A propos de ce livre

Ceci est une copie numérique d’un ouvrage conservé depuis des générations dans les rayonnages d’une bibliothèque avant d’être numérisé avec
précaution par Google dans le cadre d’un projet visant à permettre aux internautes de découvrir l’ensemble du patrimoine littéraire mondial en
ligne.
Ce livre étant relativement ancien, il n’est plus protégé par la loi sur les droits d’auteur et appartient à présent au domaine public. L’expression
“appartenir au domaine public” signifie que le livre en question n’a jamais été soumis aux droits d’auteur ou que ses droits légaux sont arrivés à
expiration. Les conditions requises pour qu’un livre tombe dans le domaine public peuvent varier d’un pays à l’autre. Les livres libres de droit sont
autant de liens avec le passé. Ils sont les témoins de la richesse de notre histoire, de notre patrimoine culturel et de la connaissance humaine et sont
trop souvent difficilement accessibles au public.
Les notes de bas de page et autres annotations en marge du texte présentes dans le volume original sont reprises dans ce fichier, comme un souvenir
du long chemin parcouru par l’ouvrage depuis la maison d’édition en passant par la bibliothèque pour finalement se retrouver entre vos mains.

Consignes d’utilisation

Google est fier de travailler en partenariat avec des bibliothèques à la numérisation des ouvrages appartenant au domaine public et de les rendre
ainsi accessibles à tous. Ces livres sont en effet la propriété de tous et de toutes et nous sommes tout simplement les gardiens de ce patrimoine.
Il s’agit toutefois d’un projet coûteux. Par conséquent et en vue de poursuivre la diffusion de ces ressources inépuisables, nous avons pris les
dispositions nécessaires afin de prévenir les éventuels abus auxquels pourraient se livrer des sites marchands tiers, notamment en instaurant des
contraintes techniques relatives aux requêtes automatisées.
Nous vous demandons également de:

+ Ne pas utiliser les fichiers à des fins commerciales Nous avons conçu le programme Google Recherche de Livres à l’usage des particuliers.
Nous vous demandons donc d’utiliser uniquement ces fichiers à des fins personnelles. Ils ne sauraient en effet être employés dans un
quelconque but commercial.
+ Ne pas procéder à des requêtes automatisées N’envoyez aucune requête automatisée quelle qu’elle soit au système Google. Si vous effectuez
des recherches concernant les logiciels de traduction, la reconnaissance optique de caractères ou tout autre domaine nécessitant de disposer
d’importantes quantités de texte, n’hésitez pas à nous contacter. Nous encourageons pour la réalisation de ce type de travaux l’utilisation des
ouvrages et documents appartenant au domaine public et serions heureux de vous être utile.
+ Ne pas supprimer l’attribution Le filigrane Google contenu dans chaque fichier est indispensable pour informer les internautes de notre projet
et leur permettre d’accéder à davantage de documents par l’intermédiaire du Programme Google Recherche de Livres. Ne le supprimez en
aucun cas.
+ Rester dans la légalité Quelle que soit l’utilisation que vous comptez faire des fichiers, n’oubliez pas qu’il est de votre responsabilité de
veiller à respecter la loi. Si un ouvrage appartient au domaine public américain, n’en déduisez pas pour autant qu’il en va de même dans
les autres pays. La durée légale des droits d’auteur d’un livre varie d’un pays à l’autre. Nous ne sommes donc pas en mesure de répertorier
les ouvrages dont l’utilisation est autorisée et ceux dont elle ne l’est pas. Ne croyez pas que le simple fait d’afficher un livre sur Google
Recherche de Livres signifie que celui-ci peut être utilisé de quelque façon que ce soit dans le monde entier. La condamnation à laquelle vous
vous exposeriez en cas de violation des droits d’auteur peut être sévère.

À propos du service Google Recherche de Livres

En favorisant la recherche et l’accès à un nombre croissant de livres disponibles dans de nombreuses langues, dont le frano̧ais, Google souhaite
contribuer à promouvoir la diversité culturelle grâce à Google Recherche de Livres. En effet, le Programme Google Recherche de Livres permet
aux internautes de découvrir le patrimoine littéraire mondial, tout en aidant les auteurs et les éditeurs à élargir leur public. Vous pouvez effectuer
des recherches en ligne dans le texte intégral de cet ouvrage à l’adresse http://books.google.com
 | lu

|
|
…
：
~
…
~~

„versiTerrsBlBLIOT
·
-

III,||||
¢

.
' ,,
[HIERONY'j
,MI CA R D ANI
μ£ p I o L AN E N s IS,
M E D Ι C I,
w *
4.

DE R E R y M. V A R I E
-r T A T E L I B R 1 --
x V I I.
*. -

'I 4 prutliiimtab ipß demù authore

ftrgniti,ac pluribus locù locuple
tati;im %iiiquemenda
rtpurgati
• *

1«6tCapitum, Rerum;* Sententiarum

mOtatu dignißimarum, 4 N D Ε Σ

ámplißimus.
• *
•
.
, , 1 n 1 o N *»
,,, j, AT T H AEVM
| -
,, n c e N T I V *;
mp 1 w 1 1 1•
^.
 II L V S T R I S S I M O
f R 1 N c I P I T R I D E N T 1 N o,
.
i
Bri(;ianoni;Epifcopo ac Chriftopho-
άoregionis Infúbriae Cardinali,praefe- -
•

ro Madrutio , Hieronymus -

Cardanus Mediolanen
fis,Medicus,
$.p.1o.
x*

s
vicv nQvt res diuinas atque humanas dilt
;7$â$§'gentius contemplati funt, optime Princeps,
i -
3; illudprzcipuum in Diuinis a mirantur,quòd
jtum diuerfâ, atque adeò inter fe differehtia,
jabuno indiuiduo ac fimpliciffimo principio
ígitimtinhumanis,quòd cum tam exiguo corpore,bre
ijuita,actam grauimateriæ impcdimcnto, noftra mens
ii;rlcfiapenétrare potuerit. Quæ quum & ego mecum
jtftuolutcm,duo illa maxima eííe éxiftimaui, ut ab illa
kitttinuiolata unitate atque indiuidua,infinita perpetuò
íüía:fingulis temporibus diuerfà profluerent:& quòd
•His fortaliîquanturhillis liceret,adâiuinitatem contcn
kista:prope accederent:Duo igitur cùm fint capita hu
i;idmirábili$ proceffus, primùm quòd & Vniuerfiprinci
fjm cft, quo diuina atqueimmortalis natura in hæc mor
iútque caduca diffufiditur : alterum quo humana mens
"Vtilia atque caduca, fludio atque fcientia ad diuinum
fuiprincipium contrario quafi ordine reuocet: hoc fecun
tingenus,quòd folùm nóftrum eft, tantifecerunt maio
ffobi, ut pythagoras è Samo in Aegyptum,ut Magos
* iii:ttiinfcrit:deifidein Cretam acLàccdæmonem: íla
10 Italiam& Ae yptum cx Athenis adierit. Quod exem
fim£cutimedici,etiam clariores ferme omnes, lon gin
jfimas regiones peragrarunt., Tanta enim eft fàpiehtiae
illttdo,tam gloriofà pöffeßio, tä utilis exercitatio eius,
tmiutiusaíor fruâus illius, tam fecura quies in eiu§
fºnttmplatione, ut omnes homines hoc natürali dcfidc
50 teneantur.Quamobrem neque miror maiores noßros.
,%tjitum&άiplinarum inuentores, pro diis coluiffe,
f $. & beneficio humanigeneris & própria excellentia
juiicttntur;tametfiquodã{icno dofio fuerentur, à diis
2 mul

]
:nt.Sic Apollinem ob muficae,Aefculapium 'At
oëmlegum, Mercurium arithmeticae, Ce- & ,
tum ob agriculturae inuentionem pro diis $sa,
rùm,ut reör, non minor etiam laus eorum \<; §.
ucntapofteris fcribendo tradiderint, quàm J
:orum.Vtminus etiam mirum fit,libros præ §
bliothecas adeò fuiffe cordi, atq; in hono- s
os ac praeftätiffimos reges. Alexänder Ho- `
:o fcrinio conclufit, quo Darius unguenta ss.
;. Ptolemæus Philadelphus bibliothecam fic J
idiq; libros maximis pretiis conquireret. Si Jj
m quis aeftimarit,regni unius pretium facilè §.
: M. enim librorum coégiffe dicitur. Videat
anti emerit fingulos:quinti exemplaria per- s
exfcribi iubet. Nequé folùm amor & honor J.
»s, fed&in ipfos aftifices emanauit. Berofo < §.
:o,quòd praeíiáiones eius ueræ effent, {ta- §
tua áurea', Athenicnfes in Gymnafio pofue- J
quamuis tyrannus, Stefichorum poëtam à j
intolerabilibusiniuriis affe&us fuérat, cùm JS
cret, extremaq; antea fiipplicia comminatus §.
m rcddidit, múneribusάillum egregiis pro- ζ
us fapientiae foli tribuehs, quàiï pöteritiae, j
quàm iracundiæ, ac etiam exemplo, quo fe
5rem redderet, Pyndarò Lacedaemonij,dum …
Burerent, pepercerunt. Domui enim in- J
uovooneiuv τύα%yw μέlæ,
lytis uiris folihomines pepercêre, fed dij, A
lò expulit Archilochi interfeótorem, dicens:
iftruin interfecifti,exiè templo. Simonidem ,
m feruarunt Caftor & Pollux, dum apud Sco
:illo enim foras euocato,ftatim Å; cor
conuiuas.lnfinitum efTet,fi uellem tot exem
occurrunt,infiftere.Sed iam non hic confiftit
nim fumma uidetur effe laus inuentorum atq;
ita maxima uoluptas difccntium. Quod cùm
a,maximè fapicntum exemplo coniicere licet.
orat quadragintaannis in monte habitauit,ut
ui orbis deprehéderet, nec fatis affecutus eft.
flultitiam fimulauit,ut uifccra animalium dif
fecare
 NVNCVPAT OR 1 A. -

Alij* *ximietaboiorìstotamuiam in pete

0$ £. C£.
- J£fc* Apo||nem
ítafium*
-

άς imitattonim;it;utplantas agnofceret.
-
»

t0 Ariftóteles
-* íientionem ? £i* iiiuiiö,quadrígenties & o&uagies
£££££££ l*iir;$ti$simjthdit,uànimaiiumìiùíï
£;^ttict $t;rnam,6 magnánimePrinceps,tam ti
$uujjicëfentíam ííí&íçìïëï.
Nt; cum íiííio,quifiultò maioratiaiià fplen
$ili&hytoçQÉÉÉÉÉÉ
*jcimi:i;itcr;fìntarühifioì Š. mos

£$£ftpsiaiizrecondit:ônâtûíôïö§
%*£&vico£ìorìïíôïíôïö fimus e
$it'nrico,undefpss omnium bonórum …
È uirorumints, defideriumά; augendae rei
5**iuocauerat Plinius utVefuujniontis conßa
£*t'tttt, periculomortis maniféfto fe fùbiecit,&
ĘTantiííituelminimamfapientiae partem,uir
ibi 11°: ione$ eiu5 uCf3. €
•
$$ii:fru£;ns,imperatoriçiarus,ííôïã
Ä, £ £? (e$t£ Špetitulum ad€öpræferís,difcendicaufà fùb
££ ÉÉV;
ἈAfii%
Š
suº*' tant'';
$ymisgiriiic omniäuäe dignus,in folitudinem
*dtitmfiusuacaretftudiis,&te$ (ut ferunt) li
agim' iniu! ΊHcbrza ac Chaldaica aptius expriáé
£mt0 -
Štishtuit perpetuò quinquentiofileníiúfiíe
ά mósille taciturnitatis in É iulos eius dima
#\iti; $uóq;temporibusnon de £re, qui mäiora
$#fîaufifint,Cadaueraexfeguiàtisfìùí,
ɤ collesac montes aifiduè luftra.
$útumpfintárum caufà, utilluftriftinia JSMI.
ĘEieftenimftudiofìfàpietitiæ dulceáôça
Ętiguiseideguftauerit, quafipóculis CÉÉÉ
%£9ppofitunquã à5illis in uitädifcëdere.fnpoMS
£%£j çuiagiht,quiimperät, quifpeétât. N6nne
£jnftitiífimííünt fpe&atores àbomini cura&föí
Égici: Cxteripaitim curis, partim etiãìáíôïíç
$ibiispiiiiiisimplicitiîäqjuęíôéêïí
*££;uli hxcpom;a,quafi omnium fapientüfo.
sigáááaef(e. Síquiíeátìfùnt atq; fœlice$, bir eges
*$#&gtsfiint, quotá omniainfumimo uerfàntur É
ÉÉÉ iyeijtomnibus horäfüúrájuitis,uoluptates,
$it,delitix&omnes.Et tamen hi,fi cú íàpiente con
tu';.;aÑy. fi $ig;minusbeatifùnt. Quid enim ei uoluítati cóparx
£j£$% 1
{mt3*'. m££*".„Îâ *it//umdi(ccndo capimus? Quid sepa- p. $í.
%? dù ,} m2 ÉÉÉÉÉ ß*
bc?'.<;3» ? j* .
s,quid fuerimus,quid erimus, atq; cum his
:qj fuprema illa póft obitum mundiq; uicif
ijs præterita nofcere,atq; futura? Qüam ob
iiluim bifrontem antiquifinxerunt,in quo fa
.eipublicae pofita erat, nifi ut docerent, fcien
rum atq; fùturorum diuinam effe,ac omniú
m? Ariftoteles, qui regum caufç ac potcntiae
quiá; amicitiam & famiiliaritatem fœliciffimi
i Regis, imò quod maius eft, praeftantiffimi
mi confecutus eft,non in regiâ poteftate,nó
m,imò neq; in fa&is ftrenuisfuihmã faelicita i*
t,fed in fapientia fola.Inquit enim,de diis lo
is perpetuò qualis nobis pauco tépore,opti
rò cogitatio per fc optima cft, & co mclior
$
iora atq; optima cognofcuntur.Itaq; conté
eft eorü quc nobisinfunt,& maximè iucun
maius hoc teftimoniú eft,quod ad Alexandrü
a dixi)regé fœliciffimum fêtibens,haec habet:
yulchrius ac regale magis animo effe bene có
habitum corpóris ueßibus ornatum pulchris ,
m enim humänarü auguftilfimum eft re&è có
„Hoc enim unum eft, quo cæteris animalibus
uóq; Fí! quiddam ab immortali Deg
mur. Etenim fi oçulis cerncre iucundum eft,
bus cernere longè admirabilius e(t. Objdin;
s adeò dele&amür, ut non fecus ac pro filiis;
i periclitemur.Rurfus & alibi:Vt quifq; optimè
itutus cft, rationcmq; ducem in ùita obferuat,
iffimus eft.Quum enim djrc quæ in nobis o
eneris eorum focietate coniuin&ifsima dcle
alis mens effe uidetur, par eft ut his qui eam 4;
nt (uelutirem ipfis châriftimam)beficficia rcd
erò dubium eft, quin haec ipfà infint omnia fà
» Deo fapiens chatiffimus eit,idemq; beatiffi
»et. Quòdfi forfanfamam refpicias, non pait
»tclis quàm Alexandri meminerunt. Quirí etiã
m Alexandri res geftae narrantur fua aetate, ac
is clades, cùm æqualium Ariftoteli fàpientum
gioria fioreat, Spcufippi, Xenocratis, De
, Aefchini. Sed É etiam de Alexandro habe
r puram ac fimpliciffimam memoriam nóminis
- & ge
 lyiommffmAtiflotelestotusuiuatin monumentis?
dil%.-*.**
■}; '** £ (jitnm etcoyttiit,nifificubilibri aliqui interierunt?
amkis&αγγquidadeumpertinebant? Quae co
quidAę?
j;;:■! ? ja$ AJ
-

-
| po$it&uà,qu£ipfùm diligebat,& totum cómpre
- - -

júg9%
etj cniq? ,:& Ę ,tota fuperuiuit,tota
remant,Ę -- - -

dffi gpem' 5fon

»
j* - .,*

nobiumuefám, Dcantiquitate, quis regum Orpheo

Ę. compaiiib orbe condito,utreferünt, bis mil
*'.umau; txiqtngrianisfioruit.Etnunc etiam uegetaillius
{e5, ÉÉ í? EtniinuTiisccrnitur.Eorum autem regum quitüc
;{ìmam';
tií £'j;im
ti jej?• rí forurms moraperiit.Trifmegifihus ille férue maxi
-

íe; fî£; £; homim!£? ; £rica mujuimrwfipicntiam, non autem ob regnum aut fà

o;</ ;|/"?,£aitu*:?
jrj' Hedwi-' (absim;iluftris eft ltalicet uidere cöllatis condi
Ätfpof$'; tJ* Ę,idnominisperpetuitatem nihil ÉÉ; prodeffe
„fì*%.qim -

$TU!*T; „q;10
foli 9£%£
ut *
#£uQgrrimusiifrlices nos effe, cùm iá cóntingat,
§.11j1°''
ty0% 30 1
$ola:fimtnieabipfìueritate, rerumά; cognitióne,
cr! ía; ;;: iug£ $ibwiiuturingitore,lucemq; quaerimus in tene
$quittmimbello,fecuritatem inpericulo,tranquillita
figmltu V$intfciasquid fitfœlicitas,quomodo fœ
ii£pofis:vbinonnoris, ubi finis fit nofttarum a&io
unitidiriges uitam? Quisnam nautatam peritus, ut fi
$itudit,ficfiat, nauim quò tendat dirigere poffit?
Ckristi:£ptfiuntcogitatioiies noftras animi uehemé
*}*Titioncs,quzfimusάunguentum in cœno.Ex
Κέ:inemnoftram,acfùbftaítiam & originé,qüaeâ,
wigintadbene beateq; uiuendum.Magna ergo átque
sigiiaintcr mortales, licet fint opes, amici, atque po
kiiiumcnadhorum ftudia, notitiamac contempla
p£'”.;;12 fm -
tantm ttftantur,cùm breuitatem uitae noftrae refpici
£i,&mimbecillitatem uirium, cùm morbos', affeâus,
£?
340%.pu'* Éa?
„6; 3'' kuriatìlitatem,& quodintolerabilius omnibus e(t
£, joljd; Ἀέj: $umtnplerunque eücnit)ut inde maximè torquca
e0£ 303£ ;c!;! Jfm {οημ' Jj£
*;mùçíoueniänt, unde maiora bona fperabámus
of0 ?ę ζ âÉ
$0 ;|10°7., ofû 'I • -
- ;: %fiojifines,dientes,(eruos,& quod maximum eft,
*, quos beneficiis affecimus) nihil profc&tò iucundum
,£'*;?É
'Ia£0** afyl'''T.z¢1?*?.a&; Ętt£:ntiam, nihilbeatum praeter fàpientiam inuenire
???É
,q? £?
jÉ ęgg?
;„ cti*
k$it $imilis autem mihi uidétur cxterorum mortalium
tuvqueconditio maritimæ negociationi:ut qua omnes
qutsibiparent,finc quibus ipfâ negotiatio exercetine
ÉÉÉÉÉÉÉ
30''££?%Q9%
$}itmotamcn nauiget: Ä? in his quæ alterius folùm
' jjaucntafùnt, tanquam ipfà fintueraacfolida bona,
qiiàicet,honoribüs,amiçis,atquc potcntia,uclut in
* * 4 ' fabri
nnes confiftant:eaά; folùm admirentur.Ita &: -

»us orbis,extanta pulchritudinc luftranda,

opibus comparandis faéti fumus ipfius na
rés. ltaque quum hæc mecumreguto, nihil
:ntiae frü&tibus dignius effe exiltimo: nam
rtalitate ipfa feiuiigitur, & ex uiliffima hac
lucem elicit, ac uelut è luto aut topho
nihil gemmis cùm tam claris, cùmtam per
: diuinis uifibus commune eft: omnia quae
i
S.
-

yentur, Ę prata,menfæ, ædes,

•fa,pulchritudinem ex fuminailia pulchritu &•*s.
itur, illiusά; folùm umbram referünt. Mor
nmortalia:hæcimpura,illa puriflima:hgcfor
t:haec fragilia,illa folida: hæc inconftantia&
ecura atque quieta.Nihii hic noftrum cft, ni
odifle non poffis:atilla omnia noftrafunt,
io amore digna.Efurimushicim copiabono
itilium £ÉÉ Illa nos faturant, & non S.
:rò fatiant,& non faturant: nemo quiilla de -

rere poteft: hi quia non deguftarunt, non a §.

gnifaciunt.Arcana cocli,naturæ fecrcta atque
üimas mentes,ordinem hunc uniuerfinofcere s.
maioris certè eft fœlicitatis atque dulcedinis,
gitationc ipfa quis affequi poffit, aut mortalis s
ros obtefíor,non tam Chriftianü effe, quàm
li ratione comprobatum , fi nihil à morte fu
am deteriorem futuram conditionem huma
bona omnia illa corporea, omnes fenfuum \,
{có uanae ac mendacés funt,ut malabonis iun A.

ppareant.Sed ut fingula diligentius profequa

i5erim generalibus Ferttemus, uideamurj;e
onis,&uerborum grnatu magis uclle fâllere,
c,laudare opus quàmillius utilitatem explica
cuidcntius, quid ccrtius demonftrationibus
;? quid fùbtilius arithmeticis inuentionibus?
ius muficis rationibus? quid diuinius aftrono
irabílius? quid commodius architecturæ præ
quid utilius medicis contemplationibus ? quid
ngula perfequar, maius magicis naturae arca
:go quummecum reuoluerem, & quanta no
: in rcbus, quanta admiratio in inucntione,
quam
■
I. „„„■;hirrlt, $umautiusinfti
-rrrsTvER .- : • • • • n • v R 1 n• - -

μ$tianauisomnes coníiintaóß* | $umautilitus in fcribendo git, commoditas atque ì

ex me ÄÈÉÊ £ jí kgentibus fituraéîèt, intelligerem, immcn
. * ï:itail » - -

tanti$Huinisopibuscom'?#. ā | Ę fim. Quantaarte, ôüali È emio ï

uigj {imitatorcs.lt'33
iumhrcm:T"'I I ï'
„..i.ari*): * I itmfumpti
Ę ÉÉÉ , uaDU
íícuia jisai:j. £; É· | √ Ę itmporibus agnofcimus, atque fenti
& homo â ÉÉ : ibat* I tittt,& Ę Quaeunouolumine comprehcnde
£tde rtcinm, Uccm
-

Àndris,cira'* I p. . i *. •, Ta qu.
'* miakytzf quàm quae mens mea aßequi polfet. - -

emptus. Scdnl*8''. Ἀmuneeit: έ ÉÉÉ cnsilludnumen cui aßißimus, fios ad

ênnibns í ££ priumcni** ttmi; É É; , operis άδ
emtur d. *■* - .Nam
it Åminuiapu*
w - - - - -

Hicpalthraha*;"; limiailla, atque diuina quæque,

"tm^ftrtttPloti,
Íieres,lur?*## folùm Íïmttfjii;;'% $iú$ mortalium rerum
&ineffant**jîim ā;:; fliimno;ÉÉÉÉÉ; de Aeternitatis arcanis,am
aliafizgii*mor : Ę Éçã cmuerò uniuerfi,ac fingulorum §£ m
ā; fiagìlia; Nihil Ęnotum:';*' Ę de Fato. Priícipia î rc
in ĘÉ Ἑomanoì* kisi: ÉÉÉÉÉÉ hiftoria in xxi É
άm.Efi:
Hiiam135" amoredigm*
Ę igtur erat,ut
oíensí'ínæju* Éiulaiiufj; Ę
Ἀ - - - -

mo!
-

-
-

» ionem fu
-

-
- - -

Ę
# *utj ā dtg „non*| $it. Ę Éariähiftoriam aptè §.í; §*
giiurj äacæli, Ërf;d:u**
»

É ctexéplar operi: fiquum omniain

#ant,necmi£' g?ɤ¤É illius jɤ¤¤ atqueihdiuifibiliferic
Ζήμ, diu? É atque igit; Š. usquafitypum quemdam ad illius È
ííc,nij;Ëjpj? ;} ïî fùfciculum expluribus quæ unà
îg; ipag
Éô:io;%; Éïïtf:,£l $utate §. 'gerem. Porròin fingulis, & ueratan
íiim* £§ nouainuenire, maioris ãäåíùíí
jrationeiorcm
obJ
-
j*°*quimnoftrx.Eímarimè ut laus
co"; ìncondiËadem ha* 1 *;i; F°fingüisinueni$ debeb
m.
i.
-

- -
- -
Š v.

i„|acoipo/eº , atur,mihium, quòà mul

£Qyonia"; # acésfünt, mulabor* άΒ is inueni((
tia Ę uamobrem cùm impu
-.

ÉÉ,ai:* - Èao Š yiens uana gloriatio, flultâque

- 4C dutfia dil;
- cntus?gir,
fedgJ* O. - - - ua
-

áípefa££%Ê jÉÉ| ję sinuifum grzconium, nobis tamen

ÉÉjcri; £a£íÉÉ É¤ e alictis ueiba facere: Quòd mentem
É¤É Íìat^°? í §£î: docuerimus: Efféqúe hanctamu$ u *. • om - -- - - -- - - -

v Š. Š .laudarc9? Ἀ; ā;
'…rricis? q"
- É| √ Ę
taftitatimiA; cereinuentis,inanis uerò étiá
• -*

ɤ iteáur* fit; Édinon audere quae acc Š

jionibus*%"* fttte Ę operis prodefte pluribus,& aga9
tbe Ęe rem. Praefertim quum illee immortalis
Ëicis,autm"*
£? f. âÉÉÉÄ,
pris? aut „g;cis!”&¥rutrufca-
-

£ I fueri
tumfiin Š -

incögnitarumi rerum:E: -
-

- -
-

qj, ego q! míam rc iratio hiucou* kai j ualaritans, aliquid pulchrum inueneris, -

mis? 'j; t jn F quum fistiampretiofùm ût,nùltò magis:etfi

3 â ti*
Bilitas £iis * ; {aa
 fàurus,adhuc longè plus. Quid igitur fiin hac generalie- J
mnium noftrùm domo, Vniuerf6fcilicet, cùm tam multa I.
tot feculis latuerint: nunc uerò dcmum inuenire licuerit,
- nónne res fumma laude digna, & de qualaetaripoßit, qui
inuenerit, & ei qui oftenderit, gratias agere, uideri debet? S*
quid dicam de coelimotu tam rapido, támquemultiplici,
cometarum & ÉÉ atque quçin his
habitant,poteftatémque maximam erant,plantis, lapidi- `
bus,animalibus,artibus,gentium ritibus, tótque magnifi- _ -

cis rebus,quae uetuftas dédit & perdidit, de tot arcanis na- '
turae uiribüs?ut uideripoßimus, cum ipfo Opifice uoluiff*
contendere.Sed abfit:non hoc ftudio nobis quaerendi fcri- *
bcndiue quæ füpra mentis noftrae uires fùnt,fed quafi pro- §
moti maióriuiparemus ac poteftati, Et licet aliqua fint ab $c
aliis tradita,non parum tamen fuit illa à tot mendis, à tot $
crroribus repurgaffe:inter totaliafalfâ folo iudicie fe legif *;
fe,rationem caujfâmque addidiffe, experimcntóque cóm- s.
probaffe:& quæ diffufius fcripta erant,paucis uerbis expli- «
caffe.Quo Äî, etiam eft,ut coa&us fim quibußá, qüöd
ÉÉ effent, obfcuritatcm induere:in aliis breuitate
umma uti,ne uilefcerent quòd pertrita effent : denique in
plerifquc quòd difficiliorâ effefit, dilucidiori cxplicätione
ufus füm.Turpifsimum enim effe reor,ita fcribefe, ut non
intelligaris.In utroque enim genere par artis cxccllentiare
quiritür,feu euulgataad altiorem reiioces fenfum,feu diffi
cillima(ut dicifoIet)fub oculis ponas. Cùmuerò tot uaria
rum rerum tra&tatio effet,Έ mihi hoc opus titulo di
gnius uideri potuit, quàm eo quòd totam fefiem illius ex
plicaret,uniüerfümqüe eius uim unico uerbo oftenderet,
Quamobrem iuftè mihi uideor illi titulum præfixiffe,deRo
fiifjuarietate.Atque hæc fatis cffe poterafit de libriutilita
t£âgçnti,fi aequisiudicibus haec res ja£taretur, Vcrù cùm
multi adcò peruicaces fint,ut non nifi ab Ariftotele tradita
rccipiant,inimenfùmque illud diuinae fapicntig pelagus exi
gud humano uafculo,ncc fatis integro concludere nitan
tur:n6nne ftultos,ficrcdant: inuidòs,fi non credant,exifti
mare eos oportet?Turpius alij obiicient, quòd nihil admi
iabileintcrtot tantâquę experimcnta cófifcripferim, affüe
timendacifsimorum fyco ìantarum libris, quafi quis non
laude dignus effe ;£í: iè folum,féd ctiam im
Pudeat& mcntiatur.Ego uerò ôc illos quitalia dissi;
- - - T bros.
 ** v * ■ ■ • ■ - -v- wv -*-* -
fìurus, dh o
adhuc! Ę Quidgfiag*•-l. Ę.
w '. , . . •. t -

cùm non minora&uer »

- a

mniumnoftrüm domo, Vîctîälicit,&inuf* Ę agnonniíi Ę # eis contineantur:fed

shofimiííbulonùmine;
ingeniis atque ;íü pu! e

to; feculislatuerint: nuncucio demuminºri:* &hQminituo Princeps eruditiseru

(!siiijjfolüm
i Ę £; &dequiri;**
* nOnnC - -

artibus ɧĘ
Quiddi d $u; §it, gatus igi*
» em
ÉÉÉÉÉimotuam ifi^, ámqi:ai* £d harum quòdbonis
tuam Ictum
exaétus cenfor
epoßis:ut
e
eris,

cometarum&gt;oIum, aufis,ckmcntiaij* mfiuefaclt äî 3ICana natur3c íü 1nc11

rij £naturaliaquämdiui
| Ępoteftatémquemai-* Antji * fìntum Ę
Éíiusaiig;$i *£ Š £tisrejublica;
tumcupati Ęquibus
,in
3tlOnem
Š pphil $*»Š;
fententia
ilofophid ,bca
•
-

'
-

* -
- -

tuIae jÉjoíimuí*
çisicbus,quxuctit;Ä;i;£££ ltfmuiim multo mágis tibídi omnaretur
1.-f
-

agis tib
ĘÉŠ
$uua*$*•••
u$
VV\

contcndcie
bcndius $i abfitihopho;
qu££££ mentisnol Ā§āiqu! pro
nidifciplina Šc- -

svswv**a •
motimáiori uiparemus* po:tii ;;Icctaliqualim;! nitus patriam
iam inoflr
-

áíiradita,noh parumi*' tihi tot priis,à* *£ Ę Ę- · - - --

erroribus rcpurg? ę:inttr Ęafìß^ itidekk£

jÉÉ;dragí
ά';
onereááes.Valexi i.
áíusftiyucg%?
Ërationem caiifj! Cl
M D l W 1.
taffe.Quo äî etiamcliui coaâusfim
probaf::£!£ • *
* .
ÄÄçfent,9bíuiíí, íe:iiiii;*
plerifquequòd difficilioraquô]
immauti;ne uilefcercnt pcrft
£t,diuidi?" cipiat*
{√m.Turpißimu?Âïe£fcorii*!
intelligaris in utroque enimgentis?' artis;
- - dalti ţ ;:ur
onus, Ci uerò totu*
mihi hoc9?"* tituloi*
$otum [etc", j]jus£*
rumrerum tr?
nius üidcripo$uit, quamευ; icoum)ucrbo
Ę oflcndct*
R*
íicaret,uniu;
uamobrcm
ámque eius uim !"
Ę 1 II
aätö: Ebriuti;*
2C
fjuaricg* ieiudici
tq
-
-

iiifiadeò äniacesfij' nnigº?'

iíÉ
jiltiad*?£*#jluddiu* -*
intc Ἀacnig* ÉÉÉ
B V L A L I B R O.• .
'M X V I I. D E RE RvM -

v A R I Ε τ Α τ Ε.

& partibus eius

libu4.
Dometæ,uento
Cap. 1
tiae.

ficantes.
-

* R 1 M v s, E s r Plantæ & earum differen

Plantæ aquam fubeffe figni

Plantarum miracula.
zo

**
**
i
m natura. * z. Plantarum cura. 23
:a & natura. 3 Vinum & acetum. ':4
Dnes. 4 Succialij& mel. 2;
:ula. 5 Conferuatio eorum quæ à ;
i » & genera, ac plantis proueniunt. 2 , l ';
6 llB E R s E P r 1 M v s,
ula. 7 De animalibus & produe
& genera. 8 . ἐli, ab eù. - -

ula. ' ». Animalium generalis ratio

martificia. 1o ac differentiae. 27
s E cv N d v s. Animalia imperfe&a. - 28
partibus diwi, Serpentes. 29
ribus. Reptilium fugandorum ra
It tio. 5o
m. 12 Quadrupeda. 3r
13 Quadrupedum cura. 3*
τ Ε R r ■ v s, Quadrupedum proprieta
th generaliter. tes. 33
Froprietates. 14 Aues. 34
1; Auium cura. 33.
Q v A r r v s, Auium proprietates. 36
metallis. Pifces uarij generis. 37
16 Pifcium curâ & proprieta
Q_v 1 N r v s, tes. 38
lapidibw. Produéta ab animalibus, 3»
atura,generatio, 118E R o c r A w w s,
iae. 17 De homine,
18 Humana natura. 40
iracula. z9 Senfus. 4£
s ex r v s, Mens. 4?
'i, & produ£li, Hominis proprietates. 43
ab eis. Morbi mirabiles, curzóue
figer ,
 | fiyttfitioß
T. A B VI, A. HÈ(yl Ę
£j* . * .Ę;
p* iiuinati | 43
.

, yM xVIL DE *|"j"junfhis.45
lBER N . mnibus. 6 -

í-í."
rariffaff.
-

Jgnea oftenta.
1**] :
tuisti fity'£ fit, & aa- $signeiu; Aerisoftenta. 7o
Éîêfes** „*„£|*i. 0-47 Aquæ oftenta. 7r
Åia. Plintraquml;tis?
famtcs :| *'!** becruvs 48 Tértæ Oftenta.
oß 7*
Mile$im,Comct* £n'? p! £hia :|,_.°*•rtifiti, . Plantarum oftenta. 73
rumratio. 4p, 1 Étumalia ? Ę. 49 Animaliumagreftiumofieí
Ferentorumpitur, 2 Åtum, *l £*i. - ta
*• . 74.
Tagencra&nutua 3 Vinum &; ] 1%tia 3° Animalium domeßicorum
$ecioncs
Ioa&rgof* ; ὰtio
$<j$£corum 4**l'istis[i4, $t Hoi√
** oftenta 7;
mird Ἀenianè il *'*** vndi- P minum oftenta. 76
- ä;sfe*; í, strri***, I „*'**s, artuum oftenta. 77
; motu; Daaimiiw¢ fri- jaminiiw, f4rfifi., - lI
B E R D E c 1 mv s.
• Adurmiacli í {lwab*, . Š 33 De di Qy£Nrvs,
* i;;natura&gtntr* „;„, centristis] j*$iis, fumatione artificiofa.
j Aiisti g; jfida,
Aërismiracula. 10 Animálym
9 3
¤£ftitit. j|£ì:ìurì
ílímiú 34; '
Præfagia É genera
refìper fingula /

]? femcntorumami'*." Animiiaim?
iint , sic'*P'* $erpentcs. §j$ pulchr.
fI`;$tiones % $ ciòìnti
manticae 78
obferuatio

… ɤî¤i·
piirihu.
ÉÉg¤¤**|
£ *"':.£yo5i ” .$.
%1%-i;; '££ulamis&fi(iss. 79
41 , %iii fùbtilia,; tiones.
£; em n. ÉÉa· -

;! Ę*-. Miracula. *;
Iur&lumcn. i; QU* fup topi:* Ę :..,.. *8 Aufpicia.

| lnfurus.
'ɤî¤!
f 1y$.
,, , ■ rf *f£'*

Mirtorum própicus* '

llica
ïjcdum ?°?
te
$.

j°.
ímari.
j £tat: 'I`. *mitabiles.
-
#
34 ά
É 39 Arufpicia
(jí*. efcriptio-
-

-
r•-•••
f; Soniacuoces
í;
83
praeter natú
â v ram.
9cum uariaratio.
84
8;

i Metallida.
Íìuer
1Metalla
.
Qy4**"*
pemttal,

,, gy1 nr "*
r y$

16
Auiumpr9?

teS
-
Ä . 'I
pifcesuj£'j„*
Pifcium dìfà & pro; ;!

„áaabamim*
b
"**T £ R prò
j Ę*humiliori,
„,|bus. 91 §\tami
fartifi;
r 1 Mws. * Vifusfalfà

qi.,jï'"mima.
1 vs,
86 caufà,» &

&
& fpeârâ.
ip
Menti
Ęus Praefagia &
a.
-

oracu
8

1, 18 palpidib*
tapidumÅra,gencr*';
f;;f;
tur,
„crat**,
6,
Étuis;
Š. ;. Praefagia tempeftatum. 837
%; L1BER
-

DEc1mv s
- - 7 3. Col… SΕX rv S
is Human1n1tur
enti?. 0lo:
âiffer
£*%„,. w Scnfìs.
4!
£I j¥oti,ßaPorüm-
§§si orí 33. De rcbus -

prater naturam
admiramdiu
»

1#.;Arim mirácul*
sex rw9;
p 18 1 r . pro ,
Ërofitº* & I
-

HoTìì, au£
- tih ;,T
'* P* c iws. 67 Sigilla.
JAkr y s
- -

Magia naturalis.
-
-

69
9o
Pra? μorbi mu* £;t; r Magia Artefij. 9t
a/ • Præ
præcantationes, '•* Thefàuri. 97

Dagmnones & mortui• 93

Bibliothecae & libri, ac ua
*■ 1 B E R DEc1Mvs SE Iria uetuttæ magnificétiae
* • p r I M v S, cxempla. 98
.- De rebus ignu. Rcfolutio à fine, undc ufus
inucntorum. 90
centium ritus. 94.
Linguarum uarietas. 95 Caufà fcribendi hoslibros.
ioo -

vrbés, resque aliae infignes.

... 26
F I N I S.
$ti, at ua
giííit98
undculus
%%

hoslibros
-
-
 HIERONY
MI C A R D A N I
ME D I 0 L A N E N s i s M E.
P ' C I, D E R E R v M v A_
RIE T A T E L I
B E R I.
*;
-
DeVninerfo, & partibus eius
fènfibilibus.
VNIVERS v M, C O M E T A E, v ENTo
RV M R A T I o. CAPvT I.
§Ă§ 1 v E R S v M hoc, fiue fit unum,
??/?£lfius Plura: Et fi unum, feu finitum,
an infinitum:& fi finitum, an ali
Quid exttafehabeat, an nihil; & fi
i$uippiam extra fehibet, an Imobi
$ignimmobile: fit quoq; genitum
& Å3|uclingenitum:
Ἀ$i
Et fi plura, finitâne
numcro,an infinita:in libris de Ar
-

- canis æternitatis, cùm iam dictum

*-:;imaïnm fyderaq; pertinent,tum naturales
*°nitas mutatio pss quæ in aëre fiunt,in libris de Sub
**£t,dcmon;
-, '"'***** fiat:reliquum eft,ut de comctis ,quo
J*$*iitrationem folùm Prioribus libris tantùm attigi
et i -

- **monem comPicamüs. Simuldicturietiam de fym

-

§*$athiaq;ipfius
tcm re
uniuerfi: qua plurima, fi nofi o
$$inuntur,
$isyfius ""■
- Adderìus & de uentis, atquc
ti,quaefolareltateuiáéôïíôùí.
*tiiimisfimiî exordium, hoc folùm attingens
$igilimi, stat$ confpicuum, undecim taùtùm
Š, conftat.Quòåetfi plura fint, non tamé ad húc
Ęnet,quiù Scnfilibus tra&at,deillis có
“c.Sunt au;e
$trum“Potius
- 'corpora haec,
quàm circa primùm
eáí, aqua: quidem
inde circatetra,
hæc
$idcal; $aër, Hunc ambitiùs cœlum orbisuc
ɤ Mercurius,inde venus, s 21, Mais,lupitc*»
f°iiprcmum cœlú ftellarum, An uerò $ecu ;
2.
v
m Venusά;?& an epicyclis íí eccentricis fe
ol ipfe in medio cófiftat mundi, terra circum
autem multos per orbcs, uni centro circum
lim Calippus,& Eudoxus,inde Auerroës, nu
mus Frãcàftorius Veronenfis.An alius quifpiá
mnibus fit melior? An etiam inter ipfàs erra
cras aliquod fit corpus fluxile, dicere fuperfe
iam quaedam ad libros de Aeternitatis arcanis
Similiter & de la&tea uia, abundè aliàs di&tum
o fupereft amplius, quàm quod propofuimus
' Non fit cometes in elementari fegione, quae
conftans: cometes auté diu manet,nec etiam
opter uapores,nec afcendit 9b ignem:horum
ufim alterüm fieri neceffe effet, Ê. effet ex
:cenfus: nec tripliciil!o motu moueretur fem -

cula,aut ftellæ incenfae.Hoc auté aliàs demon

um ex hoc,quòd tam ingés machina adeò cele s
fà,quin diffiparetur, fieri non poffet. Quòdfi
non cft ex inerrantibus,haud dubium eft. Non
riis motibus moueretur,adeoό; celeriter: non
nimis celeriter feratur,& adeò rarò appareat.
t quidam exiflimant, ab ipfis planetis per fym
ni É non confiflerét tám uelo
ec motus illorú fimilis eft motui planetæ, cùm
pfo ferme po!o ad æquino&ij cifculum tranf
q; haud dubiè, nulla fùbftantia propria c6ftant,
iút:neq; uno folo, fed in fingulis,quemadmo
*a ɧ.' cft id naturæ cœlefti repugnans, ut
aedireßexio fiat. Capax enim cocli miateria eft
ialifcunq; fa&ta ob diflantiam rotunda uidetur.
:em celerrimè, uelut & ignis & reliqua omnia
ntur.Sic irides & Éä quia hæ in fragilinu
ia confiftunt,celeriuis definuint effe quàm fiant. .
x cogitur in coeli parte, atq; augetur, & rotúda …«

i & caudam producit, lumine $olis eam pene -

niam id fieri fenfu percipitur, ut cùm lux magna

m permeat. Neq; enim cometes tam claramha
ut permeare lux Solis abfq; impediméto poffit:
§. denfam,qua lumé refie&tat.Hoc enim
ìellis conuenit:cometes media natura eft,cùm
atio luminis in cœliparte.Iamigitur habes cau
fàm
 - V- il 1 • ■-
- I. -3. - -

f-'.-:-:
a
Venus&:&ingię stat? \; iminis,&augméti
lii-

ggmgt;at ;rotunditatis cometes: necnö

ftfipra Solem íímiiiedio cófiliitmm*** tim iui* uretiitiniiim
$ionemreddi.Quòd cipoteft.Reliquum eft, ut mo
rantür An Soli? Itospcr orbcs,urit: Tº •OftnteinOccidë enim feratur, dum in coelo eft
uertatur? An autem
ofitos:utolimC mU
alippus,&íorusini:** T&£tumÉ' ab Occidentein Orie »

et Hieronymus Frácaftori íioneis Ani*** tt::nt:im()ri ä quòd

tittOmttesmoto inem,nihil abfurdum,cœlo
celerrimè, &l £o in $
inquo -

ÉÉÉómnibusfitf $i An et imit;*** Cttm:fio fitntcm,quàm qui$piã ongè plus ab

ticarum fphaeras aliquod fit co ïutile,dit:"*
deo: cùm ctiam qu£dam, j}$;o;de$crct* 3ft:* ignorum,&àpolô ad quifq; P anetarum, & cótra
-i.

lzquinoâijcirculum,& tranf
i£miIumuidetur, ne
Ätincant. Similiter% delaάeiii,aíiii:iiii* íumpíim Š cratióïöïíéêïíôçã
$ jiiniíí ouetur quidé cometes uelut ÄÄ?
camttarum çft.Quid crgQ ÄÈɤΕ.
… & ne* cxcquamur? N6nfitcometesim titm:nttiftgon*' “Vtqiitcmftatur
ttm ()r-iâ; tu:quo fit, ut femper ab öä
0tæ motu; »
-
-

,qu0
femper jínconftans: com* sit:
imminttm:;** ab êi.Š
hofti* i^ntimtm f.mper cœlum tìlitcr fertur: -

iu generatio çftitin
cœlo,cuius plane tein Orientem , quoniam
///, ÉÉiiitpropteru??? {:; Quæ contra ordi taretrocedat, fueritô, in ea
alterum Š. í$ fertur ÄÈ
uaporibus Äìs; negtffl &|$itiEiqu
$uttaign0rum
$. ordi
erraticas i. Ę , quamdiu
“Isticulis; lter Comet on ferriin epicyclis, fed
, 1'im :-. î Κ poííet contra fignorú
g|£i 5£i,nifipropii ä ualde Planctæ retro
i. ÉÉÉ j
z|*undumor&; ue
orum habet Š fit planetarum,
M. )rdinemfign
p. I*mftfiexio& fus fî& inlatitudine:quo
„:»|*i;im concur multum ob l planetarum & fixa
j|j£ inradio Soli uminum obliquitaté,
: smus expreffe am reflexio is in aquæ urceum inci
$. i; ii$ refiexo.Natcaquæ u multum uariatur à loco
i. Tumimauarier ropinquo É; Accedit quòd come
$itinloco
Súfictas; Polo pä i paruo fpatio magna
$int,$tas inl6n
Polos,quoniã
gitu | ingunt auté àcilius &íe
fedincr' § Cometarum
*
ux Solis cùm fit remota
dun, &id -
4

generationé,quæ ab exigua §.
fuminum $ suute fit:fiicut & aft
iß ittnn^ »quàm Ę noâe quàm die uidétur:
-

Iucis, luxque <titĘlos

;Ęunie
$tationiquod A riftoteles dixit, uiß
æquinoâialem.Quinimò att c -

Auget„autem ££*'
Sic fide $it poteh
¥ir , ullum cometem
„;j|luftrantur; ßßunt,c£k*' I.
$* inerrantibus o&aui
» Cum aut orbi
orbis. - - -

iìmmateria°' offit Š derum § 5δ'§;$.

uidetur.
Iam erg
a lux cog''
trante:quo" Sed&ca!
Ę
Ę άŠ ôcet can- Ca*d
ΣΤma Š luminú ÄÉ; illius ignem tram-
atte -

conncf
;ìmidfieri'*
minus j; Ät Hoç*** ! jIsman cri queat,la&ea uiaeft.¤;
Supereft igitur ut §.
•αύu$ et, fidé facere pot
-

5et lucem;
nec mater?'"*. :-• »'ut tam diiu perfe
Perfeueret,& nó aiite feptimum dicy-

Íìng,illud ftellis δῆig; 2\ 2 finia

fît congrcgatio jiisincor"}
 L 1 B. ] -

1 eft,quoniam quæ ù paruo lumine fiunt,non

ntur;quæ magnum häbent incrementum, nó
iter fiiiiri.Fiuiit enim à luce, & caufàm habét,
m,& lucis magnitudinem in aftris: quae omnia
abfolui necélfe eft. Fiunt auté multo frequen
leantur: & circa crepufcula, quia tunc hómi
»feruationum cupidi uigilant,noéte dormiüt,
ò poteft. Scd illuftres, iuxta medium noctis
res fit exilis,ut uifum eft, multis nebula uide- .
cnitus non uidét. Nec fi fiat, femper uidetur,
ùm aër tenuiflimus eft: ob id etiâ frequcntius
hyeme.Cùm ergo uidctur, tenué aetcm effe
l. ---'

sceffe eft:quapropter & omnia confequi necef

cnuitati aëris iuncta funt. Primùm igitur fùnt
aqua mouetur, quia tenuior terra eft: & terra
craflior.Et magis aqua mouetur aër, quia a
eft,& inter aëris partes tenuiffima, & in confti
um tenuior eft. Inde mors imbecillium qui nó
qui curis multis diftrahuntur , qui cibis delica
ntur, qui Veneri indulgent, quijs facilè ægro
nium inclinant,& partim dormiunt.Tales igi
ti fint Principes, niori aliquem eorum, in qué
magis conuenerint,plerunq; contingit. Succc
lerunq; etiam , quòd nimis tenuis áër non re
rcs,ex quibus fit pluuia: uenti quoq; ficcât mul
etiam & fterilitas aliquando fuccedit,fubtračtis
: lues,uel ob hoc, uel fi in regioné iam uiribus
inciderit.Cùm enim uel Principes,uel multimo
maduertunt in iliis proptcr nobilitatem : in his,
iltitudinem: & peftem appellant: in paucis auté
cum tamen neceffe fit,ob rationem diótam, in
ometae generatione multos tales, quales dixi
re. Fit ctiá inde,ut feditiones emergänt,& bella,
moribus in bilem , ob aëris tenuitátem: omne
tcnue,ficcum eft.Fiunt & pluuiæ quandoq;im
Ioniam acris tenuitas multos uapores gignit,in
liicic:indc craflefcente aëre rapitintur congrega
tos dies, fiuntq; nimbi: tuncq; ceflant, pcricula
yuoniam iam aërem ad naturaim reuerfüm fuiife
int ctiam imbrcs, ubi à Veneris radiis fiat come
um quifpiam qugret,undc uarius ille
-
motus;1S ht
 4 L 1 B. I. C AP. I.
. . . 1 IB. I. c A p. 1. 5
finiatur:Cauß eß,quoniamquxiproi=*'* ““nitioncillorumtrium naturalium motuum , qui
animaducrtuntur:quae magiumhittr;*? 5$*fittnt,imagineminordinatiunius motus prç
poííuntceicriterfiiiti.Fiuitcnini igit $a-* Ê “tutiö&aiiafignificatacometes unicuique pro;
fitum,motum,&lucis magmtudincmini*3° Ę exipfius £aufisjendent. Atque dehis,do&rinâ à
ubi corperint,abfoluinecéíeeft.Fiuntafits*; ÉÉÉÉÉ¢it; in Commèntariis fùper Ptole *•

tius quàm uideantur:& circaci£pu'uli, sr*

nes harum obferuationum cupiiugant;■*** ïçã eft.Nunc üerò ipfius sympathie
*

die uideritatopoteft. Scdilútis, uitantia* (■; Š caufàs atq; modos perqui??- ffeciei pri
fiunt.Cumq;rèsfit $inttfcaufimatq;e£aum, feihpet effealit?.
tut;quidam penitusexilis,utuiimst misis'i!$ dimitiini, ínter coelum
i-^ -*-. r.!• : A § r-i
. - .•
- -

nonuidë:.\:£i:;££$° atq;affinitatis:obidigitur, - -

$tat, ipfì$oliquidcm cum aëre &his quæ a$

fedtantùm çùm aërtcnuiflimusetcj;istit*}**|;iis; i
:m*|ios, $ui$t:Lunae çum humidis omnibus gb ag!?;
v - -

jaetate,quàmhyeme.Cùm ergouiûç:
quid* immodice neceffe et quaprj;ci&•■&**j Š §*ibiis,cangris,lignis,atquc humoribus. Eft
artum quae tenuitatiaërisiunctafin: ?tmum gτ tt; C.
5. genusob confenfurii qualitatum, n9n fimplici
uenti: nam aquamouetur, quiutcnliorig:att &*1is; $us: omnia effet,fed quae fimilem habe£;£'°
||--|

b.„onfiratio
|
quiefcit,quiaάalior.Etmagisaqumo;*? I. 1°
Quatcnuior eft,&inter aëris pitis: nimis?*
-

ut
Ęqualitatesíim
L. mtilor&hiim; íuraiias áiétum eft,qu* iT duepr*"
idum.Nam cùm duo uerè funt contra „f, w
$a non f*'*'
•rymae
{.
tutionibus cum
exercentur, tenuiorcft.hic morsim…*'
quicutismiiiisi|iiuntur,£$°
t: É$scöfurgit:atficaloripfe
Ę; ŠĘ
tttx: nik; ab acti
gujî
35. f., et hum.
tioribus utuntur, qui Venefiindulgcat, qui fig: j?|sagitur, feúmimus.Etfiih patiente hg*'°
iti;e; tant,&adftnium inclinant,& parùm dormiunt.Ti; i$tulacöntrária paffio eius loco fuccedit; fed fo
r, tur cum multifint Principes, fiofiil,gemeorum,*
, tj; ueluti fi quis minus bene uideat , g
Qmniahæc magis conuêùsint pictunj;onting*$. Ęgt;£dfòlùm miiiíéêùíået,quo uidendi?
$iliofigitur cæcitas priuatio eft,nonaúdiit;
$.
ditficcitas plctunj, etiàiìì , quod uimis tenuisis;*'
$• •. "*?!í$$íitinihiîîïíôïöáíminus
tineat uaporcs,exquibus fit liuj;nantiquo;!**? Š 1nabent,nili qugg.
tum.()5 id ά ï Ęl , et $it,etfola priuatio. Sic quęfrigida fùnt folù
ùm
aljusgsneient:
LI ~tutut quæ mifiushuinida, vt miniti$ - ' 1 _.

pluniis.Inde lues,uelobhoc,ué inregion**"* t*; :lictum igitur &frigidum, funt priuationes , nof
exhauftuminciáérit.Cùm enimus Trinifc us*
-
.' -
-
- -
fiuntur,animaduertunt iniiiisproptcr nobilitatcm:" Š; igiturómmóåe;im
§. É smt&fjmpathiam hę
inter fe, talia funt fimilia,
Proptcrmiiiuiiici&;fimiydiftafi?
- - - Hi,?:■, ;
ôm
ztate;i - ininqua, ut h°
inde fòla fpecie,ueletiam pr9pinq Ëiitu -

connitient,cùm tamen necefîè fit,obfuton<* &;

Quacunq; cometxgeneratione multos tales c*
&: a ; *
t
;- Š $*&gumeqüo.
ÉÉÉÉ& à catuloHomo
fuper enim ab ęqui an
uentricu!um -
contet , * - o

mus,interire.Fit ctijinde,ut£ditiones emergi; ijitur.Tertium génus ßmpathis eft, qgo

mutatishumoribusinbiem, obststcii*;' " Isii,tuinsfibì procéìit. Sic homo pati?
o• - - - . -- - - -

snin ualde tenue,ficcum Äji**'

modicæ,quoniam actis tenuitas multos jggi
£ì;alętetur,&animapueri
Ê*immutatur.Etúceraunius, ab animaui;i:'}ú
folo £pi£° altc
terrae fupeiiicie.indcc;sfefcente aërea,£|$$$$$$$$ííí
*t:iil
ta perniultos dies, fiun;, nimbi: tunç$'%£;il $jitij,
* "'lt;utaliâs
* '

$. p. Štabilla
dixi
diximus.Hocautem
..... •*• manifcfti
m; cft
exemplo fumpto,no É -

$ometæ, quoniam;ima&cmadnitum teucrùm Ęj

íum
$$$ubitare. Qiiìtì, et éorum
-

quae?maxii'''
imnc
-

indicat.Fiüit etiamimbres, ubi à Vcncnsi* : γζ {'*dunt, undèí, utmulri( ob comct**

£s.Caeterumquijium qugct;undc uárisla-;
-
p-, û, *$,&inillius, etiamincogniti » jurc fit;
1u1 $% * •• • • . • ;*; A
L I B. I. C A P. I. l'.t
fentis fratris incommodis occultè afficitur, s*
:m patétibus gcniti fint.Quae enim apud nos s ,
ta üidentur,uinum tamen funtfubftãtia, nos ss.,
c fcnfu: adeò ut multi etiam à me admoniti, s...
mplis hanc unitatem, quæ cum loci diuifionc, se;
magna ditantia intclligere nequirent.Eadem s…
ticis filium & alumnum.Quintüm eft interim sj
ruiens,ut inter cor, reliquaj; membra:&in- S<;
aftra reliqua:uidcntur enim fimul affici, quo- S`
:cipiüt múximam fuarum uirium partem. Se- JI
t nutrimentum feu alimentum,&id quod nu S.
elibet planta,quod fibi conuenit,trahit: adeò si.
am ab amaritate purgent. Atq; hic confenfùs SJ
tatur in animalibus.Septimum eft caloris cu- J
uo conferuatur. Sic flammam,quamuis non J
ium in formam fle&ti uidemus ad partem ubi s.
atq; mirum in modum extendi ad illam.O&ta J.
ne confenfus cómunis,quo calor humido iun J.
ca trahit.Sic
,cùm fuccinä,fic
affricantur adamas,&gemmgple
panno,trahere É' Hæc J J
nnituntur rationi quòd quemadmodum in hu J
»re omnia fibi inuicem cónfentiunt,diucrfis ta …
is,ita in mundo. Anima, cœli rationem habet: -*.

uminis.Vt coelum cun&ta mutat, ita anima cor •

R·*

corde affe&to corpus patitur,ita luce mundus.

rebro patiente totum corpus afficitur,proptcr §.
n partés fingulas defertur à cercbro : ita mun -

Luna. Itaque fympathia conftat in mun

humano corpore, confenfusó, partium cft in
,aeris:cerebrum,elementi aquæ:iecur, terræ ui
embra generationis,lucis & luminis uicem ge
itcm melius fciripofíunt, quàm doceri: multo
is doceri, quàm fcribi. Sünt & quædam quae
n habere uidentur,& non habent: ut butyrum,
is, ouiq; cididum: hæc enim omnialiquoribus
taó;,forditiem omnem ad fe trahere uidentur,
mpathia: uerùm quia omnia haec uifcida fint, &
itur,ctiam talia manent: cùm igitur ob ca'9
mifceantur,quæcunque his adhèfèrint, rurfùs
lacitatem feparari ncqucunt,ob idq; j§ ù
rgant.Et maximè & celcritcr,cüm fordities fè
ipfam
 - - L IB. I. C A P.
€ LIB. I. CAP, I
Sic frater ab$ntis fiatris incommoi* ;£T
| ɤgi, uiKiia,utmellis faccharij. Hc£ fiq*
;' Š çunurh quidem fo
$atioab ei$:in patétibusgcnti intQa^;* $$$ # inflaretin corpore,utau;£? & tribus
diremptaüidentur,iinumtimta-* £j
Eí ìgeps;cipietmundi & hugati corporis fi
f;icntcin hóc fenfù:adeò ut multiciniº §i uerò ob confenfumtggg; (euÉ
siì
non nifiexemplishinc unitatem qus&*j -
.
fi# generatione,unius finis caufa?
& prxícrtim magna ditantiâni:ig:i:;=** fibiconüeniunt:imò & plantarum, q%$
inutid: palmi
ÉÉÉÉÉÉɤ¤Q =*? jimis mafculis ac£emininis diëtum fuPra °'°*
„Ut
perans&inferuiens,utintcrco;;iti- ra;
ter folem,& aftrareiiqu:uidcn;:n
inuiifc* ç modus, quo animi ££ ßbi inuicem con
niam ab eo recipiút maximam ErimurTi;i?:|
'.
Š. illafympathia: atque ; iuera cft Ę;
xtumeftinteriiuttimentum ftuirº &d:! $i; Haec enim harmonia qu£ am,
tritur.Sicquælibet planta,quodiis* tit: ΣΚ &interipfâ coeleftia fydera.Sic £?
:\:£fi< f';? Ę uacüi di&a attraétio: in*9 É
ut lupinitetfamabamaritate?Igit uirk ofi* ittqurinm ; ntiae corporum. Communi $#,H:
1

maxime fpe&aturin animalibus.Scptim §n:ur,&; undo fünt,uelut & in uno corporc cuncta a
-

iufj; , adidquo conßruitur, $&íimrr;iº $inunum fineíTíîâumeftautefi de ho* aliâs,

-

uiuã: uiuentium informjmfict Iiitm**? rea ***iitutainditum etomnibus generalitcr;ut fîbiini

citalimenti,atq;mirum inodumcftni*Aur? ***iint,feu ob communem gênerationem; {eu ut
uumetitię;oi√iscómuniy*{£:i-:t , ttJmitiifimuletur.Haec omniafîquis optime perceP°
ûus kmaitcatrihit Scliccníiciº*
raeq;fcftucas,cumaffiicantur pingtu* [0kM'. H£ Ni$ ï i£;
rationcm ténebit £g;$
£tts $itiua,infympathia quadam .3{\ituta eft ; 9°''''
: -

oniniauni innitunturationi quòd$**' £%*

unt,**' tur ut COrporibu$ mortuorum multa aefumpferun**
mano corporeomnia fibiinuitem c01lt'
- „ .; I *** Uiui;
aifiron:**1$ aduérfirentur. Nam nihil c(t tam «oiitrarium;
- -

Tum
mcnex caülis,itainmundo.Anima; - -

$.
Similitudo.
corlucis acluminis.Vtcœlumdiniu*q;i;i;aii* Š.ΕΒm eft,uelmortuum,ucl
i;. ζTacendafunt hæc, quia nimis eft huc P; -
ftulj::fi
pus.Etuelut cordeaf:to corpus?i'*1 ¢ ŠŠides Ântipathiam h£££; -

Rurfiisutcercbropatient:totum®
Ęg:** Š.í marinus lepus contra pulmonej erfis,
fenfùm quiinpartésfingulisdcftru£
dus, ai;iaiii iiìus fimffi:*conti: 1 *£; ú i.É
uoeiííáíôémpla, äliapr£ 'jä
commune
us Imò Iocußarum genc*'
nequidemcumhomine £?cęÉ cú of£.[4 &
*°'';
do, uelutinhmnocoifoIe,&ik*præ :! Tt Omi Arif! defe
utrif;. Cot,actis:cercbrim,clem:* agri:* Galemi
}.;„;r::T£
mini:**: Êmpropriaaciiigulari.Vellemutij; Afí
§gí; Ęg; in clariííimis rebus tant* É } {lud,
cesgetit.Membra generationisJuds* "; ait:|$$g
runt Haec autem michusfür pofuit; quin.:;mq* 'ζ ingoniuntucra: Etfi uetafunt;% fi jú
ctiam mclius doceri, quám íibi. % .t3.:* ,ttfi $itGalenus, qui quòducta effentpg? uo -

fmpathiamhabcreiiiäentur,&nonh islauor* $.uámillorüignotauerit, At Peripatetig?* Š

-

creta,ßtigiis, oujcididum; hrccniret; 31:, *}{τα, $itgs quaeítíónes de calido, fiigido g?

\..

mixtaincöitaj,forditem omncm ,}$tit:i;i:* %nihilaiitem de Ariiis difficultätibu* atttjg,

nlm s
fednonfmpathia: ucrùmquia 3miiit:" 05 t:^ { Š -

dumcojuitur,etimtaiiiinmcn;* ;am ;"m: „tra eas diffimulantes cum fui*

ij°aiuratis,quis æqu9 Animo ferat*S° £, ua*
*
gj?
his sí
rem omniamificantur,quæcunque * ;to:
. “kindecum temetipfo çonfidcra$$ít
Proptcrtcnacitatemfepirarinejicum;' íiit:* umorcajút, qui cum 2,?*''*"\.
iorditie purgunt.Etmiim:&&kis* J% f^ - - 4
L 1 B. 1. C A P. I.
•» 'Ä id fatis bene multa fcire uideri uolue
caufàm huius rei dicam,cantharides maguo
urinâ, indicio eft quòd Hippocrates in afcite
tandam aquam:cum uerò nátura ulcerent,ut
mtis exterius , in quibus cutim exulcerare & -

re confilium eft, apparet, urinam ipfam mi- .

m exacuunt & irritant. At urina nullum mem
folet aut poteft, praeter ueficam: tum quia
ram trahãt, & fànguini immixta fit, & ueficæ
ruofà fit & abfque çarne. Quid igitur mirum
irides communi ratione qua omnia quæ uri
:, urinam cieant & agitent? alia communira
t & exulceret, quòd è numero fit efcharoti
camentorum? Et rurfus, quòd ab urinae acre
membrum tentari præter ueficam & penem -

is cantharidibus ftatim & folam afficiuéficam? $.

T.
on folùm epotae cantharides,fed etiam in ma .
*.
el capiti admotæ , id faciunt. Quafi fuperius
s.
mus,medicamenta omnia,prgfertim tenuium
r arteriarum & uenarum ora,quæ adfummam
tur, ingrcdicntia: cüm concäluerint, cadem
iterius affumpta. Ecce uides quomodo cx
rum unumquodque admiratione dignum non
nctis unum fiat, quod omnibus eít admira \.
Leporis uerò màrini fubftantia terrea eft&
ftc Galeno,tcnuis tamen atque calidior: quae
xcitet, Diofcoridc tcfte , atque exacuat, nec
;imè afficit mernbrum id quod tenuiflimo fan
:ur atque biliofiffimo : hoc autem, ut Galenus
pulmo.Immiffa enim repentè fànguinibilc, ut
iicenna teftatur , feruet fànguis ut in lebete iti
& in doliis muftum : quare ut disfrangat uas,
Nullum autetn aptius eft uas fia&turâ in toto
uàm uenalis arteria pulmonis, quae cùm fit te
pulfat,&fpiritum continet,& fànguinem cali
Hæc igitur cùm adeò manifefta fint, definant
ieptirc,quinos ideo folùm non probant, quòd
ab Ariftótele diflentiamus : putántque fe folùm
ites uideri deberc,quòd ÄÈÉ fe profi
m magnitituli illorum uecordiam obtcgant.
utem folùm,fi fieri poffct,illis, qui tamen í
ciflimi
 g I. IB, 1. C AP, 1 4»
... . [lIB. I. c A P. I.
atquepertrita,neq;idátisbtnemiae** $int,imò uirunus aut duo, non fcripfiffe. Modò
thariles runt.Igitur ut cauíámhuiusrci dicam trir:i-;' Ę nonprobant,utper quos profecerint , his gra
exuitrit impetüciunturini, indicio et quòdH;:==* isiiÉ ,nccgebere uideatitur. In hos igitu£»
am.
da at adpurgandam aquam ciimtsfonr* $$uélaude magna dignum fcmper cxi
tmuit
in mediámôtis extcris,in quibuscraa* §Ă f. aliud feciflè,quàì quòd Ę:
ueficas excitare conflumeli,i;:;::,iftar** aíint î. tumbonis artibus luminis contulit) gc
rum inmodum exacuunt&imiiit.AtuIu-** Ę$. uerò minusin Galenum ueritat? •;
brumlrderefolet autpoteft,;r: utiir.** s£\onenim Ę Sedaudi quantum ;í.■ -

ibifoliimmoramtrahit,&á;uiam;ii'*
fùbftantianeruofìfit &abfqueänt. Qydgtrt* §¤î¤ÉÉÉÉÉÉÉ
Εsis; admirabile, licebit nobis & id É
eft, ficantharides communi ntm:;giomm ig-i? Il Š$i; utilitate humani generis, authoris q; gio
nam mouent, urinam cicant&gt;iu$tin \i:ii; É & deinceps, &afitca, &alibi gggj
tiones $&ζύιττύς** li:;ei Ę exßmpathia ánie££$ -

corum medicamentorum: Etrurìs,g****** Š £nera, Quot & alterius,eademj; f$; íí

dine nullum meminim tenari pr£*i£*? kitt ?ut iafinsfjmpathia efíe non poßit. Ora
poffit, epotiscantharidibusftatim&!ômâ:a ç$* runìficconferitieítiís dííèntieiitibusά*3t9*f
-

Scd dice§, nonfòlùm epotzcaniiindri:** É*^perfympathiâÄÄ. antipathiam fiunt, fed cg

**
nuretentrud capitiadmotx,idfidum. Qg ;* t, äj $$as, uelutde argiliâ atq;buty? dictum
non docuerimus,medicamenta omnis ;i;?r* istitis:fitéôéêëìíîïòóïe qüámin''
partium, perartcriarum&ueniftmoti$!** a:
cutim finiüntur, ingredientia:cum tollalucrint; æ ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ.
To É um pcfibus:ut ininufiàionibus qua** u£

pofíe quae inteiius ìmpa. Et cuk*$**? ÉÉ is Ę uidetur Eadem Ę.q i -

multis, quorum unumquódqucadmrityn:igtt* *inciâ ííí , ab his quæ in calidilfima ÉÄ.$ orbi; diui/
eft,fimüliun&isummi fit, quod omniis citat? ssę dicojer quod Sol, Lufi£ m figu
T. biliffimum ? Leporis ucrömürini íbluit? ista?
I.
Tar*
otiuaις ἀ; eruntur. Cuius circulus,à uiuenti!'
crodens , tefte Galeno,tcnuistamcn di$"* digio;? É*dictus os
mio -

t;
eft. Extremæ autem quae iuxta po
cadut* -

ĘAtάicum,atque Anάarticum.Ea úerò quà*°* -

* cùm bilem excitct, Diofçoride tcft, at}!*

purget, maxime aiictmembrumjquoig'
ffimo* -iu

- ÉÉÉÉÉÉ; dicitur;rcii Waj

-

guiiie nutritur atqnebiliofiííimo:hocui:-'"' ge

ictatut,eftpulmö immiíìenimrcpcnte*$%j.inlé:t:*
§¤Κ adpolum duashabet $**' '*, I.
tùm
qttum,ac dimidiae fingulas, mcdiam * '.rufit
Aëtius&Aüicennatefiatur,fructánguis"" §í iyolo ad polum pariés fint c l**3j.
rtaigncm,&inibiismiim: quis ig* ? !: % fimul iunâae, paites Lxxxv i. fingulæ !£
neceffceft, Nullamantcm aptiuscitui; faä**? §¤ÉÉÉÉÉÉgus; Bsre.inhabit. 2;}
-

corpore, quàm ucnalisartcáptimonis; siraag*-Isto** partefi,

^latcreuides. Vérum ab
li Bote.
habit. *' +
nuijfima &pulfat,&fpiritumcóntinet,& fingit;**
dtfjg $tabil; At áliæ totidem;ut ííií, 47
-

diffimum. Hxcigturcum adeòmanifciafi'*'''' iii, ; Borealis fùprà & in- Äîa.habit: fi

aliquandoaÉAriftötele dilkntiamus;nonprobi$
garrire&ineptiréquinosidcofòlùm Ê cA §. ä'; tantundem Auftra- íú.inhab. 3 !
sticos £?* j¥$t; Quaeiibct c ZZTcjtia -

obidfàpientes uidcridcbcrc,quòd Ari! dium obttg* ttt \ Lxxxvi, quarum nu}'j'Éfais; - -

$eantur, cùm magnitituiiillorum ue?' ' Š fíìcet totius?'?jyel

iioiibusiunctas,licct zonas feu :;;
- - -

Ê, cr

Cupsicmautcmôùm,/ifisfipofi:; siu-; 5
 L I B. I. C A P. I.
prima & quinta anguftae funt:& iuxta po
ius quafi fiditur, frigöréque & noétium im- .
udine torpent, ob id malè habitantur. Et
erfatio quiafi ferina eft: non tamen quòd non
rorfus itihabitabiles hæ regiones funt appel
tia feu media, maxima eft, atque multas ac
inet prouincias, & ipfà inhabitabilis, id eft,
ilis, propter calores immenfos , & inopiam
rugum. Mediae inter has , fecuirda & quar- *
bitantur generaliter, licet non ubique.Inno- s
es bencficio Hifpanorum, qui non folum ad
idam accefferunt,fed ctiam in ipfam habitabi
m , demumq; in inhabitabilem penetrarunt. *
noftrae temperatæ fuperior medietas (cuius s
s tres med;etates inteliigiuolo)in tres partes ,
am,quae quicquid eft ab oriente Auftrali com
ùs ad Borealem.Europam, quæ Borealem oc
em ample&titur.Et Africam, quafi frigoris ex- ;
Auftralem ambit occidentis,ut ita dicam,me
ii uerò extrema harum incolunt partium,qui
bilibus committuntur(non inter fe)atq; ipfàs
; , Barbari appellantur. Dicuntur autem Bar
feritatc, cùm multis Græcis atquc Italis fint ,
: ncc à cultu morum negle&o,cùm multæ de
»s nationes damnatæ fint: non ob ingcnium,
:runque maius eft: non ob afperitatcin , cùm
infuctiflimi ex his,ut Germani atque Galli:fed
te intelle&tam rem furere incipiant: & poft
int,eos fedare fit difficillimum:ob id facilè eft
m generi imponere, non quidem ob fimplici
perfuadeantur ab his quos cffe exiftimant a
i enim aduerfùs laqueós ruunt eorum, à qui
deceptos,in retia fuorü adulatorum incidít,
s fe transfodiunt.Caufa ucrò horum eft,uehe
utatio, quæ ob magnâ dierum cum no&tibus
atque uicifsitudinem contingit. Quòd fi aër
öß maris propinquitatem, uentos pluri
»s effe neceffe e(t, quibus magni animorum
taq; ut dificilius eft equum currétem, quàm
retinerc: ita difficilius Barbari ab irareuo
•crtatem ctiam magis amant, quia à qu£
ct
 ro LIB. I. CA?, I L l B. I. C A P. I. II

Ę prima & quinasst*** ę; oftenduntur, ut illorum imperia

ios, ubimunùs quafifinitur, igit;*** Et;o&ltí ï I. jj etiamfeditiofi euadunt, Grae
mcnà longitudin€torcnt, òiìmis ra - i**itii & quimedias incolunt regiones, mitioreS
illorum coîuerito quafiffiniti non:z:** Ę & odia & iias gerunt in
habitentur,prorfùs fihabitábis; h.*'
::u- :ì;
diuturnior et gs diuturniores:ut egg9;g, in
junâae, Teftia£u media, miImi t* *** ÉÉ et cutícutius enim, etiam fi con$i$
magnas continet prouincus, & yjihir jí Ê omnes igitur gente§§§;
maiehubitabilis, propterçiis meis,*** É, sitbus nequeunt imperare. Et Gui apu
aquarum &fiugum. Mçirnicis, ki***
-
sgfçiplinas colunt & mores íhi autem pauciorS*
t*f ihn. ;....:
*.-..•*'

ta, oprmshabitanturgcnsjig*** io.: $uiis Sätha Anacha:fis, minim: Barbari contu!^°

ÉÉÉÉÉÉÉHir***i*imis igiííííííííí,
Ε Ę gnifùnt.
nimiis*, n. Nam mores, r;on regioncs, £° -
* .

mcdiam torridam acceífum::a-** diltinguunt. Qgamuis regigncs F% us

femAîm, istumjiniis-*** * ftamhosäutillos Filtu turgeic & irnp%$
Huius igiturnofir* tcmpcfitr iras**, Ę iis proprium eft,nunquäguele exiftimare
exemplo alias tres mcdictatcsin;:gis, a? (Tigere É citótum pænitere?offunt , £s? £?
diuiditur,Afiam,quae quicqui3«:;bít: ut* Ê Κ cft,quod temporum uicißitudo
prehendit ufq; jɤ Ę; £erc : fcilicet ut aureo feculo uiuatur.
cidentispartem ampleátur.EtAfiat, ç? Ia!tmt E inoribus. Siquidem omnes ho$ cc
pertem,qux Auftralemambit occidcniiit* §ĂŠ; effigiem. Et fponte c
Ę uerò extremaharuminºlur;ir>*
- - -
J?*? £tenijöáíôïôåéíapud
$it,uciidem
*. :n. *>
ia *
om"'*' ut omniafim,
móres:quoniam feneícuntomn£!"?
'ari quid bus inhabiùbibus committuntur ■'■"*.ut ait: *l ui /,.tb er*•
rium ha- inhabitabiles,Barbariappcllantur, Ę j*Attanis æternitatis,
-

iiaum eft. Dico £££,

f,
bari,noni fcritate, cùm multis G?áo dr a.: Ętias, genté, íi
iis,attes j'
irnpe
hominiores:ncciditumorum* d::;::? Ę n
iiiiŠ ¤É
Oriaan Š ipta ííbeát,
uc C

Inruintcrillosnitioncsdimmisit* $u$ e moriam Loco uero hofum aiia ! fiu

quodillis plerunquemaiuseft:n9nob ;;::::::* £ Š mitimare, montes montibus; Humina
-

multiim frigiiimieihis,utCanum'** Ε -gus, itii libris, alinâ;iis.Mors enim uniu$• "''* a!te
quoniamante intelle&am rem fürstriIdyiit;*; '! Eg$;
íuiíí*l § iiuiia olim auftraliparte fioruit, nunc fene£cit,£)^
1. -

quamexarferint,cosfciiieftdifici $?utrefcente lapidc exæquata: 353 Horet h9

5:)it; - - -

huichominum genetimponti;;no? qu;:m 05 Et $u; copia. Contrà Scotia , nj!° afpe£i9; &
u5 &; - - -

J.**^!?

tatem,fedfipéfiadeiniurabhisqu
miroç, íîïshquô rur**?l*i;i:iiì. „;ef:rtm* $$uogRofcam ref;iciat & altior fi; 6§ idqucc*
bus putant£ deceptos,inrctia É adii;;rº i. Š montes quogue habet rudcs ¤É
qi*obmagniiquºĘ
füisj;ipfiteiisfètànsfodiunt.Cauià;q?
mensicrismutatio, É ú, mittu$ , g$.
tijm j 1: $que Ę ndi £9;in; , nec futura íí conco^

diueritatem atqucuiáfiitudincmconti'* Qu iuf- $ę epeifpicuum cft:pam £ §iora

non inutetur ob maris propinquitutem'; iaro; £ $imiî, orea sg9ra reddút ro ' ; 61 ;£bos,
mos &talidos effe ÉÉ ííbusr::£*£| %tfj ę ageßës,nontains***$; È paf
motus fiunt.Itaq;ut difficijs£tequum di$$ | $ona, „ qualore mags uindiggt; úti
tubuhntem, retinere: ita diffidiis Bib*Ę . Ę ETętatamen
* - •-• • ut mirarl
'Ä.* ÄÈdixerit
****. ' _ ..„,.
antur. Etlibcrtatcmctiam magisauum*?"*";a i **tis,uíî effe ᾶ & É cx ade$
- - -
s non folùm circa mare,fed etiã fluuios,qua -

entos fpirare.Sed&ipfe fuas habet ratiohes.

fit humiidus, fi aër uentus effet , motus hu
dò autem plerunque ficcat. Deinde uicifsim
:i fuccedunt:& uigentibus uentis, pluuiæ cef
:fcenderit pluuia, ceffant uicifsim uenti. Suc
terræmotibus, & chafmati, & globis quibuf
Lunam apparent, & cùm obfcurantur exi
fieri non poifet,nifi uapor prgcederet,qui ftel ,
»rem occuparet, globosque illos cftingeret. *
mento eft terras iiftulofas,uelut Siciliâ,ucn
quafiquc perpctuis. Quòd fi à uaporibus fi
& ficcisfieri ncceffe eft:nam à frigidis & humi ;
Droculdubio. Itaque exiftimat uapores hos ca
delatos ad aëris fublimcm regionem(qug ut
altior eft, co purior &frigidiör)
rcfccti uer
m impetu,ficque uentum excitari.Qui ab ini
is riuuli primùm, atque ex his riui , indc flu
admodum inde fucceflu fit maior & amplior. §
n augeatur ab aliis,co cft ualidior,quo princi
lior Totus uerò maioris partis imipetum fe- s
etur uerò ad contrariam partem iilius à qua
læ facere folent:ob id etiam circulari quodam s.
i terra furgens refilità nubibus & ad nubcs:
em lineæ circularis ex pluribus rectis compo- `
dicit Auerroës, efl nubium motus , quæ cùm
litcr diflent,per circuli fit circunforentiam.Nó
à naturali aëris, tum propter multa, cum etiá
at ucntorum motus mille modis: naturalis au
femper ab orientein occidenté,ut in repenti
is ignibus apparct.A fole igitur, qui uapores
entüs:& ab illius immenfo çalorc, qui cofdem
tur. Ob id calidißimis & fiigidifsimis regio
cs uenti ac rariores, quàm à mediis. Verùm
ta funt, partim uera fünt, partim etiam non o
que non omnes uentos fieri à uaporibus cali
üt dixi, indicio primum eft illos abundare in
serpetuo:ncque ucrifimilc cft totum oceanum
n Angliam perueniant:præfertim quòd tráfeun
, hcbetamtür. Humectánt etiam atque refrige
:,acmagis quàm calidi calcfaciät, âtquc ficgct.
Alitcr
 I. TTTCIII LIB. I. CA p.Τ. 1;
!estorum taw fiperpetuosuentos
vratiti, cùm tiiicimus non jiare
fòlùm dicimi:kia-*
:J-**
*-££*
$ci&jsi x:::::: omnes
sumo quifiliccm ufter, effe neceffe effet.
u£ntos, qualis eft Auft
-•-*,*.-
* • -..
-

» e ciuet

Ê £.-* aut marmor

'mtuento habent leue,facile agno
Nám cum aër fit humidus, fi:ru£tis;I:*|**fimdi $mhituram: quoniam quidam,imò plerique •
-

-- - •
- - - -

meâaret, modò iUttmpltfungi:itu '|*fgdifùnt &humidi,üt cùm Hafit, lapides illos made
Iuuia&tentificccduni&ugusta, #* t,& eti - - -

Quiaëreimaquae guttis afpergant. Sunt etiam uenti

i.
ìnt:& ubidefccnderit pluuia;;:ii:igia t: , . f. \ -

jsmexpurgant:fiäuajoribus effent , omnes

çïçmotus,&di** 5:1:a£rem • 9btenebraréntqus. Quòd uerò uentus
dam quicirca Lunam app;;cnt,&cui C:= *, generalirari
$ncraliratione gontingit, quia mouetur celerri - - - -

urfi:||: Idficiinonpoííct,ni£v£*?
árum jiendorem occuparet,gę. :t;
£j;
*}*.\i{. multaficcantitabäqua, quae ra idifsimo
-

ά $uamuistamen aqua ob craßitiem hæreat &

$itęgmentostiansit: έ' £tiam Ocy * Ventus uerò non póteft ob tenuitatem hær£££;
Équifquejejtts ©* tm:(,4; u$ & maio. reimpctum - t fertut q uam aqua. E c -
o w

unt,icalidis&ficcisfiéîinéccftctti-***'
*• S- •!•.
**iis tantum apoium, utroíés orbi replendo
.… ££*-...: - -

disi; pluiiaproculdubio Ia;titi** fíÉÉumeft. Nari; íííííííííííííí É ui

-

flos&ficco; dchrosadactisíinani** si, Dicen3

íim,quo33$imigitur, uentorum cffe duo genera. Pr9
dixi, quantoaltioret, copuro:&f5°
fústeriam cum impetu,ficjueucmtum* ©!-
ŠE$t; iuaporibusuaporum:&hic
fit,&uix unamueníüs
régioncm excę;
calidus cft
-

tio, utinaquis fiuíliprimum; atqueexhisfu* fa;minustamentalis uidetur, ob immixtum

ijîcieiisadmodùm inici<iiiT** Ε unde uentus, quanto frigidior & humidior, co
Sitamcn non augeaturabali$co elígilię $fpurior eß.E; cómmuncjquod ex fola acris ino
vukugt - ... *

ûna -.

niuions
piopropinquior. Totus lictómuio pits** .
.•I tAjt ΣĘ
aër ab aftrorum impetu; §; 1
άuiüit.'Möuetur uerò ad confifiumf** * v'timàqua Ę : uelut cum uiiga uibratur , & ftri
&iiditur,utpiirficerefòlento; dctiiigai** É C à Luna, ita aër ab aliis aftris, quafi pcr;
• .. "
Ę
motu,dumiitcIIa füigcns rc(|iti nubibus & ύζ ümuerò aër multo aquamaior fit,P';
quafiinjccicm incrägligcs pluribus Ita '1*}
ftr.Inditio,dicitAuerroës,eftnibi
ŠIteininí;tiam aftris moueatur. Mouetur autcm a!** . •• • •
um m0tuS '
» Äictaristº íj $ininferiorcm plerunque: indicióque eft ?'
1

£mpergqualitcrdillcnt,pcrdidit;& •
$'fiimmitatibustiiiîïëïãtiles fùnt,tum etiam'
veni, fithicmbtusinaturaliaeris, tum?toj: multis: $}as Š: fiatus uentorum hic ius;ateria? mouc
ob idquòdfiatuentorummotis íémodis: rr^'i*' $ij, alij re&è, ut natura fert omnium e9
-

,•• - •
tem aëris cft£mpcraboiicntc in occidentë,u:in/?
impeíuper fé mouentur. Siquidem? **''*
nis füblimibus ignibus apparctâ (0kgtf, §#*; $.'MI:$e (I) stuntur, nifi fint folida, ut caelim: gg! $
ûi

excitat, fituentis:&abillius ImmcnÊåø;:,£u*

ut moueãtur,ut mare.Indicio ctiam eft,qug
i"'''?us
»*

abfimit, finitur, Obid calidißimis & íigüíïimis!Vc/.f 1 $it,

«5*
v iu '*"*
itism
ics,fiante ucnto non premuntur,imò £*? an
-.
-

nisiîeiïorcs, simi* }tj;is eriguntur &fuftìeitur. Nubes etiam <*''"

- -

hxc qux diâafùnt,partimuerafing?*intum non°£* 1 *;us $ustaf, de£endunt, tum ob grauitatem ???
mnino.Namque non omnes uentos íiipofî*:! !
*_T - -
°,tumon; \

;;humili:* I;ij"'!uiadum rectâ feruntur, magis terræ ????

-

dis&ficqs, irdiii,indico primumflecfttotum

sit; octaut1. i:lo, fusla;
' \9nigitur uenti circulari moiù ferunt!;!'
Uali v.

marifermeperpetuo:ncqucicriiim jdun - -

' 1...1
δdt;- ! ::te.
$.§.$; difiîCùmuerò declinant,ut
praeftat deillorum
$
reliqua*
natura&
-

cau!'* diffe
-

tranfirc,utiìAìgiampcicniintpitfetm% í;. -

do,fùbpolis ficítantit. Humeiintciimaj: tj''"'conltat, illos undequaquc uenire,non **

antcgicge,acmagis quimaiiiaitfiui; i;u:£*
Ai;:
4
““Mos ueniunt cxmcridic,ucniunt cx olo an
- - - -

tar&ic9
-
: nam neque nofter Borealis ad æquino&ialem .
,fed ab immenfà Solis caliditate finitur. Potentior `
qui cx Auftro ad nos uenit, quàm apud illos no
as.lmpetus enim fit ex tribus caufis,& robur. Pri
magna uifurfum feruntur uapores, fi à uaporibus …
enfus.Secunda,cùm multus üentus in faucibus ali
etinetur,inde exit, tunc ualidior longè exit quàm Sc
tit:quod etiam aquis ipfis &ú commu- *•
unc cùm in Scotia cffem,adeò faeuiebatuentus, ut *
:ntes per locum qui Š minor erat,non *
is tranfire:cùm tamen & id ualidifsimi iuuenes,qua
iine propofito,experirentur.Cgterum, quanto uen
imior c{t initio, tanto ualidior. Ob id ualidißimi
s Boreas, Circius & Corus. Ob id etiam ferenißi `
ob nimiam frigiditatem,cùm debiles fuerint,humc ?
t.Nunquam autcm contrarij fimul perflant, quia *
uenti, generales motus funt aëris quidam,quafi ut 3: ,
:i. Idem autem in contraria fimul ferri non poteft. *
cin fint contrarij, & quot fintuenti,di&um éftin fé '
isper Ptolemæi libros de Aftrorum iudiciis com- sis
io. Verùm contrariorum uentorum natura ferme
eft , ut ctiam Eurus fit ferenus. Humidi ea ratione, **;
iia Cæcias: & Caecias humidus , ouia adeò ualidus ìs
s ferat, non adeò ualidus ut expellat. Qua ratione $
»!:nus. Siccus Corus,& oppofitus ei Eurus: fed in *•
» di&am caufam , Eurus humidus cft.Boreas autem *
lo, ob uchcmcntem frigiditatem nebulofi fünt.Grá
igidißimique Boreas , Circius atque Corus: ualidi s
iii fint& fiigidi, grandines generant. Sed & iidem si
tiones, turì etiam Aquilo. Nam & ipfe frigidus eft »
obuflus.Aeftuofi Aufter,Eurus, Phœnicius, propter *
:s unde ueniunt : quamobrem etiam nubcs addu *
alidiores autem funt otientalcs occidétalibus, quo '
ientales dum Solem fequuntur, illius habita ratio &
ty
us mouentur occidentalibus,ob ídque magis calét,
im cft etiam aliàs, oriens ipfum calidius éffe occi .
\
Driginem uentorum difficillimum eft fentire, tum !
initio fit exiguus , tum quia feratur è fublimiper
rfum, ut diétüm eft: ob id uerò origo quandoque
in montibus. Eft enim triplex, à fpecubus,ab exha
à uibrationc. Flat autcm quafi contraria ratione
tempo
 • * u• i• v ru ■ . ■. * p.
14 — I 1 E. i. • • • - - -

a&io : mm nsque mole $iti;** Vernaliaequinoâio,Caecias:autumnali, Lybs:

peruenit, (èdabimmcnà Soiistitisi- t ••*. ÉÉÉ¢, Zephjrus:hyemali, fùbfolanus: Boreas,
ieto eft,quiexAuftoadfpsurft, °
fíerBoreis.lmpctus enim i;erträg;ci$
È £; • uere:Ecnephias, autumno. Ab aeftiuo
*|*ti,quifi $usxx fint.Etefi£ diebusx. Boreales hifunt
v .. - - ;0tts, ti- qui - - - .

Éóminugiìuiffimfturjujïg; magnos calores,íagimus

oriaturueníüs.Sccunia,&immi*? 3**tumadcfiáaíalorautem liquefcentibus niui
eo tempore A.
quibus itinetur,iniecit,tur: uji*$*j*$ui$ante,indemora,ut uapores eleuétur Diu f.

Ęquodcumqu;¥jíjatis; calor,nec materiâ deficit.Contrà% ;

heel Nuncàmin Scotia eitm *£* $***Borealesuenti, ixxdiebus ab hyemali folfti -

niiicurrentes perlocumquid;Ë=* Š iiidi, necperpetui, propter ca!oris imbecillita- -

pofíemus:fanfit:qm umcn&gt; tism! =. sigero uentorum&fifies,inccefîàriò ab aura & le- .

çï Ęqua uentum aër praecedit, & Š
fi
veiifti.'proximiărciiinitio,figu- *'; TA *°intermittatuicißimacrefiet, caufà eft plcrum-
}
t

aptiános forcas, Circ;s&Cor- $. 1ï*uporum, autlocorum anguftia. In mari au

mi, nifi Š Èg;ieritur, quafifemper, ôÉ¢oncußionem a -

diuerintNunquamiiitcm cort;iti"* Ê. … 'stimhis reliáis,deGtdifietra&ationis potit!* puo quafit^*

(ut diri uenti gencrilcsmotu;i'î.3$. “Omnis quxftio cirûåùòüerfatur. Hortim Prí rumgenera- !
;íïíïemin contifft* £. ΣŠdicitur, ieiúíiíutio, an in offtn*
Quiautem Ptolemrilbrosquot;**
âioi;stfintcontrari,& Š c,in aliquo autem
i; Altofum:ut- j^neaniiullum non.velutian
prorfùs;ut mira£f!'"'
Epicuraei, -

Videtur i
,,m m;;:. -.* i*m
mentario. Vcrùm contrariorum ucn'" £t km *°°mne:nam nec léges affirmafit omnia qg*'°
, * . . * - -

animi, çïçí,istumEufusf*£****
- -

i. 1 Š ueraéî§äïíôåior eft diffiçul

-

„l,;. pp.436tJ**|*'J0
- jjci-*- - - -

Lybs qui, Caecias:&C*ti* humilis,

-i.- -..:. ^..-.• • •
ri;'] j'*®inaliquo fic,in aliquo autem nô,adhucha
- - - - - -

utnubes£;at, non idcô uilidis etc; $? çm in quo fic,autnön.Non funt autcf' uer
,„„;., & Subfòl;nus, $ig; Corus,& 0?Ęā '- $Jìnullum&aliquid:uel omne,& aliquid nog;
nebulofi. fine, ob di$im caufàm, Eu;us £. iï j:it ζη opinionem: quoniam noltra {cicntia
Aigij % Aquilo obuchcmcntem ÉÉÉ, uctor ºfíít; $tratiäoriis conftat.Similiter&in$'££
> gran- dinof fii iííimiqusfore; Circiu$ Jf; $ 4$ *ntarde, an à mediocritempore aliquid pro
cnim cùnìfint&fiigidi, finisgt* .i;;** t*§%morte
„„ con$tiones,iieiiiiAgu$$.fe3:15 Ędolor. lentitutioììima,uelfùmma
Nam uidetur inquibiifiam extrem'"°
celeri?:
atque robuflus.Aeftuofi Außtr,£uras,?h*£. $im contrarium, útitute&mixtione»a''? • I

regiones undeueniunt: quimoSiT : ';ttbus £tificiofis.Intclligit autemhæc mens;$ ut pe menf*

cuit.calidiores autemfifitoiicntiks" Taetâ primis tincijiis,eo praeftantio;% t,
ΕΜn
Êáciem
niamorientales dum $olemfequintu{
-

j.fijshujti£? $.
II; qunnt
$ itis,uc fiii$,qujedam prgficißi po
- - - - * .: ^.. r. r. f

netardius mouentur occidcntulo'°''''?;>|*j, Ittmultorum intel!e£}us unus, *dem uidetur \.*

olienfimstetiam aliis, oriensiffim dìs :*'

{{&mtft.
§'0tum,dic i{totelis, gr*
¥ico Socratis&Platonis & Ariftotei*£'. - -

$ig;antorum
dente.
i tumdifficillimum
- -<"''' . IJ?i:
quia ftatur? |5r''
»

ittffi diuerforum $iuerfi,utcanis $$.

. - tttm - - £ , qu1a 1*

quiaabinitio fit exiguus ; tim$

- :ob iductöofi;? qu*$&iní sunus, autplures uniidem fünt.fufio
-* - * -
Q!!???
feqg*, • - •

Ęenimtriplex**?**"*?*
latione.iuibrari
obi ô Äaifis;&
finiti,immóntibus.Eßlatautcm ufiàntfiru?
$im $ub$non expræmißi$gt;
J*"mentüm
'. \u$tum efl
1

e ,nonaütem intclle&tus!
£\us uitium, £°
[e&tus -
, • -

atione,iuibratione, Flutauitm% i;^; $“ntPropter intclleâû.At uerò cùmintel íú

qui
xiomatibus, ut Græci dicunt , uelutin mathe
s uerò ex his quæ fenfu percipiuntur, ut in na- '
ontingit ob ea quae à fehfu accepta funt aliter -.

)omines aberrare.In quibufdam uerò fit impe …

eorum quæ funt ante mentem: mens autemi- > .
it, nec offufcatur,fed turbantur quae fùnt anteil
rò, ut in caligine atra Sol,mancã uidetur & læ s -.

m fit à funétione impedita.Eft etiam per fe per-^

:rna extrinfecus adtieniens. Quæ cùm quiâam s
uerint, falsò mortalem exiftimârunt. Res igitur ;
aufis primis , uelin uniuerfi ordine, ueliiina---
mente, uel in fimulacris, ut piótura, fculptura,**
riptura. Totigitur oportuit acccpiffe principias
ut mutationum,aut fcientiæ ipfarum.Nunc üe-*
de clementis dicamus. ss.
E M E N T A. C a pv t i i. $ ,

utem tria,perfpicuum eft:tcrram folidiffimam, si

m tenuiffimum,aquam inter haec mediam.Rur- $i
erra quidem immobilis, ut omnia circa illa mo- s;
& ad animalium commodum atque falutem,aer S.
rcumagitur. Indicio funt igneæ faces & iacula: 's:
ie tenuiflimus effet, & à áíôïé soiisi5 contra- s
iuram ageretur, perpetuò computruiffet.Indi- *
eft , putrefcere aétem ubicunq; non mouetur.*
cùm & ipfâ tenuis effet fubftantiae, motu indi- s
igida fit , & à Sole perpetuò incaleat: aliter c- *•
ceret.Sed cùm circumagi iuxta terram non po- s
è, quoniam clementum graue, ncc à cœlo nifi *
intiquatuor, & ob id taiito impetu rapta ob- s
as, flüxu & refluxu ftatis horis indiguit. Nam fi s
retur terrae,neceffe effet & circumämbire,quod *
m effet. Igitur integrum motum à fyderibus aër
a,medium: terra, nullü,& ob id femper quiefcit. s
maximus omnium eft,cùm fit tcnuiflimus,& fub
mentorum.Vt enim mundi fex elementü, ita ele
m terra & aqua. Quare ut liquida maiora funt fe
minima pars eius cuius eftfex: ita terra & aqua,
rs funt elementorum. Cæterum & ad id códucit
porü coeleftium,quorum uis&lux in aëre maxi
:fta fit.Terra uerò longé aqua maior eft, ut ani
fficiat:& quoniam aquæ fedes eft &immobilis.
- Aqua
 r£ - —ITE-L u M r. 1• At, 3ut v L 1 I). I. V, f l'• I ■•

uiiim exatiomatibus,utGrrt dari :**

IIa*titię, tm cum
io&mótufitcrrae
proculEi; magnitudine
proprio-
proxi-
&uentis ag'*'*' ',
i.
-
iiitijs:ilususfocihisqurknüpti-* Ę Thilmtet relinqueret; cùm uel tam
1 .

*! mribus, contingtobca qu:iftri ;;;;::=* =:mutaiiis di&i. [t alfiduis iìiuriis eííe finat. Sup*
-

uimfint, Homiesabstiis inquii^* :*

mentum eorumqurfiimtim*mentum
Ê „omnia elementanatura igida:
f; noncftat, necoiíatur,íit fimu'* suiiiorum
-

Soitexpofitü diu; Ę
m: ipß uerò,utin caligincatri $imiráre* ¥itmtadiorum etiam, ob uaporc* & Š
ficiim dimitifiinâionem;itit; dum:* *uktur.Aquaqut olisrefiexioné, calidus iuxta°°*
fpicu&stemuertinfcUsaię* Qutg* quììáíôïí,&çíáíiore fublta''*
fioncognouerint,fìlsòmortitmatrii:i**{ktt,m!lint: exhalat, uapores& radiorumuices alter
cùm
fùnt î aufis primis, uelim unitiofi:*' ut, bidó;crteri
q;crteris elementisfiigidior exiftimatur , - - - - - - - -

mira,uelinmenf:,iiclinfimilit; t;iti; í.:| Elitsum0nfit.

Poufit.Scdaér naturafiigidiffimus eß, adeò utim
-
- -

uoce,atq;fcriptura, igituroforré* :;a *ΣΕg;$ ipsificiemotu cógelet. MMaior enim

autrcfum,autmutationum,autfictis páum \ ÈÉ
fiigiditas quàm aut tcrr£ ,quo- É 1

róprimùm declcmcntis diamus, sit,ob .

nos elt , quandoquefit,
ęÉ calidus
cüm l,
E L E M E N T A. c Apvt I! “altituilììmu ; ticio quòd etiam grauis
$$aremti; petìiaiumst? [ô: f*tiquimuacui s. Exiltimantur enim άres grauio***
-

aërem tenuiffimum,aquaminterit:m** *ā€ non quiaaérin illis, fcà quú multus

1-j quidem immobi; ut0mmiud ÉÉÉÉ;.
tnndiq; Ę. immineréfignificaty qu0 niam ae
cftuofis. Et ob
£xa animalium commodum atque!
$tatio:ęfto melie uaporibùs.Frigiditas autem tct
perpetuo gram-git. indido intigi:**
hmcimiletcniilimus clfct,&i aio: Sois?"
››
. Ę
Åt.Et ob id eti*
fiiminatufimsgs;etur; pcrpctuô computº *1*atii&eifim$.limifin£montes,ob
abet, & illifimilis J¥.Tcrraautg!
- denfita*$'": [té
cio&huiccft,putrefccreactcí ubicunt; non* „ „'°°'n aliis locis terrae fuperficiem mctallicis fca
tit,inali
Aquauerô cùm & ipfátenuis cηÎ$uii:;nº I°$tit; \ • -** -

* •

guit,cùmfiigidafit,&iSole ?<*£**'
nai:* &o
$impuram eííe,& mifius frigiâ5 uidcri. Aq!!* -

ni diam gi*tctiim*]
ètperfè, quoniam clementum
-
t#putreíííct.Scdcm
v
graue, ísti: 1$
-

figdoííí
£t quâ, & , omnium elemcntorum O -

“Suntenime! gida, calido autcm £ig;diffima '

&ob idtiito imf*"''et:.* (ati-
-

elementorum qualitates (ëìíîbiles,tu"* - - -

In É uigintiquatuor,
iiii;horisini;*' ? διΓι; tum ob id rc …

£; ët terfìs, fliixu&rcfiuxu1. effet&circum4° *' $tit,uttumàfubftantiapropria.

diri
Motusautcm
Š
rádiorum folariu „ uim hcbct*** *.
-

rcumagereturterrae,necc! Indtf-* alia(ut dixi)denfa, ut tcrrx eadem gr^^

Éí §£
eri
Aêr effet. IgiturintcgT?js
£;máximusomnium
tia,medium:terra,
mentorum tc É
- -

aderę.í $í
Íìlì,&obidkm'°¢
elt,cüm fittcntiiiiim*. *autrar É , eâdem leuillima: media igi£!"
ÉÉ■ tatem aquæ. Nec folùm
* . ■ hæc ûifte »

elementorum.V uali :
ce, &fexmi fa&aqua. çiiiguj. 5°* lirkcuna entis, fed & in partibus: S'''' autem
- -

ìima E.É jùius effër:ita** *I$tm:ali. Ε? orientc in occi

Et orú É Cristi**'?j *m,uel ab A mlàtitudiaetas à septentrio*°
un et}j.v*. i n. - - \ e- -
1m
-

#
malib ÉTÉructô]onge
-
ì&lrin*
ctlelium,quorumagam?' et, u** jutusfub ûäïíôïòAliæ
$one$ima: æthereaéí, fecúndu'£*?
denfiorinimo ***** Mmum -rei
-,-,,va cu
al! siiiicit:&quonimajus* 3-ii &imm'] diti; steri§&ύ lut&i §¥erra. μ.ι 4*°
- A'II
- ,aqua ά
$uclutfpongia ell,a Ę
plena.lt* {dehilciU*
;j ha*
P b aqua
 •*, .,

regatur,uelut & in fpongia aquaperfiifâ, Sola _

, à Sole ficcata uidetuir.Ob id in regionibus quæ JI
funt,humus tota humida eft, moiites$ ipfifonj -

;ue fcatent: nam terra fponte aqua combibita T

io certo eft, quòd ubi defoderis paulò profun- s
irit aqua: inde quanto plus procederis, fpecus, jº
: aquâ. In quibüfdam autemi locis, uelut uenæ,
aquam per terræ uifcera deferentes.Ob id nun-`
icit aqua:& maria circumquaq; & terram habita- …
, necefle cft: nam cùm æqualiter terra non pro
altiore loco fieri nó poteft ut aqua fit,ciim ad in
feratur: nec in humiiioribus locis decffe poteft, ° .
ligatur: igitur perpetuò erit fuitque arida ha- js
& mare, lacus, paludes, & ftagni. Inundatio- *s
ir caufà, ex his manifeita eft: calor in ui:ceribus …
am exprimit minorum autem, terræmotus plu- J
luæ, ac iimilia. Cùm ergo terra ubique promi- *
ullus fit locus notatu dignus profundior, erit
aqua in imo & centro terræ : nec erit, ut dicunt, `
ernatansq; terræ : non enim ob id fupernatat,
:ombibatür à terra, fed ob id quòd amplius in
:&ta contineri non poteft. Terra uerò foiidita
igiditate aquam confcruat, ne putrefcat aut re
Solis calore : aqua autem fubftantia fua terram
ne difïecetur.Hæc igitur ueriora funt proculdu
quae £ripfit Ariftoieies de caufà loci aquae. Ex `
metaliorum generationes , quæ nondum in lu
runt, ficut nc juc iila quæ in uafta aëris regione *•.

ur , quæ magna funt & multa & sed

mirabilia. …

& boües agünt nofiras pompas, nefciétes quid

& quæ ibi funt, nos agentes , uoluptatem ca
elcmentis autem grauioribus quæ ad modum
orporis hanc fphæram conftituunt, ut lapides
n loco, aiia ut cartilagines , & uenæ intus ac ex
:t flumina: & nih:l cit piane ficcum , fed ubique
i immixta.Et ut diucr{fùcci in homine,nec uni
rus fanguis,ita & in penctralibus terræ,nec to- S
fcd aqueus humor : unde diuitiæ illae Plutonicæ
iibus terræ reconditæ. Succi quidem metallici
mirabilia quæ ætas aliqua ex parte reuelabit, fcd
ifos.ncq; cnim altius penctrarc in terræ ej;
CCI,
 *.*
l I f. I. U A F. IV L I n. I. V. a I'. 1 1.
aqua congregitur,uclur&inffogi* •r$i :Quofit,uthorum elementorum nihilprorfus fit fyn
fùpcrficiesi Soltfttiauid: II Cbiri; ¤¤otnmiitius defodiendo procefîèris, eo magis
fùb Forcafùnthumustorahumdicit ; siimoicmimmixtuminuenie$. Cum ergo cor?oru
- rumpartcsnuiirina£rependeant,& qüçin fu?sr
tibus ubiquefattmt:nim tcT; ffOTt ru;
eft. Inddoccttoeft,quòius di$tit $unt matzfeníü deprehendantur,& profundio
i dus, faturtaqua:inde quiniofls foç Ę msgisiiqucthorum elementorum nullam par
implcnturaquiIn quibiidimittit, 10(5,1:
-

** £n jam sitis autem fublimioremregoaem

fùit fiiiujagumpcrtcTruKfit: ένι: *** sic haudimpoßibile.
quam deficitaqui&miracftufquc &itiº tT ccmtacíliximus,omniaftigidatantum'*
bicmefie,ncctliectnmc mstit* *it :igitatem cííe aliquid, fed tantùm caloris Fri
-

mina initiorclo oftinöroti rat:itct. *skuindigentiam. Quo fit, ut illum à fyderibus

feriora deftratur:necinhumioi√ ΣΕ accontrahit.Neq; dum incalefcunt, c9$;
cum bicoligitur: igtur pc;:uotrtfit: * E. Šincontrariam nutentur qualitatet, $
bitabilis, & inire, licus, piijcs, &lt;piit* ï; & liquidiflima: quod eflenq; pof
num igitur caufâ, ex hisiiiinf:itact:**** Ê i,itafiigoris naturaeilet particeps. Verum ontam Elementorut*
tertz aquam exprimt minorum autcm ** '* uconcretaéîenon pote.t,utferuida: qu propria d. je• • •

uixjaiidur, $imilii, Cinicrgo:tri-* j siipropria :fed neq;i, humida e(t pro?{'°* rcnti4•
neat, nec ullis lit locusrotatuêgruifivº tisti;"*icituficcafit,áértalis non uere fit, fcd Ììquìdus.
&ubiqucaquiinimo&ccntio:ct:f***' lum;Guilitatemties iiierentiae fumantur *$*.
leuior fùpernatansjtcrr:non cnim% Hse I&;$,fitcumfeuconcretum terra, & liquidiiiim'''''
cymtota combibatiiriteria,fcdob dúo***jî in mixtis eadem
teiialiticá contncfinon po:cft Iftis'? âÄmixtum,aâufiigidum
fui$
eft, fino fit anim
:
fe enim Ë liquidum e{t,aut liquidius,ayt
tefia&frigiditate aquam confcfuit ^* ££ rcmedium.Siquidem utam*? ii
foluaturi $o;sciiorc:ajuaautcm istin**** *is;
$&&£q;
inter
continet,nedificcetur.Hxcgturusrogi; tot:m igttifieii:,í&íú. Nam oftcndi*'* Mietum m*!*
* - .

- -
-

- w
- -

tum clemétain aixtis eííe,ob ;auere nulium {^' ]um aqu4 li2
- - -

bio, quim qtrf IpfitAriioiccs decauílod l.

°i ualicuiä efíe poteft, quamuis fpccie q''*'°''' quidia.
his fiint metalloruiii generationes, quae no* **uiiguidius ? ÉÉ Ä qui*
- -

poteft, q
ccmticnerunt,ficuticjuei'lagurinuitu* j$;iis;igituritafchafft;
£ontincntur, quæ magna funt &multa&mti* j$ liiuducrò nünc docere δρόrtét,potcft^*
: tum ;
Nulli nisi,
ficut equi&boiesagitnolituspompas, n:c< i$;ut itidicunturieq; pipercalidum, °°° §.
-

agant:ita& quæ ibiint, nos agcntcs, tou;*' *§ium.Nam deficco autíiuimido , cum R°° fint ££; «a ,
: ^m pfin.Eôïéïibus qu** e. Aqm 5. in £lemcntis,nihilforfan prohibet.Sed ut dixi; '; j,, aut fr**i'
*am humani corporis hunc phrium contium***] $io:Štaliamixtaefte póflunt. Si ig'''' P'P°' ium.
.iud fint offium óco, aiiatt &itilgines, &ucir** j*iscalidum,íüìïëïãïquid. Gga**?'*
tri, ficctiiumina:& nihiciplaneticam, £gt;* Ε Poteftate prior fit, elt cnim poteitate tale, |
-
-

terrçiministititductificainbonus** 'iodte ?um tale elt, erit aliquaqualitas Pr9* cali prima»
uerfüs füccus fàngus,ita& in pcnctralibus tcrtr.n:* Ęgnatdi&o. Praeterea, fififa&u alijuid aut
tusaqua,fcdaqucushumor;inde diuitiae illae Plutº** ; Éçfenfisííííííííííííendit: äut £ig;$;
mc:it
in penetralibus terrae reconditae. Succiquidcm m*
atq;alis mirabilia quae aetas aliqua cxpuis*uelib££ f;t; 5 ί

ÄÈÉ9;&exfiiglotaiiquam Ptg}? Ę
“utildem etiam íenfus ipfe oßêndit: nam ! j iri
*tat;non calorem iac6ftatim , fc pag*; ;ì
nohuniueifos,ncq;cnimaltiuspcnctisin** t. -
Eo '• ■• ,,

primùm linguam fentiet,deinde & illo calorem deprehei ' !

äet. Conftätigitur, quòd quemadmodum ex mótuign°$
è lapidibus excutitur, ita ex acumine piperis calor cxät*s
tur.-Et ut in fenforio ipfo , ita in uentricuio & iecore, asse
£j£; Qüo fit, ut hæcnon fit prima qualit **
in eo, fed aliud quippiam. Verùm qualitaíis nomien ii**
diderunt ob nominum penuriam, cum nulio paétotalis;
nominain tam differentibus rebus eis conueniant. Pra*
prium enim
tur.Atque o
É qualitatum eft, ut ex his aliæ ori $is;
id nomen ipfùm meruerunt, uelut &in q
litatibüs externis atque äétiuis, cuiufmodiignis eftcalosis
Ille enim prius calefacit, inde urit, non autem quia ur*s
excalefacit. Hunc igitur errorem adeò inueteratüm,fci*s.
quàm difficile fit e mente hominum excutere,& maxim *s
mercenariorum,quibus Ariftotelis nomen,ne doctrinar…
dicam,ac Galeni,uiâum ac ftipendia fuggerunt. Cùmtis
men qui caprincipia fequuntur,in difficillimas qugftiont :
incidánt,à quibus nullo modo fe poffunt explicare:idc
melius eft ueritaté,quamuis ferò,tandem amplecti,quäts
nunquam.Sunt igitur poteftate mixtacalida É; S.

aliam habent priorem qualitatem, cuius perceptione ut s.

à natura, uel fenfu,calor aut frigus ingeritur córporibus
noftris.Atq; ut in his quæ aétu fùnt,primae qualitates cztt
rarum caufæ funt: ita etiam in his qüae potéftate taliafin
uires fecundæ, quoniam aétui funt propiores, primarum s.
qualitatum in corporibus noftris cäufëfunt. Non igitur &
tale eft calidum aut frigidum poteftate fubftantiae, fed ob*,
aliam qualitatem annexam. 1icebit igitur his fuppofitis
multorum quæ obfcuriffima funt,ratiónem inftituere. s.
Contingünt igitur ex frigore multa, uelut etiam cx ca-^
lore.Atq; in primis,in animantium externis partibus qua- s
fi morbtis quidam, & uitalis caloris extin&tio. Ex his ue- •
1ut fenium:fenium enim caloris diminutio, unde & cani
ties:canefcunt ergo apud Finlandos,Lappios, ac contcr
minas regiones, corui, pafferes,lupi , ac magis omnibus
urfi, reliquâq; animantia. Alia autem non uiuiunt,utafini,
muli,leones,eiephantes, cameli,fimiae. Quæcunq; enim
calore exiguo praedita fünt , ob uehemens frigus extin
guuntur, üt afini. Quæ uerò calore uehementi indiguc
Íunt,ut leoncs,ob id pereunt,quòd nunquam eo fruicon
tingat. Vidcmus cnim cancs etiam media æftatc Solis ra
diis
 2i
» - IIB. I. CAf. II , L 1 B. I. C A P. I I.
rimùm íngumfnictioni:&id* Éɤpsit,quodquandoq; indigeantuchemêtiore
áet.Conflitigitur,quòd quem mira*j*r*ti0bideiiam corporahominum & mulierú , prae Homine, in re
£i &lapidibuscútitur iucritum :****j£;ituaNimâperpetuo&immenfo frigore, anima- gionibus frig|;
* tur. Etutinfenfòfioipfo,itain:mtc***j;;i;indtur. Aiiimi quoq; timidi, tum ob corporu? âu qualet. .
£
:i
tcrisque partius. Qioi,utirt*f*i/item,tum quiajleriq;inermes, tumfp6te,quia
in eo,fed aliud quippiam. Vtrum quu* *fifigorefipetitut.Eadé caufâprolificagens eft ad
- didcruntob nominim ptmmim,&in****iimhocidemproportionéin animálibus refpö
nominaintam difticnibusßschw*°. £gtniííimiíeíïíôáííima, uelut lepor£*
prium enimprimarumquilum: tuis;sa vi$umtetiâpulchraemulieres,quòdfrigus &andi
tut.Atque ?idnomcnipfimmsritu;**j$it:&cutisténuis&exercitatio,ruborcm perfaepe
litatibüserternisa:qu:atiuis, quumotigis* Cimueròcorpora earum parua fint,etiá formo
Ille cnimprusalefit,indeuft,nºn* Ętiatur& fùnt. Videntur Š; :uelut in pueris»
excalefìcit. HuncgturcToIcmadcom**ji* moculus ea comple&itur,acmelius agn9 çit.M1
quimiiieiiteicntehominimciai***1* minimustaliuiûétúmamus aüté eos $°°
merccnariorum,quibusAfiiioici; fonti**1**mur. Sunt etiam re ipfà pulchriora corpora» -

dicam,ac Galcni;uiduma: flipcndi.igæº 3° utinomnibus etiáaliis)náturáin minimis diligen- \

menquicaprindpiafequuntuT iftimº 15* fortioné partium ferüet.Et fi aberrauerit aliquati 1.
incidimt,ijiiibusnullomodo
melius fefolium; £j Ętuitatém
eftucritaté,quamuisfcrotandcm*í Gręúícile
ijuo cafùcalornatiuus deprehenda'"''
fiigus cæli fup£;' erit, -

nunquam $untprioremquiii;;m,
aliimhabcnt gtiitpoit hicmtudiui$1**moinoinaiieiiîïîëüíûrmedioçritat§';?
& £j itrmon noiint.Fiuntά;corpora grandia & enormia: An* -

ánitura,uel£ni,aloiautfgus Ingtt-*' 1*$;iudicesplufjuäfoites,& crudeles, feu ob fero

nolitis.Atq;utinhisquradufiint££j? $$iobtiáíôïíïìÜôïÀíimalia ®°“
rarum ciii;i;fačtaminhisgirf* 1** impatûíôççipuè, maximè ocu
iiiesię, joimaduifinif'f*? funt. \ 1° Š
emqu
etiá Šíúr:&ideo Êïes etiam anim*
v Putt$.
qualitatumin corporibus noftris çiui$!*'] tu; acgrporeprzcifi,cömoriun
- a- - -

tälecticalidumaitfiigidumpotcftiiefu$int;* $&ά Crj

riftx quoq; gallorum
-
eadé rat10nC;
$d hae
-

aiïïm, ficc** gtf** 1**toliaiìÝëáíäçìÜantur, quò

multorumqux obfainiiimafintfton* **J §*fitimreijìîãîäè,íim etiá exan£%;
'**, contingiiifigures figoremuitj §uerò huiús ÄÄÈ „digitijfet?
lore.Atq;iiiprimiis,inanimántium exteri; fi, i. :||j$$et9humido gelu,ftatim ita adhærét,utn
fimorbis quidam, &uitalis caloris extin
[] : &
-
È
1 (£^
-. .-*
Šii diuellinéqueant.Obiáetiá equifon£ -

imponant.Pili etiâ at^'trmal1ui

-

lutfenium ienium enim glofisfimi#''. unus •* ęmiifiant,ut oriequorúim

ties:caneíiintergo apudFinlandos,l£?"'
'.
:■;.'! & $§*meraliter ἐὰe;q; £;
, armig!S0I**"
.-* -
-

minas regiones,
-

Š. no »
1:3-- $Jnde
maaduehuntur.Ipfà quoquepretiofiffim?
pelles ex his regionibus animaliauor?2.3.
-

- -

* urfi, reliquâq; animantia. Aliaautcm, g1

Cotuíí
* muli,leoiiesjelephantes, cameli „fimir. Qu£cum"!
ro - - - ous tit* I § “tum ob calorem intùs c6a&üm, eum ob imo?'
-

calore cxiguo praedita fünt; obuehcmens ent]

ffg"'''
'tT , L. 1°
indig* 1 * um"9ongelantur autem &fiumina& lacus & ma** s
guuntur,itaiiii.
* Quae
Qu
- -

uerò caloit
runt,ut leones,ob id pereunt,quòd m
a

urhem'%j
unquam col*sæ ' ju*
%ndera dum ÉÉÉ ut peruia fintiter agentib9 fo
tingat. Videmus enim cancs etiammcdiaali-* s-j litf*
Nuda quxq;fitineant pièes uerò fùb tam d°'* £$
gati:
tisfifioçôïìïíïéreant. 1;g**
b 3
***%
 L I B. I. C A P. I I.
igore ficcata,uelut & fàl, dum ardent terreo &
n aerem repentè conuerfo ( gelu enlm terreum ;
ìnt,& maximum fonum reddunt. Vt apud nos ...
des & iuniperiramuli. Omnia uerò uafa inftru-_
e.Ę , faxa quoq; s I.
sus ac campis fponte franguntur.Cótingit enim s. -
& conftrictis à machinis:frigus autem ùehemés s.
humido interiore confringit. Breuiora enim …
r quae ficcata funt.Idautem præcipuè, ubi borea II
flant,& poft pluuias.Ciaui quoq;feris aut parie- S.3.
xi,per fe cxcidunt, contra&tis pârtibus hinc inde s.
ribus,ut foramina dilatentur. Lupiuerò & fcrae, ,
n faeuam,gentemque imbellem inuadunt agmi- .
;uriola & homines ac pucros,mulieresά; rapiunt -…
ant.Intcr tot autem immenfi frigoris incommo I
hæc cómoda fentiunt.Pifces,fex menfibus abfq; :
tes feruantur:carnes, toto menfe. Semina,ma- J ;
ufura redduntur,cócalefacto ob niues folo. Ipfi
unt aduerfus tyrãnos nö folùm paupertate ipfa,
iocorum difficultatibus.Calor áutém non pro- ;
:lementorum,fed uis quaedam(ut dixi) cœleftis, I
adeò noxius,fed falütaris,nifi quatenus mifce- -

ti.Siccitas enim,fjualoris mater eft. Squalcnt

ortalia,& fàxa ipfa cancfcunt, ipfo nominchgrri -

magis reipfâ efffqualor.Senectus nó mala cffet,

cni non in fe continerct:cxedit,rumpit,corrum- „
pat,uitiat,mutatj; in deterius omniáfqualor.Ab
redemptio;contra illum nulla defenfio. Exacuit
n uenefia ficcitas,fed ferpentes ipfos non iuuat.
ü{;ila reddit,fed neq; pulchra,nej; fœcunda.Ca
rò fi humido iügatur,omnia auget, fœcundat &
oium uerò denigrat corpora. Sèd de his alias di
RAE G E NER A E T N A T V R A.
C A P v T I I 1.

in Iazyge Metanaftc terra nigra, bituminis &

trolei particeps, ceræ lentorc & ufu non abfimi
nam ut candela ardet:cam uidimus apud Archi
m legatum Pannoniæ regis. Sed hæc olim mihi
iis qui ea quæ de lapide acterra Scotica {cribc- ,
uiderint,admirationc digna dici poterunt; at cü `
ipfum `
 -.
L IB. I. C A 1*. 1 1 1 1.
2? L IB. I. CA P. II.
nlijitmcidclxinflarardcreuiderimus, ceffat ad
fiondesfgoreficcata,uelut &fil, dimifl:r:* “intttParhacuma& Chile ualles, iuxta ciuitatem Terra qua ß
aquco,inäercmrcpent: contcfolgtiiamtr "9;dditalis Indix,ferunt maizum: cümq; nunquâ ne aquaferti• ; .

clt) crepant,&maximumfonum rcddunt \::;c Aliquaplanitiemiilamirriget , prouenit tam£n, lu efi.

lauri fohdts&imper famuli. Omniuutrìtit.
mcntique lapidca,fi:tiiia,uitrcs,f:ir:i;ria ius
inmontibusiccampis jontcfiingunt IG;
cis quod&conltiiiiisimaámi;£gis Irri:
concretohumido interiore confirmgt. fftrtt
tcdiunturquzficcatafùnt.Idautcmjtrgutii; Éiiii
lcstcntifìmt ,&poft pluuia s.Ciit iquo$$ it;
erfécidiunt, contraä
tibus infirip
proximioribus,utfùraminudiii
- - -
tentur. luyiugot*» Etut
is piitbti
*oi*hic iteikosiô profundos faciút,
£mitiagranamaizi componunt,&ita ferunt,eoq;
**iittantaueròeft côpiafàrdarum, ut fufficiât
*m&ftoiendaculo;ęutem fráa, ut humi
ttccesfemen:ipfauerò terra,humido pin
$°fi;i tacit,atq;itanütritur. Cumq; aliurgit fgs
j*urf cmper pròpex 1 1. horas extehduntùr, alit
i; urm
-

ita producuntfemen:arbores autem qu£ co

obfimcm Ę imbricmiiiir;
- - - •
$. *0$undat,uixfcrre potcft. Extendérciicet
*. . - -

|
natimtuguriola&homines aspicios milliciterfí. “tumad fimum aliasq;herbas, tum fru&us in ar*
ac dcuoìnt.Intcrtotautemiiimcnfifignis;<|;*iti«, ;Contingitetiam fzje, ut terra ob calorcm arida
fi;. pinguis achumida, excocto intu* papam /?gu ci*
entiun t Piícs,fcimtt Aufet, lutoiniiio
.

di,paucahrcc ómodaf i* humore

fìereccntes;eruantur:carnes, totomcnk. Stm-' cris gen In Collaauté regione Peru; Pa?** „.
gnacumufiira redduntur,cócilcfìcio obmur** 'gnus quoÉ pane utuntur, gigniturô in v$*
%
tutoresfintaduerfùs fyrinosnófolum paupttr* qno$a Proujitfapiêter ubiq;:ficcaiitur,uocantur
jb$ui difùn t diuite s häcfo la
,„.. fedetismlocorumdificultatibus.Calor aiitcm* $io$i deducebant. Fert tamen, ut dicùnt, ra merce , quam !”
priuseftclementorum,ßduisqurda,nifiq m,utdimj*
öbidnonadeonoxius,fedfiiitaris uiistºlâ $umargemoni fimilem: forma efk caftanca-»
cdtas enim fjualorismatcrct *? j$ gituri, co&a,uel(ut dixi)infar
iiuiOt om*n .…;..._ . inam!° - - - - -

turfccitati.Si
cunâa mortalia,&fìxaipfi cinckunt,iplosæ;•; çù! $uistii apuü alias gétes eiufté Cherfoneßi,
*colastrę Quiti. Quælitum ucro fae
a -
-

biis £imagisrepficiijuior.Scntauinof* Ę;tt,(ut *£<ftaaptior fitbüicreiùélilli. Atquc!” maluat maxi*

*a

fifjualoremjnoniâ fecontineret creditnm?** *u; '**gcba, àut glis, aut arena, aut mons..S'j.
- - - -

|
pit,ôcturpatuitiat mutatjindctcriiisonmi-Â + Ε; quædam montibus perpetuis premi, ;
ipfonullircdcmptio,comiiaiiumnulhd:i si-'* Š
ferpentumuenci aficcitas,fcdfèrpente
Omniapiililareddit,fed nec puiantjf;*;
s
?9*£?
lidum mérófihumido iigatur,omniaa!£*; i;e
perficit,foiiimuerò dcngratcorpora. Séd dehisii
itit Js Andes , quilongißimi à septentrionc !

*ku$uta
4,
*quod
";$tuntur.§iiiiiiitei&Tìùs &um fuo Anti
* Armeniam &C, padociam, & his long££*
§ά ait: à mari derSlicta:
moilc eft fecum trahit. In Peruautem f°
|
ctumcft. }, $ui! Occidentem rcfpicit , argcnto auIo qu£
•
TÉRA £ G E N E R A E r NA f"** ù
-
-

cA p w r I I !. ... ! -
ºrientalior pars minim&caufà eft, aquæ nat ****
sr in IazygeMetana fteter ia itumn!
nigra, 5 bit. I**I;.jsse , Parte illa conchas facit, qua: marga;i;**
ccrael cntoic &uu*! 'utictant ale Beguaquam.Atmatis diucrfitas ií
**orie
pctro| cipaii iccps, *tu
-

iis;namitandélaardet:cam ui$% m.í ἀinus Ę & diftafitiam àterra sít enim 9$ a ibi
tumquaePannon s, $a!Hs;
irregiactç Ę l-; £icij $uum autem liberius. Haec ζ
nuncalmlega
propu iisqiiica de lapide Scotici Ę * Facit etiamal iquid uentorum ratio*
]
us,non uiderint,admiratioiicdignadio pe= i *usio°'°co diâurifumus.
*
plum
b 4 Tcrr¢
item fœcunditas alibi generaliter defcriptaeft:s.
propriè atque diftin&è. Pinguem enim ut di-J
iruulam glebam dulci aqua confperge & fubi- …
ofà eft & adhæret,conftat illiinéffe pinguedi-sJ
us effoffa fcrobe,eadémque terrarepletâ,fitcr s.
, exilis eft & macra: fi próminet, pinguis: me- …
ocris. Saporem ÄÄ fi aquæ glebam infu- ; …
pies: liquet autem dulcem,optimüm effe: aptâ `
i,fi arbufta,& uirgulta,prunos,pyra,flueftrés- , $
s fœcúdas,firmas,re&âs,denfas,proceras,craf- J *
itidasq; produxerit:ipfa uerò gléba rara& pal
irari folet ad libellam re&tàqué linea,at uerò fù ,
cularis eft & curua:ratio differentiæ re&tæ à cir- `
arua portioncinfenfibilis eft:& tamen in ducen
ligitis decem pro fingulis miliaribus differen
.Ea eft ex o&to millibus partibus una. Contin- …
aquæ rotunditatem própriam, quoniam tan- J
men ex rotundi- “…

on prouenit,aut C
lò minus: fed in
men ad libellam
is docemus. Ve
uàm in libellæ
n deueni, appo
itio, quae facilli
defcribetur.Ne
adeò perdiffici
mercatur inter ar
inftrumenta nu
&tum lignum ex
cne ficcum, pol
tudine undequaq; aequale atque leue ftatuatur
irú parte altera ferro6; munitùm.Cótraria infi
iis,feu fiftula,pedis lóngitudine, undequaq;&
ualis & intus lenis,quæ uocetur c p: ftet autem
pendiculü fuper A m, altitudo etiam a b plerúq;
üatuor aut quinq; nihil refert. Vt uerò ad perpé
p illi infiftat exquifitifsime,plurimum refert. Si
yndera E F G H æqualia fint, & etiã longitudine
udine paria,tum æqualiter diftantia à uirga ipfâ ;
,ut cùm ad perpédiculum A b conftituta fuerit '
fùpcr
 54 TITB. II. CAP. III L I M. I I.

tnr, fingu* Ttrt; intemfrtuniti;iibigttit .

Ęttt*phni,perfeâ;
.

digusfälïra nunc ueròproprie atquedinât fr£ $mtttiit diftdoiii

m.
fiw. ofas,piruiamgêmdidaquę “urquciidcli,cuiu n.

cligitinofisfi& adh;rrtôrtitit** $i- tiakusyjç,

iiem' Rurís efììfiohe,caitmjitttrit* **vidis,conftitütur,
radehiíit,etisefi&maga:ipfomma,fi;f****&mfiiafoloeri
dialimediocris Sporemquoi:ii;it gegf**"*£?fituliC,
detis percipies liqitaiitcmiilttm,opimit: $igilla;,a,i,
uero inci$fiafbilb,&uirgulta primo;?Ti. $$us habes,lc
queplantas frdidis firmi$tãditi$ £jidédo,idé CO -

r~..i..fi;itis,mitiis, proi√° ij j£quodua;

uam in fitu Jida.Menfùram Ê imagi Šudine,
omparatio. perficieticulariseft&curturitio differtnttftt; $um; - (
culari,in paruaportioneinfenfibili;dt&are; futitu oiltitudine A B
disaoiiis, digiiisdecem pro finguis mirisj *j*jiorcftitul
tisindiget.Éáciteroáómilibúspirûm (; utadteftatumh;
githocòb aquae rotunditatem propriim,** çiis eft,a
tum difTimen ex rotundi. A Ętum g
tteferrenon prouenit,aut Š fponte,&
forfàn paulóminus:fèd in j$is;am;
urceis tamen ad libellam £tn "&quæ funtho
effluere aliis docemus. Ve- j$ cicuta:!
rüm poftquim in libcllae $ Quae fiigida,hae
mentionem deueni, appo-
fite eius ratio, qur fiäili-
jiot.Vt
$$im,ut C.
maeft,hicdefcribetur.Ne- tuta; £te,fed defatig
que enim adeò perdiffici-
liscft, utmercatutinter af-
jtutatur
si utdixi) uicißit
tificia, uelinflrumenta nu- j, contingui
merari. Redum lignum ex- $i $uertumj
quifite&bcneficíiim,pol- Ij$£0terunt.
licis magnitudineundejuaq;aequale atque!£? úti, £Atcanape
A s,przìcutipartealtefafitoj munitiim C§£, û $$is & coit;
gaturcanalis,feufillula,pedis iöngitudine,**' jÉÉÉadeò u

ipfàfibi £qualis&intusfenis,quaeiiogcturcp%. $ierint:undè

cp adperpendiculüfüperam, altitudo etiam** ?: lO C I
paffiiumqüatuorautqiiinq; nihil refert, Vt j. í c
diculum cpilliinflatexqüifitißimè pluriT£ 7. ltca&ultra
cut&utponderaffo h;qualiafint, &ctii'£! $c&at,qua
atq; craßitudineparia,tum æqualiterdillint? urg£; \0 liabus q; a
vs:atq;ita,utciiiadpcpédiculum as con"fipt ; “tur)tres inful

I.
m, hae ab occidente funt, ubi & Hibernia,fed J'
ior: remotißimus Scethlandicarum in medio $*
g!omus eft. Scethlandicæ centum milia pafj*
nt ab Orchadibus. His uicinæ Thyle &!ftian …
his fermoncm habere,propofitum non eft. gi ***
ladibus homines uiuacifsimi funt,robuftifsimi,
nique: qui nunquam potu, quamuis uini po
ncbriantur:auium tam agretium quàm cicu- $
ia copia:oues gentinos aut etiam trigeminos *s
uitamen exiles,& afinis quafi fimiles,tum pa- …
magnitudinc.Referunt pifcem iuxta iilas inuc ****
magnitudine ucl maximiü fuperanté, cuius cu ***
us, pro uinculis nil perennius:fed & pinguedi- SE
utüntur. Infignior inter Orchades Pomonia sss.
dierum in lógitudine iter eft,nulla arbor,nul
n,non ferpens, non rana,uix anguilla,ut etiam *s
.(\rchades tamen aliæ triticumhabét, &frugi $s.
aufa iam dicta e;t,ftigus,bitumé , & quòd Bô- °
xpofita fit hoc enimi fit, ut fruges uix ullasfe- *
chadesxxx i.Hebrides auté x l 1 1 1. Hebridú
sima eft,ubi & fepulchra Scotorú regum.Mo
bralior & inter §j';
& Britanniá nó uide
bus adnumerãda.Porrò Hebridum ultimauer
, Iftlandia, quam propter magnitudinem He
: licet adnumerare, prima eii: in qua panis è
atis conficiatur.
n Scethlidicæ, quot fint ignoro:meminitamé
archiepifcopo Ioanne Ainulthone,cüm apud
c lx i.infulis praecffe regé Scotorü, nifallor:
quæ circü Britannii foreiit.Vtut res fe habeat,
pifcibus tü Sole,tum frigore arefactis, aut e
intur:in his funt opes extergoribus animaliú,
aprarü,ouiü,martirolorü,huiufcemodiq; gc
i.iri.Sunt & ultra has alis infulæ, quarú üiäus
ne iidé:torrét pifces arefactos frigore aut So
qua in panis formâ aut placentè reda&os ad
t fpinis eorundé pifçiùaîentes. Nulla ibidifsi
c:nó funt bella,nò ambitio,fed fünmma in tran ,
ncc ocioq; uiuunt: hyemi pcr æftatem pifcatu
Lhriftum colüt.Semel in anno ex Orchadibus
linatus unus pro qualibet infula, ad eã acce
- dit,qui
 - LIB. I. CAP, III. LIB. I. C A P. IIII. z7

efH$tiim,h:ibotcitm:fint,ę* £iifuetosco annonatos fàcrofonte perluit:fpon

hrcauffalior: rcmotißimus Stetiirtiuum** ittmapiíumpite abhisdonatus,àdpropriarc
-

Orchadum g'omuscli. Scciiandę: «T° Vtimptrtereahibeatißimam uiuunt, noâ foiumia

fim fihibo;idiis Huetis'** &fimplicitateingenij,fedetiábeneficio natur:'*
dia: $dd, hskrmoncmhibct: yo;^it* £0(tra ftatura& pulchra,robuftifsimo atque (àni[
iorrhadi infùturine;haiibushomincsuuiis miit^* Wottuita quimlongaeua, mentis perpetua inte
fivijtliiia. candidismique: cui nunquam potu, $um-'* £ftciitifunt.Namne forfàn oblonginquitatcm lo
tentfim,incbratiarauimarisgttum* $mqucaditum mentiri quifquam íufpicetur ( in
rum maximacopuioresgcminos 1:$um $ Šosius Eduardus όrdiadum afitiltes, uiri^
parunt Equitamcn cxics,&aliisggii mis=
í$iti,teftatus e(t, cùm aliquando uit quidam$$.
tentatuimgnituin: Rímp;aÑ? $uiipfosduétátustalanarraret, iidem di<* *kalle: nam primum (tatura cun£tos
mortales
niti equum magnitudinetic! msmii;;it: *
tenihil durius pro uinculisniipcftinius;&; Mtttm itmcmbrisoptima ratione compofitis.De robo
*cnia infìne pro oleoutintur, Infigniorinter 0rdi;it. a *quicum éo aufiseiie contédere. De foiT*
& mira cft; uaicordictum inlôgtudinc itctclt,dubit‹ jí iudicio cunáispraeferebatur.Atq; hgc non
himtrticum,nonfcrpen$nonfira ut igi* sa litoriae fidem acccdimt, fed etiam rationem* ha
in Hibemii Ordiadéstimcniirtiit ami-** Š sum quatuorfintqurhominum naturâ caet*
fcrriint.Caufìiam diâucifigus,bitum: *
- - - . 3*" unt;uitæq;breuiorisacmorbofe efficiunt: cía
-,- -

rcrmagis expolita fit hoccnim£,utH$*'; Šalo; extérnus,aërisq; ficcitas: hi omnibus his

fit $unt Q;iiaiesxxxi.Hciiis mistgt; *gtfiimo eniminaereíunt &pingui » ob marg.
Ionanobismi ç $ , : $n9npermittitaérem putrefceie , non folùm ob
naisigaifio,&itc; Hibcrnii& £. Ędetiiobafsiduo§ualidosq; ueatos: *'°°T |
£fficii; sinum fili foto Hsti,Ë $. “iuutitur,&cutis uacant, ob iihpcritia? & mo; -

rfi;?; $i;fcimliiiniii,qumptoris; Ę. §¤on

fya. Pngious uix licet adnumerare, primacit;i'*:
fpes,nô metús,nólites.A$$$$$
****
Šur multú corpora noftta mutant, imillis,ob 01
pifcibusficcitis configitur. :1 H minimum pollufit.Hos reor efîe, quos antiquitas
*iis, 'ijijîotfrgnoi√geas
at audiuiiicabarchiepiícopo IoanncAhulthon: cf* άπῦ âç'°
,ut titiuetis propiorafunt.Qux fequuntur;iosiùs a$
»*- v iv ι - • _'

-
• - •. ' T

illicirnur*,cixiinïpfrcie rcg:$oiv*;?
'^ §j. caufà,ànpotius utiuã de his fasia' [cri
tresf: hix* uº
.
auttot ei: quaeritciftiünniifofcit Vu**'** I ìstincertümeft.Duo hæcfunt quæ fúbi$:'
scehiiicaeptabu$ti$oletumfigo;es¥ £\ori:g,Ę qui ætate nantes pifcant!
m. s;oruegi?yum,
hui ęcmodc;* j£ui conficiendorum ars , ncq; mater? * ui ,., ac m°' •, άς
l.
tiino,iiifììniopes erigoi*** 1$.
uelutiboiicaprari,ouijmafiiroigrih!"°"'' , Ij'**igatis peäibus,tabulis
-*
-
»

Š ** „iráque- !.
'.

1.
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉiis $uff: 1** injîäÄúus depre*'.
&morespeneiidétoriétpiccsarefitosfigo; * ï*tïíôáú ζύria tuguria cöportât*
Jetufòs,&aquainpanisfòrmiaut placcn£ i;i; • $*iitei δ; ά ÉÉ É ac pifcium £*?
foci,igné ex jinis eorunde Pfää aientes.Nullai'° Ęg; Κ ύet; Åmindulti'*
■;neq;mixæ:nó Ę j $que hæc ά Ę ÉÉÉ, ίττοτίι* mau1^
fuillit
nἘξ In

ôôïíóquisiuii;*;
- άτ*
iod.uiuunt:hycmipcr rit''°"'f'"''.
-
Ii ex Orchadio*
*.-.. ' ; :
άA
-:-------,---
; *tiatu, Inuites,aut
exillis ad aleces pifcandos
-
;., , rc.ut rc^
ênauigarc ''*'*
tur. Diuiditur a Succ!
non reuertantur. lº 1
'smontibus niu.
-

IIîigentìbù**.
: , , • c 13.

. pro qu dit}
- tibus, uiuéque perpetuafcims*'®°"J3
|
|
difciü cft illis,ut fruges ex his emant ad cibos & sJ
siendü.Erat tamé ólimin hac folitudine, Nidro J**
bs adeò florés,utreferat Munfterus, in reparam $.
e circumaltare templi auguftifsimitoto terra- js
umptum fuifíe feptëm miile coronatorü auteo –
itufregio peculiári quadam infelicitate: caeß §s
m uariüs,qué propria lingua lemmer uocãt,qui =
'rmina ominia arrodit: ifide mortuus, cùm eius.*
axima,corrúpit aëré,uertiginéq; ac regio mor- s.
habitatores loci. Cetos prægrandes&abfquc jS
are illud fert. Praeterea, ififuläs quafi fcopulös. j$
uenentur hyeme fabellas, tunc ènim préciofio j*
ièd pilo fint denfiore ac firmiore: apparet non j*
rabilé effe hyemé indigenis, quàm àduenis hor
cc adhiftoriâ hucufq;pcrtinét.Quòd uerò inla **;
cato,ferpés mirae magnitudinis,fcilicet cubito
ginta uideatur, qui regni mutationé portédat,
îur inter fabulã & hiftöriâ. Illud uerò quod Hc **
is refert,prorfus eft admirabile:inquit enim:
:obus quartus, Scotorum Rex (is regnare cœ
lutis M c c c c L xxx 1 x.)legatos ad Rcgé Gal- js
eret : erátque inter eos primus, Iacobüs Ogil- **
afij Aberdonenfis alumnus, per tranfuerfumina **
peftate ad littora Noruagiæ (funt qui Northuc
ht)compulfifunt. Vnde in montibus confpicati
ilofos,quales fylueftres effe feruntur, difcurren
i hærebant: fcifcitati ab incolis quinam effent,
it belluas effe humana forma, homines infigni
quentes, uerum die nil mali his inferentes, &d
'htes: no&tu uerò gregatim uillas inuadentes, s.
•.
m latratu arceantur,homines trucidantes,deuo S.
gere quoque oftia, quòd robuftae fint,&adcò $*
em arborem radicitus euellant: truncos etiam $
arborü manibus ab arboribus ipfis detrahunt, $
s inter fe pugnant. Magnis itaque excitatis cir- ç
ignibus, excubiisque difpofitis, abfque noxa s.
nt ÉÉÉÉÉ üento fauente,iu Gal 3
er erat, juerunt. Etfi res haec mira fit, haud ta- $.
ibfona uidetur,quin effe non poßit,propter ca *s
nftris alibi diximus. Caeterum hæc regio, flo- Ύ

m mittit,mihiiucundum,aliis duriorciii:frigo-
Ic ac
\
 - 13 TITB. I. CAP. III. L 1 B, I, C A P. IIII. 29

titucopiipifciicitiis,utfigtscii;arg> *$okdutatum,exa£llorum genere:folent enim & hi

] potücönfücndi.Erittaméómini:;i; bitannia& Galliaficcari. Cur in Scoti4
fiareguuibsadeò florés,utftftatMmittit; Qg;tituerò quisiutemeritò,cur in Pomonia nulla af- pauca arbo
dacrepidinecircumaltaretcmpii igitimis * Nccmirum,cùmin Scotia uix proueniát multis in lores.
rumorbe,lùmptumfùificfcptcmmiic* inquibus magna curaaluntur, ut apud nos medici mâ

.| rum.quidimuriis,qu£proprülingua
mus Afiigtufisgopcaiit quiimplis*
- iTor,& Pereginaealig.Caufà eft,quoniam oportct ali
icrrt***"Ponellepinguius eo quodálitur: inhis ergo lo
primüm geminaomiiiìmòdit:miemotivº $itumcntit;itqueideô,ut dixi,eautuntufad:a
Ę igitur arbos ali ex tam pinguibu
fitcopiaiiirima,corripita:,uttgntjk£* Mittyni
bocónficithabitatoieslod. Cctosjirgin* tºistius
u: enim coáümfitfalfum, uftum,& amarum:
numcro,mareilludfert. Praeterei,iìqui-*1**incialia&arboribus alendis minime idonea.O
Cumuerotisnenturhycmefibclhs, arcarº È montibus arboresnafcuntur, quoniá lapis non
res fùnt,quòd pilofintdenfior:ac fimoft:i;;* L. “inc conftat.Britannia uerò frequentia & maxim*
tamintokrabiicel: hyeméndigenis,gum* Štahibet, quoniam bitumen iam cxaruit , & in £Y^
ridi.Atq; hscad iioiiihuajstimáQ* íntuniit.
litt; Ε loca quae amornitate famofifsima
\
i ;m tot0 0
ocp pms-

.umanit4 Š. -

cuMos uocato,ferpésmitz magnitudin$tiº -

rüquinquagintauiüeatur, quifcgnimutitu-;4$bti difcamus&conditiones,Tempe locus in &; c.í, infigies.

- -

mediuidéirintcrfibuli&hiiiöiii.luia'** $$im; milliapalfiuminlongitudiné, &ferme fe

άorBoetiusrefcrt,prorfùseftadmififi:ini-* j*iibcnsjuldicimus äger,abundans gramine» ro

F/oria/u Cùm lacobus quärtus, ScotorumRex lisftgr£I.tJ Κ; $angrus auium conccntu, iugis dextra
Vala mira, fj*falutis Mcccclxxxix.)kgito; adk;
esl. -
“kniter fefe tollentibus: mediainterfecat Pe'°*
orummitteret: eratque intercos prius,Iig- InusSujfipas arbores uelliunt,ut Plinius inquit?;?”
uius gymnafij Aberdonenlisalumnus,?atę1; *fi quondäAetna mons Siciliæ»9uiädeò
**- iiu;
fio
uiaciatcmpellateadlittoraNoruagae
giam (ui$ : *?$ubüernabat,utuenationilocus
noceiit compulfifunt.Vndeimgnt**1j;infiorumfagrátia nom daretu£»
præpediebat dc. Š
dum fiorcs
ominespilofos,quiesfliiellies eieftfun** $it,Proferpinaî raptam
§*£$cilicet,fighificátes per a Plutonc,aut'
illud,loci amoenitat em,
tes,attoniti haerebant: fäßitatiabincoli;qu"*. tut -

rejoiìíîïëïéïioma, hoynifi $n&ioiímoníéïíåùm, quo pucliaa*'°'pta

odio profequentes,ucrumdienilmaiihi; iníst; $ Aufonius;
$us fioricomaquondam £? ulatorim Aetna»
ab cisfigieiitcs:noduuerögregatim ul*? 'taine ae;
&,nicanüm latratuarceantur,homines
tate.Effiingere uoque ofíia,quódrobuftri*; •
Ë $* sinterchóreasThéoidaraptam,
ultu,
Wittmeifus Stygiis fornacibus Orcus.
Qu4 ad loco*,

utmediocëmariorémradidtis euellant;*? t;È “Vitam rara fint hæc amoenitatis

fpc&acula , di-
amam***
ta-\
- rtw rns

magnarum arborimanibusabarboribus?" £? §£Ntm primum calor regionis neceiiari!'*''' per a ncccffa* \,

cumjquibus interfepugnant. Magnis Ęï jEgiiinia; neque ú. placerc poiiu; tan
cunqiiaqueignibus, eicubiisque diipolit*;#g#* §. Ā£tiuo Sole. dportet &aâeite aqua” claram» -

tranfègerunfnodem manefáúo,&uen' fiucn;* ;;, ! i'uu %ulosrefocillct,&auram lenem foueat, * herbas ,

liam,quòiter erat,juerunt. Etfirg: írcmitafit,hi-
ßit,propº** **tores ocul;colligit,tum
à] si'°utitutem iiiíëìíîãåëïëåat,quoP**''''
maxime pláritarii;!?lem- -
ι
menadeò abfonaiiidetur,quin elienonf? fto- * 'temi
a{$iduè,nil*
-

- - , -
hrcrgº;
uae demonftrisalibi diximus. Caeteru"!átoici:#'
•. • • -
-

- "a£&naturalis eft,íiores n6 pproueniuntiuidi

»
pi[, aut
-

Phimpifccmmittit,mihiiucundum,aliis f:;: . f, &tcrrahumefcat:iuccferuátur uiuº ra £

• '
 L I B.

»b hoc igitur illa funt neceffaria : fiores uerò &

:ctant & afpectu: quoniam uarietas ordinata, j
'olet:hoc aütem deinonftratum:in his uerò ad
nius generis plures herbæ fuerint. Ob id arbo
m deiectant cùm fiorcnt,quòd ordinata fit ratio `
'opter fimilitudincm. Eum etiam ordinem qui
ir in his,oculus ob reliquos fenfus qui delectan *
d æmulationem fibi fingit.Porrò arbores utum
iant,funt necefíáriæ, neque omnes funt oppor
dcnfas fronde,certisque fpaciis ncc longioribus
uerò umbra falubris, odörque gratus. Herba -

…-

ue uiriditas,alia aiia gratior, ut graminis. Qux -

:lie poteft, fi nigricans urtica & pügens occupet :

m & memoria, íenfuum uoluptatcm afferrcfo- **
gct;auditum auiculæ demulcent canoræ:long&- **
saperto coelo quàm in cubiculis aut caueis con- *<
uerò loci natufa,ingouali quadam uarietate,fcd
i ornetur,ut cùm colles uirentes lenitérque ac- ' *
mitiem cingunt:cùm fpecus herbidi, opacæ quæ
:,murmur fontium: tunc iam nihil eft quod dcfi
m igitur tot tantâque ad decorem & iucundita- `
cceflaria, non eft cur miremur raritatem. Sit tu
ec anguis timeatur. Cùm uerò communi quodá
ia iuncta fint,ncc terra feris manfuetis,necfon
Is deftituantur:imitamur uerò hæc curipis con
cis,ut etiam fpeluncas fingamus: non tamen a
tant artificiofà,ut naturaiia : quoniã in naturali* *
atio erigit animum:maius uerò cùm augetur,co
:ur,quò maius eft:quæ igitur digna funt admira- **
gis mouent animü, ut etiam à prandio & alacres
sctamur.Inde fit,ut qui delectáre uolunt,fub ar
çondant,naturamquc imitcntur:ita fpecus qua
: praetcr artem fingunt,ac fine menfura.
m regionum comparatio, quadruplici nomine
,teft.Aut enim in eadem parte poli,& fub eodem
Driéte, Paroecique uocantur:ut Galli, Germani,
:i,Hifpani: Aut in diuerfis Orientis polorümquc
ut quáfi pedes pedibus concurfent, medio terræ
que hi Antipodes uocabuntur, uclut nobis regio
iocant Chile. Aut fub eodem polo, diuerfista
ntis partibus, Antichthonésque dicentur, terrae
contra *
 q. LIB. I. CAP. III, LIB. I. C A |

* nffirct. Obhocigiturilhimin:ii:* iirolr,utnobisfint

*, odore delectant &jcdu; quonim =* myosotismi; tamen eo
[-

! dticáreík: hoc itemiort;ir;:iuantijlofiaccolae,ut

] et, cum uniusgcnciispliesicfrigº viyn minialiterinterpre
-

rcs multum deiectantcum Hot;13&gt; mitligishasfòlùm qua

corum, proptcrímilitudincm, fumttrts $int,&quomodo'nef.
defidcriturinhis oculis obriguoskili tuti;i!;0limuerò foli
tur quafivdamiationemfiifi;:!oT? ε timtm hrcdefinimus ut e
brameiitunt fintnccciirrit geom* vi; isgoncs,finesatti;
tunae, feddcnfisfiondc,c:;tis;utfitis* ; £go ipíá,fed locú
ditare.Sicucròumbrafalubris, odor$i:§* Šm, hominum, t.
rum quoque iirdiisiluiii g£££ Š feg
uolupassiepotet ing;di;iIia&f*f* mres&ipfe ■,
locuiii;num&mcmoiia,icnüumtotpit** •'... ** -

let, autiugct auditumiuitiirdem? £ *jmphitiacaufàmre

quemagis apertocttloquimm tibici;st $iquitas regioniscaufa;
du£lpàucioloa sit;#fft ŠtctiiHippo
ordinata,fiotpetur,utcum collcsU;enis***** “istatem maiorem fu
diuespbnitiemdigmtcmjcrisiciù*' b£ £Ìoprietatem ab
dam fùuz,murmuffòntium:tunciamnni* fty Š Jtioregon;
dctcs.Cumigiturto:tantique id decorem s ; “ttnebulreiììm in
-

temfint necëìris, non eftcur mens;Ee $matura, feu cib

taßics,necanguistimeatur. Cùm istote Ê r;utno&ij circu
fenfiomniaiiiiiufnt,ncctctufts £. * *iii«ibiad Portum
amara. '**?ifçibus istitur;tamur ji É : si iiacaufà fùb ei
;.,;, fitisquelocis,utctiamjcunq; igit ista °“utur.Sedcaufacu
“Mirahrcinueni:
" deo delcâantartificiofì,u:ii:turdiu:£!'"' uer.
'.'iti,
busadmiratioergtanimum musutrodignußris^
Cum 1: 3°yumilionum,m
plus augetur,quòmiiusetqueigitu; d.o$££ ***sittminatorum,u
-' . •••i*
tiauiuerentesta
tionc iiiagis mouen:inimíreíí £ Ę.
magis deçiamur.Indefit,ut quidelcctis' gê $egrinos admi,
te itéabfondant,naturamqiieimitcntur* * kubona, in in
$omnibus gcntibu'
fiobiter&praetcrartem fingit,acfineris! -

iumreoi
Omniumregionum comp uadruplig
comparatio, quadriff''
£j&í*I$ %c(}ailörum ua
definiripotelt.Autenim in cademparte Ë. |,Ctfr^ $omnibus mixtis
ç cuafere.Sed
habitani Oriéte, Parœcique
Itali,GraeciHijani Autin diuerfis Šíi..îsa
uocanturu; edoff, è "imtetra.Curet,
partibus,ut quiipcdcspcdibus concutk*;; margaritas , nott
tentro atquéhiAitipodcstigabuntur; Ę. ia*
tt:?
ββ; q;$t
tie "icum*ficalore
'tquam iiocant Chile.Autfiib eodem poÈ -
*talisadeô magna
icn Oricntispartibus, Antichthoncsjus conti vocaat (eiclt

|
 p. ambiens)intra triginta annorum fpatium bis
mtena millia aureorum pretij margaritarü detra- S -
feferúntque quodá anni tempore,mare circa lit- s.
ue ad cofitinentem,rubere concharü copia,quæ ` ,
nfes tunc edant: tantum poteft loci proprietas. …
erò in regione Peru uocata contin Š fub *.
agna ex parte e!t,digna funt ut fcribantur, & mu s
inquifitione caufarum. Conftat autem non fo- sis
;ura ipfà,fed ex diftantiaipfà à Dariene feu Car- $.
d Caput defideratum, quod ex aduerfo eft, ter-*•
à Septentrione in Ê re&tâ ferme exten- Ss.
partes coclidiflantiis,qug in terra funt,ferme co-ss
r.Eftautem Carthago diftans ab æquinoctjcir.©
us Boream part.x 1 i 1 1. Caputautem defidera- <
meridiem,part.l 1 1. ita tota haeclatitudo eft, part. $s.
ngitudo àutem cùm non perfeótè nota fit, non'*s
ur:uerùm maxima & ipfà eft. Scd fermo nunc de$
folum eft,quae fub torrida iacet, continetó; part.$
.In ea montes funt & planities:planities tôtà ca-*
cft , & montium pars quædam calida, maximé
unt. Qui in montibus frigidis habitant, monti-ss.
rellantur: quiin planitie & montium parte tepi-*
rnacula lingua Yungas (fcribimus Indico more,*s
lari,omne Y in initio afpirari folere) Plana regio ®.
inchoat Aprili menfe,Q&tobriaeftatem:monta-si,
ud nos,aeftâtem Aprili, hyemem O&obri: aeftas *
s mótisolis pluuias magnas immitit:in planauit \
(pergitur hyeme, aeftate autem minus. Et cumui- s.
nebulæ aquis graues, & quæ folis afpe&umim- *•
nihilominus aüt in montibus tota decidit, autad ,
latae ros quidam folüm.Et cùm hic adeft,monta- «
a funt. Cumq; in montibus pluit, planities ferenú ,
clum.Ob id planitici folùm ea pars colitur,quæ a- s
tiú irrigua elt,reliquú totum [terile,aridü, in quo
ariorcs,paucis cum foliis nulloë, fru&tu nafcitur;
nt folùm in aliquibus partibus multa carduorü gc
quibufdá folùm arena eft,adeò aridü folum. Dics
n ca regione no&tibus ferme pares: menfe tamen
bri,ubi difcrimen apparet,dies no&tibus funtlon
Ventus aufter foius fiat in planitie ufque ad Tum
nq; aliis in regionibus humidus effcfolcat& plu
uioius,
 S: L rb. I. C Α P. IIIi L IB. I. C AP. I 1 1 l. in r

t - - '.•*
sibi:£hsl;imo&umficcus.Tumbez, medit*, Tumbex
tantùmw.*. ambiens intnttgiuirr***
dcdcsccntcnìmiliaaliconii pitt mugir, tttrgoimittoreoccidentali Peru prouinci* •''?'
dumcft;feftuntque quodimittmptris; $timíhfwtunda:&fiatab æquino&ij circulo circi
tus,&ufjueadcontinentcmfib: tu $iti,auttumuerfùs: abhacigitur ufj; ad Capti
titulum,regiototaaridaeft, déficientibus pluuiis,
quafimcnltstunccdant:tantumpo::t ,
hn'n. i,
P... frui. Quruçiòinftgoneftruuoquor; $u;dit)fignantc.Citra uerò pluit, quonia? alij - - - -

„. „us fortidam gnierjit:iiiguifitt* $i$titudiuifùs

$ius,utinia(la admiratione âignüm,quòd
M.Thom£,£9
cùè
*\u!}? &ij -

& miraii.'^magisinquifitione auâtum Conlt;;it: *

lumesíigurapfi,itdcxdiuntujìuDi* firmiiìÜôçíôïûí:eaftigi$
thagineiiCajutdcidcritum, qiodcti** £tiaficâ fint,hicfüô eo circulo regio äßáíli
fumiPctui Scjtcntioneinmticm,fcák; *köffima,brę ufq;ad quatuor uel quia;
di:quòdpartéstridiántis,qu;inttfil** i$fhis ibundant caufìigiturhorum e$$%.
zqüentur.Eftautem Carthagodium; ibrt:is montes fint altiflimi,coguntnübes, atqucj;3 accidit
|
cuioueifis Borcampirtxiiii. Ciputuia' k; isutttuerô cùm obìs,utquifolüs diffiP*:'j.
tumadmctidiempit iilitutoaig* i**stimo(lenfùm eft)ficcitatem affert. Sterilitatis
1 xyi longitudoäutcmcmnon ĘetmJi mas **iintmarię
utut §άplanities $oli 9PĘ
2-iki-.-…,.-, 1
deiibiturietimmurmu&iffici $i fignapoiie
- -
,ucntiú
fub totidi a;t,$**
- - -

rapartefolumeli,quz çj j'um nti,tegatur

á íeptentrione ideo fitmagna
tunc aeftas
ex partc: 1t3
xxxvi i.In camontes fùnt &?i;gij satii, ofitis neceííatium ä. Si igit pluat in mom^
lidißimaeft,& montiumpati gusting*] Š *reliquumeft, à uehemenöffimö aeftu diffipa
ubinuifint. Quiinmonibusfigiis iiiº* 1$yl;nitiecolligipoterunt nebulae, ob decliucm
colx appcllanti: quiinplantis & Tyi-j
- -
- ***.
$ aquarum, quifit ob montium ipforura sl
i
íiort;iicmaclalingu fungi; Ę £? $t. §. Cardiios Ę in ficca regione» quòd ficci
haudignari,omne
s-- ìininitio affirari-
$it: “Iū*$itum.Di
i,\riri;:r^**
hyemêminchoatAprili menfe, 0ctobrirtiif
mtnf.N ultra æq uino&ijcircº
es uerò augeriiul
“Nouembri, ratio £hxtae äîmônftrat: paru'
2
ni,utapudnos,rfiiiem Aprili, hycmcm 0tt ;;! *°niam maxima diesÂb tropicis,ad horasx 1 1!*
-

|\
&hicis mótisojspluuiis magnis T. jjuga Tumbe, autem,né x 1 1.quidi$% Ä i
Puluis affergiturhyeme, aeflateautem?■**j j£mefemper zquales uideri? In ÈÉus uer
dcanturieílae aquisgraucs,&qu* folis j Éç it diuerfàratione, dum Soleitin Borealibus
pediuntionis in montibus£a**1£$icipati exponantur. Aquæ uerè t$% eiicta
plana dehtrros quidamfolüm Etcumhicas $Platìmontés minus funtfiigidi,& cauí''' qui
pafercnafùnt.Cumq; in montibus pluit, ?l* Ἀμημάios colligunt: illi, quoniam ,cáeôtunt.
*I, \
habetatim obijiniticifoliimagi;*? $uinoâijcirculus §. eft, cùm humidum opor
0 - - - - - - -

quis fontiüirriguaeit,reliquitotum ficii; •* T ***filiû hic auté fuperflat planitieimòntibus hi£°,

jani:Hiijiici cuifoliisnulloç* *gentię §ä Äöo multa,ut "''''
ábundantfoliiminaliquibus partibusmuf* $simiiïëïí Ö€,ae,pauco£'*'.
ncra,inquibufdäfolümarenaeìicbardio*'
mcn** $um
*ïî*$úíúçex
q; rati°°° congo **£
ubiqueiiicaregionenoâibusfemefa£#i.] *j?
Noi√patct,dicinog*£ **siiopiaeì Congo regnum , „„; „omines co°î.
t Aethiop*** -

giores.ventusauiicrfolus itinplaniti*!'''*' Â quan do cibi fugg$£ferri**

Jcz; íííííííjçïiudk* si*A\uando
adhoc altu efuri
efuriunt,fe udo Pro ; a C 1
-
ve•. • _ ■ •• . • - - óla:&f*
uioJi
- (ιμ : quae coniu -

.
.
;io fterilis & omnium inops, hominestamen exo'i
xx. annum, ut hæc inopia aut faciat longæuos***
impediat.Sunt etiam ob eandé cau(àm quali nudiss.
quis,ac iumentis etiam ferme, ideoq;honoriscas;
int honiines fuper corio inter duo ligna confuto^.s.
plices ualde ac rudes,nihilominus perfidiac men ss.
»c enim natura,illud ncceflitate quâdam:nam ciim *s.
veant quod agant, rudes funt, & ideo etiamfimss;i,
conuerfàtionc cnim & contraétatione ac perç,
nibus fiunt folertes, quæ omnia ceflànt ob regio-ss.
iam. Contraria ratione, Ormus emporium fi$
iæ , cùm omnibus abundet, ob concuifum gen.ss.,
tibi nihil nafcatur, mortales habet folertffimos:ss.
niam conuenæ, fi mundus effetantulus,Ormus e£ss.
gemma. Infula in finu Perfico, omnium (ut reft- |
Etium orbis terræ calidiflima, adeò ut Aethiopi**s;
us comparatione,temperata uideri poflint.Caufâ,
niarn píæter propinquitatem æquino&tj circuli, s…
o diftct partibus folum xx v 1 1. uel circa, licct ca-s
» fit, quia tamen montibus falis acutifiìmi abun-ss.J
phur;s fodinis, mötes habet calcis initar exultos, .
terræ motibus agitatur. Montcs {alis füccrcfcit, s.
et admodum carnes. Sagdanam olim uocatam ç.
in qua Miltus crat. ss.
»a quoq; portu indiæ Orienta{is, iuxta Calecutii; s.
o Gaorifìuminis in Malacha, m D c c c.mil. pafí
rientem fc, me rectà fcmpcritur:eft autem Mala- •
rca Cherfonefo, regnuin Rcgi Lufitaùiae fùbdi- •
t & G oa. Ex Malacha ad §; , China cxhac …
ifuias Caytoni, inde ad Chincheum Chinæ por
tio ad Giapan infulam, in qua Francifcus Xantcs ,
s rcfcrt ciie Pluta regna, & opuicnta. Et iniito s.
alauar, qua!i paius orizæ, foun ob id fœcunda.
;;ratia regio, montibus adcò pulchris, ut tape
cti uidcantur,atquc in his animaiia fpecierum di
scd quomodo brafiliam in co itinere uiderint,
m intelligcic, cum ad Antarcticum pofita fit.Vt
:x Goa in Giapan,fex menfium itinere maritimo
int,rcgno Pegu, quod inter Chinam & Calccu
:m cit, circumdato.
icrò nirum cit, maximè in hac narratione, ct
- Cuzcum
 s 34 LIB. I. CAP. IIIV * L 1 B. 1. C A p. 1 I 1 I
cnimrcgoficiiis&omniumino; $igi mobiliffimamPcruurbem, fùbtor
dunt Ixxx. annum, uthximojiiiit; „nQnfòlùmniuibusfcatere, magni
autnonimpcdiat $unt:tumojani; Fi:kdcúmnonplus xvii, partibu$us
gicntcquis,aciumcntis siiimfimt,** ā:quipoájárculo, arbóres nullas
fìdcfcrihthoniin:s fi;crcoIoiitrii); ■kri,dcquainfcriusfermoncmhab
$unt fimpliccsuli:aciuits mijomm ; ut in noftris regionibus apud Heluet
diccs hóccnmnutUiaiiludn:iii:i* $uueròratióne apudRuthenos, qu
nihilhabcam: quodaglt,fi'ciunt,&!'*
piiccs:i contifîcenim & contui*£ ,pcrfxpc,ut anno fàlutis »
| i | grinationibus fiuntfolcrtes, quxommu«i* inaioicmriatuiffefegetes, ua;
»|0rmw iy%l. uis Inopiam, ContiufuiitiQne, OTuscT;ę ętitos, omnes fermeocùlis laefos:
]jai. Tcs Afir,cumomniu;iui$$£ *inzquiiasjiictum:ibiau
tum,licctiinihiinilatur,notiti<* $i$iicsacfiui,tumilongitudo
st nO|

1 M. ia(iin:cnimconucn.,fimuiidus&lt;im-*1*tutint,
; ' £t illiusgcmma. ij£. £%us:& qusRuthenis ab Or
y. i funt}piùsmorbis tcrraiiiii**'?**is fruit:eftamén morbus pcf
. ii... -

i| Ea iussumptiosissi *■ $$it&inteftina dolitant. Cæter

1
i,
et, quoniEpistcrgopygii
ciimáb codiktpiitjusfölümxx*£**'; tt$tinita,ubiVoloiimeiaurbs elt
*s*uno tritici modio, xx. & a
- • •.•• ~ -,
lida regio fit, quâ
; umenmontibusfiisitiº1*
dut,& ìphurifodinis,mô:cs habctciias== j*Caufà eftbitum& calefaciens
-

tim
I.
i. ideo ctiiicitae motùs agatur, Moni$ μj$£ $cum magna fint, lente fiuu
ÉÉ ** omnes coacoquuntur à S
! & fìlicet admodum ciiici. Sigiinu"°' iî**autem Um conco &tæ, pingues:
| exiftimo,inquaMilius crat, . ,. ira(i $int $*omnes pinguesfuiit,ac
Ex Coagio,poftulndi£0iint* ttmj*®luntNilus,I(&t, Padus,ac
olim olfio Gaorifiuminisin Maiidia, *P; C C.f
ucrfùs Oricntcm ftimercää fcmpcritur:cú;pA* § Ë$t; Tigris, ftcrii
•*

diuinAicadictionello, regniù$!*£? .É;inter etiam infàlubres, clari

λε;
Occam & Tamaim
tum,ucut& Coa Ex MahchiadChori* £. j$but granumtriticiduashat
iafiiy%'4. uibeaduIülas Cantoni, indead Chinchcum ¢j*
$
L. {\thsccquifacilè tranfire po
tum,cx quoad Giaganiifiiam, in9" igi? $$a; undant etiam uenatu, pifca
monachis rcfcrtefiepuiaicgia,&9%? £t$u$ti& epones !
itincte Maiiur, quafipaius ofii* loium çr
5. $itamen equino fimio,ueli
Br£. Eltctiam fraliarigojinontibus adco pulę â. í;*8** *\uDera...:
É; idem remouetur c.
tis conjcctiiiidcantur,atquein his animus Ę.
ŠMofcouia
Š 3; leue commodum fiuminafrigor
ucitatum, scd quoniodo brafiliam in coi√ ex his fe
nonpoiiùmintclligcic,cum adAntarcticum?0'*'**
cunj; fit,cx Goa fèx mcnfiumitiacis sæ
in Giapan,quodintcrciº
"ut É regionis,utuntur: atq; l
periíiciunt ignofcg, & Cust^ É'"$£tiam ultraChama Hur
- $uaurbs,ubiob perp.
tumpolitum cit,circumdato. . , .
Qjoductò mirum cii, aiuims in hac pstrione* §Â§ , calopodiis quib.
Cui{it ; **giuii†, quibu
 L I B. I. C A P. I I I I. -

uper glaciem,ac tutius,quia non premunt,ob m, ,

tatem. Et canes etiam feruntur plauftra uehercJ
gni fint, & tale genus uehendi fàcillimum: quo …
periri à çüíôùíáí Germanis in urbe nofbra ui.
n ubi fitus regionis, naturaloci, cœli ratio, & a*J.
:ntorum, conueniunt, locus fit frigidiffimus, çs
nus,uelut ultra Petzoram ÉÉ abef& ab aJ
j circulo partibus Lxv i.ac etiam plus ex Orientij *
montes funt altiffimi, quicum præteriduentis fin %
, omnino aridi funt. Exiftimant Ripheos quidam $
{yperboreos.Vltra hos regionem effe dicünt Enj*
nt: nafciq; hierofalcones ibi, & in montibus ctians;
: fabclle§ nigro colore. Simeonem etiam Chutb's
tem,afcendendo cùm x v 1 r.dies protriuiffet, n*s
m potuiffet peruenire, incommodis pluribus coa*
tredi. Ex frigore cnim non exigua fequuntur deti*
an equo cüidam per Mofcouiâm itefagéti,tcftcis*
crifla computruit:cumq; cffet morituru§(eratauti*.
ne) abfciderunt criftam, necfolùm conualuit, fet*
cantauit. Frigore enim non folùm parsilla cópu-`
fed fubieóta haud exhalabat: praecifà igitur párt*
euanuerunt prauihalitus, qui colle&ièrant? fen-*
oluptatis genus,quod fcalpendo fcabiofi, ideoέ*
.Et tamen cum his frigoribus, Nortuegiæ montes *
abfumptifunt incendio. çs
hos orhnes funt feri Ioppae feu Lapones, quifub*
olftitio diem perpetuamx l.circuitùum Solis,ho-S*
ferme millc habent. Sed fingulis xx 1 1 1 1. horisS ;
Solis per tres horas fub crafîâ nubclaritat, quam-*
dorfion auferatur: hæcás nox eft eorum. Feridi-'
r,quoniam nudi ambula5ant, nec confortio alio-*
minum utebantur, nec fupelle&ilem habcbant,&
ruda edcbant:nunc commercio manfùefaéti,uafì
;oquunt carncs,Chriftum multi adorant. Sagittam
ens adeò peritacft,ut feras inter nares percútiant,
deturpetur.
,gcthæ uerò,& ipfi ultra Mofcouiam funt,(cd non
Lapones ad Septentrionem pofiti: habitant cum
in eodem cubili, ubi ignis in medio lucet: uomere
:untur, idq; apud eos quafi fàcrum c(t. Proceres
è cornibus urorum bibunt. ldola colunt: & 5.
1n Li
 LIB. 1. C A P. II 1 I. 37 T ir
cra$ *ihtaniaappellantur Giuoites.Cumά; magnifint cor
Mt,pefspc tamen pumiliones generant, quoniam in
-

m;;;* tiííimidiorehabitant,ideoq;lefita,& quæ pinumhaud

seno** tit,unde quandoque caloradeòretunditur, ut defe&a
i
iiifi,ftatutaminuatur. Tartariautem ftaturamediocri, rartari.
4*guitojuultu, oculis obliquis & cauis, horridabar
hfinibus cæterisrafis: nobiliorestamen , capillos nu
1tuxgudentô;utnigrifint,crifpi,acufque ad aures cin
ttjintclongiorescffc patiütiir.Corpore robuflo,ani |
*%ftilibidinidediti: czterum labori§inediaeq; patien
$mixuigiliirmm:ferunt enimimediam acuigifias ufque
$$itumidiem.Vbitamcnin cibos inciderint, adeò im
Ętinutilcsprorfùs euadant,faepeά; ob id folùm ab
kii,opprimuntur: adeò uerò for{idiui&tus,ut uacca
mmttftinatum $cibus in dcliciis habentes, auidè dcuo
* iEquorum carnibus deie&antur;tum laάe,exiitiman
;
£mitumhxcconferre adbonum corporis habitum, ac
$it.Capita quoque eornm, uelut edulium pretiofum
£stimedunt ánguinem quoque illorum bibunt,fiti
«imihocmodo fimul fàtisfacientës. Vtuntur autem c
*gltatis,quòdfamis, fitis, ac laborum fint patientio
*Anteosfamisaccorticibus arborum herbarumά; ra
$it,qus ipfiequinouerunt unguibus eruere è terra.
$mtmtnpiiui É, equi,licet robufti: mores autem De Arcani, •
£tialibidefcripfimus. termitatù lib.
Vita$uetiaminmariBaltheo,referunt promontorium*.cap.16.
*Toduoant SanâumNafum:naminformam nafi ex N-fus promö
$peNortpedein mare extenditur, & fub eo uorago, toriam.
$fgulis fexhorisacflumpatitur fiuitę ac refluit,tán
*tiimrefiuit aqua, inuöra ginem naues abfordet, ut
*$£fore non tutòtranfireliëëat. Cur homi
i
'*itur autem regiones etiam praeter latitudinis ra-
- - - - - -
»omnes,
&* amimalia, ;
i *:mipfe perfe aliqüidefficere: nam Hifpalis ab É; mom wode mo
;?, £jgftulò uerfùs boream xxxv 1 1 1. ferme parti ** do in revioni.'
-

tibetq; incolas albos: iuxta ßumen Platæ, ultra ae-

-

“noàjtiräulum totidcm partibus, incolæ funt colore

ÉÉÉ
%ftidtaftaneae : iuxta Caput bo- bmtibw fitù,
Ε - i

*£ti,quodorientaliuslicèt multo fithis, tamé íotidem

£tibus ab eodem zquino&tj circulo diftat uerfùs au
um,plané nigrifimthomines.Cumά; fub torrida in no-
|
}

* iegionibus gencraliter nigri fint, in occidcntalita

C 3 mςα.
 L I B. 1. C A P. IM M M. - -A..

Mexicani,atque aljeiufJem regionis accolae cas „

»ris funt,non áuteminigri:nifiin regione Quar- -J.
deantur ftirpe potius qùàm aëris nätura tales c.…
urfus ibinom fünt,neqüe crifpi,ncq; calui,&prx-sJ
eru regione,cùm tamen maxima fit:& tamen(ut ..
»bliquifunt ac cæci.Ea quoque regio cùm fimata…
det & margaritis, adamantes non fert, ncc clt-…,…
- - - • .- _ -• - -

ut rhinocerotes,quifub torrida oriétali iamdiu ,

egunt.In Canariis etiam,quæ Fortunatae fùntin-J.
ifies edunt carnes crudas,& multi eorumxx.cu•.…
uandoq; ctiam caprum integrumdeuorant: cùm $i
abia fœlix, fub eadem ferme altitudine, fcilicet …
tium (nam borealjores exiftimantur hae infülae,
»lemaeus dcfcripferit)homines habeat molles, miJ
iabitinentifsimos. Caufa ergo partim generalis j
iam Sol ad Capricornum maximie nunqicrrz ap-Jº Et
ans,calidiorem &iufto ficciorem facit regionem:
item,caufa coloris illius ferruginei. Rurfus cùm `I.
nae fpei, & flumen Platæ,ultra æquino&tj circu-,
qui in priore loco habitant, nigri euadunt: quiaj
rés cùm fint, & fubftantiæ tenuióris, denigrantur `*
autem terrei uelut lateres, in ferrugineum colo-jç
[eunt. Sunt autem humidiores & fiolliores, ob j
icntcm.Facit adhoc& cultus.Aphri enim nudiin …
: montes non habent,ubife conidant,ideo nigrio `
mt. Indi ueftes induunt, & montibus perfaepe fe s.
Hifpani uerò cùm culti fint homines,íàuantesfé ìs
íí & candidi in Hifpali funt. Quinetiam plu- J
cit fitus terrarum, & omnibus magis aquarumor j.
m cnim ex arido loco & à ineridie defiuxerint,lu- '
& eo magis metallica fübftantia imbutæ, qui fieri S.
non tingant homines?cùm omne metallum, ni- s.
lorem afferat,praeter purum aurum? ; $ -.
int etiam, mötem in Tenerifa,quæ una eft ex For
puem adcò cfferriin cœlum retüli, in imo uiren
íedio niuofum,in cacumine fumum emittere.Cau
nere oportet, quoniam non ob hunc folùm,fcd
multos eiufmodi,talia docemus.Nam nequc hoc
itingit,& quod eft $ , & quandoqucnon
odijgn eft,erit& alibi:pro fcopoproponitur.Sed
o idfiat,inucftigandum. Altißimius énim cùmfit
- & latior
 L 1 B. I. C A P. IIII.—=—
;::||: &forinmedioquimincacumine, exhalatio per fupe
o^:J* faftut,noninmcdium,quialateraà cétro plurimùm
humor âutem de-.
fráti:i {•itin:,ncq;pcrforatus citcain parte: |
l
j&? kn$tadicemuirentemfacit.
-

gtim: ijiiufttumautemMagalianum, uideriniues coeruleas Niuescer.l. li.

£* uerum fit,
fmmtfiintenim montés altißimi: quod an
,|sitmeritò dubitarent: namratione carerc non uidctur:
$timcnfiita eííét,uerifimilealis uando contigiße in no
'
i

fiiitgonibus. Magnaigitur É eft, cùm nun

I.1
$imiotauditumfit. ltajuehaud uerifimile uidetur:ni-
fto:modo fiat: congelatanix uaporeimbuitur atro, fed
:1®mnimtcalidusfit.Quomodo äutem alta nix pofsitua
*imbui,dificile eft conie&ura affequi. Exiftimandum -

£t ttt,folamfuperficiem ficaffici: nam& in noftris re

$ibi quandoquc crocea, aut rubra confpicitur: rube- l;

stimuetuftate,utetiam Arifloteies docct.antiquior 1

50ubituaferit, corrulea fiet, non folùm ob uetuftitem • 'I
*m£dquòdad glacici naturam accedat, & profpeStus '.
$ignio,quemädmodum &in aëre,cacruicum often- μ
*iiifyonumautem gens,de ā paulò antè diximus,ad Lappj. |
Šos kptemtrionës extenditur: nam eorum ecclefia i

*iAndttídiílat (ut referunt) ab aequinoëtij partibus • ;

. ------ igitur
$titiiii. Solùm -s partibus fex, ultra arquinoétij
- • 1- • _*. 1•
- - -

çùmptofpicere pöfiunt. Vnde illis dies a:ftiuus ma

$i$tinque menfibüs,& nox hyemalis tantundem. Exten -

}*tíueadpolum;itainténebris habitant.Gens me
| $itoipore,fagittandi peritifsima. Ringiferis utun- Riigiferi. ]
$:ttuorum geiius eft, üt aliàs diximus, coloris fimilis
$imhoiisxt i.paffuum miiiia c l. perficiunt, uehicu- ]
-
t::ntes:comtiahumiiiora quàm ceruis, & quadam
$u: obduâa: tibiarum articuli dum ambuiant ita
itpun:, ut nuces collidi cxiftimes. Ecclefiaiiia,Vpfâ- 1,"
| suspicopo fubie&a eft. Ex aucupio,uenatione, & pi
Šunicum nequefiuges,a:c uina proucniant. Pa- ,
“ntfimifiigoris,etiam nüdi,cùm tamen pcftibus, qua- !
immisimafiis eft copia, muniantur. In tabernaculis li
£t hibitant, cùm dómibus careant. Ab oppoâta parte
ibλntatàico polo,eftBrafilia, ipfâ culta hóminibus di
* tummorüm,& uariis, (ed fetis. In medio Indi,aut
$tiopcs,qui fùb æquinoâijcirculo,& citrä uitráque to
diiiiitoitidazoria.Tcrräm hanc omnem unus Ocea-.
C 4 nuS
meat,ab extrema Lappia ad Brafiliam,&à G*; *• v

llliæ partem Neuflriam lambens, terras ipfasab -

fe in Orientem circumambit.
Six;
go terra fyderum uinon exhalat quod tenue eft,
imiuxta mare, ob fàlis abundantiam (id autem *
t in frigidioribus regionibus) bitumen abundat, …
slandia,& Britannia,& G allia.Vnde aduenae,odo …
|ias,aút
perpetuum eiusmoueantur,
alia caufà rcipercipiunt,ubiucl
præfertimSoldcco-j
cornum, i …
teiaquashabent prauas, & fohtes: nifi è monti
it, aut altius cffodiantur putei. Ingenia quoque,
•roniora& leuitatem,& corpora magisinfàlubria,
montes, meliora omnia:feá neceffè eft,locum ef
m.Ob id etiam fit,utin pluribus non adfintferpen
lum, quòd cùm aliquafido è fcopulis ÉÉ,
ransferente non propagantur. Frigore etiamin js
ss.
ad Arétum funt tranflatâ,intereunt.Sed caufâge- << *

cft,quòd in his bitumen abundet. Siigitur piiri-J *

indét,& ab odore & ab immodica ficcitateöffen- **.

` *• -.

& intereunt. Oftendimus enim aliis, ferpentcsj3.

cciores effe. Vbi igitur infulae è fcopulis gene- §
neceffe eft uetuftafé lapides exedi, àcueiitica- $.
uelutin Britannia: uidimus enim terram albam `
canam, ex lapidibus uetuftis faétam: hancuocant $
Quamobrcm primùm neceffe eft ut fertilis fit, *
ore maris qui uento dedu&tus eam excalefacit& ,
at: adeft enim falis natura,&in fale humidum pin '
n quia lapis putrefcens pinguem reddit terram.'
niiii humidum quod computruit, iam pingue eft:
m demonftratum eft. Et huic indicio eft, quòdin
artibus frigidioribus, lapides albos fpargunt in …
iibus loco ftercorationis fùnt. Inde fit, üt aquae \;
corrumpantür à gypfo, & fiantinfàlubres. Nam
veris, bullæ prægrandes fient,& quæ difficillimè'
ntur,& uafi gypfum adhaeret. Corrumpitur &:
.Et ab utroq;morbus peftilens fudorificuis nafci
io in libro Experimentorii diximus. Ex horum e
dú humido tenui plumbü album generatur.Plum
um,quia gypfum eft albú& frigidüm. Hominum
turâ & miores ob id afficiütur:atq; duriores funt,
crudeles atq; pertinaces,fimul &inftabiles.
Sunt
 LI b. I. C A P. I*1 I I. 4r

tant:minfùl* flcriles, aliae aridæ, aliæ lapideae , & Infùlarum ge•

Fraundz uerò,alizbituminofae, aliæ gypfea:.Ná nera quatùr.
iidis lods, paruz & abfque pluuia aridae , & quae in
I.
iot:locononconcoäz.Fœcundæ aut non admixto
gykz:ueladmixto,bituminofae. Quae igitur exia
hóloriautterra,talcsfunt:diûum eft autem deho
afsinibtis de Aeternitatis arcanis. Eft autem ca
Mauru,proterræ&lapidum qualitate. Britannia a- Tefta ardent.
:|kiminóúeft,utnon folùm Iapides ar'eant, fed&
wm,cmtficaderafa,ultraNouocaftrum ciuitatem in cu
sig&iuttur. Hacutuntur,utpro alendis ignibus, &
Fnitátumtcâoriis,tegularumloco. Adiuuant ad con
¢āsignesericrradices.Tremitctiam terraipfa Bri
iiitnonparumfùperequitantibus nobis, ut cùm ex A
sìntliftonemúeniremus. Caufàm effe animaduer
vaguâdauem* fùbellent: fed quòd terra illa nigra,
£fingisinanis effet. Ardet enim &ibi terra,& lapidú
$taturtumta copiainScotia eß, ut pretio uiliori uen-
]
.

**g*quimipudnos ligna foriö tcrraipfa,quòd

ú
imlubeataéris,fung ofa,i £;$; renidet,& ita treme- Ii
Ętut. £ftctiamaqùòfà,idcopius fumi cmittit quàm
* Lapidumuerò quidamadeò aquae expertes;utfiu. .. -1

*attmtQftenfüm citenim in libris prioribus, fumum Lapides ard;.

*inhumido aqueo. tes abfque fu
ii&iiatremòristerrae caufa,illius tenacitas:utmodò * 1

*iwnfiibfidat:modò, dù pódus minui incipit, redeat.

(rtium, turin aliquibus regionibus haec âutilla non
*iimtur,uelutinNeapolitano agro cicadæ, in Creta
*Certius cft,afinoiinualde frigidis regionibus nó Afini cur i,
Mi$tinumcùmanimalfit natura fiigidum, enerua
$$iti:cundumfit,atque exilc: præcipuè quòd homi frigidifiimm
ftjftmire cogitur. regionibu
Ceiebrum cnim maximè his in lo ni
Â¥% $. $ui Alaiionproucniunt,quiaalimentum defit: a- propagentur.|

„;**
*| *uminusualida:obidâ quibufcunque caufis uehem&

Ę
tia,trtinguitur.Quaedam,quoniam copia adcftini-
sniijiumfiogeneri, unde paulatim dcficiunt.
|
1
-

? μα*] agatsitis folùm locis proueniunt, ut thinoccrotes,

Ίμ*] i*sj&multaaliâ Etrurfùs quædã, quia non I.

2,4 | $umitáaui etiamdeplantis: atquchocmaximeinin

**adit.Dcmumpauça funt, quæ naturæ proprictate
“iocinatuiapugìantc,nonadolefcunt.
j
!
$p; c ; Quantum
 L I B. I. C A P. " II I 1 JF
im uerò in hominibus agrinatura aclotipoßit, J
raeter caetcra apparet obfèruantibus urbium £. *
juarumcunquéàream natura difcreuerit, feu £aJj*
****J*
monte, acüalle, feu accliuidefcenfu, fcucoli.]
m ciues minimé poflunt effc concordes, perpe
fifeditionibus agitur.Licet etiam fpcâare,quàm,
eadem urbe funt corporum & facierum effigies,
rbiq; ac ualetudo, föiùin pro urbis partium ra-`
ad cœli plagas afpeétu:ita& putcorum profun- `$t;
arcaruni fitüs,& àquarum aërisq; (alubritas,pro* *s
bis fitu, tamq; paruo fpatio,adeò magnamua* ***
ufcipiunt. , …,
uerò foli homines £? regionum uarietate di£$
agnam fufcipiunt,fed etiäm plantæ & animaliü*
us,atq; ctiam pifcium. Nam in mari rubro,tum … -

tacea omnia, in maximam molem crefcunt. Im *®,

ræ prælongas habent auriculas: in Cilicia uerò, `s*,
» & molli pilo, ut ouium inftar tondeantur. In $.
rietes cornibus carent. Boues quoque Syrix, ss.
n nodos fe&tunt, ut cameli.Suesjminimè obno- $i
im i&ibus,ob humidiabundantiam calorisά;ro- '$;
etiam fcorpionum in Scythia,tamen percuìi à §
us pereunt:& multo magis homines.Inuniuer. 3
: omnes multiformiores in Aphrica funt:ficutim.
tiores,& in Afia efíeraciores,ut inquit Arißote
tg in Aphrica uariae,in Afia efficaces, in Europa ss
: nmnus noxiae. -

ris Lappios extremi orbis homines dixerimus, s.

nen haiic appellationem fuifle generalem, cùm $
: borealiores fint Biarmij,quoíüm regio ufq;adç.
-

enditur.Quibus uerfus nos fucccdunt ab Oriem. $.

j:atq; hiadiacü album quiin fine eft Mofcouiae, si
ur uerfus Meridiem. Ab Occidente uerò fùnt
E regione lacus albi occidcntem uerfus eftTor
ndc Lappijuerè di&ti,atque in ultimo occiden
ncs.Quamobré hæ omnes prouinciae,ut perpe
niuibus ac glacie, no&tesçj;habent multorü dic
» inhabitabilibus à Ptolemiæo cenfentur. Exad
orea tamen fünt regiones infulis penè fimiles:
Setis cótingit.Cùm enim fub Borea aquæ abum
ucrò fit inæqualis, neceffariú eft ut ficquentes
fìnt riui,
 , , g. I. c A P. IIII. 43 —

fuii,&mare paßim ingrediatur terram: quamobrem

A:;o% eritaficaquis árcundarî, ftinfularum loco. Porrò qui a

n:am ? £;olo habitant, Sgiem august! habent propius parti

a;,&:
,:' íúimidia:proculüerò, Partibus cx* i i. & di l.
1 1
s, siivquiautemfub æquinoctij circulo,cum Sol propin-
.
|
ait: έΛ
.•
άrisefi,fùperftariâ annobis uertici e9rum $un lon Borealiorum,
m:t£? ;$ reditatpärtibus xxi 11 atqu; dimidia.In Mofcquis regionum v... ,
arcta? ieoiiibusBorealibus noxatque dies trimcflris fub folfti. rietate; etc^ pe
ii, A:iiuo nanque Maio,Iunio ac Iulio perpetua dies:No
ef:* Vtrbi,Dccembri,lanuario É nox:intermediis té iis miracula. ;
gra$$i
riusfingulisxxi 111. horis dies & ngx aduenit.Sed Fc '|.
ga? $umo,Mártio& Aprili primú exigua dies, nox maxima,
a:* ttficontrario miodorcsfe habet. Augufto uerò nox,
;■ É longißima, æquinoctiis dicbus qui in.
3:33 Vinofùntatq, Septembri, ubique nox ac dies cftx ii.ho
fa:* ATm Hyemi§autém tempore commodius itcr , tamctfi
a:* igismatusacnox obftent.No&tiquidem fuccurrit Luna,
ipfit, Â £i:ingulis menfibus ut feptem perpetuis diebus latet ua

„e$% alumnibus,itacum plena eftfepté perpetuis dicbus lu

res</ £tReliquis xv.diebus partim lucet,partim non,ut de So
ang3 $ít.Cùmque Lupalater,claritas fteilarum quae pcr
:js* ftuofigct,& lumen äniuibus repercufsum auxilio funt.
33* iturcomagis quòd Sol non muitum fub finitore depri
stut,proptétiiliüs adæquinoëtij circuli fitus fimilitudiné:
qm ut omnia aduerfafiierint Sol,Luna,aftra, taedg ac fa
*fíumpinguedine óblits fuppetias ferunt.Nam hae nö
ktitttinguúntur,fed accendüútur.Ob id ergo eo tem
$it maximéartes exercent.Praecipuè uerò neruos ringife
Mimittenuit acplc&unt,hamis ferreis equorum fiij; te
$uoiibusueltes texút,è ftupa funes, cum nec lini nec cina
%pafit.ltaq;aeftas illo§ magis fàtiat quàm hyems,n6
maloris magnitudine&lucis gerpetuitate, fed quòd
qittsmaximi&inultihomincs infeiêt.Proptcr cwiii, per
È talorémultiplicátur:necucfperfiiiones, qui illosio
mtdtuorare,cumjnox nunquãæitate fit,poffuht eos abfù
£t:obidf;uithoc malum,inaxime in Mofcouig finibus.
$últitudiiie auté poliLxxxv 1. partiú frigus intolerabi
i:&fipramodif;uit.Sedintcr mötes uelut Sulla & Scars
TiintcrNouergiá&Suetiá pofiti(unt,etiam media gftate
fuimumfiiguíeft.Et ut tutò iter psrilla loca dirigi pof
fi,fintcnimáltißimi,tum etiaminaliorüucrticibus ftatuc
lapidcae '
 44 L I B. I. C A P. V. '.
lapideæ ac ueluti columnae uiam quafioftendentesfunt &sus.
fpofitae.Caeterum hyemis frigus tantumabeftut Ę $

iter,ut etiam iuuet.Nam glaäie acniue denfata&politati

iferi commodius pondera quatuor equorum uehunt. I£.
É; trahuntur aut ambulant. $ finirautg*e.
cies durata aut arbor decidua iter præpedierit , fecuribus …
res agitur.Aeftate uerò omnia impedita atqueinfida fùnt.
Ibi primum menfis Maijmedio fröndes pút,&#3j
res germinant:ut omnia ferius quàm apüd nos proueniá.
quaedam etiam nunquam. ** *
Sub polo autem dies una& nox,annum cum compleít …
locis intermediis etiam media ratio dierum acno&ium cl T
obferuanda.Qui eas regiones habitant,fagittandifintp*'ilt
ritifsimi:nec minus uiris ualent mulieres.Cçterû,gensfim.'
plicißima,&
& in fœminasdoli quafi expers.Viritamen
imperium habent. praedamidiuidit -as,
,
››
* T E R R A E M I R A 'C V L A,
c A p v T v.
Terræ »nofg*
ifferentia ab
feélu.
IĘ - -

terræ miracula eft motus eius,de quo aliàs diâum.

- a

eft.Quatuor eius diffetentiæ,ab affe&u. Chafmatichus, *

- -
-

';

cùm perfoditur terra, atque dehifcit: fucceditque lacus, …

aut fpecus.Brafmatichus, cùm attollitur: fic fiunt montes,
& in mari infulæ nafcuntur.Climatichus,cùm euertuntur®-]
dificia:ex hoc genere maximus,Traianitépore, cùm euef- j
fâ eft ciuitas:&ipfe,ut ferunt,miraculo ferüatus.Micemati- *
| chus,cùm dum fit fonus maximus, exauditur. Atq; cuilibet
i
rerrae motw4
ex prioribus commifcetur hic. Maximum fuiffein totope
axim**.
nè orbe temporibus Valentiniani Valentisque Imperato •
rum.In quo illud infignc fuit,ut dificétis aquis, patérét ab
dita maris:& quæ nunquam antea Solem üiderant, ualles,
montésque , tunc illuftrarentur. Eodem impetu translatae
naues,etiam fuper te&ta Alexandriae.Vnam üiditiam uetu
ftate corruptam duobus miliibus paffuum iuxta Methoné,
Ammianus Marcellinus.Omitto eu^rfiones urbium& op
pidorum,De caufis autem horum,di&um eft.
In Nicaragua,prouincia Indiæ occidentalis, iuxtamare
seu, mi.£; occidentale,inter Dariené,qui eft ifthmus nouae Hifpaniae,
& Mexicum,fpecus eft Maßia, quod neque cinerem,neq;
lapides eruétât,fed folùm fumum & flammam, exiftimant
metallum effe quod ferueat:itaque cum cx l.brachiis,ideft
pedibus c lxxxv 1 1 ferme demififfent (èruumin cifta,fta
tum
 ,,, . c A p. v I. -AT-—
tribiproximus „.endiofùit,colliquatifunt cathenę an-
åäuerò magis mirum et, cum nullæ ibi
] -

p.
fiinferiores.Qu
££ - - - -

tamen gigni affirmant:quamob-

-
-
1.
.
-

:; u m: 1; £jutum haiiium exhalareßêáúm oportet.In Quahu-

miamautem,eu'dcm occidéntalis Intiæ regionc, iith-
i.
!

Σύeliore gignireferunt fiilphur 3® Piigufa,tit abf- sulphur p.

¢purgatione pyrio pulueri fiiificiat,ibidem & liquor bi- rum natiuum,
āgeneré,oleiialtar fiuit,quod optims ardet. Sunt.
&iimoiicsuariis coloribus,adcò ut ex corum terra,tin- M;., color
ánuriafiat.Caufàm alibiretulimus. Sed in torrida, ob u. ra ,
ítitatemmateriae meliustingitur moles. |
AQVA E N A T y R A ET G E N E R A, A C i
M o T w S. c A P. Y I. .

Wmlndus Gangésque ac Nilus, tum Niger Mata- !

gonus & Daöaidàfàn&ae Marthæ, & jucm uo- Flumi
\-Jant Vrapariam,omnes maximiorbis amnes, qui- fî #; cur p
í
iique non fùpèrior,fed proximus fit [iter,fub torrida zo- rides,
i4ù to)

hoiunturatqueincrementum accipiant: meritò dubitari h4 maxima, !

.

*i;undefiät,utficcifsima regio ac calidifsima, contra

£nituraelemento,&quod citra omnem controucrfiam
igiiïimumfit Ę; Videtur au-
tmtauáeffemanifeftior:
4 fiquidem caior Solis attrahens
,
ifotem copiofum,ut alibi diétü efi;unde etiam fiunt plu
striduae flanities quoque maior, plura congregat Hu
iuyndein Europa, ob frequentiam montiüm, finguli i
ijdeuoluunturifi mare. Suht tamen praeter iitrum `alij
simapudVrfam maximi,uelut Volga (Rha Ptolemæus Volgaflume|
* inquem Occaingreditur : nam cum xxv. oftiis in 3
*££ndit,cùm ajreferant lxx. Boritthenes quoq;
iinpontum ingreditur, formam lacus refert,non tàmei, Bortfihenes
*/*.
fiofindi:ut fitu$ potius quàm fluuijrnagnitudo, tam im
meníelatitudinis caufà fit.Et quod maius eft,referunt non
$tmontibus, ut caeteri, fedififyluis, non procul à palude
Hotoum,iuxtauiliam Dnycpersko.Cùm etiam aliùs mul
tomaior fimiliter oriatur iuxta monaflerium beatæ Trini
tatis:0buium uerò fiumé,referunt lx.millia pafluum lati
tudinis habere,quod fábulofum exiftitno : nifi ut di&ú eft,
ôsilius extcnfióne, ubi lacus formam rcfert, intelligatur:
hâcnimfiiininaadeò extédiin borealibus regionibus pof
fint,utmultalibus,quòdinæqualis fit terrâ & me;
a nna
 46 LIB. II. C A Iu

fà magis.In uniuerfum igitur, in calidis regionibus,fim-z;

tes adiint ac ualles, maiór eft copia aquarüm:ubiueròpsas;
na fit regio, maior eft aquarum copiâin borealibus:n:s ,
diæ, minora habent flumina: quoniam in temperatis.--;
| gionibus, omnia funt mediocrià. Extremæ uerò ad cst:...
I mam declinant, torrida utrinque ad abundantiam: ittui
- - - -

I.
[Lacus album. nuriam boreales, & quæ fub aiio polo, aquof* funt,*s.
uerò, ut lacus aibus, quem Rutheni uocant Bicloyc£. -.

non longior aut latiot lx. millia paffuum, c c c ix.4s

uios excipere dicatur. Vrbs ibi eiufdem nominis Prot.
inexpugnabilis, cùm in paludibus fitafit;neque ad cam
liceat, nifi pcr paludes ac flumina: ubi glacies beneficijl.
cohabetur, pontium uicem gerens multis in locis. S*
pontes funthccefiarj,defcrtiregio,fumniumfiigusgt*.
per tranquillifsimam pacem eam urbem adirc licet.Mag.
tudo ergo fluminum,ex fitu maxime pendet:aquarum m .
titudo,ex montium magnitudine, ucl fi exprimitur,utfi ,
. loco di&um e!t.
3 Mirum uerò uidetur,quòdex Bofphoro Thracio, aqu.
in mare mediterraneum infiuant,täquam ex fluuio,ut iio]
1 uideatur hoc noftrum mare ex oceano nafci: nam nonrt
! fluunt, quoniam altior cft iocus iile. Vcrüm hoc contin …
git, quoniam hoc noftrum rcfiuit &abforbcturinillud in
fuit íanais, fcilicet in Meotidem paludens.Occanus ucrt
emittit contingerc
hæcita undc oppofita pars cxinanitur: atqui
& abforbct,poflunt,&fecus:quandoquidcm ctiamf* ζ

flumina in æftu maris recurrant. Aquarum autem genera.

!
-
multa funt, calidæ, frigidæ, dulccs, falfae, fulphu;éz,ic- °
/ υ€S, graues,claræ , turbidæ , odoratæ, fœtidæ, odoréque s
$n. „„,.„ carcntc§ ; pifcium feraces, fieriles : de quibus fuo loco di- … -

- cemus. Nunc mira ortus gencra profequamur. In Maiz

w* in maris
infulae altifsimo fcopulo, fcaturit fons aquæ duicis,cúmfco
»pulo.
pulus in radige uix $uo milia paßuum in ambituhabcat
ipfà uerò infula paulò plus à Scotia diitct. Quinimò iux
ta Edimburgumiab Oriente, cùm ncquc locuSillc diftaret
à mari duo5us millibus pafüü,exoritür fonticulus, de quo
ego bibere folebam.lbi non gcnerabatur, nuiium enim an
rfüm,feduclaliò dcriuabatuf, ucl ex marina percolata or
1 lapideum tum habuit. .

7**r*
k. ram•1utinlittore
Saluerò cogitur in quibufdam
marisiuxta Tumbez,locis etiam in lapides,au
Prouinciam,torridæ uc
ftralis.
 l 1 o. 1. C A P.TVI. Π47" i
i • • -• . - -

£r ftafis.Cùmenimualdetcrreum fuerit ac pingue, aqua re

: fiât fcnfim,utlapidesâ calore aëris, cogitùr.Et qüamuis
:* £juafipefucniat,manet:quoniam iam nimis ficcatum cft.
::£;&a* itaquiiiiialcns, ficcat ob fálfedinem. Id uero contingit
Iairi mumomloco, fedpafsim , ubi loca ficcantur penitus ab
$uautuliis diâumeft. Atque haecfalfis aquis eueniunt.
Vtilemminima, magnorum tamen ueäigalium & redi cur aua
iumcaufrelfefolent.TEt improbitas ufui &cdit. Alia au Aque
affo deterio
£mmon,uclut cùm deteriores uidentur aquae fieri Augu-;
bmtnft,ucl quoniam corpora hominum tunc funt im
$tio,audqiiatcrracaloie priuata eft.Indicio cft,quod
£kkiiturtünc quicquiu:iliter,ncque inferitur,& quòd -

?iilitantur,tamiherbarum,quám arborum. Cadunt c- 1

E. | iumimbres iam exhau(tis fontibus : imbrifcraauté aqua,

&% knputidacit: aelliuus quoque calor cùm occidat pifces,
| $imaquasconfùmat,corrumpit ctiam.Vis quoquc iyderis
73] (insiguas male afficit.
Ratio quoque motus aquarum, quae regulis manifeftis Aquarum mo
omprehenfà uidctur& exigui momenti, attamen & ma- tus ratio.
£u;dificultates continet?& fi cognita fit, maximi quæ
*l * Namcùm terræ aqua fertiles reddantur, & aquæ non
£fint,ducifolent per canalcs,qui e fluminibus eas hau
31 iVndcfiitires agitur.Cùm auté maxima fit, quilibet mi
::: £miserror multúia&turæ affert uni,alteri multü utilitatis.
:** ##brcratiointer cómoda Principis ac priuatorum uer
'. &3 Aut, -

j* Wtttróeam conftituamus,duo fupponere neceffe eft:al

- $n$uóiuxta foraminis amplitúdinem aqua defcrtur:
„¢* vsum, quòd iuxta impetum. Nam fi reliqua paria fint,
$tanguflumforamen etlente exit, paucior eft: con
:;| *u* petampliora ac patentiora loca maiorcquc impe
"Vitâtatio föraminis fiadbafim referatur, eaddem fe
:* $tproportionem,atque ideo fimplicifsima cft. Pona
2 I*sim quòd a B iuxta altitudincm A c e
$u$titii , ita ut A b fit imum: & lo
$ tper quem aqua tranfit , cmittat
$cin aquæ : dico quòd non mutato
*f * ó, pe, e F, æquales fint a s,
jod iuxta candem altitudinem pro- |_
$tit unciae fingulæ, ita quòd per ad a b TdTT
*dux , Pcfa E trcs, Fcr • i quatuor: & ita de alii,
quot
»t fuerint,nam feorfum per s p ex fùppofito,fiue. J
i:& per D E, & per E F, ubi adeffentlátera&altitu- …
ita eít A c:fed àqua quæ fiuit per A s, nec impedit,
.t cam quae fluit per B D:nec quc per a D, eamqua .
atque ita de aliis:conftatigitur,öuödutmultiplex, …
m proportionem habebit  F ad A e, feu AD, aut*
viam,eandem proportioné habebit aquafiuens,ß
ititudiné A F, uel a D, altitudiné auté Ac,aduncii.j
tus uero aquc fit,uel ob defcenfus magnitudinem,
protruditur:bifariam uerò protrudituí, uelobim *u.

im acquifitum, uel ob locianguftiam. Vnde uidesuit.

inariis uafis,per fiphunculosin medio&imo çqua.
ius impleri cirneas, quàmper eos quiin fuprema]
{itifunt. Videndüigitür eft,cur inuafis fic cöntin-`s
beris auté euripis contrariumuideatur: quo enim **
ior eft aqua,ut etiam in fluminibus,lentiüs fertur:
am iliud Poëtae: …
d fiiimen eft placidum,forfàn latet altiusunda, si
iuulis aquâ férri uidemus maiore impetu & cum *
magis quàm fontibus:acfontibus, qüám flumini-'
aruis,ut Abdua & Ticino, quàm magnis, ut lflro '*;
Confiderandúctiam cft,afi aluei nätura aliquid $i
uimentum,tabulatum,fabulum,lutum,lapides,la- $,
: an aqua in imo & medio acfüperiore páte æquã $<
ieatur. Haec omnia fitu digna & neceffària ad 3;
inftituendam. Itaq; haud dúbium eft, aquas qux îs,
as & fiphonesdeducütur,&impe k d <;
nuitate agi: quæ uerò per cana- *—-! <!;
s & locos patentes, folo impetu: § *§s.
uelocius femper fertur aquia per
; quàm per riuos,pariratione,pa
\& <!--
ss.
^

: auxiliis ac impe- 4,
cóftitutis.Sitenim
B, dccidat aut;m !
`SJ e
S.
››
r B c, ita mouebi- <;.
angulú c B D, in- - Ἀ;
Ἐ D produéta: f | • •;
e diuidãtur aqua p *
»né,cadé uelocita !) -

r,quare lógè uelocius quàm perinclinationé A 8, §

uäm per riuum.Scd dehocinferius.Hocníicfatis §
cQD,
 I*
! ,, 1 b. I. U A P.TVI.T
-
4» |
íj;*$ºlit: debet,aquiliberam moueri folüm iuxtaimpetú. I.
£a Hyetus 3Icmdiiplcx ex impulfu priore, quiuiolétus clt,
„1:1* *jj:obfcuicefit:&natuialis,qui ex angulo inclinatio
;j!,**
jyriº
iiiisiui$itigituraquaex a dedides,uciiturajac, dico
godmaximo impctupcruenict pcr A £ G c æqualem in- Motu *;;
,.,;// gioiicm: quia cnim fi dccidátin B, conftituitur in a:- pcr una ui
$. fiiio cx sic, non mouebitur, nifi ex impctu acqui- uelocißimu
fio,$tinconfiat breui defincte, quoniam non natura
£i:*
Ę lidi,& illius caufâ iam ccfiât: at per D E F G H , proxi
j.* *dimotuiper AB c, quám fitper A E c c: igitür mo
„ ied $ peio H tardiorclt, quàm pet a Eg c. igitur pcr
}o££* !j;c ºmnium cit uelociflimus,quoniam linea A c brc
sjs? siuciarum quæ fùnt ex A in c, quoniam fecta: ai
É Éutio gdemiConftat etiam, qüöduelociflimus mo
tr&* **ii, qui fit cx maiore altitudinejn æquali fpatio , aut
*iiialtitudine in minore fpatio. Et idéo aqüa quanto
*krioialoca dcfiuit,licet ininore flrepitu, ücioçius la
$it: & quæ uelocius labitur , maiore etiam copia exit
■ $inunditagros. Aqua etiam non fuperat loca altioraad
$int fui, filibérafiierit, nificüim ucl magno impetu
kiusfadlocum ipfum:tunc enim refiiituclô lapis , fcd
*n adcò cuidcntci: ucl cùm fùperficies fupremia fupe
$tit magines, tunc enim quod fupcrat , effundiíur.
£ju£tiimjuae per cœnum ÉÉÉ tardius fertur,
tùm ob inrjualitatcm,
tum ob pcrmixtioncm : & quae
„£| kaienim, quám per fàxa, uelocius : uelociffime autem
II Ftrtibulata&pauimenta: ideoq; talia conftrucrc folent,
! $ibcrius uti bcncficio publicó uolunt. Conftat etiam
?
,•
dicm fiphonem quarito breuior fuerit, plus efferre
* / £;nam cum effùfà fùerit, & filentius feratür, eft pof
% kiotis agri: hic enim cafus celer, aquam copiofiorem
$um liberam fecum trahit , & hoc quoniam eam quæ
sedit,haud impedit. Duo igitur praecipua adhuc fuper
$it, fcilicet quófiam pacto cäfus altior, aquæ É
#£tìmpoflitadiutiare : nam nifi adiuuaret, nihil pro
*k*adhäufiendam copiofioré aquam.Et ut doceainus,
£iajurpartes æqualiter moueantüt , dico quæ in fupcr
$:fùnt,& quæ in imo.Nam $ digit Frontinus,açjuas Aqua in u.
fiuiis altioribus ac uelocioribus deductas,maiore uiin- qùefcens q.
*uere, hauddubium cffe arbitror. Primùm igitur ftatua- rotunda im
*iu5,aquam quicfccntcm rotunditatem in fuperficic habc perficie.
rc fe
 L I B. I. C A p.
v altitudinem,uelutinurceis apparet, non iu
*rræ ambitum: quando uidem illa etiaminin
nibus non fentiatur, Éä iuxta altitudinemua
uas non impleatur, planam habet fuperficiem:
rtes in margine afcendere cogitur ut efHuant,
ediam: quæ eoufque non difHuit, donec altitu
a ratione modumi rorunditatis non excedat. `
- - - - 2*.

mouetur, tantum folùm retinet rotunditatis,

ititudinis feu longitudinis, in comparatione ad
mm.Si uerò lentè fiuat, mediam rationem obti- '
quietam & quae uelociffimè mouetur. Semper
tos & alia impedimenta
{oueri autem uelocius
mo quàm in fummo, ar
non eft, quòd baculus
tiatur uehementius agi
„ut in c quàm in B : nam
ib hypomochlio diftat,
iiter É uidetur. Im
$ adiuuare etiam in libe
trahendú eam quae fub- äs
hac conie&ura affequi
m, quòd aquæ quæ per …
cruntur, media linea ef- -

r lineam defcenfus & re- .

r aqua per canalem delata A B,deberet toto im

to e£ùndi per
llum haberet im
B p:quod uide
is quae à lateri
im, non ab ore,
ir : igitur iuxta
mediam, feretur
r partem B E,in s
gis remouebitur
iam A b,& ita ad f,infra uerò f re&à per æquidi
n. Aliud, quòd aqua quæ leniter fertur æqualis
rfaxa feratur:quæ autem cum impetu, fàlit, &in
èrtur:iuxta Virgilianum 1llud,
quçfàlientc fitim reftinguere riuo.
iaec oftcndunt, prioris impetu agifucccdentem
Po W
ZTET • _ • LI B. I. C A P, v I. y.

rnur®** Εiuftioiemiscedentis. Quamobrem dicendú

undoquitmiirr siqiiitcr moueri imum aquæ &fupremum in
alueis
■,,£inuit: *uibus quoniam dum effunditur e canali, etiana uiden- -

r, irri** £$£sxculteriemiEt etiam quia necelfe effet,ut al- -

άideę. i&imior appareret,quodtamcn non contingit,nifi

„non*fit* imittusinęqualis eit,uelfiante uento. Ob ά ergo
hm fttir:f
É fìbricarunt.Venti
*£picntcrcanales
-
cum pau mento
enimuel tabulato in £; ef ?
fi quandoque :

„inis,indomr £ eft,folcn:&
$int, prodeffe.
aliquos plùs Conftat
accipere, aliquosergò ubilongè
iminus £!;mi.1
uenti 7.xpojitu,
;;, m:iimt****
„ -^n*rt - - - v - tum differ
Tinc moi:-*!!*nis g,affert
***int. Plurimùm quoj; referre, an aqua à fatere tie gffi,m
ent? A; ■'::f:ore fùmatur.Sed
atur.Se rciminorauidentür,quando? ducëdus
- - 1
aquâ
çIUS fliit; tit Frontinus,Neruæ gtate,Romanos adeò ofci 4
3I- }Ę rationem:raàaffe,ut dimidio aberrarent. !
Ilus **m\o$tefert,
É Ęsius fiperfiiluliquae plerunq;pòmetallo
canaliligaeo:nam ob ma
E; Ę quia ut dixi) caríális haud claufiis cft,
•*? Ę Štamen aquae plerunq; tubis aut M.

É; is aquá efHuenté fpargit, aut totâ rect

-ïS j; iuifio,fedduâus aquae ob idigitur pri
4É }$; non autem canalibus famu
Š.
il* Š
sutii ä;Ê calix £;
ocandos quoq; collocetgt;utta
$ Lib.z. .
insngit; ne$ alterius inferior cali*,
iit, fperorpo
$tit;ì p. Agyrinitio; plus trahit,fuperior $it c.palium, !
tii, ά Ἐ Ę ab infériore rapitur. H*c ille. cu», ruuu4, 1,
*ig;; Å.Ę a,incile, caftellumi,lumenά; fint, lc,feptum, «
*¥ m, fialas effe ueluti fiphones rotundos; ijiulaqu
sí; Gyges uinatus ualis applicari folent ad
jod aqua H; Qgicquid auntc fpatj inanis intus eft,
iiii; t É; effiue:efolet,dicitur lumen; quod
Š ümlumen recipiatur.In fiftulis cali
*qú jí; Frontino: in quorundã fiftulis,
**utaiuario ? itifuerunt,hae fiftulæ, folutæ uocan
Š Ę aut coarâantur. Calixjgi
É Vlpianus:Riuus, eft lo- ij.ff.de extri
°**longitudinâ
btnej sii; §. lepreffus,quò aqua decurrat:cui no ord.a&fiom.
$timae Ę, É Autem locus eft ex quo defpici- derius.
|
**litisfirií H;$a;lcieautê ei locus dcpref
“si audi; Eex eo diâus,quòd incidatur: incidi
*}uel terra, unde primùm aqua ex flumine
2 agi
 IL I B. I. C A P.
epta funt quae adincile opponuntur, aquæ de
:llendae'ue ex flumine caüfa,fiue ealigneafunt,
,fiue ex alia qualibet materia,ad continendam
damq; aquam excogitata, Haecille adeò clarc
ne non indigeant. Caftella erant, quæ aquam –;
xcipiunt, ut poftea reddant. Senatufconfulto
t,utinquit Frontinus , ne aquam nifi ex caftcl- Ss
mitteretur,ne riuiaut fiflulae publicæ laceraren- $;
t enim impetu aquæ fácilè diffolui fiftulas,quz Ss.
(ut dixi) conftabant: quamobrem neceffefuit, ἐς
las in caftella aqua primùm deduceretur,& ex $s.
ros ufus diftribueretur.Ioannes Baptifta Alber
fepto fingulis centenis cubitis, aut caftellum,
interftruéndum, longitudine pedum triginta,
liginti, profunditate fùb riuo qüindecim, atque
tilitate $altera, ut aquae fynceriores profluant:
Ę & augeri & cohiberi: quocirca
aucibus fepti portum obiicit,& cribrum æneum
it fi quando aedificium collapfum fuerit, abf
imento aquae poffit reftaurari. Calix, modum
endae ex fluentis impetu, atque ex fiftulae qua
itu , uariabit. Quo enim erit aqua ex largo &
to excepta , íî erit uia du&a expeditiore,
γdum,quem fiftula ad libram atque in dire&um
eruabit. His uerbis declaratur, fiftulam è calice
imile ferme quod Frontinus inquit: In quibuf
:alices jÉÉÉ menfuræ fignati effent, ftatim
moduli fiftulae fubieétæ fuerünt:undc acciderat,
n per legitimum fpatium coërcita, fed perleues
xíreffa,facile laxiorem in proximo fiftülam im
oó; illud adhuc quoties fignatur calix, diligen
ndum eft, ut fiftülae quoque proximae fpatium,
tufconfulto comprehenfüm diximus, fignentur.
bula duodecim digitorum longitudine non mi
quòd aqua fic coërceatur:& $? longior, eo a- ;
ius impeditior rcdditur. Calix igitur uas eft,in **,
colligitur, ne uel defit, nec abündet, fi maius §
porteat.Caftellum uerò, munimétum eft, quod §
à continet,ut nihil extra ipfum promineat, prae- is
m. \s
amanimaduerfionc dignum cft,aquâ non fue- \
- rc, \&
 . „, , :;;-;—,—i
„*, ftnifihumiliorfit locus ad quem defluit: j$ hoc di
j:a, (timenin centenos pedes,fexquipedem conftituebant:
sira*! noftraztatefubtilioré ratione, fed ad Ę folüm
;.,;,,,;: oPPortuna,in fingula fpatia pedum v c. (olùm pollicem
.…] unum.Sedtunc ajia neq; fàlit,necfatis refigeraiur. Prg
L:| Fitreaalterum decentius,reliquum ÉÉÉ (ut di
jaa-| jnfiphonibus&tubulis omnis differentia fàtisfacit;quo
„et* fum litttlocum in quem influunt humiliorem defodere,
„itj* Ęgrilibus &riuis nonita. Frontinus fiphones acfiftu
An:* hi fiib terra commodius collocatitradidit , quòd neque
C.âat9* £t ncc gelu, nec cafibus adeò fubiacerent. Sed ut adin
ib [Tum feuertat,tria adhucfupereffe uidentur fcitu digna.
hmim, curaquæ à lateribus etiam ftantium paludum ef
'*perrimas,tabularum impetum fecum afferant.Secun
i:?* in quomodo aqua quæ effunditur decliuiore canali,fed
2$ ;* £; , copiofius effluere poffit, finonaliam fequentem
afft*; ttumtrahat. Tertium, quod omnibus difficilius eft , an
2, iiioraquatardius moueátur: nam fic effe uidetur, quòd
"?. ;| Omnia fiumina magna, lentius fluere uideantur. Primum
3] fineficile explicatür, cùm aqua quæ furfum eft, & à late
fi!: ' • •, , - w w

? fuspremat,ideoq; etiam abfque alio curfu impetum fà

άλε' $it&impellat. Velociter igitur aqua fertur per ¥;
$; * Vimina, iuxtaproportionem prementis aquæ, ad eam
Å: ÉÉÉysiT ex nodo,nodus oritur: nam ueri- '
? 3:i fimilenoneft, premi à tota aqua: neque enim proportio
;* £t;ßuui uidetur, cùm exuafe uinario tam partio nec
?. fleno,adeò celeriteruinum effundatur: ut fiiuxta propor
…:* ynemmultitudinis totius aquae id fieret, neceffe effefim
j.:* $imillum effe multo maiorem , ac penè infuperabilem.
j.^j £tiononätota aqua compreffio fiat, quæftio manet.
. £, £u;itaque aquam tqtam premi, & ut premitur pre
g!
;3; mcre, fed non adeò uehementer: quia dum premuntur
„;*i partes, & ipfe premunt : quamobrem pars illa quæ e
g!
ne 1 £t, itota premitur, fed à femotiore multo minus : ue
]
hcmcnter uerò à proxima, nec etiam æqualiter ab ae
| |ialiter diftantibus, fed ughementer ab eâ quæ in dire
μ-, άρ£tefiuentis, £; ad aduerfam ripam: parum uc
{* : ea quae eft à lateribus , & iuxta Huminis aut riui
!!,
;? ngitudinem Ê ab hac etiam æqualiter, fed ab
$$i£antecedit nullo modo : ab ea autcm,quae in fupe
„;* *loco cft,uehcmentius: ab ea ctiam, quæ in füpefio
{% d 3 rc Io
 L I B. I. , C A P. -

adhuc diucrfa ratione,fiquidé à proximiore plus,

- - - - - - r::-• -
iorc autcm minus.Qua: etiâ libero ex canaliefiun J
m à reliqua circumambiéte cócludatur, motiimq; Ji
tanquâ continuitatis caufam,trahit infequentem. ,
brc ncq; adeò uehementer ac fi per fiphoné aut fi
luceretur:neque adeò parum,acfihuiiìiiis cffet,ac …
icam)tenuis:quare ratio afcenfus,neq; cx toto ue
deduäa pcr fiitulas: ncc omnino falfä,ut in ea quæ `
:nuis cft, ncc ullam habct cftatu digná aititudiné. `
mediocriter trahit,& inæqualiter,ut dictü cft, cüm
nteriores plus trahant;exteriores,parum omnino, J
l,ut quæ in fuperficic funt. Semperauté meminille $*
:,axiómatis eiüs naturalis, res & affeétus naturales
dcclinare ex una in aliam;omniaq; quç natura pat;
, affectu etiam Ę ideo in eis quiàquâ
i rarò fynccrum. Vnde etiam tertij qugfiti explica
aret:aqua cnim uelut iuxta inclinationem caiidcm *
mouctur fub longiore diftantia, ita etiam fubPaii
:ione maioreq; aititudine:quoniam cnim (ut dicti
ino inclinatioiiem habct:ini fummo,dum fiuit, nul
)ta uerò æqualiter: igitur iuxta mcdiae incipationis ,
in tota aqüa mouebitur: atquc ita omnia fiumiiia,
iora,eo lenius fcruntur. -

uerò conftituatur alueus fluminis c D linea,adlibcl

: fupcrficies aquæ A B, æquidiftans (ut dixi) plaiio,
:im,& partim & u:hoc cnim iam dcclaratum cit,fo

alueo g a,impedimétum m,linea ad libellam £3*

iòdaqua quæ erit in fouea fupra G H,fpontc effluet,
:fcendit:qüae uerò infra eam íineam, folùm ab imfe
cedentis äquae educetur. Quæ autem infrak w ta!:
„uidiftantem lentius mouebitur,propter obicem,&
: fubfiliet:pòft uerò lentius mouebitür. Quamobré
manifelta eft, cur aquae humiles lentius profiuant
quam
— T LIB, I. C A P. 'v 1. . 55

re£*immediocrts, Quicquid enim eftinfra obices&inae

i39iiaiestatdefiuit.Âqüae igitur,quae eft inter x .& A a,
Βάτὰit;* *odiimspars camotietur quceftiuxta x l, tardißimè a pari
cum tfi:* ttiuitias,cüm zquidiftet D E: igitur cum tota fimul „£f fèr* .
„ rcticipai;*!*;$u:citi* 1, ufqueadAs, parum differt fuprema j,„i „,.„.,
;;;;um,iciin- E* inima:fedomniütardißimâ quginfra k i:tielocif-%i,quA. .

«nis rºga**$**fipiari:fcdiuxta illam niedia,quae iuxta A B. Ę,iara,

Åroi√{_'*go Ę motus aquæratio colligatur, fciendum juprema. ,
„£t cgiii-1#,qumindecliuiafertiir,moueri:& eò uelocius, quo
Έά*? fictit maior.Cùm uerò ad æquilibriü peruenerit,
strygi**a Ęguí
Atet;cnorcs}u- *uinieximpetupræcedentis pofteriorepat;
igtur ÉÉ fcit : quòd
siss&i* 1 ; g;humilioresinüeniat,eifunditur:fi non, eò dum
nominu$$i*
„e:;;i:o-* j£g; Ęonec iniuüfüiortus altitudine aequauerit:qu
coerceatur,regurgitat,& omnino flue
„amittitj$*** Atq;hoceftquodPliniu$dixit,aquam afcendere
Juntia, fact*+
„antiniiciº Š.
■
Priucipiumjfuiortus
vntineatuf æquauerit,
Differt ergo quâ modò mafg
fiitulis dcfcrtur, ab cá -

Tuonum tuº? i*$uibus:quòd quae fifülis'delata eft, tantum afcen

}immoi'* Š deíéderat: quae uerò canalibus ,nô , nifi cùm
uitam:** Š fuerint.Oftendâ auté figura ipfà difcri
Äúcau* 1 §; ait Asc, cuiushu- A/

_Ijä£ua£spdst
āminiscpi*. ji; conclufà eft: -
1
íius g+1j?£££;aga- C.
„indccu* 1$ “adet ad altitudiné z,
§; indequaque æ-
jtisli D Η κ. Aqua -
k
È acquirit amittit- €
ÉÉ Pro quantitate de $ f
Ęfueritys; • w •

$tttjneamq; candé rc&tam,quanto magis a prin

Égisterii, eo uelocius mouebitur.
Sit cnim a
ï*i¥per ai cos,fit , & libella,feuac,fcrmc &qui
35:im £IE $iäum eft:dico
nc 11d! «* 3°$uòd cùm cxfit du- 4,
n6H,!?? j*|'*{picid£ tripla,&
nem, Ę; $u tupla,quò m0

t*' Jgitiiiuädtior, quo f

*'j*
labitur, ***iaticię
inni,… aíTosia.,,., § aqua ex def.
id ergo cum deicen
, lcntu; je* nt, motus rémittitur: & cùm rurfus
P- - 4 dcfceu
 L I B. I. C A. P. V I.
corperit, augetur, fitq; uelocior: nifi quôd ab
mq; per montes labitur,ideò uelocius fértur.Et
e tendit, quia obicem inuenit, motus tardatur:
:di9 rurfus uelocifsima eft,& paulò pòft. Eadé J
:a finem altifsima,humillima iuxta ihitia. Ob id ç,

lùm ob aquarü inopiâ, fed etiá quia parú diftat

: à linea aluei,neceffariò funt humillimi. Cùm `s
margines fuperauerit, fta- a s
tur: hoc ergo iuxta flumi- -

: in Pado iuxta Ferrariam ac

margines ad libellâ effe de
mé terrae fitus humilior fit,
ua ad illâ fertur.Cùm etiá ad
enerit,quia locus ille humil
uiefcit: fed natura aeftum in
quae putrefcerent.Conftati- , '_ A ' **
tum duétus, non ex fiftularú • - s.
e c6fiftere,fed fi(ut di&ú'eft) proportio £. ss.
feruetur. Sit igitur os unciæ, cuius latitu **J
tudo auté A B:uelimus auté facere qua-
, & fit latitudo b d, altitudo eadé ut de-
Ssç -.

ft. Supponamus ergo f G duplá b c,&£ F

erit igitur E F G ex demonftratis ab Eucli
plaA B c,& æqualis A B D.Sit ergo rurfus -,

ú,cuius dimetiens H x, æquale A b c, aut

nfenfibilis differëtiæ, dupla uerò 1. M ipfi s.
qua quæ fertur Per H x, tincia ad ungué: ss.
humjlior H k ipfa A B,erit ex demöftratis §.
minor A p c: cumά;aqua qug ferturper Ss
rdius feratur, erit minor giat grunj;Ti $
itcr ferretur, gquareturillis:multo minor s.
per £ f a , cùm fit pro -&
iplo aqua : quare ad S.
mì qti adratas fùperfi- *
latitudiné bafis com- s.
icebit aquâ, nó fecun 1« <;
proportione medias: 1 * §
iutem rotundis nullo *
emptorisia&turafem st
uictum I. -

ambo cxtremahabca *
mus Š
 L I B. I. C A P. V I. yy

„;.$ siimystis aquæ, cùmadæquilibriú confliterit, medius

à] ditononmouetut,(ed quiécit;re&taauté maximus,ut
2] qmfttperpendiculú dclcéndit:füpra autem,nullus:fic au
Ęgismntcimpcllit labra,aut te&torium: quae uerò ad æquili
'£$i intonitutaeft,lìrì iinpcllit, ideòq; motu haud ca
*$umcnimotu cohibetur. Obiiciétforfan aliquis, I.
$odiaqua quae dcfcédit, trahit,exhaurietur canalis:q uae
istuminfiitulaadducipoteft. Ob id igitur ucltotius
midtius aquam decurrere neceffe eft, üel folum par
$$icitadiuidi fepararique ob defectum, quod cer
**utingit. Nam fidiütius fiitulae profluant , rlui exhau- Flumina ea
*ut:quiuerò aqua non deltituúntur, & fififtulas ha- aqua deftitu,
itautcanales, aut pcrpetuò in marc cffunduntur, aut tur quandoq;
itùsnon habent prömägnitudine, aut non perpctuas, & cur nó J*.
k iisquecanales : aut augentur incrementis rcpcntinis per. ..
folent: in mariau
%utum, quales ex niuibusprocedeteoccurrentis
-^ I ■ miiii, prodeft impedimentum aquae,
.,, .| *ritus: his de caufis, rarius fiuujnon cxhauriuiitur,
*)^| ginum omnes aliquando. }
1!!!
13*
Corrumpituraquafiaxime in puteis atque cifternis : & 41**1**
$inunquam,ut aliâs dixi, confùltò iuuat deftillatio & co do ememdetul
i*] | fio,ut docuimus:fcd fitotam ex purgare libcat,limum &
*' | *ufibducito,ut clarareddatúr: íde frequentihauftu
jg ºumcificito: nam euenis perpetuò confluit: immittito
' | *uitinputeumuas figulinum fàle aut aceto aut hydrar- I.
¢ l £$picium,& calce oleofubacta obturatum impone, í
»! | *iiius permitte. Sunt qui pifciculos imponant: qui fi ;
crint, purgant:fi móriantur, aquam corrumpunt. ' -

' | $itquiinuifis pürgari affirment,fi limbus quem aquam

">. %;amygdalâ coìficetur. Vcrius cft, corruptaiii tra
; , “imporis defecari,& denuò bonam reddi:quæ fi tranf Aqua cur qu
]
%tut,incorrupta efficitur. Nihilominus difficiie uidetur £fcens corrui
i £jusmotueainpofleferuari, fiab ignea quadam uinon patur. -

' %titut.Quætamien deftiliatione prouenit,feruatur,quia Aquae defull,

$tincfìgo cùm exhalauerit, corrumpctur. Próhi tæ cur non a. c¢
| i ¥gitur calorigneus corruptionem, quemadmodum in ripamtur |
■ tis, quia aétiónem aëris impedit.Quæ uerò mouet,fti. tarde.
£t tefiafe conferuat: nullüm enii egregie frigidum |
utrefcit,feu poteftate, feu a&tu tale fuerit: nüllum äutem
inidum,egregie frigidum effe poteft:frigidum enim,den
*&quò mouetur,recipcrc nó Poteftacris imprefsio
j Incrm.
 L I B. I. C A P. V i. ';

: ueròlentè mouetur,nec à paruo calorepatitur, '!

gno corrüpitur:exhalat enim,& in uapores uerti- se,
itllata autem, ignei uapores fùnt, Cauta autem `s
onis celerioris, etiam in ftagnis,eft terra:mifcetur • *';
id,turbidς aquæ celerius córripuntur;& quæ funt $
tequàm corrúpantur,conturbantur.igitur corru
æ,çjuaedá eft përmixtio.Aqua aute finìoueatur,ex S.
, & peregrina omnia reiicit , ut :n fontibusifqui- Ss.
et.quod enim graue eft,fubfidet quod leue, pro- $.3
1perficie ad ɤ? immixtú uehemen- s:!
1 in mari,non potcft: quonia non habet „uò reii. $.
men longius procedat,expurgatur:quoniam fen* *s;
d immixtúm eít,à tenuioré fubftantâ pra curren- §s.
uitur. Qua: igitur uelocitcr fertur , omnino pura s
:cibus autem, propofitis maiore impetu erum yit,'s
id maiorem uim acquirat, fed quia fiaior copiaa- sss
retinetur, congregatur: quæ ar&tius cóprefla,ue: $e,
m quod uibratür,diílcntü uehementius & ob mul =*
m maiore ui crumpit,& aggeres dißipat. -

rú natura multip!cx eft , fed quae expërs eft omnis ;

itq; odoris, & frigida non muitum, eaoptima et ss.
malæ:dcteriores autem quæ fàporem aut odorem $y,
um habcnt.Omnis calida,medicamentofa. Omnis s.
oris,aut faporis,aut turbulenta,quæ non clarefcit, $.
& pefsima, Quae odqrem aut fàporem gratumha
s,fcd non in cibo. Flumina qüae in OÉcanumin-^S;,
fque ad uigintiquinque milia paffuum, corruptam s.
aquam.Qüandoque etiam ufque ad centum milias.
1. Quæ uerò in alia maria,non ita, fed ad quatuor ss
it.aut quinq; millia pafluum.Caufà eft,quòd Ocea*
uit, & fefiuendo longius inficit aquam ab oftio,*
varia reliqua. • •

as multis modis, locis in quibus non haberentur,*

im dulces, conati funt habere, feu montibus, feu ,
s fcopulis, feu in locis aridioribus, ut in defertis
feu übi quæ habetur mala eft, ut in Italiae qui- s,
locis , Ę etiam.. De tranfmutationei
1'æ aquae in dulce, fuo loco, diximus, in iibris de
ate:qui methodum habent generalem,& ad quos
quæ hic fcribuntur, tanquam ad principium refer
fit , ac ad normam. Spcciatim áutem & proprie
primum
 - l- w -
L I B. I. C A P. V 1. 19

;;;** È jilem $citillationem,de qua di&um eft. Deftil

pro* sigur& íázaquae,f licct,&çorruptae, cmendabum
(a;* s;ieptorfis. Sed ctiam - -

„ara, $iulelint, dcftillatione

:sa- iiib:itur.
;*] animo figulinumat Aqua eo£tio
:||:rotundumlatum cubi me em? latur. ,
“tius,tantundeminfu quod j? Au

: fímp;inmedioautem cp. çenna, mom de

*1i;implius minús ca;lune,fed !
'.: 1** tudine äuodecim & • d f llatione
'„*, §s aibitorum canali ejt intelligen
dum.
.;a? Ęs toti refértum,
;** $sim in emitté.
:^ Ęambo £xtremahabcat A & β aper
je|$ ocdudiácieferaripoßint:inferius quidem ferrea
3;' $i lipcriuspileo figulino, totum nitro initus 6btitum: Aqua quomo
js* $uiiagna parte ά. herbis,lignis etiam in frufta in
!
do pcr igua.,
*kurina&ajua cloacarum,aut itagni, aut fi hæc non xtlium
-

ubtq;
321* ttma,uelfùb diuoante Solis orùm derafa:tíc enim habeatur.
j;* $; humida effrore aut imbre, uel profund£ effoffa in
„;* Šticnim ubiq; aqua terræ fübfit,ut profundior eft
32, $ioripponiti; ignis lentus,&uafa in ambitu* f.
„*|*tntumájus profiüit fàluberrimæ,utaiendis pluri
.*!$omnibus füfficiat.Nam ubi amplius nó deitillat,fub
?*|j minus detrahiturterra aliâquëimponitur. Ita fit, ut
…31* ignorum ia&ura, plurimùm aquæ habeatur. O
j*| *mhoceffubiterraipfâ ardet, ut dictum eft, in locis
[2] “ini?non paucis:uefubiiapides, ut in Scotia:ubique
„4 *dibanifuiigo ad hunc ufüm aptifsima eft, quòd fén
;*I; sitat,&diu ignem contineat: nam quandoque per …
!$iontinuos diës ardet. Hoc inuentum placuit diftin
<! $trare,quòd acceperim Francifcum primum, Galliæ Francißi G4
$uingentisaureis donaffc artificem, quamuis tam lorum rega ii
-.
i
$it ihdjiiria.Plus tamen(ut audio) potuit hac in caufà cralitas.
$egregaliberalitas, quäm uulgaris inuentio detraxe
$itióriátque utinamhicrex,reli&tis bellis,totum fé uir
°;is,quibu$ natus erat, tradidiflet. Poterat fànè Ptole
*iiiconferri,quitantum bonis literis atque bibliothe
“itiitincrementi. Sedadalia tranfeamus:cùm aqua o.
*uuclcxtciTa, atque plantis colligatur, aut cffodiatur,
aut
 L I B. I. C A P. V I.
1eròlentè mouetur,nec à paruo calorepatitur, ' l

vo corrüpitur:exhalat enim,& in uapores uerti

ilata autem , ignei uapores fùnt. Caufa autem *.

is celerioris, etiam in ftagnis,eft terra;mifcetur `*s

,turbidς aquæ celerius corripuntur:& quæ fumt $*;
quàm corrüpantur,conturbantur,igitur corru- '
quaedá eft pèrmixtio.Aqua auté fi moueatur,cx §
& peregrina omnia rciigit , ut in fontibus irqui- '
t.quod enim grauc eft,fubfidet quod leue, jro- S
efficie adiatéra: quod uero immixtú uehemen- $
n mari, non ά quonia non habet quò reii- ***,
net, longius procedat,expurgatur:quoniam fen- $. ûç
mmixtüm eit,à tenuiore fubftantâ præcurren- $$.
itur. Qua: igitur uelociter fertur, orhnino puta $.
ibus autem, propofitis maiore impetu erumpit, Sisy
maiorem uim acquirat, fed quia maior copia a- $is,
etinetur,congregatur: quæ ar&tius cóprefla, uC* S*;
quod uibratür,diilcntui uehementius3& ob mul$is,
maiore uierumpit,& $; dißipat. *}¤,
-

natura multiplex efl , fed quæ expers eft omni

q; odgris, & frigida non müitum, ea optima elt: *
ìåíæ:dcteriores autem quæ fàporem aut odorem $y,
m habent.Omnis calida,medicamentofa. Omnis Ss,
tis,aut faporis,aut turbulenta,quæ non clarefcit, $y$.
: pefsimäQgae odorem aut fàporem gratumh*s;
.fcd non in cibo. Flumina qüae in OÉeanumin- §.'
jue ad uigintiquinque milia pafluum, corruptam SA,
juam.Quandoque etiam ufque ad centum milliasj
Quæ uerò in alia maria,non ita, fed ad guatuofs,
aut quinq; millia paffuum.Caufà eft,quòd Oce*;
t, &reliqua.
ria tefluendo longius inficit aquam ab oftioj;
• i;'

s multis modis, locis in quibus non haberentur* §, &:

n dulces, conati funt habere, feu montibus, ferę.

fcopulis, feu in locis aridioribus, ut in deferti*sj
feu ubi quæ habetur mala eft, ut in Italiæ qui-J
ocis, ueluti Romæ etiam.. De tranfmutatione Š.
ac aquæ in dulce, fuo loco diximus, in iibris d*J
te:qui methodum habent generalem,& ad quos j
uæ hic fcribuntur, tanquam ad principium rcfer* Š
t , ac ad normam. Speciatim autem & propritsj
Primums,
 L I B. I. C A P. V I. ' 39
eort' E. $eftillationem,de qua diâum eft. Defil
££1$urgitur&falfz aquae,filicet,& corruptae, cmendabun
„;;**) trjueprorfùs. Sed etiam - -

stat $imul:fint, dcftillatione

.… |#habentur.
j&I Vasiniino figulinumat Aqua eo&?;o
„..:!|'*f)tundum,latum cubi me emé {atur
.…|iitibus, tantundem in fù
: j$mo,inmedioautem cd.
t. quod g? Aut.
cemmiae, mom de
A. 4**mali: amplius minüs- co&ftome,fed
:i*ititudine 3uodecim & • d ffilatione
,:*1*}us cubitorum canali- £f mtelligcn
*iticis totú refertum, - dum. ]
'I*tunusalium in emitté. - +>, .

**umnon impediat:ambo extrema habeat a & b aper -

.s'*|**ju* occludiäcreferaripoßint:inferius quidem ferrea ]

.*|*■perius pileo figulino, torum nitro iiitus 6bfirum:
:•|5i:utmagna parte iù , herbis,lignis etiam in frußa in Aqua quomo•
Š cloacarum,aut iiagni, aut (fi hæc non o pcr ignirau,
“ista,uel fiib diuo ante Solis oríüm derafatjc enim xilium absq;
'!*£humida eftrore aut imbre, uel profiinde effoffa in habeatur.
%tbycicnim ubiq; aqua terræ fübfit,ut profundior eß
$imidioripponiti; ignis lentus,& uafì in ambitu E F,
*untumájns profüit fàluberrimae,ut aiendis pluri
$inibusfüfficiat.Nam ubi amplius nôáéíüìåíåô.
* j;inas detrahitur terra,aliáquëimponitur. Ita fit, ut -

1**ignorum iactura, plurimüm aqüe habeatiir.IOI

'15° Nocet ubiterra ipfâ ardet, ut diáum eft, in loéis -

§ iiaenon paucis:uefubiiapides,
$ibinifjiigo ut in Scotia:ubique
ad hunc ufüm aptißima efi, quòd fèn- - !
p.

|; vitat,&diu igncm contineat: nam quandoque per

j°ntinuos diés ardet. Hoc inuentum placuit'ditô]
1**,quod
*? acceperim Francifcum primum, öÄÈ Franci/i c.
-
- -
-
- -

§uihgentis aureis donaffe artificerâ, quamuis tam /orum rega l,,.

“indulitia.Plus tamen(ut audio) potuit hac in cauià beralitaά. }
,*; Š liberalitas, quàm uulgaris inuentio detrare
„:* ŠÅtque utinamhicrex,reliótis bellis,totum £ uir ]
*}'uiginatus erat, tradiâiffet, poterię - t
i '*jioiftri,quitantùm bonis literis atque bibliothe. j -i

* $tincrcmchti. Sedadalia tranfeamüíùí u3 O- . i

jß
**issisifa,atquepantis colligitüÄÈ cffodiatur, -

aut

|
 L I B. I. C A P. V I. '',

ina corruptâque habeatur, aut è cœlo: detribut.J

timis modis iam dictum eft: primò quidem hic, `
tque tertiò in libris de Subtilitate : manifeftum J°
artum expofuerimus, nullum præter hos inueni
Quae igitur è cœlo excidit, fic colligitur cauernis,J
rnas Veneti uocare folent:effoditur quadrataautj
offa, ampla quantum libet, & muro circundatur.
1 altius duobus aut tribus pafsibus, quàm fitimi
armoris tabulis fternitur É Fornix ubiq; fù
tur,decliuc fit fuperius ftratum in extrema, atque
ina quæ aquam fuper folium marmoreum extóta í
lucant.Solium illud aquæ omnino imperuium, a-. -

:nto rime diligenter obdu&tæ.E folioin foffamca §;

liues eligno, aut figulini, uel etiam uitrei,autar- Ss.
ofla fenfim ipfa defèendit,ficut tota aqua colliga-*
dio. E cuius regionc puteus fuperius adhaurien-,
um collocatur.Imum cifternæ pauimentumhabet Vt;
:um, cgmento folidifsimo conftru&tum, itémque tam
ufque quò aqua pertingere poteft,ne colleâaîf
:orrumpatur. Quicquid eft fpatijinter fornicé, & $*$
um, quod cifternam ambit, primùm quidem pu- §•
ena,inde etiam fpongiis completur. Si adeò pura *
qua,ut praeter id quòd fit fàluberrima omniúque $
uht, diü etiam immota(quod fignum eft optimae s;
ud corrumpatur. .

uerò quæ imbribus decidit,medica potiuseftuis,

nis falutaris:dicemus autem infrà de illa,& quàm $.
fit:nunc docuiffe fufficiat, quàm maximis aëdiu- *
iuiis,non ultra decem paflus defcédere: ipfàenim $
dimentum affert,terra confolidata:utnifìùacuaa- *
a influatin terræ uifcera, malit fuperlabere:neque $
ram ducere in fuperficic poteft. Quamobrem & $s.
s cx ea maximè progignitur,dum fœcunda & pin- $<;.
•nco&ta defcendit:fîeêpoteft terra excipi profun- *'
ictum eft: quamobrem gemmae illae générantur, `s
lolles funt,nec calorc maiore indigent:fùntque pu $;
candidae, qualis eft cryftallus: & ex conturbátis ac $i
»us,iris,&amethyftus. s.
int charybdes,& cur fint, magno miraculo apud S.
s narrantur, cùm tamcn nihil mirum fit defcéden- •
am in uoragincm fecum omuia raperc. Eiufmodi §
multx «

-
I 1 , IIB. I. c A p. VII. 61
fimfint,ctiaminfluminibus,referunt inNoruegiæ
'inis;Rott& Lofoetmaximarìçìïë , quæ naues
£profiindumtrahat.
Ităui cm naues ac cætera, uelut Typhone uento, -

Hífit minuorticibus:uortices quoq;effehaud du- Vortices quo

*atquomodo defcendens aqua diítribuatur, non modo fiant. .
ftj$umeltciimfemperinhümiiioraferatur.Imo
“ftitumquomodo quicquam humilius effe pofsit,
, • •-- , *£toliéiìerì; autem mihiuortices non
Ę=**adjíá Potius ad ea loca ex quibus pa
***ti;aut quoniam uiuentorum aliquandòJ???
'Qgamus enim adinfima defcendat, per
*** tnnon *'£iigtfundilibramentum:autftin£tius
1°*ndit,aliqüíôùí, patet.
^ Q_V A E M I R A c v L a
C APv T v I I.

'Amiltadehisfabulof, referantur,hoctamen fa. Ligna in lapi

$ímminimè eft;in Hibernia lacum efTe, circa j3 & ferrur
'"cmnecarbornecherbaoritur:unde apparetuim erti.
*£fülphurishabere:í, qué lignú defixum qua
inoobtuiìirì lapidem trarifit, aiini ferme fpatio:
*;gt; aquis,infefrum: quodfupereminet, lignum
$longo àutem $atiouisilla quâ plantarumörtum
$it,iìcu Procul diffufa eß. Quærendum eftigitur,
$%*o£thius experimenô deprehendiflé affir
$9nefieri poßit.tjî quidem conftat, fer
§* mijatio £$nerari.Generátut autem rationê cer
Šisquödtereú 3qua,metallum: ex hac
1`¤tiaipfùm conftare,oftenfüm eft.Sed generatio
γdam communis, atque ea triplex íüìåùm,
È ŠDurefcunt enimi metalla,&lapidum pleri
ÉÉ*?oltquàm calore cöÄÄÄ fuerint.Bitumé enim
a j, Š hancquidem in metallum crafsius,
Ę feparare humidum pin
Ma*ií$íitur:íéî uerò, in lapidem.sed cur non in
; §°ktu aut Iftlandiæ hoç contingit: ibi enim bitu
aqua, terra,frigus. Nam oftenfùm eft, frigus quo
$guntur,íáíôïí magnum, cùm media aeftate
;£
μ^
*itiaâ, ctiamin Aethiópia concrefcant. verùm
caufam
|
 6x L I M. I. ^ C A P. VI
caufàm quintâ adeffe neceffe,fcilicet frigoris& calorism .
] gnitudinem,ne Pfius exuratur aut putréfcat:quo fit,ut c* .
fius mutari neceífe fit.In Iftlandia autem omnia hæcfür …
fei aqua non adeò tenuis eft ut penetrare pofsit:in quibi
dam äutem locis nihilprohibet, fed nó fàtis animaductâ
eft: nam & in Italia, ut retulimus , frequenterhoc com.
: Éir:mutant & regiones tempora ipfà, & çertis reuolutior.
alia definunt,alia incipiüt.Quæ non folùm cuenireqj*
tingit in aliquibus,fed in ómnibüs,neceffe eft: neque en s -

; is,
quicquam fùb Luna perpctuum.In Lennos quoque regi…
nie occidentali Scotiæ,Lcigouiam uocat Ptolemæus, hi *
eft ucrnacula lingua Louniund di&us, uigintiquatuorm '
- - - - - - . •*

1 lia paffuum in logitudinc,octo in latitudiiie habens,trigi.

- ta &ontinens infülas habitatas , in quem Cludafluuiuii.
*. fluit,tum mare ipfum.Cludam uerò licct uiderim, lacum *;
ft.u, fine uem men non uidi. Hic non unq miraculo infignis eft.Primù .
£t, intumeféá. quidem abfjue uentis adeò intumefcit , ut naucs mcig, ~
* Eft enim ibi terra,ut uidi,füngiinftar & bituminofà, exí ,
i.yula mat3, exhalantc fpiritu,lacus intum eßit & attollitur.Praeteresi
;! (ularum quæ in eo extant,unä flante uento agitur ut naui` S:
& natat.Et ob id folùm pafccndis gregibus ÉÉ, , nô \ *
bitationi.Contingit hoë,quòd teífa feuis fit,tenax,neci **
fula fundo annexâ:nam nifi fungofa(ut dixi) terra effet,m S
geretur undis.Et fi etiá leuis cffct,nec tenax, motu dißip
Êetur.Quòd nifi cffet ab imo auulfa,moueri non pofícíJs

.i credibile autem cft,quäta fit uentorum uis in his jur qug,

tio modo in aqua pendent. Cùm multae cnim talesiifil'ii
}?, in mari,tum lacubus,aliae quidem facilé, aliæ rat
admodum & paruo progrcffu mouéntur. Ibi pifces abfqu
pinnis plerunquc,guftu tamen fuaucs:pinnæ datæ fùnt, t*s
tu

íüftineii poteft,ut
poffeht:cúm
qui ucrò
' -. aquabituniinis partem fecit S.:
rifici abß; hat,fieri funt leuiores,his nóifidigeant.Praet
bjr/m/4. ' rea auguillc pinris garent,ob rotunditaté:aliã$uerò dehi
dicetuir.Effe autcm bitumen in tota ea infùla,multis aliisfi ;
nis demóftrauimus,fed & in bitumine oleü:uelut in fontiºs,
èxiguo,qui prope Edimburgii clt tribus millibus palfüütt*
ons oleo fum•
ÉÉ cft,&parum profundus,ibique fáceliübcatæ Catari $
*w. nae:uidimus in co guttas olci nigrioris, lignis adhærentes,*
! odorebituminis,iicc multas. Referunt id olei gcnus, pro.**
defTe frigidis doloribus,quod rationi confentäheum üides
tur,ubiiitè adhibcatur.In cadcm ctiaminfula, rcferút cilô
Iacum*
 LIB. I. c A p, VIII 6}
“omin Nidiùlateaem Gallouidiae regionis Lacu cuius
*$?ioruitiórque initima Britannis ) cuius pars mom
$ibituminis fit expers,gelafcit, pars nuaquam, gelatur.
co
mittbitumine.Väenä bituminis non folùm ca
$wtis &huitu prohibet glaciem.Sed quid mirum,
sinipudnosfcjehoc cótingat folo aípe&u Solis
et$£ **, SicNeā inter Roßiäm & Moráuiam Sco- Lacu quinu»; l.

sati$$ivus acfuuius,quos nunquam congelarife- uam comgelas!

: **£*"i*abundantia (calidius enim eâ quàm (1) jt: ?
sy£***iit enim bitumene.füiphuremadefì&o ,cum W
,;:***);ioiam *]uaconcoêta fuerit:commodus uerò .
***iuuius iumentis& nauigationi,hvemis tem
{*ist cademinì regione Buthania,iuxta Douer
| -

$iuem oppidum Slanis pro e mate,atque ibi antrü, Aqua in lapi

!--

$**hiuens in canáiáiú, iî, uertitur, j£

“tetur,iamantrum oppleuilfet.Hæcóue funtna
opcn,
|
linski, \?ruegiaapud Nidrofiam metropolim, : admir•,
9$Slatur,tametfifrigidißimain regione fit:** ■
√°°iifit concrefcit,£íá congelatur,quéad
otii.Referunt etiálacum Vener, qui interNor
$it $uetiampofitus eft, uigintiquatuor flumina
*** sindiütiöì ftrepitum edere, ut pro
*$*imiliapaffuum exaudiatur.
'**'* * * * v • • e r o e N e A A.
C A P. w I I 1.
Ettm Perpetuò moueri, his colligitur argumentis:
:J\*°tum extrema fiãåííûéí; retinent,
&£*aedia $uoque illam habet : aqua uerò & coelum
§. $umueffantur : aër igitur qui inter hæc me
√*petuò *ipfe circumägetur.Conflat etiam fi
3*gbicunî fuefit, fiatum fentimus,qui
Ę fcmper, fi folú fiante uento aër mouere
Και. “stam cunaa Putrefcere, quae non mouen
Mg *gna ell caufa gencrationis in terrae uifceribus.
|§'*" Putrefcunt,íî generant , aut cor
3* j*uiuunt. íóú, neutrum cùm aëri contin
j,eum-' $itum eft aërem femper moueri. Præterea aër
i&***
λ. iknięì nouo, ob cocli motumdiatur:
-
irra
 64 L I B. I.** C ATP. - •,

diatur:hocautem agitat aërem adeò tenuemfübftantia,

mobilem:itaque cóftat,aërem perpetuò moueri.Etuth |
de quo aliâs tia&tauimus, certüm eft:ita dubiú, quomo,
moüeatur. Nam uno ex tribus modis aëremuerii,con* *
taneum eft : aut ab orientein occidentem, iuxtacorlim s
tum: aut cum regreflu, uelut inaeflu maris: aut nullat* j
ratione per fe, fèd folùm fydcrum cxortu.Praeftabat (àné …
his ac ÉÉ , Ariftotclem Peripateticósque uctfällegis
experimento conftabant, &utilitatem humano generi $
fere poterant, potius quàm in dubiis contentiosisque $
i bus: at hoc experimento deprehendi poffet in monti Ss
í
- altifsimorum uerticibus, atq; ubi maxima tranquillitas, *
{aër ab orien- ris uiget. Eodem tamen argumento Äî- 3.
' te in occide** circuijferri ab oriente adoôçidétem, quo ipfùmfimplicis;
* temperf***° moueri neceffariò demonftrauimus? iaifi igitur &qujs
£ mouetur. moueatur, & in quam partem moueatur aer, natura, m Ss.
I.
mi ui, conftat. Vtrum uerò regrediatur, uelur in marisaei *
& æqualiter moueatur,& aiiin fuperiore parte eodemfs
*. do, dubitatione dignum eft. Scd ex his håbetur rationi *
; tuum , uelut in nauibus per æftum maris, contraäof*
I , * machinas & ædificia , ficut in molendinis,in anguftumas;
ii re. Verùm de his inferius dicemus. Perpulchrüm aiiti*
efthoc nouiffe, & quemadmodum omnia fùperiora lqºss
ter circunferuntur & agitantur, non ut cœluin fimul,fs;
-

( uemadmodum di&um eft) fuccedentibus partibus *s.

-i } acftu maris: atque hic aer paulò antè in India efat. Diss.
, * autem de parté ac fphaera ££££; nam inferior hincinºs;
; agitatur à Solis radiis ac fyderum, & reflexione radions*,
; &exhalationibus. 's
'Air quomodo ne Aërem qualis fit cùm uolueris explorare, fpongiambę
ficcam àc mundam fub diuo per noétem'feiého cœç
quali, fit co exponito:mane ,fi ficcam inueneris, aër quoque talis eft*;s.
-i
gnofcatur. mádidam, nimbofus: fi molliter udam , humidumacrof®,
dum. Siuerò panem fic recentem expofueris, à corrupt
fitum contrahit, à ficco ficcefcit, ab humido in fùo fta*$.
manet. Corrumpuntur& carncsfacile,ubi pcftilens fituêç,
& colorem mutant à rubro caro, ab albó autcm adeps;
! Craffiautem aëris marmora & filices leues, qui fàcile s;
; fæpe acmultum madent: â tenui enim aëre noh haec ad*;
al fiuint,tametfi humidus fit, ac nubilofus. Veficas etiam u* ,
i cuas exquifitiffimétentabis cuius fint ponderis, cafders
- flatiræ
 tin.-T cAp. VII I. &;
madestremuminfiatas,& differentiam obferua. Cu
amiegionis maiusfieritdifcrimé aut temporis, eius
Iufior«ft:atq;eo craffior, quo maius iuxta propor
fierit.Opórtetautem experimentum fumifereno
,totmjannitempore, tenuiffimis & ampliffimis
ici,libraííexquifitiffima. Aliàs uerò bonimaliq;aëris -

!*gmentuexhabituanimalium, tum uifceribus eorum,

fuum:ittore docui. Sed nunc inftantis conftitutionis,
$itientis flatus fignapofuimus, tum fubftãtiæ & qua
in gr;*
… * íiimminusfenfibiliùm: nam calorem &frigus, ex ipfà
… inuturaquantafintpercipimus.
I. jgttumfiaturam, cùm partes fint aëris, minimè to
ÉÉimirumeft: nam alij quidem defcendunt, ut cùm
adefcendunt , atque tanto impetu, ut moniam aër, ,
?ondusimmenfùm deorfüm ferti uideatur: & Ecne
fimilitcrfit,obidq; obruens naues. Aliquando uerò - -

' ti:t mάlatus,fecum răpit omniain cœlum : ita ut fibiin

v - -

?
fa-
itins modò dcorfüií, modò furfum, maximo impetu
.Caufa Ecnephiae eft, cùm turbulento uento alius
35:£*I - - - -

(% *iittfomifcetur,autafcendens defcendenti, unde pri

-

**,
snit;tttulís,cùm non pollit per obliquum in terram
ita anguli naturam, fecuiidum quam afcenderat
unitoliöiidjîimus)ferturreétâ: omnc autem quod
iitur, magno impetu fertur. Si uerò penetraré ne
I. f*obtialitiem, ueiob impetum maximium, aut terrg I

J£* „utin montibus, maximè clidifuperius neceffe e(t

?{*fi<;ium:cumq;& re&e & magno inipetu refiliat, fe
£$i hineccfle £t quicquid in eo cötinetur:aliter enim !
*tamus fictet:ob céleritatem enim cùm extendi non fe
44$;ututpercanaliculum aqua,afcendit: quia aër di I
* *£$ t £ non patitut;ita eodem modo in Ecnephia: .
'Ä{$s}itus
όςgí £fttcanalis.a[ccidcndiô cclcr occafio, uim ac löcum i.;.
m! [&, iiisitis Aufter omnibus grauis effe uidetur, homini- Außri p.
?%$osparitautumno íimüm ea partefolia arbori- É'' Ê
i34*ciunixdificia collabuntur,atq;fuunt:femina gur-
</ ?,** icuerme exeduntur,fru&tus putrefcüt. Porröüen
*; ;3 uidiomniaquaflànt, fru&us, femina,plantas, ædificia, Curfùb aqu.
J
-;

'?**iitts mohtes quóq;&homines. lone Boreâ, ,

10034, 'niuitaScptentriohcs ualidi,Circius,Boreas,atque 4-fier ualia
2$ p. 3* $. HiauteihCircius iuxta Borcam ab occidcfitis'la- fiiii.
:!1; 3,3 C tCKC;
 66 -

rere: atque adeò uehemens,ut equites armatos in terra:

«deiiciat , arbores profternat, te&ta domorum conuell…
Quamobrem in occidentali Noruegiæ latere planitit…
i Sçótiæ arboribus carent. Ventorum enim ibi maximai
i eft.Caufà horum eft, quòd hæ regiones cùm iuxta polu...
- fint,cæteriuenti per circulos minóres feruntur,atqucid ..;
. imbeciilcs funt.Aufter uerò & Boreas per maximosfcm …!
- tur circulos,ideoq; uehementes. Circius autem, quanti ..
a magnitudine circulorum maiorum degenerat, tant ,
iuuatür à motu aquæ. Mare enim Noruegiae ab occiden …
. lilatereadiacet. -

~
– –;!
A E R I S M I R A C V. L A.
;irentorum uù y Nter aëris miracula,eft uis uentorü,longè maiorqui
c A P v T i x. *-"*

…
'} maxima , &- I credi poffit. Narrat Ammianus Marccllihus, in Aiit.**
jnde. iuxta Anatham urbem, quae ab Euphrate circumulli ** J.**
1; tur,uentorum uim tantam ingruifle,ut te&ta diliceret,m …; -;

ri lites projterneret, alios longé deferret. Quod intermo, ss ;

} tes ut uulgare eft,ita in campis miraculo fimile.Igituta
fa perquirenda. Vbi cogatufuis, haud dubium eit,qu<t s.
-I , ,ii admodum in uinculis, conduplicari faepius robur: adeöt*
$i nihi! tam fit infirmum, quin arctis ncxibus ualidum na
reddatur. Scd in campis, ubi fpatium latè patet, tantaui*
; partim ex propinquo ar&tiore loco, partim ex uiaitrorum S.
pendet:ubi enim per loca angufta fertur & rc&ta, impctuf **
diu retinet. Sed cur non continue feratur, fed intermiti
, . temporum fpatiis, dubium eft:aqua enim perpetuòteno, si
rem eundem feruare uidetur,autparum diifimilem: cumú $.
, ! eius impetus languefcit,uon faciîe redit. Caufàm igiturP*
' 11 cuiiarem efle,mótum quédam proprium,& qui facile pcr
, ', uertatur. quoniam cùm corpulentus non fit , motus m0
i. tum non impedit : mires autem non folùm ex impetu,ß
quoniam
Vt fint trcspciictrat, & penetrando afficit, maximias habet,
•■ ,
M. caufæ : motus, ingreflus, & qualitas. Videre id
rauedo qu« ÉÉÉÉÉ infula,ubi ÉÉÉùm à uenis abfumitur. £t
1)t an prouin- & aliu tniraculi gcnus in acrc, quod magis occulta ui fc
Iam tu decem É quandóque occidit, aut morbos inducit : quales
i £bu, .„ £c anno a x.die Maj, ad xx 1 1, correpta e(t tota in
4it. fübrum prouincia graücdine tufiiq;, nec quifquam ex co
- morbo periit: quòJ fi morbus lætális fuiflët, üix decima
Pars hominum iupcrcffct. Atque hoc adaftra rcferri Ê
Tu τCII,
;? .- t£,&quihus aliìsdiximus, Nam&inter feliqua, Iup;.
ā
, v a tem ojpofito $aturni
t;;diiiguéIoui erat inoccurrit
ex quadrato Virginc. Et Mcrcurius
in Geminis : quo
, rl
:;
má
„… §, I peâus afficercnt tcmpcrata quædam defluxione.
ÊÊÊinama,rcfcrt Pctrus Cicza Hifpanus, quòd iuxta
u;* * • - • . / - - - -

;*| jiuicm fita fit, uiaej dircútæ ex Oriente in Occiden.

atqu. - - - - I.
„a] Iam,multos quiuim Solis non deuitent, breui fpatio in- Η
 itit.Etquanquam ad Solemhoc referri poffet, proxima !
'?
tj.. -
timcn caùfà cft aér, non Sol. Eft autem Panama juxta
— iìmum, qui Peru cum noua Hifpania iungit in occiden
tihiti:côtincntis Indiae, citra æquinoctialem circulum
}ετιςοάo.
Iufirailiam nauigantibus Hifpanis uentus adeò in- Procella m,
têti fúbinitio mefiis Iulij, ut funes & mali ftrepitum ris admirabi.
iiimum cderent: uela, quamuis quinquies teníarint, lit.
impotuerunt unquá eleuari:mare in immenfum fe modò
£ltns,modò dehifcens inprofundas uoragines:undarú
ύ$it piceus, no&c uelut ignis: fubmerfæ funt quatuor -

iuitiftyéte,reiiquxiaâatæ & difperfae. Id euenit, quoniã

i£tiiauéti,&aqug fubftãtia, craffior eft atq; bituminofa.
í i

Dumhrcperficerem uigefima:ertia die Iulij, accidit res

fì;aiiegóinterfiii:Iacobus Philiphus Cernufcus,menfe Miracul;
$in: exìo, cloacam fub terra'effodi & concamerati quibufdá
$t:fornicibus extru&am.Vbi perfc&a eft,ut fornix con- in noüä ei:
%iiifttur, condudi iubet. Poit uiginti dies aperit, iu- cam fubte
tutfignci arcus extrahantu,rdefcéndit condu&or fca- raneâ def<e
immiì:ubiadmedium fcalae peruenit, concidit mor- derunt.
'jii. Dominus cùm uideretillum non reuerti, & ipfe de
íit,&ubieò peruenit, ftatim concidit. Aftantes ter
Šimmittunt, quicùm in medio fcaiae cffet, dixit, Bo
!
igitimo eftote, etiam reliquos educam, fed ubi fub for- ;
nit: caput eduxit , ftatim mortuus concidit, concidit &
Ë$$i uocatur matus , fonat nqftralingua
olidum,üí admoâum robuftus,defcendit,fed caput non
ínfidit;uncoó; extraxit unum è mortuis: inde faëtus au
äägt;itâiit,défcendit®, eodum, ut caput conderet, fta
imô corruit. Hunc ftatim extra&um adhuc fpirare de
Hęhendcntes, paulatim auxiliis adhibitum reuocauerunt
uitam fenfumq;: mutus tamen ad fequentem ortum
$manfit.Ego êùmloqui cœpiffet,interrogaui: fed ipfe
kium quòddifccditct,tícordäbatur.lllud iiiagis mirùm,
e à quòd
I

.
-
|
:a ad aquam ufq; fcaturientem defcendit.Eftati. J
te $oli torrido expofita domus è regione cau-`
Iodochij. Detexerunt mandato magiftratuum: -

: antri aqua infpicitur. Caaem fune immiferunt, `

Ius extraáus eit.Quoniam caufa nulla certa ap- $
qui bafilicum ineffe putent.Iam duobus menfi- ~3 i
,cum fepeliétes anum Lachiarellae, uilla eftpro- j
noftrum x. M. P. inuencrunt duas arcas pannis *
enas,annis iam prope xxx.bellorum metu ab£ >
Qnas cum apcrtis cüriofius,ut moris eft, requi- js
nil incorruptum inuenêre. Cæterum quotquot sì
: aut quæ fecondita arcis ellent,feu turicfctietiá ís
uêre, intra triduum mortui. Sy§
M E N T O R V M A R T I F I C I A.
c A p v r X. -- '

nia elementa magno artificio ducuntur, eadem $e

anfam praebent: notiffima uerò acuaria aqua
m , admirabiliora ignium : fed ignis non eß cle- ';
riim uim motus retinet. Ex inftìuméto uerò He *
chenditur, quónam pa£to altius aqua afcendat,
endat,fed non iuxta parallelam,in mundo:neq;
defcendente in parté fupcriorem uatis, quæ in s
ft afcendcret,quamuis longè paucior. Si äutem s
fet liquor,ut argenti ú v:;
, quo aqua defcendit in fuperiorem locum, lon- s.
ffet:eoq; impetu maiore afcenderet qug inimo: <q
bere non po ffet tanta grauitas , neq; aër patitur $.
cendere,nifi ei fit locus: igitur infefioré áquam <;
hoc autem in alio ciufdem authoris inftrumen- $.
Ibtatum eft. $g
aeterire quod adeò eft admirabile, ut antequam s(,
rederc nó potui:neq; narrare quod tam ę se;
cuitatis crimine poffum. Sed tiincam iam ftudia $
ecundiam.In Italiæ igitur nó paucis regionibus, $.
paffim molédina fiunt, quae uentorum fiatibus *
útur.Atq; adeo ueheméti impetu, ut tres j' S;
ibus circüagere poffent.Adeoό; praefentiutilita- &
ios v 1 1 1. Medio!anéfes in ÉÍ horas, id eft &
iter ter mille frumenti molere poflint. Tantaue ;
a fabricatü hoc opus , ut cùm çeffat etiá uentus, $
ite adhuc circunüoluatur. Cùm multa uidiffem, \
- unius \
 L I B. I. C A P. II I I. 69

.£;*** tistantùm quodiuxtafàn&i Maturinâ uiâidiligentius,

go: (£ attrituddiu: Ijaclongifimâ perago, prò exéplô
tingenarratio fufficiat.
;:. Šurreâus
innº cardo,mul
|j:? gjtgnisfùfùltus AB,fùp
5!* m: *mihinutota trufàtilis
„:::* tituitur.Tignüêregio
;;;;** i::iurc*,quototama
nr::. dimidibitjin circúuerti
:,: titueròaptatur,ut uen
, ■■:* tiaobliquo, nöäftöte,
i::? $iliter: pctat pinnas af
Ę trabirotundæ EF, ex aduerfoianuæ promi
C!! **guetâtili.Pinnæ igiturbinæ ac binæ e direóìo fìbi
$t:fint parumά; diitantesinuicé, non tamé eidé tra
ait: $.Éoinfiír,profiinétadterrâ ufq; ferme,tanta eft lon
pr:? $ubiihrum.Qurlibct cx duabusfuperficiebus conftat,
ionf* $titmfingulx quatuor aut quinq; continent latitudinis
so:* $io$trã exíéíá cóplentür.Superficies uerò fupcrior
;;::? $igiotfùm rcfpicit paululum,utánterior x l eft æquidi
in' : *fysticicipbflreins machinæ cùm igitur aer premit
qiortmpinnarúfuperficié,quæ æqualis eftinferiori,to
$puitq;cum eo rotæ aliæ qüae intfamachinâ continem
Šmaguntur. Nam fipinnæ ad perpendiculú erige
ititut,fùpramachinæ ÉÉ &fecundum e Florigi
tm,ficut uentum exciperent,quemadmodum&róte
$tum,&uela:tantúhaberet impedimenti rota ex fùpè
¥ynna,quantum impetus ex inferiore. Itaq;hac ratio
£jiumcft,ut aëre premente fùperficié G H,direétè rota |
littur xl. Curautem etiam fine uento circumducatur
*, caufà eft motus iam inchoatus &acquifitus impe
, uiguouerfàtur moles ad æquilibrium exa&è conftituta: i
à tô: annulo aliàs dixi.Sed& uentus, licet inferius ceffaffe
$titut,(ùperiorem tàmen pinnam pulfat. Hæc igitur di
gentius explicaffe uolui.Caeterum fiquis exquifitam con
tutionem &machinae iconem defiderat, librum Hiero
*Iti Gitauæ Hifpanihacin matcria abfolutiffimum, re
$it Argentoràtiuina mira& quafi ridicula arte, tranf.
dunt.Wíubique fontem falientis aquæ effodias, modò Felles uina,
£haltius É latuerit:commodum uiridariis,pifcinis, vt font; „,
*aliumciitihauiicndz aqux.Conftituaturinlôco Par$ £fficere pj,
€ 3 uuc
 L I B. I. C A P. X. -

cundum rationem, atq; ea circunfcribatur circuli ››

iab c d,cuius centrum fit A, totuslocus £ f o#ixisse:

• •--..
•-,.

ur b c p æqualiter,donec ad quatuor uel quinq;*J

lius altitudinis perueneris:alueus fontis fit adzqui
„Diligenterigitur confidera, quain parte ambitis j
tior fît aqua:& fit gratia exempliinc, minus altain js
cemus a c x,ad F:èrit igitur altior in x&quàm c,&in `
f.Ergo accliuifà&taalueo uerfus x, dccliuiuer• **
gemüs orientaliorem locum ex his, &ubihumus s.
mentum in x,altior eft,aut in b humilior A.
s.
E R O NYMI C AR«
A N 1 M ED 1oLA NENsIs …
M E D I C I, D E R E R V M . V A• s.
R I E T A- r e- . l I B E R s.
1 1. * - - ›
De mundi partibus diuinioribus. •
C O E L V M. i .
c A. p.' - x i. -

Év1d fit cælum,& quomodo moueatur,paf: ,

' tim quidé aliis in Iibris diétü eft É aut£ ,
; dicetur: nunc uerò quomodo fe abeat,dic: \.
dum eft. Minimus uerò error in principio ad ¥
S3 miffus,multorü & grauiorum caufâ eft.Cùm ,
ce* ,
riftoteles cóproccfferit,ütmotum cœli circa ttufw
-

]
 L I B. 11. C A p. X I.'-' '7r T.

