ap
    pellat, qui videlicetfemfu, & irrationales facultates moderamdo ciuilis euadit : quem
    mos exteriorem mumcupamus: alterum, quem mom hominem fòlummodo,fed cum addi
    tione verum hominem, &- diuimum quid vocat: quem interiorem dicimus, &- perfe
    &hum. Perfeélio fiquidem iu mundi huius fabrica,eiufmodi eft, vt inferiusfemper cum
    fperiore comme{latur,vt rerum produéliones à prima caufà connexa quadäferiepro
    edantur,omnia m etiam bruta vt ipfe imfeptimo inquit, diuinum quid iufe infitum
    abemt, idef? diuinam quamdam illuflrationem, quamdamq; rationis c> intelleéius no
    tam,qua operationem ex virtute fummam atque optimam iucunditatem effefémtiumt:
    licet poflea defeélumature votofruftremtur, in fùaq; matura perfifiant. Nam queim
    homine fùnt irratiomalesficultates,excepta vegetatiua,que, vt diéiam „ÎÎ.
    ommipriuataprorfus remanfit,nom eafùnt matura,vt ratione pemitus careant, vt ip
    fé imprimo manifefl: declarat: fed quamuis ratiomem ex fe mom habeant: rationales ta
    memim eo fùnt,quod ratiomifübüci eiq; poffunt obtemperare. Atque ita fit,vt irratio
    males h« fuulta:es dum im brutis funt,perfe&fionem adipifcantur fuam, fiim fùamatw
    raperfifiant,adve£iigiumq; illud rationis & illuflrationis quod infitum habent,perme
    merint:dum vero funt in homimc,tumc perficiantur, cum rationi obtemperarint. Nam
    rat o ét ipfâ non comtemta effe debet.fi inferiora tantummodo rexerit, fedafcendere à
    ipfàm adimtelleélum meceffe ef ficut emtmirratiomales fucultates in mobis fi in fùamr
    rationalitate permaneant,imperfeéie fùnt, & tunc perficiuntur cum fùbdite fiunt ra
    -om*
    -—- _ --_ *• __ -_ .
    - - • -

    Præfatio
    tioni: ita ratio fiin fé mamtat, &mom afçendat,imperfeéìa eft.Neq;audiendiilliflim*,
    qui vnumquodq; imfùa matura comferuamdum cemfemt : &• quemadmodum fi equum

    : aut bouem qui è maturafua deijceret, equum &• bouem non perficeret, fedcorrum
    peret: itafihomo vel corpus fùum megligat & cafiget, vel animam fuam adfùperio
    raattollat,mom/eruare eum maturam hominis afferunt,fed deprauare : id quod&pri
    £, me hominis falrice,& Arifloteli etiam ipfi manifefle repugjiat, matura enim verò ho
    minis mom hec e$t;im quam ef delapfu féd ea quam amifit,in quam efrefiituendum:ve
    fcorpus,cuius, vt in o&fauo ipfe affirmat, amicitiaadanimam eft,vtferui adherum,
    inflrumtmti adartificem, amime comtumaciter refliterit : coercemdum fit ac ca$iigan
    dum, comtumeliaq;afficiemdum. Sicut D. Paulus, & alij multifanéiivirificiffè con
    fpiciumtur. Amimam vero nominhumanitate hac relinquendam effe, fedad diuinita
    tem attollendam, vt in intelleéius maturam per habitum euadat, comtrahorum vanae
    fùafomes,Ari$toteles quoque ipfe in decimo
    ro,inquit,oportet quemadmodum ll;
    his verbümanifefiißime
    p.
    oftendit.Neq;
    quémque cum ve
    fit homo, hu
    *mama, &* cum fit mortalis, mortalia cogitare:fed quatemus licet immortalem fé red
    dere: omniaq; efficere, vt ex preffantißimo omnium que in ipfìfunt, vitam traducat,
    id autem effe etiam vmufquifj; videretur,fiquidem præcipuum & meliumeft, quocirca
    abfùrdum effet, fi momfùàm quifq;, fed alicuius alterius vitam expeteret,&r paulofù
    perius:nom gmim quatemus homo ita viuit,/edquatemus diuini, quidim ipfo inef: quam
    :
    ?
    to autem udpræfat compofito, tam:o quoque eiu» operatio ab operatiome diflat, quæ eæ
    alia yirtute exi$tit.Quodcum inquiíquidaliudfixit, quàm verihominù vitam eam
    effe declarat,mom que humama e$,ideficompofiti hominis, & exterioris,qui aliquam
    tulum moderatis fenfibus vtitur:fedeam que à mortalis amimalis comtagione mos ita
    nititurßparare,vtimmortalibus fimiles efficiamur,Deiq;fimilitudinem âmiffam adi
    pifeamur?Nam cum homo duplex fit,exírior, & interior, idef alter ex ratione, &•
    J?iifibus, alter ex ratione fola confians: & in compofito fieripoßit, vt vel ratio,ficus
    faturale ipfi e$t, infenfu,principatum obtineat:velfeífus pręteruaturam rationcm
    Jibi obféquentem habeant:fit, vt ire; praecipue vitae inter homines euadamt, quae impri
    fuo libro ab ipfò commemorantur: voluptaria, ciuilis, & comtemplatiua:feu vt D.
    Paulus appellat,carnalis,animalis,&fpiritualis.Sed quia voluptaria & carmalis Sa*
    damapali & pecudum, nom homimis propria efl: &- cum perturbationibus tota dedita
    fit , ordinem parui huius mundi di$íurbat ac perimit : omiiuendaef : interpecudefquè
    fui$a vtuntur, potius quàm inter homines fìnt reijciendi. De duabus reliquis qu<he
    intui conueniumt, adperfe£iiomemq; eiusffçiamt, nomulla, quae non ab refutura effè
    exiftimo, impræfémtia differenda nobis fìt.Dupliceshevitae,duplicem quoq; homims
    felicitatem comflituumt,alieraj; alterius præparatio, & quafìfumdamentum efl. Nam
    &umhomo primum diffufum extra fit,fenfibusq;& corpori immerfus,ciuili virtute &*
    a&}iua indiget : quae , me m leftiam abeatpenitum , fenfu4q; totus efficiatur, modera
    tionem ei ingciat, quodq; rationis eft, ratióni, quodfenfìùm, femfibus tribuat: ita vi
    delicet, vt brutis affe&fibus aliquantulum indulgeat, cum modo tamem, & regula ra
    tionis: vt raliberam habeatpote$tatem, dominätrixj fit, affe&ibusq; omnibùs quafi
    mimftrú imperet, eisq;vtatur quomodocumque voluerit. Deinde vero vbi itaprepara
    •? tu home e$t, ad alteram fùfcipieudam euadit idoneus : qu« cum verihominis virtus
    At, quod rationù eft,rationi tribuems, quodßiyùum & corporis ef?, imuaturam ani
    v• , v •ί• ij me
    - -*- — _——--

    Feliciani
    nepurificat,& àbruti, affe£iibus pemitus liberat: ita vtperturbationum omni fòrde
    expurgata ad contemplaiiomemfe$timet, penetrataj; materia ac carnalihac nebula ad
    diuinam maturam afèendat. Vnde et priorem illam virtutem humanam imprimo ap
    pellat,eo quòd hæc diuina fit:c> illa homo diffufiu adexteriorapermaneat, hac adim
    teriora fe retrahat ac colligat. Neq; tamen im vtrifq; rationis idem munus effe cenfén
    dum eff.inaétiua.m.ratio deorfùm adaffeçlum moderandosac regendos,fibij: fùbijciem
    dosfpeélat:incomtemplatiuafurfùm attollitur. Cùm enim rationalis animâ, vt ipfe iu
    fexto inquit,duas habeat ficultatcs, alteram qua fcit & circa meceffària atque ea ver
    Jätur, quæ femper eodem modo féfé habemt: alteram, qua eonfùltat & ratiocinatur
    circa ea quae contingunt , &* aliter atque .aliter euemire confùeuerum : illafùperiore.
    quem comtemplatiuü etiam intellečlum vocat,im cötemplatua, altera in aéliua vtitur,
    qui aéliuus imtelleélus muncupatur.Neq; vero hic comtemplatiuani vitam feu virtutem
    •am inteüigendam velim, quæ cognitioni &* fpeculationi cuilibet operam dat omißi,
    moralibus aéiiouibus,acmeg!e£lu : fed eam,vt Eu$tratus quoque imprimo fignificat,
    quae bomas morales a£liones fubféquens fopiti, acpenè fùblatu affeélibus cognitiones
    omnes acfpeculatiomes im cum finem dirigit , vt im Deu cognitionem c> amorem vemuu
    mus,ibique acquiefèamus,adeoq; operamtem habet voluntatem, vt nonnulligrauißimi
    illi quidem theologi beatitudinem mom im intelleélu, fed in voluntate etiam primo effâ
    comtemdamt: & duofemper refpicit, inferiora, vt mos ab illis mundos acpuros confer
    uet,magisq;ac magis abflrahat :fùperiora,vt nos illis fimiles reddat, atq; ita perficiutt
    quippe cum intellecium eorum fit, quefunt adaliquid, perfeéiionem4; tunc affequatur
    fùam,cum attollitur,intelligibilibusj; rebus applicatur. Nam cum aêliuatamquäfum
    damentum fit, comtemplatiua vt te&fum:abfùrdum effet, fi velte£lum fine fundamem
    to, velfumdamentüfimeteélo conftitueremus: velita vtrunq,locaremus, vt neq;tefii
    fundamento,neq;fundamentum teélo correfponderet. id quodilli profe£lo faciunt, qui
    vel mulla cura morum habita,veldeprauatam morum rónemfèquutifcientie alicuire
    rum & fpeculatiomi incumbunt comtemplatiuumvitam exercere féexiflimantes:quifà
    mè ridiculifùmt:cum.n.principium mondum attigerint, ad finemfeperueniffe opimam
    tur: à quo tamem longius abeffefumt exiftimamdi,quàm rudes aliqui cerdones, qui me
    ribus tamem aliquantulum ftudeant : quòd illi quotidianis vitae flgitjs ab ingreffù
    femper,& primogradu féfe arcemt : hi cumfumdamentum tacere mitantur, imgradu£
    uam fiiit,aptiores proculdubio ad comtemplationem fùnt, quàm quiui, alioqui vel ce
    lerrimus philofophus moribus deftitutus. Licet emim contemplationis cognitio natura
    a:lionem præcedat,ficut te&h confideratiofumdamentum : quantum adnos tamemffe
    {lat,a:fio ipfà & operatio moralisprimcipium omiuum ef?, quin ipfùm quoque a£lio•
    mus cognitionem antecedit Nam fi,vt imprimo libro offemdit,neq;pueri, meque qui ficum
    pueri perturbati afjeçhomibusfùnt,&> primcipiamom habet,vt imteperåtes idonei ad me
    rale difçiplimâ percipieudä nö fümt,nifiprius in moralialiqua aéfiomeaffueuerimt, que
    affèntiri rationibus valeant: mifiprius operemturboies, doceri mulo mópoffunt: quippe
    rum rónes oés qu.e adjimè tendamt,fine peruerfò partim nompercipiantur, partimfal
    fe effe videamtur.Sicut.m.im decimo docet,oratio et doéhrimamó in oibus vim habet,féd
    •portet vt praeculius auditorus amimus fit ad recie & gaudemdü & odio profèquemdú,
    mon fecum ac terra quæ femem fit muiritura:fi.m praeculta fit,fuéhìfert, fim mimus,&^
    Afpiua»producit,&frumenti/emcminicęli corrumpit,acpcrdit fic animumofler nifi
    prius
    T-_ _— — — — -.

    Præfatio
    priueuratus fuerit,falfaj opinione expurgatus,veritatê vel nullopa&io admittet,ve!
    Jìmóidaliquamdo cótingat,fruftraadmittet prauus.m. möratiomi,fedviolëtie,& me
    ceßitaticedere côfùeuit. Quocirca quiaprauum etpuer meq; fciremifi operareturpriu
    neq; operarimififciret quidfibifaciendi effet,poterat, nificogeretur:& qui cogere vo
    lebat quafiinuidus & malignus odio ab omnibus habebatur: inuente fùnt leges,vt ip
    fé utéin fine decimi inquit,jlicethoibum in vnâ ciuitatë collc£lu bene agemdineceßitatâ
    imponerét, odiofetamem ac mole$iæ minime eéntfuture: quofùbboni, inflitutionibus
    affùeti hoies idonei ad morales difçiplina frugalitatéq; difçendâ efficerentur, qua præ
    culti & jparatireéle oiaadcötíplationêtendentiaimtelligere valerët.T£perátia fiqui
    déféu frugalitae,quá zw*yozvin, vocät,»t imfexto ait,eapr«cipue efl,jprudentiam
    & eam opiniomáinamimis noflris cóferuat, que ad agédus resfpeélat,id effinales rerú
    agendarú caufas,vt honeftú & bonü vnumquodq; nobis eâ videatur.qui.m.dolore vel
    voluptate perturbatus efi,nihil hmói reéle percipit. Adde quòd ea quoq$peruerfein có
    tëplationeintelligit,qhmöimorum inftitutioni refpondent: vt e$#,de creationemundi,
    de immortalitate aie, de prouidentia Dei,de refùrre&home,atq;alijs hmói, que morali
    vitere&fe inflitute ita ammexafunt, vt quãto quis moribus magis ef deprauatus,fem
    fibusq; iuolutus, tãto minus eaprobabiliter exiflimet.Vt curpuericüeffe mathematici
    poßint,maturales aut fàpientes mompoßint, vt in eodê hocfexto inquit,inde ät cáfumi
    ; *valeat, nom tã quòd experiemtiacareamt,qua in hmói dißiplinis opus eft, quã quòdex
    perturbationibus vitâ traducere confùeuerint, perturbatio aüt vtipfe ät in eodem hoe
    Ilibro afferit,nom de circulo aut triangulo atq; hmói mathematicis,fedalias immobis opi
    miomes corriipat. Pro certo.m. habemdü1llud e$#,duas has vitas aéiiuâ &-cótíplatiuam
    ita inter fefe correfpondere,/£feq; ita mutuo cöfequi:vtfi altera fitpraua,prauâ quoq;
    effe alterâ:fi altera fit bona, alterâ quoq; effe bomâ neceffe fit. Näß quis hominem eß
    matü exiflimet, vt cúiumemtisfàginetur, vemerij; imdulgeat: is quiddeimmortalitate
    fua cogitare vnquâpoterit? Quidde mundi creatione immentem eius cadere & intelli
    gentiâpoffècredendü efi,quifine vlluconfideratione virtutis,quaßperpetuo quodátor
    Yente delatus ita viuit, vt quo quis modo vitâ traduxerit,mom laborandú effècenfeat?
    Qgi vero rapienda fibi effe aliena, & adulteruü,aliaq;flagitia cómittenda im vitaexi
    $ímat: rationes de Deiprouidentiamullo mó admittet. At qui animo neq; vmquam à
    vitijs refùrrexit,neq; eâ refùrgëdü adcontëplatiuä opinatur:refùrreëiionëcorporisca
    pere quo paélo queat,nó video. A&iiuefiquidëvit«pfeéiio côtéplatiue perfeéliomàno
    bis mamiffat:Vt regulamorùpuritatisq;atq; integritatis vitae fiquis vti addignofcem
    diffeculationis veritatéin vnaquaq;philofophorüfe£la voluerit,minus erraturusfit,
    quáfi eamegle£fa adrönis examëdeüemiat.Vnde mâ immerito adcognofcêdáveritatem
    5ia amoris,quá intelleéîu, longe effe cópendiofior dicitur quippe cü amor reélus et vo
    lütas bona nömifi à vera intellechonepoßit exifiere.intelleëiiofiquidé veri volütatê ad
    volëdü bomì magis inducit,quá falfi cognitio. Quae igitur ita afficitvolütaté cognitio
    vt eâ attrahat,& Deo maxime vmiat,verior céfénda eft:id qd creatiouis müdi,immor
    talitatis aie,prouidemtiae Dei, & refùrreélionis moflrae cognitiomffacere memini dubiü
    eft.ná cú oía creaffe Dei animo concipimus mo$lri caufâ, vt beatitúdinë confequamur,
    nos imortalibus animis creaffeprorfùs É £imus, atq; ob id mobis prouidere ipfùm
    fine dubio credimus,ac ppea vt beatitudo h«c totihomini conueniat, refùrreélurosfpe
    ramus. ha enim omnes quaftiones cömexeitainterß/unt,vt qui vnamperuertit,om
    uq
    : m*
    Feliciani
    eli
    w*neceffàrio reteras deprauetae de$ruat,qui vmam fatuit, ceterat omnes eoncedat,
    neceffefit. Horum itaque cognitio maxime attrahere voluntatem moffram ad Dei di
    leéìionem bonamq;a£iionem videtur.Relique vero omnes intelleéliones deprimum ho
    •minem,&> velbrutum efficiunt &• carnalem,velanimalem, atque ita fit vt intelleéius
    affe£ium, &• affe£lu,intelle£lum mutuo féféperficiant,id quodveritas ipfà etuam de
    clarat,rìminquit,devere contemplationis cognitione, & reélo propofito veri cogno
    fçendiintelligens,nemopotef venire ad me,nifipater meus traxerit ipfum,et alibi, bo
    meaéiionis perfeéîionem, quamfolus ipfè tradidit Dominus fignificans,Nemo venit ad
    patrem,nifiper me.Nihil enim aliud omnes Philofophorum fihole mihi videnturfu
    dwffè,quàm vt hominem adperfeéîionem vtriufque huius vitae im}}itutiomibus redu
    ceremt. Sedidfànè humanum mom erat. Et fi emim,quantum adfenfitiuam partem fpe
    £lat,reftituere aliquantulum hominem humanainftitutio poterat : vegetatiuam tamem
    imfùainobedientiaprorfu relinquebat:vt fi homo &•perfeéle, & totus effet reftituen
    dus, Diuino auxiliofùpranaturali opus omnino fuerit: comcedendaque omnino refùr.
    re£liofit,qua vegetatimafùb rationisobedientiam meliori quodam, atq; ineffabilimo
    do reftituitur. Qaocirca quamuis illimultum diuq;pertotfecula, totij;naiiones labo
    rauerint:nihil vnquätamen efficere potuerunt,jttr.m.quáquòd inviapleriq, aberra
    bant:adeo difficiliù dogmata&laboriofâ inueniebant,vt et eapcipereiiigemjnä medio
    arù effét,&-a ?quilaboris nó exigui: mávix vnus atq; alterreperiebatur,quitoto euo
    laborâs eâperfeëìionálicet humanam atq;imperfeélam confequipoffet : miraculumq;
    •ffe videbatur,fi in toto orbe vnus perfingulas etates claruiffèt, quiphilofòphi vitam
    traduceret. Pofleaquam vero Chrifti Deimofiri benignita, nos illuflrauit,fàpientiaq;
    fùa ad exteriora iffufos quaß erraticas pecudes adinteriorareduxit : effeélum e$t,
    »tommes euafèrimus dociles Deo : omnesq;tam pueri quàmfemes, tamfaemime quam
    viri,tam férui quàmliberi fieriperfeéiiphilofòphi breui valeamus: duobus emim cha $
    ritatù precepti, &-fideimfruélus quilibet tam adaéliuam quàm adcomtemplatiuam
    bomitate &- veritateparatißimus enadit, vt gloriamdum memini ampliufit, idquod -

    fàpiemtes mommullosfeciffè memoriæ proditum ef?, quòd vir matus fit, & mom mulier:
    quòd Gracus & mom Barbarum: quòd Athemienfis & non ex alta Grecie ciuitate: cû
    meq; virimeque mulieris,neque Græci,meque Barbari,meque Atheniemfis, meq; alterius
    cuiufpiam vllum diférimen fit adflicitatem hanc'religionis moflre, quefola vera e$t,
    rapeffemdam : fed omnes in Chrifovmum fimus : ad philofophiam cuius omnes, mo
    do velimus,admittimur.Cum enim Charitatis præcepta explicata fint, vt licet finem
    &perfeélionem mom includamt, quaadinimicos etiam amamdos, gy- relinquenda om
    mia,ide§ adomnia mumdamaconiemnendainducimur, quod in affe&iueff,feda£lutam
    tum &• opere prefimiamtur, id quod Domimus etiam ipfe declarat : mam cum dixiffet
    diligiteimimicos vefiros, opera flatim fùbiungit,& benefacite, inquit, js qui oderunt
    vos:nomfòlum tamen operaexteriorarequirumt, vt fime affe&fufimus, & corde ari
    dofolu mamus adoperamoueamus. Quin im eo etiam quodpama c> praemium pro
    ponitur,affeélus aliquos intermos comprehendunt,vt fi quis fiue pæne timore, fiueffe
    premú ea féruarut,velnonfinecharitate aliqua effepoßit, vel adcharitatem certe ten
    dat,eamq;introducat pluresj; fint, quos timor, & fpes corrigat, quàm amor dirigat:
    squippe cum quiperfeéìiomem,ideffàlutem fùam, quae gloria Dei ef?(gloria enim Dei
    •mnes indigemus,inquit diuus Paulus)cupit, & caifaeium damnationis památimet,
    j
    •'- •
    & Peum

    i
    p. ---------__ _

    Præfatio
    È deum ficutferwi more odiffe mullopa&io potef?, ita amet etiam neceffe fit, eum eum
    Jalutus fue caufâfèciffe omnia cognofcat. Cumq;tribus precipue rebus erudiri homines
    confùeuerint, timore, fpe, & virtutum exárcitatione : in hac communi omuium ciui
    tate quæ e$$ Ecclefia,ne interclufâ vlli etiam imbecillo atque imperfe&io via falutis exi
    fimetur,tribus quoq; his difpenfàtionis nominibus Deus in facrú eloquijs nobis féfé ma
    mifflauit. mam &• vltiomum Deus dicitur, vt terrore mos paene coerceat: & falutis
    Deus,vt fpegloriæ mos erigat: &- Deum virtutum quoque appellatur, vtper exercita
    tiomem virtutum,quafiim nobis habere Deum exiflimantes , adperfeëlionem mo${ram
    fe£iimemus, quæ vera philofophia ef?. Sed enim quia video apud momnullos ex moflru
    philofòphie nomem adeo male audire, vt & ex eius contemplatione monfòlum vtilita
    tem aliquam ad vitam hominumperuenire mom opinentur : fed mocere etiam, & reli
    gioni moflrae, id ef veritati repugnare eam exifiiment : & aélionem eium ita comtem
    mendam cenfeant, vt mommodò ihanem omnem eam effe dicant, verum etiam peccatum
    effe eam affirmare nom vereantur: quippe cum mihilprofit, fiquis eam vel exaélißi
    me exequutus fide tamen caruerit: nonfècus uc qui vel peritißimus fit gubernator,&
    muuim imfcopulum dirigat,portum eum efferatus, vel celerrimus curforcumfit, pr*
    *ercurriculum, illac fé ad metam peruemturum opinatus excurrat : venia al his mihi
    impetramda eft, paceq;ipforum dicendum: primum fidem moftram, ficut iw/iitt* hu
    mane quicquam mom derogat, qui enimpote§fati,diuus Puulus inquit,refiftit, Dei or
    dinativmi refifiit, itafcieiitiam humanam &> virtutem mom rollere , fedperficere. De
    imde me hic philofophiam appellare mom eam quefalfà præcipiat, quæq; fallacibus tan
    tum captionibus difcipulos exerceat fuos, vt tanto magis in ea profeciffe videatur, quã
    to magu quis, & promptius ad veritarem impugnandam fuerit inflruäius : ab hac fi
    quidem eauendum D. Paulus etiam monet, me per philofophiamfeducamur : fed eam,
    £; & in cognitione rerum verum &- falfùm indagat : & in aélionibus vitae
    omum &• malum inquirit & docet, hac enim quantum rerum creatarum , & ma
    tureperferutationeillu$lrare amimum noftrum poßit, fimorum moderatio mon negli
    gatur,D.Paulus idem te$tatur, cum inquit : qui cum Deum cognoviffent, momficut
    1)eumglo rificaue
    iniquitat runt,fed
    e,malitia euanueru cogitatiouibus fùis, & paulo pof?,repleti onu
    nt initia,nequ
    mi ,fornicat ione,auar itia,inuidia,homicidio,&c. quafi de
    claret maniféfle non mónom repugnare diuime illuminationi philofòphiam : verum ef
    ficere etiam poffe,vt in Dei cognitionem aliquatemus veniamus, fi reéle eam &fincere
    fuerimus perfequuti:ide;i, iìntam verbis & difputatione, quàm a£iionibus & vita
    «am traéhaucrimus. Neque enimreferre multum exifhmarim , modo fétat quiffiam,
    certißimisq; rationibus perfuafam habeat veritatem , fi quas in fehabet quodammodo
    inuolutas, explicare alijs rationes mom potuerit: quippe cum id infacundiæ mom igno
    rantia attribuemdumfit. Hi enim rationes intelligumt fibi tamtum, cum remom verbis
    beme &- operantur & comtemplamtur: qui vero im rationibus fìmt exercitati, plerum
    que cum tradu£lionem vite megligant, in earum oflemtatiome cuanefcumt, cumj; alijs
    vitajturfùadere, feipfòs imperfuafosfempcr relinquunt : tantoq; maiore digni repre
    htnfionefùmt, quòd negligemtia & vitio proprio rei præclarißimæ, idef philofophie
    infamiam apud omnes conciltamt . Cum autem aélionem calumniamtur, me hic intel
    ligant,velim,mom de ea loqui quevel ignoramtia aliqua,vel inani quadam gloria , vel
    buyçemodialiquo vitiofuerit deprauata fine vlla Deicognitione féd defìceraacpu
    ra,de
    -
    … -
    --- --- _._.-_-

    Feliciani
    ra,de qua hic agit Arif vt fi caligine difeuffa vel meta,velportu apparuerit,fa£iiiu
    eò peruenturùputë,qui & proueéium ali uamtulú fit, &* vel in mauigubermanda, vel
    im celeritate acquirenda fefe exercuerit Ἑ, imfçopulum dirigit, & currit extra
    flalium, &portü,aut metam illic fibi videtur videre, qui velfibi quodmom debet, ar
    rogat, velimamigloria intumefcit, aut aliquo alio vitioperuerfum finem habet:ita, vt
    eius quoq; opera que videntur bona,peccata fint,&> adpermiciem deducant. Qui vero
    virtutis caufà, & homeffatis, id ef cognofcemdi Dei defiderio vel ex virtute operatur,
    vel comatur operari, isliret metâ adhuc mom videat, extra circulum tamemnon vaga
    tur:quippe cum omne lumem,atq; omne bonum,quamuis maturale idfit, atq; adhuc im
    perfeéfum, mom mifiad fontemtamen omnis luminis, ommisq;boni, à quo emamauit,i.
    ad Deum ipfùmmos dirigat.Currit ergo is intra fladium, nec finem peruerfum habet,
    fed imperfeélu,donec ei foliu£iitiae oriatur,qui currenti et fàtagemtu, quamuis neq;cur
    remtis,neq, fatagemtis idfit,vult exoriri.mam non currenti, &> ociofò diuimtfèriptur4
    inclamat,fùrge qui dormis, & illuminabit te Chrifium. Vnufquifque.m.vtinquit di
    uum Petrus,quiiuflit/tm operatur,im omnigente acceptum Deo eji. Licet.m.fine fide cha
    ritate viuificata,recli opus agi nomposfit,a&}iobona tamê,hoc effno deprauatu,quam
    uis adhuc fit imperfe£la,ad charitatem ita amimos mo?rosprap.urat, ficut frequcntati
    aéius ad habitum virtutis conféquendum faciunt: quamuis mon nifi ex habitu bomum
    opus queat exiflere Nam fi recle aduertamus, homo cum quatemus homo operatur, im
    lumine, & lege etiá folanaturali,itaagit, vtficut ratione caremttbus animalibus fùpe
    riorë,itaintelligibilibus maturi,& Deo inferioréfè effe agnofçat. Cumq;, vt fùperius
    diélum e$t, copar.tum maturaita fit, vt im perfeélioue adipifcenda inferius cum fupe
    riore comme&hitur:fium flatufuopermaneat homo, & mom deprauetur, aéhones omnes
    /ùae ad Deum dirigi: neq; fiqufdperfeéhomis fuerit affequutus, idfibi ita arrogabit.
    vt à fùperiore matura idhaberemon agnofcat, cuius bonitusparticipatione perficitur.
    ld quod adgratiam Dei confequenda plurimum facere cemfendum efi: mom quòdaélio
    mes he caufàm acccdemdt vllam gratiæ exhibeamt, fed quòd efficiamt, me mos à gratiare
    fugiamus, eiú, refijlamus.Sicut.m.male .£gendo à Deoauertimur,& recedimus,ita ad
    Deum finom prorfus bene agendo.fàltem minus male agendo accedimus,& quantum
    immobis efi, conuertimur, vt illufirationem eiusgrati, omnibu exhibitam momrepu
    diemus. Etfi emm mom claudere oculos mom efl in caufâ vt fól mos radüs füis iüuminet,
    mom claudere tamem oculos, vt àfole illumimemur,fìcit. tamta.m benignitate ergamos
    vti voluit Deus,vt impertirife, nom mifi mobis mom molemtibus velit. Nam qui oianulla
    Dei habita ratione fibi attribuit, vel cäm beneficiorum Dei in fe effe exifiimat, quod
    Telagius ficiendumfèntiebat, corrupte maturae eff, de quaphilofophus hic mom loqui
    tur: cuius fìmè aéliones, quia à lumine maturali etiam deuiamt, et qualibet gratia de
    fitutæ funt, fámrii noflri qui comtra Pelagianos difputant,a:fioues homimis fine i ei
    grauia appeilire merito confùeuerunt. Nom igitur vituperanda Philofòphica hæc fùnt:
    fed Chrijliani,& pü animi efl,mullum diuinum auxiliú fiue naturale id fit.fiuefùpra
    naturale,negligere.fcd ci, omniafecerimus,expertiq; pro viribus fuerimus, omnia Deo
    ferre accepta, ac dicerefèrui inutiles fùmus. Verumtamem vt in præ;emtia reliquaphi
    iofphvrum qui fùbmde iuuare genus humanum ope hac diuina pro viribus comatifùnt
    documentapr<termittà:hæc do&frima Ariftotelica quàm itegra, quam'abfoluta quàm
    cx jufita, quàm fincera, quäfànélafit,dubitare meminêexjlimo , qui mò in camomue
    merè
    ? ~~ ~~ • . . .

    Prgfâtio
    wereetindiligemterfuerit exercitatus. Si.m morali, huius operi perfe£lion;confidere
    mus:omittamusq; camdidißimum verborum ormat ii,acutißimam argumentorum colle
    &hönä grauißimam fententiarü declarationem,quibus omnibus cü alibi confùeuit,tum
    hicpotißimum vtimur Arif.velimu44; integritati tamtum acliue & contëplatiue vi
    te quas bic injhtuit,amimum aduertere: mihil umuemiemus, quodexpurgamdarum ami
    majordium diligentia eque ad Chriflianum apicem deducere homines poßit: mom vt
    eum quidé confequamtur,tantum tamem ab eo abfint,quamtumim eo momdum cöfiituti
    fimt: nihiij; jílanimum mo§}rum humana videlicet ratione ita attollat, hominemq;
    exterius comffitutum ita moderctur, vt adfuféipiemdam Jupremi intelle&ius, Deiq;illu
    frationem,mifi ipfè repudici,aptißimus reddatur. Cum.m .duplicemhominem ficut di
    scimus, intelligtt: alterum , qui ex amima & corpore comflat, qui exterior homo efl:
    alterumimteileélumfòlum: vocat autem imtelleélum, rationalem vitam, qua homo in
    terior euadit,quem vere &- primo &• maxime homimem effe ftatuit: duplicem quoque
    felicitatem eius inuenit, vn.tm imtelleéîualem &> perfeélam, quâ contemplatiuam mo
    Imimat,de qua im decimo libro quifimis huius operus e$}, vtpote fùmmam omniü virtu
    tum circumfcriptura, traéfaturus efl:alteram aéliuâ, quæ cum extermis rebus exiflit,
    quam in primo libro quænam fit, imquirit: atque eam operationem ex virtute in vita
    perfe£laeffe definit quae quidem operatio,quialicet nom ex fe,fedratione materiae cir
    ca quam verfàtur,c> corpore indiget &> extermis,idef? vegetatione fènfùum,fàmitate,
    robore,pulchritudine,mobilitate,diuitijs,amicis, & cæterisfòrtum* bonis: vmdeacqui
    ratur,confiderat. & licet præclarißimum Deidomum abfolute momfit, fedfudium
    etiam moftrü requirat, difciplinatâmem & diligentia acquiri abomnibuspöt,eo quòd
    in virtuteprecipue confiftit, virtus4;fabilißimaflicitatis caufà eft:vtdonec perman
    ferit id quod dominium obtinet,idj operátio virtutis,numquam efficivllis calamita
    tibus mifer quifpiam poßit: licet beatus dicendum mom fit. Tum quia virtutes morales
    in irratiomali parte exiflunt, de animæ diuifione nonmulla agit,virtutesq; aliauimtelle
    &iiuas quæ im rationepræditapartefùnt, alias morales quæ in irrationali cxiffunt, effé
    inquit,irrationalemq;partem in ratiome carentem, & rationis aliquatentu capacé di
    vidit.Quia vero félicitas haec,licet & corporis bonis et fortune etiam indigeat,in vir
    tute tamem potißimum confiffit: in fécundo devirtutibüs moralibus prius tra£lare in
    cipit,easque à more & affùetudme diciaffèrit,eo quòdnommaturamobis infùnt,fedex
    ercitatione comparantur: quippe cum mnaturalibus facultates precedere operatio
    mem foleamt : im virtutibus econtrario habitus operationemfùbfèquantur. verfariq;
    eas circa voluptatem &• dolorem praecipue: effèqùe habitus diffinit , quibus homo &•

    bomus ipfe efficitur, &- beme opus fùum reddit. duplicemq; effe mediocritatem quam
    tum adrem, & quamtum ad mos attinet, virtutefque immediocritate quamtum admos
    confi$lere. easq;ommes cum extremis fùis 'defçriptione fa£la emumerat. Pofleadocet
    quo modo ad mcdiocritatem humcreduci valeamus: & voluptateq;praecipuecauendum
    effe momet: mediocritatesq; quamtum ad mos videlicet f}e&ktt, inter duo vitiorum ex
    trema effe demonflrat Deinde quia virtus & vitium eleélionem requirebat, quæ in no
    flra e$t pote$tate. quid fpontaneum effet exifiimandum, quid item inuitum im terti•
    prius confiderans, vt virtutem, & vitium immoftrafita effe poteftate oflemdat, ad v.r
    futü traélationem poftmodum defcendit: de fortituduieq; & tfprrantia agit, earumj;
    extrcmis:definitionibus,& diuifionibus.proprietatibuj; & virtuti, et »uiorum dil
    genter
    …
    - - -

    Feliciani
    genter aßignatü.Tum in quarto dereliquiplerifq;,ideftiberalitate,magnificentia,
    imagnanimitate, demoderato honorisfludio, de comitate,de vrbanitate , reliquisq; que
    imjöcietate hominum exercere neceffe eft, pertraélat.
    In quinto abfòlutam de iuflitia difputationem perfequitur : & alteram vniuerfà
    lem, alteram particularem effe offendit: vniuerfàlemq;omnes virtutes in fé comple
    &li: particularem alteram di$lributiuam, alteram commutatiuam &- emendatiuam
    effe,quarum alteraarithmetica, altera geometrica proportione confet. vbi de iure &•
    iniuria, de iure naturali,legitimo,ciuili,herili,de equo & bomo diligenter differit. Po
    flea quia virtutes he aéhue quae im parte appetitiua & fènfùaliexifiumt, reéiapru
    demti« ratione que intelleéliua virtus efl,moderamem accipiumt, perj;eau adimtelle£li
    was afeenfùspr«paratur: Sextum virtutibus imtelleéliuis totus dicatur,& ficut inpri
    mo irrationalem amimepartem diuifit,quia demoralibus virtutibus erat a£iurus, que
    im ea exiftebant:fic hic rationem diflinguit, intelle£lumq;, id e$#amimam rationalem,
    in duas facultates diuidit:confultatiuam, & fcientificam ; feuim opimatiuam & cogi
    tatiuam: cumq; alteram, id eft confùltatiuam im intelleélum aéliuum di£}ribuat, &»
    effe&iiuum: a£luiprudentiam effe, effe£iiui artem declarat: quae interféin eo mul
    ium diftare docet, quòd qui imartefponte peccat, meliorfit, quàm qui inuitus: impru
    dentia ecomtrario,quiimuutus peccat, quàm quifponte,melior multo exiflimttur.fcien
    tificampartem contemplatiuum feufpeeulatiuum intelleéfum appellat, fèd cùm is ve!
    principia tamtum percipiat, vel ea que ex principijs exiftumt tantum, vel vtraque:
    cum primcipiorum eft capax, intelleéium: cum comclufàrum rerum ex principijs .fcien
    tia:cum vtrorumque,fàpientia muncupatur, ita vt fàpientiam effe mihil aliudquam
    fcientiam, & intelleéium fimulafferat, prudentiam vero effe eam que cum morali,
    »irtutis fcopum idoneumpropofuerit,ea quæ adfcopum ipfùm tenduni,reéla perducit.
    Cuius partes omnes examinando diligemter quidbona confùltatio, quidfolcrtia , quid
    fiutentia,& reliqua huiufmodi fint, pertraélat. Poft haec autem, vt mihil quodadrem
    facere videretur, imexcuffum relinqueret : quiamomnulla effe imuemiebantur, que vel
    /ùpra virtutem moralem, velimfraeamdem effe viderentur : im feptimo caperfèquutus
    efl: mam cum quis fùpra ommes iuflos iußitia,fùpra omnes fortes fortitudine , fùpra
    omnes temperamtes temperamtia, & ceteris huiufmodi excellit: hunc mon virtute ab
    foluta, fedheroica & diuima virtute præditum effe affirmat, quemadmodum contrà
    fi quis immanis adeo fit,vt vitijs omnibus ommesfuperet, mom vitio fedferitate & im
    manitate inflruélum effe ait. Cùm vero quis temperamter agit cum pugnatamen, &>
    appetitus refisfcmtia, eum mom proprie virtutem habere, fedeffe comtimemtem offemdit :
    quippe cum vera virtus mullam in fé repugnantiam irrationalium facultatum patia
    tur, ficuti eum prauum &- vitiofum proprie mom dicit, fedimcomtimentem , qui cùm
    fciat quid agendum fibi fit in vniuerfàli, imparticularibus ipfi ignoratione ex affecluâ
    perturbatione oborta, intemperanter tamem agit, vnde beflias quia vniuerfalium exi
    §}imaìiomem nullam habent, minime effe incomtimentes, hic autem quomiam non ex eo
    quòd perfùafus fit,voluptates f.iatur,paenitentia etiam ducitur: atque iccirco iwtem
    peramte,qui perfuafu efl longe mclior ef?, meq;incomtimentia cum primcipium corrw
    ptum non babeat,vitium effe exiflimatur. Quia vero continems & incomtinens volu
    ptate maxime c> dolore moueri confùeuit, virtutesq; omnes morales vt infecùdo oflen
    dit, circa duos hos affe£iua videntur exiflere: volupt£ &• dolor duo quafi confùl
    torrf.
    ——;-•--— = - - - - -

    Prefatio
    aeres,vt aiebat Plato,vitehominis fùnt: atque iccirco abadolefçentiaitainftitutos eff.
    •portet homines, vt bisgaudeant, & doleant, quibusgaudere & dolere debent: voiù
    ptasq; praeterea fpeélare adflicitatem a{fiuam &> humamam videtur : de voluptate
    nonmulla agit, quot eiu4fintgenera , praua* aliau,alias homeflas,alias meutrau effe de
    clarans. Vbi vero de virtutibumoralibus , & ijs quae fùbfequuntur, id ef imtelle&#
    vis, tum de ijs que velfùpra velinfra morales effe videbantur, fatis explicauit : quia
    adflicitatem hominis quiex anima & corpore confabat, primum anime, que adep
    fentiam eiuffe&famt, deinde corporis, que fùnt neceffària,tumfortune bonarequire
    bantur,que vtiliafùmt, atqueadiutricia, & externaappellamtur: atque inter exter
    ma amicitia maximum erat,ita vt aut virtu4 quedam effe, aut cum virtute exiflereve
    ipfé inquit, videretur: monmulliq; iuffitie eam diflributiue partem exi/limarent: de
    amicitiain o&lauo &• momo exa&fiffimepertraéfat . Im oéluuo que fit amicitia : tresq;
    •ium effeffecies vtilem, iucumdam, hone$iam o£fendit: vt inhoneftate inter fimiles, ii,
    »tilitaré et iucu:-ditate inter dißimiles exiflat:honeftaque amicitiafolaproprie amici
    siadicatur,atq; amicitiaperfe£lanompoffe fieri,vt quifpiam amicumultis fit, quem
    ndmodum neque vt amore multorumfimulaliquis capiatur, quippe cum id maturafpe
    &iare advmum fòleat. Sedcumhe inter aequales perfòmas fint, de alia 4git que inter
    im«quales reperitur: quo modoq; eaßruandafit,docet: tum deciuili, dediméfica, de
    matúrali que inter confànguimeos efi: defodalitia , alijsq; huiufinodi diligentißime
    omniaindagat,poflea de querelis que contingerein amicitijs foleant, plurimisq;is
    »tiliamiciiia,mullam inhonefta contingere ait.Immomo pofteareliqua de amicitia per
    féquitur,que videlicet in dubium venirepoterant,querela amicitiarum quopa&iótol
    tehde fint : quando diffolutude amicitie: quando comferuande, vtrum amicitiafie
    beneuolentiâ,vtrum comcordia,cur qui beneficia contulerumt,magis amemt : quiafçili
    ret operafìa amant, &- honeflefu:fum quodin affeélo efi: & quia laboriofius ef da
    re quàm accipere.vtrumfui amor fit laudabilis:effe quidem improbo viro, qui vero fé
    amat,&> mom corpum & fenfùm, atq, mta,vt menfùra amoris erga alios etiam fit, vnde
    quia foelefti mamiffiefemom amant, eos neque aliorum amicos effe poffe: querereta
    mem confùetudines aliorum, quoniam confirmtiafèelerum moleflantur, vtfeipfìs fù
    giant. Adfelicem amicis indigere tantum probis & boneftis mom vtilibus & iucundu:
    primum, vt operationes eorum videns, quiafua infpicerenon itapote$#, perinde oble
    &ieturacfìis : fecundo, vt iucumdefemper viuat aßidua operationetum fùa, tum ami
    ei: tertio, vt amici operatione infpe&ia magis excitetur. Poflea vtrum amici plurimi
    faciemdifint, querit : docetj;in vtili amicitia & voluptuofaidmonpoffe, in homefia
    Ifàtis effe fi velpaucos, idef duos auttres habuerimus. qui emim multorum fumt ami
    ci, eos memini effe amicos mifi ciuiliter poffe, tum in aduerfâme am in profpera fortuna
    opus magis amicis fit, confiderat: in aduerfäq; neceffriam effe, improfferahoneflam
    magis amicorum præfentiam effe declarat. Sequebatur de contemplatiua virtute age
    re : fed quiaeafùmmam im fé voluptatem habet, de voluptateprius imprimcipio decimò
    mommulla confiderat, veterumq; deea opiniomes perfequitur, voluptatesj, effe diuer
    fam tum pro ratiome operatuomum ffatuit,vtfemfùum alie, aliae iuteile&ius fimt : &- quae
    fùntfenfìum quoq;interfe effe diuerfœ, ita vt altera alteram corrump.tt,tumpro ra
    tiome bonitatis aut improbitatis:que enim malam operatiomem /equitur, ef mala, qu•
    bonam,bona: que item à mala cnpiditateprouenit,praua, que à boua, bona cenfenda
    eß.
    —

    - - -—
    Fcliciani
    e£#.tum pro ratione purioris in$trumenti,aut impurioris,nam queex vifi fit,e£!pm
    rior,quàm quæ ex odoratu:que ex odoratu,quàm queexgu$tu et taélu, queimtem
    peramtiü eft.tum pro ratione fùbieélorum: aliafiquidem hominis, alia camis voluptas
    èfi.cumq;im homine diuerfæ fimt huiufmodi voluptates, eapropria eius eft,que & in
    iclleélu &-affe&iubemeinftitutihominis ef?. Po$teaquam haec abfoluit,adtra£lationem
    defelicitate veri hominis & interioris defcendit,cuipræfidet fàpiemtia, eamq; effe ope
    rationë ex virtute quepraflantißima in homine eft, que ad contemplatiuiintelleélus,
    eamq;effe aéiiualonge prefamtiorem o&fo caufis oftendit: quia eius partishominis eft,
    quaproprie efi hó, & circafuaobieéla quæ fùnt intelligibilia retrahitur: aéiiua vero
    circa exteriora diffunditur. quia e$} aßidua. quia iuc undior multo eft, magisq;fince
    ram &- minus interruptas habet voluptates.quia ex fé fufficit,paucisfi;admodum ex•
    trinfècum indiget. quia e$t tamquàm finis, & exfefe dilgitur: aéliua veropropter con
    templatiuam appetitur. quiaum ocio & quiete comfflut,a£liuaim turbatione &• mego
    cio. bellum vero obpacem, & megocium ób ociü fit.quia effùblimior & diuina: aéii
    ua vero humana. quiaef ex imielleélu qui effòlius hominis. afliua vero etiam bru
    torum adium&ias facultates habet : quibus monum Chrißiana noflra perfeélio adium
    git,quiaimfuturum ètperfeuerabit,neq;auferetur.Poflremo de aéliuanommulla refì
    mit,vt &- eamex cóparatiome longe inferiorem effe offendat: & ad ciuilem doéhrimam
    tradendam tranfitum idomeumfaciat. cum.m. qui imbutusprius mom e$t bomavitae im
    ftitutione,aptus ad difciplimam moralem intelligemdam effe mompoßit, vt im fùperiori
    bu4libris & imprimo prefertimfœpius docuit: atque iccirco affuetudine prius aliqua
    imdigeat,affuetudinem4; hancmommifileges valeamt afferre, quæ pæmispropofitis à vi
    tjs deterre.tmt, præmijsadvirtutë ciues tmcitentatque imducant: quopa6fo idoneum alj
    qui, adcomdemdas leges efficiatur,declaraturü fe inféquentibus rerüpublicarum libris
    pollicetur.Atq; haectotius huius doélrin«fùmmaeft.Quia veromonnulloseffeßio,qui
    mom tam doélrinam quàm fùafionéin hmói megocio requiremdam cemfent: momitiones
    eium quafdam & incitationes ca$iigationesq;fubiungam: quas, ficutpium magiftrum
    decebat,inter docendum opportumelocis füisinferuit. Primum.m.vt adfludium & in
    dufiriam auditorem imcitet,qualis huiu difciplinæ effe idoneus auditor debeat,monet:
    nihilintereffè inquiés iuuemifie aliquis aetate fit,an moribus. huiufmodi.m.hominibus
    inutilem effe hanc cognitionëmom fecus atq; incontinentibus: quippe cum huius difçipli
    me fini,mom cognitio,fedaélio fit. Adaliusq;artes confequendumomfolere eleélionem
    aut fabilitatêrequiri,fedipfàm folâ cognitionêfiifficere:ad virtutes vero cognitionem
    parù,velnihil valere:reliqua idef eleéiionë & agendi perfeuerantiam multum ac to
    tum couferre.mom agendo.m.mom mömom effici quempiam bomü,fedme in eo quidem fa
    tu effe,vt efficipoßit.Cognofcereitemiufla & iniufamullamfapientiam effe exifiima
    re homines quia àlegibus eapraefcribuntur:cum tamem quae leges flatuunt, minus iuffa
    fint,quàm medicamenta.fàlubria.difficiliora m.cogmitu iu$]a,quàm fàlubriafunt.fà
    lubria vero mom ex libris cognofci,fedexperiemtia & habitu ab artifice qui artem exer
    ceat: fic uu$la, ab eo qui operetur. atq; haec inquit, quo fùbimde videlicet inculcet, mom
    effe negligendü,neq; cognitiomitantum acqui$fecmdiì:quippe cum cognitio im hmói mo
    ralibus ex aéiione ipfâ cuemiat:meq; legis periti magis iuftafiât,qua qui,licet numquá
    videriutleges,iuftitiae habitü fibiagendo cótraxerunt.nom.m.fatis effefi virtutë cogno
    verimus, id quod/ùbinde repetit,/edvt eam habcamus, eaq; vtamur, effe emitemdum.
    munns
    ----
    --_…_…_

    Præfatio
    namf verba adreddendos hofesprobos fùfficerent, multa fànè & magnas mercedes
    acciperent:quippe cum quidißit hec tanti, fimilis «grotaniifit, quillinter quidem
    medicùaudiat &-percipiat,mihil tamem agat. Orationemq;mom im omnibus vim habe
    reyed opus effe, vt praecultus fit auditoris animus: monfècus ac terra, jnutriturafemë
    fit. Satisq;effe fi quäuis omnia adfimt,omniaq;faciamus quae debemus,quibus probief
    fici videmur: euadere virtutis participes poffimus. Contemtos.m. effe nos momdebere
    £! apti adoperandum fimus,fedoperdäum oimo effe. ficut.m in olympicis certamini
    us mom pulcherrimos & robu$iifimos,fed qui decertamt & vincunt,coronari: fic in
    *
    vitamom qui fùmt idonei,fedqui operamtur,felicitatê confequi felicitatem m.licet diui
    •
    nitus detur,effè tamê eiufmodi, vt laborem mo}}rum ët,no3}ramq; eleéiionem requirat,
    •
    atque adeo effe communè, vt difçiplina & diligentiacomparariab omnibuspoßit, quo
    p.
    alacritatem ommibus exhibeat adbomü comfèquendum, mifi ignaui admodù effe ac defi
    s*
    des voluerimus. Po$ita vt mom tantü ad operamdi diligentiâ homines incitet.fèd à vo
    : luptuofà vita etiam auocet ac deterreat: feruiles prorfus pccudes appellat eos, qui vo
    *
    luptariam vitam fe£lantur & principes Sardamapalos: quo fugillatione atque iufa
    rr.
    miamotati erubefcant, atque ad temperantem vitam redeant.Refòlutisq; mélris corpo
    -•
    ris fimiles cffe imcomtimentes. Ac voluptates quidem turpes,mom effe mifi corruptis homi
    * mibus dicendus voluptates : quibus videlicet voluptates videntur. ficut mom effe dulcia
    s* meq; amara ea quae videntur «grotis.corporisq; voluptates, quia fœpe in ipfàs incidunt
    a* hoies,cuilibetq;facile occurrumt, nominis huius hereditatemfuiffe adeptas atq; iccirco
    «*
    imtemperantiâ merito effe vituperabilem quia molis ime?i,nom quatenus hoies,fed qua
    æ temus animaliafùmus: vt ferimum fit talibus oblecfari. Neque venereorum tantum
    ;* modo voluptates hoc modo carpit,quo ab eis vnumquemq; qui hominem fe agnofcit, de
    ›› terreat:fed leuiores etiam,que tamem cum àferijs homines auocauit , tum mim.t rela
    * acatione adlibidines reddunt propenfiores. lufiones enim voluptuofis dammat, im qui
    •* bus proptereapofitam effèfèlicitatem homines opimamtur, qutatyramos &> impotefia
    * te comflitutos eis vti vident.Neque enim,imquit,fí fi primcipes &- tyranmi, qutafimce
    * ræ &> liberalis voluptatis guflum non habent, ad corporis voluptates comfúgiunt, prw
    pterea eas magis expetendas effe exiflimamdum eß. mam &- pueri quae apudfe impre
    cio fùnt,pr«fiantißima effè opimamtur. Quod cü imqutt quâ vilipendit &-grauitcr ca

    fligat horü vitá,quá beatä ipfi arbitrátur philofophiâ.m.habere in fé mirabiles & pu


    ritate &-flabilitate voluptates: iocum &> lufùum vt megociaripoflea poßimus,admit
    tifolere , mom vt diffòluamur. Sedfortaffè,inquit,ciufmodi aliquis efl, vt diligentiam
    mom adhibeat? at vt eiufmodi fimt homines, &- imtemperantes efficiátur, ipfi in caufà
    /ùmt,dum remiffe et diffòlute viuumt, & im continua vitiorum operatione, verfuitur :
    habitum enim fpomte acquirunt, à quo pofca liberari mompoffùnt,cum volumt mam ne
    que qui «grotamt,famos effici cum volunt,poffé:licet vel imtemperamter agendo,vel me

    dicis mom obtíperandofponte im morbum inciderint.n.tm fiiucunda & molefla violcm


    ta effe quifpiam opinatur,oiafibi violenta effe exifiimabit:fed ridiculum effe im externa
    potius càm reférre,quáum mofmetipfos, quod huiufccmodi rebus facile moueamur: &
    homefta nobis,turpia iucúdis adfcribere. Quocirca,quia vitia &- virtutes im mofira pote
    fate fùnt, vt ad mediocritaté reducamur,momct, qua in re ffeífadü eí inquit ad qnos
    fìmus pcliuiores,atq; in cótrariú,eorú more qui ligna difloria dirigát,nos ipfos abflra
    hëdü,quò puemirc admediúvirtutis valeamus: voluptatéq;pr«cipu* »itandi, quippe
    quae

    _*
    Feliciani
    quae corrumpere iudiciumfoleat,&ficut Troianorum proceres Helenam, licetpulchra
    effe videretur, dimiferunt, ita à nobis voluptatem ob pulchritudinem me mos eorrum
    pat, effe repudiamdam. Quid cum ebrium duplici pæna dignum effe ait,eo quòd& ß
    priuaritffomte ratione,& elriofà praue agat: Vel quif? occiderit,ignominiaquadam
    affici,dum indignus ciuium fèpultura iudicatur: moume hominem à lefiomefibi tam ani
    me quàm corporis mferendi deterret ? Quàm cupiditates hominum moderatur, cum
    mom debere optare à Düs homines inquit diuitias, honores, fámutatem , &• catera quæ
    fimpliciter boma appellantur: que exfìa natura quidem & bene affe£iis bona dum
    fini, non omnibus bona euadunt. Ideo effe optandum,mom vt que fimpliciterfunt bona,
    confèquimur, fedvt eanobis bene vertant, ac boma fint : quæ autem nobis bona fùme
    effe cl;gendum . Quàm adtoleramtiam confirmat, cum molles carpit quipallium per
    ferrit) trahunt,me fcilicet fi ipfùm tollamt, laboremt: qui cum «grotantes imitemtur,
    miferos ßeße nomexiflimant,cü miferisfimiles fint.Quàm ab amore vano abducit, cá
    amatores deridet: qui ficut amant, ita fe effe amandos cenfemt. mam fifimili modo ef
    fentamabiles, fòrtaffecei/ereita deberent.Qgìminamicitiafimceritatemferuandam
    monet,ei amicos qui fimulât fé effe veros,& mom fìmt,magis effeaccufámdos ait quàm
    qui monetam adulterant,eo quòd circa rem preciofiorem peccant. Cum vero orationes
    de üs quein affeélibus & aëiionibus confifiunt,minorem quàm operaipfâhabere pro
    babilitatem, inquit: cumq;difçrepamtab ijs quæ femfùpercipiuntur, comtemptam veri
    tatem quoque ipfàm perimere,ita vt vereorutiones homfolum adcognofcendum,/£dad
    vitam quoque ipfàm inftituendam vtilißimæ fint: quidaliudfacit,quàm confùlit, v*
    tam veritatem in oratione,quàmprobitatemim moribusfemperconferuemus ? Morum
    autem infhtutiomi quanta adhiberi diligentia debeat, o$tendit, cum momet quamuis
    leges bene infiitutaefint, debere vnumquemque tamen priuatam & liberorum &• ami
    còrum fùorum curam habere: magis emim viderifingula ubfoluifipriuata cura adhi
    beatur. vt vero fimulos etiam aliquos adcontemplationem hominibus adhibeat.fùi
    amatorem effe eum inquit, quifeproprie amat,idef praecipuam fìiparté.ficut enim
    ciuitas maxime id videtur effe, quodim ipfà præfantißimum eft, ita & homo: quafi
    incitans omnes ad honefla feélanda,partemq;fiam intelleélualem præcipue excolen
    dam, quod efficaciu,perfequitur, quafi votumfùum maniffams , cum inquit: fiom
    mes ad hone$#aconfequemda certaremt: &-publice omnibus, & priuatim fingulis ma
    acima bona euenirent: fiquidem virtus tale quid eft, vt quo perfe£lius fuerit exculta,
    eo maiores vtilitatesfemper afferat, neque eiiim deberemos cum fimusmortales morta
    liacogitare,fed extolli & immortales quatenusfieripotefl, reddi: abfùrdumq;effeß
    non fiam quifque, fcd aliemam vitam expetat: quafiin erubefeentiam inducens, fi iw
    telle&fualem &• rationalem vitam megligamus : quippe cum nonhomines,fedalterius
    natar« amimalia futurifimm. Nam cum eum qui ex intelleéfu operatur,eumj; exco
    lit atque optime afficit, Deo effecarißimum videri ait: Confewtaneum enim effe Deum
    re illa quæ optima eft,ipfiq; ef cognáta, & int-lleélu dele{fari: eos4; qui eam maxime
    amant &> bonorant , remumerari: pie admodum & prouidemtiæ Dei &- immortali
    tatis noflrae fignificationead ampleélendam comtemplationis puritatem umwitat. Sed d•
    his haólenum. satis emim effe h«c adperfeéiionem moraluhuius infhtutionis declaram
    dam vmicuiq; poffùmt.Cum igitur hæc Ariflo.a&liua adeo fincerafit,vt à noflra Chri
    fiamamuhiiplame diffcntire videatur:nifi q»atenus illa paulo perfeâiuac/ublimiw
    adhac
    Præfatio
    adhuchominem prouehit: ita vtnonfòlum vitiaoia, vt ipfi h«cfacit,eradicet : verum
    át exiguas omnes radicum fibras vndetimeri pullulatio aliqua poßit, diligenterper
    fcrutandus euellendasj; cenfcat. Cumq; aéliua, vt diximus,fundamentum comtempla
    tiw efit, eiq: correfpondeat:fimili modo contemplatiuam quoq; & rationalem, qùàm
    philofòphus hic tradit, mom differre à Chriftianorumffccilatione,mifiim ead&hacper
    feélione credendum eff, fi morali huic fabrice confçmtameam effe eam debere exifiima
    mus.Nam quae de aetermitatemumdi,de anima,mommullisq;alijs huiufmodi difputat,ma
    gis ad morem ipfius quo vtim rebus omnibus pertraélandis confiieuit, quam adim
    pietatem aliquam referemdafùnt. A matur.t.n.monfòlet recedere Arifv. vt etiam quae
    /ùpra maturam famt, ficut ét monnulliphilofòphie eius Graeci interpretes affèrunt, eo
    modo confideret, quo maturam refpiciumt,quatenusj;im maturacomfiitutafunt: contra
    rio modo quàm Plato confùeuerit, qui naturalia quoq; paulum a matura fùbleuando
    imdagat, vt propterea quoq; im multis diffèntire inter fehiphilofòphi videantur,ciì ta
    men in via & modo confiderandarùrerum plerunq;magis,quàm in rebus ipfis difère
    pemt. Si enim de Dei prouidemtia interdum ita loquitur, vt eam , cü intra vniuerfàlia
    tantum contineat, mimis parcam flatuere videatur, acpropterea à monmullis ex mo£lris
    Epicuro, qui eam penitus tollebat, inferior iudicetur : ita diccre ipfùm cenféndum eff,
    mon quòd eam adparticularia quoq; vel exaélißime diffundi momputaret,fed quod or
    dimarieparticularibus itaprouidere animaduerteret,vt modum & ordinem maturalem,
    momimpediret,ad quëipferefficiendo,vt diximus,omnia pertraåat.Si de anima mor
    tales aliquas rationes affert, vt quibufdam videtur,e< vcrißime ac certißimæ fùnt exi
    ftimamde.fi deamima eaintelliguntur, quæ materiam refpicit, corpusq; mortale infor
    mat,ac perficit. Si itè de etermitate motus monnulla dicit, quibus mundum mom effege
    nitum demonflret, comirureligionem moftrum ea effe minime fùnt exiflimanda, verum
    enim effe idconflat fi aduaturalemhumc ordinem quem ipfìffeëiat,confideremus. mom
    enim ex hac ulterationù fèrie ac vicisfitudine àprincipio creatum effe mundum afféri
    mus,féd ex creatione eius alterationum feriem po$iea fùccesfiffe. Alioqui enim abfurdiâ
    effet, fi veleamumquam incepiffe affereremus, que quotidie mcipere videmus, vel infi
    mutum aéiu concederemus.quod quo paélo effugere posfimus fi infinitos mumero homi
    mes,td quodim etermitate mundi omnimo dandum e$#, præcesfiffè confiteamur, mom im
    telligo. Quippe cùm infinitum eamdem vim tam fifit , quàm fi fuerit,habere videatur.
    ref vtrobiq; m.excludi à poteftate videtur fine qua effè mullo paélo poteft. Adde quòd ipfè
    »* etiam Ari$toteles tantum abe$t, vt quæ de e.ermitate mundi difputat,certa effè & vera
    fr* exi$timet, vt in libris diale'ficis problema de aetermitate mundipro meutraparte certa
    habere rauiomes afferat. Nam fi mortalem quoque amimam dixerimus, multa ahfurda
    féquantur,neceffe efi.primum vel non effe creatum mumdum, quod abfurdum effe oflen
    dimus,velfi fit creatus, fru$fra effe: deinde nullam Dei effe prouideutiam , quippe cum
    homunis res, quæ in hac vita finiremtur, temere, & monpro merito cuiufq; fuccedaut.
    Quodfi fit , vel Deum mon effe , vel mom tntelligere , quæ aut creauit,aut inferiora ipß
    fùnt,cenfendum e$i. At fi docendi viam qua humana h«c fenfùiq; expofitaadciariorem
    aemon$trationem refficit hic Philofophus,animaduertamus:fucile intelligemus eius ra
    tionalem tra$auonem etiam five bis aliquamdo videatur,fiiia tamcn a morali quae
    fan&isfima e$#,ntfjuam différepare: fimodo filii eum confare exifiimemus: gr.idumq;
    vitae u&iiu«,vt vcrfimul: ji,ita fiifpofuiffè, vt ad comtcmpluiuam ad amusfim refpon
    Moral. •** ^ dtas.
    i
    elician
    Feliciani
    dat.Moralù.m.hcc et a&iiuamom tam agendi & operandi,quàm difeemd &principi;
    efi.ficut jdem Graeci au£lores monemt : qui in difçiplina Ariftoteiica ac philofòphica,
    qua amimus mogier ad bonü agendum &• verù intelligendum imfruitur, principium à
    morali infitutionefumi oportere eâ ob cäm affirmant, quiaim}}rumenta, cuiufmodi
    funt diale{licerationes,ea fùmtnatura,vtbeme &- male vti ets quffiampoßit, miffami
    mum prius bona morum inftitutione reéle præparatum habuerit.Quia tamem h«c Ari
    flo. dialeéficis demonflrationibus quatenus rei materiapatitur, fátus exquifite pertra
    &lat: ideo oportere, vt qui difçipulus eius effe vult, fimplici primâ aliquamorü mffitu
    tione imbutus, deindelogicaeius difçiplimapercepta, qua intelligere argumentandi ra
    tiones valeat, adhoc opus audiendum féfé ante oia comferat : vt flabili hoc fundamen
    to iaélo fùperextruere caetera que adcötéplationëfpeélant,firmiterpoßit . Qgi m.hoe
    vel momfubücit, velimeptum ac!.ub.is fùbücit,cum mom habeat, vbi imfiflat, eu tnefcit im
    cogitationibus,vt imquit D. Paulus,contëplationis], totâ edificationê rumofùm efficit.
    Quapropter, cum pleriq;hodie hac via minime ingrediantur, meq;fumdamentis his ia
    £lis edificemt,quippe cum opus hoc quodexordium & viuendi & dyfèendi effeiä ofé
    dimus, meq; tmgymnafiis publicis locü vllumpraecipuum habeat, meq;priuatim à quo
    quámifi difputandi tantum aliquamdocaufànó agendi confideretur: mirandúmihil effé
    exiffimo, fimommulli inuentantur,qui cüperipateticos fe effe ia<lemt,velphilofophü hie
    ipfùm,vel moflra comdemmemt. má cú im euoluemdis eium libris mom id £}udeamt, vt com
    fémtamearö affiomi euadu, conflansq; vtraq; doélrima fèruetur: im multa abfùrdane
    ceffàrio incidunt:vt & tmpiamomnulla eiusdogmata cogantur fateri: &philofophiam
    Et ipfàm adeò à religione moftra difçrepare afferant, vt qui ea fuerit imbutus, fi eam /?
    qui velit,effebomus Chriflianus monpoßit. quafi fieri vllo modo queat, vt mos vel rerú
    verarü cognitio à veritate, vel creaturarüfèientia à creatorealiemet.Cùpraetereameq;
    Ariftotelice virtutis &- felicitatis verù fèmfùm perceperimt,fi quô viderimt,aut audiue
    rint ex noflripium acfànélüvirü, qui vel voluptatibus adeo fé abdicarit, vt deleéla
    re fenfu, omni ex parte refúgiat : velpofihabitù omnibus &» corporis & fòrtune bouis.
    infòlitudmem aliquamfeccffèrit, ibiq; à cômercio hominumfeparatam vitátraduxe
    rit fola virtute comtemtus: velhonorem abhominibus &- gloriâ comtempferit: velieco
    fam loquutionéprorfùs è confuetudine füareiecerit : vel mori potius aliquando propo
    fùerit,quàm quippiã de perfeclione fùarelaxare voluerit : non quafiperfeóliorem ad
    mirantur,fed móruflicü,modo flupidum,modo ineptü,modo humilê& abieëium, mä
    agreflem eße dicunt. Homin?.m fáciabile effe animalia&famt : vt confórtio hominùf
    priuare non fòlù ab vtilitate publica, verum £t ab ommiprorfus humanitate aliemi fit.
    Felicitatemj;bona êt reliqua mom ea tamtü quae animae fùnt, requirere,neq; virtuteß
    lt effè comtemtâ:vt priuei'fe felicitate,qui vel corpus negligit, vel fortumas:fimilisq; effé
    artifici cenfeatur, qui vt melius operetur,inflrumenta abijciat. Virtutéitem m medio
    crit.tte confiffere afferuut : vnde non eum effe virtute pr«ditum qui voluptates corpo
    ris,vel honorem, vel iocum è vita fibi pemitus circumciderit, fed qui h«c omnia modera
    ri/άat. Vitâ vero ita ficile negligere cum felicitas vitam à perfèclam longam requi
    rat effe eius qui félici:atem etiäm ipfàm contemnat. Atq;haec dum dicunt,felices fe eff?
    opinantur, dum e* femper quodperfélius fe effè vident, dam,mant: &- hmói rationi
    bus & fibi & plerifq; alüs munquamperfeéliorem & puriorem vitâ effe inquirendâ,
    /edgenio & curandecuii iuumdefemper indulgendum effèperfiadcmt. c-;:
    iJludio
    Π-_—_-.
    ]
    Præfatio
    Afiudio eognóßende veritatis, & mom affeâibus fùis patrocinandihaec dicerent, Ari
    flotelem ipfùm habeant, qui felicitatem hanc,quâ dicunt,mom effe verâ hominis mani

    : fefie declarat,/ed humamam &- ciuilem, que homini tantiâ exteriori comueniat,nomin
    teriorem,&- verum hominem perficiat:ad quam moftri illife$imamdiù cenfemt. ficut.n.
    prior haec humana felicitas & aéiiuaplurimis : itailla paucißimis indiget : fòlaj; vir
    tute e$t contenta,mifi quatenus corporis neceßitas poftulat. Quæ.m. Alexâ.im libello de
    félicitate contra Stoicos difputat, eam fòla virtute non effe comtentâ afferens : defelici
    tate tantum hac humama &• imperfeéla dicuntur:vt Eu£}ratius quoq;im decimo ofïë
    dit:in illa autem qwe veri hominis ef?, mullam vim habent.Ná vt ipfe Arift. in decimo
    inquit,comtemplanti mulla hmói rerum ad operationem quidem indigemtia eft, quimfe
    rè contemplationi effe impedimento confùeuerumt quatemuus tamem homo,ef cum plu
    ribusq;,vitam degit,ex virtute agere proponit.talibus igitur ad humane fe geremdum
    indigebit.Vbi etiam illud animaduertendum, affërere Ariftotelem hominem verum &•
    comti platiuümö effèfèciabilem,meq; cumpluribus vitam traducere:vt vana etiá iftorú
    hac ex parte ia£latio euadat. Nam cum monnulla ob meceßitatêindita in natura homi
    mis fimt,fi fublata ea meceßitas fuerit,fumme virtutis effé cenféndum ef?, fi omne glu
    dium, ommisq;laborpoftea adhibeatur, vt ea quoq;penitus auferátur. vbi.m.incidit in
    potentiam homo,extrinfecumq; exceßit, auxilio aliorum fatim indiguit : vtq;& ipfè
    aleretur aßidue , & genus fùum impoflerum propagaret , opus habuit voluptate que

    : fùbinde ipfùm in$igaret.Vnde cumfe recolligit, & ab exteriorehac diffufiomeretra


    •
    hit, mullius auxilio nullaj;propagatiomeiudigere incipit, mulltq;1téalitiome, mifi qua
    ** tenus adfiflemtandú corpus fufficiat:ad quâ adeo paucis contemtus eft, vt ea quia vi
    * te exteriori meceffària tantum fùnt, vanaät efe exifiimet.vamitati.m.idef huiufmodi
    ■*
    meceffàrijs inquit D. Paulus fubieéfam effe creaturam propter eum qui eam fùbiecit in
    ;*
    fpe : quafifi vel hac corporis vita ad virtutum exercitationé opus mom effet, vel aliquâ
    **
    do nöfperaremum fore,vt hac etiáfublata, quádo videlicet vegetatiuaad obediemtiára
    a
    tionis prefùrreélioné licet diuiniore quodámodo fuerit reflituta,fola contemplatiuain
    g*
    mobis perpetuo confirmaretur:nulla prorfu corporis cura hahÊda mobis effet.vt non im
    merito quatenus fieri pót , quiperfeéhonê hanc affeélamt , ab his fé abflrahant:lauda
    A*
    4*
    tiq; fummoperemommulli fuerint, quòd adeo ab his müdami fèfe fùbduxerimt, vt p mul
    tos annos hominem vllú,cuius confórtium effe alijs iucundißimifòlet, mom viderimt :
    +
    •
    quippe cù qui ob uirtutê eo proueéh fimt,ut humama fòcietate mom indigetmt, Deo umi
    ti iäeffe intelligantur. Adde quòdfi contêplatiuâ félicitatë quoq; omittereimpr«fentia
    uelimus , ifhs mihilominus refpondere ex Arif fiiapoffemus : fi ea queimmo£ìri, dam
    mant,tú ad Heroici uirtutêreferremus, que ut infèptimo docet, ommiaexcellentius ac
    fùblimius quam moralis exequitur : tum ad moralem ipfùm : mam cumfemper donec
    uiuimus, utiprudentia opus fit, ut ppeaprudentiemâ poßit effè obliuio, ut ipfe imfexte
    inquit,quippe cü eius fùbieéla femper nobisfint obuia, meq; ulluslocus,ullü tempus,ul
    laacho,ullus affeélus reperiatur,in quibus non requiraturprudëtia,que uirtutúmo
    ralium reéla ratio efl: extra uero tëpus aut locü, aut aéliomè, aut affeéfum effè nem•
    poßit dû uiuit : fit, ut morali, idefa£hua uirtutefemper aliquatemus ut, umufquifq;
    etiâ contëplatiuus debeat. Quapropter, quia felicitas im virtutis operatione côfifht, ope
    ratio vero alicuius im qualibet occafionefemper exiflit : ex virtute aliquafemp opera
    ri ymufquifq;pöt,dum viuitmeq; ubjccre operädi inflrumëtacéfendum e§},qui eaabj
    % chr,
    Feliciani
    cit, queadoperandumfibifimtimpedimento. quippe cum & diuitiæ & fànitate* re
    tiqua externa ancipitis maturæ fimt, vt ficut prodeffe, ita obeffe aliquibus ad virtutem
    exequendum valeant:vt eareijcere à fe quifq; debeat, que fibi effe impedimento fentit.
    quemadmodú meq; faber,fi malleum reijceret, qui cufionemfemper eifoleret deprauarr,
    vituperatione effet dignus, nequepriuare fe im}irumêtis magis quàm aptare diceretur.
    Praeterea imprimofèlicitatemhanc effe eiufmodiinquit,vt à qùocumquepoßit compara
    *i:quafi,fiadfitvirtus,rum Dei praeclarißimum domumfit félicitu , cetera fàcile fùb
    J£quantur: fimom adfit,nulla eiufmodi externapro/peritas contingere queat, que feliré
    bominé, velpotiumon infelicen efficiat. Quęriteprimum regnùm Dei &- ceteraadj
    eientur vobis,inquit veritas. Sedfùnt quife ridiculo quodam modo decipiunt:nam cum
    felicitatéin operatione ex virtute confiflere iaélent, operationem vero hanc rorporis bo
    mis & extermis indigeretamquam infrumentù : prius infrumemtis conquirendw fibi v*
    camdumcenfemt,quafi vbi voluerint, virtutem po$tea compararefibi £icilepoßint. atq;
    ita dum pofthabita virtute vel corporicurando vacant, intemperamtia & audacia: vel
    pecumijs collrgendisfudent,auaritia &• iniuflitiaeospræoccupat.vt fiquiseffet qui dum,
    διfrumenta ad extruendam domum hinc inde cöquireret,lateres & ligna,caeteraq; qni
    bus domus extruitur, nulla c rahabita dißipanda acperdenda curaret: fimilishu om
    simo effe videretur. Tam &-fidicere etiam poffùmu ex accidentifelicitatem rebus ex
    sernis indigere,non ex fe,& fùi caufà, alioqui fortuna in diffinitione eius affumeretur :
    /€dobfùbiecfas res,in quibus ciuilis verfàri confueuit.Non férusarftber malleo indiget,
    non yt opufùum abfóluteefficiat, quodfine malleo etiam ex viart*potef efficere,féd
    *»t id inferro,quodtra&lari nequit,nifi malleus adhibeatur efficiat. remperantuavere»
    licet quantum adhabitum iamiacquifitum fpeélat, repugnantia irrationalisfacultatis
    careat, quia infùrgere in eum mom uta vehementer fòlet: dum viuimus tamem in comtimma
    arquifiiione confiflere ob id dici quodam modo potefi, quòd infirmitatem carmis mom
    tollit , &- affe&ius ac praecipuecupiditates circa quas verfàtur temperamtia, ea femper
    fùnt natura, vt fi libere aliquantulum fimamtur, &> aßidua frenatuone non cohibeam
    tur, profundi petulanter confùeuerint. vt retrahere ììos ad contrarium fepenumer•
    neceffefit, dum im via fùmus : in via autem tantij}erfùmus, quamdiu vixerimus:fi
    gereq; vel mediocrem voluptatem uon quia mala fit , fed quia fillax, latenterq;fefe in
    Jiuuet.add: quòd, vt ipfe in tertio inqiiit, merito effe vituperabilu corporis voluptas
    propterea debet, quia mobis inef, mom quatenus homines, fed quatenus fùmum animalia:
    vt talibus olleéhiri &- acquie?ere ferimum fit. Quefànè voluptas quàm perniciofam
    »im habeat, inde perfpicere velmauféffime poffùmus, quòd tyranni cum iuuenes &r
    puellas martyres à vera religione tormentis & cruciatibus amourrt mom pofferit ,fèd
    prius ipfinouu fuppliciorum generibu excogitandis, quàm martyres tolerandis effens
    defatigati, poflremo ad voluptatem non tam meretriciam,quám coniugalè citâ tamquans
    ad violentißimam machinam confùgiebant : & quos igne & ferro non potuerant , vo
    luptate fe éxpugnaturos confideh;iii:eo quòd voluptas animum hominus adeo turbet, vs
    eum leui qualibet de caufâ in idololatriam,& profundißimam vitiornm voraginem fis
    prccipitatura. Cii igitur um appetitu cibi c* potus, & amoris moderando temperamti4
    confiflat,& amor exuperationi fimilis fit,ficut in ociauo inquit,vt nifi vnum amare**
    bementer mom valeamiu, Deum vero amare fupra omnia debeamus : fit, vt coniugio
    etiam/% homo abdicare debcat, fi amoris affeiiu erga Btmm »ii precipue *; . Vcl
    •tutem.
    - - - - - - -___. -_ .N
    •

    Præfatio
    vatum omnino eumntreffe e%, quiadcontemplatiuam felicitatem fffinat, miw
    enim, vt ex fùm<lù mo£lris quidam ait, Deum amat.qui cum Deo amataliqwid, quod
    non propter Deum amet. Sed infùrgent hoc loco vtdeo aliqui ex js, qui homines fé effè
    volünt, neque diuinas imcrepationes illas timemt: ficut homines moriemum : &-, vade
    retro fàthana, quia/apis quæ fùmt homimum,mom quefumt Dei:imfirgemt imquam,&^
    dicent. amicitiam erga naturam dißimilem , &-im uimia excellentia miliam effepoffe, i
    atq; tccirco erga Deum cum homine nonpoffe effe amicitiam, vt ipfe inquitimo&lauo,
    qüi tamêfiinielligerent, de quo amicitiae genere loquatur, mihil haberent,opinor,quod
    Jiceremt. de ea. n.amicitia agit, im qua homo & humilupermanet , mom attollitur&^
    Deus efficitur. mam cum altera illa perfe£liore vita & contemplatiua ita tramsforms
    mur, vt fimiles Deo euadamus: Deusq; nos vt cognatos effeélos amet, vt im decimo ait:
    mávideo cur nóamare Dei,èt vehemétfimo amore debeamus, vbi m.maior tranfmuta
    tio,maior adhaefio,vbi maior adhaefio,maior quoq; amor fit,neceffe eft:maior aüt träf
    mutatio fbéi & maturæ eff, quaim Deum immutamur, Deoq;fimiles efjicimur: licet
    perparticipationem id fiat: quàm indiuidui, qua cum hominibus vnimir. Adde quòd
    Jùmmaipfâ veritasfponfùm fé animarum moftrarum appellui : vt coniugali etiam hoc
    amore aliò diflrahi eum, qui adperfeélionem temdit, mom delerefignificet. Idquod D.
    Paulum etiam declarat,cum coniugij myfterium Chrifliamis interpretatur,cù ait, erun*
    duo in carme vna, magnum myfterium dico vobis, ideft Chriftus cum Ecclefia, quippe
    cum affeéium tuncpotißimum perficiatur, cum ad intelleélum &• Dei vehementia&
    fuaferuata attrahitur. Sicut.m.quamto vehementiorfuerit,cumirationë detrahit, ma
    iorem animo turbationem inducut: ita quanto vehementius incitatum à ratione attra
    hitur, eo tranquilliorem amimum reddere cenfemdus eft,& ficut ille magis diftrahit, ita
    bic magis retrahit, atq; vnit. Cumq; praeterea cibi & potus voluptas medicime caufâ
    nobis data fit, ne famis & fiti, morbo interimamur, adeoq;dolofefùrrepat, vt fùbfpe
    aieneceßitatis in laßuuiam deffumet : &-peccata cum fimt lapfum , imprecipituum im
    prudentes fœpenumero inducamt: vtfiquis irretitus aliquo velleuißimo ef?,periculum
    fit , ne mvle eius in grauißimum detrahatur: perinde ac fiquis èfùmma rupe veffigijs
    delabatur, nifi flatim fefe contineat, id quod im vitjs &-peccatis pænitentiapræfat:um
    profundißimamvallem præcepsferatur, meceffè egi: dandaopera eft, vt ommibus ex
    purgemur: & quæ ex fe etiam comceduntur, aliquamdo caueamus : idquodtimor ef
    ficut, quem moflri perficiemtem timorem appellant, quifùmçlos omnes viros femper co
    mitatur, quem cu$£odem virtutum effe aiunt: voluptatesq; alioquimommalas,memale
    mobisim occafiome efficiátur, feuerißime ewitemus: præfertim cum ip/e & infecüdo vo
    luptatem, et fi fitpulchra & decora,effè dimittendam momfecus atq; Helenam, me ma
    li alicuius mobi: occafiomem præbeat: & infèptimofraudes me&lere eam,&- infidijs con
    tra nos vti: nom fècus ac Venus ceflo fuo, quo velprudentes decipit ipfòs: vt qui velle
    uißimas voluptates hac de caufà figit, non fiupidum, fdtemperatißimus effe céfeatur.
    Quin,illi qui ciborum comdimenta variu &fuauitatesinquirumt, vt diuturniore, &•
    ampliore efu, & potus medicinia fibi opus fit,non fecus prater maturamfacere fumt exi
    fim.umdi, quàm fiquù daret operam,vt in eoflatufempcrfe confèruaret, vt veratrum,
    aut aliquod aliud huiufmodi medicamentum fùmere cogeretur. med cina.m moderat•
    * quando opus eji.fimpta, prodeft: immoderate & momfùo tëpore, deprauat acpew
    «üt. Qgi vero bonorem conucmmit & gloria:fihac eadé cautiomefacit,vtfibiadfuper
    - 1/ biana
    Reliciani Præfatio
    άiam occafionem precidat;prudemspotius ef!exiflimamdus,quàm vituperandus: fiprs
    pterea facit , quia res humanas parui eflimat : magnanimuspotius quàm vilis predi
    camdus e$#. magnamimusfiquidem,vt im quarto inquit, cum ormamento omnium virtus
    tumpr«diius fit,honore qui à Deo exhibetur, ef contemtus, viliaq; omnia & abieéla
    haec humana effè apinatur.De loco fanè plura minime dicenda mihi effe arbitror, cum
    Jùperuacaneum quoddam effe videatur,quippe cum ipfe quoq; Ari$#. im decimo eü ad
    modum vililoco habeat,& mommifi vt remedium admittemdum : & quia, vtimfepti
    mo inquit,femper laborat animal,fiueaudiat,fiue videat, relaxationis tantü caufaad
    bibendum cenjeat:itavtfi relaxatiouem quispiam vllam non requirat,vel quiaperfe
    &lionëiam ef confequutus,vel quiatimet, me cú relaxatione pmiciofa aliqua voluptae
    /ùrrepat:eumpemitus tollere longe melius fit.Nálufùs qui coutentione aliquâ imfe ha
    bemt,relinquendaepueris fùnt,præter. m. quàm quòdnulla alia remifi vana aliqua excel
    lentiæ opinione deleélant: id quodficut puerile ef?, ita à probo viro effe alienum debet:
    adeo turbare interdü amimum hominüfolent, vt vnde petere relaxationévolunt, inde
    <omtraélionem maioré, & affliélationem conféquantur,atq;id quodpeius eft,ex turba
    tione eaidontifiamt,vt imgrauiaaliqua vitia delabantur. Confórtio vero hominum fé
    priuare,tantum abef, vt alienü velabhumumitate velabvtilitate fit, ficut iffi diéli
    tant,vt qui idfacit,& multo magisamicus omnibus fit: & prodeffe etiam multo ma
    gispoßit, ná fi amorprobi viriergafeipfum regulaef erga alium amicitie, vt in mo
    mo maniffiißime declarat quifje vere amat id quod qui infòlitudinem féféretrahit,
    potißimufäcit : is ät infòlitudineproborum ommiumef amicus, eisq;, mom fecus ac fibi
    bona vult atque optat ß. m. effet ciuis vnius ciuita is:pauciores amaret: & quod ex eo
    confequitur, beneficerepaucioribuspoffet, cum ét ipfe Arif. in quinto innuere videa
    tnr,eum qui bonus ciuis fit,bonü virumimterdum effe nonpoffè:quippe cum multeci
    aitates contraruaimterfe habeant inftituta,vt neceffe quafi omnimo fit , fiquis pluribus
    &- oibus effe debeat amicus.fitfolitarius,ide$Hfitcois ciuitatis id eft Chrifliane ciuis.
    4uippe cú nifi eis quos amat quifpiam,beneficiat,benefaciat aütmömificü occafio cótim
    3at:at quiplures amat,plures proculdubio cü occafio fe offert,beneficio afficiat. Si vero
    dicamtfolitarii,fibi occafionem benefaciendi praecidere,dú refúgita focietate aliorum :
    Acire illud debent fugere occafionem cumnom pòt quifpiam, vt poßit,cú occafio fe obtule
    rit,muhilaliud effe,quam occafionemfùmmopere quærere. Accedit quòd confùetudinë
    babere poffeprcbum virum vnius videlicet aut alterius,im momo declarat:cum &> pau
    «i admodù reperiátur bomi viri, & ipfe eis mô indigeat,mifi vt obleéletur, operarij; iw
    cüdius videdopoßit:quafi id imbecillitatiêt potius mature quâpfèçíiomiafçribat.Ná
    cü feiicitaté vi;amperfe&Ha requirere aiumt,vt megligéda ita temere vitamom fit : Ari
    flote'em ipfùm audiant,qui moralem, elicè immono afferit breui tpe lætari vehementer
    nmagis cleclurù effe, quâ longo leuiter:& viuere home§}e vmo ammo,quàm multis quo
    modolibet.vt vita perfeclamo talonga quam abfòluta & integra intelligendù effe de
    «laret. Atq;haec impræfentiamhi dicendaexiftimaui,non quod moralem no£irorù vi
    t.im &- acliuâ multo effe hac peripatetueaexquifitioré perfeclioreq; móputé: id m.ex
    fé fatis conflat:fedvt Ariflotelicahanc & acluua felicitatem longe fàn&iiorem acpu
    riorë,quam primafrontepræ féferre philofophia videatur, fiperpëdere diligen tus rë
    voluerit,inuenire vmumquemq;poffe demonflre:hocq; Arift. opus eé eiufmodi,vt finom
    exaéle pficere,pr«parare tameu , & deducere adperfeclionê hominámirifice valeat.
    - • • . INDEX
    -_
    ___ _

    I N D E x S v M M A R v M,
    A C C A PI T V M L I B R O R v M,
    Q_V I I N H o c V O L V M 1 N E

    -
    C O NT IN E N r v R.
    -

    : Summa, ac Capita Primi Libri dium ducamur. I 8.B


    - Moralium Nicomachiorum. De produélione virtutis intelleéliue, ac
    ■*£<m E fimiü diuerfitate. Defélicita moralis.Ca. 1. ibidem.
    s. ß H £;fine ac fùmmo bomo ipfius Quòdvirtus ab exceffù & defeéiu corrú
    î §39;, filii;. De die duplici parte, patur, admediocres inclimams operatio
    Ę ac virtutisdiuifione. f». i.D mes.Ca. .. 19.G
    Devmiuerfàli boni appetitw, ac fimium di Virtutem moralem effe circa voluptates.
    uerfitate.Ca. I. t. D Cap.3. mo.K
    E.
    Quòd vnus agibilium finis, qui ciuilisfit Quodimteriu£ta agere, & iufle agere dif
    fàcultatis.Ca?. I. L ferentia fit.Ca.4. 2. v. A

    Σe modoprocedemdi, & auditoremorali. De affeélu,fàcultate, & habitum effege


    - Cap 3 . z. H mus virtutis. Ca. $. zz.M
    De fùmmo bomo, & re&faauditoris educa De dupliciinediocritate, & virtutis fùb
    tione. Ca 4. 3.G famtia. C.t.6. v. 3. HI
    çQuòdfélicitas mô fit voluptas, homor,vir Mediocritatum inter duo extrema diffofi
    tus,aut diuitie.Ca. $. 4. G tio.Cap.7. 2.5.G
    Quòdnonfittdea.Ca 6. 5.E De virtutum, ac vitiorum mutua oppofi
    I)e felicitatisfùbieélo,fùbftantia, et pr«ce tione.Cap.8. z7.[
    ptis im vnaquaquefeiemtia obfèruandis. Depræceptis, quæ ad ipfùm medium du
    Cap.7. 7.G cumt.Ca.9. 2.8.EI

    ?
    ,*
    De diélorum antiquorum cum vera felici
    ' tate confenfu,ac de triplici bomo adfelici
    … tatem meceffùrio. Ca 8. Io. B
    Summa, ac Capita Tertij Libri
    Moralium Nicomachiorum.
    De modo affequemdefèlicitati, c.9. 11. L
    «Quis in hac vita dicendusfitfelix.C.io. E ffontaneo, & imuito,ac de ijs , á
    * 1 1. f. adfpontaneum confequuntur. De
    «Quòdpoflerorumfortune addefìélos per fortitudine:De temperamtia:ipfàrum fpe
    timeant.Ca. 11. 14. I ciebus,atqueextremis. fo. 19. K
    Quòdfélicitas bonum fit homorabile po Defpontaneo,&- inuito.Ca. 1. ibid.
    ' tius,quam laudabile.Ca. 1 1. 15. E De ele:fione.Cap. 1. 32. [
    I)e dupliciamime parte, ac virtutis dui. De comfultatiome.Ca. 3. 33.K
    fione.Ca. 1 3. 16. A De voluntate,& eo quodef?volütate ap
    Summa, ac Capita Secnndi Libri petibile.Ca. 4. 33. [
    Moralium Nicomachiorum. De js,quae in mcflrafumtpote$tate. C. $•
    E virtute ingencre,ac eius effèntia. 36. E
    Quo pa£lo mediocritates inter ex De fortitudine,&>forti.Ca. 6. 38 I.
    trema difponantur, vitiaque ac virtutes De terribilium diuerfitate, &-fortitudini,
    •pponamtur, & quibus praeceptis ad me extremis.Cap.7. 39. K
    iij De
    Index
    De quinquemodù fortitudinismom vere. De iure naturali c»tegit%.Ca. 7. 71.&
    Cap.8. 4o. L De triplici mocumento, quod alijs irroga
    De proprietatibus fortitudinis. c 9.43. A tur.Ca.8. 74.E
    Detep.itia & eius extremis.C.Io 4 3. K De eo qd efl pari iniuriam. Ca. 9. 76. A
    Σiucrfàs cupiditatum fpecies effe. Ca.i i. De equitate,equo,&- bomo.C. io. 78. E.
    45. B De eo quod effacere iniuriam fibiipfi.Ca
    De temperantiae extremis. C. 11. 46.D put.ii. 79.H
    Summa, ac Capita Quarti Libri Summa, ac Capita Sexti Libri
    Moralium Nicomachiorum. Moralium Nicomachiorum.
    Eliberalitate. De magnificentia. E primcipijs agendi. De intelleéfw
    De magnanimitate. De moderato habitibus,fèia farte, intelleé}u, f@
    homoris fludio. De manfùetudine.De co
    piemtia et prudëtia. Deprudentieparti
    mitate. Deveracitate. Defucetudine:ip
    bus,& his,j ad eam cófequuntur. De fâ
    farumq; omnium extremis. De verecun piëtiæ,acprudëtiæ vtilitate. De matura
    dia. fo.47. D li virtute, ac virtutü & prudentiæ com
    De liberalitate,c> eius extremis.ca 1 ibi. nexione. fò.8i. 8
    - De magnificentia, & eius extremis. Ca Dereélaratione, duplici virtute&parti
    put. 1. 51 F bus anime Ca. 1. ibidem.
    De magnamimitate,& eius extremis.Ca Deprincipijs agendi.Cap. v. 8a. B
    put. 3. § 3.H Habituüitelleéiualiü enumeratio:qd ßia
    Ide moderato honoris ftudio, & eius extre
    obieéhì,& qproprietates. Ca. 3.81.M
    mis.Cap.4. 57. B
    De arte.Cap. 4. 83 H
    Demanfùetudine,eiusq;extremis.Cap. 5. De prudentia.Cap. $. 74.C
    37. L De intelleélu.Cap. 6. 8 ;.D
    De comitate,et eius extremis.C.6. 39.C De fàpientia Cap.7. - 85. G
    De veracitate,et eius extremis c.7. 6o. E De partibus prudentie.Cap.8. 86. L
    Ibef:cetudme,et eius extremis.c.8. 61.1 De bona confùltatione.Cap. 9. 88. s
    De vcrecundia.Cap.9. 61. L De perfpicacia. Cap. to. 89.C
    Summa, ac Capita Quinti Libri Defententia.Cap. 1 i. 89.K
    Moralium Nicomachiorum.
    De vtilitate fàpientiæ, &-prudentie.C4
    Eiuffitit, & iniuffitia.De iure,& put. 11. 9o. H
    iniuria,acipforumfpeciebus De e De maturali virtute, & de virtutum, &•
    quit,te & equo. 63.G prudentiae commexione. Cap. 13. 9*. A
    Id« iuflitia & imuflitia, & modis iniufli. Summa, ac Capita Septimi libri
    C.ip. t. ibidem. Moralium Nicomachiorum.
    Qgidiu}itiaparticularis & quotuplex.
    C. ap ?. 6 $. [
    D E heroica virtute. De cótinentia,&•
    earum oppofitis. De comtimente, &•
    De iure diffributiuo.Cap. 3. 67. E imcomtimemte. De voluptate,& ipfiusffe
    I)e iure commutatiuo,& memdatiuo Ca ciebus,ac de dolore. fò. 93. Ht
    put. 4. 68. 1 De heroica virtute,continentia, et earu*m
    De retaliatiome, mummo , c> indigentia. oppofiiis Cap 1. ibidem.
    C. p. 5. 7o. E De comtimeute,& iucomtimemte.c. 2.94. L
    De iuiuria,& iure civili,herili,&-fami Quomâpuélo incötinetes agát. c. 3.96.G
    liari.Cap.6. 71. I Curca quæ continens ,&• incontinens ver
    Jetur.
    i
    Index
    fìtw*. Cap.4. 98. L tiá,&> de abdicatione.Ca.14. t 1« L
    Circa iucüda pter naturämä eä incötinem Summa , ac Capita Noni Libri
    tiam, ΣΙΣ eôfpés.Cap. 5. ioo.E Moralium Nicomachiorum.
    Ide incomtumemtia iræ, & de voluptatum Dj amicitiæ comferuatiome, ac ipfftts
    differétjs,et vitio hüamo. C. 6. 1ο1. H operibus.De beneuolëtia,concórdia,
    De contimemte,incomtimente,tollerante, &• bemeficentia,amore fiii. De amicis fiet,
    molli. Cap. 7. io3.8 amicorú numero,in qua fortuna fin La
    Queimcomtinentis & intemperamtis dif bëdi,& ipforüjcipuo munere. f. 118. A
    ferentia fit.Cap. 8. Io4.G &* cenferuët amicitiâ.Cap. 1. 1 , 8. A
    De comtimemti, &pertinaci, conueniemtia, singulispro dignitate beneficia effe repe...
    â
    ^)}
    Go- differentia.Cap. 9. 1o5. Gdemda.Cap.i. 1 19 M
    Prudentiam &• incomtinentiam fimul in Quádoferuádaamicitia. Cap. 3. 131. E
    eodemmom effe. Cap. 1o. io6. L Que opera amicitiæ, & quòdnon fit pra

    : De voluptate.Cap. 11. Io7.K uorum.Cap.4.


    Improbutiorationum de voluptate . Ca De beneuolentia.Cap. 5.
    I % 1. E
    1 34 A
    ps. I v . Io8.B De concordia.Cap.6. 134. k
    De voluptatüffeciebus Cap. 13. Io8.k Debeneficemtia. Cap. 7. 1 3 5. G
    De corporis voluptatibu.C. 14. 1o9. D De amore fiii.Cap.'8. 1 ; 6. K
    Summa, ac Capita O&aui Libri De amicis felicis , c» quibus indigeat.
    Moralium Nicomachiorum. Cap. 9. 1 38.K
    ID £ amicitia,& eiusffébus. Deami Demumero amicorum, multime ampauci
    cus:ac de multi, jcircaamicitiä,&» habemdifimt.Cap 1 o. 164. D
    amicosfumt comßderamda. 1 1 o. A Vtraifortumahfidifint amici.c.xi.141 •
    De amicitia.Cap. 1. ibid. ne praecipuo mumero amicorum, g> bomo
    De amabili.Cap.z. I I I.E rú & malorü amicitia.Ca. 12. 141. F
    Idefpeciebus amicitiæ.Cap. *. 1 1 .. B
    houefam amicitiam proprie dici amici Summa, ac Capita Decimi Libri
    Moralium Nicomachiorum.
    tiá,alias vero ex accideti. C.4. 1 1 3. M
    Ogidicendiamici, & qui aptiadamici
    tiam.Cap.5. 114. M
    Djcitate,&
    voluptate,ac eiusffábu. pefli
    cótíplatiua&- aélua : fi
    Im qua amicitia plurespoßint effe amici. paratioq;, acfermouis continuatio ad is
    Cap. 6. - 1 16. A bros de Republica. fo. 143 $
    IDe amicitiaifi peminëtia. C. 7.117.D De voluptate.Cap. 1. tbid.
    Amtsitiâ magnconfiffere imeo, qdamet, Opinio Eudoxi de voluptate.C., 14;. L
    quàm vt ametur. Cap. 8. 118.D Dicetiù voluptatêmô eà bonâ confutatio.
    IDe ciuuli amicitia.Cap.9. u 1 9.G & fimä oi expetibilis fit.Ca. 3145. A
    Defpeciebus ciuilitatis.Ca. 1 o. 1 1 o. H Quidnam fit voluptas , & quomodo o/ •.
    De amicitia regia, paterna, familiari, & rationem perficiat. Cap.4. 146. M
    fraterna. Cap. ii. 12.1.B
    Voluptates iterféffè differre c.5.149 c
    I)e amicitia fodalitia, & filiali. Capi. De felicitate.Cap.6. 1 $ .. { )
    12.. 1 13.C De felicitate comręplatiua.Ca. 7. 1 § 1. r.
    De dupliciiure', & de compenfanda ami De felicitate a&hua, cy-precipuo mttur*
    ritta.Cap. 13. 114. L operatiomis. Cap. 8. I § 4. 1 *
    De querelis im amicitia per fùpereminem Peroratio operis.Ca. 9. • v 1 6 ;
    Si***....4
    -

    - Index
    Summa, ac Capita Primi Libri Cap. 11. 17o K
    Magnorum Moralium. De magnamimitate, magnamimo,&- eorú
    E bono. De virtute ingenere. De vl extremis.Cap. 13. I7 t. A
    tromeo, ac alijs, quae ad ipfùm fpe De magnificentia, magnanimo, €»• eorum,
    &lât. De virtutüfpebus. De veritate, ac extremi4.Cap. 14. 171.C
    ijs, quibus ipfam conieélamum fo. 161. B De indignatione,indignabamdo, et eorum
    De virtute agendum effe, & antiquorum extremus.Cap. 1 $. 17 t.F
    de ea afferuntur opiniones.Cap. i.ibid. Degrauitate,graui, & eorum extremis.
    De bomo in communi.Cap. z. 162. E Cap. 16. 171.G
    Quot modis dicatur bonum.C. 1.163.K De verecundia, verecundo, & eorum ex
    Virtutem in anima effe: félicitatâ vero in tremis.Cap. 17. 17 t.[
    .ι{home confi$lere, & in atate perfeéla. De vrbauiitate, vrbano, & eorum extre
    Cap. 4. I64. I mis.Cap. 18. 171.K
    Ide anime altrice portionequedam: &• in De amicitia, amico, &• eorum extremis.
    ipfà virtutem mom effe. Cap. 5. 165. A Cap.2.9. 171. L
    Diuifio animae:& virtutê ab exceffù , de De veritate, vero , ©• eorum extremis .
    feélu1; corrumpi Cap.6. 165.D Cap. 3o. 171. M.
    Virtutem inter voluptatem & «gritudi De iußitia, iugio,&- eorum oppofitis.Ca
    mem collocari. Et vmde moralù virtus di put. 31. 171. B
    &lafit. Cap. 7. 16 5 .H De duabus aie rönalis ptibus, & quo pa
    De affe&ibus,potentijs, & habitibus. &lo à fé iuicé diffiguátur. C. 3u. 174.[
    Cap.8. 163.L De veritate, &- js quibus ipfàm conie&fa
    Quid medietatiopponatur.Ca. 9. 166.G mus.Cap.33. 175. A
    Probos &- malos effe immobis exifiere: vbi Summa, ac Capita Secundi Libri
    redarguitur socratesaliter opimatum.Ca Magnorum Moralium.
    put. Io. 166. H E æquitate, modeftia &• prompti
    Defpontaneo, & tribus appetitusgemeri tudme,feritate,imcomtimêtia,&-cáti
    bus. Cap. II. 167. D memtia,voluptate,profperafortumu,hone
    socratica argumentatio, quæ vltromeum flapbitate,reélaróme, ac amicitia.176.g
    mom effe dicit. Cap. 11. 1 67. H De equitate,ac equo.Cap. 1. ibidem
    De vi. Cap. 1 3. 167. L De modejlia,& modefio.Cap. 1. 176. I
    Deneceßitate. Cap. 14. ι 68. A De promptitudine.Cap. 3. T. 176.K
    Spontaneum animi femtentia effe, & quo Dubitationes qdácirca iuftitiâ: prudentiâ
    tupliciter iuitum dicitur.C. 15. 168. B èt,necmö & aliu virtutes.C.4. 176.M
    Depropofito.Cap.16. 168. D De comtinentia,& incötinentia, ac ferita
    De animi femteutia.Cap. 17. 169. B te agendum effe. Cap. 5. 177.M
    Cuius nam rci virtus comieélrix fit. Cap. De feritate.Cap.6. 178. A
    t 8. 169. C De icötimêtia,ei cötimätia.Ca.7. 178. C
    De fortitudine,&-forti. Ca. 19. 1 69. H De voluptate.Cap. 8. 181. C
    De téperantia,et uiperäte. C. 1o. 17o. E De profpera fortuna. Cap. 9. n8}.E
    De manfuetudine, & m.tnfueto. Caput. De homeftaprobitate, honejjo ac bomo.
    2. I. 17o. H Cap. 1 o. 184. A
    De liberalitate, liberali, & eorum extre De reçlaratione.Cap. 1 t. 184 D
    mu: ac deplurimis auaritiae /peciebus. De amicuia,& amicis.Cip. 12. 184 I
    De
    Indcx
    f>e amicitia ergaft.Cap. 13. 186.K Virtutes oës morales circa dolores, ac vo
    I)e affinitate.Cap. 14. 187.C luptates verfàri, easq; mediocritates effe
    Ambeneuolentia amicitia fit.c.15. 187. E inter extrema: que &> ipfis, & fibi un
    De concordia.Cap, 16. 187.G uicem pugnant. Cap. 6. n co. F
    Qüoprobus fefe amabit.Cap. 17. 187.1 Quarum aclionum homo priucipium fit,
    De co quodfibifatis.Cap. 18. 188. A €> dominum.Cap. 7. 2 of * IB
    De mulsorum amicitia.Cap. 19. 188. F De voluntario.Cap.8. 1o1.k
    Qüo amico vtendum fit.Ca.to. 183. H De violento.Cap 9. nox. H
    Summa, ac Capita Primi Libri De ele&ione. Cap. io. 1o5 K
    Moralium Eudemiorum. De fine,& ijs,quae ad fim£ ducumt vbi vir
    *. Irca beatam vitam ac felicitatë com tutis aßignatur definitio. C. 11. io4. L
    CÉ quamplurime: Et non Virtutem aélionem mom peccabile, finem1;
    fo. 194 B
    dari ipfius boni Ideam. re&hum reddere.Cap. 12. io §, E
    IDe beata vita agendum effe: de eoq; , um Summa, ac Capita Tertij Libri
    quo cófifiat, varie opiniones Ca. 1. ibid. Moralium Eudemiorum.
    IDubitationes de vita excellentißima , &* E virtutibus moralibus omnibus ,
    eam fecundum diuerfos im diucrfis poni iuffutia excepta. r.o6. B
    gemeribus. Cap. z. 194. M Defortitudine,forti,eteorü exträü.c.1.ib.
    sócratis opinio de virtute: ac ipfius redar De quinque fpeciebus fortituaumus mvm ve
    gutio. Cap. 3. 196. B re.Cap.z. mo6.K
    Bonorum diufio: ac in quo membrofeli Quae dicamtur horribilia. Cap. 3. το7. A.
    citas fit confiituenda.Cap. 4. 19*. H 1 e tepamtut,et eius extréis.C.4. * o7. L
    3\on duriipfium boni Ideam.C.5. 196 I. De mafùetudi*,et eius exiréis c. s. 103. (
    Summa, ac Capita Secundi Libri De liberalitate, et eius extreis c.6. 1o8 L
    Moralium Eudemiorum. De magnanimitate,& eius extremis C. t
    E virtute in vniuerfum.Quo paélo put.7. ao9. C
    inter vitia virtutes conflituantur » 1)e magnifico,et eius extrêù.c 8. zio. Is
    ac interfé opponátur.De volutario,vio De imdgnatiome,verecüdia,amicitia, gra
    lento,ac eleëlione. De fime ac js , quae ad uitate,veracitate,vrbaitate c. 9. iio. E
    ipfum ducumt: ac quis fit ipfius virtutis
    fimis. fò. 197. M. Pro Quarto, Quinto, <> Sexto féquen
    ¤omorum diuifio.virtutem in opere exifle tibus libris lege Quintum, Sextum, ac
    re: quodq;ipfius opus Cap. i. ibidem Septimum Nicomachiorum, huc enim
    Animae duas effepartes,rationeparticipam ex eo loco translatifùere, mullo penitus
    tes:virtutis utem duas effe fpecies . Ca mutato verbo: vt im Graecis exempla
    put. . 198. [ ribus viderelicet.
    Moralem virtutem circa iucüda ac triflia Summa, ac Capita Septimi Libri
    •v verfàri. Cap.3. 1 99. A Moralium Eudemiorum.
    <Quidper h«c nomina,Mos, Affeélus,Po
    têtia,ac Habitusfignificetur.c.4.199 E E amicitia, tc eius ffêbus. De ami
    Morales virtutes omnes circa medium im cis,ac multis, quæ circa haec fimt có
    *erexceffùm , ac defeélü verfári:ipfarúq; fyderamda De bencuolentia, concordia,
    omniumper excmplaadumbratio. Cu ac prvbitate. fo. .II.C
    pwt. 3 • 199.H De amicitia,vbi dubitatur, am fitim fimi
    - lubms
    Index
    tihtt, ••! in contrarüs.Cap. v itidem. Que fint vniußuiufjue virtuti, pre
    Qu.ile fit idquod amatur, iucundum, am pria . 11*. H
    bonum Cap 2. 1 1 i.M Quae fimt vmiufcuiufq;vitiippria. 114.C
    De tribus amicit.effeciabus : & quæ ip Quid virtutis fit in vniuerfum. 114. L
    fìri proprie fit :micitia.Ca 3. z 1 1. D Summa, ac Capita Primi Libri
    }\e .*;nicoru, m diuerfítate » ©° quiproprie Politicorum.
    dicendi amici. Cap. 4. 2. 1 1. L E ciuitate, domo pago, refùmilia
    De amicitia fecüdü exceßá.C. 5. v. 14 D ri,frui, dominationibu, ac ferui
    Qvop.;:io fimilium, quone contrariorum tntibu4, poffeßione, acquifitionibus me
    dicatur effe amicitia. Cap. 6. 1 1 5 A ceffària, ac numularia, & perfónarü in
    An quifpiam fibi ipfi amicus effe queat. re domefticaexiffentiù virtutib. 216. s
    Cap. 7. 215. F De ciuitate,eiusgubermutore, partibus,do
    De beneuolentia.Cap.8. z 1 6. B mo pago.Cap I. ibidem.
    De cencordia. Cap 9. 2 1 6. D Quid ciuitas, quòd hâ ciuile fit aial, quòd
    Cur magis amantes beneficüs afficientes, partibus ciuita« prior fit.Cap. v. 116 M
    quàm affe£li dicantur. Ca 1 o. 1:6 G De re familiari,domimo,feruo, repofféffè,
    Amicitiâ omnem im æqualitate quadam imperandi acparcmdi neceßitate, ac vti
    comffiere:vbi de ciuilitatisfpeciebu4 que litate. Cap.3. az?. F
    dam. Cap. 11. 1 1 6. I De duplicifèruo,potentiagubernandi,do
    Im onmi amicitia compenfátionem fieri de minationis argübernationis differentia.
    bere. Cap 12. 2.17.F Cap 4. z: 8 [
    vtilem vmicitiam, aliam legalem, mora De poffeßione, acquifitioneq;fecundù ma
    !em aliam effè: in caj; accufàtiones fieri. turam, ac meceffaria, animalium praeci
    Cap 1 }. 1 1 7. I pueq; hominum vitis varijs, ac veris di
    Am bomo, am retribuenti præfandum fit uitijs. Cap 5. zu 9. H
    beueficium.Cap. 14 2.18. H De mumularia acquifitione, q.fitjter ma
    Am fibi in omnibus fufficiens, amico indi turá,et quod differat à curárei familia
    geat: de amicorum numcro, &> interdú ris:vbi multa de mumi vfù.C.6 1. so. F
    nos amati abeffe veile. Ca. 1 $. 119. A De acquifitiomemeceffària,mumularia, &•
    Quo pa'fo amico vtendum. Et virtutes fpeciebus eius. Cap 7.
    nou efféféiemnvs. Cap. 1 6.
    z3 1 H
    : 1o. E De partibus rei done}?icae, ac differentia,
    .
    An fortuna: tu, iufùrtunatmfùe qui matu virtutihus mulieri, ferui, pueri,imperá
    xa fit. Cap. 1 7. 21.o Ltis,parítis,et arttfi.um. Cap. 8. 1 31.!
    An fortuna caufà fit,vt côcupifcamus,& summa, ac Capita Secundi Libri
    quod fit motw tm anima principium. - Politicorum. ,
    Cap. t 8. z 1 1. L Dfuerf& Refpublicae examinátur. ivj
    De prebitate, & quis fit animaepr«flau cę cóparatur, ac probátur. v. 33 ■•
    t£;imus termimus Cap. 19. z 1 . C Non omne vmioné,ac cömumitarë in ciui•
    Capita Libelli de virtutibus. tate quaerendi effe, contra Socratis rene
    Vae fimt l.uidtbilia, quæue vitupe publicam ad Platonem. Cap. 1. ibidem
    *abiliu: & cuius aie partis, fingu Socraticae opinionis improbatio,mul; erä
    la $it rationes. fo. 2 13. B ac filiorum communitatem um republica
    Qutd fit vnaqueq; virtnm. 223. C confiituentis.Cap. 2. z 3 6.1
    Qgid fit »numquodq; vitium. 213. F Contra eundê de facultati cömunitate.
    4*
    -*
    Index.
    « magiftratuä in repub con$itutione, gislator refficere debeat, Cap. 8. 1 $ 3. E
    »lu erroris fùi câ exponitur.C.3.13 1.1 An vnus qui ceteros virtute exccllat, cui
    [De ea reipub Socratis parte im qua de legi tatispars fit ponendus De oflraciffio,et
    bus agit:et eius redargutio. c. 4. 137. E quid ab optima repub. de viro illo agen
    IDe Phalee, quæ et Carthagimienfium ef? dum fit.Cap. 9. -• ^ -' 2 54. H
    republica Cap. $. a4o I Derep regia & regiif}άus C. x. 135. F
    De Hippodami, & Milefiorum republi Defpeciebus iterum regiepoteflatis. Am
    ca. Cap.6. 1 37. M ab optimo viro regi, vel ab optimis legi
    De Lacedæmoniorü repub. Ca 7. .4 1. E bus gubernari magis expcdiat. Cui vbi
    De Cretenfiú republica.Cap. 8. • 4 *. E lexprouideremon poteft, prouidendi dam
    superiorum rerumpublicarum compara da fit poteflas. De permutatione ex vila
    tio. Cap 9. 144.D. in alteráreipub.fpeciem. Et de cuflodi
    De republica Solonis, &• varijs infìitutio bus regis.Cap. ii. 156. C

    :
    â
    nibus rerumpublicarü.Ca. 1 o .45. D De Regia vnius tantum, & abfòlutapo
    Summa, ac Capita Tertij Libri teftate, & amipfùm, legemue dominari
    Politicorum.
    E ciuitate, ciue, rerumpullicarum
    melius fit. Et quæ multitudo à regibus,
    queue ab aljs viris apta fit gubernari.
    'f}eciebus,dominatore ciuitatis, viris Cap. 1 1. 157 D
    ;
    : eâ conflituentibus, venius viri virtute fù Summa, ac Capita Quarti Libri
    pexcellète, ac regiagubernatiöe.146. E Politicorum.
    : 1)e ciuitate, &- ciue, quidfit vtrumque,de E varüs rebuspublicis,ac ipf&rüfpe
    4 ciuitate donatis, de magiflratibus, de iu ciebus:& tandem de optima. $;
    fle &- iniu$fe ciuibus. Cap. 1. ibi&em. apti fint ad vilà républicam, quius
    «Quo paflo ciuitatem eamde, vel nom ean aliâ. De earum mutuis deceptionibus.
    dem dicere debeamus. Cap. 1. 147.G De reipubiice partibus, confilijs fcilicet,
    De virtute abfòlute viri boni, & bomi ci magi$lratibu,& iudicijs. 1 § 8. L
    uis,mum fit eadem am altera.U e virtute De optima republica , & alijs etiam à le
    <iuis qui preefi,& qui paret. Am opifi gislatore cognoßcndis, Cap. 1. ibidem.
    ces fimit dicendi ciues.Cap. 3 147. M De fpeciebus reri publicarii, tranfgreßio
    : «Quidfit refpublica,& ipfius fimis. Quot uibus, ac de qs que a ciuili viro funt rae
    fìiit imperij inrefamiliari modi. Quid quirenda. Cap. v. 2. 59. G
    <reffu.recla,quidue lapfa. C.4. 149. H Que fit rerumpublicarum diuerfitatis
    De diuifione , & definitiomibus rerumpu cau£i : & quae fimt earum fpccies preci
    &licarum,& de earum tram/greßione. pue, tum ex .aliorum, tum vcro ex pro
    * Cap. $. zi<o. D pria opinione. <Cap. 3. 16o. A

    De iu/lo paucorum ac popularis guberna Depopulari gubernatione, ciuitatispra*


    tionis. De ciuitatisfime, vurtute , ac vi bus, fjectetusplebis,mobilrum , ac papa
    - *io. Cap 6. 2. § 1. A larij gubernitionis. Cap. 4. 16o. G
    quem oporteat in ciuitate dominari, & Quod quatuor fini ffecies paucorum gu
    nomnulla de reputandis rationibus. Ca bernationis,& de permiflis gubernato
    put.7. 2 § 1. M mihus Cap. *. 2. 61. F
    jÉx mobilibus,ingemuis,op ulentis viris com De fpeciebus populuris, & paucorum po
    fìituendam effe ciuitatem,iuflitia, virtu .. tentiæ, &- caufis earum.Cap.6. 161. t
    Ἀe bellicain ea opus effè: & ad quos ls In quotffeciss Plato refpublica diuifèrit,
    €*
    Index
    «» de optimatum varijsfpeciebus.Ca.7. pro quibus rebus ßditionesoriuntur,e
    a63 E quæ fint earum caufe.Ca. v. 271.*
    I)e ea qu.e nomine generù refpublicapecu Quo pa&io ob dicias caufas eueniunt fd;
    liariterappellatur. Quidfit ea,quam cô* tiones. Cap. 3 17 I.K
    fù potefia:em dicumt. De bonis legibus. De medelis,& documemuis circafeditiones.
    De finibus optimatis,popularis, & pau Cap.4. - 171. L
    corum potentiæ, Cap.8. 2.63.1 De muta:ionibus populari gubernationis,
    Quo pa&io ea, quæ refpublica appellatur, €9* earwm *modis.Cap. 5. 273. L
    confiituauurex paucorú potemtia & po De mutationibus paucorum potentia, &•
    pulari,& de modis mixtiöis c.9.2.64.D earum modu. Ca. 6. 174.H
    De tyrannide,& modis tyrannidis.C.io. De mutationibus optimatumpotemttæ, &•
    a64. L earum modis. Ca.7. 17 $. L
    De optimarepublica,partibus ciuitatis,me De confèruatione rerumpublicarum modi
    diocritatefcilicet,exceffù, atq; defe&fu. viginti.Cap. 8. 176. K
    Ca. 1 1. 265.C Quas conditiones habere oporteat pr«ci
    Quae multitudo apta fit adpopularem,aut puos magiftratus fùfèepturos. De præce
    aucorum gubernationem. Et legiflato ptis, quibupopularis flatus,autpaucorú
    res femper ad medios refpiccre debere. potentia feruentur. Ca.9. 278. D
    Cap. i *. 2. 66. F De mutationibus regni , & tyrannidù .
    è
    De fimulatis legibus paucorum,acpopula Cap. 1o. 179.D
    rium contra fé muicem, ac earü tempera Per quæ regna feruantur, &> quibus mo
    mcnto, de gaùernatoribus , & cur ex re dis retimeatur tyrammides.C. 1 1. 181. H
    .git priùs, in a'i.vsgubermationes faéla fit Qttae gubermationes minimum durant.
    mau:.ttio. Cap. 1 s . z66. M Quæ fuerit Socratis opimio apud Plato
    De partibus reipublice, confilijs.f. magi mem,& eius reprobatio.Cap. . . .83. L
    firatibus,iudicijs, de confùltandipotefla Summa, ac Capita Sexti Libri
    te, &> membris eius. Ca. 14. 167. H Politicorum . .

    De magißratibus proprüs, meceffàrijs, & E Popularium ac paucorum guber


    honejiis,&> dem.3gjlratuum conflitutio mationum infiitutionibus,fpeciebus,
    mihi;s. C&p. 1 §. 168. H legibus,acpartibus:Nec non de magiftra
    E)e iudicüs,& eorum J}eciebus,& de mo tuumfpeciebus,& eorum officüs. 18$.B
    dus iudiciorum. Ca. 16. 17o. A Quod,quae rebus publicis, paucorü poten
    Summa, ac Capita Quinti Libri tijs & popularibus gubernatuenibus com
    Politicorurn. uemiant,conßderandü fit.Ca. 1. 1bid.
    Ererumpulicarum mutationibus, fe Quis fit fimus popularis gubernationis, &•
    ditionibus,earum caufis,ac medelis. de quibufdam popultrium gubernationú
    De diuerfarum fpecierum rerumpublica peculiaribus, Cap. 1. 2.85.H
    * *um mutationibus, ac ipfàrum comferuam Quo paélo m populari gubernatione cen
    darum modis. De regnu,ac tyrannidis mu fus partiendi fimt.Cap. 3. 2.86. D
    t.uionibus, ac com/eruatione. 2.7o. H De quauuorJpeciebus populariú, ad quos
    De caufis mutaiionum rerumpublicarum, pertimeant,de earum legibus,& »4fiam á
    & de earum in equalitate et æqualitate, tus. Cap.4. - 2.86.1
    & iu$io &- $iabilitate. Cu. 1. ubid. Adpopulares infiitutionesprecepta. C.y.
    De fcditivitibuspaucorum,& populariú, 187.K
    De
    -*- …
    - -•- - •

    Index
    f)efpeciebus paucorum potentie, ordina fartitione regionis,cultoribus,&>ar/;...
    tione cenfu, ex populo affùmendi, que li4.Cap. io. 1$6 H
    paucorumgubermatiöes potiores, &- que De fitu vrbis,locû im ea ad diuerßar.;„.,.
    deterrim.e.Ca. 6. 2.88. H
    datis,priuatis edibus , marmjs, <> ipfius
    C\ge partes multitudinis praecipuefimt, et ormatu. Ca. 11. 197. F
    que:ac totidem fint partes adbellum & De ædibus fàcris,foris, & lociscomeffà
    • jceptaadpaucorü potëtias.c.7. 188.M tiomum.Ca. i .. 298. C
    De Magi$iratibus,& eorumffeciebus,& Im quibus bene agere conf;fat. Defelicita
    quibus rebus5ficiemdifimt.C.8. 189. E ££ de js, quibus homines fiumifludio.
    Summa, ac Capita Septimi libri fi. Cap. i3. 298. I
    Politicorum.
    Quos oporteat effe imperamtes, c>parem
    È optimavita, ac ciuitate beata. ***, eofìem me amdiùerfos:pariter;c- ip
    .
    *. |
    De eius comuemiemti multitudine re
    Jérum difciplinam. Et ad'que refficere
    bus maritimis,ciuibus,partibus, di§}ribw debeat legum pofitor, ac de quibus ipfe
    tiome, edificijs,ac locis varijs. De ciuium mom laudatur.Ca. 14. 199. R
    c iii}}itutiome. De coniugijs,filiorumpro
    Qgibus virtutibus & pacù,& belljiem
    creatione, vi$u, ac inflitutiome, 19o.L
    Per* opusft, & à quo primum eruditio
    De optima vita,& ciuitate beata.Cap. 1. faciemdafit. Ca. 1 5. }oo. I
    ibidem.
    Quæ circa comiugia,acliberorumprocrea
    Am cedem fintfelicitas, &> optima vita. tionem com6derandafint, acperagemda.
    * Am contemplatiua, amaéiiuavitafitpre Cap. i 6. 5 or. E
    `frenda. De optima reipublice diffofitio. De vi£}u, &-in$titutionepuerorum. Ca
    nie placiti aliorum,&- officio legislato put. 17. 3ov. E
    ris.Cap. 1. 29 t. H

    : De comtrouerfia im vfu vitae cum virtute, Summa, ac Capita Oétaui Libri


    dominatu & præfantiavite comtempla
    tiue. Cap. 3. 29 v.H
    quanta debeat effe multitudo ad conue
    miemtem ciuitatis magnitudinem. Ca.4.
    Politicorum.
    Dj puerorum in£litutione, e> de ijs,
    que ipfi addifçere confùeuerunt.De
    Mufca,eius fpeciebus,ac muficalibus in
    a9 }. C $trumentis : queî; quibus comuemiamt.
    Optime regionù , &• fitum vrbis comditio Ql. 3o3. e
    mes.Cap. $. 2.94. A Quòdfaciéda fit circa pueros in£iitutio :
    Amcommunis mari, turbamautica, go- ma. & ea quidem publice.Ca.1. ibid.
    ualis potentia ciuitatibus reéle infìitutù Qualis,quarumq; rerum, &- cuiusgratis
    expediat,vel me.Ca. 6. 194. E debeat effepuerorum infiitutio. Càp...
    <Quales debét effe matura ciues. de quo lau }o3. H
    dantur Graeci , &- quales vrbis cußodes. Quatuor effe, quae pueri dißere confùeue
    Cap.7. 194. M runt, quarum alijs ocjaljs negocij caufâ
    Ouodmom omnia, fine quibus ciuitam fla vtimur. Ca.3. 304. A
    ve nequeat, fimt eius partes, & quæ fint De Gymnafica, & puerorum exercendo
    ipfiuspartes propriae.Ca.8. 295 F rum difçiplima Ca. 4. 3o4. I
    Qgae ciuitati partes quibus hominumge D£ Mufica,pulchra difçeptatio: de eius ef
    meribus comuemiunt. Ca. 9. 19 §. M félibus , & eam ad puerorum difçipli
    IDe diflributiome ciuitatis,comeffationibus, nam effè adhibemdam.Ca. 5. 3o5.C
    I De
    Index
    De Mufica quiddifeendum, acea vtemά, Athenienfès. y. § 18. H
    quidue mimime:vbi de Muficis inflru BiXamtj. 3. 318.B
    mentis quamplura. Cap. 6. 3o6.H Calli§}ratus.12. 33 1 s
    Harmomijs, & rhythmis omnibus vten Carthaginenfis. 1o. + ι9.B
    dum effe: diuerfis tamem addiuerfà, ac Chabriau. . $. 3} v. A. 334.8
    fecundum etates diuerfas: vbi de harmo Charidemus.3o. 33 v. I
    niarü differentjs multa.Ca.7. 3o7.G Chij. 1*. 3 a9.D
    ClaX9memj. 1 6. 319. M.
    Summa, ac Capita Primi Libri Cleomemes. 33. 333.c.334.C
    Oeconomicorum, Aretino Condalus. 14. 329.G
    interprete. Cotys.27. ##*.E
    E ijs, quæ adrem attinemt familia Cypfellus. t. 317.M
    rê,eiq;fimt propria. De varjs erga CyÅjcemi. 1 I. § 19.D
    diuerfòs Oeconomilegibus. 3o9. B Didales.14. 331.K
    Quomodo differant, & conueniant inter Dionyfius. ao. 33o. E 334. F
    fé Politicu, & Oecomomica, &• quù ca Ephesij. 19. 3 }o. D
    rum fit ordo.Cap.z. ibid. Euafes. 32. }33.B
    De partibus domus, & vmdefitfumenda Heracliemfes.8. }a8.M
    poffesfio.Cap.z. 5o9.E Hippi.t* 4. #18 F
    Quod viri &- mulieris fócietas fécundum Iphicrates. 16. #j*.D
    uaturam fit meceffaria, & quòd multa Lacedemonj.9. 319. A
    commoda comtineat.Cap. }. 3o9. H Lampfäcepi.7. 318.K
    1eges viri advxorem.Cap. 4. 3o9 M Lygdamis.*. 318. A
    Maujolus. i }• 519. E
    1 eges domini adferuos.Cap. 5. 3 Io. C Memmon.
    Leges Orcomomi.Cap. 6. gio. H 2.9. } } v.G
    Suiiima, ac Capita Secundi Libri Memdei v i. 331.C
    Oeconomicorum. Mentor. 18. 331.f.
    E officüs, & legibus,tum proprijs, Ophelas.35. 333.M
    tiâ mutuis viri & mulieris. 317. M Philoxemus. 3t. } } .M
    Leges probe mulieris. Cap. 1. ibid. Pythocles. 36. 334. A
    Leges viri advxorem. Cap.z. 318. H Selybrimi. 17. 33o.C
    334. D
    Teflimonia fùperiorum præceptorum ex Stabelbiu4.4o.
    Homero.Cap.3. 319. D Timotheus. 23. 331.F
    Cois lges viri,& vxoris.Ca.4. § 19 .K
    Haec eadé capita inuenies in Domali tranf P Araplirafis Auerrois in libros de Re
    latuome in margine notata . publica Platonis Traciatus Pri
    mtus. 33 5. Ht
    Exemplorum ip Secundo Oecono rj„„;s.„„„,. 352. B.
    unicorum Libro, Donato in Tra£latus Tertius . 36 1.B
    terprete, Elenchus. Quibus libris Platonis corrtffondeant, <*
    Bydemi.18. 3 3o.D quae Auerroes pertraåiet , in margi*
    Amtimenes 34. 333.l. 334. C leg:s •
    Antiffeus.6. 3.8.I
    Arjioteles Rhodius, 15. 319. I
    Ari$totelis
    —————-—
    :. . ' * .. - - - - - r

    *A R I S T O T E L I S '
    S T A G I R I T Æ,
    p E R I P A T E T I C O R V M PRINCI PI S
    M O R A L I V M N I C O M A C H I O R V M
    L I B E R P R I M V S,

    Ioamme Bermardo Feliciamo interprete ;


    I. Curae
    J' - -

    ; Auerrois Cordubenfis expofitione.


    ;'
    J 8 v M M A l i B R I.

    # ' Definium diuerfitate. De fœlicitate, fine ac fummo bonoipfius fœlicis.


    £• De animæ duplici parte, ac virtutis diuifione.]
    rt'
    r,

    ; Debniuerfalibomi appetitu ac finium diuerfitate.


    -
    Cap. I.
    *
    ;' Mnis ars, om^ neceffe eft,medicinæ quidem fa^ ,
    §| nisq; difcendi nitas: nauiú extruétricis nauis:
    via,a&tio item, militaris vi&toria: domefticae ac
    atq; eleétio bo familiaris, diuitiae ipfae. Quae•

    ; r, *
    , qd omnia pter
    ? appetut.
    num quoddam cunq; vero huiufmodi funt, fub
    {| expetere vide vnam aliquam facultatem & po
    tur . quapro.« tentiam reducútur: quemadmo
    beneid effe bonum ipfum dum fub equeftrem frgnoríi effe•
    afferuerunt, quod omnia expe &rix, aliæq;omnes, quae eque•
    „ Finiú dif- tunt. Finium vero quaedã videî ftria inftrumenta cóficiunt: atq;
    * feientia. effe differentia.alij énim opera hæc,omnisq; demum a&io belli
    ' • • tiones,alij prgter has opera quae ca fub militarem:atqp eodé mo^
    , .dam funt.At quorú præteraétio do fubalias aliae, atq* inijs omni
    í' nes fines aliqui funt: in his ope bus fines earum quae archite&o^
    Z ra ipfa operationibus cenfentur nicae habentur, magis φ reliqui
    w?
    n.
    praeftantiora.Cum
    • & autem
    a&iones & fcientiae & multg
    artes omnes aliarum quae fubiacent,
    expetendi funt : nam illos quoq;
    fint, multi etiam fines cuadant, horum caufa feétamur.Neq; ta
    Moral.cü cö.Aucr. A men
    - Moralium Nicomachiorum;
    G men intereftquicquam,fiue ope vtiturequeftris, funt fub arte belli- M
    rationes ipfae fines a&ionfi fint, ca: & fifr omnis a&io bellica eft fub
    fiue prgter ipfas aliud quippiam, arte gubernandi bella, & fift in aliis
    ficut in antediótis fcientijs. generibus rerú,in quibus fpeculátur
    artes, ficut inueniuntur in eis artes
    pererminario primi rRAcrA. plures fub artevna principali in illo
    11 b R 1 N 1 c o M A. c H 1 AE
    genere.&in omnibus iftis finis artis
    AR 1 s r o r E l 1 s. principalisdignior eft & melior fine
    artis,qug fub ipfà eft. fines enim ar
    <='Ixit Ariftoteles.Quoniam tis,quæ fub principali eft, non quae
    Wall omnisars,& omnís fcien runtur nifi gratia finis artis ÉÉÉ -

    £ tia,& omnisactio,&om palis.& nó eft dfia in his, in hoc,vt


    £=ás] nis ele&io rei eft alicui*, fines earum fintactiones auta&ta.
    pervnamquamq; quidem earú bo
    num aliquod intendi &defyderari Qgòd vnum agibiliumfinis, qui ciuili, fie
    H videtur:&eft finis intentus pér arté, facultatis. Cap.z.
    aut fcientiam,aut aétionem, aut ele Iigitur agendarü rerum fi^
    &tionem.& cùm fit finis iftarum cú
    £tarum hoc, quod omnia appetunt:
    S nisipfum,
    aliquis eft, qué propter
    & propter qué alia
    & fit finis earum omnium:& mani volumus,neque omnia obaliud
    feftum eftq, omnia appetunt bonú. eligimus (in infinitum enim ita
    Bene £; Et „ppterea bene dixit qui defcripfit fieret progreffus,vanusq;&ina•
    Ę* bqnum per hoc,q>ipfum cft,qd gm nisappetitusnofter effet) perfpi
    ÉÉÉÉqa nia appetunt. Et diuerfitas quidem cuum eft eum fummum bonú,
    eft id, qd inter fines intentos per artes effevi
    93*PP*- detur, non pp diuerfitatem artium atq; optimü futurü. Nonne igit
    n artib9, tantii:licet ex eo quod fines in qui
    ';„„. - - -
    magnum ad vitâ cognitioipfius
    áíôï;' bufdam artium fünt a&tiones ipfae mométumaffert ? nam fi quem- *
    n£s funt met,vtin arte fàltandi& percutiendi admodum fagittarij,fcopum ha
    Ę citharam:& in quibufiam carum fi beamus, magis bonum&hone^
    - ; ncsfunta&ta& non aétiones,vtfani ftum affequipoffemus.Quòdfi
    „a, p,„. tas in arte medicinae. In artibus aüt, ita eft,experiendum quidnam is
    nîçã in quibus fines funtaéta, non a&tio fit,figura comprehédere:cuiusqs
    actionib° nes,a&ta meliora funt actionibus:cú fcientiae,vel facultatiscenfeatur.
    Ę actióes,quç funt in ipfis, fintgratia Videreturauté effe eius quae ma•
    ύ' actorum. Dixit.Cum itaq; fint artes xime principalis, maximeq; ar^
    fiy.ö.} & fcientiæ plures,& erunt fines plu chite&onica eft:cuiufmodiciui
    res, vtartis medicinae finis eft fani
    tas:& artis operádi naues,nauigiti: lis apparet. Quippe cum eafit,
    &artis gubernandi bella,vi&toria:& quae quafnam effe in ciuitatibus
    artis gupcrnandi domum, finis eft fcientias oporteat: tum quales
    v,„.,. opulentia.Dixit,Artium autem quc quemq; difcere,& quoufq*, con^
    :.;J3. dam funt fubalternatæ aliis: vtars ftituat.Videamusq;vel maxime
    + +• frgnorum, & reliquæ artes, quibus honorabiles facultatcs,qualis eft
    mili
    -,- —--- -- ------

    Liber Primus. 2.

    A rnilitaris,familiaris,& oratoria, Quemadmodum enim acciditbali- D


    fub ea effe collocatas.Cum enim ftafiis,qui prgfixo eis figno,dirigunt
    cæteris a&tiuis fcientijs hæc vta fagittas fuas contra ipfum,& fic cer
    tur, quid item agendum, â qui^ tiüs attingít ipfum:& taliter fe ha
    husq;abftinédum praefcribat,ac bent hoies in adipifcendo id, quod
    fanciat: eius finis aliarum oíum oportet cognitoipfo, videlicet diri
    fines comple&etur: efficieturę, gütactiöesfuas, p quas applican?ad
    ipfum. Conádüeftigifnobis hic ad
    vtis bonum ipfum humanü fit. cöprehendend um finem iftum fm
    INá fi êt & vni homini & ciuita
    ti bonü idem fit:boníitfi ciuita
    viâ defcriptionis & exempli,f.fèrmo
    nivfi:& ad declarandú quid eft,&
    • tis&acquirere & cöferuare,ma cuius (cientiarü & artiú eft. Videtur . Ars gu
    ; ius quidac diuinius videtur. Ac aüt effe potiffime artium,& maxime bernandi
    - - - ciuitates
    confentus quidem effeetiávnuf principantis:& hmóiquidem eftars Ę.
    - - -

    -B
    quifq; pót, fivnifoli: pulchrius gubernandi ciuitates. Etenim hæc tur oibus
    tíiac diuinius,fi gentiac ciuitati ars principafomnibus artibus, cùm artibus.
    bus bonü efficiatur. Haec igitur determinet quas artes & fcias opor
    funt,quae difcendi haecvia, quæ teteftein ciuitatibus,& quas aríes &

    . ciuilis qugdam eft,appetit.

    -
    fcias oportet exercere vnúmqucmq;
    hominü, & quas artes & fcias opor
    Ixit. Ncceffe eft auté vt fint in tetexercere quofdam hoium,&vfq;
    iftis rebus,qu£ agunf, res, quas adqué finem oportet difcipulos per
    volumus pp feipfas:& funt res, quas uenire in difcédo artes. Cùmigitur
    volum* pgaliud:&vt non fit omnis hæc ars taliter fe habeatad reliquas
    *a&io ex actionibus humanis volita artium,
    eft principalior earü.Et pa
    `PP rem aliam.fi enim fic effet,procc
    tet hoc etiã ex eo, q honoratioresar
    deie£in infinitü, neceflet finis com tium & nobiliores earú fupponun?
    , •prehenfus,& effèt defyderiü inane. huic arti: vtpote regitiua belli, & re
    Cü itaq; fint hic artes, actiones qua gitiua domus,& rhetorica:(:ip(a or
    rum quæruntur gg aliud, & artcs, dinat has artes, & metifcas. Si ergo
    : C a&tionies quarüqüςruntur pg fe:ma fuerit hæc ars, £££gjua ciuitatum,.
    nifeftú ji qy finis eius,qug quæritur
    vtens reliquis artib°& méfuranseas, F
    pp fe,eft bonü perfeótú & optimum .& ponens quid oportet operari, & à
    ferú, cum fint reliqua bona quæfita quo oportct abftinere de omni re:

    ;
    ?
    ratia hui* boni:&hocfiue fit iftud
    É; vnú aut multa: aut fit artis
    vnius, aut artium plurium. Dixit.
    Et cognitio huius boni eft vltima in
    vita húmana:&eftgrandeadiutoriü
    in venuftate eius. intelligo per vitâ
    nccefîàriü cftvtfit finis cius ample
    &tens reliquos fines artium. Cumq;
    fit bonü,qd intédit hæc ars,illud bo
    num,quod cótinetoia bona: eft ne
    ceflàriô q> fit finis cius bonum illud,
    qd appropriatur hoi in co q homo.
    * ciuilitates. Cognito nanq; fine, de Etfi enim bonü, quod appropriatur
    terminantur aëtiones, quæ ducunt homini vni, fit bonum illud in fpe
    ad ipfum, & quæ remouent ab ipfo, cic, quod appropriatur vniuerfitati
    & diiigitur initentioverfus ipfum. ciuiü maius & gfc&tius : iftud quidé
    A ij , ' cft
    -

    - Moralium Nicomachiorum,
    G eft,pofito q) bonum perfeétum poffi enim eruditi eatenus exa&amin K
    bileefthaberiâ folitario, ficutpok vnoquoq; genere explicationem
    eft haberiâ ciue. fi aüt hoc non ap requirere,quatenus pati reiipfi*
    propriatur, tunc manifeftius eft g) natura poteft,Nam & mathema
    Hoc bonü neceflàrium eft inquiri,f. ticum fuafionibus vtentem ap
    bonum,quod appropriatur ciuitati. probare:& ab oratore demöftra
    Dixit.Et fi fuerit füfceptio huius bo tiones exigere,fimilevitium vir.
    ni,& cóferuatio ipfius ne tollat,ama
    bilis quidé vni,f.vt inueniatur ei, & Verum vnufquifqg ea re&e iudi
    cófe§ictur, erit inuëtio eius ciuibus, cat,quae cognofcit:atqp eoríibo^
    & cofferuatio fuaipfis melior & ho nus iudexeft.vnamquamq; igit
    noratior: & hoc eft,quodintédimus rem bene iudicat,qui in ea:abfo
    per hunc librum,f.inuétio huius bo lute vero omnia,qin oibus eru
    ni,& conferuatio ipfius ciuitatis. ditus eft. Atque hinc fit,vtiuue
    De modoprocedemdi,&- auditore mo nis auditor ciuilis idoneus effe
    1H rali. Cap. 3. non poffit: quippe ciiimperitus l.
    SÉ vero hac de re di&um
    exiftimet: fi perinde expli
    a&tionü vitae fit,exquibus,& de
    quibus rónes conficiiitur.Adde
    catum fuerit,ac fubieéta ma
    $. cíi perturbationes fequatur,
    uftra&inutiliter audiet: finis
    Exa&atra teria poftulat.Ná exa&a traéta^
    enim non cognitio, fedaétio eft.
    $$ tionófimilimodo in vnoquoq; Intereftautem nihil,iuuenis aeta
    vnoquo- genereexquirenda eft: quemad te,an moribus iuuenilis
    aliquis
    $u$££££ modü neq; in artium opificijs. fit. nö enim defeétus penes tem
    ;ì,ì** Honeftaauté&iufta,de quibus pus eft:fed quia&viuit, & fin•
    1d€. 1. Me ciuilis confyderat, tantam diffe^ gula perfequiturex perturbatio
    **** 15. rentiam,tätumq;erroré in fe ha
    * bent:vt lege*, non natura effe vi ne.Talibus enim cognitio, per^
    indeatq;incontinentibus inuti
    deantur.ln bonis ét talem quem lis euadit .Illis autem effe per
    i dam erroré ineffe propterea pa quam vtilis poteft:quifecüdum
    tet,q> multis damna ex ipfis eue rationé &appetitiones&a&io
    niüt:nonnulli enim ob diuitias, nes fuas moderantur. Ac de au•
    a!ij ob fortitudinë periere. Con• ditore
    quidem,& quomodo ad
    tenti igiíerimus,finos, cü de ta mitti huiufcemodi rationes de
    libus & ex talibus differamus, beant,quidq$ proponamus, ha
    pingui quadam minerua, atque &tenus exorfum fit. -

    adübrata figuratione verü often Dú. ortetautem vt fufficiat,


    damus:cüq; de ijs, qug plerunq; quod Ë hoc,qfi fuerint
    eueniunt, atq; exijs rócinemur, fermones induéti fm q> poffibile
    fimilia ét concluferimus.Eodem eft in materia fubie&ta. vult vt fint
    modo etiã vnufquifqp debet ea, propofitiones induétarum, ficutin
    qug dealiquodiìr, admittere,eft pluribus, non autem ncceflàriae.,Dixit.
    --------

    Liber Primus. '3


    * A Dixit.Non enim inquirendaeft certi fuerit.Etiudex difcretusin re quadá D
    tudo in oibus artibus eodem modo: eft,qui dirigit iudicium in re illa ea
    immo oportet vt requiratur in o1 ar dem,& eft prudens in illo genere, id
    te fm materiam,in qua fpeculatur ta eft cognitor Logices particularis,
    *
    lis ars: quemadmodum neq; opor appropriatur illi generi. bonus auté
    tet vtinquiratur certitudo in oibus, iüdicator abfolute eft,qui re&eiudi
    quae aguntur, vno modo.Dixit.Res cat de omni re, de re&tovidelicet, &
    aüt pulchrc & pertinëtes iuftitiæ: & non re&lo:& ifte eft prudens abfolu
    ››
    funt illc, in quibus fpeculatur haec te: dico eum, qui prudcns eft in arte
    ars,fregitiua ciuitatum:tantam ha Logices cöis.Dixit. Et pp hoc doétri
    bent diüerfitatem incidentem eis, & naçiuilis non pertinet auditori pue
    : errorem,eò q, materia fua fit poffibi ro.nam puerifiexpertus eft aétiónü,
    lis,quod pluresopinatifunt $ bona qug debént effe invita,£non difcer
    &iüfta fünt nobis tátum perlegem, nit re&tum â non re&to. fermo auté
    id eft per pofitionem:& q n6 efthic hic non eft nifi de his aétionibus, &
    : E aliquodbonum & iuftum per natu in his.Dixit. Et qiTi ecce puer profe- E
    ram.Etiam accidit fimilehuic erro cutor eft eorum, ad quae ducit eum
    riin bonis,qug in fe bona funt,eóq. anima fua ex defyderiis, erit auditio
    jam accidit pluribus hominíi ex ip eius fermonis noftri fruftra & inuti

    :
    ?
    fis nocumétum: vt quibufdam iam liter:qih finis nofterineo,de quo lo
    contingit periculum ex parte diuitia quimur hic,non eft fcire, fed agere.
    rum,& aliis ex parte fortitudinis.Di Dixit. Et non differt vtfit quièftin
    xit. Et pp hoc intentionis quidem & hac difpofitione puer gtate, aut puer
    voluntatis noftrae cft,vt perueniam* moribiis.defe&tus enim fequcnsvirí
    ad veritatem iftarü rerum per viam defyderiis non eft ex breuitate tpis.
    groffam,& exemplarem,f.per defini nam fi effet fic,nöinueniretur fenex
    . tiones & defcriptiones,qugadaptan profecutor defyderij. & pp hoc non
    tur rebus exiftentibus in illa fpecie, proficiunt iuuenes per hanc cogni

    :2.
    , vt in pluribus, fed non omnibus: fi
    cut eft difpofitio in definitionibus
    C materiæ neceflaris,& per dcmonftra
    tiones quidem, in quibus fint con
    clufiones fic in plnribus. Dixit. Et
    enim prudentis.Intendo inftru&um
    tionem:ficut nec proficiunt per eam
    completi, qui non retinent È dele
    çtationibus.Dixit.lllis auté,qui de- F
    fyderant & agunt, fm q> dictat intel
    le&lus,& ratió, perutilis eft fcientia,
    que hictra&atur. Dixit. Hocigitur
    .j
    in arte Logices vltimare inquifitio eft, ad quod nos oportuit peruenire
    nem certitudinis in fermone in vno in prooemio noftri fermonis,f.qua
    uoq; genere, in quo fit fpeculatio, lisdebcat effe difcipulus huius artis
    m q. fuftinet natura illius generis. in moribus fuis.Et quod eft propo
    Æquale enim peccatum eft, fi rece fitum noftrü in hoc fèrmone, Sc eft
    peris fufficientiam perfuafiuam ädo gubernatio ciuitatum:& cuius gene
    mino doétrinalium, aut exegeris de ris funt ratiocinationes, quibus vti
    monftrationem à rhetore. Dixit. mur in tempore, (cilicet oportet eflè

    . Et vnufquifq; hominum reéìe diri ordinem earum in credulitate, aut


    git iudicium circa rem,in qua fciens formatione.
    A iij
    -

    De
    -
    -
    Moralium Nicomachiorum,
    etiam Plato de hoc ne
    G Defùmmo bono,& reéla auditori, educa quærebatq;,vtrum dubitabat:
    ab imitijs K.
    ἐ ab Ê
    tione. C.\p. 4.
    Vnciam dicamus repeti^ an adinitia via effet: perinde at~ ;í.
    a
    NÉ oratione, qm omnis co
    gnitio,omnisq; eleétiobo que in ftadio,à munerarijs ne ad £!££j
    metam,am econtrario. Namáno ÉÉ
    num qùoddam appetit: quidnã tis eft incipiendum. eaautê duo^
    illud fit, quod ciuilem appetere bus modis funt : alia.n.funt no»
    dicimus:quid(j;illud, quod om^ bis, alia abfolute ac fimpliciter
    nium agédorii bonorü fummú nota.fortaffe igit ab ijs nobis eft
    eft.Deniómine fané interoés ferè incipiédú, qug nobis nota funt.
    conftat.nam & pleriq; & elegan Quocirca bene moribus inftitu^
    tes fglicitatem id appellant: & f£ tus effe debet, qui dehoneftis &
    1iccm cffeidem quod bene viue^ iuftis,ac omni deniq; ciuilire eft
    re, beneqs agere effe opinantur. conuenienter auditurus. princi- .
    H De fœlicitate vero,qugnâ fit,dif piíi enim eft, qp fit:atqp idfifatis I,
    fentiíit. neq; fimili modo & vul^ cóftiterit: nihil ampli? erit opus
    gus & fapientes eam definiunt. indagare,curfit. Et qui eiufmo^
    nonnulli enim aliquid ex ijs,qu£ di eft:veliam habet, vel accipe
    euidétia,manifeftaq; funt,vtvo^ re principia facile poteft.Cuive
    . luptatem,vt diuitias,vt honoré: roneutrüm horumadeft, Hefio^
    alijaliud eam effe diciit,f£pe etiá dum audiat hæc dicentem.
    fit, vt idem de ea diuerfa opine^ Optimus ille, poteft qui ex feco
    tur.cii enim aegrotat, fanitatem: gnofcere cunéta.
    cü pauper eft, diuitias fummum Illèbonus, monitis qui aliorum *
    bonum putat.quiautem ignorâ obtemperat.atqui, - »
    tiæ confcijfibiipfis funt, eos ad^ Exfe nec nouit, nec quæ bene cö
    mirantur, qui magnum quid ac fulit alter p*
    fupra vires fuas rcferunt. Nónul Percipit, admittit^g animo: eft
    I li vero praeter multa hæc bona ignauus,inersq;. **
    aliud quoddam per fe bonum eP Ixit. Nunc aút reuertamur ad M.
    fe exiftimarút:quod effet in cau
    fa,vt omnia etiam hgc bona fint. pio,&id, à quo incoepimus à princi
    dicamus,cùm per oém cogni
    Sed omnes velle opiniones exq^ tionem , & oém electionem nó â€j.
    rere fuperuacaneum fortaffeeft: deretur nifi bonü aliquod, quod cft
    fatisq; erit,fi eas folúmodo inue^ bonú, quod ars gubernádi ciuitates
    ftigemus,qug extant maxime ac habet,&intendí: & eft illud, quod
    fu5ereminent:velvidentur rönë. appetimus per ipfam,f.bonum exccl
    aliquam in fehabere. Neq; tfi il léritius & altius omnium bonorum.
    1ud nos lateat,differre inter fe di Dicimus igitur q, penè ab oibus c9n
    fputationes,quaevelâ principijs cordatum &Itinelle eius, & in ipfius
    fiunt,velad principia, Redte cni nominatione. náplures hominú&
    peritio
    ———-—--—==–.
    -

    Liber Primus ' 4


    A peritiores ipforíi opinati funtg) de ad cognition£ caufàrum;videlicet q, D
    &or vitae &decor conuerfationiseft, inter eas eft dfia magna fm q, decla
    vt cóuerfàtio acquirere faciat f;lici ratum eft in Lib. Demonftrationis.
    tatem.VeruntfiTinuenimus eos dif Dixit.Et Appter hoc reéte dubitauit
    fentiétes,& in definitione huius f;li Plato circà hanc intentioné,& dixit,
    citatis,i.diffentiunt in hoc quid fit. vtrü via, quae ducitad principia, eft
    uidá enim hominü dixerút, gyf; ficut via, quæ à do&ore exercitij in
    licitas eft aliquid ex rebus apparen ftadio têdit ad poftremü ftadij, aut
    tibus:de quibus manifeft6 eft ipfas ecóuerfo. Verüntamen vfr oportet
    effe bonü. Quidâ ergo dixerunt i vt incipiamus in doótrina à rebus
    fam effe voluptatem:quidam aüt É - - -- - - :.-:.-- Idem. r>
    manifeftis.Res autem iftg dupliciter ÉÉÉ;.
    ùitias & opulentiâ : quidã vero ho funt.quaedá earfi funt mániféftc fm
    norem: alijatitaliudâliquid præter mos tantum, & funt illæ, ex quibus
    haec. Et vft c6fyderando in opinio procedimus ad principia abfolute :
    nib* hominú circa ipfam , inuenies & qugdam ea* funt manifeftae fim
    Is quâlibet feétá poneiité eam in parté pliciter,& funt ille, quæ manifeftae B
    alteram ab ea,in qua ponit ipfam fe funt fm nos & fm naturã: & ex his
    &ta alia: ita q) inuenimus vnü eun equidem procedimus à priori & ad
    dem varianté diétionem fuá circa ip pofterius.In hocautem fortaffisex
    fam fm varietaté ftatus fui.Infirm* pediés cft vt incipiamus à rebus ma
    aút dicit fanitaté: dcpauperatus aüt nifeftis apud nos. Vnde oportet eú ,
    diuitias. D. Cíi aíit plures recogno qui vult inftrui in rebus pulchris &
    fcunt ignorátiam füam de ÉÉ iuftis, & vl'r in rebus pertinentibus
    ipfius Cühocq; cöueniunt in confef ciuilitati inftru&tione fufficiente vt
    ä fui effe eâ,admirantur di&um fint mores sius fm q, oportet. Qui
    eius, q dixeritdeea diétioné fupex enim talis fuerit in mofibus, iã ha
    cellenté hoc, quodipfi intelligút de bet fcientiam harum rerum, quare
    ea. D.Et iã putauerunt quidam funt tantum: qά eftprincipiumi fcié
    hoc eft bonú aliquod exiftés per fe tiæ rei . fi aüt hic contentus fuerit ,
    extra animã præter bona ifta mul non eftindigens in virtutefua fcien
    C ta:& q> bonti hoc eft caufa bonis oi É; res eft:& eft principium, F
    bus vt fint bona.vnde quod ifti opi quod ordinatur poft fciétiam, quia
    nati fuerintq; cognitio huius boni res eft.Qui ergo fuerit talis in mori
    f*
    quod extra,&applicatio ad ipfum bus, hét principia & fufcipiet ea fa
    £ eft beatitudo: vt dicentes ideas efle. cile: dico principiú quare, & princ'
    ę D.Fortaflis aüt inquifitio de oibus pium pp quid.Qui autem neutram
    3 opinionibus diétis de beatitudine adaptationü habuerit, id eft necef
    ô onerofàé &inanis: fufficitenim de fe,neccaufam,animaduertat fermo
    3.
    famofiorib* earum inquirere,aut de nem Poetæ di&tantis. Optimus eft , ,
    g.
    &
    quib* putafq; in ipfis É hominum qui â femetipfo intelligit , ,
    perfuafiuum. D. Et non oportet vt quid expedit. qui aütäbaltero hoc , ,
    :*
    nos lateat qá intereft inter demfo intelligit, eft in via dire&tionis. qui , »
    3.
    i3
    nes, É ex principijs rerú prima vero nec à femetipfo intelligit, nec
    rum,f.&inter demfoncs,qug ducüt ab altero recipit, hic vir eft inutilis.
    A iiij Qgòd
    a Moralium Nicomachiorum.
    G. Quôd fælicitas non fit voluptas, honor, &ior tfi etiam ipfa eft. Videtur K,
    virtus,aut diuitiae. Cap. 5. enim fieri poffe,vtqui virtutem
    Ednos eò redeamus , vnde habeat, vel dormiat, velin vita
    SÉ fumus, Bonii enim
    nihil agat: malis praeterea afHi
    &fglicitaté non abfq; röne gaí, fitq; maxime infortunatus
    homines ex varijs viuendi mo• cuiufmodi hominem fane fælicè
    dis videntur exiftimare, pleriq; appellarit nemo, nifi qui ferua
    quidè atq;importunifsimi vo re pofitionévelit.Ac de his qui•
    lùptatë effe putant: vnde etiam dem ha£tenus: fatis enim ét in,
    fruitioni deditam vitam amant.
    circularib° de ipfis di&um eft.
    Tres enim funt , quae maxime Tertia vita eft cötemplatiua,de
    excellunt,vit£,hgc,quam modo quain fequétibus confyderabi•
    dixi: tum ciuilis:accötemplati• mus. Pecuniaria vero violenta
    ua tertia. Pleriq; igitur feruiles quaedá eft:&diuitiae neq; ipfae
    H prorfusvidentur, cü pecudum proculdubio funt id quod quae.
    vitâ eligãt: rationé tamen pro• rif,bonii:funt enim vtiles, alte
    pterea cöfequuntur, quia multi riusq; caufa cöparantur.Iccirco
    ex ijs, qui in poteftatibus funt ea potius, quae prius diétafunt,
    conftituti, diffolutâ perinde ac effe fines aliquis exiftimaret, eô
    Sardanapalus vitam traducunt. q»pjp fe expetütur. fed neq; illa
    Elegãtes vero & ad agendü ido tamen videntur: licet multae ad
    mei, honoré effe fglicitaté exifti ipfa haec cöie&tae rónes fuerunt.
    mant: hic enim ciuilis vitae ferè
    finiseft. Sed hic tfi remotior ali/
    hæcigitur miffa faciamus.
    quantulo effe ab eo ipfo qöf qug
    DÄÈ Incipiamus ergo, & dici
    musq, homines inopinatione
    rimus,bono videtur: magis ení fua de bono & fçlicitate, qiì exifti
    in ijs qui honorem exhibent, û mant in vita fm q vidét,non deuia
    qui eoafficiuntur, confiftit.bo uerunt à re&litudine. haec enim eft
    Honor
    mum vero ipfum eiufmodi effe res in qua conueniunt.Veruntfi vul M.
    •nagiséin diuinamus: vt propriü quoddâ gares&groffi putantq. hoc bonum
    iis, q ho- fit, quod auferri facile nequeat. íit voluptas : & q, vita ciuilisfaciens
    !9t* exhi Prætereafe&ari honorem ob id lucrari f;licitatem,eft vita lucratiua
    bét,
    ú videntur,vt feipfi bonos eé cre voluptatis, & fiunt quidem famofi ,
    vuI
    dant. Quaerüt enim â prudentiae ppea q, multi potentes fup res regni
    bus,;& ab ijs à quib° cognofcun fimilant Sardanapalo in immergé
    do fe voluptatibus. Illi aüt, q ducút
    tur,&ob virtuté honore affici. vitâ bonâ, & opatores funt â$tionü
    Perfpicuum igitur eft,horum ét nobiliú, fqprgeligút honeftü, aefti
    ipforú fentëtia honore virtutem mât bonüiitude&honoré:& q, vita
    effe potioré.vnde fortaffe ét ali húana eft ad lucrádú hoc bonú,do
    quis magis effe eam ciuilis vitae nec ferè putefq, honor fit finis gu
    finem exiftimaret, fedimpcrfc bernatorü ciuitatú, dico principes.
    Cumq;
    , ' LiberPrimus. $
    A. Cunque exquifite confjderatæ fue quantú fufficit.De vita afit tertia,& D
    rint vitç, vide? q excellentioresea eft vita cötemplatiuorum, perfcru
    rum & ípollentes finttres : vita vo tabimur in poftremo.Dicit. Lucrú
    luptuofa, & vita honoris, & vita có auté & diuitigmanifeltú cft q, non
    tëplatiua. dico fm illos,qui dignio funt bonum, qd qugritur per regi
    ré iudicant contëplationé & virtu men ciuile.vtilia quidem enim fünt
    té. Vulgates auté videmus propin adaliud,& non qugruntur nifi pro
    ę; feruis & eligentes vitam pecu pter aliud : f;licitas aüt nö jri? nifi
    ü in diéto fuo,q> finis vitg huma pp fe : quare praediéta potiüs aefti
    ng fit voluptas.Dicit. Eorú vero, q manda funt fifies nö eflè,cú nó quæ
    dixerunt q) finis fit honor, apparet rantur pp fe . & ideo locuti fuimus
    corruptio ex eo, qvâ re honoris ma multfi de eis in alio loco,& ofidimus
    nifeftó eft q, ipfevilior eft qfit9 bo fœdú efTe diétum dicentis eas ef{e fi
    no pa&um viuédi humanü. Vide? nes.op} crgovtrelinquamus illa.
    enim q» honor potius eft in hono Quòdnonfit Idea. Cap. 6.
    B ráte ôi in honorato:dico bonú illud
    3; É qd eft honor.bonú aút, qif cft faeli Elius vero fortaffe eft ,
    ÉÉÉ? £itas,non eft pifiin a£torefuo:&pg
    honóÉó hoc difficilis é ablatio eius ab ipfo.
    MÉ;
    -

    cöfideremus , &
    qüo dicat inquiramus.
    Amplius patens eft q, multi illorü, quanjarduâ nobis hanc quae
    qui jrunt honoré, maxime jrunt ftionem futurâ effe $.
    :,ppte•
    ipfum quatenus p hoc affirment fe rea: q»amici funt,qui formas in^ ...
    cébonös:& i6 jrunt honoré ab in ÉÉÉ §äÄÈ re&ius ;£;£
    telligétib',&ab his,q notisfitä vir eê,&oporterevidereí: vt;p ve- íis íåíùíe
    tute.manifeftú eft ergo fm viam ip
    forú q virtus melioré honore, qua ritatis falutevniufquifqp,& præ £; £';
    refortafle çftimandá eft virtutépo fertim philofophi fùaqüoq* pro ἐ #i?
    tius efîe finé vitgciuilis jaliud.At pria refutarent.Nam licet amici lofophi.
    ;
    :
    ■,
    tamen infufficiens vf ä. & hoc. Si 'ambo fint, fan&tum eft veritaté
    n.ficeffet,nullum oporteretexcufare ipfis inhonoreanteponere. Qui
    ' c fe à fomno.videmus.n.fè pofte dor igit hâc opinioné attulerunt, in F
    mire hoicm, & habere virtutem. Et iilis ideas nullam faciebât,in qui•
    fm hanc ét radicem poffibile eft ei b° prius&po{terius aliquid di•
    vt fit f;lix, & nihil operanstota vita cerét. Vnde neq; numerorú fpe^
    fua,autlaborans,vel carens profpe cié,id eft idë cöitituebãt.At bo^
    ritate1 maiorib* rerú fuarú. Et ma nii df & in eo $ $. ;
    nifeftú eft q> non opinar aliquis de in quali,&in eo qùf eft ad aliqd,
    •

    hmöi ipfumi effebeätü: neque dicit


    hoc de tali, nifi velit phodcuftodi
    3$ vero per É & fubftan- §£:£
    repofitioné,vel radicé, quâ pofuit, tia, priuseonatura eft qüi eft ad tuia £!tes,
    &crudelitaté quá defendit: dico fm aliqüid.effe.n.hoc appéndix§• $. £*
    modú contradi&ionis lingua fua, åäïíåëåíçìüôácciάζΚάςά*
    :non corde. Dicit. Et iam diximus eft . Quare communis aliqua
    £c iftisreb*indictis noftris famofis in hisidea effe non poteft. Prae•
    ; •• • {CICÀ
    2----

    - Moralium Nicomachiorum ,
    - G terea cum bonum totidem mo propterea q»nondeoi bono ra- $
    dis dicatur, quot illud quod eft tiones di&tae funt: fed £m vnam
    (nam & in fubftantia dicitur, vt fpeciem ea dicuntur, quae perfe
    Deus & mës:&in qualitatevir amantur& appetuntur : û ve~
    tus:& in quátitare mediocre:& ro hæc conferuant, aut efficiunt
    in eo quod e(tadaliquid, vtile: quodammodo, aut cötraria pro
    &i têpore, occafio:&in vbi,di hibent:,ppter hgcalioq; modo ea,.is.
    uerfatio:&aliahmöi)perfpicuii bona dicuntur, Perfpicuum igit p?.alis
    eft cöe aliquod vfeatque vnum eft bona duob° modis dici: alia P*****
    effe non poffe,non enim in omni pcr fe,alia propterea q pcrfedi- **
    bus denuncupationibus, id eft cuntur. Seiungamus igitur bo
    praedicamer.tis, fed in vno tan na haec per fe ab vtilibus,ac cö•
    tum diceretur. Præterea in ijs fyderemus an eafm vnam ideâ
    quae vnam habent ideam , vna dicantur. Qualia vero effe per
    quoq; fcia eft: atque ita bonorü fe bona aliquis ftatueret? an ea L
    omnium vnaquædam fciaeffet. úvelfifola relinquaní, perfeg
    fed multæ funt fcientiae, eorum mur:vt fapere:vtvidere: vt vo•
    etiam quae fub vna denuncupa luptates nonnullae , & honores.
    tione cöftituunt. vt occafionis: nam licet haecobaliud quippiã
    1 bello,militarisars: in morbo, perfequamur,effe tfi ex ijs quae
    medicina.& mediocris: in ali• funt per fe bona, ftatuere aliquis
    mento,medicina: in laboribus, poffet.An ne aliud quidé quip
    exercitatoria. Dubitaret aút q piâ præter ideam? Quare vana
    fpiá quid nävelint per fe vnum^ erit fpecies. Quòd fi hgcquoque
    quodque dicere:fi5{in perfeho per fe bona funt,necefîè erit ear
    mine & in homine vna & eadé demin oibus ipfis boni rationé
    ratio hominis eft.nam quaten? exiftere:quemadmodum eadem
    hö, nihil different. Qgód fi ita in miue & cerufaalbedinis ratio
    eft,neq; quatenusbonum, quic eft.athonoris,prudentiae,&vo- M
    quam diftabunt.Veruntfi neque luptatis in eo q> bona funt,diuer
    A Ibut dia quia fempiternum aliquid eft ,
    fae ac differentes rónes reperium
    tius nó é ideo magis bonum erit:fiquidè tur.Nó eft igitur bonii commu
    ... bius al
    bo vnius
    neq; albii quod diutius, $i quod ne quid in vna idea. Sed quonã
    vno die tim durat,albius eft.Pro modo dicuntur :' non enim vi•
    babilius autem de ipfo Pytha dentur effegquiuoca â fortuna :
    gorgi dicere videní: cum vnii in nunquid eò q» ab vno funt, vel
    bonorum confortio conftituant: ad vnum omnia ipfa conferun•
    quos quidé fequutus videí etiá tur ? An magis fm proportio••
    Speufippus. Sed de his alia fit nem . nam quemadmodum in -
    differtatio. In ijs vero ô di&a corpore eft vifus , ficin anima
    funt,cótrouerfiaúdam fubcft ; cft mcns : & aliud in alio. Sed
    omit
    ILiber Primus. ^ 6
    A*omittenda in praefentia fortaffè rum noftrorum dixerunt ideas cffe, D.
    hæc funt.exa&e enim de his tra^ Veruntfi vifum eft nobis meli° efle,
    &are ad aliâ magis philofophiâ vt obferuemus veritaté, & expenda
    fpeótat. Simili modo ét de idea, mus proprietatéfèrmoná noftrorú
    in eius defenfione, qfi fuerit neceffà
    Wam etiamfi vnum aliquod fit,
    quod communiter denuncupe rium hoc nobis, étfi non „pfitemur
    tur bonum , aut feparabile quid philofophiâ:quáto magis ipfàm pro
    fitentes & digniflimam iudicantes &
    ipfum per fe fit: manifeftú eftid anteponentés?etenim qfi fuerint no
    neq; agi neq; acquiri ab homine bis duo amici diffidétes, quorü a'ter
    poffe.Niic aüt tale quid quaerit. veritas,veritati cöfentiédum.D. Qui
    Melius vero fortaffe alicui vide aüt hanc tenuerunt opinionem f.po
    retur effe,fi ipfum cognofcerem? fitionéidearü,non pofuerunt,eas exi
    ad ea qugacqri atq;agi poffunt, fterein rebus, in quibus eft prius &
    bona. näquafi exemplum id ha^ pofteri* in effe:fed in rebus vhius or
    Β bentes,mágis ea qu£nobisbona dimis in effe: & ideo non pofuerunt E
    funt cognofcere,'& fi cognoueri• ideas. Veruntfi cxdi&is eorú fequi? Ponentes
    inus confequi etiam poffemus. vt fint ideæ in hmói reb*, f.coordina ideas, nô
    Haec quidé ratio probabilitaté tis:cú bonüvk dicafde (ubftãtia, & É;
    quandã habet: ä fcientijs tfivi; de quali,& de relatione,fitá; fubftá- i5 qùî*
    prior, näliter.plura nãq; é prius &
    diffentire.oës.n. cú bonii quod tiarelatiöe
    funt relationis,quç viden? non habe Pofterius
    άam appetant,id4; quod fibi de re efle nifi in aia.& de multis eorum
    eft,inquirant: cognitionem eius manifeftú eft, q funtres accidentes
    prgtermittunt'. Dubium fanè ét alteri,qd ita fit, neq; horü erütideae
    eft,quam vtilitatem cófequetur cöes extra aiam. Amplius bonü his
    textor aut faber in fuaarte:fibo» modis df, quibus & ens.bonü enim
    nii ipfum cognorit. vel quomo dfdefubftantia, quemadmodum de
    do medicus ad medendüm, aut Deo& intelle&u,q eft bonus: & df
    dux ad imperädum peritior red de quali,
    to,vt vt de virtute:
    deaequali:& & de quan R.
    df derelatione,vt
    C detur:fiideam ipfam contempla
    tusfuerit.Nam neq; ita fpecuiari de conferente: & df de tpe,vt de ho- .
    fanitatem medicus vidétur, fed ra conueniéte: & df deloco,vt deha
    hominis fanitatem : immo vero bitatione. eodem modo dc rcliquis
    fortaffe huiusjhominis fanitata: rebus,de quibus df nomem ens,vide
    quippe cum fingulis medeatur. licetde décéprædicamentis.Ciiigi&#3*%*.
    ac de his quidem ha&enus. nomen bonifynonyme dicátur íò-?,,£!
    minientis, dicefamìbigue de decem ÉÉÉÉ
    DÉ bono aút vfi, quod opi
    nanfquidá beatitudinem §Â
    fdicamentis.i.non fm'intentionem
    vnam,quâ participent decé prædica
    mclius vifum eft nobis vt hoc fcru menta:& manifeftú eft q» nö eft hoc ;
    $emur,& conßderem* qualiter feha bonü vnú cöevfe. Si.n.fic eflet, non .
    $et:quanuisinqfitio deipfò grauis diceretur de oibus praedicamétis, fèd
    fitnobis pp hoc, g quidämäínico devnoip(orum tantü. Nam natura
    Vua
    M.
    2.
    Moralium Nicomachiorum,
    G vna c6is non eft nifi in fidicamento Veruntfi fpeculatio'in efTe idecwHs K
    vno.& cú nó fit hcc nä cöis oibus re alterius cft fciae. In hac aüt noftra
    bus,tunc non eft hgc ideavhis.i.extra qöne videtur efle dubitatio quaedâ,
    aiam vna, fm q> videbat hic Plato. cx hoc q> potcft quis dicere, qfh fer
    D. Amplius fcia qdem,eorú ôï in vna mo,in quo arguiftisbona efle mul
    fùnt idea,vna eft fcia:fi ergo bonoríí ta,eft de oi bono:quaefitum aút hoc
    oium vna effetidea, cflèt eorú oium non eft o& bonú,fèd bona quae funt
    vna fçientia. non eft aút fic. fed nos
    bona per fe:& hæc dicuntuf fm vnã
    inuenimus bonis, quæ funt in vno fpeciem.Illa aút, quæ dicuntur cum
    prgdicamento,fcientias plures,vt ho his per modú æquiuocationis, funt
    fae conuenientis: eft.n.in prædicato factiua horü,& cuftoditiua aliquo
    qfi. veruntamen fcientia horae con modorum,autprohibitiua cótrafio
    ùenientis in bello pertinet ad artem rum.de his.n.non dicitur q> fint bo
    bellandi:& conuenientis in medica na nifi gratia iftorum, f. j funt bo
    tione pertinet arti medicing.ficq; eft na per fé.D.Sed cum fit mänifeßum
    H. def&iâ temperati, qd eft ad aliquid. q* bona dfir fm duos modos,f.bona 1.
    fcia aút quidem eius in diæta perti per fe, & bona gratia iftorú,i.vtilia
    net arti medicinae:& in laboreperti ad hoc:& fit quidé perfcrutatio haec
    netfciae exercitiorí. D.Veruntf du de bonis,quae funt δοna per fe: tunc
    bitatoris eft vt dubitet in hoc, & di oportet vt inquiramus deiftis bonis
    cat, qiii non eft hic bonum nifi bo an fint in vna idea,an nö.Dicim*er
    num particulare, & terminus boni gog* nó creditaliqs q) hgc fint bona ,
    particularis,& vIiseft vnus: & termi p £;nifi bona j jrütür fim fuá fingu
    hus hois particularis & vhs : etenim laritaté,& qfiifè diftingui£:vt intel
    ficut non eft dfia inter vtrunq; in ef lect* & fpeculatio,& qüédâ volupta
    fehoiem, f.interparticulate & vfe, tes & honores. has eténim res etfi q.
    fic fe habet in bono vfi & particularamus fmviâ dicentiú ideas gfaréi
    alteri*, fidec, tfi pöt quis fm fnodú
    ri.& cüm fic fit, non eft differétia in
    ter bonum, & bonum, f.vniuerfale aliquem ponere in bonis perfè: nifi
    & particulare, nifi q)vnum corú eft fit ita,q> non ponat aliq&fbonú prae
    perpetuum,f.vniuerfale,&alterum terjideam.erit ergo fpeciesinanis,di M.
    1
    non perpetuum. Et non facit longi co compofitum ex materia&forma.
    tudo tpisin vno eorum, & breuitas Si aüt fuerint bona haecex bonis per
    eius in altero neceflario diucrfitaté, fe, dico cöpofita: & fitbonú inipfis
    ideftin fubftãtia eorum in magis& vnum : oportet vt fit terminus boni
    minus, neq; in fortius & debilius vt in eis vnus & idé, ficut terminus al
    in albo longi tpis: ipfum.n.non eft bi, qni eft vnus in niue, & in cerufa,
    iigloi magis album albo breuis tpis.D.Et & in aliis rebus albis, (.non diuerfifi N$&a
    $. $; vfprobabiliusefle, quod dixerút in catur terminus a!bi ex eflè fuo in ni- fifiat*;
    ÉÉÉÉÉÉ hac intentione Pythagorici, f.q;eft ue & in cerufa. D. Manifeftum vero Š.
    gis albú idea cöis feparata, qfi pofuerunt q. eftqp defiónes iftorú bonorú trium, ÉÉ ai
    albo bre- haec idea , quae elt bonum abfolutü, q funt bona per fe,dico honorem,in ï&iæ
    "*'P'** eft ipfum viii. & fifr fècutuseft eos telle&û, volüptaté, alterc fünt & di- tuú,
    in hoc Speufippus quidamalius. D. ucrfae fm q, bona.Etcum ita fit,nö
    habcnt
    . ' Liber Primus. ` ` 7
    TA habent bontic6e eis idem vnó,ita q> itíi fuerit bonum vfe, quod fe ha- D
    dicatur nomé boni de ipfis vniuoce: É; ad bonum, quod eft acquifibile
    neq; etiã df deeis pure æquiuoce,ita ad modum exemplaris,qd habentes
    nihil habeant cöitatis nifi in noie erimus in cognitione rei pfe&ioris.
    ÉÉÉÉ; fic fe habent,nó par Et qh fciuerimus bonú, qd eft tanj
    Nota hic ticipant nifi folam dictionem.Con exéplar boni, quod eftpoflibileha
    :;£& ueniientius aút eft vt nomen boni di beii à nobis, erimus potentiores ad
    Êáú deipfis fit ex fpébus participatio eius inuentionem. Dico aút q> fi ali
    Inalogia:. nis,quæ notatur ambiguitas:fi fit vt quid „pbabilitatis habet fermo ifte,
    $de:4:_ nomen ambiguum, qd df de rebus veruntfi haec affertio diffonare vf ei
    23t*. multis:aut quia veniunt oino ab in fm q> fe res habet in oibus fciétiis &
    * tentione vnâ:aut qa tenduntadfiné artibus:dico di&um dicentis, q' haec
    vnum:aut quia dfir de rebus multis funtbona vlia, q funt exéplaria vni
    confimilibus,ficut eft nomen princi ufcuiufq; exiftefitis boni:& qii non
    pij,qä df de cordc in aiali,& defun fcit res Ä qui nó fciuerit vfe illius
    ,' damento in pariete.eft.n.compara rei,ficut nonfcitré qui n6fciuit exé- E
    tio cordis adaial, ficut comparatio plar eius.Vidcmus.ni.in oibus fcicn
    fundamenti ad parietem : & fil'r no tiis nó inquiri in totalitate earum,ni
    ; men perfc&tionis di&ú deintellectu fi vtfciaffes ignorata in tali f&ia, q
    & fènfu. etenim habitudo ítelleótus fcita per demfones iä perfe&è habe
    adaiam eft ficuthabitudo fenfus ad tur fcia eius:& fi nó fciatur vk illud, ...
    corpus.& dignius his trib* bonis eft quod eft exemplar ipfius,& ei* idea,

    i vt fit nomen boni diétum de eis fm figuâ dixerunt ponétesideas. & fi fic
    viam, quæ dicitur de proportionali eflet,tunc conditionareturin cogni
    bus. D.Oportetauté vt dimittamus tione rerum fpeculatiuarum.neq; ét
    hâc pfcrutationem in hocloco:alte excufatiooibtis artibus & oibus fcié
    rius.n.inquifitionis cft. vultq, fint tiis ignorantiæ quid conferat auxi
    artes Logices vel Philofophicprimς. lijin notitiaartium &fcientiarú co
    Sermo de D.Et fil'r fermo de ideis & inueftiga gnitio ipfius. Etenim denäartium

    .
    »,
    *. - - - so

    ÉÉÉì tio deipfis inquantum funt ideg,per nälium & fcientiarum eft, vt nö oc
    rum ánt tinet {ciæ alteri .vult Philofophiam cultetur cihmói auxilijquantitas,& F
    ìdé
    net ad£j,
    pri primâ.D.Qíaút hic apparet, eft q> ne ignorenteam,intcndó,q) nö opor
    ;£;£, fi fuerit bonüm qfitumífioiatum,y3 teret ignorariâ textore,&à carpéta
    áíïìáí. fclicitas,res erit per £ non cóe prgdi rio quantum confert fcia ideg vlis ar
    ' cabile de nobis aut feparatú. fiägöe tis füae ad fciédú arté fuá: neq; à me
    illud bonum non eftinuenibile nec dico,q> fit magis medicus, intenden
    acquifibile.Nos aüt in hoc loco qui do ad ideam medicinæ vfem: neq; à sed deno
    dem inquirimus bonum potens ac duce exercitus, q» fit pfectius factum tis &qrme
    , H«c fcia quiri à nobis,f.operabile p volunta eius,qfi fpeculatus fúerit hanc ideâ. $$%,%?
    fpecu!?£. të,cú fit quidem iicc fcia ípeculás in Sçãåéíóííeííôïíôïíôïöïíéêüíá' formâ
    - £$£(a
    . £;; rebus,quarü principiú eft voluntas, tur in fanitate ifto mö, neq; indiget nitatis
    ,* WGiäas i.cuius inuétio ptineat nobis. D. For in cognitióe fànitatis vt fpecule£for- yigfy*
    ¥
    -

    fibilemcliusinucnic£quidcm,qiico máfábitatis viem: compofiti:intclli-


    taflis aút putabit quis q, bonü acqui la£infanitatehois immó certe fpecu in$„pςmio
    3. -
    Metagb*
    go
    ;
    ß
    Moralium Nicomachiorum ,
    G go fpeciem & non in fpecie tffi,verí ijs qu;& per fe&obaliud expe- KT
    ih fänitate hois particülaris fignati, tuní,abfoluteaiitpfeétíi,qûfem
    {.Socratis vel Platonis: qfh certe me per per fe: nüquam ob aliud ex
    detur indiuiduum,nonfpeciem. petendü eft.Eiufmodiaütvffœ
    Defrlicitatù fùbie£lo , fubfiantia, &* licitas maxime effe.hâc.n.ppter
    praeceptis um vnaquaq;fcientia feipfam femper,& nunquam ob
    obferuandù, Cap.7. aliud expetimus. At honoré,vo^
    luptaté,mentem, acvirtutéoêm
    Vnc rur(us redeamus ad etiã pp ipfa expetimus: quippe
    id,qúfqugrimus,bonum: cieadé expeteremus, etiáfi nihil
    quiâ€gidfit inueftigem*. inde nobis eueniret:f;licitatis tii
    videtür,n.aliud in alia a&ione, câ ét ipfa eadé expetimus, ex his
    atq;arte effe.nam aliud in medi^ fglices nosfuturos exiftimantes.
    cina,aliud in remilitari,&reliqs horü vero caufanullus fglicitaté,
    μ fimiliter.Quid igiívniufcuiufq; neq; oino ob aliud quippiam ex D
    , nonum 1 bonú eft? Anid,cuius gratia cæ petit.Idé vero été fufficientiavf
    ¥$
    quo e 1c1, teraaguntur.hocaiiteftinm£di
    _. - - - *
    euenire.perfe&tii.m.bonü effefu£
    3ÂÃÄ cina ánitas:fartemilitari viéto ficiens apparet. Sufficiens aút di
    ceteraTa- ria:in ædificatoria domus: in oi c*mus nö ipfi foli,qui vitam foli
    s*^"*• deniq; a&ione& ele&ione finis tariam agit,fed parétibus,fedfi•
    ipfe, cuius gratia reliqua omnia lijs,fed vxori,amicis deniq; acci
    dës agunt. Quarefiquis commu uibus:qfiquidé homo ciuilis na
    niter agendorum 9mnium fiuis tura «{t.Horum tii terminusali
    eft,idagendübonü erit.Sin plu quis fatuenduseft. ná fi ad paré
    res,hiipfi.Iamvero digrediédo tes,& nepotes &amicorum ami
    in idem deuenit oratio. Quocir cos hoc ptéderimus:in infinitü
    camagis enitendú,vthocidem res,pgrediet.Sed dehocaliâs cô
    declaremus. Qfiivero plures ef fiderandii.Sufficiensvero id effe
    fe finesvident:& horum quofdá ftatuimus,qüifi folü relinquat, M.
    ob aliud expetimus, vt diuitias, fufficientë atq; expetibilé vitâ,
    tibias,inftruméta deniq; omnia: mulliusq; rei indigam facit.Talé
    non oës effe perfe&os perfpicuîi aút effefglicitatë ipfam exiftima
    eft,at optimus finis effe qd perfe mus. Quin €t maximeoium ex^
    &um videtur.Quare fi vnum ali petendá,fi ciialijs non connume
    quiderit quod perfe£tum fit, id retur:fi vero connumereí,perfpi
    erit quod qugrimus:fin plura,id cuîiè eâ vel cú minimo quoq; ex
    quod perfeétifìimum horum eft, bonis magis expetédâ fore.fiqui
    Id autem,quod per fefeétandum débonorü fupereminëtia fit id,
    re,f.ai» eft,eo perfeétius dicimus, quod qάadiungit.maius vero bonum Maissso
    333$ propter aliug appstitu*;q;9dq; magis femper expetëdüeft.Itaq; £'£*§*
    - -- - - - [em ? ex
    - - -

    Š hunquam ob aliud cligendü eft, fglicitas cüagendorü finisfit, G. Èåùí fkctum


    Liber Primus. 8
    £ fe&um quoddâ ac fufficiensvi. thargdi:&abfolutein omnibus, D
    . Sed fortaffe fidicamusfoelicita• fi excellentia virtutis operi fuit
    té optimü effe, cöceffum quod. adiúi&a: citharœdi.n.eft cithara
    dåab oibusvf:adhuc tfidefyde canere: probi citharœdibene id
    raí,vt euidëtius quideafit,expo facere. Qgòd fi,inquam, ita eft:
    namus,Fortaffevero hoc fieret, & hoîs opus effe vitam quandã
    fihofs opus fumeretur, namqué ftatuimus:eamq;aig'operationé
    admodum tibicini & ftatuario, &aétionem cum róne effè affe
    aliis^partificibus,& deniq* oib*, ueramus:ac probiviri bene hgc,
    quorü opus aliquod &a&io exi reéteq; exequi effe cenfemus:fin
    - ftit,inopere bonum ipfum,&id gula aút bene ex propria virtute
    quod bene eft, vf confiftere: ita perficiuntur. Si ita eft; operatio ' '.
    - homini quoq*, fi m5 eius aliqçf aiae exvirtute bonum humanú
    opus eft,effevideret.Vtrü igiífa efficitur. Si plures fint virtutes, Operatio
    bri & futoris operafunt aliqua, exoptima & perfeétiflima. Et j '£?
    &a&tiöes:hoísvero opus eftnul infup invita perfe£ta.ver.n.neq; húanii a.
    1ü,(ed natura hö ociofus eft ? An vnahirüdo,neqp vnus dies facit: £ . . .
    quemadmodü, oculi, pedis,ma 1ta quoq;beatum &fœlicem ho %$%££
    nus,& deniq;vniufcuiufq; mem minem neq; vnus dies, neq; bre- Å.
    ibri opus quoddá extat:ficetiam ue aliquod tépusefficiet.Bonum que vnus
    hoîs praeteroia haec opus quod igiíipíum ità circunfcriptii fit. **
    dá ftatuere aliquis poffet. Quid oportet.n.fortaffe prius figura^
    ; nam igiíhoc erit? nâ viuere;cöe re,deinde poftea depingere. Vi
    £t cíi plantis vf: nunc vero pro dereíaütcuiuslibet effeea,άbe<
    priü quoddá eft, quod qugritur. nè circúfcriptione funt cöprehé
    vnde nutriédiaugendiqj vita ois fa,pducere ac diftinguere: άté^
    , feparanda eft. Sequitur fentiédi pus talium inuentor,veladiutor
    vita.fed ea quoq;cü equo,& bo» bonus effe. vnde&artium fa£ta
    «c ue&omnibus demum animali funt increméta. cuiuslibet.n.eft F
    ; bus cöis vf.Reliqua eft igifa&i quod deeft, addere. Oportet aüt
    uaquaedam vita,eius quod ratio eorú, ô ante di&a funt,meminif
    ne praeditum eft.Idauté partim fe:& exaótátra&tationem non eo
    rationiobtemperat:partim eam dé modoinoibus requirere: fed
    habet,atqp intelligit. Sed cü duo in fingulis,prout fubieéta mate fingu
    bus modis etiam hæc dicatur,ea ria poftulat.Atq;ideatenus,qua In
    - -

    i;;';;;;.
    quæ eft in operatione ftatuenda tenus arti vnicuiq; conuenit.fa- fubie&a
    1% ;„ eft.Quòdfieftopushois animæ ber.n. &geometra diuerfo mó íít, ,
    usho! - - -LI poftulat
    - -

    & £?; operätiofm rationem,vel nonfi re&um angulü vtriq; cöfideráti íåíò
    * jo feciin me ratione, idemq; genere effeo illequatenus folümodoad opus faciédaé
    ¢ * *°°* pus huius,&huiüs probi affeue vtile eft:hiccüm veritatis fpecu
    £; ramus:vt cirharoedi,&probici latorfit,quid,&quale fit, inda
    ,! gat.'
    ø
    Moralium Nicomachiorum,
    € gat.Eodé modoinalijsquoq;fa ofum queagunf, vtfitipfum bóní K
    ciendum eft: ne plura ornamen• qä op5 agi:& v£fitiftud bonâ fœlici
    tas.Si aút funt hic bona multa hmói
    ta extrinfecus άipfum opus eua
    N6f ofb*
    dant. Neq; fimili modo in oibus fiue duo,fiue plura, gfa quorü quæ
    fjfi
    îfi m6 cá -

    „Îî caufa reqrendaeft: fedeftin qui


    runf aliqua bona reliquâ, &
    - - nö íí,
    ûeft. bufdâ fatis, fibenedemonftratú quærunf gfa reialteriùs : op}vt fint
    bona Qiafimulipfà fęlicita$, q jrir.
    fuerit,qp fint: id quod étin prin• non eft.n.dfiairi hacnoftrairiuefti- {n hoc!i.
    cipijs ipfis cötingit. q»autem fit gatione in hoc loco, vt fit hic bonú Ę
    i aliquid, primum ac principium Vnü,aut multa: cü nos quidéinqra- 5: cotm

    Prineipio quoddá eft. Ex principijs vero mus f;licitatë cöem vniuerfitati ho- munis v
    rú diuer âlia funt, quginduétione, alia û minum.& qfi quidé ficeft, tunc op} ¶
    fa eft c6fi fenfu:nonnulla quae affuetudine vtinqramus déclarationé huius bò “*°°*
    deratio.
    quadá,aliaqugalioquodámodo ni cöis quid eft,fiue fit vnú,fiue mul
    p; confiderant.Singula aüt ita funt ta.Dicimus igitur q,cùm fit manife
    tra£tanda, vt natura eorú poftu ftum q) fincsfuntmiulti,& gnos cli- *
    1at:dandaq;eft opera,vt re$te de gimus quofdá eorü caufà réi alteri*:
    quéadmodum diuitias & citharam
    finiátur:magnum.n.afferremo & fimpfr vniuerfitaté inftrumétoríí
    Prinipi£ mentü ad ea quæ fequunt,cófue Qîum:patet qy non oés fines funt per
    Ä.$ uere videtur.h.prinçipium plus fe&ti. op} aút vt illud optimú, quiod
    ὐti* eff. {jdimidium totius effe: complu nos ingrimus, fit res cöpleta É
    raq; eorum quae in úftionem ve Neceffarium eftergo,fi fuerit hicbo
    niunt, per ipfum manifeftantur. nü cóplctü vnü tfi,vt hoc fitbonum
    txit.Hoc ergo eft,q d dicei nos illud qά qucrit:fi aút plura,vtilla,cú
    DÉ in cótradiâione hui*
    opönis. Reuertamur itaq; ad id, in
    fint illa bona jfita pgfeipfa. Et nos
    dicimus q) res quaefita pp feipfàm p
    cüius via fuim*,f.adloquédú de bo fe£tior effqfita ppaliuá:quódq; eli
    no qfito in arte gubernádi ciuitates gimus qfiq; pgfe pfe&ius eft eo, qúf
    gdelt. Dicim* ergo,qí Patens eftq* eligimus aliqii pgaliud. Et vfr,cum
    nos credamusq»vere
    Éonfiintentü pcr vnüquéq;aétuum perfectum eft il ,
    & per vnãquãnq; artiü diuerfificaf lud, qd femp ppfeeligimus,& n ungi
    à bono intéto per artcm alteram & pgaliud: manifeftum eftq, bonum
    a&Iialterü:bofiú ergo vniufcuiufq; tale oportet vtfitf;licitas.Honorem
    artis patet,9eftillud,gratia cui* agt aút & dele&tationem & virtutem pa
    ars iîla vniüerfâ, j agit. Eft itaqjin tés eftq, eligimus aliqfi ppfe, qfi élti
    medicina fànitas:in arte bellica fupe mamus efle cafœlicitatém:eligimus
    ratio:in gdificatoria dom*,& eodem aút & fçlicitatis gratia,qfieftimam*
    modo in reliqs.&hoc bonú eft finis uidem per aliquod ipforum ad fœ
    intent*in oiactione & prgelectione: licitatem,fipforum mediatione. De
    - etenim oës homines nóagunt quod fœlicitate autem oés conueniunt q>
    - agunt,nifi ppfinem intgatum Peril nunjcligitur iftorum gratia,neque
    läfma&ioné.Vnde ncceflarium eft,
    ficfthicaliquid vnü, quodcftfinis Êenitus alterius rei gratia. Eteftpa
    gfequi£ ipfàm hæc crcdulitas ab
    Viml
    -
    •_
    Liber Primus. * 9
    A-vniuerfîtatehofum, eóq; eft in feip num, qà appropria? hofin aáione D
    fà fufficiens. & hæc eft „pprietas bo fua.Verbi gratiâ,1 artificibus boni
    ni pfe&i,f.vt fit fufficieiis in fe, non tas citharoedieft in citharizatione,
    egens fècum alterius à fe. D. Nöin q eft aétus eius,& fiftin alijs.incon
    tendo aüt per diétú meum, & bonú ueniéter enim eft vt ponamus q* car
    uefitú eft res fufficiens pfe, q, fu£ pentarij, & ftru&toris ftatuarú funt
    3' homini hoc bonum exiftenti â&tiones & operationes Appriç,& nó
    folitario, i.q, vita fua fit vita hoisfe ponamus hoi aétioné própriam:fed
    parati folitarij: immo equidem in ociofum ponemus eü. Etenim palá
    tendo vtviuatcú alijs, vtputa filijs, eft q,ficut oculi,& manus,& pedes,
    parentibus,vxore,& ciuibus.eft.n. & vniufcuiufq; ex mébris eft aétus
    natura ciuilis homo, i. non ei pofis proprius, fic oportet vt fithois , qui
    vita abfq; ciuium vicinitate,aut ne. èft aggregatus ex oib* his vnus aë*
    ceflaria, aut melior. D. Verútamen prgteroés iftos.Dchocigifactu per
    oportet vt fit ho1 quãtitas termina fciutemur quideft. Videmus itaque
    ta filio*,parentum, amicorú: aliter in hoieaétiones multas: agit nanq;
    enim Apcederefin infinitii. Scruta a&iones crementi, & actiones fen
    bimur auté de hac intentione poft. fus,&a&iones rónis. non conuenit
    Ponamus tfi hoc, q» fufficientia in aüt vt dicamus q) fua hois a&io eft
    hoc eft illa,quà cùm fibi fegregaue vt crefcat& nutriaf.eft.n.aétio haec
    #
    rit hö, ponet vitam fuâ exóptátam cóis ei & terrc nafcentibus, f. parti
    non indigentem re altera prgtereâ, cipantei in hoc terrç nafcentiâ: nos
    quam fibi fécit fingularé. Videmus vero qugrimus hic certeactú fuum
    itaq; q» hgceft proprietas f;licitatis. Apprium . oportet itaq; vt relinqua
    neq; connumera£ fclicitas bonis tá mus a&tum virtutis nutritiug in hac
    quam coæqualibus:fed fi connume inquifitione. De virtute quoque fe
    retur, connumcrabifeis tanquá mi cufida,q fequi?hâc,& eftvirtüs fen
    nus dignis, eligibiliore ea exiften fibilis,pâlâ eft, q elt participata ab
    te.ná bona adinuicé fèfe fuperát. & hoîe,equo,&leone,boue,&alijs ani
    q funt ipfo* magis bona,niinus bo malib'.Remanet ergo vt fit röa&us
    C iiis funt eligibiliora: maximúq;bo proprius ei,in quo ipfi aliud nò par- F
    nox oium femp præ cęteris eligibi ticipat. fi.n.participaret, iá nó effet
    liflimum. Et ex hoc patet q, f;licitas eiaçtus proprius. Et de hac parte
    eft rcs pfecta per fe fùfficiés finis re aig,qafcribif homini,apparetq, eft
    rum agendarum. Iftud aüt fortaflis duæ partes: pars intelligens,i.appre
    ;; eft, in quo concordatú cft in ref;li henfiua imperans: & pars obediens
    citatis,f.efle eâ optimü rerú: fed ad intelligenti.vult g obedienté, & ob
    quod intédimus, fciédum hoc de ea fequefité,partem habentem virtutes
    eft fcire quideft.D. Et forte contin morales:& p intelligenté, iudicanté
    git nobis, qiì nos nouerimus a&tum de recto. D.Cumq; haec pars aig di
    hois quid eft.ficut.n.videmus q* bo &ta fit dupfr,deeo quodipfius eft po
    num vniufcuiufq; rei artificialis, & tentia,& de eo qd' ipfius éft actu, di
    naturalis nó eft nifi in illo actu, qui camus de eo qd'eft aétu. dignius.n.
    aPPropria£ipfi, ficoportetvt fitbo eftvt de eo fiat fermo, cùmìfit pfe
    -
    Moral.cú có. Auer. B ctius.
    ^
    Moralium Nicomachiorum ,
    G &ius. Dicamus ergo q, fi aétus ho vide£n.opportunt effevnicuique, κ*
    minis equidé eft rö,aüt non fine ra vt ßmittat ÄÄ; fuü in determina.
    tione,actumçj; ,pficientis in arte, & tione rerum venuftaz,& in compre
    actum periti in ipfà dicimus aétum henfione ea*: tempus aút eft inuen*
    vnú genere: vtpote,pficientis in ci tor harum rerum fua longitudine,
    thauizando aótú citharizationé di aut cft conferens in hoc magnú ad
    cimus, & periti eundem peritü eum iutorium.vnde fiunt artium addita-*
    diftinguimus ab iperito,dicentes ip méta cú téporis longitudine. & hoc
    fum liunca&um bene facere : tunc fm pertinet vnicuiq; artificú vt ad
    oportet vt fit actus hois, fiue malus j' in artefua, qfi pole ei fuerit, qά
    fiue bonus,vita jdam.Et intendo p. deficit exarte,& cuftodiat quod ha
    hanc vitâ, a&ionem afg procedenté buit ab altero exipfa. D. non opor
    a deliberatione verfus finem deter tet aütin oi eo qä agimus, inqüire
    minatú, & a&tio hois virtuofi & hgc recertitudiné vno modo : fed opor
    aétio,qfi fuerit fm q, oportet ex bo tet vt fit certificatio in vnaquaq; ar
    H nitate.& bonificatur quidem vniu£ tium fm fubiectam materiâ in ipfà, L.
    cuiufq; rei aétio fm virtutem fuam & quantú ptinet illi arti. Multæ ná- .
    equi itaq; boni a&tio bonificaf fm que artes conueniunt in fpeculatio
    virtuté fuá : & fic eft in qualibet re ne de rebus eifdé:differút aút in ma
    ex cæteris entibus. Bonum ergo,qά gis & minus.vt carpentarius & geo
    appropriafhoi,eft aétio aic rönalis, meter inquirút cognitioné recti an
    fiens fm q, virtus exigit.Si vero plu guli: veruntfi carpentarius nó inqui
    resfuerintvirtutes, éft aétio fi&s £m fit deipfo nifi inquantú vtilis eft in
    q, oportet,melior earum,& comple illa arte:geometer aüt quid eft fim
    tior in bonitate. Inuenifauté aélio plr,& j rcrú eft:eft.n.fpeculator ve
    hæc in vita completa:in alijs.n.non ritatis fug. & fifr eft in pluribus eo
    vfquequaque perficitur,necinueni? rum,de quibus fpccula? ars medici
    vt in pluribus:fed fi fueritibi, erit in ng, & fcientia nälis. D. Et fm hanc
    paucioribus, & raro,aut femel. Sed materiâ oportet,vt in alijs rebus, ne
    paétionem vnam ftudiofam nó ac multiplicct fup nos fquifitio cogni
    quirit beatitudo: quemadmodú ne tionis eius,quod excedit opus nego- M
    que per vnam habitudiné, neq; per cij de non operandis,cùm non fit ei
    vnam diem téperati aeris ,pgholti vtilitas i operatione negocij, D.Ne
    catio eft aeris veris:& fic aút non fa que ét oportet vt inquiram* cogni
    cit hoiem beatum dies vna vitae fug, tionem caufarü in vnamquáq; re*
    neq; tempus paruú, fed oportet vt fm modú vnü : fèd fùfficit in qbuf
    operefvita fua tota, aut maiorépar dam fciretfi quare funt: ficuteltin
    tem fui opera beatitudinis. erit ita principijs primis.primum. n.princi
    quei vita completa. Dixit. Hoceft pium primorum cft fçia nfa rei, qú
    ergo bonum illud, cui* oportet nos eft principio €. Principio* auté qug- A.1.; pr*
    determinare partes & modos.&for dam funt jfciunt inductione: & Gi- cipii.
    fån oportebit nos primitus circúfcri dâ j fènfu, i.prima indiuidualia: j
    bereipfum,i definitione vii, deinde dâ jaffuetudine, & vfitatione:inté
    deterininare poft hoc, partes eius. do expericntiâ:& jdamfunt jfciumr
    • • - - _ - tUAC
    J-*-*-* Liber Primus. ' * ' 1o
    * A turper vías alias. vel, vt exiftimo, nem ipfum dici: ita enim exbo^ D
    ex parte fermonum exponentium nisaig funt, non externis. Con^
    ea,&ex parte viæ diuifionis,&q> fi: fentit etiam cum ratione hac i!^
    milaf his ex rebus dirigentibus ad
    comprehenfioné certitüdinis f; ali lud,quod aiunt, bene viuere, ac
    bene agere fglicé. ferè enim bo
    quid, qd' non agitaάioné fylli. D. na
    όportet ergo vírequiramus vfum quædã vita,& bonaaétiofg^
    vriiufcuiufj; principiorí fm debi licitas df. Vident autem omnia
    tum naturae fuae , i. requiramus co quae circa fglicitatem inquirun^
    gnitionem eius fm modum, quem tur,ineffe huic, quod anobis di^
    Éxigit natura eius: &vt ftudeamus &tum eft. alijs enim virtus,alijs
    valde in comprehcnfione ipforum, prudentia, nonnullis fapientia
    & in eorum terminatione termino, quaedam effe fglicitas videt:qui^
    quo oportet.etenim vtilitas cogno bufdam hgc, aut aliquid ex his
    fcendi ea magna eft in his, quæ fe cum voluptate, vel non fine vo^
    B quuntur ipfà.id enim putafde prin luptate. funt ét qui fimul exter
    cipio rei, ipfum effe plusj medicta nam profperitatem affumant.
    tem fui vniuerfi : cùm plüra quaefi
    torum in vna eadem arte declarent? Atque ex his alia multi& anti
    & appareãt papparitioné principij. qui,alia pauci &illuftres viri di
    &itant: quos fanèaberrare tota
    De diélorum antiquorum cü vera fælicita via vtrofq; minime : fed in vno
    te comfenfu,ac de triplici bomo adfae falté aliquo, vel in plerifq; affe
    lucitatem meceffàrio. Cap.8. qui veritaté verifimile eft.Cùm

    7
    Cɤ; fa non folum ex conclufio
    illis fanè qui dicunt oëm virtu^
    eft de ip tem,vel quandâ eam elfe nfa cô
    fentit oratio: quippe cum huius
    ne,exq;ijs quib° ratio con fit operatio fecúdum virtutem •
    ftat, verum €t ex ijs quae de ipfa intereft tamen nö parum fortaf
    dfir:cúm vero.n.confonant oia, fe in poffefsione néan invfu, & ,
    ._£ ùin reinfunt:à faifo aút cito dif in habitu,item, amin operatio•
    $ fonant acdifcrepât. Ciim igitur ne effe optimum exiftimemus.
    §î bona in tres ptes diftributa fint, Fieri enim poteft vt habitus li^
    1 'É;; '§ & alia externa,alia circa animâ, cet adfit, nullum tamen bonum
    ?3}alia circa corpus dicant : ûcirca cfficiat : id quod in dormiente,
    fonant. a1am funt, maxime proprie, ac vel alio aliquo modo manente
    135:1 Prio maxime
    xü fec. 3.
    bona appellam?:a&io^ ociofo homine euenit. vt opera^
    - - ^/ - - -

    nes aiit & operationes aiales cir tio autem nihil boni agat, non .
    caaiam ftatuim?. Quare ex hac datur. aget enim neceffario, &
    opinione,& antiqua c&a philo bene ctiam aget. Sicut autem in
    fophis concelia, reéte hoc d:ce^ Olymp*s non pulcherrimi, &
    : rei.Re&e ét cófiitutú fuit, aétio robuftifsimi coronant:fed q.de
    ncs qua(dam çx opsratiqnss fi^ certant:exhis,n,nônulli vincunt
    -
    B ij iic
    ;
    - Moralium Nicomachiorum,
    G fic exhoneftis probisq; hoíbus oia.n.hæc operationib9£m vir• Κ
    in vita illi qui reéte agunt,com tutem infunt:has aüt, autvnam
    potes fiüt. Eftq;ipforú vita fua• ex his, û optimafit, f;licitatem
    uisaciucunda,laetari.n. ex affe effe affirmamus.Videítii etiam
    &tionibusaiæ eft.vnicuiq; auté ipfa externis bonis, ficut dixi
    id eft iucundü,ad quod fpeótan mus, indigere.fieri.n,nö poteft,
    do talis rei ftudiofus quifpiam vel non facile fit: vt cui neceffa
    dicit:vt equus equorum, fpe&ta ria non fuppetunt, is bona atq;
    culum fpeëtaculorum ftudiofo : honefta agat. Multa etenim &
    eodem modo&iuftitigamatori peramicos,& diuitias, & ciuilé
    iufta: 8C in vniuerfum virtutispotentiâ quafi per inftrumenta
    ftudiofo virtus. Apud plerofq; qugdâ agunt. Quibufdam vero
    veroiucunda inter fe pugnant, priuati nonnulli, vt nobilitate,
    ;ppterea q» eiufmodi naturami^ bona prole, pulchritudine bea^
    H himefunt:fed quae ftudiofis ho• titudinémáculant.non.n.fglici- !•
    meftaris funt iucunda, ea natura tatis admodum cöpos ille eft ,
    iucundafunt,acvoluptuofa: ta^ qui vel fpecie prorfus deformis
    lesaüt funt a&iones,quae exvir vel giieignobilis, vel folitarius
    tute proueniunt. Ipforü autem eft, ac prole carens. Nec minus
    vitavoluptate quafi appendice êt fortaffe, fialicui pefsimi filij
    aliqua minime indiget:fed in fe fuerint,aut boni mortui fint.Vi
    Quiaaio eam habet. Praeterea.n, údi&a deíigif,vt diximus, tali ét pro^
    nibus b9 funt, qui bonisa&ionibus non fperitate fglicitas indigere. Vn^
    ÉÊŠ deleéìáí,bonus minimeeft.neq; de nonnulli idem eam cii bona
    íúíTiini enim veliuftú quempiam dixe fortuna,alijcii virtute eé dicunt.
    meeft. ris,qui iufteagendo nö dele£te Irit. Perfcrutandú eft auté de
    tur:vel liberalé, qui liberalibus ifto bono,& modú eiusfm md
    a&ionibus nö gaudeat: &1 alijs ritú materiç fubie&tae in hac arte, &
    fimilimö. Quodfi ita eft:a&io fm quantitatem quâ merefhgcars.
    nes£m virtutem per fe iucundæ neq;contenti fimus vt fit inueftiga
    funt: Qgin ét bonae &honeftae: tionfa de ipfo ex ppofitionib*, fed
    atq;vnumquodq; horum maxi^ ex rebus,çíáfir de ipfo. vult creduli
    tates antiquorum famoforü inco ,
    mé. fi modo de ipfis probus be•& pofitiofies eorú in ipfo,aut pluri
    neiudicat:iudicat aüt, vt dixi unâ ex ipfis, aut famoforum ex cis.
    £$!icitas m°. Optima igit, pulcherrima, etenim quidlibet concordat vero &
    É; &iuciidifsimä res eft fglicitas: atteftatuir ei, à fàlfo aüt velociter di
    íá, & ig- neq; diftinéta hgc funr:ficut De uerfificaturvex,& elongatur ab eo.
    $$. liacum illudepigráma 5fcribit; D. Cùm auté palá fit q» bona trium
    j, Sivalet,optima:ficftiuftus,pul funt modorú,videlicet bona extrin
    feca,bonaaiç,& bona corporis:dici
    cherrimares eft:
    musg) principaliora& dignior, vt
    ., Iucüdifsima,figs qúamat potií 1ns
    - Liber Primus. I I
    A fint bona,fùntea,&{ex ipfis funt ani quodá.Etenim É} fit £m $ig; D
    mae.hgc autéfunt certga&tiones, & tiam virtutis, virtus elt. Quáuis for
    operationes, q pertinentaiae. D. Et taffis non fit modicadfia inter cre A&°, qu
    fit fcdm
    , cùm fic fit, benè di&um fuit in de ditoréq, fitfçlicitasf poffeffione,& exigentiâ
    terminatione boni humani in opi habitu, & creditoréqj fit in a&u & vurtutis
    natione antiqua, in qua conuene in vfu. pok.n.eftvt fit h6habitum virtuseft.
    runt philofophantes, q»finis inten habés,& nihil boniagens penitus :
    tus funt a&ionesqdam & operatio vtputa in virtuofo dormiente, aut
    nes. Et re&edi&uim fuit hic de eis : aliter impedito aliquo modo, im
    etenim per hüc modum fit finis pro edimenti.Qí autéinuenifa&* hu
    prie finis bono* aiae, non finis bo iufmodi,non eft pole quin ab eo ;p
    norum,çífunt extra. D. Quodauté cedat 1 hac difpofitioné bonâ : eóq;
    atteftaf huic di&to,& conuenit cum in hac difpofitione agit neceflario,
    ipfo, eft hoc, quod habet beatus de & bonü facit a&tum.`Et quéadmo
    honeftate vite, & venuftate opera dum in cápis duellorum non robu
    b tionü. Nam o&s Antiqui ferè g hoc fti & ad exercitia doéliffimi concer E
    determinauerunt f;licitatem, fiquip tantií non agentes, dona prçmiorti
    fa eft decor vitc, & venuftas opinio recipiunt, f&i agiles agonizantes&
    num. D. Etiam apparet ex hoc, q» triumphâtes, ficvirtuófi&ele&i ex
    oia,qugrequirútur infęlicitate, ne hoibus in vita fua certiffime funt il
    ceflehabere fęlicem. Quidã.m.opi li,qui agunt aétiones fuas fm re&i
    natifunt fęlicitatem effe virtutem & tudiné&gqualitaté,non illi quibus
    prudentiâ:alijauté fàpientiam quá exiftit habitus,à quo fiât iftafaétio
    dam:&alius prgter hós opinatus eft nes abfq; eo q» operenf.& eft vita il
    eam effe oés has res, aut quafdam lorú delectabilis p fe. pp hoc.n.dele
    ea*. intendo oés virtutes & oés fà &tabilitas eft ex reb'pertinentib°ani
    ientias,aut quafdam earum.& oés mæ,&funt amantes has ogationes:
    É; côditionaüerunt f;licitatem eflè qd' intédo q) delectatio qüidé eft ex
    hoc. aut cum dele&tatione, aut fi bonis aîg. Et vnufquifq; hoium de
    ne deleâatione.Et quidã alijaggre le&tafin re quam amat verbi gratia,
    C gaueruntbonisaiæ conuenientiam amator equorü dele&tae in afpe&u F
    É# qug funt extra : & eft q no. eorú : & amator fpeculationis dele
    mina? profperitas fucceffuíi. D. Et &ta£in fpeculando:& fift amator eg
    uafdâ ifta* opinionü dixerunt de tatis dele&tat in rebus Apportionatis
    licitate multi antiquorü : & quaß aequitati, intendédo res iuftas,& vk
    dam auté ea* dixerunt pauci famo amatores virtutú dele&tant? in rebus
    forum ex fàpientibus.D.Et non pec virtutis. D. Res autem dele&tabiles
    cauit aliquis corú in toto eo, quod apud plures hoium rebus venuftis
    credidit de hoc: fed ipfi re&e ÄÄ. aduerfàné eó q, res venuftae nöfunt
    runt,aut in re vna eius de quo dixe nobis dele&tabiles à principio rei;&
    runt, aut in pluribus. Qui ergo ex £m näm,ficut eft ää in dele&tatio
    ipfis dixerunt q, ftlicitas cft virtus: mib* corporalibus:& res dele&tabiles
    & qui dixerunt q» eft aétus quidá vir fm näm funtdele&tabiles apd' ama
    tutis, di&ú eorú eft cóueniés modo tores boni. resauté venuftgvel pul
    B iij chrae
    * * Moralium Nicomäcfiiorum ,
    G chræ funt a&iones,çí fiunt fm impo qpari hoíem res vemifta$ abfq; fu£ ■<
    rium virtutis. Oportet ergo vt hae fiagio illorú,&jfunt extra multa nà
    a&iones dele&tabiles fint fm feipfàs que bona agunt,&,pfe&tus in filijs,
    amatoribus pulchrae. Et pp hoc non coadunantibus exteriorib*,täquam
    indigent in vita fua delectatione ad inftrumétis: vt pecunia in largitate,
    ditafup fuam dele(tationé, cùm fit & amicis & adiutorib* in bello. Am
    in eis exiltensin fua vita metipfa.et plius jdam,dum deficiunt f;lici, g
    enim non inueni? homo liberalis , turbant eius fęlicitatem:vt nobilitas
    nifi qui eft gaudens in operationi generis,& pulchritudo formæ.Non
    bus Ę vllus dicet homi ènim vffclix, q turpiffimus & defor
    ncm iuftum, nifi eum qui amat res miffimus cft, & q fueritgencris vi
    iuftas: neque dicit'de hoie q> fit lar lis,& q fuerit folusabfq; „Ple. Et for
    gus, nifi de eo qui amat res Prop9r taflis éminoris beatitudinis ifto ha
    iionatas largitati: & fm hoc fe héti b&s filios,aut amicos malos: aut cui
    cçtcris virtutibus.Et,cum fic fit, túc filij boni & amici boni fuerint, fed
    H a&iones, jfifitad imperium virtu mortui funt. Verifimile eft ergo vt E.
    tis deleétabiles funt p feipfas:& funt fit res,ficut diximus,q> fclix eget fuf
    cum hoc etiam decoræ pulchræ. & fragio exteriorum. *- .

    vnaqugq; iftarú a&tionum proprie De modo affèquemde fælicitatis. Cap.9.


    erit talis,cùm iudicauerit de ea ftu Nde etiam dubitaí, vtrú
    diofus iudicium reétum:intendo in
    genere,& hora,& quantitate , &iu
    \/ difciplina, anaffuetudi-•
    ne,an alia quapiam exer
    Jicium ftudiofi de eis eft iudiciú re
    &um.Et cum fic fit , nobiliflima & citatione acquiri'posfit : an ex
    •ptima rerü eritf;licitas: & delecta aliqua diuina forte, an ex fortu
    tio abfolute exiftit in ea, Dixit. Et na proueniat. Si tamen aliquod
    non determinata funt hæc & diftin aliud eft à Dijs hominib9 exhi
    da, quemadmodum in tabula De bitum donü, verifimile eft fglici:
    liaca.Etenim illic fcriptú eft. Opti tatem quoq; à dijs exhiberi : ac
    ma rerü iuftiffima earum,& elegan tanto magis, quanto ipfa oíum
    1 tiffima defyderatiffima carü.oia.n. humanarum rerum optima eft. M >
    haec infuntactionibus virtutis. inté Sed hoc fortaffeadaliam magis
    do q> fit melior rerum, eò q* fit iu difceptationem fpe£tat, videtur
    fkiorcarum,& virtuofior earum, eö: tamen, licet à Dijs nö mittatur,'
    q» fànior earum , & deleclabilior ea fed vel ex virtute , vel difcipli•:
    rum, cò q dcfyderatior earum. Di na aliqua, vel exercitatione ac
    xjt. Et nos dicim* q* fçlicitas aut eft cedat:ex diuinis[imis rebus fgii·
    hæc bona;& dico illa,quç funt iaia
    & in corpore & extra:aut vnum ho citas effe:quippe cum prgmium !
    rum,& é melius ipforum.intendo il virtutis& finis optimum quod^.
    Iud,quod cft 1 aia,fm q> dixim*. ve dam ac diuinum, beatumq; effe
    rütfi patcns cft q> beatitudo hic eget videatur. Eftq; praeterea quod•
    bonis exterioribus,vt dixim*. de im dam longe commune. difcipli•.
    Poliibilibus.n.cft,autdc difficilibus na enim quadamacdiligétia ac<;
    quiri
    -. ...
    . Liber Primus. • • I2,
    A quiri ab omnibus poteft, modò magnas calamitates incidat.fi- D
    ad virtutem confequendam laefi cut in Heroicis de Priamo fabu
    ac manci non fuerint. Quòd fi lis,pditü eft. At eum q talib? for
    melius eft hoc mö, φ ob fortu tunisvfus,miferabifrq; mortuus
    nâ fglicè vnumquenq; effe: rem fuerit, fglicé,pfe&o dicet nemo.
    ita [e habere confentaneii eft. fi. • I.

    quidé &ea ú£m naturâ funt,& T~\Ixit.Et pp hoc qdâ pofueruiit


    eafifrè] aut ex arte, aut quapiá DÉÉÉ; virtuté, & bonita
    alia cã & ßcipue optima proue té fortune:& alijpofuerunt f;licita- '
    niunt: ficut ἀpulcherrime fieri té & virtuté idéeéEt pp hanc diuer
    pöt, itafuapte natura fe habent. fitaté accidit dubitatio circa f;licita
    Qd'vero maximiiac pulcherri. té, an fit res difcibilis ac acquifibilis
    mum eft,id fortunae cömittere, p affuetudiné, aut alio móadipifcè
    di,vt p Puidentiâ diuinam circaho
    valde prauü eft.Immo ex ratio? min&,atit p fortunam & cafum, Sed
    ? neipfâ patetid qd qri£. efíe, n. manifeftúeft q>,fi fuerint hic res ali
    eâ animi quandã operationem quae,quas largieee* hoibus, digni*
    £m virtuté definitum eft. Exre eft vt fit félicitas ab eo donata ipfis,
    liquis vero bonis alia ineffe ipfi maximè cùm fit pftantior rerô , jp
    neceffe eft:alia adiutricia,atque. tinent hoibus. Verítfi fpeculatioin
    vtilia inftrumétaria natura sìt. hoc magis vfptinere negocioalte
    Atq; haec cum ijs, ú in principio ri.& mánifeftú eft, qifi fînon fuerit.
    diximus, confentirent. finé.n.ci donata à Deo : fèd fîfueritpyirtuté
    uilis facultatis optimum effefta aut difciplinâ,aurp acquifitioné, q»
    tuebamus.at haec magnâ diligé eft eorâ, jfunt in fine honorabiti
    tatis & excellentiæ.qά.n.finis & vir
    tiam adhibet, vt ciues quodam tutis,& de quo parens eft,q» eft opti
    modoafficiat,bonosq; &ad ho ma rerú,eft quid diuinú,& illud per
    nefta agédaidoneos reddat.Me^ qägatidet,apparet etiá de eo,qí,fi.
    rito igit neq; boué,neq;equum, fuerit acquifibilis,erit expofitä mul
    : aut quippiã aliud aial fglix ap tis hoibus.pofe.n.eft vfacquirat eâ E
    pellamus: quippe cúm nullü ex. É difciplinâ &{tudió hois, qui non
    ipfis talis operationis effe parti•, uerit naturaliter claudicans ad re
    p„„; „s ceps posfit.Eadé €t de cáneque ceptionem virtutis. Si igi£fieri bea
    ÉÉ puer fglix eft: nondú.n.eftad ta titudinis peracquifitionem, melius
    •

    fpc • ni* i£sresagédas per aetaté idone?. fieri fuo p cafum & fortunam ,
    eft
    É veródiirfglices,fpe diir. Nâ oportet vt fiât per acquifitionem.Et
    1cut diximus, &perfe£ta virtu-, quemadmodum res naturales aptae
    natae süt fieri meliori modorú & cö*
    te,& vita perfeéta opus eft.Mul. petétiori, ficres artificiales oportet
    tae.n.mutationes,& variae for• vt fiât meliori modorú, f.vt fint ad.
    tunæ in vita contingunt: & fie quifibiles non accidentes nobis â ca
    ri pöt,vtqui maxime profperi^ fu,& proprie nobiliffima artium.di
    tate floruerit, is in fcneâutcin, coeam, quæ cft *ji; ciuitatum.
    - - - - - - iiij &.
    Moralium Nicomachiorum.
    G &intendo vt non fit bonâ compre apud nos, qui ÉÉ ©pera- Yt
    henfibile pipfamens ab euentu vel tioné quandâ effe dicim9. Quöd
    cafu.maximum népe peccatú & cö fimorruíit fglicem effe non dici·
    cedere effe ä cafu excellentioré rerú mus,neq; Solon id voluit,fed fo
    (.f;licitaté & à fortuna. Et vhr iam lummodo hoiem dixit tíic bea
    manifefta eft res qfita ex eo qd præ tum appellari tuto poffe, quip
    geffitdefèrmone,f.quidé fęlicitas. pequi extraofa mala &infortu
    & diximusq, eft aétio quaegam ani
    niaiam collocatus fit: hoc quo»
    mae fm imperiü virtutis:reliqua au que dubitationé quandã habet.
    té bona, jfunt extra,çjdam funt ne enim mortuo bonü & ma
    ceffaria ä ef{ehuius boni, & jdam videt
    funt vtilia adipfum.i.ipfum exiftit lumadeffe, perindeacviuéti &
    pg ea1 difpóne meliori,&funt ei tá non fentienti, vt honores, & im^
    quâ locoiftruméti.Et totus ifte fer famig : filiorum &oino poftero•
    mo eft conueniens ei, qä praeceffit rum profperae,&aduerfgfortu
    - H de fermonenfo.nosenimpofuimus nae. Öubitatióné etiam haecaffe I
    finisregiminis ciuitatú eft nobi runt. fieri enim poteft vt ei qui
    lior.& maximâ ftudium in regimi vfq; ad- feneétutem beate vixe^
    neciuitatum eft, vt fiant ciues boni rit, fecundumçgrationem mor
    & operatores bonorá. Dixit, Et pg po
    hoc neceffario non diximus de bo tuus fit:multae mutationesi
    ue,neq; d equo,neq; de aliquo alio fteris ac nepotibus cötingãt: vt
    ex aialibus q»fintf;licia.non eft.n. alijboni fint,vitamq; pr6digni•
    aliqí ex ipfis, quod cöicct hmói in tate confequantur, alij contra,
    hoc aétu. Et propter hâc ét caufam, qui fanè in diftantijs erga paré^
    non dicimus puérum fclic£.nódum tes multis modis fefehabere pof
    enim completus,neq; operatur ope funt.Abfurdú igit effet, fi mor
    ra f;licitatis „Ppter imbecillitatem tuusfimul ét mutareí: & modo ,
    attatis. Qui autem ex pueris nomi fglix, modo mifer efficeret. Ab.
    natusfuerit f;lix,nominatur propter, furdum quoq; eft, fi nihil neque ..
    1 fpem future fęlicitatis:indigetur.n. ad aliquod tépus pofterorú res
    icut in f;licitate virtute perfecta, & ad parentes pertineát. Sed rede•
    vita completa. undíi ad id, de quo pri? dubita
    qei im hac vita dicendus fit fælix.c.io. bam°:exillo.n.fortaffe ét id qd*
    nunc ôrit,cófiderabit. Si igiífi
    j\.-rVnquid igitur neq5alius né fpeétare oportet, & tuncbea
    NÉ
    -
    homo quoadtum vnumquenq;dicere, non q.
    fit,fed q* prius erat beatus:quo
    viuit, fglixdicendus eft:
    fed ex fententia Solonis finem modo abfurdum non eft, fi quá
    fpeétare oportet ? Siq; ita ftatu^ do eftfglix, non veredici poteft
    endum eft, fglix netunc erit aliae de ipfo id quod ei ineft : iccirco
    quis,vbi mortu? fuerit? An hoc quia eos qui adhuc viuunt, ob
    abfurdum penitus eft, 5fertim mutationesappellaref;lices no~
    lumus
    *. r • Liber Primus. I3
    \ -
    A lumus:f£licitatemq; ftabilequid άaduerfavitae nullum momen, D
    effe acminime mutabile: fortu tum afferre perfpicuum eft: ma
    | nas vero faepe circa eofdem re, gnavero & multa fi bona fint,
    uolui exiftimamus : Perfpicuîi beatiorem vitam reddent: nam
    enim eft, fi fequi fortunas veli• &ipfa funt adaugendum orna,
    mus, nos eundem fglicê,& rur^ tum idonea,& vfus ipforú pul
    fus miferum faepe effe di&uros: cher honeftusq; eft. fi cótrá eue
    Chamaeleontem quendam, im• niant,premunt,ac lædunt beati
    becilliterq; ftabilitii fglicè faci& tudinem : quippe cum & mole
    1 tes. An fequi fortunas minime ftias afferant, & multis opera
    . re£tum eft:quippe cum inipfis, tionibus impediméto fint. Qd'
    vtbene vel male viuamus, ne fi operationes vitae dfiae funt,
    quaquam fitum fit: fed ipfishu quemadmodum diximus : nul
    manavita, ficut diximus, folü• . lus ex beatis mifer efficeretur.
    * modo indigeat.fed in opératio nunquam enim odiofum quip- 8
    nibusfm virtutem fglicitatis: in piam, ac prauü aget. Nam eum &
    contrarijs cötrarij præcipuavis q revera bonus eft, ac prudens
    :||: €ollocata eft. Atteftatautë huic
    decorè oém fortunam perferre,
    Ég¤$ fententig, &iddequo nunc du• & pro facultatibus femper pul
    ÄÈÉ
    nib* ecú bitauimi% in nullo énim exope cherrima quæq;atq; optima a.
    £tivitut£ ribus humanis, ficuti operatio gere exiftimam?.perinde ac du
    ***** nib9 £m virtutem,firmitas eft. cem bonum praefenti exercitu
    | haefiquidem ftabiliores ét fcien maxime bellicevti:& futorem
    tijsvidétur:atq;exhisipfis fta ex datiscorijs pulcherrimü cal•
    biliores, ú praeftantiores: eo q» ceum facere:atqpeodé modo re^
    beati in his maxime, 8{afsidue liquos artifices putam?. Quod Fclix mi
    viuere confueuerät. hoc.n.fimi £* fe£ numû
    fi ita eft, fglix quidem mifer nü- $#:
    le caufae eft,vt in ipfis obliuio quam efficieí:beatus tfi nö erit,
    C nulla contingat. Inerit igitur id fi in Priami calamitates incide- B
    quod quaeritur,ipfi fglici, eritq; rit. Neq; etiam varius quidam
    per totam vitâ talis. femper.n. erit,ac mutabilis. neq;.n.vel fa^
    vel maximeoium eaager& c5 cile vel aquibuslibetifortunijs,
    | templabif,ô] funt£m virtutem : feda multis &ingentibusa fgli
    * fortunasq; pulcherrime feret,at citate dimouebitur. Atq; ex ta•
    queoi ex parte prorfus accura^ libus effici rurfus fglix in paruo
    teatq* apte:quippequiverebo^ tempore non poterit: fed fi mo•
    nus &quadratus abfq* vitupe doid licet, in multo quodam ac
    ratione fit.Cum multa aüt fint, perfe5to tempore cötinget, fi in
    quaea fortuna eueniunt,quae,& eo magnas aliquas ac prgclaras
    siiagnitudine & paruitate inter res fuerit confecurus. Qjidigi£
    fe differunt, parua tam fecunda vetat, quo minus eum fgligem
    dica
    • … Moralium Nicomachiorum,
    G dicamus,qui ex perfe£ta virture bonâ & malum, ficut viuo, quãuis *
    opcratur: externisq; bonis abun non fentiat ipfa,veluti honores cor
    de fuerit inftru&us, non quoli poris fui,& conuitia, & directio fta
    bet têpore,fed pcrfeétor An ad tus filiorú , & ncpotú,& peruerfita
    dendum qui & vi$urus ita eft , tes ipforü.Et in rebus iftis ét eft gfti
    & fm rationé vira defun&urus: matio altera : ideo q» pofe eft in eo,
    ui viuit vita fua vfq; ad fene&tutê
    nam futurum incertü nobis eft:
    Ä'§ morifin Κά,
    £glicitatem vero finem, ac per^ accidant ei tales permutationes in
    vt
    fe5tum quid oino & prorfus có filijs,f.vt fit Š eorábong con
    ftituimus. Si vero ita eft:ex ijs q uerfàtionis, honeftae in vita : quidã
    viuiit, beatos eos dicemus,qui• vero econtrario. etenim manifeftú
    bus haec quæ di&ta funt, & ad elt, q, exiftitinter patres &filios di
    funt,&aderunt : ac beatos qui uerfitas & diftantia, f. non oportet
    dcm vt homines.Sed dehis qui vt bonus femper generet bonû. Ve,
    H$ dem ha&enus definitum fit. runtfi fi pofuerimus iftud fic,feque- E
    Hic expo- -
    1. ut finem Ixit.Poteft aút quis dicere,qú rcfex hocincóueniens:& cft vt trãß.
    cap. prae cótingere eft in vita hois mu mutefmortuus tráfmutatione alio •

    ccdeiiiis tatiócs multas,& cafus varios: & elt rú à fe. erit ergo qfiq;fglix, vt cùm
    poffibile in eo qui elt valde abun fuerit ei filius virtuofus,& qfiq; in
    $ans in viia, vt toleret infortunia fęlix, vt qfi fuerit ei filius pcrucifus.
    magna 1 ftncctute, ficut ppefli funt Si vero pofuerimusq» non mutatur
    fftjfes hoíum. qui vero talibus op ex filiorú mutatione,erit ét inconue $
    preffusifortunijs morit,à nullo no niens : nón enim erit inter patres &
    ftina? bcatus. Et fm hanc confyde filios pertinentia: iftud ergo eritqt
    rationem nullus vtique iudicabitur fequi£ ex dubitationeihaέφ{tione:
    - - beatus,quoufq; vixcrit. Et propter D. Sed oportet vt redeamus ad locú,
    -** * *
    hoc dicit Solon, q oportet vt expe in quo primo incidit dubitatio, fci
    &tenfcxtremæ vitg hois, & tandem licet quando nomina? homof;lix.
    iudicef bcatus,aur infelix. Veruntfi &fortc declarabif ex eo, quod ante
    1. fi oporteat hanc credcis opinionem, determinauimus illud, dé quo per- M,
    tunc non erit homo fęlix niii poft fcrutamur in hoc loco. Dicimus er
    nortem. Hic tii fermo cft valdé in gQ q>,fi cft expectandus homo vfq;
    conueniens ci, quod nos credimus ád poftremum vitæ fuæ, & tunc nó
    in hac vita: cùm nos opinemur q, ft minandus fęlix, non ideo q, exiftat
    licitaseft proprie a&tus quidá.EtP fęlix i illa hora, f.poft mortem fuá,
    pter hoc non noninanius mortuü fed quia ante hoc fuit f;lix,f. i vita:
    £ficcm. neq; Solon voluit hanc in fequitur ne nominefqfi fuerit felix
    rentionem, fed q» quis confidenter ab eo,in quo exiftit,fèd qii perdide
    noiare pót mortuum fęlicem , ideo rit fęlicitaté.& hoc eft inconueniés:
    q. iâ non eit poie vt accidant ei ma & cft manifefte fequens eos, qui di
    la,ncq; calamitates.D.Et in hac ea cunt iftud. nolunt. n. viuos noiare
    d3 intentionc locus cftdubitationis.beatos , jdiu durauerint viuétes pg.
    putaf. n. dc mortuo g) ipfi cötingat gmutatiónes poles accidcrc cis.Ami
    - - • • plius
    -

    **-• • •
    *

    •* • Liber Primus. I4
    3 pliùs ipfi c6cedunt q, beatitudo eft & opabiles funt ab aliquo hofum. b
    ex reb* permáfiuis & ftabilib°.& cti Et eft tfi hic decentiffimius hominí
    hoc ita fir, eft neceffàriú ne fit fęlici in fuftinendo infortunia abfq; eo
    •tas,neq; eius cótrariú ex rebus acci in hoc aliqd adhgreat ei vitüperij.
    «dentibüs variabilibus viciffitudina D. $ fint hic multae res cótin
    rijs frequëter circa aliquos eofdem gentes cafualiter, & fint diuerf; in
    jn vita fua. haec enim accidétia con imagnitudine & paruitate: mafiif&
    ringétia funt à cafu. Si ergo ponétes ftú eft q> parug ex ipfis, fiue in bont
    ifta,fumamus f;licitaté & infęlicita tate fiue in malitia, vitâ hoTs n6in
    fem,inueniemus hoïem vnú eundé clinât,neq; verfus fęlicitatem,neque
    multotiés vita fua f;licé, multotiens verfus infęlicitaté: intendédo q qfi
    infęlicé Attribuientes igitur fęlicita ex ipfis cótingìt félici, n6 permiutät
    tem cafui, ponemus félicitatéftabi ipfum ad infęlicitatem: neq; fi bonâ
    lem,humanâ,& idem ex fpecieb°f;. si cötigerint, pmutábunt ipfum ad
    licitatis vilioris animalium . hmöi fęlicitâté cúpletioré. Quae äfit exip-, *

    enim cafualitates accidunt plurib* fis grãdes fuerint, & multæ, qή fue E
    animaliú. & vfr attribueref;licitaté rint bonae, ponét vitâ hois afiìplio.
    ei quod accidit ex cafu, penitus eft ris fçlicitatis, eò q n6gferunt ädei*
    abfque re&itudine : eo q» bonitas& decoré & fplendoré, & erit vfùs ho
    malitia non exiftunt à cafu,fed vita minis illius in ipfà vfus bon? ftudio.
    hois indiget in cöplemento fui bo fus.& qfi fueritecóuerfo,cóturbant
    nitate ÄÈÉ aút fup f;lici & corrumpunt f;licitaté. hæc enim
    taté non eft in bonitatecafus, immo accidentia, inducüt fup habenté an
    in a&ib* fientibus fm exigentiâ vir xietaté, & impediút ipfum à multis
    tutis,& cótrarij horú a&tuú exiftunt aétibus fclicitatis.Veruntfi tolerans
    &ötrario fęlicitatis. D. Attefta? auté hæc aliquaft propinquius eft félici,
    huic fèrmoni, quod diximus def;li qfi tolerauit quod mültiplicatiir &
    citate, f. q, oportet vt fit ftabilis & magnificafex infortunijs tolerantia
    rmanés: circa auté nihil cafualiú facili,poftquá nó fuerit hæc toleran
    inuenif fbabilitas, nifi fuerit cú vir tia pp priuationé fenfus doloris, fèd .
    tute. Etenim ifti a&us funt,de qbus pp nobilitatem & magnitudinem ;
    putafq; fint firmiffimi & permané animi fui. Cumque fint, ficut dixi
    tiffimi, qu&admodum föig;& hono mus, operationes dominátes rei vi
    rabilioresifto* a&tuum, & excellen tae,quae eft fçlicitas fm veritaté,non
    tiores eorú funt, qui fuerint magis eritaliquis fęlicium mifer in aliqua
    permáfiui& magis perpetui. Perpe horarum ex parte operationum.
    tuan?autéa&tus fęliciti, cò q, ifti vi Nunquã enim operabitur operatio
    uunt piftos actus vita durabili con nes malas vituperabiles. qfm bonus
    tfnua tota vita fua. Inuenif igit'f: fm veritatem fapiës eft, quem vide.
    lici femp res illa, fm quam fęlix exi mus tolerare omne, quod accidit ei
    ftit,quãdiu fęlix ipfè inuent* fuerit. ex infortunijs toleraritia decenti. &
    & hóc eft,qiú virtuofus perfecte vir operabitur femper ex rebus opera
    tutis eftille,q fkit res virtutis,& ope bilibus melius & decëtius,ad fimili
    rafcasfemper fm q, melius fcibiles. tudiné circunfpcciiducis cxcrcitus,
    qut
    Moralium Nicomachiorum,
    AG qui vtitur exercitu fuo in vltionem cere nihil conferre, longe effeab K -

    inimicorum fuorum optimo modo amicitia alieníi, quin étopinio•


    bellandi quacüq; hora, qui poffibi nibus contrariii videtur. Cùitii
    lis fueritifla hora,& ad fimilitudiné multa fint ea quæ eueniunt,va
    periti artificiscoriarij, qui ex prçfen riasq;habeant difias: & alia ma•
    tibus corijs optimü calceü quipofis gis,alia minus pertineant: figil
    elt fieri opera? ex illis corijs:& fic in latim oîa diftinguere prolixum
    caeterisartificib°.Et cú fic fit, túc nó atq; infinitum vf : fi autem vfr
    erit beat* in aliqua horarú mifer &
    infęlix : fed perfeuerabit fpectabilis ac figura dixerimus, fatis fortaf
    ens,&laudabiliter fe habens,quáuis fe erit. fividelicet quéadmodü
    irruant fupipfum infortunia irruen & ex eius calamitatib°alig pon•
    tia:ficutdf de Iob, cui fit laus.Neq; dus ac momentü quoddam ad
    ęterit mutabilis cito.nó enim eft ex vitâ afferiit, aliæ leuiores viden
    illis,qui facilef;licitate pmutentur. tur: fic quoq; ea quæ amicis fil'r
    H & nófolú non permutantipfum ab omnibusaccidüt. In fingulisve
    ea infortunia parua:fed neq; imma ro calamitatibus dfia ea eft, vi•
    nia infortuniörü. D. Neque beatus uentibúsue, an mortuis contin^
    fit certiffime beat*, qii res virtuofas gant,quae fanè multo maior eft,
    tgeparuoacceperit:fed cú continue çgfi nefariae res ac dirae in Tra•
    rit tpelon o res decoras. Cum ergo
    fic fit,quid,phibet vt dicaf q; beatus gœdijs praeexiftant, anagantur.
    pfe&is beatitudinis eft, q agit a£tio Confideranda igitur hoc modo
    nes fuas , fm q, oportere facit virtu êtdfia eft. Magis autem fortaf>
    tis pfe&ta : & cü hoc fuffragantur ei fe dubitandú de vita defunétis,
    res, qug extrinfècus funt fiö quâto an boni alicuius vel contrarij
    libet tge paruo, fed fm totalitaté vi pofsint effe participes. Videtur
    tæ fuæ. D. Oportet aút vt adiunga enim ex his etiam fi pertingat
    mus huic diéìo,q, fic viuat,& vfque ad ipfos quippiam, fiue bonum
    dú moriatur ficpfèueret.occultum fiue contrarium , exile quod
    I enim eft nobisqüid futurú fit de re dam ac paruum ideffe,vel ab^
    bus.fçlicitaté eigo ponimus certiffi folute & fimpliciter, vel ipfis.
    me finé modisoibus & perfeclam. Sin minus , tantum faltem ac
    Cü ita fit,tunc equidé nominamus
    ex viuis bearosilios, quib* exiftunt tale : vt neque fglices eos qui
    res, quarü fecimus mcntionéin tpe non funt, facere: neque eos,qui
    fuo praefènti, & cxiftétin futuro.nó funt , priuare fglicitate pofsit.
    nomîinamus aúteos beatos, nififm Conferre igitur quid defunétis
    g) hominestantum,non aliter. profperi amicorfi fucceffus vi•
    dentur : fimili modo etiam in•
    Qgòd pofterorum fortunae ad defumôios fortunia: ita tamen ac tantum,
    pertimeant. Cap. 1 i. vt neque fglices reddere inf;li•
    Ortunas vero pofterorum ces, neque quippiam tale effi•
    atq;amicorum omnium di• cere valeant,
    Dixit.
    LiberPrimus. 15
    A txit. Haee eft ergo quantitas & hoc, qiii non eft poffibilevt con- D
    DÉ , quod nó oportuit deter
    minare in iftis rebus. Di&o auté de
    tingat vtriq; partium,f.viuis & mor
    tuisfm modum vnü:neque poke eft
    hoc,q> infortunia fientia circa filios vt mortuis contingat abfque viuis.
    mortui,& amicos ipfius oés,nullam Iam ergo relinquatur vt fit q mor
    habent penitus dependentiâ adip tuis cótingit ex his fm quantitatem,
    ÄÈÉÊ eftirreceptibilis penitus: quæ nó ponitinf;lices f;lices, fi bo
    eóq; eft contraria ei, quod credunt num fuerit:nequefçlices infęlices, fi
    homines.Cumq; fint res accidentes malí. D. Apparet ergo iá ex hoc di
    ipfis multæ, & diuerfimodæ, quæ άο φ bonitas difp6nis viuorum &
    damq; earú maioré & quaedam mi malitia difpönis eorum, dependen
    noré habentes cú mortuo depéden tiá habet cú mortuis.intendo q> illi,
    tiam:erit occupatio circa earú diui qui funt ex parte illorú mortuorú ,
    fioné vfq; ad particularia, & earum quandam habent cú eis dependen
    enumerationéprolixitatem habens, tiam fm quãtitaté, É nöponitf:
    B cui nö eft finis. Cùm vero di&ta fue licé infęlicé,neq; infęlicem fçlicem. E
    rit in eis di&biovfis, & fm viam de
    £j£j£# plurimum Quòd fælicitu bonum fit homorabile po
    rei: tum forfàn fußiciet fioc, quod tiu, quàm laudabile. Cap. 12.
    dicemus in eis. Et eft qú quéadmo Is ita definitis de fglicita
    dum infortunia contingentia mor
    tuo in vitaeius,quædãgrauius tole
    H
    te,confideremus vtrü ex
    ijs fit, quae laude, an po~
    ranfabipfo & aliqua impedimenta tius quae honore digna habenf.
    vitae faciút, alia aút facilius nec im nam eâ non effe inter facultates
    pediunt vitâ eius in aliquo: fic eft reponédam manifeftum eft. Vi
    quod cótingit filijs & amicis oibus.
    Dixit. Verütamen vnúquodq; ac detur aüt omne laudabile ppea
    cidentiú,quae viuis accidunt,diuerfi laudari , quia qualitate aliqua
    ficantur in malitia ab eis, quae acci praeditii eft,& ad aliquid quo^
    dunt eis, qfifuerint mortui ad mo dam modo referí.iuftü enim &
    c dum diuerfificationis rerú malarú fortem, &omnino bonü virii, F
    inuentarüin orationibus poetarum quinetiávirtuté oba$tiones,&
    abipfis exiftentibus in opere.inten opera folemus laudare: robuftü
    ao qoperatioiftarum eft vehemen quoq;,&curfui habilë , & vntiae
    rioris malitiae .i.operatâ ex ipfis pe
    quenq; exalijs, nö alia de caufa,
    ius cft vehemêter j diâum.Qportet ögq* qualitate quadam præditi
    igitur nos diftingüere hanc diuerfi funt,& ad bonü quoddã, hone
    taté addiffoluendum dubitationem
    accidentéin remortuorú, & fpecu ftumq; quodam mö fe habent.
    larififint participantes viuis in, ali Atque hoc ex Deorú laudibus
    quo bonofiiautfuorú contrariorü. perfpicuü eft, nam cü ad nos re~
    Verifimileafitvidetur, fi cötinuatur feruní, ridiculividentur. id aüt
    ipfis aliquidex bis rebus , fiueboní cötingit ex eo q* laudes per rela•
    fìuemali ,paruum quid & exile cé. tioné,vt diximus, siiciunt; t
    - - Moralium Nicomaêhiorum ,
    <G At fi talium eftlaus,optimorum eft eam non effe ex potefitijs effeéti- K
    fané nullâ effe laudem cöftat,fed uis, j relatiue dicunf ad aliquid, &
    maius quiddam ac melius,qué funt quale quoddá.Et oé,qd'lauda?
    nö laudat? nifi £j'§ aliqd', & pei
    admodum vf.Deos.n.beatos ac
    relationé ad aliqd. Nos etenim niom
    fglices dicimus. beatos item dici laudamus iuftitiâ, & fortitudinem,
    mus viros eos,qui maxime diui & vfr bonum & virtutem, nifi pro:
    ni funt.Simili modo ét bona. ne~ pter actiones exiftentes ab eis,aur
    mo.n.fglicitatem laudat, quem qd* contingit ab eis. & fimilr robu*
    admodum iuftitiam.fed vt diui ftum & bonum curforem,& vnum
    nius:quid ac melius, beatáré di quodque quodfimilatur virtutibus
    cit,ac prgdicat. Re&e étvidetur corporalibus, equidé laudamus, eò
    Eudoxus in defenfione volupta q» funt cú quali quodã,& cum rela
    tis principatum eiattribuere.ex tione ad aliquod alterü.Cumq; fue
    eo enim quòd nó laudatur, cüm rint laudes ptinentes hmói rebus :
    H bonum fit, indicar i exifti mabat tunc manifef tüq; res, q funt in fine '
    bonitatis,nó habent laüdé: fed funt
    eam rebus laudabilibus effe prg excellentiores & præftätiores lauda
    ftantioré.talem auté effe Deum, tione, quemadmodú patet ex re ip
    & bonum ipfum cenfebat: quip fàrum: qη nos referim? deificatos,
    pecü ad hgc reliqua etiam refe & electos hominü ad fçlicitaté. Et
    rant.Laus enim virtutis eft. Idolaudat aliquis fęlicitaté, quéadmo
    nei enim ad honeftas res agédas dü laudat triftitiam: immio potius
    ex ea efficiuntur. Commêdatio^ magnificat eam & honorat,fm q>
    inesvero operum funt,täaig quá ipfà eft res diuina & optima. D. Et
    corporis fimili modo. Verü haec putat de Eudoxo Poeta q) volupta
    exa&e tra&tare forfitan eorú ma té pofuerit in rebus, $i; fine bo
    gis eft, quorum labor1 laudatio^ É fitlauda biliú,
    pofuit
    nibus confici endis r.
    verfatu no~ eâ ex reb* bonis , qug funtmel iores
    rebus laudabilibus. D. Resautem,
    bis vero fatis id effe debet, q» ex qug præftantiores funt laudatione, M
    1 his q diximus,exhonorabilibus Deus eft exceflus & bonü abfolute.
    perfe5tisq; rebus effe fglicitatem & hoc, qfi reliqua bonorum virtu
    conftat. Vr autem & ex eo ita fe tis non feferuntur nifi ad Deum &
    habere, quia principiü eft: hu adbonum. Laus auté poetica equi• :
    ius. n. gratia reliqua oîa omnes dem pertinet virtuti,cum nos fimus
    'agimus.principium vero & cau operâtes res decoras per virtutem;&
    fam bonorü honorabile quoddâ fint laudes quidem ptinentes actio
    ac diuinum ftatuimus. nibus aialibus & corporalibus fm
    modum vnú. D. De his aüt perfcru
    IDÉ His itaq; determinatis p
    [crutemur de f;licitate, an ett tari vfq;ad vltimum,fortaflis magis
    ex rebus laudabilibus, aut ex rebus pertinet adeos, quorum ftudiü elt
    fublimibus, que funt excellétiores ad laudü operationé: intendo poc*
    laudatione.& hoc qiiì manifeftum tas. nobisauté iam ---tus; 1S
    l. - -

    ' Liber Primus, ' I6


    Athis qtic diximus q, f;licitas eft ex re facultas honorabilior, meliorq; è
    , bus îublimibus & perfeétis.Et vide? medicina é.Elegantes quoq; me
    equidem effe talis,eóq) e(t principiú dici multa circa cognitionë cor*
    £rii viam finis.nos.n.omnes facim*
    quidem Š res omnes gratia
    poris petraétant. Contëplandú
    ipfius, & credimus de eo,qí eíí prin igit ét ciuili hoi deaia eft:atqué
    cipium bonorum & caufa ipforum, id,horíi cã, & quatenus fatis eit
    ad ea ú hic quaerunf.ná exa&ius
    qùoniam eft res diuina.
    abfolutiusq3 ré hanc excutere la>
    De duplici anime parte,ac virtuti, boriofius fortaffe eft ac diffici»
    - diuifione. Cap. i 3. lius,quá prgfenti negocio conue
    • Voniam igitur fglicitas niat. Dicuntur aút de ipfa in ex•
    I animæ per virtuté perfe trarijs ét difputationibus , non•
    - &am operatio jdá eft : nulla, û fatis funt:vtédum%; ip»
    de virtute confiderádú videtur. fis eft.Quemadmodum alteram
    Fhoc.n.modo fortaffe efficietur, parté ei° effe rónis participem,
    vt melius de fglicitate ét contem altcrâ experté.ná vtrú diftin&ae
    plemur.Vfaiit& is, qui revera fint,vt corporis partes & oía di»
    ciuilis eft,circa hanc maxime la~ uifibilia:am róne tim duæ fint,re
    borare. propofitii.n.eius eft, vt autem feparari inter fe minimè
    ciues bonos, legibusq; obtempe posfint, vt in circunferentia cö^
    - rätes efficiat.Atq; huiufce reiar^ uexum & concauum: illud verò
    gumentum tâ Cretenfiú ô Lace nihil ad Appofitü refert. Irratio?
    daemoniorum legislatores habe nalis autem partis,alia cöi & ve
    mus:&{i q alij tales extiterunt. getali perfimilis eft.ita appello
    Quòd fi ciuilis facultatis haec eâ,û augendi,& alendicá eft. ta
    cófideratio eft, patet inquifitio lé.n.animæ facultaté in oibus ú
    né hanc perinde atq; â principio aluní,ftatueret aliquis: 8{ in foz
    … propofuimus, futurá. De virtu tibus quoq;: quin ét eandé hanc F
    - 'C teaüté humana fcilicet confide. in perfeótis: & conueniëtius ét , '
    randum eft:ná & de bono huma jaliâ quampiâ. Huius aüt cöis
    no,& de fglicitate humana qug qugdá virtus,nö humana appa~
    rebamus.Virtutem vero huma ret: quippe cii pars haec & facu!
    nã dicimus nö corporis,fed ani tas in fomnis maxime operari
    mae. fglicitatem quoqueanimae videaf:bon? aüt & malus difcer lices :
    operationem appellamus.Sed fi iiiinfomno miniiie posfit.Vn- íi*
    haec ita fe habent, perfpicuum de inquiunt fglices in dimidia pte vit, à
    eft,ciuilé qugad animâ fpe&tât, previfg à miferis nihil diftare, ' ÉÉÉÉ?
    quodammodo cognofcere opor Atq; hoc cöueniêter euenit,ociú
    tere: quemadmodü oculum ,& n.aig fomnº €.€i vel bona vel ma -
    totum corpus, eu qui curaturus 1adf.Nifi jten? paululú motio,
    eft,Atque eò magis, quò ciuilis nes aliqad câ ptingüt:eater**.*.
    * - JAQ*
    - Moralium NicomachiorumL
    G modeßorum meliora q; quoríi» lis autem &omnino appetibifis £
    libet vifa apparent. Ac de his particeps rationis quodammo»
    quidem fatis. atq; haecnutrien doeft: quatenus ipfiobedit,im
    di facultas , eft enim humanae perioq; eius obtéperat.Ita pro~
    virtutis expers, omittenda eft. feéto & patris & amicorum ha
    Videtur aút ét altera quaedam bere rationem dicimus,& non
    natura animæ irrationalis effe : ficut mathematicorum. Parere,
    quaerationis tamen quadam ex autem quodam modo rationi
    parte capax fit, Continentis.n. irrationalem hanc partem ad-·
    & incontinentisrationem , ani monitio, & omnis increpatio,
    mae item id, quod rationem ha & cohortatio indicat. Quod fi
    betlaudamus:quippe cum re5te dicendum eft hanc quoque par»
    & ad optima incitet.videtur ta tem rationem habere , duplex
    men aliud quid ét in ipfis inef erit ea quæ rationem habet: al
    H fe,quod pugnet, refiftatq; ratio• tera.n.proprie&infeeam habe L
    mi.Plané.n.quemadmodum re b1t:altera ita,vtis qui di$to pa
    foluta corpóris membra fi ad tris audiens eft. Virtus quoque
    dextrã mouere volueris, è con £m hanc differentiam diftingui
    trario in finiftram deferuntur : tur. nam alias ex ipfis intelle
    fic quoq; inanima contingitim &tiuas, alias morales dicimus :
    *.*.
    contrarias enim partes 1ncont1•fapientiam,perfpicaciâ, & pru^
    nentium appetitiones feruntur. dentiam, intelleétiuas : liberali
    Sed in corporibus quidé quod tatem & temperantiam mora^
    praeter propofitum fertur, vide les. Cdm.n. de moribus loqui•
    mus : in anima non videmus. mur, non fapientem aut perfpi•
    Fortaffe autem nihilominus in cacem: fed manfuetum aut tem•
    anima quoq; effe quippiã præ perantem aliqué dicimus. Lau
    terrationem exiftimandum eft, damus etiam fapientem ex ha
    quod ei aduerfetur ac refiftat : bitu : habitus vero laudabiles M
    quomö vero diuerfum fit , ni virtutesappellamus. -

    hil refert. Quod tii etiam ipfum Ixit. Cumque ita fit f;licitas
    rationis effe particeps videtur , aétus quidâ animæ, fiens £mi
    quemadmodum diximus : con« virtutem perfectam , fcrutandum
    tinentis enim rationi obtemper eft de virtute perfecta quid elt, &:
    rat.Atque etiam magis fortaffe quæ funt fpecies eius. forte etenim
    in temperanteac forti obediens erit (peculatio noftra inf;licitatem,
    eft: omnia.n.in his rationi con^ qfi proceflerimus hac via do&rine,
    fonant. Effe igitur irrationalis commodior & nobilior.D.Videtur
    quoq; haec duplex videtur. nam autem de eo,quieft fm veritatégu
    vegetalis nullo modo cü ratio^ bernator ciuilis, q* ftudiü quidem
    ne communicat: concupifcibi• fuum eft de virtute propric : ideo
    …

    • ' Liber Primus. 17


    A q,vehementia voluntatis fuge{t,vt le.D.Non indigemus antem in hac D
    reddat ciues bonos,& legis obedito perfcrutatione, in cuius via fumus,
    res.Et huiuscxemplum fünt pofito inquifitione, an fint diftinéta,vt mé
    res legum Cretenfium,& Lacedgmo bracorporis, & vt omnis res diuifibi
    num,& fiqui alij funt hmói. Et qifi lis:aut fint ratione, id eft definitione
    quidem ì propofitü noftrú in hac duo & indiftin£ta natura, i.fubie
    petfcrutatione ad gubernationem άo:vt conuexum & gibbofum in ar
    <iuitatum:manifeftum eft,q) quæ cu circulari.haec.n.perfcrutatio pro
    ftio &inuefligatio noftra fietfm in ria eft fcientiæ Naturali: & rationa
    tentionem nöftrà,quæ fuit à princi ileeft quod cft vegetatiuú, fcilicet
    pio.Oportet ergo, vt gfcrutemur de plantatiuum. Etintelligo per plan
    virtute humana &hocpatet, cum in tatiuum,partem animae,quç eft cau
    quiramus bonum humanum,& fœ fa nutrimenti,&crementi. & hæc vis
    licitaté humanam.Non intendo aüt ex viribus animae eft ia omnibus,
    per virtutem humanâ virtuté corpo qug nutriuntur.&eftinuentain em
    JB ris,fed virtutem aiç, cum dixerimus bryonibus & in animalib* perfeéîis. E
    fœlicitas eft aétusaiæ. & cü fit res & hoc quidem eft ita, eô q> haec vis
    m hoc,neceffàrium eft ciuili vt fpe primitus eft in his rebus abfq; aliis.
    culetur in rehabitüafae,cum dixeri Dixit, Apparetautem φ huic poten
    mtis q efta&tus eius. Sciendü eft igi£ tiæ eft virtus communis, quam par
    sì ciuili difpónes aîgqualiter funt,& ticipant plantæ, & animalia.&pro
    quot funt:ficuteft fciendum medico pter hoc non eft humana,&
    <uratori oculorum , & curatori cor de membro animalium, in quo eft
    poris,&di(pónes oculorum,& corpo haec vis, & quod operatur per hanc
    ris oés,& quot funt.lmmo iftud ma vim q*9peretur per ipfam in hora
    Cuberna gis neceflàrium cft,eóq; gubernatio fomni &vigiliae, partis auté animae,
    ti9 ciuita ciuitatum honoratior & melior e(t qua bonum operatur&malum,fe
    tú hono- - - • - •

    ΣΕ"'£ arte mcdicinæ:cum fit ciuitas hono rè non manifeftatur actio hora fom
    TESTiGiTè rabilior corpore. Periti aüt medico ni,vt illius.Et ideo dicitur q, non eft
    arte me- rum valde fübtiliant inquifitionem differentia inter fœlices & inf;lices
    ***•*, de difp6nibus corporis: gubernato in dimidio vitae ipforum.& hoc re. F
    rem ergo ciuitatü fpeculari oportet &ium eft, propterea gyfomnus eft o
    indifpofitionibus animae: fpeculari cium animæ illius, de qua dicitur
    aút inquantü fufficit ad haec quæfi eft virtuofà aut vitiofà, nifi fint qui
    ta. ÉÉÉÉÉ perfcrutationis vltra dam motuum eius pertranfeufites
    hanc quantitatem fortaflis laborio in corpore paulatim ad vim rationa
    fà fit,& egredicnsab eo,quodiaten lem vel rememorationem partis nu
    dimus inJaoc libro.D.Etiam di&tum tritiuae animae, & fiant própter hoc
    cftim (cientia Naturali de difpofitio phantafmata bonorum hofa fomni
    nibus animæ, in quo eft fufficiëtia: meliora phantafmatibus malorum.
    & oportct vt quibufdam illorú vta Dixit. Etiam locuti fuimus déiftis
    mur hic,id eft quibus indiguerim*. rebus quantum fufficit:& oportetvt
    Diximus ergo q) quiddam animseft relinquamus potentiam animae nu
    irrationalc,& quiddam cius rationa tritiuam:expers enim eft virtutis hu
    Moral.cücö.Auer. C ma
    • - **
    Moralium Nicomachiorum ,
    <G manae. D. Videtur autem q) fit ani tunc palam eft q> illa, queeft non ra M
    mæ hominis natura alia quaedam ir tionalis ex partibus animae,eft duo
    rationalis, participans tfi rationem bus modis:plantatiua,quæ non par
    aliquo modorü:& hoc,eò q* exaudi ticipat ratione aliqua modorum? &
    -bilis eft rationis& obediens ei.& pp concupifcibilis, qug participat ratio
    hoc laudatur qui continet animám nc, fm q> obcdibilis eft ei íiaturali
    fuam à voluptatibus:quemadmodú ter,& ex his quae fignificát fup hoc,
    laudatur qui continet rationem fuá q» obedibilis eft ei naturaliter.Et ex
    & partem'aiæ fuæ rationalem. qui his, quæ figaificant fuper hoc,
    enim talis e(t,direétus eft,& inquifi obedibilis eft rationi, e{\ ÊÊ
    -tor eft rerum pertinentium virtuti. fio,quam facit in nobis redargütio:
    Et apparct,q»i nobis eft aliqd aliud & cum eft effe&us in nobis re argu
    præter partem rationalé contrarians tionis Sz exhortationis & amotionis
    rationi, & ducens ad diuerfum par & reprehcnfionis,&caftigationis.&
    tis,adquam ducit rationalis.Et acci É hoc manifeftum eft φ, qfi attri
    H ditaiæ in hac difpofitiöe fimile ci*, uimus rationem afae, hoc eft £m L.
    quod accidit mébris paralyticis, qfi duos modos. quorum vnus dicitur
    volumus ea mouere ad aliquâ par vere & per fe,& eft pars apprehenfi
    tem,&ipfa inclinantur ad aliâ:talis ua iudicatiua: & altera eft pars obe
    enim eft difpofitio iftius animæ cú diens huic, & eft illa pars, cui acci
    anima rationali. Rationalis nanq;, dit ex parte rationis fimile ei, quod
    qfi voluerit mouere verfùs réaliquâ, accidit filio de obediendo patfi, &
    & fuerit vis contraria ei, vincens mo obeditioni ei nifi fuerit,neque natu
    uebitad contrarium illius rei. & pp raliter, & eft filius rebellis.D.Virtus
    hocerunt motus eorum,qui non có ergo primo diuiditur in duas virtu
    tinentaias fuas â voluptatibusad có tes, quarum vna eft intelle&ualis,&
    traiium re&titudinis,ficut eft difpofi eft apprehenfiua: altera vero obe
    .tio in menbro paralytico, nifi q- mo dientialis,& eft virtus moralis. & fa
    I tus membriinordinati moti in cor pientia,& prudentia, & intelligentia
    pore e{t res mota. videmus enim eü fpecies funt intellectualis: liberalitas
    oculatim:in anima aút non videm? vero & caftitas, & quæ his fimilan
    oculatim fenfu. Veruntfi fortaffis tur,fpecies funt moralis.Ethm6i fi
    oportet vt fciamus q) in aia cft aliqd §. eft,quia qfi dicimus de mori
    <diucrfum rationi, contrarians ei, & us hominis,nô dicimus de eo, q. fà
    contradiccns non minus jin corpo piens aut intelligens: fed q, humilis,
    ue credidimus efie motioncs contra aut caftus. fapiens autemi laudatur
    riantes motionibus naturalibus.ete fecundum induftriam fcientialem,
    nim vtgque res fenfibilcs funt,& hgc quam habet:& vniuerfàliter q>fuerit
    eadem pars eft illa, de cuius natura ex habitibus animalibus laüdabile
    eft,vt obcdiat rationi ducentiipfam: nominam? virtutes. Et hic termina
    & fortaffis in cafto, & forti facilius turiatétio huius tractatus,& e(t pri
    confèntit,& obcdit rationi, in eo q» mus iftius libri.& fint grates òeo
    «operationes cius & oés conueniétes άonatori fàpicntiæ, & lârgitori fœ
    {ùnt rationi. Cüq; ficfehabeat res,
    Ariftotelis
    • ~ Liber Secundus.' * 7 18
    à A R I S T O T E L IS acquiruntur: fed cum idonei ad D
    Moraliú Nicomachiorum ipfas fufcipiendas natura fimus,
    affuetudine perficimur.Prgterea
    lIB E R s E c V N D V s.
    eorú ú natura nobis eueniüt, fa
    cultates prius accipim?, deinde
    cum Jaeuer. Expofitione. reddimus operationes: id quod
    s v m M a L I. B R I.
    in fenfibus perfpicuü eft.non.n.
    ex eo quod f£pe vel vidimus,vel
    fbe virtutein genere,ac eius effentia. audiuimus, fenfus & videndi &
    uo pa&o mediocritates inter extre audiendi accepimus:fed econtra
    màTdifponantur: vitiaq; ac virtutes rio,habentesvfifumus,& növfi
    «opponántur.Et quibusprçceptis ad habuim?. fed virtutes accipim9,
    medium ducamur.
    vbi prius fuerimus operati:qué
    p Deproduâione virtutis intelleéiiu<, admodü étinalijsartib°.quae.n.
    - ac moralù. Cap. I. vbi didicerimus, facere oportet: £;T.
    ea faciendo difcimus.ficur.n.gdi
    Vm duplex igitur ficando gdificatores, citharaca*
    virtusfit,quemad nendo citharczdi efficiuntur: ita
    modum diximus, quoq; iuftaagendo iufti, tempe*
    intelleótiua & mo rantia temperantes, fortiafortes
    -
    ralis:itelleétiua vt euadimus.Huicreiatteftatur id,
    iplurimum ex do&rina habet& qüf in ciuitatibus fieri confueuit,
    generationem &incrementum: legúlatores enim ciues affuefa
    vnde & experientia & tempore ciendo bonos reddunt: haecq; eft
    'indiget: moralis vero ex more, vniufcuiufp legumlatoris v9lü•
    id eftaffuetudine acquiritur:vn tas.gvero id bene non efficiunt,
    de ét nomé habuit,paruain mo• peccant.atq;in hoc bona refpu^
    re immutatione fačta. Ex quo blica â mala differt. Accedit q>
    ” etiam patet, nullam ex moralib? exijfdem & per eadé omnis vir- F
    virtutibus natura in nobis acq tus & acquiritur, & corrumpi•
    ri.Nihil enim ex ijs, quae natura tur. fimili modo etiam ars. ex
    funt, affuefcere aliter poteft.vt eo enim q» citharam pulfant, &
    iapis,cüm natura deorfum fera boni & mali cithariftae euadunt.
    tur,nunquam furfum ferri affue eadem ratione quoque ædifica•
    fcet:neq; fi millies quifpiam eii tores,& reliquiomnes. nam ex
    furfum proijciendovelit affuefa eo q, ædificant bene,boni: ex eo
    cere.neq; ignis deorfum ferri:ne q» male, mali efficiuntur. nifi.n.
    que aliud quippiam aliter j na ita effet, nullo opus effet do&o»
    tura cöparatum fit,vnquâ affue re , fed omnes vel boni fierent,
    fcet.neq; igitur natura, neq; prae vel mali, Itaigitur in virtutibus
    ternaturam virtutes hg in nobis quoq* cft:agendo enim quae ad
    C ij com
    a
    Moralium Nicomachiórum ,
    G commercia hominum fpeétant, tem virtutum acquifitione percon- K
    alijiufti,alij iniufti efficimur: a fuetudinem, f.per exercitationé in
    gendo quae in terribilibus rebus a&ionibus earum apparet: quoniã
    nulla virtutum moralium inueni
    cófiftunt,aff uefcendoëgve! confi tur in nobisper naturam. Nullius
    dere, vel timere,alij fortes, alij enim rei per naturam exiftentis con
    ignaui euadimus. pari modo in trarium acquiretur per affuetudiné.
    ijs quæ ad cupiditates &iras p^ lapis enim, qui naturaliter deorfum
    tinent,temperantesalij, & man^ defcendit, quamuis quis proiiciat
    fueti,alijiracundi & intemperá ipfum furfüm vicibus innúmerabi
    tes fieri confpiciütur: illi,q»hoc: libus, quarum non comprehendi
    hi,q» illomodoin illis fegerunt. tur multitudo,volens per hoc affue
    &vtvnoverbo dicam,exfimili facereipfum moueri furfum, nun
    bus operationibus habitus fiüt. quam habebit poffibilitaté in hoc.
    vnde operationes qualitatequa• & fimiliter ignis non eft poffibile vt -

    fi dam praeditas oportet reddere, recipiat per äffuetudinem diuerfum


    motionis fuae . & vniucrfaliter ni
    quippe cum ex earum differen hil eorum,quae naturaliter habent
    tijshabitus quoque confequan^ a&tum aliquem, poffibile eft per
    tur.nonigitur parü refert, ficne, confuetudinem recipere difpofitio
    anficftatim ab adolefcentia có
    nem, â qua procedit aétusalius ab
    fuefcat aliquis: fed quampluri illo aétu naturali, qui eft ei. & fi ef
    mum: immo totum in eo peni fet nobis aliquid virtutum, vel vi
    tus confiftit. tiorum naturaliter, tunc non eflet
    nobis poflìbile acquirere oppofitâ
    IDETERMINATIO sEcvNDI TRAcr. per affücfa&ioncm. cumque fic fit,
    tunc virtutes non funt in nobis fè
    1. I B R I N I C o M a c H r ae
    cundum naturam ncque præter na
    A R I S T O T E l 1 s. turam, fcilicetinuoluntarie vel co
    aéte:fed nos naturatifumus ad earú
    : Vm itaq; virtutes fint duo receptionem, & comprehenfionem
    £. rum modorú,intelleétua earum in nobis per affuetudinem.
    $| lis videlicet, & moralis: Amplius omne, quod in nobis exi
    intelleétualis plerunq;& ftit naturaliter, primitus exiftit in
    fit &augetur in nobis per doctrinâ: nobis per potentiam, deinde erit in
    & idco indigemus in cómprehenfio nobisadpoftremum per feipfum exi
    nccius exercitatione multa & fpa ftens peractum non ex parte noftræ
    tio temporis longi: moralis vero có electionis.intendo q> non erit in no
    prehenditur per affuefactionem. & bis,eò q nos affuefacimus ipfum, fi
    propter hoc, Grçcideriuant nomen cut fe habet in virtutibus,& hoc ma
    moris â nomine confuctudinis elite nife(tum eftinfenfibus. etenim ipfi
    rantes ipfum de literatione notitiâ fiunt primitus in nobis potentia, &
    faciente, fm q> curritconfuetudo in tandem cöuertunfin nobis ad actú
    nominibus deriuatiuis.D.Etfieriau exfe. huiufmodi cxemplum eft, q,
    - - ' no
    , • • • * LiberSecundus. I9
    -

    A h6mo primitusvidens eft potentia: caeteris artificiis. Etenim ex ædifica- D,


    deindefit videns a&u, non eô qvi tione bona bonus fit ædificator, ex
    derit multotiens. &fimiliter fimus mala malus.nam fi non fic effet,non
    audientes aétu,poftçi fuimus audié indigeretur do&orein aliquo. inten
    tes potentia:non eóq; affueuerimus doq; doctor docet difcipulum a&io
    auditü,i.q, audiuerimus multotiés, nem bonam, quam, cüm fecerit di
    fed reseftèconucrfo, intendo q» nos fcipulus,fit ab eo aétio bona in illo
    vrimur eis, eö q» exiftüt in nobis, nö artificio.& fi non effet res taliter, ef
    quód exiftant in nobis exvfu earü. ßnt omnes aut pfeétiin artibus, aut
    Virtutes autem inueniuntur nobis, imperfe&iin eis: intendo q, non in
    poftquam nos fecerimus eas multo uenirentur in eis ambo modi fimul.
    tiens,ficut eftin reliquis artibus ope Cumq; fic fe habeat res in artibus,
    ratiuis. intédo quöd acquiritur qui erit fimiliter in virtutibus.conuerfà-'
    dem nobis ars per aflüefa&ionem tionem enim ad feinuicem facientes
    operum artis.&propter hoc addifci homines, quidam fiuntiufti, aétio
    ' mius res, quas facimus poftquá pri nesiu(titiae'facientes: alijautem in- E
    'mitusfecerimus eas: vt aedificantes inftiaétionesiniuriæ agentes.& hoc
    erimus ædificatores, & citharizan modo fehabet rescircàpericula.com
    tss erimus citharifte:& quando fa uerfàntium enim inter res timoro
    i fuerimus ædificatores & cithari fas,quidam fiunt fortes, alijvero ti
    ftç,zdificabimus & citharizabimus, midi. & fimiliter exercitatione in
    {ecundum q, oportet.&haec eft diffe aétionibus concupifcentiae & irae,
    rentia intera&tionem primam & fe fiunt quidam cafti, manfueti,& hu
    cundam.& fimiliter facientes res iu miles:& quidam incontinentes,pro
    ftitiae erimus iufti,& facientes resca terui,& iracundi: & fiunt equidem
    ftitatis erimus cafti,& facientes res tales ex conuerfàtione fic vel fic in
    fortitudiniserimus fortes. D.Et atte rebus huiufmodi. & vniuerfaliter
    ftatur huic,quodvidemus continge habitudines animales non fiunt no
    rein áíííííííííí enim q) po bis nifi ex parteoperationum.Et pro
    fitores legum per hoc,qyaffuefaciunt pterhoc, oportet vt currantopera
    ô: ciues dea&ione boni, faciunt eos fie tiones noftrae modo debito : etenim
    ri bonos.&haec eft voluntas&inten fecüdum diuerfitatem opcrationum F
    tio omnis legislatoris: nifi q, qui nó eft quod fèquitur ipfàs èx diuerfita
    dccéterfecerit hoc,peccat.&per hoc te habitudinum.&propter hoc non
    diuerfificatur ciuilitas bona â ciuili differt modicum vfaftücfaciant ho
    tate mala.Dixit.Amplius virtus om minem à pueritia fua ad operatio
    nis equidem fit bona aut mala ex re nes bonas aut malas, fèd mul
    bus vnis eifdem, & per res vnas eaf tum differt: immoeftto
    dem.& fimiliter omnis ars.yerbigra ta differentia in ha
    tia,bonus in percutiendo citharám, bitudine ho- -

    & in aliis in hoc non fiunt tales nifi minis.


    exparte percutiendi citharam. & fi C iij Quöd
    :fiÉ in aedificatoria,&in
    * . .
    .
    *
    ;- -
    Moralium Nicomachiorum,
    €Q&dvirtuab exceffù & defèélu corrú-, agunt , fubind: opportunita- ■
    … patur, ad mediocres inclinams ope- . . tem ob{eruare : id quod in me
    rationes. Cap. 2. dicina, 8£ im gubernandi arte.
    confpicitur. Verum licet talis
    Voniam igitur praefens praefens hæc traétatio fit, eni~
    tra&atio non eft fpecu tendum eft tamen, vt ei fuccur-*
    lationis caufa,quemad ramus . Primum igitur illud'
    modum aliae (non enim fit, vt, confiderandum : res huiufce-'
    cognofcamus quid fit virtus , . modi & à defe&u & ab exceffu.
    fed vt boni efficiamur: alioqui corrumpi folere ( opus enim.
    • riu.ia eius effet vtilitas) neceffe ; eft vt in obfcuris manifefta ad•.
    cft, vt de a£tionibus, quomo ducamus teftimonia) ficut in.
    do agendæ fint, confideremus: viribus , & fanitate confpici•
    quippe cum in eis fita vis fit,vt mus. quæ enim nimium exce^
    H'liabitus quoque præditi quali» : dunt modum exercitationes,& I
    tate quadam reddantur , ficut quae item deficiunt , vires cor•
    hic diximus. Agere igitur fecum ! rumpunt: fimili modo potus &C
    dum re5tam rationem commu cibi nimis vel copiofi vel te»
    rie eft,&in praefentia ita fuma nues fanitatem : moderata ve•
    tur : dicetur autem poftea de ip~ ro omnia ö( faciunt , & augent,
    fb,& quid fit re5ta ratio, &quo• & conferuant. Idem quoque
    modo ad alias virtutes fefe ha in temperantia,& fortitudine,
    beat. IIludq; prius conceffum &alijs virtutibus fit. Qui enim
    apud nos conftet , omnem de omnia fugit&timet, neq; quic^
    agendis difputationem figura quam fuftinet , ignauus: qui.
    quadam, non autem exaéte per^ contrâ nihil omnino timet , fed
    tra&ari oportere : quemadmo omniaadit, audax efficitur.Ita•
    dum in principio etiam docui etiam qui omni voluptate frui>
    1 mus , cdm pro fubie$ta mate tur, â nullaquje abftinet, intem
    £.$ ria ràtione§ effe poftuiandas, perans:qui omnes fugit, quem•
    teria 16- quae^g in a*tionibus verfantur, admodum agreftes , ftupidus
    §§.s!*
    yofiulan- vtiliaqtie funt, nullam habere quidam eft . nam & temperan•
    •- . . -

    das- ftabilitatem, ficuti neque falu tia & fortitudo ab exceffu & de^
    5ria diceremus. Cumqúe vni feétu corrumpi , â mediocrita^
    uerfalis ratio eiufmodi fit, mi^ te autem conferuari confueuit.
    nus exquifitam quoque parti At vero non folum, generatio•
    cularem effe manifeßum eft : nes & incrementa δ{ corruptio•
    quippe cúm neque fub artem, nes ex ijfdem & ab eifdem effi«
    neque fub praeceptionem ali ciuntur : vcrum etiam, opera•
    quam cadat: debeantq; illi qui tionesin ijfdem quoque eruntv
    t\aua
    —-——-—- - _ ,

    , Liber Secundus. 2. O
    A'nam in alfis, quae manifeftiora quôd totus fermo , qui dicitur in D *
    funt , res ita fe habet: vt im vi· omnibus iftis , non dicitur nifi fè
    ribus. nam & illg tum ex mul cundum viam defcriptionis, non
    ti cibi fumptione, tum ex mul fecundum viam vltimæ perfcruta
    tis laboribus fuftinendis com~ tionis.. intendo quae coniprehen
    parantur:& vtraque haec prae dat plurimum rei , vt diximus à
    ftare maxime omnium robu• Principio fcriptionis: quoniam cer
    ftus poteft. Idem in virtutibus titudo fermònis in omni re opor
    $et vt fit fecundum materiam ip
    contingit: ex eo enim quòd ab fius. haec autem materia mutabilis.
    ftinemus â voluptatibus, effi~ cft.& hoc, quoniam res effe&tiuæ
    cimur temperantes : & effe&i virtutum & proficientes non ha
    temperantes maxime abftine~ bentaliquid firmum fecundum di
    re à voluptatibus poffumus . fpofitioiiem vnam, ficut etiam ctt
    pari ratione in fortitudine , af> difpofitio in rebus effe&iuis fani
    fuefcendo formidanda contem tatis. etenim ex ipfis non eft ali- E.
    mere , & fuftinere, fortes effici quid firmitatem habens fecundum
    mur: effeéti vero, maxime ful difpofitionem vnam. Cumijue fit
    ftinere ac pati terribilia po{• rcs in vniuerfalibus, quæ fünt in
    fumus. hac fcientia ifto modo, quoniam
    non tolerant certificatiuam inqui
    fitionem propter fui mutabilita
    Ixit. Cùm itaque non fit in tem,potius eft fic in particularibus,
    DÉ;. noftra in hoc libro, in* fcilicet quòd non eft poflibilis in
    tentio fpeculationis & fcientiæ tant eis certificatoria inquifitio : quo
    tum,quemadmodum in libris alijs* niam non funt comprehenfa' ne--
    fcd intentio operationis ( perfcru quear&tata fub arte,neque fub præ
    tatio enim noftra in ipfo non eftvt cepto vno. & necefîàrium eft agen
    fciamus quideftvirtus tantum, fed ti femper vt fpeculetur in expedien
    vt operemur eam & boni fiamus : tiex ipfis in illa hora , in qua ipfe
    aliter enim non effet nobis in fcien eft:ficut fe habet in medicina , & B
    tia ipfius vtilitas) oportet necefla in arte nautarum. Veruntamen et- '
    rio vt perfcrutemur de aétionibus fi fit fèrmo ille, in cuius via fumus
    qualiter eft nobis operandum eas. currens hoc curfu : tamen oportct
    nam quemadmodum diximus fè fecundum difpofitionem aliquam
    cúdum earum diuerfitatem diucr vt dicamus qualiter
    fpeculandum,
    fificabuntur animg difpofitiones. & vndeincipiendum in fpeculatio
    Dixit.Ponamus igitur radicem vni ne. Dicimus ergo quòd primum ,
    uerfalem eis communem , & eft , quod ponimus huic fpeculationi,
    quód a&tioncs faciendum eft fecun eft q» de natura vnius,&eiuflé aétus
    um rationem reétam : & dicemus eft vt corrumpatur
    ex additione &
    in poftremo qug eft illa difcretio re diminutione. Et oportet vt figni
    &a , & qualis efthabitudo fua ad ficemus fuper hoc, quod occultatur
    reliquasvirtutes.Etponamusctiam cx hac intentione ifi aliqua rerum,
    C iiij per
    - - Moralium Nicomachiorum.
    G. per hoc quod apparet ex eis in qui bilia timorofà, fimus tolerantesea: K\
    ufdam earum, vt quod videmus & quando fa&i fuerimus tolerato
    in fortitudine & fànitate . etenim res eorum, erimus potentiorcs ad.
    exercitia fuperfluentia & dcficicn eorum vilipenfionem.
    tia corrumpunt fortitudioem : & virtutem moralem effe circa volupta
    fimiliter cibus & potus fuperfluen tes,ac dolores. Cap. 3.
    tcs fuper id quod oportet:autdimi
    nuti ab eo quod expedit , corrum Ignum autem habituü fie
    punt fanitatém : commenfurati au
    tcm conferuant fanitatem & aug
    S; voluptas vel aegritur••
    do, û fa&afubfequií. Nam.
    mentant. Et- fimiliter eft in cafti
    qui à corporis voluptatibus ab~
    tate!, & fortitudine, & cæteris virtu ftinet, fi eoipfo gaudet, tempe^
    tibüs. Qui enim fugit ab omni re rans: fi dolet, intemperans eft
    & timetipfam & nofi tolerat aliqd, exiftimandus. qui item fuftinet
    hic eft timidus: qui aút non tinct
    ££ penitus; nec terre£abipfo,hic terribilia & velgaudet,vel cer- t.
    audax eft:mediusauté in hæc fortis te non dolet, fortis : qui autem
    eft.Silr qui oëm voluptatem refpuit, dolet, ignauuseft.moralis enim
    & qui oivoluptati expofit* eft, neu virtus circa voluptates dolo••
    ter horú habét caftitàté.cú itaq; fic resq;verfatur:quippe cii ob vo•
    fe habeat res,virtutes quidé corrum luptatem mala agamus:ob dolo
    punfex fuperfluitate & indigentia ,
    conferuatâuté eas mediocritas. D. reim vero ab hoiieftis abftinea- 3$'£
    mus. Quapropter, vt Plato, in- Š
    Et n6 diuerfificant, quidé difpönes qt,ab adolefcentiaita inftitutos néíequif
    folum ex parte vfitationis rerú earú
    dem vfitätione diuerfificata : fed eííèoportet homines,vtfisgau- $'£,
    a&iones,q vfitátur in rebus vnisvfi deant,&doleant, quibusgaude
    tatione vna,diuerfificant ét ex partc re & dolere debent: haec.n.reéta
    acceptionis difpofitionum ßter illas eruditio eft. Praetereafivirtutes
    a&iónes.&hoç euidens eft in rebus circaa&iones &affe&us funt,8£
    1 illis,quç £££££ manifeftg apud omnem affeétum,omnéq;a&io- M
    nosjresiftg. Verbi gratia, virt* cor nem fequitur vfvoluptas vel do
    poralis acquiri? exacceptione mul lor: iccirco virtus circavolupta
    ticibi & tolerantia multi laboris: & tes & doloresverfatur.indicant
    qfi fa&ti fuerimus vigorofiores , eri
    rhus potétiores ad vfitationem labo id punitiones , quae per dolores
    adhibentur : funt enim medi•
    ris multi & cibi multi.Et talis cft di
    cationes quaedam: at medicatio
    fpofitio in virtutibus. etenim cafti nes per contraria fieri confueue
    fimus ex retrahendo nos â volupta
    tibus.& qfi facti fuerimus cafti, eri rüt. Praeterea, quemadmodü ét
    mus potentiores ad retrahendum prius diximus, óis animae habi^
    nos à voluptatibus. Et ifto modo tus ad ea, & circa ea naturâ fuâ
    fe habct in fortitudine. nam quan habet, â quibus deterior fieri &
    do aflueuerimus vilipendcre terri. melior confueuit:atper volupta
    - - * tcs
    ' LiberSecundus. 2LI
    A tes& ggritudines praui habitus an male gaudeamus, aut dolea- D.)
    fiunt,dum perfequuntur aut fu mus.Praeterea voluptati repu~ ,
    giunt hoies aut quas non debét, gnare difficiliussft,quämir*y;,,„
    aut qii non debent,aut quemad Heraclitus inquit :at circa id q<f Š
    modü non debent,aut quotalijs difficilius eft,femp & ars &vir- áí, & vir
    modis â röne talia praefcribunt. tus verfatur:quod enim benefit, s* vcrfa*
    Vnde &t definientes virtutes nö»
    melius in eo eft. quare pp hoc
    nulli impatibilitates, tranquil etiã circa voluptates & dolores.
    litatesq; effe quafdâ eas afferút: totii negociii & moralis & ciui•
    non tii re&e: quia abfolute di• lisverfäbitur.qui enim bene his
    cunt,neq; addunt,vt oportet, & vtetur,bonus:qui male,erit ma^
    qii, & caetera quae adiunguntur. lus.Virtutem igit circa volupta^
    talis igitur virtus effe circa vo• tem & dolorêverfari,ab ijfdéq;,
    luptates & dolores facultas quae àquibus fit,&augeri &corrum
    B dam ponitur: quæ optimas res pi, cúm fcilicetnon eodé modo E
    agat:vitium autem contrarium. exißunt,necnö circa eadem ope
    De fjfdem autem etiam inde effe rari, ex quibus ortum habet,fa
    manifeftum poterit:q» cdm tria tis di&um fit.
    fint quae in ele&ionem,triaitem
    quæ in repudiationem cadunt , Ixit. Oportetati*vtΕ;
    honeftú,vtile,& iucundum : & fignú éxiftentiae difpofition{i
    tria contraria, turpe, inutile,& 5''; in nobis hoc, quod fequi?
    moleftü:circa omnia hæc bonus nos prçfens operationes de volupta
    vir reéte agit, ma1° vero peccat. te&triftitia. Etenim qui ex retra-,
    &ioneâ corporalib* lætatur,habitíi
    ac praecipue circa voluptatem.
    nam & cöis haec eftanimalibus, h&t,à quo denomináduseft caftus;
    ui vero ex retra&ione ab his tri
    &omnia, quae in optionem ve íüÄÈÉ .Silt qui tolerat pericu
    niunt, confequitur:quippe cum vehementia,&
    la eftgaudëscum his
    tam honeftú, ôßvtileiucundum aut nötrißis, fortis èft: qui aütfuf B
    ac voluptuofum videatur.Adde fert ea, & triftafex eis, ille timidus
    q* ab infantia ipfa voluptas in ef. & quidéhocfit: qiù virtus mo:
    oibusnobis inoleuir: vt diffici» placeáthomini
    ralis equidem eft vtplaceatit
    lefitaffeétum eiufmodivitae no ea, quæ oportet vt ei:& di
    ftrae penè incorporatum atq; im fpii&eant éi, q oportetvtdifpli ceat;t.
    iäeo q, nos quidé facimus mala de*
    bibitum extergere. Quinetiáad le&tationis cäufa & retrahimurábo
    regulam voluptatis & doloris
    nis,caufà eiusquod eft in ipfis excó
    a&iones dirigere alijmagis, alij triftatione.Et
    minus confueuimus: vt propte quemadmodum. propter hoc 9port£t,
    Plato dixit, vtin
    rea praefentem tra&ationé circa &edatur cü homine ex pueritiafua ,
    haecverfari neceffefit. non enim
    via ducente ipfum ad hoc, ytgau
    parumada&iones facit bene ne deat in his,in quibuseftgaudendââ.
    -*- • • •
    -
    Moraliüm Nicomachiorum.
    ς & trifte&in his, in quibus eft triftan hoc vt dele&emur in quo oportet , K*
    dum. hæc enim æqualis eft, & fana & vt triflemur1 quo oportef. & pa
    doçtrina. Amplius virtutes quidem tuit, qfi ipfa operatiüa eft optimio
    exiftùt in a&tionibus,& paffionib* : rum, malitia econtrario. Dixit. Et
    omnem aüt aétionem & paffionem dele&tabunt nos ifta,quorü fecimus
    fequitur deleclatio & ccntriftatio : mentionem per hoc,quod dico,f.q*
    & pp hoc oportet vt fit virtus circa res quascligimus,(unt tres,decorú.
    dele&tationé & triftítias.intendo vt fiue decés,vtile fiue expediens, dele
    É ambæ deleâationes & triftitiæ , ctabile,fiue voluptas.& horú cótra
    intfm oportet. Et de his,qüae fu ' ria tria,indecés véì turpe, inutile vel
    per hoc fignificant, eft q> prohibitio damnofum, cötriitans vel moleftü.
    áccidentiü malorú & refrgnatio ip & bonus eft illc,qui in oibus his di
    fbrü,fit quidem per iftas ambas tes: reélus eft: malus aüt, qui peccás eft
    intendo p dele&lationem & triftitiâ,. in oibus his,&,pprie in vo!uptate :
    quâ ponuntilli de ciuitatibus.refrg-. intédo eü qui deleéta?,non vt opor
    „H& nationes enim fiuc refiftentiae,medi tet.&hoc,qú deleélatio c6is eftom
    cinæ quædã funt. medicing aút na nib' animalibus,& fequitur oia ea,
    tæ funt fieri p contrariü.Et ficut an. quae habent eligentiam.i.eligibilia.
    tè diximus,vnaquæq; cx difpönibus eteuim decens& vtilc eligibilia funt.
    animæ exiftit in illis rebus, quae ap & delectabilia. Dixit.Et hoc quidem
    proprian£ illi difpóni, & circa res, à difficile eft nobis. intendit accidens
    quibus illa difpöinnataé fieri peior illud,qí eftdelectatio & confèquens
    & melior.v.g.difpofitio animæ no ipfius:ideo q, exiftit in nobis fiatu
    minata iuftitia aut iniuftitia inue raliter, & eft natú nobifcú , & cönu
    nitur quidé à rebus appropriatis vt tritum nobis ab infantia : & pp hoc
    pofleflionibus,& hoíìoribus, & gì fimus cömenfurantes a&tiones,con
    íimilafiftis,& circa res iftas verfat. fequensùe dele&tationis & triffitiae.
    & homines quidem fiunt deteriores Et quidá noftrü in hoc præcellunt
    pp dele&tatiónes & triftitias, fm q> quofdam. & oportet ncceflàrio pp
    réquirút ex ipfis quod non oportet: oia hæc vt fit noftra intentio in hoc
    M & faciunt hoc in hora, in qua non Libro toto circa dele&tationem & tri mi
    oportet,aut co modo quo nö opor {titiâ : intédo vt deleótemur in quo
    tét,& vfi prcter modum aliquem ex oportet,& triftemur in quo oportet.
    modis, quos determinat intellectus non enim modicü diffcrt dele&lari
    {ànus circa delectationé & triftitiâ. aut triftarii quib° aétionü oportet.
    Dixit. Et propter hoc definiuerunt Etiã palam eft &t,q, virtus eft in dc
    virtutes effe mortem concupifcen le&tatione triftitia, eóq, circa delc
    tiarú,& quietem carum.nó fuit au &tationé difficilior eft j circa iram ,
    tem re&te diéìum fic abfolute, fèd cú quéadmodum dixit Heraclitus: &
    hac determinatione fm q> oportet, ars & virtus femper quidem funt im
    & 1 hora qua oportet,& cgtera, quæ a&tione rei difficilis: ppea q, in ea eft
    excipienda funt in hoc. Dixit. Iam bonú & optimü.fm hoc ergo opor
    igitur pofuimus q» virtus exiftit in tet vt fit intentio intendentis virtutë
    dclc&iätionc & triítitia: intcndo ip & ciuilitatem in hoc Libro toto ,
    - -* circa
    - Liber Secundus. • -*
    - 2.2.
    A:circa deleâation& &triftitiam, nam artes confequendas connumera D*
    qui vfùs fuerit iftis fm q, oportet, ri non folent, fed ipfafola cogni-*
    erit bonus:qui vero aliter jopoitet, tio fufficit:ad virtutes autem co-*
    erit malus. lam ergo manifeftú eft, gnitio parum,vel nihil valet:reli*
    g, virtus quidé exiltit in dele&tatio qua non parum, fed multum ac
    nc & triftîtia:& q> ex qbus fit &age
    tur,ex his *)fdem corrumpitur & mi. totum conferunt:quippe quae ex'
    nuitur vfitata eas diuerfimode: & c eo etiam comparentur, q» faepe.
    agit,poftquam perficitur in rcbus il iufta & temperantia aguntur· 7
    lis,de quibusgeneratur. Res igitur iuftae & temperantes,
    Q£ae interiuffa agere & iu$}e agere diffe dicuntur,cüm fuerint tales,qua^
    - remtia fit. Cap. 4. les vir iuftus vel temperansage^ 1
    ret.iuftus verovir& temperans
    Vbitaret aút quifpiam,
    quo modo dicam? iuftos
    eft,non g haec agit: fed quièt ita
    agit, vt iufti & téperantes folét.
    ΕΤ iuftaagendo, temperátia
    temperåtes efficioportere, nam Re&e igif ex eo q» iuftaagit, iu
    ftus:&ex eo q» temperantia,tem
    fiaguntiam iufta& temperátia,
    jußiiâ funt,& temperätes :ficut perans fieri dicitur. nonagendo
    figrammatica & mufica, gráma vt afit hgc, ne futurum quidé effet,
    tiëi&muficiiâ funt. An neq;in bonus quifpiam euaderet.
    artibusita res fe habet: quippe Pleriq;tamen ciihgcnon agant,
    ad difputationé
    cú pofsit grammaticü quippiã tantq; ita fe philofophari, confugiunt, pu•
    ac pro
    aliquis facere,vel ex fortuna, vel bosfuturos: qui fanè perinde
    alio fuggerente, tunc tfi erit grá ciunt,atq; ggrotantes: qui cü me' fa•:
    maticiis,fi& grammaticum ali dicos diligenter audiant,
    quid,& grammatice faciet: hoc men eorum, quaeab ipfisnihil mandâ
    ta
    eft ex grãmatica arte,öi in ipfo £. tur,efficiunt.ficut igitur neq; illi
    Præterea,neq; fifehoceft in arti^ corporevnquam bene valebút,
    C bus&virtutibus. quae enim ab dum ita curantur: fic neq; iftiani
    artibus fiunt,id in fèipfis habét, mo, dum ita philofophant ur,be
    q>bene effeétae fint: fatisfiquidé ne habebunt.
    iiIud eft,vt quoquomodo efficiâ
    tur. quae veroFm virtutes funt, Ixit.Et fortafTis haefitabit quis,
    miöfiâliquomö ipfa fefe habeãt, D3
    dicet, vnde oportet vt agat
    continuo iufte, & temperanter homo aëtiones iuftitię,donec
    fiat iu*
    aguntur:fed fi etiam qui agit,ali ftus: quia iuftitia & caftitas non ge
    nerátur nifi ab aétibus iuftitiæ & ca
    quo modo affe&us agat : 5rimú f&itatis : & a&us juftitiæ & caftitatis
    quidé,fi fciens: deinde, fi eligés: n6 inueniunf nifi ä juftitia & cafti
    atq;eligens propter ipfa: tertiò, tate.Nos igitur dicimus,qí ofs,quí
    £i ftabiiiatq; immutabili affeétu iufta agit,iüftus e(t,& quicafta cali*
    præditus agat.Hgcverò ad alias eft,ficüt quicuaqucfcripturalia agis
    - {criptor
    .• - Moralium Nicomachiorum.
    G fcriptor eft,& quiaáiones cantoris ditiones acquiruntur quidem in vir K
    agit, cantoreft. Haec adit haefitatio tutibus ex frequëter agere a&tiones, '
    fòluitur per hoc quod dico,& cftqp de quib* dicitur q, fuht aétiones vir-'
    res in artibus non ficfe habét, ne dü tutum.verbigratia, eleétio aétioníí
    in his quæ fiuntâ virtutibus.intédo iuftitig pp feipfàs, & conftantiain ip
    g) non quilibet, qui agita&ionéali • fis acquiritur quidem ex frequenti
    cuius aftis, eft déartificialibus illius reiteratione a&ionum: de quibusdi'
    artis.poffibile enim eft vt aliquis, citur q) fünt a&iones iußitiæ.&fifr '
    non éft fcriptor,fcribat literâ aliquâ acquiruntur quidé hæ dug conditio
    cafu,autaliquam, quam alius præ nes in caftitate p reiterationéaétio
    defcripfit ei.&hocmodo addifcitur num:dc quibus df qp funt exaáioni,
    ars fcfibendi:& fit quidã homo fcri bus caftitatis.a&ionesautem iuftitie
    ptor, non qui fecerit quodlibetfcri & caftitatis funt aétiones, que ßuüt
    pturaliü qualitercunq;: fèdqfi fece fm exemplum aâionú iufti & aélio
    fit fm q>{criptorfaceret. intendo q> nú cafti.& iuftus & caftus non (unt,
    H faciat fm ÉÉ fcripturalcm, q qui faciunt actionesiuftitiæ & aétio L
    fit in ipfo. Amplius artes & virtutes nes caftitatis fm modum, fm quem
    in hac intentione non fe habét vno faciunt ea non fuftus & non caftus.
    modo.&hoc,qfh bonitas rerú acci Siquidem igitur ex faciédo a&iones,
    dentium ab arte exi£bit quidem à fé iuftitig,fit homo iuftus, & ex facien
    ipfis.& pp hoc fufficit artificiadbo doactiones caftitatis caftus : nö erit,
    iiitaté aitificijfui, fi res quâ efficit, aliquis hominum iuftus,ab(q; eo q>
    fuerit ipfà bona. Rebus aüt fientib* faciat a&tiones iuftitic, neq;caftus
    frm viam virtutum,non fufficitvtim abfq;eo q> faciat aétiones cäftitatis.'
    fe fint bongtantum:fed,& vt facien Dixit.Veruntamen illi,qui funt de
    'tes fint habentes feahiqualiter.v.g. numero plurium, non faciunt has
    vt iufta & cafta facientes,aliqualiter aótiones, fed nituntur ad fciendum'
    fehabeant.primo vt fciant res, quas eas.& gftimant perhoc, q, ipfi philo»
    facient: fécundo vt fint ele&tores ea fophando erunt perfcientiam virtu
    rum per fe, fpropter aétiones ipfas: tisvirtuofi.& hoc fa&umipfòrum fi
    t tertio vt fint firmæ habentes fe non mileeftfaéto infirmorú, qui audiüt -

    mutabiliter,i.vtpcrpctuentaéliones. quod præcipiunt eis medicicum di


    Iftarum autem conditionum nihil ligentia & ftudiofe,& nihil tamëfà-,
    opponitur in artificijs, prçterquam ciunt prgceptorum. & ficut illorum.
    vífit artifex fciens eius, quod facit. corpora non famantur per huiufmo,
    Conditionis aíit,in qua communi di regimen: fic nec iftorum animae,
    cant artes virtutibus,f.fcientiæ eius per hunc philofophandi modum re
    quod agitur,non eft neceffitas in vir Ctificantur. -

    tutibus,vtin artib*. aut enim modi


    De affe£tu,facultate, habitu:&>habitum
    cum indigetur ea in virtutibus,& mi effegemuvirtutis. Cap.5.
    nus jin artibus, aut non indigetur
    ea. Aliarum aút duarum conditio Oft haec auté quid fitipfa.
    num vtilitas non eft modica: immo
    in cis cft tota vtilitas.&iftæ duæ con
    D Quoniam igitur tria funt.
    virtus,cófiderandum eft.
    - - qu¢
    ,• Liber Secundus. 13
    A quginanima efficiütur,affe&us cultate praediti & potentes natu Í)
    facultates,habi tus:aliquid exiis ra fumus:boni aut mali, ficut fu^
    •mul effe virtutêneceßsß. Affe&us perius diximus, natura minime
    I£íaüt voco cupiditatë,iram,*excâ efficimur.Si ergovirtutes neque
    ĘGEâdefcenti am,timorem, fiduciam,
    defceua- inuidiâ, gaudiá,amicitiâ, odiü,
    affe&us funt neq; faculrates:ha•
    defiderium,gmulationem, mife• bitus neceffario funt.Quidigi£
    fitvirtusgenere,itadiétum
    ricordiam,ea deniq3oia,qug vo
    luptas vel dolor confequitur.Fa
    cultatesverofeu potentias eas, q
    P3cula
    ; hçca fit,inquirédum&fpe
    ndum quidefkvirtus. Dici
    hus idonei effe dicimur,vthis musitaq;q;,cúfes, quæ inueniun£
    omnibus afficiamur: id eft qui in anima, finttres,faccidentiaaiae,
    hus velirafci,vel dolere, vel mi• potentiae,& difpönes:quodiftorum
    <rit virtus. Etintendo g accidentia,
    fereri poffumus.Sed habitus eos <oacu pifcentiam,iram,timor&auda
    js appe llo,quibusvelbenevelmae ciam,inuidiâ,gaudiíi
    adaffe&usnoshabe , annoré, odiâ,*
    vtad
    m?: defiderium,zeIum,mi(ericordiâ:&
    irafcendú, fivehementerautre vfr omne, quodfequitur dele&tatio
    miffe,male: fimediocriter bene. aut triltitia. Etintédo perpotentias
    fimili modoad reliqua. Affe&us res,ex parte quarú denominatur ab
    igit,neqp ipß virtutes, neq;ipfa his accidétibùs.intendo res, p quas
    vitia funt. Náneq; exillis boni poffumus irafci,& trißari,& mifere
    vel mali dicimur, fed ex virtuti· ri. Et dico per difpofitiones habitu
    Busautvitijs. neq; exillislauda• <dines,per quas fumus ad ifta accidé
    ri, autvituperari confueuimus. tiahabentes nos maleautbene.v.g.
    nö enim qui timet aut irafcitur, qî nos,<jiiirafcimur ira vehemen
    laudaf:neq; quiirafcif abfolute, vi,i. magisjoportet, aut ira remif
    fà,i.minus § oportet, erit habitudo
    vituperat, fed qui quodámodo noftr peneshàn difpo
    itaafficit:fedexvirtutibus & vi a c fitioné per
    verfa.qfi vero mediocriter,erithabi
    'c tijs et laudamur et vituperamur. tudo noftrain hoc directâ.&ficfe *
    Præterea irafcimur & timemus habe resin cgterisaétionib
    t us. Non
    ' fine eleëtione: virtutes verofunt <runt igiturvirtutes, neq;vitia acci
    ele&ionesqugdam,aut non fine «dentia,velpaffiones. nam penes ea
    eleétione exiftunt.Adhæc, exaf neq;virtuofi neq; vitiofi dicimur:
    feétibus moueri dicimur, exvir fed penes virtutcsdicimurrades. Ad
    tutibus vero &vitijs non moue^ huc nölaudamur neq;vituperamur
    ri,fed quodámodo difponi.Pro nes accidentia.nó.n.qui irafcitur
    audatur gpirâ neq; vitúperatur: & T
    pterea neq; facultates & poten^ fikhé tfecircatimóré: fèd vitupera
    tiæ funt: quippe cum neq; boni tur quidem,qfi irafciturira, qua nô
    ncqgmali ob id dicamur, q* abfo
    *Alaftici lutefagere pofsimus:neq; laude •portet: laudatur autéqfi irafcitur,
    murautvituperemur.Addeqpfa quem admodú oportet.cum igifpe
    ncsvirtutcslaus cadat & vitupefiü,
    Pene*
    Moralium Nicomachiorum,
    «G penes accidentia aüt non,manifeftú quomodo autéid fict,& antea*
    èft q, accidentia non funt virtutes. diximus, & nunc etiam effe ma
    : Amplius irafcimur & timemus in nifeftum poterit: fi qualis nam
    · uolúntarie: virtutes aút & malitiæ fit natura ipfius virtutis cötem^
    aut voluntates funt, aut non præter plemur.In omni igitur re conti* *-. • -*
    ^oluntatem.& cùm hoc dicifctiá de nuaac diuifibili,aliud;p1°, aliud '
    nobis q [umus paticntcs p accidëtia: min?,aliud aequaleaccipere pof
    pcr virtutes aút & vitia non dicimur
    inoucri, fed difponi aliqualiter. Et fumus:atq; haecve! quantum ad
    ipfam rem attinet, vel quantum
    phocapparet'q; etiam virtutes nó
    £, t poténtic.non enim dicimur bo ad nos. aequaleautem inter ex.
    nineq; mali, eô q>habemus poten ceffum & defeáü mediîi quod. M<aiua
    itiam fecipiendi accidentia,neq; lau dam eft.Ac rei quidem medium quid
    damur nëq; vituperamur id dico,quod ab vtroq; extremò
    fumusexnatura
    hac P£.
    Amplius potentes fie
    æque diftat:eftq; vnum & idem
    £H ribónivei mali, boni auté vel mali omnibus. quátum vero ad nos, £
    non fumus natura,ficutiá ante dixi quod neq; modum excedit,ncq;
    mus.Siergo virtutes non funt agci deficit: idq; non vnum & idem
    dentia neq; potëtiæ, reman£tvtfint apud omnes eft.verbi caufa, fi
    habitus.faim ergo manifeftum cft decem plura funt , & duo pau
    quid fit virtus fecundum genus. ca:fex media accipiunt quantú
    D. duplici mediocritate, & yirtuti fub ad rem:quippe quæ ex æquo &
    §}antia. Cap. 6. fuperent,& fuperentur. id quod
    Portet aüt vt nö foliiita £m arithmeticam rationem me
    O dicamus,habitü effe vir dium eft, Quantum ad nos vero
    tutem:fed qualis nã ha non ita eft accipiendü. nö enim
    }>itus ea fit, quoq; explicemus. fialicui decem minas comedere
    Dicendum eft igitur omnëvirtu multum eft, duas parum: fex ei
    tem,& ipfum id cuius eft virt?, Alipta comedendas præcipiet.
    1 §íéáêáú reddere,& opus ei? nâ fortaffeid quoq; ei qui fum^ .
    bene efficere, exépli gratia,oculi pturus fit, erit vel nimium, vel
    virtus&oculum ipfum,& opus parum: Miloni quidem parum:
    ipfius bonifacit;quippe cii ocu nimium aiit ei qui exercitatio•
    1i virtute fiat, vt bene ifpiciam*. nem incipiat. Idem in curfu &
    fimili modo equivirtus & cquii luéta confyderandum eft. Ita igi
    ipfum probum efficit; &adcur^ tur vnufquifqp fcientiae alicuius
    füm,geftandum% feflorem,acfu. particeps exceffum éx defe£tum
    £tinëüos hoftes idoneum. Quòd fugiês, medium quærit, atq; e!i<
    fiin oibusita fehabet res, virtus git:ac medium quidë nö rei, fed
    quoq; hois nihil aliud erit j; ha~ quod quátú ad nos medium eft. ..*

    15itu§, ex quo&bon? hgmoipie Quòdfi omnis fcientia ad me^


    eficiét,&bene opus fuü rcddet, dium fpeétans,atq*ad ipfum fua
    *. qpera
    "_
    . . Liber Secundus. - ' 14.
    A opera dirigensita opus bene ab< cile eft, facile fiquid£ eft á fcopo D
    föluit:vt debene abfolutis operi aberrare, ficut ipfum attingere
    busillud dici cöfueuerit, vt neq* difficile. ob id igitur excefîus ôc
    demi neq; addi quicquam pofle defeétus vitij eft, virtutis medio
    fateamur:quafi excelfus & defe critas.nam, -

    &us quod bene eft, corrumpat: Simpl'r bon?ë,fed mal? oimode. ,,


    mediocritas conferuet. Si boni Virtus igií eft habitus ele&iuus ,Yjttgi*
    chaiao
    igitur artifices: vt nunc diceba^ in mediocritate quantii ad nos
    mus , ad hoc fpe&antes operan confiftens: quæ quidem medio^
    rur: virtus vero omni arte exa^ critas ratione præfinita fit: atq;
    &ior eft & melior, quéadmodü ita,vt prudés præfiniret: medio^
    &t natura: efficitur proculdubio critas aüt duoríivitiorum, alte
    vt ea medijcöie&rixac collima^ rius per exceßum, alterius per
    trix fit. De morali loquor. hæc defe&um. atq; eà étq; vitia alia
    enim circa affe&us & aótiones defici;it ab eo quod fieri debet, _;
    T$ verfatur: inquib° exceffus& de~ alia exuperant &in aße&ib9 & B
    fe&us& mediú eft, vt &timeat, in a&ionib?: virtus vero mediii
    &confidat aliquis,cupiat &ab & inuenit,& eligit.Quapp fub^
    horreat, irafcatur& mifereatur, ftantia quidé & róne ù quid fic
    ac demum lætetur & doleat ma^ res exponit, mediocritas: quam^
    is& minus:atqp vtraq; hgc non tum ad optimum aüt fpe&at,&
    Ë . nä qì oportet,& ob quae, quod bene fe habet: extremitas
    & erga quos, & cuius caufa, & virtus eft. Neq* tii omnis a&io,
    vt oportet.haec facere, mediü eft omnisq;affe&us mediocritatem
    atq; optimum:id quod eft ipfius admittit. nonnulli enim funt af
    virtutis. Sii'i modo circaa&tióes fe&°,qui ftatim vel ipfo nomine
    eft exceffus & defe&? & mediii. cum prauitate implicantur: vt
    atvirtus circa affe&?a&ionesqs maleuolentia,impudentia,&in^
    verfaí: in quib° exceffus peccat, uidia&item a£tiones,vt adulte^
    c defc&us vituperaí, mediâ veró rium,furtii,homicidium. omnia
    & laudé & reétam exequutioné enim hæc & huiufcemodi itaap
    confequitur. Haec aút vtraq; ad pellaní, quia nö exceffusipforú
    virtutem pertinent.mediocritas aut defeétus, fed 1pfa mala funt:
    igitur quaedam virtus erit, cum vt nullo modo pofsit quifpiá in
    medijipfius conie&rix, collima^ ipfisre&e agere, fed peccare fem
    trixq; fit.Præterea peccare mul per neceffe fit:neq3 bene, aut n5
    tis modis poffumus: malum.n. bene fegerat, dui, quatenus &
    «ft infiniti, vt Pythagorici conie quando, & quomodo oportet,
    dtabant,bonum auté finiti:re&e adulterium committit: fed dum
    agere vno vero modo tfi licet. abfolute vnumquodq; horum
    atq;iccirco illudfacile, hoc difti; facit, continuo pcccct. Perinde
    igitur
    Moralium Nicomachiorum,
    - . _ *•

    ' G igitur eft, ac fiquis iniufte, igna


    in omni continuo & difcreto pof. K
    ue,intemperanteręg agendo po• ibile eft nobis accipere rem aliquâ
    nendam effe mediocritatê,excef maioré,& aliquam minorem,& ali
    ' fumq; 8C defe&ü cenfeat: nã hoc quam gqualem: & hoc vel1 re ipfa,
    modo exuperationis & defe$tio^ velin relationead nos.&aequale eft
    nis mediocritas, exuperationis medium inter fuperabundafitiam &
    diminutionem. Et intendo per me
    item exuperatio, & defe&ionis
    diü fm fe hoc,quod diftat ab vtroq;
    defe&ioinueniret. Quéadmodíi extremorum æqua diftantia. & hoc
    aüt temperantig & fortitudinis medium eft vnum & idem in omni
    nullus eft exceffusaut defe&us, re.medium autem in relatione quò
    ppterea q» medifi ipfum extre ad nos, non eft vnú & idem in om
    mum etiá quodam modo eft:ita ni re.v.g. medium fm fe, fex inter
    neq; illorü mediocritas vlla, aut duo & decem:fuperant enim duo in
    'exceffus aut defe&us effe poteft: quatuor&fuperantur à decé in qua
    H fedvtcunq;agantur,peccatü eft. tuor. hoc ergo medium fèmpefeft L
    omnino enim neq; exuperatio resvnain fè, neq; additü neq; dimi
    nis aut defe&ionis mediocritas, nutú. medium aüt quò adnios non
    neque mediocritatis exuperatio 9portet accipi ifto modo.intendoq»
    fit res vna néc additionem nec dimii
    aut defe&iovila eft.
    nutionem accipiens. non enim qii
    On oportet afit vt hoc conten accipere aliqué hominem decem mi
    N3 fimus, f.quoniam virtus eft nas multum eft,& accipere duas mi
    habitus tiú:fed determinemus qua nas parum,oportet vt commenfura
    lis habitus fit, cùm non fufficiatco tum homini, ad qué inpuit do&or
    cognitio gnitio rei in genere fuo.Dicimus er exercitij,fit accipere fex minas. for
    $;;^3; go q omnis É, ponit rem, cui* te etenim q haec quantitas paríi aut
    íúí Étvirtus,bonam &äçìüreddit
    eius bonü. multum erit accipienti.v.g.exercita
    cicns. v.g.oculi virtus oculí bonú to modicü incipienti autTexercitia
    -&à&um ei° bonú,eò q,virtute ocu multum.& ficfe habet in curfu &1
    I lividemusvifione bonâ, & eft ocul? lucta.intendoq; mediú in quantita- M
    eabon*.&fiftvirtus cqui ipfüm tcd te cibationis vniu(cuiufqueiftorum
    ditbonum,ferocem,flexibilem equi alterú eltâ quantitate cibationis al
    tanti,toleranté impugnâtes.Cumq; terius. Dixit. Et fm hunc modum
    hoc fit cöc omni virtuti, tunc virtus fugit omnia artifèxin artefua fupct
    hominis eft habitus, per que homo fiuitatem, & indigentiam : inqúirit
    fitbonus,& ponita&tum eius bonü, aút mcdium & cligitipfum.& intem
    &iam detcriminauimus viâ ad hoc do mediú quo adíos,non medium
    qualiter fiat. vult fm q> gltimo, vt rei. Et quia ois res in bonitate opera
    vfitetur dele&tatio, fkám q» oportct, tionis fugintcndit medium,& ad ip
    .
    v,
    & triftitiafecundum quòd oportet. fum dirigit operationesfuas: & ideo
    Dixit. Et declarabitur etiam no confueuerunt hoïes dicere de operi ç
    bis,fi confyderauimus in natura vir bus bonis q»ip(à funt, 1 qbus nò eft
    tutis,qug fiatura eft, Dicimus crgo, poiis additioncq; diminutio: °;; II!
    •* LiberSecundus. ' '' 2. 5
    A fecundum ipfos additio & diminu niat ipfum. &pphocerit additio & D
    tio corrumpunt bonitaté, medium diminutio ex parte malitig: medio
    vero cóferuatipfam. Cùm itaq; pe critas aút bonitas & virtus. intendo
    ritiartifices, vt diximus, operentur eô q> additio & diminutio errores
    animaduertentes,& intendentes me funt ex parte infiniti, mediocritas
    dium: virtus auté omni arte melior aüt reéta eft & vna. & propterea bo:
    fit& certior,quemadmodü & natu ni fiunt fecundum modum vnü bo
    ra,intendo,qjipfà eft melior arte:de ni,mali auté fiunt mali multis mo
    neceffitate erit virtus intédens inten dis. Et cü fic fit, erit virtus habitus,
    tioni medij,intendo virtutem mora vel electiuus,vel voluntarius in me
    lem.Cumq; fit virtus equidem fiens diocritate exiftens, quae eft medio
    circa paffiónes & aétiofies, neceflà critas quoad nos, determinata p ra
    rium éft in ijfdem eflè additionem, tionem in relatione ad virtuofos ex
    & diminutionem, & medium. Ver hoibus, & eft mediocritas inter duo
    bi gratia,qfi nos fuerimus timentes, vitia: quorü vnum eft ex parte ad
    8 aut audentes, aut cócupifcentes,aut ditionis, &alterú ex parte diminu B
    irafcentes, aut miferentes,& vfr de tionis: ideft quædam vitiox funt vi
    lectantes, aut triftâtes magis jopor tia ex parte diminutionis,fiue ab eo,
    tetaut munus, non enmus circa me quod oportet1 paffionibus & aclio
    dium.quod aiit oportet, & quando nibus : & alia ex parte additionis fi
    qportet,&in quibus oportet, eft me ue fupra his, quod oportet in ipfis.
    dium virtuofum.& hæc cft intentio Dixit. Virtusauté medium inuenit,
    yirtutis . Et fm hanc fimilitudinem & fagitipfum. Erit igi£ pp hoc vir
    inuenif in a&tionibus additio, & di tus fm fubftãtiam ftiá & rationem
    minutio, & medium. & virtus etiá fignificantem fuper quiditaté fuami
    inuenitur in paffionibus quidem & medietas:fm aütéq; nobile & opti
    a&ionibus. &in paffionibus intie mum extremitas & finis , cùm dfir
    ni£ additio & diminutio & mediú : fines meliores medijs. Dixit. Non
    &additio & diminutio vituperabi recipitaüt necefîàrioois actio & ois
    lia funt,& medium laudabile & vir paflio vcl omne accidens medictaté.
    tus laudabilis.Virtus igit mediocri & hoc qiù quædam accidentiü ma- F
    tas qugdam eft, cùm intendat me la vel malum p oaturam fuam fm
    diíAdhuc errare quidem contingit additionem & diminutioné, vt de
    multis modis.erroraüt malum.ma tractio,& iauerecundia, & inuidia;
    lum intendit ad partem infinitatis: & quædã actionum, vt homicidiü,
    quemadmodum ipfum determina furtum,adulteriú:hæc.n.funt in fè
    Propter uerunt Pythagorici : bonú auté eft ipfis malum in o1 hota,& ois res ex
    $. ex parte finitatis. intendo quòd ma- ipfis eft mala. Et fiit non eft in ex
    £ÉÉ la multa funt: bonú auté vnú,eóq, tremitatibus vituperabilib* medie
    bonüaíìt reétum:rectú auté vnum. & pg hoc tas,neq; additio,neq; diminutio,vt
    -

    tarde & fit malum cito&facilitcr:bonú au iniuftitia & timiditäte &incontin&


    £sul- tem tardc & difficiliter. facillimum tia. vel fi non, erit additionis & di
    enim eft vt erret homo â propofi- minutionis medietas,& additionis
    •to figno , & difficillimum v$ iauc- additio,& diminutianis diminutio,
    <•••• Moral.cú có.Auer. D &
    s - Moralium Nicomachiorum ,
    G & ficut caftitatis&fortitudinis non defeótus, prodigalitas 8£ iflibe- K
    eftfuperHuitas neq;indigentia , eò ralitas feu auaritia:in quib° con
    q, fint medietates, medictas autéeft trario möexcedunt ά deficiunt
    extremitas & finis modo aliquo:in hoîes. prodigus.n.in largiendo
    rendit modo illo,quo eftindiuifibi excedit, íaccipiêdo deficit: aua•
    lis fecundum magis & minus, ficfe rus cótrà,exceditinaccipiendo,
    habet in extremitâtibus.
    in dando deficit. Ac de his qui•
    Mediocritatum inter duo extrema dé niic figura quadâ ac fumma^
    … difpofitio. Cap. 7. tim dicimus, hac ipfa breuitate
    Tvcro nö oportet folum contenti : poftea accurati°de ij{2
    A; haecdicere, fed parti• d& ptra&abimus ac definiem?.
    cularibus ét accómoda^ Iam circa pecunias alig quoque
    re.quae.n. de a$tionibus fiunt di funt difpönes, è quibus medio^
    fputationes,{ivfr traótantur,có critas magnificentia eft.ná ma^
    H muniores : fi particulariter, ve gnificus äiiberali eò differt,q;ii !•
    riores funt. circa particularia.n. le circa parua, hic circa magna
    aëtionesverfantur, quibus con* verfatur.«xceffus eft decori im
    fentanea effe debent qug dicunt, peritia,{euindecorum, & inepti
    Sumenda igitur hæc ex defcri tudo operaria: defe&us paruifi•,
    ptione funt. Circa timores qui• centia: qug vitia differunt étip»
    dé&fiducias mediocritas forti faabijs,quae circa liberalitatem
    tudo eft. eorum vero qui exce funt.quomö vero differant, po•
    düt, ille qui in trepiditate exce fteri° dicet. At vero circa hono
    |
    dit vacatnoie:multa.n.funt,qug rem & ignominiâ mediocritas
    nomen non habét: qui cöfiden eft magnanimitas:exceffus iflae
    do exuperat,audax eft,atqui & tio j df: defe&° pufillanimitas.
    in timendo exuperat, & in confi Sicutafit magnificentiæ libera•
    dédo deficit,is eft ignauus. Cir 1litatë correfpödere diximus: vt
    eo ab illa differret,q» circa par- M.
    * ca;voluptates vero& £gritudi
    nes non oés,fed corporales, atq; uaverfaí: ita magnanimitati, ô
    eas maxime qin traétu exiftüt, in magno honoreverfat, alia ά•
    virca ggritudines aút minus, me dávirtus correfpödet,cuius cir
    diocritas temperantia eft:excef ca parua officiü eft.fit.n.vtficut
    fus intemperátia, at quia nö ad^ oportet,honorappetaf: & ma
    modum inueniri confueuerunt, gis ét vel min?ά oportet,vii qf
    quiinvoluptatibus deficiant,ic appetitione hac excedit, ambi•
    circo neq; nomé aliqd* huiufce tiofus.g deficit,iambitiofus df:
    modi hoies adepti funt:fed ftu« medi°noievacat.difpönes quo•
    pidi appellentur. Circa dationé queipfginoiatg funt: ambitiofi
    acceptionéq; pecuniarü medio tì, excepta, qambitiofitas df.
    critas cft liberalitas: exceffusô£ hincqgeuenit,vt
    .• - • • •- -
    ssmidet;
    .• -:^ ' LiberSecundus. ' T 2, 6
    A diafede decertent.&nos quoq; veritas feu veracitas nuncupet, p.
    medium interdíi ambitiofum, fi&io vero, fi in maius quid, φ
    interdum inambitiofum vocita revera fit,tendit,arrogantia, &
    mus:5{ modo ambitiofum,mo qui eam habet arrogans: fin
    «do inambitiofum laudamus.
    #
    min°, difsimulatio, quiq$ ea e
    Qga de caufa vero id fiat, in fe» praeditus, difsimulator appeller
    quentibus dicef.nunc aüt de re tur, Circa iucundum vero, fi eft
    Hiquis eo modo quo cœpimus, in iocomediocris,facetus, &di^
    pertra£tandú eft. Circa ira igit fpofitio ipfa facetudo eft, excef
    exceffus, & defe&us,& medio fus fcurrilitas, & qui ea eft prg^
    critas quoqp eft:fed,cum noibus ditus,fcurra: qui aiit deficit, ru^
    ferè careant,mediú manfuetum, {ticus quidam,& rufticitas ipfa
    mediocritatem manfuetudinem habitus df.fi eft in caeteris vitae
    vocabimus,exextremis vero1la commercijs,quificut debet iu
    * le,qui excedit, iracundusfit,& cundus eft,amicus,& mediocri• Et
    vitium iracüdia:quideficit, iræ tas amicitia: qui excedit, fi mul•
    vacuus: & defe&us irævacuitas lius rei caufa,obfequiofus : ti ob
    appelletur. Sunt autem &raliae vtilitarem aliquam fuam id fa•
    tres mediocritates, çjfimiiilitudi» cit,adulator:at qui deficit, in o1·
    nem quandam inter fe habent, busq;iniucunde fegerit, litigio*
    fed tii differunt: cûm enim circa fus quidam & mnorofusappella*
    fermonum, aétionumq; cómu tur.Sunt quoq; in affe&ibus,&
    nionem oés verfentur, in eo funt in ijs q circa affe&° funt, medio
    difsimiles,q» vna circa veríi,qd' critates ùdam, vereciidia.n.vir<
    in ipfis eft,aliae circa iucundum tus quidem nô eft, fed laudatur
    negocium fuum habét: qd' qui* tú:fimili modo verecúdus.ná &
    dem iucundum duplex,alterum in his alius mediocris df, alius
    in ioco, alterú in omniibus vitae excedens,alius deficiés. atq; ex
    ' cömercijs confiitit. Dicendum cedens qüidé quafi pauidus qui *
    igitur de his quoq; eft, vt magis in oibus verecundatur:deficiens
    in omnibus mediocriratem effe qui nihil oino veret, impudens :
    laudabilem pfpiciamus, extre mediocris verecfidus appellat.
    ma vero neq; reéta, neq; lauda Indignatio quoq; inuidiae me
    hilia,fed vituperatiöe digna ha diocritas eft& maleuolétig: qui
    beri. ex his vero pleraqp noie ét quidé habitus circa illam ægri^
    ipfa vacant.fed tentandum tiifi tudiné & voluptaté verfaní, çí
    cut in'caeteris, nomina quoque fufcipit ex ijs ú alijs contingunt.
    his inuenire : quò & dilucidior indignabundus enim dolore afr
    fiat,&facilius intelligiofo pof ficitur,cúm aliquos,pfpera for«
    fit. Circa verú igitur q medior tuna indigne vti videt.inuidus
    cris cft,verax;mediocritasipfa vero hunc excedës ex omnibus
    -
    - ij dolorem
    * * Moralium Nicomachiorum.
    6 dölorem percipit. at maleuolus tatem. Dixit. Medietas aut£,'quaein k
    tantum a dolendo deficit,vt etiá eo,quod eft inter dationem & acce
    ptionem largitas.additioautéin eis
    : gaudeat.Acdehis quidem alius & defeétio eft prodigalitas & auari
    érit differendi locus. De iuftitia
    tia.& morigerati hismoribus, con
    quoq;,quia non fimpliciter dici» trarian tur fibiadinuicem in eo, in
    tur, poftea diftinguemus.acde É poteftadditio & diminutio. AP
    vtraq; qu6modo mediocritates igus ergo füperabüdatin datione,
    .
    fint, explicabimus de virtutib9 &deficitin acceptione: &auarus fu
    item rationalibusfifi modo. perabundat in acceptione, & deficit
    Ixit. Non oportet vt contenti in datione. Dixit. Sufficiat auté hgc
    uantitas fèrmonis1 his rebus, cùm
    firhus in re virtutis hac defini
    tione vniuerfàli aggregatiua : fed fumus quidem rememorantes eas
    oportet vt adaptem iustâ ad oés res fummatim,&£m viâ defcriptionis;
    particulares,i.ad oés virtutes.di&io i.vniuerfàlis, ficfehabens in pluri
    H hesenim viés aggregatiuæ, nöfiint bus: poft vero diftinguemuseas, & L
    mus inafr. Dixit. Et
    in finecertitudiiiis particularesau definie certitud
    té funt magis appröpinquantes ad inueniu ntur difpofit iones alis 1 da
    verú,f.in hâc máferiâ:idéoq; aâio tione &acceptione.& medius in ip
    nes non funt nifi circa particularia, fiseft qui noiatur magnificus:&eft
    Oportetigitur vt hgc defcriptio ada ille,qui expgndi t excellenter in grá
    ;
    ptetur vnicuiq exipfis fm viâ exem dibus,i n quibus decens fuerit haec
    pli, donec determine? vnúquodque expenfa. cxceffusauté diciturgraece
    ex eis per hocquodappropriaturei. quidem, apirocalia & banaufia:ara
    I)icimius ergo q, ÉÉÉ eft me bice vero albadacu.& deficientia no
    dictas ihtertimórem & audaciam. minae microprepia: & arabice me.
    mitates
    magnificé
    fupcrabundantia aút in priuatione deletum.&extre
    timoris non habetlocum in hnguâ tie diuerfif icané ab'extr emitatibus
    græca.fuperabundantia autéin au largitatis : & fift magnificentia di
    dacia dicitur procacitas&fuperabá uerfificafälargitate. remaütin $;
    I dans intimofe.deficiens ver6inau diuerfificanf,pofterius dicemus.Di- M
    dacia dicitur timidus. Dixit.Medie xit. Medius auté circa appetitü ho
    tasaùt noninueni£in oibus deleóìa noris &priuationem ipfius eft ille,
    tionibus.&funtdelectationesexcú uinoiatur magnanim*:fupcrabü
    tesâ natura:&inuentio eius in tri Ä autéin hoceftambitiofitas,
    ftitia minus cft j 1 dele&iatione.me & dcficientia pufillanimitas. Qué
    άietas vero,q inüeni£in ipfis , eftif admodum auté diximus q) largita
    la,qug noiatür caftitas:füperfiuitas tieft proportio ad magnificentiam,
    autem in eis eft,q nominátur incó cùm fint differentes ifire modica,f.
    tinentia. diminuitio auté circa dele quia magnificentia eft mediocritas
    ętationéferè non inuenitur, i. rara in diftributione circa eximia,& lar
    eft vel pauca inuentio eius.& p hoc gitas elt' mediocritas diftribuendi
    nó eftcipofitú noméin nfaliiigua, circa exilia:fic dicimus qyinuenitur
    aomincmus ergoipfam infenfibili circahonorem difpofitio quædam ,
    - - -
    pro
    -

    , Liber Secundus. ' ' 2.7


    A pröportio cuius ad magnanimita nobis q) mediocritasfoibus his latu D
    temi eft ficut proportio largitatis ad dabilis & direéta eft : extremitates
    magnificentiam : cùm hæc difpofi aüt neq; direétç,neq; laudabiles,fed
    tio nomine? honor in rebus paruis, vituperabiles. Dixit. Plures aút ha
    magnanimitas vero in magnis.& rum difpofitioná non habent noia.
    hoc,qí pofe eft vt defideremus ho vnde oportet vt ponamus eis noia,
    noré vt oportet, & ampliusjopor ficut fecimus in älijs : vt fiant phoc
    tet,& minus joportet:ficut inueni nobis faciliores & manifeftiores.*.
    tur hoc circa pecunias. $ Dicimus ergo q> circa vfum verum
    däs ergo in appetitu eius,dici£ama is medius,noIetur verax, & noietur
    tor honoris, & deficiens dici? non medietas veracitas.circa fimulatio
    amator honoris: medius autem me nem vero veritatis, fuperabundans
    dium nó habet, & extrema nomen moTeturfuperbus:&difpofitionofe
    nó habent,prgterjamator honoris. tur fuperbia.deficiens autem nomi
    Dixit. Et pp hocforfitan laudamus netur iron, & difpofitio nominetur
    eum qui niöamat honorem : & for ironia. Quod aút fuerit ex ijs circa E,
    tafle noiamus medium amatorem deleétationem,dico p quodintendi
    honoris: & fortafle noîamus eú nó tur deleétatio in ludicris, mediusin
    amatorem honoris.Etdicemus poft hocdfarabiceaddarifu, graece auté
    caufam, quare facimushoc,núc au eutrapelos:&Ε latineapte dici io
    t& enunciâbimus p defcriptiones di cans:& difpofitiograeceeutrapelia,
    fpofitiones refiduas fècundâ modü, arabice addarafu.Supfluitas aüt grc
    quem propofuimus. Dicimus ergo, cebomolochia,arabice vero almi
    q, inueni£in illa,fuperabundantia, raram.&fm hanc difpofitionégræ
    & diminutio, & medium : & extre ce bomolocos, arabiceautéalmiegi- '
    maferè innominata funt.mediocré tai: & deficientia grgce df agricia
    aút manfuetum dicimus, & medio & arabicealfedemetu:& habés eam
    critatem máfuetudinem, fuperabü graeceagricos,arabice autéalfedimi.
    dantem nunciracundum,& malitiâ Modusàuté fecundus deleétationis
    iracundiam,& deficientem inirafci ille,f.per quem intendi? delectabi
    c bilé.Dixit.Etfunt hgcex difpofitio le,qd'eftin dedu&ionevitae hoium F
    nibusaig tres medietates:inter quas f. in conuerfatione viuendi eft cir
    eft communicatio & fimilitudo, & caamicitias,& medius in his dicitur
    funt cum hoc diuerfificatae. & hoc, amicus,medietas amicitia. quiauté
    qffi cöicantq, inueniuntur circa fer fuperabundat, itaq; nulliusgratia,
    mones &a&iones:& diuerfificane 1 placidus:quiaút pp aliquam vtilita
    hoc, q, quædam inueniunf circave tem fui, dici?adulátor:& qui deficit
    rum,& quaedam circa dele&tationé, in oibusq; indeleótabilis eft, hic dy
    i.p eas initendi?dele&tatio:earú aút, fcolos df.Dixit.Et media quoq;in-'
    uae funt circa dele&tationé, jdam ueniunéin paffionibus, que virtutes
    unt circa ludicra, çjdam vero circa non funt.vtverecundia, que nö eft
    oë,in quo deduci? vita hoíum. Di virtus: verútfi laudabilis exiftit. &c.
    xit. Oportet igi£ vt determinemus fifr verecüdus mediuseft,fupabun
    has difpofitiones,quatenuspaláfiat dans aüt, f.quiverecúdatur de qua
    D iij libet
    - - Moralium Nicomachiorum ,
    , G libetre, cataplix df.qui autem defi mus,excedúr:fiadexceffus, de* Κ
    ' cit&penitus non verecunda£,inue ficiunt.fortis .n. refpeétu ignaui
    recìdus vel angfchyntos df, vel eft. audax: refpe&u audacis contrâ
    Dixit.Etefthaecét difpofitio media ignauus videí, fimili modo etiã
    inter inuidiam.&graece epichgreca temperans,fi ad ftupidü refera
    .
    cia:& arabicefchemetin, jgraecedf tur,intemperans:fi ad intempe^
    Nemefis,& hæ difpönes tresfunt de ranté,ftupidus.item liberalis ad
    emere accidentium deleétationis ,
    auarum comparatus,prodigus:
    äc triftitie:quas habet homo pp res ad prodigum vero auarus.vnde
    quas habethomo q cqntinguat no
    tis &ÉÉ; medius aütin his efficit, vt extremi mediü ad al~
    paffionibus dfgraece: nerneficos : &c terum vterq; expellant: & fortë
    èftille qui triftä£ gg bonum gá re quidem timidusaudacé, audax
    cipiunt indigni velimmeriti, (uper timidiivocet. atq; in alijs fimi•
    abundans aîtin hoc, &eft ille qui li modo. Cum hæcigiíita inter
    PH dolet pp bonum,gâ contingit cui: fefe oppofitafint: extremis ma- 1
    cunq;:inuid? eft.fchemetinaíiteft ior inter feάcum medio cötra
    ille, cuius triftitiade bono alicuius rietas eft, quippe cüm longius à
    notorum fuorum ad hoc peruenit , fe mutuo çgâ medio diftét.qué^
    vt læterde malis contingentibus ip admodum magnum â paruo &
    fis. Dixit. Et loquamur de hoc in paruum â magno abeft longius,
    alio loco ab iftd. Qfi aüt iuftitia
    df duobus modis, determinabimus άalterutrum ab eo qd'æquale
    poft vtrunq; modorum,& dicemus eft. Addeq> nonnullis extremis
    qualiter eft medium in vnoquoq; cum medio effe fimilitudo ûdâ
    corú:& fimiliter dicemus reliquas videí:vtaudacigcum fortitudi•
    virtutes intelle&tuales. ne, & prodigalitati cum libera•
    litate. at extremis inter fefe ma•
    De virtutum ac vitiorum mutua
    xima eft disfimilitudo.Quæve•
    oppofitione. Cap. 8. ro maxime à fe mutuo diftant,
    I. Vm tres autem difpönes contraria effe definiuní: quare
    ( fint, duo fcilicetvitia,per fit,vt magis contraria ea fint, ú
    exceffum vnum, alterum magis diftant. Iam vero medio
    p defeétum, &virtus vna, quae in nonnullis defeétus, in nönul•
    mediocritas eft: oës ofbus quo~ lis exceffus magis opponit:exé
    dam modo opponunf. extremæ pli gratia, fortitudini nequaq$
    enim & mediae,& inter fe cötra audacia ú eft exceffus, fed igna^
    riæ funt: media vero extremis. uia ú eft defeétus, magisaduer•
    nam quemadmodum gquale fi fatur: téperantiae item nö ftupi•
    minori compareí,maius : fi ma ditas j deficit, fed jexcedit,in
    iori, minus euadit:ita quoq; me téperantia magis oppofita eft.
    di habitus tá in affe&ibus ® in Id vero duab? de caufis euenit.
    aétionibus,fiad defeçtus fpe&e vna cft cxipfare: nam quia pro
    Pius
    LiberSecundus. ' 28
    Â pius eft & fimilius medio alte militer modeftus in comparatione D
    rum extremum, iccirco non id, ad incontinentem infenfibilis vide
    {ed contrariü magis opponim?. tur: & in comparatione ad infenfi
    vt qm fimilior effe fortitudini,p bilem incontinens.& largus compa
    piorq;audacia vf, ignauia vero ratione ad auarum videtur prodi
    difsimilior: ignauiam fortitudi gus: & comparatione ad prodigum
    ni magis opponimus . quippe auarus.& propterea medi* inter ex
    tremitates cótrariatur vtriq; extre
    cüm ea,öi magis â medio diftìt , mitatum, & nominatur nomine fui
    magis cötraria effe videanf. at~ contrarij.nominatur ergo fortis in
    que haecvnaexre ipfa cá eft.Al comparatiöe ad procacem timidus:
    tera é ex nobis ipfis. ad ú.n. nos & eft vnum contrariorum : & nofa
    natura quodã mö magis fumus tur procax in comparatione ad ti
    affeéti,ea medio magis eé cótra midum, quod eft alterum fuorum
    ria videntur: verbicâ, ad volu• contrariorum. & fimiliter fe habet
    * ptates naturamagis fümusaffe 1 reliquis medijs. Cumq; mcdia cô- E
    &ti, iccirco ad intemperantiâ fu trariantur extremis, erit contraria
    tio eorum adinuicem maior contra
    mus, άad modeftiam,pcliuio
    res. hgc igiímagis contrariaeffe riationeipforú ad medium. etenim
    diftantia extremorum ab inuicem,
    dicimus, adèl maius incremen maior eft diftantia vtriufq; ipforú
    tum in nobis fit: ac,ppterea in à medio. Adhuc fimilitudo quædã
    téperantia,ô eft exceffus,tempe inuenitur extremorum quorundâ
    rantiae magis contraria eft. ad medium:nam procacitas fimila
    DÉ Et v£ difpofitiones o&s tur fortitudini,& prodigalitas largi
    tres funt:duc quarum malitiae tati:extremis autem j'j, eft fimili
    funt, vna ex parteadditionis,&alte tudo adinuicem:& res diftantesab
    ra ex parte diminutionis, tertia ve inuicem vltima diftantia definiunf
    ro virt* eft & eft medietas:& omnes efte contraria: neceffèé ergo res ma
    iftae adinuicem fibi contrariantur. gis diftätes magis effe cótrarias. Et
    C duae enim extremitates contrarian όdam extremitátú magis cötrarian- F
    tur medio,& contrariantur vtraque tur medio jaliae in additione & di
    alteri.& medium ét contrariatur ex minutione.verbigfa,foraítudini có
    tremitatibus. ficut enimæquale fu trariaftimiditas, jeft defe&tio ma
    perfluens eft comparatione ad mi gis j contrariefeiprocacitas, q eft
    Inus, & deficiens comparatione ad àdditio.modeftiae aüt magis contra
    magis, fic difpofitiones mediæ, quæ ria? incontinentia, jeft füpfluitas,
    funt in paffionibus & aétionibus fu jinfenfibilitas, q eft defe&io. Con
    perabundant in comparatione ad tingit aüt hocquiidem pg cás duas.
    difpofitiones deficientes, & deficiút quarum vna eft ex parte rei : altera
    in comparatione ad fuperabundan vero ex parte noftri. Ex parte quidé
    tes. Fortis nanq; in comparatione rei, qiîi quando fuerit vnum extre
    ad timidum videtur procax: &i có morum fimilius medio j alterum,
    paratione ad procacem timid*.&fi minus videfcontrariariipfi medio.
    D. iiij alterum
    * Moralium Nicomachiorum.
    G alterum vero magis.yerbi gfa giù müâ magis contrario recedere,K
    procacitas fimiliör videtur fortitù quemadmodum etiam Calyp.
    dini, jtimiditas , & propinquior ei fo 1ta monebat,
    erit tiihiditas magis contrariâ ipfi j Sic proculâ fumo, atq;vndis , ,
    procacitas: ideo j res diftantióresâ cohibere carinam, - -

    medio, magis funt contrariantes ei Sis memor. - •»

    dé. Ex parte vero noftri : qffi extre terü


    mitate$,ad quas nos fumus decliuio ex extremis.n.al magis, al
    res, magis contrarig videntur eô meteríimin? peccabile eft.Qjiigi.
    dio. vt j; naturaliter declinamus tur mediti affequi ita exquifite
    -

    magis ad deleétationem : & pp hoc difficile eft fecuiida,vt inquiíit,


    adincontinentiam proniores fumus nauigatióeminima ex malis fu
    jadinfenfibilitaté:pp hoc, inconti menda funt.Id aiit erit eo maxi
    fiétia ens fuperfluitas,magis contra me mö,quo diximus. Speétan
    riari vf modeltig jinfenfibilitas. dii vero eft, ad ú nos procliuio
    Deprecepti, qu« adipfùm medium
    res fimus, quippe cü älijad alia L
    ducumt. Cap. 9. natura propéfi fint:id qd' exvo
    luptate & dolore qui nobis eue
    Irtuté igitur moralé me nit,facile pfpiciemus: atq; inc5
    diocritatem effe, atque id trarium nos ipfos abftrahendú,
    quo mö:mediocritatemq; nam fi proculâpeccando nos ip
    effe duorum vitioríi, quorum al fos remouerimus, ad mediiidé,
    terum per exceffum, alterú per ueniem?, id qd' qui ligna diftor
    defe$tulm fit: necnon eiufmodi ta dirigunt, facere cöfueuerunt.
    eam effe,propterea q) medij con In oibus aíit á iucüditate& vo,
    ie3trix eft,qd' in affe&ibus aëtio luptate maxime cauédú eft: nô
    nibusq; exiftit,fatis diétum eft. enim de ipfa incorrupti iudica·
    Iccirco probum effe ét difficile mus.Qd* ergo Troianorü proce
    eft:quippe cüm in vnaquaq* re^ res erga Helenâ fecerunt, id no
    Y, medium inuenire fit difficile. vt bis quoq; erga voluptaté facien- M
    circuli medium deprehendere dii eft:in oibusq; voceillorü er.
    non cuilibet, fed fcientis folum^ ga ipfam vtédü. fi.n.ita à nobis
    m6 eft: fic quoq;&irafci,& da ipfam dimiferimus, minus pec
    re pecuniâ,& fumpt? facere cu cabim°.Hgcigif faciétes,vtfum*
    iuslibet eft,& facile:at cui, 8{ j^ matim dicâ, maxime mediti af>
    tum, & qii, & cuius cá,& quo^ fequi poterimus.Quanę;id for* .
    modo oporteat eadem haec face taffe difficileadmodú eft,& prg
    re,nó cuiuslibet, neq; facile eft: cipue in particularib°ac fingu•.
    fiquidem reótefacere, & rarum lis.nó.n.facile definire poffum*
    eft,&laudabile, quéadmodü ét quomö,& quib?,&ob ú, & j
    honeftii. Quocirca,oportet eü, tenus irafcendú fit. nos nãq; in-.
    qui mediü conie&ar« yult, pri terdü gossjdeficiunt,laudamus ;
    &
    Liber Secundus. * 2.9
    A & manfuetosvocamus:interdü dam extremitatum errat' magis , & D. -

    qui exafperantur, infenfiq; funt, in quadam minus. Cùm itaq; inuê*


    viriles appellamus.qui vero pa^ tio imedijfm veritatem grauiis fit&
    rum à re&e agendo fiue ad ma difficilis,oportet vt inquiramus co
    ius,fiue ad minus declinat, non ordinatiofiem „Ppinquiam medio s
    vituperat:fed qui multum exce fi non poffumiüs habere : & eft vt
    dit:is.n.minime latet.quoufque 3; hoc,qd
    operamur de malo min*
    afit &quatenus reprehendëdus riei quod póre eft,& p qt maxime ido
    erimus ad hdc faciédú, ifto mö
    aliqs fit,definiri röne non facile eft vt confyderemus mala, ad qnos
    p5t;n5,n.ftatui diuçrfum quip. fumus proniores naturaliter,& qui
    piáâ fenfibilibus debet, talia ve dam hoium ad jdam mala magis
    ro in particularibus conftituta proni funt naturaliter. lllud aíit , p.
    funt,&in fenfu iudiciú eft. Hoc çuod fciemus rem,ad quam fumus
    itaq; tfi id declarat, mediü ha proniores, eft deleâatio & triftitia
    5 bitüm in oibus effe laudabilem: tontingétes nobis in illare.intendo Β
    oportereq; modö ad exceffum, q, in malo, ad quod fumuspronio
    mö ad defe&tti declinare: ita.n. fes,magis dele&iamur:&f e6, à quo
    facillime fiet, vt mediú , re&üq; fum* remotiores, magis triftamur.
    ipfum affequamur. (Qíigi?perceperim*fm hanc viam,
    opórtet vt retraham* nos abipfo ad
    Ixit. Iam ergo diximus fuffi oppofitam partem. quäto.n.magis
    cienter, qviri* moralis eft mc nos elongaüerim” â peccato voIii
    dium, & qúo fit mediú:& q mediú tarie, tanto appropinquabimus ad
    eiuseftqif inter duas malitias, qua medium naturaliter dimittédo ani
    rum vná eft ex parte fupfiuitatis, & mas nfas naturæ propriae, ad fimili
    altera ex parte diminutionis:& q> fit tudinem eius qd' accidit eis, qui di
    virtus quidé eó q» intenditintentio rigunt trabes curuas.diftorquent.n.
    né medij in paffionibus & aétioni eã$ ad partem contrariam vltra re£ti
    bus.Et pp hoc difficile eft fieri vir tudinem : tandemquecum dimiffae
    C tuo(um,eö fumptio medijin vna fuerint, ad re&itudiné conuertunf. §
    jÉ rerú difficilis eft, vtpote meD. Oportet vt caute habeamus nos
    ium circulinon quispötaccipere, iniudicando de re,q) taliseft,aut nô
    fed partem in hoc.&fifr irafci & da talis pg illud,quodáccidit circa hoc
    | refpecuniâ & expendere facile eft , de dele&tatione & triftitia. difficile
    &äd quod vnufquifq; potés eft: ve népe nobis eft iudicare de aliquo , £
    runtfifacere hoc cui oportet, & quâ quo dele&amur naturaliter , & ad
    tú oportet,& qfi oportet,& ybi opor qä proni fumus q, non fit rectü. &
    tet, non oiseft,neq; facile,hocauté fift éft nobis iudicare de eo, in quo
    eftfi&um bonum,rarü, laudabile, triftamur, q, fit rectú & neceffariûm
    & decorú. Dixit. Et „Ppterea opor ad facienduim D. Et oportetvtaftue
    tet vt ois,qui intenditinuétioni me fcamus vt fitillud, qüi occupat nos
    dij, elonge? ab extremitate magis ex dele&tatione in rebus,fifeei quod
    contrariánte mcdio . nam in qua occupatinucteratosex triftitia in ip
    fis:
    ^ Moralium Nicomachiorum.
    Gfis:& vtvfitemus fermonéipforum, A R I S T O T E L 'S°
    jÉÉÉÉÉÉÉÉ
    ué dicunt in vituperatione rerum
    no- Moralium Nicomachiorum
    - - -

    bis delectationé fm hanc viâ, min* 1. I B E R r E * r 1 v s,


    peccabimus. &vfr dico q qfi feceri
    3mus hoc, potcntes erimüs ad inue- Cfum, el4(t4er. Expoß.
    niendú mediû, & ad accipiendâ ip
    fum.Et fortaffis difficile eft & graue s v M M A. l I B R I

    & proprie in particularibus.nom.n. Defpontaneo, & inuito: ac deijs


    facile eft, vt determinemus in vna
    qug ad fpontaneam confequuntur.
    uaq; rerum particularium, donec De fortitudine: De temperántia:ip
    &iamiusqualiter eft irafcendum no farum fpeciebus, atq; cxtremis.
    bis in quibuslibet reb*,&cui irafcé
    dum,&in qua rerú,& quantú tpis1 De ffomtameo,&- insito. Cap. 1.
    vnaquaq; carü. Et „Ppterea q latet
    fi haec intehtio, fortaifis laudari' cü, iVm virtus circa a£. Y,
    ui minoratâ fuam, & noiamus ip feéî? aótionesq; ver
    m manfuetü & humilé. &fortaf fef,cumq; in fpóta
    fé laudamus eum, gaggrauat iram neis laudes & vitu
    fuam,& noiamuseüm fm diuerfita - perationes,ininui•
    tem hujus.veruntfi, qu?Paru £*£c- tis venia, interdum ét mifericor
    ÉÉÉ »
    ÉÉÉÉ ja£xiftä£neceffariujfojjè
    tuperabilis. qui vero excedit multú $ ijs, qui de '£; É
    »
    - - - - - -

    abaliqua partiú, hic vituperaf.non pontaneum, cx inuitum detinv


    çïìåíçíçìüôáôïí åäîáîç ££;idqd'£tijsqui!£gesfanciüt,.
    ad prgmia, pcenasq; inftituédas
    deuenerit quantitaté.fed neq;facile
    eft determinare fermone qüäntita- minime inutileeft. Videnívero
    tê,ad quá cú deuenerit hó,á his erit inuita ea effe,öiautvi, aut igno- violents
    vituperandus.cùm hoc non fit ido- ratione efficiunt. Idaiiteftvio- $id
    1 neífacere, ncq; in his neq; in alijs lentum, cuius principiú extrin
    fenfibilibus. iudiciú.n.de hmói re- fecus eiufmodi eft, vt ei neq5qui
    Eusinfenfi; eft.Dixit.Qgantitas °** agit,neq; qui patitur,quippiam
    g9 si', qά$ixiti?,£5'i£tis;£giiat£ cönferat: quémadmôåä'fiven
    difp5 mediain oib'laudabilis eft:& „, aliquò,aut hoíes qui pote
    $
    taté, $*!****%£
    qfi fuerit aiae ££j
    nfae proniores ad çìåíïíïìáíôïíôáô
    »•••; ¥• •
    ïí
    Quæcunq;autem timore maio
    defe&ioné, & qfiq; ad defeétionem, - -

    çìïíåôÜíôïÀÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ rum galorii, fvslgbh9neftum fìgb»


    difperfiuitatem.etenim'per hanc aliqd*aguntur:vtfityránus ali- °*
    viam'comprehendemusmedium& quibus, quorum parentes ac li•
    decorum.” Et hic finit huius tra- beros in poteftate haberet, tur- .
    &tatus intentio. pealiquid agere iuberet, quiqs
    - idagerent, falui effent, quinom
    agerent
    .: Liber Tertius. 3o
    Ä agerent perirent : vtrum fpon• dicula ea funr,&i Euripidei Afc- d
    tamea {int,an inuita, controuer mgoné ad matrem interficien
    fum eft. Tale quid ét in ia&turis dä cöpulerunt. Sed difficile in•
    eontingit, qug in tempeftatibus terdum eft iudicare, quale pro
    fieri confueuerunr. nemo enim quali eligendú, acÉ pro quo
    fponte abfolute fua abijcit, fed fuftinendú fit: difficilius etiã in
    6b falutem tfi fuam,tum aliorú, ijs, quæ decreuerimus, pfiftere.
    oës, modò mentis cöpotes fint, vt plurimîi enim qug expeétan»
    facere id vident. Miftae igit hu tur molefta, ôi vero cogunt, tur^
    iufmodi a&iones ctim fint, fpon pia funt: vnde& laudes & vitu•
    taneis tamen magis funt fimi^ peria ijs cótingere cöfueuerunt,
    les: quippe cúm eligendae fint, qui vel fuerunt, vel nö fuerunt
    vüc cü aguntur, finis vero a&io coa&i. Qualia igitur effe violen
    nis 1 occafione fit. & fpontaneü ta}dicenda funt?An fhmpfr cú et
    D igitur &inuitü, qfiid agit quif cã extrinfecusfuerit, &qui agit R
    que, dicendii eft:agitauté fpon nihil cötulerit. qvero licet p fe
    te: principium enim mouendi inuita fint,nunc tfi& pro his eli
    inftrumentarias partes in huiu• genda fuerint, principiumq;in
    fcemodi a&ionibus in ipfo eft, agente habuerint: ea per fe inui
    atquoríi principiíi in ipfo eft, ta, nüc auté & pro his fpótanea
    ea agerevel nö agerei ipfo quo funt: immo funt fpontaneis fi• '
    que è fitü.fpótanea igit huiufce milia.a&iones.n.circa particu^
    modi funt, fimpfr vero inuita: laria fiunt: hæcautem fp5tanea
    quippe cú tale quippiã p fe eli funt. qiii igitur differentiae mul
    gat nemo. Ob a&iones auté hu tæ in particularibus exiftunt :
    iufcemodi interdíi ét laudantur £j; pro qualibus eligenda
    hoies, cum pro:magnis&hone^ int, definiri non facile poteft.
    ftis rebus turpe aligd,aut mole^ Quòd fi quifpiam & iuciida &
    &£ftú fuftinuerint:fi vero econtra molefta effe violentaíiccirco di,
    rio,vituperant, nam turpifsima xerit, q» extrinfecus fint δ{ nos
    fuftinere nullius honeftae , aut cogant: is efficiet, vt ea ratione
    mediocris rei caufa, malum eft. oia fibi effe violenta vnufquifq;
    Ob nönullavero,laus qdem mi putet: quippe cum horum cau•
    nime, fed venia exhibetur : ctim faofa omnes agant : alij violen
    ea δ non debet, agit quifpiá ob ter &inuiti ob moleftum:alijob
    eiufmodi, û& humanâ naturâ iucundum cum voluptate. Sed
    excediit, & à nullo fuftinerëtur. ridiculú fané eft in externa po
    quaedá auté fortaffe funt,ad qug tius caufam referre quàm in fe
    perpetranda nemo cogi, cöpel» fpfum,qp huiufcemodi reb9, faci
    }i{ie pöt:fed poti°extrema qugq; le capiaí: & honefta fibi,turpia
    pati,ac moricöuenit, etenim ri» iucundis aßribere, Videtur a$t
    vaQ
    - Moralium Nicomachiorum,
    G violentum id effe, cuius princi vthaecquaenâ, &quotfint, ex• ■'
    Violentú
    quid.
    pium extrinfecus eft, nihilq;ad plicemus. cöfiderandum igitur
    id confert ille qui cogitur,at qd* eft,quis,& quid, &circa quid:
    obignorationem fit, non fpon aut in quo agat:interdum etiam
    taneum quidem oé eft:fed inui• quQ,vt inftruméto: & cuiuscâ,
    tum id eft, quod vel doloré vel vt falutis : &quo modo, vt fen^
    pocnitentiâ affert. qui enim cü fim an vehemëter. hgc.n.omnia
    ex ignoratione quippiam ege. nifi infanus fit , nemo ignorat:
    rit,fa&um minime aegre fert: is fedneq;ipfum agérem: quo pa
    fanè neq; fpöte egit,id qd* igno^ &to enim feipfum ignorauerit
    rauit:neq;inuitus,cüm non do^ quifpiam ? ignoraretii id quod
    leat.exijsigif, qui exignoratio^ agit,aliquis pöt:exemplicaufa,
    neagunt,quem fa£ti poznitet,fe ciilapfos fe dicédo eéinquiunt,
    ;; ciffè inuitusvidet:quem nö po aut ignoraffe arcanum effe: vt
    nitet, quia tfi diuerfus eft, non Aefchylus myfteria: aut often- I.
    fponte egiffe dicaí. nã quia dif derevolentes emififfe, vt cata
    fert, melius eft vt nomen quoq; pultam.exiftimare étaliquis fi•
    biuersü propriiihabeat. Diuerfum quo^ lium effehoftem poffet, vt Me^
    & ex igno que eft ex ignoratione, & igno^ rope: & mucronatam haftamre
    ratione&
    gíôåí rantem agere. qui.n.vel ebrius tufam effe: &lapidé effelpumi^
    - - - - - • 1 • _ •

    vé ager* eft,veliratus, növidet ex igno cem-poffet ité quis falutis caufa


    rationeagere,fed obaliud quip× verberansacferiensinterficere ;
    piam exijs ô diéta funt: quippe & monftrare volens, quemad
    ctim nöfciens,fed ignorâs agat. modum faciunt ij qui fummis
    Vnufquifq;igit prau? quid ag&^ manibus certant,pcutere. Ctim
    dum, a quibusq; abftinendum in oibus igitur his, in quibus eft
    fit, ignorat: obq; huiufcemodi aétio,ignorantia contingat: fit,
    errorem iniufti,&oino mali ho vt qui aliquid ex his ignoraue~
    I mines efficiíitur. Inuitus igitur rit, inuitus egiffevideätur. atq; M
    dici debet,non fiquisignorat id id in prgcipuis maxime. praeci
    quod conducit. nö enim ignora puaauté efíe ea videntur in qui•
    tio,qug in eleétione confiftit, in< bus ipfa aétio eft,&id cuius câ
    uiti eft caufa,fed prauitatis: ne^ quippiã fit. Oportet tii,vta&io
    que ea qug eft vniuerfalis:quiP^ hæcú ex tali ignoratione inuo^
    pe ctim ob eam hoicsvituperé^ luntariefaéta effedr,dolorem ac
    tur,fed ea,qug circa particularia pgnitentiamafferat.Ctim igitur
    verfaí, in quib? & circaëìaétio inuitü fit,quod vel vi, vel igno». Spontu
    exiftit.inhis.n. &mifericordia ratione agitur: fpontanei iilud**"**
    &venia locü habet. näqui ho effe videbitur,cuius principiü
    rum aliquid ignorat,is fanè in^ eft in eo qui agit, particularia
    uit? agit, Meliusaütfortaffkeft, cognofcente in quibusa&io cô
    fiftit.
    Liber Tertius. 3 1
    A fißit. Fortaffe enim non re&e te fcrutatur, determinarefa&afien- D
    .dicunturinuita ea effe, quae vel tiafponte,& fientia infpontanee. &
    , exira, vel ex cupiditate efficiun cognitio huius intentionis etiã vti
    rurr. Prinnum enim nullum ex lis elt legum pofitoribus caufaim
    alijsanimalibusfponteaget: fed pendendi honores,&infligendi pœ
    neq; pueri. Deinde, vtrum nihil nas loco fuo.Dixit. Putantur autem
    exijs,quae vel excupiditate, vel fpótanecres fientes coaétae,vel igno
    exiraagimus,fpontefaciemus ? ranter â faciente eas. & res, queve
    an honefta fponte, turpiainuiti £aciter infpontanee fit,eft illa, cuius
    agemus? An id ridiculum exi^ fiendi prificipiú ab extrinfeco eft ,
    ftimandum eft, cüm vna caufa &in nùllo coadiutor eft agcns vel
    patiens: vtfi vcntus leuet aliquem
    vtrorumq; fit. Abfurdum for de loco ad locum penitus exiften
    taffeetiam eft, inuitaeaeffedi^ tem in hoc impotentem fui. Si ve
    «cere, ô oportetappetere. opor• rofeceritis aliquid fufpitione ma
    oportet
    tetautem &obaliquairafci,& lorum granditim, metuens incide- E
    aliquádo nönulla appetere,vt fanitatem , rein ea, fi non fecerit ipfùm, velut
    mi. Ci
    &; difciplinam. videnturq; ea ficut tyrannus iubeataliquos poten
    quae inuita funt, molefta: quae tes, tamen fuimetexiftentes, quae
    ex cupiditate fiunt, iucunda ef libet ignominiofa exercere in paren
    fe. Praeterea quid intereft intertes, & quiexercent euadunt,quive
    ro non, interficiuntur: hoc du--
    eaquae ex ratione,aut exira pec bium eft an fit de fpontaneis. Et
    camus, ad hoc vt inuiti feciffe fimilatur huic 'illud , quod fit in
    videamur ? fugienda enim am tempeftatibus maris de iaétibusfàr
    ho funt : videnturq; irrationa• cinárum.nullus enìm fponteia&tat
    les affe&us nihilominus huma^ res fuas in tali difpofitione conftit
    u
    nieffe: a&ionesq; ipfius homi tus.omnis autem intelleétum ha
    his abira, & cupiditate profici^ bens,agit hoc caufa propriæ falutis,
    fcuntur: vt abfurdum fit inuita & eorùm qui cú ipfö fünt. Etfunt
    ! C haec exiftimare. uidem hüiufcemiodi aétiones mi- j;
    ae ex fpótaneo, &infpontaneo: at
    DETERMINATio 1 1 1. rRAcr. tamë pótius funt degenere fponta
    LIBRI NicomacHIAE nei.fiünt.n.in hora;jua qs fàcit eas
    -ARIS TOTELIS. cú prgele&tiöe faciétis:& finis aétio
    nis, & cópletio attribuiffpontaneo
    Ετxit. Qí quidem autem vel infpótaneo fin horâ, in qua agi
    2W virtus circa paffiones,& tur. Fa&torafitiftarú rerum in hora
    £ a&iones exiftit, & Haus faciendi eas,fpótaneuseft,&eligens.
    !
    ?J fit vel vituperatio in fi etenim prinçipiú mouédi membra
    entibus à nobis fponte, &indulgen fua orgánica ih hmói actionibus in
    tia à fientibus nóbisinfpontan£e,& ipfo eft, &in quo fiunt principium
    fortaffis mi(èricordiae : tunc forfi agendi aliquid in ipfo' eft, & a&lio
    tan neceflarium eft ei, quide virtu illius hmói : ergo fiunt fpontc.yc.
    Iutd
    r • Moralium Nicomachiorum ,
    G runtamen infpótaneè fiunt fimpft. Dicimns ergo q»ea, jabfölute:fùfit K
    nam nullus aliquid talium eligit pg infpontanea,füntea, quorum cauß
    feipfum.In hmói auté operationib* funt ab extra, & nullâ coadiutoriú
    fortafle laudatur homo, qfi tolera habét ab extrinfeco.illa aút,q infpó
    uit in ipfis res turpes malas,incüben tance fiunt,cò q, principiú fácieridi
    tes eis gg aliqua grandia decora. fi ea ab extrinfeco eft primiitus, 1 horâ
    vero fecerit huius contrariü,vitupe aüt,qua facim* ea, prgeligimus ipfâ
    ratur: turpia enim tolerare non pg prae quibufdá alijs, & prificipium a.
    aliquod decorú faétú, eft hominis &tionis fuæ quantü ad hoc in nobis
    vilis.& iftud eft de cis, q fignificant eft, fm fe qüidéinfpontanea funt*
    g* funt intrantes in a&iones fponta fiuntafitin hora,in quaeligimusea
    nieas. Propter vero quafdâ iftarü re pre alijs de his j funt fpontanea, &
    rum nólauda£homo:intédo res tur funt fimiliora fpontaneis , ideo
    pes,ad quascogit: fedindulgef ei, a&iones non fiüt nifi in particulari
    $ feccriteas gg caufas, quã exce bus:& particularia qdé agüt fpóte.
    H dunt vel fuperât naturâ hominis, & Et pg hoc, nó eft facile fèrimoiie de Di
    quas non poteft aliquis tolerare. , terminare quas actiones,q uéadmo
    *
    D.Sunt auté fortaffis aliqua his, ad dum diximus, op} præeligere alijs. ;
    quae nö eft recipienda vllatenusco diuerfitas.n.multa?ft in particula.
    aάio, fed prgmoriendú potius, aut ribus. Si vero dixerit qui$q. res de
    tolerandü pericula, q fequi pfit ex corae & dele&abiles fünt de genere
    refutatione coactionis: vt q> moria cogentiü, eô q> res pulchra & dele
    tur hö potius jq, interficiat patré &abilis eft de éo quod cogit nos ad
    &matrem.D.Ea enim, jcoegerunt actioné ab extrinfeco : fequitur fm.
    Alcmaeona occidere matré fìiam,ri hunc modú, vt oîa fiant coa&te vel
    diculofasiit. vult vt exiftimo q» fue violenter.oés enim agit quæcunq;
    rintrcs paruae. D.Eftauté difficile, aguntgfa iftorü: intendo; pulchrú
    vt determinem* fermoné quale gd & delectabile, qui auté agit aliquid
    fufferendü eft & tolerandú,aut qüa coacte & infpontanee, tritta? cü ip
    lc quid nö toleraudum.& difficifius fo. $ vero facit aliquid pg bonú
    si hoc eft determinare in qualis rei to & dele&iabile, deleétatur cum ipfo. M.
    ' lerátia eft pfeuerandí, & quafcüq; D. Et ridiculofum eft vt hó eórá ,
    molcltias tolerandü. Ité q* ca, quæ quæ facit , caufàm ponat res, q funt
    expectátur, vituperabilia funt & tri áb extrinfeco tifi:& ipfe cú hoëfàci
    ftia:illayero,ad qugcogimur, fœda lis eft ad cadendú in ea, & ad fedu
    & molelta. & pg hoc fequifhoiem cendum g ipfa,& vt bonok caufam
    laus vel vitupefiü ex hoc, q, recipit fcipfum, turpium afit dele&iationë.
    coactioné, vel nö recipit.intendo q> D.Cumq; fic fit,vfq, factâ coacte Fa&ία
    in aliquo loco laudaf, eò q nó reci fit illud, cuius principium ab extra de qd*
    pit coactioné : & indulget ei in ali clt,abfq; coq- fit cjadiutoriü á feip
    quo loco reccptio coactionis, & in fo:& q> fit prgtcr fcientiam facieniis
    aliquo loco vituperat. D. Oportet ipfum:non etiam totum fi&inpom
    igif vt reuertamur ad dicendü res, tancum.&hoc,quoniâ res, actio cu
    quæ fiunt infpótancè,qug rcs funt. ius aiiiii- stat«*uisata;
    - L.
    • Liber Tertius
    Â fit quidem infpontanee.Qui autem D. Et pp hoc oportet a tem de- D
    facit rem aliquã, quæcúq; rerú fue terminare quae agit, & fcire q funt ,
    rit,infcius,{èd nö triftatur de a&io &quot funt,& quis agitea,& quid
    ne,n6facit quidéeâ fponte,cùm nô eftillud quod agit,&iii quo agit,&
    fciat eã:neq5 facit eam infpontanee, quaft agit, v.g.femiffe aüt intenfe.
    cú nó triftetur cum ipfa.Qui aüt fa D. Hg§ igitur oia nullus ignorabit
    citaliquid, &eft fcicnsipfùm, fi pc nifi vefänus.& manifeftú éit q, non
    nitet quidé defaéto fu9,tunciam pu ignorabitagés quod agit. n6 enim
    tabafipfum fecifleinfpótanee:fi ve ignorat ? feipftim qi fuerit
    ro impœnitens fuerit de faéto fuo, ágens,intendo qiú ipfe a&t6r. & pp
    immo potius gaudeat de ipfo , pu hoc conatur excufare malos dicétés
    tandâ eft q, fpönte fecerit ipfum. & eos effe dementes,& nófcientes q>il
    &quidem inter vtrofq; faétores dfia. lud,quod dicunt,eft de eis,quæ fiom
    Etmelius eft vt vtiq; habeat nomé funt dicéda. & ignorátia eius quod
    propriü.& vfaliud effe vt quis agat facit hó,& cú qüo facit,&in quié fa
    » aliquid& nó fciat ipfum , &vtagat cit, attribuitur errori qui excufàbi E.
    aliquid pignorantiam. & hoc, qiî lis eft:vt q vult proijcere aliquid, &
    ebrius&furiofus nó putátur facere euadit de manu eius, &infeft dam
    hoc, quod faciuatin hora ebrietatis num. & q putat filiú inimicú ef{e&
    8c furoris abfq; cognitione:veruntfi 9ccidit eü.& qui putat dere,quae eft
    faciüt hoc quòd fáciíit,& funt igno lapis,eá nó efle lapidem,& percutit
    rantes in faciédo. Etenim ois mialus cú ea,aut qui putat de re , q eft acu
    ignorás eft illud;§99$ oportetißm ta,eam nó eflè acutâ,&percutit cum
    acere,& res à quib° oportet ipsíab ea,& interficit: & for(àn facit quis
    ftinere: & pp hanc ignorantiâ fiunt móftrare alijré aliquá,& púgit cum
    iniufti & fimpfr mäli. volo dicere digito fuo,&interficit. Cú eigo exi
    eóq; faciút quidem res,quas fciunt, ftat ignorantia in his , circa éjexi(tit
    ignorât aütan fintbonae vel malæ. 9patio, çftimabif de eo quid aliqd
    Dixit. Et nö eft dc natura a&tionis
    horü ignorauerit j facit ipfum ih
    vt dica? de eaq; fa£ta eft infponta fpontanee:& „Pprie qfi igfiorauerit
    c nec, qfifa&torei* fuerit ignotâs ea, potiora,§ funt inipfis. & putant po R
    quae adhgrét ei,&fequuntur ipfam, riora eflè illa,in quib° fita&tio,&il
    eö gignorantia electionis(intendo lud cuius câ fit: & oportet vt faéìor
    electioné omiffioné difciplinæ) non jgs;$ hoc modo É per ignorâtiâ,
    eft caufa vt fiat a&tioÉ fit triftans,Ppter ipfumi & pœnitens.
    »

    fed eft caufà malitiae.& ifta ignoran Cum igitur dicatur dee6, quod fit
    tia non eft rerum vniuerfalíüm. p; coaéte aut infcienter,q fit ififponta
    iftasenim nö fit vituperatio: fed Ä
    nee, palam eft q, hoc, quod agitur
    uidem pp ignorantiam rerí parti fponte eft cuius agendi principium
    3ÁÉ hae,in íit, fit <ft in agente ipfiimi& agens ipfùm
    a£tio,& inuenitur ignorantia qua fcit particulariâ, in quibüs fitä&tio.
    rundâ iftarü, mi(èricordia & igno Dixic. Fortaffis enimi nó rationabi
    fcentia.quienim de his ignorauerit liter di&um eft infpontanee fieri ,
    aligd, agit cgdé ipfumi5fpótanes. qä fit excócupifccntia &iracundia.
    - ' ' primo
    c Moralium Nicomachiorum ,
    G primo quidem, qú nullum anima eleétione. Qui vero eâ vel cupi• K
    Nullíani lium pręter hominé agit fponteali ditaté,vel iram,vel voluntatem,
    Š. uid: neq; êt pueri, neq; et agemus vel opinioné quádam effe affir
    ;';;';; £pgnte aliquid eorí, quæ£x cgncu mant, nö reéte dicere videntur:
    fponāli pifcentiafiunt autiracundia,&age ele&io enim non eft cöis nobis
    quid. mus bona quidcm fpontanee, mala
    vero infpofitaneè: qd ridiculofum cü brutis,fed cupiditas & ira, é.
    eft, vna exiftentecaufa: intendo in Et incontinens cum cupiditate
    bonü & malum. & eft inconueniés quidéagit,non tfi cum ele&io^
    s vt dicatur q* concupifcentia noftri ne : continens contrà cú eleëtio
    'eius,quod concupifcendü cft,& ira ne,& nó cum cupiditate. Adde
    noftrâ ci, cui eftirafcendum,eftin q> eleétioni cupiditas aduerfaí:
    fpontanee. dignü enim eft vt irafca cupiditas aüt cupiditati mini-«
    fhur in quibufdá rebus,& vt concu me,Cupiditas praeterea iucundi
    ifcamus quafdam rerum.& vult fà & moleftieft:ele&ioneq;iucun
    H hitaté & dißiplinâ. & putatur de re di,neq;molefti. Sed ira quoque *
    .bus,qug fiunt infpontanee, inferre effe multo minus videtur: mini
    eis triftitiã: & eas quæ fm concupi me enim quæ exira fiút, ex ele•
    {centiâ fiunt,conferre dele&tationié.
    &tione faéta effe exiftimantur.
    Etid quod fit infpontanee, palá eft At vero neq; voluntas
    q, eftindifferens ei quod fit p crro vllo mo
    rem rönis, cùm fintambo fügibilia do eft : licet proxima ei effevi»
    & contriftabilia:& paffiones beftia deatur.ele&io fiquidem eorum
    les videmus non minus exiftere in pminime eft,qug fieri nö pofsiit :
    hominibus, quáin reliquis anima quæ fiquis diceret fe eligere,fto•
    • libus,incöueniens igitur elt infpon lidus effevideretur: volütas ve
    -* tancum diccre quod fitabiftis. ro eft:vt immortalitatis.volun
    De ele&ione, Cap. 1. tas praeterea eft eorum ét, quae
    nullo modo ab eo quivult, agi
    M.
    -.
    CÉ quidfitfpqntaneum, queunt:vt hiftrionéaliqué, aut M
    quidq; inuitü definiueri· athletam vi&oré euadere,cuiuf>
    -_/ mus: fequií vt de ele&io modi fanè nihil quifpiam eligit:
    ne iã differamus:quippe quæ & fed ea folümodo quæ ex fefe fie
    •virtuti maxime effe affinis , & ri poffè exiftimauerit. voluntas
    'magis δ£ a&iones mores ipfos praeterea finis magis eft: ele5tio
    iudicarevideatur, Ele£tio vero vero eorú quae ad finé fpeétant.
    fpóntaneü quoddam effe appa vt, fani effe volumus: eligimus
    ret:nö idem tfi prorfus eft.fpon vero ea,quib? fanicé valeamus.
    taneum enim latius patet, mam fglices quoq; effe volumus, atq;
    & fpontaneum cü pueris &reli ita dicim?:dicere vero, eligimus
    -quis animalibus cöe eft, ele&io fglices effe,minime cöuenit.om
    minime: & quæ de improuifo nino enim in ijs effeeleétio vir ,
    fiunt,fpontameafuut,non aüt ex «qugin noftra poteftate fita funt.
    Vcrum
    ,: ; Liber Tertius. 33
    4 Verum neque opinio eft. opinio gnificare nomen etiam ipfum vi D
    enim circa omnia verfatur, nec detur. quafi id quod eligitur feu
    minus circa aeterna, & quæ fieri proponitur,exalijslegatur, po^
    nequeant: quâm quæ in noftra naturöe ante alia. -

    fitafunt poteftate. adde q> vero


    & falfo,non bono& malo diftin DÉ Determinatis atìt fponta
    guit:at elečtio his magis.lnvni. neo & infpontaneo,confequé
    üerfum vero effeidem; cum opi· ter de eligëtia dicendúerit.hgc enim
    nione ele&ioné fortaffe neq; di• magis propriavf effe rebus fientibus
    ceret quifpiam : fed necíi aliqua per virtutem, & eft quæ iudicat de
    quidé in particulari. bona eteni moribus ex opcrationibus.Dicimus
    , q» manifeftú efl de cle&ione,
    aut mala eligendo qualitate qua - crgo fponta
    q» eft
    dam affe&ifumus: opinádoafit ctionis, nea:& nó eft intétio ele
    minime. Et eligimus capereali tancum cóius fpontan
    intentio ei: eóq; fpö
    eo,quod fit per ele
    eft
    P gd,autfugere,aut eiufmodi qp. άtionem.cóicant enim in eo pueri,&
    piä:opinamur vero quid fit ali aialia irrationabilia & rationabilia:
    quid,aut cui, aut quomodo con in electioneaút non. & de rebus,qug
    ferat : fed accipere vel fugere nö fubito fiunt non dicimus q> fiant g
    admodum opimamur. & eleétio ele&ioné.Qui vero dicunt eligentiâ
    quidem laudatur, eò q» eius eft, concupifcentiâ, aut iram, aut velle,
    cuius effe magis oportet, aut q* aut opinioné quandam.i.credulita
    reéta eft : opinio, quia eft vera. tem,non videnfim hoc recte dicere:
    Qugitè maxime fcimus effebo^ ideo q, eligentia non eft cóis oibus
    na,eligimus: quae non admodú ira animalibus, concupifcentia auté,&
    cóis eft eis.Etincontinens fm có
    fcimus,ea opinamur,videntur^;
    cupifcentiam quidem operatur, fm
    nö ijdé optima & eligere & opi eligcntiam vero non: continens auté
    nari:(ed nonnulli funt,qui meli? ecönuer fm eligentiam quidé ope
    opinaní,ob vitium tfi ea qug nö ratur,fmfoconcupifcentiam aüt non.
    decet, eligerecófueueríit. Ante Concupifcentia ergo eligentiæ con- F
    cedat aiit an fequat ele&ionem • trariatur,fed non contrariatur cócu
    opinio, nihil intereft: non enim piflentia concupifcentiæ:& concupi
    id nunc cöfyderamus:fed an idé fcentiâ dele&tabilis eft & contriftabi
    cum opinione aliqua ele&io fit. lis,i.remotionis abipfo: eligëtia aút
    £Quid igit aut quale eft ele&io, non.& iraetiâ non eft eligen tia,pro
    qiinihil eorü eft quae diéta sfit? pterea q> res, quæ fiunt p iram, parú
    fpontaneù fanè effe quoddávf. iiunt per electionem. Etetiâ non eft
    non omnetfi fpontaneum eligi. ele&tió velle:juis videatur ei efle pr9
    pinqua,cò eleétio non eft impof
    fcilicet quod eft
    bile eft: fed id ,
    praeconfultatú: quippe cum ele^ fibilium,velle auté eft. fi enim dixe
    rit quis q, impofiibilia cliguntur,
    & o feu propofitú cum róne , ac flulius reputab itur:velle vero inue
    ccgitatione exiftat: id quod fi• nitur circà rcs impoflibiles.v.g.velle
    -- •
    Moral.cü cö.Aucr. ET mus
    Moralium NicomachiorumL
    G musimmortales effe.&velle ét rerú nio conueniant in aliqua rerum. K
    eft, quarü operatio nö eft in nobis: D.Cùm igitureligentia non fitali
    vtathletam vincere, aut hypocritâ. quideorumi, quæ cómemorauim*,
    & nullus quidem eligit hmóires:im videam* quid eft & quale quid eft.
    mo res eas eligit, quärum in fe videt Dicimus ergo qiù videtur q> fitfpon
    yelle£;e actionem.&adhuc velle quidé maxi taneum. vëruntfi non omne, quod
    'F**" ** mefinis : eligentia auténon eft nifi fit fponte, eft ex electione:fèd ele&ú
    nis , ele- -

    Å. eorum quae ducuntad finem.v.gfà eft vt cùm hoc fit praeconfiliatum,


    &u eorü, nari volumus: eligimus aút per quæ ideo q, ele&tio quidem fit per ratio
    •!!!* funt fanamur. & fœlidéseflè vellémus, & nem & intellectum.
    ******* afterimus nos veiie:noneftaiitdicé
    De confùltatione. Cap. 3.
    «dum eligere nos fierifælices,ideo q> Erum cöfultant ne de om
    vft eligeritia videtur eorum effe,quá
    faceréin nobiseft.Neq; etiam $ nibus hofes, quodlibetq;
    eftconfultabile:an de qui
    tia opinio eft, ideo quòd opinio in
    ,, oibus eft:non enim in perpetuis, & bufdam non eft confultatiorSed l
    h íííííííí ijin his,§ fortaffe cöfultabile id dicendum
    cx parte noftrifunt.& opinio diuidi eft,de quomeiitis cöposvir,non
    tur in verum & falfum : ele&io ve quiuisvelftolidus vel infan8cö
    ro in bonum & malum. D.& vfr nö fultaret. De gternis aüt nemoc5 -

    dicet fortaf{equis opinioné,&eligé fultat:vt de miido, aut diametro


    tiam vllo j; vnú efle.etenim fm
    & latere,q> nulla interfeaequabi
    electionë noftram boni & mali qua litate conueniant:at neq; deijs q
    les dicimur,{`boni vel mali : £m aút
    opinionem, non.Et per ele&ionem in motu quidem funt, fed femp
    requirimus aliquid&fugim* ab ali tii circa eadem verfantur,fiuene
    ? uo: per opinionem aut opimantes ceffitate, fiuenatura, fiuealiqua
    çimus quid e(t res, autcui cöuenit, aliade caufa: vt de folftitijs,atq;
    aut qualiter conuenit.inquifitio afit ortibus:neq; deijs quae aliâs ali• 4.
    rei, aut fuga ab ipfà referé nófit per ter eueniunt: vt de ficcitatibus,
    1 opinioné tih. & eleétio maxime lau &imbribus: neq; ité dehis quæ M
    «datur,eô q> fit recti:opinio aüt, eóq; fortuna cötingunt: vt de thefau
    veri.Et eligimus1es,quas fcimus prò riinuentione.Sed neq; de huma
    rie bonas: opinamur aút res, quas
    &rè non fcimüs.& non vf eidem ipfi
    efleeligentes quod melius,& opiná
    tes quòd melius:multi enim opinan
    tur quidem quod melius,pp malitiâ
    nis omnibus cöfultamus, verbi
    caufa qüo Scythae optime admi
    niftrare remp.poffint, nullus ex
    Lacedgmonijsconfultat:nihil.n.
    ex his eiufmodi eft,vt agi gnos
    i
    verófuam eliguntid, quod deterius
    cft. Vtrum aüt opinio præcedat ele ipfos valeat. Cófultamus aút de
    &ionem,aut feqüatur,in hoc nó eft agendis rebus, atq; ijs quginnfa
    qiuerfitas.&haecnon eltres, de qua fitae funt poteftate:haec enim re•
    inquirimus: veruntìquod inquiri ftant: quippe ciicauf£ nullgaliae
    anus,cftvt fciamus an élc&tio &opi effevideant, $natura,&necci[i^
    \ tas,
    -- ---—

    ,- ' Liber Tertius. '- * * 34


    A tas,&fortuna: mens præterea, derat.fij: vnum, quo modo per p
    atq; oéid quod per hoîem agit: id effici re&e valeat:&illud ite
    vnufquifq; aiit de ijs,qug per ip per quid,atq5 id tantifper,donec
    fum agi poffunt,confultet.Accir ad primã cãm deuenerint: idqúf
    ca quidé exquifitasac certas fcié in inuëtione extremum eft. Qui
    tias, easq; quae ex fefe fibi fuffi enim cöfultat, quaerere vif&re.
    ciunt,nulla confultatio eft:vt de foluere 5diéto modo,quéadmo
    literis:nó enim dubitamus, qüo dum defignationem.Non qlibet
    fcribendum fit. Sed deijs, quae auté quaeftio confultatio eft, vt
    cunq; per nos fiunt, neq; femper mathematicae : fed quælibet tfi -

    eodem modo eueniunt, confulta confultatio.inquifitioeft.& qά,ξ


    mus. vt deijs quæ ad medicam extremü eftin refolutione, in ge ἀζΤΒ .
    artem fpe&tât, &pecuniariam: neratione effe primú vf. atqp hi generago
    atq; eò magis etiã in gubernádi cuminremqjgfieri nequeat in- £j£
    £ arte deliberamus,ę exercitato^ ciderint, defiftunt: vtfi pecunijs *?
    ria,quantomimus exaétis, atque opus fit,earüq; expeditio nullo E
    exquifitis rationibus conftat.ac mö appareat: fi vero fieri poffe
    fimili modo dereliquis. Magis res videat,eâ aggrediuntur. fieri
    • „.„;. etiä in*artibus άin fcientijs con aüt poffe ea dicuntur, quae pnos
    a Sí fultatio eft: eô q> in ipfis magis fieri poffunt : nam qugp amicos
    ambigere cöfueuimus.Confulta fiunt,p nos quodãmodo fieri vi
    tioauté de illis eft, quaevtpluri Ę cúm principium
    mum quidé fiunt:incerta tamen in nobis fit. Qugrunturaütinter
    funt qiio euadât:&in quibusin dum inftra, interdum vfusipfo•
    determinatioexiftit.Ad magnas rum.fifimodo quoq;in reliquis,
    verores confultores etiam adhi» interdii p quod,interdîiquo pa
    bere confueuimus, nobis ipfis &to, autp quid quippiã ?de•
    diffidentes, quafi fufficere ad di beat. Videturaíit,quéadmodú
    c fcernendumfoli nequeamus. Ac diétum eft, homo effe a&ionum F
    x\&cóful- cöfultamns qdé non definibus, principium: confultatio vero de
    Ę$ feddeijs quæ adfinem tendunt. ijs effe, quae ab ipfo homine agi
    âîjçôï: nã neq; medicus an fanare: ncq; queunt:a&tiones aút alioríi cau•
    fa fiunt.non
    ad finémi oratoram pfuadere: neq; ciuilis lis eft igitur confultabi
    finis:fed ea inconfultationem •
    ****** an bene legibus inftitutâ patriâ
    reddere debeat: neq; ex alijs gf veniunt, qugad finé ipfum fpe
    piâ define confultat. fed oés, cii $tant: neq; hæc tii particularia:
    finem quendam ftatuerint, quo vt, an panis hoc fit, vel fubigat,
    modo, ac per qu£ euenire is pof velqualitate affeétusfit, vt opor
    fit,deliberant:fiq; is p plura fieri tet:adfcnfum enim hgc pertinét.
    poffevideatur, p quodná facilli nam fi femper confultarct qui£
    me atq; optime fieri queat,confi piam , infinite progrederetur.
    E ij Con
    r—

    w
    Moralium Nicomachiorum,
    •

    « Confultabileaiit&eligibileidé fientibus p motú, fiue fuerit ex par- K


    eft: nifi q, eligibile definitii iam te materiæ,fiue ex parte formae, fiue
    eft:quippe cum nihilaliud fit,ög per caufàs alias:vtpotein priuatione
    id qüf ex deliberatione ante po pluuig & multitudine fua:neq; con
    fitum fuerit, definitenim vnuf filiatur ét aliquis in his j cafù fiunt,
    3; fq; tunc inquirere quo modo vt in inuentione thefàuri.Neq, con
    filiatur aliquis in quibuslibet rebus
    ibi agédum fit, cüm in feipfum quorûlibet hominum. nullus enim
    principium rcduxerit, in eam45 Lacedæmoniorú cófiliatur qualiter
    fui partem, qug principatú obti Scythæ, qui nullâ vicinitatem cú eis
    net: ea enim eftquae eligit. Hoc habent, optima vita viuant. nihil.n.
    • aüt exantiquis etiá rebus pubíi^ agendorum hoium à nobis valde di
    cis manifeftum eft, quas Home ftantiú fieri habet per nos.Confilia
    rus imitabat.nam reges ea, quae mur aút de rebus,quarú actio in no
    elegerant,ad populú referebant. bis eft,& currit p manus nfas.& hoc,
    H Ciim igitur éligibile nihil aliud qí putaturq* caufæ rerum fintmate
    fit j cöfultabile appetibile eorú ria aut formâ,aut cafus, aut intelle
    quæ in nobis funt:&ele&io quo &tus: & oé qd fit mediãtibus hoibus,
    & vnufqfq; confiliafin eis,qug pole
    que eorum quae in nobis funt cö eft
    fultatiuaappetitio erit. fimul.n. numipfùiii agere,& quæ currút pºma
    eius. Et n6 eft cófilium ifi arti
    atq; confultauimus, iudicamus: bus cgteris fufficientibus p fe: inten
    *a.1.volú atq; inde fecundum *confultatio do eas,in quibus non expeétátur cau
    tatcm. nem appetimus. Circa quæ igi {æ ab extrinfèco:vt ars fcribendi.nul
    turverfetur ele5tio, quodq; eo lus enim dubitat in fcribendo,ita q>
    rum fit,quae ad fines tendunt,fi^ indigeatcöfilio,quafr fcribendg finit
    gura di&um iam fit. literæ. Et non cófiliamur, nifi in eo,
    Ixit. Et videtur nomen eligen cuius fa&tio in nobis cft:cum nöfue
    tiæ fignificare in idiomate no rit fm mödum vnú & eundem:ficut
    ftro<leétiónem alicuius prae alio. fe habet in ârte medicinæ &in oibus
    I Cüq; notum fit, q> elc&tio nô fit nifi facultatibus. & cófiliamur magis in
    in fpontaneo à confilio,fciédum eft negocijs marinalib'j in exercitiis,
    vtrüm cöfilium cöuenit in omni re, fmiq, illa deficiüt ab alijs in certitu
    ita q oia fint confiliabilia: aut quæ dineagendorfi:intendo q ars exerci
    dam funt,in quibus non eft confiliâ tij potentior eft in certitudine agédi
    dum.& fortaflis dicendú eft qp illud, recte, jars marinalis. & hoc miö fe
    fup quod cadit cófiliü,non eft illud, hétin cgteris artibus refiduis, qvtun?
    de qüo cófiliatur ftultus & demens, confilio:intédo q fuperant in hacin
    fedin quo cófilia?difcretus. Et non tentione. Et vfus confiliationis in ar
    inuenimus aliqy£yig; té confilio in tibus magis eft j in fciétijs, & Apprie
    rebus perpetuis,f.in effe módi, &in in quo nobis ex ipfis incidit fæpius
    fuo fieri,áut infuaantiquitatc:neq; dubitatio.Etconfiliatio equidé íitin
    in diamctro vtrú eft cóicans alteri, rcb*frequëtius adueniétibus, in qb*
    aut nö: neq; vfr confiliatur in rebus nó cft manifeftüadquid rcs deuen
    .• -

    v.
    - " tura
    ' Liber Tertius. '. 35
    A tura fit:& in rebus,quarú finis incó dem réquirunt ea, ex quibus neceflà D
    prehenfis indcfinitus eft.D.Et req rio eft eflè eius.& fi inüeniunt in in
    íimus confiliari etiáin rebusgrandi quiGtione aliquid impofe,definunt
    bus,in quibus nó confidimus nobif ab ipfa,v.g.qfiindigetur pecunia, &
    metipfis de fufficiëtia cófilijin ipfis, vifum fuerit höeffepofeeius adeptio
    &in operationibus füis.Et definib* nem fine inquifitione,intendunt ei?
    quidé hon cófiliamur: immo ppric acquifitionem,& fi fuerit pofis, per
    c6filiamur dehis, j ducunt ad fihes. quirunt eam: & fiimpofis defiftùnt
    & hoc, qη medicus nö confultat de ab ea.poliaaút funtea, quorfi aétia
    fanitateipfa,fed de his j ducít ad fà in nobis eft.& hoc, qfh ea quæ pofb
    nitaté.&rhetor fiht non cófultat de eft fieri per amicos noftros, poteftas
    gfuafionc metipfà, (eddehis,q per eorum eft in nobis modo quodam.
    fuadet.& fiít ciuitatum gubernato principiú enim eorum eft in nobis.
    : res non confultât in ipfifmetopera Etin rebus quidé: quae inquiruntur
    T tionib°ftudiofis,& pofitionib*quas alterius rei caufa,fortaffisinquifitio
    E ponunt: fed cófultant quidé in his, fit inftforum, g quæ agiturfes illa: E
    per quæ fiunt hmói operationcs.& &fortaflisfitinquifitio modi vtendi
    &ę nemo confultat de fine, metipfo: illis inftrumentis: & fic (è habet in
    fed ois homo ponit finé quédami, & aliis rebus remanentibus, de quibus
    inquirit deipfò qualiter fiat & per inueftiga? gratiaalterius rei fortaf.
    quid fiat,& qfi manifeftum fuerit g, fis.etenim inquiritur de eis in eo per
    plurafunt,P quæ habendus eft finis, quod hét fieriaétio:&forfan inqui.
    inquirút ea, pquæ facilius & melius rifin eis de modo , p quem hét fieri.
    poffithéri.&, qfi finis compleri pote D.Et vf,ficut diximus, hóefle princi
    fit grem vnam,inquirútillam rem, pium a&tionú fuarum: & confilium
    qua* erit & per quiderit: & deinde fit in operádis ab eo : & operationê
    inquirunt de illare fecunda qualiter É fiunt gratia quârundam.
    erit,& p quiderit: & non definütab is vero, quéadmodum diximus,
    > ' inquirendo fic,donec perueniant ad non eft de quo fit confiliandum:fed
    í;
    c cám primâ, j poftrema* in effe. confiliatur quidé de his,qug ducunt
    fortelegé ille.n.qui c6fuItat, inquirit quidem ad finé : ncq; ét confiliatur in rebus
    dú í inuié- fm viárefolutionis pcónuerfionem.
    tione.
    ÉÉ; notis fènfù compre
    &ifta eft via inquifitionis fm mo enfis:qiù funt fecúdú q oportet:vt
    dum refolutionis p conuerfionem. qffi non confiliatur,q»hgc res bona,
    1Etiâ manifeftú eft,q, non ois inqui aut haecres fàna : autq, hæc res faéta
    fitio eft cófiliatio,vt inquifitio in do eft vt oportet: cü hoc notü fit in fen
    &rinis, & vfr in fpeculatiuis. cumq; fu.&hocideo, qúifta fijnt princi
    fic fit, erit ois confiliatio inquifitió, pia cófiliationis. fi ergo de his fuerit
    & non cöuertitur.& vltimú in via re confiliandú, indigenius aliis princi
    folutionis p cöuerfioné eft primum pijs,& procedet resad infinitíí:quod
    pinquifitiónem,vltimum in efle:& eft impoi:.Et res quidé confiliabilis
    eft illud,gratia cuius funt reliqua,de &eligibilis vnaeftintentio determi
    quibus inquiritur. & pp hoc ponüt nata,& cófiliabilis intentio indeter
    ipfum primü ininquifitione,& tan minata.&eftgdem eligibilc determi
    E Tiij natú,
    -- Moralium Nicomachiorum,
    G natum,eò q res, in quâ affenfum eft num apparens voluntate appe• ■
    ad faciendú ipfam pp indicium cöfi tibile effe inquiunt, nihil fit na
    lij fuper ipfam , qìì bona.& pp h9c tura volütate appetibile: fed qûf
    vnufquifq; hominü ceffatab ÉÉ vnicuiq; ita visü fuerit. at aliud
    tione'& cónfiliatione,qf im feipfum alijs videtur:& aliquando etiam
    feduxerit,& principiü ad id,quod vi fi ita inciderit, cötrariaapparët.
    dit in illare & hgceftres,queeligif: Quòd fi haec non placét, nunqd
    iatédo illud,dequo iudicatum e(t ip
    fum eflè bonü. D:manifeftatur auté dicendum, fimpfr quidem acre
    qjeligibile cftillud,in quo cófiliatur uera voluntate appetibile effe id
    éxantiquisciuilitatibus,quasfeque quod eft bonum : vnicuiq; vero
    batur Homerus. dicebat enim qj re id,quod videtur vnicuiq*:ac;p^
    ges mandabant plebi obfèruare res, bo, quidem, quod revera etiam
    íjuas eligebátp cöfilium. vult fm eft,videri:improbo, quodcunq* I.
    èftimo g confiliú, illud pp quod fuit inciderit. quéadmodum etiam
    H cle&io ipfàrum illarú:non q ipfiim in corporibus euenit:bene enim
    ponerent eis res p impofitionem, ad affeétis falubria ea funt, quae re
    modum eius,qâ accidit apud nos in
    Jegibus,& qfificett. Itéeligibile eft, vera funt eiufmodi:morbo corre
    ptis diuerfa.fimili modo amara,
    in quo fit cófiliatio cú cófideratione & dulcia,& calida,&grauia,&
    eius fm q> in nobis eft agere ipfum.
    Cúq; iudicauerimüs fupaliquid per idgenus reliqua.fingula enim p
    cöfiliationem,defyderamus ipfum g bus vir reéte iudicat:&in fingue
    voluntaté,& nitimur1 ipfum.D.His lis verum ipfiapparet. In vno^
    ergo determinauimus eligibile quid quoq; enim habitu propria quæ
    eft fn viam defcriptionisji.dcfifiitio dam & honefta&iucunda funt.
    nis vfis.& diximus in quare fit, & q» &in fingulis plurimum fortaffe
    fit in rebus,quae ducunt ad fines, & probus virim dignofcêdo eo qùf
    diximusvolúntatem efle finium. verü eft, differt: quippe qui tan
    I De voluntate, &- eo quodef voluntate ap 1 ;? regula ac mëfura ipforum
    - petibile. Cap. 4. t: plerisq;auté è vulgo homini- '
    bus deceptio furrepere ob volu•
    Oluntatem vero finis ipfi? ptatem vf: quibus fcilicet volu•
    - effe,di&umi iam eft:qug fa
    j nè nonnullis videtur boni ptas, licet non fit,bonum tfiap^
    paret. eligunt enim iucunditatë
    ipfius effe, nonnulfis apparentis quafi bonum, dolorem quafi ma
    |boni.fcd euenit,vt & illis quibo lum fugiunt. .
    num effe vo!iitate appetibile af>
    ferunt:id quod vultis, qui nö re
    DÉ . Quidam aút hominü pu
    tant q, voluntas fit boni,quidã
    &e ciigit, non fit voluntate appe putât q» fit eius quod videtur bonâ.
    tibile: nam fi eft voluntate appe & fèquitur dicentesq volitum fitbo
    tibile,erit continuo etiábonum: num,vt nö fit volitú,nifi id,quod eft
    at inalum fortc eft ; & iilis g bo bonum Per fé & rectum. cum enim
    fueris
    , • • . Liber Tertius. 36
    A fuerit quid ex volftis,erit boníi.hoc funt res venufl;,&resdele&äbäks, b^
    aút eft inconueniens:forfitan enim nö fecundü q» imaginatur de ipfis.
    accidit multis velle eos hoc, quod é D. & dignü eftvtfit bono magna
    malú:&ipfum vfbonum. dicentes percellentia fùp alterú in eo q»iudi
    vero volitum efíe hoc, quod vf bo cet de vero,& in dimiffione eius, qät
    num, fequi?hoc nó eflè aliquid vo dimittit vnufquifq; ex reb*: etenim
    litum gnaturâ, fed erit illud, }$ ipfe exiftit tahg regula & menfura
    volet vnufquifq; hominum , fm q> rebus,p quâ iudica?de ipfis.& veri
    fibi vifum fuerit, donec velit aliqd, fife efíq;error in hoc accidens mul
    & eius contrariú abominef. intédo tis hominú nó accidat nifi dele&ta
    q.velitrem vnã eandem vnus,& có tionis cã: eó q ipfae videnfbonæ, &
    trariam eius alter: immo iam volet non funt: itäqj volunt dele&tabile
    vnus idem duo cótraria in horis di quafi bonum , & à trifti fugiunt
    uerfis.fi ergo fic {*habuerit res,non quafi â malo. .

