Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
Pembuatan pabrik asam sulfat dengan bahan baku sulfur dan udara
direncanakan dengan kapasitas 300.000 ton/tahun. Skema perhitungan neraca
massa digambarkan dalamuraian berikut ini.
Basis waktu operasi = 1 jam operasi
Hari kerja dalam setahun = 330 hari/tahun
Jam kerja dalam sehari = 24 jam/hari
Kapasitas produksi = 300000 ton/tahun
Konversi reaktor = 99,89 %
Bahan baku = Sulfur , udara, air, dan katalis V2O5
Produk utama = H2SO4
Flow massa = 300000 ton/tahun x 1000 kg/ton x 1
tahun/330 hari x 1 hari/24 jam
= 37878,7879 kg/jam
A. Spesifikasi Bahan Baku dan Produk
1. Spesifikasi Bahan Baku Sulfur
Sulfur : 99,5 % berat
H2O : 0,05 % berat
(http://www.jordansulphur.com)
2. Spesifikasi Bahan Baku Udara
O2 : 20,95%
N2 : 78,08%
Ar : 0,93%
CO2 : 0,033%
(Shakhashiri, 2007)
3. Kelembapan Udara
Berdasarkan data dari Badan Meteorologi Klimatologi dan
Geofisika (BMKG) rata-rata udara di Indonesia memiliki
kelembaban relatif 90%. Kemudian dicari humidity udara dengan
grafik psycrometric didapatkan nilai 0,026 mol H2O/mol udara
kering.
4. Spesifikasi Produk keluar
H2SO4 : 98,5 %
H2O : 1,5 %
B. Konversi
Konversi SO2 menjadi SO3 pada masing-masing bed sebagai
berikut :
Bed 1 : 74%
Bed 2 : 70,80%
Bed 3 : 56,6%
Bed 4 : 93,9%
C. Data Pendukung (Referensi)
Komponen BM (kg/kmol)
S 32
O2 32
N2 28
H2O 18
SO2 64
SO3 80
H2SO4 98
D. Reaksi Pembentukan Asam Sulfat
S + O2 SO2 (1)
SO2 + ½ O2 SO3 (2)
SO3 + H2O 2 H2SO4 (3)
Blok Diagram
E. Perhitungan Neraca Massa
Basis = 1000kg sulfur
1. Unit Melter
Fungsi : melelehkan sulfur solid menjadi sulfur liquid
Neraca massa total
1=2
Reaksi : S (s) S (l)
Aliran 1 = sulfur padat umpan
Aliran 2 = sulfur cair keluar
Aliran 1
Sulfur = 1000 kg/jam
0,36 %
H2O = 1000 x ( 99,49 %)
= 3,618 kg/jam
0,15 %
Ash = 1000 x ( 99,49 %)
= 1,508 kg/jam
Komponen Input (kg/jam) Output (kg/jam)
Arus 1 Arus 2
S (s) 1000 0
S (l) 0 1000
H2O 3,618 3,618
Ash 1,508 1,508
Total 1005,126 1005,126
2. Unit Burner
Fungsi : membakar sulfur dengan oksigen menghasilkan SO2
arus 2
SULFUR arus 4
SULFUR
arus 3 BURNER
O2
S + O2 SO2
m 31,1867 49,8986
r 31,1867 31,1867 31,1867
s 0 18,7120 31,1867
Arus 2
Sulfur cair = 1000 kg
Ash = 1,508 kg
Aliran 3
Mol O2 mula –mula = 49,8986 kmol
Massa O2 mula-mula = 49,8986 kmol x 32 kg/kmol
= 1596,757 kg
79
Massa N2 = 21 x 49,8986 kmol x 28,014 kg/kmol
= 5258,618 kg
Aliran 4
Ash = 1,508 kg
Massa O2 sisa = 18,7120 kmol x 32 kg/kmol
= 598,784 kg
Massa N2 = 5258,618 kg
Massa SO2 yang terbentuk = 31,1867 kmol x 64,065 kg/kmol
= 1997,973 kg
Komponen Input (kg/jam) Output (kg/jam)
Arus 2 Arus 3 Arus 4
S (l) 1000
Ash 1,508 1,508
O2 1596,757 598,784
N2 5258,618 5258,618
SO2 1997,973
Sub total 1001,508 6855,375 7856,883