„+ trofim,quod ctijmundi effe exifiimat, &propter

7. £iionéhorum inferiorum fieri arbitretur: fequutum
**" &romnes eccétticos orbes & paruas fph;ras fuftulerit.
timnefçio quo paâo eiperfuàderi potuerit , primùm,
troistri obh?cinferiora fiierit:cùm ipfe fafeatur,fi
immobilioré effe his, quæ ad illi funt:at fantam abeft fi
iTribusprincipiisiinitiuelimus,ut haecinferiora cœlo
istobioiì, ut £iiifint uelutillius fex. Alium enim finé
Fºiitrihubet,quim hanc generationé,ut alibi oßen
fit:iittt&h;ciâ i|ìfequatur,fuerit® hoc cömodum,
fyncipaleintëtum. !!!ud etiá abfurdif$imam, ccelum
f *titifcacétruin, ob idô, oportere terram quiefcere:
πά'umrotundìfàâí eft,& circu!ariter mouëtur,quia
*Triníio loco,utinferius dem6ftrabitur. Quòd iic
*£*£trum habeant,& circa illud moueátur æquali
! Éfiniti tftquiaaliter effe non poteft,fed non propter
#m $cdmouentur circulariter,ob caufam inferius áfsi

*;**
J:* §nfifqualiter auté,quianó fatigitur,fed fponte mo
Ἀg;$tit.Qjodfi ôïí rqüalitatis ratio gbferuá
ffnofcxtétro mathemáticaratione requiría,fed cir
is* “folosfuturali:ni oportetidiuxta quod menfùra fiimi
|
i
-

jt* ÉÉ mouetur, nö rem extra ipfùm & £ia

2*5*miiiaratióne coniun&i.Demiror auté,quód cum
a fiontmaliosô,irrideat,qui mathematica naturalium re
§yindpia fecêre,ipfe hoc praeceptum non obferuaue
f;Quòdíicétrum teiram faéìat, non ob id adeò nobilis
/ £,quefex etn6folùm mundi, fed clemétorum, ut
A { ; $in«gituradillius obfèruationé circumuerti: nam &
| ) | jkitiaeignobilitaté alibiteftatus eft. Cùm ergo cæli æ
$it: ex medio circulo, tanquam motus Principio mo
| $itoseffécitâulos,&
“inti,necpropterterram aüt centrum:quid próhibet ec
fphaerulas illas quas üocant epi-*
*b* timomnia quae î; ratione demonftra- *
i$tijtque fenfus cum füppofitionibus.Sed :
®tittatio Veneris, quae fi retrocedat ob epicyclum, o- •
*bit,ciimdefcendérit, centuplo maiorem uideri. At
' *nonadeò fùmus pertinaces, ut dubium pro conftan- !
%; **fimemus: nam cœlum moueri circulariter propter fe, :
.! “propterhaec inferiora,& æqualiter ob indefeffàm uir- *
-

* %tm,&locum eius,non ob centrum,conftans eft & uerif

ium.Quòd uerò paruæillæ fphaerx fint, alibi eft tra£tan ,
- C + dum
im conftat,non ob eas caufàs prohiberi,quiafint…
fphaeræ & orbes eccétrici. Qùòdfi quis obiiciat, s I
QS jj abfidé cum eccentricòmutant,locum mu- I
ondemus, nequaquam, quia totum codem loco Ji
am etfi cócentrici fupponátur omncs, dummoue. JT
artes,locum mutabufit:neq; cnim aliquid moue . è
& locum fuum retinere: fed ut mouetür, ita loci.<E
E.
»itat igitur cœlum nó moueri,nifi fécundüpartes, – •.

:rò qüi quicfccrc uidentur,nô uerè quicfcünt,ßj

σuétur:& uis illa quæ in maximis eft circulis, quaî `*
,& cum defluxu î cœlum ipfum circumagit. Ob J °
rrida zona,plurima& perfe£tiora gencrafitur:uc-j*
animæ uisin corde, ita in medio circulo:&uelut I
'o fapientia,itain aftro. Sphærulas auté darinon §°
èrius dcmonftrabimus, qüoniâ Veneris fphxrula
um terræ atq; inferius perueniret. Oportétautem : *
hoc oftendere,ex fuppofito ipforum aftrologorü: . t
:,Veneré à Sole ÄÈÉ in utranq; parté, fcilicet,
fquc occidentis,ob paruú circulumjjartibusqua- *
tfibus,minut.dccé:ná cum difcedatpartibus qua- §
Š harumfùpèrentur. `Qb $*
abfidis oppofitum & cefitra eccentricorú & orbis –
£££££u*
arietaterìàfferant, in perigco femi
em $ part.'quadraginta
:ota dimeticns crit part. nona- t

rculus cöcentricus B c E perpe • ! -

c B,arcum cöftat effe paft.nò

aut amplius: fedfuppónat no- -

tantùm: nam quanto maior s

o epicycli peripheria inferius S.
:fcribatur cpicyclusa c D,& du
- v -
© $.
ę.
perpcndiculum reétâ A d & li- 3;
& Dic: quia crgo c 8 cftquadrans, eritcs reáìla , S.
rati: at cùm anguli ad Are&tifint utrinq;,&lineæ .;
, A D æqualcs, quiaexcentro erit, utanguli A c D, *;
» B, a B d fint æquales & dimidium re&i totus igi- s,
tus,& quadratum a caequale quadratis ac &bs;
: & d b,femidimetientes circuli b c e,&ideo D cen §\;
s & centrum terræ : igitur epicyclus per centrum
nfibit: non ergo fünt epicycli. His uifis accipia- §
ifcfta profùppofitis: Solis mcdius motus, apo- §
geum,
 v u d. I I. U, A f*. '-A I.

scit:ág;r&pcigcum, eadcmfùnt cum his quæ fünt Veneris;

vi$a $£j££mpcrfb cdiptica oiaui oibis defertur, ii
tjoaT* kriiitiones undequaque referens in longitudinc la
tota aihique: anticipaiunt autem æquinoctii femper ab
;,dumrv s; quingcntiiante Chtilium,ufqueadAlba:coium,
j£*!£íTitannis Dcccc.poft Chriftum,feinper augendo:
íit,aa|?1Abiicniumautcmafiticiparunt,fed miiiuendö. In o
άauicm orbe mouentufftcllæ fecundum fignorum
**
{Jt.vi.* sim, iautin centum annis particula una fuperent,
i:5 $tincn inzqualiter: quoniam nongentis annis ante
„tu& à Sºcium, Hcif.itcmporibus, motus carpi: tardio, fieri: £
Ë:*| *siinongentos unios ufjue, addantur miuut.quing, ;
13:21 %*«tia;infingulos centuiiannos.Erit igitur motus hic '' I.
&*| *jtidChriftuî, - ;
;■I bcccc ro c c C D c c o&iau4 fph4.
k. rtii 1-S xx 1 1 S-S xx y I ■ ■ ra motus. ;
3.] pc D. c CC C |
3, ttfiit I-S xxxv 1 1 1 S.S x l rI t I i
CCC CC - ufq; ad Chriftum. -

iiix 1-5 1 1 1 1 i S-S * LX. - :;

Poft Chriftum autemhocmodo, *
- C. cc cc c :
31 uix* I-S 1 xx S-S 1 XX v I . .
CCcc Io D C .
ixxxi PS t.xxxwr S-S 1. C 1 1 .

DCC Dccc D CCC C.

,
3/ f Xcyri 1-S c I r S-S «c v 1 1 1. ..
%| %Albatenium eodem modo regreditur res: ita ut fit
#itfentquatuor quadrantes parui circuli, & quodli
£lorumin D cc cc. annis fùperaretur, totus autem
£tius in tribus millibus ac fexccntis: primüsque qua-,
|
tini,qucmabHelifaeo ad Chriftumpciagrauit, fuit se
3. f*ngiónalis,adQricatem tendcns: Chriiti autem tem
j, Fotefiitinipfàfèâione eclipticæ fixae , & parui circulio
3, htntjufqueadAlbatenium, in quadrante, inter Orien
3i $n&Anätäicum: nuncuerò infcr Antaráicum & Occi
i,
·
knitm Mouetur enim o&auus orbis motu trepidationis
à £0rientein Occidétcm per Antarcticum, rcgrcdicns in
a Qicntcmpcr Septentrioriem. Cùm igitur motùs totus fit
, *onfigientia'fignorum, neceffe $it ftcllas omnes ab
'iticad Cancrumimagis ab æquino&ij circulo remqueri.
c j ad Bo
 - - - .. - w "
''t,
• • . - - - -" ** • i

am,nobisάς appropinquare.Quæ ueròßint abini.

criad Libræ ifiitium, transferùtur ad æquinoâj, Κ *

i,a nobisq; recedunt. Quæ ab initio Libiae adg* '''

im, recedunt ab æquinó&tj circulo ad antar&i- E
liquæ à Capricorniihitio a{finem Pifcium, ad *-' '
tum appropinquant, & ad nos. In nongentis ….
inis, quibüs celeriter fertur, tredecim paries fi-j
louem quidem motu proprio, quatuor tteyigatio
'pérgue motus celerior euadit, ut cùm à fe&tione' --,

li ad Antar&ticum fertur. Dum uerò ab Antarético *

$entem, in nongentis aliis annis, tredecim parti; -.

iiter:fed motus iiie perpetuò tardior euadit.Quod $i -

neceffe eft anno Cfirifii M d c c c. magnámutatio s

rieffé in Chrifti!ege: quoniã capitaniotuum oâa*
nó folùm in cótrafiis löcis erunt,fed cötrario mo- ï
ebú:quòd fi celerior fit motus, celerius: fi tardior, $.
Neceffe eft ctiam, æquino&ia anticipare anticipaf s
em ordine,quoniä(àt diximus)Sofmotúhuncob- $;
ncrementa enim ante Chriftum annis cccc.â
pore cœpit obferuatio, hoc modo fe habent:
Σ - c c c C c
S x S-S xv 1
riftum ufq;. - - ' . . …
I-S. Summa omnium M.l I I 1 I-S. -
oft Chriftum ad Albatenijaetatem. . . • *;
- C c cc c \is;
S-S x xx I I xxxvi 1 I-S. $;
' T '. . . … T.T'-': ' D ' . b c. ç,
S-S . x L v 11 I • •. 1. 1 1 1 1-S **,
- - mo c c c D ccc c st;
-S t * * *'- - Lx 1 1 1 r lx 1 x 1-S. ss
ma, ' - M.c. c c cx x x 1. ** _ • Š.
coniungantur prioribus min.i 1 r 1 I-s fèruatis, $
is min.c c c c 1 X xx 1 1 1 1 I-S. part. v 1 1 1. min. $;
e Sol pcragrar in dieb.v 1 1 i.horis v. ferme. £t $
•pore anticipauit æquino&ium à quadringentis **
e Chrißum ufque ad Albatenium : & ita in annis v.
't uerò,eadem ratione,incrementa ilia colligen *
nuerfo modo,ut hic annis poft Chriftum $
M. c m c c M cę c * - §
-S ix 1 1 1 1 . • 1 v 1 1 1 S-S 1 1 1 1 I-5 : &
mcccc §
 CA*. ft | I Ib. TIC AT.TX I. – 7y ||
- M D At D c

, ■■:!:! f1i xit S-S xxxv 1 1 I-S.

I. Qyi *m Summahorum,
mo** M.ccc lxx 1 1 ■ I-S. : -

itoifiajor|)ineftilem (erminut, trcdecimI-S , quæ Sol per- -

, £os y£ÉÉÉÉÉÉÉÉÉåò:ìticipabit ergo hi£$?

: £tmr, titátor; Ęgnaquinque,iprima obßruati9£c vjuinqάμ»
riopro,cer** ɤ¢ítnoidccim,
-

oräixit,*****i;im
hóris tredecim: à Öhrißo uerò dic
horis fèxdecim fcrme: quae ratio [atis con
rTins ; úuationibus omnium.-

nº$$e; lr;rtertres motus Solis,duos alio$ habet: mouc Lumae

;iliis
motu;
subtrige ferrizqualitctinorbis fignorum ording, fed non fub
iussct *j£;a;stimctalo magio ediyticam fècante pcr £
quonìafti*1;ii, spoliâ polis cäpticæ partibus quinqus $i-
jtisctmijfftvtmoutifque circulusis a6 orieiitein ôccíícuté.Cùm
moti;**j**; itermoueaturin orbe fignorum , conttat non
! -

ioiu;* f.tint:nifico;quilibet enim orbis æqualiter,cog- f -

£1£:;oIorumfùorum mouetur: nec fiëriulla ratio- 1 '

Qhriftum ;i. £;;i, Ęqualiter orbisfuper Alterius maximo circu-
,hocmodo; k aiisaliudfit centrum, móueatur.Quamobre'^! ma $e: non dari
v»
----
§ 5;;;;;micosnoneííe oftendit, progtg; quod eccen- tur. \.

1 Euintinuentifiint,fcilicet mágnitudo paruitâ$$ 1

ɤ¢iminLunauarietur certis íeriodis , non tamen

-

„ tiii 15, 1**ttitoorbereuoluitur. Cùm érgo in circulo fecan

autem, ' I$titumo&auiorbis ficferatur,fit ut quandoquc!.u: *
c: Š:iftita,quandoquelongius ufjue ad quinque Pat
***1*kinoiultâ procedât.Moüs uerò eius  ad figno-
. *• ^
* ;
| |i -

p* „Istoiíquentiâ part.tredecim;minut,undcciT. Peri- i.

t111} Ę & apogeum contra fùccefsionem part. u%* p.

pccc° l knminutiuíám
ixii*Iisjurafgnorum cùm uerò
ordinem, Sol ferme
fequiturut Parte
Sol; "°°'°
mediali-
: *

ŠtíterLunam&ipfius apogeum çonfiftat.Inde Luua o&io ;

in iiii K£I£kiìoàohabeat flatus. Ę,cùm Soliiungitu£ tui. *
.§.part. g*, Šeiiletur quafifitremotißima Açerris, uocat årq°°
honis, £. stìiim,fìçìüíïã: coniunâtio: gr:£;'î
£ï*!£§íííííííííííèrtiiisolis $ di
„m:& ita i"*. $it fierit:hincque çônicularis dicitur , $" ,srieolar*
ç* ;!, ro|;a ! Š qua% - - 1n *
» Š maxima uidetur » & s£££;
- - - -

Chi? • ,

AccC
-$
$i $ima:uoam Autêmeamtunc, dimidia” ,feu ax*
w - ur
-

Ę. » Errºr.
ia longitudine, gibbofa, & Græcè ####s,
us,cùm ad oppóíitionem Solis uenerit, pigni£;s
tioq;,feu avóxlv€r. Eftquc rurfus luna affeâi ***
que à terra remotiflima uidetur, Inde in trigonts
liis lon gitudinibus gibbofa, àuylwgr&,& pòftit. ss.
dimidia, eùniaeaGr,in pcrigco (ut dicunt) mar*.,
simum etiamin fextili&loiigitudincmcdia, cot.J
iicatâue , feuanvieiaiws. Bis ergo minima & úterta-T
na uidetur, cùm cft in coniufi&tione ac oppofitia. $'
s maxima,cüm fub quadratis radiis, propinqui
bis uidetur. Quatct uerò,in mediis longitudini…
um cftin Solis trigono, ac quafi plena Έ infe* j
* páve curuatur päulò plcniüs,aut ad coitumpto …
d fanè mirum uidetur, quòd cùm Luna innguilu-J
nilunio uideatur cffe in eadem parte orbis ßipat j
ue candem feruare: in nouiluniis tamcn fcims i*
locifsima uidctur, in plcniluniis autem tardißi:J
oc non femper ucrum, cùm contrarium accida; sJí
euenit, ut fiin coniun&ionc fit uelox,in oppofi- j
a fit:& fi in coniun&tione tarda, in oppofitione j
od&in quadratis : & cùm dimidia cft, inuiccm j*
nenfis collatis contingit:quoniam anomaligmo j
uafiut Lunc mqtus Pcragatur,adfui contrarium .
atquc ca dc caufà ubi priùs adiungitur motuiLu- J
ius adimitur:& contrario modo. -

ores omnes hoc habent commune, ut tantum

motu anomaliæ, quantum Sol perambulat: ita
funt uelocißimi, funt Soli iuncti : cùm maxi
liuntur , funt Soli oppofiti, uidentúrquc maio
lcfcenderint: dúmque funt ueloccs & ad Solcm
& exigui etiam ucrfus eclipticam feruntur;cùm
»iis oppofito ferme funt, ab ecliptica rccedunt,
uc habent latitudinem. Mars tamcn auftra
m borealis , adeò ut difcrimen fit partium dua
odrantc: éftquc id peculiarc ci, qùòdper duos
ratur: ncque cnim fuper eodem centró,duo ma
fccantcs, magis in una quàm alia parte inciinari
jmaxima à Solc diftãtia partibus uigintifex,mi- …

ita, uefpcrtina, & quae contingit ut in Vencrc, .

ius maximus uidctur, fcrriquéuclocißime É \
tC
 CTh. Y!. i L IB, II. C A P. X I.
ofi,&6a:;**!!:non tanta eftmatutina,quae ufque ad partes uigin
ncm$i;u:::::ii;*|i£,minut. quinquaginta extenditur. Commüni
.Ei;;riia*£Vencte;quôáutérqüeetiam æqualem motum ha
nuiiauit:*{*imitmSolis motui,annóque uno circuitum perficiüt.
550%#*#*** £amITa,quódquemadmödum in menfebis imaxima,
iptrg:o : t $eminimiappaiet:ita Mercurius, ter in anno maior,
&loiigr;i::=- Ęgritiir:nam&in Geminis & Libra & Aqua
.£srigonti; £fimtfertur:&ficontingati Sole remoueri, di
- in mirimamimplet:in Arête uerò minimus &tar
: É $in:pogeo$fet.Cùmigituritafit,neque eccen
$$a $tígííiciíe poßint, iit demonftratum eft.fa
,,:quij: $iôfit,terramitanto impetu nobis nefcientibus
pkiiisajiicº Ê ut Copetnicus tradit:fieque homocentrici or
juodcumLunif* ; ad fe&os conftitutisfàtisfaçiant,ut Fracaftoreus
adcmpir:¢* Ę maximè quòd in manifeßißimis etiam errare
„istr:ij* mclius eft éxiftimare aftra moueri per mobiles
skniluniis Ia-1 ζg; etiam cenfèt.Nam Ptolemgus non a
cumconTira-1; $9s aut epicyclos effe, fcd eam uiam ad dignQ
noncftucioi* Ę iftus crtiiicitum fàtisfacere. Qgomodg uierò
1: tardi,in j hii tn Ęg;
&eadem ànobis diftantia,modò ma
quoniam iu- 1,&,Émus:ficut
m dimidiat^ 9minora uideripoßint, in fequentitra&atione
&qualitet moueantur,ih fecundi libriini:
-itur;iii&* Ę autem{e£ripta fünthucufque in hoc capite , ubi
jadingtia- É Fusgmus,inaiore ex parté à Fracaftoréo defum
modo. Éç ueritatiproximiora uidebátur:neq;pro
commun:, £? §. inuentisfraudare, honeftum duximus : quiainuis
m Solyglºf J. $u fcripfit,quoniam efTe non pofsint,demóftra
Iohjuriâ;c** $%$9fiiiusftie&uri;quod etiäm feciffe Hippar
1) §*
uidenti;** ipfo Fracaftoreo tefte,contra Eudoxum & Calip
jtuclo«5 &#4 Š aftruebant,accepimus. Modum
Etiamfa-* ζύμετρgásreiicet, orbes hömocentris95 nó
„cdpiaf* Å tueiifacile,Iicetfàtisfacere his quae uidétur,
Mars'um: 1°t. j:$ utin libris de Arcanis çternitatis diétufa
non
cci,ígitia**) , j initiùtempeftiuè
qiòdft; ά j$it&ftentiaqui: accejit,ultima
de daemonibus: uerò ab
praecipuam
dcm άπέ? I t; §. ÉÉmgeneralioris traâationis hic,& άuobus !o
malia;*aa* n. ę í §. equentibus,tradidimus. Conftat autem fá
· · · · ÉÉÉ;
£;jj* motus fineas,utin
É fimplices
-*
per orbes centrumjdem hab5'; caele]
Sole ac Luna ferme,fi tu; tn
Ig;gt;? Ve $tionum tolleretur: aut perhelicas, ut fydera o
1:ì:io íi ; oinmotu:autper refiexas, uelut füPãtiores &**
inferio
I
s errones, dá propriis motibus in longitudinéla.J
feruntur.Siniplidifsimú auté motü pfimü, in pr I.
omnes fatétùr. Quoniã auté fimpliciter Primù …
tatucrc neceffe eft,non oportebit álium ÉÉ qui …
orbem. At fi primus orbis taiis eft, polos illius in I
elfe neceffe eft, cùm nec proprio motu mouc. I
nec alium habeant. Cùm ergo partes fintingtiì
» , confléntque, alij autem jÉ; eodem motüf. j
salám fieri nunquam pofle , ut Sol,uei fydera, ttiT
is fignorum conuerteretur longius tcmporumim *
, alio oriantur loco quàm à dextra,non autem(u **
gyptij iactarunt) ab óccidéte:hoc enim nullo mo `
5offe,iam demoniiratum cft,quomodocunqucfj*
insferantur. At in motibus própriis hoc obfèruai*
effarium cft. sia
), quod magna confideratione dignum cft,idef '**
irologi uidéntur, motus omnes àftrorum àloct S.
Ctijfeü interfe£tionis cclipticæ nonae fphæræ cum **;
ctiali, imò decimæ (ut alijdicunt)compütare. Se£;
ut Ptolemæus, Arietem effe Soiis altitudiné, quòd *s.
litio contingat fectio uernalis: hæc autem et Âri*-°s
iae fphæræ, cùm Sol femper fub illius, non alterius*,
fcfatur: conftat, omniâ loca fyderum, aduerum *s
$tium & cclipticam o&taui orbis, effe refercnda, si
m iuxta Ptolemaei tabulas ea loca füpputauerit, ucls
phonfi, ad primi mobilis fe&tionefh & Arietisipi- `
inia referunt. Tribus enim modis(ut inferius de- *
bimus)Arictis initium dicitur, uel pro loco fcátio-°s
ticae primi mobilis cum æquino&iáli, uel pro ftcl: S.
ft orientalior in capite Arietis o&lauae fphæræ, ucl s.
fectionis eclipticæ octauae fphæræ cum æquino- §.
lo : hzcque föla fc&tio, uerum eft initium Äristis, …
sartes & figna computanda. Itaquc ficrrorfitin *•
ìj tempore aliquot dierum, omnia peruertuntur $
igna & dignitates erraticarum pertinent. Plancta- S
ên afpeétüs & fitus in mundo idem manebit, con- $
&sque luminarium temporibus certis crunt.haecni …
per fe efíent, à me demonftrarentur. Obidiniu- '
iíeprehendunt Alphonfùm, qui licet non exa&è *
idétit: attamen fi iuxta Ptolemiaei tabulas locafy- *
omputarcmus, iam pro Arictc Libra afccndcrct, `
- locâque
 l m u- ■ 1- V- -r^ ■"• -^- 1

+ásomnasfen; commutata, cùm ad uera aequino

;;.::&iftcntur, undeinitia(utdixi) fumere oporteret:aut
nioadptinum mobilc, nulli eflent ufui:nec loca il
Jk iu maliêáionc tantum diftarent: fed & fic omnino
£:eniibiisin motibus inerrantium & erraticarum ejfet.
yivoiiiumigituruernaie, Ptolemæitempore,fuit Mar
jicxxi, horäii.poftmeridicm, fuitquc ânnus is falu
cii&quantitas anni tunc dies c c c lxv. horae v.mi
-ix. kcundaexi i. ergo hoc anno (fecundum Ptole
a** uiuoi v.fàlutis,&fetingreifus Solis die xv i.ho
I.: avius nutaxlv 1 1 i.cùm tamen fiat dicx. horax v.fer
.… sptciiicm, difcrimen igitur effet dictum v. horarú
… vii *quendo tamen intrumenta & Alphonii tabu
A**; motumque ac loca in ecliptica o&aui orbis fu
- *% hitcIIoiad duas partes, imò ne ad unam afcen
„:*;$tit:quod fic demonftratur: nam pars una circa ae
ía $imèreciiytica,xxi 1 1 i.minuta (ut uocantjcgn
3-£i:initionis igitur cum haec declinatio fit ualde fen
r:: Å£bimus diem æquinoäj: fed tunc logus Solis
ra $*££onem cciipticæ & æquinqάj circuli octauæ
e£um ßäionemiure meritò debemus uocare ini
, : sahicis,& non pun&um illum qui cft in peripheriâ
;4*utiqiiinonae fphæræ, hæc enim appcilatio totum ue
A£inftituibat & confúndit,fed illud punctum debe
… :{*ar* Cettum pun&um, (eu Pun&um circuitus) igi
si súmque Soltuncfatuatur, feuin afcedente,feu Coc
.:. i*io, à occafu,ibieftinitium Arietis & fignorum:fcd
3:* $undo ftinhis locis, adungucm co gnofcitur,& ho
:;* i$t;um, Arietis & ignorum, in quaparte cœ
. ía $icfincfenfibilierrorefäti poteft: quâre & toto an
á :? *}tmotum $olis& eius locum, quarc & a!cendés quo
j4*nomenro,&reliqua: quæ ómniain confufiohcm
ía* $$usfilfis ortum hibcbant. Vnum cit fuppofitum,
.A* ba planetarum dcbeant fumi in comparatione capi
ja *$*&kgionis eclipticæ, quæ fit in primo mobiì,
μέ'] s*; fümi comparationefe&ionis in oàauafphae
j¥} Aud sit, fú äppeilatio capitis Arietis gáuæ
ę £ti*,qu*modò tradücebaturadpunctum illud, quòd
Ζω ἐμι; circumueiti circa fc&tiónem cciipticae cum
£ Šuli honz fphæræ : modo ad ftcllám primam
£* *diiaa;itc Ariëtis figurae, quzcftinodalio orbe.
*ja* Cum
 \

eamus intelligere per caput Arietis o&auae fphae

fignificato, feétionem uernalem eclipticæ ö&a $it
æ. Quibus erroribus fublatis, tota rés claraluo *
r euadit, nec ullus fcrupulus dubitationis relinqu
m & fi Ptolemæus iuxta primi mobilis, Arietemí
initia computet:id fecit, quoniam cùm ecliptican
fub ecliptica nonæ collocet, maluit dicere nona
itauæ,nc de figuris ftellarum intelligeremus.Vnâ `¤:,
nitium Arictis iuxta Ptolemæum pfimimobilis,f`s*
latitudinem moueri ftatuamus,eifeidem cumini **
is o&tauæ fphaeræ, fic intellc&to, quod ad gencra s*;
) nem attinet. -…

, ftellae feu uifio, oriente Sole,uel occafus, Heliat

es dicuntur,fiüntque matutino. Vefpertino ortu
:cafus fyderum,chfonici uocantur.Omnis ortusfi sis,
is parte, initiumq; ducit dum ftella cft cüSole ue$.
nte,aut in eius oppofito: durâtquc uis eius adxvss.
;eturά; ac manet adxxx.plerufiq;. Omnis ctiam
tam chronicus quàm heiiacus fyderum, fit dum $
occafu funt,aut cum Sole uel propè, aut eius op- s;
& tunc eft finis occafus. Vis ergo eius incipit per$.
:s antè:fed eorum poftremix vîünt efficaciores. $* ^.

L V X E T L V M E N. s.
cA p V t X II. * £;
¤,
's ipfas maiores minorésque uideri quàm funt,£- $
ius obferuatum eft: nam & candcla: accenfae no- ss
tu , & ftellæ nubilo tcmpore, & pifces in aqua, ss
quàm debeant uidentur:& Solac Luna multo mi-*
im fint: neq; hæc ad uifus falfam caufàm transf*-*s.
nt.Vidétur igiturprimùm maiores, cùm in medio * ,
raffiore,ut pifces in aqua,& in nube ftellæ:ut com- s.
»res,Propter loci fubftantiam tenuem, uelut aftra
n folùm quod multum diftcnt, fed quòd in cœlo s
us fubftantia, aëris comparatione éft tenuiffima, •
lm eft,medjj dcnfioris propinquitas ad oculos aut
m:nam uelutin perfpiciliis parum mutant rei ma
iem,fiuelfupcr rem uifam aut oculos ponantur:at
longius, magnitudinem reinon parum augent.
m eft cognitio diftantiae.Porrò dehoc & primo cau
rc aliàs diximus, dum de magnitudinc aftrorum
agerc
• .] l 1 B. II. C A P. XII. £. *

sâ;:? £temus.Maiores quartò uidétur,ob tenebras qug lucét

; ;::;* ftohalicnífplédóré,minores.Obidin Sole faces mino
,;3&* 500áuauté maiores uidétur:uel quia fpargútur,uel re
est;** fiigitur:fpargiturauté nófolùm luminâ,fed & umbrc.Si
3,** timinicrlumen&parieté laterponatur,acrurfus inter la
um: fit:&parietemcryftallum, umbra illa longè maior uide
3** fit, jiimfi cryftallum non interponatur. Refranguntur
|
~attº* iTiut Fracafloreus do
At* t) radj plures, uelut
|
,ir::| tim luna dimidia eft, ut £t
„gg* fitmdeuideatur.Exé
l ftTft aSol: orbis luna
… & fi;icontinetur inter s
ā $i$te &:ponatur Luna
¥ *£propior coniunâio
.;:, £i £,inquadrantc cum jt
`s: $ici c,temotior qua- /
ô:2
„…:*
tris;tadij ergo Sólis,
tmtftin c, refrangun
SP
. Άeliratotaparte trianguli
„ :{ 11t,quz continetur in
ô* qtioad E, ex tota par
fttinguli ADE, cofitentain eodem circulo:& ad c, ex
Štianguli A F G, in circulo contenta. Conftatue- -

| ij quòdpars tíãguli A D E, uel proxima,maxima eft:quo

„:* infjiacfin£minores, & ififra contingentem in fun
:::*' ἀHiittaconiun&ionem x,& oppofitiofiem L, mifiima
3* úitur: quod etiam infùperioribus obferuaffe fe, affir
:* *qumuis minores uideantur in coniun&tione, quàm
|
7. :> '^fitione. Septima caufâ magnitudinis & paruitatis,
„¢? £t;tjicuapropinquitas & diftantia: turrim efiim & So-
.:£ Hi, parua j, diftantiam exiftimamus.Et quæ fub angulo
ií
g* *imoteuidentur,uelut fibaculum eundeminfpicias,óculo
33? ' • fofito maior uidebitur, fecundum fitum M N, quàm
:* *H,utinpriorifigura. Et quæ debiliter uidentur, minora
3* $pirentùeluttéfiuisualdé baculus,breuior feipfo,fi pro
clfit,&affiore.Et comparatione,uelut propè eademlon
j: Ę minor uidetur in craffioribus , quàm tenuiori
£Vltimum hoc genus & ad pi&uras inter reliqua uti
á íimum efl, feupropter umbras, feu propter imitatio.
3% *m,ftuproptcr comparationem eorum quæpsa funt:
;;? Ve
io arbore maior, & fi flumen tranfeundo fi- J
at: imitatio , ut cùm alba procul fignificantes c£ js
L1S. << ,

a quidem uitrea, licet difficilius maculentur,non *

eöfyncerè effigiem reddunt ut chalybea cryftal- *;
bus meliora,(èd pretiofiora. Ita undique aliquid **
:allica fynceriora,& (utjta dicam) iuftiora, fàcilè S.
Cryftallina, cara & fragilia : uitrea,nitida & uilia, $
yncera:neque enim lineamenta, ncque colorem ss.
eddunt. ss
*Egº,,
, ,I N F L v ' x v s. §.
- C a P . X I 1 I. 's,
um fyderum effe, nemo dubitare debet: eam$ $$.
ccultam,qua omnia mortalia reguntur: uamuis '**
m omnino improbi & ambitioíi, longè magis Š.
:o impij, negauerint. Ille enim uanae glóriæ cupi- $.
serpetuitatis nominis Ephefiae Dianæ templum $$.
Juod quanquam egregium & pulchrum effet, sis,
\us temporis curfu interiturum, & nullius utili- 'ss.
ano gencri, dæmonij, cuidam , aut fimulachro $is,
m. At ifti, ueritatem ipfam natura perpetuam, û,
cratam & humano generi utiliffimam, cucttet* *s,
itione inani conantur. Et tamen ille meruit, ut s.
nomine, cuius ftudio tantum facinus perpcua- ` ,
cruciatibus extingueretur. Quid igiturhitanto- s,
orum authores promerebuntur ? Itäque cùm con *in
intáque praeter fpem , atque communem natut* *\
mire, neceííe eft ea omnia in aliquam referte cau- s ,
nùm enim quis nunc non admirabitur tot homi- «;
te,reli&tis bonis, filiis, uxore, extorres ac profu- s
:ria fieri? Et ( quod maius e(t ) diris fe cruciatibus •
» opiniones tot, tantas, tamq; uarias de religio
quod maximum eft omnium) alij etiam crúcia
niagiftratibus ultrò fe ofterunt : Cùm poffentfal
ndo, omnibus commodis, non folùrû uita, fiui.
quòd multi dum cruciatus perpetuntur,quafila
: inter tormenta quidem uocerii emittunt? Quid,
iltis maxima eueniunt citra coaatum, aiiis conan
nia infeliciter cædunt ? Deinde , quòd menfibus
im Pucrperæ omnes intercunt: aliis, omnes fet
* uantur?
- " l I B. II. c A P. X I f h. 83
„£rk % writ?Quibufdam temporibus miracula apparent, aliis
„;as: fttshomines, aliis nihilhorum, fed omnia filere uiden
EDeindetot monflra,totuates,tot fàpientes, tot prae
„ars: £omniumopinionem:aliis temporibus omnia tranquil
`acra hhdemutationes temporum,niues,grandines,uenti, &
„¢ Et quaedam ac quafi prodigiofa: Veluti x v i.anno regni
ia*; DuisScotori Regis,fàlutis auté anno M c c cx L v 1 1.,
„;** m Albioneinfüla oues non pepererunt, coru atque no
• ,
t:ilr hyeme quidem
:::::: imquoquetafita pullosuixeduxerunt,aeftate
copia,ut gdes habitare,uelnon.Mu-
ex agro -

qijium referre colonipoffent. Poft x i. autcm annos,

inminoraquarum copia,nec minoreia&tura,quàm mu
rim $cddicës,ratio horum naturalis eft.Vnius dicam,at- Corwi hyem
„«* £mgis ígnæ admiratione, utpote cur hyeme corui?' qu.mdo
j*i άpoficiini aetate autem minimie.Quoniam calida fuit *4riant.
jg*| tihitms,&prxcox, ut ita dicam. Aucs autem calore oua
Ἐa $int.Vnde&ars docet ruftica, oua gallinarum plurima,
j:* i;m:hiberi,fiin calido loco alantur.Quid igitur mirum
Han*, figiiam temperiem cæli aues ad pulfgs cdcndos ex
[sa! tuf: Tummáximè £# açcefferunt. At dices,
fa- ! i:quiquam: £dcalqr fufficit exterra , uel mari aut a uen
;: ; $ignitus. Verùm hoc nosiam docuimus in libris fupe
:* Ęus,nullum calorem generare , nifi coeleftem. Eum
'… £quioritur
;;:* aliis ex caufis quç ex his non pendent,non
gtad generationem, nifi ut cœleftem a contrarig im
„** Ritnteiiberat. Quod potiffimùm eft materiæ craffities.
Iaz* luariores quaflam igne fouemus in hyeme. Exhauftis
ę inhyeme nihilmirum eft aut fuit, aues in æ
£«fìffe. Hæcigitur ratio manifefta eft, & ab infiuxu
igoiginem. Igitür hæc &talia cùm omnes admittant,
tìmàmen aliäm abinfluxu effe credunt.Quidam enim
fimö , Deum cun&orum caufam propriam arbitran
tutajuerò daemonas: quidam cafüm, ut Epicurei:alij,à
tituta retum & elementis ea procedere arbitrantur. Ne
Ttntfùalios modos ullipotüerunt inuenire, aut etiam
£ogitate. Ego uerò fàtis demiror hgs omnes, qui cùm
ikinttantuiii rcrum ordinem in coelo, tantam potefla
A $uc magnitudinem corporum, & in quibuftam » puta
$:acLuiia, tam euidentés effeétus: rcliétis his quæ funt
.£ oculisactam manifeftis, perabfurdas , inanes, & inco
'* Pascaufis,quxrere. Scd ignorantia& p; feétarum,
,•! .

j* 2 haec
 IL I B. I 1. C A T. X 1 X I. *

magis mira facit. Igitur qui dicunt Deum, ho- ` (\!

aufam,nónne illos pudet, quafifiRegem äicantºs
»nem & lixam & militem &fcribam,quòd omni- ***;
peret?Deinde cùm uideant calorem? Sole pro- $is
ierbas à femine, cur nolunt hæc à Deo flatim& $*
lo intermedio produci? Demum, fifamemnonâ ;
entes, fed pane, & fitim potu fedant, curin tam sss
s hærent aut dubitant? Dæmones autem fitalia sis,
ut hoftes, humanum totum genus delerent, aut s;;
miciiuuarent præter fpem,cùmidillis faciliimum `s,
vfum fi omnia referas,ordinem tollis.At ordinem S*
bus & miram & conftantem,manifeftiflìmum eft.
n non tanto tempore ante deliquia praedici pof-<s>
i uerò talia ad uim elementorum tránsferre co- s.
c omnia eo modo confundere,fi hoc quodpcrfyi §.
(Nihil generariabfq; ftellarum & luminariumca- s;
llum effe elementum calidum natura, fed omnia ss.
na)fcirent,iam de his haud dubitarent.At demum ss.
t ad calorem fyderum, quo omnia profe&ò con- s
,influxum tamen & abditam caufam effe negant. ss.
è peripateticos profitentur. Ego uerò hos minus sa
diçerehaud uideo. Sed quid ifitereft quòd dicas, <s.
s mixtione & menfuraincerta hoc fieri,aut occul- s
ie influxu ? Nam influxum quid fit, aliàs diximus, vs.
:nim nemo poteft, menfuras rerum& qualitatum •…' s.
:rtas effe. Tum etiam aliquas efîe, quas uocamus ss.
, uires, feuiteratas a&tiones, à quibus abditae no- vs.
tes generantur. Licebit igitut &has meritò infiu- §.
{1*3. Vt in uniuerfum nil aliud fit infiuxus, quàm …
oris coeleftis menfura,in magnitudine, ui, tempo ….
~
iis,nobis autem incerta.Cùiii uerò etiam inhisin •

is uideamus, ubi funt qualitatum aétiones perfpi <;

s minus manifeftas , ut in Herculeo lapide & fidi
n coelo,corpore æterno ac nobiliffim6,talesuires s
abimus?Præfertim cùm hæc inferiora, effeétus fint •
um,faltem ratione qualitatum, quæ omnibus n0
Verùm dices illud, Supra influxüs poteftatem effe
quòd plures fe morti, ob religionis cultum, expg
Finis enim atque terminus, extra rem ipfàmeft.
:nerofe,fi hoc â Deo eft,cur in omnibus hærefibus
lti inuentifunt, ac propémodum innumerabiles?
An
1 ,| L IB. II. C A P. X I I I. 8;
** l)asauhoret contrariorum fimul? Aut modò his,
::::* rìilis,quafiinconftans uir dele&tabitur?Praeterea mul
A. i £mfólicituserit,quibusmodis colatur, uelut dij gentiü?
ii* kineili,ftdauafiffimifâcerdotes, quorum omnia haec
)ai*, wmmcntafiére.Quidigitur caufae eft? Nónne potius hu
ira*! £;il:iter,quiquóßämftupefacit, alios facit amentes?
:,& itjcus hosômfies quicitrâ delc&um adhaerent opinio
:f ii;iutprorfùs ftupidos, aut quafi raptos, aut omnino
:1 igil: percitos,tóruum quidinfpiciéntes. Nónne ita
ôportet,cümdereincertacontendentes ac nullius có
fiuitum,fortunas,honorem, filios, patriam, & quic
* £bonum eft atque iucundum hominibus , in Éî
;£ t;onunt,atq; cótemnunt?Quis prorfus erithorum Deus,
j;3°] £tinta talämitateinnocentium dele&tatur? An non fae
…?] £tDianainTauris ? Paucos enim illa perdcbat aduenas:
;*! iios&multos.Abfit igitur, ut Deum impietatis accufe i
, & # $tatuiq; fiultitiadaihno eft.Velut enim generalibus cur quia;
$£* fistum torltitutionibus corporibus morbíüulgarcs & formáíTu
„ê*| ■■:; infiguntur,ita& difpofitiones quibus animus læ- pertinaca,
:? titut&offîdatur. Quæ cùm ualidæ fuerint;in his qui iniis opinionib,
íofophia exercitati hon funt, opiniones firmiffirìas &
.** $%nijgignunt: quzpoftmodum perpeffimos quofdam
i:?, &iuriffimosuiro$, ifiunum rediguntur atq; fofmantur.
j* hilasplurimasfe&as, atq;inuicem è dire&to pugnan
3:1 ignttyuáetdicere,Deihoc effe dogma.Nö pofefípeus
;* £miiis,autimpius. $ charitatem operaά; bona
;* jtmunt&frua§res fùåíent, uitiis$accorpóreis pertur
:* bionibus manum dant, Deo aduerfantur: Deus enim o
„? FmI;cft,atq; optimorum amator.Scdadhuc hærebis,di
- ¢ Nondum expofùifti, qualiter perinfluxus tam forti
ἀν' και;iatuspatiafiturhiinfani.Simulant quidam, ut faci
s;& foIofiadlaqueum du&i,rifum,ut animo conftantiuidean
i$* £t Aliis,humorille frigidus fenfumimmutat & ftupefacit.
: Ajmenteperculfi,nófi fentiunt:hoc enim docuit Hippo
3**, £itts. Aljintendunt aliò animum, atq; fic non feníünt.
3. Meminiméquandoq;tamintentè ftuduiffe,ut dolores fe
:* £ntispodagraenonfentiré.Quanto magis,qui iam ftupi
2 * b&hibet íünt fenfu,& mente conftantiores, corpore$;
3° qiiatibusaffueto,&humoribus admgdúterrcis ? Galli,
a* * dospucros conftiter uerbera pati affuefaciunt, utinbel
æ; kulistactiamfortiustolcrét.Scddchis abunde3Cicero Au
 L I B. I 1. C A P. X 1 \ I. ù.'\
nistra&auit.Scdhis omißis, uidetur Sol omni- s**
maximè dominari , ob magnitudinem & lucis sa
de Luna,ob eaflem caufàs, maxima enim nobis est,
»lem:fimpliciret autemnonita. Dominatur auté ss
umidis,ut pifcibus,& aquis,medullis quoq;&cc sss.…•*•
malium:& inter radices,allco ac cepis, quòd plu- -

ido cófent.Vnde Palladius refert;alium fiLuna ę

pofita feratur,& rurfus Luna fub terralatétcufl- sus
oris fœditate cariturum.Generaliter autem fìta s<
una crefccnte,robuftiores plantas &infipidiores sss.
ut cótrà,Luna lumine deficiente,id e(t  oppb- sì
nuiores & acriores:indc matú exiftimo, ut magni <A.
it radices feu herbg rarò odore & fapore pr£(£t. <;.
m referunt, ozimum prima Luna tritum, &imol s
m inditum,fub plenilunio,ab altero capitefiores s®
•,
quòd fi duplicato tempore fub terra defodiatur, `ss…; .…

generare,àliàs diétum eft fcorpiones. Vtutfit, ss.

ünt aftrorum uires, quàm ut credátur.Sauonaro at
anno biffextilifterilefcere animalia & mulieres: sj.
E$ labore pariunt. Et quod maius s.
digio fimile, cufpidem feminum ac nucleorum s.
, niaximè màli quod apium uocät,non ad florem
m pomi, fed ad pediculum uerti. Verùm cùm
iliuius non fit conftans, fed uoluntaria (nam à
uc initium fumi É? manifeftum cft,illam
ta & naturali conftare:naturalis quidé, in libris de
te eft cxplicata: fortuita eft, quóniam contingit, J
n annumi, quemifti pro biffexto (tatuerunt,ifici- …
na cuiufcunque anni, ex aftris conie&arifacilè li- §
iuodccimi, deciminoni, o&tani, quarti, actrigefi: …
:dentes quis cöfiderauerit,& ad præcedentisänni ,
nem comparauerit.Exemplü,uolo fcire quae con* .
ura fit anno millefimo quingentefimo quinqua
uarto,inchoante mihi uigefimaquarta die Septé
uc ad annum millefimumi quingentefimum uin
mumquintum cadem die. Primùm , confídero
54:. & eo anno feciiter nulla caufa, fùfcepi filiú,
tunatus in lucro caufâ mea, non quòd multi non
rerent: cdidi quaedam. Igitur cùin nunc non ha
corem, reliqua omnia proportionc habita, corre
' fpond
 Lib. 11. c A P. x 1 1 1. 8y
J£*mt. Similiter confidcro annum 153*. in quo fui
!}.
** fídfiimus,utunquaminuita:triftis,anxius, cumitimo
-

i*j sjrUolucro, & ita comparabo hunc annum anno 1553.

-*

£imum i;;.anno 1754in quo fuifàtis felix. Idem er

*1pfcumdc anno millefimo quingentefimo quadragefi
íit,inquohabuiaugmentum lucri, fed anxietátem
fugi,& oípreffüs füimültum:fimiliter ad annum miile
1f inquingentefimum & quinquagefimum me referam,
:i-* ayíitáamanxietas magnâ:&ita ad annum millefi.
* nijingentefimum uigefimumquartum, in quo fufce
2 jwí:afinihonorem cum contentione, fine ùtilitate&
iniit:tate magna. Caufà uerò horum cft 3uodecim,
suljttrttditäá cúdemlocum innatalitig die, & comi
jträtio duodecim fignorum in proceffu. Et Ptole
s;umultumttibuit huiêreditui: nec eft uerifsimile quòd
tymtiibuerit huic circuitui locorum principalium, nifi
1 itytrimentis multis comprobaffet:ideo hic circuitus eft
: '1* iiifiimus,&fignificat íupra uitam, honores, & diui
3:21 i :magiftratusprincipaliter. Nouemdccim cft, quia
j &* inuftifìdeundém locum ferme , & quandoque etiam
í&1 Maisofignificat fùpra c9rp9ris ftatum , itinera,&for
3:31 tum, aniiig;qualitátes fenfusά;. O&auo anno redit
no**1 Vttusadlocum fuum,ideo fignificat gaudia , dona, & fi
te*, ίτ,τούctâtionem cum mulieribus ferme fimilem(ut di
:1 r;omparandotamen femper ftatui præcedentis anni:n5
ut &1 1: risuidebit,necpaupérditabitur, fed omnia habita
i* *$ottione funt metienda. Quarto anno redeunt Ioca
in£*? *iaadtrigonum füum:quod etiam contingit o&tauo
: ** vwiitoquáttus eftimbcciilior,&hocproce É.
I # umctiam Solisafcendés & cufpides, ad idemtedeüt:
a;:& i;;uisannimagnâ habent fimilitudinem cum fuis cor
i ** **olentibus ,in ómnibus: non tamen adeò exquifitam
:*'!** tuus,&multo minus quàm duodecimus.Sed trige.
regit ; * imo Saturnus redit adfuum locum, ideo ÉÉ
o%i%ationesinlaboribus & culturerum ftabiliûm: fed
„* *initudo eiïe parua, propter ætatum mutatio
{:' $ Hxcautem nonfùnt femperüera, fedutplurimum:
%î, $angmnes alizregulæ rerúm naturalium.'Et co ma
}? ;*' Ęddit:&ionesgérturbant omnes iftos ordines.Sed
: y. $ignesf nificantunâ rem tantùm, & non abrüpunt,
j{2}*'., “intmiuorum annorum,nonrcliquorum.
(0 -

3**; f 4 Quut
-
 L I B. I I. C A P. X I I M.
lerum influxum negant,hoc folùm mihirefpon
m,quónam paéto fatio hgc tam fubtilis quæ ετ•s I.
» quiotidic déprehenditur, aliter con(tare po$it, `
meú inuentum eft,fed Federici Iadertini,tametfi ss.
s defecerit, rem uerò totâ obfcurius tradiderit,
ergo A B c D æquino&j cir
hæra terræ, & fùper ipfum
irculi A £ c & a F c paululú,
portione quinq; cubitorum
eleuatiin pun&is mediis u
: in partibus nonaginta, fcili
l&tis c & A contingát fphærâ.
rò E & F conftituãtur in me
c F mobili,&in quo etiá ipfa
uigintitres cum dimidiatra
nt utrinquc , 1uxta maximam
»nem Solis. Conftituãtur e
finitores tuæ regionis,obliquus fcilicet&re&us: *~.*

i circuli praeter meridianum qui tranfit per£ &f §ά'

tangant,& fuper meridianum uelut ú,
ridianus ÉÉ poffit. Tunc hæc axiomata ex
o comprobata affumantur,fcilicet Solem & Lu- .
funt,aquas maris ad fùmmum altitudinis euehe
fus in pun&tis oppofitis,Lunam quoque aliquan
offe quàm Solem. Hunc etiam mótum qui fit
,fenfim remitti. Lunam etiam dum latet, minus
w v - -

gè quàm plenam. Quibus füppofitis fequuntur

èftimi quae etiam in fphæra locâluminariüm tra
quifqüe in uelo experiripoterit.Primùm igitur lo
;inta partibus diftantia à luminaribus, nulIamha- '
iltitudinem infolitam, fed erunt humillimatotius
3ca uerò luminaribus propinquiora uelocißimè
ntur:remotiora,humiliora.Pafs etiam aquae ante
: fuit uerfùs occidenté:quc uerò eftpöft,àdoricn
ocedit.Ex his etiá fequitür,ut dum Sòl eftin oppo
ae,maxima fiantincrémenta: deinde duminuenta
inaria,quiaLunaminuspoteft.Dum uerò quadra
fe refpiciunt,nullus fit aeftus: quoniam in qüatuor
yppofitis aequaliter aqua eleuátur: igitur & inter
¥Â enimanté,exe refro fertur, igitur &immobi
;ur. Aliis temporibus ÉÉ *;e(t
atjuß
 L IB, II. C AP. X 1 1 1 1. C 89 1
-£* £miiitfluminaria,ut prima diepoft coniunâionem
digi: fiotimquicfcit,fecunda Í duas,atqueita deinçeps£
¥ §i$$ignilis eftaeftus , nona per horam decimâ
tii;:? i;;ioris Cumé £ftuspaulòfi; occupet dum fiuunt
juga, £££ioris,&totidemdümrefiuunt,&ifi meridie aqug
íiímzéSolis direâo:fequitur, ut æquino&tj tem
8:14u£incipiätfiuere dum Soloritur, ä, dum
$i $itio zftiuo duabushoris poft ortumiSolis
#ini,duabus ante occafüm definant:fub bruma dua
kiiisint: $olis ortumrurfùs incipiant, totidem defi
*?*9<£urfim mediis téporibus iuxtaproportione,
£ti Solin finitorercéto regionis pofitu$eft: idemi
liiiAtq;earatione etiam duíiiccmfiabent motum à
Šiioiiein meridicm intribus menfibus, & à meri.
*n£;entrionemin tribus aliis.Etinfeptem dicbus eo
#*nöioacfcptcm oblins motum in fignifero:ex qui
- ;3
$ºmnibusinfiumerae uarietates confurgünt:nam in ían
{0tem Oremutatur locus ÉÉ ab extremo in cxtrc

?;*; *mirtrcmumautem medium, propter oppofitionem.

orta.
i: HIER o N YM I C AR
f.

£1 pA N 1 M E D i o l A N E N s 1 s
„£a| M E D I c 1, D E R E R v M v a.
ia$ RIE T A T £ L IB E R I II.
a;? - - -

;2;
-;*?
Demixtis generaliter.
:;' Mixro* vC MA P vp TR oxPIRIII.
1 E r A r £ s.
;:
Κή Ε τ Α l L v M cftres dura,du&ilis: cera du&;.
íí lis efaclutum,nó duratamen: lapides duri,
! ! non du&iles tamen:fùlphur,nec dùrú,necdì
ΣΙδΙ άile.Nullum du&tile gerfpicuü,nec perfpicuü
ύ du&ile.Vitrum dum fiquêfcit ducitur,aíïè
a $icutitution cft:cùm uerò perfpicuum eft, concreuir,&:
* *jngibile.Ergo naturauitfi qüodãmodo mediãçíî Perffitui;
* *hpjlcimctäiiicamq;.Quaerehdum eftigitur,cur perfpi lumi duci;
: §iuiducinonpoffit. £t qúód duci poteß norifit períí teft.
* *m Prztcrcäuß enim, quae pcr fé fcitu Pulchra ££, in
- f 5 -uentio
 96. L I B. I I I. c A p, x 1 1 1 1. '**,v
* tientionem,accedet .16 leuis utilitas, fi quoquomodo tiì.
- - - - - - ,- -

»…;
inuenire poterimus fàciendi,ut idem fit perfjicuum ac dú
&tile:nihil lucrofius aut dignius,fi ré ipfàm fpcótemus. 0
p9rtet autem illudfuppofiere quod manifeilum,perfpicui * *
èffe quod ficcum eft,tale auté duci non poteft.Quod net****
ducitur,humido pingui abundat,ob idó ducitur.T Indidt **
eft,quòd omnia metalla §; ufu manum tingunt:lapiis;
dum auté nullus.Sed omniafiabere humidum íingue,άis
ftat.Manifeftum eft autem in lapidibus qui flagrant, uti$
bagate diótum eft alias. Et ob id tales &quiçunq, mole
funt,tingunt geftati,& tangentes carnem:fed hi, non uti
lapides funt.Itaq; lapides ueri, & ipfi humidumhabcmtpit
ùe,fed exiguü üalde. Quòd fi perfpicui fint,etiamtenùe
É non,craliüm:metalla autem multüm,& ob idtinguntmi
nus,nec perfpicua funt,& duci poffunt, & liquefcút:lapi
des autem perfpicui, quoniam tenue habenthumidumjim
gue paucumά,nec tingüt,nec dnci poífunt, nec liquefìt.
êùrfiigitur omnia confentiant, mianifeftum eft \änctfe
rationem.
Sed illud dubium magis relinquitur, cur que cócrefcit, § 3 ;
crfpicua fint,ut uitrum:cùm auté liquefcunt, fiunt opaca- $*
At id diffolui dubium ncquit, nifi illud prius docuerimus
cur uitrum frigore fiat peruium, urina âutem conturbetur
& opaca fiat. T Contraria autem ratione,urina calorefiat s;
perfpicua,uitrum autem opacum. Di&um eft aliâs, quo- ç;
hiam quæ humida funt & pinguia,à ÉÉ
fiunt opaca,ut ss
„„ i;. oleum & utina, quia
mp
ÉÉÉÉ
concrefcit in grumos. Qux m
uerò humidum tenuius abent, ut uitrum, concretafiunt s
:&lum
vcrat, magis translucida: quoniam ob foliditatem, maior fitrc- <;
fiexio luminis,& ob id etiam candidiora apparcnt.Vcreta s
men non funt magis translucida,fedita ÊÊ; Accedit `s
quòd uitrum,quoniam non fine igne liquefcit, aduftis qui s
bufJam tenuioribus partibus infüperficie,& fumo ignis ex
trinfecus accedente fit obfcurius: quæ ambo dum concrc
fcit ob frigus,euanefcentia,purius illud reddunt.
Sed dices, lacrymæ arborum perfpicuae fùnt, & duci
poffunt. Et pinguia, ut fuccinum, qüod maximè ardet,
translucent. Vèrùm, fuccinum nifiliquefcat, non poteft
duci. Et ideo nulla lacryma arboris admodum durefcit,
quia tenue efthumidum,licet pingue. Non poteft autem
multum durefccrc,quoniam pingue eft,utctiam
-
r;it
cd \\1- '
[1. ] ' L IB. III. C A P. X 1 I I I. 9I

Ar** flrihus,quiafübtilius humidum ac pinguius:& ob id ar

£:omnc$lachrymx,& plurimum $ continent.Metal
kmauttmnullum, quámuis liqucfa&tum, ardet.Quod
* £I:itnucet&non pingue, ut lapidum humidum, du
* Intudit, & duci nequit. Perfpicuumque eft , fi á terra fit
* ;tum:opacum, finon. Qu6d uerò pingue cft ac tenue
multimjue duci poteft, liqucfcit faciifimie, nec multum
É;tduttfcerc. Pcrfpicuum &illud,fi purum.Quod uc
fjoni: quafi concrefcit,pingue & ú, durj eft:non
titit quodtenue eft,ducitur & liquatur.Hoc autem núc
vitiim,initiofacto à manifeftißimis: conftat enim gla
:* £na aqua fieriâ magno frigore , foluique minimo ca
, *jtfjicuam effe:nëcpoß duci, nec perenné effe,cùm
igoalique calore dilioluatur.Eftautem aqua humidum
£tm,nonpingue& craffum. Quod enim purum humi
imit,manifeftüm eft: cum fit adeò perfpicüa.Quod non
£gis,quianoneftlenta, nec ardet: nam metalia, lenta
ËMonardentautem,licet pinguia,quia terrae plurimum
tadmixtum. Cralfum aùtem äquae, humidum eft,
$tunonnifiämagno fiigore cogitur ih glaciem.Non fo
Emautem qurâ ígí- tongelahtur, à calore diffoluun
£,utinquitAriftoteles:fed quae à magno frigore conge
imit,ijaruo calore diffoluúntur: ufquæ àÉaruo frigo
Ę calore indigent ut liquefcant.Cùm
gigmm: perfpicuae fint,qux tamentales funt, ab hu
ibiqueo&purô creatae fufit. Quia uerò non nifi ma
£%aioreliqüefcunt, àpauco fiigore funt cógelatae.Hoc
£mitafehåbet.Sit quöd congeIari debet à proportione
3, oâo habensuites,frigus igitur fexdecim:fii gitur à
£uit plaproportione congelari dcbet : aut frigus id tri- •*
£iiioperueniet, aut aqüeum humidum ad quatuor de
$it. Siigiturad quatuor deueniet,quatuor aliis nume
eaturfrigus,fexdecim numeris augebi
hminuetur.Siau
„à* $titiafiad o&iplam deueniat Prop9rtionem,frigiis ad
. $ignaquatuor , fubftantia uerò ad duo tantùtì per
§3; $it:;aiigmentum igitur diminutioni fexdecuplum effe
;* I ttmtnict. Geminataädhuc proportione incrementum di
, £, $tioniproportioné habebit, quam £xagintaquatuor
j:* *tium.Confiat igiturlongè maiorem duritiem accedere
i;?. £;nuitatefubftaítiæ aquei humidi, quàm ex incremen
J* *5gofis,quod expericntia docet. Cùm igitur gemmæ
32*i duri{
 IL I B. I I I. C A P. X II II. I'y
: fint, frigore pauco congelantur, tenuißimata- ss 3
tantia aqueihümidi conftant. Attenuehumidum s.
fit:gemmae igitur optimae in calidifsimageneran-s ,
ne.Quòd etfi aliquæ eiufdem generis (u5poliso-ss.
uritie longè inferiores erunt. - $e
hocigitur dicemus, humidum omne purum, mul-.gJ
& multum,purum:&impurum,paucum:& pauci, ***;
n.Quoniam fi multum fit, neceffe eft cum íefer- I.
1 reliquum cft,effe exiguum: ergo purum.Atq;ita…
int igitur haec mixtorüm genera: Aqueum purum J
ut glacies. Š purumtenue, ut adamas. A- J
mpurum craffutm,utlatet, Aqueiiimpurumtenue, s.
læ opacæ,è quibus nobilifsimaachates,& quãuo
icolüm,funt enim duriores. Rurfus pinguéhumi- J.
um craffum,ut lachryma.Et pingue fiumidumpu-sJ
ue,ut fuccinum.Pinguc humidum impurumtepue, J
la. Pingue humidum impurum craflùm, ut adeps. J.
trum humido conftat aqueo puro,& infubftantiae J
mediocri. Ideo tanto dürius glacie, quanto mol
ma.Intelligo difcrimenhociüxta genus, nonma- J
ncm.Nuper enim oftendimus,longè plusadaman- J
orem uitro cffe,quàm uitrum gláciè. Acjualise. §
erentia iuxta menfuram in tenuitate & craßitie,ma J
ulto facit proportionem frigoris in extremitatct* §.
n fubftantiarum quàm craßiorum, ut in figuraui: –
n differentia proportionis triginta ad unum,[I$ $ …

rtione triginta ad tria, eft tripla. Sed differé- \/ * .

ortionis triginta ad tria,ad proportionem tri o
quinque,eft minor dupla. £I
icrò uideamus, in quo genere reponendum fitui- $
ctalia: manifeftum eft autem, quòd humidum cius ,
um, quia minimè du&tile:& purum, quia translu- •
mediocre,quia mediocriter (ut di&tum eft) durum. J
ruerò, humido aquco conftat impuro, quiaoga
mcdiocris fubftantiae, ob mediocrem duritiem.Bu
& cera, ut adeps. Pix uerò, humidisaqueis &pin
impuris & cráffae fubftantiæ conftat: o6 hocardet,
»cne: opaca cft fatis, & parum dura fit. Argilla, a
mido mediocri& craffo conftat, ob id parum du
Habet & nonnihil pinguis humidi, undeâucitur:&
:iam mollior cft, ncc (icceßit, utlatcr. Quae enim
- §CtTCuIJA
 1 l 1 B. I I I. C A P, XIII I. 93 " |
Ii,„ ttmidmiitihabcntubicoquátur,pingue humidice- |

** ■ qucoabfimitur,quiaextititur.Sed ípingueaqucii Humidum.

*£ £imabfque terreäfübftantia excoquatur; humidum queum cipi,
reí sumttlcris pingui confumitur: lana uerò &fpongia gus celeriJ, ?
*** fgihumidoiiipiîimo &tenui conftanr.Ob hòc dìcijùmiiTi 1.
jjm,& opacafùnt,& dura, licet ob tenuitatem non ta- gne,cum per]
rº.

:;?? hii:intui Saluerò ex aqueafubftantia mediocriter pu- fola fuerint:

ę iigilique,utqugnilconcoâionis fortita fit,conftat.Scd vero cum te,
*; jiefiigoreconcretü eft,licet autem in tabella cui- reafubfiant;
1 §*ir:exponere.Inuniuerfumigitur, aqueihumidi pro- cótrarìum «
£meftnónduétile euadere cüifi concrefcit, ut pinguis cidit. .

j £ilmpuriopacum, ut puriperfpicuum. Crafsipatum

2. £i:icnui§multum.Expliçãdã gitur eft omniumho
£; siiio. Scd quòdimpurüm humìum fit opacum, pu
miIemperfpicuum, fi quis aut dubitet aut caufam quae
J tijucfenfùeffe uidebitur. Terra enim quoniáfex eft
praj| £:iiii,opaca eft. Verum quôd tenue humidum, frigo
£ kmmigmimconcrefcat duriticm,iam demonftratum eft,
¥*' infòlùm obtenuitatem qua plurimum patitur, fed & ob
$ºl fimitatema&ionis.Nain fiigus illud elementi eft & fa- |
*} Imm.Obhoc gemmæ pleraeqüe, quòd duriores fint caete i
f? fiipidibus,iníérfìxa cóncre ÉÉ; etiam caufà du |
: *£!;titit,quòdminimè fit porofum,&ideo ualde cötinuü:
-

|
&c* fílimtiiautem quo tenuior,eo magis cötinua:& eo ma 1
:£ ££mconcretió, non fimul, fed fènfim fiat:propter fri I
.
;a£ £iisfatuitatem. Quòdautem pingue humidum duétile
grá* t;ditumeft, quia nunquam perfeöté concrefcit ob aë
*\. itmpartem(fiondico äërem, nemo fit tam amens) quae
3:13} $itfparfaeft. Ideo cùm aërea illa pars folùm craßior .
% i;oiiautemconcrefcat, ut de oleo Ariftoteles teftatur, l.
a£ (onftatnullum pingue ita poffe frigore concrefcere, quin
ia *' #i:remaneat.Idém quóquc faciliter ardet, quoniam à
J?, doftiameftimmutatim,cùm fit concoótum.
;:!? . Histifis,fcirencceffarium eft , curuitrum cùm liquefa- „,,„,
g* ám - v - Vitri &» cd.
o£,* £imtt&ucitur:cúm
11:%utui concrcuit,non.Sic& $ornua,fèdnon
lefcunt: cùm uerò
a refrigeran m difcr;
cr
3 §* 1 tuitrum, cùm mollef gerantur,
g£ £tiaaliquomodo manent, uitrum autem nihil. Vtrun
$££, £igurexpuro humido conftat :uitrum tamen ex pu
w £; Ęactenuiore,utpoteexaqueo.Pingue enimhumi um
} ;£, qúiuseft, paribus caufis, aquco, quod pingue fit, quia
ζ
•2 wium, Inço&ionc ucrölicct aërea quædam pars gene
£ctur,
 IL IB. I I I. ' -

xtum tamen denfius redditur.Vitrumigitur,obte- $.

fubftantiae , ubi à frigore concreuerit , duâiie J
»do manet.Cornua nunquam perfeéte concrefcú
di pinguis partem.Vitrum igituir liquefa&um duci- J °
quei humidi fùbftantig íéíóçìåíïíôáì <-.
|uodcunque tenuis eft fubftantiæ, quia partes par-j
ixime cohærent. Cornua non perfeéte liquefcunt, Ss
di impuritatem.Lac uerò & fanguis à quo fibrgnó.J*
a&tæ, à frigore concrefcunt, uelut & adeps: feda- J
ferrea fubftantia conftant, terreum autem pluri- J
& cùm à frigore coguntur, exhalant: idco à calore , -

iefcunt. Qüae uerò concrefcunt à fiigore peifcát, **

umidi Ę habent, uelut ferum) urifia& lixi- Ss
ina uerò plus habetpinguis humidi,quàm rcliqua. ;
indem concluditur, quòd fi quis uellet inuenirema $
uram, du&tilem atque perfpicuam,oporteret ut e£S*
, tcnuis,& media inter pinguem & aqueam, qualisj
cum liquefaétum eft. Sed cur fubftântiahæęuitii$s
cft manereliquida,abfque immenfo calore?Exhoc `
ta ratio quaefiti pendct. Conuenit autem cadem *
metallis, quanquam diuerfo fine. Ilia enim duâi 3s
uitrum autem Š igitur in uitro eft, *st;
uia du&ile cft dum calet, nec pingüe, oportet utfit Ss.
mæ fubftantiæ: quamobrem confeftim ut à mini- '*;
re patiatur, neceffe cft, In metallis humidum pin- *;
:frigore
o6 duritiem ncceffariò ualde tenue, igitur à quo- §.
ftatim ferme congelantur.Quód igitur du
lijuidum abfque immenfo calore maneré nópo- $t
»n igitur ab igne hoc fieri poteft,ut confeftim jÉ $s.
od`enim confeftim co gitur,aut impurum habethu s.
m alterutrum, atque fic opacum efit: aut tenuißi- ` -

|ueum, nec du&ile erit: aut pinguc, ficque durum ››

poteft.Rclinquitur igitur, ut feiifim cogatur uod §.
ácbet. Diftillätione igitur materia colléâa & fepul S.
turna, neceffariò conftat quòd durum perfpicuum *.
e efle poßit.Fabulatur igitür Plinius,quiuitrum du s
tum paulò ante fua tempora, affirmaüit.Sed& rcli `
me omnia talia funt. -

ucrò ab ignc patiuntur, quadrifariàm afficiuntur:

muruntur, ut ligna:alialiquefcunt, ut metalla; alia
rem &in fumum uertuntür,ut aqua: alia cxhalant,
& dupli `
 11 i l I b. II I. C A P. X II II. 93

quod in fuliginem , & ut ab oleo

::** &έγία , pingue
ja %ittitutinnêgrem, Diffkyffumus ab exhalatione F,„;.,..,
Σifius: nam exhalatio âpinguifit, & partem ctiam fic lationis dij
-ā ¢É¢umtrahit,&coinquinat,nec madefacit:contrarium rentta.
-•

Ens Quzdam etiamüidentur ab igne non pati,aut pa

Anomnino,utaurum&carbuncu!us,ob fubftantiae den- Ilul,
#;m $itigitur Ariftoteles in Mcteorologicis differuit. •4.cap.
ἐ{πrum ętódifférentiae ut adignem coiiiparátur, funt
Jtti:quxdam concipiuntfiammani, ut aquaärdens: quæ
IĘmfincfiamma,utferrum & É : quaedam fo
J\aä*m,idque dupliciter:aut ut in uaporé cócedät, ut
I.: £i:utmolliantur humore,cùm aquâin grcditur, elixa
*uocatur.Quædam plura ex his concipiunt,ut ligna,
3. * *i&runtu
*? r&ififia infiam
mmiantur. Quae etiam man
tiuupotemtranfire poffunt,uelut oleum & reliqua pin
- E. Quxdam etiam dum inflammantur,liquefcünt, ut
iQuxdam etiamdum calorem folùm concipiunt,lique
$imitala Difficile autem uidetururi&liquefieri,hi
Ętarum.Scdnon mihiuidetur:nam argentum dum
*ít,album uidetur. In uniuerfum igitur erunt fe
£niftcntix,aut etiam forfan plures:fed ÉÉ;
{*flutts. Erunt igitur quæ tantùm utuntur,ut c alybs
2{*i. Hzc auteii porös habent,&humidum aquicú,
hamultum: unde É non uritur, nec ligna uiridia,
$tio,autpinguedo, fed infiammatur: nec carbuncu
Ή*£yiyorósaön habet. Alia quae tantum infiamman
•, g. *;ajia ardens & oleum.Haeç aut pinguia tantùm,aut

j. ma &tenuißima, ueluti palca. Quæ autem urun

\!
:; *ttiimmantur, terrca funt & pinguia. Vt enim ter
«ft
Jiliº
*ur,utpinguia inflammantür : ut lignain clibano
… Š,i:quibus aliâs diximus. Talia autem poros ha
j $t Qux uerò duminfiammantur, liquefcunt,ut xyloa
4*,*jiimumhumidum pingue habet & craftum admix
Ἄs? $itiofiibtili, quod abfuiíitur ante ipfum pingue.Ma
*?{*timet autem, talia nihil habere húmidiaqüei. Ob
A$$io$umaxime & redolentia.Quæ uerò non uettun
? $ignem,(ed exhalant: alia quia aquea prorfus, ut fe- Metall.;
3*1$,$u, urina, acctum : alia öuia ualde impurum ha ***!'
... $umium, unde Hammam boa concipiunt,quia fiam : p.
''.;; ? $uffithumido puro accenditur , & non uruntur, “
'% %sulum humidumi a£lu uti potcft : abfumuntur igi
'-'

a% tur.

_
y6 L 1 B. I I I. C A P. XI 1 1 I. ', *
tur.Vruntur autem, cùmiam ficcata fuerint. $; autet .' III,
fubftantiam humidam admittüt,& mollia fùntacfolida, ej*uit,
xantur.Offâ non ÉÉ dura.Cera,quiafolidano > sint
eft:& argilla,multò minus elixaripoteft.Pinguedononelij*istis.
xatur,qüia fubftantiam humidam non admittit.Quxigitss* tse,
liquefcùnt,partim inflammantur,utrhus:partimâôfùiìum *££;
tur,ut aqua:partim manent,ut aurú,& quafi argentumM j*£■;
nent aurem;quia dum liquefcunt, fiuntfolidißima&abß *s;it;
" poris.Obidarfenicum Ë cogit ipfum abfùmim$ j-ggg,
'* que argentum, quia feparat parte5,& feparando utiß sę.
*' Nonaütem omnia,aut plurima, feparant:fedquodfòlijs m ,;
grauc eftac tenue: reliqua enim nón mifcentur.Quòdajs.
ihifceantur, oportet ut non&ipfâ non patiantiir, ucl **;
argentum aur6 mixtum.Quæ etiàm ftatifi abfùmuntur, *®,
lümbum , npn cogunt minui. Sed talia cùm grauia finºs;
heceffe eft effe craffae fubftantiae. Nullum enimi grauc ttjçis
*£* ;
, .

nuis fubftantiae,poteft celeriter abfumi. –°&ttm,

Ex his habetür difcrimen mixtorum fic. Quæ urunti $ssos,
terrea funt, cum humido ualde impuro. QuÉliquantu`ç.
- - - Jºumuti;
- - -

plurimum habent ncceffàrio humidi. Quae liquantur& $ss.

- - - - - - - i*-..! .

âent, plurimum habent humidi pingui$, ut $itumen,fi jsJ

phur: modicum autem aquei, ut penè nihil. Quae mole $ig;.
fcunt igne,terrea funt, & mediocré habent humidum,* §άζ
cornuâ & ferrum. $£ mollefcunt aqua&igne, cona* *$£
- - - , …**.> v. ,

tafuerunt primò à gà!ore, indefrigore, ut córnua & fit $sè,

nes.Quae ùerò diffoluuntur ab aqüa,concreta funt àcalo, $.Èim, (|U!
l
- \m,

re & pófofà & aquea,ut fà! & nitrùm.Aquea uerò,figi{j*£. U

fima fùnt,inde térrea: pinguia autem,cálida. Qu£uéíóáíèç,
igne paffafunt,necliqùefçunt, nec liquida fùnt fponte, q ista J
minia calida,ut calx,cinis,lateres:fedhi minus, quia ab inij $ine ,
tio liquidi fuêre.Verùm & quae decidunt exillis,ütin diti $ssî,
lationibus metallicorum 6lea & aquae. Et aqua ardens, $J
quoniam à calido per diftillationem prouenit. Et illaqua $ta,
putredine etiam concreta funt aut diffoluta, calida omnia, …;.
Š
Frigore immodico concreta omnia, fünt humida ualde, sî
nofitamé omniafiigida. Aqua enim frigida, uinum autem $itę;
calidum,& adeps. j$a;,
Tertium generale difcrimen eft ab aqua:idq; unius mo: $í.
di eft:nam qüae denfà funt, non madefcünt, ut metalla: & $it,
äää concrcta funt calore, ut fàl. Omne igiturquod ma- $yg.
cfcit, tcrrcum cft & porofum,latis foraminibus, ut aqu£J$\
ingrcdi *sit,
 LIB. III. C A P. X I 1 I I. 97.

*f%tQuxfonte mollia fùnt,utlora,caro,mol

£undunt: qu£omninoficca,noii,ut pumex.De de
iiutiùin aqua, autfüpernatatione, alias di&um eft.
*ute;$quzuniuêriimlatospotos habent. - ι ,
£'gtum íiimcn eft à uiolent; feparatione , guigs Frangi,findi, l.
vtfint %ecies:findere,frangere,çóminuere,& di- csmmimui, de
* Comminuunturut glacies, quæ in partes minimas „i, 4uid. !

j'gìtur,qu£iumaximas,utligna: quædam I.
utlateres.Franguntur folùm $iug porosha
i°"numamrationem,& alio modo diuiduntur,
#lacnimfecundumlongitudinemhabent; i.
niurkcundum eam, findunür: ubi fle&tantur, i
*•%uaforamina nonrefiftunt, sedfiforaminâ
j*££ glacie, cöminuitur percufùm, àfì quæ
1fua& £u£ntia;aliamagnâ,ut inlateribus,uehe -

sit: έontulíá, fanguntur &

comminuuntur: ieuiter 1
j*£um ut.Oportetautem omniataiiaficcaeite: f.',
“Iumncc frangitur, nec comminuitur, nec finditur. .
$imus,quoíiuí Plus feparatur quàm diuifum
$$imuerò quantum uolumus, diuidi dicitur: utli
.** £ìlongiù ine,cùmfecanturin parua frufta.
$unçôáîî abfque feparatione mani- violêtia abfj;
£im %kntia mixto accidit.Sunt áutem eius oäo feparatione o•
**duâiliiam diâîëüíû funt, flexile, {lo modis.
%$*$?figi,
tú,quod inmaffamquoâimprimi,
redigi. Flexilisquoä formã,
itaque caufamquoá
dixi
A£**® “idumlongiüdinem extenJosiâ etiamhu
Q:a Ę $9portet. Pumex enim Š
„:el È iubftangitur. Ceratametfi uigida,& adeps,non
, £1 j9?gitetenimterreum id eííe etiá.Tenäcia di
Ę1È sitaefl; 9P9$,quòd quælibet pars fit in qua
;:::*. ?uite,utinhis quæ filis reuibus cóftant.Facilè enim
I:;% j$gmcn diüiditur aëreum pingue. Vifcida ergo
- $a Putrefcente , fi olei quippiaiìì mifceatur, unâe
$9jcifolent.friabile dicitur,quod humido pin
* £ $t.Tale ge;$latorum pororum&ficcum effe ópor
3*$(obidjî
■* , tùm humidò 9mni,tenax terere uelit,ficcatauturit.Ex
omnino cffe non Po$t.
ä! §¤ÉÉÉÉÉÉÉÉÉ quęhumido pinguá cóftát,
es¥ *[, “habcntaereuelhumioie repletas: idcóq; coma
*.
J5; LI? “nus occupantfpatj,utlana atque fpongia. ww*
μ} £, uerò
 IL I B. 1 1 I. C A P. X IIII. * .

uæ fubiguntur,ut cera&farina cüaqua mixta, H*

am præbent his quae imprimuntur & quæ formanºs
nprimuntur autem quæcunq; fieétipofíunt,&fiex *
nt, ut æs inter dura, cera inter mollia. Ob id nullum *.
m ficcum ualdeimprimitur, ncc ligna licet ficétam …
an enim mancnt. Quæ uerò imprefîà formamrcti. s.
ene, ut metalla pleraq; , dicuntur formari: undc a s.
tuæ finguntur. Quaedam uerò ficcantur caiore,**
à figulò. Nulla auté harum exacta efle poteû,quo- -•
calór neceffàriò ficcando corrumpit. Ëleg-atioii s.
uæ frigore coguntur,ut metalla.Alia formaiitutfii; s
a incüdc: oninium elegantiflima quae ftylo, quòd …
Hum percutirur rcpercutitq;, figurám uitiat: proxi- sis
men cælatis , & meliora his quæ per plafticcn fiunt, *- .
intur quæcunque fle&ti pofiunt. Ob id ucrò tra-s
r, quoniam multum habent pinguis humidi, poa Ss
tantum quin terrea uincat pars , ut lora, piii, fati-*-*.
a&ta, gluten. Pleraque horum comprimi pefiunt, .
mcn omnia. Pituita enim trahitur,non comprimi-*.
uædam etiam comprimútur,nec trahuntur,ut pon- ss.
æ igitur funt differentiæ rerum mixtarum,utabaljsºs -

itur,nec quicquam agunt. S…,

:ftat autem fcire quæ patiantur, & quomodo: non s.
in genere,fed Ę çuæ non. Latercs non
cunt à calore aut frigore, quiâ ab utroq; funtficcati: ę.
ua tamen,ut marmor,diutúrno tépore difloluuntur, ss.
oncrefcit calorc & durü redditur: ab codem tamen s,
liquatur. Quum à calorc & frigore feorfuminduratis.
.Sed non folüm hoc fufficit:fèd oportetfcire quan- ' .
numquodque Ë Alia enim indurata euàdunt s ,
: alia ut later, alia ut filex , & quædam ut gcnumae, ss.,
ct etiam fcire, in quam materiäm quodlibct horum s.
at, ut utilis fit contcmplatio. `s,
uerò mixtorum comparatio eft ad fenfùs (audi
unc iure prætcrmitto, quòd fonus à mixtione non
cque fapores, odorcs, colores, & qualitates, quae
yoffunt, fiunt. Itaque de caufis horüm atque difte
, nunc diccndum eft. Igitur ut à guflu initium fù
s, faporum quidam in humido fiünt, quidam in
quidam in temperato. Accipiamus igitur quodma
im , fcilicct fiigidum, nullum faporcm sissis, Ob
V\\ \\ςς
■ ■ IIH. III. c A p. x 1 i 11. T oa I.
artâ ii*ru, nectetra, fàporem ullum habent. Atque fá
suf- f;arcte, infipidum fàporcm uocant. Indicat igitus
¥** tjiis fjor fiigiditatcii praedominari: fubftantiataq;
Q* iníuaíucaí, feu terreâ, cû crafîâm: quia in illam
;;:^, salorcgit, Ob id Igitur clementa cum omnia fri
jnt-*£ iit,injidi funt, áër, aqua, terra. H.cc noftris |
:24£ic, js pulcherrimè confenfiunt. Ex mixtis autem
… | omnia,in qur calor nullus egit, uel in quæ cicmenta
i.* | $unt,inipida fùnt, utendiüia alba, quòd tcrra folcat
, ;-{ cst. Taiii igitur omnia, frigida funt & craffa. In his
*;;:::ciens fcnfus non eft, quia frigiditas nihil ope
Isct,oj üöliantiæ craffitiem. Omnia tamen ta£ta,
snis;* fgida füat. Non tamen occidunt, quo
tinciis fumfub;tanti:. Omnia uerò illa, to quæ cu- Acris cvj.g
&modcratus cgit, ncceflatio funt tsnuia: aon enim actio.
ititit poííüntüm immodico calore, cùm ipfe calor
apf $it. Omnia ergo talia, acriafua:, fiue humida, ut
… 1%*:tut ficca, ut piper, callia, & pleraque quæ êcnc
¢ 0£t. Aciiaigitur omnia, tenuium fünt partiun , & im
p:u-' Εiis caiida.Nullum igitur tale, planè humidum: re
.….1*ut enim caloris ueheniêtia. Infipidus uerò,cúm
*;tinlinguam,ob id non iudicatut. Acris foluit lin
cr* $:ontinuitatem,dilatando ob caloris intemperiem, &
i:? “hoc molcftior eit omnibus fàporibus: non ut fapor,
$$ulitatem illi annexam. si uerò lingua fupra A'o- Accrbi ca.,.
›› $it igitur, foluitur pariter continuitäs , fitö, dolor: g- „ci,
'hontifcuus , ut ab acri, quia acerbus à frigore fit.
a.
n::£ 3.
;^ *;;autcm minus uexat quàm calor, ut in libris de Sub
a* £:docuimus. Acerbus igitur fapor, ab immoderato
;* -
-

…4 * fit,ut actis ì calore3& uterquc liaguam uexat,

? Ęj, modis. Sedin fubftantiâ craffa cfie non po
;* itf, tftefiim infipidus acerbus fapor: nec in tcnui ad
f»tum, utnccmmodicus caior in craffo:relinquitur igi
-

„g^ $hmcdiocri. Sed nec in pingui humido: tale enim

*; Ę non immoderate frigiduiii: non igitur in humi
.…*'°?uio,fedterreo cómixto & tcmperato: ob id exacer
'.* “indultiapleraque,tractutcmporis etiam fponte tranf
* *, ut méfpila colle&a. Si üerò tcnuis fit fubftantia
. iú fapor. Omnc autcm tenue, à calo Acidi caufâ
;;;;
;* £tenue,& ita quoâ mediocris eft ctiam fubftantiae. & aëìio.
… hkbv igitur&acida,caloriam cgit. Ob id acida acer
;; g = bis
 . L I B. 1 I I. C A P. X 1 I I I.
*' ,
.'
s refiigerant,ut ceraforum quædam,& arantiauo,
: limunia etiam longè plus.Vinum igitur &lac, ols :
e ex dulci in acidum tranfeunt, ob éxternum calo **s
dhalante innato: à frigore enim patiuntur: cumä ssse
»ftantiæ tenuis,tranfeùnt in acidum,non auté acef*;
»b fubftantiæ mediocritatem. Ferit igitur fàpor ad ss.
guam,magis quàm acerbus:&ideó magis acric6$*s.
. Contraria enim circa idem. Frigoris igitur deífi ss.
t iam tres fapores:cùm enim in craffam agitfübium se
it infipidus : in tenuem,acidus: in mediocrem,acct sis,
Seque ergo plures effe poííunt. Nec à folo frigo; sss
itum eft)ulfus fàpor, ut nec odor in humido. Acidtssis
, ob putredinem aliquid acris admifcetur, cùm obss.
iinem fit acidus, & tunc fit fapor aceti: quod notiss.
dum ob id refrigerat. In oxalite autem & limunio S*s
natura fiant, pürus fapor acidus reperitur. Simiìss
òd in uino pars fit î, dulcis fapor, acerbomi*
facit aufterum. Ob id nec auftera multum refiige
Galenusά; non aufus eft hunc tanquam fpeciemfì ,
nominare,teftatus illum in folo uinio repériri, Quá-sy
dem mirabiie cflet, fi una effet fpecies fàporis, Non ,.
una re inueniri. Acidus linguam aftringit ob frigus, \
rtes minimas, quoniam tenuitate fua ingredituiin- `'.
inguæ. Et ob id, acidus fàpor maxime üentriculum (.
: quia tenuitate penetrat, & fubftantiam eiusexA-s.
maximè refrigerat. Calor uerò moderatus, infùb
am craliam agere non poteft : in tenuem&mcdio- s!
, dulcem efficit faporem: humidum pingue non po- '
fe cum moderato calore, cùm iam à médiocrigeni-s.
t. Igitur tenuis , ut uinum dulce, & ob id diffiçulters.
:t düicedinem. Et ubi euanefcat, dulcedo uertitur ins,
'um. Nam fponte pleraque uina iam partemhabcnt …
am, fed imminutam, quam uocamus aftringentcm: • §.
autcm fubftantiæ ob id mediæ inter acidum & aftrin-;
Vbi enim craffum, in quod nihil agit frigidum, in s.
mo collocauerimus: acerbum uerò çrafium in extre- ;,
n quod frigidum agit, & in altero extremo tenue,& s,
m in medio: conftituetur alter terminus fubftantiae s
pcris , in quam fiigidum agit:fietq; aftringens fàpor. x,
: igitur qüod fub hoc médio efí, uinceiite calore, s
tii falfum:quod tcnuc cft (ut dictum cft) in acidum.'
_
Vtrunq;*
 LlB. III. C A P. X II I I. τΟτ

$umeningtidum,uincentefrigore. In fàlfum,fo
$${uodmcdiocriseftfub(iitix,nonexquifitè
*®?ropter neq;lac,neq;uinum,etiáfi per an
£$Tmgoteris Mediocreigitur cum mediòcri ca- salß cauß, &•
#$umamariihumäumautem,fit pingue. a:iio.
virgis ßliustatione,funt omniú pefsima:& dulci
$$o$ infiaue,ut adipis, maxime uerò
medulliii.Mediocris igitur calorishabes tres fapo
$u$flfüm,&aiiiarum.Frigiditatis quatuor
mokiti caloris unum,immodiciunum 'omnes
*$*plures (fire&é perpendas) efte poffunt.
$it lorem appello, qui magnus eft, ferritamen
$it'tmodeätum,qüi exiguus eft,acprope tem , !
::! $ummoderatum,quinön poteátólerări. Ex Amarjcauf* 1. .
**1*£ttmexcoquitúí amarum', difflato humido. & a£lio.
:-1'giuero& άulcimediocris fubftantiae,fit fàlfum.
1 - - - - - -
l

**filtantiam cómunéïç pingui,ob fimilitu 1

£%**%ita diuerfis ex caufis. íicét autcm eos
mtibclla depingere. - - -
1
-
.•,
in craffiffima N = Infipidum.
immoderati in crafía - É - Aftringenté. |
in mediocri W â Acerbum. …

Vin tenui §' Acidum.

tu-
-

“oderatusifitenui, fi«, ,& humida.

in ficco.
Acrem. [ -

i: fºrmtdiocris...
-

{i mediocri.
Amarum.
Salfum. ' -
-

eº (èx in humido. i . Pinguem.

'* ; spiciatus infübitãtia mediocri&tenui. ' , Dulcem.
;,jà -$i;
-%fi e $%;cs;fàpores circaijflem
quoniam mediumquæconftant,natura iucundi.qui ;
temperamento sapore: -

ú. §.Ëus hóminibus&bellus adueríit.Ea etiam \ 1

¶
m*.
§. %'int,nóucllicant fenfùm his üãùíïò.
£ì; í j fàpores gratifunt, Sunt autem attripgens,&c
| *

.-•
§Ã¤ dulcis,ob duplicem caufam:quo- \
fî tmoderato,& fubftátia mediocri: qua- i'
Ta “ut fàccharum, dulciut mel,iucundius. Et -

'? Κι; *"*roq;,quoniã circa mediiutroq; modo con

a? §$mauerò mala,infipidus,acerbus, ácidus,acris, |
ja §j'ium maximè amafus,ob áúplicé cáufam:
? i uòd “caextremü confiftit:fecúda, άuòdin ficco. •
' 1.2, “nusim: homiÂÃÄÈ cgtera animalia,humi
 1 B. I I I. c A P. X I 1 I I. % IIII t,
tur,quia folo eo nutritur. Ob idigitur& £*Q$$im
ab Ariflotele contrarius dulciftatuitur:& fol… gìa , t't
r {apores eft odiofus. Et pinguis, quamuis s:r«;a , j
it, fuauis e!t $ modo,fiifi excedat,&* ser- <a
perpetuum ufùm:
çimè rei nobis & quiaafpernaremur.Demo:
fàporem ita expediebat; ue! se- j i$tiusa
- - - πᾶ κύ T.
nutrire, nifi pingue humidum, Qugd ad$si$…ā.
- -

enim in primo etuendâfànitate,à nobis,!a; sit:

•
attinet,geftus magis læditur ab acribus,qui-; -ιι.
t Amurum
uia caloíacritim, iönge maior eft fiunt aüt. … &is. *\
ìnibus,pcrdiftillationem,maximè ex sis j££ um
-

Šs
, ac ex äuftcris. Ex actibus uerò ctiam lods
milibus.Nüc ergo uidendum, curamfum;• °" rmmiin-,
*t'tmumon
1
; adeò uehementer: falfum uerò moderatâ Šat. \ -

fe&ent, immoderata lædant. Nam de Ping gss Aut mt. ç

Iraliter fit odiofus fapor, oftendit natfca,\ ę tm:ijorunT*
maximé pinguibus cómmouetur. Igitur ,ut' ºnimummmtm,
ííííííííüíïìántiafimiiisetdulci, jinguisus j**'A\m.
neceflitatcm gratus faâus cft. Cùm ergo* j'®tum \o.
odum,fàlfus óó calidatè lædit, quoniam $umíttus,& S, $
materiæ mcdiocri: ideoque plus iuftofiagy $ stimet \o, \
que £milis acri,fi quis diligente; animadę j*¥\a am, i
in fapor materia ulteriu§ produétus tranfi Ęsttm ,
:opiâ uerò fui tranfit in fímilem agri. Si q. j$umitia, o\o.
pfus falis cibis immifceat,ardorem fimilcmgs
fentict, non tamen ex toto: nam (ut 'i* j,
n tenui fübftantia: fàlfum, in mcdiocri coni $. ŠAtAs;
e acre uehementius lædit linguam, fed (Afi $. Š
eam afïligit.Si uerò fàlfum nóm quantitas Šuam Mttö\tu;
| caloris ùehementia, tunc fiet fü amarum. \; $tri: à à qùo ę
ditate non uexat, quia retunditur ab i!!w * 'm, ;£
fubftantiæ copia, qùæ cùm exiguargnyu* *\¥§Â A.

- ΚΚuëmadeftatft
- _ à à\stta
tis ratione, h6c folùm facit, ut madel$it'°
mentum & fentiunt
digitur non relaxetur,uelutin oleou£fapore
eò perfufig!ig; ** jÊ
j άζ
\mt&.

ύgiis igitur fàpor, & falfi*** jú Š

ditatem mediocreih omnés, fi fponte fenti:*ns, Š Š. Q
ÙÀÉÉÍÓNÉntitur fponte, nifi ling"%$£. () ¥*n\si
iam tanta tcnuitas fubftântiae,in humat? ¢¤s tú, ôùòtum,u
t, \$ Ę.
Íìùíïifïeceflàriò coutinuitatem l*£*iw .'*V,
- - - '*® των η• \

ÃÄÈÉÉÉÉÉÉÉÉpiperadmotum, cu''*®® $y«&gt;

-

-
*\u\\\ύ
fìdì*$£$&%or\ w

§ 4 \&
 L 1 B. II 1. C A P. XI I I I. to; -

b*xiishumor imbibitus & infar&us ? Quòd fi cùm !

3. &non fentiatur, tunctriplicis mali argumentum efl: -

*j £i auâ immodic£ calida in corpore eft: & quòd |

Ii surgotat:& quòd non fentituf malum, uel quia -

*;j £:; &irj adcli,uelquiaui&

■imagnitudine.V
***T.
eft iamabnatura
erùm nonafemper fenfüs à
acri humore, |
H&iíïò&frcquentius lingua fcinditur, ut in fcabie
■;
fui aliis:atquehocnon adeo letiferum eft. Amarum
nro. *
g. igtiftmctfi icaliditate mediocrifiat,ut falfum & pin
} {it,tanto tamen falfo deterius eft, quantum falfum pin
? £,tuoniamficcius: humana autem natura (ut dixi) &
**]
jtt-
firmisi: lingua, humido
innrin*
gaudet. Vnde ergo tanta noxa
-*-'. \ .

a;f?] Ę. Quoniam non Š in cxtrc- Amara nos

. -
-

, r:*) ttfitione (ubftantiae, fed in extremo humanae natu-

-

mutrumut,
-

statuscontrario.Vnde amara, proprio fine faporum

qttt,ftilicet nutritione. Nullumi enim amarum nutrit,
}: 1
simirum eft. Et quodpenitus amarum eft,nihil omni
: Ä non nutrit,fed nutrimentum alio
] Muttit.Etnon
Antiliorum confumit. Eft enim amarum ficcius, & ob
H4tmdafius,quiamagis terreüfalfo.Fit enim ex illo,
J sumjatenuiore parte. Nihil tamen prohibet amarum
} inuiíbftantiae mifceri,utnecacré craffae, uerum nó funt
£2 niii.Atq;hxcde fàporibus diâa fufficianr:núc ad odo
&? £trin$umus.Sunt Š; difcrimina odorum habc Odoret,
*£ tyjdhomo inter perfeëta maximè animantia odoret
*? É t;necmifiiucüdüm &grauem odoré cognofci à no
i^j jiugumento etiá eft,quòù non odoribus,uelut fàpori
$? is,ôloribus & qualitatibus, quæ taétu percipiunttir,
''* ɤ indita fint. Nec certè ab aliquo ueteri
* 2 $otta&ataeftutpoftmodú qui fecuti fùnt,& ma
? Ęg; erunt:quamuis de his quæ ab alijs tra
*j *ftnt,&ipfidoliú uertát,& iufto plus quàm cóueniat,
J^% *liccre&ehocaufifuêre:ut traöatio haec nobis inté
?
e* giàíôïíôïíôùí , quicquid intenta-
, "mttàbalijs,nobis fùbeiidum eft.Sed fi pfimí hoc fta- .Qualitatibu.
|

$imus,quod cómune eft omnibus qualitatibus fenfibi qnibus fenfi,

vi,ficét quòdmixtarum caufarum faporâ, odorum, bilibus cúmul
-;•* $um & &tetorum,mixti etiam funt Ä?'; ne. -

a “es:& quòd à maioribus caufis, maiores procedunt

“tutes. £trurfùs aliud, quòd odoribus & fàporibus i

? *antóuenit,quòdfapor fit per humidum,mutatum è

- g 4 iicca*

…
 L I B. I I I. C A P. X I I I I. '' Yllll \:;
: odoruerò, ex ficco terreo, attenuato percaloret ..…..…..
humido exhalás.Iam ftatuemus principia cóftitue…;„.
c&trinæ de odoribus nouae,nec  aliquo aliotcnt E$
dorem,etiá in craffà fùbftantia effe,docuimus
- -
alii IX Anę,
'° *"**;;gt;nunayimus
ropter quæ multum olent,pinguiafunt.Fibri te* T.
hus , laferis fuccus, ftyrax, ziberum,xyloaloes,h. SE Ę
omnium quodfciam, odoratiffimafünt:p9ftqu£ . . ï
phylum:atquehaec omnia(utdixi) pinguillima … Ę
ut rcm aggrediamur, primùm nobis res fimf -<;t SE
:mus,in qüibus odor eft manifeftus,odoremjttt JT §. ag*
nento coaptabimus.Neque cnim dubium elt,g*. se s:m
claufis oculis offeras maioranam, chamxmciu çt sins àù,
, & uiolas purpureas, non ftatim referataiiusht j¥
ut foris fifit odorcs illi, quamuis omnes iucun … Ęmutmtom,
'conftatigitur effequàm
mclius & plures cognitis
fùporum.Nequ enimæ … Ę
differentiaseodorum, tUtmt* Šintu

cquam horum dijudicarelicebit. Dixérc obidqu … dttat, tot,

Ariftotelem intellexiffe, quòd homo non tamjw js \ini:tumst a.
ntit odorem. fed & hoc fàlfum eft,cùm Ę
lorem fentiamus. Hoc tantùm dubium eft,quòd£Iº- $tióìmmunda
v . -

utiorem hunc fenfum habere uidentur, cüm fi£j**n£gu &\u.

tur, quas folo olfaétu percipiunt. verùmnon* j;i. %mmum
;imè olfacere, fed acutius:nec homo peffime obi j*istis itum,m.
te dicitur, fedfolùm canibus deterius.Sedquid* j* mhmtuoam,
t,aliquo
uincioâoratu i canibus, cùmeinenim
animali uincatur?Nequ omnibüsfcnf î*
cernitut* $u;
nec ta£tu tam quàm aranea.At dicas;^*
Philofophum tenui
: non eft,
contendo: modò fatearis hi
íactum éffe, & quòd nomina ipfà deeffent,ut oda,
ferentiæ iam düobus ferme ännorum miilibusl*
Verùm quis negabit, alium effe odorcm cuuj
: , aliumrancidæ Jalium alij, alium meconj:cu'J'st;it; Imoutmtmems
2mnes
fifcernerc fœtidi: ex
fintpoterit. odoribus
Ergo ipfàs,licctno*
meconijresgraué *ita; §;im.
diccin£j*$ £ii£§ uet; Èt
Qui É
idum, carnis putridæ imarcidum, íancidæ rand*j$ *$§ i ita
£ciam quatuor habemus differentias grauis odo- §§ Š tt&o\em
fimas,açfàporibus etiam pluribus cuij;notio$ §kûçuç lum; uoca.
us modò ah aliæ effe poffint,idq;iam certumfüf:*s $ §¤ elt, A
$:omnes prauos odóres ex praüa co&ione coiifi $§ $ú úca. ;
ctio prauâ cft uel cum fùmmio frigore,fitj; odor Š M. Sû\is vg
't in mcconio : ucl cum fummo câlore,fed humi- $tim;j; Š|
Aut \
do,fitę sęua gsntt
w

\ ù\u
 L 1B, III. C A P. X II I M. Io5

í:frtidus,utinalio:aut cum putredine perfe

■ i; marcidus:aut cum imperfe&ta putre
£g: tantidus. Relinquitur igitur oâor à calido & -

tinábrotono (grauis&hic $. quem uocabimus Agrëii.

quòdpluribüs agreftibus plantis fit familiatis,
$it hcmiifir , mentaftro. Pörrölicebit, quod &
$ftcit,jedes etiamdiftinguere,quodin fap9
tonicctu;dicamus ruthaceuni odorém, mentátri
*ititmiliatum,uelut de coloribus fecimus.Agre
#%ot;clidam& ficcamfübftantiam,& terream
$olendit.Fortidus,calidam& humidam,ut allij,
:**fitum,fcalongiarum,fcordion,fcorodom,immo
**olendit, Giauis autem frigidam,ut meconij,
Ê$%linijmandragorae,cicut£
$ Marcidus, putre
άζmcta poftuîtflatim peftilenté febréindu
$cius imperfe&i putredinem oftendit,ut olei,
£aipiólatdifafiiminum. Manifeftum eft au
&talianocent,maxime pe&ori.
$uclut milui in Britannia, perpetuò immunda
**utia:fùnt & odorata qu£dam frigida & hu
Ęl*, &nympheae croceífiores, qüe fomnum
V: Ἡ *t*a conäliât:uelut &íóìáé uitium, mul
o;* **giorcs,&iííííííííííííüôåöimus
É;mcjucdicciusfuauem.çonfirmat
qm*! kmii Eligui àfrigido & ficco, ut rofàrum, myrti,
ceííbrum,£* ; • ,

Te! *ttcreat.Eßquiâ calore immenfo fit,& ficco,in S w4w44. ,

1:2 *;ntie ct callia, crocus,xyloaloës, amitüm, & ple- i *

„ita *islolentia, quæ Græci afomata uocant, thus : fed ira. '
ae* ju&tanquamreges, imôáú,& Zibethüm. Hunc ^r^"**** ; , ,
rz 1j'°ijcumdicemus. Quæ eo praedita funt,at- 1.
n:o: ftmti ***calefìciunt, fìernutaiïënta rhouent,membra
r*%£ fila $nfirmant, ficcant pituitam. Qui uerò fit
? j;i;;a, tenui, utihlaferis fucco, & ftgra-
*Â ùm ftinthi foribus,lilijs,alijsque plerifque redolen
.

„at ? júsjdamiiíí ilij conuallium: uoca- . l. -

sgi- IJ *amiliétiíí Qüiuerò Guafi temperatus, eft, A*th***** V'

„:* si, fiorentis, èåíinus , quafi uernalis dica- Earinw. ;.
gr*
tion:
j*£9;es
ÉÉɤûs;mixä, qualis&ofiandri. Sub his 3gi-
odores continebuntur.Nam l.
wl

eft; fubagreiti,cupremi lignum,aromaticum ha- -

Ā£ *çïÉ odorés (nam uniufcuiufquc gens'*

•, £ 3 multx
 Io6 L I B. III, C A P. XI I 1 1. ' ì\ll \^.
multæ funt fpecies)relaxat,& fomnum conciliat. Ant….;Ets&m
rini omnes grauitatem capitis faciunt :&fi applicem …:i,qttumttum
dolores lcuint: licebit & (ut dixi) fpecierum nomine ………….
gnificare fingulos. Amafacinus, qui inter ÉÉ ****£rn,
Ineratur.Mentæ,quiantherinus eft,mentaceum dic cr.ii:!r;i;t;&
Talem fübftantiam tenuem, calidam &humidam,bcm : ;ttus ***■;;
concoctam dicemus. In quo mirum eft de Galeno,qu YirttMtoaiunt.
tenuium
cùm ftatuat illius
concoctum partium
effeuclit, cùm calidam,
& bene humidum
olcat.Scio diâi ΕπQymio
* Et cœtus uitam
humidum cffe crudum,quoniam(utipfe ait)Venerem iitrnuit::rummum.
citat: partem tamen ficcam effe bene conco&tam,ui
***i*murwmQuium;
bont;§ prouenit odor. Verùm humidum concodum ~ --- ii-* awiau w
•neremexdi- … 'iTttt Jumum me1 • -• •-!
quoniam uerò tenui calido admifcetur, Y££? Ę sw;;, Ans."***'*
- - - - - -

ciim femen non abfumat, quamuis de hoc fit qu:tio. .„,„.„,.„ tu suis*;
idumicicm » £mmt:t:tnm.' ù.
. - -

uniuerfum, nulla ratio fuadet mentae humidum,

conco&tum, quando & uentriculum
Ergôû***
confirmet, &tιι **£tnaminime qui;t;'* M
. bcne oleat. Animaduertendum autem
mIII
£#£; È; : i- •us,
1.
differentiam odorum.Alije
Trjplex odorü pcrcipiatur:ut
j; di/crimem.
. - _- -

nim uix fentiuntur,

rancidus,& pinguis, qui $£? nifi £c.
- - - -

$timTMmtmti &ueta.

; Pinguis odor. xorum.Afiatorum enim pingüis $ fapor Ê tykut; \ongè

cipitur:atquc hic undecimus odor cft, diuifione $ •• ; v.
sigit;tttmutai:,
*j habita.* Animalibus hic familiaris cft(ut dixi,& i£u. *nitt\t& omûGÀç.
diflimus:homini nó ita,eft tamen gratus. Secüducit* -issims: άε\eg. |
δι*
rum quæ folú exufta olcnt,ut thus,& coria. Alia uero!'
- - -
**Ttv\omtm, §.
- - -

- . olent, admota igni non olcnt,ucl non idem £; ¤¢¤ms,mutto.

ut rofae & fiorc$ uniuerfi. Pinguia igitur ex tertio $ ss*tumutmsa.
dam genere funt:nam ncq; bene,ncc male ę $umit,quòímoníe;.
Oleraceus. circa temperamentum confiftunt. Alia uerò quæ fgga, “mystaium M&u,
.**.*.
olcrum habét odorcm,ut Ę
talium qu£ parum olét,nec bonumi ncc Ę
-
$umtûïttuntur. At,
l
*}τεμιςa,amy.
/ Terreus. ut terra,& legumina pleraque,& fentes co&tae. A $. “solstitmtumtts.
! Melleus. & ficco, ncäiocriter concöcio, fit melleus ęg; emis j*usurum, sma.
li facchari,faluia e,& talium quae calida
odoré retinent & exiguuni.Omn
& ficca
is enim mediocris odo! ttimum \'us at lore me.
medioc;
**sikitis j A\\
7emperatu. cxiguus cft.Panis uerò téperatus.Vini o39; Ę … **meritoìum cùois,acm.
niam ex co eft gcncre, non quia illi fimilis.Tria ergo £ Ę*w*n*okmA, -.._ 1*

ncra maxima odorum,principalia $igi$$£j; tum,;s °*m;tum: ot, Qatui

tem infinitæ. Circa mediocrium génus, omniáalim£ ››t;teisto $ionem, vut tortu
ofita funt. Quoniam immoderata,apta non funt
!ominum: excellentia autem ab immìoderato caloreu
Šm
`“$umm&oës, ù.
ɤ -

figore. Pingue etiam humidum alimento necefíárium* $k&s$\tur,ut k

%amomusm ùçans,
\tunam. t.

at i* e.
umimtt &
**ut.\<,,
&co)
!!! LI B. 1 1 1. c A p. x 1 1 1 1. 1oz
„agriocco&ionem fimul,quae perficcum fit,&frigus,& cru
sit; ttttm,nonadmittit. Omniâ igitur edulia, circa medium
„…ivifumgenuspofitafùnt.Sed cur dulcia, cùm bene con
Isra:# (vti fiiit,parùm tamen olent? ut lac, mel, faccharum,
;££T. ? Eniuinim dulce,fàpa,ficus,mora,& uuæ prædulces &
„ad fit: Nullum dulce, 5enc,fed mediocritcr ( ut fuperius
: Gic*sttniim elt) cócoêum eft: pinguia,bene concocta funt:
…|iiito:t,quòdnullum dulce multum nutrit. Quonodo
„¢{££alcnus dixit, omnia nutrire, ut oblitus fui ? cùm Galenum erræ
Iadrtgitimum effe dixerit, & tamen ualde parum nutri wut, ducemdo,
sa : Debitergo dicere,ut pinguia: nam quæ pinguia funt quòd quae nu•
„e* £tm,omnia multum nutriunt, tametfi dulcia minime triunt, ut dala
©perftouaturo,&panis. Forfan in hoc fequutus Arifto
úe} ${Atitoteles ibi fùb dulci,pingue manifefts com- Ä; Ἀ.
I* Ęnit:&ideo ignofcendum et Ariitotelicae breuita
Ę:4 $$urumcn abfoluta eft. At Galcno minime , qui fi per, '^, ut puna
cem,

hist.
iti-* íit,fingue nonintclligit, plane errat: fiautem pingue^
ía* tmpręsidit, praeftabit rem tanti momenti clarè tra
'.:; ti;:,poftquämiineiffem libris multa profequitur longè
j: 1 iusutilia,longis difputationibus, ad fatietatem ufqüe.
: Hic autcm qu£itio piaeftantiffima eft. Sed omiffo Gäle
μ?
%(Nam nön omnia poffumus omnes: diccbat Vergi
i.Etile,Etquandoq; bonus dormitat Homerus.) cœ ;
* * ndjutatiónem pröfequamur. Diccbamus, nutritio
„…: *pisicindulg,fed pingui: unde etiam uidemus ce ;
Ia£ i&perica,&melones,parum nutrire , quòd non fer
.•* vttut:aqueo enim humore foiùm prædita
funt. Mc'ius
$tiuntur,ficus,citonia,quoniam talia feruantur. Atq;
ar*; iieummeius nuces,& auellanæ, pineæ, pittacia , amy
a fit:omnia autemhxcpinguia, & oleum cmittunt cò
v fwim.Et obid(eruantur. Siè etiam oliuae,quamuis ama
3: ii.Conftat igitur, quòd humidum pingue à calore me
…? tottifit,adeò ut etiam amygdalae aliquid retineant ama
* tuti.Cùmergo dulcia à temperato fiunt calore, ac mi
%:multo,quàm pinguia:pinguia uerò ne olcre multum,
$int,tumproptér hümoíis &opiam, tum caloris parui
£m:quia magnam oportet efie coctionem, ut corru
*ntm,aut fiigiditatem, quae magnum pariat odoretn:
ki uerò fiiitìbhis alienâ: relinquitur, ut dulcia non
$int multum olere.At dices, dulcia non uis multum nu
tisjluc dulciflimum tamen eft,& copiosè nutrit. Refpon
dco,lac
 L I B. 1 1 I. c A P. x II II.
ac ut integrum eft,parum nutrit:ubi partemaqueat …
ges, fiátque aut butyrum, aut fpuma, aut pinguedo. …
i uocant Veneti La&tis caput,aut Caferis:taliâ pluri …
nutriunt, fed omnia fapórem habent pinguem po …
juàm dulcem. Coloftra autem dulcis eft,fedparum
t.At dices,aqua feparata coagulo,ut reliquumrem …
totum album, & quod uocant Mediolanenfes Zon
n,illa dulcis eft,& tamen multùm nutrit. Refpondeo …
efie faporem pinguem, fed cùm uincatur adulti,h. I.
ndicio eft,quöd celeriter fàtiat.Spumauerò nonmi j
nutrit pro quantitate, ideo tametfi dulcis fit, non uiJ*
egulam. Si uerò ad pondus referas,plurimùm nutrit
ji comprefferis, faporem reddit pinguem, Confta
odores cognofci, & genera illorum,ac fpecies. 0
t autem affüefcere, ut illos diligenter examinemus,
im fubftantiae mixtorum plerunq; diuerfae funt,uniq…
„e,ita & odores. Velut amaracus, non folùm odorem.…
: aromaticum ; fed & agreftem leuem: unde indicat :
tatem & ficcitatem egregiam,cum partibus tenuibus `
icis etiam craflis iunëtani. Oftendcimus ueròinferius.*
luman9 generi hac in parte naturam defecifle:fed*
os fuifle É odoris fenfu , canibus praeftantio
;os quoq; femper ferme aliquem fentimüs odorem,
iam odor& fonus ubique uigent perpetuò,&calor
gus, modò aliquis fit praefíánti fenfu. Dignofco&
ib alijs rebus folo odore, alijfeles agnofcitabfcon
Itaque de odoribus hæc dicta fint.Nunc tranfeamus
ores, qui cùm uideantur fenfui notiores, reipfât*-)
magis eorum ratio difficilis eft. Album enim &inla
arfenico , & niuc , & rurfus in agarico, calce,cerufà, s
mnia fàpore,odore, natura, adeò contraria funt, ut
ue uegauerint (& eft ex his Galenus unus) à colore
coniecturam tcmperamenti fumi.Sed fi illudfuppo- `
ius, caufam albi propriam, effe aerem copiofum in s
m: quærendum crit, quónam modo aër cöpiofùs im- `
rur.Videtur igitur, quiòd abfumpto humoré,ut uide
n oflibus & iapidibus, quæ dititurna morain igne,
{a cuadunt. Sed dices, offâ primùm etiam candida
ntequàm in ignem ponantur,& ccrebrum, & nerui, ,
ncn funt plena humore, & ideo étiam aere uacua.
:rò cum non cogitur, facit potius perfiam; um
't
111. LIB. III. c A P. x 1 1 ii. 1o»
, ^irf^* άπ:unde fpuma cadentium aquarum alba eft: ampul
Èa lis magni nonaibae,fed eripicuae.saccharum quo
I. 3$umi figdo congeletur humidum, nec exprimatur,
iis;** &agmen cit.Scdhoceftfci ipfius argumentum: cuin
íá £n£dtnfcntur partes,reliquè aëre implentur:& ideo
IJ& mcudit.In oilibus ά coa&tum eft,ideo*
£gtditur:fed cüm calefiunt,denigrantur: non folùm
Jíhumido,fcdillius tenuiore partéin fuliginem, quæ
Jigatt,tranfeunte. Atque hxc eft ratio iri cerebro &
kTi.Scdquiddelacte dicendum erit, ubi aër concludi
in$t:quit: namfubeffehumido, ob leuitatem non po
iiij&illudconfiderandum, quòd non à quocun
§.:::::,(cd congclato tantum, afbedo fit: congelatur
ge sinfidit,diuifùs in minimas partes,& à frigore,& lon
■* ; £tius,quim aqua: unde oleum & adcps, alioquin
st Mihi,dumcongeiantur,oleum quidem jÉÉÉ
“? simis euadi.Sic& áccharuin& fal, dum refrige
…3*,ibieuadunt,quòd aër intus ob materiam frigi
** $tangeletur. Nec aër ipfe eft, quialbicat, fed lumén:
*?£*tibiete refiexa, refiéctitur á congeiato aere, uelut
*. 4i« lo.Eftautem illüftratus tunc,& reéipit iumen,& non
… &? titttt,utnubes,& lactea uia, & Hamma. Omne igi
\f* Ffsijicuum, quod ita lumen admittit ut retineat, äl
r*j iitiift.Specüla recipiunt, fed non admittunt: aqua
®? kitadmittùt,fcdtraífinittunt: ideo alba non uiden
pg. $t.Hisficconftitutis, uideamus quot modis fiat albedo.
33*, Cytingit autem quinque modis : uftione perfecta, ut
æ oi√tione, ut intca: agitatione, ut fpuma & faiiua:
**] Giiigum & fàliua fimilituäine fiat, ut fac, femen, fà
, #jis pura, quam pus uocamus. Omnia enim hæc à
* ; fidihemicihbrorum in quibus concoquuntur, fiunt.
* Quintus modus, trituratione confiat, ut pulueres omnes
$ubitant, etiam rerum nigriorum. Eorum igitur,quae
quatur,triturantur, &agrtantur, caufa eft manifeftaâer
*£cdicns,& qui refrigératus lumen excipit. Ablutio
ijuoque eadém: for3es enim exterior prohibet lumen
tnagtsingredi. Quod uerò ponte congeletur, indicio
$ubdpiieres èxcalefaäi, obfcuri uidentur: dum re
$trantur, fénfibiliter albefcunt. Vt iam nemini dubium
**beat, & lumen in aëre congelato caufam effe albe
,& aërem facile congclari. Ob id ncbulæ in fupre
traa Par

— — _*
 L I B. I I I. C A P. X I I I I. -
arte aëris albicant, quia frigidior cft ea regio,inhus
m non fimiliter: & intimentibus alba fit faties: con
5 enim calore & fanguinc, aér ibi contentus conge
, fitque pallor, & albicat facies. Et fi perfrigerátio …
a fit, albefcunt plurimùm, ut in mortuis, Non ergo
la fanguinis priuatione fit albedo in his, fed ob ié
ongelätionem. Propterea & ex timore coufque res
dóque procedit, ut non aër folùm,fedhumoftcnuis
;etetur , fiüntque hc&ici. Eaque de caufà etiam äti- _
diuturna he&tici fiunt, maximè adolefcentes, quia
or tenuior eft. Quòd fi timor etiam ulterius proc*
congelato etiam fanguine, in grauiflimos morbos.
lunt.Ob has igitur caufas cur albefcant, perfpicuum
»ed ob generationem, cur quaedam alba fiant, ut ci*;
rum p{ùmæ,& anfcrum plerüq;,& quorundam eguo- s.
pili,& fiorcs plurimi,ut rofæ,iilia leraque,& íimi-j
:anthemidis, & nuclei fruétuum íü & oßium, ut …
im,auellanarum, pincarum, ceraforum, perficorum.J
uod magis mirum eft, humidiores magis álbicantfic
Cortices ouorum fermc omnium, auiüm, & Iacefta- `
. Inde (ut dictum eft)lac, de quo maxima eftdubita- …
ut de femine , & pure. Nam de alijs ficcioribus,utfio- s.
s, nucleis, plumis, pilis, ouorum corticibus, ratio …
em uidetur effe , fcilicet aër rcfrigeratus contentusin `s
is. At quid de pomis & ia&te , ac tälibus dicemus,qu* * •

folumihumida & candida,fed quo humidiora,cocum*] *•

ora funt ? Dicemüsne, in humidis aërcm abfquc f. $

contineri ? cùm aër humori fubeffe nequeat? fcd in °
ma continetur, quia fupernatat. Aer uerò ab humido $i
tinetur, quia tenax. Omnia igitur fpumofà, tenada'
:. Rcm crgo ipfam fic Ἑ Immixta culæ `s
.c, fit candor eximius, non perfpicuus: neque enimpa- *•
cs illiti dealbarentur,fi calx aqüae immixta elfet pcrfpi- *;
. Idcm igitur de lacte É Eft pars aquéa, quae s
a non eft,ncc cafeus quantum lac: coloitra autem,&in- **
fiima eft: poft hancjE in has enim partes diui- s
ir, ut alibioftenfum eft.Eft igitur in his proportione $
ondens aëri,licet non aër:reliqua autem pnrà,quglu- $
vis ingreffum nö impediunt, nec permittuìt prögredi: §
m objinguedinem continent, ut àlbum nullümfitpcr- §
uum. Oitcndit autcm hoc & luna&ftcllæ, quae t. \
habcnt *;
 LIB, III. C A p. X I I [ I. – III.
Arth£,aut rccipiunt,quxq; non tranfinittunt,uidcn
s.Siiirustóqurftmiííunt ut Saturnus,plumbei
*uisntur, ob denfitatem. Siccharta in qua fcribi
$it nc:icicdit,ncctranfinittit lumen. Homines
Ęnibusfiigidis,albieuadunt,& præcipue qui
isthumidiúuoniam aer obfiigusin poris con
*TĘ etiam aereüs.Vna igitur cft
*ilumsicontentüinaerc,uelaercaíübftan
“°°ntineatur,fìcit puritaspartium ante pofita
“sitioaeris,&tcnaätas cohtinentis: fifübltitia
*ontinetur,humidafit. Qux igitur alba & liquida,
Ęguia&dulcedine participaìt: ut ofla,nerui,lac,
*i;obid, exhalante pinguiorc parte ficcantur,mi
fiunt,minúsque fuit ándida. Quæ uerò ficca, ut
*"®'lìcxulta,arfenicum, cùK,cerufà: omiiia,
$ita fünt: nam fi humidi quippiam retinerent;
tititandida.Sic agaricus&fârinâ. Sed non adeò
ºbstit moliä,ut aër ob formam , nqn fub
…Ę Nihilautem prohibet, quæ humida
**utfii,&faccharuni,ob aërein,nonfolùm
Iiumobaeream partem,albefcere.
Ęlito, üidendüm quot fint genera colo
** tiafonisihnumeræfúííèå q?
jÉk:Paucæ in fonis, diapafon,diapente, ia
**kitariiaioracminor , atque item tertia maior
**fint omnino feptem ita in faporibus & colo
*cstctinonariûçãçôés inquit.
Ê'°" colores albo & nigro content, quicuíque
jìexquifitam extëmorum conjonuntur,
£*£qualitatém,aut daplam,authemioliàm,aut ta
5°tiones,uifuiiucunâ erunt.Qui uerò exquifitam
* ibunthanc roportionem, aut notarum aliam,
$&turpes ú inharmonijsfeptem,
$iquialtera, epitrita, fefquiquarta & fefquiquinta,
$itiens tertiâs, fupertípatiens quintas. Cum
**m colores numèrentuit , ademptis albo & ni
3%9n ex proportione confurgunè, non erunt nifi
$t $$,fùperpariéïíôçíî probari non pof
$us fübtia3,'®ï. fàpotes, colores, & iym Colorum c
***m. Ex æquali auterí fíxíione albini rique
*•%u quoniám c(t extra proportioncs &ictas.
ncquc
 L I B. I I I. C A P. X I II 1.
;ratus eft, nec nobilioribus coloribus adnumeri
:nim laéti fuliginem mifcueris, rubeusfit color;
ces colores,albus, rubeus,& niger, gratia& uel -

rent, quoniam extra proportiones primascon s= : Viri;

»aut omnino fimplices funt. Et alijs mixtigatis
t, quia proportiones aliorum colorum uitiât.,
: præfentationibus conueniunt. Primus igitur
iiridis eft: conftátque triplo albi,& dimidio?
iétus rubei, uelut cerafà & perfica, primöt :•;;;^^';,
ycei , inde rubri fiunt. Virides igitur 9b hoc ¤;^io,fuá;
lendent,quoniam albedinis müitüm habent% hic;s m:i
©,fiue aureus, in dupla ratione candidiadnig*<;;;; ; :;;;;;;;;.
Puniceus uerò feu rofeus, in hemiolia, $ur$ $ii::::: moiuost:
ft multiplici, quoniam in paruis interuallis* $* giu&ayani,
cem.Cgeruleu$in hemiola?ft nigri adalbum **stati, mgs;& fi
A dupla: purpureum nunc dicö uiol£ color* sii;;:ia, £;£iori.
iftotelis fèntehtiam. Epitrita ratio reling£$**;:;:;:; iiaba
etiam in fonis:nam non perfe iucundaeftif ç: ;:;;jffiaginem
*--.

gitur in coloribus,quifolùm alijs iunäi g*s *&$a: i C****

relgt rubro proximiultro citroq;. a* **£i:is,rirm:ti. £r g-ra
inibus Splendent
uerò coloribus,difcrimen eft fplend*£££-tus; &a &: con. i, • • t
ndidi. colores,quibus lumen incli; Š, ;i: oranum foliorum: trttu.
futgem, uel propter humidum quod illud; * m;;g;, conti: pro
l nulliuspuluëris color fplendidus,uix ctiam"!s:sci iiijïet.
inæqualis. Splendent colores,quanto albo pfi-, gmim,u;i3is animum
nde argentum,inde aurum,& póftintcj3* : £t ibi:ts coloribus :!
'° • eft enim uiridis. Et fùnt quae fplcnd;! * * *£■;(:;tinerens, $edta
'uæ funt, uelut & fàpphirus ííeífplend<££; άηο:,!:;o: mú eft,
$colorata.Speculuiiinitet,n6 fplend*£ '*'**';;;;:ii;immi:n;it;tt',
Vitrum £j? jaiii;;, o$$itio;%- iiab
t
nitet, fed nof) e(\ perfpicuum.
> non cft coloratum, fed perfpicuum. potg. άπόσπο;tm:,proximi
$$us,indegratiam
'°*imam coeruleus fplenäent:
ha6ct. minim?
Feffugineus sigi faucit: έnigo,
cum ΟÎtn:iIigurin:c

''''° jocatur: atque hic modicè fplende;$ ΈΚπο&ατίζο:}formis

'!"!ucem
° aduertendum,habeiit, copiose di £:
fcripfit Š. Aii;inonii;crcbcnc
cilc È *siiit;, ius, a auâ qua
• Ęga , nihil quòd quamuis
tameii difficilius albº; 3$,qii;irumíendo£h*
3. buii, fit, quia lumen non tranfmittitu*' * íníiftnimtoloff lenic;c:
jj rË album eflè,& effe pgj? â. $it,ut £; punię

Plenilidus autcmjiíT€fi€effitio;%*issię {it,&i|>:ir:tû

Quiauelificę atquc fic Pcr É <jii;;uti&us et**,
 - i D. 1 1, i., V- A I'. , X 1 1. I ■• IV3

rît, Ftrts:quimin albo: aut reflexa, idcoόue.

hiijiiiis,fplendidus co!or fiauus4ue cäîáîtatëm c„l„„„ ße
$, Aqucaperßicuitas, fifonte nafa, hot; $ignificata.
íú,fgftatis argumentum eft. vitiáis color in°""" , , -

uté íimiíiíú fignificat:in ficcis +

jiuteftremum calorem aut figús. Cauc autem,

$ilisimmixta, fiquidaeiìnes.ruiiis colo?
¥ minus calidus, ob ocimhumidis uehementem
■:Ti ÊJ;y; , melopeponibus,
$ig;firyfomelis , mandragoræóue pomio, fru$tu$
|
u

1
$imo,'* quoloquemuríferiùs. în ficcis metaí-'
$$us aduehemináturam procedit. In reliquis ra- :
$kguminibus, É , & cæteris: in unoquoque I.i.
Atju:andidiora, Å; flaua & rubicunda, '
I*ii:ut cœrulea, ue purpurea, exu!ta magis : uiri- .
*"*utmultò calidióra, aut tantundem frigidiora. \
§¥os efferari plerunque punicea aút rubea.
# ïlofùm non efí:íá contingit quòd fìiguitiem | -
- .

£:nt, i $uo tritantur. Refeiunt'& clcp£ntes à Cur cæruleus *.

ï°°iicndi. Cœrulcus co'or&uiridis, trinximè ui- color & uiri• |
Ęsint,quod uterque communis fit & tal&e con- du uifum re• í
*** a£ris terminus, alter oranium foliorum: creeut. ι
}*tiim fylendidus , uterque integra conftat pro- ..
j*inter album nigrumáúe, ut démonftratum eft. 1
i$tijm magis quàm animam,uiridis animam *.
.
$$im uiüm reäeat. Ex súçãççoioribus
§#iseft,&leucophaeus em
(eu cinereus. Sed ta- -

*ìtndeat,& paulò fit obfcurior, gratior uifui efl,

ÉÉ tucophæo. Verùmfocietate multum iuuantur. Regu!a fòciam ,
-: j}$; fplendidi fplendidis, obfcuri obfcu- di colores. ! -

$,!nde piget phaeo fociatur óptimè, proximi

ra ; ttt Š poflìnt
.

■*!* , , $ fubro,
Éi Itaque necalbus nigro,
ob diítantiam'bene iungitur ; nec
sime, nifi purpureo & coeruleo: jroximus
` .…**.
j$£ is diftifigútur. At ipfi non inter fe bene
ā; Ëguia parum άiffident. Âlbus, ea caufa qua
» £j* niger omnibus, qui parum fplendofisha
j£*£*'*Tugiíco, Adiun&ûs'enim colo; Š
: &; É $$ididis autem coloribus, ut uiridi, puniccg,
»* Š enim diltat,& illorú Ę
-

:fi£ ;: -

Qualitatcs auté quae ta&us fenfugiat uUVlI»

: nw *A: ^ w •
funt
 L I B. I I I. C A P. X 1 1 I I. }' ; ■
lidum, frigidum, ficcum,humidum, graue,leue, J (.{?
, molle, àfperum, lene : ut non uideatur unaratio j*;
,fed multiplex,ut in ta&u atgue guftu: nec propor- ***
c cöpofitiò ex contrarijs uideatúr. In odoribu$uc- *$*a
l\
mpdfitio ex contrarijs eft humido & ficco, nonta- s\;
roportio.Atinfonis proportio quidé eftmaniflt, $*
»fitio uerò ex contrarijs non ita. Coloruerò, &ex S*;
riis conftat, & proportione fit iucundior. Horum ss.
n & ea quæ ex his procedunt, oftendere oportct. S*
igitur color ex contrarijs & certa proportione con $e
fíenfum eft: quia omnis color intérmédiuseftintcr iis;
nigrumά, & hi colores mixti, fenfu alios progi- $is
deprchenduntur: quorum hi quidem grati, quam- $.
fcuri, & atro proximi, ut purpureus:alijingrati, ut s ç
, & ferrugineüs. Voces uerò componunt fjmpho- ss
non tamen uoces contrarijs conftant, nifi qüis fi- $.
m uocem cffe dicat: & proportione fymphoüia iu-`¤s,
redditur. Sed odores contrarijs conftaré oftenfùm s
n tamen proportio eos redditiucundos;aliternom §
innumcri pene odores iucundi, inter fe differentes, $.
n paruo iriteruallo nô poffent effe tot integræ pro- Sss,
nés, medij autem cfTent graues. Sapore$ uerò & *$u;
ites quae taétu percipiuntur , nec proportione grati $g
•lures enim eflent: nec contrarijs cón(tant, quo- Ss,
cris non eft intcr amarum & dulcem: nec enimuna ,
contrarietas in his fènfibilibus: oportebat autem $it
ures, ut omnia quæ faluti necefîàrià erant, Ê `s
. Aequalis enim iactura futura erat, feu hömo fal- s.
: in frigido & calido , feu leui & afpero, atque aljs S.
us. Propterea non pQterant componi ex contra
ae contrario carebant,fcdfola illis ópponebaturyri
Et rurfus proportione ob eandem càufam confta- \
poterant, multis gnim oportuiííet dele&ari, Haec s
faluti cótrariafuiffent,cùm quae eduntur & tangun- `
anifefte corpus deftruant, fi hon conueniant. Hxc
intus, illa uerò extrà. In odoribus uerò,cùmin uno
gcnere contrariaά;, in illo fines effent, contrarjs
ti fuêre, non tamen proportione iucundi: quoniam
iucundi futuri erant,& fæpe læfus fenfus fuiffet. Et
ubi materia praua cum proportione iuncta fuiffet,
odor pcrnicicm attuliffct. Cumq; materia odorisçt
 LIB. I 1 I. C A P. X V. rrg

£tiis, 9dorestontinuò ex optimis in peßimos

£st coitittfi. At colores&foni, ám corporei non
$iccttmptfitmuitiarent, in proportioné funt cO£m
Ètmagisdcie&arent. Quaeçunq; enim exa&iffima
$u;mouent fenfum, Sonoruiìigitur congruen
*morctnumerus,quàm colorumjioftriferîus ha
#ftionc,quia interuiilum quod auris noftra capit,
*stissioccs uix peruenií:&haec conflant nohu
voioimpletmultiplices. Sunt& reliquæ propor
*;:;:i parte,fed paucæ. Horum tamen numerorum
*m&colorum,paruum eft difcrimen: fed fi fim
*iumantur, maximum: quòdfoni, cùm non ex con
*1j'°Tonantur,ininfinitüm extendantur, ut nume
1**%itsfinibus circumfciû. Saporumuerò &
giiupcrceptibilium,exiguus e[t numerus fem
- Ium

$uum, quia medium in unoquoque genere,

“tumeft:&hocfolùm fenfui coiiucnit. Ödorum 1

Κύtümpfoportione non conflet, fed gene-

%itus: nec medio,ut ta&u & guflu: quoniam non
\ -

:1*$£m tinta uis in íüìïò , üelut in faporibus & l. -

*&fiigio: obí igitur innumera eft copia odo er

**homines delàntùíAííôùí,íççoimnes. |
Šs Polfint, ut canes, folis tamen ciborum dele 1
1
INte
'j%£££cA. CA PV T X V. *
eííe uide- succini; quo• 1.
- -

“alica fuccinum praeftantiffimum

ÉÉÉ
tit, utitie fimile chryfolitho, uiri- modo gehere• ! :

n:
5°£stis ufumédicaniento, miracülo nulli com- tur & colli.
*%fíimilethuri. Nanque refert He&or Boethius, gatur.
ueappulfàm ingentem molem Buthquhaniæ (ea
| -

o: 5£§cotí, ab Orieiitc fita,in mare promunens, con- -

rºfj*Morauir,ubiBú promontorium) pafto

'::' '*btempr£feiî , nuficiaffe Sacerdoti3 illum ?
r&£ Fit, noí magnam quantitatem collegifle: reli- e.

1$;maximi équi Å excedebat, diifipatum à -

*?$$is ęs tanta quantitate peréxigui portio 1

? $ $ius Boethjperueterię igitur ex fpuma Qcea 1-,
Ę<;
• '.', … §9ulis » allifadiulittoribus3cfcopulis, ut len- *

*?j**imalia
a£ exiguâredditur.
Še; qui us impuruim íimíc€gato afpe&u,
Quòd fi antequam . i -

:;;-.
V* *)äijî, inefficax omnino eft,h&inutile:
2 in uetmlt
 IL I B. I I I. C A P. X V.
utem immixtum algae : copiofüm uerò,&qus
•nuehitur (ut aliâs dixi) colligitur in quadiszzíu,& hsin a.
la Sudinorum, qui nunc uoëantur Brufci; **;;ieusio.
unc Boruffia, iuxta Venedicum finum, &£ - -

res oftijs Viftulæ fluuij: ubi triginta pagihi

eftinati funt : nam folis illis füêcinum collig. Etu Ę
uod colle&um praefeâis ex longa conficti ad Monbciicokttt
i
tim legis habet, pro pari fàlis poiidcrc dig* £ìusâ:u:i:
taquéfic colligüht uirinudi, übiuentus C#i; Emit stia:con
» aut Trafciasjpirauerit, impcllens marcad friguntitasinam
eritq;, capta oçcafione fiueintcrdiu ea 93: Ę,utututoya
γὰu, curii haftis longis, in quarum fiifimi* άκτο$,quiiluêè
li fint didu&tifurcula? ubi fiuâus reccdssit :itimn: ntq;ha:
sunt & colligunt reti, protinusq; #? itTugiofifi:iipo
ixores, quæ tuguriolis cosfouentignc - mysftmumei alto
im detulérunt, ut robuftiores $# tri A$tum:u:igit.
l. Nec obftat quòd Munfterus h# £gt;:;::quoniámu
oethius algamieffe dicat: quia
rati? littorum
m iuxta Scötiam cömunimiaris herbæ mi* - imgsöcoâum &mi
hcrbae littoris. colliguntur &tota illa9r** sis sajmag* ttrrcum
l non cum retibus: Lárum uel reliâumin* git:&minuíit,quòd
uxta Helam,& apud Pomerianos a$; άςuitum:fiigio ύαδ
'gustultateiämlimo obrutum;!;*=£e iniusta,
£$tio maximo candidum eft. Tant* %*#;gi$$imaiii
sctigal quod e Sudinis folüm excipitur,££* a
fatoruni aureorum cxccdat. Conftati*s*a,fi:isii;tnftitutioni, Chryfisi
maris fpumagigni,nam ubiquc gign £#, *¥itimu:i:fi&huinitium, &
?Tim. Neqüëénim abfürdüm èft,qu%- tristitię citię.
i%'um cum aqua per modum torret'j£ signuiioais£on
'$'n ambrantâ pretiofàm,in sèptcntrio?** injîjçiiit. Cùm cA6
**. Atque id iiihiualde uerifiimilerat'°"*, siAgimus,qu:irteconfici-;,,?
ur.Vndé noßra lingua,quafi iiuini$£ Štadtmu;;iiiquziiaquea, I.
“m appellare foleríus ííèd illam ambrì É * Augumëtumrtiiii;
$: hancgiallam, id cft croceam.Ar ä¤júniilisiuná,quod
'ibi in nöiirôïíïìÜëìiiullum £# siiitagticing. §u*
9°£ nullg fint: licet nec Éïen,iicc?] Š;i;i;aÑOcóílat,qui
'£umaíolafi€€€i€tiam b#Â * tiiaiisaquxlimius
%*s cx co colligereiiir.Et quòd ubj, Â $uisenli;iicrnacum
%um uelimiííííííííííííí.Et quòd $eiEîïò*
'§°' corpore concoâa, aiiquidex £; Sęuiatiiuiniimiise!“
°°cit,ex cuius copia aliquid fieri nccc! Š $igilat: •-;;- £
- 3
 ; L IB. III, C A P. XV. tt?
autem quoá pinguefcit, aliudinuenitur iu mediter
Amifi,kdlipides tantùmaut folia, uel his fimilia.
É caftoreihorrent, quòd quafi con
mutuiafitficcino,abeoó;(utaliâs dixi) fugantur.
£tficiieinuenire materiâ ex qua fiat, prætèr hanc:
iiiorcs,&pifces,&folia,perfpicua fierifion poffent,
iumuris.Lachrymaarborum primò,non bene oleret
.*g*timfiigida. Deinde,u6iexarboribus deuehe
-$ummitt,nifiipfae arboresinlittore maris cflent con
* Etquodmaximumeft,minima quantitasin tam
** iftofis innihilumredigeretur, ut tanta copia
Š Poft.Cumjnonnifîpoftuentos,quiilluâ
ÉÉÉ èbitumine, neq; her'è
Assmtis
$umitofcoriatur,íéq;è lachryma arborü fieri po
*ultaliamateria quæinimo maris fit:nam exálto
inducit,ubiphocáhabitant. A bitumine uerò iu
i$tabiütüm,utfitex illius genere: quoniáma
$tituiq;eadem,fcilicet pingue humidum cóco&tum:
auctino, quodab animälimagis cóco&um & mi
*f\. £tumpropter mare: bitumen ùerò magis terreum
:- Ę
·1Sí autemmagis olet,& minus dura,quòd
or uehementius concoquat sam: fiigido ucro

„-;;;*;: durari folent. Ardet uerò utraque materia,

Igi Εgionem.Hsc igitur,de quibus aliâs
$untciplicata.
:*) ;
– I. *tometallica Qmnia,facilioris tranfmutationis chryßcotia
-

- Ë*imperfçãiora enim uelutfal &halinitrum, & àlumen

Iia j£&
' j**jnea,calchantj&chalcitis & mify. Chryfo- affinia.
.
ptttt
;É
$deòaluminiuulgari,quod rocha: üocát,&on
$%uraantiquialúini$ chryfocollafiat. Cùm
. í%colla aliàs locutifumus, quae arte confici chryfocolla
* - - - -præparáda
-

uf* jii nicáicemus. Ea eft matefia quædã aquea,',„„.

I:%$****gentiá;fodinis,nonnunquam étiam æris in
:
f**T Šltauûquamqdoque aquaipfa metallis iun&a,quòd
*mea;
…1j5uuis, fictailäfiuére cogat aciungat. Quae
.** Šs; colligitur,lapillis ad cœno com[tat,qui
e% j\%ntaduigeté, ítafit materiaquxdámixta
„:* §. * lisäi.Concíôáúlapilliipfi corno cum
Ę* J %nco&o,nonfecus atq;halinitrum. Dum uero arte
, & *ionem dedúå fuerit,adeò alumini fimilis eß,ut
j;:, **aurificcsfallat.Eftauté oblonga plerunq; for
\. - $ 3 tmm 3 »

*_—
L I B. I I I I. C AP. XV I. •••• • • .

uméquadrati fit,autrotìdum,&fàp9temi*== £*
$,fed juafiinterdulcem &pinguem, &mtt*==#í;
cogit,àc etiáiungit:& exultaíinus dneiis **ig;$t?
mîalumen. Eft äutem metalli Portio,tumt
:,tum ex locis in quibus gignitur.
*s, a?

R o N YM I CARE
¥£ti T;;;;;;$to
§§ 51 1 cM1,E dDEI οR LE RΑ vΝMΕ Sv A•§ 13:f*#£taiuio;it:
… si;s
RI E rA T E L 1B ER I III. f*t*itti;im
De metallis. £££t;aut:';;;; **%££•
Št,vg:tiwrthiu;
CAp VT X V I. *s āmāti,*aitaw
$. i::imitáús ;n-*■ T.

, xxv , & chalybs rubiginem long£îÉÉ

'! 1: v. tσι i:\tim ta
vi£ttt,m0
iii, -

imagisc6trahunt,quàm æs æruginemu'
ab ea uitiátur ferrum,
-

sui: Autum &

quj£*£i. sita W
| ferüantur quæ feruari poffunt, fjfii;:;… Eí …

ítem feruitur,aut füöoculis effe 979: …; $as $ motù,

ur. Apparet ergo Íííèï&aerugifft `a Èú.iumutui.
aquéö:nam &fub terra ubi aér non $ j évè ¢ā unolo.
& niulto magis.Idem uerò eft dicer£;a£;: j; £guămôùs
3 ÉÉÉÉÉÉÉåùs quantitatinö££*£ $ui $\äg;tę.
onfiriüm,aërem caufäm nó effe subigj$; simis: toga
in aquá uertitur. Fit ergo rubigo & ziug, $>$ sumitgo\ιάu
' metällorum exiguus efl: ob id neq; auru*j. in**$oa$ •

m,rubigine tentäntur:minus tam$#*#. j$mutltúunt $it;

prohibet generariaqueum humidum:fifi, jsitu; Štum
ări prohibëtillud,& genitú aufert,9b idάj$u;ii\, ά
m. Öùm igitur oleum prohibeat rubigin;£j$*genti;£
ipparet nöä frigido,neq;humido fieriniij $sis “utiù&quit,
feüm frigidú a&u eft,humidum autem& 9j*j^;oi√ άλ i.
Fit igitur aerugo & rubigo à calore Puj; o,, jÉÉÉ
itrefcit.Et ob id utraq; üeneni genus eft. j*£tììáno; §'lavit, LitAu v ,

certa fpecie conftant, calore terræ P9ti*

:núntiíïìáíôïíátem cœlefti aloi*j*if Š
Ę: §;
amuisoppidi
ienfis frigidiffima regio,maximé
in ôïûíôáíå iuxta* jtts
regionc,qu£ & àìììì
$ útumú '
§ ¤igentumf,
a occidéiitaliore scotiæ regiorú, proxi*j% fî circa\otr
haec cll *ā„¢É VA exemplo,
“$$^A\e\erx cui,
* atgr,
 L 1 B. H II I. C A P. xv 1. -

Hbcmir,qaneuslapis inuenitur, præterea ada

t;it;carbuficnlinam deauro aliâs diétum eft.Vc
iiiin6npotéft,utabfoluantur abfq; calor£Solis:fçã
sigiiimjcrfeâi,uelperfeâi parui êuadit.Illud uero
tionc dignum eft,íurn6màgis in Anglia,quæ cùm
iiior,&itetii talidior,fed É lumbum album
*AIiigcntum.Ratio,móntium eft magnitudo:lu
titnimlipidcsinlapidibus duris nafcuntür,atq;ideo
sigángiagefäplatiaeft. Temperata quoque
£xtulitisjcrficiídióhaud apta eft,cùm humior ncc
$uorcqiii moderatus eft, necàterrcftri qui noa
*g;concoquipoffit.
«liinPotofirégi ;«,&:a,utreférât incredibilis
inPotofiregione,tanta argéticopia,utre
- Poteßifodinal
$imiliafiintautéfèxaginîamillialibfafüiírgénti,
aureorùminfingulosimenfe$piccjargéti quantitatis
$$im .

Ę íííííííííícíeíibí prí-****** . '

*** kdfiguis áiligéter confideret,nö adeò. Priniùm
$ananàtlögöruolatuiffe,undein unum dcfcca
Štitoa&umeftquamobrem falluntur,qui £c
5*°l*tumperfeueraturam.Omnia enim mórtâliâ,
i. Ę
$sitatëpöre incrementú
illa inæqualisacceperint,
cft:&licctfiniuntiir
pro, uag!o §*
$igncreábiíí quistamé ad magnitudinéillius
5**licomparet,qu£ latitudinishabet pattes ixy.
£$* cmstänofii&ioçem,non eritimaior copia
£ ç in Germania. Cùm etiam regio illa, tota
°°tida, nihilmirü exco&ohumore aquco, tantum
s.Ę fi non Ę; ïÉ fgrri
“gentü,illud necmillcfima pars dici poffit,cu
ηζ3.
g£
j;i; quadragefima
Š de argento? §î ääää,
At dices,àrgentü perfeäü eft:fà
-

;0£-!
%Ę etiádrifcrimen efíinterünü,& quadra-,
:ibietiã cœlum,ut dixi,proportione refpódet:
- -

„ut* j$ nec extremè calidâ,nec frigida eft.Eftau

- -

;21$$ ofimonsarauus ultrà,fed non procul à $iggulo

f*tiinter urbem pú&Chile prouinciâ,£3?la
rgp*, §£ íparte occidentaliore fe, tiiaximè àb Hifpa- Argenti liqu*

ple[10ā §°taliud autem mit3 cft quod referunt,argentum facicndo mir4

t\mini
nep;2.2 swminimeliĘ follibus;&umά, omnem circa hoc ra**"*
g*. iú $oluiflcnt,edoai priorum principum cxemplo,
3,;*4 fl;inquibus argcntuimliqucfccrc cónfucuerat,cum
j;* ' h ' 4 ' argcnto
-
 LT B. 1 1 I I. C A P. X V I. ''. \\\\.
o fuprà, & carbonibus in imo perforata, à lateri ,
ontium cacuminibus iinponebant uento fiante·.
à Ę , denuò poftmodum,cum follibusis . vs-; rim,
uafîs repurgabant.Caüfa huius etfiinuentu yetüi j-*
fit,attamen `non eft omittenda.Videtur autém hoJ*****
- - -

gere, quoniã à frigido aëre illo externo Š ¤¤¤;

- - \ - - - - -
*=
intus colligitur, atque ita maiore uiliquefacit ut.…*
m,quòd fordibus uehementer immixtum,haudyo- …*
- - -
$ζη - -

iteráiffo!ui. Indicio eft,quòd in frigidaregione,& $***

ium uerticibus, atque ufii frigidifìììus effaër:ho* ******
m contingit.Itaque cùm non Haret uentas,argétum jtis;
[cere non poterat,ut uentis ad nauigandum&adh.
um argentum Hifpanjuterentur. w

(es acie argentum trahere amicus meus dhirurgus }\\

a me docuit:affem unus,fed aegrè trahebat: diceba | \\
fe,qui teftonum(numini genüs eftdidrachmrpop. i:\; lAY
traheret. Res mira,praefertim quòd oftéderimtisfo- ;is; û
fiuentibus uires ineffe,an forfàn coti aut molae hoc ô t \\
fàtis enim conftat hos enfes qui fictrahit, optimo* ' ***ti
Σxíáirnabam in Scotia âÄÈÉÊ is fetulité ï
iolano praecipue deferri:hoc tamen hicintelligerenâ “ íu
f;h&gtälem uidiffe me inermini.Id exiftimandumpo- ;,
{t,affriao lapide quopiã fierinâ lapidibus,ut uiien- A,!' 1

,uis qugdamineft:& forfàn ex Herculeo:trahit enims **** . At,

non fofüm,ut dicunt,fed etiam argentum,feu aliud', άεῖ.
s illud fit.Vt uerò fplendida arma ríaneát,aceto ali- -

mixto illinantur,aut cerufà, aut cerui medulla:hzc

etiã oleo prgftätiora uidentur,oleum fimiliter olco,
i pinguius fit.Acs(ut diétü cft aliâs)cùm huius iniuri*}**,
pers,ncc ob id marmora, nec machinas, aut trabcs*<»,
impit, C9rrumpitur
metallis enim quod
feptem præcipuè à corruptoinuentio,
confiderantür, $.Jut
tangitur. Ssv
atio,conferuatio,cogiiitio:inde ea quæ ad arté pro- j§ts;,
- - - - - *; - •.

»ertinent,mifcere,ducere,fingere:de quibus prómi.' Š

loquemur;tranfmutationem autem pfoprio Ê, ,fi §. §
it,dcclarabimus.Eroduntur acutis,uélur'aceto,rubi-`? I*®;
móuc contrahunt:feruantur(ut di&um eft) oleo,fed $p; Tum
- -

rci melius.Fcrrum & chalybs mollefcút fuccis,utetiâ

-
§§ •
-f •
nus:ucrùm repetita extinótione, uelut & in lapathj $
» & cicutæ:itein in oleo,in quo plumbum liquefa&ti S§
es immiffum fuerit:tum etiam fi'candentibus infper- §.
gantur $$.
 L 1 B. v. c A P. xv 1 1. ' ————
tzr
-

helleborus,fùccinum,euphorbium,finatôrque (ut
i irrisijipontereftigerari.Dufefcit melanthj fucco,aut
íir,herbaäpilorum copia noméhabens,fed cribari i
„ad sum: Huius foliarubra,düra,femperuirentia,faluiae fi
.…•* riiliurum olentia,ftipite albo uiridiάpermixto, pun- -

I.: £;diftinéto, montibws gaudet, -

ee*; ftrum dialybetametfîignobilius,multum tamen prae p.,„;,, »ie

£xiliinftangenda glacie:tüm quòd neque fponte fran- î), chalybs
31 Frntcexillifioné. Atutrunq;horum chalybi aduenit. pr«fiat.
j.| \ttr autem quod parum eft,temperare etiam affrica
triuj* afferitatem.

… HIER o NYM 1 C A R
:
Ἐr:* D A N I M E D I o L A N E N S I s
-

μ* M E D 1 C 1, D E R E R V M V A. ··
,&: A1 E I A T E l 1 B E R V. -
-

££ ! ,
.h.t, : -

g^ De lapidibus. - -

3:1 11* 1 D v M N A T v R A, G E N E R A r 1 o, .

e, - i!
A C D I F F E R E N T I A E. C A P. X V I l. * ,,
-

.…? si $. •£. 4* ip£s dixi effe qui accenderentur ar- Lepidoqui

;:, j ?I. S. Ét;
.*** 3. partem uidimuscarbones
Lugduni:carbones horú deiit.c.ij. ,i ..
uocamus: refe-
</ fit,&male9lent,fed grauiores funt.vti
Ę
- - .

Ê alij: ignem enim

:2 =* ualidiorem facere,haud dubiuimeft,ex his
-

… 'trinLibris de Subtilitate funt demonftrata.Sed in Sco

: 5i{eftultimauerfùs Boream Angliæ parte, paffim ob
£.3, £mmpenuriam.Bitumé hos continere docuimus.Sed
: gr* Šhjides Angliciô;(nam inde aduehuntur in Galliâ)
*?, k;finiquipuriöres,â€fplendent:alij magis terrei. Vidi
*hicuriuiìfàtis paruum o&toboum Paribus,indicium
£.* *ntmillorfigrauitatis quàm boum imbccillitatis. Qui *

. ; 3* Š $eferátur,ègregiam dcclarant utilitateiii, !

£a igitoquenäoferrum. Carbones sc!
?? hu:iiuntur autemin eis perfaepe, ut uidi, colores ac tic, ciim ,.„i,
3. $ fifquammæ tenues aureæ & argenteæ, Caufà ef}, aurei, atq.
a
?* %miam(utdixi)bitumine conftant,quod multo calore argenti.'
h ; d':m
!
 L I B. V. C A P. X V I 1, í tú
*

iduritur, fub terra concoquithumidumpingue,qud-,

uci in eo metalla, uel metalli fquamma generetur. J
lum littus diuerfàs profert lapidum formás, ut nulla `
rbis pars,non montes,non äluci fiuminü.Caufatri- …
ft.Prima,quòd cùm multi fintin imo maris mentes, j
in generâ mare quotquotin illis generáturlapidi, j*
io in littus reijcit.Multâ etiá gemcúnturuifalßüjsj
tus, quæ omnia téporis fùcceffu,feuper æftum,kn j
nte mari,in littoré relinquuntur: nám fál cogi & §°
lapides, quòd pinguis pârtis plurimum habcat,& ss.;
ac excalefáciat: motus âutem fpumam gignit, qu* $
mixta,diuerfàs lapidum generát figuras. `Praeterea
: funt partes animalium,üt offa,deùtesq;,tumcofti: j *
ojitiq; in pifcibus geniti, tum plantarum etiam qu* *s
des traníeunt,utiadices,folia fru&us,trunci,cóti-s
chrymæ,uelut fuccinum, quæ omnia motu(ut dixi) .
s natura,lapidefcunt.Quamobrem totuariae formae, js
nera,tot mirabiles lapides,in littore maris inueni- $t;
}rauiorum igitur minor copia, quòd motus Ę sss
s ferat. Qb id etiam rarius metalla quàm lapides. $•
rrim quòd pufillæ partes metallorú, iriter maximam `
m mültitudinem lateat.Sed neq; umius generis co- *
» id,nifi ubi mare fatifcit.Habuiinus à Petro Mirario Ss.
»nenfiaureum pyritidem in littore marisinuentum; s;
& falfedine maris exefum,potius quàmgenitum:ur , :
:t,in monte aliquo fub mari natum. sss
monte qui prope Brutios omnium altiffimns eft,uer `;;
luefcit lâpide albo & rediuiuo,& qua parte Brutios $.
r paffimuidebis (inquit Leo Baptifta Albertus) dif- '*;
fapides,refertos figillis conchiliorum marinorum, 'in
S.

maióribus quàm fit uola manus. Satis affe&tate dc- $.

: hoc,fed non tam aptè, Oportuit enim id quodut- *;
t, doccre : fcilicet lapide fubcrefcente loco fublati, *
is rediuiuus eil,non ex uetufto,nifi,ut à liminc dici **
onchas oiim reli&tas ui lapidefcentis loci, cümh* *s
ediuiuae fint,in lapidem trahfeütes imagincm fuam ss
re, figuramj; retinere : nam & frondes intra mur- $;
idcm fc uidifle teftatur. a
iidum dufiffimi funt quicunque etiam ignibus mul- \
iuque refiftunt,non fòlùm ifitcr gemmäs,fcd ctiam *,
marmora: unde porphyrites non facilè abfiimitur §.
in inccn *
 LIB. V. C A P. XV I I I. 123
ÉÉÉ abignisiniurianonpa
imduritieiplura genera,fed Praecipua
,&aquisatqueiäibus,tumfcrrofcindenti refiíle.
míleiferiomagisrefiftit marmore,&tamen faci
£rgtur.Hinc adüerfùsuetuftatem,frigora,&uen
niimtiuautimbedllitas.Septem enim hæc maxima
domnuconterenda. -

4$int etim lapidibus quaedam familiaritatis inter fe. .., * -

cnjhntis& animalibus
itjfimaragdo&pra indicia,uelut
ffio,iafpidi&
cryflalio&!*fidumfk
onychi. Vrticæ, miliaritae. -

igpirittafia, dhelidonia,polytricum, felicius pro- 1

Etinter lapides,uelut etiam ficus atque Š Cus. '.
:i;nihilmirum, tum quia quædam refrigérant ra- — *
$urdumhauriunt fàlfedinem,qugdam tutiores funt
mbus, lllud fànè mirum, Ê animalia infe&a & ;
.

fulipides diligant,uelut làcertæ&bufones aliqui, .

Ἀμgeneraliter:quorum omnium natura eft frigi- , - - - - - 1 ;
i$&uidenturtütiores efîe lacertae, cæteráquehu- - -

.-*iinis; lapidcs,quàmfub Š humidum, : ,,

2 sighoricie,£ix£rtim quòd hisin locis aeftate fe
' £tjyeme uerò inferius fé condunt.
'…'(it £landiaminfulam Geticimaris marmorauafta in
-

•_ -
nii; - v - - - - Marmor in ' ;
j.£*f% gignuntur, adeò ut columnis,& pyramidibus.
,:}: - - v*
X mafceas. i).
Éî mar- -

A*: scircundatauideatur.Vnde palàm eft,etiam

βύmarinonmarmor quodcunque , fcd fui generis gi
F. Id enim elt ut fàlfùm aërem fctat& aquam, unde
i;rdificijs opportunius. -

G E M M A E. C A P V T X V 1 1 I. -

$****** nomina, naturam;utfésquc,& fcireo,„„ j.,,,

f\ quiduum,&literis mandare difficillimuim eft: pro- bemdu bis qu«
ftereaquòdnonhae diuerfis membris aut partibus -

.•i*, quemadmodum animalia plantæque, Ob id viuunt,

3:21 < dtffi
". {! fit,hiftoriam quadrupedum ad ântiquorum rwli«te tw.
ju*
,, £*? *onem confcribere, quíòd haec paucis fpeciebus con
'…] Š,&pluribus partibus pofîènt diftihgui. Proxima
a4 fihitofiaplantatum: quâ tamen plurimos celebres
ę 2%$ multitudinem, tametfihaberent plantæ,
*" f*aquibusdiftinguerentur, fatigauit. Huic fuccedit pi
n?3* $tognitio,inde auium, à quãuix quifquam re&è fe
: g? *iplicare: difficilior eft fèrpenturi,atquehac etiam
Έλ* kiim:ftdin his ob lucrufi,& quòåliquefcunt ac
i
¤ tsdeant,
 I B. V. C A p.TXV 1 1 I. '' YIll. 1:;
t humana folertia, quodi ofçerentur <s&it crifimft*
am rei caufa inuentus eftlapislydius $* exa;m\ä
item excipiat, prodàtque metallinaui-i-…int, sum
oco gemmarüm fcientia confta;» quan*…;;;;:.
defcribendis parum diligentes füerin;£ì;
icrfitate careant,&multiplicinumcro£E Omnts ht ut
antur:& neque lapide ullo, neque i§ ζ
tegritate , explorári poflint. Quint* JL dumat Ę
a eit, magnitúdo & cólor, quae diio c* È
cnta eas inter fe diftinguefidi, non ts£gyanium C*
cgionum áíôïìáíôïíôruócant)agi*******
lore,imò ferme nullo, plurimæ in çoi√¶,
antur. Meminime úiffe fapphiros, **iisigatutu
rbunculum, qui nihilo à cryfällo $olo f**minis sa
& &hos monitrum aliqua expartedom£ Ει&άμεns,ttoni, Q.
tum eft.Principio igitur conftituerco $i $ubant tuá:'0
s gemmæ jÉ Videntur autem d. ç$htbttimuoit,
n: color, magnitudo, tenuitas, duiiti& $ig;quiutx,comrr,
ctas,pondus;propria accidentia,&ut***; istatut, bisque
alia oriuntur, uelut nitor ex duritic&* j°* :ungus colorem íu
Esxnitore atq; colore: cafus coloris,&ut $imílíúorum,
muigorem non retinet, quod propriufj*££■miiiusinamyti
'°mollitie,
cx coloris natura pingüedinéque 9gj\;:tibusonôrm
& opacitate leui atque craffitit °* ;ita tuutuo,antiao
* -,
*

in artifices, aquæ nomine appcllan£Piî Commutoin susè

$ funt genéra principaliâ intcr ߣj$,vtopcnstituo;,
* à fimilibiis: naniabfiidum fucrit,ô$iàoia,cúúbeo.
3do aut opalo fccernere: ita fict, ut%°°* Eimtqù&etim:mmn$
tora & breuiora atque utiliora. Gcmm; $it a\;täuo gnttautmixta
* quæ magis uulgatæ funt, quarü£j$£iusyö;i:;umuoa
'uit xv 1. Quaruììì prima, düritic& *$. iiujniagis,&nigo
adamas: hiè rarò fìbæ mágnitudin£§¤¤ii Nauiïîçôç,
' sft cxcedere: duritic facilêábo $iliuüämätöaniìcom
**}ci$ fecat, diftinguitur, tum nit0£$Tttjyrjruioad cuius
9duibrat admoduì.contrariaratio* *Qjāum;atum
omnibus, uixquelimam refúgign*?%*$iis,íic&ut • ••! • . - -

$# Juandoq; excicfci;* 'At. lytaemMoymam conù

omnibu§,utinâltero extremo eftc*** ***: διότητ&úg;csfiat.
'°nte non folùm colore, fed etiam ?°! Štifiru&όγέnoms*
j$j; uæ lucem in fe $í ɤ - §.
Q. . -1 • c • -
ita regerit, candida& ipfà cft,
ûexpre$t: qux
*<tty
fio*$u Ε
γει
 -—
11 1 I B. V. C AP. X V 1 I I. r*;

'— trtrftallo:probabitur,fi (ut aliis dixi) citra formae ro ;

su£ tstttcmideficiathxcdifficilis eft ad fcalpendum.Vidi
alia &txtam,quae magis id efficeret,erátq; fubuiridis,quam
: A tiomine digniorem etiam cenfuerim. Porrò in hoc ge
& *int,fiiifitq;ex dilutis coloribus:& quam cxiftimant
gs: &:iiidam albim, tum quae aurei coloris. Omnes hae ut
„:* sioi:sertiterint, eo celerius nitorem illum amittunt,
1: Q… rumobremiuuat expolire. Plinius etiam exiftimat aceto
it;i;nitidiores reddi,conciperéq; fulgorem illum. Cæ
*{*imiqyftallus Indicus quandoq; äd düritiem molliorum
£muIum candidarumàccedit,ut difficilius dignofcatur.
„-** skmomnes gemmæ ferme orientales fui gencris du
íj&* i*int,atq;pręcipue Indicae: quod te meminiffe fem
Li* *im, feitiaciarior gemma & frequens, eft onyx, Onyx.
j;a? Š quod uócant carchedo
„* rn,ungui$colore. Indicæ cœruleae, fed hebeti nitore,
„ga* % multiplicicolore,unguis nigrae,purpureæ,cgrneae,
tibiti,fardr,iafpidis. Indicæ igniculis fcatent,albisque
gt**
¤· itstinguntur. Pretiofiores quae unguis colorem ha
„*; siinjpcrfpicu;diucrforuiii colorüm fplédidiorum,
, & $ttttftcongruentium uenis concurrêtibus,in ambitu
›› * £m andidus circulus.Nos plerunq; è tribus ony chem
3:24 Ęimus,nigro prefio,fcrrugineo exaturato, candido
„ea $ ftfcâçôïínáis partibüs. Communc omnibus eft
â $tibcs,&pinguis ferfpicuitas, aut opacitas nitidior.
,:' ikitióiiicriùs generisΕ ab opaca , ctfi fub eo
;::' *nominecomjrchen antür,fane crcdiderim: nam nó
ā: $i fideatq; ijs,coniuncta hgc duo generaautmixta
? stiuntur.Onychem ergo dicemus proprie,quam uoca
3* $iolum,duplici colóre diffingam unguis,& nigro
|* %tim,fed& qüae triplici(ut dixi).Verùm àlias hgc uires
*t,&iprimâ differt:nccadaudaciam adeò animú com
j2 Kinsciâtogrataoculo.Tertia perfpicua fola eft,cuius
:* $i ita(utdixjnobilior eft. Quido igitur hæ tam parum i
7,2* £tkconueniant,nec colos unus, nec durities, nec uis,
'e* diotonyx uocetur: reliquæ fpeciem propriam confti
3* *iit:quandoquidem per fe abundent,& uiilgarcs fint.
i* Sritimgentisfardoâyx, ex farda& onychè nominis ra
j:„*$nctóllifeuidetur:fe fardam fardonyx, perfpicua per
jf * $im continet,onychem non adeò exprefse : quæ & ex
j* ftibusconflat(utdixi) & opaca cft,quando lactcis uenis
pcr laepe

ae-_ _*
I B. V. C A P. X V 1 1 f.
Quatur (nullum enim laâeum,perfpicuut*** atq;:&.
is colos, ex candido in opacum diffiifo,i:…\:i…iu:a
qualis farda, fed radice áut nigra autpt ==;et;itrosul
ilea aut candida, qualistamen eft ungs;igra:stit.
qlimenfium capülos ex eafi&itatcnù£sicingęT.
- - qustus*-*

chem perfpicuam, fàtis apparet ex9;*s ¤¤É

Iam uerbis. Variarum eft etiam iaî itros:in:iii;o
'nim ullum hae gemmæ coloremrefúg; -

ima nobilium gemmarum atq; uulgi „gt;:tummo

cfugit coloremi, plerunq; guttisßí t;

ior indica,perfjicua&uifidis: ngb

uæ in ú habet albam:&fi?lu,
&: oost:<gò
tum $ymuu:oi
ammos uocatur: nulli gemmæ ratiu* ratioTY:50:\
:. O&auaachates,coniinunc haben** ■;■:.0¤?u
Pcffpicua fit& opaca,& mixta,&£ £rgm yt mr;&:
colorem:in pretio eft opaca,nigni* taiemianimábus
$alinea.Hæc tria genera ÉÉÉÉÉÉ t*,quimuswul
b alijs facilè. Achaïes nitet magis,& istaiinonum
idior: in iafpide hebetesfunt ómnes a risum: * oos
Ti » É in perfpicuo opacum:m  gru&x\ ^A*,
fi defidgratiir. iijidietiàm colo;*!*s$s $tatôgi
$ & uiridis: achatialbus&niger.ln*;:::;;;;;$i$tum ía
am eft, licet non exaâus cölorum*!sesarijçg.io.
iafpide omnia confunduntur. Deniq"****: ¤
ntur colores,& fubftantiae perfaepe; uct, ttt j^tttt assum
hati.Verùm plerunquc guttatuse Ä
n cohibet,&réferunt,iníquamimpii* ɤî
È V. ì
're, ut offâ quæ in ea bulliänt,mollia!" $umtttaus&yo
roculdubio certius deeft,
ue lapis ab onyche quàm inad;
& fàrdönyche co i:i
Σεϊm
ï tStáâorû
yx fplendida&perfpicua,&duorum% j§ 0 mtmtomtm ftq.
a,& durior: onychisque color & carneti!
laud familiares nitent. Ab onychc quo- ,
iafpide, mollior & obfcurior achatc , ut Ji*
itcr has duas gemmas:& quòdin ony*j'im. *£xa\
•r unguis femper adfit, nufiquam in i*; 3°; $$iuum -

, ratiffime inächate, nec tain ordin£j$£ta; iugat ungut

irationibus, à tricolore lapide fùperius § Š \t\\s,
i difRerunt: nam in tricolore, carididus $ $uus. : ¥\t,
£rmitur, Ê atque nigri çertaß; §¤É Š
iiuifus : à perfpicua autem onyche adeö ©e; \Š -

diflident $\ ¢§® \\
-* l I B. V. C A P. X V I II, 117 ' -

… — άntijs&adhates,utfùperfiuum fit enarrare diffe

j feii,qu*fiintmultiplices & cuidcntcs.Vnufquifjue au
T. trìum quomodo à gemmis certi generis, ac ngn uul
É
? generaliter uulgatr i ruris,his argumcntis depre
quomo
e*mmae cert;

j fcirr. Magnitudine, ut fi certam nunquam excedat 3enere,

dijfinguam,
'o
*j | rim, atqueìngultis fpatjs definitam, nam uulgaribus twr à vwl34tw.
: I-A
:: É Dcindé coloribus, fi certo ordine diipo
Iiitrkmper,finumero,fimacula,fi fpatio, guttatim,fcu
Iflirm;iofundis,rectis lineis,aut flexis, ac in çertum mo
% tainutisßatjsque, tum nitorc, duritie: ea fitnt pro
… Ę uòd fi omnes uno in ioco aut regio
 *kuntur, necalibi, ccrtius eft fignum. Forma uerò la
ā] Ę eft argumentum, ueiut fi omnes,ocu
*? istajidis, aut tefîae formam referant. Ob id plu
* 12 ismiiia: fpe£taffe rudes, & magis in ipfa matfice:
*?iisiu:& hoc plurimùm facit: quæ `enim ifi animalibus
®? £;itur, palám eft fùi certi géneris effe, quamuis uul
*? £ìusfin:iimillimae. Et quanquam in animiali nondum
*£ £mimwngenitam uiderim, lapides tamen pretiofos
g£. £*ggipoiíe paläm eft.Gignuntur &berilli in ophite,
a**, iiiiiagdi in iafpide: É etiam in prafio gigni
m°? fintltajucfiquis in matrice uiderit, & formam fiatu
*?#fffciibit,quam artifices ex uulgaribus effingere fo
ç? £&jtxterâ etiam ipfam materiam, ex qua gemmae
aJ $tit:atque fic facilé dignofcere poterit, an gemma
;£. Ęgenciisfit , an certi proprjatque peculiaris. Poß
£j si nullum certius fignum e{t,quàm ἐerta uis & pro
2 Éurlimnatura: quæ fiadfit& cognqfcatur, noniiam
:*% ijtsanccrti generis fit, dubitare É Sed ad ordi
:?*f;ito,& Föliquäm de fmaragdo mentionem feci
f***iimnonólocô con{lituamus.
** g* ütr fùnt gemmae uirides, fcd fmaragdus in hoc ab
s: £;iftt,qiíód nihil uiridius implet oculos, nec fàtiat, Samaragdw.
'? *qucmirum in modum uifurii. Et licet crefcat admâ
**. £uiisminfigné , apud nos tamcn uix unquam unguis
*£, $tudincmíquáíéuifus eft:atq;fic,finofifituitióìis,
*? ''i£ amplius talentis aefiimatiir. In Vraba prouincia,
j? * imtfifânâæ Marthæ (ut uocant) partibus quin?
„::? j*tiarquinoâjcirculum,mons eft nou proculä üalle
: £, $itisíi,iî quo (ut refert Francifcus Lopez) bre
a. ? **joris jatio,$.D ccc.finaragdiinucuti fuht.Primus
*£ dctcxit

L_ _
itas diuitias,Gonzalus Ximencz. Hiuot; \'I1I. ty

tibus aliâs diximus: an uerò folüm in füp; ssss:is,&

• - :--- **
J£J$;;in
o montc? uidentur enim latere pl • . ,

quidem uix unquamuitio carent.Scdgi*******

- - - - - - in

& magis his quös in Brafiliacffodiunt.£j*******

molles ac piiigues, obfcuriores agni . . • •
;i::,my:
-£<**^-** rnnr-mn in
1itioundique
ere non léui.Vidi duos magnitudiniíí
uidebantur: **®**
tot incrant illis Κ -Est la
iis fimiles, fciffuras repraefentantes. ® **'***
pretio fùnt,prafio tamën pulchriore%T*** =* §¤·
gionis fri íü, argumento es;
am calidiörem efleboréali: nam apud Tºiixtus**?'*
iri, j.
'itfeae his funt perfaepepuldhriores; f:du<£tum:um majo
a dignofcendaium.Verae eniminum'* ******ii*°;
(üb$oleundiq;fibifiintfimiles:adj£*** $$ miua
nplo mutät faciem. Smaragdus É, s g ça,fugats
itur à rota,uitrum exedituíálimayn*****a$i $ub$t&a
fed cöfumitur. Smaragdus £■;iii, siut: ¤
i£;utadamus fapphirum,nec uidfim: $æ;uias se
uáuis dealbatus,&arruleiim quid£*$*i*m*im vg ut
quafi, quæ uitia ab adamante abfunt Y- Š. \\
aragdi£ft oculum implere,nonßïí Ýîçãç
» non diffipare:& quänto intentiu* in**;si&tgjaui ę;
iiin §olori§ ac nitoris reddcre. „ „ …;.§\γίγυυ
adeò uiridis, fed maris tranquilli ę iijttgêáúû,utóùm
ns,multósque induit colores? nam* %;m,\:,&autum
'iam
cxhis refèrunt: uibrant autem!"*£%£;ju,uot;ma$
India orti: & iucundior eit aj:& ìigtt,
ris regionibus, cryftalli colore mai'%
illos,íéd uiliores,appellare licebit:** sitimgmmmmm:í. *■mittit;atuetúluce
iftas, nec iucunditi$ adeft: fed colori*'
Tyftalli,quàm lapidis certi proprietas*° °*;:;:i.
* _ w -..• ^ c*nn
- -

si,
* Au£;
ttOot
-

$it, Qumusei - -

Eadem forfan rätione &intcradamant* $úlit tu;\;;

`°i:\\\s,
artificcs inter uitiofos potius fe gnum*sJ
- - - -

- vitiu's?ngutmtM
ü - 0t€m,at
pidum altero generc. Etenim fù fiant* “… ° unguntou; ,
iibftantiae puritas, eadem: ut fi color £j $umpoí; mumt&
: adamantës. Praffius undecimo locopo ŠTºm. W (0tmco
s Pinguior, proprium eius cft Š $\ς άιςa.
i obfcuriorcm. Öb id eligitur puraacn*
'agdum aemulatur, lerumq; guttis nig*
ut ctiam candidis äfpcrfa cìtìà au£;
äcile T$um;
-ii) ;
 LIB. IV. CAP. xv IIT.
gnofitur,quòd nonuibrat ns£oculum reficit,&t*».
■

siuttmfcfiict,filtcminquibufdam partibus; in
wststum,&gulusrulenta quafi gcmiììa, & ( ut dixi)
Ékgitiisjetiá. Apcrfpicuóiafpide,quòdìì.
#ftquéntiorfitgutta,& ■magis fangüinea, minusάue
#%;;nam pfallius exhilarare póteft contemplán-.
Ęnunquam:fcd qualiSäturnius fit, cùí ô.
a£iMitiíübiaceat,hominém contriltat. Vix unquam
-£ta,quodin praffionon elt) abfque fanguinei§ gut
ha:fiumuenis uel candidis, iaipis uiridis inuerìtur.
,
*** gimmation&polygamiiionlibétiusad praf *
*jimiajidcm rctulcrimi, ob carum eximium nito
*£ucpolygrammon fæpius uidi, &uiliemere Po
*$titia iiiem non iajidis,feúopàca,fui
:{f Wolodhitcs quoque uiridis, fed
prasj minú
generis
,
1*¥madmodum&callais: nam &ipfà uiridis îeâi,
*&hcbctiore colore:etcnimcfalfioris füöftantie.
*ioris.Obidetiam olco obfufcatur: auro uerò ex
£ftimumiuuatur. Ptallius inimmentum augetur:
r**siggonibus iucundior&clarior, fed molliörin
*****# Tópazius, quòdin uiridiaureus fit, folaá; gem
Ę facile dignofcitur, ἐefcit
:::**
8*1$$itudinem cubitorüm quatuor. Chryfoprafiusui.
;:: I:$uauit0,&durior topazio cft:crefcitójadéò,ut olim
ca;-*iiiior, Chryfolytus hota gemma, durior , & aurum
;* Š ftfciret,finon cffèt perfpicua, notifsima ob
:*;;ioi:cimpondouifà eft. -

;*i *adnihus, $i i 1 i.cftuulgatarum gemmarum,nec fa

$****implctoculos, fediíátim mafcefcit: aduérfaluce
:*j***iitur, lutcum femper refert colorem, quamuis ex
:
:*!%iutcum, cvtrinumi,uel igncum reddat. Èltóue haec
¥1*i&uslapidis dos: & qüód pinguem colorem,Âç
1*utatem obfcuram oftefidat.'saîda, fanguineo aut
1¤%t*, alia demiapingui, quam propíe nunc&
:! *kwíï. uolunt, cùm prima cortìcolus dica
tt. iiyixargentcis& quae aurcis bra&eis quafi fubli

at*I$)iiiqui guttis aureis tota confperfa eíïet: ncfcio,

i, :t ? *iiiaêptoprjalterius efíet generis, Ele&can.
;;:;- ,;*® duritic fimiilis cttfardæ, (itämen tota talis ma
: ; ***% **illimo fardam debete appellati;fed genus
*i* *iiihabcrc. xv i.locofcquuntür catbúnculôùò
2. 1 rum,
 IL I B. V. C A P. X V. 1 1 1.
rietas maxima: obfcuriores & qui nigricant, gra
icuntur, uilis pretij: adeò crefcunt, ùt olim exhis
1 fierent:nafcebantür in Chio &in Arcadia,Nafcum- *
n Germania alij, quos uocant Rocha noua,molio- -
singuiores , fed {aturi, Ob hoc cauantur, ut perji
:, niteantά;: aliter enim nigri uidentur. Sunt fàn
qui aureas guttas in uentré uelut ftellas oftendunt,
täs ab earum numero. Sunt dilutioris coloris quis *
t fpinellas,minus micant:& quæcunque micanthe- *
, fœminæ in fuo genere appellantur.Sunt Alaban- *
>rrupto nomine Balaffij: pigues enim funt, neclu- S*
mittunt, fed c9nuolutis igìibus flagrant. O timiºs,
£to purpurei, fub coelo ßämmei: in`Solis uerò ra-**
intillant. Proprium eorum omnium eft color ru- **s
in luce faltem micare uiuaciter, refiftere diu igni- $.
uanquam alij plus, alijminus : duriores funt fiftis, si
ìrésque fapphiris. In Lucayis infùlis Mexici maris$e,
uterì fupra quadringentas, fed paruæ, ut referunt} ss;
ceo quodam genere, inftar carbunculorum lapilli ss
tur, quos breui fenefcere uerifimile eft, uelut & co- ºs
& márgaritas. Nam neq; in mari,quòd uapor exhi- $e
:quein animali (quoniam à frigidò tenuemhumo-is;
pficrefcere effet neceffarium: Éigidum autem ani-*
reuis uitae ) gemma generari poteft. Proximain fe- s
bunculis, aiiiethyftu§ fubijciatur, gemma pellucida,
o colore, in uiolaceum definentè. Sunt & purpu *

: qui ad hyacinthum accedunt , & rofei, unàe Ve

gemma ab antiquis uocata eft. Mollior tamen ma- 'st.
iioftrates,adeò ut è cryftalli genere uideatur. Ani- ss.
erti hoc in Scotia, nafciά; illùm inter cryflalli fiulta •,
eri: ut nihil aliud fit amethyftus, quàm cryftallus, …
o halitu tinctus. Porrò quæ de cryftalli geheratio- s;
fibus comperi, tempus eft ut exponam. Eft ad pri- s
lapidem ab Ę collis, ifi cuius fuperficie fi-,ss,
metallicae materiæ paflim uifuntur, non abfimilis re- * .
ento ferri, atque ibidem lapides pumicofi nigriq;, ex s.
parte ex aduerfo,lapilli plurimú é cryftalligeâere, s
&ufpidcs in unum coficreti,totum lapidem integunt. s
o intuitu adamantes uidentur adeò jarui,fplendidi,
tcutum tendentes,Lapides hos ex terra collis qugni
ft,concrefcere, palàm eft: nonia pumicofum primò
layid
 lIB. V. CA P. X V I I I. I;m
»

£kitinttcicoloris mollem,talcho haud abfimi

Κminusfplcndidum: talem enim palfim inuenic
ì
*)cncrctum ex aqua fenfim itillante, ac terra ni
*tuus;imcnfolatcnuior pars cócreuerat: tcmpo
**tridu, ifigore clarior fùbftantia ab imolatere
T:bitur,a Ębautq;uelut fcintillæ folae fplenden
siibo É ex nigro:fed adeò frequen
t*$* totus micare uideietur: qui perfectiores:
{*intumin Sole,fed etiam umbrâ luçem uibrant..
*Soitpofiti,mirùin modum radiant: ut ficiam ab
*'illumdccorcuincat. Dignus hic lapis eft,qui
Ędincmpcrpetuo in mënïíôçìüíôçìüí
**üt,quöáëïéê afpeétus rutilet: aduerfa,
*juitofìs acnigrioreile incipit, ut conitet humo
imcxilla cxprimi:hucufq;totus lapis opacus eft:,
Štificitur pars una, çìüíïíçí tenuem,Pha
*£nitudincmuix excedentem,fed erpctua con
''*tum,ac multis confiatum ú, fiuitulisά;:.
i%;icquafiigne exulta&pümicofà. Vt íüì.
fimum illum lapidem, opacum &leuiter fplédidum,
$tmgyllali
yltalli. Itaque & in alijs gemmis,generatio
j°g'uifit£ propoitione refpondebit, practer pau
j$*"?®tcrrà gigni credüntur. Vfü$ auteni hu
£ºli, noiialius (íôïò ) melior, quàm ut re
í*autfubiculum coincítaretur: iam &ieuis
jºndus diumanere poflet,&copia magna,idco ἀ;
°?Ittumuile -

.,;,-; ind »& decorìö exiguus, tot cùípidibus fí

'*■-*ibus:apparebant autêïí pumicofo lapide
],.* 11* -

ï°°'talli gcncrationem redeam) fermé tot

γῆmagì, quàm erant cufpide$. Et quam
iííimoinfia äliis Ę generaretur cryflal
- §; i$tat$mtamicn& putiätem, fulgoremq;,
$*** lomclior à me e$tümatur.'Géíerabaí
$uttgor) ob frigus, cum ea parte collis Boream
Ętum uim, $i; ibi maxima & aflidua
- -

*A$ ęthyllus, meo iudicio, ex iam abfoluta cry

- $tabatür,quóniam nullum lapidem illiannexum
*? §i
É
III ,
$u$:fed cufpides ipfas folas, easó; maximas,
humore ac halitu terrx iì curi tranfiftent
'...*
Anj;*' licebat & quædamfruftaadhuc adhærentia rc
j£j*. μ* '
Š Idem ferme dum -
-
1 2 * mtm
13z I. I p. v.
in calía effem,in c Aobferuaui:
onyche P. XV nam%
III. ipfe è fiu I' }. \\lll.
i;)
δίςlapidibus exorirficernebatur:atq*$ id etiam ratio T* £\ri. - I

íe (ut dixi) conftat, quoniampe;expieffionemgenua -=====■. -

eìerantur: tenuis uerò carum fübftäntiacaloreiìdig§j°° tutn

É dum agit, ficcat:humorat£ afiigore cogitur 0. j* satagiis
dine ergo quodam atque multiplici, nobiliores gem*.… ετάζάnt.
eneraiitur, in anguftiore foramine, denfiore matrisM.
itantia,ut magis attenuetur humor,quaefiinaequalis fti
puro,per raram fubßantiam tranfeunte,gemmatº"
£uadit. Sed ad ordinem redeo.
xv 1 1 1. gemma eftfapphirus,duritie&colore fcj** Gst onus
alijs diftinguitur: colos non femper adeft: fipurus adiit **st,ut \.
{àtur,nullä hilarior,nam coeliferénifpccicm refert. j ŠÅotit
vitimain hoc ordine eftmarina aqua,quòdfumrai sssJ;.
ris fimilis fit: micat plus cryftallo, féd duriticm illius* *mtt:tumgyta.
<«cedit, neque creféit ultra nucis ponticae magnitudin; - Š
ά , ad cæruleum módice inclinäius. S*** *jejun£
'colos
jurationéÄÄ
adamanti quafidam δήficiéndo
coloris, uibrat magisGüIig";
aptior, lumen,! £* <s yì $;
$ti;\míttut
*it e- |
marum colores principales 9&t9 finit,cádidæ fùnîaç{$s}ig;;j É
cryftallus, Ä.
nön purae,uerüm adprima fpecies
cœruleum » & aqua maris, It
s, icg*- Š
accedentes: puni£c* hºsti. Múmatepti mú.
.

cinthus,aureachryfolithus,ignea carbunculüs,&fàtç*"* TlMCiMO

-

rides fmaragdus, berillus, tópazius: uinofà amet sit;

coerulea fapphirus;uariae iafpis, ãíútes;onyx(ecu** s
çoior,&färäonychus. Sufit &irides è generetur? $t
cryftalli, uiridibus gemrgis : hi funt quos fuperius bcrius;
uöcari,fed
Præter hasnonueras
ueros effe,diximus.
gemmas uulgares, funt pretiofi--
la;
des quidam, lapidibusque fimile$, inter quos £9?'
cft margarita,quæ ex lapidibus δή nihilfimilehabc*
cilè ab ómnibus etiam íú, fedeo difficilius£*•j. ss. -

ïíåãîëîis. Poftquam cörallus,& ipfe nihi! fimilch iss $. $\time \.

bet ex his quæ naturâ conftant:nitct non ïùm,opud Sj*$.
eft,& undcquaque fibi fimilis & Ἀδάofus.Succinum ****** $£ in Cyftâ\o
&tu feftucarüm
tore dignofcitur., &Eft
odoris
ex eoiucunditate
perj icuumdum §¤Éɤ
fuffitur,a£***£
& opacum,'* oùô v

rius,ut fit potius uitium quàm ifcrimen:trcdccim Ę; %ùm, \t\us

gleba quahdoque pendêre uifà eft. Coeruleus ijii,iri •n.....T -

Š fapphirus iocatur: uerba eius funt ultimo libro:S£? \

pnirus enim ,& aureis punctis collucet, cærule** Š £ti\yi\*,

- F “&g; aô, Mútu; -

\ ;
manere,
£ | LIB. V. C A P. X V II I. 133 i'

„s* jfijfiöque am purpura: optimae apud Medos, nuf

3:22 qumtamcn pcllucidae. Conftat, hæc noftrae non con
;a;? ■*gemmæ, fcd caeruleo lapidi, quem etiam ftellarem
: £iiiuocarit:quòdfit ex hòc genere,qui aureis guttis
Iaz* jiifttiiisfitinfignis:fertur, inánes timores ab infanti
* iuipcllere,fìffenfùs,atq; crifpos reddere capillos.Ve
„gatº in jir fipphiro tribuuntur ab antiquis , hüic conue
j iimt:quandoquidem opacus eft fapphirus. Arabica
A gima,thorifimillima eft,fed duritie differt: hæ duæ certis
i$tiuudindigent, cùm nihil illis fit fimile. Garatronius
„:* &#gm pciiicapreoli adeò fimilis fit , ut nihil fimi
ia $i fitfijgi, defçriptione non indiget: hoc folo differt
„Äel illi, Quëiminaceio natare diximùs,quòd ftellaris ra
j* *ibitintia,acftcllis undequaque cofiftat: cum gara
.^ A. Ttillimaculofus fit,non ftellatus.Color etiam in ftellari
* &or,&cinereo proximus. Pfeudopalum aliâs defcri
£ £$ quichibratem effe uelint: quem ferunt, ge
, $simrcddeiecloquétem &hilarem,honoribusó, eüm
j1 $tit,acbeneuo entiam conciliare, atque ab iìì.
…^ Štuti; afcitem quoque curare:atque hæc tam mul
- 1
a4*#£libidocebimus, exuhouidentur manare principio,
£)ihumoresnoftros temperet. Satis conftat, hunè la
js* Šexfifco album, ätque duritie cryftallo inferio
i' 2* $mMoliorenimgemmarum topazius eft, pòft cryftal

a**, $$imedius eftinter gemmam & ę em: nam topa

| ` ' iiiobilitate folùm acäecore, non duritie gemmæ fio
j**yomeruit.Duriflimauerò omnium cft à damas, pöß
r^ |ii;im; pefjicua,inde carbunculus; & intcr hos py
..: jfjgaiatiô;: pòft achates & farda, inde onyx carche
Ā£ ûijÉÉÉ; , quæ à cryftallo uel minimùm di
}? fit C ryfolithu$carbunculo proximus, uelut amethy
-

A. fuiagdo,& tamen durior orientali: Peruino par

3. §u*:maiinam aquam iam diximus, & ipfam cryftällo
gß 2** hyacinthus?ardz fimilis,iafpis Inäica onychio.
í zqualis: caeterae fplendidae, gnyx fecunda& trico
…”
?•' £tmspares inter fé, & poft chryfolithum. Praftius
3* $%fimifiseft praeccdentibus. Dubitabit autem aliquis
« $gemmarumigencrationemiam diétam, quomodo è
' , * §00 lapideíiant, cùm iam fmaragdus ex iafpide,
'.* userophite, carbunculus ex balafio , unde quidam
j*! “flitiuinuocant,oriatur. Conftant
fy^ 1 3
Κ
enimhosnaanere, |
 L I B. V. C A P. XI X. *'
re, nec pumicofos fieri. Verùm non inhisitauní* 3--a
ero oritur,ut uerè nafcatur exillo:fed dum fit gem* …
matrix manet, perfe£ta exarefcit: in quibuflam, cüm …
oriantur ex uno, uidetur unum ex altero oriri:uelut …
in liquoribus, pars quæ longius diffluit, purior eft.
pumicofo lapide iafpis & fimäragdus: at iafpis opa-J
§ uilis, ac quafi fedes, non auteì mater efíinatìg-.…
ùm autem necefîàrium fit ita effe, non É>
ob experientiam aberrare. Velutfi quis nobis®j- J
ferpentes non quatuor notis moueri, quòd pedibus *.-

ant, aut gryphes pluribus, quòd unguem eiusolen- '

. Quædam tamen gemmæ in terrã, & exterra du-J
: nafcuntur,lapidis uicem fungente, & ob id non pu- *
»fa. Et rurfus adnata gemma gemmae,uilior redditu, '

ui adnafcitur,fed non adeò pùmicofà euadit.Géma

etiam ciufdem fpeciei magna uarietas eft in duriti §.
t una in aliam fpéciem tranfire uideãtur, atq;id loco-JS
caufa contingit:uel etiam partium ratione, ueluti in j
ca onyche pafs nigra durior eft cocrulea. In ea etiam `
ma quæ pro onyche opaca habetur,actricolore,Plu- s
nfunt colores,duobus aut tribus perfaepe, fed aftifi- $
Iolum cógruentes præfcindút:nec plures tribus, guo- `
n uifus multitudine cöfunditur,&in annulo nimis ex- *s
•rat. In quibufdam colores replicanturbini terniue, *
hi folú uerè onyches aut tricolóres,reliquiincertige- …
s funt.Caufà auté multitudinis colorú,ordiné in iii-j'
udine feruantium,in fine alterius operis explicata eft,
i*,
-
L A P I D V M • M I R A C V L a.
`s,
c A P v r x 1 x.
Iximus aliàs effe tria hyacinthorum genera,imó
quatuor. Optimum quod carbunculo,adunguem
fi aëri expofiatur fimile eft. Chryfolitheum;quo$
:are eft atquè pulchrum, aureo colóre fplendens.Eft
em horum & priorum maxima copia. Sed optimi,ui;
is aut rarò fuperant magnitudinein. Sardicum, quo
lae fimile eft,colore fanguineo, fed croceo & turbulem
Hyacinthorum enim omnes fpecics inter aureumto
:mi & croceú pofita eft. Quanquam(ut dixi)genusPri
m dum perfjicitur in aere,fit & rubicundum & clarii,
arbunculus. Sunt qui exiftiment, genus id quod ex
pania aduehitur,effe huic affine, uel ctiam pt;
e quo
X.
LIB. V. c A P. xix. 135
A $trº nó kboro,cùmfòlùm de orientalibus fermonem
? ksttuerim. Omnia tamen hæc genera cognofco , &c.
Κ in pudnosmaximacopiaeft. Primi uerò etiam in
j ciis. Quartum genus quo$ aqueum effe dixerunt,
_ iudtdiluticoloris,nQn agnofco:áureùtamen & ipfum
gs;tm referre, necefîàriüm eft. Differunt tres primae
„ fi:c:s(fcugcncradicas) hocmodo: ut prima tertiæ ad
| tigucmopponatur è dire&o,fecúda quafi media fit. Sar
άemihyacinthus annülo indüfus , aut fu pofita
tnia metallica, rubet& flendet adeò , ut $it
,,^:.' hiulgo poffit exiftimari. Idem perluftratus dum aëri
à tytut, aureus uidetur, dilutique coloris , & nihil ad
' * £malum attinet. Sed&turbulentus quafi cft,& faf
`a & ;iii) unde nomen traxit,perfimilis.Primi generis
4 s.) hyacinthus, qui & carbunculum imitatur , huic op
3. *tur:fiquideminclufus annulo,aut fuper bractea, au
;* £ilttut,&quafiturbulentus:fi aëri opponatur , ru
,* f{,
Š íus, obfcurus Hyacinthi mw
*ai&arbuncülo fimilis. In fole
j.
::,•
ftiitur & in aëre claro: fed in ten ris mediocribus fationes. 1
•*} £kt. Superignem autem pofitus rubef;it,ut carbun
„ fit,fijuldèrrimus. Neç ab oppofitaluces fed à ca
A. ht:quoiùm fùper carbonem cineris flos erat;ut ignis
?… viiictetur, €ontingit & füger ferrum calidum noa
■'%2 guitns.Hxcigitur omiiia cùm íüppofuerimus quæ con
timi aperimáto deprehendi, liceat horum tùm alio
£ Â fim qui adhaec conféquuntur, rationem reddere. Cùm

83. £a inluce obfcuretur, idemά contingat in candela ra

;*, ij $olis expofita, neceffe eft id fieri ob imbecillitatem
1* || {jlumiis, quod ab externo diffipatur. Rurfus cùm
»«% i;kmtnticalore rubicundio: & fplcndidior fiat, ne
^ ? £ tfthumidum habere denfum: & multum etiam ob
i3*. iifiti Sitigituri ergo in ferenita - •_ . . .

£,
;?',
':;;?
.',^!?'* -
Ę £ ££; Tg? fagium
- -
Hyacinthipr.
tnitttmpeftate,rubens acuelut fplendida pruina? Idem- fę
- in ie fp.
-

..

3 ę; fttliborantes grauimorbo,præfertim peftilenti, quo- Éìi i £ru ! -

ę impatibilis fit, colorem amittet. Quoniam uerò omne mûrô, É I.

-1

o$%
Rº-* • £oimutatur, mutat: præfertim fiimbecillior fit natura gium.
*
. .- -
1
-

*. $■tur, neceffe èft hyacinthum laborantibus pcfte fi

• £ £*f::&non correptos, ab illa tueri. Manifeftum eft ' I!
A. ' £tm,quòdneq;femper,ncq; omnis, ncq; in omni. Ta
'. uamfùntamulcta. ά cft ferme gemmarum,
s%
v}7 ; i 4 hyacint. ;
 L I B. V. c A
- hyacinthus rubeus: ob id etiam,
uerò , lcuiffima & ficca. § h
non tamen facile patitur. %
ficcis magis atquetenuibus, necefîè sít Sapphirus igit, …
propter denfitàtem É; ob humidum $ingsh;igij
'' Annulus
Anm pul- hyacintho
thus.Cùm magno,fex non daretur
ergo facuitasexterius, toùçannulumìfìciéndi,
interius ,patii £i;is
| sher. magnitudine & interuallo collocauimus,miû Puldim
-

dine ad ea quæ diximus. -

i*y^f,
lapinaturali In Emæfâ Phœniciæ urbe »lapis erat maximus , im.
- iatu. É;
iter effigiatus rotundusΚ & fenfim faftigiatüs
cuius » Propemodum
fùperficie quæda ad coni
-J

ter eminebant:ob id Solis lapidem e m figurx natur. 5. .

nemgentes,fed
uerâ,ob idq; ffe,atqjilliusima $ $sit
*, i eas etiáinuicings
max ''**sacratione
Šlagiabiîï nö folùm si -£tu
*®, j; Ęt, û0.
*- - - §£s .Sj tt; tt;;oa,
*, 'i defîhunc e cœlo decidiffe,utillius genstationéaugstâ sis; $a, t$onant; -

', „ fieri,
. *4f#r4 Gulielmum Cafanatü
Id minus mirum uideriáéôéêïí Hisdicum,afficum;
Bifuntiì,lapidis eius queiiispijs
j$&s ï*$$um
stúm, form;
.' 'uaria, Ί îî uidi,hiftoriamreferá. Eraïè cgloribusfcrrugat. j$u È
! , imagines refe- paleariçj; obfcuro diftin£tus,capulieíí; magnitudine sistus }tttuìo. …

, ' ' grem. quo palearis colos quafi $epi&tus, uarias imáginesad jútigo & {umtum ;
, | guem referebat: inferreliquâ literas c ac £,quanom , j$ię .

' j £#9;άςlphinglor,omniáq; tum ferra, gladiis #

nis & prænominis eius fuga:£bfoluta,qii£totum la $.Šut Grsâ uotant)
*\m%mum,
• t* memy

, ,!,'. -
Ęliquijsfíííííííí nus 0 **££; $$a;s; J'*|'* •
ŠÈ--,
raritaté , ut celebraretür:fed cùm facilè ferro cc crct,mt
r ,.' , nitgret,non tanti precij fuit, - is$\ätï,
*. qui fù
'iGemma lapi, TÀïí 3pud eunderiiuidimus lapidem, & corneolonij stuj^
' ' 'i. circinata. genere, ciceris Hagnitudine,queri, omnino gemmame ,
$umit:í;
Èìlatió.
, ; fe conftabat : fedii medio lapidum albumácuulgg luus &; *titús í
, , lentis magnitudine continebat.Pro aleâorio gendidij §®:$. §.
„„ . £$°5$9* yintra cauitatem fuiffè íìíîïíT; jútìus ã.
„ ' + snifn adduci queam, utiiììÉ girtutibus efferam. £ §§¤È $$e
', ' ; '
:
Š
$it femper fit,gemmæ mollioribus femperatq; impuriofi
j$j£afcuntur,ita cóíig; utadhafcátur. j*u(;tm,
bus la Š $uma

; {Lapi, aquam Refert B9ethius, in Faft,arce Scotica,lapidem ÉÉÉÉÉ Vtuerô ad

' %î *9u$ exterius fpongiae fimilem » Per quem aqua Έ Έυμά &t,
& 'cem redieri, exçolata dulcefcit. Oportet autém fätis éffè denfùm & §¤§ U`
,} infipidum: nam morâ pars exufta refecatur, atque id j$iis, ίμί'!
' , , Lapi re/omi. **%%$£!la
In Athöiì fieri poffé•î, ę
„jsŠ,
°°que coronam effe lapidum, ingenit; $uaruit,.
ɤ§.
Omam *atia

siJ *®€¢ É
i ; ù\
 '. LIB. V. C A P. X IX. 33?
_, g rijçituf, utzs refonant(efi uerò Atholia, Scotiae re
„£t £;Ionatautem aes, quia cauumintus,ob id plumbum -

: &am nonrcfonant. At neque pumex refonat, licet

ea
s;: a. Cuiigiturquxdamrefonant,quaedam non ? & me
- .

3.** $urdum magis quàmlapides: & lutum nihil prope? -

;Σὰ ἐdum plcriqiic,tamcn plufquàm metalla ? & inter * .

L. £ stihcipium: Manifeftum eß autem, fonum fieriaere sonorum dif
£a- iitmtntê perculfo:quifi exilis fit, fonum reddit acu- ferentia.
In:figafiiisgrauem.Quxcunq; igitur mollia funt,fo
„-1*ithcmcnicmrcddere nequéuìt, ut lutum: ncquefi
A strium corpus durum fit, quoniam aer non col
Ἐa kar;kd ex uno, ut in fphaerulis, quæ à machinis im
Ętur, ftridor breuis: Quòd fi'dura fint corpora,
Animia, reboant: pumex autem non reboat, quo
iattnerct. Et haec quæ caua funt & dura, reforiant: . 1 .
- $i ficauitatcs fint exiguae, fubftantia uerò duriilima, -

tßaigro, refonant diütius:& eo magis, cum forma

tiintjut aër colligatur , faepiüsque repercutiatur, ut in
*i. Quinque igitur cùm fint `diffcfcntiae pcrcuflio- . -

■,t0tidem erunt infonis. Aurum crgo & plumbum

mftfonant, quia mollia funt & folidiifima: æs & fer- • '
- Ęlimüm, uia dura,& poris (ut Græci uocant) i
ku Qur uerò caua intus fünt, alienum fonum non voce, … „.„
;?; *mittunt,uelut oftia duplicata, quoniam per tot in- audiantur.
?., tmtlia fonus abrumpitür. Similiter & reâà fonos fer
j iiocvgumcnto cogfiouimus, quòd tubicincs qui fu
*titttpulfàntcs clariffimé in campo exaudiuntur: imò , *
tit:utntoprocul&in ambitu ciuitatis, â latere arcis,&
- * .

[?22, Fj*ualde, non audiuntur. Itaque cius miraculi quòd

a *(ii&a, Siluriæ prouinciae regionc Scotiæ accidit,ra- . -

Ἀ %tm reddere poífumus: ibi enim (ut Boëthius refert)

, J*. i•• •••:•• • . -
S
T2 Saxwm fwrd* -_ .
I* mum eft,in cuius imo, etiam fi exoneretur machina . • : '
%,; É parte non exauditur. Cùm enim folidum •,
Mtmt&furdum,fonus haud permeat: reHe&titur uerò ad -

Ζ* tjiitsangulos,ut ex a in s,&tum propter }

$iquitatém,tum ob angulum,tum quiá nó
ti:fiffimuoxfertur,tüm ob obtufitatem, a ■
finisnon exauditur.Vnde in fidibus,linteum laneum £a. Nolæ cur pia;
$utobfurdefcatlyra feu organum. Cur igitur nolæ (ta- tei refonant.
*iparergafit hóc quaefitüm) pendulæ refonant, folo „
tcs,nou multum neque procul? Caufa eft, quòd , , ,
1 j dum
338 L I B. V. C A P. XIX.
dumendent,refiliunt nolae ad parietes,undetremit;in, …
deorfum fonus fertur. -

ac• sed adhiftoriam reuertor. In Argadia Scotiae isgonj,

referunt lapidem effe,qui diutius miànens fuper flúm i-&$um;
ta,fponte ignem accendat.Id certè miraculo proximum, _._.
nulla alia üis adhibeatur: nam ex humore, uelutiina* ***'*'
ignis,accenditur: hoc autem natura fieri poteft,quod $^';;;;;
arte contingit. Sed in lapide duro & graüihoc fiéi
cillimum uidetur,& miraculo proximius. -

4L, Lapidemhabeo etiam alium,in Scotia inuëtum,qud , - -

Ioanfies Rhoanus medicus dedit, pentacrimum, fedala * sústis;

rius formæ omnino ab eo qué in É de Subtilitate á **mine
fcripfimus,eft. Eft enim omnino figura cryptæ, qualesi ° est;$,
facfis aedibus fieri foient pinnacula : rotunda eniniin am $$$Elws,
bitu funt,& fenfim in f.liigium afcendentia coar&anti $to;
Igitur lapis hic magnitudine oui gallinæ parui eft,inimj*$;s,
planus,nifi quòdin medio quafi abfciflusjediculusctmi **;;ies;
tur:atq; ab eo,tanquâ nodo,quinq; prodeuntlimbi;;i*$;
fpatijs diftin&i,qui planam fuperficiém, inftitarum mot's …,
íú enim limbilati,quantum gladioli dorfita $it,
ex utroque termino, fcilicet initio & finé ubi iunguntur &t;;t.
t. n. .
faftigiati.Iunguntur autem (ut dixi) & in bafis médio,& ά'ιαμ
in fümmo ueítice. Ipfi autem limbi finguli,duabus inti $sse,
circundätur: quarum unaquæq;,quafi fünéìus,miraccfti $it: έμ;
arte cóftare uidetur.Si limbis illis careret,diceres e£mi* *$*, ttt:
fpilum:ita illius formam ac magnitudinem refert, utnii'sis J
Ę aliud.Cæterum,grauis eft hic lapis, Éì buissisç
igni,fed maculofo:maculę autem ipfaeiuiubinæ,i etf**is II
rugineae,quafi fplendidæ:durusq; fätis uidetur. t***is; „.
tui Sunt & lapides in mari Scotico,tû alijs,quicùm durifi- *iJ,
ro mi fint,herbas tamen emittunt:quorum unum cùm affer- sùs J.
uaffem in umbra,emifit uirentia folia,perexigua: tantum*sJ
uitæ ineft omnibus maritimis.Afferuaüiautem, quoniam j$j.
gum plantas emififfet,inde excidiffent, radices ifi lapidis %; , ,
fuperficie quafiferpentes,tranfierant in colubres lapideo; ***it ,
candidos,cùm lapis cui hgrebant,effet ater Ita dixiííés,nô $&y.
à natura,fed artefaétum;quorum maxima copiain |irivt* $s&î,
eft.Sed enim &radices iilâ,nö in mollé lapidé tranfierit, $£
cùm radices fint marini iunci, qui iam fpönte duriflimus S$l; I,
• eft,quamuis flexilis antequàm lápidefcat. Š
Särcophagi uires cùm aliâs dixerimus, rcferunt iuxta ôssô,
- aIom .
 T ----———____
I. IB. V, C A P. X I X. * 139
„-:'-k:Troadisreperiri, quicum corpora breui exedat,ter
-:::t - - - • • • • .

! froditumrelinquit exhis: indicio certo, humanum cor

¢t? Esse clementorum plus fàtis, quâm terrae pof
„-: 1: . - - -

ä,iiiitmti*ff, £refert Camillus Leonardus Pifauren- A.,„,.,.„ .

I.** ii,quifeptem arborum imaginem naturaliter exprefíám imagine fepti;
›› - $it'ne;$t: raro miraculo. Atque id tam credi illi poteft,,J}.„„.
:;:: :||*oiudicojquám mihi, poftquäm toto eo libró nihil
άudmcmoria dignumfe uidiffe feferat.
in: Tristuntur adios!apides quidam uirides,quos gloffo
-:
ftitute appellare icùerit,quòdformam linguae ìd un- Lapis fulmi
fmiftaíColos quibufdán uiridis & fubpällidus, qui*
i*iores fünt:alijs niger,qui& molliores: nam priores
£*olum duritieuinciint:magnitudo non palmo maior.
firmautem talis elt,ut anteriorc parte in aciem tédant,
22* .

“…* $itimtq;qua ctiam leues funt,poíìeriore fcabriac crafii.

£ * *quicífes expoliunt, quòd nujus lapis huic ufui ob
iTtmfitfimilis, ob eam formam fulmineum folcnt ap- 1
£lift.Vniufmodi enim cum fint, & anteriore parte fe- •,
£,quafi occurátione lapidum & terræ cum tanto impc
5£i;oliantur,tum etiam quòd(ut dixi)ca partc fcindant,
£quèdfòlitarij in montibus, nec uno loco reperiantur, ii.
meos uocârunt. Sunt certè duriflimi omnium lapi- 1
£,tquod finitide fuppofito decem & amplius annis
filum tiguum duret, continuò cum attritu cafium. Vi- - -

* *tir mihîàné gemmaruin duriorum ob id maxima.

* Qgmobrem non lapisfulmineus, neque ex calore immo
£to,fednatura gemmæ fiunt: neque tinguam apud nos 4
£tus,cùm p\ita cadant fulgura.Conftat non cam effe .
£iyetrum, quam Valerius Cordus agnouit, in fodinis !;
iniisinuentâ.Ea qua ego ad gladioios tergédos utor,
= -

smundisfit,fubnigiat. Viridis enim color his !apidibus, ij -

„£ $unquam diloros dici poflit, nigro tamen admifcetur, 1

* :hçphyte. Ego ad äää alterius gloffopetræ,
min&um nuîçupabo. Modò fciant, non cum füiminê
çttt,fcd geminam effe. In Gctarum montibus maxi
*;$tijuxta orientale littus funt, Olaus Magnus,Vpfà. I.<pides mir
isPontifex,refert lapides $ caput, alios qui ma- f., m,„.
$,aut pedes cum fuis digitis referant: aliáque plura&
* *u. Dictum cftautem de his in fuperioribus, & έur rarò
2** fit;durifint.
A/ HIERO
 1*

i H I E R o NY MI CAR
D A N I M E D IOLANENSt§ • .

m E D I C I, D E R E R v M v A. . as…
*. * I. £ T A T E , L I B s R , v. i. sim
-
;\
1 - ' * -

, • De Plantis,& produ&is ab eis. ;> :

E.
Υ LA N T A E E T E A Rv M D I F ; E.
- - R E N r 1 a E. c A p v t xx. . . | *sa
&§ i A N r A R v M differentias alibiretulimus • ii
53 nunc uerò ôc caufis earum differentuum ,
$. tum etiam his quæ ab eis proueniunt,diccr s;
§ propofitum efíillud in miemoriamrcuoca.
-$&$tes, quòd quaecunque cum ftipite fingulosa..…
i.„. no commoriuntur, herbæ uocantur,ut la É S.
,, \ Quæcunque autem amiffisfolijs, non amittunt ftipitam J.
hæ arbores funt, aut arbufta, ut quercus, rubus,juria .
Quædam funt ancipitis naturae,ut femperuiuum,&fàluia .
. & amaracus: uirefcunt hyeme, feruantur in plures annoi .
\. tamen humiles funt. Quædam communis,utrutha&£*J
… Iis: quæ herbæ cum fint, in arboream tamen excrefcum J
*- , magnitudinem. Fru&us igitur maximiex herbis,nona*.
ι fru£ium4*i* ÉÉÉÉÃÄÈî quamuis contraria rationc,qu9miam J
-

ι', *ni ex herbus 1.

imbecilliores herbae &breuis uitae, non deberent futu* I
,! Mafcuntur. maximos poffe producere: uerùm caufà eft, quòdherb; -

*
!
us tcmerum habenttrahi.
humidi tenuis caulem
Hoc&igitur
rarum,abunde plurimùmpoteâ
imbecilli planta,cùm •*

- - - --…
-
-

tam breuitempore ob copiäm concoquinon potcitun*

iru&ium maxi• neceffe eft, omnes hos fru&tus effe äqueæ tenuisque ac
£•, aquei & crudæ frigidiorisque fubftantiae. Sunt âutem maximi Â
íidí. guria, quam melopeponem ob id Galenus uocãt, quo
. \
*"•
non diftin&a fit canalibus ut pepon, fed rotunda ut p0
mum, &ae? Te, gwAx: odorem tamen & fàporem melonisi* -

A.
i
ferat: manditürque cum interiore parté, quod in pc99ni
bus non fit.Eft his infipidus fapor, fubftantia frigidiffit;
í , a:ftate dari folet in urcntibus febribus. Magnitúdo qu le
| doque tanta, ut homo expanfis brachijs uix unamam
, , Fru£tu qui éti queat. Pòft, cucurbita inanior &longior, adeò ut Ê.
l*ri- cuni' minis altitudinem,artc adiuta, æquare poffit.Pòßfunt pc
poncs,
 I LIB. VI. CAP. X X. -,, —
| j^:,£umtloncs,diftináizonis: quafi natura docente,
4$ initorum fiuäumutin alijs, fed partem quam quifque
zk:debeat.Pößfünt cucumeres:arboreorum uerò fru
,}
âum,ciimper lignum tranfire debeat fuccus, ut tenuis
ítintiae fit,necejfe eft: ac pinguis,nc in planta ficcetur,
** I ■uno anno uix abfolui poffit. Demonftrauimus autem
ítrius,addumfàporem maximè tenuifubftantiæ iungi.
:;5& líalis Igitur regionibus, fruâus maximus eft coccüs,
figndnfiiliqua, quamcaffiam uulgus uocat. In noftris, . 1
■!} Ε librarum x.quandoq; pcruenit,licet ra
... | £tgìonium,inde perficum,punicum,& Differunt
uua,nó funt
** tsfiuäus,quanuis in immenfiim crefcant. &c.
i*£ £x busplantr. lacea, feutrinitatis herba, uiolæ genus Trinitas,
2 faisforis fiiperiorafolia purpurea fuit, inferióra lu- flos. I
*J £,mediaueròçandida. Galefauerò herba,non in Hore, Gale/. Herb.
* 3 *fiioatq;uno&eodem,tres oftendit colores,uiridem
iiaiiiiifigitur,rubrum in medio, fimilem folijs arbo
*j Inomnin6ficcis,qui color palearis eft, fedabfque nito
ia* 1 :iii;ics.Ethaechérbabetáceo folio:funt qui gelofiam, * • ,
:** $ygiamuocent.Caduco morbo, alij uulneribus pro- · ·
quºl £i:uolunt.Sednoneft hic locus talia difcutiendi: illud I.
;* Κυάocemus,cùm ambsherbæ hæ fint mihi coguitae,
£ $tigmuarietatem in his duabus, alijs autem rarò,na- • • • • 1
*? timoiiafit. In galefà forfàn manifeftior caufà eft: nam * * ,

** aihumido,&alore maiore eft, unde ficcato, quod .

¥£ fioaleftarefcit, quod uerò in medio eft rubefcit, quafi

*ü uia inter uitidem colorem & glaucum , quem & Il,
,£; salineum hic dicam. Sed de Iouis flore , quem uiolae 1
r*j *tmfermenulium habentis, genus effe diximus, alia ;
?? itocft.Vidctur autem natura in omnibus fioribus, licet ā,
3*1 * hillorumtantùm folijs, ncc tam diftinéte lufiffe co- ,
*| bius $unt enim quidamililjs fimiles forma, fedalarum , i.
■*^' $ioimuarietate confpiciii.Sicafphodelus maluâque, !
3 1* hibent uarijs coloiibus depi&os. Iris quoque in
pg. 5:iofioris,fednüllus tamen Iouis fiori affimilátur,quòd - - -

**J Hutiminaljs colores fintdiftin&i. Ergo color uariùs fit . . !

iatibus,o5fùbftantiæ illius tenuitatem paucitatémque
ii.Sed in uiolae generc hochumidum eft copiofius,
$uiipfo caloris natúra: gbid, non nifi in magfias par.
Ê colorum cadcre poteft: unde& fíìgidijseft
% *ios,&odorc carcns.Qur ücrò nigris radijs.fiores di.
! uidam
 142 L I B. V I. C A P. XX. ττ

uidantur,cùm tamen fint exigui: caufà cft,quôduis illaiis***;s.

exhalatio calidior,cüm debilis fit,rcää folümfertur:und<y%ik
nullam co&tionem in fiore, fed pediculo tantùm clt,nissit, um;
ceffe eft. Sunt & quædam difcrimina rerum fpecie,na-isliam,
re, quibus miraculâ ut fint, adducimur. Scripfit Galcn*s*
fime in Cappadocia nafci hordeum fine cortice id ego uoi
diligehtius perfcrutari: neque enim potuit efíe hórdcu*
Sed eum ÉÉ etiam in Italia nunc contingit:mui
hordeum nafcituf, quod dum in arcateritur, exuit Š.
cem uelut triticum:'non tamen abfque cortice nafci*
fed non adeò hæret, ut orizo: taliaparua difcrimina mºs;
gnos quandoquc in rebus ipfis defcribendis errorcs? si-.an.,
Ę . Sunt étiam in plantis ufus quidam mirabilcs,is Ia;tum:
ibus lut in Peru prouincia iunci genus, $ ontes fabricans
- - ûùs ,
T adeò tenacineruo.vt uerò íápides alendis tenacibus?*s £,
tis conducunt, ita pinguis terra fruétibus, quæ fin***** „.
cleo funt, uelut ficübu§, uuisque: at his qui Àudegni; ***is; s.;
, bent, plurimùm obeft. Vnde in Hifpana infüla referum sę
í'' quòd pinguis fit, non prouenire oliuas: proueniun*s
'* fiien dåâjii: an forfan É à pingui non à nudi
Aus-I •
fumenda erit?nam olea pinguiffima êß:imde uitis,non* tis;
tem da&yli. Caflia, feu íiliqüa Inda, ægrè.SolautcT pl; s.
4*4 rifque conuenit. Sunt etiam herbæ, quæ fàlis aliquid COm.
'*• tinent,&apud nos, ut aliâs dictum eft,&in r£go": Pα ,
payan Heröaöeco&a, & deco&a aquâ congeliia fit*.
fed fordidum , inefficax,&prauum. Cùm enim fàlisna*s$.
ra plantis fit inimica, plurimo indiguit humido cui co* .
mifceretur, & ob id imipurum,incfficax,& malum cua£ *** usu
nihilo fecius,&hocexfiis,exhoc autcm multa, uelut <*;$. '0
congelatio,& talia. - ;ss; Š
. - Cábuiafolio grandi cft herba,cuiadnafciturlanug? a*s. ę,
nabc robuflior, alba, ex qua coturni ab Indis fiunt Š sJ'***
Quitum urbem Peru,ut plebs appellat. Sed £É mirabl*.
líòí planta eft illa quæ iuxta Viexinum abundat;%"**
f* Métfvocant,alj Mägnei,cardi genus, graflitudinehu*
-nicruris,altitudine düorum hominum,latior inimo quam. èt,
{ùpremo: circiter quadragintahabet folia,craffà in imo,& i;
infpinam definentia, lata:& ut cardui {capus in imo ct §:*s,
fus, fupra
femen. acutumutualde
in ardent
Folia taeda,tendit:
truncusfpicam
pro ligno Ę Sús
cdit,eft,tabu- $£T
¥ue

lisquc conficicndis aptus,ciüsquc cinis lixiuium erit. ';sάζ

* -
 L I B. VI. C A P. XIX. τ43
.*;int:quimcrefcat multùm, præciditur ftipes,& ex- . -.
H;ictilitq;aquafimilis fyrupis uocatis:ha:c cocta,
$immcl:ifepürgetur,fìcàhafum:fi aquæ immifcea
imporccxiguotfanfitinacetum: fi fecem auferant,
sim;gemina ac teneriora folia condiuntur: fuccus
amfiiiorumcalefìàorum fuper uuinera recentia po
agittiet fìnat:fuccus radicum partiúmq; propin
-*intimgcrminant,cum fucco abfinthijmixtús,fanat
kimiumuenenatorum:folia eademi,materiâ prç
$idendae chartae,quaadpiâurâ& fàcrificia utufi
úum:&ex filo eius arbuiü ueltes,calceos funcos,
$$itamincos lectos: ferme enim illud commune
*?* iinatim diuifa,idonea reddant tenuibus te
£γi itiquum clt,craffioribus funibus aut ftragula:
**®ïinarum adeò robufti, ut uelut ferrumîraj
tibulus: atquchisfuunt, non ueluti acu,fed traiecìo

*%'aut Panno,inde immiffo filo. Itaque conftat,

$itumfoltcoccum efleutiiifiimam,& pluribus ufi
“ommodatam. Sunt&ibialiae plantae mirabiles, in
$ius arbos (ut referunt) folio cubito longiore,fi- Elus arbos.
°umcnnuci, cuius fios candidus ac uiridi$tantiha
$ionfine regis licentia decerpipofIit,alias capita
*usuttòróíae floremhabetiiiiiilem:arbos & ipfa Aiolw.
£*£lusfosfubalbidus,forma cordis,odor mali; di
*ii$,feuob odorisfuauitatem,feu quia cordi con
$iguram Š autem arbores odo
Ętates umbras habent, ut laurus, iuniperus,
e£*£uius: quae uerò falutares umbras habent, funt
.■odofatr,uthobus apudlndos: nam germana eius Hobw.
τγsolentem edunt, quo fit ut eadeílaflitudines
°$$uæ male olent,nóxiae umbra funt:quæ autem
Ę male olent.Videtur enim immenta fiigi
*®cfepoíïíôåëåäï, corporibus:quae
Š fe eft igditas,conco&ione optima caret: quæ
Ciim foliorú craflitie&frequentia, non ita; nqn eft
*tatio de muro,nam neę inæqualitas: fieri enim
*lt;utqui calorém& frigüs fimül pariatur, magho
jj*sikulónon fefubijciat.?orrò ut ad Mexicas ärbo
. *genus citrofae,qug coloribus multis uariatur,
-§£ Et quae purpurea eft,tarde incale{cit.Sua$
4°°°numerae düferéntiæ, præfertim bcnc olentiu*.Palma
 I B.
marum quoque tot funt genera,ut non unaarbor cet. .-.
:ur , fed Ę ligno maximè probantur: namhafti.
nficiendis adeò ÉÉÉ ferroferiant ad J
, nec tamen frangantur aut fieétantur: quae uerò nigwJ
t, pulchritudine præftant. Porrò coloris caufà eft €u.
* , jú foliditas ex humido tenui, bene conco&o …
d enim prohibet,cùm ferrum quod ducitur&liqucíit í
n uehementer feriat diuidãtque, ut &ligna idem not *
fint ? Sed
n,non & offa &tenacitate
duritie,fed lapides hüic ufui aptâ funt:fcdfr …
praeftat. * i-,

<.
£ft ibi auellanarum genus oblongum ac ftriatum,e
» ootimum efficiunt uinum , & quod haud inebriâ
detur aliquid commune habere cùm palma, & quô]
racemis fru&um ferat , & quòd nori fruâificeffim ,
fculo:non crefcit nificalidiffimis regionibus,obidtrât
ri nequit. `s;
n Hifpana quoque infula,batata folio efhederx,ra $
admódum ütilis fegetis loco, quam referunt fimilem S;
tæ ex amygdalis & faccharo : &refcit altitudine eti. Sic
odani. In uniuerfum alimenta alia ex animalibus $
i ex feminibus , alia ex fru&ibus, alia ex plantis ipfi$ $
uerò ex radicibus: nec plura effe poffunt. Ex anim£$.
us fatisfacere non poffünt: fru&uis plantæq; folidum $
mentum præftare ncqueunt:igitur fi feminum prouen-*
fruftretur , fterilitas fequiturTftatim, inde lues & da.…
; maxima humani generis. Solum igitur profeminibus s
ices huic malo fuêcurrere poffunt: uerùm cùmimmo*,
s regionibus terra frigidior fit, jit, ut plané radi-'
coricoqui poffint, genus quoddam eft cligcndum s
ansferendum j; fermen aut radicum germina certoan
rum circuitu) quod calidum fit egregiè atque humi-*
n, & pingui oleo refertum : unde rapa: & carottae non $
sfaciunt: hæ enim terreæ, illæ nimis aqueae. Habent *.
:terea in Peru, genus aliud panis ocaim uocatum & s
nui, quod femen eft orizae magnitudine, atque ide®
lius quàm radix. In eadem quóqueinfüla, fráéus eß`
nium qui cdi poffint praeftantiflimius: pineam Hifpani,*
»rmæ fimilitudine: Indi, boniam feuhyayamauocant: §
nus genere eft,quae uocaturhyayagua.Eft enimforma $
cherrimus, guftü iucundiflimus, É. fuauiffimus, ut ;
quinque fenfibus tresin eo maximè deleâentur, -Qr* \
tuT
' I! LIBE R V I. C A P. X X. 14;
:£tiflimtaíinofà,refertq;pineam figura, fed in fum
£«tegimcn íüí caudicis quafi inftarpro
hfion kaisac e Pyris quibufdam: uidimus folium
*;iculo:coloremiilimeáiciem, dum acerbus eft, &
fuiuturiit,paritempore referens odore cotonei,
$suido,utünuscx í cubiculum totum redolere
· Cottciutpineis inæqualis & iuutilis , fcd tamen
Epntis iii, uerùmialio modo fruétus ipfe mun
*ituitur magnitudo qualis mcdicis múlis, pe
$9%;uerò èticotorico fimilis fit, gratiofta
$dadultcrinus acmixtus fragrantia uiria uidca
È $umit,caro$æqualis eft atque folida,planta •
£jnofißio amplo:unicuique fuáuicaulis fuus
:iuturcfcit aut€mfpatio nicnfium decem:quòd
$uturitatem præcidatür, plantaipfà nulliufuipræ
$it'?inguafidx terrae ütilis eft.'caulis qui Ê
ĘÉ$$a&us, plantatusj,,genus fuim reiio
uerò fimilia cifluo , fed longiora tenuiora&:
-

$ut ultra quindecim dies, &ìum editur, pyri

5* fictitm refèrt:fút appetentiam extinctam:
sintn fipotem uini ingratum reddit, & bilem gi
£*iufiadcò nihiiinîiçìÜôïúêëìíîï
j*u*generaacida, acerba, alteriusά$ faporis, uelut
; íj aliisquefiuâibus, coeli foíque uarietate
{**tà, tui ipfàrum plántarum cültu : habct &
** cardi albi,o quæ dentibus nocet. Et neque
Nüenn* , ...m : - -

$°*?0lt ipfum fàpit,adeò ut hydropicos abfter

%uugi$ Poflèt. Ex his etiämhyayagua, alba
- Š fàporis et acerbioris:
É; fcd aliquantulum bönäma
ftuppæ refert dul
umaginem:
£ fotuudiqres: hyayäima uerò oblöngior,
4kt A;
É°°;n;us fubobfcuri: atque haec omniumjrae
sit? §; Aulici operam maxiihe fru&us hic fehtire
in 231 § $uando agreftes cultis longè funt inferiores, im
is :j*ptae qüandoque ufque in Hifpaniam tranfte
La- Ęsa cùmin propria arbore nön maturuerint,
„ar* $ "“tem partei amittunt. Germina tranflata
„…* íj °£!?ta funt. Haec Ouiedus, dignus cui fides
i:* iu * HE uerò huiúíïíôçíùãçenue, tum
„¢* §§Š *lucum, oftendit copia fucci, fragrans odor, cedri ole
ia-' *°*miiccfcit enim ciôçìüôçí oííum fert; cuA*
 r46 L I B. V I. C A P. XX.
£uin baccis,feu in tuberculis,uelutiunioribus ccdiis .'' *
* ■* w v.
XX.
oleo copiofo redundant,nó putrefcunt, ut aliâs ɤ
eft.Exhoc quoq; perfpicuuni eft,oleuminfefinam tranl **■;;;
re temporis tractú: ut refima oleum quoddam terre • …T.\t y
£t : hiic fit, ut refina oleo diluatur; íiifcetur enim,qui *is
íiáin eiùfìémet naturæ, & mixta diffunditur, amit …;;;
lentorem. Varietatem foli plurimum afferrcdiucriui ***
tum fpecies uarias füb eodem genere collocatas,aliis®
suimüs. Nunguerò omnia cgiiimunias££"** $s
induftria cum bona quadam fôrtuna noftrofeculo ccra ***
myxa. uidetur. Myxa,necäuditu olim cognita antiquis;iam!
in Italia uicinisq; rcgionibus colliguntur? ut recentiaq
utareliceat.Aiboíeft,ut Matthiölus refért, Pr" fimi *¥;;;;;;
is, aliquanto minor, córtice trunci fíbílbi$? ,rimoru
autem íúbuiridi,folio rotundo firmo$; fru&tus Ę -

no,uiridis fufcusâ, cùm matufuerit,

åùíçís,íèåôáôïíïìùs,ut 9 fatriangula:g£
uifcum gufta!e jd$ ncc*®
reforfàn: referunt enim,in Oriente ex his fru&ibus o;
, mum
Ribes. uifcum
Huius confici.
memoria quippiam nö inutil fSuuocauitiam* -

- - ppiam nö inutile
tem, fcilicet ribes defcriptionem: quoniã is fru&us mc£
cinæ commodiffimus eit,cuius locô utimu£in*°' tits
íîåùíïìÜôïíéêïeitaq;
plantam PetrusRibes
uidit in Libano, hæc habet: Belloni'*''?;.
füb íibus; T. ad.

üertice mótis oritur,folio ox lapathi,fed rotundiorem* <(A.

ioreάς: baccas feft è finu medio rubras,ut in lauro cgssse.
drinâ,hippogloffo,rufcoó; confpicimus.Itaq;li$ uiros
huius ætátis,diligcntia antiquioiibus atq;iud'' -

dere: peritiâ ueíò rerum,qüç téporis auxil'£j; ¢

periores effe:ingenio,fimiies.Sed
tibus opcram n$ nigj
cùmÂuxilíentiii,hoci?%s.
iíident, nec dantibgs
.„„. §öïíôïöÜíiiferioreft.Reduxit!°*" me;* ss,
a mi- quod uidi Diepa:,dum effeminGallia,rocellam (caplam `s ; ,
juid. humili ex arbuftorum genere,folio angufto ac tenuh'sg.Í
uitis, fpinofa, baccamfcrcns, quæ cùiii maturefcit, ut"* *'; ę
& fubfiaua eft,rotunda admodüm,magnitu$in: Š Š; §.
íúéx dulciaftringcntc)in arbufculam §uafiffe,fiuäüge? $. 0,
ferebat cerafi magnitudin&;Et tamcn Lixubijreg9p*tum;
Éigidâ incolunt,ütuuae nulla arteciimi?';
proueniapt.Sc 11l`¤ûin,,,,
Âîem &iucunditatem arborc c;cf«:<J st na

par êá: mclius enim coucoquitur in craffo trunco humor, s§

quum *®
 - -

-—
1 1 1 8. W I. C A p. X X. 14* |

£* £irtii Itaq; cùm ramofà effet atq;frondofa,circúdu- ^*icula in...!

, :i:^ it;ilirete,atq;ita auiculas in ea puichro fpe&taculo nu ύ•re 1-4trit«. '
:35*mtnejfùíánfácilefùiffet aliam huic árborem per
:* £tniniéiite,&adeò accommodatam.Prouenitenim #
re:* $intainfigdisregionibus,ideoq; plurima in Gallia, *
Ta āsiātis,&í uifui. - -
-*
;:: £i \imis&Dieprpjeris gemus quoddam ex India al
P**er antro.
„…-| fim,muccofum & pingue ualde , in vaginulis conten- |
àa tm,quznigrae erant: Cum. É, piper colore effet fer: P°phagorum. .
ja£r£,&miiiusnoftro quod ex Oriente defertur. Itaq; .
7. ** tjumumhabeathuiiiidi cancocti,gratius eft uentrí- |
je* $$£$:&maxime,quòdfaporis fit mitioris,& lon .
.:% £#<iififiile. - 1
ï3 'iii; ibi&herba, quam Creticum diptarní eífe affir 1

fi. 33 Et,foIijs lanugine quadam obfitis, patijs,odore fa- „T" *** *.

- - -

, j^* *iitut6,neciniucundo:fios cæruleùs uidebatur:nam

*4°;$mob ficcitatem non fàtis affequi poteram; reicrc- -

&; $cimnô deeiïe femen:itaq; longe aliud ab illo Dio- *

$tituideba:ur,imò &yiigijÄcrinonia uerôque

.*i*t,inct&multis alijs plantis, quæ in Creta uel aîijs
ji* iiiorbus regionibus nafcûtur,maximè autem ::i moh
£% $sius forjino & hyffopo: itq; adeò magna,ut alte-
r .** **iuftam generis efîe uideantür: quemadmodum ex
.
ä $imapüd Gulielmi Caulium, ££fectum montium
*.* * 3Iogumi,qui mihi hæc oitendit,deditj;. -

ftiiimLütetiæ fábinæ genus (ut etiain Bellonius re

$um quidam bruton eííé uolunt: fimillima eft cu Sabin.t.
Ęltui*ab ea diftingui qucat, fed baccam fert difïï
“nodotatamtamé aénigriorcm, folia fàlutam olent:
fiunt, Tartaros fpargere puluerem fùper cibos.
p.

j*, Vogttobiâ quidam uitæ arborem,uel quia in contigna- -

'?**ii, nulliim uitium lignum hocfentiat: caά; Türcae

'*;*, tuti, Exhoc allurcm ά genere, ferme et éa planta
$hdos occidentales cuìne prouinciæ, cuius ta
Cedrus cu,
$tiuucsconficiantur, non fentiuntteredinem, ma *manuca.
.% §£gjoni ingens: fiarcæ, quæ ę , omnia
3% *oleii;quod üerò mirü dictu eft,edulia tantum ama
¢ “contrafiunt, ut cfui ingrata reddantur. Vt uerò fc- Plante omne,
.- Ęsiste, quae fpccic conueniunt,diuerfà eflè ui- ffonte proue
*:itafponte ómnés plantæ quibußam locis prouc-ìiunt árii, ,
' *uelut in Atholia Scotiæ regione iuxta Ludnicum, cm.
. k 2 ager
 -
x48 L I B. V I. C AP. XX.
.
, . . * lut - agerhordeumabfque femine producit:&tamentitia
tíánfitin filiginem; ùodhui&nonconueniat,illi9n
niat. Nequ€ hoc ä eft:uidemus enim tot
i agris uQmere profciffis erumperc , ut femine nullonat.
diçi pofIint, Ncc unius,magis ratio, quàm alterius•!.
antiqui crcdiderunt, fed peííe&iores pluribu; indigaj
neqüe enim fola terra aut §gle 9P* çft, fed mirif*
atque putredine
via'nafçitur, quadam.
fruméntum Cùm enii?
in Sicilia, hordeumCaOTtuT
palmait; in $£
Habebit. pròdeftfemcn,imòíeceíláriumefladabu
tiam, non ad gencrationem ìåíta enimhaec ui$s";
ræ ad perpctuitatem fpccicrum; Quamgbrem mifceri;
adultérari,&
mutatione degenerarcregionis
conuênientis ômnia, íéceffe cft, no!%.
, fed&artis, uelut {cc
cocaplanta, ÉÉÉÉÉÉÉÉÉrarum,aëreliquorum $
tae in precio,nccfatis cognita ratione, uelut coca,'"; -

lium fhanditur ab incolis Pcru: crefcit in modum ar°"

ìectamé arbor eft,fed feritur,folio myrti: adeo uerom;
gnus prouentus;ut Åentes eam eregion*?
gionêm, illa fola ditatifint: ne$$aT£T conftat,qu4
Éɤcómmodi, ut mereatur tota dis ab Indis mandh!
mollù planta. tam auidè peti. Eft aliud genus plantae,fed arbor elt;ma É
lis uocata, quae fruétumfola ÉÉÉçfert inter arbof£*$**
inter morit&s crefcunt, folio Paruo, όdore fœniculi:£"**
cortex adeò fàlutaris, ut fi aquæ in$oqu^%? foluat log.
illa laflitudines ac tumor$ : ramuli gingiuis ac denti*
vtiles funt,cum eis dentes fricantur ürgänturííi- J.

fert exiguum,qui incoctus aquæ,fola c9quco diucrit se

te, mel, uinum, &acctum ÉÉ'Manifeítum cft a"'°' **
prius uinü fieri, quàm acetum: mcl uerò dulcedincu" *
præcedit,craffitié fubfequitur. §>
Eft etiam ibi radix quędam iunci,quæimpofita?: m0
&tem in aq ua, abforbêt maiorcm partcm, fi n6admo®
multa fit:&ius refidui dimidium ebibitum, Pu{£*' àdlim
j$ fàlubriter. Idq; bis expertum affirmat Pet'* Cicta ;

Ao/arum ÉÉÉÉÉÉÉɤ*****
jÉ: craflitudinem habct £; » w

-
plura ά
colores. tia,cur Ę fingula
i6É ut fæpius teftatüs aggreíli,
fum : abemus$ P*É
uer}T° CI. –,

ginqua petimus? quot uidere rofàs,quam paut

ni
animaduciierunt
-

dolores illárum: funt rubcæ iiiinus°°

- -

ratu.
■ ' LIB. VI. c AP. xx. 14$
****■;ustópurpure* fiintomnibus odoratiores;
ętititmetiammaleolent:curhoc: rubeæ nimis ficce
=:#igidit autem,utin tenuifubftantia, citò ficcum ex
*£&inflicflribus:alb:autem, quoniam nimis
*fint,nontambene olent, retinént tamen magis
ç?uTttrcùm temperatæ fint, optimè olentî&
ittftntodorem. Croceüs colosin plántis fit, euane
$ubienitur;li:fed non croceu$ qualis cíoci,fed
*Mptfitrofis,&qualis paleae&foliorum arefcen
***i*odorcmpotiústetrimeiiçiçóôïäïûíôs
j ÉÉene olet multum. Eft pomum cro- Pomum ••
*timé apudnos »Qu9dbene olet, fcilicet mandrago- ceum.
#*ltitti. Aliudüäihuic perfimile quod malè olet,&
*** 15**n}fum:plantaminon uidi, quæ cùm ÉÉ
it $cº$i$timentifit,nofiem & genere folani, quippe fruëtus
::*introtundi,plani,magnitudine &forimágomorum
Qtum, ÄPeponum inftar, parum prófundis ca
iá.Comiarüs quoq;hocahno primùm uifus eft conarum.
- tota ,ftagorumîforma& faporé, fed maior lon
$tatureftit:uidcturâ;iucundior,feu ob magni … «
Mcuraritatem.
tibitis §$musrubens apudnos,ut purpura: truncum Blitum re
%iubent omiiia ex aequo intiis: nafcitur ari- beum.
$:geiî blitum effe, quiod loci qualitate à na
1
fiíTia $uüerit.Chelidónia fuccum fert croceum, ;
£ ";&tamentruncus&folia exaâè uiridia funt;
.
$i- *rubet, ut dixi. Caufaeì quòd pauca pars in his
-* §¤; quifiuitfponte,quafi ex ueríis non di
|
Å£9loremquàm
jia-1°%fiibfiantî fùccis ipferetinet.
raram & paffibilem, Atbli
totum immuta
:.:.*! ζτύtum ex uiridi, cùm aduritur.Odid palàm
*** $%$ minusfiigidum & humidum, quamuis egre
1, ii-' fìiiilum fit.In j.
lem enimfpecie plurimæ funt diffe- Differentia
;;? §£uiiloiigím,latiorüjafperiorum, leniorumά planiarum ip
! ,

ja*] Šphanus,quo
-

leniora habet folia,eo mi- eadem fpecie. |

a**1$tadix;minuíôïíëïêëìíî minora, |.
;"_-:! §&ideo in moderatis acinfipidis,meliora:in alijs,
£j*;$uæ $agitata&crifpa, facilius concoquuntur,
ήjabiliafunt.
íi & ítimeneíin fpeciebus uelut folano,cuius fpe solani fémni ',
**] **iam adcôôïìíîï , ut omnes dolores pla feri mira »*•
3 carc
 wy6 IL I B. V I. C A P. XX.
carepoßt, eftq; obidmihi ualdeinufi.At Scoti,eah*s*a
íaíno immixta, Danos, Suenone duce, ficinebriatum;ca ,

.
p.
. & infomnuminduxerunt, ut eorum exercitum funditu.:s.
deleuerint. Boëthius dubitat, an idgenus potius fitqu6
amentiam gignit, defcribitque tale,íuale jaffim h*gis;
] apud nos. Efthoc ueneno aptius adfallcndum, quod£<;s
uçfiunt, tutò prgbibere poflünt. Eius herbae copiam Im* se
gnam êße referíin Scotia, nos cicutam ibiuidimus.Eii.
iiimoq; poftquàm & apollinaris herbæ copiaadclt,*
i;pyra magnitu eflè
. Inquiae
Palmareferuntur.
, infula Fortunatarum, Pyra (ut referunt}i.,-;
{2}iu infigni. miram magnitudinem çefcunt , fcilicet ponderis"
H ciarum uigintiquatuqr. Quæ tamcn magnitudo licct
I'! ra fit, nofi tamen admirabilis: nam £g9 Mediolanimal. I.
iudico paulùm leuiqra fuiffe, nam ad ihagnitudincm q. Ε
pitis infàntuli accedebant. Regiones eniì mutant?'' J
' ]Maix# quibus ta§, commodaq;illarum.Maizùm enim in Indiaoctis I
' ifrumenio pra• tali , no? folùm melius prouenit quàm innoflrisfcg ,
bus, fed Indis ipfis utilius cft quàm triticum: cum &&
ôïìåíïém'melius alat cos,& exc9 uin" confi:
re foleant,magisó; multiplicetur, minorique pcric!°*.
ratur,indigeatq; leuiqri cura laboréque: cüm ufus'
fùfficiat miäizoïerendo;tritico cíí hómine iugab9T
ίζῆitaq;non folùm quod optimume'*• fcd & •I • u
*-. .

; confideranduin,& in quo. - r;
[8*<f?ic« lau• . Braffica triplici nobilitate præftat, nam cibus e! t'-,
'* de*. medicina,adeò ut Romani non aliam nouerinttam"*.
ternis, qùàm interioribus morbis: uis tam *£%£* gt£
cocta ualis, in quibus aquæ feruere f.olcnt , cruftas -

auferat: partibus enim tenuibus & nitro fímilibus prae£

ta eft.Sapore adeò fuaui,ut à plerifq; nobilioribus &
prgferatür. Multiplex acuarium géhus,&multos habes
• • . inimicos,uitem,origanum,& cyclamen.
medicaherba. . Totidem laudibüs, Medica herba digna eft:qu£ femé
- fata, triginta annis durat: fexies ficcatur in anncs ; -

minimum quater,& animalium uitijs plcrifqu£ mcdctur,

adeò fuauis ac nutriens, ut pecus arcere ncceffe fit,n5 ud -

gifrumpatur,
É' fedaut
» É fànguinem detraherc
: fòlium oporteí':
rugas contrahit, Ę
tiam ! gggigineyn cornicüiis coräinetur,qu9% ob 3
mfaporis fçruarifolct. Qlimin Italia copiofum ? nun:
-* aufugt
{ | LIB. V I. C A P. X X. 151
dwigi ultramontés, Opulentamerx, finon tamexa&a -

£iig;it, sunt &άimina aliâ in plantis : quae- Lignorä diffe

:i£gignumferunt,ut arbores arbuftäque , & quæ reiitia in plá•
{*tuit:ficfienimnonpoteft, ut annüa plantâli- tit.
Eiicit,nccqux diuuiuit, carcatligao :lignoruin
immcdullamihagnamhabent,ut famibucus3 quædã
Atcotni:quibüfdam etiamloco medullæ lignum,
hicgligiö quo utimur ad clephantigos , & fpi
ἀγibuíüìåíboribus in Germania, unde haftae fiuht,
#kodirotunditas: differunt tamen fubftitia:in omni
:*tula&lignum. Duriffimafunt quæcunq;folidio
+Fsis: &buíüs, &morus,ilex,robur, ebenüs. Qftea $
£*juippellantur:faciliustamen quaedam exhisfran- L ,
.- £#£tum celerius ficcantur , ucl quia \ l ,

*ibitantiafufit: aqueum enim eft humidum. Pin M.

*m quodproladhrymaeft,in alijs quidé
igno » uelutinlarice:in alijs,iî
10t0
contine-
medulla tan- . „ „ „ $
.
-

kiutiiigioquodfanâum,feu ináicum uocamus. Indicâ lignsm , ,

simíu$tabelias $póíú$igni,ôùm capar-* i* iitdia ;'
*-jmumrcddere nigrâ: iiigraigitur ea pars ob'ùc-nigrum.
í ,
Ë eauir$retiné. Itìquìbus igitur nigr&- |
.■■■ Šinhis etiamfùccusnigerritius, &tcrræ $im- ì
*$&*vulus.Vbiuerò magna pars $ \;
j 5 sisiicco ineft,unde & poríáerófius eft.Liquet ig- ;
m…
*°fitsfolumuelmaximè uiminefte:pars enim illa \
$eliquâpotius aduritur, quàm füccum fg
22.j$*odigiturficáo modo fehabet,& circa quanti- i, .
g4 j&gt; £olorem,ponderofum tamen eft, efficacius -

3. £•**$asfiacre,amiarum,& odoratum fuerit.Dictum

I*4°°ihicgeneráliter,alibiautem fpeciatim. . . . -

:-4, § slis infugiferas, alias noxias,hauâ dubium Planta infa**

Š umbra fola nocent,atque dehis di&tum eß. /*.
';to aliae alijs modis infelices efíe poffint, dubi
**) $$umeft: antiquicnim fambucüm oderant,&c . …

, ;>; $ftiles connuficrabant, quòd canes cx cafo- • i'

3; ÉἙ; $endi:fimiliter
i.2* , quòd& Diti
ficum, & morum,
& inferis facrae quæ
§'c fru-
cre {

*? § gebántque albos, uelut & uitem,& purum.

ā? $que, ac málum. Cupreííum uerò & Š
-

so* j quòd domus funèbres & caάaucrahis 9?

,
.2% T* Quę omnia non folùm Chriûiano uir® %°
£ 4* • Pbilo
 τ;r IL I B. V I. C A P. XX.
';
£ philofopho, fed etiam prudentiindignafùnt. Vtmm ts.
c ! - imen ar6ores aliquo alio modo noxiè effepofint, dui.
' *' tatione dignum eft:anfortaffe umbra illarüm nocet dJ'.
, i! teris planiis, quoniam denfà admodumatque frigdaIJT
,, , ,+ radix uerò longius trahat alimentum, ut nux: & qui J
ia *, ; cunque inutilestum ligno,tumfru&u,atq;folio:hisάi.…
' ' j prodeífe mortalibus fòlent:folio,ut mofus:fru&u,tu j
' ' ; tis: ligno,ut fuber. Nihil autem uidetur aliud excogit: „T°
; ! ripoffe, nifi forfàn , aut cafu, quemadmodum dedú`
domibus, §. Mediolani infélices dominosfemperij
buiffe confpeximus, intelligatur: uelut & de Hemij
nis monili,fama eft, Vtcunquefit,haec magisad tra&j
tionem de fato pertinent, qùàm ad praefentem.Inutii;j
ergo arborem effe dixerim,quae neqüelignum, negâ ,
ôùm, neque folium ad aliquem ufùm Éraeftet:aut quj
lætifera fit, uelut mälus mórtifera, & inter herbis qu. $.
lac producere folent: aut quae umbra hominibusnotâ j$
.• •
ut táxus:aërem
conftat aut quae aéremodoris
fœditate corrumpit, uelut buxus,qua
corrumpere: eiußträfit $
}
res, certo experimento compertum eft, necare ap* $
aut quoniam umbra earum ferpentes dele&entur,ij
de erüca & fàluia aliâs diétum eft: aut quoniam eru&j
& formicas alant, tum culices, uelut arundineta : ui *
quia melioribis plantis abfint.His modisinfauftrhabaj*
tur. Sunt & quæ minimè dele&tent,folioliuentiac yalij $
• & raro : aliæ quæ aculeo laedant, ut rubus & urtià. $$$
talibus pro É utimur. Sic contrà, aliae pulchrituí *
- • -
r.
- .

\'', in
• * ' .
?
'. nc deleëtant, ut platanus: aliae odore, utrofà:alix utikj?
(ut diximus) ligno, fruétu,folio:aliæ quæ aërem redéum §.
fàlubrem,uelufpa.tis:aliæ decore,uelütuitis, undetoyia.'
I. ria & iafeminus: aliæ multipliciufù,ut myrthus:alix adutt ?
· , ' · i.| fus ferpentes,ut fiaxinus
- - - -... -
-
-

„ ' ' comiferariar Vt uerò platano pulénritudinis palma debetur, it

a, , , borum procre coniferis ÉÉÉ; & proceritatis:cuiusrei duo fùf.
' „ ritam.
in
ciat adduxiffe £xempla:unum Strabonis, eius uerba fùnt
-

u !
… - iLib.*. haec: De Pulchra pinu Attalus,qui primus regnauit,ita
] '; *} fcribit: amìbitum êius effe paff. 'xx 1 1 1 1. altíudinem i
' ' , ,| radice lxv 1 1. poftea in tria fciffam aequaliter diftan
| | y tia inter fe,rurfùs in unam apiccm cohiberi. Totam illius
' ' ' ', i altitudinem effe duorú iugerü,& x v.cuLitorum.Diftat ab
Adramyttio ftadjs c .xxx.Tiberjquoq; tempore exu
! ,

•
•

.*
tlw

! { - -

a*,
 L IB. VI. C A P. X X. 133

£tìttttibscrìfitudine bipedali,longitudineauté
£vt£qualis: exquoimméfàm eius altitudinem cóij
*Nequetameiiconiftrae arbores,adeò in eximiâ
fignitudine conueniunt, uelut in materiæ firmitate,
¤ ç9;ia. Sunt autem illarum fpecies decem: coniferaru
'tiua,fìbina,picea,pinus, pinatèr, larix, fapi- arborum ffee'
- £i:i,cupreffusq;. Sicinter fe differút. CuprefTus nul- cies.
ΓÎ$tundi,&iignumhabet bene olens,fru&us gal
ii dicitur. Abies proceritate diftinguitur à cæteris:
*ifudnos cedrüs non grådefcit:fóliafeptem in gy
taíl. depiâae inftar, fionaculeata, noftra emittit:
Šei eit,&conum fola cum cedro ad cœlum
-

ôi apudnosnonfert. Sapinusfolia habet acu

* -

tioti$ng: conç profert pudendo uirili fimiles,

IV, $impręhos,ramüfculipéndentes , & nullo fer
=: Ę §}i9$cunt:in c;teris magnitudine,folio,trun
Ê íictifimilis Lati; fola è çoniferis hvemem fem
-

$. $umittit:fru&us,cupreffi magnitudine, fed ob

:::z
.£$£kmenquoq; ÉÉquod manfum pi
*utcm te Qlet:fingulae nuces, nticleoshabent bi
; ita- f£ futttmulta habët præcipuâ, primùm corticem
.£v
itma
âuâIlcm , non fecus ac corium uitulinum : &
Èlè Éiaconi effigiem melius quàm ulla alia ar
$tramos circa éìudicem, cruciformi forma per
§iuina quoqjin extremitatibus,quorum fíe
m
*Tuum eft:& éx craftiore furculo , folia quina
£mbientia, & in horum medio fu&um, pini
? tttt; sm, fedmolliorem. Pinum à fru&u notiffimo
%A9$unt, fuauior & maior à fàtiua & culta
?
tj-rj . ú » ut in caeteris arboribus: cortex duriffi
;;;;^1 -j%iofima conìmagnitudo, ut cotoneiucl
l! utin $$am fimul exjjrimam:fiu&us
i* *fit,facilè autem inhaîclabem degenerat. Pi
fuauis,
.
;*! â °th/?ericon crucem eíí itubiq;,hinc atque il
i;** $extentis:iulos hyeme,ihde comos profert,folia
: É íitida& aftringefitia: caudex fauciátus refinam
;*. $&; * tatim:radix uíú tanquam palus humo infixa.
.
„g* *iu,alteramagna,alteraut arbuftùm, imò frutex ,fo
fa? Ä;*fi,guftiamiarò, ôåôïé graui,colore Pulueru
ut ! â È 91), $tera maiori iuniperó fimilia, Thuia non a
t;*,
| is, crifparadice,atq; ad nobiliora
k ;
operaraa;
xum
 L I B. V I. • C A P. XX,
ximè idonea : in fru&u,grana hordeo fimilia, fedexilio
ra,longiora,duriora.Ccúrus altifiima, enodis,crafîâ, at …
in his $e:fimi!is abieti: præter id, lignum rimamnoncof:
trahit:cortice quoque feni ab abiefe differt, quae fcabru
habet: conos & ipfa(ut dixi) in coclum tendentes mittis .
coni obtufiores, & minores quàm pineæ, duriores &mis.
iores abietinis:rami quoque hincinde fparguntur, quq .
forma tranfuerfi, pafumçj; fe attollentesifialtum,autfi J
hil. Peculiare etiam eft tcnellis arboribus, caudiccmß
tere tubercuiis, quæ difrupta,ftatim oleinonparuáquas
titatem emittunt. Eft & ex hoc genere Phœnicia,foi.
oblongis, & in mucronem definéntibus, ex trigonafô.
ma, qùoniam dorfüm habent,prominens. Tria erum
furculo prodeunt, intérque fruélus è baccarum genct
rubent, ûulcésque funt & fuaues, nifi quòd femifiain*
contenta, quæ triquetra forma funt, eám fuauitatemia .
pediant noiinunquam , cùm amara fint. Magnitudofia …
<tus ut nux,cum cœlum arriferit. Lignum rübens, &αι.
preffum olens. Nafcitur & in Lycia, cuius cortex humi
3o pingui madet, foliáque obtufà & rotundiora,horum `
odór attritu perquàm fuauis eft. Atque hæc Belloniusob *
feruauit diligétius, quàm commodè tradiderit:namqua.
modo fabifiam conferam uocet, iuniperum autemhon
haud edocuit. Nunc autem ad eas quæ his quafi cotg* *
neres arborcs funt, accedamus:& qüibus füfficiattriâ at
quatuor mcminiííe, uelut lewtifci, terebinthi,iunipefi,$
1áuri. Nulla harum fiondem amittit, fed lauro maio*
folia, hgnum fragilc, bacca nigra, nulla lachryma. '* ;
nipetum fi quis nön agnofcit, tangat:folijs enim utji
ni$ præditus eft.} ru&ùfùaui,rotundo,rubente, apud nos
coeíuleo poftquàm maturuerit, maioris fiuâus £t
lis nuci. Conuenit in hoc cum cedro : fediuniperi ?
ta obliqua exilis, nodofà,par
ua:cùm cedrus ad paffuum cen
tum triginta altitudincm , qua
parte íò'ùm ad opera utilis
èft , crefcat. Ita cùm eiufJem
generis prorfùs fit cedrus cum
äbicte,proculdubio differt ta
men fru&u, cùm (ut dixi) a
bics ficrilis toto gcncrc fit:
quod
 L i B. VI. CAP. XX. Iy;
;-, $edontingtregionisfiigiditate. Indicio eft,quòd nul
hibornatüialitèr fit fine É Non enim carere femi
ttpoteft.Fructusautem,caro &ueftimentum cft feminis.
litiim ibicsipiceadiffert, quoniam picea fructum fcrt
ęrgum, obtuüm, mollem? abies nüllum, cedrus ro
inium:pinusdurum, coniformaacutum.Vtrunque au
■i:ripfi,utfìcile di{cernipoffent. Pini etiam fiuctus
fùòmaior cii,quám piceae. Pinafter piccæ fiuctuin mol
# finiinformâ:atqüe ita ab utroquíe diftinguitur. Sa
itjimpctus, cedrus,baccas,non conos proferunt: cu
Frisinitisinltar,{cd diuifumfiu &tum,atque in hac par-,
kwftisfimilem.Sic& larix, fed longiorem. Sapinus
$imilem,&magis pronum: ficut Iärix cupreffo, fed. ;
i *; ttm.lentifcuíta:ematim,&præter eos,foliiculos
“… … os,in quib'iquorlimpidus cótinetur:qui póímodú ;
ā £t tonüquoddigenus uertitur:folijs piitacjarboris,
mf { $titucoryli, Terébintho ijdé corniculi,idem mos,fios
"£|«;iöïéïíôïìåíïí
r*i i. orc , fructus entis magnitudine,re
itudine,refi1ndm
"' …] Fiittmanibus adhgrens,racematímq; proueniés.Etre
'j4*tigitur arborígeneribus (nam thuiam ut ignotam,
,
r.;* $itiuftrdri nobilióris fpeciem, omittere uolo ) gonos
ę Â Ęt Fimus,pinalter, picea, fàpinus: nuces cuprsfus,&c
*£|£i:íicas &dtus
m;
Ἑ iuniperus:fcd laurus,
3. &longas &infüaucs: racematim lcntifcus & terebinthus,
j. “uosque:abies,fterilis: frondem omncs retinent per
*j ftimjtrtct laticem. Refinam copiofàm mittunt pi
… i %}imus, pinaftcr, larix, lentifcus, terebinthus , abies:
j; $igiius&fabina: nullam prop$ piags: lautus, cu
2. £:tis, Vehementer olent iuniperi & lentifcirefinæ, tumn
gf**
'. » £us,lutus, cupreffus,&ubi fachrymam fundit,!achry
'. » £fi, Lignum quoque femper & iucundo odore. Acu
p. - -

' , u$iu&eìiahabent'omnes, præter laurum, lentifcuin

*' któnium. Itaquc potius oxyphyiias arb9res, quàm ,
$i$tasappellauerim, iunipcro addita. Gaudent oìnes.
- *oloco, greftique ac montibus. Propterea Heluetio-,
" in montc§piccis& pinaftros, dum tranfircm, habcrc
$umiudutrti,&aeteráque eiufmodi: Gailiæ,buxum: Italiæ,
$trum, Conltat ergo has arbores in pauciora genera
*gpoffe, & quantum conucniant atque diffideànt in
“k:ucrum nón tam illarum natura, quam animalium,
$dã noftra rcmotior fit, nota nobis cft. Vcrum fi cal-,
cu'us

A_ _
 zy6 L I B. V I. C A P. XX.
culus his quae narrata funt, fit adhibendus, poftqudm &;
drus maior conos, minorbaccas profert, ambx cedrino
men mereri non poffunt: quæ énim fiu&u fpecie di*
runt, differunt & femine:femen autem finis.Haeigitur
bores omnino fpecie differunt, magis quàm àfinus
equus.Yidendum eft igitur, quae uera cedrusfit,an
& conifera, in Liband abieti perquäm fimilis, an po
.; bacciferaiumipero: nam bacciferam Diofcorides,nônçs.
niferam, cedrum effe refert, ut & Theophraftus: auris.
tur mentitur Bellonius,pro baccis conos illiafcribcns:iìsì
dicendum eft, abietes fiiiffe quas uidit in Libano,nont*s.

; dros. Quòd fi quis obijciat fcripturæ facræ di&um,Si

cedrusin Libano: fieri poteft,ut tunc cedriextiterint po
tot autem Romanorum bella atque excidia, uerifimiicel:
operum militarium caufà fuccifas effe, cum monsLibant J
hàud procul effet à Hierofolyma.Et præfertim quòdcomts.
muné fit omnibus ferme oxyphyllis arboribus, excifìcas.
ma interire. Aut dicendum, abiétes aeterna ibimatcriadt
loci qualitatem, cedros uocatos: nam& Theophratu$q.

| cedros in Syria maximas nafci affirmat. Ego tämen &s

dros effe,quias defcribit Bellonius in Libanoüifäsäß,eii::.
ftimo : nec baccas edere , fed congenerem effe abicè.
Theophraftum autem non uidiffe eäm, fed maioremit.
• nipertim pro cedro habuiffe, atque defcripfiff. Eundem .
] autem Diofcoridem fecutum, confudiffe dum cedro iufi:J
peri maioris genus: inde ortum tam grauem errorem,£ .…
fidiúmque mänifeftum,ut fit cedrus cönifera,enodis,alt£ .
! fima, rééta, ampliffima, duplici refina prædita, oleagni I
quidem & denfà, materia ad opera ætérna.Phœniciaue
*

! fò Lyciâque, non cedri,fediuniperi maioris genera,Gr* .

cis cognita: qui cùm cedrum ueram nunquàm uidiffint, si
hanc àutem à minore iunipero differre plürimum intelli- .
gerent, pro cedro uera has arbores É' Indigo -

ètiam, qùòd cedro acuta folia ut iunipero tribuunt,cüm

uera cedrus (ut Bellonius refert) obtúfà&breuiahabeat.
Aliud eft argumentum, quòd Theophraftus hanc maio
rem iuniperum neque nouit, neque defcripfit: licet enim
duo genera iuniperi dixerit effe, unum tafitùm genusti
men'dixitfiruétum ferre,cùm ambo quae defcribuìtur,fu
&um ferant. Et certè contenderim,Theophra(lum nifino
ftram uulgarem iuniperum fub eo nominie •gnoui$ ;
Diofco
 L I B. W I. C A P. XX. 157

„ *~**-
... Dioßoiidem irrepfit error, fiue ipfe utranque cognoue
- - -

s£ fit, indc ctiam ci Theophrafto ccdrum füperaddidcrit,

fi} kioTptocapite deiuiiipero,quod omnc$fàtcntur: fa
üônftitiuniyeriduo effé genera, arboris & fructus ma
£udinc diffidentia,noniliorum aut foliorum fpecie:ce- -

i? in iutcm conferam, eiufdémque cum abiefe fpecici.

£?
jmf. -
i lithiolus uerò Diofcoridem fuuim fecutus, conatur ( ut
άδlti) noduminfcirpo quaerere, ut aliam faciat ccdrú,
immiiorem iuniperum.Quanquam non negauerim,
tot ilurum plantarum difcrimen ctiam inueniri inter
■tis iunipciiarbores, fed non tantum ut fpeciem ua
£ iit}offit.Hoc principium cùmantiqui non ánimaduer
3j 5 jnoftri£uifiomiiesignorent, magnos in fpcciebus u.
Ę £tminandis errores admiiferunt, cedrum ueluti bacci
i.** £nicentes. Sci Matthiolus negabit, ullam effe ce
***. §®nferam. Atque idre&é.Näin finge dc his nihil
f*?, $itum, quodfielius eft,quäm perpëräm fcriptum
;£] $iphntasáigerere libcat ifi fpecies, cedrümqüe co
;£*? :iiiicrifiimeiius, quae enodis íit,folio piceæ, quæ in
;* i mtnfim crcfcat: quis tam mentc uecors erit, qui con
£?* ! $titm&iuniperoíimilem fiu&u,folio, ligno, cedrum i.
o-j ii£y£lhit: $edadutiliora tranfeamus:piget quòd re- Pici, &• taeda.]
:< tigueiidisfàlfis opinionibus,contra meum morem,mul- ,„„, íí
de?: **tia,paucos fènfiis, effundere cogor: rationem picis . -*

ἀ?; $igimiis;eamultum â refinis diíferí: quanquam fi quis

^°' %uftinam,fèculentain & cxuftam appellarit, non de
e? $it, fcruit illam expicca fumi: qüidam etiam e pi
£ $ignis,&gencralitcrex quibufcuîque copiofà áí
3% *;nam ex ómnibus Ä defiuit,fed non adeò co
£ $ ut fùmptum æquet. Liquida uerò pix, e ccdro ma
* §,ideft, miàiore iunipero: denfior enim rcfina, liqui
2 “Fię:utraque pix fiâua& nigra, apud nos concreta&
% £acit,&£ piceae ligno excocto defuit: unde etiam ta
gurpropriè eft ihcdulla piceæ fenefccntis, quòd hæc
im€ardeat, &alacrem flámmam emittat. Vérum ge
*ii nomine taedam dicimus, refinifera ligna;quæ béne
$it: unde etiam ex laricc & pinu fumuntur. Vt autem
*Propofito coronidem impónam, cedrus Græcorum ;
fiipéri fpccies procerior, fructu maiore : Hcbraeorum
ittmabics É , apüdquc hos cedrus alia, iunipcri
*minc uocabitur: ficut&apüd Graecos,cedrus Hebræo
- turru.
 IL I B. V I. C A P. X X I.
im abietis fpecies fru&ifera. -

Sed utrùmne fenfus quidam plantis omnibus, aut qui.

ufdam tantùm, uelut ἐucurbitis, quæ aduentu mulictis.
axime menfibus fœdatæ, contabeicit? Sic&cutumcrci.
»nitru,quos conftat omnium confenfu,adaquamprige-;
& extendi, oleum refugere:& fi prohibeantur,ingrui- J
An forfan hic eft feníüs ille communis, quo adfimiles T
uodcunq; fertur,contrarium refugiens? Maior autcm fi- •
Ilitudo in his plantis cum aqua,& cótrarietas tumoky,
iàm in alijs:ificrementum quoquc uelox, undeman*
ora omnia: in noéte enim una, ut Plinius quafioculatus
ftis refert,cucumis extenditur,contrahitüfque. -

Difcrimen plantarú in quibußam generibùsadeöangi

m eft,ut nón fàcilè fit fjccies ipfàs difcernere,quoniam J
verationibus manifeftis carent.Animalia autem habent,…•t.
metfipifccs non adeò perfpicuas. Iua artetica herbacit,
[am Š antiqüi uòcant, multorum iuditio;j
gant,nec facile efthgc oftendere aut decernere.Ciimq; …
übus plurimum conferat,breuiore tamen,latiore atque J
iffioré folio eft,quàm uulgata chamepitys,egrcgigama …"
udinis, humi fparfà, nec támen ferpefis. Oóhaec igtut …
rpetua contentio de nominibus plántarum.Atque óbid…
óniam non nifi poft multa fecufa definire non licebat, Ji
ea abftinuimus.Tum aerò & mutata erunt nomina,ut *
- - - - <*>.

unquam ha:c difputatio finem habitura fit.Quomodo `

nen diibinguendæ fint,aliás diximus.
P L A N T aE A Q_y A M s vB E S5 E
D E M o N S T R A N T E S. cApV r XX 1, …
Erbarum arborümq; uaria natura, fedmaximè di- `
uerfâ illarum eft,quâ in aquis nafcuntur, aut inlo- „
co aquis proximo, & quæ in macerijs ac murisru
úsq;, atque inter fàxa: nam è fàxis plantæ prodeuntes,
actili fpeciem referunt. Quæ igitur iuxta a quas fcmper `
i jofeiit, ubi non prope náfcantur, aquam nonprocul
:fie fignificant: cüiufmodi funt fphondylium, íiliqua
1,feu çaffia noftra,mufcus,fàlgazüs,algarum Ę
genera, plantago, ranunculus, uerbena,tuffilago, hy
piper,cyperusjiuncus,nymphea, potamogeton (undc
ìen illi) tribuli,fcordeon,lichen,phyllitis, capillus Ve
s, falix quoque & oriza, & quam rutham uocant ci
iam,itcm populus:fion uerò ac fifymbrium, in aquis
CuJICI]
 II. | L I B. V I. C A p. X X I. • p*

est:
E. * .

inueniuntur. Tum etiam alia multa g°"°''

ę $ummagnosciun:fuaus& molis**?
-

-
3.

a$
... iJ£!
t :::.-i
. ifiran..
: ię?sponss. ms.$$ cucur*
& ro
-

ni$$umetesque,foliorùm quoque maggtuº

{$tas,plantam aquis gaudere declarat. Vnu'' etiam
$igtim clargineîum,f pediculus oblong"*"*
$ $t:mus,inherbis. i
v . - - - - ... -

*®Itfi,inmacerijs aibufla etiam plura, plant*!*** planta aridie ;

*titulis, non fùppeditante humore, ueiut tcrcbi"- tatu iudices. ,
-h;: Ęgrificus,geneti, capparis,rubus, abiinthium • Po
*; :#
Ętum,fìxiftigia, parietäfia (undc illi nomen) fcmper
, *** wmkutizori, uiiibilicus Veneris, afplenion, fymphy
-

…-' ut}<tftium. Aridioribus autem locis, falfae aut amaræ:

.** .
sutpluresfunt,uelut abfinthium,fparthum,rubus,atq5
i £itimroinarinus &erica: eft autem ericæ Hos qualis
ni- !*** immaturefcunt, puniceo uinofior, ideóque intcr Er
* • - - - \ -

giº , &(olores medius:heröa eft copiofior quàm uellemus,

sigromnisfierilishacherba abundat,crefcit in fruti
t;tirpemorem.Salfà eft filix unde ex ea uitrum confi
£icit,ut aliâs dixi. Omnes igitur tam amaræ, quàm
útilae funt,tenuésq;,praui qiioq; alimenti ac pauci.
igointercxterashefbàs,qu£in àquis nafcütur, genus quae m; £;
$initit,quodinlacu Morauiæ(ea cft regio Scotiæ)abun Putrefcit.
tturnâquam putrefcit, etiáfi fuper campos :tcrnatur,
i$timq;h£ba fölet appellari, quòd olores libêter illius
tisfcitur.Itaq; ciim in fonte aliquo aut lacu oriri co
„! $timpaludé eumtraducit,quòd nunquã percat; id uerò
' 5 ***; $igí,quòdhumidiparúhàbeat,& bene pinguis. Eft &
' * * *i*nömifiinfcopülo Maiæ infula:, de quo fupcrius di
* i;oiitur,quae fuauis eftguftui:fed(ut dictú cft)trásfer
* Frifotcltaliô: idcontingit ob naturæ imbecilitatcm,&:
Ę eius:quafit,uíâlijfolo atq; aéti nö cöueniat.
&folüm quô ad aquam confiderandæ funt plantæ, Buxi proprie.'
“uoadaérém & terram. Buxus aërem corrúmpit,ma tates.
. £t molet. Et fi apes ex eius flore deguftarint, ut fieri Apcs florc b u
$tum tempeftitiæ & antc alias arborcs florcat, fta 3** feww.ua..
**
`moriuntur:obid procul aluearijs feratur.Multa alia
5°mmodaaffert haeç planta, quae folo ligno nrilis eft,
$itiofa: Ę certè folidurh, & (ut alias dixi) nobi
"uirnu!lice it. Gallia montes habet,& colles hoc Plan
“satis plcnos:frigidis
- o enim & aridis pcriiatisq}**°°*
£ciicstcs *.»:& c\
 - •«• B. V I.
, ;q frumentif- feliciter prouenit. Similirationc fimiles proucniunt plu*
raxfolum. tae eneratione,uelut triticiferax folum eft,quod ebulum -

; trifolium, rubum,qucrcum, pirum,& prunum jluclicm s

,* , • • ii tum hcrbam
grum eß,aut pratefifem,&bülbummihutum,idémqucii
cinerei coloris. ** -'

1, '
* Aquæ pluuiales,plantis utiliores funt longé,quámini
-

,, , Planti, £* guae,quoniã calidiores: unde etiá interirriguas, fontin *

, ,'. ; 47******** ineliores funt,quàm puteorum. Adeô enim fœcundxán *•
, * *ss. aquæŠ quocunque loco ceciderint,plcnzii s.
i, ! mauideantur: in mari enim & lacubus,pifcium gencri; rcs,
' ', » ; ncm augent, eósquc pinguefáciunt:iù ftagnis &fouti *
. , l { nouos pifces procreant: in terra, iam natas plantus alum-* .
-

. * . '; i & nouas progignunt. Itaque& fi irriguæ ifiSolc muni s

' ' ; rint, aut perloca pinguia defluxerintjfrcundiores fiim
\ ' t' ', ;$. quales quæ iuxta
regionibus è montibüs
montiumdecidunt:
radicesob, Prata
id etiaminfttfi* ;
amœna uifui-s.
i ■i ,f tur. Pluuialis uero aqua, Praeter id qüöd pinguior elig;s.
• , , I. minus frigida quàm irrigua,cùm fenfiminiftilfetur, mdi-s ,
,' 1 combibitur,ncccffluit,nccradices plätarum nudat:qw , s
* malum,plurimùm illis obeft.
,'' ,! P L A N T A R. V M M I R A C V L A. ,,
* * \ C A P v t x x i i. -

'. ' 1, carbäculi fùb rNter plantarum mira, illud referri debet,quòåht*ss.
' jiplamtis.
!
IÈ
Ioannis , fub eiufdemfelto dic,carbuficulus® : …
inueniri. Adeò uerò hoc Š meminerim quis
• .' j «doque tredecim, una eius fan&tiéti uigilia inucnifle. £t* s.
-

r., ", ', i; autém

eam effepuer, necfatis Ncc
uerbenam. memoria teneo,eft,
crcdcndum tamctfieritim*
non priusiiks
,' ' , i ibi extitifle: effet enim res miraculo proxima, & unc si
, , , maius argumentum quaereretur; Ob hoc igitur nata **.
opinio, quòd iuxta femitas ciuitatis oriebãtur, ubica s.
M. bones cum ruderibus transferri folent. Non putrc((ui
* autem carbones , ut aliâs diétum eft, ob id erui nihilmi
rum. Verifimile crgo , plantam hanc iuxta illos nak
,
}
'
uelut ficus lætior intcr fapides: nam fpontc ctiam naî
... uidetur. w

|| ; I , £ camer* ß* Td€§micitia uerò & odio plantarum, referunt respjot

' ' , . *•**d*o* fus miras:atq; inter alia,arufidinem adeò filicemodí,u
;' ßuas •l** f locus filiceabundans arundinum fyluâ fepiatur,intcrit
', íi filiccm,utfola umbra perniciofafit. Nec tamen ualdeai
| .' rum,diffidcre arundincm filici: fiquidem,
Cont
', 4 -

l
-
. -_
 L I B. v I. c A p. x X 1 I.
$utristnuli,qui£tum
,\m diffidet
$siminafiiiçis excifà,dum ipfe.
putiefcunt,**un ra−
.untur um
“ἀδέσdere,ut fuccus teneriorùm frondiumus*°"
* forìa etiamuliéÉÉÉÉùr. - fu spongia , fe*
'tmuscynothodoxęi fpongiolaeit, modum (fum jüngiâ jus;
£iictis,lutex quippiamffabilè, ôïéò ut farinam refer- fhodi. -
-

$titutemjieiiäiiifimicóloris, odorisά; fuauiilim*

$tmojongias quae eiplantae adnafci folefit,ubim**
"smt,inhanc matériam tranfire:dignam ccrte $u$ rebus
*?iabilibus adnumeretur,feu ex eo gencre fit,feu fola
$u!;ccicstalis fit Et neq; carere magnâuitam admirabi
$ur* inuentum uerifimile eft. Eiät auté tempus anni,
iilor;autumnifinis.
hTaraconcnfi Hifpania, nunc uocant Cataa!oniam, Herba adu.{|
$uMauricuiufìam ìnduftria cognita eft, quam uocant fus uencna. ; w

kwnoneram,aduerfùs uenena pfaeftans:què etiam ftre

ueniorbis oculorum auxiliatur. Haec uulgaris eft in pro
tmtia Carthagena, iuxtaDarienem. Exifti*nant candem
m.