    , erit ÁÉvolitum per naturam.& De jsjimmoflrafimtpoteftute.Cap.5.


    B hoc iterú eftinconueniens. Si igi
    tur non fuerint perfuafiuae hæ duæ Vm igitur voluntate ap~
    opiniones, oportet vt dicamus qí
    bonú illud,qüodeft bonum per fe,
    (peribilisfinis fit,confulta•
    bilia aüt & eligibiliaeaé1
    eft fimplt volitum & fm veritatem, ad finé fpeétât: a&iones qug cir
    vnufqüifq; hominú vult ipfum,fm cahaec fiunt,& ex ele&ione,&
    íí ei videtur bonus. ergo vult bonü fpontaneæ ét proculdubio funt.
    illud,quod eft in veritáte: malus ve at virtutíi opationes circa hæc
    ro illud, de quo contingit vt videa?
    eiq, fit bonü. Et hoc qifi perceptio verfaní:efficitur igitur, vtvirt*
    Ê enfio,quam habet bonus quoq; in nobis & fifir vitium fit,
    vel virtuo(us debono, & iudicium Jn quibus enim in nfa poteftate
    eius de ip(o, fimilatur iudicio fano fitü eft agere, fitum eft etiã non
    rum fentientibus de rebus fenfibili agere:& in quibusnöagere, fi•
    - bus: & iudiciü vero mali de ipfo fi milimodo étagere. quapropter
    C milatur iudicioinfirmorú. Et illi, fi agere cüm honeftü fit, in no^ r
    qui funtin difpöne fanitatis, difcer ftra eftpoteftate,nöagere quoq;
    nunt fapores rerü, qui fünt eis 1 ve cüm turpe fit, in nobis erit col
    ritate:intédo q, ipfi iudicant de dul locatii.fiitem nö agere,cüm ho•
    ci,q dulce,& de illo, qä eftamarú, neftum fit, in nobis eft, agere
    Ä amarú: illiaíit,quifunt infirmi, quoq*,ctim turpe fit, erit noftrae
    acifit huius diuerfüm : intédo q iu
    dicát de dulci,q» amarú:& fifr con facultatis. Quòd fi honefta age•
    tingit eis in vocib*grauibus,&acu re& turpia, & fimili modo non
    Mon*em il tis,& odoribus, & reliquis fenfibili agereimnfa eftpoteftate: id aüt
    k,g judi- bus.& qfi fic eft,bonus ergo eftille, erat,vtboni & mali fim*: in nía
    *$£"**
    uaq; re- qui vnaquaq; terti iudi poteftate quoq; erit ,vt& frugi
    * - iudicat de: vmaquaq;
    -

    Ä íaí ciü fanü, &yfeiverü ifi ynaquaq; fim?,&nequá. Nádicere nemi•


    siäåEâ. earú: cò ginvnaquaq; difpónum ncm ncque fponte improbum,
    --- - iiij neq;
    ` ' Moralium Nicomdchiorum ,
    G neq; inuitum beatfi effe, alterú Simili modo ét in alijs, quæcúqs K
    ` falfum effe,alterü verum videí: ignorare p negligétiam vident,
    Nemo b quippe cüm beatus nemo inui• eò q> in ipfis fit:non ignorare :
    tus euadat,iprobitas vero fpon
    at° inuit* quippe qui adhibëdg diligentig
    cuadit. tanea fit. Alioquiijs qugnficdi diiifint,ac poteftatem habeant.
    &a funt,repugnandú eft: dicen Sed fortaffeeiufmodi aliquisé,
    dunq; hominé principiú mini vt diligentiä nö adhibeat. atvt
    me effe: neq;a&ionii ficut filio^ eiufmodi fint hoies,atqp & iniuz
    rum effe generatorem. Quòd fi fti &intéperantes euadant, ipfi
    hæc videntur, neq; in alia prin^ in caufafunt: dii & diffolutè ac
    cipia referre aftiones nfas pof remiffe viuüt,& maleficiappe
    fumus, άin eaùin nobis funt : trât, & in cöpotationibus, taliae
    quorum principia1 nobis funt, busq;alijs libidinibus aetaté de
    êt ipfain nobis effe,& fpótanea güt,opationes enim,ô] circa fin
    H neceffe eft.Hisatteftari & priua gula funt, tales hoies reddunt.
    tim finguli, & ipfi legumlatores atq; hoc ex ijs effe manifeftii po
    vident:quieos,qui mala perpe^ teft,quiad quodlibet certamen,
    trant,caftigantac puniunt, fi tfi aut aétioné fefe exercét: id enim ,
    neq*vi.coa&i ea egerint, neque operari afsiduefotent. ignorare
    ex ignoratione , cuius ipfi fibi igií ex opationib° circa fingula
    caufam nö exhibuerint:eosauté habitus exiftere, valde ftupidi
    quihomeftaagiit, honorib° pro hominis eft. Abfurdü prgterea
    fequuní:vt& hos incitent,&il eft,& eum qui iniufteagit,iniu«
    los,phibeant. Atquiad ea, quae ftum effe nolle: & eíi qui intem•
    neq; fpontanea funt,neq; funt in peranter,intéperanté, fed fiquis
    nobis,agéda hortaínemo:quip nó ignorás ea agit,ex quibus in•
    pecünihilantiquifit, vtpfua^ iuftus efficitur: fponte iniuftus
    fimus aut calefieri, aut dolere, eft. non tii fi voluerit, iniuftus M.
    1 aut efurire, aut quoduis aliud effe definet, &iuftus erit. Nam
    eiufmodi: nihilo.n.minus ea pa neq; qui ggrotat, fanus efficitur:
    tiemur. Nam ob ignorationé ét licet,fi ita cótigerit,fponte ggro/
    puniút, fi fibi ipfe ignorationis tet, tum intemperáter viuédo,
    caufa quifpiam fuiffe vidcatur. tum medicorú prgceptis nö ob~
    Vnde ebrijs duplices pceng infti temperando: verü tunc quidem
    tutae funt. in ipfo ení q inebriaí licebat ei nöægrotare:vbi tii fc*
    principiü eft: cúm fui quifq; in mcl neglexit, non amplius licet,
    eo diis fit, vt nö inebriet:id qd* Qgéadmodü neq; qui lapidem ,
    ignorationis é caufa. Eos quoq; proiecit, refumere eum amplius
    puniunt,qui aliquideorü igno* poteft, quamuis in eo emittendi
    rant,öi ad leges ptinent:ú quidé ac,pijciendi facultas fuerit:prim
    &fciri debeât,& difficiliaiifint cipium enim in ipfo erat : eodé
    mod9
    p-—

    -
    , ' Liber Tertius..… - 37
    I. A modo quoq;& iniufto&iatem nere, & id qd'verebonú eft eli
    peráti â principio licebat nö eé gere:fiqsiseft bono ingenio 5dia
    eiufmodi, vnde fpóte eiufmodi tus,cui bona hgc naturg affeótio
    funt:vbi vero femel tales euafe/ infita eft : qd'.m.maximum eft,
    rút, nö amp'ius nö effe tales eis & pulcherrimü, quodq; ab alio
    licet.Sed neq;animi folum vitia accipere aut difcere nullo mo«
    fpótanea funr,verú corporis &t dolicet, id quale natura eft, tale
    in nönullis, quos.f.increpare cö ipfe habebit; atq;ita quidé bee
    fueuimus. qiii.n.natura defor ne& re5te natura effe affeëtum
    mes funt,eos reprehédit nemo: ipfa erit perfeëtaacvera naturae
    fed illos q p ociü & negligentiâ habilitas atq;aptitudo.Si inquã
    tales euaferunt:fimili m5 fitur• haecverafunt, cur magis virtus
    pitudo vel ex ifirmitate, vel ex vitium fpóteacquiraí,non vi
    mébri alicuius mutilatione con eo.vtrinque enim tam bono,ę;
    í B tigerit.nullus.n.ei,quivelnatu malo fimilimodo finis vel natu
    ravel ex morbo, vel exvulnere ra vel quomodocunq; & appa•
    fa£tus fit cgcus, cgcitaté expro» ret,8£ ftatuitur: ad quem poftea
    Brabit, fed miferebitur potius: caeterareferétes qüocunq; agút,
    at eíi obiurgát oés,qui extemu^ fiue igitur finis non natura vni•
    1ëtia,velalia quapiâ intemperá cuiq;apparet,qualifcunq; is fit,
    tia excgcatus fuerit, atq; ita fit, fed aliquid étapud ipfum eft: fi.
    vt vitia corporis,öi in noftra po ue naturalis quidé finis eft, quia
    teftate funt,vituperení:qug non tfi reliqua prob?vir fponte agit,
    funt,minime, q» fiita eft, in alijs virtus fpótaneaeft:nihilominus
    quoq;vitia, ô reprehenduní, in viriì quoq; fpontaneü fit neceß
    noftra erunt poteftate.Quód fi• fe eft.ná fifr quoq;malo in aétio•
    quis dixerit:oésidappetunt,qûf nibus, ineft facultas, vt ex fefe
    bonum effe ipfisvidet : vifionis agat: étfi in fine non fit,Si ergo
    aiit dominiíi hét nemo: fed talis quéadmodum df, fpótaneg funt
    vnicuiquefinis apparet, qualis virtutes: habituii.n.coauétores
    quifq; eft.Verü fivnufquifq; ha quodá mö nos fumus,exeoj;q.
    bituú fibi quodá mó1 cáeft,vi fumus qualitate quadam affečti
    fionis quoq; quodã modo erit: talé ét finé ftatuimus : vitia qp^
    fin aíit nemo fibi eft in caufa, vt pe qug fimili róne efficianí, ipe
    mala faciat,fed ex ignoratiöe fi faétfpontanea erunt, Ac côiter
    nis ea agit, ex ijsq; sümü bonú quidé de virtutibus à nobis di•
    confequuturii exiftimat : appe <tum eft: genusq; ipfarú figura
    titio vero finis minime fponta quadá,i.ipfas mediocritates effe
    nea eft , fed oportet vtvnufqfq; atq; habitus:fà quibus ité fiant; fa,! ex
    idoneus natus fit,habeatq; qua ad ipfasq; agendas idoneos effe quibus,
    fiyifum,quo reétevaleat difcer hoîes£mipfas: in nobisq;ctiam
    Cá$
    Moralium Nicomachiorum.
    * eas effe,& fpótaneas:atq;ita de fit. D.Sic ergo dicendúnobis éftin *
    mum, vt reéta ratio fifcripferit. his rebus. at oportebit effe dubita
    Nöfifi átmö a&iones fpótangg tioné in eo qá nóc diximus: &hoc,
    funt, atq3 habitus. a&ionum.n, vt non dicámus homiméprincipiú
    á principio vfque ad finé dfii fu efle neq; generatorem aétionä , fi
    mus,cú fingulaqugq; cognofca^ cut eft generator filiorü. nifi q, Ę.
    tens eft, quod qfi inueniütur ei iftae
    m°: at habituü prícipij riri facul aétiones: & non eft poffibile nobis
    tas î nobis ë:fingulorü aüt addi~ vt reducamus eas ad alia principia,
    tio nö nota:quéadmodú i ggro, praeterçi quæ in nobis funt: tunc de
    tationibus. qfii tfiim noftra erat manifeltis eft, q» id de rebus, cuius
    poteftate velita, vel non ita vti: principiiiin nobisé, ipfüm quoq; 1
    ëthabitusipfi fpontanei funt. nobisè,& eft de fien í. fponte.D.
    T~NJxit. Cú ergo fic finis volitúé, Vf autem vnufquifq; ex hoibus c6
    IL/& oé qüf ducit ad finé confilia muniter & legülatores proprie te
    M bile&ele&um: tunca&iones,çjfunt ftificari huic dicto,cùm puniantfa- L
    in his,funtfientes fpóte& p elé&io ciétem malitiam verbo ad verbum,
    p&:opatióes aüt virtutis in his fiíit: qfi nóperuenerit hoc fa&tü coa&e,
    intendo in aétionibus ele&ionis & & gp Ę eius, & vlt cuius
    fpótaneis. eftq, virtus rerü,quas fa ip(è cá huius faéti. Laudant aúteos,
    cere1 nobis eft,& fifr vitiú. Et hoc, qui agunt aétiones pulchras,quatc
    çí res, quas facere in nobis eft : & nus ififtigant hos ad hoc fa&uin,il
    non facerc eas in nobis cft. intendo los auté diuertantâ faéto illo. Si er
    rerii, quarú in nobis eft potentia go non eflèt ex parteipforum face
    ÄÄ eas, in nobis quoq; eft po re malitiarn & virtuté, non inftiga
    tétia n6 faciédi eas:& in quibus re rent eos ad virtuté, neq; prohibérét
    bus dicim* fic,i his quoq; pofíumus eos à malitia, nec punirent,p ipfâ.
    dicere n6. & fi fuerit in nóbis facere nullus.n.hortatur alium ad agédú
    res pulchras, ergo & facere res tur aliquid,qä in ipfo nó eft: intédo ad
    in nobis eft.Cúquefuerit in no
    aíí facere res pulchras, & res turpcs,
    $
    qâ non pöt,& nófitab eo fpon
    te,cú nihil profit exigere ab hoie,vt M
    & fuerit in nóbis facere cas & nó fà nó calefiat corpus fuum, aut vt non
    cere: fitq; hgcintentio efle nos bo doleat neq; tiiheat: & vir vt non ac
    nos & cé nos malos: intendo, q qfi cipiatipfum aliquid ex his,quc cur
    fecerimus pulchra,& non fecerimus runt hoc curfu. etenim hic áccipiút
    turpia, funius boni:& ec6uerfo,qfi nos Apculdubio,nec cft nobis poffe,
    fecerimus turpia , & non fecerimus vt non accipiant nos. D.Et puniun£
    ulchra,fumiis mali : ergo manife uidé domini legum pro ignoran
    ftú eft, q, in mobis é vt fiinus boni & tia;cum de quo putât q, volütas fua
    mali.D.Sermonis aüt diccntis q* ne fuit cã ignorantiæ : vt in ebrijs.du
    mo malus fpóte, neq; bene infpóta plicant. ó.penes eas, cò q> principiú
    nee, vf,quiddâ falfum eft, quiddam huius faóìi in ebrio cft , cü fuerit in
    vero verú.& hoc,qiú nemo infpon ipfo nö inebriari.hoc aüt ignorátiæ
    tancefitbodus: malitia aüt fponte câ. Etpuniunt£tcos,qui ignorant
    •• • rcô
    r—

    LiberTertius: . 38
    4. res neceffàrias in lege,quarum intel hora nó infirmari:veruntfi nö eligit D;
    , leétus non eft ei difficilis. Etfif* pu illud.Tmoin hac difpöne eft, tançi q.
    niun£profaéto rerum, de quarú pu „piicitlapidé,neq; eft ei pofevt refti
    tant fàétoribusq, ignorent eas pg di fhatipfum:fed tfii principio rei erat
    fcendi pigritiâ : eóq; in ipfis erat n6 pofeipfi nó accigeipfum ad „Piiciem
    ignorare eas, cum inipfiseffet ftude dó cú eo.Principium ergo reiin acci
    réin eis .qnimo in eis erat vt effent piendo lapidé & Apijciédi, cú ipfo in
    cauf: ipfarum:ideo q, qiiipfi fuerint <o erat. & fifr efíáifp6in iniuftitia
    boni,erunt caufæ faëtibofii. in ipfis & in intéperátia;etefiim 1 ipfo eratf
    ergo eft vtagát bonum, & vt fint in rincipio rei nöfacere illud.fm hoc
    difpóne,per quam fiant fa&tores bo igifÄÈ fitiniuft*fpóte,& téperans
    ni,&cáς ipfius.eodé modo, qui ope intéperans.qfi aút cóüerfi fuerint ad
    ra£malú, fit per faótü fuum cávífit hâc difpöné & habitú,iá nó pofe eft
    iniuftus.& qui durat in potationevi eis n6 effe tales: ficut fehétin eo qui
    ni,eftcá fibivtfiat intéperatus. nam „Pijcit lapidé,D.Et non folfi malitiae
    B a&iones1 vnaquaq; rerú faciút agé äiæ fiuntfponte,verú étin quibufââ S.
    tes effe illarü difpönti& habituüm hoium malitiae corpóris fiünt fpon
    „pportionatqrü ab boní &ad malü. te:&funtilli,quibus improperamus
    & hoc manifeftú eft ex eo,qd acqui illud,qd acciditeis dehoc.Nemo ná
    rere facit exercitatio & frequentátio queimproperat ei, q deformisfuerit
    invnaquaq; rerü ex rebus, q agütur näliter:improperatafit ei, &vitupe
    £m quécüq; modü aguntur. intédo rat eum,qui tálisfueritex fègnitiä &
    q fréquentiaacquirere facit habitú, negligétia:& ficfehétin aegritudine
    qu&fit pfeuerantiain illo aétu.D. fiéte g näm. nemo népe iniproperat
    ignorare igit g, difpönes & habitus cgco per nám,aut câ çgritudinis,auc
    nöfiíit hoi,nifiexa£tione fuain qui câ plagae,fedpotius mifère£:illi vero,
    buslibet reb* fingularibus, eft dénâ qué accipit cgcitasex multavini po
    eius,qui fenfum höhét. Amplius de tatione,aut gp aliquâ aliã cãm inté
    his,qüs íterrónem funt, eftvtiniu ÉÉÉ; quifq; iproperat, & ma
    ftus nolit efle iniuftus,& agata&tio edicit. Pro malitiis erg6 corporis, q
    AC nes iniuftitis: &vtintemperatus no ex parte noftrifunt,vituperámus hâ f
    lit effe intéperatus,&agata&ti6cs in bétes:fed pro his,çí non funt ex par
    téperätig.& fi nó fit höiniuftus,&cft te noftri,non,& cú fic fit,in difpöni
    ignorás aétiones,quas agit,fitvtiq; g bus corporis,in reliquis quoq; mali
    easiniuftus:& non fit höiuftus, qiì tiis, in quibus vituperamius habétes
    voluerit vt faciata&tiones iuftitiæ.8c eas,aétiöes in nobisfunt. Si aút dixe
    ipfe non cohibet feab iniuftitia.nec rit qs q, 9és hoies defyderant illud,
    ififirmus ét fit fanus, qfi voluerit fa de quo eis vf q> fit bonium : fed vifio
    nitaté, & ipfe non cuftodit regimen nöê(tin poffeeorü.at vero vnicuiq;
    faü.cüçj; hoc fic fuerit, tunc ille,qui eorum talis finis vf qualis difpönis
    £\on cuflodit regimen fuíi,neq; réci ip{èfuerit:& hoc cft per neceflitatem
    iit qâ dant ei miedici, qfi infirmatus confequendidifpönës fuas . Si ergo
    ùerit,infirmafeqdé fpönte,& de vo fuerit vnufquifq; hominum peráli
    lütate fua:& gdépoíé fuit ei in illa qucm modorum caufà difpófitio
    aú
    Moralium Nicomachiorum.
    G nis fuiipfius, & fuerit phantafia fua: nes,i.difpónes mediæ:& q>fùnt ope- K
    fequens fùj difpofitione,erit ét caufà rationes rerü illarú,à quibus fiunt p.
    phantafiæ fuæ.fi aüt non,nó eritali fe:& q»actus earú in nobis : & q»fiüt
    quis hoium caufa faciendi malum: fpóte,& fm q> iubet recta ró.D.Non
    verum non erit caufa ci°nifi pp igno fiüt aút a&tiónes fpóte ad fimilitudi
    rantiam eius finis. ideoq; putatür q; nem habituum . nos etenim dfii fù
    cit optima rerum ho1, vt fit defyde mus & potentes actionü â principio
    riú cius ad finem per hoc,qâ videtur a&tionisvfq;ad poftremiiei*,ad£ié
    ei de ipfo non voluntariú folum:im dú partes actionum. Sug habituum
    mo indiget vt fit ei per naturam hgc. aút principia potentes qdem fumus*
    pars animae in fine bonitatis: quéad partes vero ipforú & additamëta in
    modú indiget vt fit vifus, quo difcer cognita funt: & ;pprie habituù ma
    nit difcretióne bona.& cú fic fit, indi 19j : quéadmodùin çgritudinüdi
    get vere bonus eo, fm q> naturatus fpöne. intendo qffi principiaip{arú
    elt ad ipfum:& hæc eft pcrfe&a & ve in nobis funt,qfi nó cófèruamuis nos
    H rabonitas naturg.Cumq; fit hoc ve p dictas&exercitia:additamenta ve L.
    rú,nó erit magis fponte virtus jma ro earü ignota : veruntfì ex quo fuc
    litia. nam fm modum vnú exiftit fi ritres inTprincipio earum in nobis,
    nis bono & malo,fiue per naturâ, fi erunt vtiq;exhis,quæ fiunt fponte.
    uequalitcrcunq; pofitum fuerit,aut
    virum:& cæteræ rerú, j (unt ante fi Defortitudine, &forti, Cap. 6.
    né,quas faciunt, fm quemcúq; mo Ed iam repetita oratione,
    dum fiunt.non.n.faciunt eas nifi „p defingulis virtutibus,quae
    pter finem.fi ergo non fuerit finis,fi nam fint,& quales, & quo^
    ue bonus fiue malus fuerit, vnicuiq; modo differamus: ita enim fiet,
    hoium per naturam : aut fuerit per vt etiã quot fint , facile conftet.
    naturâ & faciat bonus hoc, qd ante
    Ac primú dicamus de fortitudi•
    finem fponte,& maltis filr, tuncvir
    ne:quá quidé effe mediocritaté
    tus fit fponte,& malitia ét fit fponte,
    non minus hac, cum inueniatnr ma ú circa timores,fiduciasq; verfe^
    I. lùin actionibus, &in finem per fe. tur,fuperius di&ú iam e(t. Time M *
    -

    Si igitur,vtdr,fuerint virtutesfientes mus aút ea f.qug terribilia funt.


    fpónte,eo q> nos caufç fumus difpo ea vero funr, vt fimpliciter dica•
    itionum,pp quas dr de fiobis, q fu mus,mala: vnde etiam timorem'
    mus virtuofi aliquo modorum,& q> expeétationé mali effe definiüt.'
    qualcs nos fumus,talem finem poni ac timemus quidé mala oia: vt
    mus,i.fàcimus ipfum, & eftin difpo infamiâ, paupertatô, morbum,
    {itione in qua nos fumus. erunt er folitudiné amicorum, mortem•
    go iterú tunc malitig fpontc,ficut &
    virtutes. D. Iam ergo determinaui Nö circa oiatii effe vir fortis vi:,
    mus ré virtutü determinatione com quippe cum nönulla omnino ti^.
    muni, & mëtionem fecimus generis mere debeamus, qug, & timere
    carú fm viâ defcriptiónis: & dixim* honeftü,& nó timere turpeeft:
    g* funt nicdictatcs,& qp funtdifpó vt,infamiâ, qui,n.eâtimet, r;
    s.
    ©•
    , , ; : Liber Tertius. - 39
    A deftusacverecundus:qui non ti ea jmorté afferunt,cú proxima
    met, impudens eft.á nónullis tíi funt. eiufmodi aíit maxime sit,
    per translationé fortis appella^ qug in bello occurrere confueue
    tur: ciifimile quid cíi forti viro runt. Veruntfi & in mari & in
    æt ipfe habeat. ná ét fortis intre^ morbis vir fortis impauidus eft:
    idus qdá eft, timor««gvacuus. non ita tfi,vt maritimi hoíes: hi
    ÉÉÉ aút fortaffe time n.defperata falute fua ggre eiuf
    re nö licet,neq3 morbü , neq; oi modi genus mortis ferüt,illi bo~
    1mo quippiã,qd neq* âvitio pro^ na fpe ob nauigandi peritiâ freri
    ficifcatur, neq; gnosipfosfiat. funt. Fortes præterea in ijs viri^
    Sed neq; qui in his eftintrepidº, liter fe gerunt,in qbus vires fpe
    fortis eft: fed ex fimilitudine tíi &tantur. aut praeclarum eft mo
    fortis dicitur. nonnulli fiquidé ri : quorum neutrum in talibus
    funt,qui licet in bellicis pericu generibus necis exiftit.
    P lis finítimidi: liberales tì funt, Ixit.Reuertamur itaq;,& dica^
    &in abficiendis pecunijs fiden mus de vnoquoq; iftorú habiT
    -

    ter fe gerunt. Neq; praeterea fi~ tuum quid eft,& in ãrebus exit
    quis filiorü autvxoris contume ftit,& qualiter elt:& manifeftabif ex
    1rá,aut inuidiâ, aut tale quippiã hoc quotsít. Loquamur aút primo
    timet:is timidus eft: meq; fortis, in fortitudine.D.Diximus aüt in eo,
    fi fiagris cgdendus confidit. Cir qä prçterijt de refortitudinis, q» eft
    medietas in eo,qú eft inter timorem
    ca qualia igitur terribilia fortis
    verfatur? An circa maxima. ne~ & audaciâ. Et timemus quidë resti
    mo enim tolerantiormalorîi eft. morofas.& hgc funtvlr mala, & pp
    hoc definiunt timoré,dicentes q* cft
    „„ „, mors aiit maxime oium rerum fufpitio mali incidere apti.ac eius ti
    £Éç eft horribilis:quippe cum termi me£incidia, vt eft mala: vt infamia,
    aij 1$tã$ nusfit:nihilq; amplius hoi mor aut pauptas,aut çgritudo,autpriua-.
    horribilis - - -

    tuo neq;bonii, neq; malüeffevi tio amicorú,aut mors . Non vf auté


    c deatur. Sed neq; circa mortem circa oia hgchoiem forté cfle. qua:
    quamlibetverfarifortis vf:vtfi dam nãq; oportet timcre: & corú ti
    in mari, vel morbo contigerit. mor decés eft, non timere vero indc
    Circa qualem igitur verfabitur? cés, vt actiöes ifamabiles.q.n.timet
    An circa eâ,qug in pulcherrimis has & formidat;hic verecundus eft:
    rebus cötingit : cuiufmodi funt, gvero non timet eas neq; formidat,
    quginbello oppetuní: in maxi• eftinuerecúdus.quidã tfi iá nomina
    mo f.& pulcherrimo periculo. uerunt hüc fortëp modü pticipatio
    nisin noie:iö q> in eo eft áliqd,qd fi
    His confentiunt ét honores, qui milatur ei qú cft in forte:& hoc,qú
    & à ciuitatibus,& à regibus im fortis non timet. FortaIIis aüt in pau
    ftituti funt. Ille itaq; proprie vir pertaté & ggritudinë non op} time
    fortis dicet, qui circa prgclaram re,neq; penitus aliquideorú,q cótin
    morté impauidusfuerit, circaq; guntâ malo nó fiétcabhoic: ncq;g
    - • c1us
    Moralium Nicomachiorum. -

    pplongam experientiam,fed neutes jx


    c ifta,fortaffis
    Gusadjutorium.Veruntfiquitinet
    neq; nominamus eum íüìéìodorüm iftius mortis de
    fortem, nifi fm viâ fimilitudinis. & cens eft vel pulcher.
    hoc,qfi hofum quidâ timidi funt in De terribilium diuerfitate, €”fortitudinis
    bellis,& cú hoc „Ëportionanf ad au extremù. C4p. 7.
    ÄÄÈÉdogïùnt
    pendédâ pecuniâ, quâaudaces ade* cibus q<f
    habent inter
    Datit terroréincutit , ngm
    &idem:dicimusq; aliz
    „;„anus. Ét neq; qui tims* verecúdiâ quid fupra hgiem effe, quod
    Jirca filios,& amico$,aut circa aliqd quidê vnicuiq;fanae mentis ho•
    ÄÈÉístimiduseft,neq5qui ÊccP* Εini terribile èft. atq* hoïem nö
    eftin fiagellorú verbera,cum proca ā€diit,magnitudine diffgunt,
    JÉÉÉÉÉiseft.D.Siitaq;ifto m6 eft &eoq>magisvelmimus efficiú
    tìcin quo ex timorofis, op3vt dica ìr,fiiiiilidiè eajfiduciâ nobis
    mus hóiem fortem. Dicamus igifq*
    íôçerit in maximis corü.nullus.n. afférunt.Fortisaütvir,vthom9» i.
    inueniêtolerantiorco terribiliú : in èrieinterritus:timebit tii etiâip
    άei, qui tolerat maxi* ipforú: fehmói mala, fedvtoportet tfi»
    ûrribiliaàuté& maxima funt ea, ex &veró pfcribit,honeftatis cáfu
    quibus fufpica£ mors;â qyipfa cftfi ftinebit, ac feret : quippe cü hic
    piis: (ed wf mortuo £!; mortem ali finisvirtutis fit.efficitur aut€vt
    daccidere,autdc ono,autde ma magis&minus haectimea£;is*
    £§äÄÈÉÊËfortisille,qui
    quâcunq; nótimst
    morté,vtputa mortem in
    ita $teaqug non funt terribilia,
    smari,aut çgritudinibus:fed fortis eft
    quafiteriibiliafint, timeatnus.
    f5eccataq; cömittunt
    timemu$ ea&jnon aliud cum
    oportet,ali
    iieqnö fiiìet mofté;$ eft ex gte re ud
    Íïçcentiúvalde:& cft mors contin cü non ficut op3, aliud cum n9m
    íìäÄÈÉïò.&hoc,qfi hgc mo$$e{$
    maximo & optim9 giculo.
    oportet,vel aliquid eiufmodi.fi
    Et iá miiliter quoq; circa ea $i fiduciâ
    i cóuenerunthoîes in hoc, q, maxime afferunt. Qui igit ea §1oportet»
    Åíúmdus,& magnificádus,g m% M.
    <3fuftinuerit in bellis cú regibus. & &cui? caufa opórtet,&vt opor^
    Åëëm veritaté fortis ille,gm9; tet,fuftinet,actimet,&fifimodo
    Æçcentén6 declinat , ncq5 f**%!'$ etiám confidit:fortis cft: quiPPe *a.l.erba
    fúbito morté ingerunt,cú aPP'99'£T ctim'pro dignitate&ficutratio bitu.
    úííí&hgépropric fuít ca»$ia praefcribit,fortisvirά patiatur,
    bello.Et nó folü fortis c(tille, q hác & agat. Finis autem vniufcu
    morté non äéclinat,verú ét ille,qui iufq; operationis eft, qui fm ha•
    ßömetuit mortéfiení$ín mari,&in bitü exiftit : at viro forti fortitu*
    aegritudinib'.Et na cft habitudo hu doipfahoneftares eft : talis igit
    ÉÃdtimorem mortisin mari, ficut
    Ętudo marinariorum:* hoc,qfh erität finis:quippe cum fine fin
    £ortis diffidit de euafione in mari , & gula definiaritur: honeftatisq;câ
    fauis eft ei modus huius mortis: íortisvir fuftineat,atque agat ea
    qcxipfafortitudinefunt• Ex É
    ɤi¤ijaiitcôméfurant cuafion* 1s
    -

    _ • • ILiber Tertius. '* * * *


    4o
    A lisvero qui exuperant, quiintre de caufa quiahoneftú eft, eligit, D
    piditate excedit, nomine vacat: ac fuftinet:velquia id non facere
    multa.n.hmöi nominibus vaca turpeeft. Moriautem vtvel pau
    refuperius ä nobis di&tii eft: pof pertatem,vel amorem, velmole
    fet tfi effeinfanus quidam, atqs £tiquippiã fugiamus, fortis viri
    indolens, fiquidé neq; terraemo minime eft,fedpoti? timidi:gp^
    tus neq;vndatiöestimeat:id qû pe cú laboriofa fugere moHicies
    «Celtas facere dicunt.At qui con fit.neghác mortem fuftinet qui
    fidendo in terribilibus rebus ex fpiam quia honeftum fit,fedvt
    cellit,audax eft:quiqdem audax malum euitetacfugiat. fortitu^
    &arrogás effe,&fortitudinisaf do, gitur tale quippiam eft.
    fe&ato vf.ficut.n.ill
    r e circa for
    Ixit.Et nó eft restimorofà vna
    midabiles res fe gerit,ita hic ip & eadé oIhomini:funt enim
    fevideri vult:in quibusq; pöt il hæ res excellentes naturâ hominis:
    lii imitat.vnde efficií, vt pleriq; & hmói expauefcit ofsintelleâum
    B exipfis timidaudaces fir.t: in his habens.ea vero, que excedunt natu
    n.auda&er fegerentes formido ram hominis,diuerfificantur in ma
    lofa non fuftinét.Qgiaüttimen^ gnitudine, & naultitudine, & pauci
    do excedit,is eft ignauus:ná & ά tate:&fif; res fuperquasaudeę.Cor
    non oportet,& {icut nonop$,ti itaq; fortis,aon trepidat,neq; muta
    met: ô£reliqua eiufmodi oiaip tur, quenaadmodú aliorum hoftum:
    fum confequuntur. cöfidendo ét veruntii netuit terribilia prout op},
    deficit. fed in doloribusexcedés & fm q> dictatintellectus,& fuftinet
    magis eft manifeftus: quippe cii gp honeftaté& decorum: hic.n.eft
    finis virtutis,&: eius intentio.D.& ti
    defperabundu quida
    s m fit, igna
    uus:oia.n.timet.econtrario for^ meturâ reb* timorofis magis&mi
    ausjop;: & tiraetur étârebus non
    tis:cófidere.n.bene fperantis ho timorof
    is quafi átimorofis. Et vft
    . minis eft.Circa hæc igit & igna^ peccatur in hoc,qfifuerit metus rei,
    uus &audax & fortis verfant: de qua nó oportettimeri, & qüo nó F
    C diuerfo tùmodo.illi enim exce^ oportet,fiuemin* fiuc magis,& vbi
    dunt,& deficiunt:hic mediocri^ non oportet, aut q, currit hoccurfu.
    ter fe gerit,atq;vt oportet.atq; & fifr fe hét res in audacia fuper ti
    audaces quidé praecipites funt, morofà, fiinuenitur ibi dire£tio, &
    voluntq;ante ipfa pericula peri peccatam.nempe qui tolerat ea,qug
    clitari,inipfis vero conftitutiab δportet to!erari,&gratia cuius opor
    fiftunt:fed£ortes in operibusip tét,& timet ea quéadmodü oportet,
    fis acres acceleres, antea quicti in& qfi oportet:& gaudet fupea,& eft
    fiac difpóne,hic fortis eft. & hoc,
    funt. Itaq; ficutd i&um eft, forti< qfh fortis eft, qui agit & pati£, qu6
    cudo mediocritas eft circa terri^
    admodú dictat, & oportere facit ha
    bilia,ô( ca qugfiduciam afferüt, bitus & difcretio. Et finis oisaétio
    in ijs rebus,quas diximus s&ca nis eft g fit fm habitum:& sit;
    •»
    ' Moralium NicomachiorumL
    & do eft res decoraforti. & fimifrfinis acut* & agilis,& ante hoc exiftftrio K ;
    eius eft ét res decora.&hoc, qiîî pîs rofus. Fórtitúdo igitur, vt diximus,
    res definifquidé per finé. Foftis igi£ medietas eft in eo qá eft inter timo
    hoc quod fuffert, dccorisgratia füf. rofa & audacia.& hæc funt, de qui
    bus diximus,q» fortis cligit in eis'dc
    fert,& agitqdem hoc, qä exiftitfor cétia
    titudo,D. Addens aútfüper fortem, & tolerat ea: & diuerfum hui*
    in priuatione quidé metus, nomen turpe reputat. D.Eligere aút morté
    non habet in idiomatc noftro. inté fugiendo egeftaté,aut amoré,autali
    dit priuatum motum omnino,i. in quas triftitiarú,non de natura fortis
    oife,& iam dixim* in ícedentibus, eft,fed potius timidi.&hoc,qfi fuge
    re ab inferéte dolorêvel triftitiâ tur.
    q, multa carent nomine. veruntfi q.
    iiihil penitus timet, neq; terræ mo pe eft.& non tolerat hoc fortis, quia
    tus, neq; ,pcellas,hic efi amés & ifèn pulchrü fit:fedfugitâ malis. Qä er
    fibilis ad doloré:ficut narrafde Cel go fe habet iftoniodo fortitudo eft.
    tis.Ille vero, qui fupfluiti bello fug De quiq; modis fortitudinis môvere.Ca. 8
    H restimorofas eft procax.& putafde
    Icuntur aüt etiáaliae forti
    procace,q> fitfimulator fortitudinis.
    vult.n.vt appareat audax fup res ti tudines quinque modis.
    morofàs atq; fortis. nitifigitur affi Primü ciuilis: maxime.n.
    milarici quantü poteft,& cü hoc in ea fimilis eft : quippe cúm ciues
    ueniun£plures eórum timidi proca tum ob mul&tas , & opprobria,
    ces.& hóc,qiii irruunt audacter, fed tum ob honores legibus inftitu
    nö fufferunt terribilia. [upexcedens tos pericula fubeant:atq; ob id
    aút in metu eft timidus : & hunc de
    fortiffimi effe videant illis, apud
    ' neceffitate fequi?vt fit timens,à quo quos licut ignaui ignominia, ita
    nó eft timendü, & vt non oportet.& fortes honore afficiuntur. tales
    qh non oportet,& vbi non op},& eft etiam Homerus inducit:vt Dio.
    deficiensà fècuritate&a vita deleéta
    bili,& fuperfluit in triftitia,i.trifta? medem,& Heftorem.
    & timet nimis. & pp hoc fit res eius Ngmihi Pulydamas faciet cöui »
    1 manifeftior in his.Timidus itaquc - cia primus. & Diomedes. M
    modicam habet fiduciam, & diffici Sic aliquando inter Troas iaéïa. »»
    lé, & expauefcitab oire: fortis vero bitur He&or:
    cótrarius eft ei:eò q audacia exiftit Tydidcs mexuens,à me eftin ca,,,
    ci,qui multâ hét confidentiam,& fa ftra fugatus. - *.
    cilé.Timidus itaq;,& procax, & for Atq;h£cquidé fortitudo illima
    ris circa has tres inueniunfac diuer
    xime,q prius diéta eft,afsimila
    fificant in ipfis . ná „pcax fuperfluit1 tur»ppea q* ob virtutem exiftit:
    ipfis:& timidus deficit : & fortis me
    dius exiftit in eis,agens eas,quemad 9bverecundiâ fiquidé,& hone.
    modü op}.& procax pceps eft,& an fti appetitioné, honoris fcilicet,
    helat ad ingreflum terribilium: ferè &opprobrij,qú turpe eft,fugieii
    aút experiés declinateas ab eis.& for di caufa, Eodem referre etiãcos
    tis vcro,qiì experifactioncs,rcdditur quifpiam PoIIct,qui abijs, qui
    -. prin
    , …. Liber Tertius... . . 4. I
    ! A principatum obtinentcogîitur: etiam funt:fedqui robore maxi- D
    peiores tii in eo funt, q»non ob me præditifunt,corporaq;opti•
    pudorem, fed ob timorem id fa^ mahabent. Nam militestimidi
    ciunt: atq; vt non quod turpe, tuncefficiuntur, ciim vel crefcit
    fed quod moleftum eft, fugiant. periculum,vel copijs, & appara
    cogunt enim illi qui poteftatem tibus deftituuntur: primi.n.fu^
    in alioshabent: vt Heétor: . giiit.at ciuilis exercitus manet,
    Sivero pugnam quem detre mortemq; oppetit.ld qd' in Her
    ** &arevidebo? maeo contigit:huic.n.turpe è fu^
    ,, . Is certenulla poterit ratione gere: morsq; huiufcemodi falu^
    cauere, ti anteponenda. illi vero initio
    • , • Quinauibus,canibusígobie^ tãquam fuperiores periculis fe•
    &us praedavoretur. fe exponunt: cognita deindé re
    Et qui imperát,&firecefferint, fugiunt, mortem magis ê tur^._
    'verberant,idem faciunt: necnon pitudiné metuentes, fedvirfor. E*
    qui ante foffas, vel tale quippiã tis talis minime eft.Etirá quoq*
    acies inftruüt:oës enim cogunt. in fortitudinem referunt. fortes
    Verum non ob neceffitatem, fed enim vident effe illiat, qui ira
    ob honeftatem fortem effe opor cunde perinde ac ferae cötra vul^
    tet. Videtur autem vniufcuiufq;' nerantes feruntur. propterea qy
    ætrei experientia fortitudo qug fortesiracundi effe cöfueuerunt;
    dam effe:vnde ét Socrates forti~ ira enim eft maxime ad pericu
    rudinem effe fciétiam exiftima^ lafubeunda* perre$tix,ac Prae* *a.1. inci
    5at. Actales quidem alijalijs in cipitatrix , vnde etiã Homerus:-tatrix.
    rebus funt: in bellicis vero mili• viresinijcitira : &,aîos iramq;• • •
    tes: quippe cúm multgvanae res ciebat: &,pernares acris fubijt* •
    helli effe videãtur,quas ipfi ma~ . furor: &,fanguis ferbuitintus: • •
    xime<xploratas habent • vnde oia enim eiufmodi excitationé
    0 obidfoftes vident, quia cuiuf atq5impetum iræ fignificant.fed
    ' modi resillae fint, alijignorant. fortes quidem honeftatis caufa
    atq; ita & fubire eas,& nihil pa agunt,ira tfi ipfos adiuuat: ferae;
    ti ex peritia militari maxime autem ob dolorem : ;ppterea q»
    poffunt. Item & cauere,&pcu– enim vel pcuffae funt, vel timét'
    tere,cúm armisvtivaleant, eaq; incitant: nam fi in fyluis vel fal^
    habeant, qug&ad faciendü & tibus fuis fuerint, non irruunt.
    non patiendum maxime idonea Nöigiífortesfunt. quippe ûdo.
    funt.vtcum alijs quafi inermi lore & ira in periculum impul^
    bus armati,& quafi certádiim^ faeferuntur, nihil maliacmole•
    peritisathletae ipfi decertent. In fti præuidentes. nam eo modo
    huiufcemodi.n.certaminib° nö etiáafimi effent fortes,cdm efu*
    fortifsimi quique pugnacifsimi riunt:quifietiam verberétur, â
    - - Moral.cú;cö.Auer. F pabu
    -

    _—__—

    - Moralium Nicomachiorum,
    G pabulominimerecediit. Qgin• ratiohe quifpiam eligere aer&*
    etiam adulteri multaob libidi nepoteft: ô repenteaccidíit, n5
    néaudaciappetrant.non igitur nifi ex habitu. Fortesêtvident
    sütfortes,qui exdolore, aut ira effeilli qui ignorant: & fanënö
    in periculum impellunt. Maxi•, longeabfuntà benefperantib°:
    meautem naturaliseffe haec vi• in eotfi funt peiores, q»hi nullâ
    det,quae eft ex ira: videturqs effe habent fui exiftimationem : illi
    fortitudo, vbi ele&ionem,&id habent.vnde etiam aliquandiu - -

    cuius caufa faciendum vnum^ manét: hi vero decepti fivelco^


    quodq;eft,affumpferit:&hoíes gnouerintaliud quid effe,vel fue -

    etiam cum irafcuntur,dolent: lg fpicati fuerint,fugiunt.Id quod'


    rátur cum vlcifcuntur. qui autë Argiui fecerüt , ciim in Laconas : :
    ob haec faciunt quippiá,pugna• çjfi effent Sicyonij, incidiffent.
    ces quidem funt,fed non fortes : Quales igitur fintfortes viri, & $.
    H quippe cúm non honeftatis cau gvideaní fortes,di&ú iam eft. L
    fa,nequevtratio praefcribit, fed Ixit. Dicitur aút fortitudo ali
    obaffe&um agant: fimilitudinë ter quinq; modis. Prim* mo- Primus
    tfi quandam habét. Neque etiá dus eft fortitudo ciuilis. Videtur.n. fortitud!
    guodu*
    illi,quibenefperät, fortes funt. magis proprius homini poft forti nis.
    nam proptereain periculis con^ tudinem,q eft fm veritaté.&hoc,
    fidút:quia&faepe&multosvi^ qí ciues vidétur periculofa tolera
    re pp hoc, g, mandát leges ex pœnis
    cerüt:fimiles tfi funt, eóq; vtri• & opprobrijs indigédisei qui fuge
    que funt confidentes. (ed fortes ritâ bellis: & propter honores exhi
    obantedi&a confidunt:hiauté, bendosei, qui perfèuerauerit in ip
    quia fe fugiores effe,nihilq;ma fis.É putatur de eisq; fiht
    livicifsim ppeffuros exiftimát:. fortiffimi hoium , e6 q, timidi fint
    id quod cbrijquoquefacere con viri opprobriorum, fortes vero funt
    fueuerunt: in bonam.n.fpem in^ viri honorum. Haec aút fortitudo
    ducunt:cúm vero ipfis talia non fimilis exiftit fortitudini, quam de
    contingunt,quae fperauerät, fu termipauimus primitus: eô q ipfa
    giunt. At vero fortis viri erat, fit quidem Pp virtutcm modo qüo
    çaçì terribilia homini δ{funt& dam,cùm fit quidem pp verecüâiâ,
    vident,ea de caufa fuftinere, qa & defyderium pulchri: videlicet P-.
    id facere honeftíi: non faceretur pter confecutiónem honoris & íú-,
    gam opprobrij, cum fit opprobrij
    peeft.Ideo effe ét fortioris vide• turpe.Neq; fimiles exiftunt eis, qui
    tur in improuifis terroribus in fortitudinem exercent pg neceffita
    trepidum, imperturbatumq;fer tem & coaëtionem principantium.
    feprgftare,ę in confpicuis: ex ipfis & minantium pœnas, fi non p
    habitu.n.id magis proficifcitur feuerent. &propterea viliores fuht
    minusq; ex pr£paratione. Nam iftis, qui fortitudinem exercent ti
    çìantea palam fiunt, exconfidc^. moriscaufâ non verecundiae,&fu
    gicntee
    — ———— a.

    J ' • Liber Tertius. -' 47.


    ; A gientes triftenon ttirpe.& hoe, qffi risartisbellâdi.& hoc,'qfhim hm5i D
    domini 1pellunt confecutores fuos non fortes praecellentes funt in bel
    ad fortitudinem.ficut fecit He&tor, Io,fed qui fcientiores funtartis prae
    xqfi dixit, quem vero yidero fugien liandi:quemadmodum bellicöfio
    téâ bello, proijciam ipfum lupis & res feriunt robuftiores,& quorum
    auibus ad deuoranduim. Etidem fa habitudo corporis exiftit valitudi
    &um faciuntilli,qui mandant vt g nis habitudo. D. At vero milites fù
    cutiantur illi, qui fugiuntà bellis,& perexcrefcente periculo & multitue
    illis, guifortitudinem exercent pp dine præualente eorú præparationi
    <oa£tioné& neceffitaté: quia a&io titubânt, & primi funt fugientium
    nes ipforum perfeuerare'faciunt in mortem. fed fortitudinem habentes
    fortitudine. Non funt auté iftifor ciuilem,perfcuerant, mortem expe
    ÃÄÈÉ; vt fortis faciat hoc qüf &tantes:eò qy exiftimant fugam tur
    £#i; euafio
    . àcit,non qffi coaéî* ad hoc,fed qffi pem, & mortem
    7.
    :T!* Vidé q* ä faétum decorum. §. me cum fuga opprobriofà. Et erudi
    B auté modus fortitudiniseft, qui fit ti quidem in bellicis in principio rei E
    I
    pp peritiam & experientiam in vna viriliter agunt, confidefites dé peri
    •quaq; rerum.& pp hoc putabat So .tia quam habent: cognofcentes aút
    : crates fortitudinein effe fcientiam. mortis inftantiam, in fugam cöuer
    Etinueniunfquidem homines pre tunt, amplius mortem metuentes j
    : ualere pp experientiam, in vnaqua fugæ turpitudiné.fortis aüt non fic;
    <que rerum quas frequentant. idco fortitudinis enim aduertit decoré,
    rhilites inuehiunein bellis in hac di non rem extrinfècam. Terti? vero rertius
    fpofitione.1 bellis nempe multæ res modus fortitudinis eft fortitudo „p- modus
    nouae acrecentes emergunt, quarú portionata furori:putatur.n.qyg fa
    ifti proprie certitudinem habent. cit aliquid gpiræ exuberátiam, for
    - Nidenfitaq; fortes , eò q» fortitudi tisexiftiti fiöc.&ifta eftfortitúdo,
    nem habent fiuepotentiam operan q feris attribuif, jinfultum faciunt
    . di in bello ea, quæ non pofluntalij in prouocantes eas.& iftudét puta
    ! operari, pp hocquod habét defcié tur, eóq; fortis fm veritatem irafci?
    } C tiain ipfis.fecurantur ergo ab occa in hora, quaexercet fortitudiné:in- F
    *J fionibus,quas paranteis alij:& pro tendo q) putaf gg iftud conuerfum,
    I pter multiplicem aptitudinem ipfo f.q, irafus fit fortis. & e(l quidé for
    fum poflibile eft eis vt praeferuent tisjratus:eò q» ineuitabile eft, quin
    e.. fe ab incurfu rei cuiuslibet. & funt prouocet in hora agonis, & confii
    potentesad inferendú quælibet ini êtus ira ipfius, quemadmodú dixit.
    micis fuis ex potentia, quam habét Homeriis defcribens forté.defcripfit
    I.
    fuperv(ùm armorum: cùm fint in ergo cú g hoc,q, irat*, & q;
    difpofitione, qua præparant eis, vt
    É
    euim excitabat in eo vim iracundiæ :,
    noceant ipfi inimicis abfq; receptio & q, ebulliebat fànguis eius. oés er
    ne nocumenti ab eis.Sunt igiturha go res iftae,intendo jaccidunt í ho
    bentes fe tanquã armati cofiflictum Fa, figiiant fup incitationem iræ &c.
    habentes cuin inermibus,& tanquã eius 5rouocationé : veruntfi fortis
    edo&i ad bclla,Praeliantes cum igna, agit hoc, quod agit, propter deco
    F ij Jrcm.
    . Moralium NicomachiorumL
    G rem. &ira promouet ei* a&ionem : ÉÉÉÉ illud, ad quod deueniuntin K.
    ferae autem agunt pp illatam mole ora ebrietatis ex confidentia defe
    ftiam:intendo pp verbera, aut me ipfis. qfi vero non euenit eis res fm
    tum. nam,fi effent i latebris fuis aut q) putabant,fugiunt: perfeuerantes
    fpeluncis , non profilirent. Non eft autem agere in reb* timorem incu
    igi£fortitudo, cùm fuerit inftigatio tientibus hominibus,& de quib* ap.
    ad aótiones dolor & iracundia abf paret q, fint tales de natura,fortisé,
    que aliqua íuifione piculorú. & fi & facit quidem fortis hoc, e6 q. vi
    nó eflet hoc,qάaccidit 1 eis horafa qetg, factum decorum eft,& q> defi
    mis fuae,f.q» non dimittunt ídá , q ftereabeo turpe Et propter hgc pu
    uis gcutiani£,habentes feadfimilitu tatur de forti,q eft intimorofusfu
    gartus dinëvirorumfortitudinis. Quartus bito irruentibus : & ex improuifo
    tmodus.
    verô mod* eft fortitudo cócupifcen intimidus &intrepidus, quinimmo
    tic.amatores.n.audaéter aggrediíi fortior exiftitiri his jin paulatinis,
    tur terribilia
    IH rifimilius eft câ
    vrconcupifcéîiè.& ve &apparentibus ipfi, antequam inci
    fit ex arte naturæ
    dati ea: & hoc,quoniam ifte timor L
    cócupifcentialis, jvt fit ex parte ira accidens forti eft quidem magis &
    cundiæ. Et qf adeâ relatafuerit cli minus ex parte difpofitionis: iiitédo
    gentia & cófultatio rei,cuius gfafit, illam,quæ efta&u,nó ex parte apti
    çöuertefin fortitudinem. & hoîes, tudinis.In rebus aüt manifeftisatq;
    qfi irafcunt,anxietatem fuftinent : apparétibus,antequam cadat in eas,
    cùm vero vltionem adipifcun£, de cogitat homo & difcerniteas &eli
    le&tanf. qitaq; horum gfa bellico git: res autem fubitaneas fm quan
    fiexiftunt,nequaquam funt fortes. titatem habitus.i.a&tu exiftentis.ná
    n6.n.qä agút,agöt pp decoré , neq; non eft in his poffibilis confiliatio;
    fm ÉÉÉÉÉ; P? Š Etiam putatur de ignorante rem ,
    aliquod.veruntfi haberitaliquid fi quód fortis:fed nofi eft longeabe
    ui mile ci quod habentfortes,& pp il
    - -
    neconfidente. attamé vilior eo exia
    „§y* lud fortes noiantur. Quintusauté ftit,ideo q> confidentia illi eft radix
    modus eft, quifit pp frequentem vi fubie£ta,cui innixus opera? :ifti ve
    ctoriam inimicorüm : ifitédo pgaf ro nihil taleexiftit: &propterea nó
    I fuetudinem. & hæcét non eft forti perfeuerat aliquo tempore: intendo
    tudo.illi. m.qui multâ defèipfis ha propter ignorantiam eius, & confi
    bent confidentiam pp confuetudi dentis quidem tollitur fiducia. Di
    nem non funt fortes.fion.n.funt au xit.Illi autem, qui profiliunt ad bel
    dacter habentesin grauioribus, nifi landum per modum aftutis contra
    quia fæpe vicerunt gentes multas:fi aliquam gentem appropriatâ, per
    milanfaüt fortibus,eóq; vtriq; au cipientes quidem aut eximentes:
    dent.attamen fortes audent pgea, guibus bellantur,alijfunt ab his,g
    quorum praeceffit memoratió? ifti bus bellari intendebant , fugiunt:
    vero pg creditioncm fuam,q) valen quemadmodum fecerunt Græci p
    tioresfint eis qui contra agüt:& q> cipientesadeffè in bello Lacones,
    non recipient ab eis nocuimentum. cùm ipfiexiuiflentcontraSicionios
    & fimile huicfacto agunt incbriati dimicaturi.
    De
    __ •_ _.-_-…•._

    Liber Tertius. - 43
    £ A Deproprietatibufòrtitudinis. Cap.9. nihilo minus tamen fortis erit : D
    QÉ Vamuis auté circa fidu^
    & timores verfetur
    fortitudo: nö fimilimo
    & fortaffe etiam magis,quiaho
    neftatem in bello omnibus his
    anteponit. Non igitur in om
    do tamen in vtrifq;, fed in timen nibus virtutibus ineft, vt cum
    dis rebus magis fpeétatur. qui iucunditate operemur:nifi qua•
    enim in his imperturbatus fue tenus finem ipfum attingimus.
    rit, ficuiq; debet fe gefferit: is Nihil autem fortaffe prohibet.
    magis eft fortis, ög quiin illis,öi quin milites optimifint illi, qui
    fidúciam afferunt. Tolerädis igi nô modo tales,fed etiam minus
    tur moleftis reb? hoîes, ficut di• fortes,& nullo aliobono prædi•
    &um eft,fortes dfir.vnde etiam ti fumt: hi enim promptifunt ad
    moleftares eft fortitudo, & me pcricula obeunda, vitamq;cum
    ritò laudat: quippe cüm mole• paruolucro commutant. Ac de
    1 H ftafuftinere, άäiucundisabfti^ fortitudine quidem ha&en? di- B
    nere difficilius fit, Veruntfifora &tum fit,nam quideafit, exan• .
    titudinis finis iucundus quidem $edi$tisfigura quadam compre
    effe videri pöt, fedobfcurari tfi hendere non eft difficile,
    ab ijs, úcircumipfum accidüt:
    quemadmodü in £i: C€ra DÉÉ itaque determinaui
    raminibus euenit. Pugili enim musfortes fm veritaté, & eos
    iucundusfanèfiniseft, cui° cau
    de Š fortes quidem
    faagit, corong videlicet & ho• hominesfiint.Etfortitudo quidem,
    nores:verberavero,cum fit car inuenitur in rebus timorofis,&in
    rebus pertinentibusaudaciæ : fèdn3
    neus,dolorem afferunt:atq$ om^ fm fimilitudinem vnam: immo di
    nis demum labor moleftus eft.
    gnum eft.vt fitvigorofior in timo
    quia aüthgcmulta funt,finis ip É enim intrepidus perfiftitin
    fe cuius caufa certamen fubijt, his re us,fm difpofitioném quam p
    parua res cum fit,nulláin fe ha• opor£t; amplioris eft fortitudinis,
    hereiucunditatem videt. Si igií eâgfüfferteà, quae pertinent auda.
    circa fortitudinéidem eft, mörs $iæ D.Resigitur eft, vt dixim*, qm
    &vulnera molefta quidé erunt fufferunt triftia.& ideo fit fortitu
    fortiviro,& inuito contingent: do contriftans.& dignum quidem
    vt laudetur amplius jtemperantia:
    fuftinebuntur tfi, quia id fácere
    honeftum, non facere turpe eft. fifferre eteni triftia3ifficiliusêgâ
    delectantibus fé cohibere.Dixit.Ä¢
    Ac quò magis omni virtúteor.
    natus,& fglicior fuerit,eò magis tamen finis intentus per fortitudi
    nsm deleétabilis quidem videtur,
    ob mortë dolebit : quippe cíim occultatur eius dele&tatio per
    eiufmodi vir maximie dign> fit, nifi9
    triftia circunftantia ipfum: vt cón
    qui viuat:maximisq;bonisfcie§ tingit ì agonib°& cofifii&ibus,quo
    priuetur: quod dolorem affert, rum finis quidem deleétans, puta
    F iij prz
    -—-—

    Moralium Nicomachiorum.
    -

    G praemia & honores: exceptio vero De tfperamtia , c> eiu extremh. Ca. 13.
    verberum dolorofa, cum carnes at
    Oft hanc autem dicamus
    tingat, & fimiliter omnis dolor fiés
    ex multiplicatione verberum,& res,
    caufa cui* incumbút triftia, ad hoc
    D irrationaliu
    de temperantia: hae enim
    m partiü effe
    deuenit, vt non appareat in ea dele virtutes videntur. Ac temperam
    &tatio etfi fit in ea.Si igitur ficfe ha tiam quidem mediocritaté effe
    beat in forti tudine,funt mors & vul circa voluptates à nobis diétum
    nera, forti quidem ttiftia &infpó iam eft:ná minus, necfimili m5
    tanea:tolerat auté ea,aut quia pul circa dolores verfatur. in his ér;
    chrum , aut quia non tolerare tur intemperátia exiftit.Circa qua^
    pe. Et, quant6 fuerit virtutis pcrfe les vero fit voluptates definien•
    àioris & amplioris fęlicitatis, tan dü eft:animae45 ac corporis vo^ .
    to plus de morte triftabitur, quienf diftinguendg: vtambi^
    in hoc ftatü fuerit, digniffimius eft luptates
    H vita.&hoc, quoniam priuatur bo tiofitas,&:difcendi cupiditas. I.
    nis magnis valde, & hoc eft fciens vterq; enim exhis ea re gaudet,
    ipfe:hocautem eft res contriftans, cuius eftcupidus: corpusq; mi*
    veruntamcn non cötriftatur ex hoc pime, fed cogitationem potius
    propter defe£tum , quem habeat affe5tam habet.atque higinta•
    fortitudinis. fortaffis autem praeele libusvoluptatib? cöftitutifunt, ,
    &tio eius rei decors, quam lucratur neque téperantes, neque intépe
    in bellis:amplior eft illis rebus,qui rantes dfir.non fecus etiã qui in
    bus priuatur per mortem. Et fer alijsfunt, quae ad corpus nó fpe^
    hanc caufam deuenit ad hoc re*,de
    cora,vt deleótetintelle&tum in qm &ant.qui.n.fabularii, narratio^
    nibus virtutibus : veruntamen boc nüq; ftudiofifunt,&dequibuf^
    proprie fic fit, finem intentum ani libet rebuscolloquédo dies con•
    imaduertendo. Dixit. Fortaffis auté terunt:nugacesappellarecöfue^
    non eft quid prohibeat, qui in ftre uimus, nö intéperåtes.neq; eos.
    nuitatemilitariinueniatur,qui non intéperantes dicim°, quivel pe- M
    e{t in hac habitudine fortitudinis , cuniarü, velamicorücâ dolore
    immo minoratus ab ea : & eft ille, afficiunt.'Sed circa corporisvo
    cui non eft aliquidaliud laudabile, luptates téperantia folummodo
    cuius timeat amiffionem pcr nmor verfat:atque eas nö omnes.Qui
    tem.talis igitur paratus eft vehemen enim ijs gaudent, qugvifu perci
    tibus periculis,& fèipfum lucris mo piuní,vt colore,figura,pi&ura:
    dicis exponit. Dixit. Hoc cft igitur neque téperantes,neque intépe•
    quod oportuit dicere de fortitudi rantes diir:licet effe videaní: &
    ne: nec erit nobis difficilefci
    reex eo, per quod deter vt oportet,etia m his, & per ex
    minauim? cá fua ceffum , & defe&um gaudeant.
    viâ defcriptio Simili modo in iis, ú ad auditii
    nis gdé. pertinét, neque,n,quifpiam vel
    Co
    ——_ __

    Liber Tertius.
    A eos qui fupra modum cantibus, vel opfonia condiunt.at non ad D
    aut fabularum a&ione oble&â– modum his oble&antur, vel nö
    tur intéperantes : vel eos,qui vt quatenus intéperantes, fed frui
    oportet,idem faciunt, temperá tione ipfa, jtota p tactum effici
    tes appellarit.Nequeitè eos,qui tur in cibis,i potibus,&ijs quae
    odoribus gaudent, nififim acci,
    dens.nam qui malorii, vel rofa Venerea nuncupant. Vnde gulæ
    dedit?quidam Philoxenus Éry,
    rum, vel fuffimentorum olfa&u
    dele&antur, minime vocamus xiusguttur fibi lögius gruiscól
    19 dari optabat : vtpotè qui ta
    intéperantes:fed eos potius,qui &tu oble&aretur. taétus aüt fen
    vnguétorum , aut opfoniorum fuiieftmaxime cöis,circa quem
    odore illiciunt: quippe cum his intemperantiaverfatur. Et me.
    propterea obleétení intéperan• rito effe vituperabilis videri p
    tes, quia p haec in recordationë
    .
    concupitarii rerúvenire cöfue pterea debet : quia nobis ineâ,
    uerunt. Videre.n.etiá quoslibet non quatenus homines,fed qua^
    tenus fumus animalia. Talibus
    alios licet,cum efuriunt,cibario
    rii odorib° oble&ari,at vero ta• igitur obleétari, & acquiefcere
    ferinum eft.Nam voluptates, ά
    £ibusobleétari intéperantis eft: maxime liberales per ta&um e£
    ab eo.n.concupitae res eiufmodi ficiunf, exceptae ab his funt: vt
    funt. Adde q» neq; caeteris aîali
    illa:funt, quæ in gymnafijs per
    hus ex his fenfibus voluptas g fri&tionem calefa&ionemíq;fie
    cipif,nifi exaccidenti. náneque ri confueuerunt.non enim circa
    canes odore leporum, fed come
    totum corpus, fed circa partes
    ftione gaudét, fenfum vero odor quafdam intemperantis ta&us
    Ëbuit,nequelcobouisvoce, fed verfatur. -

    efulgtaí: exvoce auté prope eü DÉ Et nos quidem determi


    ,C
    effecdm fenferit, ea vifoble&a nabim* poftfioc de re tempe
    ri,fifi modo nequefividerit,aut rantiae. videntur etenim $íí
    inuenerit ceruum, vel fylueftré virtutes effe quidem partibus ani
    caprâ, voluptate aliqua afficií, mæ irrationabilib*. Etiam dirim*
    nifiquia cibú inde habebit. Cir 9 caftitas medium exiftit deleâa
    «ca eiufmodi igit voluptates té tionum. & iam inuenitur in trifti
    perantia& intéperantiaverfaí, tiis etiam,fed minus jin dele&tatio
    qugcgteris quoque aialib9 cöes nibus,& diffimiliter. & incaftitas ei
    oPPofita circa eafdem res îuenitur,
    funt:feruilesq; ob id ac feringha circa quas caftitas.nos autem deter–
    benf.hgaüt funt & ta&us,&gu minabimus hic dele&ationes,1 qui
    ftatus. Sed guftatu parü vel iii, bus inuenitur, & quae dele&tatiónes
    hilvtivident: quippe cúm gu funt. Dicimus ergo, q» virtutum ,
    ftatus indicium faporü fit,idqit quæ inueniuntur in deleâatione,
    faciütij,quivclvina explorant, quaedam funr corporales,& quæ.
    F iiij dam
    -—---
    _____*_

    ... Moralium Nicomachiorum.


    G dam animales.&afales quid£,yt ap &atio caeteris aialibus greffibilibus K
    petitus honoris& appetitus fciëtiæ. in his tribus fenfib*, nifi fuerit pac
    de vtrifque enim horü, qfi receperit cidens.canes.n.non gaudent odori
    homo hoc,quodamat,gaudet, prae bus leporú,fed comeftione: & odor
    terquam patia? aliqua pars corpo ducit eosad fèntiendum ipfos. neq;
    ris: fed quod patiatur ex eo intelle êt leo gaudet voce bouis, fed comé
    &us eft.heq; deaffe&is his delecta ftione eius:p vocem aút eius {entit,
    tionib* df,q cafti neq; qyincafti.& q) eftpropinquusei : & propter hoc
    fihr non dfde affeétis reliquis dele videmus eum gaudentem ad vocé
    &tationibus, q non funt corporales. eius.filt non gaudet qfi viderit, aut
    & hoc,qfi co§, qui amant hiftorias inuenerit ceruum vel hircum fylue
    & fabulas,& eos qui finiüt dies fuos ftrem: immo gaudet eo quod inue
    in loquendo de quacunq; re cötin nit, quo pafcatur. Caftitãs & inca
    gat, noiam* quidem eos exercitato ftitas non inueniun? nifi in hmói de
    Ies,intemperatos autem non,neque 1eétationibus ,in quibus participat
    H etiam nominamusficeos,qui gáu höreliquis aialibus: & pghocfitvt L.
    dent pecunia &amicis, & triftantur fenfus, qui eas apprehendunt, pro
    eorum amiffione.Qfiq; fic fit, tunc portionehtur ferüis & feris. & funt
    caftitas eft quidem in dele&atione fenfus& ta&us &guftus. Et patens
    corporali,non in hac omni.Ná eos, eft de eis in reguftüs,q ipfi aut pa
    qui gaudent de eo quod apprehen rum funt vtenteseo, aüt non vtün
    dit vifus,vt coloribus & figuris,non tur copenitus.&hoc, qffi difcrepa
    nominamus caftos neq; incaftos:& tio faporú é quidé p fenfum guft* :
    fi putefde iftis, q, gaudent in his re qü9 faciunt illi,q potus probänt,&
    büs quomodo oportet,& amplius Ä fercula coquiniae fapida reddút
    j oportet,& minus joportet. Et fi uiscondimentis.D. Incaftus aút fe
    mi!iter fe habet in eo quod appre rè non gaudet rebus iftis metipfis :
    1 hédit auditus.nemo enim incaftos fedgaudet quidé, eóq; apprehendit
    nominat eos, quifuperfluegaudcnt taétü tffi ex cibis & potib* & coitu.
    confonantijs,& repraefentationib°: Et pp hoc optabatvn* exipfis, cùm
    neq; caftoseos, gqüo oportet.Ne effetamator ferculorú coquinaliú, M.
    quéeos quigaudent,cò qd apprehé vt eflent fauces eius lögitudine fau
    dit odorátus : nifi fortaffe nomine cium gruis, yt prolongare? dele£ta
    mus eos ficper accidens. etenim eos tio1 tactu cibaliü.cöiörigi£fenfufi,
    qui gaudent pomorum odorib*, & intédo inuentü in oib* aialibus, eft
    rofàrum,& thuris,non noiamus in fenfus ille,penes qu&fiticaftitas. Et
    caftos,fed eos,qui coquinae , & pig juftum eft nos opinari à nobis , q.
    mentorum & pulmentorum. nam fenfus ifte Š. eft nobisT,
    gaudet his incaftus, eô q>faciunt eü cùm non fit nobis fm q> nos fumus
    fememorari defyderiorü fuorum. hoies, fed fm q> nos fum* aialia.De
    Videm* át quofdá alios,qfi efuriíit, clinare igit'ad haec fenfibilia,&ve
    gaudere odoribus cibariorum : qά hementer diligere ea, equidé de na
    equidé incaftieft:eóq; ad hoc funt tura ferarü. D. Oportet aüt vt fèpa
    «ius defydcria.Ncq; étinucnifdelc remus ab his delectationibustaάua
    -
    libus,
    LiberTertius. 4;
    A libus,in quibusfueni£caftitas&in cdm tahis cuiufdam rei ftudiofi D
    «caftitas,eas, j maxime conueniunt hoies dicant, quia oble&anfvel
    liberalibus:&funtillæ jfiüt 1 exer quibus non oportet, vel magis
    citatione ex fricatione & calefa&io
    ύ pleriq; faciant,vel növt opor
    ne.&hoc,qfí ta&*ifte fit per totum tet,vel non quò oportet: in om^
    <orpus:taótus vero g quem deleéta nibus fanè intemperantes exce^
    tur incaftus,non fitin toto corpore diit: quippequi &gaudentnö•
    fuo: fed fit equidem in quibufdam nullis,quibus non oportet, quæ
    membrorumfuorum.
    odio,pfe&o digna funt.&fiali•
    IDiuerfa cupiditatum/}ecies effe.Ca. 11. quibus gaudendum eft, magis
    ô oportet, quamq; pleriq; gau^
    Tvero cupiditatum aliæ deant, id facere confueuerunt •
    AÉ vidétur eê,aliae
    proprig,atq3appofititiae.
    Atq; exceffum quidé circa vo
    luptates intéperantiâ effe, ac vi•
    B vtalimenti cupiditas naturalis tuperabilé pfpicuü eft. Circaât E
    •ft: ficcum enim vel humidum dolores non quéadmodü in for
    alimentum,velétvtrunq*, cdm -titudine, ita hicfuftinendo tem.
    indigent,oës cupiút.quin étap perans,nö fuftinédo intéperans
    petit&iuuenis,vt íquit Home dí: fedintemperansvnufquifq*
    rus, florésq;cubile: talevero ac eft, dum,ppterea q» iucunda nô
    tale, vel eadem non oés , iccirco confequitur, magis çj3 oportet,
    noftrum effeid videf. Habet tfi dolet, doloremq;ipfiaffert volut
    &aliquid naturale: quippe cíi ptas:temperans, dumabfentia,
    alia alijs iucundafint,& oibus abftinentiaç voluptatis null6
    fuauioraùdam fint caeterisqui^ doloreafficitur. Intemperäsigi•
    5uslibet.Innaturalibus igit cu tur iucunda oia appetit, vel ea
    piditatib? pauci:atq5hiinvno, quae maxime iucunditaté affe
    i.nimio peccant.qui.n.comedit runt: duciíq;â cupiditate adeo,
    *c vel vilia qlibet, aùtbibit, quo^ vteaofbusalijsanteponat : atq; R.
    ad fupra modum repleatur: is itafit,vt doleat, dü & voto fru
    multitudine naturalis cupidita ftatur , & cupit: quippe ciinon
    tis terminos excedit. naturalisfine dolore cupiditas fit, dolere
    enim cupiditas indigétig reple auté ob voluptatem abfurdum
    tio eft.atque iccircohmöihoies videtur. Atqui deficiant circa
    ventrifurétesappellaní: propte voluptates,minusq; άoporteat
    rea q>vltraάdeceat, ventri re illis obleétentur, non ferè inue•
    plendo ftudent.actales quidem niunt: talis.n.ftupiditas huma
    euaduntij,quiferuiliadmodum na non eft. nam cgteraatalia cú
    ingenio præditi funt. Circa ver dele&üciborii habeãt, alijs ob
    ro proprias cupiditates multi, le&tantur, alijs minime. fi vero
    acmultismodis peccant, nam quifpiamfit,cuinihil fitiugun^
    dum,
    Moralium Nicomachiorum,
    G dum,nullaζginter hunc&illum hoc contingit vt fit defyderium ifta- <
    cibum differentiafit:is fanè pro~ rum rerum ex parte noftri, i.p cle
    cul effeab hofs natura videtur. &tionem noftram:& tfi non îî
    Quocirca, quia eiufmodi hoies dem totü ex parte noftri. Verum in
    nonadmodum effe cöfueuerüt, hoceft aliquid naturale. & hoc qiù
    hoies diuerfificanfin eis: eóq- déle
    effe&um eft,vt ne nomen quidë $tat eos naturaliter.quendâ ergode
    vllum confequuti fint. Tempe• leótat aliquid, &aliiia}iud ab hoc :
    ransauté circa haec mediocriter & ÉÉÉÉÉ.
    quofdam plusę
    -fehabet: nã nequeijs obleétaí, alios.D.Pauci vero funt, qui peccát:
    quibus intemperans maxime in vtédo defyderijs íüìïí : qíì
    confueuit,fed potius £gre affici vero accidit in his peccatum,p£mil
    tur:neq3 oîno ijs gaudet quibus lius fit in revna,f.in pluri.qui.n.co.
    monoportet: neque vlla aliqua medit&bibit hoc quod cóntingit
    hmói revehemëter oble&at, ne eum de(yderare natüraliter, donec
    * quefiabfit,dolet: neque cupit fu perfluat in repletione ex ipfo,per L
    nifimediocriter:neque magis ἀ tranfit quidem rem naturalem in
    multitudine. defyderium vero na
    decct,quapiam re: neque qiinö turale non eft nifi ad replendum,
    decet,afficit:neq; demü tale ali• quod diuerfificauit defectio,& non
    quidappetit:fed eatfhmodoiu• excedit i:{àm vfque ad additio
    cüda,öjvelad fanitatem, velad nem. Et propter hoc dicitur de eis,
    bonam habitudinem faciút: at
    qui ezcedunt in hoc vfqucad addi
    queea quidem mediocriter,& tionem , q» funt domini ventrium
    ficut decet.&cgteraét,ô] his im fiuevcntriculi:eóq;implent ventres
    *a.}.ve1 i
    - pedimento non fint,* vel Éter fuos ampliusjindigeant : & in hac
    ;?!}; honeftaté, vel fupra facultates. difpofitione inueniuntur ferui. In
    fpe&at vr nã qui ita facit, magis talesvo^ deleétationibus aüt proprijs, multi
    !';u'*** luptatesamat,ędignumfit. At ex hominibus peccantamatores
    multis mo
    hu-
    dis.& hoc, qiiì
    * i temperás non êiufìodi eft, fed iufmodi rerum, multi .?

    ficut re&taratio praefcribit, peccant in eis: aut M.


    quia delectantur aliquo, quo non
    Ixit. Vtrum autem ex cbncu oportet delectari : aüt quia vtun
    pifcentijs aliquid cöe effe of tur eo ampliusjoportet: aut quia
    bus aíalibus,& aliquid propriú: vt vtuntur p modum,quo commüni
    concupifcentia cibi & naturalis eft tas hoium vtifhis ÄÈÉ : aut£m c
    & cöis:ofs nanq;, cuius corpus indi non É ergo patet,qp inca
    gens eft ííííííííí, hu ftitas fuperfluitas eft in dele&íationi
    imidum aut ficcum. & fortuitu vtrâ bus,&q> vituperabilis. In triftitijs
    quefimul:& adolefcens&perfè&us aút non dfaliquis incaftus,quia tó
    defyderat cum eis coitú. defyderiü lerat ea & fuffert:ficut dicifieisfor
    aút huius cibi vel illiusvelvnii* eiuf tis. neq; df incaltus, qfi non tolera
    dem cibi, non eft omnis, cuius cor uiteas. veruntfi iam non noiafetiã
    Pus indiget nutrimcnto. Et PPtcr caftus,cógnó triftcfgg carcntiam
    dcfj
    _

    • -

    , ' "^ Liber Tertius. * * 46


    A aefyderati.fncaftus ergo cócupifcit féd caftus non fic : immo defjderat D
    oia dele&abilia, & ex deleétabilibus' fm imperium difcretionis fanae vel
    dele&tabiliora:& peruenitex,pfecu reótae rationis.
    tione concupifcentiæ ad hoc vtfem
    per cûâa eligat dele&tabilia : ideo$; De temperantie extremis, Cap. 11. '
    anguftia? cùm non acceperit ea de Ntemperantia vero fponta
    Ërans ens,& hoc,q?fi defyderium
    triftitia fequi? pppuiuationérei de
    IÈ magis fimilis, ô ignauia
    videtur:quippe cum haec ex
    le&tantis.attamen inconueniens vf
    voluptate,illa ex dolore exiftat:
    pp căm deleétabilis contriftari. D. ex quibus altera eligenda : alter
    Ët ferè non eft inuenire hoîem de
    ficienté ab oîbus dele&tationib*: in fugiendus eft. Acdolor quidem
    tendo vel gaudeat eis min* jopor exturbat&corrumpit naturam.
    tet: eóq, hęc maneries infenfibilita eius,qui eoafficií:voluptas auté
    tis non eft de natura hoium.& hoc, nihil tale facit. Magisq; fpoiita• A;
    x-qf caetera aialium difcernunt fpés nea eft: atque iccirco maiori op- E
    rìutrimentorü,& quibufdá eorüm probrio profequenda. Nam &
    dele&ant,quibufdávero non,Vt er affuefcere his rebus, cúm plu•
    inuenia? aliquis, cui nihil fit de res in vita hominum eiufmodi
    ç&abile,longeeftab effehois,& íí fint,facilius eft: &affuetudo ip
    paucitatem inuentionis eius non eft fa periculovacat. in formidolo
    fitum ei nomen. Caftus itaq; rae fisautem rebus contrarium eft.
    âius eft in iftis. non.n.deleétafqui Ignauia etiá non fimili modo vt
    bus deleétafincaftus proprie: quin particularia effefpótanea videri
    immo moleftaf. & non delectat'pe
    nitus,quo non oportet dele&taii:ne poffet:ipfa.n.doloris eft expers:
    que vèhemens fit defyderium eius res autem- particulares dolore
    aa aliquidexiftis:& nó anguftiatur, adeo exturbant,vt& arma abij
    qfi tollun£delectabilia,& non cöcu cere, & cætera indecore gerere
    pifcitnifi fm quantitaté moderate, hoies nö vereantur: atq;iccirco
    c neq; amplius q oportet,neq; in ho effeétviolentae videní. Atint&- s
    ra,qua non oportet,neq; quod non peranti econtrario euenit.parti
    oportet : & vfr non defyderat aliqd cularia.n.quippe cúm ea concu
    immenfurate.Res verofanitati per pifcat,atqueappetat,fpontanea
    tinentes & æqualitati habitudinis, funt: totum aüt atq; vniuerfum
    & cum hoc habentes dele&tationem,
    defyderat in quantitate menfurata, minus. nemo.n.eft,qui intëpe^
    & qúo oportet: reliquas vero dele rans eé cupiat. Noméaíitipfum
    &tationes dimittit: aut ideo q) rece intéperantig feu incaftigationis
    dentes funtà bono, aut quiaimpe de puerilibus peccatis dicere cô
    dimentum praeftantes fubftãtiæ no fueuimus.vtrú veroab vtro di•
    £ræ in complemento.& hoc qiii q cat,nihil ad prae(ens negociú re•
    feftinat ad iftas deleétationes, amat fert:pofterius.n.à priore di&um
    dclectationes amplius j mcreatur. efik fatis coufìat ; ac ae- m;
    -_

    • Moralium Nicomachiorum,
    G1evidet fuiffe translatii,nam qûf tionon facit,qfi non recipitur. Di-*
    turpia appetit, incrementumq5 gnior ergo eftvt fiatfponte: inten
    magnum accipit, caftigandum doq act* incaltitatis fm dele&tatio
    eftac temperádum: huiufmodi nem dignior eft vt fiat fpóte quàm
    autëmaximeeft&cupiditas &
    aótus timiditatis fm timorem. Et
    É hoc magis fèquitur oppro
    puer: quippe cúm & ex cupidi^rium ex parte eius, quàm fequatur
    .
    tateviuant pueri, &maximein illud,qä fit ex parte triftitiæ.&hoc,
    ipfis voluptatis vigeat appeti^ ίη declinatio nfa ad declinationé
    tio.Si igitür nö obediés,neq; im ÄÈ eft: cùm in mundo multa fint
    peranti fubditú id fuerit, longe deleótabilia, neq;afluefa&io eorú
    iateq; effereí: infatiabilis fiqui• vllam habet difficultaté. In timoro
    dérerü iucundarú appetitio é, fis vero fe habet ecöuerfo : intédo c
    & ftulto vndecumq;occurrit,cu^ tolerare ea difficileé.D.Etâ timidi
    piditatis praeterea operati9 qd* tate quidem nqn vffugi, quemad
    * cognatú fibi eft,auget : &fima particulari L.
    modü fugitur à rebus
    bus timorofis : ideo q> in timidita
    gnævehementesq;fuerint gupi tenöeft triftitia, res autem timoro
    öitates,rationé extrudiit. Qua^ fæ cogunt efi,cuiaccidunt,ada&io
    propter mediocres eas effe opor nes turpes , ita q» armo* reie&io
    tet,ac paucas, rationiq; minime nes, & ad committendúcaetera tur
    aduerfantes.Atq; id qd* tale eft, É ropter hoc igiturvíde eo qt
    obediens, accaftigatü tempera^ àcit homo apud iftas difpónes , q>
    tumq;appellamus. Sicut.n.pue facit ipfum infpontanee. Qã autem
    rii ad pædagogi praeceptúviue. accidit propter incaftitatéeftecon
    re opórtet:ita cócupifcibilé ani uerfo.intendo g, particularia rerum
    mgfacultaté rónis imperio ob dele&tabilium, quæ concupifcit, fiât
    temperare: atq; ideo téperantis ab eo fponte,eóq, concupifcit& de
    cupiditas cú róne cöfentiat, ne^ fyderat ea : ylr autem éorum mi
    ceffe eft: quippecü vtrifq; pro^ nuseftin eisin hoc.&hoc,qfi nul
    inuenitur,quidefyderet effe ca- M ç
    pofitus fcöpus honeftas fit.nam lus
    ftus. D. Et nos quidem in idiomate
    & téperans cupit quae oportet, noftro abfolute dicimus nomen in
    &qfi oportet: &ratio quoq;ita caftitatis de peccato, qä fitâ pueris,
    prgfcribit. Atq;hgc de téperan• eô, q>fimilitudo quædam eft inter
    tia di&a à nobis fint. iftas duas intentiónes: intendo in
    Ixit.Incaftitasautem fimilior tentionem incaftitatis fecundum
    eft ci qüi fit fponte,quäm timi veritatem , & hanc intentionem ,
    ditas:proptérea qyincaftitasfit dele quae ipfius inuenitur. Certifica--
    &tationis câ : timiditas autem & tri re autem quod eorum ab altero de
    ftitia & dele&tatio eft qä appetitur: nominatuni aut tranfumptum fit,
    triftitia vero à quo fugitiir : eò q; non indigemus in hoc loco.vultiö
    triftitia permutat & corrumpit na q» eft inquifitio idiomatis. D.nifi q>
    turam habcntisipfam:fcddclcéla manifeftumcft gnomen poftremù
    - ιμΛ
    -
    - • •

    • fiiber Quartus. 47
    ( Λ iripofitioneaecommodatäeßä pri A R I S T o T E L I s .
    mo. D.Videtur itaq; non malum, , MoraliumNicomachiorum
    immo bonum effe vt tranfinutetur
    ab ifto. etenim oportet recondi & L I B E R Q_V A R r v s,
    refrgnari turpia cupientem & defy cum Jaeiier. Expoff.
    derantem &in hocexcedentem. ta
    liter autem fe habet defyderium & . S V M M A' , L I B R r
    Pueritia.& hoc, qú pueri quidem
    viuunt per defyderium proprie, ete ` De liberalitate, De magnificen
    £im çôçupifcentiafiue cupiditas de tia. De magnanimitate. íe mo
    lectabilisin ipfis fit proprie. Si igi derato honóris ftudio. De manfue
    tur puer non fuerit óbféquendo ihá tudine, 'De comitate. De veraci--
    I. dato educantis?
    perfequendo dele&at & hocin, tate.Defacetudine: ipfarumq; om
    ipfum,fuperfluet
    nium extremis. Devérecundiâ.
    - qugniam penitus infatiabilis eft ei, ? Eslistaliaii;c- eius extre -

    W B qui intellé&um non habet : concu ' , , , m/4, . I.


    pifcentia rei dele&abilis:& aétus de ;
    £j fuum fimile augmétat.& fi Vnc dicamus de li•
    iuerit defyderiú magnívehemens p
    ÉÉÉÉÉÉÉ
    si âefyde ucrtit rationem.
    È §è beralitate.Circa pe
    - cunias aüt effe me
    i$j£i; qportet vt fir£m mefifùram , & vt diocritas vf.libera^
    jÉ fit paucum,& non côtrarians difcie - Iis enim non in bel•
    peruertit É$£ autem talis fuerit, ndmi licis rebus, neq;in ijs in quibus
    • natur 65ediens, difciplinabilis. Et téperans,neq;ité in iudicijs, fed
    ;}#. autem oportetvt in datione , acceptioneq; pecu
    it defyderium pueri, proùt vifum
    fuerit doétori, ficopoftetvt pars có niarum, ac magis i datione lau
    cupifcibilis fit prout imperauit ra dé meretur. pecunias auté om
    tio.ide9$; qportet in caito vt pars nia ea dicimüs, quorü aeftima^
    concupifcibilisconcordans - fit ra-- tioné numus metitur. Prodiga- §£ ii

    I.
    C tioni:ita vidclicet,vtambo bonum
    velint, & intendant. Caftus igitur
    litasafit,& illiberalitas exceíüs #**"*
    &defe&us circa pecunias funt. 3, qb°ue
    dcfyderat quod oportet dcfydera-- atque illiberalitaté quidem illis Apdigalita
    vi,& qualiter oportet , & quando fempattribuimus, qui magis § §Ê
    oportet:& fimiliter etiam or-. decet, pecuniis ftudét:at prodi
    dinat ratiores iftas.Di- . ' '
    galitatem complicantes alijs in
    xit. Hoc itaque . … terdüadiungimus: ná & incon
    eft,quod -•-. -
    tinétes,& eos qui in intéperan
    * opor- • , ,
    te- - - - -
    tiâ opes confumunt, pdigos vo
    *batdecafti*-
    nos dicere ; care confueuimus. iccirco hu
    •• ' . · · · · · · · · · ·, iufmodi hoîes effe improbifsi.
    - v* • -*• •
    • £atc, • • • - , mi vident, ppea q> multa fimul
    ''- • • • * .. • • viuit. - vitiahabcát:nontfiproprieita
    aP
    Moralium Nicomachiorum,
    G appellátur. Dsbyt.m,;Pdigus cę minus, laudem, confequuntur: s
    is, qui vno tìivitio fit fiditus, .qui: vero accipiunt, me'prorfus
    vt,f.fortunas foras cöfumat. pro quidé laudaní. Quinét libera^
    digus.n.{cuimferuat? eft, q p fe lesmaxime oíum ferè, q virtu
    ipfe pdií.ná effe fuiipfius perdi re quapiam alia praediti funt ,
    tiovfét bonorum difsipatio: vt amari confueuerunt: vtilitatem
    potécíica finr,exquibus vitam ih. afferunt:at id 1 datione collo.
    traducamus.Atquead hüc mo~ catumj eft.At vero oês ex virtu*
    dii fane prodigalitatem accipi« teaétiones&honeftgfunt,&ho .

    • '^,qna mus. lisaüt, quorii eftvfus ali^ £eftatis caufà fiunt: & liberalis
    '' ; quis,&bene&pal£vtilicet:at igiffidfieftatis câ dabit,& reéte.
    Jiuitiae exvtenfibilibusfunt:op dabit enim & quibus,&άcun*
    time vero vnaquaque revtiíis, que, & qfi oportet: reliquis$
    qui virtuté vnicuiq; rei conue alijsmodis,qui reótam dationé
    £i iiieiitem habet: & diuitijsigitur confequuntur:atqpid vel iucun^ I.
    is optime vteí, q ea virtute erit de,vel fine dolore. qd* cnim ex
    prædifus, ô circa diuitias verfa» virtutefit, id vel cum volupta•
    ttir.atq; hic ipfe vir liberalis eft. te,velfine dolore certe efficitur:
    Vftis afit pecuniarú funrptus ac minime afit moleftum eft, namr
    datio:accepti6vero & conferuá neque quivelijs qu:b* hö opore .
    *io effe poflesfio potius vf.atq; tet , vefnon honeftatis, {ed aliâ
    iccircoliberalis viri magis êda. quapiâ caufadat,cffe liberalis di * -

    *regbus oportet, άaccipere vnã c£tur, fed aHus k;iidä. neq$ qui
    de oportet,& non acciperevn molefte dat: is.n.pecunias hone
    +virtutis de nó oportet.imagis.n.benefi» ftis a&ionibus anteponeret: at.
    hoc minime liberalis eft.Sedne^
    Ê$ cioafficere,&affici,& honefta «queaccipiet
    Åj agere,ônon agereturpia, virtui vnde non oportet: .
    afi:i : & tis proprium e{*i*At qbfcurum nó.n.eius,g non magnifacit pe~ M.
    *enef.*
    nö eft ex datione cöfequivt be~ cunias, talis acceptio eft. neque
    - - itl._a.

    ;?;, neficia conferamus, honeftáq; erit petax: nó.n.ad eum fpeôtat


    r;tstür. agam?:exacceptione verò vtbe qui beneficia?n alios confert, vt
    ?**.,.a neficijsafficiamur,nöagámusq* faciKe beneíicijsafficiatur. vndet
    turpia. gratia itê ei qui dat ex^ auté oportet,3ccipiet,ex,pprijs
    hibetur,nö ei qui n5 accipit : ôc videlicet poffefsionibus: niö qa
    1aus ët magis.non accipere pr£^ honeftiiid fit, fed quia neceffà
    terea &£ dare facilius eft:fuum,n; rium,vt habëat qd' det, neq; res
    quifque magis nö;pfùndere, ę fuas negliget: quippe cdm ex ip
    alienum r;on accipere c5fueuit. fis velit aliquibus fuppeditaré.
    Liberales quoq; illi dicátur qui neque dabit quibuslibet,vtha
    άant: qui auterib fion-accipiunt. beat qd' det quibus oportet, &
    non liberalitatis;£diußitiæ hö quando, & vbi honeftum eft.
    Libe
    -

    - Liber Quartus. 48
    '^ Liberalis viri £t valde eft ita in „pdigus. atq; ideo tyrannos pro- D
    dãdo excedere, vt pauciora fibi digos non dicimus: facile enim
    relinquat:quippe cüm ad femi• effe minime videtur, vt datio•
    sst-t ** refpicere liberalis.ppriü nib* & fumptib° excedere opií
    āíí, fit. Liberalitas tii pro facultati^ multitudinë pofsint. Cü igitur
    toj, fcd ■ busdf: non enim in multitudi liberalitas mediocritas fit, quæ
    Ę neeorü quaedantur,fed in habi circa pecuniarü dationem acce•
    ÉTÉÉÉ- tu ei° quidat,a&io liberalis cö ptionem%gverfatur: liberalis da
    £!isI-con- {iftit:
    dat proqui quidé habitus eft,nihil
    facultatibus.Vnde qui bit &expendet in eaquae opor•
    tet,&quotcüq;oportet, tam in
    vetat, quin liberalior aliqs fit, paruis, $f magnis,atque id iu•
    gpauciora dederit, fi modo ex cunde faciet: accipiet iré&vn•
    I.

    ' -
    paucioribus ét fuerit elargitus. de oportet, &quotcunque op3.
    » Illiaüt effe liberaliores vidétur, Nam cùm virtus circa vtraque _ .
    ; - quinöipfi acquifiuerüt faculta fit mediocritas,vtraq;,vt debet, s*
    tes,{ed ab alijsaccepere: ppea q* faciet.moderatâ enim dationem
    ' Ama£9*:
    p. ipforú indigentiâ experti minimesüt: talisacceptio confequitur : quae
    - - - -

    £££ &oësfuaipförüopera, vt paré


    . oga cöfue auté non eft talis, contraria eft.
    uerunt. tes,& poet£,magisamare cöfue quae igitur confequuntur, in eo^
    uerunt. Atvero facile nö eft,vt dem fimul contingunt: qugve•.;
    1iberalis diuesfit, qui neq; acci rofuntcótrarig, minime.Quód
    piédi,neq* conferuádi,fed erogâ fiinciderit,vt præterę deceat,
    di potius eft ftudiofus:n&que pe & bene fehabeat expéderit:do
    cunias pp ipfas, fed dandi :aufa lebit quidé, fed moderate,&fi• .. .
    aeftimat.Atq; iccirco crimini da cutdebet.ná ob quae oportet,& £;:
    rifortung cöfueuit, q* qui maxi• ficut oportet, & lætari & dolere δ$íô.
    medigni funt, minimeditefcât. advirtuté fpeétat. Eftetiâ libe- & ficut 9
    c id aüt nö abfq; ratione accidit: ralis quátum ad pecunias atti- ÉÉÉ
    quippe cü fieri minime poffit, net', in focietate vitae perfacilis. lere.
    vt habeat pecuniasis, qui nullâ iniuria.n.affici pöt, cüm magni F
    diligêtiâ adhibet, vt eas habeat. pecunias non aeftimet. magisqs
    id quod in caeteris&t rebus fit. aegre fert, fiquid quodoportue
    Non dabit tii quibus non opor• rit, nö expéderit:ę dolet,fi quid
    tat,neq;qíinonoportet,&reli• expéderit,quod minime debue•
    qua huiufcemodi:alioqui non rit. neque Simonidi aßentitur.
    ageret £m liberalitaté: neq; ita Apdigusvero ètin his peccat: ná
    expenfas pecunias poffet in ea, ob áoportet, &ficut oportet,
    quae debet,expédere.Sicut enim neq*laetat,neque dolet. id quod
    diximus,is eft liberalis, qui pro ;pgredientibus manifeftius pa•
    facultatibus,&in ea qug debet, tebt. Di&tü â nobis eft,pdiga
    fumptusfacit;quivero cxcedit litatem& illibcralitatem a*;£
    u®
    " . Moralium NicomachiorumE
    G fuseffe&defe&us: atque eas in nö oportet,accipiút. atq;inhoc K.
    duobus, datione & acceptione funt illiberales:quiideoadacci
    cöfiftere: nam ét fumptü in da^ piendú prompti efficiuntur, qa
    tioné reponimus. Prodigalitas cii velint expendere,facereidfa
    enim in dando &nöaccipiendo cile nequeunt.cito eniipfis opes
    excedir:inaccipiendoauté defi deficiút:vtaliundefibi cöpara•
    cit. illiberalitas contrà indando re eas cogant, qiii praeterea nul•
    deficit,inaccipiédo excedit: fed lam honeftatis curâ habét, vn
    in paruistii.Acqugad prodiga diq; nullo habito dele&u acci•
    litatë quidé fpeétant,non admo. piunt. dare enim ctim cupiant,
    dü coaugeri cöfueueríit: quip quo pa&o & vnde id faciamt,nö
    pecdm facileminimefit, vt qui curât. Quapropter, neq;libera•
    nulla ex parteaccipit, oibuslar les eorum dationes funt, ciinon
    iatur . cito enim priuatos eos finthoneftg, neque huius ipfius .
    H fioies quidant, facültas deferit: caufa,neq;vtoportet, efficiunt:
    qui quidé prodigi effe ét viden^ immointerdü eos,quos oporte•
    tur,ideftinferuati. Ná q huiuf ret eé pauperes, diuites reddüt:
    modi eft,nó paulomeliorillibe atqsijs qui moderati funt mori•
    rali effevideretur: cüm&ab gta bus, nihil, adulatoribus aüt &
    te,&inopia curari facile pofsit: caeteris, quialiáquampiâ volu•
    atq; ita ad medium redire. cüm ptatë ipfis fumminifträt, multa
    enim eahabeat, qugfuntlibera^ largiütur.vnde efficitur, vt ple
    lis,quippe qui det quidé &non riq; exhis intemperantes étfint.
    accipiat, fed neutrum tiineq;vt nam & quia facile expédunt, in
    debet,neq3benefaciat: fiad hoc intéperantias ét profufos fum•
    tátum velaffueuerit, vel aliquo ptus faciunt:&quia nö ad hone
    alio modo fuerit mutatus, libe ftaté fpeétantesviuunt,advolu
    ralis euadet. fiet fiquidemvt& ptates quoq* declinât. Prodigus
    13ë quibus oportet,& non acci igiífi incorre&us permaneat, in
    : piatvnde nö oportet, vnde neq; hæc tráfit: ficurationem admit
    effe moribus prauusvidetur • in tat, ad mediocritatë deuenire ,
    dando enim & nô accipiédo ex• honeftatéq; pöt. At illiberalitas
    cedere nö mali& ignobilis, fed incurabilis eft, ná & fene&us&z
    Cur £í: ftolidi potius hominis eft. Qui oisimbecillitasreddereillibera
    £'';'''''*
    1. im mc-
    aüthocmodo eft prodigus,lon^
    - -
    lesvf: magisq;ę prodigalitas,
    - - -

    iìåí åî" geilliberali&auaro, cum ob an hominibus natura infita eft: ná


    tedi&a, tum propterea effe me^ pleriq; funt pecuniarum cupidi
    liorvf:quiaipfe multis,illiberae magis,ôÉad dandü pröpti:&la
    lis nemini,pdeft, immo ne fibi te patet,multiformisq;eft. Mul•
    ipfequidé vtilis eft. Pleriq; tfi ti enim modi efíe illiberalitatis
    prodigi, ficutdi&ú cft, étvnde vidétur,nácúm indusbu;;
    tuta
    Liber Quartus. ^ 49
    ( A ftituta fit in dandi exceffu,&de ftos appellare confueuimus. At 1)
    fe&u accipiendi:non oibus inte aleator,8£fur,feufpoliator,8£ la
    gra adeft, fed interdü feparatur. tro exilliberalibus etiá ipfifunt:
    atq5ita fit,vtnönulli in accipien cum turpi lucro dediti fint. vtri•
    do excedant, alijin dando defi que.n.lucri câ negociátur,&op
    ciant. näqui his nominib° 5diti probriafuftinent.& hi quidem
    funt,vtdicaní parci, tenaces, re~ pericula maxima acceptionis cã
    tra&i,&reftri&i, oês in dädo de fubeút:illiabamicisquibus da^
    ficiunt.Non appetüt aiitaliena, re deberét, lucrant. vtriq; igitur
    neq;accipere volunt alij ob pro• cum vnde nö op}, velintlucrum
    bitatem quandâ,turpium^grerü cöparare, turpi lucrodeditisíit.
    euitationë.vident.n.aliqui,vel atqp oës huiufcemodi acceptio^
    * a.l.ob- certe dicunt, ppea* conferuare, nesfunt illiberales. Merito vero
    fauat*, ne aliqiiageréturpe aliquid co^ illiberalitas contrarialiberalita^
    ì gant.inter hos eft ét cuminifeca, tiggeaeffe df, q> maius malum E
    &vnufquifq;alius hmöi, quino jprodigalitas eft: magisq;in ea
    nmε fortituseftab exceffu,qûf ne peccant hoîes, jin prodigalita^
    mini quicquam daturusfit. Alij te, de quafuperius iã diximus.
    ob timoré ab alienis abftinent: De liberalitate igit, & oppofitis
    ppea q» facile minimeeft,vt fiali vitijs ha&enus diétumfit.
    quis alienaacceperit, alij ab eo
    quicquam non accipiant: atq;ic DETERMINATio Qy ARTI rRAcr.
    circo neq;accipere,neqp dare ip, L I B R I N I C O M A C H I AE
    fishis placet.Nónulli veroi acci A R I S T O T E L 1 s.
    piendo excedunt, dum &vnde
    cunq; & quodcunq; acciperenö 5*ERIl Ixit. Poft hoc autë dicen
    verent: vt funt, q illiberalia opi dú delargitate quid e(t.
    ficia exercét,& lenones,&idgc. Videtur itaque medietas
    .,.,.„, et
    nusparua
    caeteri:&fœneratores, =?] efle circa pecunias.nó.n. F
    ÉÉ $. cum vfuris“qui $. laudatur largitas circa bellica, neq;
    : magnis piut. qui circa ea,in quib*fit homo téperatüs
    ÉÉÉÉÉÉÉÉÉ
    accipiut. *> » >
    vel caftus,neq; circa iudicia, fed cir
    piunt.Communisaíit his omni~ cadationem & acceptionë pecunia
    bus turpis qugft* vf:caufa.n.lu rum.dignius auté eft vt fit circa da
    criomnes,atq; eius parui,oppro tioné. &intclligo per pecunias, om
    ne illud, qά æquipollet numifmati.
    hriafubeunt.Ná qui magna vn Et prodigalitas quidem fuperfiuit:
    de nö oportet,&quae non opor• auaritia vero deficit à medietate hac.
    tet, accipiunt, vt tyrannos, qui Et nos quidem referimus auaritiam
    vrbes populaní,& templa diri, ad eos, qui plus debito amant &la
    piunt:nonilliberales,fed impro borant ad pecuniarum coaceruatio
    bos potius,{ed impios, fed iniu nem:prodigalitatem vero ad immer
    *. _
    Moral.cú có.Auer. G fos
    ^ » Moralium Nicomachiorum.
    $%s concipifcèntijs & expendenti & cohibitio ab acceptióne ficiliórk
    *bus quicquid habent in volupta eft quäm datio : eóq; dare habita
    <tibus . huiufnodi enim nominan grauius eft j dimittere acceptionem
    *tur Ê : ideo deteriores viden eius quod non habetur. Lărgi autë
    •tur alijs áb eis. plura enim mala fi funt j; qui dant: fed qui accipiunt
    mul inueniuntur in his pp multi non laudantur , qìì largi. veruntí
    plices maneries fuarú concupifcen qfi gqualiter fe habent in acceptio
    tiarum : & propterea non bene con nie, non minus funt in vfu æquali
    .uenit eis illud nomen. De natura tatis $i largi. attamen non laudanf
    ;nanq; eft ÉÉÉ? malum valde:fed largi diliguntur & laudá
    vnurh: & eft diflipatio vel perditio tur valde: eóq; proficiunt, & profe
    pecuniæ fuæ. & hoc, qfi prodigus &tus eorú exiftit per ipforum dona
    Prodigus ima&at feipfum manu fua: eò q, pu tionem. D. Et fàétum quidem vir
    ÉÉtatury deftruétio pecuniæ hois fit tutis decorú eft,& propter decorum
    ;íT mors ipfius : cùm vita eius perpecu fit. & faétum eius re&um eft : eò q, .
    Ή niam compleatur. fm igitur hunc ipfa facit equidem cui oportet, & L
    +modum eft prodigalitas. D. Et ea, quantum oportet: & vhr facit om
    uibus indigetur, funt quæ expen nes res fm gqualitaté certam. &pro
    j$. vfu bono,& qug vfu prauo, priùfà&um virtutis eft quod fit de
    & diuitiae (ùnt de rcbus vtilitaté af le&tabiliter &abfq; triftitia. Quivc
    ferentibus : & directus,ille f.qui vir ro dat cui non op}, & non propter
    tutem habet in vnaquaq; rerú , vti decorum,fed pp căm aliam , hicn
    tur vnaquaq; rerú meliori modo eft largus, áfíÉ, eft no
    rü : & virtuofe fé habens circa pecu mine álio. neq, ét qui dat & trifta
    nias vtitur eis optime: & hic eftlar tur, largus eft.& hoc,qí praeelegit
    gus. D.Eftautem fcitum,q) vfus pe diuitias fàóto pulchro: hoc autem
    cuniæ eft expenfio eius & datio:ag nöeft defa&o largi. Et non accipit
    .gregatio vero eius & conferuatio í, £t aliquid vnde nóop}:& hoc, qì
    cratio ipfius cft. eft ergo de natura haec acceptio nö eft de natura eius,
    largi potius vt det vbi öportet, j vt <qui nöhónorat pecunias. neq; etiâ ,
    I accipiat vnde oportet,& vt non acci interrogat vel petitab aliquo: ppea M, , ,
    piat vnde nó op3.de natura etenim q nó eft facile bono & bencfico vt
    virtutis eft,vtfit homo per eam con recipiat beneficiü ab aliquo.accipit
    ferens potius beneficia alteri j ab auté vnde oportet accipere: inten
    altero ea recipiat:&vt fit g eam ope do àjú fuis: non quia
    .rans honeftum potius §ia turpi de hoc pulchrum fit, fed qfi coactus
    .clinans. D. Et de non occultis eft : ad h6c,quaten* habeat gd det.neq;
    qì beneficium &famofum vel no êt perdit hoc, qά habet cú accipiat
    torium donum inueniunturit, da quidé pecuniâ vt aliquibus dignis
    tione: & qfm receptio beneficij ab fufficiât per ipfàm.& non indifferen
    altero â fe:& vt non fàciat turpein ter cuicunque tribuit : fed confyde
    ueniuntur in acceptione & retribu rat cuioportet,& qfi,& cuiusgfa, &
    tione,& gratiæ debentur quidé da vt datio'eius fiat decéter.Et de natu
    tori, non ciquiaccipit : &grates ét ra quidé largi valde .cft vtsua;
    -
    ..… - Liber Quartus. ' . * * 5o
    t *A datione, donecnon relinquat fibi mus,£q) largus expendit fm quanti-9
    ipfi nifi modicü , cùm non fit eius tatem habitorú,& in quibus, opor
    intentio refpectu fuiipfius. Largi tet: qui vero fupfluerit in his prodi
    tas autem eft quidem fm id quod É & pg hoc non nominanffuper
    poflidet largus. non.n. largior eft ue diuites prodigi: eô q> expenfà
    multü dans ex multo poflello mo eorü non füperexcrefcitin cópara
    , dicú dante ex modica pofleffione : tione multitüdinis diuitiarum fua
    donec praecellat datio eius fm pro rú.Cüq; fit largitas in datione&ac
    Portionem eius ad poffeffam datio: ceptiöe pecuniarú, tunc largus qui
    né alterius. D. Et fcimus q)illi, qui dédat & expenditin quo oportet &
    nó acquirüt diuitias per feipfos,fed quantú op}: & hoc in paruo & in
    occupant eas ab(q; acquifitione,lar multo mó debito & dele&tabiliter:
    giores funt alijs, eò qjnó fénferunt & accipit vnde ncceffe eft,cú necef
    vexationé & anxietatem indigentiæ fe eft. Et hoc,qfh virtus cum fit me
    in earú acquifitione.neq; ét füerunt dietas in eoq, éft inter vtrafq; res fi
    B hς diuitigaliqd op* ex óperibus ip mul ,erit largus agens eas ambas fi- Ε
    r.
    - ' hoies
    forú, vtament
    pp hocamient eas, cùm oés mul fm q> oportet : intendo q» dat
    operafua: vt parentes vt oportet,& accipit vt op;. & hoc,
    . qui natos fuosamant, & poetæ qui qiii dationem virtuofàm fequitur
    - amant metra fua.& pp hóc fit vt ac *hmói acceptio, qfi vero acceptio nó
    - uifitor pecuniae amiét eflè. Et dif fuerit hmói, cofitraria erit virtuti:
    r ficile quidé eft ditarilargü vel diui ideo q> acceptio & datio, quarum
    $ tem ficri:cum non accipiat aliquid vtraq;. fequitfuam comparém, ne
    *- neq; cóferuet, immo diftribuat pe ceflario fiunt fm aptitudinem vnã
    cuniâ: neque honoret eam pp feip eandem.& intendo , qiú qui dat vt
    fum fed diftribuendi caufa.Veruntfi oportet,accipit vt op}: & dat vt non

    : hoîes culpât fortunam circa larggs


    & dicunt ferè
    qui meretur diuitias. attamen hoc
    non accidit circa largos pter rönem
    » oportet,quia accipit vt non oportet.
    püquam ditatur ille, vt autem inuenianf duo contraria
    exiftis in difpofitione vna non con
    tingit. Et pp hoc , quando accidit
    , C & cafu : eò q non eit póffibile ali largo vt expédat pecuniâ fuam ali
    1 ' cui vt fiat pecuniofus nifi intendat ter $i expedit,& prgter re&titudinem,
    pecuniarú aggregationi: quemad anxiatur & triftatur. fi vero expen
    inodi non íiií alijs rebus: inten derit eam menfurate,& fm q, opor
    do g) non fit alicui aliquidabfq; eo tet,gaudet & dclc£tatur ex hoc.igi
    q, intendat, & laboret ad illud. D. tur virtutis eft vt deleétetur homó,
    * N6 fix ali Et non dat largus,ficut diximus,cui & gaudcat ex ifto: anxietur aút &
    ; quid £!i- non op3, & non vt non oportet: & triftetur ex altero. D. Et largus bo
    £'& fic de reliquis difpónibus quæ non nam facit communicationeiiiin pe
    1 ìÉÉÉT conueniunt.fi enim fecerit hoc,non cunia: non.n. pötiniuriari cü non
    ad illud. erit factum eiusad imperium virtu honoret pecuniâm. & vehemens fit
    - tis: & fi expenderit pccuniam fuam,
    cius anxietas , qíi nó expédit in quo
    . in his non erit expenfa cius proutnecefîària eft éxpenfa^. prodigus
    op3. Res igit'cft, quéadmodum dixi vcro pcccat in his, eò q, non déle
    G ij état,
    Moralium Nicomachiorum,
    e aa&in quibusefideletandí: neq; lioreftauaro.pp caufàs,quarum &-*
    €t triftatür,in quibuseft triftandum cimus mentionem : & qf prodigus
    £t qfi procefterimus in fermone,ap multis hominí proficit, aüarusáút
    parébithaecintentio magis: iam aút nemini neq; fibimetipfi. Veruntfi
    áiximus q, prodigalitas & auaritia plnres pro igorum quemadmodj »

    funt additio'& diminutio, & funt in diximus, accipiunt aliquid vnde nö


    duabus rebus,f.in acceptione & in oportet.funt ergo fm hünc modum
    datione. Prodigalitas quidcm addit auari,&non accipiunt nifi quiavo
    fuper medietatém in datione:& defi lunt expendere, aut quatenus facul
    citâ medietate, quc eft in acceptio tatem habeant expendendi. habita
    ne.auaritiaauté deficitâ mediètate enim ab ipfis velociter confumunf:
    in datione, & addit fuper ipfàm in coguntur igitur ad acquirédum ex
    acceptione:præterquá in rebus pau loëis aliis. & qú ipfi cum hoc non
    cis.óuæ ergo difpofitiones prodiga folicitantur â rem honeftam & de
    litatisferè non cóiunguntür & non coram,tuncanguftiantur eorum pe
    H perdurant:e6q, non eft poffibileho &ora, & accipiunt ex omni loco, in L
    mini vel non facile ei vt det cuilibet, quo quafi venandi opportunitatem
    & à nemineaccipiatqcquam.cui.n. inueniunt,&hoc,qiii non defyderát
    nihil reftauratur,habitâ finiütur ve nifi vt dent, neq; curant vnde acci
    lociter: quibus aüt non reftauranf, piant & qualiter.Etideo fit vt datio
    funt íá qbus putatur q> fint „Pdi nesip(ornm non proportionenflar
    i. Attamén de prodigo videtür q, gitati,neq; funt decofae : neq; agunt
    íit multo melior auaro. & hoc, qfm eas pp decorum,neq; quemadmodú
    ablatio vel perditio difpónis prodi oportet.autipfi fortaffis dicanteum
    É re&ificatio ipfius faci
    cui ptinetvt fit pauper,& ei qui mo
    is eft ex partegtatis vel difficultatis:
    res habcthoneftos,non dant quicj.
    & pofe eft ei vt appropinquet me , & fortafle pecuniam multam dant,
    dio, cü in eo inueniatur qd inueni? requirenti eam ab ipfis adulatorie,
    in largo,f.q, dat& non accipit: nifi aut per modum alium dele&tantem
    g-differentiainter ipfum & largum eos.&pp hoc pluresipforüfübmer
    I eft,q,ipfe neutrum horü agit '£$ guntur in dele&tationibus fuis. cùm M
    oportet. Siergo ex ergefä&t* üerit, Enim expenderefitfacile eis, conuer
    & obedibiléféreddiderit ad tráfmu tunt expenfàs fuas in fua defyderia:
    tandum,ab hoc efficietur largus:& quoniamq; vita& conuerfatio ipfo
    hoc per commenfurationem huius rum non eft decens neq; decora,pro
    faéti,fvtdetcui oportet. & non acci nifiunt ac decliues in voluptate.Cú
    piat vnde nó oportet,& propter hoc Érodigus non fuerit obedibi
    lis ÉÉÉ ifta:cùm
    putatur de eo q, non fit peruerfi mo
    iis vel malæ creationis : qfm non eft autem ftudiofus fuiipfiusfuerit, &
    de natura mali & vilis vt fuperfluat circunfpeéle rem fuam animaduer
    in datione & non accipiat, immo terit ad medium,etiam conuertefad
    hoc non eft nifi de natura opulenti. id quod opportunum eft. Auaritia
    D.Qui itaq; fuerit prodigus fm húc aút eft ÄÈ irremediabilis, & huius
    *modum,fcimus deipfo,gmulto me caufa eft,qiú putatur defenectute &
    dc
    Liber Quartus. • • 51
    A de omni debilitate g) reddant haben tum non oportet.Etcöeefteislucrü D
    tem eas auarü.&hoies per naturam turpe:oés nanq;ipfijú; oppro,
    proniores funt ad eam jad prodi brium & inuerecundiam publicam,
    galitatem.plures.n.hominü amant caufa lucri parui. Ethoc, quia qui
    colleétionem pecuniae, magifquäm eximia vnde non oportet accipìunt,
    eius diftributionem. Auaritia auté non nominamus auaros,vt tyrãnos,
    fiueilliberalitas de multis rebus dici qfi deprgdátur ciuitates, & expoliát
    tur,& eft multarum fpecierum. Et altaria : fed dignius eft vt nomine
    putatur q, fint multæ eius difpönes, mus eos malos,&incredulos,& iniu
    cùm.n.inuenitur circa duas res, fci riantes. Lufores aüt talorum,& alea
    licet in defe&tu dationis & fuperfiui rum,& latrones funt deauaris, eóq;
    tate acceptionis, fitne aggregentur . requitjtlucra turpia, &faciunthoc
    ambae eius (peciesvf* inYioaliquo, quod faciunt lucri caufa, &fuftinét
    fedfortaflefeiungitur,donec fùper-, ignominiam.&latrones fuftinent
    fuantquidam hóìum in accipiédo, fcrimina maximarapiendi fiucac.
    B. & quidam eorum deficiant in dádo. cipiendicaufa:&aleatóres lucrantur E
    & hoc,qfi ille,qui nominaturftha de amicisfuis,gbus opportuni? fuc-.. .........
    hyhan,& leymefi, & bachilé,eftille, ratvt darent vtiq;. itàq; tam aleato G
    qui deficitãdatione,{èd non concu 1es quàm latrones qugrunt lucra,vm;
    pifcit opesalterius, nec vult accipe de nö oportet.funt igitur pp hoclu
    re quicquam ab aliquo. Et quidã ip cratores lucrorum túrpium volunta '.
    forum faciunt hoc, vt recedant à fù rie.D.Et omnes ifti modi accipiendi
    fpitione rei turpis. etenim ipfi dicüt de natura funt auaritiae : & necefla
    q, conferuant opes fuas, timendo ne rio dicitur qy auaritia fit contraria
    conuertantur adaétum rei turpis.Et largitati. auaritia.n.maior malitia
    deiftis eftille, qué nominat vulgus , eftquäm prodigalitas;& plus peccát
    numeratione létium. & q>fimilatur in ea homines quàmin prodigalita
    huic non nominât eos per huiufmo tate. D.Tantum igitur nos dporte
    di res,nifi propter fùperfluitatem re bit dicere delargitate,& de malitiis
    tentionis fugad hoc,ne vlli dentgc contrariis ei,
    C quâ. Et quidamipforum cohibent
    fe,ne accipiant aliquidabaliquo:eö pemagnificentia, & eius extremia.
    Cap. z.
    q, vident non eflerem facilem vt ac
    cipiat homo rem alterius, & non lar Equi videtur,vt de magnifi
    giaturalteri de fuo. stit itaq; pp hoc
    £ontinentes feabacceptione, fieque
    SÉ feu magnidecentiadiT.
    feramus.nam etiam ipfa effe
    largiuntur aliquid de fuo.Quidäm
    vero valde excedunt in acceptione, qugdávirtus videtur, quæ circa
    donec accipiút ex omni parte,& om pecuniasverfatur:non in omnes
    ni modo & oé quod poffünt:quem tamen quae ad pecunias fpeétât,
    admodumfaciüntlehae, & próftibu a&iones,ficut liberalitas,diffun^,
    larij,& fimiles iltis qui accipiút mo ditur,fed in fumptuofas tätum.
    atq;in his liberalitatem magni
    dicum pro multo:etenim;omnes ifti
    accipiuntvndc non oportet,&quan tudine excellit. nam ficut mo^
    G iij men
    * - - - - .. •.. •* ... *. •*
    *? Moralium Nicömachiorum,
    Grimen ipfum fignificat, in magni»: ne enim hoceft virtutibus :iu- **
    tudine decens fumptuseft.ma- cunde ét & large:eò q> nimis ex
    gnitudo auté eftad aliquid, non a&ta ratio paruifici eft : confide~
    enim aut triremis, aut fupplica- ' rabitq; magis quo mö pulcher• .
    tiönum præfe&o idem fumptus' rimü acdecentifsimü opus effi
    eft:fed qui eft decorus & ipfi,& ciatur: ἐj, quanti conftet, quo- !
    ih quo,& circa qd* fit. At qui in
    paruis aut mediocribus pro di- ,
    modoq; fieri minimoficio, pof*.
    fit. Neceffè vero eft,vt magnifi^
    gnitatefumptus facit, magnifi- cus fit,etiam liberalis.ná ôz libe
    cus minime df: vt id, Mendico , ralis expendet,& quae op3,& fi^
    pané pofcenti faepe ferebam :fed cutoportet. in his tiiqd* eftma^ ,
    .
    qui in magnis,náqui eftmagni- gnum, magnifici eft: vt magni
    ficus,liberalisét continuo eft: li• tudo. Si circa eadem liberalitas
    beralisauté non continuo ma- • fit, étabaequali fumptuop°ma . .
    Hignificus. Hui° vero habitus de- gnificentius faciet.non enim ea^ • i
    fe&us paruificétia feu paruide- dé & poffefsionis & operis vir
    centia , exceffus decori imperi- tus eft. nam poffefsio anteponi•
    tia& ineptitudo quaedâ opera- tur, ô eft dignifsima ac precio- '
    ria appellatur.&eiufmodi caete ' fifsima:opus,qd'magnü & pul
    ri habitus,qui nö excedunt ma- chrii eft, talis.n. rei fpeétatio eft
    gnitudine circa qug oportet:fed admirabilis.qd'auté eft magni
    in quibus non oportet, & ficut ficum, eft admirabile: operisq;
    non op3, fplendorem affe$tant, magnificentia virtus in magni•
    Verü de his pofterius dicemus. tudineeft.Eximpéfisauté quas
    Magnificus aüt feu magnidecês honorabiles dicim?,illae funt, ú
    effe fcienti fimilis videt: quippe ad Deorü donaria, gdificatiöes,
    qui&quod decet contemplari , • & facrificia pertinent: quæq; ad
    , ptus
    & magnos
    pofsit,confone facere fum-* &tant.
    quemadmodum.n. o& deniq;geniorum numen mu-
    jitem ad publicam fpe M* (

    in principio diximus , habitus nificentiâ,gloriof£ funt:vt,ficu^


    operationibus definitur , & ijs bi vel ludorü edendoríi, vel tri• .
    quorühábit? eft: magnifici ve^ remium extruendarum, vel epu |
    ro fumptus,& magnifunt,et de- li ciuitati exhibendi fplendide ;
    cemtes: talia igitur erunt ét ope• gerendâ præfe5turâ exiftimant.
    ra.ita.n.fiet, vt fumptus, ô ma- In oibusauté, ficut diótú eft, ad ,
    guus;& operi decorus euadat: agentë quoq; haberi relatio de- ,
    vt &opus fumptu,&fumptum ' bet,quifnâ, & ex quibus facul• •
    opere dignum effe oportet, vel tatib9 agat. digni.n.his effè fuma
    etiam fumptum excedere. Atq; ptus debent,& nö folum operi, !
    huiufmodifurhptus magnificus verum ét facienti decenter effé*
    tonstatiscaufa faciet: commu*- accómodati, Atq;
    · ·· · i•i
    iccirco pau
    per
    Liber Quartus.…. r .' 51.
    # per nequaquam effe magnificus modata. Et quoniã vnufquifq; P.
    pöt, cúm ea non habeat, exqui^, fumptus fuo in genere eft ma^,
    busfumptus decenter faciat. ná gnus, magnificentifsimus eftil^ ,
    qid aggredit,ftultus eft: praeter le,qui in magna re eft magnus.
    dignitaté emim aget, praeterq; id Hicvero, qui in his magnus eft.
    quod op3. id autem fm virtuté eftq; inter magnitudinem quae
    eft,quod reéte fit. Decent ét eos eft in opere,& eâ qug eft in fum•
    hmói fumptus, quibus tale ali^ ptu,dfia. pila.n.& lecythus pul
    quid ßcefsitvelabipfis fa&um, cherrima puerilis quidem do^.
    vel â maioribus , vel ab ijs qui ni in fe habent magnificentiam:;
    ad ipfos pertinent:nobiles item, huiufcetii rei precium paruum,
    & illuftres , & qui funt hmói. eft,&illiberale, atq;iccircomae.
    oia nanq; haec magnitudiné im. gnifici eft, vt in quocunq;gene^
    fe habent&dignitaté. Ac maxi re quippiam fecerit, magnifice E
    H me quidé talis magnificuseft:in id faciat. quod.n.eiufmodi eft, *i
    talibusq; impenfis magnificen & fuperari non facile pöt, άita.
    tia,ficut di&ü eft,verfåí: quip fehabet,vtfumpt° dignitas po•
    pe quae & maximg fint,&hono ßulat. Ac magnificusquidé ta•
    rificentifsimae, Sed. ex priuatis lis eft. Atqui excedit ineptus4;
    tfi étillae ad magnificü fpe&ant, eft, fumptus faciendo fupra ἀ
    qug femel fieri confueuerüt : vt deceat,excedit,ficut di&ü eft,in'
    nuptig, & fiqd tale é:&fialicui paruis.n.rebus multa impëdit:
    rei vel tota ciuitas ftudet, vel g íplendoréqj abfone affe£tat: vt,
    indignitate cöftituti funt: quae qui&fodales, qui fymbolü de•,
    êtad hofpitum fufceptiones,& derunt, nuptiali conuiuio exci«,
    dimifsiones attinent, ad mune^pit: &gdilitatëgerës comoedis í.
    ra.ité & remunerationes. nö.m.tráfitu purpuram exhibet,ficut.
    _ magnificus in fuum, fed in pu Megarêfes cöfueuerät: atq; haec *
    c bliçü decus fumptuofus eft.mu oia non honeftatis,fed oftentan^
    nera autem quandam cum tem• daríi diuitiarú cá faciet, vt inde*
    plorum donarijs habét fimilitu in admirationé fui hoîes addu*
    dinem. Magnifici €t eft,ita aedes cat.atq; vbi multa oporteat ex•'
    extruere vt diuitijs conueniant: pendere, pauca:vbi pauca,mul-;
    quippe cùm €t hoc ornamétum. ta expendet. At paruificusinoi^,
    quoddá fit,&in ea opera fum-. bus deficiet: nam & fi magnos,
    ptus magis facere, qugfunt ma fumptus fecerit, in paruo defi^
    gis diuturna:pulcherrima enim ciédo poftea honeftaté pdet: &,
    haec funt.& in fingulis decorü qûcunq; fecerit cunéìádo faciet,
    feruare: nam non eadéfuntDijs ípeâdô id, vtêminimüex,
    ô£ hominibus,aut ad templum pendat: conquereturq;infuper,
    δζ fepulchrum ornandüaccom ac maioraάdecet,{e£acereom*
    …*
    G iiij nia
    3 , Moralium Nicomachiorum.
    Gºniaexiftimabit.Acfunt quidem cipio , fq* difpofitio acquiritur & Κ
    habitus hi vitia: non tfihm6i, determinátur vel definif per a&io
    vt opprobria afferant: propte» nes,cùm fit ipfà, quæ agitaétione.
    rea q* neq; alijs nocent; neq; de expenfae igitür màgnifici expenfae
    formesadmodum funt. fiint excellétes & congruæ:& fimili
    ter ét opus eius.& hoc, qìì expenfa
    Dî; Et $í poft hoc loq. eius pertingit ex magnitudine fui
    de magnificétia. vf etenim q; & congruitate fui ex parte operis,
    & ipfà virtús fit circa opes:non com ad hocvt fiat opus in ea gquale ex
    ple&titur tfi oés aétiones,q funt cir penfae,& expenfa gqualis operi : aut
    ca opes, veluti largitas: fed eft qui fiatopus fuperans expenfàm. D. Cù
    dé circa expendere tfi tfi. praecéllit çjuecurrant a&iones magnifici hoc
    atitlargitatéin expendendö multi curfu, tunc quidem agit eas gratia.
    tudiné eorü que expendun?, & im decori & honefti.hocn.eftcöevir
    menfitate: quéadmodum fignificat tutibus, & agitét eas cum dele&a
    H'nomé eius in linguaGraecorum. fi tionc & alacritate: ideo q, perfcru L.
    Š expenden tatio certificatiuain cóménfuratio
    ne, & fubtiliatio nimia in circúfpe
    iin grádibus : &grande quidé df &ione
    ad aliquid: ideo expéfa circà aliquâ eft medeletum.& äïí
    multitudiné eftgrandis in cöpära &tio quidem eius,vt fiat hoc qd ope
    ratur in fine bonitatis & honorifi
    tione expenfae circa vnú in multitu
    dine.cögruitas auté expendendi eft cëtiæ, maior eftjcircúfpe&io eius:
    circa expenforé,& id in quo expen vt quantitas fic
    $ eius, qit expendit mo
    fit, oportet vt fit ma
    dit. Et $. expendente quidern ifi re dica.
    bus paruis, vt contento eo qâ con nificus largus. nam largus expen
    gruit circa expenfionéin eis, non df É qά oportet, & vt oportet. & pg
    q fit magnificus: fèd proprie de eo magnanimitatem magnifici agit
    Ä; iu grádibus. & hoc, qifi magni hoc,quod agitlargus,&expenditad
    cus largus quidé eft:largus vero fimilitudinéexpenf:, quam expen
    nó de nezeffitate eft magnificus.De ditfm excellentius, qd fitex opere.
    I fectus vero in magnificétia nedelé & hoc, qú virtuofitas poflèffionis,
    ten,&additio fugipfam vocatur ha intendo diuitias, & virtuofitas ope
    dathan,& tarmãdathan. & non ex ris non eftvna.&ideo q> virtuofitas
    cedit bodachum magnificum ma-- pofleffionis eftvtfitpais eius cx pe
    gnitudine eius qâ facit1 rebus, quae cunia plus,& vt fit pecunia bona vt
    $ÄÄ' : ß; magnitudine cius, aurum: virtuofitas autem operis eft
    qâ facit in eo qd opórtet,& non co vt fit grande.& qui contéplátus fue
    hibet fe ab eo quod non oportet. rit hoc modo opus , mire? de ipfo,
    Et determinabimus difpofitionem & ÉÉ hoceft magnificus res admi
    ejus pofterius , §íí autem randa,& magnificentia virtus quâ
    fimilatur fcienti : propterea q» fci facit in maximis expenfis. Eteft de
    re pöt quid congruat: &expendit cxpenfis ;de quibus df q> funt prae
    expenfàs excellétes ftudiofe.&hoc, ciofae & honorificc: vt expenfè in
    9Â rcs (ehabct,vr diximus, à prin rcbus diuinis ; intendo facrificia .
    …. t
    -
    *. - &
    Liber Quartus. 53
    A & vota, & operavtenfibiliú: & ofa oblationes,&facrificia. Et magnifi- D
    quç funt ad ornamenta diuinorum: cus interdùfàbricat habitaculú con
    $ quod diftribuitur cöitati, vt ho ueniés fibi. etenim hoc decorum eft
    fpitalitas & donationes, diftributio ei:& plurimú quod expendit, eft in
    vi&ualium illis deciuitate. Atq; res rebus permanentibus tge longo, cú
    ifbæ, quéadmodum diximus,,ppor fit hoç decens & optimü.& expendit
    tionantur actorib* fuis, id eftfa&to in omni operatione fua hoc, quod
    res earü determinátur per ipfas, cú cöuenit ei.&hoc,qfh respertinentes
    fcitum fuerit qui funt,& de quibus Deo,& res pertinentes hominibus
    opinionibusexpédunt.nó enim fo n6funt res vnæ eædem:neq; res per
    Jüm oportet vt opes cöueniant ope tinentes loco oratorio funt res perti
    rationi:{ed & ipfum operantécöüe nentes loco fepulturae : & tfi fùnt in
    nienté oportet effe. Ideoq; non erit terdum in generibus expenfarü ex
    mifer magnificus, cú É. pe Ê É; vnae in genere fu6. Honora
    cuniâ,ex qua poffit facere expenfas ilior expenfàrù eft expenfà
    B multas, fm q>cögruit & neceflè eft. magnafiens in fe magna.lnter ma- E
    quicunq; vero miferorú hoc cona gnitudinem aíitin opere & magni
    fus fuerit, demens eft, vt conetur ré iudinem inexpenfadfiaeft.etenim
    excedentépoffefuum,& quod opor donum troci &flagelli propellentis
    tet.nam res quidéfit fm imperium ipfum ex magnis eft, quoad exulta
    virtutis , cú fuerit habés fefm re&i tionê ÉÉ attamen preciú
    tudiné.Et magnificétia quidem có eius paruum eft & modicum. & pp
    uenit ei, qui in his rebus habet ali hæc opera magnifici in quacunque
    jÉ praeeminentiâ: fiue p feipfum ,
    iue gfùos anteceflores, ÉÉ qui
    mä vel quocufiq;genere fiant, i g*
    diofae fiunt & magnific;.&hoc,qfì
    habuerit honorificentiâ & geneto ad fimilitudiné hùius facti non defi
    fitaté,& qä fimilaturiftis. fimöi et citcömenfùratio eius à méfura rei ,
    enim rebus gtinet excellentia & po in qua expédit. Determinatio itaq;
    £eftas. Dignius igi£eft vt fit magni magnificih*ceft.D. Qui aüt fuper
    ficusillc, qui eftá hac determina fiuiíinifto eft ille,quidf arabicèba
    € fionc,&vtfitmagnificusin expenfis dichun.& fugfluit quidé có q, exce- 8
    hmói, quëadmóåum determinaui dit menfurâ debitam,& optimâ, vt
    mus, cóq* fiunt maximæ expenfarú diximus:cófumit enim in qua indi
    & honorabiliffimae. Et expéfae pro gefmodicis expenfis multa,& tranß
    priè magnificis funt oéilliid, quod gredi£terminö in pluribns: vtpræ
    expcndaf in vna vice. vt expéfè nu paranscóuiuium nuptiale,& confu
    Ptiales,& guod eis eft fimilè:aut qa mensipfum cum adulatoribus & hi
    cöicantilli de ciuitate fm totalitáte ftrionibus confluentibus ad ipfum,
    fuam : aythonoratiores ipforú,aut & qui fufpendit cortinas purpureas
    in expediédo nuncios,aut in facien fug portas exteriores, ficüt faciunt
    do encgnia.& hoc, qffi quidem ma-' ambitiofi,& inanis gloriæ cnpidi. &
    ificus non eftex alis in rebust nö facit hoc, quod facit, amádo ho
    üis,fèd in rebus cöibus:&eft quidé neftú &:decorü: fèd vt videatur ab
    £imilitudo aliqua inter cncgnia, &. hoibusabuudarc diuitijs,& exifti*
    pQ%Q%
    : » Moralium NicomachiorumL
    G;mant q per-hoc mirentur de faétis, & concinni, non autem pulchri K
    fuis. vbi vero oporteret expédere co-, dicuntur. At qui cüm fit indi•
    piofe,modicú expendit,& vbi opor gnus, dignum fe magnis putat,
    tet modicü,expendit multum.Defi-, inflatus quidam eft. non omnis
    ciens vcro â magnifico, qui arabice. tiì eft inflatus, qui maioribus,
    dicitur nedlum, deficiens cft à ma
    gnifico in omni re, & pdit resgran
    quàm fit, dignum fe effe cenfet.
    dcs in eo q) diminuit ex rcbus. cor Qui autem minoribus dignum'
    rumpitur igitur decorú, & deftruitçj; fit, fe effearbitratur, pufilla^
    ipfum, & läboratiomni,q uod age nimus eft:fiue magnis, fiueme^
    É diocribus,
    revult,vt fit exilis expenfa fiué êt paruis dignus'
    fit, modò minoribus dignum fe.
    {ifr eius datio & in omni qú agit, vi -,

    detur ei quöd plus eft j opórtet. effe cenfeat. maxime tiïeffe vi^,
    Hæcigitür morüm maneries mali deretur huiufmodi, is quima^,
    tiae funt:attamcn non acquirunt do gnis eft dignus. nam quid fecif
    1$ minis fuis opprobria. nö funt enim. fet,fitantis nö effetdignus? Eft I.
    damnainferentes vicinis ipforum, igitur magnanimus magnitu^:
    & non funt turpes valde. dine extremus,in eo vero quod.
    oportet,medius: eo enim dignú
    ' De magnanimitate,& eius ex fe cenfet,quod pro dignitateeft.
    tremis. Cap. 3.
    illi aüt excedunt,& deficiunt.Si
    I caAmmagna,
    vero magnanimitas cir~ aüt magnis fe effe dignü exifti
    vel ex nofeverfa^ mat magnanimus, dignus cüm -

    * rivf. circa qualia aüt verfe fit, & præcipue maximis, circa
    £ur, primü affümamus. qua in. vnú maxime verfabitur: quod,
    re nihil refert,habitüneipfum, qd fit ex dignitate ipfa definien^
    n efi, quifm habitum eft, con dum eft. dignitas auté ad exter”,
    {iderem?. Effe fané magnanim? na bona df:quorum maximüid
    is videtur, qui cüm magnis fit effe£tatueremus, quod dijsattri
    : dign?, magnis quoq; fefe dignii. buimus, quodq;maxime appe- **
    effeexiftimat:ná qui nö pro di~ tunt, qui in dignitate comftituti
    gnitate id facit, ftolidus eft: at funt,quod ité ob praeclarifsimas'
    virtute praeditus neq; ftolidus, res dari praemium confueuit: at
    neq3 ftultus eft quifpiâ. Atq; eft huiufmodi eft honor:externorú
    quidé magnanimus hic,quë di• enim bonorum id maximfi eft:.
    cimus, Qui autem paruis eft di^ circa honores igitur & ignomi•,
    ' ,1. mo gnus, eifdemq; fe dignü cenfet,
    nias vt oportet, verfa£ magna^
    si iius. ', temperans, non magnanimus nimus,Quin abfq;röne quoque,
    cft: quippe ctim magnanimitas, magnanimi munus, circa hono^,
    in magnitudine confiftat, per^. rem effeapparet, magni etenim ;
    inde ac pulchritudo iri magno viri honore feipfos dignos ma^;
    corpore:
    * * *.ri
    nam parui elegantcs, xime exiftimaiìt, ac pro digni-'
    t3C
    r Liber Quartus. * * 54
    A tateilli quidé. fed pufillanimus eos magnanim°â probis viris,
    deficit,tá fi adipfum,ô£ fi ad ma licet inferiores fint,propterea q»
    gnanimi dignitatem fpe&temus. nó habêtilli maiores quib° affi
    inflatus auté ad fe folümodo, nö cere ipfum valeãt.fed qui à qui• »

    auté ad magnanimum excedit. busliberè vulgo hominibus,ob


    At magnanimus,fiquidé maxi paruasq; res exhibení,eos pror•
    wnis eft dignus, optimus quoq; fus contemnet: non enim eft eis
    „,;„; fit neceffe eft. maiori enim hono dignus. fimili modo etiam igno
    Ę$ rsdignus eft,q eft melior:maxi miniâ, quippe quae circaipfum
    Ę.* misvero,geftoptimus.oportet iure nö accidat. Maxime igitur,
    maximis, 1g1tvt qui magnanimus re ve^ ficut di&um eft , circa honores
    qui opti- ra eft,bonus ét fit. effeét magna verfatur magnanimus:, nihilo^
    **, nimi vt id quod in vnaquaque minus tfi&in diuitijs, & pote^
    p virtute magnum eft, nulloq; pa ftatibus,& omni tam profpera
    •,.i..,Aii &o ei conuenit vt *fuafione ali• §j aduerfa fortuna, quomodo^
    $ 53- qua fraudulenter vtat,ac fugiat, cunq; cötigerit, moderate fege
    *'j'j; aut iniufteagat. cuiu$ eniéáufâ ret: vt neq; in profperis fuccefsi
    qd q3 É- turpe aliquid faciet is, cui nihil buslgtitia geftiat, neq;in aduer•
    Ę fu- eftmagnjgnam fiquis diligéter fis rebus triftitia fupra modum
    £, fingula cöfideret, magnanimus obruatur.Nam neq; circa hono•
    finö eftbon?, prorfus ridiculus rem quafi maxima res fit, ita fe
    videbií}. immo neq;honore qdé gerit. poteftates aút & diuitiae'
    erit dignus, fifit malus: quippe ob honoré expetendae funt: qui
    g„„. güvirtutis praemium fit honor, enim ipfas habent, ob eas Ä;
    viííe bonisq; attribuat. Videí igitur honoribus volunt. cui vero vel
    praemiü. magnanimitas quafi ornamëtü honor ipfe paruus eft, ei cætera
    quoddá effe virtutii: ná & maio quoq; funt parua. Qgapropter
    res ipfas reddit, & fine ipfis effe magnanimi effe ét contempto
    nö pöt.ac propterea revera effe res videntur. Quin ét fortunae
    magnanimü difficile eft,cum id profperitates videní cóferre ad
    exiftere fineitegritate nullo mo• magnanimitatem.qui enim no
    do queat.Ac maxime quidé ma biles funt,& diuites, & in pote^
    gnanim? circa honores & igno ftate cóftituti, honore digni ha•
    miniasverfaí, ob eosq;honores bentur.im excellentia enim qua^
    qui & magni funt,& à probis dam funt,o& aíit,quod bono ali•
    viris exhibenf,mediocriter qui• quo excellit, eft honorabilius.
    dem lgtabit, vtpotefíbi accom^ propterea huiufmodi res ma
    modatos , vel ét minores çj; fibi gis reddere magnanimos homi•
    cöueniat:integrae enim & abfo nes confueuerunt : nanq; à qui•
    hutae virtuti nullus honor tri bufdam honorantur. {ed re ve•
    bui dignus pöt;admittet tamen rafolus bonus henorandus eft.
    - - - -
    cuì
    Moralium NicomachiorumL
    G, cui tfivtraq;infunt, is magis ha• autem â quibusacceperint,mini K
    betur dignus, qui honore afficia mc.quippe cüm is, q acceperit,
    tur. Qui aüt fine virtute hmói minor fit eo qui beneficium con
    bona pofsident:neq; merito ma^ tulerit: ipfiautem velint effe fu
    gnis honoribus dignos fe effear^ periores:vnde etiam illa iucüde,
    bitrantur.neq; reéte magnanimi haeciniucunde audire confueue^
    djcuntur:quippe cùm hgc abfq; runt. Atq;iccirco neque Thetis
    integra atq;abfoluta virtute effe beneficia Ioui dfcömemorare:
    non pofsint:fed contéptores,con neq; Lacedaemonijad Atheniem
    tumeliofi,atqp hmóivitijs prae- fes:fed tantúmodo ea,quib?fue^
    diti efficiunt.non facile enim fit, rantaffeéti.Magnanimi quoque
    vt fine virtute confone ac mode- eft â nemine quippiam, aut vix * ai*
    ratè profperos rerum fucceffus tádem petere, fed prompte alijs £*
    quifpiá ferat.dum igitur hi ferre miniftrare: 5ftareq; fe apud eos $
    H profperam fortunâ nequeüt, pu qui in dignitate funt,praeclara4; L
    tantq; fe alios excellere, omnes fortunavtuntur,magnum:apud
    alios defpiciunt: ipfivero agunt mediocris fortis homines me^
    quodcunq; forte inciderit.imitâ diocrem:cò q»illos fuperare diffi
    tur enim magnanimum, licet ei cile,atqp egregium,hos facile eft,
    * fimiles minime fint. atque id fa- & inter illos gloriari eftãgenero
    ciüt in quib° poffunt. quae enim foanimo minime alienum, inter
    exvirtute funt, canonagunt,fed humiles vero inuidiofum:quem ..,.. ,
    cötemnütalios. At magnanim° admodum inter imbecillos *viri ÉÉ
    iureacmerito cötemnit:nam ve busnon contendere.Neq;ad ho- tendct.
    re opinatur. pleriq; alij'auté ita noratas res accedere,autvbialij
    vt forte incidit. Nequevero aut principatum obtinêt:ociofumq;
    : , $: 'paruipcriclitas,aut frequëtipe- effeac cunáatorem,nifivbi ma
    `.''j riclitás,ppea q> pauca funt, quae gnus aliquis honor magnumq; M.
    surgisli-
    •1
    it<i magnifaciat:
    tans eft.& cumfedpericlitatur,virg
    magnipericli• opus eft : paucasq;
    fed magnas res agendas,
    eas accelebres aggre
    **** 1 fug non parcit, quafi dignü oino di. Neceffe etiam eftvtaperte tá
    non fit civiuere.Talisq; eft,vtaf odium ά}amorem prae fe ferat:
    ficiat beneficijsalios, ipfe affici latere enim velle timentishomi
    erubefcat'. excellentis enim illud nis eft.Maioremq;curam verita•
    cft:hoc eius,qui excellitur. eftq; tis,öopinionis habcat: dicatq;
    eiufmodi, vt plura retribuat,ita &agat oía aperte:id enim eftcö
    enim fiet,vt qui prior contulerit temptoris.ideo liberior in loqué
    beneficiü,infuperdebeat,bene- do eft:eft enim etiã eius,qui libe
    ficium^gaccepiffevideatur.Me^ rior in loquendo fit.vnde eft&
    miniffe praeterea eorum vident, contemptor, & verax, nifi vbi p
    quibus benignefecerint; corum difsimulationem loquiturgit;
    - Ímula
    ' Liber Qiiartus. '' 55
    A mulatione autemvtitur ad mul fumijsipfis priuat, quibus e£dit)
    titudinem. Magnanimi quoq*,p gnus: videturq; prauum quod
    prium id eft, vt viuere ad alteri? dam in eo habere, q> &bonis di~
    arbitrium non poffit,nifiadami gnum fe non effe exiftimat,& fe
    ci:eft enim feruile. vnde etiã oés ipfum ét ignorat. alioqui cú bo
    adulatores famularij, & humiles nafint,quibus eft dignus, ea;p^
    homines adulatores funt. Adde culdubioappeteret.Nö tfi huiuf
    *a.l.pigri
    q» neq; eftadmirator:nihil.n.ma modihomines ftolidi,íed effe*in
    gnum ipfi eft.neq;iniuriarü me telligentes potiusvident: talisq;
    mor:quippe cü magnanimi non opinio peiores etiá ipfos reddit.
    fit meminiffe, & præfertim ma finguli enim eaqug dignitati fu£
    lorum, fed ea potius defpicere. conueniunt,appetere confueue
    Neq* hominiloquus: neq;.n.aut runt.adde qy&ab honeftisa&io
    de fe,aut de altero quippiam di nibus & ftüdijs quafi fint indi^
    B cet.neq;vtvelipfeiaudetur, vel gni,&ab externis quoq* bonis E
    alívituperentur,curat: fed neq; fimili modo abftinent. Atinflati ,
    eftlaudator: atque iccirco fit,vt ftolidi funt, feq; ipfos,ignorant:
    neq; maledicas me in inimicos £1 atq; id palâ: quafi.n.fint, digni,
    dem,nifi ob contumeliam fit.De honorabilesresaggrediiitur:de^
    neceffarijsitem, aut paruis mini inde redarguuntur: veftituêgêt,
    me eft querulus, aut precabun & habitu,atq;huiufcemodi reb*
    dus:ita enim fe gerere eius homi ornaní: „pfperasq; fortunasfuas
    nis eft,qui circa hgcftudeat. eiuf effe manifeftasvolunt: deipfisq;
    modi praeterea eft,vthonefta po praedicant,quafi ob eas honores
    rius & infruétuofa, j; fru&uofa fint confequuturi.Magnanimita
    &vtilia acquirat, & poffideat: ti autem pufillanimitas magis
    <ftenim eius qui ex fefufficiat. eft oppo{ita,ę inflatio: quippe
    Qyinetiã & motus ipfe magna• quæ & magis contingat,&p&•
    nimi e{fe tardusvidetur, & vox iorfit. Magnanimitasigitur cir«
    grauis,&loquutioftabilis.nam cahonorem magnum,(icut di
    neq; qui circa pauca ftudet,eftfe &umeft,verfatur.
    ftinabundus: neq; qui nihil ma Ixit. Magnanimitas auté vide?
    gnum exiftimat,contentus&ve effein rebus magnis, quemad
    hemés.acutaautem vox,& cele modum fi gnificat noméeius. deter
    ritas exhis efficitur. Ac talis qui minemus igitur primitus res,in qui
    dem magnanimus eft.Quiauté businucnitur.&n6 differt fiue [pe
    deficit,pufillanimus : q excedit, culemur magnanimitate;vel in ma
    inflat* eß. fed neq;hi tamë mali, nanimo. Et videfqp magnanimus
    non enim malefici funt: fed efle É ille, qui praeparat animiü fuü vel
    peccantesvidentur. pufillanim? feipfum ad res eximias,ens aptus ad
    cnim cüm bonisdignusfit,feip• hoc.qui enim fecerit hoc abfq; me IutO,
    •• Moralium Nicomachiorum,
    * G rito,ftultuseft neq;ignarus.qui er honorificétia effiipfà.n.excellentior*
    go fuerit huius difpönis,eft magna eft bonorú q funt ab extra. magna
    nimus. Qui vero aptus fuerit ad res nimitas É? inuenifquidé in appe
    exiles & pro tali fe exhibuerit , eft titu honórü & priuatione fm mo
    höfanae opinionis, nö aüt magna dum debitü. Et manifeftü eft abfq;
    nim*:eóq; magnanim* circa gran fylfo de re magnificorum q, expetüt
    dia eft: quéadmodú venuftas circa honorem p hoc, q> maximi homi
    corpora grandia eft,formofitas vero num proprie idoneos fe credunt ad
    circa corpora.Qui aüt exhibet feip honores:&faciüt hoc fm quantita
    fum tanquâ aptü grandibus,nö exi tem meriti. Pufillanimus? (it defi
    {tens aüt, eft qui Arabice df mure citab hoc,ad qá ipfe idone* exiftit,
    femnichfi, & Latine poteft ambitio & ab eo quod mere£ magnanimus.
    fus nominari. & non omnis, qui fè Superambitiofus aüt addit fup me
    ipfum tanquâingerit dignum pluri ritü fuiipfius, fed nó fup hoc, quod
    bus jmereatur, fuperambitiofus é. merefmagnanimus.D. Cum enim,
    H ui vero feipfum minus idoneum magnanimus meritor exiftat maxi-'I
    reddit j mereaf, hic. pufillanimus mi, qä in rebus eft,erit optimus ho
    eft:fiue in fe idoneus fitad grandia, minü.& hoc,qí bonus femp mere
    aut ad mediocria, aut ad exilia: dú tur quod magnü eft in reb°:& opti
    modo in morem fe reddat fuo mo mus quod maximú. neceffàriú igi£
    dulo. de ifto igifputafq) proprie fit eft vt magnanimus fit bonus. &'vi
    pufillanim*, quiaüt magnorum eft de magnanimo q) fit ei in vnaquaq;
    Imeritorú & ad parua fe commetif, virtutú, quod magnum eft ex ipfis.
    'hic potius talis eft. q enim meretur nôconuenit igitur ei penitus vt fù
    grãdia,& feipfum adaptat minori giat,qfi mouerit ipfuin aliqά modi
    £? qd fit nömere£ea re:inten cum quid, neq; vt iniurief: & hoc,
    do q túc potiffime rebus exilibus fé , qí refpe&tu cuius non magnifica?
    exhiberet. Magnanimiigiffinis eft aliqd,hunc nö producet aniiii° fuus
    in magnitudine Ë operatus ad faétum turpe. D. manifeftabitur
    eft,& medius in operádo ipfas,& ex aüt particulafia profequenti q) ma
    * I.hibet feidoneú ad j oportet & fm $ non fuefit bonus, ri
    iculus erit in omnibus:neq; mere
    q, oportet. pufillanim* vero deficit
    ab ipfo i höc.Cùm itaq; fit magna bitur honorariét, qfi fueritmalus:
    nimius, idoneú feipfum reddens ad cùm honor equidem prcmiü fit vir
    *res magnas,emeritus ens ad hoc, & tutis,& $igij uidéipfum probi
    APprieäd res, § fünt in fine magni ex hominib*. Videfigitur q, fit ma
    tudinis, ncceffäriú eft vt hoc fit in re gnanimitas ornatus virtutù : eò q, .
    vna : & meritiiquidé eft fm ea bo magnificat eas, neq; eft magnam
    na,q ab extra funt: & éilla res vifa, mitas nifi pvirtutes. & pp höc diffi
    íjab extra maxima earú : & cft cum cile eft inueniri magnâiiimum fm
    quo ferui? Deq excelfo: & qá defy . virtuté:non enim póffibile eftinue
    derát qui funt fublimiü poteftatum, niri nifi bonü & beneficii. Cumque
    & ftrefiui in reb* , q funt in fine ve fic fit, non inuenitur magnaninius
    nuftatis, quod aüt currit hoc curfu propric pifiin honorib' & in priùa
    tlone
    ,' . ' LiberQuiartus. '' 56
    A!
    A tione ebrum. & qfi honoratur fm * dam pp ifta bona exteriora: homo-D:
    eximia, &àmeliorib* hominügau- • ratus auté,fm q, folus bonus eft: & I.

    det gaudio modico: idco g) in hoc -ille, in quo aggregantur ambæ res,
    nó récipit ab eis,nifi quod debetur ei magis miere£hönötari. Etilli auté,
    ex merito aut minus debito. virtuti quibus inueniuntur iftaabfq; eo q, ,
    etenim pfe&c non inuenifhonor & virtuofi exiftant. , non, fe réddunt
    reuerentia aequalis ei,& quantú me. idoneos ad res eximias ex honorifi
    ref.veruntfi multotiés accipiat ifte centia fm viam rationis : inrendo
    hunc honoré, eò q, non eftpofeho fm viam laudationis.neq; dicitur de
    noratorib° fuis Ἐ! eú plus eisq> fint magnanimi fiim certitudi
    hac quãtitate.qfi aüt honoratur fm nem. & honorantur quidem fm q>
    «exilia & à vilioribus hominü, igno res iftae nö penitus vacuæ inueniuii
    minia fit ei p hoc& vilipenfio: eft tur à virtute. cü enim inuentæ fue
    -enim aliud à fuo merito. & fifr fe rint vacuae â virtute, expofiti erunt
    P h&resfuain priuatione honoris, linguofis : intendit poetas & retho
    … intcndo q) , qfipriuatur eo, vilipen res.& hoc, qfi non facile inuenit qs
    £um fe reputátáliter enim non eflet bona in homine aliquo fm q, opór
    iuftus in femetipfum.Magnanimus tet ab(q; virtute. qfi vero nofi iniue
    ergo,quéadmodú determinauimus, niuntur in eis bona fm q> oportet :
    arequirit honores magis omni re, & & ipfi putant q» in hoc præcellant
    requirit diuitias & poteftates . ois alios á fe,vilipendunt hoîes. fciunt
    aüt fęlicitas & infęlicitas contingens vero hoîes hocquod eft in eis : imi
    ei ab extrinfeco vfei, q» fit cum men tantur enim magnanimos,licet dif
    fura.Non ergo ex profperitate extol fimiles eis exiftât.& imitant'quidem
    lit, neq; ex äduerfitate deprimitur, in quibuspoflunt:attamen non ope
    neq; apud ipfum honoreft de ma rantur fm virtutis exigétiam . & gp
    ximis feb*:poteftas aüt & diuitic pó affimilationé fuam, cú magnaniiiii
    <ligunt, nifi pp honorem. qui enim vilipêdunt aliosâ fe.& hoc, qη ma
    habuerit ÉÉÉ & diuitias,amat gnanimus fmveritatem ex debito p
    vt honoré? p ip(as : cui vero modi paruipendit alios, eó q) credit verii :
    cus honor fùerit, huicét refiduæ res vulgus aüt credit quodcunq; contin ; m.

    aliae minorátur:ideoq; videntur ifti it eis. Et magnanimus quidem nö


    efle dfii abundantiarü. Et iâ quidé eft frequens difcrimini:veruntamé,
    putatur de fęlicitatibus exterioribus cùm ceciderit in ea, magnus exiftit
    q) adiuuent ad magnanimitatem:vt in eis: vitamq; fuá paruipédit,inde
    generofitas, poteftas, & diuitiæ, eò bitum iudicans vt fupertiiuat difcri
    í generofi maerentur honorem , & mini. Et magnanimiis impéfor ef*
    iffTpotentes & diuites , ideo q) ha beneficiorum hominibus, & exim
    bentvalorem & bonitatem ex rebus penfo fibi bcneficio verecundatur:
    virtuofis: & omnis virtuofi meritú eóq-illud clt de natura exercentis
    potiffimum honor eft. ideoq; cùm virtutem, iftud vero eft de natura
    exiftunt iftae res magnanimis, effi eius, erga quem virtus exercetur , &
    ciunt eos magnanimiores, & ideo quando beneficiúei impen(um fue
    nunquáhonörificant quidá quof rit, retribuit rctributioné multam.
    .- & hoc
    *
    Moralium NicomachiorumL
    ê & hoe per rem amatáei, qui incepit vt malorum feruet memoriam ali '<
    beneficiú:& cum hoc non eft tardus quo mó:quin immo de natura eius
    ad retribuendum.Etputafdc eis, q» e{t diffimulatio eorum &auerfio ab
    ipfi recordcntur beneficiorú, & quæ ipfis.Neque de näeius vt narret ho
    impendunt,non recordantes fibiim minibus neq; defeneq; de aliis.n6
    efiforí : eòquodinferior eft bene enim ad hoc fuá opponit diligétiá,
    ÉÉÉ benefaciente.cumq; magha vtfeipfum Ę]; vt alium vitu
    nimus amet excellentiâ, É; ip peret:neq; enim laudator eft. & p
    fum audire fuü beneficiü:piget auté hoc nó §l maledicus, neq; deinimi
    ipfum audire hoc, per quod fuerit ei cis fuis,nifi cum idiguerit nimis, &
    benefa&ú. Eftq; dená magnanimi in rebus neceflàrijs.Neq; eftlamen
    vtnihil ei deficiât,cum graüiterferat tator, neq, fupplicator. hoc etenim
    defeâô:& de naturaeius eft, vt expe ptinet ei, qui vehementi diligétiare
    dite& prompte£ruiatur ei, & vt ma quirit resiftas. &inftat impetratio
    nificééin cöfpe&u magnatum, qui ni rerü excellentium,quae fünt abfq;
    h äfiipoteftatüfunt & fœlicitatü:&y* fructu, amplius jimpetrationi rerü L
    fruétuofarú vtilium.hic etenim mos
    apud mediocres hominum humilis
    iniueniatur. nam exaltatio eiusfuper quidéeftei*, q fibimetipfi füfficicns
    … dfios poteftatum & fclicitatum diffi £ftprogric. £tvf de mägnanimoq.
    cile eft& honorificum: fupiftos aüt fit tardimot*,grauisvodis, moroftis
    facile.& exccllentia fup íÉ n6vile in loquendo. cuius enim vehemen
    eft:fuper iftos auté modici valoris. tia non eft nifi in rebus paucis, non
    Amplius de nä eius cft, vt fit tardus eget agilitate: qiii cui nihil eft mul
    in motu, & prolongator expediédo tum cordi,talis nö eft curiofùs. acui
    tum,nifi in loco honorificentis grá tas aút vocis & mot* velocitas inue
    dis&fa&liexcellentis.&facta ei*funt niuntur $j$ & curiofo. Hæc
    auca,fèd eximiadiuulgata.Odit pa itaq; eft determinatio magnanimi.
    Ê ,& amat palá. latitare etenimtiD.Qui vero addit fug iftí Arabice
    midi eft.Et ÉÉ veritatiinnitit, jpri
    gfrnutafennichü, & pót Latineam
    uationi:& palam loquitur,& fàcit: bitiofus yel vanagloriofus vel fup
    1 paruipendit etenim res.&pp hoc eft ambitiofusnominari. qui aút deii. MM.
    íèuerüs & verax,nifi in rebus,in qb* citab ipfo,pufillanimus df.veruntfi
    indigetur folatio &ioco : & intefdú iftis moribüs morigerati non putam
    É eft multus hoium.Eteft qui tur iniqui vel mali: non enim?male.
    non pötcömode viuere in venando factores tunt, fed errantes potius: &
    ratiam & amorem hoium : etenim hoc, qí pufillanim* idonieus eft ad
    &um illud faétú feruorü eft. & pp aliqua,& indignü fe reputat adipfa.
    hoc oés adulatores fiunt quafi opéra vidctur ergo ifi hoc malitia qucdam
    rijconductitijfiue mercennarij:&il efle:eóq-iion intromittit fè de öonis
    li dc genteminuta adulatores funt. fug pertinentibus idoneitati, & eft
    Neq; ädmira£quicquâ, cùm non fit ignarus fuiipfius. aliter enim appete
    aliquid refpe&u eius eximium.neq; ret ea quę meretur, cùm bona (ùnt.
    iniüriarum vltiones meditatur inan Et hmói non funt ftulti, fed potius
    bos, cùm non fit de ná magnanimi ignari.videturitaq; qyhgcopihio de
    ipfis
    Liber Quartus. ' ' 57
    A ipfis deteriores ponat eos alijsà fè: & magisç£ oportet,&vndenö D
    cùm vnufquifq; hoim appetat hoc, oportet,honorem affe&et:&in^ ••

    ad quod §. idóneus. & iftifugiunt ambitiofum , eò q ne ob hone~ .*

    ab óperationibus & artib* bonis, eò fta quidé fa&a honore affici ve


    q) reputant fe non effe idoneos ea lit.Interdum tfi fit, vtvelambi^
    rum.& fifr fe habeti bonis exterio
    ribus.Superambitiofi aüt ftultisüt, tiofum quafi virilem & elegan
    & ignari fuijpfius fimul.& hoc pate té, velinambitiofum quafi mo•,
    re eft manifeftum in re ipforum:ac deftum & temperantem laude
    cipiunt nanq; res preciofas,ac fi fint profequamur , vt fuperioribus .
    idonei earum, & ex hoc incurrunt inlibris di&tumiam eft.Perfpi^
    infamiam. & ornant fe veftibus & cuum autem eft cúm pluribus
    apparatibus,& qug his funt fimilia: modis talis cuiufdam rei ftudio^
    &amant,vtdiuulgentur benefaéta fus&cupidus aliquis dicat, nö
    eorum: & multa prædicant defeip femper nos ad idem honoris cu^
    B fis,quatenus honorentur ab ho1bus pidum, id eft ambitiofum refer- **
    ÉÉ Opponitur auté magnani re : fed cüm laudamus, ad id q»
    Imo pufillanimus plus jfuperambi magis ópleriq; èvulgo:cúm vi
    tiofus: nam pufillanimitas deterior tuperamus ad id quòd magis ę
    cft fuperambitiofitate.Et magnani
    mus requirit magnificentiam con oporteat , honores ipfos appc
    decétem fibi, quemadmodum prg tat. Quia vero noíe vacat me^. ”
    diximus. diocritas, fit, vt de ea quafi de
    ferta fede extrema decertét. Ve^.
    De moderato honoris fludio,& eiu4
    extremis. . Cap. 4. rum in quib? eft exceffus & de^
    fe&us, ibidé quoque effe mediü
    Irca honorem autë effe û neceffe eft. appetunt auté hono^
    ( dam alia virtus etiã vide
    res & magis & minus: ergo etiá
    tur, vt fuperius diximus, vt oportet. Laudatur igitur hic
    ú magnanimitati ita refpondet, habitus, û eft circa honoré noie
    C vt magnificentiæ liberalitas: il vacans mediocritas: quæ fanè fi
    læ enivtræq; ficut â magnis ab~ ambitioni comparetur, inambi -

    ftinét, ficin mediocribus & par tiofitas:fiinambitiofitati, ambi


    uis nos vt oportet, afficiunt, ac tiofitas: fivtrifq;,vtraq3eé quo^
    difponunt. Quéadmodum auté dam modo videtur. Id quod ét
    in datione & acceptione pecu^ circa alias virtutes eft. Extremi
    niarum & mediocritas eft άex
    autem hic videntur inter fe op^
    ceffus & defeétus:ita quoque in poni, propterea q»t mediü nul- ta.1. me
    honoris appetitione licet & ma Jum nomenDÉ
    Etfvide?
    fortitum eft. ap- $.
    q proportio Ê Q.rti
    gis j; oportet & minus,& vnde
    oportet,& vt oportet, vmum^ petitus honoris ad magnani
    quëq; fe gerere.nam &ambitio« mitafem fit proportio largitátis ad
    fum vituperamus, quippe qui magnificentiâ, etenim hæ duæ vir
    Moral.cú có, Auer. H: tutcs
    - Moralium NicomachiorumL
    e tntes,intendo largitatem vel libera q) in cöparatione amoris honoris& K
    litaté, & appetitü honoris, non funt non amor honoris: & in cöparatio
    in rebus grandibus : fed propricin ne ad non amoré honoris eft amor
    rebus parüis fm modum debitum. honoris.haec ergo difpofitio, f. me
    snagnànimitas aüt & magnificétia dia,vtriq; reliquâx cöparata, quodá
    funt in grandibus rebus. Et fimila? modo erit vtraq;.Et videf q, inten
    quidem appetitus honoris largita tio inuenta fit etiam in cæteris vir
    ti:eò q, qúémadmodú in acceptio tutibus : intendo q» mcdia in eis sút
    ne & É e(t mediocritas , & fu ipfà extrema quodammodo, & funt

    perfluitas,& defe&us,fic eft in defy alia ab ipfis modo alio. Et iâ patet


    derio honoris : intendo q, fit plus j de re extremorum in hocmore: qî
    oportet, & minus joportet,& vn oppofita funt: quoniâ mcdium in
    de nö oportet. Ille aüt, qui nô amat nominatum elt.
    fonorem, eft ille, qui neq; in rebus De manfuetudine,eiu£ extremis. Ca. 5.
    dccétibus amat honorari. D. Et for
    taffe laudamus amatorem honoris, IT Am vero manfuetudo circa L.
    eóq, virilis eft,&amans decorum. iram mediocritas eft, ná cúm
    & fòrfan laudamus eü, q non amat noie hac in re careat mediú,
    honorem, eò q modeftus& tempe & ferè etiâ extrema, ad medium
    ratus fm q> dicimus in praecedenti máfuetudiné ipfam referimus:
    bus. Et manifeftú eft q»amator ho licet ad defe$tum qui nomen nö
    noris cùm dicaffm plures modos, habet , declinare magis videaí.
    non laudamus amatorem honoris
    at exceffus iracundia qdam di•
    in o1 loco, cùm non dicaffemper de ci pöt: nam affeétus eft ira, quâ
    revna eadem: fed laudamus plus j qugefficiüt, funt multa & diuer
    laudetipfum vulgus, vel plures ho
    minum, qfi fe habuerit debito mo fa.Qgi igitur ob qug oportet,&
    do, & vt oportet:vituperamus aút ,quibus oportet irafcií,adde etiã
    $ exiuerit ab opportuno. Et cùmquo mö, & qfi, & quoufq; de^
    bet, laudai: effeq; is manfuetus
    it mediú in eo qá eft iter hæc duo,
    non habens nomen , verifimile eft pöt: qppe cúm máfuetudo ipfa Mi
    vt accidat dubitatio in extremitati laudeafficiaí. Manfuetus enim
    bus:intédo qyin eo, qâ declinat ver ille eft,qui perturbatione vacat,
    fus extremitates dubitat': de medio & ab affeëtu minime ducitur,
    vero fm veritatem palam eft,q> lau fed quemadmodum ratio ipfa
    dabile. Etin quibüfcunq; reb* fue ftatuerit,ita&ob id, & tam diu
    ritfuperfluitas & diminutio, in ipfis fuccéfet: peccareq; potius vide^
    &teft mediocritas. cumq; fit fic, ap
    Petens honoré plus joportet, & mi tur in defe5tu : quippe qui non
    nus joportet, erit bic appetens ho ad vltionem, fed ad veniam dam
    norem vt oportet. Laudat quidem dam promptior fit.At defe£tus,
    Irae defe
    hæc difpofitio,eò q. elH mediocritas fiue irae vacuitas quaedam fit , &us quo
    in appetitu vel amore honoris, aut fiue quippiam aliud, vitupera a&tovitum
    vereinnoiata cft.&palá cft dcrc ci*, tur:nam qui & ob q oporte, &Z perabuu
    Cut
    ... Liber Quartus. ' ;
    .' 58
    A.ficut oportet,& qfi,&in quos funtq; hm6ihofes tum fibiipfis D,
    oportet,non irafcuntur, hi pro moleftifsimi, tum fsqui maxi~
    fe&o effe ftolidi vidétur. qui.n. me ipfis funtamici. Infeftos aút
    non irafcit,neq; videtur fentire, eos dicimus, qui & ob quae non
    neq; dolore affici, neq; eé idone? debent,& magis item ἀdebét , *
    ad vlcifcédum. At tolerarefi la & diutius fuccenfent: & placari
    ceffaris, patiq; vt tui contume fine vltionefvelét punitione n6£;!;£
    £ pú&ione.
    lia afficiantur,feruile,pfeéto eft. peffunt. At vero manfuetudini !
    Exceffus vero fm omnes qui exceffum magis opponim?:qpe
    dé modos fit:nam & in quos nö
    pe cdm & magis fiat: humanú
    oportet,& ob qug non oportet, enim magis eft vindi&tâ fume•
    & magis item,& citius, & diu~ re : & ad conuiétum hofm infe•'
    mal&etiá tius ά oportet,exiftit:nótíi ita, fti etiam peioresfint. Quod aút
    feipfum vt vniuerfa eidé infint:non.n.id tum in fuperioribus ét libris di^
    pcr
    “ , pöt.nam malum ct feipfum p^ ximus,tum exijs çjdfir,fatis có^ B.
    dit,&fiintegrum fit intolerabi ftat,quo modo,quibus,ob quæ, `
    1e euadit.Iracundi igit,cito qui^ quanto tempore irafcendum fit,
    dem irafcunt,ô£ quibus non de quoufq; item aliquis;pgrediens,
    bent,&ob ú non debent,& ma^ vel re&e fa&urus fit , vel pecca•,
    gisq; oportet:fed,quod optimü turus non eft facile definire. qui:
    in fe habent,cito ét defifliit.hoc enim paululum tranfgredit,non qui par&
    autem ipfis propterea euenit , vituperatur, fiuead mimium, fi- tígíedi
    quia irá minime continent, fed ue ad parum defiexerit: immo $$.
    reddunt.vnde ob celeritaté ma^ interdü & eos qui deficiunt, lau"**
    nifefti funt,deinde ceffant.fupra damus,máfuetosq;appellamus: .
    umodum auté celeres funt, & ad & eos qui infefti funt, tanquam
    oës res & quacunq; de caufa ira• ad imperandum idoneos, viri^
    cundi,ijqui funt excandefcentes les núcupare cöfueuimus, Quá^
    c & fummebiliofi. vnde nomê êt tü igit,& quo mó quifpiâ tranf- R
    ' habent. Acerbi vero difficulter
    greilus fit vituperandus, ftatui
    reconciliantur,&longo tempo• röne nö facile pót : in particula^
    reirafcuntur.cótinent cnim irâ, ribus.n.& fenfu iudiciú eft. Ve^
    & non nifivbi reddiderint, cef runtfi illud fatis perfpicuü eft, fi
    fant: nam vltio his irá fedat, dii cut medium habitii, quo efficit,
    voluptatem loco doloris indu vt & quib° oportet, irafcamur,
    cit: qd'quoufq; non euenit, gra• & ob ú,& quomodo oportet,et
    uatum aium habent. quia vero £m cgtera oia hmöi,effe laudan^
    id non elt manifcftum:neq; fua^ dü:ita exceffum & defe5tü,fi pa
    fionc apud eos vtitur quifpiâ:& rü,qdem peccát, parü : fi paulo
    ipfi fecum irá cócoqucre nô nifi amplius,magis : fi multü,vehe^
    mora quadätcmporis potiunc• métcr cffe vituperandos,ex
    H ij
    qu9
    effici
    ' . Moralium Nicomachiorum,
    G efficitur,vtmedium habitú có» moris feruorum eft. Et fuperßuitas K
    feétandum effe manifeftum fit. eft contingés in oibus iftis: intendo
    Atq;haec de habitib°, qui circa vt irafcatur homo cui non oportet,
    iram exiftunt,di&afufficiant. & ex quibus non oportet, & vehe.
    mentius j oportet, & diuti* jopor
    Ixit.Et manfuetudo mediocri tet.yeruntfioia haec non aggregan
    tas eft circa iram.cùm auté me tur in re vna eadem:ideo qifiochon
    dium non habeat nomé in hoc mo eft pofe:propterea q, maluim eft cor.
    re, &ferè fifr fit de extremis, nomi ruptiuum fuiipfius , qfi aggregatae
    nauimus medium máfuetum, cùm fuerint oés eius partes, cùîndî fit
    fit propinquior extremo, quod eft hoc tolerabilc. ad irafcibilem.n. fe
    ex partc defe£tus:& eft illud,qd non ftinat ira, ex quo non oportet,& cui
    habet nomen: intendo in irafcibi non oportet, & plusjoportet. & fe
    lem,&priuatum ira.extremú autem dat'ira eius velociter: & iftud meli*
    alterum, quod & ex parte fuperflui eft, quod eft in eis.&accidit qui
    H tatis,eftille, qui nominatur iracun dem ipfis vt tales exiftant, eò qüöd L
    dusvelfuriofus:& hoc,qfh hgc paf non recipiunt iram, fedexaggérât :
    fio nominatur vfrira: res aút indu & ppacuitatem ipforum manifeftät
    centes hanc paflionem funt multae iram,& tandem quiefcunt. qui aút
    diuerfæ.Et quiirafcifei, cui eft ira addunt fupiftos,funt veloces,adira
    fcédum,& pro quibus eftirafcédú , fcendum acuti: qui irafcunfex om
    & vt oportet,& qfi oportet,& quan nire,& in oi re. Iræ itaq;,qui ama
    tum, hic laudat. Et conueniens eft ricatum habet animú, difficilis eft
    vt ifte fitipfè manfuetus, cùm man feparatio:& permanet temporelon
    ' fuetudo laudetur.& hoc,qiú de na É; eò q) reprimit iram fuam : quic
    tura manfueti eft vt fit moderatus, çit aüt ab irafcendo , cüm fuerit ei
    non vlcifcens pp iram, fèd eft in hoc fàtisfaétü : eóq; fatisfa£tio quietat
    quod ordinauerit intelleótus,& eft iram,adeo q* acquirit dfio fuo dele
    eius exacerbatio in menfura horae &tationem cum triftitia. cùm vero
    fm q, menfurauerit intelleétus : & non fumpferit fatisfaétionem, cóti
    I poni? q. peccatum in manfuetudi nuafeorum iracundia.&hoc, qη,
    he fit quidem maxime in defectu : cùm non fuerint manifeftantesira
    eóq; manfuetus non eltamans vin cundiam fuam non ßparafalicui fe
    dictam , fèd ignofcens & acceptans datio ipforum. & pp É; co
    cxcufationem culpæ defectus. Ergo rum iracundia tépore longo: & qui
    in hac paflione, fiue fuerit priuatio, fuerit cum hac difpofitiofie, coníri
    irae,fiue quicquid fuerit,vituperabi ftans eft feipfum,&amicos fuos p*
    lis eft.qui enim nö irafcunt cui ira prie. Illos ergo,qui irafcunt ex qüi
    fcendum, reputantur infénfibiles & bus non oportet, & plus joportet,
    incontriftabiles: cumq; vir non ira & diutius joportet,& nó imitefcunt
    fcitur,non quæret vindiétam, Et to nec parcunt, donec fumpfèrint fatif
    lerantia auditionis vituperij, & non factionem & vindictam, potius op
    irafci pro „Pximis (uis,& Ap eis quos ponimus manfuetudini jextremii
    habctinreuerentia & veiieratióne, tatem alteram : intcndo priuationé
    .• •*
    - uI2*•
    Liber Quartus.' 39
    a Irae.&quihabent vindiétam virilita tiam laudát, nullag;inreaduer- D
    tis,& qüi irafcuntur ira ipforum,ma fantur:fed minime moleftos exi
    Ja- funt focietatis & amicitig. Et iam
    ftimant fe effe oportere ijs qui•
    patct ex eo quod diximus in praece bus cum habent cöfuetudinem.
    dentibus,& eo quod dicimus nunc, alijecötrario in oíbusaduerfan•
    sp non ett facile definire irâ fermo tur, nullamq;fibihabendam ra•
    ne, qualiter oportet vt fiat in oi lo
    co,&quantum, jdiu, & vfque ad tionem putant, ne molefti fint:
    £; terminú,donec diriga?in ip qui morofi & litigiofi nuncupâ
    à vt peccetur. Si ergo pertranfeatur tur. Verum ficut hos vtrofque
    terminus in irâ modicum verfus fu habitus effe vituperabiles : ita
    perfiuitatem,vel verfus defe&tii, non mediii effe laudabilé cóftat,quo
    vituperatur.nos nanq; fortaflis lau videlicet efficitur, vtvnufquifq;
    damus deficientes,noiantes eos má & quae oportet, & ficut opor•
    fuetos:quorum aüt grauis fit
    B portionane virilitati, eóq; apti fint
    ÉÉ; tet,vel admittat, vel grauatè fe
    rat. Nomen tii huic medio nul- *
    Érincipatui. Non eft aút facile no
    fermone determinare vfquequo lum impofitum eft:fed amicitiæ
    maxime fimilis videi. talis.n.eft
    ptranfiensin ira modum & quanti
    tatem,erit quis vituperabilis : ideo qui habitu hoc medio eft prgdi^
    g, eft res particularis,<jfenfu difcer tus, qualem modeftü ac,pbum
    nif: & p hoc q appropriafvnicuiq; amicum efíé volumus: fi id viae
    fingularium ex ipfa.&hocinfinitú delicet affumpferit, vt diligat.
    eft.Veruntfi pofe eft nobis vt perue nam ab amicitia in eo differt,q>
    niamus in declaratione hui* ad hâc eft fine affe&u diligédi eos, qui
    quantitatem. Dicim* ergo q, difpö bus cum verfatur. nö.n.quiav
    media,per quam fitira, contra qué amat, vel odit, fufcipit fingula
    irafcendum, & quãtum oportet: & vt debet,fed quia eft talis:quip
    fm alia huiufmodi ex coriditionib?
    pe cüm idem fa&urus fit tam
    laudabiliscft. fupfluitas vero & de apud notos,ę ignotos : tâ apud
    C fe&tio vituperabiles. qfi ergo modi familiares,ç$eos,quibus cíinul
    cum ptranfibit medium,vituperatur la familiaritas intercefferit.vbi•
    vituperio modico:qfi plus, plus : &
    qfi inultum,multum.cumçj; fic fit, que tfi prout'fingulis cöueniet.
    manifeftum cft,quòd oportet vt co non.n. perinde familiares atque
    hibeamus nos per difpóáé mediâ. externos aut ftudio,pfequi, aut
    doloreafficere nos conuenit. In
    I)e comitate, &• eiu4 extremis.
    vniuerfum igi£ di&ú eft in con•
    * Cap. 6. , grefsionibus hüc vt oportet, fe
    ] • _ - • * ••

    - Tincögrefsionibus quo effe gefturii. fpe&ansaiitad ho•


    - que & conui&tu, fermo neftatem &vtilitatem id atten•
    numq; & negociorú có det, vt dolorem non afferat, vel
    munitate eé alij placidi & obfe collætificet &obfequatur.vide*
    quiofiYidentur, quioia in gra cnimcircayoluptates,doloresφ
    iij eOS
    ._—

    - - •. . • * * * * • *•
    ** Moralium Nicomachiorum.
    G eos verfari, quiin congrefsioni^ nicationibus,nunc dicemus.Quier. K
    bus exiftunt: in quibus fi vel nö go per iftas intendunt, & capiüitbe
    honeftú ipfi fuerit, vel dánofum ficuolentias h9minum,&funt illiq.
    etiam obfequi,id minime faciet, nituntur vt delectari faciant per aflò
    íéd grauatere geret,potiusq;effé ciationem, fuá ali$,&pop9ffen$i;
    moieftus volet.fi ité obfequium ''°°l* moleftant aliqué ex eis quibuf
    facienti aut dedecus, atq; id non cum
    - - -

    dent viuunt
    vt non in aliquo,quin
    contriftent immo
    cum, vi
    quem
    paruum aut damnum , aduerfa
    io aút dol I1 affociant', funt quidam modus ho
    ri9aut dolofer? Pa* ggg ag%tu minú.Et funtaljcontrarijiflis,qui
    rafit,non admittet,fcd
    ac repudiabit.di £gre
    uerfo aul feret áíÜêïíôéêïí ôïíôïí, difpo
    t mgdo fitionibus,quibus nó eft cordi, neq;

    cum ijs qui in dignitate conftitu curant de aliquo ex eis, quae apprö
    tifunt & priuatis,cum magis ité prianfalij ab ipfis:& funitilli,çj no- I.
    < & minus familiaribus, cgterisq; minantur maligni,dyfcoli, & intra
    diuerfiinter fe generis homini- $tabiles. Et manifeftum eftq; duae di
    bus congrefsiones faciet: fingu- fpgfitioncs, ipfengo extremitates ex
    fisq;idjüod decet, attribuet fac ipfiyituperabiksfunt;$$ifpofitio
    ' collætificare quidem per fe eli- Ę inter ipfàs laudabilis.hos.n.
    get,cauebitq;
    hiëtia tfiipfa, contriftare,fed eue §. ΣΚΕi$
    fi maiora fuerint, portet. & pp
    - .'*'** eas mälitia eft, & non eft eis nomé.
    honeftatem inquam & vtilitaté D.Et fimilatur mos ifte dileétioni.q.
    confequetur: voluptatisq; caufa ôïíïéíííííííííííôçñçìåíùí
    magnæ,quæ p9fteafubfequutu^ moris, proprietas eius fiue attributio
    ra fit,paruíi dolorem afferre non eft attributio dile&oris, & hoc, qú
    verebit. Ac medius quidé talis quafi dcclinamus ad hoc, yt dicaim*
    eft,nomenq;
    tem obfequiit,non habet.alia
    fi nulla Quideau-
    câ í blandus
    fter propter&velocitatem
    tractabilis dilector no M.
    fui a£ reci-
    id facit, nifi víiucundus fit,pla- piendufia foci$tatem, & familiarita- .
    I ciáôçã& obfequiofus:fivt emo $T exhibendum, attamen diuerfi
    fumentum aliquod,vel
    atq; id vel pecunijs adipifcatur, Ę;i!;$ §.
    ijs reb9, cuus eft cius pa ionis, quæ 1 c111eCtio
    - adú °° exiftit:cùm non folicitetur per fo
    quae pecunns com Ê; È cietatem eius,quem diligit, quemad
    lator, at eum qui 9mnia molefte modum foliciatur dileâio?.'& hoc,
    accipit, effemorofum & litigio^ qmipfè non recipit vnumquemque,
    fum iam diximus.quia vero me^ queiii recipit fmiq, oportet ad arham
    dium caret nomine,inter fefe ex- $i; ipfum,& non obediendum,fed
    trema ipfa opponi videntur. recipit quidem eum , quem recipit:
    Ixit. Etiam determinauimus eò q) natura fua talis eft.& pp hoc
    di'p6nes inuentas in ira.Difpo amât cognitum & incognituni;& fà
    fitiones autem,quae funt in focietati miliaremi,& non familiarem fm fno '
    bus & in collocütionibus,& cómu- dum vnum.neq; facit hoc, quodfj
    - çit
    ---=-=_

    ' Liber llartU1S, 6o


    -

    t A cit de hocin vnaquaq; rerum, fm q, menpofití.Quiyero hilares faciunt D


    ei pertinet. non.n.oportet vt fit cu quofcunq; indifferenter,&intentio
    ra eius pro extraneis & familiarib*, ipforum eftvt gaudere faciant homi
    & receptio eius ipforum fecundum nes abfq; caufà,funtilli,qui placere
    modü vnum,veruntfi non moleftat cupiunt hoibus.quiautem hoc emo
    aliquem.D.Etiam diximus quali lumenti caufa faciunt,no1antur adu
    ter oportet effe affociationem & có latores:qui auté rixo(useft&in om
    ui&um. & qfi proportionaueris di nibus intra&tabilis eft, vt iam dixi
    {pónes eius intendo affocians ad fa mus,malignus & dyfcolus. Etiá de
    ÄÄ, honefti& vtilis, videbis inten clarauimus de re extremitatum am
    dere ipfum in eis,vt non cötriftct ali barü q> funt oppofitæ: & q medium
    quem,aut,vt hilarem eum faciat.vi innominatum eft.
    detur enim q difpofitiones conuiué De veracitute,& eius extremis. Cap.7•
    divcl af{ociãdi funt circa dele&tatio
    nem & triftitiam: & in quo ex iftis Irca eadem ferè etiam arro
    B non fuerit res honefta, f.fuerit in ip CÉ mediocriras verfa E.
    fo res dánofa,graueeft habenti eas, tur:quae quidem etiam ip
    vt hilarem fáciataliquem,& interdú fa nomen non habet,nö ab reau
    eligit vt contriftet.&iftud acquirere tem erit, vt de his quoq; differa•
    facit faélorem eius turpitudinem: & mus.nam & fingula pertra&an
    haec turpitudo,aut erit non in modi do melius qugad mores fpe&ât,
    co,aut erit eius contrarium.difpofi percipere poterim?: & virtutes
    tio autem huic cótraria, intendo eâ,
    effe mediccritates tunc demum
    in qua eft honeftum vel vtile,neque
    moleftationem modicâ recipit.gra credemus, vbi in oibus id itafe
    ue enim effet hoc habentiipfam.có habere perfpexerimus. In conui
    uiuitautem potentibus,& plebeis,& uendoigit qui cum voluptate&
    perfeëte notis, & minus notis conui dolore congrefsiones faciunt,di•
    έtu diuerfo fm debitum modum:& &i iam funt. nuncdeveracibus
    in cgteris difpofitionibus diuerfifica & mentiétibus, atq; id tam ver
    tis aliis tribuitynicuiq; quod fuum bis,quàm aétionibus & fi&ione ;
    eft:& verecundatur de eó quod hila dicendum eft. Arrogás quidem
    rem facit eum folum,& fine fiio gra eftis, qui illuftria quaedam vel
    to cft contriftare eumaliquem. & fi qug non habet,vel maiora ύha^
    fuerint res,ad quas conuertuntur ei? beat,fingit,a cfibi vendicat.diffi
    difpofitiones ex rebus grandibus,in
    uendo honeftum & vtile,declinat ad mulator cötrâ, qui jfibi infunt
    illud & plane conuerfatur in eo: & vel negat, vel diminuit. At me^
    interdú contriftat contriftatione mo dius cùm fit ipfe ille qui eft,&
    dicaÉ illud,quod fequitur poft tam vita ά verbis verax, ea ip
    ex dele&tatione : intendo quatenus fa planè quae fibi infunt, neque
    poftea hilarem faciat.Hæcigitur eft maiora, neque minora effe con^
    determinatio medij in hoc more: in fitetur. Atq; horum vnúquodq*
    tcndo aflociationcm.& nó cft cino poteft &alicuius & nullius rei.
    iiij caufà
    -
    - - -
    : Moralium Nicomachiorum.
    G. caufa fieri. qualisaiitvnufquif û ad argentum pertinét,qui de- K
    $: que
    vnufquif ? eft, taliãêt, nifialicuiusrei
    - - - -
    formior eft. Atarrogans non in
    άζάiià caufa faciat,&agit&dicit:nec poteftate, fed in e!e£tione confi»
    $agit, & non ita vitam quoq; fuam oêm ftit:ex habitu enim & qa eft ta
    ;;:;,.„ inftituit,ac perfeqüidem men lis,arrogans eft. Quemadmodú
    p fe pra- dacium prauum eft 5£ vitupe èt mendaxalter eft, qui menda•
    Ę ratione dignum: verum hone. cio ipfo gaudet:alter, q vel glo
    ÄÈÉ verax
    cft.
    ftum&laudabile. iccirco fit,vt
    ipfe qui eft medius, laudé
    riam vel lucrü appetit. Quiigi£
    glorig caufa arrogáter fegerunt,
    mereatur: mêticntes auté vitu^ eiufmodi res fimulant , ób quas
    perio afficiendi fint: vtrique illi laudari, fglicesq; praedicari ho
    quidem,fed magis tfiarrogans. mines confueuerunt: qui lucri,
    Sed de vtrifq; his iam dicamus: eas quarum fruitione alij oble
    ac prius deveraci.nö enim de eo &tant:quaeq; etiam finö adfint,
    intelligi volumus, quii pa&io latêre facile poffunt: vt medicú I.
    nibus verum dicit, atq; iîs quæ effe, aut vatem, aut fapientem.
    ad iniuftitiam vel iuftitiam fpe^ atque iccirco plerique hmói res
    &tant: id.n.eftalterius virtutis: fibi fingunt atq;arrogant:quip
    fed de eo qui licet nihil hmóiin pe cú in ipfis eafint, û diximus.
    terfit,& vita&verbis,ppterea At difsimulatores minus ę fit
    verum dicit, quia talis ex habi dicentes, moribus effe elegátio
    tu eft:q fanè, cùm fit hmói, me^ res videntur. apparet.n.eos nö
    rito effe probusvideí, qui.n.ve^ úftusgfaidfacere,fedvt euitent
    ritatis eft ftudiofus, &vbi nihil importunitatem, acfaftum.at^
    * refert,verum dicit:multo magis que hi quoque maxime illuftria
    vbi referet, id faciet.vbi.n.tur^ & clara folét recufare: quemad
    pe eft mendacium, cauebit pro^ modum ct Socra. faciebat. Qui
    * _ fe5to,qd' per fe ét euitabat.Talis aüt parua & manifefta difsimu-*
    Faüt eft laudabilis:licet magis ad lant, fverfute delicatidir,& c6 M 1
    id declinet, quod vero min? eft. temnendi funt.Adde q»hæc ar- Ę. ;:
    ná quia íuidiofæ funt nimiae ex rogantia interdum videí: vt La- tiofi.
    cellentiae, id effe moderatius vi cedgmoniorum veftitus.ná tam
    deí,atque aptius. Quiaiit maio exceffus,ę nimius defeétus ad
    ra ög habeat, fingit, fi id nullius arrogantiam fpe&at. qui vero
    rei caufafacit, prauo quidé filis moderate difsimulatione vtun
    eft:alioqui.n.minime gauderet tur, eaq; difsimulant, quæ non
    mendacio: vanus tfi potiusvf, nimis funt aperta, atq;ante ocu
    ὸ}; malus.Sin alicuius caufa, aut los pofita, elegantes videntur.
    gloriæ & honoris: atq; is nó ad Acveraci quidem arrogans ma
    modum eft vituperabilis, ficut gis opponitur:peior
    arrogans;autargenti, eorumq*, enim cft»
    Dixit.
    - "•' .
    Liber uartus. 6I •
    A. Ixit. Et in his rebus inuenitur eum, qui verax in eo q» confitentur D
    medium elationis & hoc me Hofesfibi inuicem,fifi&io & fimula
    dium,qüi in elatione eft non hét no tio : &eft id, in quo veritas adducit
    men.& nó eft malum vt has res de ad iuftitiam,& mendacium ad iniu
    terminemus. Dixit & fortaffis perfe ftitiam:iftud enim eft de natura vir
    &tius cognofcentes crimus i£ tutis alterius: fed volumus pipfum
    morum , qf fciuerimus ex definitio veracem, illum,in quem non cadit
    ne vel termino earum, q ipfæ funt controuerfia & diuerfitas: & eft il
    medium:& fecuri erimus de hoc, q, le, qui verax eft de feipfo & de vfu
    virtutes mediæ funt, qfi fciuerimus fuo viuendi:ideo q» ftatus eius& fta
    q, ipfæ fic funt in vniuerfo. D. Iá au tus ifte.& vide£de eo q fit quafi fub
    tem diximus de his,qui vtunfaffo miffas habensalas:& hoc,&d q ama
    ciationibus loco deleëtationis & tri tor fit veritatis. & fi fuerit verax in
    ftitiae. nunc vero determinabimus eo, vbi nö habet locum veritas, túc
    B deillis,qui veraces exiftunt,vel men dignius eft vt verax fit,vbi locú ha
    • daces fm modum vnum in di&is & bet: ideo q qui veretur mendacium R.
    i faétis.i.veraces & fimulatores. Di pp feipfum : intendo eóq; menda
    cim* ergo q> puta£ de elato q, fimu cium hoc non veretur ipfüm Appter
    letineffe fibi res honorabiles, & nó quantitatem vel menfùram afiquâ.
    funt: &ineffe fibi res eximias, qua §: fuerit cü hac determinâtio
    rum non hêt poteftaté, vel ad quas ne,hic laudabilis exiftit. & manife
    non pöt. Qui aút vtitur ironia, eft
    ftum eftdere ipfius q declinat am
    plius ad deficientiam q, ftudiofior
    £m diuerfum iftius : e6 q, aut negat
    quod ineft ei,ironiæ cá,autvilefácit
    eft veritatis eo, qui declinat ad fup
    ipfum. Medius vero horum eft ve fluitatem: eò q. fupfluitas pondero
    raxin modo fuo viuendi &1 di&to : fâ vel grauis Ä $$$ fimulat
    & confite€hoc,quodin ipfo eft pre magis §iin eo fit abfq; caufa,iá ma
    tcrquâ addat in hoc,aut diminuat. lus videf.non.n.aliter vteretur men
    Et forfan vnufquifq; facit hoc qä fa dacio, fedpotius vanus eft j malus.
    C cit,pp aliquam rerum: & forfitan fa Si autem fimulat pg aliam cãm, &
    : cit ipfum non pp aliquid penitus.& eltcau(à illa gloria vel honor, tunc
    vnufquifq; ipforum dicit, & facit fe non eft valde;vituperabilis vel fup
    cundüm g, ipfe eft.&filr vfus viuen elatus. Si verofuerit hoc caufà;pecu
    di eft fm q,ipfè eft, dú non facit qd niæ vel eius,quod ducit ad pecüniâ,
    facit pp aliquam rerum:& menda tunc turpior eft eius difpó difpofi
    cium in feipfo malum eft Έ tione fuperelati. Et fuperelatus non
    bile:veritas autem bona laudabilis, eft fùperelatus potentia tì : inten
    id eft ideo&q; verax,& eft medi*, lau do naturaliter,fed & fm ele&ioné:
    dabilis exiftit: extremi vero menda eo q» eft fuperelatus quidem p natu
    cesfunt,&ambo vituperabiles:&,p rá & morigerationem ad fimilitu
    priefuperelatusvel fuperbus. hic.ni. dinem mendacis. Etenim quidá ex
    magis mendax eft. D. Et nos deter mendacibus mentiuntur , gauden
    iniìabimus eos fimul, incipientes à do ex mendacio:quidam vero men
    vcrace, nolumus autcm pcr veracé tiunt,dcfydcrantcs cx hoc -j; ι
    ••• Moralium Nicomachiorum,
    G Quiergovtun?elatione, vt per hoc di.differentia quoqsin eo erit,vt K
    exaltení, fimulant res, pp quaslau & inter rales quofdam dicamus,
    danfhoies,& pro fęlicibus habétur; & tales audiamus.Circa qug ex•
    qui vero vtuntur ea emo umentivsl ceffum etiã effe medij,& defe&ii
    liicri canfa,fimulant res,in quibus fe perfpicuum eft. Qui igit ridicu
    quun?eos illi, quib? appropinquât, lis excedunt,fcurrae effe atq; im^
    & res quas pofeë cffe : & latet de eis portuni vidétur: qui ridicula pe*
    qffi tales Å quod
    nitus affe&ant,adeovt ftudeant,
    fáciunt oftenfores,& medici,& fapié potius rifum mouere, άhonefte
    tes: ideo qfi res iftc latent pgiftud. loqui, doloreq; cum non afficere
    ergo plurés hominum fimulant res
    hüiufmodi & fingunt eas : intédo q* quem cauillant.Qgi autcm neq*
    1finteis res,quas dixim*,ideft q» fint ipfi quicquam ridiculi dicunt,
    fàpientes & oftenforcs. Contrarij neq* alios dicentes æquo animo
    aütem fuperelatis & funt vilifican patiuntur, ruftici & duri funt.
    H tes (e, eòq dicunt de fe minus jfit Atqui apte ac moderate iocan
    in cis, patens eft de reipforum, qî tur,faceti ac verfatiles dicuntur,
    placentioresfünt fm mores, cô g-pu quafi ad verfioncm apri: morü
    taturdeeis q, non dicant de fe hoc, enim huiufcemodi effe videntur
    quod dicuntquerétes per hoc lucra motiones:atq3 vt corpa, ita etiá
    Vt coge
    ri,fedfugientés cognofci,& ipfi ngn mores ex motionibus iudicátur. ra,itaaii
    deueniriht ad vltiinum in negatio Qfi vero ridiculum admodum Ę
    ne rerum honorabilium,quéadmo motioni
    dum faciebat Socrates. Atilli,qui fi redundat & pleriq;funt,quiio bus iudì
    mulant res exiles apparabiles,nomi cis dele&tantur & cauillis magis cantut.

    nantur dolofi vel frauduléti, & funt çg deceat:effe&um eft,vt fcurrae


    viliores oium.& hoc, qiú fugfluitas quafi elegantes faceti nuncupen.
    & deficientia nimia proportionanf tur: quos tii differre ab elegan
    vituperabilibus. Sed quivtunfrebus tibus, ac non parum quidem ex
    iftis menfuratè, & in rebus non vili ijs ô dixim?,manifeftú eft. Huic ,
    1 bus valdc,& non apparibilibus, Pa aüt medio habitui cögruit étvr
    lam eft de re ipforum q> acceptabi banitas feu dexteritas. vrbani
    les funt. Et manifeftum eft q. vilifi
    vero eft ac dexteri hois talia di
    cantes fe oppofiti funtveraci,cò q> cere & audire,qualia proboatqs
    funt digniores eo. ingenuo conueniunt.Qgædá.n,
    Defacetudine,& eius extremit. funt,qug &ioco dicere&audire
    Cap. 8. talé hoiem decet: &1genui hois
    Vm autem in vita requies iocusâ feruilis, &ité eruditiab
    etiã quaedam fit,in qua ho ineruditiioco diftat.Id qüi exco
    mines ioco vtantur: vide• mcaedijs veteribus&nouis licet
    tur etiam hic effe cögrefsio quae vnicuiq; pfpicere: illis enim ver•
    dam moderata & dicédi eaquae borum obfcœnitas, his obfcoeni
    oportet,&vt oportet,&audien tatis fufpitio tfì rifum faciebat.
    Haec
    Liber Quartus. 6.
    A. Hæc aiit in honeftate nö paruâ D Ixit. Et ex quo eft homini in P
    habent dfiam.Vtrum igitur ea vita fua trãquillitas, & eft vfus
    re definiendus eft aptus cauilla» eius viuédi hora huius tranquiHita
    tor,q> ea dicat qug ingenuíi ho• tis in folatio ioco(ò, tunc vr phicéc
    minem decet,an q mcleftia non eft affociatio fàporifera, in qua col
    afficiat audientem,aut etiã oble locutio fit de co,quod oportet,& vt
    <tetur? An hoc quoq; nullam cer ÉÉ; Et manifeftú eft q, in his éc
    tam definitioné admittit;.aliud eft fuperfluitas,& defe&*, & medii.
    enim alij&odiofum & iucundü Et hoc,qí illi, qui excedunt in eo,
    effecöfueuit: quocirca talia etiâ de quo ridetur, putatur de eis q> fint
    I.
    Ę
    audiet : nam quae quisq5 audire us ridetur deq,neceflitate.
    ducuntur ad res,de q.
    & intétió
    paritur, eadem quoq; facerevi• ipforum vtplurimum eft,vt rideatur
    detur.fed nö omnia faciet:cauil»
    eipfis,& vt fit fermo eorum fermo
    lum enim conuicium qaoddam placens, & vt non contriftent eum,
    s eft.legumlatores autem, cü non cù quo iocantur.De illis aút, qui di
    B nulla conuicia prohibeant, debe cunt aliquid prouocationi rifùs, &
    hant fortaffecauilla etiâ vetare. molefleferfit eum, qui tale quid di
    Elegâsigitur &ingenuus quafi xerit,putafqp fylueftrés fint &inepti.
    fibiipfe lex fit,ita fe geret. acta• ujaüt vtuntur joco fàporofe, ho
    tis quidem medius eft, fiue vrba mifiantur cöpofiti apti: ideo q» iftg
    nus 8£ dexter, fiuefacetus appel difpofitiones oés funt,de quibus pu
    landusfit.Scurraauté cum fupe tatur q) fint vnius & eiufdé noris.
    7 reí ridiculis, neq; fibi neq; alijs quéadmodum enim ex motibus cor
    porum iudicatur (uper difpofitiones
    parcit, mö rifum moueat: ea^g eorurn , fimiliter fe habent mores.
    dicit,quorii nihil elegás diceret, Et qfi detegitur res prouocatiua ri
    . hönulla aüt neaudiret quidem. fus,&exhilaratpraefèntes ioco & ge
    At rufticus eft ad huiufcemodi fticulationi plus joportet,nomina
    cöfuetudines ineptus:cum enim tur factor eius reprçfèntator, & io
    nihilipfe conferat, oia aegreacci culator.Manifeftümi eft aút ex eo q<f 8
    pit. Ac requies fanè & iocus in iam diximus, q, homines diuerfifi
    vita effe neceffaria vidétur.Tres cantur diuerfitate, nó his rebus tiìì.
    igiturhae, quas diximus,medio Et liberalitas vultus proprie eft in
    critates,in vita funt:quæ in ver• difpofitione media : intendo q no
    borum oés,a&ionum^gquarun^ men liberalitas vultus appropriatur
    dam cöitateverfantur: in quib? difpofitioni mediæ in hoc more. &
    de natura fòluti vel liberi vultus eft
    illud intereft,q, vna circaverita• vt dicat& audiat quod congruit vi
    tem,reliquæ circa iucunditatem ro fùaui liberali ad dicendum & au
    confiftunt: exijs vero quae circa diendum. Sunt etenim hic res cöue
    voluptatem funt,altera in iocis, nientes ei, qui huius fuerit difpofi
    altera in reliquis vitae congreflio tionis ad dicendum,& audiendâ fm
    aibus locum habet, amodum ioci. &iocus liberi diucrfi
    ficatur
    Moralium Nicomachiorum , -
    G ficaturâ iocoferui: iocusq; eruditi putatur q, tranquilla quies, &ioco- K
    diuerfus eft à ioco ineruditi. Et fci fum folatium neceffaria funt in vfu
    tur hoc ex poematibus, quæ pofue viuendi hominis. Media ergo deter
    runt Antiqui & Moderni in fatyri minata in conui&tibus tria funt. &
    cis vel rcprehenfiuis.& hoc, quoniã Qmnia communicant in hoc,quód
    quidam exipfis funt, quos ridere fa funt in dictis quibufJam & fà&is:
    cit turpiloquium: & quidam, quos & diuerfificantur in hoc, q, quod
    ridere facit fufpitio.: & inter iftas dam corum eftcirca verum, fcilicet
    duas res differt non modicum quæ q) habcns nominatur verax, &alte
    earum habcnda pro decenti fit. rum eft circa deleάabilc: & eft duo.
    Dixit. An igitur oportet vt definia rum modorum:vnum,quod eft cir
    tur fcurrilitas & turpiloquium per ca ludicra & iocofà , fcilicet q, habés
    hoc,quod dictum eft,q) non conue nominatur aptus & compofitus: &
    nit viro libero: an per hoc,quod eft tertium quod eft circa vitam eius,
    diétum , quód non contriftat audi qui viuitabfq; iocis.
    H toré fuum. & haec defcriptio fecun De verecumdia.
    da quafi interminata eft. etenim có-, Cap.9.
    triftabile& dele&labilevnicuiq; ho
    minum alterum cft ab eo, quod eft
    altcri. Et fimile huic accidit in re
    ID;E verecundia auté quafi
    -

    virtute aliqua dicen•


    dum non eft: affe£tus ent
    bus,quae audiátur. nam putatur de magis effe quâm habitus vide•
    viro q» faciat rem,cuius auditionem tur: quippe quae timor quidam
    fuffert, eò q> non omnem rem facit
    omnis homo.& hoc,quoniam vitu infamiæ cffe definiaí, exiftatq;
    erium & fcurrilitatem nó facit vir non fecus ac timor, qui circa res
    É Dixit. & quidam ex legum terribiles accidit. Rubefcuntfi
    latoribus prohibentvituperia.& có quidem qui pudoreafficiuntur:
    ueniëtius eft quibufdam eorum vt qui mortem timent, pallent: vt
    Ëj; fcurrilitatem. Viri auté corporalia vtraqs effe videátur:
    iberi acceptabilis hgceft difpofitio: id quod affe£tionis magis quàm
    I cùm fit fibimetipfi hoc, quod eft habitus eft. At non omni aetati M.
    lex iliis de ciuitafe. medius ergo in affe&us hic conuenit, fed iuue
    hoc more,& eft habens hanc άifpo nili tantii. nam qui ea funt aeta
    fitionem,nominatur fereni vulfus. te,oportere effeverecumdos exi
    Reprgfentator autem minor eft cô
    ftimamus: propterea quòd cüm
    citatorerifus. etenim ipfè non reci ex perturbatione viuant,obidq;
    pità feipfo,neq;ab alió nifi res pro in multis peccent, à verecundia
    uocatiuas rifus : & dicit etiam res ,
    quas non placet viro acceptabili di peccare prohibentur,ac iuuenes
    cere neque audire eas. Syluefter au quidem,quiverecundi funt, lau
    tem,& rudis,nó cft aptus huiufmo damus: feniorem quòd fit pudi
    di folatijs:cùm nihil eorum conue bundus, laudauerit nemo.nihil
    niat ipfi, & conturbetur & molefte enim eum quicquam agere de·
    tur cx omnibus eis. Dixit. Et iam bere cenfemus,inquo pudorc6•
    fiftat.
    -
    Liber uartus. 63
    V. A ffftat. nam pudor probi viri effe liciter, & verecundia arcet & pro- D
    nullo paéto poteft,cúm ob ma ibet eos ab hoc.fenes autem némo
    las res exoriatur.neq; enim agen laudat, eò quòd fint verecundan
    dae res eiufmodi funt. Quòd fi tes:yidemus etenim qudd nó opor
    alia funt revera turpia, alia opi tet facere fenes facta, propter quae
    fit verecundandum. neq; virtuó(üs
    nione, nihil refert : neutra enim etiam verecundatur: cùm verecun
    agi debent. Quare minime eft dia non fiat nifi propter mala , &
    erubefcendum : praui nanq; ho^ bæc non fint fienda. D. Cumq; re
    minis eft, effe eiufmodi, vt tur^ rum turpium quædã fic fint fecun
    pe aliquid agat. ita vero effe af «dum veritatem, quædam autem fic
    fe&um,vt fi turpe quid egeris fint putatiue: nön differt quin ca
    erubefcas,ac propterea probum uendum fit ab vtrifq;, doncc nó in
    te effe exiftimare, abfurdíi pla cidatur in verecundiam ex ipfis. Et
    né eft.nam ex ijsqug fponte agi virtuofi difpofitio haec eft: intendo
    1* mus, verecüdiaexiftit: probus quòd de natura ipfius non eft vt fa
    autem vir fponte nunquâ male ciat vllam ex hisduabus turpitudi
    nibus. de natura autem mali eft vt
    aget. Quocirca, verecundia ex
    fit in difpofitione , per quam agat
    cöditione pbata res eft : fi enim aliquid ex turpib* reb?.& pro hoc
    ageret, erubefceret,at hoc circa fiat quando fecerit aliquid ex iftis
    virtutes minime contingit. five vt verecundetur . ideoq; putabitur
    ro impudentia malum eft , &
    cdm quis turpia agere non ve
    de ipfo Ä falus fitâ turpi fècun
    dum difpofitionem. Verüntamcn
    recúdatur,nihilo magis bonum dicerc quòd verecundari bonum eft
    eft exiftimâdum, cúm quis tur. in rebus fientibus fponte, cft fuper
    pia agendo erubefcit.Sed neque quo conueniunt homines: propte
    continétia,virtus eft, fed quod rea q, yerecundans, quando fecerit
    dam aliud miftum : de qua po^ turpefactum & verecundatur ex ip
    {terius pertraétabimus. Nunc fo,fperatur ei conuerfio ad virtuté. F
    C de iuftitia dicamus. propter hoc dictum eft de verecun
    dia q* eft bona, non qy numerata fit
    - Ixit. De verecundia autem non in virtutibus:nifi quia irreuerentia,
    oportet nos loqui fecundum fiue infronitas malum:& eft vt non
    «quòd fit virtus quædã: potius enim verecundetur homo facere turpe.
    videtur efle paffio quàm difpofitio. optimum aütem homini & digfiif
    Neque paffio hæc conucnit omni fiimum ipficlt, vt non faciat, vnde
    aetati : fed proprie conuenit adole fit vefecundandum. Dixit. Ncque
    fccntiae , cùm videamus oportere etiam retentio animæ virtus eft: &
    huiufmodi verecundantes efle: in loquemur in hoc in hac parte: féd
    tendo adolefcentes.” Et fit quidem ipfà eft res mixta.loquamur autem
    verecundia laudabilis in huiufmo in ipfa poftea. Nunc autem loqua
    di: eò quòd cum vita ipforum vin mur de iuftitia.
    caturâ paflionibus, p&cant multi - - - - ARIST.O
    Moralium Nicomachiorum,
    A R I S T O. T E L I S rio, fepeiteidae habitus ex fub- $.
    Moralium Nicomachiorum je&isTibi rebus agnofcif. nä& §§
    fibona corporis habitudo fuerit i€tis fit
    l I B E R Q_V I N T V s »
    nota, mala quoq; habitudo inno íí**
    cum Jaeuer. expoff. Eefc&i & exbenè habitis corpo- “
    ribus bona habitudo,& ex bo^
    s v M M A L I B R I
    malhabitudine vicifsim corpora
    De iuftitia, & iniuftitia. De iure , ipfa q bene affeéta funt,fiunt ma
    & iniuria : ac ipforum fpccicbus. iiifcfta. fi.n.bona habitudo car*
    De aquitate,& æquo. nis denfitas e(t, neceffe eft vt &
    mala habitudo raritas fit:&qt
    De iußitia & iniußitia, & mo bona habitudine eft affe&um.
    duiniufli. Cap. i • fpifsitudinë in carne efficiat.Se<
    Ęy E iuftitia,&iniufti* quiíaüt plerunq;,vtfivnfimul
    )} tia confyderandum tis modi§ df, alterum quoq* di^ l.
    eft, circa jles a$tio^ cat: vt fiius, ét iniuria, Iuftitia
    ne§ verferit: qualis auté & iniuftitia dici pluribus
    item fitmediocritas modis vf. fed quia proxima ip«
    iußitia:&ius ét quorum fit me farü cognominatio eft,latet,mec
    diti.Hgcaüt cöfyderatio eadém ficut inijs, ô procul diftant, ma*
    docêdivia progrediat quavfiin gis appâret. magna.n.in forma
    {uperiorib? &t fuimus. Videmus äfia&ft.vt clauëgquiuoce dici
    igito&s eiufmodi habitü appel^ manifeftü eft,& eam ù colloani
    Iäre iuftitiâ folere, ex quo ad agé maliú fubiacet,& cam qua fores
    das res iuftas hoîes idonei effi^ clauduntur.Sed fumamus quot
    ciunt:ex quo item iufteagiit,V9 modis iniuftis dicatur.Vfigitur
    iuntq; iufía: iniuftitiâ quo$ fi^ iniuftusis elfe, q & illegitimus
    mili im6,ex quo iniufle agìt,& & pluris vfurpator, & iniquus
    I volütiniufta. Iccirco €t à nobis eft': quare iuftü quoq;effe& le^ M
    vt in figura&hgc
    n.fcientijs ftatuant.Neque'
    facultatib? & in ha
    gitimium & gquum patebit: Iu$
    Érgo etiam ipfum legitimü,&
    pitibus idé eft modus. ná facul^ æquum erit: iniuria contrà ille^
    tas&fciétia eadé cú fit effe con^ gifima & iniqua. Nam quia im•
    trariorú vf: habitus aút contra^ íuftus etiam eft pluris vfurpa^
    rius contrarioríi effe nullo mo^ tor, circa bona non omnia vcr^
    do poteft.verbi caufa, ex fanitá^ fabitur : fed circa ea tantum » in
    tecótraria minime agunt,(cd fa quibus fortunæ profpcritas êX
    iubria tantümodo: quippecüum aduerfitas confiitit. qu£ femper
    fane quépiam inceders dicam*, quidem abfolute ac fimpliciter
    sepe con cfiitaincedit,vtfanus.Sgpequi^ bona funt, quibufdam tamen
    ura ri° ha
    bit? ex cò
    dé contrarius habitus excötra^ non fcmper bona cuadunt : ho^
    Im
    • ' Liber
    Qujntus.' 64.
    A mines autem ea optant, ac per tumeliofe fe gerere :&id quod D
    fequuntur. At non opus eft. Qp^ eft manfueti, vt non verberare,
    tafeenim deberent, vt quæ fim non maledicere: fimili mö quo
    pliciter funt bona, fibi ipfis quo que fecundú alias virtutes & vi«
    que bona efsét:&eligere ea quæ tia alia iubet,alia,phibet .acre
    fibi ipfis bona funt. Quáquam dra gdé lex eft,qu£ re&e : mala,
    iniuftus non fcmper plus, fed in qug tumultuariè pofita eft.Atq;
    ijs quae fimpliciter mala funt, haecquidem iuftitiavirtus per•
    minus etiam eligit. fed quia mi• fe&a e(t : nö abfolute tamen,fed
    nus de malis effe quodam mo^ ad alterum. vt ppea faepe iufti- Iuftitia-

    «dobonum videtur, in bonis au- tia virtutum prgftantifsima effe %$£? -

    tem eft pluris vfurpatio :,ppte videatur:& iiej hefperus, neqaärgftaatif


    ma.

    rea pluris effe vfurpator videí. luciferfit adeo admirabilis. ad.


    eftité iniquus: hoc enim conti de qd' in prouerbium dicimus, E
    M net,& commune eft : necnon il• Iuftitiain fe virtutes comple- »»
    legitimus: hoc eft legum tranf &titur omnes.
    grefsio, id eft iniquitas omnem ac perfe&a quidem maxime eft,
    iniuftitiam continet, eftq; omni quia perfe*tae virtutis eft vfus:
    iniuftitiae commune. Quoniam perfe&a autem,quia qui eam ha
    autem illegitimusiniuftus, legi ber,non folum fecum , fed ctial•
    timus vero iuftus eft: omniale~ tero etiá virtute vti pöt. Multi
    gitima effe quodam modoiufta enifunt, q in priuatis rebus vir•
    perfpicuum eft.nam quæ funt à tutevti poffunt: in cæteris quae
    legum latrice facultate definita, adalium fpe&ant, non poffunt.
    ea legitima funt : quorum fin vnde re&e illud Biantis di&um Riátis di
    gula iufta effe affirmamus. le^ videtur:Principatusvirüoßen &ú.Pridt
    at? vuiu
    ges autem de omnibus praefcri• det : quippe crimadalterü iam, %fiendit
    bunt,ea fpeétantes qug vel com• & in focietate princeps ver;e
    muniter omnibus cöferunt, vel tur. Ob id quoque ipfum iufti• F
    optimis quibufq;, vel principa^ tia fola ex omnibus virtutibus
    1ibus:qui fcilicet aut virtute,aut effe alienum bonum videtur ,
    tali aliquo modo hmói fuerint: quiaad alterum fpe&tat: agit.n.
    atq; ita vno quidé modo ea iu ea, quæ alteri conducunt, aut
    ftadicimus, û fglicitatem eiusq; principi, aur reipublicae. Pefsi^
    partes ciuili focietati & efficiút, mus igitur eft, qui & fecum &
    & conferuant. Quin etiam lex cum alijs prauitate vtitur: op^
    praecipit & id quod fortis viri timus autem non qui fecum,fed
    opus eft,vt n5 deferere ordines, qui cum alijs virtutem exercet:
    non fugere, non abijcere arma: quippe cüm id difficile admo^
    &id qά eft temperantis, vt non dum fit. Itaque neque haec iu•
    cömittcreadultcrium, non con^ ßitia pars virtutis, fed integra
    *.
    Virtus
    -

    Moralium Nicomachiorum,
    G virtüs eft: neq;huic oppofitain• modus invia fcfe formarum, & di R.
    iuftitia pars vitij, fedintegra eft fpofitionü : ficut modus in formis .
    vitiofitas. quid vero virtus & & difpofitionibus metipfis. fcientia
    iuftitia haec differat, ex ijs quae enim contrariorü poflibile eft vt fit
    diximus,iam patet:vtraq; enim potentiæ vnius :' quemadmodum Scfa c5tra
    eadem eft : effe tfi vtrarumque ieceptibile contrariorum eft poten
    tia vna.& propter hoc generatur â riorú pof
    fibile è vt
    non eft idem. nam quatenus ad cognitione vnius cotrarij cognitio fit fcis v
    alterum fpe&tat, iuftitia: quate contrarij alterius. informis autem nius:quç
    nus talis quidá eft habitus, vir exiftentibus, intendo efficientes, fi admodú
    tas fimpliciter eft. ue naturalibus fiue artificialibus , receptibi
    le contra
    non eft hoc poffibile : intendo vt ruorú é fo
    pereRMINArro qvnri rRAcr. eneretur contrarium. v.g. forma tétia vLi.
    ILIBRI NICOMACHIAE anitatis, exiftens in animiâ medici
    ARISTOtElIS. non generat ægritudinem , immo
    nögenerat nifi res fanatiuas. In co L
    =* Ixit. Scrutandum autem gnitiöe vero poffibile eft vt cogno
    MIÈY]de iufiitia quid eft &in fcantur formiæ & difpönes ex fuis
    J35/£quo eft: cum fit iuftitia contrarijs : quemadmodum pofli
    EsE… circa a&iones. & fi fue. bile eft vt cognofcantur ex fui§ fub
    rit medium, tunc qüf mediorú eft, icctis. etenim poflibile eft, qfi fue
    & cui rei eft medium. Sit auté per rit difpofitio bdna notior, vt cogno
    fcrutatio noftra de hoc fm modú, fcatur ex ca praua : intendo contra
    quem meretur haec materia , fm riam eius. & fimiliter cognofcitur
    praeceflit defermone noftro, Dici difpofitio bona ex praua, qfi fuerit
    imus igitur videmus oés dicentes praua notior. v. g.'fi fuerit difpofi
    iuftitia eft, per quam poflumus ÉÉÉ æqualitas complexiöis,
    ÄÈ; res iuftas, & per quam iufte & fuerit haec notior , túc néceflc eft
    agimus & volumus res iuftas.& fi vt fit difpofitio çgritudinalis exitus
    militer ét inuenimus eos dicentesq; ab gqualitate complexiöis. Cumq;
    I non iuftitia, intendo iniuriam, eft manifeftú fuerit de re alterius con M.
    habitudo vel difpofitio illa, ex qua trariorum, q* dicitur* vniuocc & fè •gen
    Forte !•
    tum;
    non iufte facimus neq; iuftum vo cundum intentionem generalé vni muluuo
    lumus.Cumq; fuerit hoc notorium uerfalem, i.vniuoce,plerunq; ita di Cc
    nobis de reiuftitiæ & non iuftitiæ , cit'& reliquum, vt iuftitia & non iu
    fitiftud primit* apud nos de re cius ftitia. Et hoc quidem latet in rebus
    tanquam radijs:p9fita autem tan ropinquis adinuicem : intendo an
    uã defcriptio ad illud,q<f volumus it æquiuoce, aut non , vt accidit im
    Å. de fubftantia eius:deinde inq iuftitia. & propter hoc indigent vt
    ramus poft iftud,quae funt actiones fignificetur fuper hoc in eis ex no
    juftæ & iniuftc:& pgnamusinqui:* ti9re contrariorum:in rebus autem
    fitionem noftrâ ad illud ex notiori diftantibus manifefta elt aequiuo
    earum: intendo ex notiori iftarum catio. D. Cumq; putetur de fpecie.
    duarú actionum. Etenim non clt bus, de quibus dicitur non iuftum,
    Q*
    Liber Qujntus. 6;
    A q, fint notiores eis, de quibus dfiu le aliquid huic intentioni.vfr enim n
    É; us quot modis dici? præcipit hoc, quod efficitfœlicitaté,
    iniuftum. Dicimus igitur,q»vf de eo & illud quod eam cöferuat, & illud
    ui diuerfum agit legi, q» fit non iu quodefficit partes eius,& quod eam
    âïë fifr vf dici non iuftus deeo, conferuat etiam à malitiis ciuilibus,
    lucretur poffeffiones multas per rapi fm Ä mandatftrenuo vt agat a&io
    nam velfraudé:&vlr de eo, qui non nes ftrenuitatis legalis, vtq) nörelin
    feruataequitatem, fed excedit. Cùm uat aciem vel ÄÈÉ & ne
    itaq; nohiuftus, f.faciens iniuriam Ä giat,& nereiiciat arma.& fifr prae
    dicatur fm iftas duas intentiones,
    cipit cafto, vt faciat operacaftitatis,
    tunc patens eft,q) tenens legem iuft* vt nefornicet,ne fitfalfidicus:& præ
    eft,& fimiliter féruans gquitat em iu cipit pacifico facere quod fuum eft,
    ftus eft.D.Nöiuftus autem, qui eft vt ne percutiat aliqué,neq; dicat di
    dfis poffeffionis multæ,nö eft in om &tum malum: & fimiliter in cæteris
    nibiis bonis,fed in bonis, quæ funt fint virtutibus & vitiis:intédo q, pre
    1® bona f;licem facientia hominé, non cipit virtutes oës, & prohibet omnia E
    illa, quae funtbona in feipfis, abfq; vitia.& hoc vfr,fiuevirtutes fm vcri.
    eo q> fint beatificantia. & hoc, qffi tatem & certitudinem, aut per mo
    uaedam eorum, quæ funt bona in dum aliquem:intédo genere ex mo
    èipfis&femper, interdum non funt do quodam.D.Et tfi ifta iuftitia eft
    ;i;£, hominum bona, neque iuftitia cöis,& eft fimpliciter aequalis
    èmper.&gp hocfitg, rogant homi virtuti vniuerfali,ni{i q ipfà,qii acce
    ncsin orationibus fuis fkpius vt res, pta fuerit per modum, quo á virt°,
    quæ funt bongin feipfis femper,fint eft in capitulo qualitatis, & dicitur
    bonae eis (emper:& vt eligant ex bo abfolute non ad aliquid: & qfi acce
    nis hoc, quod fitbonumjpfis. D.ln Ê. fuerit fm q? iuftitia eft in capitu Iuftitia,
    iuftus aüt eligit femp de bono plus o relationis, & ad aliquid: eténim $. ï?
    & de malo minus:intendo de malo
    iuftitia quidem eft in fiominibus iu á,íè?
    abfolute.&videtetiam q ille,qui nó ftum agés in eis:& ex hoc modo pu i cap.qua
    eft malus, bonus fit modo quodam: tatur deiuftitia q, ipfà fit perfeétifTi- £
    Ac & multitudo poflèfsionis per eum de ma virtutum agehtium,&vtilifíima litatis,fed
    boniscft:& ideo videt, vtfit dfis po£ earum, & maxime placens. D.ita vt $íí
    ftsiöis multæ.& eft vniuerfàliter ini
    magis placeat ipfa j fydus Veneris áíôïú.
    quus.& hæc eft res propria ei : & bo matutinum oriens cum Sole, & ve- ad aliqd.
    num in quo eft iniúria, cóc eft omni fpertinum occidens cum ipfo.& di
    bus.Et qfi pofitum fuerit efle de per xit quidem hoc; cóq, in vîü eorum
    fe notis,euin qui aduerfus eft legi, cf fuit de re placente dicere q, effet pla
    fe non iuftumi:tunc manifeftum eft centior fjdere Veneris.D.Et,cum iu
    g-lex iufta cft, & q, omnes res lega ftitia dicta fuerit communiter, eft
    les iuftc funt modo quodam.nam p virtus perfecta vt in pluribus. eft vir
    9é quod praecipit legifer,aut prohi tus quidem, eò q* â&tiones iuftitiae
    bet, tcndit aut ad bónum commu non procedunt nifi ä virtute: perfe
    ne omnib*, aut ad bonum virtuofis &ta vero, eò q) ille, qui eâ habùerit,
    naturaliter ex hominibus, autfimi Poteftvti virtute in fe,&in altero.
    Moral.cú có.Auer. I D.&
    > Moralium Nicomachiorum.
    es D. & ,ppter hoc putafq; reéte dixe infe$tatur, aut ob auaritiam per £
    rit Biantes, dicens q, facit virum no cunijs nö iuuat.Qjiautem plus
    ' tum,cùm fit vtens virtute in non vté vfurpat aliquis, faepe id nullo ex
    ' teea,£in fubdito. princeps enim re ralibus vitijs, at neq; vniuerfis,
    latiue dicitur ad fubditum: & Appter
    hoc habet quidé nomea iftud vfurn fed prauitate tii quadam agit,cú
    virtutisin altero. Et exhinc putatü vitupereí,atq5iniuftitia. Eft igi«
    eft de iuftitia q fit bonum extraneo turalia qugdá iniuftitia,qugtáú
    inter cæteras virtutes: intendo q> fit pars eft integrae illius & vniuer*
    bonum ad alterum.& hoc, qô ipfa falis: item iniuria qugdâ, qugin
    'quidem femper agit quod bonum parte confiftit illius iniuriaevris,
    eft, aut comparticipanti, aut princi quae 5ter legé eft.Adde, q, fiali*
    panti&fubdito. Cumq; fit comple lucrádi caufa adulteriú cómmit
    tam habens malitiam qui vtitur ma tat,pecunias^gaccipiat,
    alius tri
    litia in fe & in amicos fiios, tunc vir buat, damnoq;afficiatur ob cu
    H tuofus completam habës virtutë eft piditaté:hic intemperans magis I.
    ille,qui;vtitur virtute in fe,&in alte effe videbitur j; pluris vfurpa^
    rum: completam quidem eóq; vfus tor:ille iniuft°,& non intéperäs.
    eiusin altero difficilis elt. D.Et ifta
    perfpicuum fcilicet,proptereaqe
    iuftitia,quam determinauimus, nö lucrandicaufa
    cft pars virtutis , fed eft tota virtus: id facit. Praeterea ,
    &iniuftitia oppofita einon eft pars alia omnia iniufte fa&a ad quam
    malitiae, fed eft ipfa tota malitia.& dam prauitatem femper referun
    eft quidé diflinétio interipfam & in tur: vt fi adulteratus fit aliquis,
    vir*&iu ter virtuté : eò q, ipfa eft ad aliquid: ad intemperátiá: fiaftité in acie
    $;É & yirtus non eft ad aliquid: eft ergo deferuerit, ad ignauiâ:fi verbera
    §$ ipfà & virtus vnüin fubiccìo, diuer uerit,ad irâ. at fi lucratus eft gf
    duo in ra lum 1n IatiOnc.
    fpiam, ad nullum aliud vitium
    vioae, - -

    redigi id, ἀad iniuftitiâ poteft.


    Qujdiuflitiaparticularis,& quotu Quare pcrfpicuum eft effe iniu^
    1 plex. Cap. 1.
    ftitiâ quandam ab illaintegra & M
    Vaerimus autë eam quae vfìiniuftitia diuerfam,quæ locü
    in parte virtutis iuftitia partis obtineat,atqp vniuoca fit:
    £ft:eft enim qugdávt di eó q» in eodem genere eft defini•
    cimus.fimili modo & de iniufti tio,vtriufq; enim vis in eo confi
    tia eaqugrimus, qu£ locum par^ ftit,vtad alterum fpe&ent: fed
    tis obtinet:quæ q> fit,illud eftar haec tamen circa honorem, aut
    gumëtum,q, qui aliqua alia pra pecunias,aut falutem, aut fi curi
    uitate operat, licet iniufte agat, dta nomine vno poffent compre
    nihil tamen ampliusvfurpat, cu heudi, circa ea omnia verfatur,
    iufmodi exéplicá eft,quiaut abij obvoluptatem, qug élucro con•
    cit fcutum ob ignauiam, aut ali fequitur:illa aút circa vniuerfa,
    qué ob accrbitatem malcdiétis circa qug etiam probus vir mu^
    • * .• .• -
    duºs
    • *• * . * • £
    , ' ' . Liber Qüintus. 66
    * nus fuum exercet. Effe igit iufti plus non eftidem, fed diuerfaita B
    tias plures, atq; ex his vnâ quan funt vt pars & totúi: omne enim
    «dam quæ diuerfaä tota & inte plus eft iniquum, non omneaiit
    gravirtute fit,iam patet:qug aüt iniquum plus eft:efficitur, vt in•
    ea fit,&qualis ftatuendum eft. iuria quoq;&iniuftitia,&c.
    Definitú iam fuit iniuriú id effe : Quare ét de iuftitia particula
    quod &illegitimum, & iniquii ri,& particulari iniuftitia,de iu
    *
    effet.ius vero, quod & legitimfi reité & iniuria dicendum eft.Ea
    & gquum. ex illegitimo vero in igit quæ ex tota virtute conftitu
    iuftitia prior illa,de qua dixim°, ta eftiuftitia,&iniuftitia,quarü
    exiftit. Atquia iniquum & ille altera totius virtutis,altera toti9
    gitimum non eftidé, fed diuerfa vitiofitatis,vfus ad alterum eft:
    ita funt,vt pars & totii: oé enim omittaf : ius quoq; &iniuria, q.
    iniquü eft illegitimii,non oéaiit ex his dependét, quo modo defi
    . P illegitimîi eft iniquii: & plus oé nienda fint, manifeftum eft.Ple E. -

    i' eftiniquü, non aút cótrá iniquü raq* enim legitima ea feréfunt,ô]
    omne plus eft: efficit, vt iniuria ex integra ac tota virtute præci•
    quoq;&iniuftiria non eadé, fed piiitur : nam lex fm vnamquáqs
    diuerfa ab illis fint: atq; haec vt virtuté viuere iubet: £m vnum
    : ptes, illa vt tota habeant,haec.n. quodq; vitii,phibet. effe&ricia
    iniuftitia vniuerfae illius iniufti^ aiit totius virtutis ea funt legitiz
    riæ ps eft,& iuftitiaiuftitiæ fifr. ma,quae legibusad publicâ infti
    tutionem fancita funt.Qug verq
    Licet hæc Jaeriflotelis leéfiofàm ad
    . £iior alffs effeYideatur, quia tam?
    duæ aliæ habere explanitionem re
    fingulorü inftitutionèm fpe
    étant, quaobfolute vir bon?eua
    dit,ciuilis ne fit facultatisan alte
    periuntur,ea fùbiungendu effe iu rius,poftea definiemus. nö enim
    dicauimus:yma hæc eff. idem fortaffe eft virum aliqué;
    Qgi autem iniquum & plus & ciuem oém effe bonú.Iuftitiæ
    nö eft idé,fed diuerfa ita funt, vt igitur particularis, iurisq; eius,
    pars & totum:oë enim iniquum quod ad ipfam attinet, vna fpés
    eft illegitimum, non aiit omne il eft, quae in diftributionibus aut
    Jegitimum eft iniquum : & plus honoris,aut pecuniaríi,aut caete
    cé eft iniquum, non autê conträ rarü rerum cófiftit, qugdiuidiim
    ;
    iniquum oë plus eft : efficiturvt eos poffunt, qui eiufdé ciuitatis
    iniuria quoq; &iniuftitia, &c. participes funt: in his.n.euenit,
    J4lteraleífio eff, quam agnofçe vt alteralteri vel iniquam, vel g^
    ; ye hic Yidetur,&- explanat Ephe ra,öihabere
    Jìus,in hunc modum:
    quâ portioné queat:alté·
    in commercijs hoîum emen
    dandis verfatur. Cuius dug funr
    Quoniam autem iniquum & partes • nam excommercijs afiai
    I ij funt
    —-—

    * Moralium Nicomachiorum,
    G funt fpontanea, alia inuolunta Et fignificatur etiá fupér hoc q,hçc K
    ria.fpontanea eiufmodi funt:vé malitia propria dignior eft nomine -.

    ditio,emptio, mutuatio,fpófio, iniuriae per hoc, qqfi homo aggre


    vfura,depofitio,conduétio:atq; gat pecunias ex lenocinio,&alter cö
    alterius
    haec fpontanea eade caufa dicii· regat eas ex circüuentione
    us, primus dignior
    in negociationib
    tur,quia principiü commercio eft vócari incaftus j vt vocetui iniu
    rum horum fpontaneum eft. ex ftus.& fi nominauerimus eum iniu
    inuoluntarijs autem clandeftina ftum,erit hoc nomine communi.fe
    alia funt vt furtú,adulterium,ve cundum vero nominamus quidem
    neficiti,lenociniti, feruorii fedu iniuftum tffi.Etetiam,qfi cgterc fpe
    &tio, dolofe perpetratum homi~ cies malitiarum proportionantur
    cidiurn,falfa teftificatio:aliavio femper alicui generi ex malitia , qd
    léta,vt flagellatio,vincula,mors, eft prgter genus iniurig:v.g.qfi ma
    rapina, mutilatio, conuiciatio, litia,quæ eft lenociniü, proportiona
    tur ä incaftitatem : &fuga ex acie- I.
    H contumeliæ illatio.
    buslitis prop9rtiona£ad iimiditaté:
    Ixit. Nos aút in ißo loco non interfectio aút & defraudatio in pe
    inquirimus iuftitiam , quae eft cuniis non ÉÉÉ femper
    aequalisvirtuti, fed iuftitiâ, quae eft nifi malitigilli,qug eft iniuria.Cíq;
    ars virtutis:intendo cä,quae eft eius fic fuerit,tunc manifeftum eft,q, hgc
    pés.& fi* quærimus iniuftitiâ illâ, eftiniuria particularis participâs in
    uae eft pars malitiae:& fignü eiusq; noieiniuriæ vel iniuftitiæ vfi,&in
    3; haecihinftitiacöis,eft q) nos inue definitione fm modum,fm qué par
    ticipant fpecies generi in iftis ÉÉ
    nimus in caeteris malitiis fa&torem,
    &equo dicimusq, agit non iufte,& & eft quidé hoc particulare partici
    tfi non iniuriaturalicui:vt qui fugit pans vfiin noie& definitione, eóq;
    a congreflu pp timiditatem. nos ete ambo funtad jj veruntfi vnú
    nim dicimus de eo q, non iufte agit. ipforum relatiue dfad diuitias&ho
    & fiir qui amittit peregrinationes,di nores & fàlutem, aut ad aggregans
    I de eo q, iniuftus eft. &fimiliter qui ifta, fi poffibile fuerit comprehédere
    negligitacquirere pecunias ppftul hoc noievno.& nomen iuftitig&in
    titiam fuam,dicimus de co q, non iu iuftitiae df quidé primo & principa
    £te agit:attamen nulli iniuriatur. & liter exiftisquatuor de eo, qd fitgit
    fimiIiter fe habet, qui multas acqui ca pecunias,'& ab hoc träfürhifadil
    rit diuitias nö ex defraudatione, fed las alias fss.Cumq;iam declaratü fit
    er auaritiam : & iniurians eft ha ex hoc di&toq iniuftitia dicifcöitcr
    É malitiam vnã ex iftis malitiis. &proprie, &fifr iuftitia,nuncdica
    Quéadmodum ergo ille, de quo di mus quideft hgc iuftitia:intédo par
    cimusqyeft raptor, eft habens mali ticularem,& quæ res eft,cum dicatur
    tiam párticularem fub malitia vfi: fm plures intentiones. D.Dicimus
    fiftille,de quo dicimus q) e(t raptor, ergo, qiù di&ú eft in co qά praeteriit
    eft dfis iniúriæ particularis fub iniu p non iuftus dicitur de duabus re
    xia vniuerfali,qug eft diuerfum legi. bus,f.dc diuerfolcgi,&denögqu9;
    &qm
    -
    Liber Qujntus. 67
    A & qmiuftus df de iftorfi oppofitis: intendo in hominibus. Res vero, im D
    obferuator ergo legis iuftus efb, & ς quibus fitiuftitia propria,iniuftitia
    uusiuftus eft.qui aüteft fm diuer propria,vles etiá,fünt resvf&s,& funt
    Ä legis,eft iniuftus cöis, qui di&* vimæ omnibus. & manifeftum de re
    eft primitus: q vero cóuenitcum le iftius fcientiae q, fpeculatur in eis. ,
    eeftiuftus cöis: & inquifitio quidé Et hui* iuftitiç funt dug fpecies,qua
    É elt ininiuftitia propria, & iufti rum vna eft diuifiua: intendo eam,
    tia propria: intendo in defcriptione quae diuidit res cóicatas,vt pecunias
    eius & enumeratione fuarú fpérum. & honores & alia ex rebus cöicatis:
    iã enim defcripta fuit in eo qüf prz etenim in diuifione iftorú inter eos
    ceffit,iuftitia cöis per defcriptionem eft æqualis& non aequalis: & fecun
    virtutis: & cönumeratae fuerunt fpés da eft faétiua contra&tuum fiue ne
    eius p ipfius enumerationem : cùm gociationü. & hæ funt duarum par
    non fitiuftitia cöis aliqd plusjvfus tium,quaedâ,f.voluntaria, vt vendi
    virtutis vfisin relatione ad alterum, tio,mütuatio accómodatio, fideiuß
    B dicitur iuftitia: & qfi accipitur in re fio,depofitio:alia non volütaria:in- E.
    latione ad aliquid aliud, intendo q*, tendo ex vtraq; parte, vt furtum, &
    fi accipitur virtusrelatiuead virtuo adulteriú,& ificantatio,& falfum te
    ās,nominatur virtus. & fiftiniufti ftimoniú,& proditio:& qugdá,quae
    tia vfis non eft aliquid plus jvfus funt vehementer iniuriofa,vt vulne
    malitiae vniuerfalis in altcrum.D.Et ratio,& interfectio, & inuinculatio.
    ferè vt in pluribus illud, quod man
    dant leges, virtutes funt vniuerfales, De iure diflributiuo, Cap. 3. .
    fìóparticulares: eó q) mandant vt fit Voniam aüt & iniuftus
    vitâ cum omni virtute, & prohibent
    ab omni vitio. & fimiliter mandant iniqu°,& iniuria iniqua
    res efFe&liuas virtutum vniuerfaliú, eft,mediü quoddá eífe
    & iftae res funt etiam omnes res vni iniqui perfpicuum eft: idautem
    uerfàles, quae ponunfadinftruétio eftgquii.in quacunq; enim a&io
    nem:intendo quæ ponuntur inftru ne eft plus & minus,in eadem ef
    C &iue ad acquifitionem virtutü vni fe aequum neceffe eft,fiigitur in• s
    uerfalium. & ars legum eft illa,qug iuria eft iniqua, ius eftaequum;
    definitifta: intendo artem regitiuâ id quod étabfq; röme omnibus
    ciuitatum, ficut definit virtus vfis. manifeftum eft. cdm vero æquú
    D.Res autem particulares, Per quas fit mediü , ius quoq; pculdubio
    fit vnufquifq; hominum virtuofus medium quoddam erit. Eftaüt
    vel bonus vero modo,vltimo diftin
    zquum in minimis duobus.Ne^
    guemus,fan fpeculatio de ipfis fit
    ártis ciuilis an álteri*. fortaflis enim ceffe eft igit, vt ius & mediü,&
    non e(t res,per quam fit vnufquifq; gquum fit,&ad quoddá,&qui^
    hominúbúnus aut malus,res vna in bufdá.&in eo quidem q>eftme^
    vniuerfo rerum.quemadmodô non diü,eft aliquorü, ea aütsiit plus
    funt res, qfaciunt boná particulare & minus:in eo q» eft aequú,duo•
    in vnoquóq; hoium,rcs vngc;dem; rum;ineovero qius,quibufdá
    I iij &
    —
    ,
    -> Moralium Nicömachiórum.
    G. &ad quofdam, Itaq;neceffario in minimis quatuor,ratioq; eadé K,
    confequií, vt ius in quatuor mi^ eft: quippc &um difiun&tafimili,
    nimis verfetur:nam& ijquibus modo inter fe ea finf & quibus,
    ius aliquod eft, duo funt, & res & quae.Sicut igitur prim?termi•
    dug ét in quibus ius ipfum confi nus fefe habebit ad fecúdum, ita
    £tit:eademq;& in quibus æqua tertius ad quartü.igitur ét alter•
    litas eft.ficut enim fe habét ea in
    na vice,ficut primus ad tertium,
    quibus,eodé modo ét illa.nam fi ita fecundus ad quartü, quare ét
    non fumt aequales, neq; aequalia totum ad totii, quod diftributio'
    habebunt. Inde enim pugnae & binatim copulat:qu;,fietiam ita
    criminationes oriri cöfueuerìt, cöpofita fuerint , iufte copulat.
    cíiaut aequales non æqualia,aut Primi igit termini cum tertio,&
    non æquales æqualia habent & fecundicü quarto iugatio iusil•
    potiuntur. Hoc aút ex eo qά pro lud eft, qüi in diftributione confi
    £ dignitate fit etiá patet. ius enim ftit.Ius aüt eft medium: eius in- L
    quod eft in diftributionib?, proquâ quod íter proportionë eft.
    dignitate quadam effe oportere quod enim proportione cöftat,
    oës fatentur. Dignitatem tii noneft mediti:iusafitconftat.Hanc
    oës effe eandem afferunt:fed po vero proportioné mathematici
    pulari ftatu vtentes libertatem: geometricam vocant: ppea qp in
    principatü paucorum feétantes geometrica euenit,vt eandém to
    diuitias,& nonnulli nobilitaté, tum ad totü r5nem habeat, quâ,
    qui in optimatii adminiftratio habet alterutrü ad alterutrum. :
    me degunt, virtutem. Ius igitur Non eft aút continens haec;ppor
    quiddam eft,quod in proportio tio:non enim vnus&idé termi•
    neconfiftit. Quod enim propor nus efficitur, ö( cui&quod.Ius
    vione conftat,id nö tam vnitario hoc igií eft id,quod proportione
    humero,ög numero 1 vniuerfum cöftat:iniuria id,quod 5ter pro•
    k proprium eft. ná,pportio gqua portionem eft. vnde fit vtalteri M
    litas eft rationum, in quatuorq; plus,alteri minus exhibeatur.id
    minimis reperit. difiüëtam fané quod &in a&ionibus ipfis con•
    in quatuor cófiftere perfpicuum tingit:q enim iniuria afficit p19,
    eft:fed& continentem nihilo mi quiafficitur minus ex bonis ha•
    n?.vmo enim hgc perinde ac duo bet.in malis autem contrâ:quip
    Bus vtií,bisq;id accipit in hunc pecü minus malum, fi ad maius
    modum . qualis primi refpeótus cóparetur, boni locú obtineat.
    eftad fecundum,talis fecundi ad minus enim malum magis expe
    tertium:bis enim hic fm diêtum tendum eft,ög maius:at quod efk
    eft.Quarefifm bis pofitum fit, expetédum,eft bonum: & quod
    quatuor erunt ea quæ conftant magis,maius • Atq* hæc vna iu*
    Proportione. Eftautcm ctiâ ius risfpecies eft,. · · · ·
    * - -

    Dixit
    - .
    •• Liber Quintus. ' . '* 68
    - _ -

    : Ixit. Cuméj; fuerit non iuftus principat? nobilis fm veritatem vi. D '
    ens n5æqualis: & fuerit fa&ú dent hoc de virtute: & v!t o&s con
    non iufti,intendo iniuriâ, fa&ú in ueniunt in hoc, q, idoneitas fit fm
    aequale:& fuerit medius in n6 gqua g, vident defçlicitate hominis : & fi '
    liens cqualis:etenim in aétione in diuerfificentur inqd fit hsc fęlicitas.'
    ueni?in ea æquale,erit iuftus æqua Cumq; fic fit, iuffitia neceflario eft
    lis.Et hocét manifeftú eft q» conce quid proportionale. Etenim ,ppor
    dunt oés homincs abfq; fylfo. Cúq; tionalitas nó eft propria cuidã nu-*
    fit æqualis medius,erit iuftus ét mé mero, fèd eft propria numero fim
    dius & gqualis:& ideo medius indi Ê$ proportionalitas eft gqua
    get rebus, de quibus dica£ multú & itas in definitione& fèrmone ; non
    parí. etcnim mediú eft intcr multi 1 quãtitate, erit ád min* in quatuor
    tudiné & paucitaté: & ideo q, æqua rébus.&hocautin reb? difcretis: &
    lis indiget duob*,eò q. gqualitas ad túc res manifefta eft: & hoc,qfh in
    . minus duobus eft.Et ideo tentio æqualitatis in eis,pportione -

    Is.i.iuftus indiget quatuor,e6q, iufti eft, vt fit pportio primi adfècundú, E *


    tia,q&t minusin quatuor eft.&tenim ficut pportio tertijadquartí : aut
    in alio res,qbns eft iuftitia,due süt: in cötinuis, & túc erit in trib* rebns,*
    £m hunc inuenif;qualitas rebus di fi fuerit Apportio prfmi ad mediit:
    uerfis, intédo fm modú proportio Å portio medijad tertiíi. Eteft'
    ais,i.erit,pportio dationis ad datio manifeftú q ét hoc in quatuor eft,'
    nem, ficut Apportio habitudinis ei* eö q) mediü accipiebisin,pportio
    cuidaf,ad eum cui datur. nifi enim ne.v.g.qú, fi fuerit proportio A ad
    effet hgc,pportio, non inuenire?im B,ficüt £portio B ad C,túc accipitur'
    cis neq; gqualitas, neq; ingqualitas. B bis in pportione.ideoq; eruntc6
    & diuerfitas Apportionis eft quidé, proportionalia quatuor in róne,et
    qfi fuerit1¢qüalitate non çqualitas, fi non in fubic&lo.Cumq; fuerit hcc
    aut in nóæqualitate aequalitas.Et é iuftitia Apportionalis,intendo diuifi*
    manifeftú,q) iuftitia diuifiua équi uam,ad minus erit in quatuor,& rö
    dem in hac proportione, ex hoc q» in eiseft vna: intendo q)r6,pportio
    oës vident q> oportet vt fit in datio nis eft inter duo ex his.i.inter duos
    nib* iuftitia : & nó videntq meritú terminos eft rö proportionis, q eft
    hoium addationé fit vnü.Sed prin inter alia duo, i.terminos eorú: v.g.
    cipes ciuitatü communalifi, vident q, fi fuerit haec duplex,erit &illa dú
    q) meritü fit fm libertaté: intendoq; plex,& ex quo haec iuftitia cft „Ppor
    iuftitia in dationibus eft,vt propof tio interqüatuor & eft haec,pportio
    tio dationis ad dationé,vt Apportio inuétain* cöpöne & i permutatione
    libertatis ad libertaté.& hoc,qfh ifti & cóuerfione: manifeftum eft9 in
    videntq, f;licitas fit libertas: princi hac iuftitia accidit huius, don€c
    patus aüt paucitatis videnf: qifi me qfi fuerit ,pportio iftius dationis $
    iitú eftfm diuitias, que fm eos funt iftum receptoré dati,ficut proportio
    £licitas.& exeisfunt, qvidentq; no ifti* dationis ad iftú receptoré, erit.
    bilitasgeneris intendo,fitcaufà ido „Pportio datióis ad dationé, ficutrc
    acitatis vel, mcriti. Domini autcm çeptoris ad rcceptoré, & filxerit ag
    I iiij gre
    -m
    : Moralium Nicomachiorum.
    G gregatio duarum dationum ad alte diftributiui ea femper fir;ppor K
    ram earum proportio aggregatio tione, quae difta fuperius eft.mâ
    nis duorú receptorum ad alterú eo fi ex pecunijs publicis facienda
    rum:intendo idoneitatem recipien fit diftributio, eadem róne fiet,
    tium. Cumq, fit haec iuftitia,Ppor quâ habent inter fe ea ú fuerint
    tionalis, tücê mediatrix:eò qy fimi cótributa. iniuriaç ité huic iu•
    litudo proportionis eft cómediatio ri oppofita prgter eandé eft pro•
    quædã inter proportiones diuerfas portioné.tus vero quod in com•
    fm minus & magis.Et ifta,pportio
    nalitas eftilla,çjfcitur p proportio: mercijs eft, eft quidem æquum
    nem geometricâ: intédo eâ, quæ e(t quoddam,&iniuria iniquii: nö

    „pportio primi ad fecundum, ficut tfi illa conftat proportione, fed


    Äpportio tertij ad quartú: &,ppor arithmetica. nihil enim refert,
    tió,q eftin hac iuftitia, nó eft conti-. probus ne vir malum, an malus
    nua.intédo in tribus rebus. & hoc, probü fuo priuarit: neq; probus
    H qη non erit aliquid vnum numcro nean improb° adulteriü cömi.
    * ens idé duabus rébus.Et,cú fit iufti ferit:fedadfolam nocuméti dif
    tia in diuifione ens proportionale, ferentiam lex fpe5tat: perindeq;
    túciniuftitia oppofita ifti iuftitiæ é, pfonis vtitur, acfi æquales fint,
    vt diuerfificetur proportio. crit ergo fiille iniuriaafficiat, hic afficia•
    quoddã plus & quoddam minus,vt hic laedat,ille lædat. Quare
    g fit datio non fm pr9p9rtionem tur: iniuriá hanc,ciifit iniqua, gqua
    a:qualitatis.erit ergo yni Pl* jopor
    teát,& alteri minüs.iftudét accidit reiudex conat. Nam cii hic per•
    in aé}ionibus cömunicabilibus. in cuffus eft, ille pcufsit:hicinterfe
    iurians enim accipit de bono plus, cit, illeauté interijt: affe&io &
    atiés iniuriam minus : iftud eft in a£tioin partes non æquas diuifa
    É . in malo aüt econuerfo. & fit eft. fed de lucro detrahés iudex
    hoc, eò q minus de malo eligibilius dáno redigere adæqualitaté eas
    eft,ficut magis de bono eligibilius é. conat. Dicütur enim haec abfo^
    I D. Vna ergó fpés iuftitiae elt ifta iu lute loquédo de talibus ét reb?:
    ftitia, quæ fit in diuifione rerú cói. licet nönullis minime idoneum
    cabilium fm proportionalitatem , nomen effevideatur, vt lucrú ei
    vt in pecunijs& honoribus. qui pcufsit, damnü ei qui pcuf
    Ide iure commutatiuo & emenda füs eft, accómodari poísit. Sed
    tiuo. Cap. 4. vbi tfi perpefsioipfa fuerit men
    furata, hoc damnü, illud lucrú
    Eliqua vero altera iuris vocat. Quare aequum pluris &
    R
    -
    eft emendatiui, quod in paucioris mediü eft : lucrü auté
    commercijs, tum fpon• & damnú eft & plus & minus»
    taneis,tú inuoluntarijs fit: diuer cótrariotfi modo: plus enimbo
    famq; à priore fpeciem habet. ni,& minus mali eft lucrú: con^
    Ius enim publicorum bonorum trarium vero, damnü,quorum
    quidcm
    , r•• t; Liber lllntU1S. 69
    Α quidem medium aequum eft,qû ideftbipartitü dixeris:& iudex D
    effeius dicimus.Iusigitur emé^ J`uxzyns , quafi 3uxzς ης , i. bi^
    datiuum lucri & damni mediü partitor df. Si.n.duo fint æqua
    eft: vnde ët cú altercaní hoies, lia,8£ab alteroaliqd auferaf, &
    ad iudicè confugiunt. ad iudicè addat alteri,id duab9 talib? par
    autêire,eft ireadiusipfum: qp^ tibus alterii excedet: ná fi dépta `
    pecü iudex nihil aliud fit,quäm quidé effet vna pars ab altero,
    Iudex ni ius quoddam animarü. et quae• nonadiunëta tfialteri, vna tan•
    hil aliud runt iudicem medium : & vo^ tum parte eiufmodi excederet.
    ij ius q3 cant nonnulli mediatores. quafi efficietur igit vt &id cui eft ad
    dâ afatü.
    fi medium fuerint confequuti , iunétú,vna parte mediú,& me^
    * ius quoq; ipfum fint confequu diiivnafifr illud excedat, â quo
    turi.Ius igitur mediü quoddam detraétum eft. Ex hoc ergo co
    eft:fiquidem &iudex.iudexau gnofcemus 8£ quid ab eo detra
    B tè adæqualitaté redigit.Et qué hendú fit,qui plus habet: & qd R
    admodü filinea in duas ingqua ei qui minus habet:adiiigere de
    les ptes diuifafit : illud,quo ma beamus. Id.n.quo mediü exce
    ior pars dimidiii excedit, ab ea dit, minus habenti addendum
    aufert,&adiungit minori: cum eft:idaüt quo excedit, â maxio
    auté totü gqualiterfuerit bipar eftdetrahëdü. Sint æöles iter fe
    titü, tum vero fuü fe habere in lineg AA,&BB,& CC:dematq;
    «quiunt, cii gquîi quifque acce ab AA pars ôídá AE, &addaíei
    perit.Æquum autem mediü eft in qua eft CC,efficiaturç; CD.
    pluris & paucioris arithmetica Quare tota DCC linea excedct
    „pportione: ac ppea appellatur EA parte eain qua eft CD:& ea
    ius 3íxauov, eo q* 31xa, ideft bi• in qua eft C F : excedet igitur ét
    fariã diuifum cft:quafi }ixauov, mediam, id eftBB part« C D.

    -
    A—---—-—-- 6 -

    b—H——-——B
    3 3 3
    C————F—H-| |--|—D

    Eft autem hoc in alijs quoque tur,& tanto & taliafficeretur.


    artibus. tollerentur enim, nifi Quin etiam nomiua haec dam•
    & quod facit , & quantum & num & lucrü & fpontaneis con•
    quale faceret;& quod coafficie tra&übusvidcni cmcrfiff*. cum
    G0UX,
    Moralium Nicomachiorum,
    t. - -, • • ** *. - - - •*
    pœ- R.
    enim quis pfus habet,quàm fgii &
    G fifr op; vt fornicator punia?
    1ma çquali fug fornicacioni, fiue fit
    €rat,lucrum: cum minus, quàm
    a principio habuerat, damnum. fornicator mafus, aut bonus. & ex
    quo eft diuerfitas íiftis malitijs dá
    facere dicitur, in vendendo , f. niferis, neceffariú fecit lex vt feruef
    & emendo, alijsq; hmói, qu£le^, in his vfus cqualitatis,non vfus pro
    ibus permittuntur. Cüm au^ portionalitatis. Et ppca, qfi iniuria
    è neqjplus neq; minus,fed fua. tur alter alteri, aut dání intulerit,
    cuique per feipfa euaferint: fua & fùerit hoc fin inæqualitatem, co
    ipforum habere dicuntur, ne\B na£ dominus juftitiæ legalis vt con _

    damnii pati,neq; fucrari.Quare uertatadgqualitatcm.Etcnim,cùm


    juslucri cuiufdam & damni co vcrbcrauerit cum,qgi verberauit,&
    rum eft mediü, qug præter fpon, vulnerauerit eü qui vulnerauit,&, .
    taneum fiunt: cú æquum quifq; interfecerit e{i,qintcrfccit, iam con
    1A &prius & pofterius habet. uertit a&ioné & paffioné in iftis p
    differentias çqualitatis.dfisjtaq; iu
    D$; Species auté fecunda eft; ftitiae (emper conatur vt diminuat.
    JL/qug fit in reétificando conne ex lucro,& gquet ipfùm cum detri
    gociationes in rebus voluntarijs& mento : intendo vt ambo fimul de
    hom voluntarijs. Et in hac iuftitia trimentum, fubeant fm difpofitio
    citét fpeciesiuftitiç,qugfitfm viam nem vnam, aut lucrentur ambo fm.
    proportionalitatis : intendo illam; difpofitioné vnami. Etenim lucrum
    $qug fit in diuifione rerum cóniuui & detrimétum pole eft vt dicantur.
    cabilium:veruntfi differentia inter côiter deoibus, in quib* cóncgocia
    vtrafq; eft: qî iuftitia, quae cftjn ,tio:fiue fit vtilis, fide dánofa:& fi fit
    connegóciationibus, eft in te&tifi nó conucnien, dánis,quemadmodú
    catione gqualitatis inter connego cöuenit proficuis.poffumus.n.dice
    ciantes : intendo gqualitatem verâ, re de eo,qui pcutit,qfh lucraf: & de
    non ęqualitatem, qug fit fm viam eo q Ę q, perdit. Et vir in paf
    1 proportionis. Veruitamen cum fit fionibus, ó fiunt ab vno ad alterú, * .

    aeqüalitas quafi medium inter detri qfi nó fuerit in eis cqualitas quçdâ, M
    méntum &Iucrú,i.additio lucri fu nominant damnü vel pditio,& qug
    per ipfam, vt additio ipfius-fug de dâ lucrú.Et cü fit equátor mediator
    trimentum:& fit hec difpofitio pro inter plus & minus,& lucrü & dam
    portionis numeralis: nominauit eâ nú vtrüq; fit plus altero & min*mo
    Arift. fm menfuram proportionis discótrarijs,lucrü qdem plus de bo
    ariahmcticc.& proptcr hoc, non eft no, minus de malo,damnú aút plus
    ÉÉÉÉÉ iuèrfitas ex eo,quòd dc malo,& min*de bono:&fic gqua
    vnus connegociantium efl honora tor inter vtrúq;, intédo iter lucrü &
    rior altero. & iftud cöe eft, donec fit dănum iuftitia reótificás, túc iuftitia
    in cönegociatione iila, jeftin dam fe&ificans neceffàrio erit in a&tioni
    no : etenim nô eft dfia inter hoc vt bus mediâs inter lucrü & dănum.Et
    nalus priuet bonü, aut bonusma p hoc,qfi cötendunt,cóueniunt ad
    1ü , gn oportcat vt priucr priuator. diim ilti' iuftitię, i.adiudicé.ná iu
    -. dex
    •* Liber Quintus. 7o
    £ dex eftiuftitia re&ificatiua afata,i.' additionéillam, fm quâ excellit mie ty»
    cuieft afa. & i5 quidã hoium nomi dium. Et ifta æqualitas inueni?io o1 .
    nant hm5i,cómediatores,cú fit qui bus artibus,cò q* actio cuiu fcúq; ar-.
    dem ipforú intëtio inuenire mediú: tis terminanda eft in qualitate & jti,
    & qfi 1uenerint ipfam, funt iufti:cte tate:& paflio ab a&ione agétis in éis,
    nim iuftitis ics commedians eft.D. cft terminata i qualitate & jtitate.&,
    Et dfis iuftit': re&ificatiuccquat in fi nô,tunc löge cflct inuëtio medijim;
    ter diuerfos, qfi inciderit connego eis,intendo i` artibns diuerfis, fi n6
    ciatio diuerfa p hoc, q, dirninuit de effent actiones & paflióes Appriç vni.
    parte maiori exccdentè medii,& ad cuiq; arti tcrminatæ in qiialitate &'
    dit minori parté illá: fm quâ deficit quãtitate. Et eft qdé intëtio dini &
    à medio,vt contingit ei, qi diuidit li lucri in cönegociationibus volunta
    meam in duo dimidia ingqualia, qfi riis,qp qfi h5acceperit plus $i perti
    vultgquare inter ea.diminiuit.n.aii neat ei,i.qd dederit,dí fucrari: & qfi
    nea maiore hoc,1 quo excedit dimi acceperit minus quâ dederit, di pár
    b diú fineę:&addit miinoriiIIud,i quo dere : vt cótingitim váditione & em- g
    excedifâ dimidio lineae:etenim libea ptione, autim c&teris rebus, in qbus
    aequans eft mediú in eo, qá cft inter pmittit lex cönegociationes.Q fi aút
    fineâ maiorem & minoré fm propor non accipit Έί; plus neq; minüs çi
    tionis arithmeticc méfurâ;intédò q, dedit,tunc nó df Iucrari,heq; perde
    diminutio eitis à maiore eftvt addi. re. Eft itaq; iuftitia mediatrix inter
    tio eius fup minoré, qíi fuerit maio lucrú & däöü in rebus veluntarijs.
    ris & minoris ex lirieailla, q diuifa De retaliatiome,mumo,& indigentia.
    £rit in duas partes non ppinquas di Cap. * y. } • ;

    {tantes à medio diftantiavna.D.Et


    deriuafquidé nomen iuftitiein Grg V YÌdefaiit nonnullis & reta, „„, prfe
    £o â diuidédoin duo dimidiâ.& dfi§ liatio abfolute & fimpfr
    iuftitic,i.iudex,eft ille, q diuidit in ius ipfum effe : quéadmo- ral, sa, u*
    ter hoïes p duas partes cögquales: & dü Pythagorgi dicebát:ius.n.ab ;
    op3 ipfum fcire jdeft dimifiuendô à folute effe retaliationem definie,
    maiori,& qd adderidú minori.Cum bant,verum retaliatio neq; addi
    n.fuerint duo cogqualia:& auferun ftributiuum ius, neq;ad emenda
    tur abvno ipforumiduæ partes,&ad tiuum accommodatur.volút ta»
    duntur alteri:illud cuifit additio,fit men ipfi Rhadamanti quoq; ius
    maius fm iftas duas ptes, & fm eas hoc dicere. (idem:
    cxccdit mediü, & deficit minus à me
    io fm eaflem.aut qfi aufert'ab vno Sicontra paffus fuerit,qùi fecerit
    cogqualium pars vnâ,& addi£ alteri, iugum
    et.
    planè re&íi,vindiétaq;
    tunc qdé deficit minus â mcdio fmi
    wnú, §. excedit ipfum mai* fm vnú. Sgpenumero enim difsidet:vt fi
    QP} igi?, qiyofueritiudex cogqua magiftratum quis gerens pcuffe
    tionem,vtäddat illi qâ deficitä ine rit,repercutiendus non eft. fíaíié
    £lio excefíüm illii, inquo exceditip. magiftrarü gerentë quis pcuffe^
    £iin medium,& diminuatâ maiori rit, non folum eft
    -
    psisutiat;
    Moralium Nicomachiorum.
    G* feâfupplicio infuperaffici&dus. neaiit ciuitates confiftunt ac c8. K
    adde qy fpontenean inuiti fece^ tinent.vnde &t Gratiarum tem^
    rimus,multum rcfert. Sed in cöi . plum obuiá ftatuunt, vt retribu
    tatibus commercialibus tale ius tio efficiat. quippe cü id,ppriü
    retaliatum côferuat rem,fi ex p• Gratiarum fit,vt ôC ei qui nobis
    portione,non ex æqualitate exi• gratificatus eft,vicifsim inferuia
    ftat.contra.n.faciendo ex.ppor mus:& ipfe rurfus gratificando
    tione ciuitas cötinetur.Vel enim nos,puocet.cöiunétio auté quae
    dant operam homines vt malíi per diametrum fit, retributionë
    reddant, alioqui effè feruitus vi hanc facit, û conftat,pportione.
    dctur,nifi par pari referatur: vel exépli gra, fit ædificator, in quo
    vt bonum recipiant,alioqui nul. ftatuaíA:futor, 1 quoB:domus,
    lafiet participatio:participatio in quo C: calceus,in quo D. '
    p, Aedificator A B Sutor ?.
    A. q';.
    ®

    . �
    -

    • •• <» -

    · · ··
    Domus C; D Calceus
    , Oportetigitur, vt gdificatorâ fu coomnia ea,quorum eft permu*
    ., tore opus ipfiusaccipiat, &ipfe tatio, comparabilia effe quodã
    : fuum illi tradat. Quòdfi primü modo debent, ob quod numus
    I fit gquü ex proportione, deinde in vfum venit,qui quodam mo^
    retaliatíi efficiatur, erit id qû di* do medium efficitur:metitur.n.
    ., cimus:fin minus,gquü non erit, oia:quare etiá excelfum & defe
    * neq; confiflet, nihil.n.vetat quo &tú:quot f.calcei domui, vel ali•
    minus opus alterius, alteri? ope^ mento gquales fint. Oportetigi£
    re prgftabiiius fit,quocirca adæ quotus eftgdificator,aut agrico
    quanda ea funt. Eft auté hoc in laad futorem, tot calceos ad do^
    alijs quoq; artibus : tollerentur mum,aut alimentum æquipara
    enim,nifi& qd facit, & quantii ri.nifi enim ira fit, nec permuta^
    & quale faceret: & qùf eoafficit, tio, nec focietas effe vllo modo
    & tanto & tali afficeretur. Non poterit:id aút non erit,nifi æqua
    n.ex duob° medicis focietas fit, liacia quodámodo interfe fint.
    fed ex medico &agricola: & de oportetigitur, vt vno quodam,
    mum diuerfis& non gqualibus. ficut di&um eft etiam prius,cun
    fcd hi tii adæquandi funt, Iccir• &tamcnfurentur,atid cft revera
    quidem
    Liber Quintus. 71
    A quidem indigentia, quae omnia tatione quafi fponfor,fiindigen- b
    continet:nam fi nulla re indige tia inciderit, eam fore, nobis in•
    rent hoíes,aut nö fimiliter,effice tercedit numus: qui enim eum
    retur vt vel non effet vlla ofno, affert, accipiendi facultatem ha
    vel non eadé permutatio. fed in heat neceffe eft.Idemn tamen etiá
    digentiae tii loco ex pa&o quafi ipfi huic contingit: nö enim fem
    „;„„.. fubftituit numus.vnde etiá no^ per æqualiter poteft: quamuis
    - V. - - - -

    Nomif- miffimaappellatur, eò q) nö na^ magis foleat permanere. iccirco


    -na- tura,fed yápua, id eft inftituto & precio cun&a gftimata effe opor
    lege cöftet: in nobisq; fit cü mu tet. ita enim femper erit permu
    tare,atqp inutilem reddere. Erit tatio.atfi ea fuerit, focietas quo•
    igitur retaliatio, cü adgquataiâ que fit neceffe.Numus igitur,vt^
    fingula fuerint: vt quo loco eft pote medium, commenfurabi^
    agricolaad futorem, eodé opus les inter fe efficit res, atq; ita ad~
    IB fütorisadagricolg opus fit.Cum æquat, neq; enim vlla effe focie
    aiit permutarint,in figuram pro tas poteft,nififit pmutatio: neq;
    portionis redigere opus non eft: permutatio, nifi fit æqualitas :
    alioqui alterü extremü vtrafq; ne*} aequalitas, nifi etiam com^
    1haberet exuperationes. fed vbi menfuratio fit.Ac requidem ve
    habuerint fua quifque, ita aequi ra fieri non poteft, vt quae adeo
    & focijefficiuntur: eô q> in ipfis inter fe diftant, commenfurabi•
    fieri haec æqualitas poteft. Sit lia efficiantur:fed pro indigentig
    Agricola A : alimentum C: fu tamé ratione fatis commode fit.
    tor B: opus ipfius adaequatum vnum igitur quoddam effe opor
    D. fi autem non hoc modo fiat tetatq; id ex conftitutione.vnde
    retaliatio, nulla erit focietas. etiam nomifma,ideft numusvo^
    6 agricola A B futor 3 catur,hic enim eft,qui commen•
    furabilia reddit omnia.numo.n.
    4 alimentü C—D calcei 4 omnia menfurantur. Sit Domus
    . indigétiam vero quafi rêvnam A:minæ decem B: le&us C: firq;
    quandam effe qug contineat, il^ A dimidium ad B: fiquidé quin•
    lud declarat: q* cüm mutuaope que minis domus digna effe cen
    non indiguerint aut vtriqsautal featur, aut aequali re: le5tus au
    teri,permutationem non facifit: tem , id eft C decima fit pars ip
    quemadmodum ctim eo, quod fius B: patebit profe&o quot fe
    quifpiá habet, alius indiguerit, &i domui gquales euadant:nimi
    vt vino,pro quo fruméti expor rum quinq;.
    tationem cöcedunt: idigitur ad
    aequatum prius fit, neceffe eft. A B 'c
    Sed licet nunc non indigeatquif domus - le&us
    <quam:profutura tamen permu 5- '1o, minae-1
    Ita
    , Moralium Nicomachiorum,
    • .£ Itaaút fieri confueuiffè permuta fitvtriufq; natura:de iure fimili- íí
    tionem anteę numus inuenire? ter & iniuria in vniuerfum,ad
    tur,perfpicuum eft,nihil.n.inte^ hunc modum di5tum iam fit.
    reftan leéti quinq;,;p domo vna TN Ixit.Et quidam hoium vident
    exhibeantur:an tantum, quanti - iuftitia abfolutein oibus re
    le&ti ipfi quinq; conftant. Quid bus (íiuftitia,quæ fit in rebus,quae
    igitur iniúria, quid item ius fit, funt contrariae paffionibus dolórife
    di&íiiá eft. His ita definitis per ris connegociationibus fm gqualita
    fpicuii eftiuftâ aétionem inter tem:& eft illa,çj nomina?pars digne!
    afficere iniuria &affici medium retribués. &eftvia antiquia in iüfti
    quoque effe:illud.n.plus habere tia,çjproportionat? Pythagoricis , &
    eft:hoc minus. Iuftitia vero non Academicis,famofa apud eos in po
    fitionelegü.D.Hæc aüt iuftitia non
    eodé mö,quo alig fuperiores vir eft in aliquo ex iuftitia diuifa: eóq.
    rutes, mediocritas eft: fed ob id virtus non habetparté condignere
    h quia medij eft: iniuftitia aüt ex tributiuam,neq; ex honore,iieq; ex £.
    tremoríi. Aciuftitia quidem eft, pecunia.& inuenifquidem hgc iufti
    quaiuft9df iufti operator ex ele tia magis in iuftitia rectificatiua: fèd
    &tione,ac diftributor tam fibi ad tfi in hoc qd ex ea eft voluntarium,
    alterum,öj;alteri ad alterum: nö & hoc in vtilitatibus cömunicabili
    ita vt expetendarum rerú maior bus:vt pars cădigneretributiua,qu£
    rem parté fibi, minoré alteri ex* eft in venditione & precij folutio
    hibeat, damnofarum ec5trario: ne,&in aliis q funt in cönegoeiatio
    fed aequîi ex proportione diftri ne. in parteauté que eft in damnis,
    multotiens contingit iuftitia p a&io
    buat. δ{alteri ad alterum fimili nem diuerfam ab illa aétione,aut in
    modo. Iniuftitiaaüt contrà eft, gquali ci:intédo eam, quc p damnú
    qua iniufti operator & diftribu^ intulit. D. Et pp hoc putatur de dfio
    torvnufquifq; dicitur. id autem ofitionis legum, q contradicat fibi
    exceffusô défe$tus eft vel vtilis in diéto fuo, cum dicit q) iuftitia ab
    :1 rei,vel damnofae praeter proporz fòluteeft pars condigné vel ex aequo M
    tionem, atqp iccirco iniuftitia ex retributiua:poft dicit q),qfi dfis prin
    ccffus eft & defe&us,quia exupe cipatus vulnerauit aliqueminiurio
    rationis & defc&ioniseft.In fe q fe,non oportet folum vt vulneretur,
    dem exuperationis rei illius qug fed etiam vt pœnis afficiatur.Et dixit
    abfolute eftvtilis, & defeétionis quidem hoç,vtgftimo,eô q> vulnera
    tio â Principc ab intenfiore malitia
    damno g:in alijs in vniuerfum q procedit, §i malitia , quæ non cft à
    dem fimiliter, quantum tfi ad id principe.D.Et fit quidéiultitia, quae
    fp<&tar,quod præter proportio eft pafs coæquanis in rebus propor
    nem eft,vtro modo inciderit.in^ tionalibus diuerfis non incönuenié
    jufte fa*ii autem minus eftiniu^ tibus coæqualibus:intendo per pro
    ria affici,maius afficere.De iufti^ portionales res, in quibus eit com
    tia quicum % iniuftitia, quænã ununicatio intcr houuincs per mo
    dum
    ... - Liber Qjntus. . <7.
    A â6,pportionalitatis n5 ex parte c6 bet alter,& econüerfo.Cum itaq; c5- D
    • ueniétiae fpéi.non.n.efthoi vita nifi negociatio fit pp indigétiam:& quo
    fuerit aggregatio vtilis in vita: nifi -rundam indigentium non fenp con
    £uerit cónnegociatio g res cöuenien ueniunt in eadem hora indigentiæ:
    tes in proportione non in fpecie.ete v.g.carpentarius interdum indiget
    nim cönegociatio fupplens defeétü agricola, qui illa hora non indiget
    vniufcuiufq; connegociantium non cärpentario,{ed medico, vel aliquo
    hit conuenientibus in arte vna: vt có alio, & fic de aliis in aliis:pofuerunt
    negociatio inter medicum & medi inter fe hoîes per modum conuenié
    'cum:non.n.indiget medicus medi tiae aliquid, quod fitinflrumentum
    co. & non fit nifi in diuerfificatis in conaegociádiin oibus.& hoc cft nu
    arte:vt connegociatiointer agricolâ mifma. hoc igi£ilto modo factú«ft
    & medicum.figc.n.fuppket agricolæ vice fupplenti$indigeatias abfolute.
    medicationem qua caret, & medico Cumq; ét venditor non femp in illa
    cibum quo caret.& hgc connegocia ~hora egeat emptione rei alterius,fed , i.
    Β tio non fit nifi fuerit iu{titia:& eft vt ebitin pofterum,factus eft ei dena E
    det medicus agricolæ iuxta menfu rius tanjfideiuflor fupplendi necef
    rá,qua dederit ei agricola. D. Et pp fitatem futuram.& cùíïilta inueniâ
    hoέciues obferuât leges obferuatio tur in denatio ex pofitione,& fit no
    Ane valida,vt fiat coarqua retributio. men legis apud Græcos, denomina
    hoc.n.eft proprium legi,& fit quidé tiuè fumptô à pofitione, nominatus
    coæqua retributio in febus cóicabi eft denarius in lingua Gr«ca, noie
    1ibus ex parte propoftionalitatis pp denominatiae fumpto â lege.Cùç,
    aggregationem neceflàriam homiiii fit ét gqualitas neceflària ad perma
    -büs in vita fm modum opinionis, nentiâ connegociationis & duratio
    inon fm raodum conuenientiæ. Et néeius, & difficilis fit cognitio coae
    baec vtoppofitio,quae fitfm duas ex qualitatis inter res diuterías : pofue
    tremitates diametri cadentis in cir ruft denariú tanjcftimatiuâ equi
    • culo, & in rebus quidé oppofitis in pollentiarú in rebus. Fa&us eft crgo
    uenitur coæqualitas ex parte Appor quafi cömediator quodãmodo,cum :
    c rionis. nifi cnim effet arti domiifica frtgquâs inter additioné & diminu- F
    toris ad artem artificis calciamcntQ tionen.& hoc,qfh £ eflet proportio
    rum proportio eadem,qu£ cft opeii artis domificatoris ad arté calciato
    <!omificatoris,Tdomui ad opus cal ris „Pportio dupli, tunc oporteret vt
    «cificis.f.ad calceum, non poftet com eflet ,pportio dom°ad calceii Š -

    í;rehendi notitia æqualitatis inter il


    duo epera:nifi.n.effet cöicatio,
    ortio. Effet ergo 2negociatioiu!
    “in hoc,vt daret äöii ficator domum
    non inueniretur imter eos connego vnâ, & acciperet calceos duo:: fèd, cú
    <iatio.nam qii non indiget alter có fit *qua péfioiter res difficiles,pofue
    negociantium focio fuo, aut vtcrq; rüt oib'rebus fm ,pportioné fuá cq
    vtroq;,non erit penutus connegocia ualétiâ vni* eiufJ3 rei & eft denari*.
    rio.fit vero,qfi vterq; eorum indiget phücigif facilis & ei* inuétio gçjlita
    co,quod eft apud alterum:vt qiú ha tis.etenim nó refert vt dent in cäbio
    bcnsxinum indigct tritico,quod ha domus duo calcci, aut defgftimari9
    *•. .*
    **
    ßcij
    Moralium NicomachiorumL
    -G £cijipford.denari” ergo pofit'eftin liere qs poffetnon ignarus qua *
    çiuitátibus pp iftas duas cás: intédo cum rem habeat : non tíi ex ele~
    pp facilitatéinuentionis gqualitatis, &tionis principio, fedex affeétu
    & pp conuenientiam indigentiæ.D. id faceret:qui fanè iniufte quidë
    Iahi ergo manifeftú hoc eft ex dicto agit,non tamen eftiniuftus.ficut
    quid fit iniuftitia, & gd iuititia. Et necp fur „licet furatus fit: neque
    ex hmói diftin&lione manifeltú eft adulter,licet adulterium
    commi
    q»iuftacónegociatio eft in eo,qä eft ferit. fimili modo etiam de alijs.
    inter facere iniuriam & patieam.ete
    Qíio fanéretaliatio adius fefeha
    niminiuriatori eft magis de bono &
    iniuriato minus. luftitia auté, quae beat,di&ú iam fuperius eft.Non
    eft in cönegociatione, eftcommedia eftautem ignorandum id quod
    tio inter eös, non per modú, per qué nunc quærimus,&fimpfrius,&
    cæteræ virtutes funt mediatio: eóq; ciuileius effe. hoc aiit eftqü cö•
    J{ iita mediú eft relatum alteri.virtutes munionem vitae affert,vt liberis -

    aút funt,quarü media non funt rela hominibus & æqualibus neceP- L
    taadalterü. & {iiriniuria hgc eftin faria fufficiát:atq; idvelpropor•
    extremitatibus per relationem ad al tione vel numero. quare quibus
    terii: malitiae aüt funt in extremitati hoc non adeft, inter eos neq;ius
    bus non relatis ad alterü. Et pg hoc, ciuile effe exiftimandum eft: fed
    qfi accipit virtus, fm q> eft relata ad ius quoddam, & per fimilitudi•
    alterú,&ftiufti tiavhs fm q, prædi&lü nem.Eft.n.ius interillos,quibus
    eft.&exifto manifeftum eft q» iuft* εt lex eft:lexaiit inter eos eft , im
    eft,g facit iuftitiâ inter fe & alterü,
    &inter alterü & alterü : & iniuftus qbus eft iniuftitia: iudicium.n.
    eft ille, q dat fibi plus de bono & al iuris & iniuriae dijudicatio eft:
    teri minus, & de dáno fm huius di in qbus vero eft iniuftitia, in ijs
    uerfum. intendo q det ex ipfo alteri quoq; iniufte facere eft. Non in
    Plus,& fibi ipfi minus:fed iuftus elt oibus tfi, in qbus eßiniufteface
    ] ille, qui dat aequale inter fe & alte re,eft ét iniuftitia.hoc aút eft cú M
    rum,& inter alterum & alterum:in qs plus ex fimpfr bonis, minus *
    iuftus autem eft contrarius huic.
    ex fimpfr malis fibi attribuit.
    I)e iniuria & iure riuili,herili, & fami Propterea non finimus domina
    11$e parté. * liari.
    liari. Cap . 6. ri hoíem, fed rönë:eò q» fibiipfi
    y*p ibi: : Voniã vero fieri poteft,vt facit,&tyránus euadit.eft aüt
    'id
    Wò éaüt, quis licet iniufte agat, nö quidfiatur, iuris ipfius cuftos ;
    non expo tfi fit iniuftus:qualia nam at fi iuris, æqui&t. Qji vero effe
    taut Auer. iniufte fa&a quifpiam ipfi nihil
    amplius vf, fiquidem
    committens in vnaquaq; iniufti .eft iuftus,non.n.amplius ex fim
    tiainiuftus continuo efle dicen^ .pfr bonofibi attribuit,nifiid ip
    dus eft« fur ne, an adulter, an la− fi proportione conueniat: iccir,
    tro« Anita quidem nihil interc coalteri laborat.Atq; ideo iufti
    rit, nam concumbere cum mu tiá alienum efle bonü iuquiunt,
    qucm
    - - - -
    - -
    - ' . ' Liber uintus. * 73
    M. A quemadmodum Et prius di&íi
    tia fmitidicia eoriim:iuftus ergo eft b
    eft. merces igitur qugdam dåda qni iudicatfm iuftitiam : & ihinft*
    eft:eaauté eft honor,& donum. ex principib* eitille,qui dat fibi de
    quibus vero hgc fatis non funt, bono plus jalteri, & de malo econ
    trario. Et ideo q» faciens iuftitiam
    ij tyranni efficiuntur. At vero
    eft idem, qui facit iniuftitiam, vides
    herile ius ac paternum , idé cú hoîes refutantes ne domine? homo
    his minime eft,fed fimile.nulli?
    -
    eis vhr,eò q. ipfe conuertitur in É
    enim erga fua fimpliciter iniu num,
    | ftitiaeft:poffeffio auté,& liberi & partitur bonâ fibiipfi plus:
    I. & princeps abfolute eft conferuator
    quoad tantuli fuerint & non fe• ÉÉÉ &,cùm fit feruator iuftitiæ,
    | parati, quafi quaedam vniufcu cft feruator æqualitatis : & cùm fit
    i,;„u;•.. iufq;funt:atfefe Igdere eligit ne^ feruator aequafitatis,non dat fibi ali
    ÉÉiniti mo:vnde nullius erga fe iniufti quid plus debono,quod eftbonum
    iiiitia eft; tia eft. igitur neq; ciuileius neq; p modum fimplicem:intendo parfi
    iniuria erit: quippe quæ & lege impermixtú malo,nifi non fit ali*,
    exiftant,& inter eos in quibus qui laborat fifr fuo labori. & non la
    1 effe lex poteft: hi auté erant illi, borat aliquis vt ipfe, nec procurat
    quibus&dominandi,&obtem vtilitatem ciuium vt ipfe: veruntfi
    ! perandiaequalitas ineft. Iccirco non eft eius vtdet fibiipfi fm fuum
    I. magis erga vxoré, j;liberos & meritum. Et pp hoc dictú cft,qiu
    ftitia eft bonüm altcri nö iufto. fic
    | poffefsiones ius eft : id enim eft ergo eius præmiú reuerentia &ho
    iusfamiliare:quod tamen ä ciui nör:intendo iuftitiam ex altero. Et
    li ét ipfum diuerfum ef{e cöftat. fm iftud nó eft iuftitia illa;çí eft iu
    :
    i
    Dj; Et oportet ne lateat nos ,
    qyiuftitia abfoluta,de qua hæc
    ftitia fm veritatem, & illa j nomi
    natur iuftitia: eò q, faétum eius eft
    eftperfcrutatio,eft iuftitia ciuilis.& factum iuftitiae,viia eademçj; fm fy
    ifta eft iuftitia illa, in qua cöicant rannos,quanto magis fm non tyrá
    hoies vtinuenia? eis coæqua diftri nos.etenim nö injuriatur aliquis in
    4C butio.& hæc, vt dictum eft, iuftitia co qd fuum elt abfolute:fediniuria-f
    cft duarum partium.aut iuftitia cx tur quidem in aliquo,fm q> eft non
    parte proportionis,& cftiuftitia di ius fuum quodammodo: quemad
    uifionis,& eft quodammodo cqua modum iniuria? pater filio qfique.
    litas: aut iuftitia ex parte æqualita §juis.n.pars ipfiusfit,tfiiam obfiftit
    tis, & cft iuftitia connegociationi iùfufficicntia propria difparatus ab
    bus:& quibus neutra partium hui* eo. D. Et pg hoc non proportionat
    iuftitiæ inuenitur,apud illos eft iu aliquisiniuriam ad id quód habet.
    ftitia per modum fimilitudinis. Di & fif iniuftitia ciuilis non propor
    xit.Et factú iuftitiæ eft principibus, tionatur ad hoc quod habet: inten
    apud quos eftlex. &apud quos eft do ad hoc,quod habet iuftus, fedad
    lex, apud eos eftiniuriâ:& funt prin quod alterius eft. nam iuftitia ciui
    cipes.&difcernunfquidem per Ë lis cltin eo,in quo lex,&in rebus,in
    9 dicitur dc eis dc iniuria& dciulti quarum natura eft vt in eis fit lcx.
    Moral.cú có, Auer. K &
    - - Moralium Nicomachiorum, \
    G &iftae funtillae, in quibus iußiévt tioreft:licet fieri poßit,vt o& *
    quidamfint plati & quidam (ubdi ambidextri fint, Iuravero ex in
    ti. intendo gjiultitiafm veritatem ftitutione&vtilitate fimilia mê
    inuenitur qüidem inter homines: furis funt:nö.n.vbiq3 funtgqua^
    quorum determinatio eft haec de Hesvinariæ & frumentarig men•
    terminatio, i.quidam corum prae furg, fed maiores funt vbi emíit:
    lati,quidam ÉÉÉ vbi vêdunt minores. fimili mö
    Εeiurenaturaiio-i gitimo. Cap. 7. non naturalia,fed humana iura ,
    nö eadem vbiq; funt. náneq3 ref•
    Iuileafitius,aliud natura^ publica apudoës eft eadem: fed
    ( le eft,aliud legitimü. natu vna timvbiqseaeftfm naturam,
    rale, quovbicunq; eandé úoptima eft. Vnumquodq;au
    vim habet,& non quia vel ita tem ius&legitimum, vt vniuer
    videtur,velminime: legitimii, falia (e(e habét ad particularia.
    A q, à principio vtrum hoc an il nam jaguntur,multa funt:illo^
    1ó mòdo fiat, nihil refert:vbive rum autê vnumquodq; eftvníi:
    •rofuerit inftitutü, refert. vtmi^ vfe enim eft. iniufteaiitfaétum
    nacaptiuosredimi, vt capráfa & iniuria, iuftificatio ité & ius
    crificare,non duas oues: ea item inter fe differunt: iniuria.n.cúm
    ajdefingulis fanciunt,vt Brafi^ naturafit vel conftitutione,cúm
    dæ facrificare: necnon ea çì funt fit, iniufte fa&um euadit: prius
    decretalia. Sed nonnullis oía ef* veroç$ fa&a fuerit, iniuria tan•
    &hmóividétur:quia qd* eftna^ tümodo eft, návbieftfa&a , in«
    sura,immobile eft,&vbiq; ean* iuftefa&ü dicit,{imili modo etiá
    «deravim habet: quemadmodü iuftificatio. Sed id tfiquod com
    ignis qui & hic &apud Perfas mune eft, potiusiufte fa&ü : iu
    vfit: iuravero moueri vident. Ytificatio vero iniufte faéti cor•
    At hoc non ita eft, fed quodam re&iovocatur.horum aút figil
    i modo.quanjapud Deosfortaf latim qualefnam 8£ quot fpés
    {enullo?modo eft:apudnosauté fint, accirca quae verfentur, po•
    eftquoddam èt naturale, quod ftea confiderandum eft,
    mobilefit,licet non oé:fed eftta^ Ixit.Iuris aíit ciuilis, quiddam
    men aliud natura,aliud non na^ eft naturale legale,& quiddam
    tura. Quidnam aüt fit quod na^ legale tantum, ide pofitiuum, ius
    tura cft,ex ijs á poffuntaliter fe< aütem naturaleeft,cuius menfura
    fehabere:&quidnô natura, fed e(tin omni loco&in omni tempo
    iege &iftitutione,fiquideytra^ re,& non cadit in ipfum commen
    qüe mobilia fimili modo funt: furatio. lex autem non naturalis,
    gfpicuum eft.&inalijs quoque genere quidem quafi naturalis eft,
    Qadæ determinatio accómoda/ & non eft in eâ diuerfitas . com
    bií.natura,n.dextramaaus po^ aenfuratione autem diucrfifica
    tTTC
    *^ Liber Quintus. - 74 .
    *$! A ttir fecund& diuerfäs gentes,vtiufti- in of loco,fic fé hétin rebus iuftis,& d
    tx? tia pofita cömenfuratiue in de col- eft quidã modus viuendi naturalis
    - - - - - - -

    gri locütionibus,& oblationibus,& ora


    - - :- :- 1--*i-* -
    vnus in ot loco:pofitiuus aíit nö eft
    •_ -_ _ _ - -

    ß
    Jff tionibuspofitis in legib* & foris. D.
    Et quidam hoium vident q» oésiu-
    vnus in oiloco. D.Proportio autem
    iftarum rerúiuftarí q docentur, vel
    rt; ftitiæ legales pofitiuæ funt, in qui- notifican?in hoc libro ad res, ad qs
    * bus incidit commenfuratio,&varia- ponit diis legum,eft „Pportio rerum
    11f) tiofm q> vide£ vnicuique ex legüla- vfium ad res particulares, q agütur.
    111, toribus, qd fit conuenientius Wária- & particularia multa funt,vfiayero
    ;? refm locum& tépus. q vero funt g cóprehenfà fùnt; $
    ;? naturá nó diuerfànè: &ùm fit vis ei* ex ipfis vnum eft non multü. Et il
    fri^, vna 1o1 loco: ficut ignis vis vna elt lud,de quo hoc dictum exiufto, eft
    gw jnoiloco: intendo φ ip(è mouetur in generibus füis primis. di£ta auté
    i;! furfum, vbicunq; ponä?in mundo, inTfpecieb* ois generis exiftis duo
    :r], & quacunq; horâ ponat. Ex rebus bus generibus: intendo diuifiuum
    *. » igitur iuftisfm haec quædam erunt & dire£tiuum;& quid fint, & quot E
    *; effe&tiuae iufti,& ex pârte naturæ:& fint,& in quo fint,ettde quo dixit,
    £ qdam effe&iuae ex parte confuetu- q) perfcrutaretur poftremo in alio
    : dinis,non ex parte naturæ fuæ p fuá libro ab ifto. -

    [1 qualitatem, fed ex parte pofitionis - • • ...