Total 7856,883 7856,883
3. Filter
arus 4 arus 6
HOT GAS FILTER
arus 5
4=5+6
Aliran 4
Ash = 1,508 kg
Massa O2 = 598,784 kg
Massa N2 = 5258,618 kg
Massa SO2 = 1997,973 kg
Arus 5
Ash = 1,508 kg
Arus 6
Massa O2 = 598,784 kg
Massa N2 = 5258,618 kg
Massa SO2 = 1997,973 kg
4. Converter
Fungsi : Mereaksikan SO2 dengan O2 agar terkonversi menjadi SO3
a. Unit reaktor bed I
6=7
Konversi pada bed I yaitu 69,38%
Massa SO2 mula – mula = 1997,973 kg
Mol SO2 mula – mula = 1997,973 kg : 64,065 kg/kmol
= 31,187 kmol
Mol SO2 bereaksi = 31,187 kmol x 69,38%
= 21,6373 kmol
Mol SO2 sisa = 31,187 kmol - 21,6373 kmol
= 9,5494 kmol
Massa O2 mula – mula = 598,784 kg
Mol O2 mula – mula = 598,784 kg : 32 kg/kmol
= 18,712 kmol
Mol O2 bereaksi = ½ x 21,6373 kmol
= 10,819 kmol
Mol O2 sisa = 18,712 kmol - 10,819 kmol
= 7,893 kmol
Mol SO3 yang terbentuk = 21,6373 kmol
SO2 + ½ O2 SO3
M 31,187 18,712
R 21,6373 10,819 21,6373
S 9,5494 7,893 21,6373
Arus 6
Massa O2 = 598,784 kg
Massa N2 = 5258,618 kg
Massa SO2 = 1997,973 kg
Arus 7
Mol O2 sisa = 9,5494 kmol
Massa O2 sisa = 9,5494 kmol x 32 kg/kmol
= 252,587 kg
Massa N2 = 5258,618 kg
Mol SO2 sisa = 9,5494kmol
Massa SO2 sisa = 9,5494 kmol x 64,065 kg/kmol
= 611,779 kg
Mol SO3 yang terbentuk = 21,6373 kmol
Massa SO3 yang terbentuk = 21,6373 kmol x 80,065 kg/kmol
= 1732,390 kg
Arus 7
Massa O2 = 252,587 kg
Massa N2 = 5258,618 kg
Massa SO2 = 611,779 kg
Massa SO3 = 1732,390 kg
Arus 8
Mol O2 sisa = 4,678kmol
Massa O2 sisa = 4,678 kmol x 32 kg/kmol
= 149,696 kg
Massa N2 = 5258,618 kg
Mol SO2 sisa = 3,119 kmol
Massa SO2 sisa = 3,119 kmol x 64,065 kg/kmol
= 199,797 kg
Mol SO3 yang terbentuk = 28,068 kmol
Massa SO3 yang terbentuk = 28,068 kmol x 80,065 kg/kmol
= 2247,263 kg
8=9
Konversi pada bed 3 yaitu 96,4%
Massa SO2 mula – mula = 1997,973 kg
Mol SO2 mula – mula = 1997,973 kg : 64,065 kg/kmol
= 31,187 kmol
Mol SO2 bereaksi = 31,187 kmol x 96,4%
= 30,064 kmol
Mol SO2 sisa = 31,187 kmol - 30,064 kmol
= 1,123 kmol
Massa O2 mula – mula = 598,784 kg
Mol O2 mula – mula = 598,784 kg : 32 kg/kmol
= 18,712 kmol
Mol O2 bereaksi = ½ x 30,064 kmol
= 15,032 kmol
Mol O2 sisa = 18,712 kmol - 15,032 kmol
= 3,68 kmol
Mol SO3 yang terbentuk = 30,064 kmol
SO2 + ½ O2 SO3
m 31,187 18,712
r 30,064 15,032 30,064
s 1,123 3,68 30,064
Arus 8
Massa O2 sisa = 149,696 kg
Massa N2 = 5258,618 kg
Massa SO2 sisa = 199,797 kg
Massa SO3 yang terbentuk = 2247,263 kg
Arus 9
Mol O2 sisa = 3,68 kmol
Massa O2 sisa = 3,68 kmol x 32 kg/kmol
= 117,761 kg
Massa N2 = 5258,618 kg
Mol SO2 sisa = 1,123 kmol
Massa SO2 sisa = 1,123 kmol x 64,065 kg/kmol
= 71,927 kg
Mol SO3 yang terbentuk = 30,064 kmol
Massa SO3 yang terbentuk = 30,064 kmol x 80,065 kg/kmol
= 2407,069 kg
Neraca massa
Komponen Input (kg/jam) Output (kg/jam)
Aliran 8 Aliran 9