*,quaoliiPtolemauslibetatus fit. Credendum uerò -

*non'omnio Alexandro oftenfam uiro impio,fed illum

$ui captiuo exploratam (nam mille hábebat) do *,
fuisfimiliäremfùum. Cùm cnim ueneno infeétas figit.
tutis conllaret, quis dubitare poteft, cùm tot illi elîènt
tjtui, per tormenta & teftimoniorum comparatio- -
*m,noluilfe&mcdicamentum & auxilium , fi que def- -

k;no$cic; -

Atque haec parua,feduera: quod uerò fubiicitur, tanto Ani

Ę. , quo maius: apud Tartaros fcilicet, femen feti $igi£
| .

Kpisfemine paulò május atque rotundius,ex quo plan yum.

unitatur palmorum quinque altitudine,agno Perfimilis, } 1
l.

* lis,auribus,ore,cruribus,pilo,fànguine, carne. Sed ca

°tinctorum carni perfimilis, non corio , {ed cute tenui
$itgitur, &abfqüe pilo, nifi in oculis , ore, & auribus; !
unt&cruribus ungues ; radix plantae umbilico iungi- .
“Pertruncum. Antimal hoc circumiacentibus herbis ùc
t:ubi herbæ defuerint, exarefcit. Vocant hoc patria
jusborametz, id eft quafi agnus : nullum animal hoc
|
“gitur, quòdherbis foíis uiuêre affueuerit, fed eft efca
$iu9ti$:referunt, ipfum mafci im Sauolzenii regione,
*Volgam&sai&fiumina. Haec effabula. Sedüidea-,
g *%uantifitrcm tractare naturalitcr : nam ripu- p*g.
 L I B. IV. C A p. X X 1 1.
3 T. tl
neré reiecit,multa accepit, quae tamen certam ratio
mon habent. Nos uerò non minorem utilitatem ex $it;
arum recitatione recipimus, quàm hiitoriæ.Primùm ››
hæc nos in memoriam pulcherrimi quæfiti reuo- *est,
:ur nullum animal feri poffit, quod terræ annexum sss.
at. Id accidit, quoniam cùm terræ anne&atur plan- *
:ceffùriò folùm in partem unam extenditur: animi] s :;,
n, in omnem. Præterea, animal quod fànguineytr. *s.
m eft, cor habet: terra autem, pulfàtioni&caloriia:- s
t. Vnde uidemus animalia qu£ cx femine generan- *i
:alido indigere :feu in ouis fota procreeníüt,fcuin <
:at terra & aër non poffunt eííé adeò calida, Inde *
, cur nulla planta carnem habet. Omnis enim caro,
nguine:& ubifanguis,ibi cor & calor: planta uerò ne
6r habere poteft, neque calorem ingentem. Prxter
nnis plantâ cùm in lofigum crefcat, lignofàm partem
ie habeat, neceffe eft:iii animali autem caro obidelt,
humidum à ficco feparatur, ut oftì & chartilagines; s
enim talia carni immixta funt.Rurfus quæritur, quato
iri quædam plantæ fentiant,in terranön. Athocinft
xpönetur. Igitur forfan in craflo aëre aliquam plan- ;
üae fenfum habeat,& fimilem carniimperfeâae,qua
cochlearum & pifcium,non critimpoffibile, -

er plantas mirabiles eft, quam appellant plantagi- ®,

naíinam,cuius folium mcnfae formám, cum quatuor
bus refert: uidimus enatam in littore
ai in Neuftria. Vulgare eft apud nos,
m Veneris , herba quæ binis utrinque
in modum uafculi coëuntibus aquam
;it,ex qua auicu!ς in ficcitatibus bibere ' . .

t:;i aquam excutias, rorem colliges. Fortuitümne fit ,

an naturali quadam abdita caufà, ut poflìt humorem
nere,incertüm eft:dicetur autem generaliter alibi.Mi
s quoq; eft planta , quam Auerroës terræmotus uo
t ego de ortuillius, nihil habeo quod dicam: conflat
n , eam nafci poft terræmotum, quafi ex exhalationc
req;,ex quo terræmotus fa£tus c£t.
'ca generationem quoque plantarum, illud mirum
öd petrofilium Macedonicüm,quam Alexandrinam
j diximus, & crocus , hyeme germinant ac florent,
liae hcrbæ Pcrcunt, Plantisq; folia excidunt. Vix bpc
1u\ â
 -------____
L 1 B. V I. C A P. X X I I. r6} 1
i;;ioribusinuenias:atquehaecoculis fpcétauimus in re. !
g". noftra. Caufàm effereor , humidum bene pinguc: . , , , , ,
intoto anno uirefcunt, & uelut homines calorem ima. ' . ä
iftmfibautumnitcmpore concipiunt, & ob id calidas
phmtaseffe oportet. - ;
-

{summirabile% nonfatione caret, quod referunt Goßp;,,, ;

hkmregione goffipium effe uariorum coforum, fcilicet rij , «olera, '
ahimaliüd,aliud rubrum, aliud uiride, cœruleiimue. Scd .

quijhoceft,cùm & femina in eodem genere uelut finapis, !

&fiores uelut rofae,diuerforum colorum inueniantur? !
Quoduerô admiratione dignius cft,arborem effe refe- Plant., cu; .

m;uiusfifoliatangantur,arefcunt.Forfan arefcere folia folia fi ,.,„. :

çmtritô dicet, qùòd humido tenuiffimo prædita fint: tur,arc;.„„
tìficleficcarineccffe eft. Quae ucrò luteis floribus et, .

&íis apij,eroditê,fàna, &ulcera praua fànat, nihil ha- - ,

tidmiratione dignum: ueruntamcn fi ulcus fordidum ,
mfierit,talia
Reftiquoque contingere non poffunt.
intér miraculâ ' . . . oleam di- O!e« &q. 4 ,
poteft, quòd - -

gnttiegione quercus pofitam fterilefcere , & in aduer- cum inima;. .

fimpartém fleâi,tanquàm fugientem hoflem. Vitcm uc- *,

iitutolea odio habeãt, non àliam ob caufam quàm quòd -

stij, pingehumidum defideret. At inimicitiæ cum quer 1

tìtumfìfórfin non abs re exiftimabitur , contrarietas na
ttr,que adumbram licct referri poffit,melius ad halitum
timenreducenda erit. - -

Š uerò fupra omnem fidem eft , & tamen omnes Arbor mi,
“inter affirmant,idcft, quòdin infula Ferri, quæ una'*
ftti Fortunatis, arbor eft, cuius ufu uniuerfà infüla gau
£:tiim nequeriuus,
iiortmfingulo maneneque ßumen colligitur,
denfà nebula aut fons ibiquæ
fit, in
circa
a- •
i
i*

fumuerfàìon folùmhominibus, fed & jumcritis & pe

¢ibusfìtisfacit.Quomodo id fiat,non effet difficile ina- ;
£mfi:fedquomodo tantum aquæ collig^tur, non poffum :
fttpretari.Ponamtts enim folùm effe mille homiìes,to-
ttmjiumenta: in fingulos menfura aquæ, quod mini
tumeft,tribuatur in dies, fient duo mille menfurae, am
;
.
Ęgrftrme quinquagintafex:amphoracontinente t:igin Amphor.
tifex menfuras, fèu libras feptuägintanouem, ut iuû f******.
Gtorgij Agricole fententiam exa&ius cxplicetur.Qui fie
fpQteft,ut arbos una tantum aquæ in una die referât* sed
Folquàmhocrot fcriptores affirmant, fieri fot;, ut tale
2. ali
 ; τ84 IL I B. V I. C A P. X X I I. * *• ,

; aliquid contingat,fedmodus nondum perfpeâusfit. -

$otos Aegy• , In Aegyptg feferunt omnes,fiiiffc iofifpéciem,cuiusr*- *

$tia. dix cotoneo fimilis effet, nigro cortice, fàpore uitellioui, f
- truncus
eiufmodifimilis
foliis fabæ, foliacandidi,parui,
eft)fores άifolijferme(omnis enim lotus j*
lilio fimiles:nafci- III;

• tur in aquis,maximè Nilo, ubi allüit,& Euphrate: occidcn. *

te Sole ccrtum eft , non folùm fiorem conflringi,fedí
aquis fe abdcrc, exorienteά; emergere fuper aqüas &ap* *s.
riri.Sed quod maius eft, ÉÉ uphtäte dicünt feùfq; admt
diam noétem contrahere adeö ut manuinuenirifiöque**
a media noéte paulatim exurgit, ita utilluccfcente $olep*s*
; .
nitus emergat:afcendit tantùndem ad meridiem. Scmcm s;;
capitibus cóntinetur fimilibus papaueris capitibus,fedmai
; iofibus:ipfum autem milio fimile;ex quo panem confidit, ss
1.,„,,;,
rioram ,.,. unde palàm eftplurimùm abundare. - -
: … - ul
Haec atque fimilia commemorabo, quoniam ufù&fi* ;
'% c. accipia
',' ' ,7onfenfus. §'°°''° probaripoffünt: quæ uerò rara & cxtra ufùm,*
' ; T^T liis relinquarn,tametfi uerâ fint,cùm ipfe non uiderim:ut-s ;
lut de triorchi accipitre, quem adeò adamare triorchim ss.,
„ gentaurijgenus, refert Plinius cx Theophrafte, ut eos qui
* , , , ,', herbam effoderint, referat ab aue peti. Quod multis mo*
, , . i| dis cùm fit incredibile & rarum,pręteribo: nam nequefa- s;
tione probare,nec excmplo confirmare poffum rem, quae s.
cui fit ufui futura, ignoro, ctiam fiuera fit: præftattamen Ss
fcire quae uera funt hanc tamen herbam, funt quiinter of- sa:
- chis generareferant. Sedhuius hiiloria in mefioriam r«-s.
uocauit,quod de primo centaurij generc fcripfit Diofcori-s,
des , radicem ilius quam uulgus rhaponticüm uocat, tar- ;
nes in lebete iungere dum coquuntur, quod & deericaaljs;
¥as qu« m*- affirmant: haec quidem uerifimilia, uelut detriorchi di&a,
féçant,no, quòd uix fecari poffit quin homo uulneretur: quod cgoin
• ' ' mâ anima4 juodam genere herbæ folio tenui, ualde oblongo, duro, s
*}tentib*, & triangülari,faepe expertus fum: nam latera illüs, noua- s
, ,! ' culæ ÉÉÉÉÉ id etiam contingit in his, quiarundi
i nes attenuatas tra&tant.
,, , ; .- Κaparum femine antiquo prodire caules, caulium rapas
, ' ' etiam nafci,Varro prodidit.Eadem eft mutatio inter ipfàm
; '; & napum, foli, non aetatis permutatione: atquehaecucri
i ' , ; fimiliora. Sed poftquàm conflat effecanles râparumtrun
, ' ' 1 co,nihil mirum ; fubftantia enim molli fùnt,& parumua
, -{ riant mcmbra:ideò facilis tranfitus, tuin quia fàcilè conci
piunt:
 -—_
1 IB, VI. C A P. X X II.
fmt:quae enim fàcilè procreantur , ex femine oblaefo -
ttmfiunt,ideóque naturam mutare Š facile uerò
g^gpiunt,quia multüm habent dilutihumidi:hoc autem , . . .
fti:patitut.Ocimumautcmfiores uario modo emittere, 9*Jminatw,
gnidos,rofcos, purpureos:& ipfàm plantam modò in "***• !
£pium,modòiifijmbriumuefti. Quòd fi ita eft , o- \
£t:tuscffcaffines, acuclut perfectum atque imperfe
ámíhabere. -

Rutauerüadcöacris eft,ut meminerim in Scotia curaf- Ruta uimi,

£homincm, qui cùm hortum curaret, putarétque rutam
$trinibicopiofà erat,&manibus&fronte igne facrola- -

bruit:idiili contigiffe aiebat odore. Vt minime mirum I.

Êágere ferpente$,ficopiofà ferarur.Mirü quod in Tur
$ juflloobferuauimus: is aliquanto miàior et no- Phaßllus r|
ío,féd admirabili naturae arte humanam effigiem re- *** forma,
£t,fionte, oculis, naribus(fi tamen pediculi partem il- "ana- |
iimeiam relinquas) ore, quod É duobus teftibus
fumitumeft, acmento, nihil certe humanae faciei natura
'miliusfedt.
ftttumferus, ut deË; in quibufiam plantis, Quercu, c.
! -

sutiiitc&quercu:un cillis iuxtà pofitis, adeò radices ilice confem/

Nubiungimtur,ut circumcirca reliquis ex partibus tfun |
$itque orbatus ftipes uideatur, unique radici arbor
?hinniti: tam ingens defiderium mafculi atque fœmi
*,utinuicem iufigantur. Perfae tamen fruétus edunt& -

%^gntur. Itaque&inanimalibus quaedam prouenire

ttOjabfquemafculo, tametfi mafculus fit in ea fpccie,
multi É Etenim, ut de pifcibus dicam , ubi mas
ijiseftin eo genere, haud inconuenit,imò ferme ne- 'l,
gitium eft,à fque mafculo oua fœcunda elfe: at ubi
sistmas, aut rariffimùm, aut omnino effe non poteft, -

*ftundafinemafculo fint oua.ln plantis autem,ôuoniã }

fitibusmodis proueniunt, fexuum pcrfectio genératio
*mexpolit, non impedit. Hæc itaque rationemhabent:
*iiis,utfalfis,tametfi claris ab authoribus fcriptis, ablti
itmus.Qualeillud quod O&auianus Horatianus im quar
tode §; experimentis,quamuis medicus egregius,&
cis
ifthiatrüs, fcripíum reliquit: fcilicet, Fabæ florentis fum
mitates le&as,tritas,uafî; terreo mandatas, poft dies o
gintaincaput infantis cruentum conformari,antea ue
muliebrtcórpus. Qux enim uis formam; dare poteft,
3 culw*
 τ66 IL IB. V I. C A P. IX X II I. ..

cùm defit generatio,atque ideo certafùbftantia?Etrurfüs, .

quomodo ex fœmineo corpore in infántis caput tranfire .
oteft? Haec igitur & talia quis facile intelligatucl omnino
num Aegy• falfà effe,uel íafu tantùm aliquando contigiffe, Quòduc- -
.£um c c c- rò Aegyptiü linum filis tot numero conftet, quotfintdies
j v. filo com &anni,ideft
t.
c c c lxv.tametfiVolaterranus etiam affirmet, I
efle poffit:dubium tamen apudme eft. Sicut &illud,i- .
-
*

*t/a qu« ur- pud Pcnacum lacum abietis genus effe, ex quoua(afiâ
remittnnt. üinum remittant.Et rurfus,6leam â capra decerptam,con- "
c« a capra tabefcere:hgc enim perfaepe fuccedere,non tamenfèmpct j
:;crpta mor* eit exiftimandum,atq;in aliis alia. ;-.
I}. Inter miracula plaiitarü capillus Veneris reponitur, qui `
- cùm æftate uireat,hyeme tamen non tabefcit. Sedutdiii- **
* * . " mus,maius miraculum e(t de Alexandrina herba,quzhye- s.
- me folùm germinat & laetior prouenit. Ergo adaplum °
* * * Veneris rcfertur,quòd aquainfiifâ non määeat, uhde* $.
diäthum:</xvw enim,madefacio.Conftattamé diuinfúm
- - -
- -
*-,

aquis deftillari,rcddereq; copiofàm aquam. An forfànm* S;

ratrahit,aut aqua uiribus imbuta cùm'deftillatur uirest*js;
„.,..., tinct,praefertim mixta ci,quam planta ipfà rcddit. {§.
* * • • • .• p L A N T A R V M C V R A. is
ca p w t XX I I I.

Vantum profit cura arboribus,praecipuè oftendit. Si

quercus Bafileae in diui Petri niemore: truncum $
terni uiri diduétis manibus uix ambiunt: altitudo.*
minor quàm hominis:exerit inuertice fex aut feptem fio
lones fepfim afcendétes,ut imaginem paterae referant:in- s.
de crebrioribus ramis,tum & raiììufculísita denfàtur,uto- °;
lim referant Cæfarem Maximilianum coenaffein ea,difcu- *
buifleq;.Siquidem ambitus pedes centum continere haud *
dubium eft,cùm numerandô illam circuirem.Ergohacdi
Iigentia quamuis fterili folo,frigidoçj; coelo, É quer
cus cum I.ycia platano iure deçertabit.Et quamuis glori*- .
tur Licinius Mutianus,eius prouinciae legatus,cornific fz
pius fub platano cum dccem o&o fociis,inulto tamen plu
res quercus Germanica fùprà excipiet, quàm platanusills
adumbrauerit.Sed difcrimen erit,'quòd Mutiäni platanus
1. xxy : pedis altitudinem habuit: quercus haec (ut dixi)
humillima eft. Rcfcrtur ctiam,in Crcta,(quod mirum ;
c
…| 11 y I. CAP. xx 1 1 I. r67
¤;rimumfifiurtafòntem,perpetua fronde uiren Platamus f.,
.'

_a tr !magis mirum, folâ curaeam arborem » quae uix Per uireu*. $.

pm -
,

…*Ęobnegigentiamuideatur, 1m Anglia & Scotia effe I\ , '

:. £i:ifiimim. Numerauimus nos in uiridario mona. 'ì,
v , '

] {£m&atiAuguftini, quodinfübgrbiis Edimburgi eft, , I ,i '

igntiphtìnos,qüarum quæ$am pedes xxX. fùì Platanu;, ! } ;

jÉ
fìiit,&tamen ea regio eftfigidißima:
diiigentia,partim id ergo
(ut reor) maris con- scotia & A, *
propinquiglia. ul

. -£*ötthycimcs earegio mitiores habeat. Dele&a

Έτο:oshaçarbore, qùòdfoliauitibus tam fimilia ha
kartimuidiffemfùréulos plantatos, exiftimarem Sco
istolereitaque, uelutíamatores, quod uerè pof
ntqueuntimáginibus imitantur.Habet autem non ,
qiii uitcaffinitatem in foliis, fed etiam in pedicu
Títsé,&quòd uino maximè gaudeat & adolefcat.
itaquè Scoti feciffe mihi uidentur, ut poftquam pau
storisfolum ferat, eam delegerint colendam, quae
imfitpulcherrimi. Eodem fìdio ferme Angli, fuis
tynfcrunt, utpoftquam fru&iferis ferme àrendú
£nfuàifcrarum?orniofiffima deligatur.Ncquc uerò
£gitatcmtantùmfru&ibus tota Änglia aduerfatur,
obuentos ualidißimos,à quibu$primùm flores,
siquifuáus fuccefferint, excutiuntur. Meminimc ta
a$cotia, dum prope Angliam eftem,ediffe circa me
$yembrispruna ferme matura, quæ in humilibus
tibi; creueraiit;didiciô, potius uentorum ui , quàm
finiuria,deeffeftuâüs.itaque huic incommodo fuc Fru&ium que«l*'
„*
modo mutriâ– .
¤us,fimurum altiorem erexerimus, maximè ca par
- - - - - - r i
£$* itmtifruire magis folét, fi arbores humiles tum ge : #! 1 ;
£matenutrieriíus,fihyemis temporibus fimo pa- regionib. ,
*t*muniuerimus:deindéfiea quibus gaudent fifigu
;£;iofius adhibuerimus quae adhiberi pofsint, eorum
ftorum facultas deeft:deniq; fi in eodem ufu, patien
$titlegerimus: uelut pro olea, quæ collibus ficcis &
sigudet,timaris propinquitate,nux.Sed(ut uideo) Anglia olei, e* ,
nucibus , &• i ' ' i .
í*itimolcis,fed etiaminuçibus & quibufcüq; olcum
Ęs;tota Anglia,magno inc9mmodo,caret. Nam oleo caret. i,
i„**. $$is copia plurima adfit, tum butyri: butyrum tamé
,
;?*! Ę
'j,
tui,£!
iunâumi,elephantiafim generat: quo morbo Gal
$ingia,fed magis omnibushis Hibernia laborat.Ita
* A* lolümegregijRegis eft,armis fines tutari, aliena
,r ; 1 4 11\u2
 LI B. V, I. C A P. X X 1 I M. j* n
* . \!
:re,ftreperc bello:fed fapiétiísimi atq; optimi ( ut- .,
s) meliórem prouinciam redderc.hominum multitu ,
augcndo inprimis,artem militarcm cdoccndo,cu
ndóq; legcs,concordiáintet illos tuendo: ai;cstu- J
sis oppoFtunis crigendo, urbcs & uillas amplifican- j*
lcndö quod incuüm cft, atq; cx pratis caîposfi- …
o ea quæ fúnt ncceffaria,& taimen in prouinâadefi- '**
inftatirando,dcmolitareparando,difciplinarum flu- $::;.
troducendo demumq; altiflimi leges inuiolabilcskc **
5:hæc fi quis opere É; exciiiploç, iuuent, plus `°:
:iet, quim fitotos dics bcliis confümpferit: quanqui js,
is is erit fcliciflimus,qui haec obferüarit,pulfiscit9 **
illitoribus,luxuj omni, qui pernicicm máximamaf. Ss
is temporibus,fublato. Ergo ut ad rem reuertar; olri *s.
iratio in Anglia , & maxime ncceffaria & facillimacit; Ss
ut dixi aliis') omnc femen oleum contineat.Edoccnt `ºss.
ouinciæ finitimae:nam praeter cætera incommoda, lu- *s.
ex fepo uifum debilitat.Tcntandum igitur cftinolcis $.
üm,inde in nucibus,aliisά, quæ oleum continentco- $it,
im: nam fieri uix poteft, ne etiam aliquo loco cultae Ss;
proueniant,atquc ctiam nuces. Paruâ haec uidebum. S;
üibufdam qui magnum fgirant, ô Rex:fedfcias opor- s;
hortalia oninia cxigua cfTe,minimisq; conftare.Etqui s.
ma negligunt, magnum quidé impeíiumfortunabu- *s.
poffuît,icd non uirtute diuturnum. `¤
ipa maxima cuadunt , fi profunditate digiti germen s.
tur,inde fulcis rariores obruantur,atquc terrà inie&a Ss
ibis. Hoc quidem fimplex & uile: imò non:namcau- $•
audis,nobile fit quodcunquc Prçreptum ad alia tranf- **
poteft. Igitur eruto gcrmine funditus, cum radiini
fuimus trăhat, necefíe eft amplius tanto augeti, quan
eft quod in folia & truncum abfumeretur: calcaturtct
am áliter fàuciata radix facile ex humido & aëre cot
:retur.Hoc autem aliâs docuimus.Cóflatigitur, inhis
iram,faporem,odorcmq; uariari, qnandoquidé & gct
is & foliorum participes fint. -

eferunt bidente cuprco extinéto in fànguine hircigra

crutum, non amplius repullulare. Suimmacnim cu
t adhibenda, ut terra pingucfcat: hoc fieriflercoribus
d dubium eft,fed afiniriunì praeferunt: ne exhauriatur,
uitietur,quod à iuglädis umbra ac uicinitatc fieriί
tcndunt:
 L IB, VI. . C A P. X X I I I. r6s
trimt: cuius caufàm aliâs retulimus: neimpcdiatur ab
trius uelut fiiicc, graminéque: porrò dchis iam di .
timcft. -

íímurumcommune eftquoddam, quod tamen iuxta

útimcarum dcbct uariari:fcilicet ut folo,coelo, regio- Plantù féren
$oco,tcmpore conuenientiferantur:folo ueluti aiido, d* 4** nj.
iw humido,pingui, cretaceo, fabulofo: coclo hudo, fe- ***
itnojuuiofo,calido,uentofo:regione orientali, occidcm
tijboftali,auftrali loco in Germânia,Syria,Pannonia, in
mtihus,inaruis,paludibus,in umbra: tempore brumali, !
£tritate,fùb ortufyderum,ucl occafu.Praetereae cura,ut
íit,ímite,occat: flctcorare,irrigarc,necnon obtege
iti:itepurgare:atq; haec omnia feu ferãtur,feu inferän
Rinoculcntür,emplâftrentur,repaftinentur,tráfΒlanten
a:purganturàfoiiisinutilibus uites, ut uuae melius ma
$tant:ánoxiis animalibus,formicis,erucis, atque fimili
kifiuäibus etiam inutilibus, ne alij contagio pereant,
itnutrimentiinopia tabefcant,auferuntur&utilcs quan
%uticiiquifirlicius proueniãt:
%urationefaétum cft,üt cucurbi
*£tnusilludmaximum prouene
iisunt enim cucurbitarum gene Cueurbit«,
Ę,oblongum,marinum, fylue genera.
tejluclri$totünda eft&niini ;
Mu&smarilfima,quam uocant co *
*uiiimalia qü£fomphos,ima
$&interlapides nafcés.Oblon } *;
$ubitum perfçpe excedit:hoc !i
“imitincibis, candidumintus ex
Ę ,fednon adeò: medulla \
.

$i idmodü,&infipida, recensó; 1

wäa editur, Marina uerò cit l

Ę maximâ excrefcit molem,
$imaqua uides:ncque enim bre
$eiprimere quàm piâura, aut
I.
tuicniiuspotui. Vidi apud Hie -
-
-
* Vnymum Amatum tabcllionem €ucurbit.
*®gnitorem caufarum duas,qua
tum altera o&oginta, altera centum uiginti duas libras magnitudo
credibulus. .
ftnderet: res prorfus mira: unum femefi unam tantùm -

£jitcucurbitám, nccfcmcn maius quàm aliarum, nec

I s radix
 ;.
V. r7 o L I B. V I. C A P. X X III. .'} '
radix ampla,fed exigua:fiuâus igiturrgritate crefcere; n6-.
! sft admiratione digìum,fedcofifùetudine praecidendifi; 1'r.
.
clum, ut planta unicum fru&um parere affueuerit, certéi!. <*;
admiratióne dignum ualde eft. Erant autem cortice at*-;
quc medulla fimiles prorfùs aliis füi generis , uelut & for*.
ma. Nam marinæ éortice fùnt craffo, adeò ut uinumfu*
ftici in eo condere foleant, uiridi ex albo maculofo, utit I
$uorundam ferpentum dorfâ, medulla grauior duri
longè quàm longarum, colorisά; non álbi, fedferrugi
nei uirefcentis: pü!lum dicere pofles, uelut pellis Ę. -

ni lucidus effet áliquantulum: ob id igitur iion editür

cens: eft enim adeò humida, ut noh poffitbene coqui,
i.'
fed ficcatur intcgra in fumo : nec elixatúrut oblonga, fed
*
*i

3)
* i
; fiigitur cum oleó & fàle : quibus figarum, piper, alim, -

l.

*,
-

} Petroßlinümque addideris, fiet ciÜus etiafiincnfis jkij

didioribus aptus. 4°
… , i,
,
.
; Plantæ autem omnes, feptem modis propagantur:]…
fanfa feptem -
-

i £ du propaa quaedam enim fponte nafcuntur , ut cupreffùs iii Ci-j

,' '£ut wr • ta, & apud nos tribulus in agris: uerifimile uerò mºs
ximam partem fic poffe ÉÉ; tum quia ubique notus.
Plantas nafci nulla cura üidemus, & maxime übi imber'*
deciderit, aut fluuij inundarunt ; tum quia inter genera, $.
pifcium, qui perfeétiores funt plantis, multa fic ìfcun-'
tnr , ut aphyæ, cyprini, tincæ : femine omnes uidentur <*>, !

poffe gigni, iicet fiulta genera commodius: ficquercus, *

Caftan&a , braffica, triticum. Id fi inter lignum & co- '°
ticem intrudatur, inoculatio dicitur. Plaiitantur etiam s
multae radicibus, uelut iris: aut circulis, ut uitis, &fì
Ix. Qgód fi fùrculus inter sortissm & lignum inttudi- $
tur, infitio dicitur. Quòd fi auulfo cortiçe ulque ad li- s
gnum, alterius plantae cortex cum ramis appoiiatur, fie ,
üt uulnus acceptum ad ungucm confolidetälligeturq;,uo
catur emplaftratio. . . \ - · · ·
Repaflinatio dicitur, cùm furculi ramiue, maximè …
uitis aut alterius arboris antiquæ defodiuntur, aut etiam '
truncus inde poftbiennium emiffis radicibus, ab antiquo *
{lipitc praeciditur. Memento etiam quòd quaedam plant*
ex fuis'truncis diffeétis oriuntur, quoniam uicem fùrcu
1. referunt.Eft tamen fciendum, inoculationem etiam fie
rigcmma intrufâ fub corticciam prius auulfo : infitionem
qüoq; ficridiuifo trunco,non folùm cortice diuulfo.
-
Ga
uendum
 l 1 B. ' W I. C A P. XX I I I. 171 * \ ,* t
imtamen eft,ne germinantibusplantis aut florenti- Qu* plant44
i:iit, tùmtunciintimbecilliorës:adeò utreferant, occidant.
fimum dentibus dcmorfumab co qui prius létes diu
fit,fifiotcat,totam arborem intérifiere. Etenim
iiattritio,quàmfihis temporibus planta uioletur,
vTttmcdulláue uehementitis laedatúr. Clara autcm
ttftigitus dauus radicis trunco princiyalioriin
“ $untguifibarum putaminaiuxta radicèm fyarfa,
£boribuspletifqué patereexifliment. Id fi üerum
aliterfieri Š , quàm acri fucco tanquã
0.

biiiucrfim plantae mutâtfàpores,odores,colores,ma

tm,formam tempus edendifiuétus, uim natu-;
autinfitione feu mixtione cum aliis, uelloco, uel
suflfißminaautfurculiterrae, quæ maduerit certo
*uniuflantatamanferint,doneę gemmas emittant
**Altapofterofàrum aut uiolarüm,fed tamentc
… §. ;odoiemirefertefiuâus quiproducuntur, perfua
&amque uerò plantae in arborem mutantur, ut ro- her', « quomo-l: , '
'*) caules,iüuantur maritatione, putatione dili- ; £í.
;&ut*(lateâ frigoribus ac uentis,tùm cœliiniuriis É.
». * , .

'yemc ueròjaleatieftiantur: nec folum folia& r , ,

',','
imputari deberit, fed etiam ipfi rami : communis • , '' ,
***, eaquae diâa eft: debét etiam uelut anima- ', .

juuenculafunt, copiaalimenti fuggeri, uelut ex

„r:** $&tamentis , aquáqüe perfuudi. Eàdem cnim ra-
| !
re{j%incrementi,
' '..-!
& pèrpetuae frondis, & magni-
- - . - -
•
-
,.

-a?, ins i&uum , & tranfitus in arborem: fed hoc, ut fo-* ;', !
eu;**] È uitae longioris conuenit, ita omnia ample&i- 2. , , !
-*£?iiaarboiefcit planta, &£ondem retinet,& au- 1

'::';. ,&mdus maiore$edit. inde uerò per fuccefsiones ... ut

fij*£saugentur & confirmantur , iuuat & ab initio

£,**j*ti*, & cœli conftitutio. Contrariis autcm cau
r.:* i$tat arbores in arbufta, ut dc fylueftribus ui
„*:, $imiliari - - _*
Jin* „j"*tonemutantur& à fimilibus colores,& magni- caules punice*
jar*! `Argentorati, caules fub bruma maximi erät:in Bel g- maxim* \
- - - ,'
„et**** $ Špunic; uiolae,iucundo afpe&u,adeò ut mi ;
„i;*, J'£*tittantampuichritudinem intam uili obtouio, *.
qu® ° <lbos fctant'elle mcliores: rubent alia uinifccs.
;::^ alia
 ; 17r L 1 B. v I. c A P. xxIII. . .; '
alia aeflu maximo,ut debctis diétum cft. Caloie uerödüs.
M. omnia augeátur,curaau&os fuilfencccficcit: nihilauta .
; , rcfert,feu calorintus fit,aut in ambicntc.
i. arbore "* 4 *. Cancros & forte etiam gammaros, fàlicibusfuf?
?*"*"** ladì tum etiam aliis arboribus,iìmenta ab illaruminiuriair
aur. re,pro conftantitraditum eft;iduerò contingit partim# _.
? mae abfurditate,partim odoris fœditatc:nam iumcntio4 .
i
.
rem omnem animalis mortui,plerunquc ctiam uiucntii,!.…
- - - - - -

Ficu ut crler eiufdem fpeciei,refugiunt. si

"* . Ficus ut celerrimè maturefcant, ubi ad iuftam -;;;
yfne mature. „„i;„. f. -. leó liniantur >;
•i/?amt. uergm creuerint,acuperforato,oleoquelinantur,**J,
# liuae foliis circuntegantur,acligentur: calor enim nomim …
■ peditus ab aqueo humido,ipfòs fiuäus concoquit.Eiiit, '
- tem Âponenfis Conciliatoris experimentum. Atqurdj
proprietate augentur, uclutapij radixâpanico, mirumijs
modum. -
$tis,
*-.

Sic & quaedam aliis commodè inferuntur,qu£damfiiij ç

ferantur, pereunt: atque ita contrariaratione, aliae plant; s It,
…
- admittunt,aliae non admittunt quafdam.Omnis autcmia $*
fita arbor,fi fruétumferat, fpeciem propriam retinet, pi*s
rem aut odorem, fubftantiam & magnitudinem, májs
quafi inter infitam & eam cui inferitur.Cùmque naturaplis
rimùm differunt,difficulter uiuunt,& adultæ, fàcie pcrà ss
aut fterilefcunt. Concipiunt facilius moles, £dutiliori $
uiuacibus arboribus. Secure igitur infèruntur, tanquat *
cognatis naturæ qualitatibus , ut oliua oliuaftro: utit S'
autem, fed non tutò, uiti, ut aliâs diximus.Inferuntura ºs
tem aut ob fœcunditatem uel magnitudinem ucl fùauia is
tem fruétus, ut agreftia cultis: aut ob mixtionemmatura se
ut pirum fòrbo: & citrea uarijgeneris inuicem,túncqueat sit
finia affinibus:uel ad decoremi,ut poma moro:uelo6 com.
i£ iunctiofiem diucrfarum qualitatum, ut pericumamygd. S;
1o mel nuci, uitis myrtho : quandoque ob uarietatem,u *
eadem arborfiru&tuum genera plurâ fimulferat: nonnum
quam cùm arboruitium aliquod contraxit. Siliqua itaqn
&ommodè amvgdalo uel pruno,Prunus uerò caitanco,fc s.
- ! amygdalæ lqnge praeftantius, ob fru&us excellentiam.Ci s.
' , triuiii, quod & malum medicum, piro & rnoro. Meipiius,
;i-
] - málo & piro. Ficus, caprifico (id genus eft fylueflrisficus,
inferituf: commodè etiam platano & moro.Sorbus,fint
- albae & cidonjplantg:ita ut quae alicnae aluoinferiminim*
patitur,
 LIB. VI. CAP. X X I I I. 17j
**istimenarborisinfitionem admittat.Morus
**tici,figo, fiaxino, ulmo, caftaneæ,ac fere
*{itineaaiiicm fìiici.Nuxatbüto& pruno.Cera
:*}iano,Pruno,fedconuenieníiáíôçùm
■**"%'otisgratiam contrahat, & minus uermibus
| £j;tio J$9u£rubeusfruétus interlauriredolen
scuiidißima foliafpeâetur. Perficus nuci , plataao, ••
***#;ntifiimè amygdalo, ut alii$ã. Amygda
£*$ito,faftane£,ac filiquae.pitatia amygda- -

$intho. Granatum cidonió, & corno,ut qüíáam l.

j*utjmfiuctum gigni. Pomum piro, pruno e- -

sisti,fitbo, Plataiiö,perfico, caitaneæ, mefji- i' , '

$, $$ue fylueftri. Pirus pitaftro , amygdalo,
Eo,t %9;uo,mefpilo,granato,caftanee íinolc,
|; • .

: iioiifiiciPræcoca, prufio. Mixa, fpinae uel forbis. 1 -

$undi; feminibus quae feruntur, dúo funt auxilia. seminibus ßel''

-Ti, ut infiá Prius fucco cucumeris anguini terrae reudu.

"**nm amatore feruantur , fed & medicata ' -

M- * A *"')utacerrimaeprope ferantur, qualia fcilla, ·

- Š dracunculus, iupinüsque: omtiiahæc prae- ,, ! ,

Š*'*"*ntfemina, terùmetiám á máéíóíüìo

a:
§;lu ""* ab amatore, cæteræ ab acredine e-
$$$ facunculo latent angues libenter, fcilla&
! -
-

"Immotent
j?°°fal$rior&itilis.Omnia autem fe- s.,i,„ „„„
Ëgisque diebus funt ferenda.Siue do/ercnla. Ii
j°''elleborum autçucumim anguinum,uel fca- |
*?oiistis,pruni auę , magis etiam uitis cùm .*
fruélus &• o
Š
. Purgantes,ut etiam Ca- i.T pur
* taflb Èiuxta caules &betaî. Arbores occides, ἐ. i ,
.lIi* "* §niculae ad medullam perforaueris, W
jE; *um fulphure inieceris : nam aeftu fauciæ, Plantas ut o I ,
$,&irfi Ę uamobrem & cortice circunfe- cu das. … *

jjumiliterfùb £odemtemporeintereunt. Certum

' §ï cortice uél medulla contineri,utin i

t, É Ę sit hæc autem utraque,&in trun

s-jú'tadice. Si ergo inutiles herbas exe
R. '£9tibus,fulphur&quę ac cinere infperferis,
n;3
¥ $i§ }iiimus Profefuandis plantis auxilia haud du- plant.« ut fer-'
84M.Ę* madefcam
Iv:
"**ntia:proditur & aiiud,utfémina erucarum "*''''
pue;n ft**** auvi
a
Aę tuel quod fucco fempcruiuae,id eft,Se- lia mag:ca.
aa 1 ***%uodmaius efi,fùíéêëìíîïùíïò cor
tlcc
 L I B. * V I. C A P. XXI II 1. * ››
tice teftudinis,dum uiridia funt,recondantur. ç

v 1 N v M E r A c E r v M. *
«C AP. XX II 1 1. *.

VE , nobilifsimum eft, re , ufu, atque uarietate,

Nunc uerò præftantifsimum Monobâfîtes, quod.
ss.

uulgus Maluiaticum uocat, olim Falernum,ut&ui-]

tis Merfites pulcherrima.Scd Troezenium flerilesfaciébat, s.
ut Achaicum abortum: alterum enim aut amarum aut&iu- .
rcticum , altcrum humidius. Facile autem uino haecfic* *
re, quod in perpetuo fit ufu , & naturae ualentis. Cùmus…
rò pinguediiîe gropria exuitur, tranfitinacetum:gbida&j
tum pènitus nihil nutrit. Atquc eo acrius, quofùerit ut S;
num potentius. Ea caufà uinum igne in acétum tranfit, *
quòd ab eo pars pinguis abfumatur. Hic uerò ordo huiut.
libri eft, ad librum de Subtilitate: ut quæ ibi breuitertra-'
&tata funt, hic diffufè, & quafi (ut diéi folet) admanum
exponantur : quae ucrò ibi diffiifè, fine caufàrum expiica- °;
tiónc, hic ftri&jm, caufis adicétis, doccantur. Igitur cùm $
acetum pingui humido careat, extinguit maximie igncm, §*
Nam prêter id quod ueluti aqua ÉÉÉÉÉÉÉÉÉjug* ;c.
humidum ob frigiditatem, illud étiam acrcdine cörrim§.
…
pit. ignes.
dos Ob id cautum legibus cft pro accto, ad rcftinguen-'ç;
Viìum autem omne , in acetum tranfit,& utrumque fit §
ex omnibus quæ calida manere poflunt: ideóque cxlegg. s
minibus & cercalibus omnibus,tum radicibus ácribus,ifti s.
iuxta portum Spiritus fàn&ti, uinum ex radice conficiunt, °
quo uehementer inebriantur , & multa mala perpetrant. s.
Mel autem, uino gratiam addit. Fit igitur uinüm quadrif
riám,aut ex fucco uno: tantùm optimùm exuuis,ihdepu- *
nicis: meminimc guftafíe quod parum à primo differebat: “
inde ex berberis, è cotoneis pomis, ac piris, itemfiagis, `
quod uix feruari poteft. Dcftillatione, quod fecundo lo- *
co habetur, maximè aromatum & granorum, uelutihor- $
dei, tritici, cicerum. Putredine, unde zethi tot fpecics, '
uciut cx oryza,maizo, centhi, aliisque innumeris.Mixtio* '
ne,quod ex mclle aromatibüsque conftat:undemulfùmin |
uiniim,temporis tra&tutranfiré diximus:uim inhishabent .r
zinziber,Pipcr,cinamomum,Pyrcthrum,gariophyli.Qu* *
autcm
' LIB. VI. C A P. xx I I II. 17;
[**fiiia,diâafiintaliis. Profùnt &radicesher
-;,
i. i---
E. °*&acies, fedhxninus,quoniam non con
ijiuminueni, odorem uini mucidum emendari, fi
*um Pars aquæ ardentis addatur,& fpongia fu
*utuafis fijremo ori, &in fingulos dics expri- .

%mimplam&nouam efíé oportet,& o$ ua ..

'*°nfuderéinfexdiebus enim:&ferun: Giorem
%"auferre. Quodnonex toto, nec femper fie
*"m elt: fiquidem ob calorem ardentis aqug
uaporexhalat »Qui colligitur in fpongia: nam réfé
-
“ynonincalefcit, nec ób id Äècatur uapor: alio i;u " 1. -

„-;$timento quim $ongianoncolligitur. Derafis au

'In $itquemüíô Plenis,dumferueni, aufertur odor,
$uccmtüs. - --
! I.
W ,

'* mcnimcuras;
}ttsfint,fiŠus9gnitio
-

bonüm, fi purum,neceffaria eft:cogni

fidiuturnuum. Cu- vini
tiones.confidera;
*itaquatuor, üíïí, corrumpatur, ut non a- ! -

5°£*icnum 9dorem recipiat', &ùíåùíçôá. pa ,

jÉ*?, atquehaec a ipíiíí pertinent inftitu-
*undum, üt faâauitiA hujufmodi corrigantur,uc
(
! l.

$tum fit, referunt mefpilotum cortici5us,ex tur

ista §. áfum ítatim suadere. Tertium, ut odoribus,fa
$a$ ****lenis etiam uitibúííííííí. Quartum, \

J*guino fiant,&quae fequantur commoda, intelli- • ,

'., &! § $°;ueigitür ualiâafunt, mutantur âutina- , \

£iJ*in ardentém aquam ferme,aut in fapam,aut me

ĘŠ odoratü potum, ne&ar, aut fimile aliquid. - - _ *

Ἀ ÉÉ potentia & Ę; multum poííe,

$ubcnt E$t. $Ę
**4* a.íi, Štui; , quod uinum mu-
uero £';;

Τ£$°fiiiteiî, ut manifeftae qualitatis caufa.

-

i ..

:
l.
-

*j*j*$$unt de Pyrethro: id cäufam habet ma- | -

ins, tita '9nitabctæ ra ix,quam haud expertus{ùm.Vi 1 1

oj? $i dubium eft biäìïò ficcata, naturæ confenfu,

- - -

j*it, fuerint,mullum mutáreiA acetum : gra-

um, * ! .

„:1J%utiadices uetußas, tum rubi, necnô glandium e.

:3*1&.}, "?licitatione:& ιὸd comprimédo exprimant,

Jm**?'*j; 1A ; P. - \ -

ini:*J?°*®habeant affinem fecîaceti. Refeùmt hor- -

nai* tj'"'• ficus antiquos, & citrioruminteriora,in u- ;

ij** *****°Putrefa&ä,accium côficere.Similiterîigy
ptum
 L. I B. V I. C A P. X X I I I I.
m in aquamarina coquas , inde fontanam fuperad{a*
no addita porri feminâ,breuifacere ut trâfèatinacetum,
ifàm euidéntemhabet. Hæc autem atque alia,proregio J
m rerúmque ipfàrum diuerfitate.Quomodo aütem üina
ibus imbuiantür,generalirationeiäm tradidiííe memini.J
Sed de uinis pirorum ac pomorum, quæ in Neulltiafi
t, quòd folum ob frigiditatem uites hon ferat, ficcatis
n páululum fruétibus extrahitur: aqueum enim humi- .
mi exhalat, indc dum feruet,excoquitur, atqueitaferua
r. Vide modò ut natura fágáciter prouidit: cœli fiigus
as non admittit, idem feruâtuinum hoc, quodin noftris.'
gionibus non feruatur. Eftautem aftringéns,quia&fiu-J
ibus haud exquifitè maturis extrahitur j &fúéamarum: ``
le enim eft quod uehementer aftringit: ibi uerò etiamu*.
a annum ferüatur:dulcius & fuauius éi zetho,inferiusui
» uuarum.Fit uinum ex omnibus fru&ibus,quae nontam
cile putrefcunt, & plurimum fucci habent, üelut pomis} s
ris, &otoneis, punicis, moris, berberis, e cerafis íonfit,
uia ftatim putrefcunt:non ex amygdalis, nucibus, auel
nis, pineis,ac talibus, oleum enim continent:facilius et
o è granis maximè, oriza: nam media illorum fùbftan
a, eft interhorarios fruétus, & oleagina. Fit è dιάjiis S
: cocco : plus enim horariorum naturae da&yliaccedunt,
»ccus intima medulla ad oleagina, fed non ex caparte *;
: uinum. Ex quibus autem uifium exprefsione habttut,*
t iifJem fit & l6ra, admixta aqua.Reférunt enim, aquum s
uae computruerit, & defecatä inde fit, non ampliuspu-'
efçrere: unde fumpta ratio zethi conficiendi, açfèruan- s
i: nam ob putredinem iam faétam, in granisfemper, in $
nua perfaepe feruatur. Quomodo autem id contingat, S
im oftendamus. In omni eo quod putrefcit, pars un**
't,quam putridam uocamus: alia pars remanet, quz ex;'
crs fit pütrcdinis: in mixtis quidém terra, in äqüauerô
:nuior pars,quam aëream uocamus. Separataitaque paf'
: quae putruit, quod reliquum eft non amplius putrefit $
r pars quae putruit,cum igne confumatur,&denfiorfitre-'
qua: fieri non poteft, ut tota confumatur. Ob id amara'
iht,quae fic fiunt, uelut zethum,&hala etiam. Eftautem*
ala juae fit in Anglia ac Scotia longè fùauior zetho,adeò,
t meminerim bibiffe in ingreffuscótiæ, quae mufío íilii'
ibo comparari poflct:nccinaliquo differict,nifi *;i*; 7,
|| | L 1 B, V I. CA p. xx 1 I I f. 177
}
;? Ę acodorem infuauem retineret. Hordeum
$i horis, aquæiaminfufum,ficcatur in cumulis •"
;:
, •* Šicalefiäumgerminat,fpargitur:ubi definit,rur
: “igitur: ita altématim cùànè per dies xv. doncc
… “geminauerit:inde perfes horâs ficcatur fuge; pru
I. a $olitur:fiyerfunditufaqua
[ea *j Poftum cratibus inceis: pòft ubi gerfc£t={$sit
múlta, fi debilem
aer* Ę utiis Potum: pauca,fi ualidum. Poft horas x 1 1;
.;:' Ę; cxcoquitur multum, fiualidum: paruit ';
'''. | $im:inieubiiiuafe efferbuerit, trisiunditùr in aliud
j i. Etutferuetur, additur fpuma alterius halae iam uete
*' A HĘonimyrae:fàpore ét autero, acido du'gij, mix
5, 24 ###g;fat ,ficc ingratus potus his qui ei aifueüeriut.
'.: Qguéíóamatiores, minu§ fünt fàlubres: nam ucl pi;;s
P* 2 +$tote;ue putredine,aut uetuftate hordei, ta!es cui
ir% $ $untquiexeademfàrina halam fecundam effigant
**; fidiorem, fiigidiorem, grauiorem , putredini m tgs
**, Motum: nam ex priore eft,quæ in multos annos ferúa
: : fi Coionis moâus horæ tres aut quatuor, digno$i
$i Titum tcnax effe defierit: contrarium enim ei accidit,
:< Alm:ii&fàcharo,quae co&tionc lentiora fiunt. Si plu
? ; muft,fex horis adcoquendum quandoque indiget:fi
% fuaulic, coàio horâ unaabfoluitur. Incidit quia áci
*..** itngit,quia auftera: nutrit,çùm e dulcium gencrc fit,
a*, modictimén: differt à zetho,deficientibus iupulis. Fer
'**', kithusduobus fponte,ad fummum tribus. Pòft,mifti
' mgncmnonretifiet: mirabile tamen ; colore , fubftan
A.
', fjiiibus,odore,acfapore,uini albi fubftantiam referrc.
Quzmanét diutius incörrupta, co$tionis modo, præpa
2. itone, feleëtis quæ ingre iuntur ad litis aromatíbus, &
rj?
j*
ag*. Ętanni:plurimum autem poteft natura aquarum.
diuturnior.& ;;; ytif ,
|
?% Qjiitillatur;&quc
+
-diftitiatcinimiícetur,git
iitio,Pi&os e'cytifi flore potus genus fuauiflìmum
- w - • .-.- *\
e

„*' ittimumconfiçere folitos,quod cuiy ggnte ζ fori *.

w
8% £ £icta compofitioapud ii9s crat, f3Efàn ob uecti
j? £;incrcdibilc enim ad juam fummam deueniat ue$ti
v. :£ Ę potus,in his regionibus quae uino carent.
k£ - - - -

U*...,
2 indices, fi aqüa defecata non putrcfgt;cy Putrefcit ze
-

f. » fium: Hócidéo contingit,quia non çft defecata,& etiam

£% $uaqucumfegetis huìidum,dcnuò immifcetur. Sed ad
j uuicuertat,cümbcrberis ferius corrumpantur,corrum
- m petur
tur & uinum: attamen oleum folent imponere:fi co
.antur, diutius durant: fed quantitas minuitur , feruan- ss
ró, frigidioribus locis ac ficcis: nullum cnim humidum
opè exquifite frigidum cft. Vinum quoquc è fiagis, s.
m rocellis myrtisός ac prunis fylueftribus, hon è péifi-s ,
; aut chryfomelis, ob câufám diétam, fieri confuetiit,fèd si
iagis parum feruatur: nullum magis, quàm è iunipcris
ictibus,fed exigua quantitas haberi poteftetiam& mul- ss
iuniperis,& eit medicatum. $
Aqua ardens ucrò cùm uim fingulorum attrahat cclc- s
cr, refert etiam : ob id immifcétur uino quartadccima s.
.rte , additque odorem, non faporem,quiá ab ipfâ aquas
»tunditur: detrahitur fapor potentiore eadem rationc;
eo acidum uinum, mellè cruido in uafe cereo impofitos,
[pcnsóque emendant. Nc autem corrumpatur,cutisui-s.
$ fympathia, & quia exiccat, necnon alumen, dumno- s
tm eft, & anteqüam ferueat, immixta efficiunt. Acoriss.
iam radiccs profunt eodem modo. Si uerò uinumiam ss.
hementer acefcat, triticum tam diu in aqua coquatur, s.
nec crifpctur, inde poftquàm frigefa&tum fuerit,immit- s
tur in uifium, conciudatürqsuas. Facius Cardatuspa- sJ
r meus expcrtum fe affirmât, fed ait uinumualdccncr- s,
iri, modus cft cx centefima parte. Exiftimo etiamuerum s …
[e quod Cato fcripfit, de uifiorum odore emendandoin s
inc modum, tegulæ craffæ & puræ partem calefácito s.
ne, picatoq;, inde rettialligatam in uis immittito, con- ss.
vfoçj; uafe,po{tbiduum exjcrieris an fit emédatum;ali
r repctcs donec oportuerit.Et odore enim & duplicita
re fiil mirum cft, præfertim rcpetendo fæpius, cimcndi- <
Ex his etiam quæ uinum iucundum efficiunt,funt myr- <
s,rofaq;: myfti quidcm baccæ ficcæ & contufæ per dies …
:ccm inimifccntur, falubreά, non folùm odoratümrcd- s.
int. Fit & rofàceum abfque rofis, cum folijs málimcdidi .
ridibus, in portula partica immiflis, antequam multum s
rucat : & cuim exin:tut ; c;t quadraginta dics, coußus ,
vim relinquendum, meládd:túr,par ét igitur,non odore ,
ntùm,fed fapore ctiam probari. •

Vinum fiu6les experiri,an duraturum fit,Catonisprx

ptum ferua:inquit enim,fcxtarium uini,quod propemo
íim cft unciæ uiginti (nam uariú eft pondüs, cúm áé can
:m méfurá rcfcitur,uini, olci,atq; nìcilis. Scxtarius cj;
- - - Q.Cl,
 LIB. VI. C A p. X X I III.
l. το -.&
$$odedmcontineruncias,uiniuiginti,mellis aut° 95*; sl
i:- *;ißptem, utfitproportio uini ad ö;eum fefqainona, mellus im po, i
*°j
ax:
$it: adoleum; [eiquialtcra, mellis autcm $uisum dere con*-!
*\m%quitcttia: qü:ratio in omnibus menfu:is, gt ratio.
- ,
$uum cft,iniuriaäiset,GaIcno :ctc) polentae di- -

Γmacstabuli immifceto.
' *i*lign:;£uunciæ duæEßcum
autem uiniferme.Quòd
dimidia ácctabulum, Acetabulum.,I |,
- -
- . - - - -
$initùtundem cótineret,fi impleatur fatini, i.\.nus :

εὐtponderis, acetabulij menfura uocabitur: igitur, »

$“timet dimidiumacctaöuli, in uinum fupradictum, -

$itumiícbis, Eft au;em polenta cùm o$deum tor- Polenta gram.

¥&molitur,inde pro fingulis libris uiginti, ternæ fé- dii quid gri.]
a *ii|ii&libiauna&dimiîia feminis cóíiandri, & fàlis ,
* kitttts,&miljlibrasternas addit. Hæc meo iudicio fi
* £iis polcnta uocatur, ad differentiam eius quæ fim- i'
} $Profcfüis parabatur. Seu quod ueterinarium ace- i.
1 £iim intclleicrit, quod cft uficiarum fex, grandcm ,• ,
J/ Gyiiccit,fcdgrandis oportuijfet adjcere, fèu ad ca- *.
% iim diliona oiatione réfèratur. Satis, ut exiftimo ››
$it ipfì conllat. Igitur,inquit, fupcrponit9 carboni- · ·
s.
$,ficito; utbis aütterinferueat, colato , abjcito po- -

ktim, uinumipfüm deguftato , fi fubacidum fuerit, non .

άit. Prxceptum hoç, fiuinis Romanis Hifpanisque 1.

iùmmodetuf, uerum erit, ubi regio calida, & uina po- !
ittvitMediolani&inGermania,imagis adhuc fcruabú- .
£,itttfibacidafiant,quia quamuis leuia fint &imbecii- i

igitimcnobregionis É feruantur. A}ud nos t

χ ςρquodacefcitjuehemefiter fic coctum non feruabitur, M.
kiiikfubitur. Vinum afperum,ut mitc,lcge,fuaue,be- Vini, I.

' ἐσloratum,adoratumq;fiat,Cato dQcuit,his pene uer- ?;;^ .

i;iinigathos quatuor,farinæ cruilibras quatuor com- $$at, ,
sigtofipa,pofteafacito laterculos,finito ut combibant
j^ £iicnóåém, poftea commifceto cum uin9 in dolio,& i

2%A. i.
öinito, dicbüsque fexaginta permittito. Vidcturuini
parua, ut cogijoflit eruifarina in laterculos:
.

dúntumifapae addenäufi intelligit,ut cogi poffint.Haec

titionon talitum de his, fed ut uina o'Ptima fieri poilint,
« immcdicata quauis ratione, imbuta$ odoribus Quibuf
J}lanecdoçet. Igitur ea rationc , pipcr & pillacia, ui
fuiidarum efficere;& ex acerbo fuaue cfficere poffe,exi
%; tnunt:modus eft, utinlibras dcccni uinim, Piperis
a- , - - 2
gtà-`
` na
 * L I B. V I. C A P. X XI I I I.
dccem, piftaciorum contritorum uiginti immifceas,
id fempef memoria tenendo , in modica parte uinihrc I
mperanda, ut bene mifceri poffint, nec fübfidant:ind: `
ti exiguam illam partem commifcendam:quod genera- •
præcéptum eft, in his quæ mifceri debent. Quęcunque *
itur fic permutantur, multis modis fiunt medicata,fed'
tionem fingulorum exponere fupcruacuum elt:uclut …
nouo antiquum, odoratum, dulce,clarum, album,atq; f *.
* -.
iiufmodi fiât. Sufficiat duo tantùm exempla adicdffe, `
1æ & utiliora & præftantiora fint: quale elt, ut Gt*-°
im uinum facias: fiam alibi, pleraque ex hocgenerefùnt .
:pofita. Igitur mufti quadrafitalia uiginti, hóc eft libras
ille fexcenitas, feu amiphoras totidem, ut fint menfür*
pftrae feptem cum dimidia adunguem, in ahenumferue- *
cito donec bullabit:indc amoueto, deinde indoliú qua- *
:agenarium infundito. In aliud rurfus uas aquæ Š s;
ll , immittito falis modium, id eft libras uigintifex cum
effe, donccin muriam aqua uertatur, cui $. fchocmi& $.
alami fextarij menfuram, id eft quantum menftraclet,js
uae uiniiibras uiginti caperet: hoc auté et exigui pond* s
s quantitas,ob leuitatem : contufà igitur hxc mifccto,& S;
oft triginta dies oblinito uas ufq; adüer: uereinampho- so
as diftiibuito,finitoq; effe in §j. : poftbienniumrccon
ito fub te&to,& utitor.Mutatio uerò coloris fit lomentis se
abarum ac piforum in album,uelfi fine cortice uinumde- $
tahatur, nec bulliat, aut cinere uitiü mutatur in colorem **;
milcm: modus eft,ut trigefima pars ponderis adijciatur, s,
» efîutum, quod fàpam uocant, fiuftó ad tertias dccodo $.
icri conftat.Veneti, cidonia iá co&ta immifcent antcquam §
nuftú coquatur,aljcruda in frufta diuifà,ue!fimellijrius, ss
lemum miuflo incóquátur. Sapa quæ fimplex,tenuiorcft, §
« facilè corrumpituf: palàm igitür cft, ómnia mixtione,
eparatione,ac coétiqfie fieri.
Forfan mirum uidebitur, fed non his quiin noflrisli- s
»ris diu uerfati fuerint, acetum fi uas uel minimum aqux S.
etigerit,fàporem acrem amittere atque corrumpi: magis §
mirüm cft, quod ad Galenum refertur,in libro déVtilitate ?
cfpirationis, ei attributo, uinam in quadam regionc in $
imo ficcatum, tranfirc in fal:quod experimentóindig*
et: craffum enim, in fumo diu ficcaruin tranfire in aiiim*
matcriam atq; duriorem, haud abfurdum eft:fcd &;
- n0§
 — -

' l LIB. VI. C A P. X X I I I I. 18r

**$iigifìmultumfecis habent, fex autem falfà ma- -

*a*gumobrem nihilmirum,fiâîçüöiät:fèd uti- - , , ,

-**i*itimus: nsgt Galenùsprimòâ€Àntiáótis, fi ' ,,
45*";" ufi,ftabciilita recondatur(eft autem ftorbe, 1 • •

· 45 futicoâ, utile defcribi: neque eft illa Diofcori- 1 , '

£juitmentet calida,&acris,parum redolens, cuius | i
Šnobis£9gnita non eft, ííiperitim fubftituere li- ; • ,

*)$inieufìificcllauinatíóíôçìüí , quae inter ,

sglis collocata igne aut fimo perpetuò caleant,aci- ,' ,' '
$ucidiurëmeritò,exhìlat'enim pars aquofa: \ , '
; fiffi operofius , quàm utiiius : miiiui enim ue- ' ,
È**;atqüe apud nos maior eííáãùíïí, quod l.

£*$imôuodacefcit. Retulit eíuimur; quod ' '' ,

Ë fit,potentius cffe,quàm quod ex magnis: V, '
{j%n$titòinparuo enimi corpóre, c6cretâ ma-
£listiloris.
!' ; -
'
.

- íi §"*tuor
I.ut Sigetur in uniuerfum
incorruptum,ut contingunt
feruetur dùlce,utprinci-
quodv;„, quatuor,i • ,
principaliter
• '
t

t; - - - ia 1
* '
Šigitur,& utinacetum tranfeat.Origano contumgumt.
unum feruari, Prodidit Ariftoteles adeò conítan •,
l

§*tum aufìmíú Seruatur à corruptione t -

£;*i,& fiodorem G;
1® i5in $tiam contraxerit,
-

maxime
$;herba
-b - -
, i
, v
•

; ęulam uijam beatiloannis appellant) odorata, 1

.
.

iE °'ulde fimili: uel etiam corääbus mâlorum A1 * -

* ' ,
l :■
Jt0s,
jíí
autcm in acetum,præter modos alibi
{.
k,
-
1
I.
-

IĘ -

& "'"tna morain Sole, ueî etiá fub frno dum

g. *-t, & fu
ι

£ ta- o:modus enim putredinis quidam, eft -

,:% I.
:| $i;
Š uicxacuat:taliaautem exacuunt.
$"*utem perfeäionem redit (ut alias diximus)
|
,u-
„:*)
3] í %*ito cxpcrimento, fi fimul uafe conditabú
ęĘ nonferuátur.Oleum autem fuperimpofitum,
!\
…1*$;utsfolet.
| A* É uerouinorum antiquitus Pucinum, Cæcubum, vina 1 talic*
*1 tìs
j''"Ę inde Surrentihum&Marticum.celebran'
& Adrianum.SedDiofco- pr«flantiora
ia *ί dlcrno præbet. Inde Albanum, G£bum pore.
u.
1. sì $uQgmáximè Ę Adrianum
r£T$ u "“ino.Tunc uerò in muîtos annos gengraliter
n:', : M;
antique tem*

$“na fcruabantur: nunc uix uno uiël altero 1n

.
„:* \.w
Š **Tiburtinanon
$°nibus,quòd humilesfint.
mediocriiiiFuerunt
Pretio. & Sabina \
£τι 3 d E.
 L I B. V I. C A P. * XX V.
D E A L I I S S V CC IS E T M E L I, E, _
C A P v t x x v. >
Ellis: non unum uidetur effe genus, quanquam
omne ab apibus conficiatur. Sané quód ex Cc
phalenia ififula aduehitur, meo iudicio,prxftan- .
tiflìmum omniú eft:hæc infula in Ionio mari,iuxta Adha- .
iam, quafi è rcgionc Rhodi pofita eft:hocdeguftauisyud j
Francifcum Bexanam pharmacopolam, quod facdivo •s…
mihi fuauius uifum eft,aiebátque folùm egea infüla a3; J
uehi: proximum cuiHifpanicuin eft, ut referunt:atque id j°
nqn immeritò: ros enim cóco&tior in calidioribus regio- j
nibus, & ubi purior aër eft,in omniregione,utetiamho- *
ftra, uirgineum,id eft ignis omnino éxpers, (ualtius eß: s
quanquàm Hifpanicuminon guftaucriri: hoctamé quód
cius cöpia fit, expertus fum, profluit fponte, ob id ául- …
cius. Ignis enim, ut Galenu$ dicebat, mel amarius rcd- *
dit.Sunt & mclla uefparum, & crabronum, quae adeòhoc ss
jpfo apum inferiora funt fuauitate & paucitate, ut intcr js
iìella referri non mercantur. Alia uerò ex apibus(utά- Ss. *

&tum füperius cft) ob regionum uarietatem infirmiora **;

multo, diluta, infipida, ficc amaroris expertia. lnuni- ° ,
uerfüm autem duo üidentur effemellis geriera,&tertium S;
quod fàporis fimilitudinc mclarundini§ uocatur. Omne '*.
çnim mel ex rorc fit,nam apes ex floribus fauos efficiunt, $.
ex arborum lachryma ceram, ex rore autem mel. Ros S.
igitur, aut cogitur ab animalibus, fitά; mcl: ucl cogitur $
fpontc,fitó; niel,quod manna ficca uocatur:uelnofi co- §•
gitur,ft4; mannáliquida, cuiufmodi apud Hormum ur- S*
bem Fciicis Arabiæ, uidit Gafpar Belgicus monachus: ;
ca eft ut ros congelatus, uifcida, & guftui maximè iu- Ss
cunda. Vcrùm quæ ficca cft, diu ferüatur : plerunquc S$
tamcn $? fenefcit, quædam uel primo anúq. '*

Parum ób id purgat, quæ recefis non eft & pinguis. E: `s

eo genere etiám éft quiæ cedria uocatur, cuiüs íemiait '*
Hippocrates libro dé Vulneribus, ut optimè Bellonius s
animaduertiffe uidetur: nam manna fermîc tota colligitur `s
jn confcris arboribus, uelut cedro & larice: colligitur §
& in filice, fcd pauca: multóque minus in alijs aríori- \
bus,ncque in tota arbore ulla,fedfolùm in cacüminibus, §
& (ut dixi) maximè coniferarum. Caufà cft, aër,quiun- .
dique circumambit propter foliorum cxilitatcm: AE ,
js ,
a; :££yfiusfyirgitur.
| 11. y I c A p. xxv. , i*i
1.145 Italis âtcimeldubium erit, quomodo melin Mel in fi
$ygthia quae ultra Mofcouiam, füö Borea fita eft, regionibujq^
ę cffepofi:,tum purum & candidiflimum: nam módo opti
íint $i modis id uerè dicipoteft. Aut quia non eße poßit.
Ët,£d(uciu:iiciiSj Germania bonum ui
uiuRhenum,non fimpliciter,fed Germanico com
ŠÎta hoc non Cephalenico aut Hifpanico, fèd
to comparatum. Aut quia ex rore, cadente fu
ÉÉÉÉ in ea regione abundantes,quiro- ` '
£m£im me iorem reddant, unde mel. Aut quoniam * * *
3:£'*£ualis, calorem aliquando fentiat: näm & ibi
k. %?ora quandoquémagna, quandoq; parua,
$i;ntosfìmiliarës locó, qüiáérem juigent.
i£stii quòd meridiei fit expofita, montibús fe
%* 9$upantibus. Vel qüia contingat contra
*, quodin aliquibus regionibus Perü, quamuis
$?tauum miclefficiuít & dilutum , quod apes
$i fimiles:itain Samggithia, apes ro uftiores:
$imiliuse(t, cum in frigida regione non uiue
- É admodum robuft: : melius ac diligentius re
ę £jas elaborent. Nam in Germùia, Pabuli
Šsuitio, quàm apum, mel ignobile eft. Ma
$sim;qüöd cùm mamma § his caufis non
$is; forfitinfimulconcurrent admellis boniim !,
§"' generationem. \
;i*

3°;e §¤utelamelolim erat HymctiumThafium 4. M.1

notis d;gnofcerelicebit. sit?' -

Optimum nanq; eft quale'eße de-* '

- ££;iii
*I?*£££ & acerrimum,hocidem luteo colo- beat.
*^^J°"tia ugròtenax admodum, ac uelut uifcum, -

a:', t *Iussraßüm admodum,neq; tenue:perfpicuum

*'t; §§ quidem Atticum Hymîtium füerit, bien
f$f*, %äÄÈ *s$imum , & ob id praeftantißimum,
aj^j%ui eft quoduinum redo'et antiquú, quod
Ā£ t'; *adultetinum; uel non elaboratum, quod non
:j*.„. vi£t
v um,fe difrumpitur:rurfus amarum , cereum , 1n
- - -

;;::&: Κgis omnia uitia funt, & co deterio;

É$ta mägismelius
aliena.
eft:Quod uerònaturam
conficitur
$!;è
:!j'"' ')rum us, ob iquia me!
sxquorum rofcido humore conficitur. Mcl Met 1°
modo '
1!
1
-
l

•?-ium feipfum rcddit cxpurgátque , rcjcicns purgetur. -

m 4 quo
 , • •

} t84 L I B. y I. C A P. XXV I.
quodimpurüm eft fuprá, ut expertusfüm;$u9 fit,ut ab a;
II, (!

1 -

-
£rrare nön poffis,fiinuâfefertiaueris:fcd durum,mifi;s :
Mäne ele£lio. ÈÉ , interirì uerò fencfcit. Manna Apul. Gm*
dulcisque eligidebet, quiq; coiuitin unum:&fi d#*#*
imprcferis, üeftigiumillitis retinet.Crocea,lutca, habi:….
lis, non exquifitè dulcis, peffima eft:& quaeimpug*s.
generaliter optimum in unoquoq; genere quod legi -

naturâ fe habet.Et fi humido pingui abundát, mediuru* -

£; te:fi aqueo,recens, Corrumpitur ergomanna, fcd&md ››

-I
;oleum corru- qüod feruare omnia poteft,fitque aëre uetuftatc. Okt
'ptum quomo• quoq;,fed minus.Emiendatur impofitaalba cera,cum olt.
£do refutuas. partéliqucfa£ta& falefiixo,inde gypfato uafe. *<
.

i
c o N v E R s A T 1 o E o R v M QyAE E *®
p L a N t 1 S p R o v e n t v n r, -

c A p v r x x v I. -J

corruptioni, Orrumpuntur omnia fàcilè, dum fiunt uelut f.

- saw/?. tus , & germina: etenim inter contraria fùnt,& ºs
- - -ctiam miollia:fùnt enim humida:omnis enimaàt S;
in humidum fit.Corrumpuntur igituraquea omnia,hum $
da fuo generi comparata faciliùs: fiunt enim natura£S*
aqua:péraqueum humidum,tranfitus cftin pinguchumi $
düm,quod haud corrumpitur,ut necaqua.Scd àqua,alf*
ris aûione,fit humidum aqueum,tunc{; iam eftifi motw s.
ideoq; corrumpitur, Corrumpuntur igitur omnia pingui $i
animalium, & humida arborum, multóque magishcis S.
rum, nam antea uiuebant:humidum igiturpingue ìbì si
mebatur,gu9dfedes eratuitae:itaque aliud qüotiüicrtp* s.
rari ncceffc fuit,quare generariaqüeum humidumnct:fi *
fuit,ex quo pingue fieret.Omni igitur humido pingui,&
queum humidum iunétum eft:quámobrem omfiemiortni*
putredini obnoxium, ut herbæ, fru&tus auulfi, animalii'*
inortua, atque eo magis quo humidiaquei plus habue- $t;
rint:unde quæ facilè putrefcunt, non ob id fblumomnia $i
mala,quia fácile putrcfcit, fed quia humido aqueo multo ;
omnia prædita fünt:hoc autem imperfe&um. Ältcrucauä •
putredinis eft aer ingrcdiés,qui ob id putrefùcit,quiacon ,
iun&tus cxterno perpetuò mouetur, & mouendo diuidit, si
& diuiderido partcs feparat atq; corrumpit. Quödfi ***
calidus fit, eo tenuior eft, maiore$; cojia & iTipctu in- $
grcditur, & cb id corrumpit. Et fiae fiint caufî corru- *
ptionis, *
II | LIB. VI. CAP. xxv i. 18; \ -

*****$,qusfiAriftoteles intellexiffet, non dixiffet fim- Ariftoteles mä) ,,

fittf;alorem externúhumidum corrumpere: nam fic intellexit cau
3 £uiiplus dixit,quàm quod fciunt ómnes ruftici, fam arri- .
*$iiTcriti,quódq;fenfüs oftendit:fed caufam cur mu. Π;
fuditiit,ciplicaifet.Vtueròiduerum elfeintelli- I. |
£*jk£9 gelátur,quae inre quæ nó putrefcit feruantur, |
j£#ingiii3qua,calidiore tamé paulò magis quàm te- i

%tipitur.Quòdfi calorexternusjçorruptionis Hi
: IN Ę; nó reddidit rationé |
=£*$fitatio folafpe&etur,potius contrarium do- I, '
[…*;iium cfimficcat,&ficcanâo feruare deberet.
Ε “Uideas quantum interfituera rerum docuif
,u M ÉÉ$u$tigutationes , quæ nihil ueri con sept£ modi c
; M §. *** Principijs,feptem effe miodos conferuandi feruandi rcs.
s;is: ItEmia, $$imus;ütiles fiumano generi,atque à me ex
it I$Cùmigiturcorruptioniscaufafithumidüaqueum,
Š corrumpentur: abfumitur tripliciter, .

Ę $$us
j$%£s omninopérfe&è
ueftuntur, igneficcantur,uelin cine-&
dico ut ftophis, ta,
.

$fimo gorêue. Dc carbonibus alias, quantum

- *•,
£t inirefitafit, docuimus. Imperfe&è,ut quæ in Sole olera quomo
tumb
rit, 롡) uelut olera omnia:&ideo ra
... (I *-• -. picias apudd nos
-
- nos do totó anu
-

do to
- É"jmilitudinemhabéïíôïò & acredine eorum) feruentur.
ά;; - - - w

tuA $taminuta,fçìüíïíôáíôïí | l.

%ifti,feruamus&
nt,hx aqu Ê'; fàcculo, ubi uirides haberi de- }k .
Š Callda infufae reuirefcunt & coquuntur;
- *°*?$£turrecentibus,feu raritate gratiam ad- *
ɤ; nimis acrem tempeiauerint.Ob
1 !
'"I,. i Wtfttme ; ibus »gua!es, funt blitum, la£luca, malua,
í
•' ,
ir* t;É inutile efí: certè gratiam non addit. Quòd fi
ae! È Ęg; fale,atque pipere, tum ciÂÀmo- , l.

:; Š$$$$$$$$auie$ficies
sa- ? Š ubi nec tam
ftántia ut à fàle abfumatur, nec tam craftì ut
*.*
ô
$• ; E; £aratione feruantur folia. Olerum imma
$it illa, '$ picato. Senfim enim pix cx-
I1
',
$ quoque prohibitione ficcamus, aiia terra caule; capit,
» lcuare
, „Ä''°"* cohdentes, ut caules capitatos, & intu- ti quomodo J*
es¥ §. ì*'"* uelutiraparum folia & càules cùm ipfius ueiitur.
t Q* ; ύispr£ìíïè ferme menfe mergimus pau- Rapa** fol.
&£% , Ås aqua,ficcamus in umbra, fiiergilius$ qºo"** *'
: a. 1 "** (cruanturô, uitę, ôïí aqua gelu?oncré- lia ß***"**
- m 5 {cat,
, L I B. V I. C A P. X X V I. . ;i.',
fcat,ut folet fierihyemis tempore: nec permutatur aqtit, <;
nifi in fingulos menfes. Cùm opus eft, abluuntur tepida,
& coquuntur. Quae uerò coquuntur prius, feruantúrque:…
melle, uel etiam cruda aceto,oleo, aliâs explicatafiint.In s.
uitrcis autem pyxidibus feruantur folùm, quae nQn mu!- …
rum humida fiiit,feu natura, feu arte: undemanifefticft, …
quòd cùm incorrupta maneant, &tamen ibifit aër, quia ¤
tamen non mouetur,non corrumpit, aërem non corrum …
perc nifi continuitate cum toto cötinente,qua fit ut nun- JY - …
quam quiefcat.His modis nullus adijci potcft, nifi quicx J
pluribuis,fed ijfJem tamen,conftat. -s
• I.
-

Ergo iam fit cxemplum in uno atque altero, uelut quae J

utre inflato continentur,non É docuit Ariftote- §.
les, ea ratione quam alibi diximus, quoniam aër motu §
corrumpit: in aëre autem inflato, aër moueri nequit:ita …
etiam fufpenfà uua fcruatur,fi ncque folem, neq;áquam, JS
, iieq; uétos experiatur.Hocautem quomodo fieri dcbcat, J§
dictum eft. Sed etiam feruatur,quâ Iulio menfematur:- j*
fcit, ufque ad calendas Ianuarij, in ipfâ arbore, fàcculoex s's
papyro noftra circumpofito. Etenim pòft gelu ipfò cor- $.
rumpitur. $j igitur melius in arbore ipfa ßruatur? j*;
Nofi ob aliud, nifi quoniam dum præciditur, læditur.0. `;
portet autemfemper puggare prius ab acinis corruptis j*
çam. Sed curâ gélu ? hifi quia çogitur nimis & foluitur. **;
Locis igitur ficci$,nec omnino frigidis,&uentorum ex- `
c:tibtis feruari debet.Quæ uerò ifi arbore fcruatur,mi
í; fiiauior uifà eft:nam apud Cartufianos itafèruarifolet, '
Ficus autem fi decidant,ita prohibebis: caprificumiu*- s
rà ferito,aut ramum cum fruétibus arbori appendito:nam –;
Ariftoteles refert, ex caprifici fruétu culiéüm quoddam `s
gcnus nafci: quod ftatim ut natú eft, fru&tibus fici hrret: •>,
itaque abfumpto humido aquco confirmatur pediculus, s.
fcu etiam ob proprietatem naturæ. Eadem ferme ratio- S
nc, fed euidcfitius feruantur frumcnta: in area, in cumu- …
fis,& poft duos dies Soli expgnuntur expanfa, atque al- |
tcrnaiim fic ficcantur.Quód fi in horreaiàm afportàueris, `
in cumulum ftriótiffimè congerito,ncc fpargitö.nam &fi s *.
papilioncs gcncrcntur,inträ palmi merifùrùm fùbfiftcat;
$imum hîc intellige, digitos quatuor iun&os:iuxta il
Iud,Eft quater in palmo digitus.ham quandoque fpatium
fignificat , cùm conclufà palma pollex quantum Ę
tcnditur:
1
\
3. | LIB. VI. c AP. xxv I. 187
sit:inquofenfuAufonius, Gobio non maior gemi
£i:;oli&palmis.Ergo quidam dum papilione$ nafci
£Titijarguntätqüe uentilant: illos imitati,qui
iiisfuluitácpendet,inpartem aduerfàm pericu
.Figtntts,nonleuantes,fe cónferunt. Conclufum tri
sntiulit uaporem adpartem externam, ibiq; ob aë- Cur fbuea fw |l
ÆF§:ncruntur animalia:intus uerò & fi ferueat humi- mcnto condito \
"$ mtrationi aptum, abfumitur. Sunt qui fub terra exhalant fpiri 1

$int,&cümajeritur,uitiofum aërem föuca emittit, tum pernicio•

**tnoncorrúmpit,quia non mouetur:cùm ucrònon fum.
$tit,toIIumpitur:& ita quod feruat, corrumpitur.
$itumeftenim,aërem nom corrumpere,nifi ob mo
$$uòdconferuat motu fuo: exiccat enim, non mo
“mcorrumpit,quiahume&at: mouetur enim fem
IĘ $imutroqué extremorum utilis eft ad conferuatio
**ltimômnino immobilis eft, uel cùm plurimum
+ **ffimùm enim fi fiat, non diüidit: fecundùm au
sigit,&feruat. Cùm igitur foueæ aperiuntur , non
-

ºningtdi decet,fed apertas finere, iuxta temporis * ''

£§u£fiieruntmagiitudinem. 1

Qgjuti debent,piimùm temporis„loci, aetatis,na- conditiones ,

$modiq;decerpendi: rationehábita übi féruari,quo- obferuand<*m ;
%%}quibu$,& qualiter, ac quoufque confideran- cijerua* b*;
. (tiifi ulcia, toto anno feruâre uix poflìs : Genuæ quæ ex plämtis α

'. ßäùíxijî fuantur: at pira leguntur, ìuigefimaf;- proneuust. ,

*3d uigefimamodauamjferena die àfecunda *
:. iitiad Ę , conduntur uafe picato, atq; uasin- ;
§;o: ufo foramine, fcrobe integitur ubi Sol illu-
i •

: iutura leguntur , aprico loco, incorrupta, & exar- i* ,

… É; minimé corrumpi Ę ad i.

1* mure $us:nuces uero cum cepis commode , diu *;!

-* *i, “nuccs, & cepe dulciores, & minus acres eua- w •
,•
j*um Poteft cömiodafocietas.solcnt autem quae- ;
ā. §¤É r9pria effe, non omnia omnibus: cotónea Eru&fu fingu.
-

u,

1%£;
- e
$olent,tum etiam uuae, pira in fapa obruta, li quomodoJer
- • .- -
- .

lmmuri ,&in Sole macerata infiëco, nucés in arena,''? • a»time. *

°tmmuria ,tapæ in fynapi. Punica dum adhuc pendent“" optum*. ,
-

-{**ore »
$Attein ollam abfq;fundo,ollam aütem de
j*fùbterram,&terrarí circà ita congere, ne aër 1

- I- Ê %tannexa,neque alibi tranfire poífit: fic enim

'jT°kna&untegrâ eximuntur quando suas; Ἐὰ
cs,lc
 L I B. V I. C A P. X X V I. 1 -,
… , t;
, fed maiora. Quid enim abfurdum crefcere, quodit J
»pria arbore pendet? aut feruari, cùm calor natiuusfo-j
at ? Sol,uentus, aër,aqua,abfint, quæ folent effe corru- *
onis caufæ ? Permutantur etenim ex arboris affe&ibus *°
ctus, non folùm feruantur. Referunt enim, dulcisamy. **
alæ plantam amarefcerc, fi àpecude erodatur,uclute* *
iara fieri dulcem, cüm circa radicem tribus digitis terra `s
cunfoditur,cümue radices fuillo ftercore fepiùtur:autºs;
runcus diuidatur,cuneüsque melle circunlitus immitta- *s;
:: hoc enim facit, ut noxiùs uapor exudet,&humcút- Ss.
planta,dulcefcátque medulla: illud concoquit,quodinjs
iicibus continetur & humectat, amarum autem ficcum, *
iquum per radices noxium expurgat humorem.Morfùs S. ę
rò amarorem gignit,quoniam quafi fàuciaarbore,circa Ss
lnus rancor inuadit: uelut putrefcunt animaliumuulnc
nicurentur: rancidum autem amarefcere dcmonftraui-ºs;
1s. Ob id refert nö parum,quale pecus fit,quale uulnus, s;
ando arroferit. Permutatio uerò colorisfacilisadmodis;
in quibufdam:la&tucæ,intubum,caules,acfolia omnia,*
Å cuadunt,fi fuminis arena folia intus tegantur,ip- $
q; quafi in formam caulis capitatiligentur caëüminafo- §.
fumh:arefcunt enim ob arenæ ficcitátem:qugcunq;uerò $is
dafunt, alba fiunt, fi citra putredinem. Videntut enim
nmia rationem euidentem habere: fedtamé opuselin- ss.
lectu illo agente, qui fufcitct, uelut fi plantae uermibus s.
orent aenco clauo purgandæ: æs amarorem firmumim Ss.
nta relinquit,fimiliter fel bubulú fuper radices fparfüm;*s*
mcs enim dulci aluntur, fel autem illud amariffimum, ss.
que eadem ratio in iuuandis fruçtibus, fed non adcò te s$
is.Sed ut ad Punica mala redeam,fi acida nafcantur,ab- $*
ueatis radicibus,clauus ex tgda infigi debet.Ablaqueá-$.
, cùm terra hincinde farculo motâ fuperiores radiccs **;
eciduntur. Alga quoque marina radicibus admota um- 's,
fuaque dulcefceré feruntur.Si fiores decidunt,plumbeo $
Ëulo ramis aut trunco circunduéto contineripütant.Vt `s
ἀ laetius proueniant, lixiuio atque cinere radicesfouc's
yius:utle&ta feruentur,in muria feruente mergi debent, s
: aqua marina: pòftut combiberint, triduo É in
le,inde fufpcndantur loco frigido: cùm uti uolueris,dul s
iqua pridic macerabis. Referünt, fi gypfüm pro quarta
rte argillae addidcris, triennio plantajh quae fic i*
cft, *
 k- LI B. V I. C A P. X X V I. ' 189
=*tiniidagina emittere.Refert etiam unde fuman
¥nm,autrami, gemmae'ue pangendæ: in cucurbitis
iuRctjgralongas admodüm:in imo non adeò, in
Ε quiores qiio breuiores, in medio rotundas. Pii
*©ngam,nouem pedes uidiííe teftatur: crefcunt hæ &
Šsinlongumiadmodum, duplici ratione,uel fub
$%Aqu9 aqua, ut per
ii.Ob id quidem,
liltl
duo$ digitos,aut
hafcentes cücumeresfiintru
cannæ,
noiiiat perforatiinferes, longffimique nafcentur:
ii

**nu$ cum robuftiori trunêo inniicuntur, uelut

Εitftulr:nam in his excifo,quodfupra terram eft,
t*u*medulla, fimóq; immiíío, femina cucumeris
¤£lantam quæ in hyeme afperam perdurat.
: \0$fine fpinis nafcituros pollicentur, fi cacumina fe- -

Eilii confifigantur. ldoliim fabulofum exillimabam, Carduiwt fi• ;.

j*|i£Lutetiæ, &in Scotia carduos omnes fermé ne ffini, na• ti

- Ę cernebam,non dubitauifierihocpofie: ue-ßantur. è'
tmulto aculeatis infipidiores, & iure: nam ficcior **
… - ï falfà fùblata eft
- , ex qua etiam fpina procrea- +A.

$ suam, fàporem femina in carduis ipfis quem !

*1j?*"bmultum referre. Cerafa fine nucleis mafci,ge '.
»proprie id ei conuenit, ut
%one pofíe, docuimus !
Atttlu;!
:;: Ęue,ftatimique •-.
?lunta præcid
duos pédes,medulla deradad
uinculo ftringatur:
d
-

!
*t partifimuma de,ne contiulncrata dupliciter in
§**: inde ubi çôïíuerit poft annum , a!teri nouellæ · · ·
;·
-. Š fru&um fecerit inferatur: »
*
I Ityo É uncfru&um uiderim, exiftimo aut uix uiue -

$uulneribus acceptis,aut nö in noftra regione.

- - |
.. Ei; Ę; inftitutum reuertar, eneralis Panis quae diu
[lsi,É $t exiccatio. Siccata enim diutiífimé fer incorruptum &'
îl*■?í Pauisbifco&us per annum quandoque maneat confia
Κά £tur:nanq;(ut aliàs demonitrauiinus)omnc ciendi ratiâ. ','
2!
t*
É humidum aqueum putrefcit: fub
î' o aqueo, diu manet. Verum cùm diffi .
.
Μά aliquid î aqueum auferre , quin etiam pinguis hu |
-

finis, qui gmatur, eò fit ut minus aliquintô nutriat

•'''tum communis: fed & in nauigijs, humido
$:'tum contrahit, magnâ üei§ €¢Érte, etiam
- $sio, • quamobrem &bís & ter recoquere cogun
“°iruptum cderc.Rcferunt autemiisaua iííula,
qux
Θ L 1 B. V I. C A P. XX V I. '.. '.!

quæ ducentis millibus paffuum à Moluchjs diftat, y* ss.

iem confici, qui pcr tricnnium perdurarefoleat: non t*s.
men conftat, quâ rationc id fiat: fed fi adnoftraprincipia II-,
s…
:es ipfa reducatur, gcneralis quaedam ratio fùbdüci pot*
:it. Itaq; & denfum & pinguem efíe oportet,&lentoignt ;J.
:oftum, immixtis aliquibus quæ natura fiua putrediniih*s
«imè obfiftunt: uerùii forfafiad cam metarìattingcrenâ S.s
icebit, quoniâ aërhic nofter aut tcnuior eft, authúmidior s…
Indico iiio,aut aiia ex caufa putredimiinducendæ a;tor. $
Oliuas uirides fi citò libeãt parare,incidantur,&iaaqua .
in qua calx cum duplo cincris,perhoras uigintiquatuor í- s`
naiitur tegerc: pòlt,tepida quinquies lauéntur;inde aquas ;
falfa. Quæ in uniuerfum curiâa conferuant, fùntmcl, 0- §.… *i ,
lcum, acetum, pix,fal,fiigere in fartagine, torrcrc in ue
ru, utres inflati,aqua ardéîis,fumus,bììfìmum:quxucrò
imperfecte, frigus & paiea: nam folùm per aliquot dics
feruant: non cfüi aptâ, myrrha & aloës, quemadmodum …
cadauera: uerùm non adeò firmiter ut fá,fedcarnesnon `
iiquant ut ipfum : oportet igitur immifcere, non tamcn '
multum: multum cnim, corpora diffoluit. Sed&argen- J
tum uiuum talia non finit putrefçere. Quæcunque aütm J.
ficcata funt, & iam tuta à putredine, ficçánda fùnt ab hu- ;
more, cum uino abluendo , & Soiiacuentisßigidioribus
exponendo. Solem tamen breui, & non nifihy$me<*£*
riántur: ita fiet, ut rei quæ fcruauit, magnam odoris&,*
faporis partem depcrdafit. Vuas in doiio, mcmini?*
trèm méum folo ofco atque co pcrcxiguo, pcr annum kt,
ualle: fed (ut alias dixi) diligeníet iiia§ fciigere conuenit ,
Conueniunt autem alia alij$: mel, acetum, fal& aqua a*;
dens, fàporcm cxceiientcin addunt. Sal & mel, odorcm '
non addunt:aqua ardcns plus odoris addit,quäm acctum, , ,
& cxurit fubftäntiam. Oieum in his, quae ríon nifi coâa '°
eduntur, parum affert incommodi, ut farciminibus:itcm '
cùm combibitur,fi tcnuiter adhibeatur, ut cafeo,cuictiam,
non paruam gratiam addit. Pix odoris plu;inium,fàpo- ,
ris părum adjcit. Pifces fic optime fertiabis:friges cum §.
oico mediocriter, non perfecís: inde fàle afpcrgęstenti,';
ficut faliti non fint, ncc infipidi, foliisque läurí& myfti,
intcrpofitis , poftquàm Pauiuium liccati fuerint, in cita?;
collocabis.Toita hon dürant,nifi aromatibus cofiditat* §
lia faporcm & odorcm, fcd non iniucundum addunt. Ę
*. • pmU$ :
T. ... uv. w 1 1. C A P. X X V I I.

... misodorem addit tetrum, fàporem aliquantulum uitiat,

I9r

.
!
* tt**
. tjtts cnim fàporis eft. Vttes odorem uctuftatis, quia
* •*
-.• a. oio; mipfinon immittunt, relinquunt: hic parum Â
-*

_ i;Itific propterea non multum conueniunt,nifi dura:

<
. tritisfiuitibus, uelut etiamfi malis punicis. Calx $
2 $iumcp,accinis, ficcant potius quim conferuent, idco .'
*? istis fidcndis apta: cai$ magis exurit. Cera uerò, fi , :!
? £iiiiud,mcdicaiìentorü uireSferuat: aerem cnim pro- ;!
*' ie,&humeâa: modcrité. Conftat rhabarbarum non …
& , i;is mcliusferuari, ctiam ad annos uiginti. Candida, t,
vioItmnonremittit. i ,

Vigilinratque ciufmodi aues ab uuis abftineant, la- Galliwe m

Ęíôïéïèinfernie eis contin- *4M4m ;;;;'
*j £uod hominibus qui acerbos fruétus deuorauerint: • ■ , ,

*? ºi√unt cnim dentes.Siautem paleis tritis, fpartóq; Grami

r4nt* 0mm
I. -

2*%
:^, *igiia&amurca
fjfiaucris, fuba&is,nocebit,
nec curculio pauimentum areæ aut furta
nec formicae gra- b w /erwandú. -

*' $,graliaqueipfâ firmiora & folidiora diutius fcrua- •

, §i inuiuerfüm,6eiamurca ad omnia feruanda,antiqui * *•

mini, quorum ruit;ct rei maxima cura erat, nihil mie- ;,

iusiitis, $ic my$tet baccae cum caulicuiis,& famuli c,„i„.„,.*
1i;itum foljsinfafciculos redaéti, amurcàquc fepul- folijs £?
, §iid;fcruaritur,fèduas gypfo oblinere oportct: afque fruani.T
% *$ndiuntur quæcunqucgdtius fpc&tarc , quàm edére,
2', totium cft.
-

HIE R O N YM I C AR- ;
* DA N I M E D I O L A N E N S I S . i
M E D I c I, D E R E R V M V A• in
R I E T A T E , 1. 1 8 E R v 1 i. 1

De Animalibus & produ&is ab eis. '•,

1
ANIMAL 1 v M G E N E R A L 1 s * R A T I o E r
ID i F f E R E N r i ae. C A P. XX V I I.
liv o N 1 A m animal omne, motu uoluntario • -

ab alijs diftinguitur: neceffe cnim eft,ut fcn- Animaliun

fusillinon fit fiuftra datus:cùm ucrò cogno- omnium fee
fcat,oportet ut quæ cogn9fcit,aut fequî pof. propria.
$ fit aut fugere: ideo animalibus omnibustum
iiijiummotus,tuiiihumor,cx quo fcnfus uitalisq; mo
- tus,tum
 192 L 1 B. v 1 1. c A P. xxvii. -
tus,tum folidior quaedam fubftantia, quae inftrumentum. -
effet motus:os quoq; ut ele&io fieret cibi, quádoquidcm –
& plantæ etiam eligere uideantur alimentum,&idin quo``
recipitur cibus,neçeffaria funt. Verùm cùm fenfùs his qui… -. -
dem clarius,his obfcurius datus fit,ideo & motus inhista.
lis fuit,adeò ut nonnulla animalia prorfüs motu carereui
fa fint, uelut oftrea & fpongiae. Quæ cùm magnaexpartt *
locú non mutent,attamen & fe contrahunt,adextendunt, *•
aperiunt,conftringúntque, atque is motus ipfis eft.Qu*- …
dam enim maximè necefîàrio fenfu tantùm præditafunt: `s
hic autem ta£tus: guftus uerò, tactus fpecie§quaedamet, s.
Ob id igitur his motus iuxta naturam fenfus datuseft:ot ss
igitur & uentriculus , & humor, & uinculum quoddam,&
ènfùs ac motus, omnibus animalib* propria íünt. Etenim ss
omnibus ipfis,& nullis alijs conuenitint. ºs
Differufit autem animalia interfe fpecie, atque alijs;
fpecies autem unicuique propria eft, aç differentix ani*s
xa. Propter quid autem diffèrunt,multiplices caufà fùnt:*
lium ad quinquc tamen reducuntur. Alia enim operationibus s.
liffe* animæ, àlia forma corporis, alia principijs generatio
mfra nis, alia generationc, ìiì demum his quã eis àdueniunt, si
Sunt enim animalia quæ aërem trahunt, ut aues & qu*s,
drupeda: quaedam aquam, ut pifces: quaedam utrunque,
ut cetacea : quædam neutrum, ut uermes plerique. $imi-s

liter quædam degunt in aëre, quaedam in teira,autinºs

aqua, aut fub tefra, aut in lapidibus ipfis : quaedam,in- s,
certam habent fedein: quædãm etiamiin ighe,autinist *,
niues.Mores uerò animi&formæ multiplicës; manficta,**
fera, gregalia, folitaria, atque eiufmodi. Corporis aut£m $
membris atq; integumétis uariantur,corticejluma,pilo, *;
cute, fquamfinis,rório,crufta, ac talibus. Sed & mafcülina s
funt ac fœminina, & quæ fexu carent,& quae utrunqucha- s
bent. Alia ergo carent fexu, ut pleraq; ex concharumge: s
nere: alijs fexus læfus eft, ob féétionem : fed hxc fpccicis
communia non funt.Quod ad generatiqnemattinet,ani**s
malia quædam ex animalibus fimilibus, aut diflimilibus,
aut putredine fola, aut materia quadä ac quafi femine ge- °
nerántur:generantur uerò quædam
ex pilofo É ac cetaceis : alia ouiperfeâa fimul,utju*
fpecic primùm, $
edu- §.
cufitur$ âlia quidem extrà,ut lacertis&auibus:aliaintus, '
ut uiperæ:aliauermis forma,atque exhis quidam mouen- è
- tur, *
 „ 'i CAP. xxvii.
Šimautemnon.
v. ■ t
■, • i
+kimunitatisjecici, et mixtio ad prolem utilis: , ,, •
Que animali4 ii,
$chmanimalia
£%itct,iun
ciufdemfunt fpeciéi, nifi magni fint eiufdem ; .
-

guiturfimulacgencrafit,non fecus áëho fpecici inter/e.

**$lndicae cumnofiiis,licet duplo ferme ma
im, $ed V9niumnoaftatim fequitur;ubigenerent,
skipccici,uclutin equis & afinis: üdcndum
! .

**genciantur oblaefà fint, ut muli: talia enim ex

§•uctantur.Quæuerò rurfus generant, ex fimili- ! ,
$tinur,utexüipe caneq;.Qùærendæ etiam funt - in 1.
3°°?*tutiones,uelut canis, maxime erga hominem i, • -

$“Mushinnit, pauo cauiaminorû erigit, ho- ' ',

$itione Praeditus eft. Tum fi quod membrorum : ;ι' !
j""" altero dcfit, aut abutidet: nam ncq; ca-
'**ficcmordinem äëî habét,nec arietes qui
!* 1

“Cornua,altcrius funt gencris à cæteris: quoniam • li ,

; *&£ornua pon funt mémbra neceflaria, & quæ fi- !.
“iam nafcitur. Ergo fiuatient,differentiaí fpe- '*
initndunt. ia *
$igureiufìem £s£ici fùnt, tandem ad naturam mutati, ,.. * .

?*£onuertuntur »uclut anates Indicae ad nostranf- gionum mani v,

*m minores éuadú*Quoniam à côtinente icm-jnal,bu, quid
%permutantur.
tTttm moriuntur,ut Quæ uerò noua funt, alia qui- faciat. i, .
-

monocerotes in Germania: alia

- -

i!
$ittant,utele
íns actigridesPhantes: alia generant, ægre tamen, V.
-item $. ftirpes temporis fucccffu, v'
I-I

siopa
"liltcrire nece
Ile eft:alia proueniünt læta, quæ !
„£'*£"tur:
$ugnet,ne
quoniam nihil cft quod naturæ &o ]

I. II. Il Quc cxaéte, ne j; ex cibis. Eadem quoq;

;£*}tium - - - - M.
•%'' aut ex fiunine in marc, aut ex màri iì
iis; Fermutátur; 4"
Quorum maxima eft mutatio,& præ-
[**] * qux ex H"minibus M1
in mare fit: aut fi ex fiumiàe in …
æ:3 j* iutexmatiinmìcaliud, aut ex eodem in idem,
Inm
- - -

! i-, -
-

Εμο tractu, & præfcrtim iuxta orbis ipfius lati

-
l,\*
-

„;*, 'simtame adhoc natæ effe uidentur,utinter aues,

-
- -

C* 1
-

£!:,|
t\ $uchirundines: intcr pifces, clupeae, monedulæ,peda "°"
» - •eotorue$ - -
-

»amiæ: quadrupcdum nullum in his regio-ta* **$**"°* *.

ùsii $ fciam ) ob incommodum forfan , in calidio

$itis animal aiiquod eiufmodi uelox, inueniri nó
Vulnuo ››
impoliibilc. Scd caufa huius clara cft: nam
■A 3VicS
 L I B. V I I. C A P. X XV I I. *** .

ues ob uolatus celeritatem, regionem mutarepofíunt, ' *

•ftq; tranfitus tempus, portio moræ minima.Pifcesquoq; $i
5b facilitatem elementi in quo uehuntur,hanc mutatió-`s;
nem perferre poflunt, namtamaues quàmpifcesferütur,ss.
juadrupedaferuut fe. Ob id auibus uentus fecundusuti- ss.
is eft, çontrarius tarditatem affert. Idem quoqueinma- Ssss
i euenire, credendum eft. Omnia animalia qüae rcgio-`s
nem ex ordine naturæ mutant, gregalia funt, quoium s
liter tuta ab infeftis non effent: noíítamen omnia gr*-*
;alia mutant, ut apes & formicae. Quædam quibuflum $
olis temporibus , üt riparia aeftiuis imbribus. Sünt autcm s
inimalia, uaria forma difcrimineάne multiplici, magis is
Iuàm plantae,quoniam ά plüres:finitio
ierò inftrumentum requirit, uelut ferram quifccat. Plan
arum unum uidetur eife opus, uiuere: ob id plantx o-^s.
mnes quafi uno modo funt.Multum tamen colóribusfio-Ss.
'um uariantur, quoniam humidum in illis tenue eft, atque s:
n exiguo & perfpicuo corpore. Habent etiam aliadifcri- s<,
mina in truficis ac folijs , quæ omnia propter caufx gt-ss.
mus illud eueniunt,de quo in libris de Arcafiis, di&umeit. ss
^orrò magnitudo & paruitas, ob materiæ quantitatem s.
»rouenit.Vnde Š; diuerfitatem uariantur. • ss.
Verùm difcrimen uidetur efle maximum, inhis quzer's
ouis generantur, in lacertorum genere, cùm apüd nosss
vix pálmumuigintiquinque
ta occidifíe attingant: iuxtacubitos
Panama, refert funt
longum; PetrusCi*:s.
qui af.
irment ad ceiitefimium üfque augeri: inítedibile diäußd
amen utcunq; fit, conftat talia in immenfum augeri, mi.
nimum uerò in auibus,mediocre in quadrupedibus,ucluti
n canibus & cquis.De auibus plana éft ratió,quòdomnes
•aruæ fint, comparatione quadrupedum & piicium, alitet
tolare non pofient : at paria, magnum exccflüm habci:
aequeunt. Quæcunq; uerò magna euadunt,etiam cxcc- s
us magnos fortiuntur:pifces igitur ob elementinaturam,
x caufàs alias alibi dictás:lacerti uerò atque ierpcntcs,ob
:opiam pabuli,& quòd natura minime Ê, pödercpro
»rio fibi noceat, in immcnfum augentur: nam ferpentcs
epunt, lacerti & ipfi terrã uerrunt : ob id cùm mulfae cau
„Enunqnam defint magnitudinis & paruitatis, maximum s
iifcrimen in talibus inuenitur.Porrò calidæ regiones ma s
imos cfficiunt, & maiores ctiam circa paludçs & aquasi ;
natura K
 i| lIB. VII. C A P. X x V I I.
-i:3 mmtmim corumfiigida&ficca, ab utroque contrario,
19; \
£$*istramicum eß, temperatur: unde etiam lacertos
1***^ hyemelateréuidemus. - -

Ituigtircùm fintquæ oriuntur ex animalibus, ani- Quomodo ap.

'", uermis:folus uermis, communis eß genc- malia generá•
*igitobputrediné fit:nam ex putredine nihil gene- tur.
5*"m dixerim: quod etiam' Ariftoteles dixít. E
$us ergo generaritur, quæcunque ob putredinem
*\:etfiuermes non fint,{ed uel pifces, uel qua
£t,£u kTcntes, aut etiam
*il Š uolucies.
per medium Animalium
tranfit: omnia
i
$$i fic generări pötuiffe uidentur TArtificis
***;!tituiprimùm inforìs dedolatur, inde pcr
$ui membra diltinguitur.Sic enim calor ille naturalis,
ºmformamuermi$ effingit,inde exillo animal quod
j;*i&fœtus perfeåôï animalium,in utero fer
■*°*?ccdunt. Calor enim naturali$ , ab actione
Εm cefßt, donecperfecerit quod primum intende
“mmodicaficcitate præpediátur.
Έisigo Parua animalii quæ tanquam cibus alio Animalium
$iliorümgratia genita fint? uidetur rationi con ordo.
I.
$uclutin mîëmbrì noftri corporis: nam membra
$*** iecur, alia proptér cerebrum aut cor
£*"£ntur: non tameiîêî propter unum cor,
$°'iiipfius gratia:ita&iiiiiìií pleraque pro
- ÉÉÉ, aquilam. Quorfum autem • *'
. È delphini Propter hóminem, Non uideo: fed
*n caeteri§ praeftat, eaque agnofcit, ut cor in
fum&iecur. Data igitür funt membra ad
;
'*"*■imalibus, propteriií quorum gratia ge
*nint:hicuerô » quorum gratia genita funt: alia,
1¤**i*m
s.
illoruiiìèuerę
Ἑutura quo fit, utquadrupeda
docenteSiôiçãç hæc terrori
i*konis horrent, aquilæ aut delphini non timent:
a. §*m,delphini& aues, aquilæ uocé & umbram re
„;* s. $$ic&inter ferpentes. Quatuor enim funt ani
u'lÈ$“inâ, quaeíaruminfèííe conueniunt,autpu
„;^ Š.& aues.Vnumquodq;
É' "um habet regem: quadrupedes léoneiù
Ë$$aquilam,qüamuis illaruiiiplurafintge
*** delphinümáí cctaceum genus,ferpétes bQa.
In 2 Vcrùnù
 L I B. V I I. . C A P. XX V 1 I. ',
'erùm non funt adeò perfpe&anobis generaferpentum, s
uòd natura eorum à fioftia multùm a5horreat,uiuanti;s.
a defertis. Principium autem in his,aliud quidemuiribus, s.
liud nobilitate, aliud magnitudine. Viribus quidemlcos
ræftat,elephas nobilitaté & magnitudine:ita&interfer-s.
•entes,regulus omnibus præftat,quâuis exiguus.Obhoc.
ιό abfurdum eft etiam in fingulis É generum multas
»rincipia ftatuere, uelutin homine cor, cerebrum,iccur,
5culus, auris,tcftes. Iam uides fex principia diuerfá,quo- s.
rum nuilum propter aliud fa&um üidetur, fedomniato-J
ius hominis gratia. Quid igitur uetatim hocmaximo ani- S.
mali,plura effe principalia ánimalia: utpoteinpifciumgc- …
nerc cete,delphinum,& orcadem,etiam fi generenócon-J
:eniát? Igitur omnia animalia propter fe ààafùnt igno
oiiia autem,propter nobilia etiam: nobilia Ę 1

fe,non propter alia: omnia autem propterhomincm,ho«

fenfu,ut ille omnibus præferatur, & omnia agnofcat, non
autem utilitatis caufâ. Scd diccs,quædamtàmenignobi- .
liffima funt,qug nullius alterius caufà fùnt,ueluttyfihlcfeu
gagnola,quià nullo attingitur pifce,ut referunt.Âlia no-`
bififiima à uiliflimis non fòlùm infeftantur, fed occidun-`
tur, ut homines à fcorpjs , araneorümque generepeffi- '
mo : & quod ficquens eft , delphin ab afylo, Sednihiliti
tactum: à pifcibus enim quamuis typhlé non deuorctur,`
aliorum tamen efcaerit, uelut cancrorum, aftacorum, de
ie&tamentorumά;: hæc omnia uerò pifcium. Afylus uero
& mufcae , ac fcorpij, irritamenta fünt horum, delphini,
hominis,actalium:fcd non propria, uerùm ne quicquam,
cffet fiib luna tutum, aut immúneâ dolore. Äbfüfdum
cnim erit dicere, delphinem genitum effe afyli caufâ; at
non abfurdum thynnùm diceré, ut fit delphiniefca.Ratio
uerò multiplicationis in paruis animalibus, aliäsiamdi
&ta eft , atquc omnibus notiffima: in magnis uerò,finom
gula hominum,aut alia incommoda obeifent,non eflët ut
óle raritate quereremur:adeò natura in omnibus diligen
ter confuluit,nihilj; non poteitaffiduitas.Aiunturtotho
minú millia afiidue, bouina carnein Italia, utfuprä quäm
credi poflit, nunquam deficiente cibo.Recitat Francifcus
Lopez Rodrigi Bailide, uaccam proletariamininfulaHi
fpana , cùm nullum ibi animal efíet præter cuniculos, cu
jìcs, ferpcntesque innoxios, in uigintifex annis, p £ cc.
- - fœtûs
1. 1. 11. VII. CAP. xxv 1 I. 197
-frutiif,dumexfiljs filjrurfusprocreantur.Neque
…A ulminimal minus fœcúndum, quod decem menfibus
_4utmgerat, unumtantùm pariat, decem uix annis ui
Tuiitfttamen,feuobloci temperiem,feu quòd natu
Estisquibufcunque, adpro agationem fauere uidea
£t quòdillaintercaeteias É effet,plerunque
ftillegeminos. Itanequein noftris regionibus minus
titmtntum:fedibiob &aufas diétas, prius animaduer
* Aimilium quoque difcrimina in cibis non parua
M $$urdamenii cárnibus, quædam plantis, quædam

**uigine, quaedam excreimentis a&putridis uefcun

$ºruerò puris elementisalantur, nöndum comper
**multa animalia cœnum edünt, alia uerò lapi
thitilacerti,& uitulimatiiii. CúéìïíïìÜô.:Ipides
^"j**ali£la-
deno
i;
stilibusuefcuntur, appetitumό; cibi fruftrantur. sic!,i.
- - -

• ,
*?* fime,deuorat,
liotlipides
Etiam
terram'ácuorant. At Indicus:
quot lacertus nullum tamen
in eius
*\kmtticulo maxima copiaarenæ &lapillorum inue
“quoniam uerò omine mixtum, humido pingui
;:: Ęsit;& omne humidum pingue nutrire poteft,
£**?iibus etiam ac terra ìutìmentum hàbëùí.
'°°m&ipfi terranutriuntur: hudo uerò uermes,
íim multi,
* „E uerò animal aliquod fpecie idem, in aquis &
»
Amimalia dia
$$erepoffit, dubitationë dignum eft: mamiidem
uerfa mumero,
s£j*°°ut uitulus marinus, fibei, gammarusq; ma mom poßunt im.
:1 ÉÉÉ attemidem, & in aquis & in terra îtare terra & aqua
*iifimileuidetur: quoniamidem numero,multoq; degere, & in*
Š fpecie. Praeterea uidentur & in fàlfis aquis &
túia; ; multa animalium genera fpecie eadem, fpecie conue-,
ut
- É; cpercæ : eadem ergo ratione & in fluminibus mire. .
1k ii û ''laecunque etiam forma fimilia funt, & tranf
“· ut teftudines marinæ & fluuiatiles, quæ in W
*'iu uiuunt.At fi re&è rem perpendamus, riullum •,

* Ifttieidemuidctur poffe &in aquis & in terra ui- 1

$umquod
-un àqua in terra uiuit, aërem refpirat: quod au
Um **Quam: operationes igiturhae, diuerfæ funt
imi aliud• §luarc& fpecies. Teftu lines enim terrcitres,
%imal aquatico conuenit, paluftribus fpe
í*ime affimiiantur : non tamen ea:dcm fpecie dici
p> “nt,nififucrint amphibiæ:quoniam cùm prolificae fint
l* 1\ 3 utræq»
 L I B. V I I. C A P, XXV l I. '.'
utræq;,inuicé tamen commixte non generant.Simili m0*. t
do dicimus,exteriorem illam formamiimnereidibus&tri
tonibus, ut nihil facit adhoc, ut pifces homines dici de- _.
beant, neque fimijs aut cercopithécis prodeft quicquam j
ita neque ad unitátem fpcciefum,quafidohæc feipifando …
aquam, illa aërem, uiuêre non poifint. Quòd etfitctu-J
dines paluftres in terra uiuant, aut amphibiæ funt,aut …
non uiuunt, nifi & ut fibri in aqua,& anguillæ interra, s
adeò ut non uiuere propriè dicantur: uiétus etiam unus …
nó erit,ncq; mores jìerì, pifcium enim agreftioresfunt.j
Oftenfum eft in Arcanis, fi eadem eße pojfentfpccic,in .
confinibus effe generum:at confinia gefierü, fuit amphi
bia:amphibia autem cum nullo generü conueniunt, quia `
nullum genus in utroque elemento uiuere potcft:amphi- '$
bia autem uiuunt: non igitur gammariaut uituli, qui uc-`
re funt amphibj, pifces funt, àut terreftria animalia,ne
que delphini auit phocæ, fed alterius generis:fibri autem j$
(ut diétum eft) terreftres uerè fùnt, fion autemamphibi
Nulla igitur auis pifcis effe poteft, aut terreftre animal,
aut amphibium, aut ferpens,neq; aliorum ullum:fed am
phibia in omni genere, quæ tamen adunum deducuntur.
quamobré erunt fex genera prima. Terreftre,pifcis, am
jhibium,auis, ferpens, & amphibium inter ferpentem &
pedeftre animal: nam non repugnat & pedibus breuibus
obrepere, & ferpere: his fi É'; pro feptimo gencie
addatur, non errabimus. Tot igituferunt animaliaiam, s
quæ in eadé fpecie collocari nó poterunt:forfàn etiam de S*
ferpéte marino quaeftio erit,cùm in arena fodiat, fednon
î à pifcium genere effe alienus,multipeda autem *
quae uolant, & ipfa genus proprium quoddam repofcunt: *
iii uniuerfum igitur totidem erunt. Qüöd fi formicas,cru- •
cas,bombycé$que obijcias,quòd quùm fint uolucrcs,fint *
etiam multipedes,eiufdemά; fpeciéi: dicimus castalesef-**
fe,quia poteftate tales erant:hæ autem idem numero,non *
autem iumero diuerfae , fpecie autem eædem:quia pote- \
ftate non funt,quæcúq; non eadé numero funt:honigitur*
fpecie.Quccüq; igitur fpecie eadé,non auté numeroíünt, sì
&a funt quæ poteitaté habcnt cú his, quae iam actúadepta $
funt:uelüt lupi & urfi, qui in mari uenántur,& alofae,ftu- §
riones,ac falrnones,caeteriq; huiufinodi pifccs,qui inmari
degunt,cum his quiin fluminibus:quidã enim nö mutant
aquus.
„ , 115. vii. c A P. xxv 1 1. 1oo T.
-

_-* *Hiärnus dehis, nuncalias differentias profequa

- 2** t**ftimò fexus, - v - - - -

-* igiofaunturanimaliamafculaâfœminimis,quæcunq; Sexus in ami•

3 £ti:extri,&manifeftum habent: reliqua pártim ge- malibus cognit
a stitatione,partim propria:generali, quoniam plerun- tio. i
2. *mufailinafiintaudaciora,mobiliora,& capite maiore
;£tundiore,quodin cuniculis fpe&arelicet. Aues uerò .
345 moiotsacmagis canore,quæcunq; tales natura funt, i

5.15toloribus pationes,&galli:in uocè uerò cardueles & il

2. iiomenrinpifcibus,que actemhabent,mafculina:quae -

… «iftminimãgammatorum, aftacorum, fquillarum, & 'i, ,

ā– Ę cortice tenuiconre&orum, quæ caudam ha- t, ,

is ! k)ngum mafcula, ar&tam magishabent, haud dubio

.. •? ** imfœmineifexus,ob id fätiorem habere cogun
;
i
I. H$*ommodiusouafub ea ferre poflint:quo fit,utetiâ ;|
jmgsfit. Videntur etiam mares, maiores generali
$ $imijsinunoquoque genere: quoniam calor maior .
A*$*ft&iormas,&ferüs abfolüitur : fœminæ autem *. '
*s,nificumprolis gratiafaeuiunt. _ * *- *
| Motsautcmafiimaliüm,trium funt generum:quidam Animaliü mo -
i2 $mi membrorum ftructura proueniünt, quidam à di- res,trium fùnt
4“im,quidam à natura ipfa: à ftru&ura, uelut aquila generum.
£; deitroferit, quem röbuftum & quafi folidum ha
$it &ctura: accipiter autem capit, & prædam te- -

A** fi*omodo feriréuellet, unguis luxaretur aut fran- iv,

2. Ę $imiliter leo unguibus & dentibus pugnat, ro
7.A * eimdenteshabet , & acutos ungues:taurus neu- ;
enim bifidamhabet,& dentibus fuperiori-
' 14°*guem
!
A *attt,necualidos habetlacertos mandibularúm, pu- I

? *® calcibus, & melius etiam cornibus, Aranea &

_* *texunt tclas & cafulas, quòd materia eis fuppe
*24$;&pedes aptos ad hoc habeànt: non ita uermes re
£% Šosufus hàbent,quoniam inftrumentaiilis funt. Sed
*?* $ima, mures & paiieres, infidias cauere didicerunt, *
£*$*jautprogenitores fui: undein defertis infùlis ,in
? §*fint&luiiibæ (quod aliâs dixi) quae manibusho- »
minum cipiebantur:neque enim natura,nec inftrumentis
*h*c inftruétæ uidentur, nifi generaliter. Hoc autem
*?*£milis animalibus euidentius ἐernitur quàm cuniculis: Cuniculorum
x* 45 enim quaedamalunt fœtus diligentiffimè, & etiam marii more,&
-

sjfi&ili; ncgligunt,aliæ etiá occidunt, cùmtamcn pror- ***/*.

» n 4. fus
» . t. I B. - V 1 I. C AP. XX V 1 1.
fus eiufdem fint fpeciei. Caufà igitur eft, uòd mares,&
libidinem,fi paucæ fint fœmellæ,aliquando occidunt fx .
tus , cùm fœminæ illis educandis inténtæ, illos refúgiunt.
affueti igitur immanitati, cùm procreauerint fœmitllas *.
quædani matrifimiles funt, atque mites,educántq; filios
Ε patri, atq; hae crudeles occidunt eos:quaedam mcj
ia natura,atq; hae illos negligunt. Quae rurfus exhis gelº
nerantur, aliæ auo, aliae auiæ, aliæ patri aut matri alíi $
lantur:atque ca ratione,impiæ aut mites euadunt. Sicca…
nes, docilcs aut indociles, ut alibi etiam exemplodoccbJ*
mus.Natura uerò actiones à moribus differiit:fiamatio $
nes funt,ucluti oua generare aut fœtus,& quæcunq; fua ºs
communia plãtis:mores auté naturales funt,uelutiüulp*
effodere foueas,lupos auté non:cuniculos fùb terracôd
re filios, lepores non, cùm tamé mébra fermefimilia fint*
atq; gencraliter,quæ circa ingeniü&máfuetudinéuefáj
* tur. Quæ omnia,fexu & regióne maximè,tüalijs mutam $
tur occafionibus,adeò ut etiá fpatia uitæ: náin omniftris;
mc genere , fœminæ maribus uiuaciores fùnt,& fiigdait *'
calidis,&ficca in humidis locis. Lepus decemanni5cipf, §.
oclo,ouis auté decé:fed dux perfèpe ufq;ad uintüdtti
mú:uiuiit quatuordecim canes, fed & ipfi quádoq; adui;
gefimii perueniunt annü:taurus quintumdécimú:ícdbo
çjuòd caftratus fit , uiginti uiuit. Sus & pauo, uiginti
quinquc:equus uiginti, lqngior generalis trigintaifiuen- ;
ti etiam funt equi, qui ad quinquagefimum annumpet· ·
uenerunt: plus etiam Albertus üidifle teftatur:innottiis si
regionibus nondum uifum. Columbiautem o&ouiuum s
aiinis , t:elut & turtures: perdix uigintiquinque,ut& pa*
lumbus , fcdhic nonnunquam ad quadragefimumpetu£S;
nit:afinus triginta annis.Atque hæc de animaliumüita.Vis
uere autem fingula diutius quàm pofíunt,appetunt:quòd
in uitae poffeflione omniü operatiónü &uoiüptatum ufùs
confiftât. Cum uerò fempcr uiuere nulli mortali concc£
fum fit,natura rurfus alium appetitum fpeciei conferun
r dæ animalibus indidit : & magis fuimet, quàm alterius:
e ob id tempore coitus pugnant, fuam ftirpem conferuat:
ri, tanquam brauio quòdam æternitatis cuiufdam fibi
ropofito:ferociorésque cuadunt in ea pugna, quàm fi
çum animali alterius generis decertarent :ham tunc fo
lum pro uitacft contentio, quæ alioquin per fe iussi;
- - c.
 L 1 B. V II. C A P. X X V I I. >or I
$$em:atinalia,profpeaeternitatis. Sed modum rur- ' -

i í fíiitnaturahi§:cüfi enim fufpiciozelotipiae ceffat,

¢& contentio, quae inter animalia diuerfi generis 'i,
itkpugnantia,noficeffàt. Pugna enim animalium eft Animali# pu**
*%toifiim,&hxceftcumanimalibus eiufdem fpeciei: gna ob qua•
* *f^yttt dbum, &haec inter animalia diueítarum iuor caiifa. '
£fum,fimiliumtamen morum, ut inter colotam & *

i.*; igitum &uulpem, aues cum quadrupedibus: uel TI,

ae- Ę fälutem, utlüpus &ceruus, talia uerò moribus
… { ** differunt : aut propter fobolem, & hæc cum
34 §iuianimalibus eftgêneralis.Atque hæ omnes inimi * ,
$u&not&fùnt,&rationem habent. Quædam autem ι ,
* *quauíá,utinter fittam & aquilam. Ea ergo ratione ;
“unumgenus etiam in femetipfum craffatur,quòd per- - ; -

$tit: unufquifq; fibioptetifi ftirpe. At cùm rationis '*,

3 ft«y; Ę non poííe ex feipfo oriri quic- *, ,
$unt lt;injroximioribus illüd agnatis àffe&tat, itaque *- '
** # fignat. Cumâ, cognóícat hominem, ut ui- Hominum .., .
:4 *multisfietcflarijsindigere, ne ab alijs , aut ab ipfa e- piditatis cau
§*9?primatur: eauerò omnia opes praeftare, ut a-fa. a
*,kttios,honores, tutelâ ac fecuítatém:ob id etiam *
§iimt pro opibus pugnat, fetorquet, & folicitus eft. -

$0tamen decipitür `utin&ag9ux diétum eft. Hæ igi

$intcaufae uitiórum: hæc autem propagatio , in qüi
“imanimalibus fit fortuitò, ut in his, quæ ex putredi
ÉÉÉ in alijs autem generantibus fibi fimile , quæ -

Éülima eft: media,quë ex ouis conftat. Oftendere Que anim."

$ oportet eam,qu£fit à fimile generantibus, effe partuit ; fun
*iiimam: deináé exhac ad medię co gnitioné per-ferfc:!iJ$um«
“imus: nam defortuita, quòd imperfeétiffima fit,ne- *, -

'mbigit. Quae ergo fit à generaiitibus fibifimile,pri

*u, omnia aîimaliâ comprehendit nobiliffima: ifiter
$chominé, cané, elephantem, & fimiarú genera, ut dc
$iccam. Deináe, quòdin generibus imperfcctis fpe-
“nobiliflimae tale paiiüt, ut pifcium genus: quanquiam
-

• • I

“fati,cùmtamen àdfummam jÉÉ; deuenit in 'i

snjorcade,delphino,uitulo, É pariédi ac generan- '
Modo utitur. Deinde,quòd uideámus omniâ quadru- |
*ü,quafifola fpecie abhomine differre, ut cafiem, c.
'"m,leporem:at aues & pifces uidentur plurimum à
*itiis mûribus differre,ncq; unquam uere manfucfcunt:
1) ; muito
io2 L 1 B. V I I. C A P. XX VII. ', !
• i.

multo auté minus pifces,auibus,homini fimiles funt.Sed s.

& aues tamé multùm ab humano commercio abfunt. Pfit -

-<:;;;;;
tacus inter aues, omnibus alijs hominis naturae acmoti *
Trip
bus fimilior eft:cùm tamen illúcquo, aut cani, aut fimi£ …"
cóparaueris,fylueftré hominé ciuii contuliffe uideberis.ll. L'
lud etiã idé ex generationis modo habetur: quod enim in -i.
… …: -

utero generatur animal & fanguine crefcit,& calore pa "; & l.T *', ..

rentis cóformatur:at quod ex ouo procreatur,èfànguine , …

quidem parétis fit, cæterùm à calofe externo, maiore ex

ro parte. Quapropter & hic alterius dubitationis folutio ۥ .*;
iq; mergit:nã cùm dixerimus, genita ex ouis mediaefíeinter j
genita fortuitò,& in uétre änimalis, uidemus auté genita s
ex ouis, ut aues, propiora effe genitis ex animälibus,
\ - - - - - •.'

quàm fortuitis: propterea ex ouis genita,rurfùs induoge $

nera diftingueré oportet: unii,quód generaturex oui§;i
parentibus fotis,cuiufmodi fùnt aues,& hgcfuntperfeéìis ' ; …
ánimalibus £$ , quoniã & calore animalis fouentur,
& poftquàm eduéta füerint, educantur: alterum autem, *
quod à parentibus non fouetur, nec educatur,utferpcn- j
tum plerunq;, ac pifcium: & hæc omnino animalia age- '
ftia fünt,& fèrina,indociliáque,fortuitüq; proximiorâ Ita $
que iam habes quatuor orî animaliú, quæ animalgc
nerant,perfectàque funt:quae oua & fouentátq; educant,
ut aues,& hæc fecundo loco funt: & quae oua edít, nóta
men fouent, quorum quædam tamen educant(fed non eft
ad tam propria defcédendum) & hæc imperfe&a funt.Im
perfectiffima autem, quæ fine femine omnino.Cùm uerò
- - * .- a. - - • .

inter primum fecúdumό; ordinem non exiguum fpatium

effet, inter hos rurfus fie deficere uideretuíin alijuo ma
tura, quintum genus medium collocauit:quod primò in
fuperiori parte oua, ubi locus calidus eft & pafcns, de
mü in infériore ex ouo,animal táquá ex nido fouédo edi
ceret,atque inde pareret,mira naturae folertia. Huiufmo
di funt omnes cartilaginei ferme,quoniã rana ouumpatit.
,r Commune eft omnibus animalibus pilos mutare, pro
us aquarum natura, in his quæ natura pilos habent diuerfo
ruim colorum:atquc hoc etiam alibi dehominum cute de
monftratum eft. Vnde narrat Ariftoteles, ex aqua Pß.
chri Thraciæ fuminis, agnos lana nigra nafci. Ätque in
Antandria duos effe fiuuios, quoruni alter nigras, alter
candidas oucs efficiat.Itaque nihil prohibet,ctiam ex po •\
tiòli$
 L1B. VIl. C A P. XX V I I. 2o3

ûir:fiáistalia contingere.Rarò tamen contingit;ut

a£t:utinatura,albae ouës exalijs procreentur:ex albis Animaliäffe
utrnigrô.Verùmexaniìalibus,utrum aliquod cies ulla aiina} ,
.£tTimotbóìmìfit,non fàtis conftat: ratio diffuádet, tura morbofa. \' .
¤smittis intota fpccie deficere non debuerit:leones |
-•£*nliboraretertiâno circuitu,deprehenfüm eft: capras
- - ò febricitare, ut Varro inquit. Quinetiam lege
iumhocmodo,nonutprofanis uenderentur. Capfas
titât effe & bibere pofîe, re&éque habere licere.
£riprohibettam própe morbum effe, ut ægrotare
*£uidem fpeciei üidéantur: non tamen ægrotant
i*kones aütemliberinonægrotant, neq; eìim hoc
spr£tcrjlet. Supereft üt uideamus modò, cur
quaedamabfque pedibus, quædam cum duobus»
£um quatuor, qüaedam etiam cum pluribus. Et
$uiipàdiüeríáfintforma,&quot figni§,& qualiter
$uiinanimalibusfingulis.Hæc autêm tractâta funt
'iotele,fedadeò obfîè , ut cùm immenfis cómem
£s illiusfàciliores , finguli expofitores inuoluerint, -

$ibi9sin quibus hîc attigit ( qui omnium quos A. !

*ks cdidit, (unt pulcherrimi) nüllus expofitorum t.

£tdiaufuseft, Atque hic mos eft mortalium,ut in cla , ,

&inutilibus inulta deblatterent: obfcura, quan-
* •- • -

|
!
i
-

ι, ,

m* Ęg relinquant,imò ne(ut dici folet) î

«: Ęg; àlutent, uel infpiciant. Porrò cùm Ariftoteles in Ari$lotelis ;
: -*£U$
.*
$. operibus ingeniofus fit,in his duobustamen uu.
tùm fal, - - - - - - • - - -

!
$um ingeniofiflimìfeprxftitit, uerum femetipfum p.

*fuìlofùperauit.Necmiruin,hos enim coììfcri- |;

“umfenex iibros de Animaliú hiftoria abfoluiifet. V,
r1Í*Herculis more,omnia difficillima reli&ta funt.Pri *;
sj* IN $uríüpponitur, quòd omnis motus fit in animali- Animalii m6 , i
. -•

Ijºquiefcente.Vide uidemus lapidibus contentis t* quomodo !

*atque conftri&is, nos &uelócius currere & ue fiat. ',
f. tmtius falite; quia contentio illa, figit membra fupe- *;
a, $ his innixus homo uelociu§, & uehementius -

jnteriora mouct. Aliud fignum eft, quòd fi pede cur lapidib*

isto falire,ueletiam ambülare uelimus,deficien- in maiiib* **,
£tus,quám Pes his moueatur,eò quo fixo peâi fuistici- tentis bomre u.
\otus extóto impeditur. Atque de re ipfà conftat fa- locius currit,
ì"sutem nobis,feu quadrupedibus, èum mouctu*» &, ucbemeti* 1

“mus: nam dum pés unuè mouetur,altcr •';;' f.ilt.it 'u

11 quuto
4. L I B. V I I. C A P. X X V I I.

duo fimul mouentur, duo quiefcunt. Quinetiamhomo ,

im falire uult, contentis cruribus fàltat, membráquc fi- st
eriora immobilia continet. Aues quoque&pifces,dequis -

us maior uidetur dubitatio,dum mouentur, fpiritum com °*

nent: & fixo reliquo corpore, alis aut branchjsmoliun- *s.
ir inceffum, aut uolatum. Et generaliter, quodininitio $
motus faciunt, idem etiam per totum tempus motionis**;
bferuant:tametfi in initio hoc fit euidentius,quàmiu con …
nuationc motus: uerùm hæc fic narrata, forfàndubiaui-* ,
eri poffent, fi demonftrationem non attuletimus, quam $ig;
mén prætermifit Ariftoteles: eaautem eft,quòd cùm o- *s.
nnis motus animalium, comparatione corpòris, uiolcn- ss
us fit: ob illius grauitatem,oportet ut fiat cumnixu:atni- Ss. s
us non fit,nifi âliquo quiefcente, quiaimpulfushabctra-ss.
onem: quod uerò impellitur, ab aliquotanquam fiimo s;
mpellitur,ne fit Éä in infinitum: dehisloquot,quç-s,
oonte impelluntur: aliquo igitur firmo opus efi,in ani- ss.
malium motu. Ex quo patet, quòd hoc mánifeftiusclt in sè,
rauibus quàm leuibus, in ueiocibus motibus quàm ty- $
is, in initio quàm in proceftu motus: in his quæ non
qualiter mouentur, quàm in his quae quafi á tefta*qu& $.
iflantia feruntur , cuiufmodi funt aues &pifces.ln omni-ss.
us enim prius dictis, maior uehementia motus apparet,
leo etiam nixus , & pars quiefcens in eis eft confpicua, *•
hm in auibus & pifcibus, ob dictas rationes maxime, iam sę.
epto motu ferme lateat. Aues enim & pifces cùmleuiter $e.
*rántur, impetu exiguo indigent: quamobrem nihil in*s
crum motu quiefcere , aut firmum efle uidetur. Atque $e
oc primum cft fuppofitum. Sccundum euidentius et, s.
uod ad rem attinet obfcuriorem, tamen habet caufâm;
ilicet, quòd omnia à dextris mouentur, nec folümqua
rupeda & bipeda, fed quæ etiam omnino pedibus carent,
elüt ferpentes: à dextro enim in finiftrum,fiquis diligen
r animaduertat,omnia mouentur. Et caufà eft,quoniam
fingulis animalibus pars una eft calidior & robuftio:&
obiiior: alia uerò quàfi quieti & firmitati deftinata.Va
: uidemus gerulos , pondus finiftra fpatulaferentes,fa
lius moueri quàm dextra: nam fi dextra ferant, tarde &
im difficultate procedunt. Partem igitur hanc agiliorem
que ualidiorem dextram uocant. Atque hæc omnia pet
icua funt. Illud autem minimè perfpicuum,cur in omni
bus anim
■ I IIB. VII. c AP. xxv 1 I. zo;
è : $similibuseadem fit pars dextra? nifi forfan cœlum,
*] άjimquodá dextra móueatur in finiftram,efficiat par
s * iriumfemper dextram. Sedhaec alibi demonftrabun
- :! igitiufidiúocere,quoditafit. Tcrtium fuppofitum
* tiiullum animal fìnguine præditum, plus quam qua
a … ignis motum fuüin períicere. Et furfus uerfa uic£»
, fusinimal quodquatuor tantum fignis mouetur , eflc
igmtum, $ignaüoco, quibus fiuìt motus,in Pcde
σΙ Βυ}:dcs,in íerpentibus partes: nam fi ferpentes am
{iii:ideas,illo$ moueti uidebis, ac fi intus quatuor
Ęonitosatque latentes pedes haberent. In pifcibns er
£fttique jinnae erunt, in auibus cum pedibus fimili
$it. Hoc autem demonftrandum eft. Cum partes hæ
çrizfint, ut diâum eft, necelîàriò ad unum tcrmi
';
ançopulantur, qui finis eft utriufque partis: & ab illo
itmnoinitium, tàm motus quàm quietis eft: is cit cor,
i
Winflantisininfima parte pofitum eit: in animalibus
$iue, ut ferpentibus & quádrupedibus & pifcibus in
$;ij:im bipedibus, ad fuperiorcm partem attinet. In
ā uerò principio, quia naturaliter mouetur , non e[t
άmcnipfàrum partium, fed folum his quæ inftrumcn
t?ioyrjs mouentur. Quæ ergo cor habent , quoniam
| ftmtpumeftillis motus, quatuor fignis aguntur: & quæ
$ $utior fignis aguntur, cor habent: ideo ctiam fangui
iiaiunt. Quaiiiobrem & taiia diuifa non uiuunt, quia
$oluptiuaiitür: nam fi principium diuidatur , intereunt:
inailtcta parte remaneat, reliqua non mouetur: qua- r.
-

smittit. Principium ergo & terminus in quo partes quæ

mouentur, copülantur, indiuiduum eft, & folùm in his
$ur$utuor fignis mouentur. Quæ crgo motus fuos in Vermi, ped.
$um principiüm non referunt, diuita uiuunt: uelut Iu- habá qü,a,.
^ is,qui quadragintaquatuor pedes habet, nam cx terre- gfnta quatuor
$imiliumjlures habet.'Hoc erg9 fi diuidatur, am- & cui iú.
*}ites ad interiora tendunt: quia hoc animal, quafi moueatur, Q*
* stfluribus eft compofitum. Vnum igitur principium non quomodo.
$itplufquam qúatuor fignis mouere , quare nec ani
fiigiiìcum : nam fi ùoueretur, caufa effet inulti
'* ftt&fiog unum.Quia uerò partes ante & retrò non mo
'* :ut,fedtotum:náí totum e{t,quod in anteriora tranf
χι stit,fed dextræ & finituræ , fupcriores & inferiores : &
'* °-ucs,fiunus debcat cffe motus,in uno copulantur prin
'* : c, 19

-
 2o6 I. I B. V I I. C A P. X X V 1 1. .'.. \.
cipio atque termino immobili, quodipfasmouet,cùmfis- ::
hil mouéat feipfum: nec moueat, nifi quatenusipfùmim: ras.
mobile eft, utinPhyficis Ä Cóftat eaanima;ce,
- ;
!ia,quae tale principium habent,quatuorfignisadunguet;se
moüeri.Vnum enim principium,nó nifi unum corpusma.ss.
uet, fecundum eâdem ratiónem: quare nec nifiufiofignis
dextro,altero finiftro:uno fuperiore,altero inferiore:quii.
duorum motuum & duorum motorüuicemfubeunt:mum ;ç-, s.
dextrum & finiftrum, unius motus motorisq;locumobfi …-
nent: furfum quoq; & deorfum,ex quibus cöficitur motu:s, -

unus ad anteriora:bipedauerò tametfi quatuornotismss.

ueantur,ut cùm aues ambulant, neque enim cxtotgß .
tis alis à fcoptulis opertis, ut nec homo brachijs Ę
poffunt,necaues fublatis cruribus,non tamen É sJ
tis ita mouentur ut quadrupeda:fed duabus perfçãçutuas
i tur, ut cùm aues uolant alis: cùm ambulant, pedibus;i* I
perfe&è uerò, & quafi auxilij loco pedibus, cümugiimt.
alis autem, cùm ambulant. Serpentes autem &quadrift.
.i da perfe&è quatuor notis,fed manifeftè quadrupeda,
cufté ferpentes: mouentur enim ferpentés uelut ho
obftipi,dextram prius partem & fuperiorem antefer
i finiftrum crus relinquünt pofterius, cauum ueròinm:
fit: ita etiam ferpentes. Cauum enim, quod eft parsi
rior,&uenter in quadrupedibus,& deuexum qu6ding
drupedibus eft dörfum,&pars fuperior, uiciffim Pro
diufitur, & in anteriorem partem deferuntur. Ang;
uerò quartum motus obtinent modum, ex primo !
cet,terti6que compofitum: nam primus eft,ut pci*
- Ajj; & manifeftè quatuor notis moueántur, ut quadru
' ' . 'nodi* p°*** fecundus, ut p.jìerfeâè duabus,& duabus imperfeâe,
. »

bipeda: tertiüs, ut occultè quatuor, uelut ferpentes»!

murenæ,quæ pinnis carent: quartus, ut perfe&e &min*.
feftè duabus, & duabus occultè, ut anguillæ: hæ enim
cùm mouetuf,pinnas
duas anteriùs
manifeftè habeant,
pofterior ab illis
occulte, uelutanterior fuit i« m
in ferpen;
bus, finuando fe atqüe impellendo. Quintus modus eft, …

eorum , quae ÉÉÉ pedes, aut álas, quae impe*

fe&è omhibüis mouentur, fiec propriè ambulare dici* .
tur, fed potius corpus trahere. Sextus moduscft uol* ;
tatio, quialis uermibus&hirudinibus:namhaec ab omni*
bus aljs differunt, quoniam primò partem anteriorcm *;
moucmt "
j I lIB. VII. c A P. xx v I I. 2o7

„a mtindcillapofteriorem, uelut lacertae caudam tra

£ im òid,talicumambulaiit, caput erigunt, ut uehc
.… Ea , trahant: pars enim anterioi dum mouetur , du
-2 ficriticfiingitur: duobus enim fignis mouetur , inde
v
… ςτιάa reliqüm corporis trahit: É enim animalia
a * inimactant&frigida, ut natura in pofteriore par
3, *ftind;ium fiii motu$collocare non poííet. Ex his er- Serpentes cur
§minftitum eft, cur ferpentcs abfqüe pedibus fint fa- fine pedibw.
inimam duobus tantüm,& ut hirudines fe mouen
i$tingucs eflent: cum quatuor, oblongitudinem, ni
| visiti pigri: cum pluribus mouerenturjiufquäm qua- }
• •

*rmotis,atqueitarurfus exangues, & abfque perfecto

Fugio,fcdquafi plura animalia. Rurfus néc impar nu
-
1 * pcdum&fepóteft: unus enim aut tres, motüm im
ftitit:in alijs uerò,putafcptcm, uel undecim, incom
i
| wintraäum facerént, cuin corporis pondus cllet in
1 *ult;utuidemus,fi àiulide (quam centipedam uocant,
$timenquadragintaquatuor pcdes habeat) pes unus
stnditur: necefíé enim eft, & in obliquum procede
*,&ineptius moueri. Cur autem homo cubitos potte
ii&gcnuaanterius habeat: quadrupcda contrario mo
1%£tiua anterius, fuffragines autem pofterius, in quo
T timauibus affimilantur,öftendere oportet. Atque in ho -

les I. iibus dara eft utriufque ratio: nam brachia aliter ad

| summanuum& cibum capiendum inutilia forent: crura
:</ :$$um antrorfumferantur, genu antepofito commo
; $untur: tum quialeuius, tum quod maius eft: quo- r.
: **ontinuato mótu, neceffe eft pedem anterioré recto
1$:quiefcere: ad quietem autem in ipfo motu fertur, ut
; % motibus cofitrarjs:fiaiiter conftitutum effet, pes
.** a - -
*
}*iitiofimul moueretur. Cuius demonftratio hæc eft;
* , *

., *® A* c inflexum in pofteriora,
v -- tu- - -D 1A -

3, $ dum progreditur in D, pes in

*j *° erit in §, & genu in recta -

;*
, %igitur cùm dum c transfertur E L 13 K
*r?? ***, genu transferat extremü cru
j;
*tis k: fit igitur in L, & quia
% $tomoueturjes, fimul mouebi F 1c
“Istrò & anté: contrahitur enim -_ -

2, $ hauibus uerò, quia uelocitas Hi G.

3 * huius non effct ncceflaria (uolarc cnim pofTunt)

fuftiag
 ao8 IL I B. V I I. C A P. XXV 1 1. '*; .
fuffragines quadrupedum imitata eft.Hæ enimia pofletio J
ra inöüruantur, non propter caufas ab Ariltotelc enarra- s;
tas,fcd principaliter ütr&umbere poftcnt:namfiadantt->
riorainile&tefenrur, numquam quicfcere pollent. Etenim s
neque humum uentre attingerent, neq; zqualitcr polent s.
iacêre:quodincommodum cum aliâs maximücît,ingra s.
uidis fotet exitiale,idem etiäauibus eueniret.Vndchoìo S$c.
cùm aliter fit difpofitus, contraétis cruribusim folo quic- **;
'** fcere non poteft: atq; ob hanc caufam nateshabcrc illum $$e,
oportuit,ut federe pòflet:propterea reliquaanimaliacom Sss.
niode non pofíuntfcdere,fed crus extenúere coguntur,ut ss.
homo cùm procumbere uult: fcd homo crus&£mur ex- ss.
tendit: atque ea de caufa,quadrupcda pertranfucifum grasss
diuntur: cancri ucrò etiami in obliquú:hocautê quiaaúte **;
non bene profpiciunt ob pupillâ, nihilominus&iyli an- sese
trorfum feruntur,licct quidá magis in latus:lacertè uerò, s, ,
& quæ funt huius generis, quæq; fub terralatent,cùm lc- ssss
nefi habeant cutem & duram, & pondus corporis maius s.,
quàm pro uiribus, uerrunt terram:idco crura diduáala- **s
bent,Lacertis etiä longitudo corporis accedit,undcintcr -

ferpentes & quadrupéda,talia média funt, natura fempcr s.

mcdijs extrema copulante.Atq; in hoc medio genere,&iisi.
continentur quæ plurcs habent pcdes. Exhi§iiquet, cur ss.
aues tantùm duos pedes habeãt, quoniam pluribùsquàm ss,
13 efquatuor fignis mouerentur;nö fünt igiturgryphcs,utali; …
I, 4. qui dicunt;non enim fanguinea cfTentanimiaiiâ:aues ucrò sis
alas habere oportuit, quoniam moribus & natura incon- s.
ftantes erant:itaq; cibo fele£to uiuunt, feminibus,& ani- ss.
malibus: quæ cùm fparfa cflent, aut in fummitatibus uc- ss.
prium,non nifi ab alatis colligi poterant. Parirationcpi. •..
íces, fi pedes habcrcnt, unico illo principio carerent. At *v.

dices,cor omnia habent animalia,quomödo igitur princi … -.

pio uno communi carere pollunt 2 Scdinquit Ariltotclcs, ç;

principium hoc, in infectis toto extenditur pectorc,diui- *;A
fumq; cit: cor autem , non nifi in fànguineis animalibus: <
teftuío uerò,quç cordc auulfo uiuit,dubitationemhabct. t.
fed dc hoc alias.Nunc autem quomodo animalia moucam «
tur, doccamus. Duplici autem in motu parte quicfccnt* *;
opus habcnt:altera intus, qus dicta eft:reliqua extrà,cuius *,
etiam in cxemplo mcminimus:nam feu puìo fiat,fcutra- *
&lus, nui ab aliquo cxtcrius quiefccntc fierincquit. Vclut \
-
fiquis \
l
|
:! I IB E R V I I. C A P. X X v I m. 2

- > ! fgihnauimalum trahat aut impellat,fruftra aget n Oρ

*' Histri nauismouebitur.Principium autem È p.
ibamiiibus,eftappctitus:undc fefifu offeréte quod a ls
… ri,nô alitcrqiiiminmachinis trochleis laxatis, i, $ 7.
2 ämtiudcnte fiunt motiones. Sed in machini, abfqùé
suiioncquilitati,cùminanimalibus exiraincáíôïí,
: simoreactriftitia refiigerentur.Etenim omnes Nę §.
y, arbitiones,cùm calore aut fiigore fiunt,& cùm corií
;| mmiantur,totum etiam mutant,rubore, pallorc,hoi√ò
sit £| fttrmore. Siquidcmuifâ res appetitioném excitat, Κέe
?{ £rmif:tionem,quæ inftrumétum a&ionis Præparat.
aja I injum autem omnis motionis ,& præcipue quæ fecum -

:… :! imbrifit,eftcor:quod cùm quiefcat,quatenus e{t Inno

- misprincipium, &ut etiam quiefcétis partis:ut fi dextra

i £moueatur, finiftra quiefcéte:conftat cor quafi duplex
] £ftnfipium:atunumitantüm effe op9rtet;atq; imimo
[…] ÉÉÉ etiam de cœlo eft demofiftrctì:anima ergo 1
'**, fähoccrit, atque unaimmobilisά. Eft autem appetitio, Demonfirat;. .
…1 n:im quodmobile mouct:inftrumcntum autem, fpiri- offendens …., .
?>% Štimgrauis cft,ut leuia poffit deprimere, partia "iam spe ~
'…* kijuigauiajoffitattollerc:atj;idemifiimmenfùm ex-mobilem. l. 1

3:4
j*! $tigi;ic etiàmin ar&um cogitur.Sunt igitur in anima- -

J$ $:qu£ immobilia,aninia : quæ immobilia Partim, -

':^ &fitmffiobilia,quatcnus principium,ut cor in perfectis | -

$imilibus,&in imperfeétis cordi proportiqne refpon |

hiqurmouent&mouentur,utcfura quæ à corde mo *

4* ui,&pcdesmouent,quae folùm mouétur,ut extremæ

: **mediummotionis,ut appetitio& affe&io ;& inftru
… £tim,quod eft fpiritus. Motionum ctiam tria genera: Motionum ge*
p *, "intafium,ut crufis:inuitum,ut palpitatio cordis,& ullr- neras triag. -

'* $$io:fiunt enim ab affe&ibus,ßd uoluntati non pa- 1.

'. fit:& naturale,ut fomnus,uigilia,cócoétio.Inuitum mo- .
% %gunt,cor&uirga, quiajrincipia fugt;9b id non par
* $iijialieno impërio, fed quafi ex affe£tibus ut princi
* fiimoucri: cor ehim animalis,principiú iam geniti: uir
<^ £generandi. In principio ucrò ùel leui fa&a mutatione,
^ $kmadmodum ih temönc, magna fit in cxtremis : undé
? *£*timore,magnus pallor,& titubatio,& tremor pro
*?* *t Memoiiauάδ & fpes,ex ufu eiufmodi motuü quafi
+'.* #: 0rum, nunc magis , nunc minus caufæ eorum funt.
'24 hijusdcmiotibusorinibus caufisάeorum,hgc diâa fî
o ia
 I. I B. v 1 1. c A P. xxvii.
animalibus.Partium uerò quæ uoluntario motumoué- '°
ir, nulla extin&to corde mouetur, quoniam ultimumeft s.
uod moritur, cefîàtó; cufpis & bafi§ ante alas: alæ enim
oft omnia alia ccfiant, palàm autem quòd non uolunta- *ss.
e mouetur hocprincipium, licet talium motuum in alijs ss
lembris caufa fit.Nihil etiam prohibet quin auulfocorde, v-i

nimalia moueantur,acaliquántulum uiuant:nontamen s.

ere uiuunt, abeft enim anima; fed confuetudine fpiritus S;
nbutus,agitat uincula. -

Porrò dilcrimina quæ in animalibus à magnitudinefi- iss

iuntur,maxima funt:& à propagatione,& άbis,tü ctiam $
ura, ortum habent. Quæ enim focishumidis aluntur,& Ss. *

bi fit coPia patus,maiora & pinguiora euadunt:uelutin

*s*,
piro Ariftotelis tempore, ubi locus paiudofus,&pabuli ss.
5pia nec ufque ad nonum annum uaccs taurus admittc- Ss.
atur , hoc cnim ad magnitudinem incrementi plurimùm ss
Dnducit, c c c c. cducabantur ab hoc, quæ regi fcrua- $.
antur. Cùm aljtentalicnt tranflatas fic educaré,nonui- ss,
ebant: aut non rd eam magnitudiné peruenire poterant. $;
rant autem natiuæ adeò pfoccræ,utâ Itantibu§emulgc- *;
:ntur,la&tisq; amphoram,dictu mirum,redderent.Albcr- ss.
is quoque refert,in Phryfia,nulla cura,fcdfola pinguium ss
afcuorum caufa ( eit enim locus palubris, & pabulicopia ,
5undans ) boues ad equorum magnorum altitudincm Ss.
refcere. Iuuat etiam ad magnitudinem, fi uituli calltcn- ss
ur: plurimum enim crefcufit, cùm incrementi tempore se
nftrántur, quoniam humidiora redduntur corpora. Sed ss
eque ceruis cornua excidunt, fi poftquàm nata fucrint, <;
aftrentur. Mirum autem eft, bobus cornua non cadere, …
eruis autem fingulo anno: cùm tamé cornua boum pelli •*
nnexa fint,ceruorum autem offi: neque enim aliter fulti
eripoffent.Indicio eft de bobus,quòd offinó inhgreant,
1mâquòd abfq; labore detracta cute auferantur, & quòd
Phrygia (ut Ariftoteles rcfert) boucs mobilia cornua
abeant. In boum ctiam genere tam fœmina quàm mus
ornua habet, ceruæ autem fæminæ cornibus cârent, ob
magnitudinem pondusq;. Inutilia enim effent, dum gra
idè funt. In proceffù ætatis augentur ramis,adeòut Al
e:tus referat, uidiffe unum qui xx 1 1. ramos in corni
us haberet, in fingulo fcilicct x 1. atque exiftimat, pro
anorum numcro augeri. Itaque fi fic cffct, oportuiict ç
£ςιμ{μβ
'! I. LI B. V I I. C A p. X X V I I. 211

:* ttTmiilum folüm xi. annos habere, atque ita parum

:
% stat, Autfiin fingulos annos unus ragus adderetur
.: *Pieri,aliquos efi: cum cétum famis. Omnium enim
a gitionediüuiuit, nemo tameahoc uidiffe fe unquam p
… £mit Quodfidicas,cùm perueniunt ad certum numc- ceruos mo
*, jibicóíiftcre:iaminprima iuuenta confifterét, dein- oHendere íl\.
- - -
.! -

$$ime omnes cum tot ramis inuenirentur:quod tamet, merum anno ι

íiim :lt.Aut ergo nó fingulis annis mutant cornua,qu9 d rii numero r. .

n£iiffimileüidetur, cùm incrementum tantae molis, morum in cor

cinitiminfigni duritie nimis uelox foret,aut falté horum nibus. í,
• *
iiuorum númerus, maiore interuallo quàm unius anni - .

igit ut augeatur. Arefcunt ceruorum cornua , fi fub

çyiiccant, üel cùm ceruiipfi confenuerint. Apud Argi
^-: - /? • - -

iiminmonte Elapho, Ariftoteles refert, ceruis nifçi Ceru* f 18.

s:iii: quod miium non eft, contračta iam diu labe tcj*.
- -
'*'*"***'** '
}ςmitasgenerationes.
Ciuä uerò fexus in animalibus triplex fermc uidetur, Cauf« fexuum
j:i $ili,uentus,& ætas parentum. A iuuenibus enim mafcu- «nimalibus. *
}
;* **ttntoborealifiante, & aquis purioribus generan
“ Atque id maximèinhis quæ unum tantùm aut duos
$unt inimalibus, ut elephahto, camclo, uacca , capra:
$imilime in ouibus. Ex contrarijs, contraria. Adeò
$toinouibus uentorum ratio dominatur, ut uix ouem
eborea, arietemauftro gcnerari contingat. At in fui
“tui:m plurimum poffuît, uerùm non àdeò firma &
*tibia, utin caeteris, quimultos pariat. Et cum ali- sues foliped.
$uadofolipes fit,uelut in Illyrio & Pęonia regione,ple- ubi. .

*autémbifulcum, neutrum tamen genu$ æmulátur

£fiti;fiquidem parit plures, magis fimilis animalibus
$9shabéntibus : fed ineque illis, nam ea folent fœtus
; $uis oculis&imperfe&os edere, ob illorum multitudi
; $:is uerò cùmi plures edat, omr.es tamen perfeëtos
$olutosparit. Itaque caufa una uidctur difcrimen in -
.
' °)sxquo caetera ominia confunduntur: cùm enim plu- Digito, „„„,
- - -
> -

$it&non habeat digitos, Perfectos parit: Et rur- tijjî,

$uapcrfe&tos parit,&plures,ideo neque bifidum eft, «co; factu,
*jusfiipes. Sofet enim natura uelut &homines, cùm elit.
: *T9abstrauerit, in pluribus etiam à folito dcuiare. Sic |
'% Huius eft,&non eft.
Transferuntur etiáanimalia,adeò procul à natura pro
Α Ηuinöfätis conftct dc gcncre,uelüt de equoA; Bomafu*.
Q 2 tclcS
 L I B. V I I. C A P. XXV 1 1. '. ;.
les refert,qué conftat effe è boúgenere,&tamé adeôáis. I
effo,ut aliud quippiã uideatur: nec dubiú eft,quin ipfum …
iderit Philofophüs, poftquàm tam accuratè cüdefcribit.
$ignitur enim in Meffapo Pœoniæ montcbos ciufinodi, s§
:d cornua femper recurua, & crinis iubae equinæ in collo `
milis illi eft.Stercoris immenfàm molem fpârgit,quo etii Js.
nfequétes à fe abigit, tum canes, tum homîinés:illo etiam j
omafa paritura,circùm tanquam uallo aut aggerefcmJ- J
it, aduérfus belluas fatis tutò, aduerfus homines nonßt …
cio:ferunt tamen adurere quæ tetigerit:& eiaculatum ut: j
latores ac canes fi tetigerit, obcæêáre, ncq;folummulti j
« liquidú,fed &longiùs eijcere atq; urés. Cæterùmagi- `
udó longè maior qüám noftris bóbus:nam feptemuiriin J
:orio uniüs extenfö federe poffunt. Iure autem admiratur §
\riftoteles,cur huic animalfinutilia cornua naturafecerit: j
juandoquidem in fe recurua fint: quod etiáin multisalj* j*
inimalibus,quafi prgprijnuneris óblita,quod eft optimù ï*
èmper cligere, feciflë uidetur. ` , gtiáin céruis,cù rimo? `
lla molesád pugnâ fitinutilis,ad fugä uerò grauis&im;* J '
ita, maximé iihemoribus. Ânueíófolumìn perfçãfi.\.
mo etiá fapientiffimè folum fe geffit, quafiin 'íjsminima $ -

cótemneris? Nonherclè,fi qui§ueladbrucos folos animíjs

intendat,aut fi quiduilius eft,arté enim & diligétiam miri j.
undiq; perfpiciet. ÉÉÉ tantus philofophusjiaturìcuius ?
admiratione tenetur,deftituit:ncctueri áudet, quodprin- j
cipijs nô fufficientib.inniteretur,malignè cü eo animáliim 's
nöxio illa fegeffiffet, fi quod ftercorc poffet fàtisfe tueti, JS
confultò cornua circunfiexiffet, ne adpugnam effetpur* §.
rior.At quis non uidet noftra principia effe feliciffima,qu;J*
dubijs omnibus abfq; naturæ accufàtione fatisfàcere po£ '
funt? Cùm enim bomafus bos fit,quià principio ab homi- s
nibus domitus , quòd ferox effet & mágnus, cornuaatt* *
recurua hominum, non natura accepiffet: ubi gregts in $
libertatem aliqua gentis uicinæ calamitate fe rcccpcrunt, …

filios fimiliter rectiiuis cornibus progenuerunt: atqucit; $

ars in naturam, in fimilibus quae nofirem decernunt, fed ?
ualitatem,tranfit. Aut quia quemadmodum elephas cum ;
jú nafcitur,imò cúlmis illis,ita forfàn bomiafiiscum `
cornibus, quòd uel ob diuturnitatem morae in utero ,uel -

humorisrc&tis
&factus acredinem contingit:
cornibus atqueita, ne fimulpatet;
pereat, fagaxnatura, cornuain ß §
rctO; |
-

' !
et
a
| fttft.Vtenim
1, 1 B. VI 1. C A P. X X VI f.
ea magnitudine & ftercorea naturaillum 3r? |
ºj stra,coaâaeftitaeifingere,utnon nifi matis iam cor .

. ij;nifccretur. Quòdfiita cft,liquidò apparet,cur ne .

*1 ifiumficriteadē infe efferecurua, nófiigitur natu -

, aio:utlillomodo deliquit.Cæterum pilofa gmnia ani Amimaliapá

giafibifimile generant, quoniam perfecta fünt: atque loß curfibifie
1 % ncccffitiöücheme tér calida. 'Quæcunque autèm mile generát.}
umuih fciis caudamhabent præditam, minore funt ca
I£:mutibulisq;maioribus, ut Έ atque afini. Conftat
ittmfitionesfiasnon conuerti.delphines enim primum
[ khátur, fimile animal generant, non tameu piloßfünt.
- Wisi ergoidnon efte caufàm, uelut fi quis dicat bipe
inßnif., non autem quia bipes eft,fed quoniamfub
I r malibipcs continetur, animál per fe fentit. De fetis
Etmfòtìnaliaratio eft, nam fetæ tutelæ caufa funt, ut
i:tum mufcarum abigant. His ergo corpus oblon
i;(olimé. Longiori collo paruum caput debetur, ne
%m: animal fit.`Nouerant autem animalia non fo
Iinmcmbrorumpropriorum, fed&aliarum ufum rerum
£p:utilitatem. ÉÉ Ariftoteles, teftudinem cum ui
ifiyignantemthymbram, muftellatu autem rutam de
iri: Redtat Aüicenna, uidifíe offifragam cum uipe
£yuntem,&expugua adherbam, fe recipientem,quae
1%ìò fimilis erat: qüám cüm quidam experiendi cau
^fffitafifet, rediens auis, ncc herbam inueniens, fta
:} ta; j. Vrfos etiam ferunt, ubi primùm è latcbra exie
81 £ktorare arum, ut contraéta ob inediam inteßima
J$htut. Teftudines etiamlutaria; edita oga fcrobe
</ fáøndunt:redeuntj; poft xxx. dies, ac fætus edi
!*iiiquam ducunt.Amiæ quoquc agminatim pugnant,
$iquandoque fuperént, quanquam lorigëâifpa
i$$ tibiis ac córporüm magnitudine. Siiufi etiâm,
$i praefertim, édita à coniuge oua , quinguagintâ
άς ίεό intenté cuftodiunt, ut ne ouà É, â
-
-
Orbus capiantur. Porrò in animalium conftru&io- Nat.« di{;.i
£ *fitum in miodum folicita etiam natura fuit, ut 1in- gentia Â
? %0fibusfuam membranam circunducerct • ne os hu- malium col.
?**!*gtisimpleretur, ipfùmuerò carnem uiciffimlaede- flru£iion.
„:*i* Vnde camiembrana corrupta tam os quàm caro cor
? *J£}ifolet. Vocaturά;is morbus ab aliquibus fydcratio, Animalia cor.
'1*auanimalia cornáta: Dicunt,dcfentionis caufa:at nó nata curfacia
„:* Q 3 dcutib
 L 1 B. V 1 I. C A P. X X V I 1 1. *. ,
cntibus melius fe tueri poterant?non igitur dentibusß- ss .
erioribus carent, quia cornuta:fed obid cornuta, quia s.
aperioribus dentibùs carerent,atq; cum Š üen- ss.
rë. Carere autem oportuit dentibus illis, ut herbis uefcc- ss.
entur. Nam fi habcrent, non fe tuerentur alio quäm dem sS.
ibus : fanguinéque deguftato afpernarentur hérbas&fo s.
ia. Horuiii cùm fit máxima copia, fic animalia quzdam sJ
:onftituere oportuit,ut fe dentibus tueri non Ęs.
{icio funt equi, urfi fuésque, qui cùm dentes anteriores …
abeant , hcrbisque uefcantur, equi quidem calcibuspo- <…
ius quàm dentibus fe tuentur, nifi edoéti. Sues fuá- S.
sus & animalibus uefcuntur potius quàm herbis, Vtfi in J
ferinos mores facilè degenerant,nec facilè herbisticfcun- <J
sur. Itaquc fi dentibus carent, cornua habent: nam corni- si
$us fe ulcifcentcs, fanguinis dulcedinem non fentiunt:ob ` *-«

id etiam ceruis cornua arma licet non fint, adfunt tamen: ,

dentibus enim illis carent: non igitur quia cornuahab:it,
dentibus carent: ncque enim fifiis caufâ,illis cornuafünt:
minoribus uerò addita uelocitas: quoniam cornuainuti- J
Iia forent,ut leporibus,cuniculis,fciuris. Palàm eft igitur, s.
quòd aliter fingi non potcrant. -

A N I M A L I A I M P E R. R E C T A.
C A P v T x x v 1 I I. -.
-.
-

v R exanguia animalia genita fint,ratio fuit om- .

tus quidã uniuerfi:uelut etiã in homine pili, &un- …
guiú fegmina excrementäq; fœda,neceííitatiscau- J°
fa:fœdiùs auté inanimatü animató. Vis uerò Solis ualida,
negeneratio deficeret,cùm faéta effet,ex quacüq; materia *
neceffariò progenuit, cùm aquejhumidú'abfumptú pin- j
gui manéte foret.Ob hoc in calidis regionib.& æftatem*
gis,talia Š igitur perfe&am co&ioné &
principiá abfolutú affecuta íuít, fafiguinea,& hæc ciicor
de:quç auté non,exãguia uocamus:juae omnia uifceribus j
carcnt,cordc,fccore,fenibus,pulmofie,fepto,atq; ucfita, J
rú teftibus:dcficit enim,ut iami fuppofitú eít,id ex quo d*-,
bét procreari.Neq; idé cft exágue effe,& ex Ë. gi-J
gni: mures enim fànguiné habét,& ex putri materiaciea- ;
Ei pofiunt. Et rurfus, multa non cx putredine genita, an- I.
guine carent, ut aftaci, j$ , ac fepiae. Sunt autem ,
ùuædam cum utilitatc cuidenti humanigeneris, ut apes, J
& bombyccs: quædam non, ut fcorpijac mufcae: iuuant,
- ncc
.
-
 t IB. VII. C A P. X X V I 1 1. 21,
'! | m:\fintbombyces: obfùnt,nec iuuant fcorpij: culices
ittuunt,nccobftnt, ut locuitæ canoræ, quæ fub terra
:… £ Hint,quas uocamus grillos : iuuantacnodent, ut apes
+ &rmâ, Horum autem caufas & principia, in libris de
kaiszternitatis locupletius explicauimus.
, Nunc autem dupliccm differentiam, in his confidera Exangui# p.
** t. ciptdit: alteraminfub A. ma dúo gens
bntii,quoniã exanguium Os.
f**.
(ut Ariftoteles refert) duo A ro

1 fiigilia genera fùnt,in Venter. b

*i qibus
káiátq;diufta inteátum: -

ómnibus commu- B c Inteftinum. C.

i:tos,uéter,inteftinum,
& locus per quem excre- Antis. n»

Éaitjäit: quae quidé in

£;icis& eianguibus in una linea funt, fed in turbi
fiatquepolypo lineaillainfieάitur:atq; co fit,ut anus
£jforihusjin his utin reliquis maximè diftans,uelut
tigiutides.Sunttamen qui feciniano carere credant,
figmcnto,quòdfine cibo feptem diebus uiuat,minus
çnço.Animalefi fœdum uifuualde,capite paruo,uentre
Rigoduróque,phafeli magnitudine: colore cineris, fed
[£iiuocommixti, canibùs proprium atque infeftum.
Aii membra quaedam habent, quaedam non, uelut ca
- Ę omnia cordi quippiam proportione re
τέs:cùmnullum tale uerü cor habeat.atq5 ideo etiam
£monibusuacet.Id quoque quod in corde proportione
jndet, conco&um eft, & fuccus cft fàngùinis uim
$,in teftaceis mutis feu papauef uocãtur, quod
1%íuuiMimi gultu eft:indicio quòd fit pars optima,
$impcrinmediö pofita dextri atque finiftri, in ánimal -*
-

* quæ mouentur,in immobilibus autem oris &ani. Exáguia, ui!

íáetiam
ilttttefiet,inob
histeftam
üenterdiílendi
permeat papauer, quoniam
nequiret:inteftino au- pro cordepoß.
dcant, j

* H£inhisatramétum annexum, & utrunque à latere: ob -

'£txtremétum quàm procul diftaret à Principe par

!*iftautem obid etiam papauer,fiuc ouum in latêre, n5
;sio teftaceis omnibus, ut commodius inteftinum
4: ut:retur , quodin omnibus exanguibus fingulare eft,
]5modit:,idefìfemelautbis tantùm replicatüm: obiâ
J*u, quoniam principiumaoninmcdio9cft, quae papa
4. ucx
 Y& IL 1 B. V I I. C A P. XX V I I I. ••,
-

... '. '*'

uerhabent, quafiinlatus mouentur: motus enim fimilis
-

:*
fitui principij, principium autem motus incorde. Edhi- sss
î. niigitur cùmiex naturage&tinum fint&oftreorum,ouum s
haëent in latere, quo fit, ut cùm continuumhabere ne- Ssss
queant, ob caufam dictam, & fati fint,ut rationemimpa- $sis
fitatis & obliquitatis feruent , quinque oua ncccfàriò çs
habuerunt: quiòd imparem numcrum (ut oftcnfùm eft) <s
{eruari neceffe fit: neque unum, nifi continuum, (üfitcte S*
oterat: at continuurii non licuit efíe, nequetriafufidt- ss.
É in tam amplo fpatio: nccfeptem, quoniam nimis $
anguftum locum relinquerét, quinq; igitur effe oportuit, s.
Qüamobrem & totidem uentres, ut äemoníum e(t: S$*.
tótidé quoq; dentes,quiuentribus inferuirent.Suntigitur sss
uafi qüincüplex animal;nâ in exauguibus,quaedam mul- $.
tiplex poteftate principium habét:uelut iulis, quam ccn- §*
tipedam uocamus, quæ x 1 1 1 1 1. tamen, noncentump*- …
dës habet: hæc autëm diuifà per tranfüerfùm & uiui&ºs.
mouetur:hoc uerò fuperius diximus.Vt ergo ad rcm rc- S;
deam, quæ crufta integütut alia quidcmtciiui,utloçutr: $$.
alia ualida, ut oftrea.Sed de aquãticis animalibus, fermo Ss
* in aliud tempus differatur : nuric autem uideamus,curia- $$.
fe&ta plerüq; fint anulofa. Conftat enim principium mo- $.
tus in aliqua parte effe $. quæ fitòta durafit,mo- ss
ueri non poteft,nifi pedibus,ut cancri: fitotamollis,mul- Ss
to minus, quoniam non eft quod firmum fit: oportetig- **;
tur, ut alternatim partes duræ cum mollibus cómmifcéin $
tur, quafi per anulos.Et rurfus cum his animal fefe colli- $.
it in unum,ac laxat, atque loricæ inftar,tum collarum à se
aedentibus fe tuetur, duris partibus molles tegentibus Id $.
uerò ratione cótingit : mam haec animalia cüräparuafus. `s
„„[, rint, fugunt potius,quäm edant , ut mufcae, ucfpae,apcs: *
, ,â, quanquam Ariftotelés adeò diligens fuerit,utinàpibüs& ºs
mufcis dentes deprehenderit: quod difficilius etiàmeftin s;
mufcis , cùm promufcidam habeant qua humidum colli- ss
„ „ gunt. Ex humidi igitur liquidigre parte, mollis (ùbftâtia: s
fficiât cxterrena, angligenerantur, Cùm uerò caloradmodum $
£" fit debilis, id humidum potius cogit quàm concoquit: έ
ideóq; lenta illa materia cóficitur,ex quâ erucæ corticem, $
I, cur araneæ telam,apes ceram,bombyces íèricü,taliâque ciuf. §
jue ci, gemodifaciunt. Qb id etiam pauca emittunt excremeia, \
%,. & diu abfq; cibo uiuunt. Edcfe nöpofíunt ob molliticm; ››
-

l
…] LIB. VII. C A P. XX V I I I. 217
aa* *iticrent, non poffentconcoquere, ob caloris imbe
*j
-

$tm:tdunt&con
coquunt quae magnafunt, utpo
„t;3°. - *istimmiííter exanguia,& tamen magis ex
a- $tis, quā;s cdant.Plus tamen longe crefcit,
;::::*£*£9uitaeratione:frui, enim non plusbiennio ui &
:a*
'.-: 5** H:tamencauíáêï » quod genita e putri materia Animalia p.
w - w - - - - -

.;: iwn §iuiticant:atque eo

magis, quòd colligitanta mate tri materia g
.:?, iiaiinon Poteft:unde initi
nitia exigua , & quæ fequuntur mita cur par, - -

çl
ę jiaitjscoi√
**grauiuâciora, § buftiora.Secüdum tamen regioni- ua.
diuifioì, ge
: *| *afpcrioriôPctcre oportet. Di&tú enim eft,quo …

a*] **£neiantuíîï; animale animal,aut ex 6uo,

Ie:1 §}utttdine 3Snerantur.Aues& quadrupeda,oua perfe
.*-j;uit:£ &in íí
imperfe&a , & quæ exte
jitihcreiiëî, e
quibus folis hic agendú cft.
$*$xputredineo; nitur, alia uermes, jui no im
rius, indein animal fui generis tra
Š fine afftäuàniiî primò fic ÉÉÉ
*spes.Cóíú igitur,uermiü Primam &facilimam effe i *
$titionemjdehis fàtis. - - -*

**Tmibus,ut Pagiliones,& nc Quæ igitur ortum habent Papilioni g

Mnia kal.* °9»Cum ex putri materiauermis ÉÉÉ
'llahabét;Primò,cú
-

cydali,triplicem ortum o- ncratio.

-

!
icti, n.
-

$°fiamincremétâ indiget,&ut humoíiííe col

$kueftitequ€& §§ì etiä excreméta reij
Ÿjóú lumduro fibi obdu&o,uermis quafi in
Quumtrif; membrum
t:namnul ei diítinéti remanet,
itlmui °medat,aut excreû reijciat: immobilis,fed .
itid; Ęgatur,fe cótrahit, atq; tunc chryfalis feu au !
„''''*'® uerò,
Ê £$ui&uolat,& ex otio
fugit,& erumpit
oua parit. nymphanon
Siquidem feu
%'olum},is animálibùs pro prium eft, quæ ex putredine
§untur,fì
»!cd etiam ex his quæ quoquomodo exuerme,
Šg; !''?,tráfmutanturin άζ:
!um enim eß, bombyces
'Gbu§• Palj -

ouaparere fub aefta

ti; $quein Panno feruantur ufque aduer,loco non fri
£%£ÉÉ* Soli expofitis, ueriìesboîÉ ycü generan
]
' XJatuor uer; ud óbfcurum
5°sto nominahabere hæc, ha -

ÉÉÉtempóíí ratione,atque
§qs etucis, %% nomen commune:
eftaniinalis,ab uelutin.
initio uermis;
Pòft $ombj, ind !us. Etim crucis,uermis,pòft
*lia,ultiíí inde necyda uerba philofopí aliquantu
timò “ympha.Scd
Q 5 lum.
 218 L I B. V I I. C A P. X X V 1 1 1.
lum peruerfà fùnt. Eruca ergo atq;bombyx, animalisge, **
nerale ac proprium nomen éft. Differunt tamen necyális
a nymphis, quia neq; uolant, * cq; figunt nccydaliQux- …
dam uerò ex nymphis, adeò ouis abfumuntur, utfü§âu- Ss.
tumno ferme totæ in ea tranfeant, folüsquc cortexrclin. *
quatur atque fuperfit. Erucarum tranffiutatio hxc ple
runque teffeptenis diebus fit. Pereúntq; nymphaeomines
- fùb äutumno,fenio incuruatæ,alisq; deéidétibus:qu;dam
etiam infe&ta,ut tabini cæcitate,& aqua intercute,
nimalia êpm Sunt autem multiformia animalia,qug exputredineg
ri materiag* gnütur,quoniam ex cadé materiauiuünt ex qua gigni- s
ita,cur mul- îur: materia autem ex qua gignuntur, ut aliâs di&um clt,
formta. infinitarú ferme eft fpecierú. Cùm uerò nutriri accômo- s
| de degere oporteat,fingulum in fuo loco minimúmq;fit, s.
i
propria
üt forma indiguif: quæ uerò uagãtur, fimilia íünt, Ss.
efticae,mufcae,formicæ. Variant etiàm in coloribus,ob *.
ficcitaté ac tenuitatem:fplendet enim cutis eorum,ideóq, s.
[xanguia cur colorum minimas quafcunque differentias oftendit,aliis S.
[/qüépilù& etiam gignit, atque ob hanc caufam denfa cutefùnttalia, *
iumu. $i; & abfq; plumis ac pilis : hæc enim foraminibus in- ;
. igent. Erucae tamé & uermes multi, pilofi fünt,fedralis s
| piiis, quoniam interualla foraminá mágna, pro animalis …
'ermù cedri. ratione, effe oportet. In conis cedri, uiërmis oritur fabae s
fongitudine, capite formicae,fed depreffo,corporerotun- s.
| do, duobus in anteriore parte circulis , loricis duodecim, $.
. ternis utrinq;, fed iuxta §§ pedibus, ut partim repat, …
- partim gradiatur, fitq; medius inter uermé & formiam. «,
,/?£fa quomo Vide qüátum diligentiæ natura in minima re collocauit:
alanìur. uiuunt talia in loco ubi nafcütur, & tranflata etiam infi- •
mi!ibus,plerunque in dulcibus.Narrat Ioachimus Fortius •
uidiffe, qui cx aüellana quæ uermem continebat, affirma- s.
bant ferpentem magnitudine & forma educaffe:nam nu
ce ufq; ad ucrmem diuifa,eóq;illaefo,nucem in la&e con
debant, & uas Soli exponebant, fcd ita ut uermis à Sole
haud tangeretur.Ob idea parte qua Solradiabat,uas con
tegebant,ita multis diebus alebaiit.Pòft,la&e addito rur
fus exponebant Soli:lac autem ouiHum eííe oportet.Rcf.
runt etiam,uermem qui in ruthæ folijs inuenitur, jflem
fa&orägene educatum,uiginti diebus fùperuiuere. - - -

d, Genera autem exanguium , omif!is nunc marinis,tria

? fiunt:alia uolant,aliarepunt,alia ambulant. Quae uolant,
quatuor
■■ LIB. VII. c A P. xxv I I I. 219

…; rumºríiftentjsdiftinguuntur: quaedam enim memo

…e:i fu;:tant,domosfibi eligentes, ut apes; quaedam non,
…: £fugi&dura,ut fcarabei, quos à cornibus ceruos uo
- cst;irdum oblonga,quæ ex aurelijs fiunt, quatuor alis
fî - iiabiis difficulter fuftinerentür, ut papi
bnts&jocullae: quaedam breuia, quæ duabus alis con
41:ntafint,utmufcae.Quæ uerò repunt,omnia fub uno ge
1 tt continentur uermium, tametfi plures etiam eorüm
frjtties.Quaeautem ambulant,alia ut erucæ, quas ncq;
f;i:dixcrispédibus carcre, nec habere: alia ut aranei &
£yones mianifeftis, imò etiam longis pedibus. Sunt
fit:hxc (ut dixi) animalia fingulis rébus propria, for
sitibüsque diuerfa,fedtamen quæ ad hæc prima gene
fit:dicantür. Porrò cùm in exanguium genere prüden
fáma fint apis& formica, utiliflima uerò apis& bom- Apù cur frà;
£quitufut apis omnium fit tum prudentia , tum uti- fapientißim.
Et firftantiffima, non folùm forfàn exanguium, fed uude argum;
etiãórum,praeter hominem. Id effecit altiffima É tum efficax &
… ti,utintelligeremus non corporis magnitudine, fe ani- mumuorum im
£}rudcntúm conftare: ipfäm uerò ánimam nulla opus^ortalitatu.
i
magnitudine, quæ üt minor fit (fi quod magnitu
*omnino uacat, paruum dici poteft) eo effe excellen
-Ititm,utpote&ipfam partem animæ mundi. Eft autem I
.££;uhuitfiinétioni accommodatum, & generatio ipfa;
;namellis praecipua fubftantia, quae tenuiflima eft,&
$aac calida, gigfiitur: & mel ipfüm à paruo animali,
$ti fore fubtiliffìmè elaboraretur, fieri necefîe erat.
ft*genere quod memoria præftat, nouem funt fpecies:
*{it,ficus, uefpa, crabró, teredo,firenis min6r,fire- •
$tior,&maximus qui bombyx, fed non fericeus ille,
$i: tres ultimae fpecies folitariae, reliquae gregales; i
$it mttcsprimae, eiufdem funt naturæ : fiam'e regibus Apum gene•
*k*ges nafcuntur, ex apibus autem fuci. Omiiiium rjuo.
*ioià intcrhaec etiam fuht apes, quoniain hae confì
°t«tam,mcl,fauos. Rex ape maior eft,&aculeum ha
Albertus,maculam in cápite quafi infigne regium:
$msgnitudine degenerant, fed aculcum haberií: fuci
*• circnt,fedregibus magnitudine pares. Itaque haec
Ègittain unum conueniünt:funtquè fugi quaß nepol
$$um, Sobolem paruam apum, fchadoiies uocänt.
tiónficiunt, quoniamin fuccingcntc alas partc folicu- Mel rwr d»!a
lus cft

I- _*
 <26 L I B. V I I. C A P. X X V 1 I (, ';
- lus eft lucidus,acut mel dulce: fimile enim fit àfimili. 1"i. (!'.
p#regni ad» , Ratio uerò adminiftrationis regnihuius,talis eft;alueo t*
„}¤tio. 1n QUiCP^ confluxerint propofito , cum fauos è fioribus fa. ss
ciafit, eos conftruuntinitium à te$to facientes: obftruunti-*=;
latiora foramina, fi qua fint, &eadem materia pauimcn-£$*;
tum illinunt, ne beftiolæ ingrediantur, ídque etiamama-i*
rioribus fuccis,ut tutioresfifit:domosindéfibicontmunt!
è te&o initium ducentes: pòft regi, demumfucis,fcihus ,
minores. Sunt qui exiftiment, regiam domumprius con-|
fici: at poftquàm unica illa eft,oräinem fequi,piopofitum fs
certum eft.Cellas autem habentbipartitas, atq; fàuis pro ss.
parietibus interfeptas. Aditus aluei'prior excofimofeili- §. ** •.
*• -a$

ämo/?, quid. nitur,(eft autem commofe , purgamentum ceræ nigrum, $it;

acris odoris, ulceribus falutare) fe&torum autemfacics ex $e;.
picata cera, quæ mitior eft commofi:ceram ex ladhryma §s ,
àrborum conficiunt, necnon etiam fiorum ipforum fùb- $*
ftantia. Dum opus conficitur, à uere ufque í autumnum $$.
| quaedam mellis ex fioribus ac fauorum materiam dcf- sJ
Frythace. runt, aliæ conficiunt ipfum mel, aliæ #£#j; *£
| thacem (cft autem quófauorum parietes Š , aliudâ $
melle & propoli)alis poliunt opus;dum foboles educatur, $
… quaedam aquam afferunt. Matütino,cùm adhuc omnesfi- $s.
1ent, una dupliciaut triplici bombo eas excitat, fùrgüntq; ¥.
ad opus:rurfus cùm redierint, una leuifufurro alueüm cf. ¥
cumuolitans,fomni uices imperat. Excrementa,quodfr- ę
teant,uolantes eijciunt:aut fi non licet,in certam alueipar $.
tem conijciunt. Præftantiores animaliain alueo nataocci- s.
dunt,occifa cxtrâ deferunt, ut etiam mortuos fuos. Od*- sù
runt uehementiores omnes odores: &ideo unguentatQs $
impetere folent. Adeò fpiculis nocent, ut Ariftotelesref
rat,aliquando equum ab eis occifum.Pugnant cumuefpis,
& inter fe, fed nón in alueis, fed iuxta, nön in campis, de- ;
| uiótas perimunt. Reges nunquam prodeunt,nificum toto si
examine. Si fæpius euagentur,praecidunt rcgialas:atq;ita •,
uel inuitæ continentur. Si rex perierit, exämen omnino §.
diffoluitur ac difcedit, nec ulla arte retineri poteft: cùm
plures fuerint , & foboles pauca, ut adhæreant prioriexa
mini occidunt.Si difceffumi parauerit examen,apis unape
culiari uoce præcirit per mültos antè dies,& póft cùm dies
difceffusaPyropinquat, aliquot circúuolantâlueumapcs,
atquc indc digrediüntur.Siparuumfit examcn,pleruiique
ma1011
 LI B. W II. C A P. XX V I I I. 22r

nisiharet:firexfequatur, eum
gigmina,pugnantinuicem, aut inoccidunt. Si ferme
diueffas Pátes di
iCümäijiando examenapum morbo a fumere
É examen aduênit, & conferta Pugna;
#;iticolasproprios, mellaque diripere cœpit: quo
fiaiflos animaduerteret, cedebat peregrinas: at tum
lzinfirrexerunt,&illas perfequcntes atqu£ occiden
{uftodem minime laeferuht,quáfi adiutore fuum agno
£.Imminentemtempeftatém agnofccrc £ertug, eft,
*itimadhucferenum&aelum fit,tämen in aluco fe cô
vt $iuentus fiat,ne illas abigat,lapillum pedibus arri
k;&deferunt. Si Rexfeflusiit, quiod facile euenit ob
xistudinem manendi domi,alarüm paruitatem»£orPo
£okm(cftenimlongiorape) eum dëferunt. Srabcrra
lttibexamine,folertífime illum ueftigant.Si mellis pe
fuadit,uclurpoftultimam alueicaftrationem contin
£fitosin exiliüm relegant:fi ertinacius reftiterint,oc
cimicos,ipforum qu6q;cellulas fpoliant. Si fucum quis
}idiisalisimmittat;ipfè,incerta càufa,omnium aliorum
fùmmalas erodunt, quodmirum diétu eft:fuciin gyrum
£sjfblime , non üt apes, cum alueum, exieririt, ferri
ĘCumcoii£rentinuicemi, unáq; ex altera pendet in
Man. »itboris,quafiracemú effingentes, difceflum parant:

&òiìalioäis fono
irm;iiicommixto aeris pelluít,infperfoque
casalliciunt. dulciuino
Et fi regem caPcre contin

É fequuntur,& in alueum illum comitantes re

¢ Meluernalefuauius atque candidius autumnali,au
* #mittamé folidius ob roris conco &tioné, aeftate enim
fiám eft;imbribus minus mellis,quoniam neque ipfe la
$it,necfosdecidit,fedfoboles copiofior. At per ficci
iii£;inclisplurimum,fobolis parum; ideóq; mel & oliuae In mel!
; fidcmfortem ÉÉÉÉÉÉâ ficcitatibus utraque iuuen- gendo :;
24 Eminuantúrqueimbribus. Ob id præftat cuftodgm haec íompendium,
iimaduertere, ut fciat compcndium ex utroquc facere:
in neq;foboiiperficcitate$ operam dare cofiuenit col
#nd;&melius eft per imbres fobolem admittere,melq;
ittere. Similiter fiecillud praetereundum , in quo nunc
Š colligunt mella folùm, tertio anno apes
gtindentes,uacuantésquc aluearia, unde coguntur fio
sig* itiisinuacios alueosimmiffis,rurfus tertium annum ex
A };iiaie,obdifciplinâ amiííam: cum (ut AriftotclcsCwlum
rcfcrt,
 IL I B. V I I. C A p. XXV 1 I I. '.'! ;
, ' i 22*
Columeíláque aptiffimè defcribit)bis folerentaluentia fius…
ulis annis çafträri, initio æftatis quatuor ex quinquepa£ s.
iibus,tum mellis, tum ceft auferéntes:&fubautumni":
ne,ex tribus duas, quòd hyeme nihilapes fibiparare po*
ferit cibi: atque ita t0tius §jiis ac cerè parte$fctm*%
ex quatuor fübducebant examini,quod §uandoqjjfid:is
mum perdurat annum , aHerentes iniuriam.Vntis iiqu££ , r,
I

robuftiores apes quandoq; Adduodecimum annum ?'*

peruenire, fed exàminc iii decimo abfumpto etimui: -

3jóres, quæ tum etiam ob fenium,funt imbeciles, in%.

pereunt. Iure Ęíôáútem,tot
le progignantur uiuunt pura
alantúrq;,tenuiffima, atq; concoäi'sì
annis)<""°'' v-i.

Argumentum fuößaiitia: quod argumentum êîëpoteft,quantum**;

£uäntü mel ui humanæ uitæ proférendae cogim? í&ííjafi&#£*
ic producëde
;„;modi affé- terum aPug' &5mmunis uita fex eft aut fe?*°" annota; -

Ht dcclarans. ut Pf9 regignum etiam qualitate , & uexâtionibusuit*;

1. tur. Quòd fi in çaftratiorie autumnaii Plu? adimatu?
Iis quàm oporteat,fedger;9P9$*$ dulciuino &!
Åutiiendæ. Eft fàndaracaidem quod erythag.
cerinthus amari fàporis, íúeritúrque in fauorum'°
jííTííííííííííííím autem apcs conficium'°°'';
propolim, erythacen , çômoìm, pifioccron •!*"!? ,
£íôéïí.fauos conftruunt exhis» "*"* materiâ
ferunt. Propolis eft tam grauis êáôïs, ut nonnulif
galbano in fuffitu utantu;. Erythace Ärabica ladin
íinor, fed non multum abfimilis: co
borum fùcco & rors; fucos tanquam feruos ad opus?
mum emittunt,cogúntq; laborare: regibus 2mplas&
&tubcr
É; aedes extrüunt in parte aluci fem9!**
eminentes, Hæc de apum íôïertia,regimin£,a£%%£
dentia,quod intentum fuit: non ut Ęjam fcriberem'*. ;
uelut quiôd íííííííííííercoris iuuenci, apibus fit fàlutari* '*
aluearì ficcet, occidat noxia animaliá;ue quòd ££
core uituli primogeniti, aut citrátiæ Äö öra uaku9tj
cum illita, earum äigreffum prohibeant: ccrtu"* eft cnim *
meliffophilo plurimùm eas dele£tari. Sunt ??? genti*
liter Ę cùm leues fint,tenuis caru" íbftan- >;
Ê e Š : quod autem eft excog! hu• ç

i# ïgjjj?£
admittię, ob humidi copiam, q}?
£ mufcae tal ratiom
tales funt. Apcs tamcn agreftes, iuxta cari;
mcpii '**
 ! I LIB. VI I. c A P. X x V I I I. 223
-{*?stu,albxferuntur, quae minores noftris, multum Ape, alμ.
V. i.
:!*itum:melis,kdactior;satque diluti. Occludunt ce
*~
:!tisimiluci,analemque folüm per quem ingredian
* --*

: 1°* ^juunt. Sed&Ariftoteles , aibarum apuiii memi- i *

` _-, iit, Contingere Potcftid,materia citra exuftionem con

q.
j°$uti$m in fùmma fuperfici,reficcata. 1

***?es mci fùblatum, cüíôùíïìÜôù Cur aper fi

É*%itura, ut uix abfcoïäéê liceat sinuentum ia oífi- !
opinio odiffe furcs ac,„.
**& abfùmunt:inde orta
Šse fuogenere,quiíîåéïíôáôïí l,
5*fctfequuntuάζdunt, maximè quòd tumidi
H\iäte* $ig;
- -

i;
M.

1
}
Ęacearum
5*:ttii bonú generiueffae fùnt, quae nec Veffa
duo
& mo
*®,inola in qua
£0gignunt;funtque pamphagæ, £44, capiendò
- -

cafg fit,facilè capiuntur: ô portet

- Š30bdiâo
J ollamfuît
lificiunt. Matrices igí fuperponere.
autem Sub
uefpæ maiores, '. , ,
*-
$ig; hycme latent. EX his,uefpae primæ gignun- |*;
.£*£ibus aliae, doneç ahfoluatur agmen, intereunt !
$untc.Si u$$am pedibus poâëioribus prehen- W
i'%uebombümmittê , cæteræ quæ aculeo ca- * ,,
5*illimut mafculi adfrminam, auxilium tanquam
£;a uolant.
Irium
1 , ,,

$$& ipfi Pamphagi, fed carnem maximè ap- Crabrone, &•

j$iccigicfiteáí £$£cum ajg£j7,
j*ibtettafiçiî& plurimos: omnes aculeo
§%s haben: Eôï fuccinguli locum, fcilicet i.

Š&cetamię bonam fáciunt in arboribus, 1

újí tcrra.Rex eorum ualde magnus eft,ut nul

*$rangue atque uolatile.Teredines crabronibus Teredimes.
ii,!e %tiae&cupediarum appetentiores ,ideóq; ad
\
ij*9lant, Sirénis autem minor, fufcus eft: máior, sirenum hißo
$$ultius:íèå maximus, api fimilisforma,fub lapidi- ria & mirâ. "
$ habita:íííííííí mellis & ceræ palli
$niicit,me Quoq;inutile: faui gemini terntuétan
£j'°;cutunitenäent€, lapidibüsque annexos ac
- Š Iat “tos&craffos cònficit, üt (lylo ferreo
-
tua o$uo ţ in quibus uermes albos nigra mem
- %*Parit: Ex quibus ucrifimile éft, nouos
n csl *; Oriri: nam funt quæ uermes partant, nec ta
a. *$siusrepataaíüìïë pcdiculi;non enim
cx cQ
 , 224 L I B. V I I. C A P. X X VII I.

Hormica.
ex Proxima
eorum partu genuspruäentiæ
formicis reparatur,fedlendes nafcuntur.
& politiae laus, die perpe- $çΣ;
tuo & aeftiuis no&ibusinplenilunjs, cibariaerofàguaget j*
minant, recondunt, ne púllulent: eadem uiarecedùnt;e- …
{cúntque: cellas promptuarias faciunt,mortuos fepeliüt, jSs
pondera maiora trahufit retrò fe agentes: moles É > Is,
maiores,quàm ut ingredi poflint, âiuidunt:humidadba- ss
ria è cauernis prolatäin Sole ficcant, atque denuòrccon- j$
dunt. Interlunio quiefcunt, quafi & Ê natae corum, S ;
quae aguntur in cœlo. Diebüs etiam quibußam ueluti $.
fiundifias celebrant:concurfatio enim acqug&ampcrcon- $;
tatio manifeftè inter eas percipitur. Creduntur& tempt- *
ftates prænofcere, modò £É laborantcs,modò òua ºs
efferentes,feu ut pluuia madefcant, feu ut madeÅëanon …;
utreant : cibos ipfos in annum repouunt. Dum fo- js;
§î fuas domos , magnam fabuli & arenæ quantita- 5$;
tem efferunt: propagantur ex ouis proprijs, pfius ena- $.
to uerme,inde commutato.Sunt in fiouâ Hifpäniae indi* $s. -.

occidentalis prouincia, ex parte quæ polum borealem,`~S,

o&o gradibus(ut dicifolet)elatum habet,formicae ftat**,
beorum magnitudine,quarum morfus,ut par eft, dolorct $.
&rubercula excitat.Sefies noftræ formicâ alas emittunt, Sa,
fed parum uolát:quod tamen à nemine ferme animaduer$.
f Arame*• fum uideo. Poft formicas, aranei funt, induflriatclae ac `s,
uenandi:folæ fœminæ utrunq; agunt, mafculi fruítur l*a;
- boribus fœminarum,nö ex uienêre,ut bombyx,fericüßd s;
exterius educit,quo telam texat: adeò diligens in ucnam- $.
] do,tenáxά;reticulus,ut lacertulos Š :namf*$;
I. demittës äffiduè uulnerat eos.Sunt qui fru&ibusaliliant, ss
ia quiin pratis telas texant, qui in terræ foraminibuslatitent*s.
p. ánimalculis infidiantes,qug repentè adoriuntur,aljculid
-- bus ac mufcis aquaticis. Qui telas texunt, ubi quicquam S.
f inciderit, in cam primùm fe in mcdium conferünt, quafi -

' a,„ei et for fpcculentur,inde ex eo in prædam feruntur. Communest -

,iones matrem aganeorum ggneri,ut filijmatrem occidant,nonnunquã&

Âccidunt , & Patrem: qu5d etiam faciunt fcorpiones: caufà eft dbiit:
qu£ff pa- 9pia, quoyiam animaliafunt frigida&inuida,&qu* fibi

i.
iri,et idiwjie, timent: iuftè quoque id agere uiâentur, nam &parent;
.* $9tum Proprios occiderunt: utile quoque aliis animal;
-
bus, nc noxia hæc nagis multiplicarentur: naturale uero,
quoniam codem cum áffe&uà parentibus fe£t
:! 11. vii. c A p. xxv I I I. ss, '
e finmuiuunt, ut etiamfcorpioncs, forfàn & eadcm cau- ]
- fimutformicæ, quas feptem uelocto annis uiuere crc- i.
$ati Infidiatii formicis animal erucae parua: fimi Formicaleom.,
£kintcrpretorAlberti , qui hoc uidit, uerba) in fabu-
hfiitmfibi fingens, hemifphærij forma, in cuius api-
1-1
p.

£ujgolus, föramen exiftit anguitum, ex quo impro

$ui iníültat formicis, easq; deuorat: hoc, formicalcon
; $AbcIIo appellatur. Sic aranea propriè mufcis infi- Muß« oua
• Mufcaeouapariunt alba, fi mägniae fint, eaό; loco paruut.
£v ifigunt: pariae nigra,quae albo átq; illa cuftodiunt:
!í '
¤timenexhis genus èarum propagatür, fed ex ucrini ;
qii;crucifummiore ferme. Referuít autem in Darienæ _. . -

a $inu occidentalis Indiæ, cimices elię uolantcs. Scd °******** !

i Ęs; quippiam tale oriri: nam & apud nos inter ““ -

ittbusduo progignátur animalia cimicibus fimiiia: unum ; -

*,noifoiiiì:aitcrum forma, non odore: neutrum â

“nexsafpecie eb:ita deitiis dicendum.Sed ut ad in'bi- -

: *Aftdeam, nullum animal non utile nobis gignitur: ... , !

*itcla, fcorpiones ipfi corpore, hirudines dum ui- Hiruinum,
$in pura aqua conténtæ, áliquot dicbus indc uenis ufus. W
%ittr,uicem fe&ionis exhibent, locus prius laéte iili- -
â Mitllt,ut adhaerat:comprimitur hirudo, ut dum ulcifci uult, H.
2; $umperforet: cùm remouere uis,fàlinfperge: acumine - -

$mutit,&abigit. Cæterum, locus fumo cilentis aquæ

Ę çopiam deinceps rcddit. Itahaec atqué fi
*#fiiiiitöntilù dici pofluit. -

$ijtinandaef etiam cicadarumhiftoria, cùm fo- cicadarum

Šcexomni animalium genere ore careant,fed pro- forma.
5*i;m habent indiuifàm îqua rorem fugunt. Vöiar
-. *;;ii;ióì funt: unde neque in campis, nec in pra
2. “imantSolcm:& ob id rarae ifi nemoribus, frcquehtes
^A £minolinis, quòd Solem undique admittat. Diximus
**} $indelicj$füiffe: mares, antccoitum fuauiores, fę
* *uspòft, ób oua, ut Ariftoteles refert. Canit ctiam ci
“h;i;itc abfcifo, ut experti fumus, ac diu fuperuiuit:
**% $ciam ei locultarum generi, quod gryllus uocatur, Gryllus.
3* igit:is eì per mediüm diuifus & fuperuiuit & ca?
&? * $curabclapíus,fcu fcarabcus ceruus præcifo capite, scarabcl,.
*injuę uitamidiu feruat, fed tamen diutius caput üiuit? phw.
:*% %muahabet mobilia, atq; inuicem concurfantia, ramo
ę **ccruus, nigra, nitcntia, dura: oblonga ego habeo,
;;;';; P. quant
 226 IL I B. V I I. C A p. XX V I I I.
uantum digitiminimilongitudo eft:nó expersinme&. it' ;
s.,,„,.; cina uirium cft. Sunt & ex hoc uolantium fcarabtotum si
…fihati. genere, bene olentes: quos ab odore, puerimofchardi- ss.
nos uocant, excellentioris ufus : tam pulchrein exangui- ss, -

bus naturalufit. Sunt&domcftici gryfii, qui iuxta foçum ss.

in muro delitefcùt, plerun ÄÈÉÉÉ ubipa
nis excoquitur: canunt ú , noétu prodeunt: palám s
scorpij du- eft putredine gigni, minus üocales quàm pratcnfes, Sunt ;
liciaculeo. & fcorpij duplici aculeo in cauda pręditi, quafi nonumus
Pulices. fufficeret ad nocendum.
Sunt & animalia exanguia, quæ quia fanguineuiuant,
fanguinea uidentur: cuiúfmodi É , pçdiculi, cimi
ces;& pulices:himaximè fanguinem,pr9 córporis magni
tudine hauriunt:quiparui ÉÉÉÉ - -

frequenter incubare cernuntur: natiVere,Majo pcrcgat;

quipòft nafcuntur, fub hyeme, Auguflo maximé,infcfli:
db id Maius menfis ferme fine pulicibus:quòdprioresiam
intereant,poftreminondum adoleuerint.Cömune omni
bus exanguibus, ut frigore & metu torpcant: nontamcn s.
omnia,fed maiora: ea enim plus metus concipiunt, quo- J
niam perfeétius cognofcunt. $. etiam ex hisprx- J
. dita alis,membranofas (ut fic dicam) habuêre. -

Abfinthi sunt & animalia quaedam, ut aliâs dixi, rebuspropria: J

mufca. uelut abfinthio mufcarum paruarum genus quoddam ni
gerrimum, dum femen mittit: nam tunc calor intus pluri
verme èpi, mus,extrahumidum extcrnüuiget:fiunt utin erucisgima
tu equini. folijs ac ftipiti hærentia nigra, milio longè minora:£qui- s
bus auolathoc genus, quòd uimcdica præditum cft:brcui s
talia pereunt: immunes ab hac pefte bügloflum (borago :
hoc dicitur) & fàluia non folum, & multæ aliae plantæ, ut
beta,fed & in ipfo genere bene natæ:uidétur aüté amatr,
magis talia progignere ob calorem. Sic & ex pilis equinae
caudæ,in aquam ftantem proie&tis, prælongi poft aliquot
menfes progignuntur, Alberto,quife expertüm affirmat,
tefte:hos ego nö uidi:mufcas in abfinthio & plurahuiufce
modi, uidi fæpius: refert ipfe, hos uermes in utranq; pattê
quafi duo ha cát capita,abfq; difcrimine moueri.Exping
„venâ.wav, 999$ & picea arvo-*wa, genus erucarum uirulentillimü
igni,atq; tanta copia,certü eft,ut arborum folia omnino
ibfumant. Vndecim conftant anulis, praeter caput & cau
dam,craffities minimo minor digito: longitu o &#
cIumQ
!!! I. I B. V I I. c A p. X X V I I I. zzy

…;::: £n:quintupla,capiteformicx,facie erucae,pedibus qua

…
tristim: quorum fex priores unguibus hamatis , qui
iiquet:lamiterunt: oâo poftremii
ttiit,folijs firmiter inhaerént: cutis ferrati, quibus
nigra, pilis dum
tenuiffi •I
.
1
sitquefigentibus,ut plus longè urtica urint,unde ue
£iimtamêritiale: at uiribus hæ parum differunt à can
tiiiidibus: ex uno enim in aliud genus fit tranfitus : tela
ftiotimparum tenuis admoduii, & fractu haud minus
$uimfifficea effet,contumax.
$untprrtctfùpradiéta animalia exanguia, alia abfque Iuli, cur qu * *
Ę fùburnis aquæ intieniri folent: afili d,agtmta. :u.!'
$igni,quicarnibus uefcuntur:bruci, filpha, cofli , f&a- tuor pedes, b«
fkiftdiíiulides qui quadragintaquatuor habent pedes, mo duo, tám ; 1

$mm illaanimalia terreflriaälium magnü numerum pe- habcat. *

infortitafint,neque xx. aut xxx.fèd araneo aut fcor
*rimurimus pedüm numerus afcribatur à iulide,quita
mtndtcem pedes non excedunt.Caufa huius eit,quòd pe
4.
-

$iijeféìionem animalis attinent: ideo quajto Pau

çs;toabfolutiores&firmiores:obidhomini duo tan
$$uadrupedibus quatuor,ob notas totidé, ut fùpctius
iitft. §edut pedeftria perfe&iffima,ut animalia Š
;
tutbipeda, ultrahuncnunierum quo plures funt pedes,
$im;ef:ôiora: ut aranei& fcorjiones inter terre$tria;
*fi&cancriinter aquatica,& eiufmodi generis. Ob id Nullum mol
*jmolle,neq;cruftatum ullum fonum eäit: quoniam à aut cru$tati,
*âionemuftumabfunt. Iulis autem tot pedes habuit, uocem aut fò
$uproxima eft naturæ uermium,atq; media inter pcde- mum edit.
:&uermes. Proxima enim funt pedibus carere, & nu
merofos habere: quòd fint imperfeétiffimi. Vnde uide
ΕΛΩnnullis uermiú generibüs,quafi toto uentreugai
£pedum fùbeffe. Sunî& gallerucæ & canthari: atq; hæc
*hic notiora,alia alibi,& pofteris.
Quxri poteft,quaenam fit caufâ, quòd animalia imper
άtam fàcilè übique generentur , & fub niuibus üer Tine« im miue,
* quodadmiratióne ómnibus uideri poteft dignú, qui
*nanimaduerterunt, in niue,quæ æftate feruatur, tinéas
££i,&obidnon niuem potui immifcent, fed folùm in
$tineas refiigerant uelãquam uinimifcentes.Adeò fœ
“nda natura éorum, quæ nos tantum odimus. Animal Animal mi,..
íi fcarabeo fimile habeo,quod haud fœtet, & molle uclocitati, |
ftadmodum,celerrimun omnium quç nouerimannulo
P 2 forum
 228 L I B. V I I. C A P. X X IX.
forum (ut uocant) animaliú,forma etiam âfcarabeo mul
tùm differens:colore enim eftfuluo,obfcuro,nónigro,fex J
pedibus, duabus alis tenuibus perbreuibus, quae caudam
iminimè tegunt. Caudamhabet capitifimilem,utbicipitê …
effe dicas,Iocuftgmarinæ formam in hoc quafirefert,iam `
cùm in capite os habet in fupina capitis pärte, duoqueibi |
cornicula fùb mento breuia, duo riirfùsàliain pronatoto `
animali longiora,totidem in cauda,fcdhis duóbus qu;in `
capite longiiiima fùnt, breuiora. Ex his tamen, fùperiori –
- inferioribüs longiora funt,& craffiora. -

S E R P E N T E S. C A P. X X 1 X. •.. •

Erpentum naturam diximus effe ficciffimam,nóquia '

eis humidum aqueum defit,fed quoniampingue talc .
eit. Qb id iunióres minus noxij, nocentiorés fenes, “s
cüm humidum aqucum quo abundant,nihil profit, 9bid Ss
igitur
ut cornutigenera
uiperarum quidam, ut ceraftes:
quædam. alij ungülam
Manifeftum habent, ç
eft autcm,ta-
Fefiudines um* lia omnia effe malefica. Sed & teftudinibus in caudaum- '
huem in cau* guis quandoque eft, non abfimilis gallorum calcatibus, $;
ja hebentes. Opinör,quòd cum teftacea fit,feu calío,feu amputatafum S*
mitate, uelut & lacertis, duriorem renafci:fed corticibus S.
ut calcaria conftat. Serpentum autem ungues nó diícui, Ss
ratio tamcn eadem cft: nam & cornuataiia funt, folidio- Si
, ra, pinguiora:uelut monocerotis. Exco&um nanquc talc S. -.

humidüm, ferpentum autem crudum. Teftudincsautem S,

| cornutas, meliores exiftimant: & planè tales efî:uidem- ` ,
i tur,quòd immodice finthumidæ.Pàuca funt exhocgent- s.
i
I.
re in noftris regionibus quæ edi foleant,præter has.Nam s:
* ranas à paucis annis citrâ, edcre Itali confùeuerunt:hxc s;
yguana Ser- tamen citra horrorem. Apud Indos tamen,Pcru yguana s
peii. lacerti gcnus eft, quod & in aquis & terra uiuit,&intcr `
arbore$,fœdum afpcctu, (eg taficn guftu iucundum,prae- s
cipuè oua. Cùm enim apud nos omiie hoc genus inüiüm ››
fit,quòd fucco careat: apud Indos,ob aeris caliditatcm,& s
humidam fubitantiam, ut crefcunt, ita etiam pingues eua
dunt : & ob id c;ui apti, præfertim quòdin aquis etiam íc
É; Nequc hoc feipentum genus eft, quòd quatuorhu
eat pedes,& in aquis uerfetur : pingucfcit affii&o arena
uentre, nouo inuento,ut ferunt: nec mirum, cùm fiicto
carnes augcre foleat. Incrementi uerò maximi huius
gencris » tunl ferpentum , aliâs exempla attulimus:nunc
duo
! I. LI B. V 1 I. C A P. X X I X. 229
1
L--' birradiccif: fifficiat: alterum, cuius Petrus Chicza serpent; m.
..--
*.-*
at….*
c rimit,occidilfe Hifpanum ferpentem uiginti pedes longnitudinu
'… §, gius caput rubens, oculi uirides ac prominentes. docilitatum
… $imilumeuidentius exéplum, quàm quod narrat Dio- ra exempla.
*2 $u$tis,adjiens cijtur: ihoduiii. Et ne quid hi
I– “i:addam,aut detrahami, illam proprijs uerbis fubiun
: £t libet. Sunt autem haec: Coììfpééta Ptolemæi Se
cnimhuiufmodidonismunificentia, Graeci uenatorcs
“mmunianimo decreuêre, aliquem magnum ferpentem
*um in Alexandriam ad eum traducere. Cùm haec res -

… | #dificiisjefet,fortuna eorum confilio opitulata M.

-

'' * $ $ttpens erät triginta cubitorum longitudiné, iuxta

… *, quireliquo témpore immobilis, fé in circulum re i
āA *;■; quiefccbat:accedentibus ad aquam potus caufà
*. ! nonnulla ca
$ti;inimantibus, fubitò affurgens,óreó;É !
? fti,alia circumne&ens ÄÈ
i
j com

i* £t homincs,cümlongior effet,fiebesâ; natura,laqueis

*j **nis illum capere eíiílimantes, primùm fidentér ad -

A * *clerunt. 'Beitiæ appropinqüantes, uifis igneis

ualambente fingüla,
24 “is,lingtur fquàmmarum afgeritate,
A $imoucre ftrepitum ingentém reddente, dentibus
: "Ttteminentibus,oris quoque afpe&tuhorrido,immu
; %)oreadmodum extérritifunt.Itaque timidè inie&tis
;*, $iquiim É; conta&um funibus corpus, magnis
$onusfabelüa, propinquiorem ore captum uiüum
*gittit:alium fugientem, cauda longè apprehenfum,
$:ad fé tractum occidit: caeteri metu pefculfi , fuga
“confiluêre: non tamen omittentes beluæ capiendae
: “im,fpelucri timorem fuperante. Arte igitur & dolo
.^
%*juitibus beluam füfit aggrefli : Primùm ualidis
#fj; finibus rete concauum, gibbi forma, belluae ca
i
ÉÉcrunt. Tum fpeculantes ferpentis cubile, atq;exi
* *tu$ notato tempore, ut primùm fèrpens ad con
$manihalium paftufh prodijt, ore aditus ingentibus
-fibus terraque obdu&to, in proximo uallis loco latum
°ftmis ingreifum, tum arctiórem interius ueluti cuni
Š, tibileuerfus in quo rete pofitum eft, fecêre. Re
i*ntiâ pallubeluae, fàgittarij,fonditoresά;, tum equi
¤magis numerus, aâ hæc tibicines ad iá præparati,
2; ºmnesfefe oftendêre: nulli tamé propius adire aufi funt, *

°ium malo cdocti.Hos ille ut coafpicatus eft,caput altè

| P 3 cxtul

| _
 :;o
-o IL 1 B., V 1 1. C A P. XX IX.
extulit. Sed tum conie&tis procul manutelis, tum eque
v rum confpe&u,tum latrátiúm canum multitudine,ad haec
! \ tubarum concentu,territus ferpens,adfolitum aditipro
i. • fe&us eft:quem obfeptum cùmî reperiffet, illiinfequéndo ,
armorum equorümq; ftrepitu,tubarum infüger clangore,
&uenantium clamofibus,iamferitate depoííta obßüpcfi
- &tam belluam,ad prcparatum ad id aditum adegêrc:quem
ingreffa, in rete incidit. Deinceps reluétantem, reféquc
déntibus magnis editis fibilis lacerantem, comprcficiüt.
Nam & cuniculo cum retiextra&a, multisque ? caudam
* i&tibus percuffa,effita&tis dentibus, exó; eafe dolore pcr- .
culfafera,mitior eft effe&ta. Eo pa&o ifretitum ferpentem
dcferentes Alexandriam,Regi obtulerunt mirandumfpe
&taculum,& uix audientibus credendum. Dedu&o deinde
paulatim ad conterendas uires cibo,feritas eius remiffior .
reddita eft:ita ut ob illius omnes manfuetudinem ob(lu
pefcerent, Ptolemæus uenatoribus tributo præmio,fef
pentem dimento enutriens cibo, ad regiam uenientibus
exteris,pro mirando fpeétaculo Äú Conftat au
tem ex Ê quæ Diodorus recitat, hanc feramfuigcncris

fuiffe,pofteà quàm manfuefa&a fuit.

pracon* Scd de ferpéntibus alatis, dum Lutetiæ effem, qnidui.
derim apud Gulielmum muficum, referam. Habebat illc
quinqué tales,quales nunc defcribam: quicùm omnesdi
iierfis téporibu§ habiti eflent,forma uerò eadem penitus,
indicabänt non fuiffe commentitio s:neq; enim diuerfi ho
mines, eadem ad ungué, & maximè diuèrfis temporibus
££; pofiunt. Erafit autem bipedes alis exiguis, ut uix
uoIare poffe crediderim. Capüt paruum &'ferpentum
capiti fimile,color lucidus:plumae nullae,nec pili.Magnitu
do eius qui præcellebat alios,cuniculi. Praeftitiffct,ficon
fi&ti fuiffènt,alas tam grandes addere,ut poffeuolarc exi
ftimarentur:delatos ex India cóftat:dracones uulgus uo
„pentes qui cat. Omnes ferpentes fiigore obftupefcunt,quoniampati .
'
j43 Habetätur co fànguine præditi funt:omnia etiam odorata uehemen;
;obftupefáf- ter ferpentes hebetant, ut allia & cæpe: quædam uerò à
I. proprietate,ut arum, monocerotis cornü, fumus ceruini
çornu,& apud Mexicanos mirum in modum Picictlh her
bæ genus,aliâs quaedam defcripfimus. -

s.umandr* Sunt & in Cumana (ut referunt) fàlamandrae, palmi

Cum4mf£• magnitudinc,gracillantes ut gallinæ, quarum magi; '.
ç
pmQdufI!
Κ I 1 I p. v 1 1. C AP. XX IX. 23t

,-*
;.i
mimeiitiilisef Seuexeogenerefit,feu non,quadru
-*
fati Illud mirum quodreferunt,& pro certo comper
tinct,uulneratos fàgittis medicatis,cuius medicamenti
Ę,ueletiam intinéta cufpide!an
a £i:uperr ÉÉ , etiam fi praeter fpem cónualue
Šçônfolidatiimiam difrumpi:fi paulò
^jpiusbibant,fife fupramodum exerceant,áu; incom
ijiiiiquidpatiantur;reuirefcere plagam & dolores ac
£sertia:,adeònóxialaetalis ueneniuis eft. il '
ItaCapuifanâi Auguftini, ferpens eß,
£hmuocitHifpani,quáfitintinabulum: que}, cafca-
feríendo serpem cafai,
enim uella. 4
- *

fytmhuncfìcit, qüafifonent tintinabgla :id effe po

si,quòd fquammis duris ac mobilibus fit armatus , uel vide infrá -

fiiiocciííá,quam dum graditur,emittit;n$qu$ omai- cap.y.in fine

»ííéïimt,jedproximiorem hüngexifti- uifit. 1
siut.Conflatenim, ferpentes magnos ferpendo dum
(Tatiuntarmatum corium,ftrepituim non leuem? effice- .
ft:itautcmregio illatalibus möftris accommodata. Si- i.
$uttm in montibus Andes, ferpentes funt trabium ma- |
ftudine,& tamen innoxij:tales erunt , fi non uefcantur …
$imilibus,namrariffimè animal lædit,nifi uel uexatum, Animalia •'
1 £tigatis,uel ob filiorum amorem dum uetentu; in- noxia. f ,'
iiiimtjueluturfà & canis. Caufam uerò incrementi di
Šjeciem, copiam alimenti, & a£rem pinguiorem, ;
his jirfccìnaturafunt.In Samogithiâ uérò ferpentes , ,
ittuntlacertis fimiles,fed nigros atquc breues,quadru- 1
2 *timen pinguefcunt çuriaccolarum: nec hos plané
; £}tmieseféïérim,nifi uelut & lacertos.
ípeníáíám amare adeò proditum eft , ut circa $erpentes qui
Éim, ciufmodiin agro Comenfiuiperarum multitu- bui pláti, %.
maxima conueniat,plures quoque füper arborem fer- deant. & -

*. £go id nondum compertü hábeo,fed id planè com

, ftiiumquodq; genus animãtium certo gen£re plan
$imddeáti, öüm uerò plura fint genera, licet uno
2 nomine contineantur, ob id uariare hæc ratio uidetur: '
Šngs faluia, ob umbræ denfitaté , uiperæ gruca:
*-

£fttiliterferunt hederam & fœniculum grata§ effe fer

s $uguini etiam hauftu atq; odore pleriq; deleétátur.
q ;;+ nunchlndiaintra
uocant Canandr,
Gangem,iuxta
lacertorum genus
Nitram prægrandi
ciuitatem ca- liati
, quam
fit,dupliciq; dentium ordine, iuxta ftagna & aquas in-
P 4
Lacertj c3cb;.

ueniri
•
Qçbeo
 232 L I B. V 1 1. C AP. XX I X. ;
-
-*,
'.

ueniri ferunt,quod conchis integitur uelut teftudines, fed J

plurimis ueluti fquammis: homines deuorat,& fpiritus …
odorem mofchi refert. Eft enim ficcum,atq; ideo faeuum, J.
& conchis te&tum , & ftercus habens odoratum. Neque I
magnum uidetur, e fquammarum durarum ac craffarüm
. , . geherc, in conchas tránfire:affinia enim funt. ç
vngui, in lap*' Serpentes etiam quandoq; in lapidibusinuentos con- s
'e. ftat, ut etiam is qui Martino Quinto Pontifice, inuentus §.
eft in lapidicina Latij: fuperuixitque, quanquam nullurt- j
fpirationis ueftigia £ffent in ÉÉÉ acüaftolapide. Con- …
ftat tamen tales effe noxios, cùm naturæ cæterorum ani
malium aduerfentur,fintά; diffimiles.Quomodo ueròr*- }
fpirent, hoc eodem libro fuperius diximus. Felixhocani- `
riial,cui & ortus & uita & mors, eodemloco futura erat, `
fi paulò altius lapis ille defoflus fuiffet.Generantur autcm ;
hi, ex lapidis fübftantia humidiore putrefcente,utuet
mcs. Ca:terùm ob folidiorum fubftâtiam,uiuacioresfunt:
atque ob id contactu fuo lapidem atterunt, & ex illoat- ,
trifo atq; corrupto nutriuntür, augentúrq;. Refert etiam, J
in ipfis lapidibus ranas & bufones cancrósq;, quodmagis j
mirum eft,fed mortuos,repertos. *•

serpentes quä Oderunt ferpentes ignem,non folùm quòdhcbct:to- -

1., „ermes ge- culos $9rum , fcd ctiam quia natura ignis ueneno aduer
nerent,& juá latur. Vnde cùm ex mortuis ferpentibus nulliuermesge
do mom. nerentur,uencno eam generationem prohibéte:fitam: `
fulgure intereant,uermes ex eis generántur, quoniamfil '*

uiis uis uenenum extinxit. Refèrunt, ferpentes odorem

$. refugere,quamobrem expedictillius pellemha- `*
bcre intra cubiculum. Vcrùm & dehisinfrà loquemur, '
sapáibufu. . serpentibus hoc mirum ineft, quòd linguam habent
g<mdit. bifidam, ac quafi ex capillamentis conftrüäam :iid£
§., pentum lum fquammis prò unguibus,& coftis pro cruribus adcòreáé j
gua bifida. & appofite utuntür, procedántque
ut nonnulli eorum ad cubiti magi: `
| tudinem erigantur, innixihis uiribus. Al- .
bertus refeit, uiperám afcendiffe arborem,picaeq; pulos ,
Hifloria aipe* cdiffe: fuperueniens pica pugnauit cum üiperâ, fed in
,«&- pic« p* coxa capta clamabat :ad cùiùs uocem aduolauit focia,
gnantium. quæ uiperam affiduè in capite percutiens, interemit, dc
i iccitquie. Exitialis eft morfus ciiiufcunque ferpentis, cum
alium deuorauerit, uelut & rubetam aut fcorpionem ui
| pcra. Effe ferpcntem paruum, cubitique folùm magnitu
dine,

_—
'! | L I B. VII. C A P. X X X. 333

_ * * tmffiqui omnes fugiant:hirfutú quoq;,quémq;

a fitmiyPellent,prodidit Ariftoteles. Cæterùm & ederì serpens /.
doimiiiâendo j? fieri quorumcunque anima- erpens facer.
immorfiis, non ferpcntum folùm, haud dübium cui
fumfic debet. Sic& linguabifida, non folùm ferpen
tiis,ßdctiamlacertis ú marino cóuenit. Caufa
*' £;£ddm tenuis efíet ob maxillarum humilitatem, -

iiiimjuoque cfle oportuit: ut uerò facilius explicare- • - _

$$ili, qüo etiammelius interdentes uibrarétur: ni

cnimtenue ualde, latum natura fingit , quod moueri . -

' 'Ittit, Capitis os unum eft, & coni retuì figura: ncc serpentum ca- •
* *%{loriforamina funt: quod ideo factum eft,ne fa- pita uno ojse, ',
» sislitur,cümhumiferpat. con$iant.

ÂA T I 0 f v G A N D o R v M R E P T I.
L l V M, £ T T A L 1 V M.

-
C A P w t
- -
X X X.
w A.
Orum animalium tædium graue eft adeò , ut care
$ciliis apud multos, pro nön exigua felicitate ha-
Scitur:trifàriam ergo repulfa dätur. Aut his quae
*T tihoirent, uelutfrigus, î; , acetifex: immoderatae
| -

“Vilitatis talia participant. Aut non repellunt lon t.

;, $kdofenfàmpröhibent, ut axungia:non enim cutim \
“iudunt,dumipilis fugendis hærent.Aut occidüt,aliæ -
i.

$mimplicando,ut refìa: alia fuffocando, ut oleum: 1 ,

40buirtutem& qualitatem,ut uenena, ærugo,ac talia: |
*imfimularceht& occidünt, ut fta hitagria, & uer +

1.
"i:iimilimodo reliqua diuifionis mcmbra inuicem com
f*tt;communé eft omnibus, ut uel aliunde adue- . . . . .
Ęlibigenerentur.obhocplüribus in locis pediculi»!£*
*ficcs,qûm mufcae,mufcarum enim generatio nó ita adfimt.
* *.
“omitátur:ob hoc igitur in fpeculis feu turritis atrjs, ;
%dficcioraloca fint,generarificqueunt. Sedneq; illuc ?
caducnire, non ferentibus uiribus continuú uola
ÈÉÉÉÉÉÉÉÉ aëre defcendente,ut in Proble - ' ' ' ''
$tibus ab Ariftotele diâum eft.Aër quoq; quiin turricu
5illi; undcquaq; perfiatis fertur,ob ftigüs illas arcet, &
“tufiio uolatüm mufcarum impedit: ünde fiante uento
maxime frigido latent mufcae,& quanto ualidior fuerit.
Htmihiätrium turritum in qüarta contignatione, ab
“nte conteétum, ubiDomitiánum habitáre diccres: fi
P 5 à mcrid
 234 L I B. V 1 I. C A P. XX X.
è meridie, non ab oriente ere&usfuiffetmurus,frigidior
aula foret. Sic tamen induftria pauper regiam häbitac …
nam oportet mundum locum tenere, ac fæpius uerrere.J
Aliquando à prádio duæ aut tres mufcae aduolarunt, pu- …
to e cubiculis fordidioribus uicinorum. Ambiat atrium …
ntiltitudo arbufculorum olentium, uelut myrti, rof£,& ,
medici mali. -

öemeralù ra·
In uniuerfum infeéta omnia quinque modis attentur. I
tuo fugandorii Aut prohibendo generationem: ficii locuftis oua conte- ,
* arcendorü rere folemus. Aüt aduentum, ut nuper dixi de atrio tur-,
imfe£lorum. rito:locis quoq; conclufis ferpentes non admittimus:diu .
fis;fcneftris,quoniam mufcae obfcuro loco non uolant,ab
earum tædio fimus tuti. Quædam apertèinfe&apcllunt, .
& occidunt, ut duo extremâ ilia, ignis & prsefertim fiam-.
ma, & imméfum frigus.Sed & omines férâ horrent fiam
mam, ac fugiunt. Inde fàpor acris & amariffimus, uelut …
acetum,fe!t iuri, deco&tü cucumis anguini, hellebori al
bi, colocynthidæ, lupinorum. Quaedam odoris propria
quadam ui,ut fulphuris, atramerti, calcanthiue,fiorum
& foliorum fambuci utriufque,coriandri,cornuum &un- j
ularum. Quædam multiplici genere incommodiilla af
É. rutha, ærugo.Atque fiaec eadem ferpentibusad-
- -
- -
\
!

, uerfàntur, & generáticni & ouis eorum, Antiqui uerò `

-

duobus maximè , quorum nunc obliti funt homines,com

modiffimè ad omnia feruanda utebantur, pice atq; amuf
ca olei. Pix ab aëre tutatur, amurca ab animalibus, Inue
1)io inter odorata,ftyracé fuffitu omnia ferme infeâaani
malia pellcre.
i rwe* tellem• Praîtocoridas Graeci uocant, animalia quæ folent hor **
M. tis nocere: ferunt ergo, quòd fi uentricultimueruecisft s.
tim occifi plenum fordibüs fuis,fpatio quo abundanticui *®;
ter defodêris, poft biduum reperiesibiànimalia ipfâ con $*u
gefta:hoc cùm bis uel tertiò feceris,genus omne quodno
&cbit, extingues. Similiter, fi in ftefquilinio roborea ali '•
arrentrs ne ua materiâ fit,negant nafci ferpentefim. Halicacabiqio *
A/ra;it ter.
%,le* art o
que radice obftupefcere ferpentô genus,id quod afpidem -

riocant,receptum eft: nec mirum cùm ea radix etiam;atq; *,

rcfeant. ifiius femen , hominibus ftuporem inducat.ltaq; forfàn&
,n « ut com* alijs in exanguibus, idem förfam praeftare poterit. Refe
!•*n*t*r
-^• runt etiam, fepulto capræ feile, ranas adjllud congreg*
ri: quod uix cicdi poteft: quòd fiuctum fit, odorcid Ê v
# CQnltat,
,, ;I *';, metaltius
11.defodi
yii.oportere.
cAP. xxx. „ T I
a fitts,nullaremagisafcentur,quàm munditie:uerre Pulice; qwe- |
*.
… ;j:ubiculum,mutare lintea,leäis uti penfilibus:gof. modouitemus. !
… fandidumper leâum fpargere: nam eo uelutîreti -

Ia $it:congregari ferunt illós ÉÉ herinacei. |

£* \άμoque É;
aquaplenis, in folo difpofitis,capium
Et íigmtur cco&o tribulimarini, fparfo perpauimen I.
----

-;:;? tantiuscolocynthidr,aut oleandfi. |

21, fi;iones fiages infeftent,no&te accenfis candelis (ad Papilionib. |
-£i tum properant femetipfos erdunt.Cimices refe- dciendu. I.

'.* Ë cbulus uiridis in fpondarum capitibus pona- cimce, ut „5lu

.… *fiffim ob odorem tetrum? hoc certè efè malum malo habeam. 1

' a $tit. 0ccidit eos fumus calcanthi & æruginis, fed non
çA $udenuò redeant:itaque nihil melius calce cum lixi
: $it tnte mixta,&ut fic diu torreantur tabulae & un- |
** $,indc mifceantur ftaphifagria,&hydrargyrium,
iiit,&olcumlaurinuni, cakantho & ærugini illinan-& T.
.

,'*' *, fomicis tollendis, foramina illarum limo marino Aduerfu fra'*

.…

„ :: J *dntfeobftrues. Dicunt, no&uae cor fimiliter appo- micam. .

“… fum,figreillas: cinere aut creta alba carum iter intcr-
JT* • tni - -
-

-:>i “T.Scdalibimulta. - -

.*, initisquae uitibus infeftae funt, cantharides quæ in ro- vitii eruces,
'* futnificonfùeuerunt,finito in oleo marcefcere,& ex 1'
j?*sputandarumuitium inunges. Culices moriuntur culicibu, ne, !
' : *concrematorum lupinorü: iiifeftares,& de qua aliàs candis.
$mcmhabuimus. Alìum odore fuo arcet fcorpiones: cótra omni.
…* stimuerim ferme omnia animalia arcere,prgfertim cx- amunalia mo» '
;J; £,atq; ferpentes.Praefentaneum aduerfus omnem pc xia. •,
$iorum animaliú,maximè cimicum iniuriam,cucumis
*§tnidcco&o,autfellebubulo cum aceto limites illine,
**dent:quòd filoca etiam ipfa,morientur.
(iaomnia, oleo & maximè Soli expofita, perire af- Scorfio in o- .
it.Verüm fcorpionem, in oleo uigintiduobus die- leo diu uixit. {
2, §#|<,uigefimdtertio perijffe, Albèrtus experimen
$âusfcripfit:ambulaôat in imo uafis,& in olei fu
*k*ampulias emittebat, quafi refpirationis particeps.
$itißijs torpefcere ftatim, hellcbori autem reuiui
, *produnt. - Culirum hie
3. Calkes fub Borea,quodmirú eft,maximos,& effeinfe- floria.
:i%9$,refert Olaus Magn*: caufamés reddit,quòd cùm veffertilionc,
'*tiutperpetuus dies fit, nox nulla, ucfpcrtiliones de- ubi mom fint.
lunt,
 236 L 1 B. V I I. C A P. XXX 1, Jt,
funt,quiculices deuorent.Haec quidé caufâ potefteffemul ' t
titudifiis, non magnitudinis. Tùm maximè quòd fateatur °
cffe, auium certum genus, quodculices cdit, Caufà igitur…*
multitudinis, eft perpetuitas caloris, ob dieiprolixitátem: “s
magnitudinis ucrò,humoraqueus pinguiorjpropteraquâ –
quę gelu diuturno concreuerat. Deprehenfüm eftualidis
uienti§ abigi.Vbique alimentum defecerit,adpropriam pu` …
tredinem remeant, ubi & cótabefcunt. Nafcuntur enim in `$u
- humore, deinde acidis uefcuntur. Atq; cùm fenefant,afli …
proueniunt. Fugantur autem odoratis, & praecipue fcobt s; $.
pinus accenfa:nam &ficcitate illos nccat. ss.
v Q_v A D R v P E D 1 A.
C A P w r x X x i. • .

On folùm quadrupedia,fed&caetera animalia,com …

cuniculi mi2 fuctudine mìores imbuunt, adeò ut cuniculum uid**
| ra audacia. rim in domo Zepede patritij Hifpani,qui cancsul-js
trò perfequebatur, morfu appetebat: eo deduâus longis
· ` ά canem dómefticum affuetus clíctifi- …
petere: erat autem canis triplo cuniculo maior,&alioquit s.
acer,fed feu dominorum mictu,feu alia caufà mctuebitabº
illo.Vidi etiam,quòd ultrò canem meum Belgicum,qucm s;
- alij canes ob magnitudinem & formam formidabant,al -

- niculus hic non fugicbat. Sunt autem cuniculilcporibus $

- - fimillimi,fed omnino alij:neq; cicurant eos homines,ncq;
I. fub terra foucas faciunt, ueque plures pariunt: cùm aini
culi ufque ad o&lonos in doimo'mea pepererint &cduca- *
rint.Lepores etiam curfu,cuniculi ÉÉÉ accelerant. >
Colorem nullum cuniculus refugit, lepofipulus proprU;
, eft. Multa alia funt magis propriâ, in quibüs differunt:fcd
| non cit præfentis inftituti talia explicare.
Regiones uerò, animalium náturam maximè mutant,
| rauri Cabº ut aliis oftenfum eft: nam in Calydonia Scotiae fylua,bo
domi« 5lu«. ues funt cádidiflimi, domefticisq; perfimiles,fed iubamur
leones habét:odióq;homines pfofequuntur,adcò utplam
tas quafcungue per plures dies refugiant,quashomo con
trectauerit.Fcri funí admodum: cüiiiq; Róbertus Brukius
rex ucnarctur,ab uno pene extinétus eft, Capti non man
M.
fucfcunt
Cumquc, pauci
fed moerore'pereunt
nunc füperfint,in: carnes eorum fuauiffimae.
Cummiruald,parte5lus
ejus;tantum inueniuntùr. Qui uerò feruauit régem à Pc
riculo, Turnubub, id eft,taüEi dcie&or, uocatu$ cft: nam
tautum
-I LIB. V 1 I. C A P. X X X I. 237 t
** nomibus comprehenfum, continuit ac proftrauit,
£adhucfìmiiianobilitate infignis. - |'
a-, iiiAtholia prope Doundor,mon$eft, ubi oues denti oueiaurw. l.
:*gine,ucllcre,aureae, unde nomen inditum: fuperare Oues ueÉ
*imiumbilctenuiperfufum,ob aquas,aërem i&ui- retiofi. '
:|*nutiiimiiccli. Vitiùm enim iiocet.velut contraria* -

*,in eademinüla iuxta DunfreinNidiflaliæ oppi

$uum lanapuriffima, atque ob idtenuiffima, can
!;„…
i. $umi$e:atque ex ea contexti panni in Angliam, &
= spºkdefcruntür. Caufàmhorum àixi, quòd non adul- M. '

: *£ncta rerum apud homines,qui femiferi funt:

| | | ¤i iiti ac ciuiles, feipfà improbi, uitia permifcen- I.

“iunt,&optima,lucri Š copiam augerc ftu

$::i *®Tumpunt. - -

$: 5$iäüerò Siluriæ parte,boum pingue non concre Adeps boum

+£*£?l$ummanet: cáufam huius feiififerius cxplica- „; cócrefcens. \ '
*£tiupiinualle quadi Angufciae,nomen Glemgre$, Lupi innoxij. }
*%ijepafcunt:íünt eniífimí,&in regione fiigi- -

$tius fruiunt:imò in reliqua parte infulæ auftraliori, í

5£cdhocdiligentię opus éft. Ibidcm uerò canum .
- _ ., -

**generarariiíma,fìóôçôámém noAuidimus: 9** indag ę

°tum,&lerrimum&audaciflimú, quod etiam domi- tores.
|
htterifolet; glorifequum,quòd feräs &aues,& pifces,
**°* hpideslateiites,íénatur: tertium, quód ple
;::: £μ: “$um eft,maculis furuis aut furuum nigris diftin- |\
āsset}$dfiresfe&atur, & mirum in modurù agnofcit, |
2. ῦ Vtcùm $umen fuperauerint fures,eos tamen odoram 1

%*%itur.Hósq;cafiesin confinibus, Angli,Scotique,fi

&; $**infcritindomùíïíéisíåôôùí cum enim
, 1 ; $}lurimùm ualeant,alfequuntur res domefticas:atq;

*; Š cüm fit,praeftigio omnicaret.Quòd finá

jS: l $uuerit,multominus admirabimur. -

;j°''aquoque regione mus gigni non folet: nec Mures ubi mox
- §}uiuit:namimbecillc animälömnino eft,ideóq; funt. … 'ì
„*''*iiiam na&us temperiem non alitur, multòq; minus |

* $t Homo uerò, quiaualidiffimas uires habet » ubiq;

rum
t! Š*nissinGeimania.
C.
$i$, ob quälitatis contrarietatcm non uiuunt,
- -

…;;;^ | Ę “mal£ft afino maius, uillofum, nigrum,audax, capa animal

:*;4*iotundós,
j}\uodhominem
'''.. ■ ìt; timeat; pedes habet latos ante
- - - -

χαι' Pofterius autem ar&tos.Canes perfcquitur;

' …. Sς una
.
 338 IL 1 B. V f 1. C A p, XXX (.
&unâ plures ex his occidit, Atanata uerò ex genere c*s.
copythecorum canis magnitudine,os,pedes&manush.
bet humanis fimilia,barbam hirci,uehementerdamatg -*
gale eft animal: ucnatorem deuitat,ad quemdum [git. .
petitur, remittit illas iaculatus. Hunc uerò aliasdeíifl-, ,
imus: uelut & urfum formicarium animal,formae abííá ss.
ob oris &linguæ longitudinem,animalinerme,&iniui J
i Animaliü for* obnoxium. Sed abfurdiflimum animal omnium,quod J
fœdiffimum, iuxta Cumanam occidentalis Indix inuai
. dißimum. tur,facie turpiffima, uulpis forma, pilo lupifcabiofi,ftt.
diffimum,& quod uiperas egerit, feâ quæ parumegtft*i …
uant:cùm monachibeati Dóminici unum exhisniitiretl*
odoris pertcfiinterfecerunt.Afferunt&ibieffe,quumhâ –
nam uócant, quae homines deuorat: plorat utihfinsnt ,`
&te,longiúsq;áuditur:cane maior noiíeftuenatico:u& J.
türqueâiotochtli,de quo infrà dicemus. t.
Videtur autem onis omni regioni magis conuenire,
- ; animalia cê, Plures habere differétias,uelut ęquus,bos,canis,&hom.
. ma*mf4• in Peruregione,quòd calida fit,6ues ad afellorummagi ;
o„ium Indi- tudinem cfefcunt, longis cruribus, craflo corpore,dift.j
&#quatuor lögum,collum&effigies quafi cameli,caro optima,agis j
genera. rum maximè: caftrati aratrum ducunt ac ferünt,ferút{j;
| ligna: non clamant,nec molefti fünt: funt albi,nigti,&à s.
«…
'1 nèrei coloris. Ex hoc etiam genere funt,quas ££ -

i*
! nacas,magnae fùnt,& ueloces curfu,permontésq;giia
i'i| tur gregatim.Vicuniae quoq; oues funt minoresjfi:dé
tibiis,{èd fylueftres,leues admodum & quæ fáltant haru `
uellus pretiofiffimum eft: carnes harum ambarum melio *
res funt carnibus ouium,nec immeritò: cùm fintexeidti *
tiores &humidæ,ut contrà ficcæ,cicures& pingues.Etię
quartum genus minimum, pagos nomine, üalíelanarum ;
& turpe,quarum agni optimi funt.
um mir4 *4* • In hofíra regiofic fues magis ouibus crefcunt,quódfim
'.
k* gitudium.
-

calidiores, adéò ut unus ad c c c c c lxxx. librispctuô:

nerit,dúmq; ueheretur in curru cum alijs É
eft.Dum uerò fufpenfus,& adhuc calidüs aperiretur,arum,
ia profiluit, & lanionem in uultu afpergens repente ob
impetum proftrauit in tergam: unde tumii&u,tuintimori
aegrotauit plufquàm per duos menfes.
Wifcaica animal fimiile lepori, fedcollo oblongo, tant
vißaica. guftui iucunda: fcd fi rcccriter edatur, nonadeô grataeft
inuta ;
 . l I B. V I 1. c A p. xxx I. 239
intritur in Peru prouincjs, catulos in Petris edit, pilo
adtò tkganti, ut Indicx c6texantueftes ferme fericeis fi
mittciues,molles,pulchras.
$int:tiam quaedam admiratione digna, quorum ratio
justenda eft,ut ex una plures intelligere liceat. Lupi in
$tituifint, acmagistruccs quàrii alibi, & tamëìíî
Ckmore ualle pecoribüs innoxjj. Vnde tanta contrarie.
% i85«msiìigìis regionibus idem contingere in fe
j fi;;uodin hoiiiîî , funt magis truëes, quo
*iiobultiores: non irritatae, manfùetiöres: non enim
$i ideò calidus eft. In Glemore, copiam ferarú
j *iitiorum effe credendum eft, non Pugnacium : effe
£enim:unde poft clades ac peitcs, lupihomines ag
$titut,nonfolùm iumenta.
lifoseffecanes agreftes,iam alibido cuimus:inueniun E. pseri
tittnmin Scotia plurimi atque atroces, ob aëris frigidi- baud mfejii.
titm:nifi quòdin ualle quadam regionis Angufia: uoca
£kmoré,quae non procul eft ab Edimburgo, Septen _*

i “mucrfüs,feris fofùm infeßi funt, pecori nequaqua.

h;: iduerifimile, quòd parum à natura canum degene
-
*mtttliquiplurimüm. Neque enim uerifimile eft,quen .
J $um impós ínfulæ importaife. Sed& uulpes omnino in gant; í. vule *
- -
-.

?; $en$tant,&cinesinuulpes, iuxtäqualitatem ci- pes eiufdemge

*". Indicio eft, quòd in infùlis his, etiàm magna eß merit.
$itopia,&quòd èx uulpium & canum concubitu ani
5**fitur,nöiam fieriiè ut mula,fed fœcundum: atq;
“inftinalterum genus parentü, fcilicet iiiius cum quo
*ätiflitia; etiam uulpes non fecus ac canis. Propterea
$*&uulpe fœmina, ac uiciiim ex catula & uulpe ma verfis Animalia è d,
proge
$°fioggiuntur
10natura
-

canes:tam parum abeft unius

-

áb alte- *!!!* P*°£

nauta.
tM:&!
• Scd lycifca,ex lupo & catula, uelut lyncifius ex
'?a, cinirus ex hiróo & oue, mufinus ex ariete &
“fti,hy$fiâae; apro & domeftica fue, mulus ex afino &
“ibiirdoex equo & afina, leopardus ex pardo leenäq;:
Ę: ctiam & catula, canis ferus generatur: ut ludi
3-j, %'idos excane fimiâque fœmina: contingit enim,tametfi '
:%$quoniam, fimiae, üt homines, non ut canes concum
:£; $t, $ed cùm deprehenfum ex cane & muliere procrea
! }0
3.2 "n infántem atque educatum , quamuis diuerfitas tem
% *£tationisîeîçãçôé , conftat facilius ex cane
Κ “sancm poííé pròçêùí.
Murium
 44o L IB. V 1 1. C A P. XXXII. III,
mures fùl, Murium & talparum natura fatis affinis, quoniam fùb 'l tu -

tumue. niue & ipfi latitănt: difcurrunt ujs quafi arte fàbricatis: `si
latibula quoque condunt & procreant, uefcuntúrqucucf. ¤ç,
mibus inborealibus regionibus. Caufa eft, quödterrafî °
niue incalefcit,nuda adaltitudincm duorum palfuumcoa- *
gelatur,fed infrà quafitcpet. *.
c v R A Q_V A D R v P E D v M. ss.
c A p V t X X X i i. SĘ.
Vram quadrupedum intelligimus, uelut etiam &: $ss.
auibus dicetur: ut quæ cicuiies funt,feruentur,lo- **;,
venatio cum
ccantürq;:quae fylueftres,capiantur,&exhis capt; `s;
bobu*. manfuefcant. Quędam uerò mediæ funt inter cicures& ss.
agrcftes,uelut teftudines,cochleæ,cuniculiquc.Capiuntur'\s.
ßíueftres feræ (ut referunt)in Hifpania,bobus,quáfi fidi:$
cula fabula:poft illos enim uenatör graditur, bóucm fcri*
uerfus impéllés,fagittáque ubi proximus fuerit,incautum $
1ædit. Hóc feu uerüm fit, fcu nön , fàtis conftat ubi fcri-*
rum fit copia,prodeffe poffe:addunt, boues adhocfbis:**
doceri. Eósque quos cgo ob cornuum magnitudincm ;
deduétos in Germaniâ exiftimabam tales fuifte,argumtn* $.
to quòd
certè alter non admodum
in Anglia,boum longa habcbat
genus longiora corfiua.ab-s
haberc folct:ut £***
furdè propter id,alter iilcbos duçeretur.Cümuerò animus.
lium ú docere propofitumfit,conts ››
nullü inter hçc,imò omnia,effe geiierófius aut utilius ho- *s.
mini equo j? , quare ab illius cura incipere decct. Sunt *s.
autem morbi duórum generum, uelut &in nobis,animi <;
| Equi, obfiima^ corporis j;. Si igitur ejuus uel fefforcm refpuat, uel na- <.
tia. uini ingredi nolí, uel timeat rotas aut aliiäidj maxim*s,
contingit caftratis, & qui malè uident,& timidis,lapillum s
cx filo fufpenfum in aurem immittito. Si hoc non prolit, s ;
quòd illorum fenfum perturbat, oculi uitta uinciantur*;
profuit hoc fæpe. Virgà etiam fi cedantur crura quæ$tio si
agit aut eleuat:ignis quoque caudæ fubmiffus,tuminllru- s.
nmcntum ferreum,qudd dú retrocedit, illum pungit&fu- --

ciat: optimum enim hoc cft : ita fi in humum pröcumbat,

infiaucntrcm fint aculci. Quòd fi moderate folum obni
tatur, nqn fit autcum rcfes, l€iiiter caftigandus,& reiquam
timet admouédus:nam acriter ubi imfiellatur,durior!*?*
Equorum fit , quod maius periculum fubeffe exiftimet. Herpctiu*
h&peti. rö , qucm ucrnen uocantuctcrinarj, uermiculum CdI
qu®
 I lIB. VII. c A P. xxx 1 I. 14r
*iifionumuerticenafcitur pennæ anferisinclufum,
**j*oftníá,diftifìcure fontis, inferito, confuitoά;
uti, $olet uiginti poft dies emori, totidemq; diebus
%**tiiut Aljielleboriíuíüìïíôáôïí
**it in potu &cibo data (fcrofulariam uocant) eft '
*mhuius morbi auxiliuíTÖï. alij igne , alij
Štnratque Purgationibus,quc duo fermîe omni
¤¤tquoiumi conueniunt : Cum enim parum dor
Phiio uerò cibo utantur atque exercitio, tum
$int,utroque auriiiôgent. Ex purgationi- Equorum ge• \
*tmt, conuehit medi catmentum quod ex myrrha, néralis räi,o
tiu,amiftolochia
longa,radicibus
Inúntat. Qiiiuipurgatiöiie cbüli,&baccislau…iioaii.
cxercentur, in aqua autem
itome: libetis inFifcuis ab utroq;nutiiuutür. Gene
£ilttm fi in pafcuis non fint $; calido ægri equi
lumt, bonisá cibis. Sanguis caftratis non aäeò mi
Ñ;$ulaminus abundaiï: eo& plus etiam fiabun
3untur, Agaricus pro medi camento maximé an- Equis anhe
"tonuenit,& fœnugraecum:
*4udantueteres fic equum meum cu- lofis.
Monetcefferitj Ommcs fanguinem catuli, qui decem
%l^Potu.Item potens auxiliunì:cx ama
$ig;hydromeliite,& fylueftris cucumis radice fiant
**cum melle deíìíîï quoque herbæ lana
Ę aurium uel narium radicibus impa&a, uel
koolti í Š , & capitis fri&io &um uino,
ú e É °: C*srum, familiaria auxilia, acria
§j $igìgdi fulphur, nitrum, piper,
í $que in pluribus morbis conuenit,
Š $ abftinentiam; equi fibi inftituunt. Exihi
- Ę cum la&e aut uino. Scd & gentianæ
t£orum greffum, quem aliqui uocant tolutarium, ,
Šuallürëonem, ἀ fiat
-
, in libris ;?
§JTJî' A£lurconum
inveßu4
- 1i;
É*£ocuimus: u€ïíéêïí alio modo quo
$ hauddubium eííçìïëï equus trifariam?*
- - - orw*m ra*
tuc.
É $extremam edisiun&uram fie&endo, uel“
- -

, , ;***
È 'gatis binis &íí pedibus, dextris inuicem,
-

ulltteº, j$m cogunt cos binos&binos fimul mo

- -

i£
te*. *
:Ę
hultimimota,fed
a
genu praecipue agitato
Pedis iüëüramär&ouincülo atque
omniùm
ciüt: ita fit ut Cogatur equus genua mouere.
»ut cog quus g
q. Atq;
 243 IL 1 B. V 1 I. C A P. * X X XI I.
Atq;ita patet adafturconis difciplinâ pertinere, ut genu.' v*,*\\
- - - - -

fleâat.Nam fiiun&uram folaminferiórem moueat etiam °

fiambas dextras fimul atq; finiitras,nonperficigradarium *s*,
greffum conftat. Sunt igitur duo genera gradatjincellùs
èquorú:Gallicus,cùm génua fimuimouefitur,fpatulauir: Ss.
cùm uerò genua &fpatulæ, Italicus, Molliorét incefíüs*s
quicunq; fit altiore iun&ura, quoniammodico interuallo $e
mochlijmultum fpatijfuperatur. Mulæ tum molliterimct- Sss.
dunt,motainferióre iunëtura,uocaturά;inceffusilleTtai-`sis
na:cùm autem genu afturconius concutit,magis genufic- -<:
xum,quàm pes,quòd altius cadat,dum figitur. • .

canes longo Cafies uerò qiii tenuiffimo & molli pilò fùnt,ingeniofi sss
pilo dociles. ac dociliores reliquis funt: quoniam mollis pilusficciani- …
malis effe non poteft, nifi obtenuitatem:unde tenues hu
mores fignificat, & fanguinem tenuem. lncancautem& $es

calido animali,tenuis fànguis prudétiam affert, Quoniam ss.

uerò quòd tenue eft & $ efferucfcit,obidmor
daces plerunq; funthi canes. >is
y qui, clauo Cùm uerò ufus equorü (ut aliàs dixi) maximè fitnc«£ss
lafis. farius,contingititer agentibus,præcipue tgdiofàiaάufa,fi* ,
íííííííííííôïëïãïíåííûéïíïìÜô pesiaedatur,AfcIIe
folent clauos & malleolum,idem tenaculae uices gerit. Ats
fi iam ex clauo equus claudicat, exempto ilio, &ungula •
excauata molliter, ne corona lædatur, aut fordes aliqua s.
lateat,fulphurliquefa&tum repurgato ulceriindito:folcam s.
exterius, ne locüm laefum prematincuruato:reliqua,pin- ss
guedine & cera oblinito, tum foleae foramina quæ duis
iion cöplentur.Sic mihi contigit afturconem Arçhiepiico- $.
i Amulthonis dono datum, confeftim è claudo fìnum …
feddi. Redibam enim tunc è Scotia.Pauca uerba:feptem <
tamen funt praecepta.Sunt qui fulphuris loco,rcfinaiiridsºs
utantur. Sed nihil melius fuillo fèlle,fi adfit. Modus alius^;
mclior,excauata ungula, & etiam è directo uulneris rupta
corona,ut fabulum èxire poffit, ferrum affigitur, quodin- s
flexum locum nö premat, & intus ab ungula abfcedatum
dique: inde diligenter aqua primò, inde uino cluitur pcs,
ne quid arenæ aut faniei omnino infidat: inde imponitur
unguentum e terebinthina , cera, oleo, fepo caltrati,&
mélle. Demum corium ita inferitur, ut prohibeat ncar«
na uel aqua poffit ingredi:lignis enim caficellatis intraft
rum hæret pcdis ungulæ. Sic ftatim iicct equum *;
SR,
 LIB, VI I. c A p. X X X I I. 243
$eipcftusfùm. ' • . ~- - .

,*i*quorum, mundities, fanguinis dctraâiô fi media.

Iwi.
scabis;,..
?uigatio, cibus bonus, fuiphür , argcntum ui
**}i liquida, fìl, cicutæ fuccu$, aëtum, alu
bdicborus, fàpo liquidus, oleum, fuligo, ßercus
1

inyalx:atque Ê quæ$am & pro nätura mor- v .

*ut &iciquis inijî`ôÉ&Ää. Vt pili è mi

*is ainini, qüae cum nitro Pilos nigros in albos groin album
*Hi. Scd ut adremrcdcam', oieuni laurinum , & mutentur.
**ijs etiam î conferunt fcabiei. Pituitam
*uiinhis,fcdçôïû curant furculi hel
*** damini,aut radicis cucum ę anguini pcr
°** tus. Manifeßum et autem quot morbos pi
***icbioinhis animalibus & quàin graues gciie Equorum
ut: jgusines , dcitillationês, t&ùgmonéìì, ac pituitae,
iumi (1, - - - -

$$uipuli,fi faepius fiigida lauetus, exteruatur Equi ut ia'. *

* At contrâfîçollum calida,craffefcit, crinssę beant paruum . · ·

ęt, iubaque Pulchrior euadit. Equorüm autcm o- caput & iubâ %, "
**foflidis,quiqùçüöeï, Éaulò altius pene-
** itomnino non Pcnctrant, conducit, ut
t;igili ad pülchram.
- - -- -
|
* ■ '■' ,
$“uíusfiicentur,iìüíïìÜôùíïò fùo ** Guti, --l I

- *Étsaldis duabusó, lomenti fabarug, & tribus ci- bus * mör,i, i .'
'I, $ini:ita tamen ne coquantur, fcd foiùm fîigidæ equorum. ,

*u;:ubioptimè laueris;inungito ungucnto cx hy-

- *' ' ,
:|johelleboro, fulphure, alumine,tufìagine, porci . l. 1

£uciceptis. -

ales equi fola P9dagia , qua excidunt Equi dolori. , ,

cuntur: in doméfticis ileos uehementi£ bu* laboran• ,
*i*pentinus citmorbus: indicium eft, cùm Po$- tes quomodo
contrahunt, ut ferme pedes colli- dignofcantur.
- . ' ,
$egreq; inccdunt. Demum ubi fæuierit,fe proiier- 1. '.
“utimántes fic Pofte morbum propulfare ; refpi- ; -

j°£icra, cùrû cû caufam quæ illos urget, 'i,

Ęglie,pofíéá, illam áeprehenderé.Contingitímul • , ,
- Š &hię propè infanabilis cit, fup- '
ÈÉ, refrigerantur: uod commune … - '
É* ineQuis febreiïî. §' fi quidiguat, - 1
%ouenx “Plicata, ac cum multa fanguiiiis effufio
$ueròå ìåtu fit, copiofà olei perfufionc indiget: ' ,,
* scutô • non Pcrcunt. Supprimitur in his ucn- .

- q. ' 2 ' tcr

 244 ' L I B. V I I. C A P. XXXI I. *• ,
ter,&urina:fed uentri confùlimus enemantibus:&finos s. ii .

roficiant, porrumimmittitur fàponc Gallico illitum,atq; s. -

inde celerifer per accliuia deducitur. Cumq;uétrepurgā–

to urina non profluit,allium & cimices contundantur,iu« '
cus$ eorum éxpreffus immittatur: iuuant&fométaiuxta *
tefticulos,ex decoéto creffonú,parietariae,&radiculis por
I. rorum.Quódfi ncc hæc iuuent,equaiuuenculaproptâli-`s;
- etur:excitato enim calore in partibus illis,&ueretfitcn- s
É locis dilatatis, difcuffoó ob caloréhumore, cquoq; $it
1 ob libidinis ftimulum excitat6lafciuientej;urinaprofiuet.
Eadem fatio in his,quigb fecum retentionemdolcnt, ut
aliam ob caufàm. Séd fi ex cruditate,uinum cumpipcrc& $s.
- cumino deuorandum dabis. S9lent enim plerjih hunc `s
morbum incidere, cùm excalefa&tiin frigido locomanfe.
- rint, aut fri gidam aquam biberint,aut epotapiurimaaqusss
celeriter áíôùíåéíïíôïìÜôùí etium fihordeum&*
magis triticum magna copia deuorauerint:neq;ullumm* *
lum magis præfentaneum,& lætalius,quodq; célerem aft*s.
rat mortemi. Porrò ex his caufis atq; cura, id fingulorum sss
cognitionem & curam deuenies.
Equorum vo* ! abet præterea equus quinque uoces , affe&us eiusfi*
rei quinque, ÉÉÉ alacrem,quo alacritatem declarat: $$.
Hinnitum
ongus eft , non tamen multum, &in fine uox exaltatut, s
calcitrat,fed innoxiè.Cùm uerò hinnit, longauoce,quam
in fine remittit, defiderat & uocat fociumi, aut cqiiam,
cum qua concubuit (ideo Darius regno dignus ἀnferis;
non debuit, nam alterius generis eft hic hinúitus)inho*
non calcitrat. ln dolore, nullam uocem:fed fimùltumpr£
mat, gcmitum cmittit, fubmiffà uoce, Hinnitus breüf
mus,ifae fignum eft:tuncj; aures demitterefolet,ficutuor •
rauca, quàm naribus folùm emittcreuidetur, eft ; fimiliss.,
rugitui Ieonis, timorem declarat: atq; in his duobusaf
%$£. &ferit equus,fi generofusfit.Caeterum;
in ira ad collum aures demittit, ita in timorc erigit, atq;im s
anteriora tendit. Habes igitur uoces principaliorum$.
&uum, laetitiæ, defiderij, iræ,doloris,& timioris, nec álli;
naues pepe* in his: alias non habet.'* -

fabteret Boues,nc pedes fùbterant priufquaminuiam quoquam

ja.m cornua addas, pice liquida cornua ififima ungito. Corhua utt?
Ἀio for- iuniorüin,ficéra oblinantur ciiidá,íôùítúria quamus
mentwr* uolucris formam, Bo;
- _ Q.
 i.
…
-

lIB. VI I. C A P. X X X II. 245 t

£!*i*gotiis cæperit, dato continuò ei ouum unum Boum morbi. \ -

.£ sumfrudumjintegrum dcuoret: poflridie caput '

-:*££onterito,&in uafé ligneo terito, & cum hemina • ',
-$itfibiimiter, δόsq;ipfius&quidabitfubli- . li ',
*£t:iciunobouidato.Ad fhiâum ánguinis, quicis Bobwßngui•, , , ,
/£*£t ccrtum remedium: Phafiiorïíôùí, mingen- , ,
“tres,piperis,feminis genift:,fingulorum drachmas tibu. '
“ntur contrita ex uino fuluo fingulis diebus. Vbi 1 • . *. . i

*ïíïg; medicâmétum dato quo- Bobua mer.l | ' ; -

*}%lcant:
É;Pellem
vJtim
anguinamubi
cùm opófiet: uideris ά, bispraferwaiie \i
eam pellem,&fàr,&Ä. '. 1

*%flfum,hxcomhiaunìçôçí , cum uino l '.

omnibus,utbibant Per gftatem:boues aquam | .
$&liquidambibant, fempcr curato,ut ualeant, re
itoniseft.
$“obus roboreae plantæ cum flamine §§£ Boum le&lur.
i

** cnim iacentibus iiioiie , ftantibus durum et. Bowes ut pine

! ,
,1
£*ut
4quae.
boues dulcibus foìáíôß ulmi, Sole,& le- guefcant. .:
*?** Graecihocge
Tbent,uel íú nere perfequuntur :nucem perfo- Talpas ut
P9migenus foliditatis eiufdèm,ibi;Â.
!
1;i! '
$terim cum fülphureíüfficienterimcludi, tum ôës
Εογιditus,&reliqua fpiramenta talparum diligenter
Jui.uii É?amplum fit, referuari:iii cuius i. -
, '

***mintusinceífam ficponi,ut ab una parte fiatus -

ĘAugsabaiììÉåäïíïí. impletis ' ,

Šgas uelfigere protinus,uel necari. . \
£;§. $iquetneöcinéte aditus eorum fàtures, Mures rußicos ; i
k, $inuadeticPs;imet. Dico, nihileft quòd cele- ut occida.
§uanimalia £onficiat,napello maximé íücco: fed i, '
$ignotus fuit.Et quae perimuntur animalia, feu
ā; $uaues,feupifçes,íôïíôçìåíïí. -

'°nam co&tam dederis , efficies ut numquam à Canes ut te n5

ï°;$aßrna fcripfitin Agricultura.Verùm ego deferant.
í**$£diffe canibîçóáí obiter me exiftimio,
$ $“non paruerunt. verùm ficú difcedunt, ]

í'°*stantur;ficiû è folùm accipiunt, non . i.

“ Exiftimant quidam, exhibito pane fúb ala con- '
£utfudore Jnaduerit, fieri obfequentiores aman- -

?" Alij,
“iustum quodfœdum diêuçí,
ííííííííííú åíïíôù-
turpitudinis defcen-
.
l.

q. 3 dere -
 ■

. 346 L I B. V I I. C A P. XXX 1 I. …
! - -*- s- dere,ut éanimam beneuolentiam coëmas. -

quadrupedi • . Animalia omnia, non §.Š .…

bus impmguâ celeritet impinguantur pofttridui inediam, cibo qui m
Σ Τ• ximè illis conueniat: exiftimant equis hyofcyamum&tc
* '*', '-' ftudinum carnem conuenire,tum hordeum actalia. Oui- …
_ * bus cum cibo falem, quia potu praecipuè impinguantur. –
| - - ' Caufà huius eft,quòd âmes in his animalibus fùperfiuum . .
! humidum Ę & appetentiam dbi …
' . . •• • • perplures dies excitat.Porròbellüæ, non hifinaturali ap
' •• •• petitu urgente,cibos affumunt.
1um;ta ut ap- ` ' Amurçae uerò tantiuis eft,tanta utilitas,ut etiamboues.
petamt cibum. præferuet à morbis,& cibi auidiores faciat, immixta fen-' '
íim cibis atq; potui quarto quintóq; die.Ita etiam exterius
oues me fa- citm fece uini ac lupinorum cremore mixta illitáq;,iumen
by« fiant. tis,tum ouibus feruat pilum ac lanam, & cutim à fabi«*
riéinis , imò lanam auget etiam : praeftat autem inunâas
-

Mußeft, nemo oues lauare falfa aqua. Muftellarüm genus omne pcliitur :
nidore felis exufti, qua rationeinfeéîomnia à (uigencris.…
ceatmf. -

Canum uenena funt,fpongia frixa cum adipe : deuora- j

Camum "°** tur enim, nec reddi poteft(tümet enim)nec &oncoqui,ct *
bus. enim contumax.Eadem ratione,fed minus occidunt, pd
les animalium : nux illa quam uomicam uulgus uocat,k
uis atque dura,tum uitrum : nam reliqua uehema uomere ;
| folent : curantur autem oleo copiofe ebibito, quod&in
morbis fponte nafcentibus plerunque utile eft. s
' Fera, ut arcc* , vt à fèris tutus fis,præter arma,hæc funt auxilia.Ignis,
44. ' eum enim horrent: non ita ferpentes, nam quaedamfcu
•. ob lucem , feu ob calorem,fponte accedunt.Funisattra
&tus:ucl fi defit,figat lignum in medio: nam ubi uiderint, *
jnfidias tinent. Retrò etiam euntes uerfus illos, abfcon
fo capite, ut aliâs dixi, fed iumenta præcipuè,timent. Et
cornü, fiquis infonet uchcmentius.Conftát ergo mudi
nas igncas quadrifariàm illas arcere, afpe&tu Š
tus aüditu, fœtoris olfactu,tum demum fi attiîigas.0do
re etiam maximè retro abigerentur,fi uis odoris, ut (oni
tus,aut lucis,augeri adeò poflet.
r quorum hie Caeterum ut cquorum, canum & fuumhiftoriam pcr
fioria. ficiâ, quæ maxime hominibus funt necefîària. Equo um
- triginta fœminæ ad prolem tribui folent. Si alius fuperus
| niât equus, gregem prior circuit: fi quam aberrantem
animaduertat, morfu caftigat : inde aduenam pugna?;
- * - grcditur,
| i IB. VII. c A P. xxxii. 24?
£**. Sunt equo dentes quadraginta. Eius aetas tum
J trm quadrujedum dignofcitur tra&a cute, nam in
Ii£ìusftitimädlocumfüum redit, extenditúrq;:infe
15 si nonita.Candidiores funt quandoq; fefiio deri
[**juorum, contra caeterorum animaliú morem: caro
5,ftciucunda, ut neclac, quod fimiliter craffum eft
**mm. Cameli uerò caro guftui iucunda & falubris » Cameli caro, 1

“…lit, quodetiam etfuaiiiffimum: mifcetur tameii lacj; funt fuae ' ' , '
1*iftmäuploaque nonnuïïíïò äçìüeííc uißima atque||r,* v
Ęniünt, quando quidem (ut diximusj came- falwbria. !• ', ,
f**%ipeda & bifulca, medium quafi fit. Confert '* ..
$iquid aliud afciti,confirmátq; iëcur.Equam fuif
$toteles,Pharfàlicam cogiiomine Iuîtam, quae
£sĘ fimiles pariébat,unde cognorhem
-

*?"*nam minimum femihis emittebat in coitu,&

tcmincubantis £quifirmiter in anima concipiebat: l
I.
.1
-

' l!

**imfint caufèfimilitudinis fœtuum ad parétes,

**tem,ut dixi,etiam alia. *

(ars uero Lxxii.diebus,ideftanni quinta parte fe- canum hiftoa í ,!, ,

§' gcutiunt: quaedam ad anni qüartami partem, ria. …

j"]"ccatulixvii. diebus,totideim uerò diebus ca ;

°"inr,quot cæcutiunt catuli.Apud nos fexta par- *;', ' -

ęrunq;ferunt, diebùçïçëïíç 1,atq; hi decem ;' ' '

újthaecfatio geftationis uteri,ut inhomini- ! '' , ,
Š; spe,n6 tamen citra 1 x. diem abfoluuntur. garfatu quii). . l

***cii, nifi monftrificus fit partus, geftatio ex- dätä quadru- , „ ' ,
§ non diutius ali poffunt in uentre | qui plures pedum quàm ' :
Σ'*• idco & celerius eduntur: ferius quo paucio-augm *** ,,
$sim quandoque
$j*""tur, edunt.
uelut cornices, Sed & in
pafferes, âuibus
picae, pulli mafcantur.
hirufido, ;
l
; '

-: Š genera,utturtur & palumbes, quiq; pro- ut , -

ę ' nominantur, Caufa eft paucitas uitelli in * • - ' .

É
j*";atenuisque
°otio alinon illius fubßantia, quo fit ut
impcrfe&i diu-
exitum
δι e. Canes optimi, plaâis funt & longis capitibus,
et
*•
\,
i
V. m.