    3 & vfus earum.& quemadmodü dex- De triplicimocumento,quòdalijs ,
    3* tra manus eft dextra naturaliter, & irrogatur. Cap.8.
    itJ finiftra interdum fit dextra vfuali- Vm iura vero & iniuriæ
    j3
    !)
    te:ficcftdifpofitio in iuftitijs natu-
    ralibus & confuetudinibus. & com-
    fint ea,ô] diximus:&iniu
    fteagit,&iuftequifpiam;
    - menfuratio diuerfificata fm magis ` eagit,cx iurtequupiam;
    d. & minus fm quâlibet legem in É cüm fponte agit. nam cüm inui
    ;£ iuftitijs diuerfis plegé, intendo me- £us facit, neq; iniufteneque 1u*
    £; dia j funt in ipfis,&fi fint multæ & fteagere céfendus eft, nili exac*
    * diuerfæ fm diuerfas gentes, funt tfi cidenti:accidit.n.vt ea ûagunt, .
    ; c αεs conuenientes in fioc, q, faciunt vel iufta fint,vel iniufta. Atiufte ;
    ;* faétum iultitic.Et quafi in hoc fimi vel iniufte faétú fpótaneo & in
    » latur menfuris diuerfis, quibus vtü- uito definií. Cùm.n.fpontaneú
    tur in qualibct ciuitate,ipfae ctenim fuerit;vituperaí:tuncq; ét eftin^
    £tfi fiat diuerfæ oés, tí fáciunt factú íùí. âÄ. Quare fit vt iniu•
    ;£
    ;*
    j£jjj£££ in£fgas tjici: $ âîçìÜôéêïíçjuippiá
    olei,& confimilium: q menfuranf.
    d tfi
    pofsit,
    dú iniufte faét
    ;£
    ;,
    nam,non funt iftae menfuræ quan- quod tn non
    fit,nifi id etiam affuerit,yt fpö
    titatis vnius apud oés gentes. fic igit'
    É 2 g;
    • <ft difpofitio'rerúm íüíùíçìÜôåä tefaótü fit. Appelloauté fpon•
    : modo. & iftud eft vt commenfura- taneum, quemadmodum ct12um
    B.
    tio orationú,&feruitiorùin quali- prius di&um eft, illud quod in
    bet lege : &hoc, qiú quemadfiodú fua quifque poteftate fitum cor
    leges, &modi viucndi non funtyni gnofcens, neque ignoransagit»
    - k ij aut
    , Moralium Nicomachiorum ,
    G aut quem,autquo,aut cuius: id caufa exiftimauerat, quifpiam, K
    eft aut qué verberet, aut qua re, ea egerit: vel.n.non effe percuf
    aut cuius caufa:&vnumquodq; furum,vel nö hoc, vel non hüc,
    illorum, non paccidens, meqsp vel non huius caufa putauit: fed
    v vim.vt fiquis apprehenfamanu accidit id, cuius caufa minime
    ipfiusalium verberet: non fpon putarat:verbigfa, nö vt vulne•
    teaiitipfeid faciat, non eft.n.in raret, fed vt ftimularet : aut non
    ipfo.fieriêt pöt, vt qui verbera» qué,aut non ficut volebat. Qíí
    tur,fit pater: ipfeauté hofem eü igit praeter rönem euenerit læ
    quidem effe, aut ex prgfentibus fio, infortunifi eft: qfi vero non
    aliquem fciat,patrétii effe igno præter rationé,fed fine tfi vitio,
    ret.fimili mö quoq;deillis quo^ peccatum. peccat.n.quifq; ctim
    rum caufa quippiam fit, definié in fe principiii caufæ habuerit :
    dü eft, ijsq; qugada£tionem to infortunate egit, cüm extrinfe^
    H tam fpeétání.Qgodaiitignora cus. At cùm çognofcés quidem, $
    tur,aut non ignoratur, non eft fed fine tii prgconfultationeagit
    tiiinipfo:vel per vim fit: inuitü quifpiam,iniufte fa&um eft:vt
    eft:multa.n.ex ijs,ú funt natura, funt,ô] exirafiunt,alijsq;affe&i»
    fcientes étagimus & patimur: bus, qui neceffarij, naturalesq;
    quorum nihil neq; fpontaneum hoibus accidunt. qui in his.n.lg.
    eft,neq;inuitü:vt fenefcere, vel dunt,& peccant, iniufte quidé
    mori. Sedid quod p accidés fit, agunt, funtq; haec iniufte fa&a,
    taminiu(iis ά in iniuftis fimili nondum tfi iniufti ob hæc, neq;
    modo contingit. ná ficut fiquis praui ipfi hoîes habentur:quip
    inuitus & timore indu&us red^ pe cúm laefio ipfa ex prauitate
    diderit depofitum, is neq; iufta minime euenerit. Nam cuim ex
    agereneq; iufte facere dicendus eleétione læferit quifpiam, tüc
    eft,nifi per accidens:fic parimo demum iniuftus ac prauus eft.
    do,qui coaétus&inuit? nö red Quocirca, rečte ea j ex ira fiút,
    diderit,p accidens iniuria affice non effe ex prouidentia iudicam
    re,&iniuftaagere eft dicendus. tur:nö.n.principium affert,qui
    Ex fpontaneisauté alia cum ele iratus facit, fed quiad iram pro•
    &ione agimus,aliafine eleétio uocauit. Prgterea,neq;hic fa&ü
    ne. cum eleétione ea agimus, û fit necne, fed iure ne an iniuria
    prgconfultauimus: fine ele&io fa$tum fit controuerfia eft: ira fi
    ne, û nulla prgconfultatione ad• quidé apparés iniuftitia eft.non
    hibitafacimus.Verúm cúm tres enim ficut in commercijs faétú
    fintlaefiones, úi focietatib? eue ne fit,contendüt, vbi neceffe eft
    niunt, ô cum ignoratione fiiit, alterum prauum oino effe, nifi
    funtpeccata,cüm neq; qué, ne• exobliuione id faciant: fed de fa
    qu£ quod,neq* quo, ncq* cuius &oconfentientes,iurenean in•
    AuI\ à
    Liber Qujntus. * * * * 7 ;
    A iuriaidfa&um fit, altercant: qd' voluntate,nofatur æquitas:& quod D
    qui infidiofe fecit, minime igno contingit ex ipfo, ab ambabusreb*
    rat.quare alteriniuria fe effeaf. iuftitia.& fimiliter noiatur iniqui
    fe£tum putat, alter minime. Si tas iniuftitia, jfitâ voluntate:& no
    aút ex ele&tione laeferit , iniufte : minatur iniuftitia illa, q fit ab illis
    agit: & ex his iam iniufte faétis duab* rebus. Cumq; hoc fic fuerit,
    iniuftus eft, qui iniuriam facit : tunc ois æquitas iuftitia eft, & non
    omnis iuftitia aequitas : & fimiliter
    cùm velfiter;pportioné fuerint, ois iniquitasiniuftitia eft, & nó om
    aut aequii.fimili modo etiam iu^ nis iniuftitia iniquitas. Et fàétum
    ftus eft vnufquifq*, cüm ex ele voluntarium , quemadmodum di
    <tione iufte egerit. iufteagitau £tú eft in eo quod præterijt,cftqt
    té,fi tfiimodofponteagat. At ex facit quis,& videt q» facere illud in
    ijs,öi inuiti agimus,alia ignofcé^ ipfo eft,& in hora fáciendi nö latet
    da funt, aliaminime.nam únö eum,quód facitipfum, & cui facit
    * modo ignorantes,fed exignóra ipfum,& cum quo facit ipfum,& Ap E
    tione committimus, funt igno^ pter quod facitipfum. vfquod pér
    cenda: á vero nö exignoratio noncutiat, vidensq; percuffio in eo eft,
    in alio:& non facit cùm ali* fa
    ne,fed ignorantes facimus, exaf ceret hoc inuite, aut deneceffitate:
    fçãtutiineq;naturali ncghuma vt q quis petcutiat quémanu alte
    novenia digna minime funt. rius. etenim ille, cuius manu pcutit
    Tcumiuftitia,& nó iuftitia fit, alius percuffor, eftinfpontaneè vel.
    q definita éante:& eft ea,à qua inuite,& fimiliter fitin eo, qui per
    agitur iuftú & non iuftii:tunc qui cutit fcitum fibi non ignotú: vt q>
    dem agens per iuftitiam noiatur iu percutiat hominem, de quo fcit φ
    ftus: & agens p non iuftitiam nóiu eft vnus ex hominibus, fèd non fcit
    ftus, qiì féceritfa&á voluntarie. qfi q» eft pater eius. etenim de ifto di
    vero É iuftus non voluntarie, citur q, percuffit patrem fuü inuo

    autiniuftus,tücnoiatur quidemiu-, luntariè. & fimiliter accidit in eo,


    Ę
    C. ftus aut accidens, i. acci quo percutitur,& gratia cuius per R
    dit eis vt agant aéìiones iuftitiæ,aut cutitur. Quod aüt fitfcienter, atta
    non iuftitiae:deinde,qfiiftud ficfue men principiú faciendi ipfum non
    : rit dictum iuftum cöiter & „Pprie. eft in nobis,fed fimila? infpótaneo,
    Cóiter ergo dici£ de qi faéto iufto, tunc ipfum neq; noiatur volunta-:
    fiue contingat g voluntatem, fiue g rium,nequeinuoluntarium. Et oés
    naturam, fiueabfq; yoluntate: pro- ; modi eius, qά gaccidens, æquales
    ric vero dicitur de faéto iufto, qd funt in oibus fpeciebus aétioniú iu
    tâ volütate. & fimiliter iniuftum ftitiae. etenim fiquis reddit apud fe
    dicitur communiter de omni faéto, depofitum infpóntanee pp mietum,
    quod fuerit iniuftum qualitercun non df deeo fàétóriuftitiæ, nifi per
    que contingat: & dicitur proprie de. modum accidentis. & fifr in caeteris
    eo quod contingit per voluntatem.. aétionibus iuftitiæ,qfi agunt inuo
    quód autcm de iuflo contingit, à luntarie, dfgyfaétorearúeft iuftus
    X iij per
    Moralium Nicomachiorum,
    G p modum accidentis. Et de reb* vo fcebat irafcenti : ideo q, videbat, q, K
    luntarijs, eft quod agitur p eleétio principium quidé aétionis erat exAp
    nem fcedentem:vt de eis éft qd'n5 uocatore irae, non ex irafcente: cüm
    agi? per ele&tionem praecedentem. p faétú turpe iniuriofe „Puocaret eú
    quod autem agitur per ele&ionem adirâ. Et PP hoc, non contendunt
    praecedentem eft illud , quod agi corrixantes in iudicio de faéto : qfi
    tur,poftquam £; £; eó confiliú, fuerit damniferum ex parte iræ, fit
    vel meditatio : fed quod agi?abfq; damniferum vel non : immo confi
    electione præcedente,eft quod ope te£hic faétor ipfe : fed contendút fit
    ratur abfq; ßcogitatiöe. D. Et cüm iuftitia,aut nön.Cona? itaq; faétor
    quidem hoc ficeft, tunc damnú ac probare q fit iuflitia: fed inificiatur
    cidens in connegociationib° trium paffus q) fitiuftitia.&hoc, qii hoíes
    fpecierum eft. vnum, quod accidit conceduntq, ille, qui cogit in cóme
    pp priuationem fcientiæ.&hoc,qiii ociationibus fociú fuum ad irafcé
    qii quis feceritfa&tum nó fciens &ui ÉÉ malitiofus,& q> irafcens nö
    H fecit,neq; cum quo fecit, neque pro facit damnú ex parte malitiae:& gg L
    pter quam rem fecit, vtq) putetfa hoc confitetur damnum inferens ä
    $tor nqn fe vulnerare.& idem pfa &tum, quemadmodü diximus, & di-.
    &tum fuú,& tfi vulneratipfum, aut cit qb fit iuftitia: fed aduerfarius im
    q) putet non percutere cum gladio, probat eflè iuftitiâ, immo efle iniu
    & tfi percutitipfo.Hgc etenim dam fiâ. Et tertia fpés eft damnü, quod
    na funt abfq;voluntate : & damnú fit ex fcedenti confiliatione. &iniu
    abfq;voluntate iufortunium.dam ftus fm hunc modum eftiniuriator
    num aút , quod fit cum voluntate, in veritate,cum ex propofito venerit
    fed abfq; malitia,immo pp ignoran abfq; Apportionein rebus,in quibus
    tiam,eft ex peccato facilitátis,quan eft iuftitia p proportioné, autabfq;
    do fuerit hæc ignorantiaex eo, quae æqualitate in rebus,in quibus eftiu
    in eo eft nö ignorarevelfcire. five ftitia paequalitatem.&pp hociuf*
    ro caufaignorantiæ fuerit ab extra, in his in veritate eft ille, a&ioné cu
    tunceft infortunium purü. hccigie ius fcedit electio.iuftus aüt,qui op
    I funt dána q fiunt ex priuationefíié orii£praedictis duabus fpeciébus in M;
    tiae.Sed damna,q fiunt a (cientia,ve iuftitia:intendo eum,qui facitiufti
    runtfi non à præcogitatione vel con tiá infcienter, aut pp paffionévincê
    filio:vt quod fit à multis ex acciden tem ipfum:non eft iuftus fm verita
    tibus neceflarijs vel naturalib?, (unt tem.D.Et fm quafdam ignorantia
    iniufta. hi. n. ifto modo inferentes rüignofcifex ignorantia dánum in
    damnam, iniuftitiam faciunt: non ferénti,fm quäfdá vero nó. & fm qs.
    tfi Phociniufti funt fm veritatem, nó ignofcif, funt illæ j fiíit ex parte
    cô q, neceffàrium, quodeftcá hic, omiffiöis vel difciplinæ,aut quarum
    cft abfq; malitia illa:pp quam dicif ipfemet câ exiftit,vti difpöne ebrie
    ge faciente iniuftitiá'q$ eft iniuftus tatis:£m quas vero ignofcit, funtfié
    fm veritatem. Et pp iítud quidam tes p occafioné naturalé,aut pg oc
    Antiquorü non iudicabat eô, q per onem accidentalem.
    itâ facicbatfaáúdániferum & igno J».
    De
    Liber Quinttis. 76
    A De eo, quod e£fpatiiniuriam. Cap. 9. mifialiquis ßt,qiniuria afficiat: Do
    ;! Vbitare autem quifpiam neq;iuftificari,nifiiufte qfpiam
    ID poffet,an fatis de faciëda agat,iureq;afficiat.Verum fiab
    patiendaq; iniuria defi folute iniuria afficere eft fponte
    mitíifit.Ac primum an fit idqd' lædere,fpöteaüt laedere,eftfci& -fa.l.quo
    Euripidesdixit,abfurdeinqens, tem quem,&fquod,& quo mo
    Qgomodo parentem occide do: intemperans vero fponte fe~
    " rim éxponam breui: ipfum laedit:fponteis iniuriaaf
    Volens volentem,vel nolen• ficeret:poffetç fieri vt,ipfe feip
    tem nonvolens: fum quifpiam iniuria afficeret.'
    vtrú revera fieri pofsit, vt fp6» at hoc vnii ex ijseft, ô in dubiá*
    requifpiam iniuria afficiat, nec veniunt,vtrum iniuria afficere
    ne,anoë id inuitü fit ? quemad^ feipfum quifpiam pofsit. Adde
    modum iniuriaafficere quoque q»fponte ét ob intemperantiam B ;
    $?
    P fpontaneum totum eft:ah fpön aliquis abaliovolenteiniuriaaf
    taneü aliud, aliud fitinuitü ? Et ficeret:vt hoc mö quifpiá fpon
    fimili modo deiuftificando: iu• te affici iniuria queat. An fortaf
    fteagere.n.fpótaneum totii eft: fe nö re&adefinitio eft:fed, ctim.
    vt merito vtroq; modo opponi dicimus lædere effe fcientem 84
    -
    debeat,&iniuria affici & iufti• quem,&f quod,& quomodo, fa.i.quo
    ficari: vtvel fpontaneum velin• addendum eft,jjter illius volun•
    uitum vtrunq; effe affirmemus. tatem qui lædit. laeditur igitur
    Ab(urdumaíit videret, fiiuftifi» fponte aliquis,atqsiniufta pati•
    cari fpontaneum effe totü dice tur:nullus tá eftqui iniuria fpö
    remus: qppecüm nönulli fint, teafficiat:quippe cüid velit ne
    qui non fponte iuftificent. Nam mo,ne incontinens quidem : fed
    , etiam deeo dubitaret quifpiã, praeter voluntatem agat, nemo
    vtrum vnu(quifg.qui iniuftum enim vult,id quod non effebo Ε
    aliquid paffus eft, iniuriaquoq; num exiftimat.atincötinés qû
    afficiat:an ficutin agendo,ita in non effeagendü putat, id agit.
    patiendo quoq; res fefe habeat. qui.m.fuaipfius dat, flcut Hoe
    fieri.n.pöt, vtinvtrifq3 exacci merus inquit Glaucum dediffe
    dentiiufta confequamur. idem Diomedi,
    aíit i iniuftis quoq;euenire ma• Aurea;p ferreis,ac,pcentena,
    nifeftum eft : quippe cüm non nouennis, nulla afficií iniuria :
    idem fit iniufta agere & iniufte quippe cüin ipfi* ptãte fit dare,
    agere,i.iniuria afficere: neq;in iniuria vero affici, mimimeinip»
    iufta pati,&iniuria affici, fimi foeft: fed eέaliqué oportet, qui
    4?
    }iter quoq; iufte agere quépiam iniuria afficiat.Atq;iniuriaaffi•
    . &iuftificari dicendíi eft. non.n. ciquidé non effe fpontaneü ma•
    poteft quifquam iniuria affici, nifeftü eft, Duo praeterea exiis
    ¥ X iiij quae
    ` - Moralium NicomachiorumL
    G quæ propofuimus,fùperfunt di• tinet, meq;iniuftü iudicium eft: K
    céda.vtrum is, qui p!us 5ter di fed quodam mötiiiniufti,aliud
    gnitatem diftribuit, iniuriâ affe enim legitimú , aliud primú ius
    rat,an isqui id habet:fieri ne ité eft.At fi fciens iudicauit infuße,
    . . pofsit, vt feipfum quifpiá iniu^ plus fibi vfurpat&ipfe vel gra
    -

    ' riaafficiat. Ná fifieri poteft id, tiæ vel vindi&ae : perinde quidë
    quod prius di5tum eft:&qui di ac fiquis iniufte faêi quoq; ip
    ftribuit, iniuriaafficit, non qui fe partem accepcrit:&ille etiã,
    hét plus:fiquisalterię fibi plus q ob haec iniufte iudicauit, plus
    diftribuit fponte & fciens, is fe hér. Etenim in illis quiagrü ad- '
    ipfeiniuria afficit: id quod face iudicauit,is non agrü,fedargen
    re modefti hoies confueuerunt. tum accepit.Hoiesaütin fua po
    modeftus.n.eiufmodi eft,vt im teftate fitum exiftimant,vt in•,
    minui fuanon difficulter patia^ iuriaafficiant,,ppterea étius ip~
    H tur. An neq;hoc fimplex eft: ex fum putant facile effe: quod tii
    alio.n.bono,fiitaicidit, plusve non eft. rem habere.n.cumvxo
    furpauit:vt ex gfia, auteo quod re vicini,& percutere proximii
    abfolute honeftü eft. Sed folui• & manu porrigere pecuniam &
    tur ét ex iniuria afficiendi defi facile eft,&inipfis: fed ita tiife
    v *, •' nitione.nihil.n.præter fuam pa^. habentes hgc facere,neque facile
    titurvoluntatem, vt propterea neq;in ipfis eft. Similimö quo
    afficiiniuria minime pofsit, fed que cognofcere iufta&iniufta,
    laedaítí : fimö patiifim quip nullam fapientiâ effe exiftimát:
    piam dicendum eft. Perfpicuîi Appterea q* difficile minime eß
    quoq; eft,eum qui diftribuit, in £a intelligere, de quib° leges prg
    iuria afficere, non eum femper {cribunt. Verum iufta non hæc
    qui plus habet. non.n.cui iniu^ funt nifi paccfis:fed easiitiufta,
    ftum ineft, is iniuriam facit, fed ç1quodãmodo aguntur,& quo
    cui ineftidvt fponte hoc faciat: dam modo diftribuunt. Id áuté
    id aüt eft, vnde principiiia5tio difficilius'eftę falubria cogno
    nis proficifcit : qd' fané in diftri• fcere: ná illic mel,vinü,veratrii,
    buente, non inaccipiente confi aduftionéité & incifione nofce,
    ftit. Adde q», cúm facere multis re facilius eft: quomö aút ad fa•
    , modis dicatur : & quodam mo^ nitaté afferendá,cui,&qfi adhi
    do inanimata interficiát,& ma benda hgc fint, tá efk fanè diffici
    nus,& feruus, ctim mandauerit le cognofcere,çj; medicii cê. Ob
    aliquis : haec fanè noniniufte fa idaiit ipfum ëtiuftihofs effe exi
    ciunt, fed iniufta tfi committüt.ftimât nihilominus iniufteage
    Accedit q>,fi ignorans iudicauit re:qúnihilominus iuftus. fimo
    quifpiam , non iniuria afficit , etiá magis facere vnumquodqp
    quantum ad legitimum ius at• cxhis potcft,ná & rcm habere
    cura
    ,, : Liber uintus. 77
    A cum muliere,&pcutere : &vir q> ois paffioiuftitiae,{accidit homi- p
    fortis fcutum abijcere , & in fu nii totaliter,fit voluntaria. ná multi /
    gam verfus in vtrâ partem ve hominum agunt aétiones iuftitiæ
    lit,currere pöt. Sed ignaueage abfque voluntate. & fimiliter eft in
    initiflitia.Et pp hoc inquifitio eft,
    re, & iniufte non eft hæcfacere, an omni,cui obuiatiniuria,fit iniu
    nifi p accidens. nam hgc facere riatum : fiue fit hoc voluntarie, aut
    eft,cüm aliquis ita fe habêsagit. inuoluntarie : aut quod fit ex hoc
    Quemadmodü etiã mederi & voluntarie non.fimiliter ei quod fit
    fanare non eft incidere, aut non ex hoc praeter voluntatem, hifi for
    incidere, vel medicaméta adhi matfi:intendo in a&tionibus & paf
    bere,aut non adhibere:fed quo• fionibus.& manifeftum eft q poffi
    dãmodovtraq; hgc facere. Iura bile e(tin vtrifq;,f.actionibus& paf
    aüt inter eos funt, g bonorüfim fionibus,vt dicätur de eis q funtju
    pliciter funt participes: in qui ftaÊ modum accidentis. Cumq;
    F bus & exceffùm habent&defe fic fit,tunc res in iniuriain hgc fimi- ;
    ` &um. quibufdam.n.horum nö lis erit rei in iuftitia: intendo q ppß
    eft exceffus,vt fortaffe Dijs:qui fibile cftin vtrifq; vt dicarde eis in
    bufdam nulla pafs vtilis eft,vt iuria per accidens. etenim non eft
    vt agat homo a&tiones iniuriofàs,
    incurabilibus & malis, fed no~ & vt iniuriefalteri res. vna. Manife
    cent omnia: at quibufdam qua^ ftum é ergo , qy id,quod nó fit p vo
    dantenus:atq;hoc proptereahu luntatem, non.eft iniuriofum:illud
    manum eft. -
    aüt,quod fit per voluntatem vtriuf
    DT fortaffis jret quisq5nes dif que, intendo iniuriantis & cui fit in
    ficiles in definitione cöditionú iuria: fi dixerimusq» tcrminus iniu
    iniuriantis, & cui iniuriaf. Primo riae abfolute e{l,vt alter alteri dam
    quidé ac fidicat,qiiiniuriafquis ali num inferat p volütatem fuam:& di
    cui volens,&ille cui fitiniuria, vult $ terminus voluntatiseft,
    vt iniuriefei,an nominatur ifte in vt factor faciat cui facit hoc a&um ,
    C iuriator,an non? & fimiliter, fi fece & pg quid facit,& quo, & fuerit qui ■
    rit quis iniuriam alteri non volens, non cohibet feipfum voluntate fua
    fed volente eo, cui fit iniuria, nota à malitia inferens fibi damnum fua
    bitur ne receptoriniuriator? At pri voluntate,tunc putabifq; ccrte dici
    mum de hoc pfcrutádü eft in iftis, tur de ipfo q> iniuriaffibiipfi volun
    an aétio iniuriofa rei, quæ fit ab al tatefua:cumq; certum füerit hoc,
    tero alteri , fit tota voluntaria , an tunc poleeft vt dicatur q, interdum
    •quiddam eius voluntarium, & gd iniuriaturei alter fua voluntate:in
    dam eius inuoluptarium. Et fimili tendo volufitate eius cuifit iniuria.
    ter locum habet haec perfcrutatio Attamen ifta e(t altera quæftio,ex
    circa a&tionem iuftam. omni enim quæftionibusgrauibus,quae funt in
    fpecici ex fpcciebus iniuriae, eft fpe ifto capitulo,£an poffibile fit, vtin
    cics oppofita ex fpeciebusiniuftiíic. iuriefquis fibiipfi. An ergo noftríí
    Et forfan inconucnicns cft opinati cftdicere, g* fi fueritpole vt damnú ,
    *infcrat
    è Moralium Nicomachiorum,
    G niferat alter alteri voíítate vtriufq;: vt fit porrigereei* afteri p* fm mo- *
    intédo eius qué tangit damnum 8c dú , g fitin bono puro.Autoportet
    inferentis damnú:tüc polc eft vt di vt dicam* q) nö conuenitei termin*
    camus efle pole vtalter alteri dam iniuftitiae fm veritaté:intendo iniu
    num inferat cum voluntate vtriuf riae abfoIute.etenim ilIe,cuifit iniu
    que. Aut nö eft hæc dictio fana:im ria,eft ille q obuiat dáno fine fpöte
    mo pofIibilc quidé eft, vt damnum fua p fe:ifté aüt non obuiat dánio fi
    inferat alter alteri volenti, qfi fuerit ne fponte füa: non ergo facit ei iniu
    is, cui damnum infert, ignar* iuris. riá ille,q accipit ab eö qâ dat, ei nifi
    etenim non eft pole vt inferatur hoi. q, eft inferés ei dánti folüm6. Et eft
    volenti damnum cognofcenti ius. patiens, qí iniuriator eft ille, q di
    null*.n.vult vtfiat fibi iniuria,fciens uidit iniufte, non ille, cui contingis
    q) eft iniuria abfolute: & nullus ve plus.nö. n.oportet vt denoie£ab in
    lit illud quod fcit,q nó vtile, aut q, iuria ille, apud quéeft res, fm quâ
    damniferum.Illi autem, qui dat pe fitÉÉÉ ille, q facit hoc volun
    cuniäfüam abfq;reditu,aur abfque tarie.& qfi fuerit diuifor accipiens L
    reditu æquali,non fit quidé iniuria: ab alio,& dans illi, tunc principium
    intendo non iniuriaf ei alter, eò a£tionis iniuriae eftex illo qui'diui
    data ab eo fuit g fuá ele&ionem:fè dit, non exillo qui accipit.Ampli*,
    vt fiet iniuria homini non eft ab eo, cüm faétü damniferum dicafmültis
    fed ab altero pp hoc,qì quidé iniu modis: Apportionat. n.eig caret eli
    ria ab altero non eft voluntaria ei, entia,vtbeftiae aut mancipio: tunc
    cuifitiniuria,manifeftum eft : eò q. É qufi facit iniuriâ ift6 m6 non
    nullus iniuriam vult, fciésq; eft in dfiniurians, juisfecerit fa&a iniu
    iuria. eiautem qni tribuitabfque re riae. Et pp hoc, qii iudicauerit diui
    ditu nullus iniuriat. vt.n.iniurietur foriudiciú iniuriæ non fciens, non
    homini non eft abfq; ipfo,fed ab in no$afqdé iniuriatorfmn i* legale,ne
    juriante. veruntfi q nó eft volitum q; noiafiudicií Éçí quafi
    ab co,cui fit iniuria,vt ei iniurietur, iniuftü , eô qyius legalehocefífter
    manifeftú eft.Res aát quarum pri illud,q<f eft ius in feipfo,verütfi lex
    mo propofuimus pfèrutationé,duae ignoräti. Siaát iudicatiniurię fciés,
    funt.Vna earú eft quisiniuriatur:an tunc denotandusé à fpecieiniuriae.
    ille,qui diuidit inæqualiter: an ille, qui.n.fcienter iudicat,iniufte nö fa
    cui contingit plus:intendo an iniu dit hoc,nifi pp beneuolentiá,quá ha
    rie? ei, cui contingit minus: an am bet erga illü,cuiadiudicat plus : aut
    bo.Secunda aäteft, fi porrexerit al pp vindiétam,quá qritin illum, cui
    teri plus jfibiipfi, tunciniuriafper fit iniuria: aut vt accipiat parté ex il
    hoc fibiipfi.diminuit etenim fibiip lo, in quoiudicauit,& pp hoc adiu
    fi fcicnter & voluntarie, quéadmo dicauit.D.Et hoies vident q poten
    dum faciunt humiles & inferiorcs : tes funt adiniuriâ.& pp boc vident;
    !!umiJes intendo q* ipfi diminuunt fibiipfis q. a&tio iurisfacilis:& qjnólatet ali
    •' iminu-- voluntarie & fcienter ex honore.
    vt n t fibi quem, quemadmodum nölatet eíí
    t fisi póte Aut neq; hoc ét veritatéhétabfolu iniuria.&eft manifeftum,q, non la
    & fcicvcr. te,fed cft1 ipfo diftin&io jdã: & cft tetaliquem, g non oportetcum ia
    ccrc
    s:
    • Liber Quintus.
    A cere cum vxore vicini fui, aut con vt faciat de hoc quantô oportet, & p'
    triftare proximum fuum: fèd latet qfi oportet. D. Species autem iufti
    multos hominum notitia multarú tiæ ifiuente in iuftis:& fiintiIIi, qui
    rerú prgter iftas, quas oportet face iam acquifierunt bona,qug funtbo
    re : intendo q) facere eas eft ius, & na per fe,& in quibus eft prgeminé
    non facere eas eft iniuria : aut econ-. tia in hac intentione,intédo ex par
    uerfo. Et pp iftud vident hoîes teadditionis acquifitionis bonórá, ,
    f&ia rerú iuftarü & iniuftarú Ä. funt quidé in quibufdam eorfi non
    fapiëtia:& q> non fit difficilis cogni potentes accipere additionem in bo
    tio rerú,quas ponit lex: & non eltq; nii: vt iuftitia proportionata diui
    fcit populus ex hoc oés fpeciesiufti nis.non.n. ííííí eft inuenire iu
    tis,$ @3 eft iuftitia per accidens:im ftitiâ perfeétioré hac.in quibufdam
    moinftitia,quá fcit populus, eftiu autem eorü non inuenitur bonum
    {bitia abfoluta: & qfi fuerit diuifà é proficiens penitus:&ifti funt mali,
    alicui fpeciei iuftitiâ & alteri non.& quibus non eft curatio vel re&tifica- ß.
    ;-hec eftilla, quâ fciunt periti. D. Et tio, fed vniuerfum ipforú damnife- '*
    elongatio pópuliâ fciaThuius plus rú eft.in quibufââ vero ipforum in
    eltjelongatio eiusà fcia fanatióis. uenitur bonâ & malum vfq; ad ter
    etenim poflibileeftvtfciat q, mel,& minó quendam : & iftud eft plus,
    viníí,& elleborus,& cauterium oía & eft humanum. - -

    fanatiua funt : qualiter auté op} vt Pe •quitate, equo, & bomo. Cap. 1o.
    fiat fanatio cti eis,& cui,& qfi,hmói Equitur, vt de aequitate &
    £ia pertinet medico. Et vfqd£ cis JOgquo,& bono,quomodo,f.
    q operatio iuris in eis eft, & q> faci illa ad iuftitiâ, hoc ad ius re
    Iiseft eis: eög, putantq, non fit eis
    difficilius §i facere iniuriam , & qfi fpiciat,differamus. Neq;.n. fiqs
    fuerint ambo potentia effe&iua in re&e confideret, vt idéabfolute
    fùbie&o vno, & fuerit höpotens vt fpe5tare, necpvtdiuerfum prore
    agat aétionesiniuris oés: potens eft fus genere ví. & interdü aequú
    eiìim vt iaceat cú muliere non fua , & Bonum , hominemq; ipfum
    C
    <& vt vulneret alterú, & vt fugiat å. eiufmodi laudamus , ita vt ad fi
    centro belli: túc potens eft vt faciat alia quoq; trãsferre hoc nomen
    a&ionesiuris. Et nö eft ficfa&um : laudándo cöfueuerimus, aequú
    etenim iuiuris & iuris nö eft vnum hominem probum appellâtest
    nifi per accidens. Ná quemadmodú interdü,diirationem fequimur,
    fa&ü (anationis noneftin fecando,
    aut in nó fecando, neq; in propiná abfurdú videtur gquum & bo
    nü, fi praeter ius quiddá eft effe
    do medicinâ,aut non propinando : laudabile. vel enim ius non eft
    ita dico fi concefferirfiusq, iftud fit
    ¢quiparabile rei iuris. fed in propi honeftum : vel aequum, & bo^
    nádó de ea quantitaté cópetenté, & num non eft ius , fi diuerfum
    in hora cópetenti, & fic í alijs cir quid eft : velfi vtrunquc eft ho
    cúftantijs:fimiliter in re iuris non neftum, idem vtraque funt. Ac
    fufficit vtfaciat, autnonfaciat, fed dubitatio quidem circa gquum
    Moralium NicomachiorumL
    G &bonum ferè ex his contingit: peccat. eftq;ea aequi& boni na- K
    in qua omnia quodam modore^ , tura, vt legis qua parte deficit,
    &efefehabent, nihilq; eft quod obvfe, cmendatio fit.id.n.eftin
    fibi aduerfcturacrepugnet.nam caufa, vt etiam non oiafim legé
    cúm gquum & bonum iuris cu fint, propterea q>vt de quibuf
    iufdâ aequii fit,melius ius quod dam lex fanciaí, fieri nullo mo^
    dam eft:neq; tamen quafi diuer do poteft. quapropter decreto
    fum aliquod genus eft iure ipfo opus eft: in definiti ení indefini
    melius. Ius igitur & gquum & ta ét effe regula debet. ficut ædi•
    bonum idem eft. ctim.n.vtra(g ficationis Lesbiae plumbea nor
    honefta fint, æquii & bonii ho ma , ú ad lapidis figuram tranß-,
    neftius, meliusq;eft. Dubitatio mutat,neq; immobilis manet : , .
    aüt haec oritur,quia gquii5& bo fic decretum ad res ipfas accom
    num ius eft,nö£m legem,fed le modat. Quidnã igitur fit aequú
    H gitimiiuris corre&iö. Cuius rei &bonú,&quidius,&qu6iu- I.
    caufa eft, q»lex1vniuerfum om^ re melius id fit, perfpicuúiá eft.
    nisftatuitur: necfieri poteft, vt Ex quo ét patet quifnam gquus
    re&e de quibufdam in vniuer & bonus vir fit : qui.n.talia eli•
    fum definiatur. in quibus.n.ne^ git,atq;agit, neq; eft exa&tüsiu•
    ceße eft,vtinvniuerfum dicat, ris exequutor in peioré partem ,
    re&eaiitid non poteft: lexid fu fed imminuit potius,ér filegem
    mitquod vt pfm fit, non igno^ ad id adiutricé habeat: is gquus
    rans fanè quod peccat. 3{ nihilo & bon? eft:habitusq;ipfe æqui
    minus tii re&e fefehabet: quip ÉÉ quidé iuftitia quaedam,
    pectim peccatum in lege mini^ nec diuerfusab ea habitus eft.
    me fit,neq;inlegislatore,fed in
    reiipfius natura cófiftat. ftatim
    DÉ; Speculatio auté in benefi :
    centia & benefico, & qualitcr
    enim rerum agendarú materia. eft proportio difpönis, p quam.vir
    eiufmodi eft. Qjigiílexinvni^ eft beneficus ad difpönem, p quam
    uerfum dixerit, & fiter vfe po^ eft iuftus, & proportioaétionis ad
    ftea quippiam contigerit: tunc aέtionem : intendo aótioné benefi
    re&e fe habet , fiqua legislator ci,çjeft beneficentia, & aétioné iu
    omifit,abfoluteq; acfimpliciter fti, jcftiuftitia: oportet vt fequae
    loquendo peccauit, corrigaíde^ hoc,quod diximus.Non.n.manife.
    ftafin perfcrutátibus de eis,q, funt
    fe&us,idquod legislator étipfe quafi res vnaabfolute,& ex oibus
    fiadeffet,dixiffet:&fifciuiffet, modis,& non q ipfae etiam funt có
    ita praefcribentem legem infti diuerfificatæ fpecie :nos. n. forfan
    tuiffet.Iccirco,ius quidem eft& laudamus beneficentiam & benefi
    melius quodam iure, non eo tîî cum, donec extollimus ipfum vfq;
    quodabfolute eft& fimpfr, fed ad fummum verú, q funt apud nos
    eo quod ex abfolute loquendo. finis laudationis:& dicim*, q bene
    ficus
    Liber Qujntus. 79
    A ficus ptaeeminentior eft iufto, & q, latoris legis,fed ex parte naturs rei. b
    melior.ergo cùm pofuerimtisq, bé fundamétum etenim rerum volun- Fundam é
    neficentia eft quid præter iuftitiam tariarum velociter permutatur. Et ŠÅ
    & laudabile,patetq>hoceftinconue qfi fuerit dfislegis dicens orationes ÉÉÉ
    niens.& hoc,qíí fequitur ex ipfo vt vits , & acciderit in eis aliquando ter pmu
    iuftitia non fit beneficentia : vcl vt præter id, quod intendit ex iuftitia taut.
    beneficentia non fit iuftitia, fifue & correétione,tunc ftatim fanat fà
    rint duae res,& non fuerint res vna natione, quâ vidit legislator in eò,
    virtuofa.& vtrunq; iftorú eft incon uo fecutum eft peccatum, ex mo
    ueniens. Difficile itaque quod eft in j; quod dixit in eo diétionem ab
    hac quæftione, ferè quidem fequi? folutâ. & eft quidem neceflària fà
    eam ex parte eius,cuius fecim* men natio illius vniuerfàlis : ideo q, nos
    tionem:& funtambae laudabiles:in fcimus q) illam conditionem,quam
    tendo iuftitiam & beneficétiam : & dimifit legislator, fi fuifTet præfens
    nöeftin eis quid contrarium per fe propter materiæ mutabilitatem, nö
    ; 1 B ipfas ex parte cuius laudant in plus dimififlet eam:& fi duceretur per il
    & minus. Supererogatio ergo,& fi lud ad hoc vt cöderet legem. Dixit.
    fit melior iuftitia, tunceftèx fpecie Et propter iftud faéta êí beneficeri
    iuftitiæ : nó q) fit fpccies altera à iu tiaiuftitia qugdam:& eft melior iu
    ftitia, fed funt am6æ ex genere vno. ftitia quadam,non ea iuftitia, quae
    A: vero haefitatio & dubitatio qui. e(t iuftitia abfolute & fm veritaté':
    dem eft qualiter inuenitur iniuifti fèd eft melior peccato, quod fequi?
    tia melius: & virtuofius ea exiftente iniuftitia íúí ex iudicio vniuer
    indiuifibili ex modo quo eft æqua fali. natura ergo,quæ cft benefico,
    lis: nifi quod hoc foluiitur per hoc, É quam eft beneficus, eft quidem
    quod beneficentia non eft iuftitia fanatio eius quod deficitlegi ex re
    pofita in lege, fèd eft reétificatio iu vfi, quam pofuimus. ifta igitur cft
    ítitie legalis.Etcaufà ip hoc eft, qfm caufa in hoc vt non fint omnia fora
    iuftitiam legalem pofitam pofuitle legalia neceffària in omni hora:im
    islatorvfem,& vfe non verificatur mo indiget in quibufdam horis cö
    C in eain quibufdam rebus: non erit menfurätione:& in quibu{άam nó-F
    ergo yle in eis vniuerfàle fano mó. rcdditur ad forum vle. Et manife
    yfe apud cümq; fuerint hic res cogentes do {tum elt fibi hoc ex foro pofito in
    153*$£ye minú legis, vt poneret in`éis forma prçcipiendo bella in lege Sarraceno
    Š ÉÉÉ vniuerfàlia,&non effet poßibilein rum.praeceptum enim bellâdi in ca
    íeDET naturis earum,tunc dignum fuit vt vfe eft , donec extirpetur radix co
    poneret eas lexvles.& illæ quidem rum,'qui diuerfi funt ab eis. & funt
    verificátur fm plurimum, & ponit hic horae , in quibus eligibilior e{b
    hoc fciens quidfitin eo depeccato. pax bello & quia populüs Sarrace
    & factum eius fanum eft nö minus norú tenuit pro neceflàrio hoc præ
    fa&o fuo in eo, in cuius natura pof ceptum vle:& cum hoc fuit poffi
    fibile eft vt fint fora vniuerfalia, que bile extirpare fuos inimicos: confe
    ponit in eo, & propter hoc fuit hic cuti fuatdamna multa ex hoc. &
    pcccatum non in lcge,ncq; ex parte iftudfuit ex ignorátia ipforú inter
    tiOTn1$
    . MoraliumNicomachiorum,
    G tionis legiflatoris. & gp hoc oportet ciat.Vnde&t ipfum ciuitas mul- ■
    vt dicatùr quòd magis quæréda eft &tat : eiq;, qui feipfum necauit,
    pax qfiq; , çj bellum. D. Iam erg9 quafi ciuitatë iniuria affecerit,
    patet quid êft beneficentia & iufti
    ignominia quaedam irrogatur•
    iia , & qua iuftitia beneficentia eft Adde q, neq; eo modo pöt quif•
    melior. Et ex hoc ét manifeftú eft,
    $ beneficus & fupererogans eft qui quopiam feipfum 'iniuria afficere,
    êligit has res & operafeas : & eft vt iniuftus ille eft,qui folúmo
    nofi vfque ad vltimü inueftiget vni do iniufte agit,&non oino eft
    uerfàle declinans verfus malitiam prauus: id qd* diuerfum ab illo
    in pluribus ex modo vniuerfalis,fed eft. eft enim quodá modo iniu
    diminuatinde partem malâ. & pro ftus ita prauus,vt ignauus: non
    ter iftud inuenimus indulgétiam vt totâ in fe habens prauitatem.
    <f{ecommendatamin multis puni Quare neq; fm häc fibi facit in
    tionú legalium in horis quibufdá, iuriâ quifpiâ: fimul enim idem
    &inindiuiduis quibufdam,&inue auferri,ac detrahi eidem poffet: L
    nimus dimifforem vltionis in eis ex
    quod oino nequit: fed femp in^
    cellentem effe: quâuis lex fit faciens ter plures effe ius&iniuriâ ne•
    ro eo ad fumendam vltioné. tunc
    É beneficentiæ iuftitia eft, & nó ceffè eft. Necnon fpontaneü,&
    alter habitus. exele&ione, & prius. nam qui
    ppea q» paffus eft, idé vicifsim
    De eo quod efficere iniuriamfibi facit: iniuriâ facereminime vf.
    ipfi. Cap. 1 1. ipfe aüt feipfurm ijfdé fimul &af
    Xhis qugdiximus,manife^ ficit,&afficitur. Praeterea fieri
    Ej; êtfit, an fieri pofsit, poffetvt fponte quifpiá iniuria
    vt qs iniuria feipfum affi^ afficeret. Adhgcvero fine parti.
    ciat, necne. Nonnulla.n.funtiu^ cularib9 iniuftefa&tis iniuriâ fa•
    ra,öi ad vniuerfam virtutem fpe cit nemo. at nemo vel cum fua
    &antia â legibus funt inftituta: vxore adulteriii cömittit,vel pa
    1 exépl1câ, lex non iubet feipfum rieté fuû perfodit,vel fuas ipfius M
    quëpiâ occidere:quaeafit nö iu opes furat. Ac demii q* iniuria
    bet,vetat.Prgtereacüquis præ feipfum quifpiá afficiat, defini- ' '
    terlegélgdit fion referens laefio^ tione ea foluitur, qua iniuria af^
    mem,fponte iniuriâ facit: qui au ficivnumquéq; conftitutum eft.
    tem fponte facit, is fciës & qué, Perfpicuiiaüt eftvtrüq; tam in
    & quomodo, facit. atqui ob irâ iuria affici j;afficere,e[fe malü;
    feipfum iugulat, fponte praeter alterii enim eftmin?, alteríiam^
    rectâ legem id agit,quod lex nö plius habere , j; fit mediocre.
    permittit:iniuriam igitur facit. Qguêadmodü in medicina falu*
    fed cui ? ciuitati nimirum , non bris,in exercitatoria ei? rei, quae
    fibi:quippe cúm fpöte patiatur , ad bonum habitum facit. peius
    r«mo vero fponte iniuria affir tamé cftiniuriaafficere: quippc
    - - CuITA
    [A
    Liber Quintus. 8o
    r;! démideum vitiofit,& vitupe cepit lex, & fimiliter de iniurijs ex D
    rabile : & cum vitio quidem vel cis eft cóis: & e(t incurfio maiitia.
    e&o,&abfolute,vel prope. rum , quas prohibet lex, & dimißio
    δn enim oé quod fpontaneum virtutí,quaspræcipit: &exeis funt
    eft,eft cü iniuftitia.atiniuriaaf. Propric,fin quibu$ eft æqualitas,&
    fici fine vitio&iniuftitia eft: in non æqualitas. Et iam determiba
    iuria igituraffici p feminus ma $ufa eftin eo quod præterijt, q. in.
    lum eft. Nihil tiivetat,quin ex iuriaas in iftiseft, qui fcifcüiiniu
    riatur, & quomodo , & quare. qui
    accidéti effe maius malípofsit. j interficit feipfum ex iracún
    £darstä id nihil curat : quippe ia,nó eft iniurians fècundâ inten
    quae inquit lateris dolorem ma tionem Propriam: eô q nó iniuria
    iorem effe morbum ἀ cefpita £u£ alteriâ fe,neq; ex pfscedenti có
    tioné. licet exaccidenti altérum fültatione, fed càufa iræ. eft autcra
    interdü euenire queat:fi cötin iniuria quidé fecundum intentio.
    gat, vt ex cefpitatione aliquis nem cóem iniurig: cùm iftudei £a E'
    ceciderit, atq; ita ab hoftibus ca $tum contra legem : prohibet enim
    ptus fuerit,atq; interfe&9. Atve lex,ne quis occidat feipfum. & iniu
    aro pertrãslationem & fimilitu ria quâ perpetrat,aut'eftin fe,aut in
    dinë eftius non fibiadfeipfum, ciues:fed in fe non,qfh volen$ : non
    vult autem is,cui fiíiniuria: {&d in
    fed fibi cum quibufJam ex fuis: iuriatur quidem ciuibus, cùm non
    quamquá non oéius, fed herile
    tantü vel familiare. In his enim yelinthocfa£tum, neq; permittát :
    rönibus pars animae noftræ ra immo probibeant. &propterea vi
    dernus eum, qui facit hocfa&i,oc
    tionis particeps ab ea quææ ex cultare fè à ciüibus:& confequitur
    pers, diftat.ad quæcum fpe&a cos apud ipfum abhorrefcëtia mul
    mus, effeiniuftitia quædam ad ta : & huius caufa eft q, iniuriareis.
    feipfum videtur:qiii fcilicet fie Amplius , iniuriatof quidem £m
    [C ri poteft,vt in his aliquo mido veritatem malignus eft impliciter :
    praeter fuas appetitiones quip talis autem eft qui operatiir ex ha
    piam afficiatur. Sicut igit prin bitu acquifito ei. occidcns verö ß.
    cipi & fubdito,itahis quoq; in nô ipfum ifiiuriatur vna vice tantum:
    ser fe effeius quoddam videtur. bitu, crgo procedit eius iniuria ex ha
    Ac deiuftitia quidem, caeterisq; rcs raraâ quo dica? iniuriator: immo
    interdum in bonis inuenie.
    moralibus virtutib? in hunc mo
    dum definitum fit. Amplius, fiiniuriatur quis fibimet,
    Ixit. An autem poffibile fit vt
    & fit iniuria acceptio ab alteros: dă
    tio alteri: tunc neceflàrium efHvtfit
    'iniurietur quis fibimet & non acceptio & datio, & vft additio &
    iuftitiâ faciat: aut non fit poffibile, ablatio inuentæ in re vna fimul. at
    patet ex eo quod di&ú eft. Iäenim hoc impoflibile: immo necefle elk
    άi&tù eftq* ex iuftitijs eft cómunis: iuftitiâ & iniuriâ fieri in rebus plu
    & eft vniucrfitas virtutü, quasprae sibus vna,& voluntarie, & *j;;
    ço
    Moralium Nicomachiorum ,
    6 ideo quem poenituerit iniuriae, non ars medicinae, non fpeculáturin eo k
    eft iniuriator : iniuriante vero fi-- qâ per accidens,fed quod per fe,&
    bimet poenitet iniuriae : & vir opor non curant quod eftper accidens:
    teret vt effet vna res cadem agens vt q> dicat q> dolor ilij periculofior
    & patiens fimulqά eft impoflibile. cft omni dolore : quâuis poffit in
    Amplius, ex hocfequitur,vt fiat in ueniri per accidcns dolor periculo
    iuriâ viro voluntaté fua : intendo fior eo. D. Ex parte autem iuftitiae,
    vt alter iniurietur ei de voluntate quae dicitur per modum fimilitudi
    fuimet: & iam di&um eft hoc efle nis & tranfümptionis ä iuftitia ci
    impoflibile.Amplius, non iniuria uili, & eft iuftitia,qug eft in poten
    tur aliqs abfq; eo q» faciat ex a&tio tijsanimς, non oportet vt dicamus
    nibus iniurię particularis , vt q, fu q, exercet quis iuftitiam in fèipfum;
    retur, aut adulteretur,& non adul aut iniuriatur fibijpfi. Et hoc , qiii
    , teraturaliquiscum vxore fua, neq; illic iuftitia quidem proportiona
    rfodit parietem domus fug,neque tur parti ex partibus ánimæ præter
    A furatur pecuniam fuiipfius Et fimi eam, cui proportionatur iniuria,& i •
    liter impofiibile eft vt nominetur non proportionatur iuflitia toti ,
    iniuriatör fm vniuerfum , qd con immo iuftitia proportionatur ex ea
    ditionatum eft in iniuriante, & cui parti principanti: ficut proportio
    fit iniuria: intendo vt nominetur
    iniuriator fm veritatem. D. Mani
    natur in conuerfàtione ciuiii parti
    principanti. Et ppea diftinguuintur
    feftum eftautem,q, facere iniuriam potentiae animæ in id, qά fiabet ra
    & recipere eam, vtrüq; malum eft. tionem,& in id qd non habet ratio
    Nam faciens câ accipit plus,patiens nem : quemadmodum diftinguirur
    vero minus:qug ambo funt præter ciuitas in prælatum & fubditös na
    medium, iniuria e(t & malum .ve turaliter. quando ergo obedit qä
    runtamcn iam tuæritur, vt um il nó habet rónem, ei qüod rationem
    lorum '; eligendum facere in habet, fit iuftitia:& qii non obcdit,
    iuriam vel pati. & qfi pcrfpicaciter fitiniuria. vidcf igitur q, huic par
    fuerit inquifitum, patebitq* peius ti, intendo quæ non fiabct rätio
    1 eft facere cam jpati. pati enim eam nem, proportionef iniuria in ani
    abfq; malitia éft: facere vero mali ma : cum huic parti pertineat vt
    tiofum cft.& propter hoc malí qd agat fm fua ÄÈÉÉ vniuerfa
    eft in iniuriante malo, quod eft in liter quemadmodum inuenitur iu
    eo, cui fit iniuria,maius eft per fe: ftitia & iniuria iter praelatum & fub
    er accidens autem pöt malum & ditos, fic inuenif'in viribus vel po
    inuoluntarium , quodeft in eo, cui tentijs animæ, D. Iam igitur pátet
    fit iniuria maius effe: vt quod acci ex his tra&tatibus quid éft iufìitia:
    datei cui fit iniuria vt relinquant cú & eft poftremum fermonis virtu
    fui,&incidat in manus aliquorú, q tibus figuralibus, intendo !
    occidant eum & morti tradant, qui moralibus, conuerta
    ante factam fibi iniuriam non ha mur igitur ad vir
    buerunt hmói poteftatem. D. Sed • - tutcs ratio
    potentiæ quidcm cffectiuæ, vtpote nales. -

    Ariftotelis
    .. ,,- : Liber Sextus, ;';* i ' 8I
    A R I S T O T E L IS cognofcet; verbi cã, qualia cor« D
    Moraliú Nicomachiorum ' pori exhibendafint: fiquis dixe
    eaúi medi
    rit, ubet cina,& ficut
    il I B E R s E X TV S.
    is qui ea eft praeditus ftatuit. Ic
    circoop3 ët circa animi habitus
    cum …tuer. Expofitione. nö folüvere hoc di&um effe, fed
    &t determinatíi,qugnâ fit reétà
    s v m M A L I B R I. ratio,quæq; eius finitiofit.Cüm
    peprincipijs agédi.Deintellegus igitvirtutes animi diuiderem*,
    habitibus,fçientiâ farte, intelle&tu , alias morum,aliasmentis effedi
    fàpientia,prudentia. De prudentiæ ximus. Ac demoralib° quidem
    pârtibus,& his, qucad eam cófequú iam differuimus: dereligs nunc
    tur.De fàpientiæ, ac prudentiæ vtili dicamus, fi prius tfide aîanone
    tate. De naturali virtute, ac virtutú
    nulla expofuerimus. Superius
    B & prudentiæ connexione. n.duas effe aiae partes diétú eft, E.
    alterárónis capacé, alterâ exper
    ne re£}a ratione,duplici virtute,&p«rti té.niicv ero eodé modorónis ca
    bum anime. Cap. 1.
    pax diuidenda eft:ftatuanturq;
    J-TVoniam prius dixi• duae effe röne fidit partes:v
    æ na,
    £ mus & mediîi effe qua eiufmodi res contëplamur,
    … eligendii, exceßum quarú principia aliter fefe habe•
    j neq; defe&ü:& me re nö poffunt:altera, qua ea cöfi
    diíi effe ficut ratio deramus,quæ effealiter poffu
    re&a praefcribit, hociam diftin Ad ea.n.quæ genere funt diuent.re
    uamus.In oibus.n.antediétis fa cognofcenda,exanimæ quoq;
    abit que
    ibus, madmodum in partibus diuerfa genereea eft, û
    alijs, eftquidam fcopus ac finis, advtrüq; cognofcendú eft apta.
    inqué refpiciensis,qui habetra fiquidem exfimilitudine quadá
    C tioíé,inténdit,acremittit.eftq; atq;affinitate cognitio ipfis con Ε
    quidá mediocritatum terminus, tingit.Quarum alterafciendi, al
    quas inter excelfum & defe&ü tera ratiocinandi facultas dica Deijs, $
    effe dicimus,cüm fmreátam ra tur •confultare.n. & ratiocinari non pol
    funt ali
    tionem extiterint. Acfiita dica idéeft. at de ijs quae non poffunt ter fe ha
    mus, verum quidem eft, non tfi aliter fefe habere,cófultat nemo. bere, con
    fultat ne
    perfpicuum:quippe cüm inom^ Quare ratiocinatrix vnaquædã mo.
    nibus aliis ftudijs, circa quae eft pars eft eius animae partis, quae - •
    fcia,verú fit dicere,neq5 amplius rationis eft capa
    x.. Quis igitur
    neque minus effe elaborandum, vtrarunq; harum optimushabi^
    neq; ociandum,fed mediocriter, tus fit, ftatuendum eft:is.n.eft
    atq; vtre&a ratio præfcribit. ná vtriufq;virtus:atvirtusad opus
    qui folü hoc habet, nihilampli? proprium fpeétat.
    Moral.cücö.Auer. L de
    ' ^ Moralium Nicomáchiorum.
    G DErermnario sextr r RA c r. manifeftae abfj; terminis, f&d occul r«
    LI 8 a 1 n 1 c o m A c H 1 ae tanf. Ideoq; nö op} nos cötétos effe
    a R ts r o r e l is. ex notitia habituum notitia occulta
    folúmodo, & eft notitiaeßëipforú:
    Vm itaq; iam dixerimus fed funt fciendi per terminos fuos.
    Ζs
    Q.
    T. ÉÉÉÉÉ'; eligam* me P. Etcùm iam dixerimus, quideft
    $. iú:& eft in qüo nec e(k fana ratio, aut re&tus fermo,& quid
    Sar* additio, neq; diminutio: terminus cius, & diftinxerimus virtu
    ficq; mcdium recipit terminum fà tesanimæ, & dixerimusq, quaedam
    inuin:etcnim Deus fanus eft,in quo ea* figurales,i .morales,& jdam ea
    non eftadditio,neq5 diminutio: tüc ríi rationales, i. cú intelle&tú:& iam
    ncceffarium eft nobis, vt narremus locuti fuerimus in yirtutibus figu
    de medio in vniuerfo habituum vo £alibus, & fpecieb* fuis: núc dicäim*
    Iuntariorum: intendo q) recipit ter gevirtutib* rönalibus,& fuisfpecie
    - minum fanum. etenim oibns habi bus fm fimilé modú. Etiã diximus
    H. db* latitudo quaedá eft: fiue fintha in eo qd prçterijt,q» ex partibus ani L.
    1)itus morales,fiue rönales. Adiftud mceft,çjrecipit;röné,i.terminum:&
    itaq; mediâ intédimus fpeculatio ex eiseft, quc nö recipiteá.illiusau
    né.addimus igitur & demimus,do të,ôí non recipit terminü,iá diftin&ig
    nec inueniamüs ipfum. & terminus fuerunt fpecies.illa vero,quae recipit
    medij conuenit cum termino rönis röné,& eft pars rónalis, ÄÈÉ pri
    fang.ambo.n. definiuntur phaec,q; móíduas partes: vna quak eft pars
    non recipiunt additioné,neq; dimi rönalis, qapprehenditentia: quioríí
    nutionem. Veruntfi non inuenitur caufàs impóffibile eftin nobisefle:
    'medium in habitibus moralibus ac & fùnt illâ, q non eftpofe effe nifi à
    quifitis per affuetudinem, ficut in caufis fuis náturalib*.& fcäa eft illa,
    ùenitur in habitibus fcientificis: in çí apprehendit entia,quarum caufàs
    cendo q, inuentio medijin moribus pole efteffe in nobis:& ifta funt ea,
    manifeftioreftinuétione eius in ha quox caufàs polè cft effe præterquá
    bitibus rationalib*. Et hoc,qffi me naturales. Neceffe quidéeft ergo vt M
    '1 dium in moribus eft mediü fm ve diuidantur partesariimae recipiéntis
    ritatem,cùm inuétum fit inter extre fm diuifionégenerü, quae recipiun
    mitares: medium autem in habitib* tur,& vt mutentur fm illorú muta
    fcientialibus cft, vt non fiat attribu tioné: eóq; neceflè eft vt diuidatur
    rio rei per maius eo, quod fufbinet: receptiuum diuifione receptibilis,&
    neq; p minus. & hoc mediú eft cer diuerfètur cius diuerfitate. & iccirco
    ta fatio, vel fàn* fermo. &qfi fuerit oportet vt dicafq; nomen fciae de eis
    hgc fciain anima alicuius, nö opor dicitur fm modú proportionalitatis \
    tetvtfciat aliqd plus ea,neq; min*: &aflimilationis.Etapprehenfio, q
    vtq, quaerat ahquis, & dicat quibus appropriatur entibus,quorú princi
    reb* óportet vti,& dare corpori hu piá nófunt in nobis,nominaturfcfa
    mano,& conuerti in ipfum.& dican fpeculatiua:& apprehenfio,qug ap
    tur ei res, quas mandat medicina &
    smcdicus:& „Pptcr illud nó fiunt res Éropriafentibus, quo* cau(;in no
    iunt, nominafcognitiuaopera
    {1ua:
    * ' Liber Sextus. ' • ' * 82.
    A tiua:intendoeam, in quaeftcogita non cuius caufa. ele&ionis vero D
    tio pp Ę: appetitus, & rö quae alicuiuscâ
    mur neq; cogitamus ad operádum eft.Vnde neq; fine itelle&u & co
    res,quarum operationem impoßibi gitatione, neq; finemorali habi•
    le ä eflè in nobis,{èd eft penés natu
    fam.& vtitur quidem homo cogita & tu eleétio eft.bona etenim a&io,
    tione operatiuain rebus,quas poffi qάitë cötrariü in aétione eft,
    bile efteffe â volütate.Cumq; fic fit, fine intelle£tu & cogitatione, &
    cogitatiua eft vna ex partib* animæ moribus non exiftit. Cogitatio
    rationalis, quę recipit rationem : & vero ipfa nihil mouet,fed ea quae
    altera pars eft fpeculatiua.& habitu caufaalicui? eft, &aótiua,hgc.n.
    do bona in vnaquaq; iftarü eft vir etiam effeétiuae diiatur: quippe
    tus illius partis:& virtuseft fm quã cum caufaalicuius faciat,vnuf
    titatem operationis propriae. quifq; qui facit: neq; finis abfolu
    te, fedad aliquid ôz alicuius fit;
    Deprincipijs agendi. Cap. z. id qέffit.non tfi id quod agitur.
    Riaaíit funt, qug in anima bona.n.a&io finis eft: finisvero
    a&iöis, ac veritatis dfiium ipfius eft appetitus. Iccirco vel
    habent:fenfus, intelle&tus, appetitiuus intelleétus, vel intel
    & appetit?.Sed ex his fenfus nul le£tiuus appetitus ele&tio eft.Ta
    lius principiüaétionis eft:id qûf leautem principium eft homo.
    perfpicuü eft ex eo, q»beftiae (en Nihil autê eft eligibile, quod fa
    fum cum habeant, a&ionis parti &tum eft.verbi caufa. Iliú expue
    cipes minime funt. Quod vero 1 gnaffeeligit nemo. non.n.cone
    cogitatiöe affirmatio& negatio fultat quifpiam de eo quod fa&íi
    eft, idem 1 appetitu perfequutio eft, fed de eo quod futurum eft,
    eft,&fuga. Quare cum moralis effeq; aliter poteft. quod autem
    virtus habitus ele&tiu?fit,ele5tio faétum eft,quin fa&um fit , fieri '
    vero cöfultatrix appetitio: ppea nullo modo poteft. ' ' F
    oportet,fi modo ele&io,pba eft, Iccirco re£te Agatho inquit: : ,,
    vt & ratio fit vera, & appetitus Re nanq; fola hac ipfe priuatur .
    re&tus:& eadé & illa dicat,&hic Deus:
    yerfequatur, At } hæc cogitatio Vt fa&a minime infc&a poffit,,
    eu més,& veritas a&iua eft,C5- . reddere. . * *

    c$£plati templatiuæ aiit


    us,& a&i nöa&ti
    §9gitationis
    B effe&tjue b %
    8C
    Vtrarúq; igit intelle&iuarúptii Sgg
    .- -_ -
    folo
    priuetur
    $$i:
    uz métis no actjgae necB £ff£$£jugpen$o,
    - :h op* veritas&.Qgocircafim quos {;
    - - cus.
    opcra. male effe,eft verii& falfum: hoc hábitus vtraq; maxime verum
    senim totius cogitatiuae opus eft: dicet, iî vtrarüq; virtutes erunt.
    fedactiuæ & cogitatiuaeveritas Ixit. In aîa ergo funt tres ptes:
    eft, quæappetitui reéto confen- vnaeftada&ioné,& eft cócupi
    tamea fit. Ele&io igitur aëtionis fcétia.& dueadverú,& fùnt sé(us, &
    principium eft,vnde eft motus, itelle&i*,&apprehéfio.
    " • - L Séfus
    ij nóéappre
    Moralium Nicomachiorum.
    G prehenfiointelle&us.&hocmani- motus,n6mouetnifi pp aliquid:& R
    èftum eftex hoc, q, bruta cómuni hgc potétia effe&iua eft oís qä agit:
    cät nobisin apprehenfione fenfus,& & omne quod agitur, agitur Appter
    non in ÉÉ Quod ergo eft in aliquid. Et non eft haec potétiaper
    intelleétu affirmatio,& negatio,hu feétio per feipfam rei, in qua inue
    ius cöpar in cócupifcentia eft profe nitur:fed eft perfe&tio relata ad rem
    cutio & refutatio:intendo,pfecutio illam,quae eft perfè complemétum.
    né deleétabilis, & refutationë cötri & concupifcentia non eftnifi,ppter
    ftabilis. Et quéadmodü virtus mo iftud complementum:ideoq; térmi
    ralis eft habitus ele&lionalis: & ele nus ele&tionis eft intelle&us habens
    &io,quae eft ei, eft2cupifcentia pro concupifcentiam, aut concupifcen
    ueniés à cogitatione,& ab vfu oppo tia intelleótus, Rerum autem,quae
    fitionis,&ideo apprehéfioeftverax inueniuntur ab ifta&oncupifcefitia
    & cócupifcentia fàna, qfi fuerit ele & intelle&u, principium eit homo.
    &io virtuofi. Similiter illa,çj eft in Et n6 pendet eleétio cum rebus prae
    JH telle&ui in rebus operabilibus vel teritis. non.n.eligit aliquishodiea- *.*
    fciétialibuseftaffirmatio, & aétio q pertionem ciuitatum Cofdrae : ideo
    eft c5cupifcentis profecutio: idcoq; $ apertio earum iam fuit. neq; me
    qfiiftius motus,puenientis à concu itatur aliquis in cöparationé eius
    ifcentiaprincipiú fuerit,ex intelle quod iam fuit: fedquoderitex his,
    &ueritvirtus. Ergo Š; q eft quae pqffibilia funt ficri. &illud q3
    partis cogitatiuc,qu;cftâ bono,& à iam fuit,neceflàrium eft, ideo q» fi6
    3malo,évéritas& fàlfitas. & hoc,qη eft poffibile nifi vt fit. Et ppea vide
    operatio ois partis intellectualis eft batur quibufdam Antiquórum, vel
    aütverü, aut falfum : & operatio q Deum priuatü effe ptãtein hac fpe
    eft parti concupifcibili, eft profecu cie ex fa&is folummodo: intendo
    tio &refutatio, fiue 2ueniãt ei pars q) faciat nö fuiffe quod iam fuit. D.
    rónalis,autnon, Et operatio earum Et aétio vtriufque partis intelleélus,
    I virtuofa,qfi cóueniunt, intendo par intendo aétiuæ & fpeculatius,eftve
    ritas,i.fides,fiue credulitas. Et habi
    té intellc&tiuâ & operatiuâ, eft veri
    tas & defiderium 2ueniens ei. Prin tus, per quosfumit fidem quælibet M
    cipiú ergo tücaáionis, & motus e(t earum ele£te,funt eis vt in pluribus;
    potétiae ele&tiug, â qua fit motus,nö intendo per habitus fcientias.
    rei illius gfa,cuius fit motus: inten
    do q) poténtia eleétiua eft principiti Habituum intelleéiualiä enumeratio: quod
    effe&iuum, non illud gfa cuius eft fcientie obieéfum,&- que proprieta
    mot?.&iöeleétio & defyderiú cú ap tes. Cap. 3.
    prehenfione rönali gfa alicuius . Et
    ppea nó eft electio abfq; intelle&u ,
    &abfq; virtute morali: côga&tio SVmptoigitur altius princi
    pio rurfus de ipfis dicamus.
    intcllc&us & cófultatio, qfi fuerint Sint autem ea, quibus ani•
    contraria, erunt a&tio abfq; intelle maaffirmando aut negando ve^
    &tu, & abfque virtute morali:& po rum dicit, numero quinq;. hæc
    tcntiaeffectiua, â qua cft inceptio vero funtars,fcientia, prudëtia,
    fapicd
    · · Liber Sextus. 8;
    ' A fapientia,intelle&us,ná exiftima quefàcultates : int&do artem, & fe- D
    tione& opinione fieri poteft, vt cunda eft fcia,intendo fpeculatiuâ :
    -
    mentiamur.Scientia igitur quid & tertia eft prudentia, & quarta fà
    - fit,inde manifeftum eft:fiexqui» pientia,& quinta intelle&us. in pu
    - fite traótare, & nó fequifimilitu tationeauté & arbitratione poffibi
    dines opus eft.Oés.n.id quod fci lis eftfalfitas: ideoque non oportet
    mus,non poffealiter fefe habere 2numerari habitibus verificis. De
    exiftimamus: quae aütaliter effe fcia autem manifeftum eft,q» nóeft
    poffunt,cum extra cötemplatio^ poffibile in ea effe falfitaté, fi opor
    nem fuerint,anfint, necne,latét: tet vt prgcifedicamus in ea,neq5 du
    bitemus. Oës.n.vident, q fciavera
    fcibile igitur neceffario eft: ergo in
    æternii. quae.n.neceffario funt, vltimo eftilla, quæ nón pötefle
    er modum alium extra animam:
    abfoluteoia funt aeterna:quaeau intendo quæ non pöt permutari ad
    tem funt aeterna,generationi,& oppofitü. qά auté poflibile eft effe p
    - ver* £gyruptioni minime fubiacent. modum alium prçter modú illum E
    £Oisjtereafcicntia eiufmodi eft, fm quem fcitur,intendo vtpermu
    Imii libri vtdoceri: fcibile vero,vt difci tetur extra animam,hoc occultú eft
    „Folie- poffevideat, ex prgcognitis aút abfq; certitudinc:intendo fi eft,aut
    * fit omnis do&rina:vtin refoluto non. Cumq; fuerit fciacertitudina
    rijs etiam diximus.ná altera ex lis ens illa,quae non gmutatur,tunc
    indu5tione fit: altera ratiocina^ fcitum peripfam elt neceffarium, &c
    . tione.atq;induétio quidem prin neceffarium fempiternum: ergo ip
    cipium eftvniuerfalis, ratiocina fum fempiternum tandem. &hoc,
    exvniuerfali qfh omne quod fuerit neceflarium
    ?
    g.
    tio
    principia, bus.Sunt
    exquibus igitur
    conftatra É fempiternum : &femg ,
    fempiternum eftqά neq; generattir
    . tiocinatio,quorum non eft ratio neque corrumpitur. D.Videtur auté
    -* cinatio:ergo induétio. Efficitur fcia ois difciplina,&fcibile&difci
    . , igitur,vtfcia quidé demonftrati bilc effe. veruntfi iam di&ú in libro
    , c uius fit habitus: &qugcunq;alia Demfonis, q> oisdifciplina equidé
    $ in refolutorijs definiuimus.Qíi fit ex rebus, quarum praeceffitfcia:
    n.quodam modo credit, & nota & funt propönes vfes primæ. atta
    ipfifunt principia:fcit.Ná fi non menillæ accipiuntur & dicuntur ex
    magis ê conclufio , ea notafint, Ê diótionis: intendo ex parte al
    ocutionis per cas. fed conclufioac
    fcientiâ exaccidéti habebit. Ac
    defcientia quidem in huncmo cepta ab his propönibus addifcitur
    dum definitumfit. ex partc fylfi cöpofiti ex his propó
    nib*. Erit igifqjois fcibilis addifci?
    aliqd ex párte fermonis ipfiufmet:
    - Ixit. Et illi, in quibus fumit fi intédo anteceffioné fcig figfiationes
    dem aia per affirmationem & vocabulo* : & aliqd addifcifex gte
    negationem: intédo fumit quidéin fciendi propönes fylfi & fylhm. &
    negationc&affirmatiöe,funt quin propönes, ex quibus £i£concfo,nö
    L iij fkiun•
    .^ Moralium Nicomachiorum,
    G, fciuntur perfylfm, fed fciuntur qui habitus cum ratione vera effecti K,
    gom ex pártefignificationis vocabu uus idem fit.Arsauté omnis cir
    Principiú lorum.Principiüigitur difcendi pro ca generationem verfatur,cömi
    difcêdi „p pofitiones vJés áíä; fignificatio nifciturq;,& cótemplatur,vt eo
    pofitiöe$ nis vocabulorum:&principium fcic rú aliquid fiat, quae & effe& nö
    vniuerfa
    Jes eft fciaconclufionis eit fcicntia propofitio effe poffunt : quorumçj3 princi^
    figfiatióis num vfium. & cùm hoc fic fit, tunc pium eft in eo qui facit, nö in eo
    vocabulo
    Ium.
    {cientia fimpliciter eft habit'demqn quod efficitur. Neq;.n.eorü eft
    ftrationalis:intendo q> eft forma de æ tate
    ars,qu ex neceffi velsüt vel
    monftrationis concolle&tain aia ex
    propofitionibus & conclufione,& cg fiunt: neq; ccrum quæ funt £m
    teris rebus conditionatis in demon naturam: in fe.n.haec principiú
    ftratione ex eo, qä iam numeratum habent. Quiaautem effectio&
    eft in Libro Demonftrationis. Qjî actio diuerfum quid eft,nöactio
    igitur contingit alicui credulitas rei nis,fed effectionis effe artem ne~
    IH. âïíôïíôçfèriniprinçipià primail cefíe eft:& quodammodo circa I.
    * lius rei nota apud ip(um : tunciam eadem verfatur 5{ ars & fortu^
    contingit cisfciétiaillius rei. Si vero na.ficut etiam Agatho inquit:
    nó fuerint nota apud ipfum,eft fcié Fortunam amatars, artem ipfa, …
    tia eius apud ipfum per modum acci fortuna inuicem.
    dentis. D. Sufficit autem diftin&tio
    Ars igitur,ficut dictum eft, habi Quid £t
    fkicntiæ in hoc loco fm hanc quan tus quidam eft cum rationevera ars: qd*
    titatem : cùm intentio hic deipfà fit effectiuus:inertia autem ecötra• inerua.
    diftingucre eam ab aliis. rio,habitus cum ratione falfa ef
    De arte. Cap. 4. fectiuus, circa id quodaliter effe
    Ius aiit qû effe aliter poteft, atq; aliter poteft.
    aliud efficiendum,aliud agé [xit.Scientia vero,cuius fcitum
    dum eft: Effectio autem & poffibile eft efle fmalium mo
    actio diuerfum quid eft'. de ipfis dum ab eo fm quem fcitum eft, diui
    * aüt his, extrarijs ôt fermonibus ditur in duas diuifiones: vnaquaró M
    eft fciétia artificians, altera efficiens.
    credimus.Quare €t habitus acti Etenim res artificiatae,aliae funtà re
    uus cum ratione ab effect iuoha
    bus effe&tiuis per confiliationem:&
    bitu cum ratione diuerfum quid res cffc&lae fm di&tionem famo(am
    eft.neq; ä fe mutuo continentur: funt res conferentes in vita. & opor
    neq; enim actio effectio,neq; effe tet quidem vt hic recipiamus diétio
    ctioactio eft.Qji autem ædifica nes famofas, magis j in alio loco.
    toria,ars quaedam eft, atq; id qüf Cumq; fit artificiatum aliud ab ef.
    habitus quidam cum ratione e£ fecto,tüc habitus animalis artificiâs,
    fectiuus;neq;vlla ars eft,quae nö qui fit cü ratione, alius eft ab habi
    fit habitus ciiratione effectiuus: tuaiali efficiente, qui fit ctiam cum
    neq* vllus huiufmodi habitus,q ratione.Etenim carpétaria , & quod
    fimilatur ci cx cæteris artibus É!
    nonfitarsicfficitur, vt &ars,& a
    Liber Sextus. - 8 4.
    A habituscum ratione. & non eft há quoq*is erit prudés, qui eftcon- D
    bitus quisefficiens cum ratione veri fultatorius. Deijs vero,quae aut
    dica. & ofsars eft pp fierireiillius, effe aliter non poffunt, aut ne
    ad quá eft ars tantummodo: intédo
    uód finis eius eft exiftentiareiar queiitfubaétioné ipfius cadere,
    tificiatc:& artificiata funt res,qua* confultat nemo. Quapropter fi
    principia ab extra funt: intendo in modo fcîa eftcü demonftratio•
    efficiente,non in efficiendo: qfm ars ne: & eorum quorum principia
    nöagit illud quod fit g necefIitatem' poffunt aliter fe habere,nulla eft
    &per naturâ. & h£cfunt, quorum demöftratio: oia.n.pofsütaliter
    principia funt in femetipfis.Thæc.n. fehabere: de neceffarijs aiit non
    eft dfia inter artificiatum,& natura licet cófultare: prudëtia neq; fcié
    tum. Cumq; fit faétio aliud ab arti tia, neq; ars effe vllo modo po
    ficiatione: & artificiatum aliud ab
    terit. Scia quidé, ppea qaid,qûf
    ef{e&to: túc neceflarium eft vt fit ars
    in aétionévenit, effealiter pöt:
    B propria artificiato abfq; effe&o,nifi ars, qim aliuda&ionis,& áliud E
    É per modum fortunę,& euentus. effeétionisgenus eft. Reftatigi•
    Etenim in arte accidit multotiens
    ä eft à cafu: intendo ex aëtionibus tur vt prudentia habitus fit ve•
    Ä vtilib*. & propter hoc racii rationea&tiuus circa eaçí
    dixerunt quidam Antiquorüde ea, & bona & mala homini funt.
    g) eftgermana cafus. Et qfi fic eft, Nam effe&ionis finis diuerfum
    tunc ars habitus cömunis artificiás gd ab ea eft : aétionis vero, non
    cum róneveridica: & terminus:non femper. ipfa, n.bona aétio finis
    artis eft gtrariú hui* termini:intédo eft. Propterea Periclem atq; hu
    habitus artificianscüröne médacij. iufmodi viros prudétes effe exi•
    De Prudentia. Cap. 3. ftimamus, quia & quae fibi &
    quae alijs hominibusfunt bona,
    E prudentiavero ita fta poffuntcontemplari:eos autem
    C
    -
    DÉ poffemus, fi confi effe tales putamus, qui familia
    deraremus quofnam effe rcs&ciuiles funt. fnáe etiam eft f
    prudentes dicamus. Vîigiípru q» téperantiâ va»®poaùywr appel
    dentis viri effe proprium, po( lamus,vtpote prudentiâ confer•
    fere&e cöfultare deijs q fibiipfi uantem. talem enim exiftima•
    bona funt,atq;vtilia:nö ex par^ tionem conferuat: quippe cúm
    te,vt quænam ad fanitaté &ro• iucundum & moleftum non o^'
    - -
    bur conferant, fed quae ad bene mnem exiftimationem corrum»
    - - - - - -

    *-!: vni- viuendiiin* vniuerfum. Cui rei pat, & peruertat : verbi caufa
    argumëto illud eft,q> eos ét, qui triangulum tres angulos duo
    circa aliquid cöfultât, prudétes bus re&is æquales habere, vel
    appellam?,cúiadfiné aliqué bo• non habere : fed eas tantum qug
    nü de ijs quorü non eft ars, reéte ad agendas res fpeétant. Prin^
    röcinaní, Quare in vniuerfum cipia enim agendarum rerum
    L iiij fupt
    .
    * * Moralium Nicomachiorum.
    G funt id cuius caufa res aguntur. go prudentes funt illi, qui poffunt K
    inuenire per cogitatä fuüm rescon
    illi autem qui aut voluptate aut ferente s,& res fiocentcs. & non ver
    tus
    dolore corrup eft, princip iti
    fàtur aliquis
    ftatim non apparebit, neq; eius admodú dictum cogitatum fuú, quem
    eft, in impoßibili
    caufa, atque ob id omnia eligi , bus,neq; in neceflàrijs. Effciaqui
    atqp agi oportere: vitiü. n. eiuf dé in rebus, in quibus eftdemfo? &
    modi eft,vt principiii corrum^ demfo quidé eft in neceffàrijs:iterú
    Prudëtiæ pat,Quãob rem neceffe eft pru^ igitur prudentia non eft fcia:ncque
    dcfinitio dentiâ habitum effe cum róne etiam eft magifterium. Scia quidé
    vera,a&iuü circa ea quæ huma non,eóq; fcitum impofeeft aliter fè
    nabona funt. Iam vero artis efk habere:magifterium autem nö, in
    virtus, prudentiaeauté minime. tendo arté, eóq; fubie&um eius eft
    Atqain arte quidem qui fponte diuerfum genere. Etcum ficfit,túc
    peccat,magiseligendus eft:mi prudent ia vfr eft habitus animalis
    efficiens cum róne veridica bonorú
    nus,qin prudëtiaidé facit: ficut
    *. Etiam patet,q»magifte
    £t circavirtutes. Igií prudentiâ humano
    rium aliud eftâ prüdentiâ: eóq; fi
    nöarté, fedvirtutê quandä effe nis a£tionis inuentae p 2filiationé,
    manifeftum eft. Cùmauté duae alius eft abinuéto p cöfiliationé:fi
    fintanimg partes, ô rationis ca nis autem artis eftipfummetartifi
    paces funt : prudentia alterius ciü. D. Prudentes aüt fm veritatem
    virtus effevideretur,id eft opi funtilli,quiinuentione bonatii,&
    natiuae:nam circa idqúaliter fe huius caüfa vident hoiesq; pruden
    habere poteft &opinio & pru tes funt,ficut talis,& talis: & q fue
    dentiaverfatur. Adde, q» neque runt famofi prudentesapud eös, e6
    habitus eft duntaxat cîiratione. jÉÉ tiam habuerütädinuenien
    cuius rei indiciii eft, q* eiufmodi um bona, q fuerüt bonaeis& ho
    minibus: & viderunt q» fimiles ho
    habitus effe obliuio poteft, pru• rú induftriâ habent j?2ftituédum
    dentiæ non poteft. quodámodo viuendúin domo &in M
    I
    ~T~NHxit.Nomen aíit prudétie abfo ciuitate:intendo eos,qui potentiam
    lute dicimus deeis, quibus eft jÉ bernandi propriâ familiá, &
    bonitas confiliationis in inuentione répub.D.Ideo nómé caftiin Græco
    eius,qd eft dire&ius, & vtilius ho1 deriuatú eft à noieprudétis. prudés
    bus,nö in parte vna ex particulari n.eftqui cuftodit opinioné fuá, ne
    bus vtilibus vtvtilibus in fanitate & £orriipanteâ mgror,autgaudium :
    robore, fed in oibus particularibus, intendo dilectionem & cöcupifcen
    em
    in quib* exiftitcömöditas viuendi. tiam,ficut cuftodit caftus a&íion
    Éï num huiuseft q> nominamus fuá,ne corrúpat eâ delc&tatio vi' vo
    ÉÉ eos, q poteftatéhabét ver luptas.& eft quidé fic, eóq, non ois
    £j; cogitatü ad inueniédum finé opinio corrúpir â voluptate& trifti
    nobilé,& hoc in rebus, q inueniun tia.corruptio nanq; crédulitatis, q»
    iur abfq; arte & magiftério. Vftcr ircsanguli triãguli süt gjles duob* rcfiis
    Liber Sextus.
    A re&is non fit ex parte voluptatis & De intclleétu. Cap. 6. D
    triftitiæ : fed ex parte corruptionis Voniam vero fcientia de
    principio*, quae neceffariam faciút vniuerfalibusac neceffa
    corruptionem credulitatis tantum. rijs exiftimatio eft:rerü
    Opinio auté prudëtialis corrúpitur autem demonftrabiliü,fciëtiæq;
    qüidé ex iltis duabus: intédo ex par omnis principia funt: cum röne
    te corruptionis Principio*, &gratia enim eft fciétia: efficitur vt prin
    deleâationis &triftitiç.& corruptio cipij rei fcibilis neque fcientia ,
    ei* q fit ex parte deleétationis & tri
    ftitię,ftatim apparet:intendo q- ma neq;ars, neq; prudentia effe pof•
    gis apparet $i corruptio, j fit cx gte fit.Qgod enim eft fcibile,demö
    ftrabile eft:hae auté circa ea vera
    jppónü. Cumq; opinionë pruden
    rialé certâ non comitetur corruptio fantur, quæ effe aliter poffunt.
    ex parte 2cupifcentiae, túc de neceffi Sed neq; vero fapientia horum
    tafe prudens nö eliget res ambas fi eft: fapiëris enim eft, de nonnul~
    B mul:intendo ad inuentioné boni & lishaberedemonftrationem. Si 8
    mali: eò qyinuétio mali eft â princi igitur ea quibus verum, & nun
    pio corrupto ex parte2cupifcétiæ : quâ falfum dicimus circa ea qug
    & diftinguunfét, eóq; inuétio mali vel poffunt, vel non poffunt ali^
    eft ab habitu malitiofo.Et cui fic fit,
    túc prudétia fm veritatë efthabitus ter euenire, funt fcientia& fapié
    effeétiuus cum róne veridica bono* tia,& prudentia, ÖC intelle&us:
    ex tribus auté horum effe nihil
    humano*. Et pg hoc magifterium
    indigens eft virtute: prudentia auté poteft,tria dico prudentiam, fa•
    ferè eft ipfa virtus. Ideoq; qui male pientiam,& fcientiam:reftatin^
    agit in magifterio, & peccat volun telleétum effe principiorum.
    1arie,melior cft eo, gpeccat in pru Ixit.Neq; apprehenfio princi
    dentia: &eftdeteriusin prudeiitia, DÉ fcientiâ eft. nam fciétia
    quéadmodüin virtutib*. Et exhinc eft ex babitibus veridicis: & eft ap
    apparetq, prudentia virtus qugdam prebenfio rerum vniuerfàlium ne
    C cft,&nó magifteriü: intédo artem. çeflàriarú ex rebus, quae funt de ne- ■
    D.Et ex quo eft iftehabitus partis ceffitate prima demohltrationis:in
    aiæ,quæ habet rónem:intendo par tendo propofitiones primas.& hgc,
    tem fönalem: tunc ergo ifte habit*, É ois, quod eft praeter principia,
    intendo prudentialé, eft virtusilli*cientia ett. principioru autem nQIA
    partis,q habet putationéputatio.n. eft fcientia: intendo q* non fciuntur
    £ft in rébus 2tingentibus:& iftcha ex parte alteriusà fe,immo fciuntur
    bitus,qui eft prudentia, eftétin có quidem per feipfa.neq; etiam fcicn
    tingentibus,& nó eft prudentia ha tia magiiterium eft : éóq* res neccf
    bitus rationalis tantum. Et huius fàriæ óön fiunt per artem, & res fà
    fignú eft:qú omnis habitus veridi &e per artem funt res contingentes,
    cus proportionat huic parti: intédo D. Et ea, p quæ poflibile eft vt ve
    rationalem: & non proportionatur racesfimus, fieq; métiamur in reb*
    4omnis habitus veridicus Prudcntiae, ncceflàrijs,triafunt, ßia, fàpicntia •
    intclle
    Moralium Nicomachiorum,
    G intelleétus. cum autem intelle&tus id eni fingula qd* circa feipfum K
    principiorum primorü fit, intendo quod benefehét,cófiderat,pru•.
    pofitionesintelle&tas primas, tunc dens effedicerët, eiq; feipfacom
    iion cft prudentia, neq; fcientia, ne mitterét.Vnde ét beftias nönul•
    que fàpientia. las prudëtes effe inquiunt, quae•
    De fàpientia. Cap.7. cüq; in vita traducenda puiden'
    Apientiam auté in artibus di habere vim quâdam vident.'
    SÉ illis cöfueuim?, Perfpicuum auté eft ciuilem &
    gabfolutifsimi in ipfis süt: fapientiâ eandé effe nullo modo
    vnde Phidiam fapientem mar~ poffe.ná fi eam qug circafibiip^
    morarium, Polycletum ftatua fisvtilia verfatur,fapientiam di•
    rium fapientem dicimus, nihil cent,multæ erunt fapientiae: nö
    aliud hic fapiétiae nomine çj; are cnivna eft qug omniú aialium,
    tis ipfius virtutem fignificátes. bonum cöfideret, fedfimgulorü
    H Caeterum effealios qüofdâ om diuerf;. nifi fcilicetvnaquoque
    nino, non ex parte fapientes exi fit medicina circa oiaquæ funt.
    ftimamus, neq;alia aliqua in re Quòdfi hominé cgterorum ani•
    fapientes : quemadmodum in• malium optimîi effe dixerint,id
    quit Homerus in Margite: nihil refert: quandoquidé hoíe
    Isnecfoffor erat, nec erat ro alia natura funt löge diuiniora=
    buftus arator, vt ea quæ funt manifeftifsima,
    ,', Autalia realiqua fapiens. fic ex quib? mundus cöftitutus eft.
    ` numina diuum Cóftat igitur ex ijs ô diéta funt,
    ,, Cöceffere. Quapropter exa&if fapientiam effe rerü praeftâtifsia
    fimâ fcientiarum effe fapiëtiam marii natura fciam et intelleétü.
    manifeftum eft. Sapientéigitur Vnde Anaxagorâ & Thalé atqs
    nö folü eaqug ex principijs funt huiufmodi hoîes, cúm ignorare
    cognofcere, fed etiã circa princi ea quae fibivtilia funt,viderint,
    I pia ipfa verum dicere oportet. nö prudétes,fed fapiëtes effedi,
    Quare, fapientia eritintelleétus cunt: acfupuacua quidé,&ad
    &fcientia:acquafihabéscaput miranda,& difficilia,&diuina
    fcientia rerü praeftantifsimarú. cognofcere ipfos afferíir, fed in
    Abfurdum enim eft, fiquis fcien utilia tfi:,ppterea q» nö humana
    . tiam ciuilé, aut prudentiâ hone bona inquirunt. prudentia auté
    ftifsimäeffe exiftimat: nifi fcili circa humana bona verfaí, atq;
    cet homo fit optimum omnium ea qugin confultationé cadunt.
    quae in müdo funt. Ná fifalubre Prudétis enim id maxime opus
    & bonü hominibus ac pifcibus effe dicimus, vt re5te confultet :
    diuerfum eft, albiiauté&re&ü deillis aüt confultat nemo, quæ
    idem:fapiës quoq;idé, prudens euenire aliter nequeunt: neq; de
    diuerfum effe oés affeuerarent. ijs quorum finis aliquis non eft;
    atq;
    .

    Liber Sexttis. ' ' ' * 86


    A atqsis eiufmodi,vtagendum bo in fine certitudinis: intendo propofi p.
    num fit.Bonus autem confultor tiones.Et cùm fic fit,tunc erit fapien
    tia & intelleétus & fcientia ex rebus
    abfoluteille eft, q quod optimü
    honorabilibus valde:intédo in fine,
    homini exagendis rebus eft,con
    iectura affequiratiocinando po~ Inconueniens enim eft vt aliquis pu
    teft. Adde,qp neq;vniuerfalium tet q, fcientia ciuilis & prudétia fint
    in fine ex virtute : nifi credat q> ho•
    tantü prudentia eft, fed opus eft, mo fit nobiliflimü, quod eft in muri
    vt fingula ét cognofcat: eft enim do. fi auté fuerint hic res nobiliores
    actiua.at actio circa particularia homine, tunc fcientia illarum & in
    vide con verfatur.Hinc fit,vt nönulli etiá telle&us earum eft nobile illud, qäf
    fife in P* nefcientes nonnullis fcientibus eft in vltimo.D.Et oês vident fàpien
    mio Me
    taphyfi. 7 actuofiores fint:&in reliquis illi tem aliü efle à prudente: ideo q' pru
    qui funt periti.nam fiquis leues dens apud eos eft, qui opinatur opi
    B quidem carnes cognouerit, faci^ nionem re&tam in omnib* que agit
    * les concoctu effe,&falubres,qug homo pp feipfà,& quae eligit pgfè
    tamen leues fint, ignoret: is pro• ipfum:& placide accipiuntei*eligen
    fecto fanitatem non efficiet: fed tiam homines, & cófidunt in ipfius
    ille efficiet magis,qui auium car cogitatione. Et propter hoc dicunt
    nes effe leues&falubresfciuerit. homines de quibufdam ferarum q>
    fint prudentes,& funtillæ quc habét
    prudentia vero actiua eft. Qua• poténtiam ad pr£uidendum,& labo
    revel vtraq;,vel hanc potius ha fant ad guberfiandum feipfas labore
    15ere oportet. Effet autem quae íüìïóß.TD.Eftetiam nianifefii q*
    dam etiam hic architectonica ac non eft fapientia & fciétia ciuilisres
    princeps. vna eademh.nam fi afferat quis q» fa
    Ixit. Et cùm fàpientia propor pientia quidé fit in fcientiis conferé
    tionetur in artibus & magifte tibus hómini, tunc erunt fapientie
    riis,eis qui funt petitiin ipfis&excel multæ. & quemadmodum vtilitaté
    c lentes,tunc manifeftum eft q» fapié ferentia omnibus animalibus non
    tia non fignificatfupcr aliud,nififu funt vna, nifi exiftéte medicina vna :
    É virtuté magifterij. Si ergo fuerit omnibus fpeciebus animalium,fimi
    oc magifteriümin fine certificatio liter conferens cognitio hominum
    nis, tuncpalam eft q, deillo dicetur n6 eft res vna eadém.Si autem dica•
    fàpientia abfolute,non fàpientia ali tur hoc, eô q> homo nobilior eft cæ•
    cuius. Et manifeftum eft, q» fàpien teris afalibus:intédo q> cognitio con
    tia, cuiinuenitur ifte modus ex fcfa, ferentis ei eft fàpiëtia, & eft nobilior
    intendo certificatiuú,cftilla, quæ co rerú : tunc non cft hoc quidé re&tú,
    gnofcerefacitprincipia:intédo prin cum fint hic res diuine,quç nobilio•
    çipia crcditionis & principia exiften res funt homine:vt ies, jfunt princi
    tiæ cognitione certitudinali. Et pp pia, ex quibus con(titutuseftmun
    boc neceflàriú eft fàpienti,vt non fö dus:& cú fic fit,tunc notitiaiftorum
    £um fciat qd eftpoftprincipia: fedvt perfeéte eft fàpientia,non notitia re•
    êt cognofcat principiaßia cxquifita runu confcrcatiü,• lácrgo Patct ex eo
    - quod
    Moralium Nicomachiorum ,
    < G quod dictum eft,q» fapientia eftin macho: non fciens aüt quae carnes K
    telligentia &fcientia iila, quae eft in funt,nó operabitur per eas penitus.
    rebus honoratis valde naturaliter: fciens vero q- pulli É. bonae dige
    intendo q (unt in fine honorabilita ftionis,poteft per eos operari fanita
    tis. Etpphocdicimus q, Plato & So tem.lEt cum fic fit in omnibus rebus
    crates funtfapiétes: & nó dicimusq; operatiuis, & fit prudétia operatiua,
    funt prudentes : cùm videamus eos tunc neceflè eft, vt fint ei res ambæ:
    ignorafleres bonas fibiipfis. & dici intédo vniuerfàle & particulare. me
    mus q fciuerunt res multas:& resad lior enim eft cum vtraq;,jcum alte
    mirandas& res difficilcs, & venera rutra earum. D. Prudentia autem ci
    banfillas,etfi non fuerint conferen uilis elt,cuius proportio ad alios ha
    tes: eóq; ipfi non requirebant bona bitus prudentiae eft proportio artis
    cóferentia humana, fèd diuina.pru carpentarig principalis ad alias artes
    «dentia aút eft in bonis humanis, & particulares,quæ funtfub ca.
    in quibus pofe eft, vt verfetur confi Departibusprudentie. Cap. 8.
    H. lium:intendo vt difpenfènt. Etenim
    a&io prudétium fm plurimum qui Tq; eft quidem & ciuilis
    <dem eftverfationiscófilij.nerno áüt, prudentia idem habitus:
    vt diximus, verfatcöfilium in rebus, effentia tiiipfis eadem nö
    «quas impofIibile eft aliter effe:& süt eft.Eius aút prudentiae,quae cir•
    res neceffarig.neq; etiam aliquis ver caciuitatem verfatur, altera eft
    fat confilium in his, in quibus non vt architcéonica ac praefes, qug
    elt complementum:intendo finem. eft legislatrix: altera vt particu^
    D.Et prudens pollens confilioabfo laris,quae cöinomine ciuilis ap~
    ííí! arbitratur cogitatio pellatur:atq; haec aétiua eft con•
    nequideftinelius homini ex faétis,
    &inuenitipfum. Et n6eft pruden fulatiua. decretum enim vtpote
    extremum agéda res eft. Iccirco
    tia completa cognitio vniuerfalium ciuitatéadminiftrare
    ex rebus conferéntibus tantum,& ip hi tantum
    forum inuentio:fed oportet pruden modo dicuntur:hi enim perinde
    I téfcire resvles & particulares fimul: ac manuales artifices foli agunt. M
    ppea q» haecfkientia eft operatiua, & At vero prudentia etiã maxime
    operatiuum quidem circa particula ea effevideretur, qua circa feip
    ria eft.Et pphocinuenimúsquofdâ fum & vnum quifpiam vtitur:
    hominumi minus fcientes:v.g.in ar
    atq; haec cöi nomine prudentia
    teMedicinæ operantes melius qui appellatur.illarum aüt alia fami
    bufdam plus fcientibus devniuerfa
    pu
    libus,& funt illi, quorum multipli liaris,alia legislatrix, alia ciuilis
    dicitur: atq; huius altera conful^
    ori& & fcia cata eft experiëtia plus jeorum fcié
    vfisabfq; tia.fedapud quem eft fêiêtia vniuer tatiua, altera iudicialis. Species •,.1prw
    particula falis abfq; particulari, huic non eft igitur* cognitionis quaedä effet, den*
    ri non eft
    fibiipfi profpicere: fed differen
    ei pofe o poffibile operari quicquã per eam.
    perari qc fciens enim q» carnesleües bong funt tiam magnâ tfi habet. videturq;
    Aquâ g eá. addigerendum,&conucnicntcsfto illc qui fua cognofcit, in hisq;
    vcrfatur
    Liber Sextus. : - - 87
    A verfatur, prudens:ciuiles autem vel enim omnes aquas pondero, D
    • §** *negociofi.Vnde €t Euripides. fas effe prauas,vel hanc effe pon '
    *°" >>. Qjò nanq; paéîo valeo prudens derofam ignorat quifpiam. Pru
    dicier; - dentiam autem non effe fcientiâ
    Cui fic licebat inter alios milite perfpicuum eft: eft enim vltimi,
    *' Negocio effe finevilo,& gquam ficut diximus:quippe cum eiuf
    ** fümere (citu« modi fit id quod in aétionem ca
    „ Parté bonorum cgtero cii exer dit.Vnde etiam intelleétui oppo
    , Nâ curiofos,atq; agétes plurima fita eft. ille enim eft terminorü,
    Odere diui. Qgaerunt enim qûf quorum nulla ratio eft:haec vlti•
    fibi bonum eft: idq; agendú effe mi,cuius non eft fcientia,fedfen
    exiftimant.Ex hac igitur opinio fus.fieqsis propriorum: fedeiuf
    ne euenit, vt prudentes hi fint: modi,quo fenfimus,£mathema•
    tametfi fortaffevniufcuiufq; bo ticis triangulum effe vltimum.
    nii fine familiari & ciuili nö eft. fiftet enim etiam illic:, fedhicfa•
    18
    Præterea vero quo modo pro nè fenfus magis eft qui eft prud&
    priiivniufcuiufq; bonum admi« tia:ille fpecies altera cft,;„.„
    niftrare oporteat, obfcurum eft,
    atque iccirco confiderandum. Eidi ifta prudétia & ars, ubernam
    ciuitatesfunt vnú É 4.
    *ueri ma Huiufceaiit rei iudicium quocg
    themati- illud eft,q»iuuenes licet geome Et prudentia ciuilis eft,cuius Appot
    ;£ trici &mathematici, atq; in eiuf tio adalias prudentias eft proportio î
    ʀ. modi rebus fapientes euadant: principantis carpentarigad
    prudentes tfi euadere non viden particularesartes carpentarias,& ef&
    tur. Caufaaiit ea eft,q> particu prudentia quæ pcrtinet pofitori le
    gum:intendo q* peripfàm elicit con
    larium eft prudentia, quæ ex ex< ftitutiones ytiles, aut in omni tpe,
    perientia'nobis innotefcunt: iu aut in pluribus.& hæc eft, quæ fio
    “a.1. pru-
    ;£? uenis aüt expertus non eft. expe minatur prudentiaciuilis fmiverita
    Éçííür. rientiam enim tpisafferet longi tem. Prudentiavero, per quam in- p.
    ;;£i; tudo. Nam illud £tiâ confideia ueniturvtile fm tempúsaliquod, fi
    êí'í tione dignum videtur : quidfit, nominetur ciuilis, hocerit fim parti
    tituto • q» puer fieri mathematic?poteft, cipationem nominis.& eft quidem
    fapiens,autnaturalis nö poteft. fm veritatem operatiua,ficutaliqua
    An quia illa perabftra&ionem rerum particularium operabilium.
    funt;horumautem principia ab dicitur vero ciuilis, eóq, per iftam
    prudentiam fit commefifìratio &
    experientia fumuntur:& hgc nö emendatio peccatiincidentisin con
    credunt quidem iuuenes,fed di~ ftitutionibus,quas promulgauit do
    cunt:illorum vnumquodq; quid. minus legum:intefido Å re
    fit,obfcurum non eft. Præterea, rum vniuerfàlium inuéntarum per
    error in confultando, vel circa Prudentiam vniuerfalem,& peraité,
    vfk, vel circafingulare cötingit, & per virtuté figuralem vniüerfalé.
    Et
    ~

    i ¢ -
    Moralium Nicomachiorum.
    G Et ex ifto modo dicitur depropofi Et vft immanifeftum,qualiter opor K , .
    to menfuris,& ponderibu§in ciui tet vt inquirat homo bonú fibiipfi:
    tate q fit ciuilis: & eft quidem fm an per modú quo fingularis eft, aut
    veritatem,ficut vnus illorú,qui ope uo eft pars ciuium.TD. Et fignum
    rantur opera particularia,vt artifices eius,quod dixit,eft fcilicet q, pruden
    «operâtes manu.D. Et putatur quòd tia eft quidé cum gtate:& eft q, iuuc
    nomen prudétis dicitur quidem fe nes inueniuntur Geometræ, & vni
    cundum plurimum de poteftaté ha uerfàliter boni in difciplinabilibus,
    bentibus inueniendi bona fibiipfis & habentes notitiam ferü earúdem '
    autciuilibushominú, non deeis, q fignificatarum,& non funt pruden
    offuntinuenire q, bonú, & melius tes. Et caufa in hoc eft, q» prudentia
    mul de ciuitate vel rei pu. aut vni quidem exiftit in adinuenitionere:&
    cuiq; mancriei hominii. & non eft particularium: & propofitiones,per
    ita.étcnim haec prudentia particula uas adinueniútur, fiunt notæ qui
    ris fit certa, qfi extiterit poft vlem có É ex parte multæ experientiæ : &
    pa munem, fpecierum aútprudétiarí, iuuenes non funt multæ experiëtic: L
    * • -j ' '
    aliæ quidem funt rcgimen domefti eö quödlögo tempore indiget mul- ..
    cum, aliae ciuile propriú& cöe, aliae tæ experientiae adeptio. D. Fortaffis
    cófiliatiuum, aliae patrocinatiuum. autem interrogabit quis, quare in
    10. Et fortaffìs fcire rem ad operan ueniuntur exiüuenib* periti in qua
    dum altera manerieseft fcire,j fcire druuialibus, & non in haturalibus.
    eam tfh abfq; operatione: immo in neq$ étinueniuntur fapientes:inten
    “hoc diuerfitas magna exiftit. D. & ^do in Mctaphyfica:intendo pruden
    tes.Huius caufa eft,qiú qugdá,ppo
    putatur de eis, quifciunt bona fibi fitionum
    ipfis,& perfeuerantin eorüinuétio iftarum fcientiarum ácci- '
    ne,q fintprudétes. ciuiles aüt,inten piunfexfcientijs alijs:& qugdâ com
    &o éos, qui adinueniunt bona cóia, prehenduntur ex multitüdine expe
    funt illi,de quibus putaturq, multo rientiarum: & quafdâ earum nö eft
    fint prgftantiores in operationibus. pofe credereiuuenes: &in quibufdá
    Et pp hocdixitpoeta Euripides, earum non funt manifefti termini:
    :, fm q, æftimo,qualiter eft pofe q> fit Neq; manifeftum eft in eis fi fuerit M
    prudens ille, cui pofe eft accipere bo peccatum incidens in propofitione
    'hum abfq; operatione laboriofà, & vfiaut particulari : vtifi iudicádo anT
    accipit ipfum cú labore, & multitu ifta aqua mala. hoc enim indiget
    -diné opératióis.vult vt gftimo, cùm duarum propofitionum verificatio
    fuerit C6ciuis facit fè folitarium.Ve ne:yna quarü eft,q»aquæ pondero(g
    runtamen cùm illi, qui multum in malg:altera g, hgc aqüa pondetofa.
    fudát operationibus, inquirétes fint vult q> Ä. fit fcia huius,nifi prg
    p eas bonâ fibiipfis,& iudicét oppor ceflerit anteidfcientia artis logices.
    funú eflè vtagantiftud,intendo ope & hoc non erit nifi in 192g9 tépore. intelle&•
    rationes multas,videtur pp hoc q> D.Neq;prudentia eftfciëtia, eò q, nöäppre
    oέs prudentes inquirant quid bonú prudétia eftapprehéfio rei operatæ, hendit:cs
    • ftbiipfis. attfi fortaßis non erit illud &opatü oppofitú elt fcito intelle&o. £j:
    jîi. abfq; gubcrnationc ciuili. Etcnim intcllectus nö;apprchcndit §?
    Ics
    -- ' LiberSextus.' ' 88
    a res particulares operabiles: pruden tiæ fiquidem neq; re&itudo vlla p
    tia vero apprehenfio quidem eftre eft, neq; error: opinionisautem,
    rum fenfibilium. & ego non inten veritas re&itudo eft. Accedit,qp
    do per fenfibiliahoc, quod apprehé definitum iam omne id eft,cuius
    dufitfenfus: immo volo equidem g eft opinio. Quinetiam neq;fine
    illud potentiam illam, quæfentitq* ratione, bona confultatio eft:co
    fimpliciusillud, quod eftin figuris, gitatione igitur eft1ferior:quip
    eft figura trium angulorum & eft pe cüm nondum fit enunciatio.
    phantaftica.attamen phantaftica, çí
    videre facit operabile, propinquior nam opinio non inquifitio,fcd
    eft fenfui,jphantafticâ, quae eftin enunciatio iam eft. quiaíitcon
    doctrina. • •^ ..• fultat, fiue bene, fiue male id fa
    ciat, quaeritaliquid, ac röcinat.
    Debomacomfùltatione. Cap. 9. Sed bona confultatio cöfultatio•
    Amvero qugrere&confulta nisre&itudo quaedam eft. iccir
    reinterfedifferunt : confulta• co primdm quid fit,'&circa, qd E ,
    re enim quaerere aliquid eft. verfetur confultatio,eft quaeren•
    Oportet aüt de bona cófultatio dum. Quoniam vero reótitudo
    ne quidnam fit, ftatuere: vtrum pluribus modis dicitur: non om
    {cientia aliqua,an opinio,an bo^ ncm re&titudinem effe bonâ con
    maconie&tatio, an aliquod aliud fultationem perfpicuum eft, in^
    genus, Scientia quidem non eft; continens enim & prauus quod
    fiö enim deijs quae fciunt,inqui^ proponit fibi ratiocinando vide
    runt.bona aút confultatio, con^ re,affequetur: vt ita recte quidé
    fultatio quædam eft.quivero cö confultauerit,magnum tiimalii
    fultat qugrit,&ratiocinatur.Sed fibi compararit. At bene conful•
    neq; bona conieótatio eft: quip taffe effe bonum quoddam vf.
    pecü& abfqgratione, & citum talis enim rectitudo confultatio•
    « quid bona conieétatio fit: longo nis bona confultatio eft, quae ad
    4C aüt tpe confultent. Vnde aiunt, bonú affequendum fpectat, Sed
    citoagenda effe quae confultaue fieri tamen poteft,vt falfa ratioci
    ris:tarde vero ac diu confultan^ natione id affequamur, quodq;
    dum. Adde q» folertia & bona oportet facere affequamur, per
    confultatio diüerfa inter fe funt. quod tamé oportet, nö affequa
    {olertiavero boua qugdâ conie^ mur:fed medius terminus falfus
    &atio eft.Neq; vero bona conful fit. quare neq* eadem erit bona
    tatio opinio vlla é:fed qmi errat, confultatio, qua quod oportet
    qui malèconfultat: qui bene,re^ quidem affequetur quifpiâ, non
    &e id facit: bonam confultatio^ tamen per quod oportet. Prae•
    nem effereftitudinem quâdam terea fieri poteft,vt multo tem^
    perfpicuum eft:quae tamen neq; porealiquis,aliqs vero cito con•
    fcientiae eß,neq; opinionis,fcicm fultans quippiam affequatur,
    - crgo
    Moralium NicomachiorumE
    G ergo neq; illa adhucbona conful fatio confilij,neq;illae, in quib*ver. 1*
    tatio eft:fed ea re&itudo,qugfm faturconfilium tempore modico.Et
    vtilitatem &id* quod oportet, bonitasarbitrationis eft velocitas in
    & ficut,&qii,exiftit. Fieri item telle&us : &velocitas intelle&us eft
    poteft,vt& abfolute bene con abfq; bonitate verfàtionis confilij.
    fultet quifpiam,&ad quendam Ncq; etiam eft bonitas verfàtionis
    confilij putatio ex ptitationibus: eö
    finem , Bona itaq; confultatio quòd putatio non eft inquifitio, ve
    abfoluteea eft;quæ ad finem ab runtamen fi fuerit ille, qui bonificat
    folute: quaedam vero bona con• verfationem cófilij,non peccás,tunc
    fultatio,quæ ad quendam finem patet q, bonitas verfationis confilij
    fpe&ans perficitur. Si igitur pru eft certitudo qugdam cófilij.Et hinc
    dentium eft bene confultare,bo declaraturq; fiö eft fcia.nam fciétiae
    na confultatio re&titudo ea effe non eft bonitas, cú nó fit peccatum
    videretur, quae fecundum vti* in ea:putationiautéfànae inuenitur
    p; litatem ad quendam finem fpe veritas,ficutinuenitur verfatio cöfi- L
    &at,cuius prudentiaveraexifti» lij,& non eft verfatio cófilij putatio
    matioeft. fana.Attamen,cü fit abfq; róne, tíic
    remanet, vt pertineat potentigcogi
    fxit.Et manifeftum eftq, inter tatiuæ.& ppiftam potentiam reqüi
    quærere abfolutum & yerfà rit q» eft böïíì quoddam, dequo hó
    tionem confilij différétia quaedá eft. dum apprehédit q) bonum: putatio
    etenim verfàtio confilijquærere qd auté non requiritg nondú eft apud
    dam eft,i.quaerere cogitâtione: quæ eâ bonü qu6ddá, féd fit hoc quidem
    rere vero interdú contingitabfq; co Ę apprehendit, qifi bonum
    gitatione. Vnde hoc,1 qüo nobis eft quoddam.&pp hoc putatio appre
    çonfyderandum, eft an bonitas ver hendens,nó requifitrix.quiver6ver.
    fionis cöfilij eft fcia, an bonitas faga fat confiliú verfatione bóna aut ma
    citatis, autgenus quoddâ ad bonú. la,poft hoc requirit aliquid & cogi
    Et putatur iion eflé fcia,'eó q) illius tatim ipfo. Bonitas ergó verfatioiiis
    uiverfat cófilium,a&tio eft qugftio confilij certitudo ÉÉ eft. ideoq;
    &ientiæ rei alicuius : qui aíit fcit ré, perfcrutandii nobis eft primö quid
    non quaerit eius fkicntiam. De boni cft verfatio confilij, & in qua fe fit
    tate aüt verfationis confilij manife ifta certitudo, Certitudo enim inue
    ftum eft q» eft verfatio quaedam con nitur in multis fpeciebus: & pp hoc
    filij:& verfatio confilijeft inquifitio non omnis certitudo eft bonuim con
    r meditationem. Et fihr nö eft etiã.
    filium. mali nanq; interdum verfa?
    nitas fàgacitatis & arbitrationis confilium fanum ad inueniendum
    etenim bonitas fit femper pcr veloci malum aliquod.& hocfa&um eorú
    tatem intellectus,& mutationem co non eft bonitas confilij: eft etenim
    itationis velociter: verfàtio vero cö malum, & bonitas confilij bonum.
    ílij (emper fit in tge longo. Ideoq; Et pp hoc putaturq, bonitas cófilij
    dicunt homines q, non oportet vt ci fit inuentio boni.veruntfi hæc inué
    to agantur resillae,in quibus eft ver tio interdum fit non per fe, & hoc,
    qì
    ... Liber Sextus.…. …. 89
    Â quando inuenta fuerit veritas perfpicaces. neq;eftvna aliqua D
    * propofitiones falfas: & interdü fit g exfingulis fcientijs: verbi caufa
    f.qfi inuenta fuerit veritas g pro
    ę, neqsmedicina: de falubribus.n.
    ofitiones veras. Iterum ergo non
    É vt dicatur de bonitat e verfà effet.neqp geometria: nam circa
    tionis confilijq; eft adeptio boni,& magnitudines verfaretur.meque
    inuentio eius quodoportet inueni enim deijsúfemper funt, &mo
    ri,donec additio fueritei. & g hoc, tucarent,perfpicacia eft, neque
    & quod oportet vt inueniaf, inten deijs qug quomodolibet fiunt :
    do inuentionem boni, pillud p qd fed de quib° dubitaret quifpiá,
    oportetinueniri. & eft É ifmus atq;confultaret. Ideo circa eadé
    verarum Ê'; & fanae fi quidem,circa â prudentia, ver^,
    gurg.& fift etiam non eft introitus fatur: idem tfi prudentia & per
    tempori in terminum bonitatis ver fpicacianon eft. prudentia.n.j^,
    fatiönis confilij. Iam. n.inuenifbo ceptiua
    eft: quid enim agédum,
    · num per cogitationem fanam in té nonag fit, finis eftip *,
    1B pore longo,& iam inueni£ in tépo fius.pe endum
    aut
    rebreui.neq; etiâ certitudo eft cer rfpicacia vero iudicatiua
    titudo confilij, qd proportionatur tfiimodo.idem nanq; efl perfpi
    ad oé bonum,fed ad bonü conferés, cacia & bona perfpicacia: pfpi
    non ad bonum,qû eft iuftitia, neq; caces fiquidéêt bene pfpicaces
    ad aliqä tale i bonis. Cú ergofuerit funt. Neq; vero habere, neq;ac
    homo interdum moués confilium, quirere prudëtiam perfpicacia
    quod eft bonum abfolute ex inuen eft: fed ficut perfpicere df difce^
    tione finis, quieftét finis & comple re, cuim fciétia quifpiam vtitur:
    mentum abfolute, túc certitudo in
    uenta in hoc cófilio, eft bonitas ver
    ita quoq; cüm opinione vtii ad
    fationis confilij abfolute. Qui auté ea iudicanda, de quibus pruden
    verfauerit confilium in eo,quod eft tia eft,alio dicente:& iudicanda
    finisquis non abfolute,fed quibuf quidé re&e: bene.n.&re&e idé
    , dam prudentiü,tunc bonitas verfa eft:& inde nomé hoc venit per
    C tionisconfilijin hmói finibus eft fa fpicacia, qua bene pfpicaces ho F
    nitas talis confilijin relatione ad il min&s funt, ex ea fcilicetô] in di*
    lum finem:&prudens eft,qui habet fcendo confiftit: difcere:n.faepe•
    putationem veram â bonitatc ver numero, perfpicere dicimus.
    fationis confilij. , TYIxit.Etpotentia ingenij,& nó
    . De perfpicacia. Cap. 1o. - ingeniü, per quam dicimus q*
    7 T Am vero perfpic acia quo^ hoceftf iabens ingenium, & hoc nó
    ingenium,elt ét aliud à poté
    , | que eft& hebetudo, quibus habettia putationis & fcientig. ná fi non,
    homines perfpicaces atque eflèt ois, apud qué eflet fcientia aut
    hebetes dicimus. neque omni« utatio,ingcniofus, necét potcntia
    no idem cum fcientia vel opi« ingenij eft vna ex fcientijs particu
    nione hgc eft.: omnes enim cisét lafibus,vt fcientia medicing,qug exi
    Moral.cú có.Auer. M Itic
    „ ^ :llls, w** _ …. - ' * *
    ' Moralium Nicomachiorum.
    G ftitin reb* receptiuis curationis, vt dam ingeniofos,&quofdam prudé- x
    fcientia dimenfionis quae exiftit in tes.& töta eorum vniuerfitas inten
    magnitudinibus: eóq; ingeniü non dit rem vnam, &funt particulares
    eft in rebus neceflarijs,neq; in reb*, poftremae operabiles.& gg hoc funt
    uarum notitia caufaliter (e habet, oësiltæ potentiæ operatiug.
    din rebus difficilibus,in quib* ver
    fatio fit confilij. Et propter hoc fit Defententia. . Cap. 1 r.
    quidem ÉÉ in rebus eifdem, Am quae vocatur fententia,'
    in quibus èft prudentia:veruntfi nó || qua bene fentientes, & habe
    eft ingenium &prudentia res vna. re fententiâ quofdá dicim9,
    Nam prudétia eft apprehenfio agé eft aequi & boni viri iudiciú re
    dorum & non agendorü: ingenium dtum. Cui rei 1dargumenrü eft,
    autem eft fententiås & iudicans, &
    eftipfum,& acceptio intétionis vnü q»æquum & bonii virum ma
    & idem. attamen, quemadmodum xime effead confentiendum id
    nominamus receptionem fcientiae eft ignofcendü idoneü dicimus:
    difciplinam&fcientiam, fic qfifue aequitatem vero effe, habere cö- T
    ritille,qui vtitur putatione,iudicans fenfionem & veniam circaffin- fu.llii
    in rebus,in quibus elt prudentia,iu gula. confenfio autem fententia
    dicium bonum, & dicit de eo q eft eft iudicatiua re&ta aequi & bo
    ingeniofus. D. Et tranfumit quidé niviri:at re&ta ea eft,quae eftv&•
    iftüd nomen ad hocfa£tum iri pru racis. Sunt autéoés habitus con
    dentiaexfpeculatione in do&trina fentaneead idem tédentes: nam
    libus.videmus.n. quadriuiales dfios & fententiam, & perfpicaciam,
    ingeniorü vel ingeniofos. & poftj & prudentiam,& intelle&ü ad
    confilium bonum eft cuius fimis bö
    num, & hoc quidem inuenifex vir eofdem referétes dicimus: dum
    Ἀjí bonú iudicium & fententiam, &intelle&ú iam
    re&tum procedcns à virtuofo:& p habere,& prudentes, & perfpi•
    hoc multotiens dicimus,q) virtuofi, caces appellamus. oés.n.faculta
    dfii funt confiliorum bonorü : & q> tes hae vltimorum (unt& parti- M
    I dfii confiliorum bonorum funt vir
    cularium. Atq; in eo quidem q» '
    tuofi. confilium ergo bonum eftiu ad iudicandum idoneus quifpiä
    dicium fanum exiftens in virtuofo,
    eft,deijs q egit prudens, perfpi•
    vt diximus,& fanü eft verax.Cüque cax& bene (entiens, feu confen
    fit hoc totum, quemadmodum de
    terminauimus , tunc oés habitus, tiens erit: nam aequa cöia bonis
    quos definimus, tendunt ad vnum omnibus funt, in eo q>ad alium
    finem.Nos quidem dicimus,q, hoc fpeétant. Agendæ auté res ex ijs
    elt confilium, vel opinio,&difcre funt qug particularia ÖC vltima
    tio,vel ingeniú,& prudétia, & intel omnifi funt. nam & prudentem
    lectus:& proportionamus eas ad ho oportet ea cognofcere: & perfpi
    mines eofdem : intédo q, quofdam cacia & fententia circa agenda
    eorünoiamus confiliarios,& quo£ verfai,at hgc vltimafunt. intel•
    - lectus
    ' Liber Sextus. r' ' 9o
    .! A fe&us quoquevltimorum eft in Et quidem fiunt iftae virtutes ad fi- f}
    vtranq; partem.primorum.n.& né fuum. intendo q), qfi fuerit finis
    vltimorum terminorum intelle inuemtus p eas bonum,tüc funt vir
    &us eft,nörario. ille quidé, qui' tutes, & poftj eft ois notitia opera
    in demonftrationibus verfatur bilium notitiâ rerú particularium:
    immobilium terminorú, & pri eóq, intétum per hanc notitiam eft
    morum: alter qui in a&tiuis con^ operatio,& operabilia & ingenium
    & cófilium fünt qdem in operabili
    fiftir,vltimi,& eius quod eueni bus: & ifta funt jî, in gìatione
    realiterat,paliter poteft,& alte^ & particularia. D. Et intellétus, cíí
    rius propolitionis.Hae.n.ei?,cu fit cöprehenforum terminorum pri
    ius caufa aliquid eft, principia morü, & termini primi funt femper
    funt: quippe ctim ex fingulari. vltima, intédo particularia,tunc in
    bus vniuerfalia exiftant, quoríi tellectus inuenietur ex vltimis, i. ex
    fanè habere fenfum oportet: is particularib* fm fpés duas:vna qua
    B autem fenfus intelle&? eft. Quo rum eft iííí terminorí Éri- E
    circa,effeéthgc naturalia viden morú, qui funt rebus neceffarijs, &
    tur,acfapiens quidé natura ne^ funt principia demonftrationú fpe
    moeft:fed fententiâ habet,&p culatiuarum:& altera eft apprehén
    for terminorü primorum, qui funt
    fpicaciam,&intelle&um. lndi• rebus priorib°:& funt principia coa
    ciücui° illud eft, q, haec fequi ét clufionú operatiuarum.& fünt qui
    aetates exiftimamus: talisq; gtas dem termini vfes : eóq; vfe quidem
    intelle5tu,5£ fententiajdita eft, inuenitur particularibus: & intellc
    çjfi caufa ex natura ipfa fit. Ideo ctus non eft aliquid nifi apprehen
    & principium & finis intelle&? fio vniuerfalis. Et propter iitud pa
    eft.ex his enim,& de his demon tet de re intellectus q, éft res compre
    ftrationes fiunt.Quare peritorü henfa nobis ex particularibus p na
    hoíum & feniorum feu pruden turam.& propter hoc intellectus eft
    tum pronunciationibus & opi aliud à fapientia: & fimiliter opi
    C nionib° abfq; demöftratione,íié nio, & ingenium funt etiam coin- #
    minus j demöftrationib° atten prchenfa per naturá,vt intellectus.
    Et huius fignüclt, quoniâ videmus
    dendü eft. qa nãq; ex ipfa expe^ quidcm q honinem oportet addi
    riéta vifum habet, pricipia in^ {cere 1es, quado fuerit habens intel
    tuenf.Quid igit fapiêria & pru lectum & opinionem : eò q natuta
    dçtia fit:& circa j vtraq; verfeí: caufà cft intellect* & opiniónis, nó
    tíi alterius alterâ animg portio voluntas.& eo intelleótus naturali
    nis vii tuté effe, diátum iam cft. ter habet initium & confummatio
    nem:intendo & generatur & com
    Ixit, Sententia autem & iudi Pletur:eo q) vniuerfitas rerum, quæ
    cium fiüt quidem in rcbus,gr. funt per naturam, initium habent
    buseft prudentia,& bonitas ingenij & confummationé. demonftratio
    vcl dilcrctionis, & bonitascouiiiij. ncsigitur fiunt ex huiufmodi Ppo
    - M ij tutio
    * t , * Moralium Nicomachiorum,
    C fitionibus. D. Et ideo oportetvtau prudentia ftatuenda eft, fed vt K
    ' fcultemus narrationem dominorú probi fiât:ijs fanèqui.pbi funt,
    experiëtiarü, & funt feniores, abfq; nihil erit vtilis: quin ét neq; ijs
    exigentia demonftrationis fuper eo qui non habent:quippe cúm ni^
    ad quodinnuunt,& iHud nó eft mi hil referat, habeatnealiquis, an
    nuseo,in quo aufcultant' demôftra habentibus alijs obediat:fatisq;
    tiones,propterea q feniores iamap
    prehenderunt per expericntiâ pro nobis fit:quemadmodü & in fa
    pofitiones, ex quibus habuerüt de nitate, nam quãuis fani effe veli
    monftratiuam fufficientiâ ad illud, mus, mcdicinâ tiinö difcimus.
    quod nobisoftendunt.apud nosau Accedit ad haecq, abfurdü effe
    tem nó $i$ videref, fi principalior & præ
    experientia quidem fit ex partecta ftantior ęgfapientia ea effet,qug
    tis. D. Iam dictum e(t É eftpru ipfa effet deterior: ô] enim facit,
    dentia,& quid fapiëtia:& in quibus circa fingula dominat, atq*im^
    PI rebus cft vtraq; earum : &gy vtraq; perat. De his igit dicendunì eft: I.
    ' earum virtus, & cuius partis ex par nunc.n.de ipfis tmi dubitationë
    tibus animæ cft virtus.
    expofuimus. Primú itaq; vtraf.
    De vtilitate fàpientie, &• prw que per fe neceffario effe expetë
    demtie. C4p. 11. das dicimus, cüm vtriufq; aiae
    Vbitaretautê qfpiam de portionis virtutes fint, licet neu
    IDÉ his habitib? qua1 re
    vtiles fint:fapiëtia.n. ni~
    tra exipfisquicquá efficiat. De~
    inde etiam efficiunt quidem,nö
    hil contëplaí quo fieri homo fg^ tfivt medicina fanitatem: fed vt
    lix pofsit: quippe cü nulli* litge fanitas bonae habitudinis ope•
    nerationis: at prudëtia hoc qui^ rationes, ficfapientia fglicitaté.
    dem habet, fed cuiuscaufa opus cum. n. totius virtutis pars fit,
    ipfa eft ? fiquidem prudëtia eft, dum habet,atqp operatur, fglicè
    ú circa ea verfaí, ô iufta, & ho~ facit. Praeterea opus & ex prudé
    1 ncfta,&bonahominisfit:eaau tia& ex morali virtute perfici•
    réfunt hmói, ú agere viri boni tur.virtus.n.propofitü fcopum:
    eft.at nihilomagis ad agendum prudentia ú ad ipfum tendunt,
    idonei, eò q cogno(cimus ipfa re&a efficit. Quartae aiitaig par
    hgc,fumus: fiquidé habitus vir^ tis,i.altricis,nulla talis virt? eft:
    tutes funt: quemadmodum neq; quippe cum in ea agere aut non
    falubria, meq; bonæ habitudini agere fitum minime fit. At vero
    cöuenientia, ú non eo q> faciüt, de eo, q» ex prudentia ad agéda
    fed quia ex habitu exiftüt, ita di vel honeftavfiufta nihilo aptio
    cuntur.nihilo.n.adagendü ido^ res fint hoies, paulo altius inci•
    nei magis ex eo fumus, q» medi• piédum eft, hoc fumpto initio:
    cinam aut exercitatoriam habe quemadmodum iufta agentes
    mus. Quôd fi non horum caufa nonnullos nödum effkiuftos di
    cumu$
    · · · Liber Sextus. . • * ' 9 1
    A cimus,vt eos qui ea öiä legibus. litas eft fàpiehtic.non.n.videmüs ac P
    praecipiuntur, velinuiti faciunt uiri ex ei* notitia aliquid, p quod
    vel exignoratione, velobaliqd ęlixfiat h6: propterea q, ipfa non ,
    aliud, &nonobipfa, cum tfiea efficitaliquid,neq; opera?,p pruden
    agant,άoportet, quaeqsbonum tiam autéacquirunt res f;licitantes.
    virum decet: italicet,vt quodâ at neq; fecundâ q, prudentia tffi,in
    modofe habens quifpiâ fingula tendo per fe, fedfm q> eft in rebus
    agatvtbonus fit:idè ex ele&tio bonis iuftis:& iftae funt,quas opera
    tur vir bonus.& pp hoc,nos non fu
    ne,&ipforum eorü caufaçiagii· mus magis operatores p hunc habi
    tur. Ele&ionem igit reétam vir tum, eóq; fit habitus rebus bonis:
    tus facit: quaecunqueauté natu^ fed eò ÉÉÉ prudentiæ tiìì : in
    ra comparatii eft, vtillius caufa tendo eóq; nos fäcimusbonâ confi
    aganí, non virtutis, fedalterius liationem.quemadmodú qiii quan
    facultatis funt. Attendendü aüt do fuerimus fcientes res curatiuas,
    B eß, ac de his manifeftius dicen non fumus completius operantes in
    dü. Eftitaqs facultasqugdâ quâ arte medicine, fèdeóq; magis me
    calliditatem vocant: ea eft talis, dicitiî.Non eft igit prudentiafcli
    vt quae ad fuppofitum fcopum citans pfe, cùm non Äde eo pru
    cöducit,agere pofsit, atq;affeg dentia pgfciétiam,fed pp hoc q per
    atq; haec quidé fi propofitü ho fe pertitiet virtuofis rébus. non eft
    neftfifit,eft laudabilis:fiprauü, proficiens g fe penitus.ideoque
    verfutia eft. Vnde ét prudentes videmus q» non oportet nos recipe
    callidos,&verfutos effe dicim?. nonre cófilium à virtuofisillis, quibus
    eftfcientia verfàtionis confilij,
    Prudentiaverohgc facultas non neq; à fciétibusillis, quibus non eft
    eft:non finetfi facultate hac exi^
    virtus: quemadmodum facimus im
    ftit: fed habitus oculo huic afae fanitate. etenim fanieffévolumus :
    non abfq;virtuteacquiritur, fi• attamen non proficimus in fanita
    cut diximus, & perfpicuum eft, te,nifi per vtrafq; res fimul: intendo
    C Ratiocinationes. n. agendarum p fcientiam medicinæ & pvellefà
    rerum principium habent.quá hitatem.ideoq; qfi volumus fanita
    doquidem eiufmodi eft finis,& tem, addi(cimus medicinâ. erit igi
    quod optimum eft: quodcunq; turfapientia f;licitans pfe: prudén
    tia vero paliud,non per fe. Ampli*,
    illud fuerit. Sit ení verbi caufa, fortaffis videbitur efle inconueniens
    qd' inciderit: 1d nifibono viro vt fit res, q eftfub fàpientia magis
    nö apparet: propterea q> diftor^ certa q fapientia. nam fapientia re
    quet prauitas , facitq; vt circa git oës artes,& principatur eis,& im
    aétiua principiafallamur. Qua perat quid operenffm q> dictum eft
    re non poffe quempiâ prudenté in altero loco ab fto. Veruntfi non
    effe nifi bonusfit, manifeftú eft. iftud propofitum, neq; hoc intentú
    DÉ; ÉÉÉÉÉ qnaeret quis q à nobis :intendo qinter vtrafquef
    ftionem graué, & dicet, qvti cmineat. non.n.intédimus, nifi de
    M iij termi
    • • Moralium Nicomachiorum,
    G terminare6 vtilitas fapientiæ. Dici rnodum non noTamus iftos virtuo- K
    mus ergoq, necefläriö eft,vt fit eli fos, quamuis operenfqä oportet,&
    ÉÉ fe,vt fit virtus. & fi nó agat totum quod opera?virtuofus:fic vi
    aliquid:eóq; ipfà eft perfe&io partis de'q; fit res in prudenteillo,quiha*
    cx partibus aic: & oéqd eft comple bct potentiam,p quâ inuenit parti
    mentum vel perfe&io partis ex par cularia bonitate cófiliationis,i.par
    tibus ai;, eft virtus. Amplius,ipfa ticularia,cüm fit bonum fiue malí,
    quidem facit fęlicitatép fe,non qúo
    facit medicinafanitatem:immo eft
    í
    contigerit eum inuenire per con
    iliationein particularia q funtbo
    uafiipfàmet.fanitas igi£ ipfa qui num, non dicimus de eo,q, virtuo
    iî fäcit félicitatem,nón p hoc, fus neq; q bonus:intédo ex modo.
    ipfa fit alterum à fęlicitate: fedqiì quo eft bone confiliationis tí, ad
    ipfius comprehenfio tiú eftipfamet inueniendum oé, cuitis inciderit ei
    çlicitas, cùm fit ipfa volita non pp ele&tio.D.non.n.oé, fup quod ca
    aliud à fe.& hoc e{t felicitatis difpó dit ele&io, eft virtuofum : immo il
    H fitio:intendo qjipfaquaeri£pp{è,& lud,quod conuertit ad hoc ele&lio- ■,
    alia ab ea ppeam. D. Et intelle&us nem, vt fit virtuofa,virtus eft,n6po
    quidem proportionatur perfe&io tentia prudentiae. Et pp hoc,poten
    ni,& complemento in prudentibus tia,per quam inueni? vel extráhifo&
    fm nmenfuram habitus prudentiae, illud,fup quod ceciderit ele&io, nô
    & fm menfurávirtutis moralis con ef& virtus moralis,fed potentiae alte
    iugats prudentiæ. etenim virtus re rius:&eftilla, qnominatur, qfi in
    &tificat propofitum,& prudentia fa ueni? per eam bonú, induftria vel
    natinuentionem propofiti: intendo prudentia,proprie, vt qfi inuenitur
    finis. Pars aüt concupifcibilis, & e{t per eam malum,aftutia,vel callidi
    ea, cui proportionantur virtutes fi tas,vel dolofitas, Et pp hocê, quod
    urales,i.morales,non habet hanc videmus q quidam prudentiùfùnt
    fpeciem virtutis: intendo virtutem albuti, & quidam callidi,&quidam
    apprehenfionis,cúm nóhabeat par fraudulenti. Veruntfi potentia,per
    tem rationis. D. Qí autem non fit quam inuenitur bonum, & eft illa,
    j prudens perfectius òperans& meli* çj nominatur prudentia, fm verita- M
    cófilians,eóq; actio fua fieri habeat tem non cft partis alterius ex parti
    in rebus virtuofis & bonis , dicere bus aic j illius,cuius eft potentia ad
    oportet, poftquam refumpferimus inueniendum quodcunque contin
    (ermonem à fupra parum, & pona git de bono aut malo. neq; idem ét
    mus principiú noftrum de hoc illud eft abfq;virtute. &hoc, qú fa&ori
    quod dico:& hoc eft:qiì quemad afcribif bonitas vel malitia, ex om
    modum dicimusq; $ hoium nibus quidem fa&is fuis pfens inter;
    operanfres iuftitigabfque eo q, fint tí per hmói faéta. & debono aliud
    iifti,'ficut illi, q faciüt qä praecipiút quidem eftin di&o & eft re&um:&
    lcges aut fter voluntaté fuá, aut pp aliud in fine, & eft quod apprehen
    ignorantiâ ei* qέt operant, aut agüt ditur per dictum.& qfi nó fuerit bo
    hoc pp aliquid âliud nó gratia illa num in fine,' non apparet bonum
    rum rerum earundé:& vi* quemad quodclkindiäo,ßdvincit malitia,
    - - • - quae
    … Liber Sextus. . . '' 9.
    * queeftinfinefùperbonitatem,quae rum ea ú,pprie virtus eft, nö fi• D.
    eftin diéto. & fihr vincit finis,fùper ne prudëtia exiftit. Vnde etiam
    principium faétoris,& efficitipfüm oës virtutes prudentias effe in•
    fmalum, cùm fuerit malus. Et cùm
    quiunt : & Socr.partim re&eçj^
    fic fit,nö poteft effe prudentia illa, q rebat,partim errabat.q»eni pru
    cftvirtusab(q; hoc, q» coniungetur dentias effe oêsvirtutes opina
    ei virtus figuralis: & non inuehitur
    haec prudentia nifi in viro bono. batur, errabat:re&e dicebat, q»
    non fine prudentia effe eas affé
    Denaturali virtute, &• de virtutum co rebat. Signum autë illud eft, q>
    prudentie connexione. Cap. 1 3. nunc omnes cii definiunt virtu
    Ed confiderádum rurfus &t tem,vbi habitum eam effe dixe
    SÉ eft: ná fimili mo runt,&ad quae eft,adiungíit fm
    re$tam rationem. re$ta auté ra
    do quoqs virtus fefehabet.
    ficut prudentia cum calliditate tioeft, ù£m prudentiam exiftit.
    * nonidem quidem, fed fimiletfi Videntur igiturvaticinari quo^ B;
    quid eft : ita virtus naturalis cü dam modo oé* tslem effe habi•
    ea,&1ppriêvirt° dicitur. Ommiae tum virtutem, qui fm pruden•
    bus enim finguli ex morib° effe tiam exiftit. Paululum tfi tran•
    quodam modo natura vidétur. feundíi eft.virtus enim nontam
    nam &iufti& téperantes&for £m re&tam rationem, ög curn re•
    tes fumus,& cætera ftatim ab &a ratione habitus eft: at re$ta
    ipfoortu habemus.Sedaliud tfi de huiufmodi ratio eft pruden•
    eft quod qugrimus, vt proprie tia. Ac Socr. quidë rationes vir•
    bonü fit,&talia alio modoad tutes effe exiftimabat : fcientias
    fint.Etenim pueris&beftijs na• enim eas effe oës dicebat:nos cú
    turales infunt habitus: fed fine ratione effe arbitramur. Exijs
    intelle&u,& méte effe noxij ap igiíú di&afunt, conftat neq; p
    c parent.Caeterum tiì infpici vi prie bonü effe fine prudëtia,ne
    77 dení:q» quemadmodum in cor• que prudenté finemorali virtu- F
    porevalido q»fine vifu mouet, te quépiâ poffe. Quin έt, rö illa
    contingit,vt vehementer erret, hincfolui poffet, qua feparatas
    propterea qp vifu caret: ita quo^ effe inter fevirtutes differereta•
    fe.l.fi
    Eo.
    ve que hic euenit, ffiintelle&üac liquis:eo q»idem ad oés aptifsi
    ceperit,in agendo differt: atque mus minimefit,atq;iccirco alias
    habitus licet fimilis fit,,pprietii iam, alias nondum acquifiuerit.
    virtus túc erit. Quare,quemad hoc fiquidem in naturalibus vir
    wmodum in opinatiua parte duae tutibus licet: in ijs vero quibus.
    fpés funt,calliditas,& prudëtia: abfolute bon°vocaf quifpiá,nö
    ita in morali duæ quoque funt : licet,fimul.n.cum prudentia, ú
    quarum altera virtus naturalis, vna eft,omnes exiftent. Perfpi^
    altera pprievirtuseft:atq* ha cuum autem eft & prudentia
    * * • • •• M iiij efle
    - - - -*' • * •
    * Moralium Nicomachiorum.
    eturq»viri* r.
    G effe dpus, etiáfi nón effeta&iua, &u,&difcretione.Etvid
    propterea q> partisaig virt? eft: naturalis Š nifi ppter exu
    & fine prudentia& virtute effe berantiam ipfius: intendo in qui
    ele&ionem reétam nö poffe : eô bufdam indiuiduorú: quemadmo
    q»haec finem, illa jad finéten dum contingit corpori mobili mo
    tu vehementi, vt mänifeftefmanife
    s,
    dunt vt agamu facit. At vero e nti
    ftation veheme magis jmani
    neq; praefidet fapientiae : neque feftetur quietum.& findfi,tünc non
    s
    meliori çj3 ipfa partis eft.quem eflet nudus ab eis vllus: intendo â
    admodum neque fanitati medi poffibilitate recipiendi virtutem ele
    cina: neq;.n.ipfa vtií, fed vt fiat <tiuam.& virtus equidem fit,quan
    prouidet. quocirca illius caufa do fuerit a&tio. fm q, videt intelle
    praecipit,nonautem illi. Simile ctus,& in hora quamividet,& 1 quá
    praeterea illud eft,fiquis ciuilé, titate quâ videt. quádo igitur qù
    propterea q» deoibus praecipit, videtintelleótus de hoc,&onuerfum
    H qin ciuitate funt: Dijs prgeffeac fuerit in habitú, ftatim fa&a eftve 1.
    dominari etiam diceret.. *. ritasfm veritatem dire&iua.Quem
    Ixit:Inquiramus &t& perfcru admodum enim in fpecie naturalis,
    temur de proportione virtutis duæ fünt fpecies putationis,vna na
    naturalis ad virtutem ele&tiuam: & turalis, & funt prima putabilia : &
    eftilla, jeftin fine nobilitatis,& ho altera acqfita, & ÉÉÉ à primis
    norificentiae. & proportio quidem & quemadmodum etiã in intelle&u
    iftius virtutis,intendo naturalem ad fuit duae fpecies:vna naturalis,&}al
    ele&tiuam,propinquaeftproportio tera acquifita, & eft jnomina£fcié
    ni prudentiae ad folertiam:qüemad tia : ficvidetur q>fit in virtutibus fi
    módum eft prudentia,quádo,pprie uralibus: intendo morales.Et pro
    dicitur, & bonitas opinationis non ter hoc eft quod dicimus, q, virtus
    funt res vna:fed confimiles: fic fimi É electiua non fit abfq; pru
    latur virtus naturalis virtuti dire&ti dentia.& propter eflè eius femp cum
    ug:intendo electiuam.ctenim in om prudentia dixerun quidam É Mi
    t
    , I ni fpecie ex fpecieb* virtutis ,vna per num qyoës virtutes morales pruden
    naturam, &altera per acquifitioné. tiæ funt: vt Socra.Etifti modo quo
    Et hoc, qffi nos multotiens inueni dam peccant,& modo quodam re
    mus vnum ex hoibus per naturam &te dicunt. peccant quidcm,creden
    caftum aut audacem , & fic de alijs tes q omnes virtutesfint prudentig:
    dicunt vero reéte, eóq; non eft pof
    virtutibus. & funt inuëtæ in cis iftae
    virtutes ftatim â natiuitate eorum, fibile vt inueniatur virtus figuralis
    nifiq, nos inquirimus quidé virtuté electiua abfque prudentia.Cuius fi
    illam,quae fit per electioné & acqui gnum eft, qoés definiétes virtutem
    fitionem. Et hoc, qiú virtutes natu moralem,dicunt eam effe habitum,
    rales inueniuntur in pueris, & mul qui fit frti commenfurationem re
    te earum in feris,&in multis anima &læ rationis, re&tum auté eft fecun
    lium: & vhrvt plurimum füntdam dum menfurâ intellectus: verbigra
    niferæ,quandófuerint abfq;intelle tiain fortitudinc.dicuntq59 effau
    - dacia
    -
    LiberSextus. 93
    A daciafecundum q, oportet,& quan moralis non fit abfq; eligëtia fàna: D.
    do,& quuntum, & cçtera huiufmo eligentia autem fana non fit abfq;
    di.& omnia ifta in vnaquaque di rüdentia . virtus ergo moralis í
    fpofitionum non comprehendun illa,qug agit bonü,qüod eft finis:&
    tur nifi per prudentiam. D. Etiam virtus prüdentiç eft illa, qug mon
    videtur verifimile q) aggregatio An ftratilli potenti; quid agat. Ideoj;
    $ in conuenieiitiâipforum non attribuitur hgc aótio , intendo
    q, hic habitus,intendo morálé, pro a&ionem virtutis moralis , virtuti
    portionetur prudëtiæ,cucurrit cur prudentig: cùm non fit operatrix
    fu diuinationis,velut in proportio virtutis moralis:fed eft î mö
    ne eius ad intelle&ú: & non inclu ftratrix illi potentig. eft igitur qua
    ferunt per hoc totum, qά oportuit fi effe&rix potentis opefántis finé,
    includi. Et propterea dicimus nos fed É
    operatur finem.Et ideo non
    q,ipfà nóeft re&ta r6tfh, fed eft ha attribuitur hgc aétio , intendo mo
    bitus excellens cú reóta róne: & ra ralem,neq; fàpientic, neq; alicui ex
    tiore&taconiugata ei eft prudentia. virtutibus rationalib°: üemadmo- E
    Et Socra. iam putabat qoés virtu dum non attribuitur aëtio fànatio
    tes effentfcientiae: nos aüté dicimus nis arti medicing. ipfa enim non fa
    q) funt cum ratione : intendo ratio nat, fed monftrat quomodo fiat fa
    hem fanam.Et hoc manifeftum eft natio ei,qui facit eam, & eftadiutor
    ex eo qu9d dictá eft,g non eft pof medicing. hgc eft igitur proportio
    fibile Wt fit virtus ele&tiua abfq; pru habitus prudentig äd habitum mo
    dentia, ficut dictum eftétq; fioh fit ralem:intendo q) prudentia eft,que
    pofe vt fit prudentia : intendo virtu imperat: & mos ÉÉ operaf. non
    tem ratiofialem,abfque virtute mo attribuitur itaq; hgc aétio pruden
    fali. D.Et ifta pars aIae,intendo mo tic,nifi quia imperat ei, non q, ope
    ralem, proportionatur ét rationi : fi fatur eam. Et videtur ex qu6 attri
    Hoc tranfife permiffum fuerit. vult buitur eiactio ifto modo,q> fit qua
    proptereag äudita ratione & obe fi princeps habitus moralis: quém
    áit eius imperio. D. & manifeftum admodum gubernatio ciuilis vni
    c eftq, iftarum virtutum, intendoró uerfàlis , intendo artem regiminis Ε
    nalem & moralem,qugdâ coniuga ciuilis,eft habitus principans omni
    tg funt quibufdam: propterea q* nö bus habitibus, qui funt ifi ciuitate :
    inueni£vnà ipfarum completa, qfi intendo artes,quç funt fub hac arte,
    feparata fuerit à fua focia: É ÉÉÉ?impetat artibus, qut fub
    qn Š fuerit vis prudentiæ à ea funt, quid agant, D. Et p6ft hoc
    morali & ele&tiua prudentia. nam cportet vt accipiamus in ince
    hoc quidem in naturali ex ipfis pof ptione alia: vult pott fini
    fibile eft : in dire&tiua aíit, intendo tionem fermonis
    Honorabilioré ex morali,& é ele&ti in virtutibus
    mora
    ua,n6eft pofe.non.n. pofk eft vt fit
    ab(q; rudëtia:ficut nöé pole1 pru libus & ra
    tiona
    détiáfm q, operatiua eft,ytfit abfq; lib*,
    virtutemgrali. nam,actio virtutis
    - * - Arift,
    * . Moralium Nicomachiorum,
    , A R I S T O T E L I S virtute, illa diuerfum quoddá år.
    vitio genus eft. Qiii vero rarum '
    Moralium Nicomachiorum
    eft vt vir diuinus fit : quemad
    1. 1 B E R S E P T I M vs, modii Lacones, cüm aliqué val
    de admirant,diuinus,inquiunt,
    cum ©tner. Expoff. vir eft:fic&ferinus natura inter
    S v M M A l r e R r hoies rarus aliquis eft : maxime
    tfi inter Barbaros reperif. fiunt
    T)e heroica virtute: De continen vero nonnulla ét ex morbis, &
    tia, & earum oppofitis. De cótinen fæfionib°.quin ét eos hoîes, qui
    te & incontinente. De voluptate,& vitijs exuperant, ita infamam*.
    ipfius fpecicbus, ac de dolore. Sed de tali quidé affeétione po.
    fterius mentio quaedam facien•
    I)e heroica virtute,continentia,&- e.irum da eft.de vitioautem di&um eft
    eppofitis, Cap. 1. prius. De incontinentiavero,& I.
    - §Oft haec alio fum mollitie, & delicijs nunc eft dif
    ferendum : de continentia item
    §3§i pto initio dicendú
    3§§í eít rerú circa mo, & tolerantia.neq;.n.quafi ijdem
    à
    ɧ res fugiédarii tres cum virtute & prauitate habia
    - - -

    fp&s effe, viriíi, in tusfint,neq; vt diuerfum gemus,


    continenriam,& feritatem:qua vtraq; harum exiftimanda eft;
    rurn duabus ô fint cötraria,ma Oportet autem,ficut in alijs fe•
    nifeftú eft:alterum.n.virtutê,al cimus, ponere ea japparent,&
    terum continentiam vocamus. prius dubitare,deinde ita demö
    feritati auté maxime conuenire ftrare. ac maxime quidé oia ile
    «quifpiam diceret virtutem,quae luftria & probabilia circa hos
    fupranos eft,heroicam quandâ, aff<*?:fin minus,pleraq;,& prg
    ac diuinam. quemadmodü Ho cipua producere debemus. nam
    merus Priamum de Heétore di fi foluantur ea,ę difficultatéha• M
    cenrem inducit, eò quòd,valde bent, illuftria vero & probabi
    erat bonus. liarelinquant: fatis erit demon•
    : •Non hominis mortalis filius ille ftratum. Videt igitur contineri•
    tia 5{ tolerantia ex bonis & hau»
    * Effe videbatur:fed magna è ftir
    * pe deorum. -
    dabilibus:incontinentiavero&
    Quòd fi ex hominibus, ficut di• mollicies ex prauis&vitupera•
    cunt, ob virtutis excellentiam tione dignis rebus effe. Idé quo^
    diuini efficiiitur: hmói quidam que effe continés,& perftans in
    fcilicet effet habitus, quiferitati confiliorationis, idem inconti•
    opponií. Nam ficut beftiae neq; nens& è rationis confilio exce*
    vitiú eft, neq;virtus, ita neque dens.atq; incontinens quidem
    Dci:fcd haec præftantius quid cognofccnspraua cffk quae agio.È
    ... , Liber Septimus.… - 94
    4 ob affe&um tfiagit: at córinens uidem vt fit hic habitus conrrari* 1)
    cúm prauas fciat effe cupidita Ä; : eó q, quemadmodú feris
    tes,ob rationem eas non fequit. non eft in veritate neq; malitia, ne
    Temperantem quoq; continen^ que virtus: nam hois haec proprie
    tem & tolerantem effe dicíit.at • funt: immo eis eft malitia excedens
    que eum qui eiufmodi fít alii o, ÉÉ
    oc
    malitiae humanæ: & propter
    nominatur homo egrediens fpe
    mnem effe temperanté afferunt, ciem fuam in fuperfiuitate malitiæ,
    alij minime : & intemperantem ferinus vel lupinus : ficcùm Deus Detus moA
    incontinentem , 8{ incontinen» non fit bon* modo quo homo, im eft bonus

    tem intemperantem confufe,alij mo bonitas ei* fuperegrediés eft ge m6 quo


    h6:f; Tbo
    diuerfos effe aiunt. At prudenté nus naturae bonitatis, quae eft homi nitas ei*
    interdü negant effe poffe incon^ ni, nominatur qui præcellit in hoc fugegre-*
    di?genu*
    timentem : interdum nonnullos habitu & egreditur genus fuum,di nãe hu
    qui fint prudentes&callidi effe uinus.cumq; fit iftärum extremita mapς•
    P incontinentes affirmant. adde, tum difpofitio haec difpofitio, opor E.
    q> incontinentes,8£irg,&hono tet eas contrarias effe per naturam.
    Et ßí hocviri diuini pauci funt
    ris,&lucri etiam dicuntur. At valdei hofbus: &viri ferini
    que ea quidem quae dicuntur , v!'Iupi
    huiufmodi funt. nipaucifötét:&funt quidéfm pius
    - 1 hoibus,quifunt in diftantia fiota
    DETERMIN Afro v I r. tRAct.
    ex parte auftrali: & funt nigri fiue
    LIBRI Nicom ACHIAE
    Æthiopes, & eorum contermini, &
    a RIstotelis.
    etiam exaltera parte Sclaui,& eoríi
    contermini. D. & iam inuenta fuit:
    È=R5Ixit. Diéto itaque de vir ferocitas in quibußam hoium ex
    άtutibus moralibus & ra parte infirmitatis accidentis eis. D.
    ; tionalibus,oportet vt ver & fermo de malitia ferina ingrediés
    £&tamus nos ad genusalte eft fub fermone de malitia Vniuer•
    rum.Dicimus igifq; É inueniú {àli: quamuis oportuerit vt propriâ
    3c tur in moribusvituperab ilibus funt faceremus, rememorationem iftius
    tres.malitia,intéperantia, ferocitas, malitiæ ex cgteris malitijs. & iã pri
    Contraria autem duorum ex iftis, mitus diximus de virtute & malitia.
    intendo malitiam & intemperantiâ, De quo autem hic loqui volumus
    manifefta funt : malitiae enim con eftintcmperantia & diflolutio & re
    trariú eft bonitas vel virtus, & con laxatio,& eft obedientia & executio
    trarium intemperantiae eft tempe concupifcentiarum, & deiftorú op•
    rantia. ferocitátis vero contrarium pofitis:& eft retentio à concupifcé
    dicendum eft q, fit virtus fuperex tijs & tolerantia. non enim oportet
    éellens humanam naturam : & eft æftimari deiftis habitib* oppofitis,
    virtus, de qua dicitur q> fit diuina; intendo continentiâ fui à volupta•
    prout dicim* de quibtifdam homi tibus & incontinentiâ, q intrét fub
    jaúqp fint angelici & diuini pp emi oppofitis, jfunt malitia & virtuse*
    nentiam virtutis in cis. Et oportet ei modo, intcndo φ continís fit vir^
    -
    - tuofus,
    ' Moralium Nicomachiorum.
    G tuofus,& diffolutus vitiofus. neq; dam- neutrum nominant nomine re
    êta:ftimandum eftq) egrediétes finit alterius. & fimiliter ét quidam no
    ab iftis generibus exoinodo,donec minant non caftum non continen
    fint duæ näς & duo genera diuerfa. tem,& non continentem non caftú.
    D. Oportet igitur vt faciamus in & eft ex hominibus,qui dicit q non.
    rfcrütationé de hoc fimile ei, qá caftus aliuseftâ non continente. De
    É in perfcrutatione de eo, qä prudente autem quidam dicunt, q*
    fceffit deiftis rebus. vcj vt prcmit impole eft vt fit incontinens.dicunt
    tamus fermones & oratiöes dubita ergo, ois prudens continens eft.&:
    biles, q componütur ex propónibus forte dicuntq; inuenitur aliquis ho
    famofis, deinde veniamus poft hoc minú prudens in hoc,q, non conti
    Demfo- cú orationibus demfatiuis. demfo net animá fuam in ira,nec in hono
    T;;;;* nes.n. perfe&iores funt & nobilio re,nec in lucro. D.Hçcëergosfima
    ús res, qfiinducuntpoftorationes du eius, qä dixerunthoies deiftisreb*.
    biliores., bitabiles. & hoc neceffariü eft vt fa
    H ciamus aut in oibus iftis paffioni I)e comtimemte &• incontinente. Cap.z. L.
    $â1dg;i bus,deqbus loqmurin hoc libro , Vbitaret autem quifpiã
    ;£, aut inpluribus earú, autin præpol
    ÄÈitìbi lentibus. qfi.n. induétus fuerit fer
    DÈ modo re&e exiftiva
    mans aliquis agatincon
    !es. mo, per qué diffoluitur dubitatig, timenter. Nävt fciens quifpiam
    X $. quá íeceííariâ
    •c.8$. moft,& in quofecerit propôns: fa
    conferuantétille „P agat, aiunt nonnulli fieri nullo
    mö poffe.abfurdüenim èjfiad^
    pönes, intendo vt non deftruant in fit fcia,vt exiftimabatSocrates,
    toto, tunc erit in demfone adduéta
    füfficientia cópleta. D. Etiam puta? aliud quid dominari , ac quafi
    mancipiü hominé trahere. So
    decontinentia & tolerantia vel pa crates.n.aduerfus rónem omni»
    tientia q, funt de habitibus virtüo
    fis laudabilibus:& putatur ét dein no pugnabat, quafi nulla effet
    cötinentia intolerátia q, fint deha incötinentia. neminem fiquida
    bitibusvituperabilibus. Et filr pu aiebat exiftimanté praeterid qd*
    I ta£ continens effe ille, qperfeuéra optimü eft,agere, fed ex ignora- M
    re facit rönë in eo q, mere? vt abfti tione. quae fanè oratio fjsaduer
    neafab eo:& q illeeftnöcötinens, fatur quae euidenter apparent.
    qui facit nö perfeuerarerönéabfti quaerendumq; eft circa affe&ú,
    nendo à concupifcentijs.& hoc qffi fi ex ignoratione agit quifpiam,
    nö continenseftille, qui fcitq; ope quis ignorationis modus fit. ná
    ratio eft mala,&operatureâ. Cóti nö exiftimare qui incontinenter
    nens aüteftille, qüi poftquá fciue
    ritq cócupifcétis £í: agit,agéda effe ea jagit,antejt
    , abftinet ab
    cis, & non £$ affe&ü fit cöftitutüs, manifeftú
    obediens röni. Et quidá hominum eft. Suntaiit nönulli,q alia con•
    nominant caftum continentem & cedunt,alia nö. fcia. n. nihil effe
    tolerantem, & nominant ét conti potentius concedunt: illud non
    nenté & tolerantem caftum.& qui dant, prgteridquodvifum fue
    rut
    Liber Septimus. 95
    ! À rit melius,agere neminé, ac pro• tinentia reperietur,quae honefta D
    ** pterea inquiunt incontinentem fit : vt Sophoclis Neoptolemus
    non fcientiâ, fed opinionem ha^ f Philo&tete.laude dignus.n.eft,
    benté á voluptatibus fuperari. cüm in ijs quae ip(iVlyffes fuafe
    Veruntfifi opinio, non fcientia, rat, quia mentiri aegre ferebat,
    neq; validaexiftimatio eft, quae non perftet. Qujn etiam captio
    refiftit, fed remiffa,qualis eftim farö métiens,dubitatio eft.dum
    ambigentibus : venia danda eft enim volunt incredibilia cöuin
    q>non in his perfiftat quifpiam cere,vtfi affequuti fuerint, ar•
    aduerfus vehementes cupidita• guti effe videantur: faéta ratio
    tes.at prauitati , aut alicui ex cinatio dubitatio euadit. vin&ta
    alijs vituperatione dignis rebus enim mens eft, dum ftare quidè
    venianö dat. Prudétiaigifreli non vult,ppea q» non placetqd*
    ftéteid fit: validifsima.n.res ea conclufum eft: quia tfi quo mo^
    B eft. fed eft abfurdii. fiet.n.vt idé do (oluat rationem non habet,
    " fimul& prudens fit & inconti progredi non poteft.Euenit au^
    nens.ac facere fponte prauifsi tem exquadã ratione, vt impru
    maqugq; prudëtis effe nemo di dentia cü incontinentia virtus
    ceret. Praetereaadagédum ido fit. contraria. n.agit ob inconti•
    meü effe prudétem fuperius de~ nentiam ά exiftimet: mala autë
    monftratú eft: quippe qui vlti effebona, non effeq;agenda exi•
    morú quidáfit, &virtutes reli• ftimat: quare bona & non ma•
    . quas habeat. Adde, q»fi c5tinés la aget. Accedit q> qui ex eo q>
    ex eo eft qp vehementes & pra^ perfuafus eft,& ex ele5tione iu
    uas habet cupiditates:neq; tem ciida& agit,& feétatur, melior
    peräs erit continens, neq; conti^ effe eo videreí, qui non ex con•
    nens téperans: proptereaq>neq; filio, fed ex incontinétia eadem
    _ quod nimiíi eft, neq; prauas ha agit,aptior enim eft,vt curetur :
    C Serecupiditates efîtëperantis: quippe qui admittere diffuafio F
    fedtfiop3. Näfi bonae fint cupi^ né pofsit.atincontinens ei pro•
    ditates, habitus qui,phibet, ne uerbio eft obnoxius, quo dici•
    eas fequamur,prauus eft:quare mus, qfi aqua fauces ftrangulat,
    efficietur vt non oís continentia quidamplius bibere opus eft ?
    honeftafit,fi imbecillæ vero fint nam finö perfuafus effet ea quae
    & nö prauae nihil egregiü erit: agit,fi diffuaderet,defifteret nüc
    fi prauae & imbecillg, nihil ma auté perfuafus, nihilo min° alia
    gnü. Prgterea, fi continentiafa^ agit.Infuperficirca oîa inconti^
    cit,vtin omni opinione perfifta. nentia& continentia verfatur,
    mus, etiam in falfa, praua eft: fi quis abfolute incontinens erit ?
    item ab omni òpinione extur^ nam omnes incontinentias qui
    . . bat incontinétia, aliqua incon habeat, eftnemo, quofdam au^
    rcrum
    - - • • ' •* •
    *^ Moralium Nicomachiorum,
    I.
    & t&abfolute effe dicimus. Acta. lum,q cótinetfe,eftfcia eius, á quo r<
    \oubi
    les quida dubitationes incidüt. fecontinet, antequâ veniat ad paf
    ex his autem alia tollenda funt, fioné.an autem fit apud eum fcien
    umbita
    , §í'í. alia relinquefida: quippe cúm tia, qfi venerit ad paffionem,in hoe
    Ę $$i- nihil aliud abfolute
    ir. r. i- - - - - - dubiú elt.dicunt
    - - Ex hoibus
    - ergo funt, q.
    q) putaffedn6fcit.
    ;;;;;;; quam inuentiont. cü enim concefferint q uon eft res
    txit. Et fortaffis haefitabifqua melior f&ia : incontiniens vero, vi
    liter poffit effe vt homo videat tuperabilis eft,cùm vincauteum va
    opinioné fuam,& non cötineat ani luptates : dixeruntq; incótinens nö
    miam fuá.Iam.n.dixerunt quidam eft fciens, fed poflibile eft vt habcat
    hoium, q quifciuerit q) quid malíi opinioné.Et hoc, qiii cüm fuerit ei
    eft, non eit poffibile vt ãgàtipfum : opinio, & non fuerit fcia firma pro
    cùm putetur g) illud qá facit rem , hibitiua fed debilis, quemadmodú
    n6eft aliquidaliudabeo, qä fciteá. in ebrijs, tunc poflibile eft vt patia- .
    } H fi autem fuerit pars illa, cui eft fcia tur à cócupifcentijs malis:& pp hoc L
    alia ab ea, qug continef, donec ho indulgetur iftis : & proprie qii de
    mo fitin hora,qua nö continetani fyderia vehementia fuerint. & non
    máfuam quafi liber,in hora autem funt malitiofi , cùm nihil ex mali
    uacontinet quafi Ë po£ tijs habcat$£ tiâ nequcex vi
    áíí eft vt quis, apud quéeft fcien tuperijs. Cumq; hoc fic fuerit, tunc
    tia malitig rei , non contineat ani prudétia illa , quae prohibetâ mali
    má fuam ab ea. & fm iftud fuit tijs,fortis eft valde.veruntfi qfi po
    quidam apud quem eft fcia, conti fuerimusiltud, fequitur étinçonue
    neat, & quidam non, Socrates auté niens;& eft,q) quidá prudentes non
    contradicebat huic opinioni fèrmo continent fe:& nullüs dicit q) pru
    ne vfi,dicensq, nec vnus eorum,qui dens fàciataliquid mali voluntarie.
    babent fciam fei,eft incontinens: & Et étiam demfatum fuit in tra&a
    non eft poffibile vt faciat aliquis tu, quieftanteiftum,q»prudétia eft
    âÄ, prauum nifi propter igno virtus rationalis operatiua : e6 q> ,
    rantiâ. D. fed huic diótioni contra
    confydcratin gticularibus:&q> in&- &
    dicunt ca,qut funt apparentiafen vitabileeftquiin contingat ei ¥irtus
    fui. videmus,n.quamplurimos ha figuralis. iltud itaque éít,qd accidit
    bentes fciam malitig rei, & tfi non dubitationis in eo, qui nón conti
    continenfab ea pp paffionem con nctfe,an habcat fciam, an non. Qj_
    cupifcentialé. D. cöfyderare igi? nos autem incidit dubitatiouis in eo
    ppj,fi fuerit itaq;paflio ex pté igno continet an fit caftus, an non , jt
    rátiæ folú,tunc ablatio igiiorátiæ cá iftud, fi habuerit continens dcfyde
    clt ablationis paffionis ablatio ve ria vehementia praua in hora con
    ro ignorâtiae fcia eft, & nóinueniet? tinentiae fuae, tunc continens non
    fciens iucontinens, & fi fuerit paffio eft caftus: eóq, q hét cócupi(centias
    ex parte potentigaltcri*,túc erit pa£ fortes nö eftcäftus:& caftüs eft ille,
    £io cú fcia: intendo priuationé con cui nóinueniunfmalitiae. Amplius
    vineatig. & manifeifücitq* apud il fi cótinens contineat (eâ defjdetijs
    dixe
    .' LiberSeptimus. 96
    :! è dire&is, tfchabi' prohibés abere. bona&mala fimul, &hocfm q, pm D'
    cutione horum defjderiorü prauus tat de eis. Et erit fm hocille, qui re
    I. n6eft. igi? ois continens virtuofus: quirit res exhilarantes & deleêtâtes,
    caftus aütem omnis virtuofus eft. & perfuadetur ei quacunq; modica'
    A.
    Amplius, nó erit cötinens qd pre pfüafione, melior eo, qui facit hoc
    £. ciofum,cú fitcötinens, qui continet gratiocinationem:eóq; facilius per
    ;* £ fm opinion£ vifam fibi, neq; ope mutabilis eft ab opinionib* turpi
    tr rafeius diuerfum.opinio enim érit bus jcótinés.iftud $? pu
    yit praua,&interdùbona.quædã ergo tatur q nó cótinens melior fit conti
    ā cótinentia nö erit virtus,f.illius, qui ncnte, quáto magis ne fit continêtia,
    *' cötinet fe fm opinionem prauâ:& fi virtus, veruntfi qüi non continet fe,
    ;: incötinenseftille,qui nó continet fe diuerfusé legi iti fine vitupcrij. qui
    * fm omné opinionem, erit ergo qui enim diuerfùs eft legi huic,nô inue
    â dam incótinens res virtuofas, vt ille nitur remediü per quod poffit re&i
    ? , qui non continet fe fm opinionem ficari. & eft vlr,quemadmodum di
    si is corruptiuam.Et Arifto.exemplificat citur in prouerbio,qfi aqua fuffoca E*
    eos per indiuidua famofà apüd eos, uerit, tunc quiderit bibendâ fup că?
    }audata ex hoc,q, nöcötinuerunt ß & eft hocfalfum fic, e6 q> res natu
    fm opiniones erroneas, & ex ei, vi ralis exigit q), qiicredit homo rera
    tuperauerunt pg continentiâ fui fm aliquam,operetur fm credulitatem
    uales opiniones. Qui ergo nó potue illam:&,qfi variata fuerit illa credu
    rit certificari p feipfum de opinio litas,abftihcat ab opcratione:& qui
    nc falfà,cótingit vt nö effe cötinen eft non Š retinct fe ab
    rem virtuofiusfit,jeffecötinentem. operatione, non cft creditio eius ad
    qui enim pöt certificari dc falfitate neceffe eô huius operationis magis
    cóclufionis,alligatus eft gg opinio §jfuit antè, dum hon continebit fe.
    nem.nam nó eft in poteftate alicu Et pp hoc, non eft dfia inter eius
    ius nö opinari hoc quod opinatur. duas difpónes,nifi q nó agit ipfum
    credulitas ergo necéffaria éft. Et ét in vna duarum ÄÈÉ ,&
    ille,qui eft nö continens, permutat? agit ipfum infècunda. D. Et etiam.
    ε ab opinione erronea p quamcunq; de quo perfcrutádum eft in re cóti- F
    modicâ haefitationéaccidenté ei, & nentis cft, qì, fi non inueniantur
    cftfacilis pfuafionis:quáuis non ap cótinens,& non continens in oibus
    pareat ei focditas fùa, & corruptio p aétionibus, túc in qua earü eft con
    íermoné perfuafionü pcifcéla gfuá tinens & non continens abfòlute,&
    fione: cò q non cft in ele&tione cius in quaeatí $. apparetcnim q non
    vt appareãt ei fœditas fua, quandiu cötinentia.& continentiae dicuntur
    nöfuerit apparëtia perfc&ta, neq; vt fm modurii vnum de omnib*rebus.
    ignoret qy fciunt ex hoc. Accidit igi£ neq; cótinens & in $tincns dicunt?
    ex hoc vt fiat ei, qui nó fit cum cóti de omnibus fm modívnú, & hoc,
    nentia, virt*. operafenim contrariâ qή de quodam hominum dicim*
    eius qd putat : eóq; non cft apudeô q) non cötinens abfolute, & de quo
    cótinentia.&hoc, qiì bona interdú dam etiam q> continens abfolute.
    opinatur,& nò facit bonü: aut facit de quodam aüt dicitur hoc cum dg
    tcInnu
    - Moralium NicomachiorumL
    G terminatione, vt non continensire, tionem id refert: cdm nonnufli K
    aut continensirc. D. Species igitur ex ijs qui opinant, nö ambigát,
    dubitationú, qug incidüt in his re fed certò fefcire exiftimét,Siigi
    bus,hg funt,& fpés alic fimiles his. tur opinantes propterea quia le
    Quomam paéio incontinentes agant. uiter credunt, magisά fcientes
    Cap, 3. praeter exiftimationé fuá agent:
    Rimum igitur cöfyderan fcientia ab opinione nihil diffe
    dum eft,vtrum cognofcé ret,nönulli enim funt, qui nihi•
    tes necne,agãt: & quo mo lominoréfjs quae opinantur, ô
    -
    do cognofcétes:deinde circa qug alijijs quae fciunt,fidê adhibeát.
    incontinés & cötinens, hoc eft, id Heraclitus oftendit. Sed qiTi
    vtrum circa oës voluptates & duobus modis fcire dicimus: tá
    aegritudines, an circa definitas enim df fcire, qui habet fcientiâ
    aliquas ftatuédus fit.tum, vtrii &ea non vtitur, ό qui vtitur :
    cötinens & tolerâs idem fit, an dfia erit, fiquis ágát ea qug non k
    diuerfus. &fimili modo de cae debet, dü habet quidé fcientiâ,
    teris qug cognata contëplationi fed nö contemplaí,& dum ha
    huic funt.Initium auté confyde^ bet,& contemplatur : hoc enim
    rationis eft, vtrum continens & vfabfurdum : fed nondum non
    incontinés in eo q» circa qugdâ, contemplatur. Praeterea,cú duo
    an in eo q* quodam modo ver• propofitionum modi fint, nihil
    fantur,habeant dfiam.id autem vetat,quo minus qui vtrafq; ha^
    quod dico tale eft: vtrii inconti bet, praeter fcientiam agat: dum
    vfi vtitur, & non particulari.
    nens ex eo q» circa taliaverfatur
    tantümodo, fit incontinens, an particularia enim ea funt, quæ
    ex eo q> quodam modo ver(af, in aétionem veniunt. Diuerfum
    annö, fed ex vtrifp, Deinde,am aút eft vfe : alterü enim in ipfo,
    incontinétia & continétia circa alterüin reeft: vt omni homini
    I
    omnia verfeí, necne. qui enim ficca cöferre:&ipfum effe homi
    nem:velficcum effe quod hmói
    abfolute ef&incontinés, nö circa
    oîa verfa:ur, fed circa quae intée eft : an verohochmöi fitaut nö
    ne ans : neq; abfolutead ea fefe habet,autnon operatur. Ex his
    habet:idem enim cü intéperan igit modis incredibile eft quan
    ria ellet:fed eò q»hocmodo hét. ta dfia futurafit: vt fi ita c6gno
    ille enim ex eleétione ducií prae fcat quifpiá,nihil abfurdum:fin
    fentem voluptatem femper effe aliter,mirâdum videaf. Ad hæc
    perfequendâ exiftimás:inconti• habere fcientiâ alio modo con
    nens vero cüm non exiftimet, tingit hominibus, j di&tii fit .
    perfequitur. Ná fi vera opinio, nádum habet quis, &eanövti•
    & nó fcientia fit, ex qua incöti• tur, diuerfum effe habitü vide•
    ncnter agunt hoics, nuhil ad ra mus: vt ός habere quodâ modo
    & non
    Liber Septimus. : • * - - - -
    ' • • • > 97
    ( A &n6haberevideatur:cuiufmo cupiditas:illa quidem fugiendii D
    -* di eftqui dormit, qui furit,qui effeait, cupiditas ducit: quippe :
    vino oppreffus eft,ita aüt affe&i gìmouerevnúquodq; eximieth
    Ä;
    funt etiam illi in perturbatio bris queat.Quäre fitvt ex föne
    nibus funt conftituti.irgenim ô£ quodãmodo &opinione incon.
    venereorum cupiditates,nönul^ fineiiter quifpiäågat : quæ qui.
    laq; hmói corpus etiam manife dem opinio nö per fe,fed exacci
    fte immutát,quofdamq;in furo^ denti contrariafit. cupiditas. m.
    res inducunt:vt pateat fimilimo nö opinio re&e röni cötraria, ë.
    do affe5tos icötinétes dici opor Vnde ét beftigincötinentes pro«
    tere.Quòd aüt verba ex fcientia pterea nö funt, qa particulariú
    dicant, id argumentum nullum imaginationé& memoriam ha*
    eft.qui enim funt in his affeétib* bent, hövfium exiftimationem.
    conftituti, demonftrationes, & Quomodo verofoluatur ignorâ
    1 carmina Empedoclis dicîit: qui tia, & incontinens rurfus efficia- E*
    item primum didicerunt, conne tur fciens: eadem r5 eft, quæ &
    &unt quidem verba , nondü tfi de temulento & dormienfe,hon
    fciunt. cognatü enim, accoalitü propria huius affeétionis,qug §.
    effe oportet: ad quod tpe opus dlem ànaturæindagatoribus aüe
    eft. Quocirca eos,qui incötinem diéda eft.Qgi aüt vltima-prop9
    teragunt, ita dicere exiftiman fitio eft expofit£ fenfui rei opi
    dum eft,vt illi faciunt, ghiftrio^
    nio,a&ionîq; domina eft: hanc
    nis munerefunguntur. Addeq; vel non habet, qui in affectu eft
    ita quoq; naturali quadam ra^ c5ftitutus,vel ita habet, vt non
    tione infpicere caufam quifpiá tfi eò q> habet eam liceat fcire,
    poffet. altera enim vFis opinio fed dicere duntaxat, nö fecus ac
    eft:altera de particularib°rebus, viri6oppreffus Empedoclis car
    quibus praefidet fenfus. qiiauté mina.propterea item q, vltimus
    S* exipfis vna euaferit: alibi quidé termifiusji5 eftvris, mig$itã vt F
    enunciet anima, in effeétiuis ve vnjuerfalis fcientiam efficere yi
    ro,agat ftatim,neceffe eft. vt, fi dei, Atq;id quod quaerebat,So
    omne dulceguftandum eft, hoc crates vigetur contingere. non
    autem eft dulce, vt pote vnum enim affe&us exiftit præfente
    quoddam ex particularibus: ne ea, quæ videtur * propriè effe * a.na•1. do -

    cefíe eft,vt qui poteft,& nó pro~ fcientia, quippe quæ nequeipfa


    hibetur, fimul hoc quoq; agat. ex affe&u diftrahatur: fed prae
    Quâdo igitur vfis opinio ineft femire ea quae fenfiua eft.Vtrum
    quae,phibeat guftare: altera ve* igitur cognofcens nec ne;& quo
    ro, qugo& dulce fuaue eô dicat: iiiodo cógnofcens agere incónti
    hcc auté eft dulce, atqp haec eft; ijsh;£rqípiam Poffit,hactenus
    §άδέ γὰ dictum íit
    moral.cú có,Auer.” “N “Dixit
    - -- - - - -
    -

    -
    Moralium Nicomachiorum.
    G DÄ; Qíigitur voluerimus fit. de rebus, quae funt extra a&ionesca it
    -

    mare fuper veritatem in omni ftitatis cú determinatione, i.non cô


    bushisrebus, oportetvtinquiram* tinensire,aut non continens amoris
    fermones, qüi tóllant quafdá iftaré pecuniae. nifi enim in iftis eflet conti
    terti,& dimittant quafdam earum; inentia,eflet delectabile prgfens ex iP
    intendo qui tollant parté falfam ex fis ele&tü apud vnííquefimq; . D.Qjì
    vnoquoq; iftorum cötrariorum : & aüt ex arbitratione ócculta, quae nö
    Χξ; haefitationis eftinuentio eftfcfa,fed opinio vel putatiò,inter
    partis veræ in vnoquoq; iltorum fer dum fit cötinentia, túc n6eft in hoc
    nonúcontrariorum. Perfcrutemur diuerfitas: eô q> multi ex habêtibus
    ergo primò an ille,qui eft non conti arbitrationes,qfunt putationes, nö
    nènsjfciens fit,an nö.&fifciens,qua dubitant in eo quod vf eis de hoc:
    liter (cit,&eft non continés.Deifide immo putât q, illud quod apudcos
    pfcrutemur fecúdo in quibus aétio cft fcia,fit veridica,& pg hoèinueni
    :- nibusqp} vt ponátur cótinens & nó mus exiftis quiogetaííuramplius,
    -
    - - -

    H continens:intendo an oportet vt po joperatur hâbësïcientiarn. Si ergo L


    nan£iu vnoquoq; contriftabiliü & habentes putationë cum hoc q. qje
    dele&abiliü,an in quibufJam fpecie rantur plus j operetur fciens, côq.
    bus eorú definitis:& an continens &credulitas ipforú non eft minor cre
    tolerás eft res vna, an vnumquodq; dulitatc fcientis, interdum faciút di
    eorum afterum eft ä focio fuo.Et filr uerfum cius quod vident,intendo q*
    perfcrutemur in re eorum,de quibus putant:tuncfciens interdúfaciet di
    earú perfcrutationi cognata hæc eft uerfum eius quod fcit.fedinuenim*
    gfcruitatio,& dependet ab ea.Ea aüt, plures in habétiü putationes creden
    *de quibus perfcrutantur ex re conti tiumq; fint fkia exquifita facientes
    nentes & non continentes,duo funt. diuerfüm eius qd putant: neceflariú
    primü,an cötinens & non continés £tt ergo vt aliqs,apud quem eft fçia;
    fint in rebus vnis eifdem, intendo in interäum agafdiüerfuim fuae ßiae.*
    aétionibusvnis eifdé: an crgo conti D.&iftud cft, quod arguit talis vir
    … nens & non contincnsfunt in oibus Heraclitus, cuius fecit Tnemoriâ ex b
    'I aétiónibus, an quibufdam earum. Antiquis in hoc, q> non cötinens fit M
    IDere népe continentis patens eftg, fciens. D.Et tfi diftin&io in hoc eft:
    non dicitur fm vnam intentioné in qfi cú habens féiam dicatur dupfr,
    oibus rebus. & hocqî abfolute df vno modo devtenteföia,altero dénó
    in rebus,in quibus eft caltitas vel té vtente: vtfitmalus ille, apud quem
    ' perantia eodé modo non cötinens. eft fcia:& nó vtitur ea,noâ ille apud
    fi enim diceretur continens abfolute qué non eftfciétia penitus: manife
    de rebus,qug funt extra a%iones, in {tum eft φ non continens vitupera
    quibusfitcaftitas, contingerer vt de bilis eft:£ökp habct fciam,& nón vti
    quodf ex iftisa£tionib*nö continés, tur ea.Scicntia ergo inuéta cü incon
    diceretur dc co non caftus&t.& hoc tinentia eft fcia dicta de non vtcnte
    jÉ non cötinens abfolute df quidë non dcvtente: & etiá cóq, fciehscft
    e eo,qui nó eftcaftus. & fi re$fic fè equidem habens fcientiâ, qfi fuerit
    habcat, tíic nó continés dicet quidé ci aétu fpccics fyllogifmi ambarô.
    Ycrura
    , f• LiberSeptimus.
    A verumtamen interdí habet arhbas, fcientiales,quae funt in eis, qui non r)
    & operatur fm non fciétiam. & hoc continent fe,taliter fe habent:interi
    eft,qfi fuerit fèiens propofitionem do vt in ebrijs & dcrnentibus. D. De
    vlem vfu tantum, & particularem hoc q» dicetur q» orationes virtutis
    abfq; vfu : propterea q;operatio nö fint ipfà virtus, iion habemus fignfi
    §35 po£ eftriifi in pärtiçularib'. Ét hoc,qí penitus:etenim illos, quib* fun£ifle
    Ę; non eft p6ffibile vt ab vniuerfàli fiat occafiones ex ipfis,vt defyderofbs na
    £t{?i\çô operatio alicuius: eô q, quiddã eius turaliter inuenirnus venientes ex his
    eratio a- in mente eft, quiddam extra animâ. cum demöftrationibus fupet a&io
    icg°:£d propofitio aút particularis eftilla q nes virtutis, & introducunt exhorta
    £j? agit, verbigratia qfh apud qué fue tiones Empedg.&aliorum,quæ gá
    ' íiííágit rit fcientia q res ficcæ &onuenientio tinentinftigationes advirtutes abfq;
    res funt omiii homini, & non fuerit hocq; operentur aliquid ex his: &
    vfus propofitione dicente g, ipfe ho $ opera£fm hoc quod fcit
    mo non?ecipiet res ficcas:fed qfifue e virtutibus,indiget in hoc affuetu .
    $.
    18 rithmói inüentum homini alicui, dine, & non præparatur ei adeptio
    & dixerimusq) nö eft faétum diuer huius affuetudinis, nifi in tpe cüi fit
    ; fum fcientiæ fa&toris: tunc aut dice quantitas.Et cú hoc totú ficfit, tunc
    rnus de iftoq, non habet fcientiam, oportet vt credamusq, f.ia apud i1
    ; aut q» non fàcit diucrfunm fuae fciae. los,qui non continent fe,eft vt fkien
    dubitatio ergo incidens in ifto eft tia illoríi, qui fuccedfit occafionib*.
    uidem gg í; uerfitatem intétionfi, D.Et forfitan patebit haec intentio
    ; e quibuis dicifnomen fcientiae.Iam êt, qfi perfcrutátum fuerit dehocex
    ergò patet ex iftQ q, non eft impo$ ipfis,qug diétafunt in fcia Naturali.
    vfinüeniatur a&tió diuerfa fcic:& iã illic enim iá demonftratüfuit q, ap
    etiam inuenimus difpofitioné fcien prehenfio,q eft rónis,eft vfis,&quiae
    : tialéin eis,qui non vtuntur ea, diuer eft phãtafig,eft particularis,i.in par
    fificari donec miretur de hoc.Et pu ticularibus: quórum meliuseftmo
    tafnomen fcîae dici modis alijs prae tiuü,eò q bonú:& peius motiuü, eô
    ter duos modos praedictos. videmus
    ; i c enim q difpófcientialis, quae nó eft
    q, delectábilefolü.âuæ ergo opinio
    nes fibi contradicentes fünt näliter.t
    in vfu, diuerfificatur in inuentione Qíi ergo conucniunt ambæ opinio- F
    fua in vigiláte & dormiéte, & in de íjíÉ
    nes in re opinionem
    mente & ebrio. Cumq; fit fic,tunc vlem quae eitex parte intelle&us , &
    £m iftum modú inueniuntur difpo particularé quæ eft ex parte concupi
    fitioncs fcientiales in dominis cócu fcentig:túc oportet q, dicatorg, com
    pifceritiarum, qui non reguntur fm prehcnfio cóclufionis ex duabus opi
    ' íüas fciétias.vt iracfidi & Woluptuofi. inionibus eft fm fortunâ : eò q earú
    & qugdam difpofitionum permutât conueniétia per fortunâ eft: & opor
    corpora permiutatione manifefta, tetvtfit actio ftatim fequés compre
    É. magis fcientiam. & cùm nö henfionem conclufionis. vt fi apud
    at operatiö ä difpofitionibus fcien nosfuerit opinio, quoniá expedit vt
    tialibus ficfe habentibus, manifeftú guftetur omne dulce : & cognofca

    ; cftq* oportctcrcdcreg difpofitioncs Ímus pcr fenfum,q, hoc dulce:ftatirh


    N ij gufta
    ; - Moralium Nicomachiorum ,
    G guftabimus ipfum, dimodo non fit nio vniuerfalis, ex parte cuius putat K
    âliquid prohibés.cú vero fuerit opi q) vfefimiliter particulari:interido q»
    niovfis prohibens guftationem, vt non diftinguit extremitatem maio
    fciamus'q; oédulce mouet cholerâ: rem & minórem in fyllogifmo:neq;
    &fitapprehenfio huius,ad quod in ordinat in feipfo ordinatione vera
    nuitur fiens pfenfum,qú dulce mo ducente ad fcientiam pp viéloriam
    uensadipfum, tunc motio rationis concupifcentiæ. Et ex hinc vfq; di
    erit haec contraria motioni concupi &tio fitvera per aliquem modofum.
    fcentiae.quæ fi vicerit,erit non conti etenim non fit hoc occafio ei,de quo
    nentia cum exiftentia£iae. Erit igi£ utatur g) fciat fciétiaveridica: neq;
    non continentia interdü cum róne, inuenitur in fcientia venufta iftaoc
    qfifuerit ratio conueniens concupi cafio.D.Hæc ergo quantitas dictio
    âÄ interdum nó erit, qfi fue
    ritaduerfans ei.& nó contin ïî
    nis deeo,qui nón continet fecúfciem
    tia & fine fcientia, & qualitcr fcit&
    eft contraria p fe opinioni famae, non continetfe,fufficiéns eft hic.
    H illa,quae fit ex parte, concupifcentiae Circa quæ comtimems &• incontinens
    folum:illa vero,qug fit ex parte am verfetur. Cap. 4.
    barü fimul,intendorönem & concu -.

    ifcentiâ, non eftcontraria rationi Amvero vtrum aliquis abfo^


    É perfè,licet per accidés.D.Et p luteincontinensfit,an oês ex
    hocg,incontinentiafit,qfi concupi parte:&fi fit,circaquaeverfe•
    fcentiacontrariafuerit opinioni vfi, tur,dicédum deinceps eft. Circa
    pondicimusq, feræ habeant incon voluptates quidé & dolores con
    tinentiâ, cùm nó fit eis apprehenfio tinentes & tolerantes, necnö in
    vlis:& eft quidé eisÉÉ par
    continétes&molles verfari per
    ficularis,& eft phãtafia,& memoria.
    D. Cùm itaq; eum, qui non cötinet fpicuum eft. Qí vero exijs,qug
    fe,iá vicerit cócupifcentia ipfius:túc voluptaté afferunt, alia neceffa
    qúo eftpoflibile vt fit fciens, nifi fi ria funt, aliaeligéda quidem per
    fe, fed eiufmodi tfi vt excefTum
    1 cut dicimus in ebriofo & dormiente
    geftfciens: & huic 9ccafioni, quæ etiam habeãt: neceffariaqugad M.
    , cftvictoria concupifcentiae, non eft corpus fpe&ant, cuiufmodi funt
    „terminus vnus motus: oportet ergo alimentum , venerisvfus,ac cæ
    vt requiramus notitiam eius à dfio tera huiufmodi corporalia, cir
    fkiæ Naturalis.Et pp hoc eft,q) dici ca quæ temperantiam & intem^
    .mnus q dfis huius occafionis, aut nö perantiam conftituimus:non ne
    ;{çit propofitionem maiorem,qug eft ceffaria,fed per feeligenda,vi&o
    caput fyllogifmi,& caufâ actionum ria, honor, diuitiae, ac reliqua
    honorabilium: aut fifcit, erit hoc g
    modum deficienté, dònec non fciat talia, qug bona funt & iucunda:
    3qualiter non fcit eam : fed loquitur eos qui in his praeter reétam ra•
    cum ea,ficut loquitur ebrius fèrmo tionem quae in ipfis eft, abfolute
    ncs Empedoclis inftigatiuos ad vir quidé incötinentes nö dicimus:
    „tutcs;edgy nöeftcißientia ncq;opi fcd addentes pecuniarum, lucri,
    ... - *. I
    hono
    Liber Septimus. . . . 99 -

    A honoris, irgincontinentesappel άhúcqui proptereaidem facit, D


    lamus,&non abfolute:vtpote di quia vehemente cupiditate affi»
    uerfos, &qui ex fimilitudinedi· citur.quid enim faceretille,fiaur
    cantur. Non fecus atq; ille homo valida aliqua cupiditas, aut in
    dicebatur qui in Olympijs vicit. neceffariarum rerüinopiavehe^ ,
    illius enim cöis ratio â propria més dolor incefferet ? Quoniam
    parum diftabat: fed diuerfa tfi vero ex cupiditatib?δζvolupta^
    erat. Cui rei id fignum eft,quod tibus aliae funt exijs, quæ genere
    incontinentia, non vt error tì, funt honeftaac proba:nam iucii .
    fed vt vitium quoddam, quod dorum nonnulla natura funt ex^
    aut abfolute, aut ex parte aliqua petenda, aliahis contraria, alia
    fit,vituperatur: horiiaüt nemo. media, ficut prius diuifum á no
    fed illorum qui circa corporales bis eft:vt pecunig,lucrum,vi&o
    fruitiones verfantur, circa quas ria,&honor:i omnibus porrò&
    B temperantem & intemperåtem talibus,& medijs,non quiaaffi^*
    exiftere diximus, qui non ex ele~ ciuntur,&cupiunt,&amant,vi
    &tione, fed praeter ele&ionem & tuperantur hoíes: fed quiaquo•
    confiliú exceffus & iucüdorum dam modo,afficiuntur, &exce
    feétatur,& moleftorum fugit,fa dunt.Iccirco quicunq* præter ra
    mis,videlicet,fitis,caloris,frigo tionëvel fuperantur,vel aliquid
    ris,cgterorumq;omnium,qugad exijsqugnatura funt honefta&
    taftù guftatumq; fpeétant:is nö bona,perfequíitur:vt illi qui cir•
    cum additione, q» circa haecfcili ca honorem magis §5 oporteat,
    cet fit,verbi caufâirae,fedabfolu ftudent,vel circa filios & paren•
    te tantummodo incontinens di• tes: bona enim hæc funt , & qui
    citur.Indicio illud eft: nam inté circa ea ftudent, audari confueue
    perantes circa has, non circaali^ runt:fed in his tiiexceffus etiam
    quam ex illis dicuntur. &,ppte quidam eft , fiquis quemadmo^
    C rea incontinentem &intemperá dum Niobe aduerfus Deos pu- F
    tem,continentemité & téperan gnaret: aut erga patrem ita effet
    tem nö exillis quempiam in eo^ affe&us,vt Satyrus qui patrico^
    dem conftituimus, proptereaq; la appcllabatur. valde enim im•
    circa eafdem quodam modo vo~ fanire videbatur.Nulla igit circa
    luptates, dolores^geofdé verfen haec prauitas exiftit ob id quod
    tur,quanj hicirca eadé quidem di&um eft : propterea q>vnum^
    vtriq; verfantur, non tfi eodem quodq; per fe eft ex ijs quae natu
    modo:illi enim eligunt, hi nö eli ra funt expetenda: prauitfi&fu
    gunt.Vnde magis intéperantem giendi exceffusipforú funt,fimi*
    eum diceremus,qui vel nihil,vel limodo quoq; neq; incötinétia,
    leuiter cupiens&exceffus feéta^ quippe cíi incontinentia nö mo
    tur,&dolores mediocres fugit: dofugiéda, verum etiã exijsfit,
    N iij quae
    , - Moralium Nicomachiorum ,
    G quævituperatione digna haben modo. De illis aût, qui excedunt in K
    tur.ex affectus tiifimilitudine in hoc genere,intendo aíale, quantitate
    continentiam adiungétes circa & gquale, nó dfq» incontinentes ab
    vnumquodop dicunt. vt malum folute fint,fed q, incontinentes circa
    medicíi,malum hiftrionê,quem lucrú,aut honoré,aut victoriam,aut
    iram.& fifr non dicitur etiam deeis
    abfolute malum nullo modo vo~
    carét.Quéadmodum itaq; neq; non continens,fm q> iftae fpecies in
    trantes funt fub non contifientevfi:
    hic, ppterea q>vnumquodq* ip^ donec fit non continens intétio vna
    forum növitium,fed proportio diéta deoibusiftis fpecieb*. Deinde
    nefimile eft : ita videlicet etiam diftinguiturvnaqusq; ab ipfis diftin
    illic exiftimandum eft incontiné
    &ione appropriante ip(ami.& potior
    tiam & continentiam eam dun^ fignificationum fuper hoc eft, q» n6
    taxat effe,qug circa eadem,circa cóntinensabfolute non vituperatur
    quae temperátiaverfatur,& inté per hoc,q, peccet in fa&o fuotfi:fed
    Hºperantia,nam circa irá per fimi• ètiam pp hoc, qyiniuriás fit fibi ipfi L
    litudinem dicimus: vnde etiam abfolute: ideoq; vilipendituráb3i.
    addentesirae incontinenté, ficut ɧ aút proportionatur ab illa,
    honoris,&lucri appellamus. intendo vi&oriam,lucra, & quod fi
    milatur eis, nó eftvilis apud queag.
    fxit.Si aút inueniatur inconti Neq; etiam de eo, qui 3¤ÉÉÉ;
    nens abfolutein fpecie vna aut tionibus corporalibus, ad quaspro
    in multis,tunc qug fiintilla vna,aut portionatur non caftus, dfinconti
    qug funtills mults,& de hoc loqua nens,quãdiu requifierit res exhilarâ
    mur. Manifeftúeft aát q» aétiones tes neceffarias,& fugerit res contri
    eorú qui cötinent fe,& funt toleran ftantes:vtfuntfames, & fitis, & alia
    tes fiue patientes,&eorü qui nócon ab his, quae proportionantur fenfui
    tinent (e,& funt diffoluti vel lubrici, taótus £ííí ftd df quidéincon
    funt circa dele&tationes,& triftitias. tinens in his,qfi concupiueritex his
    Attamen quædam rerü,qn; faciunt hoc,quod eft âb ele&ione,vt colorcs
    1-dele&tationé,& triftitiam, funt de ne coquinales varios,& multimodos fà M
    ceflitate;& qugdam earú cú ele&tio pores,cum fkia eius,q, hæc damnife
    ne n6 neceflàrig : & quibufáá iftarú fa funt. ncq; df incontinensia iftis,
    cft füperfluitas,& qtiibufdam non. ficut dicitufin ira. abfolute enim df
    ÉÉÉÉ aüt qugdá funt ÉÉ in ifhs: in ira vero cú determinatio
    rales, & quaedam aiales. corporales ne:intédo incontinens iræ. Et huius
    vt defyderia,quç fiunt in nutrimen fignü eft,qiú incontinens in concu
    to , & vlr quae proportionauf(ènfui pifcétijs pfoportionatis fenfui ta&f*
    ta£tus:de quibus diximus in fceden &guftus dicitur diffolut*. & pg hoc
    tibus q) circa ea eß caftitas & non ca oportetvt ponamus non continen;
    ftitas,vel téperantia & intéperantia.tem & non cafkum, & caftú & conti
    Et animales neceflàrig funt, vt vi&o nentem in dele&lationib* & triftitiis
    riá,& honor,& diuitiae. & iftae funt vnum & idem.&incontinens in iltis
    acccflari; vno modo,&ele£tius alio ctiam diuerfificatur, quoddâ *;¢
    -
    .. - Liber Septimus.' - , Ioo
    A eft ex ele&ione, & quoddam eft ex non dicitur nomen iftud,int&dono D,
    vi&toria concupifcentiae. Ideoq; di men malitiæ, devnoquoq; ex ipfis,
    cimus,q) non caftus magis eft quis, abfolute, fed cum determinatione.
    qfi fuerit debilis concupifcentiæ:eö Sicut ergo non dicitur hoc nomen
    g) non caflitas quidé fittunc ex par malitiae,eóq; fit hgc malitia abfoIu
    te eleâionis purae:& vt hoceftfuge te,fed eô q funt hic res proportio
    reâ contriftabilibus paruis,& quã natc malitig : fic df nomen malitig
    rere exhilarantia Å . qui vero de exceffibus in iftis rebus, quarum
    defjderat vehemés defyderii, igno fubftãtia bonfi per modum fimilitu
    fcendum:& proprie, qfi acciderit ei dinis & Apportiönalitatis. & ex quo
    hoc in rebus neceßarijs. Et deßde funt n6&5tinétia & n6 caftitas ma
    riorum & dele&tationíquædã íunt litigab(olute, eft neceffevt fit conti
    bona virtuofà abfolute: eóq, quod nentia & incontinentia in rebus, in
    dam delectabile eligibile eit häft : quib'jnuenir caftitas &n6caftitas.
    & quoddam contrariú huic: intédo qui aút non continetfecircairá, di
    B malum abfolute:& quoddam intcr cefquidé de eo non continensfm fi 8
    ` hoc, vt defyderitiluêrandi diuitias, militudiné non cötinentiscirca res,
    & honoris,& vi&torig:& quod fimi in quibus nö eft caftitas.& pp hoc
    lafiftis ex medijs. & hoc,qm hm6i n5abfolute dixerunt deipfo fiom&
    media non vituperátur fnh fufî vni incontinentis,fed dixerunt inconti
    uerfum: intédo fm modó quo funt nentem irg. & fimiliter fecerunt in
    defjderium pecuniæ,aut honoris,& honore & lucro:intédo inillo, qui
    vituperan£ fm modó fuperfiuitatis eftin exceffu circa illa.
    $ defe&*. Et pp hoc oés,quiretinét Circa iucunda præter naturam non eß
    ß magis $i opórtetâ defjderijs, & incontinemtiam,eiuj; duas effi
    folicitifunt in inquifitione rerú',
    fünt gnäm cöferétes&bonæ: vt illi /?ecies. Cap. $.
    giftudiofos exhibét feipfosininq Vm auté nonnulla iuciida
    itionc honoris,& filiorüm & pecti. CX; fint, atqj exhisalia .
    nic:cómendant & növituperantur. abfolute acfimpfr, alia p
    c veruntfi in hoceft ÅŸ; generib° animaliü atq; hofumi: F,
    * in regib*, qui occidfit filios u. os, vel nönulla vero nö natura, fed par,
    patres caufà inquirendi principatú. tim exlaefionib°,partim ex con·
    Cúq; ficfit, Ę nö eft $ ÉÉÉ;
    fm vniuerfum näae fuae malú: ma!i fuetudine, partim ét obnaturas
    tis atitnalr (untillæ, à quibus fugi? prauas hmói fint: circa quoque
    fm vniuerfum ipfarfi,&funt in fffie horum fingula infpicerefimiies
    vitupcrationis.& fifrn6 caftitas,vel habitus poffumus.Dicoautéfé
    intemperantia nö eft quidé folâ ex rinos: cuiufmodi erat ea mulier,
    his, ágbus fugiendô, féd ex vitupe quam grauidarum ventres re^
    rabilib': veruiitfi poftjfuerit ex&e£ fcindere, atq; inde fœtus come
    fus in iftisens ÉÉ, fm q, non op; dere confueuiffe inquiunt. vel
    diciturdeipfo abfolutendmen nön ea, quib°aiunt quafââ efferatas
    virtutis, intendo malitiae, attamen circa Pontii nationes oble&ari.
    N iiij alios
    --—-—

    coi Moraliurfi Nicomachiorum,


    G alios enim crüdis, alios huma• mebat. ex imprudentibus item
    nis carnib9 vefci, alios fibi inui qui irrationabiles funt,& fenfu
    cem infantes ad epulandum mu * tantíimodo viufit, ferini haben
    tuaré perhibent,vel qd* de Pha tur:cuiufmodi nönullae longin
    laridé dicitur.Atq; hi quidem fe- quoríi Barbarorú nationes funt.
    rini habitus funt, alijvero non Qui autem ex morbo aut comi•
    nullis ex morbo & infania con^ tiali, aut infania idem faciunt,
    tingút;vt illi, qui matrémaêta• morbofi funt. Fieri vero poteft
    uitj&in cibú fumpfit, qui item vt ex hisaliqua interdum quif^
    cöferui iecur comedit.alij item piam habeat tantum,&non fu•
    morbofifunt, vel ex cöfuetudi• peretur. quemadmodum fi Pha
    ne:vt pilorü euulfiones,vnguiii laris cupiens infantem edere, fe
    rofiones, carbonum ét & terræ cohibuiffet: velad venereorum
    comeftiones: praeterea venereo^ ' nefariam voluptatem incitatus,
    rum vfus cü maribus: id quod quifpiam. fit etiam,vt non folü
    tíinatura,tum cöfuetudineeue^ habeat haec aliquis, verum etiá
    nit, quéadmodü illis quiâ pue^ fuperetur.Quemadmodü igitur
    ritia confueuerunt. Quibufcüq; prauitas,quae homini conuenit,
    igitur in cáeft natura, eos incon abfolute prauitas df: quae vero
    tinentcsappellaret nemo: ficut cùm additione appellatur, non
    neq; fœminas, q» nö fubagitent, a abfolute,fedferina, vel morbofa
    fed fubagitent:fimili modo neq; prauitas vocatur: eodem modo
    eos qui ex cöfuetudine morbofe effe incontinentiâ patet aliâ feri
    fefehabent.Acciihabet quidem nam,aliam morbofam. abfolute
    vníiquodq; horü quifpiam,vitij vero folam eam,qug intemperá•
    terminos excedit,perinde atque tiæ humanaecorrefpödet. Incom
    imanitasacferitas: cii habet tfi tinentiam itaq; &continétiam
    &ve! fupat,vel fuperaí, ea neq; circa ea tátum verfari, circa quæ
    c5tirientia abfolute,neq5 incöti· intemperantia & temperantia,
    nentia eft.fedexfii'itudine. ficut circa alia vero aliam incontinem
    at ille q circairáaffeétuseft,ngn, tiae fpeciem effe , quae non abfo
    incontinens, fedhocmodoaffe lute, fed per trãslationem ita di•
    &ionis incontinens dicédus eft. catur, perfpicuum eft.
    Oε enim excedens vitiüi& im^
    Ixit.Et cú dele&tationum quae
    prudentia,&timiditas, &inté^ Dj; fint per naturâ & quædã
    perátia, & acerbitas partim fe n5 fic: & quæ per naturâ quædã in
    rinum eft, partim morbofum • ueniuntur fic âbfolute,intédo vni
    Qui näq; talis natura eft vt oía ucrfitati animalium & hominibus : ,
    timeat, etiá fimus obftrepuerit, & quædã appropriátur quibufdam
    ferinais timiditate timidus eft. fpeciebus animaliü & módis homi
    quidam etiäfelem ex morbo ti 1ium: & nó p naturâ, quædã propt§
    amentiâ
    Liber Septimus, Ior ,
    A amentiam &ςgritudinem, & quædã alic.quéadmodum non dici? deferis f)
    propter confuetudinem, & qugdam vel lupis q» funt incontinentes, eo q»
    propter naturâ malam ferinam:túc comedüt carnem crudam. o&s enih , .
    inahifeftú eft q> difpofitiones malæ, iftisût 1 malitia egrediétes terminú, . .
    contrariae funt fpeciebus iftarü dele ficut eft ferima.& pp hoc nó oportet .
    &tationum , & q, ipfç fuperfluút per vt dicatur incontinés de omni eo,
    fuperfluentiam iftarum rerum:inté non poßidet fèipfum in huiufmodi
    doinueniuntur fm earum naturali defyderijs.Ethoc,qfi ois ftultitiafu
    tatem.D.Et intelligo quidé per dele perflua,& timiditas fùperflua, & nó
    &tationes ferinas,vt illius de quanar caftitas velintemperantia fuperfiua,
    ratur q, fcindebat ventres prægnan qugdam eft naturalis, & quaedam
    tiam,& comedebat embryones.& vt ςgritudinalis. Timiditas quidem na
    dicunt q quidam hominü faéti fünt türalis,vt eius qui timet oia, quidá
    fylueftrés in confinio talis villc,fcili enim iftorum expauefcunt vocem
    cet Ponti. quorum quidam amabát muris,quádo clamauit, qualiseft ti- i :
    ! comeftionem carnium crudarum, miditas feralis: & quidãeorú expa- E
    Β & quidam carnium humanarü , & uefcunt ÉÉ caufàni cgritudinalem.
    quidam inuitabant viciffim quofdá & vf* iftadefyderia egredientia à na
    ad conuiuia facta ex embryonibus fi turainueniun£ftolidis, 1 quib* non Habitato
    liorum fuorum : intendoq; inuita eft intelle&us. naturaliter , & non ** etue
    bant & reinuitabantur. D. Omnia viuunt nifi fenfu vt habitatores ey- $
    - - - - - ■

    igitur haec faéta feralia funt& lupi tremitatum habitabilium : intendo íííííí.
    na:& quaedam eorum fiunt propter diftantiam meridionalé & diftantiâ foiêsê.
    Âï &amentiam.qug auté feptentrionalem.&hocaut per na
    propteramentiam, vt qd narraf de turá,autpropterillud, qú accidit eis
    viro quiamens faétus cómedit ma pluries ex caufis ggritudinalibus in•
    trem fuam: & de altero,qui comedjt áucétibus ifta defyderia, vt epilepfia
    Hepar focijfui.qug vero propter ggri & mania. D. Et forte pofè eft vt ali
    tudines & afluctudines funt,vtdéle uidiftorú dcfyderiorum egredien
    &tatio ex depilatione capillorum, & tium à natura fit1 homine aliquo, ;
    : c praecifione vnguium,&comeftione
    carbonum & luti.D.& de iftis efb có
    cubitus mafculorum. etenim hocac
    quiretinebitfe ab eis,ita vt non'vin- f
    cant ipfum:vt contingit viro famo
    fo apüd ipfos, g defyderabat come
    cidit quibufdâ hofum ex parte na ftionéinfántis, & tfi retinebat fe ab
    turg malę, quibufdam ver6 ex parte ca.& vt contingit in multis hoibus,
    confuetudinis:vt illis qui confüeue g defyderät coficubitus fœdos, & ta
    runt iïî m â pueri mé retrahút fe ab eis. & fortuitu nô
    tia. D. De illis ergo quibuscaufa eft erit pole eis,in qbus fuerinthmöi re*
    natura mala, nemo dicit q, incötiné vt côtineant fèipfos. Cú itaq; iftud
    : tes funt.& fimiliter quibus aegritudo
    caufa eft victoris horum defyderio
    rum füp ipfos, nemo dicit q fintin
    continentes: cum non fit de natura
    fic fuerit,dicetur de quibufdam ma*
    litijs q fint malitigaífolutæ, &funt
    naturales: & de quibufdâ quòd fiat
    ferales, propter earum augmentum
    *
    ipfo & vt fint continétes : fed funt res & fuperfiuitatem: & de qüibufdäm
    ®atum.
    Moralium Nicomachiorum ,
    G earum q) fint aegritudinales : &yfr aut fenfus fuaue effe aliquid di. K
    non df homen fiialitiae fm vná fpe xerit, ad fruitionë eius incitaí.
    z3men ciem fimplicé. & cum nomen ngn quare ira rönë quodã modo fe•
    $$$ virtutis,& malitic nomen fignifi quitur:cupiditas nö fequit, tur^
    Ę centidé, manifeftum q* nop virtus pior igit cupiditas eft:irae.n,in
    fimplicé. df de tribus fpeciebus:aut abfolute,
    continens â röne quodá modo
    | aut q, qucdam feralis, aut quædam vincitur: hicvero â cupiditate,
    aegritudinalis, & quç df abfolute, nö â róne fuperaí. Præterea ma
    ií: dicitur non caftitas vel.
    intéperahtia: & eft melior illis. D. gis ignofcendü eft, fiquis natu•
    Quôd igitur incótinentia &conti rales appetitiones fequat:ná ta•
    | nentia dicuntur de rebus, in quibus libus ét cupiditatibus quae cöes
    eft caftitas,& in alijs rebus fpés aliæ oibus funt,&quatenus funt có^
    funtincontinentiæ,de quibus dicit! munes, vcnia magis dari cöfue•
    hoc nomen per modum tranfum uit.at iracundia & acerbitasna^
    IH ptionis,intendo eraccommodatio turalis magis eft ά cupiditates L
    hë,iam patuitex his, quæ diximus. ὸ}excediit,& neceffarig minime
    funt.quemadmodum ille', qui fe
    peineeminentiaire,&- •oluptatum
    excufabat q» patré verberaffet :
    differemtjs, &rvttiohuma ná hic,inquit, fuú,& illeité fuíí
    mo. Cap. 6. verberauit: & commonfträsine
    Amvero minus turpem effe fanté,hic ét, inquit, vbi vir eua•
    incontinëtiam ire, § cupidi• ferit,meipfum verberabit: gen
    tatù confyderemus. ira enim tile.n.nobis hoc eft. ille quoq; q
    audire quidé rationé videí, fed trahebafà filio,vbi ad ianuâ de
    non recte tíi percipere,quemad uentü eft,defiftere iubebat:nam
    modum feftini miniftri faciunr, fe quoq;eoufqp patré fuíi traxi?
    *a.t.am,& qui prius jofa quæ dicuní, au^ fe. Adde q» qui infidiofius agüt,
    dato. _ diuerint, excurrunt:deinde tab funt iniuftiores: iracúdus vero
    * aétione áberrant : & canes quo minime eftinfidiofus,fed aptus,
    ' que anteę infpexerint, an ami^ ficut étira.at cupiditas hmóié,
    cus fit quifpiâ, fiftrepitum tan 3$ etiam Venerem dicunt.
    - - »»

    tíimodo fecerit, larrant: ita ira y5geng. n.fraudes ne5tétis,&


    ob feruoré, celeritatemq;natu onam de pe&ore foluit,inquit,
    ræ,audiens quidé, fed non quid Homeruis,
    præcipiatur,attendens, ad vin Hic fraus eft, quæ vel prudëtes,
    di$tâ incitatur. nam ftatim vbi decipit ipfos.
    ratio vel imaginatio contume Quare fi iniuftior & turpior in^
    liam aut contemptum effe ofté^ continëtia hgc eftά ea quæ cir•
    derit,ipfa quafi ratiocinãdo co! ca iráverfatur:8{ abfolute incö•
    legerit bellum ei effeinferendii, timêtia , & quodämö vitiii erit.
    indignat, at cupiditas fi tiiì rö. Accedit q> dolore affe&tus cötu
    mc
    -

    *
    .- - LiberSeptimus.
    A meliavtif nemo.Qui autem ex
    '1 o .
    hoïem quifpiá conferat:vtrunq; fa
    * ira quippiã facit,cü dolore id fa enim aliquo modo peius eft.mil
    cit: qui vero contumelia vtitur, lies plura.n. mala homo malus
    cü voluptate.fi igit ea funt iniu άbeftia perpetraret.
    ftiora ob ú indignari maxime Ixit.Nunc aút dicemus deinc6
    cöuenit, incötinétia quoq; cu tinentia,qug circa iram,qfh mi
    piditatis eiufmodi erit : quippe nus fędaea,quig circa cócupifcentiâ.
    cíi in ira cótumelia minime fit. vf.n.qpiraaudiat aliquid äröne in
    telle&us:fed non audit per totú,in
    úcirca irá exiftit effe turpioré: tendoq; potentiairafcibilis in difpó
    continentiâ ité & incontinétiâ neire imagina?quiddam eius,quod
    circa cupiditates & voluptates imperatpötentia intellectus, fèd nó
    corporis verfari, manifeftü eft. totum.Habet ergo fein hoc ad mo
    H, b Harü aüt ipfarum dfiae fum£dg dumferuienti
    cipant hoc, quod eis,anti
    mandaturqui
    um agilium, an
    fünt.ficut. n. à principio diétü.
    tequäm complete percipiant.pcccát
    fuit,aligtãgenere άmagnitudi• ergo in hoc erga dominos fùos, &
    ne humanae funt acnaturales: a» ad modum latraatium, cum audiút
    liae ferinae : alig exlgfionibus et vocem, antcquàm cognofcant an fit
    morbis eueniêtes, ac circa harü vox amicianinimici.& caufa in hoc
    primas téperátia & intëperátia eft, quando ira propter caliditatem
    verfatur: vnde beftias neq; tem, naturæ fug & faftinantiam vel velo
    perantes neq; intéperåtes dici, citatem cùm audit aliquid â poten*
    mus, nifi g trãslationé; & fi quo tiarationali imperij ad vindictam,
    alio mô oíno animalium genus non difcernit illud exquifite, & per*
    mandati.etenim intella
    aliud ab alio tú c5tumelia & fa tranfit fines
    &us & phantafia ambæ fcirefaciunt
    lacitate, tum voracitate differt,
    remiraßibilem:qif ip(a mendax, &;
    Nö.n.eleétionê, neq; rónem ha vniuerfàliter mandatum opportu
    . C bêt:fed è naturâ nöfecus ac fu num ad vindiétam.fed vis ira(cibilis
    rétes hoiesexcefferút.feritas aüt
    non acceptat de vindiéìa illud,quod I.
    minus quidé j viriü, fed horri videturíiitelleétui: fedargumêtatur
    bilius tii malü eft.quippe cú nó oporterebellari contra oianent mé
    fit corrupta, quéadmódíi in ho tientem huiufmodi mendacium, &
    mine optima pars, fed defit , & peruenire vfq; ad finem in vindiétis,
    çoncupifccntiaautem ftatim vt indi
    nö habeat, Simile nãq; è perin caueriteiintell
    de ac fi inanimatü ad animatü aut fenfus, quòd
    ect*
    côferre velimus,vtrum pejus fit. hoc dele£tabile, conuertitur ad ip.
    fcmp.n.prauitas eiusqὰ nonha fum, abfquc hoc q> mandet ei peni*
    tus de hoc inteileéìus aliquid,inten*
    b£t principium: intelle&us au «lo ncque parum ncque multumt
    té eft principium:minusidonea econuerfò éi qui eft in vi irafcibili,
    ad nocendum eß. Non fecus igi£ irafcibilis ergo fecundum hunc#nq
    sftacfi,iniußitiain ad iniuftum dum auditrix cft aliquo aolº:
    £}•
    - Moralium Nicomachiorum, -*

    G intelleélu , & fequêsipfum quodam ille,quivituperat per iram,vituperat Κ


    modo : c« ncupifcibilis autem nihil propter impetum accidentem ei :
    audit ab ipfo, neque fequitur eum. qui autem âmore retrahendi, növi
    Amplius homo ampliorem potefta tuperat nifi dele&tationiscaufa:tunc
    téhábet fuperconcupifcentias natu irafcens fimilatur quęrenti vltioné.
    rales j fi per irâ.magis ergo intrant ideoό; fi fit mouens iram iuftam vt
    fub volútaté,i. plus funtin rebus vo. pluribus magis iniurians illo q mo
    luntarijs, quãtò magis,&2cupifcen uetirâ, tunc erit inconcupifcëtia iu
    tias naturáles cöes 6ibus hae fuperát fta motor eius magis iniurians illo
    feadinuicé, fm q>fe fuperát in com qui mouet ad cócupifcentiam iniu
    munitate.D. Et hoc qiú cócupifcen ftam.non autem fe habet ficres: eö
    $.
    tig propriç difficilioris funt fu q) motor in concupifcentiaiuftaeft
    tionis. ira ergo magis naturaliseft, iuftus: ideoque non eft vituperatio
    quàm voluntaria:concupifcentiave irati detra&toria : & eft detra&toria
    ro voluntaria magis qnaturalis:in eius, qui incœpit vituperationem.
    H tendo q) voluntaseftvincentior fug D. Qüöd ergo incontinens in con- L
    eâ quàm natura, ecöuerforeiin ira. cupifcentijs turpior eft incontinen
    &1iö eft folú ira naturalior concupi ti in ira: & qyincötinentiain concu
    fcentia cöi,fedét propria.& ideo ca pifcentijs,& deleétationibus corpo
    dit magisignorantiacircairájcirca ralibus, patet ex di&tis. D. Oportet
    côcupifcentiam £priâ Pphos, q;fit auté vt accipiamus addiftinguendü
    nálisdfio concupifcentiae, vt in illo concupifcibilia, & ea in quibuseft
    qui ignofcebat filio fuo verberanti caftitas. iam auté dictum fuit quòd
    iniqùe,pp hoc g, ipfe etiáiam verbe concupifcentiarú quædam funt hu
    rauerat patrem fuum:& q filius filij manc naturales in genere, & gtita
    fui etiá verberaturus eflétipfum vc te,& quædam feralés,& jdã ægritu
    niens ad gtatem. vt in illo,qui dice dinales.& caftitas,& non caftitas in
    bat filio de honeftantiipfum appro ueniütur quidem in rebus naturali
    introitu portc domus, busex ipfis: ideoό; non dicimus de
    Êinquantiiá
    ceffa: nã hic ceffäüi egoà deho ferisq, caftc neq; qyincaftae, nifi per
    I neftatione patris mei. Amplius qui tranfümptionem nominis. D.& vfr
    magislatere quærüt magis iniurian fpecies animalis ferocis, f. qucpeffi
    tes funt: irati, aut non qücrunt late ma eft in illo genere, aut peffima in
    bras, concupifcentigvero qugrunt. alio genereperid, qät in eo eft defe
    D. & propter hoc cum concupifcen rocitate,& máfuetudine,minus ma
    tig proportionentur veneri, di&ü eft laeftin hoieferoce:eóq; animal fe
    quòdipfâ profternit natum latenti, rox non habct intelleétum neq;eli
    & fraudulenta occifione, & capit ip entiam, homo autem ferox håbet.
    fum. Cumq; res fit fm hgc inconti íi ergo malitia inuenta in homi
    nentia, qug deconcupifcentia dicit, ne feröce vehementius contriftans,
    iniuriofior eft, & turpior, quàm in & timorofior: eóq; contriftatio fit
    cótinentia, qug fit in ira. &ideo ira quidem fm quantitaté corruptionis
    fccns non eft incontinens abfolute, boni: & bonú, qd corruptum eft in
    fed incontinens irae. D. Amplius, fi homincferoce, mclius cft bono,qd
    Cor
    LiberSeptimus. I o3
    A corruptum eft in alio aîali feroce. &. tes&dolores res fefehabet : qui D
    hoc,qiú proportio boni,quod corru iucundarum rerum exceffus vel
    ptú elt in hoie,ad bpnum,qά eft cor. cum exceffu vel ex cleétione&
    ,
    fuptum in alio aiali, eft ficut,Ppor pp ipfas,nullam ^galiam ob rem
    tióboni,qd corrumpitur in aiäto ad
    bonü q&fcorrumpitur in inanima euenientem perfequitur, intem^
    to.ideoq; malitia, quae eft in aiato, .peranseft.Neceffe.n.eft hunc nö
    maior eib ea qugin inanimato.& fifr effe eiufmodi, vt eum pœniteat:
    malitia quc ά in rönali, maior eft quare eft incurabilis:nam quem
    ea qugeftia irrationali.Et ifta $£ • non poznitet,incurabilis eft. qui
    ratio eadé eft cóparationiiniuriae fe vero deficit,efthuic oppofitus.
    τςadiniuriam hois feralis,&qí in quieftmedius,temperans.fimili
    iuria feralis non elt multifaria, cum modoquoq;
    qui corporis dolor
    non habeatprincipiú intellectus:in res,non quia fit inferior,&vin
    ' iuria aút hümana habet principiíi 3 caí,fed ex eleétione fugit. At eo~
    intelleétus:& $ in- ,
    telle&us maiuseft neceflario.Et gg rum qui nö eligunt, aiter obvo- 8
    hoc, ficut dixit, conuenienseftvtfa 'iuptatem;alter obidq, fugit do
    ciat ferox exiniuria magis,cô g fera forein ex cupiditate euenientë,
    'vicibus multis eft. ducitur:quareinter fe differünt:
    y$.
    ;
    *enim peior effevide•
    De comtiuente, incomtimemte,tolerante, &• retur, fiquis aut nihil, àut leui•
    molli. . Cap., 7. ' ..." * tercupiens turpealiquid perpe^
    Tvero circa ta&usgufta traret:ö fivehementi cupidita
    tusςg voluptates & dolo te affe&us idem faceret.itéfin5
    res, cupiditate8 item & fu iratus,quàm fi iratus verberaret
    gas,circa quas intéperátia,& té quifpiam.quid enim agerer,fi in
    perantia definita prius eft,itafe affe&u effet conftitutus:ideo im
    habere quifpiam poteft, vt vel . temperansfincontinéte deterior F
    N^, gbus pleriq; funt fuperiores ab • eft,Ex fjsvero quos diximus, al
    C ijsvincatur:vel ea fuperet, qbus
    * ter in mollitie fpeciei magis eft:
    • pleriq;fuccumbunt, Ex his auté altéreftincontinens. incontinen
    çqui circa voluptates verfatur, al * tia{it continens: molli tolerans
    ter incontinens, alter continés : copponitur.tolerare enim in refi^
    qui circa dolores, alter mollis,to * fíehdo confiftit, continentia 'in
    lerans alter dr. plurimorü vero : continendo,& cohibendo,diuer
    habitus medij funt, licet magis fumautem*eft refiftere,&cohi
    ad deteriores declinent. Sed qa • bere, noh fecusac non fuperari,
    . nonnullae voluptates neccffariæ * &vincere,vthac caufa continen
    funt,aliae non neceffariae,&qua- tia quârn tolerantia fit experibi
    dantemus: exceffusvero & defe-- liorK\gjívéro deficit in ijs aduer
    &us neceffarijminime funt* &fivfus qug pleriq* renitütur,& pof
    mili modo etiam circa cupidita^i*funtfis-mollis eft,& adij;
    -
    - " CIIC12c
    , - - Moralium Nicomachiorum,
    fuperantur. praecipuevero cd* K
    6 deliciæ.n.mollitia quaedam eft,
    qui,f.pallium trahit, ne fiipfum re$,&atrabileaffeéti temeraria
    tollat,doloré fibi laborãdo creet:" incontinentia funt incontinet*
    &dum aegrotátem imitatur, mi. 3Iiiiienim ob celeritatem, hi
    ferum effe non exiftimat, ciimi^ ob vehementiam rationem ng?
    ferofimilis fit. Pari modo quoq* expectant, propterea q> procli^
    circa continentiam & incontiné ues ad fequendam imaginatiº
    tiam res fefe habet, nonun.fiquis nem funt, -

    · vehementibus, &modum excc^ Ixit.Quódautê deleétati9*


    détibusautvoluptatibus,autdo &irifiiíí,quæ fiuntin fenfg?
    loribus vincitur: id mirum cß. - §§& guftusjifitendo qºinquifij?
    quin fi refiftés,vincitur,venia£t * in
    & fugijqugfiuitin iftis'rebus in ea
    qüibüs fit caftitas & non caftitas,
    dignum habetur: vt Theode&ti
    H Pfilo&etes à vipera morfus: agt iamíáeterminatum in præcedéti3£
    | Carciniin Alope Cercyon:&fi ίύiusiibiierqufnortînatur exhi*
    cutijqui cum êohiberé rifum ni * circa
    incontinens &'continens, eft is9'!
    tantur:in profufum cachinnum Íiaturdele&tationes: qui vero non';
    diftolutus & tólerãs,eftis%!*
    erüpunt:id quod Xenopháto cô
    tigit,Sed fiabijs vincitur,ijs^q*ne eftcirca triftitias:&f vnoquoq;i!°
    rú duorú generum difpónes multæ
    qtiit repugnare, quibus plerię - fuperant ô íáíôá,'&fuperantß
    foßünt rèfifteré:atqjdn§ ex na oppofitaipfòró £t fm hocim b9£
    tura generis,aut morbo.Qu£ad^ • té.& hoc etiam fm fuperationéde;
    modüm apüd Perfarü reges mol &tationis in fèipfis.Ethioc qfi quasdã
    lities ex génere eft:&ficut fozmi áëïéáationurífiintneceffàri£,%$.
    naä mari diftat, Iocofus quoq* dam in hora quadam : & majji*£
    effeintemperans videtur: fcdeft íííèíêtadditione&diminutiö£. *
    mollis.io&us,n.cum fit requies, fimiliter detriflitiisintrãtibus
    äääçìåítiainipfis d££* M.
    eftin ad$*
    relaxatio eft. locofus vero exfis
    eft,quiin hac excedunt,Jngonti* tione& diminutione. quiautcm!“ -

    nehtiaalia temeritas , alia imbc^ perfluiiin inquirendo additiones fe*


    £um deleâabilium ex electione 13*
    cillitas eft,nam alijvbi confulta^
    runt,inijs quae decreuerunt » ob non propter rem accidentalem; talis
    çftificafíus.*Conueniens enim et
    áffeáum póftea nö perftangalfi vt hunc non fequatur pgnitentia,*
    quia non confultariit, ab affe&u profecutigne detyáeriorum :ideo his
    dacuntur,nonnulli enimyquem^ incutabilis eft.qui enim nop Pos!'
    admodú qui fe prius titillaring; tet ex pro(ecutione concupifcentiâ!
    non titilahtur: ita quoq; ipfisii rum,'infanabilis eft. qui ver9 defi
    praefenferint,ac præuiderint,fe$ cit circa concupifcentias neceflàrias,
    Jpfos & rationë praeexcitârint » oppofitus eftei qui fuperfluit in;?
    iiue iucundum,fiue, molcftum. Ęlius autein inter cos £a£'*
    quippiam fuerit: ab âîçãu non eft.& fimiliter qui fugit tiij: wi
    r

    Liber Septimus. Io4.


    A viles voluntarie, non propter hocq; «difpofitionibus fuis diffimilentur fe D
    vincantipfum illæ triftitis,vitupera illis,qui requirunt media.D.Et inc6
    tinentia & non continentia diuerfi
    bilis eft etiam. D. Fugicntes aüt res,
    uas non concupifcünt, duobus Imo tas in receptioneignofcentiae,& rece
    Ä. fùnt : vnus féquitur deleótatióes, tione,non.n.mirú eft, ncq; à quo
    alter fugit triftitias.&ideo eft inter it diflentiendum vt indulgeatur ei
    eos diuerfitas.& eft conueniésq; pu quifuperatus eft à concupifcétiis for
    tetur de eo, qui facit turpem aétioné tibus & triftitiis fuperfluis, vt quod
    quiete,& remiiffeabfq; concupifcen indultum fuit tali,qfi non continuit
    tia, q in oîbus difpófitionibus fuis fetunc,cum morfusfuit âvipera. &
    peior fit eo, qui facit a&ionem tur in hocgenus intrantilli, qüi vincú
    pem propter concupifcentiam yehe turà rifu.Non indulgetur autem ei,
    imentem.& propter hoc ille, qui ver qui vincitur à rebus, fùper quorum
    beratabfq;ira,peioreft eo qui verbe repulfioncm potétes funt pluresho
    rat cum ira. & dignior ignofcentia minum , cùm non vicerit eum per
    ifto eft ille, qui verberat propter ali naturam propriani fibi: vt in diflolu £
    quam occafiónem vincétem ipfum. tione j iuueni£in quadam gentc&
    & cuius gratia eft incaftus peior in non inalia: vt in diffolutione, quae
    continente: eóq; incontinens vi&tus appropriatur fœminis & non má(cu
    eft ä defyderio:&incaftus eligit ip lis.D.Et videtur de iocofo q> fit non
    fum. praeterjvinceretur ab ipfo. Et caftus & lubricus.&ioc* dignior eft
    vnuseorum, de quibus dicitur non vt fignificet fuper hoc,g, dfis eius re
    continens,e(& diílolutus,& alter non quirit quidem per ipfüm recreatio
    caftus,& opponuntur fitu: continés nem,qug fit periocü, qua fignificet
    quidem nofîcontinenti,& diflolut* q* domin* eiusfuperfitius fitin regfi
    voleranti.& tolerantia aliud elt à cô tione recreationis. D.Et quaedam in
    tinentia:tolerátia enim refutatio elt, continentia cum É e{t:
    continentia vero retra&io.& rcfuta quædam autem abfq; ea: prudentes
    tio aliud eftâ retraéìione, ficut vin quidem funt illi, qui verúnt confi
    cere aliud eftâ vinci. & propter hoc lium,& percipiunt re&um,poftjdi :
    continentia dignior eft j tolerantia, mittunt ipfum,& fequuntur paffio- F
    intendo nobilior. D.Qui autem de nes. debiles autem ad præuifionem
    biliseftadimplendum ea, ad quorú funt illi,qui fequuntpäflioncsabfq;
    eo q vtantur confiliatione.& conti
    repulfionem potentes funt plures ho
    minum, eft diflolutus & lubticus. nentium quidam funt qui continét
    etenim lubricus eft diffolutus quis, fe pg opinionem reâami, vt illi g nö
    vt illi qui requirunt aliquem,quire gargarizant in principiis pafliorium
    ferat eius gefta omnibus horis fuis: gulae,eò q'iam reperti fuit q> garga
    quat nusTnon cadant in triltitiam fifmus non proficit in illa hora: &
    neq; laborem penitus,& vtilli.quife quidam ipfofum funt, qui continét
    aflimilant agris in exigendQ füften fe pg quâcunq; leuem aeftimationé
    tationes & confolatiónes. hi enim fupcruicnicntcmcis.D.&illi qui funt
    agri fünt, non confitentes fe fanos non continentes cum præuifione,
    id aliqua horarum,cum in omnibus funt quibus dominatur cholera
    nigra
    Moralium Nicomachiorum,
    G nigra. etenim quidã ifiorum pp ve- eftvt nô exeo q, perfuafus fit;vo K
    loöitatéquc elt in eis : & quidâ corí luptates corpis fupra modú,&
    pp voluptatem non fequútur róné: præterre&am rönem fequatur:
    ifitendo nö aufcultant ad hoc quod álteraiit pfuafuseft, qa eft talis
    mandatis, &fequuntur Phâtafiag. víéréqüätïiiiidiíiaderifa
    Quae incontinentü & intemperanti, diffe- cile poteft:huicnö poteft.Virtus
    rentia fit. Cap. 8. J _ n.& prauitas principium altera
    Tintemperãs,ficut di5tii corrúmpit, altera cónferuat: ii;
    eft,non efteiufmodi,vt eíi a&tionibus aút principium ill!
    'pgniteat, perftat.n.inquo-
    pofito:fedincontinentem pro eftcuiusfuppofitiones.náneq;
    maticis cáres fit, ficüt in math:il
    3am modo pgnitet, quo circa nó licratio eft quae do&rinâ tradat
    ficut dubitauimus,ita fcfc resha principiorii,neq; hic, fed virtus
    bet, fed hic facile pót fanari, ille vel naturalis,velaffuetudinecô* I.
    H incürabilis eft: quippe cum prae parata re&e opinandi circa prin
    uitas ex morbis aquæ inter cuté cipium præceptrix eft. Act€p<^
    & tabi:incötinétia comitialibus rans quidem hmói eft:huicver9
    erg{imilis fit.illa.n. continua, contrarius intemperans. eft etiá
    gcnö cötinuaiprobitas eft,atq* quidam qui ex affe&u êreáta rö
    oino diuerfum eft incontinentiæ ne exturbat: quem fané fuperat
    &vitijgenus:vitiü.n,latet,inc5 affe&us,vt ex re&arationemini
    tinentianö latet.Ex ijs aiitipfis meagat non tiiita fuperat,vtta^
    illi qui exturbant,meliores funt, lis euadat,qui eiufimodi volupta
    çj qüi rönëhabent, atq; in ea nö tes effufe fibi effefe&andaspfua^
    jjeffiftunt,à minori.n.affeétu fu^ fum habeat: atq;hic eftinconti^
    perantur:&noninconfulti,vt al- nens,qui intéperante melior eft:
    teri funt,nam fimilis incontinés nec eftabfolute prauus : quippe
    eftijs,qui& cito,&pauco vino, cum in eo id quod optimü eft,i.
    & pauciore etiam ἀ pleriq; in^ principium ipfum conferuetur.
    ebriant, incontinentiam igit nö contrarius huic alius eft qui pfi^
    effe vitium manifeftum eft : fed ftit,neque exaffe&u exturbatur;
    quadam ex parte fortaff.hgc;n, Hinc igitur alterü,pbum,altcrú
    præter eleéìionem, id ex gle&io^ prauum effe habitüm patet.
    inceft,fed in a&ionibus tfi habet Ixi • • _ _ _ _ _ _1■

    fimilitudinem, quemadmodum
    pemodocus 1 Milcfios dicebat:
    D sit.I5aftussigo,quemádiiig
    £? dum dictum eft, non penitens,
    - w ?*'* & pp hoc non eft incontinens inca
    -

    Milefi fanè non funt quidcm im- ííí&5j,iiigoiiiiïëïíçìitens eft.


    rudentes: fed eatii agunt, quæ vniergo ii6eft curatio; &eftiIlecui
    imprudentes folent: fic inconti^ Έj pœnitentia: alius autem fá:
    meiites licet iniufti non fint,iniu* nabiliséft. Dixit. incaftitas itaq;,fi
    itetiiagunt, Qjìvero altcr talis milatur;gritudinibus incurabiii*';
    - - - - -*- *-* • .
    * --* wt
    · Liber Septimus. Io5
    A vttympaniti&phthifi: incontinen non feiungifvirtusâ malitia, nifi ex 1)
    tia verò curabilibus, vt caufis dolo parte fanitatis principij fpeculatio
    riscapitis.&vft quidégenus inconti nis& corruptionis ipfius:& hoc,qfù
    nentis aliud eftãgenere incafti.inca principium in virtute fànû eft, &in.
    ftus enim occultât incaftitatem fuá, vitio corruptum.&intendo p princi
    cùm incafteagatex propofito &ele più rem, .ppter quam eft a&tio:&eft
    &tione : incontinens autem non eft illud,qd hét fe ex rebus operabilibus
    pofe vt occultet: eft. n. quafi vi&tus habitudine terminorú, & principio
    ab illecebra. Etilli,quorü incótinen rum ex rebus indo&rinalibus: & n6
    tiae caufà eft debilitas intelle&tus eo eft ratio verax,intendo eâ,p quâ ac
    rum,melioresfunt eis, in qbus fàlua uiri?opinio re&ta effe&tiua boni:
    eftrö,& non fequunfeâ.&hoc, $ èd effeétiuum boni eft virtus natu
    illi,qui funt debilium itellectuü,du ralis&fenfualis.&hoc,qí virtus sé
    cun? â minore accidente paffionis, fualis cáëfànitatis opiniónis : & na
    qd acciditipfis, & non præuident & tura cá é virtutis volütarig : & a&io
    IB pcipiuntreétam rónem.& vlt incon nis virtuof: cá funt iftg duæ : inten E.
    iinës quidem fimilis eft ei,g inebria do virtuté & opinioné reétam. Et „p
    rur à modico vino pp debilitatem ce terea ille, qui facit bonú inuentum
    rebri (ui,& non fimilatur ei qui ine in dele&tationibus & triftitijs cú vir
    briatur ex eo, ex quo inebrianf plu tute & opinione fana, eft caftus.& cö
    res hoIum:intendo q) incontinés vin trari* ei incaftuscft : intendo eum,
    cibilis eft à modica paffione pp debi fecit malum, quod eft in dele&tatio
    litatem intelle&us fui: quéadmodú nibus & triftitijs cum malitia & opi
    debilis cerebri vincibilis eftâ pauco nione corrupta. & forfitan aliquiis
    vino propter debilitatem cerebrifui. hoíum diuertita ratiocinatioue fá
    Incontinens ergo non eft malus ab na,çj videfei a ratiocinatione corru
    folute,fed eft fm dimidiam malitiâ: pta,<japparet ei pp occafioné, quae
    cùm fit quiddam aétionis eius per eft in ipfo: intendo fortitudiné con
    elc&tionem,& quiddam non per ele cupifcentiæ, vt q> ducat ipfum hoc
    &ionem:intendo qη vincibilis eft á ad opinãdum q, oportcat eo requi
    c, paflione.&fiIrindulgetur incontiné rere delcctatiofies inuerecúde & vi,
    tig eius,qui paucg eftexperientiæ, & & ad non confyderandü exigentiam'
    pter hóc huiufmodi nö iniurian! legis circa illud. & hic quidem ét cft
    iii veritaté, licet faciát actióes iniu incontinens. & magis ignofcendum
    rig:1tédo icötinétes gp paucâ experié eft ei jincafto, eòq incaftus natu
    tiá.Cùm itaq; q talis eft,nó fit vtille, ra facit a&tiones 1cafti pp ratiocina
    ui vtit' delectationib* corporalibus tionem puerfàm , quâ videat in his
    ÄÈÉ, & in cöparatione non reéta, a&ionibus ex parte occafionis, q fit
    : i.corrupta,& eft incaftus,tunc pole
    eft vt agat actum virtutis, narrando
    in ipfo: fed facit eas pp malitiam. &
    hac de caufa eft fpecies hgc non con
    fciam fuá ex parte experientis & fuf tinentig melior non caftitate. neque
    ficientię perfuafiug:intendo eü, qui eft malitiofà fimplr, eó q, principiü
    ppetrat mala pp modicâ experien actionis ip(o falüum eft &bonuim :
    tiâ: incafto auté nó é hoc pofe.Idco intcndo rónem.& eft quidcm viétus
    Moral.cücö.Auer. O ab
    Moralium Nicomachiorum,
    G ab occafione. & inueni£fpecies alia ducunt, Acfunt quidé ptinaces K
    ' oppofita ei, & eft ille qui conftans qui fuæ funt {ententig hoîes,&
    §î : & non receditab eo,quod videt! ineruditi, & ruftici. atq; hi qui^
    ei de re&to pp occafionem. Et mani dem fuae funtfententiæ,exvolu^
    feftum eft qi hæc difpofitio yirtuo ptate&dolore: gaudent.n.cùm
    fa eft,& contraria eius vitiofa: quâ vincunt,'fi non diffuafi fuerint:
    nis non fit vitiofa fimpliciter. dolent cótrà fi fua, pindeacfint
    De continentis c> pertinacis conuenientia decreta,irrita fuerint effe&a.vt
    & differentia. Cap. 9. hacratione incontinenti magis,
    Trum igitur continens is άcötinenti fimiles fint. Sedsit
    V / ne& qualicunq; ele&io^ runt non perftant,neq; tiiobin^
    eft,qui in qualicunq; rö^ èt quidam qui in ijs ú decreue^

    ne,an qui in reéta tffi perfiftit ? continentiâ:vt in Philo&tete So^


    vtrum ité incontinens, qui in çi phoclis Neoptolemus.atqui is
    fi, L
    H licunq; & ratione et eleétione p obvoluptatë quidem, nö perfi^
    ftat,an qui in falfa ratione,& nó ftit: fed honeftum erat, verü.n.
    re&ta eleétione permanet ? nun^ dicere ipfi erat honeftum,cúm
    quid exaccidenti in qualicunq;, ad mentiendii ab Vlyffe fuiffet
    perfevero in vera ratione, & in perfuafus. non.n.ois qui ob vo^
    re&aele&ione perfiftitalter, al luptatem quippiã agit,intempc
    rer non perfiftit ? náfiquis illud rans eft,aut prauus,aut inconti^
    cb hoc eligit,etfeétaíhoc per fe: nés:fed qui ob turpem volupta
    priusillud exaccidéti feétatur, tem agit. Cùm autem fit quidâ
    atq; eligit: perfeauté fimpfr ô£ etiã talis,qui corporalib? minus
    abfolute appellamus. Quare fit άoporteat oble$tet, neq;in r5^
    vt quodam modo in qualicunq; netfi perfiftat : inter hunc&in^
    opinione: abfoluteaüti veraal^ continentem medius continens
    ter perfeueret, alter non perfeue eft. incontinens.n.in ratione nö
    I ret. Sunt autem nonnulli in opi perfiftit,quia magis êgoportct:
    nione perfeuerantes,quos perti hic,quia minus çj3oportet,quip
    naces vocant,vt obftinati,et qui piam feétatur, at continens per^
    nö facile diffuafionéadmittunt: {tat,&ob neutrum immutatur.
    ' qui fimilitudiné quidem ciicon Si continentiavero honefta eft,
    tinente quandam habent, ficut vtrofq; hos contrarios habitus
    prodigus cü liberali,audax cum effe prauos,ficuti êtvident,nc^
    forti:diuerfi tfi 1 multis funt.cöz ceffe eft. gatfialter exhis 1 pau^
    tinens.n.exaffe£tu & cupidita cis,& raro folet reperiri : fit,vt»
    te non immutaí:ná ctim incide quéadmodum temperantia in^
    rit,fuafioni obtemperans eft:ille téperantiae effe contraria tú vi*
    mö äröne. cupiditates.n.admit détur,ficincontinentiae contin£
    tunt pleriq;, atq; à voluptatibus tiaeffe videat.Cgterü quia mul^
    La
    Liber Septimus. • Io6
    A tadfir exfimilitudine, confequi^ quacunq; opîone:& oppofit* huic, D
    tur, vt continentia temperantis [inconftans in quacunq; opinione:
    quoq; per fimilitudinem fit.nâ & medius inter eos, virtuofus vide
    & continens eiufmodi eft,vt ni^ licet: & eft firmus vel cóftans in opi
    hil prgter re&à rönem ob corpo nione recta, & non conftans in opi
    ris voluptates faciat:&fifr tem nione falfa. D. Et eos, qui conftátes
    funt in quacunq; opinione, noîant
    perans. fed ille tfi prauas habet
    cupiditates,hicnöhét: atq; hic £33 hoies fortes in £pofito:&funt
    illi , quorum difficilis eft pmutatio
    eft talis, vt fiter rationé non ob~ ab eo quod credunt, & recipiunt ex
    le&et:illevt oble&et quidé,fed faciliillud, quod primo proponitur
    tfinonducaf.Similesitem incó eis ex opinionibus: & ifte âffimilat?
    tinens & intemperans inter fe continenti fm veritatem,quem me
    funt:quiquidé, cüm fint diuer^ dium efle iá diximus. &eiüs fimila
    fi,vtriq; corporis voluptates fe~ tio ipfisft ficut fimilatio prodigi ad
    * quuní:fed alter oportêreexifti• magnificum, qui medius eft ínter E
    más, alter nö exiftimás id facit. prodigum & aüarü: intendo g, haec
    extremitas iftorü eft honorabilior
    Ixit.Et fi continentia eft difpo extremitatc cioppofita, cùm,ppin
    fitio bona,tunc quærifan cón quior fit mcdio.idcoq; cötineiis fm
    tinens eftille,qui conftanseftin o1 opîoné oém melior éft incontinéte
    opinione re£ta, quam videt fiue nö fm oëm opioné.& eft inter eos ma
    re£tam,an ille qui conftans efti opi gna diuerfitas.etenim continens fm
    nione ÉÉÉ quæritur ét de in oëm opinioné non mutaf pp concu
    continente, an eft ille , qui non eft pifcentiâ & paffioné,& v£eit bonæ
    cóftans in quacunq; opinione, aut creditionis, obediens di&o r6nis : q
    [ui non eft cóftans in opinionere vero fuerit incontinens in oi opiniö
    &ta?& iam dubitatum fuit de hoc in ne,n9n obedit röni,& fequiroës c6
    fcedentibus.& qfi determinata fue cupifcentias.D.& fortis quidé,ppo
    £it res in ifto , patebitq, continens p fiti,& continentes fm oéfn opiíióné
    c £ eft ille,qui cóftans èftin revera? funt hoies,qui habent,ppofitú ap- F
    & incontinens, qui non eft conflás probatü fibi3 & non efÉapud ipfòs
    in ipfa.incontinens aüt fm quâcun cognitio.& ifti funt ruricölac:ifiten
    que opinioné, & cótinens fim quá do hoies rudes habitatores villula
    cunq; opionem: & funt cötineris & rú:& funt quidé ifti Appofitü haben
    incontinens p modum accidentis : tes propriú in deleétatione & trifti
    intendo q> ipfi contigerit q, opinio tia: idcoq; gaudent ifti ex viétoria
    fana fit,q videfei, eft virtuófæ con fua fup delectationé & triftitiam:&
    tinentiæ: & qfi contigerit huius có triftant, qfi variatur crcdulitas ipfo
    uerfum,eft cóntinenîia in ipfo non rum, & ingreditur fupereos dubita
    virtus, &filr in incontinente quod tio in opinionibus,de quib°credunt
    opponifhuic. & cóparafres rei fm 9 fint venultæ, fimilióres ergo funt
    -veritatem, qfi fuerit per fe. erüt igi continentibus j incontinentibus.
    tur trcs modi: ille,qui cöftans eftin D.Sunt autcm quidam hoium, qui
    1] InQDA
    Moralium Nicomachiorum.
    G n5firmanéin eo qá opinan? & cre mandat faciendâ ratio & opinio re IK
    dunt, non pp incontinentiâ, intédo &a ex paffioneâ deleétationib* cor
    non pp dele&tationem vilem, fed pp poralibus.verütii dfia eft inter eos,
    deleâationem nobilébonâ: vt ille, ? in continente inueniunfconcupi
    qui recedit ab opinione falfà,quam çentisprauæ : nifi q> retinet (eipsâ
    credebat gp delectationem fuam ex ab eis, & triftafex refentione: calto
    fermone veraci.ex hoc itaq; non eft vero non eft concupifcentia praua.
    incaftus, neq; malus,neq; inconti & vnus eorum nó dele&taf ex fa&to
    nensille,qui nö firmatur fm rónem rationis gratia contriftationis fuae
    pp delectätioné quamlibet, fed qui ex retentione concupifcentiarum, &
    non firmatur ppdele&tationem tur eftcontinens:alterâüt delectatur ex
    É; D. Et cüm pofe fit,vt quidam fa&to rönis,& eft caftus. Et quemad
    oium appetant delectationes mi modum continés fimilafcäfto,abf
    nus joportet:& non firmantur fm ue hocq> fitipfè caftus:filr non có
    rónem:intendo q) fm opinioné re tinens fimilat nö cafto, cùm ambo
    PH &tam,tuncille,qui eftfm hâc difpo requirant res deleâabiles corpora L.
    fitionem,eftinter cötinentem & in les. attamen inter eos ét diffeientia
    continentem,& hoc,qfh incontinés, eft:& hoc, eóq; vnus eorú videt ap
    g non appetitminus joportet, non tendum efle dele£tabilia corporá
    firmafifieo, qd ei videt yt in pluri ia, & fugiendum efle â contriftabi
    bus.incontinénsaíit,cuius appetit* libus, & facit fm q, videt de hoc: &
    minoreftjoportet, eftquidéincó alter facit hoc,& non videt iftud, &
    tinensin pàucioribus:intendo qvin eft incontinens. -

    conftans eftin paucioribus. cótinés Prudentiam &- incontinentiah fimul iw


    aíiteftille, qui firme cófiftit pp id , eodem mon effe. Cap. 1o.
    qif eivifum fuerit, & non mutatur. Ed neq;vt idé fimul & pru•
    Si ergo fuerit continens virtuofus,
    oportebit vt fint iftæ duæ difpönes dens & incontinés fit, fieri
    cóntrarigciuiles. veruntíi vna earú vllo mö pöt. qui.n. prudés
    deterior eftaltera: nam vna earum fit, €um fimul & probû effemo•
    1 eft in paucis, &alterain multis. erit ribus demonftratum eft. Adde
    ergo malitia illa minus agés, & ifta q» non in eo folú q* cognofcit,eft
    plùs. D. Et quemadmodü puta£ de prudens quifpiâ, fed in eo q» eft
    caftitateq, fiícontrarium incaftita a&uofus:incontinens aiit aétuo
    tis: fic putafde continentia q, fit có fus non eft. Callidü tiieffeincó
    traria incontinentiae. D. & tfi nihil
    tinenté,nihil vetat.vfiét
    eft cogens vt fit cótinés ipfè caftus, tes effe nonnulli videní, qprudé
    fint 1•
    nifi nöietur continens pg fimilitu
    dinem fm q, noiantur multc res n9 continétes:;ppterea q* calliditas
    minibus multarum rerú pg fimili: eo modo quo fuperius dixim*,â
    tudinem,qeftinter eas.&iiiod* dif prudentia difcrepat: eft q3§jtum
    fimilitudinis,qui eft iter iltos duos ad rönem fpe&at,,pxima: quâ^
    eft,qú continens & caftus funtam tum ad cle&üonë, diuerfa. Neq;
    bo non facientesdiucrfum eius, qd igitvtcognofcés,etcontépl a;;
    c
    Liber Septimus. Io7
    A fedvt dormiens, &vino oppref continentia, quid tolerantia & D
    fus.acfponte quidéagit: quodá mollities : quam® hi habitus
    enim mö cognofcit & quid, & inter fe rationem habeant, di•
    cuius câ facit:prauus tíinon eft: &um iam eft.
    quippe cum eleôtio eius proba
    fit.quare femiprauus eft,&non
    iniuftus:nö.n.eftinfidiofus. Al DÉ; Eft afit impoffibile vt fit
    hó prudens & incontinens fi
    ter.n. exipfis in ijsú cófultauit, mul.iam.n.demonftratú fuit in tra
    nö perftat: alter quiatrabile eft &tatu £j? prudens & virtuo
    affectus, ne confultat quidé om fus more vnus funt.Ampli* prudens
    nino. Acfimilis quidé eftincon uidem non eft folum prudens per
    tinens ciuitati, òìofa quidé quæ É & poperationem : intédo
    fieri debét,decernat, leges%3bo• vt fit operatio eius conueniens fuae
    f.1æ : incontinétisaüt operatio non
    nas habeat,fed eis tfi nó vtatur : conueni fuae fcientiae Aftutu ve
    t . m
    quemadmodum Anaxandrides
    cauillatus eft: Nil iura curâs cô ro nihil prohibet incötinentem effe.
    ideoq; putant quidam hoium có
    fulebat ciuitas:prauus vero vtê· tingat incontinentem prudentq é eé:
    ti quidem legibus,fed malis, fi & hoc eö q) latet dfia, quæ eft inter
    milis eft. Verfaíaüt incontinen aftutu & prudéte
    m m, fm q, ante iá
    tia&continentia circa id quod determinatum eft: intendo in prae
    multitudinis habitum excedit: cedenti traétatu. & hoc, qfh vfium
    nam alteramplius, alter minus funt in forma, ά? qui
    perftat, άmultitudinis facultas dem ex parte eleétionis.prudés nan
    fit. Atqp ex incontinentijs fana^ que non adinuenit fèmper nifi bo
    aftutus auté adinuenit & bo
    bilior illa eft, qua qui atra bile num:
    num & malum. D.Et non refert in
    funt præditi, vti confueuerunt,
    ögeaôl illorum eft qui confultât, tereum qui fcit& opera? per fcien
    tiam fuá,& eum qui fcit non ope
    fed poftea tfiinijs qcöfultarüt, &
    C rat,aut operatur & non fcit, nififi
    non perfiftunt. incontinétes itë cut dormientem &vigilem,& ficut
    exaffuetudine, ά ex natura fa• inter ebriú, qui bibit de voluntate
    cst....... nari facilius poffunt: quippe cii fua,&fobriú.ebrius ergo fimilatur
    „ dinéíina confuetudinem ἀ naturam im^ ei,quifcit & nó operatür p fciétiam
    tare faci- mutare facilius fit.ná ob id quo^
    $££ - - - -
    fuam:operatur enim turpe & videt
    ÉÉT que cöfuetudiné mutare eft dif* q, turpe : fed difpofitio ebrietatisfa
    ficile, quia naturae perégfimilis cit hoc facile ei.qui autem operatur
    eft:quéadmodüêt Euenus ingt: abfq; fcientia eft ficut dormiens.&
    ide6 non eft vnus ex iftis malitio
    Confuetudo quidë rerü tra•
    -• -

    &tatio longa eft : fus veraciter, eóq, quifq; iftorü eft


    bonus potentia& aptitudine: mali
    ,, Quam procedëtem naturam tiofus autem non eft bonus neque
    dicimus effe.
    potentia nequeaétu. & propter hgc
    Quidigitur cötinentia fit,&in^ honeft vnus duorum modorum in
    Q iij com•
    Moralium Nicomachiorum,
    G continentium iniuriofus : intendo bus,quae appropriantur huic tra&a- K
    eum qui eft incontinens pp riua Š repetetur in alio ex tra&a
    tionem fcientiae,& eum qui eft incö tibus iftius libri. loquitur.n.in tra
    tinens habens fcientiâ Æpter viéto &tatu,qui £! hunc, de deleéta
    riam concupifcentiae.neuter.n.ifto tione. & perfcrutatio de ipfà com
    rum fraudulentus eft. intendo per plebitur in poftremo traëtatu hu
    fraudulentum, qui facit iniuriam ius libri.
    ex prcconfiliatione & electione ra
    tionali. vnus enim incontinentium De voluptate. Cap. 1 1.
    cft ille, qui inconftans cft in opi T vero de voluptate 8c
    nione, qüam videt: & alter mobi
    lis vtilis in moribus, nihil praeme
    A dolore contëplari ei9 eft:
    qui circa ciuilé fàcultaté
    ditans. D. Et fimilatur incontinens
    ciuitati,quae habet leges nobiles, & philofophatur.is.n.finis eiusar
    non vtitur eis penitus. & malitiofus chite&us eft, ad qué fpe5tantes
    H fimilafciuitati habéti leges iniquas, vnumquodq; tü malü, tum bo- L
    & vtenti eis. Incontinentia ergo & num appellamus. Praeterea de
    continentia, qfifuperexcedunt, po his confiderare neceffariü etiam
    nunt habentes fm difpofitionem,in eft:quippe ciimvirtutem mora•
    qua excedunt plures hoium: cgnti lem &vitium circa voluptates,
    nens quidem fu erfluè, cô g-ei' có
    tinentia plus eft j plurium hoium: & dolores conftituerimus: & fg
    licitatem pleriq; exiftere cü vo/
    incontinens aüt,eò q eius continen luptate afferant: vnde ét beatú
    tia minus eft jpluriú hoium. Qui
    aiit incontinentium citius curabi à verbo χαλpew qd* eft gaudere,
    lis eft, eft ille, cuius incontinétia eft μaxépuov nominarint.Quibu£
    gg choleram nigram,cùm non pec dáigií nulla voluptas neqsp fe,
    cént ex praemeditatione & præiudi neq;exaccidéti effe bonum vi·
    cio.qui autem ßmeditant,&praeiu detur:nö.n.poffeidé & bonum
    dicafit,& non conftant fuper iudica effe & voluptatem afferunt.alij
    I tum,difficilius curabiles Äî, .& fihr nónullas bonas, plerafq; prauas M
    illi, quiincontinentes funt ppaflue effe opinátur.tertia fentëtia prg
    tudiné,citius curabiles funt illis, qui terea eft,ètfi oés fint bonæ, opti
    incontinentes funt pp naturâ. pmu mum tfi voluptatem effe nullo
    tatio.n. confuctudinis facilior eft
    mutatione naturæ.difficilis cft.n.in modo poffe. Atq; oino quidem
    confuetudine,cò q* ipfa fimilatur na non effe bonum;ppterea dicunt,
    turae. D. Ex hac ergo di&tione demö ois voluptas generatio ë fen•
    ftratú eft, quid cötinens & quid in ibilisin naturam:nulla.n.gene
    continens, & quid tolerans & quid ratio finibus eft cognata. verbi
    diflòlutus vel mollis,& qualis fit „p caufa nulla aedificatio dom° eft.
    portio iftarum difpönum quarûdâ Temperans praeterea volupta•
    ad quafdam. Et hic explicit poftre tes fugit. item prudés quod do
    nuum cius,quod dixit de intentioni lore vacat, perfcquií,non quod
    - AuCun
    Liber Septimus. 1o8
    A iucundum eft. voluptates etiam aegrotantiü funt. Praeterea cüm D
    prudentiae funt impedimento. bonum aliud operatio fit, aliud
    atq; eô magis, quò quis magis habitus : ùin naturalé habitum
    oble&tatur. vtinvenereoriivo^ conftituunt, exaccidenti fuaues
    luptate contingit: in qua confti^ ac iucundae funt. operatio auté
    tutus nemo intelligere quippiã eft in cupiditatib? f fubmolefti £$*
    poteft.Hucaccedit, q* volupta habit?,ac naturae. Nam fine do~ -

    tis nulla ars eft: etim tfi bonum lore ét & cupiditate voluptates
    omne opus artis effe céfeaí. Ad» exiftunt.vt contëplandiopera•
    deq* pueri quoq; & beftiae vo^ tiones,öi minime indigentis na•
    luptates perfequunt. Quòd aüt turae funt. Argumentoid eft, q>
    non oés effe probas dicant, pro non eadem iucunditate obleétâ•
    pterea eft,quia turpes ét nönul tur, dum replet natura,8£ dum
    læ,& probrofae,&noxiae quoq; conftituta eft: fed dum eft confti
    tuta,ijs çí abfolute funt iucúda: E.
    B reperiuní, quippe cúm morbo^
    fafint quædã exijs quaevolupta dum replet cötrarijs ét gaudét.
    te afficiunt. At non optimü effe acciditfiquidem &amaris dele
    voluptatem afferunt, ob id quia &tant: quorum nihil neq; natu
    non finis,fed generatioeft. Atq; ra,neq3abfolute iucundum eft:
    ea quidem quae diir, hmói funt, quare neq$ ipfae voluptates. fi~
    cut.n.iucunda inter fefe diftant,
    *- Improbatio rationum de voluptate.
    ita quoq; voluptates öl ab ipfis
    - Cap. 11. eueniunt. Adde q, non eft nece{.
    / T enim non effici ex his fe,vtaliud quid melius volupta
    - vt voluptas aut bonum tefit, quemadmodum nonnülli
    aut optimum nöfit, hinc dicunt, finem ipfum giiationis:
    perfpicuum erit:primum, quia generationes.n.voluptates non
    bonü dupliciter, alterum.n.ab • funt,neq; cum generatione oës F
    C folute,alterum alicui bonú dici· exiftunt,fedoperationes funt &
    tur : & naturæ & habitus id fe fines: neque ex ijs quae gignun^
    quentur: quare fequentur quo• tur,fedexijs quibus vtimur,ef·
    que idé & motiones, &giiatio ficiuntur.finisitem nö omnium
    nes. Quae ité effe prauae vident, diuerfum quid eft, fed earum £1
    abfolutæ aliae funt prauae, non ad naturæ perfeétionem dedu
    tiialicui, fed eligédgalicui funt: cütur. Vnde fenfibilem genera
    alig ne huic quidem, nifi aliqfi, tionem voluptatem effe dicere,
    & paruotpe,& non funt eligen^ non reéte fe habet : fed potius
    dae. qugdam vero ne voluptates dicendum eft, operationem effe
    quidem funt,fedvident. jcunq; eam habitus qui fecundum na
    cum dolore, & medicinae caufa turam eft,& potius quàm fenfi•
    cxiftunt: cuiufmodi voluptates bilem impcdimento vacantem.
    Q iiij Vidc
    Moralium Nicomachiorum.
    G Videíaíitexeogiiatio effe, quia • De »oluptatum/peciebus. Cap. 1 3. Κ
    „pprie bonum eft: operationem £terum dolor quoq; effe
    enim giiationem effe exiftimât,
    cúm tii diuerfa fit.Nam q»aiunt
    (
    malum & fugiendü cöce•
    dií:atq;aliusabfolutema
    prauas eas effe, gamorbofa nó lum,alius, eò q> quodämöimpe
    nulla funt iucunda, idé de falu diméto eft.fugiédgauté rei,qua•
    bribus dicédum effet. jdá.n.ex tenus eft fugiéda & mala, bonú
    ipfisadrę pecuniariâ praua fìt: cötrarium eft : bonü igit quod•
    vt hocmodo praua ambo efsét. dá effe voluptaté neceffe eft. Nâ
    at in hoc nöfunt praua: quippe quéadmodú foluebat Speufip
    cúm contemplari quoque,quan pus,nó cópetit folutio.ficutma
    tum ad fanitatem attiner, nocu ius minori&aequali , ita córra
    mcntii interdum afferat. Neque rium hic effe. non.n.idéqd'ma
    prudentiæ vero, neq;alicuiha^ lü aliquod voluptatë effe quif,
    H bitui impediméto eft ea qug ab piâ dixerit.Iávero finönullgvo
    vnoquoq;pcedit voluptas, fed luptates funt prauae, nihil vetat
    alienae.ná qâ contëplando& di aliquâ effe optimü:ficut fcientiâ
    fcendo,pueniunt, magisvtcon^ aliquá,licet prauae qugdam fint,
    tëplemur,ac difcamus, efficiüt. fortaffe vero etiã neceffariü eft,
    Nullávero voluptatem artis vl^ fiquidé vniufcuiufq; habit? ope
    ]ius effe opus,pbabiliter contin^ rationes fine ípediméto funt,fi
    git:quippe cú neq;alterius ope^ ueofum opatio fit fglicitas, fiue
    rationisvlliusars fit, fed facul alicuius ipforú,fi impedimento
    tatis.tametfi&vnguétariaars, vacet,eâ effemaxime expetædã.
    & obfonatoria eévoluptatis vi• hocaüteftvoluptas. Quare effi
    dení.Quòd aüt téperansfugiat, cií,vt quaedã voluptas optimü
    & prudens dolore carentem vi^ fit, licet multae voluptates forte
    tá pfequat,perfequanfitem tam abfolute prauae fint.ac ppeaoés
    pueri,çj; beftiae, oia eodé modo fglicem vitâ iucundâ effe exifti.
    foluuntur. Nam quia diétü eft, mât:voluptatéq;fglicitati cöfen
    quo möbonae abfolute, & quo taneeanneétüt:quippe cü nulla.
    modo non bong voluptates oés opatio ό impedit,pfe&a fit,fgli
    fint:tales pueri & beftig pfequii citas verofitexpfe&is.Ideo fit,
    tur: harumq;indolentiâ prudés vt excorpeis & externisbonis,
    fe{taí,ę1 cum cupiditate& dolo fortunaq; ipfainfup indigeat fg
    re exiftunt,& corporis funt: hu lix,ne hgc impediant.Ná qui eú
    iufmodi.n.funt hg: harum item qui rota torquet,& calamitati•
    excefTus £m quos intemperans bus magnisopprimitur ,fi bo
    intemperans eft.propterea tem^ nusfit, fglicem effe dicuht : vel
    perans has fugit: nam etiátem• inuiti, vel fponte, nihil dicunt.
    perantis voluptatcsfunt, Qgia vcroinfupcrfortuna indi
    £t
    • Liber Septimus. Io9
    A getfglix: idem effe nönullis fore De corporis voluptatibu. Cap.t4. D
    tung;pfperitas,et fglicitas videt, Tvero de corporis volu•
    cü tfi non fit: nam ipfa quoq; cü
    excedit, impediméto eft. ac for
    AÉ confiderandum
    1llis eft, qui nönullas vo
    taffe non amplius fortung ;pfpe^ luptates valde eligendas effe di•
    ritas appellari iure pöt: quippe
    cunt, illas videlicet qug honeftae
    cum eius definitio ad fglicitatem
    funt, fed non corporales, & eas
    fpe&et. Quöd item omnes&be circa quas verfatur intemperás.
    ftiae & hoîes voluptatem fequíiQui fit igitur, vt contrarijdolo.
    tur, id ipfam effe quodam mo res praui fint ? malo etenim bo»
    do optimum indicat. num contrarium eft. An ita bo•
    2» Non prorfus fama illa perit, nae funt illae qug funt neceffarig,
    quam multa per orbem propterea q;,quod nö eft malú,
    >». Turba hominum celebrat. bonum eft? An aliquatenus bo
    I8
    Sed quia neq; eadem natura, ne• nae funt? Habituü.n.& motuü,
    queidem habitus optimus aut quorum melioris exceffus non
    eft, autvidetur: neq; voluptatë eft,neq;voluptatis eft exceßus:
    eandem omnes , voluptatem tii quorum auté eft,eftét volupta•
    omnes fequuntur.fortaffeetiam tis,at corporis bonorum eftex•
    non eâ fequuntur, quam putât, ceffus, & prauus profequendo
    neq; quam dicerent, fed eâdem. exceffum,& non neceffarias vo^
    omnia.n. natura diuinum quid luptates prauus eft:oës fiquida
    ]
    habët.Sed corporis voluptates & obfonijs & vinis & venereig
    nominis huius hæreditatem cö quodämodo oble5ianí, fed non
    fequutae ex eo funt,q»faepein ip× vt debent. Contràin dolore,n6
    fas incidunt homines, omnesq; eni exceffum fugit quifpiá, fed
    earum funt participes. vfi quia oino fugit: quippe cdm exceffui
    fblaenotae funt, folashas effe opi dolor contrarius minime fit, fed
    C nantur. Perfpicuum etiam,eft , ei qui exceffum gfequit.Qjiau
    nifi voluptas fit bonum &ope tem non tiii opus eft,vtverum
    ratio,fieri non poffe,vtiucunde dicamus, fed ét oportet, vtfalfi
    {glix}vitam traducat. Cuius.n. cäm explicemus: hoc.n.ad fidè
    caufaindigeretipfa,finö eft bo^
    faciendam conducit: nam crimi
    num ? fed etiam molefteviuere rationi confentanea vifa fuerit:
    poterit.nam neq; malum neque caufa,curverumappareat effe,
    Bonum eft dolor, fi neque volu^ quod verum nö eft:facir, vtve*
    ptas. Quare curfugeret ? neque romagis fidem adhibeamus: ic^
    igitur probi viri vita erit circo dicendum eft, qui'fiar,ve
    iucundior,nifi etiam corporis voluptates expetibilio
    operationes ip^ res effevideanf, Primum igitur,
    fius fint. «quiaexpcllisdolorem: atque ob
    dolo
    Moralium Nicomachiorum,
    G doloris exceffum excedenté vo habent.atq; hae natura, non ex MS
    luptaté:çjfimedela jdam fit, at^ accidenti iucundarú rerú funt.
    que oino corporis voluptatem Exaccidentiaüt iucunda appel
    pfequuní.medelæ afit vehemé^ lo,& medicinam afferunt : nam
    tes fiunt: vii eas ét perfequütur, quiaaccidit, vt medicinam con
    quia circa cötrarium videntur. fequamur,dii id quod fanii fub•
    atq; ob duo haec bonum nö effe ftat,agitaliquid, ;ppterea effeiu
    voluptas videí,ficut di&um eft: cundum videí: natura vero iu
    qη aliae prauae naturæ aëtiones cunda, û talis naturæ a&ionem
    funt,fiueab ortu, vt beftiarum, efficiunt, Nulla aüt res ;ppterea
    fiue exconfuetudine, vt prauo^ eft, öl eadé femp fuauis fit, quia
    rum hoíum : aliae funt medelæ, fimplex natura nfa minime eft,
    quiafuntindigétis: meliusq3 eft fed infitüdiuerfum quid êthêt,
    habere,ö£ fieri:aliae accidüt , dü
    quoé corruptibilis:vt fialterum
    H perficiunt.exaccidenti igií pro quid agat,id alterinaturg fit prg I.
    bg funt.Adde,q>quia vehemen•. ternaturam,cüm vero adgquâ•
    tes funt,illi eas perfequuní, qui tur, neq; moJeftum,neq; iucun•
    laetarialís nequeunt. ipfi fiqui• dum id quod agitur eè videatur.
    dem fitis quafdam fibijparant. Nam fi alicuius natura fimplex
    qiiigiíinnoxiae funt,increpatio fit,ei femp eadé aétio erit iucun
    nevacat:qii noxiae, prauum eft, disfima, atq;iccirco De*femper pee-,
    neq;.n.habentalia quibus læté vnaacfimplici gaudet volupta- vna acii
    tur,&neutrum habere plerifq; te.neq;.n.motiónis tiiì,fedfmo- ££„£
    moleftum eft ob naturam.Semp bilitatis ët opcratio eft:magisq; È
    enim laborataial: quemadmo^ in quiete, ög in, motu voluptas Voluptas
    dum ét naturales difputationes confiftit.Atvero mutatiooium ;j
    teftáí, çjvidere&audire eô mo• res fuauisfima eft, vt poeta in- nota 3.
    leftum aßeriit.fed confueti iam quit,ob prauitatem quandã: fi« £*
    fumus,vt inquiunt. fifr ét in iu~ cut.n. hö prauus mutabilis eft : *
    uentute ob au&ioné perinde ac ita ét natura, û mutatione indi•
    temulentiafficiuní: & iuuentus get:non.n.eft fimplex, neq; pro
    iucundiiquid eft.Atrabile vero ba, Ac de continentia quidem &
    affe&inatura femp medela indi incontinentia, & de voluptate
    gent. corp°.n.eorii ex téperatu & dolore: quidq; vnumquodq;
    ra femp mordeí: femperq;appe horum,& quomodo alia ex ip
    titu vehementi incitant. volu „ fis funt bona,alia mala,di
    ptas aút & contraria & quæuis, &tum iá eft.pofthac
    mö fit vehemens, doloré expel vero de amici
    Iit,ac,ppterea intépcrâtes ac pra „ tia dice-•
    ui euadunt. Quae aüt fine dolo^ - ImUIS.
    refüt voluptates, exceffum non
    A RI
    Liber Oétauus. IIO
    AR ISTO T E LIS magis idonei funt. Ineffe etiam M»
    Moralium Nicomachiorum
    natura eividetur quód genuit,
    erga id quod geni tum eft: ei ité
    1. I B E R o c r A vvs, quod genitum eft erga id quod
    genuit:atq5 id non tam in homi
    cum …tuer. Expoß. nibus, ôé in auibus,& plerifq;
    S v M M a l I B R I
    alijs animalibus contingit : &
    De amicitia, & eius fpeciebus* ijs item quæ eiufdem nationis
    I)e amicis: ac de multis, que circa funt, & hominibus praecipue:
    amicitiâ & amicos funt c6fyderáda. vnde humanos, ideft hominum
    De amicitia. Cap. I. amatores laudamus. Quäm fa
    miliaris etiam atq;amicares fit
    Oft haec fequitur , homini vnufquifq;homo,in er
    £, vt de amicitia dif-. r9ribus quoq; confpicere licet.
    [4® [feramus : quippe ôi Videtur etiam ciuitates conti· E
    B % .i\s% aut virtus quædam, nere amicitia:& legislatores ma
    Abf E 24>– aut cum virtute eft. gis ipfió iuftitiæ ftudent :con•
    que - _ - -

    IIIÉÉTvi Resq; eft advitâ maxime necef cordia enim eêfimile quid ami,
    uete elige faria:abfq; amicis enim viuere, citiae videtur, quâ illi maxime
    **°*°° licet cætéra bona oia fuppete^ affeétât:feditionëvero, quae ini•
    rent,eligeret nemo.nam & diui micitia eft, maxime expellunt.
    tes,&principatus , poteftatesq; nam fi fint amici, iuftitia opus
    habétes maxime indigere ami non eft:fin autem fint iufti,ami
    cis vident. Quid enim prodeft citia indigent. Adde qoid quod
    eiufmodi,pfperitas,fi beneficiü maxime ius eft , effe amicabile
    tollat,quod erga amicos & prae videtur:neq; folum neccffarium
    cipuefit, & maxime laudatur « eft,verum etiã honeftum.ami•
    aut quomodofine amiciscufto coríi enim amatores laudamus,
    diri, cöferuariq; poffet? quanto multorumq; amicitia vna quæ• f
    C enim amplior,tanto ét periculo dam effe ex honeftis rebu§ vi,
    fior eft. In paupertate ét & reli detur. praeterea nonnulli eofdé,
    quis infortunijs amicos effevni & bonos viros & amicos effe
    cum refugiíi putant.Iuuenibus opinantur.Controuerfia autem
    ité conducitad id vt nö peccét : de ipfa non parua' eft. nam alij
    & fenioribus ad obfequium & fimilitudinem quandam eam
    ad defe&um a&ionum,ad quas effe ftatuunt , & fimiles ami·
    ob imbecillitatem auxilio indi cos. vnde fimilem inquiunt ad
    gent: & ijs qui in ftatu funt cöfti fimilem ire,& graculum ad gra•
    tuti,ad honeftasres capeffëdas. culum, & cætera huiufmodi.
    Sibini limul ire parent. nam & alii econtrario figulos omnes ta
    ad intelligendum & agendum les cffe inter fe dicunt:acdeipfis
    -1 altius,
    Moralium Nicomachiorum ,
    G altius, & naturalius inueftigät. homini invita fua.& exiflentia eius K
    Euripides quidem inquiens. p ipfam nobilioreft, cum hoc q eft
    » »
    Humentem amare pluuiam neceffaria ei in vita. Fortaffis enim
    cum terra eft arida, nemo volet vitâ abfq; amicis:inten
    » >
    Cozlum^g facrum cum graua do nemo exillis, quib* funt reliqua
    bona, vt diuites, & re&tores, & dfii
    tum eft imbribus,
    Telluris arentis cadere in fi• poteftatú, & vfr illi,quiin bona &
    venufta difpöne funt.& hoc,qifi ifti
    num appetere. vident q) venufta difpofitio cupitur
    Et Heraclitus aduerfarium effe quidem pp benefacere famofüm &
    cóferens: & ex differentib9 pul notoriü. Nam fi non,tunc quidem
    cherrimâ coaptationem fieri: & quod remanet de venufta difpöne,
    ofa ex lite oriri. contraria vero fi defuit ex ea exhibitio beneficij
    his afferunt ciialij, tum Empe amofi & notorij, & benefacere no
    docles,fimile enim file appetere toriú,fit quidem maxime erga ami
    H
    ait. Sed naturales dubitationes cos, & p amicos exiftit homo prcci L.
    miffas faciamus:quippe q prae^ puehonoratus,&laudatus.& etiam
    fenticonfiderationi minime fint çjualitcr eft pole vt fit homo fàluus
    abfq; amicis. etenim quanto maior
    accómodatae.quae aüt humanae fuerit opulentia & excellétia digni
    funt,& ad mores affe&usq; per^ tatis eminentior,tanto eft ruinæ fu
    tinét,infpiciam°: vtrü videlicet fpicatio imminentior, & fàluationis
    interoës homines amicitia con* indigétia,quae ab amicis &amplior.
    tingat:an fieri nö pofsit, vt pra Etêtvidetür q) non fit refugiüm in
    ui amici fint: vtrfi ité vna fpés paupertate,& 1 ccteris calamitatib?
    amicitiae an plures reperiantur. fortunae nifi verfus amicos. Etami
    Qui enim vnam effefpeciem,ex cifunt adolefcétibus refugiú,& du
    coopinátur, q> magis & minus catus ad nö peccandum ? & fenibus
    admittit: non idoneoarguméto fubfidiú in fuis indigentijs & cala
    mitatibus,& occafionib* eis irruen
    nituntur: ná ea etiâ, quæ diuer tibus ex defe&u fiiarum operatio- M
    :a funt fpecie, magis & minus num,& pp debilitatem ip(orum:&
    admittere confueuerunt.de qui adiuuât iuuenes in aétionibus fuis
    bus antea iam di&um eft.
    nobilius.ná duo,qfi coniunguntur,
    p ETERMINATio vIII. r R A c r.
    fortiores funt ad âgédum & intelli
    L I B R I N i c o M. A c H r AE gendum. D. Vidcturaüt quoddam
    A R I S T O t E l is.
    enus dile&tionum effe p naturam:
    Vt habitudo patris cú filio. & iftud
    Êxit. Di&ionem aíit in genus dile£tionis nö folum inueni?
    {his quæ prçceflerunt fe in hominibus,fedin plurib* anima
    quitur dictio in dileétio lium.& deiftis eft dile&tio,qug inue
    nibus,& modis eorum. nitur vnifpeciei, & ßcipue homini.
    dilcctio etenim virtus eft de noftris & ex hoc laudaturamator hominü.
    virtutibus, & eft de rebusneceflàrijs eftq; 1 hoc loco difficile, an pole fit
    wt
    • Liber Oétauus. -' mm
    A. A £m;*V3micus
    vt omnis homo amet omné
    fit omni homi- quaeftionibus
    homini. Natural; fcientiae.quód aút deifiis D
    pertinetTÌÉÉÉÉÉ
    :a E£vf
    uibus9adinuicë,
    dilectio, quae propriafiteaq
    honoratior eft ci- in
    äccidentibus
    hac fcientia}aiaeVtì,
    inquirendum elt
    pof* fit q, om
    f- propria eft vni : & g ftudiü legisla- nis homo $iligat omfiem horfiiné,
    a toris in cömenfuratione huiu$dile- aut non eß poffibile vt dileâio fit
    : $ionis & firmatione ei* fit plus ftu- inter mal6§:'&Víííí perfcrutatio an
    :
    È
    dio eiusin ponédo&iuftitiami
    cómenfuratione, videtur q,&con-
    eius fpecies
    Étenimáiéâiôïíôïí
    qui putant q, dile&ióplures.
    vnica
    … uenientia in opinione conferuatio fit fpecies,gg hoc,q> recipit magis &
    $ quædã fit dile&ionis. ά; maxi- mifius,nö habent fignum füfficiens
    a. me legislatores ad inducendum vni ex hoc:e6 9 additiónem & diminu
    á£, íaíem opinionis
    laborantes & firmâdum
    ad remotioné eam, fpeciem.&iam
    diffenfio- tionêrecipiunt resäìïëïíïìáí
    äåÀïí dehocdi
    ;* num:eò $#? inioneini Ä in alio ab hoc Libro. E
    : micitiaeft. & qfi fuerint hoics ami-
    31 1 B ci,non indi $.pofitione juftitiæ : -

    De amabili. C£. *•
    .
    -.

    £.
    j3
    qfi vero iuftifuerint, adhuc j;
    amicitia. nö enim de neceffitate dili
    Ortaffe vero de his confta
    bit fiamabileipfum cogni
    : gentes funt: fed effe iuftos diligétes j* tum fuerit : quippe ctinînô
    £ £s£ft,Per quam iuftitia completior quodlibet amari videatur, fed
    '; fit,& meliör. D. Et quidam hoies quod amabile eft:id aút,autbo
    3
    $.
    ΚΕ; $ '°°*°* Yir*
    ttlte amicittae eft:intédo qo annicum
    rium aut iucundú, aut\tiiefi:.
    vy.:i..:.;
    : effe bonú eft nobilius. ÄÄ vi- Ę Ę$£ - - - .

    >'
    43
    dent φ amici & boni fùnt Ἀγ' ἐ ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ
    idem,i.omnis amicus bonus eft:& d abiliafi fi
    &: qmnis bonus amicus. Et in hoce£ $inguinamabiliafint, vt fines. \
    33 dubitatio n6modica.Iam quidávi. Vtrum igiturbonum amat, an
    ;*
    ;*
    $en$g£micjsftfimile,&inimici qu9dipfis 59piis? difcrepant
    contrarium.& quidam videntccon- enim intcrdù hæc. fift quoq; cirz
    ;*' C Jerô:& 9 vterq;amicorum mouet caipfum iucundii. Videtur autê
    ;* alterí & moiisti;£ abaltero. Et An- quód ipfi bonú eft, amare vnuf
    3
    £i
    tiqui natijaliúdixerunt in hac in- 1üte
    quifq;:&eße
    tentione di&tionis contrarias fenten-
    quidé quodabfo
    ÉGnii eft,amabile:cui vero,
    :
    j£
    fiasynaquarum erat,q, agentia in qδ cuiq; eft , at amatvnufquifq;
    inuicéfunt confimilia:vtdiétüEm- nö quod ipfi eft bonü, fed quod
    ;£ gedoclis, qfii:appetit fimile:& vt apparet: fed id nihil refert. nam
    :! fermo cótrari* huic,q> diuerfa gqua- bile apparês erit. Cum tria
    3 literapta funt,vtex eis bona fiäí có- ama j; ppares erit. HE ri;
    2
    ;:
    Paratio, P. Attamé
    & quod circa iftaexdubitatio,
    ipfam eft difficilib* ysyo£t. PR quæ amant homi
    nes,de inanimatoruamore ami

    ἀ quæftionibus , oportetyt relinqua? citia minime df:quippe cüm ne


    fâ in hacfciétia: ctenim cft cffentialis queredamatio, neque voluntas
    ; - boni
    , Moralium Nicomachiorum,
    G boniiIIorumvifa fit. ridiculum in hoc etiam diuerfitas & corrupte- K
    enim effetfortaffe, fivino quif la.Etiftg duæ fpecies amicitiæ com
    munes funt omnibus hoibus. vide
    piâ bona vellet: ná fimodo ali
    quid eft,faluü effe illudvult ali tur enim q quilibet amet dele&tabi
    quis,vtipfehabeat.Amicoauté & É le,quod apud ipfum eftdeleétabile:
    bonú, quod eft bonum
    fquiüt bonavelle oportere illi? comparatum ei. illi autem , quo
    caufa : eosq;qui ita bona volüt, rum alter amat alterú propter ama
    finö idéabilloexiftat, beneuo^ tionem boni in feipfo:intendo eos,
    4os dicunt. beneuolétiam. n. in quorum vterq; amat focium fuum
    .. mutua affe&ione amicitiâ effe. ÉÉ bonum , quod eft in eo, ha
    Anaddendum eft non latétem . entamicitiam, quæ non corrum
    námulti beneuoli funtijs etiam, pitur neque mutatur.non.n. amat
    quos non viderunt : quos fcili^ alter alterum, eó quód bonus fibi,
    cet putâtmodeftos effe, velvti intendo amatori:fed eò q) patet ei,
    H les.quoetiâmodo illorum quif qí in fèipfo bona amantur. ergo I.
    in hac eft equidem fcitum tantum:
    piam erga hos affici poffet. ac & in tali eft, quod conferat aut de
    beneuoli quidem effe inter fehi , le&et. D. Propter hoc igitur nece£
    vident: amicos aüt eos qui quo fé eft vt modi amantium tres fint,&
    modointer fe affeéti fint, igno^ fimiliter amationum.Dixit.cui au
    rant,appellare quis poffet?Op3 tem non eft anima, huic non dile
    É ,vt beneuolimutuo inter &tio vel amatio. quibus.n.non funt
    èfint, velintq; bona ob vnú ali• animae, in his non inuenitur redile
    quid ex ijs, quae diéta funt, &tio: intédo retributioné fm æqua
    di
    Ixit.&forfàn patebit hcc inten litatem, ideoq; ridendum eft debo
    -

    ID
    tio qfi fcitum fueritan amatü le&tione dicentis q> bonus amat
    vnum fit, an plura. patet enim g na p modü, qug iü q bonus
    non amatur ois res, fèd amatur qui amat eum qui eftbonus.&forte ve
    dem amatum tú:& q> amatum tri lit di&tor ifte per hocq; bonus vult
    1É; e(t fpeciei,bonüm,& delecta
    ile,& vtile. D. Fortaflis autem pu
    q>bona faluerit,& conferuen£falua
    tione & confèruatione in exiften--
    tabitur q> vtile eft conferens ad hgc tia fua, donec ei fint. D. Etiam di
    duo:& fific eft,erit qoés amabunt, xerút q amicus eft ille, qui vultbo
    · aut bonum, aut dele&tabile. Vtrum naamico fuo, & propter amicum
    ergo amici amant fe adinuicem pp fuum. illosafit, qui volunt fibi in
    bónum quod in feipfo bonum , aut uicem bona per iftum modú, nomi
    propter bonum quod eft in relatio namus caftigatores vel exhortato
    íeádipfos:forte enim in uadam res.& hoc, quando fuerit vtriq; eo
    iftarurh amicitiarum diuerfitas eft. rum ab altero vtilitas quae e(t alte
    & hmói accidit in amicitia ex par ri ab ipfo.qfi vero non fuerit hoc,
    te delc&abilis relati: intendo q* al nö nominamus eos exhortatores :
    ter amet alterum propter dele£ta exhortatio enim quae eft difpofi
    tioncm cx ipfo : intendo q* accidit tio, eft dilectio duorum coæqui
    pol
    Liber Oétauus. ' II*.
    A pollentium in paffione : intendo in &i, fed quia iucundi ipfis funt. D
    corretributione, cú exhortatio qui ita & qui obvtilitaté, & qui ob
    dem inueniatur ab hac difpöne. D. voluptatem amant: illi ob fuum
    Addendú autem ad hunc terminí , bonum, hi ob fuam voluptatem
    fi neuter eorum occultat à focio
    diligunt. non quatenus eft ille
    iuo ftatum fuá: faepe.n. fitexhorta quiamaí,fed quatenus eftvtilis
    tio ab indiuiduo ad indiuiduú, quâ veliucundus. Exaccidétiigitur
    uis non manifeftet ei ftatum fuü. &
    hoc,ppterillud, qά imperat ex vti amicitiae hae funt. non.n.quate^
    litatéin illo indiuiduo aut aptitudi nus eftille quiamatur,quicunq;
    ne ad bonum. veruntfi hmói non is fit, eatenus amatur: fed qua^
    nominantur exhortatores , donec tenus bonum aliquid alter, alter
    fit ab altero adalterú cogquipollé voluptatem affert.Hmöiautem
    tiain hacintentione, & æqua corre amicitiæ difTolui facile poffunt,
    , tributio.& qfi hocfuerit, non pote cüm fimiles ipfi nö permaneãt.
    1B riteffe vt celet alter eorum ftatum nam fi n5 amplius iucundi, aut
    fuum ab altero: immo patefaciunt vtiles fuerint, amare defiftunt.
    fibiftatus fuos adinuicem:& qfi fue at vtile non pcrmanet , fed aliâs
    rit exhortatio dile&tio, qualiter cft aliud euadit: quo fit,vt diffolu
    poffibilein coamantibus q» celetal to eo,obqd'amici erant, amici•
    ter alterum ftatum fuum? Neceflà
    riú ergo & vt amantes exhortétur fe tia quoq;ipfa diffoluatur,quip
    adinuicem, & velint bona fibi inui pe qug propter illud erat.Maxi
    cem,& correuelent fibi inuicem fta me vero inter fenes hmói ami^
    tus fuos,neque celent quicquam ex citia videtur exiftere: nö.n. qui
    cis quae de eis dicuntur. hac aetate funt, iucundum per•
    fequuntur , fedvtile:quicunque
    I)effeciebus amicitiae. Cap. 3. item ex iuuenibus in ftatuq; cö
    Avero inter fe fpecie diffe^ ftitutis hominibus vtilitaté fe
    C E runt:ergo dile5tiones quo^ &tantur. Tales auté neq; viuere
    q; &amicitig. tres.n.gqua fimul confueuerunt: qfiq; etiam
    1es numero amabilib° amicitiae neq; funt iucundi : neq; tali con•
    fpés funt:quippe cü in vnoquo fuetudine indigent , nifi vtiles
    que fit redamatio nölatés,q au fint.eatenus.n.funt iucüdi,qua»
    tem mutuo feamant, volüt fibi tenus bonum aliquod fperant;:
    mutuo bona eatenus, quatenus inter has hofpitalem etiam re•
    amant. Qui quidem ob vtilita ponunt. At iuuenum amicitia
    tem amant fe mutuo, non per fe effeobvoluptatévidetur, quip
    amant: fed quatenus bonü ali* pe cúm exaffeétu vitam tradu·
    qd'ä fe mutuo percipiüt. Simili cant:& maximè quod fibi iu
    modo qui obvoluptatem-ami cundum eft, quodq; eft praefens
    cifunt: non.n.vrbanos amant, feétentur. murata autem aetate
    quia qualitate quadá funt affé* iucundaipfa ctiam diutra;
    uQtS
    Moralium NicomachiorumL
    G dunt : vnde cito amici & fiunt , fimiles ét reliqug funt:& abfo» K.
    & effe definunt. quia amicitia lute bonum, abfoluteq; iucun miles:ì
    vnâ cum iucunditate mutatur. dii ineft.hgcautè maxime ama• 1funt. reliqua
    talis vero voluptatis velox mu bilia funt: &amare ét & qma
    tatio eft.Iuuenes etiam amatorij ximeeft amicitia atq; optima in
    funt: quippe cii ex perturbatio^ his eft.Parautem eft, vt rarae ta•
    nis'affeétu & voluptate multa les amicitig fint:quippe cü pau
    illaamatoriaeaffeétióisvis oria•cihmói reperiátur.adde q, tem
    tur. ideo fit vt &ament,&cito pore & confuetudine indiget.
    defiftát,fgpe eodé die fniam mu nam, vt eft in prouerbio, fieri
    tantes:fimulq; toto die verfari, nequit, vt mutuo hoîes fefe co•
    &conuiuere velint. ita.n.id qd' gnofcant prius Φ falem qui di•
    examicitiarequirunt,ipfis eue• citur, cöfumpferint: neq; prius
    nit. Bonorüvero & eoríi qui in fefeadmittât, fintq; interfeami
    virtute funt fimiles, amicitia p ci , άalter alteriamabilis&vi^
    fe&a demiieft. hi.n. mutuo fibi deatur effe, & credaí. Quiauté
    bona fifr volunt, quatenus funt cito fefe gerunt amice inter fe,
    boni: boni aüt funt p fe. at qui volütilliquidem effe amici: fed
    amicis bonavolunt ipforü cau non funt tfi, nifi quoq; & ama
    fa, maxime amici funt: quippe biles fint,& feΈ non ignorét.
    cíi per fe,ita fefehabeant,& nó acvoluntas quidê amicitiæ ve
    exaccidenti. vnde horú amici loxé,amicitia minime. hæcigi^
    tia praecipue permanet, quoad tur & tempore & reliquis per•
    boni fuerint: virtus vero ftabi^ feéta eft: exomnibusq; his exi
    lis res eft. Eftq;vterq;&abfolu ftit, fimilisq; vtriq;ab vtroque
    tebonus&amico:náboni &ab eft,idqd'ineffe amicis neceffe&.
    folute,& fibi mutuo boni funt. Ixit. Cùm amata tria fint di
    vtiles item,& iucüdi fimiliter. uerfa fm formam, oportet vt
    I boni.n. funt&abfolute,& fibi fint modi dile&tionum diuerfi fm
    mutuo iucundi. fingulis fiquidë formam. fpecies ergo dile£tionum
    propriaea&iones,& talcs volu tres funt,çquales nuihero fpeciebus .
    ptaté afferunt:bonorum autem rerum amatarü :&in vnaquaq; ea
    a&tiones tales,velfimiles funt • rü cft coæquipollentia in dileéîione
    non latens,i.corretributio fm æqua
    Vnde fit vt talis amicitia ftabi
    litaté. D. Et qui diligút fèinuicem,
    lismeritofit. in ipfa.n.oia quæ volunt bona fibi inüicé fm fpém di
    amicis effe debent,coniungunt. lectionis qua diligüt. Qui ergo di
    nam cü oisamicitia ob bonum ligunt pg vtilitaté, non volutit bo
    fit,aut obvoluptaté, velabfolu nü dilectionis pp dilectú,fed vt bo
    te, vel amanti, & per fimilitu num volitum contingat eis ex dile
    +*a.t, h dinem* q quandam : huic omnia &to. ipfi ergo volunt bona quidcm
    - -

    $'ÉÉåhäiâ perfcinfunt, f huic,n, amato, eò g cis bona. Similiter qui


    amarit
    ':.' Liber O&auus.' * ' II;
    A amant dele&ationum caufa, amant É eft praefens.ideoq;, qfi mutata D
    uidem vt cpntingant bona amicis ùeritpropinquitas,quae eitintérip
    uis ,ppter fuam délectationem.ecô fòs, mutatur & dile&tio.& ideo cito
    άillis, quifeamantinuicem pro fiuntamici,& cito interfecantur.ete
    pter formam amati, quæ eft virtus. nim amicitia mutatur, mutata hac
    1deoq; dile&iones,quçfunt propter dele&tatione:intendo eam qug fit ex
    dele&íans autpropter cóferens, funt coniunétione.& hgc dele&atio citò
    dile&iones propter accidens. etenim mutatur.Et adolefcentesfunt ama
    diligitur qüidem conferens & dele tores:eóq; plurimum amoris fit qui
    &aùs: & èx quo acciderit conferen dem cum vitio concupifcentiæ & de
    ti& dele&anô q> fint in hoc indiui leétationis,& haec eftin adolefcenti
    duo, diligitur hoc indiuiduum. D. busvalida.& iccirco cito & concopu
    Dile&iofiesautem,quç funt propter látur,& fitdiuortium inter eos mul
    vtilitatem & dele&tationem funt ci- ' totiens in vna die:& tranfmutantur
    tæ diffolutionis : eóq; dele&tatio ci a difpofitione ad difpofitionem, &
    E to permutatur: & fimiliter vtilitas. voluntvt fintcopulati per eam in vi , :
    jí ergo mutatur gratia cuius erat. ta fua, etenim fit quidéamicitiaeis, E
    le&io,mutatur & dilectio, cü fue quando fuerintfmi hanc difpofitio
    nem.D.Amicitia autem perfe&a eft
    rit dile&io relatiua. D.Et dileétio, q
    amicitia bonorum confimilium in
    eft propter vtile,eft vt plurimum di
    le&io feniorum.etenim feniores nö virtute.ifti enim voluntfibi inuicem
    requirunt dele&tabilia,immo vtplu bonum propter fuam confimilitudi
    rimum vtilia:eò q, non amant con nem in virtute:& volunt bonú ami
    cupifcentias, & dele&tantur quidem coinquantum amicus, id eft virtuo
    plürimum in vtilibus. & fm hunc fus:intcndo q> vnufquifq; eorú vult
    imodumeft amicitia eorum, qui ex bonum focio fuo Å q» bo
    adolefcentibus & iuuenibus requi nus.qui autem volunt bonum ma
    runt quod meliuseft& vtilius. Et g gisvtilitatis& deleâationis cã, ho
    funt fm hanc difpofitionem,non cö fum amicitia eftquidem propter £
    uiuunt fibi inuicem vt plurimum.& ipfos perfe,non per modum ácciden
    c hoc,qfh ifti vt plurimuim nö coaflo tis.&:eft,Ppter ámicos fuos per mo- !
    ciantur fe deleétationis caufâ : neq; *dum accidentis:& hoc, quomiam ip f
    fit intercosafociatio penit? nifi fué fi volunt quidem bona amicis fuis
    rint proficientes fibi inuicem . dele propter femetipfos. D.Amicitiavero
    &iabilius enim apud ipfoseft pröfi bonorü eft amicitia per (e,non enim
    cuum,quod fperant ex focietateami volunt bonum amico propter feip
    ci,& amicitia inuenitur in ifto gene fos:fedvolunt quidem 6onum eiiâ
    rc. quando enim contingit vtilitas, quantum bonus & virtuofus. horâ

    contingit haec amicitia. De amicitia igitur amicitia durabit, quandiu du


    autem adolefcentium putatur q{it rauerit vitaipforum :&ex quo fue
    quidetaufa delectatiofiis: eóq; ädo rit virtus firma,eritiftorum ämicitia
    lefcentes amant quidem concùpifcé 'firma. Etvnufquifq; iftorum bon*
    tiâs,&vtplurimüm requirunt dele eftabfòlute, non relatiue: neq;pe*
    �tabile apud ipfos,& præcipueillud mifcetur bonitati eius malitia ali
    . • •• . /
    , Moral.cú có.Auer... P qua,
    : : : Moralium NicomachiorumL
    € qua.&ifti proficiunt fibiinuicé per ifti paucifunt,intendo virtuofos:& K
    [e, & fimiliteretiam dele&tantur ex eö quöd indigetur 1 cognitione efle :
    {einuicé abfolute, i.dcle&tatur alter huius dilectiónis tempore experien
    ex altero:eóqoa&iones appropriatae tiae:vt dicitur in prouerbio,q, opor
    vnicuiq; ex modis animalium dele tetvt qui profitentur amicitiam, de
    &abiles funt ei. & aétiones propriæ monftrentfe efíe tales,quales effe Ap
    hominibus inueniuntur quidem in fitentur:& ne recipiatur di&um eö.
    virtuofis confimilibus: & ex cófimi rum in profeffione amicitiae, donec
    1itudine, quæ eft inter iftos deleóta appareat q vterq; eorum amatus fit
    tur vnufquifq; eorü aétione amici i? altero, & verificetper fáétafuaq;
    fui: qu&admodù deleétatur fuiipfius talis.D.Illiautem,qui volunt promi
    a&iöe. Et ifta dile&tio ex caeteris mo ptitudinem in voluntatibus fiiisqué
    dis dilectionum digna eft vt perfe amant, volunt vt fintamici: & non
    ueret,& firma permaneat plus cæte. funt donec dileétio fit ex vtrifq,,&
    ris dilectionibus: eóq; aggregantur fit ex eisaequaliter,id eft,vtvtefq; co
    H in ifta oia, que oportet inueniri in rum diligat alterum fm quantitaté, L
    coamantibus.omnis.n.dile&tio prae qua diligit eum alter. etedim volun
    ter iftam,fit quidem gg dele&lationé tasprompta ad voluntatem amati,
    aut pp vtilitatem.& vtraq; iftarum, interdum conuertitur in amicitiam.
    aut eít per modum abfolutum, aut & conuertitur amicitia in voluntate
    per modum comparationis adamâ ÉÉÉ in aliqua horarum . D.&
    tem:& per modum quendam fimili cc amicitia,quç eft amicitia bono
    tudinis. & indubitanter ea quæ eft rum,fitcompleta ex parte temporis,
    abfolute,melior elt ea, quae non eft cùm fit ÉÉ temporis: & ex par
    abfolute. & ifla dile&tio eft illa, cui te caufarü amicitig: & etiam ex par
    inuenitur vtileabfolute,& dele&abi te eius, quòd caufae amicitiae funt in
    leabfolute.&pp hoc oportet vt fit vtroq; ipforum confimiles. & hoc
    ifta dile&tio ens veriffima dile&tio oportet vt fit in amicis.
    num,cùm amatum in ea fit amatiffi
    mum amatorum : intendo bonum Homeftam amicitiam proprie dici amici
    tiam , alia* vero exaccidenti.
    I abßolute,& vtile abfolute.& huic di
    … le&ioni inuenitur per fe bonum & - Cap. 4.
    vtile,cüm inueniatur ei bonum ab- . Tvero quae ob iucundum
    folutum & vtileabfolutum. exami exiftit amicitia, huiusfi•
    natio&experiétiafiunt quidem ma militudinem habet: nam
    gisin iftisfebus abfolutis: intendo boni iucundi inter fe funt: fimili
    &amiciexaminant quidcm feadin modo quoque qui ob vtilitatem
    àìicem,& probant & exquirunt in bo
    .nisabfolutis.&hoc, quoniam ami amant: quippe cüboni quoque
    .cus dele&iationis fm veritatem eft, tales erga femutuo fint.Maxime
    qfi dele&atur vterque amicorum cú autem inter hos etiam amicitiae
    altero deleótationéabfoluta:& fimi tunc perdurant, cum æqualitas
    liter ef&in vtilitate.Nifi q) fortaflis ab vtrifqp mutuo exhibetur,vt
    ifta dile&io paucacfk & rara: cóg voluptas:neqptantummodo ita,
    Vcruum
    Liber O&auus. 114 .
    A verum etiam ab eodem,vtvrba tem femutuo diligunt, vt pueri: D
    nis:fed non vt amatori & ama fortaffe tales hoies dicere amii•
    to.hi.n.non ijfdem obleétantur: cos nos quoq; debem*:fpeciesq;
    fed alter amore illius,alter obfe^ amicitiae effe plures:ac primoge
    quijs amatoris gaudet: quo fit, dem & proprie câ qug bonorú
    vtdefinente gtatis flore,qiiq; etiá eft hoium,quaten? funtboni:re
    amicitiaipfa definat: quippe cü liquavero per fimilitudiné: qua
    alteri facies non amplius iucun^ tenus.n.boniquid,& fimilein•
    da fit,alteri obfequium nö prgfte teripfos eft, eatenus funtamici.
    tur. Multi aüt pérmanent, fi pa iucundü fiquidem voluptuofis
    res moribus ciim fint,ex confue hoibus bonum quid eft. fednon
    tudine mores dilexerunt. at qui admodum hae coniungunt: neq*
    non iucüditatem in amatorijs re ijdé & obvtilitatë &ob iucundi
    hus,fedvtilitatem compenfant, tatem fiütamici.ú.n.ex acciden
    ijminus&amant,& perfeuerât, tifunt,nonadmodum copulant. 8
    Quivero ob vtilitatem funtami Cii vero in has fpés amicitia di•
    ci:vnà cum vtilitate diffoluunt: ßributa fit:praui ob vtilitatévr
    nam non fuimutuo erant amici, voluptatê,quain refunt fifks:bo
    fed vtilitatis. Atq; ob voluptaté ni ob feipfos funt amici.t eo.n.q»
    quidem&vtilitatem & praui in bonifunt,{efe mutuo amát. atq;
    terfe,& boni erga prauos,& neu hiabfoIute amici, illi exaccidéti
    ter erga qualemcunq; effe amic? funt,& qacü his hfit fi£itudiné.
    poteft:at per feipfos non nifi bo T boni dele&tantur ex inuicem
    nos effe manifeftum eft.praui.n.
    dele&tatione confimili, intendo
    nifi vtilitas aliqua itercedat, mu. cogquali,
    tua confuetudine non oblc&tan^ & fimiliter proficiunt fibi
    tur.fola^geftbonorum amicitia, inuicé. Et dile£tio qdé ftabilior e(t,
    fi fuerit câ inducenseam res vna ea
    :
    C
    in qua nullus calumnig locus pa iì; in vtroq; diligentiü, intendo in F
    - teat.non.n.facile cuipiam de eo fpecie & quantitate: vt q fitvterque '
    credunt , quilongo tempore ab ipforú proficiens alteri fm æqualita
    ipfis fuerit probatus.& credere tem:& maximeqfi fuerit defeclatio
    in his eft, & nulla iniuria fe mu & vtilitas in re vna eadé,non in dua
    tuo afficere:&quicquid demum bus rcb* diucrfis,vt in amáte &ama
    in vera amicitia effe cenfetur. ln fia. item vterq; dele&aturex altero:
    alijs vero focietatib? nihil vetat, attamen delectatio ipforum eft in
    duabus rebus diuerfis.amator.n.de
    quominus talia exiftât. nam cü Iectatur forma amafiae:&amafiade
    hoîes eos quoq; amicos vocent,
    lectatur feruitio amatoris. & qfi de
    qui obvtilitatem funt amici, vt feceritalterum iftorum,forte deficiet
    ciuitates: confgderationes.n.in• dilectio;eàg*intuitus in aliqua ho
    -ter ciuitates fierivtilitatis caufa raríi amafigcft hon delectabilis,aut
    •videntur;ός eosquiobvolupta• nócritfcruitiüabamatore. Et mul
    . P ij ' totiens
    - * v . . . è ` . w ;•' -

    ' ** Moralium Nicomachiorum ,


    G totiens firma?amicitia amatoris,qfi dubiti quin fit boníi,vt illi qui coad. K
    vtcrq; amaueritalterum gg experié iuuantfeinuicéin lite: vf.n.coadiu
    tiam morum fuorum ex lóngâ con toriú in lite câ boni effe vt faluatio
    uerfàtione fimul:etenim longa con nis,vel alterius ex his circa quæ perfi
    uerfàtio facit eos haereditare affimi citur bellum:& eos,qui amántîèin
    1ationem in moribus.&intercifio {ò uicem caufa deledandi, vt pueri:ne
    cietatis deleétabilis eft apud iftos in i;! nobis vt nominemus & nos
    cambio & pmutatione ab amico ad mói amicos,i.ponamus eos inge
    amicum.&conferensvtilitatéin hac nere dilectionis. Secúdum hoceigo
    amicitia,intendo amicitiam amoris, multæ erunt fpecies dile&ionis: We
    eftamaror:etenim amator vtilis eft: runtfi dignior earum fm veritaté eft
    attamen funt paucæ amicitiæ & fta dileétio 5onorü fm q, boni: intédò
    bilitates. ÉÉ aüt, qui funt amici eos,qui diligút feinuicem caufà bo
    pp vtile, cumipforü amicitia diffol nitatistfh.de refiduis aút dicitur no
    iiafad amicitiâ vtilioré,intendo per men dileétionis per modú fimilitu
    mutef,non funt amicifm veritatem dinis & tranfumjptionis:e6q,ipfig- i
    §¤É derh funt amiciím bonú quóddâ,
    alter alterius:fedfunt
    É illius,qά vident bonú effe fuiip 2ut fimile bono,non £m bonum ab
    ius,fiue dele&tationé,fiuevtilitaté. folutí: dele&tatio nãq;bonú quod
    &i6pofIibile eft vt fit haecamicitia dăeftamatori deleétátionis.&fimi
    inter malos,& inter bònos & malos, liter fé habet in vtili: intendo e{t
    &inter eos, in quibus eft aliquidex bonum quoddá, & ifta dile&io non
    vtroq;:intcndo ex malitia & bonita goniungitur conclufione, ncq; copu
    te. D. Manifeftum eft aút g, g funt latur cópulatiqne pura, donéc fiant
    amici per fe,funt boni tantüm:eö ipfi & amiciipforüm resvna,intendo
    mali non gaudent ex inuicem , nifi & vniuntur, eò g, amicitia ip(orum
    adfitvtilitás.&dile&tio bonorum fo non eft ppfèipfos,fed eft quidem PP
    la nortirafcitur,neq; admittit turba delectabile aut vtile. amicitia ergò
    tiones detractorias: eóq; non eftle eorum p accidens eft: eóq;id quôd
    í wevtadmittatur di&io aut detraétio p accidens eft nö vnitur vnitione bo
    conträ eum, qui iam „pbatus eft j* iia.D.Cùm itaq;iftaingredia£in fpe íi
    multo.&hoc,qfh amicus in hac di cies dileétionis,intendo dilectionem
    feétione non infert iniuriam amico dele£tationis&vtilitatis: erútigitur
    fuo in aliqua horarü, neq; qvideat? fnali etiam amici adinuicem gg de
    iniuria.&ex quo non fit iniuria in leétabile &vtile: intendo dele&íátur
    hac dile&tióne, n6eftdubium quin ex ßinuicem,& proficiüt fibinuicé, .
    ipfâ fitperfeuerätiffima: in modum qfi fuerint confiimiles : boni autemi
    autem aliarum dile&tionum nihiHp funt amici per fe,i.fm q> boni.
    hibetiricidereiniuriá,& fimileiniu
    Qai dicemdiamici, & qui ad amicitiam
    fiae. D.Poftquam autem eftdecon *pti. Cap. 5.
    fuetudine hóminuin Ęami -

    cos eos,qui coniunguntur caufa AP Vemadmodum auté in


    ãííííííííííÉÉÉ; • *.
    virtutibus alij ex habi•
    „tu, alöexoperationebo
    tatis:&pr«cipucineo,in quon6eft ma
    J., s,-. I;iber Oétauus:; , , ; : II 5
    A ni dicfitur:itaquoqsin amicitia gainanimata, cum eleétione ve. D
    eft.näim qui in conuiétu degunt, roredamant: at eleétioab habi^ '
    mutua cöfuetudine obleétátur, tu eft:& bona volunt ijs quos
    &bona fibimutuo fuppeditant: amant,illorum caufa non exaffe
    ui vero dormiunt,vel locis diui dtu , fedex habitu : δ£ amantes
    â funt,non operantur illiquidë: amicü, quod fibijpfis bonü eft,
    fed ita tfiaffeéti funt,vt amice amant.bonus.n.viramicus effe^
    eperentur.Nam locanonamici &us bonum ei fit, cui eftamic?.
    tiamabfolute, fed operationem vterq*igitur &quod fibi bonü
    diffoluüt. fiq; diuturna abfentia eft,amat:&aequalem vicem vo»,
    fuerit,amicitiae quoq;videí obli luntati &iucüditati refert. gqua
    uionem inducere.vnde diétum litas.n.amicitia dicitur. At hæc.
    eft:multasiam amicitias diffol in bonorii amicitia maximein•
    uitinaffabilitas. Senes autë aut funt. In aufteris vero & fenibus,
    £ aufteri effe ad amicitiam idonei eo minus amicitiafit, quo funt *.
    non videntur: quippe ctim parü, morofiores, minusq;confuetudi :
    voluptatisin ipfisinfit: cúm mo nibus gaudent: haec.n. maxime,
    leßoautem,autnonfuauiverfa^ videnturefTe amica, amicitiae%g,
    ri poßit nemo: natura. n. quod effeétricia.atq;iccircoiuuenesci.
    moleftum eft,fugere:quodiucü, toamici efficiuní, fenes non ita:
    dum, appetere videtur. Sed qui quippe cum nö fiant amici illis,
    fe mutuo admittüt,nontfifimul quibus non obleétantur. Simili
    viuunt:beneuolis potius,quäm modo quoq;aufteri.fed hi bene•.
    amicisfimiles funr,nam nihil eft uoliquidã inter fefunt, quiabo^
    ita amicorum, vtfimul viuere. navolunt,&adindigentias fub•
    praefidium.n,indigiappetunt:fi ueniunt: amici tiinö admodum
    imulaüt diem traducere etiábea funt,propterea q» non fimul diè
    ti: quippe cum folitarijs his effe traducunt,neq; mutua confuetu
    S* minime cöueniat: fimul vero de dine deleétantur. quae ad amici-*
    gere non liceat, nifiiucundifint, tiá pertinere maxime videntur.'
    ijfdemígoble&entur,id quod ha DÄÈÉ ifti funt focijper habitú,
    bere fodalicia amicitia videtur. dile&tionalem animalem, & p,
    Acmaximequidem amicitia,fi actum huius habitus. quemadmo
    cut faepius iam diximus, bono~ dum in virtute dicitur g, virtuofus,
    rum eft. quod.n.abfolute bonü, fus eft virtuofùs habitu:& q> eft virtuo
    aétu, intédo a&tuillius habitus:,
    ac iucüdum eft,amabile eft, atq; fimiliter in amicitia. amici.n.inter
    eligibile:vnicuiq;vero, qûvni dum funtamici a&u, fm $.
    cuiq; eft tale,bonus aüt bono ob fcuntur in vita, & congaudét fibiin-,
    vtraq;haec. Caeterum dileétioaf uicé,& fortitur alter ex altero bona:,
    feétui, amicitia habitui fimilis & interdum (unt amici per habitú;
    eft,Dileétio,n,nihilominus efter. dile£tionalem folum,&finonagant,
    iij aCtio
    - e • T* " . • *•
    Moralium Nicomachiorum.
    …

    G aâiones amicitiæ.&hoc,qfi fuerint: tem:intédo q vterq; eorum dele&a? &


    dormientes aut feiun&ti in locis. qfi ex focio fuo dele&tatione abfoluta.'
    n.feiun&i fuerint non agunt a&tio & amat ipfum, cô q> bonum abfolu
    nes amicorum. veruntfi habitus eo-' tum,non bonú quóddam.bonus.n.
    rum aTalis habitus eft amicorú : eö' defyderat bonum fm ambas has in
    q feiunétio localis nó diffoluit ami tentiones, & dcfyderaturipfè à bono
    citiâ abfolute,fcd difToluit quidem. intendo pp defyderium deleââdi ex
    a&iones amicitic.D.Si vero füerit ab ipfo,& defyderium bonum. D.Coa
    fentia diuturna,iá putatur q> neceflà micatio ergo paffio eft: amicitiave
    riâ faciant refolutioné amicitiae per ro habitus & virtus. Ideoq; non eft,
    obliuionem. idcoq; df j; É; amicitia in inanimato: ipfà.n.quidé
    tio vel difceffio multas difloluit ami cum conrctributione: & fit quidem,
    citias. D.Et non vfq; veterani re conretributio ex parte cleétiónis: &,
    pletiamaritudinc fint viri amicitiæ:. electio ex parte habitus rónis, & pg.
    : eô q> deleétatio in É modica eft: hoc amici boni volüt bona füisamã _
    H & non pót aliquis finire dies fuos in tis non pp paffionem,fed pp habitú, L
    affociatione cóntriftante, aut jnon qui virtus eft.& qfi amauerint ami
    dele&tat. patet.n.q. nävtplurimum cum, amant bonum quod exiftitin'
    refpuit contriftans,&concupifcitde É gp hoc,qfi bonus fit amicus, -

    leëtans.D.Propter hoc igifquiamât ácitamicum fuum bonum.vnufq£


    feinuicé,& nó $i; invita,po que igitur amicorum bonoríiamat
    tius affimilantur exhortatoribus g in focio fuo bonum inuentum inip.
    amicis: eò q» nihil iftorúamicorumi fo,& conretribuit ei fmgqualitatem*
    fimilatur a{iociationi in vita,cú non in voluntate, & in fpecie voluntati
    dclc&tátur ex feinuicé.füntigi£tanj ua,i.vult ei ex æquipollentia conre
    egentes,qui non deßderantìifi vtili tributionis & vtilitatis fpeciem, quã
    tatem tiii:cum non fit apud cos de vult ei alter, & quãtitatem, quâ vult
    le£tatio,& ifti funt amici vtilitatis.vi alter.& ifta eft,quæ dicitur ámicitia
    ri aüt gloris & exultationis,ipfi funt æqualitatis.& hoc maxime quidem
    £? aflociationé. £# hoc inuenitur in amicitia bonorum.D.
    1 df,q non oportet vt iflitales fintviri Et parum cótingit vt inueniaturami M
    diuitiarum, (èd nobili fulgentes co citia inter animiofos vel magnani
    mitatu. aliorum.n.ab iftis non eft mos: ppea q>graues & difficiles funt
    poffibile vtfitaffociatio adinuicem: adinuicem,&É paucitatem gaudij
    eô q, non delectantur ex feinuicem, fui ex conclufióiie & aflociâtione.
    neq; gaudétex rebuseifdem: quem & hoc, eò q videturq; affociatio vt
    admódum putafefle in amicitia affo plurimum fit amicitia & effe&tiua
    ciatiua. Cumq; fic fit,amicitia,qua; amicitiae. ideoque adolefcentes funt.
    maxime ett,amicitia bonorú eft, (i velocis amicitiæ propter velocitatem
    cut di&tumeft multotiés.putat.n.q» ipforum ad aflociationem, & dele
    amatú virtuofum eft bomü abfolu tionem eorum ex ipfà. veterant
    tfi,& delectabile abfolutfi. & vtraq; autem graues funt ad amicitiam Ap
    iftarum intentionum exiftit coanui pter paucitatem alacritatis fuæ exác
    cantibus pg virtutcmfm æqualita curfualteri* alteri: immo funt ficut
    ferui
    - LiberO&auus. * II6
    A férni viiesin moribus. & fm verita due fußineret nemo * quin ne P.
    tem funt quidem exhortatojss , eö bonü quidéipfum,fi moleftum
    q.volunt bona fibiinuicé
    funt indigentia fuccur ipfi effet. iccirco amicos iucum^
    : amici vero& non,eo dos qugrüt. fortaffe vero op3 yt
    q, non peííeuerant in focietate, ne arbonös,cü tales ipfi fint,&fibi
    ôuegaùdent ex inuicem;quod ma ipfisitem bonos.ita.n.ipfis in&•
    :;imè præ alijs amicitis eft: intcnd9 runt ea, qugamicis ineffe debét,
    q,a{ìio ifta eft a&io amicitis magis At quiinipoteftatibus conftitue
    quàm cçterae aétiones. ti fuht, diftin&is amicis vti vie
    1
    In quaamicitiaplures poßint effé dentur:alijenim ipfisvtiIes,alij,
    - amici. Cap.6. * iucundi funt.vt autem vtraque
    IA Tverovt multis quifpiã ijdem exhibeant, nö admodum
    ? AÉfe&a,fieri nö pöt.quéad^ contingit
    amicus amicitia per^: quippe cúm neq;iu^
    cundos cum virtute, nequevti^
    p modü neq;vt amoremultorum. les ad honeftas res quaerant: fed r:
    {imul aliquis capiatur:exuperae, aliosvrbanos voluptatiscaufa,
    tiomi.n.fimile hoc eft. qd'aüt eft alios idoneos adagendaea quae
    hmöi, ad vnum fpe&arenatura rimädata fuerint. hæc aütin eodé
    confueuit. Multos vero eidé fi• n6admodum funt. probú qui•
    $
    !
    mulvehemëter placere, nô faci^ dævirü effefimul& iucundü&.
    Ieeft: fortaffeëtneq; bonii effe. vtilê, di&üiá eft. Sed ei qui ex•
    opusfitereaeft& experimëtum cellit, hmói amicus fieri non fo^
    capere,&confuetudine vti: id 1et, nifi etiávirtute excellatur t
    qd' peró difficile eft. Ob vtilie fim minus , non adaequatur ex
    tatem tì & iucunditatem fieri rata portionefuperatüs. Cæte
    pöt, vt multisqs placeat* mul rum nö admodum tales effe con
    ti,n.tales funt ; &in breui tem• fueuerunt. Atq; hae quidê ami^
    pore miniftrationes fiunt, Ma• citiæ in æqualitate
    eadem.n.ab confiftunt • I*
    vtrifqjexhibentur,
    j
    £ gisq;ex his eafimilis eß amici
    tiæ quæ ex iucunditate exiftit, voluntq; fibi mutuo : aut alte^
    cum eadem ab vtrifqs exhiben rum pro altero recöpenfant,vt
    cur:& fefe mutuo,vel ijfdem ob^ voluptatem pro vtilitate. has
    1eétantur: cuiufmodi iuuenum autem minus effe amicitias,mi^
    amicitiae funt , magisqs in his nusq; permanere diétum iáeft•,
    qd*liberale eft, confpicit. Quæ Sed & ob fimilitudinem & ob
    *yero eft ob vtilitatem , vulga difsimilitudin£ eiufdem,8£ effe
    rium hoîum eft. Et beati vtili• & non effe amicitiae videntur.
    bus minime indigent, fed iucun exfimilitudine.n.quam habent
    dis.volunt.n.fimul cum aliqui cüea quæ eftexvirtute, viden
    bus viuere, & moleftiam par tur amicitig: quippe cú altera
    wo tempore polerant • nam afsi iucunditatem, alteravtilitatena
    iiij ia
    $ : Moralium Nicomachiorum.
    & infe habeat, quæ vtraque illiæ quidem, & pp hoenolunt affociari K
    iiifunt: in eo vero q» illa calum ÉÉ hominum:& hoc, qá
    niavadat , ftabilis® eft,hae cito ifti non fu(tinent contriftans.D.TEr
    irijmutant; alijsq5 mùltis diffe. fortaffis non tolerat aliquis contri
    rurit : ex illius disfimilitudine ftabile tolerantiasêpiterna,&tfi fue
    amicitiæ non videntur. ' ' .' rit cötriftabile bonü ipfum:intendo
    q) nötolerataliquis bonum contri
    ÌDÉ fortaffis non contingit
    iueniri plurcs vno amicoami
    ftans,quãto minus contriftás, quoá
    non eft bonum. &propterea réqui
    citiæ pfe&e: ficut nö contingit am£ rimus vt amici dcle&abiles fint &
    törë Whum habere plures aííáfiasf? boni fint:& talés funt,in quibus in
    jííííííí, fine éft;& fu uenitur quicquid inuenifi oportet
    erexcellentia, naturâ habet, j exi in amici§. Dixit.' Domini ävëm
    git vt compareturyni.qä.n.in fine poteftatum &regiórumi,& qut fi
    ê(t&vnú eít. Ideoq; nón eft poffi milantureis exiftis modishomintf, .
    bile vtvni placeant plura placentia; videnturvtiamicis,& acceptareeos L
    vltima.illud.n.in quo alius ei com propter praepollentiam fuper eos.
    municat,nö df eftè in vltimo.&§t. &caufa in hoc eft, quoniam focij
    rara eft; multitudo amicorum fm, deleéìationum fecundum eos, qui
    bonitatem pp paucitatem bgnorj., videntq; ipfi fintamici,alijfunt äßò
    neq;$t quiääön eft certüm virum, cijs ciuitatum. q, auté fint focij de
    amicumíeffe,nifi poft longám expe leétationis eifdé focijs vtilitatis non
    rientiâ, & permiitioné niíìltâ & fò £gjtingit mult9ti$£dparü, cög;
    cietatem.&hoc eft difficilé.hgc eft í n5 fequirìt dele£tabiles cú vif.
    etggres, quæ appropriatnr amici tute,' n$q; vtiles cfi virtute.fi.n.reg.
    tiæ bonorurn. fn amicitia auterhy rerent defe&tationé cü virtute,c6iuih
    erét có del&atione vtilitaté.&fi
    ÉÉÉÉÉÉÉÉ
    tionem,poflibile eft efîè pluresvno iiiiliter,firequirerent vtile cum vir,
    amico fimul. poffibile eft enim vt tute, Š cum vtili dele
    .placeantvni plures cxiftis: eâ quôd &lationem. fed ifti defyderant qui
    - I multi talium inueniuntur,&acqui dem ex hominibuseum, qui eft fa- M
    ritur eorum experientia modico. Et cilis motus propter deleétationem ;
    vfq; plus ittis duabus fit amicitia, $i & volút dele&abilioré motuü a&io*
    fit ;ppter dele£tationé,cum ifta fit ni,quá imperát. &iftanö cöiungun
    abämbobus fm æqualitaté: inten turi eodé multotiés:intédo deléâa
    do vt gaudeant ex inuicem æquali bile ifto mó& vtile: quâuis iá diótú
    ter, & lætantur ex rebus vnis æqua fitq, fimul dele&abile &vtile.Verú
    liter: & ifta eft vt amicitia adole tfi virtuofus virtuteÊÊ non fit
    fcentium:& quibus maxime eft hgc amicus neque vniiftorum : inten
    amicitia , funt viri libertatis. Ami do viros poteftatum & regnorum,
    citia vero,quae fit per vtilitatem, eft nifi fuerint excellentis virtutis, in
    amicitia mercatorum. D. Viri auté tendo virtutem perfe&am. & fi non *
    gloriæ & exultationis non indigent tunc coæquabitur virtuofo in vir
    rcbus vtilibus , fcd dclectabilibus tutc: & quãdo non çquaturci, Ät
    , , , , Liber O&tatius. 117
    ä! A affimilatnr ei. & non inueniturin' pwamicitiainfpereminentia. - D
    t* iftis dile&io, que firfm a:qualitaté Cap. 7. . .
    M? ytin pluribus íquáto minus quc fit Ltera eft amicitig fpés ex
    3 im squalitatem in virtute abfólute: H\\ fupereminentia: vt patri
    Ê cógifta dilc£tiofitquidem, quap- + ^ ergafiliû,&deniq;fènio.
    * doinueniuntur in vnoqugqjipfo- ri ergaiuííore,&viro ergavxo,
    æ rum res vnæ eædem: vtyfifinüen- rem, & principi oi erga fubdi•,
    „£*
    -

    7.
    ÉÉÉÉÉ;$i$$íí ÉS3£iïÉÉÉÉÉÊËt.
    1 » 1p1a eadem virtus,
    ÉÉÉÉÉ §§§ , quae Ę eâ Ę j$.
    • • _ • * _ *- -_ -

    ipßgadgIyj os,&principibus erga É


    $.
    jura
    £ft inquae
    litas, vagjgfèrtim
    efíin altero;& fimiliter (è 3;
    %%* uerti neq*patri ergafiliü,
    : habéíïíéêïíô€ii|icis aùê & filio erga patré: neq* viro cr•
    * iftorú, intendo dominorü tegni,& ga vxorem,&vxori erga virum.
    *; b in dominijs regninon inueniuntur diuerfaenim ynicuiq;horii vir
    â - yes eædé, gratia quarúfuntamici: tus,diuerfumçgopus eft: diuerfa
    ?
    rs
    £d rex accipit amicos $idilectióis
    fa&amiciáßgiátu: cau-
    ppvtilitate. item ea ob&amânt: diuerfiigit
    etiáamatörë,&amicitiæ erút.
    ;* I)ixit.Iádiétü fuitde his, quæ funt atq* eadé quidë vtriq*abaltero
    ,*
    t:;* £tate;$i$tionem, bongís
    funt dilc&tioncs minus, 9 ipf*
    & q nó ■*£hi5£,
    per- da:fed cîi méçìïrçquirë
    £É; qur
    ¢13 feuerant.D.Quibufdam aütvifum É C ÉÉ ysliberieatri
    ¥ cft,q, fint dileëiiones ppfimilitudi- °"''*• S"* entjs qui genue^
    $
    funt ppôïí- {''''*•
    nemjquæ inuenitur iiitereas,&in- §¢parentes filijsftabilis
    dcbcnt: ea quaefi«
    ;í. ser diléîiones, quæ lijs exhibcri ta•
    ■*. litudinem in Virtute: ali£vero Vi. liü,ac bonaamicitiaeft.Inom•
    & fum eft g) non fint dile&tiones pp nibus aút amicitijs, quæ p fup^
    * priuationem fimilitudinis. Moduis eminentiâ exiftür, amor ét pro•
    -* autem fimilitudinis cum illiseft,qfi portione effe debet. vt meliorë
    c inucnitur in eis dele&tabile & vtilé: amari magis, ἀamare,&vtilio
    & hgc duo inueniunturibillis ma rem,&aliorum vnumquéq3fifr. Ε
    "$ jin iftis : intendo in dile&ione cüm enim pro dignitate amor
    lelectabilis, & in dile&ione vtilis : extiterir:tüc quodãmodo gqua
    eö qyin illa inueniuntur delectabile
    & vtile pcrfecte: intédoin ea,quae eft 1itas fit.id quod eé amicitiae vif,
    pp appctitum virtutis. Modüs vero At vero æquale in iuftis &ami•
    priuationis fimilitudinis inter eas citia effe nön fimiliter videtur.
    eft, gilla non mutatur: intédo ami nâ in iuftis primo eft quod eft
    citiam appetitus virtutis: iftae auté pro dignitate, fecundo quod in
    mutautur velociter, & feiunguntur quantitate eft : in amicitia vero
    abinuicem. Propter hoc igitur vi quod cft in quãtitate primo, f£•
    defunt nupltiThominum, ne nomi. cundo quod,pro dignitate eft.
    nεntur iftae dilectiones; cóg. nou, idát pfpicuú eft, fi multa virtu*
    afiimilantur illi. tis&vitij,affluétig, aut alicuius
    alteriu^
    Moralium Nicomachiorum,
    G alterius diftãtia fuerit : nó enim in iftis eft pp virtuté aut a&ionem, K .
    amplius funtamici, fed ne effe necefle eft vt diuerfificen? dile&io
    quidé fe dignii putât.Hoc aúr in nes in iftis penes diuerfitatem eorú,
    I)ijs clari sime patet;q plurimiú É quorú fiút dile&tiones. & p
    ocnórequirit quilibet horú É
    oibusbonis prgfiät.itét regib9: cópari fpeciévnã ex a£tione, fm
    neq;.n. his pleriq; effeao nicos fe
    gignii ducút,ciiinferio*:es longe mereffùa dileétio.pater ergo requi
    rità filio reuerentiâ : & qfi reueritus
    fint:neq; optimis & ßapientiffi, fueritipfum fm q, cöueniir, firmabi
    mis,illiqui nihili furat.Inhis tii tur dilectio patris & debitú habitu
    exa&a præfinitio nô eft,quoufqp dinis.quodãüt requirit filius à pfe,
    fint amici. multis.n.ablatis ad~eftvtfint erga ip(um a£tiones pfis.
    huc manet. fi vero longe fepara & fif requiíit praela? à fubditó do
    rusaligs fit,vt De?, nö amplius nec fit dile&io inter ambos,aliud ab
    manet. Vnde£tin dubitationë eo qif requirit fubditus ä praelato. '
    venit:nüquidamici amicis ma & filr eft difp6 viri cum inuliere. r,
    xima ex bonis velint, vt Deos D. Et oportet vt fit dile&io pfe&a
    effe?n5 enim ampliusipfis erüt in iftis fmiproportion em, non fm
    amici:neq$ ét erunt bona: amici gqualitaté:int endo qfi non funtco
    gentia ad dile&ionë in dile&is fm
    enim bona funt. Si igi£ re&e di aequalitatem.& hoc, qíí oportet vt
    &um eft, amiciiamico vellebo* ametyfilior ex ipfis melioré ampli*
    na eiusipfius caufa: eum ipfum $i melior vtilioré.& fifr eft in vtilio
    «qualifcunq; eft, manere oporte^ re: intédo q> vtilior àmicoríi opor
    ret: homini aüt permanentima tetvtfitamatus magis jamans. qfi
    xima bona adeffe volet. & for^ ergo amorinuétus fuerit in amicis
    taffe non oia: fibiipfi enim ma fm méfurá neriti, erit ftatim gqua
    xime bona vnufquifq;vult. litas quædã:intendo'dile&ionem ex
    parte Apportionis:& fi nó fit æquali
    Ixit.Etex fpeciebusdile&ionis tas vera, „puteftin amicis, quorum
    ¥ Díí {p&s altéra, quae inuenitur aétionesfunt fpeciei vnius,& méfu
    £m additioné & fuperfiuitaté: ficut rae vnius. Æqualitas ergo1 dile&io
    «dile&tio patris ad filiú,& fenis adiu ne dicetur ét fm duasimtentiones,
    xuenê,& viri ad mulierem,& oís prae quéadmodum dfiniuftitia. vna ea
    Jati ad fùbditum. D. Et in hac dile rum eft æqualitas in quãtitate:alte
    &tione diuerfitas eft inter cödiligen ra«qualitas ex parte,pportionalita
    tes,&interiftos modos metipfos,eö tis.veruntfi primâ iniuftitia aliud
    q nó eft dilc&tio patrú filios, eftâ primo in dileétione. ná primę
    vt dile&tio prælatoríi erga fubditos: in æquali in iuftitia eft quodfitpe
    neq; dileéìio patriserga filium,vtfi nesmenfurâ meriti aequalis ex pars
    fijerga patré: ncq; viri erga mulie te Apportionis.&fcdm eft illud; qt
    rem, vt mulieris erga virüm : eò q. fit penes quantitaté.primü autem in
    virtus vniufcuiufq; iftorü & a£lio dile&tione intendo praecedens , ef&
    eiusdiucrfà cft:& ex quocoamatio zqualcin quantitatc:dilcctio vero,
    quae
    *»
    V.
    : ' Liber O&auus. » 118
    *
    A. quae effm Ε; eft ipfe:veruntf fi fuerit amicus ens d
    * rior eft illa dileétione: intendö vt fit ille, qui vult amico fuo bonü illud,
    dile&io vniufcuiufq; amicorum fm qá cóuenit eiinquantú homo,& fm
    proportioné debitivnius ad alterum difpönem , fm quâ merct'bonú hu
    non fm æqualitaté.&, qifi diuerfànè mànum,voletergo & bona eximia.
    &ebita,manifeftum eft q, inuenifin- amicitiam magu confifferein eo vt amet,
    ter debitad ftantia multa:intédo vt quàm vt ametur. . Cap. 8.
    -
    *'
    diuer(en£penes virtuté & vitium,aut Leriq; autem ob ambitioné
    pepes eflè ,aggpenes aliquid aliud. amari magis videnturvelle,
    cüq; fuerit diftãtia valida inter duo, quâ amare : vnde amatores
    patens cft q> nö É £#. ca adulatorum pleriq;funt. adula
    9cq;pr£para£q£j{qjam eoruine P .„.„i„, amicus eft qui excellií,
    fum ád hoc. Et iftud patet valdeih aut fe effe talé,magisq;amare, §
    Dijs. nemo.n. præparat ÉÉÉ ad
    hoc vt fit eis amicus,cum fit praeemi
    ife fimul -

    amari fe fimulat.amariautem &C


    -

    18 ncntia eorum in bonis multa valde. honorari, quodvidelicet pleriq; r'


    ' Et declaraturhoc etiam ex regibus. appetiit, prope accedere interfe
    nam quifunt multoinferioré$ipfis, vidétur: fed nö per fe tiihonoré
    non præparantfeipfos, vt fint amici eligerevidentur,fed exaccidéti,
    eis,&fiifquibus nö eft quãtitas ido- gaüdet enim pleriq;, cum ab ijs,
    neitatisin aliqua rerum, non præpa: qui in poteftate conftituti funt,
    rant£ipfos,vtfint amici yirtugßrj honorantur,ob fpem:quippecú
    £££n££
    eftaüti ¥£$*#
    hocquãt itas91995
    nota inP;$
    âaliquareiìdigúeri
    diftá- fis confequuturo nt,eäa
    s fe effe bip
    exifti^
    tia,verfus quam finiatur amicitia.& :atq;itah fifi
    £fùperfiua&dittantiaiion eritaniici £*£*£*£*£*#9*9$%*?
    §âÄppareíííííüperaçãïíá qu9dam; beneficijaccipiendi læ
    in re6ùs multis, ädhuc fit inter eos $ati confueuerint.Qui veroa p•
    cum hoc amicitia. qfi vero fuperue- bis viris &fcientibus honorem
    neritipfum in fine multitudinis re- affeétant, íí propriâ opinioné de .
    C rum & bonitatis, tunciam non erit feipfis confirmare cupiunt:gau- ■
    * amicitia.terminus aüt inter hgc duo dentq; q» boni finr, eorü iudicio
    ; immanifeftus & indeterminatus in
    feipfò.D.Etexhinc dependet difficu!
    qui id dicút,credentes. at amari
    perfe gaudent. quo circa id me^
    tas quaedam , &eftq» fortuitu amici lius eflè,ôghonorari: & amicitia
    aorivolútamicis fuis bona eximia. fíe videret
    fi ergo haec fic fuerit, cafusdiftantiæ expetenda per fe efle videretur.

    i &ifloluet amicitiam.& etiam tücnö


    erunt ipfi fub vno genere ex generi-
    Scd 1n eo q; Ę:
    q3 in eo q» amatur, í
    bus bohi. Etiam íüta?g-ariici fint detur· Argumento funt matres,
    fpés bonitatis fub giie vno : iatendo qu£ amando gaudent.nonnullae
    11tere vm

    coæquales in bonitate: vtq) cogqua? enim filios fuos educandos tra*


    vni fpeciei.ideoq; dictum éft q»ami- dunt,amantq; fcientes,redamari
    «cus vult bona amico fùo, eò φ ip(c non curant,fi vtrunq*nö Poij
    : „ Moralium Nicomachiorum ,
    G fedfatis ipfis videtur, filiberos amát,ita feeffeamädos cenfent.*K
    fuosbfi agétes infpiciát: amátq; fifimili modo fané effent amábi *
    ipfos, etiam fi ob ignorationem les,fortaffe cenfere ita deberent:
    illi quæ matri debétur, tribuere cum nihil verohmöi habeant,ri
    nequeât. Cüm vero amicitiama diculíi eft.Sedforfitan neq; con•
    gisin amando confiftat,&ama• trarium per fe contrariumappe^
    tores amicorum laudentur:ama tit,fed exaccidenti:medijafitap
    re effe amicorum virtus videí, petitioeft,quòd bonum eft.ver•
    3$ iter quos hoc;pdignitate * bi caufa, ficcobonum eft nonfí
    humidum euadat, fedfi ad me~
    t,ijftabiles amici funt : amici•
    tiatgeorum pmanet. at hocmo dium perueniat. calido item&
    doillietiam qui inæquales funt, alijs,fimili modo.Verum hæccú
    amici maxime effent:e6q>adæ pauloâ propofito alieniorafint,
    uari poffunt.aequalitasvero& in praefentia omittantur.
    IH ## eft.& præci lxit.Et multi eorum, de quib* L.
    * pueeaquaeeft ex virtute fimili• putaturgament honorem, vo
    tudo.cum enim ftabiles per feip luntamari magisjamare.&pp hoc
    fifint:etiáinter fe mutuo perma eft, q, multi funt amatores laudato
    bus. laudator cnim e(&
    res ex homini
    nent:&neq; indigét prauis,neq* amicus;addens in amicitiaeius, cum
    taliafubminiftrant:fedvt ita di•
    cam,etiam prohibët. bonorum quo cöuenit:&ipfe vult eßeamator
    magis jamatus.& vt vir fi&amator,
    fiquidem eftneqp ipfos peccare, propinquú eft ad hoc vt fit honoras
    neqsamicis pmittere.Prauiauté tor Š appetit honoré nó p fe,
    firmitatë quidem nullâ habent, fed ppvtile: & maxime qui appetit
    neq;.n.fibiipfisfifes permanent, honoréâ regibus & principibus.ná
    fedad paruum tempus tfi amici appetit quidécum g modú acciden
    fiüt,prauitateinter fe mutuò ob tis,non p fe,ipfi enim appetunt qui
    le&âti.quivero funtvtiles,&iu dem honoratorem, pgfpem confe
    1 cundi,diutius durant:permanét quédi fuum propofitüm: gftimât.n.
    * m.quoad voluptates & vtilita g) impetrent, ab honoratoribus oë,
    tesfibi mutuo exhibuerint. Ex quodindigét.gaudétergo ex hono
    contrarijs auté maxime videtur rationeeorú,& ponunt eam fignum.
    exaudiendi eos.ID.Illiaíit, qui deß
    fieri amicitia,quae obvtilitatem
    derant honoré ab eis, qui funt eme
    exiftit.vt pauper diuiti, imperi
    riti & noti,defyderant quidé honoré
    to fciensamicus fit.quod enim ab eis,quatenüs p hoc intelligere fa
    cöfequituraliquis indigus,illud
    ciât, qìì &ipfi emeriti funt & noti:
    appetensaliudquid recöpenfat. quemadmodú illi.gaudent ergo pcr
    uc trahereét quifpiam poffet hocq; ipfi boni, & p creditioné eius
    amatoré & amatii, pulchrüité deipfishonoratorü fuorú:cum non
    & turpê. Vnde amatores ridicu^ hofiorét boni nifi bonos,neq;eme
    liinterdum videntur, dum ficut riti & noti nifi emeritos & notos.
    * * - &filr
    **..*.*

    - * *....
    - - ***-
    Liber O&auus.
    -
    '' II9 .
    Â & fimiliter &tappetuntvtfint amati: neq; ergo facitint eas fibiinuicem : D
    eò q dile&tio e £i; eft per fe. Et immo prohibent easabinuicem, cü
    ; putafg) potiusfit ïamatojin amá non faciát hoc vt pcccét circa bona,
    te.Et fignü huius funt matres, quæ ncq; vt mandent amicos fuos pecca
    gaudent ex fua dile&tione. ά recirca ea.Malorum aüt confimiliü
    £nim ipfàrum dantquicquid habét non perfeuerat dileétio: eóq; ipfi nó
    filiis fuis abfq; retributione:neq; re ÉÉÉ fua confimilitudine:
    quiruntremunerationé ex eo, quod fed variantur in difpofitionibus fuis.
    impartiunffiliis debonis.& vffnon fiunt autem amici in tpe modico:&
    diligunt aliquid nifi bonü ftatum, qnifq; eorum lgtaturex malo fui có
    & decorú filiorú fuorü : & ét amant paris.ilti ergo, prout diximus, non
    eos,quamuisipfi non reuerentur eas ftabiliuntur ex parte confimilitudi
    nis: ex parte autem vtilitatis & dile
    aliqua reuerentia debita matribus, ÉÉÉÉ
    gp ignorantiam ipforum & jÉ & &tionis
    tiâ proprijiuris. Cùm ergo dile&tio diu perfeuerant lucrantes fibiinuicé
    otiorfitin dilecto jin diligente:& deleëtationes,& vtilitates.D.Etarbi E
    audafqui amat amicos: nèceffe eft trantur $#3$? eft pg vtilita
    άt fit viftus amicitis vifitatio habit? tem,vtplurimum eft quidem inter
    amicitiae ab vnoquoq; coamantiü, contrarios: vt dile&io pauperiserga
    39necaggregétur eligibile &lauda diuitem,&ignorantis erga fciétem.
    bile in vtrifq;: intédovt vterq; ipfo veruntamen diues non ámicafpau
    rum fit amans amatus.& qfificeft, peri inquantum pauper: fed vult ab
    túc in quibus inuenitur dile&io fm eo prohoc, quôddat ei de pecunia,
    1meritum vel idoneitatem, non fm aliám rem. D.Et fortaffisifitrarefa
    a:qualitatem, funtetiâ perfeuerâtes cit quis in dilectionem contrariorú
    in amicitia.& ifta eftamiicitia cópro amâfium & amafiam,&formofum
    portionaliù in virtute. amicitia auté & defórmem.atfi amicitiâ exhibue
    æqualitatis dignior eft vt fit in coae rit deformis förmofo ppeius förmå:
    <qualibusin virtute: quemadmodí non tfi amicabi£ formiófus deformi
    amicitia propgrtionalitatis dignior pgfuam deformitaté. Etexhinc ap
    eft vt fit diuerfitatisin virtute: inten pâret qyamafijfuntdigni vtderideá
    ( c dovtfit amicitia,i.dile&io,& a&io tur,cúvoluerint aliquando wtamen
    dile&ionis in quolibet ipforum fm tur:cúm autem amentur, fortaffisin
    menfiurávirtutis fugad virtuté com ipfis cftidoneitas, gratia cuius amá
    parisfui.&fit quidem iftorum ami tur: quando vero non fuerit in eis
    citia perfeuerafis vtamicitia cogqua idoneitas rei vllius,& velintamari,
    lium:eóq;ifti cófimiles faut;i.cóm tunc digni funt derifionc. D.Etfor
    proportignales: & proportionalitas taflis appetet contrarium fuum pcr
    eft æqualitas qugdâ:initendo amici acccidens.&hoc,quoniam contra
    tia qugdâ coæqualis, quanto magis rium appetit quidem illud,quod eft
    coníimilitudo virtuoforü : eóq, cù bonü : & hoceft mediocre. verbi.g.
    rapfeuerantiæ amicitiae eoríi eft pfe qí non eft bonum ficco vt fiat hú
    uerantiaipforümcrin virtute.& iíti, midus, fed vt deueniat ad medium. .
    vtdicunt,iìon
    ··· ·
    indigentrebus malis: '& fimilitér calido non eft bonum
    wt
    ————

    Moralium NicomachiorumL
    & vt fiatfrigidus,fed téperatus.vult,yt vt pote cum ijfdem confiftant,& K
    aflimo jexceffus in rebus oppofí aequaliter pertingant. Atverofo
    tis deßáérat medium. D.Nifi q) haec cietates oés partibus ciuilis fimi
    ÉÉÉ? immanifeftabilis eft ex
    c fciëtia,ideft n6eft effentialis ei.
    les funt.ná ob vtile aliquod con•
    ueniunt hoies, aliquidq; eorum
    relinquamus ergo eam. .
    comparantes qugad vitam perti
    nent : & ciuilis focietas vtilitatis
    priuiliamicitia cap. 9. '
    gratiavi,& à principio conftitif
    Idetur autem,quemadmo fe,& perfeuerare.id.n.& legüla.
    dum in principio di&um tores conieétant, & ius Ä in
    eft,circa eadem,& in ijfdé quiunt, quod cöiter conducit.
    & amicitia effe,& ius. in omni Refiquae igi£focietates particu•
    enim focietate effe quoddam ius latim vtilitatem appetiit, exëpli
    vf,&amicitiae quoq;:conueéto caufa, nauigatores eâ quæ ex na
    H res.n.&commilitones tançiami uigatione euenit,velad pecunia- L
    cosappellant: pari modo ét qui rum comparationem,vel taleali
    inalijs focietatibus verfaní.qua quid fpeétátem : cómilitones eâ
    tenus aút inter fe commercium quæ exbello acquirit,fiue pecu
    habent,eatenus amicitiainter ip mias,fiue vi&oriâ,fiue vrbem ap
    fos eft:nam&ius. &prouerbiü petant,fifr quoq; tribules, & cu
    cöes res amicorü effe inquit: re^ riales. Nonnullae vero focietates
    &e fanè,in cöitate fiquidem ami fieri obvoluptatê videntur,cho•
    citia eft:fratribus auté & fodali^ realiú fcilicetfodalium,& contri
    fbus cöia omnia funt: religs de• butorii:quae facrificij, & conui^
    finita,atq;aliquibus plura, qui &tus caufa conficiuntur.Atq; hae
    bufdam pauciora: quippe cum quidem oës fub ciuili conftitutae
    amicitiae quoq;aliae magis fint, funt.non enim prgfenté vtilitaté
    alig minus.Differunt aüt&iura ciuilisappetit,fedadoëm vitam
    I ipfa.nö enim eadé funt parenti^ fpe&at. Et qui facrificia faciunt, M
    bus erga filios, & fratribus inter circa ea qscöuëtus, honores Dijs
    fe:neq$ fodalibus eadé,& ciuib*. exhibent: & fibiipfis cum volu
    fimili modo etiã in reliquisami ptate requiem comparant. pri^
    citijs.diuerfae igitur etiá iniuriae fca enim facrificia & conuenrus
    ad vnúquenqs horü funt : incre vidétur poft fru&uum colle&io
    mentum^paccipiunt,quo magis nes quafi primitiæ quædam fie
    erga amicos fiunt. vt pecunijs fò ri confueuiffe: in his enim maxi
    dåîé priuare grauius eft, j ciué: me temporibus ocio vacabant.
    & non opéferre fratrię alieno: omnes igitur focietates partes ef
    patréité percutere φ quemlibet fe ciuilis videntur. tales autem
    alium.Augeri ét fimuIciiamici amicitiae tales focietates con(«•
    viaius ipfum natura confucuit; quentur«
    - * Videtur
    .. . Liber O&auus.' I 2. O

    Ἀ v¤; di
    qui non eft patet.D.Et patet q) iufli D
    $$et primo, q, peq; dile&io, tia augetur per augmétum dileétio
    neq; iuftitiaìnuentæ fintjnifi in eo, nis,quafi ambc fint in rebus eifdem,
    quòd proportiona? nobis, ét in no & finitur pcr augmentum eius apud
    £is:e6q putatur qyin omni côicatio modos çqualitatis. ÉÉÉ
    ne,& cónnegociatione iuftitia que fpecierum cöicationum, particula
    dam fit,& amicitia quçdam.etenim rium fimilis eft partib* habitudinis
    confociatiinitineratione nominan ciuilis.intcndo communicationé pu
    rur amici : & fihi commilitantes no blicam. oés enim defyderätrëvnäm
    minantur amici: & vfr quicunq; cô £aggem:& eftillud, quoddefyderat
    municant in a&ione aliqua, nomi habitudo ciuilis. g omnes enfm eos
    nantur amici, & méfura amicitis eo inquiritur conueniens in vita. & vi
    rum,& fm menfuram cöicationis & ' detur de côitate ciuitatis vel ciuili,q»
    coadiuuationis.& di&ú eft quidem gaudet pillud, quod conuenientiüs
    18 in prouerbio, q> quod amicorú eft, eft vt per ipfum incipiatur confocia
    ` cöe eft: eö amicitia cöitas. & tio,& perduret etiam.&iftud eft pro E
    hoc vniuerfum , quod íííííí fitum latoris legum : & dicunt q»
    & fociorú, cöe eft. & portio virtuo iuftitia eft cóuenientius cöi: intendö
    forum in iftis cöicationibus ex vtili homini cói. Etenim reliquæ cóica
    bus,gratia quorum eft cöitas menfu tiones particulares defyderant con
    rata,eft quibufdam magis& quibnf uenientius particulari:vt nauigato
    dam minius:idcoq; funt quædãami res maris caufâ lucrádipecunias,aut
    citiarü magis,& quçdâ earü minus: alterius caufâ ex his, pro quibus la
    intédo qyainicitia fequi? bonum exi boratur in mari.& fimiliter cöican
    ftens inçónegociatione. Etfiftiufti tes etiam in malitia defyderant con
    tia diuerfificáé in feipfà diuerfitate ueniétius in prglio: vtpüta pecuniâ,
    cöicationis.& pp hoceft dile£tio pa fi huius fuerit appetit*: autvi&oria,
    trum,&filiorú,& fratrú , & fociorú fi illa defyderetur: aut captioné ciui
    adinuicem, & dile&io ciuium vnius tatis,fi ad hoc tendat defideriâ : fift
    C ciuitatis adinuicem diuerfificatorü. fe habet in hominibus vnius lucri:
    intendo g, dile&tio patrú erga filios intendo q»inquifitio eorum eft bo
    diuerfaeft à dile&ione fratrü.& fiFr niparticülarisinquifiti per illâ viâ.
    dile&io diuerfaturâ dilectione focio D. Et putatur de quibufdam com
    rum.& fifr dileétiofociorü diuerfa? municationibus, Ä. fiunt caufa dele
    didile&tione ciuium.& fifr in caeteris &tationis ex cóclufione, & recreatio
    dile&ionibus. Et ppiftud funt fpés nis,vt cöiun&iones ciuium in feftis
    iuftitiae in eis diuerfæ: & malitiaad decollationum,& facrificiorum:in
    uerfafiuftitiae magis circa dile&io tédit quod apud nos dicitur Pafcha.
    nem maiorem jcirca minoré.& p.p D.Verifimile eft enim q, omniaifta
    fhoc rapina, pecuniae, &defraudatio intrent (ub habitudinem ciuilem,in
    ipfius à focio peior eitjâ conciue: tendo communicationem publicâ.
    &dereli&tio fineadiutorio peior eft ciuitas nempe nó de(yderat hoc, qά
    dereliéìioneextranei,&fifr frangere conuenientius eft alicui, fèd quód
    caput patris peius cltgi frangeréci*, oibus. D.Etqui offerunt facrificia
    ιυ
    Moralium NicomachiorumL
    G in tota vita fua, & honorant Deum ipfius bonügfequitur. clarius*; R
    in iftis congregationibus,ipfiquidé eam effe pefsimam manifeftum
    lucrantur fibiipfis per hocrecreatio eft,id enim eft pefsimum, quod
    nem ex opcratione illa cum dele&a optimo eft cótrariü: èregno aüt
    tione.& fioc patens eft ex decollatio
    ne& celebrátione antiqua Pafchae. in tyrannidem tranfitus fit: tyrâ
    fiebant enim poft frugü colle&tioné: nis.n.principatus vni? prauitas:
    & eligebant quidam illâ horam pp eft.& prauus rex, tyrannuseua
    duas intentiones:vna, quia túc quie dit.Ex optimi potétiaaüti pau
    ueruntâ frugum colleétion*: fecun cipotétiá fit mutario,vitio princi
    da, facrificíitunc erat quafi gratia pum qui praeter dignitatem res
    rum a&io pro adeptione frugü iIli* ciuitatis diftribuunt, & ofa,aut
    anni,& qfificeft,tunciam páter, q> pleraq;bona fibiipfis referuant,
    vniuerfae cöicationes partes funt ha & magiftratus femper iifdem de
    H bitudinisciuilis, &q) fequitur omnë mandant,diuitias plurimi facié^ i
    communicati onem amicitia quçdâ tes •vnde pauci atrp ijdem praui L
    fm modum illius communicatióis. loco optimorüdíìantur.Sed ex
    pºfftciebus ciuilitati. cenfipotétiain populi potentiâ:
    IO.
    hg.n.finitimginter fe funt.multi
    Iuilitatis vero tres fpecies tudinis.n.&céfipotentia effe cö
    funt, totidé^gtranfgrefsio fueuit,& gquales oës qui in céfu
    nes, quafi corruptiones û funt,At populi potentia,quippe
    dam illarum. Ac ciuilitates quia cum paulum reipublicae fpecié
    dem,regnii,& optimi potentia, tràfgrediatur,minime praua eft.
    & tertiã quæ à cenlibus exiftit: Ac refpublicg quidé feu ciuilita
    quâ cenfipotentiâ vocare accó^ tesin hüc maxime modii immu
    modatiividetur: fed pleriqarem tanf,ita.n.ad minimü&facillir
    publicâ eam appellare cöfueuer metranfeunt. Quarüfifitudines
    I fíit,harum optimaregnum,pef & jfiexéplafumereéti familijs M
    fima cenfipotentia eft. Acregni qfpiá poffet.patris.n.erga filios
    quidem tranfgrefsio tyrãnis eft. focietas figurâ regni hét:quippe
    ambo enim vnius imperio con• cíi patri cura filiorü fit.vnde etiá
    ftant:plurimum tamé differunt. Homerus Iouem parrêappellat:
    ,„„, Tyrannus enim fuam, rex fubdi eô q> regnii paternü iperiü effe
    r\%;?, torú vtilitaté fpeétat. non enim debet.Atapud Perfas prisimpe
    fuidię eftrexnifi exfeipfe fufficiat,om^ riü tyranniciieft,qvt feruis filijs
    ;;; £ nibusq;bonis excellat:at quita^ fuisvtunt.Tyrannicü ité eft heri
    *at. lis eft, nulla re indigct, qu9circa erga feruos: ieo.n.id quod hero
    -

    vtilitátem non fibi, fed fubditis vtile eft, agit.Sedhoceffe re&ü


    procurabit.ná qui eiufmodi non videtur. Perficü illud prauum,
    çft,fortitius potius eft,ô£ rex.Ty atq; errans.eorum.n.qui funt di
    rannis veroecontrario huic,fuú uerfi,diuerfa quoq;impia f“;
    murm
    ' : ' Liber O&auus. * 111
    al A Viri'&vxorisoptimatum pote, £igatus regis: &vehementior oppo. D
    ftati fimileapparet:pro dignita• fiíioní eft oppofitio,&quae noiatur
    te fiquidem imperat vir, accir• Principatus congregationum.D.Et
    : ca ea circa q virum decet: quae Principatus tyrannidis&regni vnus
    aút vxori conueniunt, ea illiat, & idem eft performâ:& intér vtrun
    tribuit. nam fiofum dominus ef $ ue diuerfitas eft multa: eóq; inten
    tio tyranni
    eft bonum fuum': & in
    fevelit vir, in pauci potentiam tétio regis eft
    :
    !f.
    bonum eorii, quibus
    delabitur: Éter dignitatë.n.id fa prseft,non bonum fuiipfius.hon tfi
    cit, & non quatenus eft melior. eft rex, qui non eft excufatus ab o1
    Interdum vero vxores quoque, exigentia procurationis, & non eft
    quibus patrimoniü oè obtigit, virtuofüs vniuerfitate virtutum.&
    dominantur: vnde non exvirtu hoc, qfii rex qfi fuerit virtuofus &
    : te,fedexdiuitiis& potentia,fi^ excufatus ab ómniexigétia procura
    cut in paucorum potentatu im tionis, non eft indigéfis aliquare: E
    periafiüt. Fratrum aíit focietas cum$; non fuerit vllius egens, non
    cenfipotentiae fimilis eft.funt.n. erit intentio eius in priiicipatu ad
    aequales,nifi quatenus aetatibus vtilitatem propriâ : fed intendet vti
    lia gregi füo.D.qui vero non fuerit
    diftant. vnde fi longe aetatibus talis, conueniens eft vt fit princeps
    diuerfi fint , fraterna inter ipfos forte:intendit cafu, non merito vel
    amicitia non amplius eft.lPopu^ idoneitate. Tyrannus aút cótrarius
    li potentiaautem in iis maxime
    eft regi fm veritaté: eoq, inquirit,p
    cohabitationibus apparet, quae priú bonum,& rex bonüm alterius.
    fine domino funt.ibi.n. aequàles & iftud oppofitum eft pcius oppofi
    £ omnes. iniis ité, vbi,cum prin torum, & magis patés,qfh malum :
    ceps imbellis fit,poteftatéagen & eft in feipfó tale, eóq, contrariá
    cft bono abfolute, quod eft princi
    < diquidlibet ynufquifq;habet. patus
    Ixit. Et fpecies habitudinum regis: & contrarium bóno ab
    ciuilium tresfunt:& oppofitae foluto eft malum abfolutum. D. Et

    i eis tres.Primaeft principatus regis: principatus mutatur ex regno ad ty


    intendit regem vfium virtuofum. rannidem : eóq; tyrannidis malitia
    Secunda principatus conorú: inten eftpertinens principatuivnitatis:in
    $it reges multo, coadiutores in gu tendo malitiàm cótra principatum
    bernätionem virtuofàm nobilé, & regis vnius. cùm ergo vterq; princi
    F

    illud fit per hoc, vt vnufquifq; ipfo patus regni,& tyrânnidis ptineant
    rum adducat parté gubernätiönis principivni : & nó differunt nifi fm
    aliam ab ea,quá addücit alter: cùm finéprincipis, fit mutatio ifti* prin
    non contingit aggregari partesgu cipatus ex regno ad tyrannidému
    bernationis ciuili§in\noTO.& íér tatione principisti:& hoc eft facil
    tia eft principatus honoris:intendit limum. D. Séd principatus bonorú
    ciuitatem , cuius finis eft honor. D. pg multitudinem principü mutatur
    & quidam hoium noiant eá vfum ad principatum paucorü: intendit
    vitae:& melior oiumiflarü eftprin principatum diuitíi,quiponunt fi
    Moral.cú có.Auer. Q nem
    - - -
    Moralium Nicomachiorum,
    C nemgubernationis diuitias:&iftud regiminibus in regiminedomus:in- K
    e(t oppofitum huius principatus. teiido hofpitium : cöuerfatio enim
    D.Eíédeterior principatuü: ideo q, patris cum filijs fuis 1 hofpitio fimi
    principes diuidüt bona ciuitatis n5 la? conuerfationi, regis cum grege
    3m mèrita : & conuertunt vniuerfa fuo.curiofusé enim rex gregis fui:
    tonaautplura ipforú adfeipfos : & quemadmodú pater filiorü.T& ideo
    ftudentvtprincipatusfemper fit eo noiauit Homerus regem patré: in
    rundé, velüt filiorú,& nepotú,vt ar diget.n.rer,vt eius regimè fit pater
    bitror:ideo q diuitiæ apud eos funt nüm regimen. D. Apud Perfas aút
    cáprincipatiis.p.&principes huius regimen patris tyrannidalc eft: ipfi
    ciuitatis pauci funt & mali loco eo enim tractant filios tãquam feruos,
    rum, qui meren£principatü ex vir & regimen domini erga feruum ty
    ruofis.'D. Principatus aüt honoris rannidale: eóq; domin* vti? feruo,
    mutafad principatum cöitatis: inté prout ei melius fuerit , non feruo.
    do congregationalé:& eft quinoia Videtur aút q, regimen patris erga
    tur fmlibértaté. D. Etenim ifti duo filios dire&tum fit.Perfarüm autem L
    incipatus cópropinquos valde ha peccans.Qíi autëregimen vel prin
    ent términos: eóq; principat* ho cipatus bonorum diucrfum eft : eò
    noris requirit ét vt fintprincipes in q, quilibct eorum exercet proprium
    ipfo muiti, & vt oés coæquales fint ófficium, & fàluat alteri officium fi
    ih honore.D.Etprincipatus liberta bi proprium: fimilafipforum regi
    tis paucæ & malitiæ : e6 q>ę mé regimini viri, & mulieris in ho
    fbitio.vir etenim dominatur in ho
    eius ex fpecie principatus honoris
    pauca. D. Ad ifta nanq; $*££ Ä rebus,çj ad eum ptinent,& di
    mutanfifti principatus vtplin, &fe mittit dominium mulieri fuper res
    ftina e(t pmutatio quorundâ adin fibi pertinentes. qfi ergo vir domi
    uicem.quod aút eft extra iftas com na£ vniucrfo, quod füum & quod
    permutãtiones, vt q, pmutefregnü mulieris, cöuertitur ad paucitatem
    ad aliud jadtyrannidem,parum eft regiminis, intendit q» conuertifad
    & graue. Et iltud eft, qd narrauit difpofitionem fimilantem principa M
    I Ariit.& eft diuerfum viæ vel femi tui paucorum,intendo diuitis. &fa
    Noa&i£ tæ Platonis,qui videtgº principatus cit quidem hoc gidoneitaté, quam
    ferétiam
    nt a t.
    regni primo pmutaf ad principatû arbitrafex feipfo, fiue potentiam,
    & Arift. hónofis,& principatus honoris ad fiue diuitias,non per hoc q> illud me
    principatü diuitiarú,& principatus lius. Et fortafle dominantur mulie
    diuitiarum ad principatum congre res in huiufmodi hofpitijs & ciuita
    gationá,& principatus congregatio tibus fimilibusiftis hofpitijs, quan
    iiisadprincipatum tyrannidis. Etve do fuerit in cis ifta idoneitas,verun
    rifimifeeft,'qiii qiì perfcrutatio ex tamen dominium ipforum non fit
    quifitafitde hoc,patctq, res, eft qug fecundum virtutem tunc,fed pp di
    currit curfu naturæ in cöpermuta uitias aut potentiam : quemadmo
    tioneiftorum principatuü eft,vt di dum res fe habet in dominio, vel in
    xit Arift. növt dicit Plato. D. Et eft principatu paucorum : intendo q>
    poflìbilc vt inueniamus fimile iftis nöfit fm virtutem, fed fm diuitias:
    D.Do
    - - Liber O&auus.' I2_1.

    A. bus fimilatur principatui honoris: tia eft, atq; in optimipotétia cóD.


    D. Dominium aút fratrú in domi
    ftituta: quippe cum £m virtuté
    eò q, fratres cogquátur in omni re, & praeftantiori amplius bonum
    praeterquam in annis. & „Ppter hác fit,& vnicuiq; quod conuenit.
    caufam,quando fuerit diuerfitas in ita quoq; etiam ius. At vero fra
    annis multa, non erit illic dileótio trum amicitia fodalitiae eft fimi^
    fraterna, Principatus autem cómu
    nitatum, intendo principatum li lis:aequales fiquidé funt & coae^
    betorum, vtplurimú fimilatur fta tanei.atq; hmói fimilium mo^ fa.l.difci
    tui hofpitij,in quo non eft pater rum, fimiliumq;t affe5tuü ple plinarú.
    familias vel dominus.familia enim runq; funt.huic fimilis reipubli•
    illius hofpitij coæquales funt:& fi cae illius amicitia eft, û excenfis
    milt principatu aggregationis prin conftat:quippecüm in ea gqua
    ceps debilis eft. les inter fe effe ciues debeant, ac
    probi: per vicesq;,& exaequo
    p De amicitiaregia, paterna, familiari,&r principat? fiat fimili modo ami^

    ie IÈ
    fraterna. Cap. 1 1.
    citia. In tranfgrefsionib° autem
    vnaquaq; aütciuilitateea ficut iuris, ita amicitiae ét parú
    tenus amicitia apparet, qua^ admodü eft:8£ minimü oîum in
    tenus & ius. Regi fanè erga pefsima. in tyrannide fiquidem
    fubditos in beneficij fuperemi amicitig reperitur aut nihil, aut
    nentia. benefacit enim ijs q fub parú.1 quib?.n. principi&fub
    regno fuo funt:fiquidem bonus dito cöe eft nihil,in ijs neq;ami
    cüm fit,ipforum curâ habet, vt citia é:quippe cüm, neq; ius ali
    ,*
    bene agant, non fecusat} ouiíi quod fit, fed tale quippiã, quod
    paftor.vnde Homerus, Agamë artifici erga inftrumentü,aig er^
    monem paftoré populorum di^ ga corpus,hero erga feruii: nam
    xit.Talis aút paterna etiam eft : hæc vtilitatem ab ijs confequú^
    tametfi magnitudine beneficio^ tur, qui ipfis vti confueuerunt.
    - rum fiftat: auétor.n. eius eft qd*fed erga inanimata neq; amici^
    videt effe maximii, vt videlicet tia vlla eft:neq5ius: neque erga
    fint filij:eorumq; cducationis,& equii,aut boué,neq; erga feruíi,
    inftitutionis: id quod maiorib? quatenus feruus eft : nihil.n.ha
    quoq;attribuit. Nam & pater fi bent cömune.ná ficut feruusani
    liorum,& maiores nepotum, & matum eft inftrumétum, ita im
    rexá fe re&orum natura impe ftrumentum,inanimatus feruus
    rium obtinet. Atq; amicitiæ hæ eft. quocirca in eo q* eft feruus,
    in fupereminentia funt. atq; ic^ erga ipfum amicitia non eft: in
    circo honorani parentes : ac ius eo qp hö, eft:quippe ciivnicuiq;
    inter hos non idem eft,fed,p di homini ius quoddá effe videat
    gnitate.fic cnim &amicitia. Vi« erga vnumquenqs, qui cum ipfo
    r, item & vxoris cadem amici legis, acfgdcris cé ger Pog
    1] -
    Moralium Nicomachiorum,
    G &amicitia igitur erit,quatenus paternus, & honoratio ipforum et. k
    homo eft. Atq; in tyrafinidibus gaeti eft honoratio filialis. etenim
    quidem &amicitiae,&iuris pa rexeft caufà effeaiæ, & fieri eius,&
    cum admodú eft : in populiäd. enutritionis eius, & do&rinationis
    miniftrationibus plurimum.cii eius, & gratia huius honorandi filij
    senim fintaequales,multa inter fe patres. D. Et dile&tio, & iuftitia in
    babentcommunia. iftis nö eft vnum & idem , fèd fuper
    abundans fm idoneitatem:intefido
    Ixit. Etvnicuiq; exiftis fex mo q, dile&tio erit plus, vbiiuftitia fue
    dis cöuenientium regnatio eft rit plus. D. Etfifr dile&io in princi
    pr9pria,intcndo gubernationépro patu bonorum fit ét fm menfuram
    priam:& in vnoquoq; eorum inue yirtutis:intendo q, melior eft ama
    nitur dile&tio fm méfuram iuftitiæ bilior , & vfr erit'dileéìio ipfis fm
    inuentæ in ipfo. Dileétio quidé re menfuram, quam oportet vnicuiq;
    gis erga fubditos abundans eft fm ex ipfis:& fiffiufbitia. Dile&tio auté .
    abundantiam ipforú in benefaétio fraterna eft quidem cogqualis.& fi L
    nibus, &operationibus: & ipfi dili militer dilectio fociorumi: eóq; ipfi
    gunt eum fm benefaétioné eius ip co£quales,&propinqui,&confimi
    fis.rex.n. qfi bonus fuerit, benefacit lium paffionú inuefiiuntur fimul,
    his, fuper quos regnat,& vifitat eos & in hora vna, & confimilium mo
    pp efíe a&tiones eórum iuftas: qué rum vtphm. & ifti fimilantur fociis
    admodum vifitat paftor gregé fuû. principatus honoris: eô q>ifta ma
    & pp hoc Homerus poeta nöiat p peries yitc vult vt fint ciues cogqua
    latos noie deriuato á noíegregis, & les in idoneitate vel merito,& vt fit
    iftud regimen eft nobilius régimi regimen in ipfis particulare, & fm
    num.Et diuerfificatur quidem regi æqualitatem : intendo in oi indiui
    men patris, & regis in magnitudine duo. & filr dile&tio in iftis eft etiam
    vtilium. intendo q, regimen regis cogqualis, & iuftitia econuerfo ei,
    maioris eft vtilitatis, & cöius regi quod elt in ciuitate regis, & hono
    mine patris: in genere vnum fùfit. rum.D.Quemadmodü aütin oppo
    putaf.n.'de patre q, ipfe fit caufa ef fitionib* tribus iuftitia modicatéft,
    fe filiorú,& nutritionis eorú, & do fic & dile&tio:& minime fit in peio
    &trinationis. ideoq; debitum habét ri earum , & eft tyrannis. etenim in
    filij, vt retribuant patri in delectatio tyrannide nihileft dile&tionis, &iu
    nibus bonorum in quibus oportet. ftitiae,nifi fit quid modicum. in ty
    & ipfe fifr portare hét hâc honoris rannide nanque nihil eft cóe prælâ.
    exhibitioné fuis antecefforibus ex to & fubdito, neq; eft in ea dife&io,
    arentibus.pater itaq; filiorum prg neq; iuftitia.&hoc, qú cómunica
    íí eft naturaliter. & quemadmo Éi eft inter praelatuim & fubditú,
    dá eft pater eis, quos genuit, fic eft fimilis eft cömunicationi, qeftin
    filius eis qui praecefferunt congeni ter artificem & inftrumentú, & ani
    toribus. & hcc eft difpofitio regis mam,& corpus: & dominum & fèr
    erga eos, quos regit & manu tenet.uti.p inftrumentum.n. proficit vtês
    intédo gramor ciùs erga cosé amor eo,&ipfum per illü etiã. atae; in
    ru
    • LiberO&auus. 1 2. 3
    -'
    A ftrumento non eft dilectio erga ar- ticæ,&çjfunthm6i,focialibus D
    tificem, neq; aig crga corpus, cùm
    :* neutris iftorum fitafa.& fih non in magis fimiles funt, effe.n, quafi
    ;i
    ex paótione quadam videnï. in
    uenitur inter ea iuftitia. Neq; eft&t
    dile&io & iuftitia in quiditate ani ter has vero aliquis ét hofpitali, '
    marum qualitercunqüe contingat. tiam reponeret. Confanguinea
    i: in quiditatibus.n. aiarú, quibus n6 aüt effe multiformisvidetur,&
    : eftratio, nô inuenitur dile&io neq; tota expaterna dependere: pa
    : iuftitia, nifi fm cömunitatem ratio rentes,n,amât liberos, quafi ex
    ;£ nis. fimiliter neq; feruus amatur in fe quiddamfint:liberiaüt par&
    ? quantüferuus.eft.n. feruus quidem tes,quafi exillis quippiam fint.
    inquantum inftrumentü, &inftru magisq; fciunt parentes qui ex
    mento non eft dile&io. ideoq; di&i feorfifint liberi, j nati ex illis

    :
    ;z
    eft, q) feruus eft inftrumentüm ani fe effe genitos.maiorem item id,
    matú:& inftrumentú, feruus inani
    àquo aliquid eft,cú genito ha*,.
    matus.inquantii ergo feruus, nö,P bet necefsitudinis cohnexionë
    b portionafei dile&iö: ÉÉÉÉ
    §'quod faétum eft, cum eo qui
    ? matur quidem inquantü homo. D. fccit,
    putatuf autem hoc effe ncceflàrio propriü.n.eiâ quo oritur
    itiftitia qdam inter quoflibet duos quippiam, eftidqûex ipfo ori•
    hoîes,& cóicantes maximie,fiue per tur:vtdens,vt capil1°,& quod»
    legem,fiueperconditionem,& cón libet eiquiid habet: illoriiauta

    . uenientiami. & fiht dile&io ineuita nulliid â quooritur,velminus.


    biliter eritinter quoslibet duos ho accedit ét longinquitas tempo•
    mines comparticipantes fm menfu: ris,hifiquidéîiberos ftatim übi
    ram eius,qüod eft inter eos deiufti nati funt, amant : illi progreffu
    tia. D. In principatibus aút tyranni temporis parétes,vbi inteiligen
    dalibus módica éft dile&io, & fimi
    tiam,aut fenfumadepti funt.At
    liter iuftitia. In principatu vero com quehinc cur matres magis dili•
    munitatum, intendo congregatio
    c nalem iuftitiam,& dile&tio eft plus: gant,€t patet. Parentes igitur fi^ ,
    cöq in illis funt res multe cöicate: lios vt feipfos amant: qui.n.ex F
    & funt cogquales in illis rebus. & ipfis oriuntur, funt quali alteri
    omnis dileöio,vt di&um eft,fit qui ipfi,dum feparatifunt. filijautë
    dem in conuerfatione communica parétes, vtabillis produ&i. At
    bili, id eft participabili. fratres femutuo diligunt exeo,
    q> ex ijfdem nati funt. eadem.n.
    IDe amicitia fodalitia, & filiali. quam cûm illis habent, natura
    Cap. 12. ipfos inter fe ef{eidem facit: vna
    Ncöicatione igif & focieta deinquiunt eundem fanguiné,
    te oisamicitia confiftit, ficut eandemq; radicem, atqjhmöi.
    T di&um eft. confanguineam funt itaq; idem quodam modo
    tíi & fodalitiâ fegregaret gfpiá : ètin diftinétis.Mültü &tadami^
    nam ciuiles,&tribules, &nau• citiâ facit& coeducatio,&gtas:
    Q_iij ztatc
    -

    ; . ; Moralium Nicomachiorum ,
    «

    G aetate.n.aequalem æqualis dele· darum caufa cohabitant, officia R


    &tat: & cöfuefcëtes fodales funt. enim cötinuo diuifa inter ipfos
    vnde fraterna hgc amicitia foda funt, alia viri, &alia vxoris: fi
    litig eft pfimilis, Patrueles item, bi4; mutuo opitulantur : û pro*
    &reliqui cognati ex his cöium• pria funt,in cöe conftituentes.at
    &ionem habent, eò q»videlicet que ob id & vtilitas ôz iucundi^
    ab ijfdéfunt: funtq; alij propin tas effe in hac amicitia videi. ef.
    quiores,alij alieniores, quâ vel fe etiam poffet ob virtuté fi pro
    propius, vel longius auôtor ge bi effent: eft fiquidé vtriufque
    neris abeft. Eftq; amicitia filijs virtus: atque eiufmodi regaude
    erga parentes,& hominib? erga rét. Vinculum aút ipforum effe
    Deos tãquam erga bonú quod• filijvident.vnde cirius qui libe
    dam, atqpexcellés, beneficia enf ris carent, diffolui cöfueuerunt :'
    «paxima contulere,quippe cúm quippe cüm filij cöe boníi am^
    H finticâ vt&fint,& enutritiat? bobusfit.quod aüt cömune eft, 1.
    que educati fuerint, pofteaquâ conne&it. At vero ctim quaerit
    inlucem venerunt.habetq;hu« quomodo viro cüvxore fit con^
    jufmodi amicitia iucunditatem üiuendii, & demum amico cüm
    atq;vtilitatem eo magisάadice amico: nihil aliud quaeri vide^
    ng? quo &t cöior vita inter ipfos tur, Φ quo pa&oius eft. neque
    cft,Sunt item in fraterna, eaqu£ enim amico ergaamicii, nequc
    in fodalitia,& magis inter pro^ erga alieníi, &fodalé,& condi
    hos,&oino fimiles: quo coniun fcipulum idéius effe conftat.
    &iores étab ortu fe mutuo dili Ixit. Et conueniens eft vt di
    gunr, quoq; moribus funt fimi ftingua?inter dile&tioné,qu£
    iiores,quiexijfdcm nati funt, fi^ eft ex párté conuenientis generis,i.
    mulqsnutriti, atq;inftituti fifr. confànguinitatis,&dileéíioné, qu£
    Temporis praeterea cöprobatio eft ex pärte focictatis:
    la naturalis intendit g, il M.
    eft, & ifta cófuetudina-
    plurima,ac firmifsima eft. Atq;
    in caeteris cognatis ita amicitiæ lis. Dixit. Dile&iones autem ciuiles
    ratio pro portione feruatur. Vi & fociales:vtifl;,qug funt inter ho
    roitem & vxoriamicitia e€ na^ mines connauigantes in eadem nát
    tura videi: homo.n. coniugale ue, aut coitinciantes in eodem iti-,
    nere,& qugcunq; huiufmodi fünt,
    magis,çj; ciuile aial eft: quanto fimilantur dileétionibus, qug fiunt
    prior magisq; neceffaria €fami à fimul conuerfantibus propter par
    haçj}ciuitas, & filiorum quoq; ticipationcm in re vna, aut in re
    procreatio aialibus cöior. Sed busvnis eif3em. nam fiunt quidem
    alijs quidê aialib? eatenus cöi^ caufà conretribuendiim vtili,&cau-.
    catio eft:at hoies non fobolis,p^ faconueniendifecundum indige!”
    creandgtfimodo,fed rerum etiâ tiam alterutram. Dixit. Etforta!*
    quae ad vitâ fpeótant, compará-. intromittet aliquis in hoc genugâi*
    Ic&io
    ,
    **. • …
    3
    , , . . Liber O&auus. '.' 12.4
    -

    A le&ionem extraneorfiadinuicé. D. multum facit ad conuenientiâ dile- D


    Etiam patet q, dile£tiones generis &tiohis.vtaccidit in caballis, qui co
    multæ funt diflolutionis & corru ulant'in vno vinculo:etenim cùm
    tionis,nifi q, oés Apportionant'di iunganrfub codem iugo, amantfe
    Ê; paternæ.& parentes amant inuicem, & commixti focij funt pp
    filios,eóq, funt pars ipforú: filijve habitudiné fuá in loco vno: ideoçj;
    ro amant parentes, eó q* fùnt ab ip fimilat'dileótio focialis dile&tiói fra.
    fis.&recognofcentia parentü erga ternae.D.Dile&tionis aút filiorú, fra
    illos, quiexipfis funt,plus eft jreco trum, vel fororum, & reliquorum
    ÉÉÉ; filiorú erga illos , à qui propinquorú cáeft q> funt progeni
    us funt.&pp hoc genitum magis tiâ quibufdâ eifdem,i.ex pâtre vno
    propriâ eft genitori j genitorge aut matre vna: & excellentia eorum
    nit6.etenim illud,qd eft pars alicu in dilectióe fit fm appropinquatio
    ius, magis proprium ei§i fit res fuo nem eorú vni principio, 1 quo par
    fa&tori.genitum aút pars generátis ticipant,& elongationé ab ipfo. D.
    e(t, vt déntes & capilli. & É? Et dile&tio filiorum erga parentes & E:
    faétor eftgeniti.&non folüm fcel hoium erga Deú vnius generis eft :.
    lit dile&iöpatris dileétioné filijfm & dile&tio rei effé&iuae boni&no
    Hanc intentionem,fedôt in tempo bilis.&hoc,qî aéìio ipforά eft ma
    re.intendoq, dilectio patris Ë fi gnitudo beneficij, cùm fint cá fieri
    hium prior eft tempore dile&tione & nutritionis &inftructionis, dfg
    filij erga patré: eóq; patres diligunt demcun&torü pater, aut filiorumi.
    £tatim ex quo nafcüntur : filij vero D.& in dile&tione fociorum plus eft.
    amant quidé p9ft Proceflum tgis, deleéìationis&vtilitatis, j in dile
    dum cognouerint filij parétes fuos &tione extraneorum £m mienfuram
    aut intelle&u aut fenfu. Et declara? cöicationis eorum. & fimu! conuer
    ex ifto q, matres amplius diligunt fationisinvita : intendo q) cöicatio'
    § patres: eóq; plus partium filij ex eorú in vita amplior e(t &longior.
    matre eft.Parentes ergo amát filios `çi extraneorú. Et filr in dileétione
    **, pp feipfos : eò q illud, qά eft ex ali faterna eft ex dele&tatione, & vtili
    c quo, £ftquafi alterumipfum: fter tate ad modum eius, qά eft in dile- F.
    j q>eftdiftinétí. filij vero amant &tione fociali,& maxime1 idoneis, •
    ; & confimilibus ex ipfis. etenim dile
    parentes: eóq; fieri ex ipfiseft. Fra Ctio
    tres amantfeinuicem:eóq; fieri eo eorú adinuicé cft fm menfurá
    ;
    rü eft ex hoibus eifdé,& funt paren confimilitudinis in moribus,&ap
    tes eorum,& hoîes qui continuant? ropinquationé quibufdâ eifJemi: .
    hac continuatiqneadinuicé, genus intendo illos q fiierütcá ipforú: &
    funt. & ppiftud diétü fuit degene maxime qfi nutriti fuerint fimul &
    ribus,q» fànguis vn* é & radix vna. doctrinati,& Aplongata fuerit expié
    & hoc ideo q, ifti funt rcs vna p fpe tia eorúadinüicé iii veritate cöple
    cié quandã,&funt diftin&i.ftinter menti, donec firmef dile&tio eorum ,
    go vnfi quibufââ, & funt diftin&i valde.Et fiftinuenit' dileétio in reli
    quibufdá.D.Etconiun&ioim nutri quis rebus cogentibus ad dilectio
    tione & cohabitatione increfkentia nem fm menfuram,quae inuenitur •
    - Q_ iiij in
    Moralium Nicomachiorum,
    G in illis, ó funt exvnogenere, inten- colligatio fit proles. ideoq; eis, qui Κ
    do q) qüemadmodum excellit dile prolé non habét, cito finibilis eftde
    ®iogeneris fm excellentiâ eorú in leétatio. etenim proles eft bonü cöe
    ropinquitate,&elgngatione ab e£ eis, & cöe coiungit&ligat.D.Etin
    è&iuo dilectionis,£ä parte cömuni ÄÈÉ quidem qualiter oportetvt
    ipfis, fic excellit ea , quae elt ex parte it focietas viri ad mulierem in vita,
    feliquarú rerum efféctiuarum dile & vniuerfaliter qualiter oportetvt
    &iohis fm excellentiâ illarum in fè fit focietas amici ad amicüm invi
    ipfis. D. Dilectio aüt, $ inter vi ta, patetq> noneftaliud, jinquifi
    fum & mulieré, naturalis eft : & eft tio qualiter fiat iuftitia inter eosin
    prior dile&tione ciuili, tempore, & vita. etenim palam eftq, non opor
    hatura : quemadmodü dilectio cô tetvt fit vita amici cum amico, ficnt
    domefticorum prior eft natura, & vita eius cum extraneo : neq; etiá vt
    tempore dilectione conciuium fm fitvita eius cum focio abfolüte,ficut
    menfuram, qua domus naturaliter cum focio in do&rinatione.
    H- precedit ciuitáté : & eft magis neceß L
    Ide duplici iure,& de compenfánda
    faria in efle, intédoin effe hominis. amicitia. Cap. 13.
    Amplius a&tio cöis mulieri, & viro
    generatio eft :&eftpriora&ionum Vm tres fint amicitiae,qué
    όium naturaliter, cùm cöis fit ho CÉ in principio di•
    mini& aliis: intendo qffi inuenitur &um eft,&invnaquaque
    animalibus. Et eft prima aétionum alijinæqualitate,alijinexcellen
    cogentium cöiunétionem maris& tia fint amici:fifrenim boni fiíit
    fœming in vno, vbi eft gratia cuius amici,&melior peiori:fimihter
    moratur aial in manfiohe vna. mas. ètiucundi, & obvtilitatem, vel
    auté & fœmina ex hoibus non mo
    rátur in vna máfione ppgeneratio
    gquales in adiumentisexhiben•
    nem tfi, fed cum hoc ppcoadiuto
    dis,veldifferétes: eos qui fgqua
    riü in vita. etenim opcrationes viri litate confiftunt,&amando, &
    & naturaliter aliæ funt ab operatio reliquis adaequari oportet : eos
    j-nibus mulieris: & vterque eorú in veroqui funt ingquales, redde^ M.
    diget operationefui comparis:& qfi requod pro portione fuperemi^
    deduxerint operationes propriasin nentigrequiritur. Expoftulatio^
    cόe, inuenietur fufficiétia in vita.& nes autem &querelaeinea ami^
    propterea videmus q* ifta dilectio citiafieri confueuerunt, quæ ex
    aggregat vtile.delectans etenim gfi vtilitate eft, uel fola, vel maxi^
    virtuofà fuerit, inuenifinter eos fm me:atqp id nö iniuria. qui.n.ob
    méfuram idoneitatis naturalis: in
    virtutem amici funt, ad benefi
    tendo ex eo q>vterq; ipforum eft vir cia fibi mutuo conferenda funt
    tus propria Ä; & erit quantitas di
    lectionis inter eos fm quantitatem pröpti : qúfvirtutis &amicitiae
    idoueitatis.D.& caufâ vniens eft, vt propriü eft. eorum vero qui in
    delectetur vterq; eorú g exiftentiam hoc certant, expoftulationes nul
    colligationisinitcr eos,&putatur g, lae,ncq;pugng, effepoffunt: gp^.
    pe
    Liber O&auus. 11.5
    A pecfim erga eil qui amat & be fed acquiefcendum putant,cum D
    ne facit,idignet nemo:fedfigra• fide inter fe cötraxerint.Sed mo
    tus fit,benefaciendo etiá ipfe re ralis non in condiétis verfatur,
    : fpódeat: quiq3 benefaciédo exu fed tanquam amico donat, aut
    perat, cúm confequat id, qûcu quodcunqpaliud alteri exhibet ;
    pit,accufare nullo modo amicü deinde aut æquale aut ampliuà
    posfit:nam vterq; bonum appe fibi efferecipiendum céfet,qua•
    tit. Neq;in ijs admodú ú ex vo finö dederit, fed mutuarit. cüm
    fuptate confiftunt,cótingere ac aiit non ficut contraxit, ét diffol
    cufatio confueuit. fimul.n.vtrif uat: alterum accufabit. hoc ve•
    que id fit,quod cupiunt,fi cöui ro contingit, propterea q>volüt
    &tu mutuo oble&ant, ridiculus quidem honefta oés, aut pleriq;
    enim videret,qui non oble5tan fed vtilia tfi eligunt. honeftum
    tem accufaret,cum liceatnonfi enim eft beneficium conferre,
    B mul degere. At ea eft expoftula növt vicifsim recipiamus, vti* E
    trix amicitia ú ex vtilitate con• leautem beneficioaffici eft. Si•
    trahitur. nam cúm ob cömodü quis igitur poteft, retribuere de
    proprium mutua confuetudine bet dignas gratias iis,quae accee
    ; vtaní,pluris femp indigent,mi pit,atq* id fponte: inuitus enim
    nusq; fehabere exiftimant, jc5 amicus faciendus non eft. igitur
    ueniat, accufantę q* quantü in eô q> aberrauerit in principio,
    digent,timi ét non confequuntur, ab eoq; acceperit beneficium, â
    cum dignifint: qui vero benefa quo nö oportebat:nö.n.abami
    ciüt, tú exhibere nequeüt,quá coaccepit, atque eo qui propter
    tum indigentilli qui accipiunt. ipfum id faceret:perindeacfi ex
    Videíaütficut iuseftduplex,al condiétis beneficio affeétus fit,
    terum non fcriptü, alteríi legiti• ita diffoluendum. pepigiffet fi
    ,; mü : fic amicitia , ά ex vtilitate quidem qui pöt, fe effe redditu•
    C fit,moralisaltera effe,alteralegi rum:& eum qui non poteft, ne F
    tima, querelae igit tunc ficipue que illequidedit, dignum cen^
    oriuní, ciinon ex eadem contra fuiffet quiacciperet.quarefipo•
    &us fiunt ac diffolutiones. Acle teft, reddédum eft. in principio
    itima quidem in condiétis con aút eft confiderandum, à quo&
    iftit, altera ofno vulgaris è ma• qua cöditione beneficio afficiat
    nuin manü : liberalior altera in quifpiam, vt his acquiefcat,vel
    tëpus, ex paétotii quid pro quo minime, Dubitationem autem
    reddédum fit. inqua manifeftú hæc res habet, vtrum vtilitate
    quidem eft, & non ambiguum eius qui accepit,an beneficio ei?
    quod debetur: fedamica dilatio qui contulit, metiendum fit id
    conceditur , vnde inter nonnul• quod retribuere debemus. qui
    los exhis iudiciaminimefiunt: enim acceperunt, extenuantes
    rcm
    * Moralium Nicomachiorum,
    'G rem talia feaccepiffe ä beneme vniuerfò cæterarum rernm : quive- K
    ritis dicunt, quae ficut illis par ro non funt coæquales oportet vt
    ua erät, ita ipfiaccipere ab alijs præeminentia inter eos in dile&io
    poterant: illi vero contrâ, quae ne fit fecundum menfuram ppor
    tionis eorum adinuicem. Dixit. Et
    maxima erät apud fe,&abalijs fpecies querelarum, quae fiuntdeho
    nö licebat,& in periculis, ac ne. neftandi caufâ, inueniuntur quidé
    cefsitatibus huiufmodi fe dedi[.
    in dilectione, quæ eft propter vtili
    feaiunt. nunquid igitur quia ob tatem: & meritòinueniun turin hac
    vtilitatem eft amicitia, eius qui tantum,aut plus $i in caeteris.etenim
    beneficio eft affe&? vtilitas m& illi,qui funt amici propter virtuté,
    fura eft:hic enim eft is qui indi^ amant benefacere fibi inuicem ia
    get: & ille huic opitulatur,qua? a&tu : eóq; beneficentia in dile&tio
    í aequam gratiam recepturus. ne inuenitur inter diligentes natu
    tanta igitur fuit opitulatio,quá raliter propter virtutem & dile&io
    tum adiutus eft. vnde tantum nem: intendo q> in natura virtutis, f.
    eft illi reddendum;quantum eft & dileétionis eftvtfequatur casbe
    neficétia.D.& iftorum contentio nó
    cófequutus vel etiam amplius, & jrela neq;litigatio:eóq; nulligra
    id quod honeftius eft. Inamici ue eft exhibcreaάionem decentem
    tijs autem quae ex virtute exi» ciquéainat.cumq; fit decétia a&io
    ftunt,criminationes nullae funt. nis exhilarans, nón quaeret amicus
    fed eius eleétio qui beneficiü cö virtuofus vindi$tam ex ÉÉ
    tulit,méfurae fimilis eft: quippe nifi g decétiâ aéîionis, qfi fuerit fü
    cfivirtutis,acmorum praecipua perabundans. veruntfi cum decëtia
    vis in eleétione confiftat. aétionis, etfi fitfuperabúdans, non
    -
    - '- . '
    erit illis jrimoniâ: amicus etenim
    .