O2 149,696 117,761
N2 5258,618 5258,618
SO2 199,797 71,927
SO3 2247,263 2407,069
Total 7855,375 7855,375
5. Absorber I
arus 12
arus 13
Asumsi
Konversi = 99,9% SO3 terabsorb
Mol SO3 mula-mula = 30,064 kmol
Mol SO3 bereaksi = 30,064 kmol x 99,9%
= 30,034 kmol
Mol SO3 sisa = 30,064 kmol – 30,034 kmol
= 0,030 kmol
Mol H2O mula-mula = 30,034 kmol x 1,2
= 36,041 kmol
Mol H2O bereaksi = 30,034 kmol
Mol H2O sisa = 36,041 kmol – 30,034 kmol
= 6,007 kmol
Mol H2SO4 yang terbentuk = 30,034 kmol
SO3 + H2O H2SO4
M 30,064 36,041
R 30,034 30,034 30,034
S 0,030 6,007 30,034
9 + 12 = 13 + 10
Arus 9
Massa O2 = 117,761 kg
Massa N2 = 5258,618 kg
Massa SO2 = 71,927 kg
Massa SO3 yang terbentuk = 2407,069 kg
Arus 12
Mol H2O mula-mula = 36,041 kmol
Massa H2O mula-mula = 36,041 kmol x 18,015 kg/kmol
= 649,272 kg
Kebutuhan H2SO4 = fraksi H2O x massa H2O
0,985
= ( ( 1−0,985) x 649,272 kg
= 42635,539 kg
Arus 13
Massa H2O = 6,007 kmol x 18,015 kg/kmol
= 108,212 kg
Massa H2SO4 = 42635,539 kg + ( 30,034 kmol x 98,08
kg/kmol)
= 45581,261 kg
Arus 10
Massa O2 = 117,761 kg
Massa N2 = 5258,618 kg
Massa SO2 = 71,927 kg
Massa SO3 = 0,03kmol x 80,065 kg/kmol
= 2,407 kg
Komponen Input (kg/jam) Output (kg/jam)
Aliran 9 Aliran 12 Aliran 13 Aliran 10
O2 117,761 5258,618
N2 5258,618 117,761
SO2 71,927 71,927
SO3 2407,069 2,407
H2O 649,272 108,212
H2SO4 42635,539 45581,261
Total 7855,375 43284,812 45689,473 5450,713
51140,187 51140,187
d. Bed IV
arus 10
BED 4
arus 11
10 = 11
Konversi pada bed 4 yaitu 99,7%
Massa SO2 mula – mula = 1997,973 kg
Mol SO2 mula – mula = 1997,973 kg : 64,065 kg/kmol
= 31,187 kmol
Mol SO2 bereaksi = 31,187 kmol x 99,7%
= 31,093 kmol
Mol SO2 sisa = 31,187 kmol – 31,093 kmol
= 0,094 kmol
Massa O2 mula – mula = 598,784 kg
Mol O2 mula – mula = 598,784 kg : 32 kg/kmol
= 18,712 kmol
Mol O2 bereaksi = ½ x 31,093 kmol
= 15,547 kmol
Mol O2 sisa = 18,712 kmol - 15,547 kmol
= 3,165 kmol
Mol SO3 yang terbentuk = 31,093 kmol
SO2 + ½ O2 SO3
M 31,187 18,712
R 31,093 15,547 31,093
S 0,094 3,165 31,093
Arus 10
Massa O2 = 117,761 kg
Massa N2 = 5258,618 kg
Massa SO2 = 71,927 kg
Massa SO3 = 2,407 kg
Arus 11
Mol O2 sisa = 3,165kmol
Massa O2 sisa = 3,165 kmol x 32 kg/kmol
= 101,294 kg
Massa N2 = 5258,618 kg
Mol SO2 sisa = 0,094 kmol
Massa SO2 sisa = 0,094 kmol x 64,065 kg/kmol
= 5,994 kg
Mol SO3 yang terbentuk = 31,093 kmol
Massa SO3 yang terbentuk = 31,093 kmol x 80,065 kg/kmol
= 2,407 kg
Neraca massa
Komponen Input (kg/jam) Output (kg/jam)
Aliran 10 Aliran 11
O2 117,761 101,294
N2 5258,618 5258,618
SO2 71,927 5,994
SO3 2,407 84,807
Total 5450,713 5450,713
6. Final Absorber
arus 14
arus 15
Asumsi
Konversi = 99,9% SO3 terabsorb
Massa SO3 mula –mula = 84,807 kg
Mol SO3 mula-mula = 84,807 kg : 80,065 kg/kmol