ύtis &päruis , retrorfümq; tendentibus, collo ' , ,

$culo &iira caput tumido : pe&ore lato & in , ' '
jore,coftis ualidis, ilijs ftri&is, cruribus longis
in t ,
j$ ac firmis,caudâ raro pilo, neclonga:non l

sj'"*'" fortiores fùnt,& anirhi præftantioris : ta-

"^gis uenatici (unt. Quòd fi præter haec fimi
$.

q 4 fint,
 248 L I B. V I I. . C A P. X X X 1 I.
fint,oculisq; nigris atqucfulgentibus cruráquc auteriori ,
breuiora,&articulireéti, & fpina carnofa, optimi erunt,
Haud obfcurum tamen eft, ómnia mcmbtarotunda cfl: .
debere,colIum,corpus,crura, ac pedes ipfos:funt enim ro.
buftiores,agiliores,animóq; alacriores,&abimminenti- ;
bus periculis tutiores, ut quiab obuijs corporibusminus,
lædántur,fi cafuin caimpiiigant.Sunt autem canum genc sa
ra o&o ab officijs:uenatici, qui lepores&fugacia anima-,*
lia feétantur:ueftigatorcs feuiindägatrices, jüiodoreloa $.
ferarum ac auium (funt enim duorum geneium)fcrutan- }
tur:aucupes qui cú accipitre &falconibüs edoâifùnt aues *s
capere: tetiafj, qui pérdices maximè uenantur cum rcti, `s;
eft que eorum mira ars:moloffi,quicumferis potentibus, y.
apris,lupis,urfis,taurisq; certant:mclitei,quiihdclicijs há*s.
bentur, paruitate præcipua,quafi moloffis contratjcuftoj*
des, qui domibus & gregibùs aduerfus furesadhibcntur: `st.
lufiuijquiferunt proiectâ,faltant,ludósq; aliosfacerefùntjs;
cdo&i:ad ludos aptiores, qui cx cane &uulpe nafcuntur.**
Docilcs euadunt, dum uerfàntur cum fimjs: quòdfimi
res canes cum fœmina fimia progignant, qui nafcuntur,
ad ludos optimi fùnt. Retiarj döcëntur cäptas perdices s
circundare minis,atque fic olfaétus acutioris auxilio,cu- Ss.
dunt in eam folertiam induftriámq; admirabilem. Morbis s;
tribus præcipuè infeftantur propè infànabilibus, räbic, s.
angina,atquc podagra.Rabiei cóferunt,fuccusbctae,me- *';
dulla fambuci,ignis excandentiferro in fróte,ui diutene- *
re in aqua tepida demcrfum. Sunt qui neruum quifùb lin
ua eft,eximant,non leui periculo:fed exiftimò,hos non
' iiere efíe rabidos.Laborât praeterea fcabie, pulitibusj
nis,macie,alui duritie, uermibus in ulceribus,tumoribus,
suum hiftoria animi torpore ac defidia quadâ. Oleum gencraliterile
rum moròos interiores iuiuat:omnibus cómmunis feâio
uenæ in cruribus:uermibus auté ftoechas uel folùmfùipsa
fa,quae epota etiam fertur fanare iumentorum peftem. .
Sed iam de fuibus agamus, quibus morbus peculiatis
eft grando:quæ fi modica fit, carnes efficit dulcióres. Di
nöfcuntur tribus potiffimú fignis:certiffimo,quòd gran
É; ipfàs fub lingua habeut §quòd uix pofterioribus?**
dibus confiftere poffunt: quòd auulfo filo & dorfo cruor
apparet. Accidit etiam mörbus eis, qüi ab extremitat*
bus ortum habcns, ferpit palatim ad pulmones & •; τ,
 (YII, L IB. VII. C A P. X X X I I I. 249
f- íi*} ideoubitatiminuaferit,præcidendum eft mem-
[aae keiiimim duobus auttribus áiebus perunt. Glandes
|
1
ja-* *iiibus,licet iucundæ fint & fàlutäres, fœminis ta
3: ■ £ortum fáciunt: quod etiam contingit in ouibus.
iz Š culmos, & canes cæteráq; animalia
s;* £daacutiores cohabét dentes, quo iuniora funt.
.33 , humiliauoraciafeu genere feu propria natura, ut in
? £gitsbos,& capri; capra plurimum lac generant. |
1
t$.* ** d quae herbi$ pafcuitur, carniuoris. Èius enim
- - -
! -

.3*; sint, qiiaalimentuih corum minus nutrit. Lac tamen Lac augentia.
3. *:nt animalibus fabæ & eruum, fed abortum facit in !
2% ##untibus: cytifus quoque,de quo Virgilius, +
?a $icut£m cytifùm féquitürlafciüa capella.
i: • - - - - - w - 1
ja .Tamctfidum foret,iiiutilior fit in cibo, quöd adurant:
Æ1 *timimmodice calefacit.Feles fi domiüelis cótinere,
-

]
*?4 .* salisp:cidetiiïëïíôïí, acpluuiae guttas,ne au 1 ;
% *ingediátur.Domeftici diuerforum; colorü fünt,ac ua- Feles ut dom;
 jiiiisq;acpitheris fimiles:agreftes uerò cinerei:quòd contineantur.*
*£* fiiiibaërisqualitatibus uehemìéter immutatus degene -

* * *n%utjqualis cft cinereus: hic enim minimílucis

tD9centurauté quæcunq; manfuefcunt animalia,ut
$t&alini,canes,feles,lutrae,qug nó fecus ac quadrupe
fiancs,pifccs cópellit in rctia. Eft etiá magnãdifcrinìen
Ê ratione,ut canes. Gallici docilio
$int,maximè Belgici,caeteris:& equi Eládig infulae,qui Equi mira de
cilitatis.
$titguireacqiicrere homines çertc notæ,ueluí$í;
$;&gbb9s:uoçem enim intelligunt educatoris,fàltm 1

+ $ííeít,calcitrât,genua fle&tút: pifcibus & abietis |

g% %**famis aluntur:zëthum quoq; bibunt:hoc cnim& !
ύ “imagisdocilia reddit animalia , amicâq; cducatori,ut 1.
% ìpatet, Murium genus cùm in dqmibus habitet,
<*.A Ę cft,necmanfuefcit, nifi quod alpinú dicitur.
i
^? $titustameníisfcri fit,muré Ë, ui ere&tus can
ζ $imiôïí Ê nefcio an de iî intellexc. tensem;.
M** cãdelam
ºntetiamalia generamurium, & ratióni alimenti &
'.* *tis,actalia(ut É; cft)plurimum poffunt.
QVADRVPE D v M ''P R o P R I E T A T E s.
C. A P V t X X X i I i. |
34 CÈtuginei,
maculofi plerunque mordaces,rubriquoq;,
qui piloshirfutos in dorfo habéí.Naiii „j„.
Canet marj
uaijanimi fünt &inconflantis:canum autem na
q 5 tura,
 35o L I B. V I I. C A P. XXX I I I. - .

tura, ut confpicuum eft, iracunda eft: ob id, ut iracundi J.

inconftantésque ad proditiones promptifunt,ita $anet
naculofà & uiaria ά ex albo & migro, Qui uerò fcit. - -

gnei,exuftam habentbilem qua abundant, maximè cùm

in dorfo hirfutifunt:hoc enim ficcitatis indicium eft,& ob ***
id malefici. Similiter parui, quoniam fanguis quiincor- .
de feruet,non poteftin cerebro reftigerari,ob partitatem
diftantiæ. Et inacilenti, nam pingues humida qualitate
obtundunt bilis feruorem. Et guíus oculi quafi mortui, j*
quoniam atra bilis cerebrum illorum occujat. Dìgunt *.
dominum & amicos, quoniam fànguine funt tenù,& `s
ob id ad iram prompti âtque ingeniofi. Quicunq; uero du *
plici ordine déntium anteriore conftant, uehementiorcs
- funt, & acriores: funt enim natura ficciores : tales uidi
! Mediolani. -

sele: nigrifu. _ Fe!es autem cùm atrabile abundent,infidi fùnt &male

*.«. * fici,eft autem tenuis fubftantia, ob idleues, agiles & in- `
quieti.Nigri
Varij nó ita,&ergo ob id fæui,notiflima
álbi:alborum audaces,accaufà:pituita
maximiè furaccs.
enim, § •

pigriores reddit,etiá ad mures capiédos:plerunq; etenim

ut improbiores,eo meliores,quoniam audaciores agili6- …
résq;.Sunt & fegnes,ob gulam tamen rapaces.Varij,quos ·
Syrios appellamus,mitiores:quoniã è calidaregionetráf- ' ,
lati ingeniofiores fint, ac magis dociles, Animalia enim
quæ in regionibus calidis aluntur,funt ingeniofiora,quo- '
niam fànguinem habent temperatiorem,ut infrigidiifet;
uefcentem:& ob id fera magis,&indomita,qug uix unquã
manfuefcunt.Docilia igitur,quae ingeniofà:& quaedo ilia, seu
rurfùm mitia:nemo enim fapiens nialus,aut mialusfapiës, *
ut alibi : nobis demonftrarüm eft:ob id,talia animaliânifi
immodic& fint uoracia, mitia fùnt , & tamen muribus ca
piédis idonea. Cótrà nigra,deinde rubra:tum ob originé
fc:licet,quia è locis frigidioribus prognata,tum ob humo
.., abfo- ris ficgoris abundantiam,immitia,acfiiracia.Felestegunt •,*
I„„, extremâ terra feces,nc odore(at mihi,ne uifu)prodantur maribus;
i,„«prodam• nam de odore & urina prodit:at forfafi ob utrunquefimil
i,, „„rubu. i3 facit:mihi autem uidëtur,quód ob munditiem:eftenim, *.
| ut iiquet, animal in fuo genere fàtis mundum.
'• plura fe• Eius generis fiint mültae fpecies (quoniam etiam 51.
i;;enera,uon ueftre eft, & nomen retinet) non ita &anum: quandoqui
-

: ua/m • dcm, ut dixi, canes fyIueftres in lupos tranfeunt. $£

- • ' obrem
+
 ! (}
l I B. VII. C A p. X X X I 1 I. 2;i
$e fintagreftes, Italici,& quos maimonos uocamus,
,!,££
.=ta ;;;;: auditi.Alijcercopithecos uocant, quafi nó feles,
:r* $ius caudatas,quòd fedentes edant,non proni ut fe
…** $$dtonitat, aliós effe etiam in India feles caudatos,à
: £pithetis. Et in uniuerfum (ut dixi) hoc unum genus
…* *ampantheris&pardis talibúsq;. In Africa enim & In
sr 3, ti,obpenuriam aquarú,& fàlacitâtem quæ ex regionum
.;, fiiitit:|#$; plura animalium ge
fit,utadulterina ex concubitu procreentur.
Equorum uerò infigne eft,ut ex fronte ac pedibus (funt Equi pedibus, ;
*ttmquinque loci) exiguo candore fulgeant, aut linea &fronte albi, •
giim,feu zona potius infronte, quae neque os,neque cur probétur. ,
Ę tangat. Sunt & qui probent fontem candida
fìnfignetii in equo, feu nullus pes,feu unus aut plures
quidiffit. Sienim pofteriores pedes ac finiftri(qualis eft
ftton, quem mihi dono maximus antiites Ioannes A
tion Scotus dedit, foleóque cquitare) dicunt opti
$inguâdignobilioribus locis fit infignis. Si omnes,ad
fúffòntis Ê, uincunt.Optimi igitur funt,
fiiitllulaminfronteálbam habent, & præter id zonam,
firmtcosnecfupercilia tangat, qualis (ut dixi) eft aftur
“timeo:fed illíos candidüm etiam eft. Quòd fi pedes
folttores etiam candidi fint, nihil poteft addi. Atque eo
#$,infpečtare femper oportet,ut parua pars fit çandi
%&}εῖpofteriorihagi$,quàm anterior, & pedes po
'joiispr£ftant anterióribus. Omifío igitur figno,qüod
ínteeffefolet, tum zona,& quæ femper ejuum præ
ftofcmelfe docent: poft eum qui ÉÉÉ fo
*iiibet albos, conftituemus eum qui pedem pofterio
'qi,finiltrum folùm habet album: is enim audäx & leuis
* ft.Poft hunc collocatur, qui ambos pedes pofteriores
et albos, finiftrümque ánteriorem. Inde qui ambos
Ęs pofteriores habét albos, & dextrum anteriorem.
£§uihabet quatuor pedes albos , is enim animi uitio
$it,licet nofi adeò uálidus fit ac robuftus, Poft huic,
sit,quipedem dextrum anteriorem album folum ha.
:is enim docilis erit,fed finiftri euentus. Septimo loco
i “tipedemfiniftrum anteriorem album habet:qui uerò
Ęm lextrum pofteriorem album habct, fpecie quidem
ftis&acereft,fedtamen füperbus&infelix eft, animóq;
*?tobo. Poft hunc eft is, qui albos ambos anteriores
habet,
 IL I B, V I I. C A P. X X XI l I. V. t,
habet, alterümque pofteriorum:fedhorum pr*ftantiot, ,„
qui finiftrum. Vilioratque undecimo loco, qui folùman- J
teriores pedes habuerit albos. Peffimifunt, quosuocant ,
trabeatos, fcilicet dextros ambos, aut finillróspcdcsha- >;
Υ;
bentes albos: quorum qui dextra albifunt,detcrioresha- j -J
bentur his qui finiftra. `Omnium deteriores funt, quos *<*) *!
: -i:
tranftrabeatos, id cft, alternatim pedes habentes caúdi ;
$
dos, feu dextrum anteriorem cum finiftropofteriore,aut J**
uiciffim pofteriorem dextrum , anteriorém autem fini- s. 3. -
.

ftrum: qüorum etiam deterior eft is,qui finiftrumantctio- j*

J*
rem, déxtrum uerò pofterioremalbúmhabet. Atquchxc JS.*
omnino à generationis Š initiumducunt. `st ¥. •x
Oportet igitur non folùm horum caufà,fed&aliorum,ta- §*.
:
tionem exponere: qua hæc quæ di&afunt, curfiant, ma- §.
nifefta fint: eft enim ratio unâ in omnibus,unúsq;modus. **g.
Primùm igitur oportet hæc principia fupponeré: cando- S.
rem in equis à pituita dominante proceâ€re: ut ucròhaec **
moderatior fuerit,modeftum & pátientem facere:fiabun- j*,
det,pigrum,timidum,fegnem:fi nulla fit,praeferocem,lo- S;
lidum, & indomitum: fobuftam uerò naturam,& reáé 'Si
agentem quæcunque non neceffària funt, ad uiliora loca
protrudere: funt autem uiliora finiftra dextris, pofteriora $*
anterioribus, infima fùpremis. Quartum principium eft, $.
quodin fine libri de Subtilitate declaratum eft:qüçcunquc §*
íiiiiià fiunt,connafci: quæ uerò connata funt,fàcilè etiäm $
temporis fücceflu in idém tranfeunt. Sextum,naturam uti *
Š difpofitione ad animi qualitates fabricandas:&ut
totum toti,ita pars, cùm totius rationem fubit, partcsha
bet comparatione dignas: ueluti caput totum equum re
fert,oculi autem & os ueluti cor,&iecur,in toto.His fùp
pofitis linea uel zona alba in fonte, moderatam cere$ti $
<qualitatem fignificat, nec praeferocem, nec contumaccm, S.
ficc iracundum, nec dolofum,nec ancipitis animi, autdu- '*•
bij. Neque poteft corporis uitia fignificare, cùmäcerebro '®
cndeant haec: neque natura abfjue ratione protrudithas \,
imaculas,cùm nec füpercilia,necos attigerit: quòdfiftct, s.
timidioris animi,& inconftantis nota'eft. Cùm uerò ad `
edes hæ maculæ protruduntur, temperamentum figni- Ν
ficant, maxime fi (ut dixi) paruae,& ad finiftros,& adpo- \
fteriores propulfæ fint. Trabeatorum uerò caufà eft,quo- §
niam pedcs iuncti in utero matris erant, ob id fimul con- .
traxcrc \
 ;■ I 11 B. V 1 I. c A p. xxx 1 I I. 333
.* trematulam, quod etiam intranftrabeatis contin git:
[iias innir igitur amìbulando, & fæpe in jí? cafus
a?ra i&nt,& maximè cùm ex aduerfo pedes implicabun
.…a fttquehaec conftans eft ratio equorum, quos uocant
.…2 mitmì lingua Balfànos, ut etiam Federicus Grifonius
£z* fitius Nępolitanus, diferte docuit in fuis libris, de
;;:::* £undiatè: neque enim nos quicquam ab alijs inuen
.…1 fim,nobisafcribimus: fufficiunt nobis propria.Cùm mul
j- | tum nunc extent, qui poft aliquos annos ab editione
–2 Ę Siibtiiitate, folo uno noitro inuento,
,A* $um confecerint, etiam noftro nomine fuppreffo : ne
22* % in improbiore confilio, an impudentiorë facto, an
$ior: ffc, ut quæ à nobis uix potuerant excogitari,
fihcrt:$fibi uehdicarent. Quid facturos putamüs, fi,
iniquotempore, non omnibus filiffet copia exempla
Irim, cùm nuncinter tot noftra uolumina $excufà, ta
+ awitint? An deerant, quæ ex noftris pofíent inueni
}noiiargumenti res, nifî alter nauis e fundo maris pi
Ęonti, alter demonftrationes Euclidis , una ciréini
fumtitatefùppofita,fibiafcriberet? fperantes forfàn tem
Ę longotfaétu, futurum, ut homines nos potius ab
$ímpíé arbitrarentur, quàm illos à nobi$. At ne
$int ifientes, noftra inuenta talia effe, ut à nullo no
* rtafis,aut ante nos, inueniri potuerint, qui non iam
$£?
asgregia effet. Quàndo ]$ & nos ui
#tt;;15omnibus qui nunc aiiquid dignum memoria
%mt,ita colimur, ut non pudeat illos fateri fcribere,
Σ inobis inuenta. Seâ iam aliò diuertamus, cùmì
jnonftra,& cuculos quæque ætas habeat. Igitur, ut
% %ft^pofitiim reuertar, íjuoâ de pedum candorè diétüm
•ttiimcaudæ fùmmitáti afcriberetur meritò, nifi for
i: quidam magis illi pili ob longitudinem albefcere,
Tum natura uiderentür: nihilominus & hoc fi gnum
$:gj£qui. Atque hæc figna, à generationis ratione
eft

2, Numquidem(ut dixi) à generationis ratione: fecundùm, 4 4umque /w

*?iofum fubftantia feuíforma: atque ut primum adant. nmamtur.
|
iftafuit: nam? quinque differefitjs fumi folent: pri signa in equi
.

|
i

*tm& corpus ex aequo pertinet, ita fecundum & tertium

*inimum tantùm férme : eft enim tertium, à colore pi
$um fùmptum: quartum uerò, ad corpus folüm ferine
kitinet,qüod à cónftitutione &forma membrorum eius
- fumitur;
 354 IL I B, V I I. C A P. XXX I l M, , '.t,
fumitur : quintum uerò, ex aâionibus, quoä cùm*. : **,

corpus, magis quàm ad animum pertinct. Igitur, ut ad i

pilorum naturam formámque dcucniamus, unt in sq* sę

inaturaliter loca, quæ cirçulis quibuítam pa;uis e Fi* ę
contortis in formam magnitudincmquc umbiiici ptxdiu <!£;s
funt,& funt quinque: fróntis medium, ferme íüb {upciti*.…
- - - - - - -
-

lijs: colli medium, inlatitudine ac longitudinc:fcrm<?*J

&ioris medium, umbilicus,&iiia:utiint (ex: ptxteris: `'
vmbilici in igitur
equh. 1ìfpici,loca,fi umbiliciequum
degenerem fint infignificant:fi
locis ubi ab ipfo ab cquo ui Š
ubicjuoyoi;
deri non poflint, ut ifi collo äut in natibus iuxta ciudam, s
adcò bona funt figna, ut generotiflìmum equum pcrk s!
fola dcclarent. Qùod fi caùdorc pedum praegolicro, atq. j'
infelici impediantur,nihilominus etiam uel fit gcnci9:um *
cquum decernunt, & infortunium quod à canöo;c illo cis *
incumbit, auertunt. Eòque magis fiumbiiiciilü praeion- S
igis Ę , uelut pennis, aut fetis potius quûufdam, quos $.
guidam uocant enfem Romanum,præditi fint:tunc cnim
hoc fignum, generoliflimum equum dcclarat,& minus `'*
balfaniae tollit. Vnde fciendum, candores equorum ptr- *
poftcros, tribus maxime tolii: uei fiumbilió adfint pr*. $.
ter naturam, in locis quæ cquus infpicerc ncqueat,atque Š
(ut dixi) hi qui uocafitur cnfes Römani;ué fi in pât: ºs
pedis pofteriore, atque exiguus candor ille fuerit:ücii *s
maculis rubris, nigrisue, im mufcarum fimilitudincmcau- Ss.
dor ille afperfus füerit. Præliant autcm nigræ maculrru; $
bris.Sed iam horum caufam declarare oportct:namquòd s
in parte pofteriore pedis candor iile utilior fit,uocatürqu* s
rapicanus, qui in locis conucnientibus nitet, iam hocá- s
tis demonftfatum eit: quòd uerò umbilici tantum ait: *
rant commodi, cùm ficcitatem declarent: â quammodi- •
| cus humor, cui cquus natura obnoxius eft, comprimitur, *
Setæ autem illæ, caiorem maiorem & melius tenipcr::am ;
! naturam oftendunt. Cur uerò in locis quae ab ęquo iu
fpici non poflint? nifi quoniam ncrueæ íünt partes illæ,
., colium & nates, ubi robur & calorem, & bcne tcmpcra
tam naturam decernunt. Vcrüm maculæ ca rationepro
bantur, quam nunc de pilorum colore fubjcicmus. Co
lor igitur omnis fyncerus in cquis malus $. quod unum
„„;cia à co• tantüm humorem , unamque qualitatem doniinari, qur
'j,,, in equi.. qualiicunquc fit,in animaiidocili non probatur:autcnim, !:.
hnfm0
 LIB. VI I. C A P. X X X I I I. . 2;;
impcdite iracundi, aut fegnes, aut contumaces,aut alio
' utwinimi laborabunt. Vnde quibus nullus candor eft,
...i ;;:infionte,nequcinpedibus,hiancipitis nimi atque
íint. Colores autem in equis magis noti, funt fc
fum:albus, fàurus,id eft rubeus , lcuc6teus, quem uo
£*£fcum, fàggenatus, grifeo obfcurior & purus, fu
kitoant móréllum, & caltaneae cortici fimilis, uo
atbium obfcurum, nam rofeus & ipfe baius dicitur: &
£erilitcr fàurus medius eft inter baium & fufcum, ma
imefiurus maurus:liardus autem aibus eft, cum macu
sí; prægrandibus. Albus fegnes, timidos,noiles : à
ftatnim color hic procedit: niger melancholicos,gra
*,uiles, contumaces. Sunt & fufci tales plerumquic, fi
itigabile is color procedat. 6ed fi ab exufta biie, tunc
| gtonisnotae aderünt,quæ in ilijs apparent, erunt enim
iiiuniora: tales autem plerunque fünt fortes,ingenio
friti,furibundi, fed mägna ex parte fallaces, malo
ijutmorum. Rubei autem â Hauabile,iracundi,ieues,
£iianimo, non multum laboris patientes: color hic
íiiore non debet carere. Qui fanguinea natura funt,
§¤ fùnt:& (ut dixi) colosis ad rofeum declinat,
stigiics,bonorúmque morum.Sed tamen nihii fynce
$imiusquis probatur. Optimi ergo colores ac temperati
kitjiicorticiscaflaneae colorem referunt: & quös uo
$uiirdos,maculis undiq; confperfos:& fùggeriati præ.
£,qui nigram zonam quafi tranfùerfam in fomite &
viohibenííéu fimplicem,feu multiplicerii : & fauti me
$uosHifpaniüocátalazan toffado : hi robuftiores,
£iorcs,moiibúsque praeftantioribus funt. In uniuer.
iittm, quod iam dixi, generaliter maculofi, naxi
*■igiis maculis & zonis diftincti, feu per crura exten
*ki per dorfüm, feu in collo, nobiliflimi habentur:
°;it praeftantiores erunt, quo in his ordincm quendam
£tura feruaffe uidebitur, Ä numcri, feu paritaris ac
%ku reâitudinis. Poft quos funt , qui maculas aut
*. *nis habent rubras aut rubiginofas. Caufà omnium
“tum, cit naturæ uis & robur,permixtióq; decens,atque
ot exuftus, fine quo non folüm in equis, fed etiàm
Ominibus nihil egregium ficti poife , multis pcrfuafum
* Nos uerò intér cętera ignauiæ figna hoc habuimus,
{ Vt nullius exuftionis, nifi in cutc notas prætulerim : fed
in nob
 2y6 L I B. VI I. cAp. xxxiii.
' ',
in nobis pituita,&fanguis naturalisq;nigrabilis dominw ' *
tur,ut potius exinftitutione,aut cœló,aüt aliquaalia uirtu **;
te,fcientiam & cognitionem rerumpendêre aibitrer. For- $is,
titudinis uerò & céleritatis & pröptitudinis, in aâionibus, sis;
atque efficaciæ uim, à bile exuftâ pendere non negatim:
· quo fit,ut nullaharum qualitatum in me fuerit,minimèta-s ;
mcn fortis. Haec non obiter di&afint:fcio quantum anfe $.
ræbeam æmulis, quafi aliquem me efîe afbitrer:fcdad Ss;
É natus fum, ut ihtrepidé mundum ab errore liberem: $.
quòd fitam aduerfus näturæ mala, quàm hominum mi- `sis,
ledi&ta paratus effem,haud uera referrem.Ergo hæmacu- sis
læ & zonæ , Ę animum, acrémque, äc nobilemim *s ;
equis folet,fpecie
reddi referunt, à potius
quo corpus
qüàm quod
fe. regitur, prxftantius s •. .

-
inditia ab Sed funt maculæ , quæ a&ionum funt potius figna,
aélionibus quàm temperamenti : ueluti quæ in iljs fiunt:hxçum s
•m, equit. ęquus nafcitur, menfibus quibus fol peragrat Leonem, …
tunc enim imbecillis ac paruius, ilia ore attingerentquit, …
nec poteft fe à multitudinc crabronum tueii: unde fit, so
ut cutis fauciata, in ilijs maculas albas praeferat:talcsig- sos,
tur inualidi funt, obtriplicem caufami: prima, quòdto $
tempore à crabronibus fàuciati, moleíliámqueintoleta- s,
bilcm fentientes,uiribus & corpore deftituuntur, acman* s
ci euadunt. Inde etiam fucceilu temporis, equæ, dcfi
ciente herba,lac paucum & prauum generant, ünde pul
lus nutriri nequit. Cùm uerò hyems füperuenit,nondum
tantum uirium contraxêre, ut ab iniufia frigoris fe tue
ri poffint.Hi igitur,in iljs aut humeris alba§ habent ma- «
cuilas & paruas, ob contractam cicatricem ualidis &fit- s.
quentibüs crabronum ictibus. Maculæ uerò albae intoto ,
corpore & exiguæ probantur, nigeré, color in extremis ;
partibus: uocäntur autem extremiæ partes, pedes, cauda,
& aures: hæc omnia fi 5$ , generofitatis argumi£ti- ,
rum funt. Si uerò ilia rubeant, fótus uerò cquüs füßus ,
fit: hunc, baium uocant, non fufcum: fufcus uerò non J
unus color eft, fed & fufcos uerè,& nigros, & dariorc ,
fufccdinc tin&tos, modò unius fint coloris, morellosuo
cant. Sicut &fauri quidam purè rubent,aljmaculisfiftis, _
uel etiam fubfufci toto corpore funt, quos preciofiorcs ;
effe diximus. Sic& bajj qui rofei, quidam caftanc* .
corticis colore, quidam ctiam clariores funt. Splendot •
& v
I.
LIB. vii. cAp. xxxiii.',,
*a*piorum,mores praeflantiores declarant, ficut
**atque durities, mäius robur. Cùm autcm dico
mrt;;, nisigoutuitjs careant,utfint dociles ac gene
j*umcoijoris robur,etiälaborum tolerantiâ. Crifpa
1**®magutcana, fignum funt bonæ indolis equo- ,
F. Scdutadactiones Éuertar , qui ungulam teneram
*liaiioquin fint praeflantés, leueí& agiles funt:
\£iumobténeritatciii multum premunt terram, fed
$*riis (quos mufculos uôçãïýíôïí, agiles,
*"£ti,acleues fiunt. Ouiucr;
iEolcsiclinquunt
Quiucrò erecta ceruice habe -

Mittutionefi
, hinon ex a&ione tales fa&i funt,
$uum Præbeat generofi animi & clati, &
íj'£uicis. Similitât & in dorfo qui non fùb
Ëftigiis robulti, nec in labóribus facilè
i*i
**£etiam præteridafcéndénte equite, dorfum
*°°c roboris maximi & tolerahtiæ indicium
z£ £0Töfio p.
- -p P°tum quintum genus, à forma fumitur, at Indicia
iiisfitisdicluiìì ab ea,
cit. Gêneralitcr autem probatur
*$i$tinumin omnibus » os & narcs amplæ , præter quorü fìrmì ;!'
Mileuibus equis, in quibus anguftum, os praefer
*°;ut, aures, Parua: oculi crafii nigriάς, nám albi
$iues offend
untut, licet per noâem clarius uideant:
\m&quale »Paululum altius pofteriore parte, cruri
*k inflexis rctrorfum, ut cetuis: nam fìc ad curfum
"Ttoresfu"t. Siautem multo humiliores fint ante
*#3rte, nihil Pcriculofius ad cafum, praefertim cùm
: t
$$is, pedes iunguntur. Vngulæ pedum rotundæ,
j4b.$tis; » Concauæ, ficcæ , nigræ, duraeά; : pofteriora
Wtf,
*®®, caetera medio cria & moderatâ: ut macilen
$it,feduinculis,&lacertis,atque offibus, tum iun
$iì firmis.
“Tgitur quinq; modis:uoce,quam maximè timent, Correfiio
'°, cruribüs, maximè caicaribus additis,&labo- equorum.
ύμΕvllo
. ï "'»«uoce
'manu fcalpentes crinium locum, palpan
Iter
fubini(fa: tum etiam cibo , maximè
tuâ °%uibus eos nobis conciliamus. Máximaui
Š • fife profternat, fi erigat fe , ac fi contu
$9nem, ut omnium periêülofiííimam, uirga,
$anteriorì crura dum fe crigit uerberádo,nec ullú
**tantius auxilium.
aux Si enim ädhibeatur cura, breui
“uitium. Sife profternat,uox peditisr & ocul;
- 2.
 358 L I B. V II. C A P. X X X 1 1 1.
acbaculus,ipfum deterrent: contumacesbaculis interati
res uerberafido,clauo poft ephippias pungendo,igne de- §
nique corrigütur. Qui fæpe cadunt,cùm ùtionaritae,non jst
fpönte,cadánt,nulla curâ emendantur. …,
Hirtha, Hebridum infularum ultima eft:quae autemfint ìs,
Hebrides,alibidi&tum memini, porrò hæc ád Septentrio- $ `Jt
. . . nem in extremo pofita eft ad altitudiné poiibofealispar- '**.
Wues mirabi• tium circiter fexagintatres.Hæc maxima,nó folùmultima *.
Hs in Hirtha Hebridum eft: atq; in ea oueshircos altitudinefùperant, Sús,
Pfula & pro* cornua bubalis nofi minorahabentes,caudasufqueinhu- ss.
Ζ. mum protenfas. Ita Heétor Boetius refert.Qux uerò uidi si,
de ouibus,aliasά; etiam fcripfi, efficiunt ut nihil dehis du- $is,
bitem: nam hoc animalhumidum ualde natura,&àcalo- *is,
re externo augetur & à frigore: cùm frigus externum,in- $*$
teriorem colorem cogat atque Ê, §§ fit,ut&illud ®,
uoque credendum fit,prope Hirùham,infulam aliam effe *s$
$j , in qua anima) fit ouifimile, $ mediointer $. &

ouem & caprá,fylueftre. Cùm enim indultaiit regio,quid S.

mirum eft óues fylueftres nafci? uerùm cùm fylueílresfiut *'s.
frigore & pruina, cùm perpetuò fub diuo iacéant,afperio- §* ,
re pilo fiunt. Atque hæc eft caufâ, curin montibus omnia ›.
animalia pilo fint caprillo, non ouillo, Ę pilum dt- `sg.
rante : ut capræ, & cætera huius generis, de quibus alüs & à
diximus : hæc uerò animalia,cùni ab ouibus originemtra- Ss.
xerint,non à capris,& forfan noniam diu,non ex totogi- <J
rilum pillum iúduere potuerunt, quamobrem ita feha- ¥'
ent : „í uerò mitius fit cœlum, capræ, non folùm oues, ûs,

moliiorem pilum ferent. Facilius uërò eft, ut credas oues s§.

fylueftres talemhabere pilum ea regione, quàmibiexpo- s.
fitas in fylueflri loco uiuere pofíe. s.
;alachtli a- In noua Hifpania iuxta Aluaradum flumen,animalqua- `¤;
„1 mira drupes eft aiofochtlifele non maius, roftrumhabensana- «
orma. tis,pedes ericij,collum longum: $; ¥,
ftar corticibus inuicem infertis , nön unia, ut teftudincs. * „t
Differt & ab ipfis,quòd collum & caput teflis ejfäem con- s.
te&um habet,ut fölg aurcs promineãt: unde ab Hifpanis,
armatum,aut contc&um appellatur. Aiotochtii autemfo- ss.
nat,il!orum Indorum lingua,cuniculus cucurbitalis, Sunt *,
tii referant grunnire utíiiem,roftroó; fuis effe,& ungula s.
| bifida,fed «juafi equina. Chiurcam ά regio mittit,feu ·
ckuciam,dc qua alias diximus: minor uulpe, collo oblon
 - 239 1 ' '
'&*l £*ibusbreuibus,capiteuulpino,colore
Iib. vii. c AP. xxx!!!.„., cinereo: Vi-
}*
* tft:currebat,cùm fejt£filios in crurien* deferret. é
:-* £thocanimalinterihediiefie inter lepor*!" acuu É: t
; $it iusgeneris ab utroq;,ob ᾶenim,Gua$'$. guada quin4
a* uit£,qüemaljGuadaqüinaium locant,lepof$ m* μmo amm4
¢* É¢olóre roféo,pilo$;uttaxus oblong9; ;edibus£;
$i;tollo&reliqüa
Ę; mutis, carfiecórporis parte infcri9;° uuip! 'Ä
iucúnda, gu $ ÉÉ 1n1 j 1

* i

tommoda,éftautem agrefle:multa uerò illic talia '''°°' . -• . . .

i íítiníquíïìåíïéemadeffe uaccas 19°£* y:Ä. p.r*,

* *suiiuiamulis non abfimiles, difcifià tamen, %£ Jctar. ,
„E*hçrtió, coloris, cum promufcide elephantina, fe d ta- '
; *nbrcuiúfcula,cüarum caro fit fuauis.His erunt co{f}!*
$timloco,eifiisjííåéíiiptione elephátis s;£$°
5gittitum.Cùmautemiam tanto temporé uifae 56 fint»
£ì:umhrcreddunt narrationem. Séd nos dehis quae sue; cum um.
.
-

ipfit,íéíóéïíïìÜôhoc autem nihil ha- bºlofupra re,

spugnans. Nam&inprouincia fàn&i Iacobi Fortus nes,<lù cù un.
Šidfuntfies umbicülum habentes fupra renes:&inguitu longy.
Ę quæ &ipfa eiufdem eft occidcntatisfimu. l.

£tisíintfùibus ungues palmi lö gitudine,feu ut Hi-

Ę$ autem £Τ Ę ln- Xeme «qual.!
palmonullüm
literquadrupèdes æquale)quod eos turpeseffe
animal mirabilius £ddit:
uide- palmo,etjJ.
qua,
- titbquecorcoëado , feu gibbo, qui in Quiuira regione, £,
%u:Hifpaniae proxima,gregatim uiuit.Ei regio xi.par- Bouesgibbi. ,+
$ibi quinöaij circuìòuérfùs boream diftat. Pofitus
$ig; abfq; arboribus &abfq; lapidibus, inter Cicuie &
- ] i.
.

Qjiiacirciter p ccc cm. paifuum,ubiboues hi funt:n6 -

P/miyzum, non uinum, nón ligna, aut uafa: uaganturq;

invlrut Arabes , fequentes greges fuos: itaque natura
“cunoanimaliomnibus ufibus èorum fàtisfecit. Defcri-
him igitur illius formam, uelut & Francifcus Lopex Hi
|
• fuis fiia linguatradit. Eftbos (inquit) in ea regione,
$uis noftris magnitudine ferme fimilis, fed cornibus
£ioribus,piloäolore fimili, fed parte anteriore uelut
$i longiore:in dorfo etiam quafi iubam equorum in
£,infra genua etiam longiffimio denfoq; in fronte cri
í Filiiniiiodum crinium : üidentur etiam barbati, adeò
5 collo pilus abundat longior. Vituli colum habent
Fgum,&incapitcuclut fiöccus: quod uerò $imitas;
r 2 ¢
v
 26o L I B. v 1 1. C A P. xxx 1 1 I.
eft, gibbam habent in dorfo è direéìo pedú anteriorum, ' '*
uelut cameli: turpe animalin uniuerfum, ore,&toto cor- ss.
pore: currit,faltat,feritó; cornibus,utipfum j* formidét
fugiantj;, eosq; affequitur,occiditq; dum irafcitur. Incre- ,
dibile auté eft, quot üfüs illis miferis præbeat hoc animul: *
fanguiné illius recenté hauriüt pro potu,nec qccidit,utre- *
ferúnt de noftris tauris:quorú fànguine perijffe dicuntCo ****
riolanum,& Themiftoclé: ficco etiam ac cócreto utuntur **
in aqua diluentes,fic& la&te. Carnem crudam Ę $e;,
illis & pro pane & carne eft:comedunt &fepum.Cornibus sis,
pro póculis utuntur, uelut uelica & uentriculo pro ualis, $e;
pelle pro utribus , corio domos, funes calceosac uctcs, sit ,
offibus arma cóficiunt;neruis,fila craffiora:pilis,tenuiora:
nam pilus,tenuis eft ad modum lane in Š **;
ris pârtibus:ftercoreignem nutriunt,ac fiammam:itahoc *,
animal, omnibus eorum ufibus fatisfacit. Sunt&ibialia **s,
animalia equorum proceritate, cornibus (ut referuntjli- *ss.
brarum quinquaginta,quc lanam ut caftraticumhabcant, §*s,
caftrati uocantur. ibi $ canes adeò fortes,ut tauros * ,
. profternant:adeò robüfti dorfo,ut (àrcinas ferant. sg
canum fœ- ` Catulæ multos filios edunt,ut quaudoq; prope uiginti
cuiiditas. Refcrt Albcrtus, fe uidifle catulam nigrum, é móloíòrum *s.
genere, quæ prima uice noucmdccimii catulos peperit,É- *£s
êunda o&odecim, tcrtia tredecim.Conflat autem,£esii *,
uanto efíe fecüdiores. Caufa multitudinis fobolisäfins `
Ä; poteit,& materia,& efficiente:aut enim me genuspe- *
reat,üt in fragilibus,cuniculis, leporibus,muribüs: auteb s
euidentem utilitatem. Et quæcunq; multos ferre potuit,
& alere , & quoniam parua funt natura: nullum eaimma
gnorum animaiium àdeò fœcundum eft.
omines hi** ° loca etiam naturas ipfas animalium plurimum mutant,
t t. atq; frigus maximè, non folum animalia, fed ctiamhgmi
que, hirfùti. nes facit hirfutos. Memini dum eilem in Anglia,uidifíciu
uencum hirfutum fronte, ut miraremur:alium uidiim Sco
tia,nó íoiun f;onte,fed toto corpore:urfum prægrandcm
fuifie dixiffes.Hoc ctiam in quibufdam homifiibus contu
ere,ainici me docuerunt:adeò tamen mature humanaeyi
: qui par* iùs
iui agre**
Equircpugnat,ut
cnim & ipfiinagreftcs
ualde paucis uidere tale exépluml;t&t.
apud Scotos funt: alij Ę ()r
,£tcs , ù %*** chådes,afinis haud maiores.Sunt etiamim Scotia fìcquem
r ioru«* tcs arictes cura quatuor cornibus, fed non quales hi Š
- - ulJi
 261
T|
;1;
- - -

LIB. V I I. c A p. XXX I 1 I.
-
-

άaha \. -

binaiasug $ú Boues Angli,

* iiMcdiolani:Scoticienim
.* * Foucsquoq;in Anglia uidi paruos,£o£' ííc au- exigui C* '
** simis, ut eihisuafamägna
ea *gneriliter potoria
josenríanimal uiderim,*
eft frigidum ῦ, ἐ cornib* i
& {\c § 3 cur.
jirmiiAiìgìçíá:crefcunt aiitcn, 59%£ ni- �” • .
* *umobficcitatém. Eftetiam infigne amiciti* $ a eS corui porc*
-j fiiexemplum,quodfepius ibidem uidimus, infi °"°' amici.
i. conjïôïíççufus diuturnus,ná*"** - * *

Omnesuerfàbantur.Didicere enim nô tim£rc paulatim,

£nonnocent. Itaq;haud miror,fi quibufiam in cremo -

itintibus,auiculæ familiares extiterint. - • ',

£quumuidiandroginum
+ *ioshabebat: â€neremAntuerpiae,& canemgrat3£$£phroditi.
enim promptus qu"!'* Equi hermaeiu'
$enteticulos habebat,qui
$imicorum. tangiformam
Sed equi præftat póffent. defcriberg
Ambo autem : 1s
A $it?rinciualliuicecomitis: unum habebat tantum teftem
$proprio,cum mammis tumidis,ut cquæ habent:!de
tiiimjtoprio loco: & ex uulua penis emittebatur.Hin
*bitìeiiuas,&forma mafculinia erat,promptus & ere
tisapite,trafliore autem
peniscorpore, colore grifeo(ut uo- 1
gitjaputmagnum, nön maior palmo cum illum !,
sitisfet. Emptus aureis trigintafex: ccrtum erat cum i
*f%tfctpefie,coireillum fion poffe. -

Scrofàm torparere filios,q

ios,quot habet mammas,cómune Scrof. partu,
»
-

stnimfipauciores,infœcunda:fi plures,prodigiofa:quo- -

úmaleré nequit. A',

C;iesexufio femine iuuant fe inuicem , quia cognati: c„„„„ pro
$imirumeft,ipfos hominibus aut æquales eife,aüt cer- prium.
' ' **iorcs: ut Varrofcripfit. - -

^ i . Sitilitus àcoituin dextram defcendit, mafculum Pro- , -

$uccaiaiiniftrum,feminam. }?tar;
' Viancillam quae canem meliteum,accatum;comitiali ! ££u* ?
Morboaffccit, ut tota domo circúcurrerent uelociffime, ji. í/j $
&protinus uelut mortui caderent : unde duo mira funt, Ζῆ ά
wmtialem morbum contagiofum efle,ac in diuerfàs fpc- trahunt. *;
» *;ommigrare, -

- - -
… , Referuntúalerianae(qug phu fimilis eft,aut omnino ea
' *■)iadicem calefactam fèles detinere,quod mirum non Fel., „, oh.
*ktodoris caufa:fed tamen bruta animialia dicunt odo- rare uii.i,
itmciborumtantùm percipere. Canes autem, dominum
recognofcunt, multa quoq; aliapercipiunt hoc
- £ 3
*$; c
 262 L 1 B. V I I. C A P. XXX 1 1 I.
.*. t ;
sed dehis, cùm altior fit quaeftio,inlibris de Aeternitatis , $.
arcanis diétum cft. • .;---

armes in cer Non minus mirabile eft, quod deceruisprodidit Ati- j

i capite. ftoteles, his uerbis: Vermes ceruiomnesin íí qua , s$.I.
continent,fub lingua in concauo circiter uertebram,uiuos
ceruici caput iungitur, haud minores his uermibus,qüos } s.
rjfioteles ue• maximos putres carnes ÉÉ folent. Viginti cidttt J,
rcumdw. funt numero,& contiguifibiinuicé nafcuntur atq; fimul: Ji
liceat hic tanti Philoföphigudorem ingenuumuidcre,qui j
quæ nouit, fenfu retulit, áb obfcurioris caufae affignatio- ® -

nie abftinuit.Quod etiam exempliiin Problematibüskcu- j*

tus eft.Caufa igitur huius,eftcórnuum magnitudo; quod sa -,, •

enim fuperfiuüm eft in radicibus, exeditur áb his,noh ob

- - - - I J *
§ ...
cornuaiam fa&a, fed cerebri temperiem: multum cnim Js S*;
humidum terreum abundare in eó neceffe eft, Quòd fi *
uel cornua minora eflent,uel caputmaius,aut indèmcn- j*
- - -. *
tum tardius,hæc neceffaria non àdeò fuerant. s.
- - - -. •,

Nu- occidit . Vulpss edentes nuces perire referunt, nifi aquam &bi- s.
ulpes. berint? ficca enim nux eft, & pulmoni noxia. Süntquide `
- , amygdalis hæc dicta interpretentur, codicein aliquò de- ss.
'*"**"**" ficiéítc. Referunt etiam, áprirecenter occidentcsadeò *
*"*"., .„ feruere,ut capillos admotos nonnunquã exurant.Captus J
:aprar- gum alij dicunt,inüenta eryngio congregafi,nec difcederc do- s
yngo cö/em• nec unâ illum edendo abfumpfèrit. Hoc,inquam, nona- ss
44. deò rationé habet manifeftam,ut quod de dénte diximus; s
nam apri calor magnus, ira & exércitationeferucfctin J'*
dicio eít fpuma: dens autem denfà fubftantia elt.lllu&ue- S
salamandra rifimilius quàm de $$$$ uillos ignibushaud s
„li, ab igni• abfumi. Ego in falamádra uillos nö inueni,tàmetfi F9* T
w» tuti. tius expertü fe teftetur: niforfan cutis foluta ac dcpcâa,
in uillos tranfierit: nam fieri poteft,imò exiftimandum,
diu ignis iniuriæ illos ob frigiditatem refiftere. Manum
uoque dicit idem duétam füper nigri equi collum, noâu
É as fpargere,intcrdiu tamen minimie,
qui nigr* mi sunt iii bifulcorum fuffraginibus plerunque, non ta
upmi. men in alio quadrupede ( qüod fciam) aut etiam bipcde,
fragali4uid oflicula duo, quæ ad tibiam potius μὲ ad crus pcrti
wf. nent: uocanturq; aftragali, Latinè tali. Sed Latini ctam
- - offa quæ fupra pedem prominent, talos uocant:cúmta;
men ficcucre in hominc fint, nec fupra pedem ftatim; frâ
{ut dixi) in fuffiaginibus. Oftaha:cüv ràrisia animaìibus
- lunt,
rei lib. VII. c A P. xxx 1 1 I. 26}
a£;£iyt in fòlis bifulcis ferme , nec etiam forfan
7 iiiimiiibus, itaadmirabili ftruâura conftant. Sunt
- Šut dixi) in cruribus tantùm pofterioribus, ea
…:=! £n quae inanterius finuatur, uocatürque fuffrago:
** £uiilis officulis crus, atque
firmatur, ut hominis
sæ! mi&tbiain talo. $i; eft, corpus
I. 1*}Qttltate,fexfuperficiebus conftet: aftragali 1 1 1 1.
*inhibcnt, quoniamfùprema &infima cútuantur &
{*untur. Scdfuprema, bifida eft,&in cornua qua
itficatur. Voco fupremam, quæ dum os eftin anima
$$it, infimám quae peâem. Sunt ergo in ambi
2*** nifiperficics quätuor: prona, quæ jofteriorem
}°;ni: Partem, atque (ut ita dicam') exterius refpi
Šhxc Prominet, &inea talus facillimè recumbit:
$inu quae caua eft paululum, opponitur, refpicitq;
* qufâanteriora, dumim nätüäïíócóos ipfum
“ Dum uerò proijcitur in abaco, difficillimiè fu
çFartem raròquetalus quiefcit.Reliquorum duo
“tum, quorum unum exterius, alterùm reliquum
ítáat: quod exterius refpicit, canis uocatur,Arifto
iion, quodintus & cruis colon,feu fenio. Eft auté
cih's cauum modicè, cartilaginéque munitum, ut
“iatur: alterum fermeieuê& æquale, neruo &
Kazs§ $tatilagine contegitur. His lüde;e,folebant
j:£j**;ut uideo,quifquaiiiluculentius hic hiftoriam
:1 $■; , fciiludi,quàm Erafmus. Quatuor ta
u®° É; iuxta numerum etiam; laterum attagalorü:
ii& ; ?Ha Pars & prona, nihil commodi aut dam
“at. Senionem qui iecerat aut plures, totidem
'Ilt, '9gebatin menfàm deponere collufores: canes
“cerat, ipfe exponebat; colle&am fummam tol
'''"*n£remiaciebat. Erat uenus ia&us,cùm qua
§i diuerfam fuperficiem exponebant. Sicut
Ę; canem,tcrtius fupinam,quartus pro
lim
*É ÉÉÉ'*, ita ex trigintaquinque ia&ibus,
§*$i$le pofluit in quatuor talis, fola uenus grat
Stm“talorüm autem füperficiebus fingularibus duae
;;1^1in *$uarum altera utilis,fenio fcilicet: altera damno
Ἐ j$q;ctiam,imò in ufù fuit,multis alijs modis lu
a? '"tctiam nunc alea, feu tefteris:fed qüi dictus elt»
5:1 “Itacxcrccbatus.
I 4- Vcrùra
.
-

264 L I B. V I I. C AP. XXXIII,

„malfirma Verùm ut ad rem redeam,hiftoriámq; mirabilium ani-s.
„om£}rifica. maliumprofequar,refert Auicenna effe animalapud Pat. .
I thos,medium inter uaccam & camelum,cornibus angula
ribus,trigona uel quadrata fpecie,tortuofis,e gi
angu ,
Animaliafelle lis rami procedunt in ferefiexi,& ex eis fellas ficri,naminl
;arentia. ' radice iata funt cubito & dimidio.Quinetiam multunobis –
mira uidentur, quæ funt uulgaria:uelut qui félle cartant, ` '
folipeda omnia:& ex bifulcis,ccruus & däma;uitulusquo-`
tamcl; natu- que marinus, ac delphinis: camelus quoq; confülümih* *
*a. et. Eft enim cameli natura ualde miira, licet fiequcntia…
tollat admirationem: nam cüm cornibus careat,ciictt-j*
men & dentibus iliis fuperioribus, quibus nullum animulºs
ventres in bi- quod cornua non habet, caret. Ideo quatuorilloshabet '°
falcis quatuor. uentres,quos& cornuta animalia,fcilicet uentriculum,rc- s.
ticulum,omafum , abomafum. Quamobrem&ipfeinter S°
bifulca,folus cornibus caret. Neceffe eft etiam cúmtotha 's
beat uentres,ruminare:alitcr inutilis cffct illa multiplica- S*
'Animalia mó- tio uentrium.Cùm ergo cibus durus effet quo uefcctetur, **
ßruofa, palatum durum habuit camelus, & multipliccm uentitm, ss.
áuriore enim quàm equus uefcitur.Obid dentes fuperio
res antè non habuerunt.Sed neq; cornua, quòdfàtisku- `
itudine & duritie crurium & foliditate ungularumarma- *
fcntur.In fingularibus autem propriè monltra uocantur, *
uelut capra cum cornu in crure,de qua Ariftotclcsmtmi
nit.Albertus uidifle fe refert hircumi,cum duobuspcdibus
tantùm anterioribus,partémq;ille pofteriorem clcuatam
ferebat,non habcbat.Arietem quoq; cumquatuor corni
bus magnis in capite:duobúsq; ut caprarum Š
ribus.Miulta enim terrea materia,cùm hæc fit quàáruptdis
natura,tranflata eft ad locum alienum à cornüum matuta.
Nam cornua in cruribus,motui impedimento funt.
&• Afinum Indicum refert Ariftoteles folipedem cít,&
*"***"*'° tamen talum habere&cornu.Ego monocêroremcfi:&
rix idem. cerem,fi non cöftaret,hunc Sifiìm habereungulam,lu
ftius crgo forfan orix uocabitur: nam huncuniçum gottu
habere refert, & tamen bifida ungula. Porrò in bifi&is
quadrupedibus duntaxat, dum laë uiuunt, coagulüb*
ret omafo,cùm tertius fit hic ucnter, cuius caufam fc Ari
ftoteles explicaffe docet alibi,nó tamen ubi hoc docuttt
„agulum cur inuenituf. Goagulatur ergo lacob craflitiem, uelutink
, oma/o. porum fœtibus , & cornigerorum: non igitur in primi
ucntI!
VII l L IB. V I I. c A P. xxx i I I. 265 ; ;
: “Quoniam nutritioni ineptum fuiífet,& etiam quo- " •

-.:-.. "-itimis aquofumeft, nccinultimo:fungitur enim lo- !

3 °* ministini, utinanis eiîe debeat:ncjue in fecundo -

* *uocatur, cum in maioribú tot uentres l.

-** **] silcnt,utcibus ille crafiior & pauci nutrimen- • '

::-4 *usconcoqueretur (dictum e(t autém fuprà,cur tali

: 1° maliahzcutantui )rcticulus uerò noii poflit tam
= 1° Tintim contentricerì habere, neq; cnim'expediret
;
: 1°-uliobalimenti duritiem:quamobré ad omaiüm per- ** .
*istinere. Vbiautemretcntio,ibi etiam coagulum fit.
4.* alpinos Máíôùí, refert, fe fæpius expertum Murium alpi
ftigiis defitibus ?9it integram diem iiiós ad priiiinam hort, mira pr•
5$tudinem reftituere » incredibili fane incremento. pr.ct.u. :
“m Poteft naturae Proprietas acuis. E genere mu- ."

* * kdoblaefo, fum, talpae: hae edunt uerlìes & ranas H.

jú$ uiuas,uiciffimq;eiuntur aííéïíôïí
£*tix.Carniuoá enim hæc omnia, imò potius pam
|
1J $odefent imbecillì, uilia, & dentes fupcriores,
-

$umloco ofTìhìÉÉÉnt. Manifeftum enim eft,o ?

*
illatiufmodi eiïè. !
Qusrobuft, glaciem à cauda excutiunt,h6cque figno
$itiofiores a$ ignobilibus diftinguuntur. Mirùm qùòd ! 1
-

ŠÉ%gnofcunt qdore:iiii,quòd eis prsttaífola

“Tuties.Taiitum induftriæ naturâ etiam ih his often
!
I.

$is cornuafunt & fanguis , & ungues, & fel, ad Medicamemt- ,

-

°" utilia, fed marium íéficáciorû Y££; exutü capri*. ι, -

;j $t: cornua uerò exufta dentibus & gin

- - -

“utiliffima. Felerodit fupercilia: eft enim acre

-

|
I.

C. fanon; -

$anguis lapides fiangit in rénibus genitos, maxi

““utius hircüs ;uuenis Petrofilio, faxifragia, hedera -

%us ac lapideIudaico,tum radicula quam uocantra 1

'm,nutritus fuerit. Biberit autem uiriaciolam &fuc -

int Ę limunj cum ea mixtum. Afini olia , canora Afini £. *

si unt enim maxime ficca.Eius hepar comitialib.pro-ad medic
í"um creditur: tû ungula exufta in potu utiles.
tÈdem ftrummum fuperimpöfita,eas deleré fer
3°“imarenibus eftutiííimaááéôôïíôåéítitia
$$imoda stit.Foetorem enim & abominationé relin
Ę
guntafini muliq; ubi alius prius minxerit, Š.
ę acutusodor excrementorum eos o
“*legnes ftimulare folet.
r ; Aucs
 266 IL I B. V I I. C AP. XXX II 1 I. ' (4;
a V E S. c A P. xxx 1 1 ■; . s.,
Vefpertiliones Vium genera plurima aliâs docuimus.Vefpertilio- Š
:sudati. nésne aues tutò quifquam uocareforfanpolfit.EtJI
praefertim quos in pyramide Memphitica Pctrus T.
Bellonius fpe&affé teftatur: nam caudato$ effe affirmat,…
ut folis alis à muribus differre uideantur. Sedcur caudamJ*
hihabeant, alij non, inquirendum, ex his quae caudum `;
muribus utilem efle docent. Cùm igitur nön aliam ob *
caufàm uefpertilionibus caudafublätafit, quàm ne uo-j*
lantes grauaret,perfpicuum eft, eos quiin pyramide de- s.
$. grandioribus alis,uelleuiori effe córpore,autuo s.
atu rarióre uti ac breuiore. Porrò cauda muribus data **
eft, ut cùm præuia habeant crura,illa poflìnt dcfcrrc dbos $.
adlatibulum. Vifus enim eft quandoque mus ouum cau- …
da uehere, imò trahere.Porrò uefpeftiliones ubi auola- y.
rint , diüque circuma&ti fatigátur,non infident auth;rcntjSs
trabibus, fed pedibus affixi`pendent. Hoc ideo agunt,ut …
facilius rurfum auolare ÉÉ quod etiam aucìjcsfi- $.
I ciunt, dum £s; emittunt.Igitur uefpertilio cüimbrc- ***;
- ues habeat pedes, nec alas plumeas,pefidet, non hrrct, J**;
aut infidct trabibus. Quiin India occidentali fùnt,acfitct *$
| mordent. Et, ss.
| Aut, bene Ibi quoque funt aues coruiforma,anferis magnitudine, `s;
| olens. aquilae roftro,uolant tardè,uelut aquaticæ autárde,carni- $c
| Alercalx, uöræ, quae mofchum olent. In Scötia eft auerciltc, nec `s;
| aui*. alibi:fohat eorum lingua equi fvlueflres: uocé enimcqui- js;
| nam imitantur,coruo aliquãto maior,folius pinus germi- `
nibus ac tenerioribus folijs uefcitur:gallinae quoq; ßius- ››
ftres ex cvtifi folijs: utrunque genùs guftui fuaüc:nam * s
eiufmodi faepe cdimus.Ericäm énim dépafcuntur, mags s;
quàm cytifum. - •• *
Gerofalchi. Gerofìlchi aquilarú genus quoddam,quod in mótibus …
ultra Ruthenos fub Borea inuenitur:uocátur linguapatria `s
cretzet:aues maximae funt,quae cycnos ucnantur: rapaces `s
- aliæ eas formidit,non folùm ob magnitudinem &robur, Sc
| fed ctiam impetum.Et quo magis in älias ferifunt,eoman
fuetiqres inter fe:nam neq; pugnantinuicem,&in cibo cu
piendo feniorem praeferuiit púrgäntque fe non aqua,fcd -
årena. Sed unius fpcciei quâdam, aliae diuerfàrum,uclut
Bialozor,& Indica maxima,& Auras:cadcm quoqueratio
| magnitudinis in auimalibus omnibus, quae id hos ;
ruci
 , LIB. VII. c AP. xxxi 1 1 1. 267
-i*
- -. -

| Cn* murimę diligunt filios,ficut pauones diligunt Gruum amor …

- *u£tüutAlbertusieferat, uidiffe fe gruem mafcuium, m filiet.

… £fimnamundecim uulneribus confécit, quoniam fi
Wikibduxerat:ita feu ambitio, feu amör filiorum,
ttmmanimalibusbrutis regnat. Pauones quoque refe
£f idcouorum incubatuihter fe pugnare: quafi norit
uiaiiquidelieinouisfùum.
Adjiitesauésq;rapaces inftruunt filios fuos ad uena- Awium rapa*'
mtmdonec adjerféâum robur peruenerint,quodtem cium diligen- |,,
w

fttmé'cmfefme durat,poftquàm è nido euolare coc- ti* in educam• i

m Refert Albertus,fcuię áccipitrem maioré,quem dm filh*.
mu$care folemus,aues cepiffè uiuas,quas cori pul
Ęthi; yatq; itaiiiifequebantur,& eis occidebant:
idcbantpullos fuös aduenationem.
1* _ _ * • . -

§*ncraliteruiuaciores funt quadrupedibus, atque A„;„„ „,. -

Ę humido aqueo màgis

utáé u$miniméq;obnoxium cafent:purius
corruptioniéit, igi longitudo.
pingue !
catum:obidigitur diutius uiuünt.Omitto nunc
“Inicibus ac coiüisfabulãtur. Meminit Albertus, !
'! l

smftraginta annos exceffiffe: quae uitahomini fuffi 1 l.

3titimäremhaec fabulofa,etiam illo dicente: uerum .

$$arduelcm adeò paruam auem, tredecim annis

**ducatam, adducorut credamiä quod de anfere ! .

imeft,tum Praecipue quòd duræ carnis admodum fit, -

.…£*£i£. Coiìftat enim, fylueftremanferem tribus per -'

$iéus excoëmjiíí potuiffe emolliri: inde,obie
ô

:$*bus aliisq;animalibus,inta&am manfifte:quibus

et;
: >;
:
p.
0

Š
tutcredanì folidam efle carnem illarum , & humi
*gabundare,
querela atque
Theoideo longioris
hrafti, uitae efle.fruttra
qui cornicibus Facit
;
* .-* §î; uitam conceiiam,cùm nulliufui effcnt,ho
* Isi igucm.Qg*dam tamen ob frcunditatem bre
L. gfint,uelut gallinae:alic ob falacitatem,uelut paite
ζ*$um generaliter omnibus conueniunt: gallinae
** £*lii;alinum uix duodecimum exccdunt:päflerum
*obus annis definire folent.
Tù; Í 9tum proprium eft, ut maxima concoquendi palumborum
Aleant.Vnde& margaritæ illis datæ,breuique relictae, wrum.
… …IP0;ŠCarnésq; eorüm ad plura ualent,quoniam pia;
,:A Ê“9;&bene
concoaoäbundant.Aáéò uerò càlidi
-
.
I
***istantin Gilolo(cainfula ct magna,&maxima
catum^
 268 L I B. VII. C A P. XXXW. ', (!
earum quæ funt apudMoluchias)maximam effemultitit:
dinem palumborum,acrurfus amygdalarum,quaspulus
bi ipfi édunt: abfumptoq; cortice €$teriore dùm ad infi
lam paruam fe conferunt, quæ ibipropè eft,emiltis amyg:
dalis,maximamillarum quantitatem abincolis colligi,§3
qua infulæ incolæ uiuunt,nam parua eft infüla. Eft enit s;.
i1 huius auis maxima (ut dixi) in concoquendo uis,ptrds.
-

* £a uer in quot puè autem fylueftris. <

idiebus form&a , Generalé eft omnibus auibus, oua ter feptenis diths ,
'tur. incubare,neq; enim longioritépore uacarejofiùnt fou* ,
dis pullis,neq; breuioritam perfeéta animalia confórma I
ri:atq; ea caufà eft (ut opinor) quòd non adeò cuidcnsfi J
• i,

{
*
difcrimé inter aues,uelut inter pifces aut quadrupcdupla ,
enim longé differt elephas folértia atq; piudentiai dini,
culo,quàm aquila à regulo.Eademetiäm caufà autsgt; …
raliter diu uiuunt,quafiquâ exiguæ:tametfireferant jf& - 3--

res propter É non excedere. l.

C V R A A V 1 V M. c A P v T xxxv, . .
k uium tria ge Vium quaedam cicures,aliae fylueftres, alizm:i*
eras. Cicures funt apud nos gallinae, anates,anferes,c*
; lumborum genus jüôáôïí maius, quodplefum,I
pennatos habet pèdes. Päuonum utrunq; genus, fälltt I
Europeorum,atq; Indicorú. Sylueftres,uei quae nunqum I
fiunt άomefticæ,üt hirüdo & guftardes. Quídam m:iir, …
uelut pfittaci,cardueles,picæ: quæ licet manfuefcant,no$ |
tamen edunt filios. Quædam non toto genere manic£
cunt,fed cótingit aliquam manfuefcere,uelut paffcrcs:*
fertur illud Catullianüm, Paffer deliciæ meæ puellx.N&
fabula cft:raro tamen contin$ ob quam ciufìm diáí
{uta auir. eft. Manfuefcunt & apud Indos maca & xuta: elt autcm.
xuta,anate(ut referunt) paulò maior:cducaturinprouin
cia fànóti Iacobi portus ueteris.Vt cicur auis pcrfcdcdid
poffit,oportet uit É edat,acnon horrcathümani com
oturni Cy*
rj. ucrfationem.Vnde coturni Cyprij,quiin caueis fermefi- .
gulo menfe pariunt:hifunt perdice hmaiores, roftro&gt
äîï croceis.Turtures qu6q; in caueis pariunt: quod
aues,falaces,fœcundæ & timidæ fint:n6refert, aiieasco
turnices appellcs.Contendunt alijqualeas,coturniccsap
pellari:fatis conftat coturnum,qualéa effe fexcuplo maio-.
fem,nec ultrò ad nos uenire,nec fimilé omnino ell:.Cor.
uiigitur non funt cicurcs, ctfiadmodum manfucfcit.Nul
-- lumgenus
 lih. vii'cAp. xxxv.'s«, t.
£tusauium magnarum,feu gallinæ,feu pauones,aut i.
intuelgucs,aiitciconig;itâ manfuefcitjutfi propius ■

çoncntur tibioculos eruere. Hoc enim periculü ;

emanfùetis gallis paffusfum, alijuerò etiã iactu- ,
*nume ìpauofiib*infántes arcendifunt.Vtuerò cdu -

*Teftitufq, cicures fieri,quinq; funt neceffaria: ma- - ;

obonitu$carnis,manfuétudó,fœcunditas,& facili
indiVnde aues paruas non cicuramus,utilitatem la- -

:&ijendio fùperante:neqspicas,quòd non fint cdi- 1

Š$itardejquòdnonimanfùefçant: neque cigni,
ioguin elefit ualde utiles: non enim capti, fœ
i
I.
fint.Non ignoro tamen,in Angliaali in ftagnis,cer
imis,utcapreoli& cerui:hoc cnim uidimus, fed eo - -

ºmnes aucscicures dici pofîent: non enim captiui , , !

{**intcrhomines uiuunt,icdliberi, hominum poten ' ' '

*%uindicante: nectranfeunt ex proprijs in älienas

kd Quaicicures fint,in eifüé matieníuöi creuerint.
- I.
**iiiiiemalendi,miiltaauum genera, que pifcibus Y
*quaeindefertis certo uiuéte$cibo,& çaffiiuoras, 3
$umus.lnftitutü autem noftrum hic eft de triplici |
“ui,fed diuerfà ratione: de cicuribus, ut bene
**ntur&£ducentur;de fylueflribus,ut capiantur: de ;',
*manfuefcant,educehtur,doceantur. !
lis; reliqua Quæ ad educationem gallinarum faciunt
… ;Ęi Ę funt, Ę $; » îî £§; í Vt gallinæ &
;**s. &in Ę Š $oCtam §. amátes
-
à uul•'
pibus fint fe-' - ,
,
*' a. » q; in cibis,illas iecuras red- .„.. 1 .
.. *sulpibus per bimeftre temporis fpatium: idémq; in -,

$:>'.
Šanfcribus: id uerò éxpertú in ualle Angufciæ
Ę: ,in Scotia,cùm uulpium maxima fit co
;
&:" Š $9ntingat,nccelíe eft carncs gallinae odorem il- 1
;*, Ej$ quomodo procul feiitiant uulpcs,di&tu 1
;2;j$ Boëthius adeò conftanter affirmat,utpu .
* *;** cribere,quod pudet fcripfifîe. iä ui&l
$taues cettös cibos,feminâ,herbas,uermes,pifces, ^******* -

ir. -ij*quc alia multa: terram uerò non exiftimaflcm, 1

:*; Ę uidi: quod mirum sit , id an contigerit naturae [
.…jj*ut famé, aut quòd aliquid è terra erúerent,quod Aues mafcul.,
λ{*}$t, nihiihccttîçã. quomodo di*
'9sâ fœminis
•"?kiifquc facilè dignofcereautcm
gcneribus?ullos licet, aliis;”
cùm adulti j;erua!!!*'* I.
1
 276 IL 1 B. V 1 I. C A P. XXX V. !I :
Qbid hac obferuatione uti decet, exemplo àpauoni4..
fumpto,quorütum manifeftum difcrimen eft,cùmiamq; …
uerint,ante tam obfeurü. Itaq; mafculi,colore fùnt ferrugJ
neo acuario mixtóque,& fub ÉÉÉ gladiosuô -

cant,rubent: in fœmiinis,color in dorfoliuet,nécullauarù

tas, neq; fubalis gladijrubét. Plerifq;in generibusmuial
ãí? entfœminae,ut philomenae,cardueles,galli,cotu.
nices quoque,tefte Ariftotele.Sed apud nos fœminæqua
leæ,canere exiftimátur: forfan falfo;aut qualeæ à cottitui-,
cibus differunt. In quibufdá,diuerfitas uocis fexüoltendit, $i
Et plerüq; mafculi,üocem habent robuftiorem, caputm-j* 1

ius,motum uelociorem,uegetiores,oculis alacriores. J Mi

Quinq; caufis aues ali,adcuftodirifolent:uelobloque-J
lam,ut picae:uel ob cantum,ut philomenæ:uelobuenitio-, *
nem,ut accipitres: uel ob gulâ,ut gallinæ & anates:uelobj
pulchritudiné,ut pauones noftri. Maximaauté&pr;cipu *$
cura eft earum, que ob faginâ aluntur&uenationem.Aues ;
aduenationem idonee,antiquis notae,in duo genetadui
duntur: Accipitrem,& Aquilàm. Accipiter proprié elt,qui 5;
auem capit, inde iugulat.Aquila autem ferit unguemii9- *
re,inde capit & uefcitur.Sunt ex aquilarum genere qu;di, $
quae aliquando centum aues in unâ die ;££ cùinum '*
aut duabus tantùm indigeant. Verum aljaquilas appellit, §
quæ magnae funt: paruãs,accipitres. . `
Accipitrrs. Accipitres hoc modo optimii, qui pondereinterdecimi …
& undecimam funt unciam:nulli ferme duodecimamattin `s
gunt: pleriq; inter feptimam & oétauam,atq; hileucs,Cô- S.
hune eft n6n folùm his,fed rapacibus omnibus,utfintto- *
ftro & unguibus aduncis, Quæ uerò feriunt, ungulamha- *
bent maximè dextri pedis fuperiorem acutam, robuftam, `
& firmam. Pe&ushárum auium acutum eft, ut fàcile pct ;
aërem ferantur,& alæ caudâq; ampla, Accipitres praecipuë `;
cerebro uefcuntur, alioquin etiarú carne. Propria præda
harum auium funt columbg,&aues aquaticae,quòdearum
fit numerus incredibilis, ob fœcunditátem & alimentico
piam.Maximus in accipitrum genere eft,quem uocitatu- |
rem : atque hic anatum exitium eft. Ariftoteles decem aut `
amplius genera effe accipitrum refert: fed folis nominibus
ene cofitentus, magnam in rebus obfcuritatem reliquit.
É accipiter eft,quem fmeriglium uocamus,animo
fus,&uiuax, acmafculüs, Fcrmc énim inrapaciumauium
genci*,
Iri LIB. VII. c A P. xxx v. 271.
“firminamaioreftmafculo. Sunt quihunc aëfàlon
£f*iyefe exiftiment:fedpoftquàmiâ non plané có
aftnti nec Arifloteles quicquide eaaue referat, quid
££;iia curiofius quærere? Vnum fatis conftat, artem
*. *jaccipitres, Ariftotelis tcmporibus nondum inuen
{is*noienim adeò ficce hæc fertranfiffet.Noftraau
e{*t*hrcin maximis delicijshabentur: funtóue non
$ie$$dquosfalcones uocant, aquili§rmino: p,„„,
*noribuslongé alis.E quibus generofììmi fiint fâ
Šrobuftiore§,& unguibus firmiorib°, capite grá
£lolongiore, quod cómmune eft omnibus,cùm ad
È comparantur: non tamen adeò graues funt ut
Pertam magnis alis,&in fublime femper feruntur.
$umenim auium quedam fublimes rapiunt,quedam
"" regione uolantes, quaedam, quod a;is haud fi
t, mterra: atque hoc É columbæ agnofcere
“quæ cùm rapacem auem uident, fi ex his fit, quæ
“ípiunt, prope terram feruntur,aut in terra defi
ieihis fit,qüae prędam in terra queritant,in fublime
Šut Hocunum genus,caudam folùm longam ha
$uum eieft, quòd more quodam diu circünuoli
istuminftar:nechocaquilàs formidat,nec paruas 11 ,
jufTertium eftrefpiciat.
Ęsfiequenter montanum,quod prgcipüumha
Efúutem,in dignabun- • •,

°dcommune eft etiam cum accipitribus: uix enim ,, '

£$sisuocatur,ß præda euaferit.Pofthaecfunt,quos . A.

?*grinos, qüoniam longius peregrinantur:&

; É prioribus,longis alis & coxis,öreuibus cru
- [
.-*£tauda
Pofj, , magni capitis, optimi,qui roftro funt coe- * ;

* 1k», iii, , reliqui non numerantür inter generofif

Ἄ*i;udn $ qui inter generofiffimos cenfentur,
É; Ęg; eregrinis habentur. -*
' i
-

1*Ἀ coaú generofiorü forma hec, collum bre-

um & rotundü,os pe&oris acutum, alæ lon- mori forma.
Falconä optl,
studa Non longa, crura breuia & contra&a atque * 1 1
ar*] Šstiâque
75 in £,.-; fuperius, inferius autem firma & ficca, 1 w

;::;* Σ ficie ex nigro maculofus: cilia nigra, fed cirga

- - - - - - i.
I 1,
{| 5 £!;s; Pigro albæ atque cinereae, uirgisque fi- p.
„:*1j?'°cuiiuehementer
tr
crocei,cum pupilla ìigra. Pe- -
$u- !
É albefcentes, uox ex acutdiri graue`tendat:
-

2jT**imis damofifunt, adaucupiümiiiime apti,uog©

.".
cùin
 272 L I B. v 1 1. c A P. XXX V. ti
:
uoce fiia aues terreant,atque fugent.Proprium corum eß,-, --.. "

cum impetuin prædam feiri. Qüidam adeò faeuifunt, m*.

ximéq; montafii,ut caedendo aùes & pcrfequédo,cibi obii …
uifcaritur, Refert Albertus,cùm fàlcofiiaquila perdicëpt£ .
ripuiffet,illum afcendiffe,percuffaó;in capite áquila,fenici
&illam interemiffe. Ncc debent falcone§ìnidis antepcf.
fe£tionem tolli: quod fi contingat,non contrectentur;fcd ;
fabricato nido illòrum proprio pcrfimili, carne urfinuatq; j*
-- pullorum alantur,alitefaii$ deficiuntur,faciléquc cisquú ï
<æteráque membra franguntur. **

Aues rapaces Omnibus rapacibus aüibus anhelitus, pedes,penn£,&.

rofirum & um fanies qug fupra caudâ eft,ueneno infe&afunt.Etficötin
gács & anhe- gat unguibus cohumore infectis hominem lcdilacerati®
litum habent cutim,perfæpe moritur:caro tamen illarú,& maximé acci- *
maleficum. itris,leuis eft,&facile concoquitur,& fuauis e(t,atq;falu- .
. É aduerfus dolores inteftinórum atque uentriculicordi Ss -

$. ; confert.Qui uerò aftures uocantur,cancrorú cata: ``;

cleétantur,eámq; pro praemio ab aucupibus accipiütki *;
tamen non uenantur,etiam filiberi fint, cancros. .
- In aquilarum etiam genere, herodius eft quafi gfin- *
ceps,omncs alias aues deuorans. Solitarium tâmé elt,ni- ss
I fi dum filios fecum deducens prædariillos docet:quos is
Falcones **** ubi inftruxerit,è regione pellit.Videntur autemfalcónes s.
cipitres ß!*** ex alio genere effe, quoniam herodj & aquilx ctiam ;
ftres , & **''* educatæ, uix ad aucupium inftruuntur:at falcòncs, ctiam *
foc* * **** fylueftres, ubihomines cum canibus aucupibus uidcrint, -

uo &pifçata. operam fuam præbent , & percutiunt aues, aliastcIIcnt, -a.

- hominibus & canibus fociae , ut partem prædæ accipiant ,

quod faepe obferuatü cft. Idem étiam Aiitotclcsdc acd
pitribus refert,apud Cedropolim Thraciae. Simile quoq;
de lupis,apud Mæotidem paludem ferme retulit, qui [oj *
pifcatorum pifces in retia compellunt,prgdæó; partemas* '
çipiunt: quam nifi acceperint, ubi occafio detür, illorum
rétia dilacerant. Mirum cft quod Ariftoteles rctulit dc a£
cipitribus, fcilicet corde auiüm non uefci, cùm conflctin
domefticis cor etiá maximè appeterc. Sed for(ànaliatunc
erant accipitrum gencra,ucl diuerfitas ex regionum natu
ra contigit.
f..,„„;& pic« Omne genus auium carniu9rü inftrui adaucupium?'
rAucuft*
■•
teft ; unde etiã picae quod pafferes edant,&coruialaudas,
Verùm fi inftruantur, etiam perdices capiunt,& cumho
pmini$
¥'.
.•*
| LI B. V I I. c A p. xxx v. ' x*} ï ?
fì:utilio,etiam coruos fylueftres.Eit etiam falconum Falconum dif,
iimen, ab educationis tempore fümptum. Sunt enim ferentu. a ;,
iii,utitadicam,qui e nido excipiuntur: atq; hi ple- pore captur,
…

*a binio
*dimofi& diffiçilis capiuntur,
ad Auguftum educatioriis,iocantur
ut dixi. Quae'ue
peregri- •,

sit, curamenghi, qui difficillimè educantur & inftru

*0b calorem ISunt & qui foriapellantur, capti à Se
HtniiadNouembrem,hi optimi funt fui generis : nam
$utnesficile manfuefcunt, & robufti , & anni tempo
i
*;iio,mclius difciplinam admittunt.Sequétibus qua ?
$imicnlibus,morbofifunt ac morofi, licet pulchri. Βoft
$i oracapti robuftiquidem funt,fed fàllaces, uòd
.-^ **iiiisiimjlcne adolcuerint : cuiüs memoria facilè
.… *ittuntur ì difciplina.
•; $unt & differentiae aliæ à regionibus , & maximè in Accipitrum, «-.
•!
ę $timmaiorum genere, quös uocant atures: opti- **3ionibus d,
*** $$mtimi Armeni, pedibus albis & pulchri: pòft illy- ferentia. *
Ffstibus& corpore magni: inde Roxolani, qui ex Sar- $
*#*&ipfimagni corpore: atque haec tria Š præ- '.
ciunt.Pàruorùmautein optimi, qui pedes habent cro- .

%&nigrantes parui, Italici. Et genèraliter parui, ma

$igníturfiiitj, fortiores & miagnanimi.'Cum uerò i1
$intneceflàriaifihis auibus,manfùetudo, & genero- i
lig;quoniam plcrunque generofitas cum feritate iungi
i $iliofùnt generofiac
§ "iitcipitfcs difficulterîociles, manfueti
generofos funt.uerò
, aquilas Conílat
man- ,'
i*

i kusinuéniri. 1

' I Ciiendum eftinillorum nutritione,ne carnes duorum Auium rapa.

*} £*tiumcis exhibeantur, nec animaliüm fenum » ncc ac- cium alim.,„,.
ἀ $um optimae leporum,cuniculorum, cánum, murium, qual,„,
' ufum,perdicurii , pullorum, & generaliter uiuentiunì .

° ginis, ut etiam âuicularum: pefsimae feiium, & luL l.

' '■\&rapacium auium,cerebrique,& pili,& oíá quá- -

$tum: mediae,auium aquaticarum, fed ex his meiió

; $icx,deteriorcs maiorum, ut anferum, & cicnorum.
* %$Qrum,utciconiarum, & gruum. Vrfi quosque caro
A $umet)optima,fuis quojue ngn pingüis iúíäÄ. Imdicia mor,
*** ***orant hgcauium genéra, ut reliqtiaoìnia, móïöi. borum falco.
- L! %'animiquàm corporis.Corporis morbi, ex excremen m*m.
<: $icuomifu,pennafum contuf atione,ucl fi oculos clau
s£; £; tcncant,uocc,Pigritia, potu, cibiabftinentia digno
¥% - S fcüntur

|
 274 L I B. V I I. C A P. XXX V. it' :
fcuntur:fanum excrementum, album, purum coloremr* s.
fert,fùbftantiaq; concretum mediocriter: uomitus purus.…
Morbi omnes ferme,ut hominibus & equis, in capite,in- .
guinc,iecore,febris,podagra,atque aij ihnumctijuorum -

cura generatim fubfcribetur. sºs

Aíferina oua fclicius ac pauonina à gallinis fouentur *
ita autem funt füpponenda 'quinque où pauonum, re- i*
liqua gallinæ fupponantur, decima die oüa omniagili-*
• . nácea fubtrahantur, & alia item gallinacea totidcmif- s.
- centia fupponantur, quot ablata fùnt, ut trigefimalum, *
hoc eft, expletis triginta diebus, poßint cum pauoninis^**
Quis apcriri: oua autem pauonum, quae gallinae fùbieâa
funt,faepe manu conuertántur,quia hóc ipfà fàcere uix u*
lebit:unam partem oui notabis, ut te fubinde conuertiߺ
cognofcas.Torrò cùm nati fuerint, maximè cultodiendi $
funt,cùm criftam mittunt,tunc enim facile pereunt. Ante- $
rina autem gallinaceis eodem modo fuppónantur, amo- `¢
ucantürque:nam pauonum & anferum cubandiidemtem- *,
us eft, gallinarum autem dies uigintiunus, nouemude-*
Ê. minus quàm pauonum. Ouis tamcn auferumuttita $
fubjiciatur. Hæc Palladius.Verum ego experimento öiäki,
pullos anferinos aut pauonis,qui ex gallinarum fœtu prò -

ueniunt, cum oua pepererint, ca nolle fouere : atquc ita s.

cogi,ut perpetuò gallinæ feruitio indigeamus : quámob- s;
rem eos faltem, quos propagationis caufà habére uolu
mus,confulo ut à fuo genere êübari facias. In phafianis et
dem ratio exaótè quæ in pauonibus, fed quifidedm oua s
fupponuntur,caetera fuigeneris tcrminusiáem cft. Galli- s
næ uinaceis fterilefcunt , hordeo femico&o, & plura pa- s
riunt oua & maiora. Nihil autem melius hyeme quämlo
alium pedicu cu$ tepidu5 , Sol, granaά ςalidiora, & uermes quisfimo
15. Qriuntur.Siaues pediculis detinentur,feu gallinè, fcuan
fères,aut minorcs,oleo liniiliito curanturJ …
... Gallinæ albo ueratro paftæ, moriunQur: & tamcntutò
auibus cap* edi poffunt: exhibetur iifis cum axungiâ, aliis auibus cum
dis uemeuo- cibis confuetis.Referunt etiam allio, quodin agrisfponte
nafcitür,comeflo obftupefcere. Certiüs, quòd auiülz fi
panicum aut milium cum auripigmento albo coquatur,
ftatim intereunt:& tum tutò edúntur: bis enim infringitur
uis ueneni.Mcdemur morbis rapacium auium, uelut fer
mc hominum,abftinentia cibi;atquc tum maximè carnes
- - 1n aCcU)
 ç
L 1 B. V I I. C A P. X X X V. 27; '
hitto maceratas exhibent à longo ieiunio. Vomitu , is Auium rapa,
1
t
zz ßvgtutgofiipio uel pluma carnibus admixta: relin- cium cura.
“i&oßiculain ea,ut uidi:reiiciunt folæ carniuoræ per
$$imitrcdo quòd ob uoracitatem,offa & plumas íe
3*gutiant.Puigatione cum aloë,rhabarbaro, erythro
$pipere,maftiche,lauri foliis,atq; mirrha:ferunt enim |
* mcntaualidiora,& feàione uénæ crurium, & can
latisftiexuftione. .

(ipos& gillos referunt, & iure, edito allio ferociores

$i fugiam capi etiam deplumati&uftica tacti, pul Gapi quomo-, ,
do mores mu.''
£fiicit&curant:confitis eíiam oculis, mirum in
- - - - mo- tent &,impim,
impinguantur.Auicularumj$ philomena Turn» guentur. -
**iiioçphalarum cibus me icinális,pafton Italicè di-* i.
$um cxcofticatorum,nec fubtiliíïimum in pulue.
$igidorum libras duas,butyriuncias quinq;, mellis cibus t4m i,
Auicularum
**m*gdalarum fex,crocidimidium quadrãtis:funt qui -

%fumlutco conficiant.Siægrotent, abfcifTa pußu- -

ibi,quxfùper caudam iacet:fiintumuerit, efHuehtefa- i.

* dbum obiatum capiunt: debent auté loco fàtis libero !
$alido emitti:fic fæpe fum expertus. Calidú enim omni- $.
?uiuisanimalibus fànguineis,& Prgcipuè auibus,utile. . -

“nturmirum in módum auiculæ canoræ, & maxi- Auic„1. t40

f*riuclcs:filum pedianne&itur 3 fi£$ alligatur fœmi- modo puij;'
$ineo,femiciículus fpeculi tabulę intrū, , alius alantur. ;.,
*iambitumaiore,ita ut àfcendere defcenderéq; poßit: p.
.^ut ciim propria imagine, fibi fimilem in fpeculo effe *
Id $utminsjäläteribus ùperioris circuli, duæ paruæ fitcl- ',
**tamilio uel panicö uel nucibus : altera aqua plena, -

- *ftione conftiuae,ut una demiíía, alteri trahatur: ,

./

.
*auiculae induftriam,cùm nunquam aliàshóçìÜ
„r* 1
00pusfuerit ei.
• **

^'
2*",
.*®tiamica fùnt fäluia & menta, & ex arboribus a. 4£j;
$k*&fìlix.Et fi fànguinem auium bibat recentem £epius, fºrta & uti.
$tior atq; robuftior:amica etiam illis eft aqua, & Sol lia.
J; “;$tium,ut & reliquis animalibus:confert'&iílis fiiil
Fulmo,cú illius fellé fepius in cibo datus, purgat enim vt rapaces a.
M. gòdfi plumas mutare uelis ac pennas , carnes mu- wes pemmas m;
§'um puluefepifciculorum dato , uel carnes gallinae fer- tem*.
?°itum carnibiis nutritæ.
Cittantur galliabfque uulnere atq; periculo, tum cæ
***ues,utfeferunt(ätqyid rationicoi\fentaneum)fidê.
s 3 - Plumatae
 276 IL I B. V I I. C A P. X X X V I.
plumatæ inter caudam & anum candenti igne exurantu $t; XXXV
Caudam enim dimittunt,ncc canunt,nccificunt fœminus-,
Gallin« ut Gallinæ uerò fœcundæ fiunt, tota hyeme ouaparientes
oua hycme par præcitis urticis,cùm iam femen effundcrc cœperint ,fica ,
„o Jumptu gatisq; , & per hyemem cum furfuribus permixtis: excalcfi
gnamt, ciufit cnim uifcera & fanguinem excrcmcntitium,ex quis Ętum,
oua fiunt,progignût.lta nihil naturatam uilc cffedt,qüo, *; ›;
non folertia humana in commodiorem ufùm conuerterit „ $,
Hirundines fic docuêre,atq; turritos columbos,itcfsi …
obfeffas urbes deferre.Alij rurfus captis hirudinibuscka$ j
accenfa pedibus annexa,urbes obfefiasincenderüt,utHi.
dingus Danorü rex Dunam urbcm,alijq;,ut aliàs diximus.
A V I V M P R O P R I E T A T E S.
c A P v T x x x v 1.

pauonis caro T ab omnium nobilißima incipiam: pauonis cu* j

aßata per amae aflata, (ut beatus Augu.tinus rcfert feexpcrtum).j£
pum feruatur. per menfem fic fèruatur,ut neque fportâ, odor $int,
cterior reddacur.Pcr integrum quoq;annum expciimtm- j$ ttudit,
tum produxit,nec corruptâ cit: έonúbuit tameii. Iégi- j$\tA,
tim contingit ob proprietatem,partim ob naturam.Najû;
de beati Atiguitiuiauthoritatc dubitandum non cft,ncq; j* , &.
de uilius gráuif§imi uiri:cum maximè res cafit,quam ii«* jÉmi,..
rurfus exjcriri.
fundus, qui diétaQua de caufa
ab aliis meritòà feAlbertusücutag*
tanquam $$.
cxpcita, libris füis j$itum,
infèruit: ünde & his & aiiis fidem abrogaüit. Idfadumst js, fiunt ;
cupiditate glorię nimia,& iudicij propijconfidentati? JSs$
deproprietate nihil agam: nam fi qüaeft , obfcura ratio J'.
illius eft:de natura ipfa dicendum eft. Eft in pauonc tem
pcrics fiigida ficcaque:ob hoc exhaufto exiguo illo hu-. ę
ÉÉÉÉÉÉ Nccúéròhocfifi- J* J
cit , nám flufhorumi quoque caro id efficerc dcbcrct j'^'J
Oportet igitur non foíum talem effe, fcd & denfàm, ut J$£
| optime concoctus humor pinguior , putrcdini refiftat, jt,aJ
Oportct igitur carnem hafic iììelanchòlicam (ut Gisu *®,
diçunt) effe, & denfàm, &humidum pinguißimum h* }¤
bcre. Forfan qui noftra non legerun£, ácafüm idem & j^;,
terrcum exillimiabunt. At non fic e(t, fed denfum ollcn- J
dimus fore neceflàriò tenuium pátiú: quamobrs & $.
ro pauonis , robuftum præbebit alimentüm, & difficuk .*
;*m
tcfconcoquetur. Hanc ctiam ob caufàm,pauoiam M; Jùç,
dut $;•
ç;
**' * .
*' , ' LIB. V I I. C A P. X XX V I. 377

£sais depiélus eft:namhumor ille terreus adeóque Pauo cur ita |

- -.:_.. , -
-
-

*** co&is,uapores fplendidos & multum lucis iii fe depiélur.

*. $: eleuat,unde colores huiufmodi generantur. In

… ;s:ia effe, quod & pfittacis, & pici§, caro talis et

[1£ulispationibus,pennae quoque puicherrimis co
… ki sdepiäc. Coruis uerò ÉÉ humor ater
* ififis,non tcnuis $j unde carò, cùm humido
* FíTurocareat,praue olet,ac guftuiiniucunda cft. Ve
* [fndtts,unde ocüliiili: nam pfittaciquamuis pulcherri
-
-
ΈΚmnis uelliantur, non tamen ex ordine colores füos
$itoshibent. At pauones omnes & oculos illos ha
- £í: fimiles,&alter alteri, fi non modò albi fint: Pauones albi.
* & Fauones albi ac niue candidiores inueniuntur.
* aftliquicollo uiridi,corpore cinereo,cauda ocula
**$usiiigis.Vnde igitur filumarum & pennarum fi
**notantînam plumis, innatus calor ac uirtus quae
*,non ineft. Tália igitur eruditos fatigare poffünt:
ānunäpennae nafcähtur,ut aliàs depajiliofium alis
$ui Videntur enim fimilitudinis partijm caufæ hae
i
*gitim effe,generans uirtus,& cùù unâ generantur,
*fiduntur.Ät neutrum in hóc cafu effe tídetur.
$H*bfidibus, clakis , anferis genus nafcitur, £! Clakis auio
§£tatbotibus nafci creditum éit. Quae tamen) e il- gemeratio
*%t%oëthiusrefert, nunc fübiiciám. Inquit enim mira.
.
* aue, uim procreandi potius mari quàm arbori
*fttttdideriim. Variis eíìim modis, uérùm femper
.
£*itam prouenire confpeximus. Etenim fi lignum *
$it proiicias, temporis traétu primùm u1crmcs ex
vigio, nafcuntur': qui fenfim'enatis capite, pedi
$cilis,plumas poftremò edunt, demum anferi
“Titudine æquales:cùm ad iufti peruenerint $
1: *m, caelum petunt, auium reliquarum more delati
3* $alutumauxilio,nonfecus ac remigibus. Id $!
* *$ius anno à partu Virgineo millefimo quadrin
$imo nonagefiifio, plurimis fpe&antibus, in Buth
Εauiumeft:nam cùmin eam ad Pethslege caftel
ā– tuâibus huiufcemodi lignum quoddam ingens de
: 4 *titt:reinouitatem qui primi confpexeraiit admi
■* *us, ad lociillius dominum accurrefites, rem i£;
a * *ntis adueniens,trabem ferra diuidiiubet:quo faâo
»;*^* óf:ftimapparet multitudo partim uermium, aliis
| S 3 adhuc
278 L I B. V I I. C AP. X X X V I. .

' ^*-
adhucrudibus,alijmembra quædamformatahabcntibus, S* tA. xx;
- - - - - - -

partim etiam iam formatarum perfeëte auium: inter quas, … ›› Ę

$quædam plumas habebant, aliæ adhuc crant implumcs, .
Itaque rei miraculo ftupentes, iubente domino, in tem- T*
plum diui Andreæ, Tere(pagi cuiufìam nomé eltjiignum `
comportant,ubi& hodie mânet,undique ficut erat áuct~ `
mibus perforatum. Huius fimile duóbus fubinde annis *
in Taum æftum appulfum,ad Bruthe caftellum uitüm cft,
cùm multi accurriifent. Nec diuerfum , quòd duobus
pòft annis rurfum in Lethi portu Edinburgénli, fpeâan- `
te toto populo , apparuit : ingens enim nauis, cui ho
men atque infigne Chriftophori erat, ubi apud Hcbti
des toto triennio in anchöris conftitiffet, í redudla.
& in terram fubduéta , plena omnia quamarimttàfiis-,
rat exefis trabibus,uermium partim quidem rudium,par
tim auis nondum perfcctam formám habentium, pa*.
tim ctiam abfolutofum oftendit.Cæterum obiicet: quil
piam pofsit,non mari,fed ligno hanc uim inelîc, nauimq;
eam ex Hebridianis trabibu§ efle contextam, proptctsa
eas aues generare.Itaque quod ipfe quoque abhincautis *\ss.
feptem uidi,non gauabor adiicere: Alexander Gallouida- -*;j
nüs Kilkendenfis ecclefiae paftor, uir præter infignem Pto. :
bitatem, rerum admirabilium fludio incompärabilifis;
ans:cùm extraéta alga marina, inter caulem & ramosi
iadice,ftatim & paritefufque ad cacumen enatascondus.
uideret, rei nouitate duëtus, illas aperit, maiüsquc in s; 'I'am^

his miraculum confpicit: non enim iam pifces, fedaussim sss j

his inucnit, atque éas pro concharum magnitudine, nam $*$ * vits
parug in paruis, magnâ in maioribus crani. Qgare, flu- *s. ut s
pens, ad me huiufmodi nouarum rerum cupidißimuma* $\
currir,rem oftendit, qui ngn minus lætus füi cognito nio
do,réque diligentius intelleéta,quàm miraculo obftupuc
rim. Hoc enim exemplo fàtis cónflare arbitror, nQm ;
foliis aut truncis arborum hanc uim prodire, fedineffc fc
mina hæc Oceano,quem Maro, ut Homerus, patrem * ° , , dem,
rum appellauit. Verùm quia id fieri uidebant, cadcntibu* *ssi, [,*
tum foliis,tum pomis arborum,quæ in littore marisgra* Sę
in aquam,in eaim fententiam deuenêre, ut pomaipfì **§
foliáin eas alites uerterentur. Videbantur éhim fätis tum $ę
pora cócurrere,'& quibus uolucres è uermibus orircn* 'ta, .};
& Poma corrupta putrcdinc uidcri iam dcfincrcnt,* *$
άcuus *j
 1 1 B. V I I. C A P. X X X V I.
v, 'T ,
££$oëthius, ut nimis magno fiipercilio Polydorus
I. Yigiis pronuntiarit hanc uidëri fibi fabulam,cùm huius
£fugiifcrc potuerit. Et fi uidit, aut refellere muneris
; cùítia:,autnontamfecurè de his pronuntiare.
\;igituruidcamus,anhoceffe pófsit primùm : dein
; άπόi: poßit:anforfàn nimis cupido nouitatis , & or
i£
[*rt:iiitöriae defiderio fiagranti, impofitum in his fue I
££mplurafìbulofà mifcuifíe ex auditu uideatur: atque
#$simplumultimum, etiam fi res uera prorfus effet,
$imi, creditúque indignum. Nam quod c!akis auis
$ique Boethius fcieó§ nonfallat, neinini dubium ef
tanta auis è putredine gigni,
£t£kt: quòd uerò poßit
i*y£gignatur, quòd etiam in concfiis aues uiììáris
.5: ÉÉÉÉÉÉÉä nafcantur, hæc dibitatione pror
fuitNeque obiter tra&andahaec dubitatio,cùm
t;- T quaeftionum fit É enim aues hæ ex pu
$msgenerantur,quid prohibet quin cunéta fimiîiter g1
nonpotucrint: Aüdiuiautem dé hoc, & recens adhúc
stcm elfent Edimburgi: nam Lethiportus, ab indi
guotaturFitiii:abeß pauI6 plus ab Edimburgo mille
Susportus quidem íulcherrimus, oppidum üerò An
■■«ndiis fœdatum,in quo ego bisfui.Itaque uide
Eihst,quaeibipro conftantiha§etur, à ueritate non
πr: Ncq;mifum uideri debet,fi mures(tefle Arifto
**tragefierantur,quitamen inter animalia perfeéta
£fimtuf poffe gebam Aegyptiam lepores & capreo
fidicümqüe ocean$ ìiés gignere. Natura uerò gi
$$urloco conueniun:,ut ali poßint, uelur in mari,
siíc gcnus.Indicium eft hoc uiuacißimi cœli: nam
“tuplenaeffe animalibus, fatis conftat. Illud obiici
*iuturamtranfire à minimis ad maiora: neque hic ui
§;notcsaues, quae fic generentur, nam de muribus
Auòdfit genére mifiimum animalium perfeétoríi
3*gentium, quódque carneshabeat. In Aegy
' ££%%'jm hrciiaiora,£â & minora frequentius gi
* t.Scdauium aliauidetur ratio,cüm oporteat illas pi
sa $uchatione uiuere.Ncque certum cft, omnes quæ gi
$traues, efle ciufáé géneris:neque omnia animalia
: £guntur,efle aues:fè
confpicu
imagis dhoc animiaducrfum cft in his,
is.Rurfu s,animalia quæ mutant for
i.
…
%üünt,ut de aureiia* b6byce,& his quæ ex crucis
S 4 fiunt.
 28o L I B. V I I. c A P. xxxv I. -

T;
fiunt.Quomodo igitur è uerme mutatoin ouem,animal.
illud uùàx effe poterit : Bene feciflet hetde Boëhius,í`***aututt;
Š. 1m t0ßts
-
y

quid de hac aue compertumhabuerat, fcribendo,ueluti … $*©ytra:$;

ân nidos fabricaret,an filios pareret, quomodo Ê j*; \ir lìmù aus;
o!andis auis quibus uefceretur,in quibus ab anfere & folandidiíttct, j***%$£nttbus g<.
v - - - “…
ualis. Verùm Georgius Pi&orius,renes ac uefcam habere re- *$e; tri, si, mouìtm §
fert.Eft autem miraculum miraculo augerc. Eftnamque ts
J * uigem,
aliud genus in fcopulo iuxta infulam Màiam, anferum hoj
mineYolandis: Plinius forfàn aquilam aquaticamuoat. J
Š
Vere aduenit,tantum lignorum affert, ut in ufum arcisfi j
tisfaciant.Homines hoè utilitatis capiunt,furripiunt&pi- js
fces quos uenantur:uenantur autem magnos,&optimo; s.
at illæ rurfum alios deferunt,necindignántur.Quidmirü: $<*; lle -

nam & patienter ferunt filios fibi tolli& nidos,íéquccla- j* &*J*%9;um àç

mitagt, ncque locum deferunt: abundat pinguedinefüb m0 -

gute:hac lanas inficiunt.In paruo quodam inftino aliud jÉÉ; $yeutiaj

habcnt pinguedinis genus,quod ád coxendicum dolorcs º$íï \$ ζει
cöfert.Auis ipfà,anfèrifimillima, dum eamcderem,pifccs £ $a afûi;;$J
olebat non parum.Eft autem mirae patientiae cxempluT; $u- j
nec alibi ufquam,quod Scoti nouerint,inuenitur: nccc': $i 'l'ra;j;
tamen
crum,&eft hyeme aliis in fèdibus commorari,
lignis,plumis,pingucdine,ac quingétos `¤È
pullis, adMultiplcxli $i, '•uiict;e****t*£,
aureos coronatos fummám afcendere ferunt. s.
Vbiolim
Guffarda ôtiô, Beruicum Scotos nuncfluuius
habitabant,Tueda ab Anglis difterminar,
regionem fi- Si*
Mcrdiii;
auis. diftinguit: atque in ea regione, rara auis cft,guftarda ab
incolis uocata, quae magìitudine fuperat cycìos, Pluya
& carne perdicibus non abfimilis: hóminem maxime fi- '^
it:& fi oua attre&tata fenferit, uel folo humanohalituit
ÉÉÉ naturæ beneficio facilè fèntit,ftatim relinquit,
& aliò fe confert, nouumque laborem patiendi fùfcipit.
Haud flulta in hoc,cùm prólem propriam, hominumcru
delitati ac gulae alendam non exiftimet.Ouaautem innu
da humo , ut par eft, parit, cùm propter magnitudincm
nidos fibi conficere nequeat.Indigna undam hanc aucm
cffe.haud dubiè conftat:& ideo biliofàm. Efum qu9qu$
eius,fi modò copia daretur, tales cfficcre homigcs hiud s à
abfurdum. Hæc atque fimilia ex uno principio Jc$u$sis … Ë; $almo;
affucfcas:plura intelligere enim par efi,quäm qu£ fcriban >sj $quã
tur:huius uerò & aliâs te admonui. In his auté nô omnia, s '\
aui; mira. fed praecipua feligere oportct. Cuiufmodicftauis ca$ §§¤¤¤t:
uuIta ` …; $oni, Stibus ô,tes, -
 LIB. V I I. C A P. X XXV I. 2¤
Vi
im- £umen Aluarad,imfioua Hifpaniainuenitur, roftro
ius,colore excandido cinereoque,picae corpore ac for
mi;:de altero accipitris,reliquo anatis, quæ fimul aues
terr&pifccs. Verifimile eft ex duobus generibus ge
timautpropagatam, temperie cocli, aut noua in dies
ditione,utifimulis cótinuari quafi genus.Atque haec,
:nutroque genere praeftar, ita infirmám etiam in utro
£gcncfe effe,neceífe eft. -

Miius miraculá eft quodfertur de paffere uicilino, qui Paßer uicit;

ilIaMericum inuenitur:hic $ magna haud maior eft, mui. M.
$tibione:pluma tamen ueftitur,ut par eft,tenuif$ima, }
Iutolongo &gracili:alitur rgre ac melle , & Horum fuc i
5;. 0âo5timénfe , uno pede annixus ramufculo,haeret
fíitadAprié,loco te&o,atque ita mortuus ueluti iacet:
timftdeuhtfiores,reuiuifcit:atque ea de caufâ, pafferem
ftítatíuocant.Haecforfàn aliquis fabulofà arbitrabi
tfkdquodin urfis,ferpenribüsque multis, ac muribus
adinis,gliribüsque contingit,atque aliis pluribus ani
milibus,qüiduetatauiculæ accidere nö poffe ? praefèrtim
timconfictmufcas mortuas reuiuifcere cinere, quod &
iiisfecitauimus:feu noua,obignobilitaé,animaiidu&a,
tum ctfòlaputredine generarifolita fit,feu( quod uerifi
.
niuscft)ciimnonomines,ncque plures, fed ex plurimis
titunaaut alterahyemis tépore reftituatur, quod calore
$igiolatitanteacpenè extin&to,nouo caloré adueniéte
fútetur.Vndc etiámufcae magnæ uerno tépore apparét,
$us ccrtum eft ob perfectionem non eo tépore génitas,
&:mortuas iacuiffe,cùm antea non fuerint uifae : quam.
CÈtmtenuis caloridëin auicula efficere poterit.Et quan
Έm&hicminimus fit inter aues,tamen alius à mufcato
úsidebet,quòd illihaec contingere non referatur.
Pittacorufiuerò difcrimen,quios tota India mittit ori
tntiis occidentalisque, non facilè quis affequatur: fèuâ Pfittaci. !
magnitudinc, É , feu moribus î; fù
% Namquodadmorcsattinet,aliqui docilcs admodum
fit,& aliquirudes, aliimites, aliifèri, aliiloquaces, ììiì
$iaiifolùm gatriunt,necloqui difcunt. C √ uerò
“;tentiæinumerae:nam quot queas numerare colores,
*habent: mixtis alii decorantür coloribus, tam diuer^
titione alter ab altero, ut non facilè quis poßit affequi
*rumdifcrimina,ncdumrcferre. Caufà tantae uarietatis
S 5 cft calor
 IBITV I I. C A p. X X X V 1.
cft calor,ubi enim magnus fuerit, materiam multis modis '. (!. XXYII ¥;
mutat:ob hoc afelli omnes,cinerei colorisfunt,crabrones
nigri,lumbrici rubci;quod omnium eiufdemfpccicianima i°*\*m«$, \

lium mores fint fimiilimi.Canum autem & equorum uarii j°*;■ sis, \(,. v
colores,quoniam & mores multum inter fé differunt in ca jç
–; it, &a;, ***
dem fpecie. Similiter & corui tales exiftunt: unicolores ` $sitaren;,
… t-. \
enim funt, & anferes : mores enim unius qualitatisfint, S.******
**gi, §
Igitur colorum uarietas, à uarietate caloris eft, fplendor J***¥oi√
aütem ob caufam aliâs recit atam.Sed nulla maior differen Š $$iuirum
1

tia quàm in magnitudine: quidam enim pallere non fùnt ¥; *\,\gas,gì

maiores,ut in Peru regione: alij uerò anieris magnitúdi s. '**£s,aû.
`~

nem fuperant.Demonitratum elt autem, hoc cx qualitat: ύ\tsτurg

cibi prouenire, tum aëris : nam de cibiquantitatênon cft s£% ζëçò,.
difcrimen: in agreftibus tam euidcns effé non poteft.Qui
cunque autem parui admodum funt, funt eo ingeniolio ››
res ac loquaciores,quod etiam in catulis uidemu$:ficcior ¥ -

ac tenuior eorum fubftantia,ideo imbecilliores etiam.Co ^- ¥umen Om -

lorum autem duo funt praecipui,uiridis ac cinereus: nam j* tisti, Š Autuo,

folis his intcgris,qui unicolores fùnt,praeditifunt. Et qui $.
$*
; •£j '*®
ιιt ¤¤¤ ;&
É \\ùta
uarij,etiam maiore ex parte altero hörü abundat. Fitau · · *^.ajtit τύσηες \mum Com
tem uarietas colorum in auibus.maxime circa caput, ala $i- Ms *\wen, &ío
rúmque & caudæ extremitates:caufa eft ex fine primum, » -

dccor:efficiens autem,uarietas partium capitis: nam ipso

. *j
-
<;.
***
folo aures,oculi,nares,os,multâque alia füere,undcditet -

***,
- tù“tarumna,.
-

..,
fæ exhalationes.
ur auibus
çs*
Auium uerò mixtio, non adeò facilis cft ut quada?* J!… mmo; ɤ¤¤,
'•rfärü fpe dum, multòque minus quàm pifcium: nam quamuislai* `¤ *<jgs
¤î sa, “πττίζ
ces admo dum fint, quiá tamé n fenfu pluri müm ualen t,* j*$ '° tustoA,ùm ûm.
;i\; -

tum diffi J**t&gt ΥΛευού τρ

fer fiat pro lienis commi fceri abhor rent: quòd fi etiam commi fcean ; *ta\\s,
tur,cùm genitalia mafculorun breuiafint,&fcmenquo … αεια \
att0. i ! >$ig; $u&u,&
effunditur exiguum,oportet proprietate naturæ non con
iunctione,fiefi generátionem ipfam : proprietas auteiam ù, ζ,s. Š,Šse,
abeit, cùm fintTdiuerfàrum fpecierum , quare generat'% $; E\Š
non fit:nam in quadrupedibüs membrum afiniufìus ad
intima uteri equæ penetrat,&: copiam effundit femnis, l
dco uix unquàm gencratio fruftratur; in canibus , & uul
$¥s Éç
pibus,aclujis,idém ferme accidit:fed ob paucitatem '*
minis,non femper generant hæc animalia: uerum auun, - ęs
ut galli,genitale non atingit gallinæ, fcd pcrcxiguumv elt,
& quod emittitur, guttæ inttar: ob id fion fifnifi inter
*atrno; ζ
fimiilia, & eiufdem fpccici. Referunt tamcn , cx ?hafiano
makul
*J LIB VII. C A P. X X X V I. x8;
- málo &gallinis generari pullos. Mantuæάue in cóuiuio
friys Mediolani Francifci Sfortiæ fecundi, habitos, qui c.II,„. ph.
£ftntutrique parenti: nam pinguiores funt & $atpo- fama, .
-

itsphalianis,fàpidiores gallinis:habent autem phafiani -

aiimtedam, & collumie&tum, cäréntque crifta: quod

* simum eftdifcrimen à gallis, ut proculdubio diucrfàm
iixintfpeciem. Quòd fíita eft, oportet cligi phafianum
iamdumunius aut duorum annorum , fimiliterque gal
imi;:gilloque&phafianis fœminis abdu£tis, in una cor
t:titiare,ipfàm præterea cortem rete fcrreo integere,
I: IIoknt phafiani, aut praecifis alis cogamur euirare eos.
Qgodita eft, ob eafáëm difficultate5, ut in mulis, non
ütibi; propagatio. Sed ad eofüem labores denuò, ut gu
i;,titlambitiònipotius feruiamus, reuertendum erit.Eâ
&mfamc ratione, quod tamen nondum factum audio,
Eiufjuegencris pauonum Indorum, & Italicorum, gene
tionemtentare oporteret, atque alia huiufmodi, iuxta
$titus caufàs. Ad has autem mixtiones plurimum con
uendioua,&udo,regio
frtonfùet calida,
cœli Conftitut tempus coéund
io certa,qu iidem,
ae monftrif & fo-
icis gene- *
n.

fitionibusfaueat.
Eftctiamin India occidentali,iuxta æquinoctij circulum Maca aui.
{Quinta fànâi Iacobi portus ueteris, in qua auis genus
ct nominemaca, paulóminor gallina , fèd miræ pùichri
finispcnnarum doloribus diftincta,cuius roftrum digito
Angui&aliquantifper craffum,duQrum colorum,iutêîfci
it:i darioris atque rubei.Cicurant hanc,& alunt, uelut &
mygillinas. - -

Auru,auis eftfrtés,quae cadaucribus aliisά; putridis

ex- aura.
ttmcntisuefcitur:è cuius generc quaedam fiiiit adeò ma
$ur;ut gryphosimitari uideantur. Eft enim locus robufta
ktensafiimalia,ob pingue humidum abundans, & copiam
£uii. Quod ad morés attinct,uulturem imitatur feá no
tisuulturibus hae longè maiorcsfunt. Mirum autem eß,
ttfttfiileuerianimalis formam per fabulofum animali§
£;nus:cüm nequein Peru,ubihæc auis cft,neque alibihuc-.
ufusgryphesüififint,aetate noftra. -

Etetiäm ultra æquingétij circulum partibus ugintio

&inmagna Cherfönefio,& ubiè regiöne infula?,auis
Fitiumuötax, coruino roftro, nigraT& abfque pluma in Coruum.
“Fors,adcofiequens, ut Portum Patos nominc appel- n*.
- lauerint
 384. L I B. v 1 1. c A P. xxx V I. ' : CAM. XXXVI. **
lauerint.Vocant enim Hifpani, auem fatis pedibus Pat9*; *£t›: rg: maius,& dcomia
uelut anferem anatémque: nos igitur meritò hanc corum '* AcT II: fationem, feu am
ani, auie *m*fini auis nomine appeilabimus. . … Limat:tnorcm, qua
Iuxta Zebut infùlaiii, aues funt nomine laganes, denti- °*==;ri:autaputhominisà
andinum.
£;
É quid fimilehas
in roftro habcntes,
balenarum quibus uêfcuntur.Re-
ora iiigredi,
» exerisque ***** & agi òccifis ct in
to- ęj. $ a quolimatus sm

* ocul, cf. S j$; interficere.

, í?" i;. §§ ad certiora & propiora de£endamus,cgato'%'* '** :tiom : & co'g: ggo
£o£soct sÊ sus ;&gt; =-;
***. lis Pullorum hirïíïíôï, fîiit cryftalloide$ cf}utt: ' tnm natura fiiitra fìat.
rítoteÅ Â ììim: quod!*"' **in**'£*
$nam ego in tribus piiiiishoc expertgs,fügt; Esiliimant seritiam eis, & quaado
aliqui,chéidoniæ föïíçj parentibüs adhibiti*; idcontia; s&i sum: Iudasift,,.„
gere:id ego ignoro,fàtis ihtelligens,hocpotius Ëg xit::?e;i;c; £icet ip?aphla- .
s.

wltu a:
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ
$uiis,lapiiii perfepeinueniuntur: aredo'quòd i$£ r jú.
igi Vemduoousa,
* /*ip- alimenti coe£ìáíôïíümanis rcfiibu* j £? **, … ut offidam habeam: qu!;!dcm,
m inf.;a;
'°*ret in enim infectis plcri
» . - ;}it. Ncc
rrca cxfti*' • cyá,inde
›,incequt quema;am opinioacm.
p. Perdix
'- crúque, quorum natura tc imfe- ':i*cm, om.
-

fninus mirum eß
nui infi : -•• •• -:;;
Ä ííííííigneo uerg P°?' :
ï corpo- cT.T.
$ rm
**** manias; u;££*£*j.o,
df: quòd etiam
-

aftutis+ tui,…
- -

'“infixum,femię€γῖultih?£*%ìt. £ ζ'
°°*n* & {i$ tribuerét,cùm à iisj.paulò maioribus idh*!'
* mir.. Maius »
cogí
3, que me!' *,antequent; :sat;
:.::;;;:;Lo|;nte mafcu!o,ticiali
dita

'ru.
- e
ft quod
teftabati de phiiomena referunt » £tef$jjcct --,

-
- -

í'ohiituofis concepto con

-

f, quod timen apud me füpra ! dem c -

dtui 3**•
Philo j, quae arb' *5tis.Hiautemresmiraculo proxima:
- -

rem § deprehenfàmii in arborei £5? ?;jusos, vt yiriticmina uim maículicr?ant

mbit paulätim, defiétem miferabiliu°°'rj at, m iis sęomena,air£ucatorius*, Awu
S''oretur,defcendere.Siitaque h oC £? latione
utantipathi
d - -

-
- -
. *
syum zmulantur: certant;!** tua; -

fil« »,;,.:: fict.V Pathiæ caufà, ac cuiufdam Ę 'j. o. ' ss:s cares;iiomcna, Guando$
mir;. **-** $ talibus non fubfcribam,dopς?' $i; Égo£5* * * sim;i;, $olæ aues ge* *:c,
oÅ' am referunt cóiìriicoturnicijjitem, sami, multo minus fiéy*.
nefcio cxiftimabam, £diiim & caletc in F'*''ari jsadm9:
- - s. … simi:nccomncsaię***
• -

ύPigjigio propéujíís?
9lauit;quari cirçumi jEgtj
proximè fexa";'£j*c,$ $tit, í$ mortedic* gi#9*
ÉÉ an corui comitabantur :genet? Ät,
an - -

fc *»&ati;noiuìtur.Scd&int£r* - -

tamen §. Volatus erat lenis, ac quafi pg' £; fjbcr

- - -
'*■riam cnim quafi nutz fünt:ai*
3. n. -

nunî'j auolauit. captiuas mult* ssi, ssarii $g£##

»Præter hanc unam. „ „Iatio ** j* tinante: quifi multu;e ;i<*
. \”nocrotat; riin pal4 „ens, $ici, * inimal fifottti; :ob id crg
uiú$ ue reliquias, Tig um t£
;,J}''°''trum cubitale, croceum ;ij$£ jtituâ;
i:
- - -

* tyiiipotci;dias ciguº: nc
ab imo - - -

latum quatuor digitorum mag£%àro,

udinc;'Thí °;uijtiiiütiö humida,pifccsque"
quod(ut È $m : aßimilitur enim Gr £j£ia? satiari; jiis ani*; cf -

cffe exii - *i)longißimum clt. Nec ulli aui pm majo!; po- `$tij, in qu0 d::iantur. Porrò ca
*°.Cum enim auis fit cycno c fb pt!
 |
~t L 1 B. VII. C A P. X X X V I. 285
{ . ftmtimcn habet pro corpore longè maius, & ciconia
* I ■;;rum longius, & cralfüm iuxtà rationem, feu am
;
** £ Habct pfcterea uentrem iilum apteriorem, qua
! Eíííííí lumadcò,ut caput hominis fà
$igat, pcdcs plane Ä; & higri. Occifus eit in
- tuiguiino, quiadiacet urbi, & ex quo Limacus am
***, *sfit:confiât auem elle aquaticam , & quæ multos
çoictpifces& magnos, inde euomat & É; quod
•^

*i ticct, icidis oßibus. Nihil enim natura frútta facit.

*f $fnomcn oftendit uocem afiniillam referre, imò potius
£tum. Exiftimant mari familiarem clfe , & quando
£i:adlacus tranfire, nec abfque ratione. Illud abfurdum, -
I.
-

%! Ihcophrafto tribuitur : Perdices fciiicet in Paphla- Ferdice, cw

$i, duo çordahabere: hoc cnim effe multo minus po- flici core
$$umit duo habeant capita. Verùm duobus módis
ontingere poteft , uel ut bifidam habeant cufpidem,
*odpetii:qüippiam
*i;iiiic ífàlacißima indequeadeò
cordi,auiumi, ut opinionem.
natam Perd;
fùper aucu- fim x/ila
*

#$putaduolet, hoc ucrum cft : quòd etiam aftutifsi-, $ig j.

£4iingatquefe laborare, dum infequcntes auertat, & il- Jnaan.
#usim: Quod uerò fùperuolanté mafculo, ucláudita
eiùs, ueletiami folo halitu oris concepto con-
$ ;
ºlimuoce •,

“?ut, Ariftoteles refert.Eft autem res miraculo proxima: ! -

$iueia eft, oportet in fœmina uim mafculi ex parte • •.

ikiic, utin É Philomena, aliaeάue canoræ âues, A uium in .
$umuoccs inflrumentorum æmulantur: certántquein tu deleciati,
$mcantu, atquc inter cæteras phiioimena , quandoquc
*o pertinacitef , ut diftumpatur. Solæ aues canere ui- .
$it, quadrupedia non ita , multo minus pifces, niß 9** fol« au
fiih; prohiftoriis recipiamus: nec omnes aues,fed par- **i* canant,
*®ium:nam olores non ita canunt, ut uoluptatemi ma
$umaferant: referunt, fub morte duice quid occinere.
*itaquc homo & auiculæ modulátur. Sed&interaui
tús,noh omnes: quaedam cnim quafi mutae funt: aliæ
$tas edunt uoces , ut coturnix. Non fit uox acuta,
fuiffiiituper angufta tranfeunte: qui fi multus extiterit,
“npoterit contihcri, ne animal fùffocetur: ob id crgo
£limagna auis modulari poteit: dulcis etiam uox nön
fiiiniicco: quadrupedia uerò humida , pifcésque ma
£* In auiculis âutcm uidetur hic finis animae : eft enim
timum opus cius, in quo dcle&antur. Porrò cantus
propria
 *
L I B. v I I. c A p. xxx V I. * i'I tAm. XXX V I I.
*
:**
ratio eft,ut fpiritus per anguftum locum feratur;
modò caneré pofsit'auis niagna, aut qua?rups* °*** **$ tr. Auicennunicam
o collo efie oportct,ut multùs aër longitudinei* J **<^*;oTtdascaudassice
vti,anguftiorefiflula contineri pofsit,&content"* s *** hyemem;<:u:.sc:i.
Auium ami
In forimari:quadrupedibus autémualde incomm? s. *::sco;eamus.
“;&:icos,fiIto&au&a, fiq.
gam colli longitudo , auibus non ita. Ob id ergo; ,
sanere di&tum èft. Auibus autem non indecen* eli h.

``¤i¤;m tibiis, &pcdcsabfquc

c i
gitudo,cüm corpus gracile fit, & alæ magi*'
iibus & ftagnis plerúque tales habitant;aut aquis , **®riciis in dieparum: oua: avis diur* ,
j*** $luii,coturna,&prspru- £,, •
2:nam & loiigiora crurá quibufdam ex his, ut£%£ jºi√ quoqueusut
iconiis,quibüs melius per ftagna ambulat; ** j*itfímiíédaieoiat, I' I.
t • & alárum auxilioeriiigraniîolores &am®*" …
$ant: omnibus uerò exaoæquo utilis colli longitur II°;iii;js nonnunquamafçen.
-

ibu£m fub aqua, aut etiam cœno latitante! expi `°itrio::isfentétiam íübautum.
', Peniquè fi quòd quadrupes longiore fit cpuo, , j**:
, gumcnto,quodmediotem
9hibet quin cänere pofsit: fed ob incomm0 I *itmt* tttnuntur.Cuminmca
v
-

® Poterit. Nam&iiiii aqua uiuat, £um?dterram *** ; hocnoncernatur,nonti- .

?srit , aliorum animaliumfiniuriæ obn9**"m ,erit

nec j*iiifîensium ge.
•.. * ~

Im longo fit collo, neque commode füge** ; cxiemaussci: Sciiia•.j

&m- .j*iiusfam magneminabo in

"tueripoterit.Erit enihilliexiguum ca?' cui,de j$i$tit Contig:hocaciti hebe
• neceiïàriôôïöïíéíquale $pi!
'** diximus. Hominiautem gula, obíígore*
idbus, ut cant §.j*$imil. Ccruiii quoque etftri
st Jteruallo,pulmonibusqüe amplioi√ -£ i * time porrois minum
st* atque ita fòlùçìïëïãdulatür,&lab*° , istim git;. Intcrftinusautcm
'rum uoces fingit. Alber j$**f£iictnm cmin;ichoni
'§m folcrtia nön parua in auibus: nam!e$t; ba <; $imiusui;atur. Vidissim
ilie fe aquilam,quíe & à cornicibus & P''* patie j*tiositur,qu:a iinctisha
•.
le
p.
- - - fîiitca*
Plumaii : denìü pica una correpta deuorâ inual- *****■,
ę $ digiis tamen }simbo
b i-*^*'
°'* maximè, ci b fencct sáut morbum?' ***. • Sunt & miracùlamauibus, .

t:ali » cum ob fenectute at dent. *£nnidiffére$t:A' du Anferit

°*{*cr,non illiiniuriam hæ aues inferre*' £t- ' ':nsis. eft ; Albertus,cum *•
umba.-
- ÄÄämöm*"*
* Plerumque bina pariunt oua:& - **£us&aiis,doI6mo,ut
P'"'''£,«o “LI i;£; uide.
• ••••:
°°*fèminiíiú propagatioj' reάc íj itiis:£dnonduunt, cauíám
° Confului: uòd ; ;*
c. -

fit animal mite & u

tile. Hjrum
i •,•
- '* Jf;:
-

sem doëïí É gí jiisistias A C GENERA.

» 1 , ®A
-

''ssueròîêrî íú,utfecu*?? í * ['' $$ xy 11, . . ,

'''"''m genétiûïÀäéáäïíô
°°* fiigidioíííííí ...s
agmine:%jos
mI. '
sí. Ę
`'%:uoltnti,nonili mihipropo
ioribus in Germaniam tran'°'' in- $is, 3--u ?
lc certù;m eft cantádo ccrtare,ne unus ab*'j
!tero • j*
**tttm, cimhociniiti£t
Clflflflj nego
<s>
“ur.Cicon; Crtarc, ,lapide “vicmimctii.baiiistraáiú:
llS î 'ÉÉ
ÊÝ'°9nig: quoque parentes alunt.Gru*
ne oua C9 m•
É ęg;$££;
tali * u. A»i*;
*nc ca[ii;lnuentum
» #%9 §;
J**ti*mpli,caufâ; Iloriäefcriberé:
j
interponcrc folcnt: »
cali Š fünominc es¥;
gulas Loruccige
 LIB. VII. C A P. X X X V I I. 287
- -
- - -

2* fi*tifodaretur certi generis ele&turae. Auicenna picam

£iiifenarrat,quae carnes 5$ cauda abige
itaiemglandes colligit,atquein hyemem feruat.Scdhi Auium
s - - ,., ami -

Ęsfinf,nuncnatur£proprietates doceamus. l.
tia.
Amicifùntinteraues cornix & ardeola, funco & alauda, ;
£;iii; & laedus,item Ę; harpa, & miluus. Germaniae k
i:;stiones ungulas habent in cubitis,& pedes abfque |·
tribus in alis. Gallinæ cortales bis in dic pariunt oua: Aui# diue,
titiiquæ præfecunditate pereant. Alauda, coturnix, & proprietate.,
gingoinarbore nunquafiuifuntur,perdix quoque ucl M.
frömit.Eftautemhæc auis aftutifsima:fedadcò falax , ut -

*ibiti;e,ut dixi)in caput aucupis nonnunquam afcen- .

ú.Atticapillae uerò iuxtà Ariftotélis fentétiam fub autum- -

*ai&dulas mutantur: eo argumento,quòd medio tem

ficet dimidio quafi permutatæ cernuntur. Cum in mela *.
*hilis quiin caueis aluntur,hoc non cernatur,non ui- -

* Itatficayillae&melanocephali fub codem auium ge- .

*t*ontineti,& multo minus eædem aues efle.Sed iuidi- .
“inftapudalios. Phafianus füam imaginem in albo lin- £.
'*) admiratur,utin retia incidat.Contingit hoc aciei hebe -

#int,&quia fimplex eft animal. Certuí quoque eft fbru

ἀmeum duris ueßi, fed tamen potius offâ minutim
*ä&hpides,quàm ferrum glutit. Inter reliquas autcm
$inatiira&oiigo admirabilis eft:nam cùm in alieno ni *
*«kttur, etiaiiiiminimis auiculis alitur. Vidiffe enim *
$uisennarefcrtin nido auiculæ, quæ in dumetis ha- -

*,& cùm effet tam parua , cuculís tamen palumbo !

“minorab ea nutricbátur. Sunt & miracula in auibus, -

Titiludde anfere, quem uidiffe refert Albertus,cum du Anferis mir

M. - - -

{ $olo, quaternis pedibus &alis, dorfo uno , ut uide- culum.

4 *infcruhus alium dcferens:fed non diu uixit, caufàm
i *iiiximus.
s*.
; *i$ ci w M D I F F E R E N T I A E A c G E N E R A.
- c A P w t X x X v I I.

: líiígenera,uariásq; eorú differétias,multiformém

-

;•^
*•
; natutâ traâare uolenti, non illud mihi propo
ii;ut de fingulis dicerem, cùm hoc infinitú Â nego
« Š ififtituto alienú,tum etiã ab aliis tractatú:
.
- $cita generaliter, ac ueluti pcr capita cóprehéderé -

jiimqiic quafi per exemplü, caufas illorü defcriberé;

:" A
{*Primùm proponcns,qu6d pifcis nominc intclligitur,
* 'id au
 :88 L I B. V I I. C A P. XXXVI I.
id autem eft animal omne, quod in aquæ elemento com
modius uiuit,quäm alibi.unde fibros& aues,quzin aqui*
uiuunt,à pifciun genere fecludi manifeftú eft.Teftudines
ucrò & cäncri,actalia,pifciü nomine intclliguntur.Pift,
auté qui fub terra uiuunt,cüm tamen eo uiuit,quiaingr.
no pròpter aquam uiuüt,nomine pifcium eorum intellige
mus,qüiuelut in terra uermes degunt. Pifces tamcnpro
prié dicuntur,quibus branchiæ funt ac pinnae,&inuenire
-. . concauitas uenito plena,atq;hiomnes férme fineptibus :
agiliterq; in aquis mouétur:neque tamen omniainomi-*
-

' , , bus:nam quofdam É , licetpaucos, confta: brandi;:-,

i l •<hi ;„ carere.Sunt autem ranchiæ oflâ curua,carneminutatdm.ss.
te&ta cum exiguis foraminibus: plerunque autemciio;i s.
. rubra eft, & pêr has aqua ex oré pelli poteft,&ingrediis.
; nam pars oris fünt:teguntur in plerifqüe pifcibus,iiiar: .
$ mè fjuammofis,ofsiöus aliis.Neceffeautém fiiiteusin&s
3ranchiarum fe pifèibus,quòd cùm pifces in aqua uiuant,maiorecipit. .
ii , ya. te parum häbent fànguinis, & fefpiratione aer statur ,
*; quamobrem dum comedunt, oportet& cibum dcuofiti,
, & aquam excludi:quæ duo,in hóminibus per afperam *.
teriàm,adiacentésque partes & faucium mufcülos fiunt ,
at in pifcibus, neutrum adeffe poterat. Brandhias gtur ,
naturâ excogitauit, quae ctiam integros cibos in giim
p. comprimcrent, & aquam prohiberent. Vno enim & có- '…
a dem motu dum coniiringuntur,cibum in gulam mittunt, s
! & aquam quæ in ore ett expellunt.Tertius üfüs earumct, s.
} ut córa quâ fenfim attracta,non confertim, refrigeretur...
In locuffis uerò & cancris ac fqui{lis, ueftigiahofiimfit.
• . • ' in o[tracodermis,ne ueftigia quidem. Infiis uerò pifcibus ,
… ; • qui aqua a!unrur,qui tamen paucifsimi funt, fedhiidopo- ,
tius ac fpuma & pihguedine;quiaqua aliuidentur, nutri-s,
ri,uerifimile efl:braiichiæ moderatè aquam admittunt,&
cor rcfiigerari finunt, Si igitur non effent brandhir, n:s.
V.t cibus poffet deuorari,quià pifces non mandunt: plcrq;:
cnim fatis dentibus carént: operofuin enim effet,in íb- s
fiantia tam craffà qualis eft piicium, tot mufculos& tum
* tenues fabricare , cùm uideamus in tcrreflribus camtm ,
eam rubram efle maximè. Branchiae igitur, mufculorum
oris uice funt. Cùm autem non manäant, oportuitpi*
i] rofque illorum molaribus dentibus carere,& ihagnaüiia
uentriculum cibos cogi:quarc & branchias adeflè, & uim
attraâ:
 ; Lib. v 1 1. c A p. xxxv I I. , xxs
'.! rutictminuentriculo ualidâ admodum:adeò ut qui
In bitmpifcibus uotacioribus, in fame dum praedam pe
” –1 tur,uthtticulusados inuertatur. Hoc autem contingit
- - -

* 1 tngiacartant,&uentriculus laxa conftru&ione fuerit,

-
* 1 &#39;accs,utdhannæ &fynodontes.Quòd fibranchic synodontiû,
TI *:!cnt, uitiaretur concoâio , dum uentriculus aqua et chann...
1 a;titur:&pifces etiam natarentin eo, imò ne deglüti- triculus inue
1**int. Poiróbranchiae quibufdam pifcibus moiliori- titur.
buat:&arne integuntur;uelut multellis,qug è directò
tumhabentfeptemforamina utrinque.
$tiopcrrprétium eft, primùm uidere an pifces aërem P%e* am re/?
rjicit,anaquam,an utrunque,an neutrum. Rondelle- rent.
ùttitimat,etiam contra Ariftotelis opinionem, aërem
I.
rjiue, his argumentis. Primùm, $. cancri,aftaci,
Itix:tus,hirundo, anguillae, oftrea, diiu extra aquam ui
-*1*ut quiabranchiis Σὰ ἀηΧ, &ihterìò.
fa<!*slucij,parumualde, quia multum hiant : unde
*1*iimibhiando,&hamae diâae fùnt. Mare quoq; fpiritum
*I$ti$t&inquolibet mixto omnia funt eleménta. Cum
fbaquaaér contineatur, pifccs refpirabunt. Vide
Ętiamjifccs,uelut & nos peëtus, attollere offa, qui
$undiir inte untur,atq5 demittere: quod argumcn
¤:t,omnino illos refpirare.Re(piratio quoquè in ani
Šusaiiisfââa eft, jfreparandum fpiritum animámq;
É utetiam mufcae,fiprobè animaduertamus,ré
fit uideantur: cùm igitur pifccs fpiritum & animam
$int,multóq;perfeëiores fint mufcis, mole, natura,
us,generatióne,conuenit ut illorum fpiritus recreen
$0f6rtct autem generari fpiritus cùm intercant, nec
!
*ti*tt. Plinium quoque &itat hac in parte Ariftoteli
“licentcm, eoó máximè argumento, quòd aeftiuis
$tiuspifces anhelent,&tranquillo mariofcitent,quo
**baitanon perfrigerantur.Deindc adiicit, quödpi
ít,íinuafeaqua plenô teneantur, uiuunt quamdiu üas
$tiumfiierit:fitegas, ftatim moriuntur. Qyòd fi uas i
$%imfcmipiéìum aquafucrit,pifces ludét in ea, &
* lifcurrunt ubi manu mori obduxeris,ftatim ludere
$uit,&adaqux fùperficiem quicquid reliquú eftau
*iiuturi(econferunt.Teftudinès quoq; & cancri rcfpí
#*manifefté, tametfi in aquis uiuatit, cùm tamen teftu
stitulam uon habeant Cancris cnimfpuma circa os,
t often
 296 L I B. V I I. C A P. XX X V II,
*
í oftendit illos refpirare. Sonos etiam multipifces cdunt, .
ui fine aëre effe fionpoffunt,licet uocemnom cdant,quù.
pulmonibus & linguámobili carcnt. Sepiae quoq;capt£,
- áërem emittunt cúm fono ftrepitüque: quodindicium ef,
colli/a/ab a- illas refpirare. Addimus & nos argumentum, quódcol- …
, qua fonum e- lifà fub aqua fonum edunt: fonus autem non fine aëre: *
'dumt, quòd fi aër füb aqua continetur, neminidubium:fede
I - bet, quin pifces refpirent. Semper enim quodtrahitur,& ;
;'; ingreditur, tênuis eft. At fi Ariftotelis fententum, s
ueritatem ipfam infpicere uolumus, manifeftum eâ, :

! 1

prorfùs folùm eos pifces refpirare, qui pulmoneshabcnt

àtquehi etiam non obfcuré refpiratit. Vifüs eftautcmir $i
uir,famam potius quæfiffe in hócuolumine quoddepifçs
bus fcripfit,quâm tieritatem:cùm adeò conftantcr Afilo.*;
teli,ex profeffo rem tra&anti, contradicat:nullumhibtn*s*;
argumentum efficax quo feipfum tueatur, nifi idia quo ss.
apertè mentitur, fcilicet pifces in uafeaqua pleno conàu- s.
fös,protinus interire, fi óperculum obdücatur: nam nomºs;
celerius multo, fi aqua permutetur, intereunt, opcra- **;,
fümquc calidum haüd fit. Quod argumentum fiüciam $i
haberet affumptionem, concluderet? ubi enim flatimih-s,
terirent,indicio effet prorfùs illos aëris refpirationc indi.*;
ere. Cùm igitur falfâ affumat,ut Ariftotelem oppugnct,
Înanifeftum eftillum iniquam caufàm tueri, Laudo equi- ***;
dem,quòd propter ueritatem, Ariftotelem & Galcnum ss
relinquat : quòd autem ueritatcm relinquat, ut ab Ari- s ;
ftotefe uel älio difcedat, non laudo. Mülti enim conan- $
tur nos imitari, qui ab Ariftotele diffentimus unoud il- ss
tero loco : fed nós ita dif[entimus, ut experimcntum & ››
ualidas rationes illi opponamus. Atque id non ut iium ss
oppugnemus, fed Ä; ars ipfà quæ innumerado: s.
aftifiëia, aliter conftitui non potérat: adeò ut fiipfercu-'
uifcat Ariftoteles, uel in noftram opinionem uenturus fit, si
uel faltem non ægrè laturus, quòdtot euidentibusritio
nibus, ob tantámque utilitatem ab eo difcefferim:atqut %.
adeò pudenter ac modeftè, ut difccfsiffe uidear, uoluift s
dif&edere non uidear. Atis contentionem hanc quxfifi: *.

foriæ caufâ, manifeftè uidetur, qui fìlfà affumit experi- ss

ihenta, ut illum oppugnet. Iámqúe nimis de hoc, filius *
caufa haec fcripfiffemus:fed non täm illius caufâ, qui mul- s.
*a praeclarè poftmodum alia fcribit, &alibimultò iuftius, *
- tum,

T_s ,
**! L IB. V I I. C A P. X X X V I I.
—
22r

: tnihilo,tum à Galeno diffentit:fed potius ut eos de

* it;im, quiimpudenter magnos uiros damnant, nouas
litiasnondumantiquorum corticem affecuti,códunt:
;* £gypcrnicie humani generis & bonarum literarum.
Mififiicucnia dignus nön eft, qui tot argumentis hoc
iuofòluminiultè difcefsit à ueteribus, quibus füppli
: diiigii erunt, qui ob oftentationem improbi & igío
filissÂphiltr hümanumgenus maxima cum iacturâ de
$im: malignéque tot läbores ueterum calumniantur?
£goutadreimreíleam, quæ latis branchtis funt, celerius
1 jittunt: quòd non alíuéti aérem haurire, dum in aqua
| frigyiofiüshaurientes, ftatim fuffocantur. Quòd fí in
i iiietcmhaurirent,nullus pifcis tam celeriter extingue
kt titra aquas. At dicit, aiiguillæ in turbida aqua pe .
Ębrcui,o6 eam caufàm, qúia refpirare nequeant.Fal
inhocfidle enim capiuntur, quia excæcantur, non au
kmintereunt:cum etiám fub terra,eo tefte,uiuant: uiuunt
$ię in turbida aqua, & diu extra aquam. Nam haec
$imiliaobiddiuuiutint, quia frigidi funt cordis, atque
$idbnndiias ar&tas habeht , neç fuffocationis pericülo
ibiciuntur;non crgo refpirant: nam facilius hi, quàm alij
físsimturbida aqua É fo igitur argumé
y£nttcutitur,quodaduerfùs ipfum concludit.Maré uerò
fttumcontincie,certum eft:fi per fpiritum calore quen
itrlefté intelligit:fi aërem,ómnino falfum. Qui enim
siipoteft,utaerfùb aqua contineatur ? cùm ftatim erum
fiitidemq;ratio fit páruæ quantitatis ac magnae:quo fit,
3% *ktcrrimò argumehtigenère utatur, quodin homony
: £utonitct.Nafi cùmfpjfitus quatuor fignificct: tenuioré
figunispartem quaeifi animálibus cft,íæmonas, aërem,
$tiorci caelefté,ex uno in aliud tranfit.Non melius c61 !
iiitns,quàm fi quis dicat,canis offâ arrodit, igitur ftelIae
incœlo oiíj íü enim ftcllæ,quæ Canis nomine
“intur.Imò hoc unum eft firmifsimum argumétum, n6
$iti; Pifccs, qugniam aër fub aqua latere non poteft.
Quòdfiidfit quändoq;,non decuit rem naturalé aégenc
#kyitam fórtuito acraro euentu pendere, imö nön fo
infortuito,féd omnino contra naturam. Quænam auté
$intclcmcnta,quae in mixto continétur,aliàs docuimus:
t enim cleméía proportionc dicta, non fubftátiæ j fæ,
- - I t * ur
 i. 292
IL I B. V I I. C A P. XXXV
Cur uerò offâ attollant, quae fünt opercula brandhiarum,
fit partim ut ab aqua refrigerentur: fiam cùm calor inni
tus paruus fit, fufficit ut refrigeratis partibus proximiori- $
- |
J
bus, cor refrigeretur : nam neque meatus ullus apparet, *
per quem aër etiam fi adeffet , àd cor perferri poíít. Et
£tiam fi quoquomodo refpirarent cohftriätis opcrcilis
Èranchiarum, extra aquam diutiusuiucrent: j? tamen …
.

/
falfum eft. Imô minus uiuunt, quiaminus perfiigeruntur, ;
licet non adeò lædantur ab aéfc. Quæ uerò dicunturi: si
, reparatione fpiritus animalis ex aëris fùbftantia, inyiíi- ;
biis fit per frigiditatem aquæ:nam neq;inánimalibus tcr- tis,
reftribus uerè fit ex aëre, fed ab aéré ex tenuiffimo fin- s.
guine.Qb id pifces quiaéré non rcfpirant,omnesfünt ob- sis,
tufi fenfus,quia fpiritus tenues habére non poffünt. Hat.
rire uerò aquam , & correfrigerari, tum hęc,tumeaquz
J! adducuntur de aeftiua anhelatione ac ofcitatione:fedctiim ;
* fitus ipfe cordis iuxra branchias,adpartem fupcriotcm,ut *.
- perpetuò decurreptis aquæ fiigoré recrectui, dedifint.
Mußa am re- An uerò mufcae refpirent, Ariftöteles exiftimat eodemmo .

, burtmt. do illas,& pifces multos,fonum edere: uocem non cice,

. fcilicet attrito fpiritu,qucm continent,intcriore.Nam(ut .
u | 'diximus)
ucficam,aut pifces
interomnes aërem
dorfum continent
& uentré, $.
intus, autintia;.
nullapcculiaritunica.
, Pifcet omne* Igitur aërem continere nemo ncgat ; refpirare autem it;*j
, rem in fe & &ternum aërem attrahere,falfurii cft.Facilius ctiistm- J
'ur continet* fcas refpirare, quàm Fifccs, quòd mufcae in aëre d;gt;s
iv quomodo, quòd
ii omneäutem afiimalâuafe,protinus
pifccs occlufo continenti elemento fouetuísti j,
in aquaintefeit,fifim
eft.Etfi ob id interirent,ftatim ad uafis ápicemafccndcrit, `
quod fàlfüm eft.Pifces etiam omnes aliqüando ad fùpcrfi- `s;
diem aquæ prodirent, quod haud faciunt, nifipabuliga- .
tia.Et cùmüenti fiant, ad aquæ fùperiorem partemaßt- §.
derent , cùm tunc maximè lateant. Moriuntur tamcn ii-;
quanto celerius occlufo uafe, quod aqua nontcmperetur,*,
uielut homines in aëre ficciffimo in defertis, tametfi potu ,
minimè careant.Inuafe autem non pleno, fiquis íjoc- ,
cludat, accurrunt ad fuperiorcm partem ob cilorcmatris;
neq; enim ob inopiam:nam primiùm aërefub aqua conte, J
to non priuantur ob hoc,fiibi aërem effe uelis, hccatrí ,
eriore,imò prorfus nullo, quandoguidem a£remnópia
É manus , fed per digitos ingreditur: fuffocanturigi- !{.
tv ,
 1 1 B. v 1 1. c A P. xxx v 1 1. 393 i
trmmoto aëre, quiperfiat aquas. De fonis uerò pifciú,
Éamdiâum eft.Téftudines pulmones habent, & cam
qmmjhibiafunt animalia: ideo hoc argumento declara
gnonrcfpirarepifces:nam cùm uolunt, ad aquæ fùper
emergunt:quo indicio deprehendimus,cùm aljpi
£timonideì fàciámt, necillos refpirare, necfub aqua áé
£tontineri:natura aërem infe continent, uelut & alij
* fi:i,quibusfifrangeretur uefica, erumperet aër cum fo
£;infpiis noi continetur uefica,féd exit cum aqua.
Deditatum enimiam eft, pifces omnes ut natare pof$int,
*:;minfecontinere. Qüo argumento deprehaiidimus,
£:;non refpirare:nam cùmbüllae,licet exiguo aëre can
$ignttntjfiht,fupra eos&ad os exciteritur,tum fpuma:
£f:s tcfpirarent, proculdubio fuper,in aquæ fúperfi
*i $&cicaos (quod Ariftotelis arguinentum éft) builae ac
juyarciei.Decollitis fub aqua, refpondemus, non
íimiíáêre,fed etiam in aqua,foni imaginem recipi:qug
tmtmnon potcftnobis repraefentari, nifi per aërem, fal
ttm in íí contentumi. Pifcibus autem quo modo, Pißet awdire
£iumeft:fedfonos percipcre, certum eft,quando etiam ;
¥ifibayua, emeigunt. Delphines autém, Simonis Delphines cu.
;i confueto nomine Š. quoniam (ut aliàs sinioni, „,'
tditatum e(t) ueftigia confuetudinis , uelutin cerafor- „,gaudeant.'
iâlibus.Vnde columbæ in quibufdam
*;ihrientinanimorbis,manibus -

iisdcfcrtis noui capiebantur,nunc non: f ,

íittuntenim prognatae longa ferie,fugere homines.Et - 1

£t hmc patré & íatre genita affuetis ferre, lapides & -* I ,
“mino&o diebus ferré didicit:mirares,cùm alium ca- :
*murbimeftri fpacio, & magno cum labore edoceas» * ;
Šrorfùs non edo&a, fponte ferebat, fed non affere- - , ,
$laquc delphines priores, hoc nomine uocari affueti,
sigufiin ronepotibus reliquerunt,ut etiam nunc hoc
$ine gaudeant. Ergo ut adfem redeam, cùm delphi- ; '
*!?ttnt,minus mirum eft,fonos illos audire:fed audiunt
$inguinonrefpirant,neque folo motu aëris percellun
1 “Atintonitrui$,fed audiünt. Homines enimi fub aqua -- -

* *umtuoces,licét hebeti fenfù. Oportetigitur, fonum _ *

3:1 $iquam ac imaginis uocem deferri ufque äd aures : pi- Piße, omm*,
Ā£ Šipsígill95}9teruit:Si igitur necef- habemt ££
:% **flefaér áááudiéndum,&illum natura ádieciffet in í. omnes |
ga^] iio,uclut&ucficam inucntre,qua fupernatare pof- *****
t 3 fcnt.Si
B. V I I. C A P. X X X V I I.
i VII CAN. xxVTTT ^yj
non.Conflat igitur pifces audire , fcdhcbcti ji£in$ti;im,nihilo$tius ta
r ratio de alii§ fenfibus, non folùm ob fpiri L
am medijipfius craßitiem. j*istacuit ipsius, -
I.
I
m eft igitur illos non refpirare ex propriis j* tis, $umus fimi: uîcia
is;nuncüideamus ex aliis, quomodò id de 13: Ę & tibinitum, alius cari is fi.
9ßit, Dico autem, propriis affumptiones; j ***iis, tcndit: fubcum & fais, ij,
ia eft, quòd careant propriis inftrümcntis; j£ftinuoà fùbftanta fta. * ■
cr non ingreditur, in aliis inimalibus qurre $it $te $tinchias utriufquc -

ct proprios meatus,aliter occideret: hi in Is jiiriibtipit: coeunt. Erçor

in pulmone funt: pifces autem&'pulmon j*$Tsyyr., nonutaiibus aut
$ meatibus. Ab òperatione etiäm, quo j$itum ettum,quia colloca
'Pirunt,diftenduntur, ut aues, & quadrii?* j**rua,& ctgunaiore, prx
'quc diftenduntur,neque dißendi pöß uidcm j¥is miíitínáahabere cor,
° (*; Itm collo Piccs, quia in p;'r tr o.
'Ssetiam, & quæ refjirant animiiia, diuti* *

styit; guam, &capitis coni Éɤ. - 1

$nt,fi aer füb aqua'efiet uidentur autem'*

'°*' tempore fuffocari. Infe&a etiam non*°* j*£j<;j:isgoructioncnoa
''''° in aere fint,ut uermes:quanto mini*£ jiim:sítótosáclime &unde Pi£tar ;
umque pifces quadrupedibus fint fiigidior; `j*giiim:nam guiaaddcglutié la artw,
gues, dupliciréfrigerätione, aquae icilicc; ***tiiisatoriìuitum É
%$$um quae refpirant, É j*ijiummultumabciiea cor
$ant. Quæcunque etiamínimali, rejitam; `$sit, obciloris paruitatcm,
delphines,& uituli,non diu füb camanci$?'' ,j*uisit Ia cffcn:, íiííetmufculi,
$t fiib aqua cffet, nó fuffocarétur.Dcni%?' `°* guaim uentriculum:nam (ut «.*. -

''°$ui refpirät,quod uerißimum e!;*% $iti:, branthiae protrudunt:

' Sor,ut aër in quadrupedibus, ingredi;£ aut $$ium,nccajetaarícria,nam
ikifi:iphinis&baicnis: nififfi
his Delfhint, &
'': hgc auteii folùiii pifcibiis GibuÍìg'
elut $elphinis,generi proprium efle 0?p p0- j*s*k*ie&biii, carcnt. 0b iain bra* -

l.fi - •
cajof
- 1 inartnt. I '! - .

j'uftraçj; effefíiotusjiie öperculorum; enim j*m ad os poitum hibent, tum

*"* nópoffet moueri:necdifHari: qmne íícs I**, tum üt melius concoquunt, i *

“ab äliquo mouetút aeré folùm, tiSc j; $sincc fic bene concoquere I. i.
'*"'tura proximiores homini pedcftri $$fgditatem, tum sua cibos venirialu: 1
*"im delphines,& çeterifangüincia$f* jtinciam quiadbiipíüalde dui infifjbus •,
-
's *&$ficcsollicorufi,accondia- iuxta at.
• -

dubitatio;% jimgisinOsiip
fes,ita & dubitatione oritur
- •_ _._:.....{}5:2m
• . -

°'elut in nobis ìòìgìtur: dico aui'? Š,j$ fitpropii:,atque

?tant:nam orchis&delphinus Ęf)4 J*'stiialisautem ipíéinpfâ
l rc- {iv , -

v,

í'utinter & fànguinea pe£ Arilt0

pißesduclî°cumjncc
''° acreuitam i! ę $igio; condunt, inliir
$$& $ $ur$unt & fòluuntur
•.

Qui tam diffusé de pifcibus j6gitur,h9$

-

''* Quifpiam, dif&ciiiiiiicam ma

Š $i in ipsniitijs con
* ra • .-. * _ r*
“nqj niniisfcftinanterrcm
a•
sgsisma*; Im -
'§i; j; sis:nim diuifùm dbume*
-
$T*%ta conficiunt. Eft autcm in
'°$ omis soisit, iras,
t 4 fquam
7 , L 1 B. vii. cAp. xxv 1 1 1. ••; pr .
-

…i núnegotium)difiecui etiam coripfum, nihilo fecius ta

; ; maafattollebatur& fubfidebat, ut in quadrupedibus, -

| utjijs circiter horas duas , quamuis ferme uifcera

: cnjdiiiccuiifcm. Eft autem cör turbinatum, cuius Cerdis in pi.
| Giuttfis caput, non ad peélus, tendit: rubeum & fçibus deßri
fsum pro ú membramofa fubftantia ptio.
I gnidi &pinguis, fiftulaquæ, inter branchias utriufque
£ti£cidit, nam É {ùb capite coëunt. Et cor
1;imobidin fùprema pe&oris parte, non ut auibus aut
|kttlibus animalibus pofitum eft: tum, quia collo ca
$atiumquiafiigida animalia, & exiguo calore, pra:
$i, decuit tria principalia fimul ferè iunéta habere,cor,
w &ccrcbrum. Cârent autem collo pifces, quia in Pifces cur tol
siibus aliis collum eft propter gulam, & capitis com i,'.,…„.
- - - - W
*imconucrfionem: atpifces capitis conuerfione non 1 , ,

*::nt,cùm in aqua
{¥justant:nec étiamfùblimes fe t6tos fåcillimè
ob gulam:nam & unde fíe* cu^ g* '*
gula ad deglutié-
£*nt«llariafuit,ut uétricülus à corde multum É 4 caream*. ; '
[*jîbusnonfiiit utile uentriculum multumabefie à cor i ,
$iùmciius fuit ut propè effct, ob caloris paruitatem, ;
il quod inflrumefitadefutura effent, fcilicet mufculi, ;
futtudendum cibum è gula in uentriculum: nam (ut
$u)cioreingulam, fi quäeffet, branchiæ protrudunt: i.*ia
{i;ncque Š collum,nec afpera arteria, nifi fpi - -

Hîusjfiöus fuit, uelut delphinis & balcnus: nam his Delphines &
- $sistcria&güia,ide6que &branchiis carent. Ob balena bran. , , i,

άτρίδιὰρΛί'ος pofitum habent, tum *ffi*arent. a. ' '

ii: dbum deuorent, tum ut melius concoquant, -
uttucor & iecur fit. Sed nec fic bene concoquere - -
sint pifces, tum ob frigiditatem, tum quia cibos ventricul, , ;
$at $s deuotant, tum etiam quia cibiipfi üalde duri in pifèibus c» '
$tio&ufiint, uelut alga,cortices
imus,hudum:neqùe
-I
oftrcorum,
enim aquam ac concha-
dixerim.Ob id ap- iuxta os. i ';
…

; 1

*fi&ifunt,in quibus conco&io fit proprie, atqüe i

5kiuentriculiuice íünt,Ventriculus autem ipfein pifci

$utturis auium, quo cibos ingeftos condunt, inftar
1
. -

i
.
;£iumqucin pifciumiuentriculo liquefcunt & foluuntur ; *;

nde feparántur,& pars utilior in appendicibus con- *. ,

-

$itur:qüorum eft triplex ufus: nam diuifùm cibum cx-

$un:!, & craßitie ac mora conficiunt. Eft autcm in
: .

4 &piis cibus, cùm pifccs omnia deuorent , £ginas, *i -

t 4 fquam
 B. v 1 1. c A p. xxxv 1 1. ' ■ (1}. YYYVTI 39*
»f!a,quæ tamen omnia conficere nequeunt.
dice§ in pifcibus uario numero,ut cuiqu£ro- :***tttiaqu:iiidium
q
Š:i;;cndit:scum multis
nam neque balenis aut delphinis ullâ fünt, ,
Âfànguinem aliáque auxilia habeant:copi;* siciniiiorum intttualismma: ab
Siquifgtui , alioquin
quinq; utrinque trutta uerò fupra centi,ut si iacia, an ia
X Pofsint. Pifcium enim uentriculus magnus ¤hibct,uclu; Ę mo
' fint uoracifsimi.sunt auté natura tales, tum ssa. §¤ ftruâu
$um$]uia non femper occafio cibi datur.Cu* ss.Tj tem redeo
' multos effe pifces uellet,eos qui maxime£ ,$ m timcn ;irt; mcmbranas Pi£ti habent -

\t>u9races fecit, ut omnibus äeuoratis nihil

15 aliis uel nolentes parcerent. Quodin;uum …summouitiuidetur:in fiitu-periard-*,
finguis tontinetur, akendit et fgt**fr*.
tsut fuperius di&tüm eft.Hanc igitur ob cag- °;r:i; ib. v. aput: cor autcm •*j*.
Phyfes &uentriculum conflituitjut copia cibi j$$e,&:;im tranfittfim
 inde Ę concoqui:nam et s= √ quo
§'s
1 pauci admod {ut ftellætamen
» & {pinas glutiant,non his Re-
marinæ. * ■;*iftimonitit
-; tçÉÉÉ- - -

**:;i:naíúntatoiices.nonrcffi
*ondelletius difíéêüíïìmam apud Mag9 -. È p. É
um, uelut Ite

° Ventre quinque cochleas inuefiit, t$% <j. É incorde

'm $um tcftis füis confe&as, nec tamen P* ā ï Ę fà
Stellas uidiffeinlittore Aquitanico,m£* '***. Ę Ë fcd
>ifcis radios habens,alijqüinos, alj o&onos, jÉ ÉÉ
°*®'it Pauciores:fed fünt quinegent, as dc* $si$$ííííííe
'*;Vtut fit,conftat
fuifTe: fed tamen naturamhochume£% s… , üt jΕ ç?
quae radijs quinis praedit* ***ii;;::$ ji:e -•-. .

larum nomi
mine funt digniores,fì;(&is eftmif*,
- - s. X mm,* i:iqua mcmbra ft
- Éfed **tim suiim cor jalpitet, iudicio ■*
Tn uiget, ca|
'§©t » calore Äî.,&attcrit:%
fuo cun&taurit, j"°°' ??%*quia di
m °iiT:imtoriiìcìåí,fcd ' ,
re lacentes folùm attigimus : referunt cnim ç : (0f dittendi, Ic q

**taradiorum,
aguam,&fub aeßü$ fpiculorum
temporereuiuiíci *£tt. Vtmmuerò foia qua ui-p;£i; is .* -

'te feptenos 9° es, Šticiscontenditpkcm nutri-ßî 44uafri ., -

j*iymi; pura aquâ, doncc nccasu, mur,-.

;§§§
V. jEË.
tem obri
' quinque Ę „¢ā; ji• ÊÉ
**}*; frumeii exire. Atque hic uir tui.
4. animal fit CXU;
sim utit mitii Ę.
._ * *^ - - • , •• •

'9s rëfert Éêïíôïúê; millia'* Š fcccrit, í i:

'minores fint: os habent echini cum quip-
ut Š $. miti:;ilum II: capi
°°rio integuntur iiro, ÉÉÉ
cirris ÉÉÉ diftrahfintjuetefta*? Š : fiirtiit,uius: cum &:
:;;:et í. tltaquentcìßìan:c
d•

'°*indantur, iiaïÉirris,& cüm '?te ίά; Ê $i inqu;i;:iti:fi

'•X ucosìgunt ac contrahunt, Fplúrib;
ΥII_.:... nece313.
j*£Eu;tur:£i filíìlongeffi
-

$i; sdulis eft,fedexcoriata prius;!*;;. j*aficmemoi:i,u;i3

$ig; ofien** hat,
„*'*fingulâ
fint pulcherrimæ : 359;**
-

j$£i;iv;irjrrìtimágyi- £j'.
*°°*°*, brachia diuidit in duo , jttiiu;ii;ijoefhrcitafefia-fr*'.
iiive* f*$a:ii;i;;iiitur,**
t ; prztct
A.
"]_ Lib. vii. c A P. xx*'';;atum
*** *ionetadcapillamenta deuenerit. Ę ultis .
Tumprrbet,iufta os quinquc appendices gu';.,
g; $igilis,&in fingulis brachiorum interualli -

ara $intaalbicansjerfingulabrachiadirig''''*;
: “iga cft:cirrös intu§He&it. Reticulata » ì, s mo- |
… * ! $&magna:tuberculahabet, uelut in retib! êtu- |
: 5%ìrcutíqueferúrifolet ob admirabile? [tru c0. -

, ■, qumuis Arbórea ἐrior fit. Sed ad te” $. has piße; h;*,

j % licet moueatur, non tamen praeter ms*? _ peri 1
{ $us innerumeft,quicquam mouêriuidctur*"' fiitu-? tum trá
i iiutiú ipfâ , quicquam ut îur. afccndit* fep
ly* $9fa, non aer, fed fànguis continetu; utem verfùm.
A gnitiamagnaâ parte illa äiba ad caput: co?
3 fiam merîçôüíetur,& feptum tranfùerfum
a victi,ßdimperfeaum.Quaerendüm cft igitur, $°T
I.* *locormoueãtur,fi fpirituíinon Ę enim fol
*? inmodo mouentiir,aëre plena funt:at pifçes-nga refpi
itdi&um eft, quòdfi ob íànguinis ingreffum dilatare
*,nonadeò difíendicor Ä ïpiritum in corde
£tfiridicendum elt.Sed fi expriúitur,pulfarc uenas fa
inoportet. Conftatergo (anguinem, uon fpiritum, fed
inutmrefpirationis in éórde cäufam cffe: nam & in ho -

1 siibus cör a dextra, non minus quàm à finiftra parte

1 fi;itat. Fitautemhic motus, ut fànguis in corde per- iv,
| iütur,atqueinde ad cerebrum, ac reliqua membrâ re- -

mittitur:cúm uerò etiam auulfum cor palpitet, iudicio

ttmom obfìnguinis ingreflum cor diftendi, fed quia di
knitur,{àngùinemingredi. Vtrnm uerò fola a qua ui Pifcis' in vafa
itttfòleant pifces, Rondelletius contendit pifcem nutri
Ifola aqua tri
umabuxoréin uafe tribusforamen
tfipoffetâ uafe,necper annis pura aqua,
exire. donec
Atque hic nec'„.
uir tw; nwtri
*4trp
34:6 ofcitanter maximia traétat, cùm uelit uidcri diligen •

timus,utneq; nomen pifcis adiecerit, nec an marina fue

, itaqua;in dufcis.Videtür alibi innuere,illum fuilíe capi
[ ioncmfiuuiatiicm:fed &ibidcm fatetur, uiuere eum cöe.
#9&ftercore:ut non fibi conftet.Itaque nec falfà fola,nec
iiaua generaliter pifces nutriri queunt, etfi,ut ille fa .

% £bat in fígulos die$ permutetur3 fed falfà longè faci

iis,ut quæ fálcontineat,in faie autem oleii, ut aliâs oßen Pifces omnes
fim eft.Exhudo tamé & pinguiaquæ,præfertim falfe pi- farcophagi, |
implurima genera nutriufitur.Indicio eft haec itafe fia-prate* cejjè;
ície,juòd omines pifccs carnc ucfcütur, aliisq;infidiätur, et capitonem.
- t 5 praeter
 B. v I I. C A P. XXXV I I. 'l (A?. XXXVII. :y»
:um & capitonem:hi
quefui,fieque
- - enimfoli ex his qui co “Eriti ttm;
... -

alienigencrisPil;** ..

deuorant. .,
•,• ί• >
qumto fit,t
¤¤¢¤:,uttamo;ut mu
In ..._!
mi fieri non potcft,utfòla aquauiu$ Íï*\ig;$a: in
íôéïíìguiautem aquae nggibº; çr. ;*;;;-; stimáis: nam
)b idtificæ in paludibus ac foßis non folùm **truoiiymus ;;o.
m pinguefcunt. Plant? enim multæ in iplis
(cuntur aqua,infipidais* Ę.Mu M.;;,.
it nautæmaris.Etpercolata
prope märe quandoq;*?°' duos aut γsmoimm gtui.
ifipidanihaiiriant. Eitsgimu$ (ut … Ę aytt,ututqur
-a.'Alofae tamen quæ fálfàm refugiunt&in $: SE$sºs £tita,&tmt:s\u
j* giouutn, orci.
rediuntur(harum autem infinit?" multitui: j*s
ni capi uidi) non alimento,fedfuauitate; ur : tutectat.
nam & aquæ fluminum a$$uid fecum ά cis S' Š. άus
Ni pifces e mari . j£ çí inlat:
maximé üeris temporc , ùuo
Pinnæ quoque teftio loco pifcibus funt ?' j*"®,utmtranêomo\
incorpo fî - •-.

eflariæ,præter
branchias,& irigeretur, mom Sús
m:nam çuo motus cicretac '
tum naturum j*;$temus,\item;e, protr
nae
et, adeflent.Vnde
quamuis nomineduplicipinms;
utranque contum t.
Yiglsmur Crystum;:funt
obiies funt, ut quæ à la„eribus & fùb ucn"° . j*; x\tjs oísus.
vcficio pifces moucntur:ali* immobiles,®'*
diuiditur,&h.
- sisttmors, VoluMtcs
fin^ n…
$;iti i\: Σ tmate Cum )
iter dirigitur, & aqua facilius πεη
fungi- j*u'am
locantuÉcaüda uerò duplici ° cio fu `°;uâu; akoimtt nauisus,
nim iter,& aquam fccat: * cùm ęŠ
`¤ ylut sfiga
…...T istatúent, quo Ę
; illumtuet » Quota i\\\m
ii remo, pifcem circumag;». -

s carent. Muræna una uidet"*; Ÿimcisismo;

3, 5;
;0
. e Qua
exìlùm; Ę. Armora
-- -
dem rabietentatur, atquc ob i -

Šm;$.
s aliis non debent repleti • nifi &aexhaurit.
his qui illis $it;s Éζ όπάuste; mºdo ■•,'
<*…. ._ * , .•\u\lu\
nt: nam uoracitatc & rabic cº
ac muftcla • pianus j$te yius $t&atamen, datat,
rò, anguilla: & cong£r • ÄÈÉándhiasiolu'* (I'itin.,,,;';;
•ens etenim,& anguilla,a quo conus; ò, rcll
cilius uertere pofsint : . " uc & -

oris quoquouis a itur.* Congri qu°'' us, cd ;1m 3° uv;\t, fìt, «„.
ncIIonium
quibus rurfus la iturfigura
accufat:nam
Rondellcti aliuducr
un""'? *°;$tú
úúeri;
íitm:, §.,,.
$í. uentrc »
,per latera ùtrinque deduétis» dentes ha ç j$;$ú • \\\itati a
Έ \ siì ɤ
ue ut auguillæ , magnitudinc cº; fupcran* . }$itáte íú Mutuum,\e\,.
- In Si- ** Om., | Vetatcm r£econ_
linos nonnunquam άubitos acccdam'; ,… τύm; l'tm t : me

magnos effe ferüt,ut à plauËo uix uchan'' ÈĘ

rfu$nó caretucncno,niultomim"* et; §*$\'Γτοῦ
-

°^, tot, τει È ὰat.

• AQwa votA
&am
 l . .
LI B. v 1 1. c A p. xxx v 1 1.
- - - -
•»» r
-

bitttrum hibet, latitátque in arena quam eo fodit, è

mitti:ns. Mytus $ pinnis caret,ut ea nota è mu- .
ftrrmgenere effe credatur. Nulli igitur pifces aëre in
ttm) tirent , É pinnis, paüci branchiis : nam
ταιdι;pe ibus,plcrique utútuir:quòd fi pinnas pro
Trit:lig;$,branchiis Ę quâm pinniis carét. Mu Muflela.
£stróiìarina,anguillarum ÉÉÉum magnitudi- •
{*,• hibcthitudinifimilc, fiftulam in capitc, uelut quae
. Ë tamen pulmone prædita, dentes ha
Mtnort:additafiftulaeft,ufcüm fugéndo uiuens occu
•*-. íüs:íícptem
£ianuamadbranchias trahere pöffet:
rotundaforaminâ quae
utrinque cute craf
habét: duas '
jabfòpinnashabet, nullas tamen natandi caufì in late-
gfjii fibuentre:dorfo maculofo,uentre candido,non
.
,
-

£fuuisguftu,utmihi uidcbatur,ut anguilla: durior e

i
ndiumétfimihin6 affueto delicatior uideri debuiflet.
jgt;ligetimfiuuium iter ageremus, hærentes prorae
kiiiky: ingrandiores anguillis nautæ cœperunt: funt,
minguillis aliquanto cräßiores ac breuiores,oßibús
titnt.Erat iter noftrum ueris tempore, $ hi pifces ?
iysingtdiuntur oua parituri, indéque ad maré cum
iìs fédeunt. Haerent autem adeò firmiter nauibus,
sodoris(ut creditur)caufà,ut fi clauo temonis a agan
iiiimremorentur, aut fàltem retardent, quo fa£lum
#multicrediderint, hanc ueram cffc rcmoram,de qua
imitatradidimus. Bcllonius tamen exiftimat remio- Remora quo..
ingtnus effe limacis marinae uiridis, quæ cornibus iter modo uaiur;
ttntat, lentore & mucco præditæ:abfque tefta tamen, datumeat.
$it parte gibba, inferióre plana, palmi longitudi
tumuítjligönis craßitic: cuifiunt fermc omnia nem
i;: piíibüs efle folcnt, iecur,fel,lien, uentriculus,
*tni, cor, in fìxis habitans. Sed utut fit , fàtis con
$trentem remorari naues : an uerò firmet, Ron
ius contendit experimento, uidiffe triremein, in <}uia
filiis Turoncnfîs Romam uehebatur , inhibitam à
i:timque deprehenfàm, praebuiffe conuiuium.Bello
sit: illum fçripfi: retardáre, hunc ueracem effe con
*0}yianus ante omnes idcm refert : ncc Plinius,
imuistiarius, multum ab hac fententia diffentit. Cau
P B. V I I. C íp.addaturmuftellae
XXXV long* I M. - -
-

=* tnm cum fint, Aati

3tl

iftat. Si i
auus diftat. iä * >
ÉÉo eft : ut neceflefe fit,iuia £*-* 1
i*$j:um: muicm. -
- -
- - \, • • ',•-a. -

:auda pro ; itudinis nauis £; motum °*®, qu* mmi.

c. -

i, - n `¤. - - -
,
em , totius É at non mouct,tc; blom ° }i: muJttaiido, ocô. fiâ;-, T •"
:udinem moueri:
iugineri uertendo firmat. Sit enim A
citudo
$r;r- , ,
**tantumcaufi.Nam
N joiarma, 1i • \, •,
»circa C1tCllI11 iauus, muftcllae lgng c- **Te subvenis dem M. -

s, A prora, B
C :
$. caudæ ÉÉÉ Ę --- e. itu-
** ;isu, tümos, scitis
, .
', ,
-

tremum B js mouetur miliics fm' fit, má- “OTi'tutoft:ra, lubri.

-

i'.- ' ,
llts Äú.
ad a, infinita cumfit , isin **insüiora tanta ,' \•
, motus caudæ d nauim. Siigitur Ę "iconsu:x;hus m..., ' ,
ortigis gciit?'j;
iftorquebit
at , diftorq
tatui
nauim : cauda agitatur,
fiequenter
Ętittgfetrt,naues
23 iui- |!ji- $it'ira
gg; ; j, duo;
ti (ùbitos „\*. 1
-

quia tamen fi $ uarc prora non 3-|- sis;si$$J ueratur,à -

quæ occurrit Ę. §; uero temo

-**
É
ftrari pollet;£
c … sę, sùm à pinnis §.

Ê,maturque nauis;
ge É id ŠÉ n** j * ■■£
: - • • •
, • ,
,

»tuii , uelut É tota ££ i : ę

-
Σύga
$kìs cx<; snm 1• ..
I i• ,
eret: nam cogitur un uerti quám $ig;<*om.
'taty Dr *. Évi* scivi-;
r~ le£u; -
e ,, ut facilius longe *; ûbîtioré fati*• j$ <;.,„'„I:*°''°'*
!Ie - ***&*• tuncę Diss, . -

iftat ergo , & Ę unus

tque ea caufà eft , $ remuS
prouerbio apu
Ę. Št;Š
j Š n1 *J
ue
|;
Ę ää nita;gt;$
n fcx - - inime:at `°;m quAusuem
etiam, Ss: : quod 1n ^ -*• l-.

Ę. nixum 1m e$ pros eff:ná

-

O.
… - -

a
om - -

√ plus obeffe , Š;
Å; ctiam remum Š $conuulfioneset.
nm vnt, Ti* …
. 1

puppim pofitum , #; duram effug; ç.

-

j;ís $úm ìua atteyerit, I. t

* . -

;es, ut feruitutem ta io haecillis conftet. tapi ss. Å

`nigno fœnore inuentiredeam, pirn*' ct:e É;Š nu;£tcapto -M
d pinnarum ÉÉÉ, iionftrij, Jssusmeno autlummû ôô, Venenator; 4.
:flènt : ob id nullis , Ἀdio,feu Ęmin
-

a ad latera uma , fi in ui unus fermc Ę.

- - - p. SE; *- -

'**y j'® Plané\orûfis alis.

- -
l •

re, uelut gobioni

-

» Å incuruo Š 1
ifti- *®, ()
-

qtt §¤€îngîf v. -

Cwm,
re habet, $$$R$ ue nota ab al* É si Š Vettya\ä autem
orfi uicem gerat: hâcq innam 39'*'j, §§ I, Š pro: -

çitur. Vnicamnumeró
gnofcitur.
- uoco Pfint, u*lutináis. jíígē
ontinu* $ $; ùltim; '"° atque turìi, ab
:a,quamuis Ê nt, fed unius $, ui- $£ fluy$tem ìnùucit \
spinnæ in dorfo fu ïïa eft contin ;J3£. `sitis todo Ἑ
nt : in hippuro Ęg; us leuc, atq!° É ę §°nt;attt\tuii;, ìs
lalde magnæ, his ? offent Ę ping! *ç ζ t t&atut $$o%ow* tia,
w - -

o
/
aque ignea, utu
-

is plerumquc ic) - _ -
aúta mtio. - - -

Quiibus fquamma:
q , his P 2 Cui te,tem
 i I p. VII. C A P. X X X V I I. 3OI *
via,ob naturae ficcitatem: nobiliores enim cùm fint, Aculei cu- |
moriánádlealuitur, pluribus cnim commodis indigét: /quammofi;.
cha;siiitit elię armátos. Antè qui ÉÉÉ -

' &£;a: caufìdati funt, ut etiam fquillis, quæ inimi- ;

* cuium eduntur, lugum , palatum uulnerando , occi- „„.„. -

:' &: quiautem retrò ipe&ant,tutelæ tantum caufâ. Nam Pifciú arma. I
p::;:;nuuit natura inultis modis:mole ut baenas:dem
1 isu, ordiades & lamias, fpinis ut echinos , aculeis -

t. efì:um,pedibus ut polypum , cortice ut oftrea, lubri- -

w;£t:cofigros, remotas & torpedines ui occulta inftru -

r:,:;os celëitate ut delphines, mucrone ut xiphias:ma- Xiphiw.

..„,.. .
iraam ìpcrior offeaá;que prædura in cubitos duos !
circuitur: àtque itauaiida, ut captus retia fecet, naues ;
myxuperforet, tum maximè, cùmî ab ocftro uexatur, à ;
sic miniittüs adigitur: hærens enim füb pinnis ubi !
üm molior eit, i|uiii mirum in modum excruciat:os il *
Límento ut fàlmoni, cutis lcuis, cætera ut fturioni:gla 1.'
άilem germcdiúsque duritie inter os cft atque cornu. j•
$t&aljetiam uenenati pifces, uelut draco: hunc enim Draco. I.
Dkyzúdimus,oculis uiridibus in dorfi initio, quinque i i

* Eâaculeostenucs, nigros,praeacutos , tenui nigráquc *

mtmbtma coniuuâos:in quibus uenenum multo lcta

iudt,quámin branchiarum aculeis: habet enim fingu *.
biinprimis, quae ad brunchias funt offeos, magno$,a
ατοῦquos ego decerptos feruo: uulnus ex acufco , do- 1
k'siiies,
ÉÉleginofies,deliria,at9 uc conuulfiones ex-
üiuente pifce quifpiam illud acceperit. ,'
i ,'
Q;iidiialioquin uiuax £t pifcis, quiadultioncm; non * } l.

vinctcm aliorüm natus uideatur, pifcatQres nupsr capto Venenator:

qu;«onterunt. Multiplex ueneno auxilium:mulli pifcis aculeorum tr' .',
cio,perantiphatiam:iecur proprium Per fympathiam, &
v

Ęgßpius €odem aculeos

ájáperantipathiam quae, ucncjum
curât philotetica plex
cura planéextinguit:uc alexi,
74utnnqcum.

ktí ÄÈÉ folet extingui. Per fympathiâ autem ,

ÉÉ , ficut aeftus in balneo: atquc hae caufae pror- *
1
- .
-
fufiint manifeftae. Pungi autcm faepius atque curari ab ;
%tmaaileo, ob id cöntingit ; $ ftuporem inducit i
fitquenspunâio, unde feda;o dolore , prohibetur Phleg
non aut quiaiam excitato É; fangu$
…;

_ ' timouis jun£tionibus , ufide &datur concoâione ficta,

| fºtu, qümiiitetur : uclquia ucncni uis addita rc,tcm
nitio
i
L I B. V I I. C A P. xxxvii. d ; t! XXXVll. ;;. §.
mperatur , ut dolor,in titillationem quam ? **sio, giulnomnia, 1 \ -

uí, feu ob omnia hæ£. Defodere augm*

-
ass“utitit quoiitutus.
òrmam…,;,,„,,
- *
\. _a ;
Äöíém, fabulofum cffc reor • "*% uitx g* Šss immúushxcom ' ,
ationi minimè congrucntcm » j, jÉ qi;iontt. -

it. Sed hæc de marino. Šula

**initiem,&*quo aliis **fi** fit, • ,
quaerc*
,etpentum enim propri!?$''; ÉÉ j**httnttmum, Etjî 4jifis' ut ,
rölatere ÂÃÄTttnt'corpius,
- - -
fé in ar£ha?ofleP''*'j**&;i;j
paltin***' .
i; l.
neno prædita , funt fc9r? - . Scd0- -**T(;t;
... uuml
Quuml;tiore,quoä | -
-

ena, iülis, porcus marinus, »

eterior cft lepus:is enim uel folo tactum
$$i $ -
•*. . *aitatis,î :
`$tit: έτι, τί; ? --
,'
istamen modis noxijfunt:na!” Š jçã,longa
us, & paflinaca, queinadmodum de £; ì. $igi,
Ê -

Š - -
t.

acienùm fundunt. Sunt 8<$" araneum, fedno-J**titutítula; sntbus.

Is certe, araneum à dracon* diftinguit;''"' sis.jOTtüouerò Š
,6c interéft, poftquàm qmns**uléiualidi,dum
- - rcs& s;.
;. Κstumatule
w Cù?
taituo Terrâ,
** -

- *••• -,-
- -

|uencnum cóntinere uidentur? quòd dolorcs& J. smum txfunt,

phlegmonas excitcnt. pÅlum énim ucn*" Št;%*iaatem,motù, itq iat; '.
t.
1 '
iconi ac paftinacae ineffe ncccffe 'Äîcî adala ; Èɤ
- -

• , ,
punáúra liberantur , %,$ '$untur. iî
• •• . {\it w
fuis mulieres , maximis ?áíbitisprxfidi*'
aut quali- $.
s $tat: qua $*"icitttAt\to. M„, ßwtri-;
erimus : qualifcunque igit!!!. Ę ίζω- **® “la, auctâ. ; ,
úra infúndatur , ab àculci* • P; Š con- jÉ ?stat,fcua.
icemus.Ita neque uno aranc9 '£'jî; í. *¥*. Cuiusf “Nummis,u;
dcbemus. At iulis , muræna,& co ä jics **J, ëì; ges nume
num atque fàliua continent: Š. susai,ú& Ir

enatæ, ut fi qucm pifcem momo; :ipf;u£f0 `$ub$t;Ii, ô omma, £xi

turhomines', cruciatum alui ££££; a **■;;; fù $$is ę,,,.
Íìåìïótes accurrunt, ne$ % is crigi; $sí $sius omnium
tant. Habenthi pifccs co£Pus fquamm inhisli- J*yiii, $uos metuoJ
ÜíôïÀïíôåùí circunditum» **' ííct. j*£§ fleftet;
es, cœruleæ, fufca: , Èfugias? emtc5»
t itidem cernere uidearis i? pifcicu í
çnim ,
, paruus & gregalis, ut dixi; ita$; iftinâ, …
5re funt, lüridòque & uiridi praeciP utfor- ' °\:
íîãîäîïíôïýíÉ
ris,quemadmodufh ferpens & murrt É i, §
s.
Cåtima
que aculcis præditi, ut fcQr£!'° Ę ; táte
ôôïíïìÜíåéíuliâibus
ifces omncs formae elegantia di** Âcs É j$£braeiú
È **molioribû; malia
**t;
-

ünt.Non intclligo macu!ofos P1 C.

dorum genera': ficut ncc ínter anim
hinnu
-

teffc-
*

£ [triú, J*
§¤< ita ufqucusίί$.
s
p;is,
§\itut. -

£k\: wj«loti,
• ut etiam in
au\bus
-
 **!
.\"
| fiipintheras&lynceos,
LIB. VI I. c A P. xxx v I I.
fed uarios, ut dixi.In omnibus
3o3 * | !
i ,
*. - - - - -
-

£ tmhistribus fignis,ficcitas demonftratur:quo fit,utue-

:
-
-

iaiiifint,nontimen infontibus aut fluminibus haec con -

L tipmt;juoniam aqua fàlfa non cft. ;

_ „hinatae ergo radius(ut ad rem rcdeam, de quo aliàs Paftinac« pi
•
*7 timus)carinatus eft,atque aculeis hincinde munitus. Eß ßm defcripiio
'•*
t, -^
, , :•
, ittmpaftinaca pifcis planus, uelut & raia:duoque habct
: -
£icia,altcrum capite acutiore,reliquum latiore,quodbu
i;mi capitisfimilitudine nocant:cartiiagineus eft pifcis
; Š ex oßibus dürifsimo, longa -M;
-

Clu
£quafialatus:ipfe radius in cauda cit, palmo etiäm
*1 higot, áculeishinciiideuerfùs caput pifcis tendentibus.
(iiiomniumhorüigne fit, aut cucurbitula: exugit enim
tntnum,&etiam a5fumit. Torpedo uerò folo tactu o- Torpedo
iucongelur:uisin aliis,quæ etiam aculeis munitæ funt, • ,
fìueròùx conditionis gnara, latitat in arena, mortuæ *
itli,utpifccs prætereufites decipiat: cùm aliter pigrum i'
Š nô poßit:ipfi cnim mortuam credentes uel
$intcam,&capiéntes cápiuntur. Triglam refert Aphro- Mull; f&w tri
£,hiiicueneno, obfêùrior£ quadán caufâ, adüerfà-gla uu.
fiiitautemtrigla diâus , quòd ter in anno pariat, fcua
fuiLatinosmüllus, quiadeò perfpicuis eft fquammis, ut
moriensfspius colorés mutet. Cuius fpecies tres nume
intur, imöcrbis, barbatus, & afper: omncs fuaui & prae
titiarne: omnium uis aduerfüs uenena omnia, pfaeci
fu:mitis:nam omnia hebetat. Torpedine laefumfitan
£tur,fòluit, & reftituit robori fuo : hebetarc omnium +

um,etiam bonorum, mulli creduntur: oculos,neruos,ue 1

…4 utitm,maxime fiè uino bibatur: ftcrilcfcit etiam mulier,
-
$urgleuinumpotauerit, ita& uenenis ebibitis aducrfa.
; $t leporem quoque folus abfque noxa deuorat,nec ma I.

-.*
quicqüam coiitingit, nifi quòd carne mollior redditur.
lìcibis,formofiöteft cætéris.Eft cnim rubricoloris,ca
. £lorimhabet acutörum,inter quos carina quædam mc
£magno,ftellulisque cælato, in dorfo duos ordines of.
h;:inquitur.Pinnam quoquc in hac cauitate habet cum
tisßtratis,parum tamen, atque ea rubra cft:quam alia 1
$uturadcauîam ufque, quafi è mollioribus piiis. Dor- -

ineis pertranfùerfùm aduentrem ufquc diftinguitur.

0;intus; innabaris colore.
Suntautem pinnæ plerunque uarjcoloris, ut etiam in
auibus
ÌTT7tt. c A p. xxxY!: . : -

nnae, v

» quòdficcioris
-

naturæfinjî.sit, '***"ii . . *
-

q Atquc eadem caufâ maa* . $ tttm gtnus $ignãåa

- -

rae,cœruleae,uariaeά.
dinum genctt, T* Ęlimilatis uides; || i4
âïimalibus,uelut etiamin v°°?° $it mtnt iniur contnet, || •
íôádicitur. Sunt enim eius qüatuorfâlis? É Κά;tám trin
ibus unum maculis É nigis;u9? *j u. sii Š&osiorumdo.
[ pcntagoni potius difpo itis,infignc Š. *****ιτικὰmmtis, non - |
.'\íííüìt, unitas cumfis*'''*' undC £; Šti: multi enim\.
°'ítútfumma;
- ... ; *in Assuml;cis; -

ιι
c illo fi geminentur,rurfùs fiexura ,„Ä. jE £t, quot;
ialiter, ternarius fi inæqualitcr , £9 urgt: us Š $itim: histat;§.
ternario quinarius 3 c;Ëaa quafi pent*?'ur. Οs eros.
Åla quæ indorfo eß:% geminat .… íungers, uumquam
s figuræ numerique • ab unitatc Pro É ui- Ë$t\tutíússita
iguîarum permixtio mu?eft, alia £; rem s$int Ęsum.
jçx aßrorum pofitione fumitur. Se jú$i numetum
in quarto genere lepus Ę
:imum, antiquorum autoritate:fc$
Ë tcmpc- jÉut
$*£y;$a
táminis,
$altemreuenot.i\.
*-*

Ę
fed fpiiiis potius uàm pilis ob Ę; sę Ę.
ea cipiatur, faciléque in'''*'' füpern Ét É $ $tot., § Anferimi
:rit uel íìîãîëütregulum,ftat*';
...
irria g
o maritri
-
gcn $i$ti, abe;i, Qwapar
,---- --mtttt v.

;ed Rondelletius i m hoc noftr

- 1 -
le m -i*-.ì ít,$itAm
1
tti
mefui$,tttut +
n.
-

morat,quae fe uidiffe refer£'; habct:os **\^

efimiiiimum, quod etiam cornua Š uo- `*,3. *"*%(or)us totum ,
0 matnt. Stytm habet sn
orfo Å.
aluum,fepiae inftar Ę ue dcx- `¤; Ę, quî,
mod9 íeplicatas:ha? tque *£ jsnis, ap
0t\ t.
ue a£- Έηί: &εύτίις,
extt
tatile à* , .
1t1$ ***
igitis ¢ât î
- -

d mirum éft, finiftris di$imilia: nam : fini

ra,zigenæ capiti,feu libellae
- - - -
É
exerit:im $ • Propriam
men, per quod carneam !tub[tanti ito &r* $.
-

urtium'mcdio,rima eft Pr9 ore: atramcº dorc?

íîìóiiginem $í.
ßs, fed térro. S; gí, u0- ' E
datür,quáhic
-

mitum m
Šdum 3£*
ouet,& pr*
,& ?
ά δ•
ííèrtabortum.
inrer §°°" timóf-
is partibus ** ; *%£\um. \0& unum
nus internis,ParºjÃÄur- sù%*a?tii;itû
Mileeft, fedexter?' P. “0,íxtis Ęomniae(«
mum differt `ÃÉimilati$$im nj '* imlmta, \,,.
quo$ios in d9£'**;
$g §.$mrta
fùb- s.' '*" llttimus,m; lll$ a §smus, p;r;s
magis mari ,
noí Ęóminentem:
habeat, nec°
rneam : ^ § * Moutm:;
$uidentuta Jm\\\o' Pifii;
d.
ms.,.,
'£ §¤tumj'statione p; trtm.*4,
ftantiam ? ofas appc"', *ut §§\etaniùtç, Asytimum
autem duas carm. & JY*\0\
cci,**J''*u\\, *amma\is(|
\ y\o,uc
“Suo,utiù; ?$*wt\us‧.
“°mnesyens &.
- tìores
*'.
,* 1 1 B. V I I. C A P. X X X V I I. 3o;

: tt,&deitra finiftris fimilia. At tertium genus fplendida

fìtintia uelut cryftalli, fed forma quam à lateie uides:
Êmquidin fungofà parte, atramenti inftar continet,
Hw fórtaßis:hoc fol6 afpeétu, capitis & oculorum do
htmmouct. Haec uelut réie&tanea quaedam maris, non
£!;oresmarinos defcripfi: quid enim his cum leporibus
i:necueneni, quod potißimum fignum eft, quodá;
É
Inris métio férme habita.Pro
forfùffìndefcriptio alterius reie&anei, à Be!lonio reci
ut libet autem breuiter illud hic fubiungere, quanquam
1:bo:forfanlepus marinus dici pofsit.Vtut fe fiabeãt,cer
4 tntt non omnia hæc effe genera marini leporis, quan
ętimdifiitafint forma interfe:fieripoteft, ut numerum
trhisin quo lateat ueneni uis,in parte alioua , nö im toto,
i:otione aliqua,fiat atrocior.Sed ad rem reuertor. In
* £tenim,lepus marinus, informis quædam offâ eft, tetri
%is,filu6 colore, quæ frequens eft inter Cycladas in
£h*:per mare uagatur pellucido corpore, nec anferini '
“magnitudinem excedit,gibba forma, glaber, qua par
$mctum interiorem,interfextam neruis,ftriatámque, in
fingfimilitudinem oítendit:his itaq; corpus totum exten
t;itcontrahit, atq; hoc modo natat. Septem habet ap
Ę diuifìs promufcidibus, quibus ori ci
miggerit hae autemfiingofae fünt:fàcile digitis cedit,fi
%mptimatur:eft enim molle: & extra aquam, propriam
giim quae ut dixi)fungo fimilis eft,amittit: tota cqrpo
iiibftahtiamuccofà, i : quafi cartilaginea eft. Os häbet
hiiyina parte ad cirrorum'radices, in medióq. Vagatürq;
bibct,iecuentis aut proceliis ad littus propellitür:capí
£umen unà cum apuis & loliginibus ac fepiis: diuifùçô;
infula utanguillæ, aliquandiu uiuit: demorfus, linguum
wiiradix,nón tamen ideò acriter,uellicat.
$:dillamittamus: hiftoriam profequamur: hoc unum
$im praemonentes,corpora perfpicua aquea,omnia effe
ilkoconcretafrtida uérò, haturæ noftræ inimica. Igi
*Fifcium naturam,mores,ac uires, facilius attingemüs, Pifcis moue
ftmumillos per genera diuiferimus:uidentur autem illo
# prxcipuae Å nouem: à generatione primum differen.sa. I I
|
dimenfùmitur:alia enim generantur ex animali ipfo,ue
qurtefpirant,ut turfio,bâlcna,delphin , uitulus,ac cæ
*ahuiufìodi;alia cxouo, ut fluuiatiles omnes penè cele
u. briores

A_ __*
t p. v I I. c A P. XXXV 11 , iil (!. XXXV II. ;^,
ca,lucius,tinca:alia è putreíinc autfimili,uelut …-. £:tt:,íáctum exous
x oui3 ,
capuarum genera pleraqi. Rurfus -

quae cx 0! **¥t: tui enim, terinumno -

\
- rodeut, …..._..;
goiiungafitur)quaedamjnu*?
mediis
- -

**n* m'ongitudinem cete.

-

\
-

um genere , ac plerifq; quae mole Eff; **uniouiMiasuos;. I.

rejjtant,ueluti lamiæ. Sgni É ut Κ **ímmutem kwás \ , •,

u!i$pondo
'e exempla fubiiciam,Picc°"'*''''''''?
èxcedant:maiores,nc ssari: at si;;,,,„
bigis uehipo!- *¥ii\it ÉÉÉ33 - - * ;;;e _ ***" - ( uttm
iii,utRongeleí;
» mincS,
-

cs,cum loricafert)pifcem
inuentos cl]%: 'Εtô se û
ellc *cius generis, j$* t&tntz <*%.
- e. EX!it. * *-,,;
;. *° Sim0tt(atemt m-
. - V. _.ll

• • -
1, ,
…

â tamen ad rem refert)PtlCSP. ïç; ****uisnt,quod& -

deuoratus fit $ex, quod mirum e''; $ s. LT';**£t›.

í, $i; άύτ;extra cominet:fccun-
bct: 7.r. sisiāsssss
***'J'Mummtti - I. - - .'
ü Κύifuntintus:GalIi,h9* uocan:!:;s imtumgart, quisus v
guis. Emi aliquando Rothomagi, incu;u! &: sa$tituísti;
» -

** ttottto;
& m • ^'

is unguibus Ëîiiiies, fiag*"'

j££;
$r. $ummy vis&;;
o.Sic
***um,quiftimcon
,- •

- s^
nnt,dücétorum aut etiam ii. '°stiti, tù;
-

Ę. -

Ętttut, t.

s moiares dentes , pro lapidibus

-

la? im
."jendunt. ***onmt\\.\ ttttusetentus,
…• •
et
1 -

- - l.
.- ås uocare folét, q!uendunt· ·***: (;*) -

et, to- - -
tis,quos crapandi? duraantc-
abet cornea;dil; j*ttttttt,ttens,ysmo;aut qua. ***.' -
ïçreuertär,oculos habeto'?
-

f,ns :t
: neruorum mtut.Quo
$ubmúe paruis mss. ί•--' • • -

upedibus
äuri;;cit. ï*tïutiòmûagm,etau-
- -

ri -..-.. • .- •*!*** „....*; - ,

j3terius,non ut in quadru?$*
tiiaginea duri$$“ ' multitudinem,íèå
- - -
-

-
-

-orum loco, fubftantia cart'i°8'°*'; j*$£tus; --- ,

tibus in Š äääìïëïg;$ j*£* Vektur\.
1:.- .
iini -! a parua
confùleretur,oua P c11C dé ari:» - *s*-;
*$\t;i|)e; -

aruis,pifces non poterant commodee gener

. . ,-
£<! atq; .. -
Ęte, $V0,
timam
º-iAturuerat, J gyro;\s, -

r effecit,ut incrementum£j; Ë $it':$ $Ès; fumma\«, . •

terim corrumperentur, ita%9° ° £ nteq;in- J;''°"°?\timummetu,

Ęim uim quäfi fermentirctin°'''* po urin|c tttttit; i. *®orumÂ
& humidum pingue tum terr£* tum aq
P infi ergit quo ajua
ssûs fúsus,
Q ut hîc
at
• goojata
1 ^

mas1 uerò,exterius \
femen inlP°'3'' -

- ``Miti, Cirtùtus genstä. v.

iïÉmina ouis. Crefcunta"'°''ent,oua& cclcf;

qu9 }*
-
°'}m. itmtum
£. -Jì. . §
Abím; - -

umidum pingue plurimum cont1n ì còçcle- Meltmenin\ *utem magna.

ditur : haéó; çaufa amiæ & murænæ earum di- `$mto Š §°ntaturasit,
tur,ut in fingulos dies iníj uon Vùnt,&: í
Dfíenfum eíí autem,quae tam °° er1 augcn-
vo J "*ttlos,uela ā; $t. fomitiis;
uiuere. tur,mui , *\umdo j"° °'£• glomeram,.,.
ul **; : \tQue
ò e putredine feu abfq; femine Š îs, * j Curfu Ę
- - - . v .

im & cyprinos,& tincas,& a££'' ά Â£;£- ¥, $$um apij

certum ef}. Sed omnium pifciu" % ÉÉÉ ci- §¤¤È § \ üs qu;ï'J \is
antur,maximus in dulcibus aqui*ά mi- ïÈ totomatoû $tat Necô
: etiam Mediolancnfcs,carPana" rum *® Å eúo\s
- otoutmt, intstrum;&
V a o\»\A
 —

lib. v I I. c A P. xxx v 1 1. . so,

rmtt,quòdnonfolùm ex putredine, fed etiam ex ouis
gttfttur,imò fiequenti partu:creditur enim, ter in anno
Ęt referunt,adáuorum pedum longitudinem crefce
Ëlego etiam maiores aliquando uidi.Multa quoq; pi
íumgênerainhocconiiciunt: primùm quidem fcard6as
fí:;finis duris,carneά, infipida,uiles,latos tamen, cla
uni&delphinatos,quonii roftrati fint:habét & utrinq;
£;cndicesfuperioripartiannexas, item balleros ac uan
Ę dentibusin ore carent,uelut & tincae,fed fo
immolares adfàuces pofitos habent, quod & in tincis a
muduerti:carnofùm habent palatum, & in inferiore oris
}τ: duo ofà,in palato autem unum triangulare , quibus
íiinuicem occuirentibus efca continetur. Habent & in
$fìxuleos,intoto uerò corpore fquammas latas & prg
gis hpidem fuper palatum, quifitim cohibere creditur,
$inguinem è nìribüs fluenteiù fiftere in ore detentus,
£odeíéq;lapide renum laborantibus. Id certius e(t, to
iiî efcere. Crefcit celeriter , triennóq; aut qua
ditmmiopifcinae implentur,quoniã è paruis magni,è fau
túmultieuadunt: pifcis eftuiiis uelob multitudinem', fed
Cnutumuilißimum genus fpinofum & tenue. Vefcitur li
mouc'ordibus:receíís tamén primum genus,fi corio ex fa
tituindudatur,&in clibano coquatur, haud ingratus eft
dbus:fedcondiri debet pipere, cinamomo , gariophylo,
Goto,alijsq;fimilibus.Apüæ uerò feu Ę fpuma ma Apwe, .
nigcnerarifolent: unde ab imbribus plurimum numerus
tuumaugetur:aliae uerò è fardinarum uel gobiorum femi
£juodiharenam ceciderit: unde ex his rürfus gobij atq;
f;iinr,fed ignobiles fiunt, adeò ut hic circuitus genera.
toni bombycum non fit multum abfimilis. Sunt autem
jugibus apuæ forma fimiles, haleculis autem magnitu
n:itdneque oua,neque fermen in his continetur:Capite
$ociis maximè ab initio maioribus funt, adeò ut nihila
utprorfuseffe uideantur: uiuunt in perpetua formidinc:
$mobrem fe in aceruos, uelut alga glomerant: atque
$0magnos,ut quandoquehauium curfum remorentur.
£; décaufà etiám maxima copia earum capitur, adeò
%gndciierius duos pifcatores una die quaeftum ex his
sif. quinquaginta aureorum coronatorü referat.Necfo
ob timórétam tenaciter iunguntur,fed forfàn etiá ob
iisnatiuiparuitatcm fc ficmütuò foucnt, intereuntά;
u 2 ob id
 I B. V 11 c fcuntur
A p. XexX X V I I. d etiam ***
£; É 'i CA?.wmssiinsfan
XXXVII. „
c0-
ipfis: quo
- ••'..
- imefem. .
[to iííis perfpicuum
fed & cito rena e(t:auiculis uertuntíú
ob humidum j*itimi£,
inoicum, $int., gometa; tapt
con tuttm 1

Š.
n. pingue,fpontein1sÅ. Hoc É mul- *s*t*i, contingt,aut
: quam0 I. - -

- ro lucer !enarum: quamo$ fortu- sstiiì. iahoc,lotocoi

Š
m iam
efca c{t» ut etiam
-
balena
ditauit
pa urge igt*
natura » tuenturq;
dio,nuilum cum ssse
IIIl j sit gui,iq sim systtut
… i-,.
»
-

ius copiam fuppcdi it latere in medio, arum adcò s “tum quxdamfolo an.
î quibus $$$ quoddam $ifcrmccfi:, a? $umma gemerantur,
- -- bent: • • • 1u it *», ß imâ
$,$; Genua: uidi,
um, quo í quæfius ut 'ÄÈÉÊ
extrema diüfamiliarc,É ** '$us,usu; $us fimo
`¤i¤¢¤ÉÉ m0mm
imum
r11mum anno
f* , liud genuus
- 1am ite habens : ob 100;
ciuitate
• . Cant »
Ę in capite j°, Aimoi ; sangulr. $emen
ichole uo
ûuc
; abfquc î,itibus itum defcrtur;*?: $i-$nonagu;iî
in muria conditum
capitibu - s J*
-

fi; ab
lrq; áb Infubrib iam "intei* s=s
ibus an chioua, quod etiam … V$,uelut 0êo$ti
JY"\ 0t, v -

b.fimul omnla c tiam intcltima ss.). \stuminterea,

dum cit, ss., tt,l
m eft:nam Cal.pitcauuifo,fimu berc credendum% Ss;
$.
-

•,
- to: -
-

nt. Ne
N ec tamen {c.] 1n capitc
P ha
a
iter commode :Ε
nequit, `as; tuo $it,
*x\:uiores,
***, $\$\tuporRoni.
$$$Js&gt;S3, ite,
s. § -

uia ea parte Š imi foleat: aliter

longéquem* *is;
c agantur,exol*
ÉÉÉÉɧ
$ituofè capites; at:adeo ut
ì fardinis
unt a fardini; hae: j; funt & p aflidiores,Ion£ ā– ^ ;

afcuntur. m.aioresq;
1:3 £: J*ummo
Perfpicuaeertcm %ξm remî
Š.°$iligimt,nonJ
-

$d fpinis ioribus ióìum

fint lineam
durioribu
aues,quòd Ę lùm pcr ííimuiia, e lo- ** te,ut tttempite, ab inte
ecentes funt , í etiam gs;;;;;; argentc9$ : y ìudicamm °actylenam,u,
ram habent. A ; defertur, qu£! inconftantis i: j$$am $ií, %äçutitię
conditum ad no : idq; uiiius eft & minorcs cng | j£ Deinde
enteum uocatur § his maiores ac enera hoc folo, *uusâ £um,facú autem ex

';£E
Ę;$; $i
. Agnofcuntu
*si ôù,
meant. j$Cùmeniù. Se
uod laétc
(nomen cnin
Ilarefolemus,S
im nunc -

tritum
* • ., ,Ši&i
*a ,

- \bterra es,
1n hoc dif
iffert,qug§átúnica, feu mcm'*• j*ittm.
\ .• -
t
r)â {emine -
-

,. '...'
i: Š; ïýìùíýìù, -

ul 1 -
Š ;!en[iftere,acim
ucrifimco11c
fine membrana
ineatur,nam haud
(um eftcft totumul
, ang' -
*; : &'ut \iv;,
… …. ex
ira$entiamtut;-

Ἀ j§ssuis,ex íî
§&gt;'*'*®*gê -.

lum adeib, ά deprehen um um cft js; %$$ afsiaauij

que
IS
Š generari.
$t '§ generari x muftellis, Š;us $ $,&abfuskmt:&ex;
or -

non e differant Š j>; ab ö l)i

- *•*** - - -

{*u*!!;ns lurimum im hau - …u “m, eundem ,; &

' : forma piur e:hoc cniQm inucnitur, ít, » Pilcem
Ἐὰ $. $£ femine fub o *>,Š Antótris: `
ex ping hum:do, qj
Ę in fta£; Magalone f;;
- taS. o 'nouit,quû deco
etert - crea
$i; anguiilas pro
I.lclatlere »
o- çïçî *Tinca. d
ideas haud éfle afpcrncn das: qua?
deas i!!as Platonis - laút ium - l
jú $uam\entuni, Maculis de -

Jem fpccici d,
iufJcm
m abfquc femine tam muita ciuiuc -
-
*. -
$t latiùs
AA\A\. £tndw,
*É Mom&um uú. exigu
\tstuit Aem&J
w ; CC\\\\.
 - -

L I B. V I I. C A P. X X X VI I. 3o2

I. it;itus fimiliafibiinuicem, non minus quàm è femi

î, $iqub certi animalis, procreantur. Etenim conftat in
… Macoimne, quandoque millc fimul glomeratas capi:
… girtmtotglomerétur, aut ob timorem contingit,aut
*; *noyum caloris, ut diâum eft:ucl quia hoc, loco coi
• j siijitnum dum fimul funt, genus earum reparatur.
ftfimiltenim eft, ÉÉ quædam folo femi
*Eyo loco üelut perfeíta animalia generantur,
£rtimèfjueproprio loco &femine, ueluè quæ primò
1 guttiine folâ fiint:ita quxdam ex femine,fed homin
* £;no conceptacuio, cuiufmodi funt anguillae. Semen
**J jtm ttpingue quoddam,quod non ex cèrta parte de
aj diti;!'efficiturtämen certi$ temporibus, uelut O&tobri
*£! ;*&coniunâione plurium.Sunt etiam inter eas qug
*} £mifculisfimiles, cráfliore, latiore ac breuiore capite;
*** isfiminishis contrariae.In quo mirus ftupor Rondelle
:*; 5£}utt,quiin eadem ferme pagina mafcuias dcfcribés,
A 1*) longiore, modò breuiörë capitc cffe ait: adeò ut
**! iiuliinf. fidem adhibere poßis. 6ptaremautem illum .
„:- atgitqur prodidit, nam modò emendata fint, non e
1¤çontemnenda.Supernatare, ut caeteri pifces ab inte
2] $tmonfòlent: quoniam ueficam multo aëre plcnam, ut
:1 nonhabent. £rgo primùm anguillæ ex folâ putredine
;*1&gishumidi generahtur,uelut & apes & uefpae. Deinde
:* 1 *iusmulto éíüccounius feufpunia, facillimè autem ex
a:*l*titum colluuic. Itaque nihil mirum eft, fub tcrra eas
„;: $iquemadmodum&ferpentes.Cùm enim fub ter
15 *diiim eft)ubique fermeàqua uelut in fpongia,con
31$:uclutferpetites ex terra humida, ita anguillæ ex
i*uiibterra contenta: &(ut dixi)una genita,aliae gene
I*i;erila:aluntur autem ex his, ex qüibus generántur:
*i*n&cdiini&ucrmes plurimi,exarena aluntur,
“miratione&tinca:& lucij, & abfjue femine & exfe
1*generantur:namin pifcinis non fati,inneniuntur.Di
… & 1$;autem aliàs Ê abfurdum, eundem pifcem &
„:*1$mine, &fponte procreari, quoniam Ariftotelis ratio
}:*T*dcmonftrat.Tificas nemo non nouit,quarum deco *Tinc<.
Maculis de
;*1°$$ulas omnes tolli exiftimant, quoniam lentum fit
$*}$itum, unde materiam maculæ àdfe trahat:lapidcs gendu.
agi? ! **habere refert Bcllonius:ego nondum uidi: exigui
j*', °int, colotc (unt uario,acqüafiinter uiridem & cro
w 3 ccund.
 l I B. v I I. C A P. xxx VI I. … iit (A. XXXVII. ;m
ixi : È
Dentcshabent iuxta fauc***,' dixi: ç:
Rondc- *¥\rirnbimini Dr.:ha.
*-.,-...u. -

negìt. Excufàri potcft • quòd in ore el: ä. . *ii\;;ru6lui: ut ex his, Kifiw,

fC. ííc Σὰiierë, non út döcere. Cu", deí'í
finguam P*"' **$£itmmquidem,
*tttr;tt ihamo ;.cum
ore habere negamus • j; íí ios uerò è tinca- *****tifìs, ferue, • *•

mnibus intelligendum eft. Lucioieiriámquc -inttf

- - . `j**illustitit, matera rerum
:::* „. IT" -- -
-
-

emine generaii creditum eft. Ę alieno ; **£t itt* mfnarum, 1

: certum eft uere in P11C1 -

“n$tantum&odia;, mi -

ntercedere: cert foli, néquc fati» fpontc -

-
e generari, quòd ncquc 10">
-)
%*m*;£gnuminNemau
eentur
-* 1m
. c1S.
- -
- *finitur,
irant; ncc -,.„ , ''"°*' quoii,
Quotla:et
* ,
inguine
úia:íam generanaut &ab(;
muftelas - ouisqu*££?
rcfpiiai**°* 1n
i.
remac3pl -

£? **Giis,utta\{om.m \'ellu ',

i.
- j$umitm $umae: cuj.
Κύdit,& tamen animaln?? Ëjçatur. Disp* Κntiumy.ttiet; Plinius, Li***, 1
, ,
jìimaltorfio,ut quod fiequentus § & unum nu?“ jú,& joitissus tribus,ubi |
*$u$tum,in, í • • .

in Ncuftria multi erant:confpe£V fuperabat Et*: §°'ii<?;£um, cimbi, $.

m in fan&o Valerino,qu! „ille libras fupcr* $u:&moti, • • .

deretur:capite & - Amite&oculis'°

: .1.. •f-
li-n.
£t fa6taat;
$m€¢ômbis,nec - -
, *
** ;√ Σ &€;hini
- -

ἀman$i;
:in medio erat fiftu j ά digiti magnitu% ÜMtttet $ $it<'t conantur:
q!
-

refolebat aquam : et laribus fimìiies:minxit;'°? *';,', Ä* Š,&mg.

s obtufi & humanis mola" rofiucnt* • …':*istumtyrárág;,„
Åt:lachrymabatur
fpirabat,& lifufiÉ
refpirabat, ?' íinguis
uefuperuixit, quamuis Š j*istttumcúti ç nem,
§. *$$imù * utkuntur pi

« oculis guttulis,diu'] $iphunculo fiucr<?' ss.,j' smitis;6\ά.

vere,noh fecus ac uinum c!'R çrimcn ss.;'Imo intrito 0?ctamêý,,;
sat folidas ac nigras.Itaq5$* his fecumdum íbftantia* …
-

Cretum ?n'norú
-

uod ex *£<:terni &alios a£u;£

v.

r animalium quæ !in aquâ

Ä; degunt , qu9°. ÉÉÉÉÉg; £;tnt
-

J°°'\t,a}
- - -

`¤ $$am mortuo;,
ur. Quædam enim fum fùbftantia P0""°' s-j** ctiam & aâûs,
: âîä muccofa , fpinis ac carn**''' íepr*- j*atui J'a
Ê Κάa. Caio etenii?i£?% Ę; em,T jis,
m Ca1- …, ij öï Š - - - \lCto ani- .\.

uO :.…, diftin-
- - iv CTedum.
jnent proportionem, qu9°'°''''.,,,„, diftin 3tlS • ^ .

*E? uelut & parte§ 3 &ìgì, rcfpi-

ę Igitur in paruis animalibus , & quae ortionerc* - - in …

-
Ἑ. mtur
sì;ìïí - -

Amnis
-

.**
nihiíorum uerè eft , fed quiPPi*'' ζήagnafùf* j - ad quippiam pr9P §Mt ,
nguénto:'§simum
íŸ annu
dens.Omnia igitur quæ animal pariunt»"*i'. ,;ita s* ; m. expers i- ^
» utm ;
.<totumo -

guine multo àbundant » & oßi t

- -

- - o pariunt
Q uia animal abfque ouo p » -
C idu
-
: cog:c
-

$icus eíïet, i„;

-

,& multum efle

vim multus ac frigidus,^ 1 ob i
§äìïëïe indigui;
`.
Ę - - -

$,inJ®
pt;suitibus,
fànguinis habet mag;
- -
I.:- r.....…inis h iile extô
| uerò plurimum,& calidoris
- -

ú eft, £l \ tmais
9"^ns, Aut sui,
neceflè eft: quod igituranimalparit» *. . i$Qus ÉÉÉ Š
rneum , & ofleum , & magnum » &$ ítudin$ ; '*■ ίύςs exúme
deiphia: hôçenii uideíür, ctfinom °8"Éá |*ij* &Tos \.
- *ut, Pro\s,, rety
W 4 täte,
-
-*
' t I B. v 1 1. C A P. X X X v I I. 3tf
* £n£tamen praefare.Duo maxima delphini, tum humani -1,

; '* Delphin; &\

-
ę,tumdifciplinae argumentafùbiicere uolui: ut ex hi§, /ç,
- Ermhofipi£ium intelligeres. Primùm Quidem, cùmì *Ptio,
frmduos parerc foleat,educatçj; fecú:fi hamo, retiue,
arridente, alter eorum perculfùsfuerit, mater alterum,
: ístat,& morfu a5igit: deinde mifera captiuum
2 ; im£quiturufjuc adnotem.Secundum docilitatis mi
* ; frugumentum $ cùm è mari ftagnum in Nemaui
:-! feníiagrumlatioribus faucibus cffunditur, quod Later
| nuoaniid;inNarbonenfi Gallia, iuxta Moiitem PefTu
} humatq;in eo mugilum copia maxima abundet,qui cer
f ottmporeinmare ¤ crumpant: refert Plinius, Lib•9. c«p.s.
Κτάesaduocatis delphinis, difpofitisque retibus, ubi
isprofúndum eftftagnum, inire prælium, cimbis lo
timo;cupantibus:in quo nec clamoribus,nec cimbis,nec
tribus, fiec effufà inlittore turba fpeótantium, delphini
ttmfit,necfaltu implicitiretibus explicare fe conantur:
£luntjerexpeàant,donecretia demittantur, & mugi
k*%limioccidiffe contenti,differunt prædæ diuifioneiì,
.* $iccicspraeljtranfa&a fuerit tunc occifis uefcuntur pi
Iktores,fetibus inclufos capiunt: deinde multis pòft dié
1$%quentibus,pane in uifio intrito operam ά
*}munerant,aliis%; eduliis. Cæterum &alios affétus hu
*! raifimileshabère cernitur, adeò ut curam mortuorum
'} £fttttiedatur,infirmos geftare etiam & adultos comita
tnondumtamen firma ætate ac uiribus. Concumberehu
fu0more&la£tare filios, ipfà conftru&tio animalis,ac
qminfignia edocent. Coniugia quoque inire credun- '
* ;tf,&unaüniadhaerere: focietatis quoque, & mifericor
y*!** ciferimenta dedifîè feruntur. Triginta propè annis
» , ttt:namcauda abfcifà, quidam poft uigefimum annum
jimifis,&agniti funt. Vnguentorum & aliorum o
I*rim, quamuis narium expers, uim fentire creditur;
: Ifjitimi Plinijtempore manfuetus in gratiam à Flauia
' ■ M Africae proconfule odoribus perun&tus effet, in mari
** mortuus diu uolutatus eß, inde receptis uiribus,
fit: loco iniuriam fe recepiffe exiftimans, pluribus
ftríbuslatuit, tandem denuò ad confùetudinem reuer
fit:ll Hxc Plinius.Quo fit,ut odores percipere exiftime
. ft;ut omnino uim unguenti fentire: nam & nos ab un
1£ntis,ctiinon odoratis,immutamur. Prohibiti refpi
u, 4 tarc,
 v
I B. C A p. xxxv 1 1• ,. ''il (A?. XXXV II.
V I I. ;t, -

leriusLugdunum
tereunt:unde ccierit in rcti füb uiü , quám Šarem
aquadcfergn- *-* rttniuitatuum aut&:l;\i
ἀtu
n quandoque â Ę $. temporibus die- st;it, Vttm, £;num hunccii: -

*** traftiigtiiyo;stcü
mirum, quomodo, forfàn fub fcopu'is;nam'*
ta latere Κ; Éis dcfidcro,inter ŠÅui,trgtt, -

icet.Oeftro, aut Ę ueibidem tum aquis'* *j* toartaum, ἐαί 1

pfos Êïäï ipfo Ê *jtfuíssa;<;o;. ',
bo,tum cafu,brc nauium malos Ę § *** *austumiisaim .
1' 1

Ά
uòd fenfu Š. frequentius $.
& calidum fit ££ ά. **victu;cum
******Morauot;. ostes i*' , ,
-

A$;
uasq; 'îäîáíôïem
cauda uert Ę; ii-& j**&fîgt;,
hauriens, non a$
si {t
° Exitosquo ut &?linius,&ex i ,
1 [a) çendit.
& motum aeremLinguam
Ii« habc uibusX j*unt\bus
bet folutam ,. notat året. . - 1

d ad auras afcengit. 1;ing

mm (erratam: Q"°"° ,
1mnobilem,in
Im tismagno$ $.
ambituά Pa! cmittat.
;s,lyra,hirundo, \ '' * m w . - ',
-

In, nO í dines,quæ folùm firi« ä $utoh , $umiuàtaict,um ï -

-*, aut É; íêà êíè adeò contcc ÉÉÉ s í*AAostrorsùm ἔ.
- - w , **•. - 1

j.'ά
'j' §. fo eft gibbofo,fed nomʧ£
:Ἑìdeping ííátamen capitis
intus:fummof
tiii& J** $uum<mùgnu,ij.
á É hibct jgtmt: Vlyimtaiitraticul

in dotio Éjam hae …

cclefit* sagi$,
j***iisivit Å Aster
: a

Ἐὰς;
caftiiaginea flet.Habet enimfo ftuºff $£us,ę:
di- j*uolumnî kvst,ut fu- tamtnts&.aiv w*

fatis munitus eflct in utraque ma'. s.] '\ $ut$ttt,ut \.tum \

$.co$ ut
ut quadraginta
q dentes;{ibiinuicem
?' ?$ dinu l*'ltmüt. A Wsnimmo\ curs tegun-ftrtntis
Ę. milc, **io tuttéta
erutra parte contincat, qui um am
-

-
-
-

tre

suntά;: roftrum
unt coeuntq;: r â ipfum *ïçã
Jj'%ttv
êenim crafüm iorí Ýùò ùiat;eta,]l.u;
íum.-tau- dttm. e- -

tulimĘ atqueid£9? *¥ita Ἀγsi 9t0 l!

»
llO n1am capite
ite m íàriò iu;
magno fuiffet, ecillario
-
fuiflct, •
\ ^ .*
…*':&alb.,..i.°*3j?lo, ut ú,
• latj- -
» -

}; autem ftri&tum , ÉÉÉÉÉs j£j

-

%a,\t tíj
cillius,quo longius:at fi É caufâ d;gt;? Tsì,
-- - • Qttta;
:• • ••
ię ?u;}ui:alij
e - -

1 -

os pifces capere. $íî Ę. Sú ; È Kamonetur, £l fitu, ;

:ffe oportuit,cùm nona! itur in utroquclat cx . * si ?§; ?thum: longtutns,Ki.
edam apti: $; μ£ `$t; ίύ “istatut,ętati, ,
in utraq; mandibula, q 5citur. Oport**? “S);eti γιεετεύζζ
o&o & quater decies confici
numcI;s omnia o££'
& J'*mlss;
$: teiim "am in mucron.
monftratum eft Éígitudij
i • • • • • -i :.-:-
i v
*.'
¤¢ â èst. C
o
- CtOnemacu.
-

-
-
.• -

›
-

e:uiginti igitur eile p raginta

cf. *tù %\t,ocu!;,*?"' maluscoloJ
ÅŸ$tandes: latussū m.

on fatisfaciebant, quamobré{iima,
quadra $u&mt;Ä'§ gau
-
- -

fub Q"°° , $tis; Vüquô 1

l.

uit.Caro §'É;
- - is fbiffa
gi? §ííim $ij;
- -
- aI
*- ü§¤È Am
°;"utata;ut&aït\et,T*« \ a .
ine$l.\ - -

velut in füibus.fellcc íú
Fite cöditur:hoc tamen P
Äößcleto cyno
- |`$iti$"stumqu.
'\u0ticus et » Qutmyrî- wnica tri.
unitate\a,jwnt g;ntro,
. - W 3 A\A
!
y*!!
LIR. V I I. c A P. X XX V I I. 313
'_.!
*
iii;iliquando uidicumcapite:conftabat autem dclphi
a ri&nonhominis.Dcccm imenfibus catulum aut catj
…. lwgit, zltatéque parit. Verùm, delphinum hunc clfc
:-. É &?linio agnitus fit,uix credi poteft:cii
.. *
…' ■uiiicréauditoriös;os
£t:es,dclphinolinguaniinfuper
non folutâtribuat, negctâ;
non rcctum , fcd in
jucipitis parte,utnonnifi auèrfus pifces capere p9f
iii, & pingifolet:cuius ętiam fitüs caufam
Itiit,ut aliorum pifcium Âluti confuleretur,cùm ob uelo
çmnullus effigere poffet,& ne ipfe propria uoracita
i.fcmicicmfibi păreret, quod & Pliniuis teftatur, qui fe
ijnmiiiiiíteftatur:aculeos quoqucus&nofter
AjoncGclius,delphino Ę Plinius,& ex
carere
titur.Quumobrem antiquos, multa ex auditu potius,
qumuiííonfcripfiffe nccelfe eft.Sed mirum de Ariftote
k,quicuminlittöremaristamdiu habitauerit, tam dili
tnittí omnia fit erfcrutatus,in hos crrores tam abfur
vindiiTe:quo fit,ut potius exiftime? aliud genus fuif
6i:iphinorum tunccognitum:nec quifqam taìtae difficul
uifitisfácere poterit,qui non ea qu£ in librisde Aeter
titutisarcanis É! ipfis fidem adhibuerit.
$:diamadteäum piféium difcrimé accedamus, quod Pifcii ab inte -

ibintegumento fumitür:quod tam multiplex eft, ut plu- gumento dif,,'

imgüietanobis oßendât. Aljcnim noli cute tegun-ferentia tre.
Ii,utpolypiialj mediocri,ut cetacca: alijafpera, ut raia: decim. ,,
ij (irtilagine,ut torpedo:alij fpinis,ut echini: alijfquam 1 '
mittludj&mulli:alij corio,ut manati,quod etiam pro …

£a fingiedine paratur ad calceos: alij pilo, ut uituli:

ijquïlocuítæ & aftaci: alij concha , ut tellinæ: alj
iitiore tela, ut oflrea: alij durifsima , ut PurPurae:alij i.
--- ofí,utholofiei. Vidi enim apud Emarum Ranconetum Holofeus pi i
£ fifdemfenatus Lutetiæ, pifccm fpithamae longitudine,^* * •

ofum totum, uenterq; dörfo committebatur,ferratis fu

^ É
.^ à capitc ad caüdam utrinque extenfæ erant.Cau
2. digiinrroltro perfimilis erat, nam im mucronem acu

tiiinferimqué definebat. 9aput Ihaius lâtiusque,

$umpto corporis ratione,oculiís grandes: color ÉÉ
% gijlisficci: Arundinis,nifi quöd iuxta caput & caudam Teft.* in* rél.
' 5ig;$cebat:nullæ eipinnæ erant, £u quòd ita natus effet;
£îquôddeciiiitent.Forfan hic Niloticus eft, quein prir. unica tri
muftfcrreiicit.teftaccorum ctiam quaedam unica tefta, fumt generu*n.
- u 5 alia
 L I B. V I I. C A P. X x X v I I. iii! CA?. XXXy II. ;\;

}'jjintcguntur. Quae unica teftainteguntur,dis- s.T; imrr.cn?

''nt generum. A!ia enim adhærent fàxis, ut lepades, , Ę
3° Pro altera tefla lapides fùnt,quibus haerent:quod& ›› ï ÉÉÉÉ
*'"''tum eft,os & córnua'nam &iIIa, oculoruin uice JT*" tcmpio. Soli iwta.
''''°) uerfus lapidem pofita funt,atqueidiure meritò:§ °*.sfma,tanto
***giiim xkiiim,inti;Tw*
-

finitur
cnim conf.cngerint,uagantur:quaré cornua,& osdc- J sE; ï nobifio ì
:fle $* aduerfo teflè, íi cornibus iter praetentarcnt, *** $titur: & bucd
-
í - - vi.vJ. 1:

''°*° integerentur. sunt autem ftriatæ, &eghegm ¥iger, íi - Ę ex h0c

'°°''° aures maring uocantur:hæ auri förmafimiics, ¤itum $$a, qu=guo
§''''''s
s.
margaritarum
gibbæ,miiitisâ,
-
lineisconchis
depi£ta:contorquéturinm-
- -
j£s? Cx
fplendore fimilcs,cx- . jî;
- -
fo - - - tit*$ r*r - -

°'"*m»ac uelüt tefta coichariim fòraininibus cra *£E 3, i dcxtra fieáatur adfi
"' * iuxta limbuì difpofitis,quae quidem eo maio; **r, 'ut'tur.Viuunt autemfexan
''"°*b É i$£
umbilico reihôüôáîTSúm genuseft j°tttUmibinitio tur',
''' • Quæ turbinata fiint:atquefub hoc etiam cogis: *Edi; iiºi√ fint Po;
1m - . • .] tfa

''°''°ur,fed tenuioreęe.Hoc uerò infex diftem S $. isti; obtutashabent.Com

j"£nautilos,turbię uenerias,turbina- È Quippiamha **in
fitas,& cochleas. Turbines,in acutum ualdetêdunt, ¤ : yaut; vota: $ig; etiam
ut facilè figi Pofsint: hocq; uno a caeteris difcruni, J**"iiocautem, citreittum,
* - • ç* a • n .

quòdex . Ę quoddicitur
-

$ ''''"i'türöinata:incoáéíóúerint,
? $ $tup,per fpiras contrahuntur, obtigit; Sj? ab iii; - - ' M.

î'j'ttbifigs igituraut
''Ss medij:nec fpeëies in$iniqüidinfùnt,ajg; j$i hujoi yvwfia
forma; numerarequifi* J'***;;ustularumcómunäio
§fiiiitEjÉÉÉÉÉÉÉÉi-in *-',$it
lt, e j$£ï,
- - - - . . - - - -

iúIn§§que materia gignitur, uariaturjfofft. *Etmn;

- * T • -
j usmient accolo ij, furfurari;</
animalibus quæ ex foliorú putredinggcn* Jigyiuet ac crucem collo.?ar?
-

f. Sun, , - , - - *titts, dú; buccinorum

- '$;haec
itudinéî, igitięcies Tig' j*$niiatque coaâa, preflaue
pin jºiistTueutucns,itjueinhac
*ium,öïíéêr;
1
trumehti appellati, qiioiiiämäfüm'? - - - J.r}mtm.
'urbinat; fùnt,aequalitę contrahentes!'* j*irtusueioalamię
| •, . - -

3u echiî, qui quatuor aut quinque $culeosh%i

«
-

*$tit: έπϊύ.
, Ήμ,εύmin, .• ,. .

ύdoque plurés pauciorésüe,fifimos,lon§?? '*tinę nihitiâimis cft. Scdqux

j£'!ar. 'Et áìì • 'quicerto
“''Pofita . s.T,
oräinettibci' j i. forem illum fubrumioia
te
*jus,
f. ' * cùm magiiifint,
r breuem habent $ 1- t '"'m£uottidem;
*•*. -
em, colorecftu
autem fimiie conciis tenereis. Sin**' ęΕ ŠĘ
ú ° genereæ leues,duræ, nec facile exedi';' i. Ętm hibent pui;irr;in
`'° °d chartii, deuigandam, diuerfàmagnit" ij jn, quo iinguimiliam exc
„'axima eß copiâ, & ÊïíïìÜô Habemus:* Ê;2t luctumiii, eftadfe tra
'?' °ccedunt, dénticulisquefeiratæ fiint gj; - j: uttieperforare pof
lcu '* Pars intì infieäiüiííçìürbinatae fi*' s$
itun definant ßäïíëìíîïieilateri?" * *Ęr: suiim&fcifcusat;
dicturiores fint acteita durif
llS angiiî £;? ἈÄ Κm fìbulae * j$tigneum, hibcnt & cor,&*
rcs. Et fi quid ad. fcrum* , °, i:&omnia;ubinata&codìleae,
wo&a
 L IM, V I I. C A P. X X X V I I. 3\$
— £t,nomenueneris füfcepiffe creduntur ,quòd nauem
qurytioscaftrandos iuftuPeriandri deferebat,herentcs
int:obidquc fùfpenfìs in Veneris templo. soli- -

άm ethxc ftruâurâ concharum ac leuifsima,intus Turbimata.

titni'oleuiter purpurafcit.T urbinata, tanto funt tur
kiusobtufiora, quanto illis cochleae: uerùm nobilioris
… stirreftuidentuf: nam & purpuræ & buccina ex hoc
mtrofmt:mouentur autem hæc animalia, quæ quo
| omoioinanguftumfiniuntur,uelut cochleæ exertô ca
I. ijt:&omnibus, quòd oculis careant, iter prætentare fo
Ę finuòfàcauitas illa, à dextra fie&atur adfi
nitm,ijfe addextram mouentur.Viuunt autem fexan
= &yfjtem: numerümque eorum oftenderc creduntur
'_j*£t:iuodfalfùm
\:;-*;
eft,cúmab initio turbinata fint.Por
jfiqutiibinatafunt,clauis teftas obduétas habent.Com
> | fit:ftomnibus turbinatis acturbinibus, quippiam ha
'* I*intus quod anira, feu papauer uocant: idque etiam
.*
| kntomiiiaoftracodermä: hoc aytem, excremêtitium,
| kittterammutim appellant. Eftjuein his quod dicitur
| *tm,%{non eft exérémentum id, cùm ab âduerfa par
- É tíni contineatur : atque in huiufmodi papauér ad
£z mumintcftasduashabentibus, iuxta illarum coniunéìio
1. ItmHåkntautem
| purpuræ &buccina florem quendam, - -

£jui;ura Horidum, buccinum autem remirtit,nec colo-

:;:-2| .
* |ir:inct:hocautem inter papauer ac ceruicem collo- Purpurari;& , , , ' ; * , 1 * *
* IgTr,?useft cohærens, denfà atque coa&ta, preffàque buccinorum : , , ' , , • ' , ;
* ! *xtingitmanum,diftéditürque utucna,atqueinfiac dißrmen. ) . . . * ' . ' ;, , ,
ftfjiejúrpureus. Exterius uerò albam membranâ re- '. ', , , , , ,
*J£,incjue totam detrahere folent: reliqua uerô co- ; , ' , : * * *
* I*ra'tatio proxima, alumini haud abfimilis cft.Sed quae % ' ' . • ' ,, ' ,
* l istimóritur,tumRhodi , fiorem illum rubium're- i • ' , , ; * , * *
; fit:quradorientem feu occidentem, colore cft uiola- *, , , ,' j • ' ' ' '
* l °9;gurinPonto, atra feu uiolacea exaturata : quae iux- Ę;i; '', , i,
** Itiwiam, iudaeft. Promufcidem habent purpuræ lin- j i , .. ' ' , : !,
* i£oco,&intefta canaliculum, quo linguam illam exe- . ',;' .' | ' '* ;
{£timodiintlapides ca, ac fuccum qui intus eft adfe tra- .' ', i 1, , • • }
* ■t ÉÉÉÉ perforare pof- '\ „ ' , : ', I.
* Iit,fed uelut blattae proprietate quadam & perfeueran- ■ * ' * £. ' ' ■ '
et t; nimirum igitur fi carne duriores fint ac tefta durif- 1 . *. ' , , . *a !.. , ,
* * fi Caput häbent cartilagineum, habent & cor,& c- „ , , , ,, •, i,
Itaint-gumcntum, uclut&omnia turbinata& cochleæ,
■ . uoca
„ ,
. ,
•
, ''
i ,;
,
 L 1 B. v I I. c A P. xxxv 11. II ;,, XXXVII. g.,
túrque unguis odoratus,feublatta: ut iam dicipoßit ; $:&gt; obtu$o:;$ti;
Štiæ teitainteguntur,
»nftare. Operæpretium igitur eritdupliciparte, ioqu. **
iiitelligere,curhxc sis, poií
Ἐπμήï ii; -

$ indiguetiit.At fúïíïìïí Š $
!;itur, ctiim crucas,tegmine undequaque hunifi,ad-
s „-------
Al.,
;1; * •
Š ***i*s*i*e*s*a,
''*'!ta funt ob idííúí operculo fe tueatur. 1'ur-s. ossiiji *—*
* Ntrita,
li , 1

''°'°'!!atum curam maioreÅï: uice ** nuando Ę; pro- • ,

Ę9rmúfcidem (ut dixi) excauata teíta dedit, uthttre stet ij immi- * ,.
'*gcfci poííéïí, uerò fàcìa eft, &utpenct;ie εϊ, Äi ic;a *,
`'*";3 minutis aniíí , quorum miìimatię sj istium Έ. î j !
j'$'£taeffet,
'S°t>ut c&ęoruì.
cochle. uefcuntur,trahentes Égit; $£■: $eníj ό*°* Ę. umgirtn- I, 1
-- i
toto terr ,. . iiccrcmigemuniti.
' § '*'** : quamobrem ìüíïí. omnes, quamdiu Κύτο; i; ï foi £; tie :

$°,°b'ucúntur, côïí Eft

bilis fetiS| $itadrupedum, uterofünt. Est: s.voiTon,
igitur tunchorum uf-
duiiiin ę, Ę $uis, *T'sai.
psaqueu
'Sturtcnuiu; bumiâum, quod perrimam opciain s *** gr. ç$simis;
$ficaligî,
'}; guræ Concoótionis.Cùm uerò taliaticmti9: …Ε
humidum copo 's; $ & qiios,lint,quibus
pro
In

$olidius fierit,neceiïîäî opercujj;ig< sï Ἑ$,

j°$o ad locum, migrant.Et quia extarì crafiìfiibfb*
* cuius {; - - -nt
$ę (Onth, f, ĘNss.
_: ** git, fi impiet *^pa;
Co °fitus
1n rnua
capitis pronus
''*''**addidit. erat, oculi non
Et quoniamuna Ę
te(ta conciu-
jú
“… j. $$im Corilu.
'%on fàcilè alligaripofcrant: ne igitur dumfett*
“totcftam amittereÉÉÉÉÉÉÉÉóbida;i §®, Ę fictentes;
j$igjiore,ob.
$iue untur, non fuêre turbinata:feddc* ɤi;
'''' dicam. Cî; int alligata tetr%"* iuss;sit;rumopet.
igitur non fint alligata tc. 2m • ~utti"°fttioturbinisformari.
''ata funs „ ;: S i;mJg §. f.
*

ï''°Prius
''ninil» me. defiííét refúíïaro,utciit
ettaali, q lu Ji*
• j *inconthaolim prooj.
{•uigau».UTamre
lnt '°us: jûç teftam in fenio êsuerepit;#; Jºnfticoę Proocigut
Štíííííííííú,
`'luæ erú, $$idit materia, projèmine cf:humi* *¥&;oj, sioma nontmn
&duo sj%$$umimbutomia. 1

'Pingué`? »P aquis, uicem* j'£ium^gnitudinc.Verum,íi

- '<;tt. fn!; - -. i
-

Ë$ed fermcntati; Ę
j?''° in animai;bus terreßribus ibus:tefta ucro
ά} jjotciiioi√ -

'!'igniíí - ulum,indcdi, •j"

sas, £$°'°''"i'grum a!qucui
Ševit mutio;s;o;
i,£'u;em fimul concha&operculum ! in- j**autfuieiî; dif.
ni$júrque9perculum
confè O , etiam j
prius adiiitogni£, 3. *** gurtô,
cha.Sedadhi' *j;***
- - *j£9?uItsdif-
Q,,..atf..
tedeo
** vico ;î??s?am in plerifjue concha.
- • ui' j*£itigtutinacrì;
•• ■ $■::;i.
_ _' t* -
limiíí'j*turbinatì'ìïí dixi)buccina E. Š i *° teguntur, J* …

*'S91 colo diluri {άecies, ofi'"'* *s, .T° t)Gtg uocamturtur- Apatura
® exoçí'% ilutiore:tres habent fpe£i: fidutii* $it: έ %r, agno
ifiinę,
si, duri
§ignitafi;
ά, Mgi$? ¶
am,quorum plures fünt %ec utpur* î*&■ìï.
“dique cęîçalbo P É¢ `°*siiiiî turbinas, abfur
*
&timcf
 'LI B. V I I. C A p. XX X v I I.
futúriicolore diâi, turbine & claui, obtufiorisus,31»
tirfùtcsá figura,coracoides uncis clauis, aPorrhaide$
qiiihrrct,iieiuticpas.Diffcrunti P"; Puris murices, ii.
1 *** uiidacuci* quidam coloráììì. » quem flo.
^ t::Ioant,quidamiiguram non retincnt.
^* ttttdunfhis Neriæ,nö inaiio ferme differentes à tur.
i sui,quim quodnatare folenn£îturbo ille , pro. Nerit<, ; . . -

£**u* jnaiices ob id à natando dicuntú immi- ji ,

ititjiotclla adeo fìxis haerent, ut quemadmodum lepa ; .
£iuruideantur: degit 'm $a cancellus, qui femetíJ
! ktiiitondit tunc Papauerhabet rubrum, noi, ut bucci
£
Fairygum cit.Cgterum cum ad natandum careatiì.
£st turbinatumi, fed nec ueíó »!ccremige muniti.
Natorum fecics plures:natricis ufjue nunc, folaüî t
* cognitacit.Nautilos £rgo inter polypos à quibuf. Nautit;.
**instantur, alias cochleìmiììáí aPpellauimus:
*timhibet Folypifcupfittaci mcre , & cirros, quibus
i' ,
/

*m§uodtenuijfcduálida mcmbranâ iuncti fint, pro- , ,

:>1<iiiiiintur,partim Pro remis: peilucet concha tenuis,
* *niimcn mültum perfpicua inuenitur, & hic iuxta NT
*cummcrgere fé cüpit, concham implet aqua: cùm : • .

“$it inuerfìcaafcetidit.Cochlearum Plures íünt fpe. Cochlea,

I*m-gitudinc, forma, acconchæ qualitate differentes: p.

*!*«iihisqu£dam ruâifïçôçíá, cylindroides,ob

1**dulatituberibus enim acutis quafi fpinis munite it ;
tcitatellum, depreifae nonabfimilés cælatarum oper- i, '
$i$intcnim&aelitæ cum opcrcu'o turbinis formam; rc- * , , ,
'iktuttiint& magnæ,quarum concha olim Pro olei gut- ;
*j***sisutebántur;omnes cochleæfóíí, tamen i, , '
*1°$tenticorticeSüíôç £och;cc cum umbiiico mììl
…*+ $}«ictum,fed afpcra infignimâ gnitudine. Verùm, fi ››
*** ***narrare uoluéro,Jongioremjhifloriam abfque ül
***iu contexam.Satisfuci; intellexiffe,nautilos? pol
£*
*, '
:
Ā£*£the$
<<; efle:ncc quae
£t ij pofle fùfcipere namuna
quaetefia teguntur,
teíìa plures §§
una intcgútur,tur. . |
*;** utdixijefie íeceíTe £ftautigitur in acutuiii definüt, Qg* uitatem. ' ' '
^ ti *queuocátur:aut obtufiç funt,guę uocanturtu?” %?; /** • ,
4
J;*, '*aut omnino obtufà, & funte cochleari genere:uel £:: i
? “circumuoluuntur,utuenere: conchritielferuntur
.• - - - - ratur. m- ji ,
; ££$fi,utnautili, fi tenuiore & rotundafint ÉÉÉÉÉÉÉÉ* I.
* **utinata &crafía, íííííííí turbinas , abfur- * ;
'1 dtim eß
 L I B. xxxy I 1.;£s. '"*** xxxyii ,
V I I. C A P. - - * *

cft:nam cùm tenues fint,fiin Ę **ininis; uirgulati,cti

guntur. Itaque cùm natura nec deficiatim ; $í Ýnnsia T. St

quicquam perperàm agat, non poterunt Plure i$& ***,i §§. ti,
iæ conftitui.species uerò innumerabiles talium clls, *s ę igitis,t xyj;
fuprà oftendiiiius.
'uae autem
`diuidu duplici
íüìïí, ά tefìadura
integuntur,
§¤inoftica
duo piii*£*; j°$t $uãinum I*ctinUis.
sj'*''
alia Ę ¤$$imur, caudar
-J.it - 1. J .

*,* -
'§utis, totolatc.
*
|
.
- -

`gíi conchas nominamus: implentur omnia Ę sē j"j? chamsr; !;

V$ <jufta,aut una teftaintegunturfedhgcmini;! £*£ ; *ni- uoa- jwoi. !.
ots fint carne,& uarietateî etiam majt'j; –; Š í$$us psins; i: 1
J°®*iuntur, recipiunt: quæ duo Horatius pulchrc d*. *:& uti^ne ,$unt,ut,tumquod Ptiiw; ' •
•fit,dicens: ,
j) iiimum ftria.
* *. -
-

- , ' i -

ubrica nafcentes implent conchylia funr,

- - -
-
`**tim dum ftt
<!;;;;',
per immuratori;
Ę. ------ -

c. ile teftae: III

d non omne mare generofae eftfertilet -

**gs;inè,
>*s*;on; Partc, Rcliqua;if.
guftufua.
Murice Baiano, meliór Lucrima Peloris, * Ite; dou
;''5° Sircæis,Mifeno oriuntur echini, 3. ÉÉÉÉÉÉ * * *
Sºtinibus patüiisiìáôáíôïéfarentum. iam **si EÄ Š f

§"''' cur non fòlùm (ut dixi)conchylia,(ed Ę '*'ii;e$i- Éçminis; -

ï'''*cau(?
*tur, ua degunt,omneferrie genus, lunæ lumin;'*
imobin s sę %exuna
*'uui omnesait:
sÊxiispidi.
gandi; 3. ...
• **. •• v- -

am reddere difficietion eft:noneni?'j j

°°"tum,non enim pinguiora, fèd humidiora £* í >• $$us :tít:alij
-

* Pinguefcunt crgo, quíoniam aquæ &limus Š 3*; É inutioniti, & gultu

- - - or -

''"**ttenuantuí, & çoncoquitur,ideo fj; ®; í, » quos cgo É;,αlinet.

-

Jj'
'$alor quoque qui in cunctis animantibus £;tur,iait, ` '°--suste;
-

, utjum animad. . *
*. .…

'''P'°Priam
'i!ci
imbécilitátem çùienterisÉ&
- hjs qui
a.
**
ss;i, E;
; caufâ Pingucfcant.Verùmin polypis& áiífent* *gioianî fintru&um.
°°'%1,
i* guttas,fi
adeoquc
-
siugum -

*s£untur;ij, adeò manifefta & certa eft di em- **■; qii;usto h;i.
)niam quandoque contingit urincrepenj!j; só $lotmum zmulanturacmia.
C , cibi$ 9Portunis
-

Ju.
- .

-
deftituäntur, aliis *
$u;£; £; ę iunt,&lapidem generant.Ita
:.;.,./}a ìntegulfitl'*'". c.
• - ut, • l- --

'lnri-. ''°"' Primæ eorum, quæ duplicitefta inte$.aut m0 j • j*siam

-
nó%iufiaga,&hu.
“cntaanimaiim ;4anima
$ *$'oniam dura&craffa, & haec sit? veg*
°'it , &hacc conchas folemus appellare. Vtrunq
*it : É íi ip;a
…m.. Vicd cæmenta, atcn* Vtrmtfia;*
$*ma
'111 c .l:.. : ■ ' . , • ölcn* j"signorumsi,
Ä$$igiditiíííííííííííí 3ìipedes&£
;int gen^* j$imicmur;
Jittf]; ueltu E , quiquafiint:
;'- rum,
''** ut oftrej& peéîes.concharum plura"' É .. sjîgnitahdoio
Ä''*ut cerę, Piinijcum ìuraadici#'; ɤi; '- '…,

'îgere pláôïÉÉÉÉÉÉniurię ij $ito iisdegni, Pholude;

"''' gênerí,í, giíííííííííentis nigí is E %-isimi, dulciajua*- $. -

?;*oloruiííííííí É figuræ,plani* ę; ›› $$is ęlongs;ei,qua*

'aatis,iîêî ÄÄÄÄidio 9* ÉÉÉ$ius dijsutitur;
tl ?Tum elati, leuibus,, rugatis
rugati , íículatis,'*
- -
É, sj'lunt, at mulculi & pinnx
emjfi^ ,'J*$iitm (ita fia&iigiia;ilis
- i. -

“muticati, intorto, marginein mucrouem"; *āï. É Mwfali

-

- c. -

fimüe
***' L I B. y I I. C A P. X X X V I I. 319
*•
I- fitíò,intusreplicato: iam diftinâione uirgulata,cri
: A *

-** -^ ni,qija: cunicuíátim, pectinatim,imbricatiin undata,

trislitimreticulata: in ob!iquum , in rectum expanfa,
… tria, porrecta, finuata, breuimodo ligatis, toto late
•, : mciis, ad plaufùm apertis {ad buccinam recuruis.
.… $igniiìuerbórum fœcuiiditate,res ipfâs aggrcdiamur, concharum,
» $ maiorem utilitatem afferunt. Concharum igitur (ut & cham.,; '
; $hsincipiam) genus quod femper hiat, chama uoca- 4ifferentia.
t;*, generi§ nomifie , conchæ. E quibus pcctines
fiiisimi, tum quòd moueantur exiliánfque , tüm quòd P.*êlimes.
iltiintaitcrapärte, & utraque á fummo ad imum ftria
^:;,Gmcxochis? ftridcnt etiaii dum per fumma aequoris
$ufquafiueificantes altera conchæ parte, guftu fua
k&ptilthrae: uocunt Veneticapas fànctas. Reliquas dif
i ;i;s non e!ut connumerem, cùm ad quinquie redu
* I qi;ur,colorem, formam, figuram, fubftantiam,& con
istontm. Soiüm quorundam quæ rara funtforma, inter
$usbalani, alij poiiicipedcs uocant, omnes affixi lapidi- BaL;.
$,duplicite tinafcuntur, quafi cx una radice gländis
dum,fiondem ex fe emittentis formam referuifit: alii
Ifiilongitudine, cortice nigro, mucronati , & gultú
1 u:s, Sünt & folencs tenuitèita, quos ego libeníér e
y. - - - -

1 io:ncque quod de mafculis referunt , unguam animad- solener.

isti,fçilicèt toto fucco uelut ignis fplendere:& guttas,fi
$urdcgdant, hærent glaitro fùpidi, adeòquc intrudun
tt,utferreis ligonibus crui foleant : aluntur fucco lapi
; qmt;mentorúmque, digiti formam æmulantur ac mia
a* gitudinem: craßique fucci funt,& lapidem generant.Ita
!
* , initurainutile elię uoluit,ut etiam nö folum alga,& hu
majuaque,& excrementa animaiium,tum ipfà anima
,&corripta fœtidáque ufui effcnt,fcd cæmenta, arcnae Verme;fague
.
*lipides;nàm uermes ftagnorum ac maris, qui $ inte, **m.
-
a

*iiifimilesfint,(ola arenâ uefcuntur. Et tamen hi dolo

kjitterreftres lúbrici,fedare pofiunt:aliáq; animalia illis
£odboutuntur.Sed ad conchas redeo. In faxis degunt,
$olades mytulis fimilcs.Mytuli etiam in dulci ajuaa- Pholades.
.** fuinosinueniuntur:funt enim conchæ oblongiores, qua Mytul
• •1 • , - - -

* , ££orticibus pictores pro coloribus dilucndis utuntur:

^A $ytuli&piiolades abfoluti funt, at mufculi & pinnae
*, falligantur: mufculi quidem circa faxa & ligna pilis Mufeuli.
:*.
£*uclutiünaalligantur:incarnis mcdio,linguae quÊ
 L l B. v I I. c A p. xxxv 1 1. 'II CA?. XXXVII. yii ;
- - - l*i*****
--- u. '*• .& infiniri
bent,& mutim lentámque pituitam, acforaria $i (immutaiEij
j- ;3
laquam trahunt: ac pinnæ non forma condi* …siguntur
$itísti:&
grafunt: -
| -* •

sfed altera parte latae , inanguftum dc-

-
Σiii, jî - * …-.
te ^pt -
-

Jma qua à latere uides: atque mucro- X === Incros cura , •,

}atis infixg funt,cùm etiá exjllo orian- ,%}/ * ę£ryganismiiA- -

ntúr quojueipfi fundo

'rido , ut fèri
byffo adeò te- %
uefies conficiendas**
aiçrum uim deftituuntur: ali-
“…SoIis:autcmiinguaincola-
.
» ut ferico adueftcs c - &- s. [][] , -

ungi Pofsit,alligantur autem ex medijíj $*;i;!;oiiainipes. ■ • ,

oncha tegütur,fuperioréque parte quæ Pa* …tomm genus de£enda- i' ,,
utriuntur pars quc in his(üt dictum sig* $$et. Viätururcmncis M***ritur,
nilis e(t pingucdini,neruofae parti, quæ£x* ii , *■■■■■ certa£ cum montium3tnraiw. ||
fus soniungitur, longus ut pinna, fcilic: g: j**£t:at predo. Vnde&uari*- .
j$ magnitudine, tétæ extërius afferae in*' í*;;tiuiiâii;ir;ittsby- -

*!i£iie§ margaritárum conchis,fiihafcnap*sas;

in luto flauçjyffo aperiuntur & conftring; άhisinueniuntur,co
£**$£migemmisitme
inoruntuf, rjuari • • ,

'Si e$tæ mánént.süperiore parte latius ! t;Cù -

í.j$'*; muminterfeucrifimi: et ■ * *
- - - ■ +

''''*. Qriuntur ex aréna ueliùto, nutriujssj„;

inepctt ss., ,1)Imagi$trant.Quo5d ■ * ;…
§""° eft eius ftriatum,denticulis in #; Ània j*iiijuimiimlima,jcde dif:-
- - - - -

|| , ,
$uod pcrnam uocant. Caeteru „ofì,du ºikuiquam,utilitae formicz
$ $ita fegutitur,fèu craffà,feu tcnujne omifit; I.**tttoniiiium sit,& margari.
- - - .
% ad
“smis
-
tefëis inuicem,&
extrema -
carnem
per media tellis iu$
tranfeun% s. ;*tum uiribus[1$ difttcoluiii
nat;ufu. )'*; diftette p.plurimúm.
-

- icifci , $* aliisdemonitriim et nó
'°°®;hæâ,
-
omne$, £ìgì£,quas jjjs
:.... ka-
','PPellamüs, feu paruæ quis tellinas rotufi*
: hæro; **imi immedicum comparan- 25 it -

i
eu jspc , *municontha,hauddubiüm cft
ncha, haud dubium cft,
l.$`OÉfatis;
(
-

$idoq; tegmine,ih ambitum dent;

cant.
- -

**®}a,ut ita ini- Νά -

-

SĘmirem... .. - - - -i . . .

iî; oft caparozolas Veneti $ ($imum gng jtisjingliziniagii; 10- * ,

ύ$$ºco
"'**ima fint carne iudicio, nobilißi'£$£É
rimùm:atq;in hocqU£! flumetum Ima.
*
I , *
jaminica pr£*· ,`*
T"' cum crinem ÉÉent,&àloco Britam '**timullipretioer
mtttimuiiiored India
Indi ue. v.

jú: j$:igiiibus
iiiiĘ
. Seduntur feripoflè Ia&e earum in mj* fé- *mimus,to; -

sit ut 'epius dixij omnia exanguia facilius ac cr£ .$$u; abf i Hjuenonaliter .

j'$$oluuię
tùm
nontificagentij
eft,quòd trànflata ì újsichismagm'%
$i; 3.
Š siguu£fjue $a&ngu:ia
numito. Quòd -

+
fu inicrfis* J**"i0tiiipoßint,'fedoba, £j -

Ęgro non auaa. Eadem Rhodimº? ior4iii

ingui0f'
$iii;i Foliin:)tiota,&iud
Utâ & ttenui gignuntur materia
*%*£
ii, j''*®maiora in mari alto,(ed P g! pin- j* jici; j$
-
te n -

■,
* . -

íí I]
t:i“°: Vt enim fàlfum magis nutrit, qu9 tur $tinę git:||: cnon niíí I.
ì;`$ius,quod moderatéfàlfüm eft Nafcuntu- J
tlde
3®Iicepotsi generari, Exo
ÉÍ.Iqaidero?”
ta a j*£\egeo mari,íéíójiotelic, Gai Éa £$$it:,mittis.
$ę strunt.Scd &intusma
- - -

'"°lis, cautibúíámirabilinatu£%£$
.._ * * * ;„„!;■• I*% $it, quod&iiïç,: &
- - -

Κusííííííííííííííí Ę$ 3$$imquz finitiuf;

°"°lum cç&ÉÉîs&br**jjigiöïíïò
- | ***iiiiii;imùíïò. A.

I r £tendit,

`~—— , A
 ,.-…-—-—————_
L IB. V I I. C A P. X X X V I I. 32.

auxilrjfiintintus conditae. Caro multa, fedinfuauis & -

permita:uinculailla quibus iunguntur tcfte,nigra funt: .

uuihpidibusferro auellipoteft, § pars cautis fimui de
citudtcftafrangitur,ut uinculum hoc utroq; durius fit.
Grúmtibi,nonálibi, quòd aquæ femper eandem altitu !
êcmretineant:ideo in ficco nünquam deftituuntur: ali
tuutre&augerinequirent.Sonat autem lingua incola- ]

*j*£ eft,gaideropoda,afini
$rdiam ad nobilißimium pes. defcenda-
oftreorum genus ?
l.

mis,inquo margaritae oriri folent. Videtur autem in eis Margaritar,

fùpelle&tili natura certaffe cum montium 3eneratio. .
ii: una maris
£mmis,& fiuminum acarenæ auriprecio. Vnde & uaric- ',
tismatricum, ediinophoræ, pentadactiii, meiiceinba- #
iis,mucronatæ,quæ in occidcntali India inueniuntur,co- .
fugioque tanta,ut omnibus fimul gemmis ferme æquari -
1
}0fint.Diffcrre ergo fpecie primùm inter fe,uerifimile eft:
;'
$inmatrices ex qüibiis oriúntur , forma differant. Quòd .

iougallinae&aiferis,quanquam fimillima, fpccie diffe …

futiliauerò di$imillimia,nequaquam, ut alatae formicae

$jsquxalas non habent:non fimirum erit , & margari
tisjccieinterfe, quar; etiam uiribus differre plurimium.
htuites nullas habére,ànobis aliäs demonftratum eft: nó
timuiuunt, nifi ut adhumanam medicinam comparan
ut. Eiicigitur plurimas in una concha , haud dubiüm cft,
cimtantâ paruitate fint & copia, ut libra dimidiæ unciae
iuipondere commutetur: itâquc fi fingulae in fingulis fo
in matricibus generarentur, infinitum numerum ma !
tùm colligiopórteret: nec tam uili precio ex India ue
άrdiftrahi É tot uectigalibus praefertim, tam lon
£9itinere,totpermanus, tot periculis. Itaque non aliter
yiimingallinis oua, quaedam abfoluta & magna:fed ea
uixi,mídiocriaaliquöt, exigua abfque numero. Quòd
|
któnonexconchatenuioriripoßint,'fed oftrea, & illud
*monltrarepoffumus, quia é tenui gignuntur materia,
%urconcoétione ualidiore indiget: fèd æc non nifi fub
giliiore, imò etiam denfo cortice poteft generari. Ex o- ]
ftatorum igitur genere , matrices erunt. Sed & intus ma- i

titm fyleïdidaî effe ncceffe, quod & uifus docet, & -

È non nifià fimili fit , & quoniam quae funt eiuf

£mgartes,affinitate quadam iuriguntur. Generari uerò
intefta, non in carne, fubftantiæ primùm fimilitudo o
x. ftendit.
 L I B. v 1 1. c A P. xxxv 1 1 . . , II (1; IXXVII. ;a
fit.Vifa etiam eft margarita,tefta- fuaeiunâa: dcinda -** ti::::, cum ifi: :j
ii, tanta copiaiüiigi
effe eft etiam
gignifeltæ,
pöffent, £j=sicinas;iri,
fi in carncnec
ne excidant: las;i
tamcn $erim,utfimoattritu::tus
materia: auuifae ënim frangerentur. Ob id £? Ê *i«t:im: Votimus:llis agocuimu
larum intus inæquales funí Et margaritæ ÉÉÉÉ; sºtiium hmgorum;enus
rfas pleræq; tamén ad rotunditatemîuergunt: ? ******miiits, contumatcruta
»res fuerint,referunt eo limbo effe propiiiquioi$9? … :intoiiitcnent.lnteocu
noceano ubique inueniripofíe, cùm & inincidiona- =:Eoi√ dum&
ga tantainueniantur.
fit illarum copiaj& *.
fubfeptentrione $co- $-${)uIantcs pcdum&
puellæ filiaein$-
- .
-

furimæ Vidiim capite

-

$tinctitudo t:iuumto
Th0- sE stris; tot
-

I onfon Edimburgi,fcrtum è feptuäginta circitcr mu; çï j. minu

§ Scoticis, pari &infignimagiiitudine. Sugge$t. sE í £■*gensissę.
® candidæ,fotundæ,lácidæ,ę Indicae, fedfflendo* $e: &} $$u, $icgt igito
<n & magnitudinc Indicis inferiores: nam Scotia, Ę istis nis, propterea
Taximæ funt, unguis minimi digiti magnitudius' ¥. ύξ
^juam fuperant. Curautcm non fiifi in Oceano, n* +s* ,£ Ę Meaic
'P$atis illius regionibus,ut neque in Gallis aut* ę.jÉÉÉÉnim
"°* Caufà eft, quóniam calor maior eft inhisrcgo''* ę íĘgat;ut,&qux
%* continente, aut propter antifpafim, ut de£*; sì Fon* daguriummi emer
istum eft.VidiëïãïûíôùíïìÜôôïí delata;,&: j. $itum hi$sim; quo£ coüi
'* Precium, nççìïíïìÜôùíiìcis :caroiligi? j$ φήtincit. Quod etim.
1s e[t guftui,iit intelligo,íámút dixi)margaritg|£f* sè $st smsgsi Foknt quo

°°'' fas non ita. Qüã autem Boethius dehisĘ, j jusj;ę cumdi
§'$'9t grauabor,`Sic enim inquit: At quae tornof* ę.%$fitifttfioblitus uid..
“953 capite teftas iú afferúsJg^g° jiii;i; Hjani ctiam
'ualio reliquas(ut etiam fœtum fíleám)íüperit.Qj£ I'ºi√m;m; Κatoribus imaga.
*° nonnullis in locis funt deficatæ, utnón immc*to `¤Î
- - - - *®ä08}
…i:. Q;
$iti;tutejtnum.í.
- -

¥ * , . .
, :;

$teres,
O.$. gulæ primatum
fint dictæ:
-

obtinuerint:
quanquam ut uidit" ; Ἀm $iquomödoi√
in quibufdam;
- -

- -

damfu* j$(£;audiuiunturj -
.

?? *j prgfèrtim Dea'5onâque efuiincpta- iudisti; $$,'*gitis ticnuifolitus, Vtmod5 -

ÉÉÉidamniú,
''''j fios mâgnôïíôçpère, in pi$* jutsussitiosi,
unquam limo turbidis, 9°
margari
Ęst:« utc0mm0d:ere. in
undi/Iimi fiint agere gaudent;in eisq; folis m*£ j$nihiiiciturräÄ.
°ncipiunt, siis áutóïameniìcælo ícrcno£'*'* j. ittffi:autnondigenterări.
'''' ?*rcm fe done: capitibus aqua exillam; fübicu*
• - - * - - - júfint,
litttni»!.^.....: duę? ' .*. * -

''"'■ liqüoííííííííííííííí. excipiunt, ? ? ÉÉÉg¤ tefta,nó $ita

'''"ijs
Snfus illismiuiiî
, paiiiiiirexili, aufg£%
x. ttoi: jiummij,quòigito
%indoIeminę, grá a•
- am acutus ineft, ut fialtiorem in I ... . ^ • …

','°°cm cmiferî; íìíî

1"°'n coniecC;
Cerls * -* ,*
ï
rahentes fùbfi
!!!'''";
. Ę
* miigntftrzibras quadra
qüadra
Åimaturalis*'"'''1 '.'Ę nuperfultummaticis,in
- ** A.

$itæ.EaeniJí; , repentè fe fübt

-
-

“millis thclàuricußodicndiiiat
-

vi; | *■£iatii;;uit,nôçinta.
X 2 piâam
|
 115. v II. c A P. xxxvii. 323

sí'titia, haudignorantibus uidelicet, quanti fit precij

aj;imortales,luxus ex fœtu fuo comparatus.Itaq; pifcari , „

ttitoq;idmaximè obferuant, ut primo attractu teftas * •

(Tunitas artiffime detineant, protinus illis alioquin u

Romcm euomituris.Quaterniaut quini humerorum tenus
£meningrcffi, atque in orbem ftantes, contum alterutra •,
nimu,quò
ij: aquaefirmius confiftant,fundo
limpiditatem fixü tenent.Inde ocu
prædas colluftrantes,pedum di- t.

gtis nam É id fieri prohibet altitudo}teftarum tor ';

tutasplacide comprehendunt,atq; aftantibus uacua manu M.
1
ti(i;icndas praebent.Sunt etiam eiufdem fere generis có
tìrinoris Hifpanicis, quarum teftas qui peregrè à diuo
litohortdeufit,adferunt, fed haud fœcundæ, propterea -

çùdaquafàlfìuiuant: nam & circunquaque in littoribus

$olitimaris,ingés natat,fed fterilis multitudo. Multa hic #
miiienarrat,& quæ etiam inuicem pugnare uideãtur:nam i
miticemhanc égenere turbinatorum conltituit , & quae }
hfuminibus degántinde,utfponte ad aquae fummú emer .
gtrcpofíint:cùm nec inftrumentum habeant,quq fe colli
Éî intus,ut pifces,contineát. Quòd etfi im
}*u(quodtamen difficilimum eftjcmergere poffent,quo *.

modòcontinere fe pofIint,haud uidco.ipfe etiam cum $i- -

it,coniunâas teftas tenere qui pifcantur:fui oblitus uide- I.

ti,nifioperculum pro teftaâlia intelligat. Hifpani etiam i

itíuntjrxcifas qüandoq; manus pifcatoribus à $ig; f
fiffisoiiteis;imô & ob hòc,edi&tú pietate plenum â Cc- -

iisnoftro emanaffe. Quòd quo modo â turbinatis Con- }

igtttpofIit,nonintelligo:neq; audiuiunquam in flumi- -
nibus,fcdin oceano, margaritas uenarifolitas. Vt modò
it,fehabcat conflatintuibinatis uix effe locum margari-
i$timanimal ipfum adhæreat teftae:& ut commodè exe
} -

iticfepoffit,totam compleat: ut mihi uideatur relata po 1

t£uim cognita ac ÜÄ fcripfiffe:aut non diligenter fcri

fíSicninimodò turbinatâ funt, duabus conchis tamé
conftant aliterfuaucs n6 effent:oriuntur igitur è tefta, nö
tior: hoc enim abfürdiffimum,tum magis, quòd quanto .

maiores gignuntur,eo profundiore mari,nec res tam gra

ti; utdiiijabfq;fpiritu & pinnis afcédere poteft. Legimus
ctiam,carnem unius §íí margaritiferæ libras quadra
gnußpté pependiffe.Vidi ego nüper fruftum matricis,in
quoplüresufiionesintus cohsreticiant, nó fecus ac in la
x 2 pidtum
 L 1 B. v I I. c A p. xxx v 1 1 } II CA?. XXXV1I. ;:;
' coagmentis(quae rochas, id eft conos, jg: *=£i,i::!o:imai:6ajerí,
3emmæ;nam profundiores aliae,aliae altiorcs,j93"' :. £r;;:£I:n:locitati£uii
anæ,infofme$,uelut in cinerc Š £i;
*i:;i;:it; u:iutiutati.Sünt
* ciant.Verifimile igitur eft, poftquämabih' guttas °*s£i:ifiimacdiini&re -
auelluntur,expreflüin liquorem étcfta uelutig; *-* :iii:ius genciis,ut:citudi
undâ formam'cogi:inde fa&a additione, exco £5? szácitia $it; §¤ Omnia :
Ingre Per cortice§augeri,atq; concrefccrc:demj?' SiEi&::; í Ê ? dr;
ectas alia oftrea producere: uelut £$£; sE Ę. çes mento,& turrit,
Š fit,praegratiatas magnitudinë teftas illa; É Š mthot:, motu indigus:** una
c.Non fünt fâmé margaritae duritic la idea,ne%%? sit: Šoytc:a:uite.
§quodin animalidiííius oriatur umbilitis Pi£ j $i; motu;quit:
'° cnim opercula buccinorú ac pu£;£# ST::;:; ;gt; quoq; cùm ficcafit
?*'''^rum,longa,rotüda,&turbinatâ(ut dixi)umi ia íi Κmmutaretur,&
** Prorfus funíduritie,adeò ut pulchré politu;* : <l>T i **fiii::, arg;iun6
'gitudincumbilici in hominibus dijfi£#* j*i:iiiin;i;i;ai,
'5$ ex rubro cum nitore:faepius enim illos #; j*$it;si&ptióhiberé quz- 0mnia d
5 'sllonius,uidiffe cinerei coioris fürfùm tumidi, Š $itum. Vt uero omiiibus tum,
];uriore,haud
$9if;ns: integumentum efíigiturturbinis$#% Šum “maiiemoueanturua*,&
latiore tefta:ipfe tìbilicus in ambì'° $id:ibusocuiiij.
: •

** $ft.Ex eodé genere cíí pęnicillus uermisinf tim j*u&ogtt; mouentû,

$cens, cui cafîam çïçâ quaedá funt, atq; c? Hj j£gonient lug&í gensis
}$u$ti$
“sca eft,&ob id penicillüs diâus,siphjhcu#*
móííííííííííííí j*£$onisj'c.',
lapidibus alligatu; çmçã.
''''°''* &alijabfq; coma in teftaceis iibui$$ j; çm cstqujum, curā, crafis
§%ttis alij re&ifünt:omnes tamen quapar* # S.i$sit: έ tetur,
eftis “stetibus,quibus adnafcuntur,iunéti fiiut."* ętitiôï.
$ ánguftum definunt.Vermes quintus y *<; ā multumcfcfam: Aaro
- ln - - - - -7:1fimi .

Ę digito non funtlongiores rubriac

- : /•. \ -
*<;, §uziibtum
~) Q;m;
ij cótinebat. Ma
-

Ę fimiles,nifi quòd pofteriorc Page §¤ hisint,dicìtiì f.

Io I 'itur ftuétum. Et ut facilius intéllige $i; iufimtHtia:coi√ *

°°°Tn uermis folius expreffi. j* dunt. $untguqfipoieinf. *
i.i'ihis gufiîéíüìåíïecfintgggj. §jguimsfimiîî;
Ἑftacilongâ, atq;his
Q$ $helis carentj&ę durior
abfq; íorte?
forficibus Ę£ §î¤£jmiiiijï*
Š ultitútisquimconí,
ę;É Š. ? is, , síĘ diciis,qu6d C0rnua

*° quaqú grtum definunt, cum i6 aculcatº, $timem; ii; $utturminusne,

lS Š £gerfus illa circunuertunt, do riappc* *qu£ Ę
Š. $fqnte aculeus magnus cmigey? &%ui $yrię, $i imbccile aiiojuinctifu.
i IiaŠ quafi natura éft inter ££; ede$, j£gogisi autem {
*;
na »C elas pio rié nó habet, fedfimpli£ jj h* $iifid.; imgna άμdbio;seftar

8°°sfœmiíiííííí; prædita cft.Atad &; p! Š$*ditusfit,quia

Egi/ ÉÉÉit:prxtcraftigulare
coitáat
X 3
… , 11 8. v 1 1. c A P. xxx v 1 1.
' ** bant:cornuafimilia locuftis, nec dorfum adeò afperú,
fquil
ntriticum illum magnum antè:conuenit locuta cú -

hydforficulas nó Ê inpedibus,ueluti aftici. Sünt |

fttthrccruftaceigeneris,fed diuerfa forma echini,& re _ -

inauclutaeftrum,& quædã alterius generis,ut teftudi ;-,

£0f9;tct autem omniâ gruftacca pedes habcrc,& pam omnia crufi
fiigeie:namfi nutriridebuerant fólidiore alimentó , & cea pedes ha
Momninotcria,utedhini,fedmeliore, motu indiguere: re demonjir.:
vinquitaceis,pinnae adiici non poterant,propter làtitudi tur. '
ftmttnucs enimfrangerétur,craffae,ineptæ motui: quare
8icshabere,necefîàrium fuit. Crufta quoq; cùm ficca fit
!
rj ,

iiTimutatione indigebat: atq; tunc cum mutaretur, &

cmmutataeffet,moriex inedia neceffe fuiffet, atq; ita nó
giticreannum,cùm tamé locuftae diuturnc fintuitg:itaq;
.
$mutategorticem omnia cruftacea,& pedcs habere quae- omnia cruf'
çperfe&a effent, fuit neceffarium.Vt uerò omnibus ceamutare ç.
*ituretiam conueniebat: nam cùm tarde moueantur ticem, & cu
niquis pcdeshabentia,nó facile cibus occurrit:ob id que -

59tutarent,aqua & terra:quae uelociter mouentur, exqui ',

fi£u:tarde;quibuflibetáli conuenit.Itaq; &fui genetis -

immilibusuefcüntur. Refert Rondellctius aliquando c c. cruftaceaon

gnttosfiuuiatiles unà côieciffe,qui cùm fe exediflent,tan- nib* alunta ,
$madunumreda&os. verùm ? quifpiam, cur cruita C**fi4£ur”
inimalibus,non offa mutátur? Quoniam crufta tenuior *****,0/3amo,
siiosfuccofiüs:&intus crufta uelab aëre,uel ab aqua ma- !
iuficcatur.Ob id,cruftacea non multum crefcunt.Aftaco }
infamen chelauifà eft,quae libram aquæ cótinebat. Ma- '.
mifü É chelis tamen <.„„, Her.
i;&quamuis cognüa magna habeant,
- -

}i; ualet.Omnium robuftiffimiifunt Heracleotici,qui fibi cleotici 1

£iitmmutuò brachia præcidunt. Sunt aftaci fapofe infi- urfos L. íi
Κε,&carne duriorê ê mari, quàm è fiuminibus: adeò ííí
$inScotia cùm ederé,nullius précj mihi uiderentur.Itaq; $.
stiti& cancri,quamuis plus uäleãt chelis quàm cornibus,
$ibustamen potius pugnant quàm chelis,quòd cornua
**nullialjufui fint:haíürauefò armis utitür minus ne
“litiis.Cumaliis tamen animalibus chelis pugnât, quod Cruftacea et
talitratioui&oriæ quæ & cibi. Imbecille alioquin crufta- exiguo ore.
(<umÉÉÉ fine capite, exiguo ore:id autem &

*liarium&utile:namfi magna copia cibi ore effet am

*â€nda,cruftafacilefrangeíétur: præterea ftrâgularetur
“imal,cùmnoncffct quo dilatarctur, crufta ;*jus ;
- x 3
 - - A P. x X x VI I. - f II; T 1, XXX VI I. :7
226 L I B. V I I. C ;5os mandant,in' s *rent,qi:osinfafe?? - *

ru£facra in Ob id cùm cancri,& talia,nonficil** äieattritus in s::;i, magno incommodo

intrî, retantùìïíüôåéïres habent:&neci!*"* Ê 5uerìt: altrin ę ? sìntsimulos&
ºs habemt. intima penetraret, in uentriculo tres alios habueru Iocu- **■;! rsam: Tu,ve
fecus fìingulos,inferius autern tertium .: hoc
»
P. uerò im 10°*• **r<i;iti:fìdcm,
•'.^
undeimmotu::iâ - . _ - ,• •

:rumaceis cur ftis & Šcaeterum & illud s;: jiiiiiii

pudes. tcndum,quòd cùm cruftacea paruo$i$$j. j$£$a * longtutrsm
£ò durioribus partibus circa căput,utcornibusa; í íácti
… £i;omno ob otiorumfi
bus,lapides ex excremétis generántur;9'' $ Ä *s*i*nioi;im II :;itacontin;
giit:nö fimul,fed paulò pòì:ob idqgi lapides Ę: $£,ut in misiti, quod
§ maximos, in his quaerunt qui cruftam 'ïï- . *$imíttít pedesnerö can Camºr;
'!fareæ cur Neque etiam offa cfu/laceis çonuenis!**$; 5 cru! ***iii i;mirantiuguitudineiu dti,
bfj; ef$ibus. &uris indigebant:atque ob id extenfione ; Qu£ Ę3 j* nji:itaqu: ultimipc
fieri non póterat:materia etiam ficca qu£'" Ę cancris j*i;itiuntiisconiun£h.
abfumebãtur, oberat oßium generationi:
& altacis robur in chelis e{t, lócuftis in cauda: fm
Ê. **;;ii;immorenrant. Sunt& lati.
$oro ineis quibufdi.Sunt
r.
Cwn
Beant,fintji JIT°°'
caud;m j; jììì j$siuiii;i «loiibi;depida, C*
- . - - - .

:oncipiêdo aa res funt fjuilIæ, quamuis latiorem

- - - -

enerí.d ',ff).17 § ;; maiores etiam palmo. A.erum H;, jiaiiaetg , %ito: quitamentolores in inor. notati,
•la extraj,;.;''''" >us, ad concipiendum in fœm1nfSiiii£ueua!eretfe 3; s:;::spedes potitias,longí
ma - - - - -

et. henda fiuu'neribus fùperponantur, in ;..; muij ,***váthi

, $ breués:
breues: m hi br.

duntur. Sed dices, cür neque teftacea, Nec tefiudines" … $$imant

v
s:it; hi latiótcs
- -

ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ
mor* -

9t tur animal, quâm tefta ficcari P

v. ÉÉÉÉÉÉÉ
;,.,-,,-; poßit: tefta°*°''T -:;;,; u$ioni?ium dich.
impediu* ; jçii,limugisq, totio$.
-

amotu non indiguerunt, propterea à tefta non ientur, }*'ctiisadnuiicriian«i

tur: tripliciigitür
quia caufâ non
pärum üiuunt,quia inutant, quia!'°'' £Ä
ÂÃÄÈccantur:durior°"''' jac- **s:iimlong:
isiiíáíí cf. ā;iii,m.$. Chel
craßior quàm crufiä. in teftudinibus aut9'' É j$ii: prºi√iï? ;É
Ę impeditnon ; É incremcm jioityirtaos; quorú oi√
- -

: nam
- - p 10 *** ... ' is, n;
£rjg,

%''llaret,& norum ficcitate,fed paruitd non *%nttptimore - - +

“facta cur £U£m impediret. cornua ìéïò ÄÈÉga í s Éç

?*nibus pr«. $. ad pugnandum, fed etiam ad É £j; 3igit; appcndice, o;: $t $
fta, cdit:namicium quæ bene uident,mo
id bilibus è;::i; *, sy- vvsu
iÉÉÉ? omnino non ííént,habent,"* ¢
. -,.---
1n ŠĘ ;
leg, Jºii: Dómint.
*,
*

*uftacea …, § turbines;iti quae pari uident,ut crufta s. ftmiie;i; Ę uoniam

vale uident. $ingigere: male uident ciuí άetium, J*iidmfimtintus outiiisai
°'um oculo$
9"oniam habeantofitos
à lateribui, duriorcs & profni"°''in îs
Quamobre! nou* i*istobiochí praeci
lá άr .** loauieiî ÄÈÉ
tur noßri °P°'''* §Âælorum fi%£ stig;$ acorug umq
?9;tri comparatióne, dire&té aut£ £ erfis 0- 'J'*°££;formam ueròinutêto dederit, ni
melius en:m ei ut alter utrinq; profficiaj; *. -

ßliquè ince Ęm utroq; fimul,nccante,necP? jion pro Štiiiihpiiit,quae

*tmtoiiini, ;…? propriohum - -

tunt. °"'»'juoniam áliteribus:aliterantepcn!" fùpra ap* 3,£afi &#gt;fitisjann:aiiibi fouent

\ - - - - -

“t: ilateribus autem collocantur, qu* p0ju- *iiijiict:i,&animalis gr;i;

- x 4 iiv,

- - ■%
 1 f 8. V I I. C A P. X X X V I I.
y. Y
L. n^iii:;ent:antè uerò non poterant, quia os infra repo
nt:ncceííárium fuiffet, quòd illis magno incommodo
fui: quia caput habent immobile neq; ante fimul, os &
odioportuiííet enim latâ effeaftaci,&
faciem, fquillæ,
unde in ac
motu
!r
triores euafiffent.Cæterum taliaetiá
nó • l.

gitis exquifite progrediuntur,ob caudæ longitudinem

fmulaclatitudinem, nec reétè omnino ob oculorum fi
|-

fimftttigitur,ut medio modo ferantur,atq; ita contin ! ,

Ei fòlùm cancrorum genus, ut animaduerti, quòd |
orgaudicareat,in obliüüum fertur:latipedes uerò can cancrilatip* -

titttudinum more Å ac natant magnitudine iu des, ;

ginis,planij ut commodè infideant aquæ: ultimi Pc
î maximè à chclis diftant, fex iun&turis conftant,la f
tißimta: duriores,quibus anatum more natant. Sunt & Camcri wndw
fiicoloris quidam,ündulato dorfo lineis quibufdá.Sunt lati. p.
? &mimorati,fplendida& leui uariisά; coloribus depicta, Camcri ma**
abouifit,cinéreo,coeruleo: qui tamen colores in mor- morati. -

tispereunt.Sunt gui fequentes pedes poft chelas,lon gif- .

fmos hibeant,ipfàs uerò chela§ breués : atq; hi latióres -

Ępolfefiore,quàm anteriorc £orporis, contra a- cancribra,

$um;itrorum morém:pedes uerò illis longi non fòlùm chichel».
fint,{cd etiam craßi,in fuíhmo acuti, lanugineq; toti ob- •

duttredccim genera Rondellctius adnumerat, cancellis •'

' °mumetatis.Plura ctiam longè effe conftat cancrorum

$tra£domnibus duae funì chelae, aliiq; octo pedes. Chel« cur pl
intquoque cancris praecipuè duo foramina fub oculis, ri/jue cruffa,
urìa?pendices latiores iuxta os: quorú omniú hic ufus ceis. .