    - Ixit. Cùm autem dile&tiones cum æftiinat fe inueniflè ex eoft


    fint trium fpecierum vt diétum pra defyderiú fuú ex amico fuo, n6
    : eóq; exifto „pue
    cft antè: & fit in vnaquaque earum erit illic querelaonumi,
    3 interdum dile&io & àmicitiafecun nitamicófuob & oishömo M
    dum æqualitatem ex vtroque ami appetit bonum. D. Neq; etiam erit
    corum,&interdum fit fècundum multa querela in dilectione , quae
    Praeeminentiam:erit amicus peiori cft Proplcr delectationé: cògillud,
    &
    £ccundum æqualitatem: erunt fi quo gaudent& dele&tantur, cltin
    militer jú fecundum ucntü cisfimul vtrisque.etenim vter
    æqualitatcm:intendo bonos. D.& qu£ eorü gaudet ex fuo compati,
    fimiliter inueniuntur amici caufa & dcle&taùr ex efle fuo cum ipfo.
    vtilitatis coæqualis & diuerfi : & fi D. qui autem ;pfitetur amicitiam ,
    militer in amicitia propter dele&ta & ingratus exiftit amico,& non có
    tionem inueniuntùr duæ {pecies. gaudés ei, dignus fortafle exiftitge
    Dixit.Veruntamenia coæqualibus rifione.qui émimifta via procedit ,
    oportet vt fit dile£tio eorum coæ poflibileeftvtnon pfeuere?cumeo,
    qualis:& vtip(i coæquales fint in neque dievnica.D.Et ex amisit

    i
    Liber Oétauus. 12.6
    t.•! A eft amicitia dehoneftatiua,f.ea,que tatio alicuius pro aliquo, tfi præro- ö
    •* fit propter vtilitaté vel qugftú.qui gatiua in ipfo palam eft, neq; dubi
    bu§.n.eorum, qui vtun£fcinuicem tatur in ea.& connegociatio de ma
    gratia qugftus, plus appetitur vtili nu ad manum non facit neceffariá
    tátis çi'oporteat. culpânt ergo fo dileétionem : que vero fit fm indu
    cios füos, cú requirát ab eis vt pro tias cogit ad diligendum, & benefi
    ficiant ipfis iuxta menfùram appeti cétia in ipfà rnaiiifefta eft.D.& pro
    tuum fuorú. viri aút benefici non ter hoc vident multi homines q*
    femp poffunt conferre oia, quibus indignum eft vt oportcat mutari
    indigent cupidi : ideoque frequéter tem ad inducias repetere fua iudi
    vituperant ipfos. D. Vide? aüt dile ciario ftrepitu : immo q) potius res
    &tio, quæ e propter qucftum dua gratiandum eft ei, & eft fionoran
    rum effe fpecierú, quemadmodum dus. In commercio autem morali,
    ? iuftitia. ficut. n. iuftitiae quiddam f.in quo eft iuftitia non fcripta, &
    eft qä acquiritur, £iuftitia natura dile&io naturalis, non fit datio ali
    ?
    ;*
    ;3 lis,& quiddam qd acquiritur, fiu cuius cftimando yt recipia? pro eo E.
    {titia pofitiua legalis : fifr eft de ele gquiualés:fed datio benéficétiç tfî :
    &iöe.qugdam.n.eft naturalis,& eft vt qâ dat amicus amico abfq; expe*
    coniugata iuftitig naturali, & quæ &tationeretributionis.in cófiegocia
    dam e{t pofitiua, &eft cóiugata iu tione aüt mercimoniali nó dat quis
    ftitis legali : intendo eam, quæ eft aliquid nifi intentione recipiendi
    ex eisin connegociatione, & in con çqualés, aut plus.cumq; ficfit,quafi
    retributione fm viâ legis: intendo nó dat: immo qd dat, datfm viami
    fm conditiones, quas conditionauit mutuandi vel accommodandi.D.&
    lex : intendo q) connegociatio fm nö eft connegociantiíi guerelofitas
    terminum legis jÉ; facit in hora negociãdi fimilisei quæ fiè
    'dileétioné. & fpecies querimoniæ poft fèparationé: vult fm q, æftimo
    s<'rt plurimü fiunt in hac dileétione ,q) in hora feparationis £££;
    eft;
    non fuerit connegociatio fecun aliquis connegociantiú defocio fuo
    ium menfurâ idoncitatis, fed fuerit de aliquo,qú eft aliud ab eo, dequo
    ., permutata: intendo qfi ceciderit in qrelabi? poftfeparationë, vt fi par- ■
    ca defraudatio. Etdilectio legalis , ticipat maculâ in venditione, quam
    que fit ex parte connegociatiónis in videat eú occultauiffe ab co. pluri
    rebus, jexiltimantur fm menfurâ müaüt fit hoc in hora hegocij, pg.
    fuam: ifitcndo q> fint non precijam difficultaté reftituendi. D.& accidit
    bobus connegociantibus,qugdá eft quidé querela in commercio : eóq*
    mercalis fm tòtalitatem fuain,& eft vniuerfitas hoium, aut plures ipföa
    ea quæ fit per dationem & acceptio rú appetunt decorú,fèd pr£eliguni
    nem ftatim manu ad manú: & quæ vtile:& decorü & vt fit beneficiífiorì
    dam cft magis liberalis & propin retributióis intuitu : & vtile é vt vi?
    quior beneficio, & eft connegócia bcnefaciat ei, qpotés é ad retribuen*
    tio quæ fit fm inducias,& muítuum dú fm méfürä'jpenfibeneficij, Qui
    intrás cft in hoc capitulum. & quá vero nö retribuitriö e(t amicus jÉô
    uis ia hoc commercio fit commu 9 qú non retribuit hoi •nia; uê
    fíì
    •,

    Moralium Nicomachiorum.
    G fecundô beneficiú,fit,acfi effet ami fatisfaétio in ea fm paffioné patien- K
    cus eius ptcr fpontè fìiam.opinat.n. tis.indigentia nanq; eft quidem fm
    q. amicus eius fit tançjiiic,cui videt? menfurâ paffionis,& fuppletio qui
    g, erraucrit circa ipfùm in principio dem eius eft in hac. opórtet igit, vt
    ÉÉÉ & cui vidcf q illud quod fatisfaciat ci per id, à quo pati£paf
    percepit de bono, tale quidem bo fione cogqgata ei* paffioni. & fioc,
    num non eft,quale prouenit ab eo, qúi iuitiua quidem cft vt proficiat
    a quo procedit bonum.non.n.eft ex ci quantum proficit p ipfum ,&vt
    amico,immo non eft nifi ex co, qui rcftituat fm menfuiam quam reci
    benefecit errantcr.& hoc,qfi bene pit:& fi amplius fuerit, erit melius.
    ficus ex parte erroris , eft beneficus D. In dilcclionibus aüt, q fiunt fm
    infpontanee.Cumq; fic fit,tüc,qué menfuram yirtutis vniufcuiufque
    admodum oportet vtille, cui impé condiligentium non eft fpecies vlla
    ditur beneficium notoriü, recogno ex fpeciebus querelarum. & compa
    fcat ipfum & retribuat, ficfortaffis rati9 in ipfis non eft,nifi fm q, éli
    opportunum eft vtqui non poteft git factor ex beneficio.plures.fi.vir- L
    fàtisfacere cödigne, fàtagit retribue tutum & morum confiftüt quidem
    re iuxta poffefuum.&hoc,qiú non in electionc: intédo q>virtus e(tele
    ftatgondignafàtisfaâio, nifi ppter &tio quędam ad actionem decorâ,
    impotentiam fuá,conueniens eft vt vcladagendum decorum.
    amicus eius reputet,q, fi poffet plus, De quereli, im amicitiâ per fùpereminen
    complete fàtisfaceret. D. Oportet tiam,& de abdicatione.
    itaq; vt incipiam* & perfcrutemur Cap. 14.
    p id,quideft beneficium ex amicis, N illis vero quæ ex fupemi
    & fecundü quid: &an tolerat amic?
    retributionem, an non:& fi tolerat, nentia fiíit,diffenfiones quo
    qfi tolerat eam.in hoc.n.contentio que accidere confueuerunt:
    eft& dubitatio an oportet, vtfit fa vterq3 enim plus fibi effe haben
    tisfa&io fm menfurâ profe&* profidum cenfet.quod qii fit, amici
    cientis, aut fm menfùrâ factiipfiu£
    tiadiffoluií.nä qui melior eft,
    I met faótoris:intendo fm menfuram conuenire fibi exiftimat,vt plus M
    habeat:bono enim amplius effe
    beneficij,non fm paffioné ab ipfo.
    patientium.n.confuetudo eft vt di tribuendü.fifrét qui eft vtilior :
    cant,q> non receperunt â benefado inutilem enim aiunt non opor
    ribus nifi res, jmodicæ funt apud tere aequalem partem habere :
    eos pauci profe£tusipfis & §. nullus
    alioqui miniftrationé futuram
    eftäuarus hmói rerú. benefici vero
    dicunt eius contrarium, f.q, ipfi de non amicitiâ, nifi pro dignitate
    derút quidem phm eius, quodapud operum fiant ca,quginamicitia
    eos eft,& optimum: & quale nö eft aguntur. putant fiquidé ficut in
    pecuniarü cóicatione plura ac~
    poffibileaccipereabalijs, nifi p vio
    Ientiam aut coa&ionem : & q>fimi cipiunt, qui plura contulerunt:
    latur huic. D. Veruntfi cùm fit hgc itain amicitia quoq;effe facien•
    amicitia pg qugftum,oportet vt fit dum.At indigus & peior econ^
    trario:
    I.iber O&tauus. I, 7
    ' A trario: boni.n. amici effe opem abdicare,patri aút filiiiliccre vi D
    ferre indigentibus. quid enim dereí. reddere.n.oportet eü qui
    inquiunr,prodeft , fi probo vi^ debet. atquicquid fecerit filius,
    roaut potentiquifpiam fit ami• nihil dignü collatis beneficijs fe
    cus, fi nullam vtilitatem ex eo cit.quare fempj debet. quib° aüt
    fit confequuturus? vfaüt vter debet, ijs dimittédi eft facultas:
    ; quere&e cëfere: oportetq; vtri
    que ex amicitia amplius quidé
    tribui, non eiufdem tii rei am~
    igitur patri quoq; erit. Addeq>
    nemo fortaffe vnû abfceffurus
    ab eo videret,nifi prauitate exu
    plius: fed ei qui excellit, hono^ peraret. ná fiter naturalé amici
    ris:ei qui indiget, lucri. virtutis tiá fubfidiiinö detreêtare huma
    enim & beneficij prgmium ho^ nü eft. ci vero fugiendü eft, aut
    nor,indigétig fubfidiü lucrú eft. nö ftudendü opéferre, fifit pra•
    Hoc ita fe habere in rebus pu~ uus.beneficio.n. afficivoliit ple
    B blicisapparet. nö.n.honoreaffi riq;:facere auté vtinutile fugere
    citur, q nullü bonii reip. affert : confueuerunt. Acde his quidë
    quippe cüm id qd* publicü eft, ha&enus di&um fit.
    : ei detur,qui de repub. bene me
    retur. publicú aút quoddam eft
    Ixit. Et eligentia diuerfifica
    tur in amicitiis,q funt fm pe
    honor.nom.n.fieri pöt, vt & lu minentiâ & additioné, nö fm coæ.
    p.
    cretur quifpiá ex republica, & qualitaté: intêdo qí nó fuerint mé
    honoretur : cü in oîbus minus fure coamátiú cogquales. vnicuiq;
    n. iftorum vf q> competit ei magis
    habere fuftineat nemo. ei igitur
    qui in pecunijs eft inferior, ho^
    eo bono Ä. praecipit de amico fùo.
    & qfi fic fuerit, diuerfificabif'amici
    anorem:ei qui munera non acce^ tia.& eft quidé fic: eó q, prgeminés
    pit,pecunias tribuunt. quod.n. gftimat qipe melior:& óés cftimát
    pro dignitate fit, amicitiâ, ficut q) meliori plus debe£ de bono:eò q»
    di&um eft,&adgquat, & con ipfeprgeminet, & eò q* ipfe vtilior.
    feruat. Itaigitur ét cum ingqua iieq; afferit aliqs q, éüoporteat cé F
    libus verfandú eft, ab eoqs qui gqualébono: eóq; ipfi exiftimât q>
    aut in pecunijs aut in virtute eft actiones dile&tionis,qfi non funt ex
    adiutus, retribuédus honor eft: coamantibus fm menfurâ propor
    atq; id, quatenus facultas ipfius tionis fuæ ad vnüquemq; ex ipfis,
    fert.qd'.n.fieri pöt,nö qd';p di^ intédo fm menfurâ, quàm oportet
    gnitatefit, amicitiaexigit. Neq; per fe, dignius cft vt fit obfequiú &
    n.qd';p dignitate fit,in oib? eft : feruitus, jdileólio. quemadmodú
    enim oportet in communicatione
    ficut in honorib° g Dijs, aut pa^ É vt percipiat plus qui la
    rentib9 exhibení: nemo.n.refer
    orauit plus in earü adunatione &c
    re his dignâ gram poffet:fed qui acquifitione,fic in dilcclione:*nten
    2p viribus cólit, is effe prob* ví. do q» oportet vt præeminens reci
    Atq; iccirconölicere filio patré piat plus dilectionis opcrum dile
    &ionis

    /
    Moralium Nicomachiorum,
    c &ionisquäm alius. Ideoq; amicus menfuram idoneitatis. & videtur R.
    indigentium, quando excellens fue fint honorationes in quibufdâ ami
    rit vél virtuofus,dabit eis fecundum citiarum neceffariae vel debita: ex
    menfuram fufficientiæ eorü, & ipfi peruentione earum ad finem pofli
    honorant cum fecundum menfu bilitatis: ita vt fint fecundum poflè
    ram dationis füae , quando fucrint laudantium, non fècundum exigen
    boni. aflociantur ergo eum vtilita tiam idoneitatis laudandorü : cùm
    tis caufa, &ipfe non habet vtilitaté videamus hic res plures, ad quarü
    ex eis penitus,veruntamen quilibet non fufficimus condignas honora
    iftorum fanam habet opinioné de tiones , vt domini & patres. nullus
    fociofuo : oportet crgo yt eminen enim ad condignas iftorum fufficit
    rior iftorú amet vt exhibeat ei mi honorationes.attamen,quando fer
    nor vel inferior plus honoris quàm uierit eis fecüdum quantitatem (üi
    ipfeeii& vt ipfe impendat ÉÉ; pofle,opinamur hoc efíe condignú.
    É commodi &lucri, quàm infe D. Et propter hoc fortaffis aeftima
    tur illicitum efle filio bellari contra
    H riori. etenim honorificentia prae
    mium eft virtutis : & emolumétum patrem: & quoniam debitor exiftit
    fulcimentum eft inopiarum. D. Et filius patri, vt retribuat ei quae iam
    videtur hoc fic eflè ih conuerfàtio tribuit ipfi pater. &, quando fecerit
    neciuitana. nullus enim honorat pater bona, non prior fecit hoc ei,
    rem,quae lucrari facit bonum com neq$ prgter debitum:immo tanquá
    muné ciuitati.iftud enim eft homo debitor ei , cui affiftit obnoxius.
    communis. & non honorat vllum D.Et fortaflis non eft potentiaali
    hominem communem : immo ho cui, vt relinquat patrem fuum finc
    porat quidem hominem propriü , adiutorio, ctenim non videt aliquis
    {¥ indiuidua praecedunt fèinuicem vt non adiuuet eum, qui non fuerit
    in nobilitate &ignobilitate. Etpoft fuperabundantis malitiae,& neque
    , quàm honoratior é minoratio in fugiat ab eo. homines nanq; amici
    iuria: honorantis, & eft aliquis non fuiit naturaliter,& in moribüs ipfo
    tolerans minorationem , non con rum eft, ne auarus fit aliquis adiu
    ferunt homines honorationem nifi torij erga alterum, qui non fuerit
    ei, quem confequitur ctiam mino fuperabundantis malitiæ : maximc
    ratio:vtputa pef collationem pecu ergo ne erga eum cui debitor exti
    niaeipfis,donec fiat honoratio gqua terit:& cuius dignius cft vt folicit<
    lis pecuniæ collationi.etenim actio tur & ftudeat inTubfidium j vt fü
    nes, quæfiunt (ècundum idoneita giat ab ipfo,à quibus vero potius fù
    tem, fes diuerfätas efficiunt cogqua gicndum quàm ipforum intendcn
    les:& quando fuerint coæqualcs, có dum adiutorio, funt viri malitiarú
    {èruatür amicitia fecundüm fuam ex hominibus : & fùnt illi, qui vo
    habitudinem. Et propter hoc opor Iuntvt bcne agatur cum ipfis : &fu
    tet vt fint honorationes eorum, qui giunt,neipfi alicui hoc faciant:ac fi
    non«iint æquales in nobilitate, aut illud quod eis fit, nö proficiat ipfis.
    vtilitate fecundum inæqualitatem: Dixit. Dc iitis igitur tantum di
    iapnaa fuat cocxccdentes fecupdum £}um fit, .
    -
    -
    ARIS T O
    - -

    LiberNonus.'^ : * I18
    : A R I S T O T E L IS amabát, amicitiae diffolutio effi D
    cit,nö enim femutuoamabant,
    Moralium Nicomachiorum
    fed eaquaevtri(q; aderant, quæ
    I. I B E R N o N vs, ftabilia nö funt. quocircahmöi
    εt funtamicitiae. At morú ami«
    - cum …tuer. Expoff. citiap fecüm fit, permanet, fi^
    s v M M A L I B. R I cut di&um eft. Diffentiunt auté
    , De amicitiae confèruatione, acip &tcúmaliafiuntipfis , & non ea
    fius operibus. De beneuolentia,có quæ appetunt, perinde enim eft
    cordiâ, beneficentia, amore fui. acfi nihil fiat,cúm id non confe^
    De amicis f;licis, amicorum nume quitur quifpiá quod cupit.qué^
    ro,in qua fortuna fint habendi,& admodü citharozdoille,q quan^
    ipforum præcipuo munere. tomeli° caneret, tãto plura pol^
    Que conferuemt amicitiam. licitusfuerat:cúm repeteret ma
    Cap. 1. ne quod fueratipfi promiffum,
    ? T N omnibus amici voluptaté provoluptate reddi^
    ;* tijs,qug difsimiles diffefe dixit. fi igitvterq; id vo^
    fpecie funt, id qd* lebat, fatis habuiffet: fin alter
    ;pportione refpon oble&tationë, alter lucrü,& ille
    det,ficut di&ú eft,
    habet,hic minime : non reéte id
    amicitiam conferuat. quemad quodad focietaté fpeétat, inter
    modum & in ciuili, futori pro hos effet. quibus enim indiget
    calceis pro dignitate commuta quifpiam, ijs & ftudet atq* illius
    tio fit: textoriitem, &reliquis. caufa *hgcdabit. Sed dignitaté *a.1. eadé
    Atq; hic cömunis menfuranu^ rei ftatuere vtrius eft ? eius ne dat.

    mus comparatus eft , ad quem qui prius contulit, an eius qui


    omnia referuntur,quo43 menfu^ priusaccepit?ille enim qui con«
    rantur omnia. In amatoriaauté fert, ei vf permittere. id quod
    C amator interdum criminatur,q> aiunt etiam Protagoram facere ?
    cúm fupra modum amet, non re cöfueuiffe.cü enim qualiacunq;
    dametur:cúm nihil ipfe,fiitain• docuiffet: ei qui didicerat iube^.
    ciderit,amabile in fehabeat: fg batarftimare,quanti viderentur
    peitem amat?, q* ctim ille prius eße digna eaquae fciebat,& tfi
    promiferit omnia, nihil poftea accipiebat.in talibusautem *fa^ *a.l. pla
    praeftet. Huiufmodi auté queri^ tis eftnonnullis illud: Afthomi• cct
    monig cötingunt, ctim altervo^ nimerces. Atqui cü pecuniam
    luptatis caufa amatum amat,al perceperint, nihil poftea faciiit
    ter amatorem ob vtilitatem:& exijs quae dixerunt: ob nimios
    haecambobus non adfunt. nam promifsionum exceffus merito
    cúm horum caufaamicitia con^ in accufationes incidunt . non
    ftet, cum ea non{fiunt obquae enim fiftant ca,qu£ Pepiget;
    , Atq;
    Moralium NicomachiorumL
    G Atq;hocfortaffe fophiftae cogü gftimantqui habent,& quihá« K
    turfacere, ;ppterea q* nemo eis berevolüt. fua enim fingulis &
    daret argentü ob eaquaefciunt. quæ dant, digna multo precio
    hi igitur ctim nö faciant ea, ob videntur. fed retributiotíi tan
    quæ mercedem acceperunt, me ta fit, quãtam ftatuerint jlli qui
    rito accufantur. Vbivero nulla acceperunt.Oportetafitfortaffe
    fubminiftratiöis pa&io fit: illos non tantiaeftimare, quäti appa
    quip fe prius dant, abfq; crimi• ret alicui cum habet: fed quanti
    nevllo effe diétum iam eft. eiuf* gftimabat,antequam haberet.
    modi enim amicitia eft , quae ex
    virtute cöflatur. retributio^g eft pETERMINATio NoNI r R A c r.
    ex ele&ione facienda. ea enim 11 8*1 n I c o m A c H r AE
    A R l S t O t E l 1 s.
    amici,&virtutis eft. Ita ét con•
    uenitijs qui philofophiae caufa §1 Ixit. In omnibus autem,
    inter fe habent focietatem. non in quib° funtfpecies vti
    enim pecunijs dignitas:aeftimaí lium diuerfae, inuentio
    neq; honor gquiparabilis exhi quidem conuenientig,&
    beri poffet:fed fortaffe fatis eft, proportionis inter huiufmodi vtilia
    ficut ét erga Deos, & parentes, cogquatur inter ea, & cóferuat iftas
    id quod fieri poteft. Qgód fi da dilectiones, vtin artibus ciuilibus,
    tio eiufmodi non fuerit, fed ob quádo prgparator coriorü cömutat
    cum artifice calciamentorum hoc,
    aliquod maxime quidé fortaffe j;? meretur eius calciamentum.i,
    ea facienda eft retributio, quae at ei quod çquiualet calciamento,
    vtrifq; pro dignitate effe videa cóferuátur dife&tio inter eos. & fif;
    tur:fin id non contingit, nö mo in reliquis artibus,conferuatur qui
    doneceffariüvidebit, vt is qui dem dilectio inter connegociafites
    prius habet,ipfe ftatuat; verum fm eas, qfi fuerit connegociatio fm
    proportioné &aequalitátem
    &tiuftum : quantâ enim is vtili propteriftud . D. có-
    pofita eftmenfura Et M.
    taté confequutus fuerit, aut pro munisin iftisciuitatibus rebus om
    quâtovoluptatê elegerit, fi tan^
    tum ille receperit, dignâ remu nibus, per quámenfurétur:& eftde
    nerationem habebit. nam ét in parius. Per denariü etenim cogno
    venalibus rebus ita fieri appa^ fcitur válor rerü : & pipfüm fiígfti
    matio,donec fciatur proportio earú
    ret. Quibufdam ét in locis leges adinuicem. D. In hábitudine vero
    funt,ne de voluntarijs cömercijs amoris dilectionalis fortuitu caufà
    iudicia fiant: eò q* oporteat cü bituramafius amafiá, quádo ama
    eo cui credidit, ita diffoluere , uerit eam amore fuperexcellente,&
    quemadmodú focietaté inijt,iu^ ipfa nóamauerit ipfum fift, vel ecó
    ftius enim effe putat, vt cui per uerfo.fi vero non?amauerit eü peni
    miffumeft,is ftatuat, quâm qui tus,tunc pluries contingit amafium
    permifit. Nam plerüq;nö aequi querelofum eédeamafia:eò q)muttlC pro
    • LiberNonus. ' I 19
    A-mittit ei promiffiones vniuerfas,& fuum,& ante fuerit datioinjftis,fm b
    nihil foluiit earum. Etaccidit quidé menfuram meriti,conferuatur con- '
    haec querelofitas vt plurimum, qú negociatio:& fit hoc,cum det vterq;
    amafiusamauerit amafiâ caufâ vti fm menfuram, qua accipit.D.vt fà
    litatis,& nó fuerit amor pp dele&ta
    cicbat Protagoras.qfi enim docebas
    ά
    tionem in vtroque. etenim propter difcipulo vt honora
    cöem dele&tationem firmatur É ret éum ad méfuram, qua didicitab.
    &io:& contingit dile&ionis diffolu ipfo.D.& quibufdam hominum pla,
    tio, qfi non füerint res propter quas cet in hac intentione precium:inten,
    ÉÉÉÉÉ accidit, qfi non do vt rccipiant à difcipulo ex recio
    fuerit dileétio propter ipfofmet dili ad quantitatem eius,quod didicitab
    entes,fed propter res non perman eis.D.Etex hominibüs funt qui ac
    Š. própter hoc dilectiones etiá cipiunt prsmium eius, quod prgmit.
    erunt nón permanfiuae. Dilectiones tunt,& nihil faciunt de promiffo gg
    B vero,quae gp virtutem funt,perfeue (uperfluitatem promiffiónum.& di-,
    • rant:éò q)vterq; condiligentium di gnum eftytifti conuertantur ad fpe E
    ligit focium pcr fé virtutisgratia:vir cies querelarü : intédo vt querimo
    tüs autem impermutabilis eft. Et di nia habeatur de eis : eóq; nöfaciunt
    le&iones,quæ funt pg vtilitatem,nö qά concefterunt,& Apmiferuntexfe
    folum permutantur pg ablationem ipfis.D.Et conueniens eft vt diftur
    rerum vtilium, verum etiam permu batores, vult,vt arbitror, Sophiftas,
    tantur extantibus vtilibus folum fm fiuc deceptores,cogätur adiftud: eô,
    modum, fm quem erat defyderata. quod nó dataliquis remunerationé
    f. »
    -
    nifi enim £î contigerit de pro eo qd docent. vult, vt arbitror,
    fyderanti nodo,defyderatio reputaf cú fit illud,quod docét nullius valo
    apudipfum, ac fi non eflet pefiitus. ris,vtpotevanum & falfum,cogütur
    ? & filrfi contingat ci res, quam non vero adinquirendü â difcipulis pre
    amat,vt qui promittit cantori remu cium de Apmiffionibus,quas impok
    nerationem iuxta menfuram boni cftadimplere:vt quod promifitThe.
    c tatis cátus fui, qfiq;interpellatur de filius de do&rina Mcdicinae q» doce
    ; promiffo, dicit, (àtisfaciam tibi pro ret eam in modico tpe:& pofcebat à F
    . * áclcctatione, quam habui ex cafitu difcipulo precium competës huic in- -
    tuo per aliam delectationem.fi ergo tentioni.D.Et dignum cft vtifts de
    fuerit dele&tatio accepta vtriufq; vo ducanfad vehemëtiores fpés quere.
    luntati,erit per hoc fàtisfaâio. qfive larum omniü:eò q ipfi non faciunt
    ro fuerit alter volés deleótationem, fecundum quantitaté accepti precij.
    vt auditor cantus, alter aút lucrum: D.Non confequuntur eo querimo
    non eftfatisfaétio. qfiitaq; vtriufq; niae oi confecutione, fi noii fuerint
    commercantium non contingit a 1o res, pro quibus receperunt dona,n5
    cio fuo volitum, non fit commerciü fub conditionefàciendi eas: quia da
    fm q> oportet : eò quod defyderium tio in cis fuit ex ipfo datore,& ex ei*
    vtriúfq;eftquidemi rei quaindiget, beneplacito.& datio quidem,qug fit
    & dat vtriq; qd apud ipfüm elt gra per hunc modum,fimilatur dationi,
    siadefjderati, qüodcit apud (òciú qfitin dilectione fiente pg virtuté.
    Moral.cú có.Auer. TR {àtis

    \
    r: Moralium Nicomachiorum ,
    & fàtisfa&io enim cuiusq; iftorum fo £rgo huiufmodi difpofitio ens difpo x.
    cio eft ad beneplacitú fui,n6 ad mo fitio beneplaciti& ácceptationis ab
    dum retributionis: & cum fit fatisfa vtrifque: intendo beneplacitum per
    &tig ad placitii,non erit querela,& fà modum commercij& commixtio
    tisfa&iö,& amicitia,& virtus vnum nis. Etenim dator videt,q) illud, per
    fünt:&eft finis impédendi poffe fuá qnod ipfe letificat,dignitis eft modo
    ad fatisfaciendü ab vnoquoq; ami appreciationis: & qùod lætificatip
    corú.non enim eft fàtisfä&ti6in veri füm, eó q dantes vt plurimum nón
    tatemerito virtutis, nifi impenfa to honorant fm æqualitatem eos qui
    tius poflè. D. Etvfq;iftotmodo fit bus dant, & vofunt accipere lætifi
    fatisfa&io ei,qdocet Philofophiam: cans, & res propriæ vnicuiq; ex ho
    eò q merito eius fapientis,vel eiusdi minibus,quiae procedunt ex ipfis,pa
    nitati non equiparafpecunia:neq; tens eft, q qfi dederit ei cui non fünt
    ibuenif in hoc cömercio retributio proprie,dignus eft pluris:intendo re
    digna neq; gqualis in pödere:immo muneratiónem fiue praemium.fiq; .
    P; côùeniens cftvt fit eius pmium exhi res taliter fe habet,tunc remuneratio L
    bitio honoris fm totâ poffibilitaté, vel fatisfa&io fit fecundum men(urâ,
    vtin reuerétia patris & ét Deorü: ct quam ordinant:vel in quam conue- ì
    finon fit hoccoæquale ÊÊÊÊ niunt illi, qui accipiunt, cum eis qui
    pinquü ei.D.Et quamuis res ficfe dant:intendo de quo vidét q elt re
    É? in ifto, oportet tfi in quibuf muneratio fm condignum. D.Et
    dam rerum vt fitfatisfa$tio fm gqua oportet ne fit honoratio:& vniuerfà
    fitaté vel plurimum, vult,vt cftimo, liter fecundum quantitatem , quae
    incommercio. qά fit in vtilitatibus. apparet,q> mereatur eam res,pro qua
    D.Et gqualitas fit fm méfuram,quæ fit remuneratio, fed fecundum quá
    videtur vtrifq; commercantibus effe titatem meriti in fé. Dixit.interdum
    fm meritü.& fi non cótingat videri enim quod apparet diuerfum cftab
    vtrifq;:fit aüt menfura meriti inué exiftentia rei in fe. -

    tainipfo:cóuenienseftvt neceflàriô
    fit legi ordinare in ipfo menfuram Singuli pro diguitate bem/ficia effe repen
    demdt. Cap. 2.
    meriti: immo neceflariú eft hoc ét. -

    fm menfuram ergo qua proficit a! T vero hmói res dubita


    ter eorum , vel dele&tatur vt fit retri tionem admittunt,vtrum
    butio non fm quantitatem, quae vf videlicet patri omnia tri•
    ipfimetin hoc.& hæcintétio patens buendafint,&parenduminom
    eft in quibufdam rebus, quæ emun nibus:an aegrotans debeat medi
    tur,& funt illae,in quibus funt leges. co obremperare:& qui eligitim
    In quibufdam autem nó funt leges: peratorem, bellicae rei peritum
    cög, difficile eft vt inueniatur iüdi
    cium fm menfuram meriti in com hominem eligere ? Simili modo
    mercationibus voluntariis. aut non amico ne magis, an probo viro
    inuenif:&eft difpofitio in qua opor inferuiendú:&bene merito red*
    tetvtvterq; commercantium cedat, déda ne magis gratia fit,ę foda*
    & appropinquet focio fuo. ponitur li dandum , fivtri{q; non liceat?
    Nun
    ,: : ' LiberNonus.'' . ' ' 1 3 o
    a Nunguidafitomnia huiufmodi ac certae funt,ficut ea, circa quae B
    exaétè definire facile nö eft? mul verfantur. Non oia igitur oibus
    tas enim atq; omnigenas & ma effe retribuenda, neq; patri oia:
    :* ££; & paruitate, & hone» quemadmodii neq; Ioui omnia
    ftate , & necefsitatehabét dfias. fàcrificant: obfcurii minime eft.
    ?
    1*
    illud tamen obfcurum non eft: quia vero alia parentibus,&fra
    nö omnia eidem effe reddenda. tribus,& fodalibus,& beneme
    Et beneficia retribuenda,vt plu» riris reddenda funt:fingulis pro
    rimú, magis funt,§, fodali infer^ pria & accommodata funt attri.
    uiendú:&ficut mutuum cui de^ buenda.Itavero ét facere viden
    1; bet quifpiâ, reftituédum magis, tur,ad nuptias enim cognatos in
    3* ίΒ fodali dandum. Sed fortaffe uitant:his enim cöe genus eft:at
    ;3 neq;hocfemp: vt fiquis redem^ que iccirco a&iones quoq;,quae
    P ptus ä latronibus fuerit, vtriiis circa id fiunt, cöes funt. ob ean«
    vicifsim redimere eü debet, qui dem caufam quoq;ac fponfalia É;
    liberarit, quicüq; ille fit, an non conuenire debere cognatos ma»
    captoquidé,fed repetenti redde xime exiftimant.Parentibus aíit
    re, an patré redimere ? redimere alimenta prgcipue fuppeditáda
    n. patrem magis etiá ô£ feipfum effeviderentur, vtpote cü debea
    deberevideret. Quod igit di&ú mus: cumçj3 illis q in caufa funt,
    eft,invniuerfum debitú eft red~ vt fimus, honeftius fit, φ nobis
    defidum: (ed fidatio honeftate, ipfis in his opéferre. honor quo
    aut necefsitate fuperexcedat, ad que parétibus quemadmodum
    hæc eft declinandum.Interdum Dijs, exhibendus eft:non omnis
    enim neq; aequum eft, vt quod tfi parentibus. neq; enim idem
    prius alter contulit beneficiü,re^ patri& matri:neqp 1s qui conue^
    pendamus: cúm ille probü virü nit fapienti, aut duci, fed patere
    C effe fciens benefecerit:ab hoc ve nus: & fimili modo maternus.
    2. ro fiat retributio eiqué prauum Omni ité feniori honor pro gra- .
    cffeexiftimat.náneq;ei,qui mu te reddêdus eft,affurgédo, & fe^ F
    tuauit,remutuandü eft.ille enim fione cedédo,atq5hmói caeteris.
    cíi putaret fe reccpturü effe,pro~ fodalibus aüt & fratribus loquu
    boviro mutuauit: hic aút â pra tio libera, omnium^g communi^
    uorecepturü fequippiã non fpe^ tas exhibéda eft. Cognatis itaq;
    rat.fiueigitur revera ita res feha & tribulibus & ciuibus, reli•
    bet,gqualis dignitas minime eft: quisq; omnibus enitendum eft,
    fiue nö ita quidé eft, fed opinan vt femper quod accómodatum
    tur, nö abfurde facere viderérur. e(t, tribuamus, quaeq; vnicuiq;
    Veruntamen id quod f£pe di&ii infunt quantuimi ad coniunétio
    ànobis cft,difputationes deaffe nè, &virtutem,&vfum attinet,
    &ibus&a&ionibusita definitæ cöparatione faéta dijudicemus.
    - -

    *. *
    R ij ' atq;
    -j
    • : : Moralium Nicomachiorum,
    G atq;eorum quidem quæ eiufdé neficij, v.g.ad eum qui non redpit K
    funt generisfacilius iudiciii eft: cum ip(o,ábfqueeo qui iam incipit
    difficilius eorum quae differunt, cúeo,&hocvtin pluribus:autytei,
    non ob id tamen defiftendum: qui non incipit cum beneficio,detur
    feditavt fieri poteft, faciendadi É jei qui ÉÉÉ ci beneficio.&
    oc,qfh patemseit,q) illequiincipit;
    ftin&ioeft,
    dignior eft recópenfàtione eius,q
    DÉ Et in hoc eft exercitatio ex iníipit : eóq) e(Équafi accómodatí
    arte modi ex modis dubitatio quodaccómodauit:& accómodafí
    nis difficilis, fan oportet vt vniuer ex debito reftituendum eft: ideoq;
    fum reuerentiarum exhibeatur vni oportet vt donetur ifti plus jalij,
    £j ex fpeciebus hominó,quibus D.Etfortaffen6erit iftud, vtquem
    ebentur feuerétit. vtin patre,v.g. abfoluerunt prædones,an $. wt
    an oportetvt honoretur fm omnés abfoluat eü,qui ipfum abfoluat, gfi
    honóres:& vtcócedatur ei oé quod acciderit,an fiö. intédit q, in hocdu- '
    petit,&fatisfaciat 1 hoc iuxta di&ú bitatio eft,veruntamen patenselt;£ L
    fuum:an oportetvt fatisfaciat infir debitor eftvir vtabfoluat patré fuí
    moiuxta di&um medici tantum:& potius jfeipfum. & fih* fifueritda
    praeliantiiuxta di&um ducis exerci tio ppnçceffitatéaut pp melius, for
    tus,non cuiufcunq; ex hominibus. fitan non oportebit quidé vt fit gqua
    D.Etfimiliter äîï; , an opor lis ei quod facitincipienscum datio
    tct vt fèruiatur amico, quemadmo ne,immofortuitu, vt fit datiopr£c£
    dú feruitur virtuofo:& quis dignior dens,qfi fueritâ quo eftincorptio da
    eftremuneratione,qui incipitbenefi tionis,bonus no6ilis,aut gg fieceffi
    cium notorium, aut qui non incipit tatem:&forfan oportet vtfit diminu
    ipfum. & qfii non eftpoflibile vt ex ta,qfi fueritä quö eft inccptio datio
    hibeatur beneficiü notorij vtrifq;, nis,malus vilis.Et forte nón oportet
    intendoincipienticum ipfo,& nón pp hoc vt reftituamus accommoda:
    incipienti, eftdigniusvtexhibeatur íüm:&recompenfemusei,qfi mali
    incipienti. D.Etfortaffe nó facile eft gnus vel nequam fuerit:e6q) nöme
    determinare in hoc fm certitudiné: Eetur hoc,cùm hocquodaccommo- M
    I intendo illud quod debetur in ipfis dauit,non fit eius proprium.ipfe cr;
    fingulis hominum:eóq;ineiscftdi go vult vt recipiat quod non cftgi
    uerfitas multa, pp diuerfitatem ifta proprium per äccommodationé si'
    rum rerum in mfagnitudine& parui <quód accommodauit.&quinon£e
    tate,&bonitate&neceffitate:inten rat accipere quod eft ei proprium:
    dophocvtgftimo:eóq; in eis eft qά fed hoc, quod non eft ei proprium,
    eft pg neceffitatem,& in eis eft quód boc eft möris peruerfi valde. fierg9'
    eft gg melius:&intendit pp magni accommodatór fuerit talis fm veri
    tudinem & paruitaté in idoneitate. tatem,intendo nequam, nö oportet
    D. Quódaütnon oportet concede vt eius dignihabitio fitæqualis.&fi
    reoés res omnihomini fmterminú non fueriítalis, putatur autem talis
    vnum,manifeftum e(t. etenim non effe,fortaffisnoncftimabitur deeo;
    9portet vt conuertatur exhibitio be qui fi nó{àtisfacitgrcgerit quodnó, .
    opor•
    .- LiberNonus. - 15r
    À epgrtet .Etvf eft, quemadmodum ciis,&fratribus,&vfrconiun&isom d
    di&um eft pluries,q, hominesin in nibus propinquitate fpeciali aliqua
    digétia fui inuicem in a&ionibus & fimul conuerfatione & conciuilita
    päflionibus cogquales funt:veruntfi tevnicuique fibi proprium. & opor
    funt in hoc diftinótionum & ordinítetvt vnufquifque eòrum habeatur
    terminatorum.Q fi afit nö oportet in comparatione fibi propria, aut
    vt dentur omnibus eis res e;dem,in virtutis,aut yfus, qui âppropriatur
    * tendo,vt fit dignihabitio in eis gqua ei. comparatio autem eorum, qui
    lis,manifeftum eft.patribus nanque fub vnd funt genere exiftis facilis
    impedimentum aliudj fratribus,& eft: diuerforum vero genere diffici
    fratribus aliud jfociis, & beneficij lis.fed neq; propter difficultaté omit
    &ollatoribusaliùdjnon conferenti tenda eft: Â ęcundum g-poffibile
    bus:& eis qui contulerunt beneficia fuerit diftinguenda,
    datur quod fuum eft,& fàtisfacit eis
    Qgando/èruanda amicitia. Cap. }.
    : ex debito. Et manifeftat q» ficfe ha
    B bet res:intédo q hoïes dantvnicuiq;
    modo fibiproprium hoc quod '; 1.
    Ritur autem dubitatio, v^ ri
    trum cum ijsqui non per•
    â v.g.inuitant quidem adnüptias fuo
    rum cognatorum,aut ex parte côfàn
    manent, diffoluendæ fint
    amicitiae,necne? Ancum ijs qui
    ,$
    uinitátis,aut expartealtcrius alicu ob vtilitatem,autiucunditatém
    ius cohabitudinis & compaffionis: funt amici, cùm non amplius ea
    &cupiútvt præfentesvt habeantfi habét,diffolutionem fieri abfur•
    milesfuos in rebus,Ppriis eis ytplu dum non eft:illorum enim erant
    rimú. hoc etenim debitum eft fieri.
    Et ex parte huius intétionis fortaffe amici:quib° deficientibusc6fen
    dignü yident homines vtprocurent taneü eft,vt étipfi non amplius
    patresfuos,&fàtisfaciant expéfiseo ament.Criminaretur auté quif
    fum:eóq; ipfifunt caufà fuiefle:& piam,fiille qui ob vtilitatê, aut
    g, magis debitum habent ad hoc in voluptatem amat, fe ob mores
    eis jffeipfis : &fatisfaciãt eis in eo, amarefimulauerit,Sicut enim in
    c quo indigentiniftis rebus:& debitó principio diximus, plurimædif f
    reputent vt honoretur pater fm mo fenfiones inter amicosoriuntur,
    dum honorandi Deü:attamen opor cùm non fifr & putant,& funt
    tet vt honoretur pater vniuerfo É: amici.Cùm igiífruftratus fuerit
    nore: honor nanq; patris non eft aliqs,atq3ob moresfe diligi exi•
    •quafi honor matris: nec honor fa ftimauerit, cünihil eiufmodi ille
    pientisquafi honor ducis exercitus.
    fed honorâdus eft pater honore pa agat : feipfum isculpet.cum aüt
    terno,& materno.&fifr finguli per illius fimulatione deceptus fue»
    fibi propria:intendo per id,quod cô rit:eum qui deceperit, accufare
    petitvtrifq;eorum exvi&usàdmini iuftum eft: atq;eo magisά eos
    {tratione& aflurreétione & loci ex qui monetasadulterãt,quocirca
    hibitione,& reliqnis exa&ionib* ho rem preciofiorémaleficiü huius
    ÊÊÊ
    - -
    ; eft fo eft. At fiadmiferit vtbonum »
    A iij prauus
    * * Moralium Nicomáchiorum.
    ß prauus vero ille euaferit;& vi« tinenda eft.& quemadmodum *
    " deaf;numquidamplius amädus amicis magis j;alienis gratificâ
    !
    £ft«An fieri nö poteft. fiquidem dum effe exiftimamus:itaijs qui
    n5 quodlibet eftamabile, fedbo fuerunt,ob amicitiam qug prius
    fum:neqpamádum prauum eft. interceffit, tribuendum aliquid
    praui enim effeamicii, aut fimi eft:qfi non ob nimiam prauita•
    Hcm prauo fierinullo modo op}. tem faéla eft diffolutio.' ,
    fimileaüt fimili effeamicum, di
    &um iam eft.Nunquid vero fta^ Ixit. Etiam dubitatur, vtrum
    tim facienda diffòlutio eft ? An oportet vt difloluanturamores
    non cum omnibus, fed cum ijs q inter amicos,qui non perfeuerantin;
    'ob prauitatem incurabiles funt? virtute, intendo qfi non perfeuerat.
    alter eorum in ea,an non. Et fimili
    nam qui corre5tionë admittunt quifuntamici £pteryt de
    ter ile vel
    ijs eofimagis inmoribus, άin fa le&ábil e, an oportet vt difloluantur
    H &ultatibüsferendum auxiliü eß, eorum dile&io nes, cùm non extite- *
    quo & prgftantiores, &amiciti; rint iftae res : intendo ex altero ami
    funt accommodatiores. Videtur corum.& patens eft,q) non eft turpe
    aiit ille qui diffoluit amicitiam, vt fbluatur eorum amicitia.interem
    inihil abfurdifacere:quippe cum pta enim caufà conneétente, neceft&
    non huicneq; tali fuerit amicus. çftcorinexadiffolui.D.Etforfan du
    quocirca cúm eum immutatum bitabit,quando fimulauerit amicus
    feferuare nequeat,abfcedit. At ÉÉÉ ratione morum,& non di
    vero fialter perftet, alter vero,p ligit nifi dele&ationis vel qucftusgra
    bior euaferit, itavtlonge prgftet tiâ,an oportet diflolui amicitiâ. An
    virtute,nüς]dvtendü amico eft? ftare poterit fecundum q> ftantami
    citiae multae diuerfitatisim eo q» prc
    Am fieri nö poteft. in magnaaüt ceflit, vt di&um eft in amicitiis, in
    di{látia id maxime perfpicuum uibus voluntates coamicantium
    fit,vtinamicitijs â pueritiacon^ diffimiles exiftunt.Veruntamen,qfi.
    ! flatis. fi enim alter pmaneataio mendax fuerit alter coamicanrium,
    puer,alter vir άoptim° euadat: & arbitrari feceritq, diligat'ratione
    quo pa&o effe poterunt amici, moris, &ipfe nö facit aliquid ex his,
    ciim neqsijfdé oble&entur, neq; quae exigitiftadile&tio, conueniens
    gaudeant,& doleant? neq; enim èft vt huiufmodi amicus reputet fe
    inter fefe mutuo hæc inerunt ip^ ipfum fufpicabilem, & non requi
    rat ab amico fuo fecundum fimula
    fis.abfqp his vero effe amicos nö
    licebat:quippe cü fieri nequeat, tioncm, fècundum quam incedit cú
    vtfimuldegant.Sed de his diétíi ipfo in focietate. quando vero re
    fecundum hanc fimu.
    iam eft. Numaütnihilo fecius fe quifierit ab eo
    lationem: intendo q, requirat a£tio*
    gerere debeterga ipfum,acfi nii nesfocietatis, quæ eft propter virtu
    quam fuiffet amicus?Ananteha tem, difloluitur amicitia fieceflàrioí
    5itae confuetudinis memoriarc* & oportct wt amplior querela ha*
    -- - v.
    bcatus
    A.
    • • *Liber. Nónus. ,'. '.* I31.
    -
    -
    <* -

    A beatur de eo , qui incedit fm hanc leâum purumfortem,non eft pole í


    fi&ionem, j de eo qui falfificat nu in huiufmodi vt permaneát amici:
    mifmavet denarium inquantum fa cùm non placeanteis res eædem,&
    &um eft in honorabiliori re: inten ylt non gaudent neq; triftantur re
    do φ falfitas in honorabiliori dete bus eifdém , & hoc,qfi propter di
    :!
    -e

    rioris eft malitiæ : amicitia aút ho


    w
    uerfitatem fuarum apprehenfionú
    Â norabilior eft denario : ergo falfifi non funt eis res eædem fimul. & nó
    catio in ea maior,& jrela amplior. eft poffibile eoscfle amicos non exi
    'Si aút affociauerit cü ëntem bonü , ftentibus eis his rebus: intendo vt *

    & deinde pmutaf, & fiat malus , an gaudeant & triftentur eifdé.& non
    oportet vt non foluatur dileétio ? eft poffibile in horum fimilibus vt
    An oportet folui, eò q) non eftpofe perfeuerent in vitafua,& vt fiantiri
    q, aliquis amet quod extrabonü, & ipfà amici, fecundum q, praeceffit.
    malus nö amatür neq; affimilat'ei : D. Et oportet vt temiemoremur
    •& ifte já faétus eft malus. & iã di&ú
    rem coniunétionis, quae fit in prae- , ,
    b eft,q fik diligit fuú file: malus non terito.quemadmodum enim vide?
    iá fimilis eft bono. Si ergo oportet q' oportet vt detur amicis magisj
    vt foluatur amicitia, an oportet vt £xtraneis, ficoportct vt detur ei$, j
    ftatim ? An oportet hoc in quibuf conuertuntur amici É amicitiama
    dam, vt quorú malitiæ nó eft reme præcedenté, qfi nó di oluitur ami
    dium, & in quibufdá nó, vt in qui citia pgfuperfluam malitiam.
    bus pofe eft re&ificatio. fi enimi in
    pecunia emédabili debita eftemen Que opera amicitiæ, &• quòdmom fine
    [34 datio,quâto magisin more inquan prauorum. Cap.4.
    tum praeeminet pecuniae. D.Et for
    taffis nó eftputandí de eo qui hanc IÈ vero ea quae ad amicos
    attinent,&quibus amicitiae
    : foluitamicitiâ, q, faciat aliquid q&
    nö oportet.nó enim fuit amicus, qä definiuntur, ex ijs quae erga
    mutatum eft, neq; fui fimilis. & qfi fequisq;agit, effevidétur profe?
    fuerit mutata É' , clt impole vt &ta.Statuunt enim amicum effe ,
    '«c redeat quod de ipfà perijt: vult vt eü qui vult & agit bona, aut ά ;
    zftimo illud idem . & iftc quidem apparët, illius caufa : vel eü qui
    fuit amicus eius,quod mutatum eft. vult & effe&viuere amicum ip
    ' D. Si aút perfeüerauerit alter co fius caufa. idquod matres erga
    amicantium in difpofitione fua,& filios faciút:&amici,inter quos
    alter melior, effe&us fuerit, vtpote offenfioaliqua incidit. Alij eum
    tranfmutatus ad virtutem, an opor qui fimul degit,& eadem eligit:
    tet vt permaneat amicitia ? An eft -

    hocimipoffibile. &iam declaratum aut qui condolet & congaudet * * * *. • , •*

    fuit g, hoc non eft polein multa di cum amicoamaxime vero etiam ' : /

    flantia,vt1 amicitiâ puerili.quando hoc matribus contingit, At alie


    cnim permáferat vnus eorum puer quo ex his, amicitiam quoque
    in intelle£tu,& nó tráfmutaftfanf: definiunt, quorum vnfiquodq;
    fnutata ætate,& fitalter habësintcl probo viro ergo fèipfum ineft;
    -*
    R iij cgteris
    -
    ———

    , , : Moralium Nicomachiorum.
    $ caeterisvero, quatenus talefee* videretur aüt eatenus effe ami- 5
    exiftimät.Videtur enim quéad citia,quatenus * eft duo vel plu^ ;:;?
    modum diétü eft,virtus,8£ pro ra exijs á di&a funt:& quiaex- íis
    bus vir vnicuiq3 effe menfura. ceffus amicitig fimilis eft ei quæ ada
    is enim fecum confentit,& eadé erga feipfum é. A t antedi&ain•
    rotaanima appetit. Et vult etiã effe videntur êt plerifq; , quáuis
    fibiipfi bona,&quæ apparent, praui fint. núquid tfi quatenus
    atq;agit.boni enim eft fui quor; fibi placent, probosq; fe effe axi,
    caufabonum elaborare: intelle ftimât, eatenus participes eorü
    &iuaefiquidé partis gratia, qug funt ? Ná exijs qui vehementer
    effe vnufquifq* noftríi videtur. funt praui & facinorofi, nemini
    Vult quoq; viuere fe,&faluum haec infunt: quin ne videníqui
    effe , & maxime id, quo fapit. dem,feréaíit neq; prauis. diffen
    Probo enim viro effe bonü eft. tiunt enim inter fe: dum aliacu^
    H. Vnufquifqpaüt fibiipfi vult bo piíit,alia volüt:vtincontinëtes, l.
    ' na. effe&° vero alius illud quod qui loco eorüquae fibi effebona
    euafit, ofa habere eligit nemo. vidétur, iucüda quidem eligút,
    habetenim ét nuncDeus bonii , fed noxia. alijauté ob ignauiam
    fed cúm fit ipfe id quodcüq;eft. & fegnitiemabagendis ijs def.
    Vnufquifq;vero id quod intelli ftunt, quae fibi effe optima exi^
    git,effe videretur,vel prgcipue. ftimant.At qui multa&grauia
    quiq; eft huiufmodi, fecii dege^ fcelera perpetrarüt:& ob praui•
    revult. iucunde enim id facit: tatem odio habentur,& vitam
    quippe cúm & fa&orü oble&a fugiunt, feq; ipfos interficiunt.
    biles recordationes, &futurorü Ac quaerunt quidem improbi
    fpesbonæ fint: talesaiitfint iu• hmöialios,quibus cii diem tra
    cundae. Contëplationibus prae• ducát,& feipfos fugifit: proptcr
    , tgreaabundatcogitatione:con rea q»qiifecum funt, multorum M.
    * doletq;&collaetatur fecum ma• &grauium fcelerum recordan^
    ' xime. idem prorfus & moleftü tur,atq3aliahuiufmodifperant,
    eft,&iucüdii, & nöaliâs aliud. quorum,qficum aliisverfantur,
    pcenitentia fiquidem vacat, vt obliuifcuntur: cumq; nihil in fc
    itadicã. Eò q»igitur probo viro amabile habeant,amice erga fc^
    erga feipfum vnüquodq; horü ipfos nullo modo afficiuntur.
    Amicus & .
    ineft,isq; erga amicum, perinde
    i• •
    Neq; igiícollætantur, neq;con^ ,
    ;;;;;;; atg syga feipfum fefe gerit:
    -

    eft dolent huiufmodi hoies fecum•


    «enim amicus alter ipfe:amiciria feditione enim anima eoríi agi^
    quoq; effehoriialiquidvidetur, tatur. pars enim vna ob praui/
    δ{amici illi quibus haec infunt. tatem dolet, cùm aliquibusab^
    *Nã vtrü erga feipfum amicitia ftinet,alteralaetatur,&quafidi^
    fit,necne,injjfentia omittamus, uellétesillahuc, hgcilluc eai;
    *. - -
    LiberNonus. 133
    Ά &ficet fieri nequeat vtfimul do municabit virtuofus in voluntate B
    leat & lgtetur quifpiâ, fèd paulo virtuofo,& defyderabuntres eafdé,
    pofttfi dolet, galaetatus eft:nol & volet per febona: & quæ apparét
    ferç; ea fibi iuciida extitiffe : poe perfe bóna, & faciet hoc ét.bónum
    nitétia.n.praui pleni funt. Pra ÉÉ in ipfo eft,excitat, & mouet
    uus ergo cùm nihil in fe habeat jpfum ad agendú bonum.ipfe ergo
    acit bonum pp fe.Et funt quidem
    amabile:neq; erga feipfum ami^ communicantes in opinione: eó q»
    ce effeaffe&ùs vf. Quòd fi ita fe jE; virtuofusapprehendit qui
    habere valde miferum eft, enixe em quiditaté fuam intelle&u, &
    fugienda prauitas eft, danda3; vult vitâ propter feipfum &faluté ,
    opera vnicuiq;,vt probus eua & prgcipue falutem partis illius, per
    dat:fic.n. fiet vt &erga feipfum quâ fùftentatur, & formae, perquá
    amice effe affe&us, & aliorum eft bonus & virtuofus. D. Et vnu£
    effe amicus pofsit. quifq; vult bona fibiipfi. & nó vult
    I8 vllus bonum, qfihabierit ipfum , Ë
    Ixit. Et definiuntur quidé res prçterquá ille,qui concupifcit vt fit
    amicitig.intendo res cóparatas ei vniuerfum rerum.etenim ifbe cu
    amicitie per relationéfuá ad amici pit, vt vnian£i ipfo vniuerfà bona;
    tiâ. Et vfq; vniuerfum amicitiarfi, quáuisiâ pertigeritad bonú huma
    q definiun?, definiunf qdé relatio nú,& iftaeft opinio corrupta. Deus Pei;s di
    ne fua ad res amicitiae. nos etenim nanque dilbributor eft bonorfî om- ££; Ę
    inuenimus quofdâ laudantes ami nibus fpeciebus,qcunq; ߣtfi fue-; É
    cú,qui vult bona&facitca,aut quae rint:& non dat vni indiuiduo neq; fpeciebii
    putat bona pp amicitiam ip(ami, & vni fpeciei,& probibet reliquis: fèd fecüde;a
    Ei;*
    : vident q, iftud fit amicitia.Etquof
    dâ laudantes amicâ, qui vult & eli
    git quod eligunt amici. vt qd acci
    diuidit inter ea vniuerfà bona fm
    merita vel aptitudinem ipforü.vit- ??; ip{a--
    tuofus ergo defyderat boniinatura. rü. Id£ y.
    dit matribus : intendo qffi jpfae eli le fibi, Sc efyderat bonfi illud ei , g £o*-tc-co•
    nt qά eliguntfilijipfàrumi. Et ex eft fibi fimilis. D. Et conueniens eft *°**
    *C hoibus funíét,qui laüdantaflocian credere de vnoquoq; iftorü: g) ipfc F

    : té & conuenienté in ele£lione,& có feipfüm aflociet cogitando in bo


    dolenté doloriamici,& congauden nis, & hoc, qfi dele&tatusfuerit re
    té gaudio ipfius 1 pluribus.& iftud memorando de bonis, quc opcra
    & taccidit matrib* cfi filijs fuis. Et ex tus eft,præteritis, &gaudédo dc ip
    his funt q laudant amicü p oia ifta, fis,aut fperádo bonâ futura: jnteh
    ; & vidét q, ifta fint amicitia: inten do ea, qu£ difponitfacienda, Etad
    go g) in qua aggregantur oia ifta , huiusapprehéfiones potés cftmgn
    fit amicitia virfùòfi : reliquæ autem te & cogitatiöe, & cömunicat in his
    amicitiæ dicanf amicitis, eóq; pu fibiipfi in dolore & delc£tatione.
    tantaffimilari huic amiciriae. D. Et imaginatio etenim hmói rerum de
    vf q> fit res in hac amicitia, vt di&ú licioía eft & dolorofà fimul: inten•
    eft.virtus etenim communis e(t vni do rememorationem,fperationcm ;
    £uiq; cx virtuofis.Cù ficfuerit,com & nó elt dclcclans cx iffisabfq; *;
    III*

    *N
    - Moralium Nicomachiorum.
    6 triltante : & non accidit in tempo tur pp malitiam,&abhorrent feip- K
    reabfque tempore alterius : immo fos, & fugiunt neamenf,&interfi
    anima dolet per iftas apprehenfio ciunt feipfos. D. Et malitiofi vel fia
    nes, & delectatur fimul. & vlt vir gitiofi pp iftud requirunt aliquos,
    tuofo nóinuenitur pœnitétia, qué cum qüibus finiant dies fuos: eóq;
    admodó dictficft.pœnitétianamque fugiufit malitiam fuam, gg qd ré
    fit cum perpetratione mali. Opor cordátur multorum horribilium :
    tetigi£virtuofum velle vnumquod & gradiuntur ex eis ad alia fimilia
    ££ £! virtuofo,ficut fibimetip illis.& hoc, qfi folitarij.folitudo er
    i : qui vt fit amicum fuü ficut go molefta eft eis,& dolorofà val
    eft àpudfeipfùm : eò q, amicus eft äe.qfi vero cum alijs fuerint, obli
    alter ipfe T. vifum fuerit q» amici uifcuntur illa. ex quo.n.non eft eis
    ά
    ;tia fit aliquid, fiuc res φ aliquid qä ament,fiunt non patien
    .amici funtilli, quibus exiftunt res tesà feipfis paflione dile&tionali fui
    vngeidem. D. Vtrum aút amicitia ipforü. Et qui nópatiuntur à feip
    jH fit ex his quæ effe oportet, aut non is paflione dile&tionali fuiipforum
    eft,omittat perfcrutari in hac hora non gaudent de feipfis: immo mo
    dc ip(à. fortaffis.n.putandum eft q> leitaiitur &anxiantur à feipfis: eô
    ifta amicitia fit amicitia,& q> fint q) animæ eorum quercloß funt fibi
    dug amicitiae,ficut di&ú elt,aut plui ipforú & rancorof;. qugdam ergo
    res.& apparet,q) illud qâ iam dictú animatorü dolentpropter malitiâ,
    eft de iftisrebus, eft exiftens in plu & quædam dele&tantur propter ip
    ribus. D. Si auté malitiofi fint, in fam.& vniuerfaliter diftrahuntur
    tendo cófimiles in malitia,tunciam quidam huc,& quidam illuc, ficut
    ' qugritur an inuenitur inter peffi quod finditur in duo pertraétum.
    mos ifta cöparatio 1 feipfis: neq; vt
    & fi nöfuerit pofIibile vt gaudeant
    placeant fibiipfis, & §î, q) ipfi & triftentur fimul,gqualiter triftam
    fint virtuofi, fm q> accidit de hoctur modicum dum gaudent, & de
    virtuofis.Etiam eft manifeftum, q» le&tantur aliquo, nolentes vt fit de
    nó inueni£ aliqd deifto in eis, quilectabile.propter hoc itaq; funt ini
    I funt vehementis iniquitatis, & ma qui repleti amaritudine & pœniten M.
    larü opcratigní.nó.n. apparethoc tia.D.Etproptcr iftud totum patet;
    deipfis.neq; ferèapparet,eóq; in ma ftatus malitiofi non eft in difpo
    Vitiofis diuerfitas eft malitiarum, cú itione ftàtus amici: cum nö amet
    fit malitia multifaria.ideoque cöcu feipfum,eò q, non in ipfo quicquã
    pifcüt diuerfa,& volüt res aliasà bo amabile. Si igitur fic eft,eft vir ini
    his,vt eft difpó eorú,qui non conti quus veheméntis mifèriae, &inf;li
    nent feipfos. eiigunt.n. íí eis quae citatis valde. D. Ideoque valde fu
    vident fibi bona,dele&labile & dam giendum eft homini à malitia, &
    niferü,& ex eis eft qui fugit ab ope indurandum vt fiat bonus : conue
    ratiöe eius, qd videt bonü propter niens etenim eft,quando fuerit bo
    timiditatem vel ociofitaté.& propter nus congaudens fibiipfi,vt fiat con
    hoc illi, qui operantur operatiónes gaudcns,&amicus alteri..
    multas malas,abhorrcntvclodiun Ðe
    , : … LiberNorìtìs, •'• -' ' 134 -.
    Debeneuolentia. Cap. $. retribuit,iuftef* gerens.Quive• D,
    Amverobeneuolëtia eftqui
    IÈ ro aliquem profpere agere vulc,
    fimilis amicitiae , annici• fpevtilitatis, confeque
    ndæ ex ea.
    Mtia tíi non eft:qppe cübene^ re:non illi, fed fibi potius bene^,
    uolentia erga ignotosquoq;,& uolus eft : quemadmodum neq*
    ; latés effe polfit,amicitia non pof amicus,fi commodi alicuius cau
    fit.Et prius ét diéìahgcfunt.Sed failli obfequit, Omnino aüt be«
    neq;amatio eft:neq;.n.intentio• neuolentia ob virtutem & probi
    në,neq;appetitioné habet, quae
    amationéconfequunt,atq3ama• tatem quandam exiftit,cum put
    tio qdé cum confuetudine bene•
    cher aliqs,aut fortis, aut tale ali
    *3 uolëtiaderecentitât fit.Id qûét quidvifùs cuipiam fuerit: ficut
    :e de certatoribus iam diximus.
    erga certatores contingit. bene*
    uoli fiquidem eis fiunt; fimulh; Irit. Exhortatio autem inter*
    à ciieisvolunt.nihil tii cooperaré -dum fimilatur amicitig,& non
    tur,{icut.n.diximus, de recenti eft amicitia:eóq, exhortatio interdú v

    beneuolifiunt,&leuiter diligüt. eo,qu


    fitab cognofcitu
    inofi rtamici
    tia autem non fit nifi erga eos, qui
    Videtur igitur principium ami cogno(cuntur. & iam diâum eft hu
    citigeffe,nö fecusatq;amoris ea iufmodi ante. Neq;etiáeft dilectio,
    voluptasquae exafpe&upercipi non.n.perfeuerantia,&defyderium.
    tur. nemo.n.amorecapitur,nifi hæc autem duo confèquuntur dile
    prius fpecie fueritobleétatus.'q &ionem:intendo defyderium & diu
    ę veroformaoble&aî,nihilo ma turnitaté dile&ionis, &iftaeresfunt
    gisamore capitur:fedcum&ab cum dile&ione : & dile&io quidem
    fente defidera præf
    s t,& entes cu eft cum commnixtione,exhortatioau
    pit.Ita vero etiam amici effe nö, tem fit quidem interdum ab eo , cui
    : £
    po{funt, nifibeneuoli prius fue non occurritexhortatio: vt exhorta
    rint: beneuoli aút nihilomagis tio, quæ fitâ patre honor
    dilig eum, qui venit ex eius
    unt.volunt.n.tfi bonaijq inte fit ab eo,qui non commu
    abili ergâ
    pofteritate.&
    busfuntbeneuoli,nihil tiicoope nicatrdum
    exhortatis:vtexhortatio , quæ. 1
    rarentur, nulláq;pro ipfis mole fit ab hominibus erga ordinantcs
    ftiam fufciperent.Quocirca träß militiam. etenfm ipfi exhortantur
    :ì l.ocio latione vtens aliquis effe ipfam. eos, & conueniunt cum ipfis in vo
    n ami- *principiú amicitiae diceret:qug luntate:in a&tu autemnon. Dixit.Et
    :.tiam.
    cü inueterata fuerit,&in confue conueniens eft, quoniam non eom*
    tudinem deuenerit, amicitiaeua municät exhortatores eis, quos ex*
    dat:non ea quidé qug ex vtilita« hortantur a&tu, vt dicatur de cis, q»
    exhortatores fimulationc , &
    te,aut voluptate cöciliatur:neqs funt
    : enim obhgc beneuolëtia exiftit.
    Nam qui beneficio eft affe5tus,
    pro ijs qugaccepit,beneuolentiâ
    quöd fit dile&tio eorum dileéio fi•
    iiiulatiua. Et propter iltud videtur,
    quód fit initium ämicitiae dileéìio,
    per fenfum,i.amicitia praevedgns má
    ßußø•
    Moralium Nicomachiorum.
    G turaliter, ficut dile&io amafij. non Deconcordia. cap. 8. ^ r«
    enim amat aliquis,fi non dele&tatus
    fuerit primitus.& qui delectatur per Oncordiaprgterea fpe&a•
    &ele&tábile , non amat aliquid plus re quoq$ ad amicitiam vi•
    ÉÉ : immo quando perceperit eius detur:vnde opinionis con•
    elongationem,defjderat eius appro fenfiominimeeft: hoc.n;ijs êtg
    pinqüationcm.& fi fic eft, tunc inc mutuo fefeignorât,po{fetineffe,
    uitabiliter coniungitur amicitiæ de neq* eos qui qualibet dere con^
    lc&atio. Neg; eftpofIibile vt fintho fentiunt,concordes effeinquiüts
    mines amici,cùmi non fint exhorta verbi caufa,fidecgleftib?confem
    iores:effe autem exhortatores abfq; tiant:concordes.n.de his effead
    eo q fintamici poffibile eft.nam ex amicitiam non attinet.fedciuita
    hoftatores nofi diligunt dile&tione tes cócordes effe dicunt,cúm de
    pluri,quàm alijab eis: eóq;ipfiyo illis quæ conferunt,confentiunt,
    iunt bonafolummodo eis, quibus
    H funt exhortatores: & contingit yt & eadem eligit,aguntqseaquae f
    non conueniant eis fm aliquód fa publice vifafuerint. Circa agen
    &orum fuorum: neq; fi fit illud fa daigitur concordesfunt,atqsea
    &um ex his quae ipfi faciunt.Et pro qug im magnitudine confiftunt,
    pter hoc non poffumus tranfmüta &vtrifq;,vel omnibusineffe pof
    re nomen amicitiae ad nomen ex funt.vtciuitatescum oîbus vi*
    hortationis,& dicere de ea, q* elt fum fuerit magiftratus ele&tio»
    amicitia apparens tarde,i.quando ne effe creandos: vel ineundam
    fuerit tempùs, &firmata fuerit con cü Lacedgmoniisfocietatem:vel
    fùetudine, cóuertetur in amicitiam. regnare Pittacum,qfi etiamipfe
    etenim amicitia fit pg vtile& dele&a voluerit.Atcum vterq; feipfum
    bile : exhortatio autem non fit pro
    Phoeniffis,infeditione
    pter hoc. Et quidem ille, cui benefi vult,vtin
    funt.Concor desaüteffenon eft,
    <ium fuerit,fàtisfacitperexhortatio
    mem loco accepti beneficij: & eftin fiidemvterque animoconcipit,
    hoc fa&lo fuoiuftus. Quiauté vult quodcumq;illud fit : fed fi quod M
    beneficium benefici,&fperat feacce in eodem eft.vt cùm & populus
    pturum ab É quod vült ex benefi & probi viri optimos regnare
    cio,caufa exhortandiipfum, inten confentiunt.ita.n.omnibus con
    do beneficium, hic nón videtur effe tingit id quod apperunt.Cöcor•
    exhortator per fe: ficut non eftami diavero ciuilis effe amicitia vi•
    cus, qui feruitalteri,propterea q vta detur:quemadmodum etiam di
    tur eo vfu aliquo.D.Etvniuerfàliter citur.circa conducétia enim ver·
    ' exhortatio pertinetvirtuofo & eme quaeadvitam atti•
    rito,vt qudd appareat de eo homini fatur,atq; ea iufmodi concordia
    bus, q» eft vir grauis&rigidus, & nent.eftq;hu
    quód fimilatur iitis:vt quód accidit interprgbos viros:hi enim & fe
    illi,cuius magnificatur vtilitas,vtmi cum , & interfefunt concordes,
    litum. cüminijfdem,vtita dicam,fint.
    lauiuß
    .. . ; Liber Nonus. ' . ...” I35
    A huiufmodi fiquidem hominum tum o&s funt efFe&iuae dile&ionis. **)
    voluntatespmanent,neq* tranf D. Illi aüt quorum vnufquifq; feip
    fluunt,ficut Euripus:voluntígea fum diligit, non erunt exhortatores
    quæ&iufta funt,&conducunt: alter alterius ex parte conuenientiae
    atq; haec communiterappetunt. opinionis ipforum in re aliqua que
    At vt praui concordes fint,nifi cünq; rerum fuerit,{èdex pârtecon
    uenientiae opinionis eorum in fine
    paríiper,ficut etiam vt fintami vno eodem:vtconuenientia commu '
    Σi,fieri non poteft:cüm in vtilib? in hoc: qíí oportet vt priuci
    rebus ampliorem partem appe• nitatis
    pétur virtuofi&boni,qfi fueritiftud
    tant:inlaboribus contrâ & mi^ defyderium vniufcuiufq; eorum.D.
    nißrationibus deficiant.cum.n. Et apparetq, conuenientia opinio
    vnufquifq; fibi haec velit,alterü nis cogens eft ad dileâionem ciui
    adexamen reuocat, & „phibet. lem, quemadmodum dicitur in eo
    nam quod commune eft, perit, quod eft in reb* bonis vniuerfitati,
    B ctimab his non feruetur: atque &in eo quo indigetur in vita. &cô
    inde euenit, vt cdm alijnecefsita ueniétia opinionis fit quidem in vi- E
    rem inferant, ipfivero quae iu ris emeritis&virtuofis. ifti nanque
    fta funt facere nolint: feditione funt conuenientis opinionis in fèip
    2
    a58
    agitentur.
    fis,& adfeinuicem circa res, quc âb
    extrinfeco funt, cum dcfyderént res
    IDÉ apparetg, cóuenientia
    interdum in opinione dileétio
    vnas eaflem. ideoq; funt volunta
    tes eorum ftabiles, quc non varian
    naliseft etiam, id eft effectiua dile tur, neq; tranfmutantur de re ad ré.
    &tionis.ideo dicimus,q, non eftcon volunt enim iuftitiâ. & res quae funt
    uenientia opinionis cöueniétia pro vfriuttæ, & defyderant omnia haec
    pofiti &voluntatis, etenim conue defyderio communicato.D.Iniquo
    hientiavoluntatisfit interdú in eis, rum autem opiniones non contin
    uorü non fcitalter voluntatéalte git conuenire nifi parum.quemad
    rius.vt quodinuenitur1multis ciui fifodum nöfiuntamici nifi parum.
    c tatibusinter ciues, quorú multipli ipfi.n.fiunt quidcm amici propter ;
    caturfeditio.Et gp hocnosnon dici conuenientiäm fui in cócupifcentia F
    musq) illi, qui volunt voluntatem multitudinis poffèffionis,&in rebus
    vnamicircafem quandam, fint cöue vtilibus:cócupifcentia aüt ipforum
    nientesin opinióne: fed nominam* in fpeciebus {trenui & laboriofi eft
    quidem conuenientes in opinione quidem defe&tiua:&finguli eorum
    &orum, quorum voluntas eftin re, volunt vniuerfâ bona propter feip
    quae magisexpeditvniuerfitati: & q fos,&ea,quçfunt conferentiaeligüt
    conueniüntinvolάtatibus commu fibiipfis, & valde fubtiliant in con•
    aibus,ex quibus eft magnum bonii, negociatione fua cum extraneo &
    vt voluntatesciuiles communales,vt contriftanteum: attamen conferuât
    conuenientiaipforum.qiú quodfa quidemiuftitiam cóem interfe: ali
    citidoneüprincipatus,virtutes,(unt. ter.n.non fubfiftét.oriuntur aút in
    «tcnimhniöi conuenientiae volunta tercosiurgia;&diflcnfioncs:còga!
    * •
    - - tc ;
    Moralium Nicomachiorum.
    & ter cogitalterum ad defraudandum propriümagisamat;άab ope- K
    * in co?nrg9$iationibus,&circungs- reamaretur,fiafiirìatttmfieret.
    niendum feinuicem , cj non cupiát Maxime vero fortafi« circa poe- X£?
    exercere operaiuftitiae,fed volutitg- tasidę euenit, qui poemata pro- Ę
    'dem adimplere aótionesfuarum có
    cupifcentiarum. pria perinde ac filios fupra mo
    • ' .•
    dum amant. Huic rei fimile eft,
    ' ' ' * DeTvero
    •,
    beneficentia. Cap. 7.' ma qάad benemeritosattinet: nam
    beneficiamare
    beneficioaffeftusopus ipforum
    gis videntur eos quos be eft:id igit amant magis, jopus
    T Tneficijsaffecerunt, άaffe. eum qüi effecit.Huiüfcer€iiiiud
    &iillos à qbusacceperiit, idqú 1 cá eft,q> effe eft expetibile, atq;
    «quafiâ róne diffentaneü quæri amabile oibus: fumusaiitopera
    confueuit.Plerifq; igiíid contin tione&aëtu;viuÉdo.n,atq;agé
    gere,pptereavi,quia hi debent, do fumus,qui fecit igitur, opera
    H illis debetur. ficut ergo 1 mutuis tione opus ipfum quodam mo- 1
    ' illi qui debét,eos non effe volüt do eft:quocircaamatopus, pro^
    quibus debent:qui vero mutua pterea q> effe appetit.at hoc na
    iunt;de falute debitorum curam turale eft. quod.n.poteftate cft,
    etiam habent: fic& eos aiunt q id operatione opus ipfum indi
    Abeneficium contulerunt, vtpote cat.Adde q, ei qui beneficiü con
    gratias recepturos, velle illos ef tulit, honeftum illud eftqüfa&io
    fe quibus contulerunt: illis auté ne eft perfeótü: quare gaudet eo
    non effe curae, vtquippiam retri in quo illud eft.qui veroaffeétus
    £>uant. Atq* Epicharmus quidé eft,nihil honefti habet in illo qui
    fortaffe diceret ipfos haec expra, affecit. fcd fi modo quicquã fia
    uo fpe&átes dicere: Sed effe hgc bet,i.quod conducit. at id min*
    humana resvidet. immemores iucundum,atq;amabile eft.Prae
    enim funt pleriq*, magisq; bene fentis fiquidem operatio, futuri
    I ficium acciperejconferre appe fpes, faéti memoria iucunda eft. M
    tunt.Videretur auté huiufcerei at iucundifsimü eft quod opera
    jmagis naturalis caufa effe, neq; tione confiftit, atq;amabilefimi
    fimilisci qug de mutuantibus re li modo, ei igit qui affecit, opus
    lata eft. nön.n.eft dile£tio circa permanet ; honeftum.n.eft diu
    illos,fed voluntasvt faluifint, re turnum. ei vero qui eftaffk&us,
    cipiendi caufa.at quibeneficiú 5terijt vtilitas, Ac memoria qui
    contulerunt eos quiacceperunt, dem honeftarum rerum iucúda
    diligunt,atq;amant, etiáfinulla cft;vtilium nomadmodü, vel mi.
    in reipfisvtiles vel in præfentia, nus:expeétatio vero fefe habere
    fint, velim pofterum fint futuri, contrario modo videtur.Atque.
    Id quod etiam in artificibus con amatio fanè effe&ioni: amariaf.
    singit;vnufquifquc cnim opus fe$tioni fimile eft, amare igitur,
    - atq;
    Liber Nonus. : , 136
    4 attg ea qugad amicitiâ pertinét, q) caufain hoc fit naturalis:intendo D
    eos confequüntur,quiim aétione. g) homo cupit naturaliter vt fiat ei
    excellunt. Praeterea oês ea, quae bonum magis j faciat bonum.D.&
    laborio fefa&tasiit, magis amát: non fimilantur benefici creditorib*:
    etenim non eft in credendo dile&io:
    vt qui pecunias acquifiuerunt,
    magis, jqui ab alijs acceperunt. non.n.quærunt creditores fàlutem:
    at beneficio affici labore vacare: debitorüm,nifi caufà recipiendi cre
    }} benefacere laboriofum videtur. ditum ab ipfis.bencfa£tores aöt dili
    unt quidem quibus benefaciunt,ét
    fatres li Propterea etiam matres libero. É in nullo funt profe£turi per ipfos,
    £torum
    lnt amá
    rum funt amätiores: laboriofior neq; in ßfenti,neq; in futuro.Habét
    ìores. fiquidem generatio eft, magisq; afit fè beneficiad eos quibus contu
    fuos effe filios fciunt. id autem lerunt beneficia,ficut artifices ad fua
    beneficis quoque effe proprium artificiata. ois.n.artifex amat opus
    videtur. man* fus, plus jamet operatum ab
    » DÉ . Et videtur q, beneficiam altero.fiq; fuerit artificiatum anima E;
    lius diligát, qbus benefaciüt, tú,tunc eft multo dignius hac inten
    j illi beneficos.& çftimatur hoc efle tione. D. Et forfan pfüs accidit iftud
    m röné. Apparetq; eius cã in pluri in poetis. etenim ifti excedunt in di
    bus.etenim beneficus amat eum,qui leótione jÉ? Qperantur:eftq;
    benefacit,incipiens ex feipfo:ille áüt dileétio ipforum ad fìia carmina, fi
    tenetur ad amorem ratione accepti cutdile&tio parentum erga filios.Si.
    beneficij. & beneficus & cui benefit, mile huic accidit beneficis cú benefi
    fimilantur accommodanti,& cui fit ciatis ab eis.eft nanq; beneficiü opus
    accommodatio. debitor.n.f.qui reci ipforum:quemadmiodum opus árti
    pitaccommodatum, nollet perma cis eft artificiú. immo ifti ά
    fìentiâ creditoris. anxiatur enim ex eos,qbus benefecerunt,ampliu5jfa
    cius vifitatione, femp fufpicans cre &tor fuífa&tü,intendo jaftifex ärti
    diti repetitionem. creditor vero debi ficium fuü. Et cã in hoceft,intendo
    : toris exoptat fàluté. fifr eos, quibus vt diligat faéìor faétú fuú:qiii cflen
    C benefaciunt,defyderant faluos confi tia,intendo quiditatem hois, elc&ta
    {bere:vt illi j dant qd eftinter ma eftapud oém, & dile&ta: & eftcom
    fiusipforü, beneficiati aút econuer plemétú & decor aétu. effector nem
    fo:vtpote onerati debito.qui autem pe operis exiftit quidé fm perfeétio
    anxiânfex fatisfaciédo debito,f.qui nemifui vltimâ g operationé. diligit
    receperunt beneficia,fortaffis non re Éoperationem róne dile&ionis e£
    ferunt grates benefa£toribus,nifi eo, êntiçfug:intendo quiditatem fuá,&í
    ne affimilentur malis, & arguantur comple£per operationé. & iftud eft
    ab hoibus ex ingratitudine Tetenimnaturale homini. exiftentiam enim
    lurcs hofum nön recordantur acce e(le abfq; operatione eft efle potcn
    iti beneficij:& defyderium eorum vt tiale. igitur omne opus eftamiatum
    É eis, ampliuseft jvtipfibe vfr propter hanc caufam. Et excellit
    nefaciant.funt igitur minus diligen cum hoc opus beneficij cætera omi
    tesjbencfici,D,Et forlàn Putabitur nia, intendo incifeipfum amatura
    opi
    ... Moralium NicomachiorumL
    G epifici:eóq; optimum operationí. deeor paffionis, &eftillud quod fit &
    ideoq; lętatut ille cui eft ifta aétio. beneficiato,abfq;laboreeft. bonitas
    non eftafit beneficiatofimilishuic autem vel decofactionis,& eftillud,
    a&ioni apud beneficum, vt ametip guod â benefico,eftcum labore. ité
    fumvtefèamatus,nifibeneficiat*me §. beneficus diligentior eft in
    iiorbenefico, aut fimilisipfi.&itaq; tia aétione, quâ beneficiatus in fua
    beneficiatus minus delectatus,& áí; paffione.Etpropter hoc funt matres Matresdi
    igunt £
    ens benefico. D.Dele&tatio afitin Ê diligentes filios patribus: in liospleá
    Ëàionibus dele&abilib', quæ quidé tendo, eò j, matres genuerunt filios feipfu.
    fiút in tpe prçfenti,exiftitia ipfomet cum dolorè, patres vero abfq; dolo
    a&u.quigaíìt in futuro, in fpe:intem re. matresitaq;
    quäm feipfas. diligunt filios plus
    •,

    doinfeparationeg exeatinaétum.
    ueveròin praeterito,in rememora: De amore fui. Cap. 8.
    iioiie,intédö in rememoratione exi Tenim dubitatur, vtrum
    ûs eius ada&um.D.Et aétio benefi
    H cijex partc, qua eftbgna & decora; amare feipfum maxime, f.
    Yfan&inmefmoria faétoris,& prol6 an aliquem aliü oporteat.
    gatur tpe eius:proficuum afitproue: increpant.n.eos qui feipfos ma
    Éiense* cabefieficiato finiturveloci xime amãt: &quafi in dedecus,
    ter,&recordatio eius abbreuiatur, & fui amatoresappellât. videturq;
    módica e(t deleétatio ex eius rec9f* prau? fui caufa oía agere, actáto
    Jatione,cui non eft per permanétiâ. magis , quãto improbior fuerit.
    A&us aút boni dele&tatio eft multa, vnde ipfi crimini dant, q, â fe
    & rememoratio eius longa: dclecta ipfo nihil agat. Prob°autem ob
    tio vero fpei videtur q> fit diuerfa de honeftaté:atqp ideo magis, quo
    jçâationi praefenti. intendoq* dele melior eft:amiciq; caufa:, fui aiit
    €tatio ÉÉ pmutatur : dele£tatio
    vero feièftpermanens.D.Etyidetur câ agere omittit. Ab orationib?
    q, diléélio cum aclione, redilcctio tfi his operaipfa difcrepant:atq;
    Vero cum paflione, etenim dilcctio id non abfurde.diciit.n.eü maxi M
    a&ioni fiifiilis exiltit,redilectio vero meamandü effe, qui maxime fit T)
    paffioni,& a&io verq magi; eft dile amicus:maxime vero eft amic?,
    äiuagpaffio;intendo φ diligetis fi qvult bonaei cui maxime vult,
    milatíagenti,dilectus ver9 patien illius caufa,etiam fi id fciturusfit
    ti.Amplius omnes quidem homines nemo. athaec vnicuiq; ergafeip^
    diliguht quod habuerunt cum mul
    fum,& cætera etiam oía quibus
    όiäbore plus eo quod cum facilita amicus definit, maxime infunt.
    è:vtputa pecuniaium adeptionem.
    çeniimeas illi, qui laboriofcacqui: di&tum fiquidem eft omnia quae
    fierunt, plus amant gas, quàm illi ad amicitiam attinent, â feipfo.
    tibusiì fàluo acceflerunt, yel hae ad alios quoq; deuenire prouer.
    Ęditatepoft mortem anteceflorum; anima.&cöiaoia
    bia item öiaöonfentiunt.vt
    amicorum.&
    vna 㣔,
    í. amul.
    Vel portionaliter in vita eorum , vcl
    modo alio confinili.&bonitas vel gqualitasamicitia,&tibiggenu.
    L- pro
    +
    - -
    .' Liber Nonus. ' ' 137
    A propinquiusofa.n.haec vnicui• me&honefta,&bona fint, fibi 12,
    que ergafeipfü maxime infunt: attribuat:fuiq; 5ftantifsimg par
    quippe cüm amicus maxime fi tiobfequat,eiq; in omnib°obté
    Biipfifit. Amare igitur ét:feip peret. Sicut aüt & ciuitas eô ma
    fum maxime oportet. Cdm igit xime id videt quod in ipfa prae»
    vtriq; probabilitatem afferant,
    ftantifsimum eft,& oís alia con•
    non iniuria in dubium venit , gregatio:ita & hö.& fuiamator
    vtros feg magis debeamus.Quo igif eft,q id amat, eiq; obfequi•
    circa forraffe hmói orones quor tur. continensité & incontinés
    fum vtræq;&çjtenus veræ fint, ex eo df, q> mens contineat reli>
    diuidendü eft ac diftinguendü. 3;
    &vincat,aut minime: qua^
    Si itaq; ftatueremus quo pa&o iidvnufquifquefit, videnturq;
    vtriq; fui amatorem appellant, egiffeipfi, & fpöte,ea quae cíira
    forfitan hoc conftaret. Qui igit tione maxime egerunt.Id igitur
    l> hoc in opprobriü inducunt, eos praecipue effevfifiquenqs, pro- &
    fuiamatores vocant, qui fibi in Büégvirii 5cipue id amare, ob
    pecunijs,honoribus,& volupta fcurum non eft.vnde ét fui ama•
    tibus corporis amplius vendi• tor maxime effet, diuerfa quidé
    cät,pleriq;.n.hgc appetüt:hisq;, fpecieab eo quivituperatur:qui
    perindeatq; optima fint, oiftu fané tanto differt, quanto vita
    dioincumbunt.vnde ét decer^ cüröne illi fiftat q ex perturba
    tabiles res ipfae euaferunt. Qui tione traducií,&appetitio vel
    ergo in his plus fibivfurpât, cu honefti, vel eius quod conferre
    piditatibus, atq;ofno affe5tib*, videaf. Eos itaq; qui circa hone
    irrationaliq; aiae parti obfequíi ftas a&tiones praecipue ftudent,
    tur. hmói autem pleriq; è vulgo oës admittunt ac laudant. fi oés
    funt.atq; iccirco â plerifq; q pra aüt ad honefta confequéda cer
    ui funt, impofita appellatio eft. tenderent:&
    tarent, honeftiffimaq; agere con
    publice oîbus op- Ε
    Merito igitur his qui ita fui funt
    amatores,opprobrio datur. Eos portuna , & priuatim fingulis
    aütqui hmói res fibi attribuiit, maxima bona euenirét. fiquidé
    folereâ plerifq; fui amatores vc• virt? tale quid eft. Quocirca,bo
    caridubium nö eft. nam fiquis nus vir effe fui amator debet:nâ
    femp vel iufta agere,vel tempe^ honefta agédo & fibi,&alijs;p^
    ; rantia , vel qualiacunq; alia ex derit.prauus nö debet:eò q, pra
    virtute maxime oîum agere ftu uos affe&us fequens,& fibi, &
    deat, femperq; quod honeftum alijs nocebit. Ac prauo quidem
    eft,fibi vendicet: eü fuiamatoré hoi άagere debet,&çìagit, in•
    appellabit nemo,neq;vitupera^ ter fe difcrepant. at probus ûde
    bit. quanquam is magis effe fui bet,ea ét agit, mens.n.ois quod
    amator videreí:cúm ca qmaxi• fibi optimum eft,eligit: probus
    ; Moral.cú có.Aucr. S verè
    Moralium Nicomachiorum,
    G verementi obtemperat.Verum & nofant eos dile&tores fuimet.vult r<
    auté eft qd' de proboviro df, eü p hoc $i;
    fit res fœda: vf.n.c
    amicorücá& patrigmultaage malitiofusfit ille, q agit oé qâ agit
    re, étfi proipfis mors fuerit óp gp feipfum non pp aliü,&qά exí
    dit in hoc fm exccflum in malitia.
    petéda.nä& pecunias & hono•
    & vitupera£ quidé vir vltimo vitu
    res,pijciet,et demü ea bona, qin perio,qii
    certamen apud hoies veniunt, Virtuofusnihiffacit nifi pp $igi;
    dum qd'honeftü eft,fibiipfi va aüt fàcit quidégra boni:
    & addit in a&ione boni fm additio
    dicat. Breui.n.tpelaetari vehe né fuá in virtute, &facit pgamicü ,
    menter magis eligeret,ô£ longo omittens qd fuú eft.D.Ethoies có
    leuiter : & viuere honefte vno ueniunt in hac opinione. veruntii
    anno,άmultisqüolibet: vnam a&tiones eorú diffident huic di&to.
    itéaétioné honeftâ & magnâ çg oës.n.aflerunt,q maxime diligédus
    multas&paruas.Hocaütijs for eft amicus,& q dignior vt fit ämic*
    eft, qui bona vult amico fuo róne L*
    taffe euenit, qui;p alijs mortem
    obire confueuerunt. eligüt enim amici, non róne fuiipfius,&tfi non
    magnú quoddá honeftü fibiip fciat hoc aliquis. D.&vniuerfà,q ds
    &ta fùnt in définitione amicitig, ne
    fis,pecuniasq; pfunderent, quò ceffariâ faciút vnitionem voluntatis
    amici plures accipiant. pecuniae eorú, fm q> df q> vniuerfa bona, &
    enim amico, ipfi honeftum cö vfr res ptinentes amicitiæ Apueniüt
    paraf.quodauté maius bonum quidem amico ab amico fuo,& vt
    eft, fibi attribuit. In honoribus qä df Ę amicorum vna,&:
    èt & magiftratibus idé modus g) eis eftata vna,& q illud,qd ami
    eft. oia.n.haec amico concedet. corum eft cóe,eft eis æquáliter. ete
    honeftü fiquidé hoc ipfi eft, ac nim oés iftc res nobiles digniores
    laudabile.vtmerito probus effe funt proportionatae viro: eóq* ami
    videaf, cdm honeftaté oib9 an• cus,& illeâ quo,pcedunt iftae actio
    nes,dignior eft vt amet' ä feipfo, §i
    I teponat. Fieri ité pöt, vt a&io alteri.eóq, eligibilem fecitjfèipfum M.
    nes amicogmittat: fitq;ipfi ho
    neftius, q»cáamico fuerit vt eas Éæfitat,
    a£tiones decoras. D. Et multotiés
    vter eorú oportetvtaffocie
    egerit: έfiipfe egiffet. In oibus tur, qfiaimbofidi fuerint : intendo
    igiílaude dignis reb° honeftatis amatoré fuiipfius,aut qui nô amat
    ampli? fibi attribuere vir;pbus feipfum.D.Forfan diflòluefhgc du
    vf.Atq;ita quidéfui amatoré ef bitatio, diuifo quotiens df amás fè
    fe oportet, ficut dictum eft :vt ipfum: funt enim intentiones cöfi
    pleriqueautem funt,minime. miles in hac intentione errare facié
    tes. Qí ergo diftinxeris intentiones
    Ixit. Dubitabifaútq poti* fint confimiles , quas figfiat di&tio vna
    diligendi,diligentes èipfos,aut fuisterminis, erit manifeftatio earâ
    non diligentes feipfos,qdá.n. negãt amplior. D.Et hacquidé diétione,
    diligédos efle {emetipfos diligentes, inténdo amátesfeipíos, noian£illi,
    quu
    ' ' Liber Nonus. ' * 138
    *' A qui appropriant fibiipfis plus hono quolibet iftorum pnta* q»opefq$ b
    rú, §§§ionü corpöraliü debito.
    -

    â voluntate , & fcipue deopatorib?


    plures nanq; hoium appetunt ifta, g opan?gfa rei alicuius, intendo fi
    §: nitun? 1 ipfa,acfi fint optima ap né.Si ergò eft continens,q amat ho
    petibilium.& horü gratia incidunt norabilius qä in ipfo eft,& eft ftelle
    âiflènfiones inter hóíes,qui funt in 6tus: incontinens vero diuerfus eft
    hac difpóne.& illi, q dediti (ùnt ad ab eo, intédo qffi amat qdé effe fuû
    ifta,gaudent defyderijs & paffioni beftiale: tunc jto dignióré virtuo
    bus aialibus:intendo res proportio fus, vt amet feipfum inc6tinente:in
    natas parti aic beftiali.& plures ho tendo eü, geligit caetera defyderia,
    minü tales funt:& ifti funt mali vni pg hocigifnoiätio amantis feipfum
    ? uerfalitate.& pp hoc cóueniteis hoc 1 diétione dicétis amans fèipfum fm ,
    nomen : intendo pp multitudinem duas intétiones é di&ta deeis per cöi
    malitieipforú.& rectum eft noiare taté noís.intendo q) duae opiniones
    eum,quíeft fm hanc difpönë, amá in ipfis fint diuerfae diuerfitate mul
    Ε tem feipfum. D. Quöd ergo iá con ta : ficut diuerfificafnomen vit£ di- E
    fueuerüt plures hoium noiare eos, &τύ de vita,çj eftfm q> oportet, & di
    qui dedicant fe iftis rebus,& præeli &ú de vita, jeft fm pafliones.D.Et
    nt eas, amatores fuiipforü,mani
    ÉÉ eft. qui vero fatagit facere cùm fit conueniëtius hoi defydera
    re optima, cöuertun?vniuerfi hoîes
    quod facit fm iuftitiam,præ cun&tis adlaudandü eos,qui nitunfad agen
    hoibus, & res, in quibus eft tempe dü bona fm q, oportet, & ad extollé
    rantia, & fimiles iftis ex actionibus dú eos.qfi.n.oés nitun? ad agédum
    virtualibus,& ifte eft, qui femp fa optimü,&feftinant adipfum,erunt
    cit in feipfo bonú, fortaffe&fi ifte res communes, fecundum ftatum
    non noie? amator fuiipfius apud quem oportet communicari : & e
    plures hofum:dignus tfi'eft hoc no runt res propriae fm q> competit
    mine, cum ifte appropriet fibiipfi appropriari, cùm fitiftud de natura
    optima bonorü, & ingentiffima éo ftudij& folicitudinis bonorum.Di
    rá.& ifte eftex applicatione fui ad xit. Item igitur oportet vt fit vir
    “C illud quodyere füüm eft,& ponit in tuofus bonus amator fuiipfius.ete- ;
    ipfo fufficiéntiâ femp fuá.D.Et qué nim proficit fibiipfi in agendo bo
    admodum ciuitas, jaggregat bona na, & proficit alijs.malu$ autem fm
    fibiipfi . reputaf aggregatio verax diuerfum iftius: intendo quoniam
    magis oí ÉÉÉÉÉÉ hó, q ac obeli fibiipfi,&,Ppinquis fibi, cùm
    quifit fibijpfi 5ona humana, repu fequatur paffioiies prauas . Ihter
    tatur habere voluntaté,q eft deliciæ hoc igitur , quod effet agendum
    verg.& qui amat rem veiam fuiipfi* maligno,& quiod agit,diuerfitas exi
    & lætafex ea, é dignior noiari ama ftit multa I virtuofus autem agit
    tor fuiipfius. D. & continens & in quod oportet : eò quòd intellectus
    continens dfir quidem ex parte in eligit optimum,& virtuofus obedit
    tellectus. continens.n.eft, qué cóti intellectui. Dixit. Competens auté
    net intelle&tus fuus : & inc6ntinens eft,& debitum, vthomo agat aäio
    «ft, qué nó cótinet intcllectus. & de ucs multas gratia amicorùm, &vi
    S ij cinorum
    » Moralium Nicomachiorum,
    G cinorum &conciuium:& fiincum De amici felicis,c^ quibu indigeat. K
    bat ei in hoc neceffitas moriendi É 9

    ipfis. etenim competitviro virtuofo Am vero de fglice ipfo quo•


    wtelargia?pecuniâs,&impendat ho
    nores,& vl'r oiabona, £? quibus in
    IÉ eft, indigeatne
    amicis,necne. nihil.n.beatis
    tendunt hoîes,quaten* lucrenf bo ex feq; fufficientibus opus effe
    níi fibiipfis. Forfitan.n.viro nobili amicisinquiunt: adfunt.n.ipfis
    poft cligendum eftgaudere gaudio bona:vtcúm ex fe fufficiát, nul
    intenfo in tge modico, $i gaudere lareamplius indigeant. amicú
    gaudio remiffo tgelongo : vt q, vi aút cdm fitalter ipfe,fuppedita
    üatanno vno peragensactiones no
    fd&t,pœ biles venuftas, jq,viuat annis mul re ea,qugp fequifpiâ nequit. vn
    mio f|
    fup. i. £ tis jÉ ogationes multas.D. Hæc
    de, fortuna cum dat bene, quid
    fuper 8. e(t 1 le&io & opinio eorum,quieli nam amicis eftopus? Sed abfur
    Phyfi. gunt mori proàlijs.yident.n.q;adi dum videt, cum bona ofa fglici
    H jifcun£in fiachora breui bonü exi attribuamus,amicos nö tribue- L
    inium qά eft acceptabiliuseis, §ivi re: quod ex bonis externis effe
    uere cefitü annos;& non adipifcita maximüvf. Ná fi amici magis
    le bonum.D.&ex fa&o eorum, qui eft beneficiú conferre,ôÉaccipe
    elargiunfplm opum fuarü amicis, re:boni item viri & virtutis eft
    accréfcit qüidéamicis in opibus: ip benefacere: benefacere aütami•
    fis vero in bonitate & virtute. cedit
    cis,ögalienis honeftius eft: pro
    igi£iterú nobilior pars ipfius. Et fi bus vir ijs indigebit,qui benefi
    miilehuicacciditét penfione hono cio afficiant. Viièt inqönem ve
    rum & principatuü amico. vniuer
    fa.n.ifta exhibent,&fpenduntami nit,vtríiinaduerfa,an in;pfpera
    co, reputátes nobilius hoc,quod lo fortuna amicis magis op°fit:eo
    co eorü recipiüt.&qffi hgc eft laus, q, & qui in infortunio eft con
    & merito facit hoc vir nobilis,&bo ftitutus,ijs indigeat, qui benefi
    nus,cùm exiftimet piftud faétü exi cia conferant : & qui fortunati
    I ftere virtuofus,& éligatpræ cunétis funt,ijs,quibus benefaciát. Ad
    rebus bona,&digna virtute. Et Per de q»abfurdíi fortaffe eft, vt bea
    iftud poffibile & vt diftribuat aétio tü folitarium effe faciamus. ne
    nes füas virtuofus amico fuo , & vt mo.n.effet, qui oiabona habere
    fit pulchrior & melior ÉÉÉ ipfum p feipfum eligeret: quippe cúm
    a&ione fua aétio amici fui , & hæc
    ciuile aíalfit hö, & adconuiétü
    caufà fit amicitiae. D. Iam igitur vi
    detur exifto q) virtuofus, qui facit natura aptü.&fgliciigifhocin
    oiaifta, detfibiipfi plus de bono j eft:qug.n.naturabonafunthêt.
    alij.Per hunc itaq; modum oportet cóftat aüt cü amicis δ£;pbis vi•
    vt fit virtuo(usvefe amans feipfum ris melius effeó cum alienis, ôz
    vel fuiipfius : fm vero q) reputant quibuslibet hoibus diem tradu
    Plures hominum amatorem fuiip cere:opus igit fglici amicis eft.
    £ius minimc. Qgid crgo primi illi dicunt,&
    quo
    —-—
    - -
    --------,

    LiberNonus. 139
    i
    I

    ?' A quomö illorum vera oratio eft? fcentibus a&ionibus gaudet, ita D
    An quia pleriq;amicos eos effe eas moleftefert,qug exvitio exi•
    opinaní qui vtiles funt. talibus ftunt:nö fecusatq; muficus pul^
    igitur,cúm bona ipfi oiaadfint, chris modulationibus oble&a
    nullo mö indigebit beatus:fed tur, prauis offendit. Addeq> ex

    :f)
    neq; illis qui obvoluptaté funt conui&u cum bonis exercitatio
    amici : vel parüper. cdm.n.vita etiam quaedam virtutis efficere^
    eius iucunda fit, aduentitia vo• tur:quéadmodum quoq; Theo•
    luptate nö indiget. cùm itaque gnis inquit : **

    talibus amicis non indigeat, nö Aiuftis difces bona. fiverfa- „


    indigere amicisvf. Id aüt verü bereamico
    fortaffe minime eft. in principio Cum prauo, amittes, mens,
    enim di&tü iam eft, fglicitatem bonafiqua tibi eft.
    operationé çjdá effe.operationé Si ét naturalius confideremus,
    b aüt fieri:& non effevt poffefsio, probus amicus probo effenatu
    nem aliquâ, patet.at fifglicé effe ra expetendusvi. quod.n.natu•
    in viuendo &operandocöfiftit: rabonum eft, proboviro bonii
    boni autem viri operatio hone^ & iucundü effe iam diximus.Vi
    £ta&iucunda perfe eft, ficut in uere aüt ipfum definiunt potea
    !£?
    principio diximus:& quod eft ftate fenfusaíalibus, hoíbus fen
    propriú vniufcuiufqs iucüdum fus&intelle&ionis. poteftasve
    quoq; eft:aliosvero fpeétarema rofoperationé reducit.ati ope^
    gis jnofmetipfos,aliorüq;a&tio ratione id quod βcipuü eft,con^
    nes j nfas poffumus : proborü fiftit.viueréaíit nihil aliud effe,
    aütvirorüaétiones qui fintami ὰ (entire vel intelligere ficipue
    ci,bonis funt iucundæ:ambo.n. &proprievf.fedviuere exijs efk
    ea habét,öi iucüda natura funt: úbona & iucunda funt. Defini
    beatus,pfe&o amicis hmói in tum.n.eft.quod aüteftdefinitü,
    S digebit, fiquidé a&iones hone ex boni natura eft: qd'vero na
    ftas & proprias contéplari vult: tura eft bonum, probo viro etiâ
    ,%Hâc
    talesaüt funt boni viri, qui ami boniieft:atq3 iccirco iucundum
    ;«tem
    £;; cus fit. Fglicé praeterea iucunde effe oíbus vf. Non debemusau
    Aad finçí viuere oportere exiftimant. at tem prauam vitâ & corruptam,
    *. ca. nö £ folitario difficilis vita eft: non
    j%poni
    in doloribus® conftitutam fu•
    ., uct. ** eft.n.facile per feipfum affidue mere:ea.n. indefinita eft,non fe
    .•

    ;
    operari, cü alijsvero,&adalios cusatq; ea quginipfa infunt.Ac
    . facilius. ogatio igiíú magis erit de dolore quidem in fequêtibus
    cötinua, iucüdap feipfam erit. planior res efficiei. Quòd fi vi•
    id quod circa beatum effeopor• uere ipfum eftbonü, iucundum
    tct. Probus.n.vir, quatenus eft quoq; eft:quod ex eoêtvidetur,

    ; probus,ficut exvirtute profici q*oës idappetunt;& præcipue


    S iij probi
    r
    --_---_-----------
    .-_ - —-==j

    { .., Moralium NicomachiorumL


    |
    G;pbiviri,&beati.his.n.vita ma ineffe ipfi opus eft,aliog indig£s K
    xime eft expetenda: ipforum'q; hac parteerit: ei igitur qui fglix
    vitabeatifsima eft.Quiauté vi futurus ε, pbis amicis opus erit.
    det,fe videre fentit:&quiaudit,
    fe audire:&fe ambulare,quiam Ixit. Dubitatur auté de f;lice,
    bulat: atq;in alijsfimili mögd^ an indigeat amicis,an nö. iam
    dam eft quod fentitnos operari. cnim afferueruntq, viri gloriofi nó
    fentire vero poffemus nos fenti indigeant penitus amicis. & fimili
    ter neque viri abundantig: eóq; ha
    re. &intelligere nos intelligere. bcant vniuerfà bona, & non indi
    nos fentire auté vel intelligere, geant cü abundantia aliqua realia.
    nihil aliud eftę nos effe : effe.n. Dixit. Sed nö eft ita. amicus etenim
    fentirevelintelligere erat,at fen eft alter ipfe: & acquirit homo per
    tire fe viuere exijs eft çjp fe funt amicum É quod nó potcft p fe.
    iucunda: vita.n.natura bonum & ex hoc patet, qiii oportet vt fœlix
    H eft:bonum verofibi ineffe fenti É
    amicis. D. Et fimilatur im
    re eftiucundum. viuereautê ex poflibili vt fitfœlixille, qui hét vni
    petendú eft,& præcipue bonis: uerfa bona, & non habeátamicos:
    ;pptereaq> effe bonum ipfis,& cùm hoc reputetur maximum bo
    iucundum eft. confentientes.n. norum entium ab extra. Dixit.Et fi
    id quod perfe bonum eft,lgtitia dignius eft amico vt benefaciat q vt
    afficiunt.Caeterüficut erga feip rccipiat beneficium,& magis ptiuet
    virtuofo bcnefacere jpertifieat alij,
    fum, ita erga amicü affe5tus eft &benefacere amicis meli* eft j ex
    probusvir:alter.n.ipfe eft ami• traneis, &fifr rccipere beneficiü ab
    cus, quéadmodum igit vnicui• ipfis:& virtuofus indiget vt benefa
    ! que fe effe, ita quoq;amicum eé ciat,& recipiat beneficium, tuncvir
    expetendüeft, velfifr: at effeob tuofus indiget neceflàrio ad hoc vt
    iderat expetendum, quiafebo. virtuofus fit amicis. D. Et proptcr
    num effe fentiebat:talisaiit per^ iftud qugritur,an indigeat höinfta
    tu prójèritatis
    1 fenfio fuauisp fe eft: fentire igit faciat,ficut eis , juibus bene- M
    indiget in ftatu É be
    fimul etiã amicum effe oportet.
    nefaciant ipfis. D. Ampliusforfitam
    id autem fieri in conuiuédo,cöi impfe vt fit gloriofus,i. vir [tatus
    candisq; tum verbis, tum confi^
    defyderati ab hominibus ens folita
    lijs pöt:ita .n. conuiuere de hoi rius.fortaffis etenim nullus eliget vt
    bus dicivf:& non ficut de pecu fint eiomnia bona cum fòlituäine:
    dib°,in eodemloco pafci. Si igi neque hoc poffibile eftei. & natura
    cur beato viro effe expetibile p enim ciuilis homo, intendo q* nop
    fe cft, cüm bonum natura &iu viuit folus:immo de natura fiia eft,
    cundum fit: fimileautem amici vt habeat participes in vita, & ha
    i quoq; effe ipfum eft:amicus ét bens participes eft bcatus. etenim
    ex ijs effet, quae expetenda funt. ille, qui adeptus eft bona,qug funt
    : ai quod ipfi cft expctcndum,id. fm naturami. cumque fic fit, nian! feltum
    -
    -—- - -— --—--— — —— — -—-—
    -v
    - -;
    1

    , , - - LiberNonus. , 14o
    A£ßum eft q, ßlici magis pertinet, Denumere amicorum, multime am pauci D
    & dignius efb vt fint dies eius cum habemdifint. Cap. 1o.
    ; amicis&virtuofis, gicum extraneis
    & contingentibus. D. Iam ergo de
    claratú eft ex hac diébione, qyopor
    SÉÉ Ed nunquid quamplurimi
    faciédi funt? An quë•
    admodum de hofpitalitate .*
    tet vt fint amicif;licibus. Et quádo confone di&um illud videtur,
    fic eft, gd eft quod dixerút Antiqui Multorum neq; fis hominum, *
    in hoc,g> félices non indigeant ami neque nullius hofpes :
    cis:& non eft ei argumentü abhoc,
    nifi q plures hoium vident, q, ami ficinamicitiaquoq;conueniet,
    ci (untviri vtilitatis aut viri dele&ta neq3amicis prorfus carere, n
    tionis.& vir ftatus defyderabilis fœ amicos fupra modum multos
    lix non indiget viro vtilitatis: eóq; bi cöciliare.Illis fanè quiad vti.
    eifuntvniuerfa bona. & fiht non in hitaté fpe5tât, valde èt cögruere
    diget dele&atione: eó q) delectatio id quod diétum ë, videret.mul
    .
    ;*
    » viiae pauca cft,&vtilis, & etiamip(è tis.n.viciflim fubminiftrare la- 8
    n6 indiget penitus delectatione ve boriofum eft:nö eftq;ad id agen
    niente ei ab extrinfèco : fed dele&ta£
    dum ipfisvi&us fufficiens. plu
    uidem in feipfo.quandoq; non in res igiturάqui ad proprium vi
    jÉ amicis fm hos duos modos , &um cöueniant, admodum cu•
    putatur non indigere amico omni riofi funt: tum ad bene viuendü
    . ho. D. Forfan autem non eft iftud
    verum. iam enim antè di&um eft, impedimentum afferunt. nihil
    q»f;licitas efta£tus quis animae £m itaq;ipfis opus eft. Qui item vo
    virtutem: vt q, non eft f;licitasin luptatis caufaamant, pauci fu£•
    poffeffione,iníédoin habitu, â quo ficiunt: non fecus arq;in edulio
    prouenit a&us,fed in ipfomet aâu. condimentum. Probiauté ami
    cunq; fit f;licitas & vits ens quidé ci vtrum plurimi numero effe
    in aétu, & fitaétus boni nobilis, & debent? At amicorum quoque
    dele£tans perfe, & fit quiddam eius multitudinis , ficut & ciuitatis
    ? c proprium ipfimet homini, & quid modus quidá eft. neq;.n.exde
    dam pertineat adalterum , manife cem hoibus conftare ciuitas po•
    ftum eft, q, fi contentus fuerit ho teft:neq; ité ex decies decé milli
    ■o a&ioiiib* proprijs fibiipfi,po£ bus ciuitas exiftit. Sed quãtitas

    :; fibile vt videat ex propinquo alium


    completiorem fe, &actiones plures non eftfortaffevna qugdam,fed
    aétionibus fuis:& funtaétiones bo ois qug inter definitaúdam me
    norum nobilium, quando fuerint dia eft. amicorum igitur quoqa
    amici. etenim iftorum actiones ag multitudo definita qugdam eft.
    gregant vtrafquefpccies fimul: infé & fortaffe plurimi ilii funt, qui
    do actiones proprias ipfimet facto bus cum vitam traducere quif
    ri. & aétiones communes non funt piâ poffet: id enim maximè ad
    : inter eum &alium, vt aétiones lar amicitiâ pertinere videbaf.Non
    gitatis,&aétiones fortitudinis.
    poffcautè cümultisyiuerequé
    - 1u1j piam
    '
    -r • Moralium Nicomachiorum.
    '€piam,multisq; feimpertire, ob modum non oportet vt hofpitalitas ■
    fcurú non eft.Effe praeterea illos tota,aut plhm ipfi*fit erga'extraneos,
    uoq; inter fefe amicos oportet: aut non fit oino hofpitalitas erga
    É. fe oês conui&uri fint: id eos, fed vt fit fn quendâ modú mìé
    autem difficile in multis eft. Dif dium: fic oportet vtinamicitia, in
    tend9 99 non oportetvt fit h6 peni
    ficile quoqsillud eft, vt congau^ tus abfq; amicò: neq; oportefvt fit
    deat quifpiam & condoleat ac ei multitudo amicorú fupfiua. D.
    commodate cum multis.verifi Et hæc dile&tio verior eft in amici
    mile.n. eft fimul incidere poffe tia, çífit róne vtilitatis & dele&atio
    vt cum altero collætandii, cúm nis.ifta nanq; amicitia requirit re
    altero condolendum fit. Fortaf> munerationem fiue fatisfa&ionem
    feigiíre&tefehabet, non quaere inter iftos.fatisfaétio afit (èruit* eft,
    re quamplurimos habere ami & feruitus multis laboriofà eft val
    cos,fed tot , quot ad cöuiuendfi de.& non poffibilitas in vita vt agá
    turinea hmói a&iones.&pluresöc
    ** idonei fint, néq;.n.fieri poffe vi cupati
    deret,vt multis vehemêter ami• funt femper ex parte naturae
    cus quifpiam fit: iccico neq; vt per id, in quo eft fufficientia vi&ui
    & vitæ fuæ, & operant, & infudant
    pluriü amore fit captus: exuper vtviuant vita bona,& vt non agant
    ratio.n.amicitiae jdam effe con É feipfos,fed g alios. & totú iftud
    fueuit:id auré erga vnum eft : & ignificat fuperpaucitatem defyde
    vehementer igitur erga paucos rijferuitutis hatüraliter. D. Amiico
    quoque erit. Ita vero vfu venire rum aüt,qui recipiunf deleétationis
    hoc ét in reb9 vf. 1 amicitia.n.fo caufa,pauci fufficiunt.ipfi.n.funt tá
    dalitia multi amici nö exiftunt: quam condimétum cibarijs.In ami
    fed ô celebranf amicitiae, inter cis vero virtuofis locus perfcrutatio
    duos dfir. Qui aüt multorii funt nis eft, an oportet vt finit multi fup
    amici,& cii oibus familiariter flue. Aut numerus quidá eft multi
    I
    verfanf:ijnemini funt amici, ni tudinis amicitiae, ficut eft ciuitatis.
    etenim ficut non fit ciuitas ex decé !
    fi ciuiliter, quos obfequiofosvo viris, neq; ét ex decem centenis mil
    cant. Ná ciuiliter multis eéami
    libus,fift eft in re amicorum: inten
    cus pöt quifpiá, ét fi obfequio^ do vt fit eis numerus determinatus
    fus nö fit,fed revera probus: ob inter paucitatem & multitudinem.
    virtutem vero,& pp fefe erga D.Et fortaffis non erit numerus ifte
    multos non poteft. fed cötentus vnus & idem in oi loco,& im oi ho
    effe vnufquifqg debet, fi vel pau ra,feddetermina?per hoc, vt fit fèm
    cos huiufmodi inuenerit. periter resterminatas, quamuis di
    Ortaffis autem fm hanc di&io uerfificet. D. Et forfitan melius eft
    néiâ putabifq, oporteat vt acci vt nö requirat aliquis in hoc nume
    pianfamici fm fuperfiuitatem. Aut ro multo vt fint amici eius valde,
    dicefin amicitia, quemadmodú df fed fm méfuram, in qua eft affocia
    in hofpitalitate.etenim vf,quemad tioi vita.vide£n. impolevtfint vni
    amlCl
    -— - -
    -
    ——-—-——-

    * Liber Nonus. 14r


    A. amici multi,& fint cum ho£ in fine ßius.Vnde ét;pbos çjrunt:hos fi D
    amicitiæ.&pp hoc ncq; poft cftv£ quidem beneficijs afficere, cum
    fintvniamafiö multæ amafiae , vel hisq;vitam traducere expetene
    ecöuerfo.amor nanq; exceffuseft : dum magis eft. Eft.n.praefentia
    &vehcmcntia dilectionis vnius gr haec amicorum tam in,pfperis
    dé eft natura indiuifibilis. Ampli* • çgin aduerfis rebus iucüda, qui
    quia vehementia dilectionis nó in dolent.n. condolentibus amicis
    üeni£quidem nifi in paucis hoíum , fubleuari confueuerunt. Vnde
    ideoq; non poflunt éffe muljagi at dubitaretquifpiam, nunquid
    ciin fine amicitiae.Et pp hocforfaa
    na erit multitudo amicorü in ami quafi oneris partem fufcipiant :
    citia perfeóta: qό amicitia perfecta an id quidem minime, fed prae^
    præcédentis hofiorabilitatis eft qui fentia ipforü fuauis cüm fit,con
    áemiter duos tii de multis amicis dolendi(g intelleétio doloré mi•
    ex hoibus,& funt illi qui fibi occur norem reddat. Sed hanc ne ob
    p runt, prout oportet, non y£ 9 fint caufam, an ob aliud quippiam*
    amiçi, vt illi qui accipiunfcôuenien fubleuent, omittamus: euenire
    tes,&notantur conuenientes. D: Ye tii prorfus illud quod diétü eft,
    runtfi per modum amicitiæ ciuilis, videtur. Ipforum vero praefem^
    intendo fupplementum in aggrega
    tione ciuili,pofeeftvt fit amic? vnus tia mifta qdam effeapparet. ná
    videreamicos iucüdum eft, prge
    multis,£terquam vt hoc fit ex £a£: fertim in aduerfa fortuna confti•
    Reconíeniefitiae, fed ex parte debiti tutos, affertq; fubfidium quod• - - *

    & opportunitatis, vt aüt fitvnusra dam ad minuendum dolorem.


    tiorié virtutis amicus multis: inten
    do pg feipfos, nqn cftpole, stenim amicus.n. confolationé præftat
    amáíüm'apudiftum paucúé: s39 &afpe5tu&oratione, fi cömo^
    amatum apud eos virtuofus eft , dus fit:quippe cúm & mores no
    virtuofi vero pauci. uerit,&ob q vel laetetur,vel do
    1eat. fentireautem dolore affici
    c viraim fortunahabemdifintamici. amicú fuas ob calamitates, mo-f
    Cap. I I. leftíi eft. in caufa.n.effe amicis,
    '+Trum autem in profpe^ vt doleant,vnufquifq; euitat, ac
    V ] ra,amicis
    an in aduerfa fortuna fugit.Atq;iccirco,qui virilcs na
    opus eft ?in vtra^ tura funt, cauét ne amici fecum
    que.n.requiruní, nam & íinfor condoleant. & nifi ipfe dolorem
    gunati fubfidio: & fortunati có^ qui ab illis fufcipitur , indolétia
    ui&orib9 indigent,ijsq; hoibus» exuperet, non fuftinet: atq* om^
    in quos ÉÉÉ conferant: be^ mino collugentes non admittit.
    nefâcere.n.volunt.Atq;in aduer ;ppterea qylugubris neq; ipfe eft.
    fis quidem rebus neceffarij ma< Muliercuíæ vero, atq; fimöi vi•
    gis.i.vtilibus:fiquidem ibi eft ri collamentantibus deleétant:
    δpus: in profperis tii eft hone eosq; vt amicos & condolentes
    \ dili
    2.
    Moralium Nicomachiorum,
    G diligunt. fed in oíbus imitari;p vt habeant cuiimpendant notorii. ■*
    culdubio meliorem debemus. Attamen apparet q, homini in fta
    tu malo multo neceffariores funt
    At veroin profperis rebus ami
    corum praefentia,&vitae tradu· amici.& propter hoc indigent tunc
    &tionem iucundâ habet, & intel amicis apud quos eft vtilitas. in fta
    tu autem bono eft homo cum ami
    le&ionem,qp fua ob bona laeten cis melius. indigentia ergo amico
    tur. Quocirca,videretur ad pro» rum in aduerfitatib* eft propter ne
    fperas fortunas pröpte amicos ceffarium, in profperitatibus autem
    effeinuitandos:beneficum.n.ef propter melius. Ideoq; viriilluftres
    fehoneftum eft : ad aduerfas aüt decoris ftatus requirüt viros bonos
    warde: quippe cùm malorü par & demeritos,quibus benefaciant.ta
    ticipes quáminimii facere ami libus.n.beneficiorum impenfio eli
    cosdeceat. Vnde illud: effeme gibilior eft j alijs. Et fimiliter effe
    miferíi eft fatis. maxime aíitad^ cum illis,& præfentia amicorum per
    fclgtificans eft in hora ftatus,pfpe- L
    , H uocandi funt amici , qfi parua ritatis, &1 hora ftatus aduerfitatis:
    moleftia fufcepta prodeffe mul eò q) illis,qui funtia triftitia, aufert
    tum poffunt. At ire econtrario triftitiam cöicatio amicorum eis in
    fortaffe conuenit ad infortuna~
    illa triftitia. D. Et propter iftud for
    tos non inuitatum, & prompte: fan excitabit aliqüis,& qretan ami
    amici.n.benefacereeft,& maxi• cifaciant iftud, eóq; diuidant trifti
    meijs, qui inindigentia confti• tiam, & accipiant eám ab amico,fi
    fat.vua tuti funt, & qui n9n petierunt: cut accipit ab onerato quiddâ one
    gue, Ttvtrifq3fiquidem honeftius eft, ris fui,&alleuiatipfum ,ppter hoc.
    atq; iucíidius.ad fortunatosve D. Attamen apparens eft q, caufà in
    rovt cooperemur quidem, prö hoc elt,qfi cùm fitamicorum affo
    pte:etenim ad haecquoqueami• ciatio lætificans , & præféntia i
    cis opus eft: vt autem beneficijs forum dele&tans, efficit intelle&* in
    afficiamur, tarde. quandoquidé prgfentia corum triftitiam iminoré
    autem M
    exiftat res contriftans.D.S
    ftudere vtilitatem confequi ho $í; ent quidem contriftatum per
    neftum non eft. In fuauitatis tfi
    hanc caufam,aut per aliam cü hac,
    reijciendo fortaffevitanda opi omittimus hic inquirere: nifiq>ap
    nio eft: qfiq; enim contingit.Ef parens eft q) illudât caufahuiusaut
    fe igitur amicorum 5fentia expe aliqua ca ää eius.Videtur enim
    tenda in omnibusvidetur. q, prgfentia amicorum & refpe&us
    Ixit.Quæritur auté an indigea alterius ad alterum, communis eft
    tur plus amico in ftatu bono, vtroq; ftatuum fimul: intédo q eft
    aut in ftatu malo.nam in vtroq; fta exhilarans in ftatu profperitatis &
    tuum indigetur amigis: in malo vt aduerfitatis. p hoc ergo minoratur
    habeaturábipfis fubfidium: in bo triftitiaeius, quiin aduerfitateeit :
    no vt impendatur eis beneficium. acfi effeteiadiutoriú ab amico fuo
    amantcni in bono ftatucxiftcntes, non triftandi:eóq*amicus confola
    tut
    Liber Nonus, I 4 1.
    A tur cft fuo afpe&u & fuo fermone , amici participant malitiam ftatus: b
    qf hoc fuerit fm q> oportet. qii.n. & oportet vt minore? communica
    fuerit confolatio fm q> oportet ab tio amici in malis, & excufàtur ab
    amico,nouit aiaicus morem amici. eis.Dixit.Et ex hic apparet, q> opor
    & qη ille gaudet ex quo gaudet ip tet vt fint quantum fufficit de çon
    fe,& triftâ?ex quo triftaf, & excef folatione in ftatu malo : intendo vt
    fusim hoc, intendo in contriftatio nô excedatur in ea.qfi.n.fit hoc, cre
    : ne amici pp malum ftatü amici fui fcit amico triftitia. & oportet quidé
    :£ addit in triftitia amici,qui eft 1 ma vtanticipetur confolatione pluis,qíi
    : Jo ftatu.qfi enim fenferit ille,quieft fuerit per illos,qui hoc faciünt adiu
    ¢* malo ftatu q) triftatur amicus eius torium multum tribulato. fm vero
    propter ipfum,crefcit eius triftitia. huius diuerfum oportet facere eos
    amici aútfugiunt ne fit alter caufa quidem,apud quos eft tfi dile&io :
    triftitiæ alteri.Et pp hoc illi, q funt intendo vt nö ftudeant multum ad
    P habentes naturam vtilitatis, intédo confolandum. Veruntamen opor
    magnanimos, euitant ne triftando tct vt cömunicent in triftitia eis, q. Ε
    coriíriftent fuos amicos. vnde etfi funt in ftatu malo,praeterquam in
    non penitus abijciant triftitiam, nó uitéteos ad hoc, & præterquam ex
    tfi pro(ternütur ab ea,quemadmo cedant in hoc. cóicátio.n. amico in
    durh debiles aio.&ad fummam nö tribulatione & exhibitio beneficij,
    defyderant qui communicent eisin qfi eo indiguerit,& non cxcgeritip
    moerore & luctu pp fuam virilita fum,pulchrius eft & melius & gra
    té : eóq; ipfi non funt viri lamenta tius. in ftatu auté bono oportet vt
    tionis. Múlieres auté,& viri q funt fit adiutorium amicorum cum dili
    vt if}e in debilitate animi, lætantur gentia&anticipatione: eóq; vir bo
    ex cis qui cóicant eis in triftitia.ma hi ftatus indiget1 hoc ftatu amicis *
    nifeftum vero eft, q) in oibus rebus &vtfitabillis, quibus benefacere ,
    femper affimilandum eft meliori morofitas & pauca inftantia. nam
    bus:&ifti funt qui triftantur fm q> inftare virum pro vtilitate propria
    oportet,& cóicant in triftitia,in qu9 non decens eft.
    2 oportet. Dixit. Praefentiæ auté ami
    cörum in ftatu profperitatisaffocia Deprecipuo munere amicorum, & bono
    ?:
    tio eft deliciofa,&iucúda cogitatio: rum &• malorú amicitia. Cap. 1 *•
    ? eò q) dele&tantur ex bonis amicorú Gitur quemadmodü amore
    fuofum:intendo ea,g jconuertun
    tur adiucundum ftatum. Et PP hâc
    IĘ eft amabilif
    fiinum , magisçg hunc fen••
    .; caufam fortafiis putádum eft : q* in
    ftatibus quidem iucundisftudendí fum j caeteros eligunt: vtpote
    e(tadamicorum aggregationcm, & cdm ex eo amor & maxime exi•
    eorum multiplicatiönem caufà im ftat & oriatur : ita quoque amie
    , pendendi jpfis bcncficia;: pulchrius cis conuiuere expetendum ma•
    ènim cft plüribus ea impendere.in xime eft,amicitia.n.eft commu•
    turbido äutem ftatu noii eft ftuden nicatio, &ficut erga feipfum ,
    dum ad corum aggregationé: cö9 itaquoq; erga amicum fcfe httt
    2£
    Moralium Nicomachiorum ,
    G aí fenfus erga fe vniufcuiufq; q» fum,&fitper ipfum : fimiliter apud Κ
    fit,expetibile eft:erga amicú igi amicos affociatio in vita ele&ta eft.
    tur quoq; erit. fed eius operatio Etenim aflociatio amicitia eft,& a
    in conuiuédo fit : quare merito micus ficut eft in feipfo,taliter efter
    a amicum:&fentitamicum fuum
    id appetunt. Quodq; eft fingu^ in fèipfo, eóq; eft ele&* apud ipfum
    lis eé ipfum,aut cuius caufa viue ex modo, quo eft fimilisei : &ipfe
    re eligüt: ea in recíi amicis dege met etiam eft in amico: aétus igitur
    revoliit.Quocirca alijcöpotát : amicitis fit quidem in affociatiöne,
    alijafea colludunt: coexercétur & affociatio in coniun&tione. debi
    quidã & conuenantur: n5nulli to igitur defyderant coniunétioné.
    cöphilofophantur, in eo finguli Cumq; fit effentia cuiufq; eorum:&
    dié fimul traducentes qû maxi hoc qd' cócupifcunt aétiones vitae,
    meinvitaamant.cii.n.conuiue amant vt fint eis a&tiones iftae cum
    recü amicis velint,haec faciunt, amigis. Et propter hoc coniungun
    H.
    hæcq;cüm illis cömunicät,qui^ turad potum,&ad ludum talorum,
    bus cíi fe conuiuere exiftimant. & ad alios. & quidam cöiunguntur
    in exercitatione,&venationé: & fi
    Prauorü igitur amicitia praua niunt dies fuosin eo,qd' diligit qui
    eft: praua.n.fecum cömunicant libet eorum cfieo, quem diligit ex
    inftabilesctim fint, & praui etiá his,qui funt in múdo.ipfi.n.agunt
    efficiuntur, düfibi mutuo fimi hoc cogitando de amicis& diléctis,
    les euadunt.at proborum proba & vfr communicant eis, quos vidét
    atque honefta eft, congrefsioni• fibi communicantes in vita. Fit igi
    husq;infup augetur. videnturq; tur ex parte huius amicitia quidé
    hi meliores quoq; effici, dü ope malorum mala. affociatur.n.viris
    rant,ac fe mutuo corrigunt. ex^ malitiarum , & eis qui non habent
    primunt.m. â femutuo ea, qbus flabilitaté: & efficiuntur mali pro
    oble&átur.vndeid : A iuftis di pter affimilationem cuiuflibct ip
    forum cum focio fuo .'amicitia ve
    fces bona. Ac de amicitia quidé ro virtuoforum & emeritorum eft M
    ha&enus diétum fit.Sequiturvt eflentia ipfius meriti & virtutis, &
    devoluptate differamus. eft completior affociationum. Et
    Exponit Ixit. Etfortafle diuerfificantur videtur de eis, qui efficiuntur pera
    finé pce- hoïes in gftimatione rerú,qug micitiam meliores quàm fuerint an
    détis cap.
    funt exhilarantes,& q nó funt exhi teamicitiam : eó q> reótificant feim
    larantes : & funtres, quæ fiunt à vi uicem per ÉÉ
    ris onerofis & incultis. veruntfiap alteri in a&tionibus,quae placét eis :
    paret, $$$ amicorum vni & funt ea bona, quæ funt in fe bo
    iuerfis rebus exhilarans eft. & eligi na. Tantum igitur dictum fit
    bilis,quéadmodô.n.intuitus amati deelectione: & fequatur :
    valde eligitur apud amafios:& hüc ipfum fermo in de
    fènfum í prccgteris fenfibus : lectationc.
    eó9 amor eft magis per hunc fen ARI
    Liber Decimus. I43
    *A R I S T O T E L IS aiuntvoluptatib°: vticcirco in D
    r. cötrarium ipfos reducere opus
    Moraliú Nicomachiorum fit:fic.n. fore,vtad medium re
    Â 1. I B E R D E c I M v s, deant. Videndüauté ne non re~
    &te hoc dicatur. orationes enim
    ; cum Jaeuer. Expofitione. deijs,quginaffe&ibus,&a&io
    s w M M A l I B R I, nibus confiftunt, minoré jope•
    raipfa habent probabilitatem.
    De voluptate, ac eius fpeciebus.
    Deflgicitate,&contëplatiua, &aéti qfi itaq; difcrepant ab ijs á fen
    ua:præparatioq;, ac fermQnis con fu percipiuní: contemptae veri•
    tinüatioad libros de Rcpublica. taté quoq; ipfam infuper tollüt.
    Devoluptate. Cap. 1.
    nam quivituperatvoluptaté, fi
    ■ appetere ipfam qfiq; cöfpiciat:
    RY] Oft haec fortaffe fe~ declinare adipfam vf, quali ois
    $al quiturvt devolu voluptas eiufmodifit. non eft.n.
    ptate differamus: multitudinis diftinguere. Vida
    quippe qug maxi turigitur verg orationes non fo~
    me affinis effe ge^ lum ad cognofcendii,fed ad vitâ
    neri noftrovideaf.vnde iuuenes quoq; ipfam effevtilifsimae. cü
    voluptate & dolore jfiguberna enim rebus cöfentaneg funt, crc
    culo dirigentes erudiunt. maxi« dunf:atq; ita audientes ad vitâ,
    mfiq; effead morüvirtutévf, fi ficut ipf£ prgfinierint, traducen•
    gaudeamus quib° oportet,&o^ dam incitant. Sed de his fatis.
    derimus ea öi odio habéda funt. Ea nunc, quae de voluptate di•
    haec enim cùm mentum ac vim cuntur, perfequamur.
    ad virtuté&fglicè vitâ habeät : D E T E R M I n at I o x. r R A c t.
    per totam vitâ pertinét.iucunda LIB R I N I c O m A c H I AE
    fiquidem eligunt, fugiüt ea quæ -A R I S t O T E L 1 S. ,
    C dolorêafferunt. De talibus au• .
    I M Oft hoc aút cóueniése{!
    tèminime praetermittendü effe
    videretur, praefertim cùm ma• vt fèqua?fèrmonéin di
    || leétione fermo in dele
    gnam habeant controuerfiam . AT 2& &tatione:eóq; vf in plu
    Nonnulli . n. bonum ipfum vo
    luptatem effe dicunt : alij econ^ ribus rerü qyipfa approprie? generi
    : trario admodum prauam rem
    eâ effeaffirmant. Atq; illi quidé
    fortafferem effeita perfuafi: fed
    noftro,& q3fit naturalis nobis.& pp
    hoc inftruunt'adolefcentes , quate
    nus affuefcant deleétari fm q> op3,
    ; & triftari,put oportet. Vf.n. q, gau
    hi, melius effe ad vitâ noflrira^ derecü quo op}, & refutare qd'op3
    a.
    ri,fivoluptas,quáuis nö fit,pra^ forté reíinquat figillationë in mo
    ua effe demonftret. plerofq;,n. ralitate.& qfiad hoc diligéterintem
    ad ipfam cé procliucs, fcruircq; tü fuerit in tota vita, critei poen;
    - -
    -=

    Moralium Nicomachiorum,
    - - *. • •

    G & impreffio magna in beatitudine eligendi eft extra qάipfa,& qά'n5, r< -

    in vitâ.hoiesnáj, in tota vita fuaeli nó eft apprehenfà à plurib* hoium.


    gút delectás,& fúgiüt contriftans.& Et pp hoc vfqp auditio fermonum
    pp hoc cóucniens eft vt putet q, di veroi: non fit proficiens in fciatfì,
    miffio delectationis & triftitig ihac fed & in vita,intendo in operatione,
    fit inaturale:& qifi parù fit,vt opor qfi fuerint cóuenientes óperationi
    dicentiú. etenim credunf fèrmones Tunc cre
    teat intédi illud.D.Et pp hoc op3 p. dunt fer
    fcrutari de ea an bonú fit, aut nö. & tunc,qii concordant operationibus. möes, cú
    iam ét op3vt pfcrutemur de hoc: eò & pp hoc fuggerunt intelligentibus cócordât
    g- gtentio mülta i hoc eftiter hoîes. vt fit vita eoi; fmiftas a&iones, qb* operatio
    (Quidá.n.dicunt q) delectatio bonú: cócordat di&io & operatio. D.Cùm nìbus.
    & qüidá ipforum videtq fit dele&ta aút{ermones,g hic dicunt, funt qdé
    tiofm huius diuerfum,& q> ois mala 1 materieb* hfitib* fe fic vti plurib*,
    & vilis, & quidáiflore iá fuppofuit tunc incipiamus locutioné in dele
    g* ipfà fit malitia,& credidit illud.& &tatione fm illâ manerié fermonú.
    JH quidã ipfoig non tenuit neq; credi opinio Eudoxi de voluptate. Cap.z.
    ditipsú: veruntfi reputauit optimí
    in nfo viuere & in vita nfa, vt vilipé
    damusipfam,& dicam* eâ eô mali
    EÈ quidëvoluptatem
    bonú ipfum effe exiftima^
    ;
    tiâ, etfi nó fit talis.ná plures hoium bat,ppea qy oiavidebat eâ
    declinât ad eã: & declinatio adipsâ appetere, tam qug prgdita effent
    alienat vel elögat ab honefto & vti róne, φ quae ea carerent: atqsin
    li. & pp hoc óp; vt hoies deducant. oibusqd' eft expetibile,id hone^
    & fa&o & di&o in regimine ad có £tii:& qd* maxime hmói, id prg*
    trariü huius.qfi.n.fic „pceflum fuit ftantifsimü effecernebat:omnia
    ciihoibus, pollibile £ p hoc có
    autéad idé ferri:id omnibus effc
    uertanfad mediü, qd' non impedit
    neq; dánificatconiun£tigné. Etfor optimü indicare: vnüquodq;.n.
    fitám multi ex his, qui dicút q) dele qd* fibi bonii effet, inuenire,non
    &tatio malitiaé,nö pfuadét diétione fecusatq;alimentü.qd' igitom^
    çí fua,cü videa? operatio eorú diuerfa nibus effet bonü,quodqsoia ap^ M.
    ab ea.etenim fermones, qui dicútur peteret,ip(um bonii effe cöficie
    in vituperatione paffionü, minus g bat. Cuius fané rationesob mo^
    fuaderitj dimiffio illaw paffionum: rum virtuté magis ἀ.ppter fe•
    & dimiflio eaie magis pfuafiua eft. ipfas credebantur: prgcipue.n.
    qfi. n. qs ftatim diuerf࣠in ogatio temperans effe videbat: vt non
    fiefua à fuo di&o,vilipendi?p di&ú
    füü,neq; curat aliqs çrederc ei. fi.n. vt amicus voluptatis putaretur
    ille,qui vituperat dele&tationé, ali hæc dicere,{ed quiaitare vera ef
    fet. Nec minusauté excontrario
    qfi vifus fuerit appetere ex ea aliqä
    & eligere,ieputabif declinare ad eá, quoq; manifeftü idem effe exifti
    & q> vniuerfum dele&tationú oium mabat.dolorem enim per fe om^
    in cle&tione eft apud ipfum vt illud. nibus fugiendü effe,contrarium
    etenim diftinctio inter illud, quod auté fimili modo apsend;
    a
    Liber Decimus. - 144
    A. Maxime autë id effe expetendü propriübonü appetit. Sed neq; D
    dicebat,quod nö ob aliud, neq; decötrariore&e effe di&um vf.
    alterius caufa eligeremus.huiuf nö.n.fi dolor eft malú,continuo
    modi vero pculdubio volupta~ voluptatë effe bonum inquiüt.
    të effe: qppe cú à nemine requi^ oppofitü fiquidé malü malo eé
    ramus,curvoluptate afficiat: eo aiunt,& vtraqp ei qd* neutrü eft.
    q* expetenda p fe ipfa voluptas Nö male fanéhaec dicëtes, nötii
    fit.Et cuiuis exbonis adiú&áeli vere.fi enim vtraq;effent mala,
    gendü magis ipm reddere:vt iu fugiéda quoq; vtraq; effe opor•
    fte agere,& téperanter:augeriq; tebat:fineutra, neutrü, autfifr.
    boniì ipfum feipfo. Sed hgc qdé Sed illü quidé fugerevt malum,
    rö vï ex bonis eé ipfam ofidere, hanc expetere vt bonü vidétur.
    nihilotfimagis, ἀaliud qppiã. ita igitur etiam opponuntur.
    *a 1 -; oë enim bonü : cü altero magis
    3';\?, expetëdü eft,&folü. Atq;hmöi
    Dî;
    Dixim° igif q, Eudoxus
    æftimabat,q, ois deleétatio bo
    i §.£ fané róne Plato quoq; volupta nú, ex hocq» videbat oia appetere&
    £j?$ tem ipm p feboniieffe deftruit: defyderare ipfam , q habét rónem,&
    É'%£$* iucundâ enim vitá cú prudëtia nö habent róné,&mouent'ad ipsâ
    Hic eft. έfine prudétia effe magis expe^ ex feipfis.& eleétum emerito, qd' eft
    tendá.q, fi miftú eft prgftantius: bonúpfe,eft illud, ad qd' mouétur
    ipfum p fe bonü voluptaté non oia ex feipfis.etenim bonum & pul
    effe: quippe cü ipfum p fe bonii chrum pfe eft optimü vniuerfitatis
    nulla reipfiadiüéta magis expe rerú. déleétatio ergo ex modo, quo
    tendü efficiat. Perfpicuú aút eft ptinet oibus,eft bóna p fe:& qd* eft
    i5m p febonü neq;aliud qcquã bonú pfe, optimü eft omniâ rerú :
    dele&àtio ergo eft optimü omniú
    effe poffe,qd' cüalio ex ijs ôi per rerú. & hoc eft vt difp6in bonitate
    fe funtbona, magis expetédum nutriméti. oia enim appctüt ipfum,
    fit.quoddá igií eft eiufmodi, cu & eftbonú p fe:& £t iflüd, qd' defy I.
    C ius ét nos participes fumus. tale derátoia, bonú eft oibus:& delecta-
    enim eft qd' quaerit.Ná q id bo tioné defyderant oia: eft ergo bona
    'nü effe negãt,qd'oësappetunt: oibus. D. Per iftas igitur röcinatio
    nihil dicunt. qd' enim oibus ví, nes pfuafum fuit huic yiro,q> ois de
    ideô affirmam?.gvero hâc fidé le&átio bonü. Etatteftaba?his fer
    tollit: is nö admodü,pbabiliora monib?, quos dixit virtus moralis,
    quâ habebat: cú dignius fit credere
    di&turus eft. ná fimente carétia , himöi fermones,cú cócordateis Ë
    haecappeterét , effet fanèaliqd, ratio j cü ogatio difcorda? eis .fuit
    qd' df:atfiêt ea q prudëtia fun£ enim viri[te habës temperantiâ;Put
    fidita, quomodo dicere aliquid oportuit. & nó dicebat iftos fermo
    poffunt?Fortaffevero in prauis nes, qa effetamator delectatióis:fed
    quoq; naturale quoddá bonum qayideba? ci in rei veritate fic cffe.
    £ftjftantius § ipfag (cfint,q* & hoc étdeclaratur cx cius cötrario
    Moralium Nicomachiorum,
    G declaratione non minusdigna fice &vfi quicontradicit huicprop6ni, x
    dente.fi enim à triftitia fugiuntvni non poteft cótradicere ei paliquid,
    ucrfi,eius cótrariú, & eft delectatio, quod fit pluris füfficientiæ jipfa.&
    cle&ú eft ab vniuerfis. Ampli* illud qui cótradicit huic di&tioni, defyde
    •qd eligitur pg (è, eleétius cft eleéto rat quidé ex diétione $ nó intel
    pp aliüd. & de deleétatione manife ligitur. D. Si aút iã dixit hanc di
    ftum eft q» eft cü hac difpöne. quod &íioné diétor eius p opinionem ali
    enim eligitur paliud de eo, quærit', quá,& rócinationes aliquas declare
    uare eft eius elc&tio. fed circa dele mus nos,qfi quod dixit in hoc,non
    ationem nö quæritur paduerbiú, hét fufficientiâ.Nosigitur dicimus,
    quare. nos enim nö dicimus $ q> in reb* malis fortaffis eft bonum
    quaerimus deleétationé.cüq; fic fit, aliquod näl'r,& amat bonum illud
    eleéta cft dele&tatio per fe. Amplius res illa,cui illud cft Ppriü : & fic eft
    qfiipfà additur alicui bonorú, fitil resin delectatione,fipona£ efTe ma
    lud bonú magis eligibilc & melius: la.nihil ergo „Phibetytfitiea bonü
    A vta&tio iuftitiæ.& aétio caftitatis: aliquod nält.D.Et fifr vfqp non fit L
    intédo g, qfi cóiungatur deleétatio di&lio bona, cú qua contradixerunt
    aétionib? nobilib',fiunt pfectiores: iftis: intédo dicentes q, dele&tatio fit
    intédo q) dele&tefagens aëtione fua. tota malú pg rationé cogenté eam
    D. Et vfq, ifta áíäio ÉÉÉj effe bonum , qfi dixerurit dfii iftius
    fit vt iudice? ex ea, q, dele&tatio ex diétionis, q» triftitia fi eft malá, op3
    bonis eft. oé enim, qúi additú bono vt fit ÄÈ , quae eft contrariú
    facit ipfum melius,bonum eft.D.Et eius bonü. cötradixerút enim huic
    hmói loco, i.pari argumento fum dictioni p hoc,quod dixerít,q) pof
    pto â digniore,& potiore,negat Pla fibile eft vt cótrarietur malú malo.
    to deleéiationé eífe bonü. jíí, eni volunt q nó fequifex effe triftitiam
    fidelectabilis vita dignior eft eligi, malá,& efle dele&ationé contrariú
    qfi cum intelleétu füerit $i abfq; eo, eius,vt dele£tatio fit bonü. Et ductio
    nó eft delectatio bona p fe. Non.n. ipforú hæc non eft diétio fana,neq;
    eft pole vt fit aliquid eligibile p fe , ècerüt decentem in hac cótradictió
    I $ qfi ei additü füeritbofium aliqά, ncm.etenim fi fuerint ambo mala, M.
    fiat magis eligibile, j fuerit, eó q, intendo dele&tationé & triftitiâ, erit
    op; vtriö fitiftud eligibile p fe , ani fugiendü ab ambobus. ficut ent ea,
    tequã addafeiillud,aut ipfum adda â quorú neutro fugiendú eft, confi
    tufilli.iterú igi£ non eft deleétatio milia funt 1 bonitáte,fic ab his, qug
    eligibilis g fe.& hoc eft,qά quære côfimilia funt in malitia, fugieridä
    baÉintédo an eft bonú g fé, án nó. eft ab vtrifq;:&ea,à quorú vtroque
    D.Qui aút vertunt hanc Appónem fugitur, cófimilia funt in malitia. &
    in vfem, dicentes qy nulla deleótatio vlîde apparétibus g (eipfà eftq; ho
    bonú,fortaffis non dicüt diótionem mines fugiunt à ÉÉÉ malis nält,&
    fufficientë,cùm dicfit q) illud, quod appetunt res bonas. & diuerfàntur
    oiaappetüt,nó eft bonum.&qui di - j£$
    q, quidam eorum vident
    cünt iftud,nódicütaliud,j qp illud, crc vna g bonum : & quidam eo
    •quod vf oibus bonâ, non elt bonü; cum vidcnt in ipfàg malum. - .
    - Dicentians
    • * *** Liber Decimus.'*' * ' 14;
    A picentium veluptatem non effe bonum eom „tioni.n.omnipropria effe tardi- D
    ;!
    ä fùtatio, etfi nom omnis expeti tas& celeritas videtur: etfi non
    1$ ... bilu fit. Cap. 3. , perfeipfam,vt motui mundi,at
    S. Tenim neq; fiex qualitati ad aliud. voluptati vero neutrü
    - bus nö eft voluptas,ppea horum ineft, fieri.n.poteft vt ci,
    *-. neq; éxbonis eâ effe céfen to quifpiam voluptatem perce
    dum eft.nam neq; virtutis opera perit,ficut vt iratus fit: vtaíitp
    tiones funt qualitates,neq; fœli• cipiat,minime: neq;ad alterum.
    citas.Dicunt etiam bonum defi• vtambulet vero,&crefcat, atq3
    mitum effe,voluptatem vero in oía huiufmodi,poteft. Ac muta
    definitâ,βpea q»admittit,vtma ri quidem in voluptatem cito&
    gis & minus fieri poffit.at fiex tardelicet:operari aüt ex ipfa,id
    voluptatis fufceptione id iudi• eftvoluptate affici,cito,nölicet.
    cant:idem & in iuftitia,&inirehi Qgo paétoitè effe generatio po
    quis virtutibus eueniet,ex qbus teft ? non.n. ex quolibet quod
    euidéter magis& minus eiufmo libet gigni videtür,fediillüd dif*
    j£ dihoies effe affirmant:iufti.n.& foluivnumquodq3, ex quo gene
    ;* fortes magis funt:fit etiam,vt& ratur.& cuius generatio eft volu
    : iufte&temperáter magis&mi ptas, dolor eius corruptio erit.,
    nusagamus.Sin aütin voluptati Dicunt ité doloré indigentiam
    bus ipfis hoc ftatuunt:videãt me eius effe,quod fmnaturâ efl:vo.
    nö dicätcäm huiufce rei, fi aliae luptatem repletioné.at haec cor•
    miftiöeoívacét, miftgaliae fint. poris funtaffe&iones. fiigitvo
    Quid prohibet aút quin, ficut fa luptas eius qúeft £m naturáre·
    nitas,qug cum definita fit,admit pletio eft : illud in quo repletio
    tit tfi,vt effe magisac minus pof fit,effetid quod volüptatem per
    fit:itaquoq; effe voluptatem di ciperet:corpus igitur id effet,fed
    camus ? non. n. contemperatura nonvf. voluptas igitur repletio
    &adem in oibus: neq; vna qugdá nó eft:fed vnufquifq;,et volupta
    femper in eodem eft:fed remitti· te affici dum fit repletio: & dolo
    tur,atq5aliquãdiu perdurat,eo%;; rem percipere,dii fecatur, cöfue.
    differt,q> magis, & minusineft. uit.Opinio aüt haec ex voluptaa
    Tale igitur quippiam i volupta tibus & doloribus circaalimena
    te quoq; effe poteft. Praetereacii tum eueniëtibusvr extitiffe.vbi
    perfe&um ipfum per fe bonum, n.indigi effe5ti fuerint,atq;ob id
    motiones vero 5£ generationes dolore praeoccupati: percipere
    iraperfe&as effe ftatuât:volupta voluptatem ex repletioneaiunt.
    tem motionem effe& generatio At hoc nö circa omnes volupta^
    nem conantur demonftrare, Sed tes accidit. dolore enim vacant
    non re&e dicere id vidétur: neq; tum difciplinares: tü ex ijs quae
    motionem eam effeverú eft.no fenfusafficiunt,illæqug olfa<tu,
    Moral.cü có.Aucr. T TT quae
    -
    - - Moralium Nicomachiorum.
    C quæ auditu,&vifupcipiuntur. pe aliquid agédoitagaudere,vt x
    Multæ ité recordationes, & fpes nullum vnquam dolorem perce
    hmói funt.Cuius igitur hæ erüt pturus fit. Et circa multa ftudiú
    generationes,cú nulliusrei præ adhiberemus,etiamfinuIlamaf
    cefferint indigentiae, cuius reple ferrét voluptatem:et videre,me
    tiones effehgpo{fint ? Aduerfus miniffe,cognofcere, virtutes ha
    eos aiit qui „pbrofas voluptates bere.q>fi hæc voluptates neceffa
    producunt,dicere quifpiam pof rio confequuntur, nihil refert.ex
    fet non effeea iucúda.nó.n.fi ma peteremus nanq; ea nihilomin?,
    leaffectis iucüda funt,iccircoab licet etiam nulla inde voluptas
    folute quoq; effe ea iucunda exi^ exoriretur.: Voluptatem igitur
    ftimandú eft:fed ipfis illis rantü neq; effeipfum per fe bonü,neq;
    mö:quéadmodum neq; falubria oëm effe expetendã: nönullas^;
    aut dulcia,autamara, ú ægrotan effe'pfe expetibiles,qug differät
    H tibus:neqp alba,quæ lippientib? aut fpecie, aut iis â quibus eue
    * effe hmóividétur. An ita $%;: niunt:planum videtur. Ac deijs
    dici poffet,expetédas quidé effe quidé quæ devoluptate & dolo^
    voluptates:non tfi ex his.quem• referuntur,fatis diétum fit. *
    admodü ét diuitem effe,expeten DÉ diçtio dicétisq; deleóta
    dü eft:fed non ex proditione: & tio non eft bonum,eò q nó eft
    fanum effe item,fed nö ex cuius• qualitas:& virtutes, qug funt boníi,
    libet rei efu. An fpecie differunt qualitates funt,nó eft cogés, etenim
    voluptates.qug.n.exhoneftis re a&tiones virtutú,& f;licitas fortunae
    busexiftunt,diuerigabillis funt, non funt qualitates,& funt bonum.
    D.Diétio aüt eorú,q, bon{itermina
    ô] exturpibus percipiütur· neq; tüeft,& q deleétatio nö eft termina
    fieri pötvriufti quifpiam volu* ta,eóq; recipit magis & minus, non
    ptare afficiatur, nififit iuft°: aut cogit,yt non fit deleâatio bonü,hgc
    I inufici,nififitmuficus: atq; in re enim fpecies iudicijverax eft deiufti
    liquis fimili mö. Declarare auté tia & caeteris virtutib*. additio nãq; M.
    * vfêtamicus ab adulatore diuer & diminutio fequitur cæteras virtu
    fus cü fit,non effe bonü volupta tes,& medietates in eis, quæ funtin
    të: autvoluptates effe fpecie di• ter extremitates,quc funt virtutes ha
    uerfas. hic.n.adbonum verfari: bentes latitudinem. & per hoc&t fit
    illead voluptatem vf. atq;illud iuftitia quaedam magis aliaiuftitia,
    probro daf:hoc laudi eft: vtpo &fortitúdo magis förtitudine,& qfi
    te cúm ad alia, atq;alia verfent. fuerit pofe vt fit minus & magis in
    iuftitia,&caftitate,erit fift po£vt fit
    Nemo prgterea expeteretvel vi minus & plus in deleótatione. D.Et
    uereita,vt puerimente prgditus fortaffisfîdixerint q, qualitates qug
    illis voluptatibus,® maxime fie dam mixtae funt, & qugdam fimpli
    ri poteft,afficeretur, quibus pue ces:&q) pp hocqugdam recipiütma
    riobleétari cöfueuerunt:vel tur• gis &minus non gg hoc, qú virtu
    tcs,
    ■
    -_ -

    , rr:rr:^*Iiber Decimus. • 'A 146


    'A ter,& quçdâ earumiirreceptiuae funt Ie&tatio,velox eft & tard*, vt deleéla D
    huius.&hoceft eis per hoc, q» virtu tiones j fequunfambulationé,& bi
    tes non potefíitinducere caufam hu bitionem,& alia ab his.Etenim dele
    ius.D.Et quid prohibet,vt quemad &atio feqfifta velociter aut tatde:
    modú fanitas terminata recipit ma ipfi* vero met delectatióis nó eft po!
    is & minus,fil* fit ét de deleétatio ibile, vt fit aliquid tardii aut velox.
    Íic?intendo vt fit terminata, & reci &€ É taliter,eóq* dele&ario
    piat magis&minus. igi£in nobis ét de relatione eft:& mutatióes,quas {è
    œft ne cöncedamus exèflè eâ recepti qui£dele&tatio,nó funt de relatione;
    uã magis & minus, effeeâ nó termi & nó é pole de delectatiöe vt fit fem
    natâ. etenim gqualitas, v.g.fanitas piterna:neq; eft pole vt referatur ad
    non eft vna eadéin oibus É. ini aliud aliqd íter id cuius eft.D.Iã au
    equo nanq;alia eft,&alia in hoie. té putatur de delectari q fit motus p
    neq; in vna cadé fpé cadem in oibus modú aliqué, nótá de dele&tatione
    P horis:fed interdü magis,interdü mi coniugata cú quacunq; apprehéfio
    ' J nus, pofeeftergo vt fic fé héat dele ne putafhoc, fed deconiugata cü ap p,
    &tatio,& fit bonum .D.Et ex diétio- ÉÉ, qua mutatiir apprché
    nibus iftorú ét eft, qη funt pfe&a & for:& cuius generatio eft delectans,
    £ompleta:& q>,qiii motus & genera huius corruptio elt cótrillás.D.&iâ
    tiones nó funt cöpleti:cócludáfcrgo dicüt q, triltitia eft pp defe&ú rei nä
    ab eis ex hoc,q> motus & generatio lis,& delectatio cöplemétú huius de
    nes nö funtboniqfi ergo adiungun fectus.& hdc erit apud fieri huius de
    tur huic q, deleétatio, generati6,& fectus,nó apud expletionë ei* aéìu.
    motus, fequifvt nö fit dele&tatio bo & fi fic eft,erit delectatio fieri,velge
    num.D.Víaút q) non fit hæc dictio neratio nó cóplemétú: ideo q, qiij
    bona.non.n.dele&tatio motus. vni cedi£ficri rei deficiétis,triftafcorpiis
    cuiq;.n.rerum móuentiú eft veloci {entiés,& qú fic cft, ergo dele&a? p.
    tas propria,& tarditas „Ppria,qfi fue ipfàm,cft deficiens, &ét ipfàin feip
    rit mutatio ei p fe. qiîWero nöfuerit defectus eft,cú fit fieri, vel genera
    c ei mutatio per fe , fed per cöparatio tio.D.IIHud vero non putaf'de oibus
    * * néad aliud:vt mutatio, quae eft fcié delectationibus,fed conuenit quidé ;
    ti ex ignorátia ad fciam, c ftatim delectationibus, jfiunt pp triftitiam ;
    fit relationis & ad aliquid,& non eft nutriméti;intendo q* delectationem
    in relationc motus, impofe cft auté nutrimenti præcedat triftitia famis:
    vt deleétationiinucniat' velocitas & & ipfàmetinuenitur apud vfum uu
    tarditas; cum non fit ei mutatio per trimenti.In cçteris aüt delectationi
    --
    è.attamen poft cft hoc inuenifi ei bus nó accidit iftud,vtin delectatio
    eraccidens ex parte mutationü ei* nibus,çjfiunt pp fciétias difciplina
    q& confequit'dele&tatio.& per hunc les.nó.n.ficcdit castriftitia, neq; eas
    modum poflumus dicere q, talis de q fiút p tactú: quâto magis neq; eas,
    lcctatur velociter, quéadmodum di çjfiüt p intellectü. & fih, quae fiunt g
    cimusirafcitur velóciter:nóq* dele odoratü,&auditü,& vifum non fce.
    ¢latio ipfàmet aut ira ipfamct velox dit triftitia,& fcedit quidé ifta (pcs,
    fit & tarda:ficut mot*,qu£ {eqtur de & cft dclcctans. Iltae igitur delecta
    T Tij Joncs
    * * Moralium Nicomachiorum,
    C tiones non funtgfiationes,neq; etiá fi£in cęteris a&ibus.D.Et vfefTeap. x
    fuppletiones defe&tus, cùm non prg parens,qffi amicus alicuins alius eft
    cedat eas defe&io, ac fi fit dele&tatuis ê conueiiiéte:& qfii dele&atio vtro
    ripfas deficiés non cöpletus.D.De rüq; pp hoc nöévna, fed diuerfa. de
    É aütvituperatis apud ho altero.n.eorü putat,q»ei* affociatio .
    mines,quasfequuntür É ho eft gp vtilegdé:intendoeüg df con
    minum,fortaifis non eft dicendiiq, ueniës:& de altero quidé pgdele&ta
    fint dele&abilesfm veritatem.quá tioné ex amicitia.&pp hocvnus eo
    uis.n.dele&tabiles fint eis, quorum rum vitupera£,& alter lauda£D.Et
    animarum difpónes funt difpönes cóueniéselt ne fit ois deleétatio bo-.
    praue, non tfi gg hoc oportetvtdi num.nullus.n.eligit ne faciat decés
    canfefle dele&tabiles in rei veritatein lógitudine vitg füæ,ét habés intel
    &fimpliciter. fedfi abfolute dicatur le&ü puerilé, & deleétefin tota vita
    de eis nomé delectabilis, intelligen fua eo,quo deleélantur pueri vtpluri
    dfieftin cöparatione adalios.qüem míi.neq; eljgitdleâationé cú a&io
    H admodú.n.non putâdum eft illud, nibus turpibus.Hoies.n.näliter {tu L
    qâ dulce eft aut amarum apudinfir dét,& nitunfada&iöes pulchras, cú
    mos,effe ficfm veritatem: aut quod nó fuerit in eis triftitia,ëtfi n6fit in
    album apudlippos, album fm veri eisaligd delcctatióis:vtéfpeculatio,
    taté: fic elt dere deleétationis apud & cogitatio,& rememoratio,& fcia
    virosprauitas: intendo q* dele&tabi yirtutü,& operatio earum. qfi vero
    lia non funt examinanda apud gu fuerint delectatióes cöiugatæ eis,tüc
    ftusiftorum : ficut neq; examinãda null* declinatelectionéiftorü: neq;
    funt nutrimenta apud guftusinfir oPytfitin electioneeorü gcquá di
    morum.D.Et fortaffis áíí eli verfitatis. forfan etenim feligenda
    gibiliseft,nifiq, nöcligibilis, modo funt hgc:& fi nófitex eisdeleëtatio,
    eligunt eâ prgdi&ti.quemadmo qualiter ergo eritinentibus?D,Ma
    j;uodicimusq) diuitiae eligibiles : fed nifeftum î ex his q dicta fùnt,
    non vtfraude aut deceptione agqui q> non ois delectatio bonü : neq; ois
    rantur.&fimiliterfànitas eligibilis malü. etenim delectationes diüerfae _
    funtformc: &in eiseft qά eft electü M
    I eft,fèd non vt eius, cuiusfanitas con
    tingit ex quacunq; comeftione, fèd per fe,& quod eft non eléctum.
    cuius fanitas fit ex comeftione rerú
    Quidnam fit voluptas,& quomodo opera
    fanatiuarü. D. Et fortaflis differunt tionemperficiat. _ Cap. 4.
    dele&tationcsinfeipfis:eò q deleóta Vidnäaüt fit voluptas ,
    tio ex rebus pulchris alia eftà dele aut qualis, clarius fiet, fi
    &tatione, quæ ex rebus turpibus: &
    omnia&ui eft dele&tatio propria. & gifputationëâ prîcipio
    non eft po(fibile vt deleétetur is, de repetamus.Vifio, n.quocunqp tè
    cuiusnänon eftvtagat aliqué aétü pore effe perfe&a videt: nulla.n.
    delectationeilliusactus. vtq) nö eft re deficit, quae poftea fuccedens
    poffibile vt delectatione iuftidelecte fpeciem eius perficiat. huic fi
    tur,qui non cftiuftus:neq; deleéta milis quoq;voluptas eft. totum
    tione mufici,quinoneltniuficus:& fiquidé quoddá eft: neq; vllo in
    tcm
    •_- - - - v

    , ta- ' Liber Decimus. ^'., 147


    * A teporeftatuere aliquis volupta« re perfc&afpecies eft.perfpicufi D
    tem poffet, cuius, fi longiore fie« igií eft, & diuerfas has iter fé eé:
    ret tpe,fpecies perficeretur.Iccir &voluptatem quippiã ex ijs cf.
    coneq; motio eft.in tpe.n.fit om fe, quæ integra ac perfeéîa funt,
    nis mótus,& cuiufdá ét finis eft. Hocaüt ex eo et1â vidéretur,q»
    vt ædificatio tunc perfeéta eft, mouerinifi in tpe quippiam nö
    cüfecit id qûappetit,vel in om poteft: voluptate aiitaffici po^
    nivc; tempore,vel in hoc, nam1 teft.qδ.n.inipfo nunc fit, totum
    partibus tpis imperfe&ae oës, & quoddam eft.Ex his aüt manife•
    3 tota,& iter fe funt fpecie diuer• ftú eft,non re&e dicere eos qvo*
    fae. lapidum fiquidem compofi luptatem effe motion£,vel gene•
    . tio diuer(aâ columnæ virgatio^ rationem afferunt. non.n. oíum
    ne:atq; hæ vtrgq; à templi extru hgc dicuntur:fed partibilium,&
    &ione differunt,tépli.n.effeítio, eorum qug tota minime funt,ná
    ; cum nulla re deficiat ad propofi neq; vifionis generatio eft, neq; B
    tum,perfeéta eft:fundamentive pun&i, neq* vnitatis:neq;.n.ho•
    ro,& triglyphi fabrica eft imper rum quippiam motioautgence
    fe&a : quippecum vtraq* partis ratio eft. igitur nec voluptatis
    fit.Specie igií differüt.neq* fieri quoq; erit,quippe cü totúquod
    poteft vt in quocunqp tpe motio' dä fit:fed fenfus cuiuslibet, cum
    nem fpecie perfeétam fumam?, circa fenfibilërem operatur.Per
    nifi in toto. Similimö quoq; in fe&eaiiteius q beneeftaffe&us,
    iagreffione,& cæteris. nam fide circa pulcherrimum ex ijs quae
    latio eft motio quae alicunde ali^ fenfui fubijciiitur: tale.n.qd ma•
    quò fit: eius differentiae funt fm xime effe perfe£ta operatiovf.
    fpecié, volatus,ingreffus,& fal Vtrum autë ipfum fenfum,an id
    tus,atq; hmói.neqp tiiì hoc mö, in quo ipfe eft,operari dicamus,
    verù etiáin ingrefsioneipfadria nihil interfit.in vnoquoq;.n.op^
    eft:ná alicunde&aliquö nö idé tima eius eft operatio, quod ope
    in ftadio&in parte eius eft,&in time affe&ü efterga prgftantiffi•
    alia,atq;alia parte: neq;pcurre mum exijs quae ipfi fubijciütur.
    relineâ hanc, & illâ.non folíi.m. Atq; haec perfe£tiffima effet,ac
    lineâ, fed in loco conftitutâ per» jucundiffima, inot.n.fenfu volu•
    tranfit:in diuerfo autem haec, ög ptas eft:in omni item fimili mo^
    illa eft. Sed accuratius de motudointelle&ione & cötemplatio•
    : … alibi iam diximus. Videtur auté ne.iucundiflima aíit ea eft, ô per
    non in omni tpe motio effe per^ fe&iffima : atpfe&iflima ci9 eft,
    feéta:fed plergq; imperfeétae,& qὰ bene affe&um eft erga opti•
    fpecie differentes: fiquidé alicum mum eorum qug ipfi fubijciun» operatio
    devoluptatis
    at aliquò fpeciem earum efficit.
    in quolibet tépo- rur.operationem
    perficit,Non eodévero modo ÉÉ
    voluptas
    tamen É P.

    ; T iij &
    -. 1 Moralium Nidomáchiorum,
    G &voiuptas perficit,&fenfibile, &a.vndè etiam voluptas hebeta *.
    23:!.£n- *& fenfüs,cüm bona funt.quéad tur.Oésauterh voluptatê appe»
    fum.
    modüneqp fanitas& medicus fi• tere ppea vnufqfqg exiftimaret,
    mili modo in caufa funt, vt fani quia viuere omnes appetunt.vi»
    fimus.In vnoquoq; aiit fenfu vd tavero operatio quaedam eft. Et
    luptatê fieri perfpicuú eft:quip circa ea vnufquifqp &ijs operaí,
    pecii& vifiones, & auditiones quae vel maximne placent,vt mu»
    effe iucundas dicamus. patet.n. ficus auditu circa modulatióes:
    ;pfe&o eas vel quâ maxime effe, difcendi ftudiofus méte-cirea cö
    fi&fenfus prgftantifsimus fit,& templationes : atq; ita finguli ex
    circa tale quippiã operetur. ná cæteris.voluptas vero operatio»
    f hmói funt:& quod fentitur, & nes perficit : & viuere quoq; ip»
    quod fentit:femper exiftet volu fum, quod appetunt,merito igié
    ptas,modó adfit qάagat,& qúf voluptatem ét appetunt, quip
    H afficiatur. Perficitaüt operatioe pe qüaeviuereipfüm quod expe ■,
    mêvoluptas, nö vt habitusqui« tendum eft,perficiat. Vtrü vero
    dâ qui ineft,fed vt finis fuperexo vitam obvoluptatem, an volu•
    riens:perindeatq;venuftasijs q ptatem ob vitam expetamus, in
    in flore ætatis conftituti funt. Ëfentia omittat. cöiunéta.n.haec
    quoufq; aüt fenfibile vel intelli. inter feita funt, vt feparari nullo
    gibile,&id quod iudicat, vel c5 modo queát:quippe cúm &fine
    Σemplaë tale fuerit,quale effe de operatione non fiat voluptas,ô£
    het:inopatione inerit voluptas. opationé oëm voluptas pficiat.
    ciim.n.id & qdvt afficiatur, &
    qd vt efficiatidoneü eft, fimilia
    DÉ. itaq; di&tus eft fermo
    fufficiens in jú an bo
    fünt,&inter fe eodëmö fefeha níam mö. Quid vcro fit dele&tatio,
    bent: idé fierinatura confueuit.
    autqres eft deleétatio, fortaflema
    Quomodo igitur fit,vtnemoaf nifeftius fiet,qfi ccperirnus in reuer-.
    fidue voluptate afficiatur?. An fione rememorationis ei* ex princi- M.
    defatigatur?oia.n.humana adaf pio.Dicimus ergo, qifiputafq; aétus
    fidue operandü imbecillia funt. vifus eft penetratio in aliqua hora.
    quocirca neq; voluptas aflidue & hoc fit, qfi vifus nöìdiget aliquo,
    euenit:operationem.n.confequi uo cópleatur formaeiusjimmo cft
    tur. Nonnulla tfi funt ú cíi noua m complemétum eius vltimum, &
    funr,oble&ant: poftea vero non dele&tatio fimilis eft huic: eô q>ipfâ
    fimili modo,hanc ob câm : quia exiftit completio vifüi completiori.
    fi ergo hoc fic eft, deleétatio etiá eft
    primum incitatus animus eft, in cóplementú & forma,non motus. &
    ecriiq; operatione intentus, qué pp hoc non eft poffibile alicui vt ap
    - -
    admodum in vifu faciunt,qui in prehendat dele&lationem in tempo
    fpiciunt:poftea vero opatio eiuf re,donec fit ex delectationibus quöd
    modi non ampliusfit, fcd negle* exiftat in tempore minus aut plus,
    {• 1 - ctcnlm
    , , . Liber Decimus. ',. 148
    a etenim omneqά apprehendi?in té motum cömpletum fm fbrmam in D
    pore,eft in motu,&nondú comple tempore, nifi forte fit motus. circu
    iurforma ei*.& pp hocq; dele&tatio laristorius. Caeteri vero motus trã{
    eft cú cóplemento formę, & non in mutationis,vt ambulatio,& q& fimi
    tépore.Et pp hoc non eft motus.ois latur huic,inc6pleti funt : eóq; fiíit
    erii motus in tépore eft,habés cóple ex aliquo ad aliquid oppofitü ei: &
    mentú,qd' nö eft in tépore.v.g.gdi eô q>'ifti motus ex aliqüo ad aliqd
    £icatio magis cöpleta éin poftremo non diuerfificantur ÉÉ â motibus
    têporis,in quo perficifeius a&tio, j completis, fed & partes motus vnius
    in vniuerfo téporis in quo fit. in po abinuicé, quéadmodum diximus.
    {tremo aút téporis, in quo fiüt mo etenim motus,q fit fuper hanc par
    riones,nóeft cópleta,fed diuerfà per télineae, alius eftâ mötu fiente fug
    formâ:intédo qb partes motus vnius aliâ parté eius. & vniuerfum huius
    eiu(déiá ÉÉ canf adinuicé fm aliud eft ab eo,q fit fuper parté illâ,
    formã: & funt ét diuerß: à toto ipfà quae eftcópletio.&eft quidem iftud
    » riifim formã & cóplementü: intédo ficin motü tranfmutationis reéto : E
    ' finé motus.pofitió nanq; lapidú di eò q, etfi fit fuperlineâ reétam, illâ
    uerfificatur ab ere&tione columna linea non e(t linea tfi, fedefì quidé
    rú£m formâ:& ifta ambo diuerfifi lineain loco. diuerfifican£ergo paf
    can£äfigura domus, quæ eft cóple tes motus pp diuerfitaté partiú loci.
    mentú tépori cuius,partes sít cöpo D. Etiam exquifite perfcrutatá eft
    fitio lapidú,& excifio colünarum.& de motuin aliafcia. D. Et vfq; non
    d' fimiilatur his ex partibus gdifica fitois mutatio completa1 vniuerfo
    tionis,&inter difpönë cöpofitionis partiú téporis,in quo inuenitur illa .
    & fitus lapidá, & difpönem ere&tio mutatio,fed in finitiua fuitffi.in cg
    nis colónâv , & inter difpönem do teris vero fuis partibus eftincópleta,
    mus dfiaeft. quáuis.n.conueniant fed diuerfificaffm formã. de re aút
    in eo,q, funt difpönes, tfi difpofitio
    deleétationis manifeftó eft,q demu
    domus diuerfificaturâ difpöne cö tationibus cópletis in toto tpe velim
    pofitionis lapidú,& á difpóne ere oi tempore. cumq; fit deleétatio de
    c Ctionis columnave per hoc, q> difpö rebus completis:& cópleta diuerfifi- F.
    * domtis cöpleta eft.eóq; nô eft fub centur adinuicem : manifeftú eft
    ie&ta ad aliquid, cú nullius egeat, g deleétationes diuer(: erunt adinui
    qd' fiteius cöplementum.difpofitio cem fm formâ,nöfm partes:intédo
    aüt compofitionis lapidü , & difpo partes dele&tatióis vnius nó funt
    fitio Ë columnarumi, & qd iuerfae ab alijs,ficut fe hét in motu
    fimilatur his ex difpofitionib', quae
    vno. Et ex ifto manifeftú eftq» dele
    fubie&tg funtdifpofitioni domus,nó&latio nöeft motus,& ex eo qj cópre
    funt completæ : eóq, quælibet earâhéfio eius nöeft in tpe,& oTs motus
    fubie&a éformæ domus, eo modo in tpe.D.Veruntfi manifeftú eft etiá
    quo litere fubie&ae funt diétioni PP §§
    cám putauerunt q, deleéta
    όus. Et pp hoc partes motus& com tio fit motus & generatio : eóq, ge
    * plementum earum diuerfificanrfm neratio non dfde oîbus rebus fiem
    formã.& non eftpoffibileinucniri tibus,(ed df quidem degeneratione
    T iiij rerum
    : : Moralium Nicomachiorum. - 1

    G rerí, ódiuidunt, rebus aüt, quae nö cáæ vt fiat fànatio p modô confimi- x ^
    diuidünf, nöë generatio.ideoq; nô lé:intendo nö funt ei cã per modum *
    Š fit generatio, neq; vnú.D.Quód aút dele&atio inueni?
    pú£to generatio, neq; vnitati.& fic in oibusfenfibus,manifeftú eft pfe.
    fe habet in dele&latiöc:intÉdo q» nô nos etenim videmus vifibilia ÁÉ
    eft ei generatio: eò q ipfa cft totü , &tabilia, &audim* voces dele&abi
    intédò de indiuifibilibus. D. Et ois les,& é manifeftú étq; delectationes
    uidé fènfus agit fm menfuram feu
    ÄÈÉÉ agitactioné pfectâ fenfus, {enfuü funt vehementiores, qfi fen
    fus & fenfibile vtraq; vigorofafue
    cuius difpöeftperfecta, & difpófui tint:& qiialterü agit& älterú pati?
    fènfibilis pfectâ êt. & difpó relatio £m fuá vigorofitaté: etenim qfifue
    nisinter perfecta. etenim putatur q> rit fenfus & sé{ibile cú hac Ä.
    bonitas âctiqnis fit hoc: intendo vt fit dele&latio [g. Et câ exiftédi dele
    agens fit in perfectiori difpöne per £tationéé vt pficiat a&ioné. verütfi
    qüá eft agens,& patiens in pfectio fuá pficere aclionë nöé ita , vt dele
    H fi difpöne per quá eft patiés.& rela &iatio fit difpöinaciiöe & cóplem£ t.
    tio, quae citinter ea i perfectiori di tú ei:fedfm q> ê res fequés cöplemé
    fpönë. etenim dria magnaeit inter tü:vt pulchritudo,q inuenifi iuuen
    hgc,vt agat resensin perfectiori di tute:itendo qiù pulchritudo édifp6
    fpönü füárüin patiens cns in perfe fequés iuuentuté,nö cöpletiua eiüs.
    άiori difpónüét, & iter hocytagat D. quou(q; ergo durauerit fenfibi- -

    in non pérfectiori fuarum difpótiù , le aut intelligibile fm q, op}, & qui


    aut in patiens non ens in perfectiori iudicat de intelligibili,& (enticfehfi
    |
    difpönü patiendi, aut vt fit relatio bile fm q, op},efit dlectatio in actio .

    itei vtraq, impcrfccta. Cumq; hoc ne.& hoc quãdiu durauerit agés &
    fic fit, foftafle erit actio ifta in fenfi atiés,& fimilia: & fuerit relatio cu
    |
    bus motus pfectus, & delectabilis. iufq; cox ad fuü cópar fm difpóné
    & fimiliter fe habet in cogitatiöc, & vnâ : intendo imgmutata erit ab eis
    . in oibus apprehenfionibüs,quas fè actio p vnam näm. D. Et pp iftud fi
    quit delectatio. Et pp hoc Podibilc elt pole vt dele&te? hödelectatione
    {δvt diuerfefdele&tatio apprehenfio cótinua, ncq; trifteftriftitia conti M. 1
    nis penes diuerfitaté actionii apprę nua:eò q> oes res humanæ non pfit
    héfiöis.& delectabilior actionum aP agere a£iionë cötinuâ pp mutabili- -

    prehenfionú efta&iig pfecta valde. taté cófimilitudinis, jeftintcragés -

    3« actióes pfectæ valdc funtilis, qui & patiens.& fit e(t de relationc.D.
    bus funt venuftiores difpönü apud Et eo qdclectatio nó é continua, fit
    virtuosù valde cx rebus quas amat. q' jdâ res exhilarant, & funt bonæ:
    & pp hoc é dele£tatio pfectiua actio &poft hoc nó fic fè habet resin eis,
    - nü:intédo pp eflè eas amatas. Vcrü & cã in hocê, qim cogitatio & ima
    tfi pfectio, q dcle&iatio pficit actio ginatióes,quas feqfdele&tatio,funt
    né,& pfe&tio, qua pficiüt cá fenfibi in iuuentute vehementius agétes&
    le& fenfus,nöë vnius maneriei, et(i plures.& fi£ eftin fenfibus: intédo
    {int res nobiles oés : quéadmodum qfh in iuueututc vehemétius agút :
    -medicus & volütas fanádi non funt vtqú vidcnt à longe in principiq
    IςI.
    ----
    --- ---.

    .* * Liber Decimus. I49


    A fei:deindepoft hocn6poffünt, imo
    aétiones eórú debilitanéideoque fit
    q* ¥i. vnaquæq; operatio- D
    niei affinitate eft cöiun&a , quâ
    eorú dele&tatio debilior. D. Et for pficit.fimul.n.operationé pro
    tafle putans putabit oés nos amare priaatq; affinis voluptas auget:
    vitam . & vita a£tus quidam eft. Et quippe cum fingula magis iudi•
    vnufqfq; amat facerea&iones, quae
    ertinent in vita rebus melioribus: cent, abfoluátq; exaétius qui cú
    etenim in his fit a&us eius melior. voluptate operátur.vt qui geo
    vt dfis muficae. ipfe enim amataétú metricis rónib? oble&átur,geo
    auditus , qui eft apprehenfio melo metrici euadunt,& fingula ma
    diae:& dfis doétrinæ,qui ámat aétíi gis intelligíir, atq;aduertüt. fifi
    cogitationis in opiniónibus. & fif* mömuficæ {tudiofi,& ædificam
    eft in oibusa&ionibus pertinentib* di, & cæterialij1 fuo quisq; ope
    ad vitâ, & dele&tario inuenta in eis re proficiút,düeo oble5taní, ac
    eftilla,quæ cópletiftas actiones,& gaudét, voluptates vero funt j _
    B vitâ, per quã fit dcfyderiú iftarum incrementü exhibent.at affiniâ E
    rerum. & qfi fic eft,tunc illi,qui de &;ppria ûaugét.quaeautê
    {yderant vitâ,defyderant deleétatio funt
    άiuerfis fpecie funt ;ppria, inter
    iiem: eò qyipfà perficit vitâ, quæ eft
    ele&ta. D. Et pgiftud oportet fciri fe quoq; fpecie differunt. Magis
    nó funt nobis omittédae a&tiones 5terea inde hoc pateret,qp volu•
    gfa dele&tationis.patet enim q, dele prates já diuerfis eueniüt, ope
    £tatio & aétio cöiügatae funt fîmul, rationib9 funtimpediméto.ftu•
    ' & nó recipiüt feparätioné.nam non diofi.n.tibiaríi orationib°atten•
    erit dele&iatio abfq; a&ione: & per derenequefit, fi tibia canentem
    ficit quidem omnë a&ú dele&tatio. quempiâ audiuerint, tibiae cátu
    magis, ô Ëfente opatione oble
    voluptates interßffecis differre. dtati.voluptas igiíquæ ex tibiæ
    Cap. $.
    cátu prouenit, operationé circa
    C W] Nde differre
    dentur. aetfpecie
    quae.n. fpecie vi»
    di» orationé corrüpit. Id in cæteris
    uoq; vfuvenit,cum circa duo
    - uerfa süt, â diuerfispfici fimul operat quifpiâ: quae.n.eft
    exiftimam*: ita fiquidé apparét iucíidior operatio, alterâ extru•
    & naturalia, & qabarte efficiü dit:atqp eomagis,quo1 volupta
    tur.vtaialia, arbores, piétura , te longius excelluerit : adeo vt
    ftatuæ, dom°,vas. fimili modo exaltéra opef nihil.Atq; iccirco
    quoq; diuerfas fpecie operatio» fit,vt cum aliqua re vehemëter
    nesà fpecie differentibus perfici gauden?, aliud qd nö admodú
    putam?.mentis aüt operationes agamus: ciiq;alijsleuiter oble
    ab ijs quæ funt fenfuum,atq; hae &tamur,alia faciam°, vt in thea•
    iter fefe fpecie differút.quare &t tris bellaria exiftât: id tunc ma
    quae ipfas perficiüt voluptates. xime faciút,cú viles certatore8
    Cóftare aüthocexeoêt poffet, funt. Qjú aút propriavoluptas
    exaéîe
    -
    Moralium Nicomachiorum,
    G. exa&e abfoluit opationes, diu d ta&u puritate differt:&audit* s
    turmioresq; & meliores reddit: & olfa&us â guftatu.fimili mö
    alieng vero labefaétât,acpdunt: dq; differút voluptates: atq; ex
    löge eas inter fe diftare manife his illæ ô circa menté exiftüt:&
    ftú eft.Feré.n.alieng voluptates vtrgq; à fe mutuo.Effevero vni
    id faciút qíi ;pprij dolores. pro• cuiqsafali;ppria voluptas, qu&•
    prij.n.dolores opationes corrü• admodü ét op* vf: ea.n.eft jin
    píit,verbi cá,fi alicui vel fcriber opatione exiftit.id in vnoquoq;
    reiniucundú eft & moleftü , vel cöfideráti ita eô apparebit.equi
    röcinari:cii doloré afferat opa fiqdé,& canis, & hois voluptas
    tio,fir, vtis neq; fcribat,neq; ra diucrfa é.Quéadmodü Heracli•
    tiocinef, Ex,pprijs igiívolupta• tus inqt,afinos ftramëtitias pa•
    tib9, & doloribus cötrariú circa leas magis íí; auríieé eleéturos:
    opationes cötingit. proprig aüt gppe cíiafinis pabulü auro iu
    H fünt voluptates, άex opatione cüdiusfit. Acvoluptates quidé I.
    aliqua pfe exiftüt • alienæ vero eorú ú fpecie diucrfasüt, fpecie
    aliæ appellaní, ppea q»fife quid differüt: çjfunt eoriidé, indiffe·
    efficiüt, qüi dolor. corrüpunt.n. rétes eë cöfentaneíieft.in hofb*
    veruntfi nö fimili mö. At vero tfi n5 parii variant.eadé.n. alios
    cíiopationes,pbitate&prauita dolore, alios oble&atione affi,
    te differant:&aligexipfis expe~ ciüt, quibufdâ molefta & odio.
    tendæ fint, aliae fugiendæ, aliae fa, iucúda & amabilia nönullis
    neutrae: fifimodo voluptates ét funt,i dulcib? quoq; id& euenit :
    fefehabét: in vnaquaq;.n,opera quippe ciimon eadé febricitári,
    tione;ppria voluptas exiftit, in & fano cffe hmói videant: neq;
    bona honefta, in praua iproba. cafm quippiã imbecilfo, & eig
    Nã & cupiditates honeftorum bono habitur fidit?fit.fii'r in alijs
    laudabiles,turpiú vituperabiles êt contingit.Vfaütin oib?fifib*
    * funt. Affifiiores aütogationib? id effe qd' probo viro apparet. M
    funtvoluptates qugin ipfis exi Quòd fihoc re&e df, quéadmo
    ftfit,çj; appetitiones.hae.n.&tpi düvf,& eft:&vniufcuiufq* mé- v„;„;.,.
    hus & natura diftin&g funt: illae eft
    furatalis:
    è virt?,& bon? quoq;
    vir, jtenus iufq; me
    adeo-annexæ opationibus funt, ú huicviir,& voluptates erunt £* wut
    iucüda ea quibus t
    adeo%gab ipfis indiftin&tae , vt
    an idé cíi voluptate operatio fit, hic oble&aí. Si cui tfi ea videní
    ambiguü eé videaf.Neq; tii vo iucüda ú huic funt molefta, ni
    luptaté efíe menté, aut fenfum hil mirü effe debet: multae eteni
    putádú eft:eft.n.abfurdú.fedqa corruptelae hoíum,& labes con
    möfeparant,eéidé gbufdá víir. tingìt,nô funt näq;iucüda : fed
    ficut igiíopationes,ita quoq* di his,atq;ita affe&tis.Eas igif quae
    uerfae voluptates funt, Vifusât fine dubio turpesfunt ,non effe
    3. dicendas
    in Liber Decimus. '; 1 5o
    A dicendäs voluptates nifi corru ne fui propria.&cüm hoc crefcit g D
    ptis hoibus manifeftú eft, Ex ijs eius cfemëtum.& jcrefcitcum, alio
    vero j effe honeftae vfir, qualis, à fe,eft ,ppria eius , p cuius cremétú
    aut quænã effe hois dicenda eft? cre(cit,&eft alia ab ipfà p formam.
    An ex opationibus patet.has.n. D.Et fortaffe patebit ex hoc etiam q,
    delectationes,quç-fiât ex actionibus
    ipfx voluptates fequuntur, fiue quibufdam,,phibitiuç funt ab aliis:
    igiturvna, fiue pluresfintpfe&ti vtin viris cöcüpifcétiarum.ipfi enim
    & beativiriopationes: quæ has nópoffunt audiredictiones &actio
    pficiunt voluptates,5cipue hois nes boni.audiétes verö targcntes ci
    voluptates effe dicerent:reliquae tharâ,pre gaudio fonit* eius poftpg
    aüt fccundo loco, & ex parte ali• níitactiones,quas habétinter man*.
    qua, non fecus atq; operationes, & pp hoc cithara,& cgtera defydcria
    IDÉ ex hinc apparet q, dele corrúpunt actioné, j eft per rónem.
    Et fifr accidit ceteris delectationib*
    ctatio eft diuerfà. qd enim pfi
    p citres diuerfas fm formâ, diuerfum ad fe inuicé:intendoq. qh fecerit h6
    eft fm formâ. Ethoc patet ex rebus fimul duas actiones,quarum vtraq;
    §î â nä,vt aialibus & plantis: hét delectationépropriam,impediet
    tab arte;vtin imaginibus,& vtenfi magis delectás alterâ ab actufuo. &
    Jibus,& domo: intendo qiú ifta, ex potifsime faciet hoc, qfi fuerit excel
    Ä facta süt ex reb* diuerfis forma, lentis delectationis valde, donec per
    unt pfectiones earú diuerfæ forma. mittat alterâ 335; Et pp hanc cau
    & fifractiones diuerfæ forma, op; vt fam,qfi ludim* cú aliqua re,n6 agi
    pficiantur ét ex diuerfificatis infor mus réaliâ plus,jillam,cum qualu
    ma.& pg hoc delectatio,qug eft intel dimus pp victoriâ delectationis ludi :
    lectui,diuerfaeftà delectátione,quæ fup delcctationes reliquarfiacriomfi.
    eftin fenfibus : & delectationes fen & qfi vicerit altera delectation*m,
    fuú diuerfificantur ét á feinuicé fm erit actio alterius fine delectatione:
    formâ. Et patetq» delectationes di eritq; actoreius ad modú illius , qui
    uerfificant diuerfitate actionum: eô opera?ad defyderiâ aliorum:vt facit
    ; C g) quâlibet earú figurat actio,quam citharcdus vei tibicé in loco, ad quéf
    ipfà pficit.delectatio.n.propriâ facit conueniunt ad intuendum eos cum
    vt crcfcatilla actio & augeatur. &câ mali fuerint.ipfi enim nituntur qui
    hgc eft : qiù qui faciüt hoc qä faciüt dem ad pfàllendú pp illos, qui inté
    cum delectatione, erit actio eorú ve dunt ad ipfòs,& non proprie delecta
    hemcntius exqfita & plus pfcrutata. tionis caùfà.Et cum fic fit,patés eft q*
    vt qui delectafitur p geometriâ. ipfi delectatio propria actionibus „Pfunis
    enim pfcrutant, vnâçjuáq; rerü geo dat actiones, & efficit eas durabilio
    metraliú plus aliis:& fifr quidelectâ res,i.in tgelógiori, & melius factas,
    tur pactiones muficg, funt potentio manifeftüm eít afit, q, inter dclecta*
    res ad inquirendum neumata.& fifr tioné extraneam ab actione , & intee
    qui amátgdificationes, funt poten propriam dfia eft multa. &hoc, qú
    tiores ad ædificandü. & vfr in oibus deléctatio extranea ab actione ferè
    agétibus addit dclcctatio in operatio facit triftitiam Propriam actionis
    iuteude
    ^ Moralium Nicomachiorum.
    G intendo q) impedita&lionem: quem riaipforú:cóq* defyderia a&uum di K
    admodum impedit eam triftitia pro fcreta funt ab eis tpe & nä: intendo
    pria fibi.etenim triftitic,pprie aétio ipfa inueniútur diftin&ta ab a&au.
    nibus corrumpunt a&iones.v.g.qui É vero näæ propinquae
    non dele&tatur ex fcriptura & medi funt aétib*,& nó feparan?ab eis,fêd
    tatione, fi triftefex ipfis,non fcribet inueniun?qdé cöitigatc aétui. & p;•
    neq; meditabitur. Et vlr accidit in hoc dubitafde eis,an fint ipf;& aá*
    aótionibus cótrarietas multa ex par res vna eadé. Attfi palá eft q> dele&a
    te defectationis propriæ eis, & ex par tio intell$ nö eft intelfs,neq;dele&a
    tetiittitiae Appriæ eis:intédo qoaétio, tio fenfus eft fenfus:hoc.n impo£a.
    cum qua coniugatur delectátio fibi fed qiù deleétatio nöfepara?ab aâu,
    propria, fit fm contrarium aétionis, ideo vfqbufdá q> fit res vna. & qué
    cum qua cöiugatur triftitia fibi pro admodú actiones diftinguütur äde
    pria.& fit quidé fic, eò q. delc£latio leótationibus,& funt ali;ab eis,fic&
    propria expeditactioneni,& triftitia actiones diftinguuntur abinuicem.
    Äppria impedit ipfam. delectatio aút Actio enim }j; diftingui? ab audi L
    . extranea,vtiam diélú eft, facit file ei, tu,&olfactu,& à guftu:&ifti diftin
    qέt facit triftitia „Pprie:e6q; corrum guuntur a feinuicé fm diftin&ione
    pit actioné,ficut corrúpit eam trifti a£tuum.qä ergo eftexaétionibus di
    diftinéta & gfie.
    tia propria:quáuis non fit corruptio ftinctú,ei*deléctatio
    ambarum per modum cófimilem. vtdiftin&tio vifus ab auditu,&ifitel
    D.Cum aút diuerfenf aétiones p di legt*a fepfu.Ampli°hoc&qa eft di
    uerfîtatë virorú bonorú & malorú: ftinétú fpecie, eiùs deleétatio di(tin
    intendo qiîî aétiones virorú bonorú &ta eft fpecie,vt diftin&io fpecierum
    diuerfae funt ab a&tionibus virorum inteiis abinuicé. D.Et vfqj vnicuiq;
    malorú:& cum diuerfènfèt p hoc,q> aialiú{it dele&tatio APpria, cú fit vni
    quædã earü electæ, & quædã carum cuiq; aîaliú a&io própria, & fit vni
    nionelectc,immo à quibusfugiendú cuiq;adtioninàli deléctatio Appria.
    eft:& quædã earú qùæ neutrohorú & hoc apparet valde, qinfpeíéritin
    determinanímanifeftum eftq* dele vaaquaq;rerú,apparet.n.q, dele&a
    * &tationes,çj fequuntur aétiones, diui tio $ui aliaeftâ delectatióe canis. M
    dendcerufit diuifione cófimili huic &fiffaPparet q, delectatiohois,qug
    diuifioni,donccdelectationes a&io appr9pria£eis,eft actionis jappro
    nú ele&iarü fint eleëtæ, & delectatio priafei & eft deleéìatio a&ioriis per
    nesaétionúfugiendarum fugiendę. intelfm, je(t alia à delcétationibus
    etenim vnicuiq; a&ionú cft delecta c£terorum animaliü. Sicut dixerunt
    ' tio propria, & dele&tatioaétioni no qdâ Antiquorú, q, digniuseft elige
    bili própria nobilis eft: & deleétatio reapprehcnfiones jaurú : etenim ei
    a&tiôis praue eft extranea, cótriftás, cftnutrimentum, quod apud ipfum
    .vitupcfabilis valde. Et pp hoc funt deleciabili*eftauró:& eft apprehen
    -defjderia rerú qdé decentium lauda fio perintelleétum. D.Deleûàtiones
    bilia: rcrü aüt turpiüvituperabilia. ergo,qug funt in reb* entibus diuer
    D.Et deleStationes,qug funta&tib*, fisforma,diuerfànturforma: dele&a
    magis Ppriæ funtactibus $i defjde tiones vero, quæ funt rebus eifâem,
    '- - . intendo
    Liber Decimus. . . t 1 5{I
    A fnt&do hódiuerfificatis performam, fideráti ftatus fœlici,tícilla dcle&a- D
    re&ú eftvt non fint diuerfae: quâuis tio vna,aut illa §j completur ex mul
    iãinuenia diuerfit
    nę diuerfae ate nö
    tis,fi multaefuerint,eft illa,de qua ve
    parua in hoib°: eô q> nos inuenim? re dicifq; eft deleétatiohois.& hoc
    resvnaseafdé deleétantes quofdá & manifeftú eft, qfi declaratum fuerit
    cövriftâtes alios,& entes qbufdá mo quiseft a&us hominis proprius ei.
    leftas & odiofàs, &alijs dele&tabiles cgteræ vero deleótationes habent fe
    &amatas.& hoc eft,vt illud qά acci ad hanc, ficut caeteria&tus ad hunc '
    ditin reb'dulcib',in qbus nóiudicat aétum:intendo cum,qui eft comple
    fan* & febriés iudiciîvnú:& vt in re Imcntum a£tuum humanorum.
    b'calidis &frigidis,j non funt apud
    debiles & fortes fm vnâ difpöné, fèd Defælicitate, Cap. 6. *

    <quofdam hoium delectat calidú , & NVm dióta aüt fint ea, çjad
    alios frigidú. &fi!e huius accidit in virtutes,& amicitias, &
    , vniuerfis apprehenfibilibus,D.Etvf voluptates fpeéîât:reliquü
    B q, in oibusiftis rei veritas fe habeat, eft;vt defglicitate figura quâdâ p
    prout appareatviro bono: intédo q, differamus, qfii finé eam huma•
    dele&tabiliaexipfis näliter& ele&ta narü rerü effeftatuimus. Si igií
    funtea,quæ cligit näviri nobilis. Et antediétarepetamus, breuiorno
    fi fic eft,tuncbénedi&um fuit q, vir bis euadet ofo.Dixim° eam non
    tuseft menfura ois rei : intédo illud,
    effe habiti
    i.ná in eo ineffet qp
    p quod cognofcunfnäæ rcrú in bo totávitâ dormiret,& plãtæ,vitâ

    .
    :d

    ;
    nitate & malitia: ficut per méfuram
    cognofcitur quantitas rei.Scdm igif traduceret, maximi sq; infortu^
    hóèbonum in feipfo eft, de quoTvf nijsaffli&aret. Quödfihaecnon
    borio qfi boníi. &fifr dclcétâtio in placent,fed magisin operationê
    rei veritate eftilla,de qua vf bonoq, •quandáipfa reponéda eft,ficutí
    fic fit:& non elongatur quin fit hcc, fupioribus eft di&ü:exopationi
    qif vf bono deleéìabile,apud quofàâ bus aütaliae funtneceffariæ, &
    fioium non delectabile,'aut ininus obalia expetédg,aliae p fe:pater,
    c in delectatione. etenim accidunt in fglicitatem aliquâ exijs q per fe,
    ^.
    .
    generatione hominú corruptiones & nö ob aliud funt expetédg, eé lici
    -

    íultæ,&rìae sgeffae ab$qüalitate. ftatuenda, felicitas enim núííus íí,


    & pp hoc dele&íábilenä* non eft de rei indiga eft, fedexfefeipfa fuf- idiga eft,
    le&abile,nificis, quibu$ non accidit ficit. Pê íèåôári, fed ex fe
    cqrruptioin nä. D,£££em anifeftis - - - téfunt expetendae ipfa fuffi
    illae, exx quibu
    eft,q>illud,qd cócedi£effe turpe,non illae,<
    - __ - 5ter: operat
    quibus P operationé Cιι•
    .;: Ë apud $ Ë.$. hil: cuiufmodi eííe
    Έ? ptarum pärum.Defeaationes aút,q *$%*$y$titU3qu£€Virtu^
    .£ £ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉïò ôçí, tefiunt,bona.n.& honeftaagc^
    èe noninueniunturhoi, nifi ex parté regxjs cft,quae pf« £xpetuntur.
    ;23 aaionumfuarú ,quæ àppropriántur Quin etiam ex lufionibusillae
    at^ ipfi. Etfi fuerinfdele&iátio vnaaut quae iucundæ funt: quippe ciim
    3 ele&ationcspluresviro pcrfecto de nöobaliud ipfas cligát : damnü
    :* - -
    ©m
    Moralium Nicomachiorum ,
    «G enim exipfis potiusά vtilitaté laborare lufionis caufa ftultum K
    & corpora & fortunas negligen• planè ac puerile admodùm vf. *
    - - - - - - - -

    tes, confequuntur. Confugiunt Ludere aiitvt ferio agat quifpiã


    aiit ad huiufmodi diuerfationes ex Anacharfidis fententiavf re*
    pleriq; eorum quifglices habení. &e fe habere:quippe ciilufus re«
    vnde apud tyrannos in exiftima quiei fimilis fit. &cum nequeãt
    *ione funt,qui in talibus diuerfa• hoiesaflidue opari, requie indi/
    tionibus funtvrbani:quippe cú gét,nö eft igit finis requies:cau
    in ijs qu;illi appetunt, fefe exhi fa.n.operationis fit.At eé ex vir»
    beantiucundos:indigent autem tute vita fœlix vf:hgcaíit ftudio
    talibus. Ac vidétur quidem haec fa & feria eft, non in lufu verfaf.
    fglicia effe,,ppterea q» qui in po Meliora praeterea feria & ftudio
    teftatibus conftituti funt,hisva fa effe dicimus ridiculis,& ijs 1
    cant.fed nullü fortaffe argumen cum lufu fiunt.Et melioris femp
    }H tum hmöi hoîes funt. non enim partis,& hominis operationeiii I.
    in dominatu virt? collocata eft, effe ftudiofioré affirmamus.me- '
    aut intelle£tus, exquibus hone liorisafit operatio prgftantior,fg
    ftae operationes exiftunt.Neque licitatiq3accómodatior iam eft.
    fiifti,quia fyncerg&liberalis vo Frui item corporis voluptatib?
    1uptatis guftum non habent, ad quilibet ét mancipium, non mi
    corporis voluptates cöfugiunt: nus j optimus poffet:mancipio
    propterea has magis effeexpeté aüt fglicitatem tribuit nemo, fi
    das exiftimandú eft. nam & pue quidé neq; étvitâ : non enim in
    -
    riqug apud fe in precio funt, prg talibus diuerfationibus fglicitas
    £tantifíima effe'opinantur. Con cófiftit:fed in operationibus qug
    {entaneum igitur eft,vt ficut pue ex virtute proficifcuntur, quéad
    ris &viris diuerfa effe in precio modum diótum eft prius.
    vidétur:ita prauis& bonis quo^ Ixit.Et cùm iam dixerimus de
    que videantur.Vnde quéadmo^ virtutibus & dile&ionib°& de- °
    dum faepe di&ü eft,ea funtficio lectationibus, remanfit dicédum de
    fa&iucüda,çj probo viro hmói fœlicitate.vult fœlicitatë propriâ. de
    funt.atq; ea maxime expetenda cöi enim iá locutus fuit in tra&atu
    ogatio eftvnicuiq*, ô ex habitu primo:cü fit fœlicitas cöplementum
    aétionú humanarü , Memoratio.n.
    proprio:probo aüt viro, quæ ex noftra eius quod ficeflit ex diétioni
    virtutefit.Nó eftigiíin lufu fœ bus1 hoc primo tra&tatu, fuit dictio
    hicitas. abfurdú.n.eft lufum effe abbreuiata, Etiã diximus illis,q ip
    finé,& negociari,& laborare to fa nó eft habitus, (edeft qdéinà&iu
    ta vita ludédi caufa.nam oia, vt ipfius habit*, & fi nó,erit vita fçlicis,
    jta dicâ,prgter fglicitaté,alterius vt vita aialis ficnoiati.de hoc aiali
    caufa expetimus:quippe cum fi putatur,g, tota vita fua fit fomnus.
    nisipia hæc fit,fcrioaüt agere& Et qii£clicitas pofita fucrit in aótü;
    intcndo
    ,• . Liber Decimus. I 5.
    A int&io q,fit actusc6is: &ex actibus pueris non funt electe apud viros,fic D
    fit necefTari*: & ex eis electiuisalius mec electa apud viros vtilitatis,clecta
    fit electus pp aliquid aliud, &aliud funt apud viros nobiles & emeritos.
    pp feipfum, patet q, ponenda elt in & res honorabiles & delectabiles in
    actum electum gg fe, nô gp aliud:& rei veritate, ficut pluries dictum eft,
    g) fœlicitas nullius eft indigens: nec qiudican£ä virtuofis. Etenim apud
    electa eftergo gg aliquid,fed gg feip vnumquéq; modú hoium eft actio
    fam,cò qfîipfà fùfficiens eft gfe.Et electa valde:& eft j cöuenit nâae fug .
    res electæ perfe funtillæ, ex quibus Appriæ. cüq; fit, ficunchoc qii cöue
    non requirituraliquid aliud, quod fiit nãç nobili, nobile eft neceffàrio;
    fit praeteractú, & vfq; actus rerü ele & qä cöuenit näae vili, vile eft acccf
    ctarü per fe fint:operationes.n.nobi fario.Itéq; non eft fœlicitas in ludo,
    les electæ funt pp feipfàs.Et fift ope É pofe vt ludus fit cóplemé
    rationes delectabiles ex modis ludi tum & pfectio.&impofe eft vt fimus,
    funtdehac fpccie.patet,n.q» non cli fpatio vitc nfae ftudiofè operantes &
    i$ guntur pp aliquid aliud. aitfi dam laborãtes,& agamus hoc nó feriofe, E
    iium proücniens exipfiseftamplius fèd iocofe.nos.n.vfr conamur quidé
    <j vtilitas. D. Verútfi multotiés amat ad oé,ad qd conamur,fœlicitatis câ:
    lix vilificationem corporú & pof eó q, ipfà eft cóplementü.ftudiú afit
    {èfsionis corporalis,& fugit curiofi. & labor ludicâ,vanitas eft manifefta
    tatem circa difpofitiones corpales, & & pertinens pueris:juis in principio
    g) hanc quidépræeligunt hoies qua adolefcentiæ reputefefle certú & rc
    tenus pipfam confortes efficiátürre ctú:eò q ludus requies vf, & näliter
    É tyránnorü. efficiút.n.feipfos p inquiri?requies. Verútfi patés eft φ
    as actióes delectabiles cis. & p hoc illi,qui non valét ppetuare laboréin
    lucrantur apud eos.& vht putatur q digét reqe. & fi fic eft, nö é reges có
    dem devfu É dimi( plementü,qú cft fœlicitas:fed queri?
    } fione conat? &laboris q fitfglicitas: pp actü,quieftcóplemétum & finis.
    cög, viri poteftatá vtíitürifto,& for Et vlr patens eft qp vita fçlicis eft ea,
    tafle non eft in rei veritate, prout eis q fitcüvirtute:& fit qdé hoc cum vir
    C vf de hoc:ed q» qp virt* & intells,in qui
    q. tute 1 ferio,nö 1 ludo. Ideoq; dicim* F
    viau. & bus vtrifq;funtactiones nobiles, nö qyitelis melior e(t vifu.quéadmodú
    ; ftelle&?; continétür fub poteftate. D.Ideoq;, éni melioris mébri melior eft actio,
    #3£ cìiftinunj guftauerint delcctatio- fic melioris hois melioreftactiq: &
    : Ë. nem fyncerâ puram, qsft delectatio actus melioris vft melior eft & fœli
    ' iEÌÉ8- intelf$ & actionü nobiliü,cöfugiunt cior.fi ergo bon*virtuofusmelior cft
    * sinentur ad delectationes corporales,aeftimá- rifore, efitact* ei*melior neceflario.
    * fub Ptáte- teseas electas effe plus aliis. Et cöue- D. Qui aüt replen£ delectationibus
    niens eft ne fit gftimare iftorum dele corpalib*, nó habét progatiuá i hoc
    ; ctationes corporalcs electa câ in eas à feruo& captiuo.nüll*. n.,Pportio
    effe electas in fe:quéadmodum neq; nat f;licitaté feruo,cuius vitâ n5 eft,
    qá reputant pueri effe ex eligibilib*, neq; captiuo. itéq; igifnö éfélicitas
    jigfiprceligunt,gphqceftcligibile 1 hmói occupationib*, fedé in actio
    iafk.immo quéadmodum rcselcctg nibus virtualibus, vt dictü cft prius.
    De
    Moralium Nicomachiorum,
    G Defrlicitatecontemplatiua. Cap. 7, itéfimilimodo,&fortis,& cgte- K
    CY Ivero fglicitas eft ex virtute ri finguli:fapiës vero èt fip feip•"
    operatio: confentaneum eft fum fit,contéplari poteft:atq; id
    eam ex illa effe qugfiftantiß. tãto magis,quanto fapiëtior fue
    fima eft:haec aút eius erit, qûf eft rit.melius quidé fortaffefiadiu
    optimum.Siue igitid intelfs fit, tores habeat: fufficiétifsimustii
    fiuealiud quippiam, quod fanè ipfe é.Sola 5tereaipfa p feipfam
    fm naturam vfprincipatíi obti amari videreí: quippe cü ex ea
    nere,& pfidere, notionéq;habe Ëterjq, contëplatus fuerit quip
    re dehoneftis,8{ diuinis rebus:fi piâ,eueniat nihil.exagendisaiit
    ue diuinum quoddam ét ipfum reb°aut plus, aut minus aliquid
    fit,fiue ex ijs qug in nobis funt di Ëter aétionë nobis cöparamus.
    uiniflimú:huiusfm propriâ vir Videtur ité fœlicitas in ocio effe.
    tuté opatio,pfe&ta fglicitas effet: negocijs enim diftringimur,vt
    1 quâ effe contemplatiuá diétüiá ociemur:& belliigerimus,vtin L
    eft, Atq3 hoc tum cíi fuperius di pace degam?.Atq3 a&iuarü qui
    ctis,tum ciiveritate confentiens demvirtutii operationes in ciui,
    effevideret,nam & fiftantiffima lib°,vel bellicis rebus verfantur,
    efthgc operatio:quippe cú ex ijs quarü a&i5es negociofgvidení.
    <jin nobis funt,intells hmói fit: Bellic£ fané ét oino. nemo.n.eft,
    8{ex ijs ç1in cognitioné cadunt, qvelbellum expetat,vel appara
    illa circaçjintelfsverfaí. Et fite tum bellicíi faciat bellâdi cá.fan
    reaaffiduiflima. contéplari fiqui guinarius.n.prorfus qdá effevi^
    dé affidue magis, ô operari qpe deret, fi amicos ea cã fibi hoftes
    piam poffumus.Exiftimamusq; redderet,vt pugnae,& caedes ori
    oportere voluptatë fglicitati effe rétur.Ciuilis quoq; hois opatio
    admi{tâ, iucundiffimaaút ex vir negociofa eft fiter ipfam ôt ciui
    tutisoperationib* ca;pculdubio tatis adminiftrationé, dum pote
    I. eft,qugfm fapientiâ fit. Philofo ftates& honores fibi & ciuibus M
    a.l.^.bi phia ergo mirabiles hçre & pu cöparat, vel ét fœlicitatê ipfam,
    htate. ritate &* nobi!itate voluptates ú diuerfa eftâ ciuili,quá ét quae
    vf,Confentaneum aút eft fcienti rimus,vtpote.f.diuerfam. Si igit
    hus ά ζjrentibus iucundioré vi« exaétionibus quae fcûm virtutes
    rg traduâioné effe. tú fufficiëtia fiunt,bellicg & ciuiles pulchritu
    {1df,in cötéplatiua maxime eft, dire & magnitudine excellunt,
    Nã corú quidé quæ ad viuendü atq3 hae negociofae funt, finemq;
    neceffaria funt,& fapiës & iufl?, quödam appetunt, & non per fe
    & cæteri indigent. hm 5i tamen funt expetendae: intelle5tusvero
    hominibus cü abunde res fuppe operatio tii ftudio prgftare,cum
    tunt, iuft° ijs indiget erga quos, contemplatiuafit,tum appetere
    {X¥jbuscú iufteagat: temperâs Ëter feipfam finé nullum videt,
    - habereq;
    Liber Decimus. I 53
    * 1 A habere%gvoluptaté propriâ,qug
    opationé ipfam auget:et fuffici•
    Díí Cú felicitasinuenta fit in D
    virtute,i.fub virtutc, reétú eft,
    entia quoq;,& ociofitas,&inde vt fit a&tus inuëtus 1 virtute robufta
    fatigabilitas,vrpote humana,8£ valde,& vt fit a&usifte melioris vir
    ôcunq;alia beatoattribuuntur, tutis, inuétae 1 nobis:fiue fit hoc itel
    ex hac opatione vir exiftere : p^ le&tus,fiue potentia alia cognata ip
    fi:de qua putafq; dfia? jí vniuer
    fe&a fané fglicitas haechois eft,
    fis
    vbi vitae longitudiné pfe&á eft ditatiopotentijs, &vtifti potétiae fit me
    in melioribus rebus,& funt
    na5ta.nihil.n.eorú ú funt f;lici
    res diuinae.
    tatis impfeétú eft. Ac talis qui fit hæc potétia Et pp hoc necefle eftyt
    diuina,aut magis di
    dévita fiftantior effet,ę hoi cö uina oieo qüf in nobis eftex poten
    ueniat. non.n. jtenus hóeft,ita tijs.& cùm fic fit,a&us iftius potétig
    viuet:fed quatenus diuinü quid ex nobis fm virtuté,ppriâ ei,eft fkli
    in ipfoineft. jtoaiit id fiftat cö citas:intendo eius áéíú, fm cópleti?
    B pofito, tanto quoq; eius opatio qd inueni? ei. Quòd aüt hæc fclici- E
    *t ab opatione diftat, û ex virtute tas effentialis eft, iã dictú eft in ßce
    alia exiftit. Si igit intelleétus di• dentibus. D. & forfan putandüé de
    uinü quideft, í ad hoïem refpi^ hac opinione,c6ceflam efle eam ab
    ciamus:fic vita qug ex intelleétu Antiquis: eò q, ifte aétus robuftus
    traducit,fi humang vitae compa eft valde.& patés eft q, intelle&t* cu
    iufdá in Ê q, operat'quidé in
    ret,diuina ét ipfa eft. Neq; vero
    oportet ( quéadmodíi nonnulli fcibilibus,çí cóprehendit intellc£tus,
    & a&io eius in ipfis continua eft val
    monét,)vnüquemq; cüm fithó, de, & plus alijsex caeterisaétionibus
    humana:& cü fit mortalis, cogi potentiará inuentarü in nobis: eó
    tare mortalia:fed quaten? licet, q) eftintelle&us.Etiá diétum eft, q»
    ;* fmortalé fereddere, oiaq;effice^ actio intelleét* dignior eft vt fit con
    3. re , vt exfiftantiffimooium ú in tinua jvt fit agens in hora quadá.
    .; ipfo eft,vitâ traducat.ná licet id vult,vtaeftimo,in lib.de Aia. D. Et
    mole fit paruii: vitii,& precio, manifeftú eftét, q, oportet vt fit cú
    oia longo interuallo excellit, Id fęlicitate, pfe&tiffima deleétationú.
    aüt effe ét vnufquifq; videret, fi & de notis p fe conceffis eft, q) dele
    quidé ficipuii,& meli° eft. quo &abiliores aétion{i, j „Pportionan
    circa,abfurdü effet, fi non fuam tur virtuti, funt aétiones fapientiae.
    quifq;, fedalicuiusalterius vitâ Et vf de Philofophiaq, fint ei dele
    ? &lationes mirabiles plufquâ cæteris
    expeteret. Quodq; di&um fupe a&ionibus Apportionatis virtuti gg
    rius eft, nunc ét cóueniet. qd'.n. hoc,qä eft in actione eius, & de fo
    naturæ vniufcuiufqp eft accom^ lertia in certitudine. Et rectü eft vt
    modatü,id pftätifsimü,ac iucü· fit haec delectatio eis, qui fciunt fm
    di'simú vnicuiq; eft.ergo ét hoi fpém magis,ppria, j eis qacquirüt
    vita,öi ex intellc&u traducit : fi• vt addifcaiit.cumq; fic fit,tuncaélus
    qu d&m maxime id homo eft. huius virtutis éf;licitas vltima. D.
    .? Moral.cú có.Auer. V Ara
    -

    -•
    Moralium Nicomachiorum,
    G Amplius, qiti oportet vt fit a&us f: totaliter cá fuftitandi bellum aliud. K
    lix pl* fufficiés fibiipfi jcgteria&tus: oibus.n.modiscredit de eo qui per
    eô q>plus fufficiés pfe&tus eft.& ma aétum fuú amicos inimicos reddit,
    nifeftú eft, q»a&us opinandi & fpe donec inter ipfos fiat bellum, quod
    culáqj fufficiétior eft ccterisaétib°: fit fm aótum fuum in fine malitia
    intendo q» hó in ipfo fufficit fibiipfi rum : & q, confequafipfüm p hunc
    abfq; ali6 magis jin ccterisaétibus a&tum fuü horror interfe&tiónis, &
    virtútis. Etenim rébus neceffarijs in dănum eius.Cumq; fic fit,eft quidé
    vitaindigetfapiens, ficutindiget eis occafio bellantis, vt lucreffibi dele
    alius.& &lt virtutes oés in indigétia ctationem,& ciuitati bona & hono
    earú vne (unt,qfi,puidefoium ilto res,& vlr vt lucre? fclicitatcm fibi&
    rum fufficiétis. etenim caftus indi ciuibus.& manifeftú eft q, res 1 aliis
    a£tionibus ΚΕ:
    §.etfiftoibus,in quib* exerceat iuftitiâ.
    caftus indiget reb',erga quas tem bellâdifift fehét: intendo q, q
    fe habeat temperäte.&filr fórti§,& runf pp aliud. Et cùm actiones&iui
    H relique fi{r virtutes operatiuæ, inté
    les fuperent reliquas opationes,qug L .
    do q, oîum earum vi{itator indiget „Pportionátur virtutibus excellentia
    aliquoaltero. Sapiésaút pót vti opi & quãtitate,& fint iftae occupatc pp
    nione & fapientia foius. & quanto aliud, & concupifcát complémenitú
    fuerit perfe&tius fapiens, erit poten ab extra,neq; fint cleélæ pp fe, & fit
    tior ad hoc. quáuis non dubitetur, aétus intellsdiftinétus ab iftis a&io
    cùm fit melius agens, qfi fuerint ei nibus honorificentia & nobilitate:
    adiutores ad hoc. veruntfi pole eft cum fit aétus eius vfus opinionis, &
    ei, vt agat aétioné fuam fingularé. cft honorabilioraduum,& nó ap
    Et vt fit in a&tione fua fufficiens, e{t petit vt fit ei cóplementü aliud pefii
    diuerfo reliquis virtutibus : qiii oés tus p cöplementü fuiipfius, & fit ei
    delectatio propria fuperans cgteras
    indigent acciperei quodagant, aut delectationes:&
    magis aut minus. & qfi fuerit haec crefcatifta dele&a
    a&io perfe&ioris fufficientiæ cæte tio cremento fuarú a&tionü.& inue
    ris a&tionibus,& perfeétius fufficiés niafin actione fua fufficiétia, & qes
    * eft actus félicitatis: hic ergo actus, fm dcfyderatü ei modú:& vl'r túcia- M
    aétus fęlicitatis eft:intendo a&lü fa uenit'vniuerfitas rerú,que,Pportio
    pientiæ & fpeculationis. D.Etvffs nant'viris defyderati ftätus, & fglici
    licitas effe in confliétu,eò q occupa tatis.& patés eft,qpiftç res inueniun£
    mur quidem ad confiigendú & prç huic a£tui eide. Cù fic fit, eft quidé
    liandüm,pp efle cum (àlute & pace. ifte a&t* f;licitas pfe&ta, qfi ßpáratú
    D. Et vhroibus de virtutibus regiti ci fuerit, vt inueniat fpaíiîîçöpleti
    uis,quae,Pportionantur operationi ex vita hois.non.n.eritcópletü, nifi
    bus ciuilib* vfibus gubernatiuis, vt qfi inuentüfuerit ei fpatiú cópleti :
    funt bella,& reliquä,putafq; fint,p & non,Pportionafflicitati aliquid
    pter aliud. particularia quidem ex nó completü. Et vita, jeftin hmói
    ipfis videnfefle pp rem particularé, actu,altior eft j vt,pportionefhoI.
    & vlia ppv{em:vt ars bellandi. nul non.n. eft vita ciusin hac difpöne,
    lus.n.eligit bellari, vt fit bellatio ci* fmgy vita hois,fed fmgineaeft res
    diuina.
    - -

    , Liber Decimus.' I 54.


    ! A diuina, & hoc quid&eftfm menfu fonaturaliter,&dele&abilius.
    go eft
    Si et- D'
    intelleétus hoc modo 1 hoíe,
    p. rá feparationis iftius partis aíæ à cô
    á, pöné:intendo parté cui inueni£ifta ęrit vita, quae ,pportionafei taliter
    & a&io, & diftantia eius in hac inten in hoie:intend6 dele&tabilioré vita-'
    í* tioneà cæteris potentijs,à quib' exi rum, & vigorofiorem earú, cùm fit
    i* £unt ccterae virtutcs:intendo qiii il hæc vita humana magisjaliae.
    Mi læ cópofitæ, ifta vero aunt fimplex,
    3 aut propinqua fimplici & feparatio Defalicitate a&iua, & præcipuo muure
    operatiomis. Cap. 8.
    A- actus eiüs ä &ςtetis virtutibüs fcdm
    3. menfurá,qua difcreto; fimplex ng Æc igií êt fglicisfima eft.
    Š bilior eft cópofito.& vfr fm mcnfu Secundo vero loco ea qug
    tá honorificentię a&tus diuini 1 ho
    mine fup reliqua, q funt in ipfo, eft . il exalia virtute exiftit: qp^
    menfurâ honorificentiæ vitae,çj pro pecíiopationes j£mipfam fiüt
    ortionafcaeteris potentijs. Et pp humang fint.Iufta.n.& fortia et
    B É elt, q, videmus vitâ proportio caetera ex alijs virtutibus erga E ,
    natá huic aétui,qfi Š nos mutuo agim° in cömercijs,
    portionate cæteris virtutibus, eé di & vfib9,a&iöibusq; varijs,& in
    uinam:& illâ humanâ. D. Oportet affečtib?, feruätes quod decoríi
    igifne fit cura,& appetitus hois, hu vnicuiq; eft.haec autem humana
    mana, juis hó fit, ficut mádauerint effe oia viir. Nonnulla vero ét è
    æ mandatores huius. neq; vt fit appeti corpore vfir euenire: multamçg
    jf. tus eius appetitus mortalis, juis ip
    &; fe fit mortalis:immo oportet vt effi affinitatë cum affe&ib9 habere
    ;* ciat ea immortalia, fm q, poffibile morú virtus. Quin ét prudëtia
    a : fuerit:& vt faciat oé qd facit, quate cú morii virtute, arq; hæc cum
    ;: nus vita viuat vigorofiore, q eft in prudëtia cöiü&a eft. fiqdé pru
    a ipfo honoratiore.quáuis n.há par détiae pricipia ex virtutib? qmo•
    z uius fit corpore& miagnitudine, po: ralib9:re5titudo vero moralium
    2 . tentia tfi & honore füperat oia mul virtutum ex prudëtia exiftit: at
    £, C tü:intendo p potentiâ intelhum. hgc hæ cönexæ cü affe3tib? funt, & F
    ? Quamuis É? potentia diiatrix $ fup oia. circa c5pofitú verfaní, virtutes
    3 §*;;;;;;5 D. & conueniens quidé eft opinari vcro cöpofiti humanae funt. &
    '*, îï<5r£e, q) exiftentia cuiufcunq; hois inquá vita igitur ú £m ipfas traducit,
    : & íágni íüh6,eft p hanc fubftantiam,çj no & fglicitas hmói erit. Métisaüt
    £ £££££ minafinielis,cùm fit honoratius & feparata eft.de ipfa.n. hoc tantii
    : ÉÉÉ melius quod eft in eo: & vita Appor
    : £rat oia.' tionata huic eft vita proportionata mö eft diétìi: nã exquifitetra&a
    t} ho1 & inconueniens eft, vt non eli re maius eft, ά praefenti propo
    ἀ: *gat aliquis vitâ fuiipfius, immo cli fito cöueniat. Videtur vero vel
    < gat vitam alterius. D. Et oportet vt parum vel minus άmoralis,ex•
    Tiunc dicafét quod iam dictum eft ternarii rerú apparatu idigere.
    rius, q, proprium vnicuiq; anima neceifariis. n. rebus vtrifque eft
    • lium cit vigorofius, quod eft iu ip -opus: atq; id ex aequo cfto: licet
    V ij magis
    Moralium Nicomachiorum.
    G magis circa corpus,& ú hmói neftum fit ? An liberales?fed cui K
    funt,ciuilis laboret.parum.n.gd dabunt,abfurdum quippe, fi ét
    differret. Sed in operationibus ipfis numum, aut tale quippiã
    longe diftabit.liberali.n.ad libe adeffe dicamus. Ná fi téperâtes
    ralia agenda,&iufto ad retribu effe eos afferuerimus, quid nam
    tiöes faciédas pecunijs erit op° : eiufmodi effent?q;.n.prauas cu
    quippe cüm obfcurg voluntates piditates non habeant, molefta
    fint:fimulentq; ét illi , qui iufti atq; inuidiofa laus eft,fî demum
    non funt,iufteagere fe velle.for ofa pcurramus, ú adaótiones at
    titudini ité potëtia, fimö quip tinent, parua & indigna dijs eô
    piâ exvirtute exequi debet : & videbuntur. Atviuere Deos oés
    temperanti poteftate opus erit. exiftimant: quare ét operari.nö
    quo pa&o.n. aut talis aut alius enim vt de Endymione df, dor•
    quifpiá effe manifeftus posfit ? mire eos oportet. ei igiíqui vi•
    Sed qri confueuit,vtrú eleétio uit,&a&ione,& effe&ione item L.
    an a£tio magis propriavirtutis magis caret, 5ter contëplationë
    fit:cúm in vtrifq; confiftat virt?. quid reftat?Quaf Dei operatio,
    vii manifeftum eft in vtrifq; id ciibeatitudine excellat, cötem•
    futurü,qû pfe&ü eft.ad a&iones platiua erit : & ex humanis ea
    aüt exequendas multis eft op°: erit fgliciffima, û huic maxime
    & quò plures & meliores funt , eft cognata. Argumento illudé,
    eò pluribus. Contëplanti vero q* caeteraaialia, öl tali operatio•
    nulla hmói rerú ad operationë ne penitus carent, expertia fgli•
    quidem indigentia eft : quin fe citatis quoq; funt. Dijs.n.beata Dijs bt4
    tota wnta
    rè contemplationi effe impedi tota vita eft:hoîbus aiiteatenus, eft, hoib*
    mento confueuerunt. quatenus quatenus fimilitudo qdam eiuf quatenus
    rîî hö eft, cüm pluribusq; vitam modi operationis in ipfis ine opatuδιs
    fif\tudo [
    degit, ex virtute agere ;pponit. at caeterorú aíalium nullú eft fg ipfis ineft
    1 talibus igit ad humane fe geren lix,propterea q, contemplatio MA
    dum indigebit. Ná pfe&tam fgli nis particeps nullo mö eft.Quo
    citatë cötemplatiuâ jdam ope^ ufq; igi£ protendit contëplatio,
    rationem effe, conftare vel inde eoufq; ét fglicitas fefe extendit :
    poffet,q»Deos maxime beatos , & quibufcunq; magis ineft cö
    & fglicés effe exiftimamus. Nâ templatio, ijs magis quoq;inef
    quales a&iöes attribuere eis de fe fglicitatem conftat: atq; illam
    bemus:iuftas ne<fed ridiculi fa quidem non ex accidenti, fed ex
    nèviderení,fi cömercia facerét, ipfa contëplatione, ipfa.n.p feip
    & depofita redderent,atque alia fam eft preciofa. Quare fglicitas
    hmöi inte fe contraherent. Níi cötéplatio qdam eit. Opus erit
    quid fortes ? vt formidolofa fu aüt & externa profperitate hoí
    ftineát periclitenturq; quia ho mato.non,m,adcontemplandum
    - matum

    *-_ - -
    Liber Decimus. ;
    I 55
    Κ
    A natura ex fcfe fufficit, fed opor^ &a ita confideranda funt, vt ad D •
    tet,vt& corpus valeat, &alimé vitâ & fa&a referant : & fi cúm
    tum, & cætera obfequia fuppe faótis confentiunt, admittenda :
    tant. Non tii multis & magnis fin ab eis difcrepant, verba funt
    opus fore f;lici exiftimandum exiftimanda. At qui ex intelle^
    eft: étfi abfq; externis bonis bea
    &tu operaf, huncq; excolit, atq; uis t)eo
    tum quempiâ effe nö liceat. nö optimeafficit:is effe Deo carifsi êïíïimû.
    enim in exuperatione fufficien^ mus vf. nam fi aliquâ humana•
    tia cöfiftit, neq; iudicium, neq* rum rerum curam dijhabenr,fi
    a&io : qppe cdm fieri pofsit, vt cut vf : confentaneum eft ipfos
    qui ét terræ & mari non impe re illa öi optima eft,atq;ipfis ma
    rat,honeftaagat. ex mediocrib? xime cognata, dele5tari, qui eft
    fiquidem rebus agere ex virtu itelle5tus: eosq; qui eâ maxime
    .
    te vnufquifq;poffet. ld qd' cer^ amant,& honorant, remunera•
    nereinde euidenter licet, q» pri ri,vtpote qui eorum, ô ipfis funt E
    uati hoîes non minus, immo ét amica, curam habeãt, reéteq5&
    magis ά potentes, honeftaage. honefteagät.Haec aiitofa fapié
    revident.Satis igiíeft, fi tot fa ti maxime ineffe,obfcurum non
    ,6 cultates fuppetant. fglix.n. erit eft:is igit eft Deo carifsimus:eü•
    vita eius, qui ex virtute operat. demºg effe ét fglicifsimü verifi
    Quin & Solon fglices re&e for mile é. :Quare ita quoq; efficií,
    taffe definit:cdm inquit,eos effe vt fapiens maximefglixfit.
    qui externis rebus mediocriter Tem É -

    illa φApportiona? huic -

    fuerunt inftruéti, & honeftifsi^


    ma egerunt,vt exiftimabat,mo proportionat'virtuti alij, beatavero
    virtuti,beataeftvalde.Quae
    e(t
    defteq; vixerunt. fieri.n.pöt,vt mö fecundario: eò q) aâiones illa
    mediocria pofsidentes eaagant, rum virtutú humanae funt, & a&io
    ú oportet. Vf ét Anaxagoras f; iftius diuina:prout dixim*. Et funt
    licem non diuitê neq; potentem quidem illae humanæ: eó q) aétióes f
    exiftimaffe:cúm dixit, fibi non iuftæ & fortes,& cæteræ óperatio
    elfe mirum futurum, fi plerifq; nes,quibus vtimur in eo qá eftin
    èvulgo abfurd° quifpiá effevi ter nos, fm q, ipfae funt virtutes in
    deat:eos.n.externis rebus, qua connegociationibus,& indigétijs,&
    rum rmmodo fenfum habét, iu oibus actionibus,& paffionib°, con
    feruant qd oportet confèruari vni
    dicare confueuiffe.Sapientiiigi cuiq;
    tur opiniones cú rónibus cöfem ex rebus. apparet.n.qp oiaifta
    funt humana.Etvf
    tiunt. ac fidem quidë aliquâ ta rum, qâ acciderat ex de quibufdá co
    parte naturae
    lia quoq; afferunt:fed verum ip corporis,& q> virtus moralis figuret
    fum tii in agédis rebus ex fa&tis pafliones multum.Et funt quidem
    &vitaiudicaí : in his.n.ficipua virtutes ex modo cömenfurádi a&ú.
    vis confiftit, Quocirca, antedi verbigfa,qiú caftitasinuenitur, qfi
    iij Prima
    Moralium NicomachiorumL
    <
    G prima ei* fuerit prudétia : eóq; ipfà non extiterint res, in quibus fit ca k
    jdé fit fm méfutâ prudétie,& qiiafi ftitas:neq; poteft fup ipfàs, huic nö
    cedit prudétia & paffionibus núme inueniuntur a&tiones caftitatis. D.
    tafitér cópofitas , & virtutes cöpofi Et hic quærédí eft an ele&tio aétio
    tæ funt húang. & vita fua & félicitas nis eft dignior,vt fit virtus aut actio
    fua fifr. f;licitasafitftelf$ feparata & nes.fi.n. virtus ineft eleétione tan
    ab iftis,intédo ä paffionib°.D.Et di tùm, non indiget virtuofus iftarum
    ctio haec deipfà eftcum hac quanti rerum,quae funt cxtrinfècus:fi vero
    tate. pfcrutatio.n.de ipfà hic alteri* in vttifq;, tunc manifeftum eft, q*
    propofiti eft.vult,vtaeftimo, q» non idigeteis. At manifeftum eft, qvif
    eft perfcrutatio de ipfà hic, pfcruta tus àut eft in vtrifq;,aut in a&ioni
    tio de natura fubftantiæ eius:fed eft bus. manifeftum eft enim q) com
    quidé pfcrutatio de ipfa, propterea plementum in vtrifq; eft: effe auté
    q, ipfa finis. D. Et püta? {ἐ q* eius in aétione indiget deleétatione
    acìio per intelleéìíîindigeat acqui multa.Si vero fuerit in aáionibus,
    H fitione difpofitionis móralis:véríi ficut declaratum fuit in eo quod ß
    tfi hoc ab extra eft,neq; multa,neq; rerijt,indiget caufis ab extrinfeco:
    faboriofa. reb* vero néceflàrijs ami & quanto fuerint a&tiones plures&
    bæ indigent: intendo virtutes figu meliores,indigét ab extra rebus plu
    ratiuas,&virtutes fpeculatiuas indi ribus.Ille autem, qui vtitur intuitu
    gétia gquali. Et virtutes figuratiuæ fpeculatiuo,nulla indiget iftarum
    ciuiles laboriofæ funt magis corpQ rerum ad a&ionem. immo poffibi
    raliter jfpeculatiuæ. & Virtutes fi le eft ytdicarq; ifta impedijt vfum
    ÉÉ & fpeculatiuæ diuerfitaté aétus fui proprij: intendo vfum cæ
    abét & in aia,&in corpore paruâ: terarum àétionum virtutum. D. Si
    intendo in eo q> indigent ex aia & vero fuerit homo tffi, intendo non
    corpore. In actionibus vero multú. perfectus perfectione humana,& cle
    virtutes nanq; figuratiuæ multis re gerit vt fit vita eius cum multitudi
    bus indigent ab extrinfeco.vir.n.li ne,oportebit vt agat acriones virtu
    beralis opib* idiget adagédas a£tio tis, vt fèquafmodos viuendi homi
    Ί nes liberalitatis Ifilt iuftus indiget num, & non indiget hmói actione M.
    in quo appareta&tus iuftitiæ : eò q* petfecta. D. Quòd auté beatitudo
    voluntasiuftitiæ non eft manifefta, eft actus quis opinatiuus, apparebit
    neq; iuftitia in voluntate tfh : & ex ifto etiam : qiù conceffüm eft q»
    illi,qui non funt iufti,oftentât qui Deus gloriofus,&angeli nobilioris
    dem fe efle iuftos per operationes, fùnt ftatus & fglicitatis,$i caetera en
    pp hoc,q> omnes vident q> fignum tia.Vcllcm igitur fkire,quis actus at
    igftitiae eft operatio eius.& fifr for tribuendus e(t eis ex actibus virtu
    titudo indiget inftrumétis anima tum.Si.n.attribuamus eis actum iu
    *is & inaniinatis , & potentia p quâ ftitiae, deriforium videbit: cùm non
    actionesfuas agat,& fiit caftus indi fit iuftitia nifi apud cos,qui funt có
    get rcbus,in quibus actio fua merea ncgociatores,& cætera quæ fimilari
    tur dici caftitàs,quatenus fiat mani tuteis.Et fi attribuatur eis act* for
    £1tum an fit caftus,an non.cui.n. titudinis, oportct wt obuient rebus
    - ,- • • timo
    Liber Decimus. 156
    -_ •

    A timorofts & periculofis,&in quibus matti fueris;erit fęlicitasftuitus quis. D


    eft interitus. Et filr fiattribuanfeis Attamen indiget felix, cùm fit hó,
    aëtiones liberalitatis, eríit eis numif bonitate ftatus ab extra voluntarie.
    mata & pecunie. Et fi atrribuantur in natura.n. non eft fufficientia om
    eis a&iones caftitatis, quid erit hoc nis eius,quod vfui pertinet. indiget
    nifi tranfmutatio eorum â laude ad enim fanitate corpóris, & nutrimen
    vituperium ? eô q> non funt eisdefy to,& cçteris neceflàrijs & obfequijs.
    deria praua. E£vft qfi fummatim D. Non tfi pp hoc arbitrandum, q»
    colle&tae fuerint a&iones omnium diis f;licitatis indigeat rebus pluri
    virtutum,patebitq; exigug funt, ne mis ab extrinfeco: eò q, non poteft
    que dignè dici poftunt de Deo & effe defyderabilis ά tiae abfq;
    angelis. Veruntfi omnes vidét, qifi bonis exterioribus.fufficientia enim
    1 vitam habent,aétum igitur habeht. non eft in honoribus,& nó in ope
    non decet.n.vt fint dórmientes. D. rationibus, pofe.n.eftvtagat aétio
    vt quod fecit Endimion, qfi nega nes bonas nóbiles is,qui nón cft do
    uitin eis effe vitam. cumq; fintvi minus terræ & maris, pöt.n.quis eé
    ui, non remanet eis ex aëtionibus de inferiorib* & agere aéliones vir
    conuenientibus fibi plus ja&* fpe tuofas. & hmói pätës eft declaratio.
    culandi intelle&t*. Et cùm fic fit,erit Non putatur.n.de inferioribus 1 po
    aétus Dei& angelorum, quem agüt teftateq; minus agant de eog* opor
    in excellentia füς gloriç fpeculátio tet ex actionib*, jdfii poteftatum :
    $a&tus humanus cognat? huic eft immo amplius operantur quã alij.
    fςlicitas. D. Et fignuì huius eft,q> Et in a&ionibus virtutis eft (ufficié
    nullus comparafcgtera animalium tia f;licitatis, quando inuentæ fue
    adfçlicitatem, quemadmodum ho rint:cóq, vita agentis fm virtutem
    mincm comparat ad eam, cùm pri erit beata. D. Et fortaffis benedixit
    uata fint hmói aétu priuatione `có Solon,qfi iudicauit q) beatifunt illi,
    pleta:intendo aélum intelle&us.Et quibus prouifum eft fufficienter ex
    propter hoc eft vita completorú ex rebus extrinfecis,& egerunt a&tiones
    entibus defyderatiffimi ftatus: inté bonas nobiles: quafi vita ipforü eis
    tc do qfi fuerint aétiones ipforum vt intimauerit quod cópetitipfis. polk
    ifta actio. hoies autem cómparátur nanq; eft vt agat,quod oportet is, q.
    f;licitati fm menfuram,quæ in ipfis poflidet modicum. D, Neq;.n.Ana
    eftdeifto a&tu. cætera véro aialia, xagoras vf reputafle fęlicem diuité
    quemadmodum diximus, nihil ha nec potentem,cùm dixit, non eft mi
    bent f;licitatis: eóq; non mutantur randü de hoc, quod putauerunt plu
    fpeculatione in aliqua rerum,inten res inconueniens eflè, quod dixerút
    - o nec in fciétia, nec in operatione. fςlicitatem non eflê definiendâ per
    D.Ideoq; eft fçlicitas amplius in il ea,q extrinfecus funt: cùm ipfi poni
    Iis,qui vtunffpeculatiöe plus: & ifti ÉÉÉ nifi ifta tí. D.Et vfq; pro
    funt f;lices n6n per modú acciden feffio fapientum conueniens fit di
    talem, fed perintuitú & fpeculatio &tionibus eorum in iftis rebus, & te
    nem iftam. eft.n.f;licitas per fein ftificans eis in fermonibus. nanque
    tcllectualis valde. D.Cüq;iftudfor dc iftis rcbus cft quidem perfuafio
    V iijj tantuIUA
    Moralium Nicomachiorum.
    G tantum in eo qdP di&or afferit.veri alio modo boni efficimur. Nam K
    `' tas aüt in opationibus eft,& cogno fi verba ad reddendos hofes pro
    fcifquidem certitudo affertionis ex bos fufficerent: multas fané &
    operationibus bonis in vita fua : in magnas
    mercedes, vt ingt Theo
    iftis nempe verax difcernit. D. Con gnis, afferrent, oporteretqseac5
    fyderandú igitur qd' dictum eft de parare.fed vidétur quidem poß,
    iftis rebus, & interpretandú pa&tio
    nes di&loris in vita fua. fi.n.conue: fe liberales adolefcentes hortari
    niant dictis,recipiem* ea:fi vero de atque incitare, moresq; eorum
    fyderant,putafdé eis qd' puta?de di ex virtute fibi obnoxios genero
    o non conueniente faëto.D.De eo fos, ac vere honeftatis ftudiofos
    aút qui agit p intelleétú,& fuerit ob reddere. At plerosq;ad probita
    fequiú eiusintellectui, & difpöeius tem prouocare, non poffe. non
    difpó bona, vfq; fit amans Deü val enim pudori, fed timori obedi.
    Qgg 9*3 de. Et fiquidemi cura fit Deo dehot re:neq; abftinere â malis ob de,
    *"**? Èîççiçiç,&vtdebitüm eft:& fit decus, fed ob poznam confueue, L.
    „ii„'. quidem Deusgaudens de eo, quieft runt.nam cüm exaffeétu viuât,
    çúdú Cö. melior,tunc gaudet de eo, qui nitif proprias voluptates, atq; ea ex
    1 1. Meth. affimilari ei valde. & hic eft intelle
    quibus exiftunt, perfequuntur:
    °°-37: &tus:dignus éergo vt bcnefaciat eis, doloresq;oppofitosfugiüt:
    ui amantipfum eius
    Ä; eos, & vifitet plus,& vt honori
    ipfos : ficut eft di autem quod honeftum, & vere
    fpofitio amici cum amico fùo: & eò iucundum eft , cdm id prorfus
    q) actio eorum efta&tio nobilis fàna. non deguftarint , ne notionem
    D. q) autem omnes iftae res exiftunt quidem vllam habent. Eos igi»
    vtplurimü fapienti, nó eft ignotum tur qui tales funt,ad moderatio
    neque occultum valde.dignus ergo né traducere ú oratio poffet:fie•
    eft vt fàpiens, cùm fit fècundú hanc ri.n.nequit, aut facile non eft,vt
    difpofitionem,fit beatus. ú ex diuino vfu morib°funt prg^
    occupata, verbis amoueamus.
    I Peroratio operis. Cap.9. fed fàtis fortaffe eft, fi ἀuisoia M
    Vnquid igitur fi de his et adfint, quib? probi effici videa
    NÉE. mur, euadere participes virtu
    praeterea etiá
    de amicitia & volupta tis pofsim°.Fieri auté bonosalij
    te fatis figura di£tum eft,finé ha natura,alij confuetudine, alijdo
    bere,ppofitum hoc nfm eft exi &trina exiftimant. Acqd* ad na
    ftimandii? An quemadmodum turam quidé attinet, 1 nobis nö
    df, in agendis rebus finis nö eft effe manifeftum eft, fed ex qua•
    contemplari fingula & cogno^ dâ diuina cá , ijs qui revera for•
    fcere,{ed agere:neq; igitur in vir tunati sìt. ofo vero &do&rina
    tute fatis eft, fi eam cognoueri• videndum eft* nunquid non in
    mus:fed vt eam habeamus, eaq; oibus vim habeat, f«d opus fit,
    vtamur, eft enitendú: vel fiquo vt ficultusauditoris aius fit, ad
    reçbe
    *s* Liber Decimus. I 57
    [ A. re£te& gaudendum,&odio,p~ uit, römi effe obediturfi : prauü D
    fequendum, non fecusac terra, auté voluptatem appetentë nö
    ú femen fit nutritura, non.n.au fecus ac iumentum dolore puni•
    diret orationë dehortanté, neq; ri.vfi etiã tales dolores cxhiberi
    intelligeret qui ex pturbatione oportere inquiunt,qui volupta•
    viuir.qui aüt ita affe£tus eft,dif^ tibus úamátur, maxime aduer~
    fuaderi qui pöt? non.n.o1no ora fentur. Quöd fi , quemadmodü
    tioni,fed vi cedere pturbatio vi di$tum eft, eum qui bonus futu•
    detur. Oportet igit mores prius rus eft, honefte educatû effe, at
    virtuti effe accommodatos, vt que affuetii oportet: deinde ita
    & honeftaté diiigant,&abhor« in honeftis ftudijs viuere, & ne~
    reant turpitudiné.Vt aütâ pue que inuitii neque fponte praua
    ritia quis inftitutione re&a ad agere: id aüt fieret, fi exintelle•
    virtutem inftruatur,difficile eft: &u quodam & re&o ordine vim
    nifi fub talib?legib? fuerit edu habente, vita traduceretur: pa- Ε
    catus: nam temperanter,tolerá^ terna quidé iufsio, neque vim,
    terq; viuere plerifq;, &fifertim neque necefsitatéhét:ficq; om
    adolefcétibus iucundum nö eft. nino viri vnius, nifi rex, aut tae
    quocirca eft opusvt& educatio lis aliquis fit.atlex, cüm ex pru
    &ftudiaconftituta legibus fint: dentia quadam & méte,pfe£ta
    ita.n.fiec, vt cöfuetudine tra£ta oratio fit,cogêdivim habet.At
    tamolefta effe definant. Non fa que hoies quidé qui appetitio^
    tis tfifortaffe eft,ifiqfi adolefcen nibusaduerfantur, étfi reéte id
    tes funthoies, educationè re&â faciát, pleriq; odio profequun
    & curâ confequátur: fed cüm in turat lex cum,pbitatem iubet,
    viros quoqueadulti debeant ip odio nö eft.In fola vero Lacedg
    fa haec exercere, atque affuefce moniorü ciuitate cü paucis edu
    re:ad hæcét, &oinoadoëmvi• cationis δ£ ftudiorü habuiffe cu p.
    C
    .
    tam opus legib°eft.pleriq* enim rá legislator vf: in plerisq;alijs !
    necefsitati potius ęg rationi : & negleéta haec fuerunt , viuitq;
    mulétis φ honeftati obediunt. vnufquifque ficut vult Cyclo•
    Qgapropter funt, qui legislato pum more, filijs däs iura fuis&
    res cenfeant inuitare ad virtuté vxori. Praeftantifsimum quida
    ac,puocare hoies honeftatis câ eit, vt curam publicâ & reótam
    debere:eò q, probi ex confuetu habeamus, atque id facere pofsi
    dine 5cipue obtéperaturi fint: il mus:ß tiì publice id negligatur:
    lis vero quinö parent, funtq; na conuenire vnicuiq; vf, vt libe*
    turainertiores, caftigationes & ris fuis&amicis ad virtuté cori
    pcenas irrogare:qui aiit infana• ducar,vel códucere falté propoa
    biles funt, prorfus exterminare. nat. Maxime aút id poffe facere
    probü.n,&qui ad honeftaté vi• videretur ex ijs j diëta funt, is
    <}
    r---

    Moralium Nicomachiorum.
    G qui ad leges ferendas idoneus obferuarit. Qùemadmodí etiã K
    euaferit. p leges enim videlicet medici nonnulli optimi effe fi
    curae publicae,atq; honeftae per biipfis videntur', quialteri ferre
    honeftas fieri cöfueuerunt.Scri• opem nullam queunt.nec min°
    ptae ne fint an non fcriptæ,inter• forfitan ei qui artifex,&cótem
    effe nihil videtur : neq; vnus ne platiuus effici vult,ad vniuerfa
    an multiper;eas inftituaní, qu£• levidet effe procedendum,atq;
    admodum feque in mufica , & id quo modo fieri posfit,cogno
    exercitatoria, caeterisq3alijs ftu fcendum.de hoc.n.fcientias effe
    dijs.Sicut.n. in ciuitatibus legii diétum iá eft. Acfortaße ei qui
    inftituta & mores: fic in domi• vult fiue multos,fiue paucos di•
    bus paternae orationcs,& mo ligentiaac ftudio meliores red•
    res valcnt.quin ob cognationem dere, vt ad legúlationé idoneus
    & beneficia etiam magis: quip euadat: enitendü eft,fi legib* bo
    H pe cùm affeéti erga parentesiâ ni effici poffumus.quamcunq;
    dudum, atque obtemperantes enim & prius latam re&edifpo
    naturasit.Addeq> priuatæ cdu nere cuiuslibet nö eft: fed fimo•
    cationesâ publicis differüt: non do eft cuiufpiam,eft fcientis, fi•
    Hecubatque 1 medicina. ciim ení cut in equeftri arte , & reliquis
    vniuerfaliter fcbricitâti inedia, quarum cura aliqua & pruden•
    & quies conferat: alicui tamen tia eft. Poft haec igitur confide
    forte non ita conducit. & pugil rádum, vnde aut quomodo ad
    landi artifex non omnibus for leges ferendas fi«ri idoneus quif
    waffe eâdem pugnam imponit. piam posfit. an ficut in caeteris
    Videnturq; magis exaéte abfol fit exciuilibus ? An non fimile
    ui fingula fi priuata cura adhi quid in ciuili & reliquis fcien•
    beatur.magis enim quod accö^ tijs & facultatibus apparet:qp
    modatum fibi eft,vnufquifque pe cüm in cgteris ijdé facultates
    I confequitur.Sed curam optime tradât qui ex eis operant:vt me
    adhiberet quidem T fingulis re dici, & pi&ores: ciuiles aüt res
    *ucrfaljb?
    a.!.*£j* bus & medicus & exercitatio rhetores docere,pfiteantur,cúm
    nis magifter, & vnufquifq;ali?, tii nemo ex ipfis eas agat:fed il
    qui vniuerfale cognofceret, qd li tí qui rcmpublicam gerunt.
    omnibus aut talibus conducat : qui quidem facultate quadä po
    communium enim rerum fcié tius & experientia,çf intelleôtio
    tiæ & dicíií,& funt:nihil tfi for ne id agunt, Nã neq; fcribere ne
    taffevetat,quo minus vnius ali que dicere de hmói rebus cófpi•
    cuius rei,licet fciétia fiditus non ciuní:cúm tii fortaffe id Éclari?
    fir,duram habere quifpiam pof> fuerit,çj;iudiciales & deliberati
    fit:qui modo jinvnaquaque re uas ofones cóficer. Neq; ciuilea
    accidant,expcricntia diligcnter vcl filios fuos, vel aliquosalios
    rcddc
    , , , ' Liber Decimus ` ` 1 58
    A reddere amicosvidentur:id qd' fed quo modo etiam & fanari D
    fuerat fané cófentaneum,fi mo^ queant homines, & curatio ad•
    dö potuiffent. neq; enim ciuita hibéda fit vniufcuiufqp habitu
    tib? melius quicj reliquiffent : diftin&o, tradere conétur. quæ
    : neque vel fibi vel carifsimis qui fanéficut expertis conduciit ,ita
    busq;adeffe quicquãçí; hmói fa infciétibus inutilia funt. Fortafe
    cultaté maluiffent. Nö paríi tfi feigitur legum quoq; & rerü pu
    cöferre experientiavf:nö enim blicarum colleétiones ijs qui cö•
    ex ciuili confuetudine magis ci• templari poffunt : & iudicare
    uiles redderentur.vnde ét fit, vt quidnâ re&e,aut conträ fefe ha

    ; qui de ciuili facultate cognofce beat,aut qualia qualibus conue


    reappetunt,ijs opus infuper ex niant, vtiles effent. atqui fine ha
    perientia fit. At rhetores ij, qui Bitu talia pertraétât, ijs iudicare
    haec profitent,valde procul ab gdé reéte nó licet, nifi fortuitu.
    ; B effeab ea docendavident, neque perfpicaciores tfi ad ea forfitan
    enim oino qualis ná ea fit,& cir efficerétur. Cüm itaq; antiquio
    ca quæ verfeí, fciunt, non enim res negociii de legumlatione im
    eandé cíi rhetorica,aut peiorem perueftigatum praetermiferint :
    «äeffeftatuerét: neq;legii infti• melius fortaffe eft,vt nos ipfi id
    tutionem facilem effe exiftima cófideremus:atq; omnino de re•
    *rent,cíi approbatas leges colle publica:vt proviribus philofo
    gerit quifpiam,poffe inde optio phia quae ad humanas res fpe^
    Ìmas eligi afferétes: quafi ele&tio &tat, perficiat. Quocirca primfi
    ea perfpicacitate nö indigeat,& fiquid â veteribus re5te di&üm
    iudicare re&e maximum nö fit. eft,id conabimur recéfere : dein•
    Nö fecusatq; in mulica euenit, de ex colle&is rebus publicis,
    periti náq;in fingulis opera re quænam fint ea cöfiderabimus.
    &teiudicant.&quibus,aut quo^ quae ciuitates, &fingulas refpu
    £0 modo perficiant, quae debent : blicas & corrüpüt & cóferuant::
    qualia ité qualibus confonent, quasq; ob caufas aliæ bene, aliæ
    cognofcere cöfueuerunt,imperi ecötrario adminiftrení. His ent
    cisvero fatis &,fi bene ne, an ma cöfideratis quænam optima re£
    1e fa&íi opus fit, eos non lateat: publica fit, & quo modo vna
    ficut in pi&ura.Leges enim 1 ci quaeq; inftituta, quibusq; legi•
    'uilib? operibus fifes funt. Quo• bus & morib? vtens:magis per2
    'modo igit ex his ad legumlatio fpicere poterimus. Sumpto igit:
    nem idoneus euadere, aut opti hinc initio dicamus.
    mas quafque iudicare quifpiam
    poffet?Nam neq; ex fcriptis ad
    DÄ? igi£ in eo quod di&i
    eft de fe!icitate in hòc libro,&
    jmedendü idonei fieri vfir : cüm de virtutib*,& de amicitia fufficien
    riiin his non folum curationcs. tia & in hoc quod fkiaftiú,aut non?
    • .* arbitran
    Moralium Nicomachiorum.
    G arbitrádum eft enim, q, oportet vt er do&rinâ. Et patet qfi quod de K
    fint cöprehenfa nobis gterminos & Ë. eft p naturá nó eft à nobis: fed
    defcriptiones &vfitata. Nam, vt df eft p gratiam quandam diuinâ illis,
    nó fufficit in eo, cuius natura eft vt quorum fortuna bona & veraciter,
    agatur, fcire tfi abfq; vfu:nó efter fermo aút & doétrina nö eft efficax
    gò in fcia virtutis fufficiétia: immo ad faciédum virtutéin omnib°: fed
    ftudendü eft eius cognitioni, vt co oportet vt fit aia, quæ vti? fermone
    nandum vfitationi ipfius,& vfita: in virtute iá vfitata,&affueta bono,
    tioni rerü alienarum, vt efficiamur & imbuta,crefcendo in v(u boni, in
    boni p modum aliqué ex modis bo , amore re&ti,& in odio contrarij ei*:
    nitatüm,fi nö eft in fermonibus fuf ficut amat feges terram, quæ nutrit
    ficientia in virtute. D. Et pp hoc eâ.ná illi, qui viuunt fm paffiones
    re&te diétü fuit, q, indigefacceptio beftiales, nö audiunt fèrmoné con
    ne iuratióis multæ & fecuritatis ma uertenté eos ab aliquo,neq; intelli
    is motae per ipfam in adeptione ip guntipfüm. qui ergo fuerit in hoc
    H. ÉÉÉ; eognis.&Theognis ftatu, qualiter eft ÉÉ vt permute? L.
    dicit,& patens eft,q) notitia virtutú eius cófcientia? & vìr oportet ne pu
    potés ÉÉ mouere in adeptione earú tetur q, ifti morbi morales reduci
    eos,qui liberi funt ex adolefcétibus, poflint cogendo per fermonem.
    & excitare fm æqualitaté omné,qui D.Et oportet vt fit mos ante virtu
    nobilis eft generis, & amat bonum tem:intendo anteaétiones virtutis,
    fm veritatein.Plures aüt non poteft & vt fit prius ,& vt fit ex more fuo
    expauefccre, vt moueant'ad bonü : amor pulchri, & odiú turpis.D. Vt
    eò q) ipfi non ducunfadbonum ve auté inueniatur virtus fàna ex vita
    recundia, fed metu & pauore: neq; pueri difficileeft, nifi fuerit enutrit*
    rohibentur â malis pp eorú turpi fm legé nobilem:eóq, qui non cre
    tudiné,fed pp pocmarü fufpitionem. uerit fm legé nobilem, vtitur cafti
    Cùm cnim fm pafliones viuant, re tate p modum cötinentiae,& vfus ca
    quirunt delcétationes fuiipfius, & ftitatis p modú cótinentiæ, eftinde
    res p quas fiunt deleétationes,& fu lectabilis apud plures. D. Ideoque
    Igiütätriftitijs oppofitis deleäatio oportet vt metiamur diætam puero M.
    hibus: bonü vero, quod eft bonum rum,& a£tus eorú pleges.ipfi enim
    fm veritaté, neq, cogitatü eftapud qfi creuerint fm eas,nó erunt eis có
    eos,quâto magis neq; operatü, cùm triftabiles ppaffuetudinem earum.
    nö gultauerint Ε, ?Quis igitur D. Et fortaflis nö erit in regimine
    fermo mouebit iftos, & permutabit diætæ puerorü& reóta gubernatio
    eos à ftatu fuo?Impofe enim eft,aut ne eorü,quãdiu duraueiint in pue
    nö facile mutare p fermoné eü, qui ritia, fufficientia : fed oportet ét q,,
    .iá induratus eft in moribus antiqs qfi peruenerint ad terminum viro
    tpe longo. D.& fortaffis amabimüs rum,vtanfca & affuefcät eam.& in
    acquiefcere virtutes, qfi fuerint no digent in hoc ét legib*. & ét indigé
    bis vniuerfae res, quasvidemus effe legibus in tota vita:plures enim du
    bonas. D. Et quidâ hominü putan cunfneceflitate & coactione plus qi
    tur cffe boni gnaturam, & quidam fermone,& malo Plus quàm bono.
    Et
    Liber Decimus. I 59
    A Et pp hoc vident quidam hoîes, q, modú viuédi in reb* paucis : in plu D
    opórtet vt legislatores conflringãt ribus vero ciuitatibüs iá perijt cöfy
    Hoies ad recipiendum virtuté, & vt deratio in hmói rebus.& pp hoc vi
    hoc ponát pro lege non gg fuos tì, uit quilibet hominú ad libitü & vo
    fed & pg eós, quiferuis fimilané in luntaté fuá cum filijs & vxore in fe
    natura fua, cü obediant quidá legi metipfo,ficut vixit prout libuit cum
    bus p fermoné viri emeriti, in qui filijs & vxore.fèd vült vt aeftimo, vi
    busiâ praeceffit confuetudo, & ado rum famofum apud ipfos, p hoc q>
    ptauerüt animas fuas.& pp hoc vi accidit ei delibito viuendi malitia
    dent,q, oportet vt ponant modos pe ftatus cú vxore&filijs. & hoc qddi
    narü,& vltionis in eum,qui nó obe xit, eft res manifefta valde in ciuita
    dit,& eft peruerfæ natur£. Qui vero tibus, jfunt fup facié terræ in hoc
    irreótificabilis étollatur de medio. tpe. D.Et melius eft q» ex ÉÉÉ
    ná aptitudiné habenti & idoneitaté ne in iftis reb* eft ,puifio cöis fana,
    guiamat bonum perfuadetur g fer quâ pofe eft effe ifi vfu.&, qfi fuerit
    B moné. malus enim cócupifcens de regimé iftud vniuerfitatis , oportet E
    le&tationes op} vt afHigat'tormentis, $; fm q, curat quælibet ex ipfis,&
    quafi beftia.ideoq; dixerunt, q» ex cupit circa filios &amicos fm æqua
    pedit,vt imponanfpkne contrarian litaté, & vt ftudeat' virtuti ab oibus
    tes delectationibus amatis: intendo eis,& vt eligant eâ. Et maxime pöt
    vt pomafcuilibet deleétationi trifti iftud qui fciuerit qif di&ú eft in hoc
    tia,quae fit tanq contrarians ei nälr. libro,qfi fact* fuerit lator legü.pro
    D. Quemadmodum aít diétü eft , uifio énim cöis ciuitatib* eft quidé
    g£$ vult fieri bonus, vt vtaf pleges,& viri quidé idonei fiunt vir
    eó,quod ptinet bonitati:& vt nö fa tuofi p leges nobiles, fiue fint fcri
    ciat malum,neq; volütate fua,neq; tae,aüt nöfcriptae.Forfitan enim in
    abfq; fua volútate : & hoc quidé í: oc nó eft diuerfitas: intendo in ge
    illis,q inhabitât ciuitates fani itelle nere,& nä, in eo per quod inftruitur
    &us,& quas ordinatvir ftrenuus,& vnus fingularis & vniuerfitas: vt qd
    nöinuenit iftud in ciuitatibus, nifi accidit in arte mufica & in cæteris
    .C ex parte mádatoris ftrenui cogentis operationibus, intédo q, p quod in- *
    eos ad hoc. non inuenifaíit potétia ftrui?vnus,p hoc inftrui? & vniuer
    coa&tiua ad hmói in mandato viri fitas.Et pp hoc funt reslegales,& có
    vnius,nifi fit rex tanj rex abfolut* : fuetudines habétes vim in ciuitati
    intédo virtuofum bonü. lex aüt ha bus,quafi vim fermonü & confuetu
    bens potentiâ coa&iuam, qiì fuerit dinú patrú in domibus: immo vali
    fermö ,pcedens à fcía & intellectu. diores funt in ciuitatib* & vtiliores,
    D. Et habétes legé, inimicantur eis
    eö q, generaliores. D.Inftru£tio ve
    ui cótrarianfipiis in actionib°: & ro particularis, & cöis ciuilis ét ha
    ? fint a&iones éorum fanc. attiî lex bent adinuicé diuerfitaté : vt qd ac
    öeft grauis,qfm ordinat quod op3. cidit in arte medicinæ, & in caeteris
    , D.Etputafde legislatore in ciuita artibus operatiuis,& qά df in medi
    telacedçmonia tú,q) praemandauit cina,q dimiffio nutriméti & quies,
    adhiberi diligentiâ circa diaetam & intédo priuationéexerctij, cópetunt
    febri
    Moralium Nicomachiorum,
    febricitantibus: fortaffis tfi quibuf ficur fe habet resin miedicina,& inTK?.
    dá non cóuenit. & fifr in epilepticis cctcris magifterijs, in qbuseft vfita
    fortaffis nó competit omnibus cura tio, re&tificatio ab inteIIeétu & fcia.
    vna. Et dignius eft putari q, parti D.Cum q; fic fit, oportet vt perfcru
    culare exquifitú eft certitudinaliter, temur poft hunc fèrmonem ex quo
    qfi fuerit regimen & prouifio pro magifterio poffibileeft hoi vt fit la
    pria fingulis hoium:intendo vt me tor legü, & qualiter erit hoc. Et eft
    moria habeafcuiuflibet hois, & „P manifeftú q erit quidé hoc per no
    uidea£ei p fibi proprium, fm q> tale titiâ rerú ciuiliú, q funt fubie&um
    indiuiduú fignatum. veruntfi vntieius in quo fpeculat, ficut pportio
    quenque regit regimine decenti & nant'cæteræ artes,& potentig fubie
    bono , & vifitat vifitatione,ppria 1 άo proprio eius. ideoque putaffcia $
    medicina,& in reliquis artibus a&ti hgc pars eé artis ciuilis: quàmuis nó
    uisille,apud quem fuerit ex illa arte appareat ex eo,qd' inueniturin ciui
    cöevle, intendo qd' pertinet vniuer tätibus, q, res in pofitione legú fimi
    1H fò. Et vft melius eft regimen regi liter rei in ceteris fcientijs,&poten
    mine illius,apud qué eft qd'pcrtinet tijs.in cgteris namq; potétijs, & arti
    particularib* tii,e6 q> fcientiæ funt bus patet q, illi, qui fciunt, funt qui
    quid rei v?is, & iftae artes funt artes agit peas, vt mcdici & fcriptores.
    a&tiuæ à féia: nifi q, forfan non pro D. illiauté, qui profitenf fapientiâ
    hibetur, q, regat hö regimine bono rerú ciuiliü,nöpfit docere eam,neq;
    indiuidua mülta,qfi iám certificatú' quilibet potés ad agédú eas : immo
    fuerit qd' conuenit per experiëtiam putafq, illi, qui exercent vitâ ciui
    tfm , ficut accidit hoc in arte medici lé,faciút hoc p potétiâ quâdâ aliâ à
    nae.Putant ergo multi medicorum, £ía D.& sút digniores vt faciát hoc
    qui funt cú hac difpóne, q, bene & p expiétiâ, jvt faciát ipsü p £iam
    certe operantin feipfos,& nó poßüt & arté. n6.n.vfqp ipfi fcribátin hoc
    ' in alijs pficere quicquã pp ignoran qcquã,neq; roborét1 hoc rócinatio
    tiam eo* naturg cöis.& pp hoc vr,q» né.D. Forsâ pofitio fèrmonü i iftis
    oportet eâ, qui vult efle magifter,& rebus artificialior eftj qd cófueue
    artifex pfcctus in hmói artiöus acti rüt. Antiqui de pofitione fèrmonü
    uis,vt habeat fçiam rei vhis non mi contendendi in iudicio & difficiliü .
    nus j fciam particularis,vt fit fciétia & neceflàrium fuerat eis cóponere
    eius fei vfis in tali arte fm menfurâ fermones ciuiles, cü reputarét fe po
    • poffibilem in ea. Et ex quo neceffa tétes ad hoc: & cùm in hoc fuiflèt fà
    fiú eft ei, qui vult efficere per regi natio ipforummet , atq; aliorum ex
    men & gubernationem aliquos me amicis, etenim ipfi fi É hoc,
    liores j fint fiue multos, fiue pau nó poterät dimififle ciuitatibus ali
    cos, vt fit lator legum : cú perlegem quid penit* loco fui poft morté me
    : quidem bonú fàciamus.& tunc ma lius hoc magifterio fibi,& amicisét.
    iiifeftum eft, q nó eft potens vnuf D.Neq; putandú q pofle experiëtiae
    quifq;, vt ponat ex ipfis pofitionem 1 inuétione legü modicü fit.ná tunc
    bonâ, neq; fi fit vir experientig tfi. nó eflèt pole vt aliquis iftow eflet la
    {ed fi fueritaligs,eiitille,q fcit,yk, tor lcgü:intendit cos qui crant tcm
    porc
    . -. Liber Decimus. " I6o
    , 4 poteftio. ná quiex ipfis fa&us éla arte medicinae : immo qualiter fiat D.
    tor legú,factus eft qdem ex parte ex curatio,donec habeat fanitas, & di
    perientiæ: intédo q> expertus fuit ip ftinguant hoc,donec perueniant ad
    . fè & alij, ficut fe habet in medicinia finé in vnoquoq; hoium. & de hu
    -
    -
    experimentali. ideo necefle eft illis, ius notitiæ domino putaf, q, ipfe ,p
    - qui cupiüt regere ciuitates, vt ad mi ficiat g experientiâ.qui verò nonha
    ' Neceffe £ nus habeant experientiâ.D.Illi aüt, buerit hâc notitiâ, non proficiet per
    %;.$9' qui profiten£afté condendi legesex
    cupiüt IC experientiâ.Etcù fic fit,erunt conue
    -

    . gere ciui- íì. qui iaétant fe efle fàpiëtes in eis,


    -t • • - - - - -

    nientes valde, pofitio legü,& aggre


    ùtes, vt funt löge ab hoc valde.neq;.n.fciüt gatio fororú ciuiliú eis, qui pfitvti
    ££, £jn* vfr,q fit hgcars,&i quare fit.&cum cófyderatione & iudicio fàno de bo
    babeãt ex ignorantia eorü de h9c putauerunt no,& eius contrario. & p hoc facile
    Pcrientiâ. - - - - - -

    . quidã q) haec ars & rhetorica fit res erit eis fcire quid cuiq; cónueniat:in
    vna,fed putauerüt hanc efle deterio tédo j lex cui aggregationi.& fift in
    ré rhetorica,& putauerunt q, conde fingulis partibus aggregationü. D.
    n re leges>euegd eft ei, qui vult ag Si autéincipiát in pofitione legum E
    gregáre ex ipfis in quo Apfecit. Non abfq;habitu fcientiâli,non erit polo
    ëftäutem vt opinatifunt.etenim ele eis iudicare iudiciú rectum bonú,ni
    &tioaétus nobilisin vnaquaq; artiú fi fit conditor naturae excellentis. &
    non fit nifi per duas res : vna quarú forfitan eritaétio habétis excellenté
    eft fcia cognitionis illius rei,& alte naturâ conuenientior, qfi fuerit ab
    *le&ioac ra experientia .Scia nanque eft, per habitu artificiali. D.Et cùm iam di
    tus nobi- quâ inuenifa&tio, & experientia per mifèrint'Antiqui perfcrutationé &
    15inyna- quâ dirigi£ vel pba?, ficut fe habet inqfitioné depofitionelegü,túc for
    $í im artemufica, & arte medicina, & taflis erit melior cöfiderário in hac
    ÉÉÉÉ: caeterisex artibus a&iuis, & dfiiex cófyderatione in ciuitate p modum
    tes,'f. per perientiarum,p quos perficifin hoc vlem.Et qí propofitú nóftrum eft
    £igm , & ím perfectioné,fünt illi qui iudicát perfe&tio fpeculationis fm menfutâ
    §j''** fànëde operationibus p éxperiëtias, poflc Philofophiæ in reb*humanis,
    ' & fciunt cum hoc p quam fécrüt,& tunc conabimur primitus pfcrutari
    C qualiter,& j res cui rei cóuenit.qui deoi parte nobili bona legü qd di p.
    vero non hfit experientiâ dealiquo, xerütantiq de hoc, intendo de regi
    & habent notitiâ naturæ eius,occul mine ciuitátum : deinde videbimus
    tat'ab eis, fi eftex a&tione bona in fi de modis viuendi inuétis, qs eorum
    ne,aut mala.D.Etvft conditor legú corrüpit quafdâ ciuitates, & re&tifi
    fimilatur potétijs ciuilibus. Quali cat quafdã: & qs eorü rectificat om
    ter igiferitis, apud qué non eft fcia néintédit cxciuitatib* quatuor fim
    iftius artis conditor legum:aut qúo plicib* aut qnq;. & pp quã cãm effi
    iudicabit de nobili earú aut de igno cifvna quafundâ ciuitatü bona, &
    bili? Non. n. erit poffibile hoc, nifi garüdâgçótrarig.Qjiergo2jdera
    fuerit de hoc pcrfcrutatio,& fpecula tü fuerit1 his,forfàm fciefmagis qvi
    rio,& ponafin mébranis librorum, ta melior & quafr ponit, vnajq; , &
    & dicãt in ea non jfunt res,çjfeha ppgd fimilafifleges i vfu earü afue
    bcntin ca habitudinc curationú in tudinib*.Incipiaim*ergo,& dicam*.
    - Eę
    Moralium Nicomachiorum,
    G Ethic explicit fermo1 hac parte hu feinuicem. Sed perfcrutatio artificia K
    ius fcientic:& eft eaque habet fein lis exigit vt rememorentur leges,
    fcientia ciuili habitudine notitiae, & fori communes ciuitatibus fim
    quid eft fanitas & ægritudo in arte licibus: deinde rememoreturpoft
    medicinae : &illa, quam promifit, É , quod appropriatur fingulisci
    eft pars quæ habctfe in hac fcien uitatibus ex eis, intendo qd' appro
    tia fiabituidine effe&tiug fànitatis & priatur aggregationi nobili hono
    deftru&tiug ggritudinis in medici rabili, & alijs aggregationibus.
    na. &eft in libro eius,qui nomina Et fimiliter rememorétur qd' impe
    tur liber de regimine vite: & non dit vniuerfàs aggregationes, &qά
    dum peruenitad nos, qui fumus in impedit modos fingülos ex ipfis : &
    hac infula : quemadmodum non inquirant, exépla huius in vita inué
    Ê ad nos primitus de ifto tain illo tempore. & hoc eftillud,
    ibro,nifi primi quatuor traétatus, ad quod innuit Arift.hic, & eftres :
    donec perduxit eum ad nos amicus. que non completur in libris Plat.
    noftcr vir nobilis dominus Omar Qualiter igitur d. Albubekrim fi- L
    filius Martini , rogatu amicorum lius aurificis q* locutio de aggrega
    fuorum , & DeusTretribuat ei pro tione nobili iam expedita erat in li
    nobis regratiationem completam. bro Platonis:& q> loqui de eo 1 quo
    Et fortaflis erit aliquis amicorum, iam locutum cft, dummodo inue
    qui adducatlibrum , in quo eftcom niatur,elt fuperfluitas, aut ignoran
    plementum huius fcicntig, fi Deus tia, aut malitia: veruntamen non
    voluerit. Apparet autem ex fermo peruenerat ad ipfum complemen
    ne Abyn arrim Alfarabij, Ἑ;
    tus eft in illis villis. Si vero hoc non
    tum iftorum traéìatuum. Et ego
    quidem expleui determinationém
    contigerit, & Deus contulerit indu iltorum tractatuum quarto die Io
    cias vits, perfcrutabimur de hac in uis menfis, qui Arabice dicitur Du
    tentione iuxta menfurâ noftri poß cadatim annó Arabum. D.lxxij. Et
    fe. Nam ex fermone Philofophiap grates Deo multæ de hoc. D. trans
    paret in hoc loco,q*, qd' cft in libro lator. Et ego compleui eius trans
    1 Platonis de regimine vitg , incom lationem ex Arabico in Latinum M.
    pletum eft. & vide? q fic fé habeat tertio die iouis menfis Iunij, anno
    res in feipfa, nam in illo libro per ab incarnatione Domini. M. cclx.
    fcrutatur Plato duobus modis ho apud vrbcm Toletanam, in capella
    minum tantum,& funt conferuato fànétæ Trinitatis.vnde fit befiedi
    res&fapiëtes. deindeoftendit, qüo &tum nomen Domini, qui cft tri
    Permutantur ciuitates fimplices ad nus, & vnus.
    Librorum Decem Atoralium Nicomachiorum finis.
    Etfi adhos Atoralium Nicomachiorum libros , ex Jarif.verbi, ,
    +aliticorum libri fùbfequantur: quia tamem &- alj fùb âu, nomine
    tibri de moribus pertractantes iniieniuntur: ideo eojois, ne materierä
    Λeret interruptio,ante illos de &epub.collocaße opportunä yfùm eff.
    / *

    I6I
    ! G E O R G IVS • VALL A PLA CENTINVS
    Clariffimo Equiti aurato, & vtroq; iure confulto
    IuftoLeliano,lufto,Senatori,Vcronenfi
    i S. D. æternam.

    $omen Iu£fe tuum fingulare, lenitas præcipua tue erga


    $i me beneuolentiæ, crebro abs te repetita memoria, mei
    } intemnutui amori pignus,aliquidfibi certe Yifa eff de
    --" É pofcere. Etproinde volutant, id animo mihi,nihil quod
    - _-

    \%rë2£ tibi gratius,nec quod à me poffet exhiberi,fùccurrit am


    tiquius,quàm Ytdi düclis ac iam patefìciu ad amicutiam noftram fori
    bù,magni EthicuJarifiotclu anim in ipfanoftriarclius reuinéii tene
    rentur.Siquidem ei quem magno amore profequerer, qui4, magnus am
    plißimo yirtutum exurgereffùffigio, cui mediocriane dum paruaforde
    fçere yiderentur, magna profeclo mittenda iure cenfùimus.cum porro
    Ethica nihil nifi de «quo & bomo edifferant, hoc e$t in medijs iuifitiæ
    Yerfenturpemetralibù.ybigentium,quo ye in locofedempotuerefibifir
    miorem conftantioremjYendicare, quàm apud eum qui genere, qui mo
    mime proprio diceretur iuffus, qui reipfaiuffus, at4, adeo optimus habe
    retur?Proinde cum nec.…arifloteles apud quemquam alium magis de iu
    fo optet diffutare, nec opus de aquo &- bono Yfquam malit effe , quàm
    apud tam multipliciter iuífum,in ea confirmatus eff animus moffer fen
    tentia,Yt tibi potißimum magna ffa Ethica cenfùerit deffinanda. Hgc
    mimirum cum nuper explicari à mepofcerentur, hafitauimus parum mo
    do,quòd compertum haberemus, tentaffe nefcio quem ipfâ iampridem la
    timaftcere.Eum cum exploratum habuiffemus,necgræca nec nojframo
    uiffe, mali interpretus more Yerbum Yerbo reddere $tuduiffè, adfenfu
    -ariftotelicos,quodfieri neceffe fuit,malta obruiffe caligine , eum% no
    ftra peregrini, reffondentia Yerba ignoraffe,Gracis abutendo,aliam ad
    huc legentibus nubem mom exiguam effudiffe, deniq, Barbaris ruflicij
    di£lionibus opus totum confudiffe , Yt non tam tradidifféYobis J4riflo.
    quàm plane iigulaffe yideatur. adeoYt omnes ab eius auerterit le£lio
    me:cum alioquim fit eiufmodi opufculum mirifica quadam grautate, nec
    minus acumime refertum,Yt yel doéfifiimum quemq, adfefe potuerit alle
    &tare.Ipfum ita, im fitu&- fqualore haétenus iacuiffe dolentes,in homi
    mum conffeéium adducendum effeputauimus,fi non quibus meritus fue
    Moral.cú có.Auer. X tab
    rat pallj prodire amiííum,non tamen,Ytremur,fordidißimi, ideo au
    tem id,quò multorum ex tuo hoffitio aliorum, medum tuo, non minus li
    berali ac fàpienti quàm iucundofueretur colloquio. Nec ipfùmpaenitue
    ritJaeriffo.in eahoffitium naétum effe ciuitate, Ynde olim latino eloquio
    tamquam fàluberrimæ effülferint felle: Yt catullus, Yt pri&fruuius, Yt
    Plinim,itapleriq, alynofira quoq, ætate, Domitius Calderimus,iamfun
    êius Yita. Jaet yiui 8enediëius, qui iampridem premetys rhetor infignit,
    v4lexander Benediétus eloquio & doéirina medicus,primas tenemj, Yt
    multi, quo4 aljs foret Prerona ingenys.Necpraterea pæniteat tantum
    philofophum in ifta clarißima ctùitate hoffitem acceptum effe /ufforum
    aomo,que nobilitate antiqua illuftris,operibus lautißima, dignitate flo
    rens,«%* yirtutum culmine omnibus £g; poftremo penes iuffum,
    qui inea fflendidafamilia, tamquam iubar doéirima eminet,fenatoria
    grauitate remitet,prudentiafapiens,iuftitia integer, cunéfù yirtutibus
    clarior quàm YllisYerbis explicaripoffe Yideatur.Tupariter, fuffe
    mi optime,huncphilofophum,Ytfoles doéios omnes,ita am
    plecfere,loquentemjaudias,Yt tuo hoffitio tuo, col
    loquio,ficutforenon dubito,pr£dicet nihil beni
    gnius, nihil humaniua:et ybi qu£ loqua
    tur accuratiua,imtttuaj, aufculta
    tur,effe muffiam.Ego auté,
    Yt fe mihi concre
    didit, ita ip
    fùm ti
    bicommitto, com
    mendoâ.
    v, j
    … -

    A R I s T o T E L i S°
    S T A G I R I T Æ,
    P E R I P A T E T I C O R v M PR1NC1 P1s
    M A G N O R V M M O R A L I. V M
    , * L I B E R P R I M V S,

    Georgio Valla Placentino interprete. -

    . • • .
    s v M M a L I B R I.

    Debono.Devirtute in genere.De vltroneo,ac aliis,quae adipfum fpectant.


    De virtutum fpeciebus.De veritate,acijs,quibus ipfam cöiectamus.
    De virtute agemdum effe:& amtiquorum de ea afferuntur opiniomes. Cap. 1.
    Voniam de per Expedit itaque(vt eft videre)de
    tinentibus ad virtute primum dicere,& quid
    mores , dicere fit,& exquibus cöftet. nec enim
    conftituimus , ferè vtile fuerit virtutem quidé
    primum cuiuf noffe,vtvero fit: ac ex quibus,
    $\ nam rei pars fit negligere. quandoquidé ex qui•
    - mos, ducimus bus fit conie&tare:nedum vt no
    confiderandum.Vt igitur pau rimus quid fit, confiderandum.
    cis abfoluam,non rei alius vide^ fimul enim noffe volumus, ac
    tur pars effe,ę ciuilis. Atqui ci huiufmodi nos effe. At nequa^
    uilibus in rebus citra quempiã quam facere poterimus, nifi ex
    ;C qualem elfe, effici nihil poteft, quib°,& qüo fit,percalluerim?. F
    qualem inquam, vt ftudiofum Scire igitur quid fit virtus,necef
    effe,ac probum. ftudiofum por^ fe eft. fiquidem &exquibus fit,
    ro effe, idem q»virtutes habere. & quomodo,(citu haudquaquã
    Quòd fi quifpiam ciuilibusin re ÄÈÉ; quid fit, quem
    bus folers effe debeat,eundé mo admodum in fcientijs. Verum
    ris ftudiofum effe oportet.Appa ne latere quidem nos oportet, fi
    ret itaq; rei ciuilis , omne nego qui de his prius differuere.Pri
    cium quod circa mores eft, par^ mum igitur Pythagoras de vir
    rem effeatq; principiü:tvt in to^ tute dicere aggreffus eft, quan^
    tum iure mihi videatur habere quam non reéte. virtutes fiqui•
    appellationé negocium atq; tra dem ad numeros referédo, fuam
    &atio,nö moralem, fed ciuilem, virtutum non fecit infpe&ioné.
    X ij In CG
    Magnorum Moralium.
    G necenim iuftitia eft numerus pa eftfinis, non dubium, quin étiá K
    riter par. Cui fuccedës Socrates optimg fitoptimus.atqui ciuilis
    dehacre meli° pleraq; differuit: optima eft facultas:igifipfius fi.
    fed ne ipfe quidem reóte, qη vir nis bonus. De bono itaq;(vt vf)
    tutes fciëtias efficiebat: quod fie nobis dicendum eft. At de bono
    rinullo modo poteft.Cun&tg fig non in vniuerfum, fed nobis bo•
    dem fcíæ cum ratione: atqui ra no.neq; enim Deorum bonú agé
    tioin foloanimae gignitur intelle. gum eft. quemadmodum de eo
    &tu:quocircavirtutes oés, inani aliahabenda fueritoratio,& cö,
    mæ parte rationali efficiátur, ne fideratio nunc fit aliena. Deno^
    ceffe eft.Euenititaq;, vt qui vir bis itaq; bono dicendum eft. De
    tutes fcientias faciat, irrationalé quo fané differendum in primis
    animæ parté extinguat, quodfa eft , quo nã dicaí modo. neq;.n.
    >- ciendoaffe5tum ac morem per« fimplexatq; vnum eft. qiiquidé
    H imat.Quamobrem nö reéte hoc dfbonfi, aut quod in vnoquoq; L
    modo virtutes amplexus eft.Po eft optimii, id vero fuapte natu
    ftea demum Plato animâ in par^ ra deligibile:aut cuius participa
    tem quae teneretrationem,& in tione aliafunt bona,id nimirum
    eam quæ effet rationis expers,re idea boni eft. An igitur de boni
    &te diftribuit: reddiditq; fuas vz idealoqui oportet ? An non.atg
    triq;virtutes.quatenus haec,pro vt cöe, quod eft í oíbus bonum.
    be: reliquaveroneutiquâ reéte. aliud enim abipfa idea videri de
    qfiquidem virtutem cum traóta bet.fiquidem feparabile id perfe
    tione quae de bono p fe effet, ad fe eft,quod idea:cöevero in cun~
    mifcuit : nö equidem re&e,quia &tis exiftit, non vtiq; idem quod
    nö peculiare,&fuum.neq; enim feparatile,nec enim vnquá fepa^
    de eo quod eft,ac de vero differé ratile,& p fefeagnatam vimha
    tem, de virtute dicere oportuit: bens in cun&is fuerit. Nunquid
    * illi fiquidem nihil efticum hoc igit de hoc nobis differendübo- M
    cömune.Tanta igitur illi,&hoc no,quod in omnibus exiftit: An
    amodo amplexi funt. non.quid ita ? nempeqm id cöe
    * De bomo in communi, Cap. 2. eft,vt definitio & induétio. defi
    nitionem aiit oportet cuiuslibet
    Einceps ergo nobis conie referreeffentiâ,feubonü feuma
    I J&andum, quidnam dehis lum fit, feu quiduis aliud. refert
    dicédum fuerit, intuendü certe definitio, vt eiufmodi bo
    igitur eft in primis,fciaeoisatq; num in vniuerfum eft,non qua
    facultatisfiné effe aliquem, idq; tenus ipfum per fefe deligibile.
    per (e bonü.nulla fiquidem fcia, Veriiquod incüátis exiftt,defi
    facultas nulla mali caufa eft. nitioni eftfife. definitio certe ait
    • Qgôdfi facultatüoíum bonus bonü effe quippiã, qū neq; fcia,
    ncqj
    Liber Primus. ' 16;
    £! A neq;facultasvlla dicit. neq; ení fcientiæ autfacultatis de vniuerb
    finém fuumafferit bonii effe,ve• fali bono confiderare.Curita:'né
    ; rumidalterius eftifpicere facul^ peq>bonum eftinomnibus præ
    tatis.quandoquidem neq; medi dicamentis.nam in quo, in qua•
    * cus,neqpaedificator refert, hic q^ li,in quanto,in quando,in adali
    dem fanitatem effebonâ, ille ve^ quid,ac prorfus in omnibus.Cæ
    rodomum:fed hicquideft quod terum quandobonum in medici
    fanitatem prgtendat,& quemad na,medicus nouit. atin guberna
    modum faciat,ille vero domum. toria, gubernator: &infingulis
    Nondubium igitur, quin nerei finguli. Quando fecandum qui•
    ciuiliquidem de cöibono dicen dem fit,nouit medicus:at quádo
    dum fit: vnafiquidem&haec re nauigádum,gubernator,ln qua•
    liquarum fcientiarum eft.Atqui, libetvtiq;quädobonum, quiuis v.

    hoc nullius eftdicere aut faculta quod,ppter fe cognouerit. neq* _.


    B tis,autfcientiae,vt define,nequi enim medicus quod in gubernae
    dem igiírei ciuilis, quod de cöi toriabonii qfi cognouerit : neq;
    Bonoeftdicere,eo quod per defi gubernator,quodin medicina.
    ' nitionem eft.Verum enimuero Neigitur quidem hoc modo de
    meq; deeo,quod per induétionë cöibono dicédum eft: fiquidem
    cöé.quidita?q-,cúm voluerim?' quando, in cunétis cöeeft,fimili
    particulariteraliqùi bonü demö ter etiam quodadaliquid boníi,
    ftrare,autdefinitione demonftra acquod in alijs prædicamentis,
    mus,vt ratio eadem congruat ei c5eeft omnibus. Atqui nullius
    quod per fe bonum,& ei quod eft facultatis, aut fcientiæ dicere
    bonum effe demonftrare volueri de eo bono quod ivnaquaq; eft.
    mus:autinduétione,ficut ciive^ ne igitur quidem rei ciuiliseftdi
    limus magnanimitatem bonum cere de communi bono.de bono
    effe demonftrare,dicimus,nimi• igitur, ac de optimo, atq; nobis
    C rum iuftitia bonum eft,& forti• optimo. Caeterum,cúm qui ve
    tudo, ac omnino virtutes: ma• litquippiam demonftrare, mini
    gnanimitasautem virtus eft: er meapertis nö oportet exemplis
    go&magnanimitasbonü. Non vti.fed vbi obfcura aperienda
    igitur de cöi per indu&ioné bo fint, manifeftis,acin eis qug fub
    no reiciuili dicendum eft: q» ea^ intelligentiam cadunt, fenfibiliae
    dem cötingere nö poffunt huic, bus: eafiquidem funt apertiffi
    & perdefinitionë cöi bono. ná ma. Cum igitur de bono dicere
    quodbonum, hinc etiam dicet, quifpiam tentauerit,deideaneu
    Manifeftíi igitur de optimo bo tiquam dicendum eft : tametfi
    no dicendum effe,eo% quod no deidea dicédum exiftimem,vbi
    bis optimum fit. In totum auté debono dicant. Aiunt nanq; de
    videritquifpiam non vnius effè maxime bonoeffe differendum.
    X iij 2£
    •
    •
    . *
    • -
    Magnorum Moralium ,
    Q atid vnúquodq; praecipue tale dicina, is cöfeftim eft medicus, K.
    eft,vt praecipue fit bonum idea, fimiliter etiã in alijs fcientijs. At
    vt opinantur. huiufmodi certe in virtutib°nö idé eft.neqp enim
    oratio fortasfis vera.verüneu fiquis nouerit quid fit iuftitia,
    tiquam ciuilis fcientiavel facul continuo ét iuftus eft. itidem δζ *
    tas, de quai præfentia nobis eft in alijs.Euenit igitur, & temere
    oratio, de hoc pfebono, fed no virtutes effe,& nó effe fciëtias.
    bis bono. Nulla fiquidem fcicn^
    tia aut facultas de fine loquitur, Quot modis dicatur bonum. Cap. 3.
    q, fit bonü,& proinde, ne quidë T qiii de his nobis diffe
    res ciuilis.ideo non de bono, qûf rendú eft,annitamur bo~
    iuxtaideam eft, loquitur. Verü num dicere quot dicatur
    fortafsisait, hoc per febono vté modis.Suntnimiriibonorîialia
    dum effe principio, ab eo;pgre honorabilia, laudabiliaalia,po
    H diendoadfingula. In quone ita tentiæ alia,honorabile huiufmo L
    quidem reéte, expedit fiquidé, didico, quod diuinü, quod me
    fua cuiuslibet fumere prîcipia, lius vtanima mens%geft, quod
    abfurdum enim fit,volentiofté antiquius, quod principium,&
    dere triangulum duobus reétis alia id genus.Honorabilia certe,
    aequales habere angulos, fume^ in quibus honor: talia fiquidem
    £e principium eiufmodi, anima oîa honor comes confequitur.
    immortalis eft: neque enim hoc igitur ét virtus honorabile bo•
    proprium. oportet fiquidé prin num eft,qfiabipfa probus quif
    cipiü fuum effe eius rei, qua de piam gignitur.is nanq;in virtu•
    agatur,atqp coniun£tii. nuncve tis penetrathabitü. At laudabi•
    roabfq; hoc quòd animafitim^ lia, vtvirtutes:abipfarünäque
    mortalis, demonftrauerit qui£ a&ionib?laus emergit.Quae ve^
    piâ duobus reótis æquales habe ro potentiae,vt dominatus,opu
    1 retriangulum.itidem &debo. lentia, robur, pulchritudo. ijs M
    * nis eftinfpicere alia citra ideam náque bonus bene,vt malus ma
    boni. proinde proprium non eft levti potuerit. ideo ét potentiae
    huius per fe boni principiii. Ac eiufmodi bona nuncupãtur.bo
    M.
    pe quidé Socrates reéte fciétias na certe funt: vfufiquidemipfo
    virtutes faciebat. Is enim nihil rüboni,non vtiquemali appro•
    incaffum & temere effearbitra bantur.idgenus nimirum bonis
    tus eft.ex eo aüt quod eft,virtu euenit, ortus caufam ipforü effe
    tes effe fciëtias,ei eueniebat vir fortunâ, à fortuna nanqs&opu^
    tutes effe fruftra.qd ita? In fcien lentia,& dominatus eft,& quæ•
    tijs nimirum eontingit pariter cumq; prorfus in poteftatis ordi•
    noffe fcientiâ quid eft,&fcitum nem perueniüt , Reliquîi porrò
    cffe, ná liquis norit quidfitme· acquartüinter bonaeftfalubre,
    -
    etiam
    Liber Primus. I64
    'A etiam bonum efficiés. ficut exer Quòd fi optimum conie&ans, D
    citium fanitatis,ac fi id genus eft ipfum quoq;cum alijsannume
    aliud.Verum aliáquoq$ fubeunt res, ipfum fe melius eé cóftabit,
    bona diftributionem. Vt bono fiquidem optimum erit.Vtfalu
    .
    rum quædã prorfus & omnifa bria ponendo&fanitatem,cöfi»
    riam funt eligibilia, quædã ve^ deres quidnam horum omnium
    ro nö.veluti iuftitia aliæq; virtu optimü,nempe fanitas. q»fi ho•
    tes, omnifariâ & oino funt eligi• rum optimü eft, id fe quoq* me•
    biles.At robur,& opulentia,po lius, quodadmodü abfurdü eft.
    tentiaq;,&idgen?alia, neq;om nöigitur optimü itaconieétan•
    nifariã neq; oino. Rurfus quoq; dum. Sed an id quodammodo
    Aliaboni aliter. Bonorum alia funt fines, fuerit,vtabfq;fe ? At hoc etiam
    *°*° alianô.quemadmodum fanitas abfurdii, nã felicitas exquifbuf
    quidéfinis: atque fanitatis cau^ dam cöflata bonis eft. hocvero,
    - p fà neutiquáfinis eft.Et quæcúq; exquibus conftet bonis, an fic B
    itahabét, eorü femper finis me optimum: cófiderare fueritalie
    lior.vtfanitas melior quàm qug nii, neq; enim eft quicquã aliud
    falubria. in totum%g prorfus id ab his felicitas,verum hæc ipfa..
    melius,cuius gratia funt&alia. anita quifpiâ reéte concernens,
    Rurfus ipforum finium,praeftat optimü confiderauerit:ficut ip
    femper qui perfe&us eftimper^ fam felicitaté quae ex his fit bo•
    fe&o.Eft nimirü perfe&?, cuius nis, diiudicans ergaalia quæ in
    acceffunullo amplius nobis op° ipfa colle&tanö funt:itaoptimü
    cft. Imperfeótus auté, cuius ad~ cöfiderans, re&e confiderauerit.
    uentu alium defideramus. qué Cæterum nö eft fimplex, quod
    admodum iuftitig duntaxatad nuncquaerimus, optimii: vt di•
    c uentu,plura defideramus.atfœ~ catquifpiá, optimum cunétoríí
    licitatisacceffu, nulla reampli? bonorum, in vnú concretorum ,
    nobis op° eft. Is ergo nobis opti effe prudentiâ. Verum hoc feré ?
    musquè defideramus, qui finis modo, nö quærendum eft opti•
    perfe&us.abfolutus nâquefinis mum bonü. perfeétü fiquidem
    bonü eft: necnon finis bonum. quaerimus bonü. At prudentia
    ĘP* Hincigitur, quonámodo opti fola, neutiquam perfeétum.non
    mum confiderandii eft: ntiquid igitur hoc optimum quod quae^
    eo modo vtipfum quoq3 recen• rimus,neq;indagamus optimü, Alia item
    feamus. An id videbitur alienü, Praetereaaliam admittunt bona
    - -

    diuifio.
    fiquidem optimü finis eft perfe feétionem. funt fiquidem bono
    &us.ac perfeétusfinis,vt paucis rum alia in anima, vt virtutes:
    abfoluâ, nilaliud ἀfelicitas effe alia in corpore, vt fanitas,venu^
    • videtur. Ex multis porrobonis ftas:alia externa, opulentia,dfia
    fclicitatem cöftare cóprobatur, tus,honor & fiquid eft hmói.
    : _. X iiij At
    Magnorum Moralium
    g At horum quaeinaia funt, opti viuimus : ob animæ itaq;virtu- K
    ma. Qgg porro 1 anima definita tem bene viuim?. Cgterii bene
    funt bona, trifariã diftributitur, viuere, & bene agere nihil aliud
    in prudentiâ, in virtutem, & in dicimus, ô felicem effe: ergo&
    voluptaté.Pofthoc igitur, quod feliciter agere, & félicitas in vi•
    profitemur oës, ét finis videtuv uendo eft.verum beneviuere eft
    Bonorú,idemçgabfolutisfimum in viuédo ex virtutib9. hocigit
    effe felicitas. quod fane fatemur eft finis, & felicitas, & optimü.
    effe in bene agendo, ac bene vi In vfu itaq; fit, neceffeé & a£tio
    uendo. Caeterú finis fimplex nö ne felicitas. nam quorum habi•
    eft, fed duplex. quorundã enim tusvfusq;eft, vfus & a&io finis:
    eft finis ipfa aétio, vfus%g, ficut atqui animæ virtus eft habit?,
    vifus. Eftnimirum vfus optabi• & a&io & vfus ipfius : eorum
    lior habitu:finis aíitvfus. nemo quæ fub ele&ionem cadiit: ergo
    H fiquidem velit vifum habere ad finis ipfius aétio vfusq; fuerit. I.
    n6 fpe&andü,fed conni&andú. felicitas igitur in viuédo exvir.
    idé deauditu,cgterisq; dicendú. tutib? fit, neceffe eft. Qgoniam
    •proinde quorü vfus &habitus igitur optimum bonum eft feli•
    eft, femper melius &optabilius citas,&hgcipfa finis,a&ione vi
    eoríi eft vfus habitu. vfus enim uendo ex virtutib9, felices fueri,
    &a£tio finis, cü fitpp vfum ip mus, optimúq;bonum habueri
    fehabit?. Poftidfi confideraue mus.Cú igiífit felicitas bonum
    rit quifpiá in cíiétis fcientijs, in~ pfe&um ac finis, nos latere non
    tuebitur nö aliam effe cöfidera oportet, id in aetate pfe&a effe.
    tionem in extruéda domo, ἀin non enim in puero (ga nec puer
    proba domo.fed vtrobiq; fup» dici felix pöt) fed viro. is nanq;
    petereaedificatoriâ,& cuius effe perfeétus,& ne quidëin tpeim
    &oraedificator, vt cuius fitvir perfe&o,fed pfe&o.perfe&ü fue
    ' rus, eiufdéfit effe&rix. Idem in ritvtiq; tëpus,ędiu homo viue
    alijs omnibus par eft cóie5tare. re potuerit. recte nanq; à multis
    Virtutem im anima effe: felicitatem vero df, felicé in longisfimovitae tpe
    im aélione confiflere, &- im «tate effe iudicádum: vt opus fit pfe- ,
    perfefla. Cap. 4. &tii effe,&in tpe perfe£to,&in
    hoîe. Quòd auté fit a&io, hinc
    * TYRæterea intuemur , alia re quifpiâ poterit intueri. In fom•
    nulla, Ö£ anima nos viuere. nis nanq;, vt inter viuendum fi
    in anima autë eft virtus. idéquifpiam dormiat, eiufmodi no
    certe fatemur facere animam , lim taiem dicere effe felicé. ipfi
    animæq;virtuté. Cæteríi virt9 quidem exiftitviuere:fed eidem
    in vnoquoq; cuius eftvirt?, idê exvirtutib?,quod erat ex a&io^
    facit, at anima étalia, Atquiaia ne, viuere non exiftit.
    De
    ,• Liber Primus. 165
    A De anime altrice portione quidi : &• m foluam, virtus habitus eft opti- D
    ipfà virtutem mom effe. Cap. 5. mus. Verú non fatis fortéfiíita Yirtº***
    Vrfus qüf mox dicendum, fimpliciter loqui, fed euidentius
    non admodum û diximus fuerit definiendum.
    participare , & ne quidem Diuifio anime : &* virtutem ab exceffù
    ab ipfis longe abeffe videbitur. - defeéluq; corrumpi. Cap. 6.
    quippe φ animæ portio quædã Rimum igitur de anima in
    effe putetur quaalimur, quáal qua exoritur, non quid fit
    tricé appellamus. iure profe&o anima (alia fiquidem eius
    ita : fiquidë lapidesalinö poffe rei c5fideratio) fed vt quodam
    ftuemur. & perinde nö dubifi, modo diftribuatur, dicendí ë.
    quin fitali animatorü. Quòdfi Anima nimirum, vt receptú é,
    animatoríicâ éaía,atq;animae in duas partes diftribuitur, in
    taliü partium nulla alédi fuerit eâ quae rationé habet,& quæ ra
    B cã, quales funtrönalis, velira tionis expers eft. Ex ea parte ú
    fcibilis, vel concupifcibilis, fed habet rönem, exoritur pruden•
    alia ûdâpraeterhas,et ei nullum tia,folertia,fapientia,ingenium,
    magis peculiare poffumus no memoria,&idgenus alia. At ex
    mem,ôgalentisaccómodare.Di parte rönis experte, ô virtutes
    catfortasfis quifpiâ, niiquid ex appellantur,téperantia, fortitu•
    hac quoqs parte animæ virtus do,iuftitia, & quguisaliae, quas
    eft?náfi fuerit,non dubiíi quin ex moribus ducimus eé lauda•
    <t eadé agere opus fit. perfe&tae biles. ex his nanq; confeglaudé
    fiquidem virtutisa&io felicitas dicimur. At ab eis úà rönedi·
    eft. At nunquideiusfitvelnon manant, nemo laudatur. nec.n.
    fit virt°, alia fueritoratio, Qgae q* fapiens, nec «p prudens, nec
    fi fuerit,huius nö efta&io. nam ;prfus exhmói aliquo quifpiam
    in hmói parte impulfus effe nö laudandus accedit. neqp porrô
    vf: fed igni vf effe confimilis, rönis expers, quaten?ad fe fug^
    cui quicquid immerferis, abfu gerendum idoneii eft,fuggeritq;
    met. atfi nö obieceris, nequidé ei qû obtinet rönem.Eft nempe
    ad capiendü impellitur. Itahaec moralis virtus, quæ ab exceffu
    habet parsanimae, vt fialimen defeétuq; corrüpië. Quòd auté
    rü obijcias,alat:fin min?, nequi tam defe&us j; exceffus corrfi^
    dëadalendü cömoueatur, &p pat, ex eis eftviderequgad mo^
    inde ne quidéa&io, cuius nö eft res pertinent. (vtédii fanè in re•
    cömotio. proinde hæc pars ad bus îcertis teftimonijs certis£.)
    felicitaté capeffendâ nihil coad• Cöfeftim nãq; in exercitijs hoc
    iuuat. Deiceps igit, quidfitvir viderit quifpiâ, quae fi excedât,
    tus dicëdii, qiiquidé eius aétio roburaffligüt : findeficiant, eo•
    felicitas eft. Vt paucis itaq;abe dem modo habent. idem in po^
    tu ,
    Magnorum Moralium,
    q.

    6 tu cibo . euenit: afluentibus.n. lis fiquidé appellatur,qûfex mo K


    fanitas
    &tis:qugabfumif. idé fit&fubdu
    fi moderata ra affuefcat.Idq;
    fuerint,cor nulla, û ex parte certii,
    oriaturq»virtus ;h£5*
    irratio. £g; wo

    poris firmitudiné cuftodiüt at^ nali, ex natura nafcaf.fiquidem GS 3£ ,


    que fanitaté.His cófimile euenit eorú ú natura fiunt, nihil eft qaf tiant.
    in téperátia & fortitudine, reli~ affuetudine aliud euadat. velut
    quisq;virtutibus. ná fi quépiâ lapis,grauiaq; prorfus oia, j fe~
    eò vfq; feceris intrepidum,vt ne rendi deorfum vim agnatà h fit,
    quidé Deos metuat,iam non for fiâ quouis furfum verfus faepius
    tis, fed demens fuerit, fin cunéta iaétari affuefcant, nunquam tii
    formidanté, meticulofus. fortis fursü attollení, fed fp deorsîica•
    ergo erit, qui neque oîa metuet, dét,idé de cgteris é intelligendü.
    neq; nihil. Hgcigiítá augét, jla De affeélibus,potemtjs,& habi
    befaciunt virtuté,nimijnanque tibus. Cap. 78.
    ... metus,& oës labefaciüt, itidé q. Raeterea,qui velit quid fit
    dere nulla metu cómouení: at^
    qui circa metus è fortitudo: me
    D virtus dicere, fcire expedit
    quænã demú in aía pcreé
    diocriter itaq; metus fortitudi• tur. Sütaüt haechmöi, affe&us,
    nem locupletât. ab eifdé igiítá potëtiæ, habitus. & proinde nö
    amplificat,çglabefaétatur forti• dubiii, qn horü qugdá fit virt°.
    tudo. ex metu náq;ita afficiunt. Affe&?igiífunt, ira,met°,odiü,
    idé de cgteris dicëdü virtutib°. cupido,liuor,miferatio:taliaco•
    Virtutem inter voluptatem c;» «gritudi mitari cöfueueríit aegritudo,&
    mem collocari. Et vmde moralis virvoluptas. Potentiae aiit, quibus
    tus di&fafit. Cap. 7. affici dicimur:népe vnde poffu•
    Vrfus,nö his mövirtutem mus excädefcere, aegrefcere, mi•
    ERά definierit, fed etiâ ferefcere, &alia hmói. Athabi•
    aegritudine & voluptate. tus funt, vnde erga hgc habem?
    I Nam voluptate alle&i,improba bii,vel male,ficut ad excädefcen
    fa&itamus:aegritudini auté fuc~ dü.fi nâq; fupra modü iracüde,
    cumbenres, ab honeftis defici, male in ira habem°. fininquib*
    mus. alioqui nö évirtuté & vi» expedit ;prfus ad iränö cömo•
    tiü admittere citra aegritudiné uemur, ita quoq; malein ira h&•
    &voluptatem.inter voluptates mus. mediocriter itaq;habédo,
    igit&aegritudines virtus collo• vt neq; fupra modü cömouea•
    cat. Virtus porrò moralis hinc mur,neq;prfus fimus incömobi
    cognomen habet,fimö velimus les,tüfiita habeamus, re&e affe
    ex literis veritatem excutere.di &ifumus.Infimilib° quoq; alijs
    f** cendum eritfmoremâ moraha idé intelligendü.iracundú náq}
    ;í.í* buiffe cognomen, breuis in lon & bene,in medio irae,&ad iram
    Ęi- gáliteræfaótamutatione: mora incommobilitatis pofitum eft.
    Simile
    Liber Primus. 166
    ( A Simile eftinia&átia & disfimu. luptates, n6vtiq; ô defe£tus eft P
    latione.plura nanq3 j adfint fi incömobilitas opponií,fed inté
    biarrogare,iaétantiae eft:minus perátia ú excelfus eft.Sfir nimi,
    vero, disfimulationis,inter haec rü vtraq; tamexceffus ög defe&9
    igitur mediü eft veritas.Idem in medietati oppofita. medietas fi• ,
    cæteris oibus eft intelligëdü. id qdé exceffu inferior, fed defe&u
    enim propriüipfius eft habitus, fuperior.Iö ét,pdigi, liberales ef
    vt bene maleue erga haec héat, feilliberales aiüt.cótra illibera- '
    benein ijs habere fuerit neq; ex les,pdigos vocát.Audaces vero
    cedere neq;deficere. erga mediíi & petulâtes,fortes nominant ti•
    itaq3 iftorü vnde laudandi acce midos,vt timidi,fortes petulan•
    dimus,habitus eft:ficut male er tes& furibüdos dicédos putât.
    ga exceffum & defe&um, quan^ Duabus itaq3 de caufis duxeri
    doquidé igit harü perturbatio m? medietatiopponendüeé ex
    B nü virtus eft medium: perturba cefsü atq; defeéti. qppe qy ère
    tionesauté funt aegritudines & ipfa licet nobis cöfiderare, vtrii
    voluptates, aut nô citra ægritu^ poti° extremorü ad mediú,ppi*
    diné vel voluptaté: virtus certe accedat:,ppinqor ne liberalita•
    eft circa aegritudines vel volu• ti fit,pdigalitas, anauaritia,lon
    ptates. id quod hinc certü. Sunt gingor certe fuerit auaritia, atq.
    nimirum étaffe&usalij, vt vide à medio j magisabfunt, magis
    biícuipiâ,in qbus nö in exceffu oppofita exiftimaní.êre itaq;ip
    & defe&u aliquo ef&vitiii:velut fa defeétíi magis opponi appa•
    adulteriü,& adulter. nec.n. ma ret. Eft&t&aliter videre. vtad
    gis ê talis,gingenuas cöftupra úmété magis,pnáhabemus,ea
    rit.Cæterü & hoc,& fi gdaliud mediofint magis cótraria.velut
    hmói eft,qûâ voluptate cöpre ad intéperâtiâ nati fumus,pnio^
    hendit, qugp intéperátiâ, vel ét res,άad dec° capefsédü. quáob -

    C qüi in défe&u quódq; in excef réfiadditamétú poti° ad ea fiat


    fu fub vituperationem cadit, ad q fum°pniores,ad ú fitaddi•
    - Quid medietati opponatur. Cap. 9. tamétú, ea funt magis cötraria:
    - Einceps igitur fuerit fanè atq.pnioresadttéperátiá fum*,
    diétu neceffariü, qd nam ύad dec° capeffendü: magis ere
    demú medietati aduerfe go exceffusmedietati cötrarius:
    tur, exceffusnean defe&?.Nág intéperátia fiquidéintéperátiæ
    bufdämedietatib9defe&?oppo• & exceffus. Quid demüfitvirt?,
    nií,vtnönullis excefíus.ficut for hinc nobis liceret intueri.medie
    titudini neutiquâ exceffus exi tasfiquidé affeétuú ôídá effevi- AÉ;.
    ftës audacia, fed û defe&us eft ti deí. Proinde qui velit moribus î¤
    miditas. téperátiæ vero intépe cöprobari, ei affe&uü medietas
    rátia &incómobili;as circa Woe cft quzuis conftituenda,Et per•
    - inde
    v.
    Magnorum Moralium ,
    G jnde probum eff: operofumatq; &vituperationesid quot; atte- $
    difficile eft:qfiquidé in vnoquo ftantur.virtutem nanq;laus, vi*
    que mediú capere operofum eft. tium aüt vituperatio confequit. #
    velut circulum deftribere cuiuis atquilaus &vituperationonin*
    obuium eft:at in ipfo mediíica uitisattribuitur.manifeftum igi
    pere,arduum.itidem & excãde tur hoc modo in noftro arbitrio
    fcere quidem facile, necnon con effe bona malaq; facere. Collatio
    trarium huic:at mediocriter ha^ nem vero huiufmodi pferebát,
    bere,arduum.In totú aút in qua volentes demöftrare vltroneum
    uis [»erturbatione eftvidere, qέf non effe. quid nanq; eft, inquie
    medium ambiat effe facile: me bant,qp aegrotantes fqualidosne
    -dium vero, vnde laudemur, ar movituperat ? At hoc minime
    duum.ideo etiam raro probus. verum . tales nanqpreprehendi•
    Probos &• malos effe in nobis exi$tere: vbi mus,cúm fuae aegritudinis ipfos
    redarguitur Socrates aliter opi càm effe cognoúérimus.Quódq; *
    matu4. C«p. io. malehabét corpus,vtpoteidvo^
    Voniam de virtute diétíi luntariíi effe, apparet nimirum,
    eft, deinceps fuerit confi invitio & virtute effe volunta•
    fiderandü,poffiteaadef rium. Rurfus hinc etiam potue^
    fe nobis necne? Verum quemad rit quifpiam euidentius intueri,
    modum Socrates dixit, in nobis qois natura eius eft effentiae,p^
    non eft;pbosvel malos effe, qii• creatrix,qualisipfaeft.velutiftir
    quidem fi quis roget quemuis, pcs,&animalia.nam vtraq* gi•
    velit ne iuftus effe,an iniuft?,ne^ gnunt,ex principijsq; producüt:
    modelegerit iniuftitiam. itidem vtarbor exfemine:id nãq; prin•
    de fortitudine & timiditate, reli cipium eft. quod porro princi•
    quisq;virtutibus femper eodem pia confequitur, itahabet.vt.n.
    modo.inde non dubium, quin fi habuerint principia, ita quæ de
    I. mali fint aliqui, non fpontanei principijsortum ducunt. Perfpi
    fint mali,& perinde ne quidem cueautem licet hoc 1 Geometria
    probi.Haecrationeutiquam ve magis intueri: vbi cum aliqua
    ra.nam cur demü legislator ma fumpferis principia,vtea habue
    la facere non permittit, at hone rint,ita ét quaeipfa cófequútur.
    |
    I

    fta & probaiubet:&in malis g^ velut fitriangulü duobus re5tis


    dem mulétam infligit delinquen gquales habet angulos, quadra^
    tibus:in rebus aüt honeftis, nifi tum quoqs quatuor angulis re^
    honefta peregerint. alioquiini• &is habeat,neceffe eft.&fi triam
    quum fuerit,vbi innobis nö fit, gulum fecus, ita èt & quadratú
    hoclegum conditores facere.cae commutabitur. ex altera parte
    terü,vtvidetur,in nobis eft pro• enim ei rfidet, &fi quadratum
    bos &improbos effe.Itélaudes quatuor angulisre&is æquales
    no11
    Liber Primus. 167
    :! A non habuerit angulos, ne quidé modo intédere,verum etiam na- D
    m. - triangulum duobus reétis habe tura honeftum & bonú corpus
    í bit gquales,Idem igitur atq; con «ffe,melius certe habebit corp?,
    * fimiliter de homine quoq; intelli non tfi effet omnium optimum.
    gendum,nam ciifit homo proge Idem de anima intelligendú eft.
    nitricis effentiæ, ex principijs q^ neq; enim iuxta propofitum fuíi
    bufdam atq; a&ionibus quibus «rit omnium probiflimus, nifi
    efficit,homo progenerans eft.nâ etiam natura extiterit,melior g^
    p. quid aliud ? neq; enim inanima qem certe erit.
    -* tum aliquod efficere dicimus.ne Defpontaneo, & tribus appetitumgemeri
    que etiam animatorum citra ho bus. Cap. 1 1.
    minem quicquam. manifeftum Voniã igitur pbum effe
    igitur, a&tionum hominem effe in nobis apparet, confe^
    progenitorem, pinde qm a&io quens diëtu neceffariú
    ] nes commutari intuemur,necea vf de fpontaneo differere, quid E
    dem vnquâ agimus,funtq3aótio nam fit fpontaneum , ad virtuté
    nes exaliquibus progenitg prin nanqp capeffendam dominátiííi
    <ipijs, manifeftum , qfiquidem mum eft fpótaneü. In totii vero
    aëtiones immutantur,etiâ aëtio^ dicendú eft fpontaneü, quod nö
    num immutari principia, â qui coa&i agim°.verum de hoc,ma
    busfunt: quemadmodumcolla gis adhuc perfpicue differédum
    tione oftendimus Geometrica. eft. Nempead id quod agimus,
    Atqui a&ionis tam bonæ quàm aligs exurgit nobis appetitus.
    mal£ principium eft propofitü atqui tres funt appetit? fpecies,
    & voluntas,&quicquidad rö cupiditas,furor,voluntas.Primü
    nem tendit.Non dubium igitur, igituraétionem,quae â cupidita^
    quin hæc quoq; commutentur, teoritur, ducimus conieétandâ,
    fponte nanq; aétiones immuta^ vltroneane, an inuita fit, inuita
    mus,& perinde etiã principium neutiquam effevideri debet.cur F
    atq; propofitum.nam hgc fponte ita, &vnde id?népe q, quæcúq;
    fit mutatio. Proinde non dubiú, inuitiagimus, coa&i faciam? ne
    I)ubium
    quinin nobis fit &;pbos&ma ceffe eft.Atqui vbi fubeft agenti
    ' loseffe. Forte hicquifpiâ occur bus aliquanecefsitas,£grimonia
    rerit,qfiquidem ineft iuftum,p^ confequetur.verum ex cupidita•
    bumq;efle, erofivoluero omniíi te agentes voluptas comitatur.
    solutio. probiffimus. Id fieri nullo modo proinde hoc paéto non erit excu
    poteft.cur nam ? qm non hoc in piditate agere quippiam inuito
    corporegignitur. neq;.n.fi quif^ animo,fed vltroneo.Cgterum ra
    piam voluerit corporis curâ ha tio eftalia,quaeab incontinentia
    bere, omnium optimü habebit huic aduerfat. nemo.n. inquiíit,
    corpus,pam opus cftnon curam fpöte mala peragit, qui (ciat sit,
    Magnorum Moralium.
    G fa effe.verum qui incontinés eft, conie5temus.Atqui incontinem, K
    fcit ea effeimproba,agittfi,ac ex tes,quatenus impelluntur, eate»
    cupiditate illeétus agit: nö ergo nus volunt. agunt igitur inconti
    fpótaneus:coaét? ergo eft. Hinc nentes mala,volentes.fponte ni•
    porrò eadé nos oppugnabitora miríi nemo mala agit, vbi fciat
    tio.mam fiex cupiditate, non ex effe mala:neqp incontinens mala
    neceffitate:cupiditatem.n.volu~ agit,volens mala agere: nö ergo
    ptas comes confequitur.fedqug fpontane?.Ne quidem igiturvo
    ex voluptate,nö pofsis dicere ex luntas eft fpontanea. Haec pla»
    neceffitate. Alioquin non dubiü ne perimit oratio inc5tinentiâ,
    eft, quin incontinens fponte in &incontinentem.nam fin6 fp5
    continëtia agat : qíiquidem qui taneus, ne quidé vituperabilis.
    afficiunt iniuria,vltro afficiunt at eftvituperabilis incontinens,
    iniuria:atqui incontinentes in fpontaneus ergovoluntasigitur
    H iuftifunt,atq} iniuria afficiunt: fpontanea. Cùm fint itaq; con- L
    incontinens ergo in incontinen trariae quaedam rationes magis
    tiam fponte delabitur. perfpicuæ,defpontaneo differé,
    Socratica argumentatio, que vltroneum dum eft.
    mom effe dicit. Cap. 1 1. Devi. Cap. 1 3.
    Erum enimuero, inquiíit, Riusitaq; de vi,&neceflitate
    \ röaduerfatur,non effe vl~ dicédum fuerit.Vis.n.etiam
    troneum.Cötinens fiqui in carétibus anima.fingulis
    dem laudatur,q> fponte ú excon nãq; inanimatis fuus eft locus at
    tinentia funt agat.at laudatur in tributus.igni quidem fupra, ter
    eis,quae fpötefiunt. q» fiexcupi ræ autem infra,eft nimirum vio
    ditatevltroneú eft,quod cupidi lari,furfum lapidem ferri,ignem
    tati aduerfatur,inuitum erit:fed vero deorfum. eftetiam animal
    continens cötra cupiditatem in violari, vt equü reétavia decur
    1 furgit:continens ergo non fpon rentem, præoccupatum vertere M
    taneus fuerit continens. verum aliorfum. Quibufcunqp igitur ex
    hocnonvf: nö ergo extra id qöf terior eft caufa,aliquid cötrana^
    ex cupiditate eft,voluntarium. turam, aut praeterquam volunt
    Rurfus idem eft in eisú ex furo^ faciédi,cogi dicimus facere quæ
    re, egdem nanq; huic(quas de cu faciunt.at quibus ipfis in eft cau
    piditate diximus) rationes cöue fa, hos nequaquam cogidicim°.
    niunt,&perinde ambiguitatem Neq* incontinés negauerit fema
    faciüt.iræ fiquidem eft,quod ad lum effe,verum â cupiditate agé
    incontinentem cötinentemq3p dimala fe coa&um.Violenti igi- v;, ad
    tinet.Reftat fpecies refidua appe tur haec nobis erit definitio, quo denau»
    tituum(vtin diftributione pofui rum agendi caufa â qua cogan
    mus)volütas, vtanfit fpótanca, tur fuerit cxterna, vis eft.quorü
    2utcm
    : Liber Primus. I68
    * A autem interior acin'ipfis caufa tem non alia de caufa liberarút, D
    eft,nequaquam vis. £jq, non id praeuidens effeciffet.
    De meceßitate. Cap. 14. amoris fiquidé cupiditate obcæ
    Vrfus de necefsitate,necef cata,in eo fuerat hallucinata. &
    farioq; dicendum.Neceffa perinde neutiquá fpótanea eius
    rium non omnino, neque poculi amatorijvifa fuerat exhi
    in omni dicendum eft, quemad bitio:qiiquidé non ea mente de
    modum funt qugcunq; caufavo derat,vt pderet hoiem.Inde igi
    luptatis agimus.Nam fi quifpiá tur in id quod ex animi fentétia
    dicat feâ voluptate coa&um q> fit,cadit voluntarium.
    amici mulierem vitiarit, fuerit De propofito. Cap. 1 6.
    alienum.nec.n.in omni neceffa^ Eliquum praeterea eft,vt;p
    rium eft,fed in extrinfecus adue pofitum dele&umq; confi
    nientibus.vt fioffendatur quif deremus, fit neappetitus,
    p fpiam,äreríineceffitate coačtus necne. Appetitus nanog in caete- r.
    maiusaliud quippiam deuitare, ris quoq; gignitur animalibus:
    Hoc modo in agrum properare propofitum veronö. Siquidem
    coa&us fum,nifi fgdatum velim cum ratione propofitum eft: at
    agrum inuenire, in huiufmodi ratio nullialij deputat animali:
    itaq; eft neceffarium. non igitur fueritappetitus. Ve^
    Spomtameum amimifemtemtia effe &• quotw rum nunquid volúras? An ne id
    pliciterimuitum dicitur. Cap. 1 5. quidem. voluntas nanq; eorum
    T qiîi in nullo eft impul etiam eft,quae fieri non pofíunt:
    fu fpontaneum,reliquum velut volumus quidem effeim
    `eftvtfit ex animi fenten mortales,at id nobis non propo
    tia.Inuitum.n.eft,quod ex necef nimus,deligimusq;. Rurfus pro•
    fitate,viq; efficitur: & tertiolo^ pofitum finis nö eft, fed adfiné.
    co,quod non fit exanimi fenten ficut nemo;pponit fanefcere, fed
    c tia.qd plane ex his qugfiunt,cer quæ ad fanitatem tendunt ;ppo F
    tumeft.Nâcîiquis aliquè cæci nimus,deambulando, curfitan•
    derit,occideritve, aut eiufmodi do,at fines volumus.bene.n.va
    aliquid effecerit,horü nihil prg lere volumus. Hinc certum eft,
    uidens, eum dicimus inuitum fe non idem effevoluntatem &;p^
    ciffe : quippe q>vltroneiiin ani pofitum.Verum ita habere vide
    maduertendo effe facile deprehé tur propofitii, vt eius eft appel
    datur.Velut olim mulierem aifit latio. vthoc pro illo ponimus,
    quandam poculum exhibuiffe atq* deligimus, ficut optimum
    cuidam amatorium, dein eo po pro deteriore, quodin noftra fit
    culo hominem mortuum conci optione.& perinde deligi fuum
    diffe,eam vero mulieréin Areo^ effe videatur. Quöd fi horum
    pagum pcrfugiffk, quam prgfkn nihil eft propofitum, nunquid
    qu9d
    Magnorum Moralium.
    G quod exanimi fententia,idin;p. ro ex conditoribus legum nónul K
    pofito eft?An ne id quidem.mul li,qui fpontaneum &ex propoli
    ta enim intelligim°&opinamur to definiant, planeq; diftinguât:
    ex animi fnía. Nunquid igitur minoresq; fpontaneis, ô à pro
    quæ intclligimus, ca etiam pro pofito agentibus mulêtas infii»
    ponimus ? An non.faepe fiquidé gant. Eftigitur propofitum in
    intelligimus de Indis, at nequa eis quæfub a&ionem cadunt,&
    quam proponimus atq; deligi eisipfis, in quibus noftrü firagc
    mus. non ergo mentis fententia re&nonagere,&itavel non ita,
    propofitum, qú igitur horum &in quibus propter quid eft ca
    nihil cft propofitum: funtq;haec pere. Verum propter quod fim
    animae infita:aliquorum conue plexnon eft. In Geometriafiqui
    nientium coeuntiumq; propofi dem cum quis dixerit quadrarü
    tü effe ncceffe eft, Qiii igitur eft, quatuor reétis aequales habere,
    quemadmodum paulo ante mer & percüêtatur propter quid,oc
    morauimus,bonorum ad finem currit,quiaetiâ triangulum duo
    tendentium deleétus,atq; propo bus re&is aequales håbet. in his
    fitum,non vtiq; finis. Acefteo^ igitur ex definito principio fibi
    rum quae 1 noftra poteftate funt, pp quid affumpferunt. Atin eis
    & corú quæ nobis diuerfamin quae fub aótionem cadüt,in qui
    gerant ratiocinationem , hoc ne, bus cft profitum,nö ita. nulfum
    an hoc deligendum, nö dubium fiquidem ponitur definitum.fed
    quin priusopus fiteaipfaintelli fiquis exquirat, cur hoc fecifti?
    gere,&in cöfilium vocare.Cüq; quoniam non erat aliter vt face,
    nobis intelligentibus quod præ rem : vel qni ita melius ex ipfis
    ftare videatur, tum ad agendum euenientibus(qualiacunque ap
    aliquis infurgat impulfus,idagé paruerint effe meliora) dele&us
    do,ex propofito agere ducimur. fumitur,&ob ea ipfa:quamobré
    1 Qjòd fi propofitüm appetitus etiam in huiufmodi eft cófilium Μ
    quidam c{t in cöfilium deueniês capere,vt expediat. At in fciétijs
    cum animi fententia, non eft fpö nequaquâ, nemo fiquidem qu&
    taneum,quod deligibile. fponte admodú fcribere opus fit nom&
    enim agimus multa, antequam Archiclis,init confiliü:quia quo
    intelligamus atq* confultemus. pa$to fcribendum nomen Archi
    ficut fedendo, exurgendo, & id clis,eft iam definitum. Mendum
    genus alia faciendo, fponte qui• igitur nö intelligentia gignitur,
    dem,fed citra intelligétiam. Nö fed in fcribédi aétione pofitum,
    ergo fpontaneum deligibile, fed in quibus certe non eft in intelli
    deligibile fpótaneum. fiquid.n. gétia error,ue de eis quidem ini•
    agcre confultantes propofueri tur confilium, fed in quibus iam
    naus,fponte agimus, Exiftuntve vt expcdit optimum cft , inde
    men^
    , Liber Primus.** I69
    A mendum procreatur. Atqui in ad finem: velut honeftine,anad D
    eis qug fubaétionem cadiit,opti honeftum. Quo pa&o fcientia,
    mîi eft:&in quibus duplex mé vtrum aedificatoriae fciétigfinis,
    dii. Delinquimusigii tam in eis fpeciofi proponédi:an qugadfi
    , ôi fub a&ioné cadunt, û exvir nem fpe&andi.ná fihoc,fpecio•
    -
    tutibus. pariter.n.virtuté conie fe proponeî, ficut pulchram do•
    &antes,peragnata nobis itinera mum efficere.at quaeadhoc, nö
    hallucinamur. eft fiquidem in alius quifj, inueniet neq$ exhi•
    defeétu exceffuq; hallucinatio. bebit,ę ædificator. itidé in alijs
    in horum vtrumlibet deferimur quoq; oîbus fcientijs. Eodé mo
    voluptate &aegrimonia: quan doigiturin virtute haberevide•
    ;* doquidem ex voluptatein ma bitur, vt adfinem potiusipfius
    ladelabimur, vt ex aegrimonia, tendat confideratio. re&e nimi•
    honefta fugitamus. „rü propofuerit qugad finé funt,
    B De animi fèntentia. * Cap. 17. & ex quib? finiscóftet.necquif. B
    Vrfum autem eft, non qu& quâ alius exhibebit îuenietq;, ά
    Rêïí féfus,animi fenté, ad finé expediãt, iureq;hocvir
    tia: velutvifu non poterit tus propofuerit,quibusin rebus
    quicquam aliud ἀ videre, non optimi principium eftvnüqüfq;
    auditualiudę audire. itidé ne quod efficiat,&proponat.Nihil
    que confultamus, numquid auro igitur virtute melius eft : quan
    diendú auditu,an vidédii.atani doquidé huiuscâ ét funt alia,at
    mi fhfa non hmói , fed id & alia quead ipfam principium eft. hu
    pötefficere, ob hoc ibi iá exiftit ius caufamagis funtqugad hoc.
    confultari, Eftigit in bonorü de at finis principio alicuiasfimu
    le&u,nö in fine deli&ti. huiccer latur,et eius caufa eftvnfiquod•
    te oés aftipulantur fniæ, vt fani~ uis.verum id erit modo aliquo.
    tatem effebonii. verum quaead perinde certíi vt etiã in virtute,
    C finem funt, velut expediatnefa qfiquidem caufaeftoptima;, ip
    nitati hoc comeffe,an hom. Facit fam magis finis effe conie&ricé,
    igitur plurimum in his ad hallu çgeorü quae adfinéfunt. Atqui
    cinandumvoluptas,& aegrimo~ virtutisfinis eft honeftü. hone•
    nia. hanc fiquiderh ampleéti, fti ergo magis conieétrix eft vir•
    mur,illam verofugimus. tus, û ex quibus conftet.funt
    «Cuiu* mam rei virtus comie{frixe nempe haecipfius. Atinvniuer^
    fit. Cap. 18. fum videri poteft alienú. quan»
    Voniam igitur diftribui doquidem in pi&ura fi quifpiã
    mus, in quo δαύuomo fortasfis egregius fuerit imita
    -
    gofirdeli&tü, reliquum tor, non tamen laudandus ac~
    eftvt intueamur cuius nam rei* cedet, nifi optimam imitandi _*
    fit virtus conie&urix, finisne, an habuerit intentionem . Virtu
    - -
    Moral,cü cö,Auer, Y. tis
    (>: Magnorum Moralium,
    G tis demum id ofno eft fibi hone. in quibus qui audeat, fuerit for- K
    Pubium. ftum proponere. Dixerit quif tis.His itaq; definitis conftituen
    piam, curita, niia&ioné melio düfuerit (qfiquidé multis in re
    rem effe dixerimus, άvirtutem busfortes dici pfit) qualisfitfor,.„.,
    ipfam: at nunc, nö ex quoaôtio tis. Eft. n. ab experientia fortis ÉÉÉ
    eft, id virtuti vtpote honeftius aliquis, velutmilites. ifti fiqui- timiiro
    attribuimus, fed in quo non eft dé àb experientia didiceruntin **
    solutio. a&tio:' ita. Atquinumchoc dici hmói loco, vel hmöi tëpore, vel
    mus, habitu a&ioné effe melio• rebus ita habêtib°, fieri nö pof
    rem. Alij nanq; probiiinfpicien * fevtmalíi fubeát. &pinde qui
    tes,ab a&tione dijudicant,q* non haec nouerit, &ea de câ ingruen
    posfint cuiuslibet quomodo ha teshoftes fuftinuerit, nö fortis.
    beat iudicare propofitum.ná fi náfihorii nihil extiterit,non to•
    foret fingulorú noffe fníam, qua lerauerit. Proinde ab experien
    lis erga honeftaté effet,etiá citra tia fortes dicendi non funt.Neq; L
    aétioné probus effe videri potue Socrates reéte aiebat fortitudinë
    rat. Deniq; quoniam affeétuum effefciam, quâdoquidem excö•
    quafdam recenfuimus medieta fuetudine fcia capiens experien
    tes, circa quos affeétus verfen tiam efficitur fcia:at ab experié
    tur, hinc nobis dicendum eft. tia tolerantes neutiquam fate
    Defortitudine, &forti. Cap. 19. mur,planeq;negamus fortes eé:
    non igitur fortitudo fuerit fcia.
    CÈVmaudaciam
    igitur fit fortitudo cir
    acmetü, con
    fiderandum fuerit circa cu
    Rurfus funt quoq; fortes ab ex
    perientiæ cótrario. inexpertifi^
    •
    iufmodi metus atque audacias. quidem eorú ú eueniant, ab ea
    , Niiquid igiturf quifpiámetuat reríi nulla experientia funt intre
    neré difperdat fuá , is timidus? pidi, & ne hos quidé fortes effe
    fin circa haec fit audax,fortis:an dixerim.Sunt porrò qui fortes â M
    non. itidé fiquis formidat folú, perturbationibus exiftimentur:
    aut audeat, neq; meticulofum fa velut amantes, autlymphatici.
    tendü eft effe metuenté, neq;for at ne hos quidem fortes dicere
    tem non metuentem. non igitur oportet:quandoquidem fiabip
    in eiufmodi metibus & audacijs fisaffeétusauferatur, non erunt
    fuerit fortitudo. At nequidé in amplius fortes. forté fiquidép^
    talibus, cuiufmodi fi quis toni^ petuo fortè effe oportet.etpinde
    trus& fulmina non metuat,vel ne ferae quidé,vt fues,dici fortes
    quiduis aliud fupra hominem pfit, q* fuccumbantingemantq;
    horrédú fuerit, nöiâ fortis, fed percuffae,neq; fortè ob perturba
    furens. In metibus itaq; &auda tioné dicere conuenit. Eft vicif^
    cijs humanis eftfortitudo:in eis, fimfortitudoalia,qug ciuilis exi
    inquá, ô caeteri metuât, aut oés. ftimaí , vclutfiqui ciuiü pudo^
    re
    ,• Liber Primus. 17o
    A re offufi,tolerent pericula, vtfor loante de metu atq; periculo dif B
    tes exiftimentur. quemadmodíi feruimus)non omne, fed effentia
    verbi caufa Homerus Heétora quadam dele5tum intelligimus.
    dicentem inducit: Neq; item infortuito, &quouis
    Polydamas-vereor me carpat in tempore:verum in quo&met*,
    agmine primus.ideo pugnandü & plura imminent pericula. ná
    effe exiftimat.At ne quidem hgc fiquis decimo poft anno futurü
    dicenda fortitudo.in iftorum.n. non metuerit periculú,quonam.
    fingulis eadem congruet defini pa&o fortis?funt.n.q. longeab
    tio.quo nanq; ablato non perdu fint, fiducia pleni: quifi fuerint
    rat fortitudo, efficere fortem nö proximi,moriantur metu . Haec
    poteft:vt fi pudoré, vnde fortis deniq; fortitudo,&hic fortis.
    erat,abftuleris.Síit item & aliter De temperantia,& temperante. Cap.zo. ; ;
    fortes exiftimati ob fpé , boniq; Emperantiaeft intéperan•
    b expe&ationem. at ne hos quidë tiæ & incómobilitatis cir- E
    dicere fortes poflis . qfiquidem ca voluptates medietas.
    tales ac in talibus fortes dicere, Nam téperantia, ac prorfusvir•
    videbituralienü, proinde in nul tus ois habitus eft optimus. at
    !is hmói fortitudo collocanda optim? habitus optimi eft:opti
    eft.qualis igitur &quifnam for mum vero inter exceffum defe
    fortis ve tisfit, hinc confiderandum. Ac &umígmediii. qfiquidé vtrinq;
    te quis
    • Catur.
    dt vt paucisabfoluâ, qui nulla iam prominent vituperandi, tam ex^
    fupradiéta caufa fortis eft, verü ceffujdefeétu. Proindefi opti
    cpid honeftum effecenfeat, idq; mú medium:& temperantiain•
    faciat,feu aliqua, feu nulla obla ter intéperantiam & incómobi^
    ta fuerit occafio. Neq; tii pror litaté eft údâ medietas : horum.
    fus citra perturbationem impul itaq; fuerit jdâ medietas tempe
    fum45 gigniífortitudo. expedit rantia, quæ circa voluptates ôC
    \C vero impulfuii habere rönë, ho~ aegrimonias verfaí. Non tfi oës F
    nefticâ,ad intrepide periclitam· & ú circa oia. Neq; enim fi qui
    dum. q hoc modo,is erit fortis: fpiam pi&urg aut ftatug vel hu
    & circa haec fortitudo. Necvero iufmodi alterius obleétetur afpe
    intrepidoseffe oportet, itavtcú &tu,eritiam intemperans. fifrne
    forti fuerit occurfum,in totiini^ quidéaudiendo,aut olfaciendo,
    hil metuatur.nec.n.talis fortis, fed in eis voluptatibusquginta
    cui prorfus nihil eft:horrédum. &tu fint&guftu. Neq; temperäs
    ita nanq; ériapis, & reliqua ina• circa eiufmodi,vt á nulla talica•
    nima fuerint fortia. Cgterü me^ piat voluptate:ná tü incömobi•.
    tuédum quidem, fed tolerandü. lis,planeq;fenfu carés fuerit.ve
    mam fi nihil metués toleret,neu• rú qui obleétet,& nó agaíin ip~
    tiquam fortis, itcm(vtctiá pau^ .forüexceffum. ita fruens, ne qd
    - .. , Y ij faciat
    Magnorum Moralium.
    G faciatoperofum:totusq;agendo mediusfuerit,manfuetusaclau. K
    ab honeftatependeat,nonagen dabilis.Neq;.n.abira deficiens,
    do qcquâ nifi modefte,nam qui nequité excedensin ipfa, lauda^
    cüq;abexceffu talium volupta bilis.fed qui mediocriter in his
    tíiabftinuerit, vel metusvelcu hét,is máfuetus:harüq; pturba
    iufpiâalterius reicaufa, téperäs tionum medietas manfuetudo.
    non eft.Neq;.n.cgtera animalia, De liberalitute,liberali,& eorü extremis;
    prgter hominem, dicimus tépe ac deplurimis auaritia fpecie
    ràtia, q ab ipfis ratioabfit, qua bu*. Cap. zz.
    honeftum deligimus. omnis fi Iberalitas aüteftinter pro»
    quidem virtus honefti eft,&ad digalitaté & auaritiam me•
    honeftü tendit.Proinde erit tem dietas collocata. verfantur
    PI perätiacirca voluptates & aegri aút hmói perturbationes circa
    monias,easq;intaétuguftuq;;p pecunias. Prodigus nanq; eft,
    genitas. Demum confequens eft qui vbi non decet impendit, & L
    vt de máfuetudine dicamus, & plura j deceat, &cü minime de
    quid,&in quibus fit. cet. Atauarus,ei contrarius non
    De manfùetudine,& manfùeto. Cap. 11. impendit vbi decet,&quätum
    Anfuetudo igitur eftin decuerit,& qiidecuerit. Vtriq;
    ter iracundiam & iracun fub reprehenfioné cadunt: vnus
    «diae ceffationem. In to quidé deficiendo,alter vero ex•
    tum q3 exiftimátur virtutes me cedendo. Liberalis ergo qiiqui•
    dietates effe.Quódaüt fintme^ dem laudabilis eft, mediü inter
    dietates,hincfacilequis dixerit.
    hos tenetlocum. quis nam de^
    Nâ fiquod optimü, in medieta mumr'népe quivbi decet,&quâ
    teeftcollocatum:eftq;virtusha^ tum decet impendit.Suntautem
    I bitus optimus, atq; optimü eft plures auaritiae fpecies:ficut eo•
    virtus: ergo fit medium neceffe rüquos nugiuendulos appella•
    eft. Quod fanè certum, fingula mus, cuminiq; emptores,necnö
    confiderantibus. Nam quia ira turpilucri,& paruiloqui, goés
    cundus eft, qui vfquequaq; & auaritiae fuccumbunt. Malum
    plurimum excandefcit, ac eiuf nanq* multiplex: at bonum foli•
    modi fub reprehéfioné cadens. ftimum. Quemadmodum fani•
    nec decet vfquequaq; excande• tas quidéfimplex, fed multifor
    fcereoibus,& oíno femper: neq; mis morbus. itidem virtusfime
    contrâ itahabere, vt cuiquam plex,cum fit vitium tfi multifor
    nunquam.isnanq*incommobi me.cunétifiquidé memorari,ob
    lisfub reprehéfionem cadit. Cü pecuniâ fubvituperationem ca
    igiturtam is quiad exceffum, j dunt.Vtrüigií liberalis eft pecu
    qui ad defeétum peruenit, fub re niänancifci,&comparare ? An
    Prehcufioncm cadat:quihorum nö,nc9g;u,vllius alteriuseftvir^
    tutis,
    Liber Primus. 17r
    w) A tuiis.Näneig fortitudinis eftar• gnificii facerepareft.Quicunq; D
    mafabricare,fedalterius:verum igitur,vbi
    non expedit, fumptü
    ipfi? eft accipere, eisq;re&e vti. facit,gloriofus ia&abiidus^geft.
    Idem de temperantia, cgterisq; vtfi quis fodales ita epulo acci

    ; dicendum.at ne quidé liberalita piat, acfinuptias faciat, is glo•


    tis,fed pecuniam incutientis. riofus,talis nãq; eft,quiquotem
    De magnanimitate, magnamimo, &• eorum pore nö expedit,fuam indicataf
    extremis. Cap. .3. fluentiâ.Huic cötrarius eftvilis.
    Agnanimitas eft infolen quivbiop3, magnificenö impé
    tiæ & pufillanimitatis dit,necfacit vt nuptiarü digni
    medietas. & circa hono tas expoftulat fumptum, fed ibi
    :
    â
    rem inhonorantiam%g verfatur: deeft,isnimirüvilis.At magnifi
    & honorem quidé non à multis, centiavelexipfo noíe nobis pöt E
    B fed ä probis áttributü,quiei pr£ qualis fit innotefcere. opportu
    I. cipue conueniat.Probi nanq; pe nonanq* tpemagnificefa&íi, re
    riti iudices re&e honorabunt. &te magnificétignomen affeque
    Honorari itaq; fe,q dign° hono» tur. Magnificentia igitur fuérit
    refuerit,potius voletab his,qip qîiquidem laudabilis, eft inter
    sücognouerint.neq*,n.de oi ho exceffum defe&umq;circafum•
    nore fuerit, fed optimo magna ptus idoneos ûdâ medietas.Süt
    nimitas,honorabile bonü,&or &nonnullis plures magnificen•
    dinem obtinens principatus. Iu tig exiftimatg:velut dicentibus,
    reigitur defpeéti et improbi,ma magnifice fefeifert.&hmöialig
    gnis rebus fedignos opinati, ac magnificentig,non propriè, fed
    fubinde honorandos, dicüturin â translatione nomen inuenien•
    folétes, qui vero fefe fummittíit, tes.Nec.n,inillis magnificentia,
    & magis ê par eftabijciunt,pu fed in eis quaediximus.
    fillanimi. Horii igitur medi9, q. Deindignatione,indignabumdo, & eorum F
    nonfeitaabijcit vt minore ἀ; fit extremis. Cap. 2. 5.
    par honore velit honeftari, neq; Ndignatioeftinuidëtig& ma
    rurfum maiore quâm deceat,ne leuolentiae medietas.ambg.n.
    que omni, is demum eft magna iftg fub vituperationé cadüt.
    nimus.Et proinde certü eft,ma at indignabîidus laudabilis. Eft
    gnanimitatem effeinfolentiæ & aüt indignatio,qugdam ggrimo
    pufillanimitatis medietatem. nia de bonis,quae indignoalicui
    De magnificemtia, magnamimo , &• eorum aliquo paéto euenerunt.Indigna
    extremis.Cap. 14. bundus, qui in huiufmodi trifta
    Agnificentiaeftiaétatio• tur, idem% rurfus trifteí, fiqué
    nis & vilitatis medie• viderit indignemalis afHi&atü:
    tas.verfaturaüt magnifi ac demum indignatio,& indi•
    centia circafumptus, quos ma gnabundus talis.Cui contrarius
    Y iij eß
    · Magnorum Morálium,
    G eftinuidens, quippe qui triftabi porro(vt attonit?)inot 8{ο{no K
    tur, cum quempiâ prorfus,fiue trepidabit:verú aget loqueturqs
    dignum fiue indignum beneage vbi,&quæ, & quádo expediat.
    reviderit. cui fifr maleuolus par De vrb.umitate, vrbano, &• eorum extre
    eft,quippe q lætatur q> quis ma mis. Cap. 2.8.
    le agat,fiue dignus, fiue indign? Rbanitas eft fcurrilitatis
    fit. Nec indignabundus eiufmo^ & rufticitatis medietas:in
    di:verum inter hos medius. falibusq; committií. Scur
    Degrauitate.graui,& eorum extre ra fiquidé eft,qui cun&a,&oino
    mis. Cap. 16. inceffendü effe exiftimat. Rufti~
    Rauitas eft inter morofita cus vero,qui neq; inceffere vult,
    G tem & dele&ationem me^ neq; reéte iceffum iri exiftimat,
    diíi, quæ circa cöuerfatio• fed excädefcit. Vrbanus,qui in•
    nes. Morofus náq; eft eiufmodi, ter hos medius,neq; oës,neq;o{•
    no inceffus: neqaitem ipfe agre
    vt nullius conuerfatione aut col~
    durus. Aterit duobusfe
    loquio capiat, fed(vtnomen ip^ ftis,ac
    rè modis vrbanus,nam & mode
    fiusindicat)à fuo more.ná moro
    fus quafi aliorú mores iprobans rateinceffere pcalluerit,&alio•
    rum iaculationé tolerabit.ltani
    fibiq; placés,eft nominat?. Dele
    &atoraüt talis,vtoium velit ha miríi vrbanus atq;vrbanitas.
    bereconuerfationem,&oino,& • De amicitia,amico,&- eorum extre
    omnifariâ.horü neuter laudabi mis. Cap. 19. -

    Micitia inter affentationë


    lis. Atgrauisin medio iftorum .
    laudabilis. neq;.n.erga oës, fed & inimicitiam medietas,
    ergameritos. non erga neminé, in aétione fermoneq; ver^
    fed erga hos ipfos confuefcit. fatur. Affentator nanq; eft, qui
    De verecundia,verecumdo, &• eorum extre pluraάfit par, adfintq; cuipiã,
    - mis. Cap. 17. arrogat. Atinfenfus,inimic? qui
    I. Erecundia eft inter impu~ derogat ét jadfunt. quorüneu
    dentiâ & ftuporem medie teriure laudandus accedit.lnter
    -* tas,in a&iöib°colloquijf4; quos medius eft amicus.quippe
    cöftituta. Impudés eft,q vbiq;, qui nec plura ßfentibus cuiquâ
    & 1 oës loquit,& oiavtcunq;eue aftruit,neqp quæ minime conue•
    nerint. At ftupid°feu attonitus, niant laudauerit, neq; ecótrario
    huic cörrari?. & cüéta & cúátos imminuet, neq; oino aduerfabi•
    veritus,tá agédo quâ dicédo.fo^ tur,præterę exiftimetur tribué
    lertiae.n.experstaliseft,q in cum dum.Hmöi igitur eftamicus.
    &is obftupefcit. At verecundia De veritate, vero, €> eorum extre
    & verecundus inter haec mediü mis. Cap. 3o.
    tenet locú.neq;.n.cú&a, & oíno Eritas inter diffimulationë
    (vtipudens)δα dicit &agit:neq; &ia$tationem in orationc
    -
    - vcr•
    w
    Liber Primus. . ' 17.
    [*] A verfatur,nö omni.Gloriofusni continens, perfefe efteiufmodi, D.
    mirú eft, qui plura ἀadfint fibi Sed iuftum indagamus,quodad
    ' arrogat,aut fcire fingit quæ non alterü refertur, aliud fanéô qû
    nouerit. Huic contrarius disfi• diétum eft exlege iuftum. nam.
    mulator, pauciora&minora eé nö eft per fefe effeiuftum, quod
    fuafimulans: quaeqsnouit diffi inaduerfus alterum iuftis com•
    teí,occultatq; ú cognofcit,Neu peritur,id nimirum eft, qûfquge
    trü horú facit verus,neq;.n.plu rim? iuftíi, accirca hoc iuftitiâ.
    ra, neq; pauciora άά fibi affue^ Quod agitur in alterü iuftü(vt
    rint,confinget: fed ea demum & paucis abfoluã)aequale eft: nam
    effefibi et fcire dicet,qug teneat. iniuftum inæquale. cü.n.bono
    Sint deniq; hae ipf£ virtutes , an rum maiora fibi afciuerint, ma^
    fecus,alia fuerit confideratio.At lorú verominoraadmiferint, id
    .?
    q» medietatesiâ memoratorum, inæquale. & hoc modoiniuftú,
    B hinc certü eft, q» qui ad haecvi
    &afficereiniuria opinamur.Nö E
    uunt, laudibus exornantur. dubium igitur cum fit iniuriain
    Deiu$$itiu, & iufto, & eorum op rebus inæqualibus, quin iufti
    pofitis. Cap. 3 r. tia &iuftum in fœderum æqua
    Onfequitur vt iam de iufti litate collocetur. Proinde certú
    tiadicamus, quid fit,&in eftiuftitiam medietatem quan•
    Â
    quib?,& circa qug:fi prius dam effe inter exceffum atq; de
    *
    tfi quid fit iuftü expofuerimus. fe&um,& multum & paucum.
    uftú du Eft fanè iuftü duplex.vnum qui Cüm.n.iniuftusafficiendoiniu
    :^lex. dé ex lege.iufta fiquidé phibét, ria plus habet,& affeétus iniu- -
    ô lexiubet. at lex fortia & tépe riain afficiendo iniuria minus,
    ; rata nos facere iubet, prorfusq; tum horü medium iuftum fue^
    cun£ta ú ex virtutibus ducunt, rit.atqui medium æquale eft:er
    Et perinde iuftitiâ,gfe&áquan• go æquale pluris, & paucioris
    dá effevirtuté dicunt. namfi iu fueritiuftü, iuftusq; qui æquale F
    fta funt ûlex facere pfcribit: lex volet, fed aequale in duobus fal
    aút qugex oîbus virtutib? funt tem conficitur: ergo in alterum
    mädat: qui igií ex lege iuftis ob aequale effe, iuftum eft. talis de
    téperat, perfeétâ nancifcií pro mum fuerit iuftus.Cii igitur iu
    hitaté.proinde iuftus&iuftitia, ftitia in iufto& in æquali, & in
    virtus qugdâ perfe&a eft.vnum medietate: iuftum quidem, in
    itaq; quoddá iuftú in his,& cir~ quibufdá iuftum dicatur, gqua
    ca hæc. Verîi enimuero nó id iur le vero in quibufdam æquale,
    ftum,neq; circa hæc perueftiga necnon medium in quibufdam
    mus iuftitiam. hoc nanq; modo medium : erit iuftitia &iuftum
    iufta, quatenus per fefe á iufto erga quofdam , & in quibuf
    funt,nam temperans & fortis & dam . Quoniam igitur iuftum
    Y iiij æqua^
    '* Magnorum Moralium
    G æqualé eft,&huic proportiona gento vti,quod numifmavocát: K
    , le,aequale iuftü fuerit. Atqui;p^ vt pro dignitate cuiusliber fiat Sg*
    portionale in quatuor nihilo mi inter ipfos inuicem contrahétes "*
    nus perficit. ná quéadmodü A permutatio, û ciuilem cömuni
    ad B, ita Cad D. Sicut;pportio^ cationem cötineat. Cüm igitur
    nale eft,vt qui multa posfidear, in his & ú proximè diâafunt,
    ;pferat multa: ita qui pauca pof iuftum fit,erit iuftitia circa hæc,
    fideat,pauca proferat.rurfus eo ciidelečtu ex habituipuifum na
    dëmö qui plurimum allaboret, &ta. Eft vero ét iuftum exaltera
    plurimacapiat:qui vero parum parte refpondens, non tamen vt
    laboret,parum capiat.vtaiitla aiebant Pythagorici.rati nanq;
    borâs ad nö laboráté habuerit, illi funt iuftú effe,vbi quæ gsef.
    ita plurima ad pauca.vt vero la feciffet, eadem effent talionis vi
    H borâs ad plurima, ita non labo ce ferenda.quod erga omnesnö L
    räs ad pauca.Vifus fané eft in li~ eftidem. Neq; enim iuftum ea
    bris deRep. Plato vti eiufmodi déferuo aduerfusingenuum fcr
    deiufto,pportione. Agricola.n, re.quandoquidem fi feruus inge
    (inquit)cibum parat, ædificator nuum cæciderit, iuftum non fit
    vero domii.vttextorveftem,ita exaltera parte tfm caedi, fed im
    calceolarius calceum. agricola penfius. iuftumq;eft in propor•
    igií aedificatori cibum fuggerit, tione contra refpondendi. nam
    & aedificatoragricolg domü.Ita quemadmodum ingenuus ad•
    & eodem mö caeteri oés habét, uerfus feruum meliushabet,ita
    & perinde quæapud fe,pmutât ríidere factis aduerfum qui fcce- 1

    in ea ú apud alios,eft náquehu rit. Itidem etiam ingenuo aduer


    iufmodi;pportio, nävtagricola fus ingenuum erit.nec.n.iuftum
    I calceolario & textori,ét alijs om eft,vt qui oculum eruerit, ei tan
    nibus eadem inuicé inter ipfos tum talignis poena infiigaí,fed M
    * eft proportio, quae continet totâ multo plura ferat proportionis
    Répub.atq3 cöprehendit: vt li confecutione. quandoquidé &
    ceat nobis inrueri iuftum,ppor cgpit prior,&affecit iniuria. At ,
    tionale effe: fiquidé continet iu qui vtrinque illata iniuria eft:&
    ftum Refpub. idem(q; eft iuftum perinde,pportionale eftvtob in
    qö proportionale. At qη ædifi iurias etiam plura ferat,quàm fe -

    cator fuo opere plura meretur j ccrit,id iufti exigitratio.Verum ÉÉÉ


    calceolarius pftet, difficile quo~ quoniam multis modis iuftum É |
    que eft rependi contrà à calceo dicitur, definiendum fuerit de |
    larioaduerfus aedificatorem: ne quonam demum iufto fit nobis
    que.n. pro calceis par fuerit do difceptatio. Eft nimirú (vt per^
    mfi capere: hinc iam céfuerunt, hibeiit) iuftum feruo aduérfus
    quò hæcomniavenaliafint, ar dominum, &filioaduerfus pa•
    tr€m.
    -

    Liber Primus. 17;


    : A trem.in quibus æquiuoconomi tum, tam iuftitia, άiuftus circa D
    ne iuftum ciuile dici videbatur. ciuileiuftum erit. Sed iuftorum
    Eft nanq; iuftum (de quo nunc quædã natura, quædã lege funr.
    : loquimur)ciuile iuftum. id pro
    pemodum in ipfa æqualitate po
    Verum arbitrari ita oportet, ne
    putemus nunquâ excidere quae
    fitum : communicantes nanque natura funt, quæ fanè etiã muta•
    ciuiles nonnulli, natura quidem tionem fubeunt.vt, inquá, fiia•
    confimiles effe volunt, alijvero culari oés femper finiftra anni•
    more.At filio erga patrem,& fer tamur, euademus fcaeuae. atqui
    uo ergadiim iusvllum non effe â naturafiniftra eft. at dextrami
    videbitur.neq; enim puero meo nus nihiloâ natura potiora funt
    aduerfum'me, neq; manui, neq; finiftris, tametfi cunéta finiftra,
    itidem alicui membro. fimiliterficut& dextra facimus. neq; q
    igitur habere videbitur&filius intercidât, ob hoc â naturanon
    erga patrem. nam quemadmo^ funt. verum fivtplurimum diu
    dum membrü patris eft filius,ni tiusq; ita permaneãt, &finiftra
    fiiam virilem induerit ætatem, eftfiniftra, & dextra dextra, id
    quaabipfofeparetur:tum enim quod â natura eft. Idem in à na
    infimilitudine & aequalitate eft turaiuftis, finoftro vfu immu
    patri:fedciuib°hmöi effe licet: tentur, ob hoc nö ä naturaiufta

    : eadem de caufa, nequidévernae


    erga dfim, eft iuftum. dfiinan
    quiddam eft verna. caeterum
    modo ei iuftíifit aliquod, id iu
    nö fuerint, immo equidem fue^
    rint, nã quod vt plurimum per•
    durat, id propalam iuftü ä natu
    ra eft: quod veronos conftitua
    ftum ergaipfum fuerit domefti» mus,legeqs fcifcam?, id certe iu•
    cum,quod in præfentia minime ftum atq; ét ex legeiuftum num
    indagamus,fed ciuile, fiquidem cupamus, praeftat igitur iuftum
    in fimilitudine & æqualitate ci quod â natura eft, illi quod exle
    uile iuftum videri debet. Praeter ge.Caeterü quod indagamus iu
    rea in mulieris &viri cöicatio ftum ciuile eft. atqui ciuile,non
    ne iuftü eft, ferè quod ciuileiu natura,fed lege eft.Sed iniuftum
    ftum. deterius nanq; eft mulier & iniuria, neutiquâ idem pror•
    : viro, fed quiddam magis dome fus ducendü eft. fiquidem iniu
    fticum,& quodam modo magis ßum lege definitur:veluti depo
    aequalitatis particeps. & perin~ fito quéquâ fraudare, iniuftum
    de ipforú vita cömunicationis fit.atiniuria, vbi iniuftealiquid
    ferè ciuilis efk. proinde iuftum perpetretur. Itidé porro iuftú,
    etiam mulieri erga virum præci ac(vt italoquar)iuftificatio, nö
    puum quodámodo iã præ alijs eft idem. nä iuftum lege defini•
    tum eft, cüm fit iuftificatio, iü^
    ciuile eft, Qjm igitur iuftum eft,
    quod in ciuili cöicatione pofi* £ta caufafacicndi.Qjjigifiuftü,
    & qfi
    Magnorum Moralium.
    G & qfi non'nempe (vt paucis ab Idem in alijs eft ignórátijs, quæ K
    foluam) cü dedita opera δ{ fpon ex ipfis gignuntur facientibus:
    te quis peregerit (quid ipötefit vt quip ipfas inferät iniuriam,
    paulo ante nobis diótum eft)& fint iniufti.Quorum autem non
    qii confulto,&in qué,&cui, & ipfi funt caufa,fed ignorantia,vt
    qua de caufa,is iufta peragit, Iti^ delinquant, neutiquam iniu{ti.
    dem ac fimiliter erit etiã iniuft?, eft enimuero eiufmodi ignoran
    qui cöfulto, &inqué, & cui,& tia naturalis, velut nefcij infan•
    cuius caufa deliquerit. At ctim tes patres cædíit, Hæc nimirum*
    boríi nihil cöfulto, iniufti tfi qp maturalis infcitia non facit,vtab
    piá cómiferit, tum demú iniu a&ione infantes dicátur iniufti.
    £tus non eft, fed infortunatus,ná ipfafiquidé hæc faciendi caufa,
    di patré occiderit, fe boftê ratus eft infcitia:neq;ipfifuae funt cau
    occidere, iniuftum quidë cömi• fainfcitiae : ideone quidé iniufti
    H fit: &cü neminem affecerit iniu dicuní. Verú deferenda iniuria E
    ria,egittiiinfeliciter.Qjî igiturvt dicam, vtrum quiafficitur in
    non afficere iniuria,vbi iniufta juria fponte afficitur? Annö. iu•
    peragantur, id eft in ignorando ftanãq;& iniufta fponte agim°.
    pofitum, hoc pauloante difïerui at non fponte afficimur iniuria.
    mus,cii neutiquâ confulto quem cruciatus fiquidé deuitamus. &
    quâ offendit, neq; cui, necs qua perinde non dubium, quin non
    o,., ps. de caufa fa$tum eft, definienda fponteafficiamuriniuria, q»vl•
    άo nöaf- quoq; videtur ignorantia : quo tro nemo lædi fufferat. náaffici
    '': fíápáôo per igiiorantiâquëiæ. iniuria, nöneeft offendi?eftita.
    járáì- dit,nó afficitiniuria.Sit nimirü Cæterum funt quib°licuit gqua
    ua laedit. hæc definitio. Quádocunq; per leafíequi, idq; alijs concedunt:
    petrandi aliquid abfoluta fuerit quod fi aequale confequi iuftum
    ignorantia, id non fit cófulto,& fuit, ô minus habere iniuria af•
    I perinde ne quidem afficitiniu fici, fponteq; minus habet: fpon M
    ria,atcüm ipfe fuæ caufa fuerit te ergo ait, quis afficitur iniuria.
    ignorantiæ, perpetraritq;quip Verü manifeftíi hinc porro eft,
    piâ exignorátia,cuiusipfe exti q> ne fponte quidé. ná cúétiqui
    terit caufa, is planè afficit iniu minus confequuntur, illius vice
    ria, ac eiufmodi iure criminis ar nancifcumi aut honoré, aut lau
    guet.velut in ebrijs euenit, vino dem, aut gloriâ, aut amicitiam,
    nãq; merfi, fiqd mali perpetra autaliud id gen°. Verii quivicé
    rint,fine cótrouerfiaafferunt in alicuius fubit, cuiq; repédiâ pro
    iuriá,quandoquidéipfi fibi eius eo qd amittit,neutiquâ afficitur
    ignorantiae caufa extiterunt. par iniuria. q» fi iniuria nö afficitur,
    enim fuit,netantum proluerení. ne quidé fponte ergo. Rurfus g
    vtignorantes cæderent patrem. minusaffequuntur,&quatenus
    -
    æquale
    'Liber Primus. 174.
    ( A æqualen6accipiunt,affe&iimiu feafficit iniuria:quandoquidem b
    : riá,ijdem nobiiitati,&exornati erga alium neminê, taliúeftaffe
    ā, hac de caufa euadunt, q> dicant &tioiniuriarum. Atqui haec num
    a aequale mihi capere licuit, ac no quâvera extiterint, vt cötingat
    A. lui.ceffi equidé feniori, aut ami• fequépiam afficere iniuria.Con
    & co. Atquaflè&us iniuria exor- tingere enim qui pót, vt eodem
    rg natur nemo. q»fii illatis iniurijs tpe plus quifpiam habeat & mi
    ? nulla exornatio eft,&ihis exor- n°,vt fimul fpóte&inuito agat
    ?›› nantur deieéti, hoc modo pror- quicquam.fiquidem qui afficit
    fus afieâi mom fuerintiniuria. q> iniuria,quatenus afficit, plusad
    â fiiniurignon fubijciunt, ne qui- mittit: ifiiuria affe£tus, quaten?
    a dem fponte afficiuntur iniuria. afficitur,minus.q»fi ipfe fibi in•
    *3 Interiminhmói gratione cötro fertiniuriain,contigerit vt pidè
    ? uerfari videmur incontinétib°. tempus plus idé habeat,& mi
    . B qfiquidem incontinés nequiter nus.veríihöcfieri n6pote(t : n5 E
    £ agédo,feoffendit,idq; fpontefa- ergo fequifpiâ affecerit iniuria.
    £ cit.confulto igitur fefe ipfe lgdit. Rurfus qui afficit iniuria,fponte
    g proinde fponte ipfeà feieafficit facit iniuriâ.ataffeétus iniuria,
    * iniuria. Cgterum hic propofita inuit°fert inturiâ, proindeficom
    a definitio hanc præpediet ratio• tingat fequépiâ afficere iniuria,
    $.
    i£
    nem,Eft
    velle aüt definitio,neminem
    afficiiniuria.atincontinés, cötigerit
    te quicquãfimul&inuito & fpon
    agere. id aút fieri nö
    ¥ volens incontinenteragit:proim pöt:ne quidé igiíita contigerit,
    a defiipfe feafficit iniuria: vulter fibi quêquâ inferreiniuriâ] Rure
    ■ gomalafibi infligere.atqui vult fus ficonfiderauerit quifpiâ par•
    3 nemo afficiiniuria: proinde ne ticulares iniurias, nemo fit qui
    £ incontinés quidé ipfe fefe fponte non faciat iniuriâ : aut depofito
    3
    '£; :C affeceritiniuria.
    fortaflisambigatCæterum hinc fraudando,aut
    quifpiam,nun adulteriú
    tendo,aut furádo,aut cómit p.
    aliqdeiuf-
    í'jä quid accidat, vtfibi quifquâ in modi iniuriae gen? particulatim
    ? inferaíin ferat iniuriam , in incontinétem admittêdo, nec tíi quifpiâ fevn
    £ *"**°* fiquidëinie&ta cöfideratione vi quam depofito fraudauit, neq*
    !
    deaí cótingere, hoc népe modo, fuam adulterio vitiauit vxoré,
    !
    fiqug agédalexiubet,ea funt iu neq;fibi furatus eft.q> fi in hmói
    j
    fta,quinonagit ea, iniufte facit. eft afficere iniuria, neq; cótingit
    1
    ac fi erga quéagédú iubeat,neu horú gcquã aduersü fe facere in
    : tiquâ erga eíidé id egerit, ipfum iuriâ.Sin fecus, ea nö fuerit ciui*
    }
    afficit inuuria, Lex certe téperan lis iniuria,fed dom? adminiftra•
    ! tem efíe iubet,rem fuam nö obli tionis,plamen; familiaris. aiafia
    mare,corpus procurare, ac idge qdé in plures diftributa parte&
    ausalia. q ergo hæc nò pcragit, vnâ habet fuá, quidé dctcriorâ
    - alteram,
    Magnorum Moralium ,
    G alteramvero melioré.proinde fi ratione,&tam quid fit ratio, ά Κ
    quid inaia procreefiniuriarum, quae fit reéta ratio noffe : fermê
    id partiú aduerfum feinuicé eft. fuerit neceffarium, primum in
    Familiarem porro iniuriâ diftri• quoratio gignitur confiderare.
    Buimus in deterioré ac melioré, Paucis equidem de animaantea
    vtfiat aduerfum feiuftum,&in locuti, diximus animae parté ef>
    iuftum.verumidnos nö cöieéta fe,quæ habeatrationem. Ea,in•
    mus,fed ciuile.& perinde in id quam, pars vna animae habens
    genusiniurijs, quas nos demum rationé,in duas eft partes diftri
    perueftigamus, neutiquä cötin buta. quarum vna quidem con•
    git vt fequifquâ afficiat iniuria. fultatrix, altera autem fcientiae
    At infupervter afficit iniuria,& indagatrix: quae qpinter fe inui•
    in vtro iniuria eft: in eone, qui cem diftinguantur, ex fubie&is
    vtcunq;iniufte poffideat, an 1u facile fuerit intueri.Nam quem
    H dicantéatq; diftribuente,veluti admodum inter feinuicem diffe
    in certaminibus? enimuero qui runtcolores,& fuccus,&fonus, L

    prgmiiiâ praefide atq;haec iudi^ &odor, itidem alios ipfisfenfus


    canteaccepit, non ipfe facit iniu natura accommodauit. fonum
    riá,tametfieiiniufte tributü eft, nanqp auditu, fuccumguftu co^
    fed q tulit iudiciii, male% attri gnofcimus,& coloremvifu:fimi
    buit,isaffecit iniuria. Eftq; vbi liter caetera eodé modo expedit
    idemafficiatiniuria,& vbi non. conieétare.Quòd porro aliafint
    nam quatenus vere,& vt iufti fubieéta, aliasquoq; effeanimae
    natura poftulabat,nö iudicauit, partes manifeftum eft,quibus il
    eatenusaffecitiniuria.quatenus lacognofcimus:aliud fiquidem
    vero eidêiuftum effe vifum eft, intelle6tile eft,& fenfilealiud,at^
    neutiquamaffecit iniuria. qui fubieéta illa,anima deprehé
    1 De dupliciamime rationalis partibus: &• dimus:alia ergo pars fuerit
    quae
    quopa&io àfeinuicem diffinguam circa fenfilia,&alia quæ circain M
    tur. Cap. 3z. telleétilia.confultatrixau temcir
    Voniá aíit de virtutib°, ca fenfilia in motuq;verfat, atq;
    & quæ fint,&in quibus prorfus circa omnia quae in ortu
    &circaquae,iam diétü interitu%g(unt. nam cöfultamus
    eft,defingulisq;, quemadmodü de eis quæ in noftra funt pote•
    fire&a agamus ratione, fit opti ftate, agendiacnonagendi dele
    mum:ita nimirum ex re&a ratio &u,circa quæ confilium ac pro^
    neagere dicendo,eft.vtfiquis di pofitum eftagendi. haec nimirîi
    xerit fanitatem fieri optimam,fa fenfilia, in motu^gad permutan^
    lubria exhibédo, id vtiq; minus dum.Proinde parsanimæ exra•
    apertü, & perindeaperito mihi tione propofitrixatq; dele&trix,
    quaefintfalubria,idem valet in fenfilis.
    De
    Liber Primus. 175
    } A De»eritate, & js quibusipfàm conieéla dentes:atlausvirtutis.Item fcig D.
    mfMAo. .C4p. 33. * quidéoìs virtus eft, at prudëtiæ
    I.