= 1,059 kmol
Mol SO3 bereaksi = 1,059 kmol x 99,9%
= 1,058 kmol
Mol SO3 sisa = 1,059 kmol – 1,058 kmol
= 0,001 kmol
Mol H2O mula-mula = 1,058 kmol x 1,2
= 1,270 kmol
Mol H2O bereaksi = 1,058 kmol
Mol H2O sisa = 1,269 kmol – 1,058 kmol
= 0,212 kmol
Mol H2SO4 yang terbentuk = 1,058 kmol
11 + 14 = 15 + 16
Arus 11
Massa O2 = 101,294 kg
Massa N2 = 5258,618 kg
Massa SO2 = 5,994 kg
Massa SO3 = 84,807 kg
Arus 14
Mol H2O mula-mula = 1,270 kmol
Massa H2O mula-mula = 1,270 kmol x 18,015 kg/kmol
= 22,875 kg
Kebutuhan H2SO4 = fraksi H2O x massa H2O
0,985
= ( ( 1−0,985) x 22,875 kg
= 1502,151 kg
Arus 15
Massa H2O = 0,212 kmol x 18,015 kg/kmol
= 3,813 kg
Massa H2SO4 = 1502,151 kg + ( 1,058 kmol x 98,08
kg/kmol)
= 1605,936 kg
Arus 16
Massa O2 = 101,294 kg
Massa N2 = 5258,618 kg
Massa SO2 = 5,994 kg
Massa SO3 = 0,001 kmol x 80,065 kg/kmol
= 0,085 kg
Arus 23
15 + 17 = 23
Arus 15
Massa H2O = 3,813 kg
Massa H2SO4 = 1605,936 kg
Arus 23
(1−0,985)
H2O =( ) x 1605,936 kg
0,985
= 24,456 kg
Massa H2SO4 = 1605,936 kg
Arus 17
Massa H2O = 24,456 kg – 3,813 kg
= 20,643 kg
8. Drying Tower
Arus 21
Arus 22 Arus 3
Drying tower
Arus 20
22 + 20 = 3 + 21
Arus 22
Massa H2O = 185,952 kg
Massa O2 = 1596,757 kg
Massa N2 = 5258,618 kg
Arus 20
Massa H2SO4 = 99,8% x 14500,389 kg
= 14466,046 kg
(100% −99,8%)
Massa H2O =( ) x 14466,046 kg
99,8%
= 34,343 kg
Arus 3
Massa O2 = 1596,757 kg
Massa N2 = 5258,618 kg
Arus 21
Massa H2SO4 = 14466,046 kg
(100% −98,5%)
Massa H2O =( ) x 14466,046 kg
98,5%
= 220,295 kg
9. Divider 1
Arus 12
Arus 19
Divider 1
Arus 20
19 = 12 + 20
Arus 19
Massa H2O = 683,615 kg
Massa H2SO4 = 57101,585 kg
Arus 12
Massa H2O = 649,272 kg
Massa H2SO4 = 42635,539 kg
Arus 20
Massa H2O = 683,615 kg - 649,272 kg
= 34,343 kg
Massa H2SO4 = 57101,585 kg - 42635,539 kg
` = 14500,389 kg
10. Divider 2
Arus 14
23 = 14 + 24
Arus 23
Massa H2O = 24,456 kg
Massa H2SO4 = 1605,936 kg
Arus 14
Massa H2O = 22,875 kg
Massa H2SO4 = 1502,151 kg
Arus 24
Massa H2O = 24,456 kg - 22,875 kg
= 1,580 kg
Massa H2SO4 = 1605,936 kg - 1502,151 kg
` = 103,785 kg
11. Divider 3
Arus 19
18 = 19 + 26
Arus 18
Massa H2O = 916,006 kg
Massa H2SO4 = 60151,092 kg
Arus 19
Massa H2O = 683,615 kg
Massa H2SO4 = 57101,585 kg
Arus 20
Massa H2O = 34,343 kg
Massa H2SO4 = 14466,046 kg
Arus 19
Massa H2O = 916,006 kg - 683,615 kg
= 232,391 kg
Massa H2SO4 = 60151,092 kg - 57101,585
` = 3049,507 kg
arus 13
Interpass tower
arus 24
pump tank
arus 18
13 + 24 + 21 + 25 = 18
Arus 13
Massa H2O = 108,212 kg
Massa H2SO4 = 45581,261 kg
Arus 21
Massa H2O = 220,295 kg
Massa H2SO4 = 14466,046 kg
Arus 18
Massa H2O = 916,006 kg
Massa H2SO4 = 60151,092 kg
Arus 24
Massa H2O = 1,580 kg
Massa H2SO4 = 103,785 kg
Arus 25
Massa H2O = 916,006 kg - 220,295 kg - 108,212 kg -
1,580 kg
= 585,919 kg