£9;tmodum eft, conceptam ore aquam, quia ad multgs

$0$ dilitarifit neceffäriú,ne impcdiat co&tioné & refpi cur append,
$ionem,fiufira3, aggrauct,utraq; appendice, ore obtü- ces ad'ó, , fui
%}*rforaminâ réüömunt.Porrö cauda lata fuit,ut oua oculis forám ',
übii acontineri poffent:atque fub ea quafi pili,cx quibus ma.
£*nierét.Verùm id maximú,nec ab ullis ferme animiaduer *,
imjuomodo perfe&a cùm fint intus qua,rurfus fub cau- .
£fhrteant,quaelatior eft ob hoc in fœminis,idq; praeci
Fuifignìfexus,latitudo caudæ inuerò
Šta nihilfruftra agat,formam aftacorü genere.Cùmq;
in utérq dederit, ne Mirabile d.
$iccftutintegra páriát:quod & de locuftis fatetur Arifto cancrorum
tres:laratis igitur mébranis illa parit,quæ proprio humo owis.
refiib caudafütim colligit,fibrisά; anne&it : ibi fouentur,
$uoniamfiigidafuntfimpliciter,& animalis comparatio
x 4. ne:quae
 328 • L I B. v I I. C A P. XX XV I I. ' i|l (A?. XXXV 1 1.
*:…
- yy

ne:quaedam enim Ętus

iciter ifcium, quxfo m
comparatione, utau"*=*
tantùm,utpii$ -
**'■:;iias,titrrrotundo,
Ę yo?
: cm*r*y; Κ
------suv-* va* - - *. -- -
- Ę -

non indigét:quaedam O. Íìodo,ideo fotuindigent;* *****;■■;t myom

ammarorum autem '§. ; Âïnam cotticas: £ίτλησίμαζει.
É igitur annexis adhuc jît,annexiconfidu*s inô g-Immutú í;;or.
w » - - -

caudæ, poftquàm Ęda etiam pinnas quinq; 3° sxyiijtorimarú:ímaa

tur.Quám ob caufàm, in i. Nômatôántur, autciau* se iis, &mul; ta,vtlngu*
mari hàbent,ut eundo,ou áconftat, ut faciliu$mº* *s*wTTi,t'ίτομὰςetus
tur:& fex ctiam tabcllis i\ÄÈÉôôùíüffimi. Habsp;*° ** Imtituit, ut oculialx:ra
tur:nam ea parte É utrinque cum forti $. ¥l)ati, vultisquefe;t v:
e&tore (præter c Š Éüt omnes cum $<* Ëj$i$$ig;nit, qui.
É pcdes,aliosq; Š ÉÉÉÉ sugg£$. $ Ęs άos urna
cem fint)gammarig :incertum an É tamparuis eftara- Štimmtorììigenûm ,

que,duosq; E; Äiiamcnta.Ex
Aratm^t/$. tur,utrinq; tria quaf; c3P
hocgen** „. j$njugium,totu$a;ut&am
e actcnui , áuobusco ss
neus, parüo pellucidoq; cor?9; :fimiliof, s. Šia imtim&utiligatus •.. T .

bus:tamen pulcxloculiaef in- , Ętisgressu, obparuita

Pulex. bus,prælongisque cruri alde άiguus: copiah?!? . *°" guituúntm,acultos,atcutis
-

fed homuncionis facie,& $ îfomnoàlioqu£*"' **iit, sistenon;o $t: &emetiam

credibilis eft, quæ uexat pifcc$3 9 iculus,áfcli9$ul *$■■;; A. . - - • -

Pediculus.
íîìåíïíôïëïíåëîinéî:fimilitér&P£$°'*.
iiis, magnæ fabæ ma$
itudincy … £*ummos* Cun&i,
cnmuentutt, quodoua
-

fùb urceis inuenitur , Ë; ÉÉÉ

- -

äbæ A*£'j Cu- , $unt,meû ut úàue,

Êå Jj"iiiumagatsQstit.\
-

multisq; tabellis,corpore $t minor etiam 1 oaf u. ima `¤¤¤î¤È

Afilus. lis,multisq; pcdibus Ἄ; Éçedit:g£j;u. jimg ytalae; no&trmimitto
d
orftrum,& a £orpionis, thúnos fub alis. §ediama :lon- j?;$itistię a&auto- .
lia uexare£$£j' ἀδdâ foi√ us, $*$$im,ut £ facit.
ifcrimen acc **.mn…... m IT
pifcium difcrimen otundi íéíetes, mú rum ę,àuì;: qu* uatijî
- - - » -

gi enim Έ; inibüs quadrup$i$ íími lºiitìmino, cam teliquett. Seà

aut ĘÉ, íí peculiarcm Š jÉismatům íeníî,
-
& -
-

**••., f. r- - -

- S aI » ~ -i-: r. - *'£i£teni - * -

Ę; exempla inférius mai9$ íí: efl li$cl*, . ɤ \ye£ta

audcnt: - - - - * -.- - 4.

Libella. mus »
ÄÈÉÉ Eg$£ oblon iori,fcu
infu- v 2
,
J'*'
ï¤ Ę \n *• sr.m - -

ccles,leuis,unâu
-

ftra
charias 0 ÉÉÉ£ **®
- - - - -

möftrofus pifcis certè,cuius caput malico,

- $$$Rui$umúta,;,■,,
f wera • i.
-

abet, ut
libellæ dentium ordines habet,
- - ix argu* s $alytta,5
ut car uculentiae `§%suis,&avera:a(e;i, $\.
-

- itatis & tr
-

ina capitis parte,certa uoracitatis 9 [uprac*

oculos fu£ jsii,';imofà, cùv, fucfinis,&
$$a;i,,,,;. JT**'"*'?inis,
Wrans^opu. £; ÉÉÉ; quafi cglumin'P'5$%îäom; j. Ê$$ima: timú τ
íit ÉÉÉ ÉÉ eft,ut crapula £; carnca jÉ $olitatumaaisj a at
$ig;no$tu uagatur:interlinguam Š fumharum"
-

habet:hac fein limo abdens,pifcesiffeRonde!<£"?.

- -

Ę $um;Akorfumttes SJ
- -

ius:fi% $J
ÉÉÉ; fe Ę Ë eftfi£ *j*
¤ÉÊimpatilocoÂ
-

$i; Pnmulas (unt,habet

- -

a\\A.
• • • -

$i$,.,„.ύ"*'tenim tau\*erte,
dem in quibufdam pifcibus, uentiu" . -
f.,. , , , -*•••

amamarina. tet,ipfè femet coarguit,immemorantiquorum

- 1°"°''°j
ícription$$. Š, - - Y

cffcálibi fe docuiflè:namin ranæ marins pia* * *** tia;;., úta&os acretinen

- * j \ov.
„ Lib. VI I. c A P. xxxv I I.TB.
a? fíjlinuseftac dhartilagineus,fufcus, capitc rotundo,
… jnjmaximoj:cui quod adhæret,caudæ inftar dici pof
… í*j£nuis ci uentereft,o£e in prona parte amplo,ma -

La ri;infcriore prominéte,adeoq; utfemper hiare uidea

… 2 singuamquoq; latam &longiorem maxilla fuperiore
j itt mtmbianam quoq; quae fuperiori maxillæ ánnexa
j gardentes ueròin pälato & maxilla utraq; ac linguae
at fit,magni,acuti,&in os recurui, ut (fi non diligentius
1.] fjdus totumos dentatum effe uideatur,oculi ad latera
f a
.…. -
j:iintcs&fupra caput collocati, aculeisque fepti: ante
.…**.
:: $uosypédices duae,tenues,albæ longæó; pendent, qui
} Nisibditaincoeno,fatetur ex Ariftotele,pifces alios uena
nHincpifcem Diepae cùm effem,in portu fufpenfum uidi,
Et;tnimedulis eft.Atq;in uniuerfum, totus caput & cau
fitfeuidetur.Ob quam etiá caufàm cùm chartilagineus
ftitmenoua folus paritex eo genere,quòd ob paruita
£ntorporis,&capitis magnitudinem , aculeos , ac cutis
|
ifctitatem, uiuosfætus cdere non pofsit: eifdem etiam
quis,teceditos,in os,aliorum moré,rccipere.Cumά; fœ
gintafitranapifcatrix,raratamen inuentu eft, quòd oua
hittore pariat,ubi eorum maxima pars perit. Viuit diu ex
tiaquam interherbas,& ad duos dies quandoq;. Etenim
fuifitRondelletius,ranam uulpeculæ per no&tem in litto
feuagintispedem corripuiffe,àc retinuiffe ufque adauro
iim. Quodut uerum éífe crcdam, uiri authoritas facit.
$is demiror, quomodo illa, à uulpe quæ ualidißimis
ttäentibus, demiorfâ, uicifsim non éam reliquerit. Sed
juriamprofectòfupra fidem accidunt. Exentcrata, indu
quecindelaaccefifa,translucct, horrendümque fpe&ta
sim exhibere fertur. E chartilagineorum géneré funt R.,„,„
*Juarum plurimæ funt fpecies,leuis,undulata, roftra- „.,.„,
titiaculeis,& fine,oculatä,leuis,& afpera: alteria fimili.
ittduplex,lenis,&afpera, fpinofa, claüata, fine fpinis, &
§mfpinis,fullonica,afpera,& afperrima: ut in uiiiuerfum
intquatuordecim iam motæ. Roftrata cum aculeis, licet
*ukos paßimhabeatin cauda, tamen feorfum tres ordi
ne* habet, quorum medius impari loco maiores habet
2. :** - -
-

quimcaeterös: quiuerò circa caüdæ pinnulas funt, adla

% terautrinque conuertuntur:qui autem in caudæ extremo,
λ. }$tius caput refpiciunt:iuxta oculos quatuor funt aculei,&
< métoaljinos recurui,adpifces capiendos acretinen
- x ; dos:

—
 TI v I I. C AP. XXXV 11, ') [Al.
336
a.,..«■auatauerô pinnashabctcxpcnfisalitmim***a
rìincuruis aculéis unguiuminltitu; aquila mcttyáí i*ft*].

jilitudine dicipoßit:ciiiushepatim cibo fiaue sit, ßlias;

uitárque in oleum hepatis fcirrhis uti£. Spin?u luniia- sa.
infiruimento fermc fiínilis eft, adeò frequentibusxuicis: -,
& aduncis.Raiæ duo foraminauuluaehabent, quodfiium ; £.
eft & miraculi inftar:commune etiam omnibusiliumffe- ,,
cicbus,nebulam quandam oculis,auium more, obduttt* ,in:
habent& foramina iuxta oculos patentia, qurinitiot s· sysv, ,
partc opcrculum habent:ore$ aperto dilatantur,oçôïò,τες
bccludiintur,fed non perfe&t&hörum ufùs cft utbrandiù ,
rurn,quoniam caput tenuius eft,idco naturafùpplcuit Po- I
nunt oua more gallinarum,fingula aut bina tantm tum.…';
corticibus,reliqua uerò abfque corticibus, magnomims-,
ro in füprema parte uterimanenti: cùm abfolüenda fimt,'
defcendunt adirnum,fed imperfe&a, uelut etiam in gii.
nis,uitcllum tantùm oftédunt,cüm tamen inuitelluniam.
*, oui aitello
'%Ä
*;
i
.;, didum etiam contineatur:nam,utRondelletiusaffirmit£
, vetur. expertum effe,fiigni haec uitella exponantur,cundidumex
primunt. Etenim ab initio uidentür ambæ hæ partssef,
concretæ,fed colore luteiuincente,latct îii quod.
? poftmodum ui ignis,ut dictü eft,quae cunâafeparat,albi;*;
cxtrudente,appâret titraque pars. Ipfe uerò còrtex haud . çt;
sui;

; fotundus eft,quemadmodumiinoui$ auium, quòd mo\ *tt

loco reponere nec ftabili, ob maris motum nonliceat $i $it;
quadratus eft: cum appendicibus altera parte longioribus *;in
, ac tenuioribus,reliquia latioribus,fed breuioribúí,
ma autem raia dicitur,quæ etiam in uentre aculeos íubet:
¥£,
$\
quæ igiturgrádiores fùnt,aculeos habent ex oßibus:dur $t
tilago enim cùm durefcit,ut aliis docuimus,in os tranfit. **®
1
}
| $quatiuae, riore,
. generi
Huic cft,quod fjuatina dicitur,corio aße.
affine
quo artifices ad polienda ligna utuntur, magnitú-
°\g
$.
; ne infigni:uifà enim eft quæ centü fexaginta,üt Röhdele- *,*
tius refert,fuperaret.Haec duo genera Ä mifceriac ge- * -I

nerare,inter tam multiplices förmas pifciii,memoriae pio- j*,

fum
ditum eft: nafcitur autem Âtráfxror,quafi giru fquatina, $it ûs,
grmee j - - - - - \n;
iqu« jölum raia,fèu fquatina raia:anteriore eniin parteraiam, poftr*- J*
£, „;;. ma;utem fquatinam refert. Quaefitu crgo dignum cf, *
cur haec potißimum inter tot genera , cünqüétamfr- ss
cunda fitpifcium natura, cur fäm rata fit illorüm commi
xtio ex diucrfis gencribus?Primùm quidem difficile eft ob '*
! feruarc
T. LIB. VII. c A P. xxxv 1 1. μι
-£turffium mixtionem, cùm multorum primò natura
:{ttmtf; m&gnita; &corum quorum cognita fit, 1m ple- Cur pauca p;
rf;«;ncti5us unus aut alter rarò occurrat: rarius uerò fcium genera
a virgt,utcongrediillos inuicem uideamus: multo ctiä?….;„;.
* traíterdiuerfis generibus. Et fi congrcdiantur , po- feantur.
, ** tttituoftnt, quàmut coëant, exiftimamus:quando
,-j£«m,utdiâumeft,uix duo aut tria genera à carnc ab
-j*imt.Ncquefiquidinforme editum eft inter pifces, fta
„… ftjgrimus edu6bus generibus natum, fed hánc unam
Iei*tcm. Raraquojue in quadrupedibus eft mixtio
*£rm,nifihomines arteidpotius molirentur, ac ne
, t:ii:inculorum, utin agreftibus raram hanc commix
j.q t*ntitamus: quanquàm referant in Africa quædam
I. :{5i;gi, ob aquárum penuriam, feris diucrfi generis
satº, mußntes coeuntibus,ubifine mare quandoque fœmi
;.:. v,&inefrminamas,dum turgent,ad uenerem coniun
— £: necefsitas pifcibus non eft. Pauci etiam pi Balen« gemit !
: Inter£coëunt, nifi quae etiam refpirant, ut balenæ, lù magni
- tud'i';
- - -

arrt- *urum mcmbrum tredécim cubitorum uifum fertur. Et- mira 3. !,

…innfitisconftathumeris delatum, utrinque terram tan
... - - - - w v - -

…i£:;.rcliq
.1*9«a
…”TIN ittunt :&fiuaoccur
uiino cùm rant effundant,
fèmen, edunt potiurarò ouis alie-
s , quàm in il- - v • • M.
-

…]
dkkmen effundant. Cetacea uerò miembra iuxta genus
Ę habent conftituta, &inter fe ualde diuerfà: nam
; -

a:i Èstr,uituli, delphines, genitale prominens habent,te Pifées cur te

„r! *iumenintus récondito$, ne nationi obeffent:habent ßes intum rec'.
. ---- I.
…i*
i.
mammas, Meminit Rondelletius , in littore A âitos habeit.'
$umito duos laâis cados è balenæ mammis effe detra ,'
-
-
- -
-
:* $i $icotcas &phyfeter, aliáque eiufcemodi , quoniam
- - -

: $imhabent, & calida funt, ac fanguinea, & animal

enerant, femine intus indiguerunt: quare &
,
*! *âumg
°% & genitali , quemadmodum quìádrupeda.Verùm cur cetacea. ,
-

fis Še cetaceo pifce nunc fermonem habeo) cùm babeaut gem'.'

I: inones habeat, fiftula carere dicitur : haberéque loco tale. ;* .
…
2! “fmas inroftro , teftut,dinum more.ibus
“dpinnis in dorfo Differt ùm
à balena,; *
carea fed à later tant habet i|
* *ios magnit
gnituudi
dinc capitishumani, & linguam (ea fuauis
- - • Q • 1. 1
,·
-

Cetaceae cw
)3; figuftui) quae uigintiquatuor falfamentaria uafa impleat: amteriores
3* 35 uccotmaris, ea&
:%
aqua& aphyis s uefcios:
Haben cetac tuinturfio
tur, ut & ba tes obtufos ,
derite obtuf fed orcas, beant. 1

£;:A $icóuerfo ordine,latos anteriores,poftcriorcs ac $;

ìd fa
 L I B. v I I. c A P. XXXV II . YIII tA. xxxvii. 33}
n eft, ne fiantcriores acutieffcnt,hxreretdbusssss,imtoni::;o:it,quoá !
ninoribus acutifùnt,quopiã imbecilliores Ę: ***istitiartium prxiu
. - . • -*

fugiat:at cetacea adeò robufta funt,ut hoc Ę s. $ig;, vtmitisutéumh.

ntípofteriores uerò acuti funt, ut Ę Ëj££*ftumeí; gitis
idant, quoniam magnis atque ideo £?íÄj*®stigonumfitnito. •

ir.Qui uerò pifcibus non uefcuntur; ni i; §ïï*,£$» formo; et:

lulto minus acutis dentibus jÉÍ iticulus $iús ftieaus. Aie.
; à cetaceo genere ac teftaceo differens,fi Š
»ngus, fed pro longitudinelongus É $t.
$Eî. guttus
c referunt cétaceo generiducem à Ę; É *rámen,$up{àtólore fimitur,?i£ium tii
praemonltrct, & néinuada& Syrtestam infidius $titmm; ôô,& túonesti.
f,& ut cibum commonftret,& pifcatorum mge. *°** tmtbus, ìas&oßbus
doceat:talia de eo narrant. Cetaceum **' Έ: *T* ijjj coloretní
folum in molem eximiam crefcit, fcdΕ §. °* sistim; -

atc folet cæcum ferme ac furdum euadci$»' sę.

. …
~it ùíýìgevgentca άGs
*§iutiuocatu&f •*

:s.
-
ÉÉÉedo,î
quod
- - haud cona* j…
mirumobeft;h
manet: id;inluccm**, j*®&tt&funt ἀuibus às;
*$w*altauûmtortuo
-

- Ęq; -

liquorú, gg uto; änimis dilutaeftob" '$; ΣΚm sciis; Latrtw

hon cócrefci;Ę animaldegit, £? , $itiseí abit, $umioqüema.%i.
- •1. 1 , locúmq; in qu TI1°. 1.; iii. *$ filio, - -

Ę'í
mu inftituturę î &raia9bidę sJ; l; Šs,ita, funtdot
$. quag 53dq; femincn0 s I. Šuta, qtiagutateuerti;
judd oua duriore tcfta pariât,o Κ ôcfio* ***iuuturaï§ Ę
itur:concumbunt igitur,atque ob id£(funt: qu0 I*ii&quiî eti -

fimilitudinem,fed magis
• - :üerümid
-
, É #0
naturænondu£9'"*'
com
'.
s,;v.
» ln metueos in
- -
*
- * ■ -. -

leis ÄííÉ;ex tribus raiarii É

D Cal11am ucr illc. js
»
Ę múev5 άime,eA vitâ,
j*£ntia,inqu\i, -

imis,leui,aculeata,aftcria,reliqu
Ę ὰ §ìgìeà, 39P£'£ lu£;j. sj'$us íus gJnst.
`°iiiqueftnnnt; -

s';! Κέ-.
- - - -

quoque quafi ex eo genere mcdia, $.É *;QuQ$ Potusquam;elu teguntur.

-

: cetacea furósq; pifces. Puri enim Pi$ r:cctâ $ Ἐμύmmen$

J°°°"\t,tíus ám, àfimi
$tíú, È
-.
- - -

que ea excludufit,ex quibus filij gemÉ 'unttyttis & cnnt

al intus ex femine,nul o ouo:fqjatina&: intus, `$imo$ gibusque $úmí,quaí
ouo foras exclufo:galei, concubitu & ou9 i. É §. ; elucent;tei;
:rae. Vulpem marinam äìïëåùíefe Rondclct; $aganägen, c.
*ìarracemúOtentis,u
*«i] m. I

cuius uefitriculo caruliuiuiinuenti fünt, 9"°silla ΥΤυςlamâ,lashabent

- - *vis,uuram.
-

& íolúxfìnì,
j °''°'jg* tumt. AA ri £'-,.. \.
deuorauerat: quod commune ferme jÉ o- )3lla
gatio Š
ribus, uelut & ex ouo intus pifcem Éant$ §;ueluttruitię ituita;
cis,fed chartilagineis omni gs;$ è menfi* Èg; » Quàmma
'ue , non fecus titero alligatur, $í, $$ima tttttítíí us,
^uo generaretur.Acanthias enimi,idc É $imili ; untque im ho« gemeree
ignin tergore habet,ouafùpra É uenc: `°':,mï §; $úmû.
» &tamciifœtusinia illud excluditcdii$ tamδ Κύζειτοῦ
}ιςς * sú
Q.

I
 L IB. V I I. C A P. X X X V I I. 33*
- nmtnor:reccptos,inuentriculum condere poteft, quod
âumtiuntur, molles fint aculei: natis autem iam praedu
filum:fiferius parere contingat, aut matris uterum la
… ctmiicinterire,àut fterilefceré neceffarium eft:cor galeis
…, frigonum, cum caeteris pifcibus trigonum fit:nam ro
… tuiiìti,quae pluralatera habet, ac cóno proximior eft:
£torumàutém genus reliquis pifcibus perfeâius. Afte
i. fusjtties una eft,nó folùm maculis, áífuauitate guftus
Ii trisprrftantior. -- - -

$tím adquintum difcrimen, quod à colore fumitur, Pifcium colo.' I.

L. 1::imus fùnt enim rubriutmulli dorfo,& rubelliones ***. *,

j Ęgy£;ic;im in oreferme dentibus, fpinis & oßibus 1

… fims,juibusfimilesfunt alj aureo colore infi

Ii É oculorum pupilla nigerrima,irisque argentea.Ga- -

..; ;rumquidam à colore glauciuocati:& funt quibus dor -

35matjtulconigricat:qüibus à capite ad caudam tortuo

vit! +
fiinti defluit lacértus qüoque pifcis rubrimaris,capite & .£**r*wpi,
_, ftlictttofimilis,totus uiridis eft,cubiti quandoque ma- J°“ i'
Ἐ gtuiinemzquat. Plani quoque pifces, üt fufco funt dor
*i$iuitięùåô. Itaque ut ad cartilaginea reuertar, -

$. fint,& media natura inter pifces ac ceta

qafirtusfüos comitantur,& qui poffunt, in metu cos in i
vtcondunt. - *
Aptifcáioneautémagnum & multiplex difcrimen eft, Reie£ianea I.

1 samltafintpifcium géneta,in quibüs fqlus guftus cft maris pluri-,

J;iii;;usluitethia,jue fcopulis haerentholoiuria uerò"* l'.
: i $oluta,fed ambo'cório potius quàm tefta teguntur.
** ; fihocgenere cftquod uocant marinum membrum à fimi *
*. i iiuiine genitalis membri,cuius duæ funtfpecies:& penng ; l.

*. » £oniamialtera partefeftucis leuibúsque conftant, quafi

súminefcif$ili,obidé, no&telucent: reliqua glandi geni i- -*
tùími$$úåííûcemiflorenüs,uti $m I°***** *;
: *pediculo,intus glandulas
miloinfìno fimilia, É habent,&folidæ
gariophylorum funt. Alia"*
floribus,quaedam '. l.

£monibus, quæ & pedes ÉÉ uelut ex uitrea pituita: * ,

£niiltamiiialteriùs formam fiâum uidetur, quam ma -

$tucumis: qui non folùm formam terreftris fruétus, Spongia. i ,

- $ito orem& oâorem refert. Süntque in hoc genere e- ng

$uuffongiae,quarum plura funt genera, nobilißimς;mol t

$enues,denfe, mägnae:aliæ cinerei coloris, denfiores
“ittis,acduriores,ncçfiftulofx,fedcauitatcmhabcnt,in '.
qua
 1 1 p. v I I. c A P. XXXVII. 'ii (!!. XXXWIl. ;;; * .

--Ilus habitarefolet.Ipfae fijmmobiles""° i: **- £r;;orum &forma • ' .

m,fed & pifciculis & conchis ucfcuntur®"°"**;:;sta, a , qucat: *
endo fe retinent. j* Ta yirtm,pat.
nt,uelut & terrefti$sè Viii;cntinfinitâ
• - -

e quoque quac manus cxuru ííonnifidifiuptr * ss.

-
atquc ideo Cur in mari 1: ..
. - ** fl*. . . , *

íuéadéò firmiterlapidibus,u .cùm tamen aii*<jr *®Iam multò fuis rur-.e.,!' ;

quantum fpongiæ) auelli qucant:cj'°"j-siut; qumna, Atqu: grnt -

āfax6queäbfoluantur.Et gií **** iiuuiacimmò $; animanti. v , ,

os habeant, carent tamcn ssgis j? Iºvtmnsfialteriare. w4mpmtmr.j. ,
pifciculos uenátur.Plurafùnt earum; £; #§.j**ait:,i;iostomm . .
rj timis faxorum latet,cirri$ Paruis,&gu* „j.j*i\t; $r};otuiíümt, putes s \i
Seciem referat:carnofa,colore g££
grulea, fubnigra,fedpunctis £££i Š. i. ***vitijuis ÉÉ §uritu,
ιις ' . . '

ìïíôáíåícinerei, qy££"£jîÉɤ¤Ã„„,
nm.Rubra paruæ fimilis,fedguae ¶ jï - ?£*;lum, - 1

jojore, ac étiam dißimiii colore. Pur &;iì s. *iiximtm tute ytona iii, ra 1 |
íegmine efiafci folet,breuibus $. Édóquc ja£bixsúŠ • ' '
ύerit longum,£$?j$j °®ÃÄÈ
fecuh uera purpurâ certct.Qg* É äåéí,&in j*■■ignei Ę §. Ἀhomii, \ \
fl:£,fcia purpuréa ambitur: ip£"°
»ramen habet,altera partc $j$ es I
Äös,u*- **suaq
corpoi:* *
ut lati?
ijondete
-.
:Inom- Abcmti,

j¥, ;
<;;;,,;,„,T*°$titutumqueì.
'? inucrfo totidem uirgæ
-
- - .-•^•
jí, íébetet & ofc£'** sj'%'icttattgs nal$antuf: : S-ijJof, -suus,
„áído ac perfpicuo, ut uifum P°' - -
at* J"°'' uautm conti ■tiis,sq
quo. -

ad pilei £ÉÉ, Ę Ę
- -

•…,

•cipue.
ntur,uelutig acies,acftate pra:c'P
- -

adhantissj-
f* ,, *.QmbugQùs
:•• ••
í ititutûue
s
- 1$. l)itir;

tùm habeat pedes,imo potius £;

- - - -
. v
Éɤ T. • à fìmì,a...T

ineas ftei
» J?
*• < •no-'**•$• ιεμα,
foiiis fimiles,parte altera {ine°°' his, quae 10° ŠŠÅŸ- -

locuplex Å£iitin effingendi* £ ííct. `* où taloca macui;

iafi plantanimes,Ariftoteles uocarc 'í autcm j**.,iì cum
im.im habent fenfus & motus Parº: ííocf* '° Ati$ satis;
id eß infe&a,uelut erucae marin* É tuagnt* ï 'í$$í:& at
fpectu, uariis coloribus infpetfür
uillis partim fuperioribus quibus ; '$.
Ę sę $- $int&ime íì. Paßtrt; fi
iutores ctant. Difc.
» l.

m inférioribus, quibus pro pedibus. íí quo ï Ἑ pi.

Huminibus degit, fenis utrinqu<?;' Κτ ύεῖ ;ìtmam Quxfìams " I.

ÉÉÉearumjmfire conftruit,ut Ê. Sitio } $ionysis aû fùbi i.

cfca communis et pifcium.CaeteruT cu erun- *itata, $u$mjî; i
: penitus è loco fuo âîouerinequŠ íis $anèï%i90sibi;
Pl$um,
-^ Š.
M. . . -

mianimalia
animaliacautibus
diuagentur in aquis,
affixa funt;*'?°! c.íí |9t0
ophitau* $simétij $iùs,uoncí; i
• \Jm $olitomôÉ

licet haud affixa , plantae

tumidacninlm maIiS
& ut[*• £?
p¢â I$ta A; v$uas Obú
is materia eft,» ac P°8“”T.& Ombieíeu
\Q
É » & Anthia Jac,
J*'i, Š Š $atiore; í
ÉÉ -

Sántúctas Λυδά u\\£*£ti.

t,\\
Ę , LIB. VII. c A p. xxx v 1 I. 335
: **inst;uthocinteruallum, alimentorum & forma
.
a “lit,&iuplures partes commoäçìüô qucat:
"*§uicquam inaiîe fiPefcit,nitente natura partim, par
{^. £uodcuidentius eit) coeliui Pene infinita, atque ideocur in ma,; ',
: *in ubique infundénte. Quamobrem multò plures plurima gene.'
t** $umihtiiiiii, mari funt, quam in terra. Atquc co ra animánti;
…' Murme conuenit,quoniam maris natura cùm mobilis fit, quam um terr.t
ex $iädisplantas admittit:fiuctus enim difficulter ferreiit.
. ;! Mem
$*mucro genera,locis Propria funt, fed ob commu
'*ncntifìtutami;irijjìÉ quæ procul funt, plures
a j°?*simuidcntur, uelutj Partcs fingulæ réliquis
Timarentur.
I, histperfeâos $sióatque penitus imperfe&os,de qui- Pifcet plani.
* *i<iimeft,m
“multimcdjnaturafunt: íicut primum pla
- °) $uicum oculoshabeant in parte prona , altero
- jincedun:jûôïî ftrabiacie fùnt oculorum:
*$uiim ì $ntorto, præcipue hippoglofsi. Hi -

Ęaiì itudincminfignem
ibi gtudin cubitorum peruéhiuìt rhom- Rhombi,
quinque,latitudine quatuor, al
' §u£pedis unius, alij Pondeie quadragintäquinque li
tumuififunt. Hippoglofsi, quaiicctacei genetis, quo
jamedulläïî
£0[si '"misexiguis, fuauem continent.
&inambitu {erratis.Sunt & éyno
Dicitürque
$oliüs,quòâî, bugloâus à fìmilitudine bouinae
3**Pelletur hú magis tendit, & minutio
§*■iilis diíí, uatur.Ex his ctfoculata folea,maculis Solea oculata'
i$; fimilitu inem 9culorum, cum iride & pupilla
ní $ummis uerò adeò firmiter afiixis integitur, ut

ktts ÊPisis diu lacuerit,nó queant auelli.Sufit &Š 1

û Quibus id mirum,quòd cum parui fint & fine ten- -

Ę; tamen & cortices duriores edant. Diffe- Paßeres pi.

'0 $. cres à rhombis » quod cùm ita utrunque pifcem fces.

ç; }abrum inferius,ac mandibula $i; fola me

ii. $itum refpiciat:in paffere,prona Pars à dextra,fupi
Ę erit:in rhombo ucro;à læua quidem prona, fupi

$contrariaratione.ioruerô oííibi; capita ple

Ę Planorum Piigium,quifpinis,non cärtilagi
ÉÉÉ'tafunt ut aifirmcht facileih ci§ pofle omniafabri
à;ú adrem
''"°''ainueniri.
facit, afferesOmnium hôïíåéïíçìïóíes,
ac rhombi efíe $.; fi pifcei.
Anthiae fac•

» quas ob id uocant fàcras,quò 1

fint,nu
 L I B. , v I I. C A p. X XXV I I. '. (£M. XXXVII. 3;*
illa bellua mari <^- ni tfi, ….. - -

ffint. A 1 marina efle foleat, tut6q;pú:9****** *ssimosfaifusha

íéíóúí fiftoteles negat, quicquarfigffg hi$?£=*==;s;
; quòd uelut ubi liihaces fùnt, nulli fintfus***
Κ
nthiis
limaces ab his animalibus deuore*"**;::mroitu Aiissaui:inpará
exiftimandum eß. Verùm cùmbelluæ,9'"*<;r: latui
me pifcib - ''"'"<rrtgmtemtusemimhumor,uolatui
•
-

$ Pifcibus ex
dici folet? Deinâæquo infeftae fint, curdeanthi***sar,
biquebclluae* am^** &:in;ir:marentrenibus, bus,cú -

? uiarum,
do mi
è cur non ubiqucbclluae?
autlocapifcibus
-
ifiacceffâ, £?*"'***j:iaiiamnonhibeant,
- - homi
- -
fimile -

nt* Ve
<síntrínt. Weiatam: homo;
tae ,aliaut frequentiäin
ihias mariobftare poil;
- - - fus
*&fttcipU: $uisti:s,quòd
§. quid Eiiis habere eriflimo, juòd"#* tu:ficumhabenturnto pienâ,
“nt bclluas:& ubi aduenerint Ἀγά* irginismiorem Loigncsátr* Laeljat.
°'' tam cauti fint: aliter oportebat ãíhias,Arifto $iti;i:alamim : qu*
Ę penè , uelut íímt co* • m;;Venctis, pi£scalam*
& cæcas
tantum
talis Ä. aratio reaa éffe debuerat. Vę Šguifitafqiptoria £icitur;ha Pς5*.
ndo í , ut etiam captum focium anthias conetur
[inj dif 'ssi'i;orum quoq;forma&£
■jhrtexangu& breuifi
òlct,ac $i? enim eiafpera fpina, qua Nc: c!
çíî emetipfam etiam à captura liberarc. $msgegam magnitudinem
fermcad , ú:ít{otmiaeltaraneorum
l.
Planis pifcibus, licct lata fit , & à capite fem* , hm4^
• Pinnam in dorfo continuam habct.Eiu* quę ;;;:i::::corpus enim marimr Cu
- - -

«*

$copia tanta, üíïìßÄÈx.y.coa&i fi**; r Šimk,o&oiispctibus ut molli

' Gallia t v. , ncc condº* .
erra obruere,quòd necabfumi'j'j $umanilus fenùs dctf: uidetur;
i;!;egenere
àm$££*££££; #. `¤'■:;itudtofto,in
eft fàbét,fiuegalus*'&cta* quo &Pedes
*Titi lotus prop:os ipfùm, mi*
nigram *gali,&latera aurcic9l9££ cithar* ¤¤¤lorum oiiin: fiunt,?:ll:
tôïí itharus quoque, à fimilitui; - , sui: colorem mutarc uidetur, dum
nter jj » quamuis fquammofus:cui unt, 'É *ttttoaliuraditos. Idem di£
ííí £os.Citharam magis refert, q? trinq; :;,;rimum ilioremtamen diu :
$inuniuerfim,pifcé $ijlatiotij *oçitatur,utinarens poft
llt aut
Š
» raiæ maria ereài:alij prom! oculis …*fíbusprzda:firminai partu cum
ę.
Š, us oculi fùnt in prona Pa£:; $t, &qu: ita uterqu: bimatum non
Σύμfucrfi,utôôïí,qüódocuior** ; Šongs;t: foitt. De
u. acquidiftet. t*
$ cóftru&ionefùnt,alij Ép;o£ f<? £ucob fuáum Ettertiaffcdcs
*»Iam $& renes acueficam Habét.Caii ***& i£tu&
*; odoIia,qui ficcusaiqste -
-
- -

Ę$partis aqueæ plurimum habent;È

vo- 3$ iutnettietdttobidin
*** ftiiuntur. Duraameomnes
iiuiituì s: hæc etiarh mec in plumas; necjqua". -
, ®m^}; a -

"ls acu §§ neceflàriò exçernitu??ns ig* t, ut ijfimct,iíábus 6istentur.

in √. Sed in pifcibus renes iuit; funt," s$tìrtnt, utuntaripotius£patitntur,
fegreg
Ê''°'°us, quoniain calor imbecilli v.

at «. _ .

inìtiì
uin $aqueum humorem non poflc;
a.
fìtiones,de quibusfùprà pißtißùm
, ft. m$*£*}alttts,
•ßuämmisueaiiííortice contea-?;
-

I*iiiquosjfiegiolos,ja
-

agm#n4m*,

γ δέllos
 L IB. V I I. C A P. X XX V I I. 33»
neslubct,przterteftudines, licet quaedam obfcuriusha
b:it Aucsénimcùmparumbibant, quicquidaqueihumo
rstitipennas tranfmittunt concoâum, ideóq; plumae
auimlucent,pili quadrupedum non ita. Aues autem parú
bim,quiaueficacarent:contentus enim humor,uolatui
Éïimpedimento.Quæcunq; autem carent renibus,ca
i.
it&utfica:aues uerò ueficam cùm non habeant, fimile
m:nquiddam renibus fortitæ funt. Veficatamé homio
nimittpifces enim omnes,& Ę
fiuuiatiles,quòd
, minimioriaquauerfentur,ueficamhabentuento plenâ,
&μφωρoris menfuramarinis maiorem.Loligines atra Loliginet.
mcntumhabent,& $ altera parte calamum,reliqua -

giimfcriptoriumrefert:unde à Venetis, pifcis calarfia

1, 5matur:ficenim fualingua,theca fcriptoria dicitur: ha
*&£yix attamentum. Polyporum quoq; forma & ui- Polypu.
… umores$;admirabiles,omniáj; haec exangüia & breuiffi
', *itr,çúmtamen polypus in egregiam magnitudinem
*} £it,&robuftus ualde fit:forría eít araneorum, fi ma
} maminimis comparare licet: corpus enim marinae cu
1£bitrnonmultum abfimile, o&tonis pedibus ut molli
£|*fltique, quibustamennullus ÉÉ deeffe uidetur:
{*omtum nón abfimile pfittaci roftro, in quo & ma
£jobur,&excrementi locus propc os ipfum. Pedes
*J*fa ciri duplici acetabulorum ordine muniti, pelle
*** 4 *mi*guntur uaria:unde colorem mutare uidetur, dum
1** timóntrahit atque remittit:oculi iuxta cirros. Idem dif
?$tingmtumjartes, animam uiliorem tamen diu re
... in:t. Mafculus à coituádeò debilitatur, utinarena poft
*i*ium iaceat aliis pifcibus praeda:fœmina â partu cùm
- ; £iitm oua pariât, atqué ita uterque bimatum non
ov* $tit,omniapoftquàm arroferit, congerere folet. De
2**: *itur olca&ficu,fedhac ob fru&um.TEft tertia fpccies
A* micnfioteíìantiâ & odorata, qui ficcusarcis re
??, qndifolet, iouv,& di&us,qui uenerem excitat:ob id un
'., *•* - - - -

*?i£tis delibütíálaciores rédduntur. Dura carne omnes

--:- - - w -

* ; Ę; ne cùm mollieffent cute, à flu&ibus foluerentur.

-
-

- - - -
-

*2*%uicofirmiter haerent, ut truncari potius fe patiantur,

*: q $im auelli.
*%. Quidam etiam pifces uno fexu mutilati effe uidentur, pifcef félàn
;2;1
AfJ^
Κζ rubelliones,
cft.Sunt autem phoxini,quos de quibus fuprà
aljfregárolos, par
%. y dellos
 L 1 B. v 1 1. c A P. xxxy 11, } 71. CA?. XXXVI 1. ;;»
$í Š uocant, à colore. Sunt enim pifciculi albi,**********trin$ene ę Sicut 3
tre 3'; $ punétis diftin&i,laterum pinnæ quafifib …7;snprk Š ad- $arri
siex ubi corpori iunguntur,rubent:hic quiaP#**** ÉÉÉÉÉ διὰ arg.
syper ouis plënus cajitur, unde fœminei genti; %;. Ę. ï? ,
i;$$$ & id teftetur Ariftotelcs.At
e
ll.
- *.
ię uentríntashabet tranf
-

e!t 'É; eripoffe, Ë aquae calor loco Paii**'** arsestiosumque impagoso

-

s.
-

- --Cu - - - • * - - - - -

m animalia pleraque exf9i?putredinegem; stringitoits:£;ummioiüscib -

'$
tur
I. mirum efetiam ex ouis abfqüemaf££*:
- - -

;}$} declaratum eft,omnes formas eß in antia . a:iar &multiplica oíFr: Pigetur ;

v

COe i. : determinari autem ftellarum curfu. Siigitur* ? i;;;ii;i;&piinörum pleri$ ta$$am agi , -

Socn6q5
lius Ę ÉÉÅproiui***
ex animalia generaripofíunt , cur uon imagis * $ ? :; minos;í tt habtant. II
- - - * ,
v
$ terra hud6qüc animalia generct , quid prohi p. -

et Š
<5*^;;; - § 4<
idco

j$£g£NEjEgijft;£j?
ictum éft) ex ouis imperfe&a, è juticj? $s}iìöïé,íucun$
Ie Ę 03CV0Que í £çus ÄÈÉ • i

§.$ig; in äüä £ putredine;

&ioaílæ: nam!°° ā ,&;it. Tari***
ouis,&
ombyces CXa
in marini
Ä $nullo fcxus * £ij -

-
.
sifriginoas pº$$ę - far- r4 fem***
gw«
„ÄÈÉgues ünt.Anguillæ uero *=£;ini;atque init: hos?;*
';$ íi b
:*'°''° ctiam palpebris pi uoniam n0n
fácilem!” síáíôçonitlcusâuoi*
* £ itafcribant
' iungitam
“l!a oculus m , aP
;£££££
b iifùnt 0
-
<3;
-
?í
yadispoi√ ię; £ti* quuafi
a leuibu agislaederetur: nccg££?* ]hebra:* *j* iiati:feu quodam in $u$
ti non
- _ -
Ę îâ magnis autem idibu* £ É siiii;;i;ii:iimina:,aiif*
eft.Canicularum encri •a
lTum tamen gencib*5; os S**,
Cat.
| to e* a-
í; ;? ) nubecula £££ Š. singunt, uriif:£m: uiis*
-

nus pifci$ moiliores,rcliquidu9*?to s Hiis: nam fìi

p.
*

ɤ
ię Š ÉÉÉÉ £ Äi* *mij eius
In » QtC}; ob i

coloris;
'° conchiliis ì upcrciliis aure;
- at4,

jnare etiam' ob $££;idfrmarim: Izduntur,ueluti9: ... . „„.

… »
reßantioribus,aut
' Receffe et? §#; uefcitur; j# {jbusu* $íjuitm neququam, rim:ti sfiu qub
d4t4 fint.
íj'j
iè di * $int äutem oculi$%
& uitulo,plerifq;etiam in tcncbri;£rn. *%mt , itaque tuendi fé po:
luccnfiº* •..…3; potius qu£ -

“m uiuunt ííí q; tati imjq; fcgm p- $int;íus ist;;i;;o mu$?

I''°
in generan
u norteeorum
? quoniam
'mtur, ! atim,
prprimi'];
mus eltul' Štít, inuadendi mag%$uim
fis:nam & ęt; - . v.

ίζ gά
Ę&pleriquepikio"? a- J°Ę
ί';ics cifíïî § i. íigí jjig;, $i ?
ln
t. Aud
aí;$itus -

conträ çïinimiè eflet de multi* , ŠÎÎntinp:iiio

$íçccijiij* » plerunquebi
«immuttim, tiiut cjtimo: occif
Ę Š lupuy, iJ srminitiofeminibnliiheruntur. £t -

ento præditi, præfantcomu§"'£ §¤

ęus,& plerij ;
a,th iiiiiifììnthcbcti9f**"* og j#. afferatantùm, uelutig?i5. Lafifijs, - - -

ncccffariisìéìïóíoratufcru". £ § É túm íit,timamplumbi*à;

- ccla* Γ**tioii;iimi,m;i:confiltiim&ipfis &
y * aliis
 1 Is. v 1 I. c A P. xxxv TITIL -*
et c;lt;:delphines,fàlpae ftercus:&porrum bene olet. Sicut \.
firjoioftcaprarum,unde ad cibos in Pelle conditos ad- s„„; .
iiij non folo hocfenfu caprasfe diligere oftendit, 3°.
urin&adillarum umbram exiliunt. Illud etiam in ho3
uentré lineas habet tranf
pii:mirum eft,quòd à dorfo ad
inimaâas,nigras, certôque ordine:ut quæ impari loco
imilitioresfiníquæ pari, anguftiores: fquammofus eß,
&inauda maculám habet. - -- -

fìibus quoq;magnum eft j¥ & multiplicia offa prs Pifeer cu, m.

c;i:ludis intei incólas aqug dulcis,&planorum Ę ta oßa in cap.
j diemó, ef utriufq; caufâ, fcilicet quòd cùm manibus pê te habeant.
άμέareit,omnes funétiones, atq; ideo uarios ac imul !
ijt: motus uno capite perficere coguntur : atque ideo 4.
signum,&inplures partés diuifum caput habét, uicunq; .

trísfint no6iliores. Os quoque non fecus ac labra pí. .

fsqtiiam extendunt accontrahunt, ut fùbet ; & faxiti- Tardorum, si

imjlerique,quibus
triíím eiíèrbönum&&pr9 infigniatque
$ulchrum: nota eft Pulcher
inter color: ra3emora '.*r..
hos præci-
futturdi,quorum Š
dmenumérat,feu quò
ŠŠ duode
plerofque depiâos huic afcribant
1
'i

% tntikuquôd ubimuîtiplex cft color,ibianceps fit quafi !

Matura acmultiplicis differentiae : feu quod cùm in leüire. '.
fidkuries,&áuarietat« differentiæ fumantur ,multipli- *.
tt; fiant differentiae. £,
Nullauteminre magis natura uariaffe ferme uidetur,
quimindentibus,cùm fint arma & membra illis: nam fpi
irnuliufiifuntátque aculei in pifcibus, nifi uelut etiäm ·
jhntis non enim omnibus,fed uel Praeftantioribus, aut .í
íimofioribus,autque excifae maxime laeduntur,uelut to
fi&piiisfjlueflribus : fàliciautem neq;uaguam, tametfi sp},.
inimìlibus eMet obnoxia. Itaque tuendi fe potius quàm i,i,fînt
huicndi dati fùnt aculei pifcibus,dentes uerò inuadendi
&tuendi:roftrum in quibus eft , inuadendi magis quàm
trndilicet quiacriter fe tuetur, inuadere etiam üidéatur.
§mtautem quibußam pißibus dentc$ , quibufdam non
*
|;

fimt.Et quibus non funt,offa fùnt in palato, plerunque bi

ma,uelut lupis:uel unum tantum , uelut £yprino : òccur
funtautem his quaein ę;# Ę Er
uibußam ferrata,quibufdam afpera tantum , uelut lupis. , „, .. |
Et; finatura É armâffet, cùm amplum Š. Lapi piße,

viíiiáum,&fintuoraciifimi, mais «nagn;iri;

y z aliis
 I B. V I I. C A p. X X X V I I.
us foret. Sunt autem duorum generum:atq; a II. CA?. XXXVII. 341
n nigris maculis confperfum, iüxta fiuuiorum?: Si*******;remfsten:in cete
untur , & aquæ füpeinatant, & lapidesing?'* ***;fà, obiimutriniap;
° quæ omnia pereiint:fiuuiorum enim aquafiigi- *sit: έκτος,&aliquosnon,nó
agna,& dum füpernatant,acrius hyemé fen#* * s:gyrum &boum cornibus. Sunt
s$ funt,cùm lapides in capite gerint:qua£}'£- ss;Ęnayit utlutttiamafciiis: Ajjfj.a,
S9rum moriútuir. Sunt lapide$in multis pifcibus, ** aiii: ínstíedes:&quing;
iótum cft) coracino, capitone, umbrinas?“ °**;»,quię; cipiorum gi
*3$ generaliter pifcibus ferme omnibus qutT* $ I:;ittatnea:ftabì, dum fùnt
° Pręditi funt,ïäéêïíïìÜranae,folcr;bgg®" **si omuiusconcoäufigsis
ribus:cùm enim caput magnum fit,frigidi$' $is ęt;,neduco,quoät.La
morem coget diuerfà & cöntrariapenit!' ratio- j$$e nºbis figur* efi: dicitur:
'°''ibus & quadrupedibus lapides ob calorem in $. =;iquodmciioitibus uterero -

§'stantur.Itaq; &inafellis, glaucisę çuntur; j$i$t:mingulae regione co:iis,

`tundi: in booße pifciculo, o6longi:0m'% $* $$ ixisseâiofenicretur.Den
°°»fplendidiq; aqueum enim huìidum,acfi* **tiiii:,icdinpalato etiam atq;in
`andidum ä; ác fplendidum,niuis in modum; $tręu$icofimappendices car
'adurefcit, quoniam non attcnuatuf % dent:
$£minxcralibtait,hisaligto
“Sútur autem necefIitate potius quim? a fí-
*£%iiem;cirifibmitto pendét,
$i poftquäm quihabent pifccs, d$' É $ignissií. Scd quibus ufiicus ct
''''"sęuiuäces fuht : nec tanquamin homi*: $inual, etiácorpore nigrae
°°ut renum, cùm neq; in tóto hum?gí j agrontra&lumbríoríinitat, - • . ...

*• nec maiori parti.Cor*ftat ergo necejj 0 Štiasiamredeo;fin: quiuni?enfìm ft,

*.

$$ere, uelut in talpa cæcitatem, ! g: j*; itlutftatus,& aurata:quám a£u* r4fw,

Êscillitatem,
. atq; ita ih cæteris. Int É $£giiim;iliistriplex, ut malihae:
ú Ę ipfàres, néceflària effe uidctu; £%£ st &liquio quinápicx:limi:fer
jm cafi* 3.: . - -

íí duritie tranfitin lapidcm ô Κ, j$ tms* Etjfibusdcntum

hus
'j£$im congrefcere: É j? £ jgitntcs fimt,atjuein os fecuru;
l. $ydari: quod uerò meàium eft,fa£i: Š ***tismi, quimi mandcniquá
$ 1n
tum cócreuiffe. cùm uerò dij É
- - - -
v

. 1• r.
-

** $it $umiftbis, quinon pof

•.. , *
- - «

ÉÉÉÉÉÉÉ ęę
§°''maris rotuni; Šíéi: altcra f*? Š i. quibußmßtita,
'!i & cum limbo; ibb 'ÄÈÉóìa* $ tit $po! tntcontinere Ordinum
" stbin garì iopa partca, ofn j*i ■liis piíbus ueterentur,
„ j;?
$1%d§mmaris definere,cùm
fi in pifcibus n
idem contingcre*; 3.* itafigcfcit. Et p.prxfertim am
'ine Ἄτε ξ*itimā,cs hibet: opor
'Äfferre, uélüíáêëìíîïíéipciiium*?- -

$tit; & „ .
í 'ft,uciütiiiíííííííííquc au;*Â , òºitmtur,&
rte -

¤Édipofíent: &obidam -
*
-
A

$a. In quibus ergo manent, tamet! gi ßiim-,;

«jti* -* »0}u$ erat:autfi unoor
î'j$£ì tamé uelut $itig?
d.

a
-

* _ **•
-

ap-
út,fi
Ęgo
■ ' *$
ɤ í eß. - .-

is ….l... w.-..
-

“alcaria gallis, quæ in duriorem i-j

. . *

Š ohisjidbus&prónu
$ Šbibent ui1m
***...* -. or
*$£iu; utf, quampro tatione cor -

qui Qgurtômagnum
} } habent
 L IB. V 1 1. C A P. X x X v I I. 34r
tiimmutantur: nonut mutata temperiem feruent in c«,
Mokduttemperiemferuare poffent,ob id mutari in lapi
•-* dtfofint.C£terum manere aliquos,& aliquos non, h6
:< istâtingit quäm in ceruorum & boum cornibus. Sì
*^ tjlipides pluribus pifcibus in capite,uelut etiam a£í. &
£ius efthoc,quod multas fub fe cötinet fpecies:& quinq; Afelli pißet,
immotzfünt:i colore cinereo, qui colos efb piloruin afí.
licnuncupantur: mollifunt carne acfriabilí, ïï. i
f:tntes,adeòut meo uentriculo nullus concoâu pifcis lc
iwtitficatiefficiuntur duriores, merluciosq; uoçiïiâ] ;
Ęin capite ingenirif9let, molaris figuræ effe diciô,
MOMdíenim ego illum uidi,quòd medioçribus uterer: oflì
fintillisduo poftlinguâ,totidem in gula e Ê cordis,
*tmpifcis effetuörax,aculeis efcäfü offenäeretur.i5j.
i:inonfòlùmin maxillis habet,fed in palato etiam atq; in
; “Itturuos, Sunt etiam quibufdá corum appendicesár]
■::;autfingulae,aut etiam binæ circa labra:átq; his alic to
titminfjeriore Ë cirrifub méto peiìdét, .
identirqiiehialterius generis efîè. Sed quibus uriicus eft
Tusininferiorelabro', his maculae etiã in corpore nigrâ
a p.
i;&iuxtabranchias ienae contraâae lumbri&oräïî
Ycrùmad dentium differentias iam redeo:funt qui uní p.,„;„ i
$intmtantùmhabeant, uelut fcarus,& aurata: quidam cibus ,
iflitem, ut galeis quibufdam ; aliis triplex, ut malthae: 'atio,
quítuplex (qüatinae,& aliquando quincuplex:lamiae fex
(Ifleximaraxoreferunt noüem ef[e. Eft pifcibus dentium
Φia, quoniam exiguidentes funt, atquc in os recurui;
#£pithdi potius äc retinendi, quàm mandendi caufa
jtintür: quiuerò his uefcuntur $ibis, qui non póÉ
intefigere,uelüt coeno,alga, oftreis, hudo , his nulii da
ifintdcntes:fed ofîà tantüm. Et in quibuftam ferrata,
titmt,&affera, ut melius poffent continere. Ordinumì
utiùmultitudo fiiit, ut qui üalidis pifcibus uefcerentur,
{95}0ffent continere, nè aufugerenit. Et Præfertim aml
flimtimeffet caput,aut enim fáíôç dentes habere opor
#,utpifcesretinerentur,& mandi poffent: & obiìì.
%ipore,non capitefolùm, opüs erat: aut fiunóô]
incdehtium naturafuiffet contenta, lapfi Ê fuga ef
$it. Multiplexergo dentium ordo his pifcibus & pro nu
559 ct,qui capütmaius habent quàm pro ratione cor
}>tis,& üalidis pifcibus uefcuntur. Qüi uerò magnum
- - y 3 habent
 L I B. v I I. C A P. X X X VI 1. } i'! CAP. XXXVII. j4g
or Š latorum (ot -:£ígnati$uslarere referunt
$ qui pifciculis,ijs fimplex ordo dentium acut9: …::::::j;im hxrcnt:,&intus
tque iríos recurìorumi,ut praedam rett**£% i:&íusam:cumpaucis naT;
- - v - « '

î uerò rebus uita carentÉÉÉîim aiuntur, 0"!* *=;noj:ioyai:s, manibuÍ

sibus habuerunt: quod hæc latiora fiat,&mim"**;i;;otij mani:ueftinaue,
l!r. 33: omni$i afpenor megt
sii. Κ tota dentium poterit gí £?£; js:Štímum, &dorfi?i
v - -

$ fecero:fiam plurig? Ë äj Šimquxfossit;

m.
ieJ j; ingug adiecit:lingu; ufusuidctut jÉ Šagifi;udatorsit, quò3
δέ i.âignofcédos fàporejad gí; Àbiida $e: oirc iis jussit
rus i í É os diftribuendos,ut É Íì . Šagistram breuisma:
.ltÉ É nulli funt,ncq; uox,f i.? ɤ
lnt í es difcernerentur:quibus u$ p0 s*'::&gt;oiumulano;uia
jttnit alter enim degutica
:,ac diffc* *-...: . . . . . . .:

ultipl Qm uno linguam habuer$; Sedhuiti* $$it: gtt,infpcrofcruti

Et quibus oI- , :
&:::, Communis £ii f;;;; ij*.
-

Nis ÉÉÉÉ enim carnea,alia oflca-. 3

In u£ta carne eft, & faepe dentesiufi*9*! uté $imi:quám ábfoluatu;ad aliu
É mobilis eftlingna,quiüoccm
ίύ;?; unt;? āuigā
çernendú fàporcse $;$Ècum!
iudim quoniam pifdum qui
att
-
-

litâ Ê et palatum: dcnt£ j; ua opu* ÈÉÊoris; diâi, quidam ?*

$d imm ;ά o applicetur, atq; obi # onin* J ;ghábituit. Qgurtô in 13*
>us lingu É;
uoce ca;si$ fî à $ig;latibus aut fugis,qui
pitu §. a foluta eft,his uoX eft,nih Έ a ginâ §$ę imtur Propriafum: quib
Iìnai $; Quibufàam etiam ££ * *- %ttmöíit,inarenâcondir, in:t
l. ndibula: cùmînem omnibus qu''
-
-
*®.
$uirenilcnaics.Sun:&amphi
';$ fit,fitininferioremâdib
cflariali
jj
;malibus,ut
cs jÉ -

rent c lingua omnibus animalib Ἀtrari? $i§££;iiltinissin:;ut

- triani, l.
quis sit -

§£$£ju£
lod fiOlum cóuenit άζuitam.PH'?
ÉÉÉÉÉÉanimali? `¤¢¤î¤mugi:;i;i;
**E; Šmus*;*;
ttrahan
§ :nit,q
ÉÉÉ jimgibus
2pus h » ut difcrimien facerent
Ä3, j}$titiaquaobîuntur,&;i
-

licetnon plus aút

abüeruntjîmonita. Inqui"; Š. **

'{'guam non É; aut fuerat Έά; $:m, $ummi; ita:&amp;

-

$ftreis, ac cyprinis,
$tis, oftrei hispalatum
»•••••;: 3. `**:,&íon&
g: Ji*juratontinet quibus
quibus?pi(c,
§ufdaii, etiáíingüaeft maxima," í sí í sistoIumini:iaint
ɤ
Ἑtuitulo:
iam jj£$£$££9; É;du ę
quiget?palati Ê j££*££
Ësi; Refert -

Ä ctijufùíííííííVt uerò de£ *$i$ti, Ę qocoiiiofimile,

iàs
Cibos Ę eit, oîâ habent in palato atq;in odio §¤ i$ hibtrtt. Id co;ijumfiC*$
iciam §§ protrudant. Sed ;í ÉÉ Š ; Coiigi poteft: alibi
um w . . - c? '. e t -

Imand
quòdisfolus lingua''£ìa j*i;j, Mtque quödbrundhias
v.
J"'''ttmtotticem,
ibula,cùni &folus cammòucat,*"% x:a , *$$imaqui
[16 | **itissimustitut,quiá
Y 4 marinis
 r t I B. V I I. C A P. X X X V I I. „ -
i*', fi tf;lianimali, quod &fexaginta diebus latere referunt !
- <. amjingulis:finguihabet breué,latam,hærenté,&intus • *
:< [u;i'îperiorimandibulae,&folus,aut cum paucis:nam Â
** quistifiimant etiam phœnicopteros augs , mandibulá ',
*. i\iefiiperiorë.Sednó adcò caufà manifefta eft in aue, *
::*^ £go odio.Igitur crocodilo mandibula fuperior moue.
, ■ obid £fcùm
animal fit robuftif$imum, & dorfi fpi
a*.*, miiiihibeat, oportcbat mandibulam Ulæ mouere.
:j timhrtcre partifirmiori.Alia caufà euidentior eft, quòd
.% timmplumhabeatos,& fine collo fermc,dú diducitur:fi
24 mitlainferior moueretur,tangeret terram:breuifsima e
% , fmgytodilo crura ïçíuerò in maxilla mobili lin
i£.

* ' thus
J3'. gitfimpedimentoeflet:conftat
debeat,Arilloteles oftendit:aliter enim deglutien
igitur, in fuperiore maxil
$' hirgiimcrocodilis effe debere.] Commuiiis igitur fer- - i
.
+

Σ, $intbusatque linguæ antequàm abfoluatufadaliùa Pißiä d/,;.

e*, ftitnti*gentis efttíánfeundüm;quoniam pifcium qui- *nem * locô.
-^

.::' immatinúnt,aljindulciaqua degunt.Marinorum au

a: ; itmguidum fàxatiles,quidam littorales dicti, quidam pe i
a* #gó,quiinprofundo pelagihabitant. Qui uerò in aqua
s*; iitiuiuit,autin fluminibus,aut lacubus,aut ftagnis,qüi
Is* timinlimo,ftercore,cœnoq; aluntur.Propria funt quibuf
:' tim quxdam:inlimo enim oftrea, in arena conchæ, inter
23. ítiílotutia,cautibus adhaerentlepades. Sunt & amphi.
, iittit:& aquæ communia, & quæ è mari ad fluminiaa
- $tadintcontingit id,uelquia littoralesfint,uel quia affue
: iiitistêpore părere.Sic aüratæ,fpari,falpæ, mugiles,lupi; ?
totípotelujiodjcum mugilibus obliuifcuntür, & ipfi ;
, tttibiiieuadünt. Dulcis enim aqua, licet non plus alât, ;
* flu;tamen pinguefacit, quoniam minus ficcat:& cum lit.
Wtbusfitpropior,imòrigis,plura continet quibus pifces
* iiitut,hébat,fiores,& frondes arborum:infe&a afiima.
3!tttora,limum.Ingrediuntur(ut uidi)uere è mari alo
£kithrilfe in Aratiá,tantaq; copia capiuntur, ut resiit
initibiisdi&u,iucundauifüjincfedibilis auditu. Refer.
%Adelctius uidiffe animal amphibium crocodilo fimile,
dloricatum, quodq; branchiàs haberet. Id cordylum fi cor£las.'
;? ellauerit,nofiforfan facile coargui poterit: alibi
mefimilis mentionem feci, fed neque quödbranchias
stetaudiui,necfimpliccm cgrticem.
Epikibus ergo quiinaquis dulcibus inueniütur,
- Y 4
quidâ
marinus
 I. I B.i .V I I. c A p. X XXV I I. $ia ***issim
-
i iII CA?. totiem
XXXVII.
inuentr:,£
:--:••
„”
alio ü íú gobioné
obioni:idcon*
ualde fimilesfunt,uelutbotta ***): m *
ὰ
quia =*;$mara funt ę
e diligéter defcriííumuiii,'iiicdefcriberepl£"* ss;»;i;ini;atai:os,fjum
in enim in illius àefcriptioiiefaudare non£9! f; si;;;*;;;;::mT:atqucrih's £:
letius adeò aberrat,dum(ut reor)obfcurefq?! ;is in:;os : qusftis:
?y pifccm non uidens, clarius explicare £j *'*£tnt,inmarinisaltiores,infc
pfe non agnofcerem in hifloria, quem? mam 3S Sys.
bueram Habetigiturfübbráchiárum fin: £$*r*g*raniobis gentibus
$ues,ut pedes eflèùideátur: fùb mentoininis?Ä *Tim&tutionum.Vtrunqut
'rum unicum carnofum, in dorfo pinnam Ę se}:;:::diforet àlmo, qucm $sima ,• '
t, pòft aliam longam prioriproximam,qu£° „. *** $ii:tius hiftoriam ei H:âorc
i$titur:caput líum & depreffum,denfcsin #. ***■jtttftfcqucntior qur
“tibula paruos: oculos quafi in Š *Fiitijs Alocsmotus fit íb
'3'iam ferme folutam,ueritrem tumi'um, o. ma• °£i£tumo fiuuiisfitfun
***}uefcunt cum maculis Rigggj. *imisfimositient.
})olle,fuaue:caro,ut plerunjue fit,iecog* ïj*;;: tonisgimt, quo tempore
°"°»fed non adeô tamen mollis acfùauis.fo *siiiinioi√ ij 3
Š
vt, quod utri fimiíi,is íìíïíôïäïês
nariföÄ
autemgt;em j*%ai%ti$
fit. § fo ; fibilusquafida* j*ump* oùxjinis;<l.
ndi eit capite,& inj; £. coiporisr* j;iiitìtittmtahnuiem
ut m
or ma Paruae,câput grangiuspr j$%uios quofcunquefi, gene
Št.Sunt
1n &Éìi -
barbati, quatuor?**
w -
<j
e cflc:ou, J inttuius ftihocttndìum
* niu-; -
1 - -- -

'$to: creduntur'è mugilum gêner

.t _ * • • ina&biiisiio ,j*uoluere extenuati, reliquo nó -

ŠŠ $iátur id contingere,quód
Qm- $is £tm o)rutis, piaculi meum:
eo temp9$ í Ýíï; donec digti magnitudi
}uliallatur.iii. Pifcis frequefis apud £# Ę Ę C011
*8'um , Barbüm ne Üëíigíám, nequeai Simi; mim i; Š *

yiii,nëìíîïí,onum.
- - is,& * ut£,admarepet.
ά * mjiio,aut paulòmaiorcjicr:
. »

`''"s eft inter pifces dulcium Ę ;^r la- ^*tiimmanima; »

$$retíoríÉÉÉ ideóque finedegij sj#$%$£#*

°tibus noíóújarioco* • Ë? 5. jmmicnm incitquei.
in Palato dentiumiiììì. e $í. alios J §. $ucproindeutloddemiiíacur.
'^s omnis generis,offaq; uiria incapite abct.Pim
- - - '°''ideftsiiit,nccpcranilem utim
- -

£. 83s -

Ętatum diiî, quoniam dulcis £j£ jiui;Š

$iuxtauéìïëïãïíïíéêïorn*
S. Eft
j;$imptriplumperaéta
*'§iores funí;
unt in marinis. - - iHter quibu
jmiliter quip*
p>•> ,
tn*,.,.■ '■•
ftant&quiemafçrint,in
• - . - -

'oiìì?É
'* Sic &
acu! :-»
Hî Š Ę fluminis,
ËXI, .4uda,fe'* iJ'%'tiit }i:ripiunturinaquas:atque
ce,incauo**}. fy.
Verù$t, fronte,iiccruice, di* ij*j im,TiÄÄ. • - -

{'c, maximè in his,quiinaqu* | - ): - - -

'ΚΕ Š $£ :
' ln $. $æ. €ttt qu0queac
çois lubsiciíïòiijoi*,Ἀ
« ..-

*ütum È -

J ; boles
 Lib. v 1 1. c A p. xxx v 1 1. ,,T
úmuntümtresindorfo,uerùm totidem in uentre, fed
iunâindepi&z ftellæ ÉÉÉÉÉÉ maxima funt capita.
Š uentre duos tàntùm habcantaculeos, fquam
r £ictarent, fpontéque generantur: atque ex his dein
q;iaiagcnera creduntur. Lineae quoquie quae per late
fomnibüspifcibus extenduntur,in marinis áltiores,in re
i;isuentri ropiores.
Vtrùm dulcium aquarum gloriain duobus generibus
Κumfcrme conftat, truttarüm,& fturionum.Vtrunque
fltimasfiibfe continet fpecies: clarior eft fàlmo, quêm Salme,
£^stimus faepius in Scotia: eius hiftoriam ex Heëtore
Motthio, quòd ibi,in Scotiafcilicet,fit frequentior(quan
$um in Aquitania & multis alijs in locis notus fit) fub
iungerelibuit,fubhacfententia.Autumno riuulis plcrun
$it,autlocis uadofis, coëuntes fàlmones iun&tis uentri
$i;ouapariunt, fábulôque contegunt, }? tempore
múlusàdeòla&ibus,fœmina ouis exhaufta eft, ut'ma
£kntituadant: nec quicquam praeter oWa ac fpinas pel
kmquefperfit,ineptúsque efuifit.Referunt eam macicm
!
£utgjlöcohaberi, cùm obuios quofcunque fui gene
fiinficiant quificaffe&i funt:cuius reihoc eft indicium,
$uòdperfaepe capiuntur uno latere extenuati, reliquo nó
ita Caeterum exöuisillis atena obrutis , pifciculi ineunte
ittebafcuntur, adeò molles,ut donec digiti magnitudi
ncmnonexcefferint,manu comprefsi, uelut humor con
qttus, diffluant:tum primùm, fiatura duce, ad mare per
É uigintique dierum fpatio, aut paulò maiore,incre
bkdiiuquälem in magnitudinem excrefcant.Inde re
istentēā€íïìåí$íminis in quo ortifunt,mirabi
£}:uculum defe præbent.Fluminâ enim hinc atque il
Éingulispreffàriipibus,acproinde ueloci demiflà cur
fi,ubi prærupto cafu dcfcendant, nec per canalem ftatim
É; féd incuruatæ undæ impetü paululum per aëra
futurantcquàm cadant.Salmones uerò contrãtenden
$i maiore nixuaquas fuperare tentant:& qui euafèrint,in
fumtnafcendunt;áebilióres, aut hærentifiimo fiuminis,
su:etiam ex alto iam euc&ti,praecipitantur in aquas:atque
tamen procul excidunt quidam, ut à fubic&tis leberi6us
$uiualde prope aquam feruent,excipiantur: accolarum in
o&eueniunön leui uoluptate.Rcéte quoque ac diligen
kiregibus cautum cft,fic autumno cápiátur:nam uëì fo
y ; boles
 34?
L I B.v I 1. c A p. X X X V I I. j ■ CAP. XXXVII. *

° mtiitum detriinenti acciperet, ucl inutilis ferm£ £* siue vi$i giaimot*»**''

*$fi$t: hoc autem rempu$, à fèxto idus septembris, :rurnùttr£;unt: qoantufl* vag*
“dis% Decembrisiiïiùãç. Quónam uero g°? ¤¤;m;oit igni ooa omncso- ri.
**ut hic Pifcis, &anulio prorfùs, adHuc incertuT$ **£;it: έμβimium: btn:olcnt,
'° uentriculo cxenteratüs nihil oftendat præter;!?!? ákáumok; tcft,quo
$iuendam hîôïííÁôôáéhis quod eº <***;;;;;;;; regionis: ex Indiat?"
'J**!*on dubitamus:an omnino omnia uera, Pa*"'* sússioio;iisalantur. Ita&?*,
Š cgnftat,fàlmoni
:s efle quatuor in palatoenim
• linguamq; áëïííeíiitur dengui£
& in$t; *sxiivamus,obítantiztenuitat*
ss* Goisbcllux:fagaicaligula
Κ Ligeii,uelut & alofs,fedmira magníf, sis situm uerò,diící:. Similit:;u- pár bts:
É;''* 3aßitudiné,& pluiium cubitorüm longiu% iri;;i;intitmio,&cpcfato; th:
Sex iili Pinnae,prçter eam quæ in cauda £*? tui:/omtafimpfit.Etapudnos £c
Ἑ; duá: fub üëntreiiie regione oppofit*; : sit aiminibus, quorumaqurmis; -

n in £j ab ano ad cau$am,gra**?###: s*riri,inomine priucidi çuiufiam

ari eum $ máxilla exerti,pluresq; quàìiafup* $¥¥¥¥¥pro;io;iliusiguiusatQ* E: frriaur :
' Q irarc; afcendere dicunt,hononini, fed g£ … - t------\

uleo É$$am; pifces non noucrunt,inc££;

S##£winam toiu:modo fcribitur) ri*
iore m$ %9;nigricantc$,oculis magnis, mang *i$tius&:futikmonéha$ui s

ὐδήΚά, út in lucio diximus; i£; Škfint,íámarinusmagisolet: d•

$it mina aqua calidior, pinguior, p.
mihi à ÉÉ ;É; multis appendicibus His £f; s Ε utlapilli quinger £t fr? ę
» lc fifferre uidetüf, nifi quòd nó alte**; … £,iitjiim eiimautiir,uidcri fo
ÉÉ*°su! etiam in initiisiimnuin nafcitur,hib<* -
**jgitat: ni mirum. Athcnna enim,
ÄÈÉÊËàm,non
a -
to diuiáriáimologgum
$} non adeò - $j
fùnt acuto, & appen** 5
$imicant,;Gaiu;;inoiumo* A**
•Š Plures habent. Sunt & aliapli; g: $instolusjclucet.Mamfttumct
*j-uos nimiquaipfi,quiuis admo
nt , & ęgmblae,epeilanihi}£i? Ëc.
$lucíôïí redolent:in caíite lapiilos gerunt, ofte Éttimtnubiundafii£tit, prohibet
'° radice 3¤ habet quafi geminam , & quae po$ j**ijnimo cernerenóuicihus, quâ
*' Etiam § ocata cft: plures ctiam habet í Fí:,inquo totmembrauariacón
1 - -

“indis,&:cbrum, uifteta,cutim,fi
$$henìi, §. Prgdeiint.Sunt etiam fârione* e có s.$iqtiinis
l. Verii, üt $ & alia genera fub truttae nomm há adeò pcrfpicuuspißis
%Pifcé r ¢ 9doratis pifcibus fermonem f; C0f1 §* igituäinis (ut eniineííáãuih, &
“CäufâÄj *f$ bene oleht,atq; idparum; #; ifccs `**£ticetur minimum teterfìb.
titttTaenim $picatâgçlatur ergoaquti
'' non Ę fra antiaä tenuificco É
in aqua umida,fe {etiam craflà fj. : $it'it;iulii; autgêna ôïí ac pct
fts,jï''*''uant,fierihaud poteft, ut etfifi $timtiroatqi:humida,fednô ad
. T****};
ln
-
}$ utteiiuijSji£ì:ìrigit;##';o jimtontiffita:rco,locotcrii.Com
CTa[R
. -

jtrimeiiiiiium contingthoc,
w
- - -

aut fí §!uiis, & non bene olent,inö"°"•■n

-

- - - - -

Pifcis '%? tenui, idq; etiam uix $#; §#Šturitatisftomnibusttuttis, 38;

antù Silus eft, quifotus uel tenuitcr 5; JÉ unitáioníoiumfùauiot£!
- suexcrementoíiccinontamcn **
atquc I-
j&jkidcntesinlinguahabeãt,
duosant:,tóíidéin 'í
 -

--.
LIB, V I I. C A P. X X X V I I. 347 I

* attritanihiladhucolent, nififorfàn igniadmota, uelut !

FTtirum opercula,quae blattae Byzantiae uocantur,La vngue; odor!
£*magis,ungues odorati:impofiti igni non omnes o
kthtiie,fèd lerique grauiter:quidam tamé bene olent, -

ÄÈÉÉÉ
&quz bene olere referüt,quod $
qntmgitauxilio tefiuitatis aëris regionis: ex India énim
4i&iílcnt,&forfàn quòd odoratis alantur. Ita& fpu- .

mumcctorum,ambram uocamus, ob fubftantiae tenuitaté

$tigitudineminnati caloris belluæ : fragrare aliquan- ! l

É abfùrdum:multum uerò, difficile. Similiter u- _.

mmpitem,utbrandhias,utinthemalo, & eperlano: the- Pifees bene •,
-

mulothymum olent,unde nomen fumpfit.Eft apud nos fre lentes. 1

'itnsinAbdua& Ambra fiuminibus, quorum aquæ maxi

i*ytlucent:unde Ambrâ, â nomine pellucidicuiufdam -

$itominamus.Nec urbinoflrae propior alius figuius.E- Eperlau, „,,

ÊAn
uerò,feuepelano (nam utroque modo fcribitur),i,.,. A* ;

άκuiolas olefit.Superius de fiuuiatili fermoné habui ; |

mi$imilcs omnino intér fe funt, fed marinus magis olet: |\ .

ßniam(ut fæpius dixi) marina aqua calidior, pinguior, „. • '

i;itniorelteius tanta
*iittnt,inipfo pifce,eßamitequàm
perfpicuitas, ut lapillíquiin
eximantur »
ce£ c*t.
uideri fo- '*** p*ff,!
j kut Verùm de pérfpicüitate nil mirum, Atherina enim, .-. i
?a $umVeneti anguellam uocant, pifciculus admodum o6 Atherina. ,
'Έ.σ ω?iimuilis, Soiicxpofitus totus ßellucet. Manifeftum cft ;
£ttm,oportere efíéparuos:nam àqua '; quáuis admo- i
Jmperfeclara ÉÉ tamen ubi unda fuerit, prohibet - -

tiífi&arcet,ut lapillos inimo cernere nö ualeamus: quâ !

10igiturhoc magis in pifce, in quo tot membrauaria cón- ;
tinctineceffe eftjutbránchias,cerebrum, uifcera,cutim,fpi ,
%fingiinem? Ergo fi cperlanus adeò perfpicuus piféis
tit,ciim fitinfignis îmagîitudinis (ut enim eít di&tuim, è
guttarumgenére eft) néceffe eft ut minimum terreae fùb
ti£ cofitineat,terra enim opaca:cógelatur ergo aqueú
$ijm,fitque uelut cryftallüs aut géma candida ac per
æ*j*,.
%*fiigidaigitur eorum caro,atquie humida, fed nó ad
:/ °dum quoìiam ficcatum efthufhidum. Contingit hoc,

a? “maqucüm humidum concrefcit aëreo,loco terrę.Com

"J*ergo(ut ad truttas reuertar)eft omnibus truttis, ad
“iusfiüminú cursü ferri: unde caro n6 folùm fuauior,fed
$ßlubrior:&forma , & quòd fex dentes inlingua habeãt,
•*-
**ttoordinc difpofitos,fcilicet duos antè,totidé in "ì
1
 L I B. V I I. C A p. XXX V I I. *' CAN XXXVII. j.,
id latera pofitos, reliquos iuxta radicem. ¥; jiis- autcmrego
Phygantis&uermibüs,de quibus fùpcrius iigum i' js signis;
Suftis paluftribus,de quibu$ etiã infrá agemus:qu? jgit sa;pit;;s:
>m his dentibus multiplicique ordinein palato £j j*igonius didisgijs;
adiguerunt, ne efca diffiigeret: n.am pi$ - j$&yijsfiafit,&ini
abent quas oriadmoieít,aut pedés cum ung; É **$*galisminimo uiuunt g: -

'°°»ut aues,loco manuum utantür: neque ma1!? : `siti;im,&ludunt. Dicit

'' Sttcrs queunt,ut quadrupeda:quoniamjt £t sïç paucisimi
'S!!)Rufcülis ualidis&fanguineiiidigerentio'£ j, j*iiiiraiuisania
iore, Natura quoq; huic operi relu&atur:nam eth ; $imiumuit. At nullum
P°"ent aperio oÅíÜêïtriculum ££? jiis mofiigdum eííe potcft,
némque iiiipediret, pröpterea dentibgs;& #: jiis si solùm quae fm;igis:
}$tunt hi pifces. Cùmquie natura calidiorc*!?È? j£Esitus, siquidsihomo
fcnt,tumiüt magis occurrerent prædæ, aducrfo inue- si
'°: Itaque & fiigidiorem & püriorem agi? 33 S £;£tíqueíertis£;$ura.
*$*$ animalia iiijafiàjî ucfci Ę. ĘthiumeftHi, quemadmodü
'°'ùm adunciíôáôïí quibufdam, ue! # ï°}$timefetidtntuitömunista
%uos etiam exerit: nãïíëtiorilabio qji' js *$ongocoipor: fi;inagirt:
§'nt.Aduncis áíôåéí,íic
dem 9"Afiper tranfùerfum fecantibus,etiamiferia?';
- • •* *£tum&latcritibus juaficari
inplura cibusdi **%dooiinh;ertis,
■ …, lao.
$ed &fic,quia miììáôé nequeunt,non c6coquim –*i£mpiríferentia,&abráchiis ad * .- * r •

£iterq ''S excernunt,ide6que uöraces funt.Higi{$imi* • igigm, Hugonis infturhabct,

'°''°*® contingit dubitatio, an in aquis £; Ἄ j$jiimi$signttm. £rg;
§*"*ipofsint Viáéíüìåíïéí in quibufda'!? *i fitnto,admiísis: diuit,
S»ut his in quibus terra ipfà frigidâ eft, non Ę jscitmjiij:igente co -

tquc id magis in montibüs accidit rcgiopum* Ę §*$i; nullos,kialababfandhias

't Atlanteií Africa,&inperii Cherföfieffo : P'°' í- j*imum,dorfùqucadeóhrtent*,
ÉÉ'»juxtaPaflumiïÉÉÉÉoiitibusinqiiibu* íatitudi $ui gafim&äcn%mficrcàti
*trigintaduo mill.paffiongitudinis,fexdeci' omiam
-

$infondclicis,hmcinio.
"°S]ue tamen Pifcis, neque iüis in eo crefcit: Š %$ononfontcndo quamuis tcf.
•

'm lacus æquè frigidum éft,ut etiam fùmma fùp ctiô j$jjeclops , fummasha
[m lacu albo quiuiiraMofcógitas eft,penéque Ë435 Jiiiibcatfjuiiasium; inue

$cit,&inÃÉ çoifibipfis Vrfis clb£

1 - -
& tãta $9*
-

$ig;
Éi -
ludatur&inuolui.
- - .

l. '$inglaciemìeiì eft,pifces& Κ; (ò- j£ ipfiuspicis clciiptioncmpr£tcr

§ "**nôutetiííííííííí qui "jgno Éfiiisij, prona
Ë foleät:torrentur É # íim
''$e: in ole 3** • •-. ibus, C
Š ciiimmctiniítode
Jºbttyfthen
ntibus um uertitur:ca(æ ex oßibus, £; 'Frehenden; Cikigninum,oftcndit
- - -

moniam s;
jlia § corio,aliaeralis partibus fiiit?e confíat, §.$ig;tem, fjtijíï'*
aër {ì. c.:_ . ,.… -

í “frigidiíiiíîãî, tamen £# $j*fii,&pijîit,

ę jÉÉÉg¤i¤Ègyjjgs. -
$j££*£ìíïí.
inlici rarionc
difsimafumi, triplici ratione P ncrantl I ' &infpiua,ideftinf: "j\IitQrun;i; - - - - - -

- tiore
 r. L I B. V I I. C A P. XX X V I I. „-
*' nent nectranslatiuiuunt: in frigidiorum autem regio
nummnibus, mari, lacubus , ftagnis, uiuunt contrariis
:<* ti$, licct aquæ concrctae gelu fint, uiuunt & pingue
— * km ftima quidcm , quòd iu regionibus calidis dìfpar
$initaaqu£,naturae cœli:& quia fuper faxa fluit, & imü
-

' ínoctiam frigidius efipifce$ autem in imo uiuunt,ge .

igiIi,&aluntuf;infummo rcfiigerantur,& ludunt. Dêeft
ftmmatcriaalimcnti, quoniam in puris aquis paucißimi
, íçuiuere polfùnt,& forfan nulli.Elementum enim fyn
1 (tum nequè homincs, neque animalia nutrit. At nullum
24 mitfinccrum:nul!unt mare in imo fiigidum effe poteft,
* tiiisenim fàl. Sed alia ratio eft corüin quæ fimpliciter
igitur,alia eorum quæ comparatiue. Siquidemihomo
disnonniediocritèr eft.
Vcrumadhiltoriam reuertor, abfolutöque de truttis fer Sturione,
Fons,deflurionibus ipfis agendum eft.Hi, quemadmodú
&Tttr,diueríárum fjecicium effc uidentur: cómunis ta
f:nformahxccft:tefeti& oblongo corpore,fupina parte
finis pronarotundus,dorfum & laterâ tribus quafi cari
i;iiiiita oftédit:in dorfo,o&to offa:inlateribüs, alia o
ά&ugmti,caliduritiem prae fe ferentia, & à bráchiis ad
tiuiiciportccta: roftri longum, mucronis inftar habet,
tifoIctámq;fronté & in pyramidé aflurgentem. Cirros
- άhibetoblongos fùb mento , ad inftar barbae diuifae,
' %fibioflro filtülofum:cutem quafi fpineá,argcntci co
- £iioalosparuos, dentes nullos , [etita labia, branchias
' ■j«s,uefitriculü durifsimum,dorfoquc adeò hærenté,
tiírisdici poßit:linguam craffam & denfam:fic re&è à
ftlonio defciibitur.Vêtùm Rondclletius, hunc antiquo
' tumatipenféré effe uult, ego non contcndo:quamuis refe
Ê deacipenfere, alij de clope , fquammas ha .
iic conuerfas:núncquifichabeat fquammas haud inue
'tutncq;enim (turio tális eft. Dümq; luctatur &inuolui
itinDominiuarietate, ipfius pifcis dcfcriptionem Prgter
i
mittit:& quodunü ex illarefert,falfum eft,fcilicet in Prona
Ęoshàbere&ualde difciffum.Ipfe enim metin liöro de
Ëus fiuminum, reprehendens Calcagninum,oftendit
$titotele, per profiâpartem, fuperioré debcre intelli Cap. 6.
£Qgodetiamidiiin de pâffere, ranâ, & phyfíåloloquitur,
limat.At conftat cuiq; quihunc pifcé uiderit,utetiâ Bel
lonius icfcrt,os quafi rótündü cflè, &in fupina,ideft infe
armore
.non
I B.difciffum
v 1 1. longius,aut
c A P. xxxYJ!; -
. * I. CA?. xxxvii
'* ìssisii,
rona.Idem hunc? *<*;...;.,,. caii,Isis,
„
. , ',., , Libel £•.
5 hyccam uocat,módò aliud ab hycc? effe contc - *>...
~J -

***, qiiitnidu&uiiiiiil.
mittamus ferò edita, &breui cog£££'j; $ *i- xitjfonzuolunt. Mufculi
is arena,coeno,hudo. Oritur im mat** £í. & j. Hi$odit: quoqu:turbi
ndit ad ìùrinâ maiora, frequensinH' jdeo $it: έμάm; £ts,quoniam yinus
ttilum ex hoc genere effe Ę. j*==;$íï, aliga
jfcem, quem élupea pifciculus Padi, Έ ss. $i$titujcni,&αάa
ut

fa, occidit. Similiter & quem uocant £iis, jam μόta&finoií

sus careat: cuifunt quatüor carpe*?? ouis, j***'Uigimtim:itui; r{wdiw.
cntre fit morona: è dorfo 3 £j; uem- Ê **iiiim ígē conftat,
ant cauiarium:è capitegij$ ά. `* tissimi affidus,fcuquòd
inteftinis, quam iocaiit ichthyo9 £, çoni- j*um Rcf;ii;ei , mari
\{unt concreta,fàléquc condita, ££ áoco '***'*®* finis Gboi√
librum. Fiunt & haeç ex affinibus $ í &o- ` $ig; igtiui.Etaliud genust*.
tiium(ut dixi) acuerum furionem, Ἄ j*vifi;itio integitur, emptisq; -

m:quamuis förma
quiaomnes
magniinter fé m"
: oxy nthu$ *jinississraimáí
ueniunt enim,
- -
natg?
-
yrj -

tos cxcedit norinunguam , defertürqüeadnos °ijtenuitriô,

-
Ęs coniu:fi;nauería
* -

*;

Jafpio mari. Et quoniam Âïiçarnefit; j-itnu; thcisfit,cuicolopes

omnes Äita j*uniiiiiimjieríÉ
in orir qui c
Ę $i; contingtq ineeft. Vcrum': *3 j;iii;i'îig;
-

Š Ä illis Š joco,tui? j i£ &albo cortię,

*-$$fm,; „„; , ** , ,

- IO 1ttum acut - • , T**'' Qu33 habet ; * * • •

fub roftro Ê Éima:filuro dent;* fî sę Ę Vcrùmpluri

fturio,, qui
*. qui oaodecim
octodeci cubitos lon£° %í. **;
dere D c Éras. Eftfi
3-tiiii Ęcommuna,uelut
“;dtiiiâu;£gdu;itno.
$$$$$$$ ÉÉïio;%* j*nifiçìïí,
libus alii mo *ia it; • -.-' .
ra; Ę Ę. tympana £9" É j$ iuuiint atnciura -

$t;
- .-

:tiam ÉÉ ÉÉ quatuor habet Ę ę È útiti<i pilo;

is duplices, ultima Š, SĘ; -

natátque
è maior eftüt anguilla,
guilla, £xteraag°°'" <j9igiois;
f°£lidiorumconfitum?.
- *

$ a1Or eft. ß mlaciiin$u: *0it;Cfmtnr c;

nt etiá Tigrim fluuium,in Arethufâ $$itu:
dis,mate
iiimhabenttciam *;*,

:l1S nitrum exhalat,adeóq;d£n£ füb!£í. '**■&i;

a. •, j ,
-

**uttmplanum.Ra. Rat.
£lº : J'"*&lt;gens;
itineat.Pifces igiturfiuujin lacû Ęin $am; j£ ïÈ
- -

jsniTin Iggij,fiauj&£££%$*£ j &,col %u*influminibus&;. ... • • -

alfam & turbidâingredi

roin aeris fodinis.Habetpoffùnt,qu£ íìunum j
tamgn 1acus É iï%#
$ti$, % ctiam utneni,
Ê i. Quot;otitur,uene
$peculiare,quodinfiumen nôin£ ord! jj. Ê # itinpaludibus,
crimen naturæ aquarum:maritiâ g? Ę L jtäçí *inutij
quàm lacus Iudææ:namis afphali” â ,achg' §§£í. qtur, Štutinamjs;
it& flumina, fua reie&anca 8 cùm $it; ÈÉ cadit. Öa
| *iii,mutā
| ta.Simi
 __ _—
-
1 1 B. VII. C A P. X X X V I I. 3yr
tùm tamenftagna,riuuli, uclutfquillas, cicadas, libel!as, tulù.
Libella fuu,!
lunapite, ternis utrinque pcdibus, caudatrifida & uiridi:
múrquoque quae fupinae aatant,pronae uolant. Mufculi
qwam conchis piäores uruntur,cochleæ quoque turbi
iiit,&:dinis cortice non forma fimiles,qüoniam fpinas
quihabcantur mytuli,ctiambyffo fàxis aüt lignis ailiga
ftumuemes inteftinis gracilibus arena plenis , & cætéra
huiufmodi, Dulciumtamen aquarum propria & famofißi
muduofiint,teftudines,rangque.Quänqüam enim tefludi T£//wdinar.
igitum mare alat, altcrius tamen geheris effe conftat,
' tufimum, uitam , inagnitudinémue afpicias, feu quòd
. tiiniirulterutrinque nonuiuant.Referünt enim, rhari
huma;tum anno mdxx. quae funibus tres homines in
… ἀheret,& uix â bigis trahcretur. Eft aliud genus te
itnis,quòdcoriq quafipræparato integitur, demptisq;
tigit:&cfuribus,cheli extoto fimilis eft.TSex enim tabef.
;
i:oriüm,futuris quafiiun&tis conftat: fupina uerò unica
iäalua,&cauda fimilis tenui chelis parti, cuicollopes ..
ftudiílcntadtendcndum laxádümque neruos. Foffam
*18 iustitcr chelis fimilis,quám cheli dici poteft. Aliud ge
*** 1 iustidii: (. refert Rondellctius, denfo & albo cortiáé,
•** £iindorfi medio duas habet iun&turas. Verùm pluri
a*! rafintteftudinibus, etiam terreftribus communia, uelut
*% $dánguis abhis dum uiuunt Š; fit:no
s£; tiquidem comparatione non fimpliciter:quòd omnes te
a: miuo;c&abrupta ftrideant: quòd fuaui fint carnciuxta
a* omoplatas,&iiiferiora crura: quòd roftri, duritie lapillos
re*', omminuant. Bcllonius adiicit uidiffe apud Turcas, &orti
g*' gttftudinum fplendidas,pellucidas,chryfoliti colore,ex
eº. $ibusauro exoinatis, capulos gladiorum conficiunt:de
„£*,*;aturadillos ex Orientc:fœminæ cauam habent teftam
**tioitm,quafi ouis foueudis,mares autem planam.Ra Rabe.
*' **io&ijfae, forma & uitae geuere monßrófæ funt:hu
j£% miliofts quàm utin marialantur: quæ in fluminibus &ri.
i.

.* *iuntuf, cdulcs funt, & incolumês, imò etiam uenenis

j** *ifintur.Sccundi genus rubeta fèu bufo uocatur,uenc
3* : $imum eflfùbtefia&in fter uilinijs acin paludibus,
[*] $tigis,imò quandoque inipfis lapidibus inuenitur.Rau
:% qti& cinerefcoloris:&cùm infiaíur, ferunt urinam fpar
*%£££j& dioptcs cœleftis, quæ cum nubibus cadit. Ca
?Ê
%%ktcjinafuiidinctis uiuit,parua,uiridis, muta, uengna
«
-
ta.Simi
. 1 B. v 1 1. c A P. xxxv 11 3 III CA?. XXXV 11. 3f;
tííris,kipiditor, aufto
ef quae arbores fandit,quz uocaliseftN£* * tri:*itnádo
lex feipfo, ut ita dicam: nam inlimumrefòluum infignis. Vnica
us exillòrìçôáúntur. coaxant general** : :iftituimtttgort,cum caduas
-;…
tempore oloiyzant: quodgenus iogT* §¤;&όσάι,ptumasmouct
eft. Primùm pifces bipèdes íidentur,indc ca* ; fiiisiaicumhabct,utdi
» Poftcriores pedes diüifà, fiuntquadrup: es:lin Simminttgumétumfinisac
ent contrarió more caeteris animalibus, folu**" **■;:i&ntilatomi;i, rcgio
es, & annexam anteriore parte,&iuxta''*'"* *** tatis continuo mucnirc kct...
•effeäüíôïìíîïòómnibus,®* suae fjttdofim ymaguai Hitnrw.
$i)ualde monftrofum. .. sss Iair susto itinhibet*
úm pifces aquis quibufdam, non dicam propr} %ajmiiiim; ctt:nám,ofiiciis
familiares:uelut
Pera,& Acheloo
dura, & abfque Huminc apri,
fquammis, ffin*<*$* *s*u*m. Py$i;*la.
ualidis, *s*wmmquodq;!oco fit,ut ut dc *,
numanis.cóliííionébrâchiarum,ftirpiuT% *s*w*t*hoiai pifccs fccia
fuis fimilem Ediííííííem Acheloisia**' ***,£io&ibuscat.
■ Ccphifum amnem,uelut Cephifusiº, ££ ***int: kyjuraos,u:iut pur
giam flumine, quod in Rhainfinit, nafcuntur?* * *íitá oftòruui; picfii;, ut
s & ore prægrandi,fpinisq; carent: :alij Š °®*utbugoí.
qui tamén füht fuaüísimi,üocáturling"*?É $it, scaiiturufi;oresacmol
%*:. Bubulca quoque,Sequanae alumna f fpi- $; $tuguêsîlig;nitati, mi
°,uifitur, fedhyemé tantùm & usi;£j£ 5**timen vidi,aatstiynmi
"{9rum
-
fiigredine&felis magnitudi? Â.
,Vt C9ntrà,alburnus,quem nos patria iii :duo
\
J$imimytlii: iiofrtauia pingi;
j*i\
$it, stiis,ßáminores,-

n&n%%**1| r.;

borellam, care:felle, pifciculus άfugij . da• $$i&íríorica simieisoicmiir*

*uel quia dulcibus& ihfipidistantur.' ibus T. j°&#gnitudinecumpatum di$tant,
iaro amara eft. Necfolùm fiuuiis& fontiutjuxta 35i5i5uenirehabent. Scihtrtnghi,
'sculiares funt pifces,fed etiam littoribu* etrus *jierminortmincsibi.
ántum pifcicuíorum abundat, ut ref*;£ ę* Ę in fingulos annos, ta
dificatam
'to ciuibus:05íïèinibi,
- tanquam*';
tametfialioquinaérfit
-
Ę;s, &c. *ait:£pt etiammi,tI0 Ampiius,
• •* ■*- .
• •
p.
[ius, H
* -:
Hu t- ••.

j, aiis mcmini, :minibiis

m haud commodus.cohftat fané, m*
- Tìorundam s, “Arcanis remitatis, qinde
--

orum,quæ ex fimilibus gencrantur*% ij*$inguiniorû feptem.

itum,
poft.quæ
v
fortuitö. - - - - Io uuti £pt.fì- „'*j**tibus,iidorûfempcrirmatae!
Atg -

ï;ÉÉÉÉÉÉ ÂÃÄf* ç iî $um: &uftera » y : *

uoniam
$9mmunes,quaedam funt Ę
quzdam propriae , idc! j;im Ę ï¤;
tnlimur, a 9rc
- ccoiu* fy.
silae.Et
-
raraequae
'us carncis quidem uelut ini, cernuriis**j
quidpifi Èjîiiefj '$'"''*'.]..nicui $eiE;
a. sJ*ttumpíssím,
'*ttm; p. tjiitingue
„; fpinofi,Dracunculw - -

'■gulis,tenües, ongi,íéretes, uu% coi√ ¤; Hypercr, àfacun

* •

shięh itannia: propri"***;

yemclatet& Britannia: P jurt*
$;$ui}inhisautco& argtnttocolo.
**ìoisfij&í dorfo, •
I.
? &iuuta
, II. VII. cAP. xxxy IITI ---
le im 01onium, percae quafifimilis,fcdpulchrior, aureo
j tohtincæruleiim uergente acfplendido infignis. Vnica ,
… titmymaetiam differtâ percäin tergore,cùm ea duas ' '
::;2 hkw&dumnatat,uelutgobius & botta, Ę: mouct ] -

a titffis.Etquodiuxta branchias aculeum habet, ut dra- : '

-** ajûs;fpin&umébranchiarum integumëtum fpinis cre- :
**, iiim,utin lupo $axatiis eft,&in tam uafto máti, regio- f' ,
2°. 16 quibufiam pifcibus dicatas continuò inuenire licet. t .
** Hifioìbranâiisadcaudam fùperdorfium,pinna quafi Hippurw. , ,
-*i qttitontinua extenditur. Trachürus uerò liùeam habet Trachurum. !,
o$um, â capite ad caudam utrinq; cxtenfam, oflìculis !•
* altöhorridamjutferra uideatur., • - •- \, I '
Eft ttiam difcrimen quo unumquodq; loco fit,uelut aJ'/iiipodex.
foit:,quemcùm omfies ferme,imò ueri pifces(reiecta
ftipuncexplodo)habeant, diuerfis tamen locis habent: i.
qutta,fi6cauda os ipfum eft: fepijiuxta os, uelut pur- * ,,
$i$0dileisq;:longiufculè ab ore rotundis plerifqí, ut . u

fiombis:alijmiedio córpore,ut bugloffi. “.

$unt&difcrimina qüalitatis carnis iuxta fàpores ac mol *:
iteminfipidi,utpafetes:exangues,falfi generaliter, ma- 1
iimt otiô:fàxatiles dulces tämen afelli , acres ut thynni -

$it ius $uihunni:amari,mytuli: alqfae cauda piiigui: p.

fuues fintharenghi,fimiles thriffis, fed minores, neέ in Pifciä^po,..
dices afcenduni sünt hi&fardoniac celerini ex eodem Harenghi. ;
£ieit:nam forma & magnitudine cùm parum difïerant, i.
jgntaquinque ariflasfü5 uentre habent. Sedharenghi,
£oft cxteris præftant: copia earum in oceano incredibi-
i.i
hutad cc.milliacoronatorum in fingulos annos, ca- !|
ftui*pretium afcendat: fæpe etiam multo amplius. Hu- a

*obferuationis numerorüm aliâs memini, :ümin libris i .

*$ubtilitate, tum etiam de Arcanis aerernitatis, cùm de

$uis eorumloquerer. Sic lampuga in dorfo feptem acu
$imis,acutis,breuibus, ifi dorfo femper armata eft. 1,
Orcynum , alijantiquo nomine appellant. Sunt & uifcera i ,
$uorundam,quia pinguia,grata; uelutfturionum,balena. .'
mdclphinóruni: nám non folùm fapore, fed & odore ,
$uiiuiölae commendantur. t,
$unt mollicarne etiam Pifccs ferme quicunque fpinofi, D,.„.„„.„„'
mimficci& minus terræ hábentes,ut lucij, percae, dracun
dil;hicpifcis non magnus,pinnis aureo & argenteo colo
itdiftin&is: nam&iuxta caput fub ore ferme,&in dorfo, •
Z & iuxta
i
-udam
£ B. pinnas
V 1 I.habet.
c Ased
P. dorfi
xxxv 1 I. . ; III rum ;;;7TtT,
praecipua ; arifti* ¤¤¤um $ιὰ ἐgunt:congos Crtwitw m
iuafi niembrana coniunâis cofiitat: arifi* ipf? siri;it^nimdimtci&aciicosio- rabilis-*
'°;es $apiti, eo longiores: mcmbranauetou;
n crefcens: - - -

dio : I
--
iTrtxpovTo;
-**"' rurüskocuitz timcnt r4 quarii.*;
-
- -

Κ Š jÉ *rajn:i;o|;us&locuta, io- píum 4-º; su

• & in dgrti cauo conditu:utinu'£'* **-*;c,;„„„i„, fitpoy-far*}tarii,
^ caudam pinna eft, fubuentre eft, & autciòlo- E $i mitttmfofto,quodiprx
Κ iineis à mediolaterum ad Ἑ $i;miráti;hinosinüduitatioci Ani* -

ultinguitur: in uméta ciuldcin .

\tζ$ ā eft duriorea< E;: Ę - ^ . * . -*

$umetfi guítui gratiffimäfit: capito dicitur)% s. : $i; i; icpcntem,

$um;'gno fit,atque ideo ftupidifenfùs:hoç ji Ę ça
'adiiiodum eííçóáíôïò, fetotumli* jjj'; $is,sygi$;
$culus eius, hominumuentricüloutiiis non?* j ï';
“inpulueremredaâus,feuexacctoautes!” –. : sagit, $i; Š :
'$£ditur: rcficcató, illiüs pituitam&hum''"" -, É sitis agg.
Κῆ
$, mugilispartibus
sit, cæteíis iiomenmerui,qui
capi íí aiiquant®°;
γῆ
iiiiiiius. Exhi? jj°'' '';fingula
=r£διὰ fiat:fi qus autem
- - - - pitom fimi ÀÁíít: ***iiliminiitrsæ, quorumfccrct
9ua, rapixa, ,.;iofa,fiut: T'ºminiitts* -

Έζῆ γζῆ
yftinûjíïííííííííííorg: júsjamja&u $£
'£'£*jj- *iiit:qurkiofimus;onau;:c£te:
- -

$atujfermêçújtrgpgu*'
'°$am eft,& ííííííTígiis alis, ibi*. $. iii; uel ex his ę
j%$j;
$ Piftium (ut dixi) diuiderefòlet Ä £ ® $tat manfium, a; Ę
$£{jinfta,&ÉÉÉÉÉÉÉÉjinnisajg%
“Abfurduiiïëïã ęhuncpiiç'* §jÉ; digpofcit: diâum;
$$imqwidera:uis utrote6 .•

Salfa.
$phîïííííííííííí:t jiigaii;;i;s
'°'n sft, operíóíeííáêültates st£% § $
Š omncslutct,mciia«oio
$ formicis: quāgnāiuerfis ficulat* I $sim&ilinguunt. Stomativsa $trémafew.
°Praeditafunt,èfîcie diuerfà. Quamo$ $it, h;inRubromm,a:mnoftro?
“shirundiï í ÄÈÉíninò ii;' j£i£iuo: ita , fiunt ct
$edidî§j?;jìjjuj jiisigitum:nejus igit :
'''"*min nomiî Ä fìiitu- j$sitmtcmincstum numcrus non
“t,propter \ lum è gencr* ot* j*mgmtus, kumormylus, qui duo
Morm;i*.
iî'j******£iu, mugilu%ijv
'°'''us nomen reí êícntii Ssijî„.
refpoiidc£%£ <j. iíi ictus, pullo coioic,
3'yitauííîïíôçítiam'* j$;i;sTisipfifummagi
''''fifcriménì íííííííí in pifcibus:fi' ca' juftítunámuot,& tcttuguita,
;j$fmplicę feri, mites , £; quicti, Šst sopot,&aIfiti fimi
i,''inodi
“ubili inÅ;
diÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ&iit
P.
po£* j*iiihuicfiìcii iiitct dcfcribit uer
*kaiitAieitotctiaministola -no
!?cipiam, congrifoiypos odcru!' **• I ^

' dcnti$us firmis3°''8''???'λόγύ* j*miortìcii immoiitranfùerfis

muíiitífüiíí,&finuo!”. gi* i*ºi)itiis&autēibat&oftca
1, 2 &av

I.
 ss; -
„. . 11 b. v 1 1. c AP. xxxv 1 1.
.-: gintique corporis,illorum brachia effugiunt: congros Circuitu m;
: timenlöcuftx füperant, quoniam duritici, &aculcoSlo- rabú, pua;
_. citium congrihorrent:it polypos rurfus locultæ timgnt ra quorüd.,
,

Is - aitjutfiin èodem reti capiantur polypus & locufta, lo- pifi.m j.,
- - - - -
-

_» ciaprx mctuexanimetur. Cùm enim robuftus fit Poly- /ari/ptcicri;

…” Ë capit& exugit, inde etiam roftro, quod illi prê
_a umeft,cónfiingit. Sicamiae dclphinos inuadunt atroci ami«,
$int .- - -■ _ • - • • _ •_ • * _ _ -
i; -

***, odio,cúmtamé uiribus lógè inferiores fint.Sedmultg utmu

--; dtundant & extimulant,non fecus ac formice fcrpentem,
*… iiiftia&fagacitatc præ tant:ut fihamum deuotent,coiì
.*?, ticunt:s,nôålineafe trahi permittúr:fed exemplo latro
?» filius,de quo in Technis egimus,hamum pra;cidit.Dor
* fimhicpifcicaruicú,quod dtim uiuit, fplédet:à dorfo ad
2 itnit: incr obliquae,fufcae,certis fpaxiis diftãtes,caudalu
*? tu Mugilesquêq; lupis inimici:fèd ab his uincütur,& p.
… £sauìapr£cifìuiuünt tamé,utetiâ congri à mur cnis. *.
-

*?* Hxuerò generalitcr diâa fiat: fi quis autem fingula

* rú, in libris $atiquorum fè èxer
–;
%.
$it,utAriftotelis, Athenaei, & Pliarij, tum noftræ ætatis
Rondcllctj, acBellonij: uerùm etiam in ipfa rerum infpe
;
*?* dione, cunctáquc adhaec quae fcripfimus conetur referre:
*… fim,utrcor, pauca fupererunt, quæ uel ex his quae.hic
… ßiptafùntcaufàm ÉÉ manifeftam, aut éx fimi
X #iiificile deducantur. Nam quod de raaculis di&um eft.
* A *lntisetiam earumâ, differchtiis dici poteft: urgotefà'.
-•
|
3. Råbrandiis ad cauíam decem habét lincas titritaque, **lf«.
χ $ummunanigra eft, reliquae omncs luteae , melle&<oio.
? n$piíccmmirùmin modum diftinguunt. Stromaccusau
itis,fcdpufillas: magnus hic in Kubro mari, at in noftro S*romate.
3. * notisq;eft quem Romæ Fiatolam uocant, non fiunt ei
* ; me: continuæ à branchiis ad caudam : ncque igitur cx
<, ciufJcm generc eft, maximè cum linearum numerus non
*', ijondät.Vtneque mormyrus, feu mormylus, qui duo.
:> „: dtcim lineas utrinque habet tranfùerfas , pullo `co »lore, Mormyt,... *.
3. * tis$ipaciis interfc diftantes,alternis linearum magni
*
i.
* ' tihbus, cùmprima fit fecunda maior,& tertia quãta,
'%; itqu:fic deinceps: candidus elt corpore, & auratè fimil
*? £Verüm Ronîelletiushuncpifcerii aliter defcribit uer.
%äliterinpiâura oftendit,quiierror ctiam in fiatola (no
'j- *nekRomanum)maior eft, cùm eam modò tranfüerfis
' itis&infieris,módóre&is& aurcis & defcribat &oft€
- 7, 2. dat.
 I B. V I I. C A P. XXX V I I. 1 ** „ X W 1 1 1. 35»
- - - liII CAf. XXX
s Bellonio, ut conftantiori,crcdcndum,utm0* 1. ' ~o formafr .

» Qui tam belle tranfuerfimi &inficxaslincash* j£;imĘ; -

as feu pullas, fiatola rectas & aureas,isq;etiam fj*iintulimumrciüëï' -

u$, appelletur. Pifcis uerò quem beati Petriu9: $itq; m crit, aquâ,
9d utiinque in mediolaterüm,maculamhabc* j **ginitit: citerbiauâis, -. ci a!
§ 39uafifiueftigium prehcnfàntis digtifiikii* j*maiimgmittunt:atque
$ufabcr fit,feu ínæní, feu fmaris:námhiomnc* çr $££j:. Vt fi onusquidsm
'!uxta medium (ut dixi) habent: uelut iuria;* **di£ti,nontamen uoluntatis.
“°» £rgus, & melanuiüs: ob id maculam h* $ig;umenuos, quoniamin
* sutis hon caro afíicitur. At uerò in animaiib* *** fiudbus,necier contine- i
sutis afficitur ob uapores, ut cümpilia$ % J £ft*uocem, unde cùm loqgi
°teria tendit. Pifci$u$ Je$ ob citis dcnlius" j*tittrogmut Sonus igtur,a pfa
''nafcuntur, dénáìéóèùtisne abaquafit* *; °*tarentautem fauciöus,neclin
'°!um qualitáte íá quiAfiibftantia&mótui* j*ijt:itut. Vos istôc íi- : t .
nul & pili ad natandum,ineptum redderent, ut tu* °*' $tttjiuo linguaautem non {i- i

§° 1° cum pulmones habeãt & pedcs,Io8 í Štum& delphino- s. * •

' ''stando âiuerticulum ad littu$ accepit. % j*iiisutulomatino ÉÉ *

$%££ore maculofi, uelut ophidionjqu# £! j* tiigmfihz:iriuiliumjhi

'°°* fi Latinè ita loqúi iiceret: is congro l'"'' j%i}ofünthocenimprzcipium
''"* ex inferioreiïò propendenti us, gemi* $tiiicomnia,lingum ìibfi:ia
°°l°s du&is lineis inuicêm proximis:g! É *<<■!t j£&£jitj&fa- Quude !
'" °b alias, fàtis clarêüíïìáui Ê Pom? j$£; cf.inPctuimuri,fìccii
- - . \ . • .-. • - - X - -

1 -

"camhabétiíííÜããåam,curum, * * *gimint,& dormientesfittunt: .

“Sam lineas multas Tranfiierìs,pundis$*j juLmgcie Ei
: má- J$£:non
-
Mulaconfiitoyr;
icerc:,qu£ sis, tum
Ê''?'' gcrò dorfum
'tari folet. :
uarium, fuperçilia au* t. jiissim ■jmgenartarafit. Vc: .
Ü''*tiam pifces nomen pro ætate muta* ßica jTiiiTif: ficat. Hoc animal $al
Ycnetos Paruus íüíôïöïíéîeaficco! 2, j$imit;iii;!;ctiore,fummi; »
!
!
';$uf; quae adulta ìmpelamys:F9% £. j$bomnibush;crorumge
- Habet thyiìiïíôïíôáôïeos tcfiuim' juffstium Franckumpharmio
$uos pro aíííííííííííí& exerit.Fcr-* $ “nisi, incremaicdeiiimulare
''''tas, firmôïíôáììáôåëüt cong% j$ii:;rrponi, ;?/, in m4t/'
“afim, E. pifcibus îiïimo corio fin{% â, J$uiiunüf:indicio cuiicnti, quôáin Ę M
n. §ondeiieíí, acutiflimo gladiofe illud Ę jiinh;ibus&fiminiusha- dul* ***"

i °'**• ait: haberì fjüammas; gi; j. jÉÉÉÉapiatore, i5,renuuerti- tri*

§.'£uam curam iiiiis aniiui; Ἄ j*siijngat.
'tum uo us ac moribus. - íìmo* ' * * r xxx w t i t.
• Eft f; $e, quiiam ab initio cœptus c!* cüm* çtm*;„ ;.....; iter.ad
?°' quincuplex difçrimeníiirepit%. jfjm iftcntis gencriliter;
“st moieíîïòójus «u**"
p. Ä, '**yiiiiui£ Referunt,fide:
'j$t, &migiis proíima defccg*

| •, • A
 -
` --
; I i s. v I I. c A p. x XXV 1 1-,
!. -—~—
35» -

-: fort,aut impellitur aër per $. fpatiuiii%% fma fœ i.

– â:onfideräs, reliquiniodiadhuncultimum redúê*''*' p.
— * Hoc itaque modo pifces omnes ftrepitum extra aquã. 1- ,

^ «imt, (cùconcuffi, feu concutientes celeriterbrauêhias, ., .„ !

£tncr quae ftridorem quendam acutum emittunt: atque - ciali,
b<modo etiampe&tinés, acfepiae. Vel fi fonus quidém 1 ,
tiatur, quoniam animal refpirat, non tamen uoluntariè.
Víitnimi pulmo,ibifonus,non tamen uox, quoniam lin- • ,
gutarct,&(quod maius eft) faucibus, nec áër contine- ';
i::hzcenim ficceffàriafunt ad uocem, unde cùm loqui *.
% tοlumus,fpiritum continere cogimur.Sonus igitur,à pifci ô
busquipulmones habent(careiit autem faucibus,neclin- &
£umdiftinâam habent) non uox,editur. Vox uerò edi- -

t;imiliaadfuerint(quæ dixi)duo:lingua autem non li

bcri,&eftnon dearticülata,uelut balenárum & delphino
fimDearticulatauerò,qualis uitulo marino & quadrupc
Šplctfque atquc auibus,etiamfihaec î amphi
áfierint,fiontamcnloqui poffunt:hgc cnim praecipùum
ttamimilium,quæ prætcfhęc omnia,linguam habentla
tmadmodum, uelüt homo , &pfittacus, & pica. Qua de
$ufìfìbulofum exiftimo,pifces'effe in Pcru mari, hileci
iusnonmaiores, quigrunniant , & dormientes ftertant:
;
nimáb aquaid çontiiigere non potcft. Multa alia, tum
miumcdeamphibiis ÉÉ iceret,quæ confulto prc
timus,quòd alibi pars eorum maxima enarrata fit. Ve
imuiii find hiftoriam narraf: füfficiat. Hoc animal singu.
quitupes eft,lacertaeq; fimile,caiida breuiore, fquammis
tigiis conte&um:qu6figno ab qmnibus lacertorum ge
stibusdiflinguitur:apud Petrum Francifcum pharmaco
folim,ipfùmiiidi.Cafnem eius uenerem adeò extimulare
|
qtiitur ut nihil eipoflit praeponi.
fkcsmaris duléi nutriuntur: indicio euidcnti, quòdin piße, in ma.
iìtodinonfìliuntur,ut quiin lacubus &flumini$us ha- dulci aqua n
fimt.Vnde etiamin Belgica, pifcatores fub arenauerti- triuntur.
lacondunt,ut exaeflu maris impinguentur.
PISCI V M cv R A ET P R O P R I E T A T E s.
c A p w r x x x v t -1 1.

Narratis autem pifcium differentiis generaliter, ad

Propria quædam , & miraculis proxima defcenda
mus ab ánguilla initiumfacientes. Referunt, fides
Z 3 c cortQ»

|—
 I B. v-^ - _- .
sP-3-' c A p. X X X V 1 1 1. * VII CA?. XXX V 1 1 1. 3j»

* <> ., auditores ad áltationem indi* rmiifufiumueneno formafr *

quæ magnæ funt,ita circumuiiiciunt? . sfarohibitatione ísterra, ì ,

mquam fùifocent:calorc enim illo tepido ---- sritytmum, jiritu g;au,ocu

.nilëeft:intonitru,à fùndo aquæ adfifj *** ginosus, .. • ,:!** '
.endunt,ficut tum maxime iï $t ¤¢m Aherus ύζgen- Fia****].
4 inter ea quæ in aquis aut humi ;orbus É Šre Alsingulos vti* |. .
ares uires,aüt admirátione
-atura,certamen magiscum!'°
in uilißimis ctiam dign*$*
íííííí- j$is:
siihfint: Quatuordux
trabrandias,& hic poftiuxta
piús alas |
i

poncnte. Referunt enim,ip(àm hyemcing;°'* j*wtrttslixautcmìbicopo . i

£cc cibo ullo uefci:quod façilius çiçti Ê $ $armisit; brandarumfoi- 1
fuprà retulimus:maiiimuítamin folidola?*? **; myropingua capiti,&:e- I
\%$£(i uerò illa præterca deueneno,deui*$"* *** miodo;a;utatem&cutis & i, *

sfolet noxa,delapillo in capite content?:!'% §;;m $imis. Verum auda, …-

$tius partim,partim alibi diëta fiin£$£: *£i:i:::tcrorum pifcum, & ali- -

'® Pr©pofitüm efl, quale illud άδdáú $. *** itto iuxtaillam, pinna maior
Perfofita,urinam $it'uehementér, atqu**% *Hûs:&quia,ßd afflag
I'i:im afèitici hoc medicamento liberent'* figni- <\ $it;atq;inciscauitates, utfit
'cs;quo annorüôçôüòdauerint?*'*" É $tituiinftyiçìmuiacula poteft, Baltwr* ,
in ab humido & corrupto uapore piogigni? É Š. túmtiumooculo undccim adips in oc* *
in do!oriprodeftpierufiq;,fi déntes «oi√ §£uiitínepotuiííent, e£*£, wfit,* ,
Ętut;iííijíííííííííííííííçìtgiu$
3'ne$ ocnl6rüm elégititiííimum âuxiliu" eft. i; jTaiyisoriolo;;ga :
§stitit Hocquidemg fiìmum, i
;° tuberibus carnę; $erigat3(uocant
- v>
*, i
aufer"' S*ttimuinlotum;|uâ quoniam otuvfu ; „, ; er;
cis (0* -.,,
- - - -

'iolanenfę; ííefsit: έdym $£ ut diâum &lt;** iÄL.n.

-

$ cmplaftro iiípofita, adeò prodeft, utq íé* s ῦςm,itáqueluddimus: mcdius:

}%sui iam taâÄuam morieiiti, deg£ ç £j*$uim;etaphmtas&.\ndes? „;
'"erant,libcritèrìïóèi;ierim &fiu* {clam jkmjiriibmiaiini«dio quf
§$tit;poßçoi√eferunty' miU atid* jistiani oui:quod timet Ę;
#
... nil
Ę fictorpefcefc & ôïí,utárib* É j$*ontingit moustico fiat fl
Éitamen
fed
uix credi poteftnij; non
'luurúdam fit{olùm £íí pcs *;
$sit, intcr planiùs & quadrupedacx • * • .

- £; á *?imiisproiimiora,utcetaceâ quadru e

'"°siae ab cîìåíïí, åùm

$$$$$$$$$$ .' **i!int.
-Ilo na-
Ê Ęs equoibutioyeiiismo,
- r -
**i
•£$!
**• -
a
atic* ;
e J$nmiiniatis,tetißim; quod Nauplº,
- „£lu fno
e funt,utperfepe etiam 3 mórb9£.
Ę Cinis quoíjue eiusfalconig' É jiis fmis,%lanata
$; quae plufias erodunt tollit.Et for É Hu , … ; çùmigiiittanquilóque ma
: nfi 'Plám folùm || Ëgatur.Idem col? £; ibcfc. sji£g£ finistento poft
d.
"' Patientis
lò ;eftrînt fùffènfùs,
cóíí, pulli fertur c!" άσὸ
cinercmfùffcnfum, íunt; ἐζit, "juth,atj;itauthtfodum, ac mu
*s canalor*
-

'$
sliausfìnguin&iiïîcertinet;'
ll ì:r! ]ζύιαςlo;
Affarcfepofíe,cüm ncI magni*""j tutinatorícondis?
*wkisinimiociniomc,quodturbia* tar4•

- i v 4 t0
 1 1 B. y 1 I. C AP. XXX V I I I. 35» |
. lo^iuitatumfierit:animalinfauftumueneno,forma foe
2. άόitudine,clamoreinaufpicato,habitatione fub terra, ! '

&intcrhumana cadauera, nò&turnum , fpiritu graui,ocu- * ;

fjintentérefpicientibus fafcinöque. '. . . i -

', ìsquidamieftoceani,quem Albertus adeò diligen- Pifci cj ali

trisfaibit,ut illum uidiffe iion dubites.Aflec,lingua l9ci &prdibns. ;
aiudicitit. Verba illius fùnt: Quatuor hic pifcis alas ]
ittquarumdux antéiuxta branchias,& duæ pòft iuxta -

audiriqurmcmbranis conftant:craffae autem ubi corpo 1.

I iiunguntur,tenuesin extremitatibus: branchiarum fofa- ;
* iiquio
-
mìtiinq;quatuor:duo quidem propinqua capiti,&fe-
ilx,utfint omnia o&o : caput aut£m & cutis, &c
*
!
tristorporis figura, faiae non abfimilis. Verùm cauda,
tiznoniffimilatur,fed uelut cæterorum pifcium, & ali- , i ,
; … longior:in dorfo uerò iuxtaillam, inna maior r. .

: quìmprocórporis ratione.Habet & crura , èd cartilagi- ! **

tra&abfq; iuháuris:pedesά;;atq;in eis cauitates , ut fir- .'
mishrttit.Numerarietiafhintér pifciú miracula P9teft, Balen•r'
% ttxtipclluridiadipiscopia: cùm ex uno 9culo undccim adeps in ocul, ;
1igeniiqustotidémuitiuixferre potuiffènt, effluxiffe, copiofiu, .i. -

cmsiifirmet.Exillorum etiam corio,loraad pondc- i.

1t£cundaaptiííima fierirefert.Hos quidem craffìffiitur;
i&iffimuIi,ut
£ qitasco humoreetiam uituloruin:illuä
abundat, qui (ut ά quoniam osiiigfí Lora
eft. } radûiüs
è cori

ttintcr adipem & oleum, idcôque lucidiffimus : niedia e balemarum. i …

I ,
snmtufapiíiuminter quadru edaplantasά.Vnde étiá ..,„.._.
animal íoceanihemifphærij É cui in medio quafi
+
Pj/«e; iiite. s
-

$poculiibiiantiauelut candidi oui:quod tamen fòlùm quadrupeda''

$ $otumo,dum dilatatur ac conftringitur,mouericonfiat. &planta* m, ,
1 hifkiaqj natura media inter plantas & quadrupeda ex *** -

1¤¤tilibüs,fedtalia plantis proximiora,ut cetacea quadru

- *ibus :rcliquipifcés ferme ex æquo ab utroq; extremo, ;
1 tttiam abhis diftant. 1

httt maiora autem maris miracula, recéfébimus quo Nauplij mo, ?

d
. d: Nauplio fertur:hoc enim animaifepiae fimile, fola natu !
1*foditate nautili conchamingreditür,tranquillöque ma i.'
*}£icmifiis palmulis remigemajit: fed fiante uento porri- Σ 1

Ęditâ uéla, atj; ita uehit focium, ac mu-

- ,
? - Šm. cancellos turbinatorú condisfe causlorio;
- . ' Ita***. • ..

a$tere,atq; itauiuere animalhocinforme, quod turbina .£ ;

z 4 torwm
 L 1 B. ^V I I. C A P. X X X V II I. ] 'II CA?, XXXVIII. ;ę
- - w -

more concha tegitur in acutum tendente:extri pro * ***iitiis, Ędifjuedicis (erra

cancer,animal höcnon aliis fociatur:fedfolùm* FETitTO(ibiciesinimo,&iuxta
labitat domos:animal hoc caput habet crufiac* ******imitsm ;ctore parte:tor
ore:cornua duo tenuia,longa;Hauahabct,dic'* i-irûm iuduoiuita oculos breuio
ftram dextra maiorem,quóåinturbinatis (utdis; Šrimis,fiboculisquifiaiz
hs»opus habeat magisfiiiifira.Vtcnim É ¤¤ira;Iinq;fex;cdesiaj,quorú
hominibus fùnt maiòres,itafiniftrachela qui g 'sang;iquiparui&tcnucs,inap
tenfùm enim efì fùprà, teflaceain dextram pug* *trwsi:ini: Coiyusipfum dcccm
i:quare ut finiftrae &heieinnitantur,neccffitium* <s£t,quumpriorc$breuiorcs&
`ræter chelasutrinque pedes duos maiorcs , quos ***** *vitutimuergunt: quzratio
cofi
duos præterea alios paruos&hirfutos, ®* inlc <ig;;^;:itibuskrutit:caudzostrcs
{ait) quoque mollem ac longam, quam te - t $it imitis,oculisfimillimasinfupcrio
$ffet formìa non abfimilé efíé afiaco,potius9'* **irtii, fif:;;atoiuuis &dulcis. *
-

$cet nomcn à cancro fùmpfèrit:opinor, g'% °;;;::tumctum,tenmi&maaicm

'^*em corporis partem oféndat, ítitetaiitcmca', $is gkwnittrtlongú cft,pc
-

'**, mollis fit,integumento &ieui&cuiini? §¤; tinct, citmplo hominum qu;

-

le et turbinatis,indiguit:mobili quoqu<; quodi Štimum paetiuêarioknt, ob id

afta fint:it, caudæ extremo duas piAna$tenucs, £0
$titui: diiumcxtcndit,atq; ammul
fenes,&inlatcribusfitushabetìbaúa;°"°'' $$ibimelligipofit,youtres£ha
''m difpofita,ex quibus generari ucriiale É sjmcnmjiificáciá,cogiturctus.
$tremo,meatiiexcreméhti fàtis manife!t, quàm ętititnlisresapuipueros multiplici
{etius,qüi illum Iongé diligétiusobferua!
*" Ariftotcli retuleíiintuí igitnrcrelig; tJtft °*Ttur coníituit:parumutroditat
`¤¤tiimltominusfemum&mdicf
Ęsaliam
tur, ;
quærit maiorem ätque uacua"%
-
*i;r;itionéque &alicma flultitiaac
j*igtmtut. iuftautem naturam tôt modi; i
id genuslongé eftquod pinnophylaxdijî §s ; tam mirifidsformis,tum obmu wüw •*;
**"'ator:hicënim noniain iitpiior, uacu* tcft “…illorum imbecilitatem,tumetiam
$ed Cum ipfà pinna: nonfolùm autcm! pr. *** sintumexiguo corporccolo
hìwl»%iis,
? ''''' Juibufïàm generibus, &in g# e
$$ulis,&intélapides,&in É
*' ualde,necfabae magnitudinem ex£% £? ss tiiimm Graniipono, fumrafit, **
z

» les:ide6 tegmiue & áíííííííí:o9% i. **iiimitimumsit angorum:adeòut

-

*?"*gis cohíbięmííάnt,aut£ jsuuiikkftftat,quidcccmlibraspc

.j£g; totmembrumas,totappendi
Jgtfo fubfifùnt, reliquo corporc candi; £ j. $ibat,utcumin miniis di
Ê, i $cellis differuiit,ciim cancelli ¥;
', c. lles fint:cümque fint Κs,&(utdi*) $itum iustogimur.Quòdfino
**£ti,admiratiruiiisdeiiîmus.
ί''°°'liautem inhabitent. ...etde* s£; ** • -

''ræ etiam miracula, connumcrari Κ J*®kumaea,utBelloniuseritimat,pru pagar*

"*(qtiam fuillam,&i, quidam uocánt) a
§iijns ?urttmamexuturus cruftam ci
-

ngn ar
s ** vttqu j$is; £tercet,&cumcìeruerit,fcm
[ua et; $crifiogea, gracilis, &iufta? pri3? §.
“maculeiar, :perfpicua, sia,ę. •$us&£tucatur&inuaden
quaii: nonvisâ gundicrufta
z ; ce•
 : i 1 s. v 1 1. c A P. XXXV I I I. 36s
>

:■\nti longa,&fermeuti,afiacis, fed abfque chelis ferra

-

* ïiore jarte:quorumdenticuli breues in imo,&iuxta !;

totusprxlongi,& aculeis fimiles in fuperiore parte: cor- ;;
ïbifidi&longiora,alia duo iuxta oculos breuio- :
iiii;iguracancülofermefimilis,fub oculis quafi alæ 1,
di:iinjlongae atq;hirtae,utrinq;fex Pedes:alij, quorú i.
pnities äauaticum uncis,reliquiparui&tenucs, in ap- i
;nitesetiamtenuiores ácfinunt. Corpus igfum decém 1
isli;inzqualibus conftat,quarum priorcs breuiores & -

ngioresint, his quae ad caudamuergunt: quae ratio

diminaculcis ab eis prodeütibus feruatur:caudæ os tres
hibctpinnas,& duas maculas, oculis fimillimas in fuperio r
fpiris,&aculeos(utdixi)plures,caro fuauis & dulcis. -

íúccorum genere etiam eftu4rrit,tenui& macilem **** 1

totorpore,acfiieiuniofe conficeret:longiufcula eft, pe
it;i;interiores iun&ostcnet , exemplo hominum qui :
Dóíúpplicant:hanc diuinam pueri uocare folent,.ob id - *.

quodiìtcrrogata de uia,brachium extendit,atq; cùm mul '

ismodis dirigicrusillud intelligi pofsit, Prout res fé ha
bttinterpretãtur:fpiritu enim Éuêri côcuffâ, cogiturcrus
triendcie,atque itä naturalis rcs apud pueros multiplici- `
£tpromitacülo interpretari confùeuit: parum uerò diftat |
fipientiauirorum àpüerili,multo minus fenum & mulier
tilitum, cùm metú fuperftitionéque & aliena ftultitia ac ; -

improbitate fimplices âgitantur. Lufit autem naturama cur natur

iii:imbi;animiantibus?am mirificis formis,tum ob ma- *f."*°dis ;
ittr copiam,tumobillorum imbecillitatem, tum etiam uilibus anim,
ob multiplices opcrationes intam exiguo corpore collo- tibus lufèrit. !

tandas, - - -

Quam etiam ob caufàm in Granciporro , feu mgea fit, Mea. f,

ftujigurus, conftat maximum effe cancrorum: adeò ut f.
$tioiiusinAnglia uidiffe fc rcferat,gui dcccm libras pe
ftnictit. Inhuiiisigirur9re tot mcmbramas,totappendi
tti,totarcananatuía collocauit, ut ctiam in rninimis diii
gentium admirariacfolcrtiam illius cogamur.Quòd fi no 1

ianobis eflent eius opcra, admirarirurfus defineremus.

Veluti&in paguró,feu mora,utBellonius exiftimat,pru Pagarus.
tmtiae fpecimen infignc ££? exuturus cruftam ci
bisfe replet,immodiceq;fe cxercct,& cùm eâ exuerit,fen
ticnsßärmis fpoliatum, quibus & fe tueatur & inuaden
ttstcpcllat,aiitat.Eft cnim huic non adeò grandicrufta
2$ j cce
L I B. V I I. C A P. X X X VI 1 I. j III CAM. XXXVII. 3%}
:finm aculcis & tuberculis fiequeris,unde etiamgg r-iri- $truminc:tum qu**
ºcculis adhibcri folet. Rondellctins rccitat, αὐθ = ssr&gt;*, ait: έεntibus *
eum:quoniam cùm duriore fit cortice; antequ* -Eraiio;,;;;os & h'osiu
ir , quae ratio communis eft,tranfit inlapidem. =:rr,:tt:& inforis guitunt;
is qüoque multis modis admirabilis ciijiamfolu* *==;rrjitmtiaiicnti, £t
nidificat inter pifces,colore candido,fedintereum s=ii: íis [qttm hybcrnis m:i
:criore partequoque
ert. Pihnis tènuis,ide6quefoleam, anteiiorsti*
quafícinétarubefit. Eßrati
g; Ęstus,quòd íiominifi:fimi
:,& in capite É habet. Vcficam felislongim, * Italicmdumruminant, iaccit,
**;::■:,&utntmajuscomprimatur.
itriculo quindecim appendices: unam ex mento :Et sìt;, itq;przdpua cumhi$cat,
m pendentem:nec tarhèm folainalganidificatfu* **£ì,quifimiksíúnt,utpagus&
'campi,& gobij,plures etiampifceSinaiga;iciiti^
i9fc,firmióre,áctutiore,oua ponunt. Sedoms: ***iciimhibet,&nóôïìï;<,
$uiifimtiitoque ned:osháça
'9cunquc loco ponant, ea cüfiodiunt. Cur us? Šuriakoyilis,noâu dor
ficct pifccs,perfpicuum eß: quia mcmbristiri;
igm inconflans éffet nidus, tùm magis obnoxius ***&ntail; dclcäatur:intctnu
aliorum: quam ob caufàm, quoniam mira oua $ignissiobosiuium.Caputeih
Hirs*®
Sritnt , plura dedit: ob id ergo minora,utfup* Šyxtu; ftiijui.lnftrucfopirda
aratum eft. Phycis ergo cùm ponat oua atquca *júsccnkii:,qu:imat.
iidificare,{èd non urere ac propriè,dicitat. - *irinitatoeftcyt: oko,iuio,
"usquod de atherina reátuit; quæcúmueris; 3*gt;jvspoiictiofin duosaculcos
ts£ta tamé Quaponit:paritauté iutúno:pifcicuius Ę:brandiarumquoqueopct
S. fiinilis:co&us, perfpicuus efl, nifi Inciquadam
Š initos deinentii,qiipnism
P'ts ad caudam téndi: , inter oculos criiiati: j££ rigunt. Vtrinq;inotisfaíi
''' tsrra parit,quodarenæ R. affiicet:indeg! 3';*iunioníus íimiles.'0a;sigi,
faciat,qüoniã pifcis eft littoralis, decrefcétibus jiitum:grismtetm*partes;ut;i,&
“Sta peperiffe çreditur: nam cùm non ct:at^ *:ftäcs noäücarbon:sacc:n
Fa non poteßparere:at in confinibus, quòd pir. $.$*$ant: pinnas,appcndiccshabet
'°$umitucri ea commodius
'taeterea fùi cuique poteft.
mores: nam j£i;£i:u£toryustótumjquammis
thrii G' a 3°$tu$urumíinguli
-

ordiiiesfingi
cant • ad teftudinis concentum aut condit" *iyiinguiiuii:ii;it. Quadra
j''''!'c fnagis inambulat quàminterdiu: affer 3t;; $tiudamjimmtiiorotundis ué
jï in flumina. Άί; uerò féli pholis f; *%ícíente,imô qundoque profiùsfu
'$; habetpeculiarem : nanque Ę. §*quitio;£;ius utiq;longishtisquein
p.

in c '' quo etiamicubat: tota macülofà É *iiifimi:;iustittoiidorobfcuis

ò $t crifiam habet mollem & cæni í
m Ę is nobilifsimuset inter #.É
ntcs Ę $imilis, fed macula in tail; af
ue,fi p gnifùnt,ciim omnibus aliis pij
`ºmncsmutuiisacficluiis, uelut yayiio
% ligulraisitum insiiiilis,
fiitigii utpene omnespifccs anne
Ęìnttiiagistri,fiisuci
*^
*.
*,

cù '""'!errati. caufà maniféfta cur f;4 ittfi(limammitii appendicibus, ou*

m cnum alga Vnde
tiefcatur, folüsque ie*; *fitt,ob anguìbuìatum foiami
:
-
citraaqumdiutius uiuit. Scd&propter
Aîas
I.
 1 1 m. v 1 1. c A P. XXXV I I. 56) -
bajlinos,nimirum ß etiam folus ruminet: nam quae ru
„Animalia, ut boues & capt* , ca$n* dentibus fu
aioribus antè: omnes autcm alios, planos & latos ha
E. cùmque ruminant, iacent :& dum foris pafcuntur,
eum non fuminant,quonia!' nó durum eft alimentú, fed
*,;
Å;ideo folis feptem hybertis Asafi
iufirme.Exferis uerò folus ceruu$,quòd homini fit fami
í&musPonticus:quòdautem dum ruminant, iaccát,
i{it,quoniam ίζuiefcant,&uentriculus comprimatur;
iioijturexhistri us,fcarus, atq; praecipua cùm habeat,
rumiìt Ruminant igitur foli, i. fimiles funt,ut pagtus &
£g; ìtresfòbos diuifùmhabet,& nó folùm ipfe,
ÉÉÉÉÉÉÉÉåauia
tum funt: ideòque
fernaturos iaâant.Verfàturi? n£ dcos hi$ci
fcopulis,no&tu dor
infìiis,coriandro,& mcrcuriali dele&tatur: intcftini
tiohmolent;epar íaíeíintres lobos diuifum. Caput cila Hirundo
tus,obquod rüminare poteft,ut religui- inter uerò præcla
Ęlabrunäo pifcis cenfeti debet » $j maxi
mētolaruaemulatur:quadrato eft capite,ofteo,duro,
1}cro,uelutteflado:cuius Par§ pofìerior in duos aculcos
dauimfpe&antes dcfiiit; bianchiarum quoque oper
tlaofea,&ipfàin duos aculeos definentia , qui pinnam
tur jÉ eß, ferè attingunt; Vtrinq; in oris fcifiu-.
i:ettremi duo globuli unionibus fimiles. Oculi magni,
rotundi,tu£,ut fio&tuarum : oris internæ partes rubræ, &
tinnabarim etiá fplendore referétes:nodtu carbones accen
6:criftimes.Sub capite &antc pinnas, appendices habet
pendentes, ceu ex pilis cófe&as: corpus totum fquammis
oftisafferisque cóntegitur,quafui, íinguli ordifics fingu
hię,undeäorpus anguliius ícddivir. Quadra •* * , .
fumuerò&iuxta caput & Âudami,in medio rotundius;ué
ii: íåôáôïörübefcente, imò quandoque prorfus tu
bro.Pinnashabet quatuor,duas utrinq;longas latásque im
lateribus,hirundinis alis íímiles:duas üerò in dorfo breuio
r;&anguftiores,omncs maculis ac ftellulis, uelut Papilio
niilrfint,depiätas.C ăuda,caudæ auishirundinis fimilis,
inunicampinná äefinit:linguâ ut pene omnes pifces anne
1um:colluim&gula breuiaïunt:cor angulatum» felis ucfi
tamin epate, άentriculum cum multis Ę; otia
rubra.völando ftridet, ob angufta brafiàiarum forami
Κύλquam diutius uiuit. Scd*P*°£$
alias
 L I B. v I I. C A p. x X X VII1, , VI! CAP. XXXVIII. 3%
alias caufas ftridere uidetur, uelut motum pinnarum:qu£
. - .
$$ii:,utfingiiuir unciâ
imob
cùm duriores fint, motæ fírident. In uniucrfum cn *** $ii:,quodmagis mirum sit,
has caufas,paucifùnt qui non ftrideant, undcctiam'** **vitos,&liaios.uiiinitat, obió
cùm è uiuariis educuntur: nec mirum, nam concitium"; *Tmitmmrtfi:,&nótamc:c:ta
*° & aërem pro aqua trahunt:motus autem omnis, in requr °is : tiib.IIIamfohccic;i;a:c
giuidi poteft, fönum efficit. IIludfànè mirunt, his quicú **iiiimi, iiieiinAegy
fam non expenderint: quòd fi pluuia non
tant:fi immifiet, contorqüentur íolüm non enim adeò
##
j*$*£i:quandoqucdiuguiit.
jºi√ n ;urificulö, quin £chimw fiw
íì
ciuntur,cùm humidus eft aér,ob id nec adeò exiliunt j*guinigiis mariispo-
{unqus autem imminentepliiuia, aérhumidas clt S;? jsjsi- cogunt:o$culale. b*a-rt*
hirundinem reuertor, júéíóííimiiaturafecit,utck* •u;«**; - -

$itum uni;iin;, quorum ■;..*-.

Vior;quod enim tutum efîè debet, aut craffùmfit;o?on*
aut dtirum:nihil auteminanimali durius offe: obida?" j$; Exhis dcjcnicnt jiin
Præfertim:ita& naute proram nunquam onerangk*??' jiniiiiiuiig:a,hiit.
£'P9tius ac mediuiìinpifcibusuëröutefcntf&**: iinguae initat, ïi:
;''°"ti calore indiguerunt:underubra omnia,qugiunt? of <J'*iiiusorachio,ncfui in
£ stant,& jiéáíäåäïíôáíôåëïinodis, i*$tat;cicię,
4.

''* no&tu tufiores effêmê pifcibus:ab auibus enim interdiu j$ Hquossgpuiigi

'tammæ feciiïî reddunt. Volantigitur Iapidis *i; Šgitudian ctccdcbit:cüm
j££; Qua;j;abouisuidi
, $tum.Etenim piâ; quatuor modis fiìplidtet*'; ę;
i.j$ uolant,ut hirundines:aut natant, iit Š
; ulant, ut caficriauefe trahunt,uthirundin** Jji guitu fini, :iitit
ræn t1m
Å $i; & natant teftudines,ob idpinnas ;arm siiE trcs,ncc alterius;ccid .

j"***orum more coëunt,&(ut

Βί, §°°$$uolant& natant miluipifccs:tiàhunt% í j**i- ***.

na i '£%g; Cúm igitur uolare& fé trahcre, £. gitnte tcmpcftate, ncagiiti

ut ;' $pecfiuolét,& ambulet, pifcis erit:fcij- íla jiisssi
“turròati • •• - -

£'; $tum o&o differentiepiííum,fiquidcma'£* sj°*iiti,

<h4 inoticntili parcinis-

Š; Patant,& fe trahunt. ^ -
- ji£;; §,3; Am. Myfia*
in- forma & admirasi, igit**.
tionę; 'fitabiliqra redeo:&poflquàm dc cang.s mcn-
cnus
J
j$*; murum:pateat,&cíum
unum j$ eos rurfùs reueriaiiuty£££;
cc $itat£ infigni, atque eo adij; iis)
-

Phìlane; [°;;;, j°*homincs&fiiní,

in latu§ um grande noh exccdìt, quódquc {it Ἀ + ;j== $utmoniaci, $iuè r.
- -

δrię tranfiierfo mouentur,&brachia habe"meo$, i.Ę Šilominumf gui.

ct oiii:agoricus plicis,adcóm
<itear,
imò ìjj£££ celeriter currunt,utfagi? ádoque Belgiº i.| ;;;jiii;i'î cutc
- - -

in Ę'uo affequatur.Viditillos quaag -

Ê'*;'iris
'rietate
merię; malia
es:nature enim a mirabili?°
e
$ig;:&
1d viam
oculisparuis, latisdcn
utiiujuspafli Jair,ro
.

- »'tum Sol ardet,ipfì meridiät: $oleautcm% I.

a Ἑunt :fèu quodtutiores £ita ei: n. i *: É*j* qiii ucntie ad
haculis ÉÉ Colotefùnt fùbalbido, P" a:cru £****&&ííimiíioiisei, $i
quin udu `ûm §* iis Itobtunditum fiia
'"* utrinqu§jÉ
fâ, ut pagur9g£
- -

, équi us(ut diri) .

-;ɤ
_^ centium.Coëtus,ingutinâ
- priora '*skigo; busbojfit. Noáque
rò quu
- _ LIB. VI I. C A P. X X X V I I I. ® .

, piofifint cum forcipibus :leues adcò,ut finguli uix unciâ 36; ;

Z zquitSoli expofiti pcrfpicui funt, quodmagis mirum cft.
1 0úoshabétinmcdio fuluos,& lucidos:uitriinltar, oblö
gojufliforma:agminatim incedüt,& nô tam celerita- .
it $umetiimotus rationc dilabutur; nam fola celeritate * i,
dudcrehominé,tam pufillü animal, abfurdú eft.In Aegy- ί
Hygient, &longius álittore quandoque diuaganíür. 1 .
Eli&hericius marinus magno naturæ miraculo , quin
$camdcntibus,quorum finguli in fingulis maxillis po- fchimw fiw ,
ftifunt,recuruique in unum punctum coeunt:oßicula ue- ^*rinaceua ,
fùmusillarum per fymphiiim juncta funt , quorum fùpre- marmu. ,
mVisiluoßicula,minora,
piis:o[rpiëtæ figuramtenuinébrana
refert.Exhis dejendent quin-
alligata, latèrnae
1
•

$uffimilitudine.Inter dcntcs caruncula eiflinguæ inftar. .

Atlcicraßi&uacui, quibus ut radius brachio jnerui in
kuntur,mcmbranulâ juc alligantur, ita ut circunquaque, *; -

niihii Deiartificio, üertipoisit. Hi quos ego uiëi, riigii

trant,&neque oui gallinæ magnitudinem cxcedebát:cùm ί !
timé pluresfint illórum fpecics, præcipui ouarj,ab ouis di ! {.
dijigdfingulis méfibus ouain eis inueniantiir:quc quá- -

ti;iiiià&fübarmafint,iucundatamen guftui funt, edítür :

£quda,necquicquam aliud ex cis, nec alteritis fpccici , -

tiulccft.Terrelltiuihherinaceorum more coëunt, & (ut -

fitjdiuagantur : uerùm ingruente tempeftate , nc agitati *

Ęscoiitcrant,lapillis féfé obruunt. i

Quodadmonftra uerò attinet, in orientali parte Indici .

mijborealem quidem appcllant, iuxta caput fàncti Au- *°'*r« ubi

£ltniplures pifccs humana forma & admirabilis figuræ tnt. |'
jusfiuntur, quòd ibi oceanus maxime pateat, & cûum
$qthicum ac áfperum, rariq;homines & ferinis moribus. |,
*s,

Naturadcròita çomparatum cit, ut monftra cuiufcunque

£;iisacfpecìra,féquentiam hominum Rugiant.
Monlirjiigeneris éft orthragorifcus Pifçis , adeò ma- .
£;us,ut ad ceiaceorum naturani accedat: oui figura, cute orthragor) -

$cri,argentesque co!oris,orc & oculis paruis, latis dcn- **

ibi: Fiiiiigfingülae adbtanchias utriuqtê paruae,latae,ro
unirjucáuæ àie, iu dorfo:alterarcliqiia fùb uentre ad
$um grunnit captus ut porcus,&fcrimi od9ris eft, gbgn
tVucmulta piiigucdinc,utfus.Probranchiarum fciffùra
fam:adeiiin micilio,ucluti centrum. Coëtus, in glutinú
iiiii;iiaiisglutino quod & tcrgoribus boüfit. Nóåù ue
- ro quu
i6 IL I B. V I I. C A p. utxxxv II. . iii (Af. XXXVII. ;**
Rondellerius refert Šg;grim intefit,& w -

rò quibußam partibus adeò ty

inobfcurointuitu*$*
**®*®iiiummagniittnt, j
fertium fuum cùm pifcem rep9fitu? . T • ax etiam mir;
- f- *i:ti;::;:
;it;tm He- h
htg:ophonsutiicm *

oripuifTe. habet
. fet,nefcjgs rei,fugife £É;m
... ScoloP - ìnferiore
in goffo ,inferi j**'ornar---i,
maicm;is sitionc
lis eft pifcis,fed £ÉÉ quafi promufcidet; „. j$iifimijrthisiiste,
{•
parte
$íí elep Ἑofi
ferratum,& §! áíôïçruleofùnt, uel£*%
auftif* igit:Â j*ij*
j* tussit: horaiibu;i3
ginti;:u::,íibidse
ftro Ę Ę $ ä medio ubi podex eß, forma§ er j*£oTi;iii; fuperpo
ad medium hexagona, inna.in q
{hunt, &pc; **::iiiiint.Erhö:gcncrc,Mor3
qua oua con in formata s „T'''''*
- -
drangula:infra pödicem rima,in -

q üí ÉÉ
Ëftrum hàbent tubaei *%mkicissimóìiefi Mansu
i. Re- c.i.J
conia à nobis föfct(ob roftri
* ferunt, & rotas in mari Indico inuen1rt ?Jamquoquet*
toggj' ft* sj*i*iginem
j?. dc qua aliis diximus,
- - -

“ has,naues ut infàuftum omé ännöiiem jim ugitissimus; sj*?; i.

5uroni fimilcm, ex eodem maritru$eri'P' îs humana s. Šmiiia;cprofig£

££'j#. jiisim. Indospuriùs,
-habeat dentiùrì ordines. Qg* uerô de 3Iutquód
forma praeditis,partim füpra fidem; Ê
- - - -

lius Amfterodafhus in oppido Edam ie&iPo

go- j$iidumgar
mulierem rcfcrat,
it flnt ,l; ei: ę
j"**;uo;hibctmdodonon -

nis,poft feuas maris tempeftates É amnis fùpcruiien* °-ti;r,

''** tius minus duisíú.
$mutam & fàlacißimam, quae pluri „am& Trape?""• ..$.T*$**?'0pterea p. commode an,;
0de ambula -

ɤ;Äöaiftaefmicy,
Nereidem gerê uidiffe Šhi: Š Fifium vit.
Ę ÉÉÉ Ë $¢¤çïï.
&lachrymas emitteret,redditam à Gaza 'É fg s *$;minainij, fint:ajuulpem
- - - - ßicer.
í Simil- j, = s; ; . * -

ncque enim hos homines fìciis nisn;£'£, jiais; multishabet, indémon Cttrina,
-.- . - i& 1nte ;};
funt, plan£*** ** ; ';$tiosítuic.Eiegoi√.
tc;& epifcopi, & monachi,& Ieonis effigut funt, - - - -

Pelagiímonítrá apparuiffe,modò resj?É uidentur;lum',

- - • - * . *

°Hisigne cxccpif- tc&#\.

$u;fon negäuetim.Quc duo di Âut delphi*** <, ç;, Ęjusiimolieiiim aptum il
- - *•

Quòd oßibus prădita non fùnt Š*b* sj'"n03lum mollit,£ì

, !*a*phyfeter, Èft autem orcas interficit
a•
faeüamarisb9l"'*''';
aut in littus* Éf, Ę
- -
r,. 7 {Ohrma
iateri; corpus ffinithibet,
íirmat, Ptiiimat; -
-

Ê Pcrfcquitur,eámque aut intert: Ἑillainfig£$'• j*1_ %tmi, ““scribus, acu'cos duo,ii

'illa non prius in altum fe præripiat:pug jìiani,&: ę S'vvUiuyt$it ipsumqueisjh.cen.
* - -

$“odcuoimant orcades aquæ nimb6s? $ioni,

tfc;
I' -

gcííebro* fsJ **iisiilimitcniíí, fup*

- .

, lenæ inugiant. Phyfeter, longa c.paßib*

- - us -

pm: c , !*• tiim;*fiat: deiî ,in inferióte ût,

°° ngiiftrú truxeft,& náuibüs* 1 ■
-

-
renuiorcm* }<§s.*quoi
.
-

'Vium 0/£de-£,I..,
-
album:itur
. ggjjgj*,
ronatu. +
:t . .

$'deftillaripinguedinem
{ç quôcunque? Vitulum :' Ę;
°mcn nullum Hörum ex£;j%Â5o&: R í:íic **£k:klaiiíí,
ei
í'''"''um conftaréíóúminlerini ipfi ji naseis!? Ę Ęsimore it;i: oculisci;et,in Piy
''"'i? Scotiatribùs iìs fédita ut aditus* ÄÈÉ fs, j$ig;&giriiisindoi√.
Ê'hibeatiííííííííííííííiresfcala* %î
"bo
-._ !_ *

grauiß; tétantur, flertunt rnorc 1ci- [J

jj*'Pudcndotvàiisque
- - .

Ę,
. *• £.-: . -

„ 8'guitsimo else* -
quettumet. Super
“um,quibus collum breue& craffum , u* coJumc|?*?
-
dit,ciim | “ittitytiquodhaE
$titquodhaudmirum ;íiíTe *; -
 •*!! 1 I B. V 1 1. C A P. X X X V I I. 367 -

A.
J üttimdcfflatione tentantur:hi gregatim incedunt , &
ie£ dumyiruifùnt,hocdorum more bâiit:cum magni fucrint,
*£ rgitutkoncs. Exiitimant adipem hydrophónis utilem
*? fihccsinungitur.Depiloriim autem pëllis ereóìionc
***'^ frjtonllat:ed quomodo,non ita:Plinius aeftu fùbfidere,
* «iimhoftefcire ait. Rondelletius autê borealibus flati
ia* hiijicte aulrinis crigi:alij erigi in tépeftatc,fubfidere
*** $ummare quiefcit.Pellenì podagricorum pcdibus füperpo -

* iumdoloribus conferre exiftimîânt.Ex hóc genere,Morf§ 1

* , ?i*:mtiieferunt: nam fomniculofus admodü eft.Manati
*} £jusdoclitas & manfùetudo, de qua aliis diximus, ,
[iiiadhoc genus refertur:in Guayanabo lacu cnim con …

fit,multorum teftimonio , educatum uigintifex annis à

ftngye Caramatexi, aquis crefcentibus in mare profugif
£,£uoccafione data , feu iniuria la-fum. Indos puerös, 1. ,
$imiinHifpaniolainfulaalebatur,dum cicur effet,comita- i,
ίπτdomüm ufq; à lacu.Pilos aliquot habet in dorfo,non
, fimtntotus piloíüs eltutuitulus:manus diuifàs habet ele ;W
. ■ fiintisinftat cum ungulis,propterea commodè ambula
$igyiuefeipfiimi,ut ex hac conieçtita affequimur,ad,£/?jum w;
*. inos forfin fexâginta, uerifimile eft:balenas quoque & lo; cium uit. i
tia quae refpirant ,longius caeteris quæ fefpiratioiic ca- '®ma. '
itit Centrinę quatuor foramina in nafo fünt:alijuulpem ;
- i£gf -

pinnas aculeis munitas habet, unde non Ceytrjn.r. * ,

… jietur in metupoffe ore catulos feruare. Eigcore quan
* %uefexoleiliöras, Bellonius igne excepiifc refe£t,un
£jjgiemaxime, maximeque â mollieiilum aptum il
lifsiínecefíe efi.Verum nbn folüm mollit, feâ huma- !
nimicturillitum confirmat. Prifmati corpus fimile habet, ]
£glumindorfo , duóque in iateribus , aculeos duos in !
Il0 habet,longiorem iuxta caput ipsümquc rcfpicien- '.
itm,brcuioremiüxta caudam ad illam tendentem:in fùpe f

foremandibulatres ordines habct dentium , in inferióre £

“tem unumtantùm:hepar quoque aibum: ita rarò natu.
finiráculum unü folum oftédcrè folet : fed aut multiplex, ',
aut nullum. a

Velut &inPhyfàlo:hic enim orc atquc oculis caret, in PhyÅlus. .'

mediolatus,inextremis tenuior & curuus:in dorfo,tunio- '* M.
*P3fuicum pilis uiridibus:in fupina uerò parte,rugofùs, 1
nonabfimilis fimuliebri pudendo,taάüsque tumet. Super
tuta:inmari,& ucncnätus cft:quodhaud mirum cft. .
VidifTe
 366 IL I B. V I I. C A P. XXXVII,
rò quibufdam partibus adeò lucet,utRondeletiusreft* *-**. intu;:5 XXVI ;
ę tu;: *§sgtim inte,
fertium fuum cùm pifcemrcpofituminobfcurointuitus: •it; ησις σὺl.
scolopax,
fet,nefcius rei,fugäfe proripuiffe. Scolopax etiamnitabi | v$ iis; i£ftm Cum. magni
-. -,-.
-
* -.

lis eft pifcis,fed päruu§:acúleum habetin dorfo,inferioi* T*$le; h'gio;j;

Acus,
parte ferratum,& elephantis quafi promuftidem.
Quidam pifces unâ parte monftfofifunt, uelut a£us,f0
ftro admodum longo, colore cœruleo autuiridi, äcapite
admcdium hexagóìa,à medio ubipodex eft,forma $u
drangula:infra pödicem rima,inquáoua confiftunt,&ftt
quam exeunt:quxdam roftrum habent tubzinformim;i
gonia à nobis folet(ob roftrilongitudinem)a pellari, Re
*°'* ferunt, & rotas in mari Indico inueniri, íí quatuor
Aa***** has,naues ut infauftum om& cuitant.Maraxumquoqueti.
buroni fimilcm, ex eodem maritrucem pifcé,cùm nouem
Aomftra ma- habcat dentium ordines. $í uerò dé pifcibus humana
is humana forma praeditis,partim fupra fidem funt,uelut quòdCorne
rrma. lius Amfterodamus in oppido Edam Pometanicrt*go
nis,poft faeuas maris tempëftates eie&i mulierem rfiat,
mutam & falacif$imam, quae pluribus annis figcruixerit.
Ncrcidem uerò uidiffe Theodorum Gazam& Trapeium
tium muliebriforma pubetenus, reliqua locuftaefimilem,
fed tamen fquammis obdu&tâ, non füprafidem eftciimgi
& lachrymas cmitteret,redditam à Gaza mari:fieripoteft,
ncqué énim hos homines facile mentitos fùfpicer.Simili
ter& cpifcopi, & monachi,&leonis effigié ifiter totuatis
É inonftra apparuiffe,modò resipfè utfunt,plangrs
&raiitur,non negáuerim.Quc duo difficilia uidentur,(ùnt,
quòd oßibus prădita non fúnt fquammofà,ut delphin,9;*
.„.„, cas,phyfeter.Eft autem orcas faeüa maris bcllua,qu¤:
ámque interficit,autillainfigi; adigit,
illa pérfequitur,e
finaui praeripiat:pugna inlittus elt,
non prius in altum fe aut
quòd cuoimant orcades aquæ nimbôs per fiftulami,&b*
c.paßibus, longiorula;
Phyfeter. lenae mugiant. Phyfeter , longa periculofum:
hoc moiìflrú trux eft,& nauibùs ècérebrort
ferunt deftillari pinguedinem quôcunque oleo tenuiorem; -
- -

fcd tamcn nullum horum cxrra aquam uiuit. Vitulum utro

- -

S
;,,li ma*imi marinum conftat educatum in Lerini infùlae xenobio,&a
p. tuli wn
- - - - - -

ores. lium in Scotia tribus annis fed ita ut aditus ad aquas eisnô ,
|
rohibcatur: afcendunt etiam cicures fcalas: dùmquefo- .
|
| fmno grauifsimo tétantur, flertunt more hominü domitn ,
tium, quibus collum breue & craffum , uel columellaefti
dit,cùm
- L I B. V I I. . C A P. X X X V I I. 367

"… it;imdeftillatione tentantur:hi gregatim incedunt , &

j dumparuifünt, hœdorum more bâiit:cum magni fuerint,
*j. riguntutjcones. Exiltimantadipem hydrophonis utilem
*°
r.
eíí:,ifìciesinungatur. De pilorum autcm pellis ereólionc
fitstonitat:fed quomodo,non ita:Plinius aeftu fubfidere,
T.
: 3° trccliuinhorrefcére ait. Rondeletius auté borcalibus flati
$usíübfidere,auftrinis erigi:alij erigi in tépcftate,fubfidcre
*** $ummate quiefcit.Pellenìpodagricoruiii pedibus fuperpo
*** tumdoloribus conferre exiftiníìnt.Ex h6c genere,Morfs
a*, $it:mefle ferunt: nam fomniculofus admodü eft.Manati
…” quogucdoclitas & manfuetudo , de qua aliis diximus,
…* quiadhoc gcnus refertur:in Guayanabo lacu cnim con
e* iit,multoruiii teftimonio, educatum uigintifex annis à
V*2 fttjcCaramatexi, aquis crefcentibus in mare profugif
*'., $,(euoccafione data , feu iniuria la:fum. Indos puerös,
:?'. iiminHifpaniolainfulaalebatur,dum cicur effet,comita
.*.. biturdomümufq; à lacu.Pilos aliquot habet in dorfo,non
Ā£ timentotus piloíüs eltutuitulus:manus diuifàs habet elc
;2*2fumtisinftat cumungulis,propterea commodé ambula
'*, itpoteft.Viuereipfumi,ut ex hâc coniectiira affequimur,ad
;*% iios forfìn fexàginta, uerifimile eft:balenas quoque & ;
.3. tilia quae refpirant,longius caeteris quae rcfpiratio:ie ca
;:% itnt.Centriniae quatuor föramina in nafo fünt: alijuulpem
j:. i£gf pinnas aculeis munitas habet » unde non
* idetur in metu poffe ore catulos feruare. Eigcore quan
; doque fex oleiliöras, Bellonius igne cxcepiflc rcfèrt,un
£jngemaxime, maximejue aû molliendum aptum il
hisiijnecefíe eft.Verum nòn folum mollit, fed huma
numiecurillitum confirmat. Prifmati corpus fimile habet,
#glumin dorfo , duóque in lateribus , aculeos duos in
*ïòhibet,longiorem iuxta caput ipsümque rcfpicien
icm,breuiorem ÉÉ caudam ad illam tendentem:in füpe
foiemandibula tres ordines habct dentium, in inferiore
$itmunum tantùm:hepar quoque album: ita rarò natu
a% *ititulum unüfolum oftédcre folct: fed aut multiplex,
„*' iiitnullum.
.* Vtint&in Phyfàlo:hic enim ore atque oculis carer, in Phyfìlus.
;*, mediolatus,in extremis tenuior & curuis:in dorfo,tunio
J*. *?gruicum pilis uiridibus:in fupina uerò parte,rugofus,
j *onabfimilis fimulicbripudcndo,fa£tüsque tumet. $uper
% -ii:inmari,&uenenátus cft:quodhaud mirum eft.
”.
..
VidifTe
 368 L I B. V I I. C A P. X XX VI I M.
animal aqua Vidiffe quoque fe refert ConftantinopoliPetrus Bello
icum rarìm. nius,talem animalis uiuentis fpeciem capite enormi, auf
bus paruis ac fubrotundis, oris riάuadeò uafto,utcaput
honiinis poffet continere,patulis natibus,orerepandoat
$i; refinio, détes equini& obtufi, oculi&lingua przgun sg.)
es;collum,ut pifcibus ferme nullum:cauda,utpordticlte is$ -

ftudinis:crurabreuifsima, ut uixà terraquatuor digtisat- -

tolleretur.Corpus totum praepingue& fiiillum,tumetiam

pcdcs in eum modum diuifi, ütfiindofiuujobcrtus,* sE
Pifci, defor. tui; Ę çredatur. . ... $s.
c. jÄ. in freto Magalliano pifcem nauiculamio ss.
-a -

rufa. a. :;'
- * .

rem,eademque $ longiorem, corio, capite;oculisque

-

sJ
fuillis,auribùs elephantis,äbfque dentibus, caudalata cubi
…
tóque longiore. Quidam etiäm perniciofifuntficdantur, j; p.
uencniq; fymptomata afferunt. ».
Sunt etiam difcrimina ex manfuetudine&ingenio,uc. s Tç);
-

Pifeis moxium. Ę$ deÄÄ. refert Ę£; ; - .

* ni,
•■ 1• •

P,fcium difci- jiuxta Ambianum uocata,ad cibumueniebat. ttg ***,

blima, ni$yprinique inuiuatio patritjuiriâ Sarmaco, quifitis; $!;
pulfàto ad cibum propérabarit. Nam hoc nimirum sít, j
cùm non fecus quàm quae anima tantùm fenfibili praedita J''
funt, in nobis membrãufus memoriam retineant, üt dig- JS!
ti lyram pulfàntes: talis uis eft in animalibus pcrfeâijfi- §
bus:alia hec eius funt capaces, ob metum: aliâobruiii* j
tem, quamuis & in plantis aliquid fupereiieac manet£ j- JS
deatuf: alia ulterius procedaiit, ut canes, elephanti;£ j
miæ: aiia uerò fpontè œconomiiam colant, uêpes,5*
micae,imò politiam potius: nam delphines&cafithafiih- ;
ter pifces cònnubia iungunt, ut interàues, turtures&«* * *
lumbae,inter Š elephantes & leones, contingit ;'
autem rarius hoc(ut dixi)quádrupedibus,quàm auibus, ut is
cantharus. fint coniugalia. Eftautem canthärus fingulis utrinqueat;
reis lineis infignis: in cæno degit,undc nomen ci quali
Orbis. fcarabeus,forma auratae,lapillosin capite habct.
Intcr maris etiam miracüla, orbis iure numerari pottt
quiadcò rotundus eft, ut quomodo natare poffitjyia
quòd talis fit,maius fitmiráculum.Sufpenditurin officia;
figmentariorum.Nec unius generis eit:funt cnimfcitati,
& qui muricibus abundant,adcò ut uix manucomprchcn- '
di poflint, quos Boreas mittit, alios Nilus. Pinnashabcn;
…V l I B. V 1 I. C A P. X X X V I I I. 3*7 I.
*'. albandias,fingulas, alias quidam nullas,quidam ad cau
'.

.-*.
< dimcrguas.Sufpenfus, formae ratione capüt ad uentum
¢ # ucrtit.Wéntus enim occurrit femper uolubilibùs corpori
;
bus,quaparte fùntanguftiora. Cornuta quoque, pifcis cft cornuta.
* simiiatióne dignus, δάogonus, fquaminis offeis conte
' άus,inquarum medio tumor durüs crigitur , qui conti
' tuustotó corpore,angulofum illud efficit:capite offeo,in
…, iocomuiaiiterius qüafiroftrum definente. Ex inferio
£, 1:maxilla,carneicirri'pendét. Veficam quam pifces uento
a*, fkmimhiberefolent, magnam habet, ut tantum pondus
! commode uehere poffit. Rubefcit dum uiuit totus : mor
3° fistitinfrmina,
tus,sitcolore phœniceo.Mus quoque animal
non quòd quádrupes marinusfitprodigio
, & íér- M* marinu
... 3*
** igno muri plané fimilis, fed quòd ttia habeat foramina, -'

:^ ft:oIis, urinæ, fœtusq; diftin&a. Hippocampus quoque Hippocäpu.

: (quemfrpius uidi) capite, collo, pe&ore equino adun- * - !

:*' gutm,fedaurium loco jj 5 habet, quibus etiam aliis in i

…*. Fitibus corporis abundat, caudam ut ferpentis, pedibus l

- * . arct,pinnas &branchias habet,ut pifcis : inter reieétanea f

maris connumeratur, quafi ex erucarum genere: inutiiis
tfi,&admodum paruüs: fedeo pulchriof, ei qui naturae !
itidumcontemplatur. |
Rtferunt
r* ; Vmina inter monftra
& cuticula maris ; Bafinates
migra conteάos. apparerepifces effigie /cer.
( monachi b.g„„„ , s.

.… *. £gidétur)diro femper prodigio,&infauflo euentu Sco

a* irfiquidemhoc miraculum in aeftuario contingit.Eftau
ā€ itnhiclacusin medio fateris orientalis Britannicæ infulc:
A 8. Ęnproprie lacus,fed finus maris, anguftis admodum fàu
292 $iqiixfluagitatureumq;
s, < iinonicninditüm:in affidug, uelut fluuius
Forthca § marsinfluit:
igfum etfi
: upde
la
:' q;aquafit falfà. -

[…? , Ediiniproprium eß carne carere:nam & pifces fuam ha

tmtcatnem Ranae autumno filent in borealibus regioni- Ramarum
bus unitum coaxante, cæteræ omnes quafi refpofident, Praetates.
..
ritísq;filent quafi unius imperio agantur.Apud nos hye
£ne totaeduntür ferme,ut non fatis conftet, nifi autumno Salmoms;
#ttfirefùnmgenus,nectamen uniuerfuru.
iuuiuit,atq; ideò diu,ut excrtum Cor fàlmonis
improbi pifcatores in- exemptum
„„;: ;I.

£rantcadaueribus fälmonum iam putrefcentium,utadhuc Pifcsbus qu

diuere uideantur.Atque ita plures fub uno uenduutur.Ve- grat. J É
* niuntaut£pifces ad íác,capiunturj;affatorum
A
odore , fae-jucwß.
piarum
I. 37o 1 D. v 1 1. • -a - - -

|i£ium multipiarum præcipuè,& polyporum:intereunt odore Š !\II

„do incredi-fulphuris,fi haurire cogantur.Porrò copia pifciü alibi mul- lis
ilu. tisTationibus demóftfamus.Refert tam£ intcr rcliquac:
pla Albertus in uillafua,in Iftriripa, ob frigustantâjifcium
jmultitudinem conditam,ut plauftra dcccmaueherentur,
P R O D V C T A A B A N I M A L I B V $.
c a P w t X x X i x.

5ua Auguft? V R eft quòd oua nata poft nouilunium mcnfis

jcm/e mat4»J* Augufti,nec corrumpuntur,nec deficiunt,fèd quali
ruamfw/'• intégra manent?hoc ego fub fine menfisNoticm
bris,tribus iam exaétis menfibüs obferuaui, ut non pridem
nata uiderentur.Hoc alijdicunt,eo menfc contingere,fcd •
folùm deficicnte luna.Hoc multum intereft,namfionnata
eadem luna dicuntur. Caufà eft, quòd celeriter humidum
aqueum euanefcit , & quod adeftpingue &paucum:con
traria ratione Februario menfe:nam cótrariòfigno S9lfer
tur:femefa enim quafi oriuntur,autbrcuieuadunt. Acltate
$ua quomodo uerò furfure feruantur frigidiore & ficciore,hycm: ylca,
fruemtur, eft enim ficca & calida. Sale autem ob uim exinanuntur,
Quandam elementorú & uniuerfi fpeciem,fedconuerfùm,
pr;ebere uidentur.Nam quodin medio eft, cœlcftcm calo
fem æmulatur:quod circundat aquæ, cortex clt qui conti
net,fpiritus fertur intus.Sedhæc forfànuaniora,quàmhuic
traétâtioni cóueniat.Illud non uanum: coquumine agno
uifTe principis Iftonij, qui odore feligebat öua nupcríata,
„ nuper ma ab his quæiam diu. Ratio difcriminis clara cft: olent enim
,, quomodo quid gfauius,ob fanguinem & uterum gallinae. Scdopo
„gnofcantur. tet in rebus tenuiffimis, longa & diligenti obfèruatione, !
uelut & in gemmarum dignotione,uti.Sed (ut dixijdifcri- ;,
M„,.;. minis ratio haud obfcura eft: oblonga oua&in cacumtn
faftigiata,fœminas:rotunda & obtufà,ex Ariftotelis fentem
I. tia,füffragante experimento, marcs ederc folent, Coa£ta
| . .^ manét recentia,& in aqua co&ta:quae uerò uetuftiora,dii
5„afunda cir pantur, maximè fi igne coêta fuerint. Exiftimant quidam,
„£la, coa diuturnar9tatione,oua fundæ impofita excoqui:quodíi:
„tur. . . bylqnios fecifle comperio,tefte Coelio Rhodiginó.Scdnö
oua quibuf eft difficultas excoquere , fi rotcntur celerrimë:ucrüm ut
1: diebus ma- tam diu celeriterq; fotentur,labor.Eadem Chriftinatalitio
„, magi/er- die nata feruari exiftimátur,diéq;afcenfionis:fummo cum :
„tmtMf'• frigorc dcnfatus cortex, non permittit uim aëris crafit;
- - Jum
u- i E. I B.-W I I. C A P.- X X X I X. 37r
* fùmmo calore exhalat celeriter, quod caufà corruptionis
effe fòlet.Horum dierum alter poft folftitium æftiuum,al
terhyemale eft.Indicio nó cffe miraculum,quòd neq; hoc
ßmper contingit,neq; ex toto:fed deficiunt & conciitiun
tfob inane.In omnibus enim his quæ facile mutátur,ob
„ $unt, ficafu quippiam diutius maneat, transferuntq; in
μ.' , Itigoné.Multós enim religio fautores habct.Multa qüo- oua cum {.'
*…it continguntuelut ualde
quæ nonduo
$acouis, utpote habere uitella,alia habentmonfírofa
fint perfeçta, , Å.
duo albu- „ A nu
1

1
μ ί mina,atq;inhis membranula interius ab exteriore diftin
•.

! £tiiaigitur multa circa illa cótingunt,magnitudo,par-

: ' stis tenuitas,&mollitics cqrticis,color purpureus, ac fi-
!
1
-

I – Iulii Quae omnia ob imperfectionem eueniunt, etfi quam

bjiidfignificare uideantur. Cur uerò à capitibüs c6 -

* * *fìnön fiahguntur, à lateribus autem ftatim? non alia

, qu'à quàm ligíorum,quæ tranfuerfim franguntur,nó au
.*
*mttâa.Videtur igitufalia ratio quàm Ariftotclis,fcilicet R.;i, c*r* mo
2. $triporis deducitur:re&tum enim,ut rectum eft,non fianf.
4ngamtur.
^ £t;kdprius oportet infiecti:oua igitur à capitibus com
fi£li,&juanto minus fuerint rotunda , non franguntur,
Quoniam íecundum rectum fit compreffio.Rectum autem
* - ^. monftangitur,quia in fe colligitur , & partes fibi inuicé oc- .

. tuIcnte5tuentur fefe: itaqué fit, ut rectum tantam habeat !

$ilitudinem,quantam longitudinem: longiora tum faci-
- |
jusfanguntur;quia facilius flectuntur: initium enim fra
Ergo duæ caufæ cur fic frangantur oua,
tur* fiéiio efi.
[* *iuté nó, erunt:fcilicet pororum pofitio, quæ fecundulâ
|I.
, ftudiné cft:& hic uocamus neruos, ut in lignis & in lapidi t.
* busmaximé onyche inter gémas : & ut recta fiat
.
' tomprcffio, aut non: ita fia&tura fit , quoties > o
-

*'. Š fit fuper inane:nam res ipfa totum ~n

2: £gidusfùftinere çogitur: atgue {îc intc!ligcndus
:*' «! Ę VÉigitur frangas in obliquum
2. £tmc & fccundum joros : figura autem hoc
“… ficit demonftratur 'Vides pöros tranfuerfim ω£i
Politos ex Ain c, ex B in p,ex£ in f:fed ex A in b,
& ex c in p, pori in lignis funt manifeftiores.
Ntiui enim lignorum , non funt tranfuerfim cx
Profolidi: póíitamen fecundum longitudinem •
tmaiores: uerùm non franguntur reété com- '
ficii, quiainanitatcs non feparantur , ; à folidis §arti
- - 2 bus

| -
 372 L 1 B. V I I. C A P. X X XIX,
bus comprimuntur.Fraxinus igitur & pleraq;lignaillì,& | ll}
præfertim uiridia,fagilius per iongum tiinaiaçíciíútis ul- [ss.
imittunt,quäm tranfuerfim frangántur,quáuisunioinlon- tus
gitudine maior longe fit;hoc igitur cgnt Pgt;$uia pcf Fsg.
tranfierii funt adeò parui,ut nefuifolidi eleíideátur.jori ig;,
autem fecundum lóngitudincm funt manifcti, ut etiam **,
fponte fatifcant dum fíccefcunt. Qua igitur tranfucifimfi. §;.
&ile compreffa fianguntur, quoniam iicruifùnt per longi ss.
extenfi,& ÉÉ maiorem obliquitatem nihilúeròhi53. ssj
re quod fubhdat utriq; compreifioniin ouo communctit
tres igitur funt caufæ.
„,-ne; im In occidentaiis
ancorrupt* Cärnes uerò feruari
tandiu incorruptas,
ferunt, inter fit:nam
ut füpra fidem montes Indiz
iuxta s. i

~uantur, Cuzcum, urbes equos poftquartüm menfem occifos licet,

adeò eile recentes aé fine odore tetro, uelut fi nuper S§
ellent occifi.Caufam eííe reor non folam frigiditatem,quç
quamuis maxina fit hic, tamen cum maioicnontamdiu in
Å igitur & aër tenuior & fàlfus,foràm & cibi $\(
& ined:a aliquid contulerant. Corrumpuntur cnim cat: ,
nes in aqua, ceierius quàm in aëre: quia aër tenuiot cl fi à
„, ,re infi- cætera fint paria. Et rurfus, eadem ratione, caro άtius \; (
,, caro diu- feruatur, fi æreus clauus infigatur: quoniamuis fùlphuris "*
,, fèruetur. ficcat illam,
„jm portem- Habent & oua miracula fua:uidiffe fe refert Albertus |
jum. ouum cum duplici tefta, atquc inter primam & fccundum Qs
folum album continebatur, fimiliter etiam intra primum
corticem folum album inerat: nihii autcm mirum natura
fic ludente:id folùm difficile, quòd füb mollidurum cQg*
tur:ueruntamen cxi{timandum eft, utranq; tunicam fimul
faétam,ubi exierit,ouum indurefcere: tenacior autem pars
cx qua uitelium conficifolet, in interiorem tunicamtran
•orum qua- f*j£g; £i. ¤ÉÉÉ; ita:
- I.

m proprie- uita quoque alia dc ouis referuntur,licet minusm | .

tars ut quòd uitellâ eorum quæ plenilunij die nata funt, m* !
- culas detergant,immiflà paiinis amplis, & maximè fiigit
fubiiciatur in unum coiri, candido circumambientc Ati
ftotcles refert. Nafci mollia uerifimile eft, aliterizdeis*
tur aues, dura etiam: neque enim adeò confeftim du£l«*
Tu quomo- $entingdia igitur natura inter molle & durum prodeunt
„ %uo gi- Grajûdines habent {ingulas in capitibus: albümque**
4;*• teo fcccrnitur membrâha. In hacâum pullus gy; ā
- tut
 ■• L I B. V I I I. C A P.
- -
X r. 37.
ß
r\ ,
fitutuseftalterumbilicorum, reliquus uerò in membra.
nacxtcriore, quæ tertiæ membranae corticem fuccingen ;
* tiamne&itur: uterque horum uenis iungitur cordi: dum
utröiaouo eft, caput
adhuccaput.
£im autemfuper ut ad crus
Pórròfuper dextrum
ouorum habet,
naturam re.
\!; -
nl

ittat, uitelluih candido contrarium eft: nam candidum

gncconcrefcit,frigore non:uitellü uerò igne non concre- V,
£t,(edmoderatoliquidüremanet, immoderato cogitur: -

ßdnon concre(cit,imò friabile fit : conco&um eniriíma. Propriet

v.

ÉÉÉ quo pullus gignitur , & ipfùm è luteo (ut .£ g;

- - -
-

itinus) exprimitur uicaloris : minus tamen nutrit, & e(l ..; contrari4.'
figiiuslutéo. Nafcuntur oua in pedes, non in capüt, ut
similia:quia animata non funt, ideoê; fe conueríere ne.
$ucunt:annexiautem fiunt utero,umbilico proprio. .

HIER o NY M 1 C A R | 3.
DA N I M E D I O L A N E N S I § ,
M E D 1 c I, D E R E R V M V A, ››
R. V £ T A T e l 1 B £ R. v 1 I ■. .
De homine. i
Hv M A N A N A T v R A. C A P w t* x l. i.
i o M o, omnibus mortalibus rebus tribus præ Homo m
cellete uidctur: quòd multa habeat foius: íí, Σ;
}| quòd quae cum aliis comrnunia habet, melio rebus Σ;
sæ
*] fafint:quod4 omnium
minifuht mens,atq; capax.Propria
haecfitillum ho- Pracellit• ,
fuperis æquat: -

histatio, quae mortalibus eum praefert: tertium quód &

nobililfimuii,eft manus. Alia tamctfi manü habere uideam
tit,differre tamen,& non effe uerambrutorum anirnalium
minum quifq; ut intelligit,ita pauci cur manus non fit, di
$ue$iunt. Differt aüté mafius humanaâ fimiarum ma- H….„„.
iuftmitate plurimum, atq; fitu.Sed & folus homo, uerè LÄ.
titátiseft. §imiis fœmoris os obliquius acetabulo com
£ttitur:&quidam mufculiim tibiami longius extéduntur.
Quamobrembenefe habet illud poëticum:
Os hominifublime dedit, coelum% tueri
luffit,& ere&os adfydera tollere uultus.
$alushabet cordis cufpidcganö in mcdio, fedin finiftra
A 3 garte;
 374 • L I B. V I 1 I. , C A P. XL.
parte: folus ambidexter eft, cùm cætera animalia derit;
|; fint ualidiora: folus, in inferiore palpebra füperá
ia: folus ridet: folus loquitur: (picæ, corui, pfittati,*
maginem folam fèrmonis habcnt)foli, patet umbilitus: 1
foli, pars anterior pilis magis abundat:foliquc, ex mcn- J
to barba: folus, ifi uenereim ferme omni témporc yo- J°;
nus: folus, pedum digitos breuiorcs longè, quàmma- -

ntiUlm. - -

Homo im qui- Porrò & in his, quae illi communia fùnt cum aliis \
buspracellat. nimalibus , tantùm etiam habet difcriminis, ut fua £
tiam hæc uideantur, Veluti fenfüs tam interiores quàm
cxteriores, quibus fenfibilium medullam percipit, non
ut cætera animalia folùm corticem. $i; memoriam
hominis quanta fit: ut aliorum animalium penè nulla
uideatur. Similiter & formæ dignitas, & capitis pilo
rum multitudo, multitudo & müículorüm totiuscórpo. `s
ris, & ideo quaqua uerfüm motuum facilitas, pcëoris ?
amplitudo , & pedum, mammarum in peâott altitu- **
do , fànguinis copia ac tenuitas & claritás, ccrcbriquo- * *
que abtindantia , & ueficæ magnitudo ,linguam quoque `s.
latam , mollem & folutam à üinculis, cor & pulmoncs s;
calidif$imos. Somnia tam multa & uaria uidet, ut folus
fomniare dicipofsit. In eius genere, plurimum mafculus
à fœmina différt, - -\
Homo quæ ß- Vt uerò multa habet praecipua bona,ita& multisma- , …
iuspatiatur. lis præter cætera affligitur. Soli enim corpalpitat,fòìus ' s
titillationis fenfum habet, folus plorat ferme, quanquam
& equos , & phafianos , & thynnos, plorarequidam exi
ftiment , fed folùm lachrymas fundurit. Solus mutus mu
fcitur, claudüsque, lithiafim natus folus & pene uitiiigi- ! ,
nem patitur. Equis fànguis profiuens énáribus, âpül- i
monibus uenit, unde letiferum, homini foli per nafcs & '
capitc. Solus lingua haefitat, foli è cicatricibus pii non
prodeunt.TardifSimè uerò perficit uocem, ftcrnütatioiii |
frequentior,& oculorum fitüs peruerfor.
Frequentius oritur oblæ{us cæteris animantibus,tar
diusά; graditur.Cæfijplerunq; illi nafcenti oculi fùnt,&ma
xime tempora nafccndi mutât: quæ omniaadimbccillitu
tem pcrtinent.
Naturae 1,, mi At ipfe {olt;s nigetur c. diuer'o, omnium animalium ui
,., „tri«.
- •
ccsfubire. 1 ruculcati cnim qui {πτ, ut
* • -
assiae; ut [u
 1, 1 B. V 1 1 I. • C A P. X L.
utljiajimmanes ut ferpentes, aljfortes & crudeles ut
l:oii:s,timidialjutlepores, & inuidi ut canes, fordidi alij
utfits,aijnatant ut pifces,aiijuirulcntiut uiperæ & cera
fit,humaniuljutagni. Atque ita de aliis. Non defunt e
- - - v - - - - • .

timquiformam mitent, uéluti cùtm digitis pedum prae- Homines au'

hrgifcandüt, ut mures ac fimiae.Alijaures habcnt miobi- ribus mobili.
küt Vefalius narrat fe uidifle Patauij iurifcöfultum Clau bum.
tium Symionium Foroiulienfem uirum facetum , & Petrú
Kaua' herium Genuenfem uirum fortem & ftrcnuum. Vi
iciturautem morum difcrimina,hutnanitas,lautitia,fplen
:
. * $citus corporis , habitatio, pudicitiæ cura in mulieri
$u;cruditionis in pueris:cibi & potus. Sunt & ingenia a
ÉÉ : ut cultus religionis, fides,
£icitia,fortitudo, inodeftia, conltantia, cæteraj; talia,
Hrciiitcm naturaloci conftant,confuetudine,legibus, &
■;«£tate quadam.Manfùeti funt Indorum quidam:Scy
autem & Parthi, quos commtini nomine nunc uoca
mus Tartaros, feri. Extrema quidem non folùm in regio
ribus,(èdetiam aetatibus feritátem retinent, Antiquo íém.
fore, ob robur corporum & libertatem , cùm nullis arce
itmtur legibus, incültósque animos regerent: poftremô
όuificúm.Verùm extrémum in omiúbus, ubi ultimò
imperium fuit. Nam neque imperare abfque maxima pru
- tmiaactiuilitate contiágit, nec imperium parare abfque
$titudine Nam quiimpérant & acquirunt,alij fùnt íî
- 3; £t quosaquiritur. Neque ubi conftiterit Imperium , alij
*, not£s,a!iu$cultus effe poteft:cùna igitur ad Italos poftre?
molmpctium peruenefit,omnia difcrimina in illis magis
gunt,&maiora quàm in ullis aliis gentibus. Conftitüíis Hominum em
grusltalis in altéro extremorum, reliquum obtinebunt mera /ex.
¥opophagi:quos nunc uocant Canibales. Hi enim,ut
-
- - - -
J
nemineipfo décernitur,humanas carnes edunt : ab omni
gtutoríoris atq; animi, tum ædium ac liberorum uxo
fijliefii.Adeò üt cú feruabus coëuntes & filios procreá
ttsillos comedit.Proximi his funt Scoti fylueftrés,ac Sc
Ę; enim gens Italis fimilior eft. In horú
Γῆsme io Angli,& Gcrmani:ex aduerfolatere Galli po
-

n:^ *. tifim:licet eniíí Hifpanis Galli fitu fint proximiores,lòci

* , im§ratione & dici prolixitate plus diftant.Vnde fit,ut An
.* £i£butriq;,plus etiá qglis; ab o timo genere & medio
ί Corpora auteiit minus Ë uidentur calore
-^,- -

- A· 4 maris
 ■ 3y6 L I B. V I I I. C A P. X L.
maris:frigus regionis moderante.
:doardi fexti , Scd plurimum in cunëtis leges poffùnt:fiRe* £iov.
rgm Anglorü dus £xtus huius nominis,adolefcéntulus mirae fpcifùpcr
-
uixiffet,non parum ad totius regni inftitutioncm contu
- liffet.Beata cnim(ut inquitPlatöjRefpublicaia quaftgt;
| philofophifùnt.Sed aliâ maiore caufâ forfìnnô &pcdit.
Rcgem enim cun&i fufpiciunt,&iuxtaillud Claudiunum,
Regis ad exemplüm nec fic inficáterefenfùs
Humanos edicta ualent,quàm uita regentis,
Mobile mutatur femper cum Principeuulgus.
*ur hominum Vt uerò generalis quaedam ratio conditioni$hominum
*"'**'? '°- habeatur, tùm cæterorum animantium,{cire expedit,tcr
at matwra4;.ras quaflam efle fteriles,quae paucas herbasfàlutaresatq; §
homini utiles nutriit:plerafq; âutem fàlfuginofìs atq;ama
ras:optimæ uerò imbecilles;tum propter nutrimentiino
pium,tum naturae terræ contrarietatem.Vndefit,ut ctiam
ánimalia fint minus robufta,pinguia atq; fœcunda. Etyt*
cipuè ufuihominum accomiiiodàta,utóuesacboues Ex j
his itaq; nutritihomines fiunt macilenti,laboriofi,agiles.
induftrij,fortes,crudeles, naturaeά;ferarum fimilcs. Sunt ,
& feditiofi atq; iracundi,nec fidelés, nccingeniofinatura, `S;
Cute fünt afpcra, nec magni.Sic igitur ex άissimâ se
ta:ex his,corpora ex his autem,niores.Vnum ueròexem- S.
plum pluribuis fufficiat explicandis. Caufà uerò horum, ut j*
âliquifint molliores cané leui Indiae occidentalioris ,aj J$
muftella ferociores, alijuiperis(utdixi)uirulétiorcs,eft ut `S
cxempli caufà proponatur)quòdinaconito partcsfintt;; Ji
terræ'cxuftae,purè autemüfia,&tantundemiaquæ:*tuit: `
uerò & quafi corruptae,duae. Haec quidem coùfaâispri- .*
mùm inuicem uiribus,quemadmodum diâum eft,acomi- ;>
tum creant. Si autem denuò retundantur, manentemsa s
fura,uiperam generabunt:&rurfus reftaâa homincm i* |
rulentum,& ipfà uipera uenenofiorem. Obhocigitur?'*
raque animalia uenenofà etiam uenenatis aluntur. Egui
g* bufonibus, terra quoque corrupta & uenenatishcr
is. Et rarò ob id naturahęc tam prauahominibus®;
tingit,quòd etiam rara uenenatis utantur alimentis. ln
tamen uiperis & pediculis,quod fordidius eft,acrubetisus ,
£untur:non omnes,fed quibuflamin regionibustantum. |
Rcfert quoque Albertus, puellam fe üidiffe triennem, '
quæ cùm libéra dimittcbatui, accurrcbatad aranegji J
fu* ,
 I. I B. V I I I. C A P. X L. 377 *

tifqueauidę deuorabat:tantúmque abfuit, ut earum ufu

ácietur,ut etiampinguior fieret. Itaque mil mirum eft,
Numidas tamferos effè, uefcuntur enim camelis & ftru ,
úsalátis.Etin F effà,Aphricae urbc maxima,morbofi:ue
funtur enimferculis cxfarina & fiuétibus ter in die. Degc
i:antautem moribus celerius quàm corpore , quoniäm
.
moresfacilius mutaripoffunt:& etiam ab aliis cautis tuuá
tui,utfùnt confùetudines. Exiguus etiam humor poteft
!
*,
motesperturbare,cùm afficiat fpiritus:at in aliam formam
nópofcitmutare,quin cor mutet.At hoc difficile eft,quin peftis cur co,
trigccdat,nifi feífimfiat. Igco in peftilentiis contingit tagio affici.
hoc:fcd corpora eorum qui afficiunt,iam & ipfa,ut moríám v occidat. ,
tur,putatafunt. Ergo in omnem naturam alimenta mu
tjttjolünthominés,imò& canes, ut aliàs de rabici cau
íôåum cft. Itaque diligcntcr ftudcndum, quo quis a
imtnto utatur. Qui erg6ferarum caruibus aluntur & a
,*
fomitibus, omnes feri& truculenti cuadunt : qui oleri
bui, contrà. Effe&us uerò ex confequentibus perfpicere Peflit qu«a .

fitct,uclut cùm effemus Bafilcae iam biennio,pettis eos fo mfr4 in Elu.

ksaffiixcrat qui effent Eluetij: adcò ut co tóto tempore tiis.
iiunus aut a'ter(di&tu mirum) Gallus aut Italus obie
fit:ueluticùm peftis pecudes affligit,homines non:& ho
miacsfic,equós autem & canes nön. Manifeftum eft igi
turhominei inter fe paulò minus differre , quàm ab iiiis
bntaanimalia: ííí menfuris elementorum non fecus
ę ab illis,inter fe differant:licet omnes æquè con
uã$uitibus, aut proxime conftent. Haud dubium igi
£t sic dcbet,quin'erpentes plantis, homines ferpetiti
bus,utncnumi imagis exitialc & præfens afferant.Peitis ta
Et non adeò céieriter quandóq; occidit, ut ferpentiun
quidam:quòd peftis,tantùm uaporem afferat:ferpens, ue
ncmiubftantiàm,ac uulnus. Nec fcio morbum magis cele
ftiamortemaffercntem peftc.uno folo attonitoexccpto,
quiprxter caeteros fùprà connumeratos,&ipfe folum ho
minem uexat.Sed furit etiam peltis genera, quae non mi
musiàuoculihomines occidút,quàm morbus attonitus. I
Cùm igitur ad omnia habilis uideretur humana natura, Homo cur .«
3cfoluiiieirepugnat,ne uglare poßit.IdçQntingit,quo lsre nequrai
niam nonáterâpètamento hoc pendet,fedà foriiia.Adeò
Verè hocnaturâ noftrae repugnât,ut nc pcr fabulam aufi
fomniare,utdc Thyancoplurima confingunt. At cer
A ; tuum
 378 ' L I B. V 1 I I. CAP. X L.
-

tum eft,nihil illi effe difficilius propter molem,

barbaana . Curuerò cùm totus fit glaberíbarbamhabeat&lt;*
$i cadi, quid fàm & oblongam:Qujdaliüdquâm extrem£cius aiiti is
guificet. tis indicium: Non qüidem totiüs, feâgenitalium, Indico,
quòd neq; pueris,fiecmulieribus,neçëunuchisbarba ori
tur:nec alibi quàm in mento. Eunuchisottaferuitur,non
tamcn(ut dixijoritur. Quibus ergo decidit, corjionis
' Mi
*.
circa genitalia elt argumentum:uiinIndicomorósius.
rQ caάant & capilli, tabem & corporis malühabitum $it:
*;
rò capilli foli,ficcitatem cerebri& ab initio, ob idfenfium
perfpicuitatem.Eadem ratione fibarbafolacanefcit,imô:
i
cillitatem genitalinm & impotentiam ad ueneremfignifi- ,.
n
cat.Sicut fifoli capillicanefcant,curas& cerebriimbccili s.
; I.
' ; tatem actimores.Velut fiutrinque canicies cótingit,fcm
lem habitum,& totius corporis refrigerationem.
I; .
! Videntur auté omnia qüae ipfihoiiiinic6tingunt, homi
-
;

, ,
nis ipfius effe,non auté corporis aut animi.Doletcory:;! s
non equidé,fed totus hom6.Triflatur animus:nonfirfi.
dein meâ,fed homo ipfe.Ita&intefiigit.Dico autem 3:his
affectibus, quae cii cognitione fiunt.Nide aliis,fiuefitia,
feu non,parü nobis efíe cure debet.Itaq; cùm totushomo
femper âfficiatur, modò tamen initiú á corpore trahitur,
ut in dolore : modo ab anima,ut in triftitia & timore:mo
dò ab utroq;,ut in fomno ac uigilia. QuaerendüeltgitH,
Poftquàm iinus omnia efíe uidëtur,fàpientißimus,fíitií
$mus,optimus,pefsimus,robuftifsimus,imbecilißimus;f:
!ici{sinius,atq; infœlicifsimus.An omnia hgc adfint,autni- .
hil horum?Nàm aliquodhorú adeffe,aliquod non,iuftum j
non eft.Neq; uerò plures his quatuor diíerentis efleyof
funt.Ad aniimi enirá fübftãtiari, & mentem,pertinetlapis!
tia & ftultitia: Ad qualitatem, probitas &improbitas, Ad
probitatem, omnes uirtutes: ad improbitátem, omnis
uitia referuntur. Corpòris autem qualitas ad robur&m
becillitatem, ad quas fanitas & morbus, perfpicaritas {çn
f fuum & obtufio referuntur. Forma autém, alienumbo- `
num cft,nó proprium. Fœ!icitas &infœlicitas,omniaqur .
fortunae fubiacefi: ample£tuntur. Quòd uerò marimùm ,
cft in his omnibus, an efficax, an quàfi fomnium? cùm &- .
nim ad res praefentes fpeéto atque futuras, ßes, Incttsa
&ionésque, egregium aliquid uidetur,effe humana uti:
cùm uerò ad praeterita longâque obliuia, non fomnium,
- - - m01
 - L IB. V 1 I. * C A p. X X X V I I. * 34*
_ mottmbra (haec enim aliquid effe uidentur)fed fomnium
L. umbraepotius apparet.Nuper infpiciebam duos improbos
…- ę admortem (ferrre autem illam uidebantur
ftitet)fubipfo mortis tempore,de more, quædam in au
ftificerdotum garrisentes,quæ forfàn illiOmitt
mägnoa cxiftima
imtatfcdatóribu fabulä uidebatur. nunc diui
iu humhrcin Deifunt æftimatione quanti funt) de hu- :
maiisloquor.Quod ergo illis magnum aliquid uidebatur,
nobis infántis temporis Ä. ne,nihil prorfus ui
debitur, imò tale quippiam erat. Cætera ÉÉ mortalium 1
Filomaiufcula etiam talia erunt, quamuis falfi fpecie de- -

cpiamur.Et
aliquide ffe credit ornni
quodur, no fu
füccef propt erris
témpo rece ntemeftè
manif ad riam
memo inte- -
I.

iiumctiam imaginis peruenit. Nihil uerò cùm ex re ipfâ

fcttat, ftatim ut non eft, tanquam nunquam fuiffet, aefti- |
minia erit.Sæuißima eft omhis publicâ mors, fi quid a- Mor, publie
lui,ob quinque caufàs. Prima,quòd diu meditatione mi,ob quinque '
ktosaffigit, üt una dies anni centum uideantur moero- caufu fauß,
$;tentiesque ac millics prius moriatur,quàm moriatur, ma. I.
i
hdercfcrcarceris fordem,uincula,& miferiam, & tormen
ti/iacccdant.Deinde pudorem cüm ducitur, & antea&ae
it£recordationem.Accedit, quòdinteger & fànus mori
tur.Vltimò,recordatio infamiæ,quæ manat ad pofteros,ut
nullusnifiinimicus fuis,uelit illius rccordari. Atque hæc, fi
notsetiamabfque cruciatu fit,omnibus adueniunt. Qui- -

$us uerò etiam mors crudelioí aduenit, his tito difficiìòr

fit exitus.Ergo hæc,& filiorum mors ,quod à perpetuitatis
£*nosfibiíhat,maxima malorum fünt inhümänis. Et ta
Vtautraque multi finc philofophia æquo animo tulerunt. ;
Stdaudiquo modo.
Etquidam humorinnobis,qué atram bilem uocamus, Cauf£ patir.
qutiim fruit, & fupremam cerebri arcem occupat, mcn- ,,.,,, ,.,,,„.„
£leftitudeiicit.Hunc dæmonem appellant multi;hicfa- „j patrá.
$uder e maxiperpe
**hisquitalia ma,&trant raptiit,
,füíoiareimpell
ad fiagit Adeò
,adha etraque
ut pleri
ec pcrp , „Tj
„(,
rida J

*kintiir.ldemihuiinor adtolerandàni mortem & crucia.

i$mirum in modum iuuat. Vnde plures ex his non tam ,
Ignimorte funt,quàm quis exiftimât.Principes tamen a
… $terpuniufit,ob propriam fecuritatem,ut in exemplú res
s^ trinfeat.Sed falluntur,quoniam qui moderati funt,à mul
* tufiagtiis certè arcentür, fcdhinihil fuprauires cogitant.
2. Qui
 386 L I B. V II I. C AP. X L.
Qui uerò hocfurore agitantur, non plushis fiyliistom
mouentur,quàm finiílillos patiuiderent.Quifiimöfito
re exacerbato plus iritantur.'ob hoc igitufápud multos
Populos ubileüiorafuntfüpplicia,nihíadeôimmanead.
mittitur. Etubigrauiora füpplicia,immaniaetiam f«lcra
magis perpetrantur.Videturigitur utilius,fontes diutumo
£fcere magerare(tépore eniiiihumor di$ipatur,&agno- ,
£iticus culpam,âtqüe poenam) quàm fru$mofisgic:
eos interficere. É ad philofopfiiam reuertor, Hintit.
deigitur conftitutis teriiiinis hümanæ conditionis,fuppli
cio publico , & fumma felicitate( quae qualisfit, nuncdi
cam)quæritur meritò, an interfit áliquid ,poftquàmfie
ris & iam non fis,qua!is fueris. §î? fis,aütpcranimiim
mortalitatem nemo dubitat:quamuis fintuaiirdehoco
PinioAes, quæ in libris de Cohfolatione, funtrcdtatx.Ex
Virgilij
ut 1b1:
cnim fentétia uidetur praeftarememoriamiloruni,
9 Paßigrauiora,dabit Deushis quoquefincm,
p. Forfan & hæc olim meminilfeiuuabit.
V*r*m pra• At Aufonius aliter: Spargemero cineres,&odoropcr
I* ff**m pqn fuc nardo. Et reliqua quae fequuntur.Sednosnondem:
b ft*£r felis moria rei quærimus,feddere
rn? bilißima & tgtanaturalis, quæipfâ. Eft autem quxftiono
ad felicitatem quxexami
mi immortalitate habetur,étiam plurimumcofiducit.Ncc
fcio an ut in aliis arduisÉÉ explicandis, eadem
lux me comitabitur. Sedtentabimus difficillimam quxftio
num fic:fupponentes quòd noftra uita talis fit,qualisaqui
!æ, quae föeficifsima eftinter animalia rationērentia,aut
sporis •guae miferrima. Beatus Paulus dicit deteriorem i
effe conditionem noftram brutorum animalium, finihil
â morte fupereft. 1gitur fi fœlicitas præteritaaliquidfit*.
. ret ad beatitatem, êùm palàm fit hominem Š
$clluis, Præftaret fuiffehominem quàm belluam, sed?su
lu£hon de omnibus hominibus, uérùm defeipfo&fibifi.
milibgs , qui miferrimam uitam ducebant oöperfecutio.
nes, fermonem habet. Quare argumentum concludito?
pofitum.Ariftoteles guoque dum intertio Ethicorum agit
de fortitudine, cenfètuifum fortem fé ie§ere fontes:
| Pon£rs rugrti. Quid igitur iuuaret, fifiiiffe fœlicem nihil
! Ê quòd in eo a&tu tantum uoluptatis ob excel .
ù
. entiam uirtutis capiat,quantam etiam fi£;eruiuerct í
ι
 I. I B. V I I I. C A P. X L. 3?r
tum innis non effet accepturus, non fàtisfacit , cùm mo
É:§?
riens protinus nihilo fi dicas,moriédum
!
fore, quiauita turpis ob fugam effet deterior.Refpondeo,
10*fjponere nullam effetalem necefsitatem, ut in Hora
toCocite, & in Curtio:nam de his, feu fimilibus Arifto
fties loquitur. Forfan dices , fortem morti fe exponere,
$ia fi fuperuirerit, uitam aget fœlicem, ob gloriam &
honores $i delatos:fimorietür, nihilo eft aliis infelicior.
lythradhuc hæremusin uado,cùm nec una,nec altera au
Vitasremhanc decernat, foluátque dubitationem. Rur
fistrgo rcpetentes quaeftionem, quae non folùm ad fœli
çùtem,{edetiam aduirtutem, ad gloriámque pertinet:ut
inhis& filij,&familia,& literarum monuméta comprehen
Ęquanjuam ardua nimis fithaec dubitatio &uiribus
nisi impar,aggreditamé decet.Si igitur à mgrte quifpiam
$iononeftbätior, neciuuat fuiffè, quid effe prodeít: Et
i
!
fomnino anima fùpereft, magna pars miferiae eft recorda
toamifr,etiam præteritae É uòd fi nihil inter
ttfiif- fclicem, cur fœlicitas tam anxiè quæritur: Et eo
mag;memoria poftmortem apudhomines,quafi ea uitæ
fifjfit:Annon præftat fuiffe Lælium Publicolam, Cato
nem, Antonium, Craffum, Ciceronem, Gracchum, Pot.
dnnam,Galbam,Hortenfium, Q. Metellum,dcniq; Pom
ftium, Caefàrem, Varronem, uiròsque illos fœlicißimos,
aut?mpet,autmaiore ex parte,quäm mendicantem?Vide
£tfinéita effe:fed nondum exhis liquet quomodo:& an
kmperuelut ab obitu fubitò quidam exiftimantur effe fœli
3% £;iontamen diu pòft:feduélut notae ac picturæ oblitera
turpaulatimtéporis diuturnitate, ficmemoria ipfà fælix:
inlonmemoria,fedipfum fuiffe?Hoc autem femper.Sem
£tenim fuit, quodaliquando fuit. Vnum certuri effe ui
$t: nihiladfêlicitatein magis conducere uitaEpicurea,
$. fortitudine & mortis contemptu coniun&a eft.
dete,bibere,ludere, nihil de morte & fucceßibus rerum
“gitare, commodis humanis confulere. A morte autem
tilemfuiffe praeftat,uelut bucephalo & dormienti.Memo.
naenim lætior,& pars in toto fupereft, praecipuè in homi
. *lntellc&us enim manet, atq; eft.Sunt etiam filij partes
Ęntum,&ideo& fratres&fimilia &afines & gefmina.
iiorumautem cafùs&fœlicitatcs,inparentes redundare
uidentur,
 § 382 L I B. V I I I. cAP. XL.
uidentur, quare & cæterorum affinjum. Neque enim tum fs
miferabile éffet aut iucundum,morfin orbitátc uclfiortn- b.
ti fobole,nifi in filiis pars patris eflct. Auulfùmigiturgtt- 's ,
men laetatur&affligitur.Quocirca cümfempcrmancit,&- • ,
tiam à fato fuiffe fœlicem &gloria dignum praeftat.Indicio …
cft appetitus naturalis inbelluis etiam, ut pro filiisfemof
ti exponant,& gloriae nonnunquam cupidæ fint. Naturale -
igitür defideriujn cùm fruftrari nequeát , oportct aliquid
- èffe quod fueris.Illud etiam fàcit, j$ qui fiiit, nonam
plius futurus eft: quafifuiffe aliquidetiam fit, cùmnonfis, …
Ideo & illud ceffàt, quòd eius qüodamplius non cft,nihil- J
$ fit,neque bonum fit aliquod, neque malum:eftcnim
aliquid in coniunctis. Nec óbfcuru eft haec participatioin s
plantis & uilibus animalibus,quafi omnia unümfint:inho- ..
minibus autem,quamuis obfcuriorfit,ob perfeäioncmcft J
tamen. Vidctur etiam aliquid effe benignius, quandoqui- sj
dem femel tantùm fueris,fœlicem fuiflè,& illuftrempotius .
uàm abieótum & infœlicem:& hominem, meliu$quim …
$arabeum. Propter hæcomnia,etiâ fœlicemfuiffeprxftit,
fi nihil fupereflet.Inde illa factafortifsimorumregim{i£- J
- cipuè Alexandri magni, Cæfaris,& aliorum, Atnunc utdi. I*
êùm eft)intellectus manet.Multipliciterigiturbatjfii; -

iuuat.Et cùm nou fis,quod efle pófsis,uelie quodcffcpof- J

' fis,tanquam fummum bonum:hocautem lèxnoftrapt* : …
ftat.Quiadrupliciter igitur fœlices fimus:fide firmafiiini: '
| culi,fobole firma,bcatauita, atque gloriarerumgellarum J
aut fapiëtiæ:hæc autem bifariaminoSfœlicesrcddit,&mit- '; 4.

moriâ apud homines,& cqnfcientia cognitionis. Vidctur , \

autem & hoc naturalis affectus indicaíé: namquilibcro- *
ptat fe potius fuiffe Atticum, quàm feruum, quiinçrucem J
åêtus füerit. Nemo autem optât magisfuifle 5ucephalum,
uàm leporem.Vt nö folüm fuiffe fölicem,ctiam ámnom J?
s,prgftâre conftet:fed & in cognitione rationéqucfriic- J
tatem effe conftitutam. - Ni
• Eftautem & his qui uitam beatam agere ftudent ,ibi .$.
necefîàrium fcitu, quod diximus:fcilicet praeflareuium$ ;
praeteritas a&tiones bonas
opera fuiffe.
danda Nam fí nihilenimtautum
omnino lit
difcriminis,uoluptati effet.Hoc ú
habemus,quo fruimur.At uerò eft:ideo uirtutis operagt
ccnda.Virtutis enim opus, poftquam paaaunâ; ò
--- -- u0 u?
 1. rB. ' V I II. C A P. X L. ' 383 ;
uoluptatem animicorporis autem uoluptas,triftitiam.Er- . .
goethis fátis conflat, hanc noftram uitam nihil habere \
commune cum fuperiorum uita.Illa enim femper eft,& effi -

cithzcincfficax,& umbræ fomnium. Quamobrem & fœ- Faelicit., qa

latisnoftra,eodem modo nihil eft Prope. Conftat autem bw confici.
fiictasprimò quidem iuuenta,& fànitáte firma, cum de- J …

$ic corporis,Circa autem fortunae bona,ne fit pauper:fed ì

nriiguilíe diues:nam domus & diuitig,ad metam'homi- 1
isfcdcbcnt. Siquidcm diuitiae multè funt, ut triremis i.
figni cum paucis epibatis,fi enim nó cuftodiátur,pereüt: ?
$iomo defidis &ltùlti nomen fübit. Si autem cufiodiam i.
$icis, quis cuftodiet ipfos cuftodes?uillicus, medicus, .
*siftoícocus,mercator,aduocatus,ancillæ,omnés fu
finiitltaque nulla elt maior pœna, quàm uellc feruare, a
$uoi{eruiti uix poteft. Hoc áutem, funt opes magnæ. .'
ęteacùm ægiotas, nullus peius fé habet çuàm diues. ,V
\iproferunt morbum : hæres infidiatur: &fiib riáéí
*f$fina,mortem tibi optat,fi optimus fit:fi malus,etiäm í
*cerat.Nccfilij prgdiuitis,modò magni fint,uolüt quic- •
“immelius patricaeteris hæredibus. Sint filj parui, tunc I
matimé follicitus eft pater, quomodo , fi moriatur, illos l.
tutospoßit relinqueré. Ergo diues fit,{ed non admodum: !
Vtrum pro familiæ qualitäte. In regione fœlici fub Rege
» |
}'cntc, aut conftanti rcpublica , cum antiqua fùpelle- *

“katque domo parata.'Amicos habeat paucos & bo- -

£0$,ipft uerò íí refperfùs infamia. Sciens quæ ad de- -

fuspertinent. Nihil aütem cogitans, nifi præfens : ac e

r,
* *mgrcailludfola minuta,quibüs in dics utatur.In his er
£0%iis clucefcit quædam béatitudo humana per tempus,
Juoriliquantoifidolentia Epicureorum. Quæ tanto liu- -
;
tusprotrahitur, quo hominis uita melius fuerit inftituta
iìuefortunata. -

f& aliud genus fœlicitatis adulterinæ, uelut fcabiei Fælicita, «dw,

fuiicntis, & üindi&am quærentis , & amantis ;}'; in terima.
quiturum acquifitione conftat: cùm enim aliquid uehe- !
mcntius appetunt , illúdque poßident, beati fibi uiden- I

“fimiìinen fint mifeftimi : in labore , ubi uoluptas .

$it,&opere non fecundum uirtutem : cùm omne$ fa

2. §uifislicitatcm humanamin altcrutro horum elit con
38 liiutam.
Scelus
 384 - IL I B. V I I I. C A P. XL. siiiT;
scelus quid. . Scelus uerò eft mali ingentisperpetratio, propte*** f**.
turiboni, siuerò
gnaPerpetrant abfqùe (peâméntia
mala,atiabile cit.Vti$ue$$ fessos.
aguntur, quamobrem&fi: s

rere uidentur, & quæ faciunt,päratifüutpati laflultisqui

dem & hæreticis,hocpcrfpicüum eft:atiufc£lstitię9° ;
- quidem,fed inufitato exemplo nuper apparuit.Qjún$ <:tm;
jforis mi- fiim
i.
cùm principem
9ftiumiìì nôùígonizagììprode$ud:*
marius tradere:ubi caperétur, multisßconfo- s:;
`si$ticâ;
dit uulneribus:fed diligentia militumferuatusn£ occidtf- s , \

tur,impetrauitabiis,cùm ad principemeggo infidens jí

*}√,
§tur,ut quòd ftigeret, palliùm utiltuiobducerent.Q9i. ***ium;
39»dentibus linguam præcidens,fànguiniscopi;T?' $£i;
a£iuit:fibi non fòlùm fìoriendo çauéìis, ne proderet°" ŠÉ;
P!ices,fed etiamultrò
tum de morte appetehda glorientur apti% am Š
finolensfuperfuifíet.Nonefterg9% *■ lCl
Aoftfa aetas feua mirácula& maiora referat.Isigt" fcele- $$i *

ftus fuit,qui fpe præmijaggreffusefttantum% Fcrus „ S ut

& inhumanuis cogitatioiië flagitjindein£impius manº; *tiinkis ā

ncc minus meditätionefacindíis, demum pejstus; J*u
vt Rulla fit immaniorbellua.sed
audent,non quiabfjuef?*%££
iam fcelerati,fed amentes *£ t&co
É ac Multi funt: ¤É
*um alij,amcntes & fcelerati. Quamobremhi quidem : Š CO

§iPoenâ digniíiííiiíáãïimùmfimplici ngij §j'

ac quidem
eant ob facinus,fed
fimulataflultitia ne alios:lgdant,aut
facinora Š
perpetrandi. A'% haec
SÉ
`ɧ.to;
gminis affeâibus,quæ ex animà oitum habent. `¤ om
Melancholiæ Ex corpore uerò iiiitium ducunt, ab humore quodi?) J j$
pera mirabi- qui fex eâ fànguinis: atque hic eadem fouer$; qii33 ; $.
4- $titur,íèíúíôáíôçiçiufi*; : j$!
$*9mnibus autém
agit tolerátiam his etiam oritur.
cruciatuum,& sedi;mfíÉ3 §›› É
futura præuidere*$". &in
t£ftatur Arißoteles.sed & dæmones illis uidentu*£ b
$i ab hisfit(e &exiííimánt
frigidus ficcus, omnem putredinem prohibet $.lùm
sanitiuunt,quoniãhu%"% §. M.

Contun É his quartanae,& máciléti funt. Mirum c ā -

tam ha5eant in tormentis patientiam,ut fupranatug, mi `

gidcatur.Quòd fi cum hoëauderent,effen: flrenuiffimi i1
lites.Sed uè afini,longè plus çíruítuetbe£ * .

sus, quàm fi aduerfu$iujos

£um)animofi de ętitailli(di££
funt ad pefferenduiii mala&iniuf* A. £ §g;
M, Š

&reudum autem, tiniidiffimi: nifiatrafueritbiii*, Έ Rj;Cùm

CQm
 L I B. W I I I. C A P. X L. 385

— landoliaferueat. Admiratione uerò digna funt, quæ ex

… itiunio per huncmodum contingüt. Somnia, fuperftitio,
drmones, contemptus tormentórum,mortis defiderium,
• %itudo;fiturorumidiuinatio, obftinata opinio, conftan
tumiturae aduerfùs nocentia,ut ferpentum iàtus, uenena,
igir.lnfaniae enim pars, hominem à tota ftultitia redi
Fit Naturaliterigiturieiunium & diuturna cogitatio ad
mortis contemptim& aduerfà perferenda, homiinem prae
Firant.Qujnimó&tales cùm plurimum ab humana nátu
iii;ccdít,odore corpoiquam
ris, feras quibus exponuntur quá
isfimclicas,nonnuf arcent. Sed hoc nec in omni
Ęntcpluribus,nc ; femper.Tales etiam plerunq;,fi non
tiptfcant,diutiffimé uiuuht,fibiin eo uitae genere(ut uide
££iccs.Quibufdam uerò & fcientiarum initia quaedam,
inguarumÂlieuarum notitia, uel fponte, uel etiam exi
guadie&a induftria accedit. Quicquid autem fupra haec
dierDeoeft.Coadiuuantur autém & in illis,ita ut nequc
tiiocfolo,nec exillo,fed uelut cùm dc diuinatione lojue
mit;exponemus.Natura enim humana, à corpore ἐci- Modu quo
v T . - -
·
»
ii&ilegibus & confùetudinibus,& ab eo quod exterius qui, .„.£T
«
-i.**
*
s. iiucni t.Quoduerò lege & confuetudine cofiftat, uiolen- iu- „? poté
-
- ».
tum Quidhibet,& mâgnis motibus agitur,ind
igetís. Rcs tiam,
Ę pérpetuo crefcunt,fponte üerö deci
íint,obalienós motùs. Propterea uideas ftultos & impe
tiosoptimis praeferri:quoniam uulgus motui cedit, uíli
gnafecuri. Imperitum enim eft uulgus, & omne infenfile
«iituiolenti:yulgi autem opinio,fama eít:famæ cedunt
Fottntiores, nihilo uulgo fapientiores, fed in naioribus !
tufis,&habitifæliciorés. Videtur i gitur in humanis, plus
tf.ad oftentationem & infinitum nugarum ac fabularum »
iiiaut? parum,aut nihil:tot uerba inania, metus, fpes,
&guti ones
Vtrùm atq;f
natur a&a.non folùm fecundum regiones,utad Proceßu,
âhaec ,.
mediumfertur, perficitur: fed &in unoquoque genere & rühuinam.,,; .
Š témporum,quafi melius mixta. Vt uerò ad |
Tmiim peruenerit,rurfum decidit. Et ob id, filijfàpien.
fimorufiignauiuidentur, quiaiam mixtio ad fümmum !
fiibtilitatis peruenit:igitur infirmi fiunt corpore, atq; ideò |
ttiamanima:nam,ut oftenfumeft,animae operariories cor |
porafit; Cùm igitur fàpientes melancholia & te
mitatc fübftantiae confënt, in horum altero degenerant
- B T filj
 - - • * -

filij,uelin utroque: atque primum ad animam,fecundum

ad corpus refertur. Simili ratione & fortiffimorum uiro.
rum,& robuftiffimorum, & extremorum, in unoquoqu:
generc , filjad familiaria degenerant. Alij quidem adiri
Maximi uiri cundiam,ut Caracalla Scueri,atque ita in aliis, Aliquidta
ì, fieriles. mcn faciunt matrcs. Proptcrca&fiextremiuiri(tititudi- $
cam)plerunque funt fteriles,tum etiam Propter uitia, tum $
propter incuriam & naturam:quæ fi fimiliiùngitur,ftcriles
É
efficit:fi moderatae,imbecilles: fi contrariis, , âut
laefà generant.
Hor4or** Mütantur uerò etiam facilius fœtus &partus,fi homi
[quidfaci** nes mutantur affeétibus : tenera enim illorum fùbftantia.
Vnde quidam nafcentes interræmotus momento, femper
pauent:alijin tonitru,pauidi &languidi. Hora uerò quato
metæ lucent ardentiores,& quafifaptiuelut amantés.Sed
haec non tam euidentiora, qüöd cometæ tempus longius
fit,& ftrepitus ac commotio corporis plus agit,quäm fo
lauis aftri.Nati quoque interlunjtempore(ut Ariftoteles
cenfet)aut non uiuunt, aut debiles funt:obferuauimusnos
omnes atrabile laborare.
trfarum *4- Mirum uerò, quantum poffit regionis diuerfitas & ui
uera nó cor &us : cum fub Amida ciuitate, quaíTerfàrum rex Syo;
mpunt**. oppugnauerat,corpora Perfaruih & Romanorum adípul
tiirami requirerentur, per Defcenum tribunum &fcribam,
animaduérfum eft Rómanos cæterósque Europeos poft
uatriduum putrefcere, tabo ἀ corrumpi,utnon fàcile qui
fint,dignofcántur: cùm contràPerfae Ἑ corporibus,
finc tabo, ut ligna durefcunt. Quod ego in cadauere?*
rcntis,cùm lapis poft uiginti annós infciipto epitaphior:
poneretur,animaduerti.S olùm enim labiorumicafo,& nu
í fummitas,& oculi abfumpti erant. Indicio igitur, quin:
tum ad corporis falubritat€m,aër purior& exercitatio,&i
uiótus ÉÉ, conferat. Vt iam Xenophonticrcd*
re poffimus, qui panem,nafturtium, &aquam cibumdicat
Perfàrum,autfalem nafturtijuice.Nam fi ab obituncchu
morfit qui computrefcat,nec folida mcmbra, quanto mi
, nus uiuentibus morbi aduenient?
fomi*?'' Simili ratione, beatus Auguftinus quendamßagnoui£
iant c**°- fè refert,qui fudaret cùm uelfet:nec hoc parum cft,íedma
f. ius ac rarius quàm lachrymari, atquc fioc maius tamcn,
quàm tuffirc, ftcrnutarc, crcpitum ucntris mittcrc Ê at
\tI10,
 L 1 B. V I I I. C A p. X L. 3** .r
bitrio. Nam omitto quòd hæc fint frequentiahuius rarif.
fmiprodigij, quafi caùfàm tradere operępretium eft. Fit
fidor,ut uidemus,à calore: calor autem,à fpiritus retentio
£;ib exercitatione,ab agitatione,à timore, à coitu: itaq;
hocnon aliud eft dicere, quàm laxam habere cutim, præ- ;
tenueshumores,& animæ ualidiores affe&tus, quibus diu
titrtendis affueuerit. *!

Wiiife,dumpuereffem, me memini Germanum quen-,.°**"**

dimtiibunum militum, quicum Gallis ftipendia mereba- ''**'*'** ***
tit,fòlitum uinum haurife, immoto guttüre. Alij ligatis ''"°** &***
quibusacbrachiis,amphoras plurimís forbent, qua$per-'* j
£$ reialiàs memini, fed non huius,quòd
ominem uiderim, qui urceos uitreos , clauos ferreos,
É multa deuorabat modica ftipe, inde paululum con 1
t:tutispraecordiis fingula reddebát: idem aliquando ad ?
oäognà porros magiios crudos comedit.His igitur uen Hom;
,*
tialiseftprofàcculo,& mergos imitantur. Ciuilius qui omine;
uocesanimalium,dicas íú ouem,grun.““tulo j,'
fiepoffum,hinnire equum: plures erunt quàm §§ o„;/accwlo -tur,
dium, fi modò eius fünt illâ carmina de Animalium uo- **"* ;
dbus. Hiäpueris hæc difcunt, quòd pulmones & afpe- '• •

taattttia, inquamuis formam effingántur. Sed & fpiri- Roborù mi,

tusquantitas,& linguae motus adhibere pro oportunitate exempla,
conuenit. Firmus, è Romanorum tyrannis unus, Galieni *

ttmpore, ob hoc puto nomcn adeptus, quòd incudc fù- . ;

fttfedus impofito malleorum ictüs perférret. Gratianus
uerô pater Walentiniani Imperatoris , Funarius dictus,
$uódquinque milites funem âb adolefcente,ui, nunquam
eminibus extorquere ualuiffent. Alius, in ueneremi fla
gis £*fis, accefidebatur. Philinus , Theophrafto tefte, Hom.;„., .;;
flola&ctota uita ufus efl. Ratus credo forfan, fe diutur. unici, tutemte'
niorem futurum. Alios uerò folis ficubus & aqua, alio. -

quihrobuftos & incolumes, fcd quibus fudor âdmodum I

mile oleret.
Necfolùm mira quaedam in natura, hominibus contin- H.,„;„.,
£t*foi£t,fed etiam eirca mores ac cafus: quibufdam enim moÂ,
Morbus corporis, animi fàlutem attulit: uelut Ptolemæo re,faéli.
fecundo, qüidum ualeret, occidit fratrem Argeum, Ma
£am alterim fratrembello laceffiuit: Arfinoën fororem,
it$ uxorem du&am in exilium egit,eius filiis,ex altero taï
*nPriorc coniuge genitis,occifis: unde mcritò per anti
B z phrafim
 388 TIB. IV I I I. C A P. XL."
phrafim Philadelphus uocatus, Vbimorbo diuturnoop
preffus eft,totum fe ftudiis dedit:do&qremhabuit Strato
hem Lampfacenum,ftudiorum autemhortatorem Dem*
trium Phalereum', unde bibliothecam illâ pofteataminfi
nem inftituit: cui quicquid ex antiquioribus codicibushu
É; , prgfertim Hippocratis, debemus. Sacros codices
É Septuaginta interpretes in Græcam linguäucti iulfit,
ucétâ mi|ia Iudgorumlibertate donauit.Theophraftum
ad fe accerfiuit: in omnes eruditos mirumin módumb*
neficus. Eadem fortuna,idem exempluminHierone Syta
cufanorum tyranno,qui ante morbü nihilomitior, nihilo
cordatior,Gelone fratre fuit:poftuerò ad ftudiaMufàrum
artiumάς contulit,ut fimul animum inftruxerit, moresjin
fomines raro melius mutauerit. Rarò enim fit, ut naturauelin utroque
nima & cor eccet,uel in utroq; praeftct,fcilicet anima accorporc Ro
ore pr£jiant. É enim immenfùm, plcrunq; ftultam de fé confidentiam
præftat:& ftrinos mores,immodica fàpiëtiaacmorumin
tegritas,imbecillibus uiribus fociarifolet. Sedhxcrationi
confona:illud magis mirum quqd Rhodiginusfcribit,Da
„„„.,„tes à gno$$um Palaeftenmorbo edum certaminibusfàciisita
bdagrofo , 4- fe dediffe, ut deducta circa felinea, iuberet adueràtios,fi
«l*

»leta [lrcmum»
poffent,illum loco fubmouerent: quodcúmnon olïent,
àbiit e certamine facro coronatus. Videtur enim humana
té!*.
natura,cum uelit,plurimum po{fe:adeò ut ferme incontra
iHomines f&- rium affeótum fe trausferat. Quibußam etiam calùs quafi
Tu accufati naturam æmulari uifus eft,uelutin CatoneCenforino,qui
12 abfoluti,et quadragies quater accufatus , toties caufàm profcdit, .;-.
…
- * totiesqj eft abfolutus,Sæpius Ariftophon Atheüis, Aefchi
•*•
ne teffe , nam gloriabatur nonagefies quinquies accufi. |s
“…
tus & abfolutus Nec mirum,illum magnitudó adminiftra …
tionis,& humilitas natalium expofuit áccufàtionibus:hunc
uerò Græca leuitas, cùm uterque ut bonus effetniteretur,
i,„inà pro- iam malo feculo. Quocirca ?me monet, quodad alium
, „ficium. tamen pertinet traótationem, fed ob utilitatcm ingentcm
non pr;ctereundum,ut adiiciâ. Scilicet probum uirùm quae
rere debere magiftratus temporibus bonis, utpluribus&
plurimum profit.Tcmporibus autem malis, &tyrannias
poteftates quaererc non dcbet: oblatas recipere debet,ut
Íminus obfit,mitiusq; agat,etiam in re peffima: quádo qui

! dem fi ipfe non recipiat, alter eo deterior fit recepturus.

Caucat tamcn, nc authoritatcmloco dct,aut *; CI
 L I B. V I I I. C A P. X L. 389 ,
filiimcntapraebeat. Priuatus autem , non fe opponat im
Probismagiftratibus,ncc priuatorum uelit corrigere pec
$ita.Namfihoc ex uniuerfibono effet, atq; Deö gratum,
9«afionem dediffet,utiure id facere cum poteftate poffet.
A;ubijn magiitratufis, pr9 iuftitia & aduerfus improbos
ujadmortém depugnandum eft.
ludgerò qurfioiie dignú eft, an animiaffe&us,cor- Animi am c.
f'icis fintpotentiores. ûico autem dolorem, & íolù- poris affeci;
*cm,ad quos omnes alij reducantur. Videntür autem plus nos mc
$?orci magis afficere præfentes, quoniam præter a£- t4e4mt.
etiam corpus mutant,& maxinie dolor.' Multi enim
£%tdolores máximos,claudi aut cęci, multo plures autem
*lcseuafere. At mentis affeâus Sifiriäîïíôïë effe
#kntur,&quodin Parte priucipaliore, & quod pro prae
kitcmpofe non fòlùm,fèdetiam pro præterito & futu
%osafficiat.At praeteritum longe fiaiüs eft præfenti, fì
"mâutem cum termino non comprehendatur, ima.
$icmhabet infiniti. Si quis enim articulorum doloribus
$ijueatur, ubi refederifit, ftatim quiefcit omne malum:
*9rpus imaginem morbi fibi in pofterum fingit. At fi
*fiiitem aüt dignitatem amittat, recordatur Præteri
£golipatis,&iíííííííí quòd cariturus fit , perpetuò
'iicitur,imminente diutúrno malo quafi toto Præfen
it. Ergo longe maiores funt uoluptates & dolores animi,
$tu$orporis.Et eo magis,quod(ut docuimus)hi ab ani
**tibus poffünt cohibëti, ánimi autem à corpore Ε.
%um.Verùm dices,dubium uidetur,quia præterita£. Pr«terit« /.
°°* • £jusq; memoria apudEpicureos ih pręfenti uoì licitatú má,
?**collocãtur:miferia,in dolöre. At comimuniter C9ntra ria an iucia,
"Raedifolet:&iuxta poëtam,
9fiiigrauiora,dabit Deus his quoq; finem.
Ἑβόt, Forfan & hæc olim meininiffeiuuabis.
Pu?iiterillos folatur, & à memoria maioíüì calami
$umpraeteritarum, &á futura Præfentium, ut iucundum
$heminifle malorum, quæ præterierint. Vidcturigitur
“hoc&inpraecedentiquefito quandoque diftingüen.
“nam uelut animi affeëtus maióres funt(ut docuimus)
*
}"*"£orporis, quidam tamen tam itupido fùnt ingenio
& molli corpore atque deliciis ac luxu obruti,ut in hi§ plus
3% %?us Poffit quàm animus:ut in Scythis Thracibus , ob 1
“Ssiftupiditaté,&inlndis Scris ob luxum.içëïíôïí, i
- B 3 calami
 I. I B. V I I I. C AP. XL. ' I!
390
alamitatum, ubi aliquidhabcat coniun%" uoluyai, 1-!
- ut luflrationem regionum,aut ïirtutis,utinnaufrago$ i, :
, lo,fuga e carcere,iucunda eft,fccus autemtritis. Iiaed i-:
uerfö memoriauoluptatum, ubiueluirtute part£ fint, aut i:
■ aliquod earum ueftigium maneat, melfint cóntinuitru$i ---
M. ad praefcns,uel cum áliis uoluptatibus, aut nonii; n0; -;
åôïëåus numeraride* Quôd J
i'i■ ftrâ culpa,inter
fi(hoc incumfùperet) calamitatescontinus" s®,
autem folùm

?
f - ad præfens tempus ufj,fedtamea genereillarum,unus A,
Nôïíôáíinem fuërint cönfecut£eri; άarummemoriamy* s.
$ ex dolore atq; uoluptate:a$; hgc definibus euentum A! s.
ûis uerò ipfius fhemoriafem P*; eft fimilis natura!'* ;
1
Nam feu felicitas fortuna 3ötigerit,gaude% L- , ,
ftria,duplicata uoluptas erit.Ita ficaliimitas £?
cu: …

|!
noftram dolere ac deplorare: fing; sii:;
nerit,folemus fortem
I ftra Š erit malum.Itauerö(ut dixi)in$"'"'* $.*.
oribus, memoriaalum? i),
ííoribus nätura&ufü fàpicnti
, tum, etiam magnum commodum Âttadbcncba*
affert 4°°' e
…
* ìíîï§îcontraria ration£,!u'* &ttilibusos<
- riuremc . - - - -i.

rofà eft recordatio præteritarum Relicitatum,Qu£"'j ;

ritò grata effe deberet.Epicurus igituf , %'' anguläuum;
|} &inöpem habuerat fupelle£tilem foelicitatis! is hümanrtom Syr.
itionem,uirtu- JT
*
1 íiííeííe,ut qui deorüm affinitat£T; eruditione :.;;

£
p.
tcm,atq;
nuriâ honeftumpræfens
mâteriæ,cum fuftulerit:quafico? $$ilij >.
uglupta* Ędifiimaci:** …
*i ra incerta, fœlicitatis fuae maximampartéin mcmoria;* ; -

* …
£„/.i;.;,„,,,; teritae uoluptatis collo&f*; iis,aut cafti;aut natura Niu J
iv. Infœlices autem prorfus uit b animis difcordant, uelut
ra maxime,
animus quorum
egregius cgrporacorPoiS;
in infirmo a qui feipfùm aj? £ j
-

& corpusíüalidü atq; pulchrum cui! áíôùí,quo£

nitur & contumeliis áficitur:decorü cnim íimuit ,
qui fpecie Κῆ uidta ,
Ἀ; fpecies digna non ommino optanda fit,ncq; ut'*;
Ä. eidein etiam fortitudo adiungatur* $ : •-,

ÉÉ infelicior fit conditio.Nunc quidem de £ä *:

animi Ê$ & in aegris {9}sj â –

* . . . .' Ê cónferät,quantum öbeft dolor qu
' ' " Ex his au-
- -
atione
autem quaeimpeditae uirtuti$$et?''.,,„,„;ar
diëìa fiint, quæftionis falutio oritur - “
*~ * -, ,...
… -
-
j ginem
-
-

üìïóôïÀïutinrji;?
- - - -

crC
*<;
 . I. 1 B. V I II. C A P. X L. » !
dtt:f:Pygmeos,&pumiliones aliquos effe : nam de his
fìtis conftä£& nos in libris de Subtilitate, mentionem u Lib.ir.iuxr,
… Eusegregjfccimus: nam reliquorum membra craßigra ; mem. _

. fint,qüijut magnitudini tamèxiguae refpondeant:at hic'

mibraadfymmetriam faéta habuit.Non famen Pygmeus
a £itnam gentem,nó cafum,refert Pygmeus, & quæ o&to
filiimannis uiuat,Quidam ergo homines,iuxta Ariftote
lisfententiam,effe pUtant: at hominis uita tam breuis, in
unigentt effe potéft.Garamantum genus,quamuis innu
mtffafficiatufincommodis, atq; niaximis , quadraginta
immorumfpatio(quod ferme mifiimum efle exiftimö uni
gtntjuiuit. Siigitur Pygmei o&to folùm annis uiuerent,
i:fe effetaliqüas gété illis proximas uiginti aut trigin
ginnis etiam uiuere:quod tarfien neq; ipfè Ariftotele§af.
fimut Praeterea fitam parum uiuerent, parum etiam in u
tttomatris eff:nt:quofiiam geftationis uteri tempora &
trfbincceffàriòfefpondeiit.Et quanquam uitulüs in u
igonouemmenfes,ut infans,impleat,uiuit tamen uitulus
tì;adquindecim anrios:quáuis ob labores , multi boues
£uagae,aliaq;incommoda, decimum annum non exce
dant.Indicio cft,quòd ob incommoda:quoniam(ut fupe
fusdiximus)bo§uicefimum implet annum. Sed & aliâ eft
titio,cur tam breueuitae tempus,tam longæ conformatio
finon conueniat in homine:pofsittamen in belluis admit
tinamfilonga geftatio uterifit,uita uerò tam breuis, ge
nusneceffàriò ôreui peribit: quoniam tertiam partem íi
ttmfeneétæ tribuere oportet, fextâ e hebiæ, relinquétur
'|uatuor annitantùm generationi uti es. In hominibus au
ttmuides,cùm fit aniial rationis compos , quot impedi
menta contingant ob leges & confuetudines:& ob fmen
ja£lus,qüot fintimjötentes: quare necefîàrium efTet
Ê uno,tielut catuli&fues,gignerentur, at hoc in nul.
9inimjlongæ geflationis uifüm eft, quare neceffe eß
oceffe fàbulöfuí quod fertur. Qui uerò dixerunt,non
hominumhocefTe génus,fed quippiam medium,quod ne
É; nechâbeat rempüblicam, loquitur támen,&
imperfeétè,ut intcr belluas & homincs moribus & ratio
£*fint conftituti, uelut & de Satyris antiquitas fabulatur:
maiore reprehenfione dignifiint. Exiftimant enim hoc,
%uoniam hóminem pluribüs principiis à belluis differre
ficdunt,uclut differt pluribus potentiis,membris, faculta.
B 4 tibus,
39* IL I B. V 1 1 1. C A P. X L.
tibus,atq; operationibus.Homo autemnô itaäbelluę
fert:fedhocuno quod eftratio.Eft autem ratio,ut cx uno
aliud inferrc ualeât,quae eftfaepius (ut aliâs dixi) gemina
ta,ut in numeris,in mundi conftitutione,tot rerüuarieta
tes,tot ornaméta affert:ficutinhypericonishcrbapro eré
f? uidemus.neceffe eftigitur,animalhabere,autnonha
ere hoc:neq, inter ifta riiedium poteftinuenire:quodh*
bet homo eft, quod non habet 6ellua.Sidicas imjcfti $
habere,hoc effè nequit: quoniá,ut in Arcanisdcmonftra
tú eft,omnis forma perfeëta eft,& fuc operationisproyi;
potés, Si obiicias, animalia quædam qüofdamhabct: fçm
fus hebetes,utpifces uifum:nonformâ hebes eft, fedin
ftrumentum cüius indicio eft, quòd &inter ipâqurdam
præftant aliis, quoniam inftrumentum §#
ât fi formaipfa & anima circúfcriptamhaberctficultatem,
uel fùb optimo inftrumento ÊÊ fierinon poffct. Atfi
dicas,tales effe Pygmeos,hominum comparitione atque
$i; fùnt pifces uifushábitaratione,in
rationis ipfius ,
comparatione ad aues,ad qüadrupeda;nihilofcdusfitta
ris oportet ÉÉÉÉ effe homines, quoniäeo
rum forma perfeóta eft:non autem mediosinteíbclluas&
homines.Apparet ergo Pygmeorum hiftoriam effefîbulo
fam,quod & Strabo fèntit & noflra ætas,cùm omnianunc
fermé orbis mirabilia innotuerint, declarat, Sedquodtam
tum philofophü dccepit,fuit Homeriautoritas nòn apud
illumîleuis:& uulgaris quaedâ fama, è félium quodigent.
re folertif$imo, cuius antea meminimus,imó potiu§fimi;
rum orta.Et forfàn quòd exiftimauerint utrumj;extremí,
pari ratione atq; neceßitate in naturalibus habédumeß,
cùm igitur dentur gigantes,dabuntur&Pygmei: quod&
uerum eft.nam fi pro gigátibus extremam miagnitiidinem
intclligas,funt Pygmei plures quàm gi É promitu
culo,non pro gente:fin autem É ro gent: Proct
ra accipias:fiint & gentes pufillä ftatuta:fednonadeöpat.
ua, nec breuis adeò uitae, nec quæ cum gruibus pugnent.
Quòd ctfi effent homines: non poffent éffè deftitutipro
prio homjnis fine, qui eft c6temiplatio:nam tambrcjui
iiétes, ad fùmmam perfe&ionemi peruenire nonpoffent,
naturae impotentia,non cafü: quandoquidcm fùmmaper
fc£tio omnium fcientiarú cognitionem praefipponi;;g;
pius cxigit tcmporis quàm illis fuperfitä pusii, abaäi.
u$ ulti,
 1. 1 B. VIII. C A P. X L. 3»s -
bospitae,aliisq;impedimétis.Ná fihomines funt, oportet -

É hàbcre,& uitæ rationé,& noué méfibus -

inutcromanere,ut täuaria machina & tam exa&tü tépera

mentum naturae abfoluatur, utinftrumentú effc pofsit ani
mznoftrae.Eaedé quoque partes funt in magno & paruo. .
Hominüquoq; cadäueribus,quaedá diétü mira ineffe ui
itntur: fiffcnfi,adfolen conuerti dicuntur:aut forfan id cadauer,
$ontingit, quoniam propter obliquitaté quocüq; facies re humanorum
.
itercuidetur:aut qüoniä folis câlor humiidü ad fe trahat. propria.
odide plantis alibi narrata funt.At pilos barbae,tum
ti;illos&ungnes crefcere,deprehéfum cft etiam ultraan
Tum Synaefitis enim narrat,córpora Acgyptiorum dcradi
%ita,iitconderétur.Caufà igitür eft, ucicütis contractio,
itlutetiam in unguibus: ucTquia etiam haec à calore præ
| i.

it:naturam contingere folét.Referunt, beato Gaudentio

tim£1 perpetuis fiéfibus ab obituinhumatus manfiffet,
*petuöiiliungues & capillos fuperau£tos.
Ihfordibus etiam humìni corporis,uires funt haud con .

itmnendae. Aurium enim puncturis impofitae dolores fe Aurit; /ord,

$int:&urinae fpumam palia circumactae diffoluunt. Et -

fertus & urina,& quæ iúbalneo colliguntur, & fàliua, o- „.

mnia É habént uires:de quibus in Medicamcnto- i
rumhiftoriâ traétatum eft. +
Nutrices multum afferunt infántibus, non folùm circa j
íímpeticm,fed etiam mores.Vnde fàpienter feu finxerint, t
kuiieranarrauerint,ueteres dixerunt, Romulum à lupa la *
.
fiitum:fiiit enim ferinis moribus, aitutus,fortifsimus, &
omnisincommodi patiétifsimus.Itaq; quiä capra la&tan- La&iatio &«
tur,ftultiacfùlaces euadunt:talis enim eft hircuis. pra quidag.
Morshominiminus mo!efta eft ex fenio, ut Ariftoteles Mortis iii,
inquit:hocfolo deterior,quòd ante multa perfert incom- fex genera.
modaadeò fenex.Proxima, quæ ex uiperæ cuiußam mor
fi contingit,cuius meminit Plutarchus. Succedit huic quae
£?otumicconjnam dormientes pergunt.Quarta fitjo.
tudcutæ,de qua aliâs, autore Thcophrafto: fed hæcíor.
gietpcrfcpe,ut & meconium: uiperæ autem morfus non
$icöcuiq;in promptu eft. Quinta fit dealbatis nuper cu
biculiparietibus, accentis% carbonibus quum quis dor
micrit.Interrogaui enin iam deprehcnfos ac Penè mor
tuos,quimihifetulerunt nil fenfiífe mali. Vltima contin
£this,Quiinaqua fuffocantur.nam quae ex fanguinis pro
- .• B 5 fluuio
 L I B. V 1 I I. C A P. X L.
tibus,atq; operationibus.Homo autem nó itaäbelluuii
fert:fedhocuno quod eft ratio.Eft autem ratio,ut ex uno
aliud inferre ualeât,quae eftfaepius (ut aliis diri)gemini
ta,ut in numeris,in mundi conftitutione,totreríuarieta
tes,tot ornaméta affert:ficutinhypericonisherba pro exę
É? uidemus.ncceffe eftigitur,animalhabere,aut nonha
ere hoc:neq, inter ifta micdium poteftinuenire:quodh*
bet homo eft, quod non habet 6ellua.Sidicasimjefti
habere,hoc effè nequit: quoniá,ut in Arcanis demonftri
tü eft,omnis forma perfeëta eft,& fuc operationispropii;
Éotés.Si obiicias, animalia quædam qùofdamhafief:£m
hebetes,ut pifces uifum:non formâ hebes eft, fedin
ftrumentum cüius indicio eft, quòd &inter ipfàquxdam
præftant aliis, quoniam inftrumentumhabentprzftitius:
át fi forma ipfà & anima circúfcriptamhaberctficultatem,
uel fiib optimo inftrumento ÉÉ fierinon poffet. Atfi
dicas,talés effe Pygmeos,hominum comparätione atque
rationis ipfius , quales fünt pifces uifushábitaratione,in
comparatione ad aues,ad qüadrupeda:nihilo£tiusfitca
ris oportet Š perfeétos effe homines, quoniáeo
rum forma perfeêta eft:non autem mediosintefbeluas&
homines.Apparct ergo Pygmeorum hiftoriam effefábulo
fàm,quod & Strabo fèntit & noftra ætas,cùm omnianunc
fermé orbis mirabilia innotuerint, declarat. Scdquodtam
tum philofophü decepit,fuit Homeriautoritas non apud
illumiIeuis:& uulgaris quaedá fama, éfélium quodigtn<
re folertifsimo, Cuius antea meminimus,imó potiu§fimi;
rum orta.Et forfan quòd exiftimauerint utrumij; extremj,
pari ratione atq; neceßitate in naturalibus habédumeffe.
Cùmigitur dentur gigantes,dabuntur &Pygmei;quod&
uerum eft.namfi progigitibus extremam magnitiidinem
intclligas,funt Pygmei plures quàm gigantes:{edpromita
culo,non pro gente:fin autem
- -
É pro gente proce- ,
- w

ra accipias:fiint & gentes pufilfà ftatuta:fednonadeöpaf- .

ua, nec breuis adeò uitae, nec quæ cum gruibuspugncnt.
Quòd ctfi effent homines: non poflènt éffè deftitutipro
prio hominis fine, qui eft c6temiplatio:nam tam breuiui S.
íiétes, ad fummam perfe&ionem peruenire nonpoffent, i…sit,
naturae impotentia,non cafü: quandoquidem fùmmapcr
} :
fc£toexigit
pius omnium fcientiarú
tcmporis cognitioncmiprrfipponi;£
quàmíis fùpcrfitä pucfitia, ab aâi
bus uitz,
 ii p. v 1 1 1. c A p. xLTJ
$u$titz,aliisq;impedimétis.Ná fihomines funt, oportet
É habere,& uitæ rationé,& noué méfibus
in utero manere,ut tã uaria machina & tam exa&tú tépera
mentum naturae abfoluatur, utinftrumentü effe pofsit ani
mznoftrx.Eaedé quoque partes funt in magno & paruo.
Hominúquoq; cadaueribus,quædã dictu nira ineffe ui
dtntur: füffenfi,ad folem conuerti dicuntur:aut forfan id Cadaueru
£ontingit, quoniam propter obliquitaté quocúq; facies re humanorum
É üidetur:aut qüoniã folis calor humidú ad fe trahat. propria
iufmodide plantis alibi narrata funt.At pilos barbae,tum -

tipillos&ungnes crefcere,deprehéfum cft etiam ultra an

Dum Synaefius enim narrat,córpora Acgyptiorum dcradi
%ita,iit conderétur.Caufà igitür eft, ueicütis contra&io,
itlutetiam in unguibus: uel quia etiam haec à calore præ
it: naturam contingere folét.Referunt, beato Gaudentio
tum (<r perpetuis fiéfibus ab obitu inhumatus manfiffct,
*petuöilliungues & capillos fuperau&tos. I.
Infordibus etiam humìni corporis,uires funt haud con ,
ttmmendæ. Aurium enim pun&turis impofitae dolores fe Auri; /ord,
$int:& urinae fpumam palia circumactae diffoluunt. Et i
ficitus & urina,& quæ iiibalneo colliguntur, & fàliua, o
mniaÉ habént uires:de quibus in Medicamcnto
rumhiftoriâ traëtatum eft.
Nutrices multum afferunt infantibus, non folùm circa
£mpcricm,fed etiam mores.Vnde fàpienter feu finxerint,
£uiicfanatrauerint,ueteres dixerunt, Romulum à lupa la
ftitum:fiiit enim ferinis moribus, aitutus,fortifsimús, & -

omnisincommodi patiétißimus.Itaq; qui à capra la&tan- La£latio à c

tur,ftultiac fùlaces euadunt:talis enim eft hircuis. pra quidag.
, Morshominiminus molefta eft ex fenio, ut Ariftoteles Mortis mi.
inquit:hocfolo deterior,quòd ante multa perfert incom-ßx genera. *
Rodaadcò fenex.Proximâ, quæ ex uiperæ cuiufdam mor
fì contingit,cuius meminit Plutarchus. Succedit huic quae
si potumcconij nam dormientes pereunt.Quarta fit po- !
tudcutae,de quaaliâs, autore Theophrafto:fed hæc íor
£tPcrfcpe,ut& mcconium : uiperæ autem morfus non 1
$itò cuiq;inpromptu eft. Quinta fit dealbatis nuper cu |
ituliparietibus, accentis35 carbonibus quum quis dor |
.
fucrit.Interrogaui enim iam deprehenfos ac pehe mor |
tuos,quimihi fétulerunt nil fenfiife mali. Vltima contin
£this, quiinaqua fuffocantur.nam quae ex fanguinis pro
- - B j fluuio
I 394 L 1 B. V 1 I 1. c A p. X L.
| fluuio accidit,iuxta finemlaborioßeß, utTacitus refr.
alier quo* Qu£fitú eft faepius etiã, quot filios parere poßit mulic*,
'£st infan- guifüperuiuanf. Ariftotelés refert,niulieré quatuorparti
íparere. libro
Ëus xx.cdidiffe,quorü maior pa$fi crtixefit.Idé Paul;
x l v f, Digeftorú,dum agit defólutionibus,adVrfeiâ
Ferocem fcribëns ÄÈÉÉÉnó fatis explicat Ariftotclis
%$n$ati;forfàn plus aequo. Maius cf quodaddit,fife
fuis téporibus Roimc mulieré Aegyptiâ ex Alexãdriaurbe,
$ua: quinq; fimul perpererit,& tähâbuerit incolumes.láé
Paulus cefifuit libro v.dum deiudiciis agit,tantùm tres na
fci poffe qui fuperfint,quod nos aliquando uidimus, Ruf.
fustitulo, Si pars hæréditatispetatur,ex Theophrafto di
cente,7?y& átæ;,}A); 7r«g*£zvovzw ci pouXta,tres tantùm,
acfi pofsint edúcari legem ftatuit: quod quzfemefaurbis
contingunt,leges Prætereant.Fieriigitufpoteft,ut plures
quàm tres fimülnátiuiuant,fed morìrifi&umeft.
'Qui calue- ^ Caluefcit homo anterioîç parte ac media,nó occipitio:
imt. necÉ mulicres,nec fpadones, neccxd:caftatis,
Pili fenfirm de$idiit, praeter qùàm pubis;ciliis,&fpettiis
ili non decidunt,qùonii ab ortu cógeritifunt.Qjictiam
ί barba fünt,íió adeò caluefçit $uperciliacìquibuf
dam decidunt,barba mulieribus nónunquâ adnafcitur,ut
lut olim in Caria,quod diuinationis fignúerat.Canitiesu:
rò in téporibus primò,indein fincipit;ultimò in occipit:
. sánefcit quifimul dormiüt celerius,o5anheitìqué áß.
cio excipiút.Pili prgcifià radice crefcút,non pénz,ncq;al;
infe&torú: pfirigeratis quouismodo,ntfenio, tabe,morbo,
etiá morté,pifí& ungues,crefcüt durioresq; euadunt.Ho
mini cilia fünt in uträq; palpebra, & pili in anteriore parte
corporis,cú caeteris animalibus folü in fùperiore'palp&ra
cilia fint, & pili in dorfo magis,quoniâ dorfüm quadrupe
dibus iniuriã: & cafibus magis ÉÉ eft. Sic& ciliama
i gis füperiori palpebrae conüeniunt, quoniamprona fint,
nelii diutr, Fcemina & mafculus fi fimul editur, rarö füíeruiuitam
•m fexuum bo,quoniã natura ambobus uix poteft fàtifficere. Sifipcr
dcbiles, uiuát,funt debiles,utpote à uitiato principioprogeniti: ná
1 quia ante tépus unus,uel pòft alter necefîàriô oiiifint.Ni
p. cóftat, mares aliquos taráé nafci,&roíüíïòs,&femella;
1 celeriter.Ité caufâ incremétiin mafculis & abfolutionisin
utero,eft calor:atq; id re&è ab Ariftotele di&i:incremêti
in fœminis humidüm tcnuius, & ob id cclerius cxtenditur,
Senfùs,
 L 1 B. v 1 1 1. c A P. x L 1. ' ;>;
SENS V S. c A p v t X l I.

fN sv seffe, omnibus notum eft : quótque fint, &

caufàm quòd totidem fint, in libris de Subtilitate de
darauimus. Atuerò uires illorum partim fic, partim .

autemnon. $; cnim fenfus ta&tu ÉÉ in honmine? Lapis im ue!

fttamenlapidem in uefica cathetera deprchédimus. Nam ca quomodo
fiilumtangamus digitis apprehendentes catheterá, fenti- diguofcatur.
muslapidem non fecus acfitangeremus. Quomodo , uix
diqpoteft:& tamcnlicet. Quinimò & quantitatem per
qyimus, deducentes catheteram. Percipitur & auditui,cu
iijcaufám aliis diximus. Sonus enim transfertur per ina- -

nt non folùm, fed etiam per folidum. Eft autem fenfùs, senfu quid,
- fottntia quædam in corpqre animato cognofcens, cer
j. timhabciis fedem. Quòd uerò potentia quaedam folùm
ft,nccaáu quicquam,indicat id quòd homìo, fi ubi fonus
nullus exaudiripoffet, educaretur, quid effet auditus,non
£ttt:&curnobis effentaures, admiiraretur.Potentia ue
50quadrifariam dicitur,aut difpofitio, aut ut adaliquid re
fttiir:ipfàtamen eft res non füb aliquo genere , ut ma
itfia;aut ut præparatio $i; ueluti mollities ad reci
fiendum: aut aliquid melius præparatione, ut fenfus. Eft
£nim auditus aliquid, etfi non audiat: non tamen aliquis
ßnfùs ,nifiper féntiendi actum. Efle autem aliquid áctu
£nimpraeterpraeparationem , indicatid quod in inftru
mentis fenfùum uidemus:& quoniam fenfùs certas habet
£ntiendiproprias rationes, etiam de propriis gbic&tis iu
dicat.Eftäutein duplex,interior ac exterior.Differunt,quo .
nium exterior non'conferuat fpecies rerum, ideo non fit
abknte obie&o:interior conféruat,& ideo fit etiam abfen
te obieâo:imò etiamin fomno. Ta&tus autem feruare ui
detur imaginem calidi acfrigidi,fed non ut fenfus , uerüm
£parsfefifiiiiun&a. Videtur & guftus feruarc dulcedinem
&amaritatem:fed non infe,uerümin proxima parte:quo
numfenforiae qualitates hæ funt etiam corporum. In uifù
autematque auiditunon feruatur $i; , fed communc cur aliqui
$tippiam,utfuigor in oculo,& ftridor in aure. Cùm igitur deant ait.
inaiiquibus coiiflru&io fuerit Š referuet , hoc aùtcm diät quod,
$ontingit,natura omnem poteftatem, ut folet, implente ef pr«fent.
(uelutìliàs di&um eft de £ngaftrimythis) fit etiam fenfus
abfente obie&o. Manifeftumieftautem, quòd non in o
mnibus,ncqucfemper, nec codcm modo; fcd in quibuf
dam plus
 396 L I B. V I I I. C A P. XLYI.
dam plus aut minus,& quandoque. Immutantautem cor
pora mirum in modum extcrni,& magisimterni, omnium
hr- quidäfò• âutem maximè mens: adeò ut quidamifolacontemplatio
iucunditate ne diutius uixerint,optimúmque habitumferuauerint:fìn
44mf, guis quoque in uenisbonus ac purus euadat.Dümque ali
quid fperámus,reiuuenefcimus, & corpora alioquinmor
bofa,fàna degunt.Oportet autem fpem effe bonorum,nó
folùm utilium, fèd fiimpliciter. De fide uerò cùm fitqui
mentis fomnus non aliter afficit nos quàm ctiam coiyo
reus.Corporeus autem nos palàm recreat:itaque&mem
tis.Mentis enim opus,non í animitotius agitationefit,
& hæc cùm fpirituüm motu,unde corpus pertiibatur.De
feruntur funétiones,uires minuuntur, córpus&contenta
in eo,in alienam qualitatem mutantur. ÉÉ, fùntpertur
bationes,ut metus, dolor,acira. Sed utres É
à corporis dolore initium ducamus,quemconftatperfçpc
integrum exanimarc hominem. Indé tranfeamus admc
tum ac triftitiam: pòft adfpem, quæ gaudio& mctucon
ftat. Pòft ad contraria tranfeamus, lætitiamacfidem, quae
omnibus mclior eft, ut oftendemus. Senfùs ueròintcfio
res omnia hæc fáciunt: atque ob id caufà fùnt perfepeuitz
ac necis. Sed ut in fomno qui profundus nonét,hominem
quafi affligit,ita & fides infirmia fimilis eft fpei.Itafidcscum
fpci fimilis fuerit,corpus exagitat.
gatuor fem• Sunt uerò fenfuum differeítiæ quatuor:optimiqi bo
im differem na pro bonis,mala pro malis habent: contrarij, mála pro
bonis,bona pro malis habcnt:hiquepefsimi.Inhorumme
dio funt,qui uelutraque probant, atquehi optimis proxi
mi: fed íj praecauendum, inutiliore§ his qüi omnia da
mnant.Secundus & quartus modus,in ægris eft,utprimus
ac tertius in fànis. Falluntur ergo fenfùs del uitio proprio,
uel natura rei,uel arte.De proprio uitio iam iï
Natura,ut cùm Solem pedalem exiftimamus, quodlögus
abfit: atquc in his duobus generibus, necutié, necjul
chrum falli.Arte uerò fàlli, pulchrum quidem artificijiicum
,, L.., uel dum autem fenfibus.Eram iuxta Briarám Galliciteragens
,nem ubi mö Per lucum illi proximum:is uerò altiore à dextra loco pro
„.„tur. minens opaca fronde cæliafpectum prohibebat; ciijus
rò(ut dixi)locus cffet elatior,pars coeliquaehumiliorfion
de nemoris erat, quòd candidior uideretur, nccfüperior
pars ob fiondcs,nccinferior ob terraminfpicipoffet,fpc
C1Cm
 L I B. V I I I. C A P. x L I. 39»
ti£latus aut fiuminis •
Prxbcbat.Vtautem id
dciiiottemus, fit pars $
caeliquae uideri póte- «r
£cd £ adperpédicu -3
littr*plaiio infiftés, 3
ollis eleuatus b x,uÉg f e - b
ocul* fitina: eritigitur c c breuis in cóparatione ad a c,&
fpincóparationeíáp a-Igitur oculus éxiftimabit p in F,&c
cac,quia c £ opaca non eft.Angulus etiâ c A E,minor eß
pcE:ciimuerò hºc& n t magis extendütur, magis diftant:
$uii obré oculo pofito in É¢ E,uidebitur coelü.Et pofito
£^latus autfiumen,titoi√ quanto A púêtus huiimilior
“Sedfiprofpeäüs äfioi√ cratur,c E uide.
Iturcorlum, ProPter côtinuitatem cum c a.Ex hoe igitur
Ä,
Fii:t,quomodo decepto,ere&a uidentur plana.
9igitiaratione,plana erigiuidentur in folida,umbra
tumcaufà:& comagis fipluteiis accedat.Vtin loco qui té- vt piçiara/.
|
Flobeitiloannis Lugduni adiacet: fencftra cnimadçôï. de wid.…,.
“mutumuidebatuí,ut gepiéta cùm
%£to uetahaberi poffeísit igitur ,
£tiiexépli,folidum a co E,annexí
f*tistintque lineæ AE &Xfjïè
''** & magis finif}ræ lineis Ac &
*:cumigitùr depinxerimus folidú,
$oneocul9 ih a pofito uidebî {'
"{*co*, folidum uerùm,quoniam
"Omiitarationem plani,ideft, lineas
%$$ manet.Siergo plana fuperfi
$*?** cadübretuío íuidebiïè
'motior multo ; G, quia per umbráto
Ętur : cuidébitiirremotióÉÉHA; $trema fùperior cu-,.„„,„
caExplicate igiturfünt duæ rationes in libris íé $ubtili- alba viaï,
j£pofitérêiiquc enim íít manifefte.Similis erroria
90fibtis accidit. 3; P?ura guae in
Britaiinia eft, içiîî
$ilia(abef autem iìiìè ÉÉ triginta) confpicitur can.
°;eniuis. Primùm quidem ob térrae naturain, quae(ur
*) cana eft&alba,'obii, 93que lucem multani, qû
fiatjma fitjlineintercipitur:demum qúóáìíîï
fultumfit,cœlum uerò cyaneum, interifiediú quicquid fuc
"*°dò albidius fit,coiwparatióÉî sumat; bi
- u®1
 398 L I B. VIII. C A P. X L II.
r unutam• . Dubitabitautem aliquis, cur folus unus fàpor iucun
m fàpor iu- dus,fcilicet dulcis.Indicât autem excellentia omniü aliori
udum aliorü ingrata.Multiautem odoresiucúdi. Tumcolores &fjm.
fuum, plu- phoniæ.Cùm folus fàpor,{àlutis gratia fit, & qualitasqu*
differátuæ, ta&tu fentitur,iucundü folùm quód temperatumeftilli, di- £;
mperatum
co autem animali,erit.Te autem unum. Cxtcri ; {Y}

fenfus cùm gratia uoluptatis fint,uoluptas autéinuarieta

• fii- ££; plurafenfibilia iucüda effe cöuenit. At curguftus&ui.
te, • -• - 1 • rt* _ .-_• • _ •_ _ • - <...> u.-.•• *•
„, „, j, fiis multis fenfibiliú differétiis inuicé deleátui,ficut&#
-

itur femfibí ditus,odoratus auté nò? Quoniã hicfenfisinnobisuiit

iu, mixtis, hcbes eft.Vnde cùm mixti funt odore,mutuò fe obtundít,
{enfüsq; nô cognofcit,delcétatio autéin cognitione.Ncq;
folùm qualia fifit,quc fentiütur,cófiderareoportet:fedqua
maré ?!***iiter inuicem cöueniát,fifociádafint.Ná mofchuspfe opti
*t4**£,. me olet:cú ftyrace aut porro, minimè. Abfinthiücürutha,
*** ****** aliísq; amaris herbis,tùm ouis & cafeo:it£oliuz cum fàle,
abfinthium fàccharo rcliqui
%**** optimi funt fàporis:am sue dulci
labau. bùs mixtum,naufe hiumfìbcncfòcia
mouct:ficabfint
tur,fapæ inutiliter.Caufà uidetur effe, quòd dulce ad fera
pit fefifüm,ingreditürque quafiillo aperto amarum,oftn
áitque uehementius.At falfum & acre, quoniam amato*
curiora funt,obtundüt uim amari &hebetätfenfum.Dulce
etiam cùm in altero fit extremorü,omnes fiiperat fàpores,
folo amaro excepto.Videtur tamé acre,ut piper,magisa£
ficere,fed non ut fàpor.Primùm enim dulcériö adeóílultt
eft,ut acre,acre:quoniã in temperamento uel proximè C0m
fiftit dulce,acre autem in cxtremo. Deinde acre corrumpit
fenfum:unde quià pipere afficiútur, nontam fàporéquim
«dolorem fentiunt:ficüt & in acerbo & fàlfo uehementi, Vt
1., cur o- uerò fàpores funt, dulcis omnes præteramarü uincit. Ad*
-, fàpores igitur circa medium confifiit,fed caufàmhabet inextremo:
rat pr«tfr ôùíéêüôçìüíám habet circa medium, ipfùm ueròfitia
„,.i,. extremo.anarum uerò neutro modo circà medium eft,ob
id ingratum per fe omnino: nec ut talc à fenfu (ecundum
naturam fe habente,diligi poteftA.p v tr x 1 r 1.
M E N s. c

Ens eft fempiterna fùbftantia, imagousuerarumr*

f quid fit-
•••
M. rum à materia fecretarum,extrinfèc hominiad
ueniens. Indiget autem uehiculo, quo corrupto;
eius 9Peratio corrúpitür. Ipfà quidem infatigabilis eft,fed
cùm fpiritu anteainíigeat]affäntur antcerticmum j; mcJI!
- - I. I B. w I 1 1. c A P. X L II. 339
meiuntes.Inipfo autem fine conuerfà in feipfarut/*£*£*
Hocautcm cxtremum exiguo temporis momento perfici;
tur.Eftquehaec perfe&io humana. Illius fubftantia hihil cft
uní, É omnia poteft. Hoc eft quod Protei fub fabula an
üjiores celarint. Effe autem'æternam & immortáßm
qiuquemodis demonßrari poteft, neque pluribus; Ho£
ittfiin libro huic nomini dicato docuimus, qui & deAni
miimmortalitateinfcribitur. Sed liccbit hic folüm adjice
fc,quodibiomiffum eft.Eß autem demóftratio , quòd t9t
modis nequc pluribus contingat hoc demonftrarc. Simili
ttfexhis fübfíantia mentis, fiultis modis cognita fiet ; cx
Gutammultiplicimodo cognita, £j££; etiam illius i!

sit, ac penè innumerabilés tum poteftates & aétiones

ftimafifeftae. Igitur mentcm fi qüis uelit fcire qualis fit, Mortem eße,
ut illiuspropriam fubftantiam confideret,uel eorum quae mortal; qui,
itidemififit,ucloperationis modum, uel fimilia inop£- que modi; d.
i:ipfòjntusaut extfa. Tot igitur modis ncque pluribus il- monßratur, ,
ijtfcntiamdeprehendercTicct.Ex propria igitur fubftan l.
tu, quae uelomnia eft ut Deus, uel omnia recipit ut mate i
fiiprima,uel omnia agit ut coelum, conftat mentem æter
2^ Nimcft,feufit omniá,feupofsit,feu recipiat.Horum enim !
inglumxternum eft, Deüs, hyle,& coelum. Neque cnim |
2° dementumullum omnia recipere poteft,aut cffe,àut face *
*Nequemixtum:ex finitis ehim infinitü conftare non po !
*ft:nec ex mixto ullo. Praetcrea mens, quoddam eft fim 1
fki.Nullus præterea fenfus, non memoria, non imagina i
tituitus,omnia concipere poteft.Atintellc&tum & men
* itmomniauel effe uel fieri,uiel poffe,conftat,cùm bouem,
£ tjuum,£rlum,intelle&um,numerum, fpeciem, ipfum de
niqucinfinitum comprehendat.Quòd 1 mentem ceræ aut
£l:aßimiles,quae quãuis mixtum fit,qmnes tamen figu
#£ffingere potéft.Nihil hoc eft: nam figura accidens éít:
Éìtiìanète nihil prohibet mutari accidétia, cùm hoc
f9er natura fubftátiæ,fed accidcntiú contingat. Mollities
$tr&ipfaaeterna cffet,(ed corrumpitur ob fubftãtiã cui
£t Hoçenim quod potcftate cft, gpetuü natura eft.sed
β£ftpoteftate,êtiâ aâ ca quæ natufa eft fpecie differunt.
$oleäütéfùbftinatæ & natüra fpccic uerè àifferunt. Figu
» #uciófolo fenfu.Exhisauté qüae illi eadem funt,manife
' tus deprehéditur.Quòd enim omnia nó pofsit,fed aut fit
*iccipiat,manifcftúeft,cùm Deü, cœlum,& fpccies re
- rum
4oo L I B. V I I I. C A P. X L II.
rum intelligat:quas res cùm fàcere nonpoßit,ueleas tt.
cipit,uel in illas mutatur. Vnde conflat,aeternum efteud
qüod recipit uel quod mutatur.Neq;enim taliauclclem:
to uel mixto,uelinteriori fenfui,auíexterioriimprimipo£
funt.Facilius etiá effet corruptibiles formasingternis fùb
ie&tis inueniri,quàm æternas in corruptibilibus, Necum- *
bra effe poteft,quod recipitur diuinorum;namintclligen- sJ
do mortalia,mens feparät quod mortale eft.Exoperátio- <
|ncauté duobus modis,primùm quidem quod femper;:t
ficitur,nec unquam fenefcit:at cæteræuirtutesnöitaagit
imò memoria, quæ præftantißimauideturfenfuumintério
rum,quo plus habet,eo minus eft habilis ad habendum.
Nec uifus ex priore uifione melius uidet,aut opere fiopro
ficit.lntelleéîus autem proficitintelligédo.Nobiliusenim
eft fcire quòd in orthogonio trigonö latusreâo angulo
oppofitum tantum poteft,quantü duo continentia,quäm
fcire quòd omnis trigonus habet tres angulos duobus rc:
&is æquales.Et hoc, quàm fcire, quòdmiaiuslatus maiori
angulo opponitur.Et íú non atteritur,nöfent.
fcit:quod non fenefcit,noncorrüpitur:mens nô attetitur,
fed fémper manet. Que enim corrüpütur,fcnefcüt omnia;
ut animalia & fenfus,& ftirpibus marcor. Neque fènefcci:
quicquá poteft } od nó atteratur: fiquidé féne&us ipfâ;
attritio quædã eft. Intelleétum etiá ndnatteripatet,quò
corpore fenefcente,ipfe melior euadat. Vnde fencsbent
inftituti,omniüiudicio & prudentiffimi fùnt&fàpientii;
mi.Dc feipfo etiá patet $ n6fenefcat, quoniâ tùm ad
ulteriora femper procedat, in pofterioribus uerò priora
contineantur,ut ifi conclufione praemiffae, atque Principia ,
manifeftum eft non atteri. Quòd fi dicas , obliuiûfenes: §.
hoc nihil eft, cùm iam eius reinon fitintelle&us. Omncs
enim uirtutes deteriores fenio efficiútur, quoniam nonct
priore fübftantia pendent,fed prima& ingénita,hççautem
Σorporea & feneâutiobnoxiâ Ex compärationead ca$u;
intüs fünt,rurfus deprehenditur æternäm effe menté, cùm
uideamus diuturniörem effe atque perfeétiorem his quae
fimpliciter quidem mortalia funt,fortuitò autem,&naturi
quadam immortalia , uelut anima,& materialis uocatus
intelleélus:purior
Nec ut anima peritenim eft agens
corpori§ &uiuaciorhis
ratione omnibw;
: nam accidens eff:
non poteft,cùm nos intélligamus, & fùbftantiis idcmfit,
- - 3Ut
 .. 1 p. . w I I I. C A P. X L II. 4O.
auteasredpiat,ut demöftratâ eft.Nec corporis pars:effet
, cnimanimi corpulentior:nec actus iilius,non enim poffet
£ ftcmac pere,qu£ naturae illius repugnarét:ncc cxternum
j: quajiim,non enim nos ipfi intelligeremus.
' Ex côparatione uerò ad fimilia extcrius,quoniam qua
lis aterior lux dirigit animalia bruta ad opera rectâ, ut
bombices&hirundines, itahominem ad eadcm interior:
ßiuscnim nouit quidagat, propter quid, & quomodo.
Atciteriorlux, cuin fpccicm dirigat totam, & in materia
íonít:fempiterna eftigitur , &interior. Eile fimiles has
* ludspartesinhis&iniliis, oftendunt opera ipfa. Nec ui *

ítiföifficultas, nifi quis dicat cx habitu hæc in animali iι

bisfitfi:quòd etfi paüci nouerint fàpientes,magnam ta
ftnhibet dubitationé ob tres caufas: prima, qüod in in
fiiiouisuideantur aues nö uitare hofiines,quoniã non
n01:funt:eædéfugiunt,iam fiequentantes loca. Praeterea
Vidhunchabitùin manibus, pulfando lyram uideamus,
qm nihil cogitantes tam celeritcr & appofite digiti didi. ;:
.», «inttO;da$,alijpremere, alij pcrcuterc. Tertia, quòd
illa uideatur réάa uia ad declinandam mentis humianæ
' Lnmortalitaté,præter hanc.Sed his iam alibi fatisfecimus.
', Têpus uidetür eile,ut de mentis uiribus loquamur,cùm
Q8efita d,
imdcmóftratum fit,fubftantiâ hanc cffe atq5æternam, in intelleélu.
omnia tranfinutabilem. Non tamé materiâ aut accidentia
^ ista: Quidigitur,quòd his quidé clarior,illis obfcuriora
istam per diüerfa íépora in eodem,quod dæmoniú So
… (tit.sappcllare folebât.Et quomodo eiufdem naturæ effe
3. Foi:tin omnibus,fi nomumia etiã in omnibus fit? Sit uerò
… inomnibus una&eadé,an non habet partcs?Quid igitur,
* $ $uauta,an omnino diuidinequit? Vtrüq; autem pérab.
Ę aliäs declaratü eft.Igitur mens É & intelle
Gisomnis extéfus eft & quafîimmenfus,fed nó limitibus £
* óprehenfus.Scd cur corpore ipfo cóprehéditur? Et quan.
%}fiict,hoc auté diétü eft aliàs. Eftigitur abfq; terimino
mcns,&quafi coextenditur omnibus.'Contrahitur & ex.
. £nditur,fulget & obfcuratur,filet& operarur: hocj; præ
ftiim, quoiiiäinitium operis eius à quodá corporéo'ori
È dücit:quo corrupto,intellectus operatio marcefcit.
Etuttömen$ alia plena fuis numcris,utin eruditis,in alijs
' impetfeâa. Nam &impcrfeétio,in rebus æternis cft,ut in
cumcclipfàtur. Eftigitur mcns Pcrfecta non alia, fed
C tafncia
4o* IL 1 B. V 1 II. . XLI1,
tamen perficitur. Cum autem pofteriora non fimteaiam j|; CAM,
prioribus, nec coelum equo autboui,quomodo mensu $i; íit.
eademq; erit,fi equus &bos nonunum funt* Manftum j$;i;i;j.
eft autem,hocidem in uno codemq;homine contingtt, jihis.,
& fegregari. Nam in quibufdam mens ÉÉÉÉ ijii;it;r,
mine,inde ecftafis,quam nos Ê quidmirum js;a ιε'umte
£ft, mortalia apud nientem, mortalitatcmcxuit,&inim $ ta$.
$eculo
íá quae uidentur,propriam
mirabile uidebitur, mutari exuantmagitudinë in $£**;£i.
in fingula5forma; mcn- j$£
tem,cùm fpeculum mutetidola ex rebùs quz obijciuntur! jsj
Sit igitur altior intelle&us,lux,& lumé,&humanam: $, $rn Eahit
fpecülum,& imago imaginantis animae (quam phantuiu j£
Craeciuocit)res quæ uidetur,&idolumifitclleâus.Qg* j$i$ti,
rendum eftigitur quintum,fcilicet cuireptaefentatur: nam, j$£j, t

hoc perpetuüm effe,neceffe eß. Siigitufjtculmefetjl $ sitij,

perpetuum effetimaginum aeternafiim:non gutcnusr* j$itium;
sciperet,fed eatenustîtum ut perciperet.Siu:igiturunum, j*\
fiüe plura, æternum effe neceífe efi. Ceffitautcm ab 'í j*sj
te,uel cùm ceffatimaginatrix,uelcùm lux ipà $ig; 1: Š.
άus agens.Videtur aütem perfe&is imaginibusíübíò ad- $:î im;
effe. §uare à multis crediú eft, mentcìcf. Ë; Sî,
cę uim. Sedinanimalibus alijs abhomini imagin£*£ ***j
£gnautem mens Mentis autem & Ref.&in £# §¤
difcrimen ferme nulluminaccidentibus, feliníunij: $£ìum
manifeftum: non enim imaginatrix, aut alia uis ä mente `$ti;
fubftantiam comprehendit ; Ę mlmu$ çundum, ïí
£g quam dicimu$ uniuerfàle. Similiter in h9ci$iº $ Š
iffert, quòd ratio non eft uniuerfàlium, fed igit; j; *Alma;,
Quærendum eft igitur, quónam paâo mcns ÉÉ J$n$.
tercipit, quæ æterna nofi funt. Ét an complexu!? §. Š
intelligat. Et anin his unum fit complexum, áut?°° jú,
ftate É;. Et anuniuerfaleipfiimaliquidfit.Obi$* i$ii:
Flato uniuerfale aliquid effe É , ne figmentum dlct f ù
atque obidintelle&us mortalis exiftimarétur. lg;ui$ |
mens quod commune eft, intelligit, quoniam; Ę
nibus fingularium haec colligit, &illa éffe ex Š -

É percipere neceffe eft. Ädducamus autemerem? : ζυγ;,

£quis lufimina plura fpeculo obijciat, ex quibus in ã §. íá,
£tum parietem iridis £; fiat, quam oculusi; fpcculo , î
intuetur, eritiris aliquid,& nihilhörü ex quibusfit. Mens $iù;
igitur & hoc& íú apprchcndit. Noncftigitur -; *®$
'1' I.i L I B. V 1 1 1. C A P. X L X 1 I. 401
-** filefigmentum,fednon fine fingularibus aut mente,ficut
** ncq;iis aliquidenim eft,fednoii fine iuminibus & fpecu i
::: lo. Inanimâ autem forfan nihil neceffe eft ponere fimile
: pristi.Ipfäsuerö fübftitias feparatas ut funt,intelligit,ex
I. << qudamfimilitudine adea quæ funt ex fenfibilibus.Quare
… fimpliciumeft intelle&us. Eft& complexorum, ut quòd
„:* infioellanimal:fedratio plura facit, intelleótus autcm
A: tum Non enim animal comprehendit,nifi ut cft homini
.** ikm.Etfidiuerfà,non fimul,hec per fe, fed cùm intelligit
j*» ignincmnonef:bouem. Ex hóc intelligit,quòdhoiiio
.-- ipfisefi,n6 ergo bos: ratio infert,non intelleëtus. Auxi
.