    .
    Isitaq; definitis, deinceps virtus non eft:fedvtapparer,id Mens.
    deveritate dicendum fue ipfum quiddam virtus eft.Mens
    .
    *.
    rit : qiii de ipfa nobis eft porro eft circa principia intelle^
    fermo:vtq;verü habeat cöie£te &ilium:fcia enim eoríi quae funt
    *
    mus. Eft;pfeétofcia, prudentia, cum demfone.atqui principia
    :
    mens,fapientia, exiftimatio. & funt indemonftrabilia: & perim^
    - circa igitur aliquid vnúquodq* de nö circa principia fcia eft,fed
    sdentia. iftorü eft.Scientia igitur eft circa mens. Sapiëtia porroexfcientia sapiétia.
    id,quod fub fciam cadit : quod méteq;cöftituií. eftnäq; fapien•
    cíidemTone acröne eft explica• tia circa principia, ipfaquoque
    ;ftudétia.
    tum. Prudentiavero, circaea ú mentis particeps.atquaten? cir
    fub a&ionécadunt, in qbusde caea ûpoft principia funt cum
    le&us euitatioq;,&in nobisage demfone,fciétig eft particeps.&
    reacnonagere eft. Nimirum fa perinde nö dubiü, quin fapiëtia
    cientium &agétium nö idemfa ex mête fciétia%gcöfleí. proinde
    ctile&aâtile. má faétiliü, praeter circa eaverfabitur,circa ú mens
    - fa&urá,finis fupereftalius. ficut atq; fcia. Exiftimatio eft, quain
    domificatiuae Ëter aedificationé omnib9 ferimurancipites, eane
    (cü fit domus effe&rix)ipfius fi ita,an fecus. Sed vtrú prudentia Dubita
    / nisjjterfa&urá,domus eft.itidé &fapiêtiaidé efirAnfiö,Sapien É'°"
    in opificina(ita enim nobis libet tia ehim eftcirca eaqugcumi de- "
    appellare quâ te&onicâ Graeci mfone,qugq;femperita habent:
    vocât)alijsq;fa&uris.Atin eis ú prudentia non detalibus, fed de
    fuba&ioné cadunt(praótica vo his quæ funt in pmutatione.qué
    f cant Graeci)fitera&ioné, nullus
    admodum re&um infiexumve, r ,
    c eft alius finis.vt praeter citharæ &cauum, &alia û funteiufmo
    - modulatüfinisnoneftalius: fed di,at cöferëtia eo nö habétmö,
    -
    ideftfinis,exercitiü&aëtio.cir vt nö inter feinuicé pmutétur:
    caa&ionéitaq*, & quginagédo fed pmutantur,vt núchocconfe
    pofita funt,prudentia. Circafa^ rat,qùfcras nöcöferet:&huicli
    &urá,& ç1in faciédo pofitafunt ceat, huic aüt non,atq;hocmo^
    * ars:fiquidem infaciendo potius doconferat.Atqui circa ea,öi có^
    άagendo, eftartéexercere,pro feríit,prudëtiaeft, nö fapientia.
    indefuerit prudëtia, deligãdi & Differunt ergo interfe prudëtia,
    agédi,quginnoftrafuntpotefta atq; fapiëtia.Vtríi fapiëtiavirt? Dubita
    te,habitus,tendentead cómodú eft? Aiinon, Hincpfjicuum eft, í'**
    ipfaquoq;a&ione. Prudétiaaüt ex ipfacerte prudétia virtutem "
    , virt9 eft,nö(vt facile eftintueri) effe,náfivirtus eft prudëtia, par
    fcia,laudandi fiquidem funt pru tisnempealterius(vt diximus)
    qu£
    -- - Magnorum Moralium ,
    G qugexr5ne funt,eftq; prudentia INempe primum de hacrenövi K
    çj; fapientia deterior. circa dete deatur effe aliena confideratio,fi $olui*
    riora enim verfaí.qfiquidem fa (vt diximus)eft virtus. Ité Philo
    pientia circa æternum diuinüq; fophi eft de his demum conie5ta
    vt diximus, cum prudentia de re, quæcunq; in eodem fuerint.
    hominis fit commodo. quare fi at neceffarium, cüm dehis quæ
    quid deterius virtus eft, æquum inanima loquimur,deomnibus
    êtfuerit, quod melius eft effe vir dicere, atquieftinanimafapien
    tuté,nö dubiú igit, quin fapien tia: proindealienum non fuerit
    induftria tia fit virtus. Quid eft, aut circa
    de anima quoq* dicere.Quemad
    quod induftria?eft nempe indu modú vero habetaftutia ad pru
    ftria,inquib? & prudëtia, circa dentiam,ita de cun&is virtutib9
    eaquae fuba&ioné cadunt.Indu haberi putandum eft. velut in
    ftrius fiquidé dfquatenus cöfu^ quam funtvirtutes, quae natura
    H lerere&éaliqdiudicare,ac pfpi fint fingulis ingenitae, tanquam
    cere potuerit circa pufilla: in pu impulfus quidam ad fortia,aciu
    fillisq; eius iudiciü.Eftigitur in• fta,in vnoquoq; citra rationem,
    duftria, atq; induftrius pruden necnon defingulis erga eiufmo
    tiae , & prudentis pars,neccitra di pofsis cognofcere.funt autem
    haec. neq;enim induftriü â pru^ tam confuetudine,άpropofito.
    Aßutia. détefeparaueris. Idem profeéto At qug cum róne funt,velut tem
    & in aftutia exiftimandum eft. perátiaautfortitudo, quatenus
    Náaftutia, &aftutus nö eft qui funtvirtutes vtingenitae,lauda
    • , dem prudétia,neq5 prudés,quin biles. Naturalisigitur virtus ea
    - - -

    : £? immo prudés aftutus,*ideoaftu ipfa,quae citrarationé, à ratione


    <ær3ig tw tia fibi quodãmodoafcifcit pru^ parü feparata, & à laude parum
    *****u § dentiam.caeterum aftutus etiam deficiés, rationi & propofitoad
    “*' malus df,quemadmodum Men iunéìa,fierfe&am eificit virtute.
    i tor aftutus quidem fuiffe yifus, ideo etiam cum ratione exerce
    eft,non etiam prudés. Prudentis tur. Nec citrarationë eft advir^
    nanqp & prudentiae eft optima tutem naturalis impulfus. neq*
    expetere,eaφ femper fibi propo rurfus ratio,atq3propofitum ad^
    nere, atq; aétitare . ataftutiae & modum perficitur, vt {it virtus
    aftutifuerit conieftare, ex qbus , citra impulfum naturalem.ldeo
    nam demum fiant fingula quæ non re&e Socrates fentiebat ,'cú.
    ** ? fuba&ioné cadunt,& quae'exhi diceret virtutem effe rationes„p
    *r«»ra raro
    as-vzrr.xt. bêda. Aftutus in eiufmodi ac cir^ ficeret fiquidem nihil agendo.
    pubita- ca talia effevideatur.Dubitaue^ fortia atq;iufta, qui nefciret ac
    tAQ.
    rit quifpiá & admirari potuerit, rationi non proponeret. & per•
    q, lócuti de moribus, de$ cjuili inde virtutem rationem efíe, nö
    riegocio, de fapientia dicamus. re&eaicbat.Scd gnunc,melius.
    n3uTa
    Liber Primus. 176
    ■! A nam iuxta re&à rationem hone ædificatoris domus eft faber. e£ D
    ftaagere,virtutê effe perhibent. fané archite&° feu opifex, cuius
    At ne ita quidé re&e. aget fiqui præfcripto ad domum extruen
    dem quifpiá iufta, mullo propo^ dam fe faberaccingit. Idé in rc
    fito honeftorum, nulla cognitio liquis fabrilib? habet, in quibus
    ne,fed irrationalialiquo impul eftarchiteétus,& eius cuiufuis
    fure&e haec & iuxta reéîâ ratio minifler faber. & archite&us
    nem,velut inquam reéta iufferit erit, & huiusipfius faberac mi.
    ratio,itaagat,caeterum huiufmo nifter. Si igitur eodem modo &t
    di tamen a$tio neutiquá fublau in virtutibus habet, quod gquii
    dem cadit.Sed melius,vt nos de ac rationale, etiã prudentiafub
    ; finimus, cú róne impulfum effe aótionem cadit.quandoquidem
    'Ytrii pfu ad honeftatem.hoc nanq; virtus virtutes omnes fubaétionem ca
    Å“ ét fublaudem cadit. Vtrum pru dunt, quarum prudétia tanquâ st
    v.

    - Β dentiavirtus, an non, ambigere architeótus quidam eft. quan- E


    nanq; quifpiam potuerit. Verú doquidem vtipfa præfcripferit,
    enimuero hinc effe virtutê cer• ita virtutes,& qui ex virtutibus
    tum fuerit. Ná fi iurftitia, & for agunt. cùm igitur virtutes fub
    titudo,cæteræq; virtutes, q» ho aétionem cadant, etiá fubaétio
    neftorum quæ fuba&ionem ca~ nem cadet prudétia.Vtrum om
    dant,Laudabilesaccidât, nö du nibus quæ in anima, haec impe
    bium quin prudentia quoq; eo~ ratvt cenfetur, pariterq; ambi•
    rum fit, quae fub laudem cadiit, gitur? An fecus. Melioribus cer•
    - quæq; in virtutis ordinem ve~ te,vtfapientiaeft, imperare vi•
    - niunt. Ná ad quae fortitudo agé deri par non eft.fed ea, vt dicifo
    - da cómouetur, in eadem ét pru let,cunéta ;pcurat, praefcribésq;
    dentia. in totumq; vt ipfa prae domina eft.Cgterum forfitanvt.
    fcribit, ita etiam agitfortitudo. in gdibus habet Atriéfis: is nam^
    C proinde fi hæc fub laudé cadit, que praeeft omnibus difpenfat
    ea faciédo quae prgfcripferit pru qüe omnia, fed nondum idem
    dentia, etiam fine controuerfia imperat omnibus , verum diio.
    ... prudentia
    , fub laudem cadit, vir ocium parat, ne is præpeditus
    Σ tusq;eft. Vtrum prudentiafub rerum domefticarum necesfita•
    « Prudétiâ - - - -

    * iÄÄ a&ionem cadit, an non, licuerit te, diffoluatur, quo minus ho•
    * nem ca- hinc noffe cuiuis,fpeftádo fcien neftiquippiam &officiofiagat:
    * **** tias, quemadmodum aedificatu ita atq; fimiliter prudentia, tan•
    ram. Eft náq;in aedificatura, vt quam fapientiæ quidam Atrien
    I. dicifolet,vnus quidé quifpiam fis, ei ocium parat,vt fuum per•
    / atchiteéton graece, qué nos tum agat opus, affeétus cohibendo,
    - architeétum, tum opificem no eosq; temperando.
    minamus,cuifumminiftratfefe
    - ARISTQ.
    Magnorum Moralium ,
    A R I S T O T E L I S tatem modeftia, iudicarefqui- K
    mA G No Rv M MO R A L IVM dem modefti : agere vero adiu
    LI B E R S E C V N D V S. diciumq; perducere gqui fuerit,
    sWM M A l I B R I. Pepromptitudine. Cap. -3.
    Romptitudoeft, circa quæ
    De aequitate, modeftia, prompti & prudentia: nempe circa
    tudine,feritate, incontinentia & có ea quæ fubaótionem cadiit:
    tinentia, voluptatc, Ê fortu
    quippe qugcirca propofitum&
    na,honefta probitate, recta ratione,
    ac amicitia. euitationé. Eft fané nö citra pru
    dentiä.nam prudentia horü fub
    De equitate, &• equo. Cap. i. aótionem cadens eft.at prompti
    Oft ea quae tradidi• tudo, habitus, feu affeétio, vel
    à mus,parvideturvt quiduis hmói, inftruátio opti
    de æquitate differa• morum & cómodisfimorum,eo
    Imus, quidq; fit,& rum quae fub a&ionem cadant. I.
    in quibus,& circa Et perinde promptitudinis ea
    qualia. Eft nimirum æquitas& videri non debent,quae fortuitu
    aequus,qui defcripta legibus iu quoquomodo eueniant.ná qui»
    ftadiminuit ac moderatur. nam bus ratio deeft quod optimü fit
    quae legislator particulatim exa confiderans, vbi quoquo modo
    minatè ad vnguem definire non eueniat aliquid, hunc promptü
    poteft, fed in vniuerfum loquit, neutiquam dixeris, fed fortuna
    hicin eifdem intercedés, deligit tum.nam quæ officia citraiudi•
    <1 legislator particulariter qui «cantis rationem fuerint,felicita
    dem definire volebat, verum ei tes æquum eft appellare.
    facere non licuit. eiufmodi certe Dubitationes quædam circa iuftitiam,prw
    aequus, nö omnino iufta dimi demtiam etiam: mecnom & alias
    virtutes. Cap. 4. -*
    i nuens: quâdoquidem quae natu M.
    raacvere iufta funt, non dimi• Ed nöne iufti eft, colloquio
    nuit, fed eadütaxat úlegislator & conuerfatione gqualecui~
    deferuit, ctim explere nö poffet. libetattribuere, vt inquam
    • De mode$iia,& mode$io. Cap.z. qualis fuerit quilibet, talem effe
    Odeftia ac modeftus eft, &tum affequi? An non. id certe
    circa quæ & gquitas, né affentatoris,& dele&átis eô pla
    pe circa iufta qugomiffa nè videat, caeterii iuxta cuiüfqs
    à1egislatore,non fatisadvngué dignitaté attribuere collogum
    definita funt, vt iudex inuenia ac cöuerfationé, id iufti & pro~
    tur eorum, quæ legislatoromit bi omnino effe videbitur. Dubi
    tit, certoqj cognofcitâ legislato tare ét forte quifpiá potuerit, an
    re praetermiffa quae iuftafunt,is iniuriâ inferre fit offendere fpon
    modeftuseft,ltaq;non citraaeqe te& fcienter,&quépiam,&vt,
    .*
    & qua
    , • Liber Secundus. : I, 177
    A &qua de caufa,eftautem nocu quandoquidem opulentia&do D
    mentum & iniuria, debonis ac minatus fimpliciter bonum eft,
    circa bona.afferens ergoiniuriâ ipfi certe non fortaffis bonum.
    &iniuftus cognouerit & qualia ná qui imperat, rerum copia af.
    bona, & qualia mala fint:idau flués,multa fibi amicisq; nequi•
    tem, ac talia percallere prudétis ter facit, qfi iure vti dominatu
    atq; prudëtiae eft. hoc modo fue non poteft. Hincambigendum
    ritabfurdum,vtbonum ingens confiderandumq; videtur, fit ne
    prudentia comitetur iniuftum. aduerfus nequâ iniuria, mec ne.
    An exiftimandum non eft,vtin• Nam fi in offenfione iniuria eft,
    iuftum prudentia comitetur.Ne &in priuatione bonorum offen
    : que enim conieótat iniuftus. ac fio, neutiquâ videri pötoffende
    fimpfr,& eidem bonum iudica re.fiquidem quæ fibi effe bona
    renö poteft, veríi hallucinatur: arbitratur, bona non funt. nam
    : cü prudentiae fuum fit id infpi
    cere ex fententia poffe.Itidem vt
    diiatus&opulentia nequam ho
    minem offendüt, quòdipfis re^
    in medicina aliud eft, qû fimpli dte vti nö posfit. proinde fi quæ
    citer falubre intuemur, quodq; aduentátia offendiit, ea bonâ ab
    fanitatem efficiat: quod veratrii ftulerit, afficere non vfiniuria.
    & elateriü, & [e5tiones, & exu-, Multis eiufmodi oratio videbií
    ftiones (alubres finr,fanitatemq; admirabilis. Oés fiquidem opi
    prætendant, nec tii vt hæc oés, nátur, fe poffe diiatu & imperio
    ita medicinae habemus fcientiâ. & opulentia vti: neutiquâ reéte
    non enim particulare nouimus conieétantes. quod ex legislato?
    bonum,vtnouit medicus cuipiã re certü eft, Legis náq;lator non
    hoc bonü,& qii, & qualiter affe oibus fuadet imperare: verum
    &o,in quo demü medicina fcien (vt diëtü eft) cui aetas, cui copia
    tia eft. Salubria igitur fimplici nö defuerit ad dominãdum.non
    C ter cognofcentes, necdum tamé autem omnem polfe imperare.
    continuo nos medicina comitat Quòd fi quifpiam indigiietur fe *
    fcientia., ltidem iniuftus. q» igit carere imperio atq; gubernatio^
    fimpliciter eft bonum, & tyran ne,dixerit quifpiam:neq; tibi ea
    nis,& dominatus, & imperium eftaia, vnde imperare guberna^
    nouit.verü fibi me bonum an fe req; posfis. Corpore quidem cer
    cus, vel qii, vel quomodo affe nimus aliquos fanefcere nö pof
    &o, neutiquâ nouit id quod eft fe,fimpliciter fibi bona exhiben
    in primis prudentiæ. & proinde do,at nelâguori fuccübat corp*,
    iniufti comes non eft pruden volens conualefcere, aquâ prius
    tia: bonafiquidem deligit, qui^ & inediâ exhibet.Ita qui nequá
    busafferat iniuriam, quæ certe habuerit animâ, ne gppiã mali
    bona fimpfr,non ipfi funt bona. exerceat, ei opulétia&imperiii
    Moral,cücö.Auer. " Z &
    - - Magnorum Moralium,
    c & dominatus,&oinoalia id ge^ & invirtuteitahabet, vtfi cui, K
    nus,funt auferenda:quanto mo• piam iuftitia vel fortitudo fue•
    Bilior , mutabiliorçs eft corpore rit exuberans, fiat deterior? An
    anima. Ná quéadmodü impro non. caeterum à virtutequidem
    hum corpus quifpiã fortitus, vi honor gignitur: quicüm ingens
    &ü debet fibi adhibere idoneíi: fuerit, deteriores facit. & perin•
    ita improbâ animâ na&us,fevi devirtusfecerit deteriores, cum
    uendo reddere debet idoneíi ad maior euaferit. An id neutiquâ
    quae memorauimus deuitanda. verù : qfiquidem etfi funt mul
    Hoc ét ambiguum effe poteft: ta aliavirtutis opera, quemad
    vt cdm non fitaliter agere forti» modum funt, id ët in primis eft,
    terû iufte,qíinatura quisvidea vt qui eis bonis muniaf, eifdem
    tura&urus. In naturalib? quip re&e vti poffit,Si demü probus,
    pevirtutibus folum dicebamus aduentante ei vel honore vel in
    impulfum fine röne ad honefta^ genti dfiatu,ipfis növteí,neuti
    H tem effe oportere.ita nimirum quam fuerit probus.neq;honor, l.
    eft deleétus in röne, quodq; ra neq; imperiü, probü fecerit dete
    tionem habeat,vt pariter capiat riorem:& perinde negdé virt°.
    & deligat. Virtutem perfe&tam In totum autem,qm â principio
    effe dicebamus,qugcii pruden nobis determinatú eft, virtutes
    tiaforet. non vtiq;adhoneftum effe medietates, quoq; magisfit
    citra naturalem impulfum, neq; virtus, eò magis erit medietas:
    virt? virtuti aduerfabit. agnatü proinde quo fublimior virtus
    nanq; habet atq; infitü, vtröni euadet accedetípad magnitudi•
    obtéperet, vtipfa praefcribit, vt nem, non deteriorem fed melio•
    quoagit eò declinet • qui nanq; rem efficiet, medietas nanq; in•
    fibi proponit,melior. Et nequi ter exceffum defe&umq; pertur~
    demalig fine prudentia virtutes bationum erat medietas. atque
    funt, néq; prudentia abfq; refi haec igitur haétenus.
    1 duis virtutibus pfe&a: verü in de continentia &• incontinentia, ac fri
    uicem fefe coadiuuât, comitâtes tate agendum effe. Cap. 5.
    prudëtiâ. At nihilominusaddu Einceps aliud nobis fumè
    Bitet quifpiá, nüquid ita invir dum eftprincipiti,decon•
    tutibus habeat, quéadmodü in tinentia incötinentiaq; di•
    reliquis bonis ô externa, quæq; &uris, quéadmodum fueritalie
    in córpore : haec nanq; cüm fue num, has in virtutum vitiorüqs
    rint eximia, deteriores efficiüt. numerum redigere, ita de his fu.
    ficut opü affluentia elatos facit turum fermonem, alienum vi*
    & truculentos : itidem reliqua fum iri neceffe eft. nec enim haec
    bona,dfiatus,honor, pulchritu virtus caeteris par cft. in alijs fi
    do, magnitudo, Nunquid igitur quidem codem tcndunt târatio
    £*
    . Liber Secundiis. '' 178
    :A & perturbationes,nec inuicem Senex igit Socrates tollebat pr. D
    fibi aduerfantur. Atin hac fein- fus, ac negabat effe incontinen
    uice oppugnätratio &affe&us. tiam:dicendo neminem effe qui
    Sunt $imirum inafa,vnde mali mala facienda,fciés effe mala,de
    eße dicamur, tria:vitiú,inconti- ligeret.atqui incontinés videtur
    nentia,feritas.Devitio igitur ac fçiens mala deligere: agi nanq;â
    virtute gd fit,acin quibus,à no- pturbatione. Hac ratione incon
    bis fuprädi&umeft:modo de in tinentiam effe non exiftimauit,
    contifientiaac feritate dicendü. nequaquâ re&è. alienum nanq;
    De feritate. Cap. 6. fit,hacröne perfuafos, quod fa
    Stäüt feritas quoddam vi- &um eft pfuafibiliter extingue•
    tium exuberans,cum eoufq* re: incontinentes fiquidem funt
    ? - nequâ prorfus quempiam hoies,&ijdem malorum periti,
    ■
    intuemur,vtipfum non hoiem, veruntamen ea perpetrant. Qji _
    b fed ferâ efïè dicamus,ficut&vi- igitur incontinétia eft, nunquid B
    tium ipfum feritaté.Huicvirtus incontinens aliquam habet peri
    oppofitanois expers eft:quippe tiam,quaifpiciat exquiratq; ma
    q» eiufmodi fupra hominem,tâ- la ? At id non vifum fuerit cui^
    quam heroica quædam ac diui^ piam, quandoquidé alienum fit
    na. Eo certè haecvirtus nominis quod in nobis potentisfimü fir»
    expers, q»Dei virtus nulla, præ- miffimiiq;eft, vi ab aliquo fupe
    £tantior fiquidem omni virtute rari.fiquidem fciétia, oîum quæ
    Deus,ac non virtute probus. ná in nobis, firmiffima, & nulli eft
    tum virtus fit Deo melior. ideo obnoxia violentiæ, & perinde
    nominis expers haec virtus , hgcratio aduerfatur, quominus
    quæ feritatis vitio oppofita eft. credatur effe fcia. Caeterum num
    C Defiderat nimirii diuina, &fu^ quid fcia quidé non eft, fed opi
    pra hominé tali vitio obieétari. niorat fihabet incontinens opi
    quod quemadmodum feritasvi nioné,vituperádus non accedet.
    tium hominem excedés euadit, Ná fi mali aliquid,non admodü
    ita ei oppofita virtus. præuidens planeq; cognofcens,
    Deincontinentia,& comtinentia. Cap.7. fed opinatus agat, venia dignus
    E incontinentia & cohti- videatur quòd voluptate agédi
    nétia diéturis, expedit no^ mala nö admodum mala effeco
    3. bis quae ambiguos & con~ gnouerit, fed timi fuerit opinat°.
    trarios fermones admittiit,figni At quos venia dignos effe cenfe^
    ficare: vt ex dubijs orationibus mus,eos neutiquam reprehendi
    confiderando&exquirendo ve- mus.& perinde fiopinionem ha
    ritatem, ad id quod perfpicien- bet incötinés, vituperandus nô

    . dum eft pueniamus: nátum de- erit.atqvituperädus eft. Hmöi


    müitavcrü fcrutari poterimus. rationes ambiguitaté obijciunt•
    *• 1 -- Z ij quan•
    Magnorum Moralium ,
    G quandoquidem quae fcientiam idobrationem , itaq* ratiocinio K.
    effe negauerunt, abfurdü quid hallucinatus honeftorum, prohi
    dam euenire cópellunt : &quae bebitur agere quæ concupifcit.
    ne opinionem quidem, pariter prohibebitur ergo honefta age
    aliena euenire oftendüt.Verum re,ad hæc fiquidé adduxit cupi•
    & dubitauerit hic quifpiam, q» ditas. verum cüm honeftaagere
    quia téperans & continens effe oportuerit,nô agens vituperan
    vi, temperanti ne futurgfint ve dusaccedit. ergo continésqiiqs
    hementes cupiditates?q»fi conti eritvituperädus : id quod valde
    nens erit , vehementibus agi cu diótuabfurdü cötigerit. Vtrum
    piditatib°opus fuerit.neq; enim incontinentia & incontinens, in
    continentem dixeris,qui medio cunótis&circa cun&a, ficut cir•
    cres cöpefcat cupiditates.Quód ca pecunias,& honoré,&iram,
    fivehementescupiditates nöha &gloriâ ? nam circa hæc omnia
    H beat,ne quidem temperans erit, exiftimátur,vel effe,vel non eße L
    neq; enim téperásqui nullo mo^ incontinentes.verum circa quid
    doagiíâ cupiditatibus. Ambi fit definita incontinentia, addu
    guitaté quoq; talia mouent, con bitaueritquifpiâ. Haec igi£ funt
    tingit fiquidé exinde rónibus, qugfaciunt dubitationé. Atam·
    incontinentem qiiq; fore lauda biguitates foluere neceffe eft. Pri
    bilem &vituperabilem continé mum igitur quae de fcientia ha
    tem.Sit nanq; quifpiá,inquit,ra bita eft dubitatio, ita diluenda
    tiocinio hallucinatus,vt ratioci videatur, nimirü effe abfurdü,
    nanti,quae honefta fint, mala vi~ fcientiâ habere, & ipfam eijcere
    deaní, accupiditate ad honefta vel intercidere. Eadé de opinio.
    ducatur.ratio quippeagere non ne fuerit oratio: nihil fiquidé re
    permittit: at cupiditatealleótus fert,fit neopinioan fcientia. Nâ
    aget.atqui talis eft incontinens. fi vehemés fuerit opinio, quate
    I aget ergo honefta: cupiditas ná nus ftabilis eft & credulitatein,
    quein taliaadducit.fed ró pro concuffa,â fcianon differt,credé
    hibebit:ratiociniofiquidé hone do ita habere,vt exiftimát,fiha•
    ftorü hallucinabat. Isigiíincon beát opiniones: ficut Heraclitus
    tinens quidé erit,veruntii lauda Ephefius talé habuit, dequibus
    bilis. nam quatenus honefta per opinabat,opinioné: alieniivtiq;
    agit,laudabilis, abfurdum id,p^ nihil incötinenti,fiuehêat fcien
    fe&o euenit.Rurfus hallucinetur tiá fiue opinionem, qua dicimus
    interim ratiocinio,&honeftaei fiagitium aliquod cómittere.Eft
    minime honefta effe videantur, quippe fcire duplex: vnü quidé
    at cupiditate ad honefta ducat, habere fciam : nâ tum demü fci^
    continens nimirum eft concupi requépiâ dicimus eâ rem, cuius
    fcens quidem, (ednon peragens teneat fciam •alterü vero ipfam
    €X€t^
    ---------,

    LiberSecundus. ' I79


    A exercere fcientiâ.Incötinens igi- proindeita habendo fctam aber D
    tur eft,quihoneftorü tenet fcien rabit:quandoquidem in vniuer^
    tiá,fed eâ non exercet. Cüigitur, fum habet,non etiam particula•
    hacnon exercebitur fciétia,nihil riter. Non itaq; hoc modo fuerit
    eueniet alienii, committere flagi alienum, vt incontinens haben•
    tium ipfum qui teneat fcientiâ. do fcientiam, mali aliquidagat.
    Eft enim quemadmodii in dor eftenim ficut in ebrijs, à quibus.
    mientibus. ifti fiquidem cü ha cü exceffitebrietas, &ad fefere•
    heant fciam, multa tíi in fomnis dierunt, non exciditipfis ratio,
    molefta & perpetrant & perpe nec quidé fcia quæ fub ebrieta^
    tiuní:neq;enim fcîa tum exerce te delituerat, fueratqs proftrata*
    tur.idem eft deincontinente.eue deinde ab ebrietate ímunis rur^
    nirfiquidem vt dormienti, non fusfit,qui prius erat.Itahét in^ E
    B exercere fcientiam. Etperinde continens.pturbatio enim cohi•
    foluitur dubitatio. fuerat fiqui^ bendoratiociniü fepelit:cum ve
    … dé dubitatü,nunquid fcientiam ro â perturbatione fueritlibera•
    incontinens eijciat, caue interci tus, vt qui ebrius, rurfus in fefe
    dat:qfiquidem vtrunq; videba redit.Eft&quædã alia deincon
    tur abfurdü. Cgteríi hinc fuerit tinéte, quae dubitationem facie*
    rurfus manifeftum,quemadmo^ bat,oratio:vbifaus incontinen•
    dum diximus in Analyticis, ex temfequebaíaliqíi, &continem
    duabusfierifyllìm propofitioni tem vituperatio,qüf neutiquam
    bus:earumq; primam vfem,fecü euenit, neqsemim continens aut
    dam,quae fub illa,particularem. incötinës quiröne falfus eft, fed
    veluti fcio omnem hominem fe~ qui re&ta inftitutus róne, quatâ
    bricitátem,fanum facere: atqui mala φbona difcernit, Inconti•
    hic febricitat:fcio igitur&hunc nens gdé, qui & eiufmodi róne
    a.l.fen
    C famum facere. Eftergovfi qdem non píuafu§eft,fedcontinens, q *
    gcntiae. *fcientiae fcio deputatum: alteri pfuafus,ab ipfisnonagitur cupi . aliter,
    vero particulari non. eftigitur, ditatib?.neq; enim cuicunq**vf „.,n vi.
    vt etiam tum fcientiam habenti patrem cgdere turpe effe:fed qui
    fiat hallucinatio, velut hominê cædere concupifcit, & abftinet,
    febricitantem fanum facere, fi is continens eft.Proinde fi inijs
    hic vtiq;febricitat,quem nö no neq; continentia neq; incötinen
    uerim.Itidem igitur deinconti• tia,ne quidé laudabilis fuerit in•
    nente qui habeat fcientiâ, idem continentia,vtneqgvituperabi•
    error eueniet, contigerit enim in lis cötinentia,quemadmodíivi•
    continentem in vniuerfum ha• debat. Sunt nimirü incontinen•
    bere fcientiam, vt talia funt im• tiarü aliae quidé valetudinariae,
    proba,& perniciofa. nec tfi haec naturales aliae. Valetudinariae
    ipfa,particulatim nofie íproba, eiufmodi,vteorü qui difcrrpüt
    Z iij capile
    L*v-wv-w—w-w

    - -; Magnórum. Morálium ,
    G capillos,& manducánt.Quódfi feftum eft;circa haecverfariinc6 K.
    quifpiam huic imperet voluptat tinentiamunam qη incontinens
    ti, non continuo laudabilis eft: vituperabilis, fubie5ta effeopor
    neq;vituperabilis,quatenus nöt tervituperabilia. Honorigitur,
    imperat:aut nö admodíi proba & gloria,& dominatus, & pecu
    bilis.Naturales autem,vt in iudi, niæ, & circa quaecunq* talia di^
    cioconui&ii olim aiïit filium qp. cuntur 1ncontinentes, fub viru•
    patrê cgcidiffet, defendiffe, q»is perationem non cadunr: at cor^
    patré quoqs fuiicgcidiffet,aufu^ poris voluptates vituperandæ:
    giffetq;.naturale etenim in iudi ideo non iniuria q circa has ma
    cibus fuiffe crimen vifum eft.*. gis ά fit parverfaí, is incötinés
    Quòdfiquis â caedendo patre fe prorfusdf.Verum qiii inconti^
    3 cötinuerit,non continuo lauda^ nentiarum qug circa alia verfari
    loilis.& ne nos quidem eiufmodi, dicuntur, qugcirca irá maxime
    H niic incontinétias & cótinétias. reprehédenda incötinêtia, vtrii
    qugrimus, fed quibusvituperá magis reprehédenda eftqug cir- L
    diaccedunt,atqp fimpliciter lau cairá, an qug circa voluptates?
    dandi. Bonorü certe qugdi funt Eftigitur quae circairam inc5ti
    externa,vtopulentia, dominat?, mentia fimilis pueris ad fubmini
    honor,amicitia,gloria.Qggdam ftrandum promptis.hi nanq; cii
    circa corpus neceffaria, vt ta&t? dixerit diis,cedò mihi, prompti
    &guftus. Qui ergo circa haecin tudine ere£ti,antequáaudierint
    continens,is incontinens fimpfr quid fit fubminiftrandum,inter
    effe videatur,&vt corporalis.& fuggerendühallucinantur.faepe
    quáqugrimus incontinentiâ,cir enim liber fuit exhibendus ,&
    cahgceffe videbitur.Ambigitur graphiü dedere. Itidé incötinés
    quoq;circa quidnam fit inconti irae fuccumbit.cüm primü enim
    mentia. Circa honorem non eft
    i fimpfr incontinens. laudat enim audieritverbii, quod quifpiam
    affecit iniuria, ira ad vlcifcendii M
    quodammodo,qui circa honoré infultat, neutiquâ patiensaudi•
    incontinés:ná honoris amás ví. re,expediatnean non,vel nö ita*
    ln totum aút dicimus,& in eiuf vehementer. Huiufmodi igitur
    modi ponendo incontinentë,cir ad iram impulfus,quæ iræ depu
    ca honoré aut gloriâ aut irâ efïe taíincötinentia, non admodum
    incontinentem.Verum fimpfr. vfinceffenda. At ad voluptatë
    incontinenti non accommoda impulfus fubreprehéfionem ca^
    mus circa quae, vt ei adfit mani dit. funt manqs diftinéta in ipfa,
    feftum aliquod fine appofitione ob rationé quaecüqsauertunt ne
    eius circa quod fit. eft enim ferè agatur aliquid, & tii ob rationé
    circa voluptates & ægritudines agitur. Ideo magis elt ά perirá
    corporisincótinens, Hincmani reprehendenda incontinétiavo
    _• v. luptatis;
    Liber Secundus. • • * I8o
    :! A luptatis:quandoquidem per irâ mala. proindehuiufmodi incu- D.
    incontinentia aegrimonia eft: ne rabilis effe videbitur.Caeterum,
    mo fiquidem ftomachatus non vtrü deterius afficitur, cui nihil
    argrefcit.at quæ excócupifcétia adeftboni,necquod pillud exi•
    : cùm voluptate,idcirco magis vi ftit, φ ille cui quod honore prae
    tuperabilis,q» exvoluptate incó cellit, maleaffeétú eft? Eft nimi•
    tinentia abeffeâ conuitionon vi rum incötinens,quibonü obti•
    detur.Vtrum vero tolerantia& net,reétâ rationé,cúm intempe^
    continentiaidem eft:Annon.nâ rans non habeat.cüm ergo ratio
    continentia necnon cötinens cir vtriufq; principatum obtineat.
    cavoluptates eft, ipfas coercen^ incontinentis honoratiffimum
    do. at tolerantia circa ægrimo^ principium praefto: quodeftab
    nias: fiquidem patiens acfufti^ intemperanteabeft, ergo incon
    nens aegrimonias,is tolerans eft. tinente intemperâs deterius hér. !
    ' Rurfus incontinentia & molli• Rurfus,vtfupra mentionem fe- E
    ciesidem non eft.Mollicies fiqui cimus de feritatis vitio, non eft
    dem,& mollis eft fuccumbens ipfum infera fpeétare, fed in ho
    ? laboribus, non certe omnibus, mine, feritatis fiquidem nomen
    fed quosalius aliquis neceffario adeptü eft id vitium,ob fingula.
    duxerit fuftinendos: incontinés rem improbitaté. Sed cur infe•
    vero, qui voluptates fuftinere ra nihil ? nempe quòd improbù
    non poffit, (ed remollefcens ab in fera principiü nö fit:eftfiquia
    eis agatur. Eft porrô quifpiam dem ratio principiü. Qgisvero
    intemperásappellatus. nüquid improbior flagitiofiorq; fuerit,
    igitur intemperans idem, quod incertii eft, Leone,an Dionyfi*,
    *t -
    incontinens:atq;ipfeidem incö an Phalaris, an Clearchus, vel
    tinens,quod intéperans?Nempe horü quifpiá infignis cuiufdam
    intemperäs eiufmodi eft,vt quae immanitatis.Certüauté eftma- `
    agit,eadem&optima&cómo lumin his principiíi illuftria fa- F
    diflimafibi effe arbitretur, nec cinora cöie&affe: at inferanul^
    vllam habet rationem, quæ eius lum prorfus eftinitiii. Itaigitur
    videatur aduerfari voluptatib°. improbü eft,in ipfointéperante
    at incontinens habet rationem, principiü. nâ quatenus á mala
    2 quaeaduerfaturei, quatenus cu funt cömittit, ét ratioeiaftipu•
    piditate agitur.Vterautem cu• laí: cenfetqsea effe peragéda,qa
    ratu facilior,intemperans,an in• improbü in ipfo eft principiü.
    continens ? Certe intemperans At in incötinéte fanii principiü

    . curatu facilior videatur. nam fi eft: vthinc meliorinc5tinësin•


    ratio eiaduenerit û malaeé do tëperante effevideat,Suntetiam
    ceat,ipfenö operabitur.atincó incótinentiæ binae fpecies.vna
    tinentinö deeftratio,&tii agit quidé prorüpens,&iprouifa,&
    … Z iiij cöfc^
    p---- - w

    I. -

    -
    *' Magnorum Moralium
    G cöfeftim proueniehs: velut cùm las habeat cupiditates malas, re K
    fpeciofam viderimus mulierem, &tæq; römi circa hæc infiftat.at
    & confeftimafficiamur,&abaf continens,qui malas habet cupi
    fe&u erumpit , impulfus ad ali• ditates, &aduerfumipfasre&â
    quid perpetrandú,quod fortaffe rónem. proinde temperantem
    non expediat. Alteravero, velut continens comitatur, eritq;tem
    quædã imbecillitas, quae ciira perans continens:fiquidem tem
    tione infurgit auertente. Prior perans non afficitur,cótinensve
    igitur non admodum fub repre roafficitur quidem, fed compe
    henfionë cadere videbitur: quá fcit affeétus, quatenus afficitur.
    doquidem etiá virtutis ftudiofis temperanti aút iftorum eft neu
    poteft euenire, callidis et igenio trum:ideo continens temperans
    fis. Secunda auté frigidis & me non eft.Vtrum intemperäs incö
    H kancholicis: tales nimirú repre tinens, an incontinensintempe•
    I. hendendi. Rurfusvideas aliqué rans* Aut neuteralterum comi• L
    præoccupátemi, q* fpeciofa mu tatur. incontinés enim eft, cuius
    lier obijciatur, nö affici, cöuenit ratio perturbationes oppugnat.
    igitur fe cohibere. nam qui eiuf at intemperans, nö huiufmodi,
    modi róne praeuenerit,ex obuia fed qui mala agit,fimulq;incon•
    vifione incötinens nö cömoue tinensaftipulantem habet rönë.
    Bitur,nec turpe quicquam aget. Non itaq3 intemperás, qualisin
    Verum qui röne cognouerit in continens:neq;incötinens,qua•
    decens aliquid, ad idq;volupta lis intemperás.Praetereaimpro•
    te delabeí& remollefcet, is mul~ bior incontinente eft intéperâs.
    to magis reprehendendus. Neq; curatu enim difficiliora quae na•
    enim probus vnquâ, eiufmodi turalia, û quæ ex confuetudine
    I fuerit incötinens.ratio nãq; præ gignuntur: ob hoc fiquidé vali
    ueniens fe nö permiferit. dux fi• da effevifconfuetudo, q> naturae
    > quidem ea in ipfo probo exiftit: infideat. intemperâs igitur eiuf- M
    cui non obtemperat improbus, modi, cuiufmodi quifpiá natu•
    fed voluptati deditus & remol ra eft. ob hoc, &hacde caufaim
    lefcit, & quodâmodo effœmina ipfo improbaratio eft.Neq; talis
    tur. Vtrü vero temperás fit cöti eft incontinens,quia ne quidem
    nens, quod fupra fecimus ambi^ ratio eiufmodi nö proba. opor•
    guum, nunc differamus. Eftigií tuit nãq; ipfam effe improbâ,fi
    temperás&cótinens. nam con foret natura,qualis eftimprob°.
    tinens nö folum eft præfentes cu Incontinens igitur cöfuetudine
    piditates cohibés, verum etiam malus effe videbitur , vt natura
    talis, vt fi nullæ adfint cupidita• intemperans: curatu náq; longe
    tes,ita inftru&°, vt eas poflit co difficiliorintemperás: quando~
    hibere, Eft aüt temperás, g nul quidem cöfuetudo cöfuetudine
    cxplo^
    Liber Secundus. I8I
    A exploditur: at natura à nemine re neceffarium effe cenfeamus, D
    extrudi pöt. Vtrum aüt crimfit Nam cdm de felicitate nobis fit
    incontinens eiufmodi, vt norit oratio , felicitatemq5 definieri*
    & non cedat römi, fit45 prudens mus, planeq; dixerimus in vita
    hmói, vt reóta róne fingula per pfeétaeë virtutis aótionem,fit%;
    pédat : acciderit vt incötinés fit virtus circa voluptatê & ægritu
    prudés,an non:'ex his.n.quæ di dinem, de voluptate dicere ne•
    &a funt,ambigere quifpiam po ceffe eft. qfiquidem citra volu
    tuerit.Veriifi quæ à nobis antea ptatë non eft felicitas. Primum
    di&a funt, fufpicere voluerim*, itaq; dicemus, q, nonnulliferät,
    ; nö erit prudens incötinens.dice voluptatem in mumerum bono•
    bamus nanq; prudenté effe,non rum non venire exiftimantes •
    x,
    â£
    cuireéta ratio modo ineffet, ve aiunt nanq; primoortum effevo
    rum ét quae exratione optimavi luptatem: at ortum quiddáim
    B detentur. & perinde incontinés perfe&um: bonú porrò imperfe E
    non fuerit prudens.Caeterumta &i locum nunquam obtinere.Se
    : lis aftutusquidem eft,diftribui»
    mus fiquidem paulo ante aftu•
    tüâ prudente, vt inter fe differ
    cundo loco, voluptates effequaf
    dam improbas:atimprobitaté,
    nunquam bonii admittere. Rur
    rét.interim vn°quidé circa haec fus, q> gignatur in omnibus,ná

    í folers,alter vero non folers.aftu•


    tüigitur incontinentem effecon
    tingit:necp enim folers circa qu£
    & aftutus: prudentem veroin•
    continentem effe non contingit.
    & malo &improbo, & ferae, ô£
    cicuri deputatur. at bonum ma•
    lis admifceri nefas,& nequidé
    multis cöe eft. Quodq;non po•
    tentisfimum voluptas, at bonú
    De voluptate. C4p. 8. potentisfimum.quodq;honefta
    Oßhæc de voluptate diffe agendi fit impedimentum.nam

    . rendum eft : cîi defelicitate quod honefta agere prohibeat,


    • fit nobis oratio: felicitatem bonii qui pöt Ä
    Primum igi^
    autem arbitrantur oës, aut volu tur primo occurrédum de ortu,
    ptatem effe & vitam deleétabi ratioq; diluenda, q* neutiquam
    lem , aut non citra voluptatem. vera fir.Eftigitur in primis non
    Nempe voluptatem vrgentes, omnis voluptas ortus'nam quæ
    nec inter bonaenumerandâ effe ab infpiciendo voluptas gigni*
    exiftimantes,ipfam citra ægritu tur,ortus non eft.nec qugabau^
    dinem effe voluerunt. fine ægri• diendo,& olfaciendo. neq;.n. ex
    tudine effe igiturvicinum volu egeftate procreata, quemadmo^
    ptati eft. Quapropter devolu dü in alijs,vt ex comedendo, vel
    ptate quoq; dicendum, non mo bibendo.hg nanq; exegeftate,&
    do quia &talijita arbitrátur, ve~ redüdantia fiunt, aut faturando
    rü ét q>nobis devoluptate dice egeftaté,aut redundátiæ auis; o
    Magnorum Moralium,
    & do,ideo ortus effe vident,at ege obleétamur, quae fimulatq3res K
    ftas & redüdätia aegritudo. igií prolatæ funt, exercetur. iö nul^
    aegritudo hic, vbi ort°volupta la voluptas eftortus . Verum &
    tis.Atq in fpeéâdo,&audiédo, cöuerfio(inquiunt) innaturam,
    £Xolfaciédo non eftvtaegritudo quæ fub fenfum cadit. nam non
    antecedat, nemofiquidé fpeétá• conuertentibus fefe in naturam
    do dele&tatus, aut olfaciendo, voluptas eft.fiquidem conuer^
    pius teftatus eft. itidé in animi tendo naturæ egeftatem, fit eius
    fniainfpiciédi deleétatio eft, ci~ exaturatio.at(vt diximus) eft,vt
    tra prgcedenté aegritudinem.& nulla egeftate fiat obleótatio, fi•
    perinde fuerit voluptas aliqua, quidem egeftas aegritudo.atci•
    quæ ortus non eft. Quòd fivo tra ægritudinem dicimur oble•
    luptas, vt eorum diétat oratio, ctari.& perinde non fuerit volu
    ideo bonum non eft, quia ortus: ptas egeftatis conuerfio . indi
    11 eftígvoluptas aliqua,quae ortus gnum nanq; in hmöivoluptati• L
    non eft, fueritvtiq; bonum volu bus nihil. Proinde fi ideo q» or•
    ptas. Atqui in totü nulla eftvo^ tus eft voluptas, bonum effe nö
    luptas ortus, nam neq;qugâ co^ exiftimetur,nullaqs eftvoluptas
    medendo & bibendo volupta ortus: bonum vtiq; fuerit volu•
    tesortus dici poffunt. Verühal ptas , fed propterea quòd non
    lucinant,qui has voluptates or^ omnis (inquiunt) voluptas bo•
    tus effe perhibent. putant fiqui nii, quifpiam id deprehenderit
    dem qiì prolatis rebus gignitur hoc pa&to. Nam quia bonum in
    voluptas,obhocortum effe: fed omnibus dicitur effe prædica•
    non eft. qfiquidem eft pars ani• mentis, nempe in effentia, &in
    mæ quædam, qua obleétamur, ad aliquid,& in quâto,& quan•
    fimul prolatis quibus indigeba^ do, ac in totum omnibus: illud
    mus rebus, ea pars animæ qua quoq; manifeftii per omnia vo~
    I tenus exercetur&mouetur,ob luptatem aliquam comitari.pro M
    leétatur. Atqui motusipfius & inde quia in oibus prædicamen.
    exercitium voluptas eft, q» cum tis eft bonii, etiam voluptas fue•
    prolatis reb° ea pars animæ exer ritbonum.& perindeqmin his
    ceatur: aut propter ipfiusa&io quidem per fe bona,etiam volu^
    nem ortü effe cenfent volupta ptas fuerit per fe bonum. atqui
    tem, q» certa fit rerum prolatio, à bonis voluptas eft voluptas:
    animae tfi pars incerta. perinde bonum ergo fuerit omnis volu•
    atq3fiquis hominem effe opine ptas.Simul certum hinc etiam
    tur corpus, qûid fub fenfum ca differre inter fe fpecie volupta
    dat,non aüt animam.verum eß tes:quádoquidem differunt etiá
    anima.itidem &in hoc.eft nan praedicamenta, in quibus eftvo
    que pars quædam animae'qua luptas. Neque enim cft, qu;;
    2!
    , ~ Liber Secundus. ' ' 18.
    A. admodum in fcientijs,vt Gram• ptas conuerfio eftexeo,quiod c6'E>
    matica,velquacunq* alia.namfi tra naturam,in naturam cuiusli
    habeat quis fplendide grämati• bet fuá.proinde cuius fuerit fua^
    cam, itidem afficitur qui fub ea. uisfima improbae naturæ,ea im
    grammatica grámaticus,eo mo^ probavoluptas eft. neq;.n.equo
    do quo&a ius qui hab£atgram quod homini, & ne quidé alijs,
    maticam.& ppea non jÉ atqiii diuerfae naturæ funt,diuer
    grämaticg,ά in fplendido; qug45 fæ quoq; voluptates. Nam volu^
    inobfcuro. At in voluptate,non ptas conuerfio eft,& cóuerfio(ini
    ita.nam û ex ebrietate voluptas, quiunt)in natura infidet. proin•
    &quæ ex copulatu, non eodem de & malæ naturæ malaconuera
    modo afficiunt. quãobré fpecie fioeft,vt probæ proba.Qui por•
    inter fe diftingui videbunturvo ròvoluptatem probam effecon 3{
    luptates. Cæterum quia funt& tendunt,eo afficiunt modo,quo
    Bimalæ voluptates , ét ob hocvo qui nefcientes ne&ar,Deosvinti
    luptas bonü nö efíe videbatur. potare exiftimant, nihilq; effe
    atid voluptatis minime ,ppriú eiufmodi peculiare putât, exim^
    iudiciú eft, fed naturæ atqs fcíæ. fcitia in id delabuntur.His fimi^
    Ná eft&naturamala, ficut vero les funt, quicunétas voluptates
    miíi&crabroníi , ac prorfus vi^ ortus effe afferunt,&neutiquam
    liumaialium. nec tiiob hoc°na bonum.nam q» alias voluptates
    turamalorum. Eodem modo ha ignorent prgtereas qugcorporis
    bent& malæ fciæ, {icut fedenta~ fùnt,eas ducütortus effe,necbo•
    riæ. nec tíi ob hoc malíi fcía eft, nas, in vniuerfum non réturvo •
    {ed genere bonü tam fcîaçá na luptatem effe bonum , Qjiigi£
    tura.Nam quéadmodum ftatua eftvoluptas, & conuerfae naturg
    -
    riusinfpiciendus non eft, qualis & conuertentis,conuerfae quidë -

    quifpiam fit, exeo quod euene exegeftate ad expletionem: con


    : rit male exerceri,fed quod bene: uertentis autem, quae â vifu & f
    ita ne quidé fcientiam naturam auditu,& idgen? alijs:meliores
    ve,autquippiã aliud, qualefit, fuerint cöuertentis naturae aétio
    ex malis,fed exprobis,itidem er nes.voluptates nãq; vtrouis mo
    go voluptas quoq; genere bonü do di&ae,funta&tiones. Proinde
    eft.Quòd vero fint&malae volu non dubium, quin ävifu volu•
    ptates,ne nos quidem latet.nam ptates,& auditu,&intelligentia
    funt etiam diuerfae naturæ ani• fint longèoptimg:cumq; fub cor
    malium, vt bona & mala: ficut pus cadunt,ab exaturatione pro
    hominis quidem bona, lupi ve creentur. Rurfum id dicebatur,
    ro vel cuiufuis alterius ferae ma^ qά ne quidem bonum:fiquidem
    la.fimiliter equi natura altera ę; q> in omnibus fit, & commune
    hois,&afini, & canis, At volu^ opunibus,nö bonum, id <*;in
    O·
    Magnorum Moralium.
    G honoris cupido,&honoris cupi probus.Caeterum non eft,vt.i6 ' K
    ditatemagis proprium eft,hono triftetur velobleótetur, quae ad
    risfiquidem cupidus folus vult virtutem pertineant profequen
    habere, & illo cgteros anteire. do,nec aliquod mediú eft. Cur?
    Voluptatem igitur, fiipfam p fe nempe q> virtusinaffeétu, affe
    bonum effe oporteat, effene eiuf &usvero in aegritudine&volu·
    modi conuenit. At non? atqui. ptate, nec quicquam in medio
    êt contrario modo. ob id nanq; pofitum eft. N6 dubium igitur,
    ibonü effevideatur,qüf cii5taex quin virtus cum aegritudinevel
    petant.agnatum.n.cun5tis,bo voluptatefit. Siquisigitur moe
    num expetere.&perinde,ficun• ftus honefta profequatur, nóbo
    &a voluptatë expetunt, genere nus. proinde nö fuerit virtus cú
    p; bonum fuerit voluptas. Rurfus £grimonia: cüm voluptate ergo.
    q» fit impedimëtum voluptas, T antum ergoabeft impedimen
    * ipfam bonum effe negauerunt, tum,vt etiam adagédum exhor D
    impedimentum effe afferendo, tetur,in totum45 non contingit,
    «pnon re&evideantur confidera vt fit citra voluptatem, quodab
    re. Neq;.n.ad restrâfigendas eft ipfa procreatur. Alia fuit oratio,
    impedimëtum, fi quafit aliaim q> nulla fciétiafaciat voluptatê.
    pedimentum:vt ebrietatis volu Ne id quidem verum eft.conui,
    prasagere inhibuerit.Cæterum uiorum nanq; ftruétores, & co»
    ita etiam fciafciëtiæ fuerit impe ronarum, necnon vnguétarijvo
    dimentum. mam nö eft,vt fimul luptatis funteffe5tores. Cæteríi
    vtranq; exerceas.Sed cur non bo alijsfcientijs non eft voluptas vt
    num fcientia, fi voluptatem ex finis, fedciivoluptate, nec citra
    fciétia excitarit?& vtrum impe voluptatem.eftigitur etiam fcië
    I dimentum fit ? An ne. caeterum tia voluptatis effe&rix. Rurfus
    multo magisaget.voluptas nan etiam aliter dicebatur, q> non
    * quead magis agendü, indefufci 9ptimum.Verü hoc modo atq;
    tataimpellit,quia probü facien hac ratione fingulas ieris perdi
    do,agitquae exvirtute,&ea fua tum virtutes: fiquidem fortitu»
    uiteragit. Niiquid multo etiam do optimü nö eft. Nunquidigi.
    magis quae ad a&ionem perti• tur ob hoc non bonum :* Aniid
    neant,exercebit? acfi oble&atus abfurdú fit. itidem & in alijs, q*
    egerit, probus erit: fin triftatus voluptas quia non optimü, nofi -

    honefta profequatur, non pro effe videatur bonum. Dubitaue


    bus, aegrimonia nanq; in eis qug rit autem quifpiâ, per virtutes
    «xneceffitate,eft.proindefiquif tranfiens huiufmodi.vt quia rö
    piam ggrefcat,honefta profequé qfiqp imperataße&ibus:de con
    do,coaétus peragit.quiautem â tinéte.n.hoc dicebamus:& ecö•
    ncccsfitate agere cöpellitur, nö uerfoaffeótus imperant rationi,
    vt
    Liber Secundus. I83
    Avteuenit incontinentibus.quia mantibus.In his nanq; fine ratio D
    (inquam)expers rónis parsaig, nepturbationü impulfus exori
    vitium admittendo,imperat rö untur primo ad honeftum: mox
    nibene difpofitg:talis fiquidem pofterior adueniens rö & cößi
    incötinens,& rö fifr mala: quá^ tuens, honefta agere exhortatur.
    obré ipfa quoq; bene difpofitis Sed non fiâröne ad honefta cg
    perturbationib° imperabit, fuá perit principiü, perturbationes
    virtutécontinentibus,hocfiita, confentientes comitaní.verum
    euenerit abuti virtute:improba fæpenumero controuerfantur.
    nanq;ratione affeétus,virtutem Quamobrem potius conuenerit
    vfurpando,ipfa abutetur.hocni perturbationé ad virtuté antei•
    mirum abfurdú euenire videbi• rebene affe&am, grationem, ;
    tur. Talifanè dubitationifacile De profperafortuna. Cap. 9.
    exeis quæ à nobisante devirtu^
    b tedi&á funt,eft occurrere atq; re
    I`É dicendum de profpe
    ra fortuna eft, pofteaj; defe. E.
    fellere.Tum demum nanq; virtu licitate nobis eft oratio.Arbi,
    cem ef{e dicebamus, cürö bene trantur nanq; multi felicê vitam
    affe&a, perturbationibus fuam fortunatam effe,vel nö effe citra
    virtutem habétibus fuerit mode fortunatam. & forte nö iniuria:
    rata, necnon perturbationes ra abfqb,n.exteris bonis, quorum
    tioni confentaneg. Ita nanq;affe domina fortuna eft, felicem effe
    &a inter{einuicé cófentient,vt non contingit . idcirco defecun
    ratio qûf optimü fit femper præ da fortunanobisdicédum : nec,
    fcribat: perturbationes vero fa non quis prorfus fit fortunatus,
    cile bene difpofitae id exequaní, & in quibus, & circaquid. Pri
    quod ratio prgtcripferit.Siratio mum igitur ad hæcquifpiam ac
    igitur male fuerit affečta, pertur cedens,:fpeëtansq; dubitauerit.
    batiöes vero bene,nö fueritvir qfiquidem non dixerit fortunam
    tus, deficiente ratione. nam ex eife , vt natura eft femper caufa F
    vtroq; virtus. proinde non con^ cuius eft, eius vt plurimü eodé
    tigerit virtuteabuti. Simplici• gö eft effe&trix,at fortuna nun•
    ter vero non (quemadmodíi alij quâ , verum temere& fine ordi•
    opinantur)duxratio virtutis eft ne,acvt fors tulerit.ideo fortuna
    atq;principium,fed potius pere in eiufmodi effe dicitur,vbi neq;
    turbationes. Ad honeftünanq;, mens vlla,neq$ re&a ratio eft.nâ
    impulfum quendam op3 primo vbi id,nihilominus eft quidquâ bi m&s
    innafciirrationalem, qui produ ordinatum,aceftfemper eodem , plu
    3** acrö
    -

    catur:atq;ita poftremo rónem modo. non ita fortuna. Idcir- íiiíí,


    effe difcernenté,atqp conftituen^ co vbi mens plurima ac ratio,
    - . -:
    fortuna
    minuma:
    - -

    rem. qú fané viderit quifpiá ex ibi fortunaminima. vbi pluri- £'£.


    pueris,ô£rönis expertibus ani^ smafortuna, ibi mésperexigua. fio.
    At
    Magnorum Moralium ,
    'G At nunquid fecunda fortuna eft, cíi&alicui bonii aliqùf agerec5 x
    vt Deorum qugdam cura? An id tigerit,dicimus fortunatü.&eii
    minimevideri debet, taliúfiqui cui iure infligi dáníi debuerat,
    dem dfim prgficimus Deum, vt eiufmodi hoíem lucrum faciété,
    bona mala43 meritis diftribuat. dicimus fortunatü. Eftigit pro
    at fortuna & quæ â fortuna,tam fperitas in agédobonú aliquod
    vere φ, vt fors tulerit fiunt.quod prgter röné, & in nö fubeundo,
    [ihmói diftributori Deo afcri» vt debuit, malo. Cgterú potius
    pferimus, malii ipfum iudicem ac magis peculiare in bono ca
    faciemus, neq; iuftum.id nefas piendo profperitasvideat.fiqui
    ÌDeo deputare. Cgterum præter dem bonú capere,p fefe fortuna
    ihaec,adnihil aliud fortunam qf tum quiddá effevideatur: malú
    piam ordinarit. proinde non du vero nö fubire, excafu fortuna»
    ibium, quin horum aliquid fit. tum.Eft igitur profperitasrönis
    mens certe ac ratio, necnon fcia, expers.nàturafiamq; fortunatus 1
    prorfus alienii ab hoc effe videa eft,qui fine rónead bona impel*
    tur.praeterea neq; cura,neq; be litur,eaq;confequit.Id vero na
    neuolentia j à Deo, videaí effe turgeft.nam animgineft hmói â
    felicitas.qfi malis attribuitur,at natura,quo fine ratione impella
    qui Deü malorü curam habere mur ad ea, vnde bene habemus,
    eoufq; . vt fi quis rogetita habé
    fas non eft. Reliquum igitur, &
    maxime peculiare fortunae natu té, cur ná id tibi italibet agere?
    sra eft.Eft nimirü profperitas, ip nefcio,inquit,fedlibet. Simile p
    façj; fortuna in his quae in nobis pemodü lymphaticis.fiquidem
    non funt,neq* eoríiquorum ipfi lymphatici citra rönë ad aliqd
    fumus dfii, quaeq; posfimus effi agendü impelluntur.Profperita
    cere. Ideo iuftü quatenus iuftii, tem vero,fuo ac peculiari nomi^
    nemo fortunatíi dicit.& ne qui• ne appellare non habemus:verú
    déforté, nec prorfus quenquam ipfahifaepe dicimus effecäm. at *
    aliüâ virtute praeditíi. in nobis haeccâ à nomine alienü quiddá
    fiquidem eft hgc habere,vel nos eft.qiïcâ,& cui9 eft caufa, aliud
    Habere. Sed.n.in talibus magis eft:& citra impulfum bona com•
    peculiare, ac fuü dicimus fortu fequentem câ;caufa di&a eft: vt
    nam & profperitaté. ingenuum malü non fubire, vel porrò mi
    nanque dicimus fortunatum, ac mimeanimo deputatum,bonum
    Aprfus cui talia bona extiterint, capere, nancifciq; bonü eft pro•
    çquorú ipfe neutiquádíis eft, ve fe&ò huiufmodi profperitas ab
    uruntfi ne hinc quidem proprie illa diftin&a,videturq; haec ex re
    profperitas diceretur.Efttamen rum fieri interuentu, ex cafuq;
    £ortunatus fæpenumero diétus. profperitas.& perinde tametfi
    ná prgteralicui° confiderationé, efthmói profpcritas,nou tamea
    ad
    ——_-_——

    , ' LiberSecundus. ' * 184


    e* A ad felicitaté talis (inquam)pro- opulentia,8£idominatus adue- D
    •I fperitas fuerit peculiaris, cuius niendo quippiam offenderint,
    * .. ihipfo impulfiis principiumbo optanda nö fuere: fed taliaquae
    *$j* norum
    ā
    eß* affuetudinis.Qjiigi
    tur eft felicitas nö fine bonis ex
    non offendant, fibi effe optaue^
    rint.Qgi auté talisfit,qualis cor•
    ternis, & quæ à profperitate (vt reptus exbonis, ne eiadfinc, ne
    ? iamdudum dicebamus) oriun^ quidem honeftus, ac bonus effe
    tur, felicitatem coadiuuant. De videatur:fed cui per fe bona om
    profperitate igitur ha&enus. nia, bona fint, nec ab ipfis abfu
    Dehome;iaprobitate, honefto ac matur,vtab opulentia&domi•
    bomo. , Cap. 1o. natu, is honeftus & bonus.
    Voniam defingulis par» De re&la ratione. Cap. I I.
    ticulatim diximus, reli E eo qüf eft ex virtutibus
    quum iâ fuerit vtin to re&è agere, neutiquâ fatis
    tum cômponendo fingula accu abfolute di&íi eft.ná dice
    mulemus. Eft igitur non male cebamus ex re&taröne agédum
    momen impofitum in cöfumma effe.veríiignarus interrogauerit
    to probo honefta probitas : ho~ id fortasfis quifpiam, ex reétara
    neftus et bonus nanqp dicit,cúm tione qd nam fit,&vbi re&ta ra
    perfeétè probus.{iquidem virtu tio ? Eft nimirú ex reéta ratione
    tis bonü & honeftum fatentur, agere, cíi animæ pars irrationa
    ficut iuftum honeftum & bonú lis non prohibuerit rönalem fuá
    aiunt, fortem, temperantem,ac exercere aétioné. tú demum.n.
    prorfus virtutum omnium.Qíì exre&a ratione erit a&tio. Qú
    igitur in duo diftribuimus, vt enim animæ partem,vnam qui•
    alia quidem honefta , alia vero dem deteriorem habemus, alte^
    bona dicamus:& bonorum,alia râ meliorem,femper deteriorem
    < quidem fimpliciter bona,aliave melioris caufa obtinemus. ficut

    ; ronon: honefta porrò,vt virtu


    tes & virtutum a&iones. bona
    in corpore &anima, corpusani
    mæ caufa habere dicimur,cúm
    certè, dominatum, opulentiam, ita habueritne prgpediat,fedita
    gloriâ, honoré,&idgenus alia. coniungatur& cöfurgat adaiae
    Eftigit honeftus&bonus,apud opus perficiendum. qfiquidem
    quem fimpfr bonafunt bona,& deterius melioris ef&caufa,ita vt
    4impfr honefta honefta funt. ta fe cum meliore exerceat. Cüm
    lis nãq; honeftus &bonus. Sed igitur affeétus menti non inhi
    apud qué fimpliciter bona non buerit fuum opus exercere, an
    funtbona, is nequehoneftus& non tum ex reéta róne fuerit? Ita
    bonus: ficvt ne quidé beneva• propemodum.Verü fortasfis di
    kerevideaî, cui{impliciter falu xerit gfpiâ, quo modo affeétus
    brianon fint falubria. Nam fi habuerint, cum non impedien^
    tur?
    ^. Magnorum Moralium ,
    G turd acqfinam ita habebunt,vt biguafunt. Ná eft in primisami K
    non prohibeantur? Nefcio. quip citia in fimilibus,vtvf,ac dicifo
    pe di&u neutiquâ facile eft. Ne let. fiquidé graculus (inquiunt)
    que.n.medicus, fed qfi dixerit fe graculo asfidet. fempq; Deus fi,
    bricitanti ptifanam proferendâ, mile agitad fimile.dicitur quoq;
    at quo pačto febricitare fentiâ? canis femper in eadé tegula dor
    cfi(inquit)impalluiffevideris.at mitare. Interrogatusferí Empe
    pallefcentem quomodo fciero ? docles,cur nam canisfemp in ea
    hic occurrit medicus, fi non ha« dem dormiat tegula,dixilfe,qiú
    Besex te(inquiens) vttalia fen• fimile canis habet tegulg,5{per•
    tias, nö habeo amplius quid di• inde ob fimilitudinem co tende
    cam.Hoc paéto de alijscómunis re. Alijs porrò vifum eft, potius
    huic erit oratio. Similiter habet in cötrarijs gigniamicitiâ. amat
    &inaffeétibus dignofcédis, ali fiquidé imbrem terra(inquiunt)
    H quid nanq; perfefè fenfu oportet ciifolü exaruit.çippe q>(ifiqunt) L.
    cöijcere.Qugrat porrò et hoc for contrariú contrario velit conci•
    tasfis quifpiá,nunqd reipfa ifta liari, at in fimilib? nihil fieri cö
    cognofcens, ero continuo felix? tingit.fiquidem fimile(vt aiunt)
    ná funt qui opinentur. Hoc cer fimili non eget.ac talia iaótátur.
    téeft hmói, vt cæterarü fciarum Iterü, vtrü operofum eft amicü
    nulla difcérivfum Ébet & aótio^ fieri,an facile:velut affentatores
    né, fed habitum dütaxat, ita ne confeftim affentiuntur, necami
    quidé hic,haec fciendo,vfum tra ci funt,vt effe videntur.Dubita
    dit. Felicitas.n.eft(vt fatemur) uerit in his quoq* quifpiâ, num
    a&io,nö habitus,neqp.n.fciendo fuerit,pb? malo amicus? Anne.
    exquibuscóftet felicitas, fed ex amicitia fiquidé in fide & cóftá
    vtendohis.atqui horum vfus & tia.at malus, neutiquâ talis. An
    a&io &. nec eftjfentis traótatio malus malo amicus ? Ne id qui^
    nis hoc tradere:quâdoquidé ne dé. Primü igii definiendiiqua- M
    que vlla alia quæpiam fcientia lë cöfideremus amicitiâ,eftnáq;
    víum tradit, fed habitum. (vt opinantur) amicitia ét erga
    De amicitia, & amicis. Cap. 11. Deîi, atq; inanimata, neutiquâ
    Erum enimuero inter cum reété. Amicitiâ nanq; hic efíe di•
    &a hmói nobis de amici cimus,vbi amor reciprocus. at
    tiadicere neceffe eft, quid erga Dei amicitia,neutiquâ re•
    fit,&in quibus, & circa quid. ciprocü.& negdem amare fufci
    qiiquidê ad oém vitâ ipfam ten pit.alienii nanq;fuerit, fiquifpiâ
    deré perfpicim?, & oi tpe bonü dixerit, Iouem amare.At ne qdé
    ab inanimatis amoré elfe cötin
    efTe, quoad felicitatë cöple&en
    dâ. Primü igit videbitur melius get reciprocii: amor tú erga ina
    percurrere, ac excutere quaeam^ nimataeft,vtvinum, vel hmói
    aliud.
    —-—--

    LiberSecundus. ) , 185
    A aliud. Ideo honerga Deum qug pp iucúdú,&ig;$ cömodum.nec D
    rimus amicitiâ, neq; erga inani tii eædé, & nequidé prorfus in•
    mata, fed erga aiata,atq; erga ea ter fe inuicé alieng, fedab eodem
    in quib° fit amare mutuo.Quòd quodämö diëtæ funt, velut me»
    fiqs deinceps confideret, qd fit dicíi cultellü dicimus, medicum
    amabile vidédú.eftigii nö quic hoiem, & medicâ fciam. hæc nö
    quâ aliudêp fe bonii.Aliud né fimiliter dfir: fed cultellus,q>ad
    pe & amabile,&aliudamandii: medicinâ vtilis fit, medic? dr. at
    quéadmodü cöfultabile & con• hö,q» fanitaté faciat.fciavero,q»
    fultádú.vtriq;.n. bonü ineft. Ita fit cáatq; principiii.Itidé & ami
    &tamabile quidê, fimpFr bonü: citiae nö itidé ú proboríi , quip»
    amandüvero, eodëmö bonum. pe q* ;ppter bonú,& úpp iucun
    Iteríiamandíiquidé, ét amabi• dum,& úpp cömodü. Neq; di•
    le: at amabile nö idé é, qöfaman cuníæquiuoce. verum non funt
    P dü. Hinc igit & hac de câ éam^ eaedé : fed circa eadé quodämö,
    t
    Biguitas, nü,pbus malo fit ami ac exeifdé. Quòd fiquis dicat,
    cus, anne. Cóneétiínanq; quo qui pp iucüdü amat, ei amicus
    dá mö per fe bono fibi bonü, & nó eft, qfiquidë nö.ppter bonü
    amädüamabili. habeíaút et cö amicus eft, isinamicitiâ probo
    fequiíbonü iucundü effe, & có ríi demigrat,ô] ex his oibus con
    modíi. proborum igitur amici ftat, quippe ex bono & iucúdo,
    tia eft,cum fe mutuoamauerint: & excömodo.,pinde nö eftve
    amantaíit fe inuicem, quatenus re ex illa amicitia amicus, úpp
    amabiles: et amabiles,quatenus iucüdum,vel pp cömodü. Vtrü
    boni. nfö igit probus,inquit,ma igitur erit probus,pbo amicus,
    lo erit amicus. Atqui erit:qfiqui an non?fiquidé non eget(ingt)fi
    dé per fe bonü comitatur cömo milis fimili. Haec nimirü oratio,
    dum &iucundü:fi malus eft qui Appter cömodum indagat amici
    C fuauis, hac decäamicus, ruríus tiá.nâ quatenus alteraltero indi
    άtenus cömodus, eaten? amic?, get,eatenus funtamici, quaten?
    Verú non erit ex amabili eiufmo „ppter cómodü cöcilianí.cú ali•
    diamicitia. fiquidé amabilebo ter definiaíúpp cömodü amici
    nü eft:atqui malus nö amabilis: tia, & úpp virtuté, & úpp vo
    nö ergo,ppter amabiles, fed pp luptaté: æqui vtiq; hoc multo
    amandi.Sunt nanq3 ab vfi ami• magis e€ q virtute concil1antur.

    . citia ú in ipfis,pbis é, hæ quoq; cüêta figdé ipfis bona exiftunt,


    amicitiae quae ex iucüdo,& çì ex &iucundú,& cómodú.Caeterü
    cömodo. qui ergo pp iucüdum êt probus malo. nâ quaten? for
    ... amicus, nö tenet pp bonîi amici tasfisiuciid? é,eaten9ët amicus.
    tià:neqp g,ppter cómodü.Atqui Et malus malo. nâ quatenus idé

    ! funthacamicitiae , úpp bonü, &1 forte ipfis cömodii, eaten?ami


    „Moral,cücö,Auer. AA ci
    -

    : Magnorum Moralium ,
    G ci funt. fieri nanq; intuemur, cü tra, eaambovirtutéconfequum K
    idé fuerit cömodü, eos ob com• tur. Alienü.n. nifibonos,putare
    modü cöciliari.,pinde nihil;pe fibi fore iucundos. quandoqui- »
    hibet, ét malis aliqü cömodum dé mali(vtinquit Euripides) ip ••
    eé.Cöftätisfima igit, ac ftabilif fifibi funt iucundi, malus vero”
    fima,& honeftisfima, ô ineft,p^ contabefcit. nec. n. voluptatem
    bis amicitia, quippe q> pp virtu virtus comes confequif, fed vir•
    té,ac per fe boníi. Ná virtus in tuté voluptas comitaî. Vtrü ve
    cömutabilis:& qug per eá cóci• ro ét oportet in amicitia probo•
    liaíamicitia, cöftátisfima eft.at rü effe voluptatê, an non: Alie•
    ά ex cömodo ftabilis nö é ami nü.n.növideri oportere.nä fiab.
    citia, quippe çí cücömodo ela ipfis;inter fe inuicé auferas fua
    bit. fimiliter étçìpp voluptaté. uitaté, alios ad confuefcendum
    Optimorü igit amicitia, û per in vita iucundos amicos adeüt.
    virtuté excitataeft:multorü au nâ ad fimul viuendum nihil ma
    H té, quæ cómodîi, & úpp volu ius eft, ô iucundos effe. quam• i.
    ptaté,inoneribus, & his ôi obue obré alienum eft non arbitrari,
    niunt, Contingitauté etiá indi• probos maxime fimul inuicévi
    gnari cîimalis amicis, pariterq; tam agere,id vero citra iucundii
    admirari. Eft vero nó abfurdü. non eft. expedit ergo(vt vi) his
    cum.n. amicitia principium ce^ maximeiucundis effe.Qji auté
    perit voluptatem,propter quod diftributæ funt in tres amicitiae
    amicifunt ,itidé & cömodii: fi» fpecies, in hisq; ambigebatur,
    mul.n. haec deficiunt, neutiquâ vtrii in ipfa æquabilitate amici«
    etiam perduraueritamicitia.At tia cét, an in eo qd effet inæqua
    fæpe perftat quidé amicitia, ve bile. Eftigitur invtroq;. ná pro
    riiabufus amico eft. ideo indi borum, per fimilitudinem perfe
    gnatur, neq; id iniuria. non. n. &taamicitia eft. at quae per difli
    propter virtutem cü hoc tibi fue militudiné, ea quæ propter cö
    I rat conciliata,vt alienum növi modü.Nã eo modo copiofo pau
    deat nihil effe exvirtute.Quam per,ob inopiâ eorum quibus af
    obrem nö reétè indignátur, qui fluit diues, amicus eft.ac eadem
    amicitiam per voluptatem con^ de caufa,malus probo.fiquidem
    ciliarunt, quòd exiftimét ipfam propter virtutis inopiam, à quo
    per virtutem duraturâ, quod fie fibi opitulatum iri putat, ei ob
    rinon pöt, non.n. ú propter vo^ hoc amicus eft. fit igitur ppter
    luptatem & cömodum,ex virtu cómodü inter disfimiles amici•
    te eft.Voluptateigitur concilia tia. Hac de câ dixit Euripides,
    ti, non re&e virtutem quærunt. Amatimbrem terra, cüm fo- .,
    neq;.n. comitatur voluptaté & lum exarefcit.
    cömodüaliquod virtus: fed có^ His,vtpote contrarijs, amici;O.
    Liber Secundus. ' 186
    A ob commodum exoritur.nam fi ftimat accipere. idcirco in eiuf> D
    libeat maximè contraria facere modi amicitijs magis exoriiitur
    inter feinuicem vtilia, vt ignem dfiae. Qui vero ex ingqualitate
    &aquam componendo, ignis fi amici funt, népe excedëtes opi•
    defit humor, abfumitur, quem bus,velalio hmói aliquo,non fi
    fibi attrahit tanquam alimentü: bi cenfentamandú effe, fed ab in
    rim quidem,vt non fuccumbat. ferioribus amari oportere exifti
    ná fi fuperarit humor, ignis ab mant.Atamare meli°eft j ama•
    fumitur.fi vero moderatus,con ri. fiqdé amare voluptatis a&tio
    feret.Non dubiü igitur, quin in ûdâ eft,& bonü:ab eo aüt quòd
    maxime contrarijs ob cömodíi ameí;nulla aétio eft.népe cogno
    fit amicitia. Deducíitur aütami fcere,melius j cognofci. cogno^
    citig oës,tá ipfa gqualitate jing fci.n.& amari ét in carentib°afa
    qualitate, in tres diftributae fpe exiftit:at cognofcere & amaref
    B cies.Eft aüt in cun&is contentio rebus animätis. Rurfus benefi- E
    inter feinuicé amicitijs,cum ne~ cü effe meli? j fecus. qui amat,
    quaquá fimiliteramauerint,vel quatenus amat,benefic?eft:ama
    fecerint,velfuppetiuerint,velcü tus vero,quatenus amatur,non.
    id genus aliquid.&cum vnus q Sed hoíes honoris cupiditatein•
    dem vehementerfacit, alter ve cenfi,amari çj; amare malunt:q>
    ro deficit, ideficiédo inclamatio quatenus amaní,videant prgcel
    eft,atqp incufatio.Praeterea in g< lere. amatus fiquidé voluptate,
    hus idem eftamicitiae finis, vt fi vel copia,vel virtute ficellit. At
    vtriq; pp cömodíi inter fe inui• honoris cupidus eminentiâ affe
    cé amici conciliení,aut pp iucü 6tat.& qui excelliit, fibi nö amä
    dii, aut pp virtuté, defectus qui dü effearbitrátur,q» in qbus ex•
    ab altero, exploratus ac cert°eft. cedunt,amantibus rependi opi•
    Si igit plura tu mihi bona contu naní. lté ipfis funt deteriores il
    leris,quàm ego tibi, nö ambigo li,ob hoc non céferit amare debe
    gn tu de me bene meritus, â me re,fed amari.Sed qui egenus per
    pl?amari debeas.Vbiaüt nö hac cuniaríi, aut voluptatü,aut vir^
    amicitia amici fuerimus,ibi ma tutis, is affluété fufpicit &amat
    iores dfiae:defe&us fiquidem ab q* ea confequatur,aut fe confecu
    vtroque incertus. vt fi propter turú opinetur. Sunr aüt & aliae
    voluptatem vnus quidé fit ami ex confimili affeétu conciliatae.
    cus,& propter cömodú alter, in amicitig,& ex eoquöd cuipiam
    de orit ambiguitas. neq;.n.qui bona velint, in quibus non eft
    cömodo excedit,voluptaté cen cunéta haec comprehendens fa•
    fet dignâ j cömodo rcpédatur. &taamicitia: nam faepenumero
    nec q voluptate fuperat, dignâ alijbona volumus, attamécum
    gratiam inipfo commodo fe exi alio vitâagere malimus: vtrum
    -
    - AA ij hoq
    : Magnorum Moralium ,
    G hoc amicitiae dicere oportet ? an bigat, finis, vt inter ciues.figde K
    cófummataeamicitignépe p vir ambigunt fip exceffum inter fe
    tuté affe&us,in ea figdem amici inuicem , nec amici permanent.
    tia hgc infunt cíiéta.ná cum alio Nunc demú illud dicendum eft,
    nemine vitâagerelibuerit.fiqui vtrü erga fe fit amicitiâ,necne.
    déiucundii,& cömodum, & vir De amicitiaergafe. Cap. 1 }.
    tus ineft;pbo,cuibona in primis Voniam igit perfpicim9,
    voluerimus,& cú ipfo viuere& vt paulo ante dicebam9,
    beneviuere,& nö cü quoquam q» exfingularibus ama»
    aliomagis.Nunquid fibi &erga re cognofcitur: fingularia vero
    feamicitia,annon:'id numcomit nobis ipfi in primis velimus: nè
    tamus,dicemus poftea.fed.n.no pe bona,& effe,&bene effe,&fi
    bisipfiscüëta volum°, népeno» milium affeétantiffiminobis fu
    hifcú viuere vitãq; ducere vnâ
    mus,&nobifcum viuerejîcipue
    H volum?.id ferè ét neceffariii. &
    malimus. Quòd fi ex fingulari
    bene viuere,&viuere ac bonum bus cognofcituramicitia:fingu
    , velle,nö cuiquã alijmagis, Rur^ laria vero nobis ipfisineffe volu
    fus fimiliü affe&uofi in primis mus : non dubium quinita erga
    fum?nobisipfis, nâ filabamur, nos fit amicitia, quemadmodü
    vel in hmói aliquid decidamus, &iniuriâ erga nos ipfos effedi,
    confeftim triftamur. Hac decâ cebamus. Nam quéadmodú al
    videat erga fefibi amicitia. Ta^ ter quidem afficiésiniuria, alter
    1ia quidem certe,vtinfimilitudi veroaffe&us iniuria, vn9& idé
    neaffe&ationé,& bene viuere, eft:&ob hoc, nequidé effe vide
    & id gen°alia,aut erga nos ipfos bafiniuria:eft nimiríi,vt diceba
    dicimur referre amicitiâ, aut in mus,inaiæ partibus confidera
    eâ û perfe&ta fit. in ambabus.n. tioné iaótantes, qiiqdé eftvide
    funt hgcoia:népe vnâ vitam age re,cii plures nö cöfentiunt, tum
    I re,& effe velle,& bene eé,ac cgte aduersü fe eé iniuriâ: itaagiíhic
    ra oîa in his funt. Rurfus videat erga fe effevideat amicitia. Nâ
    ferè1 qbusiuftúeft, in eifdé effe qm amicus eft(vt famur, cii de
    amicitia. quáobré quotiuftorü mü voluerim°impéfeamicíidi
    funt fpecies, totidé & amicorú. cere)vna mea& hui° anima eft.
    Iuftii certe eft, & hofpiti erga ci At qiiaiae plures funt partes, tú
    ué,8£ feruo erga dfim,& ciui er vna fueritanima,cum ergafein^
    gaciué,& filio erga patrê,etvxo uicë cöfenferint ratio & pturba
    ri erga virum,&qugcüq; fimpfr tiones.ita nãq; vna erit, perinde
    aligcöciliatiöes, &amicitig süt atquefi vna fa&ta fit, erit ergafe
    1 horü fingulis. amicitiarüvero amicitia. Haecaiiterga fe erit in
    hofpitalis validisfima videatur. bonoamicitia, qíiquidé in eo fo
    neg.n,vllus cftcöis,de quoam^ loaig gtes beneiter feinuicé ha
    • • *• .* -
    bent,
    -—-_

    LiberSecundus. , 187
    A bent, qiiinterfe non differunt. ciliata effevidebit, quéadmodü D
    qm malus nüquam fibi amicus & qugperfciam fpeétaí,ita quo
    eft:fe nanq; femp oppugnat. né^ dammodo hic. habebit. Eftigií
    pe incontinenscum quidp volu idem finisatq; a&io, neq;aliud
    ptatë nequiter egerit, mox poeni aliquid fitera&ionem finis.vtti
    tentia afHigitur, ac fe excruciat. bicini eadem a$tio atq;finis.per
    itidé & in alijs vitijs malushét, flare.n. tibias ei & finis &a&io
    fefeoppugnando, ac fibi aduer eft.nöaüt gdificationi:nam prae
    fando.Eftaíit amicitia ét in ipfa tera&ioné alius eft finis.Eft igit
    aequalitate,vt fociorú,pergqua^ amicitiaa&io qugdam.necfinis
    litatë numero&poteftate boni. alius eft 5teraétionéin amãdo,
    Neuter fiquidé ipforü debet al^ fed illud idem.Paterigitur femg
    tero plus fibiafcire,neq5 numero magis quoquo mó fatagit, ob
    bonorü,neq; poteftate,n£q; ma hoc q»ei°faétio fit filius:id qûin
    » gnitudine , fed exæqualihabere alijs êernimus.oés fiquidé erga 5,
    ?
    j*
    focijaliqui cupiüt.At per æqua qέf ipfi effecerunt, funt quodam
    litatem,patris erga filiü, & fub modo beneuoli. pater igiífilio,
    diti & imperantis,& potioris& vtpote fug fa&iöi,bona vult,me
    deterioris, & vxoris & viri eft moria [peq; addu&us: iö magis
    ? confideratio: acfimpliciter vbi filiü pater diligit, j filius patré.
    cumqsinterpotiorem & deterio^ Ambeneuolemtia amicitiafit... Cap. 1 5.
    reminamicitia ordo interceffit. Xpedit aütiâ di&as & exi•
    haec nanqpeftex rônein difpari· ftimatasamicitias exiftima
    litate amicitia.Neq;.n.vnquam re,fint neamicitiæ,vt bene
    gquale vllus exbono dabit,fime :uolentia videatur ne amicitia.
    liori deterioriq;dederit: fed ma^ Simpliciter igit beneuolétia neu
    ius femp ei qui excedat. ld quip tiquáamicitia effevideat:fiqui•
    peeft quodammodoróneaequa dem frequëter multis,autviden
    °ie,ctimiminusbonum capitdete do,autàudiédo aliqd dealiquo*
    rioreo,qui melioreft. bono, beneuoli efficiamur. An
    De affinitate. Cap. 14. .tum étamici?An ne,neq;.n.figf
    Micitiarum oium, qug iâ piâ Dario apud Perfas exiftenti
    3.,
    memoratg funt, in primis beneuolus(quéadmodum fortaf
    j2
    cognatus eftamor, qui in fis)fuerit,confeftim ét erga Da•
    affinitate, eaçp ex patre in filiü. riú illi fuerit amicitia. At amici•
    Et cur ná pffiliú magis amat, çj tiæ beneuolëtia qiiq; initiü effe
    filius patré<vtrü(vt nonnulliin videbií. Fiat népebeneuolentia
    ter multos re&teaiüt)q» pater be amicitia,fivoluntatem afciuerit
    neficus erga filium fit,quodq; fi q bona pöt fiftare, ei prgftádiim
    lius de patre benemerit? fit? hgc quo fit beneuolentia.Moris cer•
    igiícáinamicitiag cömodü cö tebeneuolëtia eft,& ergamoré.
    AA iij tncmmQ
    - -' ' Magnorum Moralium.
    G nemofiquidem aut vino,aut cui id agat.& proindefui amásnori K
    quam alij inanimato fufaqui bono eft. Atqui oës ad bona;pfiliunt,
    beneuolus effe phibeí. fed fiqs opinaníq;fua í primis effe opor•
    'morum ftudiofùs,erga ipfum be tere.idfgpcipue manifeftü eft ex
    *neuolentia. Neq; citra; amicitiâ opulétiaacdiiatu.Probusigitur
    :beneuólentia eft, fed in eodem: alij hgc ftatuet, nec vt officiofum
    •iccirco amicitia effe videtur. in primisfibi, fed fialiü viderit
    De comcordia. Cap. 16. g his cömode magis vti poffit,
    “ Oncordia aút eft confinis facile cöcefferit.Alij,hocifcitia
    - amicitiae, fi proprie modo quâdâ nô faciét.neq;.n.opinan•
    .' T di$tam accipias cócordiâ. tur talibus bonis abufuros, vel
    ná fi quis Empedocli aftipulet, èt ob honoris cupiditaté impe~
    «arbitreturq; ficut ille effe elemê, rant. Probusvero horú neutrú
    „ ta, nungd concors erit Empedo efficiet.&pinde ne quidem pp
    H clianne? vel fiquid aliud tale? eiufmodi bona fuiamâs erit, ve~
    Primú certe non eft cócordia in rüfihoneftas poftularit.id.n.fo•
    eis ô fubintelligentiâ, fed û fub lü nemini alijcöcefferit, at com
    a&ioné cadunt,&in his qui idé moda & iucüdacefferit.Itaqsim
    cognouerút.fedficii hoc intelli deleétu honeftatis fui amás erit.
    gendi idé dele&um habeant, cir at vbi cömodii aciâ di&ta volu*
    ca j pariter intelligút.Ná fiam ptasaffeétabií,improb?erit, nö
    bo dfiari cognouerunt, hic gdé bonus. Vtrú;pbus fefe maxime
    {e,ille vero fe,nunquid funt con• amabit,an nö: Eft certe, vbi fefe
    cordes? An nö. cgterüfi ego me maxime amabit:eft vbinö.Ná
    velim imperare, & ille me, iam cíi dicimus probîi bona cedere
    concordes hoc pa&o fumus. Eft ô] ad vtilitaté tédant,amicii ma
    nimirú cócordis effe, 1 eis ôi fub gis;j fe amicum amaueritritave
    aétioné cadant,cfi eiufdëvolun rîi amico concedés fibi honefta
    * tate.circa ftatum igitur dominâ téaccómodat,eo^g modo ifta cö
    'tis, in eifdé qug fub a&ionem ca cedit.Eft igit vbi amicum fe ma
    dant, proprie dfeffe concordia. gis diligat, eftq;vbi fefe maxíe.
    Quomodo probum fefe amabit. Cap. 17. in ipfo nanq; cómodo, amicíi.at
    Erú qm eft (vt diximus) vbi honeftii& bonum,{ipfe fefe
    fua alicuius erga fe amici maxime diligit. Eft igit boni ét
    tia,vtrum,pbus fefeama amans.nec fui amás.folum.n.fi
    15it,an ne*eft certe feamans, qui quidé fefe amat,q>bonus.Malus
    '{ua de caufa agit oîa , vbi modò aüt fui amás eft. neq;.n.hét qua»
    aliqua fuggeratur vtilitas. Ma!° pp feamet, ficut honeftü aliqά,
    igitur fui amans erit.fua.n.decâ fed citra hgc ipfe, quatenus ipfe
    agitofa.probus vero nö. hac.n. ê, fefe amabit. & perinde hac de
    «de câ cft probus,q> alteriuscaufa cá proprie fui amans dissis; e
    LiberSecundus. I88
    A De eo quodfibifatis. Cap. 18. vehemêter amicíi facies,quéad^ D
    Idendum de eo quod fibi modii di&ú eft, hicalter Hercu
    ■*
    fatis,& non altero indigen les,alter amic? ego. Qjú igit dif^
    te. vtrum qui fibi fatis ege ficillimü eft (quemadmodíi qui
    Ibit amicitia,an nernépe ipfe fibi dá dixerefapiêtes) fefe cognofce
    fatis erit, etiam ob hoc. fiquidé re,& fuauiffimü: ná fe noffe, iu^
    etiá poetae talia ia&itant, Cdm cundum:exnobis ipfis certenos
    dæmó bene dederit, quid, ami^ non poffumus infpicere. Quöd
    cisopus eft?Vnde ét gignitino aüt nö nobis poffum?, hinc cer•
    pia? vtrü qui cüéta habeat bo tii q»alijs inclamam°, nec nobis
    na,quiq;fibi fatis fit,amicis ege cogniti q> eadé faciamus.idve
    bit? An tú ôt maxime. cui,n. bfi ro fit, aut quia bfivolumus no•
    faciet, aut quocü vitâ ducet? ne bis,autppaffe&ü. at nobis haec
    que.n.fo1°deget.Quòd fihis op* ad re&e iüdicandii obftant ple
    J érit, neq; cötingüthgc citraami rifq;. Quéadmodú igitur fiveli- B
    B citiâ:quii fibi fatis eft,egebitami musipfi noftrâ fpe&are facié, in
    citia. Quae igit in fermonib° cö fpeculo obtuemur, itidé effecü
    fueta capi fimilitudo ex Deo, ne nos cognofcere voluerim?, ami·
    queillicre&e, neq; hic fueritvti cüfpeétantes noffe potuerimus.
    iis. Neq;.n. fiDeusfibifatis,nec eftfiquidé(vt diximus) amicus
    vllo indigés, ob hoc ét nos nullo alter ego. Quòd fi iucundú eftfe
    indigebimus. Eft nimirü iaétae noffe,idq; fcire nö eftfine altero
    tus de Deo hmói fermo, ná qì amico,opus eritamicitia, q fibi
    bona cun&a obtinet Deus, acfi fatis fit vt fe cognofcat. rurfus ër
    ôi fatis eft, qd faciet? neq;.n.dor
    fihoneftú (vt eft) benefacere, eú
    miet.Infpiciet aliquid,inquiüt: qui à fortuna bona obtineat, cui
    id nanq; pulcherrimü, & maxi Benefaciet? quo cum vitâaget?
    me pecüliare.Quid igiíifpiciet? nö.n.folus deget.nävitam duce^
    C náfiquicquã aliud infpiciet, id re cum alio, & iucundum & ne- F
    erit meli?.hocvero abfurdú eft, ceffariú eft. Quòd fihgchonefta
    vt fegcquâ melius habeat De°. & iucüda, necnon neceffaria,&
    Ipfe igit fefe infpiciet. at hoc de hæc fine amicitia effe non píit,
    lirti.ná hoi qui fefe fufpiciat, vt opus erit amicitia q fibi fatisfit,
    poteattonito, inclamam?. quid De multorum amicitia. Cap. 19.
    igit Deus infpiciat omittamus, Trü multos habere ami•
    neq; de eo q» fibi Deus fatis fit,
    cófideremus,fed de hoîe.Vtrum
    V cos expedit, an paucos?
    Neq; profe5to multos(vt
    qui fibi fatis fit, is egeat amici• paucis abfoluã)neq; paucos op3
    tia,nec me: q, fiquis amicum fpe ná fimulti eriit, amoré in fingu
    &tans viderit quid fit, & qualis los diftribuere erit operofum. in
    amicus, talis ülis alter ego c€,tii cúêtis figdéalijs1becilla natura
    iiij nfa,
    f- r • .
    t, ^ , . Magnorum M oralium,
    G nfa, in plurimapuenire nö pöt. in qua fe inuicem amici obiur, k
    meque, n. vifu diutisfime poffu gant. Atqui non inalijs eodem
    mus: fed fi plus mediocritatein modo fe obiurgát,ficut in ea qug
    ftiteris, ob imbecillam naturam patris erga filium , eadem nomi
    .deficit.necauditu,neq;alijs eiuf eft inclamatio,vt par fuerit non•
    modi omnibus.Qgii igitur ama nullis,quemadmodum ego tibi,
    re non posfit,deficit: iusq; fuerit & tu mihi. q>fi non, hic tam ve~
    Avt inclametur coarguaturq;, q> hemens fuerit inclamatio. At in
    amicus fit, nec amet. caeterum amicis inæqualibus non eft par.
    Jhac róne effe non poftulatami eft vero patris erga filü amicitia
    citia.Rurfus fimulti nunę mo<^ in minime æquali. itidem vxo~
    rere defierint, inter multos nan ris erga virum, aut vernae erga
    que par eft, vt aliqέf femperac^ dominum, prorfusq; deterioris
    cidat infortunium, vnde triftari & melioris. In eiufmodi non
    H neceffe fit. neque porro paucos, erunt inclamationes: fed vbi pa L
    vnum vel duos effe expedit: fed res amici, & in ipfa amicitia ta
    inter parü & multü, vt tépus,at lis erit obiurgatio. Proinde con•
    quead amádúfatis fit impulfus. fiderandum , quo paéto vten•
    Quomodo amico vtendum fit. Cap. zo. dum amico fuerit, in eademum
    - Einceps confiderandü fue amicitia , quæ inter pares fuce
    . rit quo modo vtendum fit rit conciliata.
    amico.Eft profeëto non in r*
    omni amicitia conieftatio, fed Magorum moralium Ari$totelis fini.
    - SΤ etiam Moralium Eudemiorum libros appellatos (ut &•
    alyfecere) in hoc Moralium uolumine repofùimus: qui, £t
    eadem, quæ & Ntchomachypertra&fent,ea tamemfepenumero diuer
    I fj explicant modo. In …Ariftotelis autem operibus reponi folent : cùm
    (cuiufeumque illi fuerint) eos ex ipfius depromptos officina Pofferiores
    approbarint seclufimus tamen Quartum, Qgntum, & sextum libros
    (quanquam in Grecus reperiantur exemplaribus) cum jdem aduerbum
    fínt cum gujnto, sexto, septumoj, Nichomachuorum : me idem peni
    tus, bis inutiliter repeteretur. .^ppofùimus autem Leonardi …Areti
    m in hoße libros introdu£lionem:cum eam adAtoralium cognitionem
    nonparuma candoris afferre animaduerteremus,
    ^--- ---

    ·· ' ' - 189


    LEO NA R D I. ARETINI VIRI CL ARISSIMI
    I N M O R A L I A A R I S T O T E L I S,
    «Q v AE E vD E M 1 A 1 N s c R 1 B v N r v R,
    - I N t R ο D v - c t I o.

    I vt viuendi,caleote,fe etiam bene viuemdi cura mobi eßet, imfinitos


    penè labores, quibus fultitia efluat humana, tamquam fùperfluos &•
    infamos fugiemdos longe omittendosq;putaremus. Nunc autem mogier
    error ab eo mamat,quòdfimepropofito fine viuimus , &• velut imteme
    - bris c«cutientes, mom tam per callem aliquemprofpeéhum & certum,
    quàm per ollatam mobi femitam fortuito ambulamus: vtfepe quomoflriferamtgreffua
    mec ipfi quidem fciamus edicere. Itaq;& conatus fepemos pænitet moftri: & féquentes
    pariter affèquutij; torquemur, mihil fòlidimamcifçentes, im quo flulta hominum appe
    titio conquiefcat. Eft enim veri boni à naturanobis ingeneratâ cupido. Verum comfùfà
    illa quidem atq; incerta, fallacibus4; opinionibus tanquam tenebri, quibufdam obdu
    <la:quibus occaecati atq; decepti,per deuia oberramus.Sedaduerfa hanc humani gene
    ris cæcitatem &- temebras , opem à philofophia petendum efi. que fi forte mos digmata,
    lumemfuum admouerit,hanc omnem, quemos turbat,caliginem dißipabit, veramj;vi
    uendi viam àfallaci difçernet. Et quidem meminiprimis ab amnis, ftudiofùm te philofò
    phie fuiffe:verum illius que admaturepertinet indagationem, que,etfi effúblimù atq;
    excellems, tamem minus habet vtilitatis ad vitam, quàm i$ia quæ admores hominum
    virtutesj; defcendit. mififorte in£ru&iior erit adbeme viueudum, quipruinæ, &- miues,
    & iridis colores quemadmodum fiant, didicerit: quòd mihil amplius vtilitati, habet,
    quàm fi illamumquam didiciffet. emendatior erit eius quoque vita, cui aues &- pifées
    notifùmt,quàm fi omnino effemt incogniti. fimilia his fùnt cætera,que in illatradumtur:
    habent enimfplendorem cognitionis eximium: vitae autem vtilitatem mom hubemt.At ve
    ro hec alteraphilofophia tota,vt ita dixerim, dere noflra eff. Itaq; quihuius cognitione
    ; omiffà,philofophie intendunt, hi aliemum quodammodo negocium agere videmturfùum
    omittere. Ego igitur,Caleote, vehementer quidem te adhæc ftudia reuoco. Quidenim
    pulchrius mobili viro,& virtutum ab ipfà matura amatori, & intelligentiarationeq;
    ' praeftamti» 1; ea difcere,per queadcafùm viuere defiflat, fùas ipfe vits a£fuaq;di
    Jéermat? Sed vtrum ifta cohortatione comtemti, mom vlirafcribemus? vel quafi perfuafê
    iam tibi addemus aliquid introduélionis caufâ. Hoc ego potius effe reor. meq; enim inui
    tamtis e$t tepide agere, fedrem ipfàm,ad quam inuitai,vltro offerre. Referam igitur

    . fermonem habitum à me muper cum Marcellimo fimiliari meo.Namtum ille domum ad


    me fàlutamdi gratia vemiffet , reperiffetq; forte leéiitantem, poft prima illa amicorum
    confueta cùm vterque confèdiffet, Et quidlilrihoc eft, inquit, quod modo erat im ma
    mibus ? Ariftotelis, imquam, liber ef ad Eudemum, Tria fùmt enim,vt audiuiffè te cre
    do, huius philofòphi volumina de moribus fcripta. Vmum, adhunc quem modo dixi.
    Alterum, adNicomachum filium. Tertium, quod infèribitur Magnorum moralium,
    Etfi eadem omnium vis ef?, tamen alibi emodatius, alibiremißius res ipfè traélantur.
    Reéle, inquit. At enim opportumefaéla & te huiufce rei memtio eft.aueo enim ia mpridâ
    qu•
    Leonardi Aretini in Arift.
    4wifit huiu difçiplimeprogreffùs, &> quafi viam cognoßere, nec antehac data mihi
    facultas ef?, à te de hoc ipfo,arbitratumeo percunéfand'. mumcvero quia vt video ocio
    Jus es , ofiemde quaefo de moribus difciplina quid mobis polliceatur. Quidme rogas, in
    quam, ac nompotius ipfetu,velnoflrorum vel Græcorum,à quibus ifla tradumtur,fçripta
    leélitas ? Grece, imquit, mefeio , latima vero ifla moflratia, vt tibi verumfatear legemtem
    *me comamtemit, mö admodum iuuant. conieélo emim effè talia,vt inftitutum potiu$ erudi
    re, quàm rudem im{}ituere ab initio Ę Tu quigraeco defomte (vt aut Flaccus) hauß
    fi, qu«fo mihi expone, haec de moribus difçiplima quid eius feélatoribus repromittat.
    Nom mumufeulum,imquam,meq;lucellum, fedrem maximampr<£ftmtißimäj; ojum,
    beatos facere homimes, modo fibiipfís non defint,fèdagemdo & operando illiuspræcepta
    iuffaq;fequamtur. Et quis mom excitetur,inquit,tanta fpepropofita? Ardeo me hercule
    iammumc illius initiarifacris. quare age dum, ede quidpr«cipst. Longum, inquam, id
    quidem & infigne ef, caput tamen acfumma omnium, vt beme viuaι. Id vero mom de
    menfà,féd de memtefumitur. Sed quoniam idte cupereamimaduerto, & adiuuaridigna
    e}} hac cupiditas tua, comemur tale uliquidtibi tradere, quale Graeci Ifàgogicum appel
    lamt,idef?, quafi introduéliomem ac euidentiam quamdam cius difçiplinae, quò paratior
    adillam percipiemdam queas accedere, ac dicere equidemiam ordiar. tu vero fiquidin
    ter dicendum ambigis, interpella. Prima igitur huius difçiplimeconfideratio mihi vide
    rifolet, an quid fit extremum & fini: in rebus humanis, ad quem omnia queagimus
    referri oporteat.Secumda, quidfit extremum. Tertia, quibus rebus adidperueniatur.
    his emim cognitis,&> totius vite rationem (quemadmodum dirigemdafit) cognofçemus.
    <Queemim adaélionum moflrarum verum finem referuntur, eas &- frugi & lauda
    biles dicimus.que verofallaciopimiome aberramt, eas vituperamus atq;propellimus. Vt
    autem de his dicere incipiam, confpicuum efl plures im rebus fines effe hmmamis, aliosq;
    fùb alijs comtineri.Finem autem appello, cuiusgratia qnidagimus.Exemplo quoque hoe
    ipfùmfaciamus illuflrius.Parat quis mauem mauigandi caufâ. nauigat autem, quò pecu
    mias acquirat.acquirere autem vult, quo opulemtior fiat. hanc ipfam opulentiam alte
    rius gratia cupit, velhomioris, ve!potentie, vel vt mullius indigeat. hic igitur vides tot
    effe fimes,quotfùnt aëlus,aliosq; fubeffe alijs. Idem e$t in ceteris operatiomibus noflris.
    semper emim noflra de fime im finemgraditur quidem proceditq; intemtio. nec ef dubium,
    quinfùperior finis preciofiorfit, cùm illius gratiainferiores appetantur. Illudpraeterea
    comflat,mos omnia que agimus,bomigratia agere: ex quo fit, vt idem fit fimis &> bonum.
    Sedam cunéht alteriusgratia volumus, & mecubi comfí$it appetitio noflra? vel e$t ali
    quis extremus &-vltimus fimis, ad quem cùm tamdem peruentum fuerit, appetitio com
    quiefeit? Fatendum eft effe aliquem, me fiforte megemus, irrita & fultaprobetur cupi
    ditas mo${ra, &- im infimitum progreßio, &> multa perabfùrda exinde conféquantur.
    Idergo extremum, fi modo ef aliquid, quod effe plane confitendum eft, neceffe ef effe
    tale, mulla vt externa illecebra, fedipfum per fe fùa vi nos incendat & rapiat in cupidi
    tatem füi,quodpropterfe expetatur femper,& mumquampropteraliud, ad quodreferam
    tur omnia, ipfùm autem mufqucm. Erit igitur hocfùmmus finis, & fùmmum bonum.
    mam finem & bonum idem effe docuimus. Erit quoqueprincipium &- caufâ. imdefi
    quidem motus ef?, cùm eiusgratia, omnia omnes agant. Intelligere mihi videor, in
    £; probe temere: quare ad alia, fitubividetur, progrediare. Agemunc, imquam,
    ic quidfit extremus fimis videamus, hoc enim/ícüdo eratloco im qu«flionepropofitum.
    1De
    Moralia Eudemia Introdu&io 19o
    'De nomine quidem(inquit Ârifto.)apud omnes conuenit.Felicitatem emim uulgus erudi
    tij;appellant. fedipfàfélicitas quid tamdem fit,de eo fáne inter fé diférepãt:nec idem uul
    guafàpiemtesq; tradiderunt, At emim me fàpientes quidem. mulla enim umquam de re fuit
    interphilofóphos tanta comtemtio. N.tm alü uoluptatem effe id extremum &> ultimum,
    quodperfeipfùm expetitur,&- cuius caufà cetera agimus, affèuerant. Effe quidem id in
    fitum memtibus mojiris, ut omniafuctamus atq; patiamur,quò poffeaim gaudio et laetitia
    comtemti & quieti uiuere poßimus.eaautem effùmma &> mera uoluptas. Ex quo fit,ut
    principia uel appetendi aliquid uel fugiendi, à uoluptate doloreq, proficifci uideantur.
    Quare & ipfa quidem uirtutes ideo cenfemt abhominibus exerceri debere,quia effeé}ri
    'res fintplurimarum uoluptatum: contraq; cum deliéforum fèelerumq; cofçientia mos ue
    zet,&> angat,tumimanescupiditates,quarum fultorum omnis uita refertaef, fìlicitent
    mentes, & quietas effe mequaquam permittamt. Itaq; eum effè fàpientis deleífum aiunt,
    vtpraetermittendis mimoribus,fihi maiores comparent uoluptates: &> doloribus p.truus fù
    fceptù,maiores grauioresq; repellant.In hac ferme fententia Eudoxus,&- Ari$Hppus,&>
    Epicurum fuere: etfi eorum alius plus, alius minus tribuerit corporis uoluptatibus.
    His adijciendus ef Democritus, qui obfèure quidem ac uerbo pene infòlenti i;£vpiayfum
    nmum bomum effe dixit,quafitramqutllitatem quandam animi omni mole§ia uacantu.
    Alü uero in ufù uirtutis félicitatempofùere,atq; ex eo beatam conflare uitam cenfent.
    Effe enim quoddam proprium hominu opus ad quodadagendum matus fit.idautè monef
    fe uiuere, quia cíe fit etiamplamtis.non femfùm habere,quia cöe fit etiam brutis:fed uitam
    & aé}us fecundum rationem, qua qui bene excellenterq; utitur, isproprium opus, ad
    quod matus fit,bene abfóluat,eumqùe bene uiuere ac bene agere, in eoqùe fitum effe/um
    mum illudhominis, quod querimus, bomum. In hac ferme opinione Ari$#.&• Theophra.
    .v- ceteri omnesperipatetici fuere.Sed eum quereretur,numquidforet haec uita impotefia
    tefàpientis, ideft, an fibiipfiper uirtutem hanc praeflare uitam uir bonus poßit, multæ
    difficultates fùboriri uidebamtur. Fieri emimpoteff utjàpiens , &•bonus ur, & omnibus
    uirtutibus inftruélus atque ornatus,m exilium, in orbitatem, in egeflatem detrudatur,
    amiffàpatria, abluto patrimomio, filüs propinquisque mecatis. praeterea at in carceré ty
    ramni,utim equuleum, ut in fùpplicia grauia &- mißranda incidat. Hunt igitur quan
    quam uirtutibusabundantem,tamen beatum dicere tantis in malis quis potef? Quodfi
    £taeft,nec uirtus ipfà fùtis uidetur ab beate uiuendum.Obhaec ü,de quibus loquor phila*

    .
    f.?
    fòphi,tria bonorum genera diffinxerunt: Animi,Corporis, Extermt. Felicitatem m bomus
    animirepomunt,qu« fùnt maxima ac precipua boma Corporis autem &- externa adeffè
    homini oportere aiunt,mom ut illa ex féfé beatam conficiant uitam, fed ut me operationes
    uirtutis,in quibus beatauitaconfifiit, impediantur. etenim fùpplicijs doloribusque affe
    &ium corpus,neq,comtemplari quicqua,nec agere permittumt, & egefas exiliumq; imul
    taimpediunt,cum tamquam infrumenta defini adagendum.Quid ergo, mifererit fiipfès

    ? in ijs quefùpraenumerauimus, malis? Certe non mifer. habitus enim uirtutis illum ab
    hac infami appellatione defendit. Sed nec etiam beatum in tantis calamitatibus nuncu
    pabo Beata enim uita omnis optabilis ef &- plcmagaudiorum: hec uero calamitofà, me
    #". optabilis mec betta igitur. Haec peripateticorù ferme cf defùmmo bomo, uitaq;
    ata féntentia.Nec eft dubium, quim &> fiparum,tamem aliquidfùrtum< tribuatur.
    *.
    Itaq; Zemo,quiq; a Zemone fùnt Stoici(rigidi mempe hoies &- fèueri) aliter de fùmmo
    bono opulati/ùmt.Negát emm quicquam effe bonú,præter honeftu:im eoq;canfiffere ui
    ? t4rii,
    - * - . • , • •. . -

    Leonardi Aretiniin Arift.


    •am beatum affirmant.Honeflìaiite$,quodbene & laudabiliter & ex virtute fit.vs
    emim quodtmide,quodlibidinofe,qdabieóle agitur,turpe dicitur,ac dedecori plenü efi:
    fic quodfortiter,quodcontinenter,quod ex dignitate agitur, homefi,decorâ, pulchrum
    nuncupamus.Corporis aüt & fortune cómoda megamt effe bona:comtraj;illorú incómo
    da megamt m.ila effe.Virtutem emim fuis effe adbeate viuendum putât,meq; carcere,neq;
    tormentis,neq; doloribus vllis,aut ege§}ate exilioue beatâ vitâ impediri. Virum enim fà
    pientem,ac vere fortè,magno mui&ioj;aio totü ex fèipfo pëdere:mechumanos cafu,neq;
    fortum eminas expauefçere,nec illis,fi accidit, vmquá frangi.mom enim exilium,nec pau
    pertaté,necdolores mala effèfàpiëti.quomiâ, »t mthilbomum,preteridquod honefum €>•
    çum virtute fit.fic èt mihil mali, mifi quod turpiter & cum vitio fit. quod in fàpientem
    cadere mequaquâpote$# Quòdfi fùrtumâ metuat quis, mumquá erit beatus: cum etfinom
    facla,attamêfact£daformido illius mutabilitatis félicitum reddat.H«c fermè eft,nifa!
    lor,Stoicæ di/ciplimae forma.mgfcio am vera:fèd certe mafçula,atq;robu$fa.Percurri ti
    bifemtemtias oës defummo bomo,q tandé coguitu digne videantur:de quibus fcire velim,
    quidtandem exiftimes, Ego me,inquit? Fatebor tibi quidmihi acciderit.fingulis dum à te
    referebantur,me me toti addixi. Ná voluptate, &> vacuitate doloris, jprima fuit /nf.
    mihiloptabilius vifùm e$t.Quid.m.beatius aut effe aut excogitaripoßit,quàm vitagau
    diorüplema,oimoleflia detraéla? Aut quid Deorü immortalium vitae fimilius imagma
    ri poßimus, qui cumfìmt verefèlices atq; beati,hoc beatitatis inflar mobis mortalibus reli
    uiffè videntur.Rurfus vero cü advirtutis fplendore oculos erexi, viéfus excellentie lau
    3% adeo comtempfi equidέac poflhabui voluptatê, vt ét molefiùs & doloribus cöpa
    ramdá eam beatitudimë exi$}imarem.Corporis vero comoda,extermamq; rerüprofperita
    tem,quafi meceffàriâ in bonis imponebä. Ecce alteri exurgentes,negant quicquam tale im
    bonishabemdi,diit ;hominipoteftatem,feipfùm pfe ih beatitudinëafçribendi.quo quid
    optabiius effepotef? Ita cùm oés adfetrahit, ambiguus fùm quid maxime putem reci
    iendum.Non ef mirum,inquá.fi tibi horú finguliprobantur.Ná vulgus quidéphilofé
    phorü,quiabfùrdadicebât,iampridë auditores fcholaeq;ipfereffuerunt. ille refät difçi
    pline q aliquid dicere videantur:que etfi verbis pugncnt , re tamen &> affe&fuproxime
    fùnt.Qiioproxime,inquit?ampote$t quicquam effè diflantius. Attende,inquam.am tibi
    proximitatem hancftisprobare videor? Primum enim Stoici à Peripateticis quid diffe
    runt?vtriq;profeéio beatae vitae domim.i,effeé}ricemq;virtutê confentiüt Inhocfèrè to
    tum ef?:&- qui im vno hoc cófentiumt,vix im alüs diffemtire poffùnt.Nam de corporis ex
    termis cómodò,jalw bona appellamt,alij mom bona,idmomrefert, quantum quisq; illis tri
    buerit.fîmô plus his quàm illis de verbo differentia e§t,mô aut dere.quod alteros vfitati
    »erbum deleéfat,alteros mouii.que enim hiboma & mala, illipr«pofita &• reie&ia appel
    lamt. Defortum e modo tormétis,doloribusq;corporis diuerfitas efi,&- quidémom magna.
    Peripateticiemim nöà quibufùis calamitatibus depelli vitâ beatäputaiit.fedabingenti
    bum & multis.& hæc ipfàfìaccidìt fpiëti,nequaquä eäfieri miferum dicüt. Stoici ve
    ro ἐtim his ipfis calamitatibus beatiì affèrunt. Vides ergo quàm parum interfit inter hos
    duarüfëçfarü magiftros.Quimetiam voluptatis patronimom multum ab his difcedüt.Feli
    citas.m.abfq; voluptate effe möpotefl:adeo mom implicataefl illi &> ammexa voluptas,vtfè
    pararimequeat Nomem certeipfùm,quo beatitas defignatur,à gaudemdoapud Graecostra
    &ium efl,quafi vita quaedam gaudiofâ.A&ho vero virtutis, fiaj; & comtemplatio,con
    /€ientiademiq;ipfàreëlefaclorüimmenfàs quafdam continet voluptates,vtdubium fiat,
    et.

    •,
    Moralia Eudemia Introduótio 191
    amheepropter illam, am illapropter hec expetatur. Clamat emim Fpicuruuipfe,nôpoffè
    cum voluptate viui,mifiiufle,temperate,prudenterj; viuatur.nee rurfu iufe,temperate,
    prudenter,mfi cum voluptate.Ita cùm tres fimtphilofophorumfèélæ, ommesprofeélo aut
    idem aut propè defùmmo bomo dieerevidemtur.Quare mom multù tibiformidandum e$t,
    vt dum alteros féçlaris, ab alteri cötingat te «bfcedere longius. Perquàm gratum mihi
    eft,inquit,hanc,vt ita dixerim,conciliatiomemphilofophorum audiffe Necplacuit modo
    tua de hifee rebus diffutatio,verum êt placauit imquietam mëtem, cuimam potißimü im
    hereret haefitatem.sedre£}at iam tibi tertia illa pars,cü fit me fimis aliquis extremum &•
    Jùmmum, & quis fit confpexerimum, vt munc quibus rebus ad illud veniatur ofiemdam.
    Tute,imquam,ipfe viam mom exfuperioribus diélis iam hinc difèermis? Difçermo,inquit.
    virtutes emim beatae vitae domimas,effèélrices4; confentio:fedtamen de his ipfis audire per
    :
    **
    cupio.Audi igitur,inquam,& finom adviuum refecare propofitum eft,fed & quamtum
    adeuidemtiam nunc fàterit,breui difeurfùperfringere. Hoc ipfiim,inquit, muncpoflulo:
    * defingulis vero fi ambigam,aliàs. Cùm per virtutes ad beatam vitâ perueniatur (ab hu
    e* enim honeftas voluptasq;exiffit)de virtutibus ipfis dicere aggrediar. Atq;illudprimum
    3* àmobis intelligendum e$t, virtutéoëm effe affeélionem animi conflantem, quem cóimomi
    * me habitum vocant.Vt enim equum ficâ maturageneratum videmum, vt &- currere, &•
    * ingyrum fleéli,& portare equitëpoßit,hactamem ipfàmom perfeéle agit,nificum domi
    tus & exercitatus eft,atq;ita affuefaéhus, vt illa beme & fciemter agat,tum emimperfe
    ;* &lum quoddam habere videtur:fic &> homo à matura aptus,perexercitatiomem &> affùe
    £• tudinêhabitü iuflitiæ & temperamtiae,caeterarumq; virtutum mamcufçitur: vt tüc demù
    + perfeélum ab vfù fit,quod à maturafueritimchoatum. Et de virtute quidé omni imbuic
    ** fere modum accipiêdum egi, Habitüféilicet animi,exercitatiome, vfùq; acquifitum,vt pe
    g* rite & feienter opum fùum perficiat. Virtutú vero ipfärü primapartitio ef, vt aliæ fint
    • moris,alie intelleélu.Conueniunt in eo,quòd oífunt habitum. Differumtaüt,quia mo
    * rales fiunt in eaparte amimi, quemom habet rationem:intelleéiiuae aüt, in eaparte, qua
    ;* rationë habet.Preterea morales virtutes mediocritates quedamfùnt inter exceffùm &•
    â defeélum:imtelleéhue aüt exceffùm mom habemt, nec fìmt mediocritates.Infuper morales
    * circa affe&ius & aélus:intelleéliue circa veri deprehenfionem magis verfaniur.Sunt ve
    ro intelleéìiue virtutes quinque: Sapientia, Scientia, Prudentia, Imtelligentia, Ars.
    ?
    Moralium autem maiore$ mumerus.vt emimaffeéfus fumt humami,qui mos infleëiumt
    » «> ducunt,ita virtutes aduerfus hos oppofiterefisfumt.Ex quo fit,vt morales quidé vir
    tutes oés circa difficilearduumq;verfèntur.Difficile ef emimlibidines quafi fræno com
    pefeere: difficile iracumdiam temere: difficile auaritiâ coercere.idem ef dealijs affeélibus
    moflris,ad que enim promi maturafùmus, aduerfus illa virtutes oppomumtur. Nilagas
    timide dicit virtua,milimtemperamter,milauare,miliracumde,milimique,mil abieéle gram
    de potius quiddam tibipropofitum fit.Etfiadfimt fucultates,magnificentiafplendeat.Ho
    mores vero itaprofequere,vt declines ambitiomem. Veritas, &• im ommifermone,&- im of
    vita eluceat. Praeterea caue, me te virtutisfpecie decipiat vitiü.;Inconfùlta audaciaforti
    sudo mó efl,fed temeritas &• vefamia.tamq; ef im vitio qui mom timemdaformidat, quàm
    qui timenda omnimo mom expanefcit.Sit timorimpericulis:ita tamen fperferendafimt,vt
    ratiofùperet vincatq; terrorem.Atgraue ef vulnera excipere, graue mortê obire.fimt fà
    me ifla,fi ita vis,èt grauißima, tamem imcidunt tëpora in quibus homefla mors turpi fue
    rit »iteáßpientepr«ferenda:& vulnerapergloruam excipere preflet, quàmper igno
    anumua/m
    2.
    * Leonardi Aretini in Arift.
    minam eorpuimtegrumferuare.Hincfortitudo illa mirabilis exifit.ffeciofißimaprofú
    {lo virtus,oratorum campus, quæ tantofauore hominum excepta eff, vt etiam defumclo
    rum fatuas videamus fere habitu militari, quafi praeclaru*m fit hocpotißimum genere
    laudis im vitaclaruiffè. Commune certe virtutis nomenfùrtitudo fola im fùampropriam
    appellationem conuertit.nec fúne mmerito.Virtus enim a viro dicitur.Vir auté conflans
    aliquid,& pugnax defignare videtur.Itaq; illud impromptu ef fi viri effis,id effi fortes.
    Et Caefàr milites increpans,inquit,fèfè non tantum virtutem in milite defiderare, quan
    *um modefliam:virtutem hauddubieprofortitudiueponens. Itaq; vt im multis alüs, ita
    im hoc preclarius Græcu quam mos. Fortitudinem enim illi **J}£iav vocant.ud importat
    (vt verbum de verbo exprimam)virilitatem.Nam temparantia cöis quidem efi, mec viri
    Jòium,fedetiam mulierus:fortitudo autem propria vir, efl. verfàtur autem teperamtia cir
    ca libidines compefcédas. atq$ vt fortitudo a fuga nos reuocat,fic temperamtiaabimfequê
    do coercet:vt quodammodo interfe contrariae, vma adprelium cohortari, alia receptui ca
    mere videatur. E$#aüt temperamt:a circa eas voluptates, quæ mobis cöes fùnt cum caeteris
    animamtibus:ex quo nó proprie illa quidem hois voluptates.fedmagu feruiles befiiales4;
    habentur dicimus de affeëiibus animi in metu & libidine, Quid?auaritiemomne arduum,
    effraenum imponereìaduerfùs quam immoderationem virtus e$,quam dicimusliberali
    tatem.Ea eft mediocrit.w quedam im acquiremdiserogamdisq;pecuijs,remota quidem ab
    auaritiae fordibus,remota èt à prodigalitatis amentia. Auari emm e£}mimia acquirendi
    cupiditas,& remißior quàm oportet expemdemdi cura. Haec aüt duo contrariainprodi
    go.mam & diffolutusim acquiredo,& profùfùs in largiêdo efl.Horum mediusliberalis,
    %b & quãdo,& quantam capiemdum erogandumq;fit,tenet. & rónem fecutus, habitâ
    iam iflaagendi ex vfù cotraxit.Sed vt circa pecumiarumcupiditatem liberalitas, fic &•
    circa cupiditatemhonorum alia quædú virtus exiftit,ambitioni contrarias nomêvero ne
    quaquãfortita.sunt enim quidaplus quam oportet honoribus inhiantes, quos dicimus
    ambitiofòs.hifere idem in bonoribus faciunt, quod auari impecumijs comparãdis.Alij,&
    quos honeflecofequi poffumt honores,abie&home quadam ammi praetermittumt.Inter hec
    5itia, virtus eft quædam,imtelleéla quidé aperte,fedmo aperte moiata. At enim & libera
    litatu,& huic virtuti q eft circa homores,duæ praeclarf3ime virtutes comiumélæ fùnt,ma
    giificétiu &- magnamimitas,quarù magnificentia,fublimior quaeda liberalitas eji circa
    fùmptus ingentes & magnos.vtfiquis ad vfùm populi theatrum «dificet,aut ludos exhi
    leat Megalenfes,autgladiatorum munus,aut epulumpublicum. haec enim &-hmói, quæ
    priuati fùpra modum excedunt •/pleudorem queiidihabent eximiii:nec liberaliamodo,
    jédèt magnifica dicumtur, Magnificentia igitur ad liberalitatem talis eft. Eodemq: modo
    magnamimitas ad ullam aliam uirtutê,q circa homores uerfàtur.Ef cmum ferè eadem,niß
    quod magnitudine animi,propofitoq;fublimi excedit.vt fi maximu dignus fit, maximos
    fibi honores arrogaremom uersatur. Proxima eft manfùetudo,&- ipfà quoque aduerfùs cu.
    piditatem confiituta,non pecuniarum,nec honorum, fed uindiélarum. Efi enimura ulci
    jçendi cupiditas.cum refiffit manfùetudo,me plus minusue equo efferatur. Huius exceffùs
    ir.ucundia defeélus uerofègnities, utriq;im uitio.mediocritas uero laudabilis:quæ & pro
    quibus,& aduerfùm quos , &* quamtum oportet irafcitur. Hic ille.fùblatis in me oculis.
    quafi admiraretur,Mediocritutem, inquit, iftam cetere quidem uirtutes, que adhuc à te
    commemorate fimt,reéle /i/?epiffe uidebamtur:manfùetudo aüt admiror fihamcfi fèipiat
    mediocritatem.Iam emimfihocfatcmur,illud quoque confitendum erit,iram quandô effe
    ilem
    — —

    Moralia Eudemia Introdu&tio. 19.


    uudabilem. de quo (vt tibi verum fatear)valde equidemfùbfifio.quas vero caufa ambi
    gendi habeam.finom tibi meahaec interpellatto molefìafìt,exprimere comabor. Tu vero,
    inquam,arbitratu tuo. nom enim mei caufâ fermo hic inftitutus ef?, feduui. Puto igitur,
    inquit,nullam iram effe laudabilem.quodfimö laudabilis,neq;cü virtute:quando ois vir
    tu, laudabilis e$t, virtus.m. excellemtiâ &-praefamtiam dicit. Nihil vero eft oium, quod
    nom abfq;ira melius faciant hoies, quàm irati.Quid enim ef ira, mifi ebullitio quaedam
    & concitatio,maturo fabiliq; confilio & tranquillitati römis aduerfà ? Itaque mò alia tá
    crebro paenitenda hoibus incidunt, quàm illa queperirägeruntur. Náreéla quidem illa
    ratio, quamulla carere virtus pót,fedationem amimifèremitatéj;requirit. ira vero pertur
    lat & concitat, vt mom fòlum mentis iudicium,fed corporis Èt laudabilem fatü peruertat i
    illa quidem,atque detorqueat. furemtes oculi,&- trememtia labra, verba interrupta atq;
    infraéía,uaélatio brachiorùinfama,progreßio amems.haec aüt(vt pace tua dixerim)fro
    ripropiora mihi videmtur quam virtuti.Atq;perabfùrdüeft,reélâ quidërönem m virtw
    tibus dominari dicere:irávero,quemos àreëlaráne dimouet,in virtutibus uliquádo fate
    ri effe.& hunc feruaturü effé modùin rebus agédis credere, qui infeipfo modi móferuat.
    Vidéturporro & fàpiëtes viri,hoc ipfùm quod modo dixi,apertißime tefiificari:fimt.n.
    vt videmus, libri complures aduerfus iram ab illis côfèripti. qui vero cótraimiraßätiam
    fcripferit,memo adhuc,quodequidem fêiâ, repertus efl: quafi nóirafeilaudabile fit, irafci
    vero vitiofum.Quodfi irámumquam effe laudabilè conflat,fequitur vt mediocritas nulla
    eius fit , fèd omnem penitus huiufmodi perturbationem amimi effe improbandam.
    Tum ego, Non ignoro,imquä,ifiaitadicifolere ab ijs qui cótra Peripateticos difputât.
    fedtamem refert,quidquifque fentiat. Quaeris mum excandefçentiam iftâ vehementemf;
    iracundiâprobê?Negabo quidé atq;deteflabor:quidemimamentius?quidfurorifimilius?
    Quaeris rurfum,mum imirafeemtiam,& fignitiè ojtpe laudé?Hamcrurfus im vitio duc.i,
    atque reprehendâ. Etenim peto abs te,fiferuus parentë verberet tuum, aut fi filiae virgmi
    vim afferat,mum tu haec afpiciens aio tranquillo effe debeas ? velpotium motu quodá ami
    mi adinfringendüillium cotumeliâimfirgere?Refpôdebitprofeélò pietas ipfà, & rê,repre
    hemdendü effete,nifipro tamtaparëtus filie4;iniuria indiguationéfùfciptas, &• ad vindi
    &lam cum acritate quadávehementioriperciteris.Quidemim, quæfo,agat filius,cótume
    liam parentis indignácernens?stabitcedo eodem aio atque vultu,quo fueratprius,neceií
    charißimi & coniunéiif3. iniuria cómouebit?&> quis momhumc dete£fetur, atq;reprehen
    dat?itafit,vt ira quedá mánumquälaudabilisfit,& mom irafei in vitio reponatur.Vide
    turporrò meq; fènfùm neq; memtë habere,qui vfqueadeo hebes atq; diffolutus e$t,vt meq;
    doleat, meq;grauiter ferat:cü patrie, cü £Γ:filijs, cü ceteris,quos charißimos
    habere debemus,cótumelieimferuntur.Neq,fâme verù ef qddixifli,nihil effe oíum,quod
    mom abfq; iramelium fiat.iuuant emim interdü, & certe decent fimuli quidam & motus
    animi vehementiores, pro indignitate flagitjmöimmerito fufeepti, qui nos adpietatem
    fòrtitudinemq;impellumt.Ná quodais,meminem adhuc cótra inirafentiâfèripfiffe,igno
    rare mihi Arifloteiem videris, qui vbiq;fèriptorùfùorum,fignitiem , &> mirafeenttam
    jf tm magnoperedamnat.Itaque vt tuiracumdú illumfurenti,fic ego diffòlutum hüc &*
    fegnem mentecapto aßimilabo: quinecfèntire,neccurare,mecaffici vllure videatur. Sed
    bacfàtù:adreliquaim}}ituti operù reuertamur. Diximus de manfùetudine, atq; illius
    extremis.Im vitaautê & cöuerfàtionemultipeccant.Ná reperiuntur quidá cótentuofi,di
    /}licitet,duri,difficiles,inhumani:comuraj;alj, adulatores, placëdifiudio oia affentátes.
    h«c
    Leonardi Aritini in Arift.
    #ec vtraq;vitanda fùnt.media vero inter haec virtus ef amicitiefimilis,procul ab affin
    tatione, procul à comtemtiofâ afferitate. Eodemq; modo & o£}entationem &- iromiam im
    »ita & conuerfätione abeffe comuemit. quarü altera implum fiélio ef?,altera imminus. gra
    uitas vero, harü mediocritas efl:fed ab offetatione remotior. Cú aút fit im vita ceffitio
    quaedam atq; remißio (neq; enim continuo laborarehöpotef) fòlatiorü quædã modera
    tio efl.Ná fi oëm refúgias iucunditatê,ruficus fis.fin ajìt iucundi arripias occafionë, ita
    »t mechomeftati,mec dignitatiparcas, modorifiim mouere poßis, feurra. inter haec mode
    ratio,ef quedá virtus, que ab his extremis reduéfa,comitas appellatur sic tergemina
    /umt vitia im cöuerfàtione hominum deuitamda:me aduerfàtores odiofi, neue rurfus placem
    tes adulatores fimus, me fingamus offentando, neue rurfùs minuendo iromta vtamur, me
    procul ah oi iocunditate,meue rurfùs ridiculi hoiesféurræq; habeamur. Iuftitia vero du
    plex ef. Vnapfèéla, quæ oêm cóple{liturvirtutem. Alterafingularis, in equitate repo
    Jita. Aequitas aüt eff, vt me plus cömodi, neue minum incommodi fùfeipiatur. Hic ille,
    Patere queß,inquit, parumper, & im hoc loco interpellarite.Cupio enim,nifi moleflum
    fit,quá ob ráperfeéhávirtutem iuffitiâ dixeris intelligere. am forfitau alie,de quibus fù
    pra dixi§ivirtutibus,perfeélenô fint:nefortitudo quidem illa,quätumultis verbis or
    imafi? quòdfiille perfeéle,curhuicperfe£lionépotius attribuas quàmillis, nöplanein
    telligo. Iure tu quidem ambigis,inquam:fed mom oiapoffùnt im hoc tanto ac tâ precipiti
    difcurfù explicari. iamq; à mobis diélú e$#,mom effe propofiti noflri, vt adviuum fingula
    recenfeamus:fedtanquãintroduélores aliqui,euidemtiam quamdä & pr«guflationërerà
    imprefèntiatradere.Quodtamen depfeélarequiris virtute,feire debes,bifariã diciperfe
    &fum.Vno quidem modo,vt inchoate opponitur. mecemim efl dubium, nos adiuftitiâ &
    tëperantium & fortitudinem & liberalitatë quodämodo matura aptosproduci, vfuta
    mem &> affùetudo exercitatioq;ipfâ (vt de equo diximus)itamos afficit, tunc iam perfe
    &ium ab vfù fit, quod à naturafuerat inchoatum. i$o quidέmodo ois moralis virtuspfè
    &haefl:meque mimus aliæ quàm ipfà iuftitia.Alio modo pfeéla virtus dicitur, que omnem
    •imo virtutécontinet &- cöpleéhtur. Talis vero e£} iuflitiailla, de quaprimo diximus.
    Έf emimfècundùm leges obfèruatio quaedam Leges aüt cum&larü virtutù operaiubët,&^
    'vitiorü omniü facimora vetant.Nam &- quefùmt cötinentiæ:vt mom cömittas adulteriâ,
    mom flagitiäfacies. Et quae fùmt fortitudinis:vt môfùgies in acie,mom deferes locú,nomar
    maabjcies.Et quæ fùnt manfùetudinis:vt mom iurgua dixeris,nópulfàbis,mom cótumelia
    afficies.& fic de alüs virtutibus & vitijs,illas iubemdo, & ifla vetando.Quæ vero à le
    gbus proficfèuntur,iuftafùnt.Itaq;illapars iuffitie, que eflegis cuftoset obfèruatrix,
    vmiuerfàlis quedam efi,& vfùm omnium virtutü imfe cötinet.atq;ideo perfe£la dicutur,
    quòdnullius virtutis vfùs illi defit, quafi completa quædã & abfoluta virtus. Alia vero
    iuflitiaepars,quam im equitate repofitam diximus,particularis efi:vt nöplus rómodi,nec
    minus incommodi fùfeipiamus. Ff igitur iuflitia duplex: vna vniuerfàlis virtus, altera
    „ fingularis. Prima ef illtfplendida, de qua Euripides inquit: Neque lucifer, meq; beffe
    rus ef ita mirabilis. Altera vero mom plus ferme laudis imfe habet, quàm vna eeterarú
    virtutum.Mihi quide,imquit,haec periucunda fuere, &- mandaui memoriæ quæ dixifii.
    Sedmumc,quodreliquum eft,intelleéiiuas virtutes expeélo.vmumadhucrefia:,inquam,
    quodignorare te molo:poflea ad imtelleéiiuas tranfibimus. Quidef inquit*De continen
    tia,imqu:i,& imcomtimemtiadicere. que resdifficultatéhét & plerosq;fallit, &-vtiiita
    *m nö cötemmemdam eius cogutio affert. Continentiu*giturmom effulla quidem virtus,
    Jed

    • • •----
    Moralia Eudemia Introdu&io. 19;
    J%dfinitimi, quoddam &* proximü. offenfùm eft enim prium, omnem virtutëeffé habi
    tum : continenti.vwro habitus mom efl: itaq;nec virtus dicipotef. verfàntur aüt conti
    mentia & incontinentia in his,iu quibus temperamtia &• imtfperantia. Abfinet quis àiw
    cunditate fènfùum indebita fi diu hoc egerit, inhabitù tranfii: & tunc demü virtute lu
    cet téperantiae. amte vero quam coflitutus fit habitus, um ipfis operibus continentiaef.
    itaq; & dolems abfimet contimens,nec fàtis firmum ef? aduerfum cupiditatem.Eodem modo
    incomtimems nondú habitù vivâ contraxit. utaq; römem difcernit,& principiú temet:fipe
    ratur tamem ab affeéhu,&> in vitijs quodämado captiuus adducitur. De quo reële Poeta
    inquit: Video meliora, probo4;, deteriora fequor. Atimtemperans im habituvitj côfli
    tutu,necrönem tam necprincipium temet: atq; ita corruptus e$t, vt puerfàmatura rerú,
    malü quidê bonü arbitretur,bonü aüt malum.Itaq; eligens facit intemperãs,ineomtinâ
    vero nequaquäeligens, quia rónem intelligit, fèd tamen trahitur violentia cupiditati,
    •que in eo quidë e$t ojrone p^temtior. Habes mumc de continemtia & incomtimentia,q bre
    wter dici potuerunt. H«c eadem vtilia fùnt & incateris vrrtutibus, vt habitum eleélio
    memq;in illù recognofças.vitiofus enim ois,quihabitú vitü iam confecit,lumen cognitio
    misprincipiumq;amifit,quáobrem malo gaudet, quia idbonum putat. Qui vero mödum
    / habitum effecit , fe quidé male agerehtelligit,pugnätq;fimulaffeélus & rö, atq; modo
    haec,modo illaperuiiicit. Placet igitur inter virtuté & vitium,medias affeéliones quaf
    dam, mondumfàtis flabilitas,vtmodo adhanc, modo ad illud infleélantur. Nunc vero,
    quomiam de moralibus fàtis diélü,intellecliuas virtutes breuiter videamus. Qgarü mem
    pe difeußioplixitatem exigit:hreuitas aüt fußepti operis cópendium flagitat. tanquam
    igitur digito illas momflrantes, motare tamen fingulus illarum contenti erimus. Qgoties
    èrgodevirtuteproprialoquimur, fiue illa moralafiue imtelleéiiuafit, de animi virtute,
    non aüt corporis loqui mos intelligendú eft.Ipfius vero animipartes fùnt duæ.Vnaróma
    lù:alteramë habems rónem. Et rurfum querationë nö habet.partim ef? vegetatiua,expers
    vino rationis,quâ plamtù etiam meffe comflat:partim appetitiua, cupiditatu cy- metw*,©•
    affeéiuonum ommiûcapax:que etfirationemnom babet,audiens tamen eft,parens4;röni.
    Hæc e$$emum illa pars amimimo§lri,quam increpamus erramtem,quam coercemus elatâ,
    quam exritamus tacentem,quam confòlamur afflickam. hanc nos dirigimus, &r rationi
    obtemperare côpellimum. im hac demü parte virtus moralu fit: qu« efihabitus animi per
    affùetudinem acquifitus, vt mediocritatem quamdam imaffeéîibus feruet. Irrationalù
    igturpars amimi duplex ?f?, vt oßendimw. Rationalusero etiam duplex. Nam eum
    vuapars cofultatiua efi, alterafcientifica. Côfùltamus enim de ijs que aliter effepoßut:
    fcimus vero ea, quealiter effè nonpoffùnt. quapp meq;in confùltauuonípoffunt cadere.
    In hac itaq;rómali parte animi, virtutes intellechuæ fiumt: atq; vt ifla diuiditur, fic ille
    diftinguuntur.Quimq; vero effenumero intellečhiuas virtutes fiipradiximus.Inter qua*
    prudentia mobi3 prima occurrit,cum fuperioribus, quas retulimus, virtutibusferè com
    ium&la. Etemim in rebusagendu reélu illa ratuo, qu« moralibus moderatur virtutibus,
    quæq; extremafugiens immediocritate quada laudibili cofifferefacit, mihil aliud quàm
    prudentia efi:ex quo fit,vt mullamoralium virtutú abfq; prudentiaeffepoßit. Verfatur
    aüt prudeiia im his rebum que mom femp eodé modo fiunt,fèd aliàs aliter. in quibus ét có
    filium & eleého locum habemt. mam de cæteris, &- impoßibilibus aliter fé habere fruflra
    quis aut confùltat,aut elegit. Itaq; & confilium & elecho à prudentia eft, resj;agęde
    omnes à confilio eleciioneq;pendent, Videtur autem eleélio momaljs fermè vllis quam
    Moral.cú có.Auer. BB homini

    -
    - - - • - •*

    ] Leonardi Aretini in Arift.


    -hominicomuemire.Nam neq;befijs,quae fùnt infrahominem : quoniam ratione careant,
    -neq;rurfu Deo:quoniam illepuro intuitu fingula difcermems, nulla dere ambigere pöt.
    atconfilium &• eleého dere dubia eft.Dicitur aüt eleélio,quod è pluribus in confùltatio
    me propofitis vmi, eligatur,ideffùfeipiatur. Fit aüt hoc, cùm pluribuspropofitis commo
    dis,id quod videtur maximum potißimij;affumimus:aut cùm pluribuspropofitis incö
    modis,mimime malü recipimus.hec aút & tempus & arridentia variamt, & rerü expe
    riemtia confiliü dirigit. Prudentia igitur de his ej},que aliter effepoffümt. Scientia vero
    cótrà de his efl rebus, quæ femper eodé modofumt,& aliter effe mon poffùnt principiata
    men mö traékat,fèd ab illis iá cognitis diféurrit.Intelligentia vero primcipiorü efl,& circa
    illa verfàtur. At fàpicntia vtraq; cople?itur: mâ & deprimcipijs,& de his quæ àprinci
    pjs manamt, iudicat & difcernit. Itaq; rcfle definita ef?, rcrum diuinarumq; cognitio.
    opraeclaramfùppelleéhlem,inquit,& quafidiuimâ quamdäintelligentiaffluâ. que
    enim vel auditæ féremamt amimum, quidguflatæ receptae£;efficiant? Reflatars, inquam,
    quæ in eodêgemere quoprudentia,verfatur.fedim eo differt,quòdars imfaciendo ef?,prw
    dentia in agendo. Enimuero cü plures fimt virtutes,vt diximus, comfatalias ad ociofam
    “vitamim contemplatione rep*fitâ, alias adnegociofam & ciuilem effe aptiores.fàpientia
    emim,fcia &> intelligétia,cotemplatiuam.ulumt: prudentia vero im oia&home dominatur.
    Vtraq; fine vita,laudes cómendationesq;proprias habet, contemplatiua quidé diuinior.
    plane atq; clarior: a$fiua vero im cöi vtilitatepraefamtior. ltaq; velim priuata velpubli
    ca re, quæcumque excellemter &- rum laude, quaeq;pro vtilitate aut moflra, aut patrie,
    aut homini Έ clarißimorum agimus:ea quidé oia àprudentiaab his virtutibus,que
    fumt cum prudentiacopulatae,defeendunt.Sed illudamte oia imtelligendü efl: mifi bouus fit
    vir, prudemtem effe memimem poffe. Effemimprudentia,veraexifiimatio circa vtilitatë:
    vera aút exifiimatio mcorrupta e$t. Tales vero ipfe res, quales revera fimt, mifi bono
    viro viderimompoffumt improborum fiquidéhominüiudiciaperindefùnt,vt «grotantiâ
    guflus,quimulla ferme imre verum fàporem agnofcùt.Itaq; mihilef ommiiî, cui magis of
    ficiant vitiamorù, quàm prudemti.e. Scelcflus enim & flagitiofùs hóveram mathema
    tice demonflrationes, &phyfícemotitiam retinebit: adprudentievero operaoino ceca
    tur, & lumem veritatù im hac vma amittit. Atqui conftat & humcnihil velle mifibomì.
    at in illo ipfò caligant oculi,quòd bona putat, quae bona môfùnt.Videmus alios tyrannids
    inhiantes, alij rapinasfraudesq; meditantur: marchi vero ifii & pederafae, quide§ qd
    pro libidme explendamomprætermittant ? His fiforte Deus aliquis cupiditatë illâ mor
    bumq, amimi euellat, ac viri bonument? iudiciumq; infundat, tamquamrefipifcentes lu
    nmemq, recipiemtes, quamtis im temebris verfàtufimt recognofçent.fumq;ipfi maxime dete
    fabuutur errorem. Propofita etenim nobis im omni vitafelicitas eft, eiusq; cupido nobis
    ingemita. ad hanc mom pervitua&- libidines, quemrc laudéim fehabemt vllam, mec qui
    etäre animüpoffùnt, fed per virtutes modeftiamq; afçenditur. Bomo igitur viro reéium
    expeditumq; iter eft ad felicitatem. folus enim hic mom fallitur, meque aberrat. Itaque
    is fòlus bene viuit, &- beme agit,malus autem comtra. Si ergo beati effe volumus, operam
    demus vt bomifimus, virtutesq; exerceamus.

    Introduélionis in Moralia Eudemia Ariftotelis


    per Leonardum Aretimum fimus.
    194
    A RS TI SA TG IoR TI TE Æ,L
    -
    I ST

    p E R I P A T E T I C O R V M P R I NC I P 1S
    M O R A L I V M E V D E M I O R V M
    L I B E R P. R I M V S.

    s v m M A L I B R r.

    Circa beatam vitam,ac felicitatem confyderationes quamplurimae:


    Et non dari ipfius boni Ideam.

    De beata vita agendum effe:de eoq;,in quo confiftat, varie opiniones. C4p. t. E
    ;<Vi numinis fem pertra£tabuntur. Ante oía vero
    §.J] tétiam in Delo confiderandti,in quonâ vita bea
    edifferit vefti ta cöfiftat, & quo pa&o ad eam
    perueniatur. Vtrii,quéadmodú
    hoies parui,magni,& colore dif
    eodem omnia ferentes, fic quibus nomen bea•
    conuenire, Bo» torum contigit, natura fiant.An
    -num,honeftum & Iucundum. per difciplinam , velut certam
    Nam iuftitigquidem cultum, ré eò deftinatam fcientiam. An per
    effe pulcherrimam,fanitaté prg exercitationé.haud enim pauca,
    -ftantiffimam,rei vero amatæ có neq* natura,nec arte aliqua, fed
    fecutionem fuaui$simam. Quod cófuetudine fola paraní:vt mala
    nos nequaquam concefferimus. malis,bona bonis. Aut nullo q^
    c felicitas enim ctim optima fit & dem horum modorum, fed aut
    pulcherrima,eadem etiam iucú^ Dei alicuius adflatu. quod fana
    diffima exiftit. Caeterum inter tico furore correptis, aut numi•
    confiderationes varias , quae in ne inftinétis accidit. Aut etiã for
    vnaquaq; r e naturahs excutiéda tuna.plurimi enim felicitatè idé
    negocium faciunt,& contempla quod fecundam fortunam effe
    tione egent,ali£ ad cognofcendii arbitrantur.Patet igitur beatitu
    tantum pertinent, aliæ vero ad diné euenire,vel per hgc omnia,
    acquifitionem , & negocia fpe vel quædam, vel vnum aliquid.
    &tant. Quamobrem quae in fola nam ad haec principia referun~
    cötéplatione pofita funt,oppor tur omnes rerum generationes:
    tuno tempoi e (id quod metho ac ab intelligentia profe&gaétio
    di proprium munus eft) à nobis nes ad eas, qu£ à fcientia fluunt,
    ij tran[^
    w • Moralium EudemiorumL
    G transferri queant. Porrô bene num.ná abfq;refpiratione neq; K
    heateq; viuere í tribus maxime vigilia nec motus, nec bonü aut
    rebus confiftit,ijs nempe qug po maluminvniuerfum vllum fub•
    tifsimum expetuntur. Nam pru fiftit. Aliae vero proprig funt ma
    dentiam alij,alij virtutem,alijve gis vniufcuiufq* naturæ , quas
    rovoluptatem vt fummum ali ignorare nö cöueniat.neq; enim
    quid eligunt,contendunt^pinter ex gquo cum iamdi&tis ad bonâ
    fe de harum magnitudine& po~ habitudinem acquirendam fa•
    teftate,quaenam adfelicitatis cö ciunt carnium efus,atq5 cibo in
    fecutionem vim afferat vberio gefto deambulatio. Atque hæc
    rem.Vnde fit,vtquidam pruden fint quæ difficultatem cótrouer^
    tiam virtuti, alij prudentiae vir fiamq; pariunt, dum quid fit re
    tutem, nonnulli vtriq;volupta &eviuere, &vnde contingatho
    tem anteponant.quocirca ad be mini,inquiritur.nam id, quo fi~
    " ne beateq;viuëdum, quidävnü nenemo queatbeatus effe, non- I.
    exhis, alij duo, nonnulli omnia nullifelicitatis parté exiftimant.
    requirunt. Et qui dehis praeci• Verum omnes omnium de his
    piunt,aiunt omnibus fcopum opiniones perfequi fuperuacuü
    quendam reéteviuendi propofi fit,quando&£grotis, ac deliris,
    tum effe, qui modo ex ele&ione & pueris quaedam videantur, q
    viuere iam queant: vt funt ho• nemo fanae mentis in quaeftio
    nor,gloria,opes,eruditio: quem né pofuerit. Ratione enim opus
    fpeétansquifq;,oës aëtiones per non eft: fed hisquidéætate pro
    agit.Quapropter vita propofito ue&tiore,quacorrigaíiudicium:
    finecarens, infignis ftultitiaear illis vero punitione politica me
    gumentum eft. In primisvero qicaue,quae dolori inferédo pla
    I apud (efequisq*, nec temerarie, gis,vim habet haud minorem.
    nec fegniter conftituere debet, Similiter & vulgi,de rebus om~
    quanam parte beata vita confi nibus ferè pronünciantis obmit M.
    ftat,& quid fit,quofine nemini tenda fententia eft: abfurdum
    ea contingat.Neqp enim fanum quippe ratione cum ijs conten•
    effe,& id,8£quo fine nequeat cö clere,qui non rationem, fed mul•
    fifterefanitas,pro eodem reputa &am mereantur.
    ri non debent, ita nec re&eviue^ Dubitationes de uita excellentißima:& eâ
    re idem cum eo eft, citraq* id ne Λcumdum diuerfòs in dia&fis poni v.

    mocoufequatur.quod idem etiâ generibus. Cap. z.


    inalijs innumeris obferuatur.
    Sunt autem caufae eiufmodi, nö
    P?? cum in omni negocio
    qugftiones oriant,patet edú
    equidem vitae, fanitatisve pro devita excellentiflima dubi
    priæ,fed cömunes(vt ficloquar) tationes, opinionesq; occurrere, .
    omnium habituum & operatio quas fitcxpendere opergpreciü.
    •_
    -
    -- - - - _

    LiberPrimus.
    195 ,
    ATcontrouertentiü enim argumen co,gloriaetffi deftinatas:mecha- D
    tis rationes contrariae demöftrâ nicas aütvoco,fellularias et mer
    tur.Ignorare infuper haud qua^ cenarias : quaeftuarias aüt, foro
    quami conuenit fubtraétationis cauponicisq; artibus compara^
    principium ea,quibus omnis cö tas.)Ergocum ad vitâ bene bea»
    fideratio deftinatur,fèquib°ber teq; tranfigendam tria(vtfupra
    nere&eq; viuere contingat(bea diximus,)velut potiffimabono•
    te enim parcius dicere conuenit, rum generaordinatafint, virt°,
    ob fpem quæ in fingulisâ bonis prudentia,&voluptas:totidem
    honeftis^; viris percipi folet) etiam vitaegenera enafcicöftat,
    Nã fivel in fortuitis, velinijs çí quas ozsmentis faltem compo^
    matura eueniunt,fita eftvita,ho• tesadipifci & fe&tari cupiant.né
    neftas,commoditasq; : fpes eius pe ciuile,philofophicum,&vo•
    praecidatur, multis quippe, qui luptuarium. Philofophus enim
    18 fruftra eó cura fedulitateq; eni• prudentiam cötemplationem%
    tantur,fiue id quod in ipfis eft,fi veritatis: ciuilis, a&tiones hone•
    ueftudiuma&ionemçgfpe&es. ftas,easinqu
    am, quae â virtute
    Verum fi in operatione penes ip proficifcuntur: voluptuariusve
    fum pofitam,&in eo qualis qfq; ro corporis voluptates expetit;
    fit bene viuere conftituatur, & quapropter,vtfupradi&um eft,
    cöius& diuinius bonum fuerit:
    alium ἀpriores, felic£ beatüíg
    illud quidem,quia pluribus par arbitratur. Vnde Anaxagoras
    ticipareliceat: hoc,qpopationes Clazomenius äquodam interro
    hmöi vel illiufmodi formare ha•
    gatus, quënam beatifsimum iu•
    heatneceffum.Equidem quae de dicaret,nullum,inqt,exijsquos
    his ambiguntur & difputantur, exiftimas:fed qui â felicitate alie
    pfpicua pleraq; fuerint,fi confti nifsimus tibi videatur.Animad•
    terit, qd vere tádem felicitatem uerterat.n.nifi magnü,pulchrü,
    C oporteat appellare. An proafo, aut diuitem, neminem felicisap
    2. hoc vel illo pa&o difpofito,vt q pellatione dignum illi cenferi: ,
    dam fapiêtes veteresq; exiftima cü conträ fibí felices beatiq;ha•
    runt,definire eâ cöueniat:anve berení, qiuftis honeftisq3a&io»
    ro prototiushoisftatu,autope• nibus trãquille incúberent,diui
    rationíi potius qualitate& mö. na63aliqua contemplatione par
    Diftin&isaíit inter fefevitæ con ticiparent.Cæterum re&ta fynce
    ? ditionibus & ftudijs,felicitatem rag;iudicatio dereb9difficultate
    npnnulli haudquaquá in eis col vbiq; plena eft:tum in primis de
    löcät, fed neceffariorü gratiatfi ijs,qug obuia oîum^g cognitioni
    expeti contendunt : cuiufmodi expofita vulgus arbitrat, vt $qd ,
    funt artes odiofae,vtappellãtur, invita expetendüfit, quoue cö•
    & qugftuarig. (Odiofas aütvo^ parato plenácupiditatem confe
    -
    B | iij
    i quant.
    - -
    -
    t - Moralium Eudemiorum.
    - G quàntur. Multa quippe morta. firii, quid re&tii illud bonúégin K.
    fiíivitâ circiiftant,& moleftá fa vitafiet.Quocirca Anaxagoras,
    ciant & acerbâ,vt funt morbi, ambigentem quendam fcifcitan
    dolorü intentio, tépeftates.vt fi tem q; quare viuere potius φ nö
    haec confideranti optio â princi viuere expetëdü effet,iufsit cglii
    pio deí,non nafci, potius ά haec müd.q; totius conftitutioné, &C
    experiri velint. Qua conditione ordinë cötueri:fentiens vitae cu•
    yita puerilis eft, ad quam nemo piditaté, nö nifi fciæ alicui° gra
    prudens,èt fi queat, redierit. Ac laudabilé effe.Cgterum qui Sar
    multa quidé,velvoluptatis dolo danapalü, autSmindyriden Sy^
    rum(g expertia,velfhoneftis fal baritá,aut aliú quécüq; vitae vo
    tem voluptatibusiüéta,eiufmo^ luptuarig indulgété, beatii fidi•
    di funt,vt nö effe oino φ viuere cant,hi inlætando felicitaté po
    meliusiudicet. Aci vniuerfum, fuiffe vidétur.Rurfum alij repe~
    H
    fi congeras cíiéta,&velagút,vel riuní qui nec prudentiâ, nec cor
    patiütur hoies non volentes(qa poris voluptates, a&ionibus à
    nec ipfius gra)adie&is infinitis virtute prgtulerint: qppe, quas
    têporum fpatijs,nihilo tíimagis non glorigalicuius gra feôtàtur:
    viuereô növiuere eligatur.Eo^ tum ét cú felicitatéminime con
    dë paóto neq; ob cibi venerisqs fequuní. Scd & multis ciuilibus
    voluptates, fi reliquis deftituta appellatio non contingit, nã nec
    fuerit, quas vel cognitio vel vi^ reuera ciuiles funt, qui honeftas
    fus,aut fenfus quifpiá alius fup per fe a£tiöes expetüt:cü pleriqs
    peditarit,nemo nifi feruile man alij habédi ftudio, & gratia diui
    cipium magnopere fibi vitam tiariivitam eiufmodi capeffant.
    exoptandâ iudicarit,patet enim Inde manifeftü eft felicitaté ad
    a brutoitaaffe&um hoiem nihil tria vitæ genera trãsferri: ciuile,
    diftare, adeovt bos Ægyptius, philo{ophicum,& voluptuariü.
    1 qué vt Apin colunt,hos monar neq; clam eft, quae harum circa -

    chas multis modis antecellat.Ea corpis voluptates cöfumeí:qug.M


    dem ratio eft de fomni volupta item,qualisq; fit,tum quo paéto,
    te. Quid enirefert, fiue à prima fiat:vt nö fit neceffum quæ fint,
    natiuitatis diead vltimam vfq;, fed num ad felicitaté, & quo pa^.
    mille annis aut circiter fomno;p. d€o cöferát,perquirere. itëan vo,
    fundo ftertas,an vitam plãtæ vi luptates honeftas vitae applica•
    uas.illæ enim eadé propemodii, re oporteat, an alio paéto quo^
    qua infantes,vita participât. nâ piam inter fefe cöicét,funt enim
    & hivt primii in vtero concepti & voluptatesalig, quibus in ra•
    funt,excrefcunt quidé,fed velut tionibus colligédis beatum non
    iugi fomno fopiti,Vnde conftat, abfq; dolore tátum, fed iucunde
    nequaquànifæ cognitioni cxpo ει viuere arbitrantur, Verum de
    - - ' his
    -

    - - --__ _ _ _ _ - .

    , Liber Primus. ** 196


    A'his pofteadicetur.Virtutis vero fed fortes effe potius volumus: D.
    prudentiae^g naturâ excutiemus non fcire iuftitiam, fed iufti effe:
    quae fit,& vtrúbeatae vitae par• quéadmodum fani effe beneq;
    trs exiftát,vel ipf;, veloperatio• habere,ô£ fanitaté bonüíghabi• •
    nesabipfis profe&tae. iunguntur tum cognofcere. Probationem
    enim felicitati, fi non ab omni^ vero horum omnium colligere
    bus, certe ab infignioribus , & per rationes oportet, adhibitis
    •pretioaliquo dignis, teftimonijs exemplisq;apparen .
    * socratis opinio de virtute: acipfius tibus. Potentifsimüveroeft,in .
    redargutio. Cap. 3. omni probatione confeffum om
    Ocrates igitur: fenex ille fi nibus teftimonio propofita fir•,•
    nem fummú ponit homini mare poffe.fi id nequeas, oino ;
    virtutis cognitionem,& qd vel aliquam verifimilitudinem
    fit iuftitia, quid fortitudo, & ú afferre. refidet enim penes oës
    Βpars reliqua eius inquirit.Et re aliqua veritatis confeísio, quae 8*
    &eid, qfi fcientias virtutes oés noftris confirmandisqueant ad
    arbitrabat.vt iuxta hunc noffe. duci,Nam & eaqugverequidê,.
    iuftitiâ,&iuftü effecoincidant. fed minusaperte dicuntur, per•
    quemadmodü & geometriâ ar fpicuafiunt,fi confufanotiorib*
    chite&onicãq; didiciffe,& geo^ commutaris, rationes porrò in .
    metrâ archite&umq; effe. Quo vnaquargmethodo,vel philofo*
    circa, nö quo pa&o,& ex quib? phice,velfecusadhibétur: quae ,
    fiat, fed quid fit virtusveftigat. ètin politicis haud fuperuacue
    id quodinfciétijs cötemplatiuis itaaccómodantur, vt nö folum
    vfuvenit. neq;.n.aliud eft aftro quid,fed quare quid(quod phi
    logiae, Geometriae, Phyfiologig lofophi è propriü in vnaquaq*)
    g*
    qde officium,ôÉvtnaturâ fubie intelligatur. Quain re animad•
    &tarüreríinorint & intelligant. uerfioaccuratarequiritur.Sunt
    C Éd.n.ad eas ipfas nihil obftat, enim quidam,quivt philofophi
    ad res neceffarias multas vtiles effeappareät,nihil;finihil appa^
    nobis frugiferasq; fieri. Verum reat dicere,ignorâtes peregrinas
    alius eft aétiuisfciétijs,ali?cogni incidíit,traétatiöesq;inanesad
    tioni cötemplationiq; finis pro uocät. idqsvfpignorâtiâ, vel êt
    pofitus: vt fanitas medicinae,re p infolétiâ: qua fit, vtnönüquâ.
    &eiuris legúq; conftitutiopolie periti rebusq;agédis idonei, ab.
    ticae. Ergo, cü res gdé honeftas eiufmodi vincant, q haec necin•
    cognofcere pulchrü fit,invirtu telligát, nec inagendo induftria
    tis tii confideratione, non tam vlla valeant. Cuius rei cã eft in•
    quid fit, ô è quibus petatur, co^ fcitia: öi in vnaquaqsrenihileft
    gnofcendum eft.Neqp enim fcire aliud άinopia iudicij, quapro•
    quid fit fortitudo magnopere, pricoêsâpegrinis diftinguátur..
    *• . • - B iiij Re&e
    —-— -
    »

    $ : Magnorum Moralium.
    A Re&e vero habet,{i caufæ ratio• natura funt præftantisfima.Alia D*
    nem,remq; demonftratâ ftudio vero agibilia quidé, fed agibilia
    fe difcufferis. Tum (vt mö diëtü prgftantioribus hoie. Quiavero ,
    eß)nö folü certis rónib?,fed ap agibile bifariâ df(nam & quorú
    parentibus fæpe potius infiftere gra agim°, & quæ pp illaaftio•
    oportet, animüq; aduertere.nâ ne participant, vt fanitas & diui
    eas, nifi queas foluere, violenter tiæ, quæq;horii gfa fiunt, falu
    ad fidé habendam pertraheris. bria quaeftuariaq; interagibilia
    quocirca fæpe quidé id quod de connumeramus) patet& f«lici•
    monßratur röne,verum exiftit tatem inter agibilia homini prge
    quidem,{ednonea ex caufa,qu£ ftantisfimum dicendum effe.
    forte adfertur. ná & ex falfis ve• Non dari ipfius boni Ideam, Cap. 5.
    ra colliguntur:quemadmodum Taq; confiderádum quod fit.
    in Analyticis oftenditur.
    ° bonorum diuifio: ac in quo membro fili
    IÉ illud, quotq; modis
    dicaí. Id tribus potisfimum
    * citae fit confituenda. Cap. 4 opinionib° cöftat.Omniü enim,
    „-/£cfifati, â primis obfcu^ bonoríi excellentifsimíiinquiüt
    IHÉÉÉ exorfi,ad ma• ipfum boníi. Ipfum aüt bonum
    -*nifeftiora progrediemur, effe, quod & primum fit,& alijs
    gdfit felicitas veftigaturi. Quae fuae bonitatis caufa : quorum
    omnium quidem confenfu inter vtrumque ldeae boni competit.
    humanabona, maximum eft& Vtrüq; dico, & primum ef{e,&
    Ëftantisfimü.(Humanaadijcio, caufam bonorii, quib°adfuerit.
    quia excellentiori fortaffe cuidâ Iuxta hanc enim bona maxime
    cögruat,vt Deo alicui.)náfeli• dici,vt ô participatione, fimili•
    quaanimätia hoíeinferiora,hu tudineq; huius primi boni,reue
    ius appellationis prorfus funt rabona &ipfa exiftant. fublata
    expertia. Neq;enim felix dicit, enim Idea,: participantiaquoq;
    equus,auis,pifcis, aut aliud qüi auferri: gppe á exei* participa
    cünquanimätis genus: nifi forte tione nomé boni fortiuntur.Pri•
    naturae bonitate præftanti diui• mú aút eü habere modü ad po•
    naq; realiqua fruat,vndenomen fterius,vt bonú ipfum boni ldea
    hoc trahat.fed alia quadábono fit, qvt reliquae â participátib*
    rum- participatione aliud alio feparat.Verum huius opinionis
    cömodius, incommodiusue vi• cöfideratio alterius exercitatio•
    uir. quod ad eum modü habere nis e(t,& Logicae magis. refellem
    deinceps excutiei. Nüc vero di tes enim, cöes%g rationes nulla
    cam?,q»bona,alia funtagibilia, alia fcia fubfiftüt. Porro fi breui
    quaedämö. id ita intelligas, qyvt ter hæc dicere cöuenit, pronun•
    entia, quaedá motu carent,ita ét ciam? primü, Ideas nöboni fo•
    bona nönulla, atq;haecfortaffe lü,fed cuiufcüq;alterius inutiír
    CQIl^
    ■ -_ _

    Liber Primus. 197


    es-contentiofegafHrmari.Plurimi peqp duplo pri°&: fiquidê Ideâ T&
    aút modi funt,tum peruagatarii c6em eécótendas.pinde.n.fiat,
    populariüqs, tii philofophicarii aefic5eillud feparabile reddas.
    róiìù, quibus hgc inquifitiofie näfiiußitiabóa eft,& fortitudo'
    rifolet.Deindefimaxime Ideas, erit. Prgterea c5fiderádii qd nã
    atq;boni Ideas cöcefferint,nihil vocentipfum bonü, Ipsii quidé
    tiiidvelad vitam honeftam,vel adie&ii eovf, vt cóem rönëin^
    a&tiöes cötulerit. óties.n.ens,to telligas,rönë,ôi quid aliud eft,ę
    ties & bonü df. Quéadmodum eternii&ffeparabile.Verii albi*
    enim ens (vtalibi quoq; oftësï) dieb* multis nihilo magis albú
    fignificat qd fitres,autjlis, nö• è $i q>vno. quapp cöebonii idé
    nünquãquãta,aut qfi,& 5terea cü Idea céferi nö debet : oib?.ns
    in eo ponat interdü qά moueat, ineft. Rursüveroofidédú,*quo^
    aliqíi vero q<f moueat:fic&boe nã pa&o in Ëfentiarii boníide- ,,
    ri nú in fingulis his ordinib°c5fpi Μάr€Náëçqüidé cófeííábo, t.
    cií.Subftãtia.n.mété & Deü, jli na demöftrat, ex ijs penes q bo»
    tas iuftü,quãtitas mediocre, qfi narefidere incöfeffo &. Exnume
    têp°&opportunitaté, mot°do^ ris qû iuftitia & fanitas bonü.
    cehte doëìq; cópleát, ergovt ordines,n.& numeri funt,vtnu^
    ens nö vnü Éinfidiétis cöfidera meris vnitatibusq; ineêboníiaf
    tú,&itanecboníi.etpinde neq; firmet,cüvnü ipfum bonum fit.
    vnafcia& entis,&boni. Sed 8£ Verfi ex cófeííé,vt fanitate, ro^
    nec cöformia inter fefead eandé bore,modefti adftruereop3
    a, &
    çöfiderationéptinent,vttëp°& infmobilib9 magis honeft eé:
    ü
    mediocritas: fed alia aliud tj5s, ota.n. haecordo qdá& quies, q*
    alia aliâ mediocritaté fpe&ant. f fichét, alia vtiq; magis bona
    Vt opportunitas mediocritasq; funt: qppeçí hæcítra fefe cöple•
    in aliméto, js medicina & gym &tant.Vérum haud germana d<- ;
    :* nafticè: circa a&ionesvero bel• mfone,pbat, vnâ eâ ipsübonü,
    1icas ars militaris.& ficaliade q» numeri cöcupifcát. Nô,m.ap^
    alijs tradit docerę, multo itaq; petere manifeftedicunt,fedfim•
    minus ipfum bonü vnaalij fcia pfradmodü cöcupifcentiâ ét di•
    cöprehédi queat. Prgtereai qb? cunt, άquo paéto quis tribuat
    prius & pofteri°fuerit, eis c6em vita exptib*. Itaq; opæpreciú é
    quãdã Ideá,& feparabilé neçjas circahgc nônihil occupari, ne<*
    cöftituere. fic.n. fit aliqd primo c6mittere, vt citra rönë tráfimie
    pri°.prius.n.&cöe & feparabile tanę, q röne adhibitanon diffi•
    eft,eò q»ablato cöi neceffefit,& culter gfuadeantur.&affirmare
    primü tolli.vt fi duplü multipli ofa enria bonú aliquid appete^
    ciü primúê,nö13 multiplex cö re,verüid quidé:vnüqúq;.n.;p^
    muniterídicatü feparari.quip priübonü expetit: ocul* vifum,
    corpus
    : Moralium Eüdemiorum ,
    <3 corp* fanitaté,fic&t reliqua. Ve tasfitfacit. Prgterea neque hoc K*
    rü non effe ipfum bonü eiufmo monftraí, fanitaté bonâ eô,f.nifi
    di, dubitatiöes habet, & politi• fophifta fit,nö medicusis qui ea
    cae inutile effe. propriú.n. bonü de re difputat.hi.n. in alienaha•
    vf, quemadmodum &1 alijs,vt rena fefeia&ädocauillaní: neq*
    gymnafticg bona habitudo, aut vlliusartis principiú monflrat.
    n.nulli boni fpecies, aut oib? ex Jd vero quod homini vt finis bo
    æquo vtilis eft.Porrò nó agibi^ nü eft, ciioium ôi quidé píit ab
    de,fifr neq; cöe bonum, neq; cöe. hoîefieri,fit ÉÉÉÉÉÉ
    neq; ipfum bonü eft. Si náq; me. dum fiftâtisfimü quoties dicaë:
    diocri bono infit, nihil operabi• fiquidé hocfiftätisfimum &: ini
    tur.neqj.n.qiiocüq; medicina in tiü difputationis aliöf fumétib°.
    quolibet operabitur,fedvtfani^
    tasacgraf.fimiliter & reliéìare ARISTO TE LIS
    IH tesfingulg. Verü quot modis di Moralium Eudemiorum
    catbonum, & quod in eo fit pul l I B E R S e. c w. N D V S.
    chrü,&qûagibile & fiagibile:
    eiufmodi auté bonü eft id cuius s v M M a * L 1 B R I.
    gratia: nö eftaüt inimmobilib? Devirtute in vniuerfum.Quopa&o inter
    fiquebit,q» neq;cöe,neq; ipfum viua virtutes conftituantur,ac inter fe op
    bonü quod quaeritur, Idea boni ponantur.De voluntario,violento, ac ele
    &tione. De fine, ac ijs quae ad ipfum du
    exiftat.illud.m.immobile eft,nö cunt : acquis fit ipfius virtuus finis.
    agibile: hocvero mobile, fed ni Bonorum diuißo . virtutem in opere exi
    hilotfi magis agibile. Id aüt cu flere: quisq: fit ipfius opus. Cap. i.
    jusgratia, finiseft praeftantisfi
    mus, primúq; oium & cã infe É· Ę Ofthgc autem defe
    riorú.quocirca reríi homini agi ? ÄÄ quëtib°;aliud prin
    biliü ipfum bonüfinis fubieά*, § ® cipiú cóftituétib°,
    fcilicet, oium reêtrici, politicg, dicendíi.Omnia.n. M
    ceconomicae, prudentiæq;. Qui 7° bonaaut extra nos
    habitusabalijs qdé differiit, eò funt, aut in animo pofita funt:
    q, eiufmodifunt: verüä feinui prgftantiora autem animi bona,
    cô qiio diftinguant,poftexplica quéadmodü & peruulgata ora^
    bi£Cgterii finem cám inferiori• tione diftinguimus. Prudétia.n.
    busefíe oftenditrö, qua finé de virtus & voluptas in aio funt,
    finientes, reliqua eò bona demö quorum aut nönulla,aut omnia
    ftramus, q» finis câ exiftât.velut fines oibus effe videntur. Animi
    fanüvt fit corpus, quia cá eftali auté bona,alia habitus&poten
    qua,eavtiq;ad ipfum cöfert.por tiae funt,alia operationes & mo^
    röfanü eô tanjcâ mouens fani^ tus.Quibus ita pofitis,& devir
    vatis eft,qugq; vtalijbonofani^ tute fatcamurfiftätisfimâ difpo
    - - fitio•
    — ___* *- *-_ - _ --——*

    : Liber Secundus. * * * 198


    A fítionë effeaut habitü,autpoten opus fuerit vita cópofita & ho- D,
    tiá fingulorum,quorum vfus ali nefta.id verò bonum anguftius,*
    : quis opusve extiterit. id aút in qd* felicitaté fupra vocauimus.;
    du&ione manifeftü fiat.Quéad. erat.n.ea fiftätifsima nobis. Por».
    modü.n.vefti & opus aliquod et rò fines inaio cóftituti bona ex•
    vfum affignam°, fiftantifsimúq; cellétisfima funt.ipfe vero habi•:
    eius habitti virtutë dicimus:fic tus,&a&us,qa eft melior difpo-'

    i
    Í
    & deaio fentiendii. Fft.n.aliqd' fitione operatio, erit & optimi
    ei? opus pftátiorisq; habit? prae habitus optima etiam operatio:
    ftätius opus, & vt fefe habit° ad virtus aiit optimus habitus eft:
    inuicé, ita a£tiones ab ipfis,pfe quocirca operatio â virtute fiue.
    &tg habent,ac opus vniufcuiufq; aia profe&ta,fiftantifsimú bonú
    finis.Vnde manifeftum eft opus eft.cumq; felicitatem praeftantif
    habituÉftare. finis.n.quâ finis, fimii illud effe cöftet, erit ea ani~
    B vtiq; excellétiffim? eft, qii& fu mae excellêtis operaâo. Hgcigit 8.
    -

    pra cöceffum, finé & vltimîi & perfeétú quippiá eft. vita vero
    optimii effe, vtpote cuius gratia & perfe&a &imperfe&a, fifr&
    cüôta fiant.Patetigitur opus ha virtus: quippe q»alia integrafit
    bitum difpofitionemq; excelle^ totaq5,alia vero particula tantîi.
    re.Verú opus bifariã dr. In alijs Vnde&impfeétorü quoq; imp
    .n.ab vfu diuerfum eft: vt ædifi feéta operatio eft.quo oftëditur,
    catorig dom°,non gdificatio: me felicitatë effe vitae pfe&ae,&fim
    dicing fanitas,non fanatio, neq; pfeétâ virtuté operationé, Atq; Felicitu
    medicatio. in alijs vero vfus o^ hoc in definitioniegenus re&ecö %"**
    pusq; non diftant:vtvifus vilio, ftitutum effe teftatur cöis oium.
    mathematicaeq; fciae (peculatio. cófenfus,qui bene agere, beneq;
    quocirca neceffum, vt quorum viuere idem , quod felicem bea^;
    opus in vfu confiftat, vfum habi tumq; effe cenfent.quorum vnú:
    C tu prgftare.His iradeterminatis quodq; vfus eft & operatio, vi• p.
    dicimusopus negocij êt virtutis taq; & a&io. a&iua enim vita,
    opus effe:verü non eodé pa&o, *vfibus etiam comparata eft. ná;
    vt futoriae, futionisq; calceus. Et, faber frgna conficit,equiti etiam.'xem***.
    fiquidé futorig,boniq; futoris vir vfui futura. Tum etiam q> nec.
    tus eftaliqua,opus eritipfiusbo die tantum vna,nec puerili,neq;
    nusaccómodatusq5 calceus. eo^ omni ætate felicitatem confta•
    dëmö & i reliquis. ná &animæ re poffe dicimus. Quo circa fri
    opus eft vitâ rebus inferre: eius uola eft Solonis fententia, negam
    vero vfusvigilia: qfiquidé fom tis viuum vllum beatum effe,
    nus defidia qugdam eft&quies. nifi vbi finem attigerit. Nihil
    Quapp cii opus vnü atq; idem quippe imperfeétüm felix effe
    fitncccffario, animæ virtutisq; poteft , cüm integrum non fit. ,
    - Dein
    -
    \-__ --_--

    Moralium Eudemiorum ,
    G Deinde laudes virtutis a&tioni• participat,fed non eodëmö:alte K
    bus earum q; encomijsimpendii ra.n.vt imperio, altera vero vt
    tur.&coronant, nö qui vincere obfequëtigaufcultationiqs nata:
    gdé posfint nec vincant tíi, fed fiquid præterea fuerit rönis ex
    vi&ores.Sed etiudiciú,quoqua pers,5termittatur.Neq;vero re·
    lis quifqp fit cöftituiturex operi ferti partes ne diuidiaia queat,
    Jbus, fpe&at. Præterea obidnon am nequear.funt.n.illi facultates
    laudari felicitas folet, qa reliqua diuerfae,tú illæ ét, quas memora
    vel partes eius exiftunt, vel p eâ uim? fupra.Quéadmodú in cur•
    fiunt,aut ad ipfam referunt. quâ uafupficie cócauíi conuexumq;
    *iv^aupo
    obréaliud eft*praedicatio,aliud feparari nö piit,ité in eadé reétú
    ιισμός. laus,aliuditè encomium. Enco^
    &albü.quáquáreáü eft, qûal•
    miú.n.ofoeft, faéta cuiufq;fin bii non eft,nifi paccidés fubftá
    gularia expgnés. Laus vero vni tiafiteiufdélicet. Ita fi öipsaiae
    ftereaadfcribit,obmittiijvt na- !
    H üerfaliacelebrás.Praedicatio aíit
    finem intédit.Vnde manifeftum turale.humangnanq*aig hg ptes
    reddiíinterdü,quodecótrouere pprig funt.quocirca necnutrix,
    tit,quare mediavitgparte, boni, nec concupifcibilis facultas exi
    honeftiq; prauos nihil antecel^ ftimarihois;ppria debet. Exna
    1ãt:nihil.n.difcriminis inter dor turg.n.humang cöditione nece£
    miètes eft.Sönus.n.eftvitgociü, fumeftrönë,acrerfiagendarum
    nöopatio.Qgapp nutritiu£ par principiú, tüoperandi potentiâ
    tisvirtus,quemadmodíineccor ineffe.Porrògarö non imperat
    poris pars totius virtutis nequa röni:fedaffe&ionibus &cupidi
    <quâ céíeri debet: eô q*infomno tati, op3 & hasquoq; partes affi
    vim fuam vberiusexerat:agatq; gnari.& quéadmodum bona ha
    nutrixfacultas: ciiconträ fenfiti bitudo exfingulis corporisvir
    ua,cócupifcensq; dormientibus tutibus conftat:ita&afae virtus
    I fintimpfe&iores,quatenus mo^ quatenus finis, èfingulis c6flat. M
    tanö participant: phantafigve^ Virtutisvero duae fpecies funt,
    ro,nifimorbo,autalio quopiam moralisalia,aliaftelleétiua,neq;
    malo præpeditæ fuerint,fapien• m.iuftostiïi, fedét intelligentes,
    tum efficaciores. fapientesq;laudamus,quiavir^
    Anime duas effepartes rationeparticipam tuté, eiusve opus laudibus cele•
    tes: virtutisitem dwaa effeffe hrari fupraoftêdim*: hgverocú
    cies. Cap. 1. nonoperent,ipf;gjdéopationes
    Erü quia virtusafg, eftnö tfivirtutum exiftüt. Quia vero
    accidentarie, deaia confi intelle&tiug ptes cürönefunt,â
    derandii deinceps ftudio» parterönë habétevendicant, ú
    fius erit.Sunt.n.humanganimae imperiíiobtinetinaia,népe qug
    duæ partes,quarumvtraqgröne ratione participat,Moralesvero
    irra•
    LiberSecundus. 199
    A irrationalis gdem partis fint,fed £ftantiffima puenitit,&abijfdé P
    qneceffario fequit dicentë , neq; aliquo modo &fitlgdii,ad eave
    .n.interrogáti, cuiufmodi fitmo rovfus ipfius â quibus auget&
    ribus aliqs,rfidemus fapiens vel labefa&at, circa ú& re&tisfime
    callid?,fed máfuet?aut confidés. vitâ difponit.Cæterum circa iue
    Moralem virtutem circaiucunda,acuri$$i cunda triftiaq; virtutem verfari
    tia verfàri. Cap. 3. arguméto funt punitiones, çj>yt
    Is itaqp confequens, vt de medicationisvice per contraria
    virtute morali, primiigd vfurpant in alijs,ita p hgc quoqs
    fit,& qug eius partes, con fiunt. Patet igitur virtuté mora^
    fideret.ad hgc.n.ét reducuní ea, 1è circa iucunda triftiaq; verfari.
    p ú fiant. Op3 aiit inquifitioné, Quidper hæcnomina, Mes, Affeéius, Po
    quemadmodüin alijs,ita fieri,vt tentia,ac Habitus fignificetur.
    prius cöftet qùoës ëírüt,&;pim• Cap. 4.
    b dep ea úvere quidé fed nöpfpi Voniam vero mos,vt no
    cue dicütur,ea ά δ£vera funt,& mé idicat,ä cöfuetudine
    pfpicua colligere. Perinde.n. fe incremétü capit: (Ad
    haecveftigatio habet,acfifanita fuefcit.Ti.ogatrixfacultas exerci
    téfinire difpönem corporis opti tatióe nö naturali, vt hoc vfillo
    mâ inftituamus: & Corifcíi illú, pa&o moueat: etfi inaniatis idí
    qui inforo fedet, nigerrimü effe Σontingat:nemo.n.lapid£ qu£li
    dicam?. gd.n.fit alterutrü horü bet crebro furfum ia&ü,itidéfa^
    ignoramus.,pinde quò quidfit cere, nifi viextrinfecusadhibita
    vtrüq; cognofcat,opergprecium vidit)re&e moréaigiuxta impe*
    eftquo pa&ohabeat prgnouiffe. rantem rönëvocari, ac potentia
    Primü igiíconftituat,fiftantisfi qualitatë fequi dicim°.Neq;ve
    mâ aétionëâ prgftantisfimisvir roptereundü eft, iuxta quasaíæ
    tutibus,pduci , &in fingulis gd affe&ionesqles quidá mores di
    C optimiifit efficere,idq;äb vniuf cant:iuxta potentias vero paffio 1.
    cuiufq;virtute. Vt è laboribus, nîiâ quib° pasfiui, iuxtaq; habe
    commodis, nutrimétoq; idoneo tus modü erga affe5tus, dicütur
    bona habitudo'orií, ex habitudi mores,velaffe&ialiquo mö,vel
    nevero optima,optima etiá ela paffionib?minime obnoxij.Cae
    horant hoíes:deinde oém difp5• terü diuifio conftituat deinceps
    nem exijfdem hoc vel illo pa&to exaffe&uü,potétiariiq;,&habi
    illatis nafci& corrumpi,velut fa tuíiaígenumeratione.Vocoaút
    nitas exlaboribus, alimento,& affe&us,iuâ, metum, verecúdiâ
    anni tpe:úiduétione patét.Pro^ cupiditaté,&1 vniuerfum çìper
    inde&virtus, talis difpö eft,na fevoluptas , triftitiave fenfitiua
    fcèsà motibus aig fiftantiffimis, £quit:&fm haec quidéqualitas
    &wndeaiaeaffc&tioncs, opcra£ nuilaformat,fcdafficiunt hoies
    iuxta
    *

    a
    • Moralium EudemiorumL
    ]
    , G iuxta potentias.Vocoaút poten bimus.Sumatur.n.Iracíidia,do- K
    **x*- tias,cjbus fit, vt cömote aliquid loris carentia,manfuetudo.C5fi

    , agere dicamur,vt iracundus, ftu détia, timor, fortitudo.Impudé,


    pidus amoribus dedit?,verecun tia,ftupor,verecíidia. Intéperan
    gus,ipudês. Habit°vero funt, q~ tia, fine fenfu vita, modeftia.ná
    bus afficit,vt hgc £m rönë nobis oppofitum modeftiae, quod hic
    infint,aut cötrariü:vt fortitudo, &vaia%maiay vocamus, noieve
    rmodeftia, timor,intemperantia. ro caret,Vindi$ta, Lucrum,dam
    Morales virtutes ommes circa medium inter nii,iuftum.Prodigalitas,fordes,
    liberalitas. Ia&tantia,diffimula
    exceffum ac defeéfum verfari: ipfà
    rumj: ommium perexêplaadü tio,veritas. Adulatio,odiíi,ami
    bratio. Cap. 5. citia.Placendi ftudiü, contuma
    Vib° ita determinatis, c6 tia,grauitas. Mollities,afHiâtio,
    ftituendü, in o1 continuo tolerântia.Oftentatio inepta,pu
    :H diuifibiliq; exceffum, de fillanimitas,magnanimitas.Pro
    feótii,mediumq; reperi fufio stiptuofa,illiberalitas, ma
    ri,atq; haec vel mutuo ad fe inui gnificétia.Verfutia,ftultitia,pru
    cem vel nfi refpe£tu: vt gymna dentia. Haecatq; eiufmodi affe,
    ftica,medicina, ædificatoria,gu &tiones animis accidüt, ac ab ex
    bernatoria, & quæcunq;a&iöes ceffu defe&uq; nomé acquirüt.
    * alig,fiue iuxta fciam inftitutg, fi Iracüdus.n.dr, qui vehementi°,
    uefcig expertes,aut artificiofg,fi. & citius,& ob plura φ deceat ex
    ue inartificiofg : motus.n.conti candefcit. Dolore aút vacás defi
    nuü gppiá eft, aétio vero mot?.' cit,in quibus,& qfi,& qüo con•
    In oibus vero fcia δ{ ratio me ueniebat. Confidens,qui nö me
    diûi noftri refpe&u,& quid opti tuit nec qug decebat,nec qfi,nec
    mü fit ficipit : id^g pasfim habi qiio. Timidus vero qui metuit
    ; tü gignitpftantifsimü. qú ét in quae non conuenit , nec qii, nec
    duétione & röne ,pbari, poteft. qúo.Similiter & intemperäs cu
    contraria.n.contrarijs pugnant, piditatibusq; indulgens , & qui
    extrema vero & medijs & fibi. modü nefciat in re quacunq; tá
    mediü.n.vtrúlibet eft ad vtrum dem , Senfu vero humano caret,
    libet: vt gquale minore quidem qui nec quätum expedit,nec fm
    maius,maiore vero min?exiftit. naturam concupifcit,fed ois affe
    Itaq; neceffariú cft virtuté mora &tionis, ad inftar lapidis,expers
    lem circa media quædã verfari, eft,Lucri cupidus, qvndequaq;
    & medium quidpiávirtuté effe. qugftü aucupaí. Negligentesve
    Reftat igitur vt dicatur cuiufmo ro,autnufquam aut â paucis cer
    di medietas virtus fit, & circa ú to &#íííííí 's,plura
    verfeí media:quae oia dilucidius ά; poffideat oftentat. Diflimula
    exéplis,velut in tabula adübra tor,pauciora. Affentator, plura
    Q;*
    Liber Secundus. 2LO O

    A ἀdeceat laudat, odio,pfequés, bitib9 difputabif. Affe&ionum D


    pauciora.Qui nimis ad volupta vero eiufmodi fpés ex eo nomen
    tem c5parat orationé , placendi trahunt, q* aut iuxta exceffum

    :
    ¥
    ftudiofus.Verü qui £gre aut pau téporis, aut fm q> magis quidqa
    caad gratiâ dicit, contumaxap• eft, aut relatione ad aliquid dif
    pellatur. Et qui nullü doloré,&t, ferant,ijin quibus affeótus exte
    fi expediat,fuftinet, mollis. Qui runí. Animo nãq; prgceps df, eo
    vero oëm,proprioquidé&fim q, citius ά oporteat proríipar.
    plici noîe caret,fed tráslato, ob Saeuus vero & imanis, eo q* vio^
    durat?,grumnofus, miferijsq; na 1étius prorumpat. Acerb? vero,
    tus df. Oftentatorineptus, qui q, irafcendi captet occafionem.
    pluribus fe dignü arbitraíçj; de Percuffor vero & côtumeliofus
    ceat. Pufillanimus, qui paucio â punitionib? exira,pfe&is. l)e
    ribus. Profufus, qui oibus fum licati autê gulofi, vinolentiq;,eo
    E ptibus excedit. Illiberalis qui q.vtroq; äïimenti gcncre nimis *
    oibus parcit.Similiter&parcus & 5ter rönë deliniuntur. Caete
    & prodigus : hic.n. excedit ero• ríiignorari nö op3, qii quo mö
    gando modü,alter eum nö attim pro vberiore pasfione capit, id
    git. Verfutus, in oibus & vnde çuibufââ ex his nó cópetere.Vt
    quaq;alios in vtilitatis captione adulter nö ex eo vocat,quia ma•
    . anteuertit. Stolidus vero étiftic
    gis foleat coniugatis mifceri, fed
    ceffat,vbi nö oportebat.Inuid°, Ímalitia eius façti ôídá expendi•
    ob fucceffum plus quàm deceat tur. fimul nanq; & pasfio,& ta«
    angitur , nam %dign9rum fuc lem effeiungufitur, nec fegregat
    cesfib°affliguní tales.Cótrarius etiam ab eiufmodi contumelia.
    huic nomine caret: is f. qui fpe Vnde faepe cótrouertitur,an qui
    &ásindignorü fucceffum , nihil cögreffus fit, etiã adulteriíicon^
    C cömou«ttfi,fed expeditus eft, fe miferit, vtputa fi ignorans aut F
    curusq;alienorii, perindeacfo^ coa&us fecerit. &qui percuffe
    lét, quiventri tfiinferuiunt. ille rit,etiácontumeliatus fit, atque
    , vero difficiliseftobinuidig mor eodem paéto in reliquis.
    bü. Quae vero infingulis ita ha virtutes omnes morales circa dolores, ac
    beát paccidens, fuperuacuü eft voluptates verfári: easq; mediocritates eff?
    determinare.nulla.n.fcia,velcö inter extrema: quæ & ipfis, & fibi inui
    templatiuavela&iua,ea ratioci cem pugnant. Cap. 6.
    nádo, agédoueiungit.hgc.n.cö Is ira pera&is, nö 5tereíi
    tra deceptiones artium logicas dum,q» duae cü fint anim£
    adferuní. Quocirca fimpliciter partes, virtutes etiá iuxta
    hgcdeterminata nobisfufficiât, eafdé diftingui. aliæ.n. rönalis
    accuratius deinceps pertraétan^ ptis cötéplâtiug,quarii opus eft
    da,vbi de oppofitis intcrfcha^ veritatisingfitio, vcl quomodo
    . ha^

    •—-^
    Moralium Eudemiorum.
    G habeat,aut generatur: aliæ vero ceffus& defe&us: interdùin do *
    partis irrationalis cupiditatib°~ loribus: nönunquam in vtrifqp.
    que obnoxi;.non. n. fi in partes exceffus.n. fit, vel nimis iucun•
    diuidi afaqueat;idcirco oês eius dislaetädo,vel triftib9 nimis do»
    cupiditate participât. Mores ve lédo. idq;vel fimpfr, vel termi•
    ro honeftos aut prauos elucere nicöisrefpe&u:vt cum non ve•
    neceffum i dolorü voluptatüq; lut vulgus, fedvir bonus,quem
    fuga, aut perfecutione: idqú ex admodü decet, cömouet. Quia
    diuifionibus affeétuii, potentia vero habitus quidam eft, iuxta
    rum, habituum® patet, potëtiæ quë in eadé re hic quidé ad ex•
    enim & habitus affe&tionü funt; ceffum,alius veroad defeótíi p•
    jpfi vero affe&? dolore volupra labatur,neceffum eft,vtquéad^
    teq; finiütur, Itaq; & exhis &fu mod{ihaec &fibiipfis & medio
    perioribus conftat, oës virtutes contrariafunt, ficét habit?&fi»
    H morales circa dolores volupta• bi inuicem & virtutibus pugna
    resq;verfari. Ois.n, animi volu• re, Contingit aüt oppofitiones
    ptas in ea intendit, quibus me* alibi quidé oës iuxta perfpicuas
    liores , deterioresue reddimur. effe,alibi vero 1 excesfib°, alicu
    etenim in dolorü, ac voluptatü biin defe&u magis.Cáaüt con•
    fuga, & perfecutione tü prauos trarietatis eius eft,qa nö q& q
    fieri mores manifeftii eft,qfi nec femper inæqualiter, fifr ue ad
    vt op3,nec quas op3 perfequuní modü, fed qui nücquidé ab ex
    acfugiíit. Ideoφ promptfi illud ceffu, nuncautè à defe&ucitius
    oibus eft,vt animum involupta tráfit ad mediü,is cötrarius ma
    tibus,& triftitijs imperturbate É vf. Quëadmodú in corpori•
    ac trãquille confiftenté, virtuté us laborando quidé excedere,
    viantis definiant, cótrariaq; devitiolo^ § deficere, edédo vero deficere
    «sanitio, quaní, Qjquidέauté virtutêiâ û excedere, falubriuseft, Itaq;
    liquet habitú eiufmodi eé, quo & dele&us rerü earü, ijinquä,q
    & eff&£tiui optimorü reddantur his in exercitationibus Munt, fibr
    hoies, vt optime £t ad ea difpo habent. Proröneq;hacautma
    naní (optimú.n. 5ftantisfimü il gis, aut minus conducibiles di•
    fud eft fim re5tâ rönë,mediú né cíitur, vt nücquidé qui laború,
    pe noftri refpe&u exceffus defe núc qui côtinentig ftabilitatisq;
    &usq;) neceffum eft virtuté mo ftudiofiores funt, apti magis fa
    ralè mediocritatë in re qualibet mitati videant.Et cöträ,cü a me
    effe, aut involuptatibus doloriae diocri & ab eo qüfrö probat di•
    busq;,&in iucundis actriftibus fcedit,nüc quidé ignauusillela•
    circa media ûdâ verfari. Medio^ borúq; fugiens, non aütambo,
    critas vero illa interdíijn volu• nücvero luxu perditus & nófa
    ptatibus cófiftit;inijfdé,n.& ex melicus ille dele£tu deterior di•
    CCIUIT.
    -_-_-_

    LiberSecundüs. ' ' voi .


    % cetur, Id veroeuenit, q» natura naturam principiaûdâ funt, & D
    , nö in oib9 gqualiter â medio di poffunt fingulæ multa eius ge
    ftat.laboribus.n. minusά volu• ºneris progignere: vt homo ho~
    ptatibus capimur. qugfifr circa miné,&afal, in vniuerfum ani
    animam habent. Cótrariavero malia aíalia, plantaeq* plantas.
    cóftituimus habitii, in quo ma Prgter hæc vero folus oiumani
    gisexcedunt,&in quem vulgus mantiú höaétionum quarundâ
    1nclinatur: alter verolatet , per φrincipium eft:quippe q» prgter
    inde ac nö exiftat prorfus. qa.n. hiicmullüagerejterea df. S3.n.
    cötingit rarius,non fentitur. Ita ea propriavocantur,è quib° pri
    enim iram manfuetudini oppo mii motus proficifcunf. iuftiffi^
    nimus,& iracundum manfueto. me vero ofum,è quibusaliter ni
    nâ etfi exceffus cötingat in man hilqueat produci,cuiufmodi pe
    fuetudine exercenda, fiueadmit nes Deum funt. Immobiliaaüt,
    tenda recöciliatione,fiuenö ira^ vt in mathematicis, non per fe 5
    B fcendo cüfiscgfus alapis, pauci quidé, fedfimilitudine quadam
    tiì eiufmodi reperiuní, oibus in principia appellant.Hic.n. ipfo
    alterum extremum propèfis.ira -principiolabefaétato, labefieri
    nanqp minime folet effe blanda. oës, ù ab illo principiofluxere,
    Quarum aélionum bomo principium fit, demfones oportet: cum ipf;in
    j; co- dominus. Cap. 7. ter fe demfones altera alterâ tan
    Ofteaά igit habitus circa tifpernoni euertunt; quantifper
    P quälibet pasfionem, ac ex illacommunis fuppofitio, vnde
    ceffus defeétusq;,& con lucemiftae fuá habét, non euer
    trarios habitus, quos habét fm tií. homo igit motus cuiufdam
    re&â rationé hoîes, enumeraui• principiii eft, nâ aëtio motus é.
    mus:fupereft,vt quid fitreétara Quia vero principium, quéad
    tio,cuiusue termini refpe&u me modü & in alijs,eorum û per ip
    *® diüm vocandum fit, exponatur. fum funt fiuntq;, câ exiftit: vt in
    - Manifeftum vero omnes virtu demfonibus, ita hic quoq; pen*
    res morales, otaqs vitia circa vo* ficulare ea conuenit.Ná fi habem
    luptates doloresq; exceffus quof te trigono duos re&os,neceffum
    dâ effeatq; defe&us. voluptates eft tetragonü quatuor reétis cö
    aütâ memoratis habitibus affe* ftare, manifeftü eft q» trigonus
    &ionibusq; fiunt, veríi optimus duos re&os habës cã ei? exiftat.
    habitus rei cuiufq; medius exi^ Verü fiquid in trigono mutaris,
    ßit.vnde patet virtutes aut om« neceflariú é & in tetragonomu*
    nes, aut quaiq 3 in mediocritate tes:vt fi tres habuerunt fex,&fi
    fitas eé. Quapropteraliud prin quatuor,oéto.Sin vero non mu•
    cipiüconfiderationi fequenti cötes, vt illud, ita hoc quoq; héat
    ftituaí.jEtenim fubftätigoésfm neceffe eft. Iditanecefíario eu&,
    . Moral.cü cö,Auer, CC ni,
    - Moralium Eudemiorum ,
    C nire ex Analyticis patet.verum deliberato%gfufcipiíitur,caufam K
    in praefentiarúin tantillum neqs «quemqs effe : inuoluntariorum
    dicere accurate, neq;non dicere vero nequaquã. vnde fatis con
    conuenit.Ná fi nullaalia triãgu^ ftat, volútariorum tffi virtutem
    locaufa eft,cur habeat, idipfum effeacvitium. Idcircoquid vo~
    principium erit& caufa,qua re• luntariii, &inuoluntarium atq;
    liquaadftruantur.Quocirca fi q ele&iofit,cíivirtus his vitium*;
    dâ funt eiufmodi, vt etiácontra defcribantur,explicandü eft.pri
    bére posfint, neceffario ét prin mum auté voluntarium ipfum,
    cipia funt eiufmodi. ná ex nece£ &inuoluntariú cófiderandum.
    farijs nihil nifi neceffariü cöclu De voluntario. Cap. 8.
    dií: ûveroâ nobis oriunt,ét có T tribus vero his vnum exi
    trarieeuenire poffunt. equidem fterevf, aut iuxta cupidita
    qugpeneshomines funt, pleraq; tem, autele&ionem,aut in
    eiusgeneris comperiuntur, atq; telligentiâ. Nâvoluntarium £m I.
    Lipfi taliü at principia exiftunt. hæc aliquid eft: inuoluntarium
    Quarum igitur cunq*a£tionum vero praeter haec aliquid. Porro
    principium & dfishö conftitui• cupiditas in tres ptes diftribui
    tur,ea patetfieri & nó fieri pof tur,confultationé, irafcentiá,&
    £e,&infuaatmanu effe,quòfiât cupiditatë, itaqp hgc diftinguen
    vel non fiant, vtputaquorii ipfe dafunt, & primum quidem fim
    dfis eft,vtvelfint vel non fint: cupiditatem.Omne.n.quod iu
    quae veroin ipfofita funt,vt fa xta cupiditatem eft, voluntariü
    1 ciat vel non faciat, eorum vtiq; vtiqsiudicatur. nam inuolunta
    cäexiftit. Qjìautem virtus ac rium omne violentiividetur. &
    vitium,&vtrorumq;effe&us,hi fi violentum fit, ét acerbü erit:
    quidé laudantur, illi vero vitu^ omne, f.quod coa&i faciunt aut
    perantur: vituperanturaütlau patiuní, quemadmodü Euenus
    1 däturqs nö qugâ necefsitate,vel inquit : Omnem rem neceffariâ M
    natura vel fortuna infunt , fed moleftam effe. Itaq; fiquid mo- »
    quorü ipficâ fum* : quorü vero leftü, idem ét violentum erit,& »
    alij, eorüdëêtlausvelnota erit: contrà.quicquid vero praetercu
    manifeftum virtutem acvitium piditatem eft, id omne dolorem
    circa eiufmodi verfari, quorum infert : iucundorum. n. cupidi,
    caufaquifq;eft,&a&tionis prin tas eft,itaq;violenta etiam inuo
    cipium. Quocirca difpiciédum luntaria funt. & proinde quæ
    quorum caufa, quarum$aέtio• fm cupiditatem, eadem volun
    nü principiü homo exiftat. ete taria: haec.n. inter fe inuicéfunt
    nim confitemur oés voluntario• contraria. Porro omnis malitia
    rum tfim,& eorum quae eleétio• reddit deteriorem. intemperan•
    néadmittunt,neq;âvolentibus tia autem malitia quædam effe
    Vμ•
    Liber Secundus. 2lO1,

    :A videtur : intemperans, qui prae moleftamratteftari. Difficile.n, D


    .terrationem fequitur cupidita inquit, irae refiftere eft.afa enim
    tes.volens igitur faciet,& volüta fruitur, animoq;indulget ira.

    : rium iuxta cupiditatem. abfur Sin impoffibile eundé quippiã


    dum.n.fit,intemperantes reddi« nolentem volentem%g vnum idë
    ros, iuftiores fore.Ex his igiívo facere,magis volütarium eft,qúf
    -luntarium fm cupiditatem iudi âvolütate,ôcupiditate,autira^
    cari queat , ex alijs vero contra fcentia fit:argumento eft,q> mul
    riü,quicquid.n.fit volútarie, id tafacimus etiam abfq; ira,&cu.
    fit â volente:quodq;â voléte, id piditate.Supereft igitur,vtan q.
    voluntarium. nemo autem vult volüt hoies idem fitvoluntariü,
    quod malum effe norit.Verü in cöfideretur.videtur nanqp & id
    temperans non quae vult facit:fi impoffibile, qii& fupra cöftitu ;
    quidem intemperáter agere eft tum eft, malitiam reddere iniu
    B excwpiditate id quod optimü ftiores:acintemperátiaquidem E
    quis arbitraturagere.vndevolé malitia eft. Cötrarium verovfu

    . tem nolentemq; eüdem agere cö venit,eô q> nemo quæ mala arbi
    tingeret:qû eft impoflibile. Có tratur,velit, quæ tiifacit intépe- '
    tinens vero iuftius agit inconti rans.Itaq; fiiniuria afficerefpon
    nente. ná continentia virtus eft:
    &,pinde iuftiores efficit fuiftu^
    diofos,tum vero exercetur, cüm
    cötra cupiditatem fm rationem
    taneum eft : id aüt ex voluntate:
    ergo intemperans faétus non in•
    iurius,fed temperante prioreillo
    iuftior erit:quod eftimpoffibile.
    ; Aviuitur.Quocircaiufte,quemad
    +modum & praueagere volunta
    rium eft.vtraq;.n.voluntaria ap
    Voluntariü igitur non effe quod
    iuxta cupiditatem fit, neq;inuo
    luntarium quod cötra cupidita
    parent,& neceffum fi alterü vo tem fit, patet. Sed & neq* id qd'
    luntarium fit, etiam alterü effe: fm ele5tionem,exijfdem manife
    C quod vero prgter cupiditaté fit, ftum eft.nam quod ab ele&ione f
    voluntarium. idem igitur volés fit,demöftratü eft inuoluntariti
    aget,& non volens.Sic etiam Ap nö efIe:fed magis q»quifqp vult,
    pemodum fefe de ira habet. Nâ id voluntarium.verum cötingit
    continentia & incontinétia,quë etiam non volentem tii fponta
    admodum circa cupiditaté, ita meum aliquid agere. atq3 folum '
    circa iram quoq; veríari vident. id eft demonftrarum.multa iniu
    nam q» irg repugnat trifle eft, & per repentino motu facimus:eli•
    violenta eius cohibitio. itaq;,fi git autem repëte nemo. Etenim
    violenta etiam inuoluntaria, & fi trium horum aliquod volum•
    quod fm iram fit,voluntarium. tarium eft neceffario,eritaut fe»
    Videtur & Heraclitus, vim irae cüdum cupiditatem,aut ele&io *
    gontuens, 1«prcfiioacm eius per né,autintclle£tii•exquibuscum '
    ij duo
    - - -
    Morálium Eudemiorum ,
    & duo priora non fint, relinquitur beant.hominiveroamboinfünt K
    vt in eo q, contëpládo quis agat -certa qdam gtate,eaf.quaerebus
    fitú,voluntariiiillud dicamus. per rationem agédis idonea eft.
    :Cgterum paululü progreffiora neq;.n.velpuerum vel ferä age•
    tione, finétra&atui dévolunta re dicimus.Proinde,cúm violen
    rioinuoluntarioq;imponemus. -tum oé moleftum effe,necvi qf~
    Eorum.n.quaevi aut non vi eue quam fed gaudens agere videa^
    niunt, confideratio prioribus co tur, magna de temperante inté
    gnata eftac ;ppria.omne.n.vio perante^g controuerfiaoritur,eö
    lentum inuolütarium. quocirca qvterq; cötrarios intra fe impe
    de violento confiderandum eft, tus fentiens agit.Vnde temperá
    çquid fit,quove pa&o ad volun^ tem vi feipfum à fuauium cupi•
    p, tarium inuolütariü4;Cap.
    fe habeat. ditate abftraxiffeaiunt.dolet.n.
    De violento. 9. lu&anscum refiftente cupidita
    Idetur aút violentü & ne~ te.Intemperansaütvi, prgterra L
    ceffariú,visq;& neceflitas tionem rapitur,minus tfi afHigi
    - voluntario gfuafioniq;in tur:nam cupiditati laetus indul•
    rebusagendis opponi.In vniuer get,gppequi fuauibus intendit.
    fum aüt violentum neceffitatéq; quocirca non vi, fed volésagit,
    etiam 1nanimatis affignamus. É dolore vacat.Porro perfua
    Nam &ignévi coa&umq; deor \fioviolentiae necesfitatiq; oppo
    £um ferri cernimus, verü.qfive^ nitur, temperansvero ea feétat,
    ro fm naturam proprium'q$ im^ de quibus perfuafus eft, nonvi,
    petum fertur, nec violentia, nec fed volens. nam cupiditas citra
    voluntarium fubeft,fed nomine perfuafioné trahit: quippe quae
    caret oppofitio.verum cüm prg« röne caret. Quòd igiturijfolivi
    ter haec contingunt, vi dicimus inuitiqsfacerevideantur, quáq;
    fieri. Eodé paôto& animalia& ob caufam,f.ob fimilitudinem,
    inanimata vi multa cum facere qua&inanimata agere dicim?,
    tum pati animaduertiitur:qii.f. expofuimusha&enus.Sed enim
    Ëter naturalé impetum ab exter fi & quod 1 determinatione po•
    noaliquo mouent.Quod inani• fitum iftic fuerat,adijciatur, fol^
    mg quidem expertibus fimplex uitur quod di&ú eft. Qji igitur
    principiú eft,fed in animatis fae* foris quippiam prgter impetum
    pefimplex, vt in quibus nó fem intrinfecum mouerit fedaritve,
    perratio cupiditasq;confonant. viid fieri affeueramus: qii vero
    Ac cæteris quidem animalibus fecus,nonvi. In temperanteaüt
    quemadmodum & inanimatis intemperanteq5 infitus impetus
    violentum fimplex eft: quippe ducit(vtrüq;.n.habet)& neuter
    quae cupiditati (nam ea viuunt) vi & coa&us,fed volens vterque
    rationeminime contrarium ha• agit, nam principium quod fo~
    1r10
    ■_ __ - – –

    • LiberSecundus. 103
    A ris eft, praeter naturalem impe• cere fponte dicitur,&nóvi:qug D.
    tum,fiue moueat fiuemotüim^ vero penes ipfum non funt vi

    : pediat,neceffitatemvocam?: vt, quodammodo,fed non fimplici•


    fiquis manu,& voluntate&cu^ • ter fieri dicuntur, eò q»nonillud
    piditate retinétisarrepta, percu ipfum eligit, fed alicüius gratia.
    tiatalium.verum fiintrinfecus agit.Verum ex his eft quoddam
    principium fuerit, vis non eft: difcrimen.Nam ridiculusfuerit,
    qfiquidem & voluptas ineft& fi,vtcontaétus quis vitaret,occi
    cupiditas,qug ftatim â natiuita• diffetalterum,vifeid coa&umq;
    tein omnibus deprehenditur. feciffedicat.maius.n.acerbiufq;
    Atq;his ferè duob°â natura qp^ malum oportet, non facienti p^
    piamineffe determinamus,eo f. pofitum fit.Sic.n.coaétus,&nö.
    q»i natiuitate ftatim â natiuita vi faciet,f.qfi malum boni gra•
    teineft,& q»generatione exiften tia,vel ob maioris mali repulfio
    B te facile confequimur,vt fene&?, nem agit,idq; inuitus:neq;.n.pe
    canities,acaliaid genus. Itaque nes ipfum hgc funt. quocirca &
    non£m naturam facit alteruter, amorem,& iras quafìam,& na
    fedfim naturam fimpliciter, fed turalia nonnulla inter inuolunta
    non eandem. Quaeftionibus igit ria connumerant: quia violenta,
    de temperante intemperanteq;, nimis & fupra naturam funt.vm.
    vtrum vi & non volens agatal. de,&veniam merentur, eo q.vi.
    ter aut vterqs; aut vi fimul inui cogere naturam foleant. Sed &C
    tiq; ambo:&fivis voliitaria fit, magis vi, inuiteq; facere videt,
    num volétes fimul & nolentesq; qui facit ne vehementius aut le~
    agant, ex di$is haétenus occur uiter doleat,vel etiã ne gaudeat.
    rendum.Verum & aliter vicoa nam ad ipfum referí vniuerfum,
    &tiq; agere dicuntur, non dißen quod ferendo natura eft.Verum
    tientibus inter fe muruo ratione. quae neq* naturalis cupiditatis,
    C & cupiditate,qiif.id faciunt,qú nec rationis fitnr, non debet pe~
    • moleftum quidem & friuoliiiu-' nes ipfum effe cêferi. quamobré
    dicant,fed negle&um, damnum phanatici , & qui futura praedi•
    aut mortem'inferat : haec.n.oës,' ciit, quamlibet intelleétus opus
    ; aut coaétos facere aiunt: aut nö. faciunt, nötii id penes ipfos effe
    faciuntaüt omnes: nam omitte affeueramus,neqp vt faciant qug?
    re quidem licet , fed ferédum in fecerunt, neq; vt dicant quae di•
    commodum.Verum ex his alia" xerunt.Sed & nec per cupidita•
    quidem violenta, alia vero non tem.Itaq; & intelle&us quidam.
    violenta forte quis dixerit. Quae affe&usq;,auta&iones fm eiuf.
    cunq;.n.eorum,per quae vel face modi rationes & intelligentias,
    re,vel nö facere penes ipfum eft,' in noftra poteftate non funt : fed'
    etiam finonvolens facit,tii & fa quéadmodum Philolaus inqt,
    -
    iij ratio•
    :c: Moralium EudemiorumL
    6 rationes quaedamfuntnobis po gligétiá,aut dolorêaliquem vo- *
    tentiores . Ergo voluntario• luptatemq; non veftiget. Haec lo
    rum, ac inuoluntariorum con• co huic inferenda videbant. De
    fideratio, eorú quaevieueniunt voluntafio igitur & inuolunta^
    tra&atui iungenda eft , atque riohoc modo determinatú fit.
    hæc ita fintinter fefe diftin&ta. De eleéìione. Cap. 1o.
    Nam qui fpontaneum maxime Eele£tione vero deinceps
    jnterpellant, im fecoa&os dicút, dicemus, expofitis primú
    vt in eam animi fníam venirent. nonnullis quaeftionibus. •
    Et quiafinéidiáhabet,&volü• Ambigat.n.fortaffe quis,in quo
    tariü,nec cupiditate nec ele£tio^ genereoriantur, tum in quali cö
    ne terminatum eft,reliquum eft ftituenda fint, aut eadem neaut
    vt eaqugiuxta intelleétum fiüt, diuerfafint voluntariú &inuo•
    * determinétur. Videtur aüt inuo luntarium. Maxime vero quidâ
    luntariocontrarium effe volun^ affeuerant,& qrentiętita forte L
    tarium, & quod cuiufq* gratia videri queat, eleétionem ex duo
    fciens quis facit, interdum.n.no bushisalteríi effe, f.aut opinio^
    uit q» pater fit, nö tfi q> occidat, néautappetitíi. vtraq;.n.confe•
    fed feruet potius.vt Peliades pe &anea videntur.Verü appetitú
    tebant quidem poculum, fed vt non effe patet ex eo, q» tíiautvo
    amatorium &vino plenü. id ve• luntaté,aut cupiditatem,aut irâ
    rovenenum erat. ignorans auté effe neceffum fit : nemo quippe
    quem,cui,&quid, ex ignorátia, nifihorum aliquid patiens appe
    non per accidens agere df. quod tit. Ira porro cupiditasq; ét feris
    autem ab ignorante tali fit, inuo ineft: eleétio vero nequaquam.
    luntarium eft, ergo voliitarium & tfi quibus haec ambo infunt,
    H
    cötrarium eft.Quae igitur penes multa abfqsira cupiditate^geli
    ipfum funt, vt facere obmittat, gunt,fed dum paflionibus adfli•
    facit non ignprans & per fe , ea guntur,non eligunt, fed tolerät.
    vtiq;voluntaria funt, & volun Prgterea cupiditati iraeq; femper M
    tarium id ipfum eft: quae vero dolor iungitur, multa vero nos
    ignorans,ex eo q» ignorat ea, in abfq;dolore eligimus. Voluntas
    uitus facit. Porro quia fcire & infup&ele&io idé non funt.vo•
    intelligerebifariâ capiuntur, vel lunt.n.interdum ét ea hoies,qug
    vt habeatur, velvtvfurpetfcien impoflibilianorunt, vt omnib9
    tia,qui habens non vtitur,inter• hominibus imperare,immorta•
    dum ignorans merito df, inter• lem effe, id qû nemo fciés impof
    dum vero nequaquã, velut fip fibile elegerit : &in vniuerfüm,
    negligétiâ non vtatur.Similiter quae & fi n5 per fe, fedfibitíiim
    & is vituperetur, qui vel faciliii poffibilia vel fa&u vel obmiffu
    vel ncccffariorü peritiâ,& gne norit, vnde manifeftü ele&ionë
    effe
    - - - - - - _._

    Liber Secundus. ?.O4


    A effererü penesnos fitarum. Si• posfint,fedô vel naturavelalijs D
    militer clarü, nec opinionë effe, excaufis fiüt, de ijs fciens nemo
    neq;fimpliciter, fi quis aliquid cöfultare inftituat.Verü qugnö
    putet , cúm eligibile eiufmodi tim fierimö fieri píit,fed in cöful•
    qd fit, quod viribusnoftris pa• tationë ét venire folent, eafunt
    retur.multavero opinione con• άpro arbitrio facere non facere
    cipiunt,öi penes nos nó funt, vt poffumus.quapropternödere•
    diametrü cömenfurabilé. Por• motisapud Indos,nec decirculi
    ronec vera eft nec falfa eleétio, quadratura deliberamus : nam
    fed & nec rerü penes nosfitarü illa adnos nö fpe&ant, hocvero
    opinio, qua faciendum aliquid fieri nequit. Sed&nec deoib* q
    vel non faciendum arbitramur. à nobisqueant fieri,vnde mani^
    Cöevero id eft de opinione & feftü nec opinionem fimpfrele^
    voluntate.nemo.n. finem, fedea £tionë effe,eligibiliaveroètagi•
    E quæ fini confequendo conferüt bilia,rerum, fi penesnos exiften
    eligit:quéadmodum nemofanii tium.Proindemiretur forte qs,
    effe,fedambulare, federe,fanita• quopa&o medici,quae fciacom
    tis gratia. neq; felicitate potiri ple&untur, indeliberationepo•
    quiígeligit, fed quaeftus ftudiü nant,cü id non faciatgrammati
    & periclitationes,felicitatisadi• cus. Ratio eius ex eo conftat, qû
    pifcëdg gratia. Etin vniuerfum aut ratiocinando,aut fenfu error
    declarat femper eligens, quod, ois cömittatur,quorú vtrumqs
    cuiusuegratiaeligat.eft.n.aliud in Medicina cötingit:ingräma
    id cuiusgratia, &qúgratiaalte ticisvero iuxta fenfum &a&io•
    rius eligit: vult aüt maxime fi nem quam fpeétât, in infinitum
    né, vtin precio&fanücé, felici• progrediuntur. Qji igitur neqs
    ter beateq;viuere. Itaque patet opinio,neq;voluntaseftele&io,
    C aliâ & opinionis & voluntatis eft certe velut vtrumq;,& non F
    rönë effe.voluntas.n. & opinio ambo.ex improuifo enim nemo
    maximefiné fpe&at,qúf non fa eligit, fed cum faciendum vide•
    cit eleétio.Ergo ele&ioné patet, tur, confpiratq; voluntas: quae
    nec voluntaté, nec opinionem, cüm ambo eligëti infint, vtroq;
    nec fimpfr vllâ animi pceptio^ conftabit eleétio.Confiderandú
    né effe:quofimul elucet,&quid autem quomodo infinthgc: idqs
    fit,quidueabijs differat, acvtfe ex ipfo nomine primum. Nam
    ad voluntarium habeat. Porro ele&io non fimpfr eft, fed alte
    posfibilium effe aut nö effe, alia rius adalterum.vnde confidera
    eiufmodi funt,vt de ijs fufcipia* tionem confiliumqs requirit,&
    tur deliberatio: alia vero vt non proinde ex opinione confultati•
    fufcipiaf.quorü.n.generatio pe ua conftituet. Neque. n. de fine,
    nes nos nö eft, étfificrinonficri qui rcbus omnibus quidã pro•
    CC iiij' pofi•
    2 : Moralium Eudemiorum,
    &:pofitus eft,fed de ijsqugadfiné, oë eligibilevoluntarium effe,nô K
    fufcipitur cöfultatio, id veroom aiit voluntariü ftatim eligibile.
    nes confultamus, donec ad nos item quae ex elečtione fiunt, oia
    tráftulerimus generationis prim voluntaria funt, non aút volun
    cipium, Quòd finemo eligit,ni tariaoiaiuxta ele&ionem.Simi
    fi re prius confultata expenfaq*, liter ex his manifeftum,affe&io
    melius fit an deterius:voluntäu nes reéte in voluntarias,inuolum.
    t«m quae posfibilia nobis funt, tarias,& confultatas diftribuit.
    nö quæ ad finé:erit ele&io cupi quae etfi non fint accurara, veri
    ditas rerum penes nos fitarum, tatem tíimodo aliquoattingit.
    deliberatiua, enimuerooës quae verum deinceps de his in traéta
    eligimus, eadem volumus: nec. tu de iuftis. Ele&ionem igitur
    tfi quæ volumus, oia, eligimus. necvoluntatem fimpliciter, nec
    Porro deliberatiuâ facultatévo. opinionem effe patet,fedopinio
    H. co,cui? principiü eft cöfultatio, nem cum appetitione, quando L
    quæ&concupifcit id,quod vti exconfultatione concurrunt.
    le decreuerit.Quapropter nec re Define, & js que adfinem ducunt: vbi
    liquis afantibus, nec omni aeta^, virtutis aßignatur definitio. Cap. 1 1.
    tiaut homini ele&io ineft, eoq» T quia confultantes omnes
    nec cöfultare, neccaufam quare. E gratia alicuius confultant,
    gd eueniat iudicare queat, Opi•. *-'& fcopum habent praefixü
    nationem tfi,faciédum nequip certum,quoniam refpiciuntvti^.
    piam fit, nihil vetat plurib9 in le, de fine quidem nemo delibe
    effe, fed röne perfpicere nequa rat, qui principium eft & funda
    quâ.animæ.n. pars deliberatiua mentum,quemadmodú in con^.
    rónes caufasq;veftigat. Nam fi templatiuis fcientijsfuppofitio^
    cuius gratia, vna ex caufis exi• nes:de quibus breuiter fub prin•
    , ftit, (nã quare quid, caufa eft,& cipium,verum in Analyticis ac• _
    I
    id cuius gratia qd eft, aut fit, vt curate differuimus.Cgterü con- M
    profe5tionis facultatü cöporta fideratio de ijs quæ ad finem du |

    tio, qfiquidem ciusgratia profi^. cunt, partim vero inartificialis.


    cifcuntur) conftat eos qui propo apud omnes eft, vt bellum ge
    fito fine carent, confultationi pa rant nec ne, his quibus hoc in
    rum idoneos effe. Quapropter confultatione eft. Obuium au^
    cùm quis facit aut negligit quae tem magis eft quapropter id eft,
    pencs nos funt, vt faciamus vel cuius gratia confultatio exiftit,
    non faciamus,idq; non ignoran vt opes,vt voluptas, aut aliquid
    ter,volens vtiqp aut facitautnon aliud hmöi, quodcunq; finis eft
    facit. Caeterum multa eiufmodi vice.nam confulit quifquis con^
    citra confultationem prgcogita• filium capit, vel finem reéte ne
    tionéq;agimus. vnde neceffum pcrfpexeritcöftitueritq;: tendit
    - €nim
    Liber Secundus. *
    2.o5
    A enim eo c6fuledo quomodo hic maius & minus, eo q» iucüdum D*
    finis in ipfum adducatur , vel & trifte fic habeant,vtab anima
    qüoipfe perduci in finem pof iucundum quidem bonum iudi^
    fit. Finisaüt femper natura bo cetur, iucundius vero melius,ôC
    .
    nus eft, de quo & particulariter trifte malíi, triftius & deterius.'
    confultant, medicus de remedio vnde patet circa voluptates &
    adhibendo , dux de caftrorum dolores, virtutes vitiaq; verfari:
    metarione, quibus finis propo^ circa eligibilia nanq; confiftunt.
    : fitus eft bonum, id fcilicet,quod Ele5tio aút circa bonum, malíi,
    fimpliciter optimii. Verü quod & apparentia, quae natura funt
    praeter naturâ eft, ex aliqua per voluptas & dolor,verfatur.Quo
    ;
    d. £
    uerfitate, nö id quidem vere,fed niam igitur ipfa virtus moralis
    apparens bonum eft. cuius rei ipfa mediocritas eft,omnisq: cir
    caufa eft, q* entium quorundam ca voluptates & dolores verfa/
    B vfus, nón hifiijs quib9 faéta na- tur, vitiü aüt circa excefíum,& E'
    tura funt, applicari pöt: vt funt defe&um , & ea prorfiis, in qui- v irt
    vifibilia. neq; enim videre licet, bus etiam virtus confiitur:nece£
    quorum vifio non fit,neq; audi fum eft, virtuté moralem habi
    re quorum nulla auditio.Sed per tum effe ele&tiuum mediocrita
    fciétiam etiam, ea quorum fcien tis, quoad nos, in iucüdis & tri^
    tia nö eft poffunt fieri.neqp enim ' ftibus, iuxtaú qualis quifq; mo^
    æqualiter fanitatis morbiq; ea ribus dr,do!ens gaudensue.diii^
    «dem eft fcientia, fed illius qui• ce nanq; fiue amarü diligés, non.
    clem iuxta, huius autem præter qualis quidam morib9 dicitur.
    naturam.Sic&volútas £m qui Virtutem a&homem non peccabilem , fi
    dem naturam boni eit, præter nemj; reélum reddere. Cap. 1 .
    naturam vero mali. & vult natu Vibus ita determinatis,
    ra quidem bonum,praeter natu difpiciatur, vtrú virtus
    * ram vero, & ex mentis quadam ele&ionem reddat non
    euerfione, malum. Verum cu pecca5T]em finemq; re&ü:nem^
    iufq; corruptio euerfioq;, non in • pe vt cuius gratia debeat, tantü
    quodlibet,fed in cötraria & me eligat: an, vt nonnullis videtur,
    dia competit : hos enim limites rationem abfoluat, id quod tem
    tranfgredi non licet, Et quia er2 perantiam dicimus,quippe qu£
    ror non in quaelibet, fed in con• rationem non euertit. Sed enim
    traria committitur, quibus con virtus & temperantia difrerníi/
    traria}funt, tum in ea contraria tur ab inuicem, de quibus poft
    quæ iuxta fcientiâ opponuntur, erit dicendi locus. quibus enim
    necefíum eft, & erroré & eleétio cunq; rationem reétam praefta
    nem â medio ad contraria ferri. re virt9 videtur, id caufa exiftit,
    Porrò contraria funt, medium, cuiufmodi etiam temperantia.
    • • • Caeterum
    -

    * *
    .* ** Morafium Eudemiorum
    G Cæterum eam laudabilium eê, caufavirtus, quæ id cuius gra- ■*
    prgmisfis dubitationibus, often tia eligit. Verum quae deceant '
    detur. Porro fcopum quidem li confecutio alterius eftfacultatis,
    cet effereétum, verum inijs qug quæ id cuius gratia eligit. non
    ad fcopum aberrare.rurfum fco enim ipfius eft ele&io, fed eius
    po etiam falfo propofito, in ijs quod ipfiusgratia. Equidem fi•
    quae adipfum tendunt, reéte ha nis gratia agere oportet , verum
    bere. interdü vero vtraq; fallüt. vt finis re&us praefigatur, ele•
    Vtrum igitur virtus fcopii,an ea &tionis munus eft, cuiuscaufaè
    quae ad fcopum regit? Affeuera~ virtus . quocirca qualis quisqs
    mus autem fcopü â virtute con fit, ex eleëtione iudicamus, non
    ftitui . quocirca nec colleétione, quid, fed cuius gratiafaciat ex•
    nec röne aliqua haec demonftra pendentes. Similiter &vitium
    huntur, fed vt principium hoc cótrariorum gratia ele&ionem
    pofitum mobis efto. Neq; enim efficit. nam fiquis cüin potefta- 1.
    medicus confiderat, an effe fa te fua fit bonum agere malumqs
    num, fedvtrum deambulare,an obmittere, agat contrarium,ne^
    non deambulare oporteat.Neqp ceffum eft hunc honeftiftudio
    gymnaftes an bene habere, fed fum haudquaquam effe. Itaque
    vtrum lu&ari vel nöluétari ex• virtus & vitium volütaria funt,
    pediat. fimiliter neque alia vlla cii nulla necesfitas ad mala per•
    circa finem occupatur.Quemad petranda cogat. inuoluntaria
    modum enim in cötemplatiuis enim cüm turpia fint, non vitu
    fuppofitiones principiorum lo• perantur tamen : contraçpbona
    cum obtinent,fic& effe&iuis fi• non inuoluntaria, fed volunta^
    mis,& principiü eft& fuppofi ria laudantur. Poftremo omnes
    tio.qìfi hocfanum effe conue laudantes vituperåtesq; ele&io•
    nit, neceffum efthoc effe, fiqui• nem magis quàm fa5ta intue
    I dem illud expeétes: quemadmo mur, etiam fi virtute fit eligibi- M
    dum ifthic, fi triangulo duo re• lioroperatio. Faciunt item ma
    &i, meceffum eft hoc confequi. laquidemcoa&i, fed eligit eane
    Cogitationis igitur principium mo.Sed&quia difficile ele&io^
    finis eft,a&ionis vero cogitatio nem cuiufmodi fit perfpicere,
    nis terminus.Siigitur omnis re idcircp ex opibus qualis quisqs
    &itudinis,aut ratio caufa eft,aut fit iudicare neceffum habemus.
    virtus,firationö fuerit, pervir^ itaq; eligibiliora&tio, fed lauda•
    tutem finis,non quae funt ad fi• , bilior ele£tio. Expofitis igi
    nem, conftituetur. Finis autem tur haec eueniunt,& con
    eft id cuius gratia: omnis enim fentanea funt ap•
    dele&tioalicuius eftdealiquo:cu parenti•
    iusigitur gratia mediü eft,eius bus.
    Arifto•
    * Liber Tertius. 1o6
    *A RI S T O T E L IS peccant,non eodem tfi fed cótra D
    riomodo:audendo ení deficitit,
    • .. Moralium Eudemiorum timendo vero excedunt: manife
    * I. I- ■ E R T E R r I w S. ftum eß mediam audacigtimidi
    tatis(g difpönem fortitudinem
    S v. M M A - L I B R r.
    De virtutibus moralibus omnibus,
    effe. is enim habitus optimus.
    iuftitia excepta.
    Videtur auté fortis metu vacare
    vt pfm,timidusafit metui obno
    Defortitudine,frti, &> eorum extre xius effe. Ethicquidem multa,
    - mù. Cap. i. pauca , magna*;s, & parua me^
    Iisjat] Ediocritates igiteffe tuit,idq;vehementer,8{cito:ille
    S\£yA:i in virtutibus, easq; vero contrà,aut prorfus non,aut
    íi eleétiuas,& contra leuiter, aegre&raro,&nonnif
    -

    | ria eariivitia,qugq; magna: &hicquidé vehemêter


    fint, vfr di&um eft. terribilia fuftinét:ille vero nec le
    Singulatim verovnâquanq; per uiter qdem horrida.Quae igitur
    feqüentes,primum de fortitudi fuftinet fortis primü,fiBime,anat
    ne dicemus. fere enim apud oés teriterribilia ? Etenim fi alteri
    inconfeßoeft,& fortem circa ter terribilia fufferat, nihil videatur
    ribiliaverfari, & fortitudinem magnificii fort&e&.fin verofibi
    vnam è virtutibus effe. Diftinxi ipfi, neceffurn eft nö nifi magna
    mus aiiti tabula fuperiore,vtrú & horrida terroréicutere. Itaq.
    confidentia & fortitudo,cúmali fi terribilia vehementer,vehe^
    quo pa&tofibi inuicem opponá més:fin leuiter,infirm?ëtmetus
    tur,étiam interfecontraria fint. fuerit.vnde contingit fortè mul•
    Vnde manifeftum, quiab ijs ha tos magnosq; terrores formida•
    bitibus nomen habent, étinter re.Verum vftimidum cötrarie
    fefeinuicé opponi. quéadmodü fortitudo præparare,vtin eo q*
    timidus, nam is magis êg deceat aut nihil aut pauca timeat, eaq;
    timere,minusvero audere dicit. &leuiter&aegre.Sed enim hor^
    & cöfidens,qui ipfe quoq* ex eo. ribile, quemadmodii&iucüdü
    q»hmöi fit,minus fcilicet,ôgde & bonum:bifariã df. alia enim
    ceat timés,magisάμ,άdeceatau fimpfr, alia vero cuidam iucun•
    dens,nomen trahit.vnde &au^ da bonaq;vocantur non fimpfr:
    dax ab audacia denominatur. ac contra praua & minime iucú
    Quocirca cum fortitudini fit cir da, quemadmodum qugprauis
    ca timores audaciâq; habit?prg vtilia funt,& quæ iucunda pue•
    ftantifsimus: decet vero nec vc ris,quâ pueri funt : (Icetiá terri^
    audaces,q in nömullis deficiunt, biliaalia fimpfr,alia vero alicui.
    in alijs vero excedíit, agere: neq* Qggigitur timidus metuit, quâ
    timidorum inftar, qui in codem timidus, ncmini terribilia funt•
    ;
    Moralium Eudemiorum ,
    G Alia rurfum leuiter, alia pluri• metuit&fuftinet. quæ magna,
    míitimentur.Et qugcunq3 natu. acerba,interitum%ginferëtianifi
    ræ humanae horribilia funt» ea; fint honefta, fubire haud iubet.
    fimpfr terribilia vocamus;fortis audax vero etiänö iubente ipfa
    veroad haec intrepide habet, fu fubit: timidus vero ne fiiubeat
    {tinetq; eiufmodi, qug partim ip quidem: folus autem fortis ipfi?
    iuffuiobtemperat. • \
    fum quoq; terrent, partim vero
    non.qua enim homo eft,terribi•, De quiuque fpeciebus fortitudinis
    liailli quoq;funt, qua vero for non vere. Cap. .
    tis,non funt,aut certe leniter,aut Pecies aüt fortitudinis gnqs
    nequaquam.Terribiliatii dicii^,
    tur,quae â plerifq; timerifolent,
    S funt numero. eadé enim fu^
    *~^ ftinent, non tfi eafdem ob
    quocirca hic habitus laudatur. caufas.Vnde vna ciuilis, quam
    Quemadmodum enim robufti, verecundia parit. Altera miilita
    H faniq;appellaní, non vtilli non^, ris,experitiavfuq; rerum profe
    nullis laboribusfrangantur, aut. &a:nö quemadmodum dixit So
    hi nullo exceffu debilitentur,fed crates,vthorribilia, fedvtauxi
    exeo,q>vel prorfus non turban liahorribilium cognofcantur.
    tur,autfimpl'rautleniter,à qui• Tertia perignorantiam & impe.
    bus multi& pleriq;valetudina ritiam:velut eft puerorum infa
    rijenim & infirmi& timidi có norum^g fortitudo, quahihorri
    munibus vulgaribusq; pafsioni bilia fuftinent,illi vero ferpentes.
    busafficiuntur, fed citiusvehe^ manibus prehendunt. Alia rur•
    * mentiusq; ά folent.multi prgter fum exfpenafcitur,qualaute cö
    rea,quib° multiafficiuní, ea vel uiuati gbrij^g pericula fufcipiút.
    non prorfus velleniter ipfos tam nam vinum fpem foletaddere.'*
    gunt.Quaeriturautem num forti Poftremoalia ex affeétuum im~
    nihil fit terribile, neque metuat potentia rationis expers,vtamo
    I quicquá. An nihil vetat, pro eo reirave accéforum. ná fiueamet
    acdi&ü eft ipfum quoq;timere. quis,audaxpotius çj3 timid°erit,
    fortitudo enim rationé fequií, multa?q; picula fuftinebit. velut
    ràtio vero honefta capeffereiu qui in Meraponto tyrannum oc
    bet. quocirca qui non per hanc cidit: & in Creta fabulas recita
    fuftinet, isaut ftupidus eft, aut uit.Siue ira commoueatur. nam
    confidens.verü qui ob honeftü extra fe capitur animus.Vnde &
    tantü nö metuit, folus fortis eft., fer£ fylueftres fortes diciitur,nec
    Timidus igitur qug nö decet me funttii.concitatg enim funt eiuf
    tuit: audaxveroin quibus non' modi:non concitatæ, quemad
    op3,audet : fortisvero in vtroqs modum & audaces, inæquales
    agit qûdecet,& proinde medi* funtvehementer. Maxime auté
    exiftit, náquæ ratio diétat,ea& naturaliseftab ira profe&a for^
    titudo
    --- --
    ——

    * • • • - . t. - -

    Liber Tertius. . ` 2.o7


    a titudo inui&a enimira • quapg &a iá nobisfunt, eô q>appetétia D.
    & pueri optime pugnant.ciuilis effe&iua doloris corruptiui, op;
    aút pp legem exiftit. Caeterum nec pcul,fed 1;ppinquo appare^
    .harum nulla fim veritatem com re,nec magnitudine humang vir
    parata eft : ad cohortationes ta tutis,pportionë excedere. Quàe
    men in periculis vfum adferunt dá.n.neceffumeft,oib?rerribilia
    haec omnia non mediocrem. videant, oésq; pcellât. Nihil eni
    Que dieantur horribilia. Cap. 3. vetat,quomin?, quéadmodíica
    - Ehorribilibus igit cii fim lida frigidaq; & alia ûdâ corpis
    i pfriã dixerim9, non ab re humani habit9 viresq; fuperant,
    fuerit de his fufi° determi ita animi affe£tionib? nonnullis
    nare.In vniuerfum igit horribi^ opprimamur.Timidi.n.& auda
    lia diir metus effe&iua,ea,fèìdo cesfim habitus decipiunf.illis.n.
    loréinferíit corruptiuü. Ná qb? nö horribilia, horribilia tfi vfir,
    -1B aliaaffli&ioincidit,aliü ét dolor &ú leuiter metuéda funt, vehe
    ré,diuerfumq;affe&ü, nö metíi menter. audaci vero contrariú,
    •parit.ná q moleftiâ aliquâ ;pfpi horribilia aiofa viir.& qu£ vehe
    cit,velut eâ, qua inuidi aut æmu mëter,leuiter.viroaiit forti vera
    li,aut pudore fuffufiaffliguntur, horribilia maxíe.Quocirca,nec
    aliud nomé fortit,eò q»metus eo figs ignoráter picula fuftinear,
    rü tffi malorü eft, quorü natura fortis eft.velut q fulmen,ex infa^
    interitüvfinferre.Quocircanö• niaferatillatum, ac fi cognofcat
    nulli quãlibet molles , fortes tfi quantü fit periculü, exirgfpetu
    funtin gbufdâ. & nonnulli duri agat, quéadmodü fi Celtae fum•
    ac tolerantes,timidi.VÍenim;p^ ptis armis,occurrát flu&ib?,cu
    pemodü,ppriíi fortitudinis mu iufmodi furiofa fortitudo prorae
    nus effe,circa morté eiusq;acere fus Barbaroríi eft. Nónulli vero
    bitaté reéte affici. näfi algorem ob alias voluptates periculafu
    gs & caloré, pro eoacrö diëtat, ftinent.ná & ira voluptatem hét
    fuftinet,cü â periculoabfint,ve quandâ, cü fpe,népe vltionis fu^
    rumad mortë mollis fit& timi mendg.Verü nec fi ob eiufmodi,
    dus,nö ob aliud, nifiobfteritü: necobalias voluptates, malorü
    alius vero ad eadé qdem mollis, ve grauiorü fugâ morté obeat,
    erga mortë aüt intrepidus:ille g vere fortis qfquam ppea merito
    dém timidus, hicaüt fortis iudi dicat.Ná fimori iucüdü fit, fgpe
    cari fanè queat. periculü nãq;ijs pintéperantiâ morerent lafciui.
    conftare terribilibus tfm df,ę1in quéadmodü&hodie, cüm ipfa
    Appinquohabët eiufmodifterit? qdé morte minime,fed inferenti
    <fîe&iua.apparetaíit periculü, bus eâ fuauib°exiitib°fit,vt qdâ
    qfi ppecernit. Terribiliaigitur, p incötinétiâ certü fibi cöciliét
    circà qugverfarifortisaffolct,di interitum,Nonignari ét certam
    mQ r£€ΓΓ?
    Moralium Eudemiorum.
    G mortë propofitá, quo exgenere facultatib° 5feruatiuis inftru&i K
    nullus fortis videatur.Neq; fi qs fint,fuftinere horribilia opinor.
    dolorë fugiens,(qö folent multi) nâ ita nihiIhorribile effe iudica
    mortem accerfat , fortis fuerit. rint.Etqî virt? ois eleéìiua eft,
    Quéadmodü.n. Agathon inqt, népe vt fupra dixim?, q»oia gra
    praui hoíes qui doloribus vi$ti, alicuius, ei?népe qúi honeftú eft,
    mortê eligunt,veluti Chironé,fa hui°inftin&u eligant,patet forti
    Bulae perhibent, ob doloré vlce^ tudiné, quia virt? eft,horribilia
    ris morté optaffe, licet immorta gfa alicuius fuftinenda docere.
    lem.Nö procul ab his diftãt qui neq* ex ignorantia, vt á iudiciú
    , experitia pjicula fuftinent,idqd' format,neqp obvoluptarem, fed
    pleriq; folent militantes.Id náq; ob folâ honeftatem.qiii fi non fit
    cótrariü Socratis fnig, opinantis honeftü,fed furiofum, qa turpe,
    fciam fortitudiné effe,neq; enim id nequaquá fuffert.Circa jigi
    qa nouerint horribilia, qui fug tur verfeífortitudinis mediocri I.
    mucronib? iaculorü ingredi di tas,& quorum fit,& pp quid,&
    dicerüt,id aufi funt,fed quia 5fi horribilia quâ vim habeät, fatis
    dia contralgfioné explorata ha• in 5fentiarü explicatü videtur.
    bét. Neq;.n.gaudacius pugnât, De temperantia,& eius extremù. Cap.4.
    idcirco fortes funt: quemadmo
    dú necrobur, nec diuitiae iuxta I)Orro de temperantia&intè
    perantia deinceps differere
    Theognim, fortitudinë gignüt. conabimur.Intemperäs aüt
    Vir.n.vt inqt, pauptate domaí multifariam df. interdum enim
    ois. Manifefta nãq; qdä fuftinét qii non eft caftigatii nec emenda
    pericula,eò q» difcrimë nullii fu tii,quéadmodü incaftratü dici^
    turü nouerunt,cü paratii fit fifi» mus,q> caftrat°non fit, quorü ca
    diü.argumento eft, q» malis iâ re ftrari nonnulla poffunt, alianon
    ueraimminentib?, retrocedunt. poffunt.(dicimus.n.incaftratü,
    -Inter oés igitur partes ea vívir & qd caftrari nö poffit,& qú cú
    tuti,pxima,ô] ex verecundiana• poffit,nö fit tii caftratü)fic & in
    fciífortitudo.Quéadmodum & temperâs df,vel q» téperié cafti•
    Homerus He&oré fcribit, peri• gationéq; natura non admittat,
    culfi obijffe verecúdia ipulfum, vel q> admittat qdem, fed nunά
    He$oré verecìdia cepit: prim? fit caftigatii.veluti pueri ijs pec
    näq; Pulydamas me reprehende catis ú reéte moderaí téperans. .
    •• fit,atq; ea eft quâ dixim* ciuil£. iuxta eá.n. intépérié hoíes inté^
    e• Cgterii vera neq; hgc ἐ, neq;alia perantes dfir.Rurfum & id int&•
    ex hisvlla,fed furori fifis eft fera perans df,q> vel £gre,vcl non oi^
    rum, q impetu ferunt.neq;,n.vel no caftigatiöe vlla emédari úat.
    ob ignominiam,vel exira,vel q* Multifariam aiit cum dicat in•
    wömoriturosfe arbitrcni,autqe téperátia, patct circa voluptates
    quafdâ

    /
    Liber Tertius. 2.o8
    & a quafíetdoloresverfari:tum q> yerfaní, ô& reliquorü aiantiú D
    y? ex difpöne circa eas varia,&á fe fenfib? incurrêtia, dolorë,volu^
    è inuicë,&abalijs hoíes differát. ptatêue cient:ea, fjguftu ta$u
    Â; prius aüt defcripfim?quopa&o u* fentiunt. Cæterü jreliqs fcn
    ἀ intéperátiá appellatiöe trãsfera fib°fuauia exiftiit,nullú ferè illis
    é m*.náeos gnullo ferfuergaeas fenfummouét,vtcirca pportio
    £* cómoueníifenfatos alij, nönulli nù pulchritudinis cötui tionem
    rê aliudnomé imponüt.Verii non nihil magnope moueri vìr. fed
    eftnota haec affe5tio neq;vulga- & necaufcultationib°fonorü riae
    ; ris,eoq> magis 1 alterâ parté pec teq; confonantiü, neq; fuaue aut
    ! ceí,& q> cögenit9fit oib9 iucun- grauiter oletib?:13 oës séfus acu
    e dorü eiufmodi fenfus & delini- tius pcellát. S3 & odorib? ijgau
    3. tio. Hmöiauté funt, js Comici dét maxime,qp accfis,nöp fefe
    ?
    j. B fducüt agreftes
    derata gdé hoies, q necmo
    neceffariaq;vlla fua- obleétât. Dicoätp fe,qb? gaude E
    mus nec fperätes,iiecrecordátes
    £ uitate mifcent.Et ga téperás cir aliud,velut cibiaut potus.ná ob
    ?
    g)
    cavoluptatesverfaí, necefsü eft aliâ, hoc eftedédi bibêdiq;volu
    êt cupiditates jfdäilli ppofitas ptatéijs gaudem?.perfevero,vt
    * effe. Itaq; qug fint ifta explicare élucorü& florü. Quocirca fcite
    ; op3.neq;.n. circa oës cupidita• Stratonicus dixit, illa quidë pul
    ? tes, ofaq; fuauia verfaí téperãs, chre, hgcvero fuauiter fragrare.
    •. fed opinione gdé circa fenfibilia Et qaguftabile aliqüf, nö omnë
    e
    £t
    duo,guftabile,f.& tãgibile,reve
    raaút circa tangibilia tíi. Ná cir voluptatem feræ attingunt,
    quátum extremo nec
    linguae apice,
    ?j» cavifionis voluptatë,ô]
    neris cupiditaté citra aut
    pulchroríi, ve- fed quätü
    quapp toto gutture
    gulones {entitur.
    nö optât linguâ
    ?y. doloré, qturpiú afpeétunafcií,
    aut eâ qug exauditione fuauiter
    longâ,fed quéadmodii Philoxe^
    nus ex Hyride, vulturisguttur.
    % C cöfonafitiü,aut fecus,autú olfa- ltaq; circa tangibilia, vt fimpfr
    : &ufragrátiíiaut foetidorü pue• dicâ, intéperátia e(tcöftituéda,
    »
    ?•
    nit,nö
    vel verfaí téperäs.
    patiendo,vel neq; enim
    nö patiendo df circa
    nâ ea, ô étintemperäs verfat.
    vinolentia,edacitas,luxuria,
    e intéperás. Siue igit quis aut pul crapula, etiáoia eiufmodi circa
    q. chräftatuâ,aut equü, aut homi- fenfus 5di&osfunt:çjs in parteis
    ;; nécernat,vel fuauiteraudiatca• intéperátia diuidií.Verú quivi
    2 nenté, nec bibere necedere, nec fum,auditiöe, olfa&uq; excedit,
    ? venerifdulgerevelit,fed pulchra nödfintemperans.citra6signo
    ¢ gdévidere,& canentéaudire,is miniâ tales errores vitupamus,
    $. intëperäs minimevideat, quem & prorfus circá ôï nö dicuní có^
    ?g admodü
    niti, necSyrenü
    fcd circa cãtib* deli- téperantes
    duo haecfenfibilia tinentes. incontinentes vero nec
    funt,nec intéperåtes.
    % - - Infcn^
    -, •
    Moralium Eudemioruml
    ' G Infenfat°igitur,aut quocûq;alio leriter&ggre,leniter& vehemê*
    noíe appellare conueniat,qui in ter, & dolor quëirâ dicim°lógo
    ' oib? deficiat, qb* folent plerúq; tpe durans,eiq breui. Qfim vero
    oës participare,atq; lgtari.Verü • quéadmodü & ialijs, hic quoqs
    g excedit,intéperás eft.oës enim excelfus defe$tusq; reperit. Rigi
    his & natura gaudent, ö(aliquo dus.n.eft eiufmodi, q citius ma^
    êt mö cöcupifcunt, nec tii funt, gis,iógioreq; tpe, rfi nec qfi, nec
    vel dfir intéperåtes. etenim cöfe quib°op3,aci muitis afficif: Ser
    cuti, excedüt magis ά oporteat uilis aüt contrarius quifpiá eft:
    gaudendo; nó cófecuti magis ἀ Medius ät inter ingqualitatë cö
    oporteat dolédo, Sed nec dolore fiftit: & qa vterq; habitus vitio
    èt vacátes diir, nö enim deficiiit fus eft, patet mediü horú æqua
    'gaudendo dolendoue, fed magis nimitaté eé, neq; enim Écurrit,
    excediit. Quia igit circa haec eit aut excedit: neq; quib? non op}
    H excefíus defe&usq;, manifeftum irafcií, nec quib° op3 nö irafcif.
    q, & mediocritas, q habit°opti Quocirca cü & máfuetudo cir
    m° eft,& vtrisq; cötrarius. Itaq; ca eafdé affeétröes verfeÉhabit?
    téperantia habitus pftätisfim?, optimus, erit & máfuetudo me
    circa jintéperâs verfaí, çj in di diocritas quædã, & máfuet° in
    &tis iucüdis fenfibilib?tenés me ter rigidum feruilemq; medius.
    diü, infenfibilitatis itëperátiæq; De liberalitate, & eius extremis. Cap.6.
    mediocritas exiftit.Exceffus ve
    ro inréperantia eft. Defeétus aút
    noie caret, aut fupra pofitas ap
    S Vnt porrò & magnanimi^
    tas,& magnificentia,etlibe
    •-/ ralitas mediocritates. Libe
    pellatiöes fortit. Accuratius ve ralitas, n. circa acqfitioné amif
    *o deinceps de iucundorum ge fionéq; facultatîi verfaí. Ná qui
    nere pertra&abitur, vbi de com oi acqfitione gaudet, oiq;amif
    tinentia incötinentiaq;agemus. fione dolet,vtrüq; magisę op3, M
    3 Demjùetudine,& eius extremò, Cap. 3. illiberalis eft.qui vtrúq; minus
    Odem paôto de máfuetudi quâ oporteat ;pdigus. q vero vt
    EÉ fentiédü eft. op3 vtrúqp,liberalis, vt op} hic,
    Nã & manfuetii qualéqué velut in alijs ét expono, quéad•
    dá effe erga doloré ex ira,pfe&ü modü re&a rö diëtat. Et qa iIIi
    cernim?.Supra.n.iracúdo, rigi quidé in exceffu defe£tuq; funt:
    do&agrefti (oia,n. hæc funt di• nã vbi extrema síit , iftic& me•
    fpönis eiufdé)feruilë,ô£ iTenfatü diü, qû Éftâtisfimii eft in quaq;
    oppofuimus: eo q»ita vocentur, fpecie,& vnú:nece.sü et fiberali
    quotquot nö moueant ad iram tatéinter;pdigalitaté, illiberali•
    jb9oporteat:fed lacesfitifaciles tatéq;circa facultatü acquiiitio
    hiiilesq; fefe 5beãt ad contéptü, né, &amifsionê medià cófiftef.
    oppofita,n,fibiinuiccm funt,ce Bifariãaütfacultatesúftuariáq;
    VOCamuS.
    i.. ,, , Liber Tertius. 2.o9
    A vocamus.alia enfm pfeeftfacul vcrfaní, & cognati funtaliquo- D
    tatii poffesfio,velut calcei & ve ufq;.ná & audax& fortis pericu
    ftis:aliavero pacciis:nec tfi ita, la fuftinet,fed hic gdéfic,illeve^
    vt fi qs lance calcei vice vtaí, fed roaliter, j pfm inter fe diftant.
    velut emptio, cöduótio% merce Dicimus aüt magnanimii iuxta
    naria, emunt. n. &calcei. Pecu nois appellationem, velut vi &
    niae aüt cupidus prae qugftu ac^ magnitudine animi inftruétíi.
    cidêtario circa numifmatü pof itaq; & graui & magnifico;fifis
    fesfioné occupat: illiberalis ve^ videat : qfiquidem oés virtutes
    ro,&;pdigus circaaccidentariü quodämö feétaí. na re£to iudi•
    lucrádimodü. nâ ille qdé in ac^ cio de reb? maximis pariter &
    quifitione naturali augmentum ifimis bonis pollere laudabile é.
    qugrit: pdigus vero1 neceffarijs Viiraütea magna effe,öi optimo
    deficit:liberalis aüt exabundáti habituinftruétus ;pfequií, circa
    B copia largit,Spës vero harü dif eiufmodi,f.iucûdâ.Mâgnanimi B
    ferre dicunt, eo q» magis & mi^ tas vero é íftátisfima. iudicare
    nus circa particulas oftédunt:vt aüt in vnoquoq; mai9& min? re
    illiberabilis,parcus, fordib°,tur &te iuxta fapiétis virtutisq; prg^
    pislucri cupidus.Parcus.n.eo q» fcriptii. vfi vel ipfa oës virtutes,
    . nö eroget, dr. Turpis auté lucri vel ipfam oës cöfequuní, Prgte
    cupidüs, q> oia corrodat. Sordi^ rea cötéptiuus df magnanim?.
    dus, qui vehementer in exiguis Singulae vero virtutes rerü Éter
    obnititur. Deceptor vero depi^ rönë magnaríi süt cötéptrices.
    latorq;, qui iniuf? exilliberali^ vt fortitudo piculorü: id.n. ma
    tate e(t. Ita contrâ prodigorum gníìiter turpia deputat, &neq;
    hic quidé caut? eft, qui inordi^ multitudiné oém iudicat formi^
    nate cöfumit:ille vero inconfide dandâ. & intéperás voluptates.
    ratus, qui in eo,quë ferre di&at liberalis opes multas magnasq; F
    C ratio, durare dolore non poteft. fpnit: id qd magnanimi effe ví,
    De magnamimitate,et eius extremi. C.7. eo q» in paucis occupet. atq; hgc
    E magnanimitate aüt, ex magna süt, eo q> nec cuiuslibet
    ijs qug de magnanimis di• iudiciü fpeétat. Magis qppe ma
    7 &ta funt,determinare op}: gnanim? fpeétat qd vni fapienti
    probcí,ę multitudini,vtvulgo.
    eoq; vt i alijs iuxta affinitaté &
    fifitudiné, quoad latent,pgredi Quéadmodú ad Agathoné di
    cöuenit. Ita & de magnanimita xit Antiphon, maligne defenfio
    te traétantibus idem vfu venit.né laudáté.negleéï°.n.;ppria ma
    Quocirca nönunquâ contrarij xime affeétio magnanimi. Por
    eadé affeétât, quéadmodü,pdi ro nec vitae,necopü,gb°ftudere
    gus ö( liberalis, pfra&us&gra magnopevfir hoies, curâ gerit,
    uis,audax&fortis.circa eadé,n, 13 tii honoris, itaq; & dolet igno
    Moral.cücö.Auer. DD mi•
    Moralium Eudemiorum
    G minia affe&°,&tdigni fubie&us gnaçgaffe&ás, vitupationé me- K
    impio: gaudet át pricipatü affe^ ret. dedecés,n.id eft, ac minime
    cutus. vfi cótrariavfir. nã circa honeftü,5ter dignitatë quippiã
    honores occupari, & ú vulgus cöfequi.veríi &is vituperädus
    fentiat de fe cötemnere, nö funt g píiti honore dign?,eii tfiauer
    cöfentanea.quocirca accuratius feí.reftat, iävtriq; horîi contra•
    haec difcutere op}.Nâ honor exi £ius, qui ciireb* magnis dignus
    guus et magnus bifariâ capiunt. fit, feipsü êt dignú arbitret. hic
    aut.n.â multis is &vulgaribus, laudabilis&fterhos;mediuseft.
    aut ab illuftrib°ille cötingit.qui Et quia circa honoris ele&ioné
    rurfus pre,in qua euenit,differt. fruitionéq;circa honorabiliare·
    magnus enim nö folú honorátiíi lij bona difpö eft pftantifsima
    multitudine aut jlitate,aut ficio magnanimitas, & quéadmodú
    aeftimat,fed veritate.vfi & prin ofidimus, nö circavtihia occupa
    H cipatus&reliqua pclara,&ftu tur, ac ipfa mediocritas cum pri
    dio dignabona céfení, ô revera mis laudabilis.manifeftú ét ma•
    eximia exiftunt.Quocirca nulla gnanimitaté eé quâdâ mediocri
    virt? magnitudine caret, qua& taté. Excötrariorü aüt, hoc qû
    amplificare & ius reddereví in diximus indignii, maximis fefe
    gb°fuerit.fed.n. & inter cgteras dignü arbitráté, lentitudo. tales
    virtutes magnanimitas eminet. quippe lentos dicimus, qui ma
    çjre peculiari vocabulo hac fidi gnavenditât, cü nö infint. Veríi
    tus magnanimus appellat. Qjii vbi dignus magnis,feidignû cô
    vero bona alia honorabilia síit,
    fet,pufillanimitas appellat. pu
    fillanimis.n.eft, qui Éclara meri
    alia vero vt fupra determinaui^
    mus:ex qb°alia ex vero eximia, tus,ijs fefeidignü iudicarit.Itaq;
    alia parua süt:qb? nönulli cü di magnanimitatë necefsü eft me
    gnifint, feipfos dignos etiá arbi diocritaté eé,inter pufillanimi.
    1 Érant, i ijfdé folet &iucere magna taté et lentitudinem.Porro quar M.
    nim?. Quadrifariã vero hæc di• tus exhis,neq; oino vituperatio
    fcernunt.Ná & dignü eêijs,&fe nedignus,neq; magnanimus,in
    fe dignii ijs iudicare cötingit. In nulla re magni qppiá cófecut°.
    terdü vero & mediocrib° dignü neq;.n.vel dign°exiftit,vel ita de
    ijs quoq; fe dignü iudicare. Nö^ feipfo cenfet,quapp nö eft cötra
    nunquávero ecöuerfovtralibet rius. Ná etfi planè cötraria inter
    hgcad feinuicé cóponuní.ná cú fe videant,magnis dignú magna
    exiguis aliquis dignus, magnis & paruis dignü exigua deberi f
    atq; honorabilib° fe dignü arbi biarbitrari:cötraria tfi nö funt,
    traí, alius maximis dignus, par eò q»hicreprehéfiöe careat, qii•
    uis fedignü exiftimat,prior qui•quidë ex rönisinftin3tu agit, &
    dcm hic cft exiguis dignus, ma• eadëì magnanimus naturae cö•
    ditione.
    : Liber Tertius. 2lIO

    A ditione. Ciivterq; quib°dignus decoríi.n.iuxta dignitat£eft, qfi D


    eft,fefe dignü arbitratur, magna quidem nihil ßter dignitaté de
    nim? ex ijs,quib? dignus eft {efe cet.decorii aút effe op3. etenf de

    : dignii cenfebit. pufillanimis ve centis eft agere iuxta dignitaté,


    ro cúm magna infimt ei bona ho &qû deceat,& circa qd deceat.
    îorabilia,íéisíéindignum iudi aliud.n.decorii eft circa familia•
    cat, qd faceret, fi paruis dignus ris, aliud circa amati nuptias.
    effetraut igit magnis fe digniiiu atq* ipfi ét 1 tiiiaut eiufmodi: vt
    dicâs,lent?,aut pauciorü. όcirca fpeétaculü, Cimoné nó Themi
    nemo pufillanimem dixerit,qui ftoclem,q, humiliore fortuna ha
    inqlin?tiii, fe nö imperio dignii &tenus effet,decere aiebat.ilfeve
    cenfeat, («q; fubijciat:verum qui ro, cui qualifcüq; fit,dignitas p.
    honefto loco natus fit,imperiüq; inde eft,nullus eft horü,De libe
    rem magnam iudicarit. ralitate vero fifr fe habet.nam li
    B De magnifico,& eius extremis. Cap.8. beralis aliquis eft,quando libet. E
    Agnificus aiit nö ex qua Deindignatione, verecundia,amicitia,gra
    libet opatione, ele&ione uitate, veracitate,vrbanitate. Cap.9.
    ve df, fed exfumptibus: T feré etiam fic cætera circa
    nififorte p translationë ita voce mores,vel laudabilia vel vi
    tur.abfqp fumptuaüt magnificé tupabilia. nâ alia exceffus,
    tianö eft.ná rp6rov. i.decés,i or alia defectus, alia vero mediocri
    natu:ornat?vero nö i qbuslibet, tates funt paffiug,quemadmodü
    f3i neceffariorü exceffu cófiftit. inuid? & alienis malis gaudens:
    Verü qui in magno fumptu decé iuxta hos.n.habitus df, inuidus
    tem magnitudinem eligit, eáq; quidem angi, dignorü fucceffu:
    mediocritaté cú eiufmodi volu~ hicvero in eadé paffiöe noie ca
    ptate expetit, magnific? eft.qui rere,fed ei affeétioni obnoxi°,no
    vero amplius quâ par fit,& íter tus eft,gaudendo idignorú vrca
    C modú,is noie caret: tametfi quâ fib? vel fuccefsib9,item & digno
    r.' dâ affinitaté inter (efe hfit, quos rum lgtâdo.Medi?vero inter hos
    vocât ineptos &;pdigos.Ná qui eftindignabüdus,& qd'veteres
    opulét? dile&i hois nuptijs fum víueau* vocát,à dolendo,ob indi
    .
    ;3
    ptus fuppeditat, eü apparatú fe
    decere arbitratur. Qui frugales
    paucaq; defiderantes excipienti
    gnorii fucceffum. quapp & Ne^
    mefin Deâ effearbitrantur.Vere
    cundia mediocritas eft inter im
    cöueniat,paruific?.Verü qui nu pudentiâ & ftuporem. Ná qui
    34
    ptiali apparatu eos excipiat,nec nullâ de fe exiftimationé mora^
    ob gloriam, neq;p authoritate tur,impudens.qui oés, ftupid°.
    2 peculiari aliqua,,pdigofifis vf. g vero apparétes jfdá modefte,
    Verum qui ;p dignitare iuxtaq; verecúd°. Amicitia vero mediú
    rationé id facit, magnificus cft, inter inimicitiâ &adulationem.
    ij Nana

    __ _*_**
    , Moralium EudemiorumL
    G Ná qui ofbus procupiditate fua det, iocisq;&t in ipfum fcömate K
    iucüde congredit,adulator eft.g. ia&tis:alia ù iocoslufusq5 pexhi
    vero voluptatéoém vitat, odio^ berealijs pöt. Diuerf£gdéà fein
    fus.veríi q nec feétat,nec refugit uicé,fed mediocritates ambg. nä
    oëm voluptaté,fed qû optimum g & exhibere iocü alijs pöt, jaf
    vfin cögreffu obferuat, amicus ficiai fyncere iudicans,& q in fe
    eft. Grauitasvero mediocritas di&ii ferre ridiculü,inter 1 portu
    eftiter cötumaciâ,& placédi ftu nii&frigidü medius eft.Qug de
    diü. Ná gnihil in cöui&ualteri terminatio melior eft,ô£ fi illufo,
    largií fedcöténit,cótumax: qui qüocüq; affe&o,moleftü effe qû
    .vero oiaoibusq;fe fubijcit,placé dfafferat: qppe q> magis place
    di ftudiofus eft.quivero alia qui
    re,ea moderatione fidito conue
    dem largit,alianö, grauis appelniat,hic.n.re&e iudicat. Cæteríi
    Jaf.Ver9aüt & fimplex,qué rigi oës hg mediocritates, etfi lauda•
    r dum vocant,inter diffimulatoré biles funt, nötii virtutes dici de L
    H &ia&abüdü medius eft.Ná qui bët,neq;earii cötraria,vitia:gp
    fua deteriora mentiíú funt,idq; peq>haecoia exaffeétionü diui
    nö ignorás,diffimulator: qvero fione,carere eleétióe cóftat.vna
    maiora fidicat,ia&tabund°eft.ve qugq;.n.harii affeótio ûdâ eft,&
    rügvt habeat exponit, ver?, & ga naturalis eft, ad naturales ét
    iuxta Homerü fapiens appellat. virtutes refertur.naturales enim
    &invniuersü, hic qdé veri, ille quodámodo virtutes haefunt,vt
    falfiamator eft. Porro vrbanitas exfequétib?patebit,cü pruden
    mediocritas eft:& vrban?iter ru tia.vnde&inuidia iniuftitig(nâ
    fticü & fcurrâ medi°. Quéadmo ad alium fpe&tantaôtiones ab ip
    **/xxo; dii.n.circaalimétú,vorax&*te fa profe&ae) & indignatioiufti^
    rius differüt, q» ille nihil aut pau tiae,verecundia modeftiaeadcen
    caautggreadmittat, hic verofa fení.quocirca & eo in giie mode M
    I cile oia,ficruftic? hét ad íportu ftiâ definiüt.ver?aüt etvan?eiut
    níiautfcurrá.ná ille ridiculü ni• modi vt ille fapiës, hicftult9 fit.
    hilaut ægre admittit, hic vero verü mediîi magis extremis c5
    oia& pröpte & fuauiter.Verü trariü eft,§ ipfafibi, eoq* illud
    neutrü ita decet, f3 ûdâ admitté cüneutroiungaí,& fit, hgcvero
    da ioca, qdä nö,idq5 iuxta róné: frequenter. funtq; nonnunę ti
    qúi facitvrbanus. Demfo aüt ea mido audaces, ac partim,pdigi,
    dem.qiiquidé & eiufmodi eftvr partim illiberales,&,prfus vitio
    banitas, & nöqué trásferétes di feigquales. Ná cú re&eigquales
    cim?, gqffim? habitus,&medio funt,medij exiftüt. medio nanq;
    critas laudabilis : extrema vero
    extremaaliquomöinfunt. verâ
    vitupabilia funt.Duplexaütvr• cótrarietates non viir extremis
    banitasê,alia.n.qridiculisgau fifriuxta mcdium ambæ ineffe.
    ,- inter•
    - -

    -
    -
    -_- -.

    … Liber Septimus. 2LII


    A interdti.n.iuxta defe&tii, aliqfi nefta eligibilia® tradunt.Ná in- D
    iuxta exceffum infunt: quorîicâ ter ciuilia officia vel potißimü
    siit duo illa fupra cömemorata, eft,amicitias interfehofum mu
    paucitas erga iucunda infenfato tuas conciliare. Eâçgob cám vir
    rú,& qúfcötrariíimagis effevf, tutévtilem exiftere dicimus, qp :
    in quo magis peccat.tertium ve amici eé j}$
    mutuis íter
    :
    i.:
    ro,qyrarius, minus cötrariüvif: feiniurijs cöfli&tanf. Praeterea iu
    vtaudaciaad fortitudiné , 8{,p^ ftü iniuftúç; maxime circa ami· ·
    digalitas ad liberalitatem.De re cos verfari oës confitemur. Et fa
    liquis igitur virtutibus laudabi nèvfvir bon°êt amicus effe,ac
    libus fere di&um eft:itaq; deiu^ amicitia moralis qdá habit?: vt '
    ftitia deinceps dicendum erit. fi iniuriâ quis cauere inftituat,'
    hoiesfuicéreddat amicos, eo q»
    pro Qgarto, Quinto,et sexto fequê veriamici nunçi mutuo,quéad ' -

    b tubus libris lege Qgjntum,sextâ, modü&iufti, inferät iniuriam. !


    ac septimum Nicomachiorum. dcircaautidé,prfus,aut cogna-'
    huc enim ex eo loco tranflatu fue tgiter fefe amicitia iuftitiagexi
    re,nullopemitus mutato uerbo : ut ftüt.Prgtereaiter bonaßftátißi, t
    .
    p.*
    in Grgcis exëplaribus uiderelicet. ma reputam*paratíi effe amicîis »
    ? & malü grauiffimü folitudiné, *
    A'R I S T O T E L I S amicorüq; carentiâ interpreta-:
    mur:q> ois vita,fpontanea?q; ho•:
    Moralium Eudemiorum minü cöuerfatiohisc6ftet, qciit
    1. 1 B E R s E P r 1 M vs, familiarib°aut cognatis,aut alijs
    nobifcum degentibus vel liberis
    s v M M a m. 1 B R I.
    De amicitia,ac eius fpeciebus. De amicis:
    vel parentib* vel vxore tráfigit.
    ac multis, ô circa hgc funt confyderanda. Et;ppria qdé iufta,öi ad amicos . . -

    C De beneuolentia,côcordia, ac probitate. fpe&ät, folüad nos ptinét,verü


    ú lege cöftituta, nö equidénos, ,
    De amicitia,vbi dubitatur,amftimfimili fedalios refpiciunt.Verú multa
    bus uelim contrarjs. Cap. 1. ambigi circaamicitiam folent.
    «… Eamicitia, quid,fit, Primú qdem q» forisaffumit,vt
    &quale fit,quis ité plerúq; df.Vf enim nönullisfife
    amicus:acvtrúfim fifiamicü effe:vnde natú eftqçf
    pliciter tantú dicat ferí,Deusfimilé fpadducitad fî»
    - amicitia, an multi* milé.etenim gracul°adgraculii,
    fariam,& fi multifariâ, quot ná &furfurécognofcit, &lupuslu
    modis,infup quo pa&o fitami pii. Sed& phyfiologi vniuersâ
    covtendú,gdve iuftü amicum, naturâ rerum defcribêtes princi
    nihilominus excutienda nobis piü hoc conftituunt,fifiaadfifia
    funt,q5ea qde moribus circa ho contendere.Quocirca&Empe
    DD iij docles
    Moralium EudemiorumL
    $ docles canem fgmellam fi&liin yero abijcitit.ViiSocrates fenex k
    ciibcreaiebat,ob fimilitudina, ille faliuä pijciés,& capillos vn
    quam cum eo plurimâ haberet. gu$s455fcindés,particülas fein,
    Atq* hi quidé ad hunc modum gtiles oés abijceredicebat,& po
    amicum definiunt.Alijvero con ftremo ét corp°i5m ci mortíí
    trariú cótrario amicum afferiit.
    fuerit, & q> nullis porrò vibús
    amabilia.n.defiderabiliaq; oib9 accómodari jat. veríi vbi vfui
    amica funt:&ficcü humida, nö é,veluti Ægypto,referuit. çí oía
    ficca appetit.vnde& terra plu cótraria iter fe maxime vident.
    uiâoptaredf, & rerüoium mu nã inutile fifi, & cötrarietasfiFi
    tationé gratâ effe:ea vero in con tudini,ac contrariii inutiliffimú
    £rariü fit. Et filk fifi inimicú,& cótrario fuo maxime repugnat.
    -
    figulus(qûdf)odit figulü. Iiífu quippe q> contrarij fit cóntrariti
    IH per&aiantia quibus ex eodem corruptiufi. Infupervfalfis qui- L
    • vi&°fuppetit, hoftilia iuice siit. défacile amicos cöparare, älijs
    Opiniones igifhae tim diftantab vero rarifsimiihunccognofcere,
    ijs,quæ fifeamicum,& cótrariú qή citra fucceffum nö cötingit.
    inimicîi cenfent. Minus certe fp Cü felicib?amicitiâ oës captänt.
    ei qd* plus eft,hoftile exiftit.ini, veríialij, ne in ijfdé quidé infor,
    micitiamq;dies exorditur.Prgte tunijs pfiftentibus,credendú iu
    rea&loca inter fe difsita,contra dicant.quippe q fallacia quadä,
    riorú funt:amicitia.n.contrahe fi&tatg cú calamitofis conuerfa^ •
    revf. Alijvero contraria amica ' tione, bonorîiamicitiae fefeinfi
    putât,& Heraclit? increpat poe nuent. Sed adducédus êt poftre,
    tam dicenté, q»lis inter Deos& mus,qui & opiniones de his re,
    hoíes pereat. Neq;.n.harmoniâ &tiffime exponit, & dubitatióes
    cófiftereinqt, citraacutü&gra contrarietatesq;foluit.qû fit, díí
    ué fonum:neq3aialia abfq; mare appofite explicant,ôl vfir contra
    & fgmina duobus cötrarijs.quæ ria, eiufmodi.n.rö maxime ap.
    duæ opiniones deamicitia funt parentibus confonat. Contingit
    in vniuersii piìm difcrepãtes.Ve autem oppofitiones manere, qfi
    riialigmagis cognatg funr, &,p quod diótú eft,verum fumptum •
    prig apparétiii,alijs.n.inter pra fuerit:interdum vero fecus.
    uos amicitiâ conftare nö poffe, Qgle fit id, quodametur, iucundum, am
    fed iter bonos tiii.alijs cótra,ab bonum. Cap. 1.
    furdú vf,fi mfliberos non ama Vbitationë autem habet,
    reafferaf,cii & iter bruta amici vtrum iucíidii, an bonum
    tia ítercedat täta, vt ét;p fobole id fit, qd'amerur. Ná fi id
    fua mori nö recufent.Alij tiji vti maxime concupifcimus,erit eiuf
    Ie amicii arbitraní.argumento modi potifsimiiamor. Neq;.n.
    illis €,q* oés id pfequüi, inutilia amator df, quinon amet femp.
    Et
    ]
    -
    - - -_ ■_ -_ - - ì

    Liber Septimus. 2LI2.

    A Et cupiditas fempadiuciidafer De tribus amicitie fpeciebus : &> que ip- D *


    tur.nâ:&iucundum,quod volu• /arum proprie fit amicitia. Cap. 3.
    mus boniiamamus : verü aliud Via vero bona multifa
    eftiucundüac bonü:dequib? & riâ dfir:aliud.n. quia ta
    alijs cognatis determinare cona lefit, aliud quia vtile ac
    bimur, his principijs cóftitutis. frugiferum:fic&iucüdü,aliud
    Qugcupiditate aut volütate ap fimpfracbonü fimpfr,aliudve^
    petuní,autbona funt,autappa ro qûalicui videafbonü,quem
    rentia bona. Quapp &iucundü admodüininaiatis: cötingit ob
    cócupifcibile eft, quia apparens fingula haec aliqd nos eligere&
    bonú:quippe q»alijsboniiiudi• amare:vt& hoîem.alium.n. q*
    ceí,alijsappareat tiii, ét finö iu virtute fiditus, aliü quia bonus
    dicet.neqp.n. in eadéaigptesüt, &frugiferus, aliii quia iucüdus
    phátafia. Patetigiíamicii&bo ob voluptatem. Amicus aütfit,
    1* nii&iucundü effe: quo determi qiiamat? redamat: neq; id igno E
    nato,alteraiâ fuppofitio 5mittë raí ab ipfis.Quocirca ÉÉ
    da.Bonorii.n.alia fimpliciterbo tres amicitig fpés effe : neq; iux•
    nafunt, alia alicui non fimplici^ tavnii aliquid oës,neqp vt vnius
    ter,atq; eadé fimpfr & bona,fim generis fpés,neq; oîno gquiuoce
    pliciterq;iucunda.Ná quae fano dicant,advnä.n.quâdâ primáq;
    corporicóducunt, fimpfr corpo referunt: quéadmodü medicina
    ri bona: q vero laboráti tú,non le.etenim aîam medicinalem,&
    fimpliciter appellamus , velut corpus,atq; infup etiã inftfm &
    funt medicamenta, & feétiones. opus dicimus : fed proprie pri•
    Sifr&iucúda fimprr vocamus, mü,p qûrö eius nobis ineft. ve^ ,
    &jintegrü faniiq; corp* obleétât: lutinftfm medicinale,quo medi
    vt in claraluce, non in tenebris cusvtif,nec tiiinftfiratiomedi•
    C cernere: verii laborári ex oculis ciröni ineft. quocirca in oibus F
    cötrariü. & vinü iucüdius eé iu primü illud quaerií.Et quia pri
    dicat, nölingug exvinolëtia cor mü vfeeft, vfr ét capiíquod fal•,
    ruptg,ô] neinfufum quidé acetü lit. itaq; & deamicitia non pfit
    difcernat,{3fenfui fyncero.Simi•oîa apparëtia reddere. Ratione
    liter & in ijs quae animâ fpeétât,
    enim vna minus cögruente non
    arbitraní cgteras amicitias effe.
    nö qug pueris aut beftijs,fed cor
    *, datis probant.vtrorüq; igit me aliæ vero funt quidé, fed nöfifr:
    mores,haec eligimus, Et quéad• aliae vero, cú prima nö cöuenit,
    modü pueri ac beftig habent ad vtvfis, fiquidé prima fuerit, ne
    cordatü,fic prauus ftolidusq;ad que alias effe amicitias inquiüt.
    moderatü & fapiété. ijsvero iu Verü, vt modo di&ti eft, multæ
    cundafunt, ú iuxta habitus inci amiciti£ fpés funt:qiii tripliciter
    dunt,qua:funt bona& honefta, dici amicitiâ determinauimus,
    DD iiij CUm
    ______••
    --,
    -
    -

    Moralium Eudemiörum.
    G ctialia ob virtutê, alia ob vtilita n6 illa quidé,fed ab illa pfe&a. K
    té, alia ob iucúditaté oriri dicaí. Quapp vt illo tiì paéto amicus
    Et fané quae cömodoríi gra na> eêafferaf cogere, eft apparentia
    ta eft, plerúq; &ftamicitia qui fe abfurdaçj; dicere. ná iuxta róné*
    inuicé, quia vtiles diligerc fölét. cöem quãdã affirmare oës ami
    7^otJx άτι κερές ἀγήρ *z6y ^tx6v , citias licet. Supeftigit, vt prima
    &zzeg, a'zwtaw. Et nödfi Athenié tiî amicitia vocef:interdum ve
    fes cognoueríit Megaréfes. Quae roêtoës:neq;vtaequiuoce, neq;
    vero ob voluptatë cötrahit,iuue ad feipfas quomodociiq; haben
    nô eft.mutatis.n. pro aetate mo~ tes, neq; iuxta vná fpeciem, fed
    rib?,€t iucundú mutát,Quæ ve- • potius ad vnfi aliquod relatas.
    ro a virtute pficifcit, optimoríi. De amicorum diuerfitate : & quiproprie
    vnde manifeftú eft primâ amici fint dicendi amici.* • Cap.4. ' '
    tiâ, bonorîî eô mutuü erga fein T quia fimpliciter boníiiu»
    uicé amoré, mutuãq; ele&ioné. cundüqsidé&fimul eft,nifi
    Amicíi.n.eftamatiamáti,ami- ; qd obftet:&primus verus,
    cusq; ité redamäs amato.Ea igiè' &fimpfr amnic?(ná talis pp feip
    fola iter hoîes eft, qppe q foli ele ; fum eligibilis , idq; neceffario.
    &ioné fentiíit. cgter£ aütét feris! quéadmodü. n. pp febonaqui(>
    inter fesíit,vbi &taliçj mediocris piâ appetit, fic&ifim talé eligii
    elucet vtilitas. Atq; ita €t cicura op3)verusátamicº étiucüdusè
    hot,&alia alijs amica funt: qu&•. fimpliciter:vfigiíqüocüq;ami,
    admodú regu1° auis crocodilo, cus iucüdus eße. Verii magis de
    Herodoto tefte: & quéadmodú his determinädü, vtrü qû ipfi,
    vates de confesfib° tranfitioni· am qùffimpliciter bonúiamicum
    busq;loquuntur.Et miali malos, fit,& vtrü aétu amare cfi volu- •
    cú ob vtilitaté, tú obiuciiditaté ptate.vfi&amabile iucüdü, an
    amant:neqp tii amicos fatehí,cü nö. haec.n.adidêreducéda funt. M
    primgfint expertes: qppe q, pra & qú nó ipfi bonü fuerit, nöêt
    uus iniuriâ praue iferat,qüfami» ad ifim ptinet. Atq;hocipm eft
    citiae legib? repugnat. Alijitidé qάζjrií,fic efíe bona,ó fimplici»
    amât citra amicitiâ primam, çjs ter bonafumt;eligibile.n.eftfim
    tíí reliquas colere nihil vetat.ob pliciter bofifi: ipfi vero, qú ipfi
    voluptaté. n. incötinentes feip^ bonii:ô cöuenire op3. Et virtus
    fos fufpe&tos hiit, necab iniuria , vna talé efficit,& ciuilis facultas
    mutua abftinent. Quocirca nec êt, qb? hgc non infunt, ingignit,
    obvoluptaté fe mutuo amátes, ' möiäafi accómodat9'& hö exi
    dici amici debét. qfi accurate di ftat.naturaliter.n.ei bona funt,ç1
    fquirentib? plane primâ nö effe fimpliciter bona.Similiter etvir
    cóftet. illa.n. firma eft amicitia, ' ;p fœmina,& ftupid°;pjdito im
    hæc vero, put haéten? diximus, dole.ob dulce vero,neceffe eftú
    pulchra
    ~——-_ _ '. --

    Liber Septimus. ' * 2.I3


    A pulchra funt, fint&dulcia.vbi pliciter bonorii&iucúdorú,gäd'
    vero diffonät hgc,iá nó,prfus bo' böaiucúdaçgsíit,mutua ele&io-t
    nú. ná intemperátia interuenire ! Atqsea amicitia habit?,ex jeiuf*
    pöt.Cú.n.honeflü iucúdüçgdi modi eleétio pficifcit.nâ op°ei*,
    fc5ueniíit,i affe&iöib9 intéperâ a&°eft,gii extra, f3 1 ipfoamáte '
    tia é.Quia cú pr1a amicitia é fim cófiftit, cü potentia extra,velini'
    virtutê, e üt & ipfi fimpfrboni: alio ifit,vel diuersü faltèexiftar.*
    nö qavtiles, ß alio quopiã mö: Quocirca iamäte, nö inamato
    qiiqdébifariá,huic & fimpfrbo gaudiü eft.Amari.n.amabilisrei:
    nii capif. & fiFr qu&admodü in iliud veroêtamicitiaea&9eft,8C>
    códucibili & habitib?, vbi aliöf aiati tffi, cü pri9&tinaníatis cö^^
    & fimpfr c5ducibile,&honeftíi, petat, qii&ea quoq; diligüí.Et
    velut fe exercitatioad medicatio $a amare a&uê gaudefamato,'
    néhét:Itaq;& habit? hoís virt°. üten?amatü,&amic9êtê,q ama:
    * Sit igit hö ex reb9 natura 5ftäti· tur vicisfim, eritamicus amico, E
    B bus.návirt? natura 5ftätisfim nö j mufic? vel medicus. Volu-*
    pliciter, alterius veroalicui? ne^ ptas igifabipfo pcepta,quâ amis
    quaquá,f3 huic bonii df.Eadem cus , „pprie amica voluptas ap•*
    quoq; rö dulcis eft.Hicigifvefti pellaf. i5m.n. diligit nö ob aliô t
    gädü,vtrú abfq;volütatefit ami qdpiá.quá ob ré nifi eo jten°bo*
    citia, quidue differat, &invtro iiu§ eft deleétaí,íi fueritamicitia:
    amafcöfiftat : &vtriibon9 effe pría,neqp rêvllâ iterueniété ob
    êtnö iucüd* jat, f3 nöppidip ftare decet,vtbonú ipsü nö défé*
    fum tfi.Amor igií cú dicat bifa &et;itaq* étfigraueoléria fuérit,*
    riá,vtrú g aétué, eo q» boniiiu^ alijobliterare,& métisidußriä ,
    dicat,nö abfq;voluptate eé ap· ampleétiver? amicus folet. Hác *
    ;£
    paret.p3ât,quéadmodü ffciare igit primâ amicitiâ cé oës cöfi•*
    C
    'rü cognatgcötéplatiöes
    ngq;fpé difcipli
    fua facile intelligunt, tení:aliæ vero pp hác,&aliquo- ,
    ita mövidéí, &1 cótrouerfiam ve- f*
    êtfamiliariú recognitiöes expe niüt.Cößátiá,n.quãdã hfeami•!

    ;;
    ditae fiíit,cui*rei röeadêí vtrifqs ' citia vf,acfola ea cöftäs &.má;p~ •
    eft. Natura igi£ fimpfrbonú, & nüciatü â grauib°é,cöftás ideô,*
    fimpfriucüdü:& qb9bonú,ijfdæ qùf nö cito fiat,neq; facile diffol-*
    êtiucüdü eft.Quapp fimilia firi uaí.caetera iudicio fyncerovo» ;
    bus mox gaudét,&hoíhö iucii cât. Porrò, nec citra fidé cófiftit'*
    diffim°.Etgaimpfe&a ea cödö^ amicitia firma: ea vero expimë·it
    ne funt, etiá abfoluta eiufmodi türegrit,vt ingtTheognis.Neqs *
    eríit. Eftätvir bon?pfe&?.fiqde n. viri mulierisue menté cogno•*
    ergoamare aëtumutug familia^ ueris afipiculii, velut devi men ;
    ritatis & notitig, eleétio cú volu tissúptii. Ecdépa&o&t5sreg '
    Pate eft,f.& amicitia,prfus fim ritamic?. ga ét amiciafi cötra•'*
    .-_-TI

    •:
    - -
    Moralium Eudemiorum ,
    G &á amicitiâ cupiút: g habit?,ve neq;.n. abfq;experimëto at, neq; K.
    1ut iáconfummata amicitia, la^ vnius diei amicus, quapp in p
    tet. nâ quia ad mutuâ amicitiâ uerbiîiabfit,falis modius.Simul
    propëdët,& fibi inuicé oía offi^ át nö eo tfi, q» fimpfr bonus qf~
    cia 5fiât, putant nö velle amici, piâ fit, ad amicitiä fufficit,fedvt
    fed reifiaamici eé.Verü quéad~ êt tibi fit amic?,bonus.n. qfq; df
    modum incgteris, ita hic quoq; fimpfr,eo q>bonus &:amicusât,
    vfuvenit. quemadmodii.n. fani quialteri bonus.fimpl'rât bon?
    nö funt ftatim q*id velint,ita nec amicusq;,in quo vtraq; ifta con•
    amiciq effevoliit.arguméto eft, currüt.ltaq; qùf fimpfr bonü al•
    q» facile tales nödü affumpto ex teri, hoc quãquã non fimpfr bo•
    periméto, ita nec calünia circú no:alteri vero bon?, eo q» vtilis.
    uenianí, q» experimentii qb?in amareãt vnâ multos,etijjm hüc
    reb9habët,in his facile fe calïinig amoré auertere, imposfibile er
    H nößbæ, in qb?aüt nöhfit,pfua ga plures opari.In hisaüt cöftat
    deanf, fi conieéturas calüniator reéte diciamicitiâ conftátiú bo
    adhibeat.Simul vero p3, nec in norü effe, quéadmodü felicitas
    ter prauos amicitiá cóftare pof* fufficientiü.etenim natura,nö£a
    fe:quippe qui iniqui funt,& ne^ cultates,firmitatéhét.Verü mul
    mini fefe cömittunt, ex feipfis to reótius virtuté naturæ effe af
    alios metiétes.Vnde&boni faci firmaí, & tÉsamätem indicare,
    lius decipiuní, nifi ea periclita infortuniaq; magis ἀfucceffus.
    tione diffidât. Etenim praui na^ In illis.n.vere declarat quod df,
    turabδa amicojíferíit,neq;quif cóiaamicorü oia: quippe quifo
    άamiciimagisάresamat.nam libonis malisq;natura, circa in
    tales amici nö funt:repugnât.n., fortunia ct fucceffus in qbus cö•,,
    legi amicitiae, amicorü cöia oîa fiftiit, hoiem 5ferunt, vel vtilla
    Ë uidé amicus reb?ip fint,alia vero non fint.Succeffus'
    *fis fiferêd* éft,nô amicis res.Vii aüt arguit non veros amicos, &
    prima amicitiainter paucos in ad vtilitaté tí cóparatos.Tem
    cidit:eo q> difficile fit multorum pus vero vtrofqg, neq;. n. vtilis
    capere experimétú:qfiquidë nö. ftatim amicus eft, verii fuauis&
    oib?, quemadmodü oportebat, iucüdus.Sed nec qui ftatim,fua
    posfis cóuiuef. Neqp ex gquo de uis fimpfr eft : qfi perinde vtvi
    vefte& amico deliberare cöue^ no cibo43 partim fuauitas, par
    nit. cquidé qüf inter duo melius tim vero celeritas percipií,verü
    extiterit, eliget métis faltem cö mediocri tpe fuauitaté volupta•.,
    pos,& quo eft vfus olim vt dete temq; amittit:fic ét hoib? vfuve
    riore, nö ßferet ei qά iudicet me nit.ná quod fimpfriucúdú cft,fi
    lius,Inamicitia ât nö facile pve ne tpe^g determinari debet. Fa^
    tcrcamico, incognitü affumet. teafaüt&vulgus, dulce vocâs,
    ,* *
    -
    nOMA
    ----
    I.

    |
    Liber Septimus. 2. I4.
    A nö folfi qúfcöpererunt,fed velu ficus. infupçítenus vnú quiddá D
    ticum bibunt,cùq3adhuc in ma eftofbus,qüi ferre poffis. iögdé
    nibus poculii eft.Non.n.id inde ad colloquiü apti boni habeant,
    dulce eft,quia cöpererit aliquis, aut jtenus deniq;vnicuiq; con•
    fed quia nö frequenter bibit, ac grauât: aliquid.n.boni oës hfit. »
    quia primú decipií. Prima igit Tresigit hgfpés amicitig funt,&:
    amicitia,à qua cgter; nomen tra in his oibus iuxta gjlitaté, quo•,
    hunt,fm virtuté eft,iuxtaq; eius dämö amicitia appellaí. Ná ô£
    deleétationé,velut di&üê prius. amici £m virtuté in gjlitate jdâ
    Reliú etenim inter pueros, bru virtutis fibi inuicé amici funt. »
    tan$,& prauos cötingunt. Vnde De amicitia fècundum exceffum. Cap. 5. ,
    prouerbio dr, æqualis gqualé de Lia porrò in his dfia £m
    leétat,et malus malo iucúde con exceffum: velut eft Dei er.
    uiuit.ná & praui nonnunquá fe • ga hominem virtus (id.n.
    B mutuo oble5tât,non jtenus pra aliud amicitiggen°eft)& in vni- Ε ;
    ui,nec quaten°neutri,fed quate^ uerfum velut principis erga fub ››
    nus vel ambo(exempligra)ftre ditii. quéadmodü&iuftiialiud ,
    peri: vel hic quidé ftreperus, il eft.;pportiöe. n.gjle:numero ve
    le vero parcus:çjtenusq; bonum rominime. quo 1 genere funt pf.
    aliqd oés hfit,eatenus cógruunt erga filiü,& beneficus erga bene
    fibi. Praeterea vtiles fibi etiá hos ficia paffum. In ijs vero ipfis di• •

    eέcötingit,nö quidé fimpfr, fed fcrimina ûdâ elucent,qiialia eft


    inftitutis. Sicét bono viro amipatris erga filiú ró,& viri erga,
    cum maliieffe cötingit,népe ad vxoré: hgc gdé vt prîcipis erga
    inftitutíi aliqd* vtilé : vt malus fubditii, illa vero vt benefici er^
    boni viriinftituto, qlebonus ha gabiificia paffum. In ijs aut,pr^
    bet,inferuiat.bonus intéperanti fus nö, aut certe nó filr redama^,
    quidé ad illud qüf habet inftitu re cötingit. Ridiculü.n.fuerit,fi^
    C tum,malo aütad id q<f iuxta na quis Deo exprobret,fi nö pro eo F
    turam exiftit.Valentqsbona fim ac ab hoibus amat, viciflim ip- !
    plicia quidé fimpfr, illi vero ex fe diligat:aut principi, quod nö
    fuppofitiöe,népe qten°aut pau gqualëamorem fubditis 5ftet.
    pertati aut morbis confert, idq; Imperáti.n.vt amet,nó vt amet,.
    bonorü fimpliciîicâ:quéadmo aut certe alio pa£to cöuenit. Ve•
    dfi & pharmacii bibit.nom.n.bi riiob!e&atiöe nihil eft difcrimi
    Bere vult ipfum , fed huius mali nis,fiuevt in opuléte erga facul•
    pellendi gfavult. Praeterea ami• tates domefticas, & fobolé fuá,
    cihi effe pfit inuicé, qualiter & vel vt egés erga id ἀ potit. Quo
    ij funt,qui boni non funt.Iucun• circa fifc fehétin amicis qui ob
    dus.n.eé íít,nö jtenus mal?, fed vtilitatè, & qui ob deleétationé
    jten*aligd cóe hét ; vtfifit mu conciliant. Ná hi quidem iuxta
    gqua^
    - - - • •- -*

    - Moralium Eudemiorum ,
    G gqlitatê, illi vero iuxta exceffum vero exiguii, quia remotíi. ciiq; K
    amici funt,,pin quéadmodú illi exceffus iteruenit, néc tfi qdé in
    expoftulant,fi nö ex gquo vtiles qrüt,quomö,acan fifrredama
    fint,ac beneficijs rfideãt:fichi ét ri oporteat,pinde figs amorëâ
    ob deleétationé.qûim amatorijs Deo repofcat.Manifeftiieftigit,
    vfuvenit,vbi perf£pe ex eiufmo amicos in gqualitate jdá cófifte
    dicaufis rixg fuboriunt,ignorá re:redamare aíit licere,vt amici
    tef.eo qamat, röné eé diuerfam non fint. Neq; vero obfcuríi eft,
    in ijs ô animi pröptitudiné fpe quia hoies amicitiâ iuxta excef
    &ät.όcirca cötetioniscám ama fum, ei ú ad gjlitaté cóparata &,
    fusfememiniffearbitratur, haec anteponant:eo f.qa & excellêtia
    (inqt)nö diceret amans,ex eo f. & amore potiunf. quocirca non
    q»röné eandé effe exiftimat.Cii nullis affentator amico gratior
    igitur tres amicitig fpésfint, £m. eft.qppe qvtrüq;cuiadulaf, vf
    H virtuté,fm vtilitaté,&£m volu- - adftruere. ac funt ferè ambiriofi
    ptatem:rurfum hgin duo diftin tales.ná 1 admiratióe eô, excellè
    guunf.alig.n,iuxta gqualitatem, tiæ cuiufdá fpêm hét. Natura ât
    aligiuxta exceffum funt: amici^ alijamatorij, alijvero ambitiofi
    tiae qdévtrgqg: amici vero iuxta nafcunf. Amatori? qdé, qui ma^
    gqualitatem tm. Abfurdü.n.fit, gis obleétafamãdo, j diiamaf.
    amicüvocare virti puero, eo q> Ambitiofusât magis amari &1
    amet&amef. Nâ etfi excellenté admiratiöe effe cupit, excellêtig
    viriiamarealicubi cöuenit:fi tíi amic°:alter vero voluptatis,quâ
    redametipfe,vt dedecus impro percipit amãdo.nam in a&u ne^
    perat,vt q amet indignîi, ná di ceffario amás è, redamari aíit p
    gnitatequadâ aequalitatgq; pon acciis cótingit,et latere 5t:amás
    deraíamicitia. Qugdam igit ex át nö 5t. Et éamicitig hoc pecu
    gtatis defe&u,çjdávero ex virtu liare,vt amare poti*, j amaricu
    I tis,generis,aut alio quopiâ,indi piant. amari vero iuxta id quod M
    gna gquali amoresüt. Sempaiit amabile fuerit,cötingit.argumê
    ab excellente,fiuevtilitaté,fiue to €,q»amic?,fi fi cötigat vtrüq;,
    iucunditaté,fiue virtuté fpe&es, cognofcerevult magis j cogno•
    aut nullus,autminor amor req^ fci.velut in excefsib? fummis fa•
    ri debet.Verü in mediocrib° ex• ciüt fgming.vt Andromache An
    ceffib°meritocótrouerfigoriunt tiphoutis, ú cognofci velle vfip
    paruü.n.nonnîiquâ minime de^ fi°gfa,vt45 bono aliquo afficiaf,
    Vbet robore aeftimari, veluti non nöafficiat:cognofcerevero,affi•
    ligni,fed aureivafis pódus 5ua ciédi amandiq;gra.Quocircaim
    let.Atqui paruú illudhofes ppe amoreét erga mortuos pfiftétes
    räiudicát,qb°domefticii bonú, laudam?, qppe qui cognofcant,
    magnü vi,ga;ppinquü: alienü nö cognofcáí.Plures igii modos
    ami•
    \
    -— —
    -v

    Liber Septimus. 2.15


    JA amicitig effe,&quot,tres népe: i nequidéiâ e(t, fed cótrariú fi c6 D
    ité qü amari & amici differät,g cupifcit,veluti calidii,ipfum fri
    iuxta gqualitaté & qui iuxta ex^ gidum. Porrò et cötrarij bonięp;
    ceffum amici funt íuicé,di&ú é. amicitia jdá eft: feinuicé.n.per

    :
    Itp.
    Quo paélo fimilium, quove cótrariorù di media defyderát,vt fymbola nö
    catur effe amicitia. Cap.6. vt ex ambobus vnú mediú fiat.
    Via veroamicus etiá vfr Per acciisafitcótrarij defideriü
    df,velut principio,addu eft,per fe aüt mediocritatis.neq;
    &tis extrarijs qbufdam n.fe fuicé, fed mediú cócupifcét
    : opinionib°,ofidim?(nâalij fife, cótraria. nimiú.n.algentes, ad
    : alijcótrariíi amicíi,pniiciãt)di mediü reducuní cü calefiunt,&
    cédîiét de his é , jpaóto habeãt calétes cü frigefiunt.fifr & in r&
    ' erga expofitas haótenus amici liquis.Sin vero non femp flagra
    tias.Simileaiit tâ ad iucundü ά uit cupiditas,nöi medio erit, ß
    IB bonú referí. Bonü.n.fimplexê, gaudebit natura iucundis citra E
    malumvero multiplex, & bon? cupiditaté in medio cöftitutus.
    fifisfibifemper,neq; mores mu Alijvero oibus,öi naturalem ha
    tat:prauusafit &ftultus {ibidi• bitudinem egrediuní, çj fpés ét
    fpar eft mane&vefperi. Quocir inanimatis cöpetit. Amare auté
    ca nififter fe pacifcanímali,ami contingit, qíi fuerit in animatis.
    i3 ci fibi inuicënö erüt,ß diffiliüt: quocirca nönîiquâ diffimilibus
    úamicitia miniefirma eft.Qua gaudét,velut aufteri facetis, irri•
    reeaten? fife amicum eft , diifife tabiles ad iram tardis, vtquiä fe
    bonum fit. Interdum aüt iuxta inuicé ad mediú reducuní. Per
    voluptatë confiftit: fi?ibus.n.ea acciis igit,velut ofifumè, cötra•
    dé iucunda funt,& natura qd'q; ria amica pp bonum funt.Quot
    cuiq;iucüdü eft.Vnde & voces, igiífpës amicitiaefint,& q dfig,
    & habitudines,&cöuerfationes iuxta quas difcernuní amantes
    cognatis interfefuauiffimae folét acamati, idq;ficvt amici abfq; f
    effe,cum hoibus, tú caeterisani^ illo vocent,di&um eft ha&enus.
    mantib?,atqp hac pfitét praui fe Am quifquam fibiipfi amicus effe
    inuicé diligere,et malus maloiu queat. Cap. 7.
    cunde cóuiuit.Cótrariü aüt cö Erum an fibi quifquá ipfi
    trarioamicü,quéadmodum vti effe amicus queat,veftiga
    1e.nam qöf fibifife,id inutile eft. tionévberiorem requirit.
    quapp diis feruo, &feruus dfio Nonnullis.n.vr,fibi quifq;ami
    indiget,& vir fgminaq;inter fefe cus effe maxime: qui eodé vten•
    mutuo,aciucundü & defiderabi tes canone, amicitias erga alios
    ø
    43 le cötrariú,vtvtile,nö quâ in fi êt iudicát.verumfm rónes,iux
    ne,(ed quâvt ad finé.Ná vbi cö tagea ú amicis cenfent inexifte
    3. fequutus cftqj cócupicbat,in fi re,partimrcpugnât, partim ve^
    tro
    Moralium Eudemiorum ,
    & rofimilia effevident.Quodämö ftudet,fed fifi etiá conturbatione K
    n.iuxta analogiam hgc amicitia affici,veluti fimul cum fitientefi
    eft,fimpfrvero nequaquâ: eo q» tire:alioquin. n,nöfuerit coniun
    amariacamare in difiüótis duo~ &iffimus.Eadé quoq* in gauden
    . bus confiftat, iuxta ú magis hic dorö:amicitig.n.eft,nó ob aliud
    fibi amicus eft:velut in cötinen^ quidpiá,fed ipfum tì gaudere.
    te&infcötinéte di&ú eft, q idé Praeterea eiufmodi de amicitia
    volens noléségagit, qfiptesaliá dfir,vt æqualitas jdäfit amor:
    ad fe inuicé paéto habët. Ac röz nec vna tfi amicitia iungãtur ve
    néhfit hgc oîa eandem,nü qui fi ri amici,fed cunóta haec fimul cö
    bi amicus eft,èt inimicus fit,aut ferantur in vnum. bona.n.cupit
    iniuria núfe qfpiâ afficiat. Quæ alteri verusamicus. Quéadmo
    ofa in duobus difiunétim confi dum & nemo fibi ipfi ob aliud
    derantur.aut.n.aia duplexquid quidpiábiifacit, neq; ob gram:
    }H piá eft,aut hgc difiun£ta nö cöfi neq; indicat qû fecit, jtenus vn* L
    ftét: verü ab habitudine erga in eft,ná qui amorem patefacit nö
    feipfum pendét, velut ét reliqui amare quidé,fed velleamarevf.
    amâdi modi determinati, iuxta Itaq; et fimul efIe,et cöuiuere,c5
    quos rationes exquirere has fole gaudere,condolere, abfq; (emu
    mus.vf.n.amicus effe,qui alicui tuo ne viuere quidé poffe, (vna
    velverebona,vel ú arbitreibo^ n.aia funt)fed cómoti, vnius i1
    na,alijeuenire cupiat,nó fui, fed lius veræq;amicitiae eft.fic enim
    alteriusgfa. * Alio ve~ vnus ille hét,ac fibi in hunc mo~
    ro modo,quo cóuiuere optatob diiconuiuit. Oiaq; haec in bono
    ipfam conuerfationé tfi,non ob cöfpirât,in prauo aüt diffentiüt
    aliud quidpiam.veluti patres li velut in incötinéte.vfi & aduer
    beris quidé bona optât, fed aliis fus aliqíiipfe fibi exiftit.Quate
    cöuiuüt tfi : ú inter fe inuicé oía nus vero quifq; vn° eft, indiuifi~
    1 pugnant,ille.fi.fi nó qd fibi, hic bilis ac per oia de{iderabilis fibi M
    aiitfi non qû eft.Alijvero conui eft:jles boni funt, &£m virtuté
    uendi defideriü nö ad amoré re amici.mal? aiit növn?, fed mul
    ferüt.cödolere quoq; doléti , nö ti,& die eadévarius,& importu
    ob aliud quidpiam nos dileétio^ nus ipfe fibi. Quáobrêre5te cu^
    né vocabimus. folent.n.feruiita iufqp erga feipfum amicitia, ad
    erga diioscondolere,qui ægrotâ boni;pbatiq; amicitiâ reducit.
    tes plerunqp funt morofiores,nö quia.n.fibi ipfi&fif.s eft&com
    ob ipfos quidé, & vero affeétu, modμsac vn? infup,vtiq; étami
    velut matres folét liberis,et aues cus fibi eft & defiderabilis, jlis
    nonnullg vnäcü enitentibus fifr eft £m naturâ.cötra vero prau*.
    dolore affiigi. amicus.n.non fo^ Porrô bon?fibi nihil exprobrat,
    lüamico cödolere vel maxime incötin£tisinftar: nec pofterior
    - prio^
    Liber Septimus. . ~ •
    2.I6
    A priorib9fuccenfet, velut mutabi tiá cófiftit.veríi bfiuoli tfì & vo» t)
    : les:neq; prior pofteriori, velut le luntas:amici vero, vt qûvult fi
    ues vaniq; folét. Prgterea g fim ftet ét. Ac amicitigofs principiú
    prr bonus eft, çjritvt ipfe étfibi eftbfiuolentia, ac ofs quidê ami
    amicus exiftat, quéadmodü & cusbeneuolus: nö cötrâ, oisbe
    : di&ú eft fupra,duo in fefe cöple neuolus amicus.incipienti.n. fi~
    &ti, Ö1 ad amicitiâ mutuâ ppen milis biiuolus eft.vfi&amicitig
    deát,& difiiigere fit impofe.Quo principiü,nö amicitia appellat.
    circa in hofe amicitia erga feip De concordia. Cap..9.
    fum cóftare poffe vf,nö ét in re AEterii& confenrire amici
    liquis aiantib°. neq;.n. equus fi^ Cyì, & cófentientes in
    biipfiamicus eft,neq; pueri, do ter fe cöcordesq; amici ef
    nec ele&ioné per gtatë cöfequan fe.verü nö circaoia amica verfaí
    a
    tur. iâ tum.n. puer pro cupidita cócordia, fed circa res cócordi•
    - P te è feipfo diffèntit. Cognatorü bus propofitas, qugq; ad conui. Ε
    amicitiae fimilis vfeaquae cuiqp &um mutuíi conducant.nec iu
    efterga feipfum, qfiquidem neu xtacogitationé cupiditatéq; tá•
    trum à fe queas diftinguere:& fi tíi.cócupifcere.n.cötrarialicet,
    maxime differant,cognati tfi illi velutii incötinéte hgcipfa quo•
    'funt, ac vnus ille quoad vixerit. que fibi repugnant. Neq; op3 fi^
    ~Quot igifmodis amare dicatur, mul;p eleétiöis,fimul&cupidi•
    quodq; oës amicitiae ad vnâ pri tatis inftin&u cóftare cócordiât
    `mâ reducantur, ex di&is patet. quippe ûbonorum eft tim.praui
    Debeneuolentia. Cap. 8. aút eadé eligentes & appetentes
    Ropriü vero huius cö(ide ipfi fibi incómodanr.Vfaüt cö•
    rationis fuerit de cócordia cordia,quéadmodü &amiicitia,

    i
    f.
    beneuolëtiaq; difquirere: non dici fimpfr. veríialia prima
    çialijs eadé,alijsvero abfq; fe mu çjdam,& natura re$ta, qua mali.
    *° tuo nö effe vident. Eft aüt bfiuo cócordes effe nequefit: alia qua
    lentia cum amicitia neq* prorfus etiâ praui inter fefe confpirant,
    idé,nec plane diuerfum.ná ami^ quando pro eleétione fua cupi•
    citia trib? modis diftinéta, neq; ditateq; res fuccedunt: quodq;
    in ea ô vtile, neq; ea ú voluptatë concupifciit& eligunt, eiufmo«
    fpe&at,confiftit.fiue.n.vtilitaté di fitoportet,quo potiri ambo
    voliit,nö ob illú,fedob fe hác cu queant. Ná fi eas res appetant,
    piiit. Vfaiitbfiuolentiaquéad quæ nequeant ambobus contin
    modîi & amicitia, nöbfiuolétis gere,certamen oritur: cum con•
    effe,fed eiuscuiisbii vult.fi iniu tra inter fefe cócordes non foleãt
    ciido amicitiâ cöftituas, bfiuolé contendere. Eft autem concor•
    tiá étinatatis tribues.qua,ppter dia,eadem de principatu, fubie^
    hiiuolentia circa moraléamici <tioneq; eleétio &voluntas, aon
    alte•
    . - Moralium Eudemiorum ,
    G a!terutri?, fed publici boni gfa. 1itas. Porrò oës ciuilitates iußi K
    quocirca amicitia ûdam ciuilis öídá fpés funt:cóicatio.n. jdáé:
    concordia eft.De concordia igit & cöeoê exiufto cöfiat. Quocir
    : beneuolentiaq; haec di&afint. ca hgcoia amicitia, iufto,& cöi
    Cur magis amantes beneficjs afficientes, catiöe quis dijudicarit,ac difcri
    quàm affeéli dicantur. Cap. 1o. mina qdétenuia hét. Et quiafi
    Vubitatur aüt, cur magis militer hétaia ad corp°,vt arti
    amantes dicaní, qui ipfos fex ad inftfm,&feruus ad dfim:
    affe&os,ögqui affeéti feip horú quidé nulla cómunicatio
    fos facientes reddát:cü videatur eft, quia duo non funt, fed illud
    cótrariü iuftü eé, qûcrediderit quidé vnum:& qúfvnius,nullú:
    quis obvtile qdpiã, & quia cö neq* diuifibilevtriq; bonum,fed
    modare eicötingit.aliú.n.iuua amború vni?,cuiusgfa eft.Cor^
    ri,aliüveroípëdere decet. Neq; pus.n. inftrm écögenitü,&fer
    H id tìè, ß natura ét eligibiliorè üusdfii velut pticula,& inftfm L
    a&io: rönëq;,prfus eandé habet feparabile:inftfm aüt, velut fer~
    -op9& a&io: &qui beneficiü ac uus inanimatus. Reliú aút cói
    cipit,op°ébenefaciétis. quocir catiöes funt, aut particula cöica
    ca&inanimátibus peculiare in tionii ciuitatis, velut contribu
    enerãdo, natosq; cöferuando, liú é , & qvocaíorgioríi. 5terea
    íìudiü é.Et magis parétes fobo úftuariae refpublicae. Verü ciui
    1é fuá diligút,ę diliganturvicif tates oés cöicatiöibus quibufdá
    fim ipfi : & effufiore charitate cötinení,& reétæ & träfgrcffo
    hâc matres compleétuní, ó, pa riae.quéadmodü,n.i harmonijs,
    tres, acnati itidémagis exfege fici ciuitatib? vfuvenit. q in re•
    nitos,άgenitoresamât: quia 5• gia quidé,parétisé:1 optimipo
    ftätisfima éa&io. & matres effu tentia, velut viri&vxoris: fim^
    J
    fiusę patres amát, quia magis pliciaüt rep.fratrü.exceffusaiit
    in his, tyránis,paucipotentia,& M.
    fuü opus eéliberos arbitraní:&
    quiaopus difficultate definiunt, plebs. & iufta quidé totidésüt.
    magisvtiq; generãdo mater af Quéadmodü vero æqualealiud
    fligit.De amicitia igit,ôvnicui. quidé numero €, aliud,pportio
    que é ergafe, qugq; i plurib°ver ne, fic&iufti&amicitiæ cóica
    fatur,hoc paéto determinatü fit. tiöis fpés funt, £m numerú qui
    Amicitiam omnem im *qualitate quadam dé,vt focialis amicitia:nam ip(a
    confifiere: vbi de ciuilitatisfpecie definitiöe terminaí.fm propor•
    bus quaedam. Cap. i i. tionëvero optimipotentia, opti
    Ideí aút iuftiigquale gd. ma& regia. Neq;.n. idé princi^
    W/ piâ eé,&amicitia 1 gqua pi,fubditq; iuftú eft,fedfm pro
    litate jdâ confiftere: nifi portioné.Sic& amicitiafifr pa
    fruftradicat, amatoria è æqua tris&filij, neq;abfimilisincöi
    catio
    ... Liber Septimus. ' ' 117
    A cationib°rö, Amicitigaüt funt, efterga ea,quib° cti naturalisco D
    naturalis, focialis, cöicatiua, & gnatio illi intercedit. quocirca
    quae ciuilis appellat. Et natura^ & cöicatio & iuftú quodpiam

    i
    ¢
    lis quidem multas fpés hét: alia erit, ôt fi vrbs n5 fit. ná & dom°
    quidé vt fratríi, aliavt patris& &amicitia jdá eft.Seruieqdem
    filiorü: illaiuxta;pportioné,hgc & diii, velut artis &inftrumen•
    verofm numerú.propinqua.n. tor{iaiae &C corporis cöicatio &
    focialisê,in qua finguli dignitaz veríi nec amicitiae neq; iuftitiae
    tegticipât. Ciuilisaìt maximè funt,fed proportionalequidpiâ:
    ad vtilitatë cöparata eft. nãqa quéadmodü & falubre nö iuftú
    {ibip fenö fufficiút, cöuenire vi eft, fed proportionale. Mulieris

    .
    ú
    dení&cöui&us mutuigfa. fola afit& viri amicitia, velut vtile
    aút ciuilis,& quæ in illa tráfgref qûpiam,&c5icatio.patris vero
    {io cömittitií,nö folü vtamici• & filij, velut Dei erga hoiem,&
    P tiaefunt,fedvtamici iuxta eas in benefici erga accipiëtë,&invni *
    ter fefe cöicát.aliævero iuxta ex
    ceßum. Potisfimüvero iuftíiin
    *uerfum natura imperátis ad ma•
    tura fubieétü. fratríiaíitad fein
    vtiliüamicitia cófiftit,eo q»hoc uicé, maximefm æqualitatë eft
    ipfum ciuileiuftü exiftat.alio.n. focialis. Neq;.n. fpurius huic eft
    pa&o ferra & ars fimul conue demöftratus. ambobusaüt pa•
    niüt,nö cöisalicuius(nam vtor ter Iupiter vocat? eft meus prim
    £anü&ata)fedvtétisgra:cötin ceps.haec.n. â quaerentib°gqua^
    git%pvt eâ induftriam id inftfm le dicuntur. Quocirca in domo
    cöfequaí, ô ad opus iufte cöue primiifons & principiíiamici•
    niat,vtcuiusgfa exiftit.acin te tiæ, ciuitatisq; & iuftioritur.
    rebroidipfum dupliciter: 5ftam In omni amicitia tompenfaiionem
    tior. n. a&us eft perforatioipfa. fieri debere. Cap. 12.
    &inhacquidé fpécorpus eft fer Mia vero tres amicitiae fpe r
    C uus,velut di&üeft priüs. Quae cies numerantur,iuxtavir
    rereigií quo pa&o amico cöui• tutem,iuxta vtilitaté,iux•
    '.
    uendü fit, ipfum eftiuftüçjrere. ta%giocundü:fingulæ hæ in duo
    Máin vniuerfum oéiuftüadami diftribuuntur : qfiquidem vna•
    cü pertinet: iuftii. n.aliqbus& quæq;harü & £m excefìum ,&
    interfefe mutuo cöicantibus iu• £m æqualitatê exiftit. Iuftü aüt
    £tum eft.&amicus cöis eft,alius ' circa has ex controuerfijs patet.
    genere,alius vero vitæ róne.Hö nam in eo quòd eft iuxta exce£.
    n. folus nö folü ciuile,fed ozcono fum,proportione qugrií,nö fim
    micüaial eft: & nó vt caeteraali pfr, fed excellens cöüerfim pro•
    qfi fealteri,aut viro,aut mulieri portionale erga inferiorem flagi
    cóiungens, aliqüvero fugitâs& tat: fic qùab inferiorefir, in idé
    latitäs: fed cöicabile animáshö tëdit.vndeitainterfedifponun^
    Moral,cücö, Auer, EB tur
    , *
    -• • -
    v.
    Moralium Eudemiiorum.
    6 turhaec,velutimperâs ad fubdi uilisin gìlitatë et rêipfam,qua:- £
    tum.fin minus, numero æquale admodfi emëtes & védentes.vn
    çjret, quéadmodü &in reliquis dedf,merces viro amico.Qíi igi
    cöicationib°vfuvenit,vbi inter tur ex pa&to conuenií, ciui!is eß
    díi numero interdü ;pportione 1egalisq; amicitia. verú cú rem
    sequale poftulaf. Ná fi æüle nu arbitrio cömittunt,ad moralem
    mero argentii illatum fuerit,id amicitiâ accedit, & focialé.quo
    æquali numcro diftinguunt: fin circa potisfimú in hac amicitia
    vero numero non æquale fuerit, expoftulatio eft, eo q> fiter natu
    jpportionale erit. Excellés vero rá.reliú.m.amicitiæ funt,&qug
    cötrariae cöuertit,pportionale, vtilitaté fpe&at, &ά eftfim vir,
    iuxtaçp diametríi iungit. Acfic tuté. Nónulli verovtraq; cöple
    quidé videaí inferior reddi exce &i volunt, & qdé vtilitatisgfa
    dens,& minifteriü publicü fue cöfuetudiné cú alio habent.mo
    H ritamicitia & cöicatio. quo cir ralé aüt faciütvtmoderati. pro- L
    caaliquo aliogquare, & propor inde fidé habétes legitimä nö fa
    tionale reddere cöuenit,honore, ciüt. Ná inter tres iftas vtilisil,
    f. qui& natura principi & Deo la expoftulationes habet frequé
    tribuit à fubie&is. Sed & lucrü tiores, virtus.n.accufationis ex^
    aequare cü honore conuenit. Ac pers eft,fuauesaiit, habétes ero•
    amicitia quidem ad æqualitaté gátesq; cöcilianí.vtiles aiit non
    conßituta ciuilis eft: ciuilis aüt facilein gtam redeunt, nifilegi
    vtilitati deftinata eft. & quéad^ time, atquevt focios decetinter
    modü vrbes, fic ét ciues fibi in^ fefe cögredianí. lntervtiles aüt
    uicé amici exiftunt. Et eodëmö amicitias, legitima ipfa quoque
    nö cognofcunt ab Athenienfib. .criminatione vacat. pecunia. n.
    Megarenfes,ac ciues ipfi,nifi in decótrouerfijs decidit legitima,
    uicëvtiles fuerint.verü ex manu qua&aequale méfuraf. Moralis M
    in manü haecamicitia eft. Porrò aütvolütaria cöuentio eft. quo
    hic& prg(«s eft & fubditus,non circa lex alibi ita cöuiuentibus
    naturale nec regiü, fedqë in pte pofita eft,öi in cötra{tib? volun•
    cófiftit:neqp eiusgratiavt bene tarijs vtrü re&ehabeãt , nöfter
    faciat Deus, fed vt æqualitas fit ponuí.bonis.n. iter iefeiuftúinul
    boni ac muneris honorarij. ad lú eft:hi vero vt boni, étcötrahê
    gqualitatem aiit prorfus compa tib°. Licetáti hac amicitiavtrin
    rata effe vult ciuilis amicitia, que accufationesancipitesfieri,
    vtilem amicituam, aliam legalem, mora áná pa&tovtrinq;vraní, qiiiux
    ugaliäeffe:imraj; accwfàtiones fieri.Ca. 1 3 tamores nö legitime fidéhfit.ac
    , Aeteríivtilis amicitigduæ dubiügdé, vtro nämöiuftú iu
    fpësfunt:alia.n.legaliseft, dicacg cöueniat, an refpe&u rei
    *.
    - iamoralis, acrefpicitci• Éftitæ, quâtafit&älis,an acci•
    a•; ---- - - -* -
    •*• - - •*•
    pientis,
    __
    --_---_

    JA
    • • *Liber Septimus. c. ' 218
    piétis.C5tingit. m.fterdîi, qûin, terifitabaltero poftoládii: veríi D
    *» quit Theognis:Tibi qdé Dea id fi vtilitatis mutug gatia conue•
    >> parafi eft,mihi vero ingés,nä cö niiit,& ciuiles, quätü quifqj cô
    trariti eucnire pr,velut ét in ofo modarit,expendit. q» fi hic qdè
    ex meait:Tibi gdé lufus fir,qö mi. ex more,ille vero ex vtili ftatuat,
    •> hi morté adferat. Hincigit accu nö pulchrü qdé, f3 fa&u neceffa
    fationes petuní.ná ille qdé repe riütíi,vt boni id cöfulamus. {ifr
    vit officiii, vt q ré magnâ fiftite & in altero:vt qa moral'r qdé de
    *? rit,cú adeffet egêti:aut fi qdalióf reb°nó iudicat,at nihil fimulat,1
    dicat,allatii quátíi quidé potue amicitia tfi cötét°alteri taléami
    rit,fcd qûilli expediebat.hicaîit ciiicidiffefit.Moralé igiífim ele
    contrà,quátú illi par fuiffet,non &ioné eé p3:qiii & fi magnisbii
    quátú fibi cómodaffet : interdü ficijsacceptis vel ob facultatum
    vero tráfumpta expoftulatione penuriâ nô repédit, ß quärii po
    3 controuertit. ille.n.quätulü ipfi tuit 5ftitit, reéte habet. Atq; ita 5
    cótigit,hicvero ά magnii;p fa „Deus,p facultatú modulo nfaríi
    cultatib°5ftiterit.velutfi in peri facrificia gftimat.veríi eméti, ac
    culo cöftitut?,ille drachmae pre mutuo advfuràdáti,nifiampli?
    cioadiut?fit,hicqdé piculi,alius iftic;puéturú polliceaf,fi fuffece
    vero argenti magnitudiné repu rit.Vii multgaccufariöesin ami
    tabit,velut in retributione pecu-* cosoriút, nifiiuftii illud puroiu
    niae fieri folet:ná & hic de his cö dicio;pfpiciaí.difficile.n.& ad v.
    trouertií.ná alius vt tii,hicvero nii qdé exgrere ú fi re&a feiuicé
    vti fifentiarü res é, nificöcilièt, fpeáttt,velut îteramátes vfu ve
    iudicandü arbitrat. Ciuilis igi£ nitali?.n,ob cöuiuendi volupta
    amicitia cöuentioné&ré ipfam të cöple5titaliii:ille vero ipfum
    £tuet.moralis aütad eleétioné re
    pp vtilitaté.Verü qiiis amor re
    fpicir.ócircaiuftü hoc magis eft, frigefcit alio fupuenientealij,fit
    c &iuftitia inter amicos vfurpata ali°,ac tíiiter fefe röcinaní,velut
    cötétionis câ, V fi honeftiorami Pythö& Pämenesaltercabáí,&
    citia Ęg; , vtilis aút neceffa in vniuersîiû Éceptoris erga di
    ria magis.Equidé nonnulli mo fcipuliiröê.Neqp.n.fciâ &facul
    ralé amicitiâ 5fe feríit: verú vbi tates vnoalid metiri cöuenit, Ac
    qd aduerfum expiuni,declarant velut Prodic°medicus erga mer
    fefe diuerfos.ná qdâ ex bonoríicedé maligne pfoluenté & citha
    facultatum«q; copia, honeftû pfe
    rgdus&rex.hic.n.vtiucúido,ille
    «quütur:quapp & honeftiori rei vero vtvtilicöuerfaí.& gapfol.
    amicitia ûdâ eft.Quocirca mani uerebiificiüop3, iucüdü feipsü
    -{eftiivt hgc diftinguédafint.Ná exhibet,&ad hilaritatê puocat,
    4i morales amici funt, ad electio ficviciffim illealia;pmittit.quo
    né fpe&ädüeft,nügükvelfcc*al aüt paéto hgc dijudicádafint, èt
    EE ij hine
    ---—

    Moralium Eudenìiorum,
    g hine manifeftum fit.ná vtiq;hoc fius fuerit, Quocirca nihil dicit K
    loco vnoquopiã hgc menfuräda Euripides, fcribens, rönë reôtâ
    síit,verú non termino, fed róne. adferri,vbi merces rönis infera
    pportio.n.méfuräda eft.quéad^ tur,opera illis operum vice prae
    modum & ciuilis cöicatio folet. buit.Necofa patri conueniunt,
    Ná á pa&ofteragricolâ futoréq; fed& matrialia,quälibet fit prg
    cöicatio conftabit,nifi ex;ppor• ftantior pater. Neq;.n.Ioui facri
    tione gquet oparNá q non eodé ficáturoía,neqsoës honores, fed
    refpe&u adinuicé agunt, mêfu^ ófdá admittit.Fortaffe igiífunt,
    rã habêt pportioné,velutfi hic qugvtili fiftareoporteat,aliarur
    quidem fapientiâ, alter vero „p süú bono: népe cui nö alimétü
    fàpientia pecuniam â diuite po & neceffaria;ppriec5petât: con
    ftulet. Deinde vero quid datum uiuere.n.illi op}. Et qfm viuere
    flt confiderandum erit.nam fial re&edecet,eififtãda non ú ipfe,
    H ter exaceruo minori partem de• ß vtilis largiat.verüqid faciüt, L
    derit,illeveroexmaiore nö mul Ëter ędecet, ot amato idé prae•
    tiplicem,iniuriavtiqsafficit. ftant.Neqsiuftgfunt, û in oratio
    Ambomo,amretribuemtipr«ftandumfitbe nib°amicitiae definitiones confti
    ... meficium. • Cap. 14. tuunt.etfi.n.oës amicitiâ expri
    ' Crecurritquidem hoc lo mant,nontfi eâdé determinant.
    u. co prima controuerfia, an vtili.n.cöpetit vellealteribona,
    'vtvtiles conuenire feipfos & benefaciéti.Nectfi haec amici
    affirmädüfit, illevero minime, tig definitio id vere exprimit,(ed
    • fed iuxtaaliâ quâpiâamicitiâ. alij effe, alijvero conuiuere affi
    Porro difcutiendú,anbono iux gnaf.ei vero g voluptuari? ami
    tavirtuté amico pftádum fit be cus eft,cöis dolor, cömunisq;lae
    neficiü &auxiliü, an retribuéti titia tribuit. Atq;oës quidé hae
    1 facultatibusq;inftru&o. Q§fidê definitiöes amicitiã quãdã oftë- M
    problemaeftprorfus, an amico dunt:nulla vero proprievnã ex
    potiusę virobono fit bíifaciem primit.Nccfingüigfingulis ami
    dü. Etfiquidê amicus idéêtvir citijs cógruüt, ét fi videanf.ve
    bonusfuerit,nö{itdifficile iudi• lutele&io eft exiftendi, q & eig
    care:nififortaffe qsalterüampli défm exceffum & faciéti cöpe
    ficet,alterüvero imminuat,ami tit, q fuoopiid inexiftere vult,
    citiae vehementiâ tribuens,boni ac erogantivtiq; conuenit,&vt
    tativero mediocritaté. fin fecus fit,& vt retribuat,verünöhuic,
    fiat, multæqönes oriuní.Velut fed iucundo cöuiuere decet.Nö
    fihicquidé erat,nö eritaüt : ille nulli aüt amicife inuicem iniu•
    aüterit,fednondú.velhicquidé riaafficiunt.res.n.magis, fed nö
    faétus eft, non eft tfi,veleft, non habentéamant. quocirca etillis
    erat,neq*erit:verü illudlaborio amici.vtcurvoluptuarius vinú
    -
    fufcie
    =—-—- _^_ -

    -—_—_ --__

    •. Liber Septimus.** 1I9


    $ a fufcipit:& gavtilitati dedit°di• quidEre&e dicat, aliudvero la- D
    uitias: vtiliores.n. idcirco mole teatpp parabolâ, Manifeftüeg^
    fte ferèdü eft,acfimin°;p maio• dêid gdé,fumentibus qdviuere
    ri fufceperit. hocautè obijciunt. a&ufit,atq;vtfinis,patet.n,idef
    illud.n.nunc quaerüt bonü,iucü fe fentire & cognofcere, quocira
    dum prius aut vtile quaerentes. ca& cöuiuere é fimul fentire &
    Anfibiim omnibus fùfficiens, amico indi cognofcere.Verü idë fentire,&
    grat:de amicorú mumero:& interdù cognofcere cuiq;maxie expetií,
    mos amatü abeffe velle.Ca. 15
    • -
    obcögenitáoíbusviuendi-cupi
    Ar~Onfiderádú aút eft defuffi ditaté,ac viuereipfum cognitio
    cientigamicitig^g conditio nè quandã difponit.Verü figa
    ne, ό pa&ohabeantad fein detrahat hgc,& cognitionem cö
    uic&ipfarum facultates.Quaerat ftituat ipfam gfe& nongfe(id
    n.forte qfpiá , nü poia fufficiéti equidé latebit,velut in oratione
    B amic9fit.cfi%gvir bon° fufficien fcriptü eft,reipfa tfilicet nólate E;
    tiff.& vna cii virtute beatus,qdre)nihil referat,fialium profeip
    héat op°amico. neq;.n.velvtili• fo cognofcat.Sed quodfimilevi»
    Mous,vel,puidis, vei alieno conui uere aliü,gfeipfo diuerfum eft,
    &u fufficiés opus hét : quippe q rönabile aíiteft, fuü cognofcere
    abundefibiip{i conuiuere,adef & fentire cligibilius effe.quocir»
    feq; poffit.Veluti Deus, q cú nul cacôiîigerehgc duoin oratione
    lare egeat,necamico ét op°hét. op3,viuere&eligibile,qάbonü
    quocirca& höbeatifsim? mini exhis cöftat,qiiidineft eadaena
    meofum eget amico, nifi jten* tura participátibus. Qgìigiîin
    impoYe eft ex fefe fibi fufficientë eiufmodi ferie,altera femginal.
    eê.Vnde neceffum eft optime vi teri*ordine cötinet,& cognofci.
    uéti amicos pauciffimos eé,neq; bilevtiq; eligibile ë,ô£vtifum»
    comparandis amicis operâ illü macöicatio determinatæ natu
    c daré,fed negligere növtilestiii, rg.quocircaidé velle fentire, eß ;
    fed ad mutuü cöui&ú ét fuaues. eundétaléquendä effevelle. Et
    Atq; hinc fane pfpicuii euadit, qíinonfm nos ipfos horüvnii^
    nec vfus,necvtilitatisgra, f3 pp quodq* fumus, fed participatio^
    virtuté tiii veríiamicíi effe. Nâ ne facultatü fentiendo coguofcae •
    cú re nulla egem?,tü magis oës, doφ(fentiens.n.fenfibilisreddi• • .
    fuis €t bonis fruituros, magisíg1 tur,vtiuxta hoc,vtfm priusfen
    qs cöferát,j à qb°accipiátbfifi. titquã & cuius, & cognofcibilis
    cia jrfit.Et accuratiore iudicio, reddiícognofcens)eodem pa&o.
    pollem* rerîi copia affluentes,íi &viuere femper volumus obiu
    egeni,magisqstiiamicos conui gecognofcédi defideriú:hoceft,
    &ui idoneos regrim9. De hacât quia&ipfe cognofcibile gdpiã
    qöne cöfiderádü eft,vtrúialiud effe cupit,ele&ionem effe cupit.
    EE iij cle•
    .^, , *
    -
    Moralium Eudem ìiórum.
    & ele&ionem aút comiui&usfiultâ re,feipsii jdámnö fentire neceffa K
    forte quifpiam iudicarit.In con• rio eft, cognofcereq*,ac fi qd mo
    grefsibus primum ét animaliú leftû amico incidit,in eo co1laeta
    &aeterorü,vtfimul edere, fimul riac conuiuere amicofine dubio
    hibere.quid.n,aut in cöi, aut fe iucundú eft. accidit.n.vt illius
    orfim fermonê conferre differt? fenfus aliquis nobisfimul inge
    deinde ét fermone cöicare, cuiuf raí, fifertim fi qua diuina volu«
    libereft.Adde quodquiamicus ptas eft. Câvcro huius eft, quia
    idoneus eft , difcere videri non fuauius eft femper in meliore bo
    vult.Docentis.n.amicus nö eft, mo fefe cötéplari. Hoc aút munc
    qfi fimilitudo quaedá eft amici· quidé affeétus, nunc vero nego»
    tia,fedvftfi. Equidé fuauis bo ciü,nüc aliquid aliud eft,in quo
    húoëscüamicis cöicam?, quan bene viuere&amico fit pofsibi
    tüf.quodq; fuauitatis adijcit,& le. Conuiuere igit oportere, idq;
    H quafiftantifsima qfq» pollet.Ex maxime velle oës, tum beatifli^
    hisaîitalia voluptatem corpora mii optimü45 potiffimü talem
    lé,alia muficâ, alia phyficâ cöté effe. Vcrum q» ex ratione id non
    plationéhabent.Audacia porrò eluxerit,& rationabiliter id con
    cögrediendi amicos decet.Vnde fecutum fit,ex vere di&is, vtpu•
    quidã inquit labor, funt procul ta compofitione collationis, in
    amici. quocirca voluptate alla• promptu folutio eft:q> eiufmodi
    ta non difiun&os effe oportuit. Deus nö fit,vtamico egeat, aut
    Vnde amor maxime,vtvf, ami• fimilé requirat. & nö reputabit
    citiae fimilis. bii.n.viuere amor pari ratione vir bon?. Neq;.n.im
    cupit,nô equidéç£ oportuit po hunc modii Deus habet, vt q p.
    tifsimum,fed iuxta fenfus.röer^ fua excellentianihil praeter feip
    goilla dubitando profert:ipfum fum cogitat. nobisautem bonú
    aüt opusfic contigiffe vf.Vnde aliiide euenit.vnde& neceffum
    I patet hgc ambigentè nobis im habem? multos amicos conqui
    ponere.Veritas aüt hinc cöfide^ rere,cú ipfe fibi bonü fit. Simul
    ratur.amicus.n.effe vult,vt pro aút amicíi effe nullum,vti multi
    »» uterbiú habet,Alter Hercules,& amici, re&e vtrunq;affirmatur.
    Quia.n.multis conuiuere licet,
    »> alter ipfe. Atqui diuulfus eft: dif
    » ficileq; quæab vno difcefferunt, firnul étfentire nobifcum ἐiplu
    vnfi effe. Atqui iuxta naturam rimos vtiq; gratifsimum fit.Rur
    quidam,ô] cognitiffima eft,fimi• fum,quia difficilein pauciorib°,
    lis eft, iuxta corpus vero diuer^ necefsü eft a&üi mutua fenfatio
    fus,acêr iuxta animam diuerfus ne confiftere: jre nö folü multos
    eft:iuxtaq; partes animæ diuer/ cóparare arduii &,fed ét cópara•
    fus nihilominus idé indiuifusq; tis vti.Et iterdü gdé abeffe ama
    amic°cff&vult, Itaq; amicü fenti tii volumus,pfpcre degenté:in*
    *J tcr
    - -
    -_— w

    s-s

    ' LiberSeptimtis. ' ' 2L2lO

    A terdíi vero participarefjfdemfi? dolere,qíi,f.nihi1£int nobisam• n


    cü eo, qό amicii gratüq; effe cu pli°effe&uri.Interdü veroiucun
    pimus. Ná cú bonû obuenit, eo disfimfijjfto eâ, idqúfobfidi&a.
    vtiq;oës participare volüt: non cötingit. qiiqdé naturaaffli&ú
    obuenienteaüt fecus.Etquéad• & in mala habitudine cöftitutü,
    modü Herculem mater potius videre,nö min? ά in nobis ipfis.
    Deü effe volebat, ἀvnâ ciiipfa refugim?: gaudentéâtiucüdíię
    manétem, Eurißeo mercenariâ et nö dolétéamicíi,velutrému!;
    operam locare.Sic.n. diceret,& to fuauisfimâ intuemur pp căm.
    qué Lacon Di&erioirrifit. Voe 5di&á. Quocirca vtrülibet hoe.
    cáté forte, díitépcßateaffligere rüfuerit magis fuaue, adeffk vel
    tur, iubés Caftoré&Pollucêim nöadeffe ppenfioné reddit,idég;
    plorare.Vf.n.amátis effe,à mole in deterioribus ex eadé cá. Maxi;
    ftorü participatione arcere,alte me.n.cupiunt amicos nö felices;
    18 rius aiit fi? eadé fuftinere velle: effe:fed & necinaduerfis crucia,Et
    quocirca vtraq; rönabiliter eue ri:quocircanonnunquamfimul.
    miüt.nihil.n.decet amicotá acer quos amätinterimüt. Maius, n»;
    büiudicari, vt nö teneat prioré ideftę fi propriüfentiaímalíìs;
    iucúditate amicii. Vftfimö ma~ quéadmodú & recordantes in j.
    lü ipfius expctendü,qiifatis eft fucceffu vixcrint,magis j; fippe
    ipfosadfiigi, vnde & participa tuofe male habiturüarbitretur.
    tionë ciufmodi vetant,'fed ne vi Qgo pa&io amico vtendum. Et viriwies;
    deaní fua fpeétare, inq;amici p> mom effe fcientiau. Cap. 16... , ,
    turbaticrte lgtitiâ affe5tare. Sed Vbitarit autem quis, an
    ; - &leuius maiatoleraní, ciinö fo
    liferíit.Et quiaeligibileeft,&vt
    boniinobis cötingat,&vtfimul
    Jamico quolibet,&adçícíí
    queidone° eft,&aliter ée,
    vtiliceat, vt oculo ad videndú,
    ? potiaíamicus, patet q>fimul in aut eo diftorto puerfe,acvtvnú •
    * minore bono verfari quodámö duo effe appareatintueri.Ambo -

    eligibile fit,aut cú maiore feor igitilla,&ocul? & q, oculi eftre


    fim. Et quia incertii eft quantii, vera & p fe funt, alterii vero pcr
    iuxta fimul illud diftinguuntur, accfis.quemadmodú & in cibo
    acfimul quidé oib? pticipatio^ efus&vomitio: [i!'r& in fcía ve
    ne amicíi eft,quéadmodú & fi ritas&error.Ná qvolés nöre^
    mulcôuiuari iucüdius aiiit hgc &tefcribit,ignorátiavti folet, ve
    habentes,alijaüt conträ non vo luti q cöuerfis mébrorü officijs
    lüt. Qji hyperbolas quis pba pedib? manuii,et manib°(qd fo
    uerit cöfitentib°;inpturbatione lét faltatriculg) pedüvicevtunt:
    magna fimul cöicádii:in fucceß. úrö oiu3 ét fiftätiffima è fciarü,
    fuaütmagnofeorfim agendü.Si atq;itaiuftitiâ vt iiuftitia 13 vfur
    mlr £t circa infortunia, interdii parr,velutq exiuftitiaiiuftaagit
    n, amicos fifto cévolumus,neq; EE iiij perinde
    ... - Moralium Eudemiorum.
    siylndevtgimperita etfolidaex medicinâ & grämaticam nutrit K
    fcfa. Verú fi id ipofe, manifeftü: intéperátia. f Iniuß9.n.
    eftvirtutes nöcë fcias: qiinöli• ota ú&iuft*p5t,&in vniuersü
    cet ex fcía ignorare, fed errare, potentigineftipotétia. Quocir
    tim,eademtgexignorátiafacere, ca fimul prudentes,etbongeorü
    necmin?tfi exiuftitia &1miufti» êtcaeterghabitudines,& corpus
    tia gdpiâ agit.Sed.n.qii prudé^ firmum,qii nihil fortius prudem
    tiafciaeft, & verù gdpiã idé fa•, tia eft. Veriiq»fcientiâ dixitnon
    ciet ea,liceat.n.ftudioâ pruden• re&e habet:virtus.n. eft,& non
    tiadefiperein ijfdé, qb°&ftoli· fcientia, fedgenus diuerfum.
    dus:Verú fifimplexcuiufq*,jté-: : An fortunatus, infortumatusue quis
    mus qdq5è,vfusfuerit, étitaagé maturafit. I. Cap. 17.
    tesfecerft fapiëter.In cgteris igit. Voniávero nö prudentia
    fciétijsalia èjdá príceps eft, άali!
    H menta miniftrat. Et pricipis rur
    Q folü fucceffum virtutëq;
    efficit, fed fortunatos etiá L
    süilli9alia ûdâ, nötii fcîavfttel bìagere, tanάfortuna fcda,p
    le&°.S3 necvirt9.vt jvtií,qii té» fperosgignéte fucceffus,affirma
    perátis virtus èt fubditi virtuté mus,öi eadé ét fcig furnt. Cöfide
    fibivfurpat. Quid igit eft, an vt randü igií naturane fortunatus
    intépantia,vitiü irrationalisaig hic,infortunat? illefit, an fec?,&
    ptis,& qnâ pa&o itéperäs méte quo paétores héat. Fortunatos
    Ëditus fuerit.Verü 5ualés euere. n. quofdäeécernim?.ftulti.n. in
    titmenté, röcinaturq; cótraria. multis,quorü,f.fortunadiia eft,
    , • f . Etfivirt°gdéin illo, „pfpere agunt,qfiquidé&άarte
    in rönevero ignorätia refideat, adminiftrant, fortunâ admittát
    vbi reliqugiávendicaní: ficétli in militia&gubernatoria.Vtrü
    cetiuftitia,iuftequoq; maleq;& igiíab habitudine aliá fuccesfi
    prudentia ftulteabuti, vfi cötra bus eiufmodi cöficiédis, aut nô
    1 riaeueniant. Abfurdü.n.fi qd in idoneihoies fiiit « Nüc egdéna- M
    rönali parte vitiü infidés,euerfa turæ id qdé asfignât, in qbufdá
    róne ignorátiáiducat. Virt? aiit ú tales quofdá efficit, qbus &â
    £exiftété í röne ftultitiänö euer natiuitateftatim, tale qdpiáin
    tit hâc, reétüq;de rebus iudiciü gignit. vt velut caesijs nigrisq;
    format.Rurfum aút prudétiarö oculis,certaalij formafterfedi•
    nalépté occupans,exirrationali ftinguuní: ficfortunati&infor•
    intéperantia fublata,moderatas tunati. Tales. n. nöp prudentiâ
    a&iones efficit, id qä cötinentig ,pfpereagere inde manifeftü eft,
    vfpropriü. Itaq; 13ab ignorätia qanö irrationalis prudentia eft,
    prudéter, aliterq;â prudëtia im f3 röne 5dita, j resadminiftrat,
    prudéter reb°vti,qüi in cgterarii eâ fibiadfcribere illi nequeunt:
    nulla euenire cernim?. Vclutcú gppe q* horü fortuna cáexiftat.
    * * - • ••
    vtcüq.
    t., Liber Septimus... … ; .ii
    A vtcuriqaèt pateat;circa aliosftu na,fednaturaquo minus cernat D ;
    pidos nô eô, neq;.n.idabfurdü, acute,caufa exiftit. quocirca nö.
    quéadmodü Hippocraté, cùm fortunatus,fed bona natura pr£*
    Geometer effetjftantisfimus,in ditus df. quocirca fic de his di•:
    cæteris tfi imperitü ftupidumq; cendüeft,vt quos fortunatos die.
    fuiffè cóftat, qui pecuniæ pluri cimus,non förtunae beneficio id,
    mü amifit,obftultitiam Bifantij effeafferam*.vnde necfortunati,
    argytwxoatvx6yvy. Sedetin nó êt funt: fortunænãq;bona funt,.
    nullis,pfpere agütftolidi. Et nö quorü ipfaeftcaufa. Sicrurfum,
    raro. velut in arte nauiü guber quærit, an fortuna fit in vniuer^,
    matrice,peritisfimi ét parü fecii fum aliqua:vel cü fit, an non fit,
    dä fortunâ experiuní:ac velut in èt vnde. Atqui necefsii eft& ef
    alegia&tu, aliusnihil, alius mul^ fe fortunam,&cäm effe.vnde&
    tülucraf: quâ felicitatêvel natu bonorü quorüdã & malorü cau
    raebeneficio accepit, vel,vtin fa fuerit . Etenim fi excipienda,*
    B quiüt, beneuolentia Dei, quaèt hæc fint,&nihil afsignandü for
    in exilio & eie&us benignitaté tung,fedalijcuipiã cãæ,nötamé
    fortungexperií, nö fecusacma quare häc n5cernimus, fortunâ.
    le cöpa&ta nauis re&iusf£pe agi cäm effeaffirmamus. Quocirca,
    tur, nöp fequidé, fed gaperitü definiétes fortunâ, cám propor•
    gubernatorë na&a.fic enim fore, tionalé hofs ratiocinationi cöfti
    tunat? ille geniü optimúguber• tuunt,tanquã fit quaedánatura.
    natoréhét. Sed enim abfurdum
    Verü hæciã alia quaeftiofuerit:
    eft,talé à Deo,genioue diligi,nö qfiquidem quoscernimusfemel
    prgftantifsimii potiusfapientif. ,pfpera vfos fortuna, quareijnô
    íimüq;.Quagg, fineceffum eft, rurfus, & rurfum? eadé enim ei?
    aut natura,autintelle&u,aut,p caufa. Non igit eft fortunæ,neq*
    creatione diuina fortunäfcôfam aliud ét quidpiâ indeterminato
    C cötingere,&neutro pofteriorü rü infinitorüq;cötingat: erit. m. r
    eueniat, naturæ itaqsea,pfperi bonfi&malü. Sciétiavero non
    tas fueritasfignanda.Verünatu erit eius p imperitiâ. qfi& quia
    ;}
    ra,vel rerü femper ficfe, vel vt dâ fortunati didicerunt: aut oés
    pfm habentiücäeft : contrâ aüt fciae(quod Socrates dixit)fciétie
    fortuna.Si igit q»fiter rönë eue fint.Quid igitvetat,quo minus
    nit, fortunæ effevi, perq; fortu
    cuidâ exordine, nóq* oporteat,
    mam hoies fortunati dicunt,non cötingat,fedvelut fortes procul
    equidé natura câ fuerit, vt quae fint iaciendae. Quid.n. aütnum
    velut diétú, fempaut vt pfm, fic impet° inafa non funt? atq alija
    j% fehabêtib9 adfcribit, Autinfu röne,alijâ cupiditate(q&prio^
    talisvel voto potit vel fruftraf. res) pficifcunt:fiquidë naturalis
    quéadmodücgfius cuinö fortu eftgcupiditaté iucundae reiap
    petitus,
    -
    1 • -
    Moralium Eudemiorum
    Q petit?, ac natura oiaadboriüfe corrüpië;Scάa igiífortunainfjs K.
    Íîinât.Quòd fi qdábíinatifunt, vbi íterrónem ipfa cáexiftit,lo
    &velut cátionis íperiri,&citra cühét.id vero iprouisii. májtcr • •
    r5néféraní, vt diéîatnatura;ac fcíam íterq; vie, nec tfiâfortu·
    c5cupifcant,qüi, qíi,&qu6pa ma;pfeótüvî, verum pp hocvf.
    &6oportuit, pfperetyagunt,& Quocirca hgc qdé ró nó pba£,'
    c6fequaní ftolidi,5teręgröné,ea naturale effevtifcûa fortuna:fcd
    dae çi harü rerü ficeptores, tales potius q»non oés,quib° fecunda
    vtiçpfortunati céfendi siit.quot- • fortunavfaffiuere,idexfortuna
    çft,f.fiter rönëpfm pfpere agìt. fed ex natura habeãt, neq; nulli°
    Naturaigif qdâ fortunati fint,fi effe caufam fortunâ demonftrat,
    gdé multifariã dicat £a fortu fed nö oium quorîiexiftimatur.
    na,alia.n. eximpetu,&j5ele&io An fortuna caufà fit, vt concupißamus:
    mefiút,aliavero fecus, &.prfus • & quidfit motus in animaprin
    * H*cötrarium. ná & maleröcinari * cipium. Cap. 18. I.

    vfirbfiagétes,etfecúdatíi fortu Vaeret forfan quifpiá,an


    -
    navfos cöfitemur,ac rurfus gdé fortuna eius ipfi°câ, fit,
    •*
    in illis cü voluerint, at min? bo^ • *• vt quid & qfi oporteat;
    g riô acceperint,&ficet qdè iftis p concupifcatur.An ficofum erit:
    {
    naturâ;pfperitaté cófequanf.nâ. nã& cognofcendi cöfultandiq;.
    **
    £pet°animi cupiditasq;, άopor• Neq; enim cöfultäs confultauit,
    tebat delata,fucceffu eftvfa:röci &hocconfultauit,fed principiú
    natioaütftulta, quâ fortuna dú eft quoddã: neq; cogitans cogi•
    ;pfpereadfiat,exijs quorü caufa rauit id pri° cogitare, atq; in in
    exiftit,nö re&à expellit, interdíi finitü eiufmodi fiat;pgreffio: ne
    verop cupiditatë qs maleröci• que igit cöfiderãdi iun&tü prin
    nat°aduersâ expt°é,in cgterisât cipiti, neq; cöfultádi confilium.
    άpa&o iuxtaappetit°cupidita• Quid igituraliud nifi fortunaed
    1 fi$q; ingenuitatë fucceffüs erit? circa âfortunaoia pficifcuní,&
    Verühicfucceffus&fortunadu quoddá eft principiti, extra qüf
    plex,&iiftic eadé,vf plures,pfpe aliud mullù reperiaí. Jpfa autë
    ritates. Quia veroßteroës röci (jri£)cuiufmodi facultate inftru
    nationesre&as,fcfasq;quofdam &a efficere eiufmodi queat. qûf
    fortuna fcöa affluentes videm?, pinde eft,acfi principiú mot° in
    manifeftü eft aliâ quâpiá fuccef aiagd fit,inquiraí. Patet aút fic
    fuscäm effe.priorätifta,pfperi• effe,quéadmodü in vniuerfo eft
    tas,aut nö eft,aut ά oportuit cô Deus,& viciffim cun&a in illo:
    cupiuit: cûqgröcinatiohumana mouent, n. ota ab inexiftente in
    defit, non fuerit ipfius, neq;.n. nobis numine.Rönisaiir nörö,
    ! Aprfus rönis expers, nec natura fed 5ftantius quidpiá eft princi•
    ' lis eft cupiditas, fed ab aliquo piü.Quidaütfciaprgftätius í
    -
    -
    -
    -

    • Liber Septimus. '


    a nifi Deus?virtus.n.organum in t8. Bono.n.efTeachoneftofir& ?
    1)l?,

    …telleétus eft.Quocirca veteres di bono licer, nö ipfi°foliinoibus,


    xerunt felices ex fortuna,q irrö. fed rerú ipfarü dfia participátia
    nabilés adre&e agendii impelle Oium.n.bonorü funt ipfi perfe
    renf,nec velle ÉÉ confert: prim fuiq;gîaeligibiles: & inter hos
    cipiü.n.habét & intelle&u etvo honefta qudq;, quæ p feipfa oia
    luntate 5ftantius.Alijverorörié laudabiliafunt,Vtgnium ipfa,ita
    habét,illud veronö habët,qua* a&iones abipfis,pfeéìae laudari
    les funt furores animi.hoc.n,mô folentia&iones.n.& modefti, ipi
    pfit hi:qppe qfineröne ferütur. faq;modeftia celebrat,non ét faa
    Itaq5horii q prudétes fapiêtesq; nitas laudabilis,nä nec opus ei?;
    funt,celeris eftvaticinatio &du qfinecqû fortiter fit laudabilé
    rabilis,q nöäröne pfe$tâ effe fu eft:tametfibona hgccöfiteamur
    fpicari debemus. fed alij experi• Sirraiitidétincgterisp iduâio
    B méto,alijcófuetudine,fpecülan ne manifeftiie£Bon*.n.eft,qui A
    do vtuníité hi, quorii eft rö fo natura bonis egregie fit inftru
    luta. Itaq; & mefici re&a valde, &tus:Éftätifsima.niofaq; fui de(i
    fubitaq3ffomniahfit. Patetaíit, derio excitantia bona funt, Ho•
    q> fpés felicitatis duæ funt.altera nor,diuitig,corpis virtus, facule
    diuina,ideoq; qui felix eft,numi tates,natura quidé süt bona:fed
    headiutüaliquid feciffe dicunt; noxia nonnullis ob habituiigor•

    :;
    i*
    is aút eft,qui aliquid iuxta impe ruptioné.Neq;.n.velftultus,ve!
    tiidiuinü facit : alter eft q aligd iniuft?, vel intéperâs aliquid ex
    Ëter hiic impetum facit.Irratio» eorü poffeffione commodü refe
    nales vero ambo: acilla frequés rat: quéadmodü nec aeger exfa
    magis felicitas ê, ifta frequés mi ni hofsalimento, neq; infirmus
    n?. Sigillatim igit de vnaquaq; mutilusve,ex fani integriq; hqis
    virtute determinatum eft prius, ornatu, Honeft°aiitbonusq; df,
    C Deprobitat:& quufitanima prefiamj &exeo,q, honefiabóa pcrîs ig #
    fimus terminus, , Cap. i9. fainfuntilli: & co q» boriorum,
    Via vero feorfim ipfarü idq;ipforügfa effeëtiu* exiftat;
    vim diftinximus,etiá de
    honefiaaüt funt virtutes, qpaq;
    virtute, quam,pbita abipfis,pfe&a, Sed&habitúdó
    tè vocam°, dicëdü erit,Singulas ûdâ ciuiliseft, jiè & Laconesha
    igit hęrereiiquas,q huius appe! bét, &alijfif iiigeniohabcrcnt,
    lationé fit coiiftitütur°, neceísí ita cóparata.Sunt.m.quivirtutë
    e€ patet, ná neq; in caeteris afr id nô eô fequédâ putét, nifi natura
    veniat vfu;. Nec.m.toto corpe fa bonorü gra. quocirca viriboni
    nus fit.gteaiit nullâ: fed necefsü funt,q) ijs natura bona exiftant,
    $ aut oës,aut certe fiftätiffimas re Verii iftá,pbitatë nö funt ma&ti,
    &chérc, Nã difümilisäiin toto neq;.n.hogcfta afsiliis fùnt,{ed
    ; - ' boni
    -—---——

    Moralium EudemiorumL
    G boni honeftiq; eô eligát. neq;id quis dicat fealimento fumendo K
    tffi,fed & ú non honefta natura: oîa obferuare, vt medicinaacrô
    boni tfi natura honeftorú loco di&at. qd verii quidé, íed parú
    illis habent. Honefta.n.funt,cú manifeftum eft. Oportuit igitur
    eiusgfafaciüt eligütq; honefta: iuxta qú imperat, iuxtaq; habi•
    vel q»honefto bono%*naturabo tudinë&a&ioné imperantis vi
    na,honefta funt.Honeftum.n.iu tâ inftituere: velut feruus iuxta
    £fi eft,id verofim dignitaté cen· Dfii,fingulaq; iuxta conuenien
    fet.hic aütfjsvtiq; dignú exiftit. tem fuü principatû.Qíiquidé et
    fed & decës honeftii,decétiaaür hö ex imperante fubditoq; cófti
    illíi funr,nobilitas,diuitig,poten tuií,acvnúquodq;neceffum hét
    tiæ. quocirca honeftobonc(gea ad prîcipis fuimores accómoda
    quoq; honefta vtilia funt, qugin re.isaüt duplexeft:aEr.n.medici
    alijsdifconueniüt:neqp.n.fimpfr na,aliter fanitas imperat,et huic
    H bona eis bona funt.bono aiit ho illa deftinaf.Sic&icötémplati I.
    pefta bonaçg: quippe q multas uo principat°hét.Neq;.n.iubem
    Honeftasa&iones p ea cöficiat. doDeus imperat, fed cui°gratia
    Verú q virtutes gternarú rerum prudëtia eft. qûveroalicui*gfa
    facöple&édasarbitraí,p acci» iubet,ialijs determinatü eft,qiii
    dens honeftafacit. jcirca virtus ille nullo eget. Quae igit ele&io
    A pfe&a eß,pbitas.Porrô devolu poffeffioq;natura bonorum vel
    ptate diétíiè, jlis & á pa£to fit, corpis,vel amicoríi,vel reliquo,
    íüepaliafimpfr iucunda fintho rü, confiderare maxime Deiifa
    neftaq;,aliavero fimpfr bona iu cit,ííftátifsima eft,atqp hic termi
    cüdaq;,neq;voluptas nifiia&tio nus eft pulcherrimus: ô] vero vel
    nenafcit.quocirca fimpfr beat? ob def<&ú,velob exceffum cöfi.
    . iucundifsime viuit:neq;id temederare colere^p Deii pmittit mi•
    rehofesarbitrantur.Qíaút eft nime,ea eft pcfsima.Atq;ficqui
    I quidämedico termin*,ad quem dem res hét aiae: &is terminus M.
    referens faniicerp?iudicat,& cu eius 5ftantiflim* eft, minimü,in
    iusrefpe&u aliquoufq;,pgredié quá,alterâ irrationaléq;aiae par
    dofanüfit efficiendü corpus,nö tem fentire, quatenus talis eft.
    ètfi plusfit minusve: fic& viro Quis igit probitatis termin° fit,
    Bono circaa&iones ele&ionesq; & quis fimpfr bonorü fcopus,
    natura bonorü nö laudabilium hunc in modum fit di&um.
    tfi, terminü quendâ &dehabi• librorum Septem Moralium Eu&
    tudine,&de ele&ione ac fuga, morum fimis.
    vel paucitatis vel copiae diuitia^ Subfequentem de Virtutibus libellum,
    rü, de^g fucceffibus conftituere cùm fùb Ari$lotelis nomine legatur (&>f
    oportuit.In priorib°quidé oftë. forte ab alio authore editus fierit) & ip
    *um cft,vtrö didtat,q*idéê,acfi fimaljsfibnsciendumeffènfùimus.
    ARI·
    ,
    De virtutibus libellus. 113
    Manfuetudo. D
    AR ISTOTE LIS
    Máfuetudo vero eftvirtus ani
    D E VIRTVTIBVS
    mofae,qua qui præditi funt, dif•
    1. 1. B E. 1. L v s, ficulterira concitantur.
    • :. Fortitudo.
    AlexandroChamaillardo - Fortitudoautem virt?eftani•
    ' interprete. mofae,perquam non facile more
    tis metu percelluntur.
    quafint laudabilia, queûevituperabilia: Temperantia.
    «v- cuiw amume partis,fingule
    fimt virtutes.
    T&perátia vero eft virt?appe•
    tentis,p quâ â malarü voluptae
    ■ Audabilia quidem tum appetentia reddunt alieni•
    i funt,honefta: vitu* Continentia.
    || perabilia vero,tur , Cötinétiaafit virtus eft cupi•
    £|£) | pia. Et quidem in dg,quacupiditatem, qin malas *
    £* E | honeftis, principê fert voluptates,röne inhibent.
    locum obtinent virtutés:in tur^ ; -* Iußitia.
    -

    pibusaiit vitia,Laudabilia por« Iuftitiavero eftvirtusafae,ei?


    ròfunt,&caufae virtutü,& quae «diftributiua,qάquifq; meruit. a.

    virtutes confequuntur,& quæ Liberalitas.


    ¢xoriuntur ab ijs,8£opera ipfa^ , Liberalitasaüteft virtus atg,
    fum:vitupèrabilia vero,contra honeftorü fumptuum miniftra,
    ria. Cüm autem anima fecundii , Magnanimitas.
    Platonem in tres diftribuaí par Magnanimitasaüt eft virtus
    tes:rationalis quidem,virtus eft af;, p quâ ferre poffunt vtranq*
    prudentia:animof;autem, man fortunâ,honoré,& ignominiâ.
    fuetudo,&fortitudo: cupidaeve Quidfit vmumquodq; vitium.
    ro, temperantia &continentia: Imprudentia.
    •*• totius autem animg,iuftitia,libe Mprudëtia veroeftvitium ra
    ralitas,&animi magnitudo. Vi tionalis,maleviuendicaufa,
    tium vero eft, rationalis quidé, Iracundia.
    imprudentia:aiofæ vero, iracú – Iracundiaaiitvitiíieftafofae,
    dia , & ignauia: cupidae autem, pquod fiuntad irâ praecipites
    intemperantia et incontinentia: - Ignauia. -

    totiusveroanimae,iniuftitia, illi Ignauiaautem vitium eftani


    Beralitas,&animi paruitas. mofae,per quod periculis,&ma
    Quidfit vnaquæq;virtus. xime mortis confternantur,
    Prudentia. Intemperantia,
    „^ T. St'autem prudentia virtus Intemperantiaautem vitium
    JEì, rationalis, ea pr£parans eftappetentis, perquodample*
    qugadfclicitatem fpcétant, &untur malasvoluptatcs, D
    ' Cr
    · · - De virtutibus
    & pe incontinentia quidem nihil: fic autem ad iras, e&atmorib? cóm£5* rni *
    tu potes definire, té,&igenio effe quieto &ftabili
    Incontinentia. ' ' •** Fortitudinis.
    Incontinétia vero vitium e Fortitudinis vero eft, incócuf
    cupidg, per quod ftoliditate huc fum á mortis metibus,& cóftan
    Hllucq; cupiditaté circumagunt, tem in malis,&intrepidiiad pe
    impellentem ad malarum volu ricula e&,& malle honefte mori
    ptatum dcleétationes. çg turpiter feruari, & vi£toriae
    Iniuftitia. &äm fiftare. Praeterea aüt fortitu
    Iniúftitia vero eftvitium aniae diniseft,&laborare, &inaioin
    ymæ,per quod circumfcriptores ftituere,& poffe.Acceditaütfor
    fiunt præter dignitatem, titudini & audacia, &animi 5^
    Auaritia, ftantia,&fiducia,& cófidentia:
    rí Auaritiaaüt eftvitiíiafae,per adhaec,induftria&tolerantia.
    qd'appetuntvndequaq; lucríi. Temperantiæ.
    ` ` Pufillanimitas, - T&perátigaüt eft,nihil mirari
    Pufillanimitas aíit vitium eft çorporis voluptates, & cuiufuis
    animæ, per quod neutram pof fœdgvoluptatis& dele&tationis
    funt fortunam ferre, nec hono minime appetenté, & timereët
    rem,nec ignominiam. iuftâ licentiâ, &intëtü effe in vi
    .Quafint vniufçuiufq; virtutispropria.
    · · · Prudentiae. ' • • ,'
    § rönë,fifr in paruis & magnis.
    ffe&aíaüt temperátiam,ordo,
    Rudentigafit cft, confilium moderatio,pudor,reuerentia.
    'agitare, difcernere bona & • Continentig.
    T mala,& ofa qug funt in vita Cótinentigaíiteft, poffè cohi
    fequenda&fugiéda,honefte vti bere róne cupiditaté, ferentéad
    oîbus bonis, cii alijs re£te verfa malas dele&tationes & volupta«
    j ri,profpicere occafiones,folerter tes,& pati,& tolerare pro natu^ M
    verbis & rebus vti, experientiâ ra indigentiæ & ægritudinis.
    }iabere vtilium oíum, Memoria Iuftitig.
    àt,peritia,&folertia, vel manât Iuftitigaiit eft,diftributiuü eé
    â prudentia, vel prudentiæ funt eius qd' eftfm cuiusq; dignita
    affeclæ: aut partim prudentiæ t€,& tueri patrias cöfuetudines
    adminicula, vt experiêtia & me & inftituta,& feruare fcriptas le
    moria; partim tanę prudentia: es,&veridicú efíein cótrouer
    pai.is,vt confilium ά folcrtia, iis,&ftarecóu$tionib°. Eft aüt
    Manfuetudinis, : primaiuftitiarü,aducrfusDeos;
    |Máfuetudinis aút ef,pofíe fer proxima,in dgmonas:deinde,in
    re moderate obieéta crimina, & patriâ & parentcst deinde, erga
    cötéptus,nec celeriterrapi invl defun&os : in quibus eft pietas,
    tioens, ncccfik defacili mobilé vel parsiuftitiae,vel eius Comes•
    Se&antue
    …'' Tiibellus. , ; >' I 2.1.4
    A Se&antátiüftitiá,&sfi&itas,& incótinentia, rufticitas,obliuio. D
    veritas,ôC fides, & vitiorüodiíi. : ;:•; Iracundiae.
    Liberalitatis. ,3 Iracíidiæåt.funt fpês tres,excã.
    « Liberalitatisaiit eft,erogare pe defcëtia,fguitia&vecordia. Eft
    cunias in laudibilia, &Iargitio aüt iracüdi nö poffeférrefœdas
    ad honeftos ÄÈÉÊËà ciendos,& cótéptiones, neqsíminutiones:
    £fto eè ad auxiliü in aduerfafor eéât plagosü,& vindi$tæ cupi
    -tuna, & nöaccipevnde nö op}. dum, et de faciliadirá faéto vere
    „ Eftát liberalis,& circaidumé boue juis moueri. Affe&aíafit
    tanitidus,& circa habitationé: iracundiâ morofitas,&incóftan
    eft & iftruétor pmagnaríi rerü, tia,&fordidailliberalitas,&de
    &eicgátiú,et obleétationéhabë paruis angi,&abijfdé de repen
    tiú,nulla cömodi du&a róne:eft teaffici,& perbreue tempus....
    & altorajaliíi, miríi qd aut fua- Ignauiæ.. *, /
    £ ue habétiii. Comitaíaüt libera- . Jgnauig aüt eft juis metu faci- £
    litaté,morum facilitas, &comi- le pcelli,&mortis maxie,&no
    iras,& humanitas: & effemiferi xarü corpis: et arbitrarijftabi^
    cordé,&erga amicos biiuolii,et li° eé qüocûq; feruari,ę pùlchre
    liofpitalé, ôc honefti ftudiofum, morté obif. Comitaíât ignauiâ
    Magnanimitatis.^ , mollities, effœminatio, torpor.
    Magnanimitatisâteft,pulchre vitae ftudiii. Subeftôtçjdátimi*
    ferre&felicitaté & ifelicitaté& ditas, & cötétionis detre&atio.
    ]homoré,& ignominiâ, & nó ad- . Intemperantiae.:::: . .
    mirari neq; delicias, neq; cliente Intéperätigaüt eft, fequi dele•
    las, neq; poteftates, neq;vi&o- étationes voluptatü noxiarum
    rias gymnicas: h&reaüt quandâ & turpium,ex arbitrari maxime
    animialtitudiné & magnitudi• felices eos, effe, qin hmóivolu^
    ; , c né.Eft aüt magnanimus,neq;vi ptatibus verfaní,& facetü effe, F
    - - • .- - - - -

    * tá magnifaciés, neq;vitgamás, & dicacem,&vrbanii,&verfù•*


    - *

    ; fimpléx porrò morib?,&gene^ tum,täin verbis άrebus.Se£ta


    rofus, iniuria potés lace(firi, & tur auté intemperantiâ, ordinis
    növindex.Sequiíaüt magnani• perturbatio,impudentia, confu^
    mitatem, fimplicitas,&veritas, fio,icuria,negligétia,diffolutio.
    Que fintvniufcuiufq;vitúpropria. Incontinentiae, . . ;;;*
    Imprudentiae. Incontinentiae aiit eft,phibête
    •*.
    Mprudétiae aüt eft, iudicare röne,dele&ationesvoluptatüfc
    guerfe de reb?, deliberarep^ &tari,&ducere prgftabilius effe,
    perâ, vtinequire fifentib°bo nö frui aüt nihilomin9& opina
    nis, in falsâ adduci opinioné de .ri quidé oportere facere,& pul^
    íjs,ôad vitâfuntbona,&hone- chra&c6ferentia: abhorrereta
    fta,Se&aníátíprudétiá,infcitia, memabipfis ppter volupat;
    * . De virtutibus libellus.
    c Eßaiitcomes inc5tinentiae;mo! nimitasjhumilitas,immodeftia, K
    lities,& pœnitétia,& plura eiuf ignobilitas, hominum odium.
    'modi,öi intemperátiá comitaní, Pufillanimitas.
    - Jniuftitiae. , ' Pufillanimitas aüt eft, neq; ho
    - Iniuftitigaüt fiintfpéstres,im noré,neq;ignominiâ, neq;felici
    Pietas, auaritia, manior impro taté, neq; infortunia poffeferre,
    bitas.Impietas qdé eftaduerfus fed honoratü qdé tumefcere, &
    -Deos,et dgmones,& circa defun leui fucceffu pfpero auétü effer
    *&os,&circa parétes,&circa pa ri& fubfultare, ignominiâ aiit
    triä. Auatitia aút circa cömer neminimägdéferre poffe. Ab
    cia, 5ter dignitaté eligens prgci^ erratio porrö eft, infortuniii nö
    puü.Immanioraíit improbitas dijudicare magnü : cöquerive
    eft,perquávoluptatesfibicöpa ro deoib?, & ggroafo ferre. 5re.
    „ rant,ludibrio alios habentes:vfi reaät taliseft,pufillanim?,vt o&s
    H Euenes de ea dicit:Qug lucrüca negle&us cötümeliam vocet, & […
    ptäs:niltiiipfa nocet.Eftautem. ignominiâ, etiãg imprudentiâ,
    iniuftitig, patriaviolare&infli• vel obliuionem admiffos.Comi
    tuta&iura, nec parerelegibus, tant aiit pufillanimitatéfordes,
    snecmagiftratib°,mentiri,peiera άrimonia,diffidëtia, humilitas,
    re,tráfgredicöuentiones,&fidê Quid»irtutù fit invniuerfùm.
    fallere, Comitêátiniuftitig fead Nvniuerfum aüt virtutis g
    dit calünia,ia&antiah,íianitatis
    asfimulatio,malignitas,calfìtas.
    I dem eft, facere ftudiofum &
    pbiiaffe&ü in aío,quietis &
    Auaritiae. -
    cöftitutis motib9 vtentem, oib*
    Auaritiæ aüt fpés funt tres, tur ex partib°confonanté:quapp ví
    isqftus,tenacitas,illiberalitas. inftitutiatq* rönis bonianimi ef
    urpis jftus qdé,p quę ditefce fc honeftusaffe&?.Eft porrò vir
    • . re qríitvndecüq;,&lucríi j pu tutis,& bfificijs dignosafficere,
    dorè plurisfaciüt.Tenacitasât, & diligerebonos,&neq; ad fu
    p quâ fumptui parciit,&impen mendas poenas,neq5ad vindiótá
    fæinrehonefta.llliberalitas aüt ardétieffeaio,fed cleméti,placi^
    eft,p quâ expendüt quidë,minu do,& mifericordi. Affkcla éaút
    … tatim aütmale,& plus iaéturæ virtutis,benignitas, aegtas,ani
    faciétes, nullo,f.habito tpis dele micãdor, fpes bona,& jeiufdé
    ¢tu,Eftaütauaritiae, plurimi fa^ funtgeneris,veluti familiarium
    cere pecunias,necidaebrü puta 'ftudiofum &amicoríi eé, focia
    reqûqßuosüfit: vita mercena bilé,hofpitalé, ÊÊ
    aria,&feruilis, &fordida, à mu fe exhibere, ô vtiq; ofalaudabi•
    nificentia & liberalitate aliena. liü funt: vitij autcm contraria,
    Confequunt autem illiberalita• , ,
    tem, (ordes, aegrimonia, pufilla^ *-* . Libellide virtntilwsfimè
    2.15
    IL E O N A R D I . A R E T I N I -
    :
    1 N L 1 B R o s P o L IT I C O R V M ,
    P R O OE M I V M.