,
intur enim iiitelleétui& feruiunt, ratio imaginatrix, &
* mtmoria,uthis uirtutes reliquae. Si igitur unum non funt
9mnia, quomodo anima eft omnia ÄÈÉ, per fenfum,
[
$ii:lligibilia per intelleétum,idemά; rccordátur, fentit,
£;it,atqucinteiligit? Si autem unum, quomodo quidem
o:perpetuum, & hoc mortale ? Nam de fenfibus faltcm
futtioribus, quos cumbelluis communes habemus, ne
'* modubitat.Atq;haec et altifsimarum quaeftionum quae de
inmuhubentut,fundamentii atq,initium, Et ob id rurfus
*tiuitPlato,omnembclluarum animâ ftatuens immor
* titm,neinidquod di&ú eft,abfurdum incideret.Peccauit
juifgrauius,qüódauimalium fœdiorü animas non ftatuit
umortales, áut uulgi rumoré metuens nimis, aut ne co- . . -

£ttturetiam fimilitèr ad ftirpes ufq; defcendere.Par auté

tatio erat de omnibus ÉÉ, Nã tamctfi fcarabei & !
£tsimperfe&a fint animalia, audituá; carere credantur, j
3* 0m0tamen folertia É cum his conuenit, quàm cum .
2* $ueutlboue. Sed de apibus Virgiliana poéfis docuit,& !
:
£.* §?ericntiaob utilitatë,ut omnibus compertum:de fcara- -

$inöiaominiô notú,non tamé fecus fe habet.Verùm

v j
*ditatibusinitiü fümendum:utpote quòd his quidé pu
*,hisimpurior fit:alijs plus démente, alijs minus: fiue
3 %%££rctâ impurioreánimæ parte magis eluceat, utin
¢ āipibus.Secérnitur enim in fiis,ob mägnam rerum co- Principe, ca,
3, §ionem,&motus fpirituú,quifunt aniiiia: primiiinftru- fàpientes. fi
? *tum.Exquo manifeftum eft,cur Principes plura præui-
3 *it,etiam imalifint:nammés ut purior eß, primæ ori
iiungitur,&facilius&frequëtius:ob fceleraautem tur
|
*tur,coniun&io tamen illa non interrúpitur:utin C.Cae
p. fit,& Augufto: quitot hominum czdibus fùnt coinqui
C a - nari

I
 *

*:„...in. viii,
£ati. Sed fàpientum ca?.
anima non X!!;„IT°
folümputacitißt : irrm::i::;:
fenfuum & corporeis,fedplerumq;àuijs.Vtigituri'* f*-: tam ;
culo polito,ita in animadifciplini$&mtilt;rcti$$% fsstis;
£e exercitata intelle&us purüs redditur.Hic £itimj'* £a£;j.]
!is &lux fuprema, sceleta igitur
- - £ diuinitatis$,dxmonibus
hunc feníum í. Škáníí
„£mO!
haud impediunt, fedfpe&ra?onturbant:ea$dxmo } T$itTitu;,
tribuuntur, quos conílat eft: mendacjauthores,dimis *strin$.
impura anima proficifcantur.Ob connexionéuetoto*ì •ss.;
Statis,
- -*

rium,inftrumeiitôïíïìÜôçònidiffidistii- j.$ $.
tur cognitio effenticipfius humänianimi.Scpafuturigit j$
mens, atq; hoc eft manifeftum: utrumautéfit feparabis, -

magna cft dubitatio. Cùm enim ad ordinércrumrcfpi* , …;

mu$,ad copiunctionem&; operationü noftrarum interß . \

ac fimilitudinem infirmitateimé, noftram, cùmadficnti* j*it, si 0;

paruitatem,feparabilis non uidetur effe.Hocautéfüperius j$ig;
demonftratum eft, ex euidentibus atq; proprijs É jttji; A.
At ueróuidcnturinitia contemplandipforúfcnfjini; § $uis
bus,ipfius auté contëplationis procelijsmaximus,&mil j*£J
tùm à fenfuum limitibus remotüs. Hoc autéideminarlo `
infpicitur,qugd quamuis æternum fit,côtiguumctamcn §®;
mortalibus elementis. Ihdiciofcire
dunt àfenfibus,quafifenihil eft,quòdqüiplurimáre:** $*! ùtgO;
exiftimántiabiácontib. §; S.

git,ut eruditiparum ualde fefcire credantineruditimulti: $i

'neruditi eru• cùm tamen pótius contrariü contingere deberet Nimin- jst
- - • - • *- - >;ituin ...
W
litù cur plus cruditi,quæcunq; norunt,quoniihirentfenfibus,firmiui `*£ *- * ;
* fcire credät. nofccntcs, nec ültra ad æterna progreffi, multum fekt: $i
exiftimant:cruditiaeternorâ magnitúdiné&multitudincm 3§j. ()
cernëres, horum autem inferioiuminfirmamnotititum jíì. §.
magis cùm àfenfibus abfcedüt,nihil prope fefcirefut;it SSiìs,
Et fios qui admirationi fuimus pluribus gentibustin h;: $i§
militer j' nobis ipfis fentimus,utmalim iudicio acsi;ii | $
mi inimici ftare, quàm noftro, ubi dc do&rinae exillim*
tione agatur. Improbaeftillafcientia,quae quant9m*£*
crcfcit ; co proprio iudicio fit minor. Seghsc #
aeternitatisjpofius pertinent. Nunc uerò ad propolitº
fcdeamus: anima,'eo magis intelligit,qug magis Š
tur: nec ullus ei terminus èft praeftitutus. Vt igitur! í I;
cúlo quo pofitior fuerit, eo niagis & exquifitius imagmt !§
reliccnt, ita in anima. Aut ut?omparêmus c;m;d É ;J\o?,
qua eo magis £tt, nuis, acadfiguris recipicnda*' §. i \;
quo magis iraciatur. FitautcmitibusmodisFun***j
- -
§$$i;
CIV-V • $tam
-

• -
 aif I.IB. VIII. CAP. XLII. * 4os T
1: !... titationebonarum artium(atq;hæc ɤ; in fàpien
? tibus:abßinentia, utineremo habitantibus: moruim in
… tegritatc,utinhis qui ciuiles rcstractant. Cùm uerò nó ex

…
? •jtribustantùm, fed uoluntate Dei hoc fiat, haec quidem modi;
.• • _-

… vii:nturfortuitò miniitrari,fed
laque cùm ad omnia conuertatur,nö fic,uerùm
-
Mens tribw
diuino nutu.
uidetur immerfà ma-**
pwra
aitwr,
:
a £tzimpcdiri,alioquin natura corleitis:quo fit,ut quidam
i: magis aut alia intelligant. Vnus igitur inteiicctus,
omniuiitclligit,perficiturq; fucceffione partium. Vnaigi
* 2 fi;mens, oiììniiim quifunt,quifuerunt, quiá, futuri fùit.
*) Ajigitur ad alia hábiles màgis ac Ê , quòd
tius partes métis & aliud inßrumentum adcpti fint. Adeò
utquimagis mente ualent, ad opera minus fint accom- `
moiiti:ut enim qui contemplatur,omnes uires animæ ad
% tigux folaimmórtalis cft,trahit: ita contraria ratione,
: Ë addiétus eft,quicquid eft uirium in parte intelle Cur qui menta
ualent, opere
… tui,adfenfitiuas & fingulares tra&tationcs reducit. Illo mom ita.
/* igtur,campartem deftitüente prorfus: ifto,qmni nixu ui
itsanimi } illam contrahente;quid mirú cffe debet,hunc
ilo hacin parte quæ ad negotia pertinet, euadere fupe
£0ttm? nifiexcellens quædam uis animi & mentis perfe
. άo obftet: utin Hippocrate , Ariftotele,Galeno. Itaque
% utftmipfàm qualis fit doceam, fi omnes homines perpe
%. tuóúxiffent,ácufq;in infinitü, unus fieret Deus quidám,
$uòdomnia in unüm coirent, atq; ulterius procéderent.
Conamurhocfcriptis:fedhoc qualecunq; fit,exiguum eft,
% $i adinfinitum fefertur.Neqüe etiam feruari diu poteft;
* £stzumfcriptis, ut etiáhóminibus ipfis,fed lóngius.
:*, hditio eft, quòâ ante Troiae excidium nihil certi häbs
*' mii. Fuitatem ante nos annis M M D c c l. ferme, & ab
; 9t£mpore folùm rerummemoria colitur.Nec ea re&è,
% ßdßbülae potius quàm hiftoriae fimilior. Nam antiquior
** Hymetus atq; Hefiodus, & quædam Di&tis atque Däretis
*° fiiix & É quàm hiftoriæ propiora: tempore excidij
& $iautlöngépòft,habentur. Sëdngtura hümana con?
e% $ummortaìtatis,&adillam afpiräns,inexhauftis labori
e* *tiithiftoriam,nonfolùm fì$orum,fed naturæ.Qgo
i£ itulofùperbiffimoPlinius fuos libros infcripfit, Potéíá
•*.** -

*., $igturmensintelle&us fupremus,quae tamen nunquam

2% £icitur, Welut & terra poteftate pérpetua, nulla tämen
* *u}usanni;itanullustamenantius Siigiturperpetuum
jj^, C ; eft,

I.
 406 L I B. V I I I. C AP, XL II. ,j III
w

cft,partem efle perpetui,m£snoftrapeiyetustSelę fst;

idem fit torum cum parte, melius eftdiccrcmcnignę stis.
perpetuâ,ueluti & hyle.Confiat enim,fi mcmoraíTa; ii**;
ret,uel libriperpetuò fùbminiftrarentur,cofpoter$u$ fsse.
nô deficerét,inuita perpetua qucmcunq; fiituj;aÑ k£.
id eftfelicitatem habiturum,qüam &fiiícm*fìtinti* £.
í nobis momento contingit.Hocauté cft,cognituram sE
<ipfammenté quidfit,& unäe profeéta:immorüüenim Ę
aatura,eft men$ atq;animaintélleâiua. Inhisgrèç ę |

rum pars à toto dißinguitur, totü immortalctfi:fofl, , É

partes autem corrumpi,ut in clemétis&fingularibus* j
vierum animalium aut ftirpium, Quamobremomncsqi …
naturaliter locutifunt, animam ftatuentes immorulcm,$.
unam effe dixerunt,ut Theophraftus,Themiftius&Auct. $$i;
roës.Vtigituruna&in toto perpetua eft, coniunâique *
fuperioriméti:&ita extrinfècùs aduenit,utcuiufq; anima, $ti;
& cuique Propria,& in corpore,mortalis.Hincijrurfùb- $,
ftantiäm,illinc opushabct.Suntilliusquatuorhábitus:aut **b
agendi,& dicitur Prudentia:aut operádi, &dicitur itaut $.
cógnofcenditantùm,uocatúrq; icicntia:autingentorum J$
axiomatum & tribus prioribus neceffariorum, âidtifque $
intelle&us:ut quod totum,fua partcfempermaiusefi.Ari$t;
fioteles autem diuidit notitiani fimpliceininiuoginta: $i
aut enim eft corum quae fenfibus qúoquomodo ἀτά, $it,
uocatürquefcientia:aut quae noafubiicent,didtiq;fi-''*
pientia. Quae quanto fcientia eft minus ccrta,eodéiu $.
te præccllit. ln uniuerfum igitur quinque crunt habitu § i;
méntis.Atq;his illa quafi coiiftat, Nobiliffimusomnium, $i;
cuius minor habetur pars,fcilicetfàpicntia. `¤,
vides qwid. Mens crgo Pars animæ uaedam melioreft,atq;pery*'s;
tua fùbftantia& opcre:quiddam aliud ab eo quoåíítjit,
paratio, ctcnirn potentia ut materia. Etut quissffiiiti;
fomnus,itaillifides.Etutfomnusperfc&us pérfe&iquit* §*i,
fpiritibus,ita quics perfe£ta mentis. Cefîàtèniminutio+$
rationalis animae opus:ob id quiplus rationeualét,minús$;
babent fidei:ut ctiäin fomno ánima quafi libera,métií* `s,
periori exponitur;praeuidétque futurä,nonfìcit;itainfi-ja;
âe unitas fit mentis noftræ atquefuperioris:&obidfidt, §;
non præuidet. Vt uerò potitis mohstransferetur,quimj
quodadmittatur aut uacüum, aut materia ultra natiraa'
èxtédatur:ita unitashxcpotius uniucrfim dilTolupati· S
tuf,; *®,
… tur,quimnöidemfi:uells fiâtquefeparatio.velleaut.,
laea Ttntisuetae, difpofitio eft unigerfi: oportetigituriú
… :• fidem omnia fieri.Scd uelut in fomno riö femper exponi
2--a tiiima,nccfit diuinatio & reflexio , ita multo rhinus
… initunitas. Cùm enim anima aut impurafuerit,aut ab
- £tiofiaftáuturbata, nó copulabitur, nec exponetur.
Dttmus autem de hoc alias.Quamobrem haec eftfumma
i Ktftdio huiusmortalis conditionis. Primùm quidem ut
:: £orpore,uttale fit:fecundum,ut hoc fit quodin illo eft,
Et aitem animahumana : deinde, ut in eâ fit fempiterna
* níultimum,ut quafi per fomnü copuletur diuinae. Huic
Vt*tanquam fpirituü,&corporeis tumultib.fcdatis ex
fiu:tüfihacüerò proprijs quafifublatis,in unum coit.
£&hoc totum póteftate qüidem maximú& admira-
l:tempore uerò exiguü atq; alieni muneris,Manifeftif-
!
• I
-

iauté elt primum genus, quoniam propriú £ft animæ, i

$timentati6latet. lfihoc uerò frequens,quodin nobis, I.

il: quodinfimilibus. Dico autem hominibus, equis,ac

$uiiundepraecantatio. Difhcillimum & rariffimum ia
$$uranimâ carét,quoniam principiú eorum non adeò
onientitcumeaunitáte quæ feparata eft. -

Praeftare autemhomines in àuobus uidentur, ucl quia

Ęstimagines rerum feruant, & meliores: unde fénes
*ftudiofi & exercitati in mathematicis , & ueritatis a
nitores, aljsfunt fapientiores : ucl quia quafi ung i&u l

$unt,quáiam ferüauerút imagines,ac quafi tráfilien

$erunain aliâ permeant,doneëreifiné attingant.Qua .

£;neq;£nex
Qginoii folùm neq;puerifunt praeftantiores,fed iuuengs. -

celéäter, fed quafi robufte , hoc onus fe

{unt. Hoc uerò totum quicquid eft, mon multum à fenfi
$mouetur, quoniam ab illis ortum habens,non po
*ulterius feftiob breuitatem uitae uniu{cuiufque ho Menti, huma,
“utis,&memoriæ imbecillitatem.Tamctfi monuimentis ma declaratis
'Smotiffima àfenfu traderétur, nihilominus comprehen pulchra.
inonpoffent , quia necefíe eft unumquenque redire ad
£tm* Principia àb initio, ut intelligat & cognofcat: ni
% % quifpiam do&rinam traderet demonftratiuam » hifto
* fi*iuiioi√, quòd fides ulterius fer
ā, îÉÉÉÉÉÉÉɧ
$uàmhumanäfàpientia,id4, aeriffimè dictum. Qusod
$i terminum habet in prifhis principijs, non pôteft ,
', Procul multum abfccdcrc, fi continuis demoniträtioni
». C 4» bus
\
 4e8 L I B. V II 1. C AP, XL l l.
bus procedatur: tum ob uitae breuitatem, tumqiüii.
1 [muS fatigatur. Ergo noftra mens, qualiunius όrbis d
'; contiguüs humafiâ cognitioni, quae pcr fcnfumhibct
' . Atque ideo ctiam plenüs erroribus, dubitatione,& totus p.
I . . impurus, propter immixtionem cognitionüfingulirium, i.
quæ nobis propria funt ob fenfus3: familiamutcm:ni- |.
5ii tamen cùm iìentis orbe communc habét:oftisautcm ,
I .
i huius motor,eft
habcant, ncccffeagens
eft utintcilcctus.
cis abfolutisPartesucrò cùmincm …
poft tcmpojuitáti: I
mus adidem,corundémq; fcientiâ.Cumq;longemuiotii
orbis hic quäm humana capacitas É
multorum hominum & multorum feculorum,ncctlicct ,
| ut qui fciret omnia quæ iam cognita fuêre aljstiporibus …
i ab omnibus, inftar unius intelligentiæ ellct:quofumnos j
minimapars fümus. Vcrüm quilibctfupcriofiuttikäus `
i hæcomnia fimulhabct,& præter id longcplura,idclior: `si
bem alium fàpicntiæ: ut fit proportio üciüimmcnfi ad $i
exiguum in quantitatc: fèdin eifentiainfinitaytoytcrra- Š
tionem fubftantiae adumbram: omiflis ctiamíctioribus, $;
dubitationibus,atqueimpuritate, quibus totushic noiitt **
orbis commaculatus eft,atq;impeditus,&imperuius. §•
» Cùm uerò mens ipfa ardens Ε; Deo, tuncnofa *
pe amitisne
'iwnätü cü Deo. naturafupra feipfam effertur,miraculáq; coiitingunt:i- $
deas ex timidis fortes, ex miferis beatos, ex ijuris fi- § -

piétes,eximb ccillibus rgbuftos fieri, Traducitîcumba $.

Îmanamés acquaficopulata altiori, corpusfecum dcut: $.
hicferuor facit obliuiici miferiarum,laborum,mortisqut; $&;
unde femper hilares in Deo militant.Nonfacile autcm ct s
hac face árdere, fed à Dco datum eft hoc.Oportctautcm .' *,

primùm obliuifci diuitiarum & uoluptatum omnium,in

äe etiam fuorum neceflàriorum, glóriamodiffe&omnia '
, , ' exteriora bona, pöft uerò etiam ùitæ & incolumitatisob- $
- liuifci, deinde propriam ignorantiam & improbitaicm §
- cognouiffe,odiiiéque fa&afua:alios uerò omhcs,niíiqui \
in malo pertinaces funt, in Deo quafifemetdiligettbo . ;

norum üerò facta fuis præponeré, nihilfàpere, nihilçò- '

gitare aut amare quàm Deüm,in eóquefolo fperare.His $.
nouem gradibus mcns præparatur, üt fiatfaxDei,negut ( §.
£unc ullò cafu aut incómodò feparari poteft:hócq; Chti
fius docuit Apoftolos undecimì,&paücos alios.Cümus.
*όarfcritin Dco, quæcunquc fùccicpotcft,agnoííit,í
quun*
; 1'. LIB. VIII. c AP. x 1 1 i. «o, T
… :. qundo:ncc unquam triftis eft,nunquam aegrotat, mira.
L.-* $ilisjinfcia péccati&faftus Dî; uerò tàlis e(t v.

:~ (iiiiscuttijietcmporicommî funt )) 1e1ul

iei Inant a 1{i
fue&orant;nön efcapoftiabores,ubiarú
L*

-'
ût,utncq; aguaincédium magnum. Quorum
• ,• .
-

- - -
crc cœpit,impe
uerò nei,§
*moniungitur, hi ferìçôïí his patiuntur: Dæmoniacj
i;:iu dignofcantur. Semper autem diuinus aráôïí
-
- -
-
u* patiátur.
*-

*tiiunt,triftcs,cupjdi,morbofi,oculos uibrât,ut folo 4u4 p. •r.

T.- -
-

.
$u{«gregij parit. Vtriquc in hoc conueniunt, quòd ho -

*msProprio habituideturbant.sed diuinus árdor fa- -

i
“Fuitátes pios,&bona faciente$. Dæmonigrum uerò
$iunâio obiter fæpe contingit,rarò tamcn illi cui con- !
Šobiici cueniieuiííííííííí utraq; cum nö ßuc. .
“g;terminaturinamétiam: excuffâ enim mens e e pro
F.3denuit,nihilaliudfiimùí complexa. -

iittamiiiudconfideratione dignum,uarios homines cur bomine,

tijsinrebus præftare: Indi occidentales qui Peru inco- in diuerfis pr.
unt, manuü 9pere: qui nouam Hifpaniam, agilitate cor- flcnt.
$0iiítales,ingefiio:Turcae,to ore:Eurgpei,agilita
$*$Tjoiimiiäthematicis:Graeci, philoféíüìïí -

*°°ntingüt ob mcntis naturam,partes,ufuim. Quibus -

-
* .

$extoömens fepulta eft incoipore,ίηζ ue:tigiú

%*Ppareat,hirobdri folum incumbunt,funt$ feri,üe- .
Tartari ac Turcae. Quibus uerò mens fepultâ non eft, •

$i coniunâa corporiualde:fi corpus robuftü fue- -

iiiagiitatcualent:fiinbcllc,artibus:üt indiPeru, Qui

"uniisinltrumentis fubtiiifimè texunt;ædificant,uafäé;
$itiunt.Quòdfiparum annexa fuerit corpori, artibus
ualét,fed ftudijs:fi quidem imbecillis mathcmaticis: »

i£buta,phyficis3i ucfò admodü feparata,minus etiam

*'°*Praeftat, aut conuerfàtione hominum, fed diú
*ligit.Qux uerò ualidaeft partibusinferiofiùs,§§§.
5*nnexa, negotijs tra&andis 3£comiTodatur. Cgnftat
Éut, neminêinifiomnibus poffe praeftare : quòd fi ufus
jgitur,cóuêniátq; naturæ,mirabiles euadunt:fi non, -

Ëtcsfiufiis defii,ignobiíes. Ob id Ê regio .

2. " tidcmrebus excellit,ih quibus etiã multos habét cùlto
, its eius ftudj.Atq;intcr reliqua quofdá,tum ob fuperfti- Medu, futwra
tioné aut religiofiéfynceram,tum
ob naturæ Proprietaté, pr«fciendi.
$ métisipíiusuini
Q. s,luminis Potcftas in Dauidicis
feu fupplicationibus É
animam infun
sappcllamus, - -
P C
-
; - un
dendi
| I. I B. v 1 1 1. c AP. XLIil.
4¥o Ilii
dendiinfit,feu n6 conftatpuris corporibusacfòbfjsm fs*
Homines pra. animis futurorü fcientiâ adeptosetis inuniugium;* {*:
?atißimi qui. omnium praefìantiffimifùnt,quiaudituautolfiduualet,
M. aut alio éxteriore fenfu: autêtiammemoriautlingenio,
quod magis mirum cft:multominus quirobort, autę Ę.
£oris agitate,fedquioptimè feminiicuntur:porrihis sss,
1 ícilicet,qui iudicio üalefit.Sedhæcnon unauituscl sssit;
1. H O M I N I S M 1 A A B I L 1 A, ' -$it;
l c A p w t x l 1 1 1. <
! Om minus miraculis homo, quàm corp0ris it sis,
'
omines capit.
N
animi excellentia,caeteris animántibusyfeflit Au-
guftinus recitat dehominibus,qui capillos immo-
ss,
<;.
jos mouentes. to
s. rabilé: nectraducerét
capite adfrontem,reduceréntq;Idcft:ni
enim uisulla capillis ineffepotefíídcauíám, sj
j.
! in cutis laxitatem &robur feferre debémus. Naititutd. §.
Quodam presbytero,Reftituto nomine,qui uotiesuole- • <*in ,

; bat,iacebat ut mortuus abfq;anhclitu,necfolùm uellicam- § -

- tes fed & pungentes non fefitiebat,& admotoigncambu §

„* rebatur ííí dolore.Id mirum&incredibilcmùtis uide- J
». ripofíet,quihoc apudTurcasfrequésefsignorant.Mul- §
to uerò miinus, fi quippiã tale apüd nos effe docuerimus. &;
Authori, pro Quatuor enim mihi iiiáita funt á natura,quz nunqum $.
:* *•• a§erire uolui,&omnia (meóìáôáriátione $igni j
[40*• - -

+
Quorum primühoc eft,quòd quoties uolo, extra£ìa J
qùafi in eêftafim tranfeo 'Volo'auté docere, quomodo! j.
agam,& quidfentánam honeoêmoâojibilepręf –
ter,afficiór:ille enim dolorem magnánó fénti&bat,amit- 3.
litüq; deftituebatur,ut di&ú eft: uìces tamen quafielon- j
ginquo audiebat.Mihiuerò nó ita:fed uocem quidéku- j
l. ter audio,quid dicát non intelligo.Doloré magnüamín- J
furus fim,nefcio:uellicationé Ê &podagrrdolores j
uehcmétiffimos,nihil prorfus fentio. Sed diuií captnm: j
nere nö polfum. Sétio dum camineo ac( ututriu$íitifî `*
cio,iuxtà cor quandä feparationé,quafi anima abfcedtit; ę
totiq; corporires haec cömunicatui,quafioftiqiii quodli …
aperiretur. Et initiü huius eft à capite, maximè cerebdlo, ,
diffunditúrq; per totam dorfi fpinâ, uimagna continetur: '
hocά; folùm É quòd fum'extra meipíüm:magnâque
quadam ui paululümie cótineo. Secundùm elt,quodtim ;
uiolo.uideo qug uolo,oculis,non uimétis:uelutimaginti ®
illas dc quibus dixi,cùminfans effem, mcuidiffi.Sed £ «
ctc00 .
 I. I 8, W II I. C A P. X L I 1 I. 4ΗΑ

'. ttt&o ob occupationes,necdiu,necpcrfeétas, nee omni

…nofcmpercumiuolo,nectamcn nifi uelim. Mouentur au
: tcmpcipetuò quæ uidentur imagines.Itaque uideo lucos,
%m fialâ,orbes,acquaecüq; cupio.Credo caufam effe,uim
:* uritis magnatricis,uifusq; fübtilitaté. Tertiü eft, quòd ;

gmiüqux mihi uentura funt, imagine uidco per fomnü. ,,

Mcguiquüaufimferme áicere, uere auté dicere poflum, ]

mtiiinif* quódquicquáboni aut maliuelmediocris mihi 1 v

tucncrit,déquo prius&rarò ante multum, nó fuerim per ,a

$mnium pręmonitus. Quartum eft,quòd eorum quæ mi
* hituentufafunt,quanquamfint perexigua, ueftigia in un
giusapparent. Nigra&liuidamalgrum in m£dio digi-
tokiidumalba:&ad honores in pollice,ad diuitias in ifi- gº
!

it,adftudia&res maioris monìeptiin annulari,ad exi- I. |

inuentionesin minimo: coa&a,res firmas: fi fintue
ilellz,resminus conftantes,& ÉÉ publicas uerbisq;
È Hxcfiquis obferuet ut naturalia, necfailitur, nec
tumoffcndit? imò gratias illi rcddere uidetur, nifi apud
| i
is

ítrítitiofos,autim5critos. Si ut à dæmonibus immifla, 1

idololatriamapertè committit,atque infanus eft & uanus.
36. Omitto quatuòralia, quæ nóminus mihi funt Propriahis ;
$urdiáfùnt,fedhaud ex natura pendent, fed à fortuna
$udam,aut nimis corporea. Neq;enim meminime,cùm v

Iam quinquagefimumfecundum annum exegerim,una die

* £uintegraüaluifíe,fedfemper aliquidfenfi incommodi.

Qgtimótücktus fum,cùm âliquid dolitat,triftis cum ni
: hútq; hocpeipetuò mihi contigit. Adfcribendü quoque ',
z ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ uc- -

cibus,impcdimcntis aliorüm negotiorü,deniq; defpera

' in:aiurjrerum:alioquin natura íupramodum luxuiilu- ,i
Šdeditus,nec ab amibitionc lucriq; cupiditate alienus. *

% {qúetudine autcm ita obdurui, ut áunddiuitias parum,

Wottsnihiiifidii.Illud pro miraculo duco fcrmé, quód
*. in$oluendis rebus neq;unquam tempus defiuit,neq; fu
kifit:fedcontigit adufigucm abfoluere, quæ cœperam,
2, $udo ampliuí non potcram differrc. Ita& negotia&
% itiquzaçtiónes,finem cum occafione femper acceperút.
' halicquendis autem occafionibus {cribcndi, fui fœlicißi
a* mus, in caeteris infœlix. Tot uidi mira, tot occa(ìonibus
% tiis,totrcbus interfui memoria dignis,ut unusbrcuitem
* *o cuidcrim, quz forfan multa pòft incfccula nonif;
¥ uata
 4τz I. I p. v I 1 I. C AP. XLIII.
bunt.
fuifte. sed fiutalij
Adeò timcam,ncquifquam eritimam;
forfàn reìåãcupiditatetam* habcnü,
mentem adhiberent nouis rebus,licetnonM0" É
in hoc genere egregium, tamen forfan cdcrc pollet
Natus fum fæculò raro, quo totus orbis innotuit, quo
typographica ars & multa atia quæ antiquoslaturtt,in- ;
uiéntà fùnt. Fui diligens, cupidus (citiidi, contcmpto;
diuitiarum & honorüm, uerfatus cum eruditis: nullus
difciplinæ, quæ ad ueram fcientiam pariendam iguus;
fpreüi uoluptates, amicitias,&Principummaxime:*
fìus à fcribéndis epiftolis & fàlutationibus,in quibusk*
bendis plerique Denique
f'; attriuêre. uitiegregjnoftræ ætatis plurimum :*
tantus amatorueritatis,ut fáci s
. us mcipfum oderimi quàm ueritatem. Nam iplum m*
odi centies, ueritatem fiunquam. Pött, iis fumab ali
; quo numine(ut faepius dixijfoueri.Non dcfitrtas(utdi- ,
} ¥i)quæ præter id quòdiam proueétafit,aboëu9* §
A . ad hanc ufq; diem,nunquáita morbo •ntusíim,qtud
;y. in mo- hore fpatio impeditisfierim à legédo fcribenę, .
dam étiam fuêre iuxta ætates: nám prima iuuewta,qu0
• • • • - - -* J
]
' * £ fe.
-

-
& aliâs dixi, & cum Tiberio Cæfare commune fuit,nt- j
per experreétus, in maximis tenebris omnia luftrábam, J
àc fi dies clara efíet : fed breuitamen uis illa mihifibn*
hebatur.Nunc etiam aliquid uideo, fedtamcnno;ία. j.
no.Caufà eft cerebri caliditas,fpirituütenuitasacíblu- $t
tiæ oculi,& uisualidaimaginantis uirtutis. Scdadpropo- „
A. fitum redco: illud de unguibus commune mihi $o- .
*
! fàcerdote quodam primäiio.Is cùm ægrotaretuę …
- _ • - - - -

*.. ingés in médio digito mihi oftêdit, quiòdfimultimorbo

- - - - -

, euiänuit: ut morbös decretos à cœló haud obfcurum!”, '

-

i
licet non omnibus ueftigia apparcant. Verùmdei* J
loco dicemus,dum de cfiiromàntia loquemur. At illud,ia
- ecftafim collabi,idem eft quod Auiceinanon initi***
,_ab interprete, appellauit fieri aral ticum:quandoini- .
Homines
* bris de Animalibtis, dixit quendam fuiffe, quemf£?££;
fafim
unite*.
fra* tesuòd
mómordiffent,peribarit,ipfe autcmnohlædebat;
quoties uellét,fiebat paralyticus,id eftiacebat É;
Ä &fici: mortuus. Liqüetigitur,qüódilludqupda? *; ;
\ erueniebat, & nobis & reftituto presbytcr9,& quo4
Ę habétin ufu,eftunú&idé,fcilicet ccftafis. Etquod
niultialijpoffentidfaccre,fi animaducrtant: omnes auté, k
m0N p.
 1. I B. v I I I. C A P. X L I I I. 4r}

... non exiftimo.In nobishoccótingit leuius,ob quatuor cau

fìs,quiminiliis. Prima,q» naturâ fim ualde fenfibili: unde
nonâdeöpoffumexquifitè in contrariü tranfire.Sccunda,
quia n6itime exercüiutiliimam hoc à puero neicicbam,
&etiamdum effemiuuenis:funt enim tintum circiter anni
i:em,quòd cognouihoc me poffe facere: cius initiú fuit
tit.Qu:cunq; autê magna hominibus eueniunt, oportet
ripìiiaiiis affuefcäht.
ioră&mino;esin diuerfis Tertia,quiahae uires funt ma
hominibus,ut memoria,audi
tis usuidendi, & reliqua; & in Turcis tranfit per !:rpes,
* &hocmodo augetur mirùin modum. Quarta, quòd ego
non audeo mulíüm intendere hanc uim , quæ cit naturæ
túntraria, ne forfìa aliquid mali inferret. Nequc artem
- , augendicam noui, quam uerifim:!e eft illos longo uiü &
* . multis iamfeculis coiitinuatam,& doctos habere. Et forfan
quodetiam credo, cibi aliqui ad hoc confcrunt, Animad:
isti,fiid agam apertis oculis,mc nil prorfus uidere.Aliud Odor ab'fque
etprodigiófumiì noftra natura,& c{t, quòd femper odo- *ga/a m.iu,
» ttmgiqiiempercipio. Quandgq; mihi carnes propriè be- fsjla.
* , negleréuidehtur, aliquando thus, aliquando malè. Dum
:>' tfeminSaccenfioppido,pcrpctuo fermc biennio fulphur
3 ; &ltòolebant,ut mihi&timeré & effem odiofus.Abi haud
. *-*
, £ntiebant. §edhoctempore multis acuárijs periculis ac
*; t

2° talamitatibus íüm confliâatus. P9t£rat hoc pro quinto

z. m:ibili connumerari, fed caufàs habct manifeftifsimas:
', fbtiiitatem fenfus maximam , & cutis raritatem, tenuita
3*. ttmi humorum,ut perpetuafiat exhalatio quæ fentiatur.
2°. Nequecrgo mirum, fi tot tantaq; fcripfimus: oóto enim
2° hujúéîerunt, quæ forfàn fuerit difficillimum aliâs
inuenire: ætas Aoridiffima, diuturna fanitas : Peritia ma
$trutiarum ufq; ab infántia, contcmptus diuitiarum &c
{3* honorum,fenfum fubtilitas , amor ueritatis maximus,
:*. $ig; occafionum, & auxilium â numinc. Sedut
'* virtmreuertat, non folum ex me; fed etiam in aëre odo
&, *suarios fentio. Quandoque etiam percipio quendam *
3, ttmoremfoli:atq; omnia hæc ex fenfus fubtilitafe.Forfan
} $i$$imuiäebitur ridiculum, quòd tot de meipfo fcri
3* bam:alijuerò tot miraculain hominibus effe hauidexifti.
3.°,,* mabunt; alijs graue,quòdminimaqu£q; attingâ. Priori- ,
j* - • . ~• • v. • - .

æ, $y$iäem iáíátis reíponíimputo;$um nos loco diuitia

Ę
tui,&homoium,ßudiofifuerimus fàpientiae.Siquifq;•*'1\la
-

3*
|
 L I B. V 1 1 I. C AP. xii ì 13 IIETE
Xl ! ll.
§£lebiliharumrerú,tam
riri folumquc in fe citòinteritur
e fentiet,finon tot;ztas aut $εῖς,
cxpcri
4t;
-
¢¤;iutraâumtur*.
***iu.iius.
Ἑ De miraculis autem unaquæq; itauimus igautti is **Tgn;,;Štbusmutetur,
+
u€¢mnino, cui,
i9 fuahabet mirabilia. Superiusrecitauimus, gg; -

*busvimtitions *gì,quod . .
- - - -
iorestülitho
Lhtcoraregione adhucefle:olimætas maiorestugn
utro OIla 1n -
-

- - -

É; ÉÉ utrifq; caufis tam ad 1t?

-
H j*y^imtiafoi, utttti$cet. Ho^i
#£ Ę
nta funt in Mexici fepulchris,utpatt umhii Ÿi:ôram; $inuocomuncps.* a J

inidine,hocet 3°$titumtem $tum, &a;ù,

igne, uiginti palmos excederent magnitudinc,hoc
- - -
…j*utis, “ita £omparatu;.u.
»lum iußæ magnitudinis fermehominumnoftrgrtgo-• $a -
t.
-
-

ìA^rir doccnt j°;iiilimtijjì Étenimnatis

& aeui. At hoc confirmat fàcra ina,hiftoriz&ogm';
iditDitgi ?j*;$titui,
ÉÉ
colligatum fit,
numenta declarant É άτιτιμέ ásii, utmatfotent fot. Š
ante É
ut aliâs
Cgfaris ftipatoré Bonon ÉÉÉÉÉores -
-

$u;humanamformammA
iuxta fùççíáMagalianiin Me Patagones <£,tum
$it tumdiu
ìgintaduas partes altitudinis, 5; gantes ; “maiùccelíom. We.
δ palmis lóngiores, magnis P flatuiapedibus:qui
ι.
j'“trdtcretano,amaíert q.
dis carnibus uéfcuntur,pi ÉÉ uerò
cnlm *
affìtis,pa!*
isautpicium lumin
-
§*&to\J euadere,
cnt. Vna bucceiiibras 1uas jîî {!atum ttttàtte$et, non
tum aquæ unohauftubibunt, Ä centifunt,hominibus sj .
2 *omnimo,§3 cri
u t.
icere poffet. Cæterum forma de ÉÉ
altitudine commenfuratis. Curfu uclociflimu , *$£u; - - -

itudinistati0
am fupra magnitudin
- les tá- -

Š . Furtis mirum in
$ ( ;i mirum eft) non $ £; h
- v 1
uumanâ

γγιtu !
ntur. Sagittas adeò profum ÉÉ demittunt,*1.( *,
gulamdipfiproc£ §.;
$. -
t.
triculùm peruenire exiftim tás nihil non u\
Š abent. Itaque noitra Š r J°nbte
abile. Sed & nos cùm Ęmetcyo?
minorc
$$ûm

is,uera
ìéïò intamen, fed rara re£itamu ìiì magnis. Multa
paruis natura ludit, quâ
que fupra fidem eueniunt: exiftimamüsque egreg;
u0d
R. --- -

bcndamludbcati
ife uidifîe teftantur, fidem habcnda elit. Au §; -

E:
#;#ffft
ini
*, nom
- »

- -
- rimo : ùitae,&tufpliiu*%
3. Iibi*-

imää- 1 *
ÉÉÉÉÉ qmniaabditaΈÉÉÉ.
Aug
: adeòu;£*£
fcribit;t: {s.
is 'U! -

ilo Romantiani, ad quem

-
itaret:rcfyon!
i caufa interrogaretür quidnam cogitaret: reipou; -

ilii carmefi. Cùm rurfus É ab eodt,

nc- §briû , Í -

Y£££; recitauit. £¤É; Ê J$ lA Citan fiùs Otri â

, uel diuo Auguftino Ę
m dcfepollicciti, nouar
iî cupido ob *j. `ÉÉÉ Šete;
SE \ É
- - . - At,

]
 •m l I B. VI I I. C A P. X L I I l. «t;TT
: damhiftoriam: authis Š aliqua tra&antur at-
!' i;
-2* queßribuntur,numen aliquodfauere: üel omnino, quia \
2:* áliucttis caufistunc contingunt, fcriptoribus materiam §.
ez* fùppeditare. Id&in corporibus admirätione dignú, quod --.".
[2% sjdlndos Occidentalés in prouinciaPortus üeteri§ cer- Homines a$p. ¥
2:2 ritur,cümhomines ceruice careant (eam uoco nunc par- 4* cerwce. &
:< ttmtolli, quae eftiuxtaatlantem uertebram) & caput illis {.
:^ quiratumifit. Scdhoc arte, non natura,comparatur: ue- •**
-

* fumctiam arsinnaturam quandam tranfit. Etenim nati ab - £

% ijuorum caput ab initio inter tabulas colligatum fuit, ,*
quibúsque compreffum flatim ut natiforent fímilem for.
* fumcóntraxerünt.Conftat igitur humanam formam mul
f; -
*
.
* timodis uariari, tum arte,tùm diuturna fucceffione. Ve
'. fmquicquidfitaduerfus naturae decreta,noxam affert: il
timen putant eos incolumiores & robuftiores euadere.
% $ti obftetrix ad naturalem ftatum retrahere debet, non
abtihere.Neque tamen abfque ceruice omnino,fed exi
gita enim ufùs loquendi obtinuit. -

% Pkrunque autem monftra hæc in extremis regionibus

•* £tingunt,ut diâum eft: neq; in calidis {olùm gigantes,
2* £dttiiminfiigidis. Recitat He&or Boëthius, in templo
'* ***f*gioniíMorauiae, quae pars cft Scotiae, feruariàd
. cofìlitilihon,ideft, parui Ioannis (contrario enim Ioanni, Pare
$t: proferunt Scoti, quàm nos,ut ctiam ludunt à fini- ui opa.
* tainqpientes) quae uidiffe ipfe refert,atque inter caetera,
*.
%itndicisos nofibreuius hümano ÉÉ furæ craf.
ftudine erat,&in quodtotum brachium inferuerat:ut con ;
$it, affequeretur, hominé illum quatuordecim pedum
*dinem habuiflé: ideo per ironiäm, paruus appellatus
, £tldcm Boëthius teftatur,anno w.o.xx 1. deteâis fepul- '
disinCroiudain agro Buthquhaniæ, uidifTe plurimorum
.: £gantumomnia oflà. Quid igitur obftat aliud his tempo
,* tibus,quominus talia monttra procreentur,nifijÉ
È; ui&us ratio adulterata? uelut aliâs docuimus.
£ue nil mirum quod refertur , de his qui habitant iuxta
?utfànâiAuguftini, quas referunt effe gigantibus fimi H.„;„, tw*
.*.
.,* %adeôq;aurfiueloces,ut ucpaticuy cané feu leporem fw melosißimi.
: *juantür.Parum autem abeffe à u\fo puto.cum de Cor
3° %oilo cogito, qui uelocitati confifus, occidcrc Ferran
,3 qum Gonzagam Cæfaris prgfe&um tentauerat.Mofcoui- Mofeouitari;
%% *icftt Sigifmundus libcrCaefàris apud corü principem mira.
; legatus,
 I.IB. VIIIT&AETxLIII. .
iasadbodiebu* 4\)

„., ieiunijtépore abftinere?' m&aquahisti?" *s*ti* <£?

igm fiet. Hinc a.
imminuj,ßaqumpaucorum
ìétcurij, uciieris:alj£*"; É §äoriinico ciùur *£y£n:;onti;im;<tt£e: .

ú:quidamìåic fî* äïóprofus* inde

unt, fequentibus quin'l'$ diebusâ jdebitur,icdno* **- Qggiù nonum ac a&u:a
Äîáförfam quibußam Ę íoaetis,cô* *yToiotuttiigo i£t›;
te:egit? De.
$ârrunt enim ob frigus Ę â iadbiqutí* . 7,ĘlissÂminis potuit, cu; -

, per plures pro ÉÉÉÉ $i; multascfti* ; $$imaQumobrem (Trhtotm quisάicat.Nam&

nom -&

ds afíumptâ quibus £9£9° unt,cru ohxitat3,&£"°

omni præterealgag, ob no&ium £; áperciniiis Ęarcqus - Ęuos&gt;,quim Ês;*
íôïìnatura. Aliquanto"'*'' í Κs:ipfum*
is per horâ,ab(q; attra&ionc act! ítésuétibi* j** £tis in turos mutatis, $e;.
teft co doli cum …Š Africaui&mu tw $•
ÉÉÉÉÉoftrìodum
1o can$$. nfuetu - - -
v-

pernares trahunt;tatur? poum concentu"îĘs. L.

… * iicumCoftuu,a. -

morc tubis canentes,mit

-

humanae natuº; ŠĘĘ quisit §*;mint<'t.

eodem genere miraculorum -

ííóú incredibiis robur; cnimca ΉΟΣΤΟnem

Jj$ymo im;oi√. eft:iuxta
ā;
ebet Hay $É uafi nouo çïçíe- $$ΚΕ pue- -

ggggg;$'$£$££j
Danos $; ; fedar§ro. jatafùntiu??? jú$ig; çui. * *ue?,
non claua,aut gladi9; Åm,utnunç$*. Λ ›› ¥nt;τςautem $oni.,„,
eq;,nobilitatüsque ut Êdo É Êxmilliapa' 9, j*®;i&am* ;J
- nmagn1t » v * lt0nAtuit; -

√ udiné άοί, dcc**$ dcmu $$am; Ę

Å
fuerit factum.
Å j Š sí ί , & atttituereôs Tene,
'3Culo, & profìis ^,„„.
- Cl*
fc*
*-
eterùm quæ de Merlin% ÉÉÉ ,gcnu* ÊËfìbu
*rij, Ê ínnullo: nam
-
thloidis formam
.

Itfa ęmii,
itùlo:£- matçunt
1 y
\ιι
¤$Äüìïégem igi?
, eo aduItcI1
1m im- • Š -

& rifu digna.Finguntur-•-•-*• S Cibo dimi;

talía,uclo Ê ammagi*
***,f
4:m0menim ă, ad melanãs
ύuidiííantiam,au£'°'' £ a£fc.\t$ ij* Status enim,; ofcctudo,utou;.
ìé,qu£omnia forfanhagi*,
» in fabulacon'*
- -

j$£oi√
fatuitatis, * pugi;Illos 1*. "'"'§•' ut tam diu fin.
nt cibo
ύiibri quidam huiu*'°''jîali
Šem,mer£d*"'ji;. $* |**, fugíŸ: Qiicm
ligo
-

alijquidam, quibus
- -
i$°; 33: diuturn* ut*% !1 j%?imociboJ
-

:.* porrô inter mifareccnfe*! dc ά ÉÉÉ jú; \e

$.j'°**u'usiitutiiî'; ondimen$

sscóíicæ,quæ RobertüBg'ì§iotog£|? $i$tij', $n&ym, n;

emis annis Iacobum primiic*"*! $erceiierât,c¤% I*riingiù Š $inu Má,t,
,inter quos centum Š"Êï3ctu: de É *k 3. ā€m humorem iii, contenrq
C. t
minibus,integra mcges ää És,fiip*í `¤; *nomî, humo: si utut: mea;
- - - - - -

j<; uirgine, quæ 'Ém ropuiu*» cuit Uge- I'y Š Š generis: uet,
ens, fuprà corporis i&orijs alacrc* repulit; Ê ô Š sui, quiqueim,
uifcere Britannos » ;-

J Digna rc$%"* $. 3; $tóqueat $\,

-

sisteis atq,;.
- .• - - -

a Galliam feruitute Hiberauit: P'£'jííce, cu* lissit,lo, *ieiuniaf; $conuenerint, „;„.

monumentis confecraretur,ßum**°" acai'!>; **cat: ncccíççìJ
 L I B. V I I I. C A P. X L I I I. aw—w
nemiraculo admiratione maiore digna fuerit. Hanc ta
mcncmincidifîètin hoftium manus, fpacium paucorum
menfium, mentita praegnatione,conftat impetra fle: inde
qematam publicoiudiöio. §É fi diuino numine adiuta
fit,cur capta?finon,quomodo tantauirgo peregit? De
niqucfimagicis artibüs füpra uires humánas potuit, cur
tiyta non fuafit:fiabfq;,cür damnata: Quamobrem non
i
omninofàbulofàm Cafinillæ hiftoriam quis dicat. Nam &
Ę Indiamulier plures Hifpanos 6ccidit,quàm fæpe A.
!
Indorumuirorum integræ acies.
Quod ucrò referufit de puellis in pueros mutatis, sexu mut.
hiui fábulofùm eft,dicente Piinio: Ip(è ifi Africa uidi mu tio $uwm. d.
titum inmarem, nuptiarum die, Lucium Cofficium, ci •.

temTifdritanum.Imiö ne mirum,fi quis re$tè rem inte!!i

git:námuerè contingere omnino impoflìbile eft: iuxta
irtmhominum opinionem, facillimuim. Nafcuntur pue
!
£ontra&o genitalimembro,obductaé membrana qua
fifinuquodäh,arq;in ea foramine anguifto : ob id puéllâ,
quinonartre&auerint,exiftimant:aliis autem fponte, ubi
Penis erigitur adolefcentiæ initio, fraéta membrana penis
$rumpit:pluribus in conatu uiri, dum cùm fponfà rern ha
bttefepütat,disfra&a membrana, & attritu ere&o pene,
múliis prodit maximo miraculo, & prorfus nullo? nam
miuseft, anohaud perforato nafci, & tamen nafcuntur
quidam,& abfq; miráculo:fed tempus facit. Homine, «
- §;uerò déhis qui finc cibo diu uiuunt, ad melancho diu fine c,i
fiimfiintreferenda: non enim ex humore crudo, ut qui t*uuej*epoßr
am exiftimant. Scotus enim ille , qui tam diu fine cibo
uiuebat,omnino erat melancholicus atq; ftultus: qui cùm
quadraginta diebus finc cibo claufus in turri Lonäinenß
£iumaiiet, lacpro primo cibo atgue potu affumpfit. Rc
Tt & Albertu§, feüidiffe malancholicum quendam , qui
qm diebus penè quinquaginta à cibo abftinuiffet , folo
aquæ potuihterim fingulis aut alternis diebus contenrus
tiat, ltaque conftat eùm humorem tam diuturnæ inediæ
tufám eífe:fed non omnis humor eius generis : uerùtn
$uiexlentis& craffis humoribus gignitur, quique in loco
itoportuno,fiquidem in uétriculo & mefereis atq; icco
it, cuiufq; pars euinci queat:fi haec conuenerint, ufusά; &
nátura adfiierit, longa ieiuniaferent: ncccffe eft aute:fi &
aliquid cœlum confèrre. -

D • Intcr
er miracula hominis Ę illud cenferi ę, * £t sim:&iamtnto exhibi- }
:uidam monacho Carmélitani ordinis • Pcr É ==rimttmttuut, out hominé a

im perpetuos euenit; nam quoties É 'strauírqu: fcentia priuauit. varia má

ocçipuit,fcintillæ É e capillis Š fi Ἑ τις λύεntur,&nonfunt:uelut kiwnis
saufiad conuiuiaííequéter uocabatur.Caiui*'*
iam Erg:uti:,inquit,homincm immo ura.
etiam arte fácere licet:in obfcuro facilius, quom
. - -

άπιςmtts.Neq;enim adcom
igne multafplendoremignis Éiis- Ni sis: twàoìosomûus communes,
:ärchus author eft,in corp9r£ filiorumPi nucmlcns:
jttru^antur, quis, yolttngs;imâ
s, haftae fignum apparuiife, Spartanis ά cft. init&uti:íftíttmü'icttim Ger
noft multórum feculofum curfum, $t, Si Šùtmumqua3fagnta amisia
aius quàm quodretulit Ariftotcles iï, pro
uae puellam éx Aethiope albam Š uc huius rei $ii:?u£lam
loquitmäftigsimumuf,
Quog aQucmannorum,quç
tariicn Aethiopi fimilis natus $it; tq adeò dara *** im utituíGtmim quoq;a*ofi
ïôåùm infinitä fünt exempla, fed Ἑ di *** Att,forma,fttmone tui; άigmofà
admiranda,ut illud Pithonis. Caufàs in 'sirimmmotum': άgebît. Múêt cum
nibus retulimus. ifem <;mati: tonctyt,genuit; iiiumex
$ Ariftoteles fiiife Ef
- -

1
\umuisMoneo&m pariatuê íet
m imaginem ante fe uelut in fpeculo Grxca,ccrte Ęlacui çùtmtuta mmm\s,
n finxit,oftentationis caufâ & leuitate tuit,led ac
$iimmmm\£ur,itauttherantu;\;
muifus imbecillitatcm accidere non P° άia. $igisprimò, ináeíìnes,po' ίις.
e ad hanc etiam fümma ante$ uaporis ; *'mûYangonumuís,íitú,
, fpiritusq; uifiuitenuitate , sii; $. *mikoyolificaetat,utstìquandoq;
s,ut fictariquam e fpeculo refic&ter ontificis Afi* ïttttt.Taliaplura contingunt miri,
Im
|ue quoq;
óratòrieftaccidit
id quiod $i$,
Scodum
: nam ęt;â
in cum tat,ipfccu* j*i&itatom* moniirna,
: occifo fratre,qui unà cum illo Ę e §. extre 3: suo! * tttuimus, etiam dormientes\r
ino incolumis,atq; per maxim9$ la Å `**$*$iitutut,&os,auiiï»!
iam peruenit fenectutem. Sed fùnt άm,inl* $$ula amouent uelle;quoq;induunt:</
,& multo certiora miracula. Ę ἐ ll
Še;\o\gs ocùtio: quam ç$*
fula, ubi infulæ cornu diuiditur • octo exanimato* ja ít Κιιβ,interiot ; exterior,
§*$moetteriorem vincti,intcriorem no;
cœnantes,à fulmine perculfos , $ comedcrc *iium'omauì
$:&tutùs interio.
: fub ea fpccic qua difcubuerant,utU" aliusbibcrt. SŠmnon;cus cxemplum AtAotge,
ir, alterori poculü manua$ij,
nigri omnes effent, imaginé ftatuat" arliinili9; : Ë.; ?timum dormieritibus nonnulis,
.îantùin his,fulminis üis pę; É Era! *'£u$ 9';ntiis fonum,lumen » (aporem
laec licet magna fint, maius tamcn $ q « Mcdici S; $fingeuitę Quafiprocul
scrodamus in Orationc quam prolau nomine …stant,utputab
*tu,
capti, leuiter füíidéant,&
ut &tum ant;diptum e
cripfit, rccitat: nam uidiife fe ait gj; Germa
m Spoletanum,qui cùm Italus $. linguâ úntu& ÉÉ Nec &efunt qui g4
tus Ê tam& GermanoI curabá
*tttmamÉ leuitet auάς , cumάειρμ
tur, quafi dgmone detentus;quamobrcm tuf « Š : ĘNön A, etú e
*t Açôïí vigúa&(om.
Ά
 L l B. V i I I. Q, A l'. X\ L i i ■• *w-—

tutiPinaceo medico celebri: isά; medicamcnto exhibi

to, magnum uermium numerum eduxit, foluitq; hominé
morbo,&fingug Germanicae ufu atque fcientia priuauit. •*- --:
Quaedamuerò pro miraculis habentur, & non funt: uelut y* 1« tnm
qiodrecitat Aßertus : fe uidiffe, inquit, hominem anno “””””””.
êáugefimo,cui nafcebantur dentes. Neq; enim adeo mi“
mm cit,cùm fùpra uigintio&to illos omnibus communes,
quatuor fint qüi fàpientiæ uocantur, quiq; poft trigefimú
annum oriuntur.Similiter uidiffe fe refert mulieré in Ger
mania,cuiusĘ ultimum quadraginta annis fu
ftribat.Fieripoteft,quando quidcm ad fèxagefimum ufq;
fiierepoffitmulier.Puellam quoq; nouem ännorum,quç
magnitudine unius anni uideretur.Gemini quoq; adeò fil
biiiuicem fimiles, uoce, forma, fermone,tit uix dignofci
poffent,atq;himirum in modum fe diligebät. Muliet cum
frptriffet,ipartufeptima die concepit, genuitq; fiiium ex
toto priori fimilem, quamuis non eodem partu edidiffet
ambos.Virginibus quóque lacui exprimitur à mammillis,
pon£cus ac capris:fiam mammillae urtica uerberantur,qui
bus compreffis exit fànguis primò , inde fanies, pòft lác.
Mulierqüoq; in Vormatia,Vangionum urbe, fuit uirilibus
mimmis,quae tamen adeò prolifica erat, ut etiá quandoq;
uno partu geminos ederet. Talia plura contingunt mira,
ßdtamenüera,& à rationc non a'icna, -

Acciditfepe quod aliàs retulimus, etiam dormientes Mira de /,

ita dormire, ut üigilare uideantur, & ob id ambulant & a- pe & vigil,
Periunt oftia,ac répagula amouent,ueltes quoq; induunt: ° *** cont,
quainreuifus eft Àriitoteles longé oculatior,quàm Ga-&nt. .

knus.Cùm enim duplex fit fenfu§, interior atq; cxterior,

contingit in fomno exteriorem uinciri, interiorem non:
quod íí fit,dum fomnia uidemus:& rurfus interio
itinfopiri, exteriorem non : cuius cxemplum Ariftoteles
dibatilibi, dicens: Ac primùm dormientibus nonnullis,
accidit quodam modo fèntire fonum, lumen , fàporem,
§£ etiamta&us fenfu fungi:leuiter tamcn & quafi procul.
abentur etiam qui fomnö capti, leuiter füfpiciebant, &
lumcnquod ά uiderant,ut putabant,idipfum ex
Perfe&i continuò uerum agnouerint. Nec defunt qui galli
naceorücantu& canü latrâtu leuiter audito, cundé ipfum
cum edormierint,manifeftè perceperint.Nónulli etiä ex in
terrogationcrclpondét. Accidit cnim in uigili
D z
o,
a & fomncum -
 • \
AflO ' VIII. CAM, XLIIl. 4nt
ìm unum eorum adfit, alterum £? £E:Or
-

deffe : quorum neutrum fomnium ellc i. er fomnum `¤î¤,çámus ìtigíaá.

et: nec notiones £jufinodi fünt, Éguntur:fcd … itgt;fomnis,un $omnw ©
ercipiuntur, quæque præter Ém motioiic affiguj* ¤¤¤ÉÉuturus. Viglia glia qul ■
mago quæ ex fenfibilium fpcctr fentatur, quatenus dor °°* tiibtra;,feufenfibus o$o.
i,dormientibus animalibus repraefen h È diuifionis §*iCmtigomtmslibcneft ,&fcn
δύ fomnium eft. Iami É É fenfüsim j*i\:;rugium uidem.
- rtulm , Cll *. , . $atmmiiitifî cum í.
£££ÉÉÉÉ $Ę íì &uoluntate $. Š ii**imulbtiifim:i\ì.
eliberamus, & fenfibus Šantes opcra $titutitfiinteriorknus $ín
pimus: atque tunc per ĘÄ;£t utrunqj *iunt,finondtiibstanta:fiex
iur.Ex his folùm iudicantes nos ; $; î cxterioribus §*initioftsnonh omrú.
:rperàm agimus, atque leuiter $. É :uclutificius $. $i$titmmt,Contingit, Vtut
:rcipimus, & in deliberatione a j; no&e, quaiii] s Tit; °j*imula'* junáíï.
im focio equitandum fit, intempe **tm&cxterioremù άor -

to $# -
äìïëïãïí
atidquodedis?£i$ ôïú
,itaut paulò poftns: $it;
$it; $u; et;atusOmnia
iutem quùm:quibuí duo
igit,ut quædam ìegitimus.Aliq
- uã •::i
ʧ&am
amus an jgjj£ά
- -

ɤ
rrjientes id egetm'; -

, mihihoc $; qui & ipfi uię; icu jÉÉÉgumtenimę άόeratio.

-

¤ÈL, T*"*°°°?°
-

: «q
jsit, omniaî Καύment:quoû
-

u?

debam interrogar dormiens ά ï çj*$$it:&$um $íí,

it:timebam enim,ne iculo, quanquam sú; ìtutìus,qux omniatis;utant.
haberer:& rurfus in eodem periculo • IS u! -
• *
*-.

eò euidenter,fi uerè: uidiflèrì:obliuiofus

uidiflcm:obliuio enim!" o! -

$lu??licätionéproi√ §. Κ jbüs principiú fuú,

r!-.
am
É
Ę íí,ideo, Corcyræ
uerebar
in
-

libro de
cùm
c fcribcrc:i
ibcrc: icd p0i*
Eiulatu, Ę
hæc iimaduerti §.***Ęsmali;
<kgtttt&fubole;
fürre- **;;;,■,„j'°
ante|gg' mulic- * Ętibustę
$ibicularius,atc$.
viits; *.

ctat

ct, e1uIamÉ iî pertürbatum;uidiflet%

É j°?ttpetuò crefcun
i(;urrentes&Plo
nudis Papillis undique per jïí cógrua
-

tes obluétum,denuoj obdormiflct» uidcrat hofiib

elato Sole fùrrexiflet, narraiic §'î feexiftima:
mnj nomine,quòd ea per £#. vum, feduer$u!
admonitum$ ab eo rioniam per fomnº ueram caulam
$,contigiffeâ; ita:iam tumutriufquc rci ingunt enim
tus,aufis furh hæc mandare literis. $ę all sę §¤s, eft diftini, Ortus
- -

Jnaxime,ubi quis protinus,ut uidit Š Vtô; » Υita, 1 Šuiis,kdproprietĀ aá

9re cura interpellatus reuocatur à cog tamen lenif IS*m, ûhominis uintup.
$i eueniunt dórmientibus non £$ hgcné is m.
$ interioribus,quäm cxterni$ obuo uefint impcdi
scte uigilantibùs, quoniam fenfùs jííus gcncris
'gitur tam in fömno qüäm '£#Ä
°°*iti,fenfus utrique non perfeâè iorP aliud '* 'tumytos; Abusum fùperius, te
* tum Και $matüta,nô
“utRtus quae; Qo
Q.
 Lib. v 1 11. c AP. x L 1 1 1. 4.
Aliudeftcrtiumin hominibus, quo fomnus à uigilia di- fì
fctrnatur,eftj;uinculum mentis. ftigitur fomnus, uin- nmmM4 &• i|
alimmentis impedimento
cumdico)mentis
uerò(in homine fenfüsutriufjue.
libertas, feu fenfibus Vigilia îî
obuo- gua q %*.
litis,fcu &ipfis liberis.Cùm ergo mens libera eft, & fen- -

fisimpediti, ut infomnolentis, quæ peruigiliam uiden

tur,perfomnum uifà exiftimantur. Et rurfus cùm mentc !
£litautfiquc fènfùs parte aliqualiberi funt: hi quæ uigi
lmtts efficere folent, operantür:at fiinterior fenfus folùm
tincitur,hi uident aut audiunt,fed non deliberant:at fi ex- M.

ttmfenfùs obuoluti funt,interiores non,hi fomniantue

ftnccfentiunt,quae fe fentire cxifbimant,Contingit igitur - 1.
hominibus qubufdam tria hgc fimul adeò iun&ta èffe,fcili- -

cttmentem,fenfum interiorem & exteriorem,ut cùm dor !

mittnt, necfentiant, nec quicquam fomnient: aliis duo
tintimiunâa: tertium autém diuifum: quibufdam omnia 1.
fcdiuifì,utperfomnum fentiant, atq; deliberent:& quae
ftt uigiliami fenferint, fomniaffe fe exiftiment: quorum
ercmplumin ebriis percipitur:agunt enim ex deliberatio
neplura,cùm mentênon conftent:& quandoque fui fatis
compotes, multa agunt rurfus , quae fómniaffé fe putant.
Audiuiquendam j§ diuulfis his tribus principiis fuiffe,
utindueret fomnians fe,legerctó; fupplicationes pro mor
tiis:aduocantem Principem,cuius crat cubicularius,acce
stet,demum etiam intérrogantibus refpqnderet.
Denteshominibus perpetuò crefcunt,donec homo iu- Dentes ut et
| !-

utnis extiterit,nontafmefi renafcuntur. In fenio enim ne- po$t puerit

que crefcunt nec renafcuntur, fed à radicibus diuelluntur: renafcantur
in pueritiautrunque contingit:in iuuentute alterum.Cùm
tnimauelliturlatò ore, gingiua ftatim ab aëre læditur.Er
gofiflatimbutyro & própóli repleatur, in pluribus dens
ftmaftipoterit.Atq; hòcràtione,non tamen experimento
adeö cömpertum.' Comperta tamen eft differéntia ortus
atqueincrémenti. Ob id non curis, fed proprietatibus ad
numeratur.Eftautem natura hominis quintuplex: partim Hominis q
-
:
ut elementum, atque fic&uelinuitus
£planta,ficq;reuifefcit cadit abutalto:
germinat:partim partim
animal, ra. mât,
ob tuplex I

idάuoluptatibus atque doloribus agitatur.Eft & diuinus,

, quo munere multa poteft: de quibus tum fuperius, tum Homo qui
alibidiximus.Verùmh propria peculiarisά, natura, miferri- ridere & p
nacft: unde cùm primùm nafcitur,prius quidem Plorat, rare incips
… ” D + quam

A_ _*
 L I B. v I I I. C A P. Še I 1. ' Vlll CAM. XLIIII.
scrri;:m0mam:illuä.
41}

ideat,oflendens
figga íümplorat, originisfi*$ Ἀ
ut # cautem acfi« ¤¤¤¢iimofos nô pertinet,
• -

$?uitæ huius ií; £; Quidam* .

***ima, im<i:diéntu; sus- „,
In cll ueríationcui^ T;Et
iucundam aclaetam conucrat; m matij fuerint,
fuerint,aut
- -
tmmtmtttitutuclut caules, ct
- -

<;);
Å plorare Ę futuricie[t,nc de
ut 1
tiiTmaiigumtranfit.Etnonfo
£m; :!;it;gtttiut'uteradatum g
ortendere,
im matri É aut imP $£
omninohocmihi
-

tum et,Is
sttm:;i;i;, alii usyures, Horumîo.
Ê at adeò certum.Illud É miratu
onti - • » - -
****®* mmás?0\}i capite, ata
Ę É. pĘÉ • is filius tribu
Ämistíbus albius
; ,^inualida,uox
°*®'timtmjmmôtiô;
**$ fumtumetendo Quodfit àyiäißi
iati.Euthyrhenis filius tri %. ac Inualidâ; $t, Crugii; Qirmatainfomnìmo.
É É fenfù hebeti '? ú Flaccum
î äïêëìíîs tardus. Ę trigintatfium $? °°*® tamennoncm, qurim
in Cret borealibus regionibus
idifle in Creta ca
tellum uidiffe cllc
aS
-
°*®mmortiam; mammoltet\e
Wunc etiamhomines 1n bor
- [fumant, u
in humeros aliu"°'' ***** sttmmomaû fadat,
ÉÉ um uel
equum ] bouem inAudiuim
- nuus
;nimus etiam olim
0"'ibus
oc *m:igitu; etiamftremue uigüasim
lleŠ $# clibrarum., qui£ curruum ά tasmam em 3*;*;$timaatafomùm , ita
uendam squc £irg'"''j;, `*®'memíû uiglias
-

Ê fingulas fingulis,casq
ßaret,fifigulas fim£
ßngulisbrandì'*•
íoá j"usnt autχα\sent, A, iucunda
et,fing
§ fimul geftarct,
-

miphorarüoüt0)
*attmmuei, autinania, Caufatum
ÄÈÉÊ
m
-

dorfO , ixx§ä 1 i.Inter$ęmulicrcs* u,regna Oricn *$iinetur $ íccun&um naturâ

••:: C ici exit j*u'omniare exißimantu.plurimum
- . a- •

Ä refertur,li$$ę regisfilia, `*;°nbusubiuent; fiant,&egunt. So.

%$
mala É É; autem Theodorici autcmhgcmaioi*, `¤ibus,&in hyeme,fi ā.
laudatur.Vidétur
e atq; fapic $ig;, Alij,tutbida'omìa&tertìa
rius contingunt. v p E R s T 1* sit, $imiì,qu;im ueta, aut fecum
A M oR B o R vM S 1 1 I I. j*$um,c¥, ©mniafìfà&ter.
ttlu
* 8.: cApvT xL ßs morbo
^ o N fimplex eft haec É;.»C
-

“Tsutianim;
*J'»« ,
-

£;
*°"'sm;i'tafacit,&a;,
call -
..
Ę - 5--v. a. » va iab
rum mirabiles ample&itur, öris humani?“ uS
- -

? *'inttaliafomni,
-

fat
fit.VndeCaium -

les, & quæ ægritudines $£? j'tuminfomni, isierunt: injú

ur Κῦ ër damîhæc fcribereng:
$$us ipfis eueniíí ?\t9;Simíttet &íen
a Modoetienfis,fingulo die, de crefcebat C $$u vnaireinferelí. iocis aclu&is,
fupra nares corripiebatur,in minucbafub'
É idiem attigiffet:ubi dcccdcrct, §äíiafccnd* - Štibus, tiilta. lndea
Ê î ceffaíét.Quid hoc? É ά mébran£ j"uuetaexhibent. Nam defomnus
Κ in corpore Ę;
*s-
humor $t:
ibus - ioidus
j- -
Ę el\, Quxcunq; turbulenta gene
ur.Trahit autein,quia lentus Acalore non ui* ic
síŸautem omniaa;, Cuæ ma\
ÉÉÉ enimâmcn
n remittit nifi uifo 0 -
$unt motum;, ítíbus<,
\i Š
»ft meridiem magis Š esse;
- - - -

- -

itur , magis quàiii ad meridi q.

»
`saluA Šcim in orsuentrìcuì;
*°ustaüaerē coQiose
4 e
 tfb. v 1 1 1. c A P. x L 1 1 I I.TJ;
qu:i£|itioinitium ducit;monaftcillud.
Quxfimuerò funt,quae . .
licet ad morbos nò pertineít, -

fipeftitiofâ tamen ob 6ccultam caufam elle dicuntur,uel „$. ipßm,

liquae infomnia mouent,maxime tritia:uelut caule$,«„**"ieuit cur
polypi caput,quod etiam in adagium tranfit. Et non fo
iniqiÉedüntur,íed lapides geftati,uelut ex achatum ge
nte quicunq; maxime rubeiit, aliique plures. Horumío
mium caufâm fcire oportet; nam de Polypi capite, ada
gumobidfactum eft, quòd tantum incommodi afferat
hoâurnis terroribus, quantum edendo quod fit fapidifsi
mum,uoluptatis. Omnia igitur quæ mala infomniâ mo
utnt,infoninia uideri faciunt:attamen non omnia quæ in
fòmnia uideri faciunt,fomnum conciliant: nam noíter ille
lyis,de quo aliâs diétum eft,cùm infomnia uidere faciat,
tantum ά ut dormire fáciat,ut etiam ftrenue uigilias in

dicit.Vt uerò funt quatuor difcrimina circa fomnùm , ita

£tidem circa caufàs, Quædam enim fomnum aut uigilias
figunt,aliainfomnia mouent aut prohibent, alia iuêùnda
iitttltia efficiunt,alia demum uera aut inania. Caufàrum
quoq;genera totidem forfan erunt, aut fecundum naturâ
jelutiGaramantes non fomniare exißimantur: plurimum
fomniant, qui in regionibus ubiugnti fiant, degunt. So
mnolentiifemin cöuallibus,& in hyeme,frigidisq; regio.
nibus uigiles,qui in ficcis. Alij, turbida fomnia & ÄÈÉ, 1
sicntijîäàíôùíám falfa,quidam uera, aut fecum
umcibos:caftaneae,legumina,caules, fomnia fàlfa & ter- 1
fîmiîüíïìá,qüae dulcem fanguinem gene
iint.Etgeneraliter iuxta humorum generationem, &ibi ab
finentiâ mediocris uera:nimia autem,ttiftia facit,& animi
9gtitiones quales fùnt,talia fomnia faciút. Vnde Caium
Caligulamterferi folitum in fomnis referunt: id non tam
Jitura,quàm fceleribus ipfis eueniffe puto. Similiter & fen
Tum aâiones per loca aimoenaire,interefle iocis acludis,
fomnia aßertiücunda:bello & tumultibus, triftia. Inde a?
muleta & preces,fomnia uera exhibent. Nam de fomniis
$tibilibus haud dubium e(t, quæcunq; turbulenta gene
rant,taliamouere:generant autem omnia acria quæ malè
olcnt,& quae fiatu§:etenim ciunt motum in fpiritibus cum
uinculo, ielut cepe, allia,porri,fabae,caules, caput polypi.
Maxime autem falia generantur,cùm in ore uentriculi É
iint,ucliuxtaillud.Styrax quoquc talia excitat copiosè bi
L) 4 bitus,
 ÌTETVI I I. c A P. x L 1 | * VIIl CA?. X
& ieiunium exquifitum, $omnos Ę Ę F=#: A:it: troittt. Qg* &*
es,& potus ex his quae uehemcntc; in Éunάioncs :£rffimutjiaíúmtadimystiam
ant, praeterea anethum & iuncus $. » 1 odorcq;& igitioui:mtur.Cumuάδοσ
nea Quæcunq; uerò fQmnos conc 1ànt, ent: má Μήχκmtig,quruttòmagno
sacrìctetro carent, fomnia iucunda Ę ïe, *s£,%mainquìùíueríaturhoiao,
Itcm mitia,ut uiolæ & hy$.έì & Šentia, & quae animum
naginari etiam amoenos receffus Êí Ę $it &άίστιìmt concoäo§, cibo,&
s àcfigiessgnglis:£££j; ά & 10* Stri£ta :;{\:,utfìmùnt &:
atque tranquilla, infomniaiucunda ;us,quiatttt *Eu$tus,utfçã. imago nobis osticia
n paritcr:uelut &inter gs;$íiïç.
Jörc iucundo,& achates uircns; ? &genus&
$tit^moAmmia&mtation:*
j*u£;$tiom:uttaiemtiomnia, übi
niger triftia,uelut & fardonyx.
tìlii coeruleo colore,quiiucunda Ę íacíficiat.De
s,& corrti
omn!
*** auiuârint. Quòdíiué locus,
$*tiTihominis iustit,quandoqudem
gitj? lendo j$importtit: long; tutìus yronum
ntho aliis dixi.Generaliter
iouidem remifsi:uiridis autem Ę uio ?á
Š.
niios,fuauesq; excitant:uelut & $. ire: nam prae j*$igat, quòûnûm;etmot.
confperfi.Non Ë' eftiucundè $; ítemjo S**ium & \'oùç Terminus
ac auíxilium,quibus nulla Ęä pars ct im °*ciorum&utrùmàiori,&tranqu\i
ius pars tertia perit: quibus É oluptatem,S£ Ę "jumcüociati: ętat,íú,
ru:quibus læta,táta pars accedita i ; utrumi $**yitonsueto conjî inomni
uinius eft, futura,aut ignota intcll£ ííone,in j$n&ogtationis,intra Qua&tAgefimú
gat nemini dubium eft.Verüm an Š quomo ύunëtamenfòmotû ,£m
ö,multi dubitant.Et fi modò certa Ê άζει. Š inquis,fccutioreit quodilatrlat.
ia3 ueris dignofcere licebit?Cufcu* allegorico Š: åùs monibus hábeatur h£cextorta
, dicemus infrà, cùm $$$ ít, qur J"umttigiturhzcâ;
*>mtmmadeò anni cte,(cd&c fomnionê
caufas explicare cogar. Quomod9 his perfpicuum Ę : ÈĘ VíTunturhxc,feudats
nt,nunc löcus dicehdi eft: atque exh'°P
antum ars euentum iuuare ££; [\:noftrumge* j$ κα\i:\ntesíastíú
cipiò in omnibus,natura præferéd;° Ętesî Ę°"us §¤ §ílataytrię
imàDcoquitumtu, NJ
fomniis ueris ex utroq; parcntc Ę §trerctcrt. jgnaturalitatione isiiaiomuscon.
ripoßit.Sic Galenus de fcipfo ctiam ÊÉ o. j*&itigoiiuiiim ììì.
locus:in templo Aefculapij,aegri £ dormierit,uc
it.Exiftimatur,eum qui ouinain pelie ierunt hu* j* nuiiìtationeïïa,
Ås eft negare,
-

ja ufurum. In fèpulchris quidar? Š uelim |s§ $. Ę & Galcnusam;

â:alij folùm apud, uelutAriftotelis. Êåumrcfc* I \^.

t,de quo dicam,uelin locum, uclina banimipc* |j.Etiam j$ acontemy$tuntiiï;

ï; - -

fedfibifo,
-

tet, Omnino uerò decet cflc uacuum? Ἄi fs-.j"%ate,acquafiaue

ònibus, & bona mente, tum ucro Ê Šºsus sis laquos
P'ici uti. Veritati quoque perquiren' Deum, utt* *utpoîç »Tyberinn;
- y Šgurgitemerg -

affectu trahiin partcm.Dcmum orare

ndcre dignetur. Quòdfi quis opcmbus F"ä;
- - is fàn §¤ V€t\&mo άemfiumine Qurgas.
sigu; uttmttito,
unde ueritas ô
\) ;
t'! LItb. V I II. C A P. X L I I I I. 43$
éisí;animum adhibeat, non leuiter proficict. Quae de
bcaüHclenareferuntur,forfan ueriora funt ad impetran
dafomnia,quäm ut in cryftallo uideantur.Cum uérò obi
tcrtraåatares foleat non bene ɤ uerò magno
tumftudio intclligatur, fomniain quibus ucrfatur homo,
&non confufà fùfit,fedfibi confentientia, & quæ animam
uehementer afficiunt,& clariora funt,concoctoj; cibo, &
Poftparcam cœnam,exorienteq; fole,uerifsima funt & e
uidentia.addidimus&alias, ut recta imago nobis obiicia
tttalia ubi expergifcitur homo,animam admiratione ple
nimrelinquunt.Certa ergo ratione uera fient fomnia, übi |
nouemilläfüperius enarfata affuerint. Quòd fi uel locus,
$imuletum,uel natura hominis iuuerit,quandoquidem
hrcnontamin noftrafùnt poteftate,longé tutius pronum
tibimus.Tametfiuerò omnia perfeceris, non tamen o
miafunt recipienda,fed feligenda: quòd nihil inter mor
tiliatoto genére perfe&um & abfolütum fit. Terminus
autemabftinentiæ ciborum & uitae fanctioris & tranquilli
utis, quoniamhaec omnia mediocria ejfe debent, ríullus
Ę cft: exquifitioris uerò continentiae in omni-
ushis, tum precum & cogitationis , intra quadragefimú
■
:
dicmfiniti folet.Spontaneãtamen fomniorüm uifiö, fem
ftt,quzfita,paribus in caufis,fecurior cft: quòd illa ex lar
gitione acli5eralitatcà dæmonibus habeatur,hgc extorta
uideatur.Optimum eftigitur hæc fácere,fed de fòmnio n6
cogitarc. Cùm enim adeò anxiè quæruntur hæc, feu dare
togantur quod nolint,feu deludere hiantes fas putent,aut
Feftumperuertatur,ambigua & fallacia præmíöftrantin
6mnia:liéettamen his uti cùm à Deo quæruntur,nec tan
tumadhibes fidei,ut naturali ratione relicta,[omniis con
fidas:hoc fàpientis &religiofiuiri munus eft.
Nam fomnia nonnullâ, à ratione naturali diuinationem
Hancifcuntur, quam tam turpe eft negare, quàm damno
fùm negligere.Huiufmodi Hippocratcs & Galenus ample
intur,fed ncc alia genera contempferunt.Fuit mos ariti
quis,fomnia meticulofa nemini patefacere, fed fibifoli e
fiaifare;itemó; auerruncare,ac quafi auertere. Id quomo
ofieret,ex Perfio difcere licet: i.

Haec fàn&tè ut pofcas,Tyberino in gurgite mergis -

Mane caputbis terq;,& no&tem Hiimine purgas. Infòmnio;

Quxfitum igitur eftiurc meritò, undc ueritas
D 5
fomniis?
& cur
****** *'
 LIB. V I I I. C A p. X L I III.
illegorica? Aut igitur quemadmodum in cœlos* zzritrrsqut amor:iuxtaIstium in
funt animalium atque plantarum atque certigere: - ;!0mauria!umt, aut<mtm n0- .

ut colubris aut rofae. Hæ autem caulae pro ά sis artim,mutmtufquc mutatione

obfiint,aut homini profünt:imaginesigtur noncs sæ;$tunt.Bonum igtur ctim
it humore,fedaftriui, à fimilibus caufis extititr ff. H :it;itum omnia&iofusyer- I

,,declarant caufàm eam hominiilli commifceri, ob … gr::àhsauttm qux tritia,t<t, bi- I*?mi* f.
£ co modo homo afficietur. Videt quisforbe:$ $t;:imcntoSiusto ustamctiamj uitatur
:fluminis caufà præpotens eft, & quae oppreia s;T£voi;,y<Jttmtquc&iumccta- quatuor
atum quemque:for6etid, indicat intus & in ps* ===gmtnt,tunc humorcs figurian.js,
scoiììmoturam
ingreffürami. declarat:
Caufàm igitur praepotentemjiiß* **u$ mittat: non mutate co;;s:ì
non ferente igitur homi *** gata:,tbum muere nútrien
am commotionem, mortem portendit. Aliusmo $*\utjuxta iucúum longa, ca
, ut dæmones id oftendant: non tamen claré, ne **' titutumauelatera&icat*
im impediant : uel quia commodiorainitiu";"''
li nori habeant. Nos enim docemus can* & e s#,mttiiqu: ?often&untQuruç
$it ignos,iùmores, & à mis
ui filoqui poflent,fe lógè melius docej?°"°'' ***"*' mutuôemus exuísortumna.
ent. Vel tit fic adigant nos adipforum feruitutem, 3**mur,tunc uanaayitent,ita non
etes fomniorum δnfùlendo, àut quiaiis**$" $- $it tt mteiyretati. £t cum int<;.
meant, fi aberrent. - -

***i,& tum genùs a&gtmus sua ;eiet.

ius modus eft,ut haec uix non in imagine,£li{$ $. itt & humorcs itcm montë:
nima pofita uideatur, dæmone docent*; \ : •,

non eâdem prædicunt.Caefàri, quòduifT! í -

jttts:exhocgenere e't pot\orumta. Meâ
matre concúmbere,prædixerunt interpretcs; â
futurum orbis terrarüm. At Hippias Athenienlis *° immittim, adueríüs ütnen, & $en$ui
Marathonc barbarorum
çE et auto ,fi qux ῦnafunt,tam
nnio nihil plus lucratus, exercitiim
quàm ut cjduceret%.
dens excuflus ę. $is; $uam mala:aliapiccata,qu
n terra,tantum fcihcet terræ poffeffitus, quantus
$siálutiùs comitiales cui ;*u«:ta
sçim Ętamgerúmíttimeti, ob defue
è efîèt.Ergo uisilla eft in aniiha diuináti$$"*£ sit;Š ία autem in omni.
habet.Prima quidem ratio ÄÈfolatior fegij;
rtia utrique fèruit æqualiter. Si quis obiiciat
i.
- á
$

$:&yo extmyis {tincipalia qux

•*;

m fomniis:refpondébimus animam intentamnt …- \ , ,

ufas uel leuißimas præfentifcere: fç o Š $atis cùm

* Qgùm
-

[…
fábiäàmotí, uti, ¥eruntur l.

uiuit, caufis aliquibus, imò pluribus co'. $sit,tii. f \ • \ , T,

cùm fèntit immiiïètes,étiam èffectus cgli®9" ïgùùak. |-|-|
erit.Anima enim noftra tanquam fpeculu'; J°;i, tribus à $us | * ' ' 1* \?
in ut ad rem reuertar: poftquäm iiaturaliter10
“eris dominantis qualitatemi fignificant,fieri po |j*®utóúaím.
tria fint fomniorüm genera,à cibo,abhum'°'' |$ “ $umus precem
Periore ) ut in duobu§ primis iucunda, in tert'° $$ qumque \° -

*JIY"*"u, quae motien.

amus : temperantia féilicet cibi & potus "*'*
------ - - cre l §, Ptodauibus, \ : ■ a
*°Ptis autem purgationc iuxta ßándi;
muSy “ut si immuni, A maximo tot
 L TE, V I I I. C A P. X 1. 1 1 1 1. •*</

nus,&fin&itate uitae ueritatisque amore iuxta tertium.In

uniucrfumigitur, omnia fomnia ucra funt, aut enim no
&isinitio & cum famitate fiunt, mutanturque mutatione
ciborum,&tunc à cibis proueniunt. Bonum igitur eit in
hisperfeuerare,qu£ iucunda pariunt fomnia & abfque per
turòationibus: abftinerc ab his autem quae triftia, terribi- Infomnia f
Ha&cum grauitate & impedimento.Si uerò iuxta mcdiain făudentu,
potem & cum perturbatione, perfcuerantque diu,nec ta- quatuor ca
mtnciufiem fünt argumenti, tunc humores fignificant. fis.
$i igitur iucunda & cum lcuitate,non mutare corpus : fi
tumtimore, triftitia, grauitate, cibum minuere nutrien
tcm,purgare corpus. Si uerò iuxta diluculum longa » cla
fa,ncctum perfeuerant,fed uel una uel altera dieuæ
imaginibusdiufiünt, imminentiâque portcndunt.Q à coe ue- I

fòpręteritarcferunt, ad cibos , ádhümores, ad coEum re

ffipollunt,nam quæcunque uidemus,ex uifis ortum ha
bcnè Cúm uerò mifcentuf, tunc uana apparent, fed non
fùnt : uerüm non facile eft interprctari. `Et cùm inter
Fresnon bonus eft, & cùm genus ad genus aliud refer
tur,uelut ficibos referat ad humores. Et cùm non reété
meminit.
Scdadrem reuertor: ex hoc genere eft poculorum ra- Medicata
tio,iurta lignorum naturam , aduerfus uenena & lienis cula.
gtia, efiaxiho : iuuaret ex auro, fi quæ bona funt,tam
fiiienobis communicarent, quàm mala: alia piccata, qui
mosfiiitantiquis,uelut aduerfüs comitialcs cum p Ę
no.Taliaaduieram medicinam pertit, 3t,tametfi ob defue
£udinemfùperftitiofa uideantuí: fufficiat autem in omni
bus exemplaadduxiffe: & pro excmplis, principalia quæ
auxilia.
Maius e(t quòdin canis rabidi morfu, uaria afferuntur c„„,,„,
“Petimenta. Quidam cùm à et o. morfui.
rabido cane morfùs effet, trãsfi
• ioPollice, panis cruftá,ut à latc- TAT,
reuides in çriptâ, tribus diebus
fimpfit: quinquiésquc di&ta fin- I t j e
&* É uicibus iciunus precem
ominicam dixit, pro quinque { ° ] P | e | r | a
qulneribus Chrifti, quae thorién- Γ. í o [ t ] a i •
oaccepit,necnon pro clauibus, !
ut dicuit : feruatüsquc cft immunis à maximo pericú
lo.Rcs
 LIB. V I I I. C A p. X L I III. ' flll CAM. Xliiii 4\%

- - ádoque falfa,Ἐ canc3

>s ita fe habet, fed caufâ • •.
$
incerta eft. Vid.
*£**£m., u$q; tr;ih;inus:nam
• v 1 •

nim rabies primùm quádo ÉÉÉÉɤi¤i, °*;i;i: $imur:&; bibantur,

;am acti pro rabidis Ê
§. Ipfiuerò canes* ***** '■■::it,etiam !enlim
fruftra creduntur. non:&hocmu
hoc multis °*i,&uridis,cumcst: uriis
nulla tamen eft,fuft
»

rabidi quofdam Ę
Éåííî exigua eft,atque
alio
--'£T.

ufis; Å; quædamitaPfit Proprietas nonfi

í uealiarum j*;;(;olo is oVstrorumis. Caroli7cm,'
**timtumuinū
Ê, •»;
Ę; ÊÉ jïima quę
non omnes
- - ædam
«;is;ia magat,
profi- ra mirab
- -
-E.
-.

ut quia in hominibus quæda à caribus rabidis mot ύτω τι τὰ genum: ti-ia.

ú, animalibus:mali enim :itahominum natura
§ orripiuntur,non ita anfères: i; ut quia homincs *** Loci. Ego cet: cum
*$*ita; £tiscoîtet, diuinat:
j ííí
c1 î fùnt,fimilis humidiores É
uelut £gnifijig; infántes rabiecor tuut, $uisig;iui$ col
-

Ἐ; imò nulli(quod £?:

I.l I » i:ne - -
$iam
quipurgationes ***&&\i, majcfte;
$sit: ?arte fa
, conualuêtit
- -
: „A
: neque fortes, u ttimidi:ncq; :ubicnimmu Sęm. ôgoustit: έ
tur $ ex uulneris qua É fimul exit, °*'■, ärem lancm, mor
immul -
$$am exúma
i co ííí fànguis, fpuma ilia cum Ë $it,u; stiam inima;v:s adebim.
$.ílüm
[ nus; fyderum uaria coníÉ
ex exiftat:autfiuniin utiohe,ueliammi
uel quia *fwt;, j; mo&is qt;a ?ic'ugas
`s agi opcmafict;e.
-

Ę ά nondum eftplenè Š
10 :
auxl
w »

s$$$iùrìa; sicunt.Nono, acfimo

-

íí imbcciHitatem incipit:aut o quae auxilianon ΥιιιΠις; ??ct,cumfint acicta.O C**• c

ædam etiam
* (m.
: quæ
-
minuunt
iaaugent:
•
É;tionemhominis
aut ob difpofiti9; is longum Simonii;$ualentum fit. 3ttsyecumquia
ild,
duntur, aliaau d morbum Ę; is contin
em ieiuni, irati, ad
j* iníî
Ssítás $úo igno $ιάλ.gìigìtu;
íîã ÉÉÉ uelim. $.is modis ab uno can* `Nyγραῦ, multoshäe;f;it;
? effeétum fruftrari , cum ut É aliis fimilitcr jìïí *
,' plures
r --- quandoque ɤ; ur aol
••,Itu iri. -

interire: ut quafifatale ratione numcrit

“sutos É;«iebii:atque,
: $sttutio Omuibus
gú
j' homines interirent , £.adeò
'eptus interierit. Quöd fi pro paucih?*
dant,&mcdi
m.

ùumtut.
iú Sed cùm tam multi í Hßimus datus $si $unüoque mitábile, moài,&in P
.fùperftitioni,&
iupei miraculo
firmato locus
animo a ÉÉÉÉ
ex füpe lescu1 's, lilutis Mcccc
LXXXI. ?us laoäoae. r
<ln ct1.mnn con imore oriatur, ta –°§bstinoi√
*

hic, non nifi ex aquæ timor dum generibus!” Jtt: qú, È dicbusutię ••• - *

hę ex diüerfis §£ É;
num,
3 S.
cundem tamen effe&um fèqui.öcietate C
uerò odium inferunt aut
- Om
magis quàm ¤? -

*£ida maxime horremus 3 ¤É mueluíüini,l*

Piceat: indè coniun&ta his tædiu
agis coffum v
*°*°rum, inter cætera uerò quae mag puntur, -
 Lt B. V I I I. C A P. X L 1 I I I. 429

, puntur,nectamtetro odore funt, uelut erythrinus: nam

quzftt:ntmultum, non fàcile bibuntur: & fi bibantur,
doncontinentur, fcd ftatim euomuntur: ita etiam fenfim
amatisaiuefcimus, & fœtidis, & uencnis, cum contrariis
… torum coniungantur. ;
Iuducröqüod contigit Carolo Zeno,Vcnetorum du- Carolizoni
fcurißimo,fupra fidemîeft:nam cùm uulnus accepiilet in mulncrat, cu
gnulcthale,nécimpofita mcdicanenta quicquam profi- ra mirab*- • ,
¢tcnt,referunt Gallogræcum medicum fáno genu inedi- la. ¥
-

timentum impofuilfe, ex quo conualuit. Ego certè cùm

ncquercmuiderim, nec de ueritate fatis conitet, diuinare
$umpofim.Sed fit ita,uelfic clt intclligendum,quòd col
igiis quibus inuicem,mcdicamcnta perferente parte fà
tulitTagisualida & doloris experte , conualuerit : uel
ŠŠ ægram ex fàna dignoucrit: uel
- $uodappofitis medicamentis fupcr partem fauam, mor
imâ aegra diftraxerit, ucl etiafi infirma parte adeò im
stiiicalóre incolumis fouerit, tot modis citra Praeftigias 1

tiguraratapars una,alteri opcm afferre. | -

Qgtrifolet;cur cepe lachrymias cieant.Non ob acrimo- cepe cur la.

*: fum,quia nec alium nec pipcr,cùm fint acriora.Oleum il chrymas cicâ
kimcitlachrymas, non nifîquia lentum fit: at cepe quia
z* £tis,ogulosfcrit:quialenta,humorem educit. Quid igitur !
4 £ntorficit(nam hoc de ccpis à Rhodigino fcribitur)üt la
(hiymas cicat:Quia oculus multos habet fpiritus,unde ex
>* *° multapcrpetuò fit refoiutio,quæ cùm impcditur,aut ni
*?t0pcre prouenit,aut cogitur:lachryma prodit,impe
Šntis;cogitur a frigorc, propcre cxit uel ob gatidiú
*195 dolorem íüelobaritum cerebri: atque his oiiiuibus
tufisoculilachrymantur.
Contingunt ctiam quandoque mirabiles morbi, & in- Puella plus ,
ttiitiquó§anno falutis M c c c c lxxx i. puclla o&ode- rim« emittei
gm innorum mingebat fingulis diebus urinae libras circi- quam pon
$trtrigintafex: aflîmebat aütcm ex potu ac cibo non plus rares.
kytciii libris:itaque fa&um cft,ut fingulis dicbus emitícret
dicitet libras ÉÉ fexaginta diebus
Pcifcuerauerit, cóuenit ut in his fèxaginta diebus cmiferit
uita cibi&potus fubftantiam , librìs M d c cx l.hocau
tcm cftlgnge maius pondere pucllae, etiara fi tota in uri
namfiiiileticfoluta: iam puella non poterat excedere ad
, Poadus c ci- librarum, cum aequc attingerct
c i.Ita
o IL I B. V I I I. ,, xiTiii
C A P. |ut| cs {T
- -

ucfitum
c 1. Itaque gus! Ioan quiin artefiisubigg*
fuit à aërem
eßondit, i, eâqucsi***, 1I *;
Ę|i*i Ęstomm ,„.
'* ■tiuistin:,ínta : -

tingerejofiet;$ iam aqueam conuerti; am, atquciu ! ** tiiniiuinę.

tinëretur,in fübftaiit iliter conuertiin a$í íliis: *simamto;, iunt.Egofius.
lium Ę; omnium Ę; É Bu- 4ss. Š utrum de -

multiplicari.Quo Å $$$ Éç `s*n , Šuctare;ę.

';:'É
íbo medico.Exiftim cùm ÄÈ
&cumhiseft,Graeciau $ibi pr;¥aeâ.
***muííí:etta,
ad Almanio;% S';;;;t; Cic Inunflicni,
literæ Ę Rafis i. Ἀ **' tutantùíam » Quruç*- mira w,
fuifle uia & i aliâs à patr -

.Hocautem
Ê inueni poftmodum tam hiitΈ í§. j*® iustoris $ú.
icenn to
. - • m,fc
itmihi
etiam. retulit miHi uidiffe
uidifícim?'
imprell*
Marlianus mate j° visit puui, hę istentis
ptam. Q uidam
- -

u 5**simortui, a;tcr.Quam
i;
men [jiôi referre
enerandae Et Šàu1Suodfìcillimum
edocueri
nefciuit. ni$i
- -

ít, 'tttr.
S
j$sit;ìA stumgmt
£ugente; sìbitus.
m0$ argentum
-

:
- • .

riam ulrln iä nulla alia effe po aufàm fcilicet $ id, § jgîÉÉ. - j- - v •

$.
obfcurum fuit , jfimilia rc
non $j;
ìtiarum&: `SiúhOtz *io assúmenui,
» igida& sit; j*$&mtçû. mitum
tem.ÉÉÉ'; Ę fiiggjj£. ? *. Intum o
-

· ·· ·· ies cum leuit, fcilice ncs §.,,„, _ . r • .

Ęquæ gig*£$'.
brorum , É : propter ¤É
quas ur , in aqucam' Ę. ę$siw\„.
, ïçú Wr;
r

rarum íîïò
qui in- -
$åùíetempli3
Et ob i cre
eft Ę
-
j*uit: έ …
*•_ 1 \ih ,
* giut,
tiam Ę & hoc in marmor fi- :s j'®ibos usû I£Ci
*. -
-

fuiffe humidum:
$ ü; uidemus. fit: '* s.j £ fmisíïí,
t1s
- iiolani ita conftitui$$.
quàm auxiliis,quam
Et ita co ïí,&illanónib"? -
• i ; Ἐγξ
mata eft po »
cCc11nt. -
am his qui;
i omnibus noti fl ;(quihabcnt, ***■ p.volúnt:& mari;
§;a atim q
i funt, tam
Ê
Porrò$ c
-

quimorbi
corporis iaute? $.
adeò.Quamo"
omnib.
habent : anim
-

u
ul m.
fsiftunt,£?'
-

) nnnino
quar fünt, aliis etiam i norantcs; q.
§iiië Dei momcn ɧ;ii;
- -

no
-
u.

ud barbäro 'íi fingit daemonas Äm9!'°

S
ÄÄÄfäni jî,
m.
cflcnt; íe
n ob âliud quàm ut í; m fit, pro laudeq
iller1 certatim
u
u.

D cietatem , ά uerum:nunc cum £#! Ëquat:'' - v.

ά; laude uacat. $?
ll.
étam
io feciing'j?.
1 tit:
itatis ftu
mus in hoc genere,ueritat
-

um grat13 negk -
-

res fpreuimus, & Principt uS:5:& opes! 0

ἀ?É í poffe uiuere coepΕ finem £? i, -

Ę Ê hæc nós fecimus,alium m, feu error* an

się É uitae,quàm commune È u3e jú,
ììi
u aliquo numine, & m : atc í fibiåfc;
ine, feu certa ratione hcllcbo
-

nt,fi quis uelutilaude digna& maxim

 L I B. V 1 I I. C A P. X L I II I. 431 -

hellcboro dignus eft.Inhoc itaque genere fuêre Indi occi

dentalcs,ftrygæ apudnos, leuiúmque hominum non exi
gulis numeru5. Vt oinnes quitalia narrant, fint aut omni
£ nofimplices,autimprobi,aut ftulti: nifi hi qui nimio ueri
tutis amore tenentur,qui numerum non faciunt.Ego fiue
fusàDeo aliena effe poffet , nó magnifacerem ütrum de
Dcopropter ueritatem male fentiret , an de ueritate pro
fttt Dcum.Scdhaec tractatio alibi peracta eft.
InPeru regione iuxta Bilcam,uidiffe fe refert Petrus Cie Imum&fiomi,
iulhdum,qtiipro caftrato curauit ancilli fuam , quae uice- mira uh.
fiinpudendo habebat,ob idque dolitabat, fola inun&tio
£ex pinguedine cui immixtus erat puluis heròæ ferentis
forcmluitum,ficcatae,imò exuftae igne candeiae. Quid mi
fum,fiexgenere uenenorum fit, cùm apud nos argentum
tum idem faciat, napellus etiam prüdenter adhibitus.
Ifi:&in cademprouificia ufus cuiufìam herbæ,quæ odo
ftmtetfumab ofe auferebat, dentésque dealbabât mirum
inmodum,afficatahoræ fpacio:nec tamen iftud mirum o
mnino eft. -

Quxdam etiam à proprietate, & quædam à fimilitudi- v,;„. qu« ;

ntmiro modo liberánt : ì fimilitudine, ueiut ueficæ bouis retimentur. *
tiescoâae in aqua,ebibita aqua,ficcatisquc ueficis,ac cum !
*juaebibitis, dicunt omnes morbos ueficæ fanari, præci
fueuerò urinae incontinentiam. Et fimiliter cùm à fimili
tranfiturin fimile:uelut ad eofdem morbos ericij terrcftres
19nfolüm, fed & marini profünt: & marini quidem ardori
Plurimum prodeffe creduntur. A pr9 prietate etiam uelut Timea & a!,
»

$tr&a!ópeciæ, loto capite cum decocto furfuris, abie- peciae.

$usfirfire iniingitur óleo, fále, fuccóque hypomara
jkufwniculi partii,feu tortuofi. Ambrofiam quoq; pro
luccreuitam in longifsimum æuum pleriq; affirmant. Ita- ...
* quoquehanc herbam,licet raram fert:fed fi feratur, non vitam Iong:
igitct:facile dignofcitur, quòd fola fuo fémine qucmad- quidefficiät
modum copiofùm fert uinum, fuauiter redolet: racemofà |

struthrfölio,radice ualde longa exilique, nunquam Ho

fttVfiis igitur herbae huius, uitam gelusis creditur:nec
iijgne
Catetcaret,quod ex proprietate
autem rationë fit.
quiod dicunt,nodos •- _
in umbilico o- Filiori; mul-

fendere filios ex eadem matre nafcituros:aut enim fimpli- !;!; quomo

£tct,atq;hoc fuperftitiofius aftrologorii prædictionibus. *gnofcatum
kicnimpotcft, ut moriatur, aut cafta uiuat, quæ Éii;
- -. fit habi
 IL I B. V I I I. C A P. XL IIII. l IIII CAM. XL l | ll.
45}
abituraM. filios :aut non
-
o fi mpLatet,fedquiapotcft:i*
1c1tet ,
-

e habebunt, atque VlIll

1 ****
Et; tfi <2t £i
u!
>1 m In odo plures 1i0 dos pleracqul
;. . ilii. í
- ta uiro plures,alteri pauc ores quod effenon; I. -
Jmmino:au siii
1tIn!C
1ul di rf. numero comprc h d ur,aut matl* Is- $útium igitu; m0tient;sus Cetebti
- b ›, - -

uerIO ero enc antuf,

,ut fimu j*oomnes J \on
it
m numcrum continebit, - quomodocunq;coniu$ Isss - , v*: Quamotus et.
&poteftatcm nófiu' **siimmi$J -

m ergo rari i$imè contingáthę?

6modè cóniùéta er!t, ueletificoT' tss-J -

ut non en!m c
is aliisque ibus impcdictuE$ $xt $umptu,quimus;
,διατάhome,
mè,morbis aliisqu occafionibus
» ,,lir?I)i(t
uá fermc accidit;Di0$ … -
-

utu£t.
irihoc P.potuit,quod
gitur fciri
- nun§ unquc pluresno
teros,perung j$t;&gt;j
Js: *\:i:aui, uident,quòd
dungucm s,„'"*' -

Irena Cc
`- - -
-

$úmbilico,fteriles$.Š.
n.ύrerit fœcundosu aucos, uideantur.
nccá At$ Ęt.$uuence:
ij $igiosaitsaaunt,δ$5 mon
:re 11 e cO - - SET; &;h*-T
nctos,ut $ííaS Štatem ¤ %*ibus&uti, n;
'£%£$ú;
cfcrt He&to -

alca{ [!
r
tu

OTtem TUOS aut ô

cuiu
-

c-
-
..

vi$&ta;
v . . )us , mQ v -
cmbrotâ 1^
S 1n
- ulchrum,fi c ua mulier c. fi
Scotia fe ius,$ : ';:T0ter i'ut' tut, v ly et
- »
-
-I*r*i* *
f ,ul (\ix\ -
- -
*

fterilem
1 $ig;{fe.íitiIta
-
fœminæ0
giffe& poteft,utfo
fànétæ foauito aliquib' íus
magnâ- id $uitm,&os,
'sttotomensù; w*s*t
$yoi√&ltuelutinpro mccueat,£t
sustium - u, »

int. o mom s._,

m profintaliae m
n. rit,inde Vj;uódaliztent*:''
ili ssis<9mnt, **memoria. At s\ t,& - - -

etüfüppre{$is aut C ptis

- n.
- -

- - - \ \\'drty
-$uul$ntisJnonuereu,&;,
c.
e menfibus,tales
rint,
-
a euaferint. Qu
-

ult
b r; itatem
ra CIet
quòd in folo fuerit . °$$it,QmC
-
-

- $ie$unt
Jάς him
iod
*
-

[te
-
**^-

ζιι
- - - v - . - .

{.ita omn j"**tà nimiohum,

enim hauddubiè
- uύ1e contingere Po'°'°
§ faciant
faciant. *\f;-..
“Viniosi,
** £ éitimus. ,
Jltjm $$iùs -
$sim
ts$t secú.
&ve\iam
ę Ê ΚΕ
-

5 otius, quaìm
m quòd
-
er mor um auris
tfanat1u]- $u; Ê
-
$*w-..-'
- »
-
-

?– quid
as §
uidere
quòd
i. eftcon E;
tingit? atq; g}$
lexanderab Alcxan
efçipfò Ę dit; --••

fe affirment. Velut Ale

-

ine oppr$flus , J(|

:ur: Cùm (inquit) Romæ ægraua':tudineego???
antifor
... - .. • .

n,Jaceremq;
- $in!$$íí
lo, fi í íssí
ilanti obuerfàtamf' eputásnum'uiâ i|>ito;
*%mum&ί íimuí$$íú
um hoc
•

nihi planè ui •*. 1* -

rcm,diu ggj $i
itusfub'%'?.;m.
& tacituS
atque res alpicct ~sT;
J;- Š. (ùnt natufrnofir. *itana: mulie,
£? -
- -

à!fà imaginc É & figurâ illam ïtum fübf* $tatim ºrientalipora

q; neos fenfùs uiger£3 inferrogaui.'] af
iiùideré,
uidere,qquænã ilfa
erateflet, fponder}£'£n
uerba refpo! difçeffit. FC i.
& ca quae acce iu me ;s de Arcani* fj;
ÉÉÉÉÉÉÉ;. fed de Ę úerit, fcua'
-

*umm falfi
1
»
-

eu
I
:; & citra d. C*
.

.Nihil autem referte puto, natura, o-.

-- - d & ci 0
$\ hæc fieri pofle $íí É §'us) cetebtu, άί
$:hoc enim nunc eßle,quidã
noftrumiuident::&horum,
-
íuntur %'
•% , §&J
fss ihes
, δὲ • maxime\cu -

Ę quireí$í `Sj'°*®rofatui, ô
iEft iffe,, quidam
exiflimant omnino fe uidiffe
- - - -
- a£°°""j | *ontumm,
 L I B. V III. C A P. X L I I I I. 433

nonucrè uidiffe:curigitur haec accidant,inquirédum. Qui

nonuident,aut cerebrum non afficitur omnino:aut fi afíí
citur,non fùperatur: quoniam igitur morientibus cerebri
uiresimbecilles fierinecefle eft,ideo omnes uident. Non
tamcnfentimus in aliquibus eos uidere, quia motus exte
;
;
tiores celíant.Hiigitur nihil uidere exiftimantur in quibus
çrebritemperamentum tardius corrumpitur,quàm utres
aboleanturfenfùs ac motus:quibus citiu$,hi omnes uidet.
Quiigitur uidentin morbis hac de caufà uident,quòd ce
rtbri temperamentum corrumpitur, & fpiritus extinguun
tur;&uapores ad cerebri uentriculos afcendunt. Morbi
autcmhzcomnia facere folent: qui uerò cerebrum non
Fetunt, ut in diarrhoris & abfceflìbus duris menbrorü in
£Iorum,& hæmorrhofùgiis & talibus, mortuos at;t dæ
monas,nifiprope mortcm(cùm,ut dixi.difcerni nequeat) !.
nonollendunt Qui uerò uident & obliuifçuntur, quali cft
*hnon uiderint, quòd ex toto mens turbata fit, & uarinn
tibus imaginibus,feu intercepto interim fenfu,uelut in pro .
dtdofmicntibus cefíat miemoria. At qui uident, dum
utforccordantur,agnofcunt fe non uerè uidifie,funt hi in
quibus ualidi funt fènfus,licet à nimio humore præpedian :
tur,uelut de Offìandro aliàs diximus. At fi fenfus imbecil i1
Oresfint,aut quafi dormientibus nobis, aut cùm ieiuna *
Tus,quia reliqüa non immutátur,uelut le&tus,tigna, dies,
ora memoria enim manct,& fenfus exteriores: in his ue
isuidiffe,uereó; audiffe arbitramur. Et in uniuerfum hoc
$ciditin ccftafi,quae media eft inter fomnum & uigiliam:
cautemleuis È oportet.
Magna& mirandâ funt naturæ noftrae arcana : mulier De duobuf,
quxdam quæ habitat in oricntali porta,uxor artificis can tribus
nitum,uigintiquinq; filios cnixa eft:atq; ca fœcúditas pri
mammirâ fuit.£x his,duos intra decé menfes ambos inu
tosfitdosq;,qui ambo fuperuixerunt, uiuuntô;. Primùm
cumtribusinolis,fecundum cum duabus non folùm mor
tuis,fed putrefa&is.Dum cos in utero gereret, nö quem
admodum in aliis fe habuit,fed in imo uétris pondu§ quafi
Plumbifentiebat:uerifimile eft,adnatas molis fua frigidita
te fünt enim quafi fànguis congelatus) cerebrum läefifle:
indc auditum& uim löquendi hcbetatam, maxime cùm
computruerint:laefo autem cerebro fœtum defcédiffe ali
Quantulum,tum caratione,tummolarum Pe;dere graua
tamm
 434 1 1 p. w I I I. C A P. XL1111 .; ; ;
„íamfùiffe admodum.Sed&im*£*'° reiplurimumf* *£*.
Im4 I.
I. ft:& maximéin É primuui; huiusui* ;.
,'uibw im cawtc
, plurimum tutis,
μ'πρit. eftinuenere: cùm
extinguitur:S£cundâ illaenim maxime
çftinfomno ercitatu£•
(utalis dixi) **
unde ego :; I.: -

1,i ômâüdio Polyphilihiftoriā; íúíormio. Tcrtii:* f*

*
* ὐδῆs:
Íïçautexcitatur. quafifi$culisproponimus;'*
enim frdaQüartus% effinjrrgniti;
i*.
, * ìíîïísexdèiderioifficiu';Qjiiauis:lin -ss.
*; önis,no$quorum
for memori;
inuadit. horripilatio;
Pofthaec &qùadogus*
, ires obfcuriorcs funt , " si; s

É
, ', .! 5,
mingentium.
tamen mortis imaginitiof£*# ftm*- i. Ñ: ç

, f, g? loco reponi debet. i.auieiauj* s

'In, tribuéhdurh fit,utuidéntur,quàm
ent, pluspoffc ut implid imagi'
cxpeâtatio sormentorum,m£"* Primd

; pis,resperagenda fupra uires; íim trepidatig"*"*

,1; & mortem etiam quando9 inducere §ent,ônculi; fpi
f. Ritibus: quemadmòdum fieri ÉÉÍnturbaqu£££'?'
fáam cùmuellent,quis dubitare?0
! timore
vefì, eft:fieuiffe
v.

cùm
-

& pueriiàmquodiu, maxim'°"'"' ecriptooruamtim

- - . • •
-
w

imantc$,
, r r lachrymas:fùdant alij eadem rationc zltu"; -

. alijofcitant, alijfidentâÄÄöientes, qu* ìig;

imaginantur: uoluntati êîim haec uirtus Pais'' &huic
- iï, ÄÈÉÊË&timidis&affiictis? contingt,
-umidiorisq; naturae, unde pueri§* mulieribu; maxime;
! iÄÈÉÉÉÉÉÉÉÉçfint.Ét quibu$'%ui$funt
mentis motusacfeníüum. Quibu* ïíôáliquidd:* fé
. <undum naturam, his plerunq; abundat AHudquafiptr*
naturam:aut naturalium aliquid præftantiu$ ueluti$*
1
\ - Ę taâus: quibus autem plus aliquid, An 0•
-
i es putat non habere ufum:atjue iàplerunqu£ euenit,
, [omo /èdigi- Ä n tamen fèmper: etenim Coelius ÉÉÉäigintisfa*
μ. #5 Bononiae hominem pauperem,utf$* manu$
| ÉÉÉ fedigitum, qui omnibus £j;£
tamcn
É Ê aliter quàm fi tantum quinque Ä
aliis in par É us ac pedibus habuiffet.Hita' sit;
[5ortum pro ÉÉÉÉÉ tiggs Š ïíôám habuen'*
-

[bemtia. - ÉÉÉ monftrof non exaâae mentis ,&m;

10 gramine ;í Ę autem fœtus continet; fi uermisq"
*ollo fùfpenda 555; uiuus; & antequam terram tangi,
tur:diximus aliis deætitc lapidc. Scd •;
Cii,
■* l I B. V I I I. C A P. X L 1 I I I. 43f .
eft,nodosigneos é uifco quae quercuiadnafcitur, id ge- l
nus conuulfíonis fànare quodàflatu fit, noftri graphiim conuulfioni {
uocant. Debet füperponi loco patienti, ut ftatim diffiu-flatu.
gat:pinguificco tenüij praeditüm eftidlignum, aut oc- -
tmtaratione. . . !
•• - - - - - Mammi, mus.
$imiliter referunt(quatinam,mammis
fofitam,adeò mulierum
illas conftringere, ut uirginum fùper:
mammis af í£'?
Ä oercero
cem!

fmientur:atq; id compertüm experimento Rondelletius

£ft.Eftautém frigidâ & ficca natura fquatinæ, & quafi
uminae naturae contraria,quamobrem & ú recenti id ma
gsficti poffe crediderim, & ab omnibus cartilagineis, &
inpuerorum genitalibus pariratione.
?ie mammis (poftquàm in mammarum mentionem
itidimus non proâeunt,quoniam nutrix talia deuorarit:
£i£ondelietiis affirmat, uidiffe uermiculos è mammis
mulierum exeuntes: acum quoq; è brachio, cùm aliquot
annisincolatuiffct:nobis uermiculi minimi, ut uix difcer- -

rigitantin urina iam diu apparent.Non negarim tamen *; -

siiucros pi'os la&tationis tépore ad mammas peruenire '.

fojquofiiam attra&rix uirtüs in eis tunc ualida uigeat. - 1
Multa enim funt quae quibußam propria fùnt, [& mi- Denti dolor.
*, tibilcmeuentum fortiuntur,latente caufâ.Nuper cùm hec 1**."j**Jili
£iiberem,dolor acerbißimüs duos ultimos rhaxillæ fini- modo/$dab*
ft*fiiperioris dentes uexabat:unde confenfu quodam, & ***• |
iios omnes fùperiores eius partis dentes affligebat, & |
mutillam totam adeò ut os èxcuti uideretur:tüm ctiam I

oculum&aurem &nafi partem eandem uehementer ur

£bat,nec ullo auxilio aófcedebat,fed intermittens quan |
$iue,reuertebatur. Dextra manu dentes apprehende I

$um,diftrahebam,nihil
inueni,quòd ubi finiftriproficiebam.
manu leuiterTandem çafu aliquo
apprehëdiffem den- .
l 1

tem qui magis uexabat, ita ut pollice partem exterio

*mindiceifiteriorem comprehenderem, ftatim non fo

indolorillius dentis fed & totius partis fedabatur. Illud
*. $tomirabilius,quòd quanto lenius tangebam, tanto ce
£tusacperfeâiis doiör fedabatur : fiebat autém fedatio
, is:conftftim:&hoc cùm rediret dolor, fæpius plufquàm -

Vicissfiimexpertus, donec fic fponte abfceífit,& libera

.** tusfim. Nàrrabat mihi La&ahtius Florentinus uir gra- i
[… uis,& olim à fecretis Pontificis maximi Clementis quinti, 1.

a? *nunc Principis Florentiæ, quòd cùm ei manus finiftrâ

_* : ;
E : prae
 L I B.-WITTEyTTII.
$ aliquando fuiffet , & Norfiae medico dextra, ôm *'II CAf. XIIII. 4,
fabularentur, uifq; affirmabatin Εem **$iitmntum. genita- Hsmimr
gitorum Éî, ncruorum indigitos de ; **$*$ris gentú inuo. grt quam.
'° rationé. Et quod mirabilius eft,pruritu eos i. $t $uo istifide equis dixi-jertit,
Ê'°°moriam quafi digitorum uexante,altcrius m i. s*formări;etfa&coaft
ligitotum äääöü, fcalptucumofc ;£
$ºnifq;fictafinttíca
$uis ceffàre folitum adeò coííentientibus Ę `¤; Ęícaíumturunde mulie
'£*oribus cum inferióribus,ácęt;is&finitis; *** musstunt:uteriore.
è fùperius diâî eft. - - 3fitus I$titem; aqu£,in qua cadaut: £? twr*.
í''''''°mbra compreifa detinentur, fpiritum Ę C. j$$a;;i;;iiom;E. mirabiü.
betur, urîè torpent adeò,ut non tütöhom?!* '<■;rim ; $$imújsdestt ;ii;i,
Ÿentituró, úíôïíôïíçóåùsAdum infim; ' * $ $uturieì, anim;e:id
°'ne laborat cæcitatèm:at uerò præteriducliigi'
mellication:
, *firuto: que j3
§"'»uelut formicarum eafit quoniampartes £; 'Stum *\:itutim;:o;<'i|)iebat
ι! §úntur,ftupiã enim fanis Š unan
sCtus & ob impotentiam & ob doloris Ê j* ftatis, nonamu' prop€tut ln
Nihil autcm Ê j*
§rauis Pcrfæpè hominicft.
*simu,&iy.
tùiìin':a,& co
cquis ac ca
* mcmbrum, totum uehementer extendcrc â i §. “tormn, genstsrefiganè quanto
“Stilis lateris manu, pollice apprchcnfo , ?*"* }
* *iuris eleuare. ΣΚεῖούenûç,
j'*ottltauinaturanö amplius auget
'P*t$nt autemi, quibufiamhominibus*sm*: $imo: γεςcant&atq;comngs, bcc
$ua'is in Au;guftiri o Barb icio Vcmcto,
arbadico patricio o, qui
-
G .*
- -

j*it, $tãtes, retenta ergo maioris

''°us,quôïëïêëìíîï obiiss;!? $um: nam (oiiigitur & uti cítítur;<:
'°*' iegofe iuxû Éj, ueficam gadg'i c• J*utáti; m quibufìim concoquitur;
x quod "\?gis mirum eft, uridis ad Ę folct:
*° • qui colo§ durioribus lapidibus folumine! iä j*ioistiquúm íit,
-
`si$tingit: ob aërem,ob imbccilìta:,
{°nic&tura faciî affequi licet ale&torium E. É *Immultim afiìgit, &amplum fatiâ
in £a;o inueniri poflit, in fubftantia icc% í ui L;*t;altitut.liiquibußìàìis diu la
''°''*'ili inueì , quàm in ulla cauitate. ; j. $it:&fi malumacc:&: tegmen uiäus,
'°°dauerui, mentioné incidimus,uifum ct Å *Anienę; natura Adto
;'* quæraí; » ciirnam cùm corpora Ἑ
fi non "'Srgerentur,non fuffocarétürjpoit Å **ïamenlibus, uterus leporis,hirci dum.
°° aquæ innatent.CÄÄ quidem sitis? $. %cptum, Quxdam certaratione,
In eum 9inetum gignitur:quòd enim ita ά `¤¤î¢ote; mori,arthcmiiiaj;.
“or i!!e ; j \nsicjpotius quam medicm* lo- Crt*
' cutis ; Šmenfùs uentris pfae cacteris. Å ** riori istenę. Crepitus usnrrs, ti*;
inerp,,. inflari,fèd & pectus,at hoc ngn 3 qugfcn* `*atmesię; Cymini Pa
' ad $sntur çôïûíô fjggg££; tum c 'Atque &9 utebatur Portius Latro, ut tu cem
tg ;? $is; in Κ inoi; g;ja; j'*\ofim faciem,uinum <bibitum in
flolus, ÉÉÉg; u®g Hine J*omputius; sficere po$tun<\. Hoc ;
bni, '**''<ium autem ex putrcdinc , J?stus.Vetimû, quoafturcc csla ';
F“gue nuiiuiii aquco mixtum *minoiì parit,fiuìnum ¥,
° quino mi«m,aj putantfordcs autìum '°
! B. 3 c£ìc
 L I B. V I I I. C A P. X L I I I I. 437
Qjfiigore pereunt, mortis quidem initium à genita- Homine, f;; -

libus îjiunt Indicio eft, Ê genitalia inuo- gore quomode

.

--
-
lutainuefiuntur,atq; corrupta:quod et:aiii de cquis dixi-jerea ht. *
- - - - v • -

: musin$ enim uidentur interiora mébra per fe adeò à fii

:* $i; ut corrúpantur,quoniã feptis fiilcita funt:cófen
iu:£ exterioris & principális fic afficiuntur:unde mulie
* *m nus,genitale enim hisintus eft:unde iuuat ea fouere.
… Referunt, leprofos balneo eius aquæ , in qua cadauer
-
-.--

1 òlutum fit,fànâri.Sed de qua lepra agatur,haùd comper Leproß cura;

* tmsitquaedam enim fcabiei peífimá fpecies eft, alii ipfà murabulis.
*hantafis.Similiter neq; obferuatuni eft, an fempefid
%vfgat,anforfan aliquándo fortuitò:ratióne tamën res
findicaret;nam materia quæ ad cutim propellifolebat
^ £pithia cadaueris à naturâ non amplius própellitur.In
* ftitnimefthaecratio contrarietatis,etiá in infeétis, & eo
**£*inperfectioribus animalibus,& maximè cquis ac ca
nibus,ut odorémortuorum fui generis refugiant : quanto
magishumana natura,quae admodú fenfu prædita éft,atq; !
$iguifitiflimo.Itaq; occulta ui natura nö amplius audét
itinttere exterius hümoré peccanté:atq; co magis,fi hcc
**iitnte, haec fciente fiant. At dices, retenta ergo maioris
foibicaufà erit:non: nam cojiigitur & unâ emittitur per
*um,autfùdoré,aut alia uia: in quibufdam concoquiíur:
i *rcnminternis,ualidior eft Iii quibufJam non fguit,
' - ' Qiiexigua res eft.fed in cute, ob aërem,ob imbccillitaté, -

òmolítíí pannorum multum affligit ,& amplum fpatiú -

$ufat,& profundius depafcitur.In quibufá aliis diu la- *]
, “augetur,cogitur:& fi malum accedat regimen uictus, ;
Ę adhibeatur,tandem occidit. füuaturnitú Ad comcipien- |;|
imilibús,lac equae bibitù à menfibus, uterus leporis, hirci dum.
“Italiadiuuahtad conceptum. Quaedam certa ratione,
PhUßobs lignicuprefli,cortex mori;arthemifiaj;.
Qg*dami etiaih ueneficjpotius quàm medicinae lo- Crepitus uen
“hibentur: fit fit leuiora'fccenferę. Crcpitus uentris, trù.
“formicarum uel caftanearum flores moüent. Cymini Pallori imdu.
jus,pallorem itaque eo utebatur Portius Latro, ut [tu cendo.
“uideretur. Maçulofìm fìciem, uinum ebibiíuiíí
QU0fte|io quafi computruerit efficere,proditum e.t. Hoc Faciem macu
§°non fiiii expertiis. Verifimilius quòd fertur de cycla- lofàm quid ef
'*inam ebrietatem uino infufum parit, fi uinum poflea ficiat. . ,
ibatur. Ajfaluino mifcent, alij putant fordcs aurium id inrbriantia.
• - E 3 , cffice
 â 438 1. ip. v 1 1 1. c AP. X L1111
i5.itum impe efficere NY mphςæ radiccm obeffecoitui,Plures
i.ljntia.
" fieripoteft,cúmfio3idem çíciat,quicftiiìctilio;
eß. Moucntfomnu su
££j.
d ii lia.
terri- fìciiui;ex &deomiiia
ïibiiia,acria caphuraaliâs dictum£bz,aclcgcs&a*
quæ fœten}* *.
;
1 .i les:fedufumitefcuntomnia:obidualidiusidcficcrccditi $it
, mabantur femina leontopodij, & pycnoconi ,diadimr È;
ondere:fcd nunc hcrbae,quám'"** jiofcoridcddaf% scri;
É
•tyua mentem fomnumfunt. regula j„i,endumeft,
Porrò promouent,mentcm
grauifsimum omma*
quoqucm sas;
*.ti

'mouemt. & uanas imagines άπλέ su;i;

}|
]
ÉÉÉÉicacabýj jnofum,mcconiu";
§¥inucrfà. Vcrüm ex folanifpccic Š
…:
s:iti;
uod folia ocimo ìiahabct.Vcrùmhr*'; innoxii, sgs;t,
- animalibus, Pt* <im›;
Äî morbus ceffauerit:reliqu* quae cx
ter polypi caput,uencficia funt. §jmatm*: *<;iiit;
-

-
| cor palpitat folicor palpita; • ideò cùm ftans aut fùpinus mancnshoc ss.,
. i-auarii, fentit,cüfpis ipfâiar? palpitat:hocag;$t?orta ngi* s*;
i
; eft:quoniam immobilis fit.Quòdfi ítipúja: $' $.
mon,cor loco mouetur* cufpis ÁÉÉwon** $tit;
- '| uerô neutro modo fentit Κfed cümfùpcr latus, h *Eni ;
? Åumbit,alae folùm uchcmcn'°*Ętür,&££° $ ss.
# nonaduchict.Vcrüm fi£ reuoluat,& man'* fultum* $.
3;
1
tus tangat,ncc fentit,palpita; quidem co; & loco mou* s ss.;
,: tur:curii ucrò fentitur manu ÉÉÉÉÉånotus'? <:,
i; Åîëüiísima citpalpitati9*'; immobi<!ss.
| corde enim miobili, quælibct palpitatio ma10r
| fariäm autem palpitat,aut Fr9?% uenenum,*'
; authoc
cis fànguinis
fymptoma Ętuni,uélutintimid*
ipfiusfìmiliare ;' cmtm …mn,
eft,ob tim9r°"' fpiritu; -

*
.1 , concitatur,à quo fanguis:& quialicn plcrumque*
-

||
'.
pueri &» p.pwel ficitur
vtpueri
•
-
. puellaeq; non pubcfc££; fànguin££"**,
q p &fíiibiiiiiu* Idt -

#! pubeßät. pudefida,frigidus cnim $tat craffus

i|* me pube/? - II1

| praeflabit.fa&it & ad hocenim

ça eo faucntur:dctergit lomcntum. Éìum,fal$%$
atqu$'* Éohib&*j $t
v - tis folidetur humore lutinofo:talia aut£"'• ut omni**;*;
I.
i.
-
- Ę quòd Aetius fcfert,[ölicet indºutitur.
$ pennae fuerint, infaatem non ftcrn
rum. Ex
c» ,
*• ys
uoniam, uoiJ'
; uita care rcui enim tc ccrtis in rationibus: q"°
ct,fi longius abfit ab homine,nullas u* :c£ ùr;
 l 1 b. V 1 I I. C A P. X L II I I. 432 I
* , poteft.Quòd uerò fint homines qui nunquam fomniant, Homiue, qa
*' &ubicæperint,moriuntur,aut grauiter infirmantur: hoc namquamjo,
*.. &uctiiiihum cft,& rationem habet, quoniam fupremi niant. è
_! membritcmperies mutata cft. Sic quòd quae utero ferunt, !
gatiorcspitiuntur moicftias,cum fœtus capillos cdit:tüc Grauida qu.
-* enimfrtu$ afficitur,uelut poft ortum dentibus crumpen- aa
föus:affcâo autem frtu,áfficitur & matcr. Mulicbiium ;: ** aff ;
krómenfium,cüm alibi faepe meminerimus, placet hic uiílenfium m.
.Ęsunâ colligere: itaq; infecta occidunt, hcrbas plerafq; uei; *ures.
^ ficant,fpccuia polluuiit,lymphaticos ebibitifaciuht. Etli -

** dimiló muliér effundit(folet autem plerunq; id fub lune ;

*% toituficere) cócipiat,fuctus imbccillis & leprófus,totusq;
37 morbofus editur.Ebur quoquc uitiant.
|
i!
^' Comitialibus morbis (nam nulli alij magis debentur au I.
iiulla,quae phyfica uocantur) Alexandeífcripfit pinguc |
cmdhatncicontis in oico decocti,ucntrcj ac dörfi ípi
iuifiunátis,adcò prodeffe, ut à morbo ftatim furganí,& i
-

foitfeptimam inun&ionem liberentur.Nicolaus prodidit

– #iiiftando in dextram aurem illud, Oremus praeceptis
… ; iutanbus moniti:adieéta Dominica oratione,poft cóm- f
… fktam füpplicationem,antequàm abfoiuantur ficc ambo,
… , £um ámorbo furgere:uel forfan quandoq; ita contigit,
…”, utiííirmus ille in eàin aurem prodeft.Vel cùm à fiatu fiât,
!
-

utmultimcdicicrcdunt,interim ille confumitur. Rinaldus

imagisadrem: cùm luna Iouiiunóta eft, dato patienti tri |
usάicbus maceris,paeoniae feminum & radicis dimidium
$i hmx,foliorum gariophylatæ,& primulae ueris(quæ eft |
: **ii* jdrachmam uíam,teratur ac partiatur. .
|
…” Melancholiam non parum iuuat,corpus urticis perfrica Melanchola.
2* *Vciutdentium doloribus,inter indicem & polliêcin me Demtiü dolori,
$cimentum imponere quod bullas excitct: quale cortex -

A. nitiusuitis albæ,uel liguftri exterior,uel ranunculi( cuius

: *it rotunda cft)ipfà ràdix. Fumus quoquc hyofchyami
^ kodicanaliculo fuper dentcm dcductus, inde os aqua
… "Pictur.Ebrietatia6finthium,amygdalg, caules premáfi. Ebrietati.
$imo conciliando auxilia phyfica hyofchyainüs füb s.„ „
- §urali uiridis. Fru£tus iunci caulis pinguioris epotus.,„Ä.
Okuminquo oculus finiiter eritij incoctus fit, in aurem
intilatum,.vel appofita hirudinc in angulis oculorum,
$abduétamccoiiium inftiila,potensefè.Validiusadhuc,
• fiticodemfiat fùppofitorium, fcd aufcratur fomno iam
-'
-'.; E 4 inchoato.
p.

]
 446 IL I B. V II I. C A P. xLIIII. . . iii
inchoato. Vel plantampcdum ing'g: pingeiit: Ê * ;
aut unguento
cunt etiam,quodex aqua&acet9 tofi&iíatjica
uix credi poteß, gla}[• Ê
dentcsiunäossi '=;
- ditia aurium canis,fomnum profúndum; ÊÊ sit;
, ] superfitio• túrque ad Mundinum. Velut &illud,Mìtht; fines&Se- ijs
'.im. nus,Maximianus, Conßantinus,DionyfiusJoin* …Tf;
raphinus:ficut iitifeptcft dormientes Ę ss
ζíïìïéííiciflefámulusplcnoßmºí £ ***
pfo iuuante,quiuiuit& regnat Deus ge: g.Ę. s* [)i
i
3ulorum. Itäimago reictiamfi falfafuerit,? fábulofùm $.
j incaufa conducit: nam nos librum habemus fabulgU, $sis;
. - - inimur, Simili5
! quem cum legimus, ßatim fomno corriping;
- - - iftimhofò
', i1 |1 me,fed euidentioris ÉÉÉÉÉÉÉ -

1 scirrhoffl- lintea in crucemim

1/.
oiun£hi$$ií dicbus.
leo percutiunt:fcirrhüsque foluitur fùcce j; a10
$alculofi; & ' Ifiud abfjue fùpertitione;fadis?$£# odagri- ss.
odagroff, 4* coiic&ta& ÉÉÉÉ Ęí se.
juletum. . , ô§§āiculofos iuuar.Sifànguis fj£$" liii άe;. ¥s.
jiiarib*fi*t.
§f£*#i* ííis
&o eiußem partis
exiliüs digito£É
fànguine fifiiturA ā
tribufit,C6fümma; $. -

*!•..

ina potentlâ:
,'
-

I . ft. X
opus habet hac fùperftitio;%e
. - - - jfufiratur
-

diuinapotgnt utpleraqu*
enim fxpius;"?%£ $
\gg.
-

glaäi è mam- tiönes igitur referendú:fruftrati; jnt,afipuitm j

fgm extrahen- talia. Hoc minimè:fi mamm: Ę jíĘ fiim- j.
;lo. aqua calefa&tæ papillis appenfae ; illu ÉÉîincîam ç.
cicatricibu. fahs fugat.Cicatrices etiam, conftat Ê jcornutifa* §
*ebr, ciend. di,ac qüafi delitefcere. Febris accendit"$\at. $.
beii ìueex eo £brisfùpcrt***
ei in oleo decoquantur , atq pulfisin"£' «*;
si Confert enim non parum qiiandoque Ë gfue- $
-

i i
| ut in conuulfione & arthritide,cüm Š
rint,nonnunquam etiam in refolutionc.
con- J
rietatc qºl*, *;,
iV£%£* citra tingat, an ex fola caliditate, an jú Ἑd `*
Egonem ffie exurit,non
;?r. daî,ut potius reor, nam
efthiclocus & ex
difputandi.Vc ;£
? acdematae** j*
1C£ Afiolzpulus* • *.
III . gitantur,fithapfia loco füperponatur; aut f Éimo, ul J
II locus fricetur: soluuntüriilitatheria£,'° mentis*' & *
I| ;j? fuperpofito. Quaehominis£i££'; ij dici- J''
| £runt præter £££#
ueluti ,& jSt £;#Ä
| vt tortus in íj; crocus, fuligo, medulla & pingu* on ebibitum J
kwíjjlig;uietiam
$$e uinum,ifi quo o&o 9|5|#}}ὰa
[teatur. dicbus infiifiim£'* §
p ortu!*cae marinæ,prohibct, ne
- - R*e i1 °
tortus confiteatur.ferunt . -
,*
-
- LI B. VI I I. C A P. X L I I I I. 441 T. 1

ferunt etiam, fi quis dormiturus tempora liniat upupae vt in ßmni

fìngine,uifurum in fomnis mirabilia:quod à ratione alie uideas mir.t.
mum minimè eft. 1

Atquehaec itafe habent: quod autem utilißimum eft in Mutati

- - - - - -tatio mor*

hocpfopofito&maxime adímirabile, eft morum mutatio. quomodo J-,

Quimjulchrum enim eft filium perditum recuperare , & .
inmelius commutare?quod in pueris una ratione, uerbe- .
tibusfcilicet,fieri folet. Sed hánc pro literis dicendis im- i.
Ée:iuuant&admonitiones feuerae & æmulationis [tu-
grauisiudicij Quintilianus: nihil tamen terribilius
'
}
£|
iumintcrillos,&focius bonus ac fatis firmus, ne maiore, i'
p.
?siculoquám fpe res agatur. Et quæcunque mutare pof
fintadolefcentiüm animios, & möres illorum corrigere.
Κautem mutari, ex hoc confpicuum eft, quòd étiam f
infini&ftultimedica arte curantür. Quæ igitur hoc pof
fint,finttrium generum humana:medica,& diuina. Hu
minareuerentiâ: unde patruis antiquitus pueri educandi -

úntur, inquorum fiâe par fecuritas, nèc amor nimius 1 .

iudicium peruertit,nec feuèritatem frágit. Vnde illud Per- ;

fiimum,Öum fapimus patruos. cuius frequens cft exem
lumin comoediis.necefsitas,peregrinatio,ornatus: in a
sautemuiiis ueftitus,carcer,comipedes,triremis, fames, |
qu£omnia animantia domat fenfus uegetioris. Medica,
utfinguis detrahatur ad uirium cafum:àtque id faepe, fi o- •,

?0rtet:fedhoc non abfque periculo uitg, certum tamen:re

iste autem oportet uino,in quo columbi iuniores coéti
!t. Sunt quicum alio iuuene bonorum morum duplici
fiulaaljuiiica,commutare fanguinem poffe fperét:quod
fit,commutabútur < mores. Hellcbóro quòque tütius
$lapide Armeno purgitur:nec minus utiiifer ,'fi fæpius.
Sic&cibi certi & qui cerebro conueniunt: uelut nucfei o
mnes,&praecipue pineæ,& amygdalæ dulciores,& auium
£tebrumi,praecipuè gallinarum,& columbi nondum uo- -

hntes,&fònnus prolixior , & quæ humorem affe£ìuiani

Ticontrariú genérant.Diuina autem fùpplicationibus có
ftant,& philofophiae inftitutione, & lectione aßidua {acro
fumlibrorum.Enthufiafimo quoque,qui fit in habitatione
ocifccretioris,præfertim fu5 terfa:ubi tam terra quàm a
quadiuinum quiddam fpirant:& magis fi foliinhabitent,& . ,
*}uam bibanfillam,& à carnibus, fànguine ac uino abfbi- ]

ntant.Prorfunt quoq;lapidcs fufpcnfi pro amuletis, fina

E ; ragdus
 L 1 B. V 1 1 1. c A p. xL I 111, r
Ili VIII. CAP. XL111 l. -
448
''ter alios: chryfolitus noflet quitopatiuseftu*
°8Tu autem fruftum ÉÉ ct Adamasqu0$
“thus geftatiitauę ĘDicitctiimi*
[… $iti:foiiag;is&is,dc ct Ncctam:
útis moncq;fcmpcrccf
**;i potis gyroiicìtii, anim
}''°'* inaxime epoto. Etaßäuis ufus maigai*, igitm:Ettamenujhic,incxteris mini
'°cinthorürubéntiimiiüconfert:ficut
'§§9»& annulus geftatus,3e quo füologo &mei
dicetur, **ijftftunt, quod etiam experticit;
''*'''na fùper cóôçííüìïam gellata; c;* j%iiioktilifoliaipfafcpciitur. Ss
°°''firmat, & dolorem capitis remouet; Eadcm ºi√mcommoiiitaiiahocaiu,
ordis regione geftata, palpitationcm illius curat, j*atum inquita, idcm cfîacat. Eaa
confortäç, laetiúmqué gigét. QuòdíiíE$ Šcoiisobíeruit potum
Vt, ipfos confirmat,'refrigérat,&ob id nephis*' júginis angunt,&infufìoil
' sit auxilio, doloré$quę. Inde nata opim'° Ê Št Cúm omnimlorumsissi
'° : conftat enim figilium Leonis iibcralfe muli*; Ę opinioncm hominis, &fac
''' ?'uribus annis réíüìïéïiolaborantcm; *; $£mylum; quem íúctum conlutu {{om.
- - - - - - • *

Ε . $. Simili iupertitionc Actus contulit, ùos m

i $ito eflet,& fupcr renes deferret, an i? cO
s.igit; kyricndum, qui cx morb9*].
'*''''etit, dubiuììììéóìïíçí,tamcnfuo'°
'°-Brachiália quoque exauroiuuant,nem**"** sit,$iti:nampletofqué graues moib9: …
''s infeftet. j*usmtransfùùyuiat oomitcialo-I
-

'*'am etiam referuntur ad aftra: nam noii,fi `$tanouospatietes, prxktimtcitudina cu b

Iu * - . -

tet autem *;gt;icut áöoitskorcs, cxcita

'''• fi.diu ficenûíôçãï, opor
* nenfibus repetere. Quædam dubi- ā, `*
¤¤m
súum,memoriae amißionem, iaâ
* butum,&itillationcs.
'''' fulminę, áíôïò diœ? :m
°sioiicns maxime,oleideuit: is ouorum, *
$i *§ipiuiit ; attoniti enim prius, Ę rc
` $orumpaties duas:tefimæ putz, ccr* uif- *"
Ä$,
un Il , fi $his
intelligas, qui mortuierit,
ábfurdum igi£ $ s uca 3°;uisiuum:okilauiù partcs quinq;*
i \ ut $inem tangat, prodeff. dolori Å. uigtin Soc.
*-:;; -

$i mcnta calcis uiuae partcs duas, ás & A

Ε $uitum redéant, creditum sit ÉÉ .%ui partcmunam,tritimi;cc,utc,& loco
int à Ę cornibus, prohibere dolore*; m. * Ad Silvistutiorusigmta fubula, corºlºgo
: in '''''* raniphum quidam uocant: j*iitttu:,indeutía ouorumtcpcfat-ut
Ἀμfculis , & quafi conuulfionis ju;ium tamcn
qu0°
SJif su;o ignito locus a&utatur, n:oxiu
0
ά "Ss fcmper uera fùnt, nec filci' & pcr §*\*radicia obicuifunt,& iussitsgt
ß$um
lud in âuxilio nullum
a nn orbi Violentia,omnia
-
fit ábfurda
etiam
-
periculu*
- at c**
c0£**? j*ut, uyctyonantur a quinquc aguo
. • cm • `?$tatum,
red
ιτι
Ęs agn fanari:qui
“uat,pofíe abfurdum,noii,non- Ę
ægros quiEoruii j*ma: Meilatem dignofcas in mafçûs,
fuisk* §}mtts: fœcundu$tit, dcfccnditati
\ Poffufit,inu
° obrepfô lti moriuntur,quodno £: Js$imus, etiam concretum, et cnim uald
aά $it: Periturorum autem, uix upi
Te î' Ctenim uitalis calor manct» ? , 3; $i$tit,minimeprolificum.in firmas 2.
ij$*tuftofeu pctitúnatespctant,& coiots *•;;
»fi ζ'$; Nulla uerò in parte º$te
I $umimpoûtiliuam tingant,prolificas
01 '''''itm in aboienę ueríucis. S***', fium
tfi .- -'- •

I.$simùt,iistissigtüt fa-öudacta,
••• -• • • -

'tactäs tingulas fingulis ciceribus ° *£

-

*ji,iotu;çííumiuaιαςCctv-.
με
|
•'. . L I B. V I I I. C A P. X L I 1 I I. 443

"L. Calendis,ciceribüsque poft terga rcie&tis,deleri.Nectamé

.… inCalédis Soleftinfigfiorumiìitiis:imò ncq; femper cer
toloco.Deinde quid refert, an poft terga proiiciátur, an in
latus:uelaquá,aüt ignem?Ettamen uir hic,in cæteris mini
mé eftfùperftitiofus.Alijreferunt, quod etiam cxpertú eft,
i
fòlio ficulneæ contaétas aboleri,fi Ä ipfa fepeiiàtur. Sed
quidfepulturahaec foliorum commodi afferat in hoc cafu,
monuideo:forfàn etiam infepulta, idem cfficicnt. Ean
demfuperititionem in columbi corde obferuit,poftquàm
terrucastetigerint. Alij fàlis granis tangunt, & in furfio il
lupoftmodum exurunt. Caùfam omniüm horum cllc exi
fimo, uimmedicamenti , & opinioncm hominis , & faci
iutcm operis, & cafüin ipfumí: quem fydcrum conflitu Homines 'm
tioquandoque iuuat. Simili fuperititionc Aëtius confulit,
os in canes,
fincmfumma diligentia fepeliendum, qui cx morbo ab cum
homine contracto perierit:nain plerofquc graues morbos cubant,
Omine liberato in eum transfundi putat. Dormire in lo transfundun
d;humidis,autintra nouos parietcs, præfertim teftudina- Perpoçfare
tos,graucs morbos gignit: ueluti doiores,febres, cæcita- ** humidis !
tcs,rcfolutiones neiüötum, memoriæ amißionem, infâ-4*id*fferat,
niam, pituitæ abundantiam,diftillationes.
Vnguétum emoiiiens maximè,olei de uitcllis ouorum, vngucntu
mcliis puri,fingulorum partes duas:refinæ puræ, ceræ uir- emolliems m,
gijs,fingulorüm partem unam : olei laurini partes quinq; xime. |
miftt,& cola,inunge in Solc.
Adurcntiantcdi&amenta calcis uiuae partes duas , fàlis & aÆ„,;,;.,,,
%yonis fingulorum partem unam,trita mifce,ure , & ioco dicamenta.
impone.Aliud,perforetur locus ignita fubula, coryli igno -

(ortice nudatofficetur , inde uitciia ouorum tepefactâ fu

?£?onantur.Quòd fiauro ignito !ocus adurattif, innoxiú
$itacfàlutare.Aiiud,e radicüia orbicuii fiant,& fupcr tegu
*mignitam incalefcant,fupcrponantur à quinque ad uó- |
“im, unus po[t alium. - |
Wtfrcufiditatem ac fterilitatem dignofcas in mafcu!is, Faecunditat,
meminaquam immitte: fi fœcundus fit , defcendit ad i- ? 7
mum:fifaecundißimus, etiam concretuin, et enim ualde ££; at.
çoncoâum : fifpargitur,minime prolificum.In fùcminis au- 3na.
ttm,fififfitus exutëro feu pcfiariâ narcs pctant,& coiores
1}angulis oculorum impoíiti [aliuam tingant,prolifica eft;
$iti;ncc
futAriftoteles inqüit,fterilis.Si
tamcn concipit, igitür fœcúda
à coitu pcffarium immitteeft mu- dum.
ftatim, Ad concipic
ccrtilam,
 L I B. v I I I. C A P. XL V.
£;
m,thus,& picem:nam ex picis odore
ontrahitur, cerufàŠ confirmantipfum:ita °<imi,
tiouis hoc medicamen fuit. -
*• , &irtiadęhi
*$;ij,
- -
', «
sict, & coA. -
-
-*
Ę autem parientes quaedam lumbis Ę *** <(i[j*,*in- ***is, Abaqua iiun: num. .
fiunt: quædam aluo,qu£ ocyßime:qu£ E.
æ pariunt difficulter.infántes autem jí trices;*
-,
*• .. ° . -

*:& immilia,iit asse;

l\lion* $• n.-.. •. ''T'
- - -

l.
-

ex umbilico profluente,moriuntur*? Mte ntuit*.

si Š,&ajû -

ti£tu
domoicuertente, Sed&
-ęs;

sulfo pcruríbilicum fànguine, *9* Ę

+

uemt $ $ āum sibilis comm.

$íííííííííííííés,ftatifiimanumado** ú <t- $. °nachumctetur.Hium;&
ntúrque: & intra uiginti;uatuorhofa: $. iunt: l~
-;
**iii,u.im ,
$.jamnon: Êsutia,&fìme, mi. -

it. Vöi menfis feptimus adiensi;£? V;

eo celerius, quo nutricum lac caligius Š íe 1 ***&; j$\hoi√
**"■'•us:abhom,, v.

imum diem obnoxij conuulfiofi Ę Êán Timui;; °'"'■ busbtlumus

*mibinimi; sissêteptions, î.
men fi aluus fupprimatur,& à fcapulis #É $us & muíú,
& quæ in plenilunio oritur. Et ÄÄ ac uino uta “Tmon et
*Etins Ęt, Vt communis fit .alami
êáúsfüerit: ipsáque fatuofisd'*
ximéque nigro. -
-

•. j$$uôïí.
sì *insisttię.
erem §. creduntur fpongiae £!É “ftitit. mnl. ...
*; '.ï "sustioreman$i,
-,„**"iiisgenus,tem, : adaù:
••

efert, quod ego facile crédiderim,P9 ; ô uehe ¤`$""%£its, Perç, Quan

vVV.

euisitu; idem efficere foleat, licet "°" í tollerc J°* LOmni,

`$igît, neceffitiafçàíô. -

. Odorem quoque a!ii & ceparum; rut rutam rc

rides refert: ego tamen alterius É úntur
m, utpoteuaièntioris odoris $$ nt.Quomi £scuiibus & íú, &
b egrëgiis autoribus,quae mi! Ê iniicm
miror juendam fcripfiííe, fuftisug ; 5 ftultitiam <I"'int,&gtsg,,,„'''"'J*su '* non Quxg. Cur
gladios & frufta ferii , nifi forfàn ipfe 0 ;refert, J£uij*"" unt,&î, fru
îïëïíüä
nuiierem quæ cùmnaturále
diu confiétat? £;í 0reagnire J*$iuèùì'%$ous:
eft quod effet $uuates n0 ! t,\de
. * Jue;
- <i* t
l^co nô
-
boûv. -

taui diffe&o loco decemo&to lapides emi 1tma3 J$ioue ut,J'amfàcile -

lus 4«
-

lleæ.
) M M V N E S c A l A M I T A T E 5.
c A p v r X L V.
E communibus calamitatibus,no nunoinlo?”.
atis arcanis; aut
cutifato,
$e fimus,{eu
feu in in libris de Aeternitatj
Commentariis fùperPiolemr13f*
e Hbidi

dicendi per aftrorum curfus. Nihilt Tfj; pc

, quod hic reperarur : ratio enim Ę
icrfà eft in ominibus. Sed his omi$i$
uomodo fiant haec, diligentius fpc§s'"''; fìs ne
calamitates generales, ex generalibu; j em
icri. Quæ atitem generaliafunt , primumq tria
 L I B. V I I I. C A P. X L V. - 443 '.
truelementa. Et fecundum unumquodque horum gene- i
ralitcrafficihomines contingit: à terra quidem terręmo- ;
tu, unde excidunt domus , & terra dehifcit, & collidun- .
turmontes,& mareabforbet naues. Ab aqua fiunt inun- 1
ditioncs,unde fuffocantur homines & animalia, fitçue ter p.
fiinhabitabilis,paludofa,& fbagna frequentia, & aër corru
t£ aëre autem fiunt uenti domos euertentes. Sed &
Occonfidcratione dignum,quanquam alibialiis commu
fuscalamitatibus höc genus non adnumcretur. Fiunt &
$:f:tunccelláriorum,ut in annonæ penuria,& fame, mi
£iimacerte mortalium códitione.Aüt laeduntur homines
abhominibus,aut ab animalibus:ab hominibus be!!um uo
titit,omnia fécum mala adducens,caedes,direptiones,in
itùs,inc£dia,fìnem:ab animalibus, cùm uei ueneno per
munt , aliter fieri non potelt, ut communis fit calami
us,ueltaedio,utranae,mufcae,cuiices, uel fi fàta dcftruant:
£dhocadaliud genus transferri debet. Vltimum cit,cùm -

jötchomines pereút, nulla ui exteriore manifefta ada&i: i.

iocaturquehoc calamitatis genus,geftis. Pereüt & quan- .
ίο};aiiiialiaufibus hominü neceffaria:fedhoc gentis, li |
cttiiiisidnumeratú fit inter calamitates commünes,non |
I.
timcnhiccenfèo dcbere numerari:quoniä de propriis ho
$imi,fcrmohabetur.I'orrò hæc lues pccudibus & füibus & -

bobusacciderefolet,e uis,capris & canibus non.Quæcú- 9*r equi,c.

$tigituruiuacia non Ä gregatim uiuunt, & húmida fra & cam
tituia conftant,maxime luc corripiuntur, ut oues: boues °* lues mom
£*gitimuiuunt,& uiuaces nö funt,idco nö tam facile lue “ccidit.
Wiiipiuntur.Sues uerò uelut oucs. Cancs non fiunt uiua.
ttjfinttamen ficci,nec gregátim uiuunt, ut ncc equi, qui
tumuiuaces fùnt,ob id rarò lue corripiuntur.Quiçunque
stio gregatim uiuunt,tcntantur quandoque ab his.Caprg
ûiïmödicam ficcitaté,rarius bobus tcntitur.Itaque Coii
*kptem effe calämitum humanarú genera communia, septem hum,
1££repetere nó pigebit, I erræmotus,Inundatio,Ventus, m generi, u,
*fimilia,Petis,ôéïium,Fames. De incendio multi dubitâ *erfales cali
**j£thoc calamitatibus publicis non meretur adnumera- mutates.
l*iijiiiim enim imaginari potcft ut cötingat, cafu,ab ho
$ibus,naturâque.Juod ab hominibus fit,ad bellum aut
tionem referii debet. Quod cafit,gcncrale efle non po
• !*t:praetereafi generale uniurbifit, ad hominum faäüm
*tiiict:athic déillo non conlideramus; quanquá seg!;
.- O.
 Ęviii.
;«sticam c AP.quandoqu£
regionem fpat@i£% xLV. .
- ! ■ ■II.
É •*--..… CAP. XLV I. 44* '
Åtejîento iuüante;°° åÀòcob zdificioru". 1$. j$titTtrtnthoni,
$' hlmonent.,, $uto$um
ÄÈÉ contigitĘ
jJìmìpùteolisincendio *'°° E. £; í tr£mO*
Šj;Ę
Ÿíulí, tudine ¥^sitash.
Šs , qu:m
\
îîëüm non incendium Ê c Š. ; sj'' ámuerò ira
:: non enim igne domus con!iimuntur Ἀ 5*g. kjô i. &nonfolumhic,
ìs obruuntur. Siigitur hoc incendiumí occupā; *****;;;, j£ momt3a*.
mma, uel pruna &íit: pruna,lents Έ eniricti- 3*5j$t: itaque
Jìre nón poteftabfiime;elncrct í Íî ïsyoi;
itum aquarum abfumi: aut igitur Éf. Duplicittt ę Éi.i. i$tentibus. Itáq;
{e isti m^gnisci. Peft* tu,
Kt;
-

6,bem non confi'£'°'°' my Ę tt quìm ii:<i.\.3* $lyrii

et atq; : aut quoniam fùpra fiat;*' rc*. $ijj'“ $uòniam atteii,,.g fiyr
ficcari,aut
^*i*, ot
„,contigithoc; $. íísíoníndi
„3 fíéintelligenda:us'?
-

omnia£
j„„c calamitate'' oriri p…; $i$tiuiî'*§':
, Ή$tgoi√ Ę Mun£. ā– -

-rit. In aliqua tame; Ê' ;; in Ęlphuris acbitu- J$ unde Š attraâionem

abfurdum $. $ um & 29
ìçìámodum %. od0
-

ύion:
in,,,.. ίutiincorrupto
TS*'*'iiicitur
naturam tranfierint : § .\cccalamita** . “Siti,fititu, „ . e$:ncbott
§ äàíôïíìam olim. Qu?????jìeatur j* £ '?*£t›uemem ,
``ÉÉÉiiis tamen £?££'j$:cor- ', sºi√
îïíôbî fimul continget*??' íú etit, “VM A: Š celerrm.
a <onfiftat. Dehac tamcn » utdeali; È Por- \ _ t A p v , N SVB si, N II. A
èì,praeterid, haecejat, rarißima int; äîsco- **inis ; x : y , -

ῦea initium fiimagº • qua? îiisa* Sst ii, ΣΚ; * mtu$\m

ìitio aquæ, aëris , cibi ,&:ę;
- - -• • • ut ucI0
íemensi; `$si$,
'*,
£;ttis
* ftipta fî , É,v,
;ur, notiit Hippocrates: ut -

Ω oftcf , $ qua at
pp hafius jóuclusami'*'}, `s. $im mjigimus pe.
'aere putredo,
ÅŸ kut1 1Prot 3.
1 1. quo adcoú;sin
P° urbc "° 4
Ἑροβ• `*®, hists,.,
.$* ''*,fedtret ; qur'tem : uërum,
t, ann aem aëri c*?"' sj utunt
sui, &tatem , Ttrtet fumm,
, uidifTe
non panem
folùm pecentem per p9 otumfcate!“
mucidum euafiffe, fed t $t, &q Κρsfcj; er
„im fém?' mi; $si tumini; afiìatu -
§. Öùòd f uera refert ( dubitandum) • $\im\issu,| fj Im,
; -. $yo lta
-

, a`ueritate generali , q''* ° bfisj'* fúnt,

ie Aeternitatis arcanis » diâum et í »

s quantumcunque probiuiri) nihil;$; oras m0

& certè bene ualentes , intra (ex aut o ordi& ce*
tur. Quid mirum, fi aéret, ā? È At4 r:

jieìjiritibus in eis conte£;* § í Åquatur, ;}3i\''?dotu Ę.

am
uinóperíiciofa effe non
liceatuti. vtrum pote';
autem qu9
as'* Hmento* $5, $nibusquib
fantiaput“
fubftam o'tendiT • "tsndit
v
OÉ
etiam A.
,;.gn
ofsit, alibidi&um eft. Eamu$9 quæ ex Ä; gnificâ Sefoß;; g'onibus jj
itio contingit, fami fùccedereferme júê Š$cció' %, SimĀ.
ÉÉÉÉÃÉÉÉquandoquein £c*
m{horribile uel folö auditu)ut proptcr vti* £ Vaque. \ìÉ?:o uitiim
|*$ię, dtttm Éo §¤otaqii.
Q. m ?oftreiu,
° magitua$,
ι $uoru;
 1. 1 B. V 1 I I. C A P. X L V I. 447

metamortuorum & fepulchris eruerent homincs,ut oßium

mcdilasederent.Vt hihil non poffe uideatur atrocitas fa
mis.Sed eam confècuta eftpro magnitudine peftis, quam
;
Aribesmedicos agnouiffe haud dübium eft. É uerò Ira
iamquznoftristemporibus graffàtur, & non folùm hic,
.
£i&ilibi, ex contagio leuißimo præfentem mort$ affe …
rtntcm,nec Graecinec Arabes co gnouiffe uidentur.Itaque ;
d:ciuis horum dicendum, tum etiam accidentibus. Itáq; Pefli, cur m.
* ; contingteam,quae
%u§, dum uäporcontagio
-
ille prius fitdiífoluitur
-
peitem, fedari
-
quàmmagnis
- - . ci
afteriæ il-
., 3Qrnuta c.aloribu, -

*)• frioo*,
hmhaufiant:&imagnis frigoribus, quoriiam arteriis oc- ?.
- v. - - - - -

figoribw
-

- _ fedetur.
£j*nona:trahitur, nifi poftquàm uires amifit. Manife
fmeftigitur,peftem contagiofàm fieri, ob attra&ionem
uiporumiab arteriis, unde fìnguis inficitur:ut in corruptio
:i:ris,fpiritus in aquae corruptione,humores : in ciboríí
£mputredine,humores, fpiritus, paritérque membra.
Vnd:abhac uix homines effugiunt: cùm reliqua afferant
mortemquidem,nontam fecuitam,quàm celerem.
HVMAN A R y M RERV N S V B S T A N T I.A.
c A p v r x L v r.
Væcunque in his aliisue libris de naturali hifto
ria aut çirca alias difciplinas fcripta funt, folùm
-* poftulare uidentur eius artis quam attingimus pe
a:: I$m,acingenij quandam mediocritatem : uërùm quæ
e?] k£iibuntj, non his tantùm egent, fed præter fummam
É, (enilem requirunt ærarem : & neque fic femper,
j£ {?tfcpe,fed rarißimè , & quafi per numinis afHatum,
„,3 ; hliim percipiuntur. Quaedam âutem in his quafi fuppofita
:%£nittationes funt, juaedam uerò ipfius rei fubiúntia.
f|§*meritò aduniuerfi fubftantiam traduci Ę
f!:^ *'hominem tantum eam contraximus , quòd homo ma
* ¥ *&praecipuè diues, felix, & aliquid effe fibi uideatur:
$uòd quaeíle eo dicuntur, uniuerfo etiam conueniant.
:• Veut ad remipfàm ueniam, Diodorus oftendit Ofiri. Aegyftij Re.
: £n tot commoda hominibus oftendiffe , ut etiam zi- gni agi qui•
,£ m:fed&alibiDionyfium, quibus in regionibus lice- tas.
;££Jm. Regnailla magnifica Sefoftris, Amafis, Siman
32: . 10firidis, tôt reges, út c c c c lxxv. Aegypto uiriim
„¢íint, praeter fœminas quiaque. Addunt tempora qui
a:*. $jimperarunt anni decem millia: horum poftremus
;£ºiiis. Viriquindecim millia. Operum uerò niagnitudo,
;;;* quorum
 . X L V I. i iIIl CAY XLV I.
I. I B. v I I I. CAP
;w»%ioia incrcd
ibilisma -44)
Ę, $imírá:anim $u;
tempor Diodoriueftigia
. „aioris fupererant , T**■tita tribus cres;,,„ 1
e l
m uetuftatis longe Ęelinquunt.Tcm?
-

rum £g oris fup = ■-:…,

aiu* j$itu:igoni,
sistus ęstion.
n0tttr te. *, ■, • -,
*-

icentiæ nehumanarum, rcfu uodiaimannisM€% ię j**m**mur,&iE,

- - • -, -i -
]
Ę;utentj}!*$
m diui tru&um effc , Ę Ę
longefo
uetuftatis ā j** Štmamieiú i: ria, $. '
iM

fiat ex δ nec tcftimonium. jÉ uorum m0t iio* 1j-júaíïì *-…..lu. - - 1

-

ę & tamen $. £;; j*tmStdauget; siraisus.Di- Aisa, h*

Ä$
UlC1C ί äüetudo
-

ant.Ita fit adlu

o
ut aliu ôùm
d caiia aeternitat; Équæ$i$
3. Stt- „, „,
**^mKöï
j*$£mts,
,,T*'
Št,ô.r. $¥, si- nus-, lu - -

astran §i abeatur. Sed hæc? j,elig;gt;j `si$ fit ;sstria giù,

'Ä,i;ocuniuerfum $. tam multi Ę. $a Š
Ύάζ, $igij i; Štítuú, »?Irterea
etc. - 1S tam - C. & elit. - -

í pr«(ertim
uis tam rem 9t ά ucfete
§ötuerint.Deinde$ impulit:nam ; fatimab
coëgit;^' urrerc j* Š
`*tetttetis, Cum sigoexìù.
jî Š Üíôùs fedes $ Quae j$imileû Tuncenim
ÄÄäïè
1o Ę res prorfusmorta miracuíìiis did£0' royriã, J5'Eî¤;
íübftantię, `istitiíï, iu$ti<*jttsopta
atn
rentuI, - uS ul . * ***•-.

$ceffe cft hominum É fünt, aliâ Ê ncq; $euo $siuaιύ

ortu,confiftere.Qu* ííénta:in qub" adaïur?“ –j$$et nobis autem äuo aisitus,
T.lum,& in$ę & potcntia '§ tæ: à jÈçumèiï, Nota. Ergô
`Cl* - » - -Alimn^-- :. . *. . v

: pofterius:alia uelut i. ex his inii? incog*m* . ïium, •*■ fortitú.

-

mentorum £$ Íìa,&fi quidn* ę, quogu' J'\s,\; $atiuseííediíî lnhoc .. . -

dia,ut hominum $; minis £; jÅot;*; s§ Κλῆ $ui mutatę

r u.
ft. Sed non uidetu äpenitusfilii!''''jäändt Š ύμύζ δεκάre
» - - • **J.i*, :- - -

jùein præterito,quo ÃÄÈÉÊÜò, $in: ij&aiuniustí $uiismalicuj

Ę hoc longa 'jäïè in Ę prę ę jçú tc 4: iente$ Q. ._. . . • •-•u
uræ cum nuper Pra', mé, nobisifcc* b ä úgiat ; ύoteûî hnitum
•••-.-i-.

tatione manct, Š & inftabile. È í malum$ ę $omninoin, sit, atque

»d ęg;$; intereffe 'ÄÈÉ;unt;* • ' *°'J0de
---- -
εῖ Ę “?oIetamis,
- o -

rhonici Š; [tent.Nam quae 0* Âpudinfcio* mtfi 5. °"tem;lamus, tut

n adcò parum di iis, cadauera , u* É ,£#j; imilituü
ita funt ab ÉÉÉ íìigio ἘĘ
-

ut,per£
tantibus: uau'b':
animis,tractani
-
impiorum C mum
„shomini"
enduntur, ur ÉÉÉ,
-
quaten.es. Excm?fct
t1$ -

Vut autem
onuntur:piorum ! taindita, ionc uim Udigitur,5
cft,donantur,c a à corrupti $t arom*°£ïn
fufo&; nitro»P9" ìmagi$ Mmum,au
m uifceribus,fuper is.Atq;ho; turni *longitú
)antur ;£;nificis fepulchris.
cxercentur, exifti S*# long*
orPluto tccf Έ Š
ta\um jÉ'°$Poteíìare J
Certe n\Hxc
•• .

e CIICa. - infero - cris, iv*: 5. mbtz,&; -

id Ἐὰ
-fes:ob id De, & contum us 1n Q. dau ? ci 1"°J *kùã
iu*|* siaäï *Aumbristi,
fàbùs&
nvt -
-

\1C 1 - - -

\ Y
., , L 1 B. V I I I. CA P. X L V I. 44,
plures auocabatìfìcinoribus, quàm fabulæ de animabus
2. confiáz,fimiles his quæ uere in cadaueribus celebraban
… tur.Nccminus,ut nuhcuideo, faciat religionis noftrae re
i
Ύuerentia, etfiueriffimafint quæ in ea docentur , & multo
^^, ucrifimiliora his quae apud Poëtas dc inferis narrantur.
^^ Quidigitur relinquitur hobis,fi fpem eam de inferis & fu
Isfisfiftuleris?Vtcunq; igitur fublata ea fpe,tenuiffima eft
fiibftantiarerumhumánárum.Sed augetur affe&tibus. Di- Aëlione, I,, -

; utscelebrat conuiuia(ludos olim Romani) pompas, ædi- mamx infigu

- - - - - -

' fiat. Honoribus infignis comites ducit, imperat, oppu- rcs. -

.. guttepugnar, euehit, deprimit. Principes bella gefünt,

opprimunt,eleuant.Eruditifcribunt, docent, contendunt
. migfe:dumq; hæc agunt, aliquid effe uidentur, praeterea
* nihil.Quòd fi Epimênidis fomnum obdormias, neutiquá
% iudofaut diuturnior extiteris. Cùm ergo ex hac uitä c
: nigris,quidiuuat etiamfi mille uixeris annis? Tunc enim
A splusquàmin Latmio Cariæ Endymioni.Scd hgc opta
« utpueradamatus. Et praeftitit fœmina iudicij expers atq;
amans.Inhocuerò perpetuo fluxu refluxuq; rerum, tumül
$s}eciemalicuius reipræbet:nobis autem duo affectus,
fis&timor: quorum principium eft, äragiae noftra. Ergo
ut in toto quodam pars, ita uiuimus, & in arbore truncüs.
Scdhis quidem obfcurius, his clarius effe datum. In hoc
£gototo in quo uiuimus, continuitate quadam uita per
ftiis uidetur.in plantis nos fallit maximè, quæ deiectè re
nouantur,ut uitis. Sed ad uniuerfum quidem aliquid, ad
' n0sautem forfan nihil attinet.Rurfus quod uerè eft, fem
*' Fiternum eft:homo paruo tempore uiuit, infiniti finitum
;^ ; pars nulla eft,itaq; hóminis uita omnino inanis eft, atque
;
mcdiainter id quòd eft & quod non eft. Tempore tamicn
* Fogico in quotempus nullum eft, dum contemplamur,
* disfimillimià. Sedhanc fimilitudinem uix queas exprime1
*, cùm nefcias fimilitudinem , quoniam uitam diüorum
ignotamus. In hac igitur, perfe£tio eft uita,& uita in con
icmplatione.Referùhtur aütem hæc ad ea quæ de humana
animafcripta fùnt. Quid igitur, fi non infinitum eft quod
, ®mparatur,refert triennium, aut paulò plus , non aütem
% Pius;ad totam æternitatis longitudinem?Certe nihil.Haec
*} £tur fùnt quæ in tota humanâ fœlicitate,poteftate,ambi
t9neq;,fitâfunt:fed affeétus umbrae,& in umbris magnitu
incs rerü,uelut in fomniis,& laruis,ac fisari;
fabulisq;,
pcr
) I. 1 B. V 1 1 I. 3Tp. X LV 1.
per machinas repraefenta
tis:ti j imagine ] **i;ii&; ' 'Il CAM. XLvi.
iuileipsà «t
fc&ti,& magis uiolentia quadam.Eftaut;m aliud zternum “sTaiisa Š non ßum
apud nos uerfári, aliud qüodaffumitur:hocautem partim SĘt
S ú:ríi:i,.,, $ut$uimtioresfunt,
Ε jttum Toiuntur Ergo fire
riodico tempore, partim perP°°"? ,ueluti animus qui";
termedius
minimis füit.Itaq;
afficitur, íenuis fit noftraíblung:
cùm tam fucceffuum
& omnium Šmpétâs.
minim{% am $$it, Ñ; ?kna, tota
j'\$*t\ipoténtes,J
funt exordia,& minimis mutationibus oritu;* dcfinitfi; T*ökmto, quiíq;Atlātut manes
st
rum6; abeffe uidetur Afi&is poëtarum nominibus,9° '*** çy*
$titìos;*mcupcdiis
intus; Quid
f ad praefentia refpicias,omnia funt confufà, jsj; j**itionent, ?s'is pu
-

gur cocus &

p. erturbatione pléna.Omitto núc agros,çapti%; eruiti, Miuium] "sutntiis omnia;,
imcndicos, quos ncmo audeat diccrc f$£. ;r *J\on , '''■<ftis,uetitisui, placet

i.$is;
&infantes,hos fub mortis fimine,illosfùb metuferu | t Quidn; Gilotutię
fœlices,& penitus „i(eros;dehis qui o?t"*
inam uitam du° ' ἐς;
ftinfo ;_ ---
tâgmum; Seâ ζ.
u$t;f i - -

N'; : lcuiii,f
rc exiftimantur,fermo
ijçitudine ÉÉÉatur.Páupc$£?
ut diuitias acquirat,at%% effTet 1n âÈÈ
tri *, I. íú, }kuafincs,fcu
`*tmr;
J§"'iiOyinqui,;,;
plici, non uno modo:labore primum ,inuit; quator? •.

^t;,
Š
v£ni-, ... ultlt
I.
lmâmm0$,
tur,& defiderio cum timore iunéto, $it "%?j$us üôç t,quam mom tut\m e(\.
pauper, plures
çuibuflam ex his orbi cupiunt filios , alii É
morbis áetinentür.Sedhos;"'"' QtllCl É j$,Regi Ang!ï¤um Pratet.
.
- •

tu; fit; sùuòdlege Cau Šuam in ?* fii v - - -

ÉÉÉÉÉÉeo, quiddicam dehi$$i in mediog. ā; É

brimùm à principibus,àÉotentioribu$,
uidcnt melioribus:quo a g*;;
ut ille dicebat, tum
ut Tantuu!.

Crefcat amor nummi , quan*!"" ipfà pccu!; Prin

Iam fit diues affatim : quot cuta- feruahdi pattê'.
ceps: furantur difpenfatofcs ; procurato$ , alius n rui
όibendo, differt'alius, alius lt£'" intendit: gr?” Ę
na,iatronés,quiiibet in dies exiliin'; expli$; nóc \

morereídicit,quanta& fortuna' fibigo]$'?

ius à negociis,melioremqualiajp''°* çãa mihiman%;
tut.ltaq.
mn$4ûs cauitmul
q;t,peccaui
lS adhibeatu; dili
ëìíîïëïíôùçóåodecim fùperu** j, omnia i£
$urgitculo Quo.
id libellam, ab omni debito Ä úplicabo'. -■ • *

çêùíííííííííííííííís áecemoê:*°'? illis annº '?$tum,Peii,.

adhuc plura reftant quàm prius.Quid igiturfpe£ (6in;:
ta,infe*
cecta
finem, quem tuis? rebus
impofiturum íôïìÜenerasin
O dementiar? $tremam: iuuenta,
'""' c. ì
unc ob curas, ob negocia fis infœlix, ueliudicio tuo,cuÉ
minuitur,
utas futurum cum É; fùpererunt?
refcunt debita,crefçit folicitudo,& Si;' f aug*
cuf* crefcunt:
'; laboris, plus periculi,atq; debitorú , ut nóinfrid
(olùm
x

$ futurus infeliciffiiiius:prcfertim ea &tatehabetur.

qu? Te de
iis imbecillior cft,fed etiam contemptui fji
— LIR. VIIIIc ap. xlvi. 45t

fpiiiuntomnes, nifiquiuclaliquid expe&ant non folAm,

δderunt,fedexitiumtuum auidè cupiút:qui meliores funt,
autconiunëiualde,ut filij,alijetiam moliuntur.Ergo fi re. -

{ttfiibftitiamrerumhumanarum metiaris,cùm perfe&io

nisomnis cxpers fit, cumά; perturbationibus Plena, tota
inffcacmctii conftituta eit.Neceft quòd poténtes, beá
Ęsaliis credas, cùm fuos quifq; pâtiatur manes. Quid
hibentdeliciarum praeter alios : ih éupediis gu'ae cocus &
futiilotis manibus ab exonerationé uentris omnia tra
άintCommodiconuiuium.In uenereis,uetitis uti placet,
Κεῖrdidioribus?Non:(ed Caefàr & rex Gallorumi Gaiii'
qhttorreptifunt: quidprofuit Regnum ? Sed adfunt di
ut: Hisipfishaeredibusinuifus es: fcu filij,feu affines,feu
titttamehto,feu fifcus.
figante diem,patriosinquiritin annos.
Vtfiimfiltem filiis relinquentur. - -

Ënuper apparuit, quàm non tutum eflet, pupillum P**:;pta R.

fumkgem ÉÉ Regi Anglorum. Quafiqüam in £,!!!!” ā
$tiuitHenricus patet, juòd lege cauere debuit, ne f***** rdia
quffiam plus anno magiftratum gerere poffet:& ne duo ?******. ! ,'

Šter eadem faiìilia, fimùl magiftratus primos ge

$olent:quales fùnt Princeps,Senätus,Praefeâus cläf
“Affarjcuftos,A cubiculo Regis, & arcium Præfe&i, &
: *£tincipalis. Maiore erroré admifit inter confilij pri
%iiosdamnatorum. Quos fiiufté damnauerat, flagi
i.
1

i *

£%rum filios quorfum §i. fuit? Siiniuftè,decuit för

* *iniuriamiillatam ne ulcifcerétur.Itaq; peccauit mul
* Scdfacnon erret teftator,omnis aääiö€ùíåíïí ■',
Ę poterit, ut fubftantia hæc quae circulo quo
*gitur,cohfiftat diutius?Vbi tot Aegyptiorum, Perfa- - t ''
, £"%ytharum,Graecorum, Romanorümiâ; Reges ? Vbi -

imizulae ex antiquis,uel duorum milliü annorum,quae : , !

“Iolumnomen retinuerint?Quid igitur fperandum » aut
*ium,hac in caufa? Cùm ùerò ôis mille anniadâç $
w
*collati, feuadneceffitaté curfus,feu ad praeteritüm,
* iiuicem referant retineantά,quid in hac tanta uicißî
*atque inftabilitate fpei aut fécuritatis uoluptatisue || |
-

i i.

”, “nltituehdum eß ? Quidue in hac fphærula fidum, quid •,•

* *um,autmulto miììis firmum efîè poteft ? Ergo nulla Tria maxim, .

ntia,nifi umbra,& umbræ fomniüm. habet hum.4
Toiausióßhæra,ut fertumfolidum eft,in quo gemmæ maffhara. .
F 2 quae -
 t I p. v 1 I I. C AP. X L V 1.
i,„jútile
'ÄÈ durant. Hifuntalieno*£
ÉÉÉ Š. ß:\ ()N YMI C AR•4:} ,\
, , \'
ab1l1a ,
:câfibus uidentur Šillis.Pcrpc* 1, MEDI0LANE N SIS
- -

celeftis acintelligen }
É pereuntibus,& Ę 1:11tÉ; *; ἈW M W A,
)

traipfâ manet &permut*'£ ec tota ú, \ 0 N n1B £ R

ít;\;
u.
artium quæ mutátu; paruitatem;* omnin0 artesui- $.

δήuiàtem fùcceffionis; $ Ęíthas &

.u, obfcurae & tetræ, ut qu** parthos& auttm
Dtm^iibu;
-
'ii , GENE
**** r M.xiv
A L;;.
I § M. A T I O. -

»es. Quaedam etiam infigne$;

Ę INGdi:& ideo £? i. &Prophetæ
- - -
S.
i!\. -

' $.ĘË fph£ra h* £

idunt auté fe partes ac atterú
y> $$itamotum
,£9;jjÉ ï$t: iubentauímí
&quie

íïìíîïturatitem homines 0"°'''' ariám Éçit, uelin gis? $simtttaT£,

uocanturq; probi:Eorum autem deleâat, í opc Š gausę admodum& í.
Si, ut
Ἐὰrum rerumye! (ecretarum, *"'' sí $it n:iì
ádum uirtutem:unde
s.Vel propriæ probus hom9y uάentes:co-
ÉÉåighiu9$, e
.
$úaí
elt&b
t&eteuiííima.
• :'Ttal
rerum ma* , § Knyto; ç -

auté deleëtatio,in
ûäüiiium.velmülieribus, ôíientia&tia% temi IIum

velfetis, ul§anturí
uocantur%°
„Îïëmaele&atio, in lu*"°'' *
uirorum …

ÊÊïäïíem dele£tatio • i'' cruciat; ā;

m etiam puerorum. videnturent! omn Ânt;&
ircduci.Äut enim ad remiffionem prodius authum*
inati:aut intentionem oPcr"° diuinorum,
im,aut ferarum. autcm
apientum proprium cft poffe, rodeffe $.
i3:atq, his'maximè
res autem difcrijuit';
fpeciem quandam utguíúnét:fe4'
qsr -

In referuntur
deruditos & rudes,ut
Propterea Reg°**°,jìuscon*
R£g£°°'''' fapien -

t: utriq; uerò à Κ $t.

Ί'§¤É diâum eft.N Έ
aS: nam ucccflu » -

[$tima
miagis intelligipeffit: hg'.í&
,quoniam ea prodita eft opini?%"* obfu
eundcm finem habcat.cùm ea ucra ci- ! HI£ lÉ ά

o
Cmrmtaa; uum » Cum extt -

**stautcm Šaqua
**Auauttoç
te&i.
n. autem
ττ\o

| 5 , «
 ,
HIER o NYM I c AR…"
DA N I MED IO LA NEN S I§
* M E D I C I, D E R E R V M v A.
… RIE T A T E L I B E R w

… N o N v s.
.\:.
2* Demotibus.
:^
ja M 0 r V v M G E N E R A L 1 s R A T I o.
c A pw t X l V 1 I.

v 1 n Q v e uidentur cffe circa motum & quie

tem,quorútria euidenté habent caufam, reli
qua duo non ita. Quòd enim terra quiefcat,
jideuenit,quoniã grauis eft admodum& fic
3] ca, ut fi nioueretur, diffipari neceffe effet.
Cimuerò extralocum fuum fit, re&iffimalinea ad eum re
: ít:quiaquaere&iffima, eadem eft &breuiffima. Hoc auté
$. ** ; É ne extralocum proprium quiefcendo corrum
_i fctetur.Appetitum autem hatüralem, perfe&iffimum effe
.sa conflat,qüäte neceffe eft eam re&èferri. Rurfus aquam &c
*ttm,qüód perfpicua fint&liquida atque tenuia, Ê
£lo,piftimterrę, quia elementa & corruptioni obnoxia
tiplicimotu moueri conuenit: re&o, ne fi fint extra fuum
lotum,diutius moram trahant in eo:& circulari, quoniam
griumficfertur.Et quia duo mediainter duo extremapo
ftafint, aquafcilicet & aër, inter gorlum & terram , aqua
ftíimotus particeps magis eft, adeò ut folùm eo moueri
ideatur. Exiftimatur enim motum fluminum & uerè re
tumeffe,fed uideri circa centrum,quia à terra defcendere
Prohibeatur.Atque idem in aeftumaris,abdita quadam ra
tione,fedtamen à dire&o & ad centrum tendente, ortum
*fcquodtamen falfüm eft. Aëris autem motus, magis
miscíli motuiuidetur effe quâm elementi. Eft tamiën
$plereâus, cùm adlocum fùum redit, propter caufàm
tum:fedàcentro,non ad centrum,quialocus eius com
fitatione terrae&aquæ fùperior eft. Haec igitur tria funt
manifefta,& caufamhabent euidentem: fcilicet, cur terra
• juiefcat:cur perrc&am lineam ad locum fuum, cùm extrà
tiit,rcdeat: cur caetera elementa aër & aqua utroq; mo
*Participent, aër autem circularis, aqua autem rccti. Et
- F 3 quae
-

i — _*
 L I B.p. 1I X.
x. c AP. XL VII; - •
' ' II CAT. XLvii.
**•_ , ,. 43

usecunq;
* ex hisÉomponitur,mi£*£$
comP9 úçãtur,fiüit eiiim:&j; , j*$i
*■*• giroism sti, t,
ipfum circa centrum Å Étic6fpicitur.Obij!:; `î*$*i£;ittautësinis Aii.
la,quia aërem contine; $mafiimo mouétur, ut! .j** fit:;ri arcu!:;: »quaad
ia$$íÉÉÉ$
ôcebimus:quáüisfama Š,&ár difculari;££% ijj*;iiiniti&iii,
£; loco mt&ti
funt,funt cur Š ôïìáé obfcurum,fi
mo Ę jais, $$ius proptercen.
ir autem hoc ÉÉÉÉ; non potcrat Έ j*us-, imiticolis,tum
oncedatur:quo , partesinuiccm 1°? j*
oßit effe cxtra ΚΕ & i: j.s.“tottniam, fimul & cæli
iigitur tantum fi “…i,& qttu
Ę Ée,&tamen mouct i quea -

“\itttmoucri. S; cnim a ac uem: i. *

s, nec reéto , illi circulariter£° £!*tit*,& moutatu;;,.„. i<;; R.
§um$h
: (it,relinquitur ut neceilari
s fimpliccse[ic
w
fepoßint,b *'tcruiolenterìoa.
- *£;^;tioloco
:;w; li *
antùm motu
uod autem duo § Hocq; modo. [.tranflati9n*- *s,
**■fiimi.i;
T$ulastauijî. -

ile demonftrari P eß, motüm omnem* Š ïxc jus&maiiì tempus,

Quoniam cę; loco in locum* ;£ motus ā; ítertia: $i
4/ - _ __• er re&tamlineam, fitq; is J'°;umen
'-, me\,;$$it $mper çùin - • _
tráflatio eft per f$ tqucficdt SÉTtm^ura; , -- --- -

:aut për obliquam,at9 mo `¤,

íepcrsfiatm° ss §.'$mutatú,in{\:, vo 10co, qt. • • .

l, ##### ï¤ . -
-
Éídeo ex Eud':
tus:& quia non funt in re
-

• _• us :
-
& » altet intus -

poterit fieri #; n. â, deduci,qu*'

v,

C.
jortio circulipc£!££* ?er cag adem $punC'
luf
E c.dico igitur qud$d omni$ alia linea
- - -
& circulari , ue icefit & ni^!:.I." -

du&tà; Ä
cciu aut pluribus $£#
ofíta uel ex re&ta er&intribus?''
, ac nullus* J ùt10alter%$&í
$uttti;
$: §ü. £; quia ècaret priO.r
-

ffa. n p0
-

$igtú;
-
„…ttim € $taturNeceíse A;
'*t,quòd $, ac fimule; ùuifit* totundum.
'J'")dmotuss,
ltut

fierino ά e(t tutinteri $$us,íî;

- -
- -

ôçìüôåeuclides
:q
ofteridit
&um
-

fignetur,&q
-

fc iliter
itur,fimiit `;;i;s,
\ms\ :
-

tum quieícet. atì\\5tis à

nea,in qua D pun 3 gc,üt fùpponi; Ëuse: ï ?9;iste perpetus, is Ar '-

,,netur triam3°
conftituct aagortio* `°i'tatis,j;
is, „ "''* uturutinę, Queti.

A B D,& $;ÉÉÉ ©; ę $9tis agi;a;i, ;*** M.,

3. : 1** (0m ftáusí; :-r •

circuli,fica «âpofita*: , “lud, & $?attesino;$£ • lt\ Curcu _.

igitur, ?j? alia:fi Ἑροlοῦ
&irculiperi? dit extß, tiííum
c1 Aemiöftratis
rculi portio °;á P°bisfi
1 C. -

x dC c.
É Euclidé AP B,aut!
e
Υιοί•autc9tumteuólui,O celerior
$uę $tatione
…

Ou
o
£bis,& tumc
-

Štitcuit; $t, etiáfittis N.

ù moc
» Tólo quo aà Quam

* vitatem
 L I B. I X. C A P. X L V I I. 455

culiportio totainträ cadit:rurfus diuidemus parté a D. Ex

modo igitur demonftrandi per infiniti rationcm,erit a b c
aut rccta,aut circularis,aut cópofita.Patet auté ex his, Ari
ftotelé non demóftrafie motú cœli efie circularé, quia ad
mcdium uelâ medio,uel circa mediü.Ncq; enim circularis
tit,quia circamediü,(cd quia fimplex &in fuo loco:mediú
autem cótingit ei,feu centrum , neq; circulus propter cen
tum,ßdcciitrum propter circulum,nifi in artificiofis,cùm
qrculum fabricamus.
Vcrum dilucidius naturaliter oftendamus fimul & cœlú
ti: craâe fphæricü,& circularitcr moueri. Sit enim A B c -

otium alterius figuræ quàm fphæricæ, & moucatur fpon

kquire mouebitur in proprio loco,aliter uiolenter moue
istur,ucl fiadlocum fuum rediret,nulla eft caufâ cur ui ex
traittrum rcdire cogatur:quare cùm infinitum fit tempus,
ijnito téporeiamíit in l6co,uel infinito fuit extrà: quod
clienon poteft,corruptum enim eflet:igitur femper éft in .

luoloco:ciim igitur moueatur, maneatûs in fuo loco , cir

qmuetti ipfumi neceffe cft. Si igitur fphæricum non eft,
*ibantit duo orbes, alter iìtus, âlter extrâ, qui fit
, ^fcigmigitur A & B moueantur uerfus c,fi fpatiú E b ua
cumfùerit, erit motus in uacuo : fiautem corpore plenú,
Piis amouebitur cum rcfiftcntia corporis totius A E c, &
Ęs cum nulla:& ita motus hic erit & uiolétus & inæqua
is,&partes fupra,* neceffario alterátur.Neceffe eft igitur,
$tincirculafte; moueri, ac fimul exquifite rotuiííum.
Qgodfiponatur,quòd motus ejus fit reëtus, fed in fuo lo !
%ogeturrcdire:igitur interim quicfcet: at in libris de Ar
“530ftenfùm eft,çœlum oportere perpetuò moueri.
His fic demonftratis, fequitur ut motus reétus fit uelox
&tardus iuxta comparationé téporis ad fpatium in circu Motus
: ru dlucircul.
habet;
lauté non eitita,fed cùm partes in orbe inequaliter mo velocitatis ra.
'*intur:quae enim funt iuxta polos lentè,quae in medio ue tiones, reciú
°<isime:dicimus tamen elfe unum motum , uelut & in ro tamtùm unam.
iiVtlocitas ergo in motis circulariter , duplicitcr dicitur,
*fimpliciter;cùm reuolutio fit in breui tépore, atque ita
%mnes coclitardè mouétur,ut quorum reuólutio célerior
iatim uigintiquatuor horis:aut cóparatione orbis,& tunc
$iccmuíquò „omnes uelocißime mouétur, etiá fi trigin
**milibus ännorum circuitú fuum perficiant. Sedhoc
difcriminis in fimplicitcr tardo, & tardo quo ad quan
|
4 titatcm
 LI B. I X.
X. C A P.bambitum,
XLVII. tardiusa* „* Šturquo
1 II. CA?. XLVII.
continens,<if. 47. \
mambitus:quoniam $;? etiam apudnosui uod sátimuiaitomisitam. i
mpliciter,abfque
mp
labore fit: q maiore
im homo magnus,
cùmlabo;
gros pal
s. Neque enim hg; j*i*itius contraqutmfctuntur,
íenmagnu3l9££? p |
:ditur,quàm pumilio,&ta lìcìm fuerint æqua Šommouentur. '-, |
ä , íìíîïò päruos.tæNam
'1t ¤
[tant: ubi úerò latcra fictim;
1$
$iti;i:igitu; &puncta, qua-v.
. _ *
i
quälem
:a,tantò laborcm Præ!
bafis maior crit. paffus igitur
vo
gygam"* jÉ$iui$usjunâis,ex£;iiau.
... -

IĘtet çutçùmulô modomu

w» 1II0
- - - - - -

íîåbore fiunt: gigas

ionis É', £; iicet aüténæquali Š lat£?*! Ę j*$*immòìitìciiquot;
jf$itoshiuaιάζ. |…
,s & angulos faciet. bore indigent, ut "°'°'' z jºi√uodnullo aliomotûs. '.
inæquali tamen
nt, inæqu roboinfig'$ita
gifrimé li&rotarumina ss. *jmiufitaappçlantur, quorücö;a
juíús; - - l.
l
men Ę habétes initium motu°"° Ętur:at j*£losq; iîçã
a$; ideo etiá ΚΕ j*isti,ôïí, 1

,aut circa cen tuS íî ent, ubi ueloci! ζ id ergo hi * $$e; °?°tationeyenitus eltimns l
»rincipium ÉÉ æquino&tj circulo. iamuelocilli- jiis;áôáôïí.
- - - - •w_titia ! - • * !
Solis uia, as uires
-

irculi maxim
-habct;A$$# animæ. §.j*®ï
iaibiuis eft acprimo?" {6quehimo
j%*%ttuor, suôçí, <ii!im si - - -

δ qui
O. ueantur,fed
d έoeli moueantu£»9uomodo''
d antea qu* …*siiuus,
j'°?°;qu&inta&
km lain ea&* cs\,
r~\;
iomodo uer únc dicendum eft: fed ; taiiouifl* ę %tationéàiotum δίδιά&α\iim
vifceantur,
) ncrc?jïí, nu; ύm primum
quod£•? tiimmob- j¥um
& ab Atillotclcin Š moueaturâî 0CCl
Κά eft Éiiaquidem $ &pofitior ę "»nullafaâaâûçã Tet
anicis dic $úé circumfcrt Éretiof Šum,&eijî.
peripheriæ qu uetur circulus ant'°' ά- ζῆςaduę, terræ, ad
iiim énim à lgua mouctu! `“siumcôpatat [ui
gm ct dextra:& concaui atqu© conuexi, tam:
úerömcdia°* s. ttut $uor; “culmutatut,ô
yud Dum

$i;
In 1S c É re&um. Quo Ę; çoncauafi*
in indiuifibililinca. fy*££; • £ę %uctur.cóparatio, autem Corli
jftrum: <j Š
« conul C · · $ , dextr 9,limpliciterá,& :hoc
-

s eft conuexa. Ante&£$°2$â;a

lucf illelmus,
„lim; % hocigturma.
- - -

i& peripheriæ partes Ę Ἀ gę; ΟΊ ύτψi.

-

ualiter cum illi:is

- - - -
moucntur
ííííer :fe. In orbi?' Ę;fedof- | §¤¢¤É
- -ándem pattê
Olis&imeana TEt;
, _>•< -

? -

etate eadem diametri non folüm, Tuum çïç; his. t€ttlo modo,
Éì contingit , ut ££££?; maneant*! f® u. schisa; %\?olimouetú
£ta, quæ
incta, quæ poli âppellantuf*
poliaPP ualiter inculorum |**J
iiº!â P0 ijs diftant;* $tuntaliqu
|J'"%'itm ctum; ia Nodofiaiaj; - -

ioque orbium quæ inæq imo fint;%Â 1$; myofitio '°° mathematia,
:er mouentur, Ę èmpcr: lan- I$t, É $ig;tu:&;5 w

s extimae omnes æqualitcrm ri po!;'j, iSij. Ęuthemat; sutlyoûo

us tantùm duobus motibus mo"° Ędiffcrcnti*" 1 . 0\Q nlnoo Otte
- -
*®öí.§j'°?0tttt,utexú,
òlùm una ííoueaf? |jºiis&
; folùm \\A
J.i;
\

'ΚΕ [J\oyumás ύisi, Voôùteüú.

onis ultra circulum,infinitis
um natura% fsJ;° ) •m . .

ommune autem efiutriq;,dumfccu* e sîj*ussmfùiJó e

anerc.
dum mouetur,in proprio loco m-

orbcs 1°ù}laiii • Oltéfume

Flamis duo übe -
 I. I B. I X. C A P. X L V I I. T T 4;»
orbescontétieodem motu,mouentur quo continens,eif
dcmjmotibus fiâpluribus cótineantur,nifi contrà feran
2 tur:tuncenim comparatione illius contra quem feruntur,
-

… mouétur:comparatione autem fuperioris,non mouentur.

T. Partes auté É coelo funt,uelut circuli & puncta, qua- v.
? tuor modis dicuntur(dicemus auté de pun&tis, exépli cau
ßjiutenim fixa fimpliciter dicuntur,quia nullo módo mu
untur,uelut quae fuhtin cœlo immobili, fi tale aliquod fit:
udquaeitaimaginamur, cóparatione habita ad terrc cen
türlutpoliin primo mobili,quod nullo alio motu mo
utriexiftimatur.Haec punéta fixa appellantur,quorú cópa .
titione reliqua moueridicuntur,circulosq; authelicas de
ficrc.Pufi&umaliud,naturale dicitur, quod in orbe fuo
timinetj; femper,& eius cóparatione penitus eft immo
bit Velutíanicülaftella,natufalis pars eit o&auiorbis:&
tuscétrum fixum eft,comparatione fui orbis:uelut clauus
miota,utbene dixit Ariftoteles.Quomodocunq; enim cir
tumuertatur orbis o&auus , femper caniculain eadé cœli
furtcpofita eft:licet cóparatione aliorum orbiü& coeliim
mobilis,& pun&torü fixorum, moueatur ad orienté, occi
íntcm,&íeliquas cœlipartes:atq; hoc puncti genus pun
£iumfimpliciteruocabimus, nulla faéta àdie&tiöne. fer- .
$um genus uocatur mathematicum, & eft pun&um in or
be inferiore,quodeftin linea du&ta à centro terrae,ad pum
dumfixum: fioc enim cöparatione fui coeli mutatur, quia
(rlumfuum perpetuò mouetur:cóparatione autem &oeli
immobilis,uélfüperficiei terræ,eft immobile: &ideo è di
i:do opponitur pun&o,fimpliciter dicto: hoc igitur ma
thematiäm appéllabimiis. 'Quartum eft, pun&iùm pofi
£nis,&cft qùòd æqualiter à fuis polis&in eandem parté
ditat.Vbienim poli quiefcerent fecundo uel tertio modo,
ocpunétum ufium éffet ex his:at cum polimoueri dican
tuiírcpun&a,ut liquet,erunt aliquo modo fixa,feu eadé
Pofitionc:non tamen erunt naturalia, nec mathematica.
Hocigitur,punâum pofitionis uocabitur.Sicigitur & po- v i.
iuslêrunt fixi,uelnaturales uel mathematici, üelpofitio
nisinamfixos cffe polos omnino oportet, ut ex uho qua
tuorhofummodorú, Scire ctiam óportet, quòd brcúffi- ,,,.
mauiaab uno punéto adaliud,in orbis ἐ per
circulum maghü qui reétae uicem fubit. Oftéfum eft enim,
$uòduclutiiiplafiis duo quælibet latera Ffphærici
;
trigoni
■crtlO
 4j8 L I B. I X. C A P. X L V I f.
. tertio funt lógiora:& quòd portiones circulorümiorum,
* funt breuiorés portionibus minorüinter eadé pun£ta con
tentis.Superiu§ uerò demóftrauinus, quòd cxáé fùntmi
nores helicis: igitur portiones circulorü maiorüinterduo
quælibet punéîain circüferentia orbis, fùntbteuilfimzo
, V*** finium lihearü quae interillapun&a ducipoffünt. Dicitur
auté circulus magnus,fuperficies planafecans fphzramin
il ,
i *
, 1x. ueri
duo quoq;
media,cuiusά;
punéta incentrü
cœlo &eftidé cumdicimustribusmodi;
ftellas, fphæræ céntro Mo
. uel quia §. uidentur,tuncq;fitum mutât, ut omncsfttlr:
' uel quia mutantur poli naturales, manentq; mathematici,
ut in erraticis poli motus diurni:iuelquia potitionemO'
, ,, tur,ita ut polus neutro duorú modorum cófiftat,necnutu
- rali fixione,nec mathematica: tunc enim zqualitatista: 9
tota uariabilis eft.Hicq; modus ultimus, polis proprius:£
fe uidetur,uelut in motu oétaui orbis,iuxta Thcbitopinio
x. nem.Sciédum quoq;,omnes orbes quiplus unomotumo
uentur,mouerifecundum omné parté primo modo.Nam
cùm uno motu omnia moueãtur praeter polos,igurâ
X I. ribus motibus omnia mouétur.Omnes quoq; qüi homo.
centricos effe dicunt,uolunt polos orbiü adjtipédiculum
fibiinuicé füperftare,uelut f ântar&icus,& afticus, centiâ
terre R B & D polimeridiani, a&c
f a, poli circuli tfâfèuntis per oriens,
occidés,aréticum, &anturάicum:
is igitur tranfibit per s fpς, erit;
/• in plano, ut uides, &axes $ p&
/ F g ad perpendiculumfibiinuittm
c* & creái unt. Super hanc igiturfi
erficiem, & in cétro intelligitur
utrinq;ere&a,ac ad perpendiculú.lnhis igitur püáisüoít
effe oinnes polos orbitim,ita ut femperquomodocunque
moueátur órbes,hi poliinuicé diftent alterab altero,qua
x 1 1. drante circuli magni ad ungué. Conftituto igitur punâo
ens gerum r.gatia exempli, antarético polo,feu mobili, íeuimmobi
Jccidcns& li fecundo ihodo conftat, A dextra, b pun&um effe,ne
É *?* rum occidens A, finiftra D oriens, & A cœli medium, c
o habeam uerò imum: totus igitur femicirculus F D G,cuius medium
\ eft D, oriens appellabitur, F b g occidens, f A g meridiei,
f c 6 imi cocli, d f b antaréticus, d g b ar&icus femicircu
lus fcu Pars uocabitur. Et quæ uerfushosfcmicirculos , ~tu
mOuc
 , rrf
v
!• .*
L I B. I X. C A P. X L V I I. 439

-*£ mouebuntur, adpartem illam dicentur moueri. Et circuli

medjinter polostranfeuntes per punéta pofitionis,& nó , , , ,.
perpolos,dicentur circulimotüum: orientis ergo & occi
$entis ab cp,tranfit enim per B & D, & non per F & G,ar
άtus&antaréticus D f b G, medj&imi coelia F c G. Sup
Ë
ííenim polis,confeftim habentur circuli medij,& funt
non tranfeunt.Circuli autem determinan
ttspartes fùnt,quitranfeunt per cuncta partium & polos i!
lig;motus. Poftò circulus pofitionis définit, quicquid eft x 1 1 1 1.
ibunaparte pro uno motu, quicquid eft ab aliâ pro cótra
fio,uelutif 5 G B,quicquid cft fùprà mouetur ab oriente in
£tfidentem:quicqüidififrà,ab oçcidente in orienté. Singu
ligitur circufiferüiunt duabus pofitionibus,& fingulæ po
fìnes duobus circulis:ut inferius uides.ExemplüîA B § d.
tit (irculus pofitionis medij& imi coeli , & medius mo
Pof. Med.
D F B G Or.& Occ. Arét. & Ant.
A B C D Med.& im. Or.& Oe.
A F C G. Ar.& An. Med.& im.
0r.&Oc.
Af.& An.
D
A
E B G
F C G
A B C
D E B
D
G.
- !
Med.& im. A E C D A F C G
tuseroriétein occidenté, & rurfus pofitio orientis & occi *
£ntishabet circulum detcrminantém eam D F b g, & me- *"*
dium per quem motus ille celerrimus eft,& eft A b c d.Ná
quilibet motus in quocunq; orbe habet unum circulú ma
gnum,inquo funt ómnia punéta, quae uelocifsime mouen
</ vt quiaficut funt polinaturales,uel mathematici,quiefcen
$it quocunque motu,ita& circulus magnus,medius in
it:illos quifixüs eft naturaliter:aut mathematicus cft, qui
gmotuüelocißimè mouetur. Eft ctiam intelligédum pro xv r.
$gnitione praecedentiü,quòd
$tres cirçulimagniin fphae
#ßinuicemfecantád perpen
$itulum, communes fé&iones
9rum femper funt loco poli,
. refpeâu tertjcirculi,ueluti A c,
2 PDF G,fefecét ad re&os in fex
Punâis A b,c p,f c,itaut f g &
*ofecentfein X c,erunt ac po
..*.2
•
spcs,quieft tertius circulus,
ρ uidcntur
 L I B. IX. c AP. XLVII. i I. CA?. XLVII. 461
`''°";autem effe oâofeaiones in plano £££ $tunissimgntuinem $at;
fex,ut liquet experto infphzra. Exhisliquet ç É fis*: artitione lăgituäinisui**
**$**mpli, s mioueriabórientein occidcntcm,du? dit ! iiirir;i;i;;niimtu: jttxta longo
3ofle intelligi:uel ratione totius,itautintclligamu%
"'** c D mioueriíííííííííçtam, &s Ę i** tiatur:&quxftitttlos** xx 1 1. -

*fuperioreυζά D,ininferiorccxs in 9**; $egniosus;sè ver$it

°nctur motus ex 8 in d per A,& cx vin :;:;; xx 1 1 I.
*''*Partis,&itain eóåéïíôïçircui a scp;int0 *titiâ;it;i; aufi;rimus quialosmº;
S£m partem dicemus, quòdilludquodmouetur*
- • . •

'edietatefi,Periore quæ eft p A b, moueturi. Êj. çmçomitur &£to ; Σ

im- sæ &ς ἐto pofitus $ É, ×x 1 1 t t. |
$cidentem; & quicqüid mouetur,intotamgdis; „a. > £iitf (mim mon$t; Ę $ au- XXV·
''S mouetur,a§ occidentein orientem;idclbcr* te3 $*m ttttto; fecunäus. Orbc íáa
' per c, hócque fecundo modo eodcmmotu, "' £; *** snon mouent. Motus ï
"ìus: idem Poteftferriin contrarias partcs,qui** Ss çftior&uobuspunâis cę
;°°° contraíiismotibus mouentur.Inprimo$i$° £ °®*tI(lostitaâuo Ę
*ti9 contra lationem diftinguitur:in fecundo #
; jt,&taliapum&afùos aliosq;cu §. tw in*
'lationis Å uel mäthematici , $j. $it'ttmo Gyofto omnes qui hom 2 Motw m0

'°°$ates hoíôçíút:ca?t; à $tatüm,atgon:;g:* :; ;;

Κ ficut datura;áíôï&ïäicusfolusi* 0-
£eliqui * Polis cenfendum eft.Ergo cùm Ę
S¬Îiiniunt, neceMeefi \os effe immo- tx *4
J
lb ar ic6 i - uslationis
-
-

° titriouç juriomodo,utIafetto;uº)-
ìt* nr
-

?- wrw,
;

l. §9 inantaréticum, intelligem άςumut

$ P"®9 modo : cùm autemi uerís ;áquem
§'"'n,differeíí, terminorum,à $. mododi: „\

S. °'ìodo:&ię aliis.hocigitur fecund9

£'"*** P & a móúéíïíçii; ĘÉ¢-
- medium:dum°" j$tit
ω.] ['§§
ï°°rfüs occidenę uerò Š ï, jiis | § Mo
É*interc&íúíóú:
unt tres te - u£
jè
„.T.
:
oftn ,'§ y.
§
-

Pofitiones ab oriente uelocciden*

-

% , $tantat.
V §..
-

- - *

$i folet
' lari
| 9ngitudo: ab ar&ico uel Èuri- ;.„$t, isti.T
agi? \\ § § §.

- j$igg säçœli medio üëïãïimo, quae Š.

-<ttur. um ioi*,...: amquC ›› Ę
l'imtiltam? \§
fn iuíá igiturjuxta unamquanq emonfti* -

orbis moueripoßit, utę dem- Š

}$$e abißìïé
-

•*•-ute
orientein occidentem, $$$ m0m J$ íá
-

- -
-

-
X.
M 8 c1
nuiii »
**^ ^,., ' r v.
£l'** *«•A.
Oru %;.$ontrariis íoíís , iuxta latio $it;
»liç$**{entiam feu prim6 modo, ἀ
- v
- t m0
Š, -
-

- -
- --

-
-

. §î'
iu
Otus tííííííííí iám di
“admetiáiem.Etlicet etiamtardcino
IX. 1. Cl
-i
-

jÉ.*;'tem ueloces aut tardos trifär ;rur:fic *nluma&ai, statis igiturfidiasw \

É; ï°sl ratione fpatij, quod £5? | Ei; motus Š. -

'jus § §°;ibus reuóluútui, paii Š [j^ismi $$$$$$$

“li raíi §l'æ iüxta Polos, tardius fíì uc- ;j$juidemus enim quòdomniaa'ra$ äé;
*iuxta pólos, ficqueLunamSa locius | Ἀuoaàmotúm,exorientei^ocv
vel
 LIB. IX. C A P. X L V I I. 4α
lociusmoueridicimus, quamuis ob magnitudinem Satur
njorbisforfànfecus fit :'aut ratione longitudinis uiæ : fic
quae perhelicas afcendunt defcendünrue,fuperata longio
reuia,uelocius moueri dicuntur:& quæ per circulos par
uos Omne quodmifcetur ex duobus perfe&é,per quorum *xtr.
uitiam mixtionem neceffàriò peruefiitur ad diuerfà fem
Ftt, nunquam ad aliquod illorum peruenit. Vocantur au- xx 1 1 1.
ttm orbes, maioris claritatis caufâ : primus quialios mo
uttcircunducens, quiautem continetur circitor , tertius
contentus contraueάus, & qui fub eo pofitus eft anticir
titor, quartüsue: quintus uerò (nam non excedit in ullo xx 1 1 t t.
ÉÉ numerum) anticircitor fecundus. Orbes au- xx v.
ttminferiores,fuperiores non mouent. Motus trepida
tionis dicitur,cùmîorbis inferior duobus pun&tis è diâme
t0oppofitis, duos circulos circa duo punéta oppofita fii
£tiofisdefcribit,& circa alia punéta nullos ali6s circulos.
Hisuifis,cum ex undecimo füppofito omnes qui homo Motu; in«q*
centricos ponunt, polos ftatuant, ea ratione, ut axes ad le; quomodo.
Ę fibi infiftant, neceffe cft illos effe immo ex «qualib,
Ę uel tertio uel quarto modo, ut in fexto fup
Polito : nam de primo
0riam tur.

modo,fieriprorfùs non A. I. H
Ęng;
ifünt natüraliter, id
uttò effe non poteft:fit -

ffhrra AR, & ipolina

tutalts motus ab orien C' §
§.
*inoccidété,adantar
cít f:igitur ex deci
mo fuppófito mouétur
£# cùm uideam*
\§-t;
'
os quiefcere, nó pof
tmoueri. ÉÉÉ di 2KR B
(33moueri,fedtardè,ut -

Ędeprehéndatur,mouebítur aliis motibus fùper c D,po

smóuentibus ad meridiem.Et licet etiam tarde in o&tauo
orbe,nontaméin Luna & aliis erraticis:igitur fi dicas in his
$elocius moueri,non erunt poli motus ác occidentem in
unaiidem cum polis mundi & o&auiorbis,quod eft con
tiaexperimenti:uidemus enim quòd omnia aftra,So!;!"
Maeifaticae,&fixae,quo ad motum,ex oriente in occij;»
-
 I. i R-E-=-;;-;;7 ΣΤΓΠ 463
* fuper eifJem polis & æqualiter mouentur. . . `s&fi:i:iasitni:,quahtlic;ilr ef
?9!funt aliquipoli quieícere mathematicè,aliqju • ɤ motus diur
°*'am cùm quietemi & motum mathematicum k* πέπιάομά t;tfheias, <ty£t
*Prehédat,& maneant,gratia exempli,A&s polim. J$*tamin:;ibitios,quod et Sol, Helicalipta
'''°'*%füper polis ε s íánsferatur ôuerfùs $&cu*; irritum:t ugitim &fam;ct latiusfit, •4|it.
non ííí amplius c&pquadritc ab a&¥"
fStMatfrm,itilitatuii:s:ncc ctta
}°9ntra fuppofitüm. •
*s*i*iinunocratu fxpius dilata
•

'°°Poftüfit poli mathematici quie(cete,quiailud **'* mftitualomo /~

''''*s*perientiam: nam uidemus, quòdetratit** *skyimmitti;ethunc
'9ueatur fuper polis eclipticæ,quiíjuotidi; mutant **ittmuttnmeomo
'•*um ferantür ci;e, polos mundi.Qüödfidię
íá Polos,fed uideriíam non diftaî quadrant: î
;$£9;ì,uti
a
$it;
Ę Êm Papuam inclinationem;$
j£gym diçuî,
'°£t mittiutqrak
3° rtiitituin:s,uttirta
'*; imititut,h:k:ob hocít
()
j'°''°Praeteréa dicunt,Solempoieofiic*0% e °,tjib rdi. A.
ÉÉÉümque bis fuiffe:at hoc nonpotcft Š
"mathemaäé; quiefçãçôáììáíôéîunv&ftº?
sy t&yticz
*,& niut.
Ÿ$tus,nullüïíüìïóôáôïíçottuiian**
aim fol.
*y*\$e; utitta
Étv \

É dicet quifpiam, moueri fuper poi√ `$i itius.

*®, quotíatet
§§.
É;
î? Ęotus effe mathefiaticos $i$t; s. Ęmicos,
feétionum orthogonalium £%? É
-

$it mathema.
inde 'gid¢ propriis orbibií.scd i!nô É go ** htias in
unt neceffe eft,etiam illos mutari,qu idoy nmut *ā.
ipfo Propiores fixis:igitur cùm partes coclit)9" atu S. *ambomo
p °, $oclo,ut omnes ÉÉ non erant Ę s Κ naturali.
'ere
antur
Ê;$5ftat
$quôd dicas pôfle polos É
orbe mathématicè,alios Ę otcft:
J$ tafhrtxfipe
J%moueiut
rù, $ºnotus tantùm:nam hoc efi; %£ | $ tttùloscit.
;"'"£ dixi)illi nö diëï; polos múdi effis jfc• `*ítmtìscit.
per $ eft,licet in $uobis moi√
$.
fttlgt w zqualiterabH* áitan
'n pot $ºlum magni,hoc poßit effe £; £, “tti;; sbcnt circulos circaH r&itiquz o
Š $ftut olei; üm eft:àt duo motusn9 ā $us í Šg;mouéturdiculatinotus;
Ę$imò ponunt duos ordine? "; sìΚ $titutís,&nómouëturinq;
ergo Κjuoque ordine plerunque $ú. ¤; $ $sigoi , scíent polifiiix ; de
ÉÉÉÉÉ uidendum eft,cur motus? Ä iur
Inus ά$£; caufâ $i$ Ê aboça
›. $<0$,&itacitculariter mouea uidet;
j!"* omnesftellíg;pun&acircitotis,'<
`°rienteri,
Motu (i, î. Forfàn $$$
dicethelicarum Éiamb*
ga fit caufa e hoc n6eft è $ $y; circa H * Ergo ubiam
iiiî'jptiga propter latitudiné:fe£h? § motum fuperpolis mîhcmati
»Quia Sol fempérmouetur fub sdipta; j$tot,&incitátoréheticas contra;*
*tutuô h&icas mixtas.Atfiyoùyac97
(\ituav\\
 „ , p. 1 x. C A P. X V V I I. 463 I.
tioibis,ideo nullas facit helicas:deinde,quia helicę illae ef
fentmaiores & cum maiore uarietate,propter motus diur
niuclocitatem.Praeterea,latitudo nó í per helicas,fed per
referaslineas (Helicae cnim lines,ab helios,quod eft Sol,,.,. .
dicuntur,Harum initium et anguftum,& femper latius fit, Helica lime«
doncc ambiat totum orbem, ùt à latere uidcs : nec erra- ?*!"*
tiarumlatitudo talis eft,fedin uno circuitu faepius dilata
tracreftringitur.Verùm reflexa alio mo
dofehabet, çùm fé ipfam interfecet:hanc
$pingetelibuit. Exiftimant enim eo mo
όςtiaticas,tum circa proprium circulú, (è
tumuttòiuxta eclipticam ferri,ut circa fe
tiones minimae fiant latitudines,ut circa
A&s. $ adpropofitum reuertar, helicae ob hoc fiüt
inmotu diurno , non ab ecli- A.
£ki, quoniam poli eclipticae
ĘRoinaturales, & natura
*fitio non prohibet uarieta Linea reflexi
$in mathematicam. Ex duo
4u« Jit.
¥£gomotibus, quorú alter
i #£t polos mathematicos,
te; fipctnaturales,mathema
“uscircuitus fit per helicas in
$'"?atatione admotum ma
“muticum. Si uerò ambo mo
$int fuper polis naturali
$*lutiiifigúra fphæræ fùpe
tòttfùpera § polis, moueãtur
Hk:deftibét ergo circulos cir
°^*parallelo§:fint rurfus cir.
j?ii; x,duæ uerò ftellg i M æqualiter ab H x diftan
*?'* Quidem defcribent citculos çirca H x,&reliquae o
'*dH * circa » B,quia h k mouétur circülari mòrùçi.
$as quia A 8 funt polt circúducétis,& nó mouétur in cir
$*juia fùnt poli eius:ergo,fi A B cffent poli fixi,x H de
• .• í Ég; circa eos,& ita circulariter moueri uideré
ę puncta omnes ftellae & punéta circitoris, fed
Circa ea
;"$a AB nullum aliud pun&tum,quia circa H x.Ergo ubiam
; §.$ £shaberent alium motum fuper polis mathemati
, ;') sitas faceret circitor, & in circitoréhelicas contraue
; " circumducentc ucrò helicas mixtas.At fi poliita cö
&°. ftituatur
 L I B. I X. c A p. XL W II. , • II, I. C AP. XL W 1 1. 4%
$tãdeclipticæ polos,ut adedipticam mediusdi* saramajorunâum,communem*qui
cando a propinquet, ex his tribus motibus cgnt* siii,&oquóubili motus fiantinzquali
*'* ,
l"9;uga duo fünt íuper polis naturalibus, manifcftum §¤¤;uctihi ... A, - -

perlincam At,nccum
ŠPofté reflexas;ùíïçemplotcdocui, $ed polit; $itui,(ùfmouctcritfolummotu motoris,
**nte diftabunt, nechorum motuum ratio adhuc; $icut:&íôùmmotumoti,proccdcrctFs;
'Sc multo minu$ retrocefus.oportet autemi';j.
diftar: Štiuiuutabutroq;,zqualis: etia -

$tum cötraue&iuelocem effe,&polosparu' £ ÈÉg¤¢¤¢int.ii;iiitaions usum.

'° Circitoris,feu exiguam efíe inclination£m*"% $atim:io,adctcrùm ubique:igtur
'''' gtu circitoris,öüifit fupereifdem polis qm sig ***1i,quôùímotus Arctaräiö: fit,ino
gte,fifit ad eanderii partem,tant9 uelócioreft É jinjtjiotem s : quia minus tiansfcre
$$i$$itor uelocius mouetur:&fipoli non fintid: ' ἐγάίττεύinteríoaca;cuIo
'° diftantiaminorfúerir,&anguiimedioru? % **
….„ m .uco$,£, utim mouetur
uam
°"tiores. Si autem in contrariäm,tanto gj? „
- - - - - -

j*uftinónicmnotes&minores,**
'§'}ris
1me
1
motusuôôïöïéíEfip6iinonfij?
'$£m ;.,.;.Sed
circulorum fuerint acutior;
- - Ęla
Ę; uiiimotusfiat
ubiqu£
c. aliter fi-
zquales,
rh & kn; cùm ^*È
ergo uidi
° Polidiftiterint,uariabuntur omniafi!*"! j. jitì si,&ex As ueiìs » i;& *i*
\'{"athematice:fiautem mathematic£fiv fint, : `, $trutit,nifia& . Ss&fimoueatur u*
$hac ratione quam nuncdefcribam; Cùmigtu j, j*£iim A*; ita ut aa íit longo: ^*
j'$ulgs medios ad reâos pofitoshabc'* Ë $tion:longot nx:igitur a non pcfucni<;
Ita ut inferior proprio , & fujerioris !0'' Ę „;. $it m.}úes igitú motum a uíus*
'''''°Pun&tain omnem ÉÉÉîstafecu* $pc; , *ioqu* fimtin \i,utpotc H, aon £ru*
Å $$imifeptimi fuppofiti,cadentô; perpetu? Ἀρ ἐia funâo;quiluti ubi άcdc:
<l inferioris orbis,täåt6que propiusa"; lon É Šutimùs quijer paralldos Ai & A*;

$ uelocitatis motuum fii£j£ medi jit: έ}: jcruciafigtutia , qua;

$yúgáiálissis P,£j£
PStioris colurus, gratia exempli,Ps5*;
ia „at j 3*$*£#*j?
j£tius i quàm o.Qjia enim § 4
%oris claritatis:íáquilibetmeridia;'
nec u - - apte: §, kasi minus mouç$ituf H ad antar
dius,qui*-

§ $ potefgicicoluius circulusme*
S. $ilis mathema
j$ii: Qaisutm,ßt , aequit?
ijuntt,& H iam abinitio fuit propiusaa
j°'jius eft circu- Is A, igui in fine h ciit multo Propus!
î. $ummodo fit 3$* $iimo. His cognitis habcs, motum
* “edius,& fit aÎI `$um in quarta ab Ë: uam punâaia A*
*lter colurus per tro-
$ » uel
* tifìcàm fpeâu
*t A*, ut in A; relpeâu As- Qg13.
-

j''°'
ad #4
gmeridiánus fe- [**idiim.iìauerô infcrmcdia mouen
j*$*9$ Priorem fit, jîtumst infiaorigine, ut x uelut a x£,
li§ A ¤¤; igitur §. $}us,quòdàuo punâa, puta a &
ocôïí Io ab Otien- J°}Qtttat Peruenireinidcm punâum matne
* & in ; Ę fupe- lmjusttntisperáuaslineasprogriam
J'eriore córre
'°°* illi,orbi§ autem *% eiiiouAûíôç Èxísh
Ta
ia ---
cùm- tua
- r*
• -n • VAά•
o - - ;.aulum!” Ti'; & fphzrx, quia
***tur ex A in ,&inc perfiumdi*"Äa 1***') As , cpi, ciis, $i,'c» o, ab
KG AP
 l 1 B. IX. . C A P. X L V I I. 46;
dimmathematicum,capio Punάum a, communem aequi
no&iali&coluro, dico quòd ubi hi motus fiant in æquáli
tcmpore, quòd Aperugûictin E perlimcam. A E, mcdiam
intctas & A F. Quia fi mouerctiir{olùm motu motoris,
proceieret per as:&fifolùmmotumori,procederet pcr
affigiturcùm æqualiterurahaturab utroq;,aequalitcr etiã,
dilabitabutroque:igitur cadetin E. Et parirationc,fi cùm.
aditfiipcr £ , căditiiimedio , cadct etiam ubique: igitur
4 mouebitur pcr AE, quòd fi motus Af c. tardiór fit, mo
urbitur adpartem propiorem B : quia minus transfere
iurämoto.Vbi ergo aîdifcefTerit ex interfeâione circulo
mimmathematicorum, ab c D & A F c G, ftatirn mouetur,
Perduos circulos quafihincinde minores& minores,& ta
menuerè per nullum. Ita ut fi motus fint æquales, A H &.
£x erunt æquales,igitur x H & k N ; cùm ergo uiciffim
ícdat ex Äf, ucrfis b f, & ex A a uerfus A F, & æqua
iternon poterit peruenire,nifiad e. Sed fi moucatur ue
ktius mótu Aa , quàm A f : ita ut a H fit longior a N,
tiit hx pariratione longior N x : igitur A non perueniet
ad £, fèd propius s. Habes igitiir motum a ufque ad.
nf:punâa ueíò quae funt in Af , utpotc H, non perue-,
mittadlineam s íim f punâo : quia ftatim ubi difccdct.
£ at, mouetur utrinque quafi pcr Parallelos a F & A g,
igitur non pertinet ad 3 : Pcrueniat igitur in P, quando
ARgutnerit in £, & direâa AE , Pg;ueniat ad δ, dico;
quòd p erit propinquius f quàm o.Qgia cnim $i diftat
£bquartacirculi, & ab F, minus mouebitur H ad antar
άimuelocius quàm ad Qccidentem, fed a æqualiter,
utdemonftratum eft, & H iam ab initio fuit propius an
afíico quàm a, igitur in fine H crit multo propius *
quám a:igitur P qiiàm o. His cognitis habcs, niotum.
omniumpún&orum in quarta ab F: nam pun&a in A b
* Quebufitur refpe&u A £, ut in a £ tefpe&u. A B. Quia
s&i fùnt poli uicißim. Punâa uerò intermcdia mouen
Vtjutdemonßratum eft in fuagriginc, ut x uelut A x E,
$ita de aliis. Ex quo patcc, quòd du9 punâa, puta a &
$ nunquam potèrarit peruenireinidcmgun&tùm mathe
Ruticum,quiáfimulmouerentur per duas lineas propriam.
$alterius, quando exillo punáó difccdcrcnt. Exfis ha
§ motum pun&orum ÄÈÉ fphæræ, quia cùm fiur
*do partcs a's *, ab g, cor, cos, caf,'c B o, ad F,
- �S AP Q,
' ; ' ΠΥΤΧ. CAP. XLv11. ||?
- A p e,& fint fex punâa germinalia,&quibus quam* se
fùnt poli a p f c, duo reliqua*9°; äicit , &&,erunt : …,
ętior partes primae tefiia* äöbus pgi;&#° £.
J' ;;iter (è fîmiles:reliquaequatuot ìåúntùm,&idco$tiam
É
', íäÄÈÉÉÉÉÍÓigitur» ct, in$g** punâasc
'! £ç correfpondéntmóbile,ideo
,íîãîâum piiiäi$^*^9°°'°''
& ', r, quia fùnt igit
eorum.St
, , : ereß ut doceanus motura *£* capio ergo * punâum
çjuodnonmouetur; fe,cùm fit pölüs,fedinggg*
, * ìéìis orientem infra, ftatim Κc£fitäfio?
; <ô circumagitur as punâo ìematicg?e?*"'j
1; ÅŸerfîs fepteníionem,&£££*Ëtialia ge- „
} Ë, ficut reliqüi,quibus feftu; íáöïentem,minT j. :
£ quia tamen cùm s fuerit iuxta c 6 , Ęducbitur ab 0°
jäìïëïorientem per parallela* maiorem media*
; aequinoâialis:fequiturg** citius perueniat adco,
ad'dimiáium c g, uerfus g.
Nam A cùm m.
w

aequales parallelos,perugni; à medium g*j£. per

quam
sustes;

uteniet propius c, íám fitdimidium ς a Punà* *i1i,

îâåmedium cadenti!'° g:pu^
, ',;
! {tintjriter B'&'f,'
& F, si
uero £, cadit in c ad ungue?' Nam fi mouere '
Äm **',
-ę
! - motu » poli , caderet in íédio b c: &fi [8Mm motuf" ζ
, , medio f c, igitur ex utroque æqualiter inc ad u- c Š
.A igitur periienjet ad oppofitum fùum per lineam A* ì
¤
; Pun&a autem jÉät,uefiis f, cadentjm *'; post: ,,
1 i c quam D; uia uelocius mouenttir ratione poiisqu? 1. ę. {
;', ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉfugę Ę ę
* c: igitur utroque hägis iuxra A, quäm ?' onuigi*, s,
-
.

}j êïíåäïíôçílationis,qüiain £*? exéplit*' j*

ę.
fertur ab f, hon£©lümin£ c, fed üerfus f p; ideo exam
p.
!
busc fit,
in ut cadat
d, &, in c p. ultra
in c;igitur Ét etia! Quiaufquea'?
£ in c°j Äparitasß*& •, . *
orum fmtef- A.
nequiret: Ex his igitur Habenrur motus P9"
lofae* „£*££; jiinâa mouétifi* o

$t, nullo in- funt g; en ädprrinia puncta mathematica P* m!•

I.
mento po/^ xti í tim uero duo motus fuerint inæqual** (quo* idt
demäßra âÄÈ nullo inßrumento poffùnt imitari, ficét aliqui, -

'I . ¢qu Κ; ĘSorbesiâ tentauerit?“ prgte**; .'

] ítaté ipfim qüicquám fuerint affecuti Å£!
fi pun&um àli — - — =• ,fibi fùcct*
*.

dcntcsin iqu6d per duos motus inæquale

sin duplò temporis, ad punctum $ola*,
 L 1 B. 1 X. ^ C A P. x L v 1 1. 467
tiampcruenerit,ad illudidéin dimidio temporis psrmo
tummixtum ex his motibus non perueniet. Sitigitur pun
άum A, quod in die procede- -

tetueríüs f, per dimidiú arcus

Af,quifit A c:&in eodem ten1
potefieffetin c, proccderetin
iperparallelum c £ o(nam fup
Ę in alia figura, quòd
iurgus fint omne§ quadrãtes '
& fpoliis A B , & B polus a f ).
Etii,gratia exéplijc £ quarta
fus cofui parälleli, ita quòd ' l * • ,

etduobusiìis motibus,fibiinuicem fuccedcntibus, A per

i:nitctiaE,in duobus diebus: dico quòd a, ex motu mi
iioexduobustalibus mqtibus, in uha die non perucniet
ini.Nam capio motum dimidij d.i,in quo perueniet mo
Hftt Ai ii q dimidium A c, & ex cia dimidio dic per
£niat in H: ducam igitur parallelum x H 1. Q : & quia in
dimidia die, fi a fùiflètin Äloco, perucniffct ad médium
AP: igitur cùm pun&ain c H M moueantur iuxta eauidcm
Proportionem, qua mouentur in Ax D B, cùm mouean
tutfiipereodem centro, fi a k cft o&aua pars A B, G, H c(t
odauapars a N. Si igitur per aliam inediâm dicm A mo
"st<tut ex H, perficeret quartam partcm x Q > igitur perue
mittim l: & eadem ratione ex l in E per o&tauam par- . .
., *inco. Sedc 1 fuit maior oâaua partc c o, & ii k. ma
£tquartaparte k Q_, igitur D E cft maior medietatc D P, `
&cìmaior quarta paríéco: non igitur.Aperuenit ad prio
* itmlocum, fedadäußraliorem & òccideiitaliorem qùàm
Kt fingulos motus debuerat, & etiam ad occidenfalio
; £mqúminprimo cafu,igitur ex uigefimgfecun39 fiippo
fyftespropofitum. víuerò hoc intclligas, fciendüm
tíuôdaffumpta quacunq; parte Ê A G
$s}quartajars à s, fi párállelus eius alioíarällelgè
$oßcet peridem pun&um, puta x Q pcrô N tranfeun
$íüperc,dico $?» k eß maior quartâ partc £QJNam
$uarutex* pórtio circuli magnijit $ipfà ca$tinfra g, - v -

£turadatinì, portio igitur à R, fimiliseft póítioni & ä,

$ui dauduntur ab eifâeî circulis magnis à polo utriufq;
*ientibus,fed a R maior cftquartagirculi,âuia eft fùàiór
**, qux fuppofita fiiit quartâ circuli;igitur*
-. VC
xi2maiorquar
sit
W■ L 1 B. 1 x. c A p. xLv;!
-

| 1. I. CAP. xLvii. 44*

adatinfra H%
Ęli Oftendo modò quòå HR 'adre&os , agrºrum $uáßäionesdiyticzno c0 “…;

Š uterque circulus fecetür ab Acf,

•% ** R proceditâ polo f A, & n h g {etc tur ab * A, $$is ęuio,káobrciiutgu
Š â polo G, igïcùm « hn fitminº risdr j;;;;;:;at,&jus scis:
4t NH $teriit; Ho;i;o,quia viyopo
£• ÄÈÉ quiàm r as, ádet hc fupra **; quod erat
Ę:moiokat drculosfingu
fe& nftranâum. Hoc aútem demonftrationi*
tum eft,& quin Aenectfi* w - - É | *£$£iumumuntumeftimcontiátfa
-
•
uentum & uald©
rium. Ex hi quintum á nobis inue
-
"• - . | - - $tipit: έάauzx::iunt,tcccdunt an
îali
ceffu eß sigitur liquet,quòd punâur? inprimo®:
quet,quod£E PV; cdλεη- si;,im;&ftmpttfimtiatitculomagno,
--,
$ eft außralius rhediétâte circulis fed noâ O
$i;iä in £clináôïíôçí occidentij' ÉÉ· Š
§. Ε
Έπrit rira,l,..
-

- -
-

igiturfi m nccfimpliciter, nec eodem modo m0U£

Š. áti tommtigtuttitutriq;mo
:*•*• • igUur Ε Antilcm,íium manereinalttta
oueantiir motibus mixtisin nulla horumioa È$i$inditiomagiotankunt*?*;
erueni
$$usmiet
er a punáií$$ítístiam,qu£ am,qu6$? - -

$tr&atiaAtistis&lib.z,co$ti $
Ëg; ÈÉÊË - -

j}$$i;3ïÉ
Perueniet í. igitur ad aliquaspartes infradeŠ, moue- *gagnâafçãomumuenalisautum
riper An $ £quitur;quâ fiprius £;aftralius $ibikäioncmtí:;olum,autmot*
qüämäéê indeperor, ficut in primg $, \s:crgo \ Štímmíít,<äytaoâauoibis
uerè cade uit effeinfècundo cafu , ££££? ïë, $tjiammonrad;:&;anglos,&t,
11cut Š ifta dúo pun&a auftraliu* & § oMumus §sttjtt;balterakulatituìòvofictim
É É¤ tam0* Š commu
Ę Per parallelos
u. Ę:circulum
ueatur{per s. &£
ualde obliqui,
quifunt ma! ;. $int, tmiâumetrumyaruorum diculo - -- - -

j §¤:t,quòdnulla aliapufiàapenitus, præte;

uls §¤otus
r poteft cffe adeo tardus,utno itahat £ti!'
- 1 $uiiaiiosfiuiiouisfigurâ quod
,P
o
ß - *•
perh£ ¤É duo Ę tzpcrpe
§.Š modis uariari. Ideo mous%£a; tur

** naturai ogi autem trepidationis,cùmin* £.

$inuntit, Difcrimen uerò c(t interho*
ûfimoyun&aßäionumfixafum:in momz
ÉÉîgmfi ïäïíéêiipticam 9% s|tt*
ΣΕΒΕΕ
re of
;..;rae p0 $axux. Yoii etiaminymomo?
nae,qÉ fixamfemperingißem punâi;£î §§.$$imæquio&ijiinfecundo
tatumteperayita Arietis&Lbi*non*,
circu\ustran
o ÄÈÉ $unt initia Cancri & capricoigi: edifig?
$i;£
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ? ÉÉ&ii* oâurediyitae,& y£
Atquino&iumetiâinuti9$ modo,
ÉÉ medioíííííííííma dedin^?j 3&gt; glis $t. itäumSolemininitiis Atietis&Libræo I
-

eclipti ntiidem,módò accedunt, rhodô ecedil û hi S. $iquando hxcinitafuerint in communi

ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ
poli É nonæ afit&m Sáô,retro modo? g? ol0 Š cumpatui; circulis(&hoceftoda
Aenæ e É, fùnt in circulo magno tranßußÄ usfte! §. & maximù ãíttentia zquinoäotuit,
liquus É; ÉÉÉÉÉÉÉÉm circulº? *$\o: ijuibusyofts circulorüm magnitu*
;,,{om£i!”
ut $$liptic it.omnino falfùs, quo à compgt£n*
e ] a t1C **ii, stnonum çommunejnontamen<9£*
f initíí $. naturalis o&auae femper fecet ccl! ícæ mob* §. funáis: quorum duo funt íeíugi
fisíí$íj&gapricornigê fèu e$$£ \sË tali,&&ugravimatura*'
33'*®ematic&. E. quo paret
femper quadrante
- ----si
quòd im prim? £ÉÉÉ
ab ,ÄÈÉÀrietis* }ς:0 W§ ediyticc (eintrogicis?''*' j
Poìquoque mobilcs in ?ia9
Q, 3
•,
 L I B. • IX. • C A P. X L V 1 f. 46»
$tentiis circulorum paruorum,fèuâ fe&ione eclipticae no
nz&zquino&ialis:fedin fecundo, fe&io haec diftat qua
drante,áfe&ionibus eclipticæ o&auæ, & paruorum circu
lorum certis atq;determinatis.Hocdico, quia(utpropo
É o&auaein utroque modo fecat circulos fingu
losin duobus punâis, fed unum tantùm eftin confiderá
tione Poliautem eclipticæ o£tauae accedunt,recedunt an
teretroq;adpolos nöns,& femper funtin circulo magno,
tranfeunte perpolos nonae,&fé&ionem eclipticæ o&iauae
ttttam cum paruis circulis:commune igitur cft utriq; mo
dopun&um fe&ionis naturalem, fixuih manere in'altera
ttipticarum: polos effe in circulo magno tranfeunte per
polosnonae eclipticæ & capita Arietis & Libræ, eofdemq;
mobiles effe&ihitia Arietis& Libræ oâauiorbis defcribe
Ittitulos paruos circa pun&ta feétionum uernalisautum
malis$:nectamenhanęfeétionem effe polum, aut moue
Š modo circulari: nam fi fic, ecliptica o&auiorbis
Ë fecarereclipticam nonæ ad re£tos angulos,&ita
inatio uniuseclipticgabaltera,feu latitudö,poffetim
' plere quadrantem: dùmtamen(& hoc eft fextum commu
n*)nunquam excedat femidiametrum paruorum circulo
$um$eptimum eft, quòd nulla alia Pun&a penitus, praeter
httjuôdefcribunt circulos,fed quáfi oualés figuras:quod
tiitpoffet demonftrari proptef duo punéta quae perpe
tuóiiedipticafixa manefit. Difcrimen uerò cft inter fios
mgdos,qüiain primo,pua&ta£&tionum fixa funt in nonae
$tiptica infecuhdo , o&auae. Poli etiam in primo modo,
mtincirculo tranfeunte per capita Arietis & Libræ nonæ,
$ubifitfe&io cum æquino&tiali,in fecundo circulus tran- .
fitperinitia Arietis&iibræ o&auae eclipticæ, & ubi non
$titzquino&ialem. Aequino&tium etiã in utroq; modo,
itttmiiquam fiat,dùm Soleftin initiis Arietis &Libræ o
%*ffiiaerae,nifi quando haecinitiafuerint in communi
ione æquino&iälis cum paruis circulis(&hoc eft o&a
tum commune ) & maximâ differentia æquino&iorum,
stam æqualis fit partibus pofitis circulorum magnitudi
nibus (& hoc ef£nonum commune) non tamefi conue
niunt nifi in quatuor pun&is : quorum duo fünt fe&io
mum Äj, &parui circuli, & duq maximarum decli
flationumeclipticarum,cùm ecliptice fein tropicis punétis
^stuò fecuerint. Poli quoque mobiles in primo modo
G 3 gc*.
 ' L 1 B. * I X. * c A P. ■ XL V I I. | iii I. C AM. xlvii. «m "
inum circulumferuntur,naturalitexfixum:aiia$* $**i*i*i*t*ustis mutáti, Auâ \
`$$aquá:nam circulusauté
$ducitur.colligiô; queos excipit,perPuIj**' 1$**w«yooi√
ex hisutrunq;mo üinfio
$yun£tis
$**fti,atq;aliotettioubilibétin cir 1
$tria generapoiörum habere,cùmnullumueT ha- . febrtttijunâaporttit ducicircu
$ica quos&fùnt punaa Šäargí *A&inàoyöíupunâaedit*
'Šea motus agitür,circa pólos autemfola'** }täum cubi
'lui Fixa etiäï pun&a eclipticaein iimomoç
V$ti$, refpeëïêëìíîïoniuriit:** fignus,dua
“Sciipticârá,quæ habçïtioné circuiimedj*% **\i,&fi.
$"* quoquelätitudo eclipticaruminprimo Ę
unéto É eclipticæ o&aux,inter $unã{3}$. *
J£niatrm. $.§|;
$ii$ R;
$P$uos circulo$féìíïíôáò mòdoeft£?% ¥§¢§
'* ^ristis & Libræ èçiiptię o&auae,&inge$ É*j*it Alteráq.\ss\
°"'nm.Cömuneetiáé utriq; modo *qii;£*£ s;iir;t; t6 \J
$ininitio Arietis non£fyhæræ,eique άξ 55 instituti
'j'9cusάtam errätümqüáminétrât! # ï %£*tigonus
$ytic*itiüîäìïëïãïíïì
?lutioneuîÉ jìrì
paruos äçìos.vndcm*"* j. jEtkiis;huicätamκάarctaiusex
?°titutinlocis ôïÀïíôï,cúm plufi* , j*m tfftmagnusex o&auo fyofito.
* Partibus diííííííííííííííétisedipta** Éttrrtô utiufq;modimotasticpida
''°° in quo folíub oaaue eclipticadcia''* Ë $it timedijtiaoaatizinztz,&uo
$um (ècans,ôáíôçìïëïíëìius ergofis**j juttiiierisiudmathemiiite,poterit
'?pi accômiodatum magis, prindígít Ê, $ignistingefjictis muset;
%& à confufionéíóúnóni$. 3. jigtius magnus,&i&tranfibt yer ysi
'tisfacere fignorum initium,neq;ibitium! gnim É j*^yoftifììmoppofito punâoçet auo
Κρά iam pluribus partibus ab zquitę jstitię ίαταῦs\cuius &ię
-

'$;fedpunäùí illud;inquo ediptic*£#£. §£unákáionisísa mouctetur?V*

lum £cat,utfüperiùs
aliquodçã.
l. duos íodosia Βά,
demofiftrauimus.
inter hos £'j ā §$. çùyeriflictias circulorummotu
j£;itityidationis,quiafit non circailloinor
polos
'**■t;aequåäöÄÈÉ dellarumq; locis;** $boráúdtprimò modoplant.Scciido
Vºs,
M. Šsuna indigeat;T Ę ,hoc j*yo quocûque pun&o in fphxraguta
jAtjo&ai,&ideoomniafunâare
ÉÉÉÉÉÉÉÉ
**in aliou£. imum:Cùm orbisgag ìnqn* lj$j&*prouocúq; circulom;gro,
Ρdem. ana certo tempore modoó,q! íimeier*£ $tãtia nönriyartâ,potes deícere
M.

ten Šioso flans,moueaturoppofit odcm mάo *

va
Š ,quifttabit»w
$tútem:
i
injunâis ditant;
quiaduces pergendicularem aá
Š
búg;$it; É. percipi?9
ulis dicta funt,fàcilius
iferiri efcribit fíum
;'jäcuní
Rerumtu!
ft. &indeà\oco cafùs,puà p:(ecabis hinánde
ÑA a&bs:ęculus igtur du&usyst $. c
»

''"sn,quod defcriôôåô côtrariafatio°°'. in ] ,Šugyai. &emomtrauimus,*cta ¤

Ę orcam ! Š
sm. exEtórient€ÉÉÉÉÉÉÉÉ;aliudex°?
fi dillinâè magis cxoriente unum, ~seua-ex e-:;o% -
 L 1 B. 1 X. C A P. X L V I I. 47r

£niftratur, reliquú ex occidente uerfùs antar&tici. Aliud

fjtuncceffàrium eit,quòd accepto orbe duobusάpunétis
fignatis éregione oppofitis, atq; alio tertio ubilibèt in cir
£inferentiaíemperper haec tria pun&ta poterit duci circu
Hismagnus.Sit ßhæra A 8,&in ea oppofita pun&a è dite
&o A&s,& aliudpun&um cubi -

lbet:dico quòd pérhgc püéta po

terit ducicirculus magnus,duca
Ę
ttj; AD 8 & fa
ôspolis A à circumducatur:ma
nfttumeftigitur, quòd tráfibit
Ê tunc circulu$ Ad e tranf- §
£tyerilla pun&âtriâ;Aliter du
άιάmetiéte quae tráfibi* per c6
tumfphaerae ex Ain B, ducéturfi ,
1:;erc ad A&a erit ; trigonus --
Ancinunafuperficie, exufideci- - - -. - -

moclementorum Euclidis: huic circunfcribatur circulus ex

;i! clemétorum, eritô magnus ex o&auo fuppofito.
shoc igitur habetur ratiò utjufq; modi motus trepida
fonis:ná cúmfiippofi$turin ecliptica o&auae fphæræ, duo
Pun&a oppofitäfiaturaliter fixa uel mathematice, poterit
Ëmperpefea&tertifi qu6deftin peripberia unius ex par
discircülis duci circulus magnus, & idé traafibit per peri
etiam alterius oppofiticùm oppofito pun&o per äxio
flagrmiffam:igifiirerithoe,ac fi circulus ille unus & idé
(poftquàm manénrpun&a fe&ionis fixa)moucretur,pun
$$ttito dato circaperipherias circulorum motu illo inor
sto,quem uocätïrepidationis;quiafit non circa polos
$tos(ui dixi)&hocfatisfacit primò modò plané. Sécúdo
fitificit,quód accepto quocúque pun&o in fphæra,pura
$dfefit caput A?ietis o&tauæ,&ideo omnià punâa pe
ripheriæ Ë. & accepto quocüq; circulo magno,
utpot* A p», pro ecliptica nönae fphæræ, potes dedúcere
$iccirculú mágnum , qui feeabit A d b in punétis diftanti
us Ac,perquädränterii: quia duces perpendicularem ad.
eidemíex c,& indeà focó cafùs,pufa pfecabis hincinde
quadrãtes, putad A & r»B : circulu$ igitur du&us per A a c.
magnus,qué nuper duci poffe demofiftrauimus, fecabitur
£a£;itauíex cifi A&in B fit quadrans:conftat igitur fecú
*•modo
ut. .
orbémoueripofie.Evitahabes ex 4mótuæquali,
- quom9
 L 1 B. ix. c A p. x 1 V 11, | ii lY. CAn. xlvii, 47;
?%£jatur & fisripofi; motu;is, ij$* *si*sa;*;;;ai.
$*$£idationis.Hunçauté£tacafto;cu$it $*$"* 1$ jyìíîï
W
S9rdinatis motibus fieriaffirmat,dicens:Sicii5'°: I$aia$ ę ttjidétes áí
-

\
alius cótrafçìïéá,&fiipcrpolisí ss. EÉÉÉÉÉÉ 1

$*$ contra uc&um,hunc

$Pidationis eo mirabilimo$%: $is
dicitur. $eneficiffet,mchcrdt,fii£* fsit; ęîÉÉ
}ttyan u? |
• - . $titiai;ttilationëmoüsà- |
1 $ filiuitabilifüppofito,&fùper ì totam £; §¤É numerumpatiatio.
ì ú: tamq; utilincgotio(poftquam
t) $m9
ā
onem aliquam, qucmadm9
Šasyattnorts,gatia'exempli,
j*vitiumi,aiiusíåéticuli kjtë |
5*'n multisfecimus,attuliffet.Etfihöcfaccrcn0}° s`$$itumiituoluitur rotas íua
ü;$d Š £; Ê
•*- :
cx
*
$sis ittmyott Asaris,&câ 3; o. |
'

in mot $us,nó mifiad certum $atium;de É j$i$ti:£;ionibusûs:ß

$i$tionis;)eccffitum, foi£%£i s.
*diam his'reliáis, ffîonemdeartifidof*!"* $%■ìîãî. g) • - -

quorum : -----•--• • ioncminftitu* k $•$i$tijuttoauíisfu£;:

poß §. gratia maximè hanc traâatio? motibus jgintim igitiruertituti,ucrtituri s:
Ę antca & fuo loco de sit, inirduo jiii; ftmdiùerit;is&uoicdcs uct
intùm m um sft,tranfeamus. Poftqüa É ju jjfitntialitigemus,3gentts
as effe oâ fimplices,rationglodynam Ä
tus 3. iit;otaquzfi;& roare :'et, tem m0

mùm ŠĘ;Éueloccsfünt,*°
ile & ÉÉÉ,
Š $. j*aiåùòtùtiaάiamjciam
`Stigtuttotamilcs fcytingtics uigcfics
1Ilt:nam mo i
• •-. otus enim qui j**iitakmel.Quôåßäuiiiaaäåa
t. É uelut charta quae acuiinfixziù ba;' É
ll3!idi. .- - J*
**igi, $. ἐ Ę fc
*;. .Quòdli Quintaaddatur,utt

§°“cumagipoffit;uelociter mouetur dumhot m.

-

},°° tamenüälido motu. Rotæ autem gau* j;

§°aguntur,ualido tamen motumogen"£ •

Ę9!int.Caíáigituruíiimotus íüm, É
'; §§ aquæ mulítudo,& cafis ex alt9*?'
b§ ÉÉÉÉtia Nga oportetautcm É,
ì sit tãgere.Cafü§exalto,&aqu£!'£
$ilaiido
requ
autem, caufà eft ufplus*";
uf. Siu<*
mae a$mentia,utmotus magis cqntinu* Fititigitur -

tangant, à motuiììpcdiuntur: tcr- -

w
tardior & débilior modo uero motus -

î; '?nodoq; fimul Š ÉÉÉÉÉ

iat eft, Partim dicetur: at quo paéto exugo c.
Ęsciatim íàïíïìïNunę
'$ig;. Quodíôïéíóúm, nccc"* cl
G:
ejfi fiatüel áíôïíåéíicíatis;** sfcrunt M.
ci|
ï$igiáíôïöÜíåîáustóy:
Ę â{urfum deorfùm ad eü qui í; √ |J
îusta Scias. Atquekic \otioreß,'
-
-

q. “aodus etiáalibidemonßrätus° eandcm \… iííííííí.'

Súçi luasínóìt. magni
GT;- tis ul
 L I B. IX. c A P. xlv I I. 473
: eid£motusrationémouétur,atq; de hoc núc dicédü erit,
Sitigiturqué mouent pinnae ab aquamotz ab axis, circú
tuitoacpcum dcnticulis: quififunt refpiciétes cétrum
A,&axem eiusin circumferentia exteriore,facient motum
siujcmrationis.Siauté cffcntadpcrpendiculum fuperfù
Fafticlateralicp&parallcliaxi, tránslationé motùsfa
£tmt Eritaut£ utriufqj motus,quo ad numerum par ratio.
$i tergo denticuliinrotac d exteriores, gratia'exempli,
ixxxiiii.agentes curriculum £,cuius fint déticuli fepté:
manifeftum eitigitur, quòd dumreuoluitur rota ab aqua
tum pinnis,reuóluitur eodé tempore A s axis, & cü eo c d
mu&idcoi.xxx111 i.denticuli:fed pro quibuslibet fé
fttmd£ticulis c D,reuoluitur curriculum £:igitur £ duode
dtsirrtetur,dum c pfemcl. Sitigitur rota uérfus F 8 fuper
£i:iaquo curriculum £:dum igitüruertitur E, uertitur F b:
kidufirotacum pinnisfemefìertitur,* B duodecies uer
itttSiigiturinrs totidé denticuli infigerentur, agentes
tititulum fuper alio axe,rota quae fupefeo axe effet, cen
les quadragefics quateriniátu αςuli(utita dicam)circum

*ttttetur. Quartäigitur rota millics feptingétics uigcfics

vφοάies,dùm b röta femel. Quòd fi quinta addatúr,uct
itti: adératione fingulis momentis üigcfics millics fc

Motw arti
tiofus aqua
£nties trigefiesferies. Atquehicmotus uelociorem, citatr.
cwlefis *m*e.
diumusíælitunae,fùppofita magnitudine dimetié
- - G ; tis ul
 L I B. tx. c A p. xLv 11. i iii II tA. xlvii. 477
%£r9t€;quinq;paffiumetitambitus,paffumx* *$* miamali;fimiariscumfeptem
§ duplicifèptimâ;aiteiitificduccmusiâ xx¥99; ę ieiuiam oöoyoncmusrotákcum
v i.fient c & cxx¥¥pccci.milliaria cccx*"' '* iii,&tritisaimixxx.&ita
momento aíííííííííííííííímilepafiTi*
ssac decies nouiçìïëïãíét,utinfifiglish'* jç&isgi;
ï gencialis
inuittm,uéìutw ii. cum
$t Lung orbis inilliapafluuin lxxxyit£*££ ***;
•.ili;
*numftumyroportionis,qucit
- -

£ fpatiü diuifùm per cccxxv jaftum;efj'; j**fittttíumínénta,&hocpro

$$ quamrotaiii
id quod habetiáíôáíünzäibis proce$
momiemto;eftauté ccifx; $ig; i$ numcridétitulôrirotarü, ì cit,
'j;rotae toties circuiré, íiotus quintrrot**? j tinkmumefi,inuit: producunttet
jgifthotyttt,quód íi numcrus
°'' motum. Sedad ú, Ę
°°'' figrinon poteft propterid quoäoTg£ (ut í. j. $$itus,ííprimu$,udutlxxiii.
''° inferi currículíííííííèåíiisfotis:atfip**"' ß; jÉÉg¤¢ât;aptusum quot
J'ºst femet, tantam uelocitatem non ftet, £ j¥!tati1v&totìifìare
ύt;ίζ c.áítalis,utfit
fecúdomul
è “ngetur.* Si autemrotadenticulis £É j£ficimuatitulümítìoais
}',$u$niam non tangięam ueloäm?' Σcti j$uitrioviftoücîuxxui,3čt£uiis;
ɧl9ng; tardiótúí gentatde;$ É s ui j*JttTttttüuenrteturimuma&iefemel,
t. 9;quod cnim fmcmtc cöncipitur&¥° e{,m0 jÉg¤¤¤ demôllatio
'§ifiiiiile , fejéíïíôç guoddiá*j súúmo tot lactamusrti
¥ditas nullum habet íorum ïeäimet? ę
çti $$iaturis sinum&gt;umueri
n tatdifTimus eft, quietibus multis i:;%? °°nottrumuertitut£mel circúurttuntur
'°jgitur, quiäääääçíáíes,mul;$£
$ig; potius Heétuntur, juàm tames, íi
Κ; 9eneralis autem ratiotarditati; Š;{0
§''*tioniuclocitatis contraria eft. $$$ Écu•
'**s rotæ mouentcìicia,itain tardit*;°jî
''°"ttotas, siííüìéìus rotam É Aut
'licbus , gratia exëìíî, άmuerti, fitά"

E? ndeiüm , quae in una dic cit: έξ.

côå Quòd opórtet {ecundam rotam c! , ät
-É $tn tempore, quo prima fexagics ;* op0f?
„$* rotæ fèxâginiuplam habet; Š c£
í *d denticulôÉÉÉÉii primae: Hoc : fiet, 0
P9teft: &f fiat, magna cum difj'. du0$
§* $mox fübiungetur : igitur i;£; fintô
:& j inuicem düäi producant fexag e cuft*
in „§§; conftituemus igitur in £', in fccun
Xe ro Quotquot denticulis üoluerim'; : curticu*
iutn tam cum fexcuplo denticul&'; prio*
ῦt $uotquot denticulis uoluerimu*» iculi Βατρ}
sum decuplo genticulorum au-"*" ■
 1. IB. IX. C A P. X L V II. 47f
ft
u% aris Eremplum, ponatur curriculâ primi axis cum feptem
- - - - - .

31 denticulis,&fecufidi axis cum o&to,ponemus rotâ fécun

<. diariscumxlnl.denticulis, & tertij axis cum lxxx. & ita
* . movebiturrotatertijaxis in lx.dicbus.&regula generalis
L dtduc denriculos curriculorum inuiccm, uelut v 1 1. cum
viii.fitivi.hocducito pernumerumproportionis,qui eft
1xinexemplo,fittermilletrecétum fexaginta,& hocj Io
duáüeftidé cú produéto numeridéticulörü rotarü, id eft,
xliiinlxxx.du&ti enimhinumeri, inuicé producunt ter
millettecentum fexaginta. Ex hoc patet,quòd fi numcrus
Moportionisnonfit cópofitus,fed primu$,uclut lxx 1 1 i. }
fitiemus axé primü cü curriculo feù rota parua,cum quot
voluerimus déticulis,puta cúxv.& rotâ in axe fecüdo mul
tipit: quomodo uolüerimus,puta cum x c.déticulis, ut fit
propofiio fexcupla,igitur faciémus curriculüin fecúdo axe
tumferdéticulis,&ifitertio axe rotácúlxx 1 1 i.déticulis:
ditoigiturquódfi * turris circúuerteretur in una die femel,
wrotìcircúuerteturin lxx 1 1 i.dicbus:cuius demóflratio
et'utumapro omnibus fùfficiat)cùm G rotula circumuerti
£t £una diesperagitur, quia turris F in una die circumuerti
; itur,fèd cum G circumuertitur femel:circüuertuntur

£j
-
- -
ΖΓάJ§,
£jíì, */*^\*.\* V

`ïur;
144c*rn horolo 3l'js, §§
va

- \ /S |

2
. -

£
3.
2.
:
 , i p. ix. c A P. X1.V'! μtota „ - :-- *."* ii. CA?. xlvii. * - 4n
farinunadic£r£°'; …Tmct.
•nticuli
• ••
Κά ïîxdicbus.Et- §¤É ***ct §iuis
_* - -

meat X
is eius L,& cu :--;
É r.Et quia Ëhabetfexdeni* *j
s-sigu
$unqË dcnti
%$jîìåëïticulirotae Mo$'* fiimtcuffl*
funtcum %t\xwci:& tti inQa
gmtaquinq;
muertentur etiam rtuntur im unumcumdenticulis è
iam-G(ex M circum'° ' *statuitiiT,
§¤ÉÉ - - -

ûdenticulus* £j*$*******hisenimi,
- -

$. ÉÉÉt $x $ , t.defitcs,igitur ;
-bus,in unaquaque cumuer- §¤ mhürtit; Confu;
Qg $j**innumerus quo E; - -
rotadif -
-

in lxx 1 1 1.diebus quod erat É quámuru* s;. : “°utionum,fed ben.

ήδῖutionum &ieru!% É putacc£ § ÉÉçmus iníí, igiturre
aulis commodèinr9ta fignificati Ë quorum ulti- j %%*$titioneiníî.
Fa&is tribus axibusin ££££ Åxiii.* §, *fiiit;itiù totis Ê
„ÄîìåííÝïxxii** î $intciiig* §j*tutiuu:&í Š
j$C
qüot cc ixvfacis?'$ìïítem,&£
uoluerinus Jepticulorum,u'? Éçentiaiio §** tibiioi√ áí xW-\l\VVu

çum qüintu?°**£ ***nis,,;

-

ÄÄöiiocabimus totam'%ìïír,igtur
- -
Ęnumftaçôn,agnus, ut
ïquinque denti*"''*%ïui- '**liorú, - -

i;$i;
-

emo
acit Š íicuituTj: C
xx111,1gu*!. Regla
$ttlHiíiim Attes antes ipß colloca.
-
$it'tmumêtus -
ûlum, uelut -
ę .

rcuitùperagit i!!;**j.AIiis
. - _ _-
*. »

'Έ. n folis , Š
V.
-

- - - - 1
& cut* Š tali Š. $ Š
in I* - -i. utyet
ImOue
-

`ÉÉÉÉÉimaeft,in qu3£"°'íúum à $utemάί, ?et buncpoß;.

jìàm ex denticulis °"°'' fodudo*** $ Ë$moayoi√ Martii,abf. -.

ïí, reuolutionum» £? Ęyo íentici §j ζ. mi. y

- - mrotarum.Velut ' §Ãuicemdu- stres ΣΤ**v*volotam

Έζξ
-.auidu&us in c ° Eticulit
-

oducút d cxxx.q
§¤ÈÉ
`$titfteis 5'* *uita regula ducunt
'r*,. J*ftis:&fi
feruit fegulam
: ,, o ccc cl.& tantum?*° ātres,trig^- ■jttsperumam, £;''°"icmotui,
$íú , qui funt Ęggg %£%££ júti, È$i Communis plu
nque .Cùm igitur habueris £$£ dicendam ! <;; $imiuí Hzc $t, quae uocabitur
Ἐíôïéniesiuxta
ìääää rati9°°'°jîingu* |j*io.Quôïí
curriculorum Ê £ us:hunc
$ultitutamê
qttoù; È dictum Ę
ύς, quatuor aut qui}!**"?Ę Ζζτxv.dc d* J****iiefi, Ę habent*)?
ôçìumerum
uétum diuide perpropofitum”;
numerum qui Ê'?„Ëcc18''
: exeuntis” Rj*
$is*?£yropo
ę Éɤ·cuiuspsi,
M. Š »

nt,
quialiquota:utpotc fèptuag'$.
erit gratia éxempli, ûtidem?*
***% I. • çeficurri afii:- 1 j\udfid
Quòdfi Ętiim;qu£$aH yGc¢,
tíor íüìïíôùrricula, uhaminus: “P°jîestotasfi lum, ἀζ*!dictumú, fiti
i,jue,quatuor
iáíåôåôrotas: fiquagi$Äs,&£
: reliqua rota eft £; auagintat!' §itutíúíptí,ί
$; Ę $ufiùs Quòd o&o `
agintatres.Facies É rotam una
uih: reliquas facies hac ratione,"* m.É ię [§tm;
tupí §¤ uua{i tmtri %$tiusáú
,& $utoåíïí
Memri %veyomam uon
I Mutulorú §*otùquaAtal
emúòe;
 1.1 B. I X. C A P. X L V I. I. 47?

fumproducant numerum quiexiit,utpote M m M c l.Si uis

ficefcam duabus rotis, pótes facercut una habeat dcnti
culosnonaginta,aliatrigintaquinque, nam trigintaquinq;
innonaginia producit Ww wc li&unam cum denticulis Ä
ptuaginta,aliam cum quadragintaquinque:ex his enim im
uicem duâisproducitüridem numerus.Conftituto nume
rodenticulorum rotarum, nihil refert quo ordine collo
trntur, quantum ad numerum reuolutionum, fed bene
quantum ad reliqua quæ dicemus inferius. Hæ igitur re
gl¢&inferius dicendæ, conuerfà ratione inferüiunt pro
motibusaugendis, dando plures denticulos rotis motóri
bis,&auricula axibus qui mouentur:ita ut cùmhic curri
moueant,rotæ moueantur:ibirotæ moueant,curricu
hmoueantur.
, Quòdfi numerus reuolutionum fit adcò magnus , ut
inuna rota tot denticuli commodè non pofsint colloca
n, nec poßit diuidi in partes numerantes ipfum, uelut
ccxxix. quieft numerus dierum , in quo Mars moue
turper tertiám partem coeliaequaliter: ut per huncpofsi
mus triplicandö conftituere médium motum Martis,abf
Quseriorefènfibili. Cùm non pofsitin alios numeros mi
mores diuidi, nec totdcnticuliin una rota collocari, tunc
v£ipiemus duodecies nouemdecim , qui producunt cc
xxviii, proximum ualde propofito , & iuxta regulam
gonltituemius rotas: & firora F feruit tantùm huic motui,
fidemuseam quiefcereperunam diem:& fi communis plu
fibiismotibus jaddemuis rotam aliam dici, quae uocabitur
totaadditionis aut diminutionis. Haec erit conftituta inter
*%ifiipcraxeproprio. Quòd fi numerus dierum motus,
minorunóaut duobis dicbus numero habente par
Vtmjputa clxxxv 11.eft minor clxxxix.cuius pars cß
Vigintiunum, nona apta proportioni*denticulorum, pcr
$um rotæ additae,iieliiti ô, faciemus utrota* próce
duobus diebus:uel faciemus id per mgtüincquãtitatis,
dequoinftä dicemus.Quòdfiniimerus dierum non fit in
“£t;Putapro Luna, qu;ein diebus uigintifeptem, horís- ,
uco$o cónuertiturih fuo circulo, confidero quòd o&o
fiinttertia pars uigintiquatuor & unius dici:duco igi
tufuigintifepteim cumiertiâ in tria,& fiunt o&togintadüoi
'gitiitcircumuertatur in una die,ponam E rotaji quadra
£ntaduorumdenticulorüinfitam curriculo k habénti deri
:* tes
 .* L 1 B. I X. 'CA p. X. L. Tis- o.
uatuordecim.mouebiturig'"'; axis í ! ā€bctci: I.
V*,£gttqui.
d -

lumin dic, numerusigitur Ę. uinŠentia - $im

ftiíieniam
3m diem
-
, quia
Ἑigitircuricul*' Š, >*Tgt;
3. --.. * úíüir
S* ii íq; citum; molz ha- '
» Ituoluen
o Έύam § denticuloru" quadr3g &rotam
[mÉ y cum quatuot É Ëorum fè*®;r;;;
fTtstomim£tiuita
-,
ata; hoc autem
axe á Åginta dejî p§ É
To
$igio&is&iia molr $ualitattmhoro.
&; tumis tif
$ Nam hic monentes funt $,$agintaduorum* $$a;
autem fùpponitur déticulorum ä Š C
inque, n quatuor , %"% du&ainui iuni,&rotru*'
-'Ä. û mouentiirfiint? curriculum,o*
`ííet Ég¤Éὰxxiiwn
Hraginta:haec inuice duáapt ccxt.rcii
ííííímumerus
item diuifus?°*°5
cum tertia:igitut dum Š
p circui -

vi; motum rotæ;

et, e ÄÈÉrteär uigefis* cp ãä fiyo
,,£<:{ed e circumuertit" in una °$uäkta. $tatemfst.
*j**omnes;£a.
É;;;tum
- lunarem-- .:^ , :
-

ea quæ naturaliratione®
toti $i motum incntcs Si
windex,au ιςS. Sl
iptafunt,
ndum.Nam uaeeoníìét.Primum*
fcri niiitaliud $§ 89adus tem.
uen1e
-

Ë-
- w

igitu;*
athematica ra
ÃÄÈÉÉÉÉÉÉÉÉÉ¢
gintiquatuor horis £ggjj Šinfint,q'"
íóúuelocius trahitÉ principio ; quám
- ahitur. Deind£ , 9°! .^ .'

ú finem, ubi ÉÉÉÉ;

Vaiem duritiem pa$jús usinftruº: \nticü, ŠÊ
áíôáuritiëin
ÄÄÈÉuëig;itemgárijîç
$um$*%£ uæ? imumfi |$, ire- „.- T'" t

item additio aut diminu£° ÉÉÉÉ vj°§tm: nê $y ut qu£

£££impleant
notumane.
sit;
Indum,rubigo,Puluis;
quia ea resinanimata* & qu ā Ęempai*
u. nia
'*;
'Fttuò
í? %y ú Š ob eaqu.
... i

Š
nata
temporis fît Reficiuntur.I{eo
enim cibo tardiora,nullum? %ä
am cxigua: etiam
t cua J*i*gila, nt
'£,q $úeí
ualitas dierum naturalium; quanqu uI circuit),
omnia pendeaut exhac rota prima; Å£9°.
ííííííííí, áiénaturalé adung"°"?; Âçonfimu';
gia noftriaeui,plus temporis apu o plure Totusí
5 apud dominùm : & comagi**9° £;ónting*£*£
s á fiun&os
rimushabent: errordici
mótus unius tag* %jîeft,&
fit ex
»tis,fi P.
s cmendatur,fidenticulus non
 LIB. IX. -C.A P. XL v, 1 I, 472
rotatnonpotcftcircuitum perficerc in una die,fedrequi.
funtur plures circuitus ad üfiam dicm pcrficiendam, quia
finisctotafcrme circumagitur capfulae molæ, reuoluen
£oftoties, quoties illi fiierit circumplicata : hoc autem,
£iics, aut etiàm plurics contingitjuxfa qualitatem horo
logorum, igitur fingulo dic ápfula mólæ & F turtis cir
Cumagitur, $. haec eft caufâ, qüöd in horologiis nccef.

fiiixfintfàltem tres rotæ, qu£ loco plurium çircuituum

$ittatdent ultimam , ita ut in una die perficiat motum
íum,fedcundo adlocum unde moueri cœperat.Qb æqua · · ·
#tem igitur modcrandam,& ne molae iufio cffent áé- -

lores, fübtili rationc occurrerunt , molam longè ro

*', \ioiem ácieado quäm par effet,&tcmpus ro- -

'*Aperponcndo , quod retardat motum rotæ: : .

inido £t, quòd fiillud ademcris (et autem fer

ºmittnue,forma qua à latcre uides) rotæ omnes Prœci
Ηmotu circumaguntur, cclefiter motum finicntcs. Si
%t9£locius uertatur rota index , augent pondus tem
3. f*ii*itardius, minuunt, nifit aliud uitium Atque ita uel
%'iticula, ggl totas, uel molam tangerc coguntur , aut
27 **it. Quòd uerò adcurricula pertinct& rotas, præter
*, idquod debent effe æqualibus magnitudinibus & inter
§.
istlaborata, oportet & effe cx optimo,Ae'fle
- , & ctalîà , non adeô tentia , ut poftmqdum ex
$*unque caufàlxdantur , ideq etiam mâgna eà effe o
:> * 3 fºrtet: parua, licet dcleétent , nullius funt ufus. Prae
2* *d£hticuli rotarum denticulis rotarum infertgrum aut
* *titulorum, ita debetit conuenire, ut quafi impleant
2*, £i;inis;óôáìgì€í: neè diu fine motu mane
.27. $$ent, hecperpetuô exercenda: ob ea quae di&a fünt,
.% *i* oportefhtidum ,.& pulucram:, fed fùp;r. omnia
3, §*£§îåíííííííííííííííííí
3 úaismisgia, quae de füiic habetiir, eadem de
% *horologiis, quœ loco funis molæ per rotam aliam iuA
?, guntur:iti aechcrologia duplicem rgtam habentjn tur
3. %%uanquam turris nön fit êis heceffaria, & unàih circa
?
?%*l*c yìlam, quæ cocleae inftar eft , ut aliâs dictum eft. I '
*.

fiiw$ **treantur horologia, rubigine tentantur : fi af- *** '

:*;'"°"
-
-

2
?%£**•$ebilitantur
,-
* faenideô dcbet,:fed
?*u%usotamoi
neque
aliquid
tamolam prcma. Di&a
clauíis circumuerjtür,ad *•• ..
cumrelinqucrc,feufüfiisfcn-
eftmola,, àà móHae
Diáa eftmola fi
' hìilitä
.

-
, , LI B. ix.* C A p. xLVII.
militudine, quae fepius drcumagitur» ía áiuerßm^* °*outiduobusmotibusßm;
i5enticuli uerò «urticulorum quo humiliore
[3,33 minus mquc£;£9;** ï &dificii Š, quodcui
äéá mouentur ab ΣΕΒ.commodiores funt,
*$Mt;^Tttipí
cuparit fpacij,& firmiores.Rurfiis q"? ftequé
`íúmptis propofitu' referunt:Éium*®*. Ę
IT°°*,&exrinsigitu;o;,
&w §tutoibiscpmor.
ÄÈÉÊËÎÂfefuant, q'i* motus Continuitas i' Vb,&nonpotcftms
Âmdentia'* ci;i;stiâem Contu
addit,&funt inaasȁiores,qui**'
aus fertur peretiam ercutit&frang: ecoDius;*
p. £gi$íîåìåô;
ûdenticülorúaliu ;nifi quòdfticg
Üíándo feimpediunt , ûtuncminima '°
cit,& quodtanto
fupplete ûores redduntu;
nitaris;£jiefemutuà i'?*diunt
iunt
lojgitud9 áenticulorumi! àììáíô,idefti;
Äãïò infiniftrumfa£it ftagiliores, 9%
'öportete? {utfi
quòd uenuftaté quandâ aadimetienti*
„Em
qualisdimetientium rota£"° rotarum adtº.
cft Numeridéticulorum
ticulorum
Nam ficúg;
liculis mpdº
iora, optim
Necâdile m
dietur , & %
bebit.Qu
tæ(ut dixi
•ibus: nam

. - • ' ... . ticulis in

tuae,
t.
- .. *
haeret:
ÈÉÊËdenticu!?
-

gem ÉÉitauiâebi*

motu !
- * „úe}$
ortebit unum in alio É feufuper$? •

Ä fuper alio,nil, o ad hoc;r &necpo utfing

:

 pigcedere,ni
ueluti iin eandem partem;
fit orbis as,&in eo si iatru(ùscº
-- L 1 b. ix. c A P. X 1 V I I. 48*
uti,exempli, orbem cd moucriduobus motibus fimi
ibus,'putacùm orbis AB ex a in * &exxin B,motu ctiam
proprioexcin M, & ex M in p.Conftat igitur , quòd Cum.
inoücaturper fe ex cin M & M in P, & deferatur etiam ab
ç$e, a, quòd oportetipfum manere annexum orbi A B,
itjeâumotus ex A inx,& ex k in B:igitur orbis c D in or
íìs poteftmoueriex c in M,& minb,&nonpoteft mo
íimátucontrario.Hocautem ficfit, fupcrficiem conca
umas, qua parte tangit gibbam c D cohcauam facito,
minutisinäfüiis fenfim'afcendentibus ex latere c uerfus
μ, & ex», ino: quarum pars quae remotio;eft à pun&o,
tingitcp: quae aütem effuerfùs c , profundior eft, quan
tumieftdimidium profunditatis grani milij, cuius imaginé
ti;imiti figura: in conuexo aiitem grbis cP, duo âen
fiiis , &ά ex aduerfo pofiti, lateribus E & G funt an
mtrioibi: ex F aurem & H prominent quafi contingentes
orbcm cp,utuides in figura prima: fed flexiles , & conca
uitateminorbis extrefiio circulo habentes , ita ut cùm .
tomprimuntur,perficiant orbem ad unguem. His fic or
dinatis,cùm c mouetur uerfus M, E F & G H mouétur cum
fiisinitiis&compreffi, & afcendunt fenfim Per concaui
ta*s£,igitur ÉÉ habentimpedimentum & procedét.
Sedcimiiiolucris mouere conuerfo modo , aut immobili
minente co circumagere A B; ita ut a Procedat uerfus x,
fhtimf & hcadcntini concauitatcs A B, qua Parte funt pro
findiores,&nulla uipoterit orbis a 5 circumuolui, quin
£tumtraäat c d orbèm: nec c D orbis dum circumuolui
tur,potefl trahere fecum orbem A B, tum quia eft fèpara
tusábillo & leniter procedit,ut demonftratü eft,tumi quia
Autetineturà rotis illi contextis, à quibus mouetur. Su
, }erint duae difficultates. Prima , fiuellemus ut orbis A a
mouereturmoru contrario,& tamen traheret fibi coniun
? §icp,iico quòd fietiftud abfq;denticulis & gauitatibus,
in'erendo ÉÉ c D firmiter orbi A 8.Sccunda difficultas
ttcommunis utriq; motuitam cótrario quàm fimili, quia
2. quaratione cp, nön poteft trahere in motu fimili orbem
;? ? 4s,qüiaretinetur à denticulis aliarum rotarum fibi infer
' tis,eademratione orbis A B,non p9terit circumducere or
? bemcp,quin omnia franganturubi fuerit annexus, ut in
-3% motuad eandem partcm:aut omnino non trahet,ut in mo
3:,* nin«ontrariamgartcm:&hocmaximè cùmHmotus gig9
.Ἀ;;". fuérit
¢ '.
 I, 1 B. I X. C A P. x L V 1 1. l!! ! M. CA?. XL
t)ico
ex una principali &unica rotaßtturri,fi fitcumfi:, ** 43}
igit 5d orbi Ęob caul**°'
caufàs diâas, fitáé
nt* s,est,
… Imusaddu
gitur,quo orbis
atus &implexus rot£ mouenti,uel
exterior,ob omm'° connexus **;;,§. “cottiäjquimoueat, -

ftntos uigmticâoç;C$,

nterior autem non» Éantùmrgt*£ ., * Ait: έ

Š
3-sstiMncc - uCe
Jíïíòrbe
„ita ut ab illamaiore,
moueatur; potefttam?fimilem
cui perm°°'' contrafioniru
ettann£* f*m,Š ï attindu
ę. “iturum ;re $
duobus denticulis concauitates ingredientibu*; At in {j;is;iti quatu Ę fi
ïíôfieri non poteft,utduo ÄÈÉplani,qu£' **j;iiam fexde Cristimás
horologiis áéféribuntur, moueant": uper êoç$* is, *ktuttrrot; lta ΣΚ
iit unustransferat alium,& „5 transferatu'; quiaiA* j$g; dtntituli; É diesfa
ûansfert
uerfus M cpiita
: igiturép : magis j$is;
quòdptent: $iti;iusinfirma
j*w;':;;&\oçô CO-
denticulus .
I

4. jÉÉÉ, quin ? j;iiiisuì ammodo fati(. *

- nó poterit möuere CP!' con- jÉ

Åig;ui$££ jtoit; Ę ex

trariâ partemf; amé altcrna- $utm0tibus ^ , in quos,im

do,ut cum manibus ueldenticu
lisÄÈîscopí ig
Juo orbes d fuper A £<p''°*% Åte fùpcr* it&gt;
um D orbi, c auté 3,5is non fit anne*"* » oibi ,igtur
„Äãç p,imouebitur B centi!' ÄÄ,igitur*?'
e:fed c poteft mQueri motu conttario circa proprium
-

ium á füis rotis,cùm no? ßt annexum P

is uifis,fi uellemus
J. Åßituere
millibus,confta; m9tu"?j;
quòdhian!' m tuorf0

t M c x l 1 x. millies: <onftituend9 ct£ $?am.

quarum una çircumuertaturi diebus x
ęro habeat denticulos ,., , i 1 1. quotV'"''; habeat
tionem integram primæ expofcât : tertia '? £
iculos lxx v. quorum finguli ÂRexa&am!
integram reuolütionem proC* ant: dem! C.
indiéïanne&etur , lxxx ''' Åuloshab°* » -,
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉingülipoftquá? tertia rota'
m'compleuerit:ita fiet ut §}ua'% rota cir
:bus x 1 1 1 M cx t. v 1 1.millies ,
uare in annis xxx v M D C
m quinq; annis, quod tempu$ Ä,
¥9 num£rg åííûfibile.Sedfih
í non habentibus partes has reuo
X 1 $; denuò exemplum de motu
ro - - - • - c3
uC
pro tertia parte:uolo igtu* rcdiger**j„.
 L I B. I X. C A P. X L V I I. 489
numerú:&quia deducimus adducentos uigintioéto dies,
Pofíimusincludere orbé hunc orbi alij,qui moueatur con
trario motuin diebus l 1 M d c c c cxxx 1 1 1 1.&itain ducé
tis uigintio&o diebus retardabitur una parte:quare in du
c£tis uigintinoué complebitur reuolutio. Alius modus fà
filiorfittrotaultima,qus habeat centrú quatuordecim dé
ticulos,fecunda lxx 1i. curricula cum fex denticulis,& ita
quilibet denticulus fecundæ rotæ continebit duos dies:fa
titmusigitur rotam cum cxv denticulis,fed in forma co
&ltz, quafiitaut centefimus quintufdecimus denticulus
dimidio primi occurrat,ut uides: & hoc ctiam modo fàtif.
fitits pjarte diei,fi fuperfit. His uifis, fupponamus quòd
utimiis conftituere mótum aftri alicuius, compofitum ex
tribus motibus diuerfis:ut fint orbcs plani A, in quo B, in
quoc:quifimoueátur motibus
contrariis, oportet(ut dixi)eos
conftituifupér diuerfis centris:
$orgofbesplanos femper circu
ksformarótarum : fed differút
iiotis, quia rotæ habcnt denti
cilloscitium, &funt uacuae in
medio: orbes carent denticulis,
&fint continuiin medio. Rur
fisgiferunt à circulis, quia or
beshabent craffitudinein gladij aut paulò maiorem.Di{e.
fint etiam orbes plani à
fòlidis, quianó fufit fphae
#£cundequaq; rotun
ifedplaniex duábus par
us,ideo non inueníno
mtncommodius orbibus
Ę Et quiahitres or
$ mguentur , oportet
alium fácere orbefh fixú
eos continentem, quifit
f, £uius cöparatione de
prehédimu§ aliorum mo
tum per indicem & fitum
llz D, qui conftituitur
, ei omnibüs motibus. Itaque primò faciemus rotas mo
*', uentcs c, deinde facicmus rotas mouentes B, cum tota
H 2 machi
 L I B. I X. C A p.. X L V II, fùmmô
:hina rotarum mouentium c:namfi Š ? t. !`$$iiitiis,
II I. can. X1.V11.
ut D.
4£;
ent B & c, orbem quieftin eo, non po etuf,
£*$Tbrqutnturin
4$**
59priis rotis, quia rotae quiefcerent,& c Έ £*<;ro,u:uides,
-

sm modo rotæ a circumducunt rotas 5 , itaturcri

'° orbem, & ideo etiam rotas c. ÉÉÉ *£r.io :fiat. C}-{£
onerc
Ttgos ût); A
Š & ordinem. Sed non folent artifice; ę | Eiî
"m diurnum, id eft orbis a, in cr*í Ergo
''^ motum diurnum feorfum cum inerrant; (eruat:0 **** i,i;et A. {B
'"^nibus his, non folùm motuum Έia síndicäd
$3 fed & magnitudinespartium,& `$$im completo cttlo, utpote
fures,&in f*jitmoIcturei fiin ,rurís: cumg
-

'S mouentur. - -

Quomodo uerò ex uno principali Ę : 0• **,siquiprocedere: er* ifit,

**ni:morisfìerìifit:contrarus mo
'§T Pártem oriri poßint motûs, nunc diumquenqac i*ini,tonis; Ęhocveroha
"um éft auteiïÉ, effe fitus, & iuxta um uerò non
-

'j?otus,feu adlocum, feu àloco:• É nmmnlam '*®Tostiuâvis propofiti rationem.

£din* ***iitmftt;u:ięinftantur,mo
Sct & rotas & fitus contrarios com *®rtis comicè, autéf âuo¥s
“imatio.du£,&cxtra altcra,altera à fi
*®**mariicum\x:itauté axis&
ętincijoric&us,rotzircontraris
Notìus, -

* Ticta; ęquè,totr,amicitiemo:
*ives atPetrotas,{eupercurricula nobii
$imo;\usiáécontingit,fi rotis curticulisue
o {entesiâ **¥ÌÉÉÉíuiftusrationé conti
(etantùm, Velut, fit curriculum A 8, in qu
uitu duplici ordiné, fi quidem extra , mouebgt É .3%gt $itamialainferantur,utlutinfigura
uelutfiin* texuno
'° m9tu ambo ordines curris'%%£ia* j$$entix,tum -
"sin finiflram: fiüëïí exteriore É
όtu justa?' §*ftscontrari. r
'P$$em mouebunt, contrario rurfiis
"*;fferentiåíåãîëî fitum, £?
íiítercô' Κjam íí
* Ę
z,
*ulo, ut iììÉÉÉ Subtilitate Š -
ïitibus,&ad
j Partem:fi uerò in oppofitis ÉÉ roprjcf* îmotum&f.
5'9te fuperficie, fimpliciter $. jíit'conj' §*fintfidcnim •_ r

'''sin eándem partém ferunt: quia! inum cos*I/ Ęgikmtindodit, multis{;at

''''"*rentur: at'íôïìùí fiant , Š cur* $u;.
°'jus latereíííííííííííícum £; candem Ë |$- obicibus autnitu,eof- ?
'° ereétaa8 perpendiculum,quoniam Ἐtes mod% Š »quo £t fierit,&ipfapropior
"°°uentur,'ex'ìíîïò in contrarias Ê I, & ex 1' | sjºtiouet remotiusas agna,&cardines
° ex A in & , & ex c in p;igitur ex s Å£in*; ę *®lamarimaLutet., meffe&ante, ab
$'$m enim páíôïéïíåíò igitur;???jì
t3: máft
-
nf. J*%loniiuPedum,utteriamtrcuitus par
** Partes curricììììperpcndicülumP° Rrupt | *£i£tìmonìhypomodilion»;i
H 3
|
 T.
L I B. IX. C A P. X L V 1 I. 48; |
frumtper A c D & B E F re&tas, ut D.
inplano:fi igiturhae curuentur in
hię plano, ut uides,
transferunt eodemmodo:at fiac- C E
ttperis duos circulos integros A- . ,

cD & B £ f, &transferantur pun- -

άainutrifq; eodem modo, ut per A- !I8

Acp&s E?,manifeftum eft,quòd
incontrarias partes: quoniam completo circulo, utpote
acD exaduérfà parte;mouetur ex pin a rurfus: cum igi
tur* E f fit ex eadem parte, erit quafi procederct ex F in e.
|
.* & sins;igitur cum hic motus fit exquifitè contrarius mo
:*
? tierainî,&£
£. f
in F, conftat propofitum.Ex hoc uero ha
bemus motus contrarios iuxta àxis propofiti rationem.
Nimficurriculo eidé altrinfecus duæ rotae inferantur,mo
V.} têunturmotibus contrariis: commodius auté fi duobus
citiailisin codem axe rotæ duæ,dextra altera,altera à fi
nitiainferantur, quæ eidem axi incumbat: fit auté axis &
ipßäfiniflrain dextram exporre&tus, rotæ illæ contrariis -

mouebuntur motibus.
i - -

Quae uerò infident axi obliquè , rotae, curriculáue mg

3-â;
£; títítttosfibiaxes,feu per rotas,feu Per curricula in obli
quum&mediis motibus.idé contingit,fi rotis curriculisue
ädfe&um flantibus, axes iuxta obliquifitus rationé confti w

ti,illis perrotas aut curricula inferantur, uelut in figura , .

uides.Quomodo igitur ex uno ,
motu,omines differentiae , tumi
mtnfütz& lationes contrariae
beatitur, perfpicuum eft in
artificiofis. $icut & in naturali
bus extribus fimplicibus,& ad
i:iosconßituti$ motuum dif
fttntiis ferri poffint fyderain , - -

omncmpartemi,retróque agi lentè,uelociter, multisq; ad

tiariisfimul miotibus. - .
.Quxcunq;autem aguntutponderibus aut nixu, eo fà Pondera quo
$ijguntiir, quo móta resleuior fierit,&ipfa propior modo faálli;
zquili5tio,& quod mouet remotius ab agina , & cardines mè moueãtur
tolubiliores. ita nola maxima Lutetiæ, me fpe&ante, ab
tmo uertebatur folo nixu pedum, ut tertiam circuitus par
*mfcrme peragerct.Sit à nolaiuxta hypos;tipn p,ita
3 ur
5. I. I B. 1 x. c A P. X L V III. * ■ II CA?. xlviii. 447
ut uerfaripoffit tignum as c,quod uerfìil; 6tins,incti . *;=kirsTrufino,uiro noftrzztatis
íú,aliudfiiffimdt* ; $$imè iníírumentum pcrpetui
Y; iimq;dummouetu% ;*;:;iinduta, quiliníideícribitur;
- Π {a; , $ c in dcxtram** ' *' mtufjjontibici;ctim?
niftram pa£î É fiformaticularifi
cS B |A ÄÄÄem
ÉÉÉ pzjj? c,&8C tï
i*i£;iii;itâooyofita quorum i:*
adaúrumtendit,fiin*
L^%f JA onga,& íypomoi* Ę& fimiitttfiin;iridc ignca
lD I Κά,λάle ag#* $*$ utinjtiftitudiuetur,ô£:
- e, c: fcd quiaP° itum $ig;li;i|u;csli;;;;:;::;iti;
$itatâ c,facilè mouebitur c ex p,ergo a ÉÉïimè, $itg* $iijökjmst. S:uííum Š
*ia exempli,d f fexta pars circuitus 9 fi,quia erg%% & ££ £==; iimpft: quòd polusbotta
$umagütur in eodem tépore,tanto facilius ueríábiturc'°* ɤtis&aitiis bórcal:,fi duo lapi
§ füi parte,quanto ÉÉÉÉÉÉ ÄÈampartem* stigi:quoinprimo quaifiyofito?<a
'tus c maior fuerit. **ii*^; imte;q; ex úuctô, igurau
P E R E N N I. kv vtjf. ,_ sioi√quóniaminoyolitúnt?at
c A P VT
9tum pépètùmfimpliciteral; $one$ £; : § sit, siii;oiusboiä;$o$$ig;
in cœló,häuddubium eft. Nam% jí Ęquijuspo;t $ig; dcbilio.
refiexus maris,aut Âïinis,dcfct'\ aum tubi*
tia in r. j Et tritur,ubi3og fuit; moueri?o
í '£%£ùm neq;ipfum £ïíperpctuum?' í quae
°°* Non enim unus motus effe pöteß
j ;sustiái.
$. Š.se Tttumiyoig,
refißat:hoc dicit ttiam er*
'mouetu t,non eadem, similiter,ut in libri -
I^*

°9nftratum efi,nec Ä άpoteft;%.

»
È j$
iis autc%ft S5
formam orbicularem et argen:
stiticapíl:ffetulirotundi:& diu;lit ei
-

om • - -» -
b , -

3** m9tus
?£;um
-

re&iprincipium habent.R
habeÉÉÉÉÉï íiabent,ad ££jm S;- - • • •

άionisyiiauit acum fertam,

• •• •

am fer- • *j,.;rculatis»**
- **
SĘtur. Motus igitur perpetuita? ££;m,n6m*
Ę fitum non habet. Dico autc! PĘ t
non ÉÉÉ enim omnis,fitum habèt.Qu£ £ tpat ;
tæ pro £nt,principiafunt quæ trahunt?' erp Nicola;
i áí Prietate,quéadmodüm herculeus la?'* hilaliwâ

t
i*achina,& ab eo lapide& exfc#9; cüm ueniri*
£j£ ihüëïí,aut omni???eis;
£,& ruí sinde oportetper etuò plusft Ἀέ
fit,moç gs Propelli quàmire iííerefdu£i£?jíáêô
quàm "$còntinuus euadet.Non potcft?' fit pr9%
quius $$$ Perpetuò; nifi quod É; d
in his pul$%ÉÉÉ eadé #,É Ęturh*
Psrpetuum »&humor,&fenium lapid£!£lis 4° -

»ueluti anima.
ut 1n corpo re.Impedit Perfeqüidé%&atai*
autem feniüm & arrugin° $.
çάuttntroßjlum stgsnteum,tanquam fo
inftrum&n.um,nonfolùmlapidcm, , Apt0 *auitm&lt;lusimmobilcsfunt, rotag€$
H 4 mob
 L 1 B. 1 x. c A P. x L v 1 1 1. 487
Antonio igitur de Fantis Taruifino, uiro noftrae aetatis
erudito atq; ingeniofo,uifum cft inftrumentum É
motuscóficerépoffe,tali induftria, quali infrà defcribitur;
uerùmadhocollendendum,tria fupponit fibi experiméto
probata primum quòdlapis herculeüs fi forma circularifi
guretur, duo habet püétáé dire&to oppofita: quorum alte
fimfemper ad Boréam,alterum ad auftrum tendit,fi in ae
Quibtio&libere fufpédatur,& fimiliter fiin pixide lignea
imponatur: ea uerò ih aqua tandiu circumuoluetur,dönec
tapun&a,qug polos appellat,ad fuas cœli partes refpiciát.
Hocauté àÉÉ aliâs óftenfum eft. Secundum fuppofitü
£t,quod ex experimento affumpfit: eft quòd polus borea
is iiftralem alterius trahit,&auftralis borealé,fi duo lapi
£sorbiculares fuerint:quod ex primo quafi fuppofito gen
£tnamfiborealis boreám refpicit ex aduerfo , igitur au
ftilis alterius collocabitur,quòniam in oppofitis funt par
tibus,utin figura uides: quòd fi polus bofeâlis boreali,âut
ultalis aufítali applicetur,qui plus poteft abigit debilio
Κmák,& cogit üt reuertatür,übi rota leuiter moueri pof
fit,uelutin exëplo de aqua eft di&ú. Tertium fuppofitum
sitquòdagen$ plus agit quàm refiftat:hoc dicit etiam ex
petimentó fe cómperifie.
His conftitutis,äccepit formam orbicularem ex argen
£0tenuiffimam,ueluti capfulae fpeculi rotundi: & diuifit eã
iadrcuitu, & cuilibet diuifioni applicauit acum ferream,
$pofüitdiftan
tiunius ab al
ista ciceris ma
gnitudiné: de
inde in medio
Itlapidé her
qiitumfiue ma
gnet: perfeâif
mifigura oua
hitaut in fum
mitatibus figu
t* Qualis poli
- fent,& po
rotâ fùper
#*m,&in eius centro ftylum argenteum, tanquam rotæ
trum:axis autem & ftylus immobilcs funt, rota uerò
H 4 mobilis.
 IL I B. I X. C A P. X L VIII. 1 1 1 caf. XIIXTA,
6ilis.Quòdautem perpetuò moueridebeat,ficprob* {*s*jímct.Nullum enim cor
§ snm extremalapidis,adfetrahantpartes Ptoun' 1$; insigo: Quxtigturfolct, in
&{ecundum fitum,&una dirigatferrumadBöream,& , * Aiiifolutíignímó abfuma
ad Auftrum,fiet,ut o defcendât in P, & P defccndi; in f$gt;Tumligo tijorcmanfctum

* fimiliter ain b,& ainc:fertur enimficparsOficiis* f *%£:ind:pIoùçmit, uodmilitanno

'Sarn , & Occidentis ad Auftrum: quarc f.iuuabunt,& Š diuturno:flimur autem,***
sus erit unus,ex primo füppofito.Et quia ?st É ígiti;istim latct, quod s* __ I .•

Pofitum, pars ufiaquaeque magistrahitquäm fchltut, $itrii;iioluitúrus cutnontótum:ca:

$**&*,&&v milius réfißuntjquàmtrahatu;£% ***jTim
* O a , & maximè quia priores ftântin zquilibrio &a
omnium.ia,cit.£ad:stima
*$ig;: quodinímmo quodproximu

Psidiculum,ideo immóbiles naturafua:part£% $ tititmliquia h;c;vstitiafum

**dSrientém & Occiáéíém,3ediucs&mo*** $*©|ii;im fjncctum atq;?urum.
Š;defcend
$;9lcbet quòd Occidétalis refiftit É
icit, quòd quantum 24"'''*
Ę *'Iíi ONYMI CAR
°**tionc grauitatis non impediútnifiquìu!
MEDIO L A N E N S 1 S la•
§ 595*, quiæ parua admodumeftigituram£% â. 'ibici, D Ε Μ Ε τ w w w A.
$ %$tinuicem,&grauitates honii; ɧ. iiiTATD£ iCi M wiuS. b . A
uo ÉÉÉÉÉÉ dixit fe expcrtumc'*
tuus,
'°39 dcficiet caußtälis motus:atq;itacit?*?*
'°°us rotam agunt. ialumili ' l.igii rtificiis,
}$${tituifalium lapide, quiad perpę uti * iit £ s £ r . I i M i N r A.
'';fèperftct, eademq; rätione ac dcmonfti*%*
; “clarandumhurímótum ÉÉÉ .h0 C
A ? W T xlix, ., .,.._ Adar
§ §. hqchabet difficultatis,quò qu r%bitur grinius nro competumeft,nihitam ar*j;
í''lapidé ipfüm íüìïíôïcitatarotau* grcf£»
* i - -
i«tradigium artificioforumuima;£££*
'''''Petu.Viäéturî perpetuainzquaiîìndi:
) - - • • $mguiiicoriurecétia,qu;ob aqucáfib;
§. $ interrumpit motum:fiemini É tittämprohibët ignesi:£i:obieuitate
l.
Vs$it remiffufi
futurus oporteat efè omném gt'?
fit,uelu:&çíàííicfircmilis rit, cti
fuerit,
-

jus.
- - -

--
iut:fiditur,nccfú5illere poteft. Ammia
iuiio: itftrt yqui etiáaluminis experimen
m. tardus -

et :quia omnibus impedimenti; o????tesacmm

- - |
1
ij$$im;*ddíííoni&eipug ationiyr*;
j'ia srgo,aliafîççffçïçfint, uclutiffj?
- -
$tômibtisdeSubtilitate, ócuimus igne
!•. t. *- - - - ■• 1• _ __ - -

j;È $gia5otétia quaäfunt,utlocus:ali3! ;Å jsimmiaidiuifibfumfizcoit;

'°£rmioné inïçííuelut auri Έ dicun* Ęoigiutaiioquitatis erit:&quodcri:!
É'; £st lápides,cupreffusintgligást. §tiaaiidit,pctiifidię;
j£%fimpliciter
§î'jitejihil interfiníperpetua,fedqui*ā*
jÉ materiam feruat,^* £j;igum;qiusinitio et,ef,necignis,
$tisfit,alidìampliusnon quòdubi-!
!S
\ ob
Š£ahit.Adeò
Præferatur,quáuisfàlfo.Seruagi& „5/olutum"
pingue humidú opti'* aeft.Au*
$ιάonóftiauiigi,quaferficit ä
fss £iiiftiaritatis.Eíaitimfitum arót
idbenedíôïí, íítisfolùm
artificiisid?',ca cu*
pius
j; igit;neq;qnis.Náferrumfig&um*'
gémi* Ἄ
w »
ucrò **itimaruis aliqüiïâ
• - .

[°* tu Cùmcnsi,quoniamdnis cú
- - w - - - -

H j
p. 1. I B. X. C A P. X L IX. 489
_ £dnunquam corripi,quod falfüm eft. Nullum enim cor
pusfùbiuna perpetuufi effe poteft. Quæriigitur folct, in
quz abfccdat,cùm aqua non diffoluatur,igné nó abfuma
tut,uetuftate nó exedatur:nam lógo tépore manifeftum
tfct,at non eft.Sed crror inde proüenit, quòd millc anno
mmtempus accipimus pro diuturno:fallimur autem, cxc
ditur,cofifümitu?, difföluitur:fed fenfum latet, quod exi
cft.Scdfiexeditur,diffoluitúrue,cur non totum? ea
£menimcftratio partium omnium.Itaq; quod proximü
eftcontinenti,&in ignc quod in fummo eft. Eadé enim ra
tionequzrereliceret,cur cùm liquefcat,hgc pars fit in fum
mo;ill;inimo, cùm totü fit aurüm fynccrum atq5Purum.

HIE R O N Y M I C AR •
ID A N I M E D I O L A N E N S I S
M E D I c I, D E R E R v M V Ae
RI E ta t e l I B E R
id E c I M v s.

De ignis artificiis.
IG NIS V I R E S E T A L I M E N T A.
C a P V T X l I X.

xp £ R 1 M E N r o compertum eft, nihil tam Aduerfuig

Ifacere adignium artificioforum uim arcen-*tìficio/oj.
i|dam,quàm coria recétia,qug ob aqueà fub
ftantiäm prohibét ignes accédi: §§ leuitaté
auté eliditur,necfubfiftere poteft. Ammia
- ÉJnus hoc refert, qui etiáaluminis experimen
tum tomprobat,cùm ipfe defenfioni & expugnationi prae
ftns ÄÈÉ in libris de Subtilitate, g3cuimus igné
non effefubftantiá,fed fummâ caliditaté fubftanriae coïtu
pticem.Quomodo igitur aëtio qualitatis erit?& quod erit Ignem effe
calidú:Caliditaté enim calidâ dicere, perabfurdú eft.Cali- cidè, cum
umigiturferrú,aut lignum:cuius indicio cft, quòd ubi li- fantia me
nüelleautferrú defiíit,calidü amplius non eft,necignis,
tdcinis. Eßuerò aëìio nö ferri aut ligni, qua ferrü eíí aut
lignum,fedligniautferri ardentis.Eftautém ferrum ardes
acq;ferrum,íeq;ignis,neq; cinis. Náferrum frigidum eft,
ignisautem ú non cft, quoniam cinis cft cùrn
H ; arde
 L I B. X. C A P. X L IX. 1 || 1 CAN. XL W 1 1 1. 49*
sfsiam defierit.Ignis n6 eft:hic enim accidens,£;um i**£*£i1:i;c
è fùb íííííí igitur:fubftantia corruptaimmé Ci
siii;i :i:iamfifi:.
°: Seu melius immiöderatus calorin fübftãtia quzco* f$sit;is fi;enusimi
npitur.Sic igitur pars ca quae accenfa eft, non reditam.
*°;ncq; totúiardere É pars conftíim in£ **iitryof.iaylam
*****:mmodo ìdì.
“Statur.Ergo nonuerfat tota fubftantia,n9n9i** $:I:Mumadiinubent
*{ed pars acὰ eit,pars auté non. Manifeftí effigtur, ºirritât; oltìtoto
den$ferrum parté habere ardenté,partemau£?*°; : 1::;: tiííimo &illu.
$5 Partes hac foco diflinguuntur,fed fecúdum fùbfutú $i$timqunáací. calx quam.
"°tus:ardetur enim aé,unde éxcidétiferro cmi* $iti;^nitfs;it:;k. JEii. i
''''j'Sed cùm ardet,qua3ruplex uidetur partiu?%' **£* matri. srt, -

n:alia(ut flixi)mutata eft,aliámutatur,aliauero refea

°* °° quòd mutatur urfiimus:alia relinquituf, ú 3° in guiiqu:(ccti. ;•*• d***

§¤Éoiam'pof,
j'8'tur refecatur,uimretineralius enimi eft j; i. $:t£kiii, Liv. *
quod aloës aur u4**
j§ uero affae.Ineouçôçìoiiammatijç%% $it regięú,igneacfcacui
j?igne,noíííííííôáíôïí,
cffe uiri carbonum roboris, atq;fàlitisDijs?
aliis'*'* $köítícnímutatô:ignomon
**timuerò iqueft;otum\'q;::;: uidetur
'''''entis aquæ,àìì Jignorum Exhisus?$'í $itijus tui quia quòdueftigaü cft,co*
}'''''tur,difcriíieníiííéêïíéêï:quojì τέ}; í fortit  ignum &hdhrjmatum Ia
Κqualia,fediíiiíoíííííííiminé auj;*j
'Pficétur;quâ Proportioné habét niagij;tt $tjimmcontîaedemótuimus:mia
*$fi:n;i;, quoniam magao interuallo â cum candala
$alia,&próåùíïìÜôçígíáíigne Ę *\mani:;sertinâÄnonyai:*, m* riri*
m res â re;qüia quæ aríeníííííèruntjurigat? É $itistaiui«ie, quiibi fjhus &?£;roitu dwr.
igitur islitiquufitur,differint,fcilice; £j? j*£;ilmiabitur, isfierofe i£;
| ueri
'"»!i quæ exufa fuerint,multùm differant. Qu uò
Ëiimitascíelasunicofilo accides,fi£t››
*'"'»dubium eft NîÉÉVideturautcm$ r0• $ííit:& auripigmen;otimo<3£
J'''*"on exigne,cûôïìùí mutatafit; É $it, inquepurgatuíciícoportet nihii*
'juoniam É adhaerente igne ôbfcurat£? $i$tius,ttgoigit, doncc aqua maduerit, vngu
Ę de lucernalocutiffimus, quae i£;'ÄÈ st cem, quòd Her”,
j°*Httm:ii;uo;ant.Referuit autcm,qu£
.

$. sllychniiifouetur,
ce °579 talc effe debcre,lem6frerfius , nó effedc [`gaultitfifiimpferis, addiderisque thuris,
fi diuturna !j;í
[** i&ltáshthifidis quinamfingiorum par
jjt fuprema partefitofculü luc$f; q. *i;iuIis,cer* dimitium, ançiam coiifi
Šgis etiam elongabitur igni; É Â£ '* oioit motu,acftrcpitu, eritudmiiibiis:,ab
Ê,de$it,nec erit diuturna. g# É j&ifi [$tio tarcnt:alijucrô ciiccdimidium corticis
nga ÉÉÉ lampade, durabit $ í'uitro;* [§ $imusyijyuluerisfiperaddentcs,ce
eíí'íT£as, abfcondetur
j°*$ obtùfà crir.Si ig';$i
uerò latalampas, ionc
joniníquáquz figiifiimz:nam?£t
'''"'turna tamenefîè poterit.Hacigi': 130A , Q
[j*itur, emìcìtgiefiafima. Sunt quiifir
Po toto - jÉÉymnofititjredetlatam,
§§ atêre:pin
íìti; tenuis,minustamen quàm ex uno,
3, § %4nno cöftituemius:faciemus Ę. äia .

In Piat °lsi,quantiííí pro una £5?jì

*°o libro désííííííííííexcuplo fidcmu* júituntionis; maxime î

*nimaa;iim;ntaicftipotcrú,ícd*'
 11 s. x. c A P. x L v 1 1 1.
fidemusb, iungemúsque ipfi A exfupc
TLIt.
rioreparte.Ipfiüerò B fexcuplam facic
musάagglutinâtes ipfi R fuperius firmi *TD
ttt.Ipfijjoquc cfáciemus 5 fexcuplam
amiíeriante,quam eodemmodo adiú
gemusipfic.Sitque tgta machina bene -

indiq;côclufa:fuppeditabitq; oleú toto C'

unno perpetuò afdéte ellychnio & illu
ftrante. Porrò, ignis cùm cunéta cöfu
mut,detraáatertia ponderis parte,ple- B. Calx 4uani -

nunquelapides uertitin calcem. decrefçât. !

Scdcut quaedam igna liquefcere ui- |

ÉÉÉÉÉ ÉÉÉ!;
per excellentia, quod aioes SalA
##; ergo tenuis fubftãtia, lignea effe ac ual
ctmr* -;
iig. „..] l.

…
$atida,pingue ueròådeò craffum,ut ardente ligno non .
dumliquefcät:cùm uerò liquefcit,totum liquefcere uidetur p.
{mquia maxima
fimjtum pars,tum
eft.An idé quialignum
poteft Ä. quòd uerè lignü eft,con-
& lachryma,cùm la !
A.

£hjmam terreiplurimum contifiere demöftrauimus?mira f

£;jusigiisgiie ndit, ggoniam raagno intega!o à can.-,„. q.
άisaiiis diltat.Nam candélas extin&tas non perfeéte, ima. exrtiys&}
£jisoriadmouens ,reuiuifcere, qui
idefknon norit, admirabitur, ác fiibifulphur
ex ore £; & petroleú
Ulen-
Ä.*r.<a« !
tu;eruffletur. Et multas cãdelas unico filo accédes,fi prius
$uamadefaétum (ulphure& auripigmento cum oleó dif. M.
fòlutis illinas:fed utrünque purgatuffi cffe oportet:nihil e- I.
nimuritur àtenui uel exiguò igne, donec aqua maduerit. vnguentum,
Waguentum hocHermetis uocant.Referuat åutem, quòd Hermetis.
Š unam halinitri fumpferis, addiderisque thuris,
ekicommunis,& la&tis lathiridis quintam Ę par
ttm,decimam fulphuris, cerae dimidium, candelam cofifi. Camdela; -

*s,quae colore, odore,motu,ac ftrepitu, erit admirabilis: £î n.

nequéhzcratione carent:alijuerò calce dimidium cortici§'*°* |
ouiimplent, partémque pyrijpulueris fùperaddentes, ce- |
faconcludunt,im onüntque aquae frigidißimæ: nam per- |
fepeignis accenditur, emicátquc flamma. Sunt qui áíir. Aqua defii
ment,aquam exhumano ftercore deftillatam, ardcre:pin- tionis huma
guior enim eft & fatis tenuis, minus tamen quàm ex uino. fiercoris. |
Conftatfànè aduerfári eam bubonibus,maximè gulae.For- Pruma carr
fahxcinter minimaexperimcntarefcrripoteräi,fed nihil bra.
mum
 493 l I B. x. C A P. XLIX. iii Y. CAI.
- minimum eft quodigncfiat:nam incremcntiuelocitas,* **;;;$q;
i citut omnia eius opera magnis adnumerari queant. Š.
, ?;;; Ignis autempuriis, albuset; quo fit ut Ę£ Ýíçíá,
%omodop.t. natas: albo nigróque mixtis;æjualis; colosis ht,cur Š.
*, nes autem nigri.Vt uero commifcetur color, mutaturum- ssssss :Tor,
de&corruleüis,&uiridis, & pallidus uidetur, quoniamu* $**:;:;;;.;
ôÉÍIiicommifcentur.Atiiap9ripig^*materen£?°- $iria.
teft,nifi fùbftantia denfafit,qualis dufioribuslignis &lupi- $trin itia;
dibus, ac magis mctallis aut'metallicis, ob id talium"*; $i$tinge.,
p. Σόδέηharingfolent.Itaquecù£!'% Ę - istitię
fefit mutari quæ uidentur3 non âifiîcilefiicftictT% $titiâ,
, , , £$mutari,u£fuo loco $itum eft Manifeftum É js;
' , ,, ; í£;Ê; ui quaege-* calorcagadinum*, ìj;tåí,
n1C1O11• Ji£^fn as. .

i £t g: “íjúum multa fimulutilis, Ε Š

- -

- Zä Mediolani,compendium duarum £# Ęsui *$*£itit,

c&

ÃÄÈÉien$,quóniam cogclufisigºi* %i itorum >.,$imirù,

rcs ÉÉÉÉ? efficies formam Š £t -

RimelatituJine, altitudincunius°"° dimidioä roma $$itiùm,

$im trgoing
- -
ribúsq;.Superius quatuq; Ętamina ampla, rotu*?%.
.- - uper10• § •_ .*

gnitudinelebetij& patcllarü. Superficiem $íí J*imum

- - -

't ' '

. rem intege aere:fed übi foramina adfunt, aes c* i.llas T. ignora;
ergo ufus erit;?a <:
jÉÉÉÉhæc
13beres proimpones:ubi
fuis locis operculis:Vbi
oP°°°°? Š; É,opcra-
p. Σε ¥.
γέτιά
lumindito,ut clibanus É Sub £ £. §. jt
Åíúíque
nésque quadrätüߣ£$£ì;
immittütur:à latereu$9 inítólàtius,* Eair. § uti,
oftiuiatq; in inferiore parte. Medio folio crates 5; u0 s -

lex,pef quâ cinis deihittitur:conftatii$?

igna immiittuntur,in Parte fuperiorc effe,re $#
Ę
3. Â -
$imę
ififeriore.Coquuntur &ucru £atn<*> propofiti: fent:nam **tiiuinius,
àlateribus
ibi eiüs oftij,pcrquod
pruna torret cinere;
carnes,& Hammainfùpc£9° g#££
oI10yíps
cam …
$titifq;,
turfora, circumagituciua. Verum $uf$ cX -

oporteat,non taiitum fit Š lignorum. fùffoc* jsitis,

';;•/ρ}.>. Igniggis
£i*ignei, $it'n tanta eft,ut£o%
fuffocarinequeat s, fimoram
, diffump*;; Ê ££. §. j*aí, -•

khinii: £g; qui machinis igneis magnis fphzrulam {édinant Ę

I. non enim finunt ut cänalem ad unguem occupct,
- - - -
Š; ì0

1 aliquid relinquunt. Ifilutcr- f< ¥mtatu,

; Quomodo uerò ignis adpabulum 8e&atur,ucl" ma,ut <, t€tctu
 L 1 B. x. c A P. x L I x. T~.
4o3
nautGalcnusinquit, arâo ore extinâa non perfeaef;t» J •mi* quom.'
-

denuöfiammafiiperimpofita accenditur:utrefquæ neqùé3

uiuit,neque natufalis eft,fenfümguafi af$ignare coganiur. Pabulum. <
Atqueidfáne obfcurum,quod ad pabulum attinet:iiam dç
flamma,cùm fit motus acrior, iuuatur à circumfufà calid;.
tie:quoniam ibiè regione aër adeò attenuatur utrinque
excalefàétus,ut fiammam excitet.Verùm in pabulo diffici.
luseft, cùm fiammam ferri adipfum uideamus. Non enim
naturaliaffe&uid contingere poteft, cùm affeétum non ha
btnt,feduim: eft enim qualitas cum motu in aliena fub
fintia.Neceffecftigitur &afuid fieri,non ob pabulum, fed
impabulo manifefta inclinatio percipitur, quoniam accen
üt.Quòdfi qua alia caufafit, nofi alia qüàm exflatu, &
impabuliobie£to aër incalefcit. Et quoniam à quibuf.
imuapor exhalatea parte ut bitumine , calor enim tra
ht,uajorautem accenditur, atque ita flamma permeare
uidetuf. Declarauimus enim, rieque ignem neque fiam
mimmanere: non ergo inclinaripoteft,fed nouâ genera
tut. His ergo quatuór modis, non quoniam ignis natura

$dpibulumíratur,inclinari uidetur.' Quantùm uerò di

£iiminis fitinter uim quam habet, dum furfum fertur, &
älteribus : nemo igiiorat, qui palmam fùpra & à latere
citenderit multo enim magis calefacit palmo magno É
dilfiprà,quàm à latere duórum digitorum fpatió: Mihiau
kmhrcréputanti, decupla proportio aut proxima uide
$cùm igiis colleâus füerit ut in candela. Ob hocigitur !
kbetesfjetpofiti (ut aliâs dixi) alter ab altero feruórem
contrahufit, üt quandoque omnes bulliant: fed fi tempere Lauand;am
T, ratio antiquiorum declarabitur, qua eodem igne cal- quutus ratio
datium infrà, tepidarium in medio, frigida in fupremo lo
to ordinéue ad làuandum habebitur.Tria enim uafa aqna
fknaficfibiinuicem imponuntur, imò inferuntur, ut iino
ɤ¢ , diuerfo tamen modo temperentur. Siqui
cminferioris aqua feruet, non tamen ita ut bulliat, nam
fcidonea non effetlauationi, & fuprema etiam necefíarió
incalefceret: fed ea ratione quæ fubtilis, nec negligenda
$it, ignis temperabatur, ut cùm fùpremæ aquæ fiigus mi
$itiátque mütari inciperet, mediâ temperet, infima fic
ftrueret,utlauarihomó commodè poffet: à feruida enim
£ipiebant, ut meatus aperirentur,fenfüsque fi quis effet
kjitudinis,äifcutcrctur pòft,tepidaabundántius in$t;
. ut buy
 ΠΓΣTc A p. xL 1x. !■ . t AM, RITE 491
abluerent, ûß
po!
& omnem fqualorem
fq egia?:
luptas egrega?'; -
`¤¤¤¤tit;iis;<lbmtatúentem)
*** uti,; cts,tùmriores
#Er
perfundeoant,in 9 àfrigorc cgnfi
bantur:£%£'jî.
:δatur,fed etiam uurcS
leno & án0
iusufus â Galcn -
** Iohanouę,uulgiiifindutaa. A
*irit,'timm;
,-;e gutto }
inungcbantur:£'; £;
Satis efthicdocuifte,íígoremig;
eam - j*yrtusfontigit,etfimultum
•-.- nigra,kutt:combu
Jibi eft exp ica; reddere,&ab zftuatq ua iionobitet,
mollem É da ergo erat haec ÉÉÉ em “nttifia&ferui
lunem.Temp m
metria indigebat:n Ëäinäiuerfisui; Štmguem Ę $íignitutaf- i,,,
:nam nouy
. . -*

nduftriofafym lidior eftinferiorc,lcd! incalefcunt, ***iitis;motu Ergo üatuormo. wtwl,

pars fuperior,calidi
fup bet:plustibus,
io modo fe habet:P! in$ illafint Šberi; dimentumfùbtta. lia.
enim quòdilla
» haec Ä. inferiora ÉÉ apponet:9 $is,*£ywtuifionê motum&
uidenti difcr id eti uidam fig eft:alij0 j*iint&li;iis, contit Std&tcrraco;
ora. Ob i etiam quiqa
propiora.-
-
aliis,ut numcm0Sin plantis,
1
ibufcunquc aliis, alenusim P
- ii n - j¥$tit;intntum dumάοί
jsiiii,i; i $\tytxque antiquis ac
no ËÄ
ut etiam in É
Ęqu;ï; damnant , ut facereuellcn3
uC in nu 3 Horura 1 j*ii:;ittis, E, i$simifirefijí.,.
Ę u h ä. aut Ę $ faieiierborum „$iti;in;ino m* aíbnafcimrei, b g.
n.
limis duri uae uix Ion
- uelle, pu£; Ę fbiiotem materiam, grauitero.
»la facile É - q figuras Éoncrc
uerò
licentur, afibus figur* g j*istinę, stiotestnautoribusi; -

cdocere:in c ΈAlesexplicare'?
humile.Ergo $ Ę exhis ignemnoncomtipiunt.ma
mnino eft,ac immachiiiasperdi Š j**igioí “ hmiklaici, quam,
unt. Primus, í uno intuitu §}j άm rescom $s. °tumpitur alimena,"aqua&ate.
Is,1m
onc
-

Ę É $. Š. s

# ent,ut differentiam ÉÉÉÉÉɤ

- m »

c.
? *!-.
*sy j*f-.:.:.
uti. muî
V. .

$í;g££$£ pgg?
ÉÉíî
ne. c enim in Ę
quodnon percipi ìnatomiam
quo omi!?, arim?
utilis t't murosq;cô.
*V£fübtus atti, ere,
lum om1 is intelligere.Itaqu£ ,que nonta" em §-,„j''''*
§¤ti. femetcôë ês
orfus É defcriptio conuentaä (unteiuiu;'
irum exa £î Tertius, cum circa plant!'
§£u*íií, 0

jí ÉÉÉ uti ij; Š

|.am ctia
ffitu,ipfis mude 2 - -

-
is memoriæ commc
eag9'£%£jî;op
v fed etiam pi£tu; opriis mv
:ir.Eft
non folùm £. s necefsitatis #5 íííííí
etiam Š antiquorum ÄÈÉ
us Ę; uae omnia tantum Ex quo Ę
nftrumen ïi; cO i

ÉÉ;
neceflariam. Fomes cx #5 gi É t: tum ;•imio lom
'efcam uulgares uocant) Ê , aëfic Ę 0

s, ac cuilibct Ę.
)reÉÉÉ;Ë
a&eáiigìfà s, falis nitriunciam* Carl fa , •--. iam
fulphuris uncias duas, u » ficca
- -

iio coufq; incoques,doncc abfumat""*";$qus

 I. I B. X. C A P. x L 1 x.T~
tôsqueinfole,rofabis aquauitae(alijappellant ardentem) -

ficabisque denuó:quáto ftequentius £fficies,eô meliores

euadenf:feruantur aut olibano,uel uulgari fandaraca. AI
iudlongeparatufacilius, fed minus coficipit, etfi multum
fìtisfìdìrìntea egoßipio, graecipuè nigra, leuiter combu
re,& dum combufüntur,fuffoca& feruâ.
| l.

Extinguendi autem iguem auxilia, ab ipfà ignis uita fu Ignis exti

muntur: uiuit enim alimento & motu. Ergo qüatuor mo 3*em
disertinguitur:fi motus prohibeatur,fi alimentum fubtra. lta. li auxi; i

hatur,corrumpatur, aut intercipiatur.Prohiberi motum&

fificariterrâ maxime &lapidibus conftat.Sed & terraco;
rumpitalimentum. Subtrahitur alimentum dum domusar
άεntfùbtra&is tabulis, trabibüsque praecipue antiquis ac
,i.
ligneis autpineis aut piceis. Ex his enim pix effluére fo- igna r»'*.
ktkefert Theophraftüs,in pino mafcu'a fubnafci interius É $.£.
[locotzdae in fèmina)rubidiorem materiam, grauitero. amor, •íArm.
kntem,à quaignis refiiiat. !nde tot errores in autoribus ir
.

Ityferunt:fiamtabulata ex his ignem non concipiunt. ma

nftitum eft auté,hoc lignú colóre tam fimilelaiici, quàm -

natnracontrarium. Córrumpitur alimentum aqua&are

niut {jrilntercipitur autem muris lagidcis linteisque a- -

uaimbutis.Verùm faeuit ignis in domibus, maximè uetn.

fis, aduerfus omnia haec:cùm per noétem clàm acceperit
incrmentum,inde ubi diruere fcalas coeperit,murósq; có
cute;e,ab aqua tutus euadit: quae neque fubtus attingere,
strfiperius immitti poteft:iride tuderibus femet ÉÉ
tutumprzftat abomiiiincommodo, ardétque fenfim,άo.
*9Titiaabfumat.Superiusitag; labefa£tatis muris,fcalis caafà
T.,rari;
poß.
$efúblatis, inferius ipfis ruderibus præcludit uias obßan. •stingui.
tibus.Praefíat igitur fornicata conclauia & fcalas habere Ia- -

fikashxc enim maximo praefidio funt ædibus ipfis. Publi

*autem,prctercuftodias ho &turnas,Rcmpub habere pa
£ammagnàm fàbuli quantitaté in hos ufüs, fontes certis . .

itis naì è puteis tardius hauritur:canales ac fiftulas qui

“aquaperihafculos protrudatur:fcura ampla,ut tutò ho
mines fubire ruinofa loca pofsint : fcalas ferréas, & lapides
Homuris(fi oporteat in ríagnis incendiis)extruendis:de
mumligones ad rudera fubruenda. Contingit uerò utiam
É extinâus, in fiammam accenfus erumpat, ob falfe
inemmurorum,& halinitrum quod muris uetuftis adhæ
, *&jgotücaricm:quodcunquc cnim fiatügignitè pru
Ana, tiam
 C A P.
IL I B. X. de
I.
syggg*£
feptk* ,f*-..
$íro .
`***'oi√iotuissô
Sigissa; triucuntur.
II. VETT 'uti
'suti t:
4** vire,»a;, \ -
-
• •

[96 am excitar$;t.Vn
uaedam Ę Tiji;dotnmutto
barbarumi, uti
iunt u. - $ciri . - her ! \; fator
quomodorrr.
c -

Ę
ignorant Ê;
uafi diuin .. Å
em qus P;
• tiamfinei;
- ú
…exl Èin ffimum b;!.
iont franf*w

íómines, & qiem illam uirginem

homines, itis,* Hss.,çs* * * fiorì uniin
ui m fuccen âifle, cmcclcritis; 'ain rem
uiw, fri
1 1 1 *

c1irca derafo É;
& Veftamuro ueteriigncm :motusautc etederz hae `¤É
admiratio :;:;:ttn; ętitura
$uamintùs. ut...;
malw,
mus fed cineribus do,talia ne äaattagemis, em , j*ntminù. m^tmmomm
Ę Ę
Porrò
Incr igm uri
fiunt è Ęάo
arboris. Ę dchis*
fulphure:
terebrae :mu* ss., $titimentitsijî,
°®qunso, tfuaiitm rftatis tempore,
nem. ß)&fíjlola agituradic Š Ita
ertcrc •, iittntuti; uodtenuiiim, fibltitia
fpecies e otu circum $d animadg nto extin3 í. se û iii, ę $ modo fieri
concitato m Cacterum il ää ā; tu genito £to *s ; ΚιιQuem
Hocq , usHi
liâs diximus. {ocat, & c ere, & fa ïíctiam m j**ii, uocam p. 1

üäignem fù illum accen ontraéto : iuq; &qua£ j$££ “omo?iti- st;..i„, .

É a ob id Što,
bifariàm m& calore ÉäÄ?,&quin
accenfus cxufcitet: 1 o,nonpcr s, £htungú
*£i;i; % Atrtmotu, fuperius titus
Tertius, • .i. du;, ,
et d.
íάautíî
tumu qu1 nO É;&â isqfaxa ££$
C ;.auimlardo
humidum ç Štes, § fim*tium
tùùt;o oratamremi, ìte.
?o'ünem im Ttrtiwm.

íi
fp'É;eft. Olaus,non
erifimile £î
aliareeft, Š.
q ma diu mam NE3. `¤¤û
§*:o;in. 'that, utmel,simaccipiat
*\muí, tépo
cenfo.Quod ;: & ob id fiam co CT 10 S*j;ni,$mfermentaì » Contineto
Ä admixtum fit, N E s S EV
»
-
fit, * 'ut exprimę
D I s T I L L A T I O c A p V T deòL.ma £.
&multafunt, s, uod

illationum £? j; excellésim É É;
- a adC 3g in hoc otDS 1:3
Iftillat uicquam a ä Š; v ià niemu; Atde
ut u1X î poffit inu dimento li r(us quae $t. J *'"uiitatio Š,
arat, &## sijj;É
ab impe É facultati út,infciidtiú,
nobili attenuando * uoi√ Κῦ fccunda Ęstę,
fíá funt ÉÉ, uiribus £lejî;$to „* ύσίαζ $umimns.
funt, in unum ÄÈÉ rÉÉÉ enó £f? j*; leti;i, ßruät, imitìberì, ratio
etiam Ę feliciffimis. aqua É 3. ÉÉÉÉÉÉÉ;
cum
1*"}tma
masq; ÉÉÉÉÉÉÉÉ „additis ÉÉÉ jÉ jtiftimô Atque itaj, $tia patts
zethum meui ommuni z£t ; (olo ging! aco,u£ uo- 1 Κέsię detrahe; » utina
ftantius.Fit E $tat antat, nihiluin; 'liquotis;§.
u0
omnibus diftilla iuniperiuefe tcm £g£; differat)$ 6: |j $ur$ ûidem&, mmodiu$.
ce,aut $íiii £$ ab ho$ caritatc. §£ $u&quô 1C€ & ttiag stafateteoìì
pillo,cum É ìde Hibernic magna Ἀ me £; si $tmfij prim$ aìieceris,
catum: quâdoq ídele£tatur in ! löcis dixi facilioris j$£&, tettir. §άfiaû,
illa admoâjde
ens illa admodú d. fiat,alii
liis in locis £ am}%£ius,
differcm *Αντέρύ.
| `**•;iìem, delìtte,Qlicebit iucte quam. ' v.

É $#i$, iussi*;; trutinam!

n. ° ;
É; ÉÉÉÉÉÉ
5trinae
[ -
caufa,reuo •••-•
 L 1 B. x. c A P. L. T-~_
quibusìficcis in liquida ßgorodor uiresó; tiaducuntur. i.
Primiim igitur &abf]; calore ullo fit trituratio;.e,ueiue; V ir- **
cinamomum aut zinziber feu gingiber (uolo enim uerô '$ /; go dor &,
nomine, quod ex aequq barbat£reielt, barbarumq;,uti Ę. Σ;
poffe) aut alterus rei odoratae fubitantia teratur, uino4, ftfim in í?
: immixta agitetur, recipit odorem atque faporem una in rê, Š
ö:. Sed quantumuis egregis teras( debent enim talia in datur, Ę
plinemredig)nunquamubi refederint, fi dura fint fub- modus, i
ftantia, uires in uinum transfundentur : imò cinamomum
sitniaquæ cùm diuin Sole feruallem æftatis temjî,
nihilsgregiumfùm confecutus. Sed £amen fi refiderè noiî
ftmittas,plurimü retinetuirii, quòd tenui/Iima fùblei., I
£0 autolegaut alioliquori adhæreat.Hocq; modo íí
}!
ßit: potus ille apudno§ fuauiflimus, quem iocamus Hip
?0craticum.Exuino albo,præftantiffimo cinamo mo,gin {
$tismodico , & facharó. Alter modus fuperius däî, Secundum moi,
dus alia, di ,
stygmamygdalis uel glande unguentaria, tertiū clus, r.
uifimixtus èx utroqué: odoratam rem in poliimem re Tertiu, moda
E. Š
intres® partiaris partes , tantum uini in.
fideodoriferiàlbi, quantum fu cit, ut mellis accipiat
£ifitudinem:inde optimè reclufum uafe uitreo,iî tcpo
$intcorum,uelut panis cùm fermentatur, contineç, per
! |
9:usfexinde fub torculari exprimito diligentiffims, §â
Fiius inteo atque manu, quòd quafi fpoiite fiuit.E; quæ !
* inquiturfecitantundem alteriüs uini ex eodem genere
*dies,atque afferuabis, & exprimes:& quod detráxeris,
inipriori addes. Feci rurfus tertiò addes tantundem ui
niimitatusq; primam rationem fecondendi,alteruandij,
Ęs primefidi: quod etiam infecunda obferuare te „,..
ktim: quod expfimes, aliis partibus uini iam feruatis ad
* Indérurfumi diuifo üino ih tres Partes, Primam impo
$ecundæ partipulueris iam feruati, imitaberisq; ratio. -

Ęquam in primia parte docuite,tum temporis,tummo

$condendi, tum exprimendi. Atque ita in tertia parte
g£Eomodo totam uim odoratæ rei dctrahes, ut inJ
* folafiibftantiaremaneat, & nihiluini aut liquoris peri
bit.Manifeftum etautem, quòd idem & commìodius'cùm
okofieripoterit,& quòdlicebit & tria gencra facere olei
ueluini,f Primam partem femper primae folùm adieceris,
£undam fecundæ & tertiam tertiae. Quòd fi acrius fuerit
quàmPar fit,aut copiâ eius defidcrcs,licebit dilucre quan
tuII1
 TTB.IX. c A P.
, uoles.Inuniuerfùm,cùm9m** L. . .
quod fit,alici;£ fs- 113. Y• : A?. L, 4» !
ÄÈÉçeffe eft&diftillati??is ÄÈÉ aliquem efsí is. *,utminis,
ÄÄúém diftillationem hic „tranfmutationem ! í. j; Tum, Duo iE Dä¤\. ·
ύrem,manentequali*; Dililationi5ig
finis aliquis,is eft aëtionis άmmoditasí aut£ qu£ £J Štmtatis, Š
£J. Š. <3.1*
Nei; misteria. T '
ipiex: aut enim âïrmior fit fubftanti**' efficatio; s$ *■ Qum J Muit- • i

ÉÉÉÀut melioris,aurufus ÉÉÉDiuturnior? '; \J *iiim soiù ?<;eat in

ja quidem,quoniam $o;''''° itur ftatim qu0
- -
°*;£miuttedi; FtTTOut. igncs,cuos
• ι

ι »q £Ääiüa, mutabiííima.
,r,ut olera pleraqi:aut uialongeplu - i*t*ine ,

Έίη ÉÉÉÉ& Ęgygioy* ïntiHguinisto, T.

-

ÄÄôstrifariàm,aut
us penetrant,aut magis inqui*Ἀδούfiüt,autf'
intima:qu20 s , $t ligtntisj, Έύ l
- v • ** -

jì Melioraue? % *jJt
-
$ignij'*?stet
- $uaiitateigni; sy
gnis,tumetiá
la uini comparatione,
plcimodo, tum inu°
quiapuriora, tum quiagis; jí j$pi-
aratæ unaqua:quc proprias retinet uire$. ¢¤; uel $i; : tttts Š Siergo Q&tuor cf.
0CCuttt
Äöngit, tum ob puiii**' qua Ê íris, s* ύζ iaí t (ineis/*wani, ,a
ore uel fpecie tetra ßoliantur,utadu* abfint £j Ê, $tit; * Mixtionê titiae bal.%•d j, !
;idi,uel cotulæ,aut É {tercoris:tum! obiu£t s “Mittìam; $. »ut cum ficca*,com..,.
, expulueribus in aquã$%(eunt, &oíúm com- §'uitęotum,* ''
jìíïìmuntur áutinuice? mifcentut. $. Ε ύ de $ubtil
Eàtnmns ;
l!

tranfitus quatuor:calor; humidum, mo'* $; É ę (Ommodiíí

expreffio: Calore,
ïíïò,cúm ut Åaqua
quippiami arden*' íí $t;
äîáítur:unde"*'j ; Ęu
tal -

Åëtionem utroq; horum -

ygdalæ compreffae inter íamomiftuli?

hi sed expréffionc fiunt fucciatq; ol**. imùn
ępfius moranfiinul άunt, ipd* Š, 0
, ut pleráque olea odorat?'* iitroquebor' ifcen
ÍÓïíür&utiam fextushic ÄÄçìt. Sicá*'
júr,fitá, feptimus"?%. Ca [
uat, quia feparat,calefacit , deo ctiam

ita3rä,&arrodens,& ferien$:°°?°'j,
lationi infunt per fe,qu? Éìmà calido fit.V
s diuetfi funt,rhagnitúdine* applicat9'£
:nim diuerfis mo is , & magnitúdo alia ign* 3%
fimplicis, alia prunæ alia cinct* fimi, Solis, Ę »

m. Rationcm igitur habcrc oportct , íequo?

vercat:hoc auteim maxime äöítingit trib';' :quali
: uaforum,ut cùm in plumbo aut acre di(iillat;V$
e,fiuraturâut
umpatur, odoreexhalet: & modo
tetrum& •"'"''?'juire
fàporcm exülti acqW;
 *
-
L I B. X. C A P. L. 499 -

.
- Materiaigitur omnis diftillationis , uitrum, inde aurum, Dißillato,.;,
pò/targeiituin,& uafa figulina,ac ferrum. Duo autem pri- rum uafo,„,
ma,ominibus fünt praeftâtiora.Vtimur auro, cùm timemus mate,,, ',
~ defiaâura,& cùm qualitas melior eft addenda. Nec quip- !
*. fum auro obftat, niipretium. Quamuis minus pereat in
-
-

2* auro,quiminuitro.Sed aurú non eos fuftinet ignes,quos 1

itrum.Auro argentum fuccedit Ferro ut mur,ubi firmita
ftopus cit: de innocentia parum curantes, quoniam quae
. diílantur exterius funt applicanda. Figulinâ progemódú
nullius ufus. Ne exhalent luti genera, iam alibi diximus.
.
j'
Crterum, ne quicquam ob ignis uiolentiam aut pereat,
autcorrumpatur,magnitudine & qualitate ignis, tum etiá
aquzappliçatione,mixtione quoque occurrimus. Si ergo Q* ttuer oh
igisnoh profuerit, ad cinerës cònfugiemus. Et cineres /er**!*, nd
itignis &fahce, magis quàm robore. Ita ad Mariæ bal- ?*°* djiulia,
ncum,cxteraά, huiufîiodi.Mixtione autem , ut cùm ficca *****orrum F;
aimodum,admixta aqua, diitiilantur, uelut cinamomum, *"* !
giiophylum. Aqua aütem multis modis exterius adhibe
';* tutyuorum aliqüos in libris de Subtilitate retulimus. Sed
* : Ptribntiffimumi, ac commodiffimum o{tendit nobis in
”, 2 t'P0Conradus Gefherus Tigurinus medicus, dum Tigu- i]
<a jsfem,tediens in Italiam.Isialis erat,ut fuper A b crucem ]
? $titum firmaretur uas f in loco e, ]

ignisfuper crate ferrea c p. Pilei fo

fiminah H, in inferiore parte, & ca
iiiqiiipet inane c, ho& autem fatis
*"?lum,in quo fumus colligitur. Ca
Vis iperpetuò aqua ÉÉ imple
tur.Itafit,utfumus non àduratur, &
$?iofiorhumor colligatur. Refcre
$tigamemum impòfitum in aqua, }
Š
$tit aquampuluerizatum,primùm
claram & debilem, 1
I.

cla&eám,quae odore atque fapo

*uthementcr refert cinamomüm,
Vltimo parum quid exuftum ac nigri- FZ
$hs.Quòdfi&in modico aquae fun [A E.
* * éisíçóéáí, minus etiam adu- c'£A ID - Differentia
- Ittur. -- * P^ - igmium nuxt4
» Calido igitur uehementi,ubi opus –— ! *#**#m di,
*'; et, puto uti oportct. Hoc autcm cft filiandorum.
&*, M : nc
 L I B. X. C A P. L.
levi llf, X. C AM. L. yot
effarium inhis quae metalia conflantábitmi** ύ? $triu$quantur bcfo
l

mens& calchanthum,&arfenicum.Vbiuero £;
a eft & tenuis, prompté aduri parata, calore opus si S* $it'untur, quoâgvtiiiiiia pluri
b% aquæ auxilio,utin cinamomogariophylis ??? ij**; j\* guftmâiju:dubio Nam&
gibere.Vbi fùbftantiatenuis eft &humida, tenüit? n:iftimen.
'*°99us eft abfquebalneo. Cùmuerò fübftanti* crafla ï*trigoßrouisset;** ma-**!* !
% % ficcus pleriior, calido&humido indigemus,* j*uiiiit:,hocmodo lnaguzardenpii, uir
J, balfamo indico,&radicibus.Exemplum huiu**?' $etuit:sa; quatuorquzuttto uaf: aréi g* -

…*

Gefherus deheilêôôïÉonymo, çuiusfenta* $t:mtur meticamenta ekâa & bene******

•--

$i$ exponam. *fit*indúinfindo,ocdufoq; ua%

!*; ā; candida «nia fwam at.
-

ï°''stori nigriffbram minutimincifàm, aquae pcr ■* 'i, tibu$ ftum abfque igm: recondo.
'aut ampliùs infináéíáé in eadem incoq%*??
uò de fÉümando diligentiffimè, ac percola, Ę 1m È £&; ßuent: taicm hora-

am. iiflem radicibu§ tantundem aquæ Pur** Ä. SE $ $$oluimò aut ôïéo gaa
llas £Srmittito,coquito,defpumato, per olig; É
si Š itinent, [ipsius&ini
j? 58Pete,
isj'?°$ donec radices amaritudini; ę '- Š im candemrctincitu
continget feptem ueloâo decoâio! US. mOm
*s*t*;ÉÉ ç $c&illud;9
j§'°' eas aqüas, omnes fuper prunas Ę i[ $itioom £tnqtut, ocusto integ;o É Putredimit
'i'"t Proximiaergineííèïíôïëåigantiiinn'? . Κnnomon conuentiahs juxfacie rtr in du;*
'°°'n : ubi uerò fic concreuerit aädita lentiº £; Š Š aiquit twwiw.
fî*$ $uarta unciae, agitabis íeíia; ¥? um $:toni,âŠcliio fomento {i $. int*.
}ucns
; Cera prout mägis $;
fustit (idautemjens confeííimfie*)*ÉÉ
iî -
s*■um ií Quj É
*imus È elia ect, : ç£;
$t suissm
ut a

S.$i$$olo; fufcüs eß quafiferruga*; ?eh0 `¤;tnr,í; Ę.i; ę

§jam accr ualde.Daturciceris Ę maiore * T,&quòd o;:ftigisipfoni
Ę. $nam,purgató, generose;&! Ę J'**igtufconüenititíhis dîratenua.
cr $ affumatür,fefefút plus iufto & pcr uimin* ŠĘ uolumus: ggt;fúo , tumea
Iuum fùperpurgari. Vnde mirum cft tant! t:cúm Ê $. utram yutttäinem tanfis u*
$ , quam decuplum radicis uix E; .
*itii ! Ê atgmtala&rimz ; Vbi
n e{} ì$ntior fit radix fùccus ferme i%'£ c0 §Ă últútiaficit,quat materam
'nthid tem,quòd & in aliis idem $$íío, Ęm, alteram tetiis:,íïè
rico,t $ $u$umere afinino, lathyridibus : dicamcf; $i; £ ficii, quàm coitum;<;edefidtta
Sed É aliis minime purgantibus etiai, £ rus ad* '* tris ΕĘ pars illa
'fficax % reiinfpicienduiii eß. Nam hellebo 3Tim ET Ęsmtum, nifi
''tuino
r pur pér no&em infufus, uinum 1° lti;
„$a; : at eadem radix faepius repet? pmu am Š
Šg siùs & **terniatutumaliqui8,&na
ní$$ímmodo fùfficit. Rgij 'jäÄ. ***ij,É
i
ab co quod
íij$nda, quo imôeciliorafuciint. zcuarietas fubftantiæ e£
& odoris interitus.I'£.
fn;
''°°c!litatis, fàporis Sicut αυτ• J$toque aqua Š o&ore aliena, ab eo
í: Pcrfe$tæ,quoíéíííííííííimus,co!!'*''''j
Pcr m
ï.Abimúum amarißìmum eft,a
§Ã¦;uchcmc* v,“o dtti&inl.fíŸ
n

- - - -

***mor áut ligiiumiìiatx. Quòdfi**"?, : ās,gretâ, odore ab{\t\\\\

| **mutitudiuiiin&a, noma(ccá
1 3 ût-
* • L I B. X. C A P. L.
tiahzc medicamenta cùm glyéirrhiza coquantur,uberio
yor |
rem ficcumreddere uidebuntur, quod glycirrhiza pluri
mumperfercddat.Mitiorem autem abfque dubio.Nam & i.
decopia,non magnum eft difcrimen. I.
Aliorum autemi confeftim ego foleo uires excipere,ma- Modum ex'
fimè odoratorum aqua ardéte, hoc modo.ln aquae arden piè de uires
tispuriffimae uncias tres aut quatuor quæ uitreo uafe ar&igalerã, a
ori$ craffo4, contineantur medicamenta eleéta & bene ardente.
ficta, minimiasę, in partes incifainfundo, occlufoό; uafe
cum fúbere prius,atq; exterius candida cera,in paruâm ar
£im cineribus calentibus plenam abfque igné recondo.
Arcam in leéto rurfùs ponò, & die feqüente eadem hora
ntfiho.Idem fiet uafefepulto in fimo, aut fufpéfo in aqua
$alida, aut his quae uim eándem retinent, fuperiusά; in li
bris de $ubtilitáte funt explicata.Vim eandem retinére ui- í
tut,quam medicamentüm elyfir uocatum. Sed illud pu- A.
*

ttiinè præcedente iam perficitur, hoc uerò integro ipfo. •_ *l.

Verüm putredo omnino non conuenit in his quæ fácile Putregni; *;
$itumpuiitur.Ob id neque herbas, aut fruótus,aüt aiiquid j''; diJul.,
, fimile ßpeliemus unquain in calido fomento,fi uires iiite. tionibws. i
» gusexfipere confiliüm fuerit. Qui igitur confulunt ut a- * !
. $uam iam detra&am, aut feci, aut alteri eiufdem fpeciei
fibrmifceamus acfepeliamus,dupliciter peccát: & quòd
totumpuut medicamentum, & quiöd opere ignis ipfò ni
imiseratuunt.lteratio igitur conuenit in his quae attenua
fe,excalefacere, ficcaré6, uolumus: putrefa&tio , éum ea
quae componuntur , in ueram putredinem tranßre ne
$ueunt,fedpotius mifcentur,ut argmata lachrymæó;.vbi
uerò duplex aut triplex (übftantia fuerit , quarüm alteram
$trumpere fit propofitum, alteram retinere, fi feparare
non liceat,ubihumidior fuerit quàm corrumpere defidera
» mus,eatenus fepeliemus medicamentum,donec pars illa
*.* Feftat. Sed neque fic erit fyncerum medicamentüm, nifi
< £tem corruptâm eiecerimus. A putrefàéto enim me
', qitamento orhni,deftillari ac fecerniacutum aliquid,& ma.
tutaehumanae inimicum&pingue, & alienum a6 eo quod .

ÉÉ, necef{e eft. Porrò &haec uarietas fubftantiæ ef- .

£t, ut quandoque aqua fapore& odore aliena, ab eo
$úod deftillatur, euadât. Abfinthium amariffimum eft, a
É eo deciditur,fubdulcis,caret 4; odore abfìnthij.
Cillibi cnim fùbftantia amaritudini in&ta, non a6j;
I 3 ut»
1r L I B. x. C A P. l. . W* ll!. X. CA?. L. ;6; t
lit , ob grauitatem: quæ uerò in medulla &#::
midior,iübdulcis&leüis,afcendit. Étentię gt; m0m0 ! imit:iirinumbra,taliâque eiufce
1:,tumuisuteis,toyiarti,mo
iuo}fub cortice in cauie aut ramulis, dulce. 3° cxhcrba Ęlimstinxuriofiteá:tllatio
ioc,tierùm quia humidius&tenuius Portio*'' camari j¥ktmtitutcúm ftpusinfundimus.
ifcédens, filoco folùm diftinâa effet , aut Ęacli, '*iitiasagttt,qu£ignis opus con*- Lj. f,.
cdderet aliquo modo aquam.At nulla ex par$. iturhoc, j*$$arumipilumfargentcfi dcíl:f£,
non toíìíîïòóôïìÜAmaritas:n£$!*$ urj$0*
»b fùbftanti√àìem accidcre.Puraigtu*°*
°titnisq; fieri folent debentq;. a&miIlatione opti* fi:
l.
'*u*gt; fimum, ἀnum paâo la
frgm. li;cf;ituum erit, cum primum*.
i*$■■■ii;i; fúngitur. Olenfum et hoc
;*,
Aquâm igitur ardentem únicadeß Εὐpis(Ützciporos uocant) fieri
$icmus : ùínum purum aetatis mcgiae, elegantiilT tdu ***jufteospenéranteacdiuidente.
2doratum,iîìåíçôçíüs
, ------•-• •
>itis columno?fcu"""?
tribus,defìillabimus íento admodum
»
Éotiusci* J*tftnttfctptijicuum cft,ncmpefùbti
Asc,ut iύmodo itum;at nondum.Porro άιτε

$uo igne.Videbitur autem primùm igto*? $. uttz có $it&quitatejusfitcmperata. Enume

lut guttis:a% c0uâ$§.
oräo quidáfinium';
tinuantur colligí ύμησηrritantúriamhocgenere:
-

i*$n&m$itum h;i3Cappadótem,&
aaeftaquäfyncerißimº ā stram :fcd&albiextimatab ex*
culiilli continuabunt"* £ -
35iydts, Omnisigtuttatiocôùt: uide
rò auferendü uas P3" upt0$. $*&ittnutntttraälo:is magnitudinê. la
íüniculosillos quafi Ę
continget,cüfern* duodecuu*
Ýìnitììmt,ettenuantauticalida. Atq;
-$$us ítíim his quae magnimomcnti
uiniexíérit. Ergoh*: ύιμοyriadiwft,quomodo lapistu
eft, quoniam quo $i$quomodô iï ,tumtiaximè
noténuiffimufi , &* 3*t amatio: alor, nec gentiana: quo
» afcendit.Non alidî,
limè ardet,auttam$% n.
u. § uitum, quod crifíorí íübftanti: eft,
j&alijici penetrat. Atque hxc uti
ciffima, quonián0°° ex J°°;is conuenientiaillus do&rinr quàm
nec repetitam g£ et, ncc j-tongs;inguibusminusquimmé&io
optimìéigituruing* jútia j$ Aggrediamur igtut,§o(lquàm illc
taíe careöit,quonia"'?ìtì«; j*, doçte, curlapiíb incideütibusme
dicam)animáq;uin* É ml J*umtibusatquefùbtilibusfrangatur. Pa
pus dici poteft; n9' íú j* tis opórtere,ut penetiä:inadens
inultas circulationc* ?
ûere §%$$ igitur puriflima
- -
§u£ftjquòdficcare poteft pingue il
non cft, ef&tamcn
ma,i e{t tQtam uim uini referens. . fit(ut άα) Š.
$u9}?is condicit. £igo fic
re 9nduplicatiô autem uirium ac au&ti9 non jgnis al': sú Š Quòd fi immodi.
ÉÉ 'stillatione,quoniam uis ignis £; $. us! $\tms aurum áb argentouiug, Š
sitis; -9nltat autem dificiííimum efTe,
ipfo £E %9jjjg £;ú alienae fu o&£ imum, aut calidiffimum ac fic
* .

por Šáí É? r. - - -

»
- 1

Ę
§ Ê'obat, $unt
átqucueiiam Obià
quidhry$ocollam
Plantæ , &
» S monti
fî ÉÉÉ Äätz, rcccn* pci* Ehw

| **usíit,tumaLi eiprcííâ. Sunt qui

1 .
I 4 \w
 L I B. X. C A P. L. 363
nere optimo,paululum ficcataein umbra, taliâque eiufce
modiignis mioderatione, tum uafis uitreis,copia rei,mo
; dóquejlequo aliâs di&am et in aquae rofàceië deftillatio
. ne. jÉ fùbftantiæ,ut cùm faepius infundimus. Aqua wefiè,
Scdfacile eftuires eas augere, quae ignis opus confe lapidem fra
quuntur:uelut cùm aquam lápilium
- - -
frangentem deftillare ens cur fra
:--.-• ~ SA
uolumus. Videamus igitur primùm, qúónam pa&o la- 34f ;

fìib aquaftangatur* Idperfpicuum érit, cùmiprimum 8*

vidcrimiis quomodo lapis frafigatur. Oftenfum eft hoc
fiyrius,inforaminibu$ ipfis( Öraeci poros uocant) fieri
$iäuram.Itaque&aquajer eos penetrante ac diuidente.
Quomodo autem pefietret,perfpicuum eft, nempe fubti
ititpropria: quomodo diffùmpat,nondum. Porro diffe
amtuelf. oportet,& qualitate quafitemperata. Enume
itautem Gâlenus,quatuor praeftantiffima in hoc genere:
aliutifemen,uitrumi combuitum,lapidé Cappadocem,&
Ê fœmineum : fed & alibi exiftimat ab exte
nuntibusfiangilapides. Omnis igitur ratio cóftare uide
tut,utdiffécení& áttenuent,citra caloris magnitudiné. In
diduntautem quae amara funt,extenuant auté calida. Atq;
stinumpotius'Galenus falté in his quae magni momenti
Š
git,&fiiae profeffioni propria lapis Iu
gusincidit,& quomodö amara incidant, tum maximè
$uôgislapis non eft amarior aloe, nec gentiana : quo
modóquéuitrum uftum, quod craffioris fubftantiæ eft,
fiddefepofIit,&inlapidem penetrare. Atque haec uti
fî, & magis conuenientia illius do&trinae quàm
athematicae ά ,im quibus minus quàm médio
;ittt fiiit eruditus. Aggrediamur igitur,poftquàm ille
ocnosnondocuit, doêêre, cur lapis ab incideritibus me
tamentis extenuantibus atque fubtilibusfrangatur. Pa
eftigitur, tenue effe oportere ,ut penetret: incidens
32. §utmmiedicamentum eft, quòd ficcare Poteft pingue il
lii&lemtumhumidum, quò lapis concreuit. Ergo fic
2 cffimumeffe oportet & tehuiffimum. Quòd fi imfhodi
„ £ftfiigidum, adhuc magis, ut aurum ab argento uiuo,
* &lipidësin hyeme. Cönftat autem difficilIimum efTe,
: igtenuiffimum fit fiigidiffimum, aut calidiffimum ac fic.
$illimum, quòd non laedat corrumpátque ueficam.Ob id
* £turaretum deftillatum probat. $unt qui chryfocollam
ζ intodifíoluant, aliáquc hic,tum alibi expreffa. Sunt qui
j^
I.
• I 4 limu
 L I B. X. C A P. L. ll?, X. CA?. L. ;^;

'unjfiiccum. us d;
In uniuerfùm igitur fxpius deftillatuf: $t: in qui, gum amquodamfilen
nuior: iuuat & raphaniradix, áliáque, modò ne** **tiTMii'igismuiuuicitiahum \.
tamentum jÉ Qui fieri poteft ergo ,utuellagis sεκκm ktuficitit. - ...QA
wa fwtrtl
daicus, uel cinis fcorpiónum, quæ craffà fùntfùbfu: °®vit: triú ôkn:,í;auarumlimt ; frw
• uel canciorum oçuli, attëränt lapidem, cum'° &Tm& lonamiumatutae, putrcdi- beawt an
**.*.]
*fubftantia, noíiíííííííííimí opusfit*Ai9* ut iitit ytrtuntiora: maxme fifacile uam dtffi
-.
*$j

' Partes has continent,quafifuccum quae à calor: * Ill Vtm:Coiiaius Gcimctus uiëî: mulic tur , Q/ 4
*a
-,,

- mm
tali non corrumpuntur, ob fübftantiae circumuelticnt* *affictilibcrata tit, fola lotionc a „.
$itiem, utinâîsîïíôï ôïítat. Qgare al** °*j £gofum:tum tamcn illa priufquam
°§tsmimmiffâ haud proderunt. etitóqu£,
jsiiio inuti*o usi: cicnt jutisfaäa. fragri, $i
t $ubtilifsima deíiiíáíüí igne acerrimo ££; ßôál £*** itjoi:,cumiliamaquaatdcntc ut. ti•
S8srrima minimo calorc & É qualis etve* **it, fioio yetus explicito. Vcrum
3.°°°ati Mariæ : media mediis, ut aneis $#*i i°-iuminttfim&iamenti, alia autem ex
% media mediorú, ííreííamaquzm'*; i J*i A& itemut,alia putrefaâi at^ut
' autem ignibus quantitas etianuariatur, Ę 7**iiiu:arimtranímutati, utfitttplex di
E; %"alitáte, ut cùm candelæ luminc aqua; *;da• ` '* in [ul.m m:tamentum sitiosm
la &; Sole. Tunc uerò uariatur ¥*j, ut j* titum;et attentemauam <£a
j%$£ta deftillari magno igne $%fAtt ii, atque a\imimiamags pe
j'°''Ptum eft, peréât. Ältiusdebet,
autem,*quiiaalitet
rcú ïum morsi, ,kántqu: fimyacem,
'§'99 £gflet: lá
$$ colligatur, nec uerò fùfpendiß:;' Š j$u coiunium, nequ: tu icm gen*
opus fitüafe Βο,ίιόtn
m fufH Clat. j$umVelutìquis noctis auratuisum,
$umettsu(;cntùm comparet. • • •

§'**unque
'o Mariæ uerò corpulentiorafunt,
deftill p. utqu*ôlùm fcd
fumum ui$ $ito, plurimum etiam fac:;: uidetur: * Igw*
llnt , fuf; tillantur,fedloco aquae emqi:<* **no$itorem aquam reddit, quam si nih*
tiíá penfoaltius uafe, ut odóremfiyo; dliùs cof* $ is fimus quia citbonibus proçedit, ut*'*'*''
Ę";$§ exprimuntur fugciy£ rerum *. ignis, magnus, odorcúo odorem acurfacia*
Sî", In deftiliatione enim oâo Éäorac£
`r. Si íú; fola $i; §, $ ã istarì; ut
j£ftagiis ignorumm: ualis <'t,iäco
[ 3. $u@nim tùum,modô « stat: ex
" fofas in I; cum uirtute haec &illa interamY£"*T. j£u£ cogii a(cen*. Atqu: idcm
dt folus Ê intcisferuamus , aut etiam? Nturádo! $. inliitibus;uiintermîogme excoruum
's: maniR íus,utin thure, his$ quae a 'ÄÈÉÊË j£ngustilis cit,Omnis igiis inxquaitas Om
vºu É, sltum eft autem,quòdin his si}; funt.Aut J**nacit, ymnem coåôïcm dcùlatio- 44
Jî, $ coniun&a:quae autem fint,iam Ἀst É' Šabs* magssuiicassit,*'
ζus hi modi etiam abfque ig* áíôcditct s Š (umt dt iilunia, fùbiicitu; $ig; :
iî§' balneo Mariae. Aqua uerò Ę Qg* $ ; Ê Ex his igitur quae fugas';
tr
íí §i;baineo: mult6quc mag%"'„ìo: `sui ** etiam, eftmalum medicum, cum
lmn

oÅŸsdiafunt, uelut caphuræ olgu' É

É`°'Pitur. Succusauteni abfque ign*? sj*$*■dco :ftc & e: quo -

'ineo imô, efb. Quae enim facillimè £'; , "Vtmet " PsiltitutMtirbalneous(eutico,
- - - -

*%i; °miuutum, utluti caftus, fcmiuibus

i'utum f $t, quia ab igne corrumpuntuT; mu$ - retint; I
- “Quitur:ultimò, olcum,quóduim'8 o{ct} 1 ; Nafo
 L 1 B. x. c A P. L. 5o5

pleti;malè & exuftum quid, nigrum cum quodam fplen- !

dorcigneo.Hzcautem non fine ignis maxima ui extrahun i
tur:adeò ut quandoq; tcrra fecum exeat.
Ea uerò à quibus haec extrahi folent, fi paucarum fint Qu« putre,
! !
uitium &quafíincertarum & non amica naturae, putredi-''.''* £;
mtmeliorä euadunt, id cft præftantiora: maximé fi facile cant άi
putrefcant. Meininit Conradus
itm, quæ à tuberculis Gefherus
faciei liberata uidiffe
cft, fola mulie-
lotione a ttg,
m. •]*

i£.
j; deftillationis fragorum: cùm tamen illa priufquam ""* ß
| cltilarentur, fub fimio in uitreo uafe effcnt putrefa£ta.
Exiitimatidem fieripojfe , cum ilia in aqua ardente uir- Fragorù q.
í-

…
tutem reliquerint, modo fuperius explicato. Verum***** ;
áliaeftratio uirium fynceri médicamenti, alia autem ex- V.

uitia3 ardente aqua & attenuati, alia putrefa&ti atque 1.

.
£orrupti, & in aliam naturam tranfmutati: ut fit triplex di
$tinen. Syncerum quidem medicamentum puriorem
.-: /
iibetuirtutem : atteniatum per ardentem a uim,etfica
tiorem & ceierius operantem, atque ad intima magis pe
n:
% ncttantem: putrefaëtum, maiorem, fed neque fimplicem,
• ;< utrum ciim ignis ui coniunctam, neque eiufdem gene- |
--_
fi£,uerum cörruptam.Velut fi quis holeris aut carmis uiim,
aduimuermium ex eis nafcentiüm comparet.
ignis autem ratio, plurimum etiam facere uidetur: & Igni ? carb,
arbonibus enim odoratiorem aquam reddit, quàm è li- iiibu, cur o,
gis: quoniam is fumus qui à cárbonibus proçedit, uix ratiorcsaqu
kntitut: quiä lignis, magnus , odorc fuo odorem aquæ faciat.
corrumpit, Præterea ignis lignorum inæqualis eft, ideo
modo tárditate füa coníümit aquam, modo celeritate ex
ufit,& oleagini aliquid cogit afcendere. Atque idem
contingit quödin lateribus, qui intermiffo igne éxcoquun
tur, Regula enim generalis eft, Omnis ignis inæqualitas omni, igni,
quae ab órdine aliema cit, amnem coctionem deftillatio- «quaiiter p.
ntmque uitiat. Verum differentia hæc magis euidens e(t, ter î
$umignis uafi in quo funt diftillanda, fubiicitur : obfcu- rumpit cos,
fi9r, cum Mariæ 6alneo. . Ex his igitur quæ füauifsime mei & dgi
olcnt, &utilißima funt etiam, eft mìalum inedicum, cùm tuones ,
totum deftillatur : nullum a juam adeo referre id ex quo
cxcipitur, memini. Deftillatur Mariæ balneo,uafe uitreo,
Prius tyrocnefti commiuutum, ucluti cafeus, feminibus
£tiam confta&tis.
I 5 Vafo
 ll? Y. CAP. L 557
stat:ir* fam qumiotiicm
sust, totamayoltaiisas, ita
*;gm Ayoim; ucmtgu; .•

j**ijuasiqumdctt. *** „..„„

*** £u:titiim;itrcgem:ntis;o'- Ę.
*tiiist, okumturus uultioreignis „ß'la m4 Q* #
Šulm;raret;<;: opem, namum4 Q ;
**si ajia Oliaiii:t autcmhocaus.3" \
ºstiç lokt,&.)i(icma;uu. ttubi _
'*•**kritic;untur, aquaoicumftuper q*****
**sikmis pretis,toniunxuus.** ja
°*;i-;ti,
~t.
gusgauiusqu:okus,&""*
sit fimktmii;aft scuta, at frui*!
**tiim*;::ucuntur άcoqucntium,&iu •***
*$%;i:imitiumca\a(it:&&ttilatum.
jtiit,ita, multo igit & maximoin
>*- mo;:.&umtepurgat,mutuo.Quae
j'*!;at: Tolunt, áutictam, quodogus
* jonsis, ()ct &iamm:fimimitatc: ut
3° ulrstiti&aiuârepercuîoms gcnus,
j*j°;u; $unt&fotraâ:snoafit: έσqut
j*; losam, cuiufuoiidtiaibitur à Gcf
$u$p; tauiamctalùm,igneam, lon
j*$$u itum oportct,latctaaitutim: duo
j$itum: unus,unde uvyue exlatc: bus
j'% nostgesioinacis ùìáuínferrealamina
j¥: çcsinuo,utfcito prohibcasignâ
ju oitoextrahas ipfum & àttàoiummta
jagum atcribus infertam conftitues. Su
`°-iui;et quodcatûonesimtyittantur:ac
… “utem,uitus crucemferream,lateribus &
`º19abs.Hzcautemcauaiitimmedio,ut
j*f^Ltici;crelnformatisy«qua
$$$ $$us fumma fumusqusssssntac
Ę $siuaιta anglosisiisjcutcin
Š autcm,paulò(uyractu
. *® E$ hxc cúfortis comiunis,
$íoní É :uelut cum cucufsitae {\
„*aí; È $$ulistimbutam,íic,utsug
inde tubus imvonitur : ficítv*
qwic Aw
 lin. x. c A p. 1. — E—
Vaforum nomina non eft ut recenfeam quandoquidem
arshxcetliantiqua fuerit , non tamen prodita literis, ita |
timenagendum,ut Éí. autem figu
fisfianömina, ne adfìciiitatcn quicquam delit. SÉÉä
temrcdco:ex omnibus quae deltiilan:ur rccreinentis,po*- .Va/orum
quimaqua extra&tu fuerit, oleum rurfus ualidiore ighis ui f'latorioru
tttrahi poteft.Nec regula hæc ullam patitur except önem, nomina &
Przterquäm in aqua pura. Oftcnfum e t autem hoc alias. 3***.
Etäquibus oleum excipi folct, & ab iifdem a;um. Et ubi
aqua& olcii ab epdem excipiuntur , aqua oieum femper Quinque re
Frcsiit.Atque ubi oleum incipit cxire, coniun-tum ef, a- l« le,iilatuê.
quz.Vt uerò magis urgetur, nigrius grauiusquc oiens , & mam.
impurius exit.
Foinacium autem forma,licet multiplex fit acuaria, ad Form.;„„ $
diotamcn gcncra ferme reducuntur:excoquentium,& iu me,..
digent magio igne,fimateria metallica fit:& deitillátium.
Qurigitur deftl'ant, fi ficca, multo igne & maximo in
digcnt:fihumida, minore. dum repurgant,minimo. Quae
$utcm excoquunt, aut molliunt , aut ficcant, quod opus
fnicerepercufsionis fiet: fj.et & fiammæ fùmmitate? ut
fthocgefius quafitertiü.Elt & ai ud repercußionis genus,
dimaugetur ignis opus.Sunt & fornaces non fixae,fed qug
transferri hinçiilincj, foleant, cuiufiuodi defcribitur à Gef
ntio fùbhacforma.Super tabuiam crafiam,ligneam, lon
£um,latámque, quantum oportet, latera altitudine duo
rumcubitorüm, lätitudine unius,undequaque ex lateribus
acckmento optimo eriges:fornacis fundum ferrea lamina
munics,oltiuiiique etÉêcs in imo, ut ferro prohibcas igné
ádmeruminiuriâ, oftio extrahas ipfum.E directo fumiîita
tis olij,ferream cratem lateribus infertam conftitues. Su
Pcrhanc oftium aliud,per quod carbones immittantur: ac
fpcroltijfùmmitatemirui íis crucem ferream, lateribus &c.
iúminfértam colocabis.Hæc autem caua fit in medio, ut
uisipfum commode poßit recipere.ln formacis apice qua
tuorforaminafiant, per quae Hamma fumúsque excaiit ac
exhalent:foramina aütemi iuxta angulos ficri cófueuêrein
$uadransfornacibus:in rotundis aütem, paulò fupra cru
tem,& regioneiebetis.Atque hæc eft fornâx communis.
Fit& déftillatio mixti generis: uelut cùm cucurbitæ fu Defiimatio
**uxta.
É fpongiam oleo leuiter imbutam,fic, ut cucur
itx totum ós clâudat, indc tubus imponitur : fic fit ut
quicquid
- L I B. X. C A P. L. ll!. Y. CAP. 1. *^)
*§uidpituitofi excrementiinem, relinquatur in fio* F¤;t;3i, 4:um,oleum rubrum&ni- -
.
'P"ta$]ue aqua, maximè ardens prodeat. Verùm &l* f***■ fitntiumtolligi putet: nam
9lco id fierijoréíT§§ fiequefiè purifsimapro'* j%tmutmtitt;ituitòåenim aqua .
.

''*'!ualitate infe&a, deceditque múltum equan% **i:im

*** *%uptuia
Moíítanquiâemos ignis setm- r .,*

'; tamen hic modus&adcompendium tcmpoiis**

11. e.
**iittsmiiï*****
•-. l' m. - »

“um referunt turbulenta clarateud minim $it; Ÿsmittuttsmutaua**'

'$ gutta ferme librę fùfficiat Huius caufàm qu;in;* «rj;os £tginem,ut iterum deitlatum:
- iis; "idis aliquiduiiiumhabet , non tamcn magnifT;
''!*ex falla dulcéìïíôçí pofít: hiid dú j****tis,utauk;rationis: aut ob
''°'iim non acrem fòlùm,fèd potius acidam : 3° `juts $um $u;:iut os mtut*propri:
hmini Manlicitum et igitur
"°"'mfeparansitatéfîtè ,£;it ut feparatum% **; Isma; compoíit,atque rurfùs com
i% quòd turbuleïçíó$idfuperitat, $% *** mtuito: tu, aqua aurobpro ]
“gráuius, Ę. tamen, quiatcnai:ad^''' §. * ; jï non,utferri.qua-
e$tem, efficit, lentum,
'urbulentum ut tuiííéíum, fùbfidat.
quod ctiam in dominc
'

H3? 1;ip Š Tyødt&magnis Ignibus ,po

* ..

; I

itineri uidetur:& omne aíidumdifccans. Eas? jt*ittmfigúímì:itaicotyonum ,

IIl.
**) yirtútisma, & a&uäius ue
°°*'juod acre ualde cft,clarum. itaquehxcfia^** |
'° feparant. -
**ti (irttauro argentöurnùtaaquapro Aurum tuº,
''"°fit dimidia defiiIIatio , cùm fimul & ardens4y* j*tinitunt. Stdnon deílatione, ue- non astat «
obitur,& His rei:ut in eiyfir üocato,in mcú ô O. j* Cuáeít,quoniam non áuplicifub- jiari.
-i$g; maiore negotio: uelutP;?Ë ï*aontant:indeitlatione oportetautto
tit fug ftudio diffecare ìttenuaréque! Étam `*ijitm:totum quidem nonpotcity;0
<;
?°°ft enim amariĘ calidißimiaque'"° J'*}ustiimlithumidum uniu$modi, fola
Scin uim
uno c íuafifi
$itumpatur,nec uinum iBg? tmt jsuum&toncretum a ftgore. Vtrterea
pÉ
Potenti
radices in uafe uitrco f;ę
midi pinguis, & ideo '? i;o infimo*
`°t Qttii;nihil ab ignttx tiíicíoluitu:ati
jiittnlitiafiiíum:&eiulatiouerò, et
o:ind •aut etiam ßäuo obruito ,&fspei; uam `*ft: conueríionemfa&uminfimum.
''''e,poft dies « l.dehiilabis, üt ha5cus** oitu* Jim &argentumcummetallatint humi
(]uæ
»
É; uim uniucrfam. A;Erit Jj£u:iu;tiusuiíms tncautemmfunt
liora: ne fa funt, minusque ficca Ë. -
`*humiim unum fiaumet, quoniam
usj,jjgim (ut dixi)putrefccre&: dorem** jɤ¤um eft,utnonfit (eparabiein
le,ut ÉÉÉ ficca etiam déftillantur, li 9 riusim* s… i$*tquein auro maiime.Oportet cum
nò fol, 3c & anthemis infunduntur $. §. jimum $ttbtnt,ut aliquò diuaricenturáliud au
Äî'afperguntur ut combibant,ue!" Alijfùpct IS* nttei; elt,compagine.At quomodo aii
n. '°Pas, juoäe pafsis uuis exprimitu; Ę |j $uu;stit,cuiii;iiitei tenuißimis?
ibi íi §*itiua feréno temporetaliaro; É ,&c.
uerint combiberintque rorem É , ( coti* |J$ $imi, autleyitari poterunt abfque
j$*foisntaauiemoiicopus kairo
iíj?£s
'P"tiorquidem
euadi. efficacio:
Quòd firosabipfe
aqua Κά,
perfe c
J'°'ons,
'm Cumigitur exhalauerit,aurü de
“mumtulit:ôïýôïs exha
\ ut
“m habet & multipliccs emittit Par*s,ad*?
uidam
»
*$uimotuumei\atquccorruytum. Et •'.
| q.

| *A
 L I B. x. c A P. L. yo9 -

quidamprzterilla uulgata, aquam , oleum rubrum & ni- -

grum,quintümque corpus,falem etiam coiligi putét : nam

;;;?
a. corpore multum differt,pituitöfä enim aqua
eft:&inholeribus plerun ;ue fola pituita..
Equibus uerjuilidi$ima prodeüt;alia quidem ob ignis septem mod: '
;
modüm,ut calchanti oleum:aut fubftantiae tenuitatemî, ut quibus defiilu '
aquardens;aut übftantiç denfitatem ac duritiem,ut aqua** pr*ftant. :
arfenici uel ferri:aut ob acredinem , ut acetum deftillatum: -

autob qualitates manifeftas, ut aqua feparationis: aut ob - I

fufitatem , ut quintum corpus: aut ob naturae proprie-

tittm,ut aqua fànguinis humani. Manifeftum éft igitur
- ;
quôdexhisfiunt plures modi compofiti,atque rurfus com
Poitotum;alijin unum quafi coëunt, ut aqua auri ob pro
pietatem,fubftantiaeque denfitatem:alij non,ut ferri. qua
itnusenim denfà fùbftantia prodit & inagnis ignibus ,po
itas&acris, qualitate autem frigidißima: ita fcorpionum
adhipides cohterendos præftantifsima , & aduerfus ue- .

Mtma. *
l.
^ , Stúdicet aliquis,cur ex auro argentóue nulla aqua pro cus,
- -; Sed non deftiilatiohe, ue momAurum
dit:In aquam tämen tranfeunt.
queat de!
;*
s*
άζῆ; non duplici fub- fi,l„;,,
fumab erodentibus. Caufa
-
i

fti
^. tmtia,fedunica conftant: in deitillatione oportèt aut to
.- *, tumttanire , aut partem: totum quidem non poteft pro
** £<:pondus, neέpars cùm fit humidum unius modi, fola
…:'. Φnio$ione denfàrum& concretum à frigore. Præterea
… ($i caufìremotior eti)nihil ab igne cx hi$ refoluitur : at fi
j:^ fiiittfoluitur, nihiltránfitinfiuifium: deftillatio uerò, eft
'.*. tituâioreihumidæ per conuerfionem faétam in fumum.
,*'
i;;' Yerùm dices, aurum & argentum cùm metalla fint,humi
do imputo conftant, ut Ę uifum eft:neque enim funt
.* Ptrfpicua. Sedhoc humidum unum faâum eit, quoniam
» £tántam tenuitatem redactum eft,ut non fit feparabile in
:*, istuobus metallis,atque in auro maxime.Oportet eii:m
;* quóô quxfeparari debent,ut aliquò diuaricentur:illud au
3° ttmtthuius effe, necefíe eft,compagine.At quomodo aii
.** $iid compagine tenuius erit, cùm ipfù fit ex tenuifsimis?
? * Nonigitui £; confumi, aut feparari poterunt abfjue
uacpotentia âlterius.potentia autem non corpus,fed pro
?iittas quxdam caloris. Cum igitur exhalauerit,aurú de
t3**
3' fillaturjhaminfumum tranfit:fed ueneno tranfit& exha
3* lit:obhoc igitur mortuum eft atquc corruptum. Et aqua
e, * quæ

- *A
 - IL I B. X C A P. f. | ITET fm

$ 'illatur, praua,& à corrupto corpore manan**

'1!!s reddatuf. Si igitur non corrumpatur,fed in*
j**-:;;iiif.cxxiiiiannis Có
sùm,garga, gito;hylis, nut: my
$ 9reaqueum ä tcirco feparetur fiet auauit;aÑ; …ti:
sis ā€£i: fuá;uplo arden- .

P°tabile.in aliis uerò métallis feparatur tenui$*% & j*i*a*tofirouinoquantumeftpon- 1

}%uoniam ad minima non diuiíúntur:fitquefi* j*ungiiadttlisis. Agt inma- 1

''''\o aqua atque olcum:atque ideo explumbo ftbiof, j* im utilum im;rturipit bus:
'' metalicum eß. j$£m uthtmtnttmt: tamenmcm
Ę ex his uim atque oleumalio modo. $.-al jɤ, utiliis dea:den- ,',
im red Ê in pollinem redigunt, ca Έ. ;ttt S. $tt$t;î;in quiâus loco uham- M.
clabo §. Ę; Puluetem hunc,autfi Ę j*, Fiftitit hinc Quidam danc- -

biî; $$a metallorum malleo #*; §. jj $ &amp;piam .

ζύttunt, tamdiuqucloco calentcfi ā j* utim hominum &iis fimili- I
'erinfu Ê augeatur:indc eo detra&o, Š. * “inlongi$mumtempus,t:ta.Scd !
mn ί?Ęliud atque aliud, done** ocacc- ` ¤É Liquore, qu:
u. - - - -

n Éjfim elico ggrigg'*';tum 3 ɤ¢m pbuitur,lon- j air.'

od p $. iniicent atque deftillant, É upii E j£;jya odoren& .
O humidi purum $endit sug££ icmanciti έ. giy&oioimgs obtenebrant,
aC

sfeciô ££ metallipars,inftar olcia se í&lt;9; £n Š Canti&eyianasrens sit.

iia Κύμgis igitur aceto £î \u jÉÉÉè; immittuntur,aliá
etiam $ aurum atqueäigentum) rciiu* \\ 3. §. í ■\stim
• argéïí5 Ę etiam,fedparuiilngnitus! „uodtent* Š
!S, hyac; Ëiigî, Ę
Š uuntur&alijliquo
- --

cf. arò. aliquid feddunt maxime £; oteit,ut ^; È lm uuntu;& qurodorat* exter

ui ά co magis(ut dixi) fcobes:quare! ā detri j$ foä&amp;άοτ}<:oam
{£, quòd xiguum magna arte& %? alsi amu$. ίĘyiginis refúgerata,
Σύm ei, j$ eft,quo difficilius íübftatis : jE uti côdufùmus tenet: opor
&r
me Ê; iffolutio fiat aut ob $$$ excdcn: j$; tenuitatem, cogngt. v. 1, 4,
*ceflum equens deftillatio:aut ob qua Ä. cft J? $igia in hac atte,uelut &in * Lnd. fer
funt
© p. ὰ uam habet acetum acre a;fj, fxpius% £;$t; illistamen pendent ,& gum.
tάΚ,Pgt;ntis, ut ctiam ab acc î; Vtlutcumrcinadcílitutinua
quos ` …;
É.
* Sunt lapides
m
colliquentur; É jt&mquc
£aritæ,N ÉÉÉpip;ii9£££; empc, $. Štignumrcinâ Ä. itaicötenuis,utfitpefficuus nam
istultu,in
t in Ę on igitur omnes, neq; ab omni, uiritut. `som; $umo,aquaque,&oito,iáé tue
"go ut
{se facil $ign magnitudinis excelius äjuelutis*
rem reuertar,quç tenuißinia
íblut»ul 1 s.; Éɤui
fs Proiigione, traberi
tum perfe nonsmittunt,multismodis „.„
ioì'§ *duruntur,miiiiiiô igne indige* $u `**tuita,ut caithantum:aut mixta, ut È 14
tiîï?£;a,
jnterj Menfiiri Ég££;
Κsf;;c sfj£ |j£gis $uas, illud agat:"*
ut dec£? $j iii;; $t, ut in eisfit:autcon
onraduS
'tes p6 $fùcffe inter guttat; Ëftil- sę ŠŠ ;quorum yay^gy*
* Ex his Ęque effe fuau ÉM. Gal", Isaię Š extat, uc ut in fîcctio;*.
gitur rcfcrt unam,quaallº mcdi *inni,&gtntaiitct iaaaaaet,
 l 1 p. X. C A P. * L. jnt

;' 'mediam Caroli Imperatoris,uixiffe cxx 1 1 1 r.annis.C6. —

-* ftitcubebis, cinamómo, galanga, gariophylis, nuce my
2° ritica,&zingibere Ê pondere, faluiae quadruplo,ardefi
* teaquaferies deftillata ex optimo uino quantum eft pon 1

dusómniumreliquorum, condita deftillabis. Agit in ma

istias ob tenuitatem, uimque illam impartitur Ipiritibus:
tolliquat, ob caliditatem uehementem:nec tamen mem
braeicalefacit, ob fùbftantiae raritatem, ut aliâs de arden
,.*. tt aquaoftenfùm eft.Sunt forfàn qui fàluiæ loco athana
am, nominis claritate, præferrent: hanc quidam dane.
dum effe exiltimant, taniacetum alij. Sed & ambrofiam
putant: ob id di&am, quòd uitam hominum diis fimiili
mum,illam proferens in longifsimum tcmpus,rcddat.Sed
ctarior. -

Potrò cum fàpore odoréque color ctiam pabuitur,lon- Liquores quo

gtque melius aéfàcilius & exquifitius:quoniám odorem& j*°** colāris?
figoremardentis aquæ,{àpor & odor magis obtenebrant, *
tumcolor änullo uitietur. Candida enim aqua ardens eft.
$iccitzigitur in umbraherbæ,&fele&tg immittuntur,aliá
|
quequ£ tingereE$ *11
Etprodeffe uolunt& dcleétare poëtae.
Non fiieutilitate egregia id fiat. Imbuuntur & alijliquo .

* *s,utacetum aquáq;`Imbuuntur & aquæ odoratae exter

£i;odoribus,fed præcipuis,ut rofàcea,mofcho,zibeto,am ;!
fìqueinuafe uitreoificalefcunt paululú,inde refiigerata, 1.
Poltbiduô utimur:interim uerò cóclufum uas tenere opor p.
ktmerejiret,hoc
Itaquéquaedam auté,ob
generaliafubftautigtenuitatem
funt in hac arte, uelutcótingit.
&iíía- Μodsu defii,* I.

$?lita uerò fingùlaria,quæ & ex illis tamen Pendent, & mdifcri- !

$u;fcire neceffariüm eft.Vclut cùm refina deftillatur in ua- &***• â
kigneo,cuius fundusfit adeò tenuis,ut fit perfpicuus:nam
** giminloco calido fuerit, per lignum refina deftillatur, in
£tifque.Scd&inaceto,üino, aquâque , & oleo, idé eue
* nitfiétque potus aut medicamentumi pro ligniratione.
Eanríò quæ oleum per fe non emittunt, multis modis sex modi ex
£i:aripoffunt : aut exuifta, ut calchantum: aut mixta, ut trahendi oleâ,
$trum ac plumbum: hoc quidem fpumae, illud calci mi- cam 'gne.
ketifolct:aut priusdetraáa aqua, ut in elyfir : aut con
ináione aqu£, ut in ÉÉÉ 5 quorum pars pinguis
cótcnuis eft, ut cum aqua excat, uelut in fpicæ flori
*' bus,ôluiae,rorifmarini,&gencralitcr ficcatum plantarum:
.w/ aut.
 I. I B. x.'C A P. L. -
lI?. X. CA?. L. {1}
: additione contrarij, utin cinamomo &£%?htli£ sis: $tarem;idproponit:*d*
: fubftantiae pinguis,uelut cùm herbx in oleo auttcta stxitio::tmiítummoniacum communb
ainfunduntür, indéquedellillantur: aut?* ę. titátygti &frno ,leuiííimum •
'''• aut cxpreßionem, aut per additionem $9% : $t: otititni:acccnfitmmdum
'''' continent. Sedhitresimodi, igne non dcltiliam í t *&lt;lumbo aibotantinoicum.ni
•cautem ei ac fi dicamus, uei non mutatur; :; imiimft,tolligit;quod frigidum,rc
Pinguisueí£E
'itĘ iii ç $um $,££ j$;iaatfiiisti,
»ue $ fub!tant1aęŠiátum §. $u$tit me, cimtauiora&mi
- ;
6tâî ú mnium autemoic ducitit. -' £;limilia funt antiquis oleis:unde
- :quod etiâ Gefherus anima J. *****íktnes, iaua dealban
'°'°''° enim eft odor,uigrauiùs uideatur,idcogit*** $$um:nutamtua a
% utendum éíT° 3 * jïgygia de- ·

$Šs quoçunque ligno copiofum

*'' Pingue ß §-•. -
££; ®
icha, feuguaiacam/°'" ; ā; <!--us, Qumtmt, & »
'

ïíïíïí ïí
%$$im pertiô, ôÉÉÉÉÉÉÉäigentet $ Š uocant.Hocintcreí: pu- Difrimen in
'
finiri: füôçí, uerò, ïîäçìïócuinquo*"*"* SE; Åuoglathryma liquitur ter uir,
}§'gitur circunâÄô ÈÉÉÉÉÉ ua(i oleum ā ia% j*$£fiat.\tuto'lnim k-g ;.…,
''"''"*sicuiuspìÉÉÉÉÉÉïaus p&gt;C9: Š ę$uratd*:&\quilaeit,rcfima
°°utem eoruní quæ íüìåíïé ignea piouentum; ºm $$us monardet, gimm appellati
Κ funt:aqueusj: ex uino atq;aάρ(ac<' ;: sam Š fundere fcriyiit, Ce
j}{ibitantiâ & calore aquàm rclcrt, odorc mu
te §.Ε um. í magis pręure de
j$n, ipfum,tamctfiacriusfit.Generus* ui Š usstguinitum exco
j''''*°cctum deftiiiarum, integrum fetur)au$ sędcbctuoäti,obidpm ardet
i $atur,ut aqueus aquę rubens, Juii £. jiïumfúlsi:iomo
llnm ; S{cmeto cofiformis'eft.Viridis noncxit, í i. Š (utáixi)
is ui » his coloribus dittat, ut neque cst? altt- *mf; Å? Štís,&hisfi
S §í Sorrumpit fplendorem omnem, qui É §î etiam Š, de
i;

ideî Ę eius quiigni conuenit: non $0" ua: (Jf* [… Ë £ummaximam ob- falß
J'''''''smus:córufèam nonnihil exardet: ïí. fsí; i. 9;ss&leuandos,ut
lnm *jubens &fî, color, cum ßamma Ἐὰ, ¤È ú $im et:adcoutroetiam fuá;
te- tum tr«
2S
Ü;;'§'j; familiaris eß. Sunt uerò quae de! jaft lítí Š fifepeliatur,fpôte imoleú oleum.
'millimaiii$ quibus fumuntur: agu* Β Εύ exhisomiiibustamen
''stofafüíïìíî nigricat; É j'\sinimirùm in modumreitant;
Ęunqüëåî, ìì intra duashora*! Š Š %jgt;, quoduocantb\imum ..;
Ę$umiíí, duodecim, fi rc&e perag?°: Sale? o• [*®milu Ęgrum o&odccim, jaâ
''° de cauíj ÉÉÉÉÉÉÉaliì &lapid:*' É Í<j%em $ontinent: quipoftmodum ptio.
Alus ę;"$£|39;iiiiag*££*£|jijî¤
tuiíï''''j', g9$fäl
$ quod fepa- oleum ce$$í [ §§¤ÉÉ.
§"sâ ficcSì eparsgèriterάimob acuita £ta
po£ 1isj'%£ju£vt£$°
§$$is aut'iodmelius e£ficoya
“ Quae dSfi; tequäm exuratur.' Ἑenf*í }0}ha 9tumyipct.Aquaquaeprimò exit,cú
ntur, fub pari ignis :
-

mu$ , * ú.C aaiui*;**;.

 [L I B. X. C A P. L. —-_
5r3
nusliquoris reddunt. Solet autem adiici pro pondere de
filanàaerei,pars duodecima.Et ammoniacum communi,
plerunq; melius eft. Ex charta igitur & fœno, leuiflimumi
δlcum éxit:par ferme ratio extfahcndi: accenfa enim dum
ardent,fumus colle&tus plumbo albo,tranfit in oleum:ná
jumbum quod humidum fit, colligit:quod frigidum, re
íiiprohibet:quod aliter,ob tenuitatem diffläretur.
Olea uerò repetita deftillationc, cum tenuiora & mi
**
nushumidareddantur, fimilia fiunt antiquis oleis : unde
. 2 idcm fermeufus effe folet:neq;tamen utantiqua dealban
*. traffidua deftillatione,fedpotius rubent. Cöpiofum de
-^" ftiilatur ex his omnibus,quae natura pinguia funt:uelut la- .-,
thymis,thure,maftiche, laricis , acterebinthi, & pifceae,
}
firtocolae,& ligno aloës,nuce myriftica,ambra, clcmiq;:
lihrymam, aliqui: gummi,alijuocant. Hoc interefle pü Difcrimen in
v. -

tintintergummi & achrymam, quòd lachryma liquitur te, lachrym

&ardet,gummi neutrum rectè facit. Vt uerò Pliniuim fe �* gummt. i ,

quamur in nominibus ipfis,quæ ardet & liquida cft,rcfina

togatur;quæ cralfa,pix: quae non ardet, gummi appellari
dcbct.Terebinthosrefinám & picem fundere fcripfit, ce
dium,lentifcum,& cupreffum.Sed res magis fpectare de i
£thiimor qui refudat,cùm crudus eft,gummi: cùm exco |
tius,relina:çùm exuftus,pix debet uociri, ob id pix ardet |

murim£,fcd ob terream partem non tam facile:medio mo

do,feina: minus, quod gummiuocamus. Ergo (ut dixi)
timpinguiflima plurimum obtineant olei,refinae,&his fi !
milia copiofùm réddunt:ut etiam cortex phafeli Indici, de
quoaliis diâum eft.Omnia igitur hæc uim maximam ob- Bal/amin
iingntad fànanda uulnera, doloresq; leuandqs , ut etiam f,„jj, fepul
ulìminae fiuâus, de quo aliàs dictum eft: adcò uerò re- tu, tramfit t

dundatpingui parte,ut maturus fi fepeliatur, fpóte in oleú ole,

tianfkat.Siêmyrrha, & ftyrax, atq; cx his omnibus tamen
áloë acmelle,quòd putredinimirum in modum refiftant:
itidisq; radice äcuino conficitur, quod uocant balfàmum Balfami ari
artificiofiim: ut fit fumma mcdicamentorum 9$9decim, É; defcri
i$ illum liquorem continent: qui poftmodum ptio.
cftillatione excipituf. Quòd fi phafelli cortex defit, bal
fimiIndici eius löco aliquid commifeeatur:aut fi nec hoc
filiquaftrifemen cum cortice:aut(quod melius eft)fi copia
- E$ orum piper.Aqua quæ primò exit,étiâ
^2 • , •
inpotu&atur.Calc alia attenuiores gent; trc

-
 118, X. CA?. L. ft;

*niô maximè £!refúit

$. X. CA?. !.„„
oleauerâ,quae (ut άτί) i; *** niiui: grum,&:qu: É
°° generum,uulnera&ulcera malá,&punâionc* **rrimtt;;;abcjns. Hoc autcmlich*
':"' egregia uifànant. :1-aAAa. *- *■■;;::m f:ig:huic ardentis aqur
a § ά; uermes atq; ferpentes. Qb id Š > -..i ■ • '* m*** I.

SĘ: Timttgitur: &: ílla primum lcnto

*** funt ac calidÃ& ficca,& uiehementer *£# iem <!;:eni$imuliô:,domt: totum cicat; polt
''}'andam naturalem,&ob ignis imprefame Ê. jútititit:,vtitmtem a;uum detra- |
°°'£Piciter hæcfaciant. Quôá fi galbanum & í e$ '°£j mit: έάtilitis,qüóáíåíni- i
Ἑddantur,eiiiéìïíïìåíïíóéïleuabunt m í Š inuktztoautduóbus ualis'u
$°laborantes.EÜäçìüôçôïíôáòlentes$ iuuat *$nôs,utfiisaura ait:nú:h:
$egrum,qüôáÀïí proximumeft,& paratufidi*
leó; fama, et latéíïí, oleum. Sic autem pariti;i; ***i*mitto,ctim iniio nolabis,aut M.
* *ntiquibene co&i,inter carbones abfquefimo*£ i.$ Š,nonfòlum purus hoc I.

§°*Prius tamen íüíïìíîï , ponderis unci; ? + j*imtt) citium iucunäus síctu;

§°*singuantur rubę bcne,utprunx folent}9'? ;
j*tiiuniastnimathintiosi,
j**si:,mttsiet. Siquidem calchantum
°'°''°;inde fícceíí pöß uafe argilia munito, *'£"'.
s 'ShementiÊÊÊÊ, ôÉÉHic rugi : jiista utiquet;itament fcriptor;
'''■ aliqui noi, antiquos lateres,fcd notos & É sir. *?;it;ut metátum,<:atim cit;
Ę sigunt.alijííçìåíïífu£ j; ex
•
j*itissimùyoi;urgatus Ast o.
'''";"t3fed cùííííííí. fùbtiliffimumlię rudi Jimus, Stånon poteft eí: uëhementer
íi $. latet nouiíííííííííí praeflantius,nifiqu? í 0 jtio;qur maxime obidexuftaeft,
$. %J%umo comittaftat ;et admiul
$ '°°gis fit expers:fed íú, ignituranty' Jj*£u:it,utcanonafçenis;,neque
'; $$ueihumidifi. expers: habet autem?** Ê ç■ĘM; È quod afcendit: duplicitet igtut
Κ maiorem, conceptamq; temporis Š t
'Ä É; vt oleipartem aqu&am Eg; Š iri; j*utorúm nonftadeò íóúí
'um
tius te ratur, caufà non eft: qu etit,&mi .-tM,
-
§*aìumeftoi√ , fed
. $ig; £tuscft,uritur:minorá;quantitas É ô*$&mtu; Š sultum quid olere, fiti: tunc enim
.iîj;'uamobrem fic frufta relinquere 0)daeft,qu: `si:il, $trumtate; autem non.Sienim
gtum eß »quòd primùm aqua collige! $$o J$*°!ttatut, folùm i& oleum afcendet
xit,inde oléum.Vis eiüs tota eftig^* $. js $$&mtim: terrez parti coniun
tatem calida:fed longè fissioyj}? J$Amiaime exultum. Seahoram per (e
-

$ "°do declarandum,cur&infolatio,&
ÉÉÉÉ$yjidejsijjì
alv fj 9ribus aliisq; diuturnis multum c® {iiatum,
§. ut czco, feu induobus ualis per bal
¥Rħ°'''tialibus & fui$j §jjim • aut tinctcs,uel fimilém calo. Inß
Š. '"cipienti,&n6uermes paucis,pecat. Sed Ę. ea $. $it,cum potius Ę aciem áe- fa»
j'"aciisfàpor,àcalore fit. Primùm igitur rat.
öjy§fempernam citiâm fempera; at,uclf. jìomm, comparatione dici,uthic calórfti
Ê, §; Quòd fi hoc idem laterum loc? άass! § $ti; ajn&rituum aotem, &ig;
íçí, §'e, iiel uiííôïíôïeum fiet
Ę fìngéî ti, acf;
§°Š
ζ. debete dici: uimáis íl
in illo &`metalla omnia,& meta\ica
ɧ' -
huic iiobilitate oleum et a'dam
è ad ''Sera pulmonis föräida utilc,no?'"άλὰulla? sj}$u£ib extremo calore\iquefa&a erant,
“tucis(ut {ij, dixi)utilius.Gefhcru* dicit» £ £g* } §. *jushiccalor, cùm locum ac uim Aë:
“itatioucm,impttionem £a&am à v. m.
z , bcto*
 L I B. X. C A P. L. yr;

fe genus oleihuius quod fuaue eft, gratum, atque efficax:

&juôd,fibene meniinit,erat albicins. Hoc autem ficha
bciiir: calchantum in calcem rcdige : huic ardentis aquae
tantumfuperfunde, ut integatur: deitilla primùm leiito 1
igne, deifide fenfim ualidiore , donec totum exeat, pòft .
Mariae balneo,aqua uix calente, ardentem aquam detra
hes: oleum autem ipfum rurfus dcftillabis. quiòd fi ab ini
tio,aquae aliquid effluat, inuafe cæco aut duóbus ualis fu
perpofitis inuicem infolabis, ut pars aquea afcendat hæ
ftatj uafi:atque illo mutato, etiám in álio in(olabis, aut
aliis: quo enim diutius infolatur, non folùm purius (hoc
cnimper fe manifeftum eft ) fed etiam iucundius efficitur.
Hrciilc:fednon obiter traétanda cft:nam calchanti oleú,
strc non parum effe , neceffe eft. Siquidem calchantum
nigrum cft,cüm fit materia,ut liquet,atramenti fcriptorij:
ngumautem omne , praecipuè metallicum, exu!tum eft:
ttutumautem acre:acris enim fapor, ut Galenus dicit, o
mnium eft calidiffimus. Sed non poteft effe uehementer
aq;mifiterreatenuior pars(quæ maximè ob id cxufta eft,
quòdfit maximè tenuis) curâ oleo mixta fit:at per admi
stionem ardentis aquæ fit,ut ca non afcendat, neque ul
terioriexuftionc affétur quod afcendit: dupliciter igitur
iuuatardens aqua, ut oleùm nop fit adeò acre. Quöd fi
iiiclt,neque oportet exaâam effe olei detraétionem, fed
ubi flatimi cœperit exuftum quid olere, fifti: tunc enim
omniaquae diçuntur,ueraerunt: aliter autem non.Si enim
tcmpeftiué deftillatio fiftatur, folùm id oleum afcendet ]

$uod pinguiffimum eft, & minime terreae parti coniun

dum:& ób id etiam minimè exuftum. Sed hoc iam per fe
manifeftum: illud modò declarandum, cur & infolatio, &
dicitus, (euin uafe cæco, feu in duobus uafis per bal
meum Mariae, aut arenam, aut cineres, ucl fimilem calo. In/6latio
£m,iucunditatem afferat, cùm potius ÉÉÉÉ a£rem de- fùauit.…; ;
stetaugere: nam acris fapor,à calore fit. Primùm igitur , „,. </
maniféfüm eft,omnia coniparatione dici, ut hic ca!oífi
£smereaturappellari: nam & aeftiuum calorem, & ignis
$tiam exigui, dócuimus, frigus debere dici: uimquè il
ius habeã, quod in illo & metalla omnia,& metallica
etiam quaedam, quae ab extremo ca!ore liquefa&a erant,
9ngelentur. Itaque hic calor, cùm locum ac uim habcat
goris ob comparationem, imprcflionem faétam à ue
Κ 2 hcmen
 L I B. X. C A P. L. -

enticalore corrumpit,& cum eafimul fàp9rem illum lli. X. CAN. L. pm

'*
In qui ab ea proueherat. Atque haec caüíá generalis *
'έγ:imfutttf.m,memini t:iif.
P'9pria autejm nondum explicata efi:igitur & illum * '* (Im fluibus uulneribus in facie,
$us, quae fcientiamrei gignit: non efiyag' ¥nti;T;i:cerat.
'sinegotium eft,cúiíïíôáérimus xtictficficii,
- - *

si Ètftm ; iiigeret, tuifiè di- Obßruati!

• -

ā. .
I.

$l%£um corpus, feuimmortalitatis aqua?í $Š ótábatolint bulis,finc no

*$s&ar eftmiortälï&âïíôá,quimiis nonnu* ***cii,&quxagcfmcnto prò- I.
$anetaherbáíôïíüìåíïíïiis $i; j ę Ê Ę , aut i; M.
Vlr ut calori is refoluit quicquidacutum £!•'' JT*"'ltiiu;isadmittat. Ignispraeterea
i; îĘ ĘĘ Hoc* $J)us aut ££ [9;um quis
“claratum eft, qüöd pingüe humidum 3°* j*j&tomtnuus:nidumibni
Yn n6 diffipatur,ánteqúí ûtumaqueum fitco' j£ ine Rituitur:cognito quoque
"-Quod uerò pingue eft, à tempefato caloi* $; j$£t Esao quoqueft;umoyt
'*& ob id prætáítepido caloréuti,&maii'i'; ç unicuiquet*.
'''****%»haec
ltgatio
ut fiin oi√tis
melior fiat quimin
plané futura fit,etiam É;$.Ę
g#3;o- ζ. μύριοςus
Κ eft,diligsns,ma
magnis ga
]$d ualdeh'èinæqualis euadat.Triaigit! £; * gatíóú, ütt &tum:fjgs;an
'ert inföïíôá témperatio haec refòlij°'* £ ę giofytitfgs;ind;i uores
Juci, & partis igneæ exuftæ, & ç$? '. £tis&fictis fruanâ fuit. Qgimum
°°'°;unde'tenuiî íüôáììá redditur. S* â ? Štítintm ignoßtis,&geftâioaem
$atius totum íú, partes autem ex quibusm e0 jiíí okum:quititur, ob-olunf.
}°Jiores : aurum éíí perco&umeft, %£ J$i$tingitur indti;e prunasjora dis
§'°* denfim admóáììáôïìámen cxtcn" $ Šiilimpiexcipitur: ἐάuitanon
'°us conftat. innibus j£; fciieret accom
~°'iendum eßautem generaliter in deftillatio^"''' JºTomomnibus, Differentiæ autem rerú,
}9co fiant, & quoiïòóôïraâentur:na? Š $. Šonfidcrandum liuc quiddctrahc
''Sin arboribus afferunt,uelut calchanti.Nam uifti ΥΔlum iquo.
?5rancifcum, Montanum, medicum offi;'£ * £fiditas præponitur:uelut Gefherustefta
•,

iri §'**ta reponeret reftituerctó;,dum calchanŠ j*udbu$ myílicisexcefiìt, ìis prius con
dario 'etillaret, arbęies eius ££; in γῆopttfio&em,deináecialéais pa
u *;;

re £o °aigrc pcriculo fibi ipfis magę $ignê exceptis atque expreßis torculari
-

tio, Ę & in dcftillationibüs argenti %; inmati jminumabóko quodconcretumeftfepa

n u t }igura capti funt: alij, exucns iêre, $tum tí. Exfijitur;atso&aua;oriâe
ÈÉÉÉimen ueiîêre, qüiüaí etiam Éç* §ks turfùsexeademmäterianouum oleum
'?3. ß eft: cùm çîî ignis & fumus ÉÉÉ* j°;ingut,&utile:modusautemidem
È â *) oceant,& pulmonifumus:qu£ ££ au3* $&ttmià,
'iuf, §}jbentiemię. ob id £? 1m , fiqud ΣΕ άimtnoleorumaliarumάterumq
ç; É Šltitútimoleum & afiig- d»
ij i,'j'jj. gidata fuerint penitus & í mo qu°*
flu áí deftillauêî aut putrefeceris. Ê umpant'' J$ignis $iquodtamtum à É &ì
'veter i §'sn;ium, ne uafâipfà uiignis di! j"usiutóôçí. Exouisuetâîicet\u
id quod liquorcm contcntufi dant, ]çdam
-

tuI çÉ**®m durata fuerint,re&un;& ferro*

“m;&üctülationçôùm &ae;
3
 I
L I B. X. C A P. L. 517 .

turartifices.Quandoque dum puer effem, memini uidiffe !

Galeazium Rubeum, cum plüribus uulneribus in facie,
quzuasŠ uiignis effecerat.
Obferuandum igitür in primis diligenter, ut uafà è ui
om-!I
ttofint optimè co&to atque dealbato, fine bullis , fine no defiillantuw;
É undique & cfaffa,& quæ experimento proba
tafint: lutum quoque, quod minimé aduratur, aùt dum
igne circundatür, non fciífuras admittat. Ignis praeterea è
lignis fit mollioribus,aut carbonibus: & nón folùm qualis
ÉÉÉÉÉÉâ etiam æqualis & continuus : nifi dum ab ini
tio fenfim augetur,aut in fine minuitur: cognitio quoque
tolerantiae rerum, & modus. Ele&tio quoque rerum opti
mirum,&fuo tempore,tum præparationes unicuique ne
ttfitir:obturatio quoq; uafis,ubi opus eft,diligens, ma
Ę momentum áffert.Senfim quoq;,quae mägnis igni
us admouentur, jÉÉÉ, : & dum rcfrigefan
tur,{cnfim quoq;& loco calido funt refrigeranda:lijuores
Praeterea lócis frigidis & ficcis feruandi fùnt. 9ptimum
uerò inunoquoque,eft finem agnofcere, & perfeétionem
IgiRatio ipfâ,reimagiftra
ftitaqua;iäeo accenàitur &eft.Fccni oleum requiritur,
extinguitur,inde ob- oleum f&n;
füper prunas t

kutsäduritur:fumus, ferrilaminâ excipitur: è charta non/ùpra chart

licet,quia nihilrctineret,metallicum nón redderet: accom
moditafittra&atio in omnibus. Differentiæ autem rerú,
antea defcriptae fùnt: confiderandum adhuc quid dctrahe
reuelimus, óon folùm à quo.
. Et quandoq;facilitas praepgnitur: uelu;Gsfherus tefla
tuseft,oleum è nucibus myfifticis excepifle,illis prius con
[ titis&infufis in uino perfio&tem,deinde excalefaétis pa
3. fum,&fàcculo ligneo exceptis atque expreffis torculari
igneo: demum, ünum ab óleo quod concretum eftfepa.
igit, nullum negocium
fisnucum.Et licèt rurfuseft. Excipitur
ex eadem materia nouumponäe
pars octaua olcum • ,

$tipere, fed minus pingue, & utile: modus autem idem

fccundò & tertiò.
Eft uerò maximum difcrimen oleorum aliarumçj; rerum olea fee m.
cxparandi modo: nam è lentifcirefina oleum &infufio- dù fiunt.
feparatur,extrahiturά;ignis ui,quod tantum à Priore di
faiutaeralupinis,uclütöici folet. Exouis uerô fcilicet lu
tris,&expreífione, cùm durata fuerint, reddunt$ ferme
Ponderis dimidium:& deftillatione:ncc tantum djssim;
K 3 c.

_I_
$. L IB, X. C A P. L, | ll?. X. CAP. t. ft9

sftinter haec,quòd expreffümulentius Ę idquod j$;rit: Pant:&inaquxput

Pstinfolationem parátur,quantoinfirmius eftillató Flo **¥;matiuaιάinthio: pricjua,
tum uerò infolatiö eft:& tränfmutatio fpontanca$um c• ** fusio,vgt;o. Vinum exarids
Psiiuuturinuafis uitreis fùbterra:& pét coniunâione? si:i;:loriftiafoshumoresuchtmé
Vt cum amygdalis, Hic modus mediüseftintcrinfòlatio ** ££\ummorêum prohibet,rcni
Dcnm §§preßionémque,quo ad uires, Fiunt& utfcminu" $imiliatur, $olumlndum fihaberetur,
APPollinaris &fimilium, quæ aqua madefcunt, expo" $i:;itimi.§dignumautcmadmcü
tiitque Soli:fepetitürque hoc faepius, inde gí;í $t:;titnrokitnoncnim quxcun
Ętur.refefthocpütredinis ifiaginem, $# i. *imuniscondicndisfum:accommoda
$'£ibus natiuis proximum ei quod per in(olationcmh' jm sustiti;;oi; xtto utilitet infinäun- A*** r*,
lidius:&ló죧 plus in refrigérando &hume&and£3° ***) (^^utmit,utnononuenit uiolarúmeu- ct**
*

Pcr aquam fit. Quòd etiäm deftillatione fit,fubtilius ri Satmumabili:hrcneâaris genera certè
*°.fiuturnius: faciììmè corrumpitur, uodfpont* £ Tttomm:mini.Vbi ÉÉ iugenú,
nitur,aut per additionem aquæ, aut rci olcum Š §*iymgitunt,quxex gatiophylis, ci
juod autem infoiationejaritur,tcnuit $ : c
Šii.Hxciia,íiiaui ai&ente
$$ proximius eftdeftillato,quàmreliqua generº$ $(Matin&:patetati collutut,ul
**!!! crafsiora funt. leo,{ed *Titmvitum: cum&a&mátustafunt,
9r$ quaedam etiam uirtutemremittg*°° Ἑ $itu& momo horum loco comüiuntur:
&1acal $iqüoribus:üíûé uina illa uocata Hi??: ezdem $siuutttmtumfàporis tumo&ot **qui
*£t;tititur.Amomimuitîtutum me?u
íi $ig; omnium, ut diâum ££; Autembi *£tn'o;quidenim finonfit:&tamen iucum
ÉĘturatio tenuis,atquc mora; Alis cùmmu' comf*£*
ÉÉÉ £ititius,utabigne aug£?$£;j. $titutimul optotiusoíendatis:Licctàu medicant
**siim,littus,ita&ex compoíitis m**;
ύgi$m modo&grata & fàlub£ £ìsfa `** um,oleum, odores Šere: eo&ές'" dijt,
llS §. uentriculiimbecillitaíes, ex abfcin Ê excic
rio & Ę bilem,ex rutha;aduerfüs ie£9* ās?
Šus ciyiíione,modò naturaterum"
rifço §£$ supatorióque:aducrfus lienis tum júg! J*illudfolùm animaduertens,compofitam*
`Loti: implicibus infirmiora, quantoats*
confir Š lætitiam,& cg$£ì:ì $tigiiuut. Exójá,nccos tantum
Putre Ę um calorem innatüm,& laferis! iit,&ligº? Ę áuturnas infolationes (ut ment,
s

<aôë %$im, e ftyrace quam calamitam 'jîâî $i$tunt,tvoq, dclilationemgàementio

-

uerfî, *'uerfùs miorìrìiìicum, e gaiagui'';|;

* °culorum obfcuritatem,éfœfiicul9 bra:?t S£Mitzbalneumfufum:repoííunt:iterui
`$,auti;tameüicamentacorrumputtur,mon
ię § 5®&sor confirmandum, è mofco
alicacabo,betonica,cipcro É íít S*&hzcgrotatione eorum ex quibus con
ac fc £t -

oris & § ferpillum pro illa. Materiaauis t * iustiumobferuandaeft coniunâiomo Arg:

$tus,íünt primùm gariophyli$£ìì,
“T,fàgchaíümqueÂut mel purißię mu j$ntumuiuum ignemfigit, & defcendit. wwm
x. Tyriftica,crocüs,piper,olim amom m uoc”;
st $tiatgemtum uüum extrahunt, terramjn dò
"°)onunt,&{ubi\is £yultisuafaalia co\\ocât, twr
§*damomum utrüh§;, cyperus? Å£ íiiagenduntiuêùplicitationc,& ob gra
§¤¤acer.Cubeba- autêîmâéfpica In**; ing AcCc
! $ Šfigmhydrargyrumdefcen$;
*'°es, feu agallochum, mofchus , |
''tnt,quämärömäù:etiafi thu**"?;#f« “motuì;quoiumiicleuis ignis ú cìt ,
k 4 pou\v9
 L I B. X. C A P. L. »
dus:fedhxcinparua quantitate. Parantur & uina quae pur
gant,eodem modo quo ex rutha aut abfinthio: pr£cipüa,
' & polypodio,{ena, rhabarbo, agarico, Vinum ex caricis
2 mciicratiuimhabet,expectorat craffos humores uehemé
|
ttt,fudorem prouocat,attonitum morbum prohibet,reni
busj non parumauxiliatur. Folium Indum fi haberetur,
'. Ę uinâfâcit elegantifsima. Schoenum autem ad medi
* qnammagis pertinet, etli bene 9leat:non cnim quæcun
: qu:beneölefit,ftatim uinis condicndis funt accommoda- -

< ùutnecrofae,aut uiolae:fedrofae aceto utiliter infundun- Acutum rop,

tutisq;odor aceto conuenit,uino non uenit:uiolarü neu- ceum.
Ę certè |
ttiMeminiin Germania bibiife haec
optima,loci propriè non memini. Vbi intenderis ingeniú,
Litt.Odoris & fàporis magni funt,quæ ex gariophylis, ci
!
nimomo,& gingibere fiunt. Hæc tria, fi in aquâ ardente
infiindantur,íiníco contenta,inde patera ea cólluatur, ui -

no quodbibitur multum addunt:iuicunda & máfueta funt, |

.

qu£ nuce myriftica & amomo horum loco condiuntur:

matimum eiiim fuauitatem tum fàporis,tum odoris acqui
funt,fire&é temperentur.Amomum uidifle uerum me pu- .
i£,fcdnon conténdo:quid enim fi non fit? & tamen iuçun
itacfùauiter oleat,ut in nullo prorfus offendaris?Licet au Compoßto,
ttmnonfolüm exfimplicibus,fed & ex compofitis medi- medicamenta
timentis uires,aquami,oleum, odores extrahere : eodéq; rum defilla;
modo,igne,infolätione,exprefsione, modò natura rerurh tuo.
Produ&utaris.Illud folùm animaduertens,compofita me
£imentatanto eife fimplicibus infirmiora, quânto arsi
?%i naturarobore fupefatur. Et ob id, nec olei tantum
infecontinent,nectam diuturnas infolationes fuftinent,
- celeriusq; putrefcunt, raroq; deftillationem uehementio
…/ :em,quim per Mariæ balneum fuftinere poflunt:aliter ui
* *stuanefcünt, aut ipfà medicamenta corrumpuntur,non
$tilantur.Seá&
mt,
hxcpro ratione eorum ex quibus con
Indefillationibus etiam obferuanda ei? coniun&io '89 Argentum u;
fum:uelutiargentum uiuum ignem Ë; & defcendit. jT.
$£
Uiigitur im É
è terra argentum uiuum
fub illis extrahunt,
fepultis uafa alia terram in i.
collocãt, extraha
- -

ignemuerò fùprà accendunt,ita duplici ratiofae , & ob gra

;? j3;em,&ob ignis fugam,hydrargyrium defcendit. Acce
dit$aliud comiaoduiii:quoiiiam íicleuisKT
-
ignis
4
fufficit
multo
,à
 L I B. X. C A P. L. . I ll?. X. CAP. L. pm
'° enim abfumiturialeûsigiturfùpponendu:fi ΈφΒftnimludinistr& finr,
Ÿcmfufficit inleuißimis,uíüiola âtquc h*cet ta. tituis,ipfiq;mctúaímbud,
* *octionum: nam præter id quod fùbftaiitiaämcdio; $ignilndidìlueftis&mátumnu
Àsinagna exparteäbfiimitur;quodctiamrciiquum* $i: MOTuum,utpotc (cruini,capri
-

$uirtus$45 perit.
-
peri - *$Tfifiíalia&h
çiani huiusgeneris:'*
is:fedtamen
fignt&deííe, quaedam fudorificae, qualiscfta άm:tlzuthtmtnìus medjcortices
[a fit fingulare illud collyrium, quo plurimo: fanatosuu!
- -

§iTttOTit:finoleumuettuntur. Albertin
fupra fpcm,ex fùffìfóíís & maculis igit? S* ijttjfmioplunbus foraminibus, nec
ÉÉ?*£!orum.Modüsícíuium album Ma** sisjú. nmitisq;&ttilargis,
"Snt, & cum rore colle&tæ herbæ oculares,initiu* $it'\italuto quoduotaniìpiétix huic
$9quuntur ; cxcipiunturó, patinaterreaac Ę `$titifjtttuiiiq; defoäiarit,ficutyro
juiadhxret coiigiüíôçñùô quoque ę sę seu ritum tegmenígs;onat;
j$*tst,quinqüiëìíîï modo fempc; gi; j£i:oritmrmittię multô heris ufi
É Qui tanto tenuior eft déíülationegut fit j. uòd j;iiaiiigus&genu
ÉÉÉÉÉ minore caloreaíendit:£#.Ås j$££t;uttonìutatur. f&à Martar;
ul í ú jtin&ólunturquxlygcafùnt; qm0
cntem uix refert. poft annumautem
$ 'suadit,
$ accomm efúåìåíïònes erodcndi*; sim *£*igit: έοτι (uixg%. Vtergo ma**
odatum: talia enim medicamcnta Ę Â§. 3iimhocpropono,qúexpertims')
-
&'')
\ v. fqluam***
i.

ßluani
-

deOPortet,ut Penetrare pofsint oculi ßbßantiamy o- ,, #£ mélionum bis suiter cola, £

• -*

°*°-8urfùs iìçí effe óportet acrimonia ,ut me• j**£jiolaí

nn $todere,no oculi fubftantiam,ualcant ,
%ityonein uinqueautfex
[uti;mattinet&i&us col »
imituę
l. ύ; quoddam dcftillationis, %' per Ā, ** igoifibocoimnouiííem, diuesin£;uę
& eid Platranfitin alienam tenuiorcmfib - et - $is; omniauiccmfuamobre ncce! ä
§"'''fio deftillationis conueniat:ncq; Ë, $ig;ta $ucontéptu.Hoc enimintelt?
í É ubftantia manet: fed uis,incorrupt*Š
.ln e• j. Šaioßcero quod Š;
jy luti filibeat oleum conficcrc quo δrauif*
at jaçoniorum ihxLu€paulò Plur fu
len $ Ä? aquam partes quinq; calcis, $. cræpat* *; Ëi
Stihxcmittamus, fit; diuites ám
Jsmtibusbonisylus ímus confe£ti, Ä tm
In ά '''Sis Quercinitanturidemi,lachrymae s atqüim
ÉÉÉ '''n:fcolopendras quatuor autqui'gì; iso- $tim ferìamus Ex imo $anon!
libus abere Potueris,incoque diuin aqua,** odttlatò eas etiam poßeliquati Pauci$a
ζύ'* nouaadde,fi placet, in eadcmaJ"* fin o. |j$* Tumhis dilioluipofîè imit.Cgt;t:
end0, I. •.•• • . •* , *

ζ '°°*deinde excolátam aquam cum $íïò j*&£lotetempétato,temporisάβatio Ef

ï?$us, donec aqua abfumatur,olcum id # Ä,ut j$,&taliaqix deuoratitutòíoííuntícet
É; 'madefa&o tepida,pilos abfùmit. 1° tcíam, [j*immum;refiumet. •• C
ì; Å£ntorum per aquæ co&ionem £; m£- $imigtu; quae lique{cunt & deftillantur, (ex lut
meris ftantia ipfàin óleum Ę îïò $ijìotei humoremdifoluuntur.Sunt au- q.
jÉtalibüs quæ infundendo uim tribu"!' ä· | √√monactimonia,tritura,atque???
l m. $it,
:'iicam
rep&titisiìéáíôïbus,etiam"?'
- - *ttquzdam
$.
altero, quxdamyluribus £.
orem atò - - - -

Ptimum 5*9fum,uim augeri. 5terrancu* § li Quáemialijüäumhüm (ub(tam

ligna “Srò deftillationi§ genus eft fü mittu'. l\s. $úaííct,&íoluuiitur: quxdamia! wm?
*°°*ticesq;,tum ìììì fèmina oleum ìiccudu | **nltm,quatcitcum etiam aàmixtura pacv
1
|
 L I B. X. C A P. L. 32r
necaduruntur.Sic geniftae,fraxini,fámbuci,nigrae6; fpinae,
cortexmediusinfíüftula diuifus, ipfaq; medülia fámbuci,
tum ramenta & fcobs ligniIndici,fylueftris&; mili,tum nu
dis,acagallochi,necnon cornuum, utpote ceruini, capri
nij,tum lignum cyparifsi,alia4; huiu$ generis: fed tamen
Êiter,omniáficcata,meduliae uéhementius,medij cortices
. ligna mediocriter in oleum uertuntur. Alberti in
?
-*
uentum eft, ollapertufo fundo pluribus foraminibus, nec
jtrooblitaimpleatur,media fcobe ramëtis® deftiilandis,
fiibfiindoaliaüitro oblita,luto quod uocant fapiëtiæ,huic
cófiatur,ficut nullibi refpiret:utraq; defodiatur,fic ut prio
fislabrum folo aequetur, æneumq; tegmen fùperponãtur:
gignis pro ratiohe contentæ máterfæ multis horis infi
fui $ic enim fit,ut propter diftantiam ignis,& circunftan
tis terræ hudum,oIeum eliciatur,non àduratur.
Deftillantur etiam& colliquantur quæ lapidea funt, fed Margari
moliora, ut margaritae, corralli,fmaragdi. Vt ergo mar- quomodò a
£titasdiffoluas(iiamhocpropono,quia expertum eft) i-fòluantur.
íìsintegraslauä,fuccumάlimìonum bis aut ter cola, in•
demergé,& Soli expone: in Ë aut fex diebus colli
quantur,ut mellis,quod ad fubftantiam attinet,fimilitudi
nemreferant.Ego , fi hoc olim nouiffem, diues in paucis
diebus euafifferii.sed omnia uicem fuam obire,neceífe eft:
ßucafu,(eunegligétia,feu contéptu. Hoc enim intelleéto
quodnuper fciüi,ätq; alio fecreto quod experientia didici,
?0teriad fex milia coronatorum in x l.uel paulò pluribus
ebus fùperlucrari. Sed haec mittamus, fàtis diüites fu
mus quödin omnibus bonis plus fümus confecuti, quàm
mereremur,imò quàm fperabamus.Exiflimo,fed non fum
$Pertus,aceto déftillatò eas etiam poffe liquari.Paucis ad
i:is,etiam aurum his diffolui poffè affirmánt. Cóftat hæc
ratio tenuitate,& calore temperato,temporisó; fpatio.Er
£&fàlis genera, & talia quae deuoraritutô poffunt,licet
addere.Atj;hocfümmum præfidium eft.
Inuniuerfumigitur quæ liquefcunt & deftillantur, fex Caufà dij
ob caufas in liquidiorefh humiorem diffoluuntur.Sunt au- lutionu in
ttmhgc:calor, umor,mora,acrimonia,tritura,atque pro- quid,orem.
Pfittas. Quaedam hoc uel altero, quædam pluribüs etiam morem /ev
i£ii; quaedam quidem in liquidum hümorem atque
Perfpicuum, reliéta fæce,diffoluufitur: quaedam in fubfíam
tiam melli fimilem, quia tcrreum etiam admixtum ma
Κ ; tract:
 433
L I B. X. C A P. L. !!$. X. CAP. L 1. - h Mel , d*.
$t: talia torculari exprimuntur,utliquidiora,&pcllc*
uadant.
r t£rntonitum, ctiamfi Ę
;:;uma:fuaucm£ya:atquam ę tioÍ
40]};'3
i
., 8uae etiam ;
tile $it plane m eruntur,ut tenuifsima euadant! Ę scriptis Tccumsimam diuti-*
Ut oris uim habe cdicamebtis internis:cüm,utalibi divi,'*
sgrimd:tniit.Vndc ctiam idcm contn
cnt,& ant,& fàcile ac celeritcradmembra?cn Muishumoribus,quiaono:cui***
:m, du §*$rnis ne acrimonialædant:&ad plaitica; j sis:íioncm,utiic.
""minimas referunt imaginum difícientias,&* '$'wit 1. c • ■ • r 1 t.
'$sit, Perfe&am,ex quafirmitas opcris oritur;:: <s>si;i;:itiftiQg'optim£$um, c**f**
ύtignem , quæ fácile compiexa tum £; â sit in&quomodohabéîum quod?*i* pt;jam
Icnc! [8"$ inferreo üäfeireiiia funtjindc $? j Ęmine:;;;::i;ie, ex parci
$.

ÉÉ$ aqua copioâ mergenda,turbat, # $i££iiifiinùm $cunJum,in mcdio

' Pars Pòft ubi aliquaritulum ÉÉÉÉÉ; iusa

la, fà-$uæ Ę #. etn

$in: i: ■ Namtotiúntquxoptatiu$m<*
$:tmtioiiicomprehéndantur,nciam*
ÉÉ turbandâ, fæpius educenda, qu spuluis $$imum&argéntum facere, fcu cialis .

ô Stauourendum, terrendümque:ubi ;££

Cunn u$
$$it:,au: geminas fìåtare, ueiuiii9ts*
-» &jSdugus fuerit,ficcùrà iii: ít; Šimonono;a:c dcbc:u:i£-£
Š? ciibro ualdé íéïíôçibraííus: ut e,2!• **ijojiti;£tuádmodum cit. í
§ę***
ribrare. Partes, üíô€ÉÉÉÉÉpcmicis
p. -
timis,Ionge diícilius tiifii: uog?
$ig;tidyfimiim quod uerum cl ,infini:a
ŠŠŠ. “immitu:£,fcdartium, & ÉÉ huius
» utì; 3$9;& melior eft. Succi É trí $imum;vscxtcmploditat: hominem
ï?%tides docet,iî radicibus,aut rcíò *** myrotint Eaumtnutadgcncfìgit:
yel exherba cuiiïëïíôïí,deinde jî °*,uti ad uoluptatem pctitat, ucla :
{i ί?- Sole ficcato » fOS autcm prohibct gí inde “;m ínt, gitim: & mctala nobiiiora:
Qua Ę in aquâ mergatur per quinquc ā, **ii*,accoloíis, mater: ualorum, ac £;
$; ''° dem,pòft expriï,&rurfùs íá [3• $u;£omprchcndipoííint.Qgibus Ἐ
Šrutmiíiíííííííííííí cf,g?. jodi* genuscròogtripoliùnt,&9
- $ °lia cum femiíé quinque dicbus #£ de js;unt,quóámaximuiicit:áut ut purge*
f Ę 9P9rtet omnem ferme aquam? í **£tumtui, Horum primum,dc mctallisa
»iÉÉ;sfluni, iterum coquitur ad Hift; 1 1 1 I. *tiaficri poßit inpaudsautemgi;, ut
.

γέ* tnin libris xi? aquae centauri , "°'' $$imam tertioin É coincidit. Vtuc*
δ e ic ?°ncias tres fucci optimi collcgi Ἀ.
hm§ $; $“Purgandum, ütifti $#;.
È
§,iu& istum ferme inuentum etadíí
° mlhgemmisautcm, alia citatio $e; &
e•
''siniù aaluiim übduccbat, fcd í'íici jsmon$tigncprobari,maior f;es £
“mbu.s Proprius ueròquibufdam; ita ufj!* j£minorin;if:ione quiminmalis?
"§ ßpultis í mediüm Majfub * fingi? `“mácio; Ë perfeäio, quim £
Junij, inde Soii $:pofitis,cligj 3*^ tatiores mugiimonicntici,utai# â
' in uas gitreum deinittitur, colorer" purgat? Ęourt) utitúiam uirpcffici potcft. nom
X marum ° faporis, pellucidum Éo rar0 » jio cx fjhiioinadimafitcm, fi Ἑ
*nt in ÉÍ Vt galbani, ligentur in ii Mel, III, [jolitäpofi:e:íáãtar:autc}; tentiuf^
calida;ęuct cnim quod purum clt. expertu* f*it; mutctia, qui adcò oculos -*;;
-
1 ! l I B. X. C A P. L I. 423

… expertusfim,in uafelato contentum,tertiamfui partem h Melli, defiil

quidiorem &perfpicuam ac fuauem feparat:quam cochlea tio abfq; ign
.2a:^ fifcnlm excipere oportet. Terreum enim cum diu manfc
_at: iitpcndcns,idimuim defcendit. Vnde etiam idem contin
- gtinuino,aliisque liquidis humoribus,qui non breui cor
3 rumpuntur,& ante feparationem,ut lac.
C H Y M l C A. c a P v r* l i.

Riafùnt chymiftis heceffaria fcitu.Quid optandum, chymift.e f.

quidfperandum,& quomodo habendum qttod fpe tu meceßari.
futur. Horum primum ex partc facile, ex parte au
ttmnonadeö:tertium,dificilimüm:{ècundum , in medio
otumpofitum uide ur.Nam tot funt quæ optari iure me
titò deberent,ut numero uix comprehéndantur, nefcimus
tamcnilla. Et rurfüs aurum & argéntum facere, feu ex aliis
metallis ea conficere, aut geminas fa&itare, uel uiliores
innobiliores tranfmutarc,nemo non optare debet ut fciat:
£tquidhorum fieri poßit,difficiis fcitu admodum eft. Et fi
hocetiam fciuerimüs , longé difficilius eft fcire quomodo
íit.Statuamusigitur id primùm quod uerum eft, infinira
htcre,non folùm naturâ:, fed artium , & praecipue huius
ßcreta, quorum maxima pars cx templo ditarc hominem
?offst, u$iinlucem prodifcnt.Ea tamen ut ad genera qug
deducantur, uél ad uoluptatem pertinent, uel ad ü
fiim:ad uoluptatcm funt, gemmae & metalla nobiiiora:
stufim, tincturae, ac colofés, materæ uaforum, ac ta
a, quae numero uix comprehendi poffunt. Quibus contii
ttjs,tria circa quodlibct genus excogitari poflunt , & ob
iifcrari: autuffiant,quód maximunicit: âut ut purgen
£ur,aut ut perficiantur. Horum Primum, de metalli§ ad
uc füb iudice eft,an fieri pofsit : in paucis autem uix, ut
0£uimus.Sccundum cum tcrtio in idcm coincidit. Vt ue
rofccundum , ita& tertium ferme inuentum eft adfum
impcrfe£tionem.In gemmis autcm, alia eft ratio.Sed&
inhis,quoniam non fofeat ignc probari, maior fpes cftin
tranfmitatione,minor in pérfectione quàm in metallis:ge
ncraliter tamen facilior uidetur perfectio, quàm tranfinì
titio.At tranfmutatio,res magni monuenti eft, ut aiiàs do
$uimus:generatio uerò,ut ita dicam,uix perfici poteft. Ve
lut tranfmutatio ex fapphiro in adamantem, fi nota non |

£let omnibus, pofíet imponere: faétitare autem adaman

*m cx aliena fnateria , qui adcò oculos infpicientium
perftrin
 !!?. 7111. CAP. L I. ;23
. L I B. V I I I. C A P. L.
F°“ingat, difficilius, sunt uerò hæc generis eiußem,& sirairo R&m;Todefhinumgemm*
4ltera ars ex
Propinquo&fimilimutat;alcra ex remot02*
- -

facillimâ
sgraftix,&capii: ígno:*?***
ζ'. Ratixme ?
$ difsimili: Eôïí, igitur quae tranfmutantur,
uigetur in fimaragdo, iutex remotiore materia, &T*f* : siti;ripiat,quiim? cijmjin.
!'"!!ius ufùs: àïâ propinqua, uelut ex cryftallobcrlº; firmittis argumentorumta*
fidéque » 1lapidibus pretiofi$,itémque exfapphiro, c9"°'O n.T**
p
* . .

, itemq
-

pura&concoâu,i:aurum &argcn
-

PP Éçolorem $i $imur, utrsa: fertum: quedam

O, car •- -. - -

'°rbuncülo giùÉÉ ignis autem,pcr

adimit,» n
non addit. -

2e infimi- $£rtnqieplumbum:dimputare?ur
-

1nem ad lit. Quo fit,ut ömines gemmae,

amantis&äìïëïífignem
ry £*
p. £ intendcre k .Šuiguircrat: £tö,acplum
j-;;miiiipjietQuòdautem aä?uf - -

Propofit
gnis igiti%cft: colorés ipfos augere at **gf^fint crÃrito;$ententiaacdiuifio
ima prior '* duplicem tantímúïíçhibebit,auting °%:^;im is coâione demonftrat. De
Ρortet e §n colorem imbuat, ut alium poßit cxcif* Â ssmonti potuim toprumigniso
“'m recipiens, nudumeffè à näturareccpti**"'
`o O t Pen

Yus : Stret & inficiat, Neceffe eß átemhoënaiij"*

a -
tior crit $um:nquóque& £t (juidam
j*£i;i:iala modo£tripoßint, nga
î, $igijs;j;i.
ijî?
ltan ifiadcarbunculuiii, j
ám arbufiai for
torquäm j* nominibus itginium super h,
'yftalli:&íí, $ carbunculi ad finaig i;am 5*4*
*Wi1
ifhim, jartefienâitit. Alumcn qui
imh;idum iura Conftantinopo
'ürgunę; tan etiam quäm fin ggj£ íiiii fimilc; * nirtöithyinitis:inducitque Afiliorcem
terì 'gentiones: áltera perfiçicndi c: ■"'
m nf10
ss fiíií$i ex dißimili.vtinprioreę. ° Vito,&dishuiusnonmeminit. Quòdj*
ore Š , ut ex fmaragdo fimaragdus Ę fif j*;:;;;::mfitprocliubio:namalri?
iroâÄ'$9res, ure àrbunculo fintfig íïò. $it,fiartificiofi. Umd
Propinquitasetiam&
*nturo '"cuius: commune autem omnibus•"• tcris άmcn in metalis ho&idcm fùadet,
de qu$i; fùbftantia , in Egitate,£jf jiafiant $upponiturauté,quòdomnia
-

ìutari po í oco recitata fùnt.'Non omnesau' m tráf $$igcntouüò content:quxcunqucu*

°?eqùem '"t; nam molliores in duras Ê, j£kihuitcmtrafmutantur. Eòque magis,
es "* Duriores autem maiore cùm cÌTÌ S. stit pcrftäißimum fcmper intendcrc in
Autem maiorepericulo tranfmutan*' f j*£iurum:qux igitutim;ef:ta funt, af
j $i poß uidcntür.Tumiquiautadfinem,
oloi….. -

É intendimus & augemus a£ £ft; |j*iotusipfius pcrfeâionem. Nam non fo

*sim inténdcté,f:ificere uidetur: adcò ut
<lc mc tallici $ummolienę; j$£omparatione, ueluti frtus infántis, A
- taï * hatura enim mollia fin;£ am fim0*
Jsiimsttmplisranarum,quzftatim ob prae
ntui jllius ufùs fj?*# äi fòlùm [ji£
nfeant §i; naturam cry$talli ex puluere
3ÉÉäioit; generántur.Sunt
auto. É autem
ut animalia pcrfeda, A
simi;$quæftiodetinâurama*; Si
&aî'j' jiifum compofitione,fed&inftrümcnto- £
fedit. $'tibusnon fùnt gemmae,nitorcm*
uile;haíéntur, àut tenuitat*%;$ qqt10» $i $it mim quoque citat, dicentcmur
j°usgencratiiexcidifféfemiuiuum, interim*
è Ἀ tenuißima totum penctra£ Ê. *o flaigilato ápes, quod aliâs diximu$•
°lent. o5ìíïìïëïã colori* ** **},.■::
nerct, f.*$ito, bufoncjereiiatura anatis fü- - -

° genus; %et;& metalíam:aliter enim n9" *. * - - - - cx

sfümitur, maxime ammonia°* *tiuitiiutnisapcs,itacx afinis usi;$us

-* L I B. v 1 1 1. c A P. L I. j25

*** tiam arte ipfà attenuato. Referunt Todefhinum gemma

.… rium(utaliäs dixi) tentaffehoc, & cœpiffe:fed mdrte præ
* uentusnon perfecit. Rationes
Vtrumdifputauit:
Lacinius ergo metalla tranfmutari
eftautem feriespoßint, quidam Ianus
argumentorum talis: chymifiu.
Metaliaqugdam funt pura & concoéta,ut aurum & argen
tum:qua:dam co&a,fed impura,utaes ac ferrum: quædam
* qudá&impura,ututrunque plumbum:fed impura repur
- £. poffunt,cruda concoqui;igitur ex ære,ferró, ac plüm
o,aurum&argentum fieri pöteft.Quódautem talia pur
gri,&concoqüipoßint, ex Ariftotelis fententia ac diüifio
* neinquarto $ú de coêtione demonftrat. De
purgatione, dubium non eft, poftquäm proprium ignis o
Fuscftfeparatio.Alumen quoque & calchithum (quidam
ijuchjin finefcribunt,fèd talia,modò ferri poßint, non
iftiunt, neque enim de nominibus litigandüm'an perh,
imt,ultimafjllaba fcribatur) arte fieri dicit. Alumen qui
$mercalce quorundam lapidum iuxta Conftantinopo
in, alchantüm uerò à chyimiftis: inducitque Ariftotelem
Metheororum quarto,fedis huius non meminit. Quòd i
£T£xcalce fit, per artem fit proculdubio : nam calx ipfa,
i:icitnonnaturális, fed artificiofà. Propinquitas etiam &
Pituum caufàrum difcrimen in metallis hoc idem fuadet,
$umabiifdem omnia fiant.Supponitur auté, quòd omnia
*illa fülphure & argento uiüo conftent:qua:cunque ue
iòfimilia fünt,facile iiiuicem trafmutantur.'Eóque magis,
quòdnatura uidetur perfe&ifsimum femper intenderë in
%iTigenere,uelut aurum:quae igitur imperfe&ta funt, ar
tisbeiieficio perficipoffe uidentur.Tum quia ut ad finem,
$um quia ut ádmotùs ipfius perfeétionemi. Nam non fo
hniatura aurum inténderé, fed fácere uidetur: adeò ut
* *tallafint auri comparatione, ueluti fœtus infántis. A
tutuerò id etiam exemplis ranarum,quae ftatim ob prae
futationem materiae ex puluere generantur. Sunt aütem
$urgenere perfeétiorcs auro. Et ut animalia perfecta, Animalia
°nfolum fiiiiilarium compofitione, fed & inftrümento- generatione
fum indiguerunt. Auicennam quoque citat, dicentem ui- mira,
tulum infiubibus gencratú excidiiféfcmiuiuum, inter im
rcs.Exiuienco ítrangulato apcs , quod aliâs diximus,
corpiones ex bafilico, bufones ex elixatura anatis fub di
“ocxpofita.Etut cxiuucncisapcs, ita ex afinis ucfpæ, ex
cquis
 L I B. X. C A P. L I. | —;
*• * - . 437
trabei,ex muiis locuftae fiunt. Mutantur &plant* **p,a* ntmm Irroriinemco
is aliis diâum eft,inuicem EtinPerfide;*$*£* 33i. i£:;iii; OptratiOnesabhis:& quas
.

cadit,quod tamen non lique?it ignicrpolitum ; j*atifiírtisinfini; compara 1. *i- .

r.Et apüd Vergen,ferrumiihmenfijonderis,cu e$$i; iJ3l!
£*%£iionis:vtplumbum,*;£r.
p.
m effet ÉÉÉ regi Corafcent,iußit enfes exto - iia J.
, £$,MeI
**btit^petitioiiesab auro diltin.
: fed cùm effetcorjpoftumexfuftulisgug : ***}*i:iu:;, $erie
rus, aut paulò maioiibus, non potuit congt* 5$;iii:'jî. áí
juae etiam in lapides, quibufdam in locisconucr- j* najtitit,non íí rl*
elementainuiéem Et áërconcufiùs inter dut* S*g$i nomini Ę
• repentè tranfitinignem. Aes quoque aris:** ***;j;iti;i, ijsftdumdicide
$tinārcumcolorem
nus metallorum, praecipuèatque
É igij
cogit aig; $inijîî
*'stim,i¤ÉÉ, proil
fi. £t cortex milipuniä, ÉJndi-' ** uiam $i,;ignis nihiigenerit. Puli
[ue hæc omniauefa fùnt. Supponit ucf} artrm ; „,, §¤ilio, hocßî alicjuitut,
taeimitatricem,iuxta Ariflo: isfententi; É
-»
jwM:itreioi;itur, $it miä
9rorum.Cùm igitur naturaconcoquendo?" I **$uit. Murx jieri: clemen
$, ex fulphure&árgento uiuoaurumigit? $i- it. Obit enim fitile mutabiia
$$ars quoque idem e£cere pote$t. §£ j*malorumim;effeâa,&fùbftantia
íat, ferruin&as fùperaifita nofipoi; o$; , * m uoi√ ftliqua attinet,
$ad moderationeiììibftantae réùrrti**' J** iii)i;ciiiai;, nonau.
lex effe fulphur:unum exteriusaliarum*' au* 3*'* mttnis genita uidentur, partim
fatur dumi per lapidem metalumnam'% e• `$tmoutaui) partim nullam formam
argentiuiuifùbftantiae planè immixtu!? g!• $i$tit. Vnde& iy£mctfcftumilluddu
iuodauelli nequit, fèd hoc crudum e? ££ ***is citríepiííiimii.
"m • exuftum áutem minimè. Ciri*£. j*uris,® ut hęferi,
99* naétafùnt perfe&as, non £f ita 3.
*qumi$$o îï
$ondemus,iiiquit, uerum eííe dehi* ęg; `“imatis ubi, ôïë propria
ili in alias faéìïíßáífint'est'j . j*f|ni monuiieitit:aut si idal.
' **$*** nam illain pullos traninu*?. j* iialdinum Aîexa.
'*mhabentformami)non e\ uerum % â ij* qmficat,£ modò itàfiàumcf.
$is, 1$uis objiceret (cui tamen non* Κ .…*;?0t trutionem habentur, ut & al
*tm nihil poffe generare,ut in Fi£j; ertiu- •$im $um montot, nequetantadjutatio
In c[}: refpondere poffet,in AegyP'? O. dicct, fi 'i, $ Wyttrpretium fiiìt, tùmhicnon di
're,quod ab omnibus £rinitur:ita *? ę '* siaigutiunculaslocusfit,&ddocen
1

'stallo,uiignis, pcrfe&um,utexrationc!
:rari. v
ouo? m- '*** utfì illufitaretur. Cónfur enim
- *** (nnni • • \ *

§.5At quôd metalla, auri ę; Éç ù***tis ei po$t primim,cúmnon

$$iufdem tamen
}'attonito generis,oftcnJ'j
móíôåéícítur,
- aut*?tiaj, * $t: -

J °atque $ 11 & aáurub m ex §. etz$

, ut argentum
- S Ilt ut

cm fubfiant; - „onesta* *s,j **•$urprobationcm&cet;

%!tantiam retinent,
: : ita uc & plumbum &£s?OP££%£a
aurifiib"! 0 J°XJtrmn admittunt.'çìÜÄÄ?
J*'iitia tnnr, , cum aiiq - -

§ *&gtmtur; uis autcm ignis calorer

-

$tioni ::-;.^. du0

Ę p* ' **iiütut His igit kntus e
3&!
,* [L 1 B. X. C A P. L I. 427
*.

…: ponipoßintelligo, ea dici fecundum naturae ordinem co

-
ulata,quae nulla5habent alias operationes ab his:& quas
Ê imminutas habent:uelut fœtus infantis compára
tione,ouum Ę; : at plumbum, æs,fer
rum,argentum, nullas habent operationes ab auro diftin
&s, fèd quas illudhabet, utpote liquefcere, duci, graue
tft,niteré, ignibus refiftere : eas habent haec, fed uitiata
&imminuta : non enim ita fplendent, non funt adeò gra
uia, minusrefiltunt ignibus, non tota iiqucfcunt,nontam
tenuiter ducuntur: igitur hæc aurum imperfe&tum dici de
bcnt.Atque hoc cftiiiaximum argumentum, quod pro il
lis adduçi poßit. Cæterum, haeë omnia falfis innituntur
{infipiis,juandoquidem(ut dixi)ignis nihil generat. Pulli
utrôquiexcluduntur ignis auxilio, hoc folùm affequútur,
utcaloriiic naturalem torpefcere non patiatur. Sic mála
medicain æftuariis feruantur. Mutationes uerò elemen
i3;um impcrfeStorum fünt. Ob id enim facile mutabiiia
siccit, qüöd effet forma illorum imperfe£ta,& fubftantia
totum, materia omnium. $ uerò ad reliqua attinet,
utdtuitulo, ac iure anatis, hæc à natura fiunt, non au
itmui ignis. Quae inter nubes genita uidentur , partim
translatâ (ut alias demonftraui) partim nullam förmam
ftiíáam funt affecuta. Vnde & ipfemet ferrum illud du
i:non fuiffe, confeffus eft. Erät enim lapis ferrifimili
tuin:,ncc lapis uiuens, fed ut later excoêtus, qui ferri,
3 utüitemus,fpèciem refert: quamuis cum eo nihil commu.
nehabeat. Öalchantum aríe nulla fit, fed aut ex propria
fìtcria, quamuis propria non uideatur: aut aliquid <al.
auro fimile fiet, hon calchantum. Alumen, nofi ex cal
$it, fedincalce rcli&um fuerat, fi modò ita faétum eft.
am & metalla , poft exuftionem habentur , ut & cal
danti oleum. Vérum non tot , '§ tanta difputatio
35 quáadduxiffe operæpretium fuiflet, cùm hic non di
* fiutandi contra inaries argutiunculas locus fit,fed docen
' di , nifi his ob:e&tis ueritãs illuftraretur. Conftat enim
$ot modis chymica utilis efle pofsit primùm , cùm non
2* iitm, fedfimile fit, ut argcntum & aurum ex ære, æs
2. tiftio , gemmae atquc tália, quæ probationcm & cer
- . Jn$umaliquo
iudicium non admittunt.
potentia continetur: Sécundùm
uis autem ,ignis
cùmcalorem
aliquid
, fto?iium excitat , ut pcrficiatur. His igitur lcntus
- -
í
ac diù
 3. L I B. v I I I. c A P. L I. ! II, 1 ca?. II. ' * 1
diuturnus, fimilis quafinaturali, nectamen aliquid£ I*s*g*siar&ibatio&ibigit;
**bit ; fed ütin otio', qüôáíôçítia etadaäum;** |>ssaristi sigo&fiiis&#3'
$naturalis periùççìïíïìùm,quum eaqu*#** f*£=ajmioioiungtt gtung
* fuperfiua áôïìáôáúmex alccalu"* f*** *ui animaiiobiicium
ŠŠuod
°''t nonmultiplicationcm
quod uocant geiiüíïíïuiignis,£££j
, cùm ex tctf* ? i$ $ignis;igia;;ii;£;
$uisiokoniequintur. Quòdfixs mol
**aliquid contifiéç , quòd continetur excipium: Prztct. *ai*,&gt;Iocommod€aopulatur ;£ .
'? uiignis multæ fút compofitioncs atque fcparit 9: - ... il
`'''!!le$aclucrofae,necmiiius his quæ quærunt"! tral! Štiquodjirmsgritxfiant vico Mar:grit? A
~. - - .- - * -

* . -T • • •eru* •
t* • , . - - . • *

atque hæ innumerabiles:ipfaetam*' É $*ai*;iiifimiqux íblum dimidium :4:hrw4

$ignibus;quoniam
$es ignis calor nihil gçí j£ivttyjtiaj, quzdam, omnino f I
ris ibiles - t excm i***qtmsetumtxeisiifimiiarentur. Quo
- Qgatuor igitür generum aliquo
• … . . u$, Hum, - - -

§; $* iiifinitis, íum áíôque incomprth'; £; jiltimifstficilis;oIk iffimût,

*r '$"*£§ duplicitét:aut e$têris,ucluicum! Ä $imodjttdi $imiconicâura affe
Ἐ;$i colorem auriaddunt:ficcatur enimjg*"?'
-^ •• - - .
**iisinatjguorum,uticus gc
cipit. ';; - - - -

po °°°|uentius illinitur eo,mclius dolorcmilIim**? '*®Qutbitauieiîiosama ua,liquorc

lbe
jtem heíìíîïíôám fí'í sūíí Cef

»P
j:fupcrficies
Ü; Ari$permutetiit,&
%$, cum calore accipiat:hxcauiem ÉË julo&muitinsgsg
fimu!É;Ę, j* iii;icti;oitu, iamipfosgem
oyiaiictam
íì,Ägis cft.Alia utilifsima, cú argent0 jÈÉ; fehciant multis annis
ilis,cù ftitiæ color immutatur,atq;h**'£ §¤; $ints:kuts fìnt,&pondcrc ipfo
tit & "*daurum tranfit:quoiiiarii gi$; duá- jiitum:Cmutipfis gcstum
;ì $unq; tenuißimæ fubf}antiz, mati''°' ìurimę jɤ; forceritimaui, utdoct:
tri $$9iiinia opera quibus auro opus$;
- - J%nitit,oIigncmhocadultcrinum a Tal
<m£ ®, - - -

1 j; %$Aodatum
tr Co
éíïìåíïí, ɤigi? mc£ jj*mttjorum,
'}$ medicamine,aliterignissimn%j j£quitm fifiimdiota,&expetimeati
mini:*genti&* cer- a*.
separa*
ortet,quoniam friabile fieret, nc*"? J*gmaquafcparatiónisfieriioi&t,multum
'Sum effëç,
%*s partes iuidi poífet: ämolli
igiturac tenui §uitumjuntii,&impcnfxincmendis,&fo
ÉÉ'"gioporrô 11 Amnium Ê* indoicquirit. Pulìcibusexiftimaturfie
-

Ë°millud confideratione dignum; quôd st jitituitfibi magnum bauro%a

jallorum molliú efi,ia£*í ? [jiontigiaparsconümitur.Rurfis;&
Ci j*?'nixtum ii€§§îô àiroq;moli*' Š 3. Ęgintautumagentum;&#3;
Ê “8©nto,durius ìçíüs Äútinae** fjß ę ktum prius umeniiagicti ap*
$$em ratio eft:fèìòù confiatur ut% jun&i f• $imiliaritio feparationis, iii confum
í'gibilius jú ää íîìmixtio^°£ £jus gofcftun;iupct,ficut&purgitgr
'$tis,íî his
ÉÉÉ Ä cuprum:c£? £; jumisantiquiffimùft,utumcherquif
orofum:aurum enim £ 3. ab çĘ- fitmajor opt^
î¤; umidum ££ ie£ j*$timagis
e
ll. y*vit,q
fperinducit itaurum £.
- ;,'er ferfnt , !■2, -

¤ÉÉÉÉÉÉÉÉ£[j.£use-**
*: hoc aujiî'jj'. Šortet,*£|ºutigitiiicapdica. $tan
m immodicè ficcum p. I.
 L 1 B. X. C A P. L I. „—
nuctabutroque igitur æs ficcatur,&ab auxilio & ab igne,
, quoniam aeris humidum euanefcit, ergo &friabile & íagi
1 keuadet:magis etiam cum plumbo albo iungitur: utruní;
enimhumidura,ab utraque caufa confumitur. Ob id etiam
dealbatumzs, durius, ficciusac fragilius redditur : ferme
enimhaec omnia mutuò fc confequúntur. Quòd fi aes mol
kkat, &fiat candidius, argcnto commode copulatur :fi
A0n,auro. - -

Nuperinuentumeft,quoduidi,ut margaritæ fiant adeò Margarit« .;

wtis fimiles fplendore, ut fi forma quae folùm dimidium dulterum« .
oibcmimplet,non obftaret,afperitasj quaedam, omnino rap«lchruo, «
prouerisatque optimis etiam ex eis ailimiiarentur. Quo- *
niam folüm iuxta littus maris effici illas poffe affirma5at, i.
folumἀ;uere,& hemicyclj(ut dixi)forma conie&ura affe- *
quorexlapidibusafturorum,aut pagurorum
utiisillas confici.coquebat autem iilos cum $, ucl eius ge i

titumponens illum,à quo tam fplendidae euaderenr.Cer- I

tefirotundae pro dimidiis fieri poffent, etiam ipfos gem- i.

mariosfallerent:quando & nuncin egregia opcraitiferan

£t Quod uerò optimum eft,tardefcncfcunt,multis annis l.

£knórem fuumi feruantes: lcues funt,& pondere ipfo ;

cùmparumànatiuis differunt.Cùm uerò peteret centùm }
coronatos ut doceret, non tanti fore exiftimaui, ut doce- .

ftrállere. Sed conftat, originem hoc adulterinum à Tal- 1

dho ducere, Aliaautem funt meliora, & experimenti cer- separatio te

tioris: uelutfeparatio metallorum, maxime argcnti & æ- cro/a. *
fis,ab auro,qug cùm aqua feparationis fieri folét,multum ;
É dum uäfarumpuntur,& impenfæ in cmendis,&fo !

ititudinis in curando Ecquirit. Pulueribus exiftimatur fie

fipofíe, quoniam referuìt ftibium argentum ab auro fepa
£,fedaigentinon exigua pars confumitur.Rurfus fàf,&
$inittumj&fex uini,réjurgant aurum argentumq;& æs,
ifemoac terra:fed ferrum prius tamen magnete lapide
citipitur. Eft autem alia ratio feparationis, ália î
Ptionis:inuentam ergo referunt nuper , ficut & purgatiq
gnauti: quæ quamüis antiquiffima fit, ut tamen exquifi
tiffima fit äcfecüra,non leui çura indiger;ut fit maior ope
nspars inlabore,quàm do&rina.
Fiunt& doli, cùm argento fupcrinducitur aurum , ut in r, „here in
19tquibus: lucrofa fraus, fed peficulofà, ni fiat uolentibus pellem.
- minis.Wocant artifices trahcre in pcllcm.
* L Stan
 - lI!. X. CAP. 1 I!. j;t
L IB. X. C A P. L 1 I.
• '

s*:rtftra? $periori Solim Est

lumbum
Stamnum uocant(ut dixi)Ë album
igne cum quoâtis^
triploois; dd.
nco quitur auripigmentum - otiusniodis:epugnarc:&f*
ω:&t,procum.Abfq;etiam pal
§°°®'iimetufoleum;indemifcéturfanno:at$ueficm
Ius fedditur,ut non ftrideat. -

sxj':ii:iiia:&;o;, $u ;.;,;::
£i:i;in;Toiettum £;:m fcii
°"tima quideríåéííHbro de secretis fcripfimus,
]"*dam etiiiniíí desubtilitate:fed cùm inhoski"° s£ oifieiisiim ef: poí:, interx & I.
ߊ , probari hanc artem illuftris Ę γῆ diíTim. Ta&em conciucit;
* - - -

1É 1.
Ę £*£;iutetianus
ÉÉÉÉ dsmontigij iii stygrisj& rege; H:£ ,
ad amuffim, ut cùm ambigua foleante : í I. *£;£,cúduiprosa, traic$ ę
l.
!
iifle uid » hac in caufà clariora Solis luce #i; $&mogorg: intu: raptu -
ficio Sánti;r.ltaq; quae ille do&us uirrjtogę ~ET;hiftri& ;hiiitiarum, £:oi;
I.

î'P°g;ab illoâcëepidum Lutetix eiim,fùbiungit fit $s&nomiiiisexpofitioni cógruit,

'Prius ex ipfius Sibyiïïis carmina impp* sinim&renito zsinargenti {iny.itudi
Onam
Epv%a sea autem fùnt, '*■ TTttoaitumcontinetur, $ 30m
άχω,**rg*ovAAaßá, é,a,r'aA ; **} Imiyiindicarepotui: uni': utilc. Wt
A; *?&r,&a, Ér
4 •*• ygäwar gewwv ays, s:idiiisiis c;interpretatio, uelim:
1
^*^civa&$,; Άοιπά τά av
…,,.„.-…';****** άν&ράσε
peyw« τά aut,
, -
■;■■&gnaeí:ísti;e $u$ti:c, f;
Κα& y; * égè<5v xtvrt&aeάas At,in* £i:itnt.Sit igitur inattaitcfinianen
3. *******4ir, oiy, £rx. yrât &titô
OÉ1; ß
£sttilitatis, atq;intimogcfis,ficq;
Ê,°***** %wapwijzerior. ^tJm; infmutationisfc:fiinzs:nam& co
ÉÉÉÉ; effe nomen fiouem conftans Iitcris, quod
tam* titut.Conflatâmé,meftr<tteaigen
Im ÉÉÉÉ; fyllabas, quarum trcsprima *; hoc - *… oppignotitam mutis au;:szóm-;?,
-
nent
tem no fm1nc literas,reliqüä reliquas,fcilicet'*;
w • ;, „nlchre cot%rrJC
** uifioiaureorumpretio digna effet. Ob
'lam qu Apeiriníe, uidentur omnia pul; uarum $, £tfijcop.upeám fi$$o delatum,
'næ tre atuor cpnßat fyllabis, Ay.ov t4: & ulti *niri. Quod;iteffúumnon elfe conit:, A''^***
I. ss, duas fingulæ continent literas: qua* ****** iutrammetaliafinguiaia lapidemfe remoiu
c ôïí ut fintjfi uniuerfüm, nouem elemcnt nifcft
Iam erplumbohocfainuidi.Quòdii Par*
æcé Ê $itiffima fùnt expericntia; qux m R.
•! $:o:dixi non citra commodum fict:nam la;dam;
* muta- §. Subiicit deinde, quòd ex $it:fìlipidis pede. Primò in cii-
*ginarumiraníitantnr, fr
3{*f.tw/
μ,ζ;$i$iigamus quatuor £'juo ; kiutunturautem igne inforiaribus,foio ait &,
í*>quae §js quingue appellauit mutas •*'*'';
Ê$t, mutis, eft; at riiArat?£££ ** rio i;'cntimatçiir,uclÄieiun&o,cem 4**
£•.&.ináéïí,quòdnum'j
figati; li
`¤¤Îistoâleuciiiquidoriiita&in- ******
*; cont; *''• bis centum & o&ies atquetct §. 'ä, ** iÄ¢&ignein calcemtrinféít, uelajua
defiô ?°tur : quod eft nouies atquc gê. cc£* j*ista isti,&hydrargyro copiiita, foit Meta"
*• is a }$;tuaginta, ut totu;i'îâ **,iiltigreüi)i;sh;ditgrtio & fic £ug. m24*
'°?licatî i ;ghificátur quinque litcris #. Nam 1è *£mmae É gêneraliter,cútilio, $e, dhalb ***
» £«,r, â, deftv, femcltantùm fùmpfer (ignj
gine,in carbuncu- 0*"
***®ftinístigi; rrugin: -

me- terti
• • C tantundé cóficitur apud Gr*°* jidc `¤¤¤¢¤çjispide iiqitadsalis,bus, tt%
tngit Σ?*^, xx, collecìa, fjun£$° ä
c*
$us gemmis propoitionc iefpondenti 3 te
ik ,

*****a.quod cft,,, ccc fignificat,* 34/4 *****&gt;íí, ac melius. Ccmm* a'..

L. 2
— - L I B. X. C A P. L II.
| [3]ic& dccades, nam refertur ad fùperiora. Solùm uidetur
clocutionis congrua ratio tribus modis repugnare:*' gta
iuii.£;, &ivix êxál;r: & ziv, pro cum.Abiicit etiam gal
tcrum: cùm hoc Sybilla haud dicat:& pro X' feu yàp,legit
* Nam codex habet, aivx ίττλ,quod eft,cumfeptefh fcili
tttadditis: dixit quodfacile uerum effe poffet, inter; &
fparum intercife, quo ad formam. Tahdem concluìit,
qüód quihoc nouerit,nQn erit fuae fàpiëtiæ expers. In quo
&illud mirum uideri poffet, quòd tam proculüates abfce- '.
di:ipropofito.Sed hæc & maiora longe funt uatum priui
legia, & maxime lymphaticarü & phaùaticarum. Accedit
illüd, uöd resipfà, ucrbis & nominis expofitioni cógruit, -

utalias docuimus:nam & arfenico aes in árgenti fimiiitudi- ' ;

nemtranfit, & in auripigmento
hoc aliud quippiam aurum
fibylia indicare cofitinetur.
potuit Si non
ualde utilc. ;
Vt- . I. 1 .

;• | cunq;fit,oinnino uel admirabilis eft interpretatio, uel in- v ; ,

a | uentio: fàltem ut non indigna effet libris j. Subtilitate , fi »
.** I iiiiimnonperfe£ti effent.Sit igitur inarienico fundamen- - l

A* | tumulicuiu$praefentis utilitatis, atq;initium opcris, ficut , -

**! incidis;itoinitium tranfmutationis ferriin æs:nam & có

i fciimcolor immutatur.Conftat fanè,me præfente,argen
tifümmam Pataui, oppignoratam. multis aureis æ{;iniatâ,
cxxv. cüm uix quatuor aureorum pretio gigna effet.
idad prætorem, ex publico paupefum fubfidio delatum,
Ob

tum jucrela inani. Quod aliter fa&um non effe conftat, Alchymic« ,
' - ; :
Quimiarfenico ex ære.Ita etiam metalla fingula in lapidem /;; exemplum
conuerti poffunt:nam explumbo hocfactum uidi.Quòd fi pl,,,,,/,„„,,,,
o
traufouclargent id fiat, non citra commodum fict:nam lapidem.
occultè deferíipoterit fùb lapidis fpecie. - - *.

Quae metallica in aquam tranfiiiutantur , primò in cal- Met.,!,,.,,

temdcduâa (deducuntur autem igne in fornacibus , foio cal.; e. aq;
urlaceto fuperinfufo ardentimateriae,uelfalciunéto,dum quomodo ir.
50quitur)inùe aqua fublato fàle uel liquido aeri trita & in- mutentur.
fifi,fcd& metalia fàle & igne in calcem tranfcút, uel aqua -

£parationis,uclattentiatâ, & hydrargyro copulata, pöft M.,„II, qi:«,

tritacum fále, inde igne fubJato hydrargyrio & fàle &um „j,j,j, ,
aqua Fiunt gemmæ fiétæ generaliter,cryftallo, fale, chali, ,.,l,.„t„,..,
Paulò minu$& colore:in imaragdis ærugine,in carbuncu- Gemm« „., ,
iscinabari,in fàpphiris corruleo lapide:atq; ita de aliis me- terin« qua n * .
tallicis coloribu$ gemmis proportione refpondentibus. tione gêner. ,
Fiunt& folo aere & onychi,&alce, ac melius.LGemmae
2
autê ter fiait.
cX
 L I B. X. C A P. L 1 I. I II 1 C A*. 111 }}}
:x duobus cryftalli fuftisfiunt,interpofito colo'**£* *skij:fihictentio: eft.ltaq;talia
tiche clariffima& tenuiffima. Sed nönmeliusquámfifi is *£jwimtmmm*aditadirfocola.virum in
3sfigrpa$$eragę,actenuis:hxcenimìuod* ** imtirquit:&iitinétumau:alio co- líiníü;
afallit artifices,ütaliâs dixi. ,
y I T R I A R T I F 1 C I A. *Titjlongs;æqualis aut malorion- niajat. i
c A P y T L I I. inir. ead
immi$tãùnî,atqucinearqua
¶íitieiquéntu;:quantoq; ficqucn
* Adem caufà qua cryftallus aquam condpit; ;£ '** mtius&laboratimuittumreddunt:
uitrum hyemisteriiporefib hiuibus digí â **timatiiuttuiu'istoloris,kdcuiusco
que quoinodo aquëiuaporesfigofedfji'* 3**;Tmjitutinátui.
*'^feant , arduum eftintelligere,cùmin £g£ `$imitmboli,cuiusam. || W -

â
$ hæc quotidie experiamur.I luduidetur difficilius,fim
i$tituiini as,ad un-
{°irefpiret, quonioäo moieaéris contraâauatu'% '*; ti;c:liminijaut
$: Duorüm itaque alterum eftncceffàriuH!futa: 3°utmjtt,breitlnde M.
1° intrò eftrarefca:,uelut etiam peruitium aliqui íí $it', &inufiformctur.
'$$e,temporis fùcceffuingrédiatur. V*£? Ęei'* j*££teraues,ita I.
infia&iibiis roíií abundauerit,atq;inhis carbonum
$* quædam côùííííííííííc conccpta* jus; iudgcnusinctum. Item fiinter
J*imtttponántur certo oräine,adhuc iu
!
°£ug ludus eua$er, li
%*tius eftuit;ìgemmis , quòd £6Iiusfangt% â j* Cii:latum autéoyusitacficiunt. -

"*l;teratur,nec cælíííííequeat.Efttam?
''''*° adeò fubtiliterelâboratum,ut mihi $;§;
gemmam":tiat §;ā £i:Ę; 'iraqu* • 1
j$$$$$$$$$$$
ïíôácaueít Lugluni, quae folo aliâ , jt4ttm
£,., m,
'££füntineôígíííííííííííícrificú $. ï*$Mtitis: niletiitacui:fangitur enim?
-
4*w
$igitur ut móìiéÉÉÉîäîáíquamobi*'"* j}citatenuißimo corporeâsti „fa*
uS conficitur uitrum,ut etiamfimaragdus adult£;

-$ lapides fluuiatiles, fplendi iMimos, É È$inguiScitenuiusutiiuidetur omni

jiof Vidi claboratam fpeluncam, mon
ęglsis ipsi;j;íí fj**miliatumcoloribus:& cctcs & cctafaâa
cri folet. nt in candidiffimam calcem: qu inito ac
Huius calcis ac minij partes aequales ac$intuitiqüiacula,&quxáamaliaqux
í“°»ficut taétum, effugiant:&in uafetérreo'®'° : |j*uftt,fufcttontemplatüs. Hicuerò ätti
'$ %$at)habente pileum,impone: g££ put [jîit; tunâa £la orábat,ut quando- urrw

Κ uas circunda,ita tamen ne quidcar izliqu* I$ Ę fìbiicauerit,quifùb mufcialacon bw /wb

j£quidematq;alianequaquamantiquis arti
ŠPgffit ingredi,&infpatiohgií'ííé $££; autem omniatribus:acie uidendi §J
noto Pς:£a& liquèfa&afueritfiaecmaterià»% $
?$$is,ambüe:&ùôïôgelata fueri; Έ jtittmuiffima,atq;idcotenaciffima
*i*initi;e$tia:&quôd
Often
quâtoma
e $$ » & omnem immunditiem $?, eius j*ºtium,tantofittenuius,&manuum fùbtili
lod ndito fubtiliffimè additoó; minj ę
Ê'; "mifcueras, contufum&ipfüm Ę , plus §iti&utigne. -

xeris ; $$ modo coque, filoq; ferreo tenta Äîoiicm $it stitumhocmodo. Fru(autfie*g- ».
fert; É jiidius,fed tántó obfçurius;95 id É atione j£#**colorum'\zcautem Venetiis, ut?\e- „
jútmmafiunt)amię exponuntur:&V*
té conj?££*£ig; Ioánes Baptilia Fa£ íjuiri? § ɤ *?
*• cùm ex alboacrubrô répcrats""°'3lof to annexiô, tranguntut,
xvq;trang i , aut &u*
 L 1 B. x. C A P. L 1 1. $33
colorconficiatur.Sed par eft,hüctenerioré effe. Itaq; talia
titrigencraclabgrati poffunt,maximiè addita chryföcolla. Σ;; linę,
virum candidislineis æqualiter diftin£tum aut alio co i$tin&iü qui
lore,ficfit:laminaaccipiatuflonga,aequalis aut maior ion modofi 3u,
itudine uitri:fité, laniinaferrea planaά , atque in ea æqua
bus interuallis reéti fulciexcaucntur: quantoq; ficquén
tiores&tenuiores,eo melius elaboratum uitrum reddunt;
impleanturhiterra materiâue cuiufuis coloris, fed cuius co
loô abigne non corrumpatur: inde ui
trumcaiidens forma emboli, cuius am
bituszqualis fit latitudini A B, ad un
guemcircumducatur fuperlaminâ,ita ut
Fuluisquitenuiffimus eft, hæreat.Inde
excoquátur uitrum,&in uafa formetur.
uödfifulcos nöberfe&tè excaues,fed
inlimzinftar, habébis aliud genuslincarum. Item fi inter
litos fùlcostenues interponántur certo ordine, adhuc iu
cundius opus reddes.Cancellatum auté opus ita cfficiunt.
Vitrum aliâs docuimus,cum gemmis pulchritudine con cathema *;.
tcndcre,fedfùbtilitate cum quóuis alio corpore: adeô ut %j** ai, -

$athemam quidam fabricauerit Lugduni, quæ folo Äî/a ßlo ob t;

haudfrangeretur.Miraris? nil eft miraculi Ë cnim muitatem nd* •.
aba£te, âërfubitò exilità tenuiffimo corpore: 6b id î*angesatur,
tenuifimum fic frangitur.Sedtenuitas uitriuidetur omni
bus aliis effe maior 'Vidi elaboratarn fpeluncam, mon
$mí,atque animalia cum coloribus: dicercs è cera fa&ta
fèfedfion uidebantur ei quiiacula,& quædam alia quæ
minima fìbricauerat, fuiffet çontemplatus. Hic uerò ärti
fradeò fùbtiliter ëüitro cunéta elaborabat, ut quando- -

quecurrum cum bobusfabricauerit,quifub mufc£ ala con $**** <#bq

gnerentur.Hgc quidem atq; alia nequaquam antiquis arti- tus fùbalam,
discedunt. öonßát autem omniatribus: acie uidendia-/**•
£itiffima,materia tenuiffima,atq; ideo tenaciffima.Often
imus enim hæc in libris de Subtilitate: & quòd quãto ma -

gs coquitur uitrum, tanto fit tenuius, &manuum fubtili I.

*que elegantitra&atigne. -
.

exomnigenere colorum(haec autem Venetiis, ut ple- nota,

Conftit autern artificium hoc modo. Frufta uitri exco- dui,
? * elabuu t

£aque alia pülcherrima fiunt) candelæ exponuntur: & ut •••••, -

gtgnuitatem quam uolueris,atqu$ mollitiem deuenerint, ; -

imadmöta loco annexaά, franguntur,

L. 1
aut exten
duntur
 .

!!$. XI. CAM, 1, 111!. *;;

L I B. X I. C A P. L II I. - |
untur:& ob celeritatem,haec ambabus man* fiuntD i^t. Engayo§tfngfigilo.Atq;
-:-:iliuiatofttiiim,quod Symon Iut -

cilius eftinííííííóútisinitiumalíqui, qu*"°* *£**filoimcm £yium Deodatam.

o exactam artem. .
Vitrum uiride fit cx cinere filicis:falfüm enimaliquidó sit totum,&fimüiapxc,inuriâu
*ai(ìiittitjuttaufosjomirum c Cathtdra
nct,& chali fimile:unde melius redditur. Videnturigttt **#£yv,tm;οήτοίδοόc cckbrc) ttj?
f\
cuwdam
ilia non carerc utilitate,ut etiam oftreorum dinis. Pingu:
nim & lapideum humiduminhis continetur; NequeuT ››$umgu$$it: [utim ty£gon
*s*i*kiftmundiq;contingeret.Eo et
Ompofitio negligenda eft.
Nàm uitriíüíïìáôéò uiride,finguineis maculis í *®stititulo nimimboenit Luccnfis,
- -

us effigie facrificij,quod gemmainferiu3£?' erat.: ***iimhoftiuifit, utimum. i

laius éííetinÊitudinis miscuit% Š % ** ótìgtuttm Turcagaiiostváo,

'P£ pofíet natura expe&ati;uelut&illud quod É '-* sibi, mtsimpiobe: eo te deduxi,
gy utnum ytt&bat,íyíitábat íed
-ntum eft,ut urceusii lineam degeneret, * rufis 'ì.
°° in cochleæ formam,fiat urceus adytis Ę;um: ** missimulâstibus ;&antcmqnu
Titiens per rimas.Hifpaniinuentum
Ęlem ita expoiitur,utundiq;hris* ;
eft,nec í í ■**- ijfus iacttxo;Quòåinuu'tuuünus
? p. $it $tudepręhentüs mitocau, publi
'**'■'oticing, ac im\us uumcisus,
*° mittus: iWiucte tie&ampaucas ma
Yitrum molefcit maximè plumbo:tcrni iugº? ;*; mutntores,inuentioneúa gáudcrc.
*°nesplumbum metallaq; in calcem prius triget:S?
\usta* ,1 \ 1 V l G A N D 1 A §. §.
$$imitur enim Ęjurior & ojaa, *"*' 1. c A * v t iiiii, :. — •-•••
°P in uitro manet. T; Artu m4g**
%hauticzartisinuentiomirábiiior, anfüb. mr 4.
\*s altiotüiti debeat, ?iimum quidem,
I I E R O N y MI CAR^ jntensis auiafitnauigo exiguo,duorum
j*mortí jyroximai. Weitotumfuro
D MA EN DI I cM1,E DD EioR lE RA vNME N 3'* W A, $utontcmncrc. Tamlongattineranulo
1°Å etiamper íummas tçùcbras,in qui
RI E T AT E l 1B £ R Šsetiamutbibus atq; cúbiculis timcnt,
y N D Ε C I M V S. *.
**|;\nde non mirum dixìt Hotatum,
De artificiis communibus. *&*sttiplex
ìsti: uf agilemtrua
A RT 1 v M v A R I E T A 3; $t;&goiatem Primus.
CapvT L I 1 I. * Ętes, quid maius excogtatipoterat,
w - - - i5 dequm $inoës nubilô cœlo,nulla certauiaper ma
j 1 R a fübtilitas eft in caelandis £ I.M0 'timtts,pettotfcopulos,uottices, charyb
; Partim aliâs,partim etia£, & uis $umittitamquamjtguis luminibus&certo
v 1; - -

$ dus ergo aliis, piccm, 95%'£t h3; jtotcxogätöímoda malos,ueiate;

- Ä& quod
modiüm cöqüit, iïï*
uocant üeroicé:deping'''' % c!t ,*
›› fisyiidem tot armatorintfum&ta,S<;
j$&hominum auxilio votiús auc\$%
'°'°de implcnt locum;ex quo ύά
*!“Paration j*¥kcüouétofcttimfùcet áfupra fiês"*
& intra uig is: cui additum fit aigenti?"
:—* • - ! 'a *āhominum ingenia&cu;am ju: co&ew
-
intiquâtûôïíôáí cíant fig*" V. 4 agmtq
 L I B. X I. C A P. R. I II I. ;
chrè inferto,ut non melius in ceta pof$it fingi figillo.Atq;
haec addefenfionem.lliud ad offenfam,quod Symon Tür
ca excogitauit aduerfus Ioannem Baptiftam Deodatum.
Acccpefatinfácie ab eo uulnus,& fimülata pace,in uirida-
!
I.

tum;quod hac caufa códuxerat,iuxta urbis pomarium ( e- Cathedra ff,

futauté urbs ipfâ Antucrpia, cmporiü toto orbe celebre) te/e claudem,
caihcdtättäftülit,in qua cum quis fedcret,ftatim atq; fpon -

teita daudebatur, ut felTorem undiq; conftringeret.Eo er

goinuitato,commercijtitulo( nam ambo eratit Lucenfès,
ambo mercatores)federe illum hortatur:fedit: ftatim uin
glisferreis undiq; cóftringitur:tunc Turca gladio edu&to,
lames(inquit) in manibüs meis improbe : eò te deduxi,
quò0ptari.Ille rogabat,ueniam petebat, fupplicabat:fed
Qmniuinirritum:niultis eum uulneribus fpe&tantemq; nia
hía,cófodit,uultu prius Å?in uultu uulnus
(utdixijipfe accepifîèt.Sed deprehenfus,miro cafu, publi
$im eadem cathedra totidem j ac fimilibus uulneribus, 1

feria; cxemplo,imaçtatus eit.Vt uerè credam,paucas ma- 1

kiatum artium inuentores,inuentione fua gáudere.
N A V 1 G A N D I A R. S.
c A p v t * & 1 I f. - - !
Efcio an nauticæ artis inuentio mirabilior, an fub. Artà nautica,
tilior,an audacior dici dcbcat. Primùm quidem, mr 4. ; -

\ quòd tam temerè aufa fit nauigio exiguo,duorum

digitoruin fpatio mortife approximare. Ventorum furo
i£ì,maris fabiem contemnere. Tam longa itinera nullo
talc,mullis hofpitiis,etiam per fummas tenebras, in qui
shomines iiipfis etiam urbibus atq; gubiculis timént,
Pciagerc aufà fit:Vnde non mirum dixifle Horatium,
lllirobur,& æs triplex -

{. Circape&us erat,quifragilem truci

Commiiit pelago fatem . . Primus. . . .
r 13 Atfifùbtilitatë fp&tes, quid maius excogitari poterat,
- quàmobfcura noëtc,nubilo coelo, nulla certa uia per ma.
isincertos tramitcs, per tot fcopulos, uortices, charyb
ki,{ìllas,rectum iter,tanquam prguiis luminibus & cérto
-
duce,dirigere? I ot excogitaffe commoda, malos,uela,te
. n9nem,ânchoras.pyxidcm tot arma,tot inftruméta. Sed
nófìtis fuitremis & hominum auxilio potuilfe huc illucq;
tranfite,uelisq; fecüdo uéto ferri,nifi hoc etiá fupra fideih
sicogitalíct(proh hominum ingcnia & cutam) ut eodem
a? ' . . L, 4 , ucntQ

-
56£ LI B. x 1. c A P. ì ***m,
lli, XI. CAP. LIIII.
}}}
ÉÉignorit. |
-etu

uento uiideas certè quotidie nauesin

miraculo,nifiiamadeò effet:utfityoi;
St3$. j
"**-. ._!
Κέt,ub £*££m,qumridsa;
pro
mio
É referre jÉã fiatctiìpli- uo » - opere
%*"*gtffuit.£tfiahuer$£
kitntur, $ttuiu; tam, nihilaludeß . . -

uis hoc ÉÉ;

-

res
ignoretq É:propterea0?
É
£# duco, eiusquod quotidieht, i$ficiori; tnenfpum**i*l •
• Autenimáéíente ajuntatim,
pretium e- •
uice cd0CtfC.
-

fu£toiminCurę
38 fieripoßit,
£urfiat:&quòd fieripoßit, conuerfàrerum uicetitu
$itigiturnauesA : 2 inihus “ntiora,obmotici;.

c,& jtendens ad Š; -.* _- %niiimumfú,

ά ftaturin É f, Et $. %ia%yioyfiî,
$it in m0mte;
uis Afercturinf,&î tem0 sti $umpturi?'imii;colles,
- - § áutem
illos indiensimpetuma.
fiat angulusg 6af,&:
H ne,gqüális a$ riQuiai
;qui άπη tSyiiamr
%*%ambas ütta§§.
*; 'tumadefieutint.Faciliuset;
-

Iis,ijf cumtcmonc. \9'! $ιά (oy uafi

ném
cigrra tcm0 -

mu0ttitesim leti,&ßo;u
iones ferturine,&iug
inH. Ii: cmt0totâ
m icr
-

et aútemcx $i; ftrttttaSyris

itur nauis
gitu a iuxta
ur reétâ uentu rati;
-

in c,eadem
-

din unoquoqu:" € -

. m E; inquzim.
js Ę.
§. $um; %'\ue hxc certi, quibuflam
Ê
uoddam quafi ÉÉ¢m Ê ätigtuiad
É ferri itii.yj; erit in D, È&op,ut10
ij*n}ticuloâÄ;
Jtttm »$V0datema, nön lapide,
ioräpuo;
%ntent:atô, ûsit,noníú
Jh

p c:rurfus quó -

quanto É pct ffitu;nauis

'*tumperiti,us; zttumatis fokt ag
locum Ę áé&qüöd pauisutP' ámúáda*
cius & facilius. jiö.Tum §§ inpnauesgt 30ummutem;
» euadunt. Quat.
- ermonc - uo
#£É ÉÉÉÉÉÉÉ &temonc , u*
ÁÉ
áíoblique
PĘ; uiadifcedcre;!
É & ferriuelis,âcâ [§ álocum deftin* ędift
tum. 13*
sit ter
3ï¤É
fà $; Ém,inde £ti
iam reóté a uamuiscum',
uento$ uamuisistud: -

äïí fg££*j}$
o cotilerunq; et marima
crme: »

& magno cum

m. e(t autem »
-
:Édnihil differt
a,quo
§ÉÉ eft.Nam
- s.S0
Ę fiat reflexio,feü per ££; mim0 pof
# cótingit non £tctuf,
ericulum non adeò
Ê enim mutato centro Ê interíalla Š pgt;
£progredi.Obid,fiperm £; igitur Âímuíáß
-

mutato Έ; aüítémqné: â cùminat*

- a - - _• u. p. -

ÉÉÉÉerualli,n6 muta Éuflreris. Modòuet edi pott*

É*melius acfçìïíôïé & nulla arte É;usini
$tiguis fuerit atq; finu, tuncnu & etiam o
aduerfànte uento:ob id contingit,
*ium nondum fa&tum,ut uultómaiorc 1aboremaucS , gú
uerám te -
 L IB. X I. C A P. L 1 I I I. 337

verfànteuento, progrediantur éportu,quàm ut inchoatíi

iterpcragant, ubi pórtum egreffèfunt. Pericula uerò & ra
tionauigandifichäbentur. Securitas eaim, nihil aliud eft Pericula
Ε -
ciutio äpericulis. Periculorum auté genera feptem
-
erituus na
:_ ¢amfimwm.
int:neq;plura effe poffùnt. Aut enim dehifcente aquain &
gurgitibus nauisabforbetur,uelut olimin Charibdi:ifi ma
fiauté,rarahaec:in fiuminibus,frequentiora, ob motú cir- ,
tularé.Hic auté cóftatreéto cùm inimum fertur, ut etiam .
inlapidibus aquæ immerfis. Aut in fcopulos fertur nauis,
&fiìngitur : í; enim montes plurimiac colles, uiautem I.

aquxacuentorü difrumpitur,in illos incidens impetu ma- I.

timo.Talemfuiffe Syllám referunt,atq; ambas circa Sici- i|

lium.Hxcambo peritia naucleri euitant.Facilius etiã quafi

hoceano,quòd copia aquarum uortices impleti,& fcopu
ifintabfcofiditi.Suht pręterea Syrtes,& uada, in quae in
ddentes naues,tum etiam breuiaalliduntur, & diffoluun
tur,& mora periclitantur: atque hæc certis quibufdam
locis: minus fàmem periculofa, quòd areua, nön lapide,
aut fòlido cgmento çonflent: arena cum cedat,non ftan- i
git. Deuitánthaec etiam periti, ubi aeftu maris folet ag
£ Hoc autem maximè incertum , cum mutent
ocum:fed petentes profundas Ę: , euadunt. Quar
tumpericulüm eft, ne rima obdu&ta cafù uel uetuftate, o
mnino periclitetur nauis.Huicprudentes nautae occurrere
fòlentlupa,cotto,aliisq; tomêntis.Simul confulere opor
ttt,nemauisuetufta fit: ά ftridore, pice, lignisά
$itiofis.Atq;periculahsc potius funt errantium,quàm de
linquentium.Aliud eftpericulü,cú grauitate ipfâ fubmergi -

tutidάpraecipuè euenit,cum ob hümilitatem fpondarüä- 1

uaingreditür.Cótingit hoc maximè, onerata plus quàm
cretiiaui.Sed& ob impetum maris ualidum, is fit à con- 1
tatioaefluiuento,aut còntrariis uentis. Praeter hæc peri. i
cula,aliafunt,quòd euertatur:id uerò maximum,durì pu- .
gnantibus uentis concutitur:& qua parte maximè obniti- |
tur, obruitur. Dupliciter id contingit,uel à lateribus,uelà .

capitibus:fiequentius
tutinimo,facilè magnatamen à prora.
ex parte aquisSiprominens
enim non onera.
euerti- |
I

tur, $ioneratur, nec uelis fuftineatur, $ ab a

$us&mergitur.Siuela tueantur, uento fimul & aquain
gruentibus,euertitur.Porrò aduerfus undas ingredientcs
*obrutamiam molibus aquarü nauim,unicum praefidium
L ; para
 338 I. I B. X I. C A P. L IIII.
t di* ***
iii II CAP. IIIII ,
- --.....
T.
aratum eß,nauim condufàmia J£$° $i;Σ **£*■; mium,ttmoncm, 4-
-
- -

p6dere premitur,ab aëre cóclufo #! imón:i . j£militum ttmuUtsimpite

|

ádeuacüädam aquam(ut dictisß)auxilio lunt,ilia etiâuelai, 1 ***iiiiim imitikãåídiu; fùbfide l.

ijetu undarum Š j***^nonfucrmusisj, §
-

fariae. Ne auté |
fùnt,quibus dum antefertur &undis îάζ, λύτιτιμοαύm
larum effùgit.oftédamusautę Ęti […$i; &mtime abeophv- .

íéïis&undis prematur,nihilo?' ï- f*aI.

fübmerfione. Sit igitur?
-
£j"*itia,qui tuba,íüpiaos
viis,tibi;& hticis toimem.
p,& Ecentrum £'*uitati$, tMuste - . * • - .

9"*£*££;;.
ép fpondari fines;cnt }°*. **iŠimanuminiçã.
ttJ;tia;
# ;Dip uo fupercminct,ut££*£* frinith $&atotcolopunt. -

tium quo IuP ï*ifiyitemjì Nauium m:

-

t ,,quofibtf* i. Taltmmoadim
fpatiü autés a & cincturspinli* \

quis. Vt igiturit, i? dere uelob *.

- -

st
um extenditur;
tut;cumue- jùra.
-

- - - -
-

***}, ,
'*°;uo digtur,maj, fequi \ v

_ Š Š *££ í , non foiiim j£quamque

nitiaqus;djÄHocaui; …. Šoit, ibimo$ fügttmumexten.
- T-. ì poßit na
— fupra A B;!c ācti, quodin* MTtttmui, "**"&ßatibulã
efí æquale P
ex aqüa continctaut: luscnm ro -
** (uisos caufis; -

Ἄ…?… S > hoc demonflratum et:cumu£to , Sta, uentorumui;

-->–
Š2> s*§- nauis loco cedatg* fienpotcftu;
te:& *°*it _- - - Premens eleu
- Suut nauimâ
•_ ,

cedat ponderi. Quòd fi rurfu; inclinaridcbcat»°*°%

ì cftpyo?*?* ®.-.? F">instgstetur, Naui, J
• Proraueluticas;
itatis Èiutari,quod
centru grauit
- -

»0
fficiiim
difficiii"'*' c. Im0
- -

- -.
°*st 0pidô, j qquod
$tic&pite,
sumtibula,ßá,
• ,

adeò
•

ut in eo fitu omnin9 no ?offit

dus in iino,ut
- - cól
deribus:cu1'
I., autéfùnt
- - *i}^tatoR
`“Rotaeft,
°'j; 'Titio palmú lolumtabu. • , ,

o,nifi mutatis quæ intus fun t po

- - - -
-
-
V0t0 J'"i;;tumutfasii,
“LCtu; I!* . -

Íï; & maximÉ fpondas, ubi gĘ -. ÉÉÉÈ

ïêïí pondera:fed&totain aquam ; ís fí- j'$impliú e't:u *āta, lpfum
li necefle eft, Hæc autcm istiti$$i; iu- **£ çí, uttutius
*F*.
dus fcilicet medietatis, quae in maui a*
tùm inclinari neceffe fit,ùt D fübmerg* ï Éditus»
- - -

Š » .
;j*iiitut:niJ | '??ilatius quàm
* ,
-

m
-

uis non confißat,ex malo id fieri non j£ ucntus

unda impediretur fuperiorc ex AB Ê uis pofi; pro
Premeret uela inclifiando nauim , P£° h&iîcultatcm'
cedere propter undas altiores aut $άa -

hæc autém íiiauix fimul contingere poi ut & ccrtc mu* infimio;d titudini Ss.
uix in libero mari, nauis poteft fübmerg: . fèdin inco* _*iitis; ambi; %defimcisi
$uam contingit, nifi errore aliquo , *itimet Ę ubiqu $$$$
gnitas terras transfertur.Perire aüté folet, É uelubiim 1° aiïî. ° Partes:totiu, uerò pe
É't nauta,»ng
nc in inimicas &: feras
in inimi gentes inc10°*
feras g locis* *imp<£. I <;:; “u£comput
cîïoitû, -> rv
ÉÉ;.
3°uia aut fcopulos(utdidum cii)ignotis ! iu l*J 0 -

**• uel cùm

• . s
uenti contrarij& ualidi nauis m
.
Ἑ
-
çïç,
*otum Mag. -

• t\m,
 L IB. X I. C A P. L I II I. 339

* disfiegerint, remos,anchoras, uela, malum,temonem, a

fiquéillius praefidia.Hinc manifeltum eft,nauesima parte
ut latiores fierint,eò facilius inclinari,fed difficilius fubfidc
fe.Submerguntur & ultimò non paucae naues à belluis, &
, hoc fcrmefion nificertis maris partibus, ut iuxta uocatam .
lihndiaminfulam, &glacialemiare:& maximè ab eo phy
ßterum genere, quod aquas fiftula, quafi tuba, fupra os
pofita, altius eiaculatur. Sed has tubis & bellicis tormen
tisaliisqueftrepitibus terrent, doliis in aquam inie&tis lu
dificant, bellui§ ludentibus circa illas,& càftoreo fopiunt.
Poftönauium menfurafichabet: à puppi temo fecundum Nauium mem
altitudinem totam à fummo adimtim'éxtenditur:cùm ue- /ùra.
fötenuiorpars fit nauis , quoquo dirigitur, nauem fequi
neceffeeft.Ita fit,ut reétâ tranfüerfiméííe feratur. Vt uerò i
tota commodius ferri poffet, ab imo ad fupremum exten
ditur: eft uerò uerfatilis, ut quacunque ducere pof$it na
tim Ineadem parte tenuißimus eft:& fola tabulâimü con
ftitferme ad dimidium ufque altitudinis, duas ob caufäs:
timutnauis inclinari non poßit in latera, uentorum ui:
tum etiam quòd uentus uelum premens eleuat nauim à
ftora, quæ à grauior effet à puppi, mergeretur. Nauis e
niminceflùseft uelutianimaliú, prora ueluti capite, quod
flatumferrineceffe eft. Ob id etiam tabula, fed non ádeò
profúnda, άprora pofita eft.In medio,palmus folùm tabu- -

l;iltitudine iubiicitur,tum ut facilius aquas fecet,tum utin

fccoreli&a,fùftineatur abfque tabularum iactura. Ipfum •,
$Pusnauisrotundum plane eft: ut capacius fit, ut tutius ,
ilíonibus, ut facilius äquas fecet. Apuppi,latius quàm a
alibi, ut leuius reddatur: nam ob latitúdinem mergi non ';
' Forell. Verfùs proram finitur in anguftum, Par enim e(t
ttnueeffe, ;? aquas difíecare debet. Præit enim ea pars |
!
Plerunque,tàmetfihori femper.Nihiladeò abfonum qùàm 1

Præteynppim,quod contingit aduerfàntibus uétis, & nau -

inpugnante pertinacius. Longitudo latitudini tripia,altitu

$úntalatitudo,ubi in fumiho,id eß medio latior.Quo
t,ut cùm circularis fit ambitus nauis ubique, ut contineat |
:time quatuor dimetientis quintas partes:totius uerò pe
Theriae, quoniaminaltitudine computatur fùppofitata.
Mila,duastertias partes. Craßitudö tabularurâ, non mi-
|
I.
hotpalmo effe ÉÉ :lignum folidum,leue, quale pino &o
q?iefq;eftawtemidminime catiofum.Magnitudo mino
- .1 - - - rutm ,
» L I B. x I. c A P. L 1 1 II. | i *I CAf. LIIII. 341- * i 1.

$um,qug uelis tribus agátur,in ££

habctpcd:ui §. Š. Isgeprêáús,£rLft* $•**
tiduos,fèu uadragintáquátuorP os,depiäosas? $ i$ $imittitqutmttgóúmeroarum Maußwl
Hæ naues duo tanîùmhabent fóiariain mcdio*!** 1 ***mini:ilimê íimidiumdaßistam.
P%£a,necpuppis fuperius teguntur. Maximae Ę 1 : urbit,utttuma aás ábeocon
Peftate Ianuenfes:qüinque h£habentfolaria.Vtm í sy oum prudens,£degrege bonus ex
°9;tutiores:modò heinbreuia,uel fcopulos,aut£i£ 0 | *%itiitmo,nöu:eoììiónferì quitur I
sidant.Malitres:maximâ immédio,utlanuéfis,ui*% u£ *$imiltputafim ob fpcm,autme
''inssimum ample&antiir: minima, àpuppi, n° $: *itimimpcllunt:ôuemadmo
duobus malis cótentgfùnt,poftrema άτὰmedię £ jsit utĘortíquiíisricndaciisj
£*-Vela,magnitudinemalis iefpondent.Tijg*' iiiiicoIesfitiunt tremylumnonmagis
*$$uffintleüiores.Cùm nauisauttriremisßu Ę
'”is dirigendafuerit,ex^ (gratia exempli)inpfit* p. , [j'iitimodigum, Liceatnobis utìm i

cntciii jy “intritoìuantumuiscarpere: certe

-

°''m aquæ ab cd;& exX AAiís,&

1n B, expincfitusc'°''
-

& er*3
J°*gmtntum,uódquempiamlaudem.
Mod quem;
N; Š aut?otentiamlaudauerint, fedobuit
*

occidentem:£**££; §.Si
in c,ex feptentrigneu*eftexoné-
- $: £mfit: Notis uerò temporibus,
fiuxus aqug,qui fempcr eftratio $i- Š. enimforfamhoc}(€deorum
teinoccidétém paraui* îs joieslaudant.Stähxcmittamus, ad Nat, fra?
~s- deuétis. Ducaminauim* Ę 3°$imus:inquailuantum przcipue, quomodo *
3§ c,donecfiuxus dura; Κcelcf- ÈŠuim;ileo d;i;ii;iin i-juurtntur.
C' -- s-j$ ufquead s:igitur?g! &hocp£$* *: “oits audeantfircite dinaVerümnon
-: riniè ex ereferetur inP, cumfu- j. Št,fed nonnunqumintus.
?"*obferuátnauts:&eftingeniofum,maiim* úngº è *jitonfùbaquisipfis,f:díiprafcpius
°'' ac refluxu aquæ,üentus etiam mifccatu??? Quòdfi J*\J
.Qu j?£. ineq; £mpus,neq;locuspatiatur, per
sfluxus(utaiï diximus)feugftus,nifii! 9gi$;
-

3. jfigitur,fipus eiindorcdein
. .- - -

§£;£srignoráriáíííííconfç:,!;
'*''*uisprîmittaturíí periclitatur , feruamï:fi
íusíumi ! jmminet:iammaximasnaues
$ Immotts9b tormentabeliaprocul
$;''°tur;alig non periclitantur:quimos elt É illatim ¥Quae auttm ficreparantur,& quz magna
$5*anfeuntibus.'Öïç igitur tätg interuallo! $åí: í**u* Plurimumjconcußfuit,folciiio.
'*Poftaliam ducç fequátur,utallide;*'quodn r
cam °tumredierint;inficcorefid.
Ij Tum
° Dù$tepinn;
''°nter cötin
o
- -

Irgit)non poßint, &fuppctia** mauifit*?

-

|j $u$tuissim;:orurt;itiores N4w£% • -

ú $t ob id fio&u, Virfjìmìunuiiilumcniº
'°!nalo,ne multitudo errorem pariaat:
άenim.*
;ag: mottuS' [s "* Lationes autemhis mariiieutitur: aa&
*u
$umiksfit,his mercatorum, $ę.
2---:-T δdm1 fS. ;*;••'•• : Ép
§'srtiminì;
"* aPpare\fi:,îïííííííííeuiden% diftafiti Ętuioi√ quòdparum áurent,
.t

nt.Proportio enímcorporum*madhi-gum
- - j°;Quòdque magnitudinem
Njj;'"''Vt magnitudi egregiam non -

ruari *'¤idunt.;
Šι
iiïëïãçinön poffe£*j£. 4C
gnificetur. His quinegligent: rem $.
1
- - -

1(^nam;... \
-

fjunttimniiesneruistinííonim,& Naw^
-
-

-
-

T-

ęquòdftrio careit:illiìt autëmal. ferro

-

§*°quaníírú
2Tea to, cenápecúniarú,quam%"%£,*lncr% £ï;$iungitabulas.Faciütauté breues
Ij$£ída;
-
»Poenap
Quentur uiles Ę fit. I
$titer *° tra&antes,nauium re&ores maxima'Injufl* e
1\:,.,;,; $ö quödbreuesfint: unde&fpu
j§âtafùbaqusinę nófolùmneceßitati, -

§: decetur qui ÉÉÉÉÉÉÉ afïueti É is 10* T\Š nöftaàisßäimpctui $£

°r:hoc e.\; | ºliyAon[ctusaccoti
;kiis pr££ deptibus:\oa*
*enim fiuntuigilátiäres.Talibus?
--_ - _ -
pct Cvus âSCOtláccis ccdcp' gòqu*
 L IB, X I. C A P. L II II. 341 ;
pez Suarez MenefcusLufitanus,clafsis regieprgfe&us,fer Lepes suare
iiauit diffem integram, rediitqueintegrö ntimero earum Meneßus Lu.
uus deduxerat:cüm nemo antéillum uix dimidium claßis tanw, ά
Å. potuerit. Sed uir hic, ut etiam exa&is ab eo con- -

itàaripof(ùmus,nófolùm prudens,fed egregie bonus ex- }

titit Hös laude dignos exiftimo,nô ut eoshiëinferá quitur T..
gdiambitionéque pleni,malè parta fama,ob fpem,aut me
fum,autleue aliquodbeneficium impellunt : quemadmo $
dum nuncfolenfplerique fcriptores,quifuis mendaciisi]
2 lysaddeterioraaudaciores fáciunt: exemplum non magis
philofopho quàm Chriftiano dignum. Liceat nobis uitäm
AriftotelisacPlatonis, incerto quantumuis carpere: certe
nullumhabemus argumentum,quòd quempiam laudein
ignmuelob opes aut potentiam laudauerint, fed ob uir !
fit:mtátüm:idque etiam parcè.Noflris uerò temporibus, l
PonipfosPrincipes(tolerabile enim forfan hoc)fed eorum 1

improbißimos ádulatores laudant. $ed haec mittamus, ad Naue, f,aa.

mulémquerem redeamus:in qua illud mirum praecipuè, quomodo re .

quomodò inimo disfira£ta naui,malleo,clauis,ftuppa;in i- jiaurentur.

Pfisaquis per urinatores audeant farcire dána.Verùm non
mpétexterius nauis reparatur, fed nonnunquam intus. l,
Deindeinclinata naui,nön fub aquis ipfis, fed fupra faepius -

itftauratur.Quòd fineq; tempus, neq; locus patiatur, per

timatores affùlae clauis âffiguntur, frpius etindo redeún
dóq;necäbelluis periculü imminet: fiam maximas naues
utant, mediocres& minores ob tormentabellica procul
*fintâ nauibus.Quae autem ficreparantur,funt,fo
& quæ magnâ
* diei accepêre,& quæ plurimum çoncuffe lenîo.
mesubiadportum redierint,in ficco refici. •,

ÉÉ regionibus,naues fiunt coriaces,utiliores N..., cori.

adtefiftendum
w -
Íï; Latrones autem his maxime utütur.e« ©• com»n*
- - - -

Quòdfacile,quiaia humilesfint,his mercat9rum nauigia per L. |

tent nec credo Š obeffe, nifi quòd parùm dùrént, -

quòdfinttardae , quódque magnitudinem egregiam no$ |

V simittant.Conficiunt etiam näües neruis ringiferorum,& 1
timinibus cópaginant,quòd ferr9 careãt:illiüt auté mul. Naues al/qui
$pice,&claüis ligneisiungüt tabulas. Faciütauté breues ferro. -

&ιάas,fedprofúndas,eò quòd breues (int: unde&fpu. l

50?, oblaíétiafaxa fub aquis.Inde nö folùm neceßitati, 1
£iutiiitaticöfilitur:nauibüs nö fra&is,fed impetui uelorû
$matis,obncxus,nonfccusaccoriaceis cedentibus:lon
göqu£

A- _
 L I B. X I. C A P . L V. iii XI C An. LV I. 49?
# imm& f <: * E.

copiofa m iniuriae uentorum*

ut
aapat diάr,t* ! *¥i, m;
*£?mto
$quc tempore
acvuartlnm
ob Ę;
goquc réfiftunt.Sunt & ÉÉÉÉ
celeriores:
-

fcathaa?
édit,
tur,nifirai9, v°;
Έ
*tgtinducere,n'en.
*®ätqueadmię.
-

M.
\ -

pericu lofiores É in mari ?gi È pciicuiqum &quòdíi ßiyturas autfigna -

*tii;:netiidice; ibuerit, figús |

lantur:longio »rrim pifcatOICS»
Ê uin rapidis,præfertim P
v. - £. c **mittaqu{£«;ea cerufadem
A pv T iem
j*urgito prrā, litakortm&
l.

:lerrimèR effugian
ce!er c H I T E C T& fcire
v R $$$
A. itate,&:o
modofìticm
lY,
$in:;tristi,
£I: n;
A - e{{ fcire, mfu,firm .
stmit^folú n0mad Ęlam
filente;
Rchiteéti 'Ä, diingit? cuidomittcr* η;o suam
da.Quae trifariâ ô;iinéîeruanda 'í 1
Ἑ. Κιςύergitobene
•
Aret qus
„ Art* quam,
-., - ,- .

:atque hæcc eo
-
& ter q
ucm
firmitatis*
j*usis, Šutibsato $í,
{{î
nece 11 c 11 LI. §. $. eft finis, et proPmentum
finis. Quomodo v m0
si
te111 ; facere¤;
is,uita:decor & eligcre: iam pouelut quo do c0 j¥ÌÉÉ
j* $tas, inde
fot '.
autcun), ll -
Aderisparsfert; tl si*Tixà;e;
mi hetbafi fcetì. Creta
Ętati,Ex
quenda $; yere ucro,uit Ę
;& quantum, quoni eréïutinfúndam
Puts fanumfdis 3 Putc0 -

*ws£i %Hîsi, Ę l: ,
ccdere Š Facere & eligerc, Ę
**itii,
**•;;
?
dus,*?uti $imus«q;uehitur, ta;, ***nita,
5}uris,arenæ
Cil1I1S, -

iimere op0IIv*** ftet,3

[*':ttutis;melttat Pcculiareeit,
»ui rerra
£ciis feu feuat
terra fcu adnua. öliuaefignasiigjus
ccteris,
-

ùtttmtais;i,
danda ædiificia feueuih terra feuin Š *utttwuestû,
isin'e
fuerit:atq;
ul eareliqui.
femiábur£
-
quædam fùnt,®\3.
- - re:nam {iurantuf, -

jtstiae; &Ieuelimasa aba

i. A
Ad ornatu m
Andronici
icicidigno; atmote.
lit C.lI:bones elut
liquem præftant,u torum flatus “§ -
T V.
Å$. Tn'
ùm ali - --- 1n
¤¤1'olyb., $iciatiois deftiisus neceí, ***!*rum , $*Ęgyugnā urbis i''. sa.
Ę ucrfatilis,quauc
nia iim.hg ·
***; i. -

tacit: mu.'*u*m rat. I.

taliáque Ęniunr halj £;
;„kriúmquc 1
}°*Ac, xii.;ei.siongclis
úbit aris , *limota
- £
nfium Ἐ î'tiiicum J
a uentc granc
**;

ἈδίĘ
„i;
in Ę.bium,qu $ú irias c.cubi*
Mciiores adnumerari Ę aemulantes,
§. §. tamen !unt.
É
unt. atqu
q -

culorum É marmor ip
à iucundiodo:calcem
5 enfa Ęgrican m, quae cft ftámquc maíc*
- :,hoc m didißimam a'''
fpuma .£
dito,
-

Ę
Ἐὰ
ratam 5* -•• uero
io mar cnim aPißimacit;
1cdiutum diluit0,00
m. fî
sima eft,mo rtario
- - - :túc ci
neat:tuc cnl uetú
Ilisque tu' - -

$Å: ferrum non £ planatoriis

-f rimas Ê; pat
*•*
tam inducito
1 -

$£; rimas ;
gut uire *-

ferbcratóque,
ulis uirgularum filiuf*
- § Hic enim%
Ca{tigato: mccurit; - -

bifci manip
ne conftat emendarii Ppofic: cruita, cctam,
ftat cexperimento li r.

ig ut denfàtáquc
;ium ullum manet:ficcata 191t e1
modiiro.
co , C0
-

5oue ol jiconcalefìdio . $iî

- - -

iucfacito,ac Έ
É
naftichem, pari pondere, idieótòqu -

,££? si,'° usetiam - -

J**
£o; ignito cx?
ipfüm c -

*s£ giùem - ,
onec murus plenê ungue
-
incet cano°ic , %
uipcct
•lendorcm dábit fpccüli: marmora
 L I B. X I. C A P. L V I. 492

.…
- •*--
, ficaniculae ardoribus,cruflam contingat inducere, ruden
* tesuetuftos minutißimè concidito, álcique admifceto:fic
* enim immunis á fifuris euadit:quòd fifcuipturas aut figna
• < fuerctófà,fiue prominétia,parietiadiiceré libuerit, figillis
*^ exgypfo celeriter perficies:materia quidé cerea cerufà den
: * fiiiiut calce,demum unguéto praedi&o illita,decorem &
integritatemferuabunt per fecula. -

. Vbiarcâ facias,fternito folíì,non ad libellam,fed leuiter A

•;is

**
· taftigati,& cófodito:pofteaamurca
táq;cóbibat,poftea córninuiro benecófpergito cylin- 3:
bene,fini-
glebis, deinde £gº,
faciem d«. i
ez dio aut palmicula coaequato,& paliculis uerberato:poftea
: denuò ämurca c6fpergito:cümäruerint,neo; mus,neq; for
-

-* mitanidum faciet,neg; iutefcet,neq; herbanafcetur: creta R. •;

… huicoperiplurimú afféret foliditatis.Ex Sogobria Hifpanic j; lap,
… , oppidò,&bononia Gallis,lapis
fciliamplior,tráslucidus, fpecularis äduehitur,
ac purifsimus:cui peculiarerarò**"**"*"*•
eft, , I

— utuetulaté nó fentiat:is fenefírarü intermediis plagis infe ;

ftut adcótinédos uitri orbiculos,aut tenues tabulas alaba
fiiitranslucidi,aut etiam(filibet)retia ex ære uel marmore. '|,1
§y ff. v M £ N T A E T v A s A. C Α Ρ. L v 1. ,.„,. '!
Clarum ratio quæ in oppugnandis urbibus neceffa-, ii. um m,
fic uidentur,à Polybio hîcîatione defcripta eft: mu- '********°.
, ^^tus As,pedes x. altus, fcala A c, x 1 1.pcdes longa cffe
i dcbct: nam admota diiiabit -

…* q^, slatere xl 1 1 1 i.cum e

I;: nim duxerimusx.in fe , fiunt
eº, ventú:&x 1 1.in fe,cx 1 1 1 1.i
eº, $i $um quadratum ac ae
I.: quak fit quädratis a b,& b c,
' * ttir sc, latus quadrati x 1
“… ;iii. quare b & eft , pedes
: kx& duæ tertiae, & ità duae
… i£ftiae ab.neque igitur admo
…
*-*' titiuaadfàndëdum,
.. . neq; -

'<* *ticulofa, ut facile retrò aga

I. 2 'it;quæ eueniunt,ubi b c ual
£x debteuis elïet; necfacile fran
3 gut,quod euenitubis clon
£.3, §}ualdeeliet:dificilius etiam
3. 9oimmenfàm longitudinem
j: uitiuntur. Suftcataculü quo
;* . quc
;*
 L I B. X I. C A P. L V.
44 fius ac:nam con'quô lè
qucpí:
íî
äåë
Ε
£, in medio
ɤ effe Asse;
medij& debet i ab Eudidt. O ! s… gnitit impetu ;
pertus3. j*u£^uitur,ium *. A
34$

niam fi ÉÉ rautem D E in medio eííe debeat, ofi:di$ i.kutzquiĘ

nimis áí roximus A,dcbilior crit fcalat ueròigi£, 1*;:= ?£t ergata;Ę
trema
ræ effe fÊ
infixam erit.ĘOportetÉcópaginati%% &c* £t
eriúsque sujje; addi,utt* |:s, Ę iuídiâum
-, "$"9;ititum 0
eff.; eft.
endicul neat:fuperius ucro Å£ufpidcm iura?* $. *¥ih;motus; uita
P O. iculum,utappofitah***** i*-. Éam jɤ
quo gi
Nam fi $i;Ęper longiusuiolenter»
mouetur uelociusm0*
fpatium abcoeoaquo mouetur ΕŠim Š
{qtusautcmm i. ma
m fi longiffiimo fpatio &; $,di(Iime autcclgu' atqu< ijisii; 0dus,o.
Äçìábitur,longifiim? f;atiofcit; Ępit.
• *--•;
jttquum Quatuortu.
»qultitudin em
.
B -
a
u.

breuiffimo fiö procul uãtò magis?$hypomo RlCA

lio diliterit, & ang* j$it;absa
C
3. .iïineomii9r#**
A 8, A Cy^ c,dupl; Ap,Ab , , jÉÉdenti
intt i.… infimum •

plas c -tum &

D.
^) A£,&íünt
! í;
tuI
*®°
e $.
D £,tri í, í,qux nov%
zquau p. *• nummitate
-

íelocitateti* ántüt,& 'j°?

Ie perueniat? D, Tm

eiiceretur ? duplo!
fpatio, quàmi;
erueniat, * „ac, skia/'
-

ÉÉoie qiim g,m0m .

Ę eft ut ad unguem íèruetur ratio hæc. ¥i
#; pondus ftatur,maio** tantg
opo nixu tcftffi É ę
His §ά eiici debet: quare&iº, umentum lolius |j*
finguli ua tutis, funda fiet niachinatribus modis ,quofum
tantùm É multiplicitcr offunt; nostam ijg *s tMm -;

Primus i [ui cmus , atq; ex hJS μnum Šmdiui;' -

s igitur fit hominum ui,dum uno ā€É $$u

t
§¤
id lu íéfértutunâ confenfi3nt uires, adc9 utind*
- v. -

unum i. circundu&us funis trabiq; appen/° íbidio

ius capite $áí tignum
$i; a 5,Pcr uim retro He&atur." tù
lapidcs emittit. -

&a íjíîïò3;ÉÉ
tu agitiir.' ellum fit c:inflexum
cnim ui,redicfit,
ubi autem ad fùumma*
Ęmi:* '),T
gatur.Vndc fi tcrius eodem in tempor£* nifiuis eiusfis* 1J?

Hg&untur , qua
c fit ut duplici modo quae in p) -

■materiacónti_
ci:
 L I B. X I. c A P. L V I.
magis infie&untur
» so maiorc impetu re
**um quia celerius mouétu, » tum quia
maius fpatiüm Ę aequali in tém
Porc. Quomo duIem per ergatasretro
£giturfìcile acceler j;£#
9portetautcm in ligno, ferrumdictum eß.
illius 19ngtudin effe iuxta
Pcnculis öbnoxiusm.Sedhicmodus pluriû
s eft,ne fran gatur tignum,
■cujslanguefcat 2 Quoniam uim folùí, naT
tutalcm håbet.
Jertius autem modi$ » O-
mnibus aliis Praeftantio j -
reft:fint quatuor tu- §*
gentes ántrorfüm,per
quartam re&ti
**iâperpendiô » craffitudine fòpartem
'finíqüibusinférâÉ ad pengio Iρcn
kulum &infi, efficie Pendenti. In hatue.
9tgnum aliu firmiffimum , &
£0 munitum , & Pro diftantia
$;cum caï; fummitatc.
%atur ergatis ac trochleis,
9nctæquidifïèt plano, atque ita
ííííííímciim qüíï'ÉÉÉî
ubi dimittatuF, maximam uim
j°ultum autem differt AÉ
$tanti #9rum, cuius i&us pla
;°*Juidiflanseá; » & per rectam
*m. Huiufmodi cft, fi G latus
%'Vmtigni plano firmiter inhg
{**t: namíum:pagis contorqué
bitiâïë mius,non tamé fon
lus: pl
abcthi "* cnim ponderis feret.
$modus commodiid, ut
Ab CD rudentes
a

relaxari poffint, atque ita celeriter inten

a. E
iotii; e§5tiam quia relaxati & ülterius tracti ac con
ficacioies ad emittendum.Muiô etiam in e
i
ncri È maiorem uim Ę funes tigno uno:
ÉÉɤ;ÉÉ;
£liafacil;
cilè quàm uulgatum efi clepßdra.
- Ingul1ccrc.

Perfimili •noftris œnopho » magnitudinc amphoris forma

9ibrum ? gracilefcit énim in collo, fundus perforatus ut
: - - -

Q.
'"Prcma pars ofculum tantùm habct,fit ex £e
°Pcrc: potcft& ex quacunque aliamateria confi:
C12
 L 1 B. X I. C A P. L V I. | I iiTETETTE
- f4*
"J"saia ;
**Perfo fuperiore ofculo uacua,demittiturinaquami* **misis grata,figuris6efin. Effigit ri -
* • • -

Stur% ad certam menfuram:inde obduâo pollice Φ* ; **itemuirpiçlxtjïçumèhincólorem gu.<; jaiu

§£$ $a, retineturq;, irigaturhortipars,&cùm cefíi:
*: ftligio. Ncc %|uitur ea com- j»iilra.
$9$duéto pollic€ύζέontinetur. **ii\iii;i:ft:formas, tum fiorcsua
$tum cùm hon folùminoperibusforma, fed&mat: ?.st mi I -

* £sctanda íéêïíôéìïé oportct quæ'nam fugi* j*istolor':T. sus, utnoapiutihocfoloat

'"'£$nere feuin fpecieutiliorfit:in geheftlagig* |*a*tia,interai;partibus tribus, $**•'***
'®mixtura,ligna: apides duriores iietallis,íedfidius *£t;ut; ira,intimonjdecimo&iua par- sunt 4i*
*°8untur; pliilicæóìïëïura. Intcr metala*
$'$• fi cælare opuseíí, aurum affumatur, ob Py$i j"!*;$titum compendi, auf, réin
$ibi $ta, rts itente, coiij;uatis
“ngm etiam:asftisA ús,&halybs durio£,£dfig*
°"*ferrum conîi imùm,plumbum fùbte£?% j*£;menti$$i $mum:hajditis,
Ès “tuntfufcipfumas decoätis, iaminas
j$$um auritię, scypriumdi* JE j*$ymmictilum quarum denuò
ÉÉ¢ $ibos nö uitiarumâ€iafis coquinanis utilîimum; $ita, imitis,acfidi$,& finio h.
ÉÉÉÉ tistalla aliquidhabent, in quo Ę Ę $i; dhttckugitis,ia peculi
acilitate doländi, RÉÉÉufj:£jîujmy
Is æte
„Ο, & operibus íübtilibus accomm? É gj%u& sicutúrgi;ito in
j$iit,ftigio aut pumice leui: terio, *.
et$i , buxique: uidioperae Κ; j$; utfjecuh fynort nsgotiori m0n
rodidiĘ » ut fculptos lapides diccrcs , .*»i σμίεm ipfùm per fe folum irgeiitum,
y.
tum, terrçã jjijrillis requitimus,ut a&iu
íŸÏ pºstenti;£!££
iores. 5 $adfanitatcim utiliora, & äbos; am uitit
ju: periculo.
*;$is ętit& uti & populiacumina :*
t

ύεεςrgento, inde cypri9£ :siue takcmpuiifimimimttito, do- £ff 3

osè λ' •cætera deteriora. Plumbúm Š Κι;quailatis acceperit,inde mino:
-

ed Ê amaros, $ erofiones :
[linorum; Ęs titum: triptum dic,&in
$°d etiam, ÉÉÉÉÉg; läbefaétat #, „(ùseft,q'" 'j%inumbra*®}'rhv, $icuafi etiam ingere li
Iū'ficiunt lapideauafa.vtiliconfili?
Dum album illiüit acti: nam amaritudine" ìlluit, §. $ impenâergu, Aere, f.
- -

ándo,e OC `mago!<ifjle, idiotacfùnt,effigies ex ære plo, ita

addidit : ncc ipfùm ob tcnjiitatcm' m
-
- -

Stefì. $ita:,&
*$ tisat? &libot $igi;$o; $u;u> cr%git, d «.

C - E. ę qiioribus, tiic£& £t fuamm: j,.

°°P o s1 r1ose s p y L cH f * j?iterumlatcr&clracfuamin.coa
C A P y T jgniiio oui extipidcbcnt, ac fùbterra co
l V I I.
:1 „sadul* *;$utari.
' rOlorem aureum pro metallis & Ê -

- - - abi, -
“it;tttaalba& modico lachrymr lari. Mixtur
$i; fic efficito : fàlis armoniacij ca §. lapiéti, Š “vadem conftat. Hactituitu; 'qui ma multa
'ginis gulorum partes æquales quatuor,£* incm Što.f. a P- -

δέ }$; tres ex unod Š $uas modulos,tcnaxei, jicndida,

.

» ui -
Sìn. -
- - -

Sunte §"■ulum,fiue api emaggi$ er• $titui; operibus& maioribus, firma atquc *'
nn, Ęg; fic in igneihimponito per
-&m
`i. Ęlem Fit pondctefimo equino comra- fat
- - -

È "Vergito
Cornë**Auem re&énti. uIm ggg
rana, cx qu% laternae fiupt, C jae
* j$sijuliersij,
Kiik...I' a. partem duoâc-
du9a; σ. f
§tunditòac fibigto, donec nullumfit a;- ai4
M : {cri
 —
, •* L 1 B. XI. C A P. L V 1 I. 34* -

.le

.-:? ' pi£ium mundo, in formas fubigitur aqua, figurasά; effin- Effigie eti.*
3*
«.. É omnium maxime nudae puellae,rofeum enim cóiorem gìà /,,,,,;
cile combibit candore pellucido. Nec foluitur ea com- julcbr. I;
pago,nifi igne &i&tu. Viüas refert formas, tum fiores ua
-

<_; ' tificio

hos,herbásq; mixtis coloribus , ut non paucihoc foio ar
uiuant. . • _ *

Specula chalibea ubcata, fiunt ex æris partibus tribus, sprculorum

ftanni& argenti parte una, antimonjdecimaoctiua par- compJitio. ,
te. Aliqui, imò plures argentum compcndij caufì relin
quunt. Sunt qui ex ftanni libra, a:ris triente , colliquatis
iim, actartariuncia, auripigmenti albi femuncia additis,
ac donecfumum emittant füper prunas deco&tis, laminas
conficiant.Denique exccptum mictalium liquatum denuò
tabulis adre&titudinem formatis, calefactis , & funo la
£hrymaelaricis ficcatis, & uitis cinere leuigatis, in fpeculi
igitum deducunt. Pòft aqua & arena taòülæ g!utitio an
Rerum leuigant:indc,fineriglio aut pumice fetii: tertio,
ftinni calcè. Argentea uerò fpecula minore negocio mi
kcntur, quandöquidem ipfùm per fe folüm ärgentum,
E; praeftat quod à fpeculis requirimus , ucrùm & illu
us,& minore nefrangantur pericuio. - -

Imagines & ftatuæ : cortices ufmi & populi cacumina Marmore.

coqúe,& dum feruet calcem puriffimam immittito, do- effigies.
ntcformam coagulati quafi la$tis acceperit, inde marinor
£andidiflìmum ténuiffimè tritum ac cribratum adde , & in
firmusiniice: ficcato6, in umbra.Sicuafa etiam fingere li-,
É
debiteximia impenfa exigua. Aere* effici
Parifermé modo,fedfplendidiora crünt,effigies ex ære /;, *£*
$cutio
$i$tibusparipondere, fed & labor, curaq;
perco&tis ac durioribus calce &maior.Rurfus ex É í
ferri fjuamma: Ê, -

- **r

fedduplaiatione ponderum later & calx ac fquamma con- -&.

fit: debent: canäido oui excipi debent, ac'fub terra co

alefcere,atq; durari.
Candida mixtura ex cera alba& modico lachrymæ lari. Mixtura.:!
£x cerufaeó, tantundem conftaf. Hac utuntur qui ima- nit, ita utrix.
gincsfingunt ac figilla,tum modulos:tcnax eit, fplcndida,
itnuis,pérennis. - -

Materia proftatuis operibusά; maioribus, firma atquc Materia fro

utilis:Cretâm mollem pari pondere fimo equino commi- fatua e.er.
£to, additoό; lateritijpulueris ac cineris pártem duode- 3- pa- ij«
omam,tamdiüq; tundito ac fubigito, doncc nullum fit di- culú,
- - M : {cri
8 L I B. X I. C A P. L V I I {. |
“timen partium, demum ficcetur.Inde Ę
I.
I.
li § 1 CAP. I y iii 349

%dituf fübigitür,ficcaturjetuntur cadcm É Šid:£ior,

quies ac etiam pluries:confiaiurq; materia, quám (! É ευ Š in mathema
ç* ueritate,autre
*-... t
-…:
<* *
- -s.
£s libeat,iicetifiomnem coloreni: atque exêafiunt £i $iticu^iicies; £íciótatur.Neq;
£§;a£tenuiter elaboratae.
Atquis non uidethz:9? °iiii:aiiiminiu; citme,in demonftri
effe fubtilitatis, duritiem,
Ê , diuturnitatem, j*t*irgo, $.
?“ oPcra exquifitißimâ abilitatem: itaque de omnib
- ------ - u$ °*;;;;;;$e; ithöfiatis, nec plus iiihac
"* P^rratio eiit,utmixta perfc&ius mifcántur. [-s $:tm'; demonftanti,nifíciet quo3
I* $iiismrttitum;;iiafintgeac
i^-Jit,
i;;ii5to didicttunt,ci perdidiciߣ.
H I E R O N YM I c AR* Š
s;
***tiuntajttä, aniia;idcsá,
$unt;á(Vitruuiumiiuncfequa
P A N i M E D I o L A N ENSIs j*&JTione; Égius,baiit:fixa ainiuc
Μ Ε D 1 c 1, D E R E R v M y A. °% \onetî; aga
R 1 £ rA T E l 1sE* {`¤î¤;de; quisicttbouemiucla;tum:
x 1 1. -

úisti; cft,catapultalapidcs,nonfpicula,
De artificiis fùbtilioribiis, i jium; iter, $ednosttgliscómunestum . i.

^ A T I F 1 c I A M 1 R A b 1 L 14. '`*Visomnisfìmonitit Mathinarwn

c A P v r 1 v 1 1 1. . _._. Ęgritus,inlongtudine eius quod,TT,
:j ?'* $i<j;i;
§ N r £ R artificis memoratu diga,amtjqul
- -
quodintcrùcctlocúunde mo- uadruplici
{z-: jillud recenfere libet *$#. j*&#}iojoitioneroboi√ ?o£- ratione tjia
ĘX. $i tatis nnuIos $i$ii$; adiicet;
-

$tri, Ę uerò,utdiäum <*alii$,alz

ζ} {§) runt Ê verba Herodiani,*"; - §*iiijitemqj primatria fintneccf
o '"gsntiq; muro
JÄÈ*§ decet:ea
, quiMilefio
uiu*
funt: Eratquadrato!pi
enim Ę;pu$, Iu
`$um:||:kbeiï,Atquòdpropor
jiroportet:fper [corpioné enimfi É
fè $5 S9 tenuijunéîurafuit, ut Agg£#. nup* 3tryonis pro ftridquodíummuiium -

%° tantùm lapidepe etuoq;uidc;s; cris utiq* junlongsémi aprocedet.Quòdfigraue?i

'jue 'inas ipfäs rëliqui$$imulácris, Ἀ ú
Ã$t, artifiçiïî primú extruxerunt,ut
ceps funt denìoliti.
! átque haec É; Praeftitit:non enim fàcile e! £?
-
$*$,fiilentiu$&ή, longe cmittetur.
| $im:iium Optimum,ubtextímaambo ui
*silicmdicoç longitudine&brcuitate.Sed
• -.l.

j*ntitm aiij uidctur, quoniam robore

Ę& quibus
Ê, ú fit ad falutém temperetur
humanam. mo ; È iábi; j*titis «lctitatcmâ;quoniamat;
Verüm $. ìon fc3* j?iutiùmpti; langüeßit,facilius dcfccn
Ę$us iéïíïò $. ipft; j*£ioiemimpetuiiïëïí $ignaiciàì longitudo arcusfcu
icî 1nt °°°ur, quandoquidem haecadï; fit qui4ofljp!)
fibi quisba
9luet; $mparata. Nec plurimum $it mag;iii;quimsreijia,ut
;iain Κ ï"thores,fêáôçí.íííííís #£í. co; j^iofcdta?fertur,qüoniamàcenito plus
iiij\$naiïîäîïitide cometi! ętitiottdtaiömouetur,maiusja
ií?! gdio timantur, aliquid
“ideant $inuétionibus
t]
#5 iis cosmº* §**|uitipote,&obiduçquareía-
cùm eifdcmpfin
§¤É q. frobo »

;camcnt', §*%moueatur&longius fit,fitmius $. •

“%uafi dc certâ compofitioiic afie£ + um&putum&tíáßùm &benc ú,
M 3 yct
 L IB. X 1. C A P. L V I I I. 349 -

* demirtione aliquatemperauda,dehiftoris ueritate,aut re

22 άaratione aliqua dicendi agatur.Vnufquifq; ifi mathcma.
-*- ticistanti eft,quâti eft çüöáíôáé ab eo demóftratur.Neq;
z przftantior Eiiclides exiltimandus effetme,in demonflrä
do quòd trigoriusquilibet tres angulos habet duobus re- i;
&isaequales:neq; plus habet authöritatis, nec plus illihac
_* intequäm mihife$te eandé demonftranti, nifi effet quòd i*
Ta £go ab illo,aut ab his qui ab eo didicerunt,cäperdidicifsé. I.
^ Igiturinftrumentorumimiffilia emittentium,tfia funt gene i;
„ fi:autenim fpicula emittunt eaj; rectâ, aut lapides rëctâ, vi
'! ! iututfundae.Quæ emittunt reétà (Vitruuium iiuncfequa- ii
i:i mur)catapultæ &fcorpiones fàgittas,baliftae faxa,afini ue- }!
', tjuifiindaemittunt, Non eft ji nunc de nominibus aga-
*' mus:quaefioeftfìàì:appellet quis licet bouem uelapriiim: 1
** ' Czár,quoduerifimiliá§eft,catapulta lapidcs,non fjicula,
äjttftt.Ammianus aliter. Sed iios regulas cómunes tum ]
; iahis,tum aliis ftatuemus.Vis omnis múchinarum confiftit Machinarum',
inquatuor:in celeritate reditus, in longitudine eius quod wis omnino
fedit,inmagnitudine fpatij quod interiâcet locü unde mo quadruplici ?
i i$tur&adjuem,&iniproportione roboris certa ad pon ratiome cjla
15quodefhittitur.Infpicülis uerò,ut diéturh cft aliâs,alae
i%titaddunt,& re&itudinem.Quòd prima tria fint necef
7. fifii,ncmini dubium effe debere arbitror, At quòd propor
tio,{ènfù demo n[trare oportet: fuper fcorpioné enim fi pa
3 kamlocofàgittæ ponas,propter id quod i&tum nullum fà
2. £t,ctiam pärum Iongè emiffa procedet.Quòd fi graue {pi
culum fùpérponas , eíiálentius & minus longè emittetur.
Eftigitur aliquod medium optimum,ubi extrema ambo ui
tiononcarefit. Idem dico dé longitudine &breuitate. Sed
efübtilitate non eadem ratio uidetur, quoniam robore
fanteacfirmitate,tenuitas celeritatem addit:quoniam aër
finusobftat.Vbiuerò impetus languefcit,facilius defcen
it,quoniam aér non adeö fuftinet. At!ongitudo arcus fèu
inae latitudo,maiorem impetum facit: üelut fi quis ba
£i9longo percutiatur,magis fundit quàm breui, qüia, ut
-^ $umeít,ih maiorc circulö fertur,quoniam à centro plus
3 $tat.Qu6digiturin maiore circulo mouetur, maius ípa
fumperigitiííæqualitépore,& ob id uelocius: quare iha- Firmitatü &
? iotecum impetu mouetur. roborù machi
.* -

Vt igitur uelocius moueatur&longius fit, firmius effe mari quatuo,

&bene tem- conditiones,
…;A °portά: quareferreum&purum & cíáftum
M 3 gera.

A-— _T
 LI B. x 1 1. c A P. L v 111. , | It III CTETTE f;t
P*ratum:ut fit maxiinè durum&fiexile. Cùm ueröfei* '**£iataitmmiltoi inmodum w...,
$itam moilefit,&durum|3Âçïç,neccffeettaleci:* **$$it: Lum&hiem£ra:
Sºlta,ut quoniam porianguflifint,& fecundum unafm £ I*i; i;i;;tipa, oleo$, incendiario con
''° ex optima cómmixtìoneteri&ae partiscumaqua? I**i£hsmitteb
itidiiTimachinanómaximoimpc
*-

§°'°'m in Chalybe molli minutis grauis conftit: έ ***istingit;ttur:ubiaihrfita: inito

${δ celerrimēdēā impetum enim Κ j*singúitur,ßá:ctiafolùm. Erant
*'''S');obore opuseft,ièienitaíefumma Vt ucrör«**: °*ii*iiiitttnt. Ainiiicommodad
opus elt É in aduerfum,tanto nisu, qua''* f°*viii::iinô emitteré:& etiami
''° quam inefíeuolumus.Ergo funibus firmis opusc É j*-iiitntur.Pottöteftudines,o3orotis
“lis quibus inuôïí „üeétibusq; Š j*tjuibus;que inunâquamq;par:£
S'aiiriis tantùìïíuiriim,utnififíiaío mglii etum */iitjitiinai:tutis coireitit.vc
§'*quid fubfit,fiue agger,fiuemurus, breuiobim? l3 Â %iTimuIqtaatem
Pon ob Pondus,euerätur.Impetu enimtanto É 5: i°iiiiitit;eterim. f
§*°'fu$ut referÅíïýìåíçiinus ,unguu9 Ë ΚΕΦάitiitii; ,in
°*''"i'is inta&tibarbariáéïabeo, defiij;i?£; Ęmihiniucr- Rota werá!
*°"fie:ut paíüìåíïí, igneis noftris dfregi ius [j*iitimäitáis aliâ c£ ie ad sno
ÉÉÉÉɤ quoque machiiíáfuit à £?ã
8 VU.A - - - -
j*juiaiptfpícu.
1 cem
$it,itttit iii, *
-
parte. |
É adusiùs Rhodios, altitu £i tercentu*
tum
fipetâ, tùm hzc fcribam
î'$'°°'}inq;,latitudinis fexaginta,? íacíeta* |i*t$tddtiiisfitis
j*uli$cu$siî quis per
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉ $pidem pondo cccix iteriadí
$im; Dco exigentedibit.Itaq; pr£ftiterit
n.
&ς

j%juantauíçìåífíííííííendumÉÉ $ºlinotum murorum Giíïorum

-

í√gis digRofci poteft.C6ftat fit; ï í'iimexplicare.Fiebantigitur exteriacie

lt "; 'usq; fuperjerfa terracóteáis;a É uehituri* $i?igitaabstens,íub,calculis,lu
} ''*• fiitelę graíïíôÉÉÉÉÉÉ, quibus'? t&
$i$ole,adquinquííium i. ficcantur:
j°uros : & ííè , qui non minus muros? $ummodicíifint, ne perfòlùtiafùm
'§'eis euertiííåäïíóúerit C^? a$í ij $titut&iiagitui Euão í
ainis “abibus, aiiííííííííííííÜììáircài* $: ę Ę qunqu£ng.Ante uimqu
§'<ollocâÄÄî.
'ibus ì fuperiore $ ÉÉÉ íìèfüni$£*j£.
pę s. u* f…; §.§}dicaí;iminiicía, Cal; arbuncu
$uispuluisPuteolinusau; cuiüo lapi
u5
unes annexæ e,î ά 6, inferioremt* jÉ § Ęgii; Ę;
luanto 'magis Eçìïëïã $ maiore impc"?*; ę. £lificii; mufifiunt*simi, Quo
* rons ferréîaâ tutelâ erat È ísabfú jig;cibusipfis:&gt;j fimi;
¤uros
$rteíì n€ uos íÉ
Perfoderêëìíîï άmúos,utai*? $uiifisfit: έstremi gjiaduftí
erat in fiim £. ||j££|u;ciijï fiant zdi
nagis frangeîç $acutaa modu j|atcra |icrfv jftiiììcopioimii;ie;$$em: quadra
ur - §Sfet:& neq; aequalis, ut muri 3 lil ά); -
l.
- - -

jjua non re&ta, ut dum £? ccit j; ?*Ttndicuùmexquiliteere&a.

Ccum ihm « implicitur §. inutntionesiimtranfeamus:fit fùb ca
1/1
-

'ternu, trahens quibus implicitur; ß; :

Súti
$ustuffonteuertitut minimo igne.'
•,

'inis
ijî;$tu
'Sornua haberet,injúí
implicaret S0 at aut ā; Prtttta,fic:(nìin omnibus maxi
c 1*;

Pautla es in tc(tudinisbafiim trahcre*°°"} |;o “ilis immuosetiánücnorüt face**.

M 4 [gá ex
 —_
L I B. XI I. C A P. L v I I I. $;r |
; * malleolis obnoxius effe.Erant autem malleoli in modum Malleol;
.32 fàgittarú acuto ferro, inter tubum & haftile materia erat
biiumine,rcfina,fulphure,ftupa, oleoó; incendiario con
ftans,qugacccfà,emittebatur à machina nö maximo impc
tu,ncäccenfâ matcria extingueretur: ubi adhaeferat infixo
£rro,aquaignis nó extingucbatur, fed terra folüm. Erant
quiferuiae miedullam adiicerent. Afini haud commodi ad
imittcndum,quòd(ut dixi)rcétú nó emitterét:& etiam ui
tanta,ut fulménimitarentur.Porrò teftudines, oéto rotis
infiftebant,maiores etiá pluribus: quæ in unâquanq; parté
uerfàtiles cffent.Id fiet,fiaxis in axe rurfus contineatur. Vc
lutirotæ Ab, uertantur circa axem
£p,machina axi infideat per E F in- f
fixamtrabé:fedtrochlea fit in f, in
quauertatur quoties machinâ uer Rotae ver/t
tioportuerit. Ita cnim dire&tis aliò c€ les ad 0mum,
fotisactemone,qui ad perpédicu- � Â partes.
lum infiftat axi .'uetetür
• rhachina
quocüq;libuerit.Sed de his fatis fuperô, cùm hæc fcriban
turaddefenfioné iuftasq; caufas tüéda§:uerùm fi quis per
peramutatur,pornas Deo exigente dabit. Itaq; prêftitérit
Potius rationé firmilfimorum murorum conftrüendorum
fiipcrius propofitam explicarc. Fiebant igitur ex terra cre
t0la jÉ féu rubra,purgata ab arena,fabulo, calculis,lu
toiadcnöigne,(ed Sole, ad quinquéniurn ufq; ficcantur:
uemo tépore&autumno ducédi funt, ne per folftitia fum
mo corio ficcefcente contrahátur & frangãtur.Exaéto bié
nioutiles efle incipiút,perfecti quinquénio. Antequàm du
άntur,diumacerädi páleaj; immifcéda. Calx è uiuo lapi
&arenaautem qualis puluis Puteolanus aut carbunculus
3'pcra,lcuis,&ui ignis cxufta.His matcriis, maxime fi etiá
teres e Pgmicofìargilla fuerint,murifiunt æterni. Quòd
Parum differat cgmefitü àlateribusipfis:& utrüq; cùmiuim
igiis fenferit,acättenuatü fuerit,ad extremü ufq;in duriti6
;* amantinâ tráfeat.Iuuat etiá ut fub æquino&tiis fiant ædi .
…”
* cia,cgmétumά; fit haud copiofum,lapidesά; bene quadra
: tilluäuráq; ad perpendiculum exquifite ere&ta.
Scdadmollióres inuentiones iam tranfeamus:fit fub ca Inßrument.
Tinoinitrumétü,quo ueru fponte uertitur minimo igne. quo «erua ci
Cóllatea ratio,quáuis pertrita,fic: (ná in omnibus mîáxi- **mag*mt /r

. miclt quodadditur.Etcnim muros etiänüc norüt facere,

?
M 4 fed ex
 yyz t I p. xII. C AP. LVI1I. '. Iii XII CAP. IVIil. y)
fedex exco&o laterenö ficato,&arena,nóignet?'*
aaattenuataq;:quo fit,utîçaiuerfishyemésautim; $.==Ę nequaquam.
autuétos ÉÉÉÉÉÉÉÉÉ lateribus Š&: Ę$%r*;;;it: quiidátma
$imófititutiuntur.
åíïíóútrinq;infigturi****'
-
foramen,inqug*
fjisflabeliftsiu átilisim £?j* Mtt amicumirábilia Ammu
i $*$riointi;o Mattioaddidit: r:
íuditur:flabellitenuerfb* E. ŠĘ tipatiuusAuguflus Liby&wt
-

abimotympanâ habctden: jiigit; tiiiijisumbr§ç

tatú,cuiüs áuffisaltera?'
ôïíáinfigitirfùtamini fi 3.3M;
¤ Ę. dicho.
Š -
eioridati,&ipfìineo % Rits
ÉÉÉ.iueodé dauojus? * Toftti;ti. Σ •$:fimtctxttinguí,
ramcm fuperius;aliud eft ía igit;t;igna§.
„si àliicre: cui ing* Ęuot ŠÎîngulatim illare- Gwman qui
r. -

cufpis alterius uirg*£T£, §

ÂÃÄÈÉtffi, si}ij;
$iquiiïÉ d
cui iuxtá qu£ $ęstię, íj' tlilotìfex;;3;.”°}«i,
clauo, rotaftm;* É Ε dieseít Ę
sim -

Iis ÉÉÉ -

tympanonicia"}
- - tj *;
Š, ï II.CQu
*j^riusfeu
%TJjs& Š?
-;-;*; $

: . $út j$j*i ?;$lat:folt

iietáti;£;
ÉÉárequzintui%
fbis mu j*;
¥Ììiì *utátę;:;i, o
u,&omniúptim;
ÉÉÉìiì ignei£* Ę. %?ile adjúË; li
äîïmpaníag* sia; u.$ui $olenimcüm íímemtendes,
- - - I -

jíícuis,qu9%* Sj? C extremù Ę ;íg;

SeriòÉ diuifiones Ęgié ef.
. - - - - - I•.« .* ■ . -

- tibus catena circu* t

rurfùs<ref ambit circulumferreiici***"? £ $;iiii $atibint: sì e Ę
fuerint circulorú cauitates in tymP*"° ligneo,tû£; ut *£j sti; sitj £li(co,
catenae,totidemά;uerua
fimo quibüs ififeranti;!;
fiäbellum, quodquâfiali; ïqualerejî sp Ἐ Sstiii
Š $ui$utústráôïí i;
calumj&i elutfiíú.
fíìíîïòóïertatür, quofymP°°'°'; ßäïahens,côuc% dig*£ **£ iufïî'$';
sÊ$tatiopatiabet, vit;ettioauté
quae catenam ob inæqualitaté
£îsi: $iìáôïí, t,m0 tamê ętat

ndicî , ęájquî,agoneineaâ:
ÄÈ Tanta uerö in æquilibrio &adpcrpcnd'£ì;
;.j#, facilitate,ut ÉÉ
-

fit,etiâ uertitur
tympanjcircumagatrgtaT fi iiifetì*
Ę$$úlifiumerô
[§îgi 0 diei É $tiüåßî
cura ratione.Ná fub åííûérinclufus,&iim** gí is, $tadii, &m\; %gulis luiíí
ratur,uim h • a - - ÉÍido}
,uim habet,ut aliis defcriptis oßendimus. 1"°'' {j*utmatii gtudinëìíîï'*
Š $atiliceretîaiî. tróitum
-

:hoccóting* k$, vtDatur §¤ustô exάζ

j"; Qgitationei, m0
5;?ÉÉ,etiáfiirfùmferri.Atq; eog, ££
circa fiaíi erit machina,& Behepolita,&
%ä Üíçí$9ncigi(diuiïë
%gittiuifionçí.
R; $, d u$ uetiu .

$$uämäWitú
fimâ
iftt.
£ },¥ Š, £%£iï
J*^JQit $uulus '* Vitruuio üfce.
d; Lil,
mine,ut clarius intelligeretqgéadf?
£#jjjj£#
tiam lic& u2
II 1. i
- - - »lll Quo

ter ufüs füm: non ignoräs focìLati* autfm

o
perculi reaius dici debere: agiturfiammapotº É
- -

w ; zA\\
 L I B. X I I. C A P. L.V I I I. ss) I
fimo,propter motum uehementem:à pruna nequaquam.
Veruaquoq; rotüda effe oportet ea parte qua infident ma
ctotripödibus,angularia enim nô facile uertuntur.
Erit quoq; &illud forfàn inter artificia mirabilia annu
merádii,quòd Plinius de obelifco in cápo Martio addidit: Lib. 3«.ca.is
£duerba referâ, ea funt:Ei qui eft in cäpo diuus Auguftus
addidit mirabilé ufum ad deprehédédas folis umbras, dic
rumq;ac noétium magnitudines , ftrato lapide ad obeliici
Ę ,cui par fieret umbra Romæ,cófe&to die ho
iafexta, paulatimq; per regulas, quæ funt ex ære inclufe,
fingulis dicbus decreíceret,acrurfüs augefceret: digna co
gitures&ingenio fecüdo.Hic primùm prgftat fcire,quot Gnomon qu.
cómoda gnomon efficeret.Idfciemus,fi fingulatim illâ re modo fiat. -

ttnfuerimus.Primü quidé,ut meridié, id eft horâ fextâ di

gnoiamus perpetuò enim,fiue lóga dies effet,fiuebreuis,
tamdics quám fiox,in x 1 1.¢quas partes diuidebátur, quas
horasnuiictéporarias feuifièquales, ob id appellare $:
mus,quòdfingulis dicbus a*geátur aut dccrêfcit : id ergo
quodfàcillimúerat cognitu,& omniú primü praeftabat,Ii
neadeduâainfubftrato lapide ad feptentrionem tendes,
qux nüquifitu mouetur.Sol enim cü in illi incideratum
brifaciéns exaduerfo extremü fextc horc,& medii dié eft
ßdedarabat.In hac linea diuifioncs c lxxx 1 1.fiebát,qua
Iumextremae folftitia declarabant: æftiuü quidé obelifco,
£9rima quæ plurimú aberat hyemale,intermcdis fingulę
difanni déclarabát crefcenté aüt decrefcenté,uelüt fiíftil
gifolftitiü incidiffetin xxv.diem Iunij,xx 1 1 1 1.& xx v 1.
fiibpariumbra proxima diuifione collócabátur:tertio auté
xxyii.atq;xx 1 1 1.qug ratio parü aberrabat,nö tamé erat
traâiffimi:quoniã $ gquino&tj,quihac ratione in eadé
diuifioné indidere debét, fi6 gqualifiumero dierü á folfti
tisdiftât:afcribebatur & lógitüdo diei fingulis diuifioni
us,utfacile ex umbra dié,& magitudiné, uel ex dieum.
fi&magnitudiné ucnariliceret:ftatim uerò ex diebus no
étes cogiiofcebátur. Qua ratione igit diuifioné hác primâ
acere óporteat, clariùs & uerius quàm à Vitruuio 'difce. iib.9.cap.a
Statuatur meridiei circulus per polos tráfiens a B c,in quo
uertex nofterautalius A ceiitrü rectà per ipfum ad c füper
eâad perpendiculü,umbra obelifciuel gnomonis c H,gno
»v^
.^
/ hoc p;cuius cacumé o, idé cú centro ob terrae paruitaté
<!-- altitudinisolis collatam,latitudo regionis A a, unde b crit
M ; aequi
 334, : L 1 B. X II. C A P. L VIII. !!? XI. CAM. LIIl. â „"
Ê;
zquinoâj *::-. átur hincinde partes gigintit: s ,kęiura
manfií,quí
cüdjmidia,utfintfolftitio &fitaltiorn,duodecimapr* s ŠŠ.
ā.
íííííírttituin£rcgionis; sinde

eccétricus circulus(quâuis /• ** $ig;pimyiâsçitiis,

ἐχεῖitgiafìiit
-

|[*:°*$ntmmtfieilotiô
*; Ę
**;$timomé,& ftigia. Hisquatuor
*** riunt, $ijfttgiomoné horaâici
', È Š exhacha
* £militię quitusfit:
i '*t*ulti;ô, quìtitatis
-
jiiiíï gno,
*i£miam § cithotatümöü:&
°£;in;ii;s 'gutnouí&tres quintasyut
*iitiiltiă,?*txittttuntquatuor;
Ętuâ;ttVtigitur $simxquakshoras
jiiamtii\itiâÄ, &D QÜneisca
j*tiws qiiíí omonteinfolú
*¥iiin
Sá-ti;
*çûori
*m,qui

J*gi pot.
`$tum
$it;í.
t;
€

S***'*®-.
j%tlimilité;& tncrementia, u'otum;
:£.£;ie b* deiurú illade oftiotiéêåÀ5
-

Pogeo ad eius oppofitü,in

- - qenim
£midiametri eccetrici solis:tanti £;eßfacitdifferéti*°*..
-

um ï5ra enim eft£*

: jtitú j'atiguo
em
$.
-'

íPortoriéçãAs
$\me\
Ští $quòdfì(AA,
f--:

ÉÉÉÉÉÉÉÉÉ
tabula declarationi; quäta fit g b,& locú
££ 1$J
$it igitur aliqua gmbra,Puta c*;£gyp! circuli*%;?
&folfti
§ĂŠ.
üíôïýôùasteì\.
?%www.\\ \\\ti
(\\j*\ύ.
\AA«
 ; L I B. X I. C A P. ` L I I I. 5j5
&folftitiorü,etiá fi nó haberet latitudiné regionis:deinde
inpartecirculiE f,defcribes locú iuxta quãtitáté declaratio
nülociSolis,pro quibuslibet duobus diebus fibi correfpó
détibus:quibüspera&is , pones reguláin püétis defcriptis,
inportiohe circüli E f, & fùper cétrü p:& tibi regula fcihdet
lineãb c,ibierit locus umbre in meridie illorúŠ
inuétis,iuxta eandé proportioné diuides lineâ meridieitui
,' gnomonis, afcribesj; dierü nomé,& reliqua. His quatuor
pera&is,fupereft ut ex umbra Solis pergnomoné hora diei
téporaria, ut Romanis mos erat,dignofcatur.Ná ex hac ha
bebishorâ etiã æqualé, quoniâ afçriptü elt diei quátus fit:
ducédo horas quäs habes inæquales, per horas quãtitatis
dici,& quod próuenit per x 1 1. diuidédó.Exêplum,ex gno.
monehabeohorâ diei quinti,cùm dies efthorarü noué &
triumpartiü ex quinq;:duco igitur noué & tres quintas par
ttsinquinq;,fiütxlv 1 1 i.diùido per x 1 1.exeunt quatuor:
&tahòra æqualis exa&a eft.Vtigitur eas inæquales horas
hábeas,de(criptalinea meri$iei,& du£tis D P & d Q lineis ca
piétibus angülos maiores,cùm Soleftin orizonte in folfti
tiotftitio:qüoniã in
£téituradmeridié p. 4.
defcribes circulorú
Portiones iuxta qui f• 1 {.
titaté umbrarú meri
$ianarü,deinde ha
bita poli altitudine
exumbra aliquano
ta,utte docui, ex cö
uerfàratione defcri
bes infingulis por
tionibus circulorum
Perfex lineas expú- �
(toD ueniétes horas gquales per xxix.problema Monte
regjde primo mobili:fimiliter & incrementú angulorum:
V$uæ addes cóuerfa ratione,aut minues,pro horis tempora
libus,&ita fignabis loca:illa deinde iuxta Pportioré êádé
umbrarü locãex gnomone defcribes.Vndè imanifeftum eft
quereláillam Plifiijquâ ibi habet,procefsiffe, quòd falfà ab
initio fuerit.Erroreriim fuit potius quàm mutatio, quáuis
, etiämutatione forfan auctus fuerit.Verùm ut huius rei ha
3; beasaliquod exemplü,fit at uelim horas folftitjaeftiui in*- *
y- · quates
4. : ÌTETx I I. C A P. LVII I. il} Xl CAM, LIII. γ
partesgiigintitr*
-
***;
átur hincinde:&manife!
inoâijpûus;&fimátur] iiiíiirttlituin: Egois itinde
£EÊfintfolftitioríÊii; duodecimapum:
1,quô ■
°*iktikh:iurauitâ: çôrito
cccétricus circulus(quâuiso
»SA
*****ri»;$i§, άπεγό
$$it; ęglim;i&;&£tìtis, |; -

***ii*jttcítüo&is,ftgilatandet
ij imitmmttiiieiloti Ę
°*®* tuisì eltum
si Šmi&ttigia His quatuor
S*u$umitassi, ?signomoné horaàiei
ŠOmui; nostrit,ignóìaturNá exhacha
**i* ai, tuom;alttytitt &iti quitus fit;
Štsm; '*;** horasüuittatis
jîï gno,
f*tfìè $titum&iestltioai mou&
•
&
í$$um;ii;s $y$t&tttsquintas;
lwtti dúo ?*xttsvtunt quatüor:
útuâaç\$tigtureasinxqualeshoras
jìitamtii\£$â pr&D Qümeis ca
**;'^; mJOtes <m$oletiaoi√ • -
1*' Miiin
i$się
È? -

Ę
{*iltuqu$ /

j£t yi.
$igion; çquales
jnomos, perxxix.
A*... ?*®lemaMont.
$t&increment; angu'otum;
sautminues Prohoti§,
i{eréti£ ab •.. 4•
- $ignabis Walaçã £%iotistempor,
midiametri ecc&trici solis:tantúß enim
-
eni :eftdif&
G.ir maricta!em?
A.
-vat, °"'°"';ta Aportis; eáά&
3°°a$sius oppofitú)in íím umbra nullâ facit " M, ύύm?',Š
\ni.
e
Stptoceßißç Tum et
uòdtata ab
fcu fol fit in o?u N, nihil refert::umbra enim elt C-

- - t"'.'. est*
- j$ito, Š$$ιmmû,
la- »Q Quiuts
ita igitur aliqua umbra,puta c X,cùm
x, foleftin9'£ uino “Antíorí
ula declarationi quäta fit g b,& locü circuli
-
-

aeq
3. folfti • -
°çî.$íttit Wü ut huiusteì\a.
**\tu Gì'A$ (\it, &\uììnz
Quales
• 17. I I. 1 B. X I. C A p. ` L I I I. 5j;
_-: &folftitiorú,etiá finóhaberet latitudin& regionis:deinde
ja inpartecirculiff,defcribes locü iuxta quãtitaté declaratio
£ 2 nilociSolis,pro quibuslibet duobus diebus fibi correfpó
;…; détibus:quibüs peraétis, pones reguláin púétis defcriptis,
inportione circuli E f, & fupcr cétrü p:&ubi regula fcindet
lineãb c,ibierit locus umbre in meridie illorü dierú:quibus
inuétis,iuxta eandé proportioné diuides lineâ meridieitui
gnomonis, afcribesj dierü nomé,& reliqua. His quatuor
pera&is,fuperet ut ex umbra Solis pergnomoné hora diei
téporaria, ut Romanis mos erat,dignofcatur.Ná ex hac ha
bébis horâ etiã æqualé, quoniá afçriptü eft diei quátus fir:
' ducédo horas quäs habes inæquales, per horas quãtitatis
dici,& quod prouenit per x 1 1. diuidédo.Exéplum,ex gno ,
monehabeohorâ diei quintâ, cùm dies efthorarü noué &
triumpartiü ex quinq;:duco igitur noué & tres quintas par
!, ttsinquinq;,fiütxl v 1 1 1. diüido per x 1 1.exeunt quatuor:
''i &cahòra æqualis exaéta eft.Vtigitur eas inæquales horas
N habeas,defcripta linea meriMiei,& du&is D p &o q lineis ca
piétibus angülos maiores,cùm Soleftin orizonte in follti
l jogtitio:qüoniã in
fc&ituradmeridié p 4.
i defcribes circulorú
• Portiones iuxta qui f• {.
/ titaté umbrarú mieri / [7] 1 ' .