    Nter moralis difçiplinapræcepta,quibus hums. ui


    ÉÉÉÉ
    7.äî §Â§N ta inftituitur &- docetur, eminentisfimum quodam
    modo locum obtinent, que de ciuitatibus earumjg*
    Bernatione conferuationejtraduntur.Qgippe difçipli
    na huiufmodi omnis felicitatem hominibus conficere
    :
    i;
    ftudet. Felicitatem uero fi uni acquirerepraclarum
    eft, quanto magnificentius erit uniuerfè ciuitati beatitudinem adipiféi?
    bonùm enim,quätolatius patet,tanto diuinius eff exiftimandum. cum,
    Homo imbecille fit animal,& quam perfeipfùm non habet fùffìcientiam
    perfe£lionem4, ex ciuili focietate reportet, nulla profeéîo conuenientior
    ###: homini effe pote$t, quàm quid fit ciuitas, & quidreffublica
    untelligere : &-per que conferuetur intereatj, ciuilis focietas nom ignora
    re. Afihi quidem qui hac ignorat,feipfùm pariter ignorare uidetur, ae
    fàpientisfimi Dei praceptum difficere. ita4,& Plato decem ff*.
    clari libris, quifùnt ab eo de Republica fcripti, inhacparte offendenda
    docenda4,plurimum nixus eft. Et A1arcu, cicero nofferfex inclyti, li
    bris, quos derepublica fcripfit, hanc ipfùm materiam efi profecutus. Et
    J4riftoteles in hoc uolumine, quodnunc in Latinum conuertimus,haec ip
    fa complexus eff, tanto quidem nitore & copia & ornatu, ut uere me
    ¥ reatur flumem aureum uocitari. A1ateria igitur huius operis talis eff.
    Conuertendi autem interpretandi4 mihi caüfáfuit eadem illa, quæ iam
    decem & oélo annis ad conuerfionem Ethicorum induxit.Nam cum ui
    derem hos J4riffotelis libros,qui apudGracos elegantisfimofiylo perferi
    ptufùnt,uitio mali interpretis ad ridiculam quandam incptitudinem eß
    2 redaélos, ac praterea in rebus ipfis errata permulta ac maximipon
    deris, laborem fùfcepi noua traduéiionis, quò noftrù hominibus in hac
    parteprodeffem. Qgid enim opera ea utiliui? quidlaude dignius efficere
    posfim, quam ciuibus mei, primim, deinde cæterù qui Lätima utuntur
    tugua, gnaru Græcarum literarum facultatem Å móperani
    mata ac deliramenta interpretationum ineptarum acfalfàrum,fed?
    Moral, cücö, Auer, FF facie
    facie adfaciem pos/thtJaeriftotelfintueri,&'Ytille in Graco feripß,ße
    unzatino perlegere ? Excitauit quo4, me Ytilitam maxima, quam ex in
    terpretatione Ethicorum proueniffe conffexeram. Hominei enim inge
    nue eruditi, quos primo Yeteris interpretatuomi ineptitudo ac barbaries
    alegendo repellebat, itapoftmodum eos libros complexi fùnt, Yt in ma
    37, lucem illarum rerum cognitio fitperdu£ia. Qupd idem foreffere
    in his , de quibus nunc agimus, Politicorum libris. J>atq, eò magis, quo
    hæc materia culis, &'yerba ad exprimendum alia quàm infui, diffu
    tationibus fcholafficiytantur, grmatorem quendam efflgutat dicendì
    ornatum. que due interpres me dum ille confequi,fed ne fùfficari quidem
    potuit. Jaeriffoteles certe tantafacundia, tanta Yarietate &- copia, tam
    ta hißoriarum exemplorumj £mulatione hos libros referfit, Yt oratorio
    pene ffylo fcripti yideantur. sic enim argumentationes totam interdum
    explicat, vt cun£ta dicendi ormamenta in ea ftudiofe conieéialiceat im
    tueri: nec eft inhis libri, quæfiio Ylapaulo Yberior, quæ tra£fata ab il
    lo fit abßrhetoricopigmento aut colore, quorum &'finon expresfionem,
    attamen adumbratuonem quamdam diligens le£tor in hac tradu£iionem
    ßra deprehendet. Fuit enim Jariffoteles ftudiofisfimus eloquentia: quod
    artes Rhetorica eius,pluribus Yoluminibms explicatæ declarant.Qjefit
    ígitur horum librorum materia, & qua de caufà laborem hunc
    fùfceperimus, & quales libri ipfi in Græco fint, haecpr«f&
    tos effe fùfficiat. Hortamur autem omnes yehementer
    adhuius operis diligentisfimam leétionem, Ytpe
    te doélrinam Yberrimam, ac rerum prope
    innumerabilium cognitionem, &
    quidem neceffàriam adYi
    tam fùfeepturat.

    ARISTO,
    * • • 6

    A R I s T o T E L IS *
    S T A G I R I T Æ,
    P E R I P A T E T I C O R V M - P R1 NC I P1S
    P O L I T ' I C O R V M
    iI BER P RIM vs.

    Leonardo J£retino interprete.


    s v M M A t. I b R I.
    De ciuitate, domo,pago,re familiari,feruis, dominationibus acferuitutibus,
    pofleffione,acquifitionibus neceßaria ac numularia,& perfona
    rum in re domeftica exiftentium virtutibus.

    De ciuitate,eiumgubernatore,partilu, domo, pago. Cap. 1.

    Voniam videm° vero plurium, patremfamilias:


    omnem ciuita finetiam plurium, gubernatoré
    tem effe focie ciuitatis vel regem : quafi nihil
    tatem quâdâ, differat magna domus & parua
    & omné focie ciuitas, gubernatorq; ciuitatis
    KZSs3\ tatem boniali & rex.qiiquidem ipfe praefidet,
    cuius gratia cö rex : qiì vero £m rationem talis
    ftitutam (nam eius gratia quod fcientiae in parte praefidet, & in
    bonum videtur, oia oës agunt) parte fubeft, gubernator ciuita^
    patet quód bonum aliquod om tis.Sed hgcvera non funt, quod
    c nes cöieétât:maxime vero prin• manifeftum erit fim hanc do&ri•
    cipaliflimum omnium quae eft nam confiderantibus. Vt enim F
    principalifsima, & cgteras om^ alijs cöpofirum vfqpad incöpo•
    nes compleétitur.eft autem hæc fita diuidere neceffarium eft(hae
    illa,quae ciuitas appellatur,&ci nanq; funt minimg totius parti•
    uilis focietas,Quicunq;vero pu« culg)ita ciuitatem,exquibus cö
    tant gubernatoris ciuitatis,& re ponitur confiderâtes,& qüo illa
    §. gis,patrisq; familias, & domini differant inter fe,&fiquid artifi
    eandem efferationem,non bene cijrccipiüt fingula ipforum, ma
    dicüt.Multitudine enim & pau gis intuebimur. Si quis igitur
    citate,fed non fpecie illorum fin ab initiorerum originem infpi^
    gulos putant differre, veluti fi ciat,vt in alijs,fic&iniftis opti^
    paucorum quidcm,dominum;fi mcdifccrnct, Primumigitur ne
    FR ij I ccffe
    s . PoliticorumL
    G ceffè eft combinare illos, qui nö, focietas prima,vtilitatis gratia K
    poffunt effenififimul,ceu maré* non quotidianae,pagus eß. Ma
    & fgminam generationis caufa. xime vero fecundum naturam
    Et hoc non ele£tione,fed velutin videtur pagus,propagatio quae•
    cgteris animalibus & plantis na dam effe domus eorum,quos di•
    turale eft defiderium , quale ip~ cimus coalitos,& natos effe na
    fum eft, talealterum relinquen^ torum. Quapropter primo fub
    di.Imperans vero natura & pa regibus ciuitates erant: nuncve
    rens propter conferuationem • ro etiam gentes. nam ex his qui
    nam quod poteftmente profpi• fuberant regno, procefferunt.
    cere,natura imperatac domina• Omnisauté domus regitur á fe
    tur: quodautem poteft corpore niore:quare & coloniae inde pro
    hoc facere, paret matura & fer pagatae pp confanguinitatem.
    uit. quapp diio & feruo id con^ Et hoc eft,qd' inquit Homerus:
    • H fert.Natura igitur diftin&a funt Iura dant fingulinatis& vxo L.
    fgmina,8£ feruus.Nihil enim na ribus.fparfim nanqsetiam ficam »
    tura facit tale,quale ftatuarijdel tiquitus habitabant. Et Deos
    - phicum gladium ob inopiâ, fed ob hocipfum putant cun&i re
    vnum ad vnú. fic enim optime gem habere : qfi & ipfi partim
    inftfa proficient,fieorum fingu nunc, partim antiquitus fub re~
    lanö multis, fed vni deferuiant. gibus degebant.Quemadmodú
    Verum apud Barbaros fozmina vero formas humanas Dijs attri
    & feruus eodem gradu habëtur. buunt homines, fic etiam vitas.
    caufa vero huius eft, qiú quod Qgid ciuitas, quòdhomo ciuile fit amimal,
    natura dominetur nom habent, quòd partibus ciuitam prior
    fed fit eorum focietas ex feruo & fit. Cap. z.
    ferua.Quamobrem aiunt poetg, Vae aüt ex pluribus pagis
    Graecos Barbaris dfiari oporte^ conficitur focietas,ciuitas
    1 re:quòd idem fitnatura,Barba* eft.qug quidem (vtitadi
    rus & feruus.Exhis duabus igi^ xerim) totius fufficien M.
    ©. tur focietatibus domus prima, tiae finem habet, conftituta qui•
    Re&eq; Hefiodus inquit: dem gratia viuendi,exiftensaiit
    >>
    Domum 1 primis, mulieréq;, bene viuédigratia.Quapropter .
    &bouem aratorem.bos enim,p omnis ciuitas natura eft:fiqui^
    feruo pauperibus eft.Quotidia^ dem & primae focietates.uâ haec .
    na igitur focietas fecüdum natu^ illarú finis:natura vero finis eft.
    ram conftituta domus eft: quos Quale enim vnumquodq* eftge
    Charondas quidé homofypios, 11erationis perfeótae,hancvniuf
    cuiufqp naturam effe dicimus:
    .,,„. Epimenidesvero cretenfis* ho^ ceu
    δζ mocapnosappellat. Sed quae ex hominis,equi,domus.Infup
    pluribus domibus conftituitur cuius gratia&fimis, optimum:
    fuffi
    Liber Primuss 2.27
    A fuffici&tiavero finis,&optimîi. fint tales,non eftdicendum illas D*
    Ex his igitur patet ciuitatë effe effe eafdem,fedaequiuocas.Effe
    !
    exhis,qui naturafunt,& q> hö É
    ciuitatem natura,&priusά
    natura ciuile eß animal. Et qui nguli,manifeftum eft.Sienim.
    abfq;ciuitateeftpernaturá,non nö eftfufficiësvnufquifq; fepara
    per fortunam,aut nequam eft, tus, perindefehabet ac reliquae
    aut potiorάhomo.vtab Home partesad totum. Quiaütim cöi
    ro per contumeliam increpatur: focietate nequit effe,quip nul•
    Sine tribu, fineiure,fine domo. lius indigetpp fufficientiâ, nul^
    ” nam fimuîtaliseft& bellicupi^ la pars eft ciuitatis:quareautbe
    dus,veluti quinullo retineturiu ftiaaut Deus. natura igií oíbus
    go,vt neq;volatilia.Exquopa ad hmói focietatem eft appeti•
    tetfocialeaial effehominë, ma tus.Quiautem primusinftituit, **
    gis άomnisapes, &άoëgrega maximorum bonoríicaufafuit.
    Priüaial.nihil enim (vt diximus) vt enim pfe&ione fufcepta,opti
    fruftranatura facit. Sermonéve mum cun&orum animalium eft
    :: rohomohabet folus omniíiani• homo, ita fialienus fiatâ lege&
    malium.Nam vox quidé mole^ à iudicijs , pefsimum eft omniü
    ftiatqs iocundi fignificatio eft. afalium. Sguiffima eftenim iniu
    quapp alijs quoq; exiftit aiali• ftitia tenens arma. Homo vero
    bus.hucufq; enim natura procef arma tenet pinnatâ prudétiam
    fitim his,vt fenfum habeãt iocíi^ atq;virtutem, quibus pfm valet
    di & molefti,et hoc inter fe figni in contrarium vti. Itaqsimpijfsi
    ficare pofsint. At fermo ad hoc mum & immanifsimum eft fine
    datus eft nobis,vtoftendam°vti virtute,& ad libidinem cibatio
    ? litatem&damnü, atqs ita iuftü nem?g deterrimum.iuftitiavero
    & iniuftum.hoc enim præter cg ciuile quiddam eft.nam iusordi
    teraafalia hominib° proprium natioeft ciuilis focietatis:iudica
    eft,vt boni & mali,aciufti&in tio autem iuftiiudicium.
    iufti, & aliorum hmöi fenfum De reftmiliari, domino, feruo, repofféffè,
    habeãt foli.horum^g focietas fa imperamdiacparendi meceßitate,
    cit domum,& ciuitatem. Et cer* ac vtilitate. Cap.3.
    — te£m naturâ prius eft ciuitas ά Voniã vero declaratü ef?
    domus,&ά finguli noftrum. quibusex partib* fit cófti
    - Nã totum prius effeę partem, ruta ciuitas, neceffarium
    neceffariü eft.perempto.n.toto, vif primum de redome
    nö erit pes nec manus,nifi gqui• ftica dicere.Omnis enim ciuitas
    uoce : veluti fi qs dicat lapideâ. ex domibus conßat. rei domefti
    nam corrupta quidem erit talis. cærurfus partes funt, ex quibus
    cun&ae, aüt opere definitæ funt domus eftconftituta.domusaue
    & potentia.itaqpcüamplius mö tem gficitur ex feruis & liberis•
    FF iij Cum
    PoliticorumL
    G Cömvero primaquæq; fint in opus modo confici debeat: ficèt R
    minutifsimis pquirenda: primg in re familiari. Inftrumentorum
    veroacminutifsimae partes do• vero qugdan inanima funt,qug
    mus exiftant diis & feruus,mari dam animata.veluti gubernato•
    tus & vxor, pater&filij: de his, ri,nauis quidem inanimis eft:g
    vtiqp tribus cöfiderádum fuerit, * vero proram regit,animatus.ná
    quidvnumquodq;,& quale effe minifterim artibus locum inftru
    oportet:hoc eft dedfiica,de con• menti obtinet.Sic&res poffeffa
    iugali(nam&ipfa proprionoie inftrumentum eft ad vitam:pof>
    non noiatur)& de paterna difci• fefsioaiit multitudo inftforum:
    plina.Sinaüthæ tres quas dixi•. &feruus poffeffum quiddâ ani•
    mus.Eftinfup quædã pars,quae matum,& tanquam inftrumen•
    H videtur quibufdam effefdifcipli tum anteinftrumenta omnis mi
    $**&w« nareifamiliaris: quibufdávero nifter.Si poffent enim inftfaad
    {ic fere
    librü toè maxima eius pars. Loquorauté iuffum vel nutum dfii opus fuü
    tuta. deilla parte,qug verfaícirca ac• conficere, quemadmodum Dae
    quirendü: quæ &ipfaquemad dali, aut Vulcani tripodes(quos
    modü fehabeat,confiderandum inquit poeta fpóte fua diuinum
    erit.Ad primum de feruo & diio prodijffe in certamen) fic& pe
    dicamus: vtquae neceffaria funt dtines texerent,& ple&ra citha
    intueamur, &fiquid dehisme· ra pulfarent: nec archite&ti fane
    lius comprehendere pofsimus, miniftris,neq3dfiiindigerentfer
    quàm ea quae nunc exiftimant. uis. Quae igitur inftfadicuntur,
    Quibufdam porròvidetur fcien factiuafunt: quod vero poffide•
    tia quaedam effe dominatio, ea mus,a&iuum eft. â peétinequi•
    demq; effe difciplina domeftica, dem enim aliquid fit praeter illi?
    &dfiatio gubernatioq;ciuilis et vfum : à vefte vero atque le&ica
    I regia: vtin principio diximus. vfus folum.Praeterea cum fpecie M
    Alijsautem, præter naturam vi differant facere&agere,&indi
    detur effe dominatio.qm natura geat vtrunq; inftrumentis, necef
    nihil differat, fed lege duntaxat fariú eft& illa eandé habere di£•
    indu$tüfit,vt alij liberi fint, alij ferentiam.Vita certe a5tio eft,&
    ferui.quapropter neq; iuftum: nö fa&io.quapropter feruus mi.
    violétum enim.Cüm igitur pof nifter eft ada&ionem.Idautem
    feísio fit pars domus,certe& illa quod pofsidetur,dicitur qu&ad•
    per quam acquirimus, pars erit modum & pars ad totum. pars
    domefticae difciplinæ. nam fine enim nö folum alterius eft pars,
    necefïarijs impoflibile e(t & vi fed ét omnino alterius. fimiliter
    uere , & bene viuere. Vt vero in & quod pofsidet. Quapropter
    artibus definitis neceffarium eft dominus ferui eft dominus folü,
    fubcffe propria inftrumenta, fi fed illius non eft: (eruus autem
    ■ Om.
    : Liber Primus 12.8
    A nonfolum dfiiferuus, fed omni- &corpore:quorum alteríiimpe P
    noillius. Quae igitur fit natura ratfm naturam, alterum paret.
    ferui,&quæ poteftas ex his pa• Oportet aiit confiderare naturâ
    tet. quicunq; enim fui ipfius nö non in corruptis, fed in his quae
    eftfim naturam, fedalterius, ho• magis fehabêtfm naturâ. quo•
    moaüt eft,hic natura eft feruus. circa eü hominem, qui&afo&
    *alterius aüthomo eft, qui pof> corpe optime difpofitusfit, in•
    mi] £s_3, fidei,homo exiftens.res poffeffa fpiciendum: in quo certeidma^
    $*** veroinftrumétum adacquiren• nifeftü eft. nam prauorü quidé
    dum a&iuii& feparabile.Vtrü aut praue difpofitorü fgpeinue^
    verofit aliquis natura talis vel nietur corpus imperare animo,
    non, & vtrum melius ac iuftius ex eo quia peruerfe ac prgterna
    fit alicui feruirevelnon,'fed om turam fe habent.Eft igit(vt dici
    nisferuitus fit præter naturam, mus) primum inanimali perfpi
    18 confiderandum poftea erit. Nec cere imperium dominicii &ci•
    fanè difficile eft ratione perfpice uile. Náanimus quidem in cor•
    re,& ex his quae fiunt cognofce• pus, dominicii habet imperiü:
    re.lmperare enim δ{ parere non mensvero in appetitum, ciuile
    folumneceffariorü funt,verum• & regium. in quibus clarum eft
    etiam vtilium. acftatim exgene £m naturam& vtilitatë impera
    ratione quaedam diftin&a funt, riab animo corpori,etab ea par
    alia quidem ad imperandü, alia te qug habet römem,ei partiqug
    vero ad parendü. & fpecies mul fubiacet perturbationi: æquali•
    tæ & imperantiü & parentium tatévero ac vicisfitudinê omni•
    funt.& femper melius imperiü bus nocere.Rurfus in homine8£
    meliorum parentium eft, ceuho alijs aialibus eodem modo. má•
    minis, § beftiae. Ná quod à me fueta quidem meliora funt ἀfe•
    lioribus perficitur , melius eft ra,hisaüt vniuerfis melius eftvt
    C opus, Vbi vero aliüd imperat, homini pareant: nã falutem ita
    aliud paret, eft aliquod horum recipiunt.Praeterea auté mafcu^
    opus. nam quæcunq; ex plurib? lus & fœmina, alter melior£m
    conftát,& vnum quidcöe fiunt, naturá,altera deterior: & hicim
    fiue ex continuis, fiue exdifcre perans, illa vero parês. eodemág
    tis,in omnibusapparet & quod mö neceffe eft in cun&tis hoíbus
    imperat, & quod paret.& hoc effe.Quicunq3igitur diftant timi,
    extota natura ineftanimalis. ná quantum animus à corpore,&
    &in his qug expertia funt vitae, homo à beftia, per hüc modum
    eft quoddam imperium inftar fe habent. Quoríicunq; eftopus
    harmoniae.fed haec forfan aliena in corporis vfu, & hoc eft in eis
    funtabifta confideratione.Ani potisfimum, hi funt natura fere
    malvero cöftat primücxanima ui: quibus melius cft vtimpe•
    FF iij rctur

    ^
    - - - .: Politicorum
    G retur, hocimperio quemadmo citur fcruire& feruus. Eft enim K
    dum in praemisfis. Eft enim na• aliquis fm leges feruus,& fer•
    turaferuus, qui pötalterius ef* uiens. nam lex confenfio quædã
    fe:quapropter &alterius eft.& eft, per quam bellocaptæ illorü
    qui tantü particeps eftrationis, fieri dicuntur qui ceperunt.Hoc
    vt feníiatquidem,at nö habeat. autem ius multi eorum qui cir•
    Nam certa'quidem animaliara calegesverfantur,accufant,tan
    tionem quidem nö fentiunt, fed quam oratoré qui iniqua decre
    pafsionibus inferuiunt. Vfusèt uerit: quafifit graue,fi eius qui
    variat parumper, neceffariorü vim afferre poteft,& potentia
    enim corpori auxiliüfitabvtrif praecellit, feruusfiat&fubditus
    que,à feruis videlicet,acmanfue is qui vim patitur: & quibufdá
    tisanimalibus. Vult autem na hoc modo videtur, quibufdá il
    tura, & differentiafacit corpora lo,etiá fapientì.Caufa veroam^
    H liberorü&feruorum:aliaquidé biguitatis& variationis fermo- l.
    robuftaad neceffarios vfus, alia num huiufmodi eft : quia quo•
    veroreêta etinutiliaad tales ope dam modo virtus freta poten•
    rationes, verú vtilia ad ciuilem tia, vim poteftmaximeafferre,
    vitam.haec autem diuifa eß in & femperid quodfuperat,eftin
    belli opportunitates & pacis. excellentiaalicuius boni.exquo
    Accidit vero faepe& contra,hos fit, vt vis non abfqp virtuteeffe
    quidem corpora habere libero• videatur,fedcirca iußum folum
    rum, illos veroanimos. Nam id effeambiguitatem:pp hocfanè,
    quidem patet,q»fi tantum præ quod alijs quidem beneuolentia
    cellant corporefolum,quantum videt effe iußü,alijs hoc ipfum
    Deorum imagines, reliqui om videt iuftum, potentiorem do•
    nes digniapparent illis feruire. minari.qiiì difcordantibus inui*
    Idfiverüeitin corporibus, mul cem huiufmodi fermonibus, cü
    I toiuftiusinanimo idem putare, alteri nec validum quicquam, M
    fed non vtcorporis, ita&animi neq* perfuafiuum continent, q>
    pulchritudinem difcernere faci• nö oporteat meliorem fm virtu
    le. Quòd igitur fintfim naturâ, tem praeeffe ac dominari. Om•
    nino vfurpantesquidâ, vtarbi•
    alij liberi,alijferui, patet: quib°
    & feruire prodeft ac iuftum eft. trantur, aliquod iuftü (nam lex
    De dupliciferuo, potentia gubernamdi, do iuftum quid eft) feruitutem qug
    minationis, acgubernatiomm diffe exbello prouenit, iuftam pofue
    rentia. Cap. 4. re,&fimul non iuftá effe aiunt.
    Vòd autem & contradi• nam fieri poteft,vt belli princi•
    QÉ quodam modo re• pium nequaquäfitiuftii. Et in•
    &e dicunt,nö diffici!e fue dignü feruire, nemo diceret effe
    rit iutueri. Duplicitcr enim di• feruum.alioquin continget eos,
    qut
    LiberPrimus. 2.19
    A qui riobilisfimi videntur, feruos mini, quafi animata quaedam P
    effe. atq; ex feruis, fi contingat corporis, fed feparata pars, qua
    :
    ?
    eos capiatq* venundari, itaque propter aliquid eft quod fimul
    iftos non volunt feruos dicere, profit,&amicitia eft feruo&do
    fed Barbaros. Atquicúm ifta di^ mino inuicem, fècundum natu•
    cunt, nihil quaerunt aliud quàm ram ita difpofitis:illis vero, qui
    natura feruos, vt ab initio dixi^ fm legem & perviolentiam,cô•
    mus. neceffe eft enim dicereali» trarium. Patetautem ex his, q*
    quos effe, & hos quidè vbiq;fer nöidem eft dominatio & guber
    uos effe, alios vero nufquá. Eo« natioreipublicae, nec omnesine
    dem qs modo de nobilitate.ipfos ter fe principatus,vt quidâaiüt.
    cnim nö folü apud feipfos nobi• nam aliud liberorum fecundum
    les,fed vbiq; exiftimant, Barba naturam,aliud feruorü eft. Et in
    rosvero domi folii nobiles:qua^ re familiari imperium eftvnius:
    B fi exiftat alia fimpliciter nobili• nam ab vno regitur omnisdo- *
    ,, tas, alia nöfimpfr: vtTheode&ti mus: in republicaautemlibero•
    • • Helena inquit.Ex Dijsabvtraq; rum & æqualium e(t guberna•
    »• ftirpe prognatam quifquam ap tio. Dominus ergo non dicitur
    pellabit feruá?Sed cü hoc aiunt, fecüdum fcientiam, fed quia eß
    nulloalio quâm virtute& vitio talis.eodemάρmodo &feruus&
    definiunt feruum &liberum,no liber.Scientiavero eft&domi•
    bilesq; &ignobiles. putât enim nica,& feruilis. Seruilis quidé,
    vt ex hominibus hominem,& qualem Syracufis ille docebat.
    ex beftijs beftiam, fic ex bonis nam ibi quidam mercede pue•
    bonum generari,fed natura qui• ros docebatt feruitutem.Fuerit f^iaxe
    dem hoc vult, attamen plerun- fané etiam complurium talium ££
    que non poteft. Quôd igitur hgc difciplina,ceu coquinaria,& alij Nifieria.
    dubitatio habet rationem quam huius generis famulatus. funt.n.
    C dam,& quòd funt alijnaturafer operaälia honeftiora alijs,alia F
    ui,alijliberi, manifeftum eft.Et vero neceffaria magis.& vt eft
    quòdin quibufdam determina in prouerbio, feruus præferuo,
    tum eft effe talealiquid, quibus dominus prae domino. hae igi•
    quod ob idipfum prodeft&iu tur omnes fcientiae feruiles funt.
    ftum eft, alium feruire, alium efl, Domini autem fcia eft, perqu$
    feliberum.& cöuenit aliumim vtitur feruis. nam dominus eß,
    perare, alium parere eoimperio non in posfidendo feruos, fed in
    quod innatum eft: quare&do vtendo feruis. Continet autem
    minari. Quod auté male vtrifq; hæc fcientia non magnum ali•
    inutiliter fit. Nam idem prodeß quid,neq*gloriofum• quae enim
    toti & parti,&animae&corpo• feruum fcire facere oportet, illú
    ri,&feruus pars qugdam eft do oportet fcireiubere. Quappter
    qui*
    PoliticorumL
    G quibufcunq; eft facultasà labo re qüo pecuniæ & poffesfiones K
    ;*- ribus ceffandi , f vicarius quidé asfint: poffesfioaüt & pecuniæ
    hunc honorem fufcipit,ipfiauté multas cöple&unt partes: itaqs
    reipublicæ adminiftrandae , aut primü dubitatio eft,agricultura
    ftudijs philofophiæ intendunt. vtrú pars aliqua fit illiusacqui•
    Acquirendi vero difciplina,alia rendi difciplinae,analiud quod•
    eft ab vtraq; iftarum,ceu bcllica dá genus:& oino circaalimentú
    quaedam iufta,autvenatica. De cura &acquifitio.Atqui fpecies
    feruo igitur & domino in hunc alimentandi multæ funt:quappi
    modum determinatum fit. & vitæ plures funt, aialium ô!
    De poffesfione . acquifitiomej: fécundum hoium. nö.n. fieri pöt, vtviua*
    matura ac meceffärta, animalii pra finealimento. Itaq; diuerfitates
    cipueq; hominum viti, varijs, alimentorü diuerfas fecerütaia*
    ac verisdiuitjs. Ca. $. liúvitas.Ná ferarü quidem aliae
    H Mnino autem de vniuerfa
    gregales funt,aliae foliuagae : vt L.
    posfione & de acquifitio hoc,vel illo modo,illis conducit
    ne intuebimur fm antece ad vi&ú.qfi aliae viuisanimali•
    dentem modum,qiiquidé & fer bus,aliae fruótibus, aliae cun&is
    uus poffesfionis erat pars. Pri pafcuntur.quare ad facultatévi
    mú igit dubitaretvtiq; aliquis, &us atq* deleáú,ipfarum vitas
    vtrü illa difciplina, ô adacqui^ natura diftinxit: Cdm vero non
    rendíi fpeétat,idé fit qüf facultas idem cuiq; dulce fit £m naturâ,
    rei familiaris, vel pars aliü eius, fed alijs alia: & illarü quae ani
    vel miniftra. Et fiminiftra,vtrú malia,& illarum quæ fru&usco
    quemadmodü pe&inaria texto medunt, vitae 1nter fe differunt.
    . riae: aut quéadmodfi aeraria,fta Hoc idem eft in hominibus. dif
    tuariae. non.n.eodé mö fubmini ferunt.n. multae eorum vitae. ná .
    ßrät fed altera qdé organa íbet, pigerrimi qui funt, paftoralem
    altera materiam. Dicoafit mate viiam fequúntur: qiiiâ manfue- M
    riam, ceuidqû fubiacet, exquo tis animalibus fine labore educa
    aliqû perficitur opus, ceu texto. tio ipfis prouenit ociofis. cumq;
    ri lana, ftatuarioaes. Quòd qui^ fit neceffe mutarelocü animali
    dé igitur nö fit eadé rei familia. bus, & ipfi coguntur vnà fequi,
    ris difciplina illi,qug pertinet ad quafi agriculturâ quâdam viuâ
    . acquirendü,manifeftiieft.Nam colentes. Alijvero ex praedavi•
    :* huius quidé fparare eft,illiusve uunt, & praeda quidem aliaalij,
    rovti. quae.n.vtiíhis quae funt ceu alij venantes, alij pifcantes:
    in domo, nifi rei familiaris difci vt qui paludes,&ftagna, &flu
    plinar Sed vtrú fit eius pars,vel mina, & mare accolunt.alijab
    alia fpés,dubitationéhét. Ná fi auibus et feris.fed maxima pars
    sftdiligétis patrisfamilias vide hominumâterraviuit, & à fru
    &libus
    .

    Liber Primus. 7.3o


    A &ibus non fylueftribus.Vite igit gfa feciffè naturâ. Quapropter D
    ferè tot funt,quot fm propriâ & & bellica fm naturam quodam
    innatam habent operationé,nec modo acquifitiua erit. Nam ô£
    per commutationem & cömer venatoria pars illius eft, quavti
    cia {ibi praeparant alimentum: oportet contra beftias, et contra
    paftoralis,agricultura, praedato eos hofcs qui ad parendum nati
    ria,pifcatoria,venatoria. Siit& funt,nec volunt parere:quia na•
    «qui ifta mifcentes,iucüde viuât, tura id bellü iuftum exiftat.Vna.
    fupplentes deficientem vitâ quâ igituracquirendi fpecies fm na•
    «deficiens eft, vt fufficientia affit:
    ceu paftoralem fimul quidam &
    turâ, pars eft rei familiaris: quâ
    oportet fubeffe iam aut illam pa
    i
    praedatoriam,alijvero agricultu rare,quo eafubfint, quorum ef*
    ram &venationem.eodem mo^ cöparatio rerum in vita neceffa
    : do&circa alias,vtindigétia có^ riarii,&vtilium ad focietaté ci^
    b pellit,in hunc modum degunt. uitatis & domus. Et videntve- **
    Talis igitur acquifitio ab ipfa vi
    «detur natura hominib° data, vtre. Ná fufficientia huiusfpoffef
    £atim poßgeniturâ, ficét ad p• fionis ad vitábonorum non infi ;
    fe&ionem deduétis.nam ab ipfo nita eft, vt Solon poetico more
    generationis initio qugdam ani dicebat:diuitiarum nullus eft fi
    maliíifimul exprimunt totü ali nis conftitutus hoíbus. At certe
    menti, vt fufficiat donec poflit conftitutus eft,vtin alfjsartib9.
    fibijpfi acquirere qὰ generatü nullum.n.inftrumentum cuiuf^
    eft:vt qugcüq; ex putredine,vel quam artis infinitü eft,neqp mul
    ex ouis gignuntur.quae vero pa• titudine, neq; magnitudine : di^
    riunt viuentia, alimentii habent uitiae aüt funt multitudo inftru»
    ? -
    in feipfis ad natorum educatio métorum rei familiaris&reipu•
    * nem vfqsad tempus quoddam, blicae. Quôd igiífit aliqua acqß
    C quam laétis naturam dicimus. tio fm naturâ patribusfamilias .
    „Quare fimiliter eft de perfe5tis & gubernatoribus reipublicæ,
    quoq;exiftimandum, plantasq; & propter quam caufam,patet.
    animalium effe gratia,8£ caetera Demumularia acquifitione, quòdfit preter
    animalia hominum caufa,man
    maturam, & quòddifferat à curâ rei
    fueta quidé propter vtilitaté & familiari: vbi multa de mwmi
    cibii:fera vero (etfi non omnia, vfù. C4p. 6.
    at plurima illorum) pp cibum, St aliud genus acquirendi,
    &alia adiumenta,vt& veftis ac quod maxime vocát,& me•
    cgtera inftrumenta ex illis fiant. riro vocari debet pecunia•

    ;
    %
    Si igitur natura nihil neq; imper rium:in quo mullus finis effevi•
    fe5tum facit,neqp fruftra,manife det diuitiarum & poffefsionis:
    £tum eft illa omnium hominum quodefígyaum cum illo ipsi; G.
    Politicorum.
    G dequofupradixim*,pleriq; cre rorum nationes multæ,alia pro K
    diderunt,propter vicinitatem. alijs dantes, recipientesqs.vtilia
    Sed neq; eft idé,neq; ab illoval^ n.provtilibus tradunt,vltrave~
    de remotum. eft.n.alterum illo ro nihil: ceuvinum pro tritico,
    rum fecundum naturam, alterü & certis talibus.Hmöi ergo per
    non fecundum naturam, fed ma mutatio neq* præter naturâ eft, favir
    gis £m experientiam & artem. neq;fadamplificationem patri• errr

    dequo dicere fic exordiamur. monij pertinet,cú fit in fupple s*; wlw.
    Cuiusq;.n.qug poflidetur,reidu mentum indigentiae fm naturâ.
    plex eftvfus.vterq;verofm ip Ex hac tfi,illa proceffitfmratio
    fam rem, fednon fimiliter:verü nem. Nam cùm à remotioribus
    alter proprius,alter non propri* quaerereturauxilium,importan
    rei.ceu calcei quidem eft calcea doilla quibusindigebant,& ex~
    tio,& venditio:vterque enim portando illa quibus abunda
    H vfuscalcei eft.nam qui calceum bant,neceffariónumi introdu- £ ,
    • indigenti védit pro pecuniavel &us éftvfus. non enim faciliter fus.
    '*"*
    cibo, vtitur calceo quâ calceus deferri poffuntfingula ad vitam
    eft,fed non fecundum proprium neceffaria. Quareadpmutatio
    vfum: non enim commutatio nes faciendas tale aliquid cöpo
    nis gratia fa&us eftcalceus. Eo fuerunt inter fe dare άaccipere,
    dé modo fe habet in alijs. rebus, qúfvtilium quippiam exißens,
    quas poffidemus. Eft enim per haberet vfum commutandi faci
    mutatio in omnibus, cgpta qui• lem ad vitam:ceu ferrum,&ar
    dem ab initio ex eo quod eft fe gentum,&fiquidaliud tale, pri
    cundum naturam, quòdalii plu mo fimpliciter definitum quan
    raάopus fit, alij pauciora ha titate & pondere, poftmodum
    heant homines. Ex quo manife vero ét figno impreffum, quoä
    I ftum eft pecuniariam non effe menfuraîberi effent.ná fignum M
    £m naturam eius, quae pertinet pofitum eft ad quantitatem de- '
    ;-. fadacquirendum. quoad enim monfträdam. Reperto igiturnu
    ipfi fufficeret, neceffarium erat mo,ex neceffaria permutatione,
    permutationem feciffe. In pri alia fpecies acquirendi emerfit
    maigitur focietate, id eft in do• numularia:primóforfan fimpli
    mo,manifeftum eft nihil opus ef citer,poftea per experiëtiam ar.
    fe illius,fed iam in maiori exifté^ tificiofior.vnde quodammodo
    te focietatf.Alij.n.illorum com permutando, plurimum faciat
    muniter habebant omnia: alijfe lucrum. Quapropter vifnumu^
    paratim multa rurfus & alia, laria maxime circa qugftum pe
    quorum fm indigétiam neceffe cuniarum verfari, & illius effe
    erat permutationem facere.qué opus poffe difcernere,vnde pro^
    admodumadhucfaciunt Barba ueniat multitudo pecuniarum.
    murm0
    * •- .
    Liber Primus. 13r
    A numorum enim & diuitiarum non eft finis terminus. Finisau- D
    effe&iuaeft.nam & diuitias ple tem tales diuitig,& pecuniarum
    wtjrus.
    runq; ponút effe multitudinem fpoffefsio:fed rei familiaris,non
    pecuniae, ex eo videlicet, q»cire augendg rei non eft finis.mon.n.
    caillam intédunt pecuniaria& hoc eft rei familiaris opus. qua•
    quaeftuaria. Contrâ vero inter• propter in hac videtur neceffa•
    dum futile quiddam videntur rium,vt fit finis omnium diui•
    numus & lex omnino,& nequic tiarum. Sed contra video fieri:
    quam fim naturam, qiii mutatis omnes enim in infinitiiaugent,
    ijs qui vtütur, nullius pretijaut qui pecunijs ftudent. Caufa ve~
    vtilitatis eftad aliquod neceffa• rohuius eftillarum propinqui•
    riorum.& locuples numis penu tas: variatur enim vfus eiufdem
    riam patietur neceffarij alimen• rei, cüm fit vtriufqs acquifitio
    ti.Atqui abfurdum eft, tales effe nis, ipfius enim vfus acquifitio,
    B diuitiasaffirmare,quarum abü fed non fecundum idem.achui° E
    dans quis fame perire poflit •vt quidéalius finis,illius vero am
    de Mida fabulis traditur, cui,p^ plificatio.Quarevidetur quibuf
    pter infatiabilitatem defiderij, dâ hoc effe rei familiaris opus,
    m. quicquid apponebatur, fiebat & perfeuerant exiftimãtes opor
    aurum. Quamobrem quærunt tere aut conferuare, aut augere
    diuitias alias,&aliam acquiren pecuniam in infinitum.Caufa
    di rationem.Et re&e quidem.eft vero eft huius difpofitionis ftu•
    enim alia acquirendi ratio,& di dium viuendi, fed non benevi
    uitiae fm naturam.&haec quidé uendi.cüm ergo cupiditas in in•
    rei familiaris difciplina: illave^ finitum extendatur, illa quoq;
    ; ro pecuniaria, pecuniarum effe quae efficiunt infinita, cupiunt.
    &iua non fimpliciter,fed per ip Sed qui bene viuere ftudent, ad
    farum pecuniarum commutatio fruitionë corporis diuitias quae
    nem.& videtur circa numum runt.Vndecum hocquoqsin ac
    ifta verfari : nam numus primii quifitione confiftere videatur,
    eft,& vltimum in commutatio omnis eorum cura circa acquiré
    me. Et infinitæ funt huiufmodi dum eft :&altera augendi fpe
    diuitiae, quae ab hac ratione rei cies hinc,pceffit.cum enim frui
    augendae proficifcütur.Vt enim tio modum excedat, illam adhi•
    medicina fanitatis in infinitum bent quae huiufmodi exceffum
    eft,&vnaquaeqsars finis in infi• adimplere poffit. & fi per hamc

    ;! nitum: nam j; maxime volütil acquirendi fpeciem nequeát pa


    Ium efficere : eorum vero quae rare, per,aliam caufam efficere
    funt ad finem, non in infinitum conantur:vnaquaq; freti poten•
    finis enim extremum omnibus* tia non fecundum naturam. For
    ; fic&huius ratioais augend£ re; titudinis enim nö eft pecuniam
    parare,
    ; -
    , Politicorum ,
    c parare,fedfiduciam animi, neq; vt nö,fed medici:ita etiam de pe Κ
    rei militaris,aut medicinae:fed il cunijs eftvt patrisfamilias,eft ét
    lius quidem vi&oriâ,huius vero vt non,fed vt lucro inferuientis.
    fanitaté. At illi cun&ta ad pecu^ Maxime vero(vt prius di&ú eft)
    niá cóuertunt,quafihicfitfinis: natura oportet haec exiftere: na^
    ad finé vero cú&ta oportet tende turg.n.opus eít alimentum geni
    re.De illa igií acquirendi fpecie, to prgbere, cuiq; enim ex quo ge
    ÉÉÉÉÉ non eft, & jmam ea neratur, ex eo alimentum relin
    it,& pp quâ caufam illa indige quitur.itaq;fm naturam eft pa•
    mus,diximus: & deilla quae ne. randi facultas omnibus ex fruéti
    ceffaria eft,q»altera ab illa, & di bus&animalibus.Cümvero&
    fciplina rei familiaris, £m natu hæc fit duplex,vt diximus,&al
    ram circaalimentum, necinfini tera pecuniaria , altera difcipli^
    ta ficut illa,fed finem habens. na rei familiaris.& hæc quidem
    H Deacquifitione neceffàrit, numularia, & neceffaria & laudabilis,illa vero I.
    fpeciebus eius. Cap.7. translata & merito improbáda,
    Xhoc patetid,dequo abini quia non £m naturam,fed ab ho
    E tio dubitabatur, vtrum gu minibusacquirit:rationabiliffi
    . „bernatoris domus & ciuita• me habetur odio ipfa numula
    tisfitacquirere vel non,(ed opor ria:qiiî â numoipfo facit acquifi
    teat prius effe acquifitum. ficut tionem, & non ad quod induá?
    n.homines non fäcit refpublica, eft.Commutationis.n.caufanu*
    fcdfaétos â natura fufcipiés vti^ mus induétus fuit, fœnus autem
    tur illis, fic&alimentü oportet feipfum maius facit.vnde & no•
    naturam prgbere,aut à terra,aut men venit: qìilla quae pariun^
    a mari,aut alio quopiâ.Sed qué tur,{imilia funt gignentibus: in
    admodum haec adminiftranda fœnoreautem numusnumi pa*
    fint, ad gubernatorem pertinct rit: quare maxime præter natu
    1 domus.neqp.n.textoriae eft lanas ram efthic acquirendi modus. M.
    facere,fed fa&is vti, & difcerne Qgì vero quae ad cognitionem
    requalisfitbona &apta,& ma^ pertinebät, determinauimus fuf
    Ia&inepta. Enimuero dubita ficienter: illa quae ad vfum perti
    ret vtiq; aliquis,cur ea diligétia nent,difcutienda funt.cun&a.n.
    úadacquirendü pertinet, pars haec confiderationem habent li•
    rei familiaris fit: medicima vero beralem,experientiam vero ne
    non fit eius pars.Atqui fanâ effe ceffariam.Sunt autem circa ac•
    familiam oportet,quéadmodü quirendum partes vtiles rerum
    & vi&um habere, aut aliud qd~ ipfarum quae acquirendæ funt,
    damnecefíariorum. Scd cum fit pcritiam habere quae optimæ
    vt patrisfamilias & gubernato, fint, & vbi, & qiio: ceu quales
    ris de falute prouidcre, fit etiam cqui comparãdi fint,quales bo
    ucs,
    Liber Primus. 2.32.
    'A ues, autpecudes.eodé modoin plurimum: illgvero ignobilisfi- D
    alijs animalibus. oportet.n.peri mae,in quibus minimum requi^
    tum effe,qug iftorum potisfima, ritur virtutis. Cùm vero fit â q^
    & vbi', & qualia. nam aliaalibi bufdá de his fcriptum, vt à Cha
    potiora gignuntur.Deinde agri rete Pario, & Apollodoro Lem
    culturae,eiusq; fpecierü, vt nudi nio de cultu agrorum tam nu•
    foli,&confiti, & apiü, & aliorü dorum ά confitorum, & fimili•
    animaliü natatiliü, tum volati• ter ab alijs, de alijs ea quidem,
    liii, ex quibus fit vtilitas prouen cui cura eft, praecepta cöfideret.
    tura.maximeigit propriæ acqfi Etiam quaedá á frugi patribus•
    tionis iflae funt partes,& primg. familias diëta colligere oportet.
    Eius vero öi pertranslationé df, haec enim cun&a vtiliafunt his
    potisfima pars eft mercatura.Et qui augere patrimonium curát. Thaletis
    huius partes tres: nauigatio, de QualeÉÉiliud Thaletis Milefij, £**"*
    ueétio,negociatio, differunt aüt id.n. cöfideratio quaedam efì ad
    Β hgciter fe, cü aliafecuriorafint, acquirendú, fed illi quidé attri
    alia fru&uofiora. Secúda parsé butum propter fapientiam. ef*
    fœneratio.Tertia mercenaria.& aüt vniuerfale quiddam. cui cii
    huius alia vilium artiü: alia fine obijceretur philofophiae ftudiü
    arte, folo corpore miniftrante. propter inopiam, quafi inutile
    Eft & quarta acquirédi fpecies, & infru&uofum, profpexiffeil•
    media inter hâc & primâ(habet lum ferunt per Aftrologiam, oli
    n, parté eius quae eft fm naturâ, uarum vbertatem futurâ, cüq;
    & parté eius qug per translatio coegiffet pauxillum pecuniarü,
    nem df)& eft in his omnibus öl hyeme adhuc vigente emptioné
    â terra,&ab his úterrae funr,nö olei feciffe in Mileto,&in Chio,
    â fru&ibus, fed ab vtilibus, ceu pro paruo admodum pretio,vt•
    fylua cgdua,&omni metallica. pote nemine plus offerente, ar- g
    S haecruffus multas comple&itur rhasq;dediffe.Cum itaq; poftea T
    partes:nam multæ funt ex terra tempus veniffet, multis fubito
    metallorum fpecies. De fingulis quaerentibus,vendidiffe oleum,
    horiiin genere di&ú eft nunc:in quanti ipfe voluit: ac magnam
    fpecie vero de his dicere vtile g vim pecuniaríi inde fuperlucra•
    déforet ad opera cöficiëda, fed tum, ofteudiffe amicis,perfacile
    raue nimis in his edocendis p• effe philofophis ditari fivellent:
    fiftere. Sunt. n. operationes illae fed hoc nö effe 1llis curae,Thales
    artificiofisfimg, in quibus mini• igií in hunc modü df fapientiâ
    mum fortunae eft: illgfordidisfi fuá oftendiffe. Eftauté (vt dixi•
    mae, in quibus maxime inqui mus)vniuerfalis hic qugrédimo
    quinatur corpus: illæ fcruilisfi dus, fiquis posfitfibifólivendi-!
    mæ, inquibus corporis cftvfus tioncm cöparare. Quapropter
    ciuita•
    Politicorum.
    G ciuitates quædam hunc faciunt antiquius eft 8£ perfe&um,iu- K
    quaeftum, cüm indigent pecu niore &imperfeéto:In ciuilibus
    nijs:venditionem enim fibi folis igitur principatibus plerunque .
    referuât. InSicilia quidam cum commutaturis qui praeeft, & is
    apud eum pecunia repofita ef qui fubeft, nam æquales eßevo•
    fet, ferri quicquid eratexferra luntfm naturam, nec quicquã
    rijs emit : poftea vero mercato differre. attamen cum hic qui•
    ribus illuc accedentibusvende dem praeeft, ille vero fubeß, re
    bat folus,nö magnum exceffum quirit differentiam,& figuris,&
    pretij faciens, fed tfiita, vt pro fermonib°& honorib°.vt Ama
    quinquaginta talentis, centum fisinquit, de pedülotore. enim.
    conficeret. Hocitaque fentiens uero mafculus ad fœminam fem
    Dionyfius, pecunias quidé illi perita fehabet. Filiorum autem
    nö abftulit,fedampliusSyracu• imperium eft regium. Quod. n.
    H fis morarivetuit : vt qui reddi genuit, quodq; per amicitiam
    tus reperijffet fuis reb°inutiles. praeeft& per ætatem, id ipfum
    Ißevidit aliquid tale,qualeTha eft idéqúf fpecies qugdâ regijim
    lesviderat: vterq; enim fibi foli perij.Ideo bene Homerus de Io.
    venditionem parauit . Hoc eft ueinquit:Hominum pater,atq;
    vtile videre etiam in Republica, Deorum. fic appellans horum*
    nam ciuitates pecunijs indigét, omnium regé. Natura enim ex
    & huiufmodi qugftibus, quem• cellere regé oportet, genereauté
    admodum domus,fed&magis. effeeundem: quod accidit femio
    quamobrem in Republica qui• riadiuniorem, & parentiadna• .
    dem huicfoli parti intendunt. tum. Manifeftú ergo eft, q» plus
    Departibusrei domeßice, ac differentia, ftudijdomefticg difciplingeftcir
    virtutibus mulierü, frui, pueri, cahomines, quâm circa poßef.
    imperantis, parentis, &• ar fionem inanimatorum : &circa
    I tificum. - Cap. 8. horum virtutes,quâm circavir^
    Voniamvero tres erät par tutes poffesfionis, quasdiuitias
    Q3
    -

    rei domefticae, vna do appellamus:& circa liberosma


    minica,de qua fupradixi• gis,quâm circa feruos. Primum
    mus, alia paterna, tertia coniu igitur de feruis dubitauerit qui•
    alis: Nam & vxori praeeft & fpiam, vtrum prgter minifteria,
    É , tanquam liberis quidem • & corporalia opera, fit aliqua
    ambobus, fed non eodem impe virtusferui excellêtior: puta mo
    rijmodo,fedvxori quidem ciui• deftia, & fortitudo, & iuftitia,
    liter, filijs autem regie : Mafcu &alij huiufmodi habit°, vel nö
    lus enim quàm fœmina natura fit vlla, præter corporalia mini^
    principalior eft, nifi alicubic6 fteria. Ambiguitatem fanè id
    tranaturam conftiterit,& quod vtraq; arte habet.namfiue
    [it
    Liber Prihmüs. 33
    A fít aliqua,excellêtiores eruntfer• ninonom habet deliberaridi at, D
    uię liberi: fiue non eft aliqua, bitriums muliervero habetquia
    cúm fint homines rationis par• dem,fed inualidum:puer autem
    ticipes, abfurdü videbitur. Ea* habet,fed imperfe5tum.Eodem
    dem cft ferè quaeftio de muliere igitur modo fe habere neceffe eft
    & puero, vtrum & horum fint &circa morales virtutes. Putan
    virtutes, & oporteat mulierem dum eft auté,oës participes effe
    effe modeftam,& forté,&iuftâ: oportere, fednon eodem modo,
    & an puer fit intéperans,&mor fed quantumcuiq; opus eft. Ex
    deftus,an non.Et vfrid quæren quo fit,vtis qui imperat, perfe»
    dü eft deimperáte natura & pa^ &ávirtutem habere debeat mo»
    rente, vtrii eadé virtus, an alia. ralem (nam eius opus eft fimpli
    Si.n. oporteat vtrofq; participes citer præcipientis ac præfidem•
    effe virtutis, cur tandë alter im tis:ratio aüt praecipit atq; praefi
    .8 perare debet, alter parere peni det) aliorum vero vnufquifque E
    tus? Non.n. fm magis & minus quantii fibi cópetit. Quare pa»
    pfit differre. nâ imperare& pa tet, virtuté moralem effe oíum
    rere fpecie differunt,& non £m fupradi&orii. Neceadé téperan
    magis&minus. Sin vero alium tia mulieris&viri, neq;fortitu•
    oportet, alium non : admirabile do, neq;iuftitia,vt Socrates pu»
    'eft.Ná fi imperans non erit tem tabat : fed hæc quidem iubens
    peratus& iuftus, quomodo be~ fortitudo, illa vero obediés. eo»
    ne imperabit ? Sinis cui impera dé modo&inalijs. Patet aüt id
    tur,qúo bene parebit: intépera magis particulariter cöfideran2
    tus.n. & timidus, nihil facietvt tibus. näquivfrdicunt, q, bene
    oportet. Cóftat igitur oportere fe habereánimfivirtus eft, & re
    vtrofqg habere virtutê, fed in ip &teagere, aut aliqd tale, feipfos
    favirtute effe dfiam: qu£admo^ decipiunt. mulro. n. melius di•
    *© dáin fjs qugnatura obediunt,id cunt, qui enumerant virtutes,
    aperte inanimo infpicitur.eft.n. quëadmodú Gorgias, § qui ita
    in animo qû natura imperat, & definiunt. Quapropter, oportet
    qúi paret: quorú diuerfam cen• ficut poeta de muliere dixit, ita
    femus effe virtuté,& vt rönem cenfere in oíbus: Mulieri decus ••
    habétis,&irrationalis.patetigi affert taciturnitas, fed nöitavi***
    tur eodé modo fehaberein alijs. ro. Ciimvero puer fit imper;e- **
    Qgare pleraq* funt natura impe &us,patet, qy&huiusvirtus nô
    tantia & parentia, Alio.p.modo ipfiusad feipfum eft, fedad per^
    liber praeeft feruo, & mafculus fe&um & ducem. fifr & feruiad
    fœminæ, & vir puero: & om diim, pofuimus aüt feruum effe
    nibus infunt partes animae, fed vtilé ad neceffaria: quapropter
    / differenter infunt,fcruus.n.om^ patet ipfum virtute idigere par^
    ? Moral, cücö,Aucr, CG ua,
    - - - .: Politicorum ,
    ®* ua,&tantavtneqgpgintempe funthofumliberorum:ex pueris*
    rantiam,neqppptimiditatem in autem fumuntur qui rempubli
    opibus deficiat. Dubitabitvero câ gubernét. Quare cü dehis de
    aliquis(fiverü eft qά nunc dixi^ terminatüfit,de reliquis auté in
    imus)vtriiartifices oportet habe alijs fit dicendü, omisfis propo
    re virtuté.nam faepe propter in fitis , tanquam finem habenti•
    temperantiâ deficiunt in operi• busalio fumpto principio diffe
    bus. An hoc longe differt. nam ramus, ac primum illa difcutia
    feruus quidé adhaeretnobis cö mus qug tradita funtde optimo
    munionevitæ: ille aüt remotior ciuitatis ftatu.
    eiì: & tiì fibi competitvirtutis,
    quantum feruitutis.vilis.n.arti A R I S T O T E L IS
    fexdeterminatam quamdam ha• PO L I T IC O R V M
    bet feruituté.Et feruus eft£m na
    H turam:fed nemo futor, nec alius l 1 B E R s E c v n D v s. . L
    opifex.Patet ergo q» huius qui• s v. M • M A. •,l. i. 8. R. i.
    dem virtutis cám effe oporteat
    dominü feruo, nö eiiqui do&ri Diuerfx Refpublicae examinantur, in
    nãhabet in operibus dominicâ. uicem comparantur, ac improbantur.
    quapropternö benedicunt, qui Nã omnem vnionem, ac communitatem im
    feruos fpoliant ratione, dicentes ciuitate quaerendam effe, comtra Socratis
    praecepto vti duntaxat. admo^ rempublicam, apud Platonem. Cap. i.
    nendi funt.n.magis feruię pue
    ri. Et de his in hunc modü deter Voniam propofui
    minatum fit, Deviriaüt& mu musconfiderationë
    lieris, filiorumq;&patris virtu^ J facere de ciuilifocie
    te,& conuerfatione ad inuicem, tate,quae fit optima
    quid reóte vel cötrâ,et qüo opor M omnium ijs qui pof
    I fet hoc quidem facere,âb illóau funt viuere maximead votum: M
    temabftinere, in his quae in re oportet alias quoq; confiderare
    publica confpiciuntur, neceffe refpublicas,quibusvtunt ciuita
    eftintueri. Ná cú oís domus fit tes aliquae earum,quæbens legi
    ciuitatis pars:illiautem domus: bus inítitutævidentur: &fiali•
    partisaüt virtusad totü refpice qug fint aliae ab aliquibus fcri*
    re debeat: neceffarium eft refpi• ptæ,quæ benefehaberevidean•
    cienti:ad rempublicâ filios vxo tur,vtre&a inftitutiovtilitasq;
    resq; inftituere.fiquidé refertad appareat. Nec putetur eife ad
    re&à inftitutionem reipublicae oftentationem & fuperfiuitaté,
    pueros & mulieres effe bene in quaerere aliud quippiam praeter
    ftitutos.Enimueroreferat necef iilas: fed quia illg non fe habent,
    fariü cf&námulieresmcdiapars ideohunc laboréânobis eff& fu
    fceptum,
    LiberSecundus. 134
    A fceptuni. Incipiédum eft autem titudo quædam £m náturá,quæ D
    ab eo, qû eft fm naturam huius dumfitvna magis, domus erit
    confiderationis principium. Ne ex ciuitate,& homo ex domo.
    ceffarium quidé cft, aut oia effe vnam.n.magis domú cenfemus
    cöia inter ciues,aut nulla, aut û effe çgciuitatem,&hominëvnú
    dam . Enimuero nulla effe cöia, ę domum.quare etiam fi poffet
    impoffibile conflat effe: ctim ci• quifpiam hoc facere, tfi nö effet
    uitas fit communio quaedà. Ac faciendum, quia perimit ciuita•
    primo neceffe eft locum effe c5 tem. Nec folum ex multitudine
    muné.nam locus quaedam pari• hominum cóftat ciuitas: verum
    tas eft vnius ciuitatis: ciues afit etiam ex eorum multitudine,qa
    focijvnius ciuitatis. Sed vtrum fpecie differunt.non fit.n.ciuitas
    melius fuerit in bene inftituéda exfimilibus. aliud.n.ad bellum
    B republica,ôcunq; recipere cöio confgderatio j ciuitas.illa enim
    * nem poffumt,ea oîa effe cö1a: an quantitate prodeft,& fi eadem E
    quaedam cöia effe,quaedam non fit fpecie,cum auxilijgratia fiat,
    èffe ? Nam fieri poffet vt filij, vt ceu fi pondus magis attrahat.
    vxores,& res quae poffidentur Differt autem & eo modo ciui•
    cöes effent : quemadmodum in tas âgente, qfi per pagos diuifa
    Platonis Republica. ibi.n.So^ non fit multitudo, fed quemad«
    crates inquit, oportere cöes effe modum Arcades. Ex quibus au
    filios,&mulieres, & facultates. tem vnum fieri oportet , fpecie
    Id vero, vtrum praeftat ita fieri, differunt.quapropter gquale re•
    vt nunc fit , vel fim legem illam penfum ciuitatem conferuat, vt
    in republica fcriptar Continet in Ethicis di&um eft prius, qή
    *J*vox*- porro & alias* turbationes per inter liberos & æquales neceffa
    pet•;• multas ifta mulierii cöio. & id, rium eft hoc effe. nam oés fimul
    9 pp quod cenfuit legem hanc effé magiftratum gerere impoffibi•
    ferendam non videtur confequi le eft,(ed aut perannum, aut per
    ex rationibus. Praeterea ad finé, aliam praefinitioné, & tempus,
    quem inquit oportere ciuitati atq;iftomö fit,vt oés gerant ma
    exiftere (vt nüc quidem di&um giftratum:ceu fi mutarentur fu
    eft)impoffibile. Quomodoauté tores & fabri, nec femper idem
    diftinguere oporteat, nihil ab eo futores acfabri effent.Cum vero
    determinatum eft.dicoaút,vtq. melius fit, ita fe habere ea quæ
    vna videlicet fit ciuitas tota, tan funt circafocietatem ciuilé, ma•
    quâ id fit maxime optimum,Iu nifeftum eft melius fore, fiijdem
    }
    fcipit enim hanc fuppofitionem femp magiftratiigererét, modo
    Socrates. Atqui conttat, q» ea fi id fieri poffet.Sed in quibus hoc.
    procedat,vt vna fiat magis,ciui fieri nequit, ppea q»omnes na^
    tasnö crit.Eftenim ciuitas mul tura funtpares, fimul eftiuftum.
    * GG ij (fiue
    • • • :- Politicorum /
    C (fiue bonú fiue prauumfit gere» tibus, &dequibufuis alijs alia K
    re magiftratü)vtoés huius mu^ eodem modo. Nunc autem non
    neris pticipes fiât,& in eoimita ita dicunt,qui cömunibus vtun
    ri vicifsimæquales.cedédo inui tur mulieribus, ô filijs: fed oés
    cέalios alijs,vtpote qui ex prin quidem, at non vt finguli ipfo
    cipio fintgquales.ná alíjregunt, rum . eodemq; modo de faculta^
    alijregüturim parte, tanę fiipfi tibus,oës quidem,fed non vtfin
    alijfiant. eodé möillorü qui re~ guli eorum.Quòd igitur aberra•
    gunt, alijahios gerunt magiftra^ tio quaedam fit in verbo,omnes,
    tus.Patetigiíexhis, q»non reci manifcftú eft, nam & vtraq;,&
    piíficvná aptâ effe ciuitaté, ceu iparia, & paria dicit pp duplici
    dicunt quidã:& qúf maximiifo tatem,& in fermonibus pofitûili
    re cömodumn ciuitatibus diceba tigiofos facitfylfos.quarehocip
    tur,id interimit ciuitates. atqui fum,oës,dicere,vnoquidem mo .
    H fingulorum bonum fingulac6n dobonum eft, fed nequaάpoßi
    feruat.Patet etiam alio modo,q* bile:alioautem modo nihil con•
    çjrere nimium vnire ciuitatem, fentaneum.Habet præterea qd*
    non eftmelius.Domus.n.magis dicitur,nocumentum aliud. qd*
    fufficiens eft,öghomo vnus: ciui .n.multorum cöeeft,in eo mini
    tasaütę domus. & vult quidé maadhibetur diligentia.nam de
    tum effe ciuitas, cüm habet fuffi proprijs maxime curant hoies,
    cientiam multorum focietas. Si de cöibusaiit minus ἀquätum
    igitur magis expetendum eft, fingulis competit. tanú.n.alio
    quod magis fufficiétiam habet, curáte,ab alijs negligunt.quem
    certe & minus vnum, eo quod admodum in feruilibus minifte
    eftmagis,expetibilius eft. rijs, famulantes multi interdum
    socraticae opiniomùimprobatio,mulieri, ac deterius inferuiüt,quâm pauci.
    • filiorum communitatem umrepublica Fiunt autem vnicuiq; ciuiümil^
    1 confitmemtis. Cap. 2. le filij, & hi non vt fingulorum,
    Nimuero nec fi optimü fit fedvt cuiufuis quiuis fimiliter
    vnum ęgmaxime effe ciuita eft filius. quare omnes fimiliter
    tem, tiiid demonftrare non negligét.Prgtereaifto modo fin•
    videtur ex fermone, fioésfimul guli fuum dicent bene agentem
    dicant meum,et non meum:hoc aut male, quotiefcunque contin
    n.Socrates putat lignú effe ciui^ gat numero. puta, meus eftaut
    tatis perfe&èvnitæ. At.n.verbii ilhus,hocmodo dicens defingu
    omnes duplexeft.Siigitur tanę lis ex mille, vel ex quot ciuitas
    finguli,forfaneffetmagis, quod fit , & hoc dubitans. nam incer
    efficerevult Socrates. finguli.m. tum eft cui contigerit genuiffe
    eundem filium fuum dicerét, & filium, & faluum effe genitum.
    muliercm eandem,&dc faculta Atquivtrum praeftatfic dicere
    • ,•
    fuum,
    Liber Secundus. 2.35
    A fuum,itavocantes vnumqu£q; tibus veronon poffunt.Illud £t P
    duorüm millium,& decem mil* abfurdü, q* qui filios cömunes
    : iium:am magis vt nunc in ciuita fecerunt,coirefolum amátesve^
    tibus fuum vocant, hic quidem tuerunt, amare vero non vctue^
    filium fuum, ille fratrem fuum, runt:nec aliosvfus,quos effe pa
    ille nepotem.fuum »aut per aliâ triad filios, & fratriad fratrem,
    quandâ coniunâioné & ex con omnium deformiffimum eft, cú
    fànguinitate,velfamiliaritate,et &amare folum, Abfurdum etiá
    affinitate fui primü, vel fuorü. non aliam ob caufam coitionem
    & præterea alterum fodalem,al illorum vetuiffe,nifiquia nimia
    terum contribulem ? praeftat.n. voluptas inde fit prouétura:fed
    efîe proprium n£potë,ôÉillo mo quia pater fit,aut filius,autfra^
    do filium,Qginimo necvitarig tres ob eam rem nihil putarere•
    dem poteft, quin agnofcanturâ ferre. Videtur autem magis pro^
    B quibüfdam fratres&filij, & pa deffe,vtagricolis cömühe$fint &
    tres&matres,nam per fimilitu mulieres &filij,ô£ cuftodibus«
    dinem natorumad parentes,ne minus.n.eritamicitia,ficommu
    ceffarium eft vt fidem recipiant nesfintnati &mulieres.enimue
    defefe inuicem.-Qgod tradunt rotalesfint quibus imperatur,
    £ fcriptores quibufdá populisfu oportet, quoipfi pareant impe*
    perioris Libyae euenire. Habere rio,necres nouasin ciuitate mo
    ènim mulieres cócs,filios tamen liantur. Penitusautem contra^
    partiriiter fe fm fimilitudines, rium eueniat neceffarium eßex
    *a.l.cod. tSunt.n.mulieres quædã, & ani huiufmodi lege, ά ea quorum.
    ad nato- malia, ceu equi & boues,quorü
    ruen caufa optimas leges effe opor^
    eanaturaeft,vtfimillimosgeni tet, &çgidcuius gratia Socra•
    toribus edant fœtus, vt equa illa tes cenfetitainftituendum dena
    c apudPharfaliam,iuftanücupa^ tis&mulieribus. Amicitiam.n.
    * tä. Et præterea huiufmodi mole putam? maximum effe bonum
    ftias non facile erit vitari abijs ciuitatibus.nam fic minimefedi
    qui eamßatuunt communitaté: tionibus agitabuntur. Etvnam
    puta,plagas&neces partim vo effeciuitaté laudat maxime So«
    juntarias,partim iuuoluntarias, crates : quod&videtur,&ipfe
    & rixas,&iurgias quae nephas inqt effe amicitigopus,vt fama
    : eft committere aduerfus paren•
    tes δ{ propinquos, magisάad~
    uerfus extraneos. Sed frequen^
    torijs fermonibus fcimus dicem
    tem Ariftophanem,propter exi- vide sen
    miam amantium cupiditatem, uiuiu Pla
    tius illa euenire neceffe eft,vbi applicari fimul,& ex duobusfie ***
    ignorât,ά vbi fciunt.& eafi cö rivnum. hic ergo neceffariü eß
    vingant, â fcientibus expiari de ambos corruptos effe, velvn
    bitomodopofíunt, ab ignoran« Atin ciuitatibus neceffe cftaiiii
    • •… GG iij ' citiâ
    - w -

    • PoliticorumLi
    G citiam infirmâ fiuxamq;fieri pp in optima Rep.verfari debeant?
    hmói cöitatem,& minime dice^ vtrum cöes eße debeant, vel nö
    re fuú,aut filium patrem, aut pa cöes. Hoc feorfum determinan
    f **- trem filium.Vt.n.fparumì meiiis dum eft, nec fimul cum his quae
    j,^
    -**
    de natis& mulieribus cóftituú.
    multa in aqua diffufum, infenfi*
    bilem facit mixtioné, ficaccidit tur.lDicoautem circa res,vtrum
    cöitatéiftam, nequaquam necef etfi fint nati mulieresq; fepara•
    fariam in tali republica, noibus tim, quemadmodum nunc funt
    extimátibus vel patrem vt filij, oibus,prgftet tfi res efTecommus
    vel filiüvt patris, vel fratres in nes&vfus.puta, vtrum praeftet
    uicem exilé profe&o beneuolen fundos proprios effe,fru&usve
    tiam efficere.Duo.n.funt quae fa roin cöeconferre:qdapud quaí
    ciüt hoies curam habere &ama dam fit gentés.velcontra, folum
    re:;pprium.f.& affeétio. quorü quidé cóe effe,&cöiter coli,fru
    * neutrum fit neceffe eft in hmói &tus aüt partiri in Apprios vfus:
    republica.Infuper translatio illa quod etiain facere dicunt quidâ
    natorum ex agricolis,&artifici Barbarorü.vel &fundos,& fru^
    bus in cuftodes,et ex his in illos, &tus effe cöes. Si ergoalij forent
    magnam cötinet difficultatem, agricolae,alius eßet modus&fa
    quéadmodum tãdem fiet:&co^ cilior:fed cú ipfifibilaborent,ea
    gnofcát, neceffe eft dantes et trás quae ad poffefsionesattinét,plu•
    ferentes,quibus quos dedât. Prg res praebebunt difficultates.Ná
    terea &fuperius diéta magisin fi in fruendo & laborando non
    his neceffarium eft euenire,puta fint pares, neceffeeft incufatio
    rixas,& plagas,&amores,&cae nes exiftant,contra fruentesqui
    des. nam monampliusappellant dem & confumentes multa, pa
    cuftodes fratres & filios, & pa rum vero laborantes, ab his qui
    tres & matres, quialijs ciuibus minusconfumunt,& multiila
    1 deduntur: & rurfus qui ex cufto borant. Omnino aütconui&us,
    dibus,alijs ciuib?, vt tale caueât & cöitas rerum humanarü om
    aliquid perpetrare pp cöfangui• nium difficiliseft,& maximein
    nitatem.De communitateigitur his rebus. Probantaüt eorum g
    natorum & mulierum determi• vnâ peregrinan£focietates,quo
    matum fitin huncinmodum. rum pleriqs fere diffident inter fe
    Contra eumdem de facultatum cömunita de paruis vilibusq; rebus offen•
    te,ac magiftratuum in repw comfitw : fi.nosquoq* miniftris illis pluri•
    tione:vbi erroris /ui caufà ex mum irafcimur, quibus maxi^
    twr. Cap. 3. mevtimuradcircularem famu^
    Is confequens eit de rebus latum. Communes igiturhabe^
    - ú poffidentur, cöfiderare, reres,has& huiufmodi alias cô
    £qüofitcöftituendü illis g tinet difficultatcs, Boautem j;
    *•. • A.
    Liber Secundus. 136
    A doquonuncfit, fiinfuper mori- cis, &hofpitibus, &familiari, o
    bus& moderatione legii re&a- bus dulciffimum eft.qûfit,fi p.
    rum honeftetur,nö parum difta priae fint facultates. haec autém
    bit,habebit.n.vtriufgcömoda. non cötingunt1llis, gnimisvná
    dico aütvtriufq*, videlicet, eius efficiunt ciuitatë. Et 5terea dua
    quod cömunes fint res, & eius rü virtutü opera manifefte tola
    quod propriae.Oportet.n.oino lunt, temperantigerga mulieres
    vtres fint propriae, fed quodam• alienas (ab his. n. opus laudabi•
    modocöes: curae.n. diuifae incu- leeft fe obtéperantiâ abftinere)
    fationesadinuicënö parient:im & liberalitatis circa res poffef
    mo proficiét,vtpotead propriü fas. neque, n. difcerni poteritli•
    vnoquoq; fedulo incübente, at beralis, neq*liberalé operationë
    vero pervirtutem eríit advfum facietvllam. nâ in vfu earú rerú
    (vt ef&in prouerbio) $i funtami• quas ipfi poflidemus, liberalis. .
    |
    Is corú cóia. Eftaütét nunc gbuf> eft opus. Illiufmodi itaquelegis B*
    j
    damin ciuitatibus in hunc mo- pofitio faciem habet apparentë,
    dú fubfcriptum, ne putetur im• & humana videri poffit.auditor.
    •
    posfibile: & præcipue in ijs que enim libenter recipit, putans fo»
    p.
    Bene gubernant,aliqua funt,ali- re mirabilé quádam amicitiam
    $ quaeííe poffunt. propria.n. fua oibus erga oés: praefertim cdm
    *
    quifq; poffidens,partimvtiliafa quis incómoda accufat rerum^
    $ ditamicis,partimvtií cóibus.vt publicarum nüc proueniétia ex
    s) in Lacedæmone feruis vtütur vi eo, quia non fintcöes omnium
    &*. ci(fim,tanę forentvniufcuiufq;: facultates: ceulitigiaex contra
    ;£ & prætereaequis,& canibus,& &tibus,falforum teftium accufa•
    53 vehiculis. Patet igitur effe me• tiones,diuitü adulationes:quo•
    1}- liusvt propriae fint res, fed vfu rum nihil fit ppter proprietaté,
    ¢ - facere illas cöes. qu&admodum, fed,ppter improbitaté. Cü etiã .
    3» aút hoc fiat,legislatoris erit pro• res in communi poffidentes, re- ■
    ¢- uifio. Eftfanéinenarrabile,quá- rum%gvtentes cömunione, mul•
    W$ tum interfitadvoluptatë,confi- to magis inter fe litigarevidea•
    £ derare aliquid effe propriü fui, mus , quàm eos qui feparatim
    ;, Nö. h. fruftra quifqsad feipfum poffident. fed videmus vel pau^
    £ amicitiâ habet. eft vero id natu- cos qui in cöedegant, magis dif
    £ rale.Sed cü amatio fui reprehen fidere, ô multi, quorum,ppria
    £ ditur, non illud reprehenditur, quifq3 fuahabeat, fi conferamus
    y. quia feamet, fed quia magis & vtrofq;. Infuper aequum erat re•
    β oportet feamat: quéadmodum ferre, non folum quantis malis
    y amatio pecuniarum, nam amät priuabantur, fi cömunitatêre·
    } - emnes,vt ita dixerim, talia. At- ríi habebunt, fed ét quantisbo•
    1.; qui&largiri,&opem ferreami- nis, videáautem omninoimpof*
    W -. GG iiij fibijs
    1
    *.** t. .: 3. Politicorum ,
    G fibilis ef{èiffavita, Caufamve, publicæqsfuturusfit inc6ede/ Κ
    ro Socrati huius erroris putan gentibus, neq;Socrates ipfe in
    dii eft fuiffe,fuppofitioné höre• quit, neq; diétu facileeft. Atqui
    &am.Oportet.n.quodammodo multitudo ciuitatis diuerforum'
    vnâ effeciuitaté & domum, fed ciuium eftmultitudo, de quibus
    nó penitus, eft.m. qp fi procedat, nihil determinatú eft,an & agri
    non erit ciuitas. eftetiã quò erit colis cöes effe facultates opor•
    quidem prope vt nö fit ciuitas, tet,vel proprias fingulorü. prae•
    deterior ciuitas; velut {iquis có^
    terea vtrum mulieres & pueros.
    centum faciat vniuocum,& ver proprios vel cöes. Si.n. eodem
    £um pedem vnum : fed oportet mö cöia funt oía oíum,quid di£
    cùmfit multitudo(vt prius di• ferentiftiabillis cuftodibus:vel
    ximus)per difciplinâ, cómuné gd plus accedet fuftinentib9 eo^
    &vnam efficere,Et quidi(cipli• rum imperium^vel quã ob cám
    H: namfitadhibit ,volens per imperiü fu(tinebunt? nifi forte I
    i]lam ftudiofam; ciuitaté, prgtexuntaligd tale quale Cre
    abfurdum eft,fi pertalia quædã tenfes,qui caetera oía feruis per•
    inftituendam putet, acnon per mittentes, gymnafiafolum illis
    mores,& per philofophiam ,& vetuerunt,&armorú poffesfio•
    perleges: velutiferuorüiumen^. nem.Quòd fi,vtinalijs ciuitati•
    torumq; poffesfionem {in Lace bus,itaapud illos taliaerunt: qs
    dæmone, & comeffationem in modus erit cöitatis? nece{fe eß
    Creta, legislator cöem induxit. enim duas ciuitates in vna ef{«
    Neq;illud fanè ignorandum eft, ciuitate,& eas interfecötrarias.
    qaoportet ad longü temporis, facit. n, alios quidem cuflodes,
    ac multos annosinfpicere, in $1^ quafi in præfidio conftitutos,
    bus,haudquaquâ poterit late^. alios agricolas,&artifices,& cg
    re,an reéte fe habeant. fermè.n. teros,öiues. Litigiavero,&iur. M
    \ óíàinuentafùnt quidé : fed alia gia,& quæcunq;alia mala ciui^
    non indu$ta, alia ab expertisre tatibus prouenireinquit, oia.p.
    pudiata,Maxime auté id appa* uenient etiâ iftis, quãquã dicat
    ret, fiquis per operainfpiciatré Socrates,fore, vt non multum le
    publicam fic inftitutâ.. nö aliter gibus indigeant, pp difciplinâ,
    ènim poterit feciffe ciuitaté,nifi veluti circa res vrbanas,&circa
    feparet illa atq; diftinguat, par forii,et alijs hmóilegib°,tribués
    tim in comeffationes, partim in folü difciplinâ cuftodibus,Infu^
    genera,partim in tribus, Itaq*ni per dominos facit fuarü rerum,
    lailaliud cótingit lege prouifum agricolas, ac tollerepmitrit, At
    effe, nifivt cuftodes agros nó co multo magis putandú eft foreil•
    lant,qû nunc Lacedæmonij face los graues & infolentes, ά illas
    rccgptât.Modusvero.totius rei quae apud quofdam funt, IlQtc.
    •* • t. ' • -• -* 13$
    LiberSecundus. 2.37
    A ias , & peneßeias , & duleias. fiaut plurimg,automnes partes D
    Enimuero fiue neceffaria fint aut quaedam habent fclicitaté.
    : hæc fimiliter, fiue non, nihilniic non. n. eorundem eft felicitas, . a*rucz
    .
    quidem determinatum eft. neq; quorum &*par:fit enim vtinfit alijvertúr
    de confequentibus quae fit eorü toti,& fi nulli partium,at felici, integú.
    adminiftratio,& difciplina , & tatem imposfibile eft. Quòdfi
    legesq;iedâ. Eß autem neq; faci cuftodes non críit felices,qui tan.
    lereperire,neq; parum referens, dem alij: non enim artifices qui•
    quales hos effe oporteatad con* dem,neqp vulgus. lllaigitur ref•.
    feruandam cußodum cömunio publica, de qua Socrates locu^
    né. Atquifimulieres faciet cöes, tus eft, has continet difficulta^
    facultates vero proprias,quis cu tes,&alias his non minores.
    ramhabcbit rei domefticae, vt IDe ea reipu. Socratis parte, in qua de legi
    - -habent agriculturæ viri, quam• bus agit:& eius rcdargutio,Cap. 4. E
    :• 8 uis fint cöes facultates, & agri• Ermè autê fimiliter circa le^ :
    £ . •. eolarum mulieres;'Abfurdú etiã FÉ quoque fe habet poftea
    ex beftijs facere fimilitudiné, q» fcriptas.quapp &deillareie
    cöueniat cadem exerceremulie^ publicae parte hic cogitare pa•
    res,quæ viri, ad quos rei dome rum,melius erit. Etenim in re•
    fìicæ cura nequaquam pertinet, publica de paucis admodú de^
    Periculofa eft infuper magiftra^ terminauit Socrates: vt demua
    tuum conftitutio, quam fic facit lierum et natorum cöitate,& de
    Socrates,vt femper fint ijdem. rebus poffesfis, ac deinftitutio
    At hoc feditionis eft caufa, etiá nereipublicae, Diuifit enim in.
    apud illos qui nullâ posfidèt di duas partes multitudinem habi
    gnitatem,quid ergo apud belli^ tantiü, in agricolas,& propulfa^ F
    cofos &animofosviros ? Quòd tores belli : tertiâ exijs fecit, eos
    C autem ipfi neceffarium fit,eofdé qui confultant ac deliberant, ô£
    femper magiftratus facere, pa• in quibus fumma reipublicgc5• :
    ;: tct.nö.n.aliorum modo, δ{ mo• fiftit authoritas. Agricolæ vero
    doaliorú mifcetur animis diui• &artifices, vtrum nullius ma^.
    numillud aurum, fed femper eif iftratus an alicuius participes
    dem, Inquitautem quibüfdam fint,&vtrum arma posfidere de
    tatim à genitura aurum mifce^ beant & vnâ pugnare, nihil dc•
    ri, quibufdá argentum, æs vero terminauit Socrates: fed mulie*
    * & ferrum illis,quiartificcs futu rescenfetvnâ pugnare debere ac
    :.
    --
    rifunt,autagricolg. Praeterea cu difciplinam habere eandé quâ
    ftodibus fclicitatem auferés, to cußodes. cætera vero extraneis
    4' , tam inquit,ciuitatem facere bea peregit fermonibus,&difcipli•
    tamoportct legislatorem.At im nam cuflodum qualem effe illâ
    poslibilc cft totâ¢fi&beatam,uir 9porterct • Legum autem maxir.
    . 4… - . • wà
    Politicorum,
    G. ma quidem pars leges exiftunt ftibus, növenientibus folum in K,
    publicae, pauca vero de republi regionem, verumetiam abeíiti•
    ca dixit:quam dum pergit cöio bus. De modo quoq;rerü posfi•
    rem facere,paulatim circumagit dendarum videndum eft,nefor•
    in aliam rempublicam. Praeter fan melius fit aliter definire &
    cöitatem.n. mulierum & rerum clarius.Tantas,inquit,posfidere
    poffeffarum,caetera eadem vtrif oportet, vt modefte viuatur: g•.
    queattribuit, nam & difciplinâ inde acfi dicat,vtbeneviuatur.
    eandem,&vt abftinentes viuât Verum [hoc eft nimis generale:
    ab operibus neceffarijs. Et deco & eft modefteviuere, ærumnofe
    meffarionibus eodé modo:prae tfi. at melius eft dicere modefte,
    terquam q» hic exiftimat mulie & liberaliter:feparatim.n.vtríi
    rum quoque comeffationes effe que, alterum luxuriae acc5mo^
    debere, & hanc mille habêtium dabitur,alterum difficultati.* cii * al.ci%
    H arma, illam vero quin-p milliü. folghuiufmodi virtutes habitus !. .
    Superfluum ergo quiddá & có fint circa vfum facultatum no- Ę:
    ptum,etnouum et dubitatiuum ftrarum:puta,patrimonio man- çisE
    omnes Socratis habent fermo• fuere vel fortiter vti nö dicimur,
    nes : fed cunéta re&e, forfan di£ at modefte , & liberaliter dici·
    ficilé. Nam etiá multitudoilla, mur: quare neceffarium eft cir•
    de qua nüc dicebatur, latere nö ca illud iftasverfari virtutes.Ab
    oportet,cum tanta fit,q>Babylo furdum quoq* eft, cùm faculta
    nia, aut alia quadam infinita re tes adæquauerit, de ciuium mul
    gione indigebit, ex qua ociofo titudine nihil determinare, fed
    rum quinq; millia cum mulierii indefinitami relinquere multitu•
    : acminiftrantium multiplicitur dinem filiorum, quafifufficiéter
    baalantur. Suppofitiones qui• adaequatam propter ßerilitates,
    dem funt pro arbitrio faciendæ, quotciiq; cötingant.quodvidet M
    I nö tfi impoffibiles. Dicitur aiit nunc quoq; euenire in ciuitati•
    debere legislatorem ad duo re^ bus. Sed opus eftvtaliâ certitu
    fpicereinferendalege *ad regio diné tunc habeat ûgnüc.nänïic
    nem, & hoîes. addendum eft& quidé nemo dubitat, eòqyimfin
    ad vicinâ loca, fi oportet ciuili gulos diuifae funt facultates in
    ter viuere ciuitatem. non folum quantâcunqp multitudiné: tunc
    enim neceffarium eft ipfam tali vero cú fint indiuifae, neceffariü
    busvti ad bellü armis, quæ vti *difpares nihil habere,fiue pau- *r*
    liafint in fuaregione,verum etiâ ciores fint multitudine, fiue plu ;;:!
    quae in aliena. Quòd fi quis hu res. Magis autem putarer quis
    iufmodi nö recipit vitam, neq; oportere determinatum effemo
    priuatim,neq; publice,nihilomi dü procreandorum filiorum, ά
    nustii oportet terribilé effe ho^. facultatü: vt nö pluresά deter•,
    - -* minatum
    Liber Secundus. 138
    A minatíi fit proéreari oporteat, &e forfan dixit : finvtoptimam P
    &numerus definiendus eft re^ poft primam rempublicam, nö
    fpe&uhabito ad fortunas,ficon re&e. forfam enim Lacedaemoa
    tingat decedere aliquos,& ad niorum rempublicam quis ma^
    defe&um procreãdicaeterorum. gis probabit,vel aliam quandâ
    » Praetermittere autem, id, vt in' magis optimatum . Sunt qui
    plerifqur ciuitatibus, neceffe eft dicant optimam rempublicam
    egeftatis fitcaufa ciuibus rege ex omnigenere gubernationum
    ftas vero feditiones & deliéta pa admixtam ef{e debere, atqueob»
    rit. Itaque Phidom Corinthius, id Lacedæmoniorum laudane
    vnus exvetuftis legìlatoribus, rernpublicam conftare quidem
    familias cenfuit æquales perma illam ex paucorum potentia •
    nere debere, & ciuiü multitudi~ item ex vno principe & popu•

    : ne,quamuis fortitiones habebát


    P prius oés ingqualesfim magnitu
    lariftatuaffirmant,ponentesre
    gem illorum pro vnius guber•
    dinem. at in his legibus contra natione: fenatum vero pro pau
    rium eft.Verum de his, quemad corum potentia:ephoros autem
    modum {tatuendum putemus, pro ftatu populari : quoniam
    : poftea erit dicendum. Omiffum ephori ipfi ex plebe fumuntur.
    eftetiâ in illis legibus, quemad alij ephoratum quidem tyran•
    modum differant præfides ä fub midem putant, fed populariter
    ie&is.Inquit.n.oportere,quem regi percomeffationes,&alium
    admodum ex aliolanæ filü du• quotidianum vi&um . Sed in .
    citurô lini,fic&eosquififunt, his legibus di&um eft, optim4 .
    fe habere debere ad eos qui fub rempublicam ex populari fta•
    funt. Cüm vero totam fübftan tu conftare debere, ae ex tyrane
    tiá augeri dixerit vfq; ad quam• nide:quas aut non reponat quis
    tuplum,quare hoc vtiqp non erit omnino inter fpecies rerum pu• -
    δ in regionevfq;ad aliqüid^Vidé blicarum, aut deterrimas om^ 1)
    dum eft etiam ne gdificiorum di nium effe fateantur.Melius ergo
    uifio non profitad rem familia dicunt qui plures commifcents
    rem:duas enim cuiq; domosate nam qug ex pluribus conftat re•
    tribuit.at difficile eß duas habi fpublica, melior e(t. Deinde ni*

    : tare domos. Tota vero conftitu• hil videtur habere exvni°guber


    tiof vult effe neq; plebis guber• natione, fed ex paucorum poteri
    , fparet. natio,neq5 paucorum potétium, tia ac populari ftatu, verum ad
    % £ed horum media, quam vocant paucorum potentiam inclina^
    rempublicam : eft enim exijsq re magis: quod patet ex magi•
    ; arma ferunt.Si igitur vt commu ftratuum creatione.ná quod ex
    ß niffimam omnium hanc ciuitati dele&is fortitio fiat, commune
    *
    ,. -
    •.••. .• bus conftituit rcmpublicam,re cûvtrifque.Sed quòdneceííé fit,
    ¢ -* • * *. ditiores
    /
    PoliticorumL '
    G ditiores concionéhabere,&ma Omnes autem hae própinquio- K
    gißratus creare, vel aliud quip res funt illis, fecundiiquas nunc
    piam hmói publicorum nego regunt,ôÉiftæ duæ . nullus enim
    ciorum facere, aliosvero praete^ neq; de göitate filiorum, neq; de
    riti,id paucorum potentiae eft. mulieribus talem aliquam intro
    Infuper conari,vt plures ex diui duxit nouitatem, neqsetiá defce
    tibus ad dignitates fumantur,& minarum comeffationibus,fed
    ad maximas quidé ex maximo 3 neceffarijs magisinchoant.Vi
    cenfu,paucorum potentia eft,& detur quibufdâ maximii, vt de
    fenatus deleétio, Deligütur enim patrimonijs re&e conftituatur.
    cü&i ex neceffitate,fed exprimo nâ hinc feditiones oriri cun&as
    cenfu.poftea totidem ex feciido, afferunt. Quamobrem Phaleas
    poftea ex tertio.verum non oês Carthaginienfisante oia de hac
    neceffe erat ex tertio vel quarto parte conftituit, Inquit.n.patri•
    $ affumi.ex quartoautem quarto moniaciuium æqualia effe debe *
    rum folis neceffeeft primis & fe re.hocafit perfacile fa£tu effe, fi
    cüdis.poftea exhisaequalem ex ftatim ab ipfa conditione ciuita
    fingulis cenfibus numerum effe tis,puideretur. Poftquam vero
    fumendum inquit.erütitaq; plu cödita foret, difficilius quidem,
    res&potentiores, qui ex maxi« attamen fatis mature adaequari
    -, i..a. nocenfufumuntur*quia neceffe poffe, fi diuites dotes dentneq;
    ad ppea non eft,Quòd igitur non guber• accipiant, pauperes autem con
    §; ÉÉÉ natione plebis,acvnius princi- trâ,accipiätdotes,& nó tradât.
    ÀÁÂ patu conftabit huiufmodi refpu Plato autem in legibus fuisvfq
    tur- blica exhis patet, patebit etiam
    ad aliquid cenfuit effe permit
    poftea, cum deea fpecie reipue
    tendum. nam fupra quincuplú
    blicæ tra&abimus,Habet etiam eius quod foret minimum,nemi
    circa magiftratuum creationê, nihicere ciuiü poßidere,vt prias
    A. q»ex dele&is deligantur,pericu diximus, Sed oportet neid qui
    1ofum quippiam. Nam fialiqui dem latere legislatorem (quod
    $confpirare velint, etiam medio• certe nunc latet)quód qui patri•
    crinumero, femperfecüdum ho monio modum imponit, debet
    rum voluntatem fietaffumptio. etiam filiorum numero modum
    3n legibus igitur illa refpublica imponere, nam fi excedat multi
    ita fehabet. tudo filiorum patrimonij facul»
    £e Phale<, que & Carthaginienfiumeft, taté, neceffarium erit legemab
    - republica. Cap. 5. rogare: & fine illa abrogatione
    Vntvero &aliæ quædã ref. improba lexerit : qiii ex diuiti»
    J)publicae tumidiotarum, tü bus pauperes facit. opus eft er
    philofophorum,& inadmi go, ne tales feditiofi efficiantur.
    nifirationeipfarum vcrfatorii, : *Quòdigitur valet aliquid in re **&*.
    *- • • • - - - publica
    Liber Sccundüs. 1.39
    Α publicâ patrimoniorum exgqua modi,perquam cupidifiant pe- P
    tio,& veterum aliqui videntur cuniarü,aut honoris, aut vtriuf
    cognouiffe, vt Solon conftituit: que. Infuper feditiones oriútur,
    &apudalios lege cauetur,vt nö non folum ob patrimonioríi, ve
    quantum quifq;velit, fed quan• rum ét ob honorum inæqualita*
    tum lex pmittit,agri poflideant. tes.&hocdiuerfum in vtroque.
    Eadem quoqs róne patrimonia nam multitudo quidé grauiter
    fua alienare leges verant : vt eft fertinaequalitatem patrimonio*
    apud Locros lege cautü, nequis rum, 5ßantes aüt viri honorum
    patrimoniíialienare poffit, nifi aequalitaté.vnde illud natfi eft.
    euidentem calamitatem oftende Honoriincübit tâ ignauus,ô,
    rit fuperueniffe.praeterea vtan bonus.Non (olum vero hoies pp
    viquæ hæreditates conferuëtur. neceffaria iniuriantur, quorum
    Qgod fublatum apud Leucada, remedia putant adæquationem
    valde popularem eorú ciuitatë patrimoniorum,ne fpoli&talios F
    effecit.non.n.amplius euenit, ex pp frigus,aut,ppter famem,ve
    taxatione cenfus ad magiftratus rumetiam vtgaudeant,neq3 con
    affumi.Sed & aequalitatem qui• cupifcant.nä!i maiorem habeát
    dem patrimoniorumi conftituit: neceffariorum cupiditatem, ob
    verum haec aut ita magna effe, huius medelâ iniurias inferunt.
    vt deliciariliceat:autita exigua, Non ergo ob hác folum,verutm•
    vttenuiter viétum agant. Patet etiam fi concupifcant vt mole
    :
    ;4
    igitur non fufficere patrimonia ftia careant, & voluptate fruan
    exgquatafuiffe â legislatore, fed tur. Qgod igitur horú trium re
    medium cöieétandü effe.Praete medium eft? his quidé exiguum
    rea fiquis mediocria ftatuat om patrimonium & opificium, illis
    nibus patrimonia, nulla vtilitas aüt temperantia:tertium vero fi
    eft:magis enim cupiditates adae quis velit per illa deleétari, non
    quandæ{untά patrimonia.hoc aliunde άâ philofophia quærat
    autem fieri non poteft, nifi fuffi remedium, nã cæteræ quidého,
    cienter difciplina ciuibus adhi• minibus egent, cüm iniurias in»
    bita per leges.Sed forfan relpon ferunt plurimum propter fuper
    deret Phaleas, hoc ipfum fe dice flua, non propter neceffaria:pu
    re. Cenfetenim horum duorum ta tyrannidé inuadíit,non vt fri·
    aequalitatem ciuitatibus ineffe gus repellant.quapp honor ma
    debere,patrimonij fcilicet, ac di ximus habetur,non ei qui furem
    fciplinae.fedqugtandem hgc di• occiderit, fed ei qui tyrannum,
    fciplina fit exprimendum fuit : Itaq* Phaleas paruis duntaxat
    &vnam eâdemq; effe,nihil pro iniurijs hacfua reipublicæ con
    deft.nam fieri poteft,vt fit vna ftitutione fuccurrit. Praeterca
    <adcmqjdifciplina,verüciufcc multaftatucre pergit, g quæ ad
    fc:pfos
    y.
    , PoliticorumL :
    G (eipfos re&e inftituti erunt. fed lis eft.&primo quidem fufficere *
    oportebat quoq} ad finitimos,et dicüt{ paucaatq; minima:mox *va &
    peregrinos oés. Neceffe e(t ergo vero,vbiilla funt confecuti, plu- **-**'*
    conftitutam eife rempublicâ ad raappetuntfemper, quoufqp in §.j*
    !bellicum robur:de quoille nil di infinitum procedanr,infinita eß ôïûm.
    xit. Eodem modo de facultati• mi.cupiditatis natura, ad cui* ex»
    bus.tantas enim effe oportet, vt pletionem plurimi viuunt. Ho•
    non folum ad ciuium vfum, ve• rum igitur principiú eft magis,
    rumetiáad pericula externafuf. q3 patrumnonmoru exæquatio, cu•
    ficiât , quare nec ita magnas effe uitatéficinftituere vt boni qui•
    decet, vt finitimi concupifcant, dé viri plus quâ fibi cöpetat ha•
    quibus refifti non poffit:nec rur here non qugrát,improbi aiit et•
    fusita paruas,vt cum paribus et fi qrant,haberenon poffint. hoc
    fimilibus bellum nequeantfufti aiit fiet,fi inferioresfint,neciniu
    H nere, illequidé nihil determina• riam patianí.Necvero in hac ip
    uit. Oportetautem neq; id late^ faexgquatione patrimoniorum,
    re,quâtas facultates hëre condu re&eeftab eo difpofitum,cü fun
    cat.Fortere&a determinatio fue dos &agros exaequet folum: fed
    rit,tantas effe debere, vt lucrum fint feruorú quoq* armcntorüq;
    fuperantibus bello, afferre non & pecuniaríi diuitiæ, &appara
    poffint. fedita quafi nihil fupac tusingens earü rerü,quas fupel*
    quirant.Quare Eubolus confide le&ilé vocitamus. An igit horü
    rare iuffit Autophradatem cum oium exæquatio quaerenda eft,
    Atarnea obfidere vellet, cogita• vel moderatio όdam mediocris,
    ret vt quantotpe circa expugna an cunéta omittenda?Videíauté
    tionem eius loci diftineretur ac ex ipfarü legü pofitione ciuitaté
    exiftimarethui* tpis ia&uram: exiguâ conftituere:fiquidéarti
    velle.n.pro minori pretioiâ tüc fices oés publici erunt,nec multi
    1 Atarnea relinquere.quae cum di tudinem augebunt ciuitatis. fed
    xiffet,Autophradatem in fenten certe publicos eé eos q publica
    tiam traxit,&obfidionem prae^ faciuntopera oportet:quéadmo
    termittere fecit.Habetigitur vti dum & Epidamni:& Diophan
    litatem exaequatio patrimonio^ .tusqiiqs Athenis conftituit.De»
    rum inter ciues, ne inde feditio* Phaleae igitur republica ferè ex
    nesoriantur, verum(vt ita dixe his deprehédi poteft, fi quid ab
    rim)non admodii magnâ : nam eo fit bene di5tum,vel non bene.
    &praeftätiores cöqueri poffent, De Hippodami,& Milefiorum repw ,
    xquafi ipfi plus habere debeant. blica. Cap. 6. .

    & quo fitvtipfi fæpe infurgant, Ippodamus autem Eury*


    ac feditiones cöcitent.Praeterea, phontis Milelius,q & ciui
    ömprobitas hominum infatiabi tatum diuifioncm iwenit,
    Liber Secundus 2.4O
    A & Pirgum abfcidit, cú effet in cg ret. nam vt nficquidem fit, non D
    tera quoq; vita morofior;ppter re&e prouifum â lege exiftima
    glorig cupiditatem, vfq;adeovt bat:quia cogantur homines aut
    quibufdá videret fuperfiuusca» hoc,aut illud iudicantes, peiera
    pillorum prolixitate & ornatu re. Ferebat quoquelegem deijs,
    fumptuofo,prgterea veftitu vtili qui vtile quippiam ciuitati rep
    quidem, fedadmodü faréto, nö periffent,vt honoribus afficeren
    in hyeme folum,verumetiam in tur. Filios auté eorü,qui pro pa
    aeftate, ftudiofusautem de omni triabellädo occubuiffent,ex pu
    natura effe volens, primus om blicoalendos effe : quafi id non
    nium, qui non in republicaverae prius fuerit lege prouifum. nam
    fati effent, aggreffus eft aliquid eft núc Athenis ea lex, & in alijs
    dicere de optimo ciuitatis ftatu. quibufdâ ciuitatibus.Magiftra
    Conftituitaút ciuitatem multi• tuum vero oium eleétiones po
    … tudine decem millium, in tres di pulo attribuit. Populum autem E
    uifam partes. faciebat.n. vnam faciebat tria illa genera ciuium:
    partem artifices, alteram agrico qui vero dele&i effent, eos rerú
    las, tertiam propulfatores belli publicarum curam habere debe
    atq;arma tenétes. Diuifit quoq; re, ité hofpitaliü, & pupillariú.
    regionem in tres partes, vt effet Plurima igit ac maxime digna
    parsvnafacra, alia publica, ter memoratu in Hippodami con•
    tia priuata. vnde cultus Dijs fie ftitutione ifta funt. Sed primo
    ret,facra:vnde vero propulfato• dubitabit aliquis de partitione
    res belli alerentur, publica:quae ciuiü.náô( artifices,& agricolg,
    aiitagricolarum foret, priuata. & qui arma tenét, omnes in rei•
    ILegü quoq; tres effe fpecies folü publicae c5ione verfantur.verü
    putabat: de quibus vero iudicia agricolae quidé arma nö habêt:
    „ fierent,totidem effe numero, in• artifices aütem neq;arma neque
    iuriam,damnum, caedem.Pone agros: itaq; fiunt quodammödo f
    bat quoq; vnum iudiciii princi ferui eorü qui habent arma. par
    pale, ad quod oia male iudicata ticipes igifeffe oíum bonoríiim
    pofe eft,cü fit quidé neceffariú
    reuocarentur : id«q; conftituebat
    ex fenibus quibufdam dele&tis. exijs qui hfit arma, cöftituibel^
    Sententias veroin iudicijs, non li duces,&cuftodes ciuium,&
    calculis ferendas effe céfebat,fed pricipalisfimos(vt ita dixerim)
    vnumquenqs iudicem tabellam magiftrat?. q) fi pticipes nö fint
    afferre, in qua fcriberet, fi con• reipub. qüobonoaio effe potue
    demnaret fimpliciter, fententiâ: rüt in repub. Enimuero potétio
    fin abfolueret fimpliciter , va res eé op} illos qui arma tenent
    cuü:fin partim condénaret, par ambab°ptibus. id aút nö facile
    vim abfolueret, idipfum defini• cft, nifi multitudia: exuperent.
    . •.
    --
    •
    -
    quòd
    ' Politicoriim
    G q»fihocerit, quid opus eft alios contraftatuunt, nieiudicesintér 1¢
    participes effe reipublicae,& fuf fe colloquantur.Deinde qüonö
    fragia magiftratuü habere? Prg erit litigiofa fnía, cüm iudex nö
    terea,agricolae quid vtilitatisaf putattfh deberi, quantum peti•
    ferunt êiuitati? Artifices.n. effe tur.nam fi petitor viginti minas
    neceffarium eft.nam omnis ciui poftulabat : iudicum auté vnus
    tas artificibus indiget, & pof* decem iudicet,alter quinq;,alter
    funt proficere exartibus,quéad quatuor,&hocmodo diuidant:
    modum in alijs ciuitatibus. fed &alfj in totum condeminent,alij
    agricolæ fihabentibus armavi in nihilum: quis erit modusfen•
    &um parant, merito forent pars tériarum concordandarii? Præ•
    aliqua ciuitatis,at illic priuatim terea, nemo peierare cogit fim•
    habent, priuatimq;colunt.Infu pliciter condemnantem velab•
    Éii afit publicos agros, exqui foluétem, fifirnpliciter petatur.
    H bus propulfatores belli vi&um non.n.cüm abfoluit,nifiil debe- I.
    habére oportet, fi ipfi idem co re iudicat, fedvigintiminasnori
    lát, nö effetaliud agricola, aliud debere. at ille peierat, qui cüm
    propulfator belli , quod legisla^ putetviginti minas non deberi,
    tor effe vult.fin alijquidama ab tii condemnat. Deeoaiit, q» in
    agricolis et propulfatorib?,quar uenientibus aliquid cömodii ci
    tum erit membrfi ciuitatis nul^ uitati,honores tribuédifunt, n6
    lius particeps, fed alienum à re^ eftturfi lege cauere, fed apparem
    publica. Quöd fiquis dicat eof tiam folii probabilé habet: con•
    dem agricolas,& proprios cole tinet.n.calumnias, & motú for•
    re& publicosagros, primo fru •fam reipublicæ a Sed incidit hæc
    &uum multitudo non fufficeret, in aliam quaeftionem & confide
    ex quibus finguli binis domib? rationem aliam. Nam dubitant
    habeãt miniftrare. deinde, quä • nonnulli, vtrum damnofum fit
    1 obrem non ftatim ex eifdë agris velvtile ciuitatib* leges patrias M
    profe£i; alimenta fumant, & ;p mutare, fi fit alia melior. quapg
    propulfatoribus exhibeant.haec non eft facile di&o ftatim affen
    fané omnia magnâ continét tur tiri, fiquidé non conducit muta•
    bationem. Nec de iudicio quoq; re. fieri aiit poteft vt inducatur
    re&e fe habet lex, qua iudicam^ aut legü,aut reipublicæ difíolu
    dum putant cum diftinétione,li tio, táquam commune bonum.
    tefimpliciter fcripta,ita vt ex iu Sed ctim in hanc mëtionem in•
    dice fiat arbiter.hoc.n, in cópro ciderimus, etiã pauca de eo per*
    miffo in plures faéto recipií(cö ftringendafunt: habet enim, vt
    ferunt.n. inter fe de {ententia fe diximus, dubitationem, & me
    renda) fed in iudicijs non recipi· lius videri poteft,-vt rnutationë
    tur; immolegumlatorcs pleriq; recipiãt, nã alijs quidé sit: nO©
    Liber Secundus. 2.4I
    Δ hoc prodeft: ceufi medicina ab effe tolerauda,&legumlatorum D
    inftitutis patrijs mutef,& gym^ δ{ magiftratuum, non enim tiì
    yf.
    naftica, &aliae artes atq; faculta proderit qui corrigere perget,
    [f.
    tes. quarü cü vna ponenda fit ci quantum nocebitaffuefa&io fu
    ››
    uilis difciplina, patet in ea quo perioribus non parendi. Médax
    que eandé rónem effe tenendâ. 5{ deartibus exëplú. neq; enim
    Probari autem hoc dicet aliquis fimile eft mutare artem atquele
    : &in ipfis rebus. antiquas enim
    leges nimium rudes effe & bar
    baras.armati fiquidé ferro ince•
    gé.nälex nullâ vim habet, vt ip^
    fi pareatur, nifi ex more:mos au
    té non fit mifi téporis longitudi^
    debät Graeci, & vxores emebát ne. quare faciliter mutare leges
    :y
    inuicem, & quæcúq; vetufta iu^ ex prgfentibus in alias nouas,in«
    raalicubi extant, penitus rudia firmam facere eft vim legis. Prg
    funt. ceu apud Cumas de caede tereafi mutandæ funt leges,vtrú E
    lexeft, fiaccufator multos teftes omnes & in omni republica, an .
    inducat exagnatis proprijs, reü non ? & vtrum à quocunq;, aut
    effe cædis,contra quę probatur. quibufdam: in his enim magna

    :$
    f.
    Quærunt autem omnino nó pa eft dfia. Quapropter niic quidé
    trium,fed bonii oës. putandüq; omittamus cöfiderationé hanc,
    eft prifcos illos hoîes, fiue exter nam aliorum eft temporum.
    ra geniti fuerint, fiue ex corru
    ptione aliqua feruati, fuiffe igna
    ros&imprudentes, vt de terra
    de Lacedemoniorum republica.
    Cap. 7.
    E Lacedaemoniortim auté
    natis dicitur, quâ abfurdú eft in republica & Cretenfium,
    eorú opinionibus perfifterevel^ ferme autem & de aliorü
    le. Praeterea neque leges fcriptæ rebuspublicis duo funt confide F
    meliores funt, fi funt immutabi randa.vnü, fiquid reéte vel non
    C
    les.vt enim in alijs artib?,fic etiá re&e ad optimâ conftitutionem
    circa ciuilem conftitutioné im in illis fit fordinatii: alterum, fi + voμο£t-r*
    ^Text.
    ! + &rufâ;
    exa&e., poffibile eft fingulafad minimü quid ad fuppofitionem et modíi a.l.fanci
    tu m.
    vfq; fcriptis cöprehendere.necef aduerfantis ab illis reipublicae.
    fe eft enim,vtgeneraliter fcribá Quòd igit neceffariü eft in bene
    tur:aétiones aüt circafingularia cöftituenda repub.neceffariori
    fiunt.Ex his ergovideí,&quaf adeffe facultatem,oés fatení:fed
    dâ leges, & qiiq; effe mutandas. quéadmodum id futurü fit, nori
    Alioautem modo confideranti• facile eft cöprehendere. nam &
    } bus,cauendum videtur effe ma Peneftiae Theffalorum multo•
    xime. cum enim vtilitatis quidé ties in ipfos Theffalos infurrexe
    accefíio parua fit, affuefcereve^ runt:& Ilotes Lacedaemoniorü:
    ro facilitcr leges mutare impro^ nam in cafibus eorum aduerfis
    bandum, conftat errata quædã nunquam infidiari deftiterunt.
    Moral.cü cö, Auer, HH Ve•
    - 'Politicorum
    G Verum apud Cret£f«s nihil ad haberi in precio: prgfertim cum K
    huc tale accidit.caufa forfitan è, viri fint mulieribusobnoxij. q<f
    quia vicinae ciuitates, quamuis accidit omnibus ferme militari•
    - inuicem bellum gerant, tamen bus bellicofisq;gétibus,praeter•
    earú nulla rebelles recipit. quo• quâ Celtis, aut fiqui alijcoitum
    - niâ id non conducit, quando & mafculorîi palã receperunt.Vi
    c.5i. *°* ipfe* periaecos habent. At Lace detur aüt qui primus fabulatus
    Äî pofTerdaemoniorü finitimi omnes ini• eft, nö irrationabiliter Venerem
    ííonis ;? mici erant, Argiui, Meffenij, &
    Marti coniunxiffe : qih oës hu
    ÄÈÉ Archades. nä&Thefialisabini iufcemodi homines proni funt
    - tio rebellarunt, dü cü finitimis ad venerea,aut mafculorum,aut
    Achgis & cum Perrhgbis & Ma mulierum, illisq;obnoxij. Itaq;
    gnefijs gererét belium. Videtur apud Lacedæmonios hoc fuit ,
    autem etfi nihil aliud, attamen multaq$ in eorú principatu á mu
    H hocipfum effe perdifficile, qué lierib°adminiftrabátur.Etenim
    admodum cü eis fit conuerfan quid refert,vtrú mulieres ipfae
    dum. Ná firemiffe erga illos te ubernent,an eos qui gubernât,
    geras, fuperbiunt illi quidem,ac a mulierib°gubernari: idé enim
    fe pares dominantib°exiftimât: accidit.Cüq; infolentia ad nullú
    finafpere traététur, infidiantur, obfequiüvtilis fit, nifi fortead
    atq; odio habent.patet igitur nö bellü, maxime nociuæ étad hoc
    reperire optimü modii eos,qui ipfum Laconum muliereserant.
    bus ifta contingunt circa fubie Patefecerunt hoc in Thebanorü
    &tos. Praeterea lenitas in mulie aduentu, non enim magis vtiles
    res&ad propofitum reipublicg praeftiterüt fe j;aliarü ciuitatú
    nocet, &ad dire&ionem ciuitar mulieres:fed turbam inferebant
    tis.Vt enim domus pars funtvir magis çj3 hoftes.Ab initio igitur
    & vxor, ita& ciuitatébifariâ di rönabiliter cötigiffe Lacedaemo
    1 uidi cenfendú eft, in virorü mul nijs videíin muiieres indulgen- M
    titudiné ac mulierü.quocirca in tia, cíi per militiâ multü domo
    quacunq;republica male proui abeffent, Argiuis primo, mox
    fum eft circa mulieres, in ea pu• Archadibus et Meffenijs bellum
    tandú eft medietatë ciuitatis ef inferentes.exercentes enim feip
    fe negleétam: quod ibicótingit. fos, legumlatori praeftabant af
    Volens enim legislator totâ ciui fuefa&os propter militarem vi•
    taté effe durâ ac laborum patien tam.multas enim continet virtu
    tem, in viris quidé id feciffe cö tis partes. Mulieres auté fertur
    ftat,in mulierib? aüt non feciffe. ILycurgus deducere conatus ad
    viuunt enim molliter, ac in oém leges:atvbi repugnabant,abfti•
    licentiam diffolutae. ltaq; necef nuiffe. Caufaeigitur fa&orü hae
    farium in tali republicadiuitias funt ; itaq;& huius pcccati. Sed
    nO®
    Liber Secundus. 2.41
    A hós nön id confideremus, cuive paucitaré. Aiunt etiá pár tempo D
    nia danda fit vel non danda, fed ra prioríi regü, nouos homines
    reótíine fit an non reétum. Quæ permultos donatos, ob numeríi
    porro circa mulieres non bene fe ciuium, qui bello diminuti fue
    ÉÉÉ (vt diximus an^ rant,adaugendü. & aiunt fuiffè
    te)non folum ipfa per fe indecen qiiq; Spartiatis decem millia.&
    tiam quandam facerein republi tamé fiue fint ifta vera, fiue non
    ca, fed impellere quoq;ad cupi• fint, melius eft peradaequatio
    3* ditatem pecuniae. Poft i!la enim nem poffèffionum replere homi
    quae nunc dióta funt, tuentes in nibus ciuitaté, Contraria etiam
    gqualem rerum poffeffionem qs quodámodo eft huic prouifioni
    reprehendat ? nam eorum qui lex illa circa prolë. volens enim
    bufdam hoc euenit, vt magnam legumlator quamplurimos fore
    P nimium opulentiâ haberét:alijs Spartiatas, inducit ad multitudi
    vcro vt penitus exiguâ:quapro nem procreãdam. Eft enim lex, E
    pter ad paucos deuenerút agri. qui tres genuerit filios, eum effe
    hoc aút ex eo accidit, quia ma!e immunem á cuftodia: qui vero
    fuerat lege,puifum.emere enim, quatuor,immuné effe ab oibus.
    aut vendere quod habeas, fecit Atqui patet, q» fi multi gignan^
    non honeftum.& reéte id quidê. tur, regione fic diftributa, necef
    fed donare ac teftamento relin^ fariú eft multos fieri pauperes.
    n£.
    quere conceffit. atq; idem acci• At enim & quæ circa Ephoros
    ciat neceffe eft, per hunc modum conftituta funt, praue fe habent.
    & illíi.Sunt enim mulierum ferè hic enim magiftratus maxima*
    ex quinqs partibus totius regio^ rum apud illos rerú poteßatem
    nis duae,multis haeredibus infti habet. funiitur autem ex plebe
    tutis & traditione dotium ma• oës: vt multotiés contingat ho*
    9 gnarü,atqui melius erat,aut nul
    -
    mines valde pauperes in hac po
    lam,aut paruâ, aut mediocré eé teftate conftitui, qui pp egefta
    conftitutâ. niicaiìt licet donare tem venales fint.Oftenderunt id
    exteßamento cuicunqp, & fi nul & fæpe prius, & núc 1 Andrijs.
    loiftituto hærede decefferit, hic corrupti enim pecunia quidam,
    cui voluerit,dat.Ex quo fa&um quantü in fe fuit totâ rempubli
    eft,vt regio fufficiés mille & qn cam euerterunt: δ{ pp eius ma
    .*
    gentos equites alere,peditum ve giftratus & mimiâ poteftaté, ac
    ro triginta millia,ne mille qdem tyränidi parem, reges ipfos po^
    totos habeat. Apbauitautem res pulares fieri compulerant, vt in
    ipfa praue apud il!os in hac par~ hac quoq; parte refpublica laede
    te fuiffe prouifum : qiú vna pla retur, popularis enim ftatus ex
    ga fufcepta ciuitas ea corruit, optimate refulrauit.Continet tíi
    necvlcra pertulit ob hominum 1cmpublicam. magiftratus ifte,
    Hi H ij 2C•
    ... - PoliticorumL
    G acquiefcitenim plebs ex eo quia fidat, tanquam non bonisviris K
    maximi magiftratus capax eft. nequaquam tutum.Videntur au
    itaq; fiue p legislatorem,fiue per tem hi, qui in hac poteftate con
    fortunâ euenit hic,vtiliter fe ha ftitutifunt,largiendi,gratifican
    foet rebus. Oportet enim rempu diq; permulta facultaté habere.
    hlicâ,quae diuturna fit, velle, vt quapropter meli? erat eos ratio^
    *oës ciuitatis partes conftent atq; ni reddendæ fubie&os effe:nunc
    in ftatu fuo permaneant. Reges autem non funt.Videtur autem
    ergo propter honorem fuü itafe Ephororum magiftratus omnes
    habebunt. praeftantes auté viri alios magiftrat?corrigere.in hoc
    pp fenatum: ná ea dignitas vir^ aüt nimium certe illis pmiffum*
    tutis eft praemiü.plebs aüt pro & non per hunc modum dicim?
    pter ephoriam:nam cöftituitur rönem reddere oportere. Infup
    exomnibus. Sed oportebat hüc creatioipfa fenatorum quam p
    H magiftratum fumiquidé ex om fuffragia faciunt,perleuis eft. ac
    nibus,non tii per hunc modum, ipfum petere magiftratum qui
    perqué nunc fit.eft enim nimiü eligendusfit, non reéte fe habet:
    puerile.Praeterea aüt & iudican oportet enim & volentê & non
    di de magnis rebus poteftatem volentéad magiftratum affume
    habent homines contingentes. re,fi dign°fit eo magiftratu.Niic
    itaq; melius foret non £m pro~ aiitidem facere in hocvidetur le
    priam mentem eos iudicare, fed gislator, quodin alia republica.
    £m literas&leges. Etetiâ Epho ambitiofus enim faciens ciues,ul
    rortivita nequaquã conueniens lis vtitur ad fenatorum dele&tú.
    propofito ciuitatis.nam Ephori nemo enim magiftratum petet,
    quidem molliter viuunt, in cæ mifihonoris fit affe&ator. atque
    teris autem tanta afperitas eft vi pleraq; eorum quae hoîesiniufte
    tae, vt nequeant homines illam faciunt, per ambitioné & auari·
    I perferre,{edclam tranfgrediétes
    tiâ committütur. De regia vero
    legem voluptatibus fruantur. poteftate,vtrum meli°fit eam in
    Senatorum quoq; poteftas non ciuitatibus exiftere nec ne , alia
    re&e apud illos conftituta eft,ná foret difputatio,attamen melius
    q»fintviri boni ac fufficiéterad (non vt nunc quidé)fed provita
    virtutem eruditi, dicet forfitan cuiufqpregisiudicare.Quód aüt
    aliquis ciuitati códucere. enim ne ipfe quidem legislator credit
    uero qp per omné vitam magis fe facere bonos&honeftos, ma•
    de rebus decernendi poteftatem nifcftum eft. diffidit enim quafi
    habeant,periculofum eft: eft eni non fintad fufficiétiam boni vi•
    vt corporis,{ic etiam & ciuitatis ri.ltaq;legatos fimul mittebant
    fene&us. Per hunc autem modú inimicos,ac faltem ciuitatis effe
    eruditis,vt& legislator ipfe di£ putabant,feditionesregum.Nö
    bene
    - -

    -_

    Liber Secundus. 2.43


    1 a bene etiam circa comeffationes, & inhocquidêre&e,fedq, haec D
    quaeilli Phiditia nominant, con potiora ά virtuté ipfam putât,
    ftitutú eft ab initio. Oportebat in hocnon re<te .Maleetiácirca
    enim magis ex publico effe con pecunias publicasapud Spartia
    uentum, quéadmodumin Cre^ tasconftitutum eft. quianeqsin
    ta.fed apud Lacedgmoniosvnuf publicohabent quicquã &ma
    quifqsconferre habet:&fi funt gnabellagerere coa&i pecunias
    quidam longe pauperrimi, qui ægreconferunt.ná quia Spartia^
    - huiufmodi fumptum nequeant taríi eft plurimü agri,nö exami•
    fufferre. Exquo fit, vt legumla nantinuicem collationes. & eue
    tori contrà eueniat ú ipfe volue nit legumlatori contràêcömo•
    rit. Voluit enim ciuitatem popu dum eft,publiceinopiam, priua
    harem facere per comeffationes. tim auaritiam inducere. De La•
    fedcontrâ accidit,cüm non fitfa cedaemoniorü igitur republica
    . cile pauperibus comeffationum ha£tenus di&umifit.ná hgcfunt, E
    participes effe.more enim maio quae maxime quis reprehehdat.
    rumficapud eos definitur, vt q De Cretenfiumrepublica. Cap.8.
    comeffationü particeps effe ne Retenfium vero refpubli•
    queat,is ad reipublicae guberna ca huicfinitima eft. Habet

    i tionem non admittatur. Legem Y autem quaedam non dete•


    vero quæ eft circa præfe&os claf rius,fed plurima minus nitide.
    fis,&alijquidam improbarunt: Videtur autem & fertur Lacedae
    & reéte quidem improbátes. eft moniorum refpublica in pluri•
    enim feditionis caufa. nam cum busimitata Cretenfem: vetufta
    reges fint belli duces,praefe&ura auté pleraq; rudiora funt nouis,
    illa perpetua ferèalterum eftim Ferunt enim Lycurgum poft die
    perium. Et fic quoq» fiippofitio miffam Carilli regis tutelam,cü
    4C nilegislatoris fuccenferi poteft: longo tempore peregrinaretur,
    quod & Plato in legibus fuis cen in Creta plurimum fuiffe diuer•
    fuit.Ad partem enim virtutis to fatum propter cognationé.erät
    ta ordinatio illarum legü conten enim Ly&ij Lacedæmoniorum
    dit,f.bellica:hæcautem vtilis ad coloni. fufceperant autem ijqui
    viétoriâ confequédâ. Itaq; falui in eam coloniam venerant, infti
    erant bellú gerentes,peribät ve tuta legum,tunc in antiquis ha•
    rovbi rerü potiti effent:qiii ncc bitatoribus obtinentia.quapro^
    ocium agere, nec quicquã aliud pter & núc* Pcricæci eodem mo.accolae.
    : exercere fciebant praeftabilius,
    çí, rem militaré. lllud quoqs erra
    tum nö fane minus,q» putât bo^
    doillis fegibus vtuntur,quomo•
    do eas Minos conftituit primus.
    Videtur auté haec infula ad prin•
    ma illa,quae ad bellü pertinét, ex cipatum Grgciae effe nata,ac prg
    virtute magis ἀ exvitio fieri. clarefita,cun&o nanq3 imminet
    HH iij maris
    - ' -•
    - , PoliticorumL*
    c mari:cúm ferè Graeci omnes cir ciatâ republica lex repellit, vt K
    cum mare fint pofiti. abeftenim prius dixim°.ati Creta cöiseft.
    hinc modicum â Peloponnefo: ex cunátis enim quæ à terra pro
    illic veroab Afiae loco,qui circa ueniunt vel armentis, ex publi•
    Triopium eft & Rhodum.Qua cis,&his quæ afferunt Pericxci,
    re imperium maris obtinuit Mi diuifio fit.vt pars vna ad Deorú
    cultum et ad publica onera,pars
    nos, ac infularumalias fubegit,
    alias vero dudum incultas habi•
    ad comeffationes deputetur. at
    tari fecit. tandem Siciliam ag ita ex publico educãt oës, & mur
    .''' greffus, circa f Camerinam de lieres,& pueros, & viros. Ad té
    -^..«.v
    **' funétus eft. Habet autem conue perantiam autem cibi quafivti^
    nientiam Cretica inftitutio cum
    lis fit, multa legislator philofo^
    Laconica. Agriculturam exer phatus eft, & de mulierü diuor^
    cent apud hos quidem Illotae, tijs, de earü cögregationeadvi
    H apud illos vero Pericæci. Et co~ ros,nefuperfluäm pariant multi t.
    meffationes funt apud vtrosq;. tudinem profpexit.quodvtrum
    &antiquitus nuncupabant La praue vel non praue conftitutü
    eedgmonijnon Phiditia,fed An fit,aliud erit cöfiderandi tépus.
    dria,quemadmodum Cretes.ex Sed q> circa comeffatiöes meli°
    quo palam eft inde proueniffe. Apuifumfit apud Cretas,άapud
    Infuperauté & reipublicae infti^ Lacedæmonios manifeftum eft.
    tutio. Ephori nanq; eandé vim At circa Cofmos deterius, íí cir
    habent,quâ in Cretahi qui Cof ca Ephoros.Quod.n.malihabet
    mi appellátur:nifi quód Ephori Ephororum magiftratus, idé&
    quinq; funt,Cofmi auté decem. in illis eft,fumütur enim quiuis.
    Senatores autem pares funt fena fed quod in his prodeft reipubli
    toribus,quosvocant Cretescon cae,illicnö eft. Nam hic,quia ex
    filium. Regiaautê poteftasfuit omnib°affumptio eft,particeps
    1 primo apud Cretas, poftea illâ populusamplifsimiiiiagiftra?, M.
    fuftulerunt, imperio in bello ad vult manere rempublicam: illic
    Cofmos translato. Concioautê afìt non ex omnibus fumuntur
    omnibus cöis eft, fed aliâ nullâ Cofmi, fed ex quibufdam famie
    habet authoritatem, άeacöpro lijs,8{ fenatores exijs qui Cofmi
    bandi,quæ â fenatoribus& Cof iam fuerüt. De quibus idem dici
    mis fuerintante decreta,Qugigi poteft,q<f de ijs quae apud Lace*
    tur de comeffationibus conftitu dæmonios fiüt. Nam effe liberiî
    ta funt, melius apud Cretas, ég magiftratüatq; perpetuii, mai°
    apud Lacedæmonios habent, eft munus £g dignitas eorum me
    Nã apud Lacedaemonios vnuf reatur, & non fecundiilegé fcri•
    quifq; certum quid infingula ca ptam iudicare, fed fecundum
    pita taxatum foluit: quod nififa q§ fibi videtur,periculofum eß,
    Qgite
    LiberSecundus. 2.44
    A Quiefcere autë plebem non par quod patefecit imbecillitatem Io
    ; ticipanté,nullum fignü eft bene legum fuarum.Dehacigiturre•
    conftitutæ ciuitatis. Nec quic^ publica haecdixiffe fufficiat.
    quá fufceptionis eft Cofmis quë Superiorum rerumpublicarum com
    admodü Ephoris : abeuntq; per paratio. Cap.9.
    infulam longe ä cötendentibus. Idetur etiam Charthagiae
    Medicina vero quâ huicdeliéto nienfium refpublicabene
    f.^vvag iv adhibent, ridicula eft, nec ciui• conftituta, multaçphabe•
    lis,fedt tyrannica, fæpenumero reprgteralias,qugdávero maxi•
    enim autcolleggillorum,aut pri mefimilia Lacedaemonijs. Tres
    uati homines infurgentes perfe• enim iftae refpublicae quodämo
    ditionem Cofmos expellunt.Li do inter fe,pximg funt, multíi4;
    cet etiam Cofmis feipfos magi• diftantabalijs, Cretica dico,&
    ftratu abdicare. enimuero hæc Laconica et Carthaginiéfis:mul
    B omnia prgftabat legefierię pro taçginipfis prouifafuntre&e.Si E.
    hominum volunte: non enim fe gnum autem eft reipublicg bene
    cura eft regula. Omnium vero in{titutae,q* populus in fuo per•
    deterrimum eft,potentum depo maneat loco, neq3 feditionévllâ
    fitio:quam tam fæpe concitant, (quod di&u digníifit) vnquá fe
    cúm fententias dare nolunt. per cit, neq; tyrannü: Continetaüt
    quam manifeftum eft habere eâ fimilia Lacedgmoniorum reipu•
    M.
    -

    inftitutionem aliquid reipubli• Blicae,comeffationes quidé foda.


    cae,fed non efferempublicam,at litiorü, Phiditijs: centü auté &
    potentatum magis. Confueue quatuor virorü poteftas,Epho•
    *runt autem concitata plebe, & ris: praeteróq* non deterior.nâ
    amicis ad vnius arbitrium rem illi excontingentibusfunt: hanc
    deferre,feditionesq; & prælia in auté poteftatem fufcipiunt opti•
    ter fe mifcere. At vero id quid mates. *Imperator vero& fena *4awiAsvt
    C differt ab eo, q> tandem ea ciui tus conueniunt Lacedaemonio- 8
    ?, tas nö fit, difföluta ciuili focieta rum regibus & fenibus. melius
    te* Eftaíit periculofus hic reipu aút q> imperatorem nö fecundü
    blicae ftatus, fig velint poflintq; genus, neq; ex vili & praeexcel•
    inuadere. fed,vt fupradiximus, lenti magis eligunt ô fecüdum
    feruatur propter locum , quia virtuté. nam qui magnâ habét:
    emnesaduenas procul excludit. poteftatem, fi ipfi nullius pretij
    Itaque Perioeci manent Creten» fint,multü nocent, nocueruntq;
    fibus . verum Ilotes perfaepe â iam Lacedaemoniorum ciuitati.
    Lacedgmoniis defecere.nö enim Plurima igitur reprehenforum
    erat in Creta potétatusvllus ex• propter tranfgrefsionem cómu
    ternus: fed nuperrime bellii pe^ nia funt omnib?antediétis. Sed
    regrinum irrupitineaminfulâ, quantum ad intentionem opti•
    -
    HH iiij Π12ACUITIA

    ijv/
    -

    - , Politicorum
    & matíi attinet& reipublicg,qug tem optare. Si igiturfumere di- K
    dam ad popularé ftatum magis uitem,paucorü potentigeft, per
    declinant, quædã ad paucorum virtutem aíit, optimatum : ißa.
    potentiâ. Nam referendi quidé qugdâ fuerit fpés tertia,p quam
    ad populum aut nö referendiali cóftituta eftapud Carthaginien
    qua, imperatores vnâ cum fena^ fes refpublica, creant enim magi
    tu diii funt, fioέs concordent, fi ftratus ad hgc duo refpicientes,
    nó cócordent, populus ipforum & præfertim maximos, vtimpe
    diis eft.quæcunq; aüt retulerint ratores & duces bellorum. Pu•
    magiftratus,de his nöapprobâ« tandum aüt eft huiufcemodi ex•
    di modo illorú fententias pote^ ceffum ab optimatib° effe erro
    fìas permiffa eft populo, verum rem legis conditoris: quéabini•
    etiã pro arbitrio cöftituédi pro^ tio prguidiffe valde neceffarium
    uidendiq;, & cuiuis cótradicere fuit, vtoptimi valerent quietem
    H relatis illorü licet,quod nö eft in agere, nec quicquã indecoríifa^
    alijs rebuspublicis. Quinqueui cere,non folü in magiftratu, fed
    ratum vero,qui multarü ac ma êt invita priuata, Quòdfiinfpi•
    gnarü rerum poteftatem habet, cereoportet ad opes gratia quie
    ab illis eligi, &centumuiratum tis, prauum eft maximos magia
    hos eligere quieft maximus ma ftratus effe venales, imperium,
    giftratus, δ{ hoslongiori tpe §; & belli ducatü. hgcenim lex pre
    alios imperium retinere, nam & ciofas magis facit diuitias άvir
    perfun&ti magiftratu imperant, tutes, ac ciuitaté totäad ftudiú
    & defignari ad magiftratum, ad pecuniarü conuertit. Nam quic.
    paucorü potentiâ fpeótat. Effe quidapud ciuitatisprincipesha
    aút fine mercede, & fine eleétio beíin precio, neceffarium eft&
    ne quae forte fit, optimatium eß aliorum ciuium opinionê fubfe^
    ponendum, & fiquidaliud tale, qui, vbi aút non maxime hono•
    1 Iudicia quoq; oia â cunétis ma ratur virtus, ibi non eft pofe fir
    giftratib° iudicari,& nó ab alijs mum optimorü effe in republi
    alia , vt apud Lacedæmonios. caftatii, Affuefcerevero ad lucra
    Tranfgreditur auté maxime ab rationabile eft,qii per largitioné
    optimatib? ad paucorum poten adipifcuntur dignitates. abfur^
    tiá inftitutio Carthaginienfium dum cft enim fi pauper quidem
    £m aliquam intelligétiam in eo, aliquis, verum bonæ mentislu
    quod etiam multi comprobant, crari velit: improbiorautem nö
    non folum enim optimos, veríi velit,cüm fumptus fecerit. Quo
    etiam ditiffimos cenfentin magi circa oportet eos, q poffunt opti
    ftratibus effe ponendos : quafi me gerere magiftratum, affume
    impofe fit qui egenus exiftat,eü read magiftratii: probabiliusq;
    bene magiftratiigcrcre,aut quic fuiffet fi author legis opulétiam
    - - •raeftan•
    -
    Liber Secundus. 2.45
    a prgftátium virorum abieciffet, Deripublica Soloni , & vaj; infituto- p
    acçorum qui in magiftratu fo rubus rerumpublicarum. Cap. Io.
    rét,quieti profpexiffet. Prauum Orum autem qui de repu*
    etiam videri pöt, plures magi^ hlica aliquid tradiderunt,
    ftratus ab vno hoïegeri:quod in quidã nunquã verfati funt
    honore eft apud Carthaginien^ in gubernationeciuitatis, fedin
    fes.vnicii.n.ab vno optime per^ priuata vita ociofi vixerunt, de
    ficitur opus.hocaütvt fieret,;p^ quibus fiquid dignü relatu fuit,
    uidendú fuit à !$. de omnibus ferè fuprá diximus.
    cogendum eundé tibicinem effe Quidam autem legislatores fue
    atqs futorem. Quare vbi nö par re, gubernaueruntq; vel in pro^
    ua eftciuitas,magis ciuileeft, vt prijs ciuitatibus vel in alienis • -• ,
    plures fint participes magiftra Et horum quidam folummodo
    tuum,magisq; populare.cómu legum authores fuere, quidam
    B nius.n.vt diximus,& melius fin etiã reipublicae conftituendg, ve
    ula conficiuntur atqs celerius. luti Lycurgus et Solö.hi.n.leges
    Ê, auté hoc in bellicis rebus, & rempublicamcondidere: Ly•
    & nauticis.in his.n.ambob?per curgus quidem Lacedaemonijs,
    omnes(vt ita dixerim)tranfitim vt di&tum eft: Solon auté Athe•
    perare & parere. Sed ciiad pau^ nientibus . Exiftimant autem
    corum potentiam vefgat refpu^ quidam Solonem legislatorem
    blica eorum, optime illud effu fuiffe præclarum. nam & pau
    giunt, vt femper aliqua plebis corum potentiam fuftuliffe, qug
    pars ditetur ad oppida mitten nimis intemperans erat, & ple^
    tes, per hoc. n. illi arbitrantur ac bem à feruitute liberaffe, ac fta
    certe efficiunt, ftatum ciuitatis tum popularem in patria confti
    permanere. Sed hoc eft fortunae tuiffe , optimeq; rempublicam
    opus, oportebat vero nö per for temperaffe. nam effe confilium
    c tunam fine feditionibus effe, fed Areopagi paucorum guberna^ F
    per legislatorem id fieri.niicau^ tionis eft : dele&us vero magi•
    tem fi diuifa fortunaincidat, & ftratuum, optimatium : iudicia
    plebs à gubcrnatoribus fecedat, vero, populare.Sedvidetur So
    nullum eft remedium iegis ad lon illa duo (cum effent prius)
    quietem adhibitum. Lacedæo nö fuftuliffe confilium Areopa
    moniorum igitur, & Cretenfiü, gi,& magiftratuum deleótus: at
    & Carthaginienfium refpubli• f populum alíeruiffe. iudicijs ex f Cee^i.
    cae, quae merito habentur cibus conftituris. Quapropter fuiffe pe
    ularcna
    infigniores , in hunc quidam ilii fuccenfent, q, alterü -

    modum fe ha* ... difíoluerit, cii authoritatem om


    bent, nemadiudicium traduxerit,q*i
    · ·· •}• • • • • : ; per fortitionem eft. nâ cum hoc
    - inualuit,
    PoliticorumL
    G inualuit,tanquam tyranno gra vero exercitatum in Creta,ctim K
    rificantes populo, in eü'qui nüc effet Locrus. profe&um autem
    eft, popularem ftatum, rempu^ per artem diuinationis, ei fami•
    blicam redegerunt.Et confilium liarem fuiffe Thaletem.Thaletis
    Areopagi Ephialtes inhibuit,& autem auditores fuiffe Lycurgú
    Pericles. Iudicibus vero falaria & Zaleucum : Zaleuci autem
    Periclesinduxit,ac per hunc mo Charondam.fed qui ifta dicunt,
    dumvnufquifq; eorü qui apud tempora non fupputant. Fuit
    plebem poffe voluerunt, populi etiam Philolaus Corinthius le
    vim augere perfeuerauerunt,do gumlator Thebanis.Erat autem
    neciniftam quae nunc eft, licen• Philolaus ex familia Bacchia
    tiam peruenit. Apparet autem dum, amicus vero Dioclis, qui
    hoc,non tam Solonis voluntate, in Olympijs vicit. fed vbi ille
    * jcafueueniffe. Nauali enim po ciuitatem deferuit , commotus
    H tentiaaduerfus Medosviétor po ob amorem matris Alcyones,
    polus, maiora de fefefapere cœ Thebas migrauit, atqueibiam
    pit.&accefferunt patroni fedi bo defunéti funt,monftranturq;
    tiofi contra bonos & modeftos etiam nunc illorum fepulchra,
    ciues, quirempublicam guber^ quae ab inuicem facile fpe&ant.
    nabant. cüm videatur quidem verum ira conftituta,vtex l)io•
    Solon eam,qugmaxime neceffa clis quidé fepulchro non fit pro•
    riafuit, poteftatem populo tra• fpeótus in Corinthium agrum
    didiffe, vt magiftrat°crearet,& ob animi infeétionem : ex Phi•
    malefaóta corrigeret. nifi enim lolai autem fit profpe&us. Ha*
    populushanc habeat poteftaté, bitarunt igitur ob huiufmodi
    feruus erit&inimicus. At magi caufam apud Thebanos,legesq;
    ftratus omnes conftituit ex nobi illis Philolaus defcripfit, & de
    libus ac locupletibus, ex cenfu alijs quibufdam , & de fobole M
    I quingentorü modioríi, &iuge procreanda, quas illi leges pro
    rü:tertiii ex equitibus:quartum letarias appellant.Et hpc eft prg
    ex opificibus fordidis, quibus cipue ab illo prouifum,vt nume
    nullü magiftratus affequédiius rus hæreditatum conferuetur.
    erat.Fuerunt etiam legum poli^ Charondae autem nihil eft pro
    tores Zaleucus apud Locros oc~ prium, nifi iudicia fafforum te^
    cidentales, & Charondas Cata ftium. Primus enim de his legé
    nienfis ciuibus fuis, cæterisq; ci
    pofuit : diligentiaautem &cla•
    uitatibus Calcidicis, quæ funt ritate etiam elegantior quàm hi i
    circa Italiam & Siciliam. Ten^ qui nunc funt legum condito•
    tant vero quidã inducere quafi res. Philolai proprium eft pa•
    Omomacritus fuerit primus le^ trimoniorum, difparitas. Plato•
    gum ferendarum peritus. hunc nis autem mulierum, & nato•
    - *.*.* * Tuuma
    Liber Tertius. 2.46
    A rum &patrimoniorum commu A R I S T O T E L IS >
    nitas,&comeffation fœminaes
    rum,& praeterealex circa ebrie^ PO L I TI CO RV M '
    tatem,vt reges conuiuiorum fo Il I B E R T E R T I vS. -,
    brijfint,& in rebus bellicis exer …
    citatio,p quam ambidextri fiât: 8 v M M A L I B R r. . . ,
    cum oporteat non alteram ma• Pe ciuitate, ciue, rerumpublicarum fpe
    mum vtilem, alteraminutilé ha ciebus,dominatore ciuitatis, viris eam ków
    ftituentibus,vnius viti virtute £;:;£$
    bere,Draconis quoq* leges funt, lente,ac regia gubernatione. -

    fed iam conftituta Republicale


    ges tulit. Proprium autem Dra De ciuitate, g> ciue, quid fit vtrumq•.d*
    conis eft nihilquod fit umemoria ciuitate donatis, de magiflratibus,
    dignum,nifi rigiditas ob magni de infe &- iniufie ciuibus.
    tudinem pcenarum. Fuit quoq; Cap. 4,
    * Pittacus iegum conditor, fèd nô
    in Republicaverfatus. Lex eft |Vide republica cöfta
    ;Ppriaillius, ebrios,fiquem pul* | derat, quae fit vna«
    fauerint maiori poena damnari, quaeq; & qualis,fe*
    ὰ fi fobrijfcciffent. q* enim plu re prima illa confie
    res delinquunt ebrijçg fobrij,nö deratiooccurrit,vie
    ad id refpexit, q» magis effe de dere quid fit ciuitas, Nã eanone
    beat ebrijs venia, fedad vtilitae nunάin cótrouerfiam venit, cú
    tem.Fuit etiam Androdamas re alijdicantâ ciuitate fa5tum, alij
    gius legum conditor Chalciden^ non à ciuitate, fedâ potentibus.
    fibus,qui funtin Thracia,deho quibufdam,vel á tyrãno.'guber •••Ag,
    +micidio & haereditatibus. nihil natoris autem reipublicæ acle« ,.:,
    tamen huius proprium referre. gum pofitoris totum negocium
    C
    quis poteft, De his ergo re• Verfari videomus circa ciuitaté.
    bus publicis,qu£ prin Eftautem refpublica,eorum qui f
    cipales funt, & in ciuitate degunt , inftitutio,
    de his quæ quaedam. Cüm vero fit ciuitas.
    funt compofitum quiddam, quem^
    • ab aliquibus fcriptæ, admodum alia tota ex pluribus
    jn hunc modum partibus confiftentia, manifce -,•
    •. cognouiffe ítum eft primo de ciue effe pere -.
    fuffici quirendum. nam ciuitas eftci«
    ?t. uium multitudo quædam.Qua*,
    * , re & quem oportcat ciuem vo*
    , cari,& qui fit ciuis, eft confide*
    - randum: ná ô( de ciue fæpe con•
    - . - - - … tenditur,neccundem 9És ctle fa•,
    tentu;
    Politicorum.
    C tentur ciuem:&qui in populari lesnon effein poteftate conftitu K
    ciuitate ciuis eft, perfepe in pau tos. Atqui ridiculum foret, qui
    corum gubernatione non eritci de maximis rebus deliberant&
    uis. Eos igitur qui alio quodam decernunt,eos poteftatem dice•
    modo appellationem fortiiitur, re non habere.Sed nihil referat,
    ceu eos q in ciuitate donati funt, cùm denotefit qugftio. eft enim
    omittamus. Nec habitatio ciué abfq; nomine publica poteftas
    facit, nam ifto modo fperegrini iudicantis decernentis45 in con•
    f„…, qui circa nos habitant, & fcrui cione: fed fit definitionis gratia
    ciues effent. Necrurfus qui fori indeterminata poteftas.Ponim?
    aciudicijius habent.nâ hocexi autem eos effeciues, qui huius
    ßit etiam illsi qui fimul contra poteftatis vnâ cum alijs partici•
    hunt,cüm per cötraétum forum pes funt.maxime igitur proprie
    fortiantur.quanquam multisin ciuis,fuper oés alios qui ciues di
    locis peregrini me id quidé per^ cuní,ferè talis eft. Nec latere nos L
    fe&tehabeant, fed neceffe eft vt debct,q, in rebus,quarum fubie
    patronum accipiant. Ex quo fit &ta differunt fpecie, & aliud eo•
    vt imperfe&te quodá modofint rum eft primum,aliud fecundü,
    foriiudiciorü participes : fed vt aliud confequens, aut omnino
    pueri nondum aetate perfeéti,& nihil eft(quâ talia funt)commiu
    fenesob gtatem â muneribus pu nc,aut vix. Refpublicas autévi^
    blicis vacantes, non fimpliciter dem? fpecie differre,&alias effe
    ciues dicendi funt, fed quodam pofteriores, alias priores. Quae
    modo ciues.At nos quaerim?eii, enim aberrauerunt ac prolapfae
    qui fimpliciter ciuis dicaí, nec funt,neceffe è vt pofteriores fint
    habeat aliquam adiun&ionem integris & incorruptis. qiio aút
    quae reftringat& corrigat: cum dicam* eas labi, poftea patebit.
    1 & de infamiibus & de exulibus Quare ciuem quoq; effe alium
    eodem modo vt fuprä dubitari, atq;alium,neceffe eft £m differé M
    &refpöderi poteft.Ciuis fimpli tiam rerum publicarum.Itaqsil
    citer nulla alia re definitur ma^ le,de quo diximus, in populari
    gis, ô participatione poteftatis quidem ftatu maxime eft ciuis:
    publicae iudicandi & decernen in alijs vero fpeciebus effe.qui•
    , magi. di. Poteftates autem, aliæ funt dem poteft, non tfi neceffe eft.
    fttatus, determinatæ£m tempus, ita vt In quibufdam enim ciuitatibus
    non liceat interdum, nec fcmel nec populus eft, neq; concionis
    eandem habere,aut peralia tem vfus,fed fenatum habent & iudi
    porum fpatia. aliae funt indeter^ cia. vt apud Lacedæmonios de
    minatae,ceu illius qui in concio^ contraétibus cognofcunt hi, qui
    ne deliberat,& qui iudicat: quâ Ephori nuncupantur, alijalios.
    quam fortaffk diccretaliquis,ta de caedeautem fenatus,&forfan
    alius
    Liber Tertius. 2.47
    A alius magiftratus dealijs.eodéq; ciues.Etenim neq; poffibile con P
    modo apud Carthaginienfes,de gruere definitionem illam pri
    omnibus quidem caufis magi misconditoribus authabitatori
    ftratus quidam cognofcunt.Sed bus,vt ex patre matreq; ciuibus
    recipit correétionem quandam fint exorti . Sed forfan de eo ma^
    definitio ciuis,q»in alijs reb°pu• gis dubitari poteft,cü faéta mu^
    blicis non eft indeterminata illa tatione recipiuntur quidam ad
    poteftas,quae in concione decer^ communionem reipublicae,qué
    nit & iudicat, fed determinata admodum Athenis fecit Clifthe
    fm iurifdi&ioné. horum.n.aut nes,pofttyrannorum eieétionë.
    omnibus,aut quibufdam cócef^ complures enim in tribus defcri
    fum eft deliberare ac iudicare, pfit,peregrinos,8£feruos,&in
    vel de omnibus vel dequibufdá. quilinos, de quibus dubitari po
    Quis igitur fit ciuis, ex his pa^ teft nö qui ciuis, fedan iufte vel E
    tet.Cui enim habilitas eft parti iniufte. Atq$ de eoinfuper quis :
    cipandi poteftatis publicae deli• dubitabit. an fi non iufte ciuis,
    beratiuæ & iudiciariae, hunc ci ne ciuis fit:quafi idem valeat in^
    uem effe dicimus eius ciuitatis: iuftus & falfus. Sed cum videa^
    ciuitatem vero talium multitu mus quofdam iniufte fe in magi
    dinem,quae ipfa per fe fufficiens ftratibus gerere,quos tamen ma
    fit,vtfitmpfr dixerim, ad viuen^ giftratus effe dicimus,fed nequa
    dum, Confueuerüt aüt eum etiá quam iufte: ciuis autem potefta
    dicere ciuem, qui ex duobusci^ te quadam definitus fit: (nam q
    uibus ortus fit, & non exaltero particeps eft talis poteftatis, eft
    folum,ceu ex patre& matre.alij ciuis,vt diximus :) patet q» hos
    vero magis vltra requirunt, ceu quoq; ciues effe dicendum eft.
    auos & proauos,vel plures. His lufte autem vel iniufte,pertinet
    itaq; definitis ciuiliter & fuccin
    ad primam illam quæftionem,
    &te,dubitant quidam,tertius ille in qua quaeritur nunquidâ ciui-'
    aut quart?, quomodo erit ciuis. tate fa&um fit, vel non á ciuita
    Gorgias quidem Leontinus par te.ceu cüm ex paucorum poten
    •»
    tim dubitans fortaffe, partim lu tia vel tyrannide, ad popularem
    dens, inquit: Quemadmodum ftatum fit mutatio. Tunc.n.neq;
    so»
    mortaria funtilla quae â faétori mutuatam pecuniam foluere q
    >>
    bus mortariorum fiunt, fic Larif dam volunt, quafi non ciuitas
    •»
    faeos effe quiabartificibus eorü eam fufcipiat,fed tyrannus: nec
    •2
    fiunt,effe nanq; aliquos Lariffgo alia huiufmodi per multa, quafi
    rum faôtores. Eftauté fimplex. refpublica vi ac vi&oria com
    fi enim participarét adminiftra ftet,non publica vtilitate. Si igi
    tionis reipublicaeßm determina tur perhunc modum, quaedarh
    tionem iam diétam,effcnt vtiq; in populariftatu fiunt,efíe fimi
    liter
    --- - … Politicörüml
    * fiteráicãdum eß huius ciuitatis femper vnda noua fuperueniat *
    -a&ta, & paucorum potentiae,& ac defluat. An hoies dicendum
    tyrannidis. fit eofdem effe pp eandem cau
    : Quo paélo ciuitatem eandem,velnom ean fam,fed ciuitatem aliam.Nam fi
    dem dicere debeamw. Cap. 1. ciuitas eft focietas quædam (fo^
    Idetur autem proprius hu cietas autem ciuium) variata rei
    ius quaeftionis locus,quo publicae gubernandae forma,&
    modo aliqii dicamus ciui alia effe&a,neceffarium vtiq3vi
    taté effe eamdem & nö eandem, deretur ciuitatem quoq; non eâ
    fed aliam. Potiffime igitur inue dem permanere. vt & chorum
    ftigatio dubitationis hui°eft cir^ alium effe dicimus dum tragic?
    cajocii, & hofés. fieri.n.poteft, eft,ô£ dum comicus : & fiijderh
    vt fepare£locus&hoies,&alios fint hoies. eodemq; item modo, .
    . alibi habitare.Sed haec leuior eft oêmaliam focietatem & compo .
    H dubitatio, nam cüm multiplici fitionem, fi fpecies compofitio- I.
    ter dicatur ciuitas, perfacilis eft nis alia fiat: ceu harmoniam ea
    hmói quaeftio. Similiter quoq; rundem vocum aliam effe dici
    eorum qui eundem inhabitant mus,& modo Doricam, modo
    locum,quoad dicendum fit vnã Phrygiam vocitamus. ld fi ita
    effeciuitatem:nö.n.mgnibus id eft,patet q, maxime dicendü eft -

    definit,liceret.m.Peloponnefum eandem ciuitatem, ad rempubli · |


    totam vnismgnibus circundari. cam refpicientes.nomine aütvo -

    talis fortaffe eft Babylon,qug ca carialio,aut eodem licet, eifdem


    ptacü effet ab hoßibus, ferunt habitantibus eandem , vel alijs
    partem aliquâ eius ciuitatis ter penitus hominibus. Vtrum aíit
    tia die nondum aliquid fenfiffe. iuftum fit'reddere pecuniâ mu^ * Pa*um*
    fimiliter & qugcunq; alia magis tuofumptam, mutata reipubli- Σά
    habet circunfcriptionem gentis cae gubernandae fpecie,an nö iu- {ifioluet
    it quàm ciuitatis. Sed huius quæ ftum,alia eft dubitatio. M.
    fiionis alio loco vtilis erit confi
    De virtute abfòlute viri lomi, &• boni ci
    deratio.ná de magnitudine ciui mi,mum fit eadem,ah altera. De virtu
    tatis,&quantam efle vtile fit,& te ciui, quipræe$H, & qui paret.
    vtrum vnâ vel plures,latere non An opifices fint dicendici
    debet ciuilem hoiem. At manen ues. C.tp. 3.
    tibus eifdem habitatoribus eo^ Is vero j nunc dióta funt,
    dem loco,vtrum quoad fit idem HÉ eft videre, vtrú
    genus habitantium eandem efíe eadé fit virtus boni viri,
    çiuitatem dicendum fit, quáuis & boni ciuis,an nö eadem. Atq;
    femper alij intereant,alijorianí? fi hoc eft perquirendum, prius
    vt & flumina folemus eadem di• de virtute ciuis fub compendio
    cere,&fontes cofdcm, quamuis confiderare oportct. Vt igitur
    naut?

    *- __ .
    Liber Tertius. 2.48
    A nauta vnus aliquis eft eorum, taS ¤; atviri bòni virtutem D
    ibi eft omnib9 effe: nifi
    qui funt in cömuni focietate,ira imposfibile
    & ciuem dicimus'. Nautarum neceffarium fit in ftudiofa ciui
    vero, quanquam diffimiles fint tate ciues oës effe viros bonos:
    fecundum potentiam(nam alter Praeterea cum ex diffimilib? cö
    eftremex, alter gubernator, al~ ftet ciuitas,vt animal exanima
    ter proram dirigens, alter alte &corpore: anima vero ipfa ex
    ram hmói appellationé habés) ratione & appetitu , & domus,
    patet qy expreffisfimus vniufcu ex viro & vxore, & acquifitio
    • ,.,... iufq; fermo * proprius erit illius ex domino 6£ feruo: eodé modo
    virtutis. Similiterautem 5£ cô* cum ciuitas ex his oîbus,ac prg>
    mune quiddam cöuenit oibus. terea ex alijs diflimilibus cöftet
    :
    *
    -

    ?
    falus enim & conferuatio naui• fpeciebus, neceffe eft nonvnam
    gantium, cöe eftoium opus: ad effe ciuium omnium virtutem.
    B hoc enim vnufquifq; eorum in» quéadmodü nec chorum agen• ■
    tendit.fic igitur &ciuibus, licet tiíi,fupremi&afliftentis. q, igit
    disfimiles fint, opus eftconfer• nó eadé fimpfr,ex his patet.Sed
    uatiocöis focietatis: focietasve an erit alicuius eadë virtus ciuis
    ro eft refpublica, quapropter ne ftudiofi & viri boni ? Dicimus
    ceffeeft virtuté effe ciuis ad ré vtiq; ftudiofum in magiftratu,
    publicam. Siquidem igitur plu^ bonii effe atq; prudenté:ciuilem
    res funt rerumpublicarum fpe aút hoiem neceffarium eft effe
    cies, patet non effe recipiédum, prudenté. & ftatim aliâ effe di•
    vt ftudiofi ciuis vna fit virtus, fciplinâ * praefidentisaiunt qui• *magfftra
    eaç; perfeéta. atviri boni perfe< dâ: vt patet in regi filijs, quiad tum geré
    t1s.
    dta eft virtus. Quòd igitur fieri equeltrem bel!icãq; difciplinam
    , poffit, vt ciuis ftudiofus nö pof in adolefcëtia erudiuní.& Euri s»

    fideat virtutem illam, per quam pides inquit, Nö mihi fpeciofa,


    C dicitur vir bonus, manifeftü eft. fcd ea quorum ciuitas indiget.
    Quin etiam & alio modo inqui tanquam fit praefidétis difcipli»
    rentibus, peruenire licet ad ean^ na qugdam. Si aút eft cadem vir
    dem rönem circa optimâ rem^ tus præfidentis boni, ac viribo•
    publicam. Ná fi imposfibile eft ni:ciuis autë eft & qui regitur:
    ex oibus ftudiofis effe ciuitatë: non eadé virtus fimpliciter effet
    δ{oportet fingulos opus fuübe ciuis & viri boni, fed tfi cuiufdá
    nefacere: hoc autem à virtute:fit ciuis. non.n. eadé virtus efteius
    vero imposfibile fimiles effeci q prgfidet,&ciuis. Et ob hocfor
    ues oés.nequaquã vna effetvir fan lafoninquit, grauiter ferre,
    tus ciuis & viri boni. Nam vir• fi nó regnarer, quali nefciret pri
    tutem ftudiofi ciuis oibus effe uatus effe. Sed nihilominuslâu
    oportet; fic.n, optimaforct ciui^ dädüé poffcipcrare, & parere:
    2G
    PoliticorumL
    G ac praeclari ciuis virtus eft poffè &um equitum effe,cú ipfe prius Κ
    praeeffe,& fubeffe laudabiliter. fub alio effet : & exercitü duce
    Si ergo virtutem boni viri po re,cú ipfe prius in exercitu per
    fuimus praefidétem,ciuis autem inferiores militiae gradus du&°
    vtranq;: non vtiq; fuerint ambg fit. Quáobrem re$te df, neminê
    fimiliterlaude digng. Cum ergo bene imperare poffe, qui non
    aliquando videatur vtraq;, fed prius fub imperio fuerit. Sed ho
    nö eadé, eum qui imperat & eú rum diuerfa eft virtus. & opor•
    qui paret,addifcere debere: ciué tet bonum ciuem fcire ac poffe
    auté vtraq; fcire,& participare praeeffe& fubeffe. & hzcvirtus
    ambarum: quid fequatur depre ciuis,fcire re&e fe habere in vtra
    hendere quis pöt. Eft.n. praefi que parte , & boni viri vtraque.
    dentia dominatiua. hac vero in quanquam alia eft fpecies eius
    his quæ neceffaria vocanturfci temperantiæ &iuftirig qugprg
    H refacere,nequaquâ neceffarium eft. nam eius qui fubeft ac liber
    eft ei qui prgfidet, fed vti magis. eft, non vna profeéto fuerit vir^
    alterum vero feruileeft: dico au tus ac boni viri. vtputa iußitia
    téalterum,poffe exhibere mini alias fpecies habet cdm praeeft,
    fteria. Seruorum aüt fpecies plu alias cum fubeft.Quemadmodü
    res effe dicimus , cum fint mini• viri & mulieris alia téperantia,
    fteria plura: quoríi parté vnam & fortitudo. nâ videretur vtiq;
    obtinét manuales,hi funt,vt no• timidus effe vir,fi ita fortis effet,
    menfignificat, qui ex manibus vt fœmina fortis:& mulier inho
    viuunt, in quibus funt opifices. nefta videretur,fi fic honefta fo•
    Quapropter apud quofdam an ret, vt vir honeftus.adminißra
    tiquitus hmói hoies excludebá tio quoq* domus, alia mulieris,
    tur â reipublicae honoribus, an alia viri. nam viri eft acquirere,
    tequam populus extremus fie mulieris feruare. Prudentiave M.
    ret.Haec igitur opificia eorü qui ro propria virtus eft prgfidentis.
    ita fubfunt, neq; reétorem difce^ nam cgterae quidem virtutes vi•
    reoportet, neq; eü qui in repu^ dentur communes, tam eorum
    blicaverfatur,neq* bonú ciuem: qui praefunt, quâm eorum qui
    nifi fortaffe qiiq; fuiipfius pri fubfunt: at prudentia non eft vir
    uatim gfa.Nö.n. amplius cötin tus eius qui fubfit, fed opiniove
    geret effealterum diim,alterum ra, qui enim fubeft,vtis eftqui
    feruum:fed eft præfidentia qug^ fiftulam facit: qui vero praeeft,
    dam, per quâ praeeftfimilib? ge. vtisquivtitur fiftula.Vtrum igi
    nere,&Iiberis hominib?. & hâc tur eadem fit virtus viri boni,
    dicimus effe ciuilem praefiden• & ciuisftudiofi,velalia,& quo
    tiam, quam eü qui praeeft didi• modo eadem, & quomodo alia,
    ciffe parendo oportet:ceu prgfe. ex his patct.
    Reßat
    Liber'Tertiüs.: 2.49
    At .* Reßat adhuic vria dubitatio, cies, plures,quoq* fpecies ciuiú,D.
    circaciuè: vtrú re vera ciuis fit, fintneceße eß, ac maxime eorü,
    isfolum, cui participatio efkpu- ciuium qui fubfunt.Itaq* in qua.
    ; blicg poteftatis,am opifices etiã
    acmercenarij fint ciues nuncu-
    pádi.Ná fi ponamus hos quoq*,
    effe ciues,qmagißratuiifint ex^
    dam republica opifices&fordi•
    diciueserunt: in quibufdamve,
    ro impoffibile eft vt ciues fint:,
    puta in optimatügubernatione,
    pertes,nequaqüam poffibileeft fiqua illa eft, in qua fecundum,
    vniufcuiufq; ciuistalé effevirtu virtutem dantur honores, & fe«
    tem.fi vero nullus horum ef&cie, cundum dignitatem.neq;.n.vir,
    uis,in qua parte funthmöiho^ tutem exercere poteft qui,vilib?
    mines reponendi? neq;.n.in eo^, opificib? occupatus eft. In pau
    rüminiftroríi loco qui nobifcü corum quoque gubernatione te
    habitãt, neq; rurfus vt peregri^ nues homines ad rempublicam R
    1* nia Anfmhancrönënihil dice^ non recipiütur: ex magno enim .
    mus euenire abfurdü,neq;.n. fer cenfuad honores reipublicaepe
    uifuprá di&orum quicquã,neq; uenitur.Artifices tamenadharic
    liberti.Illudautéverum, q* non fpecié peruenire poffunt,etfi for
    omnes illi dicendi funt ciues, fi- didi fint : qm plerunque diuitijs
    nequib°ciuitas effe non pöt:cü abundant. Apud Thebanos lex
    neq;pueri ita ciues funt, vtviri. fuit,vt nemohabilis effetad ho•
    fed hi quidem fimpl'r, illi vero nores reipublicae fufcipiendos,
    ex fuppofitione• ciues.n. funt, nifi decem annis â mercatura de
    fkdimperfe&i.Vetuftis quidem ftitiffet.In multisautem reb? pu
    temporib°apud quofdam opifi- blicis attrahuntur lege ad ciui<
    ceserátferui,aut peregrini, qua tatem etiam peregrini. Eft etiã F
    propter etiam nunc pleriqatales lexin quibufdam ciuitatibus,vt
    ß
    C funt.Optima quidé ciuitasnun^ fatisfifex matre ciue effe geni
    ** quam ópificem faciet ciuem. q> tum.&eodë paéto fpurios mul- :
    fihi ciues, ciuis autem virtus, tae recipiunt: atq; propter defe^
    quam diximus »dicédum eftnö &umlegitimorum ciuium tales
    <Hæcuiufq* ciuis,neq;liberimo- ciues faciunt. paucitate.n.homi
    do,fedeorü qui áminißerijs ne^ numinduéti,hisvtuntur legib°,
    ceffarijs funt alieni, neceffaria q»fiabundent multitudine,pau
    vero gvni miniftrat feruus eft: latim excludunt, primoliberti?
    quiautem publiceviles&fordi nigeneris homines, deinde cos
    - 6i.Patebitaiit hinc parü adhuc qui ex matrefolummodo ciues
    confiderantibus, quemadmodii fint: tandem non nifi ex vtro
    - in his resfe habeat.hoc.n. quod que parente natos ciues, pro ci«
    . diximus,id oftendit. Cúm enim uibus habent. Quòdigitur plu
    pluresfint rerumpublicarüfpc* rcs fint fpecies ciuium , ex his
    * .- Moral,cücö,Auer. II pa^
    · · · Politicorum !
    ' • patet:& q> maximedfciuisille, rioribus libris, vbi degubefiia» *
    qui habilis fit ad honores fufci^; tionerei domefticae,acde domi•
    piendos,vt Homerus inquit.fed, no&feruo determinauimus, di·
    vbi id occultum eß ex deceptio•. &um eft, natura effe hominem
    nehabitatorum,tanqua inhon6 ciuile animalac (ociale. Ex quo
    ratum quendâ reptitium, repef^ fitvt fi etiam nihil indigeât mu
    lunt. vt inquilinus.n. ef&& ad^ tuoauxilio;nihilominusaffe&èt
    uena, ghonores caperenöpöt.' vitae focietatem. quinetiam ôz
    Vtrü igitur alia;aii eadêvirtus cöis vtilitas coniungit eos, in•
    fit,per quäeßvir bonus & ciuis quantüconfert fingulis partem
    ftudiofus, patet ex fupradiétis, beneviuédi. niaximeigitur hic
    q* cuiufdam ciuitatis idé, cuiuf eftfinisάpublice ofbus,&pri
    damveroalius,&ille nö oís,fed uatim. Congregantétipfiusvi^
    * qui praeeft reipublicæ, & pote tae gratia. forfan,n. ineftfibiali•
    H ftatem habet, aut folus, aut cum. quâ particula honefti,&conti. s
    alij$ gubernationem exercens. net ciuilé focietatem,etiáviuen•
    Qgidfit refpublica, & ipfius finis. Quot digratia folum, finonmoleßiæ
    fint imperij in re familiari modi. invitaadmodú exuperent. Pa
    .•
    Quidrefpublicareéla,
    üelapfà. • Cap. quid4v tetaútq; toleranthomines mul^
    ta afpera,propter viuendi cupi•
    Is ita determinatis,viden ditatem, vt exiftentein eo qua~
    -i dum iam eft,vtrú vna fit dá profperitate,&naturali dul•
    Tponëda refpublica,an plu cedine.Atqui & modosiperijfa
    res.Etfi plures,quae, ô&quot,& cile eftdiuidere, cum faepe fitde
    quænam differentiæ earum fint. his ânobisin externis fermoni•
    Eftaíit refpublica ordinatioci^ bus determinatü.Dominatio.n.
    uitatis &circa magiftrat?alios, licet reuera vtilis exiftat natura
    & maxime circa id quod fum• feruo,&maturadfio, nihilomi
    I må in ciuitate habeat authori nusimperat pro dominivtilita•
    tatë, & fi fit principaliffimum. te, pro vtilitateaüt ferui cötin•
    Principaliffimüaüteft id, quod genter.neq;.n. fieri pöt,vtferuo
    vbiq; gubernatet regit ciuitaté. deficienteferuetur diiatio.Filio•
    ceu in populari quidé populus, rum vero imperium,& vxoris,
    in paucorum vero potentiapau & domius totius, quâ vocamus
    ci. Dicimusauté&rempublicâ rei familiaris gubernationé, aut
    aliam effeab iftis, eodemq5 mo* gratia efteorum quigubernan•
    dodicemus dealijs. Supponen tur,autgratiaalicuius, quod fit
    dü eft primo, cuius gratia ciui• vtrifque commune. Gratia eo^
    tasfitconftituta,&quot fintgu rum qui gubernantur, vtvide•
    bernandi fpecies circa hominë, mus &aliasartes, ceu medicinâ
    &circavitg focietatem,Infupcr & gymnafticam illorum quib*
    . -
    1mper
    Liber Tertius. 2.5o
    A imperarus,vtilitatem quærere: De diuifione & definitionibw rerumpa: 1)
    contingenter tfi& eorii qui præ blicarum,&> dearum trangry** * *
    cipiunt,effe poteft.nihil quippe fibue. . . . Cap. 5….* .
    verat,magiftrum ipfum gymna Isdeterminatis,cófequ€•
    fijeffevnum eorum qui exercé
    tur, quéadmodum gubernator
    H ef&refpublicas confidera•
    re quotfunt&qug.&pri
    femper eft vnus ex his qui funt moquidé eas quae funt re&tae:ná
    jn naui. Magifter igiturgymna labes earü exillis patefcunt. Cú
    fij&gubernator cöfiderät femp vero gubernatio ciuitatis &re
    eorü vtilitaté quos gubernant. gimè idé fignificent: regiméaíic
    fed qiihorú vnus eft,paccidens eft poteftas ciuitatis : ncceffe eft
    ipfe quoq; fu(cipit vtilitaté,hic poteftatéhmói aut penes vnum
    quidé nauta, illeaüt vnus eorü effe,aut penes paucos,aut penes
    £jgymnafio exercentur. Quapp multos. Qfiigitvnus, vel pau^ ■
    ciuiliaquoq; imperia, ctim fint ci,vel multi cöem vtilitatéingu- *'
    fm gqualitatë ciuium conftitu^ bernationefequuní, has effere
    ta, &fm paritaté, vicifsim exi &as rerúpublicaríi fpés neceffe
    gunt eagerere, quâ naturafert. eft.qiiaiitad propriâ vtilitatem
    céfentes inuicëmunerafubire,et vel vnius,vel paucorú, vel mul•
    confiderare viciffim quoddá il titudinis gubernat, tranfgrefïio
    lius bonum, quéadmodum ille nes funt&labes.Aut.n.dicendú
    prius dum prgeffet,confiderauit eft non effeciues, aut ad partici•
    vtilitatemiftius.nunc aüt ratio• pationé vtihtatis funt recipien^
    necommodorü ex reipubli.gu di. Vocareaíit confueuimus , cü
    bernatione prouenientium,vo vnus ad vtilitatem cöem refpi«
    lunt continuo in poteftate effe, ciens gubernat,regiam potefta•
    velut fi femp contingeret magi tem.Cum vcro pauci gubernât,
    C ftratum gerentibus ex valetudi plures tamen vno optimatium _
    -
    - narijs ante, fanos degere : náfor gubernationé:velex eo qaopti« F
    fanita magiftratus ample&eren mi praefunt,vel ex eo quiaad op
    tur.Conftat igitur q* quæcunq; tim{i publicfiadminiftrant. Cú
    refpublicae ad cöem vtilitatem aút multitudo gubernat ad cô*
    intcndüt,hae certere&g funt fim munévtilitaté,vocaí cöi nomi•
    fimpliciter iuftum : quæcunque ne rerumpublicarüoium refpu•
    vero ad propriam eorü qui præ plica. Contingitaüt rationabi•
    funtvtilitatem folum, aberrant liter.vnum.n.excellere fm vir•
    quidem, funtq;omnes reétarum tutem, aut paucos datur: vtve*
    rerumpublicarum tranfgrefsio^ ro multitudo excellat ad omné
    nes & labes.gubernátur.n.quafi virtutem difficile eft, fed maxi
    a dominis:ciuitas autem eft libe me ad bellicam.hgc.n.in mul
    rorum £ocietas. - - -
    titudinefit.. Qgare in hac rei
    lI ij pu
    * * * Politicorum,
    e publicæ fpecie principalifsimíi neant,&vbi pauci rempublicâ r
    ac potentiffimü eft id,inquoro obtinent paucorú potentiánun•
    bur belli cöfiftet.& in hisipfiil cupamus : non re&eviderentur
    lifunt,qui funt in poffeffionear. iftae definitióes effe pofitg.Enim
    morum.Prolabuntvcròac tranf uero fiquis adiungens opulentig
    grediun£hmöi fpés, ex regia g quidé paucitatem, inopiaevero
    dé gubernatione, in tyrannidô: multitudiné, ficappellet rerume
    exoptimatibus vero, 1 paucorii publicarü fpecies, vt dicatpau»
    potentiâ:exrepublicaaíit,inpo corum potentiam effe,inquagu
    pularé ftatü. Tyrãnidem.n.effe bernationem reipublicg habent
    dicimnus, diiatum vnius ad pro^ opulenti,numero pauci: popula
    prium cömodüintendentis.Pau rêvero,in quainopes républicâ
    corüaüt potentiam, ciiad opu* tenét multi exiftétes, aliâ habet
    glentorum commodum guberna dubitationem.Quas.n.dicemus *
    H tur.Popularem aüt ftatum,cúm eas refpublicas,eam videlicet in t.
    ad commodum egenorum. ha» qua pluresopulenti,& eã inqua
    rum.n.nullaadcöem vtilitatem paucioresinopes gubernant. fi•
    refpicit.Oportetaiitpaulo vbe* quidé nullæ funt aliae refpublicg
    rius explicare quae fitvnaquæq; praeter fupradi&as. Videturigie
    ißarum.habent.n.dubitationes tur rö ifta oftendere, q» paucos
    quafdam.Philofophantis.n.cir effe vel multos qui gubernât, cö
    cafingulorum difciplinâ,&non tingens eft,aliud paucoriipoten
    folum adagendum refpicientis, tiæ,alterü populari: „pptereaq>
    propriú eft nihil negligere neq; vbiq;accidit, vt paucifintopue
    prætermittere,fed demonftrare lenti,multi vero inopes. Exquo
    infingulis veritatem. Tyranni^ fit,vthmöicáae non faciátdriâ:
    dem.n.effe diximus vnius dfia^ fedi eo differat popularis guber
    tionem ciuili focietati praefiden• natioâ paucorü potentia, q»ali• >
    1 tis.Paucorum aütpotétiam, qii biopulenti,alibi inopes rempu• M
    rempublicam tenét opulenti& blicâ obtinét. Neceffariumq;eft
    diuites.Popularé vero guberna vbiciiqp p opesac diuitias prae•
    tionem, cum tenues hoíes & nó funt, fiue hi pauciores fint, fiue
    poffidentes diuitias gubernant. plures,häceffe fpëm illáôïvocat
    Primaigitur dubitatio eftcirca paucorii potentia:vbicunq; aüt
    definitionem.Namfiplures fint inopes,hâc effe popularέ guber
    opulenti&diuites,acrempubli nationé. Sed accidit(vt dixim?)
    cam teneät:popularisaiit guber hos gdem paucos effe,illos vero
    inatiofitcümultitudo}regit: eo• multos.opibus.n.ac diuitijs pau
    déq;modo,ficubicontingatino ciabundät, libertatistì omnes
    pes effe paucioresάopuléti,fed participes funt,pp quas caufas
    potentiores acrempublicam te* contendunt vuisacspaii;: e
    • '; *- -—
    Liber Tertius. 151
    A peiwfio parommae popularis guberna- vtqui vnum contulit, tfi parti- ■•
    tionis.Deciwitatisfine, virtute,ac cipet decentum minis,quätum
    1. vitio. Cap.6. is qui contulitoέreliquum:neq;
    Vmendü eft prius,quos ter• de ijsqugabinitio,neqgijs ôi po•
    JYminos eße dicüt paucorum fteafuperueniant. Quòdfi non
    potentig&popularis guber viuédi foliigratia,fedmagis be
    nationis,& qd fitiuftú fvtraq. neviuendi: namficferuorum 8£
    Oès.n.attingunt iuftú quoddã, aliorum animalium ciuitaseffe
    fedvfq;ad aliqd,&aiuntnöoë poffet : quod noneftexeo quia
    iuflíi proprie.putavfaequalitas felicitatis non funtcapacia, nec
    iuftüquiddamieffe,&eft,fedn6 viuendifm ele&ioné: neq*focie
    oibus;atæqualibus.& inæquali tatisgratia bellicae,neâ quoquá
    tas vifiuftum effe,&eftquidem, iniuriaafficiantur: neq;pg com
    fednon oibus, at inæqualibus. merciaacmutuâ vtilitaté: nam
    B Alfjverohocauferunt,videlicet ficTufci & Carthaginienfes,&
    quibus,&maleiudicant. cáve^ oésíjquibus eftcömercium in•
    roeft,quiade feipfis iudiciü fit. uicem, tanάciues effent vnius
    qui vero deproprijsiudicant,vt ciuitatis:funt nempe illis fgdera
    plurimíimonre&ifuntiudices. . circa resimportandas & pa£ta,
    Itaqscüiuftumaligbus,&diui- neiniuriaafficianí, & fcripturae
    fumfit eodémodo in rebus&p circa mutuam bellorum focieta
    fenis,vtdixim°in Ethicis, æqua tem. fed neq;magiftratus cöes
    fitatêrei confitent, fed de perfo^ his deputati funt:verüalijapud
    nis contendunt, maxime ob id alios.necquales eé op; alteri de
    qúdiótum eftmodo,ga defeip• alteris cogitât,neq;vtnemo eo•
    fisnonre&e iudicant. Deniqs, rü iniuftus fit,q fub fœderecom
    quia vfqp adaliquid vtriqs eorü prehenduntur,neqp vt prauitatë
    iuftum quiddam dicentes,putàt nullam habeant,fed folum vt nö
    ' Cfediceré fimpliciteriuíú,illi.n. inuicëfe iniuriaafficiant. At.n. f
    fiin aliquo fint fuperiores, ceu de virtuteacvitio pubhce cogi•
    opibus&diuitijs,aliosofnopu• tant,quicumq;curam habent be
    tantimpares effe:hi verofiinali ne inftituendi ciuitaté. Ex quo
    quo fint pares, puta libertate, manifeftum eft, de virtute curâ
    omnino putant effe pares.Caete effe habëdam ei,qugre uera ciui
    rum quod eft-principalifsimfi, tas fitnominanda,nonorationis
    non dicüt.Si.n.poffeffionisgra- gfa.ná fit cöicatio focietasalio^
    tia focieratem ihfjffent atq; vnä Fum ad 6ellum, Ioco folum diffe
    . '• •• ••
    cöueniffent, tffi caperent ciuita- rens abalijs focijs longe exiften•
    tis,quantii poffèffionis.itaqsrö tibus.&lex pa&io,vtaitLico•
    illa valeret,quae eft paucorii po- phron Sophifta,fideiufforinui•
    tentiü, quiaiunt non effkiuftü, côiuftorü,fednö talis,vtbonos
    *. II iij &
    -

    --- --

    PoliticorumL,
    G & iuftos ciues efficiat. Et q»ita tfi nö erit niß vno eodem*; foco * -

    fehabeat patet.nam fiquis con• habitátib?,& còit g a fimul ine


    iungat loca in vnum:vt Megaré. untibus. pp qd* probinquitates
    fium Corinthiorumq;ciuitas fe• in ciuiratibus extiterunt,& foda
    feinuicem cótingant mcznibus, litia,&facra,& côuerfationes fa
    nihilominus vna non erit ciui• miliarü,id45 éam'citiae opus.ná
    tas:necfifimulconiugia ineant: fimul viuédi ele&ioamicitia eft,
    quanάhoc vnum fit dehis cöi. Finis eft igií ciuitatisbîiviuere:
    bus, quæ proprièfunt ciuitatü. illa verogîa finis.Ciuitas aüteß
    Eodemq; modo fi qui habitent generü pagorumq; focietas,vitg
    feparati quidem, non tfiitalöge pfe&gacp fufficiátis: hoc eft(vt
    vt;nequeát fimul cöicare,legesq; dixim°)bfiacbeateviuere. Bene
    habeant, iniuriam fibi inuicem. igiíagendi gia ponendü eß effe
    incommercijs prohibendi : ceu ciuilé focietaté,nöaütgiafimul
    H fivnus faber,alteragricola,alter viuendi. Quapp quicunq; plus I.
    futor, alter aliquis hmói foret, conferuntadhmöifocietaté, his
    effentq;hi decé millia numero,; plusiuris cópetit in ciuitate, ἀ
    necaligeis forent cöiones,nifita his quilibertateacgenere pares
    lium rerum, puta contraétuum funt,vel maiores, fedciuili virtu
    & bellorú confoederationis: nec te funtimpares:&άijs qui diui
    {ic quidem ciuitas adhuc foret, tijs fuperant, fed virtute fuperá•
    gg quam vtiqp caufam ? Non.n. tur.Qgödigituroës qui de repu
    quia nö propinqua fit cöicatio. blica contendüt, partéalijiufti
    nam fiin vnum conuenirent ita dicüt,manifeftú é ex{upradi&is
    cöicantes,vnufquifq* tfivtatur Qgem oporteat imriwitate dominari: o»
    propria domo vtciuitate, ac fi mommwlla de repetundi, rationi
    biipfis vtconfgderatiauxilium, bw. Cap. 7,
    ferant eontra iniuriantes folum, E Staüt dubitatio quid opor•
    teat diians effet ciuitate,nfi M
    1 ne fic quidem ciuitas effe videre
    `tur re&e cöfiderantibus,fiquidé quid populum, an eos gdi*
    eodem modo conuerfarentur fi uitias habêt,anbonos & gquos,
    mulconiunétim,& feparatim. vel vnum qui fit optimus oium
    Ex quo patct, q* ciuitas non eft vel tyrannum.Verü haecoîa vi•
    cöicatio loci,& nó iniuriandi fi• dentur hére difficultatem.Qujd
    biipfis,& cömercij gratia. fed n.inopes quia pluresfint, fi par•
    ifta gdé,vtafint, neceffariü eft, tianí ea,ôi funt opulentorü, hoc
    - - - - *v;
    fiquidem futura fit ciuitas. nec Nöiniuíüô? decreuerunt n,g '£.
    equid
    tíifiiftaafint oia, ciuitas adhuc poteftaté habent. iniuria igitur iuftè sig
    erit, At beneviuendi (ocietas & fumma, ô tàdé dicenda eft? Rure
    domibus,&generibus,vitae per fusqsoibus acceptis, fi plures ea
    {εάaegfa,&P {cfufficicntis, hoc fibi tribuât,& funt pueri; [X
    - -
    — ------
    - - -__-_-_-_-_

    -
    LiberTertius 251.
    ! A ßatq» ciuitai&eorrumpunt,at^ damhabere dubitationé,immo P
    quivirtus nunquam corrumpit forteveritaté. Näfi pluresfint,
    id,qûeâ habet.neqpiuftum ciui quorü vnufquifqsnö fitftudio^
    tatis corruptiuú eft.exquopa^ fus,tfifieri pöt, vtinvnücöue•
    wetlegêißänö poffkiuftam effe. nientes, oës melioresfintάilli,
    Praeterea illa quoqjqugfaótafue nonvtfinguli,fedvtoés. quem•
    rintätyrãno, neceffariü foretiu admodücgna in qua plures có^
    ßa effeota.vim.n.adfertpppo• ferüt, φ eâû ex vnius erogatio•
    tentiâ, vt multitudo diuitibus. nefit , ná cum plures fint,vnuf*
    Sedan paucos & opulentos iu^ quifq* partem habetvirtutisag
    ! ftüeß dfiari?an ergofietillihoc prudëtiæ, acfiuntinvnumcola
    : agát,& rapinas exerceant, aufe lati,quafihomo vnus gmultos
    ! rantqs multitudinis bona, hoc pedeshabeat, multasάmanus,
    ! neeritiuftü?& cgteraergo, hæc imultosq;fenfüs,&eodëmöcire ,
    } * igitur ofa conftat effepraua,& camores&intelligentiam.qua* . .
    | nöiufta. Verü bonos&aequos propter melius iudicant multi
    | diiarioportet, authoritatéq;ha &inmufica',&in poetarü ope•
    | bere oium. Ergoalijoëscüma* ribus:alij.n.aliud,&cüêticíi&a
    | gißratus nö capiant,inhonorati difcernunt. Sed in hocdifferüt
    | manebunt? nam honores quidé ftudiofi viri ab vnoquoq; alio^
    | magiftratus poteftates% appel• rüexmultitudine: quemadmo*
    lamus: quos fiboni femper ha• dum decorosâ mö decoris aiüt,
    beant,neceffariüeftalios exclu & pi&ta artificiofeâ veris,eóq
    diabhonoribus reipublicae.Sed feorfum diftinótainvnum colli*
    nungdvnus gfit optimus, do* guntur. cüfifeparatio fiat, pul*
    minari debet?at. n, hoc ét gra• chriusfehabebit,huiusquidam
    *ad mino uius*eft: qim plures erüt abho• piétioculus,alterius vero cuiuf*
    á É noribus exclufi.Sedforfan dicet dá aliagticula.Si igitur de omni
    , utinet. aliquis, legem dííari debere,non populoomniqsmultitudine reci !
    c aüthoiem, inqué caduntanimi pi£hâc effe differentiâ multitu« f
    perturbationes. Si igitur fitlex dinisad paucosftudiofos,incera
    quidé, fed velad paucorum po• tüeft,immoplouem certum,q>
    tentiam, vel ad multitudinis fa de quibufdá eft imposfibile.nâ
    uorem declinans, quid tandem eadë ratio debeftijs effet. quan•
    refertin his,de quibus dubitatü quáquid differunt quidá,vt di«
    eft? euenient.n. eadé,quae fuprá xerim, âbeftijs ? fed de aliqua
    £ dióta funt. de his igiturfitalius multitudine nihil vetat, quodd
    i
    ¢ quidem fermo.Quòd autem ma ftü eft effe verü.Quapropter du
    gis penes multos debeat effè po bitationem illam prioré per ifta
    teftas,ę penes paucos,licet opti foluere quis poteft, ac fimiliter
    mosvidctur folui poffe,& quã aliamfubfequétem, quorü opor
    II' iiij tcat;
    * * * Politicorurh.
    & teatpoteftatêhabere liber6s ho• reddere oportet;itaetaliösapud K
    minesacmultitudinem ciuium, fimiles.Medic* aüteft&illequi
    quales funt quicunq; neq; opes agit;&illequi praecipit&oftem
    hfit, neq;virtutis vllâ exiftima^ dit,&tertio locoillequi à pue»
    tioné.Etenim pmittereiftisma ritia expertuseftcircaartë. funt
    gnbs magiftratus,nequaάefttu enim quidã tales in cunétis(vt
    tum,pginiuftitiâ&ignorantiâ, itadixerim) artibus. tribuimus
    per quas quibufdá iniuriarétur, veroiudiciü non minus exper•
    in quibufdâ errarent.Rurfusve» tisάfcientib us. Deinde&circa
    ele&io nem eodé fevi* modo ha•
    ro excludere illos penitusab ho
    noribus periculofumeffet.cü.n. bere. namre&e eligerefciétiseft
    multitudoinopíi eft in ciuitate, opus:ceu geometram ingeome»
    ... eademq; ab honoribus exclufa, tria, &gubernatorem innauiga
    § neceße efteá ciuitatë effe 'plenâ tione, etfi.n.in quibufdam ope»
    H hoftiú reipublicæ. reftat igitvt ribus & artibu5concurruntàlij L.
    ad confultandú,& decernendú quidam ignorantes, non tîmee
    ifti recipianí. Quagg &Solo n, liusiu dicantά{cientes. Itaque
    éauthoritas
    ration mul
    &alijquidã eorüqui leges con fm hanc
    didere,huiufcemodi hoiesad re titudinidanda non effet,neq;in
    , ne•
    petendas geßorum rónes, & ad eledtionibus magiftratuumrato•
    fuffragia ele&tionesfy magiftra quein ration ibusadminift
    tuü admittunt:folis aütvrma• rumrepofcédis. At enim forfah
    giftratus cömittaní, nequaάρ• hæcomnia non bene dicuntur,
    mittunt,Dü.n.cum alijsvnâ de• etiá propter fuperiorem fermo•
    cernunt, atq;cöfultant, capiunt nem,fifitmultitudo nonnimis
    6έsfimul fufficiétem fenfum,& feruilis.erit enim vnufquifq;de
    permixti meliorib° profunt rei• terioriudex,ά hiquifciumt.ve
    publicae:quéadmodíinon puríi runtii fimul omnes,vel melius
    iudicabunt, vel non deterius.& M.
    alimentüvná cú puro, totum fa
    citvtilius,ę paucü .{eparatim de quibufdam quidem non fo
    vero vnufquifq;imperfe&us eft lum is quifecerit,neqsmeliusiu
    ad iudicandum. Sed habet dubi dicat,& quicunq* qui opera co
    tationem hmói ordinatio reipu gnofcunt etiam non habentesar
    blicae. Primii, quiavideret eiuf tem-puta domum, non folum is
    dé effehofs fcire iudicare qs re• intelligit&iudicat qui fecit,{ed
    &emedelâ attulit, qui ipfe fciat meliusis quivtitur:vtitur aut&
    etiá mederi, ac fanitatéægrotam paterfamilias: ô£ detemone gu
    tibusafferre, hicaút eft medic9. bernator, non faber:& de epu•
    eodé modo dealijs facultatibus lis conuiua, non coquus. Hoc
    &artibus.vt.n. medicii rónem igitur dubium per hüc modum
    fuaemedelæ apudalios medicos videtur fufficienterfolui. Eft&
    ~^.ij alia
    - - _ --_ - - - -

    Liber Tertius 1.53


    3A alia dubitatio cum hac annexa. fermone fingulos cafus compre- D
    quiaincöueniens videtur,vtde^ hendere.Quas tfileges re&e po•

    ;
    ?
    teriores qui funt, maiorum rerü fitas dicamus, nödumapparet.
    habeant poteftatem, ό probi. fedadhuc fupereft anterior du^
    mönes vero adminiftratorum bitatio.atq; tales effe leges, quae
    magiftratib°repofcere,& magi lesfuntrefpublicae, neceffarium
    ftratus ipfos deligere maximum eft, prauas vel ftudiofas, iuftas
    eft.quae duoin quibufdá ciuita• veliniuftas: &hocvnü manife•
    tib°(vt diétü eft)à populofiunt. £tum eftoportere ad fpecié rei•
    concio enim talium omniíi dfia publicgleges effe accómodatas•
    eft.atqui concionisquidem par Quòd ÉÉ fit, patet q» legesil^
    ticipes funt,& deliberant,& de• las,qugad re&as gubernationes
    cernunt exigui cenfus hoies, & accommodatæ funt, neceffe eft
    cuiusqsaetatis:quaefturâ vero& effeiuftas : illas vero quae adea^
    militum præturam&maximos rumlabes, effe non iuftas.
    * magiftratus fufcipiunt ex cenfu Eaenobilibus, ingemui,opulentis viri eon
    magno, atq*aetate, Quaeftioilla * ffitwemdam effeciuitatem: iufitia,vir
    pöt eodé modo folui : nã forfam tute bellicaim ea opus effe: &• ad
    id fere&e habet: neque enimiu• quoslegislator refpicerede
    dex, neq; cöfultor, neq*is quiin beat. Cap. 8.
    concioneexiftit, dominatur: fed Vmvero incunétis fciétijs
    iudiciü,& fenatus,&populus: &artibus finis fitbonum,
    di&torüvero vnufquifqs eft par maximiiaüt & maxime in
    ticula iftorii. dicoauté particu principalisfima omniú:haec aüt
    1am,confultorë,concionatorem, ef&ciuilis poteftas, eft aüt ciuile
    &iudicé. itaqpiufte dominama bonú,iuftii, id autem cöis vtili•
    iorum eft multitudo, ex multis tas: videtur aüt omnibusgquú
    enim populus cöftat,& fenatus, quoddam effeiuftum,&vfq;ad
    .-* & iudiciü,maiorq;céfus eft vni aliquid confentiunt philofophi- *
    uerforum ἀfingulorü perfe, & cis rationibus,in quibus deter•
    άillorum paucorú,qui magnos minatü eft de moralibus: quid
    fufcipiuntmagiftratus. Hæcigi enim &quibusiuftü,& oporte•
    tur inhiic modum determinata re paribus parexißere: quorum
    fint.Primavero illa qugftio ma certe paritas,& quorum impari
    nifeftü facit, nihil adeovtleges tasfit, oportet nö latere(habet
    re&e pofitas deberedfiari.illum enim id dubitationé) & philofo
    aüt, qui reipublicæ præeft, fiue phiäciuilem. Forfan enim dice•
    vnus hicfit,fiue plures, debere retaliquis, fim omnis boni præ^
    in his poteftatéhabere, inquib? eminentiam oportereimpariter
    leges expreffe cauere nö pofsiit, magiftratus tribuere, fi;inalijs
    £xcoquia nonfacilefit,generali noiidifférât,ßd parcsfint.diffe
    .•-- .
    rentibus
    - •-- -

    , Politicorum
    & rentibus enimaliud effeiuftum, conßat effe parê. Ciim verohoc £
    & quod fit fim dignitaté. Atqui fit impofe, patet q»in rebus ciui
    fihocverü fit, erit & fim coloré libus, nonfm omnem imparita
    &fecundum magnitudinem,& tem de magiftratibusre&e cone
    £m vnumquodq;bonorum plus tendunt.fienim finthiquidem
    tribuendum de ciuili iußo illis tardi,illiautem veloces, nihil ob
    qui fuperexcellunt. an hoc qui^ hoc oportet alios plus,alios mi•
    dem aperte falfum eft: quod pa nus habere: {ed ingymniciscere
    tet in alijs fcientijs, δζ artibus. taminibus horú excellentia ho•
    Parib° enim fiftulatorib° quan^ noré capit. At ex quibus cöftat
    tumadarté,danda nó eft prgro ciuitas,in his eft neceffeconten•
    gatiua fiftularum illi qui fit no^ tiones cadere. Quapropter rö^
    5ilior (nihil enim melius canee nabiliter fibi arroganthonorem
    ret) fed oportet his qui inopere nobiles,& ingenui, &opulentia
    IH ipfo fuperexcellunt, tribuere fie oportetenim ingenuos effe, &
    ftularü praerogatiuam. Qgòd fi cénfum habereäd onera pcrfe- l.
    nondü patet quod dicimus,etiâ réda,nö enim ciuitas effepöt ex
    amagis deducentibus erit manife pauperibus oîbus, quéadmodú
    ftü. nam fieritaliquis excellens nec exferuis.Atfihgcrequirum•
    fiftulatoriaarte,inferior tiinobi tur, patet q>&iuftitia & virtus
    litate generis,vel forma,& fima bellicarequirit. fine his enim {ta
    ius quodlibet illorü eß bonii ά reciuitas non poteft. Hoc tiiin•
    fiftulatoria (dico aüt nobilitaté tereft,q»fine primis illis ciuitas
    & formam) & fm proportioné effe nö pöt, fine his aüt nöbene
    fiftulatorigfuntanteponéda: ta• permanere. Ad hocigiturvtfit
    men huic dãdæ funt meliores fi ciuitas, videri poffunt vel oia,
    ftulae. oportet enim in opusip^ vel qugdâ iftorü re&efibi hono•
    fum praerogatiuâ conferre.diui res vendicare. ad vitam tfi opti•
    tiarü vero & nobilitatis refpe mam difciplina & virtusiuftif, M
    &tus nihil confert. Praeterea, fm fimefibi védicare honores vtiq;
    iftâ rationé,oé bonumadoë bo viderentur,vtfupràdi&um eft.
    nü effet vtiqp cöparabile. Nam Ctim vero nec omnium parium
    fi magis aliqua magnitudo, & par habere debeant qui in vno
    certe oino magnitudo cöparabi aliquo fint pares, necimpar im•
    lis foret&ad diuitias, & ad li^ pares £m vnum, neceffarium eft !
    Bertatë, itaq; fi magis hic excel oés huiufmodi rerumpublicarü
    leret magnitudine άille virtute, tranfgreffiones effe,& labes. di•
    etmagis fuperemineret omnino &um vero eftprius,quiainterfe
    magnitudo virtuti,effentomnia quodammodo omnes iuftecon•
    *•w£x*- * conferenda.quäto enim magni tendunt, fimpliciterautem noa
    τά.
    tudo huius illüfuperaret, tanto omnesiufte, opulenti quidem,
    quòd
    =-=-=-
    -
    _----------- --—-—-——_- _, ----_-_ ---=-=-—---—
    .
    .

    Liber Tertius. 2.54.


    W A q»plus regionis poßident: regio ftet.Eft aüt dubitatio quædã in b
    aüt cöe quiddam.prgterea in cö cü&is,qui dehonoribus in reput
    mercijs magis credií eis vt pluri
    blica contendunt. Nam qui vel
    / mum. Ingenui aút & nobiles, pp diuitias,vel gp genusgubera
    quafi prope inter fe. ciues enim nationé fibi tribuédam putant,
    magis generofiores ôë ingencro^ nihiliufte dicere viderentur. ft*
    fi, nobilitas aüt apud oës in ho• queret enim,vtfiquisvnusoime
    nore habetur. lnfuperconfenta• nium ditiffimus foret, is eodem
    neum eft,ex melioribus ortos eP iure gubernat«^"jos oés debe
    fe meliores:eft enim generis vir• ret. eodem mod\ ;uinobilitare
    tus nobilitas.Sift quoqp dicim? antecelleret, eorum gubernato*
    virtutem merito, contentionem effet,qui cü ipfifint ingenui, de
    inducere, fociabilem cnim virtu honore contendunt. Hocidé for
    B tem dicimus effeiuftitiam, quâ fan contingeret in optimatiigu*
    .* cætergoësvirtutes neceffario cö bernatione circa virtutë.Siquis
    fequuní.atqui&plures ad pau enim vnus probitate antecellat
    ciores;nam &potentiores & di• alijs,qui in eadem republicaver '.
    tiores & meliores (unt,vt fufce^ fentur,hunc dominarioportebit
    ptis pluribus ad pauciores. An fm illam rationë. ergofi & mul
    ergo, fi oës ifti forentinvna ciui titudinem dominari oportet ex
    tate,ceuboni,& diuites&nobi« eo,quia potentioreftû pauci,êt:
    les, effetq;alia multitudo popu fivnus vel pluresvno,pauciores
    1i,vtrum in dubium veniret, g tfiê multitudo,potentioresfint
    bus gubernatio reipublicae foret alijs, hos oportebit gubernate
    tribuenda, annö effet dubiumr potius ά multitudiné.Hgéita*
    ; In vnaquaque igitur republi• omnia videntur oftendere,q, ha
    ca earum quas diximus, indu rum determinationum nulla efk
    C bitatum efíiudicium, qüi nam reóta,fecundum quam cenfent fi ,
    debeant gubernare. principati· bi quifp gubernationem effe tri •
    ;
    bus enim inter fe differunt, ceu buendam, caeteros vero oés fub :*
    aliqua quatenus p diuites funt, eorü gubernatione effe debere.
    alia quaten?p ftudiofos,& alia
    rum vnaquæq; eodem modo.
    Nam profeóto &ad eos qui per
    virtuté fibi arrogant gubernan*
    Sed tii confiderádü eft, qiú circa diauthoritaté,&ad eos qui per
    ;
    idé tempus ifta exiftunt, qüo fit diuitias, refpondere poffet mul•
    determinandii,ncmpefiftudiofi titudo iuftum fermonem, nihi!
    fint in ciuitate admodü pauci, enim vetat multitudinem quam
    qüo eftagendü , An confiderare doq; meliorem effe ç£ pauci ac
    oportet fi pauci ad opus gubera ditiorem, nonfecundum fingue
    nandi républicâ fufficiát, an tot los, fed fecundum vniuerfos.Ex
    <é oporteat, y£ £xhis civitas cô quoad qugttionem illam, $ig
    • -
    Q^
    -*

    • • •
    PoliticorumL !
    ©afferútnónulli, per huncmodü enim lexfunt, etenim ridiculae £
    refponderi poteft. Qugrüt enim foret,qui illos legi fubijcere cona
    aonnulli, adquid refpicere legis retur.Dicerétenim fortaffequé
    eöditor debeatin legibus re&if admodum deleone fcribit Anti•
    ßmecöftituendis,vtrum ad me• fthenes.conciomantibus lepufcu
    Wiorum,anad pluriumvtilitatë, 1is,ac céfentibus equum omnes
    qficontingat quod modò dixi• habere debere. Quapropterâci
    mus.Re&umquidéaccipiédum uitatib?, quae populariter regum
    eftæque,aequevero re&üad to• tur,Oftracifmus repertus eft.hg
    sius ciuitatisvtilitaté,&ad com fiquidé ciuitates aequalitatëma•
    smunemciuium. ciuisaîitcöiter xime cöpleétuntur.Itaqs qui fu^
    qui particeps eft imperandi & perexcellerevidetur,vel ppdi•
    parendi,licetaliusfim vnãquãq; uitias,velppamicos,vel ppter
    fpeciem rerumpublicarum.fe. aliquâ aliam ciuilem potériam,
    H cüdum autem optimam fpecié, extra ciuitaté relegatur ad tem- L.
    qui poteft& eligit parere&im pus aliquod terminatô,Tradunt
    perare ad vitam fecundum vitae èt fabulae,ob huiufmodi caufam
    tutem degendam. - Herculê ab Argonautis fuiffere
    am vnus qui ceteros virtute excellat,ciui li&tum.non enim vná cúalijs na
    tatis parsfitponendus. De ofracifino. uemregere illum voluiffe,vt ni•
    Et quidaboptimarepublica devi miüjfuperexcellentë inter naui•
    *o illo agendumfit.Cap.9.-
    gantes.Quapropter quivitupe
    - Vòd fivnus fit vfq;adeo rant tyrannidé & confifium Pe•
    . fuperexcellés virtute,vel riandri Thrafibulo datum, non
    plures άvnus, nectii tot fimpfr exiftimandi funt re&e di•
    numerovt implere ciui cere.Ferunt ét Periandrum nihil
    tatem poffint,vtneqg comparan refpondiffè ei,qui cöfilijpetendi
    1 dafitaliorum ofum virtus, neq; caufaad ipfummiffus fuerat:fed
    * facultas gerendi rempublicâ ad fupereminëtes fpicas demetêdo
    hanc plurium fi pluresfint, vel fegetè adæquaffe. cuius caufam.
    vniustffi fivnus, non amplius cdm non intelligeret muncius,ac
    hi ponédi funt ciuitatis pars.fie^ fa&tfiab eo narraret, intelfexiffe
    ret enim illis iniuria, {i pariter Thrafibulíi, q>oportebat fuper•
    atq;alijcenferent: cúm fintvfq; eminentes ciues auferre. Hocau
    adeo fuperiores £m virtutem ac tem nec prodeftfolum tyrannis,
    ciuilé potentiâ.putádü eftenim nec folú faciunt tyranni,fed&in
    talem virum,tanά Deum in ho paucorú potêtia,&in populari
    minibus effe. Ex quo manifeftíi ftatufifr'fe habet. Oftracifmus
    eft,pofitionëkgum neceffariam enim eandé quodam modo vim
    effecirca æquafes genere poten habet,to!làdo eos qui fuperemi•
    tia,fedfillos
    *. ..
    tales nö eftlex: ipfi nent,& in exilium pelIendo.
    Hoc
    _——-—--- ---
    /

    Liber Tertius. 155


    A Hocidem&in ciuitatibus&in quod tiifa&um nô eft á ciuitati D
    M. gentibusfaciunt qui dominant, bus.nö enim refpexeruntadcô
    velut Athenienfes circa Samios modü publicum,fed per feditio
    & Chios&Lesbios.quáprimii nem vfi funtciuili pulfione. Im
    enim imperium firmiter habue hisigitur (peciebus gubernádi,
    runt;\eos in multis peffundarüt quæ lapfae funt, quod ad priua
    coutrafœderis gquitaté,Perfarii tum commodum pertinet aciu•
    autem rex Medos,& Affyrios,et ftüeft,patet.forfan aüt non fim
    ; aliosquimagnum aliquid deip pliciteriußü:&hoceft manife*
    ßsfapiebantobimperium prius ftum. Sedinoptima republica
    habitum,(£pecötriuit.Qyiaeftio magnahabetur dubitatio,finon
    ; aüt;ppofitacircaoës eft rerum• per excellentiáaliorübonorum,
    publicarum fpeciesvfr, & quæ ceu iurium & diuitiarü & amie
    funtre&ae. ná illæ quætranfgre• citiarú:fed fi quis excellat-virtus
    B diuntur,ad propriâ refpicientes te,quidde ÉÀt faciendum. Nö B
    vtilitaté, hocagunt.quinimo & enim dicendú eft, vt talis vir fit
    illae qugadcöe refpiciunt bonü, deciuitate pellendus.atqui neqs
    eodémodo fehabent. Patet hoc
    gubernationi aliorum talis vir
    inalijs quoq; artibus & fciétijs, erit fubiiciendus : perinde'enim
    neq* enim pi&or pedé menfurâ eft,acfi quiIouégubernareve
    excedétem,animal habere pate^ lint poteftatem diuidétes.Reftat
    retur, quamuis pulcherrim* ille ergo,vt videtur, naturam huius
    pes effet:neqsnauium faber pro talem effe , vt omnes fponte fuá
    ram,autaliâ partem nauis: neq; illi parere debeát. itaq; huiufmo
    certe magifter chori, eü qui pul^ quidem homines reges effe
    chrioré ac meliorem toto choro di
    perpetuosin ciuitatibus.
    voca emittit, finet in choro effe. De republicaregia,& regumff*
    Itaq; ob hoc quidé nil prohibet ciebus. Cap. io.
    £
    -

    $ C eos qui diii funt, conuenire cum Orfan vero poft hgc cögruii *
    ciuitatibus,fi proprig dfiationis fuerit cöfiderare de regiagu
    gratia quae ciuitatibus vtilis fit, T bernatione. Diximus enim
    idagant. Quarefm eas quas có^ hanc effe vnam ex re5tis fpecie•
    fiteamurfuperexcellentias, quan bus rerumpublicarum. Confide
    dam habet*vtilitatem ratio illa, randumeftaiit, vtrü conducat
    perquamoftracifmusfuit reper ciuitati & regioni, quâ reótegu
    tus. Meliustii foretficab initio
    bernarioporteat, regem habere
    perlegis conditorem prouideri, annö,fed alia quædã fpecies gu^
    vt refpublica non indigeret tali bernádi magis códucat:an qui^
    smedicina,fecundoautem loco,fi bufdâconducat, quibufdá non•
    quid tali accidat, conandum eft Ante oia vero diftinguendum
    tali aliquo rcmcdio corrigerc; cft,anfitvnügenus corum,yel
    - diffe
    :
    , • '. PoliticorumL'
    <G differeritiäs habeant plures. Et fedhabent:fecuritat&,quiamore K
    facile eß intueriq» pluragenerà &legibus confiftüt.Et ea de cau
    funt, nec eftomnium regum mo facuftodiâ habent regiam,nö ty
    dusvnus poteftatis.In Lacedæ• rannicâ.reges enim à ciuibus cu
    moniorú enim republica videt ftodiuntur; tyráni vero ab exter
    rex effe maxime fecundüleges. nis mercede condu&is. & reges
    1neqsenim poteftatem habetom fm leges,&volentibus: tyranni
    nium : fed cú egrediturextra re veroinuitis dominantur,itaqpal
    gionem,imperium habet eorum teriâ ciuibus cuftodiütur, alteri
    quæ pertinent ad bellum.præte contra ciues cuftodiâ parát.funt
    reafacrificia,Deorumq;ceremo igiíhæ,de quibus diétü eft, duæ
    nigeicómiffafunt.haec igitur re fpecies monarchig.Tertia eft fpe
    giapoteftas eft,quafi authorita• cies,vtantiquitus in Græcia fue
    tem belli perpetuâ habere: vitæ re,quos vocabant AEfymnegag.
    enim necisq; alicuius non habet Eftautê haec,vtfimpliciter ę; L.

    poteftaté, nifi dii bellum gerit. mus,ele&iua tyrannis,differés à


    vt ét apudantiquos fuiffe vf,qû Barbarica,nö eo q* nö legitime,
    oftendit Homerus, nam Agamé fed eo q» non confuete, poteftas
    non in concionibus, malediótis auté huiufmodi, aut viuente eo
    &iurgijs vexabatur, fed cum â durabat, aut tpe quodam praefi•
    cöcione digreffus in prglio erat, nito,velrebusgeftis finiebatur:
    coccidendi habebat poteftatem. cjualé clegeruntquádoq; Mitile*
    * Itaq*,inquit, quem ego proculâ naei Pittacum aduerfus exules
    pugna fugienté confpexero,non fuos,quibus præerät Antimeni•
    fibi fat erit fugere canes &aues; des& Alcgus poeta. oftédithoo
    ná penes me occidédi poteftas. Alcgus in quodã loco fuorü car•
    Vna ergo fpés regni eft authori, minü. increpatenim, q»Pittacii
    Í tas
    nus,belli perpetua:
    qfiq; & qiiq;p
    per eleétionem ge hofem obfcuri generis laboran
    hmói ticiuitati prgfecerint, tyrannum
    regnü obtinetur.Eft&alia infu plaufufrequentátes.Huiufmodi
    per monarchiæ fpës, qualia funt igit fpecies, quia tyrannicg funt,
    apud quofdam Barbaros regna, dominationé habent:quia vero
    vim habentia proximam tyran ele&tiuæ funt,&volentiü, regiae.
    nidi,licet fint legitima&fm mo Quarta fpecies regni eft, quales
    rem parta.Ob id enim, quia ma erant heroicis tpibus fpontaneg
    gis aptæ funt natura adferuien• fm morem & legem , ppbenefi•
    dü nationes Barbarorüú Græ ciaenimâ patribus collatain po .
    corú,&eorü qui incolunt Afiâ, pulos,velg artes, vel pbellum,
    άeorum qui Europâ, perferunt vel p congregationem in vnum,
    ***•*feruiie iugum æqüoäo, Et ob vel propteracquifitionem regio
    *** hoc tyranfiica fun£hmói regna; nis delatum fuit cis rcgnum de
    '* r ,.
    popu
    Liber Tertitis. 2.56 *
    4 populor6wolfitate & fucceffo quodam genere perpetuum.Ifta D
    ribus.Iderat£m moré.hi&im quidem igitur per hüc modum
    periü habebát belli,&rei diui interfe differunt. Quinta eft fpe
    mae cultú exercebát: nifi taliaef cies regni,qíivnus omnium ha•
    fent facrificia, quæ facerdotium bet poteßatem, quemadmodú
    requirerét,& prgterea decötro vnaquæq; gens ,&ciuitasvna^
    uerfijsiudicabát.&hocfaciebát quaeq; publice ordinata, ad exé
    aliiiureiurâdo prae(tito, alijfine plar gubernationis domus. Vt
    iureiurádo.eratafit illis iufiurá• enim gubernatio patrisfamilias
    dü,per fceptri eleuationé. Vete eftregia quaedâ poteftas domi,
    res igitilli reges antiquis tëpo^ ita regia poteftas eftciuitatis &
    '® ^ws. rib°ciuitates,&c*gãtes,&natio gétis vnius,aut pluriú quafido^
    nesexternas continuo guberna^ mefticaquædam gubernatio.Fe
    * bät.poftea vero,partim ipfis re• réaút duæ funt regni fpecies, de
    ms gib* dimittentibus,partim mul quibus confiderationë facere ex Et
    titudine detre&äte, illud folü in pedit.vna haec,de qua diximus:
    quibufdam ciuitatib°reliétüeft altera Laconica. nam aliarú ple•
    regibus, vtceremoniarum erga raeq;interhas mediae funt. pau^
    Deos haberent facultatem , ac ciorú enim diig, άοῖmoda pote
    belli duces in externis effent. ftasregia:plurium veroëgLaco^
    Deffeciebus iterum regiae pote$tatù. An mica. Itaq; cöfideratio ferè circa
    ab optimo viro regi, vel ab optimiitegibus duo verfat.Vnü,códucatne ciui
    gabermari magis expediat.' Cwi,vbi le* tatib^ perpetuii belli ducé habe.
    prowideremom potef*,prouidemdidandafit ret&hücvel p genus,vel per ele
    pote$$a4. Depermutatione ex vnaim alte &ioné. Alterü; cöducatne, vnú
    vamreipub.fferiä. Et de cuftodibusregis. habere poteftatem oîum,an non
    Cap. 11. . , • • . • •
    Egiae ergo poteftatis tot cöducat. De duce igit belli cöfi•
    ' * .
    f.
    derare adleges potius pertinet, f
    ; G funt fpecies,quatuorvide• άadaliquá fpecié reipub.ná in
    Tlicet. Vnaqualiserattem omni republica id cadere pöt.
    poribus heroum,volentiü,f.& quare dimittamus hâc primam
    in quibufdá determinatisrebus. parté. Deregeauté,qm haec eft
    IDux enim belli, &iudex cótro gubernandi legitima fpecies,cö
    uerfiarum erat rex, &dfiscere• fiderareoportet,&dubitationes
    moniaríi erga Deos. Altera erat quaein ea cadíit percurrere.Ca•
    Barbarica,ex progeniefcilicet, put vero huius quaeftionis eft,
    dominatiofimleges.Tertia,quâ vtrum expediat magis ab opti•
    AEfymnetiamvocant,quam effe mohoferegi, velab optimis le^
    diximusele&iuam tyrannidem. gibusgubernari. Qui guberna^
    :
    I.A.
    Quarta, laconica, eaautê eft,vt tionéhominis prgferút,aiunt le
    Gompfrdicam,imperiumbelliim ges folü vniuerfaliter,puidere,
    10Qiì
    p.
    ' . ^ Politicorumj
    G non afit defingulis quaeacdidit atcfivnasiudicat, fiiravelatia r.
    iubere, itaq; in quacunq;arteli^ hmói perturbatiovincat, nece{.
    teris praecipere fatuü effe. Etin fariü eß iudicium cprrumpi:(ed
    Ægypto poft tertiâ diémouere. in multitudine difficile foret oës
    licetmedicis.q» fi prius, pericu^ irafciatq* errare.Sitaüt multitu
    loidagunt fuo. Patetergopro« doliberorum hoíum,quinihil
    ptereàdem caufam, non effe per agantprgterlegé, nifi inquibus
    literas&leges optimamgubere lexipfa neceßario deficiat. q»fi
    nationé,atqui&illâadeffe opor hocnö facileinpluribus, fiplu•
    tetgubernátibus vfem rationë. reafintboni viri&ciues, vtrum
    Et melius certecuin5adefttur» incorruptior«ritvnusinguber^
    batioaliquaoino,άcuinatura• nando,ancìerunt plures&bo^
    literineft,hacautem turbatione nioësrAn patetq> plures.enim
    !ex caret, mensvero humana nö uero plures inter{e fa&ionibus
    JH caret.Sed forfan dicet aliquis, q. cótendunt,vnusaütnon conten I.
    perhmöirationem probabilius dit. Sedaduerfushocforfan po
    deliberabit circa fingula. Quòd nendum eft, q* ftudiofi viri funt
    igi£neceffe fit ipfum legis condioës,vtille vnus.Siergo plurium
    rorem efíe,acleges ponimanife gubernatio,bonorú aút virorú
    ftü eß, fed nö inuiolabiles, qua^ ofum, optimatiúdicitur, vnius
    tenus trâfgrediuntur.nam in cg^ aüt regnü, optabilius effetciui*
    teris gdé inuiolabiles effe opor^ tatibus ab optimisgubernariô
    tet. At de quibufcúq; lex aut,p à rege,&ficü poteftate,& fifi^
    uidere nö poteftomnino,aut nô ne poteftate fit imperiü, modo
    Bene prouidere, vtrü in his vni reperiri queant plures fifr.& ob
    viro optimo danda fit poteftas, hoc forfan rexabinitio repertus
    an multis ? Etenim nunc plures eft,q> difficile erat viros plures
    `fimul cognofciitde caufis,&de excelientevirtute reperiri, prae- M
    1 liberant,&iudicant,funrautem fertim cùm tuncciuitates paruae -

    huiufmodi iudicia oia defingu forent.Praetereaob beneficia ac~


    laribus. & cú vnufquifq* perfe ceptar«gécreauere : quod opus
    fortaffè deficiat, ciuitas auté ex cftbonorüvirorum»fed cúm po
    multitudinecóftet: vtconuiuiii ftea contingeret, vt plures pari
    ad quod plures conferütmelius virtute reperirení, non amplius
    £fjyna atq;fimplexmenfa:fic tolerarunt regé, fedcöequiddâ
    iudicia multorum {aepe meliora ugrêtes refpublicas cóftituere.
    funtę vniufcuiufque. Praeterea 3$;
    vero deteriores fa$ti,lucrú
    multitudo minus fubiacet cor• fibi quaererent exgubernatione
    ruptioni,quemadmodum aquæ reipublicae, paucorühinc poten
    magna congeries:fic etiá plures tiâ exortâ fuiffe credendum eft.
    ô pauci, ícorruptibilioresfunt» Honorabát enim diuitias:ex his
    Vere
    Liber Tertius, 457
    a veroin tyrannides tranfre:ex circa fe haberealiquoscüßodiæ D
    tyrannidibus rurfus ad plebem. caufa, confuluit quidam Syracu
    femper.n. ad pauciores redigen - fanis tot effe dandos.
    tes,propter quaeftus $upiditat£, Deregia vniustantum c»J3urapoi.f.
    : multitudinem corroborauerût, te:& amipfùm, legemue dominari melius
    vttandem infurgens multitudo fit. Et qu2 multitüdo à regibus, quejeai,
    ad popularé ftatum ciuitates re- alijs virisapta fitgubernări. * Cap. 11.
    degerit, fa&is infupermaiorib?, Erum de eo rege,quicun•
    ciuitatibus, non facile eftaliáôß &ta exvoluntate fua gerit,
    popularem gubernádi fpeciem cöfideratio nüc eft facien
    ' remanere, Si autem quis ponat da. nam ille qui fim leges dfrex,
    optimum effe ciuitatibus à rege nö facit(vtdiximus) regig guber -

    gubernari, qüo fiet in filijs: vtrü nationis fpecié.quia incîiêtis re


    per genus erit fucceffio.At fina- bus publicis cadere poteftvtfit s
    torum qualefciiq;, perniciofum quidã ducendo exercitui,ctim ci
    eft. Sed dices, non relinquet re^ uitas bellügerit, perpetuo prgfe
    um huiufmodi natis rex,ctim &us, puta in populariftatu,&
    id in fua fit poteftate. At non fa• `optimatium gubernatione:plu
    cileiam eft in hocfidem habere: resq; authoritaté vni cömittunt
    arduum enim ac maioris virtu- belligerédi. Eftaüttalis quædã
    tis,&fecúdum humanâ naturá. * deputatio apud Doracium, &
    Qugftio eft etiam vtrum habere : apud Sypötinos : licetapud Sy
    debeatqui regnaturuseft, circa pontinos paulo conftri&ior.Sed
    fe potentiam quâdam, qua pof- regia illa poteftas pleniffima, p.
    fit compellere non parentes, vel quâ rex oia exvoluntatefuagu
    qiio gubernationem exercebit? bernat, vfquibufdá non ef{e£m F
    Si enim habeat poteftaté à legi- naturam : vt vnus ofum diis fit
    C bus cóceffam,&nihil ex voluin• ciuiü,cü ex fimilibus ciuitas có- ` '
    tatefua faciat praeter leges,tamé ßet. ná fimilibus natura idéius
    neceffaria erit fibi potentia, per effeneceffariü eft,&eandem di
    quam leges tueri queat. Forfan gnitatemfm naturam.quarevt
    quidem de huiufmodi rege non paré habere impares alimoniâ,
    difficile eft determinare.nä opor aut veftë , nociuum eft corpori.
    tet ipfum vires habere, fed tales bus: ita&in honorib9 res fe ha•
    vt vnoquoq; feparatim &fimul bet. fifr ergo & inæqualem in•
    pluribus potentior fit, populo æqualib?.exquo nö magis præ
    tífit impotentior: vtantiqui fo effeó fubeffeiuftú eft,&pvicif
    1ebát cuftodias ciuitati dare, cú fitudiné eodem modo.& hæciâ
    aliqué ciuitati praefeciffent,qué lex.ná*inftitutiolexeft.Melius è •.….3.,
    Æfymnetam vocitabant,vel tya igitur vt lex dominetur,&aliqs
    *annum.Et Dionyfio poftulanti ciuiú. eademφ ifta róne fiquös
    - Moral,cücö,Aucr, KK
    - PoliticorumL
    'G præeffe oportet, ita funt praefi qyiuftii quaerentes,medifiquæ• £
    „ ciendi,vt cuftodes legiiatq*mi• runt.Lex enim mediú eft.Prgte
    niftri . neceffe eft enim, effe ali^ rea validiores, & de validiori•
    quos magißratus cüFjî; bus rebus leges (unt illae, qug ex
    fed non vnum hunc effe debere moribus proueniunt, ά quae ex
    aiunt in ciuiü paritate.Qugcüq; literis.quare fi minus fallitur ho
    tiivident per legé quidé termi• mo magiftratii gerens ά hi qwi
    , nari nö poffe,per hoïem vero co fm literas, non tamen ç£ hi qui
    gnofci poffe,prudéter cauês lex fm cöfuetudinem. Atqui nec fa- -
    adiiigit, cæteraiuftiflima inten• . cile eft vnum difcernere : opus
    tione iudicari debere per eos g erit ergo, vt plures fint fub eo
    -iudicijs prgfunt.ac infuper emé^ magiflratum gerentes , itaque
    dare permittit, quid videat, co quid refert hoc, ftatim ab initio
    8 nantib9 vt melius difponaí çjfi prouidere,vel expeétare, vt ipfe L
    „ cutiacet.Qui igit legem praeeffe vnus alijsifta cömittat? Infuper:
    iubét, vident iubere Deü praeef quod prius dicebatur.fiquidem
    fe& leges: qui autê hominé iu vir ftudiofus, quoniam melior
    bet praeeffe, adiügit &beftiam. fit, praeeffe debet, vno auté duo
    libido quippe talis eft,atqpobli• boni meliores funt.Hoc enim eft
    quos agit ét viros optimos qui quod Homerus ait. -

    funt in poteftate. ex quo mens Duo fimul euntes : Et optatio •


    abfqp appetitulex eft. Videt aüt Agamemnonis:
    de artibus falfum effe exëplú, q» Vtinam tales mihi decem con•,
    £m literas medicari vanii effet, fultoresadeffent.
    melius?p fore fi pofíidétib° artë Sunt aüt etiä nunc magißratus
    vtamur. nâ illi quidé nihil con• cü poteftate iudicádi de quibuf
    *a.l.mer
    I tra rationé pamicitiâ agunt:fed dam,ceu iudex de gbus lex pro- M
    cedé acci * recufant mercedéaccipere, cü uidere non poteft. ná de quibus >
    puamat. fanos fecerint.Atin ciuilib? ma lex determinare pör, nemo du^
    giftratibus multa per affeétioné bitaret. Sed cü quaedam cöpre
    , & gratiá cófueuerunt delinque^ hendi legibus poffint, quaedam
    re.cü fide fide medici timeret, mon É : & haecfint illaquae
    ac fufpitio foret, ne fufceptoab dubitationem & quæftionem fa
    inimicis precio necare velit, tiic ciunt, vtrü melius fit ab optima
    exliteris curâ magis optarem?. lege, an ab optimo viro guber
    Atqui ggrotätes medicialiosad nari : nam quae in confultationé
    femedicos vocát,&magiftri pa veniunt, de eifdem ferri legem
    laeftraealios magiftros: quafi ne impoffibile eft: non igitur hoc
    queant verum difcernere qui de aiunt,q* neceffarium fit hominé
    proprijs iudicát,&inaffeétu cö , de huiufmodi reb?iudicare, fkd
    {titutifunt, quare manifcftúeft, qnonvnum folum fed plures.
    - • • -* - iudicat
    - --

    Liber Tertitis. 2.58


    A iudicatenimynufquifqin magi , vero aliqualiter &amte.Etpri- P
    ftratü bene,fi fit éruditüs primio mo determinandum e(t,quid cö
    34ege.Forfan vero abfurdum vi < gruat regi, quid optimatibus,
    deri poßet,fi melius cernat duo quid reipublicae. Regibus con•
    bus oculis,& duabus aurib* au^ gruit huiufmodi multitudo,qug
    diat,& duob°pedibus,duabusq; natura apta fit ferre genus prae
    * manib°agat,ę plures pluribus: ftans virtute ad principatum ci
    * cúm & nunc quidem reges &ty uilem . Optimatibus vero con•
    ranni oculos plures fibi compa- . grués eft multitudo liberorum,
    - rent,&aures,& manus,& pedes quae nata fit ad ferendum guber
    praeficiendo amicos, & curatio nationem eorum, qui funt fecum
    : nem rerum eis committendo, q dum virtutem primarij.Ad ciui
    mififintamici,non faciunt £mil lem gubernationë autem reipu•
    f lorum intentionem , fi vero fint blicae congruut ea multitudo, in
    amici,& ftatus illorum & perfo qua populus innafcitur bellic?,*
    marum:amicus auté par& fimi qui gubernari poffit,&guberna
    , lis.quare fi eos cenfet præficien re fecundum leges& aequitatâ,
    dos,certe pares ac fimiles guber impartiens tenuioribus honores
    nationi praeeffe cenfet oportere. & magiftratus. Quando igitur
    Qugigitur contendentes contra aut totum genus, aut inter alios
    „regiam gubernationé aiunt,ferè vnum aliquem ita virtute prae•
    , ifta funt. Sed haec forfan in qui cellere contingat,vt vnius ipfius
    .;3 .bufdam ita fehabent,in quibuf, virtus maior fit aliorum omniíi
    „dam aút non ita.Eft enim quid~ virtute, tunc iuftum efthoc eße
    ' dam natura diiabile, aliud regi^ regium genus,& omnium domi
    -bile,aliud populare,et iuftum,et nari,& hunc vnum effe regem.
    : vtile. tyrannicum vero non eft Vt enim di&um eft prius, non fo
    fm naturam, necvlla aliarügu^ lum id habet iuftitiam,quá præ
    *. bernationü, quae reôtà tranfgre^ ferre folent rerumpublicarü in-*
    ** , „diuntur formam. hgc enim fiunt ftitutores,& qui optimatpum, &
    :prgter naturam. Scd ex his quæ qui paucorii potentig, & qui po
    ? .di&a funt,patet, q> in fimilibus pularis.oés enim fm excellentiâ
    :& paribus nec vtile eft neq* iu tribuunt, fed excellentiam non
    ftum, vt vnus fit dfis omnium: eandem, fed fecíidii prius di&a.

    ? .neqp fi non fint leges, fed tanquã neq; interficere, neq; in exilium
    jpfefitjex:neq; fifint leges, neq; agere,neque relegare hunc poffe
    Ibonus bonorum,neq* non bono decet, neq; dignari vt pervices
    . rum non bonus: neq;fi fecundü gubernet,nögnim natura fit,vt
    virtutem fit melior,nifi per qu£• pars fuperettótum . habentive,
    :?
    {?
    , dam modum.Quisautem iftefit rotantam excellentiam hoc ac~
    'saodus dicendum cft, diximus cidit,reftat ergo vthuic fuadéti
    4**. if; kK ij pa*
    -- --- - - — -- -

    ~,
    … ” PoliticorumL
    'G pareatur,& poteftatem eumha A RI S T OT E L IS.
    bere,non pervices,fed fimplici•
    ~ter. De regia igitur gubernatio• POL I TI CO RV M
    * ne, quas differentias habeat,& .1 r s e ■ -q v A r rvs.
    :vtrüvtilefit ciuitatibus vel nö,
    & quibus,&quomodo, in hunc S •v M M A -1, I. B R ,r.
    'modum determinatum fit.Cüm I}evariis rebuspublicis, ac ipfarum fpe
    ciebus: & tádem de optima.Quiapti fint
    •vero tres dixerimus effe re&as ad vnam rempublicam , qui(ìè ad Aliâ.
    •gubernandifpecies:harum vero De earum mutuis deceptionibus. De rei

    neceffariumfiteameffeoptimâ, ÉÍ partibus,confilijs fcilicet, magi


    ratibus,& iudicius.
    quae ab optimis gubernetur: ta^
    'lisautem ef&, in qua contingit, De optimarepublica,&alijsetiam àlegif
    “aut vnum aliquem omniü,aut latore cognofeemdu. Cap. 1.
    'genus totum,aut multitudinem
    virtute praeftantem gubernare N cii&tis artibus & L
    •eos,quigubernarivaleant,adeâ fcientijs qug nö cir
    vitam quæ fit maximeexpeten capartem fedcirca
    da : & in primis libris oftenfum genus aliquod per
    *fit neceffarium effe,vtfit eadem íe£teexiftüt,vnius
    *virtus boni viri&ciuis optimae elt confiderare,quid cuiq; conue
    * ciuitatis: patet q» eodem modo -niatgeneri: ceu exercitatio cor•
    &pereademfitvir bonus,8{ci porisqualis quali conueniat, &
    uiratem ftatueret quis ab opti quae fitoptima.optimeenim na
    mis gubernari,velâ rege.itaqp turadifpofito & optime diftri
    eadem ferè difciplina&ijdé mo buto,optimam conuenire necef
    res faciét ftudiofum virum, qui farium eft,qug plurimis,vnaom
    faciunt ciuilem & regium. í. nibus: eteniimi hocgymnafticae
    «determinatis, conâdum iam erit eft.Prgterea vero,fiquis nonexa
    de optima republica dice• &tum illum cupiat habitum & M
    re, quéadmodü fiat, fcientiam circa certamina, nihi•
    &quomodo cö lominus magiftri gymnafiorum
    ftituatur. eft hanc potentiam praeparare.
    .' nam eodemq; modo in medicina, 8£
    '• neceffe eftdeilla con• in fabricatione nauiü,&veftiü,
    uenientem cöfi• &in omnialio artificio videm°
    derationé cötingere. Quare manifeftü eft,
    face • ? eiufdé eft fcientiæ videre quae
    Arce, t optimarefpublica, & qualis
    maxime advotü foret, nullo ex•
    ternorum eam impediente.& ά
    quibus cöueniat,ná plures opti
    ma!'
    *
    - - - -
    -_-_____

    Liber Quartus. 159


    A mam affequi,forfanimpoffibile pter nö folum his quæ libris Rcri- D,
    eft.Itaq; & ea qugfit fimpliciter ptæ funt rebuspublicis, verum•
    optima,& eaque quantum fieri etiam illis quaere vera exiftunt
    poteftoptima,latere non debet auxiliari poffe decet ciuilem ho«
    legis conditorem, ac vere ciuilé minem,vt diximus. Hocautem,
    hominem. Ac praetereatertia çi facerenö poteft, fiignoret quot
    fit ex fuppofitione.nam oportet fint fpecies earum.nam nücqui•
    datam quoq; confiderare poffe, dam putant vnam effe popula•
    ! quemadmodum abinitio confti rem,&vnam paucorum poten•
    tuatur,& conftituta.feruaretur tium:quod non eftverum. Itaqs
    quamplurimo tempore.Dicoau oportet non latere, differentias
    tem ceu ficui ciuitati cótigerit, omnium,&quot fint,&quotu*.
    neq; optimam gubernationé ha pliciter componátur. Leges etiâ:
    here, neq* neceffariâ illi adeffe, fimulcum hiscófiderandg erìt,
    P'neqwiilisipfis q affint re&e vti, quaefuntoptimae,&quae conue &:
    fedalijs deterioribus.praeter hgc niant vnicuiq* gubernationi»,
    aüt omnia, eam gubernationé, Sunt enim leges ómnes ad rem*
    quæ omnibus maxime cögruat publicam accommodandae,non
    ciuitatibus,noffeoportet: vttra autem refpublica ad legem. eß.
    dunt plurimi eorum quiderepu nanquerefpublicainftitutio ci•
    blicatra&ant. Et fidealijsre&e uitatis circa magiftratus hono•
    dicàt, devtilibus certe aberrât. resq; publicos, quemadmodum
    non folum enim optimam rem• debeant impartiri,&in quo po^
    publicam confiderare oportet, teftas authoritasq; fumma de•
    fed etiam illam quae in vfum ca beatconfiftere,&quifit finis cur
    dere pofsit, & quae fit facilior& iufqsfocietatis. Leges aüt earum
    cöior omnibus. Nuncaütalijfu variae funt, perquas modus reie
    ©
    premam-quaerunt folum,multis publicae gubernandæ fignifica£
    adminiculis indigenté:alijma* fm quas,debeantilliqui funt in f.
    gis cöem aliquam tradentes, tol poteftate imperare,&prohibe^
    lentesq; eas quaeinvfu funt, La retranfgreffores. Ex quo patet,
    conicam,velaliam quandâ com q» neceffarium eft ÄÈÉ ©t
    mendant. At enim oportet talè numerum tenere fingularum re
    inftitutionem reipublicginduce rumpublicarum, etiamad legü
    re,vt velint ac pofsint homines pofitiones. nequeenim fieri po
    ex his quæ fibi affunt,faciliter eâ teft,vt eædem leges vtiles fint
    recipere.Nam eft non minus dif paucorum potentiae,acpopula^
    ficiHe-corrigere rempublicamiâ ribus omnibus.fiquidem plu
    inftitutâ, άabinitio inßituere. funt,& non vna popularis
    quemadmodum & poftdifcere, ftas,neq; vna duntaxat paucor
    :
    -
    $i ab initio didiciffe. Quapro potentia,
    iij De
    - -
    __

    ¢* * PoliticórumL I
    & Deff.i.íuirrumpuuicari, trangref- hac fpecie diftat, maxime vero K^
    fionibus, ac de ijs quæ à ciuili viro '"* mediocré effe popularem ftatü.
    * fumt exquirenda. Cap.z. * Fuit & prius quidá,qui ifto mo~
    vVm vero in præcedentib? do tradidit, non tfi in idem afpi^ ,
    J. ,di&um fit à nobis,tres effe ciens nobifcum.ille enim exifti
    > T rerumpublicarü fpecies re ; mabat fpecierum omnium, qug
    &as, Regnú, Optimaté, & eam re&tae fanè effent, velut paucorü :
    quæappellat Refpublica:ac tres potëtiæ & aliarum, deterrimam ,
    earú tranfgrefsiones &labes,cii ' efíe popularem: improbarì ve- .
    regnü in tyrannidem,optimorú ro optimam. Nosauté eas quae s
    aüt gubernatio in paucorum po tranfgrediuntur, aberrare oés di
    tentiâ, refpublica aút in popula cimus,nec paucorú potentia, q» ;
    rem ftatülabatur:& de optima melior fit altera çgalterare&e di
    tü gubernatione,& regiafit di• citur,fed q» minus improba.ve
    H*&um: nam de optima republica rum dehis nunc difcutere omit^ ^•'
    cö(iderare idé eft, ac deillis dice tamus.Eftâ nobis primo diftin
    re: vult enim vtraq;illarum per guendum,quot fint dfiae rerum•.
    virtuté, caeterisopportunius cô publicarum, fiquidé plures funt ,
    currentibus confißere : & infup fpés popularis gubernationis ac.
    quid inter fe differat regia pote^ paucorii. Deinde quae cömunif*
    ftas,& optimorügubernatio:& fima & optabiliffima fit poft op i
    qíi regia gubernatio putãda fit, timam rempublicam, & fi qua ,
    determinauimus: reftat nunc vt cötingitalia ad optimatiü natus
    de illa quæ appellatur refpubli• ram declinás reéte conftituta,&.
    cadicamus,&de cæteris guber• quâplurimis cögruens ciuitati•
    nandi formis,vt de paucorü po• bus,quaenam ifta fit.deinde alia.
    tentia,ac depopulari ftatu,& de rum,quae â quibus expetenda. .
    tyränide. Patetigiturharü tranf Forfan enim quibufdam neceffa M®.
    igreffionum quae deterrima fit, ria eft popularis gubernatio ma
    quæve fecunda. neceffe eft enim gis ά paucorü potentia:quibuf, •
    primæ & diuiniffimae tranfgref dam vero haec magisάilla. De
    fioné,effe deterrimam. Regiam inde quêadmodü difpofitü effe ;
    quippe gubernationé necelfeeft conueniat illum,quivelit has gu
    aut nomen haberefolü,cúm non bernationes recipere. dico auté
    fit:aut pp magnam illius, qui re popularem fm fingulas fpés, ac
    git excellentiam,effe.Exquo fit, rurfus paucorú potentiâ. Tandé
    tyrannidem deterrimâ exiftere, vero omnium iftarum cii faéta
    ac plurimü â reéta fpecie gubere fuerit breuiter mentio, conandú
    nandi abeffe,fecundoauté loco, erit referre quænãlabes, & quæ
    paucorum potétiam. nam opti• conferuationes fint rerumpübli
    morum gubcrnatio multum ab. carum, & communiter omniii, ,
    & par•
    Liber Quartus. 2.6o
    A'&particularitervniufcuiufque, uitas.&hæquidem partes,qfiq; b.
    & per quas caufas illas maxime cócurrunt oés ad rempublicam;
    eaenire contingat. ' . i».
    gubernandam, quádoq* plures.
    Qyafit rerumpublicarum diuerfitatis cau * Patetigitur, q» neceffè eft plures.
    /â:& quæ fint earum fpecies praecipua, * refpublicas effe inter fe differen•.
    * tum ex aliorum,tum vero expro tes fpecie. ná & hæ partes earú:
    * pria opinione. * Cap. }. inter fefpecie differunt. Refpu- •
    T igitur fint plures reríi- ; blica enim eft inftitutio gubere.
    V / ÉÉ fpecies, illa eft. natorum.hanc vero diftribuunt
    caufa, q»cuiufqp ciuitatis^ oës, vel fim potentiam eorü qui
    partes funt plures.Videmus en1 participes funt, vel fim aliquam'
    primo,ex domibus cöftare ciui• aequitatem cóem: dicoauté,vea
    taté.deinderurfus ex hac multi•• luti tenuiorum, & opulentiorü,
    tudinealios cë diuites, alios pau vel cómuné aliquâ amborum.
    -peres;alios medios, diuitüíg& Neceffariü eft ergo refpublicas E
    P pauperü, partë effebellicâ,par tot effe, quot funt inftitutiones
    tem imbellé. δ{ rurfus ex plebe. circa earum fupereminentias,&
    partè agrorü culturae deditávi. ' £m dfiam partium. Maximêve
    demus, parté mercaturæ, parté ' roduæ videntur effe. quéadmo
    opificijs& fordidis minifterijs. dum devëtis dici folet, alios qui
    Nobilitatis quoq; dfiae funtfim dem effe boreales, alios auftra•
    opulentiâ,& magnitudiné cen les, caeteros autem ventos horíí
    fus.funt enim alijequites: quod effe exceffus:fic etiam refpubli•
    munusnemo faciliter fupporta cas duas eé, popularem fcilicet,
    re pöt,nififit diues.'Itaqsantiqs & paucorü potétiam,nam optio
    temporibus qugcunq3 ciuitates mates fpecié effe paucorum po•
    equeftri potentia excellebant,in tentium pofuere,&eam quaevo
    his paucorum potëtia guberna^ catur refpublica, dicebãt effe po
    bat: equitatu aüt bellacötrafi, pularem; quéadmodum devén- !
    nitimos exercebát. ceu Eretrien tis zephyrü quidem borealem, •
    fes,& Chalcidenfes,& Magnefij eurumautéauftralem.Eodemq;
    qui funtfuper Maeandro,& aliae modo in harmonijs, vt quidam
    plures Afiaticarum ciuitatum. tradunt. ná &in illis pofuerunt :
    Praeterea funt aliæ άiuxta diui• duas fpecies,vnádoricâ,alteram !
    tias nobiliü dfig.quofdam enim phrygiam, caeterasvero oés,vel
    us, quofdá virtus extollit,& ad doricâ, vel ad Phrygiamre
    É aliud tale ciuitatis parté ferri.maxime quidé igiíconfue•
    effe oporteat, diótum eft, vbi de uerunt,de rebuspublicisfic exi•
    optimatib9tra&auimus.ibinan ftimare. Sed certeveriusacme,
    que diftinximus, ex quot parti• lius eft, vt nos diuifimus,duarú
    bus neceffarijs omnis conftatci . velwaius reóte cöftitutg caeteras *
    -
    iiij cffe
    , … - PoliticorumL ;
    G effe tráfgreffiones,et aliquas effe moforû.Verûtamemn8ißomo» K.
    probétéperatae harmoniae,alias do fateft refpublicas iftas deter-.
    vero ipfius optimæ reipub. ad minaffe. fed ctim pluresfint par-,
    paucorum vero potentiam incli. tes & multitudinis & paucorú
    nant quae duriores funt ac ma^, potentiü, adhuc refumendü eft,
    gis violentæ: quae vero remiffae vt nequingenui pauci exiftentes'
    & molles, ad popularé ftatum. pluribus, neq; multitudo inge
    De populari Š , eiuitatis parti nuis dominet.vt in Apollonia,
    . £. Σ ■ ú eft in Ionio&Thera.in vtraq*
    i.f, pularisgubernationis.Cap.4 enim iftarü vrbium honores di• .
    Eq*Vero popularis ita fim gnitates%erát illorú,quinobi•
    pliciter ponenda, vt qui• litate prgftabât, &qui primiin
    T " dam ponunt,vbi multitur: eas colonias venerant, qui erant
    do dominatur. nä&in paucorü pauci:non aüt diuitü,licet mul
    H potentijs, & vbique maior pars titudine diuitü fuperaret popu- I.
    præualet. Etenim fi effent vni« lus.vt in Colophoneantiquit?;
    uer[i mille trecenti,&horú mil ibi enimpoßidebat magna pa
    leforent opulenti,neq5 partégu trimoniamultitudo, antequam
    bernationis darent trecétis illis bellú gererent aduerfus Indos.
    pauperibus ingenuis, ac in cæte Sed eft multitudinis quædãgue
    ris paribus, nemo certe diceret bernatio, quando ingenuihofes
    hanc effe popularé. Eodéígmo^ & inopes multi exiftétes gubere
    do, fi pauci quidé inopes in ciui nant rempublicâ. Paucorüvero
    tate plus poffentúmulti &opu potentium, qiiopulenti& nobi
    lenti, nec honores illis impartie liores pauci exiftétes gubernât,
    rentur, nemo vtiq; diceret hanc Quòd igitur pluresfint rerüpue
    effe fpecié, quae appellatur pau blicarü fpés,& quib° de caufis,
    corü potentiü.Potiusitaq* dicé patet.Quamobrem vero plures
    I dì fuerit popularé quidem effe, fint,&iilae quas di&um érat,& M
    cii penes ingenuos homines eft quaenâ iftg fint,&,ppter qd,de
    gubernatio: paucorú aút poten inceps dicemus,principio vnde
    tium, cü penes opulétos,fedcö prius affumpto. fatemur enim
    tingit vt alteri multi fint, alteri nö vnam parté, fed plures oém
    pauci. pleriq* enim ingenuifunt habere ciuitaté.Vtigiífi anima•
    rari vero diuites.Etenim fi magi lis vellemus fpés capere, primo
    ftratus , honoresq; publici fim fegregaremus id quod neceffa•
    magnitudiné diftribuerétur, vt rium fit animal oê habere, ceu
    in Æthiopia quidam tradüt fie^ quaedä fenforiorum,&q>cibum
    ri,velfm pulchritudiné,pauco^ cöficiat atq;receptet,putaos &
    rú effet gubernatio, cum parua ventré,& præterea illas,quibus
    fit multitudomagnorum et fore mouení partes. Si itaq; tot fpés
    folum,
    - - -
    -___--I

    LiberQuartus. 1.61
    /! A.folum,harum vero differentigfo quidé hoc,fed nö fufficienterdi• D.
    p. rent, dicoautem ceu oris genera &ü eft â Socrate.inqt.n. exquar,]
    plura,& vêtris, & fenforiorum, tuor maxime neceffarijs ciuita
    & præterea earum quibus mo tem conftare.hosaüt effe,texto•,
    uentur, partium, harü cöiuga^ rem,agricolam, coriarium,gdifi;
    tionis numerus neceffario effi catorem. rurfus vero adiungit,,
    ciet plura generaanimalium.nö quafi illa non fufficiant, fabrum.
    enim fieri pöt, vt idem animal ferrarium&paftorem:&infup;,
    habeat plures differentias oris, negociatorem, & numularium.
    fic etiã neq;aurium.itaq-, qfi fu & hæc omnia complent primâ,
    fceptæ fuerint oés cöbinationes ciuitatë. Quafi vero ciuitasom^ :
    iftorum, facient fpés animalis: nis neceffariorum gratiafit con•.
    & tot quidé fpecies, quot cöiu ftituta,acnonmagis gratia ho^ ,
    gationes funt partiíineceffaria nefti,&quafi aeque indigeatco^
    B rum. Eodem modo dediétis re/ riarijs,& agricolis,,ppulfatores Ε
    buspublicis. ciuitates.n. non ex autem belli non primâ facit par.
    I*
    vna,fed ex multis partibus con tem,antequam j. regione,ac '
    ftant, vt faepius di&um eft.Vna vicinis coaétis, ad bellum deue•.
    ûdâ pars eft circa aliméta mul• niatur.Atqui&inquatuor illis,
    titudo, quos agricolas dicimus. &in quotcunq; cöicantib?, ne•
    Altera vero pars eaqug vocatur ceffariü eft effealiquem, qui ius ,
    mechanica. haecaütverfa£ circa dicat,acdecernat. Siquidé ergo.
    minifteria,ceu artes, fine quib? aiam quis ponatafalis effe par•'
    ciuitas habitari non pöt.hárum tem magis ά corpus, & ciuita•
    veroartiü aliae funt neceffariae, tum magis talia ponendum eft
    aliaead delicias pertinent, &ad effe partes,ά ea quae pertinent
    vitæ cultum . Tertia pars eft fo~ ad neceffariü vfum, propulfatoe
    réfis multitudo,quae circa emen res bellividelicet, aciuftitiae iu•
    C diivendendumq;,& circa mer diciariae exhibitores,ac praete^
    caturam & numulariam verfa• rea confultores, q» ef&ciuilis pru
    tur• Quarta pars, mercenarij. dentiae opus, &hocfiuefepara
    Quinta,Propulfatores belli. qug tim exiftat quibufdâ, fiue eifdé,
    quidem pars non minus necef nihil refert ad hunc fermonë, nã
    faria eft ciuitati άaliqua fupe & in armis effe, &agros colere
    rior, aduerfusinuadentes, five^ fæpe contingit eifdem. Quare fi
    lint tueri libertaté. imposfibile haec & illa ponenda funt ciuita•
    cft. n. vt quae ciuitasvocari me~ tis effe partes, manifeftum eft q»
    reatur,fit natura ferua. perfe. n. & propulfatores belli pars ne•
    fufficiens ciuitas: feruus autem ceffaria funt ciuitatis. Septima
    non per fe fufficiens eft. Quapro pars eft eorú, qui magna patri^ ,
    pter in libris de Repub, ornate monia habëtes, reipublicgone*
    rà,
    - -
    — — - - -
    -

    - - - - , • • • ` • • *

    Politicorum
    d rafuftinét,quos opulentosvoca tate plura funtgenera. Plebis g. **
    mus. O&aua, eorú qui publicâ dé vna fpecies, agricolae, aliaare
    operam éxhibent, &quiin ma ' tifices,alia negociatores,gemen
    iftratib9gerendis occupati exi~ disvendédisq; rebus intendüt, *
    É ciuitas. n. abfqp magiftra- ' aliâ circa rem maritimâ,& horú
    tibus effe non'pöt, neceffarium ' alij bellatores, alij mercatores,
    igit eft,effe quofdâ qui magiftra : alij* nautae,alij pifcatores, mul- .,i,,.
    cüs gerere valeãt, & hoc munus * tis.n. locis horú oíum turba in- titotô.
    Ë vel perpetuo,velad tem gens, vt pifcatores Tarenti&Bi
    pus.Reliquavero funt illa, de q* * zantij, naualis multitudo Athe^ :
    bus paulo ante determinauim°, nis, mercatores in Ægina , &.
    in confulendo, & ius litiganti in Chio, portitores in Tenedo, in
    ciuitate reddendoverfari.Si igi^ * fup manuales & paruas faculta•
    tur haec ciuitatibus adeffe opor- tes habentes, qui ociofi effe non
    P* tet, re&eq; fieri & iufte, neceffa-' pfit. Praeterea qui non exvtroqp ?
    ri:i eft effe aliquos, qui virtuté* parente ciue funt crti, liberi tfi I.
    habeant rerú ciuiliii. Cgteras er hoies,& fiqua hmói plebeiorü
    go potétias eifdé adeffepoffevi- ' hoium fpecies altera.JNobilitas :
    áétur pluribus, ceu eofdem effe ' vero,diuitiae, genus,virtus,difci :
    propulfatores belli,& agricolas, ' plina,& his fimilia, quae dicun-*
    8&artifices,& præterea cöfulto- tur fm eandé dfiam. Popularis
    res, & iudicantes.Arrogát quo^* igitur prima fpecies dicitur ma•*
    jue fibi virtuté cun&i,& multi-* ximefm æqualitaté.vult. n. lex `
    Ä fe idoneos exiftimât ad gu huius popularis pares effe diui•
    ternandii. veríi pauperes ac di-* tes & pauperes,nec alteros plus :
    uites eofJem ef{eimpoffibileeft. ' poffe, alteros minus, fed vtrofqs
    uapp hae partes praecipue vi^* effe æquales. fiquidé maxime li•
    1 deníür effe&iuitatis,inopes,f.& ber eft in popufi ftatu, vt putât .,
    opulenti.Et prgterea ex eo, q>vt quidam , & æqualitas certe effe M
    plurimü alijpauci funt,alij mul- maxime pariter oibus reipubli•
    ti, maximeofum cótrariae inter cae participantibus. cú vero po•
    fe partes iftae apparent. itaq;& pulus fit multitudo, & id obti•
    refpublicas £m earum præualen - neat qúf pluribus videat,neceffe '
    tiá cóftitueríit: ac duaevident,f. eft vt hgc fit popularis guberna
    popularis & paucorú potentia. tio.vna igitur fpés popularis eft
    Sed q, fint plures,&ob quas cás hgc.Alia vero fpés, vt magiftra^
    diétì eft prius.Quòd vero & po- tus honoresq; in repub. fm cen- '
    pularis ipfius fpecies fint plures,* fum patrimoniorü, & eü quidé
    & paucorú potentiü oftêdem?. paruü, tribuant, ita vt qui tanta
    \ Patet auté hoc ex his quæ di&ta poflidet, habilis Gt ad honores
    funt, ná &in plebe,&in nobili- • reipublic£ fufcipiédos:qui vero s
    11O !
    Liber Quartus. 161.
    ? A: non pofßdet, fit inhabilis, Afia tyrannum,&du&toribusfuafóri P ?
    fpecies popularis eft,'vt omnib? busq; populi apud ipfum popu-?
    oîno ciuib9 habilitas fit, mö nö lum.Hiauthores funr, vt decre• '
    {int aliqua ex câ obnoxij:dfietur ' talegis infringant,& ad volunta?
    auté lex. Afia fpecies popularis tempopüli cun&a referant, con- a
    cft, vt o&s oino habiles fint ad tingitaiiti!lis fieri potëtes ex eo, *
    magiftratus gerédos , modo fint quia populus dfiatur ofum,ipfi?
    ciues,& dfiet lex. AHia fpés eodé aút voluntatem populi maxime !
    modo,nifi q, non lex diiatur, fed ducît, qifi fides à populo eis ad't
    multitudo,hocaiit fit, qfi popu- ' hibet.Prgterea qui de magiftra* :
    :■
    lidecreta prgualent legibus. Ac tibus conqueruntur ad iudiciit :
    cidit vero ob ß potentes quofdá, populi negocia referunt:popul?'
    qui populum ducunt. nam in ijs fit gratanter audit eorum pre-*
    rebuspublicis in quibus gfiatur uocätiones.quare phune modô E,
    :
    -•,
    *lex s£potens aliquis non fit, qui ' magiftratus irritaiií*o£s.Merito*.#.4.
    populii ducat, fed optimi ciuiii aiifreprehendere vident qui di- ..…
    rem publicâ gubernât. Atvbile cuntfim&i populare n6 efíe legi diftofug
    ges n6 dfiantur, ibi duótores po timâ reipubliéæ fpeci&, vbi,nîe tur
    puli oriunt.folus.n.populusre^ ges nö prgualét,non eft refpubli
    git,cöpofitus vnus ex pluribüs, ca,nam lex dfiari ofbus debet,im':
    multitudo.n.authoritaté dían particularibus aíit magiftratus •
    di habet, non vt finguli , fed vt &refpublica" prouidere, Itaqs |i,,
    oês. Homerus aút cdm dicit n& .( popularis vna fpecierum rei•
    effe bonú vt plures regant, vtrâ publicae,clarfi eft q» talis gubere
    de hac dicit, vel de illacii plures natio,in qua decretis cunéta effi :
    gubernant,vt finguli, incertum ciunt,non eft proprie popularis. .
    eft.Talis ergo popul°,vtpoteab, t nullú.n.decretíi recipit effe vfe.
    folutam poteftaté habens dfiari. De popularis igitur fpeciebus in ;
    € folus qu£rit,necvllilegi fubeffe, hunc modíi determinatum {it.
    efficiturq; dfiator,itaq;affenrato Quòd quatuor fintfpecies paueorumguber £f
    res eius in pretio habétur. Et eft mationis, &» depermixtugwlerma- !
    }amói populus in gubernatione ' tiomibus. Cap. 5. * : •
    fua tyranno perfimilis.ijdem nè Aucorum vero gubernatio•
    pe mores, & vtrobiq; meliores nis fpecies vna eft,1 quama•:
    deprimuntur. & decreta huius gnum habentes céfum ad gus.
    populi perinde funt, vt tyranni bernationem reipublic£ recipiú
    praecepta.&duôtores fuaforesq; tur,atq5 ita magnum, vt tenues
    huius populi funt velut adulato ho{es ad eum peruenire non pof
    rès illi,qui circa tyrãnos verfan fint,is vero qui ráta poflidet,ha•
    tur.&vtrifq; apud vtrofq; poté bilis fit ad rempublicam geren•'
    tia par, tam adulatoribus ptut» dam,Alia{pccics cft, cüâ paruo;
    : cenfw
    PoliticorumL *
    G. cenfu eft $ig; habilitas, mus,reipublicg gubernationem K*
    &eligunt'ipfi eos qui defunt: fi habere,aut quafdä habere,quaf
    igit exoibus hoc faciunt, vfhoc dam non habere. Cüigitur agri
    effe potius optimatü.fin vero ex colæ, & mediocria poffidentes
    paruo numero, paucorü poten• républicâ gubernant ; £m leges
    tiae.Aliafpecies eft,cdm filius pa eftgubernatio.viétü.n.ex opera
    trifuccedit.Quarta fpecies,cum fuaquaerere habent,necosiöfief
    hocfit quod modo diximus,vt fe poffunt. itaq; lege conftituta,
    Hexnon dominetur,fedilli quire folummodo neceffarijs concioni
    gunt, Et haecfpecies in paucorü busintêdunt.alijsaüt recipiad
    gubernatione correfpondés eft. rempublicam licet, cum tanta
    vt tyrannis in monarchia,&vt poffidebunt quanta determinat
    eftim populari ftatu vltima illa lex.omnino.n.non licere omni•
    fpecies dequadiximus.&vocát, bus,paucorum potentigeft.ocia
    H fiuiufmodi fpeciem paucorum riaüt eum qui non redditus ha- 1
    potétiam. gubernationis igitur beat,impoflibile. Hgcigitur his
    paucorum hae fpecies funt. Nec decaufisvnaeft fpecies popula•
    laterenos debet, q, multis locis ris gubernationis. Altera vero
    accidit rempublicam quae £m le fpecies eft,ob adhibitam ele&tio
    gesnö fit popularis, more tamë nem oibus licere qui prohibiti
    & geftione populariter gubere non fint per genus, vt poffint tíi
    nari, fifr autem econuerfo apud in ocio effe. quapropter ihmöi
    alios cötingit rempublicam fm quidem populari adminiftratio
    1eges effe popularem, moribus nes legesprgualent&gubernät,
    tii&geftione ad paucorum gu^ quia redditus non eft.Tertia fpe
    bernationem magis referri.Con cies eft, omnibus omnino licere
    tingitaüthocmaxime poft mu rempublicam gerere, qui liberi
    tationë rerumpublicarum. non fint. non tfilicereob füpradi&â
    n.ftatim mutantur, fed conten^ caufam. quare neceffariüin hac M
    tifunt abinitio hofes paruaac quoq;legem dfiari.Quartavero
    ceffione potëtiae. Itaq;leges qui^ fpecies eftilla, quae pofteris tem
    dem manent vt prius erant, prae poribus in ciuitatibus effe cce
    ualent tamen qui rempublicam pit. maioribus.n.faétis ciuitati·
    mutauerunt. bus ἀabinitio fuerant,& reddi
    Defpeciehus popularis,&paucorum potem tibus facultatibusqs abundanti•
    tiae,& caufis earum.Cap.6. bus, participant oés reipublicae
    Vòd aüt tot fint popula pp multitudinis praeualentiam:
    ris& paucorii guberna verfanturq; in republica guber•
    tionisfpecies,exhis pa nanda, ex eo quia poffunt ociofi
    tet. Neceffe eft.n,aut oës partes effe,etiam inopes, mercedem ca
    Populi, quas fupra enumeraui pientes, maximeq; hmói mul•
    titudo
    Liber Quartus. 2.63
    ^ A titudo ociofa eft. non.n.cura rei defun&orum locofilij fuccedät. D
    |
    familiaris proprie eos impedit, Quòd fi magis etiam fubnixi
    quae diuites ita occupat, vt f£pe fint opibus & amicitijs, prope
    a cömunionibusabfint& à iudi eß talis potentiaad monarchiâ,
    cijs.exquo fitvt multitudopau & dominantur homines , non
    perum dfietur in republica,non autem lex.& haec eftquarta fpe^
    .aüt leges.Species igitur popula cies gubernationis paucorum,
    ris gubernationis tot, ac tales correfpondens vltimae fpeciei
    süt, ob neceffitates fupradiétas. popularis.
    paucorum autem gubernationis In quotfpecies Plato refpublicae diuiß
    prima fpecies eft,qfi plures ha• rut : &> de optimatum varjs
    bent patrimonia,fed non admo fpeciebus. Cap.7.
    dum ampla. faciunt enim pote Vnt infuper duo alia genera
    ftatem participandi ei qui tanta rerumpublicarii, praetereas
    B poffidet. Et propter multitudi· in quibusaut multitudo,aut E
    nem eorum qui ad rempublicâ pauci gubernant: quarum alter
    recipiuntur, neceffe e(t nö homi ram aiunt omnes fpeciem effe
    nem,fed legem dfiari. quanto.n. vnam exquatuor. Dicüt autem
    magis diftant à monarchia,neq; eas quatuor,monarchiam, pau^
    tam amplas habent facultates, corum gubernationem, popula^
    vt eas negligendo ociari valeãt, rem,&quartam, quam vocant
    neq* ita exiguas, vt á ciuitate vi~ optimatem.Eft& quinta,quam
    <tum quaerant, neceffe eft vt le cöi nomineoium appellât rem^
    publicam : fcd quia non faepe fit
    gem velintdfiari, non aüt ipfos.
    Quôd fi pauciores fint qui pof latet numerare volentes: & ita
    fident patrimonia,fiquidem plu fufcipiunt,quafifint quatuor fo^
    raçiprius,fecundafpecies fit gu lum: vt Plato in libris de Repu^
    bernationis paucorum. magis blica facit.Optimatem igitur fe
    enim potentes, plus haberefedi re5te habet appellare illam, de r
    gnos putant.quapropter ipfi fu qua traétauim? in primis libris.
    munt ex alijs,quiad rempubli quae.n.ab optimis viris fimplici
    cam fe conferunt.,ppterea quia ter per virtutem eft gubernatio
    nödum ita robufti funt, vt abfq; reipublicae,&nonad fuppofitio
    legegubernare poßint, legëhu nem quandam bonorum viro•
    iufmodi pofuere. Quòdfi eöde^ rum,eam folum iuftum eftopti•
    ueniant, vt ipfi pauciores nume matem appellari. in fola.n.ifta
    ro maiores facultates habeant, fimpliciteridem eftvir bonus&
    tertia cumulatio fit gubernatio• ciuis,in alijsautem boni funt ad
    nis paucorum.ipfi.n.per fe ma fpeciem gubernandi fuam.Sunt
    giftratus&imperia retinét, fim tiiqugdam, qugdifferentiam ha
    legem iubentem,vt parentum beátâ paucorum gubernatione
    (&
    : - • Politicorum ,
    * G (& appellâtuf optimates)& ab , fiones & labes,vt in fuperíorib**
    : ea quae vocatur, refpublica : vbi circa principium diximus. meri
    non folum refpe&u diuitiarufn, • toaiìt poßremo loco tyrãnidem
    fed êt refpeétu virtutis ad guber , referuauimus, ppea q> iftamini
    nationemreipublicg fumuntur. me eft refpublica: nffa vero mate
    * Hæc refpublica differt ab illis,et, ria é de republica traétare. Qua
    naturâ optimatis (apere ví , ná igitur de caufa fic ordinauimus,
    • in his ciuitatibus non faciunt pu , di&um eft. Nunc aüt eft à nobis
    blice curam virtutis:funt tfi qui de illa quae cöi nomine appellat
    dam 5ftantiores, qui vident effe . refpublica, oßendendum.rácla
    honiviri.Vbi erg6refpublica re rius eius vis apparebit poft de^
    fpicitad diuitias,&ad virtuté, • terminationem eorú qugad pau
    •& ad populum,vt eft apud Car corú gubernationé,&ad popu•
    thaginiéfes,ea naturam optima larem fpe&abát.Eft.n.refpubli^
    ?H tum faperevideí.& vbi ad duo ca(vtfimpfr dicamus) mixturaii.
    illorum folum,vt Lacedæmonio paucorum gubernationis ac po
    rum,advirtutem &ad populíi: pularis,Confueuerunt aiit eas ôl
    &eft hæc mixtura popularis ac inclinant ad popularem, vocare
    virtutis.Optimatum igitur poft refpublicas:eas vero qug ad pau
    illam primam optimam rempu corum gubernationem, vocare
    blicam gubernandi formam, hg optimates: ex eo quia opulentio
    duæ (pecies funt. & tertia, quæ ribus do&rina atq; mobilitas ma
    cunqp illius quae appellatur ref gisadeffe cöfueuerunt, prgterea
    * publica, inclinantad paucorum qui diuitias habent, ea videntur
    gubernationem. *. habere, pp quæ cæteri iniurias
    De ea quæ nomine gemeri, refpublirape faciunt.vnde& honeftos,&bo
    ' culiariter appellatur.Quidfit ea quam nos,& nobiles iftos appellant.
    cenfùpote$iatem dicumt. De bonale Cüm ergo optimatum guberna
    gibus. Definibus optimatis,po rio velit excellentiam tribuere>M
    pularis & paucorá po optimis ciuibus,& paucorü gu
    tentiae. Cap.8. bernationé effe dicát ex bonis et
    Eliquü eftvt de eaquae ap honeftis magis, vr impoffibile
    pellaí refpublica dicamus, quae ciuitas nö ab improbis fed
    & de tyrannide. Ordinaui ab optimis gubernetur, eam nö
    mus aüt ipfam nos, cùm prius bene gubernari: eodemq; modo
    non effet , neq; haec tranfgreffio, quae leges non habeat bonas, gu
    neq* illæ, de quibus modo dixi^ bernari ab optimatibus. Habe
    mus,optimates.quia re vera oés reaüt leges bonas,nó id eft,fire
    aberrant â reétiílima gubernádi dtefimt pofitae, nec eis pareatur.
    forma, peftmodum cum iftis nu Itaq; vna reéte legü iftitutio pui•
    mcrautur, & funt harü tràfgreí , tanda cft,legibus parcrc; altera,
    * vt
    Liber Quartus. 2.64
    j^ vt re&tefimtleges pofitae;quibus bernatio,&aliae fpecies quaead 9
    .parere oportet, fieri.n. poteftvt optimates declinant,&quo mo
    . pareãt ciues male pofitis legib?. do non longe diftantinter fe,ma
    id aüt dupliciter accidit: aut.n. nifeftum eft. -* -

    optimis quantü datur ipfis,aut Quo pa£io ea que refpublica appellatur?


    .fimpliciter optimis. Videtur au conftituatur ex paucorum potentia
    tem optimatü effe, maxime ho• & populari,et de modis mix
    ', nores tribuere fim virtuté. finis , tiomis. Cap. 9.
    enim optimatum virtus:pauco Vomodo auté fiat praeter
    rum vero gubernationis diuitig:
    popularis aüt libertas.Quod au
    Q popularem & paucorum
    p9tentiam illa quæ appel
    tem plurib° ví,cöe eft omnium. latur refpublica, & quoinordi^
    nam im paucorü, & multitudi^ ne reponenda fit, deinceps dice^
    nis gubernatione,& in optimo^ mus.& fimul apparebit quibus
    J1$ rum, quodvidetur maiori parti definiant popularem & pauco^*
    . eorü qui in republica verfaní, rum gubernationem. fumenda
    id obtinent. In plerisq; igií ciui eft.n.horü diftinétio. poftea ex
    tatibus, hgc fpecies gubernandi his ab vtraq; tanę regulam fu^
    , refpublica vocatur. fola, n. mix , mentes cöponere oportet. Sunt
    tio conie&urâ facit opulentorü aüt definitiones tres cöpofitio^
    &inopum, diuitiarum&liber , nisacmixturae. aut.n.ambo fu^
    . tatis.Ferè.n. apud plurimos, illi menda, quorú vtræq; leges po^
    „& qui diuitijs pollent,bonorum nüt: ceu circa iudicia. In pauco
    & honeftorum locum obtinere rum. n. potentia diuitib? poznâ
    xyidétur,Cúm vero tria fint, qu£ cóftituunt, nifi iudicádo asfint,
    eirca æqualitaté reipublicæ có^ pauperibus vero mercedé nul^
    tendant,libertas, diuitiae, virtus lam: in popularibus aút paupe
    5. (nam quartum illud quæappel ribusmercedem, diuitibusauté F
    ec latur nobilitas , duobus confe^ pocnam nullam. cömune ac me^?
    quens eft : nobilitas. n. eftanti^ dium iftorum ambo haec. itaq*
    quae diuitiae, &virtus) manife^ & ciuile:mixtum eft.n.exambo
    ftü eft, q» duoriimixtura diuitii bus. vnus igitur modus hic eft
    , & pauperum eft refpublica ap^ cöbinationis. Alius aüt mediü
    pellanda,trium vero, optimatii capere eorü quae abvtrifq; iubë
    , gubernatio maxime aliarii, prge tur: ceu concionari,hi quidem â
    Éer illâ veram & primam.Quòd nullo cenfu vel exiguo penitus,
    igitur fint aliae refpublicæ præ illi vero â magno cenfu.cöe cer^
    . ter monarchiam & popularem, te neutrü,fed mediú vtriufqp c&•
    &paucorum potétium,di&um fus.Tertius vero ex duob* iuffis.
    eft:&qualesiftae, &in quo dif hgc qdem ex popularilege, illa
    ferantintcr fe,&optimatum gu aüt ex paucorügubernatiöe.di^
    PoliticorumL
    € coaút tale aliquid,vtvide£,po ephoriauté ex popularibus c6-r
    pularis quidé magiftratus forti ftituuntur. Alijvero dicunt effe
    ri, paucorum afitgubernationis illam paucorum gubernationé:
    eligere:& popularis, non excen quoniã multa habeat qug pau^
    fu tribuere, paucorum autem ex corum potentiam afferunt. ceu
    cenfu. Optimatü igitur acciui» oës dignitates per ele&tionë cö»
    le,ab vtraq;vtrunqp accipere:ex ferri,per fortem vero nullam.&
    paucorum quidem gubernatio^ infup apud paucos poteftatë ef>
    neele&tiuos facere magiftratus: fenecandi, &in exilium pellen
    ex populariauté fumere nö per di, accgtera huiufmodi permulae
    cenfum.modus igitur admifcen ta.Oportet.n. in republica bene
    dita]is. Bene autem admifcuiffe temperata vtrunq;videri ineffe,
    popularem & paucorum guber & neutrum.& conferuari perfe
    nationem finis eft,qfi eadem ref. ipfam , non aliunde.& per feip
    H publica dici pöt popularis, & fam, non per alios multos extra
    paucorum gubernatio. Patet.n. neos, qui velint. nam & prauae
    hocaccidere dicêtibus eas bene reipublicae hoc poteftcontinge
    effe cömixtas.accidit hoc etiam re. fed necvelle quidé guberna
    medio.confpicitur nanque in eo tionem alteram quoquo modo
    vtrunq; extremorü , quod con^ partiú ciuitatis oino. Quemad^
    `tingit Lacedaemoniorum reipu modii igitur oporteat rempubli
    blicae.Sunt, n. permulti quiag^ cam conftituere,& fimiliter i1•
    grediütur dicere eam effe popu las quae appellantur optimates,
    pularem,proptereaq* populari• diétum eft. -

    ter cöplura in illa funt conftitu De tyränide,& modis tyränidis. Ca. 1o.
    ta. ceu primum circa educatio« Eftat nunc vt de tyrannide
    nem puerorü. pari. n. modo die dicamus:nö q, multis ver
    uitum filijeducantur,& paupe^ bis indigeat, fedvthabeat
    1 rum,&erudiuntur per eüm mo in hoc tra&atu locum fuum:qii•
    dum, per quem valeant paupe^ quidem hanc quoque pofuimus
    rum filij erudiri.fimiliterq; in fe partë effe aliquam publicae gu
    quenti ætate cüviri fa&i funt,in bernationis. De regno igitur de
    illo non magis cöfpicuus diues terminauimus in fuperioribus
    ύ pauper.Cibi quoq; ídé vtrif. libris , vbi traétatum eft à no
    que in comeffationibus,Veftitu bis, nunquid regis gubernatio
    etiam tali diuites vtuntur, quae vtilis foret ciuitatibus , an in•
    'lé & pauperii quiuis habere po utilis, & quo, & vnde confti•
    teft.Præterea,duorum maximo« tuere oportet , & quomodo.
    rum magiftratuum,alterii eligit Tyrannidis vero fpecies duas
    populus, alterum gerit. fenato^ ibidem diftinximus, propterea
    arcs. m, pcr populum cliguntur, q* earum potentia quodammo^
    do
    LiberQuartus. 2.65
    'A doalteratur ad regiam guberna bauit, quâ plurimi cófequi pof- D
    ? tioné, ex eo quiaambæ potefta fint,et gubernationé eam,quam
    f* tes iftgfunt£m leges. nä&apud plurimæ ciuitates valeãt recipe.
    g! Barbarorü quofdá eligüturalig nâ quas vocát optimates, de q~
    : ad gubernádum foli, cú abfolu bus modo diximus, partim exte
    íí ta omnimodaq; poteftate . Et rius cadunt plurimis ciuitatib9,
    ■ ' ^ apud Graecos olim eodé modo partim appropinquant illi quae
    ß quidé eligebant, qui foli guber^ refpublica vocatur. quamobré
    Ar. -narent,quos vocabát Æfymne deambabustáquam vna fit, di^
    ? tas. Habent vero hæ inter fe dif, 'cendú eft.Iudicium afit deo1b9
    $ ferentias quafdam. erant. n. re iftis exeifdé principijs eft.Si.n.
    & gig,ex eo quiafm leges,& eo qa re&edi&um fuitin Ethicis,vitâ
    .volentibus imperabant: tyran beatam effe fm virtutem nö'im
    e. nicæ auté ex eo, quia,p arbitrio peditâ: virtutem aiitipfam effe
    £. B dominationem exercebant. Ter mediocritatem : neceffe eft me E
    2f/ tia fpecies
    xime tyrannidis,
    proprie quae
    videtur id ma• diam vitam optimam eius, quâ
    nomen
    finguli adipifci valeant, medio
    : 'habere, oppofita eft regiae pote. critatis. & has oës definitiones
    ά ftati abfolute.ná neceße eft tyrá neceffe eft effe circa ciuitatisvir
    * nidem illam monarchiam, quae tutem, vitium, & républicam:
    % nullis fubiaceat legibus, & do eft.n. refpublicavita qugdam ci
    $. minetur per vim æqualibus & uitatis. In cunétisafit ciuitatib?
    ? melioribus, ac refpiciat ad pro• partes funt tres. nâ alijdiuitijs
    ¢ priam vtilitatem , non ad vtili excellunt: alij paupertate nimia
    . " tatem fubditorum. quapropter deprimuntur: alij funt inter hos
    % inuoluntaria eft, ctim nemo Ji medij. Cdm igitur cöfesfifimus
    s* her fponte fua ferat huiufmodi mediocritatem, & medium effe
    ;? feruitutem. Species igitur tyran optimum, palam, q, bonorum
    ;£ C nidis tot, & tàles funt. fortunae mediocris poffeffio eft |
    ;? De optim.t republica, partibus ciuittais, optima omniü exiftimanda.hgc F
    £/ mediocritatefcilicet , exceffù, atq; enim facilis eft ad obedientiam
    obedien.
    1? defeélu. _ Cap. 1 1. -
    mandatorum. At vero fi modii dú róni.
    -1; Væ vero fit optima refpu excedant in alterutram partem
    ;*
    j?
    QÉ; & qug vita optima
    pluribus ciuitatib? & ho~
    (ceufi forma, fiviribus, fi nobi
    litate generis, fi diuitijs, vel ijs
    3 minibus, neq; per virtutem iu contrarijs, ceu fi paupertate ni•
    gf dicant quae fupra vulgus emer^ mia, fi imbecillitate egregia, fi
    :} gat, neq; per do&rinam quae in ignominia multa) difficileeft vt
    & genio indiget & adiumentis ex röniobediant. fiüt.n,iftorü alij
    & ternis, neq; per gubernationem fupbi & delinquentes aperte in
    ¢, qugadvotú fiat:fcdvitâ eâpro• reb? magnis, alij occulte praui,
    Moral,cücö, Auer, LL &
    ”
    Politicorum,
    G &in rebus exiguis fraudatores. cupiunturabalijs, vt accidit di 1<
    iniurigvero inferuntur qiiq; per uitib°. & quia neq;infidiantur
    cötumeliâ,qfiq; per dolü. lnfup alijs,neq;alijipfis,fine periculo
    hi minime circa gubernationé degunt.Quapropter bene opta^
    reipublicaeafficiútur, minimeq; uit Phocylides, multa mediocri
    confulunt:haec aút vtraqs dáno bus optima, mediocris effe vo^
    fafunt ciuitatibus. Praeterea qui lens in ciuitate. Patetigitur, q>
    bonis fortunae fuperabundant, ciuilis focietas optima eft, quae
    ceu opibus, diuitijs, amicis, & per mediocresfit.eas^gciuitates
    alijs hmói,nec imperium cuiuf* recipere, vt optimegubernétur,
    quâ pati volunt, neq;fciunt. & in gb? mediocres plurimi funt,
    hoc ftatim domi eorú natis exi^ ac plus poffunt: maxime quidé
    ftit : pp delicias. n, ne in fcholisambabus, vel faltè altera parte.
    quidé prgceptorib° obedire cö *propéfi•
    haec.n. addita, praeualere*facit, Ineno.
    fueuerunt. Qui aüt eorum funt & prohibet contrarios exceffus IL
    H in indigentia nimia conßituti, fieri. Quapropter valdeoptam^
    deieéto nimium animo, vilesq; diieft,vt ij qui in republicaver
    exiftunt. ex quo fit vt magiftra fantur, facultates habeãt medio
    tîigerere nefciant, fed ad paren cres,ac fufficiétes, nâ vbi alijni
    dum feruiliter fint apti. illi vero mis multa poffident, alij nihil,
    fibi imperari nullo modo patiii• vel plebs infima i(urgit, vel pau
    tur,fed ipfialijs tanquâ domini, corum potëtia illa extrema, vel
    volunt imperare. Efficitur ergo tyrannus pQ vtrunq* exceffum.
    feruorü & dominorum ciuitas, ex populari, n. ftatu nimiü fupr
    nöaüt liberorú: &aliorii inui^ bo*, & ex paucorü potentiaad * puerili.
    dentium, aliorü fpernentiü. qúi tyrannidem deuenií: exmedio
    plurimü abeft ab amicitia & ci cribus autem ac propè paribus,
    uili focietate. nam focietas ami• multo minus. cuius rei cám po
    cabile quiddá eft:cü inimicis.n. ftea,vbi de mutationibus traéta
    nevia quidë cöicare volunt ho bitur, dicemus. Quòd auté me
    mines. Vult quidé ciuitas ex pa dia fit optima, manifeftü eft.fo
    ribusacfimilibus effe, quâtum la.n. feditionib°caret. vbi. n. p•
    maxime id fieri pöt.hoc aüt ma multü eft mediocre, minimíi fe^
    xime exiftit medijs.itaq; neceffa ditiones & difcordiae ciuiú inma
    rio fit,vt hmói ciuitas optime fcunt:magnaeq; ciuitates ob hác
    gubernetur, ex quibus diximus ipfam cãm minus feditionibus
    natura conftare ciuitaté.Confer fubiacét,qa magna in his eft me
    uantur quoq; in ciuitatibus ifti diocriüi hoíum multitudo. par•
    maxime cgterorü ciuium.neque uasaiit ciuitates facile éin duas
    enim aliena concupifcunt,vt fa partes diuidioës, ita vt nihil me
    ciunt pauperes: neq; eorü bona diü relinquaí, & ferè cunëti vel
    inopcs
    Liber Quartus. ».66
    { A inopes funt vel opuléti. Popula, ad fua.atq; ita tjiftas caufas effe» D
    res quoq; gubernationes tutio• &ú eft, vt vel nunquã mediorú

    :
    I.
    ?
    res funt & diuturnior es,ôÉ pau illa gubernatio extiterit, vel ad
    corum potentiii pp medios. Plu modü raro,& apud paucos.vn?
    res.n.funt, & magis honoris pti n.vir confenfit folus ex ijs quiam
    cipátin populari gubernatione, tigtus in principatu fuere, hunc
    ■* çj; paucorum, ná qfi finehis mul gubernandi modum cöftituere.
    titudo inops plus pöt, male res Jamq; in ciuitatibus confuetudo
    fehabent,accito pereunt. Signü obtinuit,nö velle gquale,led aut
    vero huius putandum eft,qp qui imperare çirere, aut vi&os obe~
    optime leges códiderunt,exme^ dire. Quae igit optima fit refpu
    diocribus ciuibus fuere. nam & blica,&quam ob cám,ex his pa
    Solon hmói fuit, vt apparet ex tet. De alijsauté rebuspublicis,
    eius carminib?:& Lycurgus(nö cüm plures populares & plures *
    P n.erat rex)& Charohdas, & plu paucorú gbernationes effe dixe•
    rimi aliorum. Patet auté ex his, rimus,qug prima ponenda fit,&
    & quia plurimæ refpublicae aut quæ feciida, & qug deinceps po
    populares funt,aut paucoríi gu tior fit aut deterior, determina
    bernationes. pp id.n.qd in his ta optima,nö erit difficile intue
    frequenter pauci funt medij,fem ri. neceffe cft.n.effe meliorem,
    „* per qui præualent (fiue hifint q quae proxime huic accedit:dete^ ..
    ;£? facultates habét, fiue populares riorem vero,quae plurimum di•
    qui medium tranfcédunt)per fe ftatâ medio, nifi ad fuppofitio•
    ipfos gubernaticnem agüt.itaq; nem gs iudicet.dicoaút ad fup»
    aut multitudo populi infurgit, pofitionem, quia multoties alia
    aut paucorü potentia. Praeterea, reipublicg forma eligibiliori exi
    ex eo ga feditiones fiunt, & pu ftente,nihil vetat aliàm quibuf
    gng inter multitudiné & opulen dam magis vtilem effe.
    tos, qbufcüq; vincere contingit, Quæ multutudo apta fit ad popularem,aut
    hi neq; cöem ampli? habét rem• paucorágnbernationem. Et legisla
    publicâ,neq3 gqualé:fed quafivi s , tores femperadmedios reffice
    &oriae prgmiü reportant rempu re debere. Cap. 1 1. -

    blicâ obtinere:& alteri popula• Vae aüt refpub!ica qui


    ré ftatum, alteri paucorum poté bus, & qualis qualibus
    tiâ faciunt. Praeterea qui princi^ cöferat, confequës eft
    patü Graecig habuerüt,hi ad;p^ tra&tare. fed capiédíi prius é vlr
    priâ refpiciétes rempublicâ,aut de cun&is. Oportet. n.parté illâ
    popularem ftatú in ciuitatib°cö ciuitatis quæ rempublicâ ftare
    ftituerunt, aut paucorum guber vult,potentioré effe, ü illa pars,
    nat o nem, non ad ciuitatum illa quae non vult rempublicam ma*
    rum commoda rcfpicieutcs , fcd nere , Eftautem ciuitas ex qua*
    LL ij li
    Politicorum ,
    Gli&quãto.dicoaút quale, ceuli peribus confpirent c5tra medip K
    bertaté, diuitias, difciplinâ, no cres.nunquâ.n.alteri feruire alte
    bilitaté.quátum vero, ceu mul^ ris vellent. Quòd ficöioremali^
    • . titudinë populi præualentem. quam quaerunt, nullam aliam çg
    Fieriaiit poteft, vt quale exiftat iftamreperirét. ná pervices gu^
    vni ciuitatis parti,ex quib? par bernare non paterentur, pp dif*
    tibus ciuitas eft conftituta: alte^ fidentiam û inter eos exiftit. In
    rivero quantü, ceu maioré effe cunétis vero locis arbiter eft fide
    numerum ignobilium φ nobi• liflimus.arbiteraüt medius,quâ
    lium, & pauperumę diuitum. toq;melior eft gubernatio fem^
    neq* tiitì fupare quãtitate,quá perata,tâto durabilior. Aberrât
    tum fuperari qualitate. propter etiam pleriq;illorum, qui opti^
    hocadinuicé conferenda funt. mates reipublicg gubernationes
    Vbi ergo fuperat pauperum mul efficerevolunt, non folum in tri^
    H titudo eam quam diximus pro buédo nimium diuitibus,verú^
    portionem, hic popularis guber etiamin excludendo plebem, ne
    natio exoritur, ac fpecies fingu^ ceffe eft.n.procedente tempore,
    læ popularis ftatus,£m multitu^ ex falfisbonis verum malíi, eue^
    dinis exuperantiam.ceu fiagri nire, diuitü.n. cupiditates plus
    colarum multitudo plus polfit, habédi magis deftruunt rempu^
    . g.,4, prima fpecies: fi multitudo't£^ blicam,ę multitudinis.
    ereor. nuiorum ac mercenariorü,vlti^ Defimulatis legibus paucorum, ac po
    ma fpecies,& ficdealijs, ú funt pularium contrafeinuicem, ac earum tem
    harii mediae.Vbiaütea pars, in peramento:de gubernatoribus,& cur ex re
    quafunt opulenti&nobiles, fu giaprius, in alias gubernationesfaéla fis
    perat qualitate,quá deficiat quâ mutatio. Cap. . 13.
    titate, hic paucorum, potentia, vVntaütilla circaquæ fimu
    gubernatioq; exoritur: ac eodé lant, ac fallaciter praetexunt
    mö fingulæ fpés huius £m exu^ ad populum, qnqj numero:
    perantiam iftiufmodi hominü. concio,magiftratus,iudicia , ar
    Debetaütqui legem ponit in re matura,exercitatio.Circa cöcio
    publica, femperadmedios refpi nem quidé, licere oibus adeffe,
    • cere.fiue.n.ad paucorum guber fed pgna appofita diuitib?fi non
    nationem dirigantur leges, de adfint,vel maioremô multitu•
    , * Yhedijs eftconieôtâdum :fiuead dini . Circa magiftratus autem,
    popularem ftatü, hos refpicere nö licere his qui cenfum habent
    debent.Vbi.n.mediocrium fupe magnü,renunciare magiftratui,
    rat multitudo,velvtrunq; extre pauperibus aüt licere. Circa iu^
    mum,velalterum tì, haecrefpu dicia vero,pgnam effe diuitibus
    blica recipit ftabilitatem. nö.n. nifi iudicent, pauperibusautem
    'eftmet*,neqfiq; diuites cü pau impunitatem, aut illis mss;i;1s
    Liber Quartus. 167
    A his paruâ poenam,vt eftin Cha. afficiat, neq; bona illis auferat. D
    rondglegibus.Quibufdam vero fed hoc non facile:non.n.femper
    locis,oibuslicet defcriptis,in cö contingit vt qui rempublicam
    cionibus iudicijsq; adeffe. q» fi gubernát fintmites & humani.
    defcripti fint & non exerceát, in & confueuerunt quoties bellum
    pocnasincidunt permagnas, vt eft,grauiter ferre, nifi fufcipiant
    metu porngvitent defcriptioné, aliméta,nam funt egeni: & fiqs
    neq;iudicia neq* conciones exer alimenta porrigat, cupiuntbel^
    ceant. Eodem modo circa arma, lum. Apud quofdâ gubernatio
    et circa gymnafialegib°ftatuüt. reipublicae exiftit , non in ijsqui
    pauperibus.n. licet non habere ' ad armaturam funt habiles, fed
    arma:diuitibus aút pgna confti^ in ijs qui exercebát arma.in Ma^
    tuta eft,nifi habeät,& fi gymna^ lienfibusquidem gubernatiorei
    fio fenon exerceát pauperes,nul pub.eratex
    in ijsqui
    iftis : &militabant.
    magiftratü E
    creabant
    E la poena eft:diuitibus aüteft pce
    na,vt alij metu pgnae feexercere Primaq; refpublica apud Grae^
    compellãtur,alijqui nullam for^ cos conftituta eft ex his qui bel
    midentpœnam,non faciát.Hgc lum gerebant,pofteaquàm defie
    1 igitur paucorum potentiae funt runt regna: ab initio quidem ex
    machinamenta. In populariaüt equitibus, nam robur belli tunc
    ftatucontrahaec, alia excogitât. in equitibus habebatur.pedita·
    Pauperibus.n.falariaftatuüt cö tus.n.nifi ordo ac difciplinaad»
    cionantibus atq; iudicantibus: fit,inutilis eft. hmói aüt difcipli
    diuitibus aút nullam pgnam im na&ordo antiquisillis tempori
    ponunt. Itaq; manifeftum eft, fi bus nondum erat:ex quo fiebat,
    quis velit iufte hgc temperare,q> vt in equitatu robur belli habe
    oportet vtrinq;affumere.&illis retur,fedauétis ciuitatibusquæ
    quidem falaria conftituere,his in armis potentiam habebant,
    C äüt pcenam.fic.n.oës cóicarent. plures ad cöionem reipublicæ F
    nam illo quidem modo,refpubli recepti funt. ex quo fa&um eft,
    ca fit alterorum folum. oportet vt quas nunc refpublicas voca
    quidem rempublicam effe ex ijs mus,tunc popularis ftatus dice
    folum quiarma poffident. Cen^ retur.Fuerat.n.antiqua ciuitatú
    fus aiit magnitudo definiri fim gubernatio rationabiliter pau^
    pliciter non poteft:fed confidera corum,& regia: pp paucitatem
    taqualitate, attinet maximum, enim hominum non erat magn?
    vt qui participât republica fint numerus mediocrium.itaqp pau
    pluresάijqui non participant, cicum effent multitudine& in
    hunc inftituere.Volunt.n.paupe ftitutione, magisferebátabaliis
    res & honorum expertes, quieté gubernari.Quam igitur ob cau
    agere,fineq;cötumelia eos quis fam plures funt rerumpublica
    LL iij rum
    — • .'Politicorum ,
    G rum formæ,& quãobré fiter eas quaedam illorum oibus, quaeά κ
    û dicuníaliae fint (neq;,m.popu quibufdam. Oia igitur & de om
    Jaris gubernationis vna eft fpés, nibus populare eft: talé.n.aequa
    nec aliarum fimiliter)ac fiterea litaté affe&at populus. Sunt aüt
    quae differentiæ fint inter eas,& plures hmói. Vn° fi fingulariter
    quare accidat,&infuper quae fit & non fimul oës:vt eft in rep.Te
    optima refpublica, & vt pluri leclgi Milesfi,& in alijs rebufpu
    mú dici poffit,& aliarum qua!is blicis,deliberant magiftratus fi•
    qualibus congruat diétum eft. mul colleéti.ad magiftratumve
    Departibureipublice, confilijs fmagifira ro vadunt omnes fingulatim ex
    iibu,judicijs,de confùltandipotefia tribubus & partibus etiam mi•
    te,&> membris eium. Cap. I 4. nutis,donec tranfeat peroës. c5
    Vrfusafit & cöiter& fepa gregaturaíit populus, folummo
    - - - ratim devnaquaq;dicem9, do pro legibus ferendis,& pro
    H. eorum quae poft hoc fequii his quae pertinentad reipublicg T.
    tur,conuenienti fumpto princi ftatum,& proijsaudiendis quae
    pio. Sunt ergo tres partesoium â magiftratibus nunciant. Alius
    rerumpublicarii in fingulis,qua modus eft, oés fimul conuenire,
    rum ftudiofus legispofitor confi aut folummodo ad magiftratus
    derare debet vtilitatem: quibus creandos&adferendas leges,&
    bene (e habêtibus,necef{e eftré^ & pro bello vel pace,&ad ratio•
    publicábfi fe habere, & guber nes repofcendas: in caeteris vero
    nandi formas inter fe äää, in eos,qui magiftratum gerunt, de
    eo q» fingulae iftarum differunt. cernere ad fingula deputatos,
    Harum triú partiú vna eft ô ver vel p eleótionem,vel per fortem.
    fatur in publicisconfilijs. Altera Alius modus eft,vt ad magiftra^
    in magiftratibus, hoc eft quos tus creandos &ad rónes depo^
    effeoportet, & quâ poteftatem fcendas conueniant oés ciues,&
    I habere,& quéadmodü debeant ad deliberationé belli fufcipien, Mi
    creari.Tertia parsin iudicijs cö di,vel focietatis ineundae:caetera
    fiftit. Ea pars j confulit,authori vero magiftratus exaequantur p
    taté habet debello& pace, de fo ele&ionem creati quod fieri po
    cietate belli ineüda vel diffolué teft.tales vero funt quot exerce•
    da,de legibus ferendis velabro reneceffarium eft eos qui fciüt.
    gádis,de morte, de exilio,de pu Quartus mod° eft, vt omnes de
    blicatione bonorum, & rationi^ omnibus conuenientes delibe^
    bus repofcédis.Neceffe eft.n.vel rent, magiftratus vero de nullo
    oibus ciuibus hæc omnia decer ftatuant, fed tfi primo loco fem•
    menda tribuere,vel quibufdam, tentiam dicant: quemadmodú
    ceu vni cuidam magiftratui, aut fit in extrema illa gubernatio•
    vniuerfalibus vel alijs alia: vel ne populari,quam in paucorum
    gu^
    Liber Quartus. 2.68
    A gubernatione fpeciei illiviolen fert autem &gubernationi illi, D
    tae,&in gubernatione vnius ty quæ nunc maxime videtur effe
    rannidi correfpondere diximus. popularis (dicoautem ei in qua
    Hi ergo modi populares om^ populus dominus eft etiá legum
    nes. Quofdávero deoibus pau in deliberando,ac melius difpo•
    corum potëtiae. habet autem & nendo)hocidem facerein cömu
    hoc differentias plures. qii. n. â nibus, quod fit circa iudiciain
    mediocri céfu fiat affumptio,& paucorum potentia . imponunt
    multi affumentur, propter eam enim poenam illis quos iudicare
    c&fus mediocritatem, & quglex volunt, vt iudicent: populares
    vetat non moueant, fed fequan• vero mercedem ftatuunt paupe
    tur,&liceat poffidenti cenfum, ribus. Confert & hocidem cir•
    habere, paucorum eft hmóigu» ca concionesagere.melius enim
    bernatio, fed tii ciuilis propter diliberabunt, fi omnes confilio
    f. Is eiusmediocritatem. Quandove interfint, populus quidem cum
    ro non oés participesfunt, fed q nobilioribus, iftiautem cum po
    eliguntur,&fm leges gubernât, pulo. Confert etiam per eleótio
    vt&prius, paucorum potentiae nem affumi eos, quideliberatu•
    eft. Qíiautem ipfifeeligüt, qui ri funt, vel per fortem æqualiter
    deliberandiauthoritaté habent, ex partibus ciuitatis. Confert
    & qii filius patri fuccedit, ac do etiam fi plurimum excellat mu!
    mihi funt legii, neceffe eft hmói titudo plebis eos qui funtingu^
    gubernationem effe paucorum bernanda republica peritiores,
    potentiü. Sed qfi aliquorum ali vel non omnibus mercedem tri•
    qui, ceu cü debello& pace,& buere, fed quantum refpondet
    repetendis rationibus vniuerfi: numero nobilitatis, vel fortiri
    dealijs autem magiftratus ele&i plures. In paucorum vero gu•
    C vel förte affumpti optimatum, bernationibus, aut eligerequof
    *-' id eft, vel eiusqug appellatur ref dam exmultitudine,aut tale ali• '
    ;^ publica. Quòd fi de quibufdam quid conftituere , quale eft in
    ele&ti, dequibufdam vero forti» quibufdam ciuitatibus,quosap
    ti,et fortitivel fimpliciter,vel ex pellant praeconfultores , ac le^
    praelatis,velcommuniter ele&i, gum cuftodes, ac de his folum•
    ac fortiti, partim optimatü eft, modo rebusad confilium refer•
    partim reipublicae ipfius,Diftin re, de quibus iftiantè delibera•
    guitur ergo ea pars, quæ un con^ uerint. Per hunc enim modum
    fulendo deliberandoue confiftit populus interueniet in delibe^
    in hunc modum pro natura re• rando , nec tollere quicquam
    rumpublicarum:&adminiftra de Republica valebit. infuper
    tur vnaquaeq; refpublica fecun• aut illa decernere poterit popu•
    dum hmói terminationem.Cöe lus, aut nihil contrarium illis,
    • '
    LL iiij quae
    Politicorum . f
    G quae praeponentur: vel confide cietas multis praefidétib°. Qua K.
    randi quidem omnes participes propter non oés, qui vel eligun
    facere, deliberandi vero magi tur velaffumiitur forte,funrma
    ftratibus poteftatem relinquere. giftratus exiftimandi:vtpotefa
    Et oppofitum eius facere, quod cerdotes. hoc.n.aliud quiddam
    fit in populari ftatu.populi.n.de ponendum eft á ciuilibus magi
    cretum in condemnando ratum ftratibus. Praeterea qui pompas
    nó fit, fedad magiftratus rurfus dicíit,& præcones,& legati qui
    referatur. quod contra fit in po•. eliguntur. hmói. n.curae ciuiles
    pularibus,magiftratus.n.abfol aut omnium ciuium funt ad vnã.
    uendi,domini funt omnino: cö• aétionem, puta dux eorum qui
    demnandi vero non , fed ad po militant:aut fm partem,vt mu•
    pulum habetur recurfus. De cö lierii puerorumq; curatores:alig
    fultando igitur & deliberando, difpenfatiuae: faepe.n.eliguntur
    H eiusq; poteftate, in hunc mo~ quidam ad diftribuédam anno^ L
    dum determinatum fit. nam,aliae miniftratiuæ, ad quas
    De magiftratibus proprijs,quimeceffàrijs, fiopulenti eligantur, fubftituüt
    &• homeflis, &• de magiftratuum feruos.Maximevero,vtfimpli•
    confìitutiomibus. Cap. 1 5. citer dicamus,illi funtmagiftra
    Onfequés his eft circa ma•, tus appellandi, quibus datum
    giftrat? diftinguere.hét,n. eft deliberare de quibufdam, &
    & hgc pars differétias mul ftatuere , & maxime hoc extre
    tas : quotqs magiftratus effe, & mum. nam iubere imperiofius
    quarü rerum authoritatéhabe^. eft. Verü ifta quantü ad vfum ni
    re oporteat,& pro quo tempore hil differunt, vt ita dixerim.nö•
    fingulos: (nam alij femeftres,alij dü. n. determinata eft huiufmo
    breuiores,alijannuos,alijdiutur dide nomine cótrouerfia:habet
    niores ftatuunt magiftratus;)& aüt quâdam aliam intelleétiuã
    I vtrú oportet effe perpetuos, an confiderationé. Quales aüt ma
    ad longíi tempus, aut neutrü:an giftratus,&quot neceffarij funt
    multoties eofdé,aut non eundé ciuitati:et quales neceffarijqui•
    bis,fed tm femel:& prgterea cir dem, inutiles vero ad bonâ rei•
    ca conftituendü magiftratus,ex publicae gubernationem magis
    qbus oportet creari,& à qb*,& vtiq; quifpiam dubitabit: & ad
    qúo. dehis.n. oibus oportet pof oëm rempublicam,& prgfertim
    fe diftinguere quot modis fieri. ad paruas ciuitates.Nam in ma^
    poffet, & qui quib° cöferant gu gnis quidé licet,& debent fingur
    bernationibus reipublicæ. Eft li magiftratus ad fingula opera
    aút nec hoc quidem facile deter• deputari.fufficit.n.multitudoci
    minare,quales magiftratus unt uium ad magiftratus gerendos.
    nuncupandi:indiget.n.ciuilis fo quare alios cum, intermiflione
    magna
    Liber l1al1TtU1S. 169
    A magna têporis, alios femel dun & monarchia, vtrum idem funt D>
    taxatgerút: meliusq; fingula cu magiftratus poteftaté habentes,
    rantur,çj; fi in multis cura noftra fed nö exæqualibus, aut fimili•;
    diftrahat. Sed in paruis ciuitati• bus,fed alijinalijs.veluti in opti
    bus neceffe eft in paucos, magi matibus quidé ex hominib° do- .
    ftratus plures cöferre. nam cúm &tis, in paucorú aút potentia ex
    fit paucitas hominum, nö facile opulentis, in populari ftatu ex.
    eft multos in magiftratibus effe, ingenuis. vel exiftant quidáfm
    qui enim poftea forent fucceffo• iftas dfias magiftratuum, &ali•
    res horum?indigent qiiq;magi• cubi conferat eofdé effe, alicubi:
    ftratibus eifdé ôz legibus, paruæ diuerfos. alicubi enim congruit
    magnaeq;ciuitates: nifi q» hae g magnos effe, alicubi paruos eo{.
    dem f£pe indigent eifdé, illis ve dem magiftratus. Veruntamem
    ro multo tpe intermiffo id acci^ funt aliqui proprij, ceu eorum E
    P dit.quapp nihil prohibet mul * qui ante deliberant.haec enim *&#39*
    tasfimul curas illis demandare: póteftas nö eft popularis, confi- %£,tOtcs,
    fcör
    nö enim feimpediunt. & pp ho l1um vero populare. oportet.n.
    minîi paucitatem neceffarijfunt effealiquid tale, cui cura fit po^
    magiftratus quidâ, quafi lumi» pulü cöfilio prguenire, neocio•
    naria obelifcis impofita. Si ergo fus fit.hi aüt fi paucifuntnume•
    dicere poffumus, quot neceffa^ ro, paucorü potentiaeft, eftafit
    rijfuntomni ciuitati,& quor nö neceffevt illi fint pauci, q ante
    neceffarij quidé fed opportuni, deliberát: itaq; paucorú potétia
    facile quis fciensifta, cöiungat, eft.fed vbi funt ambohimagi^
    quales coniungere congruat in ftratus,illi qui ante deliberát cö,
    vnü magiftratum. Debet ét hoc filiarijs conftituunt.confiliarius
    non latuiffe, quales conueniant enim popularis: qui vero ante
    c fmlocü magiftratus pluriü cu venit in cöfulendo & deliberan• ,
    ram habere,&qualium vbiq;in dopaucorú potentiae. Diffoluit*
    vnú magiftratii poteftate habe êt poteftas confilijin huiufmodi
    re, ceu honeftatis. vtrum in foro
    gubernationibus,in quibus po•
    praefeétíiannohg,&alium alibi, pulus ipfe cöueniens deomnib*
    autvbiq; eundem . &vtrum fm conftituit.hocaút accidere con•
    negocia partiendum eft, an £m fueuit, cüm eft vtilitas quædam
    perfonas. dico aíit,ceu vnú curâ • aut merces conftituta his qui in
    honeftatis, alium puerorum,& contentioné conueniunt. ociofi
    aliü mulierum. & in rebufpubli enim conueniunt perfæpe,& de
    cis, vtrú differunt fm vnãquãq; cüétis ipfi ftatuiit.Qui aüt pue•
    & magißratuii genus, vel nihil. rorü curam habét, & qui mulie
    rum,&fiquis alter eftqui potۥ
    ceu in populari ftatu,& pauco
    rügubernatione,.& optimatü, ftatéhabet, & gurähuiufmodi,
    » opti•
    • . Politicorum
    G optimatíi ideft&non populare fortem,aut exquibufdá per ele» r.
    (fieri enim non pöt,vt prohibe &tioné, aut exquibufdá perfore
    re pauperû mulieres alterius fit té,vel partim ifto modo, partim
    ę paucorü potentiae) cùm mu illo:dico aüt qugdâ exofbus per
    lieresipforum in delicijs viuant. ele&ioné, quædã per fortè. atqs
    Sed de his quidé eatenus dixiffe ita duodecim modi efficiuntur
    níicfatis fit. De cóftituendisaiit feorfum, duobus cöduplicatis.
    magiftratibus conádum eftiam Horum aút duæ conftitutiones
    trâfigere. Confiftunt aút dfig in funt populares, hoc eft oés ex
    trib° definitionibus, quibus cö, omnibus ele&tione, vel forte:vel
    pofitis neceffe eft oés modos effe partim forte, partim elečtione.
    cöprehenfos:vnum ex trib9 eft, At enim nö oés fimul, fedexom
    qui fintilli qui magiftratus con nib° cöftituere,vel ex quibufdá,
    ftituât:alterü,exquib°c5ftitua vel forte,vel ele&ione,velvtroq;
    tur:tertium, per quem modum. modo : aut partim ex oib?, par^ *
    Cuiufq3vero iftorum driae funt tim ex quibufdá vtroq; modo, L
    tres.aut enim ciues oës confti• dico aút vtroque modo, partim
    tuunt, aut quidã: & vel exoib°, forte partim ele&ione illius fpe•
    vel ex quibufdâ determinaris: ciei eft,quae appellaí refpublica.
    ceu per céfum,vel p genus,vel p Quofdá vero ex oibus conftitue
    virtuté,vel p aliud quiddam ta re,partim eleétione, partim for•
    le, quale apud Megaréfes, ex his te,aut vtroq; modo hos quidem
    qui vná cú populo ad bella cöz forte,illos aüt eleétione,paucorú
    iun&i redierunt.& hoc aut p ele potentiae eft , multoq; magis fi
    &tionë, aut per fortè. Rurfusaút vtroq;: fed quofdá ex omnibus,
    hgcfimul códuplicata. dico aüt quofdâ exquibufdâ, ciuileopti^
    hæc, ceu quofdá aliqui, quofdâ matú:velquofdá eleëtione,quof
    1 oEs:& quidâ exoibüs,&quidâ dam forte.quofdam vero exqui• ,
    * ex quibufûâ: et quidá ele&ione, bufdâ, paucorü potétig, ét fi per M
    quidá forte. Vniufcuiufqpiftorü fortè fiat vel non fiat: & quofdâ
    dfiae modi erunt quatuor. aut exquibufdá vtroq; modo: quofae
    enim oës ex oibus per eleëtioné: dam aüt exoibus, &exquibuf
    aut oês exoîbus per forté, & vel dam oës p ele&ioné optimatü.
    excunótis, vel quafi diuifim per Modi igit circa magiftratus tot
    tribus & cöuentus & focietates, funt,& diftinguütur itafim rerü
    quoufq;tráfeat per vniuerfos ci publicarü formas.Quiaiit qui•
    ues:aut femper ex oibus,& par bus conducant,& qüo conftitu
    tim fic, partim illo mö. Rurfus tiones eorü faciendgfuntvnâ cü
    vero, fi pauci funtilli qui confti. poteftatibus magiftratuum,&
    tuunt magiftratus,aut exoibus quifint hi, manifeftü erit. dico
    per ele&tionem,aut exoibus per aüt poteßatem magiftratus,ceu
    circa
    - *

    Liber U1a1'tU1S. 17o


    M circa redditus authoritaté habe ciuae. Eftinfupervftra haec oia,
    re,& circa cuftodiâ.alia enim po de paruis rebus cognitio, quae
    teftatis fpés, quéadmodii circa drachmas quing, aut non exce
    bellii,& circa cötraétus forêfes. dant, aut paríi. oportet enim &
    De iudicüs,& rcrumfpeciebus, &» demo de his ius dici : nec incidit in iu•
    - d tud ciorum. Cap. 1 6. diciorü multitudiné. Sed omit•
    Eliquum ex tribus eft, de tamus dehis,& de homi*idiis et
    iudicijs dicere. Capiédi ve• de peregrinis:dicamusaiit de ci
    ro funt iftorum *modip ean uilibus,in quibus fi non re5teiu
    â dem viâ.eft enim differétia iudi dicetur, feditionesac rerumpu^
    * eiori in tribus terminis, ex qui• blicarii motus gignuní. Neceffe
    bus,& de quibus, 8£quomodo. eft enim vel cés de oibus fupraa
    Dicoaút ex quibus, vtrii ex om di&is iudicare eleétione vel for•
    nibus vel ex quibufdam.de qui, te: veloësdeoibus partim forte 1.
    bus, quot fpecies iudiciorum, partim ele&tione: vel de quibuf>
    qiio,vtrum per fortem vel p ele dam eorü aliquos, partim forte,
    &tionem.Primo igitur diftingua partim eleétione affumptos. hi
    mus quor fint iudiciorü fpecies. ergo modi funt quatuor. Totidé
    Sunt aíit oéto.Vnum, r5nes re alteri,quifm parté, rurfus enim
    pofcere.Alterum,fi publice quis exquib°,& qui iudicant de oib9
    cui iniuriatusfit.Aliud, quot ad p ele&tioné, aut exquib° de om•
    ftatum ciuitatis pertinent.Quar nibusp fortè, vel partim forte,
    tum, ex magiftratibus & priua partim ele&ione.vel qugdam iu
    tis hominibus, quæcunq; circa dicia de eifdem ex fortitis & ele•
    pgnas verfantur.Quintii,de pri &is.Ifti ergo,vt di5tum eft, funt
    uatis cötraétibus habétibusma modi in 5di5tis. Infuper eadem
    gnitudiné.at praeterea de homi• conduplicata, vt quædã ex om
    cidiis, & peregrinis. Homicidij nibus, quædã ex quibufdá,quae p.
    1 ' rurfus fpës, fiue in ipfis iudicijs, dam ex vtrifqg. ceu fi eiufdé iudi
    fiue in alijs ex prouidentia fece cijeffent,alij exoibus, alijex qui
    ; rit vel inuitus,& quotcunq; cófi bufdam : & vel per fortem vel p
    temur quidem fa&a, fed de iure elečtioné,vel exambabus.Quot
    controuerfiâ facimus. & q» pro igitur modi iudiciorum effe pof
    homicidio exulantibus circa re funt,di&tum eft. Horum autem
    ditíi ftatuuntur. vt Athenis df, prima,popularia funt, quaecüq;
    *putei. & quod in* Phreati iudicium. ex omnibus vel de omnibus.Se•
    Contingìt aiit talia & in omni cunda , paucorum potentium ,
    rpe pauca & in magnis ciuitati^ quæcunq; ex quibufdam de om*
    bus.De peregrinis afit vna pars nibus. Tertia,optimatum &ci«
    eft,fi peregrin? cótra peregrinü uilia, quaecunq; partim ex om•
    agat;altera, fi peregrinus contra nibus,partim exquibufdam•._.
    A RL,
    .

    - - - -
    Politicorum,
    ^ A R I S T O T E L IS enim fuperåtes,fimpfr exiftimát K •
    POL ITI CO RV M fuperare. Deindevero illi quafi
    pares exiftétes in cunétis, dignü
    1. I B E R Q_v 1 N r vs. putât fe parem portionem habe
    re.hiauté quafi fuperiores fint,
    S V M M. A L I B R I.
    De rerumpublicarum mutationibus,fe
    maiora fibi competerearbitran
    ditionibus,èarum caufis,ac medelis. De tur:maius enim inæquale. Ha~
    diuerfarum fpecierum rerumpublicarú Bent vero oës aliquid iuftum,fed
    nmutationibus, ac ipfarum conferuanda fimpliciter aberrant. Et ob eam
    rum modis.De regni,ac tyrannidis muta
    tionibus,ac conferuatione. caufam,qfinö pro opinione fua
    vtriq; reportét de republica, fe^
    De caufis mutatiomum rerumpublicarum, ditiones concitant. Omniü vero
    & de earum imaequalitate & æqua- ., iuftiffime hoc facerét,quivirtu
    litate, &* iuflo &- ftabilitate. te prgcellunt:qui tfi minime om
    Cap. i. nium id faciunt. ná hi fimpfr ra−
    j E alijs quidem omni tionabile eft vt foli prgferantur.
    bus,de quibus dice Sunt aíit quidam,qüi prgftantes
    re propofuimus fe• genere, plus hère fe dignos pu^
    ' rédiótum eft,exqui Eent.Vident nobiles effeilli,quo
    busaiit mutaní ref^ rum maiores virtute & diuitijs
    publicæ, & quot ea fint &qua præditi fuere. hinc principia &
    iia,&quaenam fintfingularum fontes,vt ita dixerim, feditionú
    rerumpublicarum corruptiones oriunt.Quapropter mutationes
    &labes, & exqualibus in qua^ meritò fiunt, qfique ex praefenti
    les maxime mutantur: praeterea ftatuadaliü:ceu ex popularigu•
    quae remedia generaliter & fpe bernatione ad paucorum poten•
    cialiter cuiusq;,& per quae maxi tiâ,vel ad popularem expaucis,
    me conferuari pofsit vnaquæq; vel ad rempublicâ & optimaté
    rerumpublicarum, confideran• exillis,veIad illas exiftis. qfiq; M
    dum deinceps erit. Oportet au• praefentégubernandi formâ non
    tem prius illud principium affu quaerüt mutare,fedin ea perma^
    mere,q> plures funt formae rerú^ nentes,pro fe illam fufcipiunt,vt
    publicarii. & in his confitentur paucorum potentiâ vel monar^
    quidem oës iuftitiam & conue chiá.lnfuper circa magis & mi•
    nientê aequitaté,fedaberrant ab nus:ceu vel paucorú potentiam
    ea,vteftantediétíi.Nam popu• exiftenté magis extendere vel co
    lus cöftat ex ijs qui cum fint fm ercere,vel popularem ftatúiam•
    quid pares,putant fe fimpfr pa~ pliare vel reftringere. Eodemq;
    res. Paucorü vero potétia ex ijs modo dealijs fpeciebus ampliä^
    quicdm prgftent aliqua re, fe in dis vel reftringédis, vel in parte
    ciiótis praeftare arbitraní.opib? aliquareipublicæ mouenda,ceu
    magi
    -
    Liber uintus. 271
    A magiftratum quendam denouo enim acvirtutéin verbis, quidê D
    inducere,vel remouere.vtapud oés fere vfurpant. etenim qui re

    ; Lacedgmonios ferunt Lyfandrü


    tétafferegiam, poteftaté tollere,
    & Paufaniam regé Ephoros.&
    vera nobiles ac boni fint, nufj;
    centum reperiuntur:diuites aút
    multis in locis. Simpliciter om^
    Epidäni mutata eft refpublica, nino fmalterutrü ftatuere gqua^
    . parte:cü protribuum prgfeétis, litatem,improbum eft,patet aüt
    fenatores creauerunt.Apud Elié exeo q» contingit:nulla enim hu
    fes vero neceffarium eft illorum iufmodi rerumpublicarum reci•
    etiam, quiverfaní in republica pitftabilitaté. Caufa vero hui°,
    dignitatesinuadere, qíi creatur «quiaimpofe eft ex primo errore
    magiftratus aliqs. Paucorú aút in principio cómiffo,non eueni•
    potentiae erat in hac republica, re ad extremum aliquid mali.
    q»vnus folusad magiftratü fu^ quare opus eft partim arithme^
    P mebat.Vbiq; enim pp inæquali tica aequitate vti,partim ea quae E
    tatem oritur feditio : difparibus eft£m dignitatem.Verumtamé
    tiimom exiftit proportio. perpe^ tutioreftac minus feditioni fub^
    tua enim poteftas regia iniqua iacet popularis gubernatio, çg
    foret,fi effetin paribus. omnino paucorum. nam 1n paucoru gu•
    enim quaerentes æquum in fedi^ bernatione duae gignuní feditio
    tionesincidunt.At enim duplex nes:vna inter feipfos,aliaad po*
    eftaequum:vnü numero, alterü pulum. in gubernationibus aút
    dignitate.numero gdé,ceu mul populi,vna tátum feditio fit, ad
    titudine ac magnitudine idé , & paucorü potentiâ. ipfis vero in•
    gquum:dignitate autem dico,id terfe,quod quidem dignü diótu
    quod eft £m rationé.ceu triaex fit, non accidit feditio populi.
    ceduntduofim aequalem nume Infuper mediocrium hominum
    C
    rum,&haec vnü , dicoaút qua^ gubernatio,propinquior eft po^
    tuor excedere duo,& haecvnii: pularigubernationi,ę illi quae F
    p.
    '. gqua enim pars duo exquatuor, paucorum:quae quidem eft ma^
    &vnü duorum: ambo enim me gis tuta,άaliqua huiufmodi re•
    :
    3;1.
    dietates. Fatentesautem fimpfr rumpublicarum.
    effe iuftüid, quod eft £m digni Defeditionibuspaucorum,&popularium:
    taté, contendunt, vt prius diótü pro quibus rebusfeditiones oriauur,&
    ;? que fint earum cauf&.Cap. z.
    eft.alij quiafi in aliquo fint pa•
    res, fe penitus pares exiftimant: Vm vero confideremus q^
    alij,quia fiinaliquo praeftant,in bus decaufis feditiöes mu•
    cun&is fe fuperare arbitrantur• tationesq; rerumpublica•
    Quãobrem dug praecipue fiunt rum euenerint, capiéda funt pri
    gubernandi formg.populus,£& mo vfr principia,&caufae earii.
    paucorum poêtia, nobilitatem Suntautcm fcrè tria, de quibus
    - ipfis
    - • PoliticorumL'
    C ipfis Primo fuccinéîe determi^ pter negligentiam, propterpu- &
    nandü eft. Videre enim oportet fillitatem,propter imparitatem.
    quéadmodum difpofitiad fedi• Que paélo obdiéias caw/w eueniunt
    tiones deueniunt: &quarü rerü - feditiones. Gap. 3. -

    gratia : & tertio quae funt initia Xquibus contumelia & lu


    ciuilium turbationíi, acfeditio crii,quam habeant vim,&
    num inter ciues. Quòd quidem quot caufae, feré eft rnanife * conte
    igitur difponantur ad res nouas ftum?Súpçíá enim, & auari• mucua

    appetédas,illa eft potiffima cau “* eorii qui gubernât,homines


    fa,de qua iam diximus. quia £\ P*ouocât cótra fe,& cótraftatú
    -

    pares effe voliit his qui plus poNS'us reipublicae,quae ifta fieri pa
    funt, & nifi hoc fit non acquie “atur.auaritiavéroqfiq;ex pri.
    fciit:alijvero fe praeßare dignos uatis rebus fit,qiiq; ex publicis.
    putâtes,indigne ferunt nifi plus De honore ét clarü eft,& quid
    habeant. haec aiit qfiq;iuftecu valeat, & qüo caufafit conten
    piuntur,qiiq; iniufte. inferiores dendi. ipfi enim inhonorari,&
    quidem vt pares fint, res nouas alios honoratos cernentes, fedi·
    exoptant:& pares qui funt, vt tioné aggrediunf.Haecaüt iniu
    præftent. Quéadmodum igitur fte quidê fiunt, cü praeter digni
    difpofiti fint qui res nouas quae tatem honoraníquidá,vel inho
    runt,di&um eft. Res autem,pro norantur:iufte vero,ctim fimdi.
    quibus contendunt, funt lucrü, gnitaté. Propter praepotentiam
    & honor, atq; his contraria.de aüt,qú maior fit & potëtior, vel
    decus enim & damnum vel ipfo vnus vel plures,qui£m dignita
    rum vel amicorum fugientes, fe tem & potentiâ reipublicæ.con
    gitiones in ciuitatibus agunt. fueuit enim ex talibus fieri vni*
    Caufae vero ac principia motus, dfiatio,vel gubernatio violenta.
    1 vnde ipfi ita difponuntur,& pro Qgapropter quibufdam in lo
    ' ijs de quibus diximus,funtvt fe cis Oftracifmo vtuntur ceu Ar
    ptem, funtét vt plura. quorum gis & Athenis.atqui melius erat
    quo funt eadé cú illis quæ di&ta ab initio prouidere, ne in huiuf
    funt,non tii codem modo.pp lu modi potétiam augeri homines
    crü enim & pp honoré irritant Per mitterentur, û poft cótraau
    inuicé,nö vtacquirant fibiip{is, &tos remediü qugrere. Propter
    fcd quia vident alios partim in metum vero adfeditionem deue
    iufte , partim iufte plus habere. niunt, qui poenas formidant ob
    Infuperpp contumeliam,;ppter maleficia commifia:&hi contra
    metum,propter praepotentiam, quos parat violentia,praeuenire
    pp contemptum, propter incre volentes, prius çj3 malü patiant.
    mentum exceffuum: prgterea & vtapud Rhodü nobilitas cótra
    alio modopp vcrccundiam,pro plebcm infurrcxit metu iudi
    ciorü,
    Liber Quintus. 27.
    A ciorum , quae fibi parabantur. quo Medi'Graeciam inuaferüt) D
    Propter contemptü vero ad fe ad popularem ftatú ex republi
    : ditiones deueniunt. ceu in pau^ caeft fa&a mutatio. Et Argiui
    . coríi potëtia, qfi plures funt illi, poft caedem fuorú in Hebdoma
    qui â republica excluduntur.po à CleomeneSpartiata faóìá,coa
    ;; tentiores enim fe putât. Etin po &i funt inquilinos quofdam ad
    pulariftatu, opulenti cötemnen républicâ recipere. Et Athenis,
    tesinordinationé & incuriâ eo~ cü terra male pugnaretur aduer
    rum ggubernât.ceu apud The^ fus Lacedaemonios, nobilitasat^
    : banos poft pugnam in Onophy tenuata eft, cü ex defcripto fub^
    tis cömiffam, malagubernatio• mittere fe ad bellum cogeretur.
    ne popularis ftatus interijt.&in Contingitaüt hoc & in popula^
    ? Megarenfib,°ceu pinordinatio~ rib? gubernationibus,rarius tfi.
    nem & negligentiâ magiftratuü pluribus enim diuitibus exiften
    P fuperati funt. & Syracufis ante tibus, vel diuitijs in plurib? au- E
    ;
    %
    Gelonis tyrãnidë. & Rhodi po• dtis, mutatio fit in paucorii po
    pulus, anteάcontra infurgereí. tentiâ. Mutantur ét refpublicæ
    Fiunt ét pp incrementum muta abfq; feditione pp verecüdiam:
    tiones rerüpublicarum.vt enim vt in Heraea.cüm enim p eleëtio
    ; corpus ex partibus fuis conftat, nem fumere magiftrat?folerent,
    & oportet eas fimul pro modo poftea fortiti funt, ex eo q> ele
    : quáq; fuo crefcere, vt cöuenien &iones eoríi in hoies turpes pu
    tiapmaneat, ac nifihoc fiat cor• dendosq;cadebant. Et pp negli
    rumpitur (ceu qii pes quatuor gentiam, qiì finuntad fummas
    ? cubitorü fit,caeterü vero corpus poteftates eos affumi qui non
    «duarii palmarum longirudinem funtamici (tatus eorii: per quë
    habeat:interdum vero& in alte quidem modum apud Horeum
    rius animalis figurâ tranfiret', fi euerfa eft paucorü gubernatio
    C nö folum quantitate, verumetiá per Heracleodorum, qui magi
    qualitate immoderatü fieret in ftratum naëtus gubernationem
    crementü) ita& ciuitas ex parti ciuitatis ex paucoríi potentia ad
    bus conftat, quarum interdum popularem ftatum traduxit. In^
    aliqua paulatim fubcrefcit, ceu fuper pp pufillum. dico aiit pu^
    egenorum hominum multitudo fillum, qii latet paulatim fubcre
    in popularibus gubernationib? fcens reipublicae mutatio, quæ
    & rebuspublicis.Cötingit vero ad magnitudinem latenter eua^
    qiiq; id per fortunâ : velut apud dit,finegligatur. quéadmodum
    Tarentü cüm fuperati praelio ab apud Ambraciotas à paruo cen
    Iapygéfibus, nobilitatis magnâ fu prius erant magiftratus, tan^
    parté amififfent (fuit autem id dem vero â nullo:quafi nihil aut
    prælium paulo poftid tempus, prope foret inter parü & nihil.
    Sedi^
    Politicorum,
    'G'Seditiones quoçp concitat pere • dunt etiam quandoq;infeditio· K
    grinitas,donec in eandem fimul nem ciuitates propter fitum, qii
    cöfpirationé deuenerit. vt enim talis eft locus, vt nö ad vnã ean
    nö ex quauis multitudine cöfti^ demq5gubernationem fit aptus.
    tuitur ciuitas,ita ét neq; in quo~ vt Clazomonijs accidit, qui in
    uis tpe.Quapropter quicunque Chytro habitát, cötra eos q ha
    adhuc inqlinos fufceperunt vel bitant in infula, Et Colophonijs
    aduenas, oés ferè feditionib? ia erga Notios.Athenis quoq; non
    dtati funt. ceu apud Sybarim eodé modo, fed multo magis po
    • vnâ cum Trezenijs incoluerunt pulares funt,qui in Pyræo habi
    * Achæi: poftea maioré innume^ tant quâ qui in vrbe. vt enim in
    * rum crefcétes Achæi Trezenios praelijs tranfitus foffarü,&tfiad
    ayoc
    ' pepulerunt.vnde *pollutio illa modum paruae fint,interrumpit
    PH exorta eft Sybaritis, &Thurijs, ordines militü, ita&in ciuitate *dißimili
    L
    Idem fecerunt Sybaritæ contra *diffidétiaois videtur difiunétio tudo.
    -

    cos qui illos receperant.ná plus néfacere.Maxime forfan diffidët


    hérevolentes,quafi defuisagris virtus&vitiü : deinde pauptas
    pulfifunt.Etapud Bizantiiipe^ &diuitiæ, &alia magis ἀalia:
    regrini in oppreffioné ciuiü con quaríi vna éilla, de qua dixim?•
    iurati, cognitare, 5lio &armis De medelis, &> documemtis circa/?
    expulfifunt. Et Antiffaeiexules ditiones. C4p. 4.
    ex Chiofufceptos, tãdem armis Ruuntur autem feditiones
    deijcere coa&ifunt. Zanclgive non pro paruis rebus, fed
    ro,qui Samios receperunt, mox ex paruis ad magna pro~
    ab eis funt propria ciuitate deie ueniüt.maxime etiã paruæ cor•
    &i. Apollionatae qui funt in Pon roborantur, qfi in principalibus
    to,incolisreceptis, feditioneagi fiunt, vt cótigitSyracufanisan^
    tatifunt. Et Syracufani poftty^ tiquitus. Mutatus eft enim ciui
    I rannos expulfos, cdm hofpites tatis ftatus pp duos adolefcëtes,
    & cöduétos milites feciffentci• qui in magiftratu conftituti, fi
    ues,in feditioné & præliü incide multatem inter fe habuerunt ex
    runt. Et Amphipolitæ, receptis amatoria caufa. altero enim ab
    Calcidenfiü colonis,pulfitandé fente (cii fodalis eius effet)alter
    ab illis funt ferè oés.Seditionem puerii,quéamabat,fibi concilia
    * aüt cöcitant,in paucorum qui uit.at ille reuerfus,cúm id graui
    dem potentia, multitudo indi ter ferret, vxorem illius habere
    gne ferés,vtdi&umeft prius,q> ftuduit.ex hoc,oës qui verfaban
    cúm ipfifint pares, non pariter tur in republica , diuerfo fauore
    honorátur.Inpopulari vero fta^ diuerteriit.Quamobrem ab iftis
    ' tu nobilitas, q» par fiatcaeteris, principijs cauendum eft diligen
    ciim ipfifint prgftantiores,Inci ter, ac diffoluendæ ftatim funt
    ©Orum
    LiberQiiiritus. 273
    A eotum difcordiæ, qui multiiin pötuiffet,alios fibi 5latos dolës, D
    republica poffunt. In principio resnouas moliri aggreffus,Athe
    enim peccatur. principium aút nienfib? quib° erat publice ho•
    dicií effedimidium totius. itaq; fpes, bellú fufcipere perfuafir.Et
    paruum in principio erratum, apud Phocenfes feditio exorta&
    correfpödenseftad alias partes. exhgreditate inter Mnafeá Mna
    Omninoaíitexcellentium viroa fonis patré & Euthycraté Ono•
    rum difcordig totam poft fetra marchi. haec feditio Phocéfibus
    hunt ciuitaté: vt contigit apud initiô fuit eius belli, quod facrú
    Heftiaeam poft popularé ftatü. appellauerunt. Mutatus eft etiã
    Duobus enim fratribus de diui Epidamni ciuitatisftatus ex nu
    t;; fione patrimonij cötendentib°, prijs. defponderat enim qsfiliâs
    vnus eorum qui erat pauperior, cùm vero pater fponfimagiftra
    quafi non exhibëte altero fratre tum gerés illi mulétáirrogaffer,
    B bona oia, neq; thefaurú qué pa quafi defpe&us, oés quiífenti 8
    -' ter inueherat,proferente, quere^ ciuitatis ftatui infenfi erät, p fa
    batur;ac populii in fuos fauores &tioné ad fe recipit. Fiunt etiam
    pertraxerat: alter vero qui diui mutationes & in paucorú porem
    tijs pollebat,locupletes fibiafci. tia,& in populariftatu, & in ea
    uerat. Et in Delpkis ex fauore quae appellatur refpublica,ex eo
    partiü contëtione exorta, prim^ q» aliquod collegifi vel alia pars
    cipiú fuit feditionü omniii, qug ciuitatis famâ fit vel augmentü
    pofteafuerüt in ea ciuitate fecu maiorem in modum confecura:
    tæ. hic enim, cü fibi trifle augu vt apud Atheniêfes, Areopagitg
    riü incidiffet, vt.venit ad fpon cófilium per tempora belli l>ere
    fam, fufcipereillâ noluit. parem^ farum famam cófecutum reipu
    tesvero puellæ quafi fpretiatq; blicae gubernandi formam feue
    cötempti, facrorü quiddã eo fa riorem viderur feciffe. Et rurfus
    S crificáte iniecerät, àty vt facri naualis turba, q, caufa viétoriae F
    * legiiaccufantes capite damnari Salaminêfi bello fuiffe videbaí,
    -.
    fecerunt. Mitylen; quoq; feditio & ob;eam vi&oriâ principatum
    ? ex haereditate coorta, magnorü marisacqfiuiffe ciuitati, popu•
    malorum £uit origo. indeq; bel• larem ftatum magisafferuit. Et
    lum Athenienfibus cötra Mity^ apud Argiuos nobilitas, q*1 prg
    lengos fufceptü, in quovrbs eo• lio contra Lacedaemoniosapud
    rú ä Pachete duce capta fuit.Ti Mantiniávrbé cómiffo, magnâ
    mophane enim quodâ opuléto famâ cófecuta erat, populareim
    hoîe vitafun&o, cú duae filiæ fu ftatum delere tentauit. Et apud
    • perftites fuifsét, Doxâdrus qdâ Syracufanos multitudo vrbana,
    <dari illas filijs in matrimonium qy caufa, vi&oriae belli aduerfus
    cócupiuit. quod cüaffequinon Atheniéfes videbaí fuiffe,répu•
    Moral.cücö,Auer, MM
    :` …; .* Politùcorum
    � blicámutaùit ad popularem ßa nandi modíi, deindepofteavio» ■
    tum. Etapud Chalcidenfes,q»fi lenter cöferuant.vtacciditctim
    mul cíi nobilitate ad opprimen quadringentiilli Athenienfium
    dum Phoxum tyrannü plebs in rempublicam fufceperunt.affir•
    furrexiffet,ftatim reipublicæ gu mantes emim q» Perfarü rex pe*
    bernationem fufcepit. Etapud cuniasad bellum contra Lacedg
    Ambraciâ eodé modo, populus monios fubminißraret, ac in eo
    vnà cú aggrefforibus Periandro métiti, nihilomin? pofteavire^
    tyranno expulfo,in feipfum gu tineregubernationéconatifunt.
    bernationem conuertit. Et oino Interdíi aíitab initio perfuaden
    hoc latere nö oportet, q* qui po tes, at poftea rurfumpfuafisfpö
    tentiae caufa fuerút,fiue priuati te ac volentib? retinét guberna*
    hoíes, fiue collegia publica,fiue tioné. Simpfr ergo circa omnes
    tribus, fiue& parsaliqua ciuita refpublicas, ex his ô di&afunt,
    H tis,fiue quæcunq; multitudo, fe contingit mutationes fieri. -

    ditionë cömouent.aut enim qui De mutationibus popularis gubernationis $


    honori illoriiinuident feditionë «> earammodis. ' Cap. 3.
    faciüt,aut ipfipp praeualentiam Edoportet invnaquaq;fpe
    paré habere cú caeteris, non as cie rerüpublicarü hoc idem
    quiefcunt. Mouetur quoqs refpu confiderare. Popularis ergo
    blica qfi partes illgciuitatis,qug ftatus maxime recipit mutatio•
    cötrariae vident effe, parificátur nes, propter eorum hominum
    (ceu diuites& plebs) mediûi au• perfidiâ, qui funt quali duces in
    tem parum aut nihil omnino fit. populo. Hi enim priuatim egre
    fi enim quæuis pars ita robufta gium quenqs calumniando, cö«
    fiat,vtad illâ quae praedomina fpirare eos fimul cöpellunt (co•
    batur, proximèaccedat, non to git.n. in vnü cöis mortus ét eos,
    Ilerat pofthac difcrimina fubire. qui prius erät inimiciffimi) pu^
    Quapropter & qui virtute prg blice vero multitudinem irritât. M.
    cellunt,nullâ (vt itaqixerim) fa & hoc ferêvbiq; in hüc modum
    ciütfeditioné: pauci enim funt, fieri videm°. Náô(apud Coum
    alij vero permulti. VPr ergo in popularis ftatus interijt,ob pra*
    cüêtis rebuspublicis ipfius ini uitatem eorum qui populum du
    tia caufaeçp feditionum ac muta cebät. nobilitas enim confpira
    tionum,in hunc modú fiüt. Mu tione faóta, regimen ciuitatis ar
    taíaütrefpublica qfiq; per vim, ripuit. Et apud Rhodü. impofi«
    qiiq; per dolüi. Pervim aüt, aut tis enim pecunijs, quae cödu&is
    ftatim,aut poftea compellendo. militib? foluerétur, potétes qui•
    näö& fraus duplexeft, nonnun dam in populo profeeas retine
    quâ enim decepti ab initio, fua bát,eratq;id impedimento,quo
    dcmüfpöte recipiütaliüguber minus carcddercní, quae 5fe&is
    debe
    -
    -------

    Liber Qujntus. 274


    - A debebant trienniti.praefe&iauté fa&i funt. Caufavero, cur tunc D
    slaffis, cüm pecunias non habe• fierent,non auté nunc, illa eft,q»
    rent,ac nihilominus nauigare ex tunc qui in populo maxime po•
    kge cogerent, veriti poenam iu< terät,erát ex his qui bello geren
    dicij, confpirationé inierunt ad do praeficiebant. nondum enim
    popularem ftatum euertédum. dicendi peritiam habebant:núc
    Apud Heracleam quoq; popu^ aút Rhetorica arte fuperuenien•
    lusoppreffus eftiliicopoftcolo te,qui dicendi facultaté habent,
    niarum emi(fioné,ob populi du populos ducunt quidê: fed quia
    &tores. potétes enim quidam in imperiti funt rerü É;
    populo, illatis iniurijs, nobilita^ rannidé inuadere nö audent,ni
    tem expulerunt : illi vero poftea vbi parum aliquid tale incidit.
    confpirâtes,& in vnú cóuenien Tyrannides certe frequentius fie
    tes,invrbem reuerli, populü op bant prius,quá nunc,& pp ma^
    1$ prefferunt. Nec multo difsimul'r gnas potcftates quibufdâ com- 13
    * apud Megaréfes popularis ftat? milfae , ceu Mileti ex confulatu:
    interijt. Du&ores enim populi, multarii enim ac magnarú rerú
    quò pecuniasp bonorum publi poteftaté habebit conful. Ac ét
    ' cationé haberét, multos è nobili ob id,quia tunc vrbes non erant
    tate pepulerant, vt tandé faóta magnae, fed rure homines habi•
    fit permagna exulü multitudo. tabàt, ociüagentes praeter ęg ab
    exules ergo in vnü conuenientes agris.qui aút patroni erät in po
    prælio fuperarüt, oppreffoq; po pulis,cii viri militares effent,ty•
    pulo paucorum potétiam confti rannidem inuadebant. id^gagee
    tuerunt. Contigit hoc idë apud bant oês,5ftita fibi prius fide â
    Cumasin populari ftatu, quem populo,quae acquirebatur exini
    de(truxit Thrafimach°. άapud micitia aduerfus opulentos. vt
    ; alios ferè quis infpiciat mutatio Athenis,Pififtratus p faétionem
    C nes eodé modo contigiffe.Inter• cötra Pediacos fufceptâ. & Me- p
    dum enim,vtgratificentur iniu^ garis, Theagenesarmentis opu^
    riantes,nobilitaté confpirare fa^ Ientoriioccifis,quæ iuxta flumê
    ciút, vel patrimonia æque diui• repererat pafcëtia. & Dionyfius
    dentes,vel reddit°munerib°pu• accufans Daphnaeü & diuites,

    . blicis fubijcientes: interdü vero


    calüniantes, vt bonaopulétorü
    publicari faciant.Vetuftis quidé
    tpibus,qii idé erat potens in po
    puloacbelli dux, popularcs res
    in tyrannidem mutabant.&pro
    meruit tyrannidé Syracufis obti
    nere, pp inimicitiâ nobilitatis,
    fibi fide à populo praeftita,quafi
    popularis effet.Mutantur ét re£•
    publicæ, ex confueta guberna^
    tione in|vltimâ fpeciem popula^
    fe&toantiquorii tyrannorii plu ritatis.cüm enim per ele&ionem
    rimi cx popularibus hominib? funtmagiftratus, nö tîiâ cenfu,
    ; ì cligit
    .* PoliticorumL.
    g eligitaíit populus ambiétes po Eousad fexc£tos deuênit. Mütäbä k*
    puIum magiftratuum gratia, eò eft & Gnidi paucorü potentia,
    rem deducür,vt fit populus dfis feditione inter nobilitatë ipfam
    etiam legunh. Remedium aiit,ne coorta, exeo q» pars eorum ab
    hoc omnino fiat, vel vt minus honoribus excludebat. fiquidë
    fiat,illud eft, vt tribus quidéma pater filium impediebat, &fra
    giftratum eligant, non populus ter fratrem, nec nifi qui feniorfo
    vniuerfus. Populariüigitur fta ret honorabatur. infurgés enim
    tuum mutationes ferè omnes p populus per illorü difcordiam,
    has fiunt caufas. - ac ducénaétus ex ipfa mobilita•
    De mutationibus paucorum potentiæ, &• te,irruens peruicit.imbecillis.n.
    tarum modis. Cap.6. aduerfa pars erat. Et apud Ery
    Aucorum aút gubernatio• thrienfes,in paucorum guberna
    nes mutantur per duos ma^
    tione regiarum vrbium antiquis
    xime modos manifeftiffi-• têporibüs, licet diligentercüra- I*
    mos.Vnü,fiiniurijsafficiât mul rent qui in gubernatione illarü
    titudiné. quilibet enim patron? verfabantur; rfi quia perpauci
    fufficit,& maxime fi ex numero erant, nö tulit populus fed rem^
    paucorum dux aliquis exiftat. publicam mutauit.Mutantur ét
    quemadmodú in Naxo Lygda paucorü gubernationes exfeip•
    mis,qui tyrannidem poftea Na^ fis ÉÉ faétionesipforíi qui plus
    xiorum inuafit. Habetaüt ét ex poffeapud populüvolunt. Hoc
    alijs initiú feditionis difias. qfiq; autem dupliciter fit. qiiq; enim
    enim ab ipfis opulentis, qui non fibi afcifcunt,& coniungütalios
    honorauí magiftratibus, fit dif ex ipfo numero, paucorum: vt
    folutio,cii perpauci fint illi, qui Athenis1 trigintaillis fecit Cha
    /
    dignitates vfurpant: vt in Maffa ricles,&in quadringentis Phry
    lienfibus, & in Hiftro,&apud nichus fifi modo. qfiq;vero ipfi,
    1 Heracliam,& in alijs ciuitatib? qui funt ex paucorum numero,
    accidit.Nam qui honores nö fu^ vendicát fibi plebé.vtapud La*
    fceperät,res nouas molirinô cef riffam, nobilitas plebé colebat,
    fabät, donec ipfi quoq; honora• ex eo quia p plebè fiebat ele&io
    rent:primo qdem feniores exfra magiftratus illius, qui cuftodia
    trib?,deindeiuniores. quibufdá reipublicg vocabatur:&in qui•
    enim iocis non {imul ad républi• bufcüq; gubernationibus pauco
    cam gubernandâ recipiuntur fi rum,non illi ipfieligíit ad magi
    lius & pater: alicubi vero frater ftratus,q &gerere illos poffunt,
    fenior ac iunior.& illic quidem fed ex céfibus magnis tribuunt,
    paucorü potentia ciuilior faóta vel ex aliquo corpore. eleétio tíi
    eft. In Hiftro aüt ad populü reci eorü per ciues fit, aut per plebé,
    dit.In Heracliavero â pauciori• vt Abidi, & wbiiudicianö{unt
    ©«
    - --------------.-_…_

    Liber Quintus. 275


    a exhisquirempublicam guber aliam paueorum gubernationë b
    nant,cólendo plebé, quö eorum efficiunt:id eftqiieorii, ad qutos
    fuf{ragia promereant,rernpubli pertinet gubernatio reipublicg,
    cam mutât: vt apud Heracleam qui pauci funt,feleóìio quaedam
    contigit quae eft in Ponto. quod fit , meq* habilitas eft omnib* ad
    idem accidit, qiiin gubernatio• maximcs magiftratus, dignita*
    ne paucorü quidâ exiftentes, ad tesq; poffe ajfumi. Quod apud
    pauciores ét rempublicam tra- Elidem vrbê qfiq; contigit.naum
    hunt.pares enim cgteris effe qug cü paucorú efletgubernatio rei*
    rentes, cöpelluní populú in fui publicæ, admodü pauci eorum
    auxiliii adhibere.Fiunt etiã mu^ ad fenatoriíi ordinem, quae erat
    tationes in gubernatione pauco perpetua dignitas, peruenire pq
    rum,qfi prodigaliter viuentesq terant, ob id q» erat potentium
    3 gubernanr, per luxuriam patri- *hic ordo ac perfimilis Lacedæ- ** •ipari:
    * honia confumpferunt. Optant moniorü fenàtui, Fitafit muta* B
    enim res nouas hmói hoies, ry^ tio gubernationis paucorü & in
    rannidem^g vel fibi ipfis,yelale bello,&inpace. In belloquidé, ,
    steri affe£tât.quéadmodü Hipar q* populo diffidentes, condu&o |
    : 3DionyfiüSyracufis. & Amphie militevti cópellunt,& qui illis
    boli Cleotimus Calcidenfesco- praeficitur,faepe tyránus euadit;
    lonos fuperinduxit,& cü veni£, vt Corinthi Timophanes, q* fi
    fent,feditionë cum illis cötra die plures præficiuntur,ipfifibipoe
    uites fecit,& in Aegina qui nego tentiam parant , interdum vera
    cium id Chariti Athenienfi fece- ifta formidantes qui regunt,po*
    „ „.,. rat,resnouas molituseft, ;ppter pulü recipiütad reipublicg com
    ..., „.,, huiufmodicäm. Hiergohoies munionem,qúneceflitas cogit
    „ confumptis patrimonijs,autres populovti. In pace aüt propter
    nouas cömouent,autrempubli• diffidentiâ quam inter fe habét,
    cam furtisexpilant,itaq; feditio cödu$is militibus cuftodiâ tra
    nes aut ab ipfis aut ab illis conci dunt, præficiunt% illis viriiali
    tantur,qui eorum furta non tole qué, quiad neutrâ parté magis
    *** rant:vt Apolloniae ά eft in Pon inclinare videatur. atifte faepe
    toaccidit.Cöcors vero fi fit pau fit diis partisvtriufq;.quod acci
    corum gubernatio, ex feipfa non dit in Lariffa vrbe Leucadenfi• , .. •
    facile interijt. Huius fignum eß bus,qui circa Samum rempubli , ••

    apud Pharfalüvrbé reipublicæ cam tenentibus,&apud Abidú


    ftatus: pauci fiquidëin ea ciuita tpe fodalitatü, quarü erat Iphia
    te gubernatores,multorum funt dæ. Oriuntur etiam.feditiones
    dfii,quiaipfiinter fere&teacde• per exclufionë aliorum ab alijs
    bito more fegerüt. Euertuníét, faétam,eorum ipforum qui funt
    qfiin. paucorum gubernatione in paucorum gubernatione, qú
    -
    MM ij de
    -vv------ - -— - - - -

    · ·· · .* Politicorum,
    G de nuptijs, vel de iudicijs concer celerius.Paucórum igi£guberna K
    tant,quemadmodum denuptijs tiones mutaní, & feditioné reci•
    fuprá diximus.In Erethria pau piunt per hmói caufas.Omnino
    corúgubernatio equitum fubla^ auté & popularis ftatus,& pau
    ta eft p Diagoram , qui affe&us corum potentiae conuertuntur
    iniuria fuerat ex nuptijs. Ex iuinterdum non in contrarias fpe~
    dicio aíit apud Heracleam fedi cies, fed in eas quae funt proprij
    tio extitit, & Thebis ob adulte generis: ceu ex inftitutis popula
    ribus & paucorum in ipfa pro•
    rij iudiciü. Atqui vtroq; in loco
    non iniufta fuerat accufatio, fed
    pria,& ex illis rurfus inifta.
    per fa&tioné pcena nimis exafpe Demutationibus optimatum potemtie,
    i rata:apud Herackam quidé ad• &-earum modü. C. p.7.
    ueríus Eutioné, Thebis vero ad• N optimatibus aút feditio»
    -

    uerfus Archium, quos inimici


    peruincêtes in foro ligari,ac cer•
    I eonesq»fiunt,interdum quidé ex
    pauci funt honorú par
    uicem eius annulo ferreo includi ticipes,quod in paucorii guber•
    fecerunt. Saepe êt paucorum gd natione diximus feditionem mo
    bernationes diffolutæ fuerìtób uere.nam & optimatü guberna»
    himiam dominationé, non pro» tio quodammodo paucorú eft:
    bantibus quibufdá ex ipfis qui in vtraq; enim pauci gubernár,
    gubernabit, hmói exceffum:vt non tfi propter idem pauci,cdm
    accidit his quiapud Gnidfi,& videatur propterea optimatum
    apud Chium per paucorum po» gubernatio efíe paucorü. maxi•
    tentiâ gubernabant. Fiunt etiá me vero id accidere neceffe eft,
    cafu mutationes illis quæ vocan qfi fuerit multitudo * aliter fen• •..„.,
    turrefpublic£,& gubernationes tientiü, quafi fimilisfm virtu• ,.•...
    paucorü,vbicunq; à céfufumfi• tem.velut apud Lacedaemonios rem,
    turad deliberandú,& iudicam• j qgi Partheniæ nuncupabant ;;:;:
    dum,&adcaeteros magiftratus. (exfimilibus enim erat)quæ de- £.
    Saepe enimconftitutus primo prehenfos res nouas moliri, in perìt ori
    cenfuadßfens tempus,vt parti, coloniam Tarentum mifere. vel Pig^as^*
    cipent in paucorfi quidé guber qiialiqui inhonorantur, cíi fimt
    natione pauci,inrepublica vero magni, & nihilo inferiores vir
    *abundi medij,*felicitate aliqua fuperue tute άilli qui honores capiunt,
    **retum niente vel p pacê, vel per aliam quemadmodum Lyfander à re
    cám, cötingit eafdé poffefliones gibus, vel quando vir fortis &
    multo maioris pretijfieri. itaq; magni animi non fit particeps
    oës efficiútur habiles ad cîiétos honorum : quemadmodum Ci•
    reipublicae gradus, dignitatesq; nadon ilIe, qui coniuratione fa•
    fufcipiédas,idép contingit inter &ta per Agefilai tempora, Spar
    &um (enfim & latenter, interdü tiatas opprimere tentauit.
    **, • • t -
    Praete
    ,^
    --------—
    Liber Quintus. 176 ;
    Â Prgterea cöim alij paupertateni• publica excellétiam eistribuat, ■•
    mia premuní, alij diuitijsabun contumelia cgteros afficere per•
    dant: quod maximeinbello cö gunt, necpar habentes conquie
    -
    tingit.&accidit hoc Lacedgmo fcunr. Penitus enim ad quäcfiqa
    nijs Meffenenfi bello. Oftendit fpecié declinetgubernatio ciui^
    hoc Tyrtæus poetain illo carmi tatis,in eam tranfmutat, vtrifqp
    ne,quod infcribitur £vv6ua ex fuü augétibus : velutrefpublica
    haufti enim quidä pid bellü ac ad populú,optimates ad pauco*
    pauperesfaéti, cenfebantagros rum pótentiam:vel in cótraria,
    aequa portione ciuib* effe diui ceuoptimatü gubernatio impo•
    dédos. lnfupfiquis magnus & pularé. tanquã enim iniuriâ pa•
    potens, etiã maior fieri ac folus tientes,in contrariü trahunt,qui
    dånari velit.vtapud Lacedæmo magisfuntinopes:refpublicave
    nios videtur Paufanias ille fecit. ro in paucorum potétiam tranfa _
    :
    ;
    B fe,qui dux belli aduerfus Medos mutaí, folú enim ftabile eft £m.
    fuit. & apud Carthaginienfes dignitatê aequum,& haberefua
    Hanno.Diffoluuntur aiit maxi• quae funt. Cötigit vero id quod
    me& refpublicæ&optimatum modo dixim?, in Thurijs.quod
    gubernationes, pptràfgreffioné enim â maiore cenfu erat magi
    iuftitiae in ipfis fa&â. Huiusau* ftrat°, in minoré faéta eft muta•
    tem origo eft,uö bene tempera tio,etin pluresgubernatores:&
    tam fimul effe ac permixtâ,inre quia agros totos poffidebatno^
    publica quidé popularéguber bilitas cötralegé(nam guberna
    nationem et paucorü,in optima tio eius ciuitatis erat ipforum)
    tibus vero ifta fimulatqs virtu• itaq; plus habere poterät. At po
    té, maxime%gilla duo, popularé pulusbello exercitatus,ac potem
    ; . dicoatq; paucorú. haec enim & tior effe&us φ illorú cu{todes, :
    refpublicae conantur mifcere, 8£ nobilitaté compulit agros, qui
    C multae illarü, quae optimatesvo cötra legé tenebaní, dimittere.
    cant. differunt enim optimates Infuper quia oês optimatü fpe•
    ab illis quae appellaní refpubli• cies ad paucorii. potentiâ decli*
    eae in hoc:&ob id funt aligearü nant, nobilitas in illis plus hae
    min?, aliae magis durabiles.illas bet:velut apud Lacedaemonios,
    enim û magis declinant ad pau opes & diuitiae in paucis funt,aq
    corü potentiâ, optimates appel magnam licentiam habet nobi•
    Iant: illas vero& ad multitudi• litas faciédi quodlibet, & cuive
    nem,refpublicasvocant. quapg lit gratificádi. quae caufa fuit,vt
    tutioresfuntiftae, άalig.Fortius Locrorum ciuitas interiret, pgi
    &nim eftid quod pius eft,ac ma Dionyfijclientelas.quod nö cö•
    gisacquiefcüt aequum habêtes. tigiffet in populari ftatu, neq;in
    Quiverodiuitijsabüdant,firef. eaoptimatü gubernatione, quæ
    MM iiij opti•
    --—----

    > -: .: Politicorum.
    c optirhemixta&témperata fuit, contigit Atheniénfibus&Lace- K
    fet.Maxime vero latent optima• dæmonfjs. Athenienfes.n.vbiq
    tú gubernationes, paulatim fe potentiâ paucorûm:Lacedæmo
    fe diffoluétes: quod quidem di nijvero vbiq* popularé ftatum
    &üeß prius vfr de omnibus rt* £uerterunt.Vnde igitur rerúpu»
    büspublicis,idq; iter caufas mu blicarü mutationes,feditionésig
    tationis minura paruitas appel* exorianrur ferè diétum eß.
    latur.qiienim omittunt aliquid De confèruatione rerumpublicarum ;
    exhis qug ad rempublicâ perti• , • modi viginti. • Cap. 8. --.
    nent, ac deindealiud paulo ma E cöferuatione autem ea»
    -

    ius,facilius mouent, quoufq; to rum; & cöiter,& feorfum


    tam moueãt reipublicae formâ. T devniufcuiufq*, cöfequés
    Quod in Thuriorú accidit repu« eftvt dicamus. Illud ergo ante
    H blica. cú enim legê haberét, per omnia paret, q» fi fciamus per t.
    * * quam non nifi intermiffo quin• quae corrumpuntür refpublicae,
    - - - -

    *"*"*
    3Âur.
    quennio.*praeturam gererelice fcimus etiam perqug conferuan
    hat,iuniores quidé rei militaris tur. contrariorú enim contrarij
    periti,&apud multitudinem fa effe&us:corruptioni aüt confer.
    mam habétes,cíi caeteros,qui in uatio eft cörraria.lnillis igit re•
    rebusgerendis verfabätur,fper^ buspublicis qug laudabiliter p•
    herent ac faciliter fe cófecuturos nixtae ac réperatae funt,illud eft
    arbitrarentur, legem totam illâ diligenter obferuandü, nequid
    tollere aggrefli funt , lata altera ex legib° inftitutisq; moueatur,
    lege, vt liceret continue eofdem maximeq;ab eo cauendü, quod
    praetores effe.At enim magiftra paulatim repit. latet enim corru
    tus qui praeerät fuffragijs, appel ptio, quia nö tanta fimul fit: de•
    I labant vero cöfultores, cómoti cipitur^gmensabillis, vt fophi- M
    * priusad refiftendum, tii poftea ftica illa rö, fivniiquodq; pufil
    deftiterunt, putâtes, quáuis hac lum, & oía, hocaút eftvt fit, &
    vna lege foluta,tamë cgteras effe eft vt non • totü enim & oia non
    permanfuras, poftea vero prohi pufillum, fed cöpofita ex pufil•
    berevolétes, ncaliæ mouerent, lis. vnaigitur cuftodia aduerfus
    nihil proficerevaluerút,fed mu* hoc principium eft opponenda.
    tata eft eorú refpublica in poté» Deinde non cöfidere his quae fim
    tiam eorú, qui nouas resaggre guntur quodammodo,&adum
    diebanf. Dißoluuntur vero cun brantur ad populum: reprobant
    &tae refpublicae interdum per fe~ tur. n. ex ipfis operibus, qualia
    ipfas,interdum per externâ cau^ vero dicamus rerumpublicarü
    fam, qii cötraria gubernatio fit, figméta, fuperius eft oftenfum
    vel propevellougequidem,fcd Intueri licet quafdá refpublicas
    admodü potens. quòd quidem durare nö folü ex optimatibus,
    V€rum^
    LiberQujnttis. 177
    A verumetiam ex paucorá poten^ &ores populi, ibi potentes) vel P
    tijs,non quia perfeipfae ftabiles qui maximos gerunt magiftra
    fint, fed quia hi qui gubernanr, tus,qfi longo têpore durât. Cö?

    : reóte fegerunt, tam erga eos qui feruaníaüt reipublicae,non folú


    funt exrra rempublicam,ôÉ erga ex eo quia procul finr â pericu
    £os qui in reipublicæ guberna* lis, verum etiã interdum qa pro
    rionq veriantur.Erga eos quidé pinquae funt.hoies. n. formidah
    qui non participes funtguber• tes,vigilantius intenduirit ad rei
    nationis, nö afficiendoipfos in• publicae cuftodiam. Itaq; opor•
    iuriis, ac praeftantioresipforum tet eos qui rempublicam faluâ
    .* * ad participationem reipublicæ effe volunt, formidines Š
    recipiendo , cupidosq; honoris parare,vt caueâtneq; diffoluât
    non deprimendo, neqsmultitu quafi noéturnam quandâ cufto
    dinem fuis cömodis fraudando, diam, reipublicæ obferuationé:
    Erga ilios vero, qui focij in gu^ & quod longeabeft,propinquä 5
    * bernanda repub, funt humane facere, etiam nobilium cötentio*
    inuicem ac populariter fe gerem nesfeditionesíg, per leges quo•
    do, æqualitas,nwilla, quæ in po« que oportet cußodire conari,&
    pulariftatu affeétatur, ea in fi
    qui extra contentiones funt eos
    milibus non folum iußa eft,ve« ante capere, tãquam malum ab
    *umetiam vtilis. Quáobrem fi jnitio exoriens cognofcere non
    plures fint in gubernatione rei^ cuiufuisfit, fed ciüilis viri,.Ad
    publicæ conftituti, eis permulta mutationes vero quae pp céfum
    popularium inftitutorum vtilia fiunt, ex paucorü potentiaatq;
    funt: ceu femeftres effe magiftra ex republica, qíi contingit hoc,
    tus, vt oës qui fimiles funt, adi manentibus eifdé cenfibus, aut
    pifci valeant, funt.n. táquam po pecuniarum copia fa&a,vtile eß.
    : pulus quidã illi, qui interfe pa confiderare vniuerfum totius ci
    c resacfimiles süt, itaq; in illis fre uitatis cenfum, ac praefens tem•
    quenter exiftüt,velut duces qui pus ad praeteritum conferre. nâ
    ? gam populi, vt prius diximus. in quibufdam ciuitatibus céfus
    Dcinde minüs ih potentias inci agitur annuatim : in maioribus
    dunt paucorum gubernationes vero per trienniü aut quinquén ,
    & optimates,non enim fimiliter nium , & fi rnultiplicatus fit, àc
    facile cftlatere male agentem in multo maior faétus quàm prius
    breui temporemagiftratus ôc in erat ille, fecúdum quem ftatuta
    lögo, nam ob hoc, in paucorum fuerat reipub!ic; Έ
    gubernationibus, & populari· bilitas, lege prouidere vt cenfàs
    bus tyrannides fiunt, aut enim vel augeatur vel relaxetur.fiqui•
    hi qui maximi funt in vtraque, dem excedat,augeatur fecüduim
    tyrannidem inuadunt (hic dw^ multiplicationcm: fi vero defi
    Claç
    Politicorum,
    G ciat,relaxetur ac minor fiatcen* partibus magiftratus&resage, r
    fustaxatio. In paucorum.n.gu das committere.contrarias par·
    bernationibus, & in rebufpubli tes voco, ceu praeftantes viros
    cisnifi hoc fiat, hic paucorü gu multitudini,& diuites pauperi•
    -bernatio, ibi potentia nimia in bus. Conandum$ eft vel admi»
    furget, illoautem modo ex repu fcere pauperes cú diuitibus, ve!
    blica quidé popularis ftatus, ex medios augere. hi.n. diffoluent
    -paucorü vero gubernatione ref. feditiones ob imparitatem pro•
    spublica,aut populus. Cöeauté cedentes. Maximum vero illud
    eft & in populari,&in paucoríi eftin omni republicaet legibus,
    gubernatione,& in omni repu &* cgreraomni diligentia cöfti- * £.„.
    blica, neqsaugere nimiú quen^ tuendü, ne ex magiftratibus lu• ,4.
    «quá fupra modíi, fed magis co^ cra proueniant, id aút maxime
    nari paruos & longi têporis ho~ in paucorii gubernatione eft ob
    i. nores prgbere, άconfeftim ma fèruandii.leuius.n.ferunt popu
    nos. corrüpuní.nw nec cuiufuis li, qui ab republica excludütur, ,
    efthoïs profperitatéferre.Quòd quinimo gaudent, q> fua agere
    faccumulate dati fintalicuiho nö impediuntur. At fi exißimèt
    amores, non funtfimuloës poftea eosqufi magißratusgerunt exre
    auferédi,fed paulatim. Maxime publica'ditari, duplicé capiunt
    vero lege ita prouidere conandä moleftiam,& q>ab honore ex•
    çft, ne alicui nimiüfitexcesfua cluduní, & quód áfucro. Vnice
    -potentia,neq;amicorum,neque vero cótingit fimul exißere po•
    pecuniarfi.quod fi ita cötingat, pularé ftatii&optimatum,fiita
    perabfentiam remouendæ funt quis inftituat : foret.n.vt& no~
    hmói hominü clientelæ, Cûve biles&plebei haberët qugvtri•
    'ro ex priuata etiã vita res nouae quevellent, Licere.n.oibus rem•
    oriantur, magiftratus cöftituen publicâ gerere populareeft:ma• M
    1 âùseft qdà, quifit quafi in fpe giftratus vero à nobilib* teneri,
    cuka ad mores ciuiú intuëdos,ne optimatum. hoc autem accidit,
    <quisitaviuat, vt reipublicae no qíi ex magiftratibus non proue•
    'cere po{fit. in populariquidem nient lucra. pauperes. n. magi•
    ftatu,ne aliene viuat â populari. ftratus non volent, fi nil infitlu•
    tate: in paucorú afit potentia,ne cri, fed potius fuis rebus,pprijs
    aliae â natura eius gubernatio intendere. diuites aíit quia non
    nis, Eodëçg modo dealijs fpecie indigét ex republicalucrari, ma
    'busrerumpublicarü. Et fi quid giftratus gerent.atq; ita contin•
    exultet profperitateq; fit elatum get egenis quidem ditari ob opè
    in ciuitate, per partes obferuare ram rebus fuis impenfam, nobi•
    propter eafdem caufas.cuius re libus vero non fubiici cuicunq;.
    mcdium eft, fcmpcr contrarijs Ad hoc aütvtnonfùbripiantur
    pecu•
    - - v

    Liber Qujntus. 178


    a pecuniæ publicae, editio fiat pe thoritasq; reipublicæ confiftit. P
    cuniarü ßfentibus ciuibusomni hi enim folis ijs qui funt ex repu
    bus, 5£ defcriptae per focietates, blica,committi debent.
    &ordines, & tribus deponant. Qgam cöditiones habere oporteat pr«cipuas
    Quòd vero magiftrat°lint abfq; magifiratasfifçepturos. Deprece
    lucro, ftatuendi per legem funt ptu, quibus populari, flatu,
    honores,ijs q optime fe gefferít. aut paucorum poten
    Oportet aút in populari ftatu di tua Teruemtav* .

    uitibus parcere, ac nö modo pof Cap.9.


    feffiones corum non auferre, fed Riavero debent haberei!•
    ne fruétus quidem earum:quod li, q principales magiftra^
    ¥ in quibufdam ciuitatib? impru» tus fünt fufcepturi.Primii,
    <denter fit. Melius ét eft volenti• vtament 5fentë ciuitatis ftatü,
    bus prohibere, ne munera illa Deinde,vt habeant potentiâ ma ;
    B fubeant ú fint magni fumptus, ximam ad ea exequéda,quae ma
    ac nullius vtilitatis, ceu choros giftratus requirit.Tertiíi,vtha^
    exhibere& ludos,et faces,inftar Beant virtuté & iuftitiâ in vna•
    £Chiorú, & cætera hmói mune quaqp republica,ad ipfam répu^
    ra. In paucorú vero gubernatio blicâ. nifi.n.iuftiiidem fitin cú•
    ne, cura eft pauperü fufcipienda &is rebuspublicis, neceffe forer
    diligenter,& officia quibus funt &iuftitiæ effe dfias. Habet aìt
    falaria conftituta,iftis tradenda. dubitationé, qfi hgcofa n5 con•
    &fiquis diuitú eos contumelia currunt in eodé,quéadmodú fu^
    affecerit, maior poena eft confti mere oportet. ceu fifit quidam
    tuenda, ἀfi ipfi inter feidem fe aptus ad ré militaré, fit aüt ille
    ciffent. Et fucceffio in haeredita idem improbus, nec reipublicae
    tibus per cognationem fit, non amator:alter vero iuftus &ama
    per donationem. nec valeat quif tor, fedad ré militarë nô aptus: p
    quâ plures haereditates capere, cuius faciéda fit eleétio. Videtur
    fed vnâ folümodo. Per hunc.n.
    infpiciendum effe ad duo, cuius
    modum magis ;qualeserunt fa magis participent oés,& cuius
    cultates, & egenorii pmultiad minus.Quapropter in re milita*
    abundantiâ traducentur. Vtile ri quidem ad peritiam magisά
    íJ
    eft & in populari ftatu,& in pau ad probitaté eft refpiciendum:
    corú gubernatione, aliorum vel pauciores. n. funt rei militaris
    aequalitaté vel praeftantiâ tribue periti,plures pbitatis.Cótráve
    re his qui minus participant rei• ro,in cuftodia &adminiftratióe
    public;.in populari quidé diui. ærarij:plus.n.probitatis reqrit,
    tibus, in paucorum vero guber• ê quantum habeant multi. fcia
    natione, egenis : exceptis tfihis vero huius cöis eft omnibus.
    *magiftratibus,in quibus ius au• Dubitari cnim poteft,fipotcn^
    *. , tuâ
    -
    PoliticorumL
    G tiaadgtreipublicæ & amiciria, re contingit,&fi tranfgrediant K
    quid opus eft virtute « fufficient ab optimo ftatu, q> fiquis inten•
    enim ilia duo ad reipublicæ vti dat magis vtranq; earü,deterio•
    jasoati- litatem. An, quia fieri poteft,vt rem primii faciet rempublicam,
    **** duo iJIa habentes fint intempe tädé vero neq; rempublicâ effe.
    ranrgs: itaq;yt fibi ipfis non ob {Quapropter non ignorari op; â
    tcmpcrant fcientes & amantes legis códitore ac ciuili homine,
    feipfos, ííc etiã erga rcmpublicâ qualia popularia feruent popu•
    nihil vetat ita fé habere quofdâ. li ftatü, & qualia paucorum ap*
    {impliciter aút quæcunq* imrfe parentia euertant paucorum gu.
    gibus prodcife diximus, cunéta bernationem. neutra.n.iftarum
    illá rempublicam feruant,Et qd videtur ftare poffe abfqp opulem
    faepe iam diximus, maximüfum tia & multitudine. fed qfiadae
    damentum eft,cuftodirevt poté quatio fiat facultatum, aliam ne
    tior fit ea pars, quae rempublicâ ceffe eft effe rempublicam. itaqs L
    faluam effe velit, φ illa qug no~ diffoluentes leges qug funt circa
    Hit.Præter hæcautem omnia, la• exceffum:diffoluüt refpublicas,
    cerenon oportet,quod modo la• Aberrant vero &in populari [ta
    ceteas refpublicas, quae tràfgre• tu,& in paucorum gubernatio
    diunturmedium. Multa.n.çì po ne. In populari quidé du6tores
    pularia videntur,popularem fta populi, vt multitudinem domi•
    •tum diffoluunt: multa etiã quæ nam legum efficiant.ob id.n.fa
    paucorii effe vidétur, diffoluunt ciunt {emper ciuitatem opulen
    paucorum gubernationem. qui tis repugnantem. at oportebat
    vero exiftimant hanceffk vnam contrarium videri femper dicer
    virtutem, trahunt ad exceffum, re pro opulentis. In. paucorum
    ignorantes q> quemadmodü na vero gubernatione pro populo,
    V, fusexcedit reótitudinem lauda eos qui rempublicâ gubernant.
    Ííça3 aquilinum effe, vel fi & contra iurare ę nunc iurent M
    amum,fedtfiadhuc pulchritudi paucos gubernantes. in quibu£
    nem ac gratiâ retinet. at fi quis dam.n.ciuitatibus nunciurant,
    magis trahat ad exceffum, pri populü odio habebo, & cöfilio
    imo quidem abijcit cögruentem annitar vt male habeat. expedit
    menfuram partis, tandem vero aiit fimulare ac fingere contra
    :ira difponitur, vt non nafus ap^ riî, atq* ita iuramentü concipe^
    ipareat pp exceffum ac defeótú re.monafficiâ populum iniurijs.
    :contrariii. eodé modo & dealijs Maximum aüt oíum quae diéta
    partibus. Contingit aiit hoc & funt, ad reipublicae ftabilitatem
    *circa alias gubernationes. nam eftid,qüf nuncparuifaciunt oés,
    paucorú quidem potentiam , & erudiri ad reipublicg difciplinâ.
    Φopularem fufficienter fehabc nihil.n.profunt vtiliflimae leges
    quae
    - -

    Liber Qujntus. 179


    [A quæ à gubernatoribus decerníi De mutationiburegni,& tyram ` Eo
    tur, nifi moribus inftituti & di• midù. Cap. I O.
    {ciplina imbutiin republica ho Eftat nunc videre de vnius
    mines fuerint:fi leges popula• gubernatione, ex quibus
    res,populariter:fi paucorum po corrumpatur, & per quae
    tentiae, ad hancipfam guberna feruari valeat. Ferè auté fimilia
    tioné.Nam fi eftin vno intempe ac propinquafunt illis, qug dixi
    rautia,eft etiam in ciuitate.difci• mus fuprà de cgteris gubernatio
    plinaautem reipublicae eft, non nibus,illa quæ circa regnum, &
    eafacere per quglgtení pauci po circa tyrrannidem contingunt•
    tétes aut populares,fed per quae nam regia quidem poteftas opti
    valeant, 1lli quidem paucorum matum gubernationi refpödet.
    gubernationem tenere, hi vero Tyrannis aüt, ex paucorum po•
    popularem.Nuncaüt in pauco^ tentia illa poftrema,&ex popu^
    rum potentia,gubernatorum fi lari componitur. quapropter p< E.
    lij delicijs intendunt: tenuiorum niciofiffima eft his qui fub ea
    autëfilij gymnafijs laboribusq; funt: vtpote ex duobus compo- '
    exercení. itaq;& volunt magis fita malis, & tranfgreffiones ôC
    & poffunt res nouas moliri. In delidta continens,quæ ex amba•
    populari vero ftatu, q maxime bus 1llis proueniüt. Exiftitq;ge•
    videtur effe popularis,contra ἀ neratio ftatim ex cótrariis vtriq;
    vtile fit conftitutü eft. huius rei iftarum. nam regia poteftas pro
    cá eft, q» male definiunt liberta tutela praeftantium virorum cö
    té. Duo funt.n.quib° popularis tra populíi reperta eft:& fit Rex
    ftatus definitur, poteftate fum ex praeftantibus per excellentiâ
    ma populi, ac libertate. Iuftum virtutis, vel rerum geftarü quæ
    aüt aequum videtur effe. gquum fintâ virtute, vel per excellentiâ
    vero quodcunq; videatur multi huiufmodi generis. Tyrãnus ve
    tudini,id effe£tabilitum*:liberìi ro originem habet â populoac f
    3£cipuü.
    aüt & gquum quodcunq; velit multitudine, contra nobilitaté,
    qs facere. itaq;viuit vnufquifq; vt populus iniuriam ab illis nö
    vtvult, in huiufmodi populari patiatur. Patet hoc exipfishis
    ftatu,&ad quod glifcit,vtaitEu quae contigerunt. ferè.n,tyranni
    ripides.Sed hoc eft prauum.non vt plurimum faéti funt ex duéto
    enim putandum eft effe feruitu^ ribus populorum, fidem adepti
    tem,viueread formam reipubli• ab initio pp calumnias contra
    eg, fedfalutem.Exquibus igitur nobilitatem ia$tas. Tyrannides
    mutantur refpublicæ &corrum igituraliae in hunc modum con^
    puntur, & perquae feruantur& ftitutae funt, ciuitatibus iamad^
    permanent, vtfimpliciter dicav au&is. Aliae prius ex regibus
    smus,totô talia funt, tranfgredientibus patriaiura,&
    * ! af{&•
    Politicorum,
    e affe&antibus magis dfiari. Alig patianí, necêt popul9 afficiatur K .
    ex ele&tis ad pricipales magiftra contumelijs . Tyrannusauté, vt
    tus:antiquitus.n.populi confti^ f£pe iam diximus,ad nullâ cöem
    tuebãt diuturniores adminiftra^ refpicit vtilitaté,nifi gratia pro•
    tiones δ{ procurationes. Alig ex prij commodi.Eftaütobie&um
    paucorum potentia, eligentium tyranni,qüi placeat: regis, quod
    vnü aliquè ad maximos magi• honeftii fit. quamobré &illa in
    ftrat?.Oibus iftismodis facultas quibus plus habent, funt tyran•
    fuit idpficiendi, fi modo voluif nis quidem pecuni;,regibusaút
    fent!, per potentiam fibi prgexi• homores, öC cuftodia regi á ciui•
    ftentem, vel ex regia poteftate, bus fuis eft, tyranno aütä pere•
    vel exhonoribus à populo exhi grinis. Quòd vero tyrannis cöti
    hibitis. ceu Phidö apud Argos, neat illa mala qug funt & popu•
    &alijalibi regiam poteftaté ha^ laris gubernationis & paucorü
    H bentes tyränifunt fa&i.circa Io potétig, manifeftum eft.Ex pau
    niamvero tyranni,& Phalaris, corum quidem potentia finé ef
    ex honoribus. Paneti° quoqsin fe diuitias.per has.n.folas necef
    Leontinis,& Cypfe,* Corinthi, fe eftpmanere,vt conduétos reti
    & Pififtratus Athenis,& Diony neat cuftodes, vt fumptus faciat
    fius Syracufis,&alij eodé modo in educádo, vt populo fuo in nul
    exfauore populorú, apud quos la parte confidat. itaq;arma ciui
    multü poterät. Vt ergo dixim*, bus fuis adimere,acmultitudiné
    regia poteftas inftituta eft fm populi cöculcare, ac ex vrbe pel
    optimatum gubernationé.eft.n., lere,&vacuam habitatorib* ci•
    fm dignitaté,vel per virtutem uitatem reddere,cöia funt vtra•
    propriam, vel generis, vel p be runq;, paucorum f.potentig,&
    neficia collata,vel per ifta fimul tyrannidis. Ex populari aiit,ve
    ac potentiam. Oës.n.qui maxi^ xare nobilitatem, clam euertere
    I mabfificia in ciuitates gentesq; & palam,& in exilium pellere, M
    contulerunt,vel qui eâ facultaté tanę aduerfarios & machinato•
    habuerunt vt conferre valerent, res cötra potentiâ fuâ. Ex his.n.
    hoc honore potuti funt, alijbcllo & confilia aduerfus eos iniri có^
    conferuatis populis ne in feru.tu tingit,alijs dominationem affe
    tem deuenirét,quéadmodü Co« &tantibus, alijs feruitutê fugien•
    drus,alij â feruitute liberatis, vt tibus.VndePeriandri confilium
    Cyrus.alijq» condidiflent vrbé, Thrafybulo datum,fupereminé
    vel q> regioné acquiliffent, qu£•tesfpicas decerpere, tançí opor•
    admodü Lacedgmoniorum, tunum fueri eminentiores ci•
    Macedonum,& Molofforum re^ uium de medio tollere. vt igitur
    ges.Vultauté rex effe cuftos, vt fere di&ú eft eadem. principia
    çquidiuitias habét, nihiliniuftii mutationü funtcxiftimanda,&
    A \
    Liber Quintus. »8o
    ■,
    A in rebufpublicis& in vniusgu intulifsétqualisfuit ihuafio illa p.
    £t
    ' , bernatione, p côtumeliâ.n. &p Crateiaduerfus Archelaii:femp
    metü,& per contéptü infurgüt enim moleflailli fueratcöfuetur,
    pleriqs (ubie&orü aduerfus do doeius.Itaq; paruaëtoccafio fu£
    minantes, iniuriae vero maxime ficiens fuit,vel qa filiarü nullâ fi

    : pcötumeliâ, nönunάδ{ p abla bi dederat,cü fedaturü,pmififr


    tionérerü fiunt.funtaiit& fines fet.fed primâ occupat?belload^
    ibi tales,quales funt circa tyran^ uerfus Syrrâ Arabæum tradidit.
    nides & regna.opes.n.&hono• regi Elibiae: alterâ vero filiâ mi … •* *
    res g in tyrãnis regibusφ maxi• noré natu filio Amyntg cöiuga
    micöfpiciuní,a{{e&tantoés. In uit:exiftimans phüc modü mi.
    furgitur aút qiiqsin corpus do nime{ibi fore aduerfaturum ex.
    minantis,qfiq;inipfam diiatio• Cleopatra gêitü, fedidignatio
    né.Qíi.n.p cótumeliâadducun nis principiú extitit, q> grauiter, E
    É impet?
    Is tur hoíes ad infurgendii, p. ferebat fe ad iibidinis gram ha
    fit in corp?.cüq; fint
    1 cötumeliae beri.Fuit vná cú ilload ré patrá
    partes plures,vnaqugqgillarum dâ Hellanocrates Lariffaeus ob
    concitatad irâ,irafcentium vero. eandécám.qú.n.abufus aetate il
    plurimi vltionis câ impetum fa: lius nó, vt,pmiferat deducebat,
    ciíit, nö câ potentiae. Quale fuit ob cótumeliâ id fieri ratus ἐ, nö.
    illud filiorü Pififtrati: ob contu ob amoré. Paron vero & Hera
    meliâ.na forori Harmodijillatâ, clides AenijCotyn peremerunt,
    – vltion&
    §&ipfum Harmodiú cópellatii, *patri maétâtes. Adamas vero â fumentcs
    impet? in eos fa&us cft, ab Har Cotyrsbellauit,quafi contume- É;.
    modio quidé pp fororé,ab Ari• liaaffe&us, q* ab eo in pueritia
    ßogitone aút pp. Harinodium. exeά? eét. Multi ét ob verbera- F
    *' Aduerfus Periandrü quoq; Am tum corpus vel interfecerunt ira
    C bracig tyränü infidiæ fa&g funt, perciti, vel impetü fecerunt qua
    ex eo quiain potu, qué amabat ficontumelia affe&i, & contra
    puerì interrogauit, annödü ex hoíesin poteftate cöftitutos,&
    fe pregnans effet. Philippusve contrareges.vt.Megaclesapud
    ro â Paufania occifus eft, qa non Mitylenem Péthalidas circum
    vlcifccbaí contumeliâ fibi faétâ euntes:& clauis pulfantes, cum
    ab Attalo.Et Amyntas paruusâ amicis aggreffus, interfecit. &
    Derda, quia ia&aretfe illi? aeta poftea Smerdes: verberibus cæ
    teabufum effe. Et Eunuchusab fus, & à mulieretra&us Penthi
    Euagora Cyprio. q* enim mu konfterimit. Archelai vero necis
    lier renueret eius filiü, quafi cö princeps fuit Dechamnichus.is
    tumeliaaffeótus eü necauit.Plu enim prim? caeteros aggreflores
    simaevero inuafiones fa&£ funt cómouit & irritauit.cà vero fuit
    ex co, ga in corpusvcrccundiâ ira, q* illum Archelaus Euripidi
    poetae
    *a
    l
    c.*, :
    Politicorumi.'
    & poetæ verberádaii* tradidiffet. cú effetduxexercitu$ Amadoci; R
    erat vero infenfusilli, Euripides Quidã vero hmói plurium gfa
    ob malediétíiin ipfiusinfuauita infurgumt,ceu pp contemptum,
    téorisia&tatum.Etalijcöplures & pplucrii: velut contra Ario
    tali de câvel interfe&iufunt,vel barzané Mithridates. Maxime
    in periculum infidiarum vene veropp hanc cám infurguntii,
    runt. Similiter quoq; pp metü. qui funt natura" fuperbi, & ho- •,„.„
    hæc.n.vna ex caüfiseft,vt in re norem habent ex rebus bellicis

    * Artapa
    publica, ficét vnius in guberna apud dominantes & principes.
    An&. tione,ceu Xerxem *Arthapoba fortitudo.n. potentiâ habens fu
    nes metués calumniâ de Darioy pefbia eft, per quas ambas qua^
    q* eum fufpendiffet Xerxe non fifaciliter fuperaturi eos aggre
    iubente, fed putans illi veniam* diuntur. Eorum vero qui ob ho
    : effe datâ propter coznam, quafi noris cupiditatéinfurgüt, alius
    H ab ignofcente.Aliæ vero pg cö moduseft cáæ,vltra iäm diétos. l.
    temptum. vt videns quidáSar Non.n.vt quidam tyrannos in•
    danapalum regé inter eas mulie uadunt fpe magnorum cömodo
    res pëfa diuidenté, fi modo hæc ríi magnorüq; honorú quos in
    fabula vera fuit: &fi non in illo, illis cernunt, induéti , fic & qui
    attamen hoc in alioverum effet, ob honoris cupiditatem eosage
    Et Dionyfium pofterioré Dion. grediuntur: fed illiquidé vt eafi
    inuafit, q* eum cötemnebat cöz, bi arripiât, ô in tyrannis admi
    fpiciens ipfum Dionyfium fem rantur: hi aür, vt ex regefta me•
    per ebriü, & ciues Syracufanos morabili atq; egregia famam ac
    ita fehabere. Amicorum etiam celebritaté nominis confequan
    quidá infurgút pp contemptii. tur, non dominationé acquirere
    obfidem. n.eis adhibitam fper volentes, fed gloriâ.Sunt tamen M
    nunt,tanquä facultatem haben^ numero perpauci, qui ob hanc
    I tes clam moliendi, & putantes càm moueantur: cöftituendum
    fedominationem obtinere pof eft.n. fibi viuendü non effe, nifi
    fe, quodámodo per cötemptum rem confecerint: quibus adeffe
    inuadunt. Tanquam. n. poten oportet Dionis propofitum, fed
    tes & cötemnentes periculfi,pg non facile quidem eft vt fiat in
    fuam potentiam faciliter infure multis.ille.n. cü paucis militib?
    güt: vt duces quidá exercituum contra Dionyfium profe&us,ait
    aduerfus principes fuos. quéad. quantumcunq; progredi pofíet,
    modum Cyrus cótra Aftyagen, fatisidfibi fore, vt ii vel parum
    cuius & vitâ & potentiâ cötem terrae illius inuafilfer, pulchrum
    nebat, cernés & copias eius iam iam fibi mori exiftimaret. Cor
    confenuiffe, & ipfum in delicijs rumpuntur autem ryrannides,
    Vitâ agerc,& Scuthes Tkracius, vno,quidé modo, vtvnaquaeqs
    aluarum
    Liber Quintüs. 2.81
    A. aliarum rerumpublicariiab exa gnú fuerit, q> pleriqseoräçì do- D
    tra, fi aliqua fit contraria refpu minationes adepti funt, easvfq3
    blicarobuftior. má voluntas qui ad extremú cóferuauerunt : fed
    dé aderit, pp contrarietatem ele qui ab illis fufceperunt,cófeftim
    &tionis : quae autem volunt, oës vt ita dixerim, perierunt oës, in
    £fficiunt:modo poflint.Contra voluptatibus. n. viuentes, effi•
    riae vero funtgubernationes, po ciuntur facile cöténendi,acmul
    ulus quidé tyränidum fm He• tasfibent occafiones opprimenae
    Ε figulofigulus, nãgu^ difui. Particulam vero quandã
    bernatio populi illa poftrema, odfi debemus irâ exiftimare. nâ
    tyranniseft.regiavero poteftas uodãmodo earundé rerum câ
    &optimatum gubernatio, pro^ exiftit,& eft interdum ira effica^
    pter cötrarietatem gubernandi. cior ά odium: vehementius. n.
    Quapropter Lacedaemonijmul infurgüt, ga perturbatio illa nö
    taseuerterunt tyrannides, &Sy vtiíröne. Maximevero contin- $.
    * . » racufani per id tempus, quo ref> gitvtira deferantur, qui contu
    publicæ eorum reóte guberna melia fuerunt affe&ti: p quâ qui
    bátur,Alio aüt möcorrumpun^ dem cám & Pififtratidarii dele•
    tur, cùin feipfis feditionem ha taeft tyrannis,& multæ aliarü.
    bent:quemadmodü circa Gelo Sed odium magis róne vtitur.
    nem faétü eft,&nunccirca Dio nâ iracum dolore fit: quare non
    nyfium.Gelonis.n.filium Thra facileröne vtitur: odiü vero fine
    fibulus. Hieronis frater pillecea dolore. Vt aüt fummatim dica•
    bras & voluptates traducebat, mus, quotcunq* caufas diximus
    vt ipfe dominaretur. domeftici paucorum potétig illius poftre
    vero ac neceffarij per faétionem mæ & nimiae, ac popularis gu^
    repugnabant, vt non tyrannis bernationis extremg,totidem §£
    oino diffolueretur, fed Thrafy^ tyrannidis caufas effe ponendfi
    - C bulus, verum alijinter hæc con• eft. nä&hg funt diuifióne tyram f
    fpirantes, eam occafionem na nides quædã. Regnú aút ab his
    ¢ti,ipfos oés pepulerunt. Diony qug extra funt, minimü corrum
    fium aüt Dion, contra eum co pit, quapp & diuturnius cft: ex
    pijs duétis cum effetaffinis, fu fe aút ipfo vt plurimíi euerticö
    fcepto populo, illum pepulit,ip tingit. Corrumpit auté duobus
    fevero interfe&tus eft. Cúq; duae modis.vno,fifeditio oriatur in•
    ßnt caufae, propter quas maxi• ter eos quiparticipcs funt regni:
    me contra tyrannos infurgunt, alio modo, fi tyrannice gubere
    odium,f.& contemptus: odium nare pergant,volentes effe domi
    quidem exiftat oportet in tyran ni plurium,& contra legé. Non
    nos:ex contemptu aüt plurimae fiunt nuncamplius regna, fed fi
    fiunt eucrfiones. Huius verofi-. quafiunt, monarchig&tyráni
    Moral,cücö, Aüer, NN des
    Politicorum,
    e des magis fuit, ob id, garegnú fuperaddit, poteftate quidæ mi- K
    fpontanea gubernatio eft,acma nuens, fed tempore augens re
    iorum proprie.& plurimi pares giam authoritaté, vt faceret eâ
    funt, neq;vfq;adeo praecellétes, quodámodo non minorem (ed
    vt ad magnitudinë dignitatéq; maiorem, vt ad vxorem refpon•
    huius gradus fe poffint attolle diffe feruntdicentem, annö eru
    re.atq; ex eo fit,vt fponte illinö befceret q, filijs minorem pote•
    pareat. q) fi deceptione quis aut ftatem regiam derelinqueret, ûg
    vi dominetur, iam apparet hác â parentibus ipfeaccepiffet: nö
    effe tyränidé.In regnis aüt illis, profeéto, inquit, ná relinquo eis
    in qbus fuccediípgenus,ponen multo durabilioré. Tyrannides
    dú eft corruptionis effe cäm',vl vero feruantur duob? modisin
    traillas quae fupra funt diétae, q» ter fe cötrarijffimis.Quorum al•
    plerunq* contënendi hoies fucce tereftis, quem per fucceffionem
    H dunt in regnum,& q> ctim nö ha tradirum plurimi tyrannorüob
    beant potétiam tyrannicam,fed feruant. Horü autem multa cö• L
    regiam, fuperbiunt. Eft. n.faci• ftituißeferunt Periandrum Co
    lisdeieétioregis.fi. n. nolint,fta rinthium.multa etiam ex guber
    tim non erit rex.at tyrannus etiá natione Perfarum eft affumere.
    nolentium eft. Corrumpuntur Sunt aüthgc, illa perniciofa,qug
    ergo gubernationes vnius per fupraretulimus oi conatu à ty
    has, & huiufmodi caufas. rannis fieri,quòdominationem
    Per que, regna/ermantur, &• quibus me retineant, veluti potentiores de•
    disrrtimeantur tyrannides. Cap. 1 1. cerpere,& fapientes perimere.
    Et neq; comeffationes permitte
    Eruanturaiittimpfr loqué.
    S do, ex contrarijs.fingulari·
    re,neq5 fodalitates,neq; difcipli•
    V~ ter aút loquendo pefdedu ná neq; aliud quicquã tale, {ed
    I étionem illarii ad mediocrë mo» oia cauere, vnde cöfueuerit ori•
    dü. Quäto.n. paucorum eft po riinter ciues intelligentia, & fi- M
    teftasomnis, tanto maiori tépo des.Etneq; fcholas,neq* conuen
    re neceffe eft eâ durare.nä& ip tus aliquos fcholafticos fiericö•
    fi ö(g regunt minus fuperbiüt, cedere: et omnia facere,exquib°
    magisq; moderati fiunt,& illi g ciues interfe quammaxime in•
    reguntur inuident minus. Pro• cogniti fint: cognitio.n. fidé ge
    pter hoc.n. &apud Moloffos lö neratinter ipfos. Et fatellites ei?
    go tempore durauerüt reges,& apparere femper, ac verfari fo•
    apud Lacedgmonios,q>ab initio ris, quominus latere poffit quid
    ftatim in duas partes diuifa fue quifq3agat, affuefcantqs animii
    rit regia poteftates. Et poftea fubmittere per feruitutem cöti•
    Theopompus ad mediocritatë nuá.&aliaqugcunq* talia Perfi•
    magis illam deducens,Ephoros cact Barbarica,tyrannidisfunt.
    cunéta
    - - -

    Liber Qujntus. 182.


    :| A cun&a.n.idem poffunt.Et nela popularé guberhation£,tyráni- b
    teant conari,qugcüq; qs dixerit, ca funt ota: vt potentia mulierú
    aut fecerit. fed effe exploratores. domi,quò reuelent virorü fecre•
    quéadmodü Syracufis hi $i tra• ta. & manumiffio feruorü eadé
    «du&ores nuncupabaní, & auri• decá.nö.n.infidianíferui& mu
    eularij, quos fubmittebat Hie• lieres tyráno. etfi,pfpere degát,
    -ron, vbicunq;foret congregatio neceffe & beneuolos fore,& erga
    2liqua vel cöuerfatio. minus.n. tyrannidé,& erga popularé fta^
    αudét gligc timent, etfiaudeant rü:ná & popul°dfis effevult.Ex
    minus latere poffunt, Calumnia û fit, vt adulatores apöfvtrofqg
    ri quoq;fuicé,& cömittereami in honorehabeant.eft.n.qpopu
    cos ciiamicis,etplebé cum nobi lum colit & ducit, populiadula
    litate,& diuites inter feipfos,& tor.Tyrannorii verogaffentan•
    fubditos ad paupertatem redige do cöuerfaí:qd eft opusadulato E
    * re, tyrannicæ eít prauitatis.vt ris.näpp hocprauosamicos ha• * .
    neq;fumptus fiat in cuftodia, & bét tyráni,q» adulationibus gau
    illi quotidianis moleftijs occu dét. Idaüt nemo faceret qmétè
    pati vacare non poflint ad confi haberet libero hoîe digram: fed
    lia cötra tyrãnos ineunda. Exé amant boniviri,vel nöadulant.
    : plü huius funt pyramides Ægy• & vtiles praui ad praua: clauus
    pti,& donaria Cypfelidarum,& n.clauo,vtdiétat;puerbifi.Nul•
    olympi aedificatio â Pififtratidis lo gdem honefto, nullo% libero
    faóta, & Policratis opera circa dele&ari,tyränicüê: fe.n.folüeé
    Samum. Haec.n.omnia fuerunt talé,putat tyránus.Quiaüt fub^

    ? inftituta adocium, ad quietem ditorfi,vel honeftatiftudent, vel


    populorum tojlendâ, &ad indu libertati, minuere excellentiâ &
    * , cendam paupertatem per tribu• praeeminentiam tyranni vident.
    ? torum penfioné: vt èt Syracufis Oderunt ergo illos tyráni, tanę
    : $ fa&um eft.Dionyfio.n.éam ciui euerfores poteftatis fuae. Peregri
    tatem tenente,cötigit Syracufa nos étin conuiuia& familiarem
    nos in quinqsannorum tpe cun^ vfum magis recipere ἀciues,ty
    &as facultates fuas in foluendis rannorum eft: quali illos quidë :
    tributis confumpfiffe.Studet ét habeant hoftes, hos vero non ad
    belli concitare tyrannus, vtne uerfantes.Haec& hmói á tyran
    gocijs occupenturciues,& indi mis fiunt pro dfiationeretinéda,
    gétia ducis continuo detineant. nec qcquá omittunt prauitatis.
    Et regniiquidem per amicos fer Sütaüt (vt ita dixerim)hæc oía
    uaí:tyranni aüt eft maxime ami tribus fpëb?cöprehenfa.Tria.n.
    cis diffidere, quafi velint oés, conie&tat tyrannus.Vnii,vtani•
    poffint aüt maxieamici efi fub« mos imminuat ciuiú, nemo.n.
    uertere. Et qfiunt circa vltimâ paruianimicórra tyränä infur•
    - NN # git.
    %
    — -—- - - - — — ----- - -

    -;
    PoliticorumL :
    s git. Scάm,vt ciues interfe diffi natio videatur.Primum enim vi K
    dentes reddat. non euertií.n.ty. deri cömunium commiodorum
    ramnus,nificiuiú aliquiinter fe curam habere,non effundentem
    fidem habeant, quapg& bonos largitionestantas, vt ciues mole
    viros perfequií, quafi peftiferos fteferanti quandoquidem ab il•
    &aduerfarios dfiationi fuae,non lis capitoperantibusac laboram
    folum quia non acquiefcunt in tibus in fua tenuitate, donat ve^
    feruitute viuere, verumetiã qa rofcortis, & peregrinis, & hi•
    fides eis&inter fe,etab alijs plu ftrionibus effufe: rationé reddé
    rima adhibetur: neqs accufant rem eoríiquæ acceperit &expè
    alios, neq;ipfiinterfe accufaní. derit.quod iam fa&um eftâ qui
    Tertium,impotentia agendi.ne bufdam tyrannis, fic.n.admini
    moenim fibi impoffibiliaaggre ftrans, non tyránus videbit, fed L
    * ditur:itaqsneqstyrannidé tolle^ legitimusgubernator,nec erit ei
    }H re,fi potentia defit. Ad quoser* formidandum,ne quandoq* fibi
    go fines referantur tyrannorum qefint pecuniae, cdm fitdfis ciui
    confilia, tresifti funt. Ad has.n. tatis, fed difpergentibus tyrãnis
    fuppofitiones tyrannica redigi •x;ppria domo. Et prodcft hoc |
    poffunt vniuerfa, partim ne con magis, çgrelinquere congrega• .
    fidât inter fe ciues, partim vt po tas.minus.n. cuftodesipfi cötra
    tentia eis defit,partim vt pufilla tyrannum obres ipfas infurgét.
    nimiefficiant.Vnus ergo modº, Suntaíit formidabiliores*abfen
    |
    quovtuntur tyranni,taliseft.Al tibus tyránis, qui cuftodiiit,§ * s.;,.
    ter vero modus,contrariamiftis ciues.ná illi quidé vnâ abfunt, ,.:.,,.
    qug di&afunt, diligétiam facit. hiafitremanent.Deinde reddit?
    Eftaíit deprehendere ipfum ex &impéfasapparare oportet, tíi
    regnoríi corruptione.vt.n.regni gía diligentisadminiftrationis, M
    modus corruptiöis vnuseft,gu tum etiâ, vt fiqfi foret opusillis
    bernationem ipfam regiâ magis vti poßintad belli necefíitates,
    redaceread tyrannicâ:ita tyräni 6mninoq; feipfum 5bere cufto•
    dis cößeruatio eft,ad regiam gu^ dé & qugftoré, non vtfuarü pe
    bernationé magis eam referre, cuniarü , fed vt cömuniü & pu•
    vniifolummodo cuftodienté, vt blicarü. Et viderivellenonafpe
    potentiâ retineat,per quam non rum,fed cú grauitate honeftü,et
    modo volétibus,verüetiã nolen talé, vt eü non timeátobuij, fed
    tibus dfiari poffit. nam fi hanc magis reuereant,hoc aüt non fa•
    abijciat, fimulabijcit& tyränüi cileeíiaffequi,qui foret contem
    effe.Sed hoc tanę fuppofitioné nédus.Quapp opus eft,vtfi non
    quandâ manereoportet: caetera aliarüvirtutü, at falté ciuilis eú
    vero partim facere, partim quã curâ habere,ac talé de feipfo opi
    optime{imulare,vt regiaguber^ nionéafferre, Infuper nö folum
    ipfum
    l .
    - -

    Liber Quintus. 28;


    A ipfumvideri nulli;ptinus ciuiíi poenas vero&animaduerfiones P .
    contumeliâ facere, fed etiã nemi per alios infligere,per magißra^
    ni illorú g circa eü funt. Eodéq; tusvidelicet,& iudicia.Cöisve*
    nmodo fe haberemulieresfuaser rocußodiaois diiationis vnius,
    ga cgteras mulieres. ná & g con eft neminem vnum præ cæteris
    tumelias mulierü permultgiam magnum facere,{ed plures:nam
    tyrannides perierût.Et circavo fe inuicem cuftodient. Qgödfi
    luptates corporis cötrariú face quem extollere oporteat, non tíi
    re,j núc faciant quidâ tyranni. eum qui fit moribusaudaximam
    non folü enim ftatim ab aurora huiufmodi hoïes aptiffimi fun*
    id agunt,côuiuanturq; per dies ad inuadédum circa res omnes.
    plures, verüetiá apparerevolíit Si vero.cuiufquam potentia
    í alijs q> ita faciát, vt tanę felices minuendaeft,modice ac növno
    beatosq;admirentur. Sed in tali , {imulimpetuomnis poteßas eft , -

    busmaxima erit moderatioad auferenda. Infuper ab et contu


    hibenda,vel faltem videantur il melia abftinendum,5cipue tiiâ
    la fugere. non.n.faciliter inuadi duabus:ne in corpusflagris,nee
    poteft. nec faciliter conténi qui uein aetatem libidine infultum
    fobrius fit,fed qui ebrius:neqag agat, Maximeqsid cauendumin
    vigilet,fed qui dormiat. contra^ illis hominibus,qui honoré ma«
    rium q3agendum eftfupradi&o gnifaciunt.nam in pecunias illa^
    ; rum fereofum.corroboranda.n.
    & ornádaciuitas eft ab eo,tanöj;
    taminiuriam,auarihoies grauie
    terferuntiim honorêvero illatâ,
    £ curatore, ac non tyranno.Vide &quiboni funtviri,& qhono
    ri etiam oportet ipfum erga reli rem magnifaciunt, permolefte
    gionem Deorum affici vehemen patiuntur, quapp aut non huiuf
    C
    ter,minus.n»formidabunt popu modihoium opera vtédumeß,
    li,nequid contra iuftitiam fiat,fi aut animaduerfionesin illospa I , -

    : religioni deditum illíi exiftima trio more, ac fine vlla contume


    bunr,acDeorum timorem habe liafunt faciëdae. In ætatem vero
    re : minusqs contra illum aude. examorefir conuerfatio, non ex
    bútifurgere, quafiDeos habeat licétia. deniq; hoc dedecorisom
    *propitios &fauentes. Veruntii nino, impenfione maiorum ho
    oportet fine, improbitate talem norum eft redimendum.Eorum
    videri, atqseosvirosquialiqua aiit quiad vim inferendam con• -

    in re laudabiliter fe gefferint, ho tra corpus tyranni infurgunt,ile


    norare,ita vt non exiftiment vn li funt formidandi & cauendi, q,
    quam fe magis honorari à ciui• ita difpofiti funt, vt amplius vi^
    bus fuis, in libertate degentibus uere non curét, cüm occiderint.
    potuiffe. Hos autem honoresip Quapg maxime cauendum eß
    femet tribuere dcbet tyrannus; ab his, qui vel feipfos,vel eoa
    -
    NN iij quos
    -
    - - -—

    __-__-_-_

    - - .* Politicorum;
    6 quos habébant chariffimos, con §tis, neq; ex eo q» ipfe necp odio r
    tùmelia affe&os putant.fine vl fit neq;formidetur: verumetiam
    ha.n.cura ;ppriae falutis irruunt, ex eoquód longiorem & dura
    qui pindignationem & iram ag biliorem eius dominationem fo
    grediuntur, quemadmodum ôz recontingat. lnfuper moribus
    Heraclitusinquit,durum effedi talem effe, vt vel re&e fe ha
    &ens pugnare aduerfus iram : vi beat ad virtutem, vel femibon*
    ta.n.idemi. Cümvero ciuitates quidam fit,& non malus, fed fe»
    exduabus conftent partibus, ex mimalus.
    inopibus £5£opulétis, maxime Qae gubernationes minimum durant.
    quidem de vtrifq; partis falute Qg«fuerit Socratù opinio apud Pla -
    cogitandum eftab eo qui guber tomem,©* eiw reproba
    nat,&alreros
    * . - -
    abalteris
    -
    nullain
    -
    tio. Cap. 1 z.
    j iuriaaffici. Quicunqstfieorum Tqui omniíi gubernatio
    fint potëtiores,hi præcipue funt num breuiffime durare fo L
    iìgubernationevédicandi,acve Tlent paucorum potentia,
    fut proprfjefficiendi. nam fihoc & tyrannis.Quippeilla qug plu
    extiterit, neqs feruorum libera rimo durauit tempore Orthago
    tionem facere compelle£ tyran ræ&filiorü, q apud Sicyonios
    nus, neq* arma adimere. altera tyrannidem habuere adcentefi•
    nanq; pars tyranni potentiae ad mum vfgannü peruenit. Dura»
    iunóta, fufficiens erit ad fuperan tionis vero caufa fuit,q> medio•
    dum eos quicötrainfurgerevel critate quadã ergafubditosvte~
    lent. Superfluumautem particu bant, multaq; legibus feruientes
    lariter dicere de omnibus iftis. agebant. Et quiaaptus rei mili•
    intëtio.n.manifeftaeft, q»opor• tari fuit Clifthenes,non facile c6
    ter non tyrannicum, fed tanquã temnendus habebatur.Plurimü
    patréfamilias & regem effe pu vero conuerfatione,&vfu fami•
    I tariabillis,
    qui fub eo funt,'nec liari fauorem & gratiam homi- M
    profecapiëtem, fed pro commu num acquirebant. fertur.n.Cli•
    nisvtilitatis cautela & cura,& fthenes coronaffe iudicem, qui
    mediocritatem invitafequi, nö vi&oriae illius contradixerat.
    exceffus.Prgterea egregios viros Aiunt quidam huiusiudicis fta
    perfamiliaritatem fibiconiunge tuam effe illâ, qui in foro fedet.
    re, plebem vero ac multitudinë Piliftratus quoque fertur, ali•
    per fauorem & gratiam in obfe quando apud confilium Areo•
    quio retinere. Ex his.n.neceffe pagi citatus iudiciü fubííffe.Se•
    eft non folum dominationë eius cunda vero apud Corinthum
    effe pulchriorem , & optabilio Cypfelidarum tyrannis. nam ea
    rem,exeo quia melioribus impe durauit annis tribus & feptua*
    rct & non abicótis,n¢queaffe ginta,&menfibus fax, Cypfelua
    cnim
    -
    — - - - - _- . __- _-
    _

    Liber Quintus. 184


    A enim ipfe tyrãnidé exercuit an• nma, mutatio nulla propriaafff- p.
    nis triginta, Periädrus vero qua gnatur,inquit.n.caufam effe mu
    draginta quatuor,Pfammeticus tationis,quia fic natura compa•
    autem Gordijannis tribus. Cau ratum fit, vt nihil permaneat,
    £a vero durationis eadem fuit • fed in ambitu quodamtemporis
    ctim enim popularis effet Cypfe mutationem recipiat. effe vero
    lus, ac gratiaapud multitudiné principium horum, inquit, quo
    præualeret, finevlla corporis cu rum fefquitertius cubu quina•
    Íìodia in dominatione perfeue rio cöiugatu duas exhis
    rauit Periandr aute eius
    . us m
    s bet har•
    fi monias,inquiens,quád nume
    Jius, magis tyränicefegeffit,fed rus diagrammatis huiuso efficia*•
    vir erat Belloegregius.Tertia Pi tur folidus,vtpotenaruraprodu
    fißratidarum Athenis. haecau*
    cente prauos,& meliores difci•
    * * tem uon fuit continua: bis.n.ty^ plina. Hoc ergo forfan inqt non
    s rannide pulfus fuit Pififtratus. male, fieri. m. poteft vt fint ali•
    itaq;ex annis triginta tribus,fo^ qui,quos difciplinainfti ac
    :
    ?
    lum annis feptem & decem ty• bonosfierivirosimpoffibitui, le eft.
    rannidè exercuit : filij vero eius Sed haec* non propria mutatio '*:!;*•
    annis decem & oéto: atqueita foret illius reipublicae,quâ opti•
    omnesfimulanni fueruntquin^
    mam effevult, magis quàmalia
    quc& triginta.Exreliquisyero rum omnium,& vniuerforum
    iila quæ apud Syracufas fuit, quae fiunt, & ex tempore, per

    ,
    t?
    Hieronis, & Gelonis, fed non

    n
    uodefun&usef Hieronau
    t:
    quod inquit omnia muta
    longa fuit. haec annis enim non quae non fimul incipiunt,ri,
    amplius ἀduodeviginti dura^ quoque mutantur: ceu fi pridiel
    uit. Gelo enim fept
    &
    fimu
    em amnis mutationis fa&a effent , fimul
    cüm tyrannidé exercuiffet,o&a fortemutantur. Praeterea quam
    tem ob caufam ex illa tranfitad La•
    et decem : Thrafybulusvero men• cedaemoniorum rempublicam?
    fe decimo excidit.cgterarum ve• faepius enim in contraria tran•
    ro tyrãnidum pleræq;breuitem feunt refpublicae omnes, quàm
    pore durauerunt omnes. Quae in ea quæ fint propinqua. Ea•
    igitur fint tam circa gubernatio dem ratio eft, de alijs quoque
    nes plurium,quâm circa gubere mutationibus . Ex Laconica
    nationem vnius folius, perquae enim , inquit, mutatio fit ad
    & corrumpantur & feruentur, paucorum potentiam : ex ifta
    ferè di&um eft de omnibus.In
    vero ad popularem ftatum : ex
    Republicavero Platonis Socra illorurfus ad tyrannid em. At^
    tes de mutationibus loquitur, qui & è contrario mutantur:
    nec tamenre&e. Illius. n. reipu• ceu ex populari in paucorü po^
    blicae,qugcftoptimaatque pri• tent iam, & magisquidemquá
    NN iiij in
    -— -
    -

    3. *' : ' Politicorum , *


    © iii* tyrãnideni. Præterea tyran ciuitates fub paucorum guber» r
    * Porap- nidis vtrum mutatio fit vel non natione opulentorum&inopíi.
    xiav. {ir, nil dicit propter quam cau Qgid enim aliud huic formæ &
    fam,necin quam reipublicg{pe Laconicæ accidit,velaltefi cui»
    ciem tranfit. Huiu8 vero caufa cunque,vbinon omnes æqualia
    eft,q> nö faciliter dicerevalebat; poffideant,authöoësæqualiter
    indefinitum enim, nam fm eum fintboni viri? nullo aüt paupe/
    oportebatin primâ & optimâ: riorefaéto, nihilominus expaua
    fic enim vtiq;fieretcontinuo cir corum tranfmutantur guberna»
    culus. fed mutatur in tyrannidé tione ad popularemftatíi,fiplu .
    tyrannis, vt ea qug apud Sicyo res finr inopes:& ex populari
    nios ex Myronis tyrãnidein Cli in paucoriipotentiâ, fi potëtro»
    ßhenis. & in paucorum peten« resfintbpulétię multitudo :&!
    tiam, vtilla quae in Calcide fuit alteri negligát, alteriintendantu
    H Anticleontis, &in popularem Cumég plures fint cauf;,exqui• ;
    ßatum, vt illa quæ Gelonis fuit bus mutationes fiunt,easnödi»i ,
    Syracufis,&in optimates,vtilla cit,fed vnâ folü, q»;pdigaliterv
    -•';'* quæ Charilai apud Lacedaemo uentes vfuris confe&i pauperes
    •--^ -i
    nios&Carthaginiéfes,Et in ty• efficiútur.quafi vero füerint oés
    rannidem fit mutatio ex pauco^ ab initio diuites,vel plurimieo•
    rum potentia,vtinSicilia pluri rii, fedhocfalfum. Atqiiipforú
    ma:vetuftarum , in Leontinis in potentiú quidã patrimonia cö
    Panaetijtyränidê: &apud Gelâ fumpferint, res nouas moliunfi
    in Cleandri:&apud Regium in qiiautéaliì, nil graueaccidit.&
    Anaxilai: & in alijs cöpluribus mutaní nihilo magis in popula•
    ciuitatib9 eodémodo. Abfurdü ré ftatü,öinaliá fpém guberna
    êt putare,in paucorú potentiam tioQis,Infuper veroetfihonores
    i ideo tranfiré; quia hoiescupidi vnâ cum alijs nö capiant,fi iniu
    &pecuniârum ftudiofiinmagi rias inferant, ficontumelijsaffi- M
    ftratibus verfantur;ac non quia ciát,feditionesoriuntur,& mu»
    plurimi diuitijs:fuperabundan~ tationes in republica.Fiunt etiã
    tes,nöiuftü exiftimát par habe etfi nulla diffipatio patrimonij
    rein ciuitate eos qui nö habent intercefferit;exeoq>liceat quic•
    facultates, & eos qui habent. In quid volunt efficere . cuius rei
    multisq; paucorú potétijs nöli^ caufam effe ferunt, nimiam li
    cet pecunias quærere, fed Ieges bertatem. Cumq; plures fint
    funt prohibentes.apud Cartha paucorum, plures etiam populi
    ginem auté quae populariter gu gubernationes , tanquam
    bernatur, pecunijsftudent, nec vtraq*vna fit, muta•
    tamen adhuc mutati fums. Ab tionesaffignat
    furdum etiam dicere, cffe duas Socrates•
    Arißo
    -
    -

    Liber Sexttis. 285


    * AR I S T O T E L IS vfq; confideratae non fuht: ceufi B
    - -*
    parsilla quaein deliberando ver
    , P O LITICORVM fatur,&illa quae circa eleétioné$
    £ •, , , : L I 8 E R . s E x T vs.
    magiftratuum cófiftit, irainfti»
    tuta fit,vt conferat paucorü po»
    .… s v M M a 1 1 ■ r 1. tentiæ, aut quae circa deliberafi^
    - pe pouplarium, ac paucorum guber dum ad paucorú potentiâ, quæ
    nationum inftitutionibus,fpeciebus, le
    aút circa ele&iones adoptimâ*
    gibus, ac partibus: Necnon de magiftra
    tuum fpeciebus, ac eorum officijs. tum gubernationé magis dech»
    : - I
    net: vel per aliü quédam modíí
    quòd,que rebufpublicis paucorumpoten nö oia inftituta fint reipublicæ
    Itjs , & popnlaribus gubernatio;ii- ; congruentia. Qualis igit popu^
    bus conueniamt, conßderam
    Tìm laris quali congruat ciuitati,&
    l' ' fit. Cj. 1. qualispaucorum potentia quaz 8
    V.$
    ■ • Votigitur fint.dif. li multitudini,&aliaríi £ ,,
    ferentiæ, & quales tionü quae quib? confera:,diétü **
    eius qúi deliberan eft prius. Verumtamen oportet
    di habet poteftaté, fieri manifeftú,non{olíi quænã
    Rêá\>& &1 quo (umma rei iftarü gubernationfi optima fit
    publicae confiftit,&circa magi ciuitatibus, fed etiá qüo confti
    ftraruú ordinationê,&deiudi• tuendæ fint&iftae &aliae, bre
    cijs, &qualiaadqual£ordinent uiter cft explicandü. Et primo,
    rempublicâ,&praeterea decor• de populari dicemus,nam per
    ruptionibus,& cóferuationib? hancèt decontrariaillius guber
    rerumpublicarü, exquibus pro natione patebit. haeceftautem,
    ueniant,te quas ob caufas,di&ii quâ vocant quidam paucorum
    eftprius. Sed cü pluresfincfpe• potentiâ.Capiendafuntautêad
    * cic$ popularis,&fifr aliarügu^ hanc difciplinâ cun&a popula•
    e bernationum, deillis fiquid re~ ria,& qugvidétur popularium
    ftat,nö peiusfuerit confiderare, effe fequacia. ex his enim fimul
    ac fimul vnicuiq; earú propriii pofitis,refultât fpësgubernatio•,
    &cöuenienrem modii reddere: nis popularis. & plures effe eas.
    ac praeterea confiderare conun^ çgvnam,et differentes cötinget.
    &iones fimulipforú modorum: Duae funt caufae, per quas plu•;
    mam eoríi coniun&io parit reríi res exiftunt populares, Primum!
    publicarii varietaté : vt &opti illa quæ diéta eft prius, qainter: .
    matum gubernationes ad pau•, populos dfia eft. funt enim alij
    coríideclinentpotentiâ, & ref agricolae,alij opifices, alijmini•
    publicae magis populares exi^ ftri:quorum primiâ fecüdis,&
    ftant.Dico autéconiunétiones, tertijab vtrifq*, non in eomodo.
    ... quas cöfidcrare oportet,&nüc differunt, qmclioraut deterior
    popu4
    Politicorum
    6 popularisftatus,verumetiam in habeat.arq; ita contingit in po- 1«
    eo q> non idem fit.Sccundavero pularibus gubernationibus in
    caufa eft, de qua nunc dicimus. opes plus poffe,ę opuléros. plu
    qug cnim popularem ftatum fe« res enim funt,et id obtinet quod
    quuntur,acvidétur effe propria pluribus videatur.Vnii igiturli•
    ipfius, coniunéìa fimul faciunt berraris fignihoc eft, quòd po»
    varietatem. nam alicui paucio nunt oés popularis reipublicae
    ra confequentiafunt, alicui plu finem. Alterum vero viüere, vt
    ra, alicuiofa.Vtile vero horum quifq; velit. hoc enim aiunt op*
    fingula cognofcere,&adcoti£ti. cffe Iibertatis: fiquidem ferui eft
    tuendum quam velit quis,&ad viuere non vt vult. hic eft igitur
    corrigédum, quaerunt enim qui fecfidus popularis reipublicae fi
    rempublicaminftituunt cunéta, nis.Hinc,pfeétú eft, nemini po•
    quæ illi propria & cöuenientia tiffimum fubeffe velle. q» fihoc
    fint,in vnâ colligere ad propofi nondatur, at faltè pervices fub
    Ji tum fuü, fed abërrantdiihôcfa effe ac pr*effe. idę pertinet ad D.
    ciunt, vt fupràdi&ü eft à nobis,hibertatem quae eftfm æquum.
    vbi de corruptionibus rerumpu His prgfuppofitis,ac tali exifté
    blicarum traétauimus.Nuncau te principio,popularia huiufmo
    $em dignitates & mores,& quae di funt.Sumiad magiftratusom
    flagitent dicemus. nes exoibus,ac prgeffeoês vni•
    Qwirfi* fihispepularis gubernationir: &• cuiq*, & vnumquenqs viciffima
    d* quibufdam populariumguberna omnib9. Per fortè tribuere ma
    ' pionmmpeculiaribus. Cap. 1. giftratus, vel oës penitus, vel il^
    Ropofitum igitur popula• los falté, qui nö peritia indigent
    , I Tris reipublicae eft libertas. &arte. A nullo cenfu effe magi•
    hoc. n. dicere confueuerüt, ftratus,velfaltéâ minimo.Non
    1.
    quafi in hac folummodo repu nififemel eundem magiftratum M
    blica libertatem quaerentes: ad ab aliquogeri poffe, vel praro,
    hanc enim refpicere dicuntoêm & paucos, exceptis his quivere
    populavem ftatü. Libertatis ve faníin bello. Paruitpis effe ma•
    ro ipfius pars vnain eoconfiftit, giftratus, veloës, vel quot reci•
    vt per vices imperët& pareant. piunt. Iudicareoës, & ex oibus,
    ná iuftum populare eft aequum & de oibus, vel de plurimis &
    haberefmnumerum,nonfm di maximis & principaliffimis:pu
    iratem. Exquofit, vt fim hoc ta de corrigédo,&de republica,
    juftum multitudo ex neceffitate & de priuatis contra&ibus. Et
    dominetur:&quicquid decreue concioné effe omniü dominam,
    rit populus,id efferatü,& id cf. magiftrarü vero nullius. aut do•
    feiuftum. Aiunt enim oportere, minâ effe cöcionérerii maxima^
    vsvnufquifquc ciuium æquum rü, magiftratüvero minimarü.
    lntcr
    Liber Sextus. 2.86
    !
    ^ Inter magiftratus auté popula Qvo pa&io in populari gubernatione tem- D
    riffim eftconfilium
    ùm , vbi non fupartiendi fimt. Cap. 3.
    omnibus eft mercedis facultas. Ed quaeritur poft hgc, quem
    nam tunc quidem adimüt & hu
    * ius magiftratus potentiam,ad fe
    SÉÉ habebunt aequum,
    vtrü oportet partiri in mille
    enim reducit iudicia cunéta po eos cenfus qui funt quingento*
    pu!us mercedeabundans, vt di rum,& mille gqualiter poffe qn*
    xim° fuprà, vbi de hac parte tra gentis: vel non fic ponere opor*
    &täuimus.Deinde mercedem ca
    tet iftam paritatem , fed partiri
    pere potiffimum quidem oës, quidé fic, deinde ex quingentis
    cócionem, iudicia, magiftratus: pares accipienté,& ex mille,hos
    vel faltem magiftratus,&iudi• poteftatéhabere partitionum et
    cia, & confilium, & conciones iudiciorum.Vtrii igit refpublica
    principales:vel eos magiftratus, ifta iuftiffima eft £m popu!are
    quos neceffè eft in eadem fimul iuftum, vel magis illa quæ £m d
    &f{e comeffationes principales: multitudiné:'Aiuntenim popu•
    vel eos magiftrat?, quos neceffè lares,id effe iuftú,quod vf vtiq;
    eß in eadéîimul effe comeffatio pluribus:potentes vero,quod vi
    né. Praetereacti paucorú guber detur his qui pJus pofsident,pro
    natio genere,& diuitfjs,& eru rmultitudine,n.facultatum aiunt
    άitione deffniaf,videníquæ po effe ftatuendum.Sed habent hgc
    ? pularitatis funt contraria effe,
    ignobilitas,inopia,fordidü opi·
    vtraq* imparitaté & iniuftitiâ.
    Si enim quod pawci poffunt, ty•
    ? ficiíi. Prgterea poteftaté nullam rannis eft:ná fi vnus habeat plu•
    perpetuâ effe.q>fi reliqua fitali• ra § alijopulenti,fm paucorum
    qua exantiqua mutatione,illius iuftii, is fölus dignus eft qui gu•
    :
    *.¢'
    auferre potentiâ, & ex ele&tione bernet. fi vero quod plures fm .
    ad fortè reducere. Hgc igitur oîa numerü, iniuriabunt publican^'
    cöia funt gubernationum popu tes bona opulégoriiac paucorii, ■
    ]arium.Continguntafit ex eo iu vt fuperius diétum eft,Quae igit
    fto,quod fatentur effe populare: fit æqualitas,quam ambo profi•
    hoc eft æquum habere oês fm rent,confiderandü eft cx his qug
    numerum, quod maxime videt vtriq; definiunt iufta. Inquiünt
    effe popularis ftatus & populi. enim quicquid videatur maiori
    aequü eft enim, cdm nihilo ma parti ciuiii , id oportere eé ratii,
    gis gubernant diuites ô paupe^ Sit quidé hoc,attamê non peni•
    res, nec foli poteftatem habent,tus. fed cdm duæ partes fint ex
    fed omnes ex æquo fecundú mu quibus ciuitas cöftat, diuites fci
    merum.fic enim dennum exifti•
    licet & pauperes:quod ambab*
    mant paritarë in republica effe, videat aut plurib*,id ratü fit.q.
    ac libertatcm. figútrariayideantur, quod glu
    ribuß
    -_

    -, , . Politicorum, -
    -

    ribus & habentibus maiora cen agant. ctim enim laborãdum fft K
    fum.putafi alij decem,alij vigin illis circa neceßaria ad viótum.
    ti,videaíaüt diuitum fex, pau^ operibus deftinantur fuis,&alie
    perü vero quindecim, accedant na nö appetiit: dulciusq; illis eft
    vero pauperibus quatuor diui^ opus facere άin republicavera
    tum, diuitibus aüt quinq; paufari, nifi magna in gubernando
    perü, quorumcunq; cenfus cxu fint emolumenta fufcepturi. ple
    perat, connumeratis ambabus j; enim magis lucríi appetüt,
    vtrifq;,id rarum fit.Quöd fi for« άhonoré, Signü huius eß,q»£y
    fangquales effe cötigerit , cöem rannides antiquitus pertulerúr,
    «ffe hancambiguitaté putandü & nunc paucorú potentiâ perfe
    «eft:vt nuncaccidit,fivtrinq; pa runt, modo fuam rem agereillis
    ria fuffragia concionis fint, aut permittaí, neq; diripiantur quae
    pares in iudicio fententig. nam habent.citonanq;alijeoríidiui•
    H aut forte dirimédú eft, aut aliud tes efficiunt,alijegere defiftunt. L.
    quiddam hmöiagédum. Sed de : IPræterea,fiqug cupido hono
    zquo &iufto,quanquam fit ad srum eis ineft, facile adimpletur
    modum difficile in illis reperiri per poteftatê,quam in concioni
    veritatem, tiifacilius eft, fortiri bus habét creandi magiftratus,
    άperfuadere íís qui plus habere &corrigendi deliéta.Ná in qui•
    poffunt.Semper enim qui imbe bufdam ciuitatibus, etfinon eli
    cilliores funt,aequum &iuftum git populus magiftratus,fed qui
    quaerunt: fed qui plus poffunt, dam per partes deputati exom•
    ifta non curant. - . nibus,vt apud Mantineá,tamen
    De quatuorfpeciebus popularium,ad quos fatis effe putant,q> confulëdi,de^
    • pertineamt, de earum legibus atq; va liberandiq; habent poteftatem,
    framemtis. Cap.4. , Ac putandum efthanc effetanά
    I. Vm vero quatuor fint gu formâ aliquam popularisguber
    -* bernationes populares, o nationis, vt fuit qfiq;apud Man
    ptima eft illa, quam primo tineâ. Quapropter vtile eftpri*
    gradu pofuimus, vt fuperiorib? diátæ populari gubernationi,&
    libris diétü eft. eadem quoq3anr ita cófuetudo fuit, eligere quidé
    tiquiffima ómniü. Dico autem magiftratus,& corrigere,&iu•
    primam fm diftinétionë popu dicareoés. Magiftratusaút mae
    lorum. nam optimus popul9 eft ximos geri p eos qui ele&i fint,
    ille,qui exagricolis conftat,itaq; & à cenfibus maiorib? maiores,
    & popularis ftatus effici datur, vel â cenfibus nullii, fed per eos
    vbi multitudo ab agriculturavi qui poffunt.Neceffe eft aút,cúm
    uit,vel pafcuo:negociofa quidé, ita gubernantur refpublicae, eas
    quia nondum multum haber. bene gubernari. nämagiftratus
    Ex quo fit,vt raro concioncm fcmperab optimisgerentur, po
    pulo
    Liber Sextus. 287
    A puloitavolente,neq; praeftátio• uidentes,vt ét pauperes faciliter D
    ribusinuidente. nobilibus auté eas pretijs fuperare poffint.Poft
    ipfis& præftantibus hic gradus agricolarum multitudiné opti^
    fufficiet.non enim fuberunt alijs mus eft populus,vbi paftores
    deterioribus,ipfi veromagiftra^ funt,&viuiit exanimalibus. In
    tusgerent iufte,quia pgnam for• multis vero hæc cum agricultu^
    midabüt, qìì corrigeread alios ra conuenientiam habet.vtriq*
    pertinet.cöpefcienim acnö lice^ enim corporib° exercitatiad bel
    refacerequicgd quisvelit, vtile licas expeditiöes vtilifsimi funt,
    eft.nam licentiaagendi qöf qfq; ac potentes fub dio confiftere.
    velit, cuftodire non poteft inge^ Cgtergvero multitudines, quafi
    nitamvnicuiq; hominum praui oës ex quibus alij ftatus popula^
    · tatem.itaq* neceffe eft illud eue^ res conftant,multo άhi deterio^
    nire,quod optimum eftinrebus res funt.nam opificum quidem,
    P publicis,vt magiftratusâ prgftâ ac forenfium,& mercenariorum E
    tioribus gerantur,finevlla popu *vtilis eft vita,nullumq; virtutis *•«ίΛ•c.
    lidiminutione. Quòd igitur hgc opus eorum quae traëtatmulti^
    popularium gubernationum eft tudo.&infuper quia hm5igen?
    optima,patet : & qua de caufa, hominum circa forü vrbemq;,
    quia ob talem aliqué effe popu vt ita dixerim, affidue hæret,fa
    £.? lum.Ad conftituendum aút po• ciliter conciones agitat. at agri•
    pulum agricolâ,tum leges quae colæ, quia fparfim habitant per
    dam antiquitus apud multosla• agros,neq; in vnum coeunt faci^
    tæ, vtilifsimae funt, tü illud vfr, liter,neq; fifrindigent hmói com
    ne liceat cuiû habere plus agri gregatione.Quibus vero contin

    .:
    άmenfuram certam, vel aliquo git fitum regionis talem effe,vt
    loco ad oppidü & ciuitaté. Erat longe diftét ab vrbe, in ijs facile
    antiquitus in multis, ciuitatib? eft popularé ftatü laudabilé con
    lege cautü, non licere venditio ftituere ac rempublicâ. vi enim F
    * nem facere bonorü primae haere ipfa cópelllitur multitudo,quafi
    ditatis. Eft étlex, quam dicunt coloniasp agros efficere. Quare
    Oxili fuiffe, ne liceat cuiquà fœ etfi forenfisturba fit,tii concio•
    nerari fuper aliqua fundi parte, nes in populari ftatu non facit
    quam quis haberet. Dirigere ét abfq; multitudine illa, quæ per
    idoportet Aphycalorü lege. eft agros habitat. Qùo ergo confti^
    enim vtilis ad id quod dicim°. tuenda fit optima illa ac prima
    llli enim quanquã fint permul popularis gubernatio diétü eft,
    ti,pofsideantaüt exiguam regio patet ét qüo aliae : fubfequenter
    nem,tiioës agricolg funt,qfi pre cnim eft defcendendum,& dete•
    tia conftituunt non totarum pof rior femg multitudo feparanda•
    £«ffionum,{edper tales partes di• Poflremamvero fpecié,quiaofs
    { - mul
    p.
    -I
    1
    Politic orumL :
    G multirudoad illam recipi£, neq; primaedifiîigantur.Praetereaty xº ;
    cuiufcunq; ciuitatis eft eä perfer rannica machinamenta oiaviir
    re,neq; facile permanere cã, nifi effe popularia:ceu licentia feruo •

    legibus & motibus bene flabili. rum,*& mulierü,& puerorú,vt j É


    tam. A quibus vero labefaétari fine metu viuätvt velint. pmul- ìe'É
    cötingat, & hanc&alias refpu ti enim hmói ftatum ciuitatis ad aligi
    blicas,ferè di&ú eft prius in plu agabunt, ciiplerifq; dulcius fit íí"
    rimis. Sedad conftituendâ hanc diffolute viuere άmodefte. ` ,
    popularem gubernationé,& ad : Adrr-ginftitutionespraecepta...;
    populü roborandum,confueue -- ap. j. .
    runt prgfidentes, ad populii re^ St*aüt opus legis pofiroris, * c.cir.
    cipere cöplures, acciues efficere E§ eorum qui volunt ftatum n5 confti
    non folum legitimos,verüetiam aliquem talé cófiftere.nam î*
    fpurios ex quouis ciue', id eft,fi^ vt conftituatur talis ftatus, non opU, iis
    H üe ex patre,fiue ex matre.omne magnum negocium eft, neq; fo- j***'*
    enim hoc huic populo magis cö ium fed magis vtferueí.vno.n.
    ueniens eft.Confueuerunt igiííí vel duobus vel tribus dieb? per*
    qpopulos ducìtitaconftituere. manere, quomodocunq;gubere |
    Oportet tfi id facere, quoad exu nantibus,haud difficile eft.Qua
    peret nobiliü mediorum^gmul propter opus eft ex his, quas fu
    titudo,neq$ vltra progredi. nam praretulimus, cóferuationibus
    fi tranfcendunt, turbatioré effi & corruptelis rerumpublicarì,
    ciunt rempublicâ, ac nobilitaté cautelam affumere,cauendo illa
    exafperádo magis irritant: quae quae corruptiua funt,aclegesta^
    caufa feditionis fuit apud Cyre^ lesponédo,& fine fcripto& fcri
    nem.paruum enim inconueniés ptas, quae conferuationes ftatus
    conuiuendo tranfigitur: magnü maxime cöprehendant.neq; pu^
    vero in oculis hæret. lnfup talia tare id effe populare,neq; pauco
    I conftituta vtilia funt ad pôpula rum potentig,q> efficiat ciuitaté
    rem ftatum hmói, & ad populi maxime à multis vel â paucis
    corroborationé, qualia Clifthe gubernari,fed q» άplurimo tem
    nes Athenis faétitauit, quo po pore. At núc íí,qui funt potétes
    puli gubernationcm augeret: & 1n populis,gratificantes multitu
    apud Cyrené,qui populum con dini, multa popu ariteragunt p.
    ftituerunt.Tribus.n.aliae confti^ publicationes bonorum in iudi
    tuédg funt plures, & fodalitates cijs faótas. Quare oportet eos q
    priuatorü facrorum redigendae curam falutis habét reipublicae,
    funt ad pauca & publica.Et cum contra moliri,leges ponendo,vt
    {ta diligéter excogitäda,quo§• damnatorum bona facra fint, ÖC
    maxime oés fimul admifceátur non in publicum fed in facrú re•
    familiaritatcs, conuertationesq; fcraní,haec enim lex nihilomin^
    inius•
    Liber Sextus. 288
    A iaiurias c6pefcet.nam poenaea• nunc magni quidã in populo fa D
    dem erit. populus aüt minus cu ciunt.fuperfiua enim diuidunt,
    pide damnabit, cú nihilfitvtili ac fimul capiunt, mox^y rurfus
    tatis ex dánatione fufcepturus. indigenteifdem. eftenim paupe
    Infuper publicas accufationes ribus,ceuvas perforatum hm6i
    άrariffimas facere, magna poz• emolumentíi. Sed oportet eum
    ma conftituta aduerfus eos, qui quivere popularis fit, videre ne
    falfoaccufarint.non enim popu multitudo pauperie nimia pre•
    lares in iudiciti vocari confueue matur:ná egeftas prauam reddit
    runt,fed nobiles.Oportet autem populi gubernationé.Conandú
    erga ftatü reipublicae, quantum cft igitur ingeniofe,vt abundane
    fieri pöt,oës reddere beneuolos. tiaadfit diuturna. ná id prodeft

    :
    f)
    q»fiidfieri nequeat, falté cona• etiá diuitibus. Congregantesve
    ri, ne hoftes exiftiment eos qui ro illa,qug ex redditibus proue- E …
    » gubernant.Ctim vero poftremg niunt, fimul oia egenis tribuere
    illæ fpés gubernationü popula oportet: præfertim fiquis poffit,
    rium in multitudine confiftant, tfi congreget, quätum fat eft ad
    ac difficile fit vt cöcionibus va^ agelli comparationê,vel faltem
    care poflint fine alicuius merce^ ad facultatê negociandi &agrü
    dis fufceptione, hoc aütnifi red colendi.&fi nö oibus poflibile,
    ditus habeatciuitas,maximeini at£m tribus,aut parté aliâ id fa•
    micum eft praeftantibus viris. cere. In hoc auté ad neceffarios
    Nam ex tributo & publicatione cöuentus mercedem diuites có^
    H}
    bonorii, & ex iudiciorü impro^ ferre,cupidosinanium munerú.
    [4
    bitate neceffe eft;puenire, quod Per talem aliqué modum Car^
    multasiam populariü refpubli• thaginienfes gubernátes, amiciit*
    cas fubuertit. Vbi ergo publici retinent populum: femper enim'
    es redditus nö funt, facere oportet quofdam à populo mittentes in
    conciones raras, & iudicia ma• aliquas gubernationes, eos di•
    gnaquidé, fed paucis diebus du uites faciunt.gratioforü vero,ac
    ratura. hocaiit confertadillud, mentem habétium nobilium eft
    q» non formidabíit impëfas opu fufcipere egenos,& occafionem
    lenti, fi diuites nö capiát merce prgbentes cöuertere ad resagen
    dem iudicij, fed pauperes, Con• das. Re&e quoq; fehabet Taren
    fert etiam ad re&e iudicandum tinorum exemplum imitari. illi
    multo magis. nâ qui magna pa^ enim * iumenta facientes com^ •.;...
    trimonia habent, multis diebus munia ad pauperum vfum, be- cpcs.
    abeffe noluntâ rebus fuis, modi^ neuolam per hunc modum fibi
    cum vero abeffe tépus non mo• plebem conftituunt. Magißra
    Jefte ferunt,Vbi vero funt reddi^ tus infuper omnes duplices fa•
    tus publici, nonidfacere,quod ciút,vt fint alij per ele£tionem, •
    alfj
    .* Politicorurn
    G alij per fortè, quo enim populus coräquæ fequit, intendentespa K
    capiat,per forté:quoaút melius rumper, eftinftituendum. Inea
    gubernet,per eleétioné.Eftauté vero quae oppofita eß extremæ
    hocfacere étinvnoeodéq; magi popularitati,quæ eft paucorum
    ftratu,vtalij forte,alij eleótione potétia, tyränidipfimilis,'quam
    ad eum gerendum affumantur. to deterrimaeft,tâtomaioriop?
    Quemadmodum ergo oporteat eftcuftodia.Vt enim corpabene
    popularium gubernationes in^ difpofitaadfanitaté,& nauigia
    ftituere, di&tum eft. bene inftruétaadnauigandum,
    Ide fpeciebus paucorum potemtie, ordina multosferüterrores, necobeos
    tione cenfùs expopulo affumemdi,que fuccumbunt:valetudinariaautê
    corpora,& nauigia parúfirma,
    paucorumgubermationes potiores,
    & quæ deterrima. Cap. 6, nautisq;inftruéta prauis, ne par
    Epaucorum quoq*guber^ uos quidé ferunt errores: ita re
    1H nationibus qiioagendum rü publicaríieae quæ deterrimae i
    fit, patet ferèexeifdé.Ná funt,plurima indigentcuftodia.
    per contrarium agendum eftin Populares igit gubernationesp
    omni paucorum gubernatione, multitudinem hominîiomnino
    ad oppofitam fibi popularisgu feruant. hoc enim opponiturad
    bernationis fpeciem, reputando illud iuftü, quodeftfim dignita•
    maxime moderatâ illam ac fum tem. Paucorü vero potentiücö•
    mam caeterarü gubernationem trâ, videlicet pre&á ordinatio•
    paucorum,et primâ.Hgcaiiteft nem oportet affequi firmitaté.
    propinqga illi, quæ refpublica Quot partes multitudinis precipue fint,
    nuncupat,in qua oportet cenfus co- qua: actotidem fintpartesvtiles
    ~diuidere,&alios minores, alios ad bellum:& præceptaadpau
    maioresfacere,minores quidem corum potentit». Cap.7, I. M
    âquibus neceffàrij magiftratus Vm vero fint multitudi
    1 capianf:maiores vero, â quibus nis potiffimü partes qua
    capiátur ijmagiftratus, qui funt t. tuor,agricolæ, artifices,ne
    principaliores.Etqui tiii adepti gociatores, mercenarij. quatuor
    fuerint cen(um, habiles fint ad êtvtiles ad bellum, equites, pe•
    rempublicam gerédam,afferéte dites grauisarmaturæ, expediti
    populo tantam multitudiné per, leuis, & turba naualis: vbi con
    jpfum cenfum,vtciiilla poten^, tingit regioné effe ad equitatü
    tioresfint qui gubernát rempu^, aptâ, ibi locii habet aptiffimü,
    blicâ, jjilli qui non gubernaut. paucorum potentia illa(umma.
    Semper autë ex meliori populo nam conferuatio habitatorü ab
    capiendi funt ii!i, qui ad focieta equitibus prouenit,equos vero
    tem reipublicæ recipiunt. Simi• nutrire, eorü eftqui magnas ha
    literaütin ea gubernatione pau bent facultates. Vbiauté *;
    2
    -——-—

    Liber Sextus. 2.89


    A ad peditatíi eftapta, alteram fpe foluentibus. Congruitafit ctim D.
    ' ciem affeétat paucorü potentiæ. hmói magiftratus ineunt, & fa
    nam grauis armatura, diuitum cra magnificentifsimefacere,&
    eft magis φ pauperum. expedi• publica qugdâ ædificia ad vfum
    tiauté leues,& nautica turba, â populi conftruere:vt multitudo
    plebe eft ois. Nunc aüt vbi talis cernés vrbê ornari tum muneri«
    turba multa é, qii feditio fit, de bus erga Deos, tum ædibusad
    -
    terius certant.Sed oportet huius vfum publicíi, libenter afpiciat
    medicinâ capere à belli ducib°, poteftaté ftatuum ciuitatis. Có
    quiad equitü ac peditii robur, tinget ét praeftantibus viris hgc
    expeditos leuisarmaturae folent effe monumenta fuae largitatis,
    cöiungere: & cü his fuperät po Sed hoc nö fitniic per eos hoíes,
    p puli in feditionibus opulentos. qui magni funt in paucorum po
    nã leues & expediti contra equi tentia,fed contrariü. lucríi enim E
    tes & cötra grauis armaturæ pe quaerunt non minus ά honoré,
    dites facile pugnant. inftituere itaq; dici pöt re&e, hos effe po
    igitur potentiâ iftâ, contra feip^ pulares ftatus paruos. Qüo igit
    fos eft inftituere. Sed oportet di• inftituédae fint, & paucorú gu^
    uifisaetatib°, cü alij feniores, alij bernationes, & multitudinis,in
    iuniores exiftant, in iuuenili ad* hüc modum determinatum fit.
    hucaetate conftitutos filios fuos De magifiratibus, & eorum fpeciebus ,
    erudire ad leues , & expeditas & quibus rebuspraeficiemdi fiut.
    operationes: deleétos quidé ex Cap. 8,
    pueris, Athletas eé ipfos opatio Onfequés eft circa magi.
    nü.Cöce(lioaüt reipublicae po• ftratus videre diligenter,
    : pulo faciéda eft,vel cú ad céfum quot hi fint, & quales, δα
    - peruenerint, vt diétíi prius eft, quib? de reb?,vt fupra di&tíi eít.
    C vel vt faciiit Thebani,cü certum Sunt enim quidam magiftratus,
    * *fofdidis tempus à * mercatura & hmói fine quib* ciuitas effe nö poteft. *
    ?°°'*°'*' cxcrcitijs deftiterit, vel,vtapud funt ét quidá ad cultú ornatúq;
    */ Maffiliâ, iudicio faóto, qui digni. pertinétes,fine quib°bene habi^
    ¢ fint ad républicam recipi,& qui tari ciuitas non valet. Praeterea
    $? excludi. Praeterea dignitatibus neceffariü eft& in paruis quidé
    ;* ijs,çì funt principaliflimae, quas ciuitatibus pauciores efíe magi
    i% fufcipere oportet eos qui in rei• ftratus: in magnis aiit plures,vt
    ? publicae gubernatione verfaní, prius oftendimus, Quales ergo
    ? adiügéda funtjonera publica, vt congruat fimul coniungere, &
    ? populus fpontefua eas nolit, & quales feparare, non debet elíe
    ę veniâ habeat illis q hmói magi clam. Primum ergo cura rerum
    « ftrat?fufcipiunt, vt potemerce^ neceffariarum, vt in foroafîint
    Z dem permagnâ proca dignitate venüdenturq;. fuper qua quidé
    Moral, cùcö, Auer, OO
    • ' . - Politicorum , '
    G cura magiftratus quidé eftcon cationes^gin iusßfcribi debent. K
    ftituendus, cuius officium fitcir quibufdam in locis hmói magi
    ca cötraétus & circa honeftaté. ftrarii diuidíit in partes plures.
    nam cunétis ferè ciuitatibus ne fed eft vna eademq; authoritas
    ceffarium eft,emptiones,vendi^ iftorü omniú:appellantq; eos,q
    tionesq; fieri inuicé , pro vfu re hunc magiftratú geriit, tum Éfe
    rum neceffariarum.& hæc facul &os, tum memoriales, vel fimi
    tas maxima &expediti(fima eft lib? nuncupationibus.Qui vero
    ad eandem fufficientiam confe^ poft hunc fequif, fumme necef
    quendam, cuius gratiain vnam farius eft, ac difficillimus oîum
    videntur conueniffe reipublicæ magiftratuum. verfaí aíit circa
    focietaté. Altera vero cura huic executiones eorum qui damna
    cöiunéta ac propinqua eft circa ti funt, & circa eorú poenas atqs .
    vrbé, de publicis priuatiság re cuftodias. Eftauté grauis hmói L
    H bus, deædificatione decenti, de adminiftratio pp multas jinde
    viarü conferuationeacdire&io proueniüt inimicitias. itaq; nifi
    ne,definib°regendis,vt fine que magna emoluméta ex eo capiam
    rela fint, & defimilibus.vocant tur, gerere illüoës recufant: & fi
    aüt hmói magiftratü aedilitaté. gerant, fm leges facere non tole
    partes eius vero funt plures, vt rant, fed eft neceffaria res. ná ni•
    magnis ciuitatib?aliæ fup alias hil prodeffent de rebus iuftisiu•
    incidunt:ceu moenibus reficien dicia aut fniae,nifi forent qui eas
    dis praefe&i, & fontium curato executioni mandarent. quarefi
    res , & portuum conferuatores. hæc defint, cöio inter fe ciuium
    Alia vero eft cura, & quidem ne permanere non pöt. Propterea
    ceffariaatq; huic propinqua.nâ melius eft növnü hunc effe ma•
    de eifdem rebus, cæterum nö in giftratú, fed partiriim plures, vt
    I vrbe, fedextra vrbé in agro ver alijdealijs iudicia exequátur. &
    fatur. vocantautem hmóimagi circaa&iones eodé módo conan M
    *a!ij agro ftratü,*alij definitores,alijcufto dum eft diftinguere.adhuc etiá
    '''''j des agrorü. hae igitur procura magiftrat? alios alijs exequédis,
    fvijìììì tiones funt tres. Eft&alius ma & nouorü magis nouos:& prae•
    custodcs. giftratus, ad quem redditus pu• fentiü alio cödemnante, alij funt
    blici referuní, quiapud eos con q exigát,ceu fitores vrbani aedi•
    feruati, mox diftribuuní ad fin lium cödemnationes, ac rurfus
    gulas opportunitates,vocant ve iftorü alij. quäto enim min? ini•
    ro iftos,receptores,&qugftores. micitiarü fit illis qui executioni
    Alter vero magiftratus eft,apud demädant, tãto magis res finem
    qué praefcribi oportet priuatos fufcipiét. Si fint ergo fidé qui cö
    cótra&us, & fentétias iudicum, demnát&g cödemnatiQnes exi
    apud quos ét poftulationcs vo gunt, duplcx ά odiü. urn
    - -
    - - -

    Liber Sextus. 2.9o


    A in omnibus aút eofdem, cun£tis ualis, fup vnoquoq; eorü Éfe&i D
    inimicú eft. Multis ét locis fepa quidé ftatuuní:appellãturq;jfe
    raíille quicuftodit reos, ab illo &ti equitü,fife&ti legionü , jjfc&ti
    quianimaduertit in eos.vt Athe nauales.& feorfum fub his prgfc
    nis illi,q vndecim viri nücupât. &us triremis, prgfeét° cohortis,
    Quapp melius eft hunc quoque tribunus militum, &alia hmöi
    diuidere magiftratum, δ{ quafi particularia.totü vero vna quæ*
    adíibrare & mitigare: eft enim dam fpés eft, procuratio fcilicet
    neceffari? nö minus J; fuperior. rerü bellicarii.& erga hmói ma•
    Cötingitq51 eo,vt viri boni ma giftratum, hoc modo fe habet.
    ximevitent hoc officiii: prauos Cü vero quidá magiftratuum,
    ÉÉÉÉ tutum fit ei praefice etfi nö oës, pertraótét multa ne
    re,ctim ipfi potius indigeant cu gociorum publicorü, neceffe eft
    ftodia& carcere, ęg alios debeãt cffe alium magiftratü,qui rónes
    * cuftodire. Itaq;oportet hoc non repetat atque corrigat,ipfe vero B
    vnü effe officium,neq3 continuo nihil traétet.vocant vero hos alij
    ab eifdé fieri, fed vbi eft aliquis corre5tores,alijrönales,alij fcru
    iuniorum ordo,aut cuftodii, aut tatores,alij procuratores. Prgter
    magiftratuü, deputâdi funt pro hos vero oës magiftrat?vnus eft
    tpealijatqp alij,qui horü officio maxime principaliffimus oium.
    rü fufcipiant curâ.Hos ergo ma idé enim plerunq; habet finé &
    giftratus tanquá fumme neceifa introduétioné,qui Éfidet multi•
    rios ponendum eft effe primo. tudini,vbi populus dominatur.
    Pofthosauté alij funt magiftra^ Oportet aiit id quod cogit,fum
    tus,necfane minus ncceffarij, & mam habere in republica autho
    maioris quidé dignitatis.ná plu ritaté. appellant vero quibufdá
    rima indigent experiëtia& fide. in locis Praeconfultores ex eo,qa
    3
    Tales vero funt circa cuftodiam ante deliberant: vbi vero multi
    Z. . vrbis, & circa illaoia quæ ordi^ tudo eft,confiliü magis. Ciuita- F
    nantur ad bellicas expeditiones, tum igit magiftratus ferè totali
    ; opus eft.n.& in pace &in bello qui funt. Alia fpés curationis eft
    pmultis.nam & mgnia ciuitatis circa rem diuinam, ceu facerdo
    curanda tuédaq; funt,& difquifi tcs,& gditui circa tépla: vt con^
    ; tiones defcriptionesq; ciuiii agéferuent quae funt, & erigant rui
    dg.Alicubi ergo fupcr his plures nofa acdificia, & cætera oia quæ
    funt magiftratus,alicubi paucio pertinent ad diuinü cultum.Eue
    res:veluti in paruis quidcm vr^ nit aiitalicubi curâ hâc cé, vnâ,
    bibus vnus fup oibus.appellant vt in paruis ciuitatibus. alibi ve
    vero hos prætores vcl confules. ro plures feparatas â facerdotio,
    Infuper fi fint cquites, aut pedu^ vt facrificuli,ac aeditui,& cufto
    tcs, aut fagittarij, aut turbana^ dcs facrarü pccuniarü,Huic cö
    - OO ij fcqucias
    Politicorum ,
    G*quens eftilla, quae circa facrifi A RI S T O T E L IS R
    cia publica, quotcunq; facerdo PO LITI CO RV M
    tibus,lex nö cömittit, fed ex pu
    blico fiüt.vocátaüt eos qui iftis l I B E R s E P r i M vs.

    praefunt, alij Reges facrorii, alij


    Pontifices maximos.Neceffaria S v M M A L I B R I.

    ergo officia funt circa haec,vt il^ De optima vita,ac ciuitate beata.De ei*
    la repetamus, circa rem diuinâ, cóueniéti multitudine, rebus maritimis,
    ciuib°,gtib°,diftributione,gdificiis,aclo
    circa ré bellicâ,circa reddit? pu cis variis. De ciuiü inftitutiöe.De cóiugiis,
    blicos & impéfas, circa forü,cir filiorú Apcreatione,vi&u, ac inftitutione.
    ca vrbé & portus&regioné: in
    fup circa iudicia,&cötra&°,po Peoptimavita,& ciuitate beata.
    ftulationes,&executiones,&cu Cap. t.
    ftodias,&fuprationibus,& dif, §ĂE optima republica
    H quifitionib°, & fup correótioni, £\\] reéte quaerere volé
    bus eorüquæ quisgefferitin ma 1 ti, neceffarium eft
    giftratu,& poftremo circaconfi 3] prius determinare,
    lia rerum cöium.Propria autem * quæ vita fit maxi
    earíiciuitatü quæ magis pacatg me expetenda: nam fi id ignotú
    atq* tranquillae,funt,curâ facere fit, neceffe eft & optimâ rempu~
    de mulierü difciplina, delegib9 blicâ ignorari. optime enim age
    feruádis, de difciplina iuuentu re cöfentaneum eft,qui fub opti•
    tis, degymnafiorü gubernatio• ma reipublicae difciplina regun
    ne: praeterea deludis gymnafti tur, ex his quae fibi aflint, nili
    cisacmuficis, &fiqua alia hu quid accidat praeter rationem.
    iufcemodi fpe&acula continget Quare primo ftatuendum eft,
    fieri.Horü vero quaedá manife quæ vita fit cun&is,vt ita dixe
    fte (unt non popularia,veluti di rim, maxime optanda : deinde
    I fciplinamulierum & puerorum. vtrum publice ôz priuatim ea
    ná pauperib° neceffe e(t vti mu pem fit,analia. Putantes igitur
    lieribus, & pueris tanquã mini• multa fufficienter effe diéta de
    ftris,quoniâ feruos non habent. optimavita, etiã in externis fere
    Cumq; tres fintmagiftratus,p monibus,& nuncillis vtendum
    quos affumunt quidá fummas cenfemus. Nempeaduerfushác
    poteftates,cóferuatores legü, & diuifionem nemo vtiq; refraga^
    praeconfultores,& cófiliü:cófer bitur, q, triaciim fintbonorum
    uatores legum optimatü magi• genera,externa,corporis,&ani•
    ftrat? éft, ficöfultores vero pau mi, ifta omnia adeffe felici ho^
    corú potëtia,confiliüaüt popu minioportet. nemo enim felicé
    1are. De magiftratib9 ergo,vt in diceret eum,qui nullam partem
    figura, ferè di&um eftdeoibus. fortitudinis habeat, neq; tempe•
    rantiæ,
    Liber Septimus. 19I
    A rátiæ,neçgiuftitiae,neqp pruden* Omninoég patet,q»feô dicemus D
    tiae,fed timentem etiam circun difpönem optimam cuiufqs rei
    uolantes mufcas. temperantem ad inuicé, £m exceffum diftãtiæ
    vero â nulla penitus edendi bi• illorü,quorü dicimus eas effedi
    bendiq; extrema cupiditate , & fpofitiones.Quare, fi eft anima
    ratia quadrantis vnius dileótifciofior corpore&pecunijs,&
    * mos interficientem.fimiliter & impfr&nobis, neceffariü eft&
    mente tam ftultum atq; ignarü, difpönem vtriufq; optimâ eodé
    quafi puerum quendam vel infa modo illis correfpondere. Infup
    : num.Sed ifta quidem fic,vt di• animigra illa expeti nata funt,
    dta funt, omnes concederent. & ita reéte fentientes expetere
    Difcordant tamen in quanto oës oportet,non aút animü gra•
    atq; exceffu. nam virtutis quidà tia illorum. Quòdigit felicitatis
    B fatis habere fe putant, quantulü tantü vnicuiq;contingit, quan•
    £ cunq;habeant: diuitiarum vero tum virtutis atq; prudentiae,& E
    ■ ` atq$ pecuniae, potëtiæq;& famg, quantiifm has operatur, confef
    & huiufmodi omnium infinitü fum nobis exiftat, tefte Deo fre•
    exceffum fequütur. At vero nos tis dicente,felicé effeatqsbeatii,
    illis dicem°,quia facile eft de his nö per aliquidexternorü , fedp

    i
    ;
    ¢
    etiam per opera ipfa fidem fu^ feipfum , qatalis eft£m naturâ.
    fcipere,cernentes,quiahoiesac Ciim & bonâ fortunã aliud effe
    quirunt&conferuant non virtu άfelicitaté,propter haec neceffa
    tes externis bonis, fed externa rium eft.nam externorüquidem
    virtutib°.Ipfaç; beatavita, fiue bonorum caufa eft fortuna&ca
    in gaudio pofita eft,fiue invirtu fus: at iuftus& téperatus nemo
    te, fiue in ambobus, magis exi^ â fortuna eft,neqp per fortunam.
    ßit moribus&intelle&u 1 excef Confequensvero eft, &ijfdem
    fu ornatis,mediocriavero exter rationibus cöfentaneíi, ciuitatë
    na pofsidentibus,çj his qui in ex quoq; beatâ effequae optima fit, F
    ternis plura poffidét jjopus fit, & quae bene agat.impofeautem
    : & qui in illis deficiüt. Quinetiâ bene agere eos, q bona nöagât.
    rönelicet hoc;pbeintueri. nam nulla vero bonaa&tio eftneqp vi
    externa quidem bona finem ha^ ri neq;ciuitatis, fine virtute atq;
    bent tanj inftrumentum quod prudentia.Fortitudoaiit&iufti
    dam : oëaütvtile taleeft,vt ex· tia& prudentia ciuitatis eâdem
    ceffus vel noceat habenti,velcer habent vim ac formam ijs,fm
    te nil profit. At bona animi,quâ quasvnufquifq;hominú dicitur
    to magis excedunt, tanto magis iuftus,8£ prudens,& téperatus.
    ? vtilia funt : fiquidem non folum
    honefti ,verumetiã vtilis appel
    Sed hgcha&enus praemiffafint,
    neq;enim non attingere illa pof
    lationem tribuere illis oportet. fibilefuit, neqp ofno oés eorum,
    : OO iij ra^
    - - -
    .-PoliticorumL *
    G rationes explicare.nam alterius á pluribus. Cdm vero ciuilisin- K
    ocijiftafunt.Nuncaút fuppona^ telligentiæ & fpecu'ationis hoc
    tur nobis,q> vita optima,& pri^ , fit opus(non autem circa vnum
    uatim vnicuiq; & publice ciui quodq; expetendum) prgferam*
    bus eft cum virtute, intantii ex^ & nos hanc confiderationem.nâ
    ternis facultatib°adiuta,vt aótio illud quidem extra propofitum
    nes ftudiofas cöficere poffit. Sed effet,hoc autem fm propofitum
    de his nunc praetermiffis,poftea huius inueftigationis.Quòd igi
    confiderandum erit, fiquis for tur neceffarium fit illâ effe opti•
    fan diótis non acquie(cit. •.
    mam rempublicam,per cuiusim
    An eaedem fint felicitam, & optima vitar ftitutionem vnufquifq; optime
    An contemplatiua,amafliua vita fitpref* £§ beateviuat,manifeftum
    räda.de optimareipub.difpofitione, eft. Sed dubitatur etiam abfjs,
    placitùaliorum,& officio le qui vitam cum virtute maxime
    gislatoris. Cap.z. •• *
    eligendam putant :vtrum vita
    Trum aút eadem fit dicen ciuilis&a&iua fit praeferenda,
    - da felicitas fingulorum ho an potius illa vita, quae fit ab
    - minum & ciuitatis,vel nö omnibus externis foluta,ceu cö•
    eadem,reliquum eft videre.Ma templatiua: quam folam putant
    nifeftum vero &hoc: oës enim quidam effe fapientis.Ferè enim
    faterentur effe eandem.nam qui has duasvitas,praeftantiffimiad
    cunq;in diuitijs beatâ vitam po virtutem homines anteponere
    fuerút, hi ciuitaté quoqp totam, videntur, & antiqui,& recétes.
    fiopulentafit,beatâ fatebuntur. dicoautem duas,ciuilem,& phi
    Et quicunq; tyrannicam vitam lofophicam. Sed refert non pa
    alijs præferüt, hi ciuitatëlatedo rum, vtríi hoc vel illo modove•
    minantëbeatiffimam effe dicét, ritas fehabet:neceffeeft enim i1
    Qui vero id vnú per virtutêre, lum qui re&te fapit, ad melius;p
    I cipir,is& ciuitaté beatiorem di pofitum fe difponere,& priua
    cet,fi fitftudiofior.Sed haec iam tim vnumquemq; hominem, &
    duo funt, quae indigent cöfidera publice ciuitatem. Putátautem
    tione. Vníì,nunqd vita illa prae quidam in gubernando alios, fi
    ferenda fit,qug verfatur in repu cum dfiatufiar,iniuriá effe fum*
    blica & in cöi focietate, an poti? mam.fi ciuiliter,ceffarequidem
    vita peregrina, & à ciuili focieta iniuriá,fed fpediri vitae tranquil
    teremota.Prgterea quam fpecié litaté.Alijvero contra haec,oino
    reipublicae, & quam difpofitio• putant ciuilem & a&iuam vitâ
    nem ciuitatis optimam putare folam effe viri. in fingulis enim
    debemus,fiueab omnibus expe virtutibus nulli effe maioré ope
    tenda fit communio ciuitatis,fi randi facultaté, ô his qui in rei.
    ucâ quibufdam non, fed tamen publicæ gubernatione verfaní.
    *. ' Sunt
    -

    Liber Septimus. 292.


    1 A Sunt etiam quialijs dominari, Quomodo enim id ciuile,autle» D»
    & tyrannicum reipublicae mo ge fanciendii, quod nelegitimü
    dum putant folum effebeatum. quidé eft?neq; enim legitimum,
    &in quibufdam ciuitatibus hic nö folum iufte , verüetiã iniuße
    eft finis legum,vt finitimis domi dominari : fubdere vero eft, &C

    : nentur. ltaq; cüm pleraq; confti


    tuta paffim (vt ita dixerim) ia
    ceant apud plurimos, tamen fi
    nö iufte. Atgnecinalijs fciétijs
    ita videmus. nec enim medici,
    neq; gubernatoris eft, vel perfua
    quid vnü leges refpicitit, id con• dere aegrotis & nautis,vel vim
    ieétant oës, vt ciuitas dominet. afferre. Sed pleriq;videtur exi
    Sicut in Lacedæmone & Creta, ftimare ciuilé difciplinâ effe do
    ad bellum feré ordinata eft difci minari,& qú in feipfos fieri nol
    plinaiuuëtutis, & legum multi• lent,hoc in alios facere nö erube
    tudo.Praeterea apud gentes oés, fcunt,ipfi profeiuftitiâ quaerür, _ ;
    quae poffunt præualere, hmói pro alijs vero nulla eis iuftitiæ E
    * honoratur potentia : ceu apud cura eft. Hocaiicabfurdum,nifi
    Scythas, & Perfas,&Thraces, tales fint natura,vt alter diiari
    t! & Gallos. Quibufdá enim leges debeat, alternö. Qgödfieftita,
    funt ad hmói prouocantes vir• nö eft conandiiotbus dfiari, fed
    autem,vtapud Carthaginienfes illis duntaxat quidfiabiles funt.
    ferunt ornatii annulorîi accipe• ficut nec venari hoîes ad men•
    re pro numero expeditionum,in fam vel facrificium, fed illudqû.

    .
    1.

    :
    quibus militauerint. Fuit etiam venabile eft. eft aütvenabileoê
    qiicg in Macedonia lex, eum qui animal,quod fit natura ferum er
    nullü hoftem interfeciffet, capi• efui aptum.Enimuero fieri pöt,
    ftro cingi. Apud Scythas vero vt fit ciuitas vnafeorfum p feip•
    nö licebat folénibus epulis pate fam beata, videlicet fi guberne- :
    ram circülatam accipere ei, qui turre&te. ná potefteffefitain lo•
    nullú occidiffet hoftem. Apud copenitus féparato, & legibus *
    Hyberos quoq; pugnacé genté, vti laudabilib?: cuius reip. con•
    tot obelifcos erigere circa fepul ftitutio, non ad bellü neq;ad fuo
    .
    s,f.
    chríimos eft, quot hoîes exnu perandii hoftes fit. Patetigiíq
    mero hoftium necauerit. Et alia rei bellicae ftudiabona funt exi•
    apud alios funt hmói cöplura, ßimanda, fed non vt finis fupre^
    legibus aut moribus conftituta. mus, fed gtaillius. Studiofi aüt
    Atqui videreíforfan nimis ab legü pofitoris eft cófiderare vr•
    furdü effe, fiquis cöfiderareve bem,ac naturam hoium,& oém
    lit, an hoc propofitü effe debeat aliam cöionem vitae laudabilis,
    eius,q legib°inftituitciuitatem, quò participét, quantü fieri po•
    prouidere fcilicet, vtilla diietur teft, felicitaté. Differétia tamen
    finitimis,&volétib?,&inuitis. erit inquibufdam cöftituendis.
    - t. OO iiij &Z
    ■-_ v_-_-_- ]
    - '. Politicorum. '
    -

    G.&hoc pertinetad eandem difci non eftre&fi. nam felicitasa&io K


    plinam quae eft delegib°ponen• eft,præterea multorü & praecla
    dis,videre, fiqui funt finitimi po rorii finem habent, iuftorü tem•
    puli, qualia ad quales exercenda peratorum%gaétiones. Quinim•
    fint, & quemadmodum cum fin morefpondebit fortaffealiquis,
    gulis conuerfandum. Verum de q» poteftaté habere optimii ef
    hoc poftea fuo loco cöfideratio fet.fic. n. plurimas ac pulcherri•
    nem faciemus, ad quem finem mas resagere poffet.Itaqsis qui
    debeat optima reipublicæ con dfis agédi effe poteft, hanc facul
    ftitutio tendere. * taté dimittere alijs nö debet, fed
    De controuerfia in vfù vite cum virtute, fibi arripere, &neq; filiü patris,
    dominatu & præftantia vitae com neq* parentem filij,neq;amicum
    templatiue. Cap. 3. amici Ę rationem ha•
    D confitentes autem vitâ
    H
    •. A bere. näquod optimü fit, id no L
    cíi virtuteeffè maxime re bifipfisadfcifcere debemus.opti
    cipiendâ, fed contenden mum autem eft bene agere.Hoc
    tes deillius vfu, dicendü eft no illi forfan reéte dicerent, fi modo
    bis ad vtrofq;.Sunt enim qui de exifteret afferentib° ac violanti•
    fpiciútmagiftratus ciuitatis, pu bus, illud quod effet omniü ma•
    tantes ingenui hominis effe aliâ xime optandum, fed fortaffisid
    vitâ çgciuilis, & oibus prgferen fieri non poteft, falfo^g hoc fup^
    dam. alijvero hanc optimâ pu poníit. Nö enim ampliusbonas
    tant. impofe enim nihilagétem a&tiones illas effe contingit, nifi
    bene agere. bene aütagereacfe tim ipfe praeftet quantii vir mu
    licem effe, idem eft.Vtriqg eorü lieri, & pater filijs, & dfisferuo.
    quædã dicunt reóte, & qugdam Quare is qui violaret, nihil tfì
    I nö re&e. namliberi quidem ho^ proficeret poftea, quantü iam â M.
    minis vitam meliorem effe,ögin virtuteipfa receffit. parib°enim
    * dominando occupati verúeft,ni honeftú&iuftum in parte. hoc
    hil enim egregium eft, feruo vti enim iuftiiac par. non parauté
    in quantùiferuus.iuffus enim do paribus,& nó fif& fimilib°, prae•
    mini in reb? neceffarijs nihilha ter naturâ eft. nihil aüt bonum,
    bet decorum. At putare oém gu quod fit præter naturâ.Quapro
    bernationem effe dominationé, pter&fialius quidem fit melior
    nequaquá eft verü,non enim mi £m virtuté, &£m potentiâ aéti*
    nus diftat liberorü gubernatio â uam in rebus optimis, huncfe
    dominatione feruorum, û diffe qui honeftum eft,& huic parere
    rat natura liber â natura feruo: iuftü : fed oportetillinö virtuté
    de quo fufficienter fuperioribus folum, veríieriam potentiâ exi•
    libris determinatü fuit. Sed lau• ftere, per quâ fit a&iuus. Quòd
    dare magis nihil agere ἀagere, fi haec vera funt, & felicitas in
    - * bene
    Liber Septimus. 193
    A bene agendo eft reponenda, & initiü faciamus, quales aliquas D»
    publice totius ciuitatis, & pri• fuppofitiones effe oportet p ea
    uatim fingulorum vita illa erit ciuitate, quae maximefm votú
    optima,quae fita&iua.Verumta fit conftitutionéfufceptura. Ne•
    mena&iuam non eft neceffariü ue enim fieri poteft vt optima
    effe adalios, quemadmodü qui• 3; refpublicanifi opportungaf*
    dam putant.neqp eas meditatio• fint fàcultates. exquoneceffe ef*
    nes folum effe a&tiuas, quae gra multa praefupponere quafi op^
    tia eorü fiunt, quae ex agendo,p tantes, effe tamen nullum eorú
    . ueniunt,fed multo magis qugin impoffibile: dicoaút ceu demuk
    feipfis perfe&ae funt ac fuijpfa titudine ciuium, ac de regione•
    rum gratia fiunt contemplatio• Vt enim caeteris artificibus, pu^
    nes& meditationes.bene agere ta textori & nauiculario, mate^
    enim finis eft : quare&a&tio ά• riam fubeffe oportet aptam ad
    b dam. maxime aüt proprie dici• opificium: nam quanto melior
    - mus agere ét externis aétionib? hæc exiftit, tantoid quodfitex **
    eos,qui intelligétia & cogitatio• arte,erit praeclarius:fic&guber.
    ne operibus prgfunt, vtarchite^ natori reipublicæ & legum po•
    &i, Quinimo neque fine a&ione fitori oportet propriam fubeffe
    effe neceffarium eft eas ciuitates materiam apte fehabentem.E
    ? ft
    quae pofitæ fint in folitudine,& auté ciuilis facultatis primo vi•
    ita viuere eligentes. fieri. n. po~ dere de multitudine hominum,
    teft vt partib* inter feagere c5 ά multos & quales naturaeffe
    tingat.multg.n.communicatio oporte Deregi
    t. one quoq* eodë
    nes adinuicem funt partib? ciui modo, & quanta & qualis effe
    tatis.Similiterautem hoc exiftit
    debet. Putât pleriq; magnâ effe
    vnicui que homini. vix. n. Deus debere beatam ciuitaté. id etfi
    : bene fe haberet,& müdus totus, verum eft, ignorare tfividentur -

    C quibus non funta&iones exter qualis magna & qualis parua di +

    ng prgter proprias ipforii.Quòd cendafitciuitas:exiftimätenim


    igitur neceffarium fit eâdem ef magnâ ex numero habitátium.
    fe vitam optimam priuatim vni Sed oportet non tantum ad nu•
    cuique hominum , & publicè merii, fed magisad potentiäre^
    ciuitatibus,& hominibus, ma• fpicere, eft.n. ciuitatis opusqúa
    nifeftum eß,
    dam. quare ù maxime id effice
    Quanta debeat effe multitudo ad conue repöt, hâc exiftimandú efteffe
    miemtéciuitatis magnitudiné. Ca.4. maximam ciuitaté, ceu Hippo•
    Vm vero ifta nunc prgmif craté,non hominé,fed medicum
    fa fint,acdealijs rebus pu• quis diceret eé maiorem quàm
    blicis fuerit prius â nobis alium, qui magnitudine corpoe
    confideratum,de reliquis dicëdi ris eum excedat. Quinimmof
    ; ©*
    Politicorum
    G ex multitudine iudicádú fit,non tura, vel malefehabebunt. Ceu Κ
    ex quauis multitudine id eft exi nauis vnius palmæ nó erit peni•
    £timandú:neceffe eft.n. forfan in tus nauis, neq; duorú ftadiorü:
    ciuitatibus effe feruorum, & in^ fedfiprocefferitad aliquam ma
    quilinorü,& hofpitum grãdem gnitudiné, qiiq; ppparuitatem
    numerii, fed ex ijs qui funt pars malefaciet nauigationem, qfiq*
    ciuitatis, & ex quib? ciuitas có^ pp exceßum. ita & ciuitas, fiex
    ftat.horum enim prgcellens mul inimium paucis fit, non eft per fe
    titudo fignum eft magng ciuita• fufficiès : fim ex nimium multis,
    tis, ex qua vero ciuitate operarij fufficiens quidem in neceffarijs
    quidem permulti exeunt, bella erit vt gens,fed nö vt ciuitas.ré•
    tores aüt pauci,hanc impoffibi• publicâ,n.nö facile eft in illis c5
    1e ef& effe magnam. non.n. idem ftitui.nam quis dux effettam ex
    eft:magna ciuitas & populofa. ceffiuae multitudinis , aut quis
    quinetiâ re & effeétu patet,quia necefíe
    praeco non ftentorius?Quocirca
    eft primâ effe ciuitatem L
    difficile eft & forfan impo{fibi
    le,vt quae nimiú populofa fit ci^ illâ, quæ ex ea multitudine con^
    uitas,optimeguberneí. Earum ftat, û multitudo prima per feip
    certeά bene gubernari dicütur, fam (ufficiens fit ad beneviuen
    nullam videmus in populofam dü in ciuili focietate. recipiíve•
    multitudinë effediffufam. Patet ro, vt ea j multitudiné hácexce
    èt ex rönü fide. nälexordinatio dit, fit maior ciuitas: fed hocmö
    quædã eft,& bonâ legis pofitio^ eft, vt diximus,infinitü.Quaeve
    né neceffariú eft effe bonâ ordi• ro fit huius exceffus determina
    nationem.at multitudo nimium tio, ex operib° intelligi faciliter
    magna nö pöt recipere ordina poteft. funt enim a&us ciuitatis
    tioné,diuinae.n. potétiae id opus imperátiíi atq* parentiü. impe^
    -
    effet, quæ & hoc totíi continet, rátis quidem opus eft iubere ac M.
    1 cîiô bonum quidé in multitu• iudicare: ad iudicandú vero fm
    dine ac magnitudine confueuit iuftitiä,&ad magiftratusdemä
    fieri. quapp & ciuitatem illam, dandos fim dignitatem, neceffa
    cuius cum magnitudine di&us riú eft,vt (einuicé cognofcantci
    terminus exiftit, optimam effe ues quales fint. quare vbi hoc
    neceffe eft.Sed eft qugdam men non fieri contingit, neceffe eft vt
    fura magnitudinis ciuitati, qué male res procedant circa magi
    admodü & aliorú omnium,ani ftratus demandádos,& circaiu^
    malium, plantarü, inftruméto. dicia. In vtroq; certe horum, me
    rü. nam horü fingula, neq; par quaquá eft temere procedendii:
    uanimiü, neq; magnitudine ex qû in nimia multitudine mani
    ceffiuafuá potentiâ retinebunt, fefte cötingit. Infup hofpitibus .
    fcdaut deftituta erüt oino äna &inglinis facile é ad républicâ
    afpira•
    „^ Liber Septimus. 194
    A afpirare,cú nó difficile fit in tan gnofci poffe diximus oportere, D
    ta hominum multitudine latere. fic etiam regio fit fubie&a con•
    Patet igitur cp eft optima deterz fpe&ui,ideftvt cognofci,&fuc
    minatio ciuitatis,vt fit maxim? curri faciliter poffit.Vrbisauté
    multitudinis exceffus, quae fit p fitus, fi formanda nobis illla eft ,
    fe fufficiens ad viuendum, & fa^ £m votum,opportune,&adter*
    cile inter fe cognofci poffit. De ram, & ad mare debet iacere.* .
    magnitudine ergo ciuitatis de Vna iam determinatio praemif*
    terminatum fit in húc modum. fa eft, oportere adauxilia feren•
    optime regionis,& fitus vrbis con da cömunem effe locorum om
    dutiomes. Cap. 5. nium.Vnde quoq; afferendaale
    E regioneauté eadem ferè tera,ad importationé fru&tuii.,
    dici poffunt:nam qualis ef Praeterea ad lignorum materiê,
    fe debeat,clarü eft q» fuffi & ad, fiquid aliud fimile opifi
    B cientiflimam oês laudabüt. Hâc cium regio in fe habeat, facilem E
    aút neceffe eft feracé effe oîum. adueétionem.
    nam omnia in feipfa habere& Am communio maris,turbanautica,&ma
    nullius indigere, fufficientis eft. ualis potentia ciuitatibus re£le infi- -
    Multitudiné vero ac magnitudi tutis expediat, vel ne. … »
    nem tantâ, vt queat habitatores Cap. 6. -

    ociofos nutrire, liberaliter fifté^ Ommunio autem maris,


    perate% viuentes.Hocaiitvtrú vtrum vtilis fit ciuitatibus
    Bene vel non bene dica£, poftea vel damnofa , permultæ
    diligentius erit confiderandum, funtdifceptationes. Nam &fre*
    vbi de poffeffionibus &faculta quentare aduenas quofdam,alie
    tibus mentioné fieri continget, nis educatos legibus, inutile pu• a
    qualiter, & quéadmodü fe habe tantad reótam ciuitatis difcipli• `
    re erga vfum ipfum op3.Permul nam.& turbam popularem mul
    tg.n.circa confiderationem iftâ tiplicari exvfu maris,tráfmitté, f
    dubitationes cadunt, pp trahen tibus ac recipientibus negocia»
    tesin vtranq; partem vitae excef^ torum multitudinem, cqptrariú
    fum,alios ad tenuitatem,aliosad effe dicunt reétg ciuiüinftitutio.
    largitatem.Formam vero regior ni. Quòd igitur,fiifta non con•
    nisnon eftdifficile praefcribere, tingant, melius fit & adfecuri•
    credendumçgeftin quibufdá,rei tatem & ad copiam rerum necef
    militaris peritisafferentibus ta fariarum, communione marfa
    lem effe oportere,vtab hoftibus haberevrbem &regionem, non
    quidem non facile inuadi poffit, eft obfcurum. nam ad facilius fe
    ciuib9 autem facilis fit in aliena rendum hoftes, peropportuna
    egrefsio. Praeterea vt hominum facultas fuccurrendi auxiliádiçy
    multitudinem facileintcr feco^ fuisterra&marieëdët,&adno
    * ccndum
    * * * .- Politicorum , *
    G cendú inuadentibus.fi növtrin & huiufmodi hominum multi- K
    que poffibile, at altera ex parte tudinem,non neceffarium eftci
    magis exiftitambarü participâ uitatibus exiftere.nulla enim ci•
    tibus. Et quæapud eos non exi uitatis pars huiufmodi homines
    ftunt,importari: & quae fupera• effe debent. Nam pugnatores g
    * ip/a op*- bundát, deportari,ex neceffarijs
    -m.
    naues confcendunt,ingenui funt
    eft. fibi.n.ipfi*mercabilem non homines. terra quoqs militare
    alijs ciuitatë effe oportet.Quiau confueti, hi prgfunt nauali turbg
    tem oibus mercatum apud fe fi• & imperant.Exiftente vero mul
    bent,hi faciüt quaeftus cupidita titudine tenuis fortung hominú,
    te.q»fi non expedit ciuitati hanc qui circa nos habitant,& agrico
    cupiditatem habere, neq; merca larum qui in regione rem rufti»
    tum certehmöi debet recipere. cam exercent, neceffariíi eftabü L
    H Nam &nunc quidem videmus dantiam effe nautarum.Videm?
    : multisregionibus&ciuitatibus etiam nunc iftud fieri in quibuf- !
    ftationes ac portus opportune dam ciuitatibus, ceu in ciuitate
    iacere: vt neq3intra vrbem fint, Heracleotarum.multas enim im
    neq; valde diftantes,murisq; cir^ plent triremes,vrbem poffiden•
    cüdari,&alijs huiufcemodi mu^ tes magis exiguam ά caeteri.
    nitionibus. Clarum eft enim , q» De regione igitur,& portubus,
    fiquid boni;pueniet ex tali cöio & vrbibus, & mari, & nauali
    ne,ciuitas id bonü fufcipiet:fin potentia,in hunc modum deter•
    aliquid mali, caueri ab eo facile minatum fit. De multitudine
    erit per leges iubentes ac deter quoque ciuitatis, quam determi
    minantes,quos oportet,& quos mationem habere decet, prius
    t non oporteat inuicem admifce diximus.
    ri.De naualiaüt potentia, q* me Quales debeant effènaturaciues,de quolw M
    Iiusfiteá habere vfq;ad aliquâ danturGraeci,& quales vrbi*
    t: quantitatem,manifeftú eft. non cuftodes. Cap.7.
    folum enim fibijpfis,fed&finiti Vnc autem quales natura
    misquibufdam oportet &auxi ciues effe oportet, à nobis
    liari poffe,&effe terrori, quem dicetur.Forfan vero id de»
    admodnm terrafic etiam mari. prehendet quis,fi infpiciat ad ci
    Magnitudo autem &multitudo uitates Graecorum,quae benegu
    1\uius potentiae, ad mores ciuita bernari dicútur, &ad totum ter
    tis erit accommodanda. nam fi rarum orbem,vtà gentibusva
    eafuerit ciuitas, quae magnam rijs incolitur.Nam quae frigidas
    praeftantiam authoritatemq;ha regiones incolunt gentes, & qug
    bere cöfueuerit,neceffarium erit per Europam, animoquidέabú
    hanc potentiam rebus effe con• dant,ingenijvero& artificijpa•
    formcm, Turbamveronauticâ, rum habent:quapropterinliber
    4--i . .....» tat€
    Liber Septimüs. 2.95
    * A tatemagis perfeuerant. difcipli• Quòd dominatur & q»fibertar? D
    nam vero reipublicæ difficulter feruat,ab hac potentia animi exi
    recipiunt,ac finitimis dominari ftit:dominans.n.& inuiótus eft
    non poffunt. Quæ vero Afiam animus. Necbenefehabet dice*
    incolunt, ingenio&arte abun re,q»aduerfusignotos debent ei
    dant,fed animofitatem non ha feinfefti : nam aduerfus neminé
    bent:propter quod & parere do tales effe oportet. neq; funtma*
    minantibus,& feruire perfeue gnanimi homines natura infe•
    rant.At Grgcorum genus, vt me fti, nificontra iniuriantes. Hoc
    diam regionem locorum fortitü autem magis contra notos fami•
    eft,fic etiam amborum eft parti• liaresq; patiuntur, quod di&tum
    ceps. nam &animofum&inge^ eft prius,fi iniuriatos fibi exifti*
    niofum eft.Exquofit,vtinliber mant.Et hoc non fine ratione cö
    * tate degat,&difciplinam reipu^ tingit.á quibus enim deberi fibi
    * blicg optime recipiat,& vni°rei beneficium expe5tât, ab eifdem
    publicae conftitutionem fortitü, mon (olum priuari beneficio, fed
    imperare oibus poffit. Eandem infuper laedi fe putant. Vnde in
    quoq; differentiâ habent Graeco prouerbio dicitur, Fratrum con•
    rum gentes inter fe. quaedam.n. teiitiones ôz iræ funt acerbifsi»
    habent naturam ad vnum illo• mæ. & qui fe nimium amant,
    j* rum:quaedam vero permixtg ac hi fe nimium oderunt. Deho*
    téperatg funtadvtranqsillarum minibus igitur qui in republica'
    potentiarü.Patet igitur, q» opor futuri fint,&quot effe oportet,
    tet & intelligentiâ& vigorëani & quales natura: & de regione,

    ? minatura exiftere illis,qui futu^ quantam, & qualem,ferè deter^


    rifint idonei, quos legü pofitor minatum eft.non enim eadem
    advirtutéinftituat. Nam quod certitudo quaerenda eft,in his
    decuftodibusaiunt quidã opus £í
    per rationes , & in his quae .
    effe, vt beneuolifint erganotos, unt per fenfum.
    erga ignotosvero infefti, vigore Quòdmom omnia, fine quibu ciuitas fla
    animieftqui beneuolentiam fa remequeat, fint eiuapartes : &• que ?
    cit.illaeft.n.potentiaanimg, per fint ipfius partes proprie. *
    quam amamus ac beneuoli fu^ Cap. 8. .

    mus,cuius rei fignum eft,q» ma^ Vm vero vtaliorum fecun


    gisirritatur animus cötra fami^ dum naturam confiftétiii,
    liares &amicos, $i contra igno^ non hae funt partes totius
    tos,ficötemptum fe putet.Qua confiftentiae, fine quibus totum
    propter Archilochus re&te cüm effe non poteft : palam q» nec ci
    amicos incufaret,ad animum lo uitatis ponédum eft effe partes,
    „ quiturinquiens.Non tu quidem quaecunq; ciuitatibus exiftere
    „, ab amicis lanceis transfixus es? neceffario oportet, nec alterius
    cuiufq;
    PoliticorumL
    € cuiufq; cöionis,exquafit vnum artes : multis.n.inftrumentisin- ■
    aliquod genus.Vnum.n.quid δα diget vita. Tertiú arma. namg
    cöe cffe debet cöicantibus,fiue fimul in cömunione viuunt, ne•
    gquale,fiue inaequale fufcipiant: ceffariú eftin ipfishabere arma,
    ceu fiue alimentü id fit,fiueagri quibus&magiftratibus parere
    quantitas,fiuealiud tale. fed qii inobedientes cópellantur, & g•
    hocgratiahuius, hocaüt nö gra busvis propulfeíexterna.Prgte
    tia, nihil in his cöe : fed aut huic rea pecuniarü habendarú facul•
    quidem facere, huicautem acci. tas quaedâ,quò illas habere pof
    pere:dico aíit velut organo om fint & ad proprias indigentias,
    niadidopus,quod fit & opifici & ad bellü.Quintum ac primü,
    bus. Domui.n.ad ædificatorem circa rem diuinam cultus, quod
    nihil eftquodfiat cöe,fedeftdo vocant facrificiü. Sextum,quod
    ' mus gratia aedificatorum ars. eftoîum fumme neceffarium, iu
    t Quapropter poffeffione quidé diciü pro vtilitate &iuftitia có^
    indiget ciuitas : nulla tii pars ci trahentium.Hgc funt igitur ope
    uitatis eft poffeffio, multa vero ra, quib° indiget ciuitas omnis.
    animata funt poffelfiöis partes. cft.n.ciuitas multitudo nö qug
    Ciuitas aüt cöio quædam eftfi* cüq;,fed illa qugad vitam per fe
    milium gratia vitae, vt maxime fufficiens fit,vt diximus. Si vero
    fieri poteft,optimg.Cdm vero fit aliqd horumdeficiat, impofeeft
    felicitas optimum,ipfa auté vir fimpfrp fe effe fufficienté hmói
    rutis operatio , & vfus quidam focietaté.neceffariú eft ergo his
    perfeétus : contingat autem ita operibus ciuitatë conftare.Eße
    vt aliqui illius recipiant partici• igií oportet multitudinem agri•
    pationem, alij parum aut nihil, colarum, qui vi&um conferant,
    manifeftum eft q»hæc eft caufa, & artifices,& pugnatores,& lo
    quare ciuitatis fpecies& differé cupletes, & facerdotes, & iudi
    tig exiftunt, pluresq; rerìpubli• ces neceffariorum atq; vtilium. *
    carü formae.per alium.n.modü, Que ciuitatis partes quibus hominumge
    &alijsvijs finguli hoc appeten meribus commemiant. C4p. 9.
    tes,&alios viuendi modos fece Is determinatis, reliquum
    runt,&alias reipublicæ difcipli^ . eft confiderare, vtrum oës
    nas.Confiderádum aüt eft,quot cöicare debent horü oium
    fintilla, fine quibus ciuitas effe (fieri.n.poteft,vt ijdem ipfi fint
    non poteft.nam quas dicimus ef & agricolg, & artifices, & con
    fe ciuitatis ptes,eas neceffarium fultores,&iudicátes)vel in vno^
    eft in iftis elfe. Capiendus eftigi quoqs opcre fupradiútorü alios
    tur operii numerus: ex his cnim ponendum eft,vel quædam effc
    idapparebit.Primum igitur de propria, quædam vcro commu
    bcnt exifterc alimcnta , Deinde nia neccííarium cft. Scd non in
    omui
    Liber Septimus. 2.96 ;
    A omni republicahoc,vtdiximus etiam funt dominiftatus,velmu D
    contingit. näfieri poteft, vtoés tationis reipublicae. Reftat igi
    participent omnium,& non oés tur,vt eifdem quidem ambobus
    omnium, fed quidá quorundâ, refpublica tradatur, non fimul
    hgc. n, faciunt rerüpublicarum quidem,fedvtnaturafert.Vires
    varietatë, nam in populari qui•
    dem participât oés omnium: in
    paucorum autem potentia con•
    quidem in iunioribus funt, pru•
    dentia veroin fenibus. fic inter
    eos diftribui, commodü eft,&
    trarium eft. Cúm aüt confidera- iuftum effe vf.habebit.n.hgc di•
    tio noftra fit de optima republi• ftributioid, quod eft£m digni•
    .
    ca, eavero eft, per quam ciuitas tatem. Atqui poffefliones quoq*
    effet maxime felix, felicitaté au- circa hos effe oportet. neceffe eft
    tem, q» fine virtute impoffibile enim facultates adeffe ciuibus,
    eft exiftere primo diximus, ma^ hiaíit funt ciues. nam turba qui E
    * nifeftum, q»in ciuitate quae opti dem vrbana vilium miniftrorú
    megubernetur,& quae iuftos ha nulla pars eft ciuitatis, nec aliud
    beatciues fimpliciter, ac non ad genus quodcunq;, quod non fit
    fuppofitionem, neque artifices, virtutis effe&tor. Patet hoc ex
    neg mercatores ciues effe opor- eo quod praemifimus. felicitas
    tet:vilis eft.n.hmöìvita,&vir- enim neceffe eft,vt per virtutem
    tuti aduerfa. nec certe agricolas fiat. felicem vero dicere ciuita
    efíe oportet eos,qui futuri fint ci tem debemus, nö ad partem ali^
    ues. opus eft.n.quiete & ocio ad quam eius refpiciëres,fedad om
    virtutem comparandam , & ad nesciues. Manifeftüigitur q>bo
    rempublicam gerendâ, Cüvero rum effe poffeffionesoportet:fi
    hi fuperfint qui bello intendìt, quidem neceffe eft agricolas efïè F
    &qui confultant de vtilibus, & feruos, vel Barbaros, vel mini
    C iudicant de iuftis & non iuftis, ftros. Reliquum eft ex his qui fu
    qui quidé maxime videntur par pranumeratifunt, genus facer••
    tes ciuitatis, vtrum & hos effe dotum effe, quorü inftitutio ma
    alios ponendü fit,vel eifdé homi nifefta eft. neq;. n. agricola, neq;
    nibus ambas partes tribuendü« artifex, neque vilium exercitio^
    Claríi eft, q» quodãmodo eifdé, rüquifquá facerdos eft deputan
    &quodámodo alijs. quâ enim dus. honos. n. Dijs eftâ ciuibus
    alteriusvigoris vtrüq; opus, & impsndédus. Sed cüm diftinéti
    alterum prudëtia, alterum viri• fint ciues in partes duas, hoc eft
    hus indiget.alijs quâ vero im- in eos quiarma tenent,&in eos
    poflibileeft, eos qui afferre vim qui confultant,& decens fit Dijs
    X prohibere hos poffunt,fubie- cultü exhibere,& requiem fufci
    &ioné pati fempcr, eifdem. qui pere eos, qui protempore in his
    cnimarmorü domini funt, ijdé laboraucrunt ac defcftifunt, his
    ' . vtiq;
    Politicorum
    & vtiq; effet facrorum curademan ram Oenotros docuiffe,cú prius K
    danda.Quae fint igitur,fine qui• effent paftores vagi,ac palantes,
    bus ciuitas ftare nö pöt,&quot illisq;leges pofuiffe, & comeffa
    fint ciuitatis partes, diétum fit. tiones inftituiffe primtim. Qua
    Agricolas.n. &artifices,&om propter etiã nunc quidã illorum
    neminifterium ciuitatibus exi• populorîi comeffationib? vtun»
    ftere neceffarium eft. Sed partes tur,& legibus quibufdam abi!•
    ciuitatis funt qui arma tenent, lo pofitis. Incolebätautem eam
    &qui confultant. & feparatum Italiae partem, quae ad Tyrrhe
    eftvnumquodque iftorum: hoc niam verfa eft Opici, qui nunc
    quidem femper,hocvero fecun Aufonijnominantur. Alterâve
    dum partem. ro partem quae ad Iapygiam&
    I)e diflributione ciuitatis, comeffationibus, Ionium ptinet,incolebãt Chao•
    partitiomeregionis, cultoribus, & nes, Syrtim appellatam : & ipfi
    agricolis. Cap. 1o. quoqueab Oenotrisorti. Inuen I.
    detur aút non nunc neq; tio igitur comeffationum hinc
    pauloante hoc notíi fuif primum-extitit. Diuifioautem
    fehis, q derepublica phi ciuitatis per genera,apud Ægye
    lofophantur,q» per generafit ci ptum incozpif.Sefoftratis enim
    uitas diftinguenda:& pugnato multis temporibusante fuit, ἀ
    rum genus aliud effe, aliudagri Minos in Creta regnaret.Et alia
    colarum, nam&in Ægypto vf ferè credendum eft eodem mo
    queadhoc tempus,in Ę; tmmo do inuëta fuiffe multoties in lon
    düfe habet,&in Creta.in Ægy go tempore, immo vero infini
    pto quidem Sefoftri legem feren ties.Nam quæ neceffariafuntad
    te,inCreta vero Minoe, Anti vfum vitæ, indigentiam ipfam
    qua videtur etiam comeffatio docuiffe rationabile eft: & illis
    numinftitutio.quod in Creta fa repertis additamenta poftmo
    1 &um eft Minoe regnáte:fed mul dum- faéta fuiffe, ad expolitio
    to prius hoc in Italia ά in Creta rem viuendi formam . quod eo^
    conftitutum fuit.Tradunt enim dem modo in coftitutione re*
    periti homines illorum locorú, rumpublicarü accidiffe creden
    fuiffe Italum quédam Oenotrig dum eft. Effevero cunéta vetu
    regem, à quo mutato nomine fta, fignum eft, quòd Ægyptij
    pro Oenotris Itali funt voci rati, ( quorum antiquitas maxima
    oramq;illam maritimam Euro putatur) leges habuerunt,& ci
    pæ, quæ eft inter Scyllaticum ô£ uilem inftitutionem. Quapro^
    Lameticum finum (diftant vero pter vtendum eft ijs quae fuffi
    w
    hæc loca inter fe meridiei iter) cienter tradita funt,&quae deii^
    Italiæ nomê primo cepiffe.Hûc ciunt reperire conãdum. Quòd
    crgo italum tradunt agricultur igitur agri & poffefliones <;?
    c!te
    LiberSeptimus. 2.97
    A effe deb&tqui arma tenër, quiq; dantius.Vbi.n.hic modus nöfef D.
    partesfunt ciuitatis,d1°tii eft:& uatur,alij faciliter profiliunt ad
    qua de câ cultores illarüalios ef finitimorum inimicitias: alij ni
    fe oportet,& quáta ôzqualis de• miíi illas refugiunt, & cótradi«
    bereffe regio. De diftributione gnitaté. Quáobré apudquofdá
    vero ipfius regionis, & qui, & lex eft,vt q agroshabét vicinos,
    quales debent effe cultores, di hinöadmittaníad confiliii bel»
    cendú eft. Qjiquidem necp có^ liaduerfusillosfufcipiédi, quaa
    munes omnium cëfemus effe de fiob priuatá fui cám reéte confi
    bere poffefliones, vtquidam tra lium darenon valentes. Agrorú
    didere: fed vfu amicabili com• igií per hunc modü faciéda par
    munes fieri, neque deeflevlli ci» titio eft, ob caufas antediótas:
    a uium alimenta. Decomeffatio Cultores aüt ipfi, maxime qui» .E
    nibus vf quoqs oibus vtile effe, dem fifim votü optandú eft,fer•
    vtaffint beneunftituris ciuitati· ui effe debent:neqp ois vniusge
    … bus. Quam vero ob cám nobis neris, neq;animo elati. ita &ad
    quoq; idé videatur, poftea dice faciendú opus vtiles forét,& ni
    mus. Oportet aütciues vniuer hil noui ab eis merueretur.: Se•
    fosad earü cömunionem admit cundo aurem loco Barbarimini
    ti.at non facile eft, vt qui paupe ftri, natura fimiles his quosfu
    resfint, contribuere ftatutâ pem pra diximus. Horum autem iri
    fionë ex proprio poflint, & cæ priuatis quidem agris & ipfipri
    teram domiigubernare. Praete uatorum dominorum fint,in pu
    reain facrificijs, cultuçj* deorum blicis vero publici. Quéadmo
    fumptus cöes effe debent totius dum aút feruis vtendum fit,&
    ciuitatis. Eftigitur neceffarium quare melius eft omnibusferuis
    in duas partesregionem diuide• praemium libertatis effe propo^
    c re,&aliâ effe publicâ,aiiâ priua fitum, poftea dicemus. , • * ■
    F
    A ' torum.Vtraq; illarü partiü rur• De fituvriis, locis un ea ad diuerfàaccom
    £us diuidenda eft , illius manque mvdatts,priuatis «dibus, maenijs;& s
    partis quâ publicam effe debere : ipfius ornatu. Cap. 11.
    diximus, vna pars deoríicultui Rbs aüt q> terræ maris*;
    deputanda eft;alteravero ad co
    meffationum impenfam.Rurfus
    V.
    -
    particeps effe debet,&q>
    ad totâ regioné fimlr de
    vero priuati agri parsvnaad.p. bet effe cöis quantüfieri pöt, di
    prias neceflitates cft deputája, <tii eft prius. lpfius aüt ad feip
    altera vero ad ciuitatem:vtdua^ fam;optandú eft pofitioné forti
    bus fortib? vrrinque diftributis, ri,ad quatuor refpicientes, Pri^
    amborum locorum oés partici müadfanitaté.adorienté.n.So
    pesfint, æquásn:&iuftumita fe lë cöuerfae vrbes, &ad eos ven
    habet&ad finitima bcllacócor •tos qinde perfiant, falubriores
    Moral,cücö.Auer, PP funt:
    -- 3 -. . Politicorum, :
    G funt: fecündo loco q funt £mBo rem iftum Hippodamiti morę: K
    reâfitg. hae nanq; funt ad hyber^ fed ad fecuritaté tutelamçp ciui•
    na potiores. In reliquis vero,vt tatis vtilior eratantiquorü aedi
    ad ciuiles res, & ad bellicas op* ficatio. habent.n.illorum ædifi
    portune fehabeat:ad bellicas q ciainextricabiles aditus,exqui*
    dem,vt facilisfitciuib° in aliena bus nifi cöfueti euadere vix pof
    egre(fio, hoftibus autë difficilis funt,&infcrutabiles latebras,fi.
    aditio,ac difficilis circundatio. quiaggrederení: ex quo vtriuf
    Aquarüaüt&ftagnorîiabüdá• quehorú participare debét.pöt
    tiá habeat, maxime naturalé.q enimhocfieri, fi quisitadifpo•
    finaturalis deficiat,exaqua plu• amat,vt folentagricolgillos,quos
    uiacifternae&lacus,qui magnâ vocãt quidá vinearii tramites.
    vim aquarú fufcipiant, cöparen Et totâ vrbé non facere penetra :
    ' tur,itavt deeffeaqua,fiqfiobfi• bilem,fed partesquafdam &lo•
    H derentur,nunquä poffit. Sed cii ca.fic enim adfecuritatem,&ad
    oporteat de fanitate habitantiú ornatü fe bene habebit. Moenia L
    curâ habere,hocaüt fit primum vero qui dicút nö oportere ad•
    infitu&qualitate loci, fecundü effe ciuitatibusillis, quæ virtu
    in aquarum falubrium vfu,in ea tem poffideát, nimium prifcelo
    quoq;re eft diligétia meritoad quuní: & hoc vidérp experien
    hibenda.Quibus.n. plurimú & tiâ reprobatü in ijs ciuitatibus,
    frequentiflimevtimurad corp°, ô fibi id ad gloriâ iaétabant. eft
    ea plurimü importât ad fanita• enim ad pares ac non multo ex*
    tem .aquarü aüt &ventorü po^ cedentes multitudine, non fatis
    tétia talé habentnaturâ.Quapp decorum per moenia feruari vel•
    le.fed cúm aliqii contingatet fic
    in ciuitatib? qu£ re&e fapiút,di
    {tinguédus eft aquarüvfus,finö ri poffit, vt multo maior homi
    I oés funt pares,necabundãtia fit num multitudo, & maiori vir•
    earüaquarü, vtaliae feorfim aëì tutefuperueniant, fi faluos effe M
    ad cibü & potum,aliaead aliam oportet, neq; perire, neq;contu•
    indigentiâ deputentur.Locaaüt melijsaffici, firmiflimam muni•
    munita, non paritercunétis ciui tioné murorum putãdum eft op
    tatib? vtilia funt. vtputa arxad portunisfimam effein bello:prg
    qominationem vnius, vel pau fertim hoc tempore, inquo tor•
    corum.in populari veroviuendi menta& machinae ad obfidio•
    nmodo,£qualitas loci.in optima^ nesvrbium cum omni fubtilita
    tum vero gubernatione, neutrîi te funt adinuéta.Simile eft enim
    iftorü, fed magis loci pluresare ciuitatem non circundandâ mo
    «dui. Priuatarüaütdomorü for nibus cenfere, & regionem fa
    magratior & cömodior ad cæ cilem:adinuadendum quaerere,
    tcras res exiftimatur £m nouio &deijceremótuofaloca, & pri•
    1 -- .
    u^^
    Liber Septimus. 198
    A uatis domibus non circundare talis locus- quifquis-fupererhi», D.
    parietes, quafiviles futuri fint nentiam haberet &ad edendam
    habitatores. Atqui ne id quidé virtutem fufficienter,&ad vici·
    latereoportet, q» qui moenibus nas partes ciuitatis excellenter.
    circumdantur, eis licet in vtráq; Decet autem fub hunc locú con
    partem vrivrbibus,& tanquam ftru&ionem fori effe talem, qua•
    muros habcntibus, & tanquam lis eft in Theffalia eius quod libe
    non habentibus: fed eis qui mcae rum vocant, id eft quod debet
    nianon habét, non licet.Si ergo effe purum ab omni mercatu, „, .
    per hunc modú fe habet,non fo^ & neq; opifices, neq; agricolas,
    lum moznia circundanda funtvr neq; alios vllos tales illiappro^
    bi, verumetiâ curandú vt &ad pinquare, nifi. à magiftratibus
    ornatum ciuitatis fehabeant de vocarentur.Effet verohiclocus
    center,&ad bellicas opportuni^ gratior,fi &gymnafia feniorum
    B tates,tum alias, tum ad illas qug in eo fint confiituta. decet.n.fm E
    nunc repertæ funt. Vt.n.aggre{• ætates diftribui hunc ornatú, &
    foribus cura eft quibus modis in iunioribus magiftratus quo£.
    vincant,ira quaedam iam reper• dam verfari, feniores aüt magi•
    ta funt,qugdam inueftigare atq; ftratibus afliflere. praefentia.n.
    philofophari oportet eos qui de magiftratuumaute oculos pofi•
    fendunt.principio.n.non aggre^ ta gignit veram reuerentiâ, libe
    diuntur eos qui bene fe praepara ralemq5 pudorem.Venalium au•
    uerunt expugnare. * tem rerü, aliud forum effe debet
    De ædibus facris,foris, & locis comeffè & alio loco fitum , acceffu faci•
    tiomum. Cap. 11. le, quo & á terra&à mari faci
    Vm vero multitudo ciuiü lis fit importatio omnium.Cdm
    in comeffationes diftribu vero multitudo ciuium ; diuifa
    .Tta effedebeat, mozniavero fit in facerdotes & magißratus, .
    C fint praefidiis quibufdam &tur decens eft facerdotib?circa ædes F
    ribus per opportuna loca inter facras cffe comeffationes infti
    pofitis munienda, clarum eft,q> tutas,Magiftratuum autem qui•
    res exigit aliquas comeffationü, cunque de contraétibus ius di•
    in illis ipfis praefidijs collocari. cunt, & qui accufationibus co•
    & haec quidem per hunc vtique gnofcunt,& qui circa vocatio^
    modum videntur conftituenda. nes in ius,&aliam huiufmodi
    Ædes vero Deorum, ac princi adminiftrationem intendunt,ô£
    pali{simae magiftratuum comef infuper quiardilitatis & vrbana
    fationes , idoueum locum ha rum rerum curam gerunt, iuxta
    bere debent, & <undem facra forum in loco celebri, cömuniq;
    quotcunq; lex non feparat, aut funt comcffationes ftatuendae.
    tefponfum oraculi, Eiitautcm talis cít loç?illius fori,in quone
    <•..•..•••• I - PP ij T ccf
    ! * .
    - .
    - .* PoliticorumLI
    G ceffariavenundanf. mam alterü tus. qiiqsetiamin vtroqs efter• M&
    illud forum fuperiori loco fitü, ror,veluti circa medicinam.neq;
    debere effe dixim° ociofum.hoc enim quale aliquid effe oportet
    aütadnegocia rerum deputari. fanúcorpus, reóte iudicat intere
    Hunceundé ordinéin regione dum,neq;adfubie&um fibifiné
    quoq;imitandum effe dicimus. opera diriguntur. Oportetautë
    funt.n.magiftratus quidä apud in artibus&fcientijs haecvtraq;
    rufticos,quos alijfyluaríi cufto^ obtineri,finem,& eas quæ funt
    *agrimen des, alij*reôtoresappellant:qui• ad finem aétiones. Quòd igitur
    bus & loca ad cuftodiâ regiöis, bene viuereac felices effeomnes
    &comeffationes funt ijfdëin lo cupiunt,manifeftum eft.fed alijs
    cis conftituendae. Templa quo^ poteftas eft adipifcendi, alijs nô
    que per regioné diftributa effe pp fortunam aliquam,vel natu
    debent,partim Dijs, partim he ram.opuseft.n.adiumentis qui^
    roibus.Sed immorari, nunc cir bufdam ad bene viuendum, mi.
    caiftafuperfluum eft,cum fintil moribus quidem illis,qui melius
    la non difficilia cognitu,fed ma difpofiti funt, maiorib°aüt, qui
    gis fa&u. dicere.n.voti eft: eue peius.alijvero, ftatim non re$te
    nireauté, fortunae. Quapropter quaerút felicitatem cum poffint.
    circa talia infiftere, ad praefens Cum aiit propofitum noftrum
    omittamus. * * * fit optimam rempublicam vide
    Im quibus bene agere confifiat. Defélicita re:ea vero eft, per quam ciuitas
    ' ' te,& de js quibus homines fiunt 'optimegubernetur: optimeaüt
    ftudiofi Cap. 1 3. gubernatur,fi felicitatem maxi
    ~\ E republicaaütipfa,ex q me recipiat: manifeftum eft, q.
    - bus&qualibus cöftare de quid fit felicitas latere nö debet.
    IT •bet ciuitas, quae beata fit Diximusautem in Ethicis,fimo M
    £uturaj&reétegubernari,dicen do illorum librorum vtilitas vl•
    düm eft.Duofufit, in quibus ois laeft,operationem effe,&vfum ?
    commeridatio bené agendi con virtutis perfeótum, & hunc non
    fiftit,vnú, vt propofitü ac finis ex fuppofitione, fed fimpliciter.
    agendi reétefubiaceat: aliud, vt Dicoauté ex fuppofitione, quae
    eas, quæad illum finem ferant, neceffaria funt:fimpliciterauté,
    a&iones inueniamus, Fieri.n. quod in feipfo commendationë
    poteft,vt&concordent haec in habet,veluti circa resiuftas iudi
    terfe,&difcordent.nam qiioeil^ care,punire, fupplicio afficereä
    Hudad qά intenditur,rečte iacet: virtute quidem e(t, fed ex necef
    fed in a5tionibus per quas illo fitate,commêdationemq; habet
    potiri credimus,aberratur.qiiq; ex compulfione, eligibilius náq;
    autem omnia ad finem dirigun foret nullo tali indigere, neq; ho
    tur: fcd finis • ipfeeft
    - -- • .
    praue pofi• rninem neq;ciuitatem » At.n,ad
    ** honores
    --_ - - -_

    Liber Septimus. 199


    A honores&opes,fimpliciterfunt mum,ceu hominem,8{n6aliud D
    optimae a&iones. nam alterum animal:&ficqualem aliquem fe
    : quidèillud mali alicuius ele&io cundum corpus & animá.Quae
    eft:haeaiit contra,effe&iones.n. dam etiã nafci nulla vtilitas eft:
    bonorum funt,&generationes. mores enim mutari faciüt. nam
    Studiofus.n.vir, & paupertate, aliqua per naturam ad vtrunqs
    & morbo,&alijs fortunae ad• apta, per moresad peiusvelad
    uerfitatibus laudabiliter vtitur: melius conuertuntur. Cgteraigi
    verumtfifelicitasfcötrarijs exi^ tur animalia maximeviuuntfea
    ßit. nam & hoc determinatum cundum naturam, parum vero
    fuitin Ethicorumlibris , q» talis aliquid&fecundum mores. hoe
    eft ftudiofus,cui per virtutébo• moautem & fecundum rationé:
    ma,funtfimpl'r bona.patetauté, folus enim rationem habet. Ita E
    q»&vfusiftos neceßariú eftftu oportet hæc fimul concordare.
    * diofos&bonos effe fimpliciter, multa enim prgter mores,&prg . .
    - Qgapropter exiftimant homi* ternaturam aguht homines prò
    mies,externabonacaufam effefe pter rationem, fi perfuadeaêmêa
    licitatis: ceufiqsbene pulfandi lius effealiter agere. Natura igié
    caufam putat effe lyram magis quales effeoportet eos, quilegü
    : άartem.Neceffarium. eft er poßtori fint parituri, determina
    exhis jdi&a funt, alia fubeffe, tum eftprius.reliquum opus ef&
    alia parare legis pofitorem. ex iam difciplinæ: quaedam enim
    quofm votum optamus confti• affuefcendo difcuntur, quaedam
    tutionem ciuitatis in his, quorü audiendo, * .• i. • , •'... **.**
    domina eß fortuna: dominá.n.
    Qμω; oporteat effe imperantes, &pa***.
    illam pofuimus:fedftudiofam ef tes,eofdem me an diuerfòs pariter &ip
    feciuitatê,noneßfortungopus, fórumidißiplinâ. Et ad quæ re- ' '' F
    fed fcientiaeac eleétionis. At ftu^ £?
    fpicere debeat pofi- *. · · ·
    C diofaciuitas eft,vt ciuesquifre^ : . ter,ac de quibus ip- •i • *
    *' publica verfantur fint ftudiofi. -----!. Jënölaudatur. •.-, ••! • •
    nobis autem omnes ciues parti• • -*-::;* ***. Cap. 14.. . •• • • i

    cipes funtreipublicg.Hocigitur * Vmvero omnis focietas ci


    confiderandum eß, quo modo 3 ,uilis conftet ex imperantia
    fiantftudiofi. riam fi contingat bus&parétibus, hociam
    oës effeftudiofos, monafitfingu confiderandum eft,vtrum alios
    ;/
    losciuium, ficforet optabilius: effe oportet qimperant,&alios
    fequiínad finguloseffe,&om qui parent, an eofdem per virá
    nes effe. Atquiboni qaidem & patet enim q» & difciplina fecüa
    ftudiofi fiunt propter tria. Sunt dum hanc diuifionem fequi de
    autem haec tria, natura,mos,& bebit. Si ergo tantum differrent
    ratio • etenim nafci oportetpri alteri ab aljjs,quantum Dij, &d
    PP iij
    iij heroes
    -
    - - - - - -

    • < -i. .: Politicoruril.


    G heroes abhofbus dìffèrre puram recepturus.eft èrgo vteofJem ef R*
    tur,vtprimü ftatim corpore,ac fe dicere eos qui parent& impe
    poftea animo löge antecellerét; rant:eft etiã vt diuerfos, Itaq;&
    ac manifefte indubitateq; appa difciplinam, vt eandé dicere ne•
    reret eorum fupereminentia cla ceffe eft, &vt diuerfam. qui.n.
    rum eft q» femper, eofdem iftos imperare velit re&e , oportere
    melius foret imperare, aliosve• aiunt,prius fubimperiofuiffe...
    roparere. Sedcùm facile non fit hmperiú vero,vt in primis libris
    hoc reperire,necfic(vtapud In di$tum fuit,autgratiaimperan
    dos Scylax effeait) regestantüâ tis eft,autgratiafubie&oríi.ho
    populis differre: manifeftü eft, rum alterum feruorum effe dixi;
    q»propter multas caufas necef^ mus,alterum liberorum. Máda•
    3 farium eß,vt oés fimiliter parti- tòrum vero qugdáinter fe diffe«
    cipes fintviciflim imperandi & runt,non in agendo, fedin cuius
    IH parendi.gquum enim idem fimi gía. Quapp multa qvidení effe ;
    iibus:& difficile eft ftarerempu íiniftrGrîopera,& adolefcen- I.
    blicam,quae conftitutafitprgter
    tiü, liberis hominibus pulchrü.
    iußitiam.cum illis.n.qui ab imeft miniftrare: ad pulchrum.n.
    perando excluderentur,ooncur & non pulchrum non tantíidif^
    rent omnes quifunt in regione, ferunta£tiones pp feipfas,quam
    ftatum mutarecupientes:& tam tum infine &gratia cuius.Cùm
    tam effe multitudinem in reipu vero ciuis & prglidentis eandem
    blicaegubernatione,vt firpoten virtuté effedixerimus,quæ opti
    tioriftis,vnüaliquid impoffibi. mi viri, & eundem prius parere
    lium eft.At.n.q* oportet eos qui debere,pofteaimperare:hocvti
    in magiftratu funtdifferreà fùb que erit legum pofitori intuen•
    3 ieçtis,indubitabileeft , quomo^ dum, laborãdum(q;,vtboniviri
    I do ergo hæc futurafint, & quo efficiantur,&per quae exercitia,
    modo participent, confiderare & quis finis optimaevitae.Diuer
    debet legislator, vt prius dixi^ faeautéfunt duæ partes animae,
    mus. Natura.n.oßendit,quem^ quarum altera rationem per fe
    admodúhgc diftinguenda funt. habet, altera non habet quidem
    fecit.n.eofdem genere,alios iu* per fe, veruntamen rationi ob
    niores,alios feniores, quorum al temperare poteft : quarum di«
    teri debent parere gubernanti• ximus: effe virtutes illas , per
    bus, alteri gubernare. Indigna• quasvir bonus dicitur quodam
    tur autem nemo propter ætaté modo.Sed in vtraiftarum ma^
    maioriconcedere, nec putatillü gis eft finis ? Qui ita diuidunt,
    cui cedit,potiorem effe fe : prae vtnos facimus, his ambiguum
    fertim cùm &ipfe qiiad id æta^ non eftquomodo fit dicendum;
    tis peruenerit, eundé honoré fit. femper.n.deterius melioris gra^
    *--.: .. •i *. • £}λ
    - -

    . - - - --
    - - - -

    Liber Septimus. 3oo


    a daea. patet hocin his quæ funt refpublicasfftituere,neqjadop- D
    £m artem,& in his quæ funtfm timü finé vident afpexiffe, neqs
    maturam:meliusautem illudqëf idadoésvirtutes difciplinam&
    rationem habet. Diuidituraüt leges direxiffe:fed oneroß decli•
    dupliciter, vt nos confueuimus nauerút ad illas virtutes,qugvi
    diuidere: eft.n. ratioalia a&tiua, den£ vtiles, ac plus hérefaciunt.
    aliacontemplatiua. Sic ergo ne Sifr quoq; pofterorü gdáfcripto
    cef{e eft &hanc parté diuidere, res opinioné fuâ eâdé ofiderüt.
    &a&iones clarum eft q» corre• Laudátes.n.Lacedgmoniorürëa
    fpondenter fe habere dicemus. pub. admirant & c5mendätfea
    &oportet easa&iones qu£ funt gislatoris eius;ppofitü,q> oiaad
    meliores fm naturam,magis ex potentiã&adbellum direxerit:
    petendas effe ab illis qui confe çj & p rönërefellipfit,&p fa&a
    gui poffunt,autofa,aut illa duo: ipfa numc reprobata funt. Vt.n.
    -» femper. n. cuiq; id eft maxime plurimi hominíi dominari iate
    expetendü, cuius potiri eft fum cupiunt, qfi exinde multa pro^
    qmü. Diuifa eft autévita totain ueniunt fortunae commoda:fic
    negociü&ociú,bellüq;& pacë. Thibronadmirari läudare*gvia
    £t agibiliú quædam funt nece£ det Lacedgmonioríi legumlato•
    faria&vtilia,quaedam honefta: rê,&quicunquealter de repub.
    in quibus neceffe eft eandé effe, illorumfcripfit, q* gpexercita
    optionem & partibus animæ & tioné eorum ad pericula,multoa
    ipfarü a&ionib°: bellum quidè 'rü dominationem fibi compara
    gratia pacis, negociü autemgra runt.Atqui patet,q» cdm nóha
    tiaocij, neceffaria&vtilia, gra• heant nunc dominationé Lacea
    : tia honeftorü . Ad cunétaigitur daemonij, nec felices ampliusef. p;

    |; hæafpicere debet, glegé ponit, fent,neclegülator eorübon°. In


    &ad partes animæ, &ad illarú fup illud ridiculii, fipmanentes
    C a&iones : magis vero ad ea quæ inlegib° eius, nulloq;impediéte
    meliora funt & finis. Eodé mo illis legib°vti,amiferüt bfiviue^
    do&circa vitas&rerú diuifio re.Nöre&evero fufcipiüt,neqs
    nes.poffe. n. oportet&in nego» de dfiatione, ad quâ intédiffelè.
    cio verfari,&inbello. prgferéda gislatoré ofidunt.nä imperiüliae
    tfi eß pax&ocium,neceffaria et berbrum melius eft ac magis ex
    vtilia poffeagere,prgferéda funt virtute, ό dominari, vt feruis.
    tíhonefta. Itaq* ad haectanquã Præterea non p hoc ciuitas felix
    ad fignum,& pueri adhucexi ê exiftimãda,neq;legislator lau
    ftentes,&aliae aetates quae indi dád?,q>vincere docuerit, &fini
    gent, p difciplinâ funt dirigédg. timis diiari.haec.n. magnü con•
    Nã qnüc Græcorü re&e guber tinét nocumétíi, nã aduerfus ci•
    parividení,&legülatorcs qeas ues hoc aget q poterit,&ciuita•
    PP iiij ti
    .- -, •
    - - - „Politicorum ;
    G ti fuae dominari çjfet. de quoac. ocium & quietem virtutes,qua- K
    cu{ant LacedgmonijPaufaniam, rum opus in ocio eft,&quarum
    licet in tanta dignitate conftitur in negocio , oportet auté multa
    tü. Nec fanè aliqua hmói ratio negociorum nobis exißere,vtli,
    e(tautlex ciuilis, neq; vtilis neq; ceat in ocio effe.Quapropter té
    vera.eadem.n.optima & priua peratam ciuitatem effe oportet,
    tim& publice legumlatoré in ac fortem & patientem. nam,vt
    ducere oportet inanimos homi eft in prouerbio, nullum ocium
    níi. Neqs exercitatio rerum bele feruis. qui vero non poffuntfor,
    licaríiobid eft meditanda, vt in titer pericula:fubire, ferui funt
    feruitutë adigátimmerëtes : fed inuadétium« Fortitudine igitur
    primüne ipfiferuirealijs cöpel & conftantia opus eft ad nego
    laní: deinde, vt imperiü quaerát cium:philofophia veroadociü.
    gratia vtilitatis fubieétorü, non temperantiaautem et iuftitia in
    ante oia dominationé: tertio,vt vtroq* tempore,{ed magisim pa £.
    eis dominëtur, q feruire funt di ce & ocio, nam bellum quidem
    ni. Quöd aüt oporteat legis po ipfum cogit homines effeiuftos
    oremftudere, vt prouiliofua ac temperatos, fortunae autem
    circa resbellicas&circaalias in profperae fruitioy&ocium cum
    ftitutionesadociú & ad pacem pace » petulantes magis facit •
    referat,idatteftat, q»pleræq; ta Multa igiíiuftitia,multaèptem
    lium ciuitatii bellum gerétes cô perantia indigent hi, qui in opti
    feruaní:fed cum dominationem moftatu conftituti videntur, &
    adeptæ funt,deftruuntur, fplen^ in fruitioneomnium rerum,qug
    dorem.n.veluti ferrum perpa beatos facere putantur.velutifi
    : cem amittunt,Caufahuius eftle qui funt,vt port£ tradüt,in bea- M
    gumpofitor s qui non ita infti torum infulis.maxime enim hi
    tuit, vtin ocioftare poffint. philofophia, & temperantia3,
    Qyibus virtutibus &rparis, & bellitem iuftitia indigerent, quantoma• .
    *pare opusfit: & à quo primum erw- . gis ociofifuntinabundantia tae
    ,*"££££ 3. 15 • . lium bonorum. Qua igitur de
    nVm ergo idé finis effe vi caufa beata& ftudiofa futura ci
    deatur publice, & priua uitas his indigeat virtutib°,ma
    > Ttim hominibus, & eâdem nifeftum eft. turpecftenim,non
    definitionem effe neceffe fit vi pofíe fruibonis : fed in negocijs
    ro optimo & optimae reipubli• quidem & bello viros probos vi
    cæ:manifeftum eft oportere vir deri, in ocioauttm &pace fcrui
    tutes eas quæ ad ocium ípeétât, les. Quamobrem oportet, non
    illi exiftere. finis eft enim, vtfae quemadmodum Lacedgmonio^
    peiam diximus, belli pax, nego rum ciuitas, virtutem exercere,
    cijocium • Suntautem vtilesad illicuin non còabalijs differüt,
    - quòd
    LiberSeptimus. 3o1
    A quòd non putent'eadem maxi Qgapropter eorporis curam ne t*
    ma bona quæ cæteri: fed;eo q» ceffe eft prius fufcipere, ô anie
    :
    *!
    prouenire illa exiftimant magis mi,deinde appetitus.curätïiap
    per aliquam virtutem. Cùm ve petitus,quigratia mentis : curâ
    ro maiora fint hæc bona, quàm vero corporis,quigratiaanimi.
    ea quæ belli, & fruitio eorum , Si ergo ab initio prouidédum
    «quám virtutum, & quia illius eft â legia politore, vt optima
    gratia,manifeftum ex his. Quo^ fint corpora eorum qui educan•
    •nodo aüt,& perqugiderit,vti tur, primo quidem circa coniu^ ,
    «que confiderandü. Diximusfue gia prouidere debet, qua ætate
    pra diuidentes,q» natura, & mo & cuiufmodi exiftente, fint in
    re,& ratione indigemus: exhis matrimonium copulandi• , • •.
    Autê quales aliquos natura effe q&ecircacomiugia,acliberorum procrea
    oportet determinauimus.Reftat tionem conßderamdafint, acper
    *3.
    P videre,vtrum ratione prius an agenda. Cap. 16. , , ,
    - moribusfit eruditio faciéda,hgc Ocauté inftituetlegis po^ :t
    enim fimul concordare debent fitor, infpiciens adipfos,
    optima concordatione. contin TT&ad vitæ tempus,vtgta
    git enim rationem aberrare ab tibusinidem cócurrant, necdi
    optimafuppofitione, & {imiles fcrepetgignendi potentia.Viro
    permores duci. Clarum efthoc •nim adhucgenerare potente,fi
    primum quidé, quemadmodü mulier ipfa concipere non pofe
    in alijs, qygeneratio eftâ princi, fit: vel muliere quidem ad con•
    pio, & finis â principio aliquo cipiendum apta, fi vir ipfe non
    alterius finis. ratio aüt nobis &poffit, lites ac difcordiginter eos
    mës naturae finis:quare ad hæc, oriunrur. Ad filiorum quoq* fuae
    generationemacmorum inftitu fceptionem eft infpiciendum, ne
    :_ tionem parare oportet. Deinde nimis dißent ab ætate paterna:
    ° vt animia & corpus duofunt,ita quoniam nec ipfifenioribusgra
    quoq; duas videmus, effeanimg tiam referre vllam poffunt, nec
    partes, vnâ irrationalem, alterâ parëtes iilijs adiumëta prgftare.
    quæ habet rationé,habit° quoq; Nec etiam nimis proximi ad
    tarü duos, quorum alter eft ap ætatem paternam accedere dee
    petitio, alter mens.Vtautê cor« bent filij.habet enim hoc turbae
    pus in generationem antecedit tionem non paruam : ctim neq;
    animâ,{ic pars irrationaiis ante tanta fit reuerentia huiufmodi
    cedit eam parté qughabet rönë. fijij erga genitores,vtpote quaß
    IPatet id in pueris,quibus fìatim a:quaJibus,& circa gubernatio
    ira& voluntas & cócupifcentia neim domus qucrcgexifta quafi
    exiftit : at ratio & mens, proce• paritate foleant prouenire.lnfu*
    d€¢caetate, in iilis fierinatgfunt, per,quod dissensipis; 1
    hug
    ~ • . It.
    ;—----

    : *: Politicorum
    ' G digreffifuimus,vtcorpora nato propterpuellas quidêcircagta- K
    rum fint fecundum legis pofito tem decem & o&o annorum nu
    ris voluntatem, ferè quidem hgc ptui tradere congruit, mafculos
    &omnia prouenient per vnam di~ autem circiter ætatem annorum
    ligentiam.Nam cùm fit finis gi feptem&'triginta. in hoc enim
    gnendi, vt plurimum viris qui• tempore,&vigentibus corpori•
    gemfeptuagefimus annus, mu bus coniungentur,ac proceden•
    Hieribus auté quinquagefimus: te tempore fimul apte definent
    itaconiugandi ab initio funt, vt procreare poffe. &filiorum fu^
    aetatibusad huncfiné cócurrãt. fceptio partim erit ab initio'eis
    Eftautë adolefcentium coniun ætate vigentibusadhuc, fireéte
    &tioimprobaad filiorü procrea procedatftatim generatio : par•
    tionem, incun&tis enim anima tim iam vergentibus adannum
    libus iuueniles partus imperfe feptuagefimum. Quibus igitur
    &ti funt, & fœminæ crebrius j; ætatibus coniugia fint facienda
    H mares,&parua corporisforma di&tumfit.Tempus autem anni,
    ignuntur.quocirca neceffe eft vt nunc multi obferuant, reéte
    É; in hominibus proue• 'perhyemem aptius ad nuptias
    nire.Huius auté conie&urafue effevidetur.fed cöfideráda funt
    fit, quòd in quibufcunq; ciuita in procreatione liberorum, quae
    tibus confuetudo eft adolefcen à medicis &quæ à phyficis tra•
    tes mares puellasq;coniugari,in duntur. Medici enim tempora
    eifdem inutilia ac pufilla homi• corporum fufficienter oßendüt:
    num corpora exiftunt. in partu phyficiaüt de fpiritibus,borea•
    •quoq}laborant magis puellae,ac les magis öí auftrales laudant.
    pereunt plures, Exquo refpon• . Quae autcm corpora maxime
    fum oraculi Troezenijs datum vtilia fint, magis dicendü eííet,
    quidam exiftimant, ob iftâ cau^ vbi difciplinaliberorum tra&a- M
    fam , quafi multis pereuntibus tur . fummatim vero fat fuerit
    propter immaturitatem nuptia nuncdixiffe. neque enim Athle•
    rum, non propter fruótuum col tarum habitudo vtilis foret ad ci
    le&ionem. Ad continentiam uilem habitum,neque adfanita•
    quoque vtile eft nuptias fierife» tem,& procreationem liberorú:
    riores. intemperatiores enim ef nec rurfus humilis & imbecilla
    fe videntur,cüm puellæ veneri nimium, fed media iftarum. la*
    affuefcunt. At mafculorum cor boriofam enim habitudinem ha
    pora crefcere impediütur, fiad bere oportet, exercitatam vero
    **i.corpe huc augente femine* confuetu» laboribus non violentis, neque
    dinem ineant.nam huius termi• ad vnum laboré folum, vt Athle
    nusquifpiá effe videtur, quem tarum habitudo, fed ad libera•
    aömulto exceditamplius,Qua liacpera, haecaüt fimiliter viris
    mulie•
    —-—-———

    Liber Septimus. 3o*.


    A' muliéribus%g exiftere debent. annü quinquagefimum,vt poe» p.
    Pregnantes quoq; mulieres cu tarum quidá dixerüt,feptenario
    ram habere corporum oportet, numero gratédimetientes. Itaqa
    non pigrefcétes,neqp fubtilivten quiquatuorautgnq;annis hand
    tes alimonia,hoc aút facile eft le gtatem excefferint,derelinquere
    um pofitori puidere, fi iubeat debent inaperto procreandi ßus
    fingulis diebus iter quoddam fa dium, ac de caetero vel fanitatis,
    cere deberead Deorú facramu^ vel alterius hmói caufa concubî .
    lieres,quae fortitae fint cöcipien tum facere videri. Coitus vero
    di honorem.Mens tamen contra ofsalterius ά coniugis, penitus
    άcorpus,in trãquillitate eft tra fit interdi&us : qiiquidem fit&
    : ducenda. quæ enim fiunt, ab ea
    J quæ continet, capere videntur:
    appelletur cóiunx, Quòdßquis
    deprehendatur contra facere per **
    B quéadmodum illa quæ nafcun• tempus procreationis, dignam
    rur á terra. Circa expofitionem pro delióto poenam reportet..:; E
    autem vel educationem filiorum. Devi£lu,&inftitutione patrorum, ***
    lexfit,nihil orbatum natura fore Cap. 17. -

    educandum.Inalijs verö, fi mo vVfceptisaüt filijs, multúrea


    res, inftitutioq; ciuitatis prohi ferre putandum eft ad corpo
    beant natos exponere, acmulti risrobur,qualiviótu nutriá•
    tudo tanta prolis alicui contige tur.Apparet vero ex caeterisani
    rit, vt duplicatusfit filiorum nu malibus,& ex gentibus,quibus
    merus (nam is definitus effe de cura eft affidua bellicae habitu*
    bet)ad multitudinem nimiâ eui dinis,nutrimentum la&tis maxi«
    y
    tandam anteuenire oportet, vt me proprium effe corporibus* ;
    non concipiantur: nam poftquá abftemiú autem magis propter
    £ conceptifunt,& fenfumautvi £gritudines,Et præterea motus9
    tam acceperint, nefas eftattinge quo(cüqginea ætate fieri daeur,
    re eos.Cüm vero determinatum conferunt, Ne membra vero ob
    ? . fit , qua ætate vir&vxor fint ab Veneritúdinëdifortafiât, vtuní*
    a. „initio
    -
    coniugandi: quanto tern^ adhuc gétes aliquae organis qui
    #
    pore liberis operationê dare cö• bufdá &machinis, quæ corpus
    ueniat, determinemus. Seniorú à talibusillaefum cóferuät, Con•
    enim fœtus,quemadmodum iu fert etiam ftatim â pueritia £ri«
    niorum imperfeéti funt, &cor. gori affuefcere: hoc enum & ad
    porib° & intelleótibus: fenefcen fanitatê,& ad res bellicas vtils
    tium quoq* fgtus funt,irrobufli: eft, Quapropter apud multos
    «quapropter illud maxime tem^ Barbarorum confuetudo eft, w**
    pus probandú eft, in quo maxi» gelido amne natos immerger&
    *me intelligentia,viget in nobis. vel parua veße amicire,vtfa*
    idaiit gfict in plurimis, circiter ciíit Galli:adicüάa qiimadqb •
    …. '.
    - .: PoliticörumL
    G poffibileeft, ftatim ab initiomedomi alatur. rationabile eft ergo R
    lius eftaffuefcere.eftautem apta praecipue in hac aetate, vt ab au•
    puerorum natura ob eorum ca• ditu &vifu feruiliü rerü abfint.
    lorem,ad frigus exerceri. Circa Omnino igitobfcornitas verbo
    primâ igiturgtatë haec& huiu^ rum,vt& quicquã aliud,per le^
    modi diligentiaeftadhibenda. gislatoré exterminanda eft de ci
    “Sequenti vero aetate vfq; ad an• uitate: ex turpiter enim loquëdi
    nos quinq;,quia nondum ad di^ licentia fequit δ{turpiter facere.
    fciplinâ aliquam funt admouen Potiffimum igitur ftatim à pue
    di, neq;labores perferre cogêdi, ris,neq; dicät, neq;audiantquic
    necrefcereimpediantur, motus quam turpe.Siquis vero dicere
    folummodo quofdam fufcipere. aut facere quicquam prohibito•
    H debent, quöpigritiam corporis rumdeprehéfusfuerit,isfiliber L
    euirent: qui motus praeparandi fit, fed nondum in conuentü co• •
    , funtillis,&peraliosa&us,&p meffatoríi dignatus affumi, ho•
    ludum.ludi vero ipfi,neqp illibe noreprohibeatur,&verberibus
    rales neq; laboriofi effe debent, caftigetur,fedfifit maioris aeta
    neq*remifsi.Quas autem narrae tis,feruili infamia afficiatur, ad•
    tiones & fabulas illaaetate pueri mififeruilis officijgratia. Cùm
    audire debeát,curafitijsq pue^ vero dicere quicquam interdixe
    ris publice præficiunrur. cunéta rimus, clarum eft q* &afpicere
    enim taliaad conuerfationes'po aut pi&uras, auta&tus deformes
    fteafuturasaccómodanda funt. prohibemus. Sitigit cura magi•
    itaq; ludi vt plurimum tales effe ftratibus,nullam neq; pióturam
    I debent, vt fintimitationes eoríi neq;ftaruâ effe talium rerü imi^
    quae pofteaferio erunt facienda. tatricë,mifiapud Deos quofdá,
    Cohibitionesvero puerorum & quibus etiã lafciuiâ mos tribuit. M.
    interruptionesploratus, qui le apud hos permittetlex iam ho•
    '. gibus prohibétmöre&te faciunt.
    mines faótos pro fe,& filijs,&
    funt enim vtiles ad augmentü, vxoribus.facra facere. Iuniores * comoe
    ctimfint quodammodo exercita aüt neq; iamborii, neq** tragœ~ diatum •
    tiones corporum. fpiritus enim diaríi fpe&atores ÄÈ , nifi
    compreffiofacit robur laboran• ctim ad eam peruenerunt gtaté,
    tibus,quod contingit etiâ pueris vt in comeffationibus vnâ cum
    ploratum cohibentibus, Proui• alijs federe,& potus etiã partici•
    dendü eftab his, quibus puero^ pes effe poffunt,&ab ebrietate
    & hmói labe infontes difciplina,
    rum cura publice commiffa eft,
    circa huiufmodi educationem, omnes praeftabit. Nos quidem
    &alia,&vt çgminime cum fer nunccurfimifta attigimus: po^
    uis verfení. hæc enim aetas vfq; fteavero infiftétes oportebit de•
    adannos fepté, neceffariú eftvt terminare magis, fiue opoT;
    * • u®
    Liber O&aiuus. 3o3
    A fiuenon oportet primo quaeren^ A RI S T O T E L IS
    'q; tes,& qüo.fed in præfentimene
    :* tionem dehis facere neceffariii ' P o L IT 1 C o R v M .
    ά fuit.Forfitanenim non male cir• - • I. I B E 8 Q c T 4 v vs, •.• • , •
    ry cahoccenfebatTheodorus tra• - …
    -
    . ^ .
    -

    £* gœdiarum a&or, nulli euim vn^ ... -, s. v M , M, 4 1 • 1 • B • r • r.


    * quâ concedere voluit, vt ante fe £;£;£!, inftitutione,& de iisqug
    ageret,neq; ex*vilibus ét hiftrio ipfi
    3. ivtvx£v. nibus,quafi magis faueant audi addifcere confucuerunt. Dc Mufica,
    eius fpeciebus,ac muficalibus inftrumé
    tis:quiaeq; quibus conueniant.
    ;* tores illis, quos primo audierit.
    ; Contingit hocidem in conuerfa Qgid fcimu.fiisirapere infinis
    3. tionibus hominum & rerü:om^ & ea quidem publice.Cap. 1.
    ¢ nium enim primanos magis de« vt,
    3. leótant. Quapropter opórtet à ÉVödigitur â legis po E
    j. ' pueris omnia turpia procul re fitore maxime inté^ ;
    * B & dendum fit circa dir
    mouere, & maxime quæcunq*
    y. habent in fe vel obfcœnitatem, ] fciplinam iuuentu•
    / vel improbitaté, Träfaétis vero tis,nemo vtiq;dubi
    ■ annis quinq;, in duobus vlq* ad tabit.nam id quidem negle&um
    ■ feptem oportet iam difciplinas in ciuitatibus affert reipublicae
    | fpe&are, quas addifcere eos o^ detrimentum. Oportet.n.ad fin
    portet. Duæ autem funt ætates gula gubernandi genera difcipli
    in quas neceffarium eft difcipli nam accommodari. nam mos
    nas diuidere: vna poft feptimü vniufcuiu(q; proprius confueuit
    annum vfq;ad pubertatem : al & feruare rempublicâ,&ab ini•
    tera â pubertate vfq; ad annum tio cöftituere.ceu popularis mos
    vigefimum primum. nam qui popularem, &paucorum poten
    hebdomadibus diuidíit aetates, tiæ accommodatus mos, eam F

    vt plurimum non dicunt bene. quæ cófiftitin paucorum guber*


    itaq; fequenda eft naturalis di^ natione. femper autem melior
    ftin&io:omnis enim ars & difci• mos caufa eftmelioris reipubli•
    pliiiaimplere vultid,quod deeft cae. Praeterea in cunétis facultati
    naturae.Primum igitur videndii bus&artibus funt quaedam, ad
    eft;fi faciendafit inftitutio quae^ quæ erudiri prius oportet,&af•
    dam circa pueros:deinde,fivtile fuefieriad earum opera.itaqsma
    fit publice curameorum, fufcipe nifeftü eft,q> &ad virtutis aótio
    re,vel magis priuatim,quomo^ nes.Cum vero vnusfit finis ciui
    donunc fit in plurimis ciui tati toti , clarum eß oportere di•
    tatibus : Tertio qualé fciplinam quoq; effevnam άeâ
    hanc effe curam dem omnium,&huius curam ef
    cportet, fe publicam,& non priuatam:
    •*;•! } - quem^
    - -

    PoliticorumL '
    6 quemadrhodô nunc vnufqui(hs damfufoepere. De hisr quoque ■
    curam habetfuorum filiorú,pri quæ advirtutem tendunt, nihil
    uatimę docet &'pfiufarami difci confeffum exiftit. etenim virru»
    plinam, prout ei videt.Sedopor tem non eandem omnes ftatim
    tet publicorum publice exercita honoranr: ex quo fit vt difcor•
    tioneni fieri: & fimul hofi debet dentcircaillius exercitationem.
    quifq; ciuis fe fuum exiftimare, Quòd igitur ex vtilibus necef
    fed omnes ciuitatis . particula faria fint addifcenda, manifeftú
    enim ciuitatis vnufquifq3eft:cu^ eft.quòdautem non omnia, di
    ra vero fingularum particularü ftinguentibus liberalia operaab
    refpicerenata eft ad curâ totius. illiberalibus patebit, illa talia ef
    Laudari poffunt in hoc Lacedæo fe recipienda,quae ciivtilia lint,
    monij:nam plurimam circa püe faciunt exercentem habentemq;
    rosdiligentiam facifit, & quidé non vilis exercitij operatorem.
    Ê$ igitur lege pro Vile autem exercitium putandú
    uidendum fit circa difciplinam &ars & difciplina, quæcunque
    iuuentutis,ôC hoc publice facien corpus,aut animum, autmenté
    dum,patet. liberi hominis, ad vfum& ope*
    CJualis, aarum4;rerum, & cuiusgratia ra virtutis inutilem reddunt..
    debeat effe puerorum inftitu Itaq; &artes illæ quæ deterius
    tio. . Cap.z. difponunt corpus,ô£ cii<ta mer^
    Ar^ vânîvêiflafitdifci cenaria exercitia,fordida nun•
    • plina, & quomodo tra cupamus.mentem enim occupa
    - denda,latere nö debet. tam & vilem reddunt. Sunt etiá
    Nam nunc quidem in ambiguo quaedam ex liberalibus fciétijs,
    eft,neq* eadem omnes cenfentiu quasvfq$ ad aliquid difcere ho•
    uentutem addifcere debere, neq; neftum fit.penitus vero fefe illis
    advirtutem,neq* ad vitam opti tradere, ac ad extremum vfque
    mam:neqp confpicuum eft, vtrú profequivelle nocumentis illis, M.
    per intelligétiam magis deceat, quae fupra diximus, obnoxios
    vel peranimi morem. Impedi• facit. Sed refert plurimum cu*
    +mentorum quoq; refpeótus con ius gratia quis agat, vel difcat.
    fiderationem difciplinæ contur. nam fi gratiafui vel amicorum,
    . bat: cüm manifeftum non fit, vel propter virtutem, non eft il^
    vtrum exercitatio nofiraaccom liberale. quivero idipfum agit
    modanda fit ad ea quae funtvti^ propter alios,faepe vti15 vid bi*
    iia ad vitam, velad ea quæ ten tur illiberaliter ac fordide ag rex
    duntadvirtutem, velad ea quæ Difciplinæ igitur illæ, d:
    èd maiorem quendam fuper quibus dix m°, aive
    £uumq; pertinent apparatum, tranq* partcm fk
    hæc enim omnia patronos quof habeat•
    P.
    * -• -
    Qua•
    Liber O&auus. 3o4
    A Qvatuor effe, que pueri difçerecomfeue finiseft, quänö cum doloré,fed D
    rumt, quarum alijs ocj, alijs megocj cum voluptate effe oës putant.
    caufâ vtimur. • Cap. 3. Hanc tfivoluptatem non eandé
    Vntaüt ferè quatuor, quas omnes pofuerút, fed£m fevnuf*
    difcereiuuenes confueuerút, quifq;,&c£mfuum habitü:opti»
    literas, gymnafticam, mu• mus tamen optimâ,&eam quæ
    ficam: addunt vero &quartum fit ab honeftiffimis. Itaq; mani«
    quidam, figurandi peritiam.Li feftum eft, qyoporteatad ocium
    teras quidem & figurationem, quoq;degendum addifcere quæ
    tanquam, vtiles & valde expe dam,& erudiri:& has cruditio?
    dientes ad vitâ : gymnafticâ ve nes ac difciplinas fuiipfarü effe
    rotamquã pertinentem ad forti• gratia : illas vero quaead nego^
    tudinë, J)e Muficavero iã ambi cium,tanquâ neceffarias&gra
    . gitur.nâ nunc quidé plurimivo tiaillorum. Quapropter Mufi- _: .
    B iuptatis gratiaiilâ addifcunt: ve câ antiqui inter difciplinas col- E
    teres aút inter difciplinas eá col• locauere: non tanquam rem ne^
    locauerunt,ex eo q> natura quae• ceffariam,nihil enim habet tale:
    rit(vt fgpe di&ú eft) nö folum in neque tanquam vilem,vtliterae
    negocioreéte,verumetiã in ocio adlucrum, δ{ad remfamiliaré,
    Haüdabiliter poffeverfari. Hoc & ad* ftudia,&adciuilesa&io *μα%arr.
    enim principium eft omnium, nes cóplurimas. Videtur quoqs
    vt rurfus de illo dicamus.{i enim figurandi peritiavtilis effeadiu
    vtroq* opus eft, magis aüt expe» dicandum meliusartificum ope
    tendüeft ocium άnegociü. mec ra,neque vtgymnafticaad fani«
    id quidé in ioco: nam ficneceffe tatem & robur: nihil enim ho•
    foretiocü effe finem vitae.q»fi fit rum videmus exmufica fieri:re
    impoffibile,et magis in negocijs ftat ergo quòd ad degendumim :
    C vtendum eft ioco.nam quilab6 ocio,'ad quod & apparer eam É
    rant, indigét relaxatione, &hu• adhiberi . quam enim putant
    ius gratiaeftiocus, negociavero degentiam effeingenuorumho*
    funt cülabore&conatu:& pro• minum,in ea conftituunt. Qua
    pterea oportet iocú adhibere, q propter Homerus in poemate
    tanquã medicinâ eo tpeafferat. fuoitainquit:. .. – – – –
    nam relaxatio eft hm5i motus Sed quale eß vocari ad menfam ».
    animi, & requies per voluptatê. opipare paratam.
    Ocium auté ipfum videí in fe Deidenotans ófdá alios,fubdit:
    voluptatéhabere,& felicitatem Etaccerfunt cithargdü q oës de- ••
    & vitam beatâ: & hocnö nego mulceat.etaliolocoaitVHyffes:
    ciofis, fedociofis exiftit, nã qui Optimam effe degendi rónem,
    negociatur,alicuiusgratia nego : qiilaetis oîbus cöuiuae audiüm
    ciaí,quod fibi defit. £clicitasaüt • citharœdü,fcdftes perordinë,
    ••::q £Ywód
    .: Politicorumli
    • Qg&digiturfft difcip!ina quae« rum impediunt, Lacones vero L«
    dam, quam non vtvtilem, neq; in hoc quidem non errant, fed
    vt neceffariam docêdi fumt filij, efferatos laboribus redduntado
    fed vtliberalem & honeftâ, ma• lefcentes,quafi hoc vtilefit ma»
    nifeftum eft. Vtrum aüt vna fit xime ad fortitudinem. Atqui vt
    numero,an plures, & quæ nam iam fgpius diximus, neq;ad vná
    iftae, & qüo, poßerius dicetur. virtutem, neq; ad hanc maxime
    Nunctantum id præmiffum fir, refpiciendum eft ab eo qui curâ
    q* apudantiquos habemus tefti facitinftitutionis.&fiad hanc,
    monium ex his difciplinis quas non tfi id confequuntur. neque
    diximus.mufica enim hocmani enim alijsinanimalibus, neq;in
    feftat.Acetiá devtilib°q* aliqua gétibus videmus fortitudinem
    addifcere pueros oportet , non adeffe maxime efferatis, fedpo
    YH modo proptervtilitatem, vt pa• tius manfuetioribus & leoninis L
    tet inliteris,verum etiã propter moribus. multaeq; funt gentes,
    multas difciplinas alias,qug per quae ad cgdes hominii, &adeo»
    literas addifcuntur. Similiterve rum comeftionem infultant: vt
    ro figurandi peritiâ,nó vtinve circa Pontü Achgi & Heniochi,
    nundando emendoq; vafa:non & ex mediterraneis aliæ gcntes
    decipiantur, fed potius quia cöz fimiliter his,vel magis:qug qui
    templarifacit pulchritudiné cor dem gentes clanculum per infi•
    porum.quaerere verovtilitatem dias latrocinantur, ad bellicatii
    vbiq;,minime congruit magna• opera nihil valent. Praeterea fci
    nimis,& ingenuis hominibus. mus Lacones,dumipfi foli exer•
    Cdm veromanifeftum fit, vtrü cebátur,prgftitiffe caeteris:nunc
    morib° an ratione fit difciplina autem effe alijs inferiores. non
    3 tradenda, & ancirca corpus pri enim obid praeftabant, q» iuuen M.
    movel circa mentem , patet ex tutem exercerét, fed q»ipfi exer
    his q* adole(centes gymnafticae citati, cötra non exercitatos pu
    & pedotribicae funt tradendi: gnabant.Itaq;honeftas,atnö fe
    uarum alteraqualem aliquam ritas eft in certaminibus praefe
    3ά corporis, al• renda.neq* enim lupus,neqpalia
    tera operationes, ***• - beßia,honeftum periculum pu•
    . Degymnafita, & puerorum exercende gnädofübiret, fedmagis vir bo*
    rum difciplina. *. Cap. 4. • nus, Quivero adolefcëtes in hgc
    Vncautem qug ciuitates nimiü tradunt,ô£ in neceffarijs
    - NÉ
    -

    habere puerorum
    • * maxime vidétur, partim
    abfqp difciplina dimittunt, vere
    illos fòrdidos reddunt.ad vnum
    athletarum habitudinem indu• enim opus reipublicæ vtilesfa^
    cereßudent, in quodeformant ciíit,&illudipfum detcrius, vt
    corpora ac augmétationem eo^ ratiooftédit,oportet aüt non ex
    _ -
    prio•
    Liber O&auus. 3o5
    A prioribus opibus,fed ex his qug quietis, quéadmodum fomnus, D
    nunc fiunt, iudicare. nam nunc & potus. nam hæc per feipfa nö
    quidé illi qui repugnât difcipli funt honefta, fed iocunda, & (i
    nam habent, tunc vero nö habe mulceffare curas faciunt, vt in
    bant. Quòd igitur vtendum fit quit Euripides. Quapropter in•
    gymnaftica, & qiio vtédum cö ftituunt in illa,& vtütur cunétis
    ceßum exiftat. vfq; enim ad pu^ iftis fimiliter,fomno,& potu,&
    bertatem leuiores exercitationes mufica. in his quoque faltatio
    funt adhibendæ, abfqg viétu illo nem pofuerunt. An magis pu^
    violento & laborib? coaétis, ne tandum eft ad virtutem tendere
    í]
    corpora crefcereimpediátur.Si mulicam,vt potentem,quemad
    gnum erit nö paruum, q» ita cö modii gymnaftica tale aliquod
    tingat: quia inrer eos qui Olym corpus reddit , fic & muficam
    pia vicerút, duo vel tres tantum talem aliquem morem efficere ,
    reperiuntur,qui fidem adolefcen affuefacientem poffe re&e laeta- E
    B te$ & viri fint viétoriam confe ri. An ad degendi rationem ali
    cuti : propterea q> per exercita^ quid confert,&ad prudentiam.
    • riones pueris adhibitas fublata nam hoc tertium ponédum eft,
    , fit visac robur à violentis labo. ex his quae dicütur.Quód igitur
    ribus. Poft pubertatem verò cii oporteat pueros non folatijgra
    annis tribus ad alia perdifcenda tia difcere, manifeftum eft. non
    intenderint, tunc congruit & la enim folantur difcentes: nam cíi
    boribus & vi&u neceffario illos labore eft difciplina. Atqui nec
    occupare. nam fimul mente & ad degendi rationem pueris, ne
    corpore laborare non oportet: que illi aetati cögruitattribuere.
    cùm feinuicem impedire nata nulli enim imperfeóto competit
    fint: labor quidé corporis, men^ perfe&tio. Sed forfan videbitur
    tem: mentisautem, corpus. puerorum ftudiú folatij effe gra
    Demuficapulchradifceptatio: de eius effe tia viris fa&is et perfeétis.Qjiòd f
    <libus : & eam adpucrorum difei fi hoc talee(t, cuius gratia opor
    §1 plinam effe adhibendam. ter ipfosaddifcere?ac nö potius,
    Cap. *. inftar. Perfarum Medorumq;re
    : E mufica vero dubia qug gum,peralios idem facientesvo
    . dam pofuimus antea , &x luptatisac difciplinæ participes
    *.
    nunc re&um erit illa refu fieri : etenim neceffe eft: melius
    mere, vt tanquä cöfentanea fiât perficiab his, qui hoc opus fuú
    rationib° quas quis de ea dicens fecerunt & artem, ό ab his, qui
    oftendat. Neq;enim facile efi de tanto folü tempore in eo labora
    monftrare,quam potentiam ha uerunt, quantoaddifcíit. Qgòd
    beat, neq; cuius gratia illâ adipi fi oportet in his eos laborare, fi
    {cioportct,vtrü folatijcaufa& militer & circa epularum appa
    Moral,cü cö.Auer. Q_Q_
    PoliticorumL
    G ratum oportebit vtiqseosaddi modulatione.Inquit profe&o & k
    fcere: quodeftabfurdum. Eadé Mufaeus, Carmen dulciffimam
    quoq; dubitatio cadit, fi poflir rem effe mortalib*. Quapropter
    mores facere meliores. qd enim & ad cœtus familiarum,&ad
    opus efteoshaecaddifcere,acnö vitam in ocio degendam, ratio•
    exalijs audientes re&e lætari,& mabiliter illam recipiunt, vt po•
    iudicare poffe, quemadmodum tentem lætitiam afferre.Vnde&
    Lacones ? illi enim quanquä nö ex hoc quis intelligatillâ pueris
    didicerint,poffunttfireéte iudi• effe perdifcendam. quaecunque
    care, vt aiunt, quae fit bona, vel enim iocunda funt,atque eadem
    non bona melodia. Eadem^grö innocua, non folum congruunt
    foret ad folatium, &ad rationë ad finem, verumetiam ad quie
    degendi ocij libero hoie digná. tem, cüm vero contingat homi
    quid enim oportet eos difcere, nibus perraro cffe in fine, perfg
    H ac nöalijsvtétibus frui?Cöfide~ pe auté ceffent & vtantur iocis,
    rare hoc licet ex opinione quam nö ob aliud modo, fed etiam ob L
    habemus de Dijs. non enim Iu deleótationé, vtile foret requie
    pitercantat,aut citharam pulfat fcere in his, ú ab illa proueniüt,
    fm poetas: immo illos qui talia voluptatibus.Contingitautem
    faciüt, appellam? viles: & opus hominibus feciffeiocos finé, cii
    illud non viri neq$ fobrij, fedio• & habeat fortaffe finis volupta
    cantis.At enim de his poftea erit tem quandâ,fednö quamcunq;,
    confiderandü. Prima vero quae Qggrentes veroiftam accipiunt
    ftio eft,vtrum mufica fit inioco hanc pro illa, ex eo q>cum fine
    reponenda, vel non: & quid po^ agendi fimilitudinë håbet. nam
    teft efficere de his tribus in dubi finis g3giâ nullius futuri expe^
    tatione propofitis, vtrum difci titur:,&tales voluptates nullius
    I plinam, an folatium, an rationë futuri gratia,fed gratia eorum
    ocij degendi.Rationabiliter qui quae antecefferunt,laborum,f.& M
    dem ad omnia inftituitur & vi moleftiarü. per quam igitur cau
    detur omnium particeps. ná & fam quærunt felicitaté fieri, per
    iocus gratia requietis eft, ac re hmói voluptates, hanc vtiq;ali
    quietem neceffe eft effe iocìidâ. qs rationabiliter exiftimet cau •
    eft enim medicina moleftiae il fam . De communione autem
    lius, quae per labores fufcipitur: muficæ non per haec folum, fed
    & ratio degendi ocij non folum etiam quia vtilis fit ad ceffatio•
    honeftatem habere debet, verü nes, vt videtur, nec per eas mo
    etiam voluptaté : felicitas enim do, fed infuper quaerendü, num
    exambabus iftis eft. Muficâ ve aliquádo aliud ex ea proueniat.
    ro omnes fatemur effe ex iocun pretiofior quidem natura eius
    diflimis, fiue nuda fit,fiue eum eft,ô£m eü vfum, dequofupra
    dicitur;
    .- Liber Oétauus. 3o6
    A dicitur:&oportet non folum ab &um ipfum illius, cuius imagi^ D
    ipfa voluptatem capere,quâ par nem cötemplatur,effe iocundii,
    ticipât oës fim fenfum. habet.n. C5tingit autem in alijs quidem
    mufica naturalem voluptatem, fenfibilibus, nullâ exiftere fimi
    per quam illius vfus cunótis æta litudiné morü: vt in his quae ta^
    tibus,cunétisq; moribus eftacce &u vel guftu percipiütur.iahis
    ptus.Sed videndú eft, fi quo mo etiam quae vifu, admodum pa*
    do ad mores extéditur & ad ani rum. figurae enim funt talia, fed
    mum.idaiit patebit,lialiquádo ad modicü: & oés huiufcemodi
    tales aliqui fm mores per illam fenfus participant, infuper nom
    efficiamur. Atqui q> efficiamur, funt hae fimilitudines morü, fed
    per Olympi moderationem ma figna magis,quae fiunt figuræ &
    nifeftum eft: ea nanq; abftrahit cölores niorum.&funt hgcâ cor
    animam, & quodámodo rapit: pore in paffionibus. Attamen
    B raptus vero & abftraótio animg quantum refert circahorum vi- K
    circa morem affeétio eft. Praete fionem,oportet pueros non figu
    rea audientes repraefentationes, ras infpicere Pafonis, fed Poly
    oës afficiuntur etiam fine melo gnoti, & fiquis alter pi$tor vel
    dijs & verfibus. Ctim vero com ftatuarius fit moralis. At in me^
    tigerit muficâ elfe deleétabiliü, lodijs ipfis funt imitationes mo^
    virtutem autem effe circa lætan rum,&hoc eft manifeftú. ftatim
    diire5te,&amare& odiffe,opor enim harmoniarum diftinóta eft
    tet profe5toaddifcere & affuefie natura, ita vt quiaudiunt aliter
    ri ad nullâ rem adeo, vt ad iudi difponantur,nec eodem modo fc
    candum re&e&ad gaudendum habeant ad vnamquáq; ipfarü,
    manfuetis moribus, & laudabili fed ad quafdáflebiliter &contra
    bus operibus.Sunt aüt in rhyth &te magis, puta ad eä qug appel
    mis et melodijsfifitudines maxi latur Lydia mixta: ad quafdam
    , C me penes veras naturas irae,& vero molliusfm mentem,ceu ad s
    máfuetudinis ac fortitudinis & illas quæ funt remiffae:adaliâve
    temperantig δ£ contrarioríi his, ro mediocriter & compofite plu
    &aliorum omnium quæ ad mo^ rimíi, vt videtur Dorica facere
    rcs pertinent.Patet id ex effeétu. fola omniii harmoniarum. Phry
    mutamas enim animii taliaau
    gia vero diftrahit ac rapit ani•
    dientes.mos aút dolendi aclgtan mü,&quafi extrafe ponit.haec
    di in fimilibus prope eft, vt erga enim reôte dicunt, q circa hmói
    veritatem eodé modo fe habeat: difciplinam philofophantur: ca
    ceufiquisgaudet imaginem ali piunt enim verborum teftimo•
    cuius videns,non propter aliam nia ex rebus ipfis. Eodem modo
    caufam,fed propter formam ip fe habet circa rhythmos. alij
    fam:ncccfíarium cft huic&afpc £nim morcm cötinent grauius,
    -.. *
    ^Q_ ij ali;
    Politicorum ,
    :
    G alijconcitant,alij violentiores af ueniés ludus:difciplina vero ma x
    ferunt motus, aJijliberaliores. ioribus, tanę tabella quaedam.
    Ex his igitur patet, q» mufica po Quòd igitur docendi fint mufi.
    teftanimimoré aliquem facere. cam,ita vt in opere ipfo verfen,
    -Qgòd fi hoc poteft mufica,cla tur,exipfis patet. Quid autem
    rum eft q> ad puerorum difcipli deceat vel non deceat £m grates,
    nam eftadhibenda,&in ea pue non difficile eft determinäre, ac
    rifunt inftituendi.Congruit au refpondere vituperatoribus, vi,
    tem naturae huiufmodi difcipli le huiufmodi exercitium efíedi
    na. nam pueri propter ætatem <centibus. Primum igitur cum iu
    fihil ferunt fponte,quod non ha dicandi caufa fint haec opera per
    beat in fe iocunditatem. Mufica difcenda,oportetin pueritiaillis
    vero ex his eft, quae funt iocun• operam dare, in maiori vero gra
    <!a{ecundum naturam. Et vide te exercitationem dimittere:tan
    H turcognatio qugdam effe nobis tummodo autem iudicarepoffe L
    cü harmonijs & rhythmis. qua per difciplinam adeptam, ac lae
    propter multi fapientü dixere, tari re&e. Vituperatoribus au
    alijquidem animam effe harmo tem, qui aiunt fordidos ac viles
    niâ, alij vero habere harmoniâ. muficam facere,non difficile eft
    De Mufica quiddifeemdum, ac ea vtêdum, refpondere,fi cöfideremus, quo
    quidúe mimime : vbi de muficis im- * ufq; illi opera danda fit ab his,
    §}rumentis quamplura. quiad virtuté ciuilem erudiun^
    Cap. 6. tur,& ô melodiae, quiáe rhyth
    -

    Trum auté addifcere eo mi fint addi$cendi, & præterea


    - oportet cantando,& mahi quibus inftrümétis percipiatur.
    busagendo,vel non,quem nam in eo quidem plurimum re
    admodum prius dubitatum eft, fert,confiftitq; in his obieétioni
    nunc erit dicendum.Non eft ob^ bus folutio. nihil enim vetat,
    I fcurum intereffe multü ad hoc, modos quofdam muficae ilIud, M
    vt efficiamur aliquales, fi quis quodaiunt,efficere. Clarum eft
    operum ipfe fit particeps. nem^ igitur oportere difciplinam eius
    pe ipoffibile eft vel certe ad mo neq; impedimentum afferre cæ
    dum difficile, vt qui opera ipfa teris operationibus,neq; corpus
    non traétat,perite valeat iudica efficere inutile ad bellicas ciui
    re.Etfimul opus eft vt pueri ha lesq; exercitationes:advfus qui
    beant exercitationem aliquam. dem iam, addifciplinas vero po
    & Architae tabellare&te reperta ftea. Eritautem hoc, fineque in
    eft,quâ pueris dant,vt in ea occu illis laborabunt quaead certaar
    pati,illa quæ funt dominon fran tificia pertinent,neq; circa admi
    gant : nefcit enim pueritia quie^ rabilia quaedá & fuperflua, quæ
    £cere, hic eft ergo infantibuscon incertamina prius,& de certa^
    mun1•
    Liber O&auus. 3o7
    A minibus in do5trinam venere: abijt,&improbari coepta eft,cü D,*
    fed eoufq;,vt gaudere valeant;^ iam melius per experientiam iu
    babilib? melodijs & rhythmis, dicare poffent,quid ad virtutem
    & non communi fenfu muficæ pertineret,&quid non. Eodéq;
    folum, vt animalia qugdam , & modo permulta inftrumentorú
    turba feniorum ac puerorum, antiquorum improbata funt,ve
    Patet etiam ex his,quibus inftru luti Peάides & Barbiti,& quæ
    mentis iit vtendú. neq; enim ty« ad voluptatem audientium inté
    big funt in difciplina recipiendg, debant, heptagona, & trigona,
    necaliud artificiofum inftrumé & fambucæ, èX cunóìa quæ indi
    tum, vt cithara, & fiquidaliud gent perita manuum gefticula•
    tale: fed quæcunq; faciiit audito tione. Rationabiliterq; illud fe
    res bonos,vel muficae difcipling, habet, quod antiqui de tibijs fa^
    vel alterius.Infuper tibia non eft , bulantur,aiunt enim Mineruam ,
    B morale, fed potius fufcitatiuum repertricem, tibias abiecifíe ob E .
    .& concitatiuum. itaq; ad hmói deformitaté oris. atqui nö male ,
    tépora eftvtendum illa, in qui fe habet dicere, fecifle hoc Deâ, ,
    bus fpeótacula magis purifica deformitate oris infenfam:fedta ,
    tioné patiuntur, ô difciplinam. men multo magis ob id,quia ni• .
    Adiungamus autem & illud, q* hil confert tibiarum vfus ad in«.,
    contrariú difciplinæ efficit, im• telligentiam & mentem,cü fcié-.
    pediens rationem, vt tibiarum . tia & ars Mineruæ fit attributa. ,
    fonus. Quapropter bene repro^ Cüm vero inftrumentorum &.
    bauerunt illarü vfum antiqui,li operis probauerim?artificiofam.
    cet prius vfi fuiffent. Studiofio-. difciplinam: artificiofam veroi1,
    rcs enim faáipp diuitias,&ani lam pofuim? qugverfatur in cer'
    mofiores ad virtuté, poftviéto taminibus:in illis enim qui agit,;
    riam contra Medos habitam, ac non proprigvirtutisgratia agit, , .
    C exrcbusgeftismagnii de feopi^ fedvtaudientes deleétet,&one« F
    * nâtes,difciplinam omnium arri«.' rofa quidem deleótatione: qua
    puerunt, non iudicantes, fedex^. propter non ingenui hominis cé ;
    periétes. Quapropter tibiarum , femus effe huiufcemodi opus,
    quoq; vfus tunc receptus eft. ná fed per viles ac fordidos contin•,
    &apud Lacedgmonios quidam git illud fieri. nam finis, cuius ,
    quiludos exhibebat, ipfemet ti gratia faciunt , improbus eft, ;
    bijs modos fecit. & Athenis co~. cüm fpe&ator onerofus exiftés,
    ufq; in confuetudinê venit, vt fe modo hoc, modo illud exigere
    ré ingenui oës addifcerent,quod . confueuit: ita vt artifices quoq;;
    patet ex tabula äThrafippo po~. placere ftudentes, illiufmodi e£
    fita,cúm ludos pro tribu fua de ficiátur, & corporafimiliter pro;
    dit.Poftea vero in defuetudiné. pter motus. - - - - v. -

    QQ_ iij 'Har•


    - - -
    Politicoruml
    GQHarmonii* & rhythmi, omnibuvtendum gendi ocij quietisq; caufà&re, K.
    •J&:diuerfis tamem addiuerfá,ac feciâ miffionis curarü:patet omnibus
    , dù ætates diuerfw:vbi de har harmonijs effe vtendum, fed nö
    moniarum differentjs eodé modo: verú ad do&rinam
    multa. Cap.7. quidem moralibus eft vtendum
    Onfiderandum eft autem, maxime : ad eruditionem vero
    vtrum omnibus vtendum aliorü pulfante, effe&iuis&ab
    fit harmonijs & omnibus ftra&tiuis, nam affe&io illa, quæ
    rhythmis,an diftinguendum.De contingit circaanimos quorun
    inde vtrum illis qui eruditionis dam vehementer,in cunétis exi·
    caufa laborant,eandem di&ioné ftit. Differt autem fim magis&
    tribuamus,am tertium quiddam minus, ceu miferatio & metus,
    aliud.Qíi videmus muficam ef & præterea abftraótio animi.ná
    fe per melodiam & rhythmos, perhunc motum deuoti,& fup
    H hórum vtrunq; latere nö debet, plices quidá fiunt. Videmus au
    quam vim habeat ad do&rinâ: tem & facris melodijs itaaffici,
    &vtrum prgferendafit ea pars, qfi vtuntur expiantibus animâ
    quae in melodijs confiftit, an ea carminibus, quafi medicina fre•
    quae in rhythmis. Putant igitur tis,&purificatione. Hoc idem
    miulta de his effe diéta reëte â euenire neceffum eftijs qui com
    muficis quibufdam, qui nunc miferatione,& qui metu,& qui
    funt,& à philofophis qui peri alfis affe&tibus detinení,&alijs,
    tiam habent huius difciplinae,di quatenus cuiq* talia contingant:
    fcuffionem & examé fingularü fieriq$ in oibus purificatiónem
    partiú illis dimittemus,qui per^ quandã &lauationé cum volu
    quirere volët : nos auté legitime ptate.Siirautem carmina purifi
    folum modo ingenere deipfis di catiualgtitiam afferunt innocuâ
    I camus. Cdm illa probetur àno^ hominibus. quapropter talibus •

    3bis melodiarum diuifio, quâ fa harmonijs,& talibus carmini•


    ciunt quidam philofophi,q»alig busfpe&tandi (unthi, qui thea- M
    funt morales,alig effe&iuae, aliæ tralem muficam tra&ät certato»
    abftra&iuae, ponentes naturam res.Sed cú fpeôtator fit duplex,
    earü ad fingula iftoríi propriâ: alter ingenuus & do5t9,alter vi•
    dicimus aiit, non vnius vtilita lis &indo&us, ex opificib9 tur•
    tis gratia oportere mufica vti, baq; vrbana, his quoqueaccom
    fed multarum: nam & doétrinæ modanda funt certamina, & fpe
    gratia et purificationis.(quidau &taculaad ceffationé & requie
    tem purificationë intelligamus, tem. vt enim illorum animae di•
    muncfimpliciter, aliâs vero dili, ftortæ funt â naturali habitudi•
    gétius in his qug de Poetica fcri• ne,fic harmoniarum & melodia
    bimus,diccmus)tertio gratia de . rum diftortiones funt quædam,
    •I -* .-^ illae
    LiberO&auus. 3o8
    Vel A illæ quæ funt vehementes&in» virilem. Praeterea cùm medium P
    fra&ae.Dele&atvero fingulos id extremorü fumendum effe dixi•
    ? quodfugnaturgfitaptum, quá- mus: Doricaautem hanc habet
    : ¢brem licentia permittendä eft naturâ ad alias harmonias: ma
    : his,quideartemuficacertantin nifeftum eft $ Doricam praece
    ■ theatro, vt ad huiufmodi fpe&ta teris decens eftiuniores addifce^
    [? torétali genere vtantur muficae. re. Sed duo confiderandafunt.,
    g Addo&rinâ vero, quemadmo- vnum,quid poffit: alterü, quid
    dum diétü eft, moralibus melo^ deceat, nam posfibiliaquifqgag
    3. dijs eft vtendum, & talibus har^ gredi, & cöuenientia fibi debet,
    * monijs,qualis eft Dorica, vt fu^ Sunt aüt haec diftinéta aetatib9,
    pradiximus. Recipienda eft& ceu defesfis iam tempore non fa
    ¢ p alia quâcunq* nobisfudent, qui cile eftalti fpiritus cantilenas ca
    in pholofophia muficaçg verfan• nere, fed talibus fubijcit natura £
    tur.Socrates veroin libris de Re remiffas. ExquoSocratê in hoc .
    publica non re&e Phrygiâ tan quoq; merito reprehendüt qui•
    tummodo adiungit ad Doricâ, dam ex his, qui circa muficam
    licet improbans tibiâ ex inftru verfantur, q» remisfiores harmo ,
    mentis. habet enim eâdem vim nias improbauitad do&rinam,
    Phrygiain harmonijs, quam ha quafi vinolentas accipiens eas,
    bet tibiain inftrumentis, ambæ non fecundum vinolentiæ natu^ **
    enim concitant animos,&in af ram (nam vinolentia magis de•
    fe&tus impellunt. Oftendit hoc bacchari facit) fed defeffas.qua
    Poefis: tota enim bacchatio, & re etad futuram gtatem fenioríi, '
    tota huiufmodi concitatio ma opus eft huiufcemodi harmo
    xime omnium inftrumentorum nias attingere, & huiufcemodi . .
    p tibias fit.harmonia vero Phry melodias.Praeterea, fiqua eft ta- ,
    c gia maximehiicmodum habet: lium harmoniarum, quae conue
    ceu Dithyrambus manifeftevi niat puerorum ætati ex eo quia !
    detur effe Phrygius. Cuius qui posfit ornatii fimul doétrinãq;
    dem rei plura afferunt argumen afferre:quod Lydia maxime om
    ta, qui circa huiufmodi rerü in nium harmoniarú habere vide
    telligentiâ vacant. & inter cæte tur: manifeftum quòd hæ tres
    raillud,q> Philoxenus aggreffus determinationes funt in do&tri•
    Dorice facere Dithyrambos in na faciendæ, medium,posfibile,
    ' fabulis, non potuit, fed viillius ac decens. ' '
    naturæ tra&us fuit ad Phrygiâ
    harmoniâ, quae maxime illis ca; ALibrorum oéto Politicorum
    gruebat. Doricam aiit fatentur finis.
    omnes conftantem effeac firma,
    moremq; fummopere continere
    QQ iiij Leo•
    * , • - - • . . * *

    LEONARDI ARETINI vIRI CLARIss.


    * IN L IBROS OE CO N O MI C O R v M A R IS T.
    AD cosMv M M E D Ic E M fL 6R EN rINv M
    - •,

    P R A E F, a. r 1 o, - - -

    5* 1¤ 3® Retiofà fùnt interdum parui corpori. munufçula, quodlapilli gemm<£


    $ 3 Wä tefiantur. Et homine, monnunquam pufiliigrandioribus præualent, vt
    '.
    £J! §3
    §£ de T3deo fçribit Homerus : à quo breui &'exiguo omne} certaminibus
    longefüperatos fuiffètradit. Statius quoque Homerum (credo)fecu
    §£$ tus,decodcm inquit : Maior in exiguô regnahat corpore virtus.Tu igi
    tur, Cofne dulcisfme,hoc quicquid ef libelli obpagine breuitatem neqnaquam deffeíe
    *is. pufillum quidem ef, at viribus amplum, &-pretio dignum:quod ego per hasferias ?
    Graeco interpretatus, nom immerito, vt mihi videor, tibi potisfimum defiimaui. Cui enim
    re£fius de guhernatione exercitus precipi potefl, quàm illi qui exercitum habet?Cuirur
    fùs derei familiaris adminißratione, quàm ei qui rem amplam posfidet : & tueriillam
    cum laudeglifcit, & augere cum dignitate* Licet ergo per te multum fàpita, co- àpatre
    tuo viro fàpientisfimo quotidie audire posfis,operæpretium tamen erit quoddere familia
    ri tradiderimt excellemtisfima philofòphorum ingemia cognouiffe. Vt enim medicimafami
    tas , ita reifimiliaris diuitiaa finem effe conflat. Sunt vero vtiles diuitie, cùm & orna
    mentofint posfidentibus,&advirtutem exercendäfùppeditentfacultatem.profunt etiam
    matis,quifacilius per illas ad homores dignitatesj:fubleuamtur. Nam quorum virtutibus
    obfiat res angufta domi,haudfacile emergüt, vt poetae noflri diólat femtemtia. Quare cum
    moflri,tum matorum multo magis charitate, illarum amplificationi, quo adhonefepoffi
    mus,§}udendum e$t:quoniam § philofophis in bomis mumeramtur, & adfelicitatemperti
    mere creduntur.Tu igitur harumprecepta rerum in hoc libello Ariftotelis leges,quem ego
    mom fòlum tranftuli è Græco, vt maxime comfómum effeputaui: verumetiam explana
    tionem quamdam obfcurorum verborum adiumxi , quò tibi legenti dilucidior effet.
    Primum igitur illudpramittemdum e$#,duas philofophie effe partes : quarum altera
    in cognitione rerum : alteraim agendo verfàtur. Prima ferè pars adilla pertinet, quo
    rum fimis effipfâ cognitio. A£liua præcepta vitae continet, quefcire parum efi,
    • • mifi deducas im aéium. Ea vero precepta diuidumtur trifariam. aut emim
    • . circa mores mos imflruunt, aut circa rem familiarem, aut circa rem
    publicam. Harum primam Ethicam, fècumdam arcomomi
    , , , cam, tertiam Politicam Graeci appellamt . mos, vt opi
    - mor, moflris vocabulis vti magis decet, quàm
    aliemis. Numc ad textum Arifto
    telis vemiamus.
    ARISTO,

    **-- -- - -
    -

    - - - -
    -^^.

    $ *A R I S T O T E L I S
    OECONO MICOR v M
    L I B E R P R I M v s.
    Leonardo -4retino interprete.
    -

    s v M M a L 1 B R 1. . . . , &
    Deijs, quæ ad rem attinent familiarem, eiq; funt propria. *..
    •* *
    De varijs erga diuerfos Oeconomi legibus. ••: •

    • ' •

    [*
    Quomodo differant &> comueniamtinterfé Politicac> oecomo-.:.: …... ' E
    mica, & quis earum fit ordo. Cap. I. •• ; - - - -•

    £| Es familiaris & ftantia ipfius haec exiftit.Itaque


    refpublica inter patet priorem efferem familiaré
    fe differunt, non çj; rempublicâ: nam & opusil
    folum quantum lius eft, pars. n. ciufitatis eftdo
    domus, & ciui mus. Cöfyderandú eft igitur de
    tas:'(haec.n. funt re familiari , qû fit illius opus.
    eorum fubieóta:) verum etiam De partibus domus, & vnde fitfù-.3
    illo,q> in republica quidem plu meudapoffesfio. Cap.z. „T
    res imperant, inrefamiliari ve Omus qdem, partes funt,
    ro vnus duntaxat eft imperator
    & reótor. Quaedam enim artes
    DÉ3poffeffio. Qjî ve
    ro primum in minimis:na
    diftinguuntur,necefteiufdem fe tura cuiufq;infpicitur, in domo
    ε ciffeacfaétovti: quemadmodü quoque fehabet ita. Qgarefm
    lyra &fiftulis.fed reipublicgdi• Hcfiodum hoc adeffe conuenit. f
    fciplinae, eft ciuitatem ab initio Domicilium in primis, muliee .,
    ' conßituiffe, & conftituta bene remq;, &bouem aratorem.alte*
    vti. itaq; patet etiam effe rei fa rum.n.primum in viétu eft, alte
    miliaris, parare domum, & illa rum in liberis. itaque oportet
    vti.Ciuitas quidem eftmultitu eaquae ad vxorem fpeétant, re^
    do domorum, agro & pecunijs &edifpofuiffe, hoc eft prouidif*
    fufficienterabundás ad benevi fe, vt talis fit qualis effe debeat.
    uendum.Idaút ex eo patet, q»fi Pofíeffionis auté prima curaefk
    compotes horii effe nequeíit,foz ea, quae fecundum naturam.. fe*
    cietas foluit. Infuper huiusgra cundum naturam vero potiffi• . •
    tiain vnum coeunt.cuiusautem ma eft agricultura.Secüdo loco,
    giavnüquodq; efi,&fit;&fub omnia quæ funt à terra:ccu me•
    - • tallorum,
    < • Oeconomicorum
    Gtallorü, & fi quaalia hmói. fed meq;in homine id confpicitur, K
    Agrlcul agricultura praecipue,qfhiufta. q» nö effendicaufa folum, veríi
    turæ do
    tc$. nö.n.ab hoibus, necvolentibus etiam bene effendi mas& formi
    vt cauponaria & mercenariae : naope mutua coniungumtur, fi•
    necinuitis quaerit, quemadmo lios^g procreant, nö folum vtid
    dum bellicæ artes: &eftearum naturgtributum ferant, verum•
    rerü quae funtfm naturam. na etiam vt commoda exinde fufci
    tura.n.omnis educatio eft â ma piant.valentes enim ipfi, imbe
    tre: quare& hominibus à terra. cilles fuos labore tuétur,& alíit.
    Prodeftèt hæc plurimnum ad for mox imbecilles ob fenium faéti,
    titudinem. non. n. quéadmodú à valentibus eadem reportant.
    viles artiü, corpora eneruat, fed Et fimul natura per hunc circui
    talia facit, vt & fub Dio confifte tum adimplet fempiternitatem
    , re,&tolerare laborem valeant, exquo £m numerum nö poteft, *
    & aduerfus hoftes pericula ca at fecüdum fpeciem.fic enim di•
    H peffere. foli enim hires fuas ex uina prouidentia vtriufq; matu
    tramunitioiìes habent. raordinata eft, viri, f, & mulie^
    ris ad focietatem.Tendunt enim
    quàd viri& mulieris fácietas fecundum eorum oía in idem vtilitatis, li•
    maturam fit,et meceffaria.& quòdmul cet contraria qugdam videátur.
    ta commodacontineat. Cap. 3. Alterum.n.robuftum facit, alte
    S Ed eius diligentiæ quæ eft rúimbecillius. vthocquidé ob
    circa hoies, primæ funt par timorem cautius, illud vero pro
    X° tes circa vxoré.focietas. n. pter fortitudinem pugnacius ef
    eft maximefm naturam mari et fet.& alterü paratforis,alterum
    foeminæ. Prgmiffum eft. n. à no parta domi cöferuat. Adoperis
    bis&alijs locis, defyderare na vero effe&ionem, alterum feduli
    turam multa efficeretalia, velu tatem intralimenagit,ad exter^ M
    A tivnumquodqueanimalium.eft nam vero peruagationem imbe
    ,, enim imposfibile foeminam fi cillum.alterum ad fedulitatëde^
    nemare, aut marem fine formi^ terius eft, ad motus auté valen•
    mahocadimplere, quare eorum tius.Circa prolem auté,genera•
    focietas neceffitate cöftituta eft. tio quidem propria eft,vtilitas
    Enimuero in cæteris animalib9 vero communis. alterius enim
    abfque rationeid fit, &inquan^ nutrire eft, alterius erudire.
    tum naturae capacia funt,& pro leges viri advxorem. Cap. 4.
    creandi gratiafolum.in cicurib°
    autem &prudentioribus diftin Rimum igitur leges fintvie
    uuntur maagis. apparent. n. in road vxorem,&iniuria cef
    É magis mutuaauxilia, & dile fet.fic. n. necipfeiniuriá pa
    &iones&cooperationes: maxi• tietur, hoc, n,& cömunis lexin
    -
    ducit,
    • Liber Primus. … 3Io
    a ducit,vtPythagorici dicit,qu& rocibumabfide tribuar.Et quo D.
    admodum feruam ä lare abdu niam vini potus etiam liberos
    * étam , quâ minime decet videri ad infolentiam impellit,&apud
    iniuria afficere. eft aüt viriiniu multas nationes ingenui quoq;
    ' ria externarti mulierii coitus. In ab illo feabftinent, vt Cartha•,
    .vfu vero,vt neq; delit fifentibus, ginienfes dum militant: patet q.
    nec able - ibus impotens fit ac vini, aut nihil * aut valde raro ,
    quiefcere:fed ita affuefieri,vt fuf feruis tradendum eft. Tria vero.
    i£ ficienter fe habeat in praefentia ciim fint: opus, cibus,&cafti^
    :* & abfentia. Re&te vero fe habet gatio, cibus quidem fine cafti·
    ; &i!lud Hefiodi: Puellam accipe gatione& opere petulâtem red•
    re oportere,vt gratis moribus eâ dit : opus vero, & caftigatio fi•
    : imbuere poffis. diuerfitates.n. ne cibo violenta res eft,&infir•
    ß.morum nequaquam funt ad dile mum facit feruum:reftat igitur,
    dtionem aptg. Circa ornatum ve vtopus faciendum i!li tribuat, E
    ro, quemadmodum in moribus & cibum fufficientem. finemer•
    fiëtionem effe non decet,fi {imul cede.n.dominandum nö putât:
    appropinquare debét, fic etiam merces autem ferui , cibus eft. *
    nec in corpore.nam illa, qu£ per Verum vt alij deteriores fiunt,
    ornatum fifit, nihil differunt ab quádo nec melioribus tribuitur
    hiftrionum vfu, Tragœdias in melius, neq; praemia funt virtu•
    fcenaagentium. tis & vitiì ppofita : fic etiam fere
    ui. quapropter oportet confyde
    leges domini adßruos. Cap. 5. rationem habere, ac indulgereif
    lis, & permittere fingula fecun
    Offeffionum autem prima dum merita, & cibum, & ve•
    quidem,acmaxime neceffa ftem , & quietem,& caftigatio- F
    c T ria eft illa,& optima& prin nem verbo, & opere, medico- !
    cipaliffima: id autem eft homo. rum artem imitantes,in medici·
    quapropter oportet primo fer, nae loco profpicientes,quòd qui.
    uos parare ftadiofos. Seruorum dem cibus medicina non eít pro'
    auté fpecies duae,curator,&opi pter continuationem. Genera
    fex. ctim vero cernamus, q» di. vero feruorum ad opus facien
    fciplinæ tales aliquos faciunt iu dum optima effent, neque timi•
    uenes, neceffarium eft poftquá da, neque fortia nimis. in vtrif^
    paraueris,imbuere illos, quibus que enim peccatum eft. nam 8C
    liberalia officia fuerint cömitt& nimis timidi non ferunt labo•
    4a. Cum feruis autem verfetur. rem : & ferocibus non commo
    ira,vt neque fuperbos effe finat, de imperatur . Oportet quo••
    neq3 abie&tos. & liberalioribus que finem omnibus ef{e térmi
    <juidem honorem,opificibus ve- natum. eft enim iuftum fimul
    «** &
    Oeconomicorum,
    G &vtile,libertatcm effe propofi gentia intendat. in quo Perfae fi- K
    tam.libenter enim labores fubi mul & Libyci diétum re&e fe ha
    bunt,fi & propofitum prgmium bet. Perfa enim rogatus, quid •>
    confpexerint, & tempus defini^ equii maxime pinguem faceret:' • •
    tum.Sunt etiam procreatis filijs, oculus domini refpondit. Luby- **
    tanêgobfidibus obligandi. Nec cus vero rogatus, quod fierqui- *
    plures habendi funt eiufdem ge linium agro foret optimnum: do*
    neris, quemadmodum in ciuita mini, inquit,veftigia. Sunt igi
    tibus. Sacra quoq; & largiores tur infpicienda negocia diligen^
    epulas feruorum gratia magis fa ter viro, infpicienda ét ab vxo^
    ciendum,quàm liberorum.plu re, prout intcr eos diftinétg funt
    ra.n.ipfi habent, cuius vtiq; gra curae. Et hocfaciendum eft, in
    tia talia inftituta funt. exilioribus quidem adminiftra^
    IH LegesOecomomi. Cap.6. tionibus raro: in grandioribus
    Vatuor habere oportet autem, quorum cura alijs com
    patremfamilias,circa pe mittitur,ßpe.nifi enim quis bo^
    cunias.nam & quære num exemplum de fe præbuerit,
    re pofie conuenit,& qugfitatue^ imitatorem diligentig habiturú,
    ri.alioquin nulla quærendi foret non exiftimát,neq;in re familia^,
    vtilitas. nam cribro haurire ni^ ri,neq; in alijs:quoniam impoffi
    hilaliud eft, û (quod dici folet) bilc fit,non diligentis domini di
    terebratum vas.Effè prætereata ligentes effe vicarios.Cúm vero.
    lem,vt& ornari præfentibus & hæc ad virtutem honefta fint,&
    frui fciat.horam.n.gratia habe ad rem familiarem vtilia, exper
    reillas expedit.diftinguenda q^ gifci decet prius dominum j fer
    dem funtfingula,& plura haben uum,& cubitum ire pofterius:
    da fruótuofa j, infruétuofa,& nec vnquam incufloditam effe.
    I negociaficfequeftranda, vt om domum,quemadmodum nec vr
    nium fimul periculü non fubea^ bem,quando opus eft, neq; die,
    tur. Circa tuendü auté quaefita, ncq; no&u. Etauteluccm furge^
    vtiles funt Perficæ & Laconicae, re. quod & ad fanitatem,&ad.
    vtilis etiam Attica difpenfatio: curam rei familiaris, & ad ftu^
    vendentes.n.emunt, & penoris dium Philofophiae prodeftquá^
    inßitutio non eft in exilioribus plurimum. In paruis igitur ad
    adminiftrationibus. Eft autem miniftrationibus Attica regu^
    Perfica, ipfum oiaiubere, om^ la circa fru&us vtendum eft,in
    niaq; infpicere.Et qüi de Diony magnis vero diftinétio facicn
    fio inquit Dion. nullus.n.paré da eft eòrum quae inannum, &
    curam habet alienorum & fuo^ eorum quæ in fingulos menfes
    rum. itaq* quæcunq; peripfum cöfumere oportet. Eodemq; mo
    gcri poffunt, circa illa cum dili^ doin inftrumétis feparăda lunt
    -
    * ca,
    Liber Primus. ' 3II
    A ea, quorumvfus quotidian? eft, lare Rempub.hinc funt.M.T.de re D
    ab his qug raro funt vfui.haec tra pub. libri. Item quam illi Oecono
    déda funt ijs, quibus negocia cö micam , noftri Rem familiarem di
    miferis.ac certo tempore infpe xere.hinc patrisfamilias nomen ve
    &tio eorum facienda erit, vt non nit,q) domum gubernatac modera
    lateat, quid faluum fit, quidúe tur. De reigitür familiari dicturus
    perierit. Aedes quoq; ita paran^ Arift. præmittit differentiam inter
    dae funt, vt & rerü poffeffarum, illam,& rempub.dicens non folum
    efletantam differentiam,quanta eft
    δ{ falubritatis, commoditatisq; inter domum & ciuitatem,qug funt
    rationem habeamus.Rerum pof fubieéta earum,verumetiam in illo
    feffarum dico, ceu fruótuum & differre, qyin repub.plures quidem
    veftium, quales his conducant. imperant: in re vero familiari vnus
    & fru&üum, quales aridis,& duntaxat eft imperator& rector.qàt.
    quales liquidis,&aliarum rerü, dicit bonum efle fubie&tum rei fami
    B. &quales animatis,& quales in^ liaris, non hic pro parietibus& te- E
    animatis,feruisq;& liberis, ma^ &to domus fumitur,fed pro familia.
    ribus,&fœminis,ciuib? 5{ pere ciuitas quoq; non moenia & te&ta,
    grinis.Commoditatis vero & fa fed concilia cgtusq; hominum figni
    lubritatis,vt gftate quidem véto ficat.Reiigitur familiaris difciplina
    domum:reipub. vero circa ci
    rum afHatü,hyeme vero Solé re circa uitatem verfàtur:quae prima eft dif
    cipiat, effent aüt tales , fiauerfo ferentia. Secunda vero differentia
    Borea fuerint, necgqualiterlatg. eft:quia in repub. plures imperant,
    Videtur quoque in magnis do vt Romæ,{enatus, confules, tribuhi
    mibus vtilis effeianitor, qui fit militares, ædiles currules, praetores
    ad cætera inhabilis, pro obferua vrbani,tribuni plebis.Nam impera
    , tione importandorum &expor re dicuntur, quicunq; magiftratum
    … ' tädorum.Ad re&um vero vfum in repub.gerunt, quorumídiétò pa
    inftrumentorum illud Laconicii rere necefleeft. funt enim fuperio
    valet, fingula fuo loco iacere.fic res, vnde illud nafcitur legitimum, F
    enim parata non requirentur. parin parem non habet imperium.
    In repub.igitur plures imperant: in
    L E O N A R D I . ARET IN I reaüt familiari.folus patérfamilias.
    hic, n.iubendi & animaduertendi
    » viri clarifs.explanatio in Librum
    Primum Oeconomicorum in familiam poteftaté habet, eiusq;
    Arift. ad Cofmum diéto parere neceffe eft. Itaq; vt í;
    fuum.' publice, ficifte priuatim magiftra
    tum gerit,imperiumq; exercet.Qus
    £Es familiaris & refpü. dam enim artes diftingauntur.Poft
    intcr £ differunt. Di affignationem differéfitiarú rei fà
    ximus fupra in proœ milias,&reipub.genusearum com
    ®il mio, quâ Grgci Politi mune attingit. funt enim hæ artes :
    -

    cam vocát, nos appel q.uædam. Artium vero diftinétio


    fit.
    -
    , Oeconomicorum,
    G fit.quarúdam enim eft feciffe, at nö te domú fibi parare velit,mille miI- K
    vti faéto quod patet in lyra & fiftu lia calceorum tradere habeat : nam *
    lis.lyram.n.facitartifex, & fiftulam qs tot fimul calceisindiget* fed aliis
    cauat:vtitur aút poftea non ip(e qui multis indigentibtis,calceorum ven
    facit,fed muficus. funt igi£quaedam ditione faéìa pecunias recipiat, & ;p
    artes, quarum eft feciffè, & non vti domo tradat.Nümus igiturin fubii
    faélo.Aliæ cótra.parant.n.quod vté dium repertus e(t. res neceffària ad
    dum eft,& parato Ëì. ge ciuitatem continédam, tuendamq;
    neris eft reifamiliaris difciplina,& vitæ focietatem.Ager quoq; nece
    reip. Eft.n.reipub.con(bituere ciui rius eft, in quo confiftat ac feratur.
    tatem ab initio & cóftituta benevri. & hoc eft,quod inquit,agro & pecu
    , Eodemq; modo rei familiaris para niis,& cctera. qii.n.multis cohabitâ
    re domú ab initio, & poftquá para tibus,& fingulis opus fuum 1 cöi fo
    taillafuerit,illa vti.Ciuitas quidem cietate conferentibus, fufficientia re
    eft multitudo domorum. Aperitiâ fultat ad bene viuendum,tunc eft ci
    quid fit ciuitas, & quid domus.in uitas,& ciues funt qui ifto modo có L.
    quit.n.Ciuitas eft multitudo domo ueniunt,& fub eifdéviuunt legibus. '
    rum,agro & pecunijs fufficiéter abí Ita Florentini oés vná ciuitatem fa
    dans ad bene viuendum. de domo ciunt,Senenfes aliâ,Pifani aliâ.Nec
    afit paulopoft dicit quid fit,aflignâ quicj refert intra vrbé habitent,vel
    do partes,inquiés: Domus quidem extra.Sed quod de pecuniis dixit,ad
    partes funthomo & poffefli6.Sed re oës res qus in aeitimationé pecunia
    deamus ad ciuitaté, cuius nuda de riâ cadunt,hoc notâdum referas. Id
    fcriptione contenti in praefentia fi aút ex eo patet,q) fi compotes.Ciui
    mus.nam eft locus tractandi vberi* taté efle multitudiné domorú agro
    in libris de repu. Ciuitas,inquit,eft & pecuniis fufficiéter abundanté,ex
    multitudo domorü. quod dicit do eo patere inqt,q, fi compotes efle ne
    morum,intellige, vtfüpradiximus. queunt,focietas (oluif: id eft fine il
    I non.n.de parietibus & ftillicidiis lo lis ciuitas ftare nópoteft.Ciuitas.n. Ciuius.
    quitur,fedde familiis.nam neq; ciui eft focietas quædã, vtinquit Cicero M
    tas muri & te&ta funt: fed coetüs ho in lib. de repub. fexto: nihil eft illi
    minum iure fociatorum. Quod aüt principi deêo quod quidé in terris *
    fubdit: agro& pecuniis. 9b fioceni fiat acceptius,quá concilia,coctusq;
    conueniünt homines in focietatem hoium iure fociati, quc ciuitates ap
    cöem,vt fufficientes fint, & vt quod pellantur. fociati ergo hoies ciuita
    aliis deeft ab aliis reportét. hic Agri tem conftituunt:folúta vero {ocieta
    cola victum parat,agrum ferens.fa te ciuitas 1nterit. foluitur aüt focie
    beraüt fibi aratrum & vomerem. tas, fi ea qug retulit non adfint. Et
    Textor, & Sutor veftem, & calceos hoceft quodait,fi compotes efle ne
    fubminiflrat. ille frumentum & vi queant, focietas foluitur. Infuper
    num eis tradit. ita rerum permuta huiusgratiain vnum coeunt. cuius
    némus. tio fit,quae continet ciuitatem. Nü aiit grátia vnumquodq; eft & fit , &
    mus deinde cóftitutus eft ad fàcilio. ÄÈÉ ipfius haec exiftit.Alia P
    rem permutationem,ne fiSutor for batio,quòd ciuitas (it multitudo do
    • morú,

    - - - -
    : LiberPrimus. 311.
    A morum,agro,&pecunijsfufficienter Ciceronemin Libro de officijs. in- D
    abundans ad bene viuendú.Coeunt quit.n.Omnis, quae de aliqua reha ,,
    enim hoíes fimul in focietatë cöem, betur inftitutio, à definitióne iuci-,,
    vtfufficienter abundent ad benevi É debet,vtintelligaturquid fit il- ,,
    uendum, vt fupra $ig;$ qä ud,de quo difputahdum:deinde de ,,
    alijs deeft, alijs affert in cöi focieta finitionem fubijcit in h{ic modum..,
    te.cú igifhuiusgratia fintfociati fi Ois de officio duplex eft q6. Vnum „
    mul hóies, & nifi huius fufficientiae genus eft quod pertinct ad finé bo- ,,
    compotes fint difloluaffocietas,me norum. Alterum quod eft pofitum ,,
    rito dici pöt hanc effe fubftantiâ ci in præceptis,qbus in oés partesvfus ,,
    uitatis. nam haecfaciunt vt (ubfiftat vitæ cófirmari poteft. Ità hic Arift. ,,
    ciuitas. quo autem aliud fubfiftit,id diuidendo definit. Nam definire ni
    eius (ubftantia eft. Sed quaero, cur hil aliud eft,quäm determinare: de
    pofuerit vnumquodqueéft,&fuit. terminant autem rem, qui totam in
    Rideo vt fignificet cäm permanen fuas diuidunt partes.vnde fpecies de
    B tem, vt eft hic. nam huius gfa cófti finitioniseft partium
    rutae funt ab initio ciuitates, & hu
    îÉ E.
    domus ergo partes funt homo,&
    iusgratia durant,&in cöi focietate. pofleffio.Idem aùthicfignificatdo
    merito ergo df,cuius aütgfa vnum mus, qäf familia: vnde rei familia.
    quodq; eft&fuit, fubftãtia eius hgc nomen tra&ú eft.Confueuerunt.n.
    exiftit.Itaq; patet prioré efíeremfa Latinip hoc nomen res cfi qualita
    miliarem,§i rempub.ná domus,qug tealiqua iunétú difciplinas ferè fi
    eft reifamiJopus,prior eft tempore, nificare.Vt res militatis, refpub.res
    quâ ciuitas, quæ ex domorú multi mi. res ruftica, res domeftica : qät
    * tudine conftituitur. pars.n.ciuitatis idé fignificat,quod res fami.qiù do
    eft domus.huius aüt materiæ partes mus& familia idem funt: vnde pa
    priores funt quàm totum: quemad terfamilias diétus eft, qui domüm
    modum & ouis prius quam grex, gubernat& regit.Significare autem
    qui ex multitudine ouiufn fit. familiae nomen non homines folú,
    Confyderandü eft igitur de refa verum êtres, quae noftroacquirun
    C miliari.Iam aggreditür difcufíioné tur dominio, iura teftantur ciuilia: F
    rei. nam praecedentia locum prog vbi tota patrimoniain iudiciú fami
    mij magis tenuere ad docilitatem liae hercifcundae venire couftat.dicit
    uandâ auditorü pertinentia, & gd ergo domus , id eft familiae partes
    fiteius opus. Finis in re fami. funt funthomo& pofleffio. quafi dicat
    diuitiae, vt Ariftot.ipfein principio hæc duo comple&titur domus : ho
    Ethicorum oftendit. opus aüt eius minesfcilicet & poflefliones. & de
    eftrecta familiæ guberhatio. homine quid fit nemo dubitat.
    CAP. 2. Domus quidem partes funt hö& Poffeflio autem quid in hocloco
    pofleffio. Haec eft definitio domus, fignificet, dcclarationeindiget. Vi
    āuãquo
    recte præmittit:vt & quid fit id, detur autem hoc nomen pofleflio ét
    tractaturus eft intelligam*: duo fignificare. nam & res omnes
    & materiam paret fibi ad doctrinâ quas poffidemus, puta fundos, pe
    . tradcndam. Similcquiddácftapud cus,naucs,& czterahmói, quae É;
    ru
    Oenomicorum
    G ftri dominij funt: hæc enim haben ducit.Domicilium in primis,mu!ie- K
    tes posfidere dicimur, fignificateriâ remός, & bouem aratórem. Signifi
    nö illa qugiam posfidemus,fèd que cat enim dum dicit mulierem, dein- ,,
    acquirimus. & in hac fecunda figni de pofleflionem,id eft qugftum cùm ,,
    ficatione pofesfio idé fignificat qd deagricultura dicit, ad quâ bos ara
    quæftus.ldemq; videtur magis pro tor eft vtilis, haec funt veluti prima *
    prium in hoc loco. nam &verbum eleméta familiæ.& reddit ratiónem,
    Græcum xtäre, quod eft hic pofitú, quia alterú eft primum in liberis,f.
    vtrunquefignificat.fèd hoc magis j mulier: alterum in viétu, f. opus rti
    primum.Vt etiáXenophon in Oeco fticum, quod in arando cófiftit. De
    nomico fuo oftédit, & Arift.in Ethi domicilio aüt tanq derenota omit
    cis inquit.Liberaliores videntur,qui tit, fed poftea in fine quale effe de
    non quæfiueruntipfi, fedabalijsac beat, tradet. Vel ea quæ fequuntur
    ceperüt. & huius rationem affignat: diftributitie ponit : quafi dicat do
    fed quod ibi dicit quæfiuerunt eodé micilium in primis, id eft mulieré,
    IH verbo vtit, [. xturâpavor, â quo wtiiaus & bouem arätorem: vt hæc fintpar- ■.
    cft. Significat ergo non res pofleflas tesillius,qd fupra dixit domiciliüm,
    folumi, fed etiamíi qnaeftum , & circa vel domum.Ná vt diximus hæc ho
    rinum diligétia patrisfamilias eft minem & pofleffionem fignificat,in
    in conferuafido, circa fècundum di que duo tota domus diuiditur.Itaq;
    ligentia eft in acquirendo. quo in oportet ea quæ ad vxoré fpectant,re
    É agriculturám paulopoftpre* &te difpofuiffe. Poft affignatas duas
    et:ominibus alijs quaeftibus ante partes,f.hominé &pofleflìoné, inci.
    ponens illam.nec tamen iftae dug fi pitiá ab homine aliud dicere, vtpo
    nificationes multum diftant, fi re ftea veniatad qua:ftum. Dicit ergo,
    e Perpendantur. Quoniávero pri: cùm mulier fit primum in liberis,&
    mú in minimis cuiufq; natura infpi uafi quoddam elementum fami
    citur,fic etiam in libris de repub.fa liæ, neceflarium eftea, quæ ad vxo- M
    cit Plato,vtà minimis inchoet ciui rem pertinentre&e difpófuiße, hoc
    tatem.fiigitur in minimis cuiufque eft-prouidiffe, vt talis fit, qualis effè
    1 naturainfpicitur, in domo certe fic debet. Et quod dicit proüidifíe, id
    fe habebit, f. & vt eius natura in eft, ante oia illud próuidifle opor
    $. rhinimis & primis (vt ita dixerim) tuit, vt vxor fit recte difpofita, & ta
    elementis infpici, ac difcerni poflit. lis qualis efle debet. Sciédum tamen
    Vnde ftatim illa minima fubijcit ex eft,qüi hic df de vxore, violenter tra
    Hefiodi fhia.Quare fm Hefiodum. &tum eflè ab Hefiodo. n5. n. Hefio
    Hefioduspoeta fuit Homero(vt tra dus de vxore intellexir, fèd de ancil
    di?) aliquâto pofterior. hic in eo li la.Ná cú dixiflet mulieré,ita fubijcit
    bro,cui* titulus eft, Opa etdics,qué in fequenti verfu, non coniugio ac
    ad Per(em fratré fcripfit, docens quç ceptam,fed pretio partam : quæ & fi
    facere, quæue habére patremfami opus fuerit boues fequatur.patet er
    lias oportet,hücverfùm pofuit, qua go de ancilla cum fèntire.Scd Aritt.
    fi eleméta domus continenté: quem fanius & melius interpretatur.nâ an
    nuncArift.ad propofitum fuumin cilla nó é primü in liberis, fed vxor.
    - Poflcilio
    Liber Primus. 313
    A' Pof{èffionis' autéprima cura eß. . tra pericula p exercitationem tu&di b
    Perinde eft dicere poffeflionis prima res fuas, j vt plurimum funt extra
    cura eft, ac fi diceret in acquirendo munitiones,& periculis fubiacent.
    praecipua, & maxime laudabiliscu Nó.n.quemadmodum viles artiú.
    ra eft. quafi dicat, in nulla re tam Κά cinis dicit, vt tonftrina, &
    laudabiliter acquirimus, jin opere {utrina,& figillaria,& argentaria, &
    ruftico, ideftin agricultura. proba alijs hmói,in quib* fedulitas eft mu
    uit.n.Hefiodi diciü in vxore& ope liebris,& nullüs virilis labor. Sub
    reruflico, qiú alterum primú eft in dio cófiftcre : ideft,fub aperto coelo
    libcris, alterum in victu. & de vxore ad gftum & frigus fine cameris&fe- .
    quædam dixit: nunc vero de opere neftris pannatis: que omnia intelli
    ruftico refumit,laudans illud, & ß genda funt,non de his folum,g ma
    ferensalijs qugflibus. Röncs,quarc nibus fuis opus rufticum faciunt:
    agriculturâ cæteris qugftibus ante fed de his quoque,quicurant facien
    B ponit,multæ funt, fed precipue, qa dum:ceu diis prædijs intentus,quod E
    eft fm naturam, & quia iufta,& ga Oeconomico,pfequi£Xenophon.
    * vtilis ad fortitudinem.Ceu metallo Scd eius diligentis, que eft circa cAp. y.
    rum. Vt auri & argenti fodiendi: & homincs.Qí íic cura & diligentia,
    quod de chalybe fcripfit Virg. $ eft circa qugftú dicit,in quo Ap
    * I Infulainexhauftis chalybum ge pofuit agriculturam : nunc deea,
    nerofa metallis. • -
    cltcirca homines adhibenda dicit,
    Et fi qua alia hmói.Vt lapicidinc& in qua prcfert maxime vxorcm.& ra
    Metalla. fyluac;dua. fed hæc non ita huma tiones duas aflignat: fed videbatur
    niiter fiunt, vt agricultura : cùm in fupra dixifle deyxore. Refpondeo
    metallis fodiendis terrç veluti paren ita in genere. dixit enim pròuiden
    tiafferantur manus eius vifcera fo qum vt fit talis qualis effedebet. fed
    diendo.ln agricultura verofodiatur h9c Parum erat, itaque nunc magis
    benigne. Itaque noftrç quoddam trite & particulariter difcutit.
    humanitatis inftitutum eflè à ma 1'rcmiflum eft.n.à nobis,&alijs
    C ioribus fcribitPlinius fècundus: ne Iocis defyderare naturam multa effi-;
    in Italia metallafoderentur. quam cere talia. Ratio,quare mari& fœmi
    … obré fubdit. Sed agricultura præci næ fit communio maxima fm natu
    pue,qúiufta.ideft,non iniuriofa, ram,praemifiumeftinquit,i.prcfup
    in6 violenta,fed mitis & pia : qfm nö
    pofitium alibi , vbi dc generatiofie
    inhumaniter, neq; ab inuitis extor traétauit, naturam defyderaremul
    quet. Natura.n.omnis educatio eft ta efficere talia, vt homo homines,
    a matre,quare & hominibus à terra. leo leones,cquus equos, Natura.n.
    Hic terra dicifparens, quia nos edu defyderat omne aial fibi fimile„Pdu
    'cat, Prodeff ét hoc plurimâ ad forti gcre. Hocautem nö poteft mas fine
    tudinem, Fortitudo eft virtusani fœmina,autfœmina fine maredcfy
    I mi. vires autem &robur funt corpo derium adimplere, fed ambo fimüi
    | ris. ad vtrunq; prodeltagticultura. concurrant ncccfleeft. itaq; eorurn
    nã & corpora facit robufta per tole focietas cft fccundum natüram :&
    £antiâ labo*, & animú firmat con quidem ex neceflitate conftituta.
    ' Moral.cü cô, Auer. R R.
    s -- Oeconomicorum ,
    *Enimuero in ceterisaîalibus abfq; hunc circuitû.Quod dicit,& fimul, x
    -röne id fit. Defyderium procreandi duo implicat:qd &gfa cömodifacit
    cöequidé eft oibus animalibus,fed qui „Pcreat,&gratia perpetuitatis,&
    diftinguifin ipfis,prout alia magis, hoc in hoibus. Quòd aüt inquit g
    “alia minus ab immanitate remóta híc circuitum.f. de parente infilio,
    *funt,capaciaq; prudétie. Nam alia & defilia in parenté. Adimpletfem
    *quidem ÉÉÉ coeunt fine ali piternitatem. i.adimplet defyderii
    ' quo refpeétu, fed qfi naturali mo fuum, videlicet vt homines fèmper
    *uenfdefyderio. Aliávero fe coniun fint fm fpém, ex quo fècundum nu
    -gunt, non tí procreandigfa,verú mew effe non poffunt. Tendunt.n.
    Étiâ vt ope mutua fe coadiuuét : qä eorum oia in idem vtilitatis. Sic.n.
    in cicuribus & prudétioribusbeftijs ordinati funt diuinitus vir, & vxor
    'videmus.dicuntur.n.cicures ille be ad focietatem,vt oia eorum tendant
    ftiae,que remote funt à beluinaferi in idé vtilitatis: licet contraria quæ
    Si tate.prudentiores autem vocat,quç dá videátur.Quomodo aút contra-:
    H cunq; prouidentiâ habent circà vi. ria & qüoin idé tendentia, explicat,
    &tum,vt formicas,apes,&c.que futu inquiens alterâ quidem robuftiffi
    ri memores cibum colligunt,& con mum,& cctera quae fèquuntur. Dic
    feruant. In hisigitur mútua quçdâ ergo altex.f.virüm, alterum.f.vxo
    auxiliaconiunétionisapparent, nec ré:& vtitur neutro genere, quod nó.
    tfi conuenire in focietatem vt pro eft inconueniens,cum hö fitafal.
    creent,fed mutua fefe ope tueantur. Quod vero dicit,fecit, dic.f.natura,
    Sed in homine maxime omniú id vel diuina,puidentia.Ité quod dicit
    afpicitur. patet enim in hominibus ob timorem cautius.f.adcuftodiam
    aiunétionem fieri intcr maré & fœ rerum fuarum. Alterum ad feduli
    'miná,nó folum vt fint, hoc eft non tatem deteri*. Vir.n.ad quietem in
    folum vt „pcreent ac perpetuent ge tra limen agendâ ineptus eft. Gens
    nus fuum;verumetiam vt bene fint. ratio Appria eft.i.prçcipua mulieris,
    principium ergo giunétionis in ho & expöfie generátio,ideft effectio,
    I minibuseft ä natura:forma vero eft fiue partus.Vtilitas aüt cöequátum
    à lege& ratione,quod matrimoniá ad filium. Non enim hic loquifde
    appellamus.Tributum ferant.Tráß vtilitate parentum,{ed de ea,quam M.
    latio eft ab eo, quod quis fuperiori parentes conferunt in filium. Itaq;
    busfoluere aftringitur. vt. fi.tribu fubdit alterius nutrire eft, alterius
    tum penditur regi ex indi&ione: fic erudire. educatio.n.eftâ matre, vt
    à natura nobis ifidi&tum eft,vt alios fupra dixit: eruditio vero â patre. &
    Procreemus. Valétes enim ipfi.f.vir, ficvtilitas communiseftamborum.
    & vxor. Imbecillos,ide{tinualidos Primum igitur leges fint viro ad
    paruos filios. Mox imbecilli ob fe vxoré,vt iniúria ceffet. Cumfit ope
    nium fa&i.f.vir & vxor:ävalentib*, mutua inter viw & vxorem ad bene
    f.filijs.Eadé reportant.f.alimoniam viuendú cótra&a focietas: primum
    & tuitioné. Hinceftq, filio patrem hoc praecipiendum eftvt fint leges
    abdicare non licet,quià iure naturae viro ád vxórem.fed quid eft qä dicit
    obligatus eft. Et fimul natura per fint leges viro ad vxóré? an forte ad
    alies
    - -

    LiberPrimus: * 3I4
    A aliosnon funt leges? Rfideo. Vir eft Pythagorici ergo dicebant oporteted
    paterfamilias, domus fuae (vt ita di nos exiftimarefèruos no£bros efle ab
    $erim) rex. hic pro arbitrio familiâ lare.i. ab illo loco,ad quem confu
    ubernat,caftigat, punit, potefta giens violare non eftfas: qiú ipfi fer
    iem% habetin É filios,&res ui cum in domum tuam venêrint,
    offèffas, necvlla lege vetufta,phi ad larem familiarem tuum 2fugifle
    tur, quo minus hànc poteftatéin videnf.Si ergo feruis id humanitatis
    feruos, &filios exerceat. Non putet tribuitur,multo magis id tribuendú.
    ergovir,inquit Arifto.eodem modo eft vxori. Etiniuria ceffet,& cöile
    häbere imperium in vxoré,fed fint ge, & ratione domeftici facri. eft.n.
    leges,çídá viro ad vxorem, quas fer çöislex, vt confugientibusad larem
    uãte débeat:& quasfi tráfgreditur, iniuriari fas nonfit. mulierauté eft
    iniuriâ facit, nec in arbitrio fuo po ex his, qui in domum tuâ venifit,&
    fitú exiftimet, vt totü fibi liceat, fed adlarem 2fugiffevidentur. Non fo
    cognofcat fé lege teneri, & iniuria lum ergo priúata lege,q eft viro ad
    B ceflet. Nam iuseft fmleges:iniuria vxoré,verumetiam cöilege, quæ eft A
    cótraleges. Sic.n.neciíiiüiiàm ad oés confugiétes adlaré,abftinen
    atietur, ab vxore videlicet, quae pg dum eft ab iniuria vxoris.& hoc e{k
    iniurias viri, aut infidafit,aut adul í
    inquit, ét cóis lex inducit, vt Py
    tera, nonnunquá ét venefica. & ex t agorici tradút. Eft autem viri in
    ne exempla in Clitemneftra, & iuria. Inter cgteras leges,q funt viro
    enelope : quarü altera gginiurias ad vxorem,illa É; numeratur,vt
    viri adùlterâ,& cgdis confciafuit:al fuacontentuse è de eat, neq; cum
    tera pp fidem $: caftitatem aliis coeat. quâ fi tranfgreditür vir,
    feruâuiit. Hoc.n.cöislex. Pythago iniuriam facit. ÉÉ : iniuria
    rici cenfebant,fan&te quidé,& bene, viri eft externarum mulie* coitus.
    qui communi quodâ humanitatis Sunt enim externg oés prçter vxoré.
    iure abftinédú effeab iniuria etiam illa.n. eft fua,& ÉÉ, alig ex
    erga feruos. nam etfi (èruus, homo ternæ, & alienae. In vfu vero,vt neq;
    tiîeft, qui cùm in tuam domú per defit.Hocprçceptum Š *

    } uenit,quafi ad larem familiarécon viro, & vxori: & fententia eft haec. *
    fugiffevf, neiniuriam patiatur. fuit Di&um eft fupra proxime virú vxo- ■
    nanq; religioantiqua, vt quicunq; re fua contentum effe debere, &il
    adlaté alicuius2fugiffet, etiam fiis lam viro. Vnde nafcitur dubitatio,
    inimiciffimus eflet,violareeum non qúo facicntifti in ab(entia, fi non
    liceret. qä Themiftocléfeciffefcri poffunt cum alio coire.Refpódet,ita
    büt: cú Athenis pulfus domum ini afluefcendum eft, vt nequéquando
    mici,& à fequidé magnifice offenfi, funt prgfentes, defit eis coitus: ne
    qué vitare nö poteraíintroiffet. fu que quando funt abfentes, impo
    iens.n. ad laré fupplex, étapud in tentes fint acquiefcere,&abftinere.
    ÉÉÉ, inuiolatus permáfit.Eft fic ergo eft affuefcendum, vt fuf
    autélar Veftcfacrum: & quæuis do ficienter fe habeant in prgfentia, &
    mus id facrú habet. Scdesauté eius abfentia. Re&te vero fehabet,& ik
    {acri eft, vbi Principaliterignisfit. lud Hefiodi: puellam accipere de
    - RR ij bere.
    • • • Oeconomicorum,
    cbere.Quodfn mafculo diciturpuer, pinquare debeát fimul, Cvir&vror. Κ
    in fœmina dicitur puella. &in vtro & dic Κ cö
    que etatem fignificat ab ingreffu pu uenire fimul. Quod autem inquit :
    bertatis vfq; ädfínem annórum;cre Tragœdias in fcena agentium:ideo
    £entium. hoc eft qä inquit Ouid. pofüit Tragœdias, & non Comoe
    ,, - Seu caperis primis, &adhuc cre dias: É
    in Tragœdia reges,& ty
    fcentibus annis, (tuos. ranni finguntur : in Comœdia auté
    „ • Ante oculos veniet vera puella, lenones,& parafiti, qui funtviles p
    Vt gratis moribus eam imbuere fonc. plus igifintereftin Tragoediis
    poffis.gratis. f. tibi. Nam grandio inter perfbriâ verâ, & fiâá,qάmagis
    fem fœminam fiduces,nofi facile in facit äd ,ppofitum fuum ofnamefiti
    tuos mores illam traduxeris: præ mulierum.Ná vtinquit Iuuenalis,
    fertim fi alium habuerit virum. erit Quare decus rerum fi coniugis,
    ergo diffimilitudo morum: qua ftá au&tio fiat,
    te,nec pax tibi domeftica fuerit, nec Baltheus, &criftae, & cætera quae L
    H amor coniugalis. nam morú diuer profequitur. tandem concludit?
    fitates amorem impediunt. Circa Exigua É eft ipfà puella fui. ,,
    ornatum vero. Aliud prgceptum fa nec tamen ferebant pocfias, vt nunc,
    lutare circa ornatum vxoris: quod ferre cœperunt. '
    Xenophon in Oeconomico fuo,p Poffeffionum auté prima quidé, eam, 5
    £quitur latius. Sed quicquid ibij ac maxime neceffaria'eftilla, quæ
    lixa illa interrogandi refpondédiq; optima. Admirabitur quis non im
    feftiuitas habet, hic breui præcepto merito ordinem huius progreffus,
    cóprehenditur.fumma.n.totius pre cum videatur nunc idem omittere,
    cepti e(t, quemadmodú in moribus núc reaffumere,& interponere que
    É, eflè non debet,fic etiam nec in dam,vt nunc de vxore,nunc de agri
    corpore debet effefi&tio per fucos,& cultura,nunc deferuis. Sed oia Ä
    alia que ad apparentiam pertinent, plana,& optima ratione ab Ariftot.
    & non ad veritaté. nâ talis oftenta digefta. Primo.n. dixit domus efíe
    tio,inquit,nihil differt ab hiftrion{i artes hominé, & poflèffioné: mox
    1 yfj, qui prodeunt ex aula tanquam indu&a Hefiodi fèntentia, prętulit M
    reges ornati. funt autem revera vi vxorem tangiprimùin liberis,& rem
    lcs hofes, non reges,vt apparebant. rufticam tanquã primum in vi&u :
    Intelligendú eft duplicé eflè fi&io dixitq; in primis curam nos habere
    né : vnam in plns jrevera fit, & di debere,vt vxor fit qualis effe debeat,
    citur oftentatio: alterâ in minus, & & rem rufticam aliis quglbibus efîè
    dici£ironia.hic ergo deprima loqf, prgferendâ.hoc perfecitvfq; ad eum
    quae eft oftentatio.haec.n.vt in mo locú,vbi dicit:fèd eius diligentic.Ibi
    ribus cefläre debet, ficetiâ in corpo refumés diuifionem primiò faétam,
    re. Plato quoque de hac ipfàfictio incipit tra&are de hoie, aperiés pce
    ne ornatuüe in Gorgia loqui?, qué pta circa vxorem magis trite quâ fu
    totum refert in adulatione,& fiétio pra fccerat, vfq;ad fiüc locüpofíef
    ne ingenerofàm,&fallacem eflè per fionú,vbi incipit traélare defèruis.
    mutationemveridecoris. Si appro Sed qro, vtrum fèrui fint hois, an
    poffe£
    j----- - -
    -;
    Liber Primus.' 315
    A poffeffionis. cùm. n. fintpartes do debet,illis vero qui opus fuis mani- D
    imus, in altera ifta* funt cóputandi. bus faciunt, non tá honor, jcibus
    Dubitationé aüt facit, id qüfinquit: tribuendus eft. vt & Cato iniquit :
    JPoffeffionü auté prima quidem, &c. Familiam bcnepafcere. Et qfi vi
    vbi fexü numerat in pofleffionibus, ni potus. Ponitvtilitaté, qeftin ab
    poftea dicit effehoiem. Ad hoc rfi ftinendo,& poffibilitaté prccepti.
    deo, videri quoddá genus mixtum. non eft.n.putandü nimis durú prç
    nã & höeft feruus : & tfiacquiritur ceptum, vt vinum interdicatur fer
    dominio nfo. Arif. quoq;alio loco uis, ctiapud multas nationes inge
    inquit: feruuseftanimatüinftfm : nui quoq; abftineant. vt de Perfis
    inftím vero inanimat* éfèruus, er fcribitXenophon in libris de Cyri
    go alterutrü quiddá effe vf: fed cer infantia : cardamfi & aquâ ad pœ
    tehofs eftä nobiliori parte. Siigit? nam adiungere. Ariftotelestii Car
    diligentia noftrain acquirendo at thaginiéfiíîvtitur exemplo, quibus • \
    tendi?, potiffima eft circa agricul militigabftinerevino mos fuit. Vi
    B turá,in quâferuorü opera maxime deigitur aurea verba de vini potu, T
    vtimur.Si aüt dignitas rei, j acqui & a nobis quoq; obferuanda3 verú.
    rif& dominionfo fubijci?, fciofif miniftri germani, g nobis feruiút,
    fimus eft feruus,quia hö é. $££ ab hac Arift. fhia Ê:
    oportet primo feruosparareftudio runt.Quod aút dicit,aüt nihil, aut
    fös.parare,id eft acquirere. ftudio valderaro,expone,autnunquam,
    fos,ideftfrugi & diligentes. Seruo aut raro: vt ficäd tépus totum refe-*
    rum afitfpecies duæ, curator,& opi ratur:Tria vero cum fint. Tria ma
    fex. Curátoré vocat feruü, qui ne ximeattenduntur in cura feruorú,
    gocijs prçficitur,& curâ eorü habe opus, caftigatio,& cibus. opus ad
    ieiubetur. Opificé vero,q fuis ma commoditáté domini pertinet: ci
    nibus opus faciat, vtfodere, arare, bus ad viétum ferui : cäftigatio ad
    ferere, & alia opera: nam maxime correptionem. Cùm ergo fint tria,
    de opere ruftico fentire vf. Difcipli cibus fine caftigatione & opere pe
    nae tales aliquos faciunt iuuenes: vt tulantéfacit.dé quo Terentius, Vi
    mufica muficos, moralis moratos. den ocium,& cibus quidfacitalie- * -

    C Neceffeeft poftjparaueris,i.acqfi aus. caftigatio rurfus & opus fineci


    ueris feruos imbuere, i. docere: & bo eft resviolenta,& infirmú facit
    erudire illos quibusliberalia nego feruum,i.eneruat, & robur aufert.
    cia fuerint committéda.{Cú feruis nam firmum eft robuftum: infir
    aút itaverfètur, f.dominus.neq;.n. mú fine robore. hgcfi ita funt, in
    pati debet eos fuperbire: neque rur quit,reftat vt opusilli tribuat, & ci
    fus ita deprimere, vt viliflimi effi bum fufficientem: qfiquidem nec
    ciantur. Et liberalioribus quidem ÉÉ poteft fine cibo deficien
    honorem.i.curatoribus quibus ne tibus viribus , nec rurfus fine opere
    ocia liberalia committuntur, qui cibusprodeft,cú petulantiâ gignat.
    É dicuntur vicarij: qih vices Caftigatio quoq; inter hçc fortitur
    locú INam finecibiexhibitione ca
    domini in curãdo, folicitandoq; ex
    ercent. Iftis ergohonorcm tribuere ftigari non debet feruus,& fine ope
    RR iij I®
    r · ··
    -
    -* -

    Oeconomicorum ,
    €re attributo fecaftigare n6permit tatis,& tépus definitfi. puta,fi decen- K
    tit,cùm petulans fiat p cibú, & ociú, niomihi fideft feruieris, vt 1 Andria
    nec iam domi imperium ferre velit. eft. Feci ex feruo, vt effes liber, pro
    Verú,vt aliâs dixit (upra,liberaliori pter quod mihi (eruiebas liberafr :
    bus feruis β{tandú efle honoré,puta ? habui fummum precium per
    veflem, & laudem aliquam verbok, òlui tibi. Sunt etiã procreatis filiis.
    & cubiculum non omnino vile.His Aliud fceptú in feruis, quo ad fidê
    vero feruis,|quiin operefaciendo la ftabilitatemque difponuntur.Serui
    borât,cibú eífe praeitandü fufficien aüt nonnunjfugam arripere folét.
    tem. Nunc de vtroq; genere feruo vnde& iura plefia funtferuorum fu
    rum fimul tranfigit,dicens meliori gitiuorum . fuperiora igitur præce
    bus efle plus tribüendü,& deteriori pta, tum ad alia multa, tum äd hoc
    ' bus minus. Nam fi praemiatollant, vtilia funt,videlicet,fi bene pafcas,fi
    virtutú, & vitiorum deteriores effi premiú æftituas. Eft,&aliud prgce
    - j$ &in aliis contingit.Indul ptum vtile ad prohibendum fugâ.i.
    gere illis, & permittere.q.d.oportet fi filios habere patiaris. Illis.n.filiis
    relaxare aligd de féuerióri difcipli inde obligatos habebis feruos,
    1na . nam ÉÉÉÉ ignofcere,& quafi obfidibüs quibufdam.Solent
    cócedere aliquid, quodiure negari enim dfii, fi plures habeant feruos,
    queat. Genera veroferuorum. Duo pati, vtatubernia fiant marium,&c
    genera feruorú probat ad opus fa fœminav. quod.n. in liberis matri
    ciendum apta, videlicet non minus moniúvocam*, in feruis?tuberniü
    fortes, neq; timidos. &rönéytriuf dicimus. Ingt ergo Arift.ferui funt
    que reddit,quia timidi pg imbecilli obligandi interdüm. i.ligandi p fi
    tatem naturae nequeunt laboré per lios. Si.n.filios ex illis natos apud te
    ferre:& nimis fortibus non cómode habueris, nô fugient: $. filijerút
    imperatur.quòd igitur dicit fortia tanquá obfides. Nec plures habëdi
    nimis, exceffùm fignificat in fortitu funfciufdem generis.non.n.expedit
    dine, qui eft ferox. ideo fubijcit po habédi plures eiufdé generis, vt Cha
    ftea,ferocibus:quodidem fignificat ras, vel Dalmatas, vel Theutones.
    3qudd nimis fortibus nö commode uiafe&as faciút in familia, & diui- M.
    imperatur:funt.n.contëptores,quia ionéinducunt, & fua lingua collo
    audaces, vt inqnit in Ethicis de ma quunfaliis nö intelligéti5us, & ma
    gnanimo. Contemptoreft, qfii au lox inter fèconfcijcohiurant. Sacra
    dax,audax vero ideo contëptor:con quoq; & largiores epulas. Sacra fa
    temptor aüt,& contumax idéeft.nâ ciebant Gentiles per maétationem
    vterq; dicitur à contemnédo.i.fper ouium vel iuuécorü,& fimul poftea
    nÉdo fuperioris imperium. hoc cft, vefcebantur. hoc ex poetis intelligi
    quod ait:non commodcimperatur. poteft, qui rerum vetuftarum fidi
    Qportct quoq; finé.Aliud præceptú relatoresfunt. vt apud Terentium,
    continés vtilitaté, & gquitáté. Ná & Ä inuitat vicinuni, inquit Diony
    £quó eft remunerare bene agentem, iafunthodie apud me, id elt, Bac
    & vtilc pmio,ppofito ad beneficiú cho fàcrafacio.& Virgilius in adué
    alliccrc.Si & £pofitü ßmiü.f.liber- tu Aeneae, Euádrum fingit facta fa
    cien
    -

    r—
    , Liber Primus. » 316
    A. cientem Herculi,&facris dapib* Ae nia habere debet paterfamilias, vt D.
    neâ accipit. Largiores quoq; epulæ acquiratur in fruétibus prgdiorum,
    rgter fàcra fiunt, vtcöüiuia,&exhi &alijs rebus.Secundum,vt fit quæfi.
    arationes cum aliqua pfufiori co torum conferuator. hoc etiam ne
    pia cibok. Haec igitur inquit Arift. ceffarium cft. Ná quid Apdeftacqui
    facienda funt nofitam gratia libero rere nifi conferuetür? lllud ét fcien
    rum,íi feruorum.Nam licet princi dum,non videri quibufdam mino-,
    pium videatur vel ob honoré Deo« ris diligentiae feruare quäm acqui
    vel hofpitum:tfi finis eft ad commo rere. De quo praeclare Ouidius :
    dum feruorum,qui plura habcnt ex Non minoreftvirtus quàm quae-,,
    illa copia ciborüm j habeant libe rere parta tueri.
    ri.pangeft.n.quod menfis confumi Cáfusineftillis,hic erit artis op*.
    tur, multum quod remanet feruis. Nam cribro haurire.f.qd faciunt
    itaq; illorum gfa conftitutü magis illi qui talesfunt, vtacquirát quidé
    B vf,vthaectalia cum largitate fiant. fed non conferuent. Id.n.nihil pro- E
    j&A P. 6, Quatuor habere patremfamilias. deft , nec aliud eft j perforatum il
    oportet circa pecunias. Dictum eft, lud vas, de quo (olent poetae loqui,
    qüo circa hoiem in vxore& fèruis q, forores illæ fruftra implerenitun
    atrisfamilias diligentia verfari de tur.Effe ßterea talem. Ponit reliqua.
    É nunc vero qüo circa pofleffio duo, quæ habere debet paterfami- .
    nem.i.qualis in acquirendo & con lias.(.vt ornari p diuitias, & vt frui,
    feruando,erogandoq; efle debet,ad fciat. Ad hæc.n.duo vtiles funt diui
    iungit. Dicitergo,quatuor hfe pa tiæ, nec vt multi peruerfefaciunt, il
    éfàmilias circa pecunias oportet. larú feruos effe  , fed eas in no
    Primü,vtfit jfitor. Sccundü,vt qfi ftrum (eruitium vertere. Erunt auté
    tow conferuator. Tertium,vt ornari diuitiae nobis ornamento & hono-,
    per illafciat.Quartum,vt fiuaf. Qά. ri.id.n.eft,quod Arift.inquit orna
    aút dicit circa pecunias,appellatione ri per illas fciat, fi fumptus opportu
    pecunia* oia veniunt, jgftimantur, ne cum decore faciamus.huius par
    Cynámo,vt ipfeinqt in Quarto Ethi tes funt gdes parare diuitijs agruen-, '
    corum . Sed qd primo loco dicit,vt tes, familiâ honeftâ habere, fuppel F
    fit quæfitor,neceflàriüeft. nâ quan le&tilem abundantem, equorum &,
    ti eft,nifi hoc agatur? Debet igi£ eflè, veftium decentcm apparatum. hu
    quaeftuofus paterfamilias,ideft pró ius quoq; eft bcneficentia in amicos
    pte,ac folerter quaeftü facere.quo in & in publicis rebus magnificentia,
    genereprgtulit agriculturam oibus. vit ÉÉ circenfes,vt munus gladiato
    álijs quæftibus,qiii iufta clt, & non rum,vt epulum publicum, quæ tifi,
    ab inuitis extorquet, ac eius exercita omnia facienda funt pro qualitate
    tio prodeft ad virtutem. Eodé mo diuitiarum, & decentia hominis. ,
    do accipicndum eft de alijs quaefti Fruemur aút diuitijs, fi ea quæ perti
    bus,qui cum honeftate & fine iniu nent ad vi&tum, &ad commoditaté
    ria fieri poflunt. nam amplificatio noftram inde fufceperimus. Non
    atrimohij ncmini noccns femper cnim ita perceptü j?rebus quaefitis,
    Έ clt. Haec igitur antcom vtinabundantia cgeamus.Puta qui,
    ' R R iiij vinum
    * . OeconomicorumL ,
    G vinum bibitacerbum, vt matun: ve fécidâ parté, hoc&circaruition£q^ r
    nundet: ac gdibus inhabitat fordi torú,ad quos vtiles eé dicit Perficäs,
    dis,vt fplendidas locet,& cgteraque & Laconicas adminiftrationes,vtikê
    funt hmói.Ex quatuor ergo,qucpa êt Atticam.Sunt aút hi admini{tram
    tremfamilias habere opórtet, dúo di quidam, modi certis in locis con
    ad rei familiarisamplificationé perti uefi,quos refert ad imitatioáem fa
    nent, qrere fcilicet, & feruare : duo ciendam. Nosvero de fingulisdica
    rurfus ad vfum.f.vt in ornatum no mus,fed primum de Attica. Pericles
    ftrum diuitias conuertamus, & vtil Atheniéfisvir & in rebus bellicis,&:
    lis fruamur.Sed vf cótraria , & inter in cura reipublicae ofum ætatis fuae
    fe pugnantia praecipere. fi quidem excellentiffimus, in re quoq; fami
    , quærere &erogare;item feruare& liari folers, ac frugi fuiffe phibetur.
    frui cótraria fufit. Refpondeo,qug Is in eius domo hoc obfetuaffe tra
    ftum facere oportet,&feruare quae ditur,vt quot annisfru&us prgdio*
    H fita,vt habea$ quideroges decehter, fuorum integre venundaret: ipfe ve
    & decenterfruáris. qui.n.non quc ro qugcunq; neceflària ad vi&úfa
    rit neq; conferuat, erogare non po miligerát féorfum emeret.ita & red
    teft.Itàque in his confiftunt libéra dituum ßdione extabat rö ex illis re
    litatis,& extremov ei? fùndamenta. daéta pecunia, & fumptuú domefti
    Pater fà
    Diftinguenda quidem funtfingula. co* magnitudo nólatebat:q maxi
    D.quatuor habere oportet patréfa me ad diligentiam &frugalitatépti
    milias, quorum prinium fuit,vt fit nere videbant. nec folú Pericles, fed
    qugfitor. ad hocigitur funt ifta pre & cgteri Atheniéfes hoc fa&itarunt.
    cepta,vt non tráfeat res in confufio Hic itaq; eft atticus adminiftrandi
    ne,fèd diftinguat fingula,&ifpiciat modus, quédicit Arifto.effe vtiléad
    qiligenter prouidentia adhibita, vt 2feruationem. Et hoceft,qüf inquit
    femp plurâ habeat fruétuofa j in vendétes emút. dic ergo vé étes fru
    fru&tuofa. ná fi o5to millia habeatí
    &tus colle&os ex prgdijs emút.Cea q
    Ibonis,non debet haberecdes quin ptinét ad viétumfamilie. Si.n.ven
    que milliú,neq; prçdia fuburbâna , dasfruétus, nullus pannü ilfos tibi
    $ig; precij & exigui funt fru furripit,nullus fraudat, null* fùraf.
    us,necveftem magnâ patrimonij Nectâ facile abfumi£qάemptú eft,
    Ę occupätem : fèd negocia.fru quâ qä,puenit ex fidijs noftris. Er
    ica,vel negocia,vt mercaturam, & penoris inftitutio non eft in exilio
    focietates.Tfta funt diuidenda, ne ribus adminiftrationibus.Quod di
    ofa vni periculo fubiaceát:vt fi mer xitim exilioribus adminiftrationib*
    cator in eadem naui tötum patrimo nó efteinftitutionépenoris,idem eft
    nium irnponat.hgc funt j dicuntur qά in magnis.nam Attici nec in ma
    de quaeftüfaciendo in geriere.ln fpe gnis, nec in exilioribus penus habe
    cictamen laudauitagriculturam:cu feafueuerunt. Sed hoc,qa de exilio
    ius & particularia pręcepta in libris. ribus & maiorib° dicit ad diftin&io
    de re Ruftica legunt, nec huius funt né Ariftot.refer?: quâ poftea faciet.
    difciplinc,fèd rèi rufticc. Circa tuen Eft auté penus,vinú,& triticü, & cc
    dú auté qfita.Hæc funt ßcepta circa tera oia,quæ ad viétum pertinent,
    vt
    *-*-_ w

    : Liber Primus. 317


    Α vtcafeus,vtperna,vt oleum.cùm.n. infpe&ionis flagitatur.Ethoceft qά D
    venderent hgc oia, non inftituebãt ait,in grâdiorib* {;pe,in exilioribus
    penum,fed dictim emebant. Eft aüt raro. Nifi enim quis. Ratio,quare
    perfica. Quid fit modus Atticus di fçpe infpiciédum eft á dío in gran
    ximus,nunc quidfit Perficus aperit. dioribus adminiftrationibus, quia
    Eft enim É adminiftrádi mo illorj cura alij cömittitur. itaq; nifi
    dus,vt däs ipfe omnia videat, oiaq; dfis bonum exemplum de (è, ideft
    infpiciat,quod paulo poft per cxem de propria diligentia prgbuerit, non
    pla oftendit. Ipfum omnia videre, habebit imitatores. Habiturum n6
    fcilicet dominuim. Et quod de Dio exiftimant.f.fàpientes homines, vel
    nyfio inquit Dion. Dion Syracufa ip(è qui curant. Quafi impoffibile
    n° Platonis auditor fuit. hic de Dio Ä. nön diligentis domini diligentes
    nyfio fimilia ferè dicit.nullum enim effe vicarios. Vicarij funt, qüi vices
    parem diligentiâ habere alienorum alicuius gerít. cùm ergo cüratores
    B
    & fuorum.Itaq; quotcunq;.Ex quo gerant vices dfii, impoífibile eft nifi ß
    .. bullus parem diligétiam prgftat re ip(è fit diligens,habere diligentes vi
    busalicnis & fuis,-fed multomagis carios. Cüvero hgc &ad virtutem.
    fuis: debet ergo paterfamilias quot Haeceftcohortatio & prçceptum ad
    canq; per ipfumi geri poffunt, circa diligétiam, debet,inquit,primo dfis
    illa cuin diligentiâ intëdere. In quo furgere,j feruus, & cubitüm ire
    Perficí fimuI,& ÉÉÉ ftefius:cùm hgc ad vtilitatem hone
    gi diétü de oculo dfii& de veftigio. ftam, & ad rem familiaré vtilia (inr.
    Perfà enim. Perfa nomen eft ä pro nec vnj dimittere domum incufto
    uincia, veluti fiquis dicat Italus,vel ditam &ante lucem ftirgere:qa pro
    Gallus.ná Perfia regio eft, vt Italia, deft ad (àlubritatem & àd rem fämi
    & Gallia.eodé ÉÉ Libycus,& Ita liarem,& ad ftudia philofonhir.
    licus. Infpicienda funt igit.cócludit In paruis igifadminiftrationibus
    fm praemiffa. Si 'î. domini Attica regulâ. Retulit fupra duos
    multù valétin rebus, multü & vefti adminiftrádi modos,Atticú, & perfi
    C gium, & pes eius,fi accedatad rem. cum:& de Perfico hucufùs tráfëgit,
    §cd hgc ita funt infpiciéda.Sunt igi* hoc eft,vt domú ifpiciat, & vigiler,
    negocia diligéter à viro infpiciéda. ac oia cum diligétia difcutjar. poftçí
    infpiciendaèt ab vxore, prout inter hoc dixit, reueritur ad Articiim,&
    cosdiftin&g funt curs. nâ alia funt illum diftinguit probâs eum in €xi
    qug vir curare debet, alia quc vxor. lioribus adminiftrationibus: fed in
    Mulier.n.pannos,fuppellectilem,& magnis putat nö venditionem fru
    alia quc intra limenfùnt curare de &tuüm effefaciendum: fed fequeftra
    bet. Vir aút circa agriculturam,& tioneni eoi£ qu£ in annum , & eorú
    alia,çj virilia funt officia,cum fruga quæ in menfes fingulos confuimere
    litate intendat. Et hoc faciédum ? oportct, quae enim in ßfentia confú
    Vir debet infpicere negocia diligen menda funt, ponuntur ad manus,
    ter,pr;£rtimi in magiiis admiiniitra nö im prgfenti ad tempns deponun?
    tionibus, qua* curâ alteri cömittit. tür.fic idem ferè exit effectus , vt id
    náin exilioribus non tanta diligétia Attica,& pcncris inftitutio ceffàbit,
    odcmq;
    t
    -
    - - -

    Oeconomicorum ,
    G *Eodemq; modo & in inftrumétis. ventorum,hyemeâ ventis quietem. K.
    Inftruméta funt, quibus fundusin Videtur quoq; ianitor effeponen
    ftrui£:vt ligones,fatculi,falces,dola dus in magnis aedibus,p obféruatio
    bræ,fecuris. hic ét fequeftranda effe ne importandox & exportandorü.
    dicit, vt fupra de fru&tibus, & quae debet vere efle inutilisadcaetera,ceu
    quotidiano in vfu verfantur, ad ma claudus vel mancus. in hoc.n.& mi
    nus ponenda illonc,quib'opus cömi noria£tura fit, quia minus labora
    feris;çí vero ad tfisexpediuht, fepo re poflet:& erit magis fedulus,ppter
    nenda funt.Horum quoq;.f.inftru. impotentiam corporis. Ad r&tum
    mento*: vel hoc quoque.f.quorú vero vfum inftrumentorum: Quae
    rarus eft vfus, & ad tpsfeponuntur. fint inftfa fupra diximus. Illud La
    Ædes quoq;. Nunc de çdib'dicit : conicú valet. Nüc ex Laconico mo
    qua* Hefiodus quoq; mentionem do vel regula, cuius fupra mentioné
    fecerat. Dicit ergo ad tria nos debe fecit,dü inquit : Perficæ, & Laconi
    H rercfpicerein çdibus parádis: vt fint cae,& Atticæ. fed nihil de eo modo
    vtiles, vt fint falubres, vt fint cómo tüc explicuit. Hic ponit fingula fuo L
    dæ.Vtilitatis refpe&us habebif,con loco iacere oportere : quod vtile eft
    fyderata qualitate rerum in illis po ad vfum inftiorum, qfi parata non
    niendax: vt vtiles ad frumentum,ad requiruntur.(ed hoc Laconicü non.
    pannos,ad fruétus cóféruandos : ad ad hoc folum,fed ad caetera quoq;,
    fonas quoq;, quæ 1 illis verfari de vt feparationé fruétuum &aliarü re
    É Cömoditatis rurfus & falubri rum:puta veftiü virilium à mulieri
    tatis habetur refpe&t*,;puidendo, vt bus,& cgteris,hmóidiélum valet.
    aeftate quidéafflabiles véto, hyeme
    vero Solé recipiât. Eruntaüt(inqt)
    hmói,fiauerfo borea fuerint, nec ς
    ARIsTo T E lIs
    ualiter latc. Auerfo borea nó figni OE C O N O M I C O R VM
    íí, cótraboream, fed fm boream, 1 1 b e r s E c v N D v s.
    ideft ad eas partes verfae,ad quas bo
    I reas perflat.& fic ad meridiem erunt s v. m M A l I B R I. M.
    verfæ.Sic.n.Solem habebunt hyber De officijs,:& legibus, tum proprijs,tum
    num, & vmbrâ aeftate,&ventú,qui mutuis viri & mulieris.
    plurimü per tépus aeftatis inde pcr Leges probe mulieri. Cap. 1.
    flat.Necgqualiter latg. Ná fi gquali
    ter latæ, vérfae cffent ad omnes par Robam mulierem
    tes. fèd fi erunt oblongς ςdes,& ad omnibus quae funt
    meridiem fpe&tantes, tunc habebüt intus, dfiari opor•
    fuprafcriptas commoditates Solis,
    & venti,& vmbrg.nam Sol in aeftate tet, curâq; habere
    altius incedens domos ad meridiem omnium fm prae•
    vcrfas non intrat: hyeme vero lon fcriptas leges: non permittétem
    gius vadés totus pcr fencftras infun quenquâ ingredi fine prgcepto
    ditur.ita gftate vmbram,hyeme So viri,veritâ maxime verba, ù de
    lcm habcbüt. Prgtereagftatc fiatum mulierü corruptcla circüferunt. .
    &
    Liber Secundus. 318
    A & fiquid int° accidat,vt fibino
    tum fit foli.&fiquod malum ab
    ingredientibus committatur,vt
    fincontrà, difficilius. Quapro- D
    pter decet non folü in profperis
    rebus,fecundaq; fortunavnani•
    .
    penesvirfifit culpa. Dominam më (eviro praeftare, &inferuire
    vero impenfarum ad feftos dies, velle, veríietiã in aduerfis. Si fit
    quos permiferit vir. Sumptu,& in reb° defe&?, vel corpis aegro
    veftitu, & apparatu minori etiá tatio,velalienatiomentis, gquo
    vtatur, çgleges permiferint ciui• feratanimo,&obfequat: nififor
    tatis: confyderans, q> necvefti• te turpealiquid fit,vel indignü.
    mentorum nitor,nec excellentia Ne fi gd perturbatiöeanimi vir
    formae,necauri magnitudo tan• deliquerit,memoriter feruet,fed
    tum valet ad mulieris laudem, aegritudini ignorantiaeq;adfcri•
    quantü modeftia in reb?, ac ftu• bat. nam quantoin his diligen
    «dium honefte decore^g viuendi. tiusobfequeí, tanto fibi maiorë
    etenim omnis huiufmodi ornat? gratiâ habebit, cdm ab aegritu- E
    animi optabilis eft, multoq; fir dine fuerit liberatus. & fi iubéti
    miorad fene&tutem vfque,veras aliquid turpe nö paruerit, me~
    laudes fibi natisq;afferre.Se igi~ lius recognofcet ad fanitaté re
    tur ipfam in his virtutibus ima uerfus. quapp ab his cauere de•
    mimet mulier, pergatq; laudabi bet mulier. ln alijsautem multo -^.- -

    liter rebus prgeffe.ná viro quidé magis obtemperare, ô fi empta


    indecens videtur ea fcire,&jintra veniffet in domii. magno enim -- - - -^

    aedes fiunt. Incgterisverooibus pretio empta fuit,focietate vitg,


    parere mulier viro cötédat. Nec & procreatione liberorú: quib°
    audiés quicquam de republica, nec mai°, nec fanétius quicquã
    nec traétaris quicquam eorum, effe pöt. Præterea,{i cü fortuna•
    qug ad cönubia fpeétareviden~ tovixiffetviro,növfq;adeovire
    C fur.fed cùm tépu§ pofcet, aut fi tus eius illuftrata effet. Non eft
    lias tradere nuptui, aut mur? ac fané parü fecúdis reb9benevti: *
    cipere, obediat penit? in hisvi attamë aduerfas moderate per•
    ro:atq; ficvna deliberet, vt fen~ ferre, multo maius eft exiftimam
    tentiâ viri fequaí: intelligés non dü.ná in magnis calamitatibus,
    ita turpeviro effe quicquam eo~ & iniurijs, nihilabieéte facere,
    rum quae domi funt facere, ficut celfi eft animi.Precandü eftigit,
    mulieri, û foris perquirere. Exi me qd tale accidat viro. q»fi gd
    ftimare auté debet mulier bene accidat aduerfi , putare debet
    cópofita, moresviri effelegê fug hinc optimâ fibi laudem,fireéte
    vitae impofitä fibi à Deo, gcon fegefferit,;puenturã:fecíiipfa re
    iunétioné matrimonij, atqp con petés,quia nec Alceftetantâ fibi
    fortij. quod fi quidé aequo ferat gloriâ cöparaffet, nec Penelope
    animo. perfacile reget domum; tot tantas$ mcruiffet laudes,
    - fi cuaa
    OeconomicorumL
    G ficfi fortunatis viris vixiffent: risptineat difciplinâ,vt exquá• £
    verú Admeti,& Vlyfsisaduer maxime fieri pöt, optima filios
    fitates parauerút illis memoriâ generet.Nâagricola quidé nihil
    fempiternam. Imaduerfitatibus omittit, quó femé in optimater
    enim virorú fuorü fidé,aciufti ra, ac maxime exculta ferat, fpe^
    tiâ erga illos feruátes, gloriâ non räs ita demú fru&° optimos in•
    immerito funt confecutg. ná;p^ de fe recepturü.at fiquavis imi•
    fperitatis, qdé facile eft reperire net, mori filiãdo magisvultad^
    participes: aduerfitatis vero, ni uerfus hoftes, çgilli? vaftationë
    optimgfint mulieres,participes pati.&hmói mors laudat maxi
    effé renuüt. Ob ú oía,multoma me. Cii ergo tanta adhibeaícu
    gis decetvirum in honore habe ra,;p corporis efca,qd;p liberis,
    re,neciflficontënere,fi facra pu & mfe educatrice? nöne,ptinus
    PH dicitia,& opes animofitatis filig oëftudiü fueritadhibédii « Hoc t.
    '£m Herculé non fequantur. Mu enim folo, hominii cöditio mor•
    lier igii huiufmodi fefe moribus talis p fuccefsioné fempiternita
    ac legibus cuftodire debet. té cófequií: oîaç parentü vota
    Leges viri advxorem. Cap. 1. huc tendiit.quáobrê qui iftane•
    Iraütviccuerfa, leges fibi gligit,& Deos ipfos víneglige
    - repcriat ad vxoris vfum , re. pp Deos igit, quib° Éfentib?
    - ô tanquam filiorú vitaeq; facrafecit, & vxorem duxit, ac
    focia in viri domú peruenit: na miro magis fe poft parétes,vxo•
    tosreli5tura,genitorü,viri fui^; ri tradidit ad bonoré. Maximus
    noia habituros. quibus gd fan aüt honor & fobriae mulieri,ficer
    &ti9 cffe poteft,aut circa ú magis nat virü fuü obferuantéfibica^
    ftuderctvir fang métis,ô£ ex op~ ftitaté, nec de vlla muliere ma•
    tima laudabiIifsimaq; muliere gis cogitanté, fed præ cgteris oíe
    filios,pcreare, fene&utis pafto bus hâc,& fuá, & fidâ fibiexifti
    I res,quafi optimos, acreuerétes, manté, tanto enim magis ftude^ M
    pfis matrisq; cuftodes,ac totius bit mulier,fetalé fiftare, quanto
    dom? feruatores ? Educati fiqdé fe cognouerit fideír,atqsiufteá
    reéte á parêtibus p fanétos,& iu viro diligi. Ergo prudenté igno^
    ftcs mores, boni merito euadét. rare nö decet,q parétib°, quiüe
    cötra vero fi fiat, fentient detri vxori,& filijs honores cöueniãt,
    mcntú. Nifi.n.parétes exêplum vt tribuensvnicuiq; û fuafunt,
    vitæ fiii;s fiftent,euidenté excu iuß?,& fan&9 habeaf. pgrauiter
    fationis causâ erga fe illis relin enim vnufquifqs fert honore fuo.
    quüt. ac timendü eft,ne cötépti priuari, nec fialiena gs pmulta
    3 filijs,quafi nô benevixerint,in tribuat, contentus erit,fifuafibi
    feneéïute deferantur. Quapp ni auferanf. Nihil vero magis fuii:
    hiljjtermittendü cft,qùadvxor cft vxori, ncc magis illiâ viro.
    prs
    Liber Secundus. 319
    A præfandi,&fan&a,&inteme- femper intendens, quáuis puel- P
    rata focietas. Quapp non decet lafitacnoua in ralibus.
    hofem fanæ mentis,vbicüq; có Tefiimonia fùperiorum preceptorum
    tigerit femé exponere: ne de vi• ex Homero.' Cap. 3. -

    lib9,&iniquis fimiles liberis le Tf ipfe fibi maxime diief,


    itimis pcreent.ex quo,&vxor EÄî totius vitae reétor
    É fuo priua*, & filijs iniu exiftet,& vxoré talibus vti do^
    riafit acfibi prohis oibus dede cebit.Ná neq; amoré,neq5timo^
    cus incübit. Appropinquandii ræ abfq; verecüdia laudauit Ho^
    vero eftvxoricíi magnatempe^ merus, fed vbiqueamare præce
    rátia,atq; modeftia : fit^p pudor pit cum modeftia,& pudore.Eo
    in verbis, in opib?vero fas,atq3 quidem modo Helenam timere
    honeftas, in cöuerfatione fides, Priamum, inquit,ita dicentem:
    & moderatio. parua quidé pec O metuende mihi femper, fem ,,
    cata etfi volütaria fuerint, igno^ perq; tremende, E
    fcendo : figd vero pignorätiam Clare focer. nihil aliud dicés, »
    deliquerit,cömonefaciédo. Néc άea cfi pudore diligere. Rurfus
    metii incutiat fine verecíidia,& vero VIyffes ad Naulicaáinqt:
    pudore: haec enim meretricesad Te mulier valde equidem admi- »
    mgchos pati decet, at vero cum ror,& metuo.Cenfetaíit Home
    verecüdia , & pudore iufta dili• rus, virú & vxoréficinuicem fe
    gere,& timere,id ingenuae é mu habere debere.ná nemo deterio^
    Jieris erga ;ppriü virü. Duplex rêfeadmirafacvereí. fed hmói .
    eft,n. timoris fpecies, vna cii re affe&us accidíit inuicé meliori•
    uerentia,& pudore, quavtütur bus,& natura benignis.minori•
    ad patres filij modefti,&ciues 5us Et fapientia, ad fe meliores.
    bene morati ad beneuolos gu Hunc animü Vlyffes erga Pene
    Bernatores.altera cü inimicitia, 1opa gerês,abfens licet,uihil deli
    C & odio:ficut ferui ad dfios, & ci
    quir. Agamemnonaüt pp Chri
    uesad tyrannosiniuftos, & ini feidé erga propriâ peccauitvxo F.
    quos.Ex his quoq; oibus melio• rem, aufus dicerei cöcione Grg
    raeligés, vxoré fibi conciliet, ac cofii, Captiuâ mulieré,nec natu
    fidelê probamq; efficiat, vt fiue rajftanté, immo vt plane dixe
    ffens fitvir, fiueabfens, nö mi rim Barbarâ, in nullo Clytemne
    nus vtilis fit, çj; fi fempadeffet, ßra deterioré effe.ex qua ciim li•
    tanquam rerum cöium curator. beros haberet, nö re&e fefe gere
    & quando vir abeft, vt fentiat revifus eft. Qúo enim reéte,qui
    vxor nullú fibi, neq;meliorem, antequâ fciret qualis erga fefo^
    neq;cömodioré, neq; magisfuü ret, vi du&tâ fibi illä cöiiixerat?
    «ffe,ö£ virum, oftendatq;hocab AtVlyffes,rogáte Atlantis filia,
    ip(o initio,ad commune bonum vt fecú maneret,acfempiterni•
    tatcm
    Oeconomicorum ,
    G tatem pollicente:ne ob id quidé neceffe eft vtriufq;animos idem K
    prodere voluitvxoris affe&um, fentire. deinde propter concor
    &amorè, & fidê: maximü fibi diam potentes fa&i,&inimicis
    fupplicium arbitratus, fi malus fpem auferunt, & amicis pro•
    dum effet, immortalitatéhabe funt. qp fi ipfi difsideant, amici
    ret. Cum Circe etiá manereno quoq; difsidebunt, &infirmita
    luit, quanquam infupcr fociorì tem ipfi fentient maxime,
    faluté pollicente. immo refpon• Communes lege*' viri, &-vxori.
    dit, nihil fibi dulcius videri poß. Cap. 4.
    fe, ô patriâ incultá,&afperam: Taq; manifefte prgcepit poe
    magisq; optauit mortalé vxoré ta. Virfi & vxoré in his quæ
    filiüç; videre, û fieri ipfum im improba, & impudica fùnr,
    mortalè, ficille firmam ftabiléq; fibi inuicé confentire nequaquâ
    vxori fidéferuabat, pro quibus debere.In hisvero,qugę maxi
    meritoab vxore eadem reporta me fieri poteft,pudicafunt,&iu
    * bat. In oratione quoq; illâ,quâ fta,concorditer fibi inuicë infer
    habuit ad Nauficaam, apparet uire. Studentes primo quidem
    Poetâ maxime probareviri, & curâ omné parétibus exhibere:
    vxoris pudicâ focietatem. preca vir quidé vxoris parentibus n5
    tus eß enim Deos, vt darent illi min°,ę proprijs: vxoraùt viri.
    virü, & familiá,&vnanimitaté Deinde filiorú, &amicorum,&
    civiro, non quâlibet, fed hone rerum, domusq; totius táquam
    ftam. Inquit enim : nihil melius cömunis curam habeãt, feipfos
    effe poffe hominibus,ô£ fi con ftudio,& diligentia fuperare cer
    cordi voluntatevir, & vxor do tantes. & quifq; plurimorübo•
    . mum gubernarét. &hicigitur, norum fit author,& caufa, me•
    vt patet, laudat poeta vnanimi liorq; exiftat,&iuftior. Depofî/
    tatem mutuáviri,&vxoris,non ta quidé fuperbia, induftriave
    I eam quidem qug circaimproba ro fufcepta, cum benignitate,&
    obfequia,fedeam quganimo,& manfuetudine gubernantes: vt
    prudentia iufte cöiunéta eft. ná cdm ad feneétâ peruenerint, de•
    volütate domü gubernare, hoc pofito adminiftrationis onere.
    defignat. ldem etiam inquit, q» & concupifcentijs liberati, pof
    cùm huiufmodi inter virum, & fint', &fibiipfis inter fe,ac filijs
    vxorem viget concordia, inimi fuis rationem reddere,vter eorú
    ci quidem eorum anguntur plu magis profecerit in familiæ gu
    rimum,amici vero permagnafu bernatione,acftatim fcire,autpi
    fcipiüt gaudia: quem tanquam fortunâ malum, aut pervirtuté
    vera dicëtem probät. Nam viro bonum. In quib° qui fuperaue•
    quidé, atqvxore circa res opti rit, maximum praemium à Dijs
    mas concordiftudio vacátibus cöfequitur,vt Pindarus, inquit.
    Dulce
    * LiberSecundus. 31.o .
    A Dulce,n.fibi cor,& fpes morta dedit: deferuis etiam & de dominis p
    » lium multiplicé alit voliitatem. expediuit. Nunc autem in hoc,fiue
    » fcûm vero â filijs in feneëtutem libro,fiue libri parte, de viro & vxo
    feliciter educari.Quapropter & re Arifto.tranfigit,quedam ét inter
    priuatim & publice decet eíi, q. mifcens de filijs. Oportet ergo mu
    vitâ gerit,ad oés Deos, hofesq;, intra lierem,pbam dfiari de oibus q funt
    gdes,curamq; habere omnium
    refpicere, multumq;, &ad vxo fecundum prgfcriptas leges.Praefcri
    rem,&ad filios,& parentes.
    ptas leges dicit: quia füpra diétum
    præcedems liber, fiue is Secundum, fiue eft ita naturam inftituiffe,vtvir qt
    Ρrimi pars fit , in Graeci, exemplaribus rat foris, vxor parta domi cöfèruet.
    (quodmotum fit) minime reperitur. Non permittentem quenquam iii
    gredifine ßcepto viri. Huiüs ícepti
    tres fubijcitrónes.Prima,vtvitentur
    L E O N A R D I A R ET INI
    obloquia.Secunda,ne efferantur fé- E
    p Explanatio in Secundum, creta domus.Tertia,ne fibi imputati
    (eu Primi partéOeco queat , fi quid mali p ingredienté
    nomlcorum .
    cömittatur, fed impute? viro gpræ
    Robam mulierem om cepit.Sumptu auté & veftitu. Opti
    !| nibus In rei familiaris mo ßceptó domeftica ratio fubijcit. \
    | difciplina cöfyderatio Duplex eftornatus, corporis,& ani
    habefgfonav. & rerú mi.corpis,veftes,aurí,& forma: aní
    es2 … gfone funt, ex quibus mi vero,honeftas & decus,quib* vir
    cóftat domus, vir & vxor, parentes tutes continenf. Hic animi ornatus
    & filij, dfis & fèruus. hec potiffima *ad fene&távfq; pdurat, immo tunc
    eft pars: niagisq; oportet patréfami &t magis floret: ille vero alter cito
    lias curâ pfóna* habere quâ rerum: deficit. Confortij,quia qug fortuna
    nam ille pfona*gratia comparant. eftvni & alteri. Sors enim fortuna.
    res igitur acquirimus vel pagricul Si fit in rebus defeétus:fcilicet exter ?
    turam,vel per alios naturales modos nis,vel corpis ægrotatio, vel aliena
    C ad familiæ indigentiam : permuta tio mentis.quia ficfunt tria bonorú
    mus etiam & mifcemus exercitia, genera, externa animi, & corporis.
    fupplentes defeétum. Et hucufq; ve Precandum eft igit.Ná fortunâ non
    raeÄÈÉ certæό; & termina eft in nfa poteftate. ideo dicit fcan
    ; tæ : fupra vero has nullus eft termi dum:non aüt „puidendum.Vt auté
    nus diuitiarum,cùm illę iam non in de muliere fuperius,nunc de viro,
    fupplenda indigentia, fed in patri Quando filiorum tanjviteq; fo- cAP, M,
    monio augendo verfèntur.Placetta cia. Et fic duplex eft curâ viri circa
    men fàpiëtibus hâc patrimonijam vxorem, vna pro filiorum bonitate:
    plificationé (finemini noceat) non ij;£ vite commoditate. Hog
    èffe vituperandam:nam ad magnifi enim folo, procreatione filiorum.
    centiam & liberalitatis opus Apfunt, Ergo prudenté ignorare nö decet.
    reiq; publics conducunt.Acquiren Hoc eft quafi capüt huius doëtrinę,
    darum igitur prgcepta rerum fupra non ignórare quid cuiq; debeatur.
    : - -r.
    •a*.
    Iuftus,
    Oeconomicorum , Lib.II.
    G Influs,&fan&us. Iuftitia eft,q vni Haec oia funt apud Homerum,qu£ K
    cuiquetribuit ius fuum. Nihil vero optime Arift. fciebat contra2fuetu- Philo6
    magisfuü elt vxoris. Heceftnminor dinem eow,q fe nüc Philofophos ap £%:
    - - rm ct potu
    {ἐ ellant.Nulium maius bonü.Nota ëî.jÉ
    , ad illâ fuperioré vnicuiq; tri
    uendü eéius fuú. Nec metü iacu Ê, 2iugij ex Homeri Ariftote- phi , qui
    tiat fine verecundia & pudore. Du poetarú
    lisq; fnia, cötra vituperatores huius
    le&ioné
    plex eit timoris pés,vtfubijcit: vna fami&tiffimi vinculi. Nam fine bono góténät.
    cú verecúdia & pudore, altera q elt cóiugali,nec domus, nec ciuitas,nec
    fine verecundia, quâ non inferat vir vita quidem humana ftare pöt. Nâ
    vxori,qa non cóuenit. Et fi ipfe fibi voluntate domum gubernare volun
    pmaxime dfiet,vtinqt Tullius.Tunc tas cft boni. malu$ autem facit,qug
    incipiat alijs imperáre: cùm ipfetur fibi videntur:non tamen quae vult :
    piflimis dominis dedecori ac turpi nihil enim vult,nifi bonum. .

    tudini feruire defierit. Acftatim fcire. Duo inqt fünt fi- cAr.,
    cAP. 3. Nâ neq;.Probat fuperius di&a p mia parentibus, fi reéte fegef{erint. L
    H Homeri teftimonium per diuerfos vnúftatim ex ipfà pfcientiã recle fa
    a&*Vlyffis & Agaménonis. Propter &to*: & hoc eft maximfi prgmium
    Chryfeidem.Chryfeis Agaménonis à Deo nobis datú. altex poftea à fi
    ancilla fuit : pp quâ orta é difcordia lijs nobis exhibefin feneétute,alédo
    inter Achillé & Agaménonë. Ná cú atq; colendo.Dic ergo,ac ftatim fci
    Achilles fuaderet reddendâ eé patri re.i.hocipfo quod fcit,& fibiipfi c6
    Chryfidς,gerat fàcerdos Apollinis, fcius eft, re£te factorii maximü pre
    Agaménon iratus in maledicta Apru miüà Dijs2fequif. & hoc probãt ex
    pit. atq; in cócione Grgcorü dixit fe Pindari au&toritate, cuius eft illud
    inunj dimifluit:qη έt Clitemneftrg carmen. Dulce fibi cor,&c. ideft cor
    vxori illâ prgferebat:nec certe illam fibiipfi placés,&in fe gaudés,ná vtg
    efle vlla in re inferiorem Clitemne male agit, ftimulat? 3fcientia & me
    ftra,nó corpore,nó Έ; nóopa. tuit:fic qui bene facit, gaudetaio &
    ob hoc reprehendifab Arift. qa pa bene fperat. Sccundum vero à filijs.
    rum cogitauit de vxoris honore, ex hoc ÉÉPrçmiü. & dicit fcdm, M
    I qualiberos habebat, Qüo. n,re&te. quia fupra in primo cum ftatim fci
    Refumptio eft oratoria, qualis erga re,dixit pro primo. & ideo dicit,núc
    * £foretChryfeis.quafi dicät,nó fé ex fecundum, referédo ad illud ftatim
    cufet Agaménon, qa fit virtuo(a,ió fcire,quod anteccffitim litera.
    illam hre:ná primo fibi illâ 2iunxit,
    quâ fciret quális eét erga fe, dum.n. Librorum Oeconomicorum,Aretiuo inter
    e&t beilo capta, & p vim non potuit prete,ac explanatore finu,
    afi fcire quälis eflet. At Viyfiés. Ad
    2trarium exëplú rcuertif Maximum Hos eofdemlibros à Domato etiam in
    fibi fuppliciü arbitratus.Sapientifii. Latinum vel verfos, vel explamatos, »m*
    mum dictú. Maximú.n.detrimentú cum altero ab eo addito,hic appofùimus:cú
    eé putandum cft male agéti,vtviuat ex eorum altera tantum translatione,Are
    diutiffime.Cú Circe. Fabula Circes, tini fcilicet,aut Donati, negocio hmcplene
    potaeft £t Pucris.In oione quoque, /atisfieripeßeminime videretur, --

    R. Q*
    •
    -

    | - -

    31.1
    RODVLFO P IO C A R P. ETC.
    VI R O ILLVSTRISSIMO \ .
    E p 1 s c o P o F A v E N T 1 N o, . . '
    Apud Chriftianiffimum Regem Apoftolicum nuncium
    agenti, Patrono optimo. S.

    Bernardimur Donatur'Jeronenfis.
    S^ 32 gS: 1qaatum amplitudiniliberalitatij, tue, Rodolf Illuftri£&- ego
    -JI &• mei omnes debemt, tantumipfe addicendum facultatis mihi com
    •• Σ) ■paraffem,mom tibi hec aliema potius,quàm ex ingenio meo deprompta
    §R? ■ % mifißem.£ddum me quoquo modo nom ingratum tue animimagni
    \>. \3 §; tudini probare cupio, maluipro tempore tibi prae$iare quod potui,
    [XIS ß quàm difficilius quidpiam conari, &• im ipfò comatu deficere. quum
    w.

    emim fuper,quum aliamomnulla,tum imprimi, Eufebij Cæfarienfis Euangelicam demon

    flrationem,& præterea Socratici Xenophontia de refamiliari Dialogum in Latinumfer


    nomem conueriiffem:videremq;huic ipfi Xenophontis libello mihil aptius herere, quàm ea
    que Arifloteles eadem de refériptareliquit,h«c item ipfà Latinafucereinftitui, hoc com
    jilio,vt qualecumque futurum effitmumufèulum,eo tibi amimium erga te meum declara
    rem.adiumxi hoc amplius ex eadem inopia dicendi mea: quòd quum eam libri Prioris par
    tem,que ad officia vxorù erga virum,& viri erga vxorempertinet, pof Leonardi Are
    simi interpretationem apud Graecos aut interjffe, aut ita latere amimaduerterem, vt vix.
    »lla amplius reliqua effetfpes redeundi imlucem: Graciseam reddere non alienum eodem
    in£iituto meo putaui:vtfi qui eam veluti auarifolent,quafi quemdam thefàurum occul
    tet,inuidia quadam commotus,in lucem aliquando proferat, quofùcilium me ab aureo illo
    genere dicendi longius alüffe demonflret. nam à fènfù Philofophi & rebus ipfis, qui po
    ierit, nifi Aretinum quoque ipfùm oflemdut? neque tamen ob hoc ipfum me comtemmen
    dum putauerim,quòd quæ & Aretimus & alij traéiauerint, eadem ipfè attingere, &•
    quafi rem aélam agere non veritus fim.namfi cui placent illi viri, huic me mou difflicere
    aequum efl,quiillorum iudicium momcomtempferim, dum eadem digna auribus Latinis
    piito,qwe illi.legat ergo haec quoque & videat,num laborimo$iro illi quidquam relique
    rint,neque imdiçia caufâ nos damnet. fim comtra, illi dfflicemt, nom debeo huic rem in
    gratam videri feciffè, cuiu, ego iudicium hoc meofaélo videar comprobaße. C«terum
    quod ad tua merita attinet,patrone mi optime,tu quidem &- longe ampliori mumere, &•
    mom huiufèe gemeris eras dignus, quafi vero mom & Graece eumdem Philofophum legere fò
    leas: &- queadremfùmiliarem fpeéhtmt, mom domejHicapotius quàm hac tralatitia do
    fçiplinacompertahabeau.alioqui cur tibipotißimum omnium Beatißimum hicpater Pau
    lu 1 1 1. Pont. Max. rem Chriflianorumpublicam apud Chrifiiamißimum Regem cu
    randum commififfet? motum ef vetus illud: einom bene alitma committi,qui/uamomtra
    Moral.cum cöm.Auer. _ SS {ie*
    &fetdiligentir. Et hæc quidem aliafi;mula, que ad idem prudentiegenwperthene,re
    Won modo hoc ipf3 mumeremoftro, verumipf3 quoque Ari$totele plane fuperiorem effi
    ciumt,quippe cui dum vixerit,nunquam tali fitprouincia d;legata. llluautem quidtam
    dem ? quòd antiquißima & celeberrima Italicorum omnium familia ortus, illitu potiw*
    ornamentofueri, qùàm tibi ulla? quod Albertum Pium patruum tuum, vitae omniumq;
    a&ionum tuarum moderatorem inftitutoremq;habueris? decuius viri, ac potiùs Herois
    clarißimilaudibus mom vna epiftola,fcdἈhiftorjs effèt dicendum.quòdbeatißima
    memoria Clemens Septimus Pont.Max.cum aliamulta, tum & Fauemtinam ecclefiam
    mulli,nequefám{iium,nequeivffiua committendam effeiudicauerit ? fic quidem quafi o
    mine quodam fignificans,te dignum effe,cui vni omnes Chriflianorum ecclefie olim rem
    ipfòrumpublicam gertmtifaueant.Quidporro ? quod fùb ea difciplina quondam cùm eß
    fespuer,tale harum ommium virtutumfpecimem dedifli, tanta modeftia, tantaverecun
    diâ,tantamorum fùauitate enituifii,tàm facile didicji omnia queadbomas literuper
    minemt,vtego verepoßim affirmare, mihi mìhil vmquam in vita', nequeoptabilium, meque
    iucumdius accidiffe,quàm tuam eruditionem,tuosj;mores ? mihil vmquam meque tri}}ius
    mequehorribulius quàm illudtempus,quum à te difiungi mihi neceffefuit ? monne &-h«c
    cw- alia innumerabiliafaciunt,vt omnibus &-h1}iorjs &poematibus dignus effe videa
    ris ? Quidergo (dixerit aliquis) tralatitio iflo opufculotetandem effeéiurum fferafi? ;
    mimirum idymumpatrone amplißime,quodpotui: quodquidem & apud Caefàrem Aw
    guflum olim nefçio quem praeftitiffeaccepimus,dum illi pauculos denariosporrigit.
    meque tamem eodem animo quo ille: féd quo leporepotius quaûemeceßitate
    profécutus adiumxit: féquidem non potuiffe illius fortune rationem
    habere immunere afferendo ob inopiam: debere tamen illum eo
    quodipfé daret contentum effe. plus enim daturumfuiß
    /?, fiplus habuiffet. etenim me eodem animo hoc
    ipfe nuncfaciam, quo ille illud fecit, longe
    mihi præclarius quiddam contigit,
    quàm illi. mamille poffqwam - -

    dedit, ea que fferabat


    confecutusefl: ego -

    atmtem eas -

    qwe nullo meo merito fftr*- -

    repoteram, tamtoam- • • i.

    te accepi.

    A B. I S T.
    • f ..'; - ; •.• • • 322.
    *A R I S T O T E L I S
    DE RE FAMILIARI. *.
    L 1 B E R P R 1 M v s.
    ΈermardimoT)omato Veronenfi interprete.
    - r£ ,
    De dfia , (® Es familiaris,& ipfum qú é. exquohaud dubiü
    $i; publica nö mo relinquit, quin ortuipfo res fa
    Reifami- doita differüt, miliaris publicâ antecedat, qfi
    Ę t. vt domus,&ci huius ité op?antiqu?.eft.n.par E.
    ô %| uitas:(has.n.fi- ticula ciuitatis, domus.Qgii cr^
    bi res illae hfit
    gorê familiarë cöfyderandâ fu*
    fubie&tas:) fedfceperimus, tum eiufdem opus
    etiam, q» publica ex multis cöz, quodná fit, videndü putamus • -

    t principibus: familiarisaüt Domus áíit partesillae funt, ÉÉ


    vnü dütaxat principem habet. homo atq;poffefsio.quare cúm & Vide
    Quü igitur nönullæ artes inter in ijs primo qminimafunt vni- £É
    fe diuifae fint,nec omnino eiufdé ufcuiufqs rei naturafpeétet, etiá ££.
    fit,& cóficere,& eo quod confe ea δ ad domum ptinent, fimili T.
    &üfitvti: quéadmodú vfuveni róne conftabunt.Itaq;,vtHefio ,,
    re inlyra,& tibijs videmus: rei• dus ait,oportebit quidemvtin,
    pub. tfi eft,& cóftituereabini primis domus, &mulier, bosq; ,
    tio ciuitatem, & conftituta vti adfitarator. nã alteriiin iisquae
    , 5clare., proindehaud dubium, vitâ alunt, alterü inijs quiliberi
    * ° quin rei quoq; familiaris fit,& funt,obtinet principatü. quocir f
    domii, hoc eft, rem ac familiam ca qug ad confuetudiné cümu^
    parare, & eadé benevti. Quöd liere pertinent,ea optime confti
    afit ciuitas fit,& domorü,& re tuere neceffe fuerit. hoc ipfum
    giöis, & poffefsionü multitudo, porro eft incúbere,vt cuiufmo^
    tåta, quätaad beneviuendú fit di hanc effe oporteat, promptü
    fatis,apparet pfpicue.nam fi qii. habeaf. At expoffefsionib*,qug a,„,.„,.'
    cötingit, vt ipfum hoc obtinere. fecüdum naturâ fit, ea principé íêáô
    nó pofsint, focietas étipfa diffol. curâ merebitur, quare fmnatu- *•*•
    uif. Prgterea huius ipfius rei gfa. räres ruftica antecedet, fequent
    cöueniiit,&qua gra eft vnum quæcunq; ad terrâ ipfam perti•
    quodq*, hac item ipfa extititab nent:cuiufmodi eft quae metalla
    initio,ab eadéqj habctvtfitid-. £xquirit,&fiqua gftalia eiufJé
    '' SS ij generis.
    • ^ •.

    r-,
    - - i*

    - ~t. **.
    Oeconomicorum ,
    *-* . **.
    G
    eris, res atitruftica maxime, , magis adiumenta quæ præftan- K
    Ε q* iuftaeft. nam neq; tur,& charitates, & operum fo- ^
    â volétibus aufert, vt cauponae, cietates inter ipfa: idq;in homi
    & qug mercenarias operas exer nemaxime, propterea q»in hoc
    cent:neq;ab inuitis,vt quae bel~ enere mas, & fgmina fociara
    Io,atq;armisvtuntur: fedab ip inter fe funt non modo,vt ipfa
    fa protinus fumit natura. omni fint, fed etiã vt ipfis benefit.&
    bus quippe â matre alimentum liberorum poffefsionö ea modo
    certo riaturae inftituto fuggeri decaufa huic generi data eft à na
    confueuit. quocirca hominibus tura,vthabeátur qui miniftrët,
    ité ab ipfa terra.ftrenuitati prae fed vt etiam quiadiuuent. quae
    terea hominii, ac fortitudini ma enim ipfi valentes conferent in
    xime conducit:non enim quem infirmos, ea vicifsim poft â va
    H. admodíi eaeartes, quaefordidae lentibusaccipient,cdm ob fene
    vocantur, corpora exercentium &uté imbecilles faéti erüt. Hoc L
    inutilia reddit, fed idonea quae, ipfo praeterea circuitunaturaid
    &afsidue foris excubent, & la cöfequitur, atq* explet,vt,quan
    bores tolerent : prgterea qugad» donumero non poteft, at faltem
    -• uerfus hoftes periclitenf. ná eo~ fpeciefit femper. ficabipfo Deo
    * w -
    .*
    rum tantümodo poffefsiöes ex vtriufq;,& maris,& fgminaena•
    • . • tra fepta,&mumitiones habent. turaad focietaté.puifa,atq; inßi
    **

    „n. ,; ' * In ijs autem,quæ ad homines tuta eft. haec enim ipfa in eo di•
    §; mu- fpeétant prima fueritvxoris cu ftinéta funt, q» nö omniaad eaf>
    lieris oeq ra. fi quidem inter marem ac fg dem res vtilem habentvim, fed
    m otntca
    £»cietas• minâ focietas in primis eft.'náq; nonnulla ad cötrarias quidem,
    Cap. 3• « • alibi apud nos proconceffoha attamen quae eundem finem fpe
    betur, naturae hunc effeappeti. &tent,eodem^g contendant. nam OfFiciato
    tum, vt eiufdé generis multa effi eoriialterum robuftius,alterum rum
    ciat, veluti item exanimalibus imbecillius effecit, vt illud effet §"
    vniiquodq;. fieri autênon p5t, magis ad cauendum idoneüob
    vt vel fgmina fine mare, vel mas timiditaté,hocad propulfandii
    finefgmina, hoc ipfum per fe cö atq: vlcifcédum ob fortitudiné:
    pleat munus.quareamborü fo~ & hoc quidé ea foris fuppedita•
    cietas neceffario conftituta eft. ret,qug neceffaria funt, illud au•
    Cgterum hoc in alijs quidem eft tem intus eadem conferuaret.
    animalibus temere, & eatenus, item^gad opus faciendü, quum
    quoad eis natura feipfam imper illud fedédo poffet durare, effet
    tit, & fobolis dütaxat gratia;p~ tamen ad labores foris toleran•
    pagandae. in ijs autem quae & dos imbecillius:hocvero cötra,
    fmitiora funt, & prudentiora,di• quü ad quietê,atq$ ocium effet
    * ftinétum cftmagis, apparent.n, minusaptü, tum autéad omné
    -
    .. . . * ' mOtuII^
    r Liber Primus.^ 313
    A motum exifteretvalentius'. nec hocvero ipfumhominë effeme D
    non in fobole,vt procreatioam^ minimus. proindeferuos cöpa
    borum effet cöis, adiumentum rare fedulos oportet.funt autem
    finguli fuü propriü praeftarent. feruorii duo genera, villicus,&
    nam horü quidem alere eft, il operarius • verü quum difcipli
    lorumautem inftituere. nis videamus adolefcentes, no•
    - „, . Primü igitur leges ergavxo^ uos quofdam habitus accipere,
    ÍÜKö3. rem habeantur:in quibus etiam opergpreciú fuerit, & parare,&
    C*p.4. illa, nevireâafficiatiniuria: fic alere etiam eos, quibusliberalia
    enim neipfe quidem afficietur . officiare&e credantur. Cum fe*
    hoc ipfum porrô etiá cómunis uisauté ita eft confuefcendum,
    lex praecepit, vt Pythagorici di• vtneq; in petulantiam euadere,
    cüt, quafifupplicé, &abara,& neq;in fegnitiem declinare pere
    foco abdu&am,ita videri,mini• mittantur. &ijs quidé quima^
    s me oportere illam afficereiniu^ gis ingenui fint,hónores imper- B
    ria. äviroauteminiuriae, fi foris tiédi:operarijs autem cibi copia ,;,„,
    cüalijs fgminis cöfuefcat. Porro fùbmifiifiraiìa videtür,&qii£$.
    conui&us, & confuetudo fit ta^ vinivfus etiam eos qui ingenui vini.
    lis, vt neuteralterius cögreffum funt, contumeliofosatq;infolem -

    reformidet,velabfentis defyde tes efficere folet, multæq;liberae


    rium ferrenequeat:feditaaffue gentes eo abftinent, vt Cartha
    fcat,vtvel praefente, vel contra, ginienfes cüm militiae degunt.
    fecumbene agi arbitretur. Etiã haud dubium quin ex eo,aut ni•
    Hefiodus praeclare illud. hil prorfus,aut perexiguüquid>
    Virginem habeto, tuosvt di• dam fit cöcedendum.Verü tria
    ” fcat fedula mores. ná difsimili• quü fint,opus,caftigatio,cibus,
    tudines morii minimead conci• fiquis cibum quidem praebeat, ■
    liandas voluntates, idoneae. De nunquã autem neq; opus facere I
    c ornatu vero,quemadmodum in cogat,neq;caftiget,reddet petu^ *
    moribus non oportet falfa quæ lantes.fin contra, &adopusco
    dam profitétes ad fe mutuo in• gat,& caftiget, cibumvero non
    ter ipfosaccedere, ita ne corpo praebeat,rem violétam inducet;
    ribus quidem , quiaíit cü orna• ipfosq;imbecillos efficiet.fuper•
    tu, &fuco inter feconfuefcunt, eft igitur, vt & opere faciundo
    in nullare differunt ab Hiftrio exerceat,&abunde pafcat. etent
    nib?,qui ciifcenicis indumentis fierinequaquâ poteft, vt homi»
    vitam vnâ degereafsidue folét. nibus nullam accipiétibusmer
    t.-e, ahi. At eorum quae pofsidentur, cedem quis imperet. ferui autê
    Adferuos. primiiquidem illud , maximeq; mercescib°. Porro quodinalijs
    P* 3* neceffarium, quod & optimü, contingit,vtfiijs, qui meliores
    &ad imperädum aptifsimum • fint, melius nihil fiat, neq;fint
    SS iij virtuti
    • - -
    r - • Oeconomicorum,
    6 virtuti vitiofievlla,pp6fita prg» in re pecuniaria, nam tion mi, &
    mia,deteriores euadant.idem in nusad feruandum, ύ ad compa
    feruis quoq; vfuvenit. quare& randum idoneum effe oportet:
    infpicere ac cognofcere diligen• alioqui vanus fuerit omnis com
    ter quid ab ijs agatur oportebit, parandi labor.cribro enim hau
    &ijfdem pro meritis fingula,ci rire hoc ipfum fuerit, & perfo
    bum,veftimenta,ocium, fuppli ratum, quod dicitur, dolium .
    tia,tum verbo,tum re,& tribue Præterea, & ordinisadhibendi
    fe,& remittere, medicorum ar rebus, quae pofsidenturac fup
    temimitantes, & cöfyderantes, pelle&tilibus,& ijfdé vtendi pe
    vt medicamenti locumh obtinet ritü. horum quippe gratia, reli
    cibus: non eft auté medicamen• quis quoq; illis indigemus. Etiã
    tum propter afsiduüvfum. Ser quae pofsidentur, ita fingula di
    uorum autem ad opus faciendü uidere oportet, vt quae fruétum
    :
    cptimum fuerit genus eorum, ferant,plurafint,ô£ eötrâ, quid L.
    H qui neque timidi, neque fortes quid vero operis faciíidi fuerit ,
    fint fupra modii. invtrifq;enim ita diftribuendum , vt non om~ .

    , offenfio eft. nam timidiores, lav. nibus fimul periculum impen


    horisonus nö fuftinent: animo» deat. Ad conferuandum autem <,„., &,
    fioribus non facile imperatur , ratione, &Perfica,& Laconica prxfeiti*
    vti commodum eft. etiâ Attica $ vuli
    Oportet autem finem aliquem
    ftatueré omnibus: &iuftú quip vtilis, vendunt.n. vicifsim atq;
    pe eft, & expedit,libertatem il emunt. ac me penuariæ quidem
    iis præmij loco effe propofitam. rationis conftitutio in ijs quæ
    tunc enim funt ad laborem prö ad rem familiarem pertinét, mi
    ptiores, quum aliquod laboris, nimum obtinet'locum . eft auté
    £ quafi certaminis praemium ex• Perfica ratio,vt ipfe perfevnuf*
    peétant. tempus quoq; defini• quifq;,& difponat omnia,& in~
    1 ium habeatur.opefae etiam pre» fpiciât. nam (quod de Dionyfio M.
    cium fuerit, illos procreatione referebat Dion)nemo aeque dili
    filiorum quafi pignore quodam genterfuam, atq;alienâ rem fo»
    obligare. nec eiufdem nationis iet curare.quare,quo ad eius fie
    snultos pofsidere, ficut ne in ci• ri poterit, vnumquemq* p feip»
    uitatibus quidem. facraautcm fumadhibere diligentiam opor
    facere, & conuiuiorum volupta tet. &, quod Perfae cuiufdâ atq;
    tib? operam dare, feruorum po Afridi&tum fertur, ad hancrem
    tius gratia quàm liberorü. plus cömodeapplicabitur.ille quip
    enim hi decerpunt ex eo, cuius peinterrogatus, quidnam effet,*
    gratia illainftitutafunt. quod maxime equum pinguem
    £$*$* 7 Quatuor porro funt, quæ pa• efficeret, domini oculam effere»
    conomu

    Σάζ. tremfamilias
    \-*
    habere oporteat fpondit, Afer autem rogáti sui
    • r -
    piam,
    r—
    , r Liber Primus.^) 31.4
    # piam, quodnäftercus optimii, gnandum, qui rebus domefti- P
    ipfius', inquit, domini veftigia. cis praefint, ad haec eorum infpe
    -Ergo aliaerunt â viro, alia auté &èiorepetenda eft certo tempor
    ab vxoreinfpicienda, prout in re,ne nos lateat quidquam, fiue
    ter vtrunque domeftica fuerint quod cöferuatum fit,fiue quod
    munia diftributa. hocq; ipfum perierit. In conftruenda autem *' '
    in paruis quidem curationibus, aedificandaq; domo habenda eft
    rarius eft faciédum : in ijs autem ratio rerum quae in ea collocan•
    quæ alijs commiffae funt,f£pius. dae funt, non modo incolumita•
    neq;.n.fieri poteft, vt, nifi quis tis earum gratia , verumetiam
    pulchre exemplum Ëbeat, pul~ commoditatis. Dico autem res
    [chre alius quifpiá imitetur, neq; collocãdas,vtfi dicam,quae fru^
    in alijs rebus,nequein,pcuratio &tibus fint ac veftimentis con- '
    5 me domeftica. quare non eft pu ducibilia. inipfis aüt fru&ibus,
    tandum fieri poffe, vt fine dili• quae aridis fint, qugáe humidis E,
    - gentia dominorum, procurato• vtilia magis.In caeteris auté qu£
    $ífes,feuvillicififitdiiigentes,TÉ¢ posfidentür, quae fint animali
    dfis quo.quoniam haec ipfa,&ad virtu bus, quae inanimis, quae feruis
    $."&- tem egregia,&adrationem do &liberis, quæ fgminis&viris, - -
    • ••
    mefticam vtilia funt,ipfis prius quae hofpitibus &ciuib? aptio• ,
    'dominis quàm feruis, éleéto fur ra, Præterea ad commoditatem . . .
    gendum, pofterius dormiendii, falubritatemq;, aeftate quidem " .
    nunquâ domus fine cuftode re^ falubrioribus vétis patere opor
    linquenda,quafi ciuitas:& qug tebit, hyemevero apricam effe.
    [cunque faciéda funt fiueno&tu, hocautem continget, fi parteal^
    fiue interdiu, eorum nihil prae^ tera presfior anguftiorq; fuerit,
    -termittendum. De noéte etiam nec lögitudini æqualem habue«
    1. furgendum, quando hoc, & ad ritlatitudinem. Videtur autem, f
    j C. boiiam valetüdinem,& ad rem vbi magna quædam eft res fa^
    familiarem, &ad philofophicâ miliaris, ibi feruus oftiarius is
    vitam vtile. In paruis igitur fa effeapprime vtilis, qui reliquis
    cultatibus, Attica difponenda inutilis fit muneribus, vt quæ
    rum frugum ratio vtilis: in ma intro,quæue foras feruntur, fal•
    gnis autem, feorfum ea quæ in ua habeantur. Ad vfum autem
    totum annumn ab ijs quae in fin vaforum , Laconicus mos eri;
    É; menfes impendi folent,ha vtilis, fingula enim oportet fuis
    enda crunt. fimilis eft in vafis , fedibus collocata «ffe. ita
    {X fuppelleétilibus ratio. nâ qui in promptu fita nul
    bus,lingulis vtimur diebus,fepa lum afferét qug^ *.

    randa iunt ab ijs, quibus rarius. . rentibus la


    hocq; muncris genus ijs eft asfi• , borem.. -

    * t*. _ ' _.•


    SS iiij Quae
    » :: Oeconomicorum ,
    6 Que Aequitur particula de officio vxori, negocijs implicetfe quae ad rempu. r
    j;;;;;; erga virum,& viri erga vxorem, eam mos ptineant, aut fui muneris efleexifli
    ÊË
    tin? Secú- eâ genere interpretatiöiü, quam Græci pa
    - -
    met, matrimonia conciliare, feu tra
    äå íi. *Traphrafim vocant,expreßimus, in £tare connubia.q, fi tempus poftula
    librú: Do ' terpretăAretinumfècuti:quam bit,vt vel filias nubiles collocet,velfi
    £?É doquidem illâ apudGrae lijs iã adultis accipiat vxores, quod
    tcm. par, ros mufjuaminue marito placucrit, id fibi re&um effe
    nire potuimum - äÄÈÉÊ, adeo, vt ét fi vnà cú
    jGfcgiam &frugi mu illo deliberct quid agendú, fenten
    lierem eo*, jin aedi tiam tfi viri femper ânteponat fuae,
    £eges Pro .JE A\ bus fint , dfiam efle nec dubitet,aliquãto abfurdius efle,
    bc mulie £ oportet, oiaq; ea cer ab vxore folicite curari ea quae foris
    äp. £Bá* ti$ legibús cuíáre:nec geréda fint, jáviro quidquá eorum
    7. Ęgre quenjirigredi nifi marit* quæ intus fieri folét,tra&äri. Etiam
    . iufferit.eftaíitei vitanda in primis, quæ bene animata beneq; inftituta l
    H. vulgaris mgliex infamia: efiitídíq; erit muligr,ad mores mariti feacc6
    vt fi quid forte intus agciderit, viii modabit, eosque pro legehabebit,
    ipfi â notum:nec 2mittendum vt fi quâ ipfi Deus, omnis vitae modera
    quid ingredientes pcccauerint, ipfà tricem ex matrimonij neceffitudine
    jureacciifaripoffit,fedin viroois cul impofuerit. eos fane mores,quale£
    verus bo pa refideat. Habens prætereain potc cunq; fuerint,fi fibi æquo animo fé
    nx matro ftate quidquid impëdendum füerit rendos duxerit, tum ipfa nullum in
    iiom- in die; feftós, quos ipfi p virum cele domo regenda fentiet laborem. fim
    brare licitú fit,& fumptu, & veftitu, ægrius feret,vtiq; laborabit. ex quo
    & reliquo ornatu vta?, minori ét q illud cöficitur, vt vxoré maxime de
    leges ciuitatis permittát. c6fyderan. ceat,nunjcum viro fuo difcordare,
    dùm quippe illi eft ad fœmifiae com femper illi effe obfèquentem n6mo
    mendationé & laudé: modeftiá,ho do in ,pfperis rebus, & ad voluntaté
    neftatisq; ftudiü,atq; oTs vitae decus, fluentibus, fed etiam in aduerfis &
    1 íüìïóôïé prçftantiora, jfint, aut triftibus. Itéfi quid ille patiafdetri- M
    veftimenta pretiofà, aut förma egre méti vel in rebus externis, vel in cor- '
    gia,aut oéaureum ornamentú.quc pore,vel in aio,ipfa ne moleftiusfe
    enim hoc animo eft mulier, optâbi rat,fed dicto audiens fit, nifi forte fit
    lior effe cöfueuit, multoq; certiorcs in j; re turpi £j; indigna ob(è
    ac veriores laudes & fibiipfi & libe uendum.nec vero diuti*ini memo
    ris parere, easq; ad fene&tutem vfq; ria habeat,fi quid vir deliquerit, dí
    perferre cóftanti us,§ quæ fuerit ali animi fui cópos nó eft, fed aegritudi
    ter animata.ergo ipfâ mulier fibiip nem potius illius autimprudëtiam
    fi hunc animú cóparet , & cóftanter §ä uö enim in hmói reb* ma
    reb* domefticis prgfit, ex eaq; relau gis illiftdulo morégeret,eofibi gra
    dem fibi quaerat.neq; enim fàtis de tioré illü fentiet, vbi animo conua
    ceat virú ea fingula nofle qug intus fuerit. quin ét longe melioréin par
    gerátur. At in cgteris vxor omnino tem accipiet,quod fibi aliquid türpe
    afluefcat viro obtéperare. nec vero iubétinöfitobfecuta, fi qiiad fani
    …
    &latcm
    , •• Liber Primus. \ 315
    A tatem rediuerit.h£c igitur fedulo ca daciæ filiam, opulentiam, comitcs D
    ueat mulier,at in caeteris obfequaf, fecum adduxerit. & hifce quidem
    ac multo quidem diligentius,quàm moribus ac legibus inftitutäm cffe
    fi ab illo empta in familiâ veniflet. mulierem oportet.
    quin ét cogitct rcvera fe emptâ ma At marit* viciffim
    m excogitare
    og de- Leges
    ti ad viri
    vxoré.
    nopreció.ná & vitae focietas, & li bet eas leges,quibus ét vxoÊfacilev C A P. ι.
    rorum procreatio , ad quæ duo & poffit. caenim ideo in familiam ve
    multo maxima & fan&iffima mu nit, vt cum viro fibi eflent & liberi
    nera vocataeft, magni cuiufdá pre cóes,& vita cöis.qug quum teliétura
    cij loco habendafunt.Etiá illud in fit filios,qui parcntü & viri,&fuoríí
    relligat, fe non adeo illuftrem futu nomina gerant, quid ijs quaefo (àni
    ram,nec tí virtutis prgconium ha £iusquifpiam in cóe cóferre poffit ?
    bituram fuiffe, fi cum co viro vixif aut cuius tandem rei virum integra
    fet,qui femper fortuna fecunda vfùs mente prgditü,magis ftudiofum efle
    cffef. fateofquippe in magna laude gp9rtet;§vtquum filios quaerat, q g
    B verfari,fiquiin rebus profperis fibi & ipfius feneëtutem quofidam fint
    tcmperare potuerint:at in longe ma nutrituri,& vtriufq; parentis cum oí
    iorefi quiaduerfas æquo animo tu pietate ac rcuerétia futuri cuftodes,
    lerint, magnis enim calamitatibus domumq; vniuerfam feruaturi, eos
    atque iniufijs non turbari, ncc fub ex fœmifia le&tiflima atq; honefti£
    miffius quidquá oftendcre ad animi fima fufcipiat? Ná fi quemadmod{î
    celfitudinem ac magnitudinem per oportet, ita illi â parentibus educa
    tinet. optabit ergo à Dijs ne quid vi buntur,& fan&is,pijsq; morib* im
    ro accidat adueifi. quod fi forte acci buentur,bonitatislaudé facile obti
    derit, exiftimet in eo fe vberem lau nebunt,fin contra, magnú in bonis
    dis materiam naétam effe. exéplaq; animi merito fa&turi fünt damnum.
    fibi proponat & Alceftidis& Penelo Nifi.n.parentes exëplo fint filijs ad
    É , quarum neutrafuiffet tam cele-. re&te viuendú,ccrtifIimam illis excu
    ris, fi cum viro vtraque fortunato fandi feipfos,fi quid aduerfus parem
    vixifîèt:&illi quidem Admeti, huic tcs deliquerint,materiâ præbebunt. ?
    c autem Vlyffis resaduerfas immorta etiam periculum erit, vbi negter vi
    lem gloriam peperiffe. quum.n.ma xerint,ne contemnátur à filijs, atq;
    ritis ambe ét in aduerfa fortuna fidé vbi iam cöfenuerint, ne deferantur.
    conftantiamq; praeftiterint,illuftres $ nihil oino prætermittat qui
    merito Ę euafère. fi vult fieri ÉÉÉ ad vxoris infti
    «quidem quæ fe rerum ad voluntaté tutionem pertinere arbitretur, ftu
    fluentium focias maritis praeflent, $ea$,P vitibusexjoptima&pro
    facile reperias.at in aduerfis durare batiffima filios fufcipere. & bofium
    non folent, nifi quæ fingulariboni agricolam imitetur, q nulli diligen
    ;tate prçditæ fint.qug fafic cunéta id
    tiæ parcir, dum (èmen fuum in terrâ
    <onficiunt,vt multo ét amplius ma & optimâ,& optime excultâ iaciat,
    ritum reuereri conueniat,nec eundé fperans nimirü ex optima optimos
    ideo cótemnere, quód neq; facram fe fru$tus perceptux: cui quidem fi
    Pudicitiâ,vtait Orphcus, ncquc au qua inimica vispcrniticm intentet,
    armat,
    / Oeconomicorum.
    C armat fé aduerfus eam, dumçj; illae e€3tentus.atvxori nihifmagis fuíá Κ
    fam conferuet ab hoftibus quá ipfe viro tribui pöt, jincorrupta, & fäå
    excoluit, ne mori quidé dimicando fion modo corporis,fed ét totius vi.
    recufat.& q hoc animo funt, in pri tae focietas. Ex quo illud conficitur,
    mis ad cęlum laudibus ferri folent, vr r v R p E fit, hominem integra
    quòd fi ea q vni corpori nutriendo méte pditi, ex quauis matre fobolé
    conducunt, tam folicite curantur, £Éj , ne videlicet aduerfus le
    •quantâ erit tandë in ijs quc ad libe es filij liberis & ingenuis fimiles fu
    fos,quçj; ad matrem pertinét, quæ cipiant'ex É fœminis. qúf
    ipfos liberos fit educatura ftudium fi É uxót ;pprio honore fpolia
    adhibendum? s 1 Q v 1 D E m hoc tur,& filijiniúria afficiútur, & mari
    vno remedio hominum mortalis tus ignominiâ ex hifce vniuerfis c6
    conditio perpetuitatem ?fequitur , trahit.Porro ad uxoré quum accedit
    dum propagatione liberorum É; maritus,nihil intéperantic,nihil Ap
    H fam cónférüat. & quiparentes fa&ti $ig;;fèferat. verecüde ét loqua
    funt, quidquid optant huc dirigere tur,& qdqd agit,fànóte, honefteq; L
    confueuerunt. proinde fi quis parui agat,& cú fide ac moderatione con
    haec facit, Deo$ quoque ipfos parui üefcat.peccata aíit jparui momen
    facerevidetur. nam etiã pp Deosg ti fuerint,tametfi volés peccauerit,il
    bus præfentibus facra fecit, vxorem li códonet. qy fi imprudés quidpiam
    duxit.eadem q; ratione vxori fe mul offenderit,erroréilli fuú ofidat, fine
    to magis addixit, vt illi fecundos à o1 acerbitate. q» fi metú illi incutere
    parentibus honores tribueret. oporteat, adhibeat verecundiam &
    Mulier porro quae mentem non pudoré. alioqui meretrici potius id
    amifèrit, N v l l v M fibi maiorem genus, jingenue uxori cöueniet.nâ
    honorem tribui putabitâ viro fuo, vt iufta decávix adhibito pudore&
    3j fi caftfi corpus exhibeat,necaliam amet vxor & metuat,eius eft vni* Ap
    magis in animo fœminam j fe, ha priú,&jliberaliter fit inftituta. Düo
    beat, feq; vnâ prgter cæteras & fuam enim sút gìa eove g alios metuunt:
    ;I & ÉÉ, exiftimet. quod fi ille vnú cok gbus & verecunde & pudé M.
    fecerit, ipfa quoq; viciflimi dabit pro ter id accidit pati : cuiufmodi & fi
    viribus óperam,ne mariti opinioné lioie q ad modeftiá cóparenftimo
    fallat : ac tanto magis quanto fe & ré efíé oportet erga parentes,& ciuiâ
    iuftius&fidelius ab illo diligi ani qùi bonis morib* gaudeát,erga eos
    -maduerterit. Viri ergo prudentis of qui diligéteramanterq; pfint.alterâ
    ficium fuerit fcire, quo fint cultu Pa eow, qui inimico offenfoq; aio idfa
    -rentes,quo vxor,quoliberi,pfequé ciunt,qd genus& feruis accidere fo
    di:vt quum meritos cuique honores ÉÉ dfios, & ciuibus aduer
    tribuerit, iuftitiae fanctitatisq; no fus tyrannos.Ex his ergo oibus,quç
    men obtineat. N 1 H 1 l enim ferre optima cognouerit, maritus eligat, '
    folent moleftius hoies, jfè priuari uxoréq; fibi conciliet, atq; ad fidem
    fuis honoribus.nec vero quisjcft,q Apbitatemq;ipftituat, vt non minus
    dum fua fibi auferri videt, alienis j abfens j praefens Apuideat, ip(aque
    fibi quamuis multatribuanf,pofIit cfficaciaiuuãdi fenìg adeflè,ncc fuá
    vnius
    , r Liber Primus: ) 31.6
    A.
    -

    vnius rem, fed vtriufq; c6em curare alloquitur,aufus eft,& captiuam, & D
    videat.& fi qí illi contingatvtabfit, nullâ praeftanti natúra præditam,ac
    tú vxor fentiat, nullú fe ex ofb* viro potius,vt vere dicam, Barbarâ, Cly
    fuo, aut melioré, aut magis fibi vti temneftrae conferre, & nullis parti
    .
    lé,& cómodum, aut magis fuum bus inferiorem illa,ex quaiam tum
    priöreperire pofle.& quáuis ÉÉ fufceperat liberos, iaétare. non her
    taliümiq; inftitutorum rudé offen cle hoc re&te Agamemnon , fèd ad
    derit, hæc ipfa tfi ille initio ftatim modíi praue,& inique: qui f;ninâ
    aggrediaf, & fe cöevtriufq; bonum ä fe captam vi, protinus fibi adiun
    femp fpe&are fignificet, q? fi hanc xit, priufquam exploratü haberet;
    ratiónem protinusinibit, ipfeq; fibi quo illa effet erga fé animo.At vero
    maxime imperare incipiat, tü & ois Vlyfles quú apüd Atlátis filiâ,à quâ
    vitæ fuæ optim* gubernator exiftet, rogabatur, manere poffet, atq; im
    Quorúdá & vxoré idoneâ reddet, qijfdéinfti mortalis euadere, ne tanta quiidcm
    härü legü tutis gaudeat. siquidé ne Homerus mercede capi potuit, vtcharitatem E.
    quidé inuerecundú,aut amoré, aut pietatéq; coniugal£ proderet. quin 7
    ex Home timoré ,pbaflè inuenitur: fèd amo etiam 5 maxinio fupplicio habuit,
    io.Cap, 3. récúvefecüdia, & modeftiafèmper fe fieri immortalem , amiffo ranto
    cóiungit. fic Heleng Priamítimen animibono. ac ne à Circe quidé po
    tis perîonâ inducit, his verbis vtété ; tuitadduci, vt apud fè maneret, ta
    Et venerandus es, o focer,& mihi, metfi ea focios præterea incolumes
    chare timendus. i!li fe redditurâ pollicere?. fèd c6:ra
    Vbi nihil aliud vr dicere, jamare potius, N 1 H 1 L s 1 B 1 fua patria,
    quidem illá,fed verecüde,& puden quanjinculta,&afpera, duléitisvi
    ter. idem rurfusoftendit ex perfona deri ridet. itaq; maluit ad vxoré, &
    Vlyflis ad Nauficaam dicentis: filiú mortales reuerti, j ipfe fieri im
    Sic níìc te admiror,mu!t, metuoçj;. mortalis. fic fanè ille vxori ftiae in
    Eft aút peculiaris hæc Homeri fèn corruptam fidem præftabat. qua ex
    tentia,vt maritus, & vxor fe mutuo re meruit, vt eadem omnia ab vxore
    t. interipfos his rationibus Apféquant. viciffim acciperet. Prgterea fi qs ora ;
    c nemo eft. n. qui deterioréfè quem tionem illam diligentius attenderit,
    piâ, aut admiret, autvereaf.& hoc, quam idcm Viyìs ad Nauficaam
    É genere affe&us erga fe vicif habuit, planè intelliget, â poetail
    im vtifolent, gfeipfis inter fe me lam vitæ focietatem in primis inter
    liores funt, & fuapte natura mites maritum, & vxorem probari, quae
    atq; humani: ét minus fapiétes, er coniunéta fit pudicitiæ.à Diis enim
    ga præftantiores feipfis fapientia. fi optauit, vt ci,& virum , & domum,
    jdem quum hoc animo èffet Vlyß & concordiam cum viro non vu! ••

    fes ergà Penelopen , quáuis abfens, garem, & inuentu facilem, fed ra o»

    nulla tamen in reillam offendit vn ram , & frugi præberent. Si qui »»

    quam. At Agamemnon erga vxo dem ait : -


    o»

    rcm Clytemneftram non item talis Melius nihil ac prgftantius effe »»

    extitit,fed iniuria illam maxima a£


    Pofle hominum generi, quàm fºvir o»

    fecit: qui dum in concione Græcos regat, & vxo:. - - - - *


    •»

    Vna
    Oeconomicortim,
    G Vnaméte domum. quo etiam loco Ê; contra autem,omni proviri- K
    apparet perfpicue, poetam, nô eum us affumpta induftria, præftet fe
    mariti vxorisq; inter fé confènfum ipfum,& meliorem alterò,& iuftio
    probare,quo vterq; alteri improbe, rem. tum ambo in omni rerum cu
    ac É inferuiat, fèd eum,quemratione,ac difpenfatione, & bonita
    vtriufque animus prudens, iuftere tem, & animi æquitatem in primis
    &eque conflauerit. hoc quippe fibi adhibeant: vt extrema ætate, poftj
    vult illud quod ait : REG E Re vna adminifträdc rei onus depofuerint,
    mente domum.cuiloco idem poeta & omni cupiditate fuerintliberati,
    adiungit: quoties inter maritum, & poffint non modo cómunibus filiis,
    vxorem talis exiftat concordia, id fed etiam fibi ipfis mutuo inter fé
    folere contingere, vt fi qui inimici rationem adminiftratæ familig red
    fint, ij fummópere angantur:fi qui dere,& oftendere vter ipforum in eâ
    amici, contrâ: maximiis afficiantur plus fedulitatis,atque induftris con
    £ì; poetam porro euentus pro tulerit, ac fine mora cognofcere, vel
    IH at,haecvera dixiffe.ná quotiesma ex fortuna quantum traxerit mali,
    ritus,& vxor inter (è cócordes,rebus vel ex virtute quantum attulerit bo
    honeftiffimis ftudent, neceflàrio fit, ni. In quo certamine qui fùperior
    vt amborum vnus, & idem fit ani extiterit, vnum confequetur præ
    mus. Deinde vbi ex eadem concor mium , quod & potiffimum eft ha
    dia potentiores euaferunt , tum & bendum,vt Diis ipfis charus exi{tat.
    inimicis lædendi fpem auferunt,& nam vt ait Pindarus,hominibus fibi
    gamicis vtiles exiftunt. atijdem fi in iuftepiequeaétæ gtatis confciis,dul
    ter fe difcordent, fit ex eo vt amici cis quædam fpes cor alere confue
    quoque ipforum difcordent, & ipfi uit, nutrixq; effe omnis generis vo
    raeterea maximam ferant imbecil luptatum. alterum, quòd felicitati
    itatem. itaq; haud obfcure præcipit cuidam afcribendum efle videtur,
    idem poeta, virum & vxorem ne vt à propriis filiis vbi confenuerit,
    quaquam fibiinterfe obfequi opor fedulo nutriatur. Quas ob res qui
    I tere in ijs rebus, quæ improbae im: cunque vel priuatim, vel publice vi
    Qg;dam Pudiccq; fint. Atin ijs, que quoad tam degit, hunc conuenit ra
    $cs viri, fieripöt, omné & pudicitiam, &iu tionem habereomnium
    §.'*°***
    lcges. ftitiâ fibiconiunétá habeant,j ma tam Deorum,quàm
    CaP. 4. ximeconcordibus animis inferuire: hominum.in
    & primam interim operam prçbere primis au
    parentibus, vir quidé vxoris nó mi tenm

    inusj fuis, vxoraütviri: fècundam &


    filiis, & amicis. tum rerü quas poffi vxoris, & filio
    dét, domusq; vniuerfae, tânjea cö rum, & pa
    munis amborum fit, ita curâ fufti rcntum.
    neãt, vt vterq; alterü ftudio ac dili
    gentiacone? vincere, idemq; certa
    tim plurimorum bonorum effe au £Qgi fequitur liber in Graeci codi
    vhor. Ita omniquidem fuperbia de cibus prosecundohabetur. .
    : ¥ A R I S T.
    -* Liber Secundus. 3 .7
    * A R I S T O T E L I S tem regia quidê adminiftratio, D
    . DE R E F A M I LI A R I
    ea quae fummam rerum obtinet
    poteftatem : fed in partes diftri.
    1 1 • * * s * cv ND vs. buta eft quatuor. aut enim num
    mi rationem habere confueuit,
    Quicontinet ea, quæ ad rationem reicom aut rerum quae exportantur,aut
    paramde atque adminiflram earum, quæ importantur, aut
    depertimemt. impenfarum . horum fingula
    fuum proprium habent munus.
    £Vi res $; certa Nummiquippe rationem habe
    $,
    inftitutu.
    - È ratione eft curatu,
    -
    ri tunc dico,quum exquo gene
    effe opor- | \ rus, hunc neq; loco re, & quo temporeilli precium',
    teat nego rum, in quibus ne vel addendum, vel minuendum
    Clantcm.
    gocia fint gerenda fit confyderatur. Eorum autem
    imperitíi effe,& fuapte natura quæ exportantur, aut importan
    folertem, atq;induftrium,&ip tur, quum,&quando,&quæ• E
    fovitae propofitoftrenuíi, aciu• nam ex hisâ praefeétisaccepta,
    ftum oportet. harum enim par qui Satrapæ appellantur, Regi
    tium vbi quæuis vna defuerit, ipfi difponere expediat.Impen•
    tum in eo negocijgenere, quod farum autem quum quaenam ex
    traótandum affumpferit, multa his fubducendæ fint:& quo tem
    peccata committet. Curationii pore in fumptusipfos,fiuein ea
    autem domefticarum genera (vt quae nummo parari folent, ero•
    fummatim ea diftribuam?) funt gandus fit nummus: &am om
    quatuor. nam fi qua forte alia nino erogandus.
    proferentur, eain haec ipfa reci• Secundoautem loco id quod
    dere'facile reperiemus : Regiú, Satrapicíi appellauimus. cuius
    Satrapicum, Ciuile, Priuatum. fané generis partes funt fex: qug F
    ! & exquibus Regium, &amplifsi omnes penes ipfos prouentus
    mum,& fimplicifsimii effe con confyderantur. aut enim hi ca
    fueuit. Ciuileautem tum maxi• piiitur â terra, aut ab ijs jregio
    me varium, tum facillimum.at nisipfius,ppria funt, aut à mer
    vero, & perexiguum , & appri catoribus, aut à tributis, aut ex
    me varium quod Priuatum ap re pecuniaria, aut ex reliquis re
    pellauimus. porro his omnibus bus. Horum autem ipforum,&
    £; cömunia inter fe multa fint ne primus, & optimus, qui â terra
    ceffe eft.nobis auté ea nunc con• pcipitur, hic porro eft, quodalij
    fyderanda affumpfimus, quae g fruótuariti, alijdecimam vocát.
    fe rháxime vnicuioB cötingunt. Proximus is qui de rebus pro
    ' Primum igitur videamus id prijs comparatur: alibi enim gi•
    quod Regium diximus, Eftau gnitur aurum , alibi argentum,
    … alibi
    - - Oeconomicorum, - -

    • G alibias, alibialia jcunq; gigni rit confyderádum,fiue regiafft K


    pfit. Tertius qui ex mercatibus, prgfe&ura,{iue ciuitas,quam cui
    Quartus q exijs cóficii tributis, randam fufceperimus.& fiom
    quæ & ad terrá,& fora pertinét, nes illas partes, quas proxime
    uintus ex paftione, quae & fru numerauimus, vel earum prae~
    &uofitas,& decimaappellatur, cipuas,& maximas ferre pofsit,
    Sextus exalijs rcbus, qui quidé vtrum tfi ijs omnibus fit vten•
    fingula capitaipfosq; óperarios dum. deinde quaenam genera
    attingit: vnde etiá nomen apud prouentuum, aut nö adfint om
    3Grgcos accepir, 'zizaçãAaaoy. nino, pofsint tamen parari: auc.
    7e, xal Xeipar 231oy. exigua quum fint, in maius au•
    Tertio loco Ciuile, qùf nomi• geri: vel impenfarum qug nunc
    nauimusgenus exequámur.Hu fiant, quaenam , & quot fi totae
    H ius optimus eft prouentus ille,q fubtrahantur, nihil offendant.
    de ijs, quae,ppria funt regionis, Ita nos quidem haéìenus quum L
    3: percipitur. Proximus, qui de eaqugadcuratióes domefticas,
    mercatibus,&ijs jad certami« tum ea quæ ad harumjpfarum
    fia ludosq;ptinét.Poflrcm* is,q partes attinent, iam diximus ».
    exannuis, & in orbé redeútib?, Sequitur deinceps, vt huic par•.
    Qgarto aüt atqs extremo lo« ti in vnum colleéta fubiunga-,
    co Priuatum qdvocauimus, qíí mus, quæ nonnulli priorum æ•.
    genus inæquale quidé eft, pro tatum ad prouentum pecunia
    pterea quòd non vnii quiddam rum parandum, fecerút,aut etiã .
    fpeótariab adminiftrante opor artificiofe moderatifunt:ea dum
    tet: minimum auté idcirco, qû taxat quae memoratu dignaiur,
    £X prouentus,& fumptus modi, dicauimus: quippe,qui,ne hanc
    ci exiftunt. Caeterú huius ipfius quidem hiftoriam inutilem fo•.
    generis prouétus is maxime pe re cenfeamus.erunt.n. nonnulla
    I É qui de terra colligitur, ex his, quae quifpiam ijs facile M
    proximus is,qui abalijs in orbé accommodabit,quae ipfe admi- '
    redeuntibus rebus. Tcrtiusqui niftranda fufceperit. '.

    exargento. Praeter hæcautem, , CYPSELLVS Corinthi?, !


    quod omni domefticae curae tan quum Iouivouifíét, fidiisfieret X?
    la,& ifci
    quam faftigium imponi debet, ciuitatis,fe illi omnia quæcunq; ííji.
    cius ratioin caeteris quidem ge effent Corinthiis, dicaturii,eos
    neribus eft habenda non negli« quæcunq; haberét,iufsit defcri ••

    genter,in hoc autem ipfo praeci• bere. deinde â fingulis, vbi ad.
    pua, vt prouentibus ipfis maio hüc modii defcripta habuit, de
    res fumptus non fiant. Quum cimâ parté accepit. reliquis afit
    ergo ipfas partitiones expofue partibus eos ad lucrum exerceri
    rimus, tum rurfusnobis id fuc iufsit, tüannovertente, rönem,
    cam
    -

    ... Liber Primus, * 318


    A eandem fefuauit. ita decé anno buto onerarunt: ius vèro com- P
    ríi fpatio cötigit, vt&ille habe mutandae pecuniae vni menfae
    retoia, jcüq; facraffet, alia Co addixerunt. alias autê aut alteri
    rinthij,& adepti erät,posfiderët. vendere,aut emere ab alterone^
    LYGDA MIS Naxi° quù mo,prfus poterat. alioqui illis.
    exules eieciffet, nec qui illorum ipfis mulétabat bonis. Rurfus
    res vellet emere, nifi paruo pre• quum apud eofdem lex e{fet, vt
    tio,inueniret, ipfis exulibus ven nequis ciuis haberetur, qui non
    didit.Statuas quoq; &alia eiuf vtroque exipfis parente;pgeni^
    dé generis dona Dijs immorta tus foret, ipfi vero pecuniarum
    Jibus dicãda, jcunq; illi in qui^ indigerent, decreto fanxerunt,,
    bufdam officinis imperfeétareli vt qui exvno duntaxat ipforum
    querant, partim ipfis exulibus, nat? effet, fitricenas minas con•,
    B partim cgterorum cuiq; volenti ferret, ciuis exifteret. Rurfus E.
    ita vendidit, vt ementis nomen quü vno eodemq$ tpe &anno^
    vnicuiq; rei ficemptgifcriberet. næ caritate, & pecuniarum in^
    • AT Bizantijquum pecuniae digentia premerentur, nauigia
    rum indigerent, loca facra quæ qug ex Ponto venerant,deduxe^
    apud ipfos publicauerant,ven^ ruut in portum, quüaüt poftali
    diderunt, fruótuofa quidem ad quod tjjs, mercatores moleftius
    certum tépus, nullum autem fe eâ réferrét, vfuras illis decimas
    rentia fruétum, in perpetuum. pro tributoimpofuere. ementia
    eadé ratione vfifuntinijs, quae bus aüt quidpiam, 1d oaerisim
    fodalitia,& quae tribuum fingu ofuerúr, vt decimã parté feor• ,
    larum propria erant,'item quae um â Étio penderent. apud eo{•
    cunqp in priuatis locisfita. ma^ dem vero quum inquilini non^
    gno.n.pretio emebant ij quorú nulli poffesfiones fœnore obli
    C erat reliqua poffesfio,ipfis auté gatas haberent, foluendoq;non *
    fodalib° alia publica pretio ad effent,ftatuerunt, vt quicunque
    dixerunt,quæcunq; vel gymna tertiam fcenoris partem attulifa
    fium, vel forum,vel portum at fet, oi obligatione folutus, pro•
    tingerent. loca auté in foro vbi^ prium ius posfidendi retineret.
    cunq; quid quis venderet, nec^ HIPPIAS Athenienfiscor 4
    non ex mari pifcationem,oëmög naculorîi eas partes, út vias pu«
    exfalis-venditione,puentum, lo blicas eminebát,ipfosq;afcéfus,
    capræterea vbi & prgftigiarum fepimëtaq;ante domosveftibu^
    oftentatores,& qui diuini appe! lisfimilia', ité ianuas j forasape
    lantur,& pharmacopolæ, alijq; rirení, venire iusfit. emebant er«
    eiufdem generis homines fuas go ijquorü poffesfiöes i5æ erät. ,
    artes, excrcerent , tertiæ, partis itaque magnam pecuniaríi vim
    eius,qJ in ipfis conficer£tur,tri coegit: nummum vero qui tunc.
    - Athc
    ¢
    {, Oeconomicorum,
    & Atheniêfibus in vfu erat ab vfu tarfacra fpleridide celebrare, in Κ
    amouit:certoq;illo pretio cöfti quae quiialia multa infumebãt,
    tuto, iusfit iterum ad fe referri.
    û p annum comparabãt, tum ét
    quum aüt cöueniffent, vt nouii vi5timas ingenti pretio, iamq;
    - monetæ genus excuderent, idé inftaret hic folennis dies: tum il• .
    argétü expofuit. fiqui vero aut lis perfuafit, vt, & vouerent in
    nauibus prgficiédi,aut tribuum proximii annü Dionyfio fe eadé
    fuarum duces futuri, aut choris duplicata reddituros,& ea ipfa
    fumptum praebituri erant, aut quae collegiffent , nunc vende
    alia ei° generis munia obituri,in rent. ficigitur ab illis nö medio
    quæ effetaliquid impêdendum, cris pecuniarum fumma, qua;p
    ijs primum tolerabilem ac modi temporevtipoffent,coa&a eft.
    , camiirrogauitmul&am : deinde L AM PSA C E N I aút quü 7
    H iusfit,vöïétem vnüquenq;,vbi magnus apud ipfos triremium l.
    eam mulétâperfoluiffet, nume• numerus expe&aretur,&faring
    ro eorüadfcribi,qui fuo munere medimnus quaternis drachmis
    perfunóti effent.Mimerugautem veniret , ijs qui in foro vende•
    facerdoti,cuius templum erat in bant,imperarút,vt fenis drach»
    arce, afferri;p quolibet mortuo misvenderent. olei quoq; men•
    6rdei menfuram vnam,& tritici fura quae trioboloamplius qua
    alteram,& obolum vnum.fi cui ternis venibat, vini45 atq;alia»
    vero puer, aut puella nafceret, rum eiufmodi rerum, eadé róné
    hoc ipfum nihilominus. -- ' precium auxere. ita fuum is reci
    5 > ATHENIENSES. vero, piebat, qui priuatim rei ipfius
    qui Potidæam incolebãt,quum dominus erat, quod autem eo
    pecuniarum ad gerendü bellum amplius fupererat, ipfa ciuitas.
    , indigerét,iufferunt res quae pof itaque pecunijs abundauit.
    1 íideíéntu? ab oibuscôfèribi, nö H E RACLIENSES quo *
    eoniun&im apud fuum cuiufq; tpe ijs, qui apud Bofphorü érât
    populum,fed fingillatim,in quo tyrannis,naues miferüt quadra
    quifq; loco effet,vt qui pauperes inta pecunijs indigebant. ergo
    effent,ipfi quoq; cenferi poffent. à mercatoribus & frumentum
    cuicunq5 autem nullum omnino oë,&oleii,& vinum, etfi quid
    erat poffesfionis genus,hui° cor aliud in foro venale habere fo
    pori mulétam indicebãt, minas lent,coemerüt. quum autem in^
    duas,ab his igitur rebusqû con^ ftaret tempus, quo iam pretium
    fcriptum fuerat, integrum quif folui oportebat : & mercatori•
    que ciuitati repraefentabant. bus optimum fa&u vifum eft ,
    « A N T IS SAEVS aút quum ab ipfis non fingillatim dimen
    ciuitas indigeret pecunijs, foli fa, fed confertim oia venundari
    tiq* effent Dionyfia quae dicun onera : &illi alia róne tribuen
    tcS,
    Liber Secundus.^ ; 319
    A'tes,nommercedem, fedipfum fo orta inter ipfos,&in eafedirio» D^
    rum onerarijs nauibus impofue•, nevi&oriâ obtinéte plebediui•;
    rút: &quaeftoré fingulis nauib? tibus comprehenfis,quum pecu ,
    praefecere. quüaíìt in hoftilêre. nias deberent militibus, decre-: • -
    gionem perueniffent, emebant, uerunt, non mòrte afficere eos -.- -

    fcilicet ab illis milites. omneq; quos cöprehenderant, fed mul^


    prius coa&um eft, άimperato• &atos pecuniain exiliú mittere.
    res pro mercede argentum ite^, CHil vero pecunijs indigen'*
    rum redderent. quare contigit tes, quum apud ipfos lex eflet, ,
    vt idem argentum impendere^ vt æs, alienum publicae fcriptu•,
    tur,donec domum redirent. ræ mandaretur, decreuerunt, vt
    LA CE D.AE M O N II vero qui quidem deberent, id ipfum
    pecunias fibi ad reditum in pa^ quod deberent, ciuitati reprae•
    triã poftulantibus Samijs,decre fentarent : ciuitas vero ipfa ex
    tofanxerunt vnum diem &fe,& fuis prouentibus vfuras ijs qui * ;
    b feruos,&iumentanihilomnino foenerauerant, redderet, donec:B
    guftare.quantumqsin cibú foli• fortem adaequarent. 1

    tus effet vnufquifq; impendere, M AVSOLVS Cariae tyran- 1}


    tantum Samijs dare. nus rege â fe tributü perniicios.
    uo * AT Carthaginiéfes,quü mul• exigéte, regionis opulétisfimos.
    tos in ciuitate haberent merce• coegit,acregem tributum fiagi«
    marios milites, nec mercedem, tareindicauit,fibi vero non effe»
    quam illis debebant, diffoluere vnde illud diffolueret. tum qui•.
    poffent, edixerunt, vt cuicunq; dam ad hocipfum cöparati viri
    ciui,autinquilinoius efíet rapi è vefligio illi polliciti funt quam
    næ aduerfus ciuitaté aut priua• tum quifq* effet collaturus. qui
    tú quempiâ, fivellet recipere,is quum hoc feciffent, opulentio•.
    defcribereí, ita quum frequen• res qui erant,partim pudoread- !
    tes defcripti effent, nauigia quæ duéti, partim metu, longe illis F
    in Pontü nauigabant, probabi plura polliciti funt. idq; ipfum
    liquadam obieéta caufa diripue Ëftitere. Iterü pecunijsindigens
    runt; certiiq; conftituerunt tem Mylafíenfes congregauit, eisq;
    si pus, in quo feius reddituros de dixit: ciuitaté quidé illam, quæ:
    ijs ipfis rebus dicerent, quum er. ipfius effet mater, fine muro e{^,
    go multa eét coaéta pecunia, 1p fe:â regeaüt exercitii duci aduer.
    fos quidé milites dimiferunt, de. fuseam, velle ergo feâMylaffen.
    direptionibus autem iudicio di« fibus conferri pecunias ab vno.
    fceptarunt.ijs autem qui iniufte quoq* quâplurimas. hifce,inqt,
    direpti fuerant, ciuitas ipfa de pecunijs quas niic in mediú có^
    fuis prouentibus fatisfecit. feretis,etiá eas qugvobis fupere
    ** CYZICE NI aüt feditione runt cóferuabitis. quum autem
    - - .'
    Moral,cücö,Auer. TT
    r • •
    Oeconomicorum ;
    G multi cóntuliffent, ipfe quidem rú cerneret faétiones,adalteram:K
    pecunias habuit, murum autem eorii fecreto verba fecit,affirmás
    condi in praefentia Deo, inquit, fibi alteros pecuniâ polliceri, fi
    non placet. répub.inclinare ad ipfos mallet:
    14 : C ON DALVS Maufoli le, fe aüt malle ab ijs accipere,& ci
    gatus,vbi ipfi iterp prouinciâ uitatis curam ad eos adminiftra
    facienti pecudem quifpiam,aut tioriëq; transferre.vbi ergo hæc
    * vitulum attulerat , defcribebat audiueruntjqui tüaderant,illico
    & nomen eius qui dediffet,& té quätü poftulauerat pecuniarum
    pusquo dediffet. tü eum ipfum prgbuere. tum ille rurfus alteris
    alere iubebat,donec ipfe reuerte indicauit, quæ ab illis prioribus.
    retur. at vero vbi fatis diu fe cö tuliffet. itaq; hi quoq; dederunt
    moratü putauerat, röcinabatur nö pauciora.quú ergoab vtrifqs
    quátú interim fruétus ex eo per• accepiffet, tüvtrofq;alteris con^
    H cipi potuiffet: &vtrunq;tüani^ cilians, ad concordiâ reuocauit.
    malipfum, tii fru&üab eo qnu ipfos aüt ciues cöpluribus con- I
    triuerat, exigebat. Arborum ét trouerfijscernësimplicitos,ma^
    quae invias regias, aut impende gnasçjs inter fe ex multo tépore
    bät, aut cadebant fruótü precio hére illatas acceptasq; iniurias,
    addicebat.q>fi quis miles decef forü ijs conftituit, quo pofthac ,
    fiffet, ve&igalédrachmam pro tanquam bello decertarent:prg
    corpore efferendo imperabat,in monuitq;fi qui iudicio foro^g il
    deergo fimulipfe argentum ca lovfinö effent, (legem aiit tulit
    piebat,fimul duces eundé falle quatenus vterent) nullaijsam^
    re nö poterant, quo tépore mi plius fore de prioribus crimini
    les occidiffet. Idé quum Lycios bus iudicia. tü multarü cärum
    animaduerteret capillo impen^ temerariam vel aggresfioné vel
    I fius gaudere, literas â rege dixit omisfioné,item eas quarum cri
    veniffe, quae iuberét capillos admina mulétarentur pecunia ad
    capitü ornaméta ex ijs cóficien• feipfum reuocans,& ab vtrifque
    da fubmittere. itaq; fibiâ Mau per alteros capiés, pecuniarum
    folo effe imperarü, vt eos tonde non exiguam fummam coegit.
    ret.fetfificertam pro fingulis ca CLAZOMEN II aüt quü
    pitibus pecuniam velint pende^ eodem tëpore & annonæ & pe
    re, adue&urum ex Grgcia capil cuniarü indigentia premerení,
    lum. illi vero libenter quod pe decreuerunt,vt gbufcunq* apud
    tebat tribuerunt, multæq; ex in ipfos oleú effet priuatim, hi fore.
    géti turba cca&tæ funt pecuniae. nerarent illud ciuitati. r.3 huiu•
    1$ A R I S T O T E L E S Rhodi9 fce generis fru&us magna eft in
    Phocaeà fperio obtinés quü pe regione eorü copia. vbi ergo illi
    eunijs idigerct, duasq; Phocgo« fœneratisüt,iühi sequá-g; C€QIC
    -— v- ----
    -r— - -- --- -

    Liber Secundus.` 33o


    - - • - '• • • • • * •--*
    A cede nauigiaaâ mercatus emife tioné, agriiincultû atq;inertem P
    rút,vnde ipfis veniret frumétú. haberent,nec inquilini quidquâ
    olei pretiíi pignoris loco obligá ipfis cócedereut, ppea q, ér tum'
    tibus.rurfus talenta vigintimerz ipfis deberent, fciuerút,vtcuiq;
    cedern militibus debentes : nec vo!entificeret, rufticis fcenerari,'
    habentes vnde tátam fummam «í fuíi op? facerét, primiq;ipfi ex
    diffoluerent, duétoribus annuâ eo fruétu emolumêtfi pciperét,
    vfuram quaterna talenta confti caeteri vero ex ijs ô reliû effent.
    ruerunt.fic vero quum nihil am AT Ephefijin pecuniarü ino- ,,
    plius de forte ipfa:detraherent, pia legé tuleríit, ne fgming apud
    femper autem in caffum impen ipfos aurü geftarent,& qücünq*
    derent , nummum pro argenteo infifentiahaberent,ciuitatimu
    ferreum excuderunt , ad viginti tuii darent.CoIünis auté quæ in'
    talentorú fummá:qué deindeijs templo erant, certo argenti defi- ..
    P q opulentiffimi in ciuitate erät, nitonumero,qué conferre opor- E'
    fingulis tfi pro rata portione tri• teret,nomen eius qui argentum
    Buëtes,ab illis ipfis tantundêre dediffet, infcribi permiferunt,
    cepere. hac róne & vnufquifq* tanquam is dedicaffet.
    ex priuatis ciuibus habuit, quid AT, Dionyfius apud Syracufa',
    in quotidianü vfum impëderet, nos,dú pecuniâ cogere vulr,con
    & ciuitas ipfa grealieno liberata cioiie aduocata, dixit, vifam fibi*
    eft.poftautem quum ex prouen eé Cererë,ô oέn muliebré orna
    tibusvfurâ illis detuliffent, atq; tú ferri in téplì iuberet. ac fe q^
    vnicuiq; femper diuidentes pro dem primü oîum,fuarü fgmina
    ; rata parte diftribuiffent, ferreos rü ornatíiiá attuliffe. poftulare
    mummos retulerunt. ergo vt caeteri quoq; idé faciát,
    ; 17 : S E LYB R I A NI vero ege me qua Deg indignatio aduerfus
    fkate pecuniæ laborantes, quum ciuitatem oboriaí. q» fi quis hoc
    C apud ipfos lex elfet,ne früníentíi fibi faciendü nö putauerit, húc p.
    ab ipfis ad eos qui fame preme^ fe,p facrilegij reo habituríi.itaq;
    rentur,exportari liceret, frumen quú oés quæ apud fe erât, & pp'
    coq; vetere abundarent , decreto Deâ & pp illii, attu liffent, Deæ
    fanxerunr,vt à priuatis frumen quidem rem facrä fecit: at orna,
    tum ciuitati prgberetur certo cö tíi oëm ipfe abftulit,tançj; ab ip~
    ftituto precio, ita quidè vt apud fa Dea mutuatus. quum aüt pro
    fingulos annuus rélinqueret vi greffu téporis, fœming rurfus ge
    &tus. deinde vbi quod ipfis pre ftarent, idé iuffit fi qua vti vellet
    cium reótum vifum eft, cóftitue aureo geftamento,ab ea res qua f
    runt,exportandi poteftatem vni dâ;certas ac definitas in têplo di
    cuiq3 volenti fecere. ' cari. ldê gdificaturus triremes,
    -

    is ABYDENIaút quüppfidi ' quü fciret futurü vt idigeret pe~


    TT ij cunijs,
    v.

    /
    -• QeconomicorurrL
    G cumjjs,concioneaduocata,dixit, rent,dixit,fibi ea fatis effe,quæ K.
    quandam fibi, tunc prodiciuita ha&enus contuliffent:quòd fig
    tem,ad quãaccipiendam pecu nuncacquirerent, eafore ijsqui,
    nia effet opus.ergo&ille poftu• acquifiuiffentimmunia.ita quü
    lauitvtfinguli ciuesad febinos multi breui tpe tanę habituri
    afferrétftateres,&hiquod iuffi immunem, rem multâ pecuniae
    funt attulerunt. poft aüt bidui riam comparaffent, vbi tempus
    fiue tridui interuallo interie&o, effeiudicauit,eacenferiiuffit,tri
    quü diceretfe ab incœpto abere butumqsimpofuit. ciues ergoin
    raffe,neq; rem ad exitum potuif dignati, quòd fe deceptos aiad
    fe perducere,hofeslaudauit,fine uerterent,ea ma&tabant &ven
    gulisq; qû attulerant reddidit. debant.fed vbi aduerfus hoc, il•
    quofa&o&animos fibiciuium, le ea ma&ari iuffitduntaxat qui
    recöciliauit,8{ illi haud ita mul• bus in diem opus effet. tü illiea
    H to poft,quum iterum fe receptu facris offerebant occidéda.atcö• L
    ros fperarent, iterum áttulerüt: traille ediéto prohibuit, nefgmi.
    qûillead naues conftruendas re nini generis vllae hoftiae cgderen
    tinuit.Ité Dionyfius dum argen. tur.Idem rurfus quum pecunia•
    ti copiá nó haberet, plumbeum rum indigeret, iuffitoium apud
    nummü percuffit, deindequum fedefcribi pecunias quicüq; do•.
    aduocaffet cöcionem, multa de mi fuae pupilli effent. vbi vero
    percuffonummoverba fecit.illi horum pecuniaeab alijs quibuf•.
    aütquamuis inuiti, tfi quodab, dam defcriptæsíit,hisipfetam•.
    illo propofitum eft,fciueríit. ita, diueftabufus,quoad illorum g0
    vnufquifq; vt quod plumbeum quead legitimam peruenit gta•
    erat pro argenteo haberet, ani• tem.Rhegio veroà fe capto, con
    mum induxit. Rurfus idé pecu cionem coegit,dixitq;,áfequidé
    niarü inopia laborans, poftula^ illos iure optimo venire poffe:
    k batvt ciuesfibi afferrent. q quü tfifi ab illis nunc earecipiat,qug M
    fe habere negarent,tum ille údo in bellum illud impenderit, ter•
    mihabebat fuppelleétilia,,pdu nasq; profingulis corporib° mi•
    cere coepitacvendere,tanj}is g nas, dimiffurum illos. Rhegi•.
    inopia coaétus hocfaceret. quae ni ergo hgcaudientes, qugcunq*
    dum Syracufani emunt,ille inte^ apud fevnquam occulta habue
    rim quidquifq;emeret, confcri• rant,eain apertü protulerunt.&C
    bebat. vbi aüt preciíi á fingulis qui pauperiores erant partim â
    depofitü eft , tüille quâ quifque ditioribus, partim ab hofpitib*
    fuppelleétilé emiffet, eâ ad feab. fuis mutuantes,jjbuerunt quan
    ijfdé iuffitreferri. Quum aüt ci tum ille rei pecuniariae poftula•
    ues propter huiufcemodi tribu uerat,qugquum ab illis accepif•,
    ta pecora fiuciumenta non ale fet,eorum nihilominus corpora
    - venire
    r=--------------------- --- --
    \
    . - Liber Secundus. 331
    Ἀrvenireiuffit:necnonquæcúq;ab exigebant,fed eos?, häberent de D
    illis tücélatebris prolatafuerät fcribebant.q»fiqiipecuniarüali
    fuppelle&tilia, oia omnino pre• «quaindigentiaeueniffet,tumve
    …. - -hendit. Mutuatus etiãá ciuibus
    rrodebêtes,qui erät,eáipfam fof
    l
    • pecunias, quod diceret eas feil• ruebant,itafiebat,vtfiteritum il•
    lis redditurum,vbi illiquod de^ lud tépus,quoofeadem pecunia
    derant,repetere coeperunt,iuffit abufi fuerantfine vfura,lucrar&•
    fingulos quantü quifq;haberet tur.Iidé cum Olynthijs bellüge
    argenti,adipfumferre.q»fiquis rentesindigétest; pecunijs,quü
    non tuliffet,mulétá huic irroga• abundarent mancipijs,fciueríit,
    verat morté.quum ergoallatum vtreli&is vnicuiq; marevno &
    •ffetargëtum, monetâpercuffit fgminavna,cíi&aalia venderen
    atq3edidit, drachmamvc3 quæ tur,vt priuatiqui effent, poffent E
    P duabus drachmisvaleret.itafa ciuitati commodare pecunias.
    -
    &ü eft,vtillud quoq;ipfum,qû ~CA LISTRATVS aiitinMa 22.
    antea debebatur,ad eundêrefer• cedonia,quíi portoriíi fiqfima^
    fent.Idem nauibus centü in He ximi venibat, vicenis non am•
    truriamadueétus,exmatris Ma plius talentisveniret, effecit,vt
    tutgfano,&auri& argentima• eius fummae duplú inueniretur.
    gnum numerîi,item q;reliquum animaduertensenim nullosvn^
    ornatum non exiguum diripuit. quâ emerenifiopulentiores, Ap»
    I)eidehaud ignorâs à nautis ita ptereaq>vicenorü talétorü fp5
    haberi nö pauca,per præconem foresdare oportebat maximicë
    edixit,vtfinguli eius qûfquifqp fusviros, per præconem edixit,
    haberet,dimidiüapudfe reprg, vtquivellet emeret, fponfores$
    {entarent,reliquü vero dimidiü tertigpartis exhiberet,autquan
    illiusforet,quiillud prehenfum tiquifq; gfuadere alteri poffet.; F
    C TIMOTHEV SAtheniéfis 2$
    * *
    ..
    haberet. q>fiquis diétoaudiens
    * non fuiffet, mortëeidixerat pro quü bellü aduerfus Olynthios i
    mulétafuturam. nautæ igitur ra gereret,argentoq;indigeret, æs
    ti fi dimidium attuliffent, reli• percuffitdiftribuitíjs militibus.
    quüfe habiturosimpune, idip indignantibusaút illis affirma•
    fum attulerunt. atille vbi prio. uit& mercatores, & quieüqgin
    raaccepit, reliqua nihilominus forovenderent,eadé rónevendi
    afferriad feiuffit. turos. ipfisaüt mercatoribusfi•
    11 MENDÆ Ivero,qu£eportu dixit,ôcunqsaereü nummü quis
    busreliqs%gveétigalibus capie~ accepiffet,eodem vt rurfus ea q
    bât,prouentum,hunc in ciuitate regioferret venalia, quaeq; pro*
    adminiftrandavfurpabant.quae ducereníex fida,mercaretur.qui
    aütipfis velâ terra,vel ex domi• bufcüq; aütipfisgreus relinque•
    cilijs pendebanítributa,eanon reënummus, ijvt hunc adfere•
    --
    TT iij fere
    - - - - - -v - -*

    - - -
    - - Ceconomicoruhm ,
    G ferrent,&progre,argétitantum. -tesvendebant,fiquid refidui ip*
    , dé acciperent. Idéapud Corcy« fis foret.ex quo id euenit,vtmi
    : ram bellügerens laboransqsino lites vi&u abundarent.
    ' pia,militibus ftipendiú flagitan , D IDALESPerfaquihabe 14
    • tibus,neciá ipfi fidé habentibus ret milites, ea quidêô ad quoti
    fed minitátibus feadhoftes tran dianíiviétii neceffaria erät, illis
    fituros,concionéaduocauit, di^ exhoftili terrafuppeditabat.fed
    :xitq; argentü propter aduerfas quum abijfdem militibus num^
    tépeftates ad fe ferri nequiuiffe. mos flagitaretur,nechaberetva
    fed qûantea illistriümenfiü fti de diffolueret, iamq; diffoluendi
    pendiíidediffet, hocfe nunc illis tempusadeffet,tale quiddáma•
    impune gratisq3 remittere, tan chinatus eft*. cogit ad concioné
    * tä fibi eius copiâ adeffe.itaq; fu^ milites,aitq; fibi quidé pecunia
    fpicati milites nunquã illum tan rü nunc copiam non fuppetere,
    4H tâ pecuniae fummâ ipfis tá pro verü eas adeffein quodáloco:&
    qigeelargiturü,nifi revera in ex locum ipfum vbi effent,nomina
    Peótatione haberetquas dicebat bat. quimetiã motis caßrisilluc
    pecunias,quieuere poft hac,nec ire coepit. deinde vbi ad locum
    efflagitida mercede moleftiores propius acceffit, progreffusinil
    *ei fuerunt, donec ille geffit quae lum, accepit ex ijs ôl in loco erät
    voluit.poftaiitdum Samum ob famis, quicquid vaforum argen
    fidet, fru£tus oés, omnem45 ex teorum deprehendit.deindeftra
    agris prouentüSamijs ipfis ven tis iumentis tanquam, argen
    gidit. ita ad mercedé militibus tügeftantibus, taliaép prae fefe^
    foluendam pecunijs abundauit. rentibus,procedebat,quod nnili
    Hdé quum rerum çlad.viuendü tes confpicati, ratiqs oéillud ar•
    ' neceffariae funt, in caftris penur gentü effe,qúveheret,animis g
    -
    &: riam cerneret ppeos qui adue dé ipfi confirmatifunt, táquam .
    I niebant, quicquid tritici venale mercedé recepturi. at ille dixit
    habendii erat,molere vetuit:nec oporteread Amifum peruenire,
    idem diméfum venderemedim^ ibiq;ipfos authorari. iter porro
    nominus: neqsitem de liquori^ ad Amifum & multorii erat die•
    bus partem vllam ea méfura mi rü,& hyberno tpe faciendum.
    noré,quae proprie metreta voca itaq; toto:hocipfo tépore eode
    tur, ergoipforum ordinum du• exercitu facile eftabufus: quip^
    ces, qq* manipulis prgerãt,qug pequiilliadviétìi neceffaria tá
    aceruatim congefta emerant, ea tümodofiberet.ipfe aüttü opifi
    minutatim,poftea militibus di• ces, tum caupones,atq; inftito•
    ftribuebát. & qventitabant,fe res,apud quos quidpiâ commu
    cü ferebant, ú neceffaria (ibi pu tari poffet, in fuis caftris habe
    tarcnt,ad viótü,q deinde abeíie bat:alijvero nulli,qdquam pror
    * i •. … fus
    - --- v-__--- - v *J*

    * Liber Secundus. 332.


    <A-firstalium rerum facerelicebat. vti illum iuffit, eos vero qui il^?
    z.$ CHABRIAS. Athenienfis lud dediffent, commendarina^ '*
    Taoni regi Ægyptiorii exercitü uium praefe&is,vthis illi ex tri
    <quidé habenti, fed pecunijs in^ butis fatisfacerent.
    <iigenti, hoc confiliü dedit,vt fa IPHICRATES Athenien a6
    cerdotib* diceret oportere tum fis&uii Cotys militiâ coegiffet,
    ex facris nonnulla, tum ét facere , ei pecuniasfuppeditauit adhüc
    dotü multitudinë propterfum^ modum.iusfit imperare homi
    ptum amoueri.quod quum au- nib°qui fub imperiofuo eßent,
    <diuiffent facerdotes, & vellent vtitffi fibi terrae finguli fererent
    .oas fuum penes fequifqsfacrum quätü terna medimna caperet.
    manere,pecunias,tá cóesά pri• quo fa&o magna fruméticopia
    uatas illiafferebant.verüvbiab coa&a eft. hoc ille ad loca vbi
    oibus accepit,tumiusfit 1llis im mercat? agerent miffum fubué
    Ts-perari decimâ dütaxat partem didit, itaq; pecunijsabundauit. E
    eius, qûantehac folitieffent, tä COTYS Thrax cogendi exer 17
    infeip(um, άin facrum impen• citus cã mutuabat â Perinthijs
    dere : reliquas vero noué partes pecunias. Perinthijauté eas illi
    fibiipfi fœnerarentur, donec qöf non dabant.poftulauitergo vte
    aduerfus regem Perfarum gere- ciuibusfuis falté aliquosdarent
    baí bellü,finéacciperet.Quicú- in quorundã locorü cuftodiâ,vt
    que aütædes aut domicilia ha- ipfeinterim ijs quos tuncin prg
    herét,abijsoibus cöferriiusfit, fidijshabebat,militib°, liberius
    «quantü ipfeoportere conftitui£ vti poffet, tum vero Perinthijfe
    {et.fingulis item corporibus ea- dominos locorum futuros rati,&
    :.. dé róne tributum impofuit, qui veftigio qû iubebantur fecere.
    vero frumentú, autvendebant, at Cotys eos qui miffi fuerant F
    C autemebant, hosvltra pretium fub cuftodia afferuatos retinuit:r

    äpfum, obolúvnum pendere in iußitqs quas mutuabatur ab il-*


    fingulas menfurasiusfit.ad haec lis pecunias miffis damnum qui
    in fingula nauigia fingulasq; of. acciperent, adfereferre.
    ficinas, aliaq; itè quôáuis áliud . MENTO R filius qui Her- **
    •pificijgenus praeferentia, deci• meä cöprehëdiffet, i• ei° loca
    smá operis effeóti partem tributi obtineret, curatores ófcüq; Her
    locofoluendâ imperauit. Idé ex- meas ipßjfecerat, fuis fe tenere
    trafines du&turo exercitü iuflit locis iüffit.vbivero aio c5firma
    quidgdab vnoquoq; nô fignati ti süt oês, & qú pri° apud fehae
    1

    1
    entiautauri poffideretur, id buerãt, nö amplius aut occultü,
    êfingulisad illü allatum reprae- aut exportatühéri oportererati
    fentari«quum aüt quamplurimi (unt, tii vero correptisillis, oia
    .
    A. attulilknt, argentóquidem ip(e pariter áillis erant,cóprehédit.
    | TT iiij Memnon
    r. -y- - --- v - -v - -

    : -- G)economicorum
    “G>* MEMNON. Rhodius Lam- demus quem maximi pröuertis *x
    } 29 pfacíiimperioobtinês atq;indi locíi effècenfebat, huiusincolas :
    -gés pecuniarum,ditisfimo cuiq; fiuenfimorú qdpiamfiue aliud
    certâ argêti fummâ conferendâ fuppelle&ilis genus pretiofius
    : adfcripfit. his porroabalijs ciui haberent, iubebatinaliii locum
    „bus fatisfaétum iri affirmabat: tranfmittere.feillis tranfmitten
    vbi veroalijciues cötulere, tum -tibus praebiturum comitatum.
    idem hanc quoq; pecuniam fibi ipfeq; princeps hoc ipfum palá
    ad tempus:iusfit cömodari: & faciebat.itaq* quum hominibus
    :lingua nücupauit ad qùf vfq; té perfuafiffet,eosq; adhiic modô
    pus illis effet redditurus.Idè rur ab vrbe paululum abduxiffet,
    fus qui pecuniarum indigeret, fcrutatus quæcunqp ferebát,ab
    poftulauitvtilli afferrët:receptu ftulit quantum fibi opus effepu
    rosaiit ex prouentibus tantun tauit.ilIosép rurfusinfuum locú
    -
    H dé addebat.itaq; illi attulerunt reduxit.Idé quíi per praeconem t.
    fperätes eveftigio fatisfa&ioné ;edixiffet, vt quibusciuitatibus
    futurâ, quum vero iá percipien ipfe imperaret, in ijs nemio vlla
    dorum prouétuum tempus ad~ arma domi posfideret, q» fi qs
    :effet,fibihisitê pecunijs eé opus di&oaudiés nöfuiffet, huic de•
    affirmauit, illisauté poft reddi^ pendendum foreargentum pro
    turú cíi fœnore.Idé militátibus muléta, qûaedixerat negligebat
    mercedem ac ftipendia fex anni necvlli prorfus curæ fibi effefi
    «dierii denegabat, illosdi&itans gnificabat:at hoíes quumexifti
    p hofce dies,neq; in cuftodia,ne marent illútemereedixiffe,quæ
    quein itinerevllo effe,neq;fum finguli forte posfidebantfuislo
    ptú facerecöfueuiffe.dicebatau cisimmmota tenuere. fed ille re- M
    : té priuatim libertatidicatos, at pentevniufcuiufque fuppelle&i
    que ex intercalatione vacantes lë (crutatus, apud quofcüq; ar• `
    dies.Idé militibusantehac pxi morüvllügen* deprehendit, ab
    moàcalédis die ftipédia dare fo his mulêáquá idixerat exegit.
    litus,tres primi menfis dies prg PHILOXENVS quidam 31
    ** terijt,feqüentis quinq;,atquieäd Rhodius quíi Cariae prouinciae
    hiic modum progreffus perue prgeffet,pecunijsfpindigeret,di
    nit tandem ad tricefimum. xitfe Dionyfiacelebraturfi:&g
    3• CHAR ID E MVS Oreita choris fumptü fuggererëthomi
    nus Æolidis qdâ obtinens loca, nescöfcripfit maxime omnium
    artabazo exercitü cötraipfum fruétibus abundantes : quibus
    ducéte, pecuniarúqb? militi fa• etiam quae apparare opu$ effet,
    tisfaceret, indigebat. initio igit imperauit.fed eos videns hanc
    proferebät. poftea fe amplius nö rem aegrius ferentes, per cer•
    haberedixerunt.atvero Chari roshomines quibus internücijs
    - • … - vte^
    LiberSecundus.… 333
    i. Avtêbat,rogitabat,£idtandëfpô tione deftituerent.Idédum naui D
    <derét fe daturos,quö illius admi p eâ vehitur praefeéturâ, in qua
    niftrationis moleftialiberarent: proDeocofi£Crocodilus, rapt?
    riivero illi eo fumptu, qué fefa eft vnus ex pueris ei?, cóuocatis
    <turos fperabât, multoämplius igitfacerdotibus,dixit, quü ipfe
    dare pollicitisíit, vt fic &eamo priorlaefus effet, velle fe Croco^
    .-leftiacarerét,neq;â fuis;pculab• dillosvlcifci. itaq; venationé eo
    effent: at ille&ab his quidquid -rum imperauit.at facerdotes,ne
    datíiè accepit, &alios loco illo• ipforum Deusludibrio haberef,
    -rücöfcripfit,quoad&ab his ip argéti fummâ quantâcunqp co•
    fisaccepitqάvoluit : &abofb? gere potuere, illiattulerút. itaq;
    fingillatim refifentatü eftaligd. illequieuit. Idéab Alexãdro re•
    41 EV ÆSES Syrus Ægypti;p ge iuffusapud Pharú,vrbé con•
    uinciae praepofit*,quü Prgfe&os dere,& mercatorum cöuentum,
    fingularú terræ Ægypti partiü ui prius apud Canobü agebaí E
    -* 3 fedefe&uros feufiffet, cóuoca ibi cöftituere, ad Canobii naue :;
    tos íaulâ oés fufpédit.familiari^ peruenit: cóuocatisq; facerdoti•
    £ousaútacdomefticis eorü iuffit 'bus, &íjs q poffeffiones h£bát,
    remíiciari, â feillos haberi in cu dixit, fe ea decâ veniffe, vt eos
    ftodia. ergo ex neceffarijs quifq; migrare iuberet , facerdotesaiit
    pecunias comparabat, vt pecu cæteriçglocü incolentes, vt mer
    nijs redimeret cöprehenfos. ille catüille apud fe eodé loco relin•
    aüt vbi fpopödit fefingulos red queret, pecuniâ illi à fe coaétam
    •dituríi, ac pro fingulis qû qsqs attulerunt.quaaccepta túc qui•
    profitebat accepit, tü vero vni dem ille abijt.at idé nó ita mul
    cuiq; fuum mortuum reddidit, to poft, vbi quæcondendae vrbi jf
    33 CLEO MENES Alexãdri, neceffaria eränt parata habuit,
    •
    nus Ægyptii prouinciâ imperio naue ad illos reue&t? immenfam
    obtinés, famefalijs quidé locis quandam ab ijfáé & immodicâ;
    vehemëti exorta,in Ægyptoaiit poftulauit pecuniâ, tanti dicens
    fané tolerabili,frumentiiexpor fua intereffe apud fe mercatum
    tarivetuit,fed quum ijquifingu illü agi potius ἀapud illos. qui
    1i Ægypti partib? praefeéti erät, quii dicerët fenon poffe tantamn
    ia&tarét, nequaquâ futurüvt tri fùmmà prgftare,tum vero ab eo
    buta pëdere poffent, nififrumé nihilominus tradu&i funt.Idemi
    tü exportari liceret, exportatio quum quendam mififfet,vtfibi
    hë quidé illis cöceffit, fed ingés venalia quædã emeret,fentiené
    tributum fruméto impòfuit `ex illü quãquã eana5tum quae par•
    quo euenitvtex fruméti exigua uojjtiovenirent, ad fe tfivtma?
    fumma èì exportareí, ingenstri• gno empta relaturum,allocutus •,
    buuüaccipeiet,&jfeäexcufa» cftilli? emptoris notos ac fami*
    iiarcs,
    -
    Oeconomicorüm
    G 1iares, audiuiffefe illúinhmode -dia pártepraeeffet,pecuniarú co *
    rato pretio emiffe,haud tfi futu^ piâ hoc möapud Babyloné iue
    rum vtipfe animii aduertat, fi nit.vetus in terra Babylonialex
    mul%$ ftoliditatem illius cú qua erat, vt earfireríi quæimporta
    dam fimulatione iraeinfeétabat renídecima folueret pars,nec ea
    atq; obiurgabat. ilii autêiquum lege quifquâ vtebat. obferuauit
    hæc audiuiffent, refpöderüt,nó ergo &fatrapasoës qui inexpe
    xoportereillum ijs, qui aduerfus &tatione erät,ôC milites,& lega^
    hüc aliqd dicát,credere, priufj; tos nó paucos, ité artifices a!ium
    ipfe reueniat, rationéq; illi red^ dearccffitos, q alios fecü addu
    dat. ita quü emptor reuenißet, cerent, & qui priuatim peregri•
    renunciauerüt ei familiares fui, narent, & dona cöplura quæa£ ,
    <quae ä Cleomene audiuerant.ille ferebant: â quib? oibus fim pri•
    aüt dú & illis & Cleomehiope^ {cam legem, decimâ exegit. IdE
    -rá fuá probare vult, quanti vere rurfus dii mancipia promirùin ,
    H emerat,indicauit. Idem quü fru caftris erät, iusfit.cuicüq; hibitü
    métú in illa regione denis drach «ffet,profiteri quanti vellet, eun
    misveniret,cóuocatos ad fe cul déqs o&onas: drachmas annuas
    tores interrogauit, quätivellent (oluere. q* fi mancipiú fugiffet,
    fibi operâ frumentariam locare. pretiú quod profeffus effet,reci
    qui tiirefpöderüt, minoris jfo peret. cöplurib? ergo defcriptis
    Hiti effent mercatorib? vendere. mãcipijs, nö exigua fummaar^
    atilleiuffitillos quidé fibi tanti genti cöfe&a eft.fiqάveroman
    dem praebere,quátialijs vender cipiü fugae fe dediffet,fatrapam
    rent, ipfeafit frumento binas & iubebat eü, in cuius,puincia ca•
    tricenas drachmas pretifi cöfti ftra pofitaeënt, illud fiftare, aut
    tuens,tárialijs védebat.Idem fa reprgfentare ipfidfio pretium. -
    -

    cerdotib? cóuocatis dixit:& im O PHEL AS Qlynthius quä 35


    I moderatos & multos i facra fuae curatorë cöftituiffet in eâ præfe M
    ipforum regionis fieri fumptus. &urã quæ Nomus Arthridites
    oportere igií & ex facris nönul vocaí, &ad ipfum eius 5feétur
    la,& ex facerdotib? άplurimos rae principes accesfiffent, qui fe
    diffolui. tü vero ipfi;facerdotes longe plura collaturos pollice^
    exiftimantes hoc illüvere faétu rení, fi modo eiiquéníiccurato
    rum,& priuatim quifq; et cöiter rem cöftitueret,amoueret,inter•
    vniuerli facras praebuere pecu rogauit illos, num ea 5ftare pof
    nias,quum & quifpvellet fuum fent,qug profitebanf:'qui quü fe
    apud fe facrii immobile feruari, poffe dixiffent, ille nihilomin?,
    mecipfe facerdos effe definere. & curatorem eodë loco reliquit,
    A N T j M E N ES Rhodius &'ab illis tí tributi exigi iuf*
    quü Alexãdri itinerib9 ex dimi• fit, quantum ipfi profeflierant.
    neque
    - - -

    Liber Secundus. 334


    A neq; igi£quem cöftitueratigno» acceperant,quiefcebant. ille au- D
    -minia afficere voluit,neqp tribu• tem*vno totius anni menfe im
    ti illis plus iponi,ög quãti ipfife termiffo, menftruam femp mer^
    ipfos céfuiffent.ipfevero ex eare cedem auferebat.
    multiplicé pecuniá cóparauit. ST AB E LB 1 v S Myfig pfe 4°
    P Y T H O C LES Atheniéfis &tus, quii mercedé íî de•
    Athenienfb9fuafit,vt pliibfi qúf beret, cóuocatis ducibus, dixit,
    § Tyrijs fubuehebatur, ciuitas ä priuatis fibi nufquam effe opus
    priuatis quo 5tio illi vendebát, militibus.q»fi qfi illis indigeret,
    binis vc3 drachmis caperet: de tü fe du&orib° fingulis erogare
    inde cöftituto illi fenarü drach folitum argentum,eosq;ad cogè
    marü Étio ea róne diuenderet. dam militiam mittere, mercedé
    j7 CHABRIASfupplementis vero quam illis deberet,libëtius
    in cétü&viginti naues coaétis, ipfis du&oribus foluere.iu(fit er
    B quî ipfi fexaginta duntaxat op? govnumquéq;quidquid defcri- B
    effet,imperaffe dfijs qui in alte ptorum militum haberét, extra
    ris fexaginta erant,ôvidelicet re regionem emittere. at duces rati
    •manebant,autfrumentíi in duo fibiipfis ex ea re quaeftuofam pe
    rum menfiü ftipendiü praebere, cuniam fore, milites ip(os,qu&
    aut ipfos nauigare,at illi dum in admodii ille iufferat, emiferunt,
    fuis rebusverfari potius volunt, deinde breui interie&to tempo*
    dederunt quæ ille imperauerat. re,vbi eofdé coegit, dixit videri
    38 * ANTIMENESrhefauros, fibi,NEQVE SINE CHO
    Hoc eft, reríimagis neceffariarú RO tibicinem, neq; fine priua•
    aceruos, qui,pperegias vias ha^ tis militibus duces vtilitatis gd
    bebátur, â Satrapisfim regionis quam habere.itaqaillos mi gra
    legem compleriiuffit.quum aüt re & prouincia imperauit. -

    É fe diceret exercitus,aut . DIONYSIVS quum fana ,,


    C àliud multitudinis genus finere Deorii circúiret,ficubi boni dae
    ge,eo mittebat aliquem,&fic ex monis aureâ aut argenteâ, men•
    thefauris deprompta vendebat. fam appofitá vidiffet, libariifli.
    3? . CLEOMEN ES quüiäca Deo imperabat:ac deinde men•
    lendae adeffent , ac militibus fti £am auferri,fiquod vero fimula
    pendiü dimetiri oporteret, naui chrum porreóta manu phialam,
    gauit de induftria nefcio quo. fuftineret,dicebat feaccipere: &
    vbi vero menfis abijt, tiinaui re fic auferri iubebat. Idem aurea .
    ue&° diffoluit ftipédiíi. ac dein» amicula,& coronas fimulachro?
    de altero menfe ineunte ac pgre rum tollebat,dicens fe & leuiora
    diente' intermifit folutionê vfq; & odoratiora daturum. ita illis
    ad,pxirnas calédas.milites ergo amiculii quidé albú, coronasau
    propterea q* recés ftipcndium sem populeas circundabat.…. ἐ
    -•• ••. : ,
    JPAVLQ
    ' PAVLO III. PONTIFICI MAX.`
    Iacob Mantinus Hebræus S.

    $ pafforis momentum antiquißimum,tum diuinum, tum


    3j fànélum, omnibus4 orbi terrarum populi, pergratum
    §. fùiffeneme ambigit:eafiquidem imperadifacultami
    ŠŠ] fericordia,&-mänfùetudine,fide,etpietate eff referta.
    accirco nedum Græci ybiq,pafforem populorum regem appellant,verum,
    cv facrianttque legis codices paßim reges,ßmmos, sacerdotes,Iudi
    : : ces,egregiosâ Prophetas, ac aliorum moderatores,paftores Yocant: nee ;

    mehercule iniuria,cùm Deus opti. Maxi.Pafforifraeli, á Dauidefue


    rit nuncupatus,quam interceterasprecipuam artem,&rprimi omnium
    parentes,&'fùperi, acceptißimus Mofes legiflator equißimus accurate
    excoluerunt. Qgpdmomenchrißiani, adeo yenerandum,&- mirificum
    fuiffe cernimus, vt qui adfùmmi facerdotj apicem, dignitatemúe fue
    rintperlati,illicopafforis nomine decorentur, quo nihil apud eos fànéfius,
    mihil diuinium,mihildeniq, preffantiu4 reperiri poffe exiffimem.Qupd non
    folumhominum opinione, quamfùmmutuù Yirtutihus tibi comparaue-'*
    ra,feddiuina quadam rationetibi deberi fignificabatur. Nam quiprt
    mw Farneftorum cognomen ingemtem tuam intulit, ù(mea quidemfem
    temtia)nefçio quo numineafflafupremunciaffeyidetur,aliquãdo fore,Yt
    -- eius nominis ratio infempiterna temporum ferie inuoluta, inßgni alique ,
    dignitatis graduimmortalù efficeretur.Pharnes enim Hetrujcorumlim
    gua, quemeo iudicio Ja£)ria eff.&-^yt patri4 aebrai* recepta,pafia
    vem,atq, gubernatorem fignificat:& fic Deus Pharnes fraeli apudeos
    yocatur.Salomon quo4 ingrauißimofiopoemate, populum inhuncmo
    dum introducit loquentem: Amicum meus mihi,& ego illi Pharmes inter
    lilia,tdefpafior, yt iam non obfcure ad gentilitia fua infignia allufiffe
    intelligatiir. Qupdnomen ex antiquißimiâ Hetrußorum origine in tu<
    Beatitudinis familia,ceu diuimum quoddam oraculum reliétum exìffit,
    quo tibi fùmmum inChrifticolas imperium promittebatur. Cùm igitur
    ipffs,hominibw4fauentibus incufiodia quâdam totius chrifiiamigregit
    fù conftitutus &eatiß Pater,diumecum conffdrraui, quidnamimpubli
    calatitis
    33 5
    «alatitia tibi afferrem, quodanimummeumsanéiitati tuæ deuotißi
    mum,mirificumj deßderium ratione aliqua declararet.Q£amquam ve
    ro intelligerem nihil inmeeffe,quodtanta sanáitatis tue maieftate di
    gnum Yideretur,tamen minus culpainmerefidereputaui,fiyelminime
    Âuopiam argumento Yoluntatem meam illi aperierim,quàmfimulla om
    iinô voces eáerem,quibus me ab ingratitudinisfìfficione penitus Yindi
    carem.malle etenim ineptus Yideri, quàm ingratus,optimus qujde
    bet. nam dilui hocpeccatummumquam poteft,illud humanitate eius, cus
    debetur gratia,corrigitur.Qupcirca conftitui sanéiitatu tuae hos ~auer
    rois cordubenfis im Platonis Rempub.commentarios, à me nunc primum
    latinitate donatos dicare: nom quòdputem eos adsanéiitatis tua ratio
    mespertinere,quam fiunt omnes literis àpueritia deditam, cùmpergta
    tem, licuit in geremde Reipub.fcientua mirificeprofeciffe:fedyt culpa :
    vacarem,qu2profeâo mihi inhafiffet grauißimâ, fi optimo, & fàpien
    tißimo principi ftudiorum meorum rationem non redderem: qua ab im
    eunte etate tibi debitaforefemperfferaui,cuilitere omnes earum4pro
    feffores feplurimum debere fateantur.Qupdmeum confilium à sanéti
    íate tua improbatumnom iri adeo confido,yt etiamlaudem,quæ mihi ex
    ratione ftudjmeu dubiaeerte effet,certißimamfola sanéiitatis tuae hu
    manitate putem confecuturum. ceterum quidcaufœ homini Pe- ?
    ripatetico fuerit, vt Platoriis de Repub.dialogos fùfeiperet -

    interpretandos,in ipßßatim operis initio explicabi


    - tur.Reliquum eft Beatißpater,Yt tibime ip
    fùm,at4, ocjmei rationes, que infâcre
    ; rumlibrorum interpretationibus,
    cz- rei Medica confùmun
    tur, fìudio diligen
    - de* commen- " ' ;
    4dem: - -

    •ptem4 ytfämäißimi, tui, de re '.


    publicamegocijs,at4, de6
    derio tuo felix exi- -r,

    tua comfentuat. ' -

    . Vale. .
    A VER
    A v E R R O I S
    C OR D V BE N SI S . . '
    " PA RA PHR ASIs IN L 1BR Os
    D E R E P v B L I c A P L A T o N • s ... ,
    s P E c V l A T I v o S. . .,.,,. , ,
    Eteft fecundapars fcientiæ Moralis: • ' '

    • , •

    -
    \
    Iacob JMantimo Hebraeo Medico interprete.
    ,, , - -

    H * ** * * A e r A * v • • • r m v s. L

    ?Ræfentis operis rumq; principium ipfà voluntas, &,


    pofitum ÉÉÉ ele&tio eft:quéadmodum Naturalis
    matim excerpere fciae ipfa natura principium cft, &
    ea,quç Plato fub ipfius fubic&tum res naturales:item
    demonftrandi ra fìiuinae fciae principium Deus,&ei* fsfi*
    tione in libro de
    fubiectum resipfæ diuing.Praeterea
    Republica expli praefensfciaà contemplatiuis feiun
    cauit:his tfi ÉÉ proba gitur,quandoquidem illarum finis
    biliavidentür.Verú vt ordo doélring èft tantummodo fcia: ac fiquid in
    feruetur,nónulla exordiri oportet, his operamur,id quidé per accidens
    è quibus do&rinaipfa quodam or fit,vtpote in multis rebus, quas Ma
    1 dine deiceps tradet. nâ Plato i quof thematici confyderât euenire folet:
    dam alios eiufdé fcientiae libros húc fcd præfentis (cic finis eft fola pra M.
    etiam poftea collocauit. Quaedam xis.Huius tfi fcientiæ partes intér fe
    prgterea de huius fciëtiæ vfu, eiusq; differre vidétur,q, qugdam facilius,
    inftituto,ac partibus docebimus. quædam , difficilius ipfam praxim
    f)Hahui* Icendum eftergo, hanc fcien tradüt. nam regulæ,quæ in hac fkia
    {sic ex
    }ia3 ada-
    fu- tiá,quae apud
    p oës practica efle traduntur,quo cóiores extiterint,cò
    bie&to, & yider, ex feâ contëplatiuis gifferre. minus ad praeftandam praxim con
    Ptincipiis Idq; in primis ex ipfius fubie&io v1 ducunt:& quo minus cöes fuerint,
    detur manifeftum,cú ä cuiufuis con eo magis ipfam praxim docere, &
    templatiuae fciae fubie&to difcrepet, oftendcrc poflunt.Idq; in Medicina
    buiúsq; etiam principialógè ab il liquido patet, cuius vna â Medicis
    larum principiis diftcht. näm res ip fpeculatiua, altera vero actiua pars Ciuilisst
    fæ voluntari£fubie&um huius fciæ appellaf.Itidé hæc ars in duas diui tis diu*
    -* fünt: quas fcilicet, dum operamur gitur partes. Prior quidé cóibus qui fio.
    ex noflro arbitrio ipfae pendent, ca bufdam 1ónibus hábit*, & acìiones
    volun
    … . . Tra&atusPrimus. ' 336
    A yoluntarias, necnon Reipûblicæ gu iflitis gratia erpctitur.O{{&{iiin prg D
    bernationem in genera defcribit. terca in ea parte eft,ncminem pófle §g9$,
    item q; explicat,qùgnam fit vnius ad lias oës virtutes adipifci, vel fiidfig-;?*$*
    alterâ partem ratio,atq; etiam quid ri poffit, difficillimü tfi eße: in mul- ìÜôç, íô,
    nam ex his alterius gratia fit adin tis verò, varijsq; hominib* eas mul- ££j; *

    uentum.Altera,quofiam paéto habi toties reperui pofle . Qginét ngno $


    tus eiufmodi in âio firmi,ftabilesq; aliquâ ex his virtutib* gfe&te,nific£ íú
    reddantur exponit. tum qualis habi terorú hoium opera, &auxilio obti- fJifint.
    tus fub alio collocef.vt fcilicet a&tio nebit. proptereaq;,vnufquifque ad
    ex habitu P ofito proueniés perfe cà, qtiam fibipropofuitvirtuté affé
    &tiflima ἐ quoq; & quis quendâ , altcrius ope vtitur: idcoq;
    habitus, à quo impediatur. atq; (vt fiatruâ ciuilis eft. fed ad reliquas ét
    in fumma ré cópleétar)ea in hac par res vitæ neceffarias cóparandàs,quae
    te tradütur, qu£ fi fuerint cü vniuer quidéhominibus&animãtibus rc
    fàlib°reb° coniun&ta,tanquâ funda liquis qnodammodo cöes habêtur,
    s menta, fieri poterit,vt aéîiones inde vtpote victú, vefté, & habitáda loca Ε'
    proueniât. Atq; ita huius fciæ pars inquirere,&(vt in paucarem cöfeiâ)
    prior ad alterâ fic fe habet, vti libri curi&ta, qusvis in homine concupi- '
    . &e fanitate,& aegritudine, ad libros, fcendi viuendiq; expofcit, ἐ 5
    qui de tuenda fànitate, deq; morbis hgc ncceflitas multifariã inueiiitur:
    curãdis infcribuntur. Præterea pars nempe, vel â qua nullâ fit effugiti:
    prior huius artis in eo opere contine quéadmodum fieri nópoteft, vt fo
    tur,qά Ariftoteles ad Nicomachum lus quilibet homo, qugad viétú,vc
    fcripfit: altera in Politicorum libris, ftemq; , & domicilia necefîàrio ac
    de qua & in hoc quoq; Platonis li quircnda funt affequat, vel quae rei
    bro, qué expofituri fimus, agetur. cömoditatem praeftat: velut fi ita di
    nondú enim Arift. Politicoslibros xerim, poffibile eft hoiem quéuisvi
    vidimus.Sed ante declarãdc materig uere,vt nec terrâ colat, nec fèrat fru
    exordiú, operæpretium eft, vt de his menta:fed q haec fecerit, cömodius
    reb* primâ fermoné faciamus, quæ viuet, vel præfidij fèu melioris notae
    c in prima parte declaratgfunt,& qug gfa id fiet, vt fi a teneris annis quif- F
    veiutifundamenta quaedá ad id, qd piâ aliquâ artê elegerit, in qua diu
    di&turi fumus, fubijciendæ funt. tius verfat* fuerit, illius quidé opus
    Jatuor tcendum eft ergo (vt in prima in arte ciufmodi præftantius erit.
    umana- huius fúiæ parte explicatú eft) Ea de caufa inter caetera adduct* cft
    m perte
    noi;g ge quatuor eflehumanarum perfe£lio Plato, vt crederet ncminem debere,
    iíT* iium genera,contëplatiuas, f. virtu nifi vnicc tii arti operâ dare,idq; ä
    tes, & excogitatiuas, feu induftrias nobis paulo poft explicabit.Propte
    (Mechanicas Graeci vocât)itéq, mo rea cóplures artes quempiâ exerce
    ralcs,& artes praéticas feu operarias re,ve; eltoino impofiibiie: vel fi fie
    vel manuales dixeris:quae oés cötem ri quidé poterit, id minime egregie
    platiuarü gratia adinüentae funt;ad erit. Ac qìì bumanæ perfectiofies
    èasq;,veluti prgludia qu*dam,& aP non nifi (cparatae quid€m ipf;, ali
    parátus habënfuäçìantc finé funt, qua tfi dcfinita multitudiae depre
    *
    hcndi
    - -

    Paraph. In lib. deRepub. Plat.


    G hendi géspoffunt: ideo finguliho ad partes huius Reipu. fehabent,fi- K -
    . mines in fùo ortu, & creatione fm cutaiae potentię ad partes vniusaig,
    di&arú perfe&ionum diuerfitatéin Namq; hmói Refpub. parte quidé,
    terfe differunt.Ná fi finguli huma qua cóntemplatur,fapiës erit,ac rcli
    nas oés perfeétiones affequi poffent, quispartib'dominabif:ficuti homo,
    natura quidétemere,acfruftra:quid parte,qua róne fungitur, fàpiens eft,
    egiftet. Siquidé impofe eft, vt detur ac caeteris animæ viribus imperat.
    qüicquá poffibile ; qu9d reduci ad Intelligo aüt per has vires eam par
    aétum nópoffit. idq; iâ in Naturali tem,qu£ rationali adhgret, annecti
    Philofophia explicatum eft. Senfu turq;, Ë parsirafcibilis, atq;ét
    quoq; ? , fingulos homi concupifcibilis.hocenim padto mo
    desita fe habere, quodTanè euiden rales habebit virtutes: adea enim fe
    tiffime patetin yirtutibus prgftantio tradet,ac mouebit,quç&iudicio in.
    ribus: propterea q> nö quilibet natu telle&us,ac tempori ab eo cóftituto,
    ra accómodatus eft, vt vel Bellico & cófyderato cöueniant, correfpon
    yy fus,vel Orator, vel Poeta, ßßertimq; deantq;.Ad hgc,fortis quoq; ea par
    in quię Philofophus euadat.Quód fiita res te erit,qua irafcitur: non nifi tfi vbi,
    £a$'}. (vt diximus) fe habet,rationi confo quatenusq;fapientia ftatuerit, nec
    -

    $ig;£;n hum eft, vt humanae oés perfe&tio nifi quo téporeillaidipfum exegerit,
    veniant: „si, aliquo hominum cœtu inue Quéadmodú & homo ipfe ea, qua
    niantur;atq; illiyiciffim fic ad perfe irafcitur, parte fortis eft, dü ea vtaf,
    ętioné adiuuent, vt videlicet is, qui proutintelle&t* prcceperit,modüq;,
    imperfe&te aliquam virtutem obti ac tempus præfcripferit.Idé quoque
    net,ad eú confúgiat, qui hâc ipfam de temperátia, & alia quauis virtute
    virtutem exa&iffime adeptus eit, nó dicendü eft. Sic deniq; ille oibus tí ty
    £cus atq; præludiü quoddá fucper rationalibus,tum moralibus virtuti
    fe&ionis açquirendg Sift qui huiu£ bus ßditus crit, praeftâtiorq; habcbi
    cemodi virtuté abfolutiflimc poffi tur,fi fftantiores virtutesfiicritafle
    det,illiadiuméto cfle debcat,qui mi cutus. & hæc eft illa iuftitia, quam.
    nus illâ perfeéìáhabet, oftendensilliinueftigat Plato in Primo libro hu
    1 videlicet fug perfectionis principia.ius 9peris, declaratq;in Quarto:quc M.
    v. g. arti equeftri ars conficiendorúnihiIaliud e(t , jvt vnufquifque in
    frgnorú inferuit,tanquã eius præpa Repu. fuo fungarnaturali munere
    ratio qugdam:illa quidem hanc do joptime quifquis poterit. hoc aüt
    cet quoná paéto frgnú aptius cómo intclligi debet, cum partes Reipub.
    diusq;efle debeat,etiá quo modo in mádato cótemplatiuç fcientiae,& ei
    eâdem intentioné coeant. In prima ffidentib* obtéperát. Atq; hinc ma
    aút parte declaratum eft, quot mo nifeftú eft, hâc in ea exccllere parté,
    dis vnaquæq; ars aliarü principatü uae profeflores contemplatiuarum
    pbtineat. Si ergo talis hominú con [cientiarü continet: omnibusq; do
    uentus nö reperiretur,ncq; etiã hu minati,quéadmodü iuftitiain vni
    pmang virtutes reperirentur:vel fire ca anima eft,quo vnaqugque ipfius
    pcrirent,illc quidem cflènt imperfe parsi fuo fit officio:fcilicet vt decet,
    etg. Ac Poftremo hæ oës virtutcs ita & qfi decet. Nec alitcr hQc in Partib*
    -—====-===== - _ _._ _—_—-~-*
    M.

    .:..: Tra&tatus Primus. 337 i


    ! A anime fieri poteft, nifi fi dominatur vt illic continet vltima pars,docctq; D
    eis intellectus. quo etiã modo res fe quid fit educandis corporibus fàlù
    habet in Repu. Neque vero te latere bre, quidve fanitatem ifi eis tueatur,
    debet,ha:c virtutum nónullas incfle ac fi qiì à fànitate recefferint, qua ra
    Reipu.dici , q) in quadam eius parte tione çgritudines amoueantür: fic
    fint,ficuti clt Sapiëtia,& Fortitudo: quoq; hic res fe habet.Tertiú fuper
    nonnullas vero, propterea q) in om eft,vt habitus, quidná fit, defcriba
    nibus ipfius partibus exiftát, vti Iu mus aut virtus: quæ fi alteri cuiuis
    ftitia,& téperátia: quod ipfum qui virtuti cóiuncta fit, a&tus indeillius
    dem p fe patet. Nunc,vtrum uirtus exactior reddat: quis præterea habi
    liberalitatis in oibus huius Reipu. tusalteri officiat, perinde ac Medi

    . partibus,an in vna tantú reperiatur, cus,hanc illi affectioné copulatâ di


    pofthac inue(tigabit: indiget enim
    confyderatione quadam. Cü igitur
    B res ita habeat,fueritq; in priore hui*
    cit,fanitatéin corpora ÉÉ » aC
    feruare. Qug oiafacile admodü in
    telligenf,intellecto prius fine, atque
    : J fcicntiæ parte monftratum , quidnã
    fint fimpfr hmói uirtutes:reliquum
    „Ppofito harum oiüm virtutü, qüa
    tenus funt Reipu.partes: haud fécus
    certe eft,vt ad earü exacìiorcm cogni ac valetudinis mcmbrorum tutela,
    tioné, aliqua amplius de eifdé dica ciufdéq; reftitutio cognofci£quidé
    mus. Prinmum eft,ut eæ conditiones fçpiffime, cognita róne, atq; ordine

    i
    ;:
    feruent, qug fiim aliqua illarü con
    cefîà: prius fuerint, pofiit quifpiam
    operari.ut gratia cxcmpli, fi quærię
    9ium inter fe mcmbrorum. Quibus
    in hunc modü expofitis,explicánda
    demii via eit, qua fingulas in animis
    quid fit Foititudo,fimplt refponde ciuiü virtutes, qualiterq; repiamus.
    :§1 Fortitu- binus quidé,eá cffein anima quen Et fi minime hoc te fugere debet, ad
    do. dam affectü, mediú inter audaciam id,vt re ipfa virtutes in Repu. infint,
    d
    & timiditatem , habitüq; per qucm fiirq; in populis,non fatis effe id,qüf
    & quis,vbi,quatenusq;, & qfi opus eft 9ratione explicari poteft, donec ád
    j;
    41.
    fortiter fe gerit. Hæc nihilominus hoc quoq; âdhibcat'qucdam conie
    definitio nö fatis eft, quin ét defunt &tandi facultas,vt fit in arte Medica.
    ;*
    .. infuper propria quædam præcepta, Atq; hinc colligi pót Reipub.gubcr- p
    qug rei agendc tpe neceflaria funt, nacula fenioribus dcbeii: quippc, q. Reipu.gn
    cü alioqui nó poflit a&iio fieri. At Prgter q) fcictias fpeculatiuas adepti berhaçí
    qui,vt Arift.placuit, huius cognitio funt , obtinent prgterea experimén- 3 £59ti
    : nis finis aciio quidé cft, non fciétia, tum,longo tpe acquifitü: non aliter $yde
    : Secundum eft,quonã pa$to virtutes §j Medicus confummatus quidé eft, “
    ;£ huiufmodi in adolefcétium animo qui ad prgcepta artis vfia,atq; immu
    a inftituantur, & fenfim in eis coale tabilia, adiecit etiam cöijcieiidi vim,
    [& fcant, donec perficiantur ipfς: tum qua vniucrfàliailla fingulis qbusq;
    j£ ua: fint perfectc, quo pacto integræ agendis rebus experientia duce, ap
    y.
    ■*
    jjî; debeant: ac deniq, qua cura
    ex prauorum animis vitia ipfa cxi Plicet,comparetq;.quod totum iam
    in priore huius fciétig parte demon
    3 mantur.tádemq; eadem videtur hu ftratum eft. Reuertamur ergo ad
    $. ius ncgocij,&artis Mcdicgratio.nâ fermonem, vnde digreflifumüs,di
    « Moral.cú có.Aucr. VV
    Paraph.in lib.deRepu.Plat.
    € camusq; Platonem, cú de virtutib* rebus affueuerint,atq;exhisduab* IX,
    tra&aréinftituit,defortitudine pri difciplinae vijs prior illa naturae ma
    mo initium fumpfiffe.enimuerò(vt gis cófentanea eft. Pofterior etenim
    diximus)ratio ipfa,modusq; fciédi, ea eft,cuius ufus in aduerfàrios po
    uibus eam pfe&iffimá ciues adipi tiffimû, ac odiofos nobis eft, eosq;
    Ä. feruent,ea eft, vt quod pri qui virtutibus illis debitis adhaerere
    mum fit operü huius virtutis,Ppofi recufant,quá quidem viam qs num
    tum in ciuitate obferuemus. Dicen cuparit,tum verberibus, tum uerbis
    dum ergo eft duplicé oino viâ effe, afperioribuscaftigatricè.Neminem
    ex qua virtutes in animis ciuiú repe aíit latere debet hüic pofteriori vits,
    riantur.Alteram,fi illo* animis,feu inter ciues huius Reipu.fftätiflime
    Rhetoricis,feu Poeticis orationibus locú nó effe.fin aüt quoquo modo
    altius opiniones imprimantur:quç effeintelligat,non fàltéfümmo illo
    pria ét eft vulgo ad fpeculatrices
    É. .prgftantes alioquiviros cer puniendi genere, quod Bellicæ artis
    Âppriú eft,öfficijq; militaris . . Atqui L.
    tiore, vérioreq;via adeâfdéperduci hönullae alic gentes improbae adeo
    mus, vt poftea dilucidius exponef. exiftüt, minimeq; virtuti parentes,
    Idcircoaút vulgº Rhethorics,& Poe quarùq; mores inhumani funt,vt
    ticae opera fcientiasq; attingit, q» ex nulla alia róne inftitui poffint, nifi
    duobus vnú neceffariú fit: fcilicet vt cú illis confligat, ut uirtutibus obfè
    vel demonftratiuis rónibus id fciat, quantur.Vtranq; igifhak viarum,
    vel penitus nefciat. hoc primum fie gbus vulgus corripit, naturæ haud
    ri non poteft, altem, planèeft pofe. abfimilé effe manifeftü eft, du&oâ
    nâ ingenium cuiusq; ad illâ huma patribus familias exéplo,qui & cor
    nam perfe&ioné adipifcendam,pro ripiüt,& increpât familiâ fuam,pue
    naturæ méfura, atq; promptitudi ros,adolefcëtes, feruos,perinde atq;
    ne intendi debet. Addeillud quoq;, non probarum ciuitatum cuftodes,
    cùm induéti fint ad credendüm , & fuos ciues, tum cóuitijs, tum fuftua
    perfuafi defcia primi principij,atq; rio,tum capitali deniq; poena,coer
    finis,quantú eis datú eft,iuuabit id cent.verum enimuero Rempu.illâ,
    quidé:atq; eo magis, fi etiam adiú de qua nunc nobis fermo eftinftitu M.
    &um fuerit illud álterum,nempe q, tus,rariffime continget illa caftiga
    ad caeteras morales uirtutes, & ma tricevia vti. In externos vero opus
    nuales artes iã difpofiti fint.Confir quidé eft,vt huiufcemodi via adhi
    manfaüt morales virtutes,artesque beat, vtpote cùm rebelles populi nó
    illæ pra&ticæ in animis eorú priore nifi bello emendari poffint. Simi
    (quam diximus)via,eis videlicet du lisq; rö eft in legibus,quae ab huma
    cendis ad illax artium atq; virtutii nis legibus nö difcrepant. Quemad
    aâiones vtroq; horú generum ora rhodum noftra haec lex diuina,cum
    tionis,fuaforio fcilicet, atq; afféctio via ipfa, qucad Deú gloriofum du
    num excitatiuo, quae fcilicet ad bo cit,fit duplex:altera quidé, quæ fer
    nos mores inducunt.hoc autem di mone,atq; oratione nititur: altera,
    fciplinæ genusin eos vtplurimum quae armis. Sed cùm hæc particula
    guenit ciues, qui â tenerisfimilibus ris ars non nifi morali via tuto per
    ficiatur,
    - ------_ - - _

    -
    Tra&atus Primus. 338
    33
    A ficiatur, qua fcilicet maximeadid, fit plerunq;)adcertâ aliquam virtu- D
    quod decet, accedimus, habita tii& tem,vtverbigratia,pars fcientiae ca
    temporis,& modi ratiqne, haec certe pax in Grçcis prçftantior, in Gallis;
    ipfà'virt* fortitudo eft,qug circaip aliisq; hmói gentibusiracundia. Et
    fa eadem in optime inftituta Repu. quidem locus hiceximie qugftionis
    ad huiufmodi officiá adducit: quae eft. cùm vbicunque pars illafcientie
    tfi opus fuum perficere poffenonvi addiéta polleat, ibidéeo, &virtutes
    detur aliter, jarte illa propria addi appofitiores,prçftâtioresq; fint,idq;
    ta.Id guod inplurib* moralibusvir naturali praeftantia. Vtcunquevero
    tutib*, artibusq;operariis perfpicié: res fehabeat,ita in maiore gentium
    multc fiquidem virtutes artium gra parte comparatü eft, vt g eas gentes
    tia acquiruntur,viciffim3; artes n6 virtntes huiu(cemodi ÄÈÉ;
    paucs obyirtutes fepertçfunt. £ftq;, fundáturque,prgfertim hocin quid
    £? Ariftoteles fenfit depraeftáti£ ta, quartaq; regione (clima alijvo
    imς Reipub.bellis,vt Alpharabius cât)q reliquis téperatiores funt.Idq;
    memorat:quodtfi à Platóne hoc in É Platone facere apparet,qui dicit E
    libro diétü videtur non in eum fen qies eiufmodi virtutibus præditos
    fum, vt haec ars ad eum finem adin effe poffe, fiâ teneris (vtaiüt)vngui
    uéta fit, verum ob neceffitatem:hoc culis in illis fuerint,& educati,& ver
    fcilicet prgcipuo inftituto,vtab aliis fàti. tráfa&tis vero hisannis, fi virtu
    ciuitatib* rapiáteasfacultates, quas tes hasexclufèrint,nulla ampliusad
    ab eifdem poflideri molefte ferant, eas fpes reliéta eft.Igitur neq; obiur
    idq; certe propter neceffitatem, aut gatio, neq; pocnain eos, quiiâ funt
    q) ita fatius eft. proximum etiã pro proueétioregtate,& non in ftudiofà
    pofitú efle poffit,vt id cuftodiae cau admodum adminiftratione educa
    fafaciát, ne exteriillis incómodent: ti,aliquod momentum habebit, ve
    quæ fànè fententia probabilis eft, fi rum qfique id neceffario fitad libe
    hominum genus quoddã daretur, roseov; viauferendos,quivirtutibus
    quod procliue ad humanas perfe inftituãtur. neq; vero fieri non pót,
    C &tiones, contemplatiuas praefertim, vt à quamplurimis,quorü iuuenilis
    eflet.quod ipfum,etfi Plato de Grae ctas eft tranfaéta,virtus aliquatenus ■
    cisopinari videt,eosq; recipim* plu acquirat, idq; in primis, fi nó fint in
    rimum natura ad recipiendâ fcien ea inftitutione educati, quæ virtuti
    tiam habiles, negaretfi non poffi eft maximeproxima. qy fi neid qui
    mus,alios quoq;,& multos ita affe dem eis2tingat, tunc eis vtalterum
    &tos reperiri: vtin propinquis Grae iftorú accidât neceffeeft: videlicet,
    cis nationibus videreeft, necnon in autinterficiátur,aut feruiant,fintq;
    regione noftra Wandalia, Samiaçj;, in Repu.propemodü loco animan- De H. ia
    atq5 Ægypto, certe tum in Graecia tium irrationaliü. Itaq;, cùm exfu- secundo.
    hoc ingenium frequentius eft. Ve Érioribus clarüfit,quodnam,ppo-I. Dernili
    - -- - tib°,& ci
    runtamen,vtidconcedamus; poffu itum fitifti belli,non abrennncvi- ú
    mus amplius dicere, in alio virtutú debitur ad fingula quæque fermo- ßodibuì.
    genere nihil obftare,quo minusali nem trãsferrejjâ Plàtone de cligen
    çua alianatio natura parata fit (vt dis ad hujufcemodi virtutes aptis,
    * • * •• W W ij difpw
    Paraph.in lib.deRepu.Plat.
    G difputata funt,& qua fagacitate, in ne eft haud fècus, atque in reliquis K
    fllórum animo virtutes ipfç confir animãtibus: videturq;, quifquis eft
    métur, easq; ipfi exerceant in hunc his moribus tum corporis, tum ani
    modú, vt proficifcétes ab illis virtu mi natura præditus, vtranq; rem ex
    tib* a&iones optimæ fint. Ac Plato gquo ferio, grauiterq;accipere,odiú
    né quidé ipfum cenfere opinamur , videlicet,& amicitiam. atq; in his tfi
    neminem in ciuitate plusjvna arte opus eft, vt duo maxime difcordia
    debere inftitui. quippe cü nemo vn* cócordine&tantur, iunganturq; vin
    natura idoneus fit ad plures artes. culo: quo* alterum eft, vt maximo
    Ad hgc,habitum ipfum artis fic me amore, ftudioq; ciues profequátur,
    lius adipifcitur quiuis, quo perfectú alterú,vt,& maximo odio pféquan?
    opus aftis efficiat, fi à pueris in ea hoftem. quid igitur,an fieri nó pót,
    füerit educatus, acfi nemo in eque vt homo quifpiá dt,ab* his affectio
    ftrib* ludis,atq; cögreffionibus illis nib° inftructus nafcatur? prgfèrtim
    armatorí equitú haftis infeftis con cùm rarus oino cuftos fit, qui non
    currentiú id efficit,quod optat, nifi has duasconiunctas habeat. Quod
    in vtraq; re vfq; à pueris exercitatus ipfum, & fi fieri non pofle videatur,
    affidue, ac pláne inftitutus fuerit, £; tiì poteft, qucmadmodú in nó
    quãto minus in arte militari id con nullis animantibus perfpicuú fit,ve
    feque£* Adde ét complures artes, & luti in cane:qui cùm acres,vehemé
    rationé, & tempus inter fe cömuni tcsq; affectus habeat,natura tfi con
    care, quo necefleeft confequens, vt trarios ét admittit:cùm nihil magis
    eorü, qui plures artes aggrefli funt , homini fit domefticü, ac man[uétú
    perturbétur, implicenturq; opera. ci,qui cú ipfo ludit,à quoüefit ehu
    Eoq; eft Plato opinat* cuftodes, re tritus:vt e cotrario ei, quem non co
    liquarü artium expertes efle debere, gnofcit, nihil infeftius eft. Dixit in
    ncq; nöcius potiflimü nature debe É Plato, inter cuftodis mores e£
    re eligi ad hmöi officium : cui cum fe, vt naturali quodã du&u diligat
    corporis robore infit etiam mouédi agnitos,qug ipfa quidé natura Phi
    velocitas, fen(us perfpicacitas, adeo lofophica cft. Qú q aliquid ob id
    , vt fimul ac fenfèritaliquid, qd in ré ipfùm q> eius notitiam, aut fciétiam
    fit,accurrat,indaget, aflequaturque habeatcligit, hic natura probus efle
    idipfum, j celerrime: veluti eft na videtur, dum ét quem ignorat odio
    tufa venatici canis,feu maris,fiuef; profequatur: non propterea tamen
    minæ.vtriufq; fiquidem,& canis,& q) aliquid prius ab eo incömodi re
    cuftodis par ingenium eft, quod ad ceperit, verum natura ignorantiae,
    ea fpe&at,quæ funt cuftodiæ necef qua eum ignorat, incitante: quem
    faria. Atq; eæ funt cuftodum, mili admodum amor, quo profequitur
    tumq; coiporales affectióes. Quod eum quem nouit,non inde eft,q> ab
    vero ad animi mores attinet,eos na eo aliquo fit beneficio affectus, fed
    tura iracundos efle oportet, nâ qui cognitionis natura. velut ita praeci
    cunq; eft iracundiae expers: efferue piénte quod,& in eo ipfo animante,
    fcerc nó poteft,atq; ita, peq; arcere, â quo paulo fuperius exemplum du
    neq;abigerc hoftem. Idq; in homi :ximus, quodq;diximus cuitodi cfie
    - . -
    - -
    r.
    - fimile
    ----

    Tra&atus Primus.
    ------,
    339
    i
    A. fimile videre eft. etenim, dum ÉÉ fcriptum fe format. Sermones vero, D
    ;
    tum fibi quempiã intuetur,male ef quibus ciues edocétur (vt diétü eft)
    ficitur quánditi eft prgfens, quâquâ nonnulli de fcientijs traétant, non
    nihil antea maliab eo acceperit: có nulli vero de rebus agendis. Sermo
    tra,fi notú afpicit, adblanditur fta num quidem illorum duo funt ge
    tim, etfi nihil ét ab eo cömodi fen nera, quorum alterum in Demon- De Poeti
    ferit.Hacautem lege prgdiximus de ftratiuâ,alterú in probabili,Topica j* $.
    bere effe cuftodem, vt contrarios il fcilicet,Rhetoricä,&Poeticâratione ÉÉÉ.
    losduos affectus confummatiffimos verfatur.Inter has vero Poetica eru- dibus.
    habeat,quib*,& notos, qui ipfi funt diendis pueris maxime propria eft :
    ciues,deamet,& ignotos, hoftes fci qui iá adulti, fi qui idonei fünt, qui
    licet exteros oderit.nanq;,& amici ad aliú difciplinæ ordiné fèfè tranf
    tia vtilitatis alicuiuscaufa, &inimi ferant,ea certciâ ita funt affè&ti, vt,
    citic ob damnum aliquod fufcepte fi natura pmiferit poffint ad demó
    perfacile ceftant, indeque efficiatur, ftratiuas difciplinas,pmoueri, §3
    vt inimici fint principes, & viciffim in gradu fapientes funt. Atqui,fi re- E
    principesinimici. Atq;id quidéper lu&tabiè natura, eo in loco reftabit,
    íeclarum eft,poteftq;ex fuperiorib* qué tranfire natura non concefferit:
    videriconfequés cuftodes, atque de aut fcilicet in topicis orationib*,aut
    fenfores natura debere effe philofo vulgaribus alijs duob* difciplinæ ge
    phos,videlicet fcientiam,feu cogni nerib* Rhetorico,& Poetico,quan
    tionem diligentes, ignorantiam re quâ poeticü ipfum cömunius, pue
    fpuentes,iracüdos,motu veloces,ro ris tfi magis propriíi. Res vero,quæ
    bufto corpore,perfpicaci fènfù. Ac in contemplationem veniunt, oibus
    rónes quidé,quibus inftitui, exerce ferè coés fiint , nifi forte cogeremur
    riq; debent,dug efle videntur, Gym certi cuiufpiam finis gratia fingula
    naftica altera,altera Mufica.&Gym ria,ac propria quedá fingere ob fim
    naftica quidé, vtiugi exercitatióne plicem,ceu compofitam alicuius ho
    veram, folidamq; vim adipifcatur: minis intentionem, & opinionem.
    Muficavero, quo animds eruditio Idq; his præfertim cöuenit, de qui
    ne,virtuteq; excolatur ipfe.eiufmodi bus paulo ante fermoné fecimus,vt
    (tfi eruditio, per Muficâ fcilicet) tpe pote, qui mortuos viuere dicunt,
    rior exiftit.Quoniam quidem,qüe alijsque, fabulis â vero alieniflimis
    in intelligendo eft habilitas, citior vtuntur. In contemplatione vero,
    eft,praeceditque quamlibet corporis quae per virtutem fingerelicet, ea iã
    aptitudiné, que Gymnaftica acqui narrauit Alfarabius in libro, qué de
    ritur. Intelligo autem per Muficam rerum ordine cöfcripfit: quãobrem
    poeticos fermones,concentu,nume abipfo petenda funt. que vero funt
    risq; compofitos,quibus ciues infti aétiua, in hac etiam fciétia traétan
    tuantur, eaq; caufa confonantiam tur. ex his, quc finguntur, vt dice
    inefle voluit, quòd tales fèrmones tur,alia funt verifimilia, alia à vero
    altius, magisq; animum moueant. abhorrentia,alia vera, alia falfà , vt
    Nanq;,vtiam fuperius dictum,Poe cùm figura ex homine, & boue fin
    ticc Muficainferuit, ad illiusq; prg gitur. ciufmodi in hac Republica
    VV iij fig
    Paraph.in lib.deRepu. Plat.
    «G figmenta recipi nulla debent: q» ma erudiantur,moxquehinc ipfi paulo X
    ximeperniciofa fint. Abhorrentia maiufculi ad facfas ædes, & facrifi
    «quoq; à vero, quantú fieri pöt fum cijs dedicata téplaadducantur.Tur
    moueri debét. Eft tfi propinquis, aC pes fiquidé,mendacijsq; fcatétes fer
    fimilibus vero figmétis omnino hac mones,ad finé optimô eos perduce
    in Republicalocus: quéadmodum, re nequeunt.Et Plato quidé his tra
    fi primum principiú, & fecunda de άandis commemorat, quæ (uo tge
    inceps principia, principijs fimilib* in vfu erant,admonetq;,neillis ipfis
    ex róne ciuili defumptis imitemur, adhæreant. Nos quoq; ipfi eum in
    operaq; diuina operibus principio hoc genere fequemur, ac narrabi
    rüm illorü ciuilium : effingamusq; mus id,qd apud nos vulgo cömittit.
    potentiarí,ÉÉÉÉÉÉÍ naturaliú Dicamusq; inter abfürdas huiuf- §ggayu!
    a&us fimilitudine quadam virium, modi fabulas, vtfcientijsfpeculati-% $it
    ac artium voluntariarü: fimiliterq; uis eft demonftratum, hafic quoq; : £;
    harú intelle&ioncs fenfilium fimili- efle,quam paffim vulgus agitât, bó- Deos.
    h tudine, vt materiâ per priuationem, ni patiter,atq; malifìeumi caufam *
    * & tenebrasvelut depingimus. Nec efle,cùm manifeftú fit puram, fim- L
    minus vltimς f;licitatisgenera,quae plicemq; bonitatem nihil vllo tem-,
    É a&ionibus virtutú humanarú pore malifacere, atq; ideo illius cau
    nis efthisbonis, japudnos fum fàm non efle. Id prgterea,quod no
    maeffevidentur, vtque verarefertur ftrorum temporum Theologi di&ti
    -
    f;licitas, eo q»felicitatem efle cenfè tant,bonum,& malum comprehen
    mus.Atq; vtpaucis dicam, quafi ob giin Deo optimo maximo non pof
    oculos fèries, gradusq; rerü 9mniâ fe. quin etiam q, omnia ad ipfum
    in vniuerfo exponuntur fimilitudi relata opera bonum quiddam fint,
    ne,ac propinquitate quadá localis, manifefte abfurdum eft. propterea
    tempóralisq; ordinis.enimuero Pla q>,fi ita eflet,tunc nec bonü,nec ma
    pueri par toni vifum cftPueris nihil pernicio- lum naturam in fe definitam habe
    u, à fäbg fius cffepoffejfi in hac ætatula,fal ret:(edeflet boni,& mali quafi quc
    u• cau*di fis fabulis imbüantur, $ uidé dam ex refpeétu confyderatio. ma
    eoipfo tpe maxime Pcliues fint ad lum itaq; ad aliud debetprincipium
    4 j\'$; velint fi&tiones cócipien referri, veluti ad Afmedai cacodae
    as. Quocircaco in primis tempore monum principé,aliosq; fimilis na
    cauendum eft,nefalfa audiant, atq; turæ daemones, & fi fi&ta huiufmo
    iâ inde ab cducationis exordio po diex aliaróne exiftantpraua. nem
    tifïimum cuftodiantur: quippe cùm pefiquidem,cùm puerili ætate quis
    fita&tionis cuiuslibct initium appri acceperit effe dæmones quofdam ,
    me efficax. Cauendum quoq; eft,vt qui parietes in homines euertant,
    inquit Plato,ne,aut exerreantur,aut nec vllo poffint obice cohiberi, tum
    aflùefiát abfurdiffimis fabulis.idq; qui cùm videant, minimevideanf,
    diligentius, j fi tenera corum cor & fequandocunque voluerint offe
    pufcula niuibus committantur.Sta rant, transformenturq; qualicunq;
    tim igitur nutricibus tradamus, fi figura, tum profe£to verendum eft,
    saulji,dum funt paruuli,Pro téporc nccultos optimus ille poffitcffici,*
    ۥ
    Traétatüs Primus. 34o
    A eo q» fermones huiufmodi in pueri fus animo ab huiufmodi fi&ionib* D
    > libüs animis mollitiem,pauorem q; affeétus, aut diffimilis eft ei, qui ita
    äîáíôïí. Nec paulo cuiufpiam animü affecerit, vtfe ille
    turpius idipfum eft, quod dftranf tátum cohibeat: at nihilominus in
    formari angelos varie, quod ipfum illo nihil inerit virtutis,verú felici
    inter miracula reponëdüeft. ldeoq; tas ex his operibus parari credédum
    magis cóueniebat ad rönéfiguratæ eft,quib* pareft, quo modo fanitas
    matcrig malú referre, vt qui, vel ad ex cibis,medicaminibusq; fequitur.
    tenebras, vel ad priuationéillud re Idem quoq; depoena, ac dolóre fen
    ferunt. Multa aüt malorum genera tiédum eft eodémodo, illa cäm fuá
    funt,quç ad Deú referri funt folita. fequi, quo (equiffcia difciplinam.
    at ea quidem illum non fallunt,qui Quocirca,fiita beatitudiné effinxe
    hmói multa in legibus perfpexefit. ris,vt fanitatem animi effe facias,ip
    Inter cömenta quoq; praua connu fiusq; immortalitaté, erit,pfectofer
    merabit commentü felicitatisipfius mo hmói non abfonus. fngtinfug E
    B exprcmio opei;, quibus felicitatem Plato,cuftodibus, qui fortes,pugna De fequé
    acquiri gfuafum eft, necnon ex mer cesq; futuri funt, nihil plané eorü, $ib*.tfcr
    £j; ab his operibus abfbinédi, quæ íí p9ft mortéfutura,& qffenfura É¢„„_
    felicitaté minime inducüt. Sic nãq; èrunfformidinéincutere. Nam g£ ìåíïí,
    dolor, velut poeua eft inflictae negli quis imaginabiftalia, non pręferet, ftodum.
    gentię „Pbarum aétionum,ac ftùdio fiquádo pugna accidat, morté capti
    rauis actionibus nauato.ná fi quae uitati, aut feruituti: eoq; fermones
    É fimilibus acquirunf virtu eiufmodi procul oino ä cötéplatio
    tes,vitia potius §ivirtutes videantur, ne reijciédi funt: quin ét ab a&ione
    vti fanè cótinens nö aliterâ volupta illi,quicunq; ad vitia,aut turpitudi
    te fe cötineret,jvt maiore aliquán nem cöcitant,funt excludendi : qua
    do frua£,nihilofecius. Et fortis,pro rónea muliebribus cantiunculis,vt
    pterea fortis nó eft,q> bonâ efle mor ne eas audiât abftinédum. Eodémo
    tem cenfuerit, fed metu mali alicu do nec cuipiam credenda eft mors
    C ius grauioris. Sifr neq; iultus abfti amici,aut focijquiddâ eô, quod tri- F
    neta reliquo* honinium facultati ftitia, aut moleftia mortuü illú affi- '
    bus:putans idipfum g fehoneftum: ciat,aut ob morté cuiquâ damnum
    verü vt poltea duplo amplius confe cffe,,Pptereaq; fit in luétü maximü,
    quatur.fic itaq;ad gplures egregias eiulatumq; erumpendú.At verolö
    virtutcs inftinctu vitiorü ageretur. gealiter cuftosfe habere debet, vt
    Sic ergo maior figmentorum pars, nihil penitus trifte? defuncto quo
    quae virtutis mercedem exprimunt uis amico,vel affini:autfalté, fi qua
    (vt inquit ipfe) fenfibilib? illecebris triftitia attingitur,ea vt minima fit,
    cxplicata eft , ita certe, vt iuftus fit ac velut fi quid luétuofum eft ei2tin
    quifpiam,fortisq;,& verax, virtuti gat,ferat ipfum gquo aio.nam fiere,
    busq; quibusq; præditus, vt Vcnere muliebre,abie&tiq; planè animi offi
    dcmiü,& cibo,& potu fiuatur, quod ciü cft.quod vtrüq;eftänä cuftodis
    quod minimc cü fallct, qui difcipli valdc remotü . ideoq; neq; Prophe
    nis fc cxcrcuit.Et fané qüidé impref tis, ncque magiftratibusformido, -

    WV* iiij ζιται


    .
    Paraph. in lib.deRepu.Plat.
    G aut metusgueniens: quéadmodum bis enarrabit. ope & vero temperátis K
    inquit Plato,eos ipfos in rifum,atq; hoc demum prgftantiffimum eft, fu
    cachinnos profufiores effe nó debé perioribus fuis fideliter obtempera
    re. nanque,fi quis aium vehementi re,ac voluptatibus dominari,non au
    rifu foluat, non modicæ obnoxius tem parere. Quocirca, qui ad illece
    erit mutationi, vt à contractaiâ con bras fermones alliciunt, nullis oino
    fuetudine eximatur,quo certe,pba auribus permittátur, nec magis no
    ri poffit fummc authoritatis viros xium quicquá cogitari poteft, j,yt
    non debereefle inimmodicâ rifum magiftratus, principesq; , vel mini
    De verita,ppenfos.AdhgcinquitPlato,verita mo quidem tpe his ille&tamentis ca
    ä %$nen íeim plurimi fàciendä effe, magnáq; piantur. Nec certe potius fit eos fer
    *°°* de eâ curâ habendam, ac folicitudi monibus afluefieri, quiad congeré
    nem. Mendacifìetenim,vtnon diui das pecunias, & rem acquirendâ in
    no numini,ita nec regibus, nec pri citant:his enim artibus maxime, vt
    H uatis hominibus 2uenit, quo nullo inquit plato, qugftus officit,quin &
    - modo affuefaciendum. Ampliusq; adolefcétes admonédi funt, ne hgc, L
    quifquis,aut artifex, aut alius men aut fimilia hisaudiât. Neq; vero te
    tiens deprehendaf, ftatim dare lateat Arabica poemata nefarijs his
    nas debet:ac vulgo dicendü efi,, qii reb* fcatere:obidq; pniciofius quic
    cunque quis ex plebe magiftratibus quâ efle non pót, jcum adolefcëtes
    mentiat, non aliter fibi damnú con ú pueris,hifceimbúti fuerint. Haéte
    fcifcere, j sgrotú Medico falfa nar nùs igitur de fabulis. Plato autem
    ranté:contrávero,quirempublicam rem magnam céfuit oftendere,quae
    adminiftrant, poflunt honefte nom fabularum gíaá cuftodibus non au
    nunjmendaciü dicere, quemadmo diri debeant, diftinxitq;,quibus fèr
    dum sgrotisâ Medico, qui pharma monibusillis vtendum non fir.Atq;
    cum porrigit,dicitur. Atqui,vt qui infup dixit,narrationes, vel praeteri
    pharmacü exhibet Medicus eft,fic tarú,vel prgfentium, vel futurarü re
    quoq;,qui in negocio regni populo rum efle. Talisaüt narratio,aut eft
    médâcià fubijcit,Rex eft.quae men fimplex,aut quid fi&tú:& illud qui- M
    dacia in inftituédis ciuibus perfæpe dem rurfum rem eâ, quâ tra&tat du
    neceffaria funt, neq; vllus eft oium pliciter explicat. ná,vel voce, feu fi
    legislatox,qui non mendacijs vtaf, ura,ac transformatione quadá,vel
    idq; populo eft pernecefîàrium ad imitatorijs verbis. Antiqua aút illa
    fuâ félicitaté adipifcédam. Anteoia Poefis prima vocis tí ßpius, & figu
    DeTépe aút caueri debet, ne fermones volu
    rantia. rae imitationem capiebat,donec tàm
    ptatéprouocâtes inter eos audianf, dcm ad verbo* etiam gmulationem
    cuiufinodi fermonesin Arabum car dementum eft : cuiufmodi fanè imi
    minibus frequétes funt:ea autem au tandi ftudiú arti Poeticae magisap
    diant, queâ voluptatibus potiffimú pofitü eft, cùm ea rationi orationis
    auertant.Temperantia nanq;(vt Pla infit, non exteriori quidé rei modo
    - - w - - - - - $tatis
    toni vifum eft)eftcùm continentia, poetae Arabes poftremü hocimita- Ęt
    & abftinétia illecebrarú fenfualium Å; vfitatiflimum habent. £a
    'coniunáta: vt poft hgc exillius vcr- Ac pofteajgenera duo orationum cóua:•
    tharra
    : ' Tra&tatus Primus. - 34I
    A narratiuarum expofuit Plato,fingé aut eiulatum, aut flerum,fèruofve,
    tium,feu imitátium videlicet,&fim aut fèruas æmulari laudabile eft:
    plicium, fingentium fane id, quod ficuti , ncque ebrios, nec deliros..
    inarratur per figuram, ac fimilitudi Neque vero id folummodo, quin ét
    •nem,cú talia apud eos tum imitan neque eis permittemus Coriariorú,
    di genera validiora cffcnt : perquifi vel Calceariorum artem imitandâ,
    uitetiâ, num liceat cuftodibus imi fed ne aliam quidem quamlib^tar
    tari:aut,fi liceat, qualiter,quot mo -tem. nö minus.n.deforme fit,fi hu
    dis,& quatenus id eis conccdaf. pla iufmodi artes fludcant exprimere,çi
    neq; oftendit,eis ipfis non conueni fi ipfas vere exerceant. Quantoigi
    re imitationé, vtpote, cúia hac Re tur minus, autequos hinniétes, tau
    pub. (vt diétü eft) nemo,nifiad vni rofve mugientcs, fluuiorumque,aut
    çam artem fè conferre debeat. Ete ftrepitum,aut murmur, maris fremi
    nim hoc pacto in ea efficief & aptior tum , fragoremque, actonitrua eos
    B & melior. quæ etiam ratio in imita agere fit tolerabile: quia enim id to
    tionibus eadé eft, vt,fi quis bene,ac tum mere infaniæ eft. Ad hæc id
    perfecte imitari velit, in vnicum fe quoque dicere iuuat, affoiita Arabi
    imitandi genus tradat. Natura ita bus carmina, quibus folent haec nu
    que ingenio quofiam tulit ad vitu garum genera effingi, abijci procul
    perandü,quofJam ad laudádú fum debere. Quapropter huius Reipu Quae foe tis 1 muta
    mos: quod pofterius de quodam Be blicc Poetis non cuiuslibet rei per tio pmit
    naltas Arabo dictitatur in laudando mittenda eft imitatio, idq; complu tenda
    eum, non in vituperando valuiffe. ribus de caufis,Prima eft autem,qiiì
    Etfiquidem non eis concediturimi qiìquidem illius imitationis actio
    tationis quoduis genus, non tamen erit exa&iifiima, vt fit ét in artibus,q
    idcirco necefleeft,vt vnico in genere vnâ tantum fpeciem exercucrit.Pro
    imitandi verfentur, fi eis decretum xima e{t,quòd res turpes, aut j nul
    {it imitari quicquam. ld quidem â lius funt ad inflammandum,vel de E.
    C pueritia, quod eis conueniatimiten terrendum efficacit, quales innume
    tur,veluti fimiles fe fortibus facere, rc propè in Arabico poemate, has
    necnon temperatis, ac liberalibus,fi inquam, aut imitando exprimi,aut -
    milibusq; his, vitiofis vero haud li referre huic Rcipublicæ non cft có
    cet:qiìquidem imitationes,fi à tene fcntaneum : quanquam etiam illis
    ris annis cœptg contimfentur, abeüt nonnullarum mulierum ,pbarum
    certe quidem in Κ habi quidem , & orationes, & ea,quæ ad
    tum : atque id quiden, non iecus in «xcmplum pertinent, referre conce
    animo,qua corpore. Quocirca nec damus,uirtutesq; ipfas, qug in mo
    praeftantibus illis, ac fummis viris ribus funt imitari. & qd in Poctis ca
    concedendum eft , muliercs partu uemus,id etiam in Pictoribus huius
    rientes imitari,eoque in dolore vo Reipubl. curandum eft, ne temere
    ciferantes: neque vero concumben quidlibet pingant, præfertim ne vi
    tium,aut rixantium cú viris, dum fe tiofos homines, fed probos omni
    maxime dfiio dignas contendunt, no : vti, & puerorum , & adolefcen
    morem eos imitari dccct,carumquc tium cx pariauditui,vifuiq; conful
    tuum
    —- -

    Paraph.in lib.deRepu.Plat.
    G tum fit, ac pulchri quauis róne aéì* noftris téporibus exoleuit. Neq;in K.
    1eneris animis,affingantur, veluti $ ciuitate organú admitti debet, quo
    falubri in loco moräm fecerit, oib vti afluefcat, cuiufmodi tibia,& rhul
    ' «jhicfunt, iuuabif, fuaui aura,fio ta alia id genus inftruméta fünt:fed
    rum fragrantia, herbarum fàlubri iubet ille&lyram,& cytharam in ci
    tate,alijsq; idgenus plurimis. Haec uitate recipi, ac vt(inquit)ruftici „p
    vtiq; eft fùmmia eorüm,que de fabu prios aliquos mores hfit,ita harmó
    lis,q uibus inftituédi funt cuftodes, nias quoq; fibi peculiares.Eftigitur
    P* Mufi- différuit Plato. Deinde autem aggre in dele&u ip(o laborandú,vt nos ge
    ditur,quonam gfie Muficae,cumiil nus illud modulatióis ,pfequamur;
    His fimül fabulis, di(ciplina illorum quo neq; mulieres, neq; ociofi ho
    inftruenda fit. Ac§ííí, quidem mines vtantur, quinimo id fànè,qd
    (vt à Platone di&um eft) fi orationé fortitudinem animi, atq; magnitu
    comprehenderit, tribus ex partibus dinépciliet, eamj; rem,quá quifq;
    H confiftet,videlicet confonantia,mo in primis côcupifcat,aflequi: quod
    dulatione,'orationeq; ip(à modula. enus rhythmorum Platónis témpe I.
    *toria. ac, cùm exp6fuit formulam tecognitum, nunc noftra inuefti
    orationum earum,quç modulos fu £? ànè elt. Cenfet infup Plato,
    fcipiunt, fupereft,vt hôc fèrmonem i exciuibuseligant,qui natura ipfà
    inftituat,quogfie confonátiæ, qua ad hafce virtutes accómodatifufit,
    ue harmoniavtendum fit. Plató q acin Mufica ipfà É educétur, fo
    dem cenfet querulos modulos,acti re,vtijipfi ad confummatam tempe
    more afficiétes harmonias minime rantiam,fortitudinemq;,atq; aniini
    recipi, quemadmodum neq; hoc ge conftantiam,acliberalitatein perue
    nere confonantiae modulatam ora niant,amoreq; reie pulchrarú,& ftu
    tionem:nihilo plus etiam eas, quae diofarum,& iuftitiæ q uoque quali
    diuerfis concentibus componuntur, cunqueforma, auteleganti fcilicet,
    * quales in conuiuijs frequëtes,ac nu aut turpi ipfi fuerint,inccndátur, vo
    ptijs effefolent. Tandem conuenit, luptatesg5 maxime repudient.Neq;
    yt9mnes reijciantur modi, qui giie cnim voluptatibus, & temperantiæ
    ipfoidentidem funt variabiles.nám cöe quicquá efle pót.fi quidem volu Μ
    <uiufmodi viri funt in hac Repub. ptas mentem hoís fubducit, nec fe
    non habent in rebus gerendis aliqd cus, jjn furiofis fit pturbat,quoque
    ocij.fi quod tfi genusillis conueniat eft ipfâ validior, eo id fortius,robu
    concentuum,duplex id quidem cft: ftiusq; agit,vtgratiaexempli, volu
    aut enim quod animum ad fortitu ptas, quæ circa venerea eft,inter cae
    «dinem , 2ftantiamq; in bellis indu tera incommoda, hoiem quoq; de
    cat: aut id, quod animum appaiet mentiffimum reddit.Igiturq; fiullú
    ad eas virtutes fufcipiendas, quas po cfle pót voluptati cü ämore mufici
    tiffimum fe&amur facile,trafiquille cömerciü, immo amabit ille ex ipfa
    & quiete: § ßceptiones certe a&iua temperantia pulchrü, atq; honeftü.
    Mufica definiendç funt, quas tfi Pla habent aüt incontinçtia, ac reliqua
    £o definit, viro* gtate fuá in hacip vitia cü voluptatcaffinitatcm.At ve
    ta artc cclcbriú exemplo,qccrtehis ro,&gamat,&gamatur(fi rcdein
    tcr
    - Tra&tatus Primus. 3 42.
    4 ter fe perament) nihil ofno volup ad Philofophiâ maximeaccommo- D,
    tatis is amor continere debet, cùm data eft,quoufqueillarü temperatu
    nihil oino haec inter fe communica ra, accómiftionc quadam virtusil
    rú habeant. Sicigiturin reάeinfti la cóparetur, q j?cuftodiâ potiffi
    tuta ciuitate leges condi debent,qui mü fpeétat. Id auté taleeft,vt cufto
    bus ciuium inter fe amicitia, & cha des diligant ciues fuos,&confuetu
    ritas ab ea nihil differat, çjinter pa dine eorú capiantur, cxteris vero vi
    rentes, &liberos intercedit, qui (ànè res fuas obijciant. Maxime autem
    quidé mufici operis finis eft. Atque cögruens illis exercitiú,fimplex qui
    Plato haétenus de ipfà mufica. po dem,ac rectü, qualeq; belli expedi
    le Gym- ftea Gymnafticae, ac victus rationis tionibus comparetur. Cibi quoque
    £;£:ac
    i£k° tra£tatú aggreditur,
    cönc rerú,quasvirtus neq; non
    vendicat,nö earü ipfi
    quate- $; j fieri pötfimpliciffini,
    q obuij, q ßter
    & facile parabiles
    nustfi veravirtus fimpliciter eft, vt 1nt,corpus infuper robuftius,qüf ip
    & Galenus,& reliqui Medici aiunt, fum dcfyderatur,efficiât. Huius au
    fedea quidé róne, qua ad veram il tégeneris carnes funt, nec téperatu- E
    lá animi virtutéconfert, quæ cufto rá gquabilé, nec modü excedentes,
    giae potiffimü eft,eftq; ipfa equidé oleraq; cibus fimpliciflimus: vtpo
    fortitudo. proinde ar$ ipfa Gymna te qui aquc,& fali, ac oleo incoqua
    Hbica, que hmói cu{todie conducit, tur: nam fiqfi alio forte ciborü ge
    viétusq; moderatio non fànitatem nere vfi poftéa priuent', facileinca
    folú corpori , fed animo ét eam vir. ftris grauiflimis morbis corripian
    tuté,ad quam fit paratus pftabit: vt tur. Haud fècus in exercitatione (en
    fimplex quidé exercitiú, fupra quod tiendúeft,j in röne viétus, animiq;
    corpori cömodam valetudinem có affe&tibus: ne his confuetudinibus
    parat, praeterea etiã ex viribus ani adhæreant, à quibus fi qfi difcedere
    imæ iracundiâ concitat, redditq; va cauenf, aegrotandi caufà impëdeat.
    lidioré. Ideoq; in exercendo Plato Nam (vt InquitPlato) viri eiufmo
    , prgcipit, vt ne muficâ negligamus, di neceflàriam corporis falubritaté
    neq; vero doceamus fine Gymna opus ita habent,perinde atquecanis
    ftica Muficam. fola etenim Mufica perfpicaci vifu, auditu expeditiffi-, ■
    animum cneruat, ac mollit,& ma mo,acfagaciflimo ante omnia indi
    xime tranquillitatem, & requié con get.Idcirco, &illi maxime ab ebrie
    ciliat,prçfèrtim eo in genere, qâ de tate caueant.neque.n. cuiquam mu
    licatum eft, & molle: contrâ Gym nus quàm cuftodi ebrietas conue
    naftica animum in primis iracun nit. ridiculum enim effet cuftodem ridicula
    dú, atq; acré efficit, minimeq; fua cuftode indigere. proinde , & te- e££ufìodé
    forijs orationibus acquieturü:quin mulentia , & variâ etiam obfonia £u£•de
    3. indigere •
    habiturum potius oém fermonem his ciuibus fugienda funt, bellaria
    odio,vtin his primatibus eft perfpi praeterea, condimenta, & alia id ge
    cuü, qui intractabilis cuiufdam , ac nus. Circa rationcm itaque vi&üs,
    rudis funt ingenij. ea de re vtraque & exercitij, non aliter quàm Mu
    certe illarü artium ex animæ viribus ficam fe habeant, vt fcilicet in vtra
    ei,quae eft irafcendi,officit,eiq; quae quc fimplici gencrc vtantur. nam,
    τε
    Paraph.in lib.deRepub.Plato.
    G vt multiplex,acvaria mufica in ani fhfa, de his medicaminibus intelli- K
    mo vitia plurima parit: itidem, & gendum cft, quæ non adexteriores
    Gymnaftica n6 fimplex in corpore morbos conferunt, vti vulnera, lu
    fimul,atq; anima ςgritudines exci xationes,fracturas, aliaçj; id genus.
    Iudicum, tat. Ac Mufice quidem imperitia,ac Eft tfi fuper haec nonnunquäm etiá
    medicorú vehemensgule malum in ciuitate fi Medicus neccflarius. puta fi qs ma
    $iíí augeantur, indigebimus, ob id fre gno aliquo, nec tolerabili vitio de
    quenti,& Iudicüm, & Medicorum formatus nafcatur,vti dignofcat cu
    dpera. neq; certe quidé, aut maior, rabilis fit illa naturæ, culpa necne,
    aut verior deaffe&tib* ciuium vitia uἀ alium quidem curet,aliú morti
    tis, corruptaçj; opinione conie&tura É Quanquam,vt poffit quis
    haberi poteft, quàm fi Medicis, iu medicamine fànari, atq; ita viuere,
    dicibusq; opus fit, qui ipfi quidem nullo tamen in ciuitatis munere po
    per fe nulla dignitate, aut honore ftea vtilis fit, illum inter debiles,&
    cenfentur, nifi ob neceflitaté, quan vitiatos Plato annumerat. qiú qui I.
    toq; magis hς due corpori neceffa nequit in vlla virtute cófumimatus
    riæ funtàrtes, quoque magis flore euadere, ille certe nihil refert, vt cu
    H fcunt ille, &vigent,éölongius ciues retur:& qugcunque quidé res finem
    abfuntà re&to. Eft ergo confèqués, fuum,cuius gratia eft fàéta, indipi
    vt Reipublice huic propriú fit, neu fci nequit,ipfa prorfus fit ne,an nön
    tra iftarum artium indigere, necvl fit nihil intereft. Quapropter Socra
    1um omnino, aut medicum, aut iu tes haud immerito mortem vitæ fi
    dicem poftulare: nifi fortevna vo tulit, cùm præuideret vera hoisvi
    ce diuerfa fignificemus, differantq; ta,ac ftudiofà fe frui non pofíe. Ad
    illae ab his, quibus nunc in ciuitati hunc modum, cú ita quisnatus fit,
    bus vtimur. nanq; ciuium alimen vt huius Reipublicae fit particula,ac
    ta, fi modo, fi ordine, fi tempore, fi munus aliqä in ea exeqüatur,fi nul
    enere téperata fint, eodemq; mo lum officij fui vfüm efíe poffe ani
    o exercitatio,confentaneum eft ita maduertat,tum demum vita equidé
    inftitutos non habere opus tot me mors potior eft. Non diffimiliter
    dicis, quot hac tempeftate noftra, quoq; id membrum, quod & putri
    I & retroa&tis etiam témporib* vfifu dum,&inutile eft, folét Mediciam
    mus. Siquidé Plato exiftimat gene Putare, yti digitos, dentes putrefa
    ra hgc morborum in ciuitatib* ob ctos. Ad hoc tales homincs, fiin ciui
    orta,noua quidem effe,neq; duran tatem recipiantur, fimiles fui, vt fæ
    te Æfculapij dogmate iá extitiffe, piusfit,ac inutiles nafci faciát.Quod
    nouaq; perinde nomina illis fuiffe ipfum potes in manualibus artifici
    impofita,ac morbos quidem eos in bus percipere, qui, cùm ægrotant,
    telligit, quos mala materie tépera â Medico pharmacum petünt, quo,
    turâ efficit. quod genus funt abfcef velaluo foluta, vel vomitu, aut ve
    fus,& febres,ceteraq;eiufmodi.At nae fe&tione,euacuentur, vt citius ar
    ue fanè hoc modo nullus aduer tis fuæ opus repetant.quod,fiille f
    us hæc mala in hac Repub. medi ftiterit, obtemperant ipfi eius mah
    caminis vfus erit: quod, mea quidé dato : at, filongius quoddam regi
    macra
    Tra&tatus Primus. 343
    A men iniungat,quovidelicet diutur fuae iudex notitiam affequetur.pra D -

    niore cura, ipfi diutius â confueto uitatis.n. caufas ita demü agnofcit,
    opere ceflant, recufant profe&to, ve fi in aliis perquifitas deprehénderit.
    lüti fuperuacuam vitam fuam exifti Ac inter reliquos eius mores hic nó
    mâtes,nifi ipfi munere fuo fun ÉÉ poftremus eft, vt ne fit praui animi,
    contrà vero ociofi, & inertes nihilo qn â teneris annis re&ta illa, & fim
    minus vitae cupidi funt, etfi infigni plici mufica inftitutus. Neq; nô tfi
    aliqua labe, atq; vitio notati fint. Iudex à Medico differt. ná medico
    ui aüt vitio in aliquo nati pofTunt quidem, fi corpore ggrotauerit non
    nihilominus non adhibita cura vi officit: iudex vero, qui prauifuerit
    uere,nulla tii in Reipublicg re robo animi, nemo vnquam bonus, peri
    ri, ac firmitati conférant, debeant tusq; erit, cú animi illa peruerfitas,
    admitti, an interimi qugftionis eft. ncq; virtutem, neq; feipfam cogno
    At qui eos adaliqué vfum ciuitatis fcit: virtus vero, & fe, & alterius cu
    tolerandos putât, nihil equidem di iufuis malitiâ longo experiméto in E
    B cunt. Eft itaque huius neceflitatis ternofcit. Hinc quoq5perfpicuum
    Medicú in hac Republica non inuti eft iudicem haud dubie fefiem efle
    lem fore:vt videlicet externas çgritu debere:fiquidé adolefcentes id quod
    dines curet, ac naturæ defeétú a non bonú eft, fòlù cognofcunt.quod de
    naturali dignofcat.Quin,&alioqui adolefcentibus intelligi velim, qui
    videri poflit Medicus huic Reipu & ingenug illi muficae,probisq; poe
    blicæ neceffarius : vt ciború, & mo matib* fint afloliti.Quib° fanè qdé
    dum, & ordinem definiat Apfingu rationibus demonftratum efle arbi
    lorum quorunq; dfia, temporisq;, tror,& iudicia,& medicinam in hac
    ac regionis, idque, coniectura duce, Repub.effe pofle.His explicatis Pla
    quam ab experientia adeptus fuerit. to narrare aggreditur,quibus mori
    Ideoq; Medicusprofeftioni nunquã bus cuftodum illorum, principem Quibus
    fufficiet, nifi præter artis ipfius ftu ornatum deligamus: eumq; ÉÉ moribus
    ornatus
    dium,ac difciplinâ,plurimis in mor efle dicit, cuftodum omniüm præ effe d&at
    bis vitiisq; periculü fecerit, eoq;, cú ftantiffimum, vtilitatisq; & difcipli princeps.
    in feipfo,tum in aliis vfüs fuerit.ete næ ciuium cupidiflimum. hoc auté F
    nim ipfe, fi aduerfis morbis labora ita demum accidet, fi in quempiam
    uerit,aflequetur inde cognitionem, haec omnia conuenerint,quorü pri
    quam ex aliena Έ; mum eft, ne vnquam à grauiflima
    re non poffit. Eftque in hac Repub. illa fententia quocunq; miodo, nec
    quamobrem fit neceffarius iudex: vt metu, ncq; dolore, neq; errore inui
    certe, qvitiofus fit natura, neq; cu tus dimoueatur, aut illecebris vllis
    rabilis idem confyderet.hic auté cft, peruertatur:fed nec obliuione, quae
    uifitdifciplinæ, quæ animum re ex maximo téporis interuallo immi
    $. minime capax:qué certe peri net.Opinio nanq; duplex.f.& q vo
    mere iudicis officium eft : quemad lentibus elabitur, falfâ.(. nam ynuf
    modum eum quifit ad difciplinam «quifq; qd malü e(t libenterabijcit:
    idoneus, inftituere. Necfanè, nifi altera cft, qug inuitis eripitur , vera
    diuturna, longaj; experientiaartis ipfà quidem.quis.n. mortalium nö
    um
    -—

    Paraph. in lib.deRepub.Plato.
    inuitus boni aligd amittit? Sedadi biles. fic n.filiorum natura,vt pluri- K
    mitur quidéhgc fàna opinig, aut vi mú nó diffimiliseuadet: qfiquidem
    aliqua ingruentc, aut erroribus,aut (vt firfrequentiffime) parentes fub
    praeftigiis.quocirca ab eo genere er ftâtiâ, fimilitudinéq; fuis liberisin
    rorú cauendú illi eft, nödü opinio fundant. Sedqiï nönnunquam (vt
    nis fententiæó; fuae oblito, qua fibi diximus) ea fecus accidùt,neq; quic
    perfuafum habet eaagi oportere, q quam huic Reipublicg perniciofius
    maxime Reipu. conducát, dandaçj; effe pótad corruptelam, & vitium,
    opera,nein eo ipfo aliquando falla §jvtcuiufuis aétioimmifceat, eiusq;
    tür: hisq; maxime illi affuefcendum natura ad illâ inepta fit: ideoq; Pla
    eft, q animô à voluptate amertunt, to Reipublicæ orationem proponit
    rebusq; timoréincutientibus, & fèr ad permutandos nonnunquam in
    monib* hmói nihil moueat. Qui£ ter fe cuftodum, & reliquae plebis
    äigi£eorum ita penitus affe&tus liberos, vt de genere in genus ado
    üerit, nunquã defhia decedet,con ptentur. Hæc autem oratio eft,Vos
    H ftabitq; fuo in arbitrio, nófecus, j d egregii, probiq; viri mediis quidé
    ipfoin igni aurü puriffimum. Atq; in Wifcéribus terrę concepti eftis, in
    is fànè eft, qui dignus fit, vt Reipu eaq; veftra aptitudine naturae cum
    blice imperet, eamq;cuftodiat, cui ad arma,tum ad alia quguis,idq, fà
    viuo,& mortuo honores habendi nè quidem antequâ efletis perfè&i : .
    fint, necnöcuiusfepulchrum, acfu tum.n.cùm perfe&ifuifletis, vos q
    nebria ornentur,laudesq;,qug fplé dem terra, communis parens, enixa
    didein funere dicifolent, procuren eft omnes fraterna neceflitudine có
    tur. Super hgcaít reliqua, quæ in iun&tQs. Snia igitur veftrú omnium
    -principibus defyderantur, ornamen vna efle debet, Reipublicæ in com
    ta virtutú, quae tú in moribus, tum mune confulere,eiusq; caufaita do
    *.
    in animi quadâ facultate(quâ fpecu &tos, inftitutosq;efle,vt quicunque
    latinam virtutem dicunt)poftmodú eam aut inuadere, aut óppugnàre
    Principes explicabimns. Et quidé in hac Rep. tentauerit, eo inter vos animo fitis,
    . fapiétes. principes planè fapientes funt,quib* quo, qui fraterno inter fé amoreac
    ètiam vltfafapientiam,cùm illæ vir cenfi funt, vt qui eiufdem genitricis
    tutes,tum aliae infùnt,quas enume terrae nati fitis. quid.n.nofine ex ea
    rabimus.Quandoquidcm vero fieri dem paréte geniti oësin hoc ciuium
    poteft,vtinter cuftódes nafcatur cu conuentu fratres eftis? vtique. Deus
    ftodie minimeidoneus, quanquam afitoptimus maximus vobis,pcreá
    id quidem raro,ita nec defperädum dis quofdá principatui deftinabat,
    eft, vt in reliquis ciuibus aliquis ad quow in procreatione aurum immi
    cuftodiam aptus exoriatur, etfi hoc fcuit Ê de refùnt,& ipfi
    quoq; perraro accidat,in primis vbi certe honoratiffimi:at enim horum
    interfimiles,vniusq; generis matri miniftris in ipfà generatióe eorú ita
    monia ?trahunf, videlicet cuftodíi rofpexit,vt temperaturçargentum
    inter fe,atq;aliorum, vt agricolarú inderet. Alia fuit inferiorü, vt agri
    cúaliis fui generis: ijq; oés adid,qd colarú, artificumq; generandowra
    agunt natura prompti fint,atq; ha tio,quippe quorü nónullis ferri ali ' s;
    quid
    - -
    -——-—-- --_-_-_-_--

    Tra&atus Primus. . , 344


    - - - - -. -* •• - •_ _ -

    A quid inferrum fit,alijs vero, eris nó ná par effetcuftodes Appriú aliquid, D.


    nihil.Itaq; poftquá vos ita eftis edi feu habitatio fit,fèu âîiùd qduis pof d$te a'';
    i» ti,etfi eiufdem oés giiis, ingenijs tfi, fidere,qά cgteri non habeãt: dicitq; Š.
    - ac moribus diuerfis difcernimini:ac quéadmodü nihiliniquius eft,íjfiä.
    ita,etfi opmnibus penè Š paftoribus canes cuftodes gregis ita
    eft,vt fui generis, ac planè ftudio fi educentur,ac doceantur, vt incitan-;
    miles vobis liberos procreetis, nihi te,vel fame, vel formidine, vel con-,
    lofecius, qfiquidem ex auro argen fuetudine, atqueinttituto prauo in.
    - tum,acviciffim ex argento aux pro gregé ipfum irruant,ac deüorét,aut.
    ; ducitur, reliquisque in gfiibus hoc quouis afficiât incómodo, vt,pfe$to,
    I.
    fit,
    modo.f.ex
    tum oritur grg,vel aurum,vel argen ex canib* lupi effe&i videanf. Simi-.
    , & ècontrario, íí
    lis,&in cuftodib* rö eft, nihil abfur
    *
    r? vt nihil æque,ac liberorum naturâ, di* efle,j cos, ita deprauata natura,
    his Deus principibus ipfis mádauit,
    fieri, vt fuis ciuibus fint incómodo,
    * B &ingenium curent,& fi quid eisde ac noceant in primis,q ciuibns reli- ***
    i* teriorisimmixtum fit naturae,extra qs,& potentiores, & validiores fint : -

    æ. hant. Quòd fi illis förte gneus filius quocirca idipfum maxime in illis
    ,1 nafcatur,ne eius curam negligant, ipfis Reipublicae propugnatoribus
    â
    .…
    at vero corripiant,corrigantq;,qua cauendú eft. Poffitaütid quiuis fa
    tenus in eum obiurgatione profici cile ex his,quo* núc maxima in Re
    poffit,deinde opificibus,vel agricul pub. au6toritas eft,perfpicere. nam
    toribus tradatur. Rurfusq; fi ex ob vt primü princeps tyrannus deceffit,
    fcuris iftis contingat,vt auteus aliqs is.f.quieos cohibeat, conuertuntß
    s nafcatur,autargenteus, cum honó potentiores illi ad eos deuorandos,
    - ribus,ac dignitatibus promoueant, quiprgcipui funt, ac velut reliquo &
    ;* in cuftodes, & auxiliarios trâfcriben paftores. Eft ergo danda maiorë in
    & do. Hgc ergo ille Rempublicam cu modú opera, ne ita cuftodes affe&i
    : rans praecipit.Nam Appheta fi quan euadant, vt non folü optimi cufto
    ;? do Rempublicam interituram prg des,(èd ne vllo quidem möcuftodes
    É c dicit,ideo accidit,cüm princeps illi? habeantur.Eft itaq; magis confénta 1*
    * cuftos,vel ferreus extiterit, vel aene°. neum, ne quiuis cox propriú aliqd,
    á Hæcigitur perfuafio ciuibus adhuc feiunétú ab alijs poffideat, feu habi
    :; pueris tradetur,vt aligquoque tradi tationé, feu fuppelleétilé, feu aliud
    2 De habi- folent illi gtati. Deinde locüni habi qdcunq; volueris. Que vero ad vi
    3 É* tandi cuftodibus maxime opportu &tú,& induméta eok attinent,eacer
    :* ' num, & principibus Plato debere eé te quidem tot, tãtaq; ab alijsciuib*
    M. aitin fublimi,atque vnde ciuitatem accipiát,quot,quantisq; op* erit, vt ` _
    : omnem oculis fubijciant, & quicun nec defit quicj, nec fupfit. Auri ve
    :. que legi non obedire velit,ab illis pu ro, atq; argëti vfus nullus plané eis
    β niatur.praeterea ea in parte vrbis,vn conceditur, quin admonendi funt
    ■ de fi quis aliunde hoftis ciuitatem hoc pacto. Satis vobis abunde effe
    a inuaferit, eíi facilius arcere pofiint, debet, ô cuftodes, quód diuinum in
    * a„.„n... & vlcifci,&perfeggi. At poftquam animo donum continetis loco pecu
    : Ζ É de habitatione differuit, quaefiuit, niarum, ncq; corruptibili illo áuro
    » vobis.
    ]
    Paraph.in lib.deRepu.Plat.
    TG vobis opuseft. quid.n.magis abfur inde velut mercedis à ciuibus rece R.
    dum,çjàurum id præftantißimum, pturi funt, g iuoftes â fortunis ciuiú
    quod üobis 1 genitura infufum eft, repulerint. Sup hgc pofleffio etiam
    auro ifto mortalium contaminare ? ' cuftodesimpedit, retrahitque ab eo
    & vulg* fi quidem pecuniariafacul officio,ad qä penitus funt compara
    tate abutitur multa per inhonefta, ti. q, fi eorum agri, aut poflefliones
    & turpia : aurum vero, qä vobis in cuiúfuis generis ab hoftibus infe
    in
    e(t,immaculatum prorfus , ac purú ftentur, tunc certe ciues non pro na £3
    exiftit.Sic igitur nec vobis fas eft au tura officij fui defendent,fed ex acci - .
    ~tu
    rum aliud,uel argentum acquirere; denti: pugnabuntq; maxime, dum
    aut fub tectum recipere, nec quicú id bonorum fuorum curaexigct:pu
    huiufmodi perquirere, fed ne aureis gnâ vero detrectabunt, fi nulla talis
    quidem, aut argenteis poculis wti. impendeat neceffitas. Neq; quidem
    - Cur autem nociuum fit , cuftodem certe fieri poteft, quin hoc éis acci
    H bonaquguis aut pecunias poflidere, dat,fi locupletes,&opulenti fuerint. L.
    eò eft, q, fi vel agros,uel domos,uel Quamobrem fi quales optimi effe
    pecunias proprias habeat,veluti fibi poflunt cuftodes, tales eos fingam*,
    ipfi quifque poflideat, cupiatjue in eos oportet nihil poffidere, etiam.
    congerenda effe unicus inter omnes fi in poflèffione, & opibus aliqua
    eiues quatenus gí , ficque utreli virtus, feu felicitas comprehendere
    quos & odio habeat, & ab illis quo tur.cuftodes tii,vt cuftodes funt,di
    ue odio habeat, cæteriq; illi inter uites efle non debeant,cum non fim.
    eodem agitentur odio, neq; illis pliciter quaeratur, vt probi, feu feli
    cuftodibusThoc modo vllum magis ces:fed ea tú ratione, qua funt cu
    neceflàriâ bellú fit, jpp rem fuam, ftodes probi , (en felices. Verum Qgz ß
    non propter Rempub.tandéq; ipfis enimuero , fi quisita obijciet, ό viri quuntur,
    tractätur
    atque ciüibus reliquis, quin ét ipfis cùm feiungitis opes à cuftodibus, inTcrum.
    jnter fe id inimicitiarum, odij, infi non animaduertitis rem optimam
    diarum mutuarum intercedet,quod vos illis adimere: nempe illos hoc M.
    I in his noftris Rcbufpublicis agenti modo (vt Plato inquit) feruos, &
    bus accidit. quae fane caufa eft non inopes facitis, & omni pofleflione
    nunquam, vtin Répub. ipfam con exuitis: Refponderi poteft,perinde
    iurent,illamq; 2ficiant, ac perdant: nos facere,acfiquis (exempligra)di
    ac,ut paucis dicam,ciues reliqui illis cat pictori humanam figuram pin
    pro hoftibus erunt, ac uiciflim nec genti,ne membrum corporis pftan
    iècus ipfi quàm hoftcs externi ciui tiflimum prgftantiflimo colorc exor
    bus erunt formidabiles , neque, fi naret,nempe ita alioqui oculos, fi
    qfiq; cum exteris pugnant . verum pingendi eflènt, exornaridebere co
    hoccertamen, & naturæ fuæ pro lorc purpureo, non nigro: at vero
    rium erit, quippe pro pofleflioni ipfe perfiiafum habcat, oculi figurâ
    us,pro feipfis, non pro ciuibus pe non fimpliciter fpeciofàm effe debe
    riclitabuntùr. quanquam hi certè re , aut quolibet praeftanti colore
    ciues ipfos libéter periculo eximant, pictam, verum eo coiore, quo oculi .
    fi pofiint. hoc tamé libentius,fiquid aétio fignificatur , aut expeditifli- . :
    Dua
    I. A ; Tra&tatus Primus. ^ 345
    | A mareddit. Quę quidem ratio in cu dú in Ethicis Arifto.adNieomach£ B
    ftodibus eadé eft,vt non,in cis defy „Pbatum eft,neceflària quidem funt
    deremus fimpliciter, atq;abfolute in his noftris Rebufpublicis pgrew
    felicitatem, fcd quatenus cuftodcs inter fe permutandarum jÉÉ
    funt. Id inquam ita intelligimus,fi té,atq; moleftiam, veluti quali me
    modo fumptus facicndi modus, ac dium quiddam intercedant,rebus à
    1 moderatio pro virtute habeatur. fe inuicé differentibus, quò gquitas
    | An alij Tandem póftcaj cuftodibus nihil cain permutatione conferuetur, in
    £;i eflè poffidendum „pbauit, ad artifi re planè,qug ggreadmodum aequita
    Š ccs,&reliquos opéîarios orationcm tem admittit.Difficultas autem hgc
    [$eant.T tranftulit, quærens numin hac Re; ermutandi atq; jngqualitas eft hu
    - pu.hmói hominibus ita permitten iufìnodi, yeluti fi àgricola aratorio
    da fit poffeffio,vt ex fua arte, vel ope aliquo inftrumento indigeat, nihil
    raqugftum faciant, & ficacquirant certè habeat, qd fabro ferrario per
    ; fibi rem,atque augeant. Atq; in eâ mutet,nifi qd ad, vi&tum pertineat. E.
    B ille fhiam cònuenit,vnam ŠÅ quid auté fi faber ferrarius annona
    ad congerendas opes attinet cufto affiuens indumento eguerit, aut ali
    dum,& reliquorum rationem, neq; quo alio gúc, quo pacto intcr iftos
    quicquam huic Repu.deterius acci permutatio contrahetur? nonne co
    dcre poße,§ fi vel inopiam, vel opu gentur rcm excogitare,çjvifua quam
    lentiàm fibi recipiant.Et quidem,fi fi res oés comprehendat* quam cùm
    opificib* artem fuam qugftuariam colonus ille fabro dederit,& accepe
    efte permittamus,ad cum fincm diri ritinuicem aratorium inftfm , con
    gent,ad qugftum.f.&adea,quçcun fultum ét fit fabro ad eam rem, qua
    que congerédis opibus conducunt: indigeat.ltidemq; hocipfum in reli
    , , ita vt non nifi cafu quodam ciuib* quis ciuibus eandem rónem habet,
    fuis vtiles fint, fitque eorum ars non Congerent igifagricolæ id frumen
    ad id;, quamobrem inftituta eft tra ti,atque annonae reliqug , quatenus
    ; ; &tata,& agitata,q uin cius(quem di adfefpe&tat,quod & fibi, & ciuibus
    ' ' ximus) qügttus gratia, quô necefle neceflarium eft. Adhuc fabri ex fua F
    c fit perueffum iri,verum, legitimum arte,quae ciuibus conducunt, cura
    finem artis, ipfum ciuium emolumé bunt:fic textores,fic architecti, ftru
    tum.Illi infùper diuites fa&ti,confe &toresque. Et ctt in ciuitategenus
    quens eft,artem fuam vt negligant, quoddã numerariü, ad qd velut ad
    ac conténant,& exinde ocio,ac defi regulâ frumétum,inftrumentaq;,&
    dia corrumpanf,vt cum neceflitasar rcliqua inter fe & comparantur, &
    tis fuæ vfum repctat, carius fua oia compenfantur. Atque ita facile ciui
    vcndant,dctcrioraq; multo faciant. bus omnibus2municantur, pro cu
    Propterea in hac Repub. Plato vo iufque neceflitate,& commodo. Dc
    luit non licere cuiquã aliquid fcor his aütatubus id intcllcctücé opor
    fum ab alijs poflidére,veluti ex arbi tct,quae ipfæ neccflàriae fint,nofi q
    trio fuo : prætcrcaq; neq; auri;neq; dem ad voluptaté, & dclcctationem
    De Nunni argenti vfum vllum cflc ncccflàriû, adinucatæ funt: cuius generis ars
    vfu. aüiü fiquidé,&argcntü, quëadmo cftynguétaria,Pictoria, [culptoria,
    7. Moral.cücö.Aucr. XX `
    *** Paraph.in lib.deRepublat.
    G &ánnulo* öficiédorum, aligij;id liccά; facultatis morem, acexperien *
    genus quales in Rebufpublicis no tiam induerint, ad qug etiam natu
    ris plurime vfurpantur.In illa auté ralis aptitudo accedät,haud (ècus fe
    Platonica certí É nulla pecunia, ac aduerfus diuites illos, & opulenros
    fíìmo opus effe. Nec numerus qui gerant, q lupus aduerfus bene pin
    dé artificü ita temerein ipfa effe de gues, & obefas oues: adeo certe, vt
    bet,vt nunc diminuaffortè,ntic cre inon fit alienü credere,cü duplo, tri
    fcat,eo mö,vt qfiq; artes ipfae abole ploq; pluribus illos congredi pofle.
    ri poffint, ac deficere: vt in tonfori Hoc fanèpoffit quis ex latronibus
    bus, & alijs qin Rebufpublicis no defertae Aräbig, & alijs hmói fortib*
    ftris artes fuas exercent, manifeftum viris egenis,q nihilofècius opulentâ
    eft. ve\ fingularum artium neceffa uamüis, & diuitem gentem facile
    riarum, atq; vtilifioibus ciuib', tot ÄÈÉ. Id quoq; rex
    affumant artifices, quot poffint pu Arabùm aduerfus Perfaw regé exg
    H blice fufficere: vt in?gricultura,& tuseft. Pręterea quoq; huic Reipu
    textoria arte eft faciendü Quae vero blics bellum, fi qii contingatid,ne
    non omnibus,fedgeneri cuidam ci cef{eeftcontra ciuitatem vnam,aut
    aium vtilisfuerit,eius Apportione,ac cótra duas accidere.Sed finge duas,
    róne eorum, quibus prodeft, artifi eô certe facilius,qfiquidem miflain
    ces numerabuntur. huius autem ge alterutrâ illave ciuitatum legatione,
    neris eft ars cöficiendo : ftgnorum. aut exhortabitur, aut deprecabitur,
    Hinc quoq; rönabileeft, huius Rei hoc modo.Nobis quidë,ô viri,neq;
    publicae ciuem nullum „parbitrio, auri, nequeargenti vfus vllus eft,fed
    ac voluntate liberis procreãdis ope neque id leges noftræ finunt,quod
    ram dare:neq; cü quia voluerit ægre ipfüm vobis fanèfas eft. vobis igit.
    di,fed adhibito mö,acróne, proge rönibusq; veftris conferat, nobifcú
    neris cuiufq; cóferuatione,cüius in aduerfus alios belli focietaté inire,
    $epub. certú,& definitum numerô donec facultates illorü, & pecunias
    eflè volumus, vt poftea dicetur pla diripuerim', nonne certiffimum eft;
    1 nius,quoin fermone decuftodôïc6 gualifcüq; fit illa ciuitas, ab illa eos
    cubitu agetur. Poftquam igitur ab in amicitiá,& fœdera recipi? Enim- *
    hac Republ.auri;atq; argefitivfum uero fi quifpiam obijciat,timédum
    exclufit, fubdubitare vifiis eft, qui ef{e,ne contraéta amicitia, & pcuflo !
    hæc ciuitas aduerfùs opulétam,atq; fœdere, parta ét vi&toria, aάis prae
    amplâ bellú fuftcntare poffit: ac pé dis,cumulataquepecunia , altera il
    riculum vf, ne amplg illi ciuitatiim la ciuitas opulentior inde, ac ditior
    par futura fit. Tandem rfidit re dili huic ciuitati noftrs pauperi bellum
    genter confyderata, contrarium po inferat,ac forfan etiá fuperet: Huic
    tius videri, fiquidem diuitiae, opesq; rfidet Plato, fecus ré efle atq; opina
    pofleflores fuos tum contumaces, tur ille,cú nulla,ne cogitati quidé ci
    tum bellicae rei imperitos, & exper uitas poflit vere vna, 5ter hanc,quá
    tes maximeefficiunt.quamobrem fi condere conamur. Aliae quidé certe
    quo paéto diximus, cuftodes educa ciuitates quotquot funt, ét fingulae,
    si,inftitutiq; fuerit,& militaris, bel multc quidéin£funt,& varig, quá
    - -
    tare
    -_-_

    .* Tra&atusPrimus: - '346
    A uis vni* circôfcriptione loci capian?. fèrifacile pofTit. At principes hüiüs b
    illis enim Reipublicę adminiftratio ciuitatis, puta de magnitudine,&
    curae reifamiliarisinferuit, non rei exiguitate ipfius cóftituere debere;
    familiaris cura adminiftratiöi Reip. necnon de cuftodum,& cuiufuis ar
    quare in illis hoc vnius ciuitatis no tificü generis numero. Res.n.in haq
    men profe&o eft fuppofititiom : in Repub. non aliter, atq; in natura fe
    vera autem, ac legitima Repub. ac habet. velut.n.humangaétiöes,hu
    partibus eius ea eft ratio,quá in vni manaçj; corpora nó méfura quáuis
    ùerfo corpore, & mébris cernereeft: ficiuntur,neq; exigua, vtin fabulis
    partes etenim corporis, vt funt ma tur Pygmeos cubitalis, aut vnius
    nus,'pedes,acreliquc,antequã corp* palmi ftäturę effe:neq; magna,atq?
    vniuerfum conftäret,fa&ae eius par enormi, vt Gigátes olim fùiffeferti?
    ticulæ gratiafunt, que toto in cor altitudinis fexaginta palmone, hisq;
    reprinceps eft: noftris autem Re fimilia monftrâ: verô quadam certa,
    ufpublicis non is eft partium con magnitudine,}qualis cómplurib* in E
    B fenfus in vniuerfum. nam velutivi hoíbus reperit. Nec hoc tfi in natu
    quadam inter eas concurfus fierifo ra perfpicitur,verum in artificialib*
    1èt,eó.f.vt finguli rem fuam dome ét iebus: ficut nö ex quauis voculae
    fticâ curent cuftodiantque. id quod menfurain Mufica iâ harmonieres
    minime efi fallere pöt,qui aliquan fultat, quod Muficae fit conueniés.
    tifperin hac fcientia verfàtus fit. Et §§ j
    ergo fortaffealigs, ciuita
    tandé Plato huiufmodi ciuitates bi tis huius, quátaq; magnitudo, quis
    fariã diuifàs afferit, in pauperes fig cuftodum?numerus efîè debeat*cuf
    dé,& opulétas,atq; vtroq; ex mébro egdé, eâ rönëvariari;p téporis, loci,
    multiplices,ac varias prodire:& tum vicinoríq; Ppfo e varietate, atq; ná
    etiâ, cùm pauperib* ciuibus eius ci rfidebimtis.quocirca,vt de ea recon
    uitatis conceffa fuerint bona diuitú ftituat,,ppriùmipfius ciuilis cöie&u
    ciuitatis eiufdem,non minus perni rc eft: jfacultas experientia cóftat,
    ciofum, & exitiale bellum exóritu* & vniuerfà illa,atq; generalia difpi
    in ea imperita ciuitate, $i fi revera cit, quoufq; fingulis in rebns velùti ,
    duae eflent ciuitates iter fefepugná materiis fubie&is verfen?. At Plato p
    Qualis áe tes.Proindehgc,quá inftituimus,ci Ä; dú & téporis fui,& gétiam
    ûíôáéT uitas ampla quidé fpacio erit, valo nitimav rönë habet,huius Reipu.
    ciuitas. risq;,ac roboris(vtinquit Plato)exi cuftodes, propugnatoresq; mimefa
    mij, quanquam propugnatoribus tis futuros arbitra£. In qüé rónibus
    duntaxat mille defendatur. deillis Galen* inueâ* eft,dicés,illâ opinio- caiens•
    etenim hoc dicitur, ex eis viginti oí né Platonis,fi ad gtaté noftrâ trâsfe- §¤Ã;
    negocio liberos,hoftes ducétos vin re£abfurdâ fore. Qua in re Galenus tonem.T*
    cere. Ad haec, haec ciuitas, neq; ma gdé,regni illius ßftätiä,qd fua aetate
    nitudine quauis, nequefpacio effe maximü fuit, fpe&tabat:at Plato vi
    ebet, ex qua numerus hic bellato* dea?quidé non ita fenfiffe,vt réali
    exeat:neq; tam exigua,paruaque,vt tereffe non poffe putaret, ficuti neq;
    finitimis populis fit facilis expugna aliis in reb*, quas in vniuerfum trá
    tu, ncq;£tvafta,vt in ea,&arafi, & &at , fèd id tá dixit, quantü & zta
    * •
    - XX ij tis
    -

    * s Paraph.in lib.deRepu.Plato.
    G tisfúeró,&generis,videlicet Græcae opus intelligo, adquod natura qfq; K
    cöditio poftulabat?quis enim aliter cöparatus eft. vtq; fummatim com
    jntelligere poffit, cùm hanc Rempu prehendam, prgcepta hgcoia,&ad
    licamiaduerfus omnes mortales pu monitiones,quae ad have legum ob
    naturâ eflècertum fit? Quòd igif feruationéfaciunt, neq; nön aliarú
    ?lato hoc non aduerterat minime ét, quae poftea cömemorabuntur, vt
    cöuenire? Forfan,& quis dicat, Pla quæ de virorum,ac fœminax copu
    tonem vniufcuiufq; ciuitatis bene latione, de procreãdis liberis agunt,
    inftitute multitudinem non debere haec inquam prccepta difficiliănon
    efle numerofiorem, quæ vno loco, funt, nec jviris hmói, aut molefta,
    vnaq; vrbe contineatür:adhuius ta aut grauia fint, qn potius leuia his,
    mé exemplum multę alic ciuitates qui in hac, quâ éducandi, atq;infti
    debitum, certumq; modum, nume tuendi róné praefcripfimus, Mufica
    rumq; ciuium habebunt. Quæ res, videlicet, atq; Gymnaftica adoleue
    fiita habet,nihilominus tfi ex loco rint. Et qd ad Muficam quidé atti
    j{ rum varietate ratio quoq; varia erit. net, cauëdü in primis eft,negd prae- t;
    Ac verißimü quidéêft,diffinitü effe ter conftitutü prioribus legib* mo-,
    debere felicis cuiusque ciuitatis, & dum innouet. nanq; id,fiötingat,
    multitudincm,& magnitudiné.quis ciuitas ipfa facile çgrotauerit, idque
    aütvnicuiq; numeruspraefiniendus erit clam omnib?. Nec minus,Ppte
    fit, nonni(i explorata,& regionis,& rea interim affeétus, animi traiiquil
    incolarü natura dijudicari poteft. litate,& quiete retinebitur,quoufq;
    cuius rei fignificationem quandam infinuante (= magis, magisq; perni
    di&tum illiid à profefforibüs noftrae cie,advltimú resäd legü corruptelâ,
    legis habet, Mifit,aiunt,ad rubrum, & mox redierit.Eft pręterea mianife
    atq; ad nigrü, qâ quidem, etfiPlato ftum, quotquot his in legibus infti
    pon cenfet,haec tfi eft Arift.fhia,cu tutionibusq; vlib* enutritifuerint,
    ius de veritate minime dubitatur. fuopte ingenio ad quâplurimasÉ
    Inquit igitur Plato, egregiam ad uatas legesqptimas deuenire poffe.
    I miniftrationem in hanc formulam quo in genere eft,reuereri parentes, „
    . compofitam, cuiufmodi ciuitatem &corâ maiorib* natu, fenioribusq;
    * hanc efle diximus, definitæ, & ma tacere,atq; reliquæ etiam leges, qug
    gnitudinis,& multitudinis eflè. qd in actione verfàntur. Quamobrem
    íá pauloquidem faciliuseft, jid, priuata haec officia nihiIattinebit,
    $ fuperius diximus, oporte tanj leges , atq; ftatuta defcribere.,
    reficui nafcafexcuftodibus æneus,
    -- -- '
    nã vniuerfarü rerü legesillæ, fi recte,
    eum ad inferiorem ordiné traduci: atq; ordine fcranf, ciues quidem ad.
    '2trà,fi alijs 2tingat aureum filium, has particulares fua fpontc moue
    aut argenteum gignere, intercufto bunt,ac facile cú vnicuiq;,ita cóftet
    des ciicoaptari. Quae oia ita praeci puerilis educationis, & fiaturæ, ini
    piuntur, vt oés in hac Repu. fiati in tijq; ró, vt tota deinde vita fequat, &,
    ynam rem natura magiftra confen appetat,quod fimile Ëj: çonfor-,
    tiant. fiquidem vno in opere oés, ac me illis,feu bona fuerint, feu mala..
    finguli intcr fe conueniunt: id autë Ac cquidé,qui partialib'legib* mo-,
    •. • a- -•• •• - - res
    --_-_.-———_-- -

    … Tra&atus Primus. * 347


    AF res formareinftituerit, omiffis gene primordio deiuftitiaquidnam effèt I0
    ralibusillis, quod ipfum quidé non Plato attétauit requirere, 2futauitq;
    ucilegü conditores fecerunt,is fa quicquid de iuftitiacelebriores fua
    Inè Medico fimilis fit, q ægrotos cu aetate opiniones affeuerant : acerat
    cst,quorum diffoluta in cibo,& po ipfe pollicitusprimínaturáiuftitiae
    tu, & venere libido obftet, nec vlla in Rep. oftendere,obidipfum poft
    profit cura,quia non cohibita inté modú iufbitiae ipfius in aliqua vna
    perantia eorú, quicquid adhibetur anima näm explicabit, vt fueritin
    medicinæ augebit, multiplicabitq; Rep.id clarius expofitú.quemadmo
    aegritudiné, potiufquá fedabit. Pr6 dú, figs fcriptü aliqd exiguiffimis,
    inde, & quifquis partiales has leges, ac tenuiffimis literis,& pröcul à no
    & veluti fingularesimponere cona bis interuallo fèparatis,vtlegamus
    bitur, nunquam à corrigendis his, É ;idé illud alibi maiufcu
    emendandisq; quiefcet,in quo vno is,grandiufculisq; literis fcriptü vi
    oësnihilominus,&acquiefcunt,& deamus, paruoq;id à nobis fpatio
    b confidupt.gn ipß quoq; ea ratione £iunga?: nobis£erte agruentiusyi . t
    utat fe finé attigifle, â quo ;pfe&o ÉÉ accómodi* grafidiufculis his E.
    É fíì - i?£; in chara&eribus
    primú vti: quibusfaci
    É; legú2ditorib*probatum
    , quow ad nos le perceptis, deinde minutulos illos
    iftoria tradita eft, fuit. nullo legemusnegocio.ita resfe ha
    Quifquisitaq; hm6iRefpub. corri bet, quöd adiuftitiam Reipublicae,
    gere(vtinquit Plato)enite£perinde & alicuius vnius aiaeattinet. Qua
    erit, ac fi vnú ex hydrae capitib* am róne ét,vt di&üä nobis prius eft,an
    putet, inutile quidé id, atq;abfurdí tequâ iuftitiae naturâ ófone profe
    faciés, qfiquidép reliqua`capitave quaf,coepit illam ipfam in moribus
    nenum nihilofècius emittatür. Eft ac vita iuftc ciuitatisde(cribere qua
    ergo neceffelegibus his,q de vniuer liseffet. Ac deinde,vt primum inea
    * fo genere p¢ipiüt, innitiin primis, difputatione, q de vitâ, & inftituto
    quales à nobis nönullæ di&ae funt, Reipub.inftitüta eft,natura iuftitis
    dicenturq; in pofteríi. Inquitinfu mahifefta erit,iuftitiam ipfam pfe
    c per Plato, legé, q de templórü ædifi
    qualis fit oftédereaggredie£:eadíq;
    ne iis, ά catione, de?ftituédis oratoriis,deni opera ciuitatéillâ fàΕ efle, for
    ad facra
    que de precibus,de fàcrificiis,de do temά;, ac téperatáoftédet. De quib* D. qu.
    gtinent.
    nariis agit, docetijs, jofa,& huma yirtutibus quatuor, quę in hac Re- tuo£ vir
    nü animiü fubigunt,&Deum,atque Pu.inueniun£hic inueftigat,qugnâ tutibus.
    £;jj laudi5* extollunt, colütq;, fit vniufcuiufq; natura:in quâ Rei
    eâ,flegem Prophetae, qui diuinum pub. parte fingnlae eniteant. Incoe
    mandatú referatarbitrio permitten
    dá:quafirem hmói diuinâ eflevelit,
    íj; â sapienriA difputationem, De sagi&.
    neminélatere
    tua.
    ac dixit Remp. hanc
    & quicquid eius in ciuitatib* repe fapientia, & fciainftru&iffimä. nâ,
    rif,acceptandum qualitercunq; tra & quacüq; de re deliberat,2filiova
    ditú eft,qfh hoc,velut legitimisom let,& prudétiain inftituédis legibus
    nibus aftitutionibus legibusq; ipfis atq; fanétionibus,quarü nuncinen
    cóceft. Atqfiquidem in huiuslibri tionéfacimus. At óptima guberna*
    XX iij tio,
    - -

    - - Paraph.in lib.deRepub.Plato.
    G tio, optimusq; rhödus, etfi qdá£ia timoribus, neccupiditatibus ab&ovg 13
    omnino fit, non poflumus tfi dicere animo fortitudinis opinio, fenten
    eiufmodi optimãgubernationé, at tiaq; dimoueatur;cöírâ vero,fi edu
    quemodùin hac Repu. reperiri, gg catifuerint aliter,tuncillis facileani
    operarias artes, exépligfa, ÉÉ agri mo excidet fortitudinis propofitú.
    culturá,vel artem teâonicâ. e[tergo Quod ipfum, fi vis, exëplo tibi per
    illa quidem fapiens, acipfa, de quia
    facili planum (inquit Plato)faciám.
    nunc traótatur,fcia. Neq; quis, nifi
    Fullones quidcm hofti quandocûq;
    immerito,abnuat hanc fciam ex co purpureo colore pannüadamuffim
    É finis humani perfici, cùm infe&turi funt,vt dolor ipfe deletine
    gcadminiftratio ad eã maximeac $ig; , eosante omnia ex tot diuer
    cedat. Nec quenquã fugere pöt, hu is coloribus album deligere; quem
    manü nos fiaé fcientiis cötéplatiuis deinde non modica opera ad reci
    cöfiderare,cognofcereq;. Quocirca pi&dum colorem prcparant, vt quã
    haec Refpub.duplici fcientia : gene optime purpureum recipiat:atq; ita,
    pa refàpiës appellabitur,&eo quòd ad demü cöpagatü colore tinguntpur- t.
    '5 agédú,& eo quod ad cognofcédum pureo: ac demú,quod ita infectum
    ióftitutü eft.Quctfi certe fàpiëtiain eft,neq; abfterfione,neq; ablutione
    minimahui* ciuitatis parte gfiftet, quauis coloré perdere pöt.q» fifortè
    in ipfis quidé ÉÉÉÉÉÉ ma
    pannus non fuerit ita íparatus,faci
    turæ,vt prgftantiffimae, funt femper lè color ipfe à detergentibus, aut di
    admodü pauci, fi reliqua*artiü,aut lui, aut deleri potefit. Quæ ratio, &
    fabriliü,aut qftuariarü profeftorib* in cuftodib* eadem eft, fiTiö ea, qua
    comparentur : &fapientia quidem diximus inftitutione,atq; difciplina
    illa ipfo in principe Reip. ineffede cducati, & quafi præparáti fuerint,
    bct,eademq; ciuitati dfiari.Principes neq; natura eorum ad idipfum dclc
    srgo huius Reipublicæ fapiêtes effe &ta.tunc enim magnopere verédum
    oportet.Atq; ita nobis noh perperâ cffet,ne fortis,ac cóftás opinio,qua
    explicatú efle putamus,quo in gene fi color ab eorú aio facile fugiat,at
    refciæ hæc Refpublica dicaffajiés, que deleatur. Neq; quidé ά fit
    {&quain parteipfiusfàpiëtia cöllet, ad detergendas,extirpandasq; virtu
    . F o R T 1 rv d o autem, quae ad
    De forti- tes potentius voluntate ipfà, aut cu
    ζ hácRépub.fpectat,eft nihilaliud,j piditate,aut dolore,aut metu. At ve
    obferuatio förtis cuiufdá opiniöis,
    - 1 --
    ro virtus hgc fortitudinis,quain ci
    . atq; ele&tiöis,& quafi adhibita dili uitatis parte, quo in negocio emi
    gétia, vt oib* in hoib* natura ad eã neat,neminem latere puto: câ fiqui
    affeétis, rata fit,& pmanens,cótraq; dem maxime eorum propriam eflc,
    terrétia,ac oiaillicétia. Intelligo aút quorú natura, vt maximopereido
    ' p terribilia illa,timoré ipfum;atque nea ad cuftodiam delecta eft, quo
    doloré: per illecebras, cócupifcétias fanèad hanc partem adimplendam
    oës, & voluptates. Eft autem perfpi dclegimus. eft enim ( vt puto) cla
    quum,fi ita populus(vt defcripfimus rum, nullam ciuitatem,aut fortem,
    fupra) doceatür, atqueinftituatur, aut timidam dici, ita vt, vel in om
    Mufica,f& Gymnaftica,fore,vt,ncs nibus cius partibus , aut in quauit.
    • *• * • A** •• - - " ' carum
    -----—-——
    Tra&atus Primus. • • ** 348 1

    * earum exiftat fortitudo, vel timidi- ratur,nifi quod temperatumfit: f&- D


    tas:qua* neutra, neque in diuitum cus in fapientia, & fortitudine res ha
    genere, neque in giie fabrorum in bet: quibus virtutib* neceffecit par
    üeniatur, verum cuftodib* ipfis illæ tes aliquas Reipublicae carere, cum
    ipfæ funtpeculiares. Eft itaq; à no hcc temperantia per vniuerfas cur
    bis expofitum,& quid fit hgc virtus, rat,ac diffundatur. ftatimq; acpri
    & quàm Reipub.partem fpc&tet.fu mo quoq; tempore tradenda effoi
    perfunt igitur dus in ciuitate virtu bus in ipfa educatione, contrariüq;
    tes examinandæ,Téperantia,& Iu vitium arcédum. Atq;in hunc mo
    ftitia:tumq; quidnam ipfae fint,& dum quid ipfa eflet Temperantia,
    cui ciuitatis parti attributç dicendú. quatenus Reipub.ineflèt,dictum eft
    De Tépe- . T E m p E x AN r 1 a m certè non a nobis : reftat vt de quarta virtute,
    *an***• maléin cibo,& potu, & venere me cui'gratia ab initio inie£ta quçftio
    diocritaté quandâ dixerimus: eüéjue eft,fermonem inftituamus. -

    appellam* temperantem , qui perfe I v s r 1 r 1 A itaq; eft in hac Re- Ε


    * Fíôáérationem'hanc gtinuiare poß pub.& Prudentia, jeadé iuftitis ip- De Iumi.
    fit. Simile id$ de Tempc íiusa&i* eft,nihil aliud, quàm quód tia.
    rantia df,eam quidé efleabftinentiâ fuperius diximus, cùm j. regimine
    quâdam animæ, & cohibitionem à huius Reipub.agebatur. Siquidem
    voluptatibus & cupiditatibus. Dici illic dicebamus, fingulos quofque
    mus infup, téperatum hoiem feipfo in hac ciuitate op* vnicum praeftare
    potentioré cflc, & fuiipfius victoré. debere , ad qd eum ipfum natura p
    qui fermo in hunc {enfum accipien parauiflei:eamq;iuftitiam effe, quiae
    dus eft,vt cùm praecipua* in homi optimum ftatum ciuitati, ac perpc
    ne partium altera ßftantior fit,& no tuum quidem exhiberet,quandiu in
    bilior, intellectus quidem ipfe,altc eadem exerceretur,ac tres illas fupe
    ra vilior,ipfa.f.cócupifcendi pars: fi riores, quarum paulo ante difputa
    β{tantior illa præualeat, imperetq; tionem terminauimus, ciuitati eidé
    viliori,ac vilior illi fubiecta fit, dici præberet.quod totum non nifi vno,
    £ mus tunc ip(um fibiipfi dominari. & imperantium,& fubditorum,ple -

    Ediucr{ò, fiabiectiori partimelior il bifvc confenfu ad obfèruationem, rc


    la fubijciatur, idq;, aut gg vitiofam uerentiamq; legum fieri potcft:tan
    ¢ducationé,aut Pp aliud quiduis in quam haec (ane quidem facultas „P
    commgdü ipfum, tunc fibiipfiimpa mifcuc in pueris, in mulieribus, in
    rem cffe , atque feruire affirmemus. feruis,in liberis,magiftratibusq;, &
    quae ratio vtrobiq; ppetua eft. Hoc priuatis ac demum in omnibus Rei
    igif modo dubitari non pöt, ciuita pub.partib* infit. quod ita intelligi
    tçm noftram,& fibi, & alijs impera tur, fi vnufquifque deftinatum É;
    re:eamq; virtutcm non in vno tantú a natura opus amplectatur,nec alie
    gcncrc effe,velutin principibus, fcd num vnquam concupifcat. Erit igi
    in vniuerfo etiam populo. At nec in tur haec Rcfpub.ita dcmum iufta,fi
    ppcre humano perfcctum quicquã conuentu,atque multitudinc iufto
    vnum, atque adco humanum dici rum göftiterit, dü finguli propriam
    potett, quacunquc cx virtutc acqui fibi, atq; affignatam áctiohcmiciu;i
    *.* . XX iiij cxcr
    * : Paraph.in lib.deRcpu Plat.
    G exerceit.Quo ingfieciuilis quoque cupifcimus in offició fu6fint;td&; I$
    aequitas comfhenditur: ficuti in ci ipfum & modo &rpe debito agant:
    uitatibusiniquitatem ponimus, ip ex qua ét róne hanc Rempublicam
    £àm quidéiniuftitiae cám non aliter ponimus,fapientem,fortem, tempe
    effe,íi fi finguli ciues plus vna re agé ratâ effe. Quôd fi he tres naturae in
    da aggredianf,acexalia in aliam fe vna qnadanî aîa reperiantur,ac perfi
    trásférant, ex alioq; muuere1 aliud, ciantur,non aliter in ciuitate iuftitia
    ac per multos deinceps ordines, gra erit,& prudentia, quâm partibus il
    dusâ; vagent. Qä licet videri poffit lis ita affe&is,vt r6ipfa imperet, relt
    ciuitati mnime nocere, praefertim quæ duæ iracundia, &cupiditas ob
    ä ad eas artes attinet, q opificum temperent: cú neminem lateat,non
    unt, atq; artificá, manifeftütfi eft, potuifle has partes in ciuitate fingi,
    in his quoq; artibus eâ permutatio nifi in aia inuenirentur.nam quàli
    né Reipublice incommodare: qué ter iuftitia in ciuitate effe intelligi
    H admodá fi quaeftuarius natura, vel rur,nifi quatenus in ciuibus efl? Ae.
    diuitijs,vel robore elatus, aut cuiuf in Naturali quidéphilofophia ofté 1.
    uis gfiisalio impulfus in militarem fum eft, duas ineffe nobis contra
    ordinem tranfireconetur,fiue(quod rias interfevires,rönem,& concupi
    indignius quidé eft) miles in cöfula fkentiam, in duo videlicet cupidita
    rem;& cuftodú ipfo* dignitaté afcé té,& iracundiâ.hoc fcãm manifeftú
    dere contendat. vtrunq;.n.ciuitaté eft,cùm ipfi faepeexperiamurcupidf
    magna afficitia&tura. id qά έt tu ex tati iracundiam repugnare, atq;int
    ciuitatib* noftrisfacile comprobes. perare, veluti inftfm quoddam fit,
    quibus oibus expofitis, iuftitia qd quo cupiditatêretundimus: ideoq;
    fitperfpicuüeft,ipfamq;in vniuer accidit n6infrequéter, vt fi qfi cupi
    fàs huius ciuitatis partés effe diffu ditate íter rönem agitamur,atque
    fàm. Cuius nám,vtin ciuitatib* effe diftrahimur,irafcamur quidem. Có
    intelligitur,poftjeft Plato execut*, igitur resita fe habeat, ac tres ille in
    ad eam ferationem conuertit perue anima facultates exiftant: quemad
    I ftigandam, an ipfâ in vnica quapiá modum in ciuitate non fünt, nifi M
    anima inueniri poffit, quæ fit ciuili earatione,qua ipfae in anima inue
    iuftitię fimilis,an fecus fi fit,bene g niuntur: erit quidem iuftitia, & ae
    dé: fi non fit, fe ad traétatum ciuilis quitas vnius çuiufpiam animae ita
    iuftitię referet.Et quidé qugcunque demú, fi fingulæ illæ partes fuo, ac
    £m mägis ac minüs tantummô âif „Pprio munerepfungantur, quem
    admodum in ciuitate diximus. Ac
    fèrunt,\nius effe generis neceflè eft:
    nec ha&en* in vno quicj eft, quod fi itaque omnes animae partes con
    fit alteri contrariú: qua róne in vni fpirabunt , vt ratio , tanquam fa
    ca aiaiuftitiam, & aequitatém nihil piens dominetur: irafcendivis ob
    differre clarum eft ab ea, jin ciuita fequatur illi, atque fubijciatur, ac
    te ponitur. Inquit ad hæc,hmöici próprio incitata feruore aduerfus
    uifem efle iuftitiam.f.ex tribus natu çontrarium quidlibet pugnet. Qu¢
    ris illis fingulæ videlicet, & qua di fanè concordia , & velut confenfus
    fcimus,& quairafcimur,&quacon vnain anima per Muficam,& Gym
    mafticam
    _•_ _._…_

    ' Traétatus Primus. . 349


    A nafticam conficitnr. qfiquidé Gym perent,atq; opprimât: ita res í? D
    naftica ipfà irafcendi partem corro in afa habet.nam eius demum cö 1

    borat,& fortitudine inftruit: Mufica, ftit fànitas,fi parti rationali tota afa
    eam ipfam,& difciplinae capacem,& c6fpiret:aegritudo,fi illi reliquæ par
    röni óbfequentem facit. ac ille due tes impereht.hoc modo virtus, fàni
    quidem partes, fi fic componentur, tas quaedá eft, & pulchritudo: vitiô
    atq; puenient, tertiae qus (upere(t, vero,deformitas quædã, atque aegri
    partiinft'tuendae 2ferent, atq; coa tudo.acita fanè fànitas eft vna,vtvit
    ptabuntur. Quáobrem eadé róne, tus,nec alia de câ proba ciuitas vna
    eademçj; parte, vnumquemlibet ho eft:vitia aút fic ditierfa funt , & plu*
    minem (àpientévocamus,qua ciuita ra,vt morbi ipfi mltiplices, & varijs
    tem fift & têperatam & fortem : idq; Ob idq; malè inftitutæ ciuitates,fim
    cum eum, qui rónis prgcepta prima ulæ ét,plures quodá modo funt,&c
    quæq; obferuat,acretinet, forté ap iuerfae:quae tfi'quatuor É
    b pellemus.Id vero quod femperdixi, vtpoftmodú dice?, cöprehendütur.
    intelligo in ipfo formidinistpe, ip Vera autem, acre&ta adminiftratio
    foq; dolore imminente,vel vólupta duobus tantum noibus appellatur.
    te:& ita ciuitatis fortitudiné diffini nam vel vnius gubernatione, regnú
    uimus. Itidem & h6ét ipfefapiens dicef: aut pluriüm optimorum, fta
    eft,in quo penes rónis pártem rerú tus optimátú appellábi?. Abfolutio De his in
    oíum eft arbitrium, cgteris partibus itaq; de virtutüm generibus £rmos §¤i.
    - - - - - -

    illi morem gerentibus, vtin ciuitate ne earú, qin hac çiuitate exiftunt, íí
    cffe folet : deq; non hic téperatus vir refert fe ad ea perfèquenda, quæ de
    eft, qui eft téperatæ ciuitàti fimilis. cuftodibus reliqua erant:quo videli
    ob idçj; quifquis naturam huins, q. cet modo cú vxoribus congredi de*
    inftituitur ciuitatis fuerit affecutus, beant, qualiter liberos educare,qno
    maximeis virtute erit preditus, ficut modo etiam gfiare.Ac dicam*quidê
    haec quoq; ciuitas ftüdiofiffima e(t id neminem latere poflè, vt quando
    & optima.Quibus oib*facile eftcol quidem cuftodum naturas in ciuita ,
    ligi,nöaliâ effe in ciuitate aequitaté, te perpetuariyolumus, nec id aliter g
    &iuftitiam,aliâ in aia.Ex quo ipfo § vt fibi fimiles cú plurimfi gfient,
    êt perfpicuum eft,eandem,& in diui hoc fieri non poffit, fi cum quauis
    tate improbá,& inafa iniquitatem, muliere:»mifceantur: verum tantú•
    iniuftitiamçj; effe. vtrobiq;.n.illud modo, fi cú fimilis naturæ mulieri•
    ipfum vitium nihil eft aliud, quàm bus fimilisq; educationis coniügan
    partium ipfàrum puerfum dfiium, tur. nec id folum cuftodib* cöuenit,
    obfequium6; : quéadmodum fi in fed reliquis ét,fiio cuiquein genere.
    anima parsire, aut cupiditatis dfiiâ Hinc exoriffanè qugftio,num mu•
    obtineat. Idq; n6malefànitati,atq; lieres ipfae fint fimilis naturæ, ac ve
    aegritudini corporis 2pare?. etenim lut congruant naturae ciuid, viro^&,
    ficut profpera corporis valetudo in praefertimó; cuftodü , an ipfarú na
    humorum gquabilitate confiftit, ac tura à mafculorum genio difcrepet?
    naturæ in illos ipfos dominio: con Prius fi dabif,fgminæ eadem mune
    tra aegritudo eft, fi illinaturam fù ra,officiaq; cxplcbunt, qugmaribus
    - quoq;
    Paraph. in lib.deRepti.Plat.
    G quoqueipfis affignata funt,ita vt & poteft,nihilalienum videri,fi jmu- x
    Militarem facultatê, Philofophiãg;, lieres ingenij quadam pfpicacitate,
    ac principatum , ÉÉ filr aflég ac prudétia rnaxima â natura orna
    poílint:fin fecus,tum mulieres ip{æ tc fuerint, fapientes fint in ciuitate,
    inönulla ad munera habiles erút,ad & principes. Ve\,qfi id perraro con
    quç viri ipfi erunt penitus inepti,cu tingit,ideo elt,q» leges nonnullc mu
    iufmodi funt nutriendove liberorú lieres prohibuerüt ad faccrdotium,
    partes,pariédiq; labor,& alia id ge ffertim pontificiam dignitatem Ap
    3aus. Nos vero eiufdem fpeciei efle, moueri. C;terü,&inductione,& fi
    & mulieres,& viros in humano fine militudinea brutis animantibus du
    adipifcendoaffirmamus: nec quicj &a,,pbabile eft:quemadmodú inter
    interefle , nifi prout, aut magis,aut cuftodes gregis canes fœminas,nihil
    minus idipfum agant : ïí, g* â mafculis, juddadcuftodiam atti
    2pluribusin rebus vir fedulitate, ac net,ac pugnam,inimicitiasq; aducr
    H diligentia mulierem fuperet(quanj fus iupos differre, nifi quaten* funt L;
    nöadeo abfurdú fir) aliqfi nónullis imbecilliores:fic mulieres quoq; cu
    in a&ionibus mulieres viris diligen ftodes in ciuitate efle debere, habita
    tiores efle, vtin Mufica practicâ vi róne ei? animalis,cui nos cuftodem;
    dere eft.ideoq; fertur, muficos mo ante affimilauimus.Nâ vero(quanq
    !• * •^ dülostum demù pfe&os efle, fi à vi id raro) nonnunquam tfi aliquibus
    '' ris excogitati,à mulierib'abfoluti,& ad pugnam armis, quibus fœminæ
    confumimati fint. Jtaq; cum viri,vt carerent, marcs inftruxit, vt de fuib*
    Ύ dixim*, & mulieres fpéciei eiufdem clarum cft:ea vero, quibus plám in
    fint:atq; ea,qug näfpecie non diffe ftru&ta funt pugnacia animalia ,
    runt,adeundé actú in ciuitate fe có funt certè eadéfera,& maribus,&fk
    uertãt:hinc credo manifeftü eé, eo minabus : quafi idé,quod mafculus
    dem munere hac in Republica, & vi fœmina agere, & exercere dcbeat...
    ros,& mulieres vti,etfi fuapte natu Enimuerò in his noftris ciuitatibus
    I ra illæ ad illud quiduis imbecillio nüc pfpicere nó licet, quanta fit mu
    … res fint: quatenus bene cófultü fit,fi lierü,quáq; ampla facultas, eas cum °
    ^ leuiora illis opa,ac faciliora afligné tantümodo ad libcro* procreatio
    tur. Ncc id inquirentibus difficile é nem habeamus, tanj fint imperio
    inueftigatu. videm* enim mulicres mariti,liberis pariédis,laclâdis,enu
    nónullis in artib? mafculis nihil efle tricndis addi&tg : qug feruitus qui
    difpares, ítei qyipß ad eas minus va dem liberam illis aliarum re* admi
    lidæ,minusq; perferétes fint: non tfi niftrationem,curamq; abftulit. Ea
    cxclufo, quin mulierum aliquotali demü caufà eft, cur his in ciuitatib*
    qua in arte viris ipfis £ftâtiores fint, nullg mulieres fint,ad aliquâ huma
    ac diligentiores, vt in arte textoria, narum virtutum paratc,fcd Plantis
    fartoriaq;,& alijs nonnullis.At vero potius fimiles,graues qdem , & mo
    g) militaréarté, indultriáq; partici ieftc viris ipfis. Qua etiam ex re po
    pent,videre eft cum in alijs plurib*, tiflimùm paupertas, & miferia his
    tum in his,çj nonnullis in partibus ciuitatib* ingruunt : q muliercs ibi
    Africae habiiât. Qgaratiqnc colligi viris duplo plurcs fint, ncc aliq 'j
    ά
    •. * *
    --- ---'

    - Tra&atus Primus. ' 3 ;o


    1 & ad neceffària quaerenda conferant, ftitutis,acconfuetudinibus apparet. D
    neq;in illis exercitate fint, nifi per Et nos quidé breuiadmodum difler
    raro admodum aliquib* fe opcrib? tatione de hac re,quid Plato fentiat,
    adhibent:qug certeferè, non nifi qfi exponemus.Dicendum itaq; efthor
    acceffitas cogit, (ufcipiüt, vt inopiæ rum cuftodum commifcédov tem
    fuae opem ferant, cuiufmodi nendi, pus obferuari debere, ac cöfiderari,
    &texendi artificium eft. qug omnia maximè ad continuationé,& perpe^
    de fè funt manifefta. Et cü oltéfum tuitatem fui generis:fimiliterque,&
    fit, forminas bellicâ arté cum mari coeundi ÄÈ determinandus cft.
    bus cóem habere,ac aliquas alias ; quod ipfum variari ex bcllis fuper*
    aucnit, vt in cis deligédis ad quam uenientibus poteft, atq; multaalia
    cüq; rem earum naturas fpe&tem* : interuenirc poflunt, q congredicn
    eandem q;adhibeamus diligentiam di modo,vcl adijciant, vel detrahát.
    in cis, & quærendis,& erudiendis, Et inter priuatos quidem in hac ci*
    tum Mufica, tum Gymnaftica, quâ uitate matrimonium ita2trahitur, .
    in viris ipfis prçftitimus. Et fic mu vt non nifi fimiles coniungãtur: ac *{
    liex corpora, jcü viris in gymnafio boni bonis, vt hac róne natura eorú
    bcllico exercentur denudända crüt, optima in liberis fobolcfcat. Quis
    cú virtus illis pro optimo veftiméto enim venatorios canes, aut aucsád
    inducendafit.Ac,vt primum mulie vcnationem quoq5 aptas defiderat,
    res oltcndit {imul cü viris cultodes qui nó idem curam quámaximam
    efle debere, vnaq; habitare,&verfà prgftet,yt ho* generofam naturá cú
    ri, &cpulari, cum nullus in hac Re gcncrofa coniúngat: vt ex eo agrcf*
    Pub.cuftodibus ad habitandum,vel fu , quod natum erit parétum gene
    £pulãdum afTignatus fit locus,ingt, fofitatcm rcferat? At quantò íagis qussu.
    infuper neceflitatem quoq; virü,& in hac Rep. circa Procrcandos libc- &Tfiinu
    mulierem cuftodes ad mutuam có ros cura bæc habéda cft: Quocirca, ÉÉ:
    miftioné impellerc. Nec temerè tfi quihmóicutá in Repu. gerit, com- í?"
    quæuis ad arbitrium cögreflio per mittere non debct,yt quglibet teme; apta.
    mittenda eft, nequecumjquocunq; rectas ad coitù admittat,quin fiori- F
    },' voluerit,idq; exinftituto propofitó. datí,&firma: qucin mulicre à vi-,
    C nos.n.eum a£tum humanum qui gelimoanno incipiés, ad quadrage
    dem efle yolumus, nó qualitercüq; fimum durat: in viris verò, à trigefi
    cómifceri cötingat:feditavenus ifi mo vfq; ad quinq; & quinquagin
    ftituaf, vt quam optime ad genera taannos producatur, qug in vtrifqs
    tioné,acpropagationé cuflodiae ap aetas liberis procrcádis attributa ef
    pofita fit, certi5quibufdá, determii Eft quoq; ifi his cuftodibus, ac P'* pe £lio
    natisq; temporibus. f. more quoq; corum(vtip(e cenfet)ea nuptiarüm fínTÌ
    definito pro vniufcuiu(queratione. habenda ratio, vt mulieres omnib* lietumq;
    Hic aút mos,etfi à reliquis ciuitatú, viris cócs fint, nullaque vnitantum odione-:
    ac Populorü legibus maximo opere Propria,acfua aflignetur,ita vt vno
    <iifcreparevidetur, idq; ex vi qüadá in contubernio cohabitct, vt in his
    ! verború potius, atq; fpecie, nihilo nfis ciuitatib* ficri folet:& rurfum,
    aninus cóis certè reliquis omnib* in Iibcros omniú forccjes arbitratur.
    -
    ' Quod
    ; ,
    : Paraph.inIib.deRepu.Plat.
    c Quod verò ad vxorê côionem atti omni opere cauendum eft, ne vfia Κ
    net, ita mihifanè intelligendú vide fuá prolem videat, (ed continu6 qat
    tur,vt illæ cú omnib* viris habitent, natú erit alió ad nutrices transfera&
    nullo, quod adidfpeétat, difcrimi ad nutrices quidem, fi narres fuffi
    ne: non tfi,vt libera eis commiftio, cienti nö abundabunt la&te Hoc au:
    coitusq; permittat. Verùm, cü prin tem propterea inftitutü eft, vt nari
    cipibus neceffitas videbi£fùfficiendæ omnium cóes videantur: id6; adeo,
    fobolis, videbátvt publiceapparent vt finguli quiq; vniuerfi illius gene
    nuptiae: tum que hinc fponfi, inde ris natos credát eflè fuos,viciíTimá;
    fpónfë cöueniant,facrificia fiant,ac nati arbitrentur omnes illos parcri
    vota Deo nuncupabunf,Deum opt. tes fuoseflè. quod totú ad gciliandú
    max.orabunr,vtfui ille mifereatür. amoré fit. Nec in hac ciuitate vlla
    ad haec quoq; prgcipient, vt poetae eritalia neceffitudo, jpatrú,& auo
    hymnos epithalamios,quales1 nu rum,filiorüque,atq; filiarum,& ne
    3. ptiis celebrari folent, conficiant: ac potum, &fratrumi,atq; förorum.
    R âeniq; ex huiufmodi vniuerforum Quo in genere hmói ciuitas varios 1.
    ciuium cócurfu,viri, ac mulieres ad cognationis gradus cöpleétetur, in
    nuptias feligentur.Tum deinde nö quibus vnú ordiné fibij conficiant;
    fine arte, atq; ingenio iudices forté alium patres, aliü aui, aliú proaui:
    agitabütinter eos, quivxores duétu ita vt quiq; in filio* ordine patrum
    ri funt. cui* fortis ea moderatio effe ordinéfufcipiát,& venerent, colátq;
    debet, vt quaecüq; cuiufuis vxor ob ea reuerétia, quę patribus ä filiis dé
    uenerit, id cafu non artefaétum vi bita eft. Rurfumíjj ordo ille pater
    «deatur. ficitaq; cöes omnibus vide nus, qu9tquot filio*gradus cóple
    bunturvxores. Neq; tfi fors, niß in &ti? amabit, eo fciHcetamore, quo
    ter fimiles,atque vniusfpecieiiniri folent filijâ parentibus diligi, Fro
    debet.fic,vt optimâ muliex fpeciem pterea fratrü, fororumçj; nìatrimo
    adoptimum virorügentisconferat, nia, ac congreffus legitimi funt: pa
    deterioréquoq; deteriori: data ope rentü verò, & liberorú inter fe cón
    rain primis,vt nullueid ciuifi perci greffus, licethinc afcendatur, illinc
    I piat,ßter fenes,&iudices ipfos.Gale defcendat, huiufmodi cögreffusto- M
    hus äüt cömeminit. libríífe dehoc lerabilcs n6funt:nedignitas illa pa
    enere fortiendicompofuiffe,quod terna, ac reuerentia infolefcenteve
    jpfum appellafoêogenarium. quo nere cötaminetur,& filialis ille cult*
    ex opere commoda duo egrediétur, amore voluptuario cöfundarur: ac
    prius eft,vt id,quodputabafde mu demú, ne, fi depofitafuerit liberorú
    lierum cöione, ratum exiftimetur : erga parentes obferuantia,& reue
    alterü,vt optime ad procreationem rétia,ipfà etiam Refpu. penitus cor
    rolis naturae obferuétur.& praeter rumpatur. qug caufà in omnilegâ
    É quidé modum,poflunt adhuc inftitutiöe obferuata eft, & licet in
    alijexcogitari. Mox mulieres, inqt, ter fe circa huiufcemodi gradufi de
    grauidæ à viris feiungentur,& cum terminationem differant, fintq;,&
    pregnantibus reliquis habitabunt, ipf;inter feinuicé rationis diuerfae.
    «lonec pepererint. Poftpartüautem ÃÄÈÉ nonin po(tremishaben
    dus
    • ' Tra&tatüs Primus. ' 3 5I
    A dusefl adveneré dele&us.quf enim quoque nuptias tantum tempus vir D
    ætatem ad generandum pręfinitam vnufquifq;liberisoperâ dabit, quá
    egrefii fuerint, nóindignum eftin tum,vtplurimum,adcöceptum fuf
    ueftigatione,an prgterea cü muliere ficere diiudicabit:& hoc mihi eflevi
    cögredi ad fubducendú feminis ex detur, quod decôione, &filiorú, &
    crementum liceat,cùm nullum ma vxorum Plato intellexit.Deinde de
    is inter omnia fuperflua excretione möftrationibus probat cöitatem hu
    indigeat. Ac Plato permrtit id qui iufcemodi neceflàriam effe: dicitij;
    dé,fed ex eis fiqui natifuerint,nullo primú huius Reipu.legislatorem in
    loco, nulloq; ùumero efle célèt, nu çiuitate copftituendafpeáate debe
    trimentumq; eis interdicit. Verùm, re potiffimü, quod fit ciuitatisfum
    & id non nifi pro ratione fanitatis müm bonum,non fecusac repellere
    concedi, ac menfurari debet. Supe a ciuitate debet,quod maximum eft
    riores autem nuptis fine dubio repe malum.Ac nullum profecto eftper
    tuntur toties, quoties vfus,ac necef niciofius ciuitati ea ÉÍ E
    Β fitas poftulant procreandi:ita habi pro vna plures efficit ciuitates: nihil T;
    to,& raritatis,&frequëtic refpectu, ecótrario fàlutarius, quàmid, quod
    vt Reipub.huius, atq; ciuitatis non Rempublicâ counit,conglutinatq;,
    •xcedatur determinata multitudo , atq; vnâ facit. Neq; quenquâ latêre
    prout etiámulieres ad conceptum, arbitror cömunicationemi, & emfo
    aut faciles,aut tardg funt.Huius au lumenti,& damni ciuitaté folere col
    tem loci intelle&tus Galenú habuit ligare,atq; vnire,vt illis,& viuédum
    peranxium, num,{cilicet huiufmo ariter,& moriendü fit,fi ita forstu
    di copulationes deberentiterari. Ê valet,& laetitiae,& do
    Hincautem illafuit anxietas,quód 1oris cöitas. contrà his in rebus diffi
    Platonis in hoc loco mentem nö af «dia,&quafi abalicuationes ciuitaté
    fecutus eft. Nam nifi renouarentur difloluunt, ac perimunt.aliis enim.
    nuptig, fedfingulc fingulis cöiun&ς gaudentibus, alij dolebüt: quinetiâ
    pmanerét, niniü in cöione illa cef qfiq; ex aliorú dolorealijvoluptaté
    faretur, cömunisq; amor de medio accipient. Quamobrem non temerè p
    tollercf, efletq;longè maior pro fe fertur commercia,atq; cömunica
    ipfis confortibus ad bona acquiréda tiones huiufmodi hominü inter fe
    mutua diligentiaipforú,& cura, j effe perutiles. Et fummatim vt dicâ,
    pro aliis:eaq; ratione familiaris po ciuitati nihil magis officit,nihilma
    tius adminiítratio, quâ ciuilis nafce gis perturbat, qüám caverba, fi in
    retur. quod manifeftü eftapud eü , ter ciues euulgata fuerint,meumvi
    qui in hacdifciplina ver(atüs fuerit. delicet,& non meum. Acilla demô
    Eô ergo ÁÉÉÉ efletalicui vni2 ciuitashoc pa&o cóftituta, vt nihil
    cedere, vt priuatim fibi ad habitan vnius fit, quin idem ét fit omniú,id,
    dum domum haberet. nemo enim fitale cft, vt vniuerfisfacilè agruat,
    in hac Repub. propriú fibi quicquã hςccertèciuitas vnita, illigatãq;,&
    obtinere debet,acomniú rerü com vera dici poteft. Ciuitatis enim par
    munio perinde in hac Repu.atq; in tium ad totâ ciuitatécóio, nonalia
    membris corporisfe habet. Per has eft,j membrorü ad corpus totum
    <animalis,
    • • Paraph.in lib.deRepu.Plat.
    G animalis, quod ad doloréfpe&at,& taté, & reliquamala, qhas noftras ■
    voluptatem: nam,& quoties vni di ciuitates opprimere folent,effugiet.
    gito dolor eft,totú huic corpus2do In hacveröciuitate nihil eft, qjfur
    lét,totu mçj;aficitur ita,vt aegrotum ta,& rapinæ prohibeátur, reliquaq;
    dici poffit.idem etiam in gaúdiis,ac alia,quae his Rebufpu. noftris pró
    voluptatibus accidit.Res igituritafi hibentur. Et illi ét ciues fummà di
    £ habet,vt defcripfimus, ÉÉ' gnitate , fumma profperitatefelices
    di eft ciuitas, cuiúsciues probos,& quidem (unt, ac beati, his omnibus
    bonos effe volumus. Et manifeftú malisliberi,atq; immunes, jnforú
    hincetiam eft,cöionem illam vxov, tempo* ciuitatibus ingruunt. Idq;
    ac puerorum effe perneceffariam. totâ per fe manifeftum eft,fi $:
    nanq; nullum horüm cuftodum fas nunc funt cóuentus, quisexaâè có- an pue*
    eritquempiam omniú,nifi affinem, templatus fuerit. Et poftjoftendit militigat
    atq; propinquum appellare: immö necéflarias effe illas öicationes,ac£
    $ quicunq; occurrerit, eum ipfum,vt vxores cuftodum,non minus,quäm i'*
    H patrem,velauum, vel matrem, vel viros ipfos cultodicatt&tasefle opor ?
    auiam,vel fratré,vel fororé,aut filiú, tere,feu domi foris,videlicet belli res •
    aut filiam apudfeexiftimare debet. erenda fit,quemadmodüin canib*
    &in patres quidem (vt diximus) ea çming cum maribusipfis cuftodie,
    vtentur reuerentia,quam lex in vni & ipfk operam prçftât: tum inuefti
    uerfum lata praefcripfit. Hoc etiam re incipit,deceatneita pueros mi
    maximè ciuitati conducibileeft, vt itiæ,ac prgliis affuefacere,vt illofpe
    fingulg partes in fgtitia,& doloreita &aculo præliorum, & tyrocinio, ac
    cum vniuerfä cöfentiant, ficut vnius deinceps experimento imbuantur,
    corporis particulae cü corpore. Nec vt aliisin artib* fit, quibus nó antè
    diffimiliseftvxorum , & liberorum operi, atq; artificio applicátur tyro
    cöicatio,bonorum,atq; opum com nes, quäm fintfrequëti infpectione
    Ë dicebamus, eruditi. v.g.in fabrica,& non paucis
    nullum omnino iftorum propriam aliis, patres, dí arti fuae dant operâ,
    1 habitationé obtinere, neq; quicquã praefentes filios adhibent, vt fé ope
    feorfum ; fed vnufquifq; ddmfi fuá iantes illi aliquandiu intueantür, M
    habeat;i qua &alijhabitarepoffint. priusquam ipfi quicquam eain arte
    fiftetiâ reliqnifaciant. Multò min* agát. Nec parui refert,an difcipulià
    \ equidem,aut hberi proprij, aut vxo téneris annis artis ipfius fpe&atores
    resproprie permittendgerunt.fic.n. fuerint,necne.quodipfum,fi in aliis
    propria,& mala,& bona fierét.Quin artibus cóprobabif, quantò maior
    etiam huiufmodi proprietas n6ra eadé circa cuftodâ liberos diligétia
    rö(vt diximus) alieni malicaufà eft, efledebet? cùm & cupiamus,& expe.
    feminatq; rixas,atq; feditiones inter diat maximè eos peritiffimos, do&ti£
    ciues: quae mala propterpecunias, fimosq; effici. Addeét,q» cömittédo.
    propter liberos, propter vxores fre filio,fi liberi adfuerint,patres acrius
    quentia oriuntur. E diuerfo re&le,& multò,atque ardentiuspugnabunt»
    ordine adminiftrata ciuitas, inimi quéadmodù in reliquis ét animan
    eitias,£mulationes inuidiâ,paupcr tibus cernit,quoticsalicui cerü prae
    ctntc
    - - -

    : ' Tra&ariisPrinius. . 351.


    a énte pr6le decertate contigerit. Ita liqui animofiores,pugnacioresque. 8
    tfi adfint pugnantib* patribus libe Inquit ßterea Platò ex coftodibus,
    ri,vt ob eo & imbecillitatem,ac pufil q fé egregie gefferint, eis fummos ;
    lanimitatem mortis-periculum nö ac plurimos in ciuitate honores ha*
    fubeant,fi parétib'adhgferint: quin beri debere:acp eorum dignitate fá
    ét propter id poffent parentes ipfos cris reb* operatidurn effe, orationi*
    in difcr rm n ducere. verùm hoc in busq,,atq; carminibus effe celebram
    arbitrio fit parentum, ac iudicio,cú dos. Atq; ex his,quicüq; in acie ftre
    ipfi maximè illorü naturam cogno nue pugnâtes occiderint, poft eoríí
    ;£'; , vt fi quem illorum meticulo obitö hóhorificentiffime de eis ipfi*
    fum,atq; timidü norint, eü ad bellú mentio,memoria6; habenda eft,ad
    • exire non committant : & è cötra,q cömemorăda, tantjipfi in Angelos
    firmiore & validiore afo eft puer, terreftres,fanétosque, & puros traf*
    ad idipfum non eft alienum,fiegre mutati fint, atque tum maxirhe fint*
    B diatur,tum in primis, cii equitandi mortalifi cuftodes, & mala illis im
    arté exa&è eft affecut*. Et quod ad minentia auertãt,atq; vitia. Necn6 1? |
    puerorum quidem eo in fpe&aculo fèpeliédos effe fas eft fingulariquo. «
    curam,atq; tutelâ attinet, o& ftudiú dam honore, ac loco maxime ad df
    nauandum eft, vt videlicet in equis gnitat& expofito: quorfi quidem fé*
    maturioris iam gtatis,atq; obfèqué. ulchra, velut oraculorü fedes erút,
    tioris natursequitent, ab ipfis prae in hisq; adorabif. fecundü hos reu&
    lium fpeétent. Prgterea autem É rentia qugq; illis exhibebit, q fato è
    ; tiuitati ferentur leges,qugquicunq; vita cócefferint, fuerintq; geherevi
    in acie defertor ordinis füerit, aüt tae, & ciuilis difciplinae ÉÉÉ'.
    abiecerit arma, aut fimilé!aliquam Omnibusafit hisexplicatis, in eâ ß
    ignominiam ex timore,vel ignauia cófertinueftigationé, an huius Rei*
    admiferit,in opificti ordiné manua pub. ciues fas fit, alium quempiam;
    rio* eum tranfmittant.Quicunque fiis,ac lingue focietate fibi cofiiun*
    £tapud hoftes captiuus fuerit, idem um in ßruitut£ redigere,& perge
    C hoftium arbitrio relinquar: idq; nô nus quidé intelligo cognatiónisór- ,
    iniuria,cú feille in laqueos, & capti diné,acferiem : prgtereáét patriam.
    uitaté dederit, vt cerui fè in retia ve Acilludtjuaerit, num ex odio,quod
    ; cordia, atq; imprudentia conijciüt. fit vtrinq; in bello conflatú, iuftum
    1 ex itidéferéda eft alia,nequis occi fit hos ciues illorú domos incédere,
    ; fosin pugna fpoliet:iam.n.plurimi atq;incidere arbores:quod quidem
    excrcitus hac caufâ periere.licet tfi nemo in gen* fufi admittere debet.
    mortuis etiam arma detrahant tan veluti nó eft æquü, vt Grgci ipfi ad
    tummodo,fiquis modó indiguerit : uerfus Grgcos ita bellú inftitüãt, vg
    vtpote,quia vel gladius, vcihafta , de feruitute, atq; libertate cont£daa
    aut rupta,aut inütilis fuerit.Ad hgc tur : ncque hoc in bello ædesc6burt
    Plato hiscuftodibus concedit,quan decebit, aut excidi arbores. huiuß
    diu in caftris agút, vt finguli oblatü modi enim Grgcorum inter fe diffia
    fibi forte captiuum ciuem recipiát, dium feditio potius, jiuftum bellú

    : fivclint,cumiq; trucidét, quô fiât re appellari debet : &feditio quidem;


    AQIA
    , Paraph.in lib.deRepti.Plat.
    G n6nifi inter ciues,& velut familia A V E R R O. I S .
    res,atq; domefticos, amicosq; malíi
    intellinü exori?. Quocirca haec cu Paraphrafis in Libros de Re- !
    ítodibus hui* ciuitatis leximponat, publica Platonis.
    pe domos Grgco* deuaftent, arbo ••• • • • *
    res cöcidant, vllofve in feruituté re * T 1\ A c T A r v S S E C v N D w s. . ,
    digát:quos error qdé, nörebellis nä
    id feditionéagit,& morbo potius;á Voniam quidem, & De viro
    multo*
    nä opinioniq contraria
    peruertun£, efl , qui
    Platonis fententiâ I. £ q à nobis^inftituitur £j;oi>
    §] Refpu.fi contingat,tú ?
    ha&enus leges condiderunt. Cótra £ demü effe ÉÉ
    barbaros vèfo oia illa depopulatio É¤È cùm Regem habüétit
    nis,& vaftationis gfiaexercere licet : Philofophü,illoq; tafitümodo prcfi
    ficq; conclufà eft Platonis opinio de de feruatur,atq5 permanet: vbi Pla
    íú huius ciuitatis, ipfoxq; toni erat propofitum de eo, natura
    H maxime cuftodü, tfi quo pacto iter differere, ideò hic nö alieno loco de
    eos,qualisq; re\ cöicatio fit. Neque £$? £ra£tare exordi£: eíq;
    veró tefugere debet,maximam co* fànè ipfum effe dicit, qui ipfum qit
    partem, q de cöione, & ipftitutione eft(ctis vocant) fcire cüpit,'eiufäé;;
    Muficã, & Gymnafticâ arté dicta naturâ â matcria longiflime fepará
    ÉÉÉ in hac Repu. ordinibus tam contemplatur.cuius quidem to
    cöuenire,licet tfi nó vfia fit Gymna tius fundamentum in ipfis Platonis
    fticae in omnibus gfiibus formula, verbis cófiftit.Eft aút fcitu non indi
    Idéde fabulis quoçj; putandú cft, q gnft,q, philofophi nomé ipfà in pri
    Muficâ tradifolét, affe&i*.f.cömö ma,atq; prgcipua cius notione, ácci
    iìentib', ac inducentib* in primis ad pitur pro eo, qui fcias contcmplati
    câ actioné, ad quâ quifquis nâ ma uas eft aflequutus, illis quatuor con
    xime parat* cft.Quâ diligentiâ Pla ditionibus, qin libro Poftcriorum
    to non per fingula ciuium gìa exe analyticorú Ariftotelis enumeratae
    cut' eft:cú fit facile ex his, j de cufunt. Earum aüt vna eft,vt poffit is
    ftodib* differuit, candem rónem ad eas cdere,atq; docere. At doçere qui
    feliquos €t ciuium gradns trâfmitte dem non vno modo cótingit, veíú
    fe.Eft igit nüc confequens, vt detur tamcn duobus:quo* altei præftan
    giiifàpiëtii Ppria,& $ fua difpu tium;atq; egregigrum ingeniorum
    iatio : & hócquidé Plato ipfe, vt in proprius, rationibusq; demóftrati
    ftituerat perficit. ficq; dicet, qua rö uis innitit: alter vulgaris quidé ille,
    hc naturâ ad fàpientiam idoneæ di & cöis, vijs quibufdam inducétibùs
    no£i pofIint, qua diligentia ad câ probabiliter, atq; pfuadentibus poe
    ÉÉ effingi,& formări dcbcant, ticaq; induftria Pcedit. quo eodem
    tumq; deniq; quomodo iam gfecti modo fi quis docere aggfediet, cum
    illi in fàpiëtiâ viri, atq; cófummati 9portct,& rerü ÉÉ vfu, eaq;
    ciuitati imperare debcant. Hic tamé facultate excogitandi, qua res adió
    huius compendij prino traclatui ueniunrur,qin fciétiaactiua declara
    £ugdum imponcmus.. * -
    ta:funt, pro Populis, ac ciuitatibus
    - - ' inftru
    Tra&tatus Secundus. 353
    A inftru&um effe. Ad haec ét Philofo Repu. iure, atq; natura principé,ac D
    phia, qus de eximijs hoium morib* dfim,nifi philofophü : confentaneú
    & vita contemplat, exornatum, qua eft,vt eos mores enumeres, quibus
    adminiftratio ciuitatum, & iuftitia nä,atq; ingenio ornatus effe debet,
    ppfov eligitur. Neq; aliter Philofo çj ornaméta, atq; infignia funt qdé
    I. phus optans ipfe perfici,atq; cófum illa Regisipfius naturalia,& Appria.
    marihocobtinebit,priusjcontem Hoc aüt primum eft, atq; ßcipuíi,
    platiuas fcias, ac rerum agendarum vtingenijclaritate fit aptus à nã ad
    artes fimul affecutus fuerit:&virtu eas fcias comprehendendas,çj conté
    £es illas morales cú excogitatiua £t plationis tí funt. id auté maximè
    facultate vnâ contulerit: iî primisq; continget, fi ab ipfa nã quid g feip
    illa* oium praeftantiffimas comple fum fit dignofcat:ac deinde idipfum
    De regis &tetur. At verò quod ad Regis qui- ab eo,quód ex acciitié difcerefciat.
    nigribus; dem nomen attinet, id illumi in pri- Proximü eft,vt acri, ac fideli fit me
    ;£• mis figfiat, qui ciuitatibus dfiatur, moria,nó obliuiofus natura.Quòd
    p atq; planum eft,illius officium,atq; fi haec duo ingenij bona non obti- E
    opus, quo ciuitatú adminiftrationi neat,vf ille fanè ad difcédú minime
    praeeft,his oîbus fif, quas fuprà me appofitus:qfiquidem cötinuo labo

    . morauim* artib*,& virtutib* pfici. re obruef, vt tandem prgtedio oém


    Sih delegislatore dicendú, quáuis le&tionem, difciplinamque reijciat.
    noí£ipfois primo intelligi videatur,
    quifacultate illa excogitädi eas res,
    qug inter gentes in rebusq; publicis
    Tertium ét accedit ornamentum, vt
    amet ipfè doétrinâ,ac requirat,neq;
    vllam vniuerfæ fàpientiæ parté ne
    a£titan£,& exercentur ßpóllet:fupe gligat.ná & q fummopere âliqd có
    riores tfi illas virtutes hècef{e eft, vt cupierit eius,qd defyderat, oés oino
    habeat.Quocirca videri haec omnia partes pfequit,ac fpés:vt exépli cá,q
    pofTunt eiufdé fenfus noia.(. Philo vini auidiores funt oia vini genera
    fophus,Rex, Legislator, atq; Sacer fedulò,ac vehementer requirüt. fik
    dos.fiquidé & lifigua nfa Arabica fa eft ét in effœminatis, & mulierum
    £j cerdotis nomen pro eo interpreta?, amatoribus. Quartú infigne quoq;
    :; cuius opationibs fides eft adhiben eft,vt veri ille amator fit `inimicus,
    da}iicigif;cui fides habenda eft, pg. aduerfàriusq; médacio.etenim qui
    a£tiones eius, quib° Philofoph* eft, ipfum,quod eft, afRe&tatcognofcere
    facerdos fimplfeft. Num vèro fte eo mö,quo eft,veritaté diligit: neq;
    rea, an étin eo Apphctia defyderări, veri amicus qfpiá médaciú nó odit.
    & requiri debeat, eximiae cónfydera null* igifvir,cuiufmodi eú eflè volu
    tionis quide locus é,qué nos (ii De* mus,médacium ampleóletur. Quin
    annuerit) in prima huius fcig parte tum illi ét pncceflàrium elt, vt cor
    tra&abimus: interim tfi fciri débet, poreas voluptates exhorreat.ná qui
    : fi ita fortè fit, id quidé non efle necef cunq; aliqua 1 re magna voluptate
    fitatis:fed & cömioditatis , & melio capti funt,con£ animus â reliqs oib*
    ris cuiuflâ ftat* gfa. Tum,pofteaj dele£tationib°auertit:idq; in Philo
    dePhilofopho quidná effetílifputa fophis, quok animus ad nihil aliud
    : tü cft,acconuehit nullücffcih hac jdoétrinâ inclinat. Sextumq; hoc
    Moral.cú có.Auer. Yy
    Paraph.in lib.deRepu.Plat.
    C etiá addi&ne vllius qftus cupid* fit. uia paffim,atq; frequés, fedinuentu K
    ná & ipf: pecuniæ per fé cupiditates rariífima. Neque fit fummope alie
    quodámodo funt, qoës ab his viris nú,fi quis hic addubitet, dicatq; nô
    funt oîno alienae . Septimum eft,vt poffe falé ciuitaté exiftere, nifi dum
    jftantis, pfpicacisque,atq; acutae fit quales fuperius defcripfimus, hoies
    iócinationis. ná q vniuerfa cogno tales inuenienf: necfanè eos inueni
    fcere laborat,nufjfe pati?cognitio ri , nifi in hac ciuitate moribus illis
    ne rerum defici,vt pötvis illa cogno educati fuerint.Quáobrëcolle&um
    fcendi ferre: atq; is quidé incópara eflevf,qd' rónibus fieri pofteä nobis
    bilis eft ad2templádú virtutis. neq; ofidebatur,nunc,prfus éénüjpoflè.
    enim quicj merito huic röcinanti Ad id aüt nö incómode dici pöt, nó
    aig comparabif. Ad hgc. Fortitudo eflè diflèntaneum,vt nönullip fe, ac
    quoq; 1 hoc oétauí obtinebit locü. näli quadam affeétione his,quos fi
    nâ fine fortitudine rönes illas debi fcripfimus,morib* inftru&ti fint.ãd
    H les,nó demfatiuas,in quib° eú educa hoc ét naturæ ipfius inftin&u, legé
    ri cötigit,nec cótemneret, neq; refel aliquä cöem, quâ certe nönullegen L
    leret. quodquidé magis£t Ê tes,vel ppls eligit,accipiant. Prgterea
    eft in his, qin nfis ciuitatib* educati ét, vt Appria fereligione aftringant,
    funt.Nona deniq; virtus,vt p feipsü çj legibus tfi humánis non fit diffi.
    moueatur id,qu6dcüq; bonü, hóne milis. Sicq; non incongruum eft,vt
    ftumçj; videbií,tú iuftitiae,tum alia ceflu tpis in fapiente§euadât,velu
    rum fpé virtutum, ac demú hoc mö tiét hac ætate nfa, hac nfa lege res
    cótinget,fi aia ipfa concupifcés totâ hét. Ergo,fi cótigerit viros ita ihori
    £ credat röni,acexcogitationi. Ad bus, virtutibusq; inftruétos potétia,
    de eum infup oratorem pfe&tú effe atq; authoritate valere,çjjincerto,
    debere,ita fanè, vt eius ofone fua in infinitoque nobis tpe id áccidat : fic
    do&rina ad id oé qüf maxime defyde vtiq; talis Refpu. qualem defcripfi
    ratfeliciter gueniat. ad hgc compre mus,atque jrimus,exiftere poterit.
    hédat breuiter, & facile medium in Tum vero, fimulatq; ab illo ofifum
    y róne(terminum quem vocát.) Hæc eft,fi qfi talis Refpu.cótingat,opor- M
    itaque inftfa animi funt, quibus vir tere eius adminiftratores (àpientes Cur fii.
    hmói inftru&'effe debet. Virt* aút, efle:inueftigare incipit, quá ób cám loߣ?
    viresq; corporis in iftis', & cuftodib* eae,quales nunc extant ciuitates, ni- Êá
    cædéponunt,vt fint vtiq; firmae, fà hil philofophow, & fapientum opa pub.
    lubrisq; conftitutionis, $iíí adiuucntuf. Dicitq; idipfum duab*
    de caufis accidere:qua* altera eft ex
    téperaturæ. Sic equidé cui ab ineun
    te aetate hæc oia affuerint,cuiq; eue eo,q> hae ciuitates nolunt veris philo
    nerit,vtin ea,quá pofl defcribit infti fophis,fàpientibusq; credere, neque
    tutione,do&us, formatusque fuerit, ad monita eoic refpicere: videaturq;
    ,pfectò is ad imperádum huic Rei illis inter fapientes ipfos, & ciuitatü
    fub.eritidoneus. Ex quo effe vf id, (quales nuncfunt) ciues fife quiddá
    q, rari admodü hmói hoies, diffici intercedere,qά inter peritum guber
    lesque inuentu fint:quaipfa câ, Res natorem fciæ nauigatorig peritum ,
    quoq; publica huiufcemodi nö ob vbiq; câ arté pfitenté,atqj offerenté,
    à nullo
    Tra&attis Secundus. ' 354
    ! A â nullo tfi,quiartisipfius cupidusfit id mirú,prgfertim cum raro inueniri B
    receptü, atq; impitos alios nautas , poffit,qüi harü oium numex imple
    q artem quidé primü ipfam doceri uerit:acfi qfi taléinueniri cótingat,
    debere, vel pofle negãt: deinde,atq; nö fit adeo promptü,vt hanc fciam,
    arti ipfiufh authoritatis, aut digni hoceft philofophiâ pfectèaffequat.
    tatis adhiberi nolüt, vt cius author, lllae fiquidé oés enumeratæ virtutes
    atq;,pfefïorreliquorum nautaríi fit magna ex gte philofophis officiút,
    prinçeps. Quinetiá inter eos,fi forte illo & maxime, qui nfis in ciuitatib*
    quis arté ipfàm affirmauerit doceri nati funt : idéq;patiunt,qüi plurimi
    debere, ei oés graues fùnt,atq; inimi É , quib° mórb* ipfè ex optimis
    ci,è nauiq; eííexpellüt: isaüt totius cibis aggrauat, cumulaturq;:idque,
    nauis gubernaculis admouetur, ac qä feminariis egregiarum plantarú
    prgeft$ qui ab illis oib* de nauigádi accidit,q,cfi in locíiincidíit minime
    iöne non difcrepat,idque,vel inuitis fibi cögruenté,nec alimentú naturg
    reliquis nauigatorib* nönunquam, fuae aptú fufficit,in peffimü plantav E
    p velalio quouis pa&to, vt principat*, É degenerant. Sile ergo eftin **
    & iniri,& arripi folent.Sicq;,cum is is „Pbis,generofisq; ingenijs', fiin
    nauis totiusgubcrnator,magifterq; nfis ciuitatib* educent, & inftituan
    effe&* fit,inter illos filis erroris,atq; tur iufta, legitimaq;,eruditione. ni
    iperitiae viros, nunjâ veri reétoris, hil.n. aliud câ fit maximo* malorú
    gubernatorisq; officio difceffiffead ipfis in ciuitatib*: qfiquidé,neq; pi.
    üertet,tfiin ei* odiü qfiq; deueniét. É torpefcésq; nä,neq; pufillus, ac
    Sife quiddâ fàpiëtib*,cü harú ciuita ebilis anim* magnú aliqd, &gram
    tú habitatorib* accidit. Nec fe in cö de adoriat, £fertimjs,qui téperantiâ
    parationeillorü fapientes, aliter j nö obtinuerit.Taliq; exgenere funt
    IMedici ad ggrotos hfit,qui neq; Me níarüciuitarü Principes, fiài quidé
    dicinâartéfänádi effe putât,& ea ip illi,atq; fimulati,qui É, ofa,vt
    •
    fâ de câ medicos refpuüt: ipfisq; af fciam, & reliquaidgenus vituperát,
    - feuerâtib* fanitatéreftitui pofle, ip ciuilesq; difciplinas, quotquotfunt,
    fos lapidib* vulnerare attétât. Qua dam nât, turpiaoiaextollunt: quovg ■
    c re cuiusq; mcdici actio nulla pficit', dfiium Rcipu. peftilentiflimú,cáeft ;
    acfinéfuú habet,donec totü fe ggro Ê affi&tae fciæ, & eruditionis,
    tus fidei medici cömittat: qn poti*, uminisq; illius extin&ti. Et genus
    aduerfaévaletudine, ad medico* quidem hoc, fi exaétè indagaueris,
    £? vtingt)neceflàrio (e 2fert.Par, hoium, in his ciuitatibus frequéti£
    inquá eft,philofopho* ad eos,g nüc fimii occurret:quorú, quicûq; f;ui
    funt,ciues comparatio.Et hæc prior tiâ euaferit, hunc Deo „Ppitio vfum
    cá eft,quáobrem his tpib* fàpientes fuiffè, diuinaque cura ita ab æterno
    nulli reliqs ciuibus vfui fint. Altera praeftituta,atq; „ptc&tiöe dici potcft.
    vero, qiii ex his,q fe ad philofophiâ Quotquotaüti ftudiü philofophiæ
    cóferunt plurimi, pauci funt,atque fedabüt,nec fuperiorib* illisvirtuti
    puerfiadmodú,qd ipfum accidit,fi bus confummabunt, eos manifeftíi
    quaex his virtutib*, q fuperius funt eft nótiù ciuitatib* cffeinutiles, vevg
    verofàpiëti attributg, defecerit.ncq; etiã {àpicntis ipfi nó parum obcflè:
    Y Y ij wr
    Paraph. in lib.deRepub.Plato.
    C vtpote,cü frequentiffimeaccidat, vt bisin primis, & inueftigari,& fciri K
    tales viri ad voluptates,& turpia om oportere par eft. fic.n.& fingulorü
    nia,ad rapinas, ad fraudes tota fein quorücunq;,quibus erudiri quifq;,
    clinatione conferát.qfiquidem nul atq; iftitui debet,fermo fieri poterit.
    lam ipfi p fe virtutem obtinent,quae Nã 1cognito fine, haudquaquã ei*
    eos íí hmói inhoneftis rebus cóti rei neceffitas, jad finem pducit, co
    near. Sed neq; fermonib* funt vera gnofcer. Guius reiinueftigatio, etfi
    ces,qb',díiciuib* auferuntfua,atq; äd primâ hui* fciæ parté maxime
    rapiüt, adincutiendü timoré vtunf. tinebat. nihilomin* abfonú non É
    Sic itaque Philofophiae opprobrio eaderehicaligd differere.fic igifdi
    funt, neq; nô maxime ijs officiút, q cam*,hoiem,cü res jdâ fit nälis, ne
    ad eá ipfàm paratifunt,atq;idonei: ceffariú efle finé haberegfa cui* eft:
    velut hac nfa aetate accidit pfrequé fiquidéquicqd nält eft, fuii habeat
    ter. Quöd fi fortecötingat Philofo finiem,vteftiNäli fcia expofitú: in
    ;. phü in hmói ciuitatib* verú, perfe Ę id hoiip(umguenit, vt reli
    PI &túq; educari, ei non abfifis erit,qui quis reb* íftátior eft,atq; nobilior. L
    iter feras rapaces,atq; fanguinarias Cúq; hoi, velut â neceflitateinfitü
    morâ traxit: qui equidé, vt nö cogit? fit, vt 1 ciuitate viuat, ideo quaróne
    inuit* effe,cú illis ferociffimis beftiis ciuitatis pars eft jdâ, prgftitutü fibi
    nocens,itain tuto ipfe non eft, quo finé habet:neq; quenquá fallere po
    minus fontes illæ fergin illíi irruât. teft,finé hunc,cú certe vnius rei fit,
    Itaq; ad diuerfum vitae inftitutú fe vnü quoq; effe oportere: fiue fpecie
    referet:nempe,vtin folitudine viuat idÉÉÉ ita vt à fingulis pcipiaf,
    potius,ac fic fruftratus fit prgftantia ficutin illo videreeftfine,qui nume
    virtutisfuae, atq; perfe&tione,quam ro vnus eft: fiue róne, vel, vt Graeci
    certe in ea ciuitate, jà nobis ratio vocát,analogia, qu£ gradusquofdá
    nibus defcriptaeft,nácifcipotuiffet. habet.Ex quib' prius quiddá eft,&
    p. Rne Tum, ex quo probauit rationibus, pofterius dignitáte,fiueattributióe,
    hois. cuius Philófophus näæ efle debeat, & refpe&u quodâ,ac relationemul
    3. cui fimplex Philofophi nomécóue tov ad vnum: veluti fi cóplures gfe
    niat, dicitq; nulláviá efle, qua Ref &tiones vnius alicuius gratia fint, &
    publ.falua effepoflit, nifivifis huiu nónullae ob nönullas alius.fic.n.res
    fcemodi impetátib°: & oftédit cãm, multe vna fiüt quodämö,aliogn hu
    ob quâ talis Refpu. inuétu difficilis mani fines plurés eflent. Etfi hüan;
    fit,tú quo modo2tingat, nám hanc p{eétioneshac róne plures fint, poß
    Philofophi nociuá efle per accidés : fintq; vniuerfæ in fingulis quibufq;
    fequifnüclocus ipfe,in quo difpu inueniri:cófequens erit,vtvnufqfq;
    tádú fit de eruditiöne huius generis fuigia fit: cflentq; i ciuitate earóne
    hominü inter reliqua, q in ciuitate nöplures ordines vno,id qd fortaffe
    funt. Hoc auté genus principü eft, nó pót fieri.Si yero,vel oés,vel plu
    quod nö pötinifi rö,neq; erudiédi, res nö ab oib*,fed ab aliqua tììì par
    neq; educãdi, nifi finisipfe 1 aperto teacqripoffint, 1 reliqs vero deficiet
    fit, ob qué humano generi admini natufa,cü eis fuav perfectionü finé
    $trationcho* opusfit:quéccrtcno dcnegauerit: túc Poltcrius hocgen*
    aptum
    Tra&tatus Secundus. 355
    A aptum eft,quafi alieno dfiio fubiici, rarent, atq; dfiarenf: tumq; dele&a- D
    prius illud, & excellentius ad domi bilia oia rerum omnium genera, tú
    inandü quidé aptü,& idoneü. Iftorú diuitia*, tum gloriae,tum reliquo*
    fiquidem inter fe ratio, atq; dignitas etiá, jipfi apud fe magni efíe exifti
    Ë eft gradibus pfeétionü, jhuma mát,fibivendicent. Leges vero nfae,
    na in aia infunt, veluti cü áí fint q his tpib* vigét, de eafe qd fentiât,
    aliarum caufa.At vero,çjpoffunt de Deus fcit:verú id fola prophetia fciri
    humano fine à mortalib* 2fyderari, pöt. Quod quidé,fi leges infpexeris,
    enit* finita effe oportet: & nos qdé facile apparebit,duplicé hunc effefi
    Ê in parte id exponem*, quod nfa né.alterü fiquidé ex rerum à materia
    tempeftate propalatum maxime fit. liberatarú fcia eflè: alterum in rerú
    Dicimus ergo finem (vt quorüdam humanax aâione exiftere,gip(è ad
    fert opinio)nihil efle aliuä,quämvt mores, de quib* Iegesipfae admonét
    vnufqfq; in fui corporis fàlubritate, ptinet: ficq; idem,& legi,& philofo
    atq; ifit€gritate, necnö fenforiorum phiæ genere, atq; tra£tatione Appofi
    B tutela fummú 2ftituat bonú.Hmöi tü erit: obidq; nö defunt, g opinati ■,
    mortalifi fiquis in vnúpuétus fiat, fuerint, leges ex antiqua fàpiëtia e
    neceffitatis gdégratia ille cogetur : ÉÉÉÉ bus ergo cx fuperio
    neq; illis ali* eft finis,ppofit*, jne ribus fententiis facile poffit colligi,
    ceflitatis. Alij autéita exiftimât, ne bonum, ac malú, vtile, atq; nociúú,
    miné quidé fibi deeffe debere, acres honeftú, acturpeeënö ex fuppóne,
    fuevite neceflarias negligere: veríi fèd ex nâ certü quiddá. qfiquidégc
    taméfinéilluftrioré, ac maioré,quá quid ad finem pducit, idquidem,&
    fi neceffitatétátümodo fpeéìaret, o1 pulchrum, & bonú eft:quicqd auté
    no habere.Idq; in rebus natureper à fine intercludit, autauertit, malú,
    multis pfpicere eft.Vifus fiquidënö & turpe. nec aliud vf efle,qάec reli
    hoi ad neceffitaté,verú ad præfidiú. gioncs agunt,curantq;,in hisq;nfa
    Contrariú de ta&u eft. neq;.n.vllú in primis. quinetiá nó pauci ex his,
    eft animás,qüf fenfus eius expers fit. É;regiones nfas incolunt idipfum
    c Praeterea tamë qui de humano fine enfa Iegefentiunt.Atvero Theo
    in húc modú arbitrati funt, diffidét logi nfi,qui loquentium (vt vocât),
    interfè quámaxime: vtpote cum ex fectâ imitant, ex ipfà religionis con -

    his alijin diuitias,alijin gloriá,alij tëplatione du&i funt credere, qyid,


    in voluptates humana* rerü finem qå Deusvult, nullâ habet praefixâ,
    cóferunt. Ex quibus quivoluptates ac determinatâ nám : & fic nihil eé,
    afferunt, interfè bifariã diuiduntur. qä nö ad diuinâ volátaté,& arbitriú
    Nónulli.n. ex hisipfis corporeasvo redigat. Ateo modo, neq; honeftá
    luptates, fenforiasq; finé efleautu quicquã, neq; turpe nifiexpofitio
    mauerunt: qui fanefuperioriilli pri ne, atq; arbitrio quodá dici poterit,
    mæ fententię „pxime accedere vfir. ampliusq;, eo modo finishumanus
    Alteri in intelligédi deleétatione fe nullus erit,nifi fòla pofitione.Idafit .
    1icitaté conftituerunt. Præter hos ét adduéti funt, vt crederent, conãtes,
    oës alijfummâ bonum in imperio ea, jin lege Deo affignari,atq;attri
    cóftituerunt:itafànè, vt aliis impe bui viderât, defendêre, atq;feruare,
    YY iij vt
    - - • •
    . Paraph.in lib.deRepu.Plato.
    6 vt quod de eo df pofle oia,velleofa, planè nä,nifi ßparationes exhibeat, Κ
    voluntatemq; putent diuinâ adoia vel principia jdâ adillas facileaffe
    ferri pofle, cú g fingula currat,fera quendas . ficigifcü illas, nec pfeéte,
    turq;. oîa igi? hoc modo poffibilia nec integre natura Ę finö & ele
    fint.Scpiffimie aüt foletidem in con &io animi,atq; diligétia adhibeat:
    templatione legis euenire, vt videli ex eo fkiae ciuilis profeffor non ab re
    cet primú qugêüq; Deo afcribuntur de fine humano pertraétat £quate
    enumerent: deinde ftudeát, vt in re nus ele&tio,confiliumq; animi,atq;
    ipfa eaoia cóprobent, ac refpödeãt, volútas eü ipfum finé efficifit. Infù
    fter vllam hmói attributorum pofi per, cü in naturae fciaiá fit ,pbatum
    tionis confufionem,& offendiculú. abunde,hoïem ipfum ex corpore c6
    Enimuero nö fine maxima perplexi ftare, & aia: eáq; eflecorpis adaiam
    tate dubiú illud diffoluét, ;£ etiâ, rönem, q materiæ ad formâ : atq; è
    fi, qimaginanf, fibiq; affingunt, ex cótrario ais ad corpus,qualéformae
    eoríifíiâ, in lege clara,manifeftaq; ad materiâ: ipfàmçj; materiam effe
    effent. Sed ipfi èx hac opinionei er formæ gfa, formâ fiterea gfa a&io L.
    roré,atq; hallucinationémaximam nú ab ea proueniétiú, atq; affe&io
    inciderünt, maximeq; ab humana nü.híìana igi£ pfectio, hümanusq;
    natura abhorrenté: quinetiá abfur finis, exillius a&ionib* operibusq;
    dú videri poffit, legé aliquâ eadere dependet. Inibiq; fàtis prçterea dé
    cömemorare. Et É humano quidé monftratum, a&tionum humanarú
    fine,çjhois eft beatitudo,eæ funt vul nónullas, & hoibus, & reb* caeteris,
    gares, magisq;tritæ opiniones:q ip tum fimplicibus, tum cöpofitis cóes
    $æ apertiüs fälfæ funt, j vt id vlteri* effe, quas fåne quidé ex cóibusfor
    declaref.Philofophorum vero fhias mis neceffariüeit „Pduci:nonnullas
    túc exequédilocus erit, cü ad id, qä vero „pprias, jfiné cótrouerfia pro
    inter fé difceptât, rónibusindagan priis ex formis,fiuevna,fiueplurib*
    dü puenerimus. eft.n. eorü inter fe infunt. Ampliusq; illic mofiftratü,
    ptrouerfia de parteaiae,j rónem c6 fimplicia corpora, quod habent cú
    tinet. Nücigi?adeüfermoné, vnde hoie cöe, id potentiæ effe,ac momé
    digreffifumus reuertamur, deq; ve ti cuiufdâ ad hoc, vel illud inclinan M.
    ro fine differamus,fi tfi prius à Natutis. quæ certeinclinatio ex tali poté
    rali philofopho id, qä cöueniet, re tia cohorta, atq; in hâc formâ indu
    petierim*, ac receperimus: fictandé cta, neq; aiaeft,neq; ipfi* aiæ a&tio
    en1 adipifcemur faciliùs, qä ex hac nes.Illicetiam núcexpofitú elt,qüo
    ipfafcia elici pöt. Sic ergo dicimus, neceffario homo id, quod habet cú
    huiusartis ciüilis Pfefloré cú Natu corporib* compofitis commune, fit
    raliphilofopho,hac1 qöne fentire. ipfâ anima: funtq; talia corpora bi
    nâ, & define (jnälis corporis perfe farià diuifa, ncmpe aut in plantarü
    <tio,feu a&* eft)ipfe Naturalis phi genus, aut in animantium. Stirpes
    lofoph* difputat.eáq;ipfam aliis p àuté,herbæ,plátæ vegetatiuâ, nutri
    fe&tionib* cöparat,& cófert,fi plures tiuâ, generatiuãq; vim animae:ani
    in eo animaduertat inefle.Enimue mãtia vero fentiendi, & imaginâdi
    ro, cú cx humanis pfectionib* nihil facultatib* cü hominccómudicant.
    In
    : Traétatus Secundus. 356
    A In c6cupifcétia vero partim cû hofe circa perfeétiones ipfas trium gfirfi D
    conueniüt,partim ab co ipfo difcre efle apparebit,videlicet ætéplatiuas:
    pant. Hoïvero nemo ambigit vim pterea morales virtutes,& poftremo
    iönis neceflàrio,ppriam efle: rónis artes ipfas effe&trices, feu operarias.
    aút potentiâ in duo diuidi, in rön3 quæ ét ipfc cum bifariam diuidãtur.
    fcilicet,quâ aéîiuá,feu pra&ticam:& Altei;.n.eft genus earü, q vt mun*
    in contemplatiuam, quâ fciæ eé di fuum in Appofita mä exequanf, nul
    cunt. Illic infup ofifum eft formas la realia indigent, jfkia, & cogni
    illas cöes ad has,pprias, ac fcipuas tione ßceptoig vniuerfæ artis.Alterü
    eâ feruare rónem, ac Apportionem, quod ad agendü alia quadá virtute
    quâ materia ad formâ, & hoiem q aduentitia, & conie&tura jtcr hæc
    dem ob,ppriâ formâ fuâ efle. SiItq; vfia ícepta indiget, vt fingula elabo
    de vnaquaq; re dicédú,ex ,ppria for réf,atq; efficiant ipfa ex aite, additis
    ma fua efle id,quod eft, ex eaq; pro fterea tpis,loci, aliorumq; fimilium
    B prias a&tiones exire. Veic enimuero circunftantijs. Quocirca hæc planè E
    cú & bonum & malú aliqua in re ita 1ntelfs, feu rönis pars ab altera oino
    inueniant, vt in eodem actionisgiie differt, & fic ά differentes vir
    * confiftant:quemadmodü ipfa i pul tutcs. Quatuor ergo perfectionum,
    i fatione chordak fonus, & bonus,&
    t. malus dignofcit : ipfisq; actionis la* virtutumq; gìa funt.f.contemplan
    di,excogitâdi in artibus, atq; in eif
    . in hoie, atq; vituperium Apprie qdé dem,qùod excogitatum eft ope exc
    ; a&tionis, non alterius cuiusj intelli quendi,ac mok.Ex quibns quoque
    : . if.Sicq; humanus finis,humanaq; manifeftum eft, humanas virtutes
    :
    ■*
    óíí 1 hoc tota verfaf, vt opatio
    nes Appriæ in eo ipfo fint maximope plures efle. j cú vni* rei perfectiones
    íint,necefleeft alias pptcfalias cffe,
    ! re bonæ &,Pbæ : atq; iö definita eft fèu eas ipfâs vniuerfas in fingulis in
    ¢· felicitas,vtaiae actus fit rönalis cum ueniri par fit,fiue in aliquibus tiìì:at
    ** virtute coniunctus. At qfh rönalis fingulis quidem mortalibus vniuer
    *. ,.t;.;.,, quoq;aiae partes,vt ibidem môftra fæ cóprehendi non pfit: vek pfit ea*
    $- quid. _ tum eft,funt duae: idcirco & virtutes nonnullæ in aliquo, & illo quidem
    C non vna funt fpé, nec ipfae perfectio diuino hoium giìc inucniri. Verum
    nesét.Et rönalé quidé ipfàm bipar ex moralibus virtutibus nonnullae
    titam efleibidem ofifum eft,quippe poffunt efle oibus cócs,in:cr quas cft
    in aétiuam,feu praëticâ(vt paülöäfi temperantia: & quidem „Ppterea ho
    <dicebamus)& in cötemplatiuá:cófe minum genera ex virtutum ghibus
    quens ergo eft pfectiones ipfas,alias digerenda funt,vt inferius,minusq;
    contemplatiuas quoq;,alias a&tiuas, perfectum fftâtioris gratia fit. nam
    feu pra&ticas efle. Vek,cü concupi ua róne virtutü ordo in vnico hoic
    £ibilis, feu cupiditas pars ét ipfa fit diftin&tus eft,atq; difpofitus,eadem
    aiae,videturq; illain hóïe excitari,& in multis quoque hoibus difponef.
    concupifcere, „Putipfà 2templatiua quod quidé ei róniafentaneum eft,
    ßcipit,acei maxime adhgret:ex quo quae homines multos oibus virtuti
    fequifét partcm illâ cupiditatis, ad 5us præditos ad meliorcm humani
    :rönalé ob hanc cám attincre. Quo „tatis aditionem coire in vnú coegit.
    YY iijj Nam
    Paraph.in lib.de Repu.Plat.
    G Náß finguli adipifci potuiffent vni praeftantius haud dubièeft,atq; di- R
    uerfàs virtutes,nófolú oporteret, vt gniushis oib*,® neceffitas,&indigé
    vnufquifq; in feipfo, & imperantem tia inuenerunt.Pars igifrönis, je
    h&ret,& obfequenté conditioné, & άrix,vel vtiq;artifex eft,ob fpeculan
    velut dfim,&feruú:fed & ipfanäali di cómoditatem eft adinuétâ: idqt
    uid fuperuacaneü feciflèt,ciio&s ad res ipfa manifeftiffime comprobat.
    jÉ parati,aptiq; eflent:idqd' Quis.n.nefcitartes hmói,& opificia
    fanè effe nequit. necefle.n.eft dfim câ operum,in quibus verfàntur, effe
    non ά dfiium admit adinuenta? ipfaq; opera,ob rerú va
    tat, atq; obfequat. Et pfe&tiones eg rictatem*fed hö ipfe qua róne hisin
    vniuerfç,vt vno in hoie aggregent: artibus verfaf, quafife alieno addi
    id admodú difficile eft, nec nifi por cit,atq; quib'fuppeditat neceffaria,
    tento quodâ, Pdigioj; fit. Cótingit ijre uera dfii funt:non aút pgaliud
    vero frequentiffime vt aliud ad alias quis iure diis eft, jpp eumï`animi
    virtutes gen* hoium aptum fit, atq; affe£tum, quo melior ac fftantior ;
    afpiret:idq; facile patebit,fi in fingu exiftit eo, qui feruitutem àdmifit. L
    loi& nämifitueamur. Pofteaj qüid Affectus vero ille, quo quis prçftat
    humane pfe&iones, quid animi vir inter caeteros maxime,ea parsé aic,
    tuteseflent di&ú eft : declaratum ét q contemplat,atq; fpeculátur.Neq;
    eft,alias alia* gfa virtutes,& videri, aliter j hgc rónis pars contemplati
    & efle,adeo vt vna afferri poffit, ad ua, alteria&tiug dfietur eadéin aia.
    quâ caeters oés,vtad finem dirigant, Dfis quoq; erit,qui eftadfcias fpecu
    neq; ob aliam quâcunq; réfint, ip latiuas paratus illi,cuiusin (uo ortu
    fa áíitilla ppfeipfàm, non pp aliâ : naturc fatisfa&tü eft,vt artificijcuiuf
    eaq; pfe&io fumma hois,atq; fupre dam tantummodo aptitudinem for
    ma felicitas,de qua nobis propofita titus fit:& hmói quidem viri ná fér
    eft inquifitio. Dicédum jÉ iri pri uifunt,ac diìatuialieno öbnoxij.ea An f;*
    Artificia miseft, Artificia ob neceffitatem pridem eftiftarum inter feaie partium laí
    sur
    t_.
    inu* mum inuëta
    in ftatu fuifle,ppinopiâ.f.qüae
    humano ineft: nec cömode rô,quzdiii,atqueferuiiiter ipfos. jj?
    Quànj dubitari pofiit, qua de re £.£.
    tfi hócitra illa,autviuere, aut agere oës illae artes,çjin agenda realiqua, tia.
    poflit:nihilofeci* jnópotuerüt infi aut facienda vérfàntur,ad vnâ quam
    hita,ppe aiantia fine „pprijs qbuf dam artem, velut principem , jad
    dá,& habitibus,&affe&tib* nälibus, miniftrande Reipu.ars eit, redigan
    necnon operib?reperiri:quemadmo tur,cü prius oftenfum fit, hãcipfam
    dú figure ille fexangulares,&fauos artem ad fpeculandü excogitatâ e&.
    ftruentibus apibus,& texentib* ara Scic igitur fpeculatrices ad agendú
    neis,familiares funt.Et vero illa fpe parant,iuuantq;. Neq; vllâ inter
    culandi pars vf quidé ex näc Ä asipfas,&artes, jagüt efficiuntq;
    plina intuentibus, hof nö ineffe pp dfia eft,qq, illæ effe&rices artes ini
    neceffitatem:fed melioris cuiufdam feriores fuperioribus illis inferuiüt,
    conditionis, atq; anguftioris flatus in fuo adminiftrando Appofito: fpe
    gfa,& quidé,quodin ipfo eft hmói, culatiuae vero fcig illis ètiam artib*
    vt pp cxcellentiá,atq;dignitatéinfit, authoritatem ac dominium prgliát
    ad
    Traétatus Secundus. 357
    A aderit6,& finéfufiadiuuátes,ac di agitatur, injpfo gigintelligendic6- p.
    fponentes, veluti in reliquis artibus tineri:,Ppofitumj; hgis,atq;inftitu
    rincipibus, jinferioribus vim tri tum,qüatenus eft ipfe res nälis ad il
    ÉÉ ad fuá cuiufq; finé : lam intelligibilium rei& näm,quoad
    velut agricultura qdem princeps,ac pót,afcendere laborct,& contcndat:
    gi; ad particularé fibi fubiectâ eoq;intelligi É;
    eandem efle röné
    è hét. Sic igitur fpeculatiuax fcia* huius naturæ humancintelligibilis,
    & artium éffe&riciü ecdem efle vir ad ea j in hoie funt:tum aig,tü cor
    partes: neque vlla, nifi ex dignitate,
    & ignobilitate dfia eêt. In í; fhia
    É eft ipfius natura fimp!t intel
    igibilis,adeam j fenfibilis eft. Ea
    nofi pauci noftris tpib? philofophi dem filr cftratio,&,pportio ipfi* na
    pmahent, qui in his rebus contem turæ intelligibilis: quatenus volun
    plandis leuiter, atque ociofè verfàti tate acquifita eft, ì reliquas res vo
    funt fine vllo nälis feriei refpe&u,ac untarias omnino.Sic igitur diîatur
    B artificio(; doétring confyderatione. quidem rebus voluntarijs: quemad E
    Nos aüt dicimus,fcias fpeculatrices modum & ipfà nä intelligibilisipfi , ,
    contemplari quidem,idq; in primis fenfibili,rebusq; ex volütäte nofira
    de näPfiilofophiam,& de diuinis re pendentibus principia, quibus con
    bus(jMetaphyficâ vocant.)Necfa {tent,ßftat:quéadmodú & ipfà intel
    ne illç, jatemplanf, adoperationé ligibilis natura ipfi fenfibili effentiâ
    aliquá,aüt aétüm referunt, nec vo ac confiftentiâ Éftat,nö tfi ita,vtilia
    luntas quicjad ea cóftituenda,pfi intelligibilis hüic fenfili inferuiat.
    cit,autvalet: idq; p (e notum eft,ei Pbatúiáeft vek , g) ita confequens
    p(ertim, qui in his ipfis fcijs exercita it, & velut neceffatio fubfequatur.
    tus fit.Si igitur nihil nos ad fubieéti Sciae ergo fpeculatius nö parum ad
    earum fciarum ftatum, atq; fubam agendum iuuant, ac neceffariæ funt
    conferamus,confequens eft eas ipfàs ipfis rebus agédis eo mö, quo di&ú
    nöeflead agendum paratas,aut ope eft, näm intclligibilem effé necefla
    randum fcipue:fed neq; hoiem per riá ipfi fenfibili: huiusq; ipfius ptis,
    c eas ipfàs primo £É alijcuipiã §adintelligendü paratà £principa- ■
    inferüire:infunt illae tfi hoi propter tus,in rcliquas oés partes Reipu. hi
    melius, atq; jftantius quiddam, cii hil oinodiffert, ab intelligibilisna
    alioqui ineflè eas fruftra, aut teme. turæ dfiatu,quo fenfibilibus reb°im .
    re,effet pabfurdum. Sed ne effe qdé erat. Ex diétis ergo videri p6t,artes
    hoc paëlo poflent:& ex his quidem, ipfas aétiuas,fiue vires,& fàcultates
    q nunc diéturi fumus, id mánifefti* §dam fint,fiue opificia jdã principa
    appârebit.Eft certe.n.in prima Phi lia,acalijs pfecta,fiue fubminiftrafi•
    íÉ hia ftatutum, res oës bifariam tia,&inferuiétia alijs : illas quidem
    partitas eé,vt aliae fenfu, aliae intelle oés ob cötemplatiuas fcias excogita•
    &u comfhenderent:idq; quodintel tas eé,atq; inüëtas.Nónullitfidehis
    le&u gcipitur, principium quoddâ agendi artib* 2traria fenferunt his,
    eëeirei,qug fefifibuselt fubie&a:fi q de fpeculandi: fcijs funt opinatf
    néq; &förmå,&cám effe&tricem: & eorúq; fhiam oîno deftruunt, cüm
    fi quid cius in fkicntijs (peculatiuis crcdátipfi gcgdin his artibus intel
    leâu
    -
    • - Paraph.in lib.de Repti Plat.
    -G le&u traétatur, n6 pręcipuo,acpri fa a6t eft Reip.adminiftr£dae: ita & κ
    mo ppofito ad fua opera dirigi, vel reperi? virtus jdâ excogitatiua prin
    pp illa inueniri, fed taliâ oíum inté ceps,&illa quidé eft,qua illius prin
    tionem effe,res re&te difcernere,& co cipis artis aétiones in materias inue
    gnofcere:& operationes,ac opa (feu niunf,& dirigútur. Ad hgc,virtutes
    operata, vt aiunt)çj ex huiufcemodi 1moralesyfit quoq; pp inteHigibiliú
    artibus;pueniüt,nô ex primo Ppofi fpeculationé efle.idque primo ex eo
    fo:fed veluti quid c6fequens fint: vt uod in fcia Naturali declaratum
    in motu coeleftium corpo* pfpicuú ÉÉÉ ofidit: nempe c6cupifcen
    eft. Itaq; hac róne artes ipfæ opera tiam, atq; appetitum in duo diuidi
    riæ, feu a&iuae effent oîno virtutes. gfiat, quove alterum ex imaginatio
    §; quidem maxime de illis artib* cogitatione, & róne
    ne, alterum ex
    ufpicandum effet, j röne amplius emanat. Quc igi£cócupifcétiaima
    *.
    vtunt:& ;ppter íî acquifi ginaria é, ipropriaoino eft hoi, fed
    -
    tos ex huiufcemodi artibus indu&i âîantibus:quaten* funt tih aiantia,
    H. funt, vt credát aliqui eos, q ialiqua ppria quidé eft.Poflerior aút,quam
    vna harú artium verfati funt, ita de cogitatione,& rócinatione £É dixi
    mú affeétos eflè, vt fibi pfuadeát rex mus,hoï „pfe&to,ppria eft,& fua,ne
    fe oium notitiam ÁÉ cffe. Et quecuijalij, jhoi talis attribuitur.
    certe quidé id videm° in fua arte me Nequevirtutes morales quicjaliud
    •dicis accidere.Quanjverô profe&ö funt,jvt hæc pars conciipifcés, jin
    cft,in illis ipfis artibus,fi quidéintel nobis eft id cupiat, quod ipfà cogita
    1eétui referendú,id ßcipue ad aétio tio, atq; r6fieri debereiudicauêiit :
    nem,& opusipfum dirigi: in eisq;,fi necnon & modum,& tfs, atq;locú
    cótingat aliquid 2templari, illud q ipfa ftatuerit,& fifixerit. & planum
    idé nó nifi p accfis fiet. Si igifidipsâ quidem eft,ac manifeftum, opushu
    finem artisefle gftituam?,is ipféfi iufmodi à nulla alia animi parte,p
    *nis alterius,pfecto gfiiserit:ac nomé cedere, jab ipfa cótemplatiüa.Qüo
    quidé,quo artes appellabuntur,aeq circa hæc pars pcupifcibilis, fi digni
    *i uocum erit,quale hoc in noíe,Mufi taté,ac virtutéäröne accipit,rö ppea M
    ca,qddá eft. df.n.qfiq; de arte ipfa, ipfa dignitate,& virtuteinfigniorap
    çjin aétu, atq; ope quodã exteriore parebit, fftantiorq;, atque ele&ior.
    confiftit:neq; non de ea qfiq;, q c6 hac vero in parte non pauca cü hoie
    * templaf,atq; fpeculatur. Virtutes ét aiantia participant,vt in verecundia
    *num excogitatiuæ, atq; inuentiuae Leo: quæ certéaffe&tio humana eft,
    1manifeftiffime ob ptemplatiuas ex quatenus â róne, & cogitatione,feu
    titiffe vidétur: fiquidem ipß funt pp opinione exiftit:etenim pp qâ vnú
    artes illas agendi, vel frequenti*, vel quodq; tale,&illud magis (vt aiüt)
    jftantius. Artes aút ifte (vtiá fuprà porrò his virtutibus homio inftrué*
    diximus) funt gp fpeculationë rerú quodâ modo ad inferuiendum alijs
    inftitutæ: neminé.n.latet excogita videbit,exépligfa, Iuftitia ipfà non
    tiuas illas ad rónem artiú diuidi. Et - nifi pp actiones exercet: Téperátia,
    quéadmodú vna qdam ars abfolu ob voluptates,çjhonefta, & egregia
    s. Princeps rcliqua* artiücxiftit,ip -aâa impediút: Fortitudo,pgresfor
    mida
    . Tra&atus Secundus. 358
    I , a midabiles, ac moleftantes: Liberali „pfe&o,& illa É piftâ arté principê: D
    tr
    tas pp opes,& pecunias reperitur.At idëq; fiet in religsartib* nöhfitibus
    $ verò fcià illa cötéplatiua nó inftruit aliqd gen* hui* virtutis.hac.n.föne,
    • ^ • hoiem,vt aliis fubijciatur,& feruiat, & refpe&u fe habebit ad illas artes
    neq; puto quemj hoc latere. Supe praéticas, veluti fparamentü,& plu
    riores praetereao&sillae virtutes mul diú:& licet p easillgacquirantur,id
    tó magis ad materit naturâ fpcâát: quidem nö fit, nifi vt ciufmodi artis
    nec pfit fine corporeipfo, fincq;in actio pfe&tior,& laudabilior reddat.
    ftrumentis, ac rebus exteriorib* có & hoc ex fefè fàtis pfpicuum e{t. At
    fiftere.quis.n.liberalis nummis non vero vtrúcunq; fit, feu illæ artes gg
    indiget, ad ipfa liberalitatis officia virtutes, fèu virtutes pp artes,vtræq;
    exequenda? Quis ité iuftus, ijfdé ad fimul 2tëplatiug facultatis gra funt.
    inftitiae ipfius munera non vtitur? Quodq; de róne, ac cóparatióeifta ;
    Fortis quoq; vigore, ac robore cor pfc&tionú humanarú inter fe dixi
    I. JB poris indiget. Sciæ aiit fpeculatrices mus,conftat citra vllá cótrouerfiam
    funt maxime à materiæ cófortio li apud Peripateticos. At qiú hgc fpe
    bere, atq; folutae, ita certe, vt quo culãdi pars nö ineft nobis {tatim â E
    quo modo eas ppetuas effe oportere vitae initio in fua vltima pfeciione,
    credaf. & e(t quidéiâ alibioftéfum, & actu,immo potentia nobis ineft :
    ra íftátiflima effe', jlögiflime â mâ & in Naturadi {cia iá declaratü eft,
    abfunt. Verü.n. gem* hoc moraliü oia, jcunq; habét fuæ cfientiæ mix
    virtutüin cóparatiöe facultatis fpe tâ, adiunctáq; potétiâ, ca tú fumme
    culãdi,atq; pfe&tionis, velut primor pfici,cü citra potentiâ illam penitus
    diü eft quoddâ,ac grad* neceffarius aétus ille fyncerus repcrif.i iufmodi
    ad finé obtinendü,fine quo obtineri veio,& pfectioné,& aciú adfcifccre,
    •nö pöt:&ob hgc multis vi,huiufce noftri quidé arbitrij,ac ofiicij eft:fi
    modi pfectionem efle finé remotü, quidé idipfum eleétione maximc,&
    cü fit remotæ illi pfeclioni „Pxima . voluptate cóparaf, qd natura mini
    Ex his ergo, jdiximus, clarum efle me nobis fua fponte elargiri valet. Quidnã
    C pöt, humanas virtutes quatuor ge Hæcigifpfeclio,ad quâ tótis virib* fit perfe
    • • neribuscontineri, quib* cgrtefinis, cótendim*, & cü qua vniti maxime
    pp quem funt, eft ipfa cótemplatio. pficimur, quidnã fit,quærendü eft: &io illa.
    A n mora At verò an morales virtutes fint ob vtrú.f. fit iì ÉÉ tiarü, ad quam totus vitu
    íê$ virtu- a&tiuas illas artes, an è diuerfo, aa an ijs aliqua dignitas jftantior gii bus còu& —
    tes ob a- pars virtutü illarü pp artes, rursüq;
    £liuas ar
    las: & fi nihil illarü fit, vtrum, illud dimus.
    tes antè pars artiü pp virtutes, hoc quidé in in nobis ipfis cxiftat,an qä nos p fè
    diuerfo ueftigationeindignú nó fit.Vcx ne ipfum conftet. Ad quâ fänc qöiiem
    [iat. amoanbigit, quin virt? illa inter oés affumcndü eft, q» qui putat fpecula
    morales priceps, fit neceflario viex trices fcias i!las qdéæternas, & no
    cogitatiuæ (feu induftriae) principi bis a&u incfle, humiditatis vero cu
    adiuncta:& fi virtus illa princeps, eâ jufdam puerilis caliginc immergi:
    habeat rationem ad vim excogitâdi qui fic eigo opinatui, vf quidé ipfe
    Princip£, quam potentia,feu vis ip(a accipere eas ipfas quodámö habere
    cxcogitádi ad artem principcm, erit cffei potétia:fiue füerint illæ formc
    -•
    fepa
    Paraph.in lib.de Repu. Plat.
    fèparatc,quas Platopofuit:fiuehoc tiöe differuit. Plato itaq; gentis hoc K
    qualecüq; eft, fitintelle&* agés,aut ad ipfum
    hoium, vt funt fciétes,& intelligen vulgus.
    quiuisalius dignitate ifto inferior. tes, vulgo imperito, atq; rudiópa De fpecu
    lantiq; eflepöt, humanâ pfe&tioné rat:dicitq; vulgus fimile efle his,q ä Platonis.
    É mö, etfi nó volütateacquiri, cú pueris in fpecü educati, nüquam q;
    iá ipfà ante voluntatéinfit homini, refli funt,nihilomin* afpicere ipfi
    volütaté tfi nihilominus haberein
    ätagút, gcqd in fpeluncaappareãt,
    eius pfe&tióis definitione locü : quo nunj tfi facié ad ingreflùm fpelücae
    paéto definitionem quoq;ipfà fùm conuertunt:& in illo ingreffu funt
    imarü quarunq; pfectionú ingredit, imagines oium generü animantiü,
    fm quem modú præludiü ingredi? feu Êátus: a tergo etiá eax eft ignis,
    definitionéfinis. Et fi dicatur quidé ita,vt ex illis ftatuis nihil aliud, quâ
    id,quod voluntatenos adipifcimur, vmbrasin cócauo fpeluncs reprçfèn
    f. qd acquirimus de perfe&ionibus tatas ex aduerfè illi cernere poflint :
    illisvltimis, quantum natura nobis & certe rerú oîum nihil íter vmbrâ l.
    cóparareconceffit, talé pfe&tionem pcipere poterüt, q feillis aduerfa in
    nos acquirere ea róne, ac refpe&u , fpelüca obtulit, opinabunturq; fte
    pp quem fumus quicgd fumus:fci rea res veras ab vmbris nihiIoino
    re quidem debes, q, fi huiufcemodi differentes effe,atq; id devulgo ipfo
    habitusad volútaté referaf,eáq; ad diétü.Sapiétes vero ij funt, gilIo ex
    mittat,aliter hic, jillic volútaté ac antro egreffi1 vero lumine,atq; ful
    cipi debere:cü ipfävoluntas non in gore ver(ati funt, vere res ipfas ad
    grediaturin röhé, feu näm eius, qüi Solis fplédoré, atq; lucé infpiciétes.
    fubam nfam,atq; effentiam prgftat, Tü quéadmodú nemo ftatim, jeft
    facit tfiipfa voluntas adeâ rónem, à fpelunca iiha egreffus,fi feverò lu
    uaintelleétus agés eft nobis perfe mini,atq; Soli offerat,poffiteüinfùe
    Ἀ. Eis vero, qüi fpeculatiuas fcias tú fplédorem fuftinere, atq;intueri
    non ęternas effe putant, verû côfent gcquá: fic hoies huiufcemodi,gsúr
    eas effe fummâ,acvltimâ pfe&tioné, ad fapientiâ parati,(è habebú á
    videbifcerte ipfammet pfectioné hu tinus conenfaggredi ad cötéplari -

    mana volütas íftare.At vero,q illas ca,q intelleétu ämäægre abftrahá


    ipfàs fcias fpeculatrices ęternas effe tur,fimpliciaq; infpiciunt. Verú fe
    niö credüt,fèd humanâ pfe&tioné ef dulò dádaéopa, vtilli fenfim rebus
    fecognitionéintelligentiarú fepara 1tuëdis luminib' affuefcát: primóq;
    tarú ä materia, ijs qdé duplex perfe Lunae,aliarüq; ftellarü radijs cömit
    &ionis genusftatuendü eft, népe,vt tanf, & tandé,velut p grad* ad Solis
    & prima, & vltima fit:&prima qdé intuitü cöparcnt, resq; tandéclarif
    feipfam adipifcatur, fköaveroadiu fime diiudicét. eodëq; möpaulatim
    méto quodá,atq; aliena ope cöpare philofophi inftituédi,atq; effingêdi
    tur. fed q hoc exqfitefcire cupit, ad funt: ab hisq; eruditiöis primordiâ
    r)e hisiin
    naturae fciam fe conferre oportet. ducédú, quæ facile ipfi pdifkerepit.
    Septimo. Redeamus igiturvnde fumus di Cumq; Plato inueftigauiffet,q illis Quae pri
    mafcira*
    Cöpara grcffi, procedamusíj; in traétatione primü fcia maxime accommodata tia addi
    tiofciétiú corü, quæ Plato de principis erudi erat,eâ ccrtenumerox notitiam efle fcendi.
    voluit.
    -

    Traétatüs Secundus. 359


    A voluit. Nam illi,iam fimul cum cu tafmata) & fpecies apprehendútur: D
    ftodii liberis, â pueritia Mufica,atq; multorú figdévmbras, atq; fimula
    Gymna(tica inftituti fint.atq; Gym chra, fiuecoloresaflequimur fenfu
    naftica ipfa ad corp* certe magis at tátümö: eadé qdé eft in intelligibili
    tinet:Mufica vero,que illis traditur, bus rö. Porrò, cú ipfax mathemati
    ea qdé eft, q fabulis vtif, j certe non carü fcibilia(vt dixim°)fint infinita,
    öttffi efficere, vt poflit intelleétum earúq; fubiccta quoq; ignota, deq
    fciarum ptçplatiuaις alicui fftare,& bus quidé primus cötemplaf Phil6
    tradere.Hgcaút numerãdi fcia inter fophus (qui Metaphyficus nücupat)
    contemplandi facultates oîno enu idcirco Plato eas minore dignitate
    merari debet, & eft doétrinarú certe cenfet,ad præftandam humanâ per
    oîum facillima. & huius rónis funt fe&tioné, jccteras fpeculandi fcias.
    aliæ Mathematicae difciplinæ : illae dicitq; eaié principiâ incognita efle,
    aút funt, Arithmetica, Geometria, fines etiamnú incognitos, âÄ; 2(è
    Aftrologia, Muficaq;: inter has aüt queriter, jinterprincipia, & finéin
    b etiá ipfäs facilitate eft Arithmetica tercedunt effe ignota.Cú igitur ma- ■
    Ë maxime nuda fit,atque thematicc fciæ nó primo ppofito,
    iberaâ materia.eft ergo ipfa Arith nec p fe ad humanâ perfectioné ex
    metica illis reliquis facilior, ad cun cogitatc fint,vt Naturalis,& Supna
    &tasq; res magis cöicás: fcdo aüt lo turalis fcia:jj hoc in genere etiam
    co Geometriâ, deinde Aftronomia, Mathematicg illς inter fè differút,vs
    poftremo vero loco Mufica fucce in his videre eft mathematicis,à qb*
    dit. Neq; vero fallere quéquam de duae illæ, Phyfica, f. & Metaphyfica
    bet, eas ipfas fcias ante oia à fàpiëti fcia, aliqua principia ad fuá cótem
    bus difci debere, exercitationis, atq; lationé mutuanf, veluti hgcDiui
    affuefa&tionis cá. nâ caw intelligibi nafcia ab Aftronomia numerú mo
    lia, vt plurimú nó funt intéta, &,p tuum accipit. nec folum hgc dfia in
    pofitaä nä,& iö tra&tafin cis de infi illarú generibus deprehenditur, fed
    nito. Tádem eanc intelligibilia funt etiáin partibus vnius, &eiufdé fciae.
    «c oino impfecta,cú non in fuis, ppriis Manifeftiffime igitur poffet colligi
    fubie&is deprehédant,fèd imaginaex hoc, maximâ illarü difciplinarú
    tiöe quadâ,ac fictione 2cipiunf. Ob
    vtilitaté, ÉÉÉÉ atq; dignif
    fimú propofitú,non efle ad exercita
    idq;5ifariâ Platore, intelfm partit*
    tioné, adaptationéq; intelleétus, ad
    eft,ac prioré fanè validú ipfum,atq;
    duas illas vltimas fcias adipifcendas.
    potét£, intelligétiâ appellateax reve,
    Neq; ét dici pöt, harü mathemati
    q veræ funt : fcdm vero cognitioné
    noiat,çj eft fimulachrox,imaginüq;
    carü fciarô inftitutum, ad opus,aut
    rerú exiftentiú intelligétia (feu intel
    a&ioné effe, jjin fingularibus eak
    le&tus) atq; eaipfa nótitia fcias illas
    infpicienti videatur ab his aliquid
    <mathematicas cóplectitur, putatq;
    agi. id quod ex vulgo non pauciin
    ipfe fimilé quandâ röné efle intelle
    Geometria, & Mufica opinantur:
    &tui rerú cú fenfu. ná, quéadmodú
    cum eæ res, de quibus ijs ipfis cura
    ex fenfibilibus nönulla per fuá cffen
    qdá inftituta eft, atq; traéìatio,fint
    tiá,nónulla g fimulachra (£uphan & natur;, &arti cóes. Triangulus
    nanq;
    * Paraph.in lib.deRepu.Plat.
    G nãq; aequilaterus (exemplicá)q) ne idoneas, necnó méftitas,atq; modos r *.

    ceffario tres lineas habet, ex duob* ponédorú caftrorü. Indigeiìtetiânti


    centris circulorú æqualiú exeuntes: temporum, & menfiumjdierumq;
    quarú duae, jfupra bafim exiftunt, cognitione nauigatores, nec p defér
    cócurrunt infup punétú interfecan tatfi loca, atq; folitudinem iter fa
    tem vtrüq; circulú:'id quidem neq; cientes, verum etiã hi, qui camelis
    ligneo, neq; cneo nec cuiufuisalte praefe&ti funt. Mufica pterea ea,qug
    rius materig circulo,Ppriú eft, neq; in agendo verfat, eis eft pneceffafia,
    artificialicuiquâ: quin cóe eft oino cú ob alia, táq ipfi eâ in ciuitate in
    hocipfùm,& naturalib*,& artificia ftituerunt. Haec igitur eftPlatonis
    lib*. Ad hgc fingula jdá eorum, jä fnia,de inftituendoráiHlorú primor
    Mathematicis tra&tant', in materia dio: quæ idcirco illi talis eft,qít ars
    Ê effe vfir. Si igifhgcipfa ab il Logica tpeillius non erat.Poftea ve
    is difciplinis ita tra&tarent, vt quae ro, q eft praeceptionibus, & ÉÉ;
    materiae inef{ent, horú quatuor re nunc tradita, melius eft ab ea iftorú
    H quirerenfcaufae. f. efficiens, finalis, difciplinâ, atq; eruditionem incipi: L.
    materialis, formalis: cú ergo fit ma moxq;, vt erit tradita,ad Arithmeti
    nifeftiffimü difciplinas eas deforma cam tranfire,deincepsq; ad Geome
    tfimodo qrere, manifeftü igitur eft triam, Muficâ, Perfpe&tiuâ, ad eáq;
    fingula,çj traélât huiufcemodi fcias, artem, quæ de róne p6derú differit,
    fiiii opus tranfeüt, indigere tíic, dú ad Phyficam, poftremoq; ad Meta
    in a&ionem veriút,alia quadã vlte phyficâ. Enimuero, cú initer fe vete
    riori notitia,çj, qug ab his difciplinis res diu, multúq; dubitauerint, vtrâ
    tradita eft. fiquifpiá.n. ligneüm fit Logicâ prius, án Mathematicas ar
    triangulú æquialiülaterfi3fecturus, tes aggredi oporteret: ex hisq; non
    ad id,q3 molie£nöfufficietid,qά ab nulli Diale&ticâ excogitatâ arbitren
    Euclide in elementorú fuorú prin tur,vt,& roboraret intelfm,& ab er
    cipio de róne triãguli gquilateri eft rore retraheret, idq; ita in interiori
    oftéfum, nifi ad id ars quoq; fabri bus,ac reconditis fcientiis, quas tra
    I lis lignaria adhibeatur. neq; dehoc &lareipfâ cogitur,cuiufmodi funt,&
    ambiget quifquâ, quiin his fciétiis de natura,& de his,qug naturâ tran
    exercitatus fuerit,cü p fe illis fit ma fcendunt. Neq; Mathematicae fkiae
    nifeftiffimú.Atq;his in hunc modü ob facilitatem, & pfpicuitatem Dia
    difceptatis,apparet eos,q hmói fcias le&tica egerent, in primis cum non
    Mathematicas Apfequütur, primum fintadmodú cú materia cófuf;, atq;
    quidem ac Appiium ,ppofitú habere inmolutae. Seel hoc, fi ita eft,& nó fir
    cófuetudiné: jj ad hâc etiá accedat fanè Logica ad artes Mathematicas
    (vt inquitille)çognitio qugdam rerú adipifcédas neceflària, fi tfi poft eas
    • neceflàriam: his operibus,quc quifq; acqfitas accedat, eritilla fine dubio
    £ibi,ppofuit, atq; fecutus eft. Ná,cú ad præftantiam hominis,ac melioré
    * fint cuftodes, cognitione nö parum uandam conditionem. At,cùm ad
    numerox,& menfurax indigét:idq; jÉÉ, huiufcemodi hominum
    Ę ordines hoium ad pugnam in nihil nö egregiü, atq;excellés pqui
    truédos,atq5 aciei figuras,&formas ramus, non erit,P£köo alienum eos
    a di
    Tra&atu$ Secundus, 36o
    A à difputandi arte incipere. Plato ve nofi* efle poteft, At vero Platonicae D
    ro hos inftitui debere cenfuit facul Reip.fàpientes futuri,iáinde ex quo
    tate Mufica, vt decimum & fextum fapientiâ erunt aggreffi, illâ perçur.
    annum, aut decimú & feptimü atti rere,atq5 Perlegere fciam nofi inter
    erint:neq; idét priusjprauis, qui mittentad quintü, & tricefimú vfq;
    iam diéti funt, morib* purgati fint, annú:& tum deinde rei militaris,&
    Tü ëc equef ri exercitationé ad vige bcllicae adminiftratio eis;committe;
    fimum vfq; annú vtant,atq; iâ inde tur,idq; continuatis annis quinde
    fuperiore fèruato ordine ad Philofo cim, vt tádéquinquagenarijad ma
    pliiam addifcendá fe conferát. ante giftratü Reiq;pub.adminiftrationé
    quâ gtatem Plato eos fapientiâ atten apti fint,atq; imperét.ad quod mu
    tare minime permittit: ppea quidé nus cú g gtatis imbecillitatem erunt
    g) eorü opinio,atque iudiciú nondú inutiles,in beato*(vt inquit Plato)
    {it ad tátáré idoneum, nec rö quidé infulas trâfmittan?. Intelligi aüt (vt
    firma,& conftans.Accedit ad hgc,q> opinor) ginfulas,contëplationéför- E
    qui ímatura gtate fabulis, atq; fig mς boni;qä ipfum verécé credatur.
    mentis enutriti funt poeticis, illi le g) fi aliquis förte crederet regiri hu
    gum 2ftitutiones quantú pfit fugil manü bonú g fe exiftés,neció alia &
    lant,atq; abrogant, & ita maximie, virtutum vfüm eius ipfius contépla
    dum apud vulgus rónib* fuis inftin tionem impedire: ggea(mea Š
    gere leges, atq; ftatuta ptentabunt. fbia)Plato non pperam voluërit : vt:
    Neq; (vt inquit ille) p fabulas illas, Philofophi illiad boni illius cuius§i
    & fiétas,quibus funt imbuti, ofones 2 fyderationem in extrema fua ςtatę
    aliter afficiuntur,jqui,quos pri*pa fegregentur.Quin£t,inquit,cgteros
    rentes efle putauerat,adultus,aciám qùofdá dies à ciuibus réliquis defi
    randior, validiorq; folú putatiuos gnatos hfe debere,p quos,& eorum
    intelligit,& fè nó legitimâ illis, fed concelebrenf virtutes,atq; res geftg.
    falsò creditú filiü,aliosq; fibi efle pa & ijs facra fiant, honoresq; habean
    rentes veros.fiquidé quis eü tüc non tur,quales apud rufticos jí
    C autumet exuturú filijaium , oémq; jftafi folent. Eadem eft mulierum, ■
    reuerentiam,jantea habuerat erga j ad honores, atq; adminiftrationé ,
    falfos illos parentes, ita vt eò res re â&tg funt,&educátio, & reuerentia,
    deat,vt plerunq, ab illo ifti contem cultusq;:cü iam dixerimus, mulieri
    nantur;& negligantur?Silr quoque bus küyiris oia officiorum gha cöi
    his accidere folet,quiá parétib* ante cata efle. Plato autem huius ciuita
    smaturâ etaté difciplinis hmói com tisadminiftrationé optimam exifti
    mittunf, nam qin illis folertia eft, mat,£t fi plures,jvnus, hmói Philor
    atq; acumen,leges rónibus fuis elu fophi in hac Rep.potentiâ na&ifue:
    dere cupiút,&veluti dilacerare, vt lu riiit. Hæc vt Plätö explicuit, modú
    dentes catuli folent eorum, qui ad fe ipfe examinat,quo póflit facillime
    „ppinquant veftes dilacerare, Id qd atq; optime hæc Réfpub. conftitui.
    áttu 1 ibis facile philofophis effe ahi Prius fiquidé ipfe huius Reip. ftatíí
    maduertes,qui in his nfis Rebufpu. ita deniquc 9ptimum prædixerat,fî
    vcrfànf:quibus ipfis nihil certe dam fàpicns ciufinodi filiüs fuerit Re
    giss
    · Paraph.in lib.deRepu.Plat.
    © gis : vel forte imperium illi alijs r6 ti,acrui.Refpub.autem,{operibus K
    iiibus deferri debere, fiue ppftudij, tfi prgftant, facerdotiae denomina
    atq; ingenij magnitudinem, feu q* ri folent,cuiufmodi olim à Perfis an
    multitudine, atq; dignitate cogná tiquis(vt fertur)vfurpatafuit. Haec
    tox polleat,vel gloriâ, poteftatéque autem oiafunt,q circa Reipnb.infti
    hmói alijs interoés fiftét. Quöd fi tutionem,& quafi ortum prgclariffi
    £gntingit hoc modo Rempub. con mè.f.ac deeius ordine, deq; confti
    ftitui, id agatur in primis, vt qui in tutione legum Plato differüit:qucg
    ciuitate decem annos continuos pl? potuim* breuiffime à nobis fufit ex
    minus exegerint, in agros tranfmiit plicata.Atq; fupereffetandem videę.
    tantur : iftorum autem filij oi dili adhuc,vt de ciuitatibus n6 perfe£tis
    gentia ea educatione, quam defcri quidem illis,(èd aberrantibusà veri
    ÉÉÉÉÉÉ Hoc.n.modo tate dicamus, quopa£to,f.dignofci
    ;f quanitimur,ciuitas ocyfiime, debeant,ac qüo perfeéta illa in iftas
    facillimeq;,atq; optime exofief.Nec degeneret,neq; non iftae interfequo
    tu dubites, quin modus hicâ Plato pacto commutenf. Neq; vero eorü, L.
    ne commemoratus, quãoptim* exi qui perfeétam illam Remp. fpe&tât,
    ftat.Ciuitas nihilominus hgc poteft arum intereft fcire,qua rönëpraug
    alio modo condi ; fèd non nifi lon iftae incipiant, & procedant adfum
    giffimo tgis tra&u.f.fi accidat,vt his mam vfq; infaniam, quamçj;idfaci
    çiuitatibüs magno fucceflu tpis, ac le,& joptime fieri cötingat. etenim
    diuturno Rege§ fint optimi,qui non medico quidé fatis effe debere vide
    ciuitates iftas fubindé mutare, atq; tur, ita veneni notitiam pcepiffe, vt
    corrigere definant, quoufq; tandem eius naturam agnofcat, & ita vene
    ad optimum genus Reipub.resper num efle intelligat,
    Ę vt ab eo caueri
    fi 'í de apparando il
    $ucar. Quaeipfà immütatiovtfoq;
    ifto* generum fiet. nanq; & populi o,atq; componendo,&vtendo vnj
    a£tiofiibus,atq; confuetudiné,&ip fuerit folicitus. Neq; alia certePhi
    forum certe opinione commutatâ: lofopho debet effe infanarum,&er
    eritq; tum ÉÉÉ tú difficilior,,put rantium ciuitatum cura, quàm vt
    I tpum pceffuleges vniufcuiufq;tem & illas cognofcat, & quæ mala perfe M.
    poris rönc habita diuerfae ferentur, &tae ciuitati ab eis euenire foleant,
    videlicetalic,dum à pfectione Reip. intelligat. Quocirca in hoc tih Pla
    multum aberunt, aliae ob facilitatë, to elaborauit,vt fignificaret, quonã
    dum Appius Reip. perfe&tae accedét. modo praeftans illâ Refpub.ih iftas
    Atq; (vtfummatim ré cóprehendâ) prauas, & vitiofàs verteretur: am
    facilius eft ad,pbatas a&iones hac pliusq; iftae inter (equani permuta
    tempeftate indücere,jad opiniones tionis rationem haberent, & quam
    „Pbas,atq; optimas. çuius fei tibi fa inter fefe fimilitudinem, atque va
    cillime fides fiet, Rebufpub.q nunc rietatem, quidque eis omnibus fo
    fumi
    extãt perpéfis.Q£ip non fugiet leat accidere:qui certe noftri fermo
    cum, qui fapientiäm oibus paráb* nis finis erit, vt Tertium inde tra
    obtinuerit:&,ppterea q) nofi rectas &tatum partis huius ingrediamur.
    opiniones habeant,easä recto pucr
    AVE R
    v-- "* • • • • • . •-^-T-~-~ -------__-*~

    Tra&tatusTertius. 361
    A V E R R O I S tum cuiq; ffeâi funt: atq; £t quam D
    - - - quifq; voluptatë ex adminiftratióe
    Paraphrafis in Libros de Reo capiat,experidemus: eoq; m6fum.
    publica Platonis. mâ rerú neceffariú, q hac in ptePla
    •r R A c r A r v S T E R T I v S. tonis verba ÉÉÉÉ; aC

    fingula horum ipfo & explanabim*.


    Am vero,poftjabfol Et Plato quidé cónftönes fimplices, Quot, &
    uit Plato (èrmonem, quib* in vniuerfum ciuitates 2dun qtisciuita
    fpés.
    De ciuita qué de optima confti tur,atq; formant,quinq; efle céfuit.
    tib° aber tutione Rcip.inftitue Primam quoque oíum optimam il
    rátibus. rat, refert fé ad id, qä lam, de qua adhuc yba à nobis fcâ
    ex ea,quâ nunc traétamus, fcia fup sít: Proximâ huic ambiti8fàm:Ter
    erat, niempe de ciuitatib° aberrãtib? tiam, jpaucorum dfiatu cótinetur.
    dif{erere ingreditur:quarum fimpli Quartam potentiâ certe jftuofam,
    B cia tãtummiodogía commemorat, qui principat* vitiofus admodú eft.
    tum quo paéto inter fe commutant, Quinto, eoq; poftremo loco eft ty
    tum quantum fint optimo Reipub. rannica dfiatio. Quöd fi optimum
    {tatuifiíes, quantumq; fibi inuicé: gen* illud Reip.in potentiam regiâ,
    ncq; non docet, qui maxime ftatus & adminiftrationem optimatúdiui
    optimae conftitutg ciuitati aduerfèm das, fic principatuum quidem fex vi
    • tur:actum ofidit, jnâ ciuitatis admi debunfefle giia. Etenim qui hanc
    niftratio inter optimâ hanc, & cor optimam ciuitatis gubernationem
    ruptiffimâ, vitiofiflimáq; illâ Reip. naétus, quinq; his inftfis paratus,&
    inftitutionem intercedat, vt folent ornatus fit, jfunt fapientia intelli
    media jdam inter duas extremitates gendi,facultas confummatiffima, &
    incurrcre: vt étinter nonnulla alia exaéliffima, opulentia quantü fatis
    contraria interueniunt pla media, eft,fhia,feu imaginatiua vis, o1 in re
    atq; diuerfas exépligfa, albo nigrü optima,pfeueraiidi deniq; firmitas,
    opponif, & inter vtrunq; plura gfia atq; conftantia: addere ét neccffeé,
    C interie5ta ordine quodã, atq; róne, vtin corpe nihil fit qd illi ad vfum ,
    •* F
    „Put albo alia, alia nigro propiora atq; ptinuationem virtutis, & aótio
    funt,ac magis fpé coniuncta: ita fà nü obfit.Quiigifitainftruéì'eft pla
    nè confèquens videbit, duorü extre ne,atq; ornat*, Rex eft,eiusq;étad
    morum, j maxime inuicé oppofita miniftró regia.Quòd forte,fi hgc fu
    funt,nullâ mutuo pofle tranfmuta periora ornaméta, atq; inftfa nó in
    tioné cffe: nifi tranfhmutatio illa per vno aliquo,ve* in coetu, ac multitu
    mediaipfa ordine,atq; ferieincedat, dine quadâ certa,ita vt aliqs vn* ad
    ita vt primü ad „Pximuin, deindcq; finé rerü fàpicntiâ jftet,ali*exaétam
    ad id,qd illud ipfum cöfequitur, fü intelligentiâ ci*, qäad finé maxime
    bindeq; ad rcliqua deinceps, donec cófcrt,alius fatis opis, fatisq; faculta
    ad extremum alte* puenia£ ldq; la tíi exhibeat,cóijciendi alius,atq; fen
    tius explicabimus tum , cü ad verba tiédi, feu imaginâdi fftãtiã habeat,
    Platonis deuétum erit : comparabi facultaté,vim q; pfeuerâdi, conftan
    musq; cosintcr fe,qui harum ciuita tiáq; rebus agitâdis adhibeat aligs
    Moral.cüçö,Aucr. ZZ
    *_._- _-_- * •_•T*- ** -•

    * Paraph.in lib.deRepu.Plat.
    G alius,fimulq; fefe o&sinuicem adiu Atq;honor quidêver* hof maxime K
    uent,vtifta adminiftratio rex opti ab hoie contingit eis.f.qui cú perfe
    ma,atq; tutelaexoriatur : talis certe &tionis alicui* opinione polleat,alte
    principatus penes dele&tos, quofdá rius aium, iudicium6; quodammö
    erit,vocabiturq; optimatum,& egre obnoxiü hét,atq; obfeqüens.Præter
    iorum ciuiú adminiftratio. Praete Hoc alterü êt honoris gen* tritú qde
    Iea ét hacin Repu.contingere pót,vt fàtis reperit,atq; vulgare:cfi.f.hofior
    princeps fit aliquis vn*, qui vfq;ad ipfe nö ab alteri* obfèquio tali, aut
    dignitátem regiâ non puenerit: fed iudicio Apficifcitur. ac nifi ob remu
    $iífe legib' exercuerit,quasPrimus nerationem quãdã, vel honoris, vel
    inftituerit legislator,pfpicacitatéque muneris cuiufcüq;,aut vtilitatis,ad
    conijciendi, atq; intelligendi adhi hfbito quodammö paritatisgquili
    buerit:adidêt éx legib'élicicndum, brio,velfaltem qtum fieri pöt, gqui
    uod non ab illo cónditorelegis fa tasipfa in eo giie defyderari maxi
    tis diferte expreflum é,potiffimüque me folet.qui honor circúforaneus,
    H in contraétibus,feu fanétionib*,cau atq; in publico frequés dici pöt. Ne L.
    fisq; priuatis,& iuribus: cuius certæ queillud primum honorisgenus fit
    fciæ genus eft ea, q apud nos ars iu pp exceffum rerú illarum,quib'ho
    dicafidi nuncupatür. infuper ét ille nor debet.Q&t §. honoris ambi
    habebit ad ppetuâdainftitütafacul riofae huic potiífimum expetendum
    tatem,& potentiam.isinquam rex le cft: & ideoquofdam,quafi ordines,
    gum appellabitur.Neq; id ferè con gradusq; ciuiú retinet.neq; minimú
    rigit, vt duo.f.ifta nouiffima in qué hoc ipfo optimâ Rempu. imitatur:
    piam vnum concurrát:quin poti*in à qua tfi haéten* difcrepat hac ét in
    diuerfis femp funt illæ duæ faculta parte,q) in illa virtutem honor cófe
    tes,continuâdî.f.& iudicandi:necef qui£,& reseas, q fine dubio digniffi
    fàrioq; vni cú altera rerum dfiium mæ funt,ita fanè, vt non p fe honos
    cöicabitur: id,qd nosin complurib* pfè&g Reip.fit ,ppofit*,verum anne
    Mahomettanok regnis intuemur. xus virtuti,atq; comes.Hçc vero am
    J Vcrum, cü ßter cæterasadminiftrö bitiofà honoré planè p feipfum c6fe
    çjdam rerum fit voluptuofa planè, &tatur,qui honor his ex rebus ema
    atq;illecebris aftri&ta,cuius fpém q nat,jprima fpé,&velut vno afpe&u
    cunq;,pfeffi funt dele&tatione oia,& honore digne cenfebunf.funt áútec
    voluptate metiunf,eorum q; finis,p potiffimü,opes,gfiis claritas,delecta
    po(itus dele&tatio tíí eft: cui guber tiones ét,ludus áleae, copia fortunae,
    ` nationi,fi illam addideris, jex con ita vt nö planè neceflaria defint, fed
    curfu hoium ncceffitate cogente fih' tfî fuppetat,quantum neceffitati fa
    coeütium conftat,iam gfia o&to Re tis elt,fortunarum, aut alijs opé fe
    rumpu.effe&ta erunt. de pftâtiffima rat. His rebusiâ di&tis, vf tfi nemini
    aüt abunde di&tum efle vf. Nüc igit? magis deberi honorem,jq dfiium,
    deambitiofa. Et qdem ciuitatesam ac potentiam, ac victoriam femper
    bitiofk funt illæ pótiffimum', quarü defyderare vf, núquamq; alijs fub
    in primis ciues valent, qui maxime ijci.çjfànè oia honore primo digna
    intcr cgteros honorib* pducuntur. efleccnfcnt:&quihmóidotibus or:
    mat1
    -
    _ -__--__--
    --.. .

    Tra&atus Tertius. 362.


    A nati funt, alios magnitudine quadá bitiofe ciuitatis ftatus,fter optimos D
    animi antecellere vidétur,ac magni illos,quos dixim*,fftätiflimüs vide
    animi apud hoïes habentur,eò prç bif.in co.n.iudiciô quoddá eft,atq;
    ÄÈÉÉÉÉÉ qdam dfian 2téplatio eius,qâ prima apparentiâ,
    di,ac robur, puniendiq;,& remune primoq; afpeétu fpém alicui* virtu
    randi. que certe facultas, & potétia tis 5feferat, autaótionis honeftae , &
    cum robore corporis, tú animi etiá pulchræ, Necnóhocipfo inftatu,q
    vi,atq; neruis qüibufdá cófiftit, ex verfantur, eas in primisaétiones fé
    terioribusq;alijsquibufdá cómodis. quunf, j gloriâ in pofterü,ac laudé
    Quocirca,q tales (vt diximus) erüt, efficiát, vt eo* neq; mors, neq;vita
    ciuitatib* iftiufmodi maxime regen fine honorcefle poffit. Ergo hic ci- /
    dis apti erunt,tantúq; honoris con uiü talium ocurfus ambitiofus qdé
    fequent, quantú fuperiox rerum, q erit, honorisq; appetentior: qui tfî
    honori à pluribus tribuútur,habue ÊÊ rudi, ac fimplici in
    rint: ita vt qui non videbitur tanto uenietur.ideoq; nô eftin pröptu in- _
    p honoredignus, vt fit vnus vniuerfo cidcrein fimilé ciuitaté, eft tfi apud E
    rú princeps, poffit nihilominuspro nos quidé illafrequentiffima. Nunc Pegftao
    merito dfijj particulam accipere, vt vero de vitiofà illa,quâ
    nominauimus, qugftuofàm
    in qua principes cer- f࣠Pau
    corüRep.
    aliqua in re dfietur, in aliqua vero
    alia alijfit obnoxius. Propter qd de te funt eiufmodi, vt de jftu fcipua
    Almâfore Abuhumari filio memo illis fit cura, &fuprajcerte neceffi
    rig traditum eft,eú?ciliabula,& nu tas,vfusq; ipfeÉÉÉ vt aliena
    ptias folitü frequétare: & aiebat, q qdâ hacfumptuum parfimonia(feu
    cüq; fe pricipe fideliü „Pfite£ρcipiät illiberalitate)aflequat.Et opú certe, um
    mihi, vt illi fubijciar, viliflimumq; aut ét diuitiarú duo genera funt, vt 3: ÉÉ
    me habeã,& puté: fic.n.honoratiör altex natura ipfa fit,alterú conftitu
    inter illosero, nemo.n.pöt animam tione,& vfu.Natura quidé opes dici
    honorare, nifi eâ demittat,& fubij pfit,q neceffitati humanae,atq; indi
    ciat. Iávero in hoc ciuitatisgfie nö gentis fuccurrunt:qualia funt,&fa
    c poftremus eft locus veftib* fiitidis, cultates aliae,tuminduméta, tú ædes
    ac fplendidis,quales byffinae fùnt,& ad habitandü,aliaq; paranda, qbus F
    £¤ÉÉ b* vfürpatc ppea:ne cömodius viuaf,atq;beatius.Inftru
    que ét parü cft in aurea cöfidentem menta etiam artium,quæ hoi fubfi
    cathedra?fpici.Sunt.n.haec certe,çí dio funt. Materis ét, ex quibus con
    primo intuitu fpém $. virtutis, ficiuntur illa. Opes vero,qug nöns
    aut fciae prçfèferre videant: fuperio tura,;fed ex vfu,& impofition&qua
    raq; illa oîa qualiacüq; ornaméta,1 dam inueniuntur,funt nummi,auw
    quôcunq;fuerint cógefta, huic ma: quaecunque vice eorum vfurpantur.
    xime dfiium deferri debebit:idq;, fi quę, etfi neceffitati humanę proprie
    Ë. velut facultatem, atq;artem non opitulantur,obid enim vbique
    abuerit in diuidendis honorib* di in vfu non funt, ciuitatibus tamen
    fpartiendisq; beneficiis æqualitatis eô conferunt, vt commodius con
    6bferuandae,qugipfa in hac Repub. uentus fiant, circaque res agendas,'
    iuftitiaexiftit. Sanè quidéhicam atque communicandas modus, at•
    ZZ j ij qu•
    v_*-* -. , u- -

    · Paraph.in lib.deRepub.Plato.
    G que mediú facilius adhibeaf: ppea6; fuerint. ncceft quo min? interiftos K
    nummi ipfi, velut figna jdáre: om fit, q Appria virtutead quoddã opti
    nium preciú, & valoré repræfentât, mü vitae genus exci :£f,coq; dele&tet.
    vt cü quis aliquâ rem affectat,eiusq; Exorienf itaq; hac in ciuitate oium
    valorem cognoucrit,qüi quibus nú artium, oium oficiorü, habituüque
    mis cmat, cognofcere fit in pröptu. gía. Et fane inepta non erit,vt ex ea
    Itaq; velut cöis oium méfurâ rerum oriri poffit optima illa,& pfe&iffima
    numifma eft,quä ille inter fe cómu Refp. neq; non juis ex reliquis aliis
    tent, atq;alienétur: eaq; róne velut adminiftrationisforma: acvf nullú
    aia opum oium exiftimcfin primis, hic efle dfiium, nifi in illos, qui fua
    cú viëìui humano ad cuiufuis gene fpöteinferuiendi,(èu obediendi códi
    ris cömercia vtilis nümus fit. eft.n. &tionem fufceperunt,aut pp primas
    quafi rerum omnium facultaté po leges.Neque.n.verifife eft hac in ci
    tentia cóprehendés,& facillime cum uitate licere oia, cùm certein tãtali
    quibufuis reb* gmutabilis.Illorum cétia cohiberi nö pofIintcgdes, rapi
    H igit hoTum princeps eft,qui reliquis næq; mutuæ:cü ßfertimeo* fcelerú
    - j; ditior,& potétior:cui, fi accedat, voluptas jdá nó paucis mortalium
    vtrönem É calleat,qua.f. innata fit. Ergo dubiü nö eft,quin
    reάcillis, quib* diiaf, facultates im hic quoq; prima jdâ inftituta ciues
    pertiat,feruetά;, „pfe&to dubium nó obferuét:q funt,vt qué quis in prin
    çft,quin tali in ciuitate diisefle déat. cipio, ftatim. f. j cft códita ciuitas,
    - Inter cgtera vero neceflaria, qb* diui locü fibi delegerit ad habitandum,
    tic acquiru.nt, funt maxime agricul eú cum reliquis cömoditatib*, nec
    tura, & loca pafcua, atque venatio: nO Ε. , & agros,& alia ad vi&tum,
    deinde mercatura, & ftipendia, & & alimenta attinentia, quæ occupa
    reliqua id genus. &is, inquá ftatus rit,iure retineat. Scda quoq; inftitu
    qftuiarius df. Cá autem, ob quâ hoc ta funt, jin cömercijs emptionum,
    genus maxime ét paucorum dfiium & venditionü cötraéìibus feruentur.
    appelletur,eft,q) cùm ipfi opulentiâ Pfit etiá tertia accedere,ad mores có
    qrant, atque diuitias,neceflè eft eos ponendos,& regendos,fimiliaq; ei*
    P paucos efle,maiorem vcro ciuiü par generisinformanda. Neminem aüt
    tem paupertate premi, vt pofterius ignorare arbitror, hoc in pplari fta
    De popu- amplius explicabit. Popularis vero tu antc oia rem cuiusq; Ppriâ, atq;
    lari ciui- ciuitatis ftatus ille eft,in quo oés,cü familiarem curare,adeo vt id vnum
    £******* &
    tu.
    fintinftituti
    liberi, vnicui ; pcncs fe
    fui arbitriü,ac reifiteius
    vitæ,
    p. fit huius generis ciuitatis,ppofitú.f.
    domeftica primò curare, ciuilia ve
    • fequendς, ad quâ animus,volútasq; ro pg domeftica.&ideo eft vereœco
    inclinabit. ppcaq; in hac Rep.cópre nomica: contrâ autem res fe habet
    hendet'vclut fumma ôídá omnium in optima illa Rcp. in Ppfàri itaque
    inftitutorú, ;ppofitorúq;, j in fupe Rep.liberum eft vnuicuique,quate
    \ rioribus illis exiftunt: vtpote, cùin nus poflit rem fuam,& diuitias prae
    hac fint,qui ambitione ducant:alij, cipue quaercre,augere,atq; tractare.
    qui re pecuniaria, atq; jftu:alij,qui Eiufmodi igitur certc fünt noftra:
    iyiänidcm fibi,& principatum Ppo tëpeftatis ciüitatcs. fPpfarcs, quib'ts
    t.
    - --- -
    --- ------ -- -------" * .._- °**-_
    *~-_-'

    Tra&atus Tertius. 363


    A is maxime, ac facillime dfiatur,qui fe,P Rep. bello exponat,& pugnet: D
    fua opera vnicuiq;id, qú cócupißit, quo paéto neq; cogétur ipfi füas fa
    & quio dc!e£tatur afïèrrc pofiit, fi cultates ad bcilum gerendú infume
    mul6; ttieri. Vulgus auté hác Rép. . re, q ler haud dubie tâdiu durabit,
    inter ceteras alij diari putât, vtpote ÄÈÉ} ij,quibus eft impofita,neccf
    in qua vnufquifq; prima fpecic pu itate illa, ó eos in ciuitaté coegit, ét
    tet libertatem fibi deberi.Neque te cópelléturvi&tum fibivi, atq; rapto
    mere credi pót hâc efíe primâ, ac ßci acquirere. Quöd fi forte pociú,vel
    puã oium ciuitatú,çjvrgente neceffi corruptâ, & vitiofàm educationem
    tate ortæ funt. Siquidem mortales, voluptatcs obrepferint, fiét cótinuo
    poftj qif fibi neceßarium eft na&i imbe}les,& effœminati:ac principes
    funt, tinc demum de voluptate, & quidé eox ad bella gerenda tributa
    deliciis cogitât: vt ná male â neceffi illis imponere cogentur,quibus im
    tate ipfà ftatus hmói ppfaris ,pfe&* ponendis,fi nó illigquitate vtantur,
    videa?. &gcùrfus quidé talis hoium eosq; vi fubijcere auideãt, haud du- E
    B p accfis,& cafu quidé faétus videbit. bie id pplo graue,& intolerabile vi- ' I
    imperium ipfùm quoq; quafi for debitur,ita vt pfilium ineat ipfe exi
    tuitú eft,cùm nullo vno fine Appofi gendow principum,&atra illi aduer
    to ipfi cögregati fint. Hoc tpe fimifr füs ppfim.vi, atq; iniuria nitendo ty
    apuid plures Regü Mahomettano* ränidé quandâ inftituât: ppeaq; vi
    ünt eiufmodi hoium 2gregatiöes,çj deri poflit hæc ciuitas tyránicae Rei
    oeconomiae potius, jciuitátis fpém pu. maxime aduerfa. Pecuniæ vero
    referät:tametfi ex oibus legib* câ re ciuiles, j primo in gente hmói exi
    $? prima illa inftitutâ fupcrius ftunt,nó Š familiares,ac
    di&ta èruat. Neq; dubium eft,quin: priuate potius funt: trãsferuntur.n.
    opes huius Reip.oés quidem priuatc in domos primatú.& ppea hactem
    fiht,ac domefticæ:pp qä necefle eft peftatc adminiftratio facerdotü eft
    aliqii,ex ,pprijs facultatib*, & dome mere tyrannica. Ha&tenus igitur de
    fticis iam accumulatis aliquid jí populari ftatu,atque his,quæ illum
    dere,velut ad milites mercedec5du confequuntur,dictum fit. Tyiánis Derytaa
    cëdos: ob qá & tributa,& indiétióes autem Refp. revera eft, cui* omnes aids •
    imponen£Tádé in duo hoium gfia ciues eádem curâ, idemçj; ,ppofitú,
    ciuitas diftinguit, alteie vt plebs no qä&ipfe tyránus, bfit: qd quidem
    minet, alte* primates. Quales olim nihil aliud cft,çj vt fuum ipfi* tyran
    ciuitates in Perfia etât: hodieq; du nusfinem fibi deftinatú aflequátur.
    rât apud nos nó diffiles illis,in qbus tale autem eft cupiditas per vim, ac
    plebs ipfâ imbecillior potentioribus tyrãnidem folum domifiari,aut glo
    „p ída eft,quoufq; interdum ea vio rig,aut opulentig,aut voluptatis áut
    létia,iniuriaq; tyrannidem inducat, omnium iftorum fimul. Manifeftú
    jú, hac tempeftate,& autem eft huiufcemodi ciues nihii
    hac nfa Rep. oriri vf. Crefcitautem aliud curare, nullumq; alium cófe
    apud vulgus vtpfm amor nümi,prg &tari finem , jvt tyranno obediant,
    fertim cü illæ primæ leges fint apud & imperata eius faciant,nihil admo
    eos,&ipfae Ppiares,vt.f.quifq; fpóte düferuis diffimiles:immo vero ferui
    iij Po
    *-—---- =*- - *-~~~~T~_.-- - - - - .-._ -

    Paraph.in lib.deRepu. Plat.


    c potius:quorum conuentus omnib? quiddácótendant,atq;cönitantur: KA
    in rebus maximam optimae ciuitati vtrobiq; tfi dfia e(t. nâ in optima il
    habet diffimilitudiné.lllic.n.in pfe la fingula,& ciuium, & artificü ge
    &a.f. ciuitate, hoc vel publicum eft nera praeftitutum fibi, ac,pprium,
    fitum,vtex omnib* ciuitatibus cógruumq; finé (ille auté eft fua cu
    tífi fibi quifque felicitatis vendicet, iufq; beatitudo)perfequunf. Praete-.
    quátum eius nädignitatis, atq; vir reatifi, cum accidat,vt illudiftorum
    tutis pötaccipere.cuius quafi exem Appofitum Regis fummum bonum
    pla oésartes,oiaq; probe,& bene in refpiciat,videbi£eflè ciuiumillefinis
    ftituta regna imitan£eft. n.his quo pp regis felicitatem quçfitus,feq; vi
    que?(titütum, publicę vtilitati cöfu ciflimi, & Rex,& ppß iuuabunt ad
    lere in artibus,exempli gfa in Medi cóem quandâ beatitudinë2fequen
    <ina.An non eft medico Appofitum dâ:in quo,& ppls Regi ad jrendam
    rincipiü curare sgritudines, nö fe fàpientiâ illi fifie dubio familiarem.
    : ipfum tantummodo: In arte guber vtilis eft,acRex viciffim ppfo ad gfe
    H fiandi, an non prgcipua gubernato άionem ppfi ipfius quâplurimüin- L
    £iipfi cura e(t, de ve&to* falute non feruiet: fiifi gubernare, acregereid
    fuátú ipfius? Contra vero in tyran malis in rege appellare, jinferuire.
    no eft. pro fe.n.tfi elaborans nullâ At vero in tyrãnide res löge aliaeft.
    «ciuibus, aut bonoi£, aut boni cuiuf nihil.n.tyránus ppíicá,f€d fua ipfi*
    «quâ particulâ impédit : quin potius oiafa&titat. Neq;ab hac fimilitudi
    ea imperare non defiftit, qnöillis, ne diuerfum ea,quae inter tyrannicâ
    £dq fibi maximevfui fint ,his non hâc ciuitatem,& fàcerdotum guber
    alia vtens róne, j(eruis. Neq; certe nationéintercedit:eoq; perfacilis eft
    ambigi pót hunc Reip. ftatü omni iftius facerdoticæ in illâ tyránicam
    genere iniquitatis,& iniuriae afflue tráfmutatio id qd núc noftris in ci
    fe.neq;.n.vtin hac ciuitatefit,vniuf uitatib* elt frequëtatum, atq; adeo
    cuiufq;artes,atq5 ftudia Appriú ma• facerdotij „Pfeflio tyrãnicis flagitiis
    gis,jpublicum compendium É deformaf. Ad haec tyránus nönullos
    - Aebét,immo idipfum maxime: idq; habeat2(cios,& adiutores oportet,vt
    .. I ex fefe fatis clariic(t. In hac certe ty poftea horú ope inuitis ciuib* diiet.
    - ränide fingularum domo* cura, ac ijs tfi,quos velut tyranni focios dixi
    ciuiülabores,opificü etiá,& aliorum mus,accidit nönunj,vt dfiatione ty
    wnius tfì domus,tyrannicæ. f.felici rannica nó vtant,neq; fruanf,inter
    rati, & perfe&tioni laborât, fupra g dumq; contrâ, vtroq; tfi modorú in
    sp habet etiã vnufquifq;,pprium fi vniuerfum ciuitas tyránica appellat.
    bi adoptimâ fui conditionem,ppo Nã etfi?tingatillos tyränidem arri
    £itum. Sift in illa perfe&ta oium ci pere, eiusq; dignitatem exercere, ea
    uiura,atq; generum Appofitum eft, növno mö,neq; aequalr vtentur,fed
    £,Pprium cuiufq;,& certe ad vnius erit, & diffimilitudo, & ingqualitas
    quafi dfiij beatitudincm cöe.Qua in „p modo,atq; róne vniufcuiufq; eo
    re tyrannicae Reip. perfe&a quodá rum dfiij, vel poteftatis, $;
    modo elt fimilis. enimuero tametfi genus multorü tyrãnidisc alias fa
    certe

    in vtraq;oia ciuium gencraadvnó cillimü inuentu fit, tüficquétiflimú


    -. • • •• •
    - - —- —

    - ----------__-~-^

    — Tra&tatus Tertius. • ^' 364


    A eftin ipfis tyrãnidis initijs, & hoc pa fyderio quodã rei cuiuslibet, atque p
    &o certe exercent illi in fuos ppfares conditionis. Quöd fi aîçpartes ita â
    tyrannidem. qj fieri ét pöt,vtciues fe inuicem fepararenf, foluerentq;,
    ipfi nonnunj cü tyranno cöfpirent, vt non inferior fugiori,digniori in
    illiq; auxilienfad tyrãnidem,non in dignior fubijceretur, eiusq; câ eßet,
    fe, ää in alios,exterosq; ppfos cófti qüéadmodú à nonnullisexiftimatú
    tuendâ. Qua in re diftinélièt inter eft: tunc dicendú foret, oés hoium
    fé gradib'erunt, & diuerfis infigniá concurfus libera, & ppfari ciuitate
    tur dignitatibus, vt quifq; ingenio, contineri debere. At vero,fi reliquas
    rudentia, aut quacunq; alia re ad oés afae partes iracundiæ morem ge
    alutem publicâ, & tyrãnidis tutelâ rere aeqüum effet, oium mortalium,
    pollebit.Tyrän*aüt ipfe erit,ac prin aut ambitiofae ciuitates, aut tyran
    ceps ifto* oium, q inter oés fu ÉÉÉ nicæ. Si concupifcétiaprinceps eét,
    B bus illis dotib* &inftfis β{tabit.ha cét quoq; optimú,hoium congrega
    pe ciuita &en*aüt de tyrãnide,& eius partib*. tiones,aut jltu, aut voluptate obti- E
    $; §£ Ciuitates
    i tatibus Y. "T. vero, jvoluptatib* & cupi neri. At.n.cùm 1 Näli philofophia,
    - - - -
    -

    j:*'jî ditatib* deditg (ùnt,in quib* ÉÉ tum in hac Ciuili,rem ofidim*aliter


    ptatibus mü ciues fenfuum oblectaméta, & il omnino fehfe: rónemq; eam effe,çí
    dcditis, lecebras,libidinesq; tum cibi, tú po iure reliquis aîç partib? ę
    tus,tum veneris pfequunt, nö aliter efficitur,vt resilla publica, cui eadé
    jciuitates vi,atq; neceffitate effectae ratio diiatur optima fit. Poftjaüt De mu
    . ciuib* conftát,res fibi tiî neceflarias fingularum iftarum ciuitatum fines tua ciuita
    tum tráf
    „pponentib* : q his maxime reb* j expofuimus, nunc deueniendú efle mutatio
    runf,aut agricultura, aut venatiöe, arbitror ad ea, q Plato de mutua ea nc.

    aut rapto. & agricultura quidé ma rum inter fe tranfmutatione,necnô


    is é ho1 nälis ad acquiréda neceffa comparatione ediflerit. At primum
    iia.Ve* iâ fatis di&tú efle videatur ad uidem binas inter fe confert, dein
    fingulavé ittarum ciuitatú notitiâ,iu j; plures,quoufq; tádem oés'inuicé
    §. xta primum, & ßcipuü Ppofitú hui* comparet.filr qüoq;in harum ciui
    C fcig, qua* oium värietäs diuerfitati tatum principibus fa&titauit. f.inter F
    mox ai rfidet. Numer* ét,atq; câ ab duos principes illarum dua* poftre
    his ipfis morib?,quos dixim*,ducit. mo inter ipfos oés comparat,cum id
    nanq; pars ipfa irafcendi honorem fit in Rebufp.manifeftius,jin ipfis
    quide,atq; amplitudinéambit:jip morib*,velüti iuftitiaipfâ, jin ciui
    fà,fi nimia eft,in tyrannicam viólen tate fane manifeftior eft, j in vna
    tiam conueitif.Iávero voluptatum, aia,fimiliterq;,& iniuftitia. Dicen- De tranf.
    & opum libido eius funt partis, quâ dum igitur eft ciuitatem illam opti- mutati6e
    concupifcentiâ dicimus. Ex illaaiae etfi
    mam, fi qfi contingat
    difficile, conftitui,
    nihilófccius tá- $£$£$°
    corrumpi, tauns.
    vi ambitiofa ciuitas, ac tyränis edu
    citur,ex hac voluptuarius,hinc inde atq;definere oportere. quicquidete
    qftuari* ftatus: pplaris aüt vf quafi nim gignitur,vtin Phyficis „pbatü
    ex diuerfis,confufisq; morib'atque eft,atq; ét rationibus commonftra
    affeéìionib'exprimi,his.f.qui fingu tum, id corruptioni obnoxium efle
    lis quibufqj à häimprcffi É . pcccffe cft. Ncc dubiú eé pót,quia
    - - ZZ iiij eius
    Paraph.in lib.deRepulPlat.
    G ei* Reipub. interitus exipfo gfie iIIi bellica potentia,&ipfaétgloric,atq; K
    dfiante,pficifca£:qfi.f.ipfum corrí dignitatis cupiditate arripiunt: quo
    pi,acdegfiaremixto inter fe,afufoq; paéto fane media videbi£ efFe&a ci
    auro,&argento contigerit. Qjiqui: uitas inter jftuariam, vbi paucorúé
    dem,fi Reip.huius principes nö dili diiatio,& optimâ, pfe£tiffimamq; il
    gentem operâ adhibuerint,vt fiks vi lam.ná qua róne genus illud ciuiú,
    ri,& fœming commifceanf,na(cetur qά cum illis bellorum, & periculorú
    ex ea negligentia Ä'; varia quidé, eft particeps, nihil ex oi jftu, nihil
    ac diffimiilis interfe, & fuorum ét pa ex oi arte emolumenti requirat, ci
    rentum. j ipfa,fi non exgfie cufto uitatis optimc quoddá fpeciné eft.
    dum tollatur, trãsferaturq; in aliud At.n.quatenus principes ipfi n6 ex
    genus,ex ea fine dubio mali femper optimis, quales,antea defcripfimus
    exorientur, qui à toto fui inftituti funt,verúiâ non obfcure ad iracun
    gfie,acprgceptione,qua imbuti fue diæ dfiium, & tyrannicam ptáté de
    fint, difccdent: Muficâ defpicient, clinant: eft certehacde câ fi6 proba
    Gymnaftica vna vtentur, qua pars planè,necbeneinftituta ciuitas,quo
    illa irafcendi,ppria maxime robo magis mixta quodämö ex bona ma
    retur,& coaugefcat, cupiditas etiam laj;. Atq; hgceftilla potétia, in quâ
    moueatur.Hoc certe hofum gen* primü(vt Plato cenfet)täçjin ,pximâ
    iqfiinter imperantes qriatur,atque ea optima degfiat,& pmütaf. fiqui
    fii eorum optimo inferatur, attra dem honoris, ac dfiijcupiditas miaxi
    É; vnufquifq; iftorum alium fifemme inter oés affeétus,pborum alio
    fibi,acvelut comparem, moribusq; & egregiorum aios occupat: ob idq;
    fiiis,tanjcontagineinqnabit:eritj; nonnul!orum eruditorú viroig fhia
    totum ipfum génusgneum, atq;fer eft,Glorigamoré id efle,q<f maxime
    reum, oi cura,ppenfum ad rem au in dfiio amicorum expeti?: idq; pri
    gendam, diuitiasq; cógerendas. Al mum eligi poft fapiehtiâ. Eft.n.ho
    tcrum vero ad virtutes, quas fupra nor velut jdâ vmbra, ipfi fàpiëtigc6
    cömemorauim*, maxime afpirabit, iun6ta,accomes, Appemodumçj;,p
    I ac conabitur. eaque mox inter fe dixima:ob qué honórem,pbi ét ád §.
    ftra&tio,cú aliquántifper durauerit,
    lud diandi genus conuertantur. Et
    1 mediü aliquid delabe£ac deßuet. ppea fåne raro, quicunq; funt virtu
    Id aüt erit, qάinter optimâ admini tib* ßditi, fi diu in virtutib* ipfis fta
    ftrationé, & jftuarium interuenit. biles fint,pfit vmbra carere}, famaeq;
    Sicq; opes 2parabunt,regiones fübi fibi conciliandæ cupiditate.Quód íi
    èt,& territoria fuis finib° adijciét : honoris cupiditasvfq; ad tyrãnidis
    concupifcentiâ abundauerit, tüc nö
    mæcíj; ipfi in vfum ,ppriú, fibiq;,ac
    fuis reponent. Ex his Ê , j ipfi
    minus haec ciuitas,in qua optimum
    cuftodes acquifierint,illis id imipar enus exiftit', diftabitâvera dfiandi
    tient, quantú fatis eft ad viétum,& facultate, jdeprauatü,& vitiofum il
    neceffaria cætera, illis ipfis hac in p
    lud gen*, qd tyranni dfiiú acceptat,
    te haud fecus atq; Jferuis abutentes, vel qά in ea oriatur, qui ita fe héat.
    quos in amicos olim , & liberos, ha Sife quoq; eft vno in fioie negociü,
    buerát:diiiumq; rerum vi quadâ, & f.degìationis alicuius, qui optimae
    Rei
    --------
    '- -* ***_ __^ \------ ---

    TraétatusTertius. 365
    A Reipub.fimilis eft. Idq; eft qd Plato fit remiffus,nimisque negligens. fic D
    fentit de optime Reip. pmutatione, igi£ filium mf admonet, tanä natus
    necnon ét optimi vifi.i.Philofophi: fit ab hoic pax humani ingenij pti
    qui ipfe nönnuhj ex Philofopho cipe, parùq; acri ad rem,gloriáq;,&:
    ambitiofus fit, & ámbitiofè ciuitati parù ftrenuo: nónullaq; alia fugge
    fimilis, qui quidem felicitatë ipfàm fir,&í folent mulieres 2tcrnncndis vi
    in honore confiftere contendit,& af ris É vfurpare. Adde,q ferui,fo
    ferit. Ac talis certe,inquit,qui fu;m- ' cijj;, atq; in primis coniunétiflimi
    num 1 honore bonú 2ftituit, auide quiq; ex domefticis, atq; familiari
    Gyninaiticâ fequif, & fidas nó diffi bus éad3 illi afiirmât: ac fi qué vide
    miies rapinæ amat,negligit M uficâ, rint in patrem ipfi* iniuriú qfiq;,aut
    dfiium atq; tyrãnidem cóncupifcit : petularité, aut retinentéiniufte pecu
    neq; tfi eöfe dfiari debere arbitra?, nias, adolefcenti fiiio pfng iniuriae
    b q, vel disto,vcl nutui audientes pare' vindicìá oi róne 2mendant, vt pca
    re vclit,verum pp fuá in rebus belli ces illi,& iniufti dent pœnas: jihiu E
    cis excellentiâ. Subiungiffterea,efi riae,cui* authores fuerunt, cöparatae
    ipfum jdiu iuuenis erit,pecunias có duplc efle videanf: & hortarífét,ne
    tempturum : quarum amor,pceflu vlla i re fit non validior, „pmptiorq;
    tpis,atq; pfe&tggtatis fubinde fe infe pfe. Qgód præterea,fi acccdat,vt vi
    ret.návt cum pfe&tg,acintegræ natu deat in ea ciuitateeos, qui vtunf,p
    rae non fit,exitu ipfo tádem rei nihil prio,& priuato offö,humiles héri, &
    erit auarc diflimilis, cú ab optimo velut infani eflènt, oino inhonora
    cuftodeiáaberit tfî certe, vt à mufi tos effe:contrâ, qui neq; iure dfient,
    carum pfuafionum obfequio fit di neq; fuum exequátur dffifi,laudari
    uerfus,atq; remot*:quib* fi aia iam ab oib*,& principes inter cgteros,pri
    indeà fuo exortu adhgferit,p totam miq; vocitari. Confequens ergo cer
    vitá,fine dubio virtutem pfequetur. te erit,vt & adolefcens fili*|feruet,p
    & talis igitur eft honoris,&gloris af bâillâ, quâ ex educatione, admonii
    fertor. Atq; quo paéto ex optimo,& tioneque pfna confècutus eft näm ,
    pfe&to viró tális effici poffit, jri pöt. rónalem virtutem.f.defup hác ira
    Tunc maxime certe, cú tenera quis fccndi,& concupifcêdi vis accrefcat,
    gtate optimi alioqui pfis filius1 ma velut in qua aliena inftitutione fem :
    le inftituta ciuitate educatus fit: in per „pmpt* fit. Atq; ita â diuerfis in
    qua pf quidé ipfè nullis munerib*, duo iila fupiora diuerfa ét diftra&*,
    iiullisofficijs fieffe velit: qu&admo in medium quiddã deducet.f.quod
    dü folétviri boni,atq; integri fegere inter eximiâ voluptatum cupiditaté,
    rein maleinftitutis ciuitatib* &pra & maximum virtutis amorem inter
    uis:filius ipfe,jjitaaffeéto pfe, ma cedat: quo m6 fe ofno ad häc parté
    trem audiât deviro fuo cöqüerenté, mediâ,videlicet ad ambitionis,& ho
    •tanj ignauo,& languido, nulliusq; noris amoré trásferet,atq; impellet.
    inter magnates numeri, ppeaq, ipsâ Eft.n.quoq; in aia pars hæc, vt fæ
    êt fine dignitate, fine vlla honóris pius diximüs, maxime Pxima ei,®
    fpé abiectâ viuere: ad haec molefte ad virtutem ducit: ex quio neceffeé,
    äää, in re accumulâda nimis vtifte,& gloriae fit auidior , & ma
    - - gna
    Τ Τ* " - ~—- --------T-..._---_------

    «G
    Paraph.in lib.de Repu.Plat. 1«
    gna aggrediat,atq; efficiat. Hic igi£ fiue externa fit,corruptibile.Errorq;
    inodus eft,& velut norma defignán in eo ip(o prim* eft, vt non ei potiffi
    di adolefcentis,g finérex gloria, & müdfiium deferat, q & vti optime,
    honorib* demetitur: ac expofita r6, & confifterein eo diutiffime poflit.
    jí feab optima nã, & pfe&tiffima vex. n.folς hic fpectátur diuitic : nö
    ifiungit. q9ia£t funti ciuitate am alr certe,neq; min* abfurde, j fi qs
    bitiofà fimilia, fiftq; ipfà ab optima ditiores deligendos nauib*guberna
    ciuitate degfiat.Qug omnia,vt à Pla tores velit, neq; admittédum nautâ
    wone deambitiofa,& optima Repu. yitiffimum, qvere nauta fit: ficét in
    deq; optimo,&ambitiófo viro dióta É principatu paupé nóferunt, ob
    funt, videre eft in antiqua illa Ara egeftaté,& quéadmodú,qui huiufce
    bum Reip.adminiftratione,6 haud modi nautá elegerit, gnicic,acexitiú
    dubie optimam Platonis Rcmip.imi naui,ve&toribusq; oib'jret:ita & de
    $ari putabat:tum fecuta eft ffiox il ipfa Repu.resfe fiét. Ad haec,ciuitas
    lius ipfius Mahauiae temporibus in hmói non vna plane,fed velut bipar
    H ambitiofàm commutatiö, £g* tita in tenues,& opulétos videbitur. L
    per infulasnoftras durare videtur. nãq; diuites illi, cü congregádis opi
    De tranf Poft haec ât Plato de tráfmutatióe bus,tum auare ét , & fordide conti
    mutatióe
    huius ciuitatis inquirit, in quânam nédis paupes à feauertunt, & rema
    — imbitio
    £'äìï ipfa ciuitas formâ,in qd hoíum ge nent ipfi diuites. Eft adhuc ciuitas
    vis. nus vir ambitiofus tráfeat.Tum de hgc peffime affeéta,q) ad gerédii bel
    mtim in hâcvenit fhiam, vt faepiffi lü nullo mó idonea é, cùoino prin
    me ambitiofa Refpu.in dfiationem cipib* vnum de duob*neceffe fit:aut
    pauco* 2uertatur:in Ê ipfâ (vt iã .n.multis vti militib',qd fieri nó ít:
    dixim*) diuites (unt illi, pênes quos eos.n.armatos non pai£,imo jpfim
    rerú eftadminiftratio; nihilq; pau formidabunt , qua föne ét hgc ciui
    peres in eo dfiio cóicant.In hîc mo tas paucorum diîij appellatur. Adde
    dum fit,cü.f.lapfu tpis diuturno in èt,q, neq; ples milites mercede, vtpo
    ambitiofa ciuitate principes files vi te auari,& tenaces conducét, fed vel
    xerint,&quafi ÉÉ; aliqué indue vt ipfimet fint milites,vel ipforum j
    LI rint ei*vtilitatis,çjâ pecunijs,atq; di pauci,qά fi accidat,necefle erit,vt fu M.
    uitijs É; & demú pulchr6, & iant in ßlijs. Qã certe aiaduertere
    honef o vtile fipofuerint,itaq; recef in multis Pplis licet,qui quiete,& pa
    ferintâ virtute longius: vno interie cate vixerint,fi qfi ipfis cü paupiore
    &ogradu priore afiibitionis, adex ente bellum cooriaf. Eftq; in eadé
    tremumçj;illi nefario honore pecu &cpu.error non minor j (uperi* vi
    nias,diuitiasq; celebrabunt. Hortaß tugauit,vt idé varia officia, variasq;
    £g; ,qά dicitPlato verú id videbit,fi artes homo exerceat: vt idé & terrâ
    diligenti* ciuitatos ambitiofas pfcru colat, ac pecunias, opesq; accumu
    tabimur,& velut tráfmutationisea let. Qua ét in ciuitatc Principes na
    rum normâ : genus tfi hoc, qá pau fci tales, malorum oium eft grauifti
    corü dfiationis eft,idé certe abie&tif num. nunj.n.illi regimeó ipfum
    fimú eft,& viliflimü, neq; diu cófi ciuitatis puertere defiftét, atq; ad id
    ftere fit,lcui ãã iterna, potiffimü cöparare, qú & solur; u
    -
    '--"***•--—-—- — --- •' -*•_-_ ^T •___

    Tra&atusTertius. 366
    a fibi fit, & qftui. Ac ex legibus quidé j mortem 2ftitués, adeo vt depofita d
    huic ciuitätiimpofitis ilIa eft,vt nul di ambitione,de congerenda tì pe
    ]ius imperio fint fubditi facerdotes : cunia cogitet, vt fieri folet: in hünc
    fterea òibus, vt liceat cui velint fua tãdem mödü ex ambitiofo pecuniae
    ęrogare, oibusq; data ab aliis poffi cupidus effici?, tumq; oinó fifis e(t
    derelegitimú fit, fifesq; eiusgiiis le
    ges. qcá eft, vt multi in hac ciuitate Ä;jftuof; ciuitati, quemadmodú,qué
    ra defcripfimus ambitiofum , fi
    médici guerfènf, & pauperes,diuiti milé effe ambitiofę ciuitari dixim* :
    bus certe quafi infeftis ftimulis ppe eftq;, & auarior, & parcior,neq;il
    tuo molefti,qui diuites numero qdé lis voluptatib* ciuilib* nifi neceffà
    multo pauciores funt.Qua in re ea riis indulgens: j certe abftinentia ex
    - dem funt huius ciuitatis incómoda,
    virtute nö £ficifci£qcqd.n.ex cupi
    qin examineapum pmifti fuciinfe ditate diminuit, in aliâ cupiditatem
    rút,comedétes,gdé mel,at neq, colli trâfmittet,quâ maxime velutfftan
    • gétes quicj, neq; adferétes: ficq; ab tioré pfequit:vt eft amor pecufiic,&
    B ijfdé fucis nö alio morbo totum exa auaritiae. Ergo viri hnói, fi à jltu, E
    mcn apá afficit, j hgc ciuitasà,pdi &aliena* rerum acquifitione phi
    gis,& maleficis. neq; enimdubium bcbunf,nö amplius feâ voluptatib*
    eft, quin in illaciuitate,vbi mendici minime neceflàriis continebunt. ea
    complures fint,ibi,& fures effe,& la demü in hac parte rerú fumma eft,
    troncs, & ois gfiis fcelek authores: vt auaritia (ficut di&ú eft)fit corru
    pgcaq; eâ ipfàm ifinitis,ppe malo* ptiöi, atq; interituipfacile expofita.
    gfiibus afHigi. Atq; hgc inigtas, in Ac, vt breuius dicat, ambitiofùs ille
    iuftitia, error, qoia pauco* dfiatio manifefte in vik voluptatib* deditii
    né cófequunf, in ambitiofa ciuitate tráfit,fiue vgluptatéiiitelligas pecu
    nusjcóparét. quocirca ea ipfa ciui niarü oble&tamentü,fèu alias cuiuf
    tati optimg propior eft, hcc veró ab modi gfiis illecebras. Quod idé de
    eadé remotior.AP magnitudine,atq; ciuitate ambitiofa intelligendum,vt
    C varietate erro* Sginipfa?fpiciütur. eandem rönë habeat ad voluptaté,
    Deviro Hisitaq; expofitis, jdeciuitatis am uâ ambitiofus hó ad voluptariú,
    paucorú bitio[: i hâc poftremâ trâfitu, deq;, funt. n. eiuflégeneris ciuitas jftua- ■
    ', diìatióis. & giie,& numero errok,g1 hoc pau ria,& voluptuofa.Nec alia (ané róé,
    || coïç principatu accidunt,di&ta fünt: q ha&ten*(vt vidimus)tot labefàéla
    feqf, vt deyiro ci* ipfi* pauco* dfia üit Reges, vt fit,pexéplo nunceorú
    tionis fifi difputet: tú ifi qua potifIi principatus, quos coniuratos vocát.
    mü ciuitate fit,tü aut quo mö,aut in Nãque,& ij primülegitimâ ciuitaté
    -
    ' , • 3j tráfmutef.
    filiü imitatoréAmbitiofusitaq; pf, imitati funt, quâdiu eorü princeps
    fuihabeat, ac forte
    vixit: mqx regnante eius filio ambi
    ci filio2tigerit, vt pauper efficiaturâ tiofæ fé dediderüt, ita tfi,vtpecuniae
    calüniatorib*.f.delatus,atq; accufa êt admifcere? cupiditas: tüm demú
    tus, ex bcllica aliqua expeditióe, vel rcs tota aetate nepotis in voluptariâ
    magiftratu quopiâf ipsú a£to,ficçj; ciuitaté abijt,ita vt à nullo volupta
    neceffitate coa&i* ad lucrú fe,& qftü tü genere abftinere?: eoq; paάδ ci
    2ferat, paupcrtaté multo min* pati, uitas ipfa fundit* tgc fuo dclcrctur,
    <uuu\
    : Paraph.in lib.deRepu.PIat.
    G cti eo tpeinfefta illi dfiatio, atq; ini molles plus nimio,atq; delicatosef K •
    mica jÉ j legitimg Reip.legali eft ficiét. Multiplicatis vero huiufcemo,
    filís. Hiceftigifmodus,quo Vir am di paupib* in ciuitate, vt folét inter
    bitiofusi lucri,atq; pecuniæ cupidú examinaapíi fuci nönunjfrequen
    tráfit:hgcq; & dfia, qinter illos ordi tiores exoriri,dú fe diuitib* cóparât,
    nes, & dignitates intercedit. mec.n. fiuein re militari,fiuein domefticis,
    obfcurú efle pót jftuariú ambitiofo vrbanisq; negociis,ó cóione ciuita
    vilioré effe, atq; deteriorë,qä ipfum tis cogüfipfi obire:tííc fe validiores,
    ad gradú, atq; ordinem iftorú atti robuftioresq; oi in re delicatis illis
    net. Quocirca hic locus cfk maxime agnofcùt,necnöillos vituperåtes,di
    idoneus inquirÉdi, quáná in Répu. uité eo mó,& effe,& ficrijpbrofùm
    ex feipfà, q1tuaria ciuitas tranfeat. putât, & dcdecox. Itaq; Refp.hmöi
    ne tranf- Plato autem hâc ipfam,in ppfaré haud difIiEs £;valetudinarió corpo
    £$£* ftatú pmutari cenfet : ac virü'jftua ri,& morbofo,qά minime quaq; ex
    $$
    ciuitat1S • tium íncí quifit pp!ari naturæ fi£is
    m. -
    cá extrinfecus incurrêtc in morbos L
    íí pmutari.Eo aút mô haec ipfa fit per incidit: fic qdé,& hæc ciuitas,fiquâ
    mutatio. f.qp, cü in paucorü dfiio q habeat aliâ aduerfáriá, ífertim po
    ftus pecuniarius fòlus fit, qui maxi pularé,ij,quos fuprà dixim* fuci po
    me defyderetur, ideo cogunfprimú pulari ciuitati aduerfus füos opëfe
    leges imponere, jhuic ;ppofito vti 1ét,fimulq; 1 diuites illos cóiurabút,
    les fint. Qua de câ primum eo* in vt eos,& vita, & fortunis fpoliét, aut
    ftitutú eft,Vt cuilibet adolefcenti fit in exiliü pellât,aut rédigäti feruitu
    ljbev res fuas, atq; pecunias in quâ té. Nccfècus verö, jcoip* ipfum in
    uiscupiditaté, aut Iibidinéinfume fefe,quafi diffidétib*partib*, & labo
    re: eoq; pacto ad id tádé deuenitur, rare,& cómutari pöt:ita quoq; haec
    vt ilIo;; facultates oés diftrahantur. ciuitas inteftino malo agitata,acfe
    fieri.n.nó pót,vt haci ciuitatefimul cü ipfà difcordás periclitări fànè, ac
    radu prifno honox opes collocatg tráfire in Pplaré poterit.Quod tú ac
    É; &àd téperantiâ faétgleges con cidet, dú paupes 3tra diuites cöiura
    re eos ipfosfübigét,ex
    i dantur paliquâ neccflitatem : jjq necabüt, quib*
    partim in exiliú partim
    mittét: nö M.
    xima3fequietur lex, à virtute oino
    Eliena nó fit.At vero cú & fumptus, aliter $i in his,çj nunc ftát ciuitatib°,
    & voluptates liberæ fint , ncceffe cft aduerfüs opulentos pauperiores ar
    p6paucosét, ex generofiffimis qgi mari,atq; cógregari videmus.Tum
    bu$q; paupes fiefi: & cü eo* multi demú igifcöftituto in ciuitatepau
    tudo quotidie 1 hac ciuitate augeaf, perü impcrio, eò res redierit, vt o&s
    parcos illos, & auaros maximio in fint ex gquo liberi, nimiaq;libertate
    δdio, maximaq;inuidia, atq; dete oib* oia licita fint. cuiufmodi certe
    {tatione apud eos efle paré, qf\ ipfi imperium cafu quodam, & fortuna
    pauptatis,atq; indigétiæ eo* câ süt. cótinebif,in quo oia finthoium
    Hinc certe multae,ac vari; in hac ci nera cófufà, nemo dignitate,autfio
    uitate leges exorienf,inquit:& diui nore fftet,lex oib* gquabilis,vtpote
    tes quidé certe, vt qui ßter accumu qua', nec dignitas vlla, ncc probitas
    latióné rei nihil aliud curét, feipfos excellat. Ncc eft ftat* hic pópularis
    wcrfi
    _-- --------__-_

    Tra&atus Tertius.
    A verficolori pallio, atq; depi&to diffi pmutatione jftuarie ciuitatis 1 ppfà D
    milis,quo,velut fpeciofiffimo pp co ré,deq; ppfarisipfius dfia,atq; cópa
    lorü varietatcm in primis, & mulie ratióe ad optimâ, atq; ambitiofam.
    res,& pueri deleótent:ita hîc quoq; Nunc vero eft cófequcns de hoie De homi
    ppfarem ftatü multiformem in pri pplaris ciuitatis fifi, eiúsq; mutatio
    mis,& variü prima fpecie non pauci ne difputare.Dcco itaq; dicëdii eft, íáí,'€r
    pulcherrimú efle arbitranf. at nihil talem virum hoc in ftatu ex eo fieri que muta
    •eft,pfecto primahui* Reip.fpecies, ppfarem, qui prius oligarchiæ fiIis tione
    <quippe, cü ipfa fit adeo corruptioni, fuerat, velut ex paucorü dfiatu ciui
    atq; internicioni obnoxia, fi nó vir tas nafcifppfàris.fiquidé hic ob eru
    tute aliqua, aut honore fulciatur,vt ditionis, & re&tg inftitutionis penu
    in his pfitib* ciuitatibus ac priorib? riam, jin pauco* adminiftratione
    etiã pplarib* pfpicuú eft. Ex quo tfi eft: pp ignauorum prgterea,& ocio
    gíìc optima Refpu.exoritur, & rcli forum copiam, jj ab eo natus fit,q
    <que nihilomin*,in eo nãq; in potcn inter principes ipfius oligarchig fit,
    , B tia reperiuntur,cum in hac Rep.oés neq; dcfiftat filiü fuum ad fuos mo
    animi mores reperianf.vf.n.primas res, genusq; dfiij , & vitae attrahere,
    ciuitates, quas nä,ptulit,neceflitaté nihilominus aliena,& extera admo
    ipfam oinó coegifîè: ftatimq; funt nitione, tum ad abfolutâ libertaté,
    ppfares cófecute;ex quibus velutfon tum ad voluptates reuocatíi, cuiu£
    tib* reliquæ oës in fuo giie emana modi interpellatio libertatis, atque
    runt,ac velut corriuatg funt.pgeaq; voluptatum cum valuerit,atq;dura
    Plato dicebat hoc ciuitatis gen* fa uerit diutius, Apculdubio in omnem
    pientibus curæ efle debere,vt ex quo cupiditaté, libertatemq; licentiofam
    genus optimú,ac ciuitati optimcma fe dedet,fup ncceflarias etiâ volupta
    xime correfpödés eligi poflet.Veluti tes,quas,velut à pfciâ antea fuppedi
    fi quis horreü oi genere rerü abun tatas acceperat.Nó neceflàriak vero,
    dans inftituat,ex hisq; reb* alias ve ac fupuacuarum illecebraríi maior
    nundet, alias, jfibi placuerinti fuü cura eft,ad quas per neceflarias illas
    vfum religat. Ihquit íterea ille,hâc <upiditates tráfitüs eft. Eas auté in- F
    ciuitaté,cú nullis rebus vtilib*, fiuc . telligo, quibus ad vitâ neceflario in
    C bellicis, fiue domefticis muneribus digcmus,ficuti,& potus aqug,& cibi
    ciues aftringanf, interire facillime. eftdefyderium: quorum âlterú hu
    nâ, & hic cernere eft fceleratos,atq; miditaté corporib° neceffariá cófer
    capitali fupplicio digniffimos, hu uat, alterum vero penetrare facit,&
    mani,atq; diuiniiuris 2tëptores. Hic trâfmittit in corpus id, qd reftauret,
    êt nulla cura eft, nulla rò earú rerú, qä iã corpi deceffit, ac diffolutü eft.
    quas in 21tituendo optimo ciuitatis Sic ergo iuuenis ille non neceflariis
    gìe opportunas efle, & ncccffarias ' tfi voluptatib* addiélus eft,quinim
    diximus.Quo errore hæc ciuitas nó mo,& cupiditatib° aliis,vt quigq; ve
    parü ab optimo ftatu recedet, etfi qs niüt 1 menté: adco,vt nönunjitafe
    eâ fubito voluptariæ,ac deliciis fiuéti vino ingurgitet, vt ebrius plane, ac
    ciuitati, aut nö diffimilé, aut eâdem mentis impos efficiaf: tiì interdum
    fortaflc exiftimct. Vcrü haétenus de aquæ hauriat,vtciusfrigiditate,na
    tuIac
    - - -

    Paraph. in lib.deRepub.Plato.
    G ture temperamentüobruaf:fæpenu- quicquid.n.exceffu,at ; fùperabí- K
    mero in exercitationibus gymnafti dãtia obruitur, necefle jj diuerfum
    cis fequolibctgfiepugnae exerceat: enitus cótrarium abeat: neq; hoc 1
    aliäs & vitâ, &inftitüto fit nö diffi É; voluntate aguntur,verú etiam
    milis illis, gphilofophiâ APfitentur: in nälibusvidereeft.Sicigiflibertas
    2tra alias oi in reagenda focors fumma cã eft, vt fuci illi in ciuitate
    nitus,atq; iners appareat.ac(ne plu cooriant, non diflifës his fucis,quos
    rib*) ei* mores plane fint inconditi, in potentia paucorónafci diximus:
    ' atq;indefiniti:huiusq;vitae inftitu gjhictii iftorum non paulo maior
    tú nimis delicatú,ac libev nücupari copia eft.illic.n.in paucorum dfiatu
    debet. Quod revera ab humano Ap principes ignauos Ê ho
    pofito alieniffimfi videripöt.fiqui mines,ac defides, ac voluptatib* dif
    áéhö, cú vnicú finé fpectet,debetei* fluentes nö amät,fed ne tolerât qui
    quoq;2fuetudo, vitae,feu operatio 1 dem, quin potius oíope oppugnât,
    certa,ac determinata efle inftitutio atq; affligüt. qua róne in ftatú eum
    H ne. Iuuenis igi£, qui ad hunc,quem tandem terminatur,acdeficitilla ci- ■,
    aulo ante dixim*, modum affeótus uitas, qui qltuariú inter, & tyrãnicú
    erit,oino Reip pplarifiliserit.g,fi medius elt, pplarisquidem ipfe, de
    ita fehabereponáé, erit eadéifti* ad quo nunc agitur.Acin eo quidé,nö
    reliquagenera cöparatio,qug Reip. vtillicinertes, atq; pigri odiofifunt,
    í ris ad reliquasciuitates.Atque aut graues,verü oibusaccepti,& in
    iclocus fèoffert quidé maximeido ter cæteros honorati maxime, habi
    neus, addifpiciédum in qâ ciuitatis tiq; penè principü,atq; dfiorü loco.
    nus ppfstfansferatur, & jilli* ip Eft.n.huius ciuitatis,vel natura,vel
    us cómutatae vis fit : in qué deniq; 2ditio,vt cúlibertas publicü inuafe
    virüppfaris ifte tráfeat:acciusipfi*, rit,demü in fingulas familias, in fin
    qui ex ppfari exori?, quis dignitatis gulas domos fèinferat: atq; eousq;
    radus, jamplitudo,q felicitas. Hâc pmifceatoia, vt filio* cü parentib*,
    igi£ppfarem gubernationem maxi feruorú cú dfiis, mulierum cú viris M.
    mia ex partein tyrannidem deficere gradus,atq; cöditio par fit,& labefa
    1 Plato arbitratuseft. fiquidé enim ex ctatæ leges,& Pculcatc,vt nulliusim
    pplariftatu ea róne tyränicus exori fedfiium agnofcát:atq; breuiter,ni
    tür, qua ppfarisipfe ex paucorú po hil íter abfolutâ,plenâq; oînoliber
    tentia. Non.n. aliter ex paucorum tatem,aut velint, aut fuftineát,ac vt
    adminiftratione exit Ę guber finguli quidem, velut omnium rerú
    natio, jgp inexplebilem diuitiarü, libidine dfiifint,qfi fcilicet,& qüo
    atq;excefliufiqftusappetitú:qua ex ibeat. Quae neceffitas certe incredi
    cupidine Ê ipfi nó paucinecef bilem peflimi fucorú generis multi
    fitateipfâ fiunt páuperes. f.quos,ve tudinem afferet,haud fecns,jaduer
    lut inter apüexâmina,fucisfifès effe facorporis valetudo vitioforum hu
    oftendimus. Eadem quoq; cá eft, q morum, velut pituitae,bilisq; & fia
    popularem flatum in tyrannicâ do uae,& atrae copiâ fufficit:fic íànè po
    minationë cöuertit.f. infatiabilis,& pulus,hocfuco* gficfupra modùm
    libcitatis,& oigenae liccntigamor. pullulâte,&grafíante, tráfitin tyrá
    IllCat…
    c--_—_—_—

    Tra&tatus Tertius. 368


    A nicâ adminiftrönë. Quocirca o1 cu $i; ppfaris adminiftratig £- D
    ra cauere legislatores debét,negen* ucitur:idq; facultatib*,quas illi vt
    hoc fucow peftilens ciuitatib* obo cunq; jfierunt,& deßdatifunt inter
    riaí:ac penitus diligenti* ab illis agi plebé difptiendis.Itaq;(vtinqt)poft
    dét,jà medicis, ne humores nociui iniurias hmói , & rapinas 2fequens
    in corpib* exorianf. Ac,fi qfi hoc ge eft,vt in hac ciuitate litigia, 2temtio
    nus incipe atq; enafciaiaduertefit, nes, accufationesq; nafcantur. Ac
    radicitus illud,acfunditus excidant, ppfs quidemf ipfe in vnum aliquem
    & extra ciuitatem ipfam „pijciant: 2uertetur,ac É ui inter eos,
    quéadmodum pituitâ quoq; de cor quos libertati, & cupiditati deditos
    pore humano,& vtráq; bilé medic* dixim* excellet: huicq; fortüas fuas
    educit,,pijcitq;. Quâj nó paulo mi oés,velut ßfidio rex fuarum,ac;ppu
    nor, vt in re ét grauiore legiilatok, gnaculo2mittet, illij; oia neceflà
    atq; principum,çj medico* cura, & ria fuppeditabit, extólletq; in fum
    obferuatio eße debet. Nemo enim mam dignitaté. Qui vir nihilomi
    E hac in ciuitate nafci vf,quicupidita nus É adeo libertati publicç in- e
    tibus poffit,& illecebris impare.Ve* fenfus,atq; hoftis efficietür,& Apprie
    enimuero(vt Plato ét inquit)hoium pedetentim tffi erogabit, vt tafidem
    tria funt gîa in hac ciuitate nafcen pphm maxima ex gtefibi fubijciat:
    tium,quók maxime ortus ad tranf É
    róne, & näm, & offî tyrannis
    mutationé ipfius in tyrãnidem pdu ?
    è obeat. Iá.n.inde â prîcipio dfiij
    cit.hoc primum eftgen*fuco*,qua ui officijs,operibusq; tyrannicis2ti
    lesiam afi defcripfim*:qui videlicet nenter fe exercens, eò tandë puenir,
    poëm licentiá,atq; libidinëfeliber vt vere tyránus effeétus fit. Principio
    tate explent, cui ghi hac in ciuitate enim pphm planè fibifubditü,ac ob
    la*eft maxima;, honorq; É ex noxium arbitratui (ui naά*,feu cor

    pofitus.Altev eft,idq; turpiffimum, Ê quépiá,feu pfequi, feu necare


    qä foliauaritiæ, folijftui, reiq; pg libeat,velütatra ödiöfum hoftéfie
    rendae ftudet,& ex talib* maximam ri folet,id qüocunq; facere non defi
    melliscopiâ exprimit. Tertiú vero, nit:atq; ita nonnullo* hoium auxi β
    ac poftremú gen* eox é , quox cura lio2tra alios ad tyrannidem arripié
    duntaxat in fuis2modis ¥ fà?,sütq; dam vtitur,ob gíìrum hoium diuer
    reliquo* penitus vtilitatis negligen fitatem,vt dixim*, qin ciuitaterepe
    tes,neq; pecuniofi tfi admodum,ne riunt,& pfèrtim 2tra opulentos,qui
    que opulenti. Atq;hacin ciuitate il <erte pplo funtmaxime odio. Néq;
    lud genus opulenitum reliquis illis ceflàtexitia,acccdes crudelitatemq;
    duob*,velut ßdg, rapingq; expopif: exequi,quoufq; fit maxims ciuiumim
    fiquidéilla hoc fm quoad pfit fortu parti detellabilis,viciffimq, ipfeprim,
    ni$ oibus, atq; facultatibusfpoliât, ceps odiofus : itaq; cogie neceffitate
    Alte* quidé libertatis, atque licétiae tyránicú impió inftitüere jÉÉÉ»

    cupiditate duétum: alte* earóne po a?iuratis 2tra eum in ciuitateinum


    tiffimum, q fummâ fibi dignitatem cis interima?. cui*quidé rei exéplar ,
    opib*,atq; copia?ftare arbitra£, Et quoddá eft Cordubéfiü ciuitatis fks
    rêveraprimoigillo* dignitas?fiftit; tus : g,cú quingétis annisà populo
    • • admí
    Paraph. in lib.deRepti.Plat. *w

    *G admfniftrata fuerit,poft hoc tfs per aduerfus eum cá cótrahitur. Ex quò I «


    quadraginta annos iâ tranfmutata confequens quoque eft, eum id tota
    eft in tyránnidem.Quibus vero gra opera agere,vt hmói viros potëtes,
    dibus tyránus hmói ad eam feuitie, potentiaq;,& magnanimitate cæte
    atq; crudelitatis rónem Aegrediat,& ris íftantes è medio tollat, atq; ita
    uö ei* tädem dfiium, ac principat? fibi ciuitaté fubiuget:neq; hecâgés,
    eâ deferat,quid, jtumq; ab eo dáni cogitansô, ceffät, quoufque ab hoc
    ciuitasferat, jtumi ipfe ét á feipfo fö hoium giie ciuitatem purgauerit.Sa
    ne quidem,atque induétione ofidif. nè quidem purgatio ca eit ei contra
    Principio.n.hóis fàlutationib* faci ria oino,qua medici curãdis corpo
    lis,ac moreétipfo ppfo gratus, qês ribus,& fàpientes in cóferuádis opti
    quodammodo in offöretinere vf,ita mis Rebufpublicis vtunt.fiquidéij,
    vt eum non tyrannum,fèd máfuetü, qä deterrimú cft eiiciüt:tyränus có
    ac iuftum efle ducãt,quafi qui cqta trà,qd optimü eft extrudit. Itaq; ty.
    H ti,& re&itudini ftudeat, ßfertim in ránum tâdem, aut non viuere ójno
    ter eos ciues,quib* cum pecunias,& necefle eft:aut fi viuat, cú improbis,
    bona cctera partitur,yt nihil aliudj ac maleficis,& capiti fuo infenfis vi
    multitudiné,atq; ciuiú c¢tum cura tâ degere.Neq; dubiú eft,quin quö
    re,& regere appareat. Iá yero,cú ho infentjores fibi ciues reddiderit, eó
    ftiú externo á partem fibi pace, ac fç pluribus quoq;, ac fidcliorib° ad cu
    dere adiúxerit,parté fuftulerit bello, ftodiâ fatellitib'indigeat: quos cer
    partem qùocuhq; rejfefit: cü paca te fibi exteros, ac peffimos quoq; ex
    te poffit viuere, nihiloinin? noua fp oi gentium, ac pp{o* colluuie mer
    bella folicitat, vt ea róne facilius ci cede cóparabit. ijinjerunt fùi ami
    uium fuok imperio abutaf., Ipfi.n. ci fideliflimi,qui illos priores,ä qui
    bellicis fumptibus exhaufti , hinus bus iftc fuit conftitutus princepspo
    refiftere illi,aut infidiari pfit: quip puli,maxime infeftabüt & afligént.
    e,cú rebus neceflàrijs qugrendis,ac Eò deniq; res flagitij,atq; dedecoris
    $quotidiano victui cópaíãdo altrìn „prumpet, vt cú ad exercitus alimo
    ãtur, Quale certe quiddâ nfatibus niá,atq; ftipendiü, rerü copia defit,
    accidit,qui celebris illius viri Ihanic ad fàcras, fiqug in ciuitate occurrãt,
    filijimperio adhgfèrunt.At iile pte opes violâdas, diripiendasq; conuer
    reaputabit efle in pplo nonnullos, tat: nec min*ab eorü facultatibus,ac
    quos ipfè timere deberet, eosq; po fortunis abftinebit, qui ipfum diim
    viffimü, q inter cætcros ditiflimi, ac c6nftituerunt.Quae iniuria,fi diuti*
    otentiflimi funt: vtiturq; oi arte,& excrceat, eüq; cognouerit hmói po
    induftria ad illok exterminationé, pulus ßter opinionem, quâ de ipfo,
    & interitum, ita vt eos trucidandos dum rerum diìium traderet,cöcepi£
    boftib* p occafioné fubijciat, in pu {et(neq;.n.eum aliam obcám rebus
    gnáq; eos mittat. Sic.n.necefle cft, adminiftrádis impofuit, q vtá diui
    èum odio habere files fibi viros, qui tibus, qui & maximi & optimi vide
    certe apud eíi auctoritate,atq; oftò bant,liberaret) nec certe vlterius in
    pfm Pgterát. Et certe his,q diximus, folens,ac „pteruú iftius dfiium feret,
    άgendis nó minima ininiicitiarum conabitufq; opprcflorum ciuium ,
    oibusq;
    - --
    -_-_^

    TraétatusTertius. 369
    | A. omnibus{j; fortunis exturbatorum maxieexcita£tan§ fopito,atq;fom D
    multitudo illum ex ciuitate detrude no oppreflo dfio. Pars etenim illa fe
    re: ille contra,vt potentioraftriétio ra,atq;inhumana1 fomno,dú velut
    ri feruituti fubijciet,arma auferens, ärönis dfiio liberaé,ab oiq; cogita
    & alia fere libertatis inftfa, ncq; ali tione, nulloq; refpe&u cohibitä,ni-ι
    ter,aut maiore fucceflu hic fub hoc hilëcertetâ nefariü,qä timore vllo,
    tyranno feruitutem æmutauerit, j aut religione exhorreat:q duo intes
    uifumum fugientes imprudenter vigilandum non É? afFe&* gti
    Â in flammas2ijciunt, ac minus pe nere folétinhoneftos,&voluptates
    riculum vitantes,in deteri* atq; cru nefarias. Parte igitur rönaliläbefa
    deli*malumincidunt.Illefiquidem &tata,aut impedita,leges oés,acinfti
    eötyrannum fibidfimaftituerat, vt tutiones re&tc maxima ex pte depe
    leuém aliquo* feruituté effugeret, reunt: aut fiqd fortefuperit,hocn6
    verum.n.in durioré,minusq; tolera nifi minimíiquiddá, ad debiliffimâ
    B bilem incurrit. Neq; vero tyrannica efle pót. q) filió diligentérönisillius E
    haeciniquitasrönetiì,ac fermonib* curâ fufceperit,nihil tale, qualentic
    cognita eft his noftris temporibus, dicebam'patie£in fomno:quinétgs
    quinimmo cum ipfo fenfü, tum ét illa rónalis g fomnum id, quod,ve
    multorum experientia, & teftimo lut g maximas vigilias aget, adeo vt
    nio. Itaque ha&enus nobis diétum nihil cötra leges, gtragqüum,&bo
    fit,popularis Refpub.qualiter in ty nü cöcipiat,autcogite£Ideoq; hüc,
    rannicam conuertatur:quginibi ci qui rönë curat,virü, diuino: alterü,
    uium,&fortuna,& conditio fit. quieiusipfius negligenseft,fero, ac
    is in Núc deviro ipfo moris, animiq; bcltiali homini cómparat.Ea igitur
    £; . tyránici dicëdü , quo pa&tovidelicet parte cupiditaté minus neceflàriarú
    Pe yi£9 ex populariillo ininäm,ingeniüque explicata,ad eam rationem fe refert,
    £££%? tyrannidefcifcat: qrenáüj hic Vir, qua tyránicus vir conficia? ex ppla
    P- cuius vitae céfendusfit,miferg ne, & ri:ficq;inquit,ppfarem eum îî
    amutetur. infelicis, cuiufmodi Refpub.illa eft, ab gtatis initió ea fit affe&tioneim
    C quæ tali opprimif dfiio. Itaq;,cùm butus,vt nihil voluptatis non necef- ■
    Plato eum virü defcripferit, vt cupi fariae requirat, neq; quicjmagis,j
    ditatibus minime neceffarijs obfe qttus copiam,aclucri. Vcie enimue
    quentem, autaddiétü meli*, dicam? ro, cú hic iuucnisinter eos vcrfatus
    ipfum iö Platonéftatim ab his cupi fit,qui (etotoslibidinibus,acfupua
    itatibus exprimendis,indicandisq; cuis illecebris tradiderunt,fitq; näil
    incipere: moxq;ipfe reuertefadex liscópofitiore, atq; jîj;
    plicandâ rationem,qua ex ppfariille ipß*,jpöt maxime ad fuum viuédi
    τyránus efficiaf: deindej mifer fit,j inftitutum adducat,cótrá perditiilli
    infelix,& quantú cú ciuitate tyran ad vitâ maxime frugalitati2trariam
    nide oppreflà fimilitudinis habeat. retrahát : ita fànè cü ipfum neceffe é
    Nó neceffariasergo cupiditates a£ in diuerfa traétum, miediâ quâdam
    ferit, jin fomno excitant, atq; com moris vtriufq; affe&ionem hácifci ,
    mouenf. p eas aút ferâillâ, ac brutâ, moderate quidé, vt ipfe putatillorí
    partéintclligit, jtönali dormicnte vtrúq; fecutü:vt certé, neq; non illi
    *.. . Moral,cú có,Aucr. AA A
    ----- - r-.-—
    `_~_~ -

    £fephi, lib.de Repti Plat.


    G bereofno,néq; diffoIuteviuédo, ex aut voluptates frugales reliquas of K
    pauco* potentiae fimili in Ppharé có fenderit,euellit penit*, atq; abijcit.
    mutetur.Inquit rurfus Plato pplaris Ergo tyránus hmöi(eum aütintelli
    hmóiviri,iam aetate,pue&ioris filiú go,qui fiftantioris aiæ partis,Prfus
    eflè ponamus, qui à teneris vnguicu Eftnegligens)furiofo,atq; ebrio in
    lis patrijs fub moribus educatus, in tellect*,ác métis oppfiu perfifiseft.
    eam fortem incidat, quâparétiipfi* Ac fanè in hunc modó furiofus non
    contigifle dixim', videlicet vtfolici tfi ad imperium hoium afpirabit,
    te£ab his,quilegis ac mox tranfgref fed deok ét immortalium dfiium,fi
    fioné fuadere fòleát,acadintegrâ li oflet,fibi acquirere conaretur. Et
    bertatétrahant,concurréteexaltera in hunc quidé modum tyrannus nó
    pteoi ftudio,atq; opaipfiusgenito pperá,defcript* fit:nec jâ nobiscó
    ris, vt hmói voluptates oriantur in memorata eft eiusex ppfàri commu
    eo:accedatqvelaffines,veldomefti tatio cótraria vf,aut aliena.eritautê
    3 ci,familiaresq; nonnulliid, quod in qualisâ nobis defcript* eft,tú maxi- L
    H patre nó fuit, ei* cupiditatibüs obfe me,qfi vel nâipfa,vel ftudijs in eum
    cundét,itafanè citra controuerfiâve concurrantoia, já nobisenumera
    hemëtius,ac íter modú in volupta ta funt. Haec auté vt funt à Platone
    tes hmói (e dabit non modice, vt de explicata,moxdiflèrereincipit, hu
    patre diximus.ipfe.n.non habet è di ius ipfius viri, de quo dicimus, qró
    í
    uerfo,qui fé in alterü extremú retra fit vitae,qui mores, cófuetudo,vbi
    hat:nec certe eigtingit in quofcüq; certe illum inter voluptatum oium
    incurrere,à quib* vlla opa reprima abundátiá,&aculeü debacchari ofi
    tur:quin potius oës, quibus occurrit dit,adyoluptates oiaapofita,vtfunt
    offefiditauthores libidinis fuae, atq; deambulationes, porticus, balnea,
    voluptatis,qui eum ét ad dfiandum $$$ eatra,& (ne mul
    inuitent,incendantq; oi ftudio. qui tis)indúlgerequidem oib', qamoré
    bus certerebus fucum ÉÉ iftüimpudenté,venereú,atq;immo
    rioré fieri planum eftijs,à quib* fo deratü confirmât: qui amorinipfo
    lentapá examina vexari.Ipfe figdé, maxime viget, habetquein reliquis M
    dü fein voluptates deuoluit fupua animi partib* dfiium,ac regit,vtna
    caneas,vtfunt ebrietas, vnguentorü, uem gubernator ad libitü regerefo
    ac rerú odoratak inane ftudium,& let. Ac vir equidem talis, nuhja(ci
    breui* dicatur, cuiufcúq; gìis fcendi nouas voluptates,ac priorib*
    Äuodoble&tamenta, ac maximg3(üe adiungendi defiftit:quin nougin eo
    tae hoibus voluptates. düigitur 1 eas quotidielibidines oriuntur,vtin ar
    fe ícipitat,& immergit, quafi exfe boribus alia atq, alia germina pullu
    ipfo,ideft,à róne, & menteexcedit: lent,& alia id genus. §; oib? nó
    É
    atq;ita extra fé pofit* cupiditatib* il fine fumptu obtéperari pote
    lis agitat', ftimulatusq; fucis quidé rit.ac demú fitjuis opulentus,& lo
    £t ipfis,furit planè, ac fumme pertur cuples, nihilominus oé cófeftim pa
    batusin infaniâ,ac dementiâ quâdâ trimoniü Ædiget: moxíj; cü ßßenti
    dgmoniacâ conuerti£.qua etiănum fumptu indigeat, necefle erit pccu
    fcrcit*,fiquas fanasini* opiniones, nias fœnori àccipe,& multa ncccflà
    {16
    -

    .- Tra&atus Tertius: ' 37o


    A fiaab aliis mendicare: c£q; femper expleat,facra,ac tépla tandê diripiet, P
    *lteri* inftátes cupiditates incitét,ad infeffisq; itinerib*viatores,quot in
    ea etiá,q affequi fiópoffit,& praefer cidét fpoliabit, ßdas vndecüq; pote
    tim amor ille infolens venereus vr ritaget: ac deinceps oitpisproceffu
    geat,g reliquis cupiditatib*ipfeim magis,magisq;adaugebun£cupidi
    perat: cô vfq; (qúéadmodü inquit tates, maximeq; imperator ille reli
    Plato) vt nihil fit,qd cócupifcere ille quaigamor venere?, inboneft* dfia
    .nö audeat,necfe coerceat,adeo vt& bif: adeo vt, qvfq; à tpepueritiæ,díí
    colübos, educatiöe oble&ari ét non fub legib* pfnis inftitueretur,bonae
    negligat. Qua de reynfide duobus opiniones fuperät,penitus euelland.
    illiaccidere neceße eft,aut eâ jcûq; Erat autéà principio 1 ppfariinftitu
    defyderat röue qualicúq; vfurparé, to, ac vitaeducatus: núc vero inter
    antingéti triftitia,immanibusq;do uétu totfuriofav libidin{italis eft vi
    Horibus affici, haud minorib* cérte, gilâs(vt Platoinqt)qualis olim dqf
    § quibus vel parturiés mulier, vel q imiéserat, nulliusrei abftinés, nulla r;
    m vjssgrotus maximecrucia£φ fi pár religione, nullo cuiusq; rei timore
    té pfimonij 2ceftam iá fibiâ paren geterritus. Quoties ergo aliquotta
    tib*,Pdegerit, ampli* ei fi qd fuper les in ciuitate ppfarifici, feücoorti
    £rit efHagitare, & in voluptates in funt,(èu aliüde3fluxerint,q inter cg
    honeftas erogare növerebitur. q» fi teros potétia, ÉÉ; ad vo
    minime illiaflenfi fuerint, adblan luptates ßualeat, â reliquis tyrãnus
    ditias primü, mox adfurta, poftre 3(lituifoium,acdfis,idq;impruden
    mo ad vim , ac paternæ pietatisvio tis ppfi2fenfu,& auxilió. Sicaüt cö
    lationéfè conferet. cuiimpietatiali ftitutus, velut fuperius patréfibi, ac
    quáto 9bftinatius, fi fe parentes op matré fubiecit, fic hic quoq;,& pa
    pofuerint,aduerfus eos ipfos tyrafi triá fuá,acoium maio* fuo* marrâ
    1nú, ois officijimmemor ager:vt ne ciuitatétoto conatu fubiget.Si vero
    que tádé,fi res ita tulerit,àpfnacçde pauci in ciuitate fuci tales exiftant,
    abftineat nefarias man*. qä genus quos £bi ciues increpét,tüc potéti£
    , , flagitij paffim nos p ciuitates nfas fimü fibi ducéex fuo corporecólti
    «c vidim*3tingere. Ad hcc,tyränic* il tuüt, aut foris bellú gerüt,autdomi
    le fili*,ficui*nö neceffarijamoreca 9égenus flagitiox exercét, parietes
    ptus fit,aceok maxime,q delinquen fodiüt,adcgdes,ac rapinas2üertun£.
    té eú,&adiuuât, & celât:illi certe vi Quicúq; ßterea tyrán* eft, hac gdé
    debifnö iniquü effe eo* gfaamicos nâ eft,vt nullü ip(è ciuiú vere dili
    ipfos neceflàriosexplodere,maiores, at, neq;ipfi inter fefe diligere ftu
    ;?füos,auos: parétesq; eox ipforum, eant. Quocirca adminiftratio ipfa
    quos min* neceflàrios amat, nimiú tyrannica iniqua eft,&iniuftiffima,
    arbitrio,aclibidini fubijciat. Atque cú fit maxime?traria ei ciuitati,quá
    eademü eo* fortuna eft, qbus aut nosfuperius primâ, atq; optimâ de
    nä, aut morib° filius tyránus effici?. fcripfim*,ä qua hgc pfin,velut peffi
    «Cófumptis deniq;, ac Pfufis parétü madiftat. ÉÃ qdécerteregnü óìum
    facultatib*, cùnihil|ipfetifi cöfequi ftatuübeatiffimiü,atq;optimú.Iccir
    poffit, quo magnitudiné cupiditatü co,cü nöait ciuitas à ciuitate,jvirâ.
    -.- - - - 'ij T viro
    T-_*_---_--.-- - - - .i- " --- -_=

    * - Paraphin lib.deRepu.PIato.
    •

    VG viro dif&repet;c6fèqués eft,vt nemo, illis viros:obid,ve!urexemplo tyrá- ■


    neq; rege,'fitoptimo beatior,neq; ty niipfius näm;atq; conditioné expo
    ráno mifèrior effe poffit.Et fi ciüita fuit. Etenim tpibusillius magnoin
    tisad aliâ ciuitatem collatio clarior honore,& frequëti vfu erat imperiá
    fit, jviri alicui* ad altenk, nihilomi tyrannici: qä etiam erat poeta*car
    nus tfi,fi vtrobiq; vna,atq; eadé com minib* decãtatfi,& celebratú,quafi
    £í. eft, ex illa ciuitatâ inter fe, liberó quoddá,ac legitimâ dfiium,
    haec viro* cóparatio clata fiet. ita iuftumq; eflèt.Ipfe quoq; poetasn6
    enim dú q ciuitatis ppria fùnt nä,& paacos in his nfis ciuitatibus natos
    46tereaaccidút,cognôuerim*,facile çognoui, quihocdfiijgen* optimô
    erit viri quoq; fifis iudiciú ferre. At effe putarent, &1 primis requirerét,
    qui nihil eft manifefti*,j tyrannicâ vtpótein quo fuãquãdã dignitaté,
    çiuitaté maxime omnium feruitute aüthoritatéq; retinerét. Dicit fterea
    Ë atq; älibertate abefïè quá Plato, nihil obfcurâ ef{e tyrahnüfè
    pfim : fic quoq; certiffimó eft tyiäni erga ciuesita gerere, quaft ergafer
    H ipfius animfîòî (èruitute, atq; indi uds dfim:vt.f. opulentáquempiam t.
    nitate opprimi, vtpote in quo pars efle fingamus,& mácipijsin primis
    ipfà viliffima,acf;diffima dfiiüöbti eâ abundare. quæ ideö nö funt for
    neat,reliqs, q fftâtioresfunt,feruié midabiliaifti, quiaftet* fit reliquis
    tibus.Serua fofupciuitas,velut alie ciuib* fuis,quos duplo plures,jfef
    ni iuris, minime id, qά vult,aut cu uos,eosq;liberos oés ÉÉ Quöd fi
    pit,pótagere:autforte, fi agatid,mi fèorfum ab alijsciuibuscá vxöre,ac
    himiâ qdé,ac nulli* mométi effene liberis, facultatibusq; oib* inter tot
    cef{e ÉÉ filtaius,velut du (èruoshabitaret:tfic,vtpote vbi nul
    re,&mifere feruiés,femp lamétatio lum à liberis hoibus aüxiliú p{ens,
    ûe, fèmp moerore, fèmg triftitia, ac pröptumq; effet,illü nöne paffuerit
    verô ofum inopialaborat. Etenim defe in primis, de vxore, deliberis
    ciuitates tyräno fubditas inopes q timere: deq;reb* fuis oibus,tanquã
    dem eflè,rieq; vngi neceffariisafflué oîa illa ob feruos ver(enfi difcrimè
    t tes effe conftat: ita quoq; tyránicus Actandé qd faceret aliud, nifi non- M.
    aîus vbiq; inopes,vbiquefamelicus, nullis exferuis ipfis abblandire?,ac
    atq;indigés. & quéadmodü(vt inqt pollicerefquápfa? cogetur tádéoés,
    vel aliquos fefuos cläudere, eorüq;
    Plato)ciuitas, q fub tyrãnide eft,oía
    formidat: fic tyránus ipfe nunj effe aliquos qfiq;ipfeviculis ligare,mtil
    ßbi in tuto vf.Ét quemadmodô illic taçj;illis neceffaria parare, ac nulla
    frequétiores querimoniae,frequétio apparéteröne ad id cogente, nume
    resfletus,acgemitus;jvfquá gentiü rare. Et certe eo fe mögerere cogit,
    efle folét:fic nemo cupidinibùs ma É; difcrimine, ac timore viuere,
    gisÉÉÉÉ ty
    ránus afficif. In eüq; morem Plato
    nifi fe cum fuis oibus perire malit.
    Age vero,alios circúquaq; mortales
    ciuitatibusipfis viros illax affimiles pximos illi circüdemius, qui haud
    cóparat: & qfiquidé (vt diétü eft) fi quaquâ patiantur alte* alteri dfia
    militudo,çjinter optimâ,& tyránicâ ri,quâta eü inopia,quanta anguftia
    intercedit, apertioreft,jjinter files rerum, & difficultate aftri&ü puta
    bimus
    Tra&atusTertius. 371
    A bimus,qui, velut carcere quodã clau £harüciuitatí eâ effe rónem,vt alia D.
    · · · fus eft? Hgc planè c6ditio eft ipfius alijcótrariafit, quemadmodú inter
    tyranni, taliq; carcere ppetuo coer fe optima ciuitas, & tyrannica func
    cetur,femp fame,femptimore vexa cótraria:qfi inter talia cótraria me
    £us,nunquâ fibi imperãs,nunquam diú intercedere necefle efle, videatur
    vfq; eo cöpos fui, vt egredi vfquam velle harú ciuitatü inter fefe cómu
    1iceat, nec refpicere qdé qά placeat tationé nô nifi ordine fieri. quod tfi
    Jiberum eft:verum ita inclufus mu hic n6ita eft,cú nó per media cómu
    liebréverius vitam agit,quá virilem. tatio fiat,vt à natura fieri folet. Na
    Hgcinter cgtera hui* viri mala hoc turaetenim ipfa non, nifi g media,
    minimú eft, q>,cftfibiipfi imperare qintercurruntcótraria, aut côciliat,
    nó queat, aliis dfiari enititur. quod autpermutat. Enimuero resipfae,
    perinde eft, ac fi imbecilli, qs,atque
    &egb* traétatur, voluptatisfunttffi
    Ë corpore, fuae valetudinis, & nö naturc:vnde quodammò his ip
    {alutis negligés,alienæ fanitatis fa fis in ciuitatibus ét finguli omniü,
    B tagere incipiat. §£ de requis om quas defcripfimus naturae cóprehen.
    nií, jfo, grauioriferuituti illigatus dunt,ea.f.fäcultate,vt quæuis in aliâ g
    •ft, §i tyrannus? cuius appetitus ,atq; quâlibet transferri poffit,atq; muta
    libidines nulla induftria,nulls opés ri. Dicimusq; hâcqualécunq;ciui
    implere valeãt: femper in moerore, tatú tranfmutationé à Platone pofi
    fempin anguftia,fempin defyderio, tâ, ita non intelligendâ effe,tanquã
    <quoipfo aius maximè inops exiftit: omnino neceflaria fit,verú tabtum
    -exinde inuidus,iniuft*, ois amicitiae modo,q ita frequentius accidat. cu
    expers, illos fiquidé affe&us,cü iam ius rei cáeft, qffi, fi in ciuitateqs ab
    antea accepiflet, tücmulto magis ex ineíte vita inftituatur illiusipfi* ci
    «obtétu tyrãnidisadeptus eft : eíquo uitatis moribus, tametfi natura ip(à
    êteftafequés, infortunatü eíieffe,& fit maxime legibus illis ptrarius, ni
    infelicé. Addeét,q) qui aut fortuna, hilominus tanta ipftirutionis iilius,
    aut cafu in fublime euehütur,faepe atq; educationis vis eft, vtimbutus
    numero mifèrabili ruina in infirma ipfe ciuitatis moribus â nà fua,ciui
    c recidjt : qd adco fuafpóte cófpicuü tati illicötraria, recedat maxima ex
    eft,nöröne tú,verum ét fenfu.Atq; £arte : ita vt, 6quid â ciuitatis moti
    adeo in hui* fermonis cópendio, & us difcrepet, non eo vfq; tfi,vt non
    ciuitatü fuperiorü ordo,& earü ipfà poflit adillius ciuitatis miores tranf
    rum felicitatis, infelicitatisq; grâd*, ferri. jipfâét eltcâ, q, nulla fit tam
    ac feries,necnó eorü,qui in his ipfis praua,tá puerfahois nä,queinftitu
    difiantur cöditio manifeftaelt: ita vt tione nó poífitad humaiias virtutes
    beatiffimus omniú fit „Pbus rex, mi formari. Nonnunquã vero,raro ad
    ferrimus,ac deteftatiffimus tyránus.modü tfi, id prohiberi pöt : qά gd
    Atq; haétenus de ciuitatü illarü nä,in prima huius (kig parte iam jÉ
    & mutatione inter fe, hoiumq, etiá tü elt. ibiét cóprobatú eft, viam ad
    fimilitiâ Platone difputatú elt. Pótº
    aάiuas virtutes aflequédas vnâ, có
    aüt aduerfusea, q diximus opponi, fuetudiné.f.efle:quéadmodú adf;
    vt fi verü fit, qd äPlatoncdi&ücft, culatiuasfcias do&rinam irat;É;
    ifki
    r --- -*--.*=-;-E -_-
    *- … -=—
    -

    Paraph.in lib.deRepu.Plat.
    <G difciplinâ.Ergo hö,fi1 mores alios, tiç eft, vtilitatémaxime afFe&ans. 1«
    gÄ imbutus eft,redigetur, hoc Voluptatum idcirco generatria effe Volapt?
    nifi cófuetudine,legib*,atq; inftitu peccffe eft, quevnicüq;how corre- $****
    tisvariatis fieri non pöt. Ât vero in (pödent:cú nemo ambigatipfas vo
    ' Rep. praefertim quidéi optima illa, luptates,velutiquâdam vmbrâ cor
    'nö ftatim leges,cófuetudinesq; mu pus infequenté,eas illainfequi. Hic
    tanf, ob vfum.f. diutinum virtutis, aút Plato ad harú √ indaga
    *moresq;ipfos optimos,2firmatosq;, tioné, qvidelicet earú eligibiliorfit,
    -in quibus funt ciues exercitati,atq; vtifargumëtatione topica. Ita.n.in
    &inftituti: immo vero dú mutantur, quit, fiexiftistrib* hoium generib*
    .fenfum id fit, nec nifi in fimiliores, vnú quéuis interroges,g ucvoluptas
    ac Appiores£ tranfèunt: acita illaw triá dulciffimä eflet? equidem
    neceffeeftaffectusipfos,atq; habi fuá*quifq; duab* reliqs anteponet.
    - tudines, feruato defceps ordine fùb Deinde fubditipfè infigné quendam
    indeimmutari, quoufquead fupre locü,q1 ßäoTopicoi:libro ab Ari
    » mâ corruptionéjpuentü fit, in qua, fto. explicatuseft, dicitq; 1 húc mo
    * velut in extremooium graduá pef dú, Dele&um,atq;iudicium fàpiëtis
    fimi, & perditiffimi móresinfunt. caeterorú fhiaveriuseffe,atq; Éítan
    Exéplüaüt horüoium facile eft ex tius. Idq; fic probat,q, duo fftätiffi
    -his morib* colligere, q haudita pri ma ad iudicádum,acexaminandú
    déapud nos cepere,&iam adaminfi inftruméta penes fàpienté folü fint.
    3£# APgreffi, in primisq; eaaüt experiétia,&rö appellanf. er
    Appotétiffimos quofq;.ex quo.n.fta go philofophoin diiudicandis, deli
    tus ambitiofus Ä; , in quo enu gendisq; vóluptatibus,tum róne,tú
    -tritiilli funt, iam, etfi in pauciffimis experiétiacredendü eft.Etexperien
    eove,optimae ciuitatis mores,acftu tiafànè voluptatum, quâ iam inde
    dia remáferint, pfèrtim in virovirtu à pueritiafumpfit,dotatus eft, relig
    teinftituto* legaliü ßdito. Deniq; duo nullâ oino fàpientiae experien
    cü fuperiora illâ Platoabfoluit, cui tiam,nullú voluptatisillius fenfum
    piditates quidéipfàs inter feita cö perceperunt: atq; id de experientia.
    I rat, vt palá fit, jquéq; ifto* confe De ratione quis omnium tandéra
    M.
    uaf: jfànè comparatio ficabfolu tione, nifi Philofophus resinfpicit?
    tior eit, &plenior. Quib* explicatis nam vulgus ipfum quo tandémo
    demú ipfius de partib* huiusfciêtiae do oble&taméta maxime pcipit, nifi
    necefläriis fermìo termina?, qä nos cum doloris aliquid?trarijfùftinet?
    declarare1 aio habuim*. Itaq; ingt vt ægrotos tandéita fànitatélauda
    : Plato cü vires (feu mores) aiae tribus re videmus, vt nihi} dulcius, nihil
    videanfcöprehédi generibus, quot amabiliuseffefateantur : vtfanitatis
    funt ét ciuitatü diftinâa inter fé ge ipfius fenfum, tum demum habere
    • nera:*Prima eft pars aiae,qua höfa videant, dú morbo aliquo laborât.
    pientiam amat,&affeétat:Scda,qua Sik opulentiae fummae funt in pau
    -finédiligit, ptim moderate,vtamibi pertate extremalaudes: & tfi nihile
    tiofus: partim nimiú, & in exccflu, imagis neceflecft rebusfuauibus per
    vt tyrán*:Tcrtia addit,qacupifcen fe,vttalesfint,aligdcontrariá,atq$
    mole
    Tra&tatusTertius. 37.
    A moleftum antecedere, velut palam gis Ppinquajcorpus,eoipfo,q»iili D
    in videndi,audiendiq; fenfu,ac cgte cognitionem, atque voluptatem
    risfieri videmus:& multo ét prgftan fubie&umeft,aeterno atque immqr
    tiora ea dele&tamenta putãda funt, tali. nam hicin aia repletionem fa- 58 demö
    quae ipfà vt fentiátur contrario ali pientiam intelligimus,atq; cognitio ;fî.
    quo precedente non indigent. Hùc nem.Adhaec,quóquodyerius eft, äçìïí
    vero fermonem aliquanto „plixius quo ßftâtius, atq; durabili* quidé, immorta
    Plato extrahit,id tfh vt ,pbet quantú eo húius ipfius voluptas eft óptabi- litate, ta
    ignorantia oés hoîes,prçter Philofo lior,fiue de intelle&us dele&ätione £5°°°
    Êïysii fis in voluptatibus æfti intelligamus,fiue de alia quauis. Iâ ***»
    *
    ^ mandis hallucinãtur, quátumq; ea vero aliae oés deleótationes momen
    in parte cæteris philofòphi pftent. taneae funt, &quafi punéto tempo
    Verum earö,qua vtitur,nihil habet ris corrumpuntur,pgea q funt con
    cum demöftratione cöe: ob idq; eft trarijs fuis vbique permixtae:intelle
    B à nobis magna ex parte prçtermiffà, &tus v9luptas nihil, quod vfquá fibi g
    - &tffi ex rónibus ipfius exponédum aduerfetur reperit, eaq; ratione,aut
    accepimus,quantum nobis demon aeterna eft,aut fi forte intereat,nö ex
    {lrationis fpêm habere videbat. Eft cótrario id fit,fed ex variatione qua
    enim poft aliquod interuallum hac dam,ac mutatione,quae ei oboritur.
    róne vfus,fames,&fitis:qnemadmo Haec auté Platonis rö oino (ita me
    dum corporalis habitudinis quædã Deus amet)demöftratiua eft. Dicit
    exinanitiones funt: ita ignorantia, terea voluptates ipfius intelle&us
    atq;imprudentia funt quædã animi ideo Ap maiori parte preftantiores
    vacuitas,& inanitio.Neq; aliterani reddi, quia intelle&useas efficit. id
    mi peritia,atq; intelligentia replen vero quod eftcâ, vt aliquid fit pftás
    tur,jalimentiscorporareficiuntur. bonum,idipfum quidem longèprae
    Eaautem merito prgftantior,atque ftantiuserit, & melius. confèquiens
    folidior repletio eft: qug ex eo quod ergo eft,vt Ε.intelleétus) adi
    fftaatius eft,& melius conficitür:id pifcatur,& cognofcatmaximc,atque
    C énim quodita praeftat, aliquantove optime oés voluptates: hoc autem ,
    rius,aliquanto maius eflevf. Atqui verum eft.At ratio illa,qua vtitur.f.
    resipfae tanto excellentiores funt,ac q, id,quod eft cã vt aliqüid fit íftás,
    ΣΕΓΕ. fubftantiae , quo illud idem prgftantius erit,;Pbabilis
    magis ad res appropinquât, jfunt quidem ratio eft,&celebris,non de
    aeternae,infinitae, immortalisq;veri monftratiua,vtGale.putabat Diale
    tatis,& perpetuo manent : contra de &ticae impcritia deceptus:quihasoës
    his, jmaxime diftant fentiendüeft. Platonis rónes demonftratiuas efle
    quaíöneid,quo animæ defeétus, & aflerit,cü vna tiiì,quam oftendim”,
    vacuum illud qualccunq; eft,exple demonftratiua fit inter omnes, qui
    tur:multo verius quidem eft, & me bus comparandis, dijüdicandisque
    liusjid,quod corporis euacuationi inter fe voluptatibus vtitur. Deus ti
    fummittitur.Neq; idfanè iniuria,cü bi optimus maximus vitam diu „Pfe
    animaipfa fit aeternarum rev. fubftâ rat,ac honorem, vir prgftantifliiiic.
    tig multo magis cognata, multo ma Haec vero &£ fìiarum ad fciam hu
    uus

    *■ ;
    ' Paraph.in lib.deRepu.Plat.
    G ius ciuilis difciplinefpe&antiü fum- ta&us,reliquorumq;fenfuum illece Κ
    ma, earumq; neceffariarum in hac l»ris, dum viuerent, fpe&abilis fuit
    parte explicanda, quam tres noltri 2tinétia. Rurfum vbi voluptuario
    compendij partes Platonicae Reipü. rum, vbi fiagitiofqrum anima:, vbi
    attributæ funt complexæ.ldq; totü, fraudes,vbi fcelerapuniantur.Enim
    in quam potuimus breuiffimâ ora uero iam nos antea fæpius prædixi
    tionem contulimus, q» nobis tempo mus,iftiufmodi fabulas non efleali
    ris quoq; facultasfuit anguftiflimia. cuius momenti. His.n.quaecunque
    Idq; meo iudicio fumus affequuti, videntur virtutes comparari,autve
    verumq; Platonici fenfusintelléêü, ræ virtutes non funt, àut fi virtutes
    veftro in primis auxilio, quorü hac dici debent, virtutisipfius nomen ae
    hac in arte focietas, vbicunqueopus quiuocum effe oportebit. Addeetiá
    erat,fuit mihi (vt femper aliâs) pop g) hmói figmenta qmaxime à cöi
    portuna. Neq;.n.hac folum in re, rationeabfunt:quod iam fatis à no
    IH veftra fuit mihi opera vtilis : neid bis diétum efle arbitror,quo loco de
    quidem,quicquid eft, quod Dei im toto imitandi genere diximus. Ete- L
    mortalis benignitate fórtit* fum hu nim Platonem videri eam fiétam, fa.
    manae, vel facultatis,vel honeftatis, bulofamq; rónem ingerere, quae tfi
    fine adiumento veftro, fine ftudio nihil ad humanam probitatem ne
    mihi vfquam conftitiffet. Quòdau ceflaria fit: neq; vero ita vtilis, vt
    tem vos intelligerqvelim viri pftan facilius ad virtutem mortalibus iter
    tiffimi,quorum fplendorem, acglo aperiat. Quippe q) hoies nö paucos
    . riam Deus j longiffime proroget : cognofcimus, qui fuisipfi legibus,
    decimus Platonis liber huic ciuili, atq; moribus freti expertes plànè, &
    quam tra&tam* difciplinæ, nihilad rudes iftarum fi&ionum,nihil virtu
    modum conferat.Quid Poeticæ pri te, nihil vitae inftituto „Pfefloribus
    mordia adhanc ipfam poffint cón talium hiftoriarum cóceflerint. Süt
    ducere, quibus neq; finis vllus con tandem hoc in genere(fateor) vete
    £tat, neq; p ipfaveiam adipifcimur resilli interfeconfliétati : fèd in eo
    I fciam ? idq; iam alibi, & hic lucidi* etiam anxie(nec mirum) & perplexe M
    explicatum cft. Mox paulo illefua Plato verfatuseft. At vero,neq; pri
    forias inductiones,acrationes locis mo Reipub.librorem,nifi locälibus
    ;íí probabilibus depröptas argumentisagit haudvaquam, nifi
    übdidit, quibus animam immorta vbi forte accidat rationibus demon
    Jem efle probaret.Et infert deinde fa ftratiuisvfus:&idem ipfefa&itatin
    bulam, quae defignata eorú animis fecundi libri prçfatione: qua dere
    loca defcribat,quorum in guftus,ac nihileorum prorfus attigimus.

    Paraphrafis imlibros de Arepublica Platoni finis.


    _-*-

    Вам также может понравиться