_^
$anarü,deinde ha-
bita poli altitudine
\ *)
cxumbra aliquano
ta,utte docui, ex cö
ueríáratione defcri
'es infingulis por
tionibus Circulorum
Ptrfexlineas expü- €
cto paeniétes horas equales per xxix.problema Monte
regjdeprimo mobili:fimiliter & incrementú angulorum:
$uæ addes cóuerfà ratione,aut minucs,pro horis tempora
libus,&ita fignabis loca:illa deinde iuxfa Pportioné êádé
umbrarü locãex gnomone defcribes.Vndéîuanifeftum eft
querelâ illam Plifiijquâ ibi habet,procefsiffe, quòd falfà ab
initio fuerit.Errorerìim fuit potius quàm mutatio, quáuis
etiämutatione forfanau&usfuerit.Verùm ut huius rei ha
beasaliquod exemplá,fit qtuclimhoras folltitjae(tiui in*- *
… qua:es
 ΠB. x I I. c A P. L VII I. citerit II, XII. CAM, 1 VIII.
• -

na!es ¥; ÉÉÉÉÉix
iolani, É
ubi latitudo ííüxli prima
horam 111, : *sis $ingtqiupcdu.
dimidiiiel
-cu$
Sú:íä; %gínítíus
c 1maxima d1 rtiae:inuenio igit, art.xx.min.24.ttf*
orac v i Ę;ÉÉ quintampar;*; °sicinmsi
9A* uciito:
°titioftin&,£stui,quamfiiim
oft meridié pa § quartam pat? part. io.min.33; â ISiEtmr*;.

Ę;t.%o.fcnp Ę14,igitur
min.48.Diu
min.z8.fextâ -in.;6. É
periim
arcuas
| j*©tiftitię
$titúliari Potcft, fieri
j ur - - -

... g• S • * min.*;?*;
art. 122. [*utus&i, iiotemporis
É
tfolftitj Êijî part. '£î:
& fit horas #j, diuiiisÊ ā m0 Κτρεῖς, atqutfibtilitas, 3
R & s T in arum 15.cum tcI uali horaz Š
ζιι
quificitintiat:
im dies iíí qualibethoraeÉÉ , Pro : sig; “;$ultsibionono :
er§ Šent, quae Ę É ;o.& -fima
pr$ pro ÉÉ S a par•
[j**aJtuagi; impetu,feualia
na & min.i7.qua art. 1o. min; min.io.iui. j$$imάζ
;itur æquali
-

Š; ##;
1mus - art.3 -
Ëain$itãdumteî
ÈS
inf,al
*?*tiliquipaululí,
:lemus
& É illabit
Ἑ #i#;£?
finis fepÉÉÉ
uintæ horae Ê, j*i;j;it, Quodekutu;
-

*
& tantú e da hora æqualigart. í ndamÅ; Ęouię Aiiguem
$trb *Tosinw,tcíŸ.
Ir ex ? defunt igiturad É pars Ętertiz $
s inf,nttti. eít
iíÉÉÉÉÉ
in.s4.quæ funt
-

1u dimi jííáãùíïí,
bus fum
ialis,pro quibus itur finem qu;
-
pati9$
isexal Ę
ahorzhy$*£
t.7.min.29.£;
artaehor fi
téàlinea ¶óyoffunt, Quaw&\ì
“tristis non;s c

Ε
Ἐ
Έζὰ ;Ég¤*
£ÉÉÉÉÉÉ;
„f'ζ uli,quân orizontis; uales. Part. Ml*
Ę' - - cm » iioi√rima. 24 3 V.
Šeftinftrumétú ad- Secunda. 3°
-Ê uod ta-
â arua iiiáuftriâ fit. Ga
Tertia.
Quarta.
%
£. 53
3.
n p. imaduertit inta. n.
el Arator an duplo Qui 112 36 5.
i Poffe, ut pódera dup Sexta. φ*
}! fùrfum traherentur 136 31
im foleätuulgari ratio- -

:; timâ.
-

au2. £. 16
y6
hoc modo: $it altitudo Nona. I7 18
cuius mediú o , & funi Decima. 1°* 39.
È êfum pódus c.Etin vndecima. 3*°
Ë'; , in qua funis in ima. 244 ** ad
35inclufà, appenfa auté ! Ê odecima-

tur,cochlca
ihles funis ifiin a:cùm igiturtrahc irio A»
\m perfif^
cfiet duplo breuior quãaricarezigi cum P* erit
irare: igitur
 L 1 8, X I I. C A P. L V I II, yjz
erit cetiáin A.Hocauté cótingit,quia D c du
plicaturafcédédodefcédédóq;igitur nô côue
hict,nificùmd fuerit in medio AB,uelifirà hoc
aüt inftrumétü maiore indigetui,quäm fifim
É traheretur pódus.Quia tamé rationi
us diétis haec attraótio alleuiari poteft, fieri
poteftuteifdé uiribus & in dimidio temporis
trahatur:tantum poteftars atque fubtilitas. (2
Eftetiâmotus nó rediés, qui fic fit:in trabé Motu* non
Ac;ipcifuræ uelut gradus, quales libro nono diemr.
depiάς funt,tota Ä,feu aquę impetu, feu alia 4�
Vicircüuertatur ex F in g,qui modus etiá inci
fiiiiseft:nam ex f in g deßédunt:ex G in F,al
titudo ualliobftat:d & £,paxilli qui paululü fo
lüm deprimipoflunr,l pöndus quod eleuatur
auttrahitur.Remiffâ ergo ui rotæ A,figi axem
*ic;neccffe eft:quoniam da in M,E cifi N fini
tur.Siigitur h crediret ex g in F, neceffe cflet
sp&ες deprimi:at nö poffunt, quia m & N fu
i)
fciftant& £quidiftant.igitur l redire non po
teft: ÉÉÉ
ttmdiffolui.In
uniuerfiimcùm
Plures fint mo
iomncsadu
nircducuntur:
utquod priore
motu breuius
3ut anguftius
fit,cótráíiol6
gus aut latius
: euadat,aut ob
3 £afùm motus
2 intercipiatur.
p; . Referütetiâ,
f: in Obdora re
r. ĘQ
f* iiifiumen, in
: ftrumenta effe
•,• quæ in modum
? iubarü fpontc j
2. 2 Pulfant.

1_
3. 1 1 p. x I I. C AP. L V:..111
ulfànt, Et quãuis tota illahifioria de aumine&at*
•• • u •.•.. - *
¢ [IT CAP, 1. VIII.
ĘŠadporti;imùm * . ››

£ea ftatuafalfà fit,nihilominus!£* ipfanófolum;

iáq; pcrfo
Štuí\j3 intelléxiqué
ÄÄÈÉåîåciis:quéadmodùin*'£'*i,3ruritatympa
Galliâq; ? !**■ su£;i;im $ub$cipiatecoi√. - - - tfia.am

ÉÉÉÉìéáéfcriptas fùperius mol* $Σ Ttti - - _

na pulfàri,infiari ά nó folùm in$ uelut 0f

IjssiiMisimi,fúsustùnae? .
9**,qu*aris f;pius Mtn/, qua .
ἀζάc6ncentu
ganis per fo!les infiatis Nó eftut $; inodû .m
miro poffentAtJ;idperpetûs? üíá eft. iïĘ--
Sumat - - i

&tu & intelle&ufäcilisfit fèu u. erô

m- n6adeò: nam!'
ËÎÂátisfaciet
-
fiitiir* -- $ aut paulom
tantistfiihcpta.

-
-

íôçò ôçígitorú,folliümultitudo [9'*'* sauté alterni-

rò ad ÉÉ compofitae erunt, ÉÉÉ $i
i poflent, 0
. - - • -
) |
Ę in Gallia etiá ifi plano ficripoflct'',
- ìmm uer
ticibus, autf^
- . .- -

-
n,nifi in montium
duitatem:in Italia non,
- -

:er rupes, sed tubae paruaarte3 fift

canali cogitur pertgnue Itg
ato
indi
-
ent,usT"*"'
cùm aërcoli
fedsqualic!*
zne9su” ***,

ngredi poterúntq; etiáfic cum cócentu; jEruscilisin

É *
,
Reigica
`Reuocauit hgc narratio memoriâ §£ fùperturri, ut
uidi.Nolæ plurimæ in circui'''!'' Ę
ieri folet,uocuü muficarum fonis É, dcfcriptis,
!
deunt gnari artis,& tangetes fingulas $. nâ quàmigg*
:antilëïìá pulfànt, admiratione potius; É Åauftatim
iam auditu: nam nolæ nó $;£;íî etiípote
- - - - - - erpiæq; fit. '*" I.,v, to
iefinit.Idé LouanjAgg£££, ïnohrê'%
id urceos,aliáq; uafa.Si dicas;''''* „5 efîexiguum*
a ciuitas audiat muficá:quod comg £;; ìenuißiifc*
E genere mirabiliú artificiorú, fiintq Åriores,uelut*
antú.omnium uerò lapidcs,& qu??? Ἀm
lonius & achates:nam durißimi $ tendorem al*
nitudo foIa raros efficiat,caelatuta''°°'''
I.
ignauit;
lliorcs &inde ligna"?
- -

ht.Pòft aurum,inde lapides moll9%'jìinterii

no ferme loco:nam ferrum, aes*?*£ E íis nullum
na lapidésque molles lqcum $; §. ualeacqu*
o(quod fciHm)aptius eft,quod durum”! Έάo
cohtinuum, adeò ut uiderim £$° 3
im fubtiliter elaborata,ut uifümfällercnU.
-- -

it enim:
-

- - -i
Mirabile di&u cft,quod à Boëthio ĘÄ tum
ùm chénéîçêruthlintú Fenells filiúoc ;Meflatuam
íîïëïíôùíïíí&affin£j£#ÄÈ
ira arte fabricari iußit, in çuius manu P9m!' igiííet, qui
»bilioribus refertú erat, quod cùm quifjui #acccf*
gebat,ftatim multis É c6fofius, ipt£t' jinfti*
£. Eo igitur dolo Regem nil fufpicante, iuuatuº;
 * L I B. X I I. C A P. 1. V 1 I I. y}9 :
eiiioppido occidit.Cümq;paratisequis adportjPrimùm .

indeifiHiberniífe
damfrem machinatranftulit,euafitάζNupef intellexiqué-
cepilfe,dum loculos expilare conare- ';
i.

turnum machinauinciilis firmioribus ueftiiun&ta erat. £

Non c6temnenda eft c6ftruétio menfæ,quæ à mcf;pius Menfè qua d
in Belgica, maximè Gandaui, uifà cft. Sumatur quadrata plicantur, !
margöquatuor ueluti cubitis lóga,totidémq; agt paulò mi
. nºjì', p;in medio huius fit fècundütranfüerfum c D,ta
' bililata dodrite affixa clauis
Ë in eadé duo fora
mini,in quibus paxilli poßint
Ê Ê; ac fir
muricolúnæ quatuorin capi
tibus marginis , & iuxta illas ,
quatuorfötamina, fingula fin
gulis nó eregioneinter fe p9
itainlateribüs lógitudinis,feg ;
titointeruallo ut repagula nô
£mutuò impedianí 15 auerò
, foramina ufj; ad marginis fù
}ttfiáéattingunt quädrata&
profiindaac fáta Pro maagnitu
: extremitatâ repagulorú
quxipfis inferuntur : nam o
finiatantú profunda effe de
bcnt,quanti eft altitudo mini
marepagulorum, feu ut extre
' matórum quibus inferútur fo 'T:
* iiminibus äd unguem omni
* txparteconueniäht.Sub tabu
hétiam cd tignum collocari
3 debet, in quo incifurae profijm
dxquatuor iuxta maghitudi
? nemrepagulorü qua 5arte la
: , tiorafiintjiatæ etiâ admodum
22. 9tum, ut ipfà reciper£ pof;
¥ fintcùmintfuduntur. Eit poft
…* modum tabulae longalatáq;
'…^. %
- adunguem,quantum margo, ab ,& duos habet paxillos,
.* qui iníruduntur cp fotaminibus:ita ut eleuari ac efcende
' ispoßit,loco mouerinon poßit,eáque perpetuò fù?;?
ftat
6o ii p. x I I. C A P. I. W III. |_!! XII c Am. ivn,
fiat margini,nififi
íôáíôùíndo. îtata exfùper
quistabulac?»
Porio caufìcama*****
margineT * i$yri,** veij$ii:iism; it τα
clcuátque pro fuacraßitie áíåíåmargine iu' : , ; tinde ?iotimiora in; É Pt* Modwin.
1;

gula extenduntur. Pcpu' Ętabulis &&**

Éççqualiexa&e fabulæ GP}'"'°íter longitudin***'* |is; Ęl** *i$$icis,vt
quìs & partę $í É
Cmum
diarija
iácitudine tanta, ut adungustº compleant fpati* drcacp || ,Ę Š !t Ę. ruenetis.
ííûs marginis, a$còg;£?°j §£fimuliùã:** 1$; j* $unaparsmul sinodum
odistì. t?iic oiii.
na&bina clauis & glutinofirmisim: 1-,. $i -

uili;§.f,ías, s ;1<J""$umitung,
I":*$ii:,in Api
£
tur :his répagulabi
i.§aini.lariíud itatuíin marg"';' $iginm ***is fimistum, onis
f.jgííííí$.
longitúdini,latitu o quanta uerò longitu*9$'£
cauta"; tib £ualíadum j£nns;
; *ï Èysi dedmaret, lem
'*aj '*tituaimitatim,N.
-

$tatus qua
excjiuntur,altitudo āminextremitatibu** em0
guem cauitatibus marginis;fed fenfimab ut9g; £; al Sjmuiè on et; dif. fiât -

ÉÉÉÉÉÉiiiaugetur;adcô ut altius Ęu15 sę; Š ue

-. - - C p & y g tabulat"'''''|-T:o&iAN.
- T*o&imD;, C;emŠ
~uiuitetttucu n
amußimeíïefùppofùimus:in
Σύies quantum eß crafsiticSm*diio quoq; „'° t?ntiz •-, T.
fî ÉÉ; tubera promin%*£Äçìïê Š. $uamis Š mandaTela,
bus expofitis oftéd9 reg! perfectam effe.Cum fit, É TE:IIo Š£mulatiú '%V*ispcpenn.i, fen*
marepagulorum aduerfo íìrginiintru£*. tu C Åt j* suhini; i:,;;;,. Eº
cauitati íübie&tae trabis infidebit .Cumq;* $% £; uia
fpatiis circa c D,nó excedent limbum „ęcdcfiti;^'; ;
jiritudo f & g tanta cft quanta ° Éûqu£ ... A11

ὐδύς compofita c p,F δ gpig* Ätitudinis, £'%ì.

&a e effigicm quadratæ tabulæ referctat$ 19';*; :
rò exeri§ repagula, quiaĘgrafùnt
Åëëçíenfimâ eleua*unt ta
Et**;
uerf*bulam £; C p.
& coufq;patitur
paxillos cleuabitur :•
áôçc limbi
fc cl euari:non C9nium
intcrj9*
enim G cadcnt
piét:
extra £:tunc enim e cadet füpcrc p,& f & G illi É
retinebuntur autem propte; tubera , nc amplius $£
rimam latiorem relinquant
nuia repagulorum extremacum
conti* Necp£ b,&*
tabμιλ1

id illiu$ niedium perugniant çaâè, ut dem0°

nec altiores poffünt effe quàm E,
entia medijrepagulorum
is altitudini ab extremis
c b :igitur repagula eleuabunt bula ánis
•us affixa fünt füpfâ marginem ad quantitat*'jäa
P : cùm igitur Efùperftèt, c Perit ÄÈaracat'?
& G , quod erat áémonftrandum.Ma! íumeftau';'
?,uolueris reducerc Ęg;
f eleuare utrinque capita E. Cùm%;i;
quia
um cffet fingula ÉÉ úéiis mirabi* qu*;
.. -
 - I.
L I B. x I 1. c A P. L V 1 1 !. 36r

tificiainuenire, Galeniuia progrediaris: finem igitur pri- Moduimuri,

müm tibiproponito, deinde proximiora fini excogitato. di artificio/
Etrurfùs qua? fùnt neceffària Í, mediis, atque ita demnm -

pcrages, donec ad primas caufas.& partes pcrueneris. p.

Quòdfi caufae ac pártes mutuò fe impcdierint, modum • !
ticogitaut feparentur, ficut & ut una pars multiplici offi- í
dofiingatur.haecq; methodus eft. ]
Meminime legiffe, in Apis aede fimulacrum daemonis statua qu«
fiiife, quodfaciémin quanicunq; partem Sol declinaret, lem femper r,
verteret:id nobis in quacunque íí imitari,non erit dif- ffucit. ` '
fitile,fiadhoroiogjfationem animaduerteris occultis ue- i
άibusacmola,utüocant:quod fpeâaculum uidere iucun
dius,quäm rationem co ά fçriptam legiffe. i
Siìiiimodo &in Dianæ Ephcfiae tcmplo literis manda Telam pend
tuminueni,cupidinis telum nullis retentum laqueis pepen mullu uuucul.
diffe:quòdfi<uiingenium aemularilibuerit, facile iíi áííe
$uetuf: leuiferro hàrundiné prohafta adiicito, lapidem®;
herculeum cubitimagnitudifie excauatü eximiæ bonitatis
in$tito teftudini templi, appofitumὰ βiculum per plura
fcciihfponte penderéuidebitur, neq;id magno fiiraculo.
Siaiideíérium defcribendi orbis in fpíra fuerit, id $phæræ ßlid
ficile acbelliflimè ex Ptolemgiuerbis quifiq; dierum labo 3°g'4pbk*,
ttficpcrficies.Sphæramcncam exa&è rotundam primùm · |
ficfìbricabis:aeneum femicirculum fecundum quaiìtitatem
diametriconfice,acfphæræ omni ex parte appiicaro: fi fèna
Ftgundequaq; contingat,exa£te rotunda eft:ubifuperex
celerit,täntuhdem détrahendum: ubi defecerit, adiicien
dum.Cümuerò exquifite rotunda faétafuerit,utraq; parte
copulato: orbiculis4, ita infigito , ut ncq; nimis mioliiter
ncc afperè nimium circumuoIuatur: pòft æquino&ialé cir
tilum,ex auro tenuiflimum aequaliter à polis diftanté fum
- autumdiligentia defcribe, atque diuides per s6o. aequas
Fortiones, ita ut unicuiq; parti punctus , omnibus autem
quing;partibus numerus per quinarium fupera&tus afcriba
tur:fic&femicirculum immobilem fphæræ æqualiter co
hrtentem eius fediliita affigemus, ut per fphæræ motum
immobilis maneat:atq; ita cum diuidemus,ut ubi æquino
dialemadperpendiculum fecat ab eo pun&o 9o. partes
<}uales diilinguantur inter utrunq; polum,ita ut totus fe
¤ micirculus in i3o. partes fit diuifus,pùn&tis fingulis,nume
si autem quibuflibet quinariis diftributis,itaNg: numeri ab -

aequi
 ■

L I B. x I I. c A P. L V 1 1 I. 1. II, xii cap. 1 v 11 1. a

“argini,nifi fi quis uelit alia ex caufâ sangí j* Giaj progrediatis:finem igitur ft- Voluis
$cuändo. Porro tabulaco, fuper margincm,in! ° . *¥iio,ignis ;iotimiora fin: exçogitäto. d. artifk*
*atque pro fua craßiti€bììáíämargine,du"%;
*°*t€nduntur. Demum fiant duæ tabulæ f 30 altitu C. i**iitt«íuismodis, atqueitadcmam
£t id primis auâs & partés pervcncris.
$$ali exaéte tabulæ cp,tum inter longitudin*% ; [***}*resmutuò le imjcdierit, modum
tudine tanta, u: $i unguem compleani ff*£*°? l*urit,ftut&utumjusmultiplic oiii.
$arginis, adéôùÉÉÉ&¥&cfimiliú:í |ji£iioiisei .
E:his repagulabina&bina clauis & glutino Ę [***;g|:,in Apis vie fimulacrum dcmonis $tatua4*
$$arufrepagulorum uerò longitúdo zqualis ! j j£ngunturjpitem sol dcdnare; **'**"
'gitudini,latiíuáò quanta cauitatum in magi$ i. *inguicunque íiuimari non eft df ffiat.
?""tur,altitudo étiam in extremitatibuszjualisa `'°°^'gjtationemauimuiuctteris ocaiitis ue
Sín cauitatibus marginis:fedfenfimabutf9$% crtt j Γ**uocant:quodjcâaai'um uigefciucun
'''°"^cdiü augetur ádeô ut altius mediü ítístis'; [j; çonficicníiííiptamlegií.
"';im quantüm
uales efle eííçìáíôç
füppofùimus:in medio&:quoqu£ci*
g tabulatu*;
máí j
É
j*&inDin: Epiíïíôïéis manda***
ij$jnbitiimniiiistcientiniaqueispepca **
*l****
Jtudinis duo ütrinq; tuberapromifigurâ latcribus, $.
*irginum:ijjìe ìiis
* **Pofitis oftédo $m per£aam effe. Cum% § Šhinniiniprobataadiato,lapidemô
'°°Pagulorum aduer$iìrginiintrufefis,m«"% ί γῆmagnitudiiie excauatientur bonitatis
iitati fùbie&tæ trabis infidebit .Cumά F & G g; uia *s ttmpli, appofitumq; fjiculum per plura
%*irca c d,nó excédèìïíïbum nec dcfici?"; *; a , *£tndtfeuidcìitut, neq;idmaguo fiiraculo;
$9 F & G tantacß quanta c d,fiet unaqua! tabfindu- $umitfcribendi orbis in f;ictafuerit, id sphæra 6
°°°°'^Pofita c d,r & unius altitudinis, ££ fùp£jmu« i;esfioicmgiuerbis qiiiq, dictum iabo 3«3 apb
'*°figiem quadáÉÉÉÉÉÉÉɤ;q;foli4* jdc0 '.' 'firimcntineruâ:iotuhdam primum
Cxeris repagula,quialatiorafunt uerfüs***' Job jtu'tmicirculum fecundum quaäatatem
ccdent cauitates,fenfimâ; eleuabunt tabula" ? $c p* * jkacjhttromiexparteappiicaro: fifcn*
*'llos patitur (e eleuari;iion enim coniunc**f áí j*j£ontingat,eraâe rotundaeft:ubi fupe:cx
§°ufji cleuabitur; donec iimbi interiores*** cniét; Ę mdetrahcndum: ubi defecerit, adiicicn
''***tunc enim Eçìáôfuper cp,& f&o illi $jì | j**9<tquifitetotundafââafuerit,utraq; parte
'"°buntur autem propter tubera , nc amplius §' t, I. *iiiiuinigto,ut neq; nimis molitcr
'°mlatiorem relinquánt cum E. Nec potcrua; la,cù? j£miiiamoíatur pòltáquinoâial: cir
j §?°gulorum exíremâ continentui à cP % $.inimumzqualitèrì poiis diftantę fùm
; a§'9r€s
m.
"edium perueniant
poffünt exaâè, ut demo? ííí. J$idekibe, atjue diuides ptt £o. £u*
effe quàm E, aut huj; 3.qu* $ *utunicuiq;partipunétus , omnibus autem
í; medij repagulorum ab extremis,£ft!??O. É §* Ęunctujjergjinariumfiipcradus açrib*
√ cÃÄÈÉ repagula eleuabun£Κ j$umimimoiilcm jir;i;qualis:*
Affixafunt fùpá marginêin ad quaftig%'jìÝóm j$jiiiasigemus, jipct jhirrmotum
I.

ζ“m igitur ; fuperfíét, c peritád libra£° [autem” jt; itaéümdiuidefìus,iitubi *#£,

òd * *]uod erat demonftrandum.M jsniicium £rat ab co punâo 90. Ê:
[tum £ ύοάσ-
Ęuoluetis réäìïëïis , & o£b
et §'suare íí ue capita E. Cùm ucf?},
£,% íia- Ij$;ii;igitunj poiumjtai:%'j.
;2** J Š fitàiiiüsjünäisfingulis,nu! b
m cfle
£
q pita
fingulä reccnfère) uolucris !
-
- qu*;¢¤ ibstauinariis hifi;;knris.itaiit nume*'°
ctqumariises¥; zqui
T - L I B. X I I. c A P, L V 1 I !. 56; |
2 tificiainuenire, Galeniuia progrediaris : finem igitur pri- Moduinus,
müm tibiproponito, deinde proximiora fini ÉÉ; di artificioA
Et rurfus qua:funt neceffària illis mediis, atquc ita dcmnm .

perages, donec ad primas caufas.& partés perueneris.

Quòdfi caufae ac pärtes mutuò fc impedierint, modum
excogitaut feparentur, ficut & ut una pars multiplici ofíi
ciofiingatur haecq; methodus cft, , • • '

Meminimc lcgifle, in Apis aede fimulacrum dæmonis statua qu«

fiiifc, quodfìcièinin quamcunq; partem Sol declinaret, lem femper .
verteret:id nobis in quacunque íí imitari,non erit dif- ffucit.
fitile,fi adhoroiogijfationefi animaduerteris occultis ue
$ibus acmola,ut üocant:quod fpe&aculum uidere iucun
dius,quàm rationem conficicndifcriptam legiffe.
Siìiiimodo &in Dianæ Ephcfiae tcmplo literis manda Telam peua
tuminueni,cupidinis telum nullis retentum laqueis pepen mullu ujwcul.
diffe:quòd fi<uiingenium aemularilibuerit, facile iíi áììe
$uetuf. leaiferro hàrundiné pro hafta adiicito, lapidemó;
herculeum cubiti magnitudine excauatü eximiæ bonitatis
iatrito teftudini templi, appofitumq; fpiculum per plura
ftculafponte penderéuidcöitur, neq; id magno fiiraculo. .
Sic iidefiderium defcribendi orbis in fpävra fuerit, id $ph<ra/olii
fìcile acbelliffimè ex Ptolemgi uerbis quifiq; dierum labo 3°g' apbica,
££££ perficies.Sphæram gneam exactè rotundam primùm -

ficfìóricabis:aeneum femicirculum fecundum quaiititatem

diametriconfice,acfphæræ omni ex parte appiicaro: fi fena
?s;undequaq; contingat,exa£te rotunda eft: ubi fuperex
i* ccfierit,täntundem détrahendum: ubi defecerit, adiicien- !
*', dum.Cùm uerò exquifite rotunda facta fuerit,utraq; parte :
;*? topulato: orbiculisά, ita infigito , ut neq; nimis mioliiter
ncc afperè nimium ôôïöïíôïí æquino&ialé cir
1.*

culum,ex auro tenuiflimum aequaliter à polis diftante fùm

aucum diligentia defcribe, atque diuides per s6o. aequas
*', Portiones, ita ut unicuiq; parti punctus , omnibus autem
*' Suing;partibus numerus per quinarium fuperactus afcriba
$ur:fic&femicirculum immobilem fphæræ æqualiter co
hrtentem eius fcdiliita affigemus, ut per fphæræ motum
J\obilis maneat:atq; ita cum diuidemus,utubi æquino
dialem adperpendiculum fecat ab co pun&o 9o. partes
*Quales diftinguantur inter utrunq; polum,ita ut totus fe-
micirculus in i3o. partes fit diuifus,punctis fingulis,nume-
iis autem quibuflibet quinariis diftributis,ita gt numeri ab
-

*.
!
aequi
 ' L Ι Β. , x I I. C A P. L V 1 1 f. I!?, XII. C A P. L y 1 1 I. 163
*o&tiali incipientes, in utranq; partem adnonaginta Ęnumerosis unumufquead 180
39nes uerfùs polos ôéìïëïíüíôumigitur!9°'°'' **tt(is,inter ineas latitudinem totam
suolueris,nônêôïíôïíïìÜôùisinrjuino$i?'$
'°°cipfum(fphærã uoluerìo)meridiano fùbiicii9, lam ***immoroeosin capitibusformabis, ut fi
'° autem löciinipfo meridiano fiue citra$ ultra pcf **'*; sijusiihrenis zquiter circulum
- - - - - - m. **ftriam hspt;£s,f; haeramtotum
%$ partesά; eorum inuenta, in eius dircóg ?":
- erficies. *aimoitiorum interiore perficito, ita ut
nabis Proloci magnitudine:atq;ita infingulis dia ss. hii nihil omnino défit ad ciatam
°''''ss autem qüinq; gradus &quino&ialis* £; j*i*firtpones quomodolibetfemicit
“immobilem jìåìåôïíôáììos àpolo a! Ę -

j* naiisàttemisígnatis duo pun3:i,

**»*|ui circuli xxxVIerunt:
slineabis,fimiiię& paralleloseos autém pr£*°?
& dimatum, inltiaatque -
°;nuni:pofthxcinferiùs a:tamcnio iiitis
ss. itingi: £midiculorum figer polos,
$inytraq; ipííçìïëïãêáëmeridiani£? j*numfsifitiint:iterum etiamimotis cf.
$adhærénte acciííimíóúta fphæra, donec ad? £tis '*;ijitijs extremaeorum ad polos,
$tum redierit,aíïìåíïíïò çonfcribesitú, j;j;aÑitrem:q; priorem in ipfis polis
'$ Sirculos
natum. aureos
exceptis, atqueaequè
quinöm §iuogi$j.
exilestenuiorcs habc mon j$*$*poihrcdides quatuor femicit
“ia ac flumina cœruleo;ciuitates & oppida rubeo, luut0 Š. Imjosjrquino&ialem, quem $al
°avojdttoiabi§: deinde inun6 meridia
**genteo, colles fyluæó; uiridi:fo lum terrigí “T, atquem eius oppofito appiicatis 'e
'§ustur,nominanigrófuperadde.Vnu$ % agni *£%:oíuntíbus ἐὰinäumextrema:fti
''*** 9portet,ut cù§ typîue Ę mi. j$dtfq)cs duo punâi oppofita,diftan
'"* diilin&a,maximôïëçópolis,medio ę. Ędignibus : ;.& minuti$$o. ucigradi
§°°PPida defignabuntur;quôd fi&princ'ptimÄúdat; J*i £ttmoucbis femicirculos,ambosâ, ita fù
''guere libeaífiio imôïúm eius uiíidicin£° igiti Ê $.ttimemtoiiiitos futues ut ipiscoeunt;
'*"'* in mente habendi e(t,ut nogilij? Γϊi ftfperambo punâa fignata,critq; gr.
* Sommentariis utaris,atq; decentima gnitu n;. qu:c J$ineatdiptica omnibus fhrti: inferuié*
''*'t;ut maximus circulus, hominis lon£;'" ;fic tincti*
Similiteraeneam fphæram iteilas διεζ: e
jltmitii;iiiinitium fuper pun&um maxi
j;iiitej; ficies fùperfo'um ciproxi
}? %stasq; fingùlis diebus reuoluentíí j$j, finis eius in altero ettremo crit po
* &iiiiiter reliquumpolum egipticaefigna
'$)tum, auâorum ieccmimpefads* §. hicctiº
'£ fabricabis. „Huius autem ftru£tura Ἀe g*
fiΚ facies femicirculos $u; Ê j*ibtumLunx locufhunius ftelxinlongi
$; amarmilarum inftrumento,diffet;n
ficlizin temporetuo, â Ę
»t ip ύ { atitudine uero digti; qu® arsigitarię j;
fuperioris ambitum capiat*?' mac'' jysftokmxiloiigitudini cuiusli et ftel
iii; '$titudinis portionem ÉÉÉ 31:! jg , &hibebis locäfleliarum tuo tempo
δέ, decrefceiis terminetur, ita ut ££eâ íiibfi* .*iiia:quiminlatitudinc certa:namlatit*
J'''''''^»gua fphæram tangcre debet'''j'jiks* j£9;ircfigcsßmicirculum in polo ecli
$uibet igitur horum femicirculor'!''' jnfc ę$t figmatum 18o. aliuJucrò extrcmun*
ę; • Quarum quælibet quę m, £; jttijtiam,&poncs fbiumftante
$ stipticacumfeiicirculo,& ílang",
fixo
&tis ύς£&$ Ę u. Ę "polo edipticæ circunduces £■;$;
“slatitu modo graduum lineis •{• inuta f
dinis Quartùn portiunculæ ipß ***istápitis,&eisq;§gniferühabe';
3.
Vati
 L I B, X I I. C A P. : L V 1 I I. 363

intercipientium, locabis numeros ab unum ufque ad 18o

in ambobus femicirculis, inter lineas latitudinem totam
capientes, co ctiam modo eos in capitibus formabis, ut fi
libeat mutuis complexibus iuhaerentes,æqualiter circulum
fineulla additione perficiant:his peraétis, fphæram rotun
dam pro ambitu femicirculorum interiore perficito, ita ut
ex præcedentis doétrina nihil omnino defit ad exa&am
totunditatem,deinde füperpones quomodolibet femicir !
culorum alterum, in cuius éxtremis fignabis duo punóta,
quierunt poli mundi: pofthaec interius atramento illitis
circulis firmabis utrunque (emicirculorum fuper polos,
ita ut circulum unum pcíficiant: iterum etiam änotis eif
iem dcnuoq; illitis, ápplicabis extrema eorum ad polos,
;aut yerfectú fáciát circulú,fècentę priorem in ipfis polis
ftè ad angulos rcétos: poft hæc divides quatuor femicir
tuiosperâ qualia,formábisά; aequipo&tiaiem, quem fcal
pello figurabis,auroq; decorabis: deinde in und meridia
norumdefcriptorum, atque in eius oppofito applicatis fe
- micirculis,fiperipfos coëuntibus fecundum extrema: fü
peraequinoctialem defcribes duo punóta oppofita,diftan
íiabrquinoâiali gradibus x 3. & minutis 3 o. uel gradi i ,
bus13 i.pofthaec remoucbis femicirculos,ambosô ita fü
Ę atramento illitos ftatues;ut ipfis coëunti i
vjtranfitus corú fit fùper ambo pun&ta fignati,critq; cir l.
$lus defignatus linea ecliptica omnibus fphæris inferüiés.
dcmumajtabis femicirculi initium fuper pun&um maxi
me declinationis, tranfircj; facies fuper polum ei proxi ;
iiiorem, pun&usq; finis eius in altero extremo crit po
Iscclipticae,& fiifiiliter reliquum polum eclipticæ figna
bis pofthxc per locum Lunæ locum unius ftellæ in longi
tudine expefieris cum armillarum inftrumento,differén
tiimq; lofigitudinis ftellæ in tempore tuo , à longitudine
eiufdemin tempore Ptolemaei longitudini cuiuslibet f\e[
kfixaefùperadács, & habebis locà fteliarum tuo tempo
i;taminlongitudine quàm in latitudine certa;nam latitu
9 nonuariatur: post hæc figes femicirculum in polo ecli
£ticae â parte ubiêft fignatum 18 o. aliud uerò cxtremum
bgies cadere füper eciipticam , & pones ftylum diftantem
Qiiogradibus áb ecliptica cum feimicirculo, & ftante fixo
; $u$extremoin polo eclipticæ circunduces femicirculum,
$imiliter ab aduerfà parte, dcfcribcsq; fignifcrü habenté
- - N 2 lati
4. L I B. x. c A p. L V 1 1 1. | I III cum tyrii ££;
atitudinem graduum duodccim, cuius extrem* inert '$*g*i* giimimktitudine pcr £micircu
iuediftant óäo gradibus ab ecliptica, Poft hzcinitio* i $%$il;$ti; injhrta colātalti, fph£r£
§°£binterfe&iöìc altera,qiiauis
tiali,diuides æquino&tialem edifiicae ;&o
& eclipticamin g*j partcs p:!
j*istrizmodicjtorum uerò cœliámbiti
°* siii;ii: caneo,praeter ea quae aurea
'uncta, & quibuslibet quinque partibus lineam £t * ri::enitri; jtdemreferat? pofthaec
*.

diicies, ufque ad augmentum 369 graduum; £. Ę mitnitm,ac£tundum interio

°cr ordinem affignando, eritq; initium & finisutn; £ “firmiucompleäent£,u:ab caunde
'jin ftellæ
$°;libet codemîpunâo:tuncigitur
in numię ediíticae quaere longit
ámpa££? u$ Štmgittis Skciat;ncos ßhxr; rcuo
sundum £xiftimationem,& fige fèmicirculum i" pum æ fj*uiiiori;ìs amoueat,fibricabis: hunc ig
[*££yoitsfiraminibusitainltitues, utin
?*'$itudinis, & extremum eiún poio eclipticæ; *É jätigt Thyrforaminatanieunte,
É in eo circúlòiaíüíïìéïab cdipfita,*'? jstiiim gitiihe quinq; alios circuips
§°°'tellam cum EçöÄÈÉÊoloris: erünt*%£ $imûij*^ parté injedio uerfus fo
}%*9fex, diuerfàrum magnitudinum $íj. fj*3 £uttfignabis,itau:initium numero
'°'um,ut folo uifu dignofcipoffint: jiih;£ cis '*; poísipfiusjhstae, finis autcm
'cas aureas, figuras âÄÈÉÉÉçœlefies,& nomina [**iiiii:hibeasítituin: poli tuâ,auxilio
ipsa! f$t;
'"P°°es, ac nömen in medio earum exargent08efignat^ $*g*t*fimpti, atq;eamdetrahe dc 9 o&
tmguifemanferit,poncstitantiatu fe
í$$o auteiiiíííííííííííiiisuteii;*?
tas ftellas Primae inagnitudifiis, hae quindecim £;
* beniae uocantur,fié&fecundo infeçundis , atque igi $:49jfm adiunges igituripfòs fimul fiib
íííúndus circüs öítoritur regionis;
É £9ft haec, charaâeres duodecim É $ibiscum jhrta,perpunâaßäionumco
5tic §£$ initium fumendo ab Ariete, %o. $tigiostitulosiàdigentcr deduces,utin
ìt j, $$unsaequinoâialem exordium ntm% ttantu;* S;iiitkäionibusmcridiani&orizontis,atq;
î É totum zodiacum ŠÉ: I- *gfntmgitudine,diuiduntá;rquinoâia
num in }$;gt; cuilibet af É; Äiiefig; si fihradefcriptuminduodecim partcs cx*
ìb un É is mundi axes figes, fphaeraq; uP [§i; ft&pafsihteriorcifcuiorum acuta, at%
t1

horo 3$9tas adiicito, ut cum rgit; u110 $uiiîum cit: lati

iltrâ, ÉÉ reuoluatur $°; íÄ $$ulam,ßdcraffitudo differens: nammtf
*osfolem ingulo die gradus 56 1 alce 3
$it,txterorum omniumutgrani fumëtifo
ujj}$$æteros (explanetas rotum 4C cum£ jimimmcris diuifionibusά}{α:ebit:fcliqui
ibus Ę miljcfficies rubeo coigie; itudi $ ittuntfperficie, ultimótándé hacfer cir
¤É;$tamen ut proprias (epi£t££; J'*;j;iigihtcrjhrrrí „met $anum
ιζβagnitúiné figurabis;£Ä j$£iicipulabiinmcdio, uti ponderibus
leum ΚΕgft lunam corniculata Ë in qui §£, coiigciicsilla ncq;moueatur,£5**
nJ'$imidium orbis folis impleat, fig?
j*"'udine,, fjí
jÉɤ inquet:atq;ita9pus adji- .
íí, defcribc*
-

$ jtniio É inipfo fex

-

cd,* ftellæ fixae clariores etiam%

-

c£tc
itjertraffhrnm,cuorum infcrfectio*
$ííííííííííí}√
° planet phaera : ftellæ pictura ::ft jirradi* Šiuerlalis:infìrraautem stu*$'?
:-fticttzquinoâialis Šes circuiizodia**
anetæ 59tundi atq; fíiis
aiii spjubentimetälio præt<{% e idefùm^ j*&quatuo;
&orpprco&#£ig poli,quorumdaodicuntu{%circu\
**°gulo diciííííííííocis ex eph*°" j *jbatafcuoiùitur, yolusg; 3
w¢*
 L I B. X 1 1. • C A P, L- V 1 I I. 36; |
fî tamin longitudine quàmin latitudine per fernicircu
-

um, modo qúo ftellas fixas in fphæra collocafti, fphæræ

anneótes cum albæ cæræ modico:totum uerò cœli ambitú
|;
!
a corruleo colore ex lapide cyaneo, praeter ea quae aurca
3' fint,decorabis, ut fic fereni cœli fpeciem referat: poft haec
[; circulum totam fphaeram ambientem,ac fecundum interio
.
remfùperficiem É ita compleétenté,ut ab ea unde
2 quaq;per quantitatem ciceris abfcedat,nc ob fphærę reuo
.
'.
j litionéplaiietas à locis fuis amoueat,fabricabis: huic igi
ÉÉÉ oppofitis foraminibus ita inftitues, utih- -

• terfedile&fphærám axe utrinq; per foraminatranfeunte,

jusfatidemum eadé magnitudine quinq; alios circulos
V conficies,diuifoq; primò iì y 6 o.partes à rhedio uerfus fo
timina gradusg6. quater fignabis, ita ut initium numero
fumfitindire&o æquino&ialis ipfius fphæræ, finis autem
.
etadpolos:deinde habeas altitudinê politui,auxilio
plafiifphaefjdiligenter fumptâ, atq; cam détrahe de 9 o.&:
Š numéíum qui remanferit, pones diftantiam fe t

qIndicirculiâ medio primi;adiunges igitur ipfos fimul fub

taßima,eritq; hic fecundus circulus orizon tuae regionis:
collocatis igitür his cum fphaera,per punóta fe&tionüm eo
' tum,quatuör reliquos circulosita diligenter deduces,ut in $
, ipfisconiungantur,fe&ionibus meridiani& orizontis,atq;
stinuicem æqualifint Κ æquino&tia -

' istitculum iri fphæra defçriptum in duodecim pattes exa- -

, £iffimè æqualés: fit & pars interior circuiorum acuta, atq;

% inlineam terminata,uelutiiii femicirculis dictum eft: latí- -

• tudoomnibus eadem,fed craffitudo differens: nam meri

íianidigitalis fit,cæterorum 9mnium ut grani fruméti:fo- • • •
lusetiáíieridianus numeris diuifionibusά; fçãtebit,reliqui ; •j
autépuraacleni erunt fuperficie, ultimò tandé hac fex cir- •

9tum congefie áiligenter fphæræ áptata, meridianum 1,

$$ima
zrafuipariefedili cöpulabisilla
circundu&ta, congeries in medio, ut à ponderibus
ncq; moueatur, nequc !
•■

fttgt;neq;inaequaliter appropinquet: atq; ita opus adii)i- , , . . . . '

fibile,módico É confummabis:eruntj;inipfo fex
£tculiimmobiles extra fphæram , quorum interfeétiones • • • ,

ceitur poli circuli uerticalis: in fphæra autem erunt qua

:*', tuor circuli, uidelicet æquino&ialis & tres circuiizodiacú
*' f*rficientes, & quatuor poli,quorum duo dicuntur mun-
2 , fùper quos fphæra reuoluitur , folgt;m circuli
3 w¢Ã Lu
-
66 L I B. XI I. . C A'p. L V 1 I I. | i. XII. CAP. L y I I I. 367
erticalis infra polum mundi, ex parte feptentrionis £ **qii:ioiuniiaius iemeticnsfit duo
cr tot gradus& minuta,quotpoius mfidifüpeftuum&; *iniioqiiidomiu, digiti, daobus
*'£orizontem:alij duo folieclipticz erunt reliqui£ j*sjinitudiuiís,injìites zquas
'culi, qui in perficiéndo fphæram fuerant necefiijo* j* itingui* dctcm unüm pcrfiçiunt
%untur.Vfushuiiisiiiiüíôùíçí,utpro Ë ***®siunctos duaslineis $ince.
'j'''9t€Poris,nu!!o6; labore, fcias quisgra us* j*ii«nianissáudio, eiqu:ii;
siipticae áecimæ fphæræ, quæ figurio$aui crioris; **}it:aiicribe
***$iit,qu;uocabiturmcniiariainca,
miiia,., ,.,;„r..….. ;
'°°ccidat,quae &aelum mediet, juae in imofitâ fit, int' 1 ***i* mitiis,inin£tore Isptcn
$ecim doimorüìïëïíôïëçí.in quadomg* [**visa;idciiiaoccidens fìii;e
iuifione conftituantur, cum quo gradniterum03 ant, Ęmo«iiatis indiculo intcriore,
$ $*' medium poffènï, ipfi planetæ cum quafitl* j£grinum: , fcuditan
lm in longitudiiie ftatuantur;cum qua etiam earu? g-. j'i:igaiisxxiii.cum di
''Pstficiant equicruriam,óús praeterca&ocafi;m jumm quo diuiditliacammeti
`'''' ucfpertinió,directiones etiam aunorum, m:m'": Êj*$uiiurgitantiamilius puncu
$ $ierum, nult6 negotio ac mirabili artificio, pleta "; jsj circuiiQuem furfus inww wp c.
“afcitu ualdçãgnaëöprchenâunturillud aut** j*£$P$a nonu prius cran
ertifle oportet,quód fí figniferum Ębilem efi:te** f* i*$;iiot;sa$6opesdtis.
j; $n3citcr hærentôn, utilitas huius Ę:
çxactior Š
êán00°?°' * J*"*''T?0llit, inuenies ptzteteu punótum im.
•*. * Ga- •* A *
ú$§izonté
I. 1* _ *
fieret;ni
.
- -

ficad *co. É s* *uod ibi: i iine, j* fcptcn

cú reliquis quat íary ºstię '. ------- -

'§fidiatio inferûîî ipfo immotô reliquos: „Nisinb, adqui% * ij** cutiopoliregionis tur, ueluti Me
me P. titudiné ftatüas, ut omnibus reg{onibusin*
Slis poli altitud;
* * .
-
i $itsiiii.na.i
irculiquº; $**iiii períncia; ,Ή
princij&ijïi.Š itíocci Ro

"°3qualiterinfèruiariâ ego laudo,mg39%? pj. ę; ,&punâiocg

';'$ui, quiduoäéêïíôïíôçíiìguìt,ea£? || 3. £iiiàregìa ubißáòìmeridicili
e&titur, $dil;tari& cóftringi poflint ôô, dùura Ä j*iges Ethoçeritcommunis interfeâio
'° Poli altitudiné
»i fi
orizonté
i*^ -. .i:- t -
'*Quino&iale,p
déjrefleris
illotipöfitionéga$?
• , , '- T*.- - - - :
aut Šcim £;
Š situationein ci
-

quinoótii
circulo æquinoâj
a ab occidé
- :üst; - 3 --.-- - -

Έ$iunguéáíüìgύδpaifijî
Defcripfit etiam ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉum s#? fj'£$ub$ig;ioiiyoiiim,rcgia
$im occidétisingatúoájcirculö de
-
t —- - *tm^ - * A ei l.
uo po! Stmuslongitudines atq; latitudines flellig"*; ]jusjunâum ubi fécit meniia lineam, - -

ire - - - - • • os, ut° 1 *-ytfiorépa;

i
<--*•*®j. d .
-
• - •

§°'''llo negotiô artificjelegitia:qu£

- ...a! rt!• I *
- Pattcultra circulum exterioré, ideo
'° diligétéíïí, stum,& ei c |jìÉÉÉÉopi'£ j** oportcbit, $umpto crgome
° neníionéj, íí ÉÉÉ fecimus) no*' ύ"?uuäatn mcridianalineã inueiita,á
"''''telleäüìåíïí
-
… -**
''*'*dmirandâÄÈÉî, planijhrtium etft ? sj; ipfümorizonté rcgionis,ducen
- • • •**
§ĂŠ ?unáum interfcâionis orizontis.
- *. - - - - - -

$ur efíe ad ••; ius fruâur*"?. 1$"icto:tutitutingue di;culo margi.

... T, `.'° 4d numerand;;
*'], di;; * •*--* £rætcm''.e- JJispctaais,;;,,.; itinque
eiu$
erandú,fèd cùin dceiu; • •
ci; gi
•…,
<;
is omnibus circulispo
tr -

8°tius pertra&aucrituir egregius? irau! `€iTignns; • Profciiquis omnibus circulisp

- -* -;

“s loannis Stophlerius äÄÈÉîuftrahi**

- -

<3; $$a&quicúftantia,infta orietijs

* T • -.^ • • - -

ertra,* : | *uotqitutis ii, ien-is {in-3 &

Ådum de eo fuerit. £fiontm', 1jisui,Š lineá,&infra
'yentuiii uerôåíèrentiarum,£ua'* É diffs , Š ea& Š
:* (VlJI! o ge. - ,i& e$ circuioftiffi*
§***cncam tabulāre.aurichaicos? fitudio* 0nc Portionescit -

N 4 quia
]
 L 1 B. x 1 1. C-A P. , L. V I I I. 567
ftudinis leuem & exaâe rotundi,cuius demeticas fit $uo
rumpaffuum cum dimidio,craifitudo unius digiti, duobus
citaiisfàtis propinquis in ambitu diuifis,in partes £$!**
termiiiefexcéntis, itaur fingulæ
gradum;inde poftafcriptos decem
nuncros unum Pcrficiag*
duas lineas fe in cé
iioadreâosángulosiiuiccm fecantes ducito» eiqu£ à fu
perioreadinferióré tendit,qug uQcabitur mcridiana linea,
ihfipcriore parte adfcribe imeridies, in inferi9te fepten
ttio,âlgua altcrius lineæ oriens,à dextra occidcns.Pòft rc
* gulapofitafùpcr punétum occidentis in circulo intcriore,
& cxtcnfà fùper pundtüdeclinationis maxime , feu diftan
tem partibu$c&xxxv.quæ funt gradus x x 1; 1. cum di
midiò,obferuabimus punâum in quo diuidit lineam meri
dici,& fuper cétro communi iuxta íliftantiam illius puncti
defcriberìus æquino&j circulü.Quem rurfus in M M M o c.,
pattcsdiuidemüs,numéros & puncta non ut Prius cælan
äo, fed cum atramento fcribciido,ut pera£to opere dele-,
npoffint,Superius uerò armiilam fuperaddcs, ut inftrumé.
timcommödeferri poflit. Inuenies præterea Punctum in,
zquinoctjcirculo dillanté à linea oricntis ucrfus fcpten
tioncm,quanta eß clcuatio poli regionis tuæ, ueluti Me
diolanicô c cx l* 1 1. partium crit , & funt gradus x l 1 1 1.
tumtcrtiafermeiper hünc igitur gua$tum, & pun£ti occi
ntisin æquinoâiali ducta regula,ubi fccabit meridieili
nam,ibipiinâum figes.Et hoçeris communis igteffectig
orizontis & meridiaiii, quæ crit infra centrum. Rurfus af-,
fimpta eadem eleuatiofiein circulo æquino£tj ab occidé
temieriáiéuerfùs, & erit pun£tá priorio?Pofitum , r£gula.
fùperipfum & pun&um óccidcrisii; gquinoëtij circulö dc,
dida,obferuAûimus punctum ubi fecit meridici lincam,
quod eritia fupcriore partc ultra circulum exterioré, ideo
fieridiciliaeai, producere oportebit. Sumpto ergo me
diointerhxc duö puncta in mcridiana linea inuenta, fa
tiemus centrum, & per pun£tum interfeótionis orizontis,
&mcridiandef:ribêmu§ ipfum orizonté regionis,ducen
dopartes circuli donec occurrat utrinque circulo margi
gisintcriori.His peractis, pro reliquis ómnibus circulis po
fitionum aftumc pun£ta æqualitcr diftantia , infra orientis
lincam &fupraoccidentis,ucl fupra orientis lineã,& infra
oggidentis ih æquino&tj circulo , & duc per ca & commu
némctiiiaii&orizontis,fecùonc Portiones circulorum,
- , • , , N + quia
 366 L I B. X 1 I. C A p. 1. W 1 1 1.
• • _.* I. IIf. XII. CAP. 1 W l I l.
■;
verticalis infra polum mundi, ex parte (eptentrionis $ I. ***i:i'unliaius demetiens[;a
ÉÉÉ9;gradus & minuta,quotpoius Ë *-"uniio,quiíitudoimiu; digti, duob
%u;orizontem:alij duo foli&iipticz Š obi **- usinambitudiuifis,in partcs zq
“Ittftis, tautíim
$iquiin perficiéndo fjhatam fùerantnece É gulx dccemunüm perfiçi
tcrabuntur.Vfushuius infirumentiet,utpro £Š *****®;iunctos duxiíí lm
ç;'**yins 1 - -

%$%$9 téporis,nu!p6; labore, fcias qui§gra g:É **gloiiui«mkantesducto, eiqur

cclipticæ àecimae fphæræ, quæ figurioâaui£ È initia j*$iit,qu;uoabiturnùÉÉ
jj 9ccidat,quæ &oelum médiet, ju£inimofita i£
uodecim domorum,ftellæ omnés fixæ in Š
diuifione coììiì , cum quo graduiterum9%
í''°°*li medium pofTiênnt, ipfi planetzcum quº pru j?*qudcdimationis maxime, áí
''''"in longitudifieftatuuntüräurü qua etiam jî **$*xxv.quefum; gradus xxi 11. cu
-

?Perficiant equicruriam,ottus pisicis**; $imuspuriâumin quo diuiditlineam

$iuefpertinię, diçãïíéêïíåmotum, Ἄ:
*£ dierurii, nuliô negotio ac mirabili artificio?'
°°mmuniiuxtaüitantiam illus pi
**j£iQucmturus ύ,
alia fcituuäldçàíôù çóprehenduntur:illud aut*£*cte$ 3£ j*u$uum;;os& Puncta non ut prius c
b
;$ile 9portet, juôåßäçìïíôùí mobilem efi::;:;; §¤¢ faibciido,utpetaad opere
- .- - - -

£'** tenacitcr hærentëm, utilitas huius Ę: j$uetòatmilamfùperaddes,utint

$**•tior & diuturiííííííííçìåíçò. ££ isi ï*t;oIit.Inuenies praeterea puncti
'j$quidâ etiä orizonté cúreliquisquatuo; °$iti: i imagîè
%$tidiano inferuiîîî. ipfo immotô reliquosa'$usinltro |
dquia $ *qtii<leuato Poiitsgionistur, ut
uelis polialtitúíí ftatüas, ut omnibus Ę $*t£?stimeiitj&í gradus
'''°°t'i£qualiterinfèruiïìáêô laudo,modòd atione®aliqu; j*:hincigitu; £ua£um,&punè
%{*eliqui,quiduoäçìåôïíôç $ing? cuíá $úduáregìa,ubi fccabtmct
“cctitur, ut äiiati; & cóftringi poflint eò, djutad 9, “ssithoëeiitcommiíí
$°Poli altitudiné orizoïë áéírefleris aut ÉΒάλ* cim zqu* [§§úíi,quzcftinftaccnttum. Ru
tibi fit $$uino&tialé,p illorú pofitioné,indug É;. Rj*stutioiiein circui, æquinoótj ab
ap.r.
les parte§§§ ungué diftinguefe,neprincipali fineh farum, $,&ei; Punáìptìorìoppoíitúm
***ipfit etiam proiéîû inftrumentum, Å: *}uftum ócciáé; ineqúo$ci;
... §°P°£mus longitúåíçì§iititudinest; nos, ut $tus¥uiíí fecat mc: dici
* '''*• Agilo negotiôïí artificjelegitię. j Faticultractculum exteto •*

í'$'gfteijeíííííííííí níhsoi√ ign0 *w;; $qusste oportcbit. $umptos

'''*'"sníioné iníííííííííÉÉcimus)no <j"°?untain imeridiana linea inu
' •

rii; “jnteileâi, haud diffiçile. -;„aetii m** 3** $ua$umi Gåíïí,

4. !nter admiî artis ftudia,planifphxrium' $*musiùmotioí
§';$!* adnumeraííííííííííe eius Äãrauti* ||
;$ diligentiû pertraétauerituir egregius?ÉÉ hic aut
*tis Ioannis Stophlerius Germariùs] frufti*
,.. P°$tra&andum, de eo fuerit. , . !

ue $!nftrumenî
diri8**Acncam tabüiî aut exaurichfuaßéfio;%?
differentiarum ualis
 • !' L I B. X I I. C~A P. , L. V I I I. 567
f4* 11*. *11 *' ftudinisleuem & exaâè rotundä,cuius demeticns fit duo
. .…;infans immata* %T£afuum cum dimidio,crailitüdo unius digiti, duobus
pettot gradus& mrt**' . sitculis fatis propinquis in ambitu diuifis, in partes £qua*
iuturoiiiontem i* **** $simiiefexcéntis , itaur fingulæ decem unum perficiant
ÉÉɤtc******* $*tifm:inde
-
poftafcriptosíúmeros
ttoad re&os angulos iììuicem fecantesduas
-•' lineas
ducito, fcin£
ei qu£ ° fu
resuntnryfishuusintn* - * .- . - - - -

mento:-poris n'o iis*' Pcriore adinferióré tendit,qug uocabitur mcridiana linca»

; echpticràecimr;hr: g £ 2. ę É adfcribe iméridies, in inferigre 'Éï'.
1 quroccdit surę £a É; $ £!tcrius lineæ oriens,à dextraqccidens;P É
a ' dissessomºnit**? ά $$$ Punάum occidentis in circulo Ę:
- diuitionc contttr;i, &**£. te “nfà fùper pun&ù declinationis maxime , fcu di'***
* ;
u •
a:s siimsiium;oftis
ruminlcngitudiis ?? ί
trutis<, £*iiibu$cèxxxv.quæ
?$imus funt gradus
puriaumin xx 1liaca'°
juo diuidit 1 1 . cu'%
'?
' ; tampcrficiant ssgrºfa §. °?sfcétro cotúmuni iuxta liftantiam illius Pum C.
i triusjsitis;***. Ęuinoaj circulü.Quera rurfu3£$* Ä í
.t ac dictum, tuiö n:gofo k**'. $iuidemüs,aúíçô§& puncta non ut Prius <*, j. -

•, vagusiidsigniçã É $um atramento {cribciido,ut pcra£to opc*$% §.

, '. uerti: oportct,&noiiigit* , tum '* Superius uerò armiilam fuperaddes, uiip$i
a fphrtrttnxit : iiie* £ zqŠ ferri poßit. Inuenies præterea punctum ;:
- iagis**. $j Sirculo diftanté à linea $icus sugííí
eraito: & diuturnio: -

• , 'il dinis satistictiorigi ? ętasii eleuatio poli regionis tuæ, ueluti I 1 I.

… mcridanom':;unt, ripto £. Éά cx l* 1 1. partium erit, & funt Éåx i. cci
; uelis polis ttudinë ££ 3. demù %sime per hünc igitur pun£tum, & Pu! É i~
- menùs ostenisfuit*®*'j î §*§uinoâiaiiduaäregüla,ubifccabit fugi! io.
* ne&itur, t;imr&t*? Š
tuotreiu,cuidaodtcmdcro*? î thtis'Pun&um figes.Et hoíerit
% meridiaî,quae centrum . É
crit infracommunis af
Rurfus íé
-

I ὺξοτζ
que polia' Ἑ* ύcm $meridie uerßgleuatiôçìïëïãïò æquinoój ab9$
fitum regula. . - .- • *

' - .
tibi fitrgunc& $£f? Ζ βλεψί $us, & erit punäåpriori Š íáíôde,
les partesadungu: iìngs;$ </ ά ,0 m & pun&um occidétis in gquino ì, c; iiicam;
; Lib.t.caf.i. ûefçripit etiamftokm**T.% quoâ stgabimus punctum ubi fecät meridie ideo
[ quo
juoppoiiemusIongitudincs*.
íçç$*.' ί' fuperioré parte ultra circulum cxtcri9$; mc*
-

* ɤî¤ÉÉÉÉ oportebit. Sum9:9 j$

v.
1 - ç

i Ami... ire, nuiionesotè

-
mar*- *,
. J"
ipfo djgitetücktytum §°'*.* £tmií.
-
-

&c.cduò pun&a tn imeridiana liaca

- • -r .^ in ea inutcmta , ***
is orizontis. - - - -

•*
,*
Ę*
rant intelleâuhiuddifii«
&î§tgy, & per pun&um interfe£tionis £;
2* &opû Ëni defcribêmu; ipfùm orizonté rcgionis, llC i
en

',' flami*bari;. iï* - $icis* .% filiû§;§9§

3 nisi
deturciie adnumcnníkto**.
Sttguli donec occuttat
Hisperaûis, utrinquc
pro reliquis ómnibus <i'*''Š,
ciculo p.
• * • • „^ _* iemtts
'i teq; ôï ú$. heiì ms pun£ta æqualiter diftantiy%'jî.
1
î -
íŠ
i.oantas
pertra&andum de coficit, -
-
;.
+
ÉÉÉÉÉ¢sistis
-

ném
ls in æqui
* a.
igiîagisatis
• •

æquinoëtij|} circulo, & duc p.

pcr c
'&;
- *

»
- a & cO myrmti-
- - 111»
- - - - -

„ f**--*•m «iniiiumentumueròóftent:
* -
\ * &ότι,οπάδάζportiones
-
- P. § circu'°''''
4 . qui*
- -

;*** / • • ;

&: argui. usitges.Acncamiiuim*

j88 L I B. X II. c A P. L W 1 1 1. • i • Ili, XII. CA?. LVIll. y®
-

quia fempertaliatria punâitriãgulum efficient,&cti8 ss:s afiimn&etiamautio ta- 1

triãgulo poteß circúfçribi circulis,utEudides docti Hg I*su\tjirrruticonuenit,utexaée remate

habés pofitionis circulos,&pro exéplo duos tantúmulum I*aiiohiusintrument utcunqueutiue A.

• δrizofitem defcripfi, ut ex É reliquos defcribet: Poll:; ■**£ gtudincmfiriz kuuctum locum

His in matre cónftitutis,tabcllam aliamexeodémct*
fo aequalem & !euem tenuioremά; adeò, ut pofuinmr
$*&atointtntum
$i- zquinotjçitu-
mtrinio,&aItimcntode(tbcn - |
£re cuius fimbus per tertiam digitipartem pröminctaia <milttmgalus,a;queminuta,fiborealis
£gsmlimbum &altitudine poíitíoaequit,&inipig*
re circulo coaptari;nanque iotundaeff.debet,&#%?
f*iiiiamiiitim*juimodj
f*simtim hademiiiauétìsdialo ut.
ocddcn
fnatris firmite; affigiiitatamenutrircumuoluipeji % i$tit piijtipnèumubifiaturât;
% caufá ipfiretiaiiieaidebet clauus,quo cömod*g* iniiim* uinoâjdrali ubifcatur à
££'Poffit.Defcribemus etiáin retilitáéhim uocamusha* i%ktupuiàumubiregula lineam mt
$"'!ditabuli)circulum aiungué æquálé zquinoäj£ t £funduitrctntiosiùno&jdtculicit
' culo in matre defcripto,quo Åohiincipim cflibim'** &iikakithnam ptiusereodcmcemtto
'° in Patre limbum'cum fuis diuifionibus àcnm$*'* f** tuttiftiamduâam,ibi deletis circulo&
?onté & circulos pofitionis.Inde zquinoâjç" dit; È *kmltllrcumfultitudinc.Quo
jÉÉtis adre$timanguláin cétroírgin"; # Βαύβττεμfiguramexiaui. I .
tesilum utiiîïíí, partes :4oo.è quibus íüm****** **#jftfäi, uidiâ; potionum & oftò
£$°ne orienté uerfùs incóáé circülo, sę Ę }0int, quicquid non cxlatum eft,in
• fiip cfptiétü occidétis eiußé circulipíáífg*' ika; jintimqiensiitaiis duobusin eo dc
'Si meridieiinffacéitiiiè fumpto medióinft:i?$£ §iustrâ;incisipfùm diuidcntibus, ;
*"• * pun&iiretisiniinea meridici jremum;$ Π c- jitnoftris&numcros ac figna,tum; 1u1
£$£utrínq; ccli ticâ.Quae,firité egiftijaequino É j¥!tlhtum,acloa{ficaïadiicerclibct)
*abit,ubi&tiíííííí ÄÄÈÉÉóccidenti** É sit ncctiirum,
Poft hæc & ipfâ in totidem partes, quot zquino; dem *ndum quòdhocin(lrumentum, quod ad
Sulus,fed nô interfe æquale$ Ê ration<;iui 3. § Štmhibentes,non poteúeííe exaâû:quia
fa eft.Nî,eiííííííííííííeridiem f*; jiiuniuslineztatione,quxhic ctedigi
ï**y niaximæ áéíüìåíïí Arquinoâjc£. jijyotet,ut aliis démonltumuift
£$*id
$$alepunâiiij& fe&ioné aequino£tjcum
extende regulam, £f?
&ubifecabit merit 0jm í Š Stofierinusplures ponit modos:fed
ieilint 3 Ętquia(ut dixi)ayfoyimat: licet tranf
%$$ Pjdum qüod uöcit polum ££££%$ ɤkttiiter?tolemiùs dédíeindefti
!'gulas
ftä igitii;j}.artes,
régî, júéjcirculi;& h9£?%?£ j*nimánobis demonftatumeft, n: ucl
tes gquinogtjg äénumé"% $*fjtificemi:ii;iioi√is, ut
c. § a, ubi fecabit êé ipticâ,ibieun izquip* $s&ιμ, - poue,-

$s.EtfiPofita fiierit regúla fuperinitium Tauriz¢ Ęobftruetur Nos etiamim

{Sjfcnlínam & É É A Gaione laeum Š.
… $ub$i$liminc cclx.£ytes diuifi
j'$fculi&
1
eclifiià ÉÉÉÉÉÉÉçriberco£%
P. ££ ç non â;$i$timus.
figentes, cùmcondendiillú:
j*ffim£{exemplum atque
ΚΕ £cabit,eritiííiííiíTauri:& ę; áuíáem
fígííÝgratia exempli, zygięg* §**Minoàjnç edipticæ ambitum, nt
ju*pitiuiììáüibutiónes.Qgòå í ú$v
diis â 3 £gioiiein ecliptica adfcribcre °? fttumtntoincc&ix. partes fòlùm àuto,
- Hię, Tigut.xvii 1. Tauri.
Apj*4# due figur«prop3r?4-**
•ile/ignomotatæ,
*ti/a, hoc, j
*i*quidem, abfquc ettote fenfibùì,ìcct no*
vam,
 tis. *■ ti : . --*.* -
L I B. X II. * C A P.
-
L V I I I- 6

fst I. *Prolatitudine autem fixarum & erraticarum,auxilio e-' 9

t;er opotcft ɤ? $

<*•%mrert':raros&#3* tr:
folidae fphaerae uti conuenit,ut exa&te rem aflc
-

i$&***orisc£* &ra*** $íí Ę auxilio huius inftrumenti utcunque uri ue

.
; etc;;em ***?' utsis*** inedi Ę ages:longitudinem ftellae,feu uerunt locum
H;ssnmitfc 3, cursiiasi* li É Ę & eo in centrum æquinocti) circu
;.. jirxarn*j $- É
..…*;********£? fierit,com Ę autemcælando,fedatramento
gradus, atque minuta,fidefcribe?
borealis
** „ά &i;**? É mêridieiinæçjuino&tj circulo
Éççarnm.*£ tia:&fùpe i:fi meridiana,ab eademlinea uerfus occiden ;'°*
Å£g******? ? Ę fuper punctum ubi finitur dc
dinatio
í fuscat? yf É¤É Ê ÉÉÉÉÉ §çüli ubi fecatur à
Σὰ ἐr;£*? fidicifcat.P tisjobferua puii&um ubi regula lineai',!'5
glum åùí et id punâum ex centro gquino &ij circuli cir
£„„i;,;;;; ctlri£
adlocum É ubi fecabit lineam prius ex eodcm centro
ciloinmit: έείτ?? sę
„.,„„jr amisitj iueare&a ï eclipticam du&afim,ibi deletis circulo 8c
35: &cralospoi√°* Ium ά esiGcum tellæ cum fua latitudinc. Q 9°°
ίύrta$imriis**?
mir;iii** Omnibusi caufa,fequentem figuram exaraui.
ζάin inmatre É; perféctis,ut cirçuli pofitionum & orizó
ÉÉÉÉÉ; quicquid non c*lag'' eft , in
prons orca: uerísin*c 3. $tiptis,tümä í relinquens çirculis duobus in e0 e•
&άτεgi:tüegii; auçfç uabus reaistineis ipfüm diuidentibu*; quam
dú,& punëì retisiniimra ones Ę operis & numeros ac figna, tum diui
ret; Ę. gìadiií
ÉÉÉÉÉÉɤ£
perutrunq; sir:iQgf : adfcriben§ Åj ftellarum,ac loca ( Äçãåôiicerc libet )
âîäîïë eft**? Äü, erit neceflàrium.
pof* rc&rin:erct? ;* ¢ las Ę quòd hoc inftrume ntum, quod ad
culus,fednonrtrs squics : " *, P. §î, tnem habéntes,non potefte j.exa&ú: quia
hic cft eclipti
ÉçãNüre;si$oret:** * §,a Plan non mifiuniuslineæ ratione, quæ
trauimus.££
júnior*^**?
pr;i;irundum& $£or*;*? *;fit Ἀ traduciSiofierinus
mullns ɧ. poteft, ut plures
aliàs demg?
ponit modos : fc
ásnakeris: erg# ££ j£te ζ àtisfàcit:quia(ut dixi)appro;iyij; licet,tram
cößitues píum ίοιτά paí„ Detido ά aga licet:aliter Ptolemaeus áëçciffet in defcr:
fingulas igitur prsst undátisj inodicâ,β Ę âÄôôåemonftratum eft, %£ °°
ftircguâ Ë ■*., feάε ά É fùperficiem fic in plano áefcribipolfe; ut
iri? , &dilatitiâÄiiiii obféruetur.Nos etia”; lim
ttcs'i'i'i
ô &fipofitafiet ihá;<*. É;
&figna Ę. m. wwp căfedfolùm in c c c lx.,PgftSj diu1I1
δέξ. ien mcuram É , cùm non défcripferimu*
-

diftcam £cabiíertintimfi^!
t*
3. 'ta etiam Ę ipfùm,fe exemplum condendi illud: atqti£
Ę; §Îgiae: mfifje Psrfigna § æquino&ijneque eclipticæ amb%; nifî
i;;; regioiirim cdpit; j** $iiiiîî;'ì ííííííóútiónes.Qgèd fî libcat*
ts£t,&miiiutxyiiii;i. , “ttigeteb iufium£nto in cc & ix. partes fölüm diuifo,
Ér?” ccbit quidem abfquc crrore ìììbili,iicet ???
tam
Afaratum estwja, hoc;figwiaib Ni
 376 L 1 8. X I I. C A P. L VIII. ' I II}. XIl CAP. LVIlI, m
tam exa3te.Sumes cnim differentiam gaduum cornii | erro ígorum,&jlicit adhanc iism £;' -

£dpropinquiorú,&rurfus uno addito,&harum difci* riirsi;i;imùtentimcnpartessii**'

tiarum différentiæ partemfume, fecundum multitudincm |:animuto:toiistonlent,urannuumccnfiimru* *'*"* 1
-
tuinu;9rum quifiijerfunt ultraáiííétentiamgadiuumf* |ir;i;siiriitrícítis, namutho-4*
imo afíumptorum,& eam addedifíèrentix prima. $tatum^iidominicîeuolunt,&interimhor
sasttmttmitur,&umrota sytitur,dum dens
- $olumbal;, Sed iam his reliáis, ad magis commuiiialcm
q?ea wolam, • . » -
tranfmu*
Ardhiam
u,

;' * 9'lacri enim folet an columbanì ligneam,qualcm *£■;iimmutátur, kmctęfatiumlabitur.

£stentinum ex Gellioaibinariuimus fibiiai; ,fit: Ęlimiamfiis $imitihorologicon
liceat:fcilicet quae fponte uolet,ubi tamcn qiic** f**riiiiicto prindpihoritumuigintiquâ:
mota maneat. Nam imagines ftatuâsque ambulam: ju- *¥j'ttru£fitenuêre,utaiiis{itum cit.
£°''menfam,totarum aöüitarum ui, áliquoties uidimus. ficrixnioneft,horrumhorologum,cu
1 - . • .• . - - -

9lantem etiamauem,fedfiniinitam:pcrßs nondum1 si?:niaimtotttut ,rurfùs, cuiùmitur

- -

3° quæ fefponte eleüet,uixfieripoteí: Š

-

op9rtet effe uincula,quae moueant:atquc idco £% *tiiu, iniú.

a - -
sint^ritu:
- ç- fimile A.Conltatig i
-

a
§uam ut agi propriis poßintuiribus.M9uuti? ab initio jugii;;::mboa £ '
*impulfâáíïìáíôïúò ob imº"' ; giílimütítiíli £, 1

§"'tudinem & uim roì quæ illasagit, ìl prohi*; $*iiwologiuigintiqua É

?°ueniat igiturleuitas corporis, alarum magnit! Ζ. *i0yomtiiuttiidiüs }
5°°"frotarüm,atque ueiìtiìsiiium:quod* £* *$*botitiofitem. %
grauiores aues non negligunt, ut «olumba cuoi** *£iiertttore perfin- 3
lampa- ,_j T***********
35dine,incerto $ ui,quemadmodum, $:fi: £htcreuidésubiet ;
!°s.Sicenim & fponte fé eleuabit,&alasmoucbi, it §*ftusfierit,&ob. %
m sfinet,quohiam ignis non manet: &matcriam **£s expetimentocom ;
*rru,
*ent, fuare P°fus,fùppeditàrçìåíïí „. j^**i£imiinftra 5,
$i haeçin
Pônêüm aëreiìfóïöÄütem
redigitur,pondus folido$ a*'*'fi;:
fit leuißimü.Ob *** huioutjom 3,
idctú „,. $tttttìtautuenti$,ut >\~1~
§ aci§ [$f;is ducütur,ut a üis;¥; 3. j$ Atquitmymoimtrufoamifitiebant
$'$ hiclufiisejúíúí${ciiinilicpsf"? o Dumtnimfenfiíinùlaturaqua,tympanum,
tÉ $*'srst,quatùorpüìåís uehiculumtamg“ Š $$a; et taututmumctú:horumfig'
§î'$fnon
É;$;fere fexpóíí,
fint;artes corporum,(j£É ɤtenuior&putiagistisi: „..
nequeäeorfùm obfi* optraf^ Ęcorporaatque ìguìnum íuturaquâ, j„
£ig; dextra lætiaq; & ante acretro fùflineatu*»% o:fi Ę ut trgotenüorfúeritcomtttiitque, c*?,,„,
°'}ftarium Prohibente,in nullam partcm cadcft ? Κά, $iuguituramaccedet.Obhocigtiraqua;;i,
%füliineíí axibus ôïípioptcr iní; jxiaijulutt:namcftutarenaiì Immitas',.,,;
n.í $tentur& frangerentur:rotufidum ges?' ; ££- ju$tuiadicm reiam ,nonfolümfic,
Ζῆgisfolum,íáöEuclide demonjî, $a: §¤¤¤horologa«nicis licet,
tuo `'$titur circà axem:ob hæcigitur Š Äai
- - ■***istudiomagmtur,
É; * *d uehenda pondera §mmodiß n(lruci: *
ceíí 3"* iuxtahorunìíìtionem,fàciiioi*; $; et dh*
I A,
PV 3 M i ■ A s t L 1 s c o M f o.
ií, '* ere&a füiíííííííííícindefinibus"* Wi*tt EP aeut AuDt s. * *,

P***cuto axc trahcrc conucnict. £! C A?VT 11. hx. . Y;\c

m' pro 11°. $it ca* :*
L I B. x I I. c A P. L V II I. 5**
horologiorum,
: è puluerc ad haric diem Horolog
Efl etiam ratio
am exa3: Sursat
kdproo;nouimu sæ:* *°; ultrahoram çíáíåäïútióres tamen partes £ti* puluere b«
J„…
ufùm āsn:;ran-* =* redaâa:cùmdiurnaῦς ζητιent, ut annuum cenfum*'*" uugt
suis;:s:i- ** $ artificibus neccffe {ìt:nec hoc fatis; nam t!t ho- quatuor
Π unuto:um

... sciamhis rciis** .…2 tologiorum,ita

Σύςassa**
■0 -nofiri domini §îëùolunt,&interim h?r*
no caremus:ita dum eximitur,dum rota aptatur,dum, dens
*•*•-*
3et accursio* = $ig; déditur, femeftré fpatiu'm labitur.
;• • • irentinumerusieiv*
μ•-*, qurnsnm … Ê Polonus quidam,feu rnelius sarmata,horologij co*
Éɢɢ****. stitHieronynio Palauicino principi,herarú uigintiqua
£\iim-* a** ;}; puluere ueluti tenuiöre , ut aliis dìétum eft.
rct mcdiam iotarum *** sæ É autem hactatione:fit ahorarur; horologium, cu
ginaucm,&fa***
Voiuntcm Ê aad Perpendiculum uocetur a rurfus, cui ailumatur
Ergogusjcffont: eruauit*? ę íôïûíôïúm fimile a.Confta*'8'^
oportet «ic incua,qu*a* û memto $igintatibus undecimi cle- ' ' _24
quam ut agpropriis $ur$** ȧ. B, uigintifeptem hora
fum
&impai&maximsustº *?. Nií etiato $. quantü eft triplü
gnitudinem& imroum : *£. ú* orologiü uigintiqua
Conueniat igituricuius «;;iiº J? orarü. Qportet autem diuide
robur:outüm,atqu« ua- aras' Ę
e tegione horariorü tem
grauioresaucsnon aggr;,** ā É
capfula exteriore,per fin
ordine,incerto autcmga suº; : . go É ut à latere uides:ubi er
ζὰ ἐsa-*?
inííe,quoium gi*****^ proû
ÈÉ; fuerit, &c ob
ens expetimento cqm
pondus,fuppctitui: nonicct .,,... È; habebis exa&i(simú inftru
Atq;h;inistrinę gs; te ¤; quod neq; hudo aut fpon
punctum tcdigitur ?ò usi;…', alia s\teruertetur,aut uentis, ut
glacienciáéíóú**I.*
-

íimússiuiigas?
-

*.- - - - -

$tologia. Antiquitympano intruß, canali facicb*"!

horologi - - *

quod ga. Dum enim fenfiminftillatura$; tympantig;

• .- •

ciie caderet,cuatuorfunt*uátuit*: is Š. leuius eft,elcuatur,numcrtimqu* horarum fig'

- '°ttendit.Arena uerò tenuior & plumbum, poteftate mc a, ena te*
sit, cadere nonetɤ¤¢¤
tet:namam injitsvTºt du interfolida corpora atque aguâ nup- iluit ut aqu£;j. ,mcdia *'
diaeiti - - -

igitur dextrairuaj, &anis;;;:;oug*. ï ut lapis:ut érgo tenuior É ßonßiteritquc, <* quan -^

contratium proh§cntcin quam;**. §yaui uct & ut: naturam accedet.Ob hoc igitur aqug,;!es,i?'
At fiuuneretur atoustatia?*? Š ac dentior puluerc:nam jútarenaifi minim** tem pul*
ftraherentut & Ę - ɤ$g ut ad rem redeam , n0! folüm fic,
num tangit foium,ùtà í;:i:**, uàm tis aliis modis,exa&iorahoroiogia co nficcre licet,
ciameiïÉɤ¤£*? eaqux rotis circumaguntur. » -

tortoris, aJ Jicndi ponita*?

innem fit *"
M.
o D v s M 1 • A s 1 l 1 s c o M P °^
- -- — *

Ę; ìåíï***
funt.Atquc iuxtahotumido;* '« , N■N DI E p H p M e R l D Ε S• a
¤co&ptatutoai*tiiia***** • J *.
c 4 P w r … il. lx.' -* -

Ephe

/
-a .
 IL I B. X I I. C A P. LI X. | l ll?, XII. CAP. LIY. *

Phcmeridum compofitio praeclariísima e$*o* | $imi Mcccclxi. prteszquale

lùm ob id quòd motus cœieftes locâqu£ &latitui: $i$titorin:ammtetities numetoqu
1
nes contineat, fedquòdtamfacileabfoluat;% sstiii:iicccir* inítribes:extcrioremia
- -

uãafüiíic: -

£tolemæi tempore iiota füiffet,longe magis a fy;www pc.colliges autem qui

ars iudicandi per aftra:cum tunc laboriofifsime cogerétu βύτες:
n*quibuslibetdecém longorem
Pcrtabulas ofhnia fupputare. Poftquàm uerò indaruit,0? çibunoad trigmta:namfinguunu
°95 autem ab annis éí. citra, tantiis philofophusta*; “Ifitts,qu:£íminutisunius partis
artifex defuit,qualis Ptolemæus, Referunt üuiam uidii: ttjq £l:orinistrigmapartum,fuum
-

$ºni M c c c cx 1 1.ephemerides impreflàs, cùmtamen* }^möitits;náctiurus àtq;ita deince

“Porum anno foluin M ccccxiii i.inuenta fit, Potuit trajyutalocumabfidis Solis,&il!
£amen antea inuëtum, poftea excudi: utut reS typorum$ Ècnltfijyutalodillius ingreííumper
babcat,& excuflorum ephemeridum, conflatantcloa* ΣΕ Ę& 19a
°Ptcregium inuentam fuifíe artem quae illos conde*
- u. çitfimt,transfer abfi&islocúproja
*$$eret;§i€íïit authorprimus^am* fºi*tiusetorerboccontingercctatràm
- - - -

*£$£9£fìtis cófìät)Georgius Purbadiis hancgj. i$tim;e fium longus Íììoco àbù

:%$ jidetur:quai ioaniies Monteregius aui£ í sús; άies menfùmm ephemeride & **

°°*Poftqué GülielmiSzeídimus,isfüit quieam*?* i$titiiliuslocô úbís;olocofolisf

§§ Prius smifit:inflrumentis quae apudme Ruerunt:túm j*nioium,&ant:túsírmatis,
errariumcom'?'' 0|iti$,
''^c(nifallor)apud Ludouiâum É `°^^yofthabebis,nófoluminâtes fingul
nde quoadcompòfitionem attinet, IoángsSto?hierimus Ętestorí.Necfiufq;ad&ec£atim
Demùm
R°**iit,itautiaríííííííííçíáêïí poffe uideat;
Petrus fcripfit ejm, Ę tiTo: fenfìdìgnìfìcies Aofidis
Apianus,infùo Inflruméto Cae(àrco de ce•
-
5relii & exa&e huius rei compofitione o;
fed nos° brcuiter -

''''is,ut rationehabita, uir excellentisingenj!" opu$

Con
¥tfictionem perficere pofsit. Quòdfi?sf
$it,librum ApiiniíïìÜôåííûçaîn utinftruT £;docen
** Motetit unaparte,fiamnus cenfeat
'''°*ora,&adamußim conficiat.Alia enim eftrat*?
- -
-
-

'%vaeibi continetur,aliaeft operandi maximas ?

-
- -
$ Š £tintcgìigiutóítminotm
S$?atteunain deté,quee(\umaexw
§ 9 Perariacexa&è uelit. Parándi igitur (utP'° ext ami $uturinxii.annis:quúnt&ctima;
aC1
liorem fumam IInotus folis ratioiicm } duo d" \gitimxii.annis foléretrahere opo
S* aere , aut charta folidiore:minoris autcmla! ËusignifefiManifeftúeftetii,cu
ut
t
$. contrahatur aut fieâatur dimeticns, culus duo . • •

$ moueri,nifi quantùunaparte
%$*Pafius,alter maioriuxtahancrationé,ut centrodu' \i Štiorexwcccctxicon
"tante centro prioris circuli,fecundum ProP9ttionem* Š f\ifimilis eft,prxftatautem ha
ftantiæ c§ mundià centro circuli eius qui 10Iem dcfcrt, j*ti tuít,utalus intclligas, magis«
Ε*

**terior
trm q ue
interiorem tangat.intrudantur ciuita** -

tur. E $9ti nec excidìnt,necimpediantufj,

jjjoris centrum erit mundi, minoris9°j.
$"o fol defèrì.In utroque filum an neaatuj?j;
'°, maioris loi, gius, inminoris autemqu
ius $eruen*
°°ificicmint€$iem maioris paulòq; aiwpliu*? Minor*
 IL I B. X I I. C A P. L IX. *73
r* 1 1 8. XII (1) 1. $i; circuliambitumin ; c c cclx 1. Partes aequales
lumoordcuoumotu<* çi É es,&fingulis quatuor lineam interiicies,numeróque
pkr-^ du-
-:sstu*
fiereinor******
ncs contra sca-*.
Ę ufque ad c c c lx v.infcribes:exteriorcm au
que&iineam E: M M M p. c.colliges autem quin
Ęorosaic*
uis iudicandi pcrsitatis sa
tur.
Adfcribésq; uces: inde quibuslibet decem '$;
êsq; numeros ab uno ad triginta:nam finguli nume
p<tabulas omniafu;;uuit. ;££r? tidecem nius partis ae
Ëtenissusiica-**
*
continent partes,quae fex minutis u ium fuum fi . *

; artiis, ddut,quisito au* ...r:.…

mnx ccccxiit;\s g+**T.„…
taincnantcainuftum,
it{>.

fossa**.
t potum anno íum acccsi
uátur:ininitio cui
quátur:ininitio
2%
¢
cum eocigitur
-

cuiufque ordinis triginta Part

ita deinceps.
£t afcribitur:primò aries,inde taurus,atq5
.

confiituto,fupputalocum abfidis S9 iis,& ilhum

era figna.Deinde füpputa loci illius Ę; per ta
-
. - -

• •• • • _ •

$ulas exquítifsimas,quö tempo Jíôïperficiat:& fi ÉÉ

- » Pau£*
hapcut,&excuiorum*;**°° » horae adimeridiem Ä; É Å. Iocú pro
-

Moi√massa s**** illishori

s- ilftalnde diem;nullus error ex hoc contingetcctatranfpo
shoris,nam
-* -

•*k*rr rn, docere: Quicunquegai<*
-.***** me ponfitis côfti:,Googui^ ::*
t-. nuiic uidcturoum Iori«i*
terroi√ciis misitis?2 beiïe
ne,& dei §§ per filum longius fub loco abiidis po
-
È §î ehabebis dies menfum in ephemeride defcri
, • ,& è dire&o diei illiuslocú abfidis pro 19co folis fcrib£.
9sinde retro agendo filum,&antè úlis firmatis,locû!°
. -

cum prius
Inde Šsensu:£ $$im filo longiorehabebis,nó
sinii;nitumtts**. liíbíÉ folùm ad
ÉÉÉÉÉçóôï.Necfiufq; in dies fingulo$ocu!
- -

de$%?j %
I. &nihc niíor apudLudo-a- '£. etiäin - .

perfecit,ita ita in h;iiar*. locus É , erroré fenfi dignú facies.Abfidis autem

I. fetrusApulus,iníolatum;'Ciu** dua, Éereftis, qui filo longiore fùpra c£nt; minoris
ÉÉÉçsensius* nutaqu ę decet propter illa duodecim£
ÉÉɤ£ M m $ $. $ficiút pro fingulis dúodecim Ämnis unâ part%°*
conftruétoncmpcffi:* poít s* me Ë à mótu folis feu loco. INá in cx x.fer
- ucit,librumAfiinhibcit; fuam:n**, ccc Ę $. procedit una parte,fi annuS cgnfeatur disi;!;
maiora,&ad íïoricità*
di,quae liyi§ iiuifà
ibi continetur iutt*** j mexii ìgtisfexintegris.Igitur
parteunain decé,qugcúeßÉïimor
una ex Mminutis*;
**? C.1
| k operatiaccnär utit.};iiaig**Ê tii
fàciiioremimimmotusûa-* Š ÉÉÉ;1n xin1xi.1Annis
1.annis:qui fun: decima
folé retrahere parsam!'°
9por$; una ex
errre, aut dhatafoidior:mm**aa ? inferioĘ; figniferi.Manifeftü eftetiá,quód $;
utnon çaufi:i*i**? Ê sbet niöueri,nifi quantiiugaP£$integra!£?
tię fam Ę quatuor ex M cgcgi*Econtinetur:q?
diíïíçí 2
exquií iqüeíííííííííípræftat autem ha'° rationc
$uttte tra&affe, ut alias ifitelligas, magis quàm obiter

: ftantircentrinüniittaroga- a<,
exteriorinteriorcmtinguiniº 3
$
tur. foi
Et defertur.ln £.
trique,utmotinccexdánt,n:fiimrr*
maioris centrumeritmUhlh p.
j£* -

sy--*-»
omnes.
\!
\

.tas,circu!
Quòdfi
$icuum exhac,veneris motum locúmque £ire defide:
-
-

pro magnitudine epicycli illius indici min9$'

a ί aniieaeiîcirculo aufemiparuo exc€”? jndcx
-

• * --.

-
ex c -

em maiorisioi√moria:* §§0$edat;& pro numero dierufi fpatiuu' in Hex fup£^

5••» .- *diuifolimbo'illius circuliiuxta numcrum, dierum* í
fsiiccmintttioicm uoiiiju*v

^.
 .

IL I B. X 1 1. C A P. L X. -
l!? XlI. C AP, LX.
bus circumagitur.Indices autemhiamboztei fint. Ha
autemsx céíio maioris orbis perextremum paruijpi* | Tumgntujnt,toloribus,& earatione piraf
oßendit locum proprium,ut&folediâüeítiífignfto; *** soi√;ora&£lantias oculor&-f;
Eft etiam rario latitudinis eo modo quaerendainci; *$Tyuiis&ftreo colore funtpin
alio exterius ueiinträ adäito:nam ex concurfù centri&ur. Ędifiortslapides. Hx urbes,
$um$nti perficitur.Haec autem cùm filo unico ofiendi'* $it';j;ultuplo maiora quàm fint
quòd e cëntro minęíåúcitur, conflatlatitut* ύτῆς ἀρτημάtemnonim;e&: de
£°ttsym & quantitatem unica opcratione,fedtamen £ °£%*m*gnitudinem formam&fitumre
fa ratione oftendi.Minorgm hic circulum non $ i.
*&%*mpor ignito colore qua
**£ primis duobus initioíéïoco.Hxcfiquis Š °*#£*nt Stúte$tumibus acutis;em
*9ttttat, facillimè abfoluat ephemeridcuminfingulispiam: *■£l:dam uerilis oppida ut minora, uni
$adeô ut omnium çurfiimînûecimannorum, £; `$sis;itmfittim referípinguntur\nomni
3° Pefficiat.Quanto enim plùs laborisininllrumen?'de
ficiendo impenderis,eo mihus in defcribcnda ephcmcn i** &fimu$sit: έτεmorier;
****nibusau:«\ibus adumbrenrur:&
tædij relinquetur. inutibtusatisceat, uel£umenm:&;
¥limbit Manfortus fiquifint&md
co^o G & a Phica e descripriosi* $tiu$$umuris*sou* magnim:
- . ' c AP v T • Lx. j's;ilt;obfcurus,quãsfo«*(elicus &
*u*piudesáurotrrico, interm
9rographia eft defcriptio particulatim $it' *ioniimatundinetis unâanthum
;!ingularum regionumi,in quibus nihil ob:; : tti. j**illigenterpontes&uaäoaloa&e,
ditäs terræ, quę (ut demohftratum cftindu$; j*iimgfu$iùd quodfiine ac nauibus;
'*?*tt£parum référt.corographia uero jíí ui*
P°ftem,id eft miIIe pafTuum cccc.excedercuixlo
c0 $mniafjyiocis diligentißimepingi
3° defcribenda fingula loca utfehabét, &#££i:
$iquiaiisftigmauttòpuraexagìa fit
Štíuülieiiguiabfúepontibus,ct
Ila 'ÉÉÉÉÉÉg¤$sis queat,atquc etiam Κ uoq; iftmt Sutceitterú genus mont
'"°'£xfùnt neceiïiéìïíôïòórum:latitudo* cm 3°$cuminaniuibus:co\istere {ca
'$orum:atque çí i5luracnemora,arbores acumbtd
:ocli fpeétet, & quâhæcáu6ì:
iter iî quifquefciat
';conic&arique? mi.
–* omnibus haud negligatu; ,rup*
§ %$9rum natüraacfàlubritate.Deinde ut noi; £ e• $&mtisCampifegetetentiííima,pra:àu -

$“circino dimetirique$ cuiufque Ęg# Š j'*mi$ti$$iccedunt itinera,qu*lit

-

“°°ntur & itinerà côfùçãçùrìis magiiitudini íŠ j*am defcribenda funt,re&a,finuof

-

'$tibus,cæterisque impedimentis;h3cenia* loc00? *suadáquefertur ac uales, tum a

"'"m uolenti regionem tueri aut jgjj££ É m6 Šipericulum imminerfadiiciem
1 '°s;arces?mpóÉÉÉÉÉÉÉÉora,cò] ££; jìngufta,uixut conficiqueant:ubidc
$tbus $un&is hof;itia quoquepub;
j;;;;';£îï
}$ loca afgcra,campique. Demum morcs, us,Icgv**
-
*$&m$£'
$; tiori
.
'*'* rara,hærbæ mortiferæ, fertilitas, magiftra%§ -

at10, *;otiie,
'j*9rfùm aïiçìåíïíôïém&h£: £ Im i~
''°8otio ut minus neceffària,pro 'jiii I&nó
;1'luus W£m. - - -

*ibus,Paludibus,fluminibus,mari 'íby ç £stjlougituάolatituâôque\o à lùn» r v - - .

· `***}*tcnù, Cùmcnimtcita cg,

- _T, L IB. XII. c A p. L X. „——
p*4 Ii:. xII t'.' 37* .

bus circum* gnificit; =

* "*"**£iibendis
.,-••
- maior cura adhibenda erit.Def.ribun. Loci, quatuo
tur maximeforma,magnitudine
• **

aramacéiiomiiorson*. »coloribus,& earatione pi rationibu, d,

-

ræ quæ umbras oliendit,corpora & diftantias oculo rc-ftribuuutur.

; «:entriocimprorfum** at
Eterimn:oi√°.
amp;*-~
$endæ,
: Pr<£ntit Arces turribus rotunáis &ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ pin
quòdisida,uillæó
color referat durię lapides. Hae urbes,
1 „oettctus ut irrii***
ment: pcrfcrrfit: μ€?
agrº… ;€mporia
,& oppida,ui læque,quadruplo maiora quàm fint - v.

i***
tis craiiº-
tribantur:ííüoniam
1..:..:
.* £jptionem, & ob hochocmá ob paruitatem non impedit de
;^deccptro mino gnitudinem,formam & fitum re
Ę & ;mtaienra*
:{:{i
? fjepoteft.vtbe$• 899pida emporiáq; rubro colore qua
**.

I islaterum eß
- ÄntioccoftcndAin* n** ^^-: - - Pingi debent.Sed urbes'turribus acutis,em
-

| feieprimis duobsr*j P°tia paucioribus|fed cum uexillis.

oppida,ut minora, uni
côtiit, íádiims ab$uræj. $aturriacuta quæ ¢dem facram refert,pinguntur.In omni
' ,
aire** busfitus,&íôï
tsaicgutęT,… ; da:& omi & forma urbis fèu arcis äut emporij expli
- | erosº; j gi, *& quibus montibus aut collibus adumbrentur: & fi
noperficiat.
- . Åmpèìicri«-** É • ^utftagnum uel lacus adiaceat, ueiïenm3íiá
; trajiciusuetur É; aut muros lambat.Mari portus,fi qui fint,& mo
} :;:ti' gant 'antur in eo naues cum uelis pifcésque magni pin
* * *
- cos ogi afHic'*? I.
capi 1 i*
É %'°*snagiculisque
$. $$uleus obfcurus,quälis folét efle láçus'cla
:paludes diluto cocruleo, intermix
-•'*? 9glauco c9lore,qüoniäm arundinetis abundant: flumina
' ! oscnphisiit? Ę. $um nauiculis, ibi diligenter pontes & uadofa loca defcri
, ígitimis;** £?
iI É; P9ntium genus illud quod fune ac nauibus iun
• aiiistcrrr $u- sie: raº $ locis, omnia fiiis locis diligentißime pingitur,
'.' *,-*r*h* jtcoiogiri; ,
33 Imaparte parum jumcççç*?
v $;
titulis&
abfjue nauiculis:ftagna uerò pura ex aqua fine na
Ἐrem idciimis? $tundinetis:riuuli exigui abfque pontibus,quibus
fingula loai:k ;£ - f
$'9£rentibus differunt. Succedit tertiüm genus montium;
! £,idcftibcnda £Â«cri**;?
• .• ** • . - -

?“Pinguntur,cacumina niuibus:coiië terrei,fed tamé

- -

. ja££jjj££? Š$ubifyluae ac nemora,arbores äçìïórę, uá-

; '
* J jus c1ünt nc« £,ciu6,ut "?
%fitus in his omnibus haud negligatur, rupes abru
1
*. . -
Ę faxis ac nudis.Campi fegete tenuißima,pratâ uiridi co
fingulorum:a:qu* Å dirigenę
••-- #* - - - - - - - -

- «.hjecict, & Jº- : Glubftiit *** gte %iibus intcxmixtis.Stiçcedunt itinera;que linea pun
] de loçorum niui* irirauius** §""'utita dicam)defcribenda funt,re&ta,finuofa, flexa,
,et,ut circino dim**? amíní. $pontes iadáquefertur ac ualles, tum anguftos
! £t bant;&#£e* 3* la °*Pfrfupta:ubi periculum imminetfadiicienâ, fata
- Iouitatę tr£'. £$£guftaj; ut confpici queant:ubi defit, inter
'; gium uolentircg"* iâ É, ntrogº? íi là diftantiöüs punctis:hofpitia quoque publica in fo:i
*- j,urbcs,arccsiinaioi√*
10.l, cm'?°"j;;;;8*. ra exiäÄÄÄ;
""inibus, & meft,' I. - - -- - cla
-

| s,acus,ftagna,fuº' ■*', ''°xacta ftadiori Trrr- ^»

£jí,ampi,*.
vt $£? rtferr ftiit utin exéplôïí,
P!o uides. *ió*ä*####TJ
3o 45 F5TESTZ; . á.
É
- - arbrmofti**** . - - - a- '. - -

i
| £?; jiciantur?”',
fedhrc coi Äîsncccjit*', E#
3** initiis%tcmifcr, longitudo
fùnt rcpctcnda. latitudóque
Cùm cnim loci, altiori
terra cœlümque rq- J
1 huicp*£%?'j,
Äjusìiabus,Fa- p. funda
 ;* B. XII. C A P. l X. ll}. XI]. -C AP,. L X. -

tunda fint, & fphxrae £A* || Špiri»iouC

strn-; ii(lusuerôomi m,
in modum,atque tet: -A £ .J"'»'\ -

Trit&r mnn»l; UCrO Qui

f0quiperpolos
ra ipfâ quafi fùfpenfà f jiĘ: 1.
in mcdió pédcat,qu£ - sit $titut.Huiusigitur caufâ
}ropofitiones
dam de circulis praefci
te oportct,quos maio
{ « d§.
*ijcncdi;id
-~ %£*DFolusboréalis ,,al.
$i$tituii.C6ftatis;
i,D;
-,

£e circulit. res uocant. 1gitur cir $uu;00;

¤;. itiis;i &i c&a; Σ
' '*'* culus quiinffhgrae fuperfidcôeftibitur,aliásq;*£* di5
eamqucpct mediadfuit, °£ti$;utrinq;,uôô,
**j; tí: i°;itum XIIII.&h I
* : ' '. cies per ffhgic centrüm tranfit,&centrufiidemhibtttum I<jtti
T*$Ttkl&us cit*};itum &iitmftantundú
C
-
*
•
l.
■, ;
', quíque niaximus cftomnium, usuocatur.Sccunda%* …°n°
s:-n; 0. Itciter;
CItia pro ümigitut - -J I.
fphæræ centro,isinquam mag, £;$itione hibetuάei;
ßccnt,fig $$iH&gw& isii:
u'
fitio,Circuli magni cüm fphærãPg; gqualia
jérmtdii (:fccit.Ttt totusotbi, inquin- |
cé fecuerint, uicißim pcr à qualia&
tia,Iidem in c c c lx.partcs arquale$diuiduntur, utunçtu3 É |
poluscftpunctu;
quadrantesxc.partcsobtingit.Qg*''* |
ih circunferétia É zqualiter àçxc.partibus ilins i
fingulis punáis circuli,cuiu$ eftpolïepatctuniuk*:
iufj; circulimagnipolos effe dúos,qui£άaoyoi
ta. Quinta, Cüm circulus magnus, Äúgiumáf* ?
fus,imòütriqut ?*
P. endiculum fècat,tráfit Per ölum i di (emidiculogm. | 3
âlterius polos uicifsim,quifuΚῆ
Sexta,Omnes portionescirculorj
circulos, illis ad perpendiculum fùpcritum.Vndc circulll
ang£ |
j
\
-

utrinq; rc&i funt.Septima, Si duo dìrculi cum! Ê

mih1C1Iaiik $s
fecenfadperpendicülum fintj £#£; Dilítia
jnuicé in polo eius quem fecanitfecab
!
-
|!
punétum in fùperficit Ë
-
-

brcuiffimiâ à pun&o ad
er circulum magnum , Íicutin plano Pcr rectam fita
\ Nona,Per duo piinéta in fphæra , q ua:non fint o???"*
nus: ut pcr 1°
uon poteft duci, nifi unus circulusgu£l.
». \

damjropofitionem poteft dcmonftg ;dem0m

-

His intelle&tis quæ Monteregi$&Thcodofiu

ftraruiit,fùntq; quafi axiomata, fciendum cfttcrram,
#5iis fit, cœlum autem circumwoluatur; axesimmo"
lum
$$ motu diurno fùnt poli circuli magni diuidcnti%
ÉÉÉÉ , qui uocatur arquinoctiaiis. Alio $olpt
'5 motu
am quandam Ę magni circuli, ieif
ÉÉ; » fertur in die us c c c lxv. cumut patctex
9
(:ur
a É É ueröfecat æquinoótialcm, ,ubiuer9 maxim*
ÉÉÉÉ°!jigne, Peraequilia, fecatui$
*ab aequinoäi dimidia diliat , ";
[1!
• i •.:; II. -
ali.25.partibus & dii ht*
 f* rtTii L I B.• -• X
:Ę sit „* .
Ę X I I. -• C A p.. uerò qui
Partiü*7.tota.Circulus j7y,

*'**-'*,* ÉÉ #9;iialiad ÉÉÉ;35; fexta

! II
-

dum dc c;isfi
pä qu;:u:cmii
•
in mcdio;:::i:;ji;
.5: IIIJ
.
.
,
-
itionemeridianus u6catur. íüÄ. Ä
^*
j

!, **^ , • •
. jcxtap
lam conftituatur meridi
ftrali
}; $i;trealis
ali -

101tur arc
eridianu S A C B D,po
*_ _ ^ •
$ Byaequino&ialis c D,ecliptica
a, au
• •
-

-
-

s.
a

us
;*£sse f<su0ant :,quosmio
tnncum:
te opor T:ui cir* -
%*ȣ
fimilitG, D H, D F, effe
c ?
partiú 3
2:3i & E G & • 1• - x. * - -

£ 2,£:a? cfiuxta polos aífumo $ &g* 47. Pa;tium.

1. ir.-ii. '° si**.
cata*
*ftate incipit efféí,
-

nox,conflat igitur Ę; Partes 233. utrinq;,ubi dies in

Ä' 1. & hyeme tantundem
M. cuiuscu- jh;rr-?
'; `T,.;„hrum,&£t* c M. N e -
x
• . * - •

Erimus: iom a* :::^ .

cespe:,i;:;:::;
quicuc
£h:ca:o in-*jI:
$*3 'Partiü,&
Partium 9 o. ut ex tertia Ë'; Cùm igitur
l H & g m & ; p ä itione habetur, erit
- - …i. - * - -

jíôçãï*í N. idcò totus orbis in quin

êiçccns, uó*}*** Exiiì-
$a-^ • -

iis a$$íú '• e 23£ C 23 #- -,

ɤ. a partcsoitfsi-'&**.
A. λ >~
4.fj><<J2,
i*. fingulispunis íalfigti** -

ię, cräimagnipolos: =*. §;

Quinti, ᾶξ
ucnjuium ía;:i:;::;º = :& ¢ §…
ΣG
Y3ZA

i £l:crus polos Tjrij '• §

§¤,dmncspotio** ;: û:
ciculos,iis*
ingrcdiint?**; ;q;:i& £.
SI i-:£a 5!
féceni ad;gpciicut £. 3
Éìniìi punäo*?"É
jicëinjo oc*%? £; Xr $- | -
§
et circulum magnº,/ ;:* Ê § A.

\ Nona,Pcrduo pingui :Έμ* í >J 4

muon póssiduâaj amorié. j…
ánijropofitgnc'' Ἀ ;* *3 £
His intcllcás& Š ? %*regiones dim;
E: ɤ? ODI
Ętatem:media
licet aeftusÉ
Émotu diurnofin*?°'? i*'•
ÉÉÉ
& terram, quiuocº, rç*
»

É'ÉÉÉ;
torreat homines äïíualde ha
… ” ! c - S, £X o *. _ . - -

lineam ÉÉÉ
uocatur, fcrturi!
cccl
-
? malé
po
ÉÉÉÉÉ fiiní,&í€Èî. ;í Ê
»non propter rari - w

me.Ecliptica uerößca:rJ!" βσμβ* . Ę£; regio,fed $ Ę Š :

daÉÉÉÉÉÉ &à 2* $ulæ, î FN, 43.partium (ut âÄÈ Š í
diiuab aequinoâiaii*;? urfimplicitcr habitabiles, quòd & É
••-..

... - - * ' O fint

 IL I B. X 1 1. C A P. L X. llh, XII. C AP, L X.
t,& immodicis caloribus acfiiggfibus i$í -
*iisiimpunettendat,ut nunc
eftat igitur fingulatum magnitúdinem Ë ô T*sinitijîozqunodicitulosite
îj; in primo de fphæra $; Ê fìt cD, ç,£i:i;j4j.&t. uijaiyo.quanouitia
verficies, efè æqualis circulo, cuius femi ; 6. igitur pars **ii h;inlongtudine quidìlolcnt numcr;
natur cd y4. eritambitus fphæræ É É ***iiwjimiietìciisorcntem;
3.§ 33.&trigefima,ambæ igiturinhabit
Et ita fùnt 33. ferme totius Ê eftpat.
Pytg ueròturEpart. 161 i*
'**jtistumq;alum:&hocpa;co
'"i»aquantum diuiííôç.
•cum tertia, detra&tis 2 5¤É P eft ;::;.& *hinum:tus illeii;c auctt clxxx.dct;
Ę.AH eftpart. j'% uisitię
tanta eft habitabilis c E H d. Cuius -

c eft :;. totius ambitus. Duplum Šiii,4;.&h* *$*i;o;;itnis, ixsmplü.Mcxicûïoaitu;

* 3. refiduumigiturufque ad$*% etf; άmbitus, ****ticcis detrahęcclxç£
$uántitaszonè torfidiae. Et £ft ferme33 duasquinta* *uisniiptis &íüìïí,
itür habitabilis dimidium,malèhabitabilis '°°"jifuiicma nobis,ideltuetú.
habitabilis duodecimam, - aiäiei A c5 P. j°°**fortunatis diumuíuetis oiie,
His fic expofitis intelligatur circulus m ;o Fortun£t `*mi* nobis interticum Sccù,
infiens per Canarias iníülas quæ à Ptolem tinctior,fi:; $titulis omneslndis noua AM;
appellantur,ita ut hæc fit medietas É É quo
-
-

'* atomus,íú
$u9f quadrantes terræ : c AEghusÉÉRtiorinqu0% [*°iiiiimtiiberáreQuãdoq;xx.partib
iropa,& maxima pars Afiae & Africg: , p quadrum'; '**ttmporumuoluotū
$mptitis Qu£nefciant, quam quicquam
exigum,&
io parspars,&
Aethiopiæ Péru uocata:& tcrtius §.uadrans
India orientalis, îniiio;!:
eftinfc •. sis; utadremrcdeain, cui loci eam
obanæó; infulae pars maior:& quartus $íÉâ* j*m,filattigi$$íî Part
Bry& fub hoc ubi Patalis regio &infüla ! $. habitantu" `****tiunt:filtitú
$$ aliud innumerabilium infularum Ig' eriuntur.'° *°£dtimcn incomitii, partes b
hi§ regionibus fex maxima difcrimitíá íí toptcru* °sfitfcdfilocorum,longitúo cent
jfuntj qui fub aequinoétjcirculo É +&nomin* iautfcrme difcrat,tunëìlatitudoc
>– §
*® ! situnę Folum,Antichthoneserunt.
ds rectaS.Antifcijjquifub polis: Šām incol££% `¤odes.
ig5 extendantuí, perifjörum aá t9; teror -

$i£ciorum ad utrànq;inhabitabilcm: É, jsmlocorum fimpliciterex in!

i libris meminimus: nam Narfingae hab' <j°?linijhrtio eniïôåíïí,
Sm antichthones funt M$,,„,mturim lo|icorâ
fèu
j'tidie (hoc auté dignofcere cert
*$uimusjaltituì
£rgo adinftitutum redeam: triaconii arâ 4ù!nh•-;.

$:lqngitudo,&haec eftquãtitúm
- : _ 1 • *'• 'ibus int
.. . í
mi1m
-

%i}o$tialis circuliin nqftris région Êmet? feu

J*hibebis latitudinëm loci, inquo
'iti & Fortuïíôùdo,&hcc e! $â çirçuj;
£;; J°'ua;
U
cepti inter locum propo fitum & æ mcdiet* ú soicm modo ad ungué ἐ •

- *

$do Poli fuperfiíítorem,longitu Š c0 - ,-, $ciuitioní&í quâparté fit,

''° Quae eft aj)ud Antichthonas,eft í it j?“Folialtitudinéeati uena,
''tione,id eít uerfùs occidenté. Et $ j ci
-

«. ζ 1Peticulo intentüafequuntur;
$i circulum fimiliter fùmitur ab Éä. numc/ *u J??i?iopolo,fed Proculquinq;f
fus au(lralé Polum.Quádo auté in Ap. Fºigturhuius'st,sok pollio
Q.
 L 1 B. X II. C A P. L X. 379.,

latitudo & illa uerfus alium polum extenditur, ut nunquä

fimuliungantur,fedinterpofito æquino&ij circulo alteiu
trinq;fcribi folet 12 3 4 5. & ita ufq;ad &o.quia nö ultra po- 1.
lus extenditur. At in longitudine quidá folent numeraîe à II, .
Fortunatis uerfus Europam,id eft uerfus oricntem ufj; ad ' •

ccclx.partes & perfeëtum circulum: & hoc parit coiifu

fioné.Vtigitur fcias loca quantum diftant uerfüs occidenté
âFortunatis, fi numerus ille fuperauerit c lxxx. detrahc
exccc lx,& numerus qui relinquitur,eft longitudo loci â
Canariis uerfus occidente. Exemplü. Mexicú ponitur cum
longitudine partiú c c lx.detrahé c c lx.ex Cc c l x.toto.
$itçùlo,relinquuntur centü partes:& tantü ditat Mcxicü â .
Fortunatis in contrariâ partem à nobis, id eft uerfus occi- ;
dentem: nam nos à Fortunatis diftamus uerfus orientem,: M
cùm Fortunatæ infulæ nobis fint extremum occidentis. .
Exhocpatet, tabulas omnes Indiæ nouæ à Matthiol9 A„..; a)
editas füb Ptolemæi nomine, falfas cffe, &iuxta longitudijî, î
nemacueram diftantiâ aberrare quádoq; xx.partibus.Sc- tipodes jú
$utus(ut reor)moré temporum noftrorü,cùm malunt (cri- „,.i, àg'
ctepr9 compertis quæ nefciant, quàm $íí 'faciutur. T i
£equodfcianf.Sed ut ad rem redeam, cum loci eandem ha' *
ucrintlongitudinem, filatitudine in eandem partem pa-,
iumdifféraiit, Paroeci funt: filatitudinis numerus fit idem !
uel propinquus, fed tamen in contrarias partes boreæ &
auftri, Äntorci erit:fed fi locorum longituúo centum octo
;
ginta partium aut ferme differat,tunc filatitudo cadem fit
*
uumeto,&adeundé polum,Antichthones erunt:fiad có
ttutiam,Antipodes. - I.

Porrölatitúdinem locorum fimpliciter ex inftrumentis Loci latitu*

aberelicet:cum planifphærio enim(uocant aftrolabium) j££ h. ,
cum Soleltin meridie (hoc auté dignofcere certa ratione beatur. :
*}perpetua docuimus)altitudiné cius feudiftantiâ à linea
£meridiei planifphaerijquære, à qua detrahe declarationem
loci $oli$,fiSolinaúfiíalibus fignis extiterit:aut adde,fi in
realibus:&habebis latitudinem loci, in quo obferuafti.
ldem noctu atq; eodcm modo ad ungué efficere poteris,
$um ftclla cuius declarationé,& in quâ parté fit, nótam ha
geris.Quiuerò perpolialtitudiné eam uenantur,maiore
libore&rrandipericulo intentii affequuntur:quoniã po
bris ftella,non inipfo polo, fed procul quinq; ferme párti
bus dillat.Exéplum igitur huius cft,Solc ÉÉ unde
O 2 cimam
 I. I B. x I 1. C AP. 1 X. • •• • r _.
| * , II?, XII. C A P. I X.
488
cimam partem L
ibræ, difteteiusaltitudoâ mcfiici
jÉÉÉÉÉtnimquô
i:;im;ilibustt(iiscp
Ę
propofito trigo
Μediolánipart. xiv 111. minut:** Ę í É $i&agí FytulusOmni
mnial
atttafintju
-

.
-
.

í
-
ÉLibræ £f partium 1 111. niip''*'**' # í [s *$* iiiiiì
1 1 1 1.minut. xx i.expart.xiy 111i$; iinq
diolani,
ì
dicij* $ię$is; topofi.
i - -

tur part.x 11111.Åut.xix.latitudo Mcd'°''''...

minut; Íïçomparatione
, Longitudo uerò tantümi;
- im ftatuere |j $,&qu
J, 1 £gt; ad ÉÉÉ neceffarium ££, È Ê; li;ftatim
• . 'ζ••; pro termino;ut ĘÉ íir s;;ui ut: latu;
+
i; ' `ius hota Ë Ë Ἀ;: çiipfis,&difti* j%iitaftquii; ****
*wv
- __ - -
:~. *vi
- tem
biq; uideri poflit,
-
imus fingulis horisxy.Part£;
- - -
%ijgnti&ii;
I

têporis:pro qua numcra .- 3 parté et

•
§. qiium fiptt AC;
ÉÉÉ Â fingulis quatu3; minutis Ę -

jÉÉÉÉ.
ÁÉÉÉÉÉÉituSj& prò qu9lib* Ę; íiuédooric! $ ίι'i;
Ζminuta,feu quartâ part£in££££; d
, £iiorsm
ôéìïtaliorégfjjggjjj
ubipaüciorc$, Ex* Ę; - - ecll
habeatxx.part.longitudinis? gífithota
Å£perfeâa noâis, qu£%$% Ä :âentaliusT°:
ii.perféáanoâis,£icemus Mexicu£ £? íúeritMeridi
ÍÉÉÉÉÉÉViir.differentiafcilicet**** Édoproun*
aiitans
ύφhora uerfùs occidétem
part.xv, Part. °;*;
ut diâum Ę Tolétumium
eft. Sed q %ei c****
ę;
íí 3 Fortunatis part.x x£ÅtalisMeti* - É
¥ito UatuQt ítottm,
linquentur part.centum longitudinis oc
- cq;in • - '
J'"-ngulore $sit; Qgorum
Vera autem locorum diftanria,neq5
- .itineribus,^*
itin meratam££"* finuí
***/wny quae ióne:iti júíùm tefid -

eri us to;
totius,
* 73: mnimentishaberipotcft,fed fola
-
-

ratione
detrita& £**
;rmiora:indct
-
%uelutfinu,
imp.imi, ÉÉÉ
ris certiora habitabilibus.Scg
-

fùnt & u$ii$ proximiora:!

ubi δrrentes,mo!'* &p
uatuor maxi!
íníáf.
1ęq;fòlitudines impcdiunt)$'£$ lurimu.

! Äî. impedimentamgu'; ę 0
uerüiter & reétú à cófueto.Cùm ÉÉÉÉ fxpc£?
I
I nibus 16gitudinis aclatitudinis locoru ú, îçùro$;
i iterare gíortet eas) uerü iter uel Ἀ fùbieâafig* ;
'Montereg# pio perfeâo,id eft cuifphgra cíF opij c01!
pularâ pri- tabilis uenari oportebit. Porr§'meteotoß9P) conftru*
|mobili de operofà eft,fedífüs admodum facilis • Ę deę;
ille iam
Ętie
'rrima.pal- $io fàcilioíüíùíïòngior efi:S£d£j£
duplex Ioannis Monteregij de Primo mobií'£eneralior;
ptus fit,hic tabularú äfum fubiiccrc opor% -

noftra uerò breuiffima,atj pro tabulis Monte;

guem intelligendis, ut certiüs opcrari difcamus, ***;
 -

tis 11 ti * L IB. XI I. c A P. L x.
.*
frontingant agnofcere, fciendum quòd propofito trigo
cmrm ::*-' foex fphæralibüs circulígē, F,cuius omnia láterafint qua
Medioiuripit. ¥*? tante minora,& an gulus D re
i t Left & fía άus, # omnia illius late
Íï-* ria;**'j !*°gnita effe:&hocproi√.
É antea
ï;it xiiiii**'' … Équa
-■■•-..
ässt'ra?
Lorg..;:ouerótifT*T_:; %9ttheoremaiibiis, uc ftatim
**, einii:c::ndi! iigiam, Igitur É latus
…*4* pr. pro termino,ut * tri** ā $pufq;ad aîut ca fic quadrás,
, in;:■^'i-'.
■;;oafi:o;;** <;*2 ideftpartes honâ inta,& ducit
- .
• . , . £a;si$££ !!*'Perpendiculüm füperXÄ.
ÊÊ propofitio ©
· · · -
£.;:r:dci:fim:*°I.&
tërons prog- l. su;r-* •
igitur per
*m, c eft polns X p. Igitur fà&a A s nonaginta par
;
-'
- fijntix,&profi*5*' po;xA
“m, erit pêr eandem j Polus A c, produ&a'igituf cr
- Ecc****$j t:
%ue ad Ë, erit c s ad crPendiculum fuperftaiîs Ap. per
;, minuta $u$**j: “tam propofitionem. É quia c eft polüs A b, c s érit -

$$uartam propofitioi√ quadrans , & ad perpen -;-t '

gJtJ ` .... tulüm füpeftarisipfi AEIiÅ igitur habes in hâc figura
t. ÉÉ É
fîïÊ! $imque quadrante$ , C » fuper
ad Ęsulum {ta}tes
- 9 B , AoppofitâlaterâÄÈÉÊË.
B, D B, & c E: & omînes
1
- „irc;rip- '...…
*Ε *£** P, £: & fünt feptem ómn€$$€ÉÉÉÉ fi
praefupponit.
!
'.Pòft oftehdi; quatuor theoremata. Quorum primum
#*££££ Ê jrsptx* $fùppofito F angulg re&to,erit propoíio fimu$ totius,
Âuajatoj Forum jongni-'
;?
$•$uadrantis äd finum réfiâïíïìáíí continentis re
£.r*,
Jinquentur?ía* *,*
£?"'*, ^ P, uelut finus anguli cum reάσΒύζά.
…m 4*4*
yeraautemio* 3ßlifiº?…
jí Éripo:'ā€¢ Ę,uelut Asaííííííííííííí anguli refpicientis idem

-
-

-
i -

*****
**£=*.
,

, _: ris Z.aafint&#3°*j;;;;::*,

fuêsII.,
certiord

arq;ß3Iitudincsiº ,
„entumat"?
naturalibusim'*;
íerüiter $í
-

£;rjit
nibus lógitii
!
-

$,; Scdubiº…2
;*?

ç
δjU£t
it ^f
%*eft f.Hocin decimìáôáú Propofitione quarti de
“gonis,docer, fî quo fciendum, quiòd finus anguli di
5“finus arcus circuli fuêíí angulo qui eft in polo il
*°rculi: uelut finus angúíX. D; eft finus arcus A d, &
"* °P dicitur finus reíiüìåíïí Ü. D, & finus anguli
*$* eft finus arcusTXi. » & refidui arcus e b. Sciendüm
Ê'in omnibus pröpöíigí ôïí. COnf1multatam
.
5
- iterare oportj cipì !*tionem, ueluti, Pr£fenti dicemus proportionem finus
åôá effaf*?
ôperfecto id £joffè totius ad f;
£gnanguli cf. effe, ut finüs réfidui lateris c o,
uenari £jíáê
-

• . * É adfinum refiduianguli
eft***'**propofiiòèídecimanana quarti eiuflem, &
quòdfìPpofito trigono orthggoniö
te °»Pr9Portio finus totiusadfî a, c drefiduum
f,cuius DIate
eft ;
:Ęruer6
Ioannis !
breuiffima*;pf01" „g;
p. ā°
“P*}efíueiüíïí refiduilateris co fur; g'
3
gucm ítelligendis," certius?
 X | II, Š £; à quz Ara?'
L 1 B. ÉÉ Éɤ·
, 1. X. - ***ii,
ART,m.igitiis Ia;:is: usto quz Artu;
, , , ! *{82 refiduum laterisisc f re&o fubtcnli; “mtiitnicnsifiuteáoad ditum,uocatur fihur;
iumlaterum ianguli,
trianguli,
trian£
ialterius ut fitpt0
contif .- - •

ne confiderat refidua trium duia tinétus,ue

*titititm arcu, Exemplum incif-fiw .'
! : ; i iusad
ortio finuS totiuS -
-

fi
a finum relidui;
1
S 4dfinumr
ÄÈ.
cfidulat£•
l*iaiiâorii;ii,
*** $it, ijî
cs:diui
iii:igi-
-

-
> !
; alterius
alrerius lateris contincnti
lut refiduia ngulo reéto. isomnibustrigo^ioonis,ßa
ā -
-
*** ••---...i:.'
j$ition ἀcitndit,&
*}ετι $*$iitigituris finusÂ
$uáliains,íúqüaeC, qudjnil|
- - -

- ris opp9fiti angfitio eft $#. tima quarti ci

-

§*$\histogis *itu Acs,exPtolę

-

', - Tertia Ę; n,& eft decim É trigono af; â j$timas;ji£ quiaeftdimidiâ R.

..
Ęndit,
libri, quòdin
in qua o proportio Ę quoagg£#j
Vnde Ę
| *****iioiitufinusà,
j$,lubrijì, sitdiiiidiumuerfum,
dijî.
i.
rum #$. illos ÉÉm ad finus ;
ut finuum late rtio finuum #. hoc exéploin Ê.et. t*$ iudic;ï,
i£nio $itioic,&í fümendo
E Bin ß,&quadrę -

ÉÉÉÉÉ
angulos Κ ofitio É gy: √
eadé:n onium,fiuenoĘum uO `ºmyíus
$i$tisátquiiî,
uéì; $us**Qua detraâae,
cauíá,& o5 egre
Quarta pr Érum, feu fit orti £;d produâum liin- tim, tOM $£i:entemtû
culorum mag i finus reéti totiu fj; - 1° *liiij., lig; *jym. O
portio quadiat . - uitcm, É áb jºjitâfimum, £ctum et £t3lemri tabula, |
- «• mus ut %itúotonítimi, ύί ί minutí in
íuútefi:
- ' illis duo oadę
$}itibus,ę"Vttum estumi, numetí
bus É jtix,&Ptoduâum,ct Mumetusfecum.
d . G. terti Érëtiz duo Ε qu0 $ubii, fìscondiii,
', J - - ÉÉÉ
%'jîit. j*iioiii.
&finus j**iiit quatiô Quantitatum ?io?ottionem -

'; , j\isscjî, stt& quatta; Quia

rum pr9 íí:agio
.
- -
f Ę
$i$,
rum. j; f'uiiin'quati,
nóy: §.%ktundam $toducü,
tertiam; igiturf finttres notæ
r -
quo(ut ά fit
giíía i* $. inter *yuelfttunâ,
jú $tatem&teí.
nú
l.
' - #íám, ß Ę $is ijî; Producetur
modo É pot; 1 *tomibu, €m - -

… qualifcun'! circulo- [Stoam júsm. Cümuerôiytimię

- um m2 • 2: ldeo
,• *

Ε; Š
-
- #,
íóúdí É; io quadrati finus re&itotiu:; - * I uiticiet
b que n CtgQ
tu

.
]
!
.
gratia
anguli g cóté
fi
.í?j;
. . ; c & c F ad finuíiuc „£: $E; tertijlat
quorú finuum uerforüialter eftfinus f BB*°%.fa;
arcus Pt
c parcuum fùs,ßis; $ l$J ίιὰtmFsifuutlaú,
- -
§.
alter arcus differentiac j°'nda igitut&
! • II
Xj*ussm intelligas quidfifit finus
?;!fecta fùbtenâÄrcii,chorda
âauocatur.
ÉÉ; gqualia à diametro circuli,
-

uli,
-

Š
reétus &9um -

mcdicta*°Å.
§$uę
eiusdid “…, -
& G faf
'g(;JT ? ttlera Mnta, pt Šuismate,
G
Ictum ζ i;Vitas q. $. seù
»tiit ex dsmonü Σ; $\t mo,
t tum

“cùs
4.
inqú,
CW\«t,
tls
-
v

.. • -

-
\\t o
 1 1 B. X 1 1. c A P. L x.
[1$. XII t' 'tur finus f$$us, medietatis illius arcus: reâauerô quae j8;
Arcus,cl,
{: £***** É
„•;!cml;::rs£f* Te*
sftdiametritcndens à finureâo ad arcum,uocatur fimu,recii,
usucrfis medietatis eiufdem arcu§. Exemplum, in cir- fimus ue
pcconfiderit Ęa culo a cs D, dicitur AE; chorda, arcus A c 5: diuidat igi- quidfimt,
tofinosiorui**j :> “ Pec. per centrum ueniens AT Per æqualia in E, quae
j;eiiduii:fusu* etiam ad redos fecabit, ut Euclides ofténdit, & argum
-

ii, opportirs*°*'..…** as fimiliter P°;aequalia in c.Erit igitur EB finus £cau$ C» :

& E c finus üerfus , c. Vnde cognito arcu A c B, ex Ptole
"*o,habemus chordam X, : igitur & E B, quia eft dimidiú
%*$ita propofito arcu finus Éåíèå dimidium chordæ
dupliilliu$ar&us; quo habito, habebimus finum uerfum,
cxdemonftratis ab Euclide,ducendo E B in fe,& quadra
$umhocdeducendoe, quadrato F c, & refidui, fuimendo
latus feu radicem, quæ eft quantitas F E : qua detra&ta ex
'° relinquitur E c iinus ueí$$íú caufa , & ob cgre
8“mutilitatem, conßituimus præfentem tabulam.
Hicreponenda £ft tabula longa hoc fgno motata o «
*traximus autem finum reíìum '& Ptolemaei tabula,
“mautem ex fe&ôçôáî. Quòd fi minutiæ iiì *.

Cu abhaeferint partibus,duc numerum earum in numerú

minutiarum différentia,& f
productum,cft numerus fecun
°''mfinui addendorum. -

.Modus autem quo Monteregius tabulas fuas condidit,

- -
;£hisreátº
- proportio qua* íníß*
- Ëaerepli;rc io*°
*st: cüm fuerint quatuor quantitatum proportionem
“demhabentium § cognitae,nota ctit & quarta: quia
*Euclide duâ Prima in quartam, tantum producitur,
$"*ntum du&a£tumjáí tertiam : igitur fi fint tres notæ,
duâisigitiirprima&quarûíô€
$'!*!el , uel fecunda & tertia:
notis Íì refpondentibus, quod producetur
%0tum éft,&ia diuifum Per tertiam quantitatem notam,
$***bitignotam quaíitaçëï.TÖÄÈÉ in primis tri
§.
; £%?9ftionibus femper prima quantitas füpponatur
{"°* totius, ideft Part.fexaginta: ideoque notüs : ergo
notâ °*$uibufcunqüc ex alii§`tribus quantitatibus notis,
:
;** $it&tertia.Ergo fùfficiéíïíaíú
Potas,feuil] ro it,f duas
1 fupponere
lis , altera
3°"illae lateralés ambæ fint,feu una latera is , aite
** lis, ut tertiç regignc cognita fit. Secunda igitur &c :
$ertia $%£titas fempôt funt latérales, quarta autem area- -

jìnguli c cöteti**°j;;* 3. "**'|uiailla du&a Per fexaginta, prodücit quantum reli- |

jiinuum uero!' G 8 ?
q. j arcus différent* íít in s£**
3"*toto
*** duae.Cùm uer$cxÉÉÉÉÉÉÉÉÉ
finu,ę quantitas fint mino-
demonftratis ab Euclidc in quinto
--

*îî intelligas £!' Hordau'*.**

t - -
-

-
Q 4 Elcmcn»
quòd rcctu fübtenla aig; ā*
„jjiturpcr;qual**
4. * L 1 B. xr I. c A P. Lx. II, xii. cap. ix.T
£lementorum, quarta omnium minima, quartarai; £; *** ***,&ibitisnoaeitatuscs quan
li§ femper minoreftutroquelaterali, Ajonit autem **ythiksomnu reliqua, ut um prioribus
-

$orum finuum arcus, a $is ę *£titrjum jm* óptiationi habesia

$am operationem. "Hocúerô tuô, cum sii; $ui: Nonii:gj: hius autem przfcn
finus fium arcum refpondentem habeat in quouis ** tiutminíultigsimoquito:at
culo. ignoto$ af*
Šti m;i; omne; $i; dcdarantur
His igiturcognitis, ut pertabulas quxrat É *itattmrtion: hutum trium opus ct
Sus Per notos,`reducit ad unam ex tribus propoA DEf, Šiamfimtinigiiaas ciotaad
% £j$ defcriptis: fint igitur in ¥ duo *£lorum, dimittendö sc in aliis, dat
<luod fubiicitur düobus trigonis b £ f&cpf, $ o latcra iii : tubus
iibus quae non fint tufiem qua&iaa
°°guli reéti* & p, ut in Éima conftitutionc í. Sint $$itiquisít Cognitasiti. .
$$e non fint A D & a c, àico reliqua duonota : ę; Štítutítus, o, gratiaexempli,n
igitur primô SA&§ , intelligo trigonum £; mu$ §**giumfitit,neccmi f,neccums G,u
P'°Portio finus totius ad finuí s a refidui pf, habitis íºiiitjtryolos perfextam propoíitioni
°^ fefidui D c, ad finum: E refidui f c. Ę: juiiiuiigtaitigonini & contituti !
I> A & D f pro lateribus, in area erit arcus ΈΚ j*$timagìexqúátantibus coaút
'"''°, autemi £ e in area(ut dixi) quiain propou' [*#$olitigiutiut qua&ransex yolo ;
$unda addu&a qua hic utimur f e, eft quafta $uiijui;adv, Dicoigut,qüod;
Quòd fi cognitae effent A d & F E, uel Ë j*****i,&angulusquoalaistcrtium ;
*** ** in aiea, & AD Ę , refiduumf P ę $$oriamin trigono orthogoniosis , nq
$"06 eftin latere,iáéíïíçôïí fùpratabulam tus terj [*$ilib&s Écum Ap&άhabcboima
3° lateralium aréiium íüìéìïíjeffet num* lles DA: i*vatinientum primum sini: cu
j''°us per eandem. Quôdfi datis cf &*£,u£l* |j*uti&etaicusrélaterali&rparea
{u{cis quòd s, É„$. quia refiduum fc, jaeftft* §"gtiottábulam,&iuxta primum
'*\.,
'$it 5a : & eodem môåô poffes habere D £, $i; t *--j
$inlata:communi A., quo &e.
fiduum p X. Et ita fi habitis f D & D A, $; É grc i$timetrtituum onot* , reünq
habebis r E (ut diétum eft) per eandem fecun ā p £ f, jussigottigonú orthogonü&* αί
!!!um eius, quod eft f c. Habes igitur in ííí f C/ j*i$ui coítinentibus; f,&£ gno
5$tangulo » quod proportio finus totius ad fi ad fi è $si $portio finus totius,ad!
$$iduüm iaë f É eß, uelutifinus A refidui**; $iuiííüs faiiîìåíïí,
'''''* P, refidiiiííeííèåôïí Igitur in is A 1 §*$us:&doinlateribusreiidui;
-
'''n D f areai; & F c laterali, & erit arcus 1atcfaiii
- - -

§. %uocatfecundum inuentum,&;
luaefirus.
Sed ubi noti effent duo arcus A d, & a * ?**?
: — • , primam
l* $.Š; g, quo detraâo cx

marum, i 3*iitiabî, $uturioqusitan

'££diemur tabulam cum arcubus
ertiam , ,? habebis arcum refidui # *££
'.i aiigulum Š
ty
$tigonis , o ,tucoport
ÉŠ tabcll* iica
$? harum, proportio
sftuelutiî c f ad fihum c D , & angiii P f#?efífimu!
lx Šlus*quino
ij$ unus 13:oriü E in meridie
°°s , quia 5 re£tuseft, igitur fumusin cafii tabul* 1m Éç ; $titum eodem citculo,putam
*S D notus efì , quia eitfinus refidniD a n0!'°};
"§uli f notus. Quaeremus igiturfùb numcrolat eralia*
- - -
$uli ę ύςsus i G difttcntia
?“um. Excmplum,J
Q
 L I B. X I I. C A P. * L X. ;8;
gulirinarea arcum D c, & à latere nota erit arcus cf quan
titas, qua cognita habes omnia reliqua, ut in prioribus
exemplis. Igitur exemplum primæ óperationis habes in
fecundo problemate Monteregij: huius autem praefen
tisinfexto, fequentis autem in quadragefimoquinto : at
quehis tribus exemplis omnes ££j; declarantur,
Éifiquòditeratione äut mixtione harum trium opus eft.
Exquo etiam patet, quòd cùm fint in figura a B c tota no
uem portiones circulorum, dimittendò B c in aliis, datis
quibufcunque duabus £i: non fint eiufdem quadrantis
partes,omnesreliquas fex cognitasiri.
Tertius igitur cafùs eft,ut latus f g, gratia exempli,nul
lum reâum angulum faciat,nec cum ef,neccums'c,unde
patet,non tranfire É polos per fextam propofitioné fù
É in hac figura trigonis F G conftituti fuper
tusunum trigoni magii ex quadrantibus conftituti, pcr
longuslatus quod fit 5 F ducatur quadrans ex polo c, qui
fit δ ε,& ducãtur b F ufq;add. Dico igitur, quòd findta
fintlateras c & b f,& angulus quod latùs tertium f G no
tum crit, quoniam in trigono orthogonio s e f, nota eft
Ab:quiaafigulus d & B F, cum A D & B f habebo in area ta
bulaef e.&hoc uocatinuentum primum:deinde cum refi
duohuiusinuenti,& eft arcus F claterali& f D areatim, re
fiíluof a notiingredior tabulam,& iuxta primum exem
Plumhabebimus in latere communi A E, quo detra&o ex
Ac nota,quoniam eft refiduum 8 g notae, relinquetur e g
pota. Habemus ergo trigonú orthogoniü E F G cum duo
buslateribus re&uih cofitinentibus Éf,& £ g notis:igitur
?etfecundam harü proportio finus totius , adfinum refi
dui e g eft,ut finus réfidüiE f ad finü refidui f g. Ingredior
igiturtabulam quærédo in lateribus refidua E F inuenti pri
mi,& co,quod uocat fecundum inuentum, & in commiu
niarearepërio refiduum f g, quo detraéto ex nonaginta
É; feu quadrãte,relinquitur fo quçfita nota.Qiiòdfi
PPonátur tria latera trigonia f g, tiic oportebit uti alia
viafuprà di&ta ante declarationé tabellæ árcus & finuum. loco,; I.
His ergo intelleétis ponatur Polus æquino&tialis B ς qui tudines a
no&ialis  c:fitq; unus locorum e in meridici circulo b a. tudines, 1
Alterigitur uel éritin eodem circulo,guta in o : & quia a B fiantia q
eft cirçulus magnus,ducemus E o differcntiam pcr lx ; & de ** f.
habcbimus miffa paffuum. Excmplum, Mediolanum ha folub-b*
- O ; bcr lon
 L I B. X I I. C A P. L X.
bet !om gitudinem partium 3o. minut. 4o. diftantiamab*
H;ctabulafequitu
§luino&ijjcirculo part. 44. minut. 1;. Neapolisjn§atim
¥xta Pachiam prómontorium, longitudinemhabetsu
$em,latitudinémuerò part.;6 quo fit ut differengalite
§*£Part.8.minut.i6.ducigitur 8.in6o.fiunt4$;$;
bus àdde 15.pro totidem minítis,habebit ueram dilutì
Mediolaniâ Neapoli Sardiniae milliapaßuum 49tatgii;
âí
“Primus cafüs, hectabulis ullis indiget. Circahocaui: 1
{\aduertendum quòdPtolemæus & ííliquiuidentu; afti
äj $t. fìadia unicuiq;parti, ut iitmili?fte i| s] i, \ iio\ %\ » \
iií iipani tamen ngn nifi6o. diligentioribus ob jú ■ ■ | 3| i,\ ii\ io*\ 30 \
$>!em quòd milliapaflùum Ptolemæi fint aliquantuiu
;ì%£leuca enim Hifpanica,triamillia paffumlulg TTTT»\ ■\ ' \
5'$9ntinet:& pars unà cœli, uigintileufis Hilpanicis,
“Tum uelis modùm fequi,non multum refcrt. 8| 8 l 1\ %\ 19\ ;i \
Sccundus cafùs eâ , üt ünus locus fit : aliu**• £d* d
ïí, £; æ$uáles, tunc erunt in eadem Ę Ἑ M | 7 | i;\ i%\ 17\ 3;
§jijbus , & fit differentiaf EA* Š
A D.
Ex€i§ Ę Š modo a[equi uerum $ ; sl ii\ w\ tu\ r\ 34
-

í'?É. autem hoc fequaris : Iiiliùs $Ίά. ~—-T

ia, Pa Ę; habet longitudinem part. f È Ale
\iii, ï? ara uerò juxta Hieropolim , quam no dimi , a| -\ w\ w| v\ 35
io Κ in Syria,longitudinem part. ;! 'ίς,
èd ά ;£ art;36. funt igitur in eodem Pa jgitut |\ I \ \ Si- n;i\ w\ 3
î !is quidem longitudinibus. Per tab ?
dui lati 'j; quære finum re&um ;? 11.&
num. Ä inum locorum ad quadrantem, & c diÉ
, ul 14\ i\ iyo\ 339) ;
ae Ê uin part.6. minut. §;. dimidij arcu? i; -

29* 4 Š locorum,& e(t 41. duc" í 3. ' %\ v\ •;/ i4o. \ • *\

i6ì; itide per totum finum siiui';' É %•
lnut. r 353.finiis reéti: quære arcum qui et; 'ä
agiô 9 • cuius duplum ëß arcus diftantiae in It pai i ■! 3] 141 1464\ $.
uiii ;£t. Io. miriut. so. igitur uera diiun? É p0 -- - »; \ i;ii| 3;
sur Aíí Per tabulas uerô Monteregij,$ £.
tlo b & Ota , & eft differentia longitjiiuT uales;
o fit, í; ^ & f d notæ, fcilicet latitudinc*.*? cf. 7,
ôôïí angulorum E & F notus fit : aliter?
iifà E F. $. effet ípolus E F non Ad:igitu
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉfcu procedente ex A».
JETEEIET
Inut.Io üpcr E F. Öum dimidio igit''*
*°l°d effpart.6.minut.;;.inlatcrë,
s-III
 -, .
— Haec tabula fequitur paginam !

… TTTTag TE IE # I gg | g | gg | gá !
3 |3
… I< I
ii |ii
7 : v^ -*
£ | 33 | £§
< v) …
Q^o
| <3 | á 3 | 3
-.
É
<^ = vn w- ;

* mi] min. | fecun.| par.] minu. | minu. | Par. | minu | minu.]

… -
-
1.
..•* 1;] 16 I > | 13 | 8io | 23 | 29 | 1745 [ 451,
»] 31 | 8] 14 I 87*] ios] 3o |
4] 47 | 18 | i; || 93* I 123 I 31 I 1854 | 13
«| 6| 33 | 16 | 992 | 139 | 52 | 19o8| 547),
;o| 95 | 75 | 17 | io53 | 157 || 33 | 1961 | 386;
pur. n«| **] is] in-| vel s* | sors] oi'

j| a]-,| »| riy.] 196] ss ] aoo | 65

4l 211 | 9 | zo | 1231 | 217 | 36 | ani« || 68

*] 314 | 14 | 21 ] 132o] 23o | 37 | z166] 73
6] 376 || zo] 22 | 1349] 26. | 38 | 2216] 7i

7| 439] 27 | 23 I 14o7 | - 1*7 | 39 | zz66] $

8| ;oi | 35 | 24] 1464 I 312 1 4o I 2314 | 8|, ,
»| *** | 44 | 3 | wyai || 358] 41 | 236. I §,
io| 625 I 34] 26] 1378] 363 | 4* ] 24o»|
ii| 687 | ««| 27 | 1634 | 393 | 43 | 245* I *
1. | 748] 79 | 28] 169o | 421 1 44 | 2yoi | : 1!

II-————————
.?
 | Ui xii. c A. ix.
**trii,&triduolatitudinisinuenio dimidiu
- iii imagiyit; minut. 19. cuiusduplum, fcilicc
£mijitm:, ctucta áiuntia,& duâapcr«
l*ii$ Ittusqüset,utlodiinto &£,&latt
&iIusAp diftentia longitudinis,& no
Hic,&urimutramditantü,operaberis ut
fact;ofto,cuiusfit exemplum.Romae lo
iuui 40latitud part.41. Nurimberga G
§■ίμτ*,minut.4o.latitud.part.49.min
$tiuguilongtudinisfeuaicus AD,etpat.
$i$tit: έicituum altitudinisminóris,
§*gu*ttptismoucm & 4$. inlateribus, et
fsfimut.i.&eftfi inuentum primum, !
- $simuti,cumhacigtur&ri, quxsit,
**iitaimpta&ct part.4.inuenio A £?a
siiisitqiicr agmìorìlatitudine deduct
- - Syiitmtumftcumdum part.i.mimut.$.cu
Šum qu*funtpart.$. minut.$$. &83.1
stitus c&s , î inuentis,inu
$imis pitt £ominuti;&teiiduuum ei
* *** niin.4; cupaßi;3;.diltantaucra
.\ttm,
$inat:myrxíentem fic operabimur.
- - jsiniittcntixlongitudinum,quzfuit?
' - - j*t*&finusre&os íeíiduorumiatitudia
- - - $ Numbergæ part. 40. minut. 30. q.
-

* - `mi$t&a;§.hosttesnumerosinuic
- J'iii'co.tcrtia, diuidc hoc pet 1980
S*ui fimus teâi ,&funt fecunda, pro«
jstumfimuìuerfiim difcicntixla
j$\tio & clt minut. 51. addes
§ s: illantiae locorum, minut.;.
- | $%mmut.4; utptius.Et nota,qu
- - - $Montetegum inProblem.4*.tltuit
'| $sim inuentuminatea,&debuit q
| $atis eft,utnotzfintlatitudines]
J°*®^gitudo uniuslod,&ucimh
júEt Accíû
J$ in locis barbatis &iìo,
SjTitusettottemporis,eftca
a.Ethoc cltfiyonctcintiig
 ——————
L I B. X I I. C A P. L X, 387
34.quantitates f, &refiduo latitudinis inuenio dimidium
rc,ut arcus magnipart.y.minut. 19. cuius duplum, fcilicet
art.io.minut.35.ferme, eft uera diftantia, & duéta per 6o.
É 1639.Tertius cafus eft,ut loci fint G & F,& latitu
dine§notæ, & arcus a d differentia longitudinis, & non
fitb f gqualis b G,&uelim ueram diftantiâ,operaberis utin
ttrtio cafùfùprà expofito,cuius fit exemplum. Romæ lon
gtud part.;6.minut.4o.latitud.part.42. Nurimberga Ger
maiizlongitud.part.27. minut. 4o. latitud.part.49.minut.
jo.difcrentiaigitur longitudinis feu arcus A d,eft part.no
utm,& f b cttpart. 48. Fefiduum altitudinis minoris, fcili
tttRomae:igitur acceptis nouem & 48. in lateribus, erit in
Ę
Area 41. & eft f E inuentum primum, igitur
fceftpart.83.minut.19. cum hac igitur & f b, quæ eftlatitu
domihorin area fumpta,& cft part.42.inuenio A E part.42.
minut.xy.inlatere qui ex A g maiorilatitudine deduéìus re
linquite G inuentum fecundum part. 7. minut.y. cum refi
fidiis igiturhorum quæ funt part.82.minut.yy. & 83.minut.
10.&fiint refidua f G & E F in lateribus inuentis, inuenio in
atearefiduum F g part.8o.minut.15.& refiduuum eius fcili
tttf g cttpart.9.min.45.feupaf§.1585. diftantiauera exfup
pofitistamen.
Pertabellam autem præfentem fic operabimur. Accipe
fumucrfum differentiæ longitudinumi,quae fuit o.part. &
tftminut.44.& finus re&os fefiduorum latitudinum Ro
mr48.part. Nurimbergæ part. 4o. minut. 3o. quorum fi
nusre&ifunt 267;.&2358. hos tres numeros inuicem duci
10, fiunt 17518z6oo. tertia, diuide hoc per 1296ooo. qua
tutumtotius finus re&i, & funt fecunda, prodeunt 'mi
mut:i. quaere etiam finum uerfum differentiæ latitudinum
ÉÉÉÉÉÉÉ*; eft minut. 31. adde ei:r.minut.
etuerfüs uerae diftantiæ locorum, minut.52. cui refpon
dttarais part.9. minut.45.ut prius.Etnota,quòdhocexé
Plumaguâ Monteregium in Problem. 45.eft uitiatum,dum
quxritfecundum inuiëntum in area,& debuit Š in late
te, Quartus cafus eft,ut notæ fint latitudines ocorum , &
uetum iter&longitudo unius loci ,&uelim habere longi
tudinem alteriusIoci.Et hic eft ualde utilis,quia difficile éft
obferuare eclipfes in locis barbaris & in orbe nouo &
unguem:minimus crror temporis, eftcaufâ maximi er
iorisin diftantia. Ethoccftfupponcrcin trigono a g f, o
mnia
88 “LI B. XI I.. C AP. L X. !!!. XII. CAP. 1.X1. *
mnialatera cognita,&ueliminuenireaddiferentiam k* $tr;i(;i(; instra,quorumeftlatituáo
gitudinum:&fioc non poteßfieri pertabulas Monte$ *ait:Itíiiumuttiitinetis,&inueniesduos
ut ipfemet in libris de frigonis teitatur.Ergodilantiis : ,^Ium difti:mtuâ quârant: detraâa
Imæ à Nurimberga pafT. 153;. latitudines, ut prius pof* £tulimtigohibes quinquc cafùs, quo
£tam , & diuidatür;8;. per 6o.prodibuntpart. 9.£T£ i:uiiou iustabulzpcrficitur. Quartus
veræ diftantiae. Ergó íerquaitamharuiii propoiit''* s::£íh. Quintus,cimtibulis Monterc
ut etiam in præcedénti, feâ conuerfo modo,gux;0%"** * tantus &:iusam utrifque.Etctmi
$us finum uierfùm qui éft minut. ;. abho; åétrahofitum
“crfum part.7.minüt.3o.differentiæ latitudinum,&cta* [únixttfi,utoftendamusquantafitunaq
*}ut.31.&sz minut.iam inuentis relinquuntur minut*? Ëiat myrtomt ad totum ambitumtct
$uc9 in quadratum roíïéái;quod st£ sit: έττίκntipartishabitabilis, qur et u
tertia 3?ai6oooo.quae diuido per$i;£i;o (ccunda (pro â
¤:t:totiusambitustemzacmaris.
£i:ics partium m.dctrahcs6. Ponaę
$x finubus re&is refiduorum altitudinuminuic*'°
$*finu R G in finum ss) prodeunt minut. 44. finus uerfiar
$iú$ilibusertránsferme,t&inquentur
$.^ P. Igitur arcus Abeftpart. 9. ad unguem,&#!§ intofius&imiâo promatibusaclac
°ifferentäiöïíïìåíïí, quam detraho άlongui: â Ętinuunturpataîâ quibusôetrahe
'*;quæ notaíüpponitur&fiiit part.%.minut* nqu isai, íitúdinibus,paluâibus montibusqu
tur longitudo Nüíimbergæ part37.minut*°; $# $umturyvt:4, quzfunttertiapars*:
Vltimu$ cafùs éáêëìíîïíåíïìáòuniuslod$ È ÈÉÊËmissí.totius ambitus, Cùm
!!*l£ngitudinum,&íçìïíër,&uelim latit*.&d í ŠtyIouincia,utpote Gallia,&eftib*
*ius loçi:hocnon potefthaberi per hanc tabellam,! l É **iuiamctfinoiuxta latitudinispart
tabulas Monteregij.Sint igitur fiotae apygi &gt;u9?3 Étìtndoeas utinftandoexemplo,
*$***cum altitudíis maiöris notæ refiduo &differentu m 6: ubique in ambitu: pòft abkúéc
§'°"dinum inlateribusinuétisinuenies in £j Um É , & refiduâ in ambitu

'""nem.lnde cum refiduoiiiiius communiinf;9° : J$A£fficiatur diculus maior, cuius

$'°tes duos arcus in area,fcilicet altitudinem Ę £, ij**iiiiuttaparteslatitu&inis:& cú Ga
jjefiduumueriitiáeí©giti,&habebisę
a
tere è fegione,quos fimuliùnge,&ab a £j? tù Ęhabebis in t*\a hac!
w - - etfa*

e 99.telifiquetú - lo dato -
j'uritigitur quota portio fint&uyúto
*_ •• raltitudo.Vtin exemplo d*' j.,„,. *;°^&eftumaex4yo&tantapotti
$iju fuit o.part.uera diftãtia ja;j? -
jigitur totius habitábilis cit;
-

ï'*!atitudo par.%.fiiTjofiib 9£££?£ “sugimâ.

39. inuenio Paft.s.miinut.;oiìarea, &hiccfta'°
.49.mil
Š; füô Ég¤É huius,&£*£
- . - *

l 'ttv LT A r 1 o. c, •vr
''t:3o,latitu inis,& part.3o.minut.i;refigu? uer£ uul*
Ilæ m,m/* M.-.:- r •

ÉÉ
¥ÍÉÉÉ; inuentis,
*?**o< part.3s.
-

ni
82. minut.
- -

ifiuenio part. quadrag!

-
Ë.
itudo par**
6.inlateribus quae lum -
-

Š conceptibus
$ti$,&fignificationibus.
$us,&ig mibus Resoccul
-

Šjics oo. quadrante, relinquitiifl* &löngit* I$ $gìbus Grátis:quiafimilit

§£ data eííet minor cum ueroiti$*£ìo ■; ytkimen cognitiónis. Dehi
linu
É; i*etentia,íííííííííí long# ex 90. * I ' Š animiautem
ά; quaeres in area arcum, quendet; Š sù, °£tationibus,occultatiofita
vocaturarcus communis.Sub hoc'£"$. *.
c - • • • . .
!!!! L 1 B. X I 1, C A P. -1. XI. ' 38»
…tetabulae quaeresduos arcus in area, quorum eft latitudo
a.elocipropofita,alter refiduumueriitineris,&inuenies duos
- :atcusinlatere, quorum differentia à quadrante detraëta
,
_* eftlatitudo quaefita.Iam ergo habes quinque cafus, quo
.… mumprimusfine auxilio ullius tabulae perficitur. Quartus,
L-* fumtabellanoftra fola. Quintus, cùm tabulis Montere
I- g*. Secundus & tertius cum utrifque. Et cft mira
C.

Nuncfolùm fùpereft,ut oftendamus quanta fit unaquae

queprouinciain çomparatione ad totum ambitum tetrae Habitabil* £ ' '
acmaris.Etexconfequentipartis habitabilis, quae eft ual- far* 4*4l*
i _ ■ - _.- . -

ί*proximatertiae totius ambitus terræ ac maris. Ponatur?ort* totiw.

tnimtota fphæræ fùperficies partium 72. detrahes 6. pro i *

partibus ííííííííí extremis ferme, relinquentur par. &,

fídetrahealiquanto plus dimidio pro maribus ac lacubus r ,
fuminibüsque,relinquuntur par.xx.a quibus detrahe quar } ,'
tumpartem pro folitüdinibus,paludibus montibüsque in A.
acceßis, relinquuntur part.24. quaefunt tertia pars 72.par-
Ê; fùppofuimüs effe totius ambitus.
- - -

Cùmigitur- v
, *,
- *•
] , l l

propofitafuerit prouincia, utpote Gallia, defcribemús fi

nesciusin chartâ cum circino iuxta latitudinis partes & lö -

gitudinis,contrahendo eas ut in fecundo exemplo,auxilio

iabellx, &hoc ubique in ambitu : pòft abfcinde ex me- ;
io maximum circulum , & refidua in ambitu minutim *
diuifà adiice, ut perficiatur circulus maior, cuius femidia- .

metrum metiarisiuxta partes latitudinis:& eft Galliae part. f •

£minuta 4. cum quibu$ habebis in tabella hacfinus uerfi .
minut.16. quaere igitur quota portio fint dupli totius finus,
ideftminut.7roo & eftüna ex 45o.& tanta portio eft Gal
lirtotius ambitus:igitur totius habitabilis cft pars cente-
o
-
1'
.
fimaquinquagefimä. i
O C c V L T A T I O. c A pvT l x I.

OÉ fitin rebus,& conceptibus animi,&ne. Yj?

- - - - - - ' Occultati
4fja 1+ ;
gotiis,& fignificationibus.Res occultantur aliis in3"“ ' '•!
íebus ex fimilibus farcitis:quia fimilitudo,caufa eß .

ignorantiae,ut difcrimen cognitionis. Dchis autem in li- V. ',

btisdc Subtilitatca&umeft.In animiautem perturbationi Animi per' ''
bus,autaliis cogitationibus,occultatio fit à contrario uul- batio:ei q. u
tu:utille, - - - - - , modo 1 i .
spera .

— —
 L I B. X I I. C A P. L X I. l!?, Xll. CAP, LX 1. f

Spem uultu fimulat, premitaltum corde dolorem. $igia igit; aut áliud,autplusautminus
Negotia uerò occultatur primùm,cùm Petalio$is. itTim,f:déiêtonüfiat commutatio.Porrò
fttantur, & cùm aliud fimulatur,& cùm föliclâmillat* *iugiim,&immerishibent diften
*'mus. Cùm autem fint incerti generis,non eftuthicis **£magnet: finthieroglyphicæliterae, dc
*'9quamur,fedpotius ad fignificatorum occultatio® fiipoiotraâat. Exíecúdo, funtfermee
lum Ê, fententiae animinoftrifunt duot? $jm,quibttultaseí:uolunt,intercipia;
s & fçripta. Woces feptem modis occultantur: primus* ingnct:& eâatus eft,quamuisfitis craf
"tia, hæc tutifsima eit,&finon deprehendatur; fùffico $it iglòlet. Dehis,& de minus quamfct
* saret. Inde obmurmüratio uellocutio fubmiffa,qu£* f'stantibus,imptioribuslibris diâumeft. §
'$9ta$ft&fufpitione plena,& fxpe numero magº; f*mmutatitioneutrborumloquar. Fuitu
"' malorum caufâ fuit. Tertius liiigua aliena, ut Gf*;(! **) tm xtatcm mendacior Agrippa,inani
'j''''s, Germanica Italis: fed&hicfuijitionemparit,&c $iò,Abbss Trihtmus, qiiôtum libru
'ccorus.Quarû eft per nutus,utcölludentes:cft Ę fetm, ip$umoflofòmnio imjleuit,ncctam
.

§¤¤ximê íürpis &irrjfòrìs. Quintus ef pcrugí* f* it;ilcmfihulz fccict,firtfencctom

'"ificantia, qüicircúiíóíibüs $iíí g# [°*jftititiae deberet, accufátum. lmpud
$'tionem uocant. Ea indiget longa es¥! ïïigi summum mortaum Seá åã
"°{amen dextrè cautatur , füfpicione aiere potcft §liiisigilisih unoquoq, alphabetior
-

$ad Puerosinfìéìáô, qui in domoferuut í §*$*£ojolitasne&it. Cùmìtìficlong

* °ft , cùm circuncife loquimür: hic haud Ę §. j*&ιτάatque fufpe&a,breuîmum è
°''°muirum decet,cùm ancipitem fenfùm reddatA ; - §$t, lutcxfempiternus cernens cun&a
°'°gitimus, ut etiam fcriptis magnorum uirorum i%usbtatitudinem fupercœleftem, amic
liari§. -

gntfimiimpetantis fragilibus reueren

*$*iptauerò occultantur , uel communi ratig£j $it, dogiiatibusiniulios mercenari
j!'" ilibus farciuntur c5git, exempla ligno ferróut:u *oníeítionem artificis gternorum
° cùm aqua aut igne aut puluere ádmot9 £É $$9milíae requietis defideiio fiagitat
'Jim incipit,de qüibus in libris de Subtilitat; tiat ā ÉÉÉÉÉimi exules,fufcipitefuperuentuta
J'°°autem amici experimentum afferam Pií f$umgubernatotisbonorum.Emigra;
Watramenti fcriptorjin aqua, ut uix fcripta epifto uef **Ttmütebreuißimis traditionibusco
$ pigredinis appárea: quâ ÉÉÉÉÉÉÉ? uia j*uspotcntißimiredemptoris strem
!'dëmöüefitüí ÉÉ ex carbone fàlici$&a%*? Â `sine Ë Recognofcitcipfrices
$ fcribitur,quæ üëåîåíïéíüm refertV**"°* ui JŠiufiguntinííora,ßudioßßim;
fit $tanfmiffàque, libeátque legere, galla aquæip$% i.
jintbulátorrumpemini. Formidatis
'£°£táquefpóngiâÄÈ expréfi médiocritct Ę. *$ituoluitebonum tripudio,fìccrdotu
epiftola nuper
la adh
ÉÉpta,q
ta,qùodcarbo „eclachrym*"
allae çolore: jmmo continuo.
§§§t, reliqua prior émergit, cum *intoniitxacflultae,támquelon
a
§''*'°affigatur άΚ& ííííííetur. dάue(ut
- É
:1.. •vafle:cu jstlaTijiitjings
*Pertum a $*g*gumfcripfiMeexpofitioné.
jútfimjttflushábetur É
ɤi-* - ut eiu coIoris. ;£^emt S\δει digmates (umptutemyoris, etiam
É modus eß, É fcripta funt, aliud jì j$t, $truitet tamen exponã, $exau
““santur.Hoc alii$ contingit quinquo*° quae *uum,quo; Alphabetanuncupam
 - -

.,*' LIB. X I 1. C A p, L X I. for

_quæ nihil ÉÉÉÉÉÉ aut aliud,aut plus aut minus
'*. . aut ut non Iiterarum, fed diétionù fiat commutatio.Porrò
… duoprimi modiuulgati funt,&innumeras habent differen
… tias.Atque ex primô genere funt hieroglyphicae literae , dc
? quibus Horus Apollo tra&at. Ex fecundo, fùnt ferme e
~Tjftolae Principum, quas occultas effe uolunt,fi intercipian
** iuf. Caefàrfioc genere deieâatus eft, quamuis fatis craf
* fiMinerua, ut diêifolet. De his , & de minus quàm fcri
-. ptum fit fignificantibus, in prioribus libris diétum eft. Su
- £, peretut de commutata ratione uerborum loquar. Fuit uir
-

ui* jaulôante noftram ætatem mendacior Agrippa, inanior

:º Raymundo Lullio, Abbas Trithemius, qui totum librum
fìtis grandem, hoc uno folo fomnio impleuit, nec tamcn
explêüit. Et ut fidem fabulæ faceret, fifixit fe necroman
ti*, cùm potius ftultitiae deberet, accufatum. Impudens Trithemj fi
tttttfjcophanta,fi quis unquam mortalium.Sed audimi- lta iuuentiā.
fumartemi. Literis fingulis in unoquoq; alphabeti ordine
direâiones e direéto pofitas ne£tit. Cùm üel fic longifsi
maoratione & abfurdâ atque fufpe&ta , breuifimum éxpri
matfenfum:ueluti, Iudex {empiternus cernens cun&a, re
' tribuas optátibus beatitudinem fupercoeleftem, amicis fe
tulum.Virtus mitißimi imperantis fragilibus reuerenter re
cogitanda,honeftis dogmatibus iniuftos mercenarios hor
a.

:' ufür carnalem confiderationem,artificis gternorum dete

ftari.Donum repromiffae requietis defiderio flagitare abfti
nentiain.Infœliéifsimi exules,fufcipite fuperuentura fpe&a
culaprincipatuum gubernatoris bonorum.Emigrare maxi
me Ε , attendite breuifsimis traditionibu$conuerfa

tionis,cantilenas potentifsimi redemptoris terrenorum lu

' tidas mitißime aliumédi. Recognofcite infœlices Chrifli
colae. Velocius aufugiunt inferiora,ftudiofifsimè flagitio
Ę nebula corrumpemini. Formidatis eia hunc
orthodoxi,reuoluite bonum tripudio, fàcerdotum princi
Pis noflritermino continuo.
Hxceftfcries inconditæ ac ftultæ, támque longae oratio
nis: cuius fenfùs e(t, In Trithemijftultißimiinuefitionem,
demitor uirum egregium fcripfiffe expofitioné. Sed dices,
quomodo?Libefimpreffus habetur: hoc exéplo rem afse.
É eft dignates fumptu temporis, etiam fi non per
caperta effet. Éreuiter tamen exponã. Sex aut fepté Ê
ordincsliterarum,quos Alphabeta nuncupamus. Singulis
3utcm,
 L I B. X I I. . C A P. L X I. - lib. XII. CAP. L XI.
ìutem di&iones refpondenteiußem fcnfis, Š **gitimt* Indutiae,ut érues pagi
olent uocari: atquéitaut è multis ordinibus iitefàbrici
-

**im\istimuerò primae,aqua cœpiftinu

oßit oratio,uelüt in exemplo uides: -
sutfitnisfigmficábis Nomina praepominaqu
A Deus Sapientifsime Adiuua **ii\s diäionumtfinges. Vt uero initium
B Creator Optimc Tuere *itiisqtiesdiis maiores formaois
C Fabricator Aeterne Protcge j°*&gt;iomeniacet.Vbiucioadcomp.
D Seruator Mifericors Serua ***?tor quamfcribisdiäio aliqua defit c
Autor Iuftifsime Defende. **int, ea$,inter duo parcnthcfisparua fi
Nam fiuis fcribere(gratia exépli) Dea, caPj.rO È *ii uenim, hrcchmdiaiof, legatu
lator in primo ordine pro e Iufüfsime,in fccund?ę $ $$ibio omnem ordinem peruertet,&
'''* * eft fkcundaliterâ, ut p primafuit:&pro A,Adiuu Et $implis;suie; igitur profigno no
%9rdine. Etitadiçes, $eruatoriuftiííime adiuua. j**iusquiextulit ut exemplât con!
'°$ eft tota feries fuper quam condidittot libro*; enari *** fohibitönumerum ictum ficnfis q
Verùm Pcrfaepe ex rudibus inuentis pulchcffim* £t & ©fuit; interpolitum & paginam ei numer
°°°»quale eft hoc noßrum. Capicnus duos libros j. ex•
VPbPutaPlinij epiftolas aut Ciceronis, &fenfùm q proxime fequenti
$uoluéri$collige ex diâionibus collcâis, ücl pci **i*aiiequentem;anli,& modo ut dix
-

Pgulas Paginas inlinìis eiußem numeri,utlin eadem ?^ […]t:;, fingulauerba expendes,totidemô

ina:l inutrifqj,n!*
"^cis autem ordinem feruantibus:uelinv É I• Κ€$,
Siccad literas capitales maiores de
'°'°"'!!!! ratione eademiÅ. Semper autem “ S 20 insiiishominumnömina,& praenom
§***dfacilitatem coi√TMélió
***ius modus.Hae
autemcftP
§¤; epiftola,opo$ £; am•
aliam ïè
' °ftfftres etiamabfquc ufu,facilior ut
j**in parte epißolriludfolum effice
$dentibus ueíî proximè fequëtibu* %j, útum, qümfcriptum fit exemplu
Sct autem in utrifquc cáfus, tempora, num$9* Ἀ $ubtilitáte: nunçoi√ prop
Soeraó;,ac ciufmódi,in fingulis inutarc,ucrbum Ë aut `'iiiGciiienis.iaiùe pergamen
$u;esiibiiíqüìåíäiöìuaris:?, sis, iuum litcratumcum äimidio,d
°?°**tiiuerborum áôïëïíí primogenct:!' Biblia, '** mhia,fccta gula, üiuiâaturâ, long
91âterranus ,Rhodiginus, Muhiieru$, G£fi£ J*$ti$sinterdüctislincis,latitudoué;
$ellius, Macrobius,'örinitus. ExPoëtis Virgiliusά. $itdiikm quinq;, duas exquinq; àfini
$i $ię j$gum $paraicliquas tt€$ duäbusre
$ Præftatremííí , quae forfan argtt* gidc tiaexeg. $$iduô&iitingue. Verùm primã
%$;exemplô qualis fit, ofíédere.InPlinj(£. j%£icníit,fujçtius educestantiqu
%°Piftolis Âldi; y 18.menfe Iunij,pagina 1°,
lc £!£es indulfifTe amori meo, fupraę; j; j*ubstltituäinis, Hæc omniain ,
-

ur £ftulifT€Dî; ueniam)pláccát.Eftillud"' te 0 $uum ijî;-;--

A
3° 4iinillraliteras fingulas
*{chre,& íí fationem non habentimulieri,"'ä p*g. 'cunq;uoluetis,tä ote | «
-Ergofi Pro his totidem uerbafequentiain eißcm P*$. *'*niinHktí uelaliastu aliis
3. ? ,
uero
•; t-~

í, ÉÉÉÉÉÉÉÉ lineis quôd perbi;*ndeo w

fint ££
, u!
t pag*
* &g $uis unum à íilia fu
n1a lon c ampli
- p££piftolam: Egò fidémcafpond$
-

w _ w dicafitur , in"cmiasi $it; ôù i. 2 dextraq; . fic ut

~nas fiçies; 1
Pliora, quàm à mec ppræ . Hrc ig,,;**' "°ùcm,etunt literx
sbitâ cauííííííígífctio Nam* igit; **yuslitcrzmáú,
 L I B. x I I. c A p. L x I. I
593 :
igitur eft ratio integra tantæ induftriae, ut ferues pagina
fum ordinem.Numerum uerò primæ,à qua coepiftinuime_
ro dierum menfis fignificabis.Nomina Praenomináque};.
teris capitalibus ÄÈÉ effinges. Vt uerò initium ha
bcatur & finis,literas capitales düäs maiores formabis ,in
t£r quas nomen & prænomen iacet.Vbi uerò 43 çomplen
dumfenfum cpiftolæ quam fcribis di&io aliqua defit,eam,
aut (fiplures fint) eas, inter duo Parenthefis parua figna
collocabis:ut illud (ueniam) hæc enim diéïíô
interpofita exlibro omnem ordinem Peruertet,& maxi
Å; » ut

numconfùfionem pariet.Sufficietigitui; Pro figno nomen ;'

autorishabcre,ac eius qui excuffit jüt cxemplar confimile &
tmttcliceat. Eo habito numerum dierum menfis quære,
aut alium fruftra interpofitum & Paginam ei numero Cor
refpondentem,in qua leges uerbâ epiftolæ tuæ quotquot
;
M.
Continua inueneris.Inde totidem Proxime fequefitia tranl
ftibcs:deinde ad fequ£ntem tranfi,& modò'uę ) uir ;
gili non obftet, fingula uerba expendes,totidem6, fequé
tiarepones, donecäd literas capitales maiores deuenias,
$unt exintcrmediis hominum nömina,& Prænomina no
fces.Facilis per fe res etiam abfque ufu, facilior j, adhibi
to Poßümüs & in parte epiftolæ illud folùm efficere, Plus
autem fignificantiüm, quiàm fcriptum fit exemplum dedi
|
j\; de Subtilitáte : nunê uerò aliud Proponamus
Francifci Qffufij Geldrenfis.
Tabula & Pcrgameno uel aere
fublatitudinis áuarum literarum cùni dimidio, dimidioq;
;.
ongior quàm lata, rectangula , diuidaturę; longitudo ii, Modufhi
$*£quales partes interdüctis lineis,latitúåôïô in duas di omnia &
Partes, & incdiifeu quinq;, duas ex quinq; à finiftra iii$, hus literu. ;, ,
$uta per longum fejara,reliquasVerùm
liter Per longú du&is diltingue.
re$íüíïìá reétis fimi.
Primâ lineam
llae
duofpatia cóprehendit,fuperius educes tantú quantú É
fpatiunihabet latituâinis. Haec omniìiì cxemplo â
- !
htctepofito manifefta funt.In primis ; ;
igiturjatiis à finillraliteras fingulas A.e' b
;
infcribës quafcunq; uolueris : utpote [* * * *L l , ;,
** C, uel h κ r, uelalias:in aliis iìerò 'i 'd 1•
inas in fingulis, unam à finiftra fu- B| o' 1 q
-
*

Pri, altcraiii infià à dextraq;: fic ut Pir^-' ' ' ', !

cüm fint fpatia nouem, erufit literae C lu ;m p. * '*,
*%cxclufis H,&x,quae literæ nó funt. S- I; £] Seá
c.
, ';
*
 | II,
'*** Genus tamen
£t X!!. CAP, itiLdifquirere
X 1, oportet.39; p.

394 I. I B XI I. C A P. Lorc X I.
, affirationes
Sed fí libeat H præponcrc literam. Vt uero*, çommodit*
Græcorum morc :;;::on&* ftttis cpiitoia coaftat, uel ex fitu,ut
appones fùpra fequ££? ut uocales
}multiplicis fin:u';rarioris,ut
uos s & $, ponetonìt.
-;:;, igiia: a: aab, s:aac, c: ab 1, p:
f; ς/,
agas, literas quæ … iiica, o:acb, i: acc, :baa, 8:5 ab
iíquádranguis 3 finiltra defçribes;qu* -

: , £5*,s:55b,N;bbc, o: b ca, ?; b cb, J?

idéxtra. His
fupcriorc äåæquabis libe*îella4
fic difpofitis pr*j*$
fùperqu}'; :be
t:ir: cab, r: cac,x: cba, r:cbb,z:cbc,
.alcch, cum: ccc, rum. Quae {ùnt diéìiones
ri§, & in fpatio fùperior; quafi üoli! fignificabit;
fortuitò fcribc ÄÄÈÉ nihil £jcu* .…istri 1: apartes ficqueniis ußs, ìtes autem, uti
hancurrc.Sed quod inimitia
s:;:;::;::;unt;fpripofiti;iitcfituf
hoc
rimam literam, si A- - -

-si in hoc:ji)::o,8aad b ba, habcs. Ita

Íjiatere dextr®
magnitudigeßuP %%
erfcribclits;æ a I, s;iioiphibero, quitumi- labor
ÉÉÉÉÉsfer,fiçgtlit?' fccu*%j.*c arì;o|itcrareddcrc,ut fòlum duae qu9
3; Ἀictum άβ
à dextra uenarc fècunda? }itctafu! perint. Etiar; fineguntis,fi r.odò òrdi
fitae orationis » & fùperii ££; S 1 „itis cor … Excidantis? numerorum n0
cX fup:;i4* ita d fitcra! amo:fincs. In iisig'tur reguis opti* cft,
rum,fcribc illam fiteram,qu£ % Is nntlisjMistantu* jîçomprehcndi
refpondet.Dein ÄÈÉt fpatij *¥iri; famultiplicationibi* conficitur fumma
ultimö fcriptajm % ' .Tetiit: ctiam áíinguitur Oportet igitur o$
ÊËéndc
iam oratigni**
fcriptafum írárum,!p; n? Ęst,tufictis! opus cit; Facilc
-

p;injingua, perfònatas {çribere epiioius, e

31ita git.Atq; ita P** fin JÉìáprctcsqjtiij'°'"'.,.,-;
…statio tribcndi $enilfime, unde Cice- Modi',
āxemplo tali,ab a, *
Äab c cc cb <;, nigroff* orationes mi„celeritate fcrib$ ttierit -

I, T?Tì ab cf, ° ab c
s;in:tddcrct.
Notis cnim quum breuifii- baidi,
3,:ntur. Conftit ar* quatuorptæ:*
Ζζ ύc, c a, b ° 4** T;icè j$ , Chriftus. Quid çnim sp, cum
cb b b b c !• .:;rum, ut *
;;:t. S£Cun dum eftex «onjetaorationc:ub
a c c a cb a ° pc a '*, y, £. £. Q_." §úctis uosfjuciit'; bc
., . . . . . a*

„.unij.Tertium." uerbú quodfcn

Id eft; Eius {&icntiae 9!'
áëïíôïtuo,poti**?' Äethiam cogit** diiponiturgct cx
frígít,fed Deimu'!'''';„; ct * £t,
- Leguntur cadem rationc %% s* o;' Fm e!;!t ja perp.o |n fol. exc'. •

' ; ' ' ' ' , , ncre literarum aut ribúíg; άς;imcfidum ah;itlünapcrpctu9 lumcnfo
, , ,, "' ' nia compleanttir,dcc?'; rcS 1$ d. í,íu
31. itnüi cnim & fitcris quae iam pc;ipiant;
statior: yonis; Quartum, ut Ęlabisnot;
' ' ' '; admirabilis.Et nifi quis ham
; .
,1, 1i; , , ;| klte et per bitur
. Interprétari
interpretari,
fol
ent tali
■** ep'£
j? £j3 cffc ££ , íí, i;aioiïbustribua*'? tumgtia
júvenima inci* tituiisq;inho
aS m u0 i

I
-

, ;1 } j:,£: frequentius aßumptis. # Éuc!

A 0•
*sum, Qgjjfiquidpo$sit alitaliquaiù**'î
Štínóuluin* ;s; qua;
, |
|fj. aut s. Etitem Éiientioííjí; fácili!
at. pergünt íificillinia reg? ab initi?? 3 nobi; tr
1 , , ,' ' * É; íííííécutus.Sedi"! i o.
- - nc opus jÉNúja cnim ra*'° uf]
 • L I B. X 1 1. c A P. L x I.
rem ipfàm, tcneat. Genus tamen rei difquirere oportet.
39; ; .. i

.
Nam fi paucioribus literis epiftola conftat, uel ex fitu,ut ,,i , i I.

*',
hic,uci ex replicatione conftat.
elitiaaa, fignificat A: aab, B : a ac, c: ab a , d:
ab b, &:ab c, F : a ca, G : a cb, i : a cc, l:b aa, H : b ab,
x:bac, w : b b a, s: bbb, N : b b c, o: b ca, p : b cb, Q :
bcc, R: caa, r: cab, v : ca c, x: cb a, x: cb b , z: c b c,
E r:c ca, uel, ccb , cum: cc c, rum. Quæ funt diótiones
aut ἀκύonura partes fiequentis ufus. Potes autem, ut li
quet,innumeris modis rem hanc uariare. Sed quod in hoc
op:ir:u» eft,oportct pun£tis fuprà pofitis literarum initia
fict:crc.Velutifub hoc alphabcto, b a â a b b a, habes. Ita
liccbi; ad epißolan. conficto alphabeto, qui tamen labor
immenfùs $it, literioro litera reddcre,ut fòlùm duæ quod
minimum eft,fùperfint. Etiam fine punétis, fi rr.odò ördi
nem alphabeti teneas. Excrefcunt id : 8 numerorum no
tis alphabetorum ordines. In uis igitur regula opus cft,
quandoquidem nullis libris tantus numerus comprehendi
Poict. §cd ficut fex multiplicationibus conficitúr fumma
inmenfi numcri,ita etiam diftinguitur.Oportet igitur ob
fcruarefidiftantiatu mutant, tufic tabella`opus eit. Facile
$igncf; aliena lingua, perfonatas fcribere epiftolas, fed
diícile habere fido $in:erprctes qui talia norifit.
Ex bec orta eft ratio fcribendi breuiffimè, unde Cice Modi breu;
fonis ætate, anagnoftæ orationes mira celeritate fcribe $eleriterj,/.
ant, ut ne uerbum excideret. Notis enim quàm brcuifii bemdi.
mis multa ample&ebantur. Conftat ars quatuor præce
Pfis.Vf, primiima, ut xjs , Chriftus. Quid enim xp, cum
dit: [cz,fcilicet. Sccuiidum eft ex coníüeta oratione: ut,
s. v.y. f. Q .v. b. E. E. Q .v. Siualctis uos filijq; ueftri, be
£ccft, ego quoque ualco. Tertium, ut uerbum quod fen
fiirefpôdétinter uerba iam cognita, difponatür per cx
tremas litcras.
Velut: hc ope F eß,ut ß perpes In foi. exct.
!icit: Hoc optimè fàctum eft,ütlüna pcrpetuò lumen fo
lis excipiat. Senfui enim & litcris quæ iam pcrcipiuntur,
talis interpretatio rcfpondet. Quartum, ut íyllabis notæ
Ptopriae,& monofyllâbis di&ionibus tribuantur, tum etiá
aliis quae funt in ufu. Pun&is enim ac lineis titulisq; in hoc
£gotio iuuamur.Quòd fi quid poteii aut aliqua iiire, ne
-
ccllarius cft diuturnus ufus,certè nó ulla in re yg; quàm
2 1n
 L I B. X I I. C A P. Έae 118, XII. CAP. L x I. -

talibus quae non folùm confenfùm quendam, £ Šhibtnttrúsardcutcs,quarí quin

:leritatem requirunt. . - - - -• ult: i
si£;iin;it;iin; collocat;igitur primümfa
Cùm i ÉÉ;. Ę
tres fcribendi fubtilitates, t.
| $t: iyti; $iquidfignificareüóluefint, ac tot,
ilicet fciiberemus,ut ÉÉÉÉÉÉɤ ':t;tf
$im&uti,meiitiinccrtífit.Vbirefpon
in temporis anguftia non admittit, ut in au ô tempus **fiqurium;animaduertereäocuerint ,tot
Piaiami abfoluiife nos fàtis alàm et Nunc uer culfigni iiitiTi,quotuseftnumetustabulzin
tut doceamus quomodo £i;epiftola $;É *iktTaini:ifiniti.totidé,quotus cftnu
sari poffint:id cum fìcibus fieri poffealiàs do Polybio im *■iitibula Gratia exépli,uolo fignificare
in intes noftrum effeinii€iim,fed olim î gene άτς, $iquimo:fice$,qua vin quartata *

iodam fragmento defcriptos, duos modos ÄÈ fint $iiiticlcuibimusii, quartoingré

*• alios taihen änofiro inuenimus, gui cum licarétur, *** tictindex,namadextra,& uintâ ab
fnutili,non ab re effeexiftimaui,ut à nobis É ê 't;tnmin ?timatibulaquinto loco defcripta;
""' locupletem fàâuris Joärinam de Ę Iong3, “Tiluiiiinii;pN,&i duas àdextrâ et
'''''P9ffimus.Igitur Aeneasuafautrinq;cô És dú,
&ta, fed Profunda, in ternas aut $#ú: p0 Š.&quij, quartoloco,quatuo
in his,ut in lampadibus fieri folet, lig;$i, tiafis *?/oftniìdettts, quinq;à finiftra:&?
“triunìåfiniftra;& pv quatuor a&extra,
°füper lignis tärda- impofitae, è difcáo Κs: $tro$quatuora É; , âuas à finiltra.
$ infcriptâ principaliorés:uelutifrumento jús **Tiifimtíiftologorumintrumentu -

$° in urbe eft,pr;efî receptum,peft: Ergo utriú

IaS irrúpemus:atq; multa talia capita $i; ìåíuatíé
*® fimnontiíîã quämöiäu fagi
| “immodumabhis,atq;etiá eo qué
'Pletis üafis 3gua, & tædis accenfis ubi íú ἐ$is ęlimus;emi;i;ci au\gs
“etracta fiíüìåßäéêëìíîïâ imum:tu odusfàtisf" $utridomícííioné uitandá.ig
ser legit quæ in limbo fcripta funt.Sed 'Ä *$ficitu, Praelongis,utfufficiant ad;
'°''* necdocet quæuéììs,uerùmexin tmenta deçlarandâ,atq;im tauta &iltà
ttuitorum Pauca admodum,nec perfecta; em,qúa
^lium deifideîgit nofìro fàtis conform ΥΤάlocorü quibusß,
¶oni; indiftântia Qua
*iit(;iudicentur.ija. 33; I
Prima. Secunda. Tertia. Quarta. Quinta,
-

j$o fignoacöplicibus
1na. r y
.
J*&kuatis,autabditis
`$tituitur,fimilitaeeua C || D
cunda. | , [
1 j$ignificábit: debet ><
jftrâtustis, depreffà M\
>rtia. c. j$judm finittrülátusin —;
j$$a&ertt ,sit$ B
uarta, j$t: elementatę
$icábit Etitatë pro arbitrio,&pro
Jinta. -

Šificationeii(u;\icpro exéy\
eft.Ex C9nftituto utriq; habent quinq; ÉÉÉ,
-.
-.
-
u4
as,in 9"°
:- • •
- - '*•Š orüneftitaho(ùbu$,ut amic
J$$imo locoP A cótìtuereN,ue\a\
'fingulis alphaberi elementa quinq;aut Äîo? ï*tkmem,;J5.'\
&; \el
mentúhy$ës igituriamo&oele
'nc quo uides,dcfcripta furit.Qijiucro dcfc iu bxfa
*ntesmoueãturfimul,utpote
W

*-_ _ _
 — -
.

I I. XI! (! {!
L I B. -
-
** - 597
âdere ab eisÊ,habent
a;scirponíi- qoiet; j; \ quae uel
elint,dec5
dextris,alicâ taedas ardenɧ quinq;
qui ; funt collocatg:i
deeritutcm fcvTfint
£nt
lnt figno,&
fign
É alijfâcem É iquid fignificare $ primùm faces
fi qu emt,» nene 1n1t1ul
initiú 1n
i llcrint,, aC
a tOt1eS -

Cum gitur::::::? -

[…cct cnsctmus, utç;:stri-- æ fi certú fi

$
an:ein, orsangti* jirr ::ε É eleuátur §fiH; animaduertere
-

ru fá eft defcripta ií quotus eft numeru uerint, totidé

,-*
refponde - -

Ę ui:*ne: -- selementiiri È 1 e à finiftra totidé s tabulæ in qua

eit ut focrumius suoro*
fcm poîit; cum Etsusfr;'-'
Ę; v s, à Å a. Gratia exépli Ê eft nume
É3
totidé à finiftr quatugr faces,quia ofignificare v E
* ■ .- » -

e£
ftnin:es notum deç, ά nutrim* ae collocata $ę v ζ in quarta tabula
quodmfigmcntº O :: enim Ę
---in---. É
x,nam à ά&arto to in
i ordine ta. - -

! vi• fis, ahos „omiβοΓοΓ-* a dextra, dua$ â fi fabula quinto ÉÉ $ à finiftra

l,i

„,-, •• & muti,non ÄÈei: tri-*

+
}$tibula $. N,& 1 dua ÉÉÉÉ; lnde
- lltra:rur(
:IuftuS pr ,& quia eft iin qu as à dextra:eft : c1t eni
en1m
1 vi* cJ
fimul locupletţ*?.
ut! ;oi√ u£ pro E uná á dextra, quarto
tres äd extra,uniâ
v quino; àloco
fi ,quatuor à fi \ ,*

arta,ícd profúndi, fm istis £$? $finiftra:& í ââ finiftra:&

- 1-

nq; à finiftra:& pro M; - - -

& inhis,ut in Lnpidibus ita ßi: taö: ali r & Pro

lcauto quadránt&
s quatuor à extra , duas à fini
quatuor j£
dextra , totidé ;
; alia quae forf. aftrologorum i iniftra. Adiicit
fta,fiperiignis trir jit £ 4**
Ê É;
;:; infinpt*ff**? or3 vtitu* e Io uerò ætorfan non tam fäctu
alium mod gorumquàm di&u
inftrumen mul

ditionibcci*
rest tilitate defcripfim m ab his,atq; etiâ eo acilia funt.
it 9ta abfoluatur
- ll
£!
us,trademus:ut cú d qué in libris
- -

Rarusrripcmus*jai
inpletistiafis* , rrdisarttm' Ę duabus facibus cófufioné É facibus ú;
Âïícta si b, a per elementa d prælongi gis,ut fuffici. a. Igitur
gitur con

alter Icgit curmim gnü

tuorc
»ut pro j
E: ¤ fufficiant ad totâí
Ponit, in diftánti
a declarandâ
eorú
fen
in tanta diftãtia
j,eii: hccdo: “'? 1•
Äîdciiiciºjioium f:*?.,
Förtuitorum?*" Igi-^
0 toj;ac #el gno
}r cubitorì in αι tantiaÉ
,iudicentur. >£ I E, -

igito jnq;facibusôïíôïäïí
utrino: £,.-; â cöplicibus •
2^>^> >>•
*• » »>
utinitiú rei f\ cuatis,aut abditis •
fata &* ¥
atuatur, finiftra eleua C'
ta,elem&rfi ,,,,;
$tiunü fignificabit: p.debet P G || Er
><
aut6 el Cuar ef|
i dec& cubitis de re11a
dinataÂî;
icutla
% ut lateat,aliu
-

É
finiftrülätus in -
»
AW INI
'tior ample& n dextrú,aliud ut qu -_-.È

É atur elementa ę
- 2
IB JR
Tertia.
ÉÉÉnificabi
cabit.Erit auté -
-
c pr - -

Qgarta. Pro elem&

j"'S'9ft E$t;*;;
métor
ord
ro exéplo fcripfi
pfi) res -

É em primo Ę; ita hoftibus,ut amicis

άeris
ambæ f. :habes Aigitur
-

cóftituere
iam o&t Š
-

N,uel iîuodcuq;
Quinta.
fis eft.Ex confbtuto utriq; habcnt g: - s,fi aces moucä o&to eleméta, qua
rum lingulis alphabet;eienti? qua; Jú moueátur fimul:utpote Ë Ę:
eo ordinc quo ides,dela?* funt.Q!" P' 3 conditæ
 - 598 L. 15, ' v C AP. LXI. fin
x 1 1. uindextris.Rurfi;
- *f*, ll!.
detti *** Š Xll.*iglum,antcquimcstinl,
$igni; CAP. txi. 7) e!
£•!
5 con dite l,in finiftrâ ÉÉ äîï inclinataf;it s* ;**i;^;^Itt litte, quin gimentum riri clam;
ati& dextra deprefiào;i aliasnotas,in fiait: Ę *$titTo itcr: spitolasxäduerâfiglinrqutant, -

Ę, quoq; dePĘ; alphabeti ç ij i $igii;i;, $£É parte

1as, ut fint É
È -
er haS, alig É;ā
- ùm dcx ***i;iri;
- $*®?oluimur,
$$i $uiis A. .. . • - Plica
• * - a - -

:rfuntprgternâ
teri.Supcrium
- odeunt, cu
5 inclinata prodeunt, cü *i$titit.;:..…;
v::m t*i'; s, ---.
fáce ihde$ig;
- te 1nC niftram ?
ut deorfüm, aut inf :;*) ttg* f *£pi$sis; v. C:...,n m* ^ A _

mota fuerit fürfüma us o Ę'' f. jiisij CÈE

His igitur conflitucm ab i.ufque adirtcrc ïcsi;i *** til: dciucs,&í |
íïìùíícundauicc ÉÉÉhabes:bur? iiii. *$*ti*st,í. - -

i Š, rrjf;;:; ':a in jɤî, -

Quòd fi quarto É $i; £ jjontifï

t uinto Ë.
crtium 8i.fi nificábit ?íî
& fùmmam
81. I02.sig-
ficibusyu jndine: si ?iismtitrOmata
sistico stim; qu£ tegitsc,
; fùb 1
.

q. e parum -(E tam B;ui fcilicctg*j£; j**ijî

I l) 1

$. fèmper
•

tur,reliqua
ifä iärtua:iatur, omit
fe £i; om.n£S gi'íeíi:
smatas -•
ï
si, n „Ο

Ę Atque hic*; ā $i$ $píríáí, $imilcsfintslts,

-

ab unitatc ufjue id Κ; ac perfe&us; i* 38(:ficumau ! %$,nt: unde ā fit ignoi:te quifquam

eft, aut confùfis ę ά ÉÉÉÉfleclaramat£J* ï*i*stiiìì Mttuttiugue fùper
ÉÉÉÉÉ opus eft,&:-i ' . t- - INo&tem
1 ctiam C - - ¤l¤t, * . •

xiliarib,is āîs lumine. „edeamus,£f* Ęs, $us, utíluti Aurum &

ferenain & abfjuc
Verù;r && fermoni:
is occultationem : abusrudibus
licandum, qui u0 fibi9£*
$i Š $ftumÄ'q,
f$*&£j; csistes,
j}atio pcrfe
illius modum
mümquc illiu; Jatrones & ammntcS
Mexicoexplican fiP' L0-n
fert Frandius * ** itti , sorum, " quibus liter, tlam,
j*^** •a. w 0 deftra -

ÉÉÉÉÉÉÉÉ aliadefide Modus ;

pcrficitur, ut in : loqui dixeris illos, fc ,i;aum, mc!° *s
mnia explicans,t* Å. Sit jÉô ę ÉÉÉÉ ęsintgä, ßendi l, (.•
pes. At n entitur ύδdö eííepofi; rocul Š ę Ę chart
contendere
dus. É¤É Ę
enira íî docerc oporte:P Ite.Quom* $it
s;?" 1$ua cnim Š det tinis;
ÉÉÉg¤È
quod uoce dcbrticu odis ę íatim ct b jÉÉÉÉ koêtiî. n
igitur? Id de obes in fimul & loquimur; iculattif, j$£ &uti ni ex
iis qu:bus canimus fim
ftuiis quibusΣΤ; inoua dcarti ia fsj$
noftrae. ¥ agno,&un* [§ j$injig;;
cap íibus *** gu expo,
his in quinto aruum futi. É £r; () Å i$tisequa, a Epiß.

£t yon anjniadge
Ę; fißulæ
fub fono. * Co î5 Goillæ cicutis fimP dinßantur*
pofito É $íaquc, ? Ÿs;i&§. $mùÉ
j£ Ęgreojìà ę modo
da.
unico foramine lato,
v.
uerd membrana
tenui confcct odus, in £<#'
cc\um cft undcqu itcr: |'*J
d re!iquus modus ; ulae liter qm. Énnej
fî'§'"?
Is*), §.' confùetu; c figlii, '''s
uòd
5 mutatus
-

iigx &fcrmo refonat. : reiiq

t. Sed ;bus fingulae**
fiat, quibus "; j*j*££'£im,
jjgij; qúò §âla doceû
detur;aÑË$$am,
£ggcum pcrpariaia fpaciaco
fbacia conftat,
ignificantür, & ex liter
cs,& oratio totd ,
üetis ardua res.
iteris di&ioncs, S ..
jíatííu! §úmά
$t, <
tum
im Isis,
J&; §'*«Deus fe,i$&Venena WJ *.
-

£$ -

non i#
tamutiiis cft É §9ritiobo *ma\o{o\u, $cerneę ę.
+Piftolarum ufüs,&ratio obfig 4 \det,
 11 s. x 11. c A p. L x I. p» !
ttiam neceffària. Si igitur adfit figillum, antequàrn cera modo con!,
imponatur, charta fub co in capillamenta diuaricanda eft, damtur, ut|.i,
indeceratollinon poteft ulla arte , quin capillamentum riri clancfi
' percat. dignofcitur ergo aperta epiftola ex aduerfà figilli nequeant.f*
parte fraus. Rurfus fi figillti* ncn adfit, altera ex pärte f,
icgula&ftylo diuaricanda e?^r;/, o poftquàm iam plica
tafueritepifíola,* ubi cpißci; colāret 1
pars aD(quae rcctangula & oblonga ef A. I:
ÉÉ fcifiuris,altcra taagen ç£ E I.
t: ,,altera propè ualde deducenda eft -
,
adaduerfàm partem epiftolæ per B, in -

d:rurfus redücéda
tifaparte&in pefc,&formata,
mucronem dcmum prg
re- i ;'
-i
ducéndaiterum pars mucromata e fub ›,
sc,exbinc, ita ut pars quæ tegit b c,
quadratafit,non miicronata.Pòft cx ad
uefáparte pars folijadungucm Š;
B.
;F, ;'
Iisacfimilis a D abfcindédâ eft:ita fiet ut fimiles fint alter- At,
Vtrinquepartes, ncc unde claufa fit dignofcere quifquam ,'
ficile quëat.Infcribendæ ctiam literæ funt utrinque fuper | i'
obligatum locum.
Alitum &argentum aqua feparationis folge, aut folutú a„ &• *
denigra;inde aúrum p!:ribo,argentum pici liquefa&isim £tum quo ,'
mifce,aut arenae:& fic occultè deferes. $, £, .

Cùmuerò fint tria genera egrum, cum quibus literæ al.,„.

occultaefcribuntur atq; iinpcrfcctæ:uel quia rés alia defide Modus con''
titur,ut quae cü fepo, quæ ciuere aut carbonibus indigét, ßendi É
& qu£ aqua,&lachryma Arabica,calchanto:zut perfpiéüo, j„ j,„„ ii ■

9tquae alumine,in aqua cnim candor uidetur:aut quiae deri te,,.,. i

ftite,utquæ fàle ammoniaco,nam ab ignc coguntur: ne-
ccfie,ut qui explorare uelit,&iuüctam dlco chàrtam con-
f
tiaSolé infpiciat,& ut mergat in aqua, & ut igni exponat, f.{1 • ' ' 1
1

&ut calcháhtipuluere infpergat. , i '

Literas obfignatas aperire folent feta caudæ equinae,fèd Epiflota qui
Pius parum céram excìiefáciúg:res hæc manuumiagiiitate modo aperia
&iudicio,quäm doctrina conftat: reftituere oportôt & re- dit.
gone prioíis loci, ne confuetudine figilli, fitùs mutatus
Ptodat dolum. Forfan nc quifpiam, qüöd mala doceam,
Ê re&e ille dixiffc iidetur, qui nihil malum effé
fimplicitcraffirmabat:ná & Deus ferpétes & uenena plura -

faiit.Vfus crgo ratio bonum à malo folus fccernere de-

P 4 bet, I1
 lI? XII. CA?. LXII.
L I B. x I I. c A P. LXI. . i:
§ Aliter inunge figillilocum,indefùperfiindc #£ $sitam numerum coníüetum, fupermu
um tenuiffimüm § aquacum modico glutiis Ę. &:aI:icntcmautconfcqucntcminum*
'tlachrymæ Arabicæ:finito cogi,& itäfigluma $ci,
num habebis. - lutcm 1i C D E F G H 1 1 M N
£x onishisfragmétis,ccrufa,ouicortice,acgcta, É ' ' 3 4 j 3 7 8 9 io ii i*
*•*)uod fifluras & rimas occultatim marmoribus, É & ' ? Q R s τ τ x y l.
“°»9uis , atque aliis rebus $i$$i$$i; í H i 1 1 1 13 19 :o :i :m
to fubieótirätione uariari,quoniá ex his É j norì, Sktigotkmentis
*>$uædã minus cádida.Eadé quoq;ratio filicum É '°' * c A . H o R p H Q y N x.
C metallorú. Sed &inlignis üiridibusfummau ibus, ut Šmaleuco fùmptis.
*°Ptaάparte quanta opus eft: Ę *$ftngtintiis acfccundis& tertiis elemen
%'efcafit,praefèrtim in ipfà arboreligQum co19 liThe0 $itu:utiayiiot:excmplo.
bfq; fufpicione fit. Memini:&fimiliífermeex? tiá po '** i C l T N v H , y\, 1 P s.
'raftus;nam mos antiquisfuittalibus,homine** *ituitmumtis aliismodis.
° in admirationem & réligionem traher£. rrationë “TI O N E s M i & A § 1 L E s.
Commétum hocút fcytales antiqu#ulgatum C AP V T LX 1 1. - -

xplicaré »admonuit:neq;enim res tämu!£* \i£;etc. Ęlumet. improbá,quodbonial

°°°t conftru&ionis mödü:isauté taliselt: Ê ítarftri 5kioncötineat Würüus plerofq; uiros,®
'' Polita e ualiaq; omnino,charta ficad§* ÉÉÉ igi$iquitutepollerent, uitiis adco Im
';'$ æquali à fùmimoufjiiimuminuoluebát inq;ap* j*fiuit: utì turpituäinis uirtuti a
■ihilominino & ligno cójici poffet,inde £; atcfc S%iutus 30mini.QuódinCómodolm
*"* non integebátur;præcidebitinfortuâ$ atot excf* $umeft,utnôssam truculentiâ,li
uides.Vnü ex his lignis Ędfe rcti jyiumomniüdifciplinati, cxtcraq;n
citus accipiebat, rc Š É chartám j*°* hotteas,anfàgittandi iaculandiù ?
nebät.Vbi opus effet epi! ā £t ci $um$ertè quę promitaculo huc íi
ligno praedi&a ration£!' Ętio ai '°\mtcfideliusti; ùpraefentc, nec effica
pitibus utrinq; affixis,& in indeiaig* $;ciimagneíiun&am haberet,
tenuif{ima cera $ę, j* iioutojuetbaipfius Hetodiam
aulllia,

bebát quae uellent: ea$ % $ ætabi `*tiiigtuffimt:ctiuos igitur,&

epiftolæ loco tranfimiiisb* ά&hoc $}tvtcftautos,currenspätitetipfe
tractata,fed non expofita: È *itacptruentafuga certilimsic
quod ad delendum literas? ìpalio* “si, $usto&pitherì,aliaq;id genu
Cerufàmin aeflate cum la&te ficus mifce • Š $i fusticiaculis cófjicët:!
“ge:ficcato in umbra & tere, ac rurfus n0''° tequat? '*'* nùnccuulnusuideritniflet
- ita,
'j'''°*orma paiiiiiô§îçãçôïíerito:atq; id É &pul *$tatúquustat,utimiiiueim
'de ferua,çìïí, opus éííííííííeüiter fiade* Äçìo Sºutubat,nulloPraetereaufùs fcopo,\
creillo infpergito,ficît undiq; adhaergat; Ę P.
?*mtclodeitinato,ficut paritet
}j£i;£äïíôáíô tenuilinteo afpcriul'"°° §*sumbeii: íí
'Pium includatus- imis uti
*!!erò breuite, iiolae. ex titulo,feucx ÊÊ èj\u$,quae
: etlm ęstię1u$anteiiî
itemq; à miridi
* collc&tis literis,aut( quod puichriuseft)dicio* fi
ngli *\ii incógnitúm Prioribus
W
- -
 L I B. X I I. C A P. , L x I I. 6or |

Ragularum literarum numerum confùetum, feu permu

äöinitio accipc antcccdcntcm aut confcquentefi infî
gulis:ut,
A B C D E F G H I L M N.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 Io II 12
o P Q_ R s T v x Y z.
1; 14 15 16 17 18 Io 2o 21 zz
Sic ergo elementis -

Ndx P c R z H oH P H Q_y N x. -

Di&ionibus autem ex Lexico fumptis.

Aliter contingit initiis ac fecundis & tertiis elementis
fùb una dictione,uelut in priore exemplo.
N r F z c L T N v H R Y v I P E.
- Atque ita innumeris aliis modis. •. • ,•

A C T I O N E S M I R A B I L E S. * í
c Ap yt L X I I. y
Icifolet,nihiltam effe improbi,quodboni aliquid commod;'
in fenon cötincat.Vidimus plerófq; uiros,quíin- peratoris 1.
- figni aliqua uirtute pollerent , uitiis adeò miagnis iaculamdo,
imbutos, üt plus uitæ ratió turpitudinis uirtuti afferret, ritia mirâ
quämdecoris
Š maxime
te
uirtus fuit,ut
homini.Quód intruculentiá,li§idiné,
nefcias an Cómodo Imperato lm. !
i*

impudentiâ,odium omniü difciplinarü, caeteraq; nephan- *

diuitiamagis horreas,an fàgittandi iaculandió petitiam
admireris.ijignam certè quá: pro miraculo hui£ libro infe
tatur.Cumq; nec fidelius ut à præfente, nec efficacius, ut
quiadhuc uerbis,reiimaginetii iunétam haberet, nec ele
É utâ facüdo uiro uerba ipfius Herodiani de hac re
übiicere libuit.Ea igitur funt:Ceruos igitur,& damas, ité
-
-
- - - .- !

cornigera alia praeter tauros,currens pariter ipfe atq; ihfe- }

qucns impete6at,acpraeuenta fuga certiffimis i&tibus pro- $.
flerncbat leones uerò & pátherâ$,aliaq; idgenus noöiiiffi ā
ima,currêsin orbé fuperfie iaculis cöfodiebat: ficut nec te
lumquifquá fecundü,nec uulnus uideritnifi laetiferum.Ná ;
utprimùm fe fera cöcitauerat,ftatim illi uel in fronte, uel
incorde fàuciabat,nullo prætereaufüs fcopo.Neq; ad aliâ
corporis partem telo deftinato:ficut pariter cum uulnere
ipfò cóficeretur.Cæterùm beftiae cöquirebátur undiq;, ac }
tum Primùm uidimus, quae antea in piéturis mirabamur.
Quippe ex India,Aethiópiaά;,itemq; à miridie, & à fepten .
ttionibus,quicquid incognitum Prioribus fæculis fuera;, A.
P ; confe
 I B. X I 1. C A P. L X 11. l|§, XII, CA?. LXII. {6} \
variter,atq; oftédit, nullongn Š ttiafimt,&iicoctiam imitation: di
i.a} ittas ά
manu È uinufquitclis $#;
cufpidis in Mutuis. aliud; Et- doti,omnibushis plurimum
-

j$ & pcdum celeritate,& alarum j; atq; tiHîmitis o&odecimi agens annum,

- * - Praßigia!
fi;
Å »
***} mitibú$t:áaadco ímkttbitjtimidij Palmi
- \ • • - - - -
erius
w
!
Š i*
et, ut exfectis ***'jtTtiiiaiumfitiaiyttftarét:fioltti
I.
11ι iii,: iiim
íí.*uiuétibusilicet edu* . ** vii'tictis tritię, pcrfora
gin & É;Ä ÉÈ
fü É ά erecôfecutussit, T. dú
*-* M$0$mutibus $TmtttuIitqueitäforami.
*atis,&ftumftioni, fintnuad
*intim oflitum peromnes Ę
'; feruauerit:ac dentiŠ *filt;itiii;ftris; yet foiitcm,fu
uli præucniret. Leones £,i;:itafio ordin:
-

m.Å. uniuerfos £i? fingula?o
»oribus,ut numerari
? fuperuacuo Éíi. n6minus de
* útis,niíimi » mentum,folo
°*motutndtimteimmi$, íormas efin.
í $alem Quoque gladiumteita fùperfiontem
*io&triús;&ô\tinebat.Paleas;e
-.

3 induftriæ,& Š.tatis,quiuiit “figaiiout nouę,

minij É ä £;: Ἐξ “…ditbit nec umquamittitoaintilente, mi.
- `“mutntiscutemfertet,hiάubeindefimi.
T. equiimpetuoftioo* Ä inquit: * • * auduülaetabatur.
“moritusexalter,
Ä Ę illarum examin άζ
rex f0 Titumfttres $uffidei
í. dniiratione
crc a fatigárethom£*
dignuT cit)$ Ratio
mCI; cfat,
jtur,qut
rendo $. Š exaefàtiic Ę
jú hic triplex Ę. iáí:
ì poftulat £jj££'j eft:
bio fupra hominis expcc' „;s digna admi;
nu
nu & corpore,quz ut n^3 äio
$. tam multipifci?cric
- Éefiui*

Ê
1 »
ex his prgftarct;
ί•^ -* -

In audacia,an ÉÊËà agunt,®

ores primum Fgt;; t, 12
Ê; ÉÉ, , ha iludia ÉÉ fùpe:
in fublime ia&auerint, alJ? illat. fädle
Ę fecundo tcrtius #i •

Κῦs $;É £ erigìt;

o fecundus primo,pòftfim ', fidcmqu*
nus agatiaάido lüdendo â contcnti?'
irrobore haec fiunt, quo umaltcn?
ercitatione atq; j£ fecundo
ipud noftros gerulos » ɤ
in ita, ut magnam admira quae
* Scyté\otis,
omnesn;.vsustìùùto&ç.
&cùm
 C A P. ' L X.;;
I I.—-—
-

''), L I B. X I I. 6o3 I
<: quae uerò fica&itat,rara fùnt,& ideo etiam admiratione di \
_a gra. Dicifolet, robur fpinæ dorfi, omnibus his plurimum u *
.

conduccre,quale hoc ? ' ,

Pr«fiigia
Adolefcentulus Hibernicus, o&odecimú agens annum, Hibernicus.
bipos culteiios naribus re&a adeò inferebat,íimidijpalmi
lofgitudine,ut ad perpendiculum faciei fuperftarét : hoftri
craficultelli, adeò ut necefle effet tranfire illos per fora
mina ea, quibus os naribus committitur:atque ita forami- -

naillamuîto ampliora effe, & fitu inferiora quàm fint na

tulitcr.Paleam etiam obliquam per omnes fäciei partes ad
perpendiculum infiftentem transferebat per frontem, fu
percilis, palpebras , buccas, nafi fummum, mentum, folo ,
mufculorum fàciei motu:undc interim miras formas effin
gebat, Prægrandem quoque gladium rcSta fuper frontem ,*
abfque alio auxilio & transferebat & continebât. Paleas re t
úhaerentes uentri, gladio ut nouacula incidentc, maxi- }
misiάibus incidebat: nec unquam irrito i&tu.Deindc fimi- - -

libusi&ibus cùm uentris cutem feriret,haud uulncrabatur. - 1

Cultellum quoque mordicus exaltera parte ore tenens, ei …

£x aduerfo fignüm cum ferrea cufpidc fùpcrponebat,& rur ;

fislignicufpidi fcutulum plumbcum, qucm aßidua celerri
meuerfàtione rotabat.Enfes plures corporitum pugiones -

cufpideadmouebat, quorum capuli folo infiftebánt, du6

que præterea manibus, fed acicipfâ continebantur, folisq;
manuum ac pedum extremitatibus,tum gladiis ipfis inni- ;
xus, mirum quanta uelocitate fe inter illos uerfaret. Inter- .
rogatus à me an Hibernia tales multos haberct:refpondit, 1

É; atque longè prgttantiqres, quique multo mirabi

iora facererit. Quöd ucrum effe cxiftimio , quandoqui
gcmuitos pueris in fingulis artibus praeftare ά Vt
fàcile intelligerem, etiàm apud barbaros & fylueftres ho
mines coliartcs, maxime qüae ad corporis exercitationem
;
pertinent:praeftaréque in illis adeò, ut cæteris mortalibus -
i

admiratioiìiefíe pofsint. - -
*
.

Sedhaecforfàri exigua, atque humilia uideri poterunt: Naui, qu« o',

$ nunc fubiiciam, tanto maius erit.Nauis una quæ vi- bcm ciícum.'
oria átam celebri euentu uocata eit, nauclero düâoré. ambiuit. 3;
gue loanne Sebaftiano Cano Nicola, Guetariæ prouinciæ
Guipuzcoa, difcedés ex Hifpania uigefima Septëmbris an
JM Dxix. reuerfus eft anno M d xx 1 1. fexta Semprébris.
Ciimq; quinq; difccfsiflcnt,homines 257.rcucrfi fufit? -
;
-
CCIIIA
4. L I B. X I I. c A P. Lx1t. - lh, XIL CAP. LXII. -

decim cum naueillaNumeraueruntautemdiemuni* $:iii:tititus dies unaminus numerabi

quod non folùm contingere potuit,euntibus ab £t
v. - - ideft:
-

è , *£sctatisfit,autplus ubipercs,quitum
Msrfus orienté,fed etiamjfuit heceffàrium:uelut citi [**tiim:malts:&hocuétumelt,ubi motus diu
°$$ate uerfus occidentem unum minus.Quódqv* Er **■;;; Inmdies fiumttantólo gores cum
cft,fieri non poteft,ut hoc animaduetagí ****£&tmtobfcuiores eumtibus per cs,uti
culo foto:quoniam res quáuis fortuitafit,tam; Ę, ω
iii\ciitsumusminus,infccúdaplus num
$ihilhabet,się igitur Græcorum fabulæ cumfua §0{} t. $$ulííngulisditbuset occidenté inorcm
}afonéq ue ac Colchide: Salomonis quoque clafsis má gis; ;ì uideretur quod celerius na;
- - -

»
- - 1 --

{unt,actanto quæ noflris temporibus acciderunt bi * ItriocofilisinD,&itaáiesminor eíí:f

ę
- -

ofà aliquando uideri poßint. Sed demóftremus qU9,

iracula, tì*
-
*A;máusp i.
ufquead Aigtur ratio (
, Politum eft:nam resíccfimulpluracontinetnii*' 2 simii:t,quò nauis quaecunq;aut £ques circu
metfífimplexuideatur;
mus igitur circulum $;
Š °'■itinoctidentem,unamíliemminus, co
& e% *** numcribit:tumficircuitusisinunor
b c,föiis procefise**'* j *$£mimis contingat.
sinc diéfingulo,in Ę; j$iiitationtigim,quòdíis quitorii
A in c,& ex cinB •!•"' É °$tituit: afiìta,quoniá fpeâantibus
iiotu moueturqui**' iret or Γviro orásálzuaeiì;oca
fiinunadie nauis di"' fempcr *?titantibus uerò ità
sετάvo contrarium accidit:
? bem,palàmefthabit'', uiti
folemi eodemloto ;? itcuificii $itátm,ipsam fem.
íúrin mométootb*° occde **tem, qiiauia folis et 4 £[ori
- É. Quòdfingui* ?' exclii ['§*£iutiùs ueríústorii.
°°*Prima die ex Ain, ,&fecunda exbinc , &£ folia l*i)sáfiniftra, occiditâ
?*$um nauis effetj, b,foleffet in A rurfus:& g! ï e ** mucro cótingitreuer
*$< cum in A,foI etiä ibi:igitur duo dies Ę è χιιμάico per eamdemtot.
ui §¤tur:numeraturigür dies unusmin#: trcccnti
j*$ci, ôuod idem homouiâebitfo,
£''°"'Perpro centû nónaginta noucm , *£ - çtcm meademparteinuna&ead
£h
$inta quinque, reçô fexaginta guat'%£j. *.'^- “inta AB, & uadât motu propriou
3'';$tres ánniïîäè minus:àtquehgcrati9?Š facefc j*iiscpioximatameiaiuen
§““cQntrario motùíïç illúcqüe redeat •"'''' unadi
9lent,diiïóô nauis ex A in Aper B c reus;* ordi j*$tingtfrpe,transferens ovipat
«A .*

5$am;ititütunc folexortus alaeua

munus Tumgrabitur,ficut fi exain a per c B, ç tuatur
•

"°»fcilicetai, occidénteiïorientéuía dics Pl"* É pum 3'**l*uldemdico

&û£uentidie exorietur adextra,
delufagere;
Ę “auis in A,itura per c in una dic,rurfusi; Ἀ A.

IJ*\^$fiitmiraculum Aegyptiorum.1
-
- -

j°°PPofitus A,ENÉÉÉÉÉÉïùodecim
$ ad E,ex parte c,& foletiíerit in c ex pari** îacùm
Ę
fol l. j. orbem,quandotfafifieritada
$it in ÉÉ rurfiis,numerabitúrque di£*£§j. sj'§infajameodemcurfù,qt
$ºlùmícíenfiineodem á
§§;adAiigiüíïìáêïónumerab? ;.-etcúdo ? Ę §%litum çquino&ij,contin
. rem retro agatur,redeat quomodo libet, Ę. a ;J.Y'?stmeridie
- ge
çirculum, , quod et
i $$imatur gies numero, &per c b addatur; Ä at IJ**®iiputatū
W§
Ęoneíicti 0 umo pauciores -
-

“adimitur q.quáíïìåíïìíîïadditurq"°*?,
pmit
» °£osmcdiosmte; æquinoá

•__ _
 ! L I B. . x I I. C A P. L x I I. 6o;
4^4
t *■ '*''2 mitur,femperin fine circuitus dies unaminus numerabi
-
-

â– **** . rur,ubinatis per b ctranfierit,aut plus ubi per c b,quitum

uoinon sa£?. cunque errauerint naues:&hocuerumeft,ubi motus diur
;;::r: obferua
*T. nus fòlùm retur:nam dies fiunt tantò logiores cun
==: tibus ex Aper B c,& tanto breuiores euntibus per c B,ut in
a ptifiacomputatione dies unus minus,in fecüda plus nume
*:… rcntur.Sed quia fol fingulis diebus ex occidente in orien
. tem una parte procedit , uideretur quòd celerius nauis
deberet occurrere loco folis in d,& ita dies minor effe : fed
non eft,quia punétus Ę ufque ad A:igitur ratio có
… ftantißimiamianet,quòd nauis quæcunq;aut eques circuat
… orbem ab oriente in occidentem,unam diem minus, con
' garia parte plus numerabit:etiam fi circuitusis in uno mé
ftaurìecerì etiamannis contingat.
Eftaliud confideratione dignüm,quòd his qui torridam ..,.
tranfeuntSol oritur antè à finiftra, quoniá fpe&tantibus an- $ali ortu
tardicü exarético oriés à læua eft,occi Ἀ ws mur,
densi dextra: fpe&antibus uerò ar£ti- tles.
cum ex antar&tico contrarium accidit:
fcdqui fpe&ant folem, fpe&ant fem
Peroppofitâ partem, quia uia folis cft
immedio: igitur euntibus uerfus torri
damfoloriíür nobis à finiftra, occidit à
dextra,contrarium uerò cótingit reuer
tentibus ex antar&ico per êáníem tor
dam.Exhoc apparet, quòd idem homo uidebit folem exo
fientem & occidétem in cadem parte in una & eadem die,
uelutfifolfitinlinea A B, & uadât motu proprio uerfus c,
nauisinmane fit uerfus c,proxima tamen a B,ueniátq; uen I

tusborealis,ut cótingit faepe,transferens D M.paffuü nauim -

ultra AB uerfus antarcticü,tunc fol exortus à faeua,etiâ oc- |

cidet àlaeua,& ita fequentidie exorietur à dextra, cùm pri

$ic effet exortus à læüa. Idem dico de luna cæterisq; fyácri
bus,&forfan hoc fuit miraculum Aegyptiorum.Diçetur e
tiam nauis circuiffe orbem,quando tranfierit adantipodas.
&re&tareuerfa fueritin patriam eodem curfu, quia duo pú
$ta oppofita nó poflunt efle nifi in eodem circülo magno.
' £tfifeuertatur iüxta fitum gquino&tj,continget diueííitas
* illius diei:fed fi per meridiei circulum, quod eft ferme im
i,:*. poßibile,in computatione dierú unopauciores erüt.Quòd
3% fipercirculos mâgnos mcdios intcr áquino&tj& $
C1ICuIos
 l!!. XIII. CAP, LXI1I.
L I B. x I I. c A P. LXII. . *'**; • , *

:irculosirer
ositer àiri
dirigatur,fiquidem - • ' - -•-:
exoticntcin occidentct; e *** iMouentautemhzc, quinqusm
fr£;t;oiut.Eorumcnim maximo?iis b
ll.
rζÉ
-

numerabuntur: çontrario moJo, unofi: ;

iores Ἑ; É uariæ,10;
:,long;rq;> 1**;:;::q;ua,
403nt;
*Sebaftianu í üb torridapcrpctugiter
§. È fat.Verum
referebat torridamtranfiiga'
lntct
Pinnacüíô C lunt adnumeranda et\am » audacia cofumti* -
C.
ÉNYMI
'ft
CAR
tu1ìn iîmplorum infident: & certum atss;
pcrima $$$1 M E D 1 O L A N E N S I S
§ ntttit. 15 DICI, D Ε Μ Ε R v M y A,
uod D qui fagittam
JO C. ! * O mutuanum
per medios pucri
ÉÉÉiegimus,& 63''°υΠgincm
àPas? R1 £T A T E L I B E R.
habui
iiffe creditur.Tiberium rëferunt, taliti?
\ieri
- -

Ę, caput-

3m CI
X 1 1 1,

É, i.Ę uulnerare.Aui''iis quod iu

-

periore Š icfaftafìein dolium ftansi£g*

-

Dritificiishumilioribus,
-$it;& tuffl
Š$ patebat, haftam tcncns, dolium;cíur^ ;; [)0 *f , & I M E N T A M 1's 1 M A.
io ά haftainhxfit,è dolio Ę. ratUTy C Α ΡV Τ LX 1 1 i.
nec fùffoce r aër,ut quod intus fertur; abfq;impct'*
tur,necperucrtatur.Quidam aurtcntibt' cquis áj;Š
*i , N adTrinci - - - -

Š ur - junt,
.£x quo in cquu; trani: - Jj?'*
ί»! s,\<
i. ssmtumdiu&figencrisinuní,fcio ^
i;
-, - v

Ptem ɤ , tranfic&is fcgis^° {ùrgunt: aj ,  ā mihiobiicere póíic: przfertim eos

•^
-
£ istionibuspoténtiorí &calumniist
auerfò cor s,abfque tcrrae contactu, in ;*;\e „ecamt. $ ; βη
-

ÉÉÉ;$' genus flatgni* I. Ajt. >* jĀ£$'

- - - - -

uimina Κ Êarrat, Decébri Ę. e , quv í? ā omniaminimis cöllant;

<$uorum ά ι1 conscissis Ę m; !:!le £,dominiacftuiindigent;tum q
$ig; $ ad maxim: breui peruenimus; -i •-. - - .

iäîï'; bus $perglege** ríü ncrniti ** ; i. ¥cntut,inutìtatemtamen o*

Qs agunt.Bt ii£,nomines cquis infidcttcs,*' siomebf*
uiuní áú îâ pro pofitgiurn eq$jauirunt,u>' $a i. Š. etiam eiîe debet, tr
.

^nabularefi, effeges;quæ ibi carigfsitf*

ę.
ά
iisab'iiMetát.Quotiescogimur
1 c;&
acuminam"
mmuim A.neficulú cft.iid:m p<£ afl SYJ; $uos&cidere: aliquotnos inort
tium a Ctmi
-

onis pci*!
folidiores $i$$i;n
-

N;;$* - • -
- - - - --:
`¤ '.Ęiter agendum efì, ubi non
corid; 1m
»<orgoque ceruinc moiii ueftitis, iaum&tis
&t
- • • • , • •

ya ę. ¤ i%isgcsquxalog;$cut
nàm t
'u Ἀ;$i;
i (ou
foccis ccruinis axung)
- - : A
*itishm;
- ά-
Sic jactis fùbligítui : - - -

Lu äëî aquæ aguriæ refiftunt. rmines miraré

:tfr,ad Ë adeò decore,ut a0
-

$iäinqtiis' ss.¤; artificio fufficiet plerum

• -i, icet enim calceo ueftiizur dig
J.
irSíú; ueiuucnum
¤¢m armati
& pi;e$g;' ŠÅ faltato
races maxime ad rhythmum);* `“Meus ícontorquendofe,utcorpus;
Alij&
fiíüìåíïí, hodie uocare folet; Morefca* mdc?? ** mos;Σῆ
isis armis:inâ '$; militem cum bobus aram'* $ kd £,
plures fint, muit
trmis
„item aft*
fpeí j atronenm fiiperueniëtem; 'jìsj9; S5giipat; Ęalore
corpusuniuetfimeis
tisb0 "- -'•-. . pô
l.üëïî Ę interim furem lig*ligato ££. J'*'inpëistei; ote$$ere prefúfiim
c eum ά Š autcm fuperueniente'$ ss.;;$ua
j*\terim Aiiii cùmlibei
'era manent -

Pre,& ad thy fe ad dominum. Atquc hacc omni* $itoteles $iccbat,quo,

pml nitpr* “similis°walicuifìabili inniti
ythmum fidularum&iibiarum*"* [1$ - inniti folct,
 ***t L I B. XI I I. C A P. L X I I I. 6c
t ! $. XI! £**' tisXenophon in Afcenfù. Mouentautem hæc, quanquam
aer** puerilia,homines plerofquc.Eorum enim maximia pars bcl
É cit;atquc præcipua.

= H. I E R O N YM I C A R
a* DA N t M ED IoL A N EN sIs
M E D I C I, D E R Ε R v M V Ae
R I E T A T E L I B E R
X I 1 I.

De artificiis humilioribus.
ExP E R I M E N TA M I'N 1 M A.
C a P w t I. X 1 1 I.

y Q, p humilia ac puerilia ferme ad Principem

fcribam,tum diuérfi generis in unú, fcio mul
Ê$i to$ mihi gbiicere poile : præfertim eos quia
§%2} dulationibus poténtiorú, & calumniis fúio
, - 3.73] forum operarii dant.Scd fi hæc fibi propone
tst,quòd $umana primùm omnia minimis cóftafit, iifdém
$$$$ fibditi, dominiac feruiindigent,tum quòd ex
""";fiintellectu ad maxima breui përuerimus:& quã
$$ibus hæcnus.sapentur,in utilitatem tamen omnium
ibrifii, Quod gropriu , regibus ctiam effe debet, tranfeit,
$ymiiiauöluntariè abfíineret.quotiés cogimur ambu
atsfuper glacié? quot cecidere? aliquot nos íortuos uidi
* , J:füpefiuga montiü iter agendum eft, ubi non de cafu,
ßd prgcipitiô agitur:nec ipfi reges quandoq; fecuri funt:le.
*£fnehrcs nös tutos réddi-jcalcéis fübligátur chalybeae Suf
É ferreis laminis iunάς,qug quadriláterem formam quc
$unt. Verùm abfque artificiö füfficiet plerunq; fummis bul
- *j;* ?*ibus ambulare:licèt enim calceoueiiiä, digiti: pluri
- t I. - - - -

; ;3;i:! ? "tum tameaiuuant contorquendo fe,ut corpus in contra.

p. ä¢ ĘPartem eius in qui labitur,inclinet:hæréntq; magis fo
cul-" „££* s&^ k nön tantùìïóôá quòd cùm plures fint, multorúíïìßa.
ę jaccs' 3ft ā€2 Pcdum fint:fed quòd dum corpiis uniuerfim eis folis iníí
jr ho*?, a^%? titur,fit ut exiguâ pars maioreíídere prefîà firmius adhû.
teat Pars etiam pédis reliqua cùm libera maneat,auxilio eft
.a****7 a £iiilaboriti.vt enim Ariftoteles $iccbat,quod mouetur,
3r ę &' $perinanimáliùs alicui ftabili inniti folct. Dcniq; ho
fù •.

"„Atja^
dl íígy!* º & Anq)
 6o8 L I B. XI I I. CA P. LIII. ll? XIII. CAP. LXI1I. 609
1. - - - nt:it
- • *

. _ I
mo ftudiofius iter agit,pleriqueobincuriumilitatisattt
- -
cadunt; s*i*i*jiisftgt;actius,proprjufùs
, , , , , . . , jomodo per ergo uides tam leuépr£ceptiim $# ï infimu '**yjirlm,nonfòliififibikdeju6utilcm:
; ''* ' ' * ' nte; & fca quámque iucundum fit caüíás enumcratiBus, faâifürti *=*gtinguftation:atifolcit,mul
' „, , , , {cuudum, genere contingit,ut perfcalasubiquando$ *j*©mioimìs; poftulauerit: dngulum
Pidei gradus,&perniontes eamus,ubimulti fî | *itum,&quoiüs íiiimus,ficontingìtnon
atque inter cætéros ferút,Afclepiadem ɤ; afccn ssimtituit:demumnoftitttoptimi.
9biifle:cadunt facillime& frequenter ię í È xítií; ¢íátis: non cognitum t. ratione Qupmodo f!
dendo homines minimè; equipari fermepcti'' Š Šiziu«mniáq;nonfitiis(nam,jam, ig.
$ueuerfàntur:huius primùm àufùm qugres9?? u$ (0* f *■imitù,trgoiuitaliatum,ni tú ad los*'
omo defcendit, niíiturininferius, fi Ę imp: $itámingtìcfm, petititatct, 44nati;
Poris cum nixu iungitur: ideóque homo ÁÉÉ ***i*po«tiiolitur,&diaiodcfti-.isit,
tum ;£$£ agitur in inferna: at afcendendo, sâniru
**®® tutlodadquétendisfiti,
adfùperióra,§tiam íáöïí, corporis po? ; uitamcn j*inquima $olisomuocaüquenabttis.
nofifìci; £;â endo $it':iti: tmotequatuoraut quinq; partium,
uiribüs continetur, atque ideo
;!'oniam poplites non adeò fie&ere £? [affi & §iQjiipröhisommbustabíliámrcgo
°jgs magis fatiganturquàm dcfcendcndo; uuni; dcfc *5onj;umptoicit Ergoubiitçùc
°* m$is ętua,&iitihoiìimmente aut
$cilius laöünturj& lapfiimaiore cum impe?' uod qua
$'d? auté magis obnituntur contrapon £ $ '°°ittitttíiliusrationthabitaadlocum di
“or habeant cìra:ideo facilius hoiìiae ;m etiam i**i$uòdmtidiem refjicicntiortuseft à laeua,
1 $endunt:ríííííííííí defcenduat ;nam dt* *%tttOtitnttmucrörficridies àdextra, £y£n.
' ' ,, *lia caufà huiu$íóíí peculiaris,fcilicet t£; cm• $it $tad:aliiscontrariooriinc. Noâ: luni
Ü*°§timaut yolumducéhabcbis. Hxc ratio
|] 3°$atesÉ
tcs:adeò coguntur alítudinem
perdifficile uid:£'j
quibudgm '? j*uiu&cófiftudinefacilistráditur,acprom
$umusióoby* lem.etiiprzterhoritico
$andoque retrocędere, oculórum ufüm É inte
°“mmodumnönleutafcrt.Scdfideuiadedi
1 $timoré careant.TBöïíéêïtius equisP: “
I.

%£, quod pede fint latiore, & ufigula ; £;t; <|iii;intemytoteles:neq;enimylus

%la, & leniti;s eant:ficut bos pedem, ut* iotcfifi* LÈ quàmfomttàbinitiofecerú:quoiiiam
teftatur:Pofteriorem non prius eleuet, quam? j**gulum.Quôáfiangulum
5'*:Sed fi homines fiiis pedibus innitang' 11, ut $i in ftitundietit,áuplicìioan muütecoga
-

°'°endunt fummáììáí êtia,nixu adfüpcr'°°

&â med.;. *"*ili9,quodmuiiiÂçôçíáíéníretraheni::;
$piti zquali;iiinere ab.
$umuiam Ë Sit re&auia
1
quid ,
•?£ge Sedförfànïíôïíëïãïívis aliquid hcro j nc:fi '°*a,ubipcruenerisadc,uelob
dé eamt,
rium; $ maius effe poteft, uámur celcrite* figu* j£aithtiones,autjiare; f
Pias,uel gientem feqüaris ? i multi conant"** pauc% s fc3 |j*istogytisin £p, poftho
£atione agendum fit,niorunt: igitur feptei'Ε μbo Ktitmiasad$,ibi
acc
:... poU
[*s£;saltümesfitlocu§patens,
addeitrìam.
rib °Ptije abfoluitùr. Eiigasjrimùm c9"
et : ,

''*'ii affuetum,& fuper omnia mitem: 3 quotu* § `'°&gt;lüpcs, quifitad finilii,

0
infol
°'cntia exitiofiii,!Deinde fingulis Pc ä ontes% È $}ttduashötas peruenias ad
cI.duorum
dibus , loco 0
c.

us atteri 2quatuordecim affiguntur , jí lutum excíí J%uitáAh;nam quiaetzquali

Š fùnt $$ua$$etütperquin
Aoleae. Ipfi
folcnt claui,euntibu§ aut tenaci cS 2l]0
w

uerò cùíôïëïãïíeferant cam* F"a °-tùtmtotüíudíti, anguli, íci.

Q_ &
 L. I B. 6o9 -

4o! —
Êrúquoq;
aut ceruorú
motuiioi::::::* ;e* |#ï ÉÉÉÉÉÉÉÉ
É
modicè fàli ficcatasq; ac tritas
EIL .- e
-

,-4, re *S° ages:im :;:;;::* í Icemq;ut coiiíôå m, quæ rota exδῆ É utilem:
uoq ;coria ceum, de quo
uimaliàs ài&i I<l I11oIcat muI , mul
* tr. C*;- gesto:
jussis?$í. i.
uadofum flum ufusô; sçj; poftulauerit: cingulum
::: gidus & ;■* :r> cn
iäs diximus, fi conti1119gat
at in
non
tfanfire: demum norititer optimè
;;;*teintcr ar&osf: Quòd fi cafus obluciat
b it c.I non co gnit
c. 1tum »
ac ratione d
tworwodo
ç.i:afuntfict* tibiagendume erit, cùm uiaeæ dqu£em na&us non fueris ( nam • Qu.
alienis
i,.sicmncsminns* fider
| p cricu|o1u
-
-
or
(| madeò » ut £go iuxta I llllaCum
-

lilacu , ni fat4
regiones
a d lo.i, »
Deo impe lente 1ter reétum pe ate
quc çant : huiusft**
-

0Cum ex uo difccdi
ingreffüs
-
efflem , riclit t r) defi
e|ruma
tw - --

- Ęno de$cat,**
ons cum nisl urg***
-

&í
Ê. Ę: ά
ÈÊ$£? $
t $idicilineam quâ ex
intercedente äää
centro
»conftitueftatue, & cifcu;
uio defcri-
loci ad qu& tcndis
Solis ortu fitú, „i,,es.
Iu,prrcpsig*** a. É ôïíôïí quatuor aut §. uenaberis.
ad pcriora, stº Iupit: “' ÉÈ i pro his ά ÉÉÉ artium, no
uiribus ā,* **£* »oculo lo 'íí proder ellam regi »

Ęgo coniice $i; o ferua , & É ubi itergio

-

Cum. -

uoniam Ê $.
- - - -

die
jnge magisfiii£* - -'
Ęg; qüôå É; illius ratione É mente aut
Èjisuiuntur; „;iru* $# Š refpicienti $; ';cum di
dendo auté magis? i Iiniftra::atcm;
aut ftell
- w
q5ita de alm uero mcridies à dexte[t
es à
-
-
- - - - á ldeula.• .
tuot habeantqu*' c0
am cogrni ïëî§; fepten
ut pleraq5alia,ufu & cóaut polum içëïãïí
gnitam io ordine. N oúe luná
pę :é habebis.
öfuetudine facili
!Horologiu & cófuetudi ts. H
r1æc ratio
kendcntes cogu* altitudii É'%'%$95
m,co Py$. is redditur »ac prom
pyxidem etiá
-

tcs:adeò ío: pc iate cogaris

coę mmodum um non
n leue aff»ctii praeter horarú
Oraru co
garis,per
admitt cS errori æquidiß
!diftantem proced
ert. Sed fi de ui decli
e uia
quandoque** ÉÉÉ É fponte abProcedes:
Cu ris
initio É enim plus
- • •• • .

istimor:arci*.
dunt, quodf* e fint ut 3“umin uiam r$£ angulu eris: quoniam
iuiià, &lcnt* eant:licU §uloinaduerf:
;'%£am edeundü parte erit,dupli guium
gupiicato ap- mutare coga aeo

Äieroi√
Ësed fihomin* jspf1" 59, in re&amfui £}i; itinere ab e

j;endunt fumm*' gáu£ ς.*

$? Ęperueneri
Ontes ablinea ,ubi ÉÉÉ'Sîîâî 1a !
;.-;iti auxilio,qu? multifice'* ôcft,fct*. tritum íautaquas,aut lat neris ad c,uel
,uel ob
fas duas Š cogaris in g: É;
-

ut f IOncs,a -
1ter
-
�
;^rdti- T$ed föränhr ueni - - o

hum: Quid ma"*%fej redeundum $i; ad 5, ibi fit Ê' Έ

j,s,ucIfigcntc". É f D c, dupl A b,affumes ad ÉÉ Ę -

agéndum fit,norum
rationc
ÉE tendés
E£»dico É?duas
effe in per c E,hóras
»qui fuit ad Äa»
perueni
-

£;
h.rc ôijeabg; ut fi£ 'tinere D c,& re&ta A b: nam quia ex 1aS ad •
Êaflictum;*
íolentiacxitio
Äquatu9% füit. D
gu'"'.2 ÉÉÉÉÉÉÉÉÉ ;i';
Éiis arteri folcnt claui,cu! ;;;
cntorüEuclidis anguli » $ 4,
Q_ &
Äe.Ipfi ucroa*°
to.
L I B. X I I I. C A p. L X 1 I I. II, VIII CAf. Lxiii cit
% P£ c æquales:at quia f d E duplus eftangulo £, erº' πΙm;Qitntilis enim ceta candidior non
áuplus E:at A c c fupponi£ linea,quare cc £ eftlincaut; imo;aquofi:itputo: & ob dilige: o
'£!tur E pun&us eftjh re&a A p.Altera cautio eft,utin g. `¤tm&infì:ioncm,hisdabatur c:ratum
jtingfibus
curior uiamhofpitiacuiatóri
fit,facilius tritiorem fequaris:praeterent'':
occurres, a quorum ait: '*£umus ait: perpetam aliqui; cfi
**i£m£:&um ;uertor. Carô rubratt
*° fcifcitari de itiner& potcris, maxime filinguae n9? gi* *$*r;i:int albafiniet animalis: morooa
%a£ altero iuuaíi potes,periculum$ ciiig$. cr; **;;:;l:umu: croceaet fiierurfìnum et,
§*utiQ eft,ut animadueita$fiíiainfiumifiisripäfit *""'
tns radice:tutius eft flumen,aut montem fequitfitiorcm? justjum*âgiftorumduâus nos, Qua
*$*miorc;,&quòìoppofitamunt luc: e
°°ipfo eft,quæ fecum ìéìáucit comité armor? *toriimtuit. Cikusuάδpinguis&gra
'°°'' urbes enim, pagi atq;hofpitiafolentius? haec? m *kurtt,iiaui; gut odore iucundus,& omni
$ut etiam apuä RÉeiiiiiii öermania. Sunt'" Š *T$ $ttii etiííimant, nec abfuerato
§'9rum ueftigia obfèrìéï , quod non improbo:£ ; C. . iiUntiiimvotis nam cùmacia firtushe
• i. f
acili enim periëlitádi uia,qugcunq; Äúdicrfio utili* â
Poteft.Et cum mortalium cafus ac uita, minimi; ę 34 mr. , prohibent uctmum putrcdinem.
£ebus Pendeant,initinereę à legefimani£!" £? Τεῖput:at,&ceps, non timemayma
<£? $i (3nt,&:cunt potius. Púm άoru
i. ''°gis:nam ubiparum ììià äçìeretis,autfi' $ ** it \fua:io,iiiion muria, fed fàle ficct
;$i um;aut inlatronesincidendum.Vbi diui edìbus $:& iilos &gto, & contortos: om.yt
5" ab equi pede exciderit,claudicat £u*' £. *&quiboníünt contorti, &niinaturaat
j£$ndumàu: igitur moiliter deferendiô com'° É'£ ** Omncscimiiííint.NamuStá íeru au
tr í. j£$gnitaq; locafolus ibis,aut cita? É s *tintorem contraxerit,albusmanet.Obí
ô enda laffitudoÂïâ ac febris exinde, un*'mitti '* aufiet manifeila:nam fi ùtiatur aut
, ;T. Ę mors f.equitur.Si diffutæ fingí,άus. *, contortus manet : pifces enim omn
tür ü "dein hofpitiô commorandum, pecuni*Equuntur 'itiffe contrahunt,quia conuelluntur!
itę 5 °on fit numerus incommodoriim gu* tpotcn* $kujh'xrubent,bene olent,parur !
Ętes,
tiflìmù fuerint.fi non omnino aut diligentiffimi*"* s. íinis; mediasinutis eligere oportet,
, ^t uerò n $q$ in ciborum dele&u,nec in aliis, minu% J** igno, praefeferunt optimeticunäu
lis etbi, j* illisproprium:fpinzaphyarum quo
feu alia °° minimorum obfèruatio, feu panem , ÉÉ & j*°l;$tionütátümätum,imolet: fiat.
°ene §5;uolueris,autoptimus
a| dtus fungofusq;,
*ut non emptiseft,fi
uti: nam,
fit
P*'* Sicoctus*
Ę. enim $utuiui aut contortiementi funt:
j*tiinon poteft, cùm fànguine bra
$tauis ;$t$$as, àut äliena immixta, aut ° mom 10* J'*ntts uideantur. Aues uërò mortu
ùiïɧ%itur
“''), fed etia aut mali fàporis:
p nam & pan*°'j,
;nö & mcº …3; difcernes: nihil enim celerius in
uãäå £m $eram fermentare oportet, ! , nam te?” ***Quaeratio etiam in feris obfèruant
|;°9]uatur
ζ his eadem eft ratio quae in Ê i,ut bt*
9ºmnia commifcentur, in aneid efhci metallis j ęgi,breui , rltate frtet:hyeme fàng
ú ôïí, Cera ne frangatur,idemj; in uitro ac usant£* ζ $tiam tutis color obfèruandus,m
*, fi crubens$ibcroteusá, cum quoda
$itùs hæc ratione, panein Ę uámli
im co 1 ? *í $inâam fignificat. idem fplendor
ucfa&a Ég; » ceram & uitruin ac mctalla P° Ë c Š ?iobataues & oua ,probat &fruô
*tus, cer $int:adeò uerò neceflarium hoc 9?ā
•*°rcu rimas ubique contrahant:candora"* ho«

__
 L I B. X I II. C A P. L X 1 I I.' 6tt 1
hoc, fedob naturam : orientalis enim cera candidior non $.
. parum,quòd humor ex quo fit fit purior, & ob diligentio- $
rem purgationem & infòlationem, his dealbatur ceratum ;
alia, uelüt lintea: quamuis calce perperàm aliqui id effi- ...ai
ciant. Sed ad ciborüm dele&um reuertor. Car6 rubra re- carniid.i,
£tnseft, cum pinguedine albafìnieii animalis; morbofa i'
huida quandoqué plerunque crocea eft: fi iecur fanum eit, ;
tota uitima eft fàtia,unde facrificiorum duótus nos. Qua oua qual;
candore corticis fplendoreq;, & quòd oppofita manu lucé eße debent. !
in Solis radiis nofi admittufit. Cafeus uerò pinguis & gra- ö.,feu, quom,
uis,croceus
noä fordibusleuiter,fùauis guftu,odore
exiftimant,iucundus,&
nec abfqueomni- dojeruάur.'M;
purus. Seruâri ratio-
ne,interfo!ia áracunculi maioris:nam cùm acria fint uehe- '*,

menter & fùbamara , prohibent uermium putredinem. i.

Alium enim tametfi putrefcat,& cepe, non tamen anima- _ …
hagenerant, fed contabefcunt potius. Pifcium fa;itorum Pif€ium /alii
nufiquam failax obfèruatio, fi fion muria, fed fa!e ficco rum eleéiio. :
conditi fuerint : candidos eligito, & contortos: omnes , t,
enimhiboni, & quiboni funt, contorti, & nifi natura a'te
rius fint coloris, òmnes camdidi funt. Nam ubi fài feruaue- ).
fit pifcem,necrancorem contraxerit,albus manet. Obliqui
tatis non minus caufà eft manifefta : nam fi fàiiatur ante
*. i. putrefcat, contortus manet : pifces enim omnes,
lumuimoriuntur,fe contrahunt, quia conuelluntur rno
fiendo.At acus feu aphvæ rubent, bene olent,paruæ funr:
£ differuntâ fardinis: mediasjn utrc eligere oportet, in
ciuntur enim à figno, præ fe ferunt optimè iucundum o
dotem quendamiiiis proprium : fpinaeâphyarum quod te- - I
Tesfint ac molles,nön tit fardinarum,moleftae funt. Non Aues mortu ,
filiti uerò pifces aut uiui aut contorti emendi funt: nam &fer, qucm
inhocftatis admittinon poteft, cùm fànguine branchias ìo eligenda. !
inficiant, ut recentes uideantur. Aues uërò mortuas ab -

oculorum nitore difcernes : nihil enim celerius in mor

$ contabefcit: quae ratio etiam in feris obferuanda eft.
Scdinferis plaga, breui, aeftate fœtet: hyeme fanguis in
**#uet:in äuiôüs etiam cutis color obferuandus,niaximè
Ęsibus ac rubens fubcroceusά; cum quodam fplcn
°'* , nuper extinëtam fignificat. Idem fplendor & co- Fruélus &» o
£gnidis,quiprobat aues & oua, probat &fru&us. Sed lera
in fiuâibus maturitas obferuanda & rugæ : nam diu de- probentur.
:'
“Ptos nuntiant, ficut & olcra quae fplehdore probantur,
Q_ 2 ctfi
 L 1 B. x 1 1 I. C A P. L X 1 1 I. !!!. XIII. CAP. LXI 1 !. &t

*fi bene oleant in fuo genere quod fiuâibuscommu* I. s*oquituratim aut arné erodere acPer
$im eft.Sedpeculiarisítio difiinguit äfiuêi. §¤¤,non íisístis Ê
ßibus eafociîïíôáíôïìá,&rìi,cœptamiam Ę Ęgritatumdeqipimus, nuncs uo
dinca; oftendunt.Itaque poflquàm haec ahimaducrti, “… aut Ę Ę.
cuiq; fìmiliares,optimiis cibisufusfum. _ .„.„, |j° (ji;onfidtur osTg; ôcnstcm
Simili diligentia etiam in medicamenti; Ę Iti Ęgremium &io : aliam
la&is fontanâ perfimilis fic habetur, feruefaâ:ue!? .. |j£sTui$ dctisicinis iis;
%album, àut arantij(ùccum, aut omphagium £ sssn denuò infinitur, repetitur$ r {in
$ito,fed caue ne bulliat:pöftlinteo infaccüliforma; § j£u.lnd: viduntur aldunt ú fem
'° acfpiffiore percolato:turbida primùm ę; È É¤¤¤imidium,&in É Ë e
$Pius cum repetieris, ut aquafoniistandemcy iis; $t:inâum cogiturin pat; Š e&
°* cius reteiita in fácciilo clariorem reddit. $. „ {jatitufio:inóåauapitehors,fi*
5°°'m medicamenta, unde£lus homini, ob £m. £t Št.
;°"'°'}am catapotiorum compofitionem,Vt rebar, fuerim, susti, adiuaιntiora tran$mus; Aoce -

am

'£m futurì; quanquam p6ftea minim? ufùs Š $;tota pannos,vfuiparia; a*'

: «harta oleó amygdalino dulci delibuta inuolui, ŠÅum cf. Pclcsicas ;
;rat Ę Pergamena) uitreo uaß Šdi: s)
oris, $itatis, excultopuluere ima;;isloco;
dedi tatinequc
''°°'urfus p.pyxidélion
gnea
ea , p. idem in
pyxidem in arcac ßtum com-
j;... [**
$ *ifttt
imtUt fibifimilibus:
tmdinanìoaéti
- nam lantisimmixtae
(eteno cxpofui
- - - - -

£°'*annum ficcatuíéêïéáicamentum, p*$! em:licct Samris $i-.

''**t:adeò ut meliùççôïí pof[etÂlign9$'î& I $intsium:&intur,
- -
ìàeb
“m rerum
Imaximè
traducerę g induflria:ueº: *
diuifa exc9° ;$ | $%ofundoaltioreí, åte; (eruati deb
T¥m nraefertim quae t
* .

S ceruina in tenuiHìmas bra&eas -

j*jústetangantur,prxfertim q
Per diem integram & etiam amplius gg'? $en uocorrumpere omnia folent, uelut
3'°"'m , nccüiribu§ìçíôçís. Fuldhra h* ÉÉ¢£ |j* Fuluisenim etodit&blattasprocrea
§§*indigna,multis áíôù opere utilia: indecort jm,&exfituputreâinâ affert: uëtus etg
Stt ea fciré, & -
. • { exerceantur""'
r(int,m::i- iJ"'^**
[…$'tatutilis:uuy
qüi pulueruletituse(t, qualis
l.
»quæ nec digna Rege,fi cx ;;,;,s.pingci* |s,i qui p -

''°S*crcitationefjij pofíunt Éî inflare É , Íìon, uthimiâus,qualis auter,& qui

- - -

'°"'Pere:at rationem &unâorum fcire,minim°'" “Tmpit omnia,ut etiam lancospaunos.

habetur,
'"® etiam uti e.Scientia enim quæ fine??$ita
- …it -

!cut Solis , adius : qui quantumiuis in abori,mè |jlus$,necexpersagis quàtati;

`“t, Memìneris atitemhis omnibusdi
incidar
: Purus manet, hec coinquinatur, $'%'jçft, ij$$asobefle,fcilicet mures atque cu$
5';: ita
ir-, C 3 . IT **",
fiéíïíúfmc opci*
ÉÉ -

iunc m0
tùm
ii*animaliacoria, pelles,fànno
* •• • .

Ê naximo Rege
-

déeft:dignáéít.Nec
ofiri °*cmplum
pofiti
etiamhu"*
jam Arißoteles í mim-.
quíigcntc?'
> s^ -
-

ofufi
*i«

1j, ΚΕs;
$4qui
Ęlim,ita&dolis
*_ . • • •••
:cuniculi
uinum
. •
effinde;etu
. .. *

É, \

?£iiiialium íííííííííííiramq;itâ çíám

fe - m
§s **,ueluti cancellorum $c $dum nat js uinum confumptuiiifueiit ifitta &
jî??}$ magis neglexerit: ut qucma; Ἀ amma Š
SUlDl
oftiolo purgabis,relinqucsá; at
ine.Quódfiliumidafi
''''''° in his artiíí, oftédere folet, ita'? mìnu,*
ioris ; - -
?ttiotefotai -

tuO; aut quinq;

-

}° induftriaeçí. cenfùerit, minima, qu?"'£,31; niftri&io&oratiá;

$P$re.Sed iìì, his reli&is,quae folùm &alumniarh $£}* | Š
-

Cu “Polfunt,cœjî inftitutum excquumur

ri, m $£
9t&uàferuabis. Illud odorem
*tumiusfperioreretiufo, fanéìuit
 L I B. X I I I. C A P. L X I I I. 6f;
; Sxpe nobis occurrit,ut cutim aut carné erodere ac per I.
- Rotarëceleriteruelimus, non fàtis fidentcs fe&ioni: âliàs . j
… molliffimum medicamentum defcripfimus, nunc efficacif- Ef:i-roii;!
fimum: ex aqua enim faponis aut lixiuio tin&6rum, quod celerrime
... - • . r*. - tim-
á
.
excineribus foboris fit,conficitur hoc modo:librg duòde- perfor, -
• cimlixiujacerrimifuper calcem uiuam,& roboris cinerem J

, fperfunâuntur,perrfiittuntur$ deftiliare,indefùperaliam
I. calcem & cinerem denuò infiinditur, repetiturά; donec
ouum fùftineat aqua. Inde adduntur ά
gulzin fingulas libras aut dimidium,& in gneo!ebete fen
imfpiffàtùr,donec extraétum cogatur in paftillos:cochlea
unciæ fin
|
fienimfenfim extrahitur:hocin o&aua pärte horae,fi re&è
praeparatumfuerit,perforat. 1

§ediam his omiffis adiucundiora tranfeamus, docea

- - - - Pelle; qu, -

Ê pelles, coria, Pannos, gafa uinaria: nam de modo f,;,.,

fuái aliisó eduliis alibi diétum eft. Pelles ficcas aut in tur.
ibus
fòle diligentefficcatas, excuffo puluere in arcis loco ficco
collocabis:fufficiet femelin anno aëri fereno expofuiffe,
melius feruantur fibi fimilibus: nam laneis immixtae ero- j.
dunttitátineis,älineis hume&antur, | ,
Coriaueróloco mundo altioreq; à terra feruari debent, co,;, quor.
utnechudo nec puluere tangantur, praefertim quae tinéta do fèrueutu
fint:haec enim duo corrumpere omnia folent, uelut & la
ntospannos. Puluis enim erodit &blattas procreat: hu
$umàuté fitum,& exfitu putrediné affert: uëtus ergo ut re
geratacficcat utilis: qui puluerulentus eft, qualis Ecne
phiasacTyphon,aut humidus, qualis aufter,& qui à ma
fi,iuxtà corrumpit omnia,ut etiam lameos pannos. Quòd
fiualidus fit affi uusq;, nec expers acris qualitatis, etiam
$trum exterit. Memineris autem his omnibus duas pe
ftes non exiguas obeffe , fcilicet mures atque cunicuíos:
etodunt enimjhaec animalia coria, pelles , pannos, lintea,
£; fiquidelaboratum habes: cuniculi üerò, ut minus vinaria u.i'
9bfuntii quibufdam, ita è doliis uinum effundere folent. uomodo fè
Vinaria quoque uafa loco ficco frigidoj ac perflato con aanda.
didcbent: ubi uinum confumptum fuerit intra dies quin
$cim, exempto oftiolo Ę aperta, fed
obftru&o fuperiore foramine, Quòdfi humida fit cella, li
tas quatuor aut quinq; uini feruidi odoratiq; immittes,&
fcuriâequaque occlufâ feruabis. Illud fanè mirum uideri
debet,cüt foramine fuperiore reclufo, odorem prauum cö
Q. 3 tta
 (.
L I B. x I I I. C A P. L XIII. II, XIII CAf. LXIII.
tis* timi, nott.Dehorum cau'* nô
Ę exiguo;â
t - - maiore longè;$ Ἀlatere,^*
fcendiô É am éífe dicemus quòdfinemotuuapor* tt¤¤¢¤osodium singuccur'*;
ἀo coaduo*
Š, 1¢ cia(fior , motus auté aerisnon coitum: ssimissatanausis •-•. . *

ops; fenfimfe
eft,odoré ã aliàs íüìåíïísígíum $i Š;;;';;miiciant potuim non tìfaci
cianturä $ âîäîáris,fiferreis dicu'* * gttsltttm%ka fùppofito confuii
„Ί £'§ulos annos fùmptus sit Ę oâa si af:i;o;;it,&fitcnue fit, non minus fermc
s$em frequéterd ÉÉÉüíïìáôfiguntu? igiiusjyonitur,fiprofundius fit lutum:
• fcrrei,qüi omniĘ muftumferuet. Reiîeâio funt$
Mediolanis% ίστις tantur,noâlaudo,ctfi ftc§u**
mania tali osnibus
Ctiodelat uafis côueniüt,qu9s
uidi,iuxta téplùbeati AmbrofjEotu' c0m …nunt: utficile quis abipoliit; f
-..-.

talis eft,cirçulorum'ferreorum portion*$'* '■; uifs;cin paritis podag;

ximorumuaforum,adeò?"" incurum sę fibi& iofìftuia ah; melius A?
t.' mftigitiscalceis quorumuus eftim Ga!
tæ iunguntur, fiexilibus fi uisuclt?
dis:itaq; fibularü Åo adcò igcut"'. ¤im- liui&humiiiicleficcitat.Se*"
tur,ut étiá minimis Ę couc
nire:in quibufdá harìfùnt clau' exterius
: Ę sustítis accómoâantur, ftufa'
É Aut miiit Turcarumtaoi; foler fc
ç;t ΤΕ; etiammûus (iu;is C.
prominétes Ἑedictat,*?
Haîjjibus clauiali$ poitoa; ζ, ctte0$ tibulos,Qui ab hoíbus
çìüíïìáfit utmo%pręuę sę $. Attiget ficcumbicus liti;**
gnum explicét Äùm,nóáò % **■;;; uoniamy&es excalefìgunt. os;
paruum,fed ÉÉÉɤÉ
tur cochleamafcula,qu£ ímplidfgg' `tit, sutmi,quoniamptissi«?*$.
Štút;t£,cothurni,ac foccisquitatûs C

ni aduerfae partis quafi Åufoindul** $ignibushudules nisu; ma*

prominens ea parteinfefitu; qua prom; j$ aut diututna Šrons
o rr …....:
íeííííííícóchleæ,mj ę ››ΚΕ ; illos ficcate:);
ftionibus
'“'®git circuli gg£
ju nétæ,fedue&i ferreo,à quo
in fëïãïý; totum id quo laxiore! auferatui,
*iuntur. Iamama'erìt,
*sarii; ncctatºs
srgo uides eam Wr;n

l*risus gere poítquam cerdonum at.

§§Tjjg£
$ de commodis É
sxiguaim - - $ig; Ę
reüigitur.
$ commodè camus ,£
Š tamen pluribus pe äexitio Ę $ioribu
hauá leui rincipibus?nonfitufui,fciret? ç; Vafcivita;
fit tam i is momentifuerit:tum maximè,qu0%°'?
{j''''!ethalis&f. alioqui!
8°utiffimus ei; cquens, Galenus amén ali09'; ἐξῆ
**': erío ú iud cren ■ : nam p
|

S Tuenda; etiam in minimis ufque ad tædium

í, Oda ΣΕ*;
anitate,uerbum nó fecit. Sunt item£ ***ii, ; uinciis ficut pcndc
“nt, plus 3. j; maximam partem humani gggg; 0 *% nuae É'íí £; aut

ne, §}$;!*$;
re . i aeri frigid quäm bella aut craput
-
îeftuägte'' ?
des uf:f - *gari; ac p;eno inqu&atur.
o,&humidosacmiadidos ?*j;;a
3 , id eft per à (!• sj'%'% frangantur
Bis
iub fe
ue ÉÉ horas,& maxime fiquis g?
Ic tot r
orrò di
, quodita fit, experi£p£*% g. , exP
a docc* *
& i urbibus
mt- ■;í' iy(o (o) pon&
*oçã, ec autemcoaaua
uftici apud nos pereant : »«aaci non tangi, ytoftct
 j-—,
L I B. x I f f. C Α P. L X I I I. 615
unus aut alter abfq; his initiis moritur. De horum caufâ n5
:* efthic locus dicendi,fedfuo loco diximus:nunc cùm exer
* άis&xftuantibus deambulatio in cubiculo conclufofà
* tisficiat,aut fi non licet,circunduéta uefte donec fenfim re
mittatur calor,ne pedes madefcant:poftquàm non ti faci
. leeftillos ficcare,calceis fubere in folea füppofito confuli $
* mus. Suber fie&i poteft,& fi tenue fit, n6n minus ferme Calcei legm .
* quám corium.Craffius fupponitur,fi profundius fit lutum: 4£ e0rum tu,
fiam quod quidá crepidis utantur,non laudo,etfi frequens aliorum co, •t
fituí${ùnténim inconftantes,ut facile quis labi poßit. Fa moda. ,* * •
tigant quoq;pedcs plurimum, ut fæpe in paratis podagrâ
*** eicitcnt.Vbiáuté lapidofà & lutofa fit uia,nihil melius ÈS
des ambulãdum fit,ligneis calceis:quorum ufus eft in Gál
ka.nófàcile hume&tatur,&humidi facile ficcátur.Sed quia
pedes duritie lædunt, nec facile accómodantur, ftupa im
plentur.At fi per faxa cundú fit,Turcarum more foléæ fer
fc£ tenues füpponantur:quod etiam militibus fàlutare có-,
filium eftad uitãdum ferreos tribulos,qui ab hoftibus nö
nunquam fpargifolent. At fi per ficcum breue fit iter,cre
Pirutiles erufit,quoniam peâes excalefaciunt. Ob id in ,
domo,manentes fiis utimuf,quoniam pedes ficcos reddät
&calcfaciant.Ocreae,cothurni,ac focci,equitantibus cóue
niunt pedes iter agentibus haud utiles:ná feu rima aquam
admiíérint,(ut foîët)celeri aut diuturna ambulatione ma
íuerint pedes,non nifi detraëtis licet illos ficcare: præterea
detraâi refigerato crure noxam afferüt, nec tam faciie ut
$olumus detrahuntur. Iam crgo uides etiam Principes,
histam minimis indigere,poftquàm cerdonum ars etiam
iniliis ad tam pauca èommoda redigitur.
Non folùm etiam nobis ut commodé camus, fed rebus Cryftallima u,
ipfis preciofioribus elt confulendum. Vafì cryftallina,ta- ß & reliqu
' bulæ ex iafpide uel onyche, ac fimilia, quae non nifi magno fimilia,quö»,
Ę déferri poffunt, fic funt dcferenda: nam plurimis do defejend.
' hoc nefcifle,exitio fuit:inciudantur pyxidi,ipfa uerò gofii .
2. Fioimpleatur,&fufpendatur uincuiis,fic tit pendeatîo ar
£aundique:uel tutiùs inuolutum corio , lana aut goffipio
5 intcrmedio,in uafe ferrco oleo pleno inciudatur. Cumi e
nimqug franguntur,à corpore moto frangantur quæcún
que dura fünfminimo uno tu, imò ipfo folö pondere fran
gere pofïùnt: aut conftri&ta,hæc autem cótinua effe opor
tetautuibrato aerc,fed aër non tangis, Propterea frangi
4. 1) QIA
6 L I B. X II I. C A P. L XIII.
III XIII. CAP. Lx111. - •
non poterunt.Etenim fiimmittas manumuafiolcoflt* **=£i;,fittmyrtusuoat fiifcnt,
Quãtumuis uas percufferis,minusmanus cócutietur qu* i*$. ii. Quòd íi fortuna aliquis langucns
!!!!a£ugm fucrit,aut goffpiolanìueplenum, Stridctę $tri uas mmm: maticum fuerit , ma
acr dolio concuffo.Étanienfihbeat fufpenderc,cxtcnis $$imabo: fi;o adipifantur. Rubcdo cnim
dafunt uehementius uincula , inneâendaq; lintco aut* ** :a Lutit minime profundaíunt, accu
*'°* quo uas gemmeum continetur. $*i;ii:uiinfpttfidèexcitantur: nihiç cô
*** *,
Iam uerò ôt mihie.iiíïimis commodafeofum; ***jti tincibus, kd(olim in cartofisfotdi
."*' 9mnia referre uelim,curiofusuidcri pofim:n::£ **itjufta:,uclidítui,uclmclonisfu
*F*!luin prætermittere.Quis amutcetofufis;antum;* **im tiro coquitur lig;dam fùperfundas,
lit utilitátem prgterire: Díunt enim Warto&Cat9}° §Ă crtmcns,{aepiùsquc fcpc
$edendumhâuâ dubiêeî,tùmmagis quòdtatio** '°- toqucre;iterfìdunt. Sed femina ufticr
Ę dicant, amurcam addimidùm ieg£j? **&mtiouisituta,uimmcdiam addunt:fcg
Š ttlttius cogtcarnes, quòd caois
ÄÈÉÉÉÉÉÉÉ
Suíííííííííj???jjïmi. *aiiqu0(utári)aäsfoluitutiubttantix &
'* inítióiu toturnumt, uelut uinum ca
ineæ acuermes formicgó;adcòinim***
cæ,ut folo odore intereit:imò ne tålpςubi amurCa tetig;
°*$fidit®quumtur, aáátque gratiam at
i'j°$diit:fed nec herbænafcunturìiliaft Qbji§: Jirttmfiduiccfuerit. Quae autem refrig
?$ in argis fpargitur.Sed&iiguqgi* Ę [§ ŠÅk&locofigiöcryone: auoca;
j£. $$idiora euadunífíïíôïéázsi Ę $. nis Ęglus ac;ɤî¤tinguit;
s *m, ibúcm contrata nonnunquam
Ä$gáturárubigineuiidiat;$ £
''°P°ftquàfiilla ficcauêis ,tardarum uic£ ardcrc Ê tur * %it: autem qualitates corrumpunto?
mi sd huiufmodi(urę ) penè infinita. Olfadca £;
-
j$us humidum & aquam. Etenim Ca
'§i; modum, decoétâcum Σqua&calce,fi£ ui 3° Itittunt, primam pluuiam amarcke:
ę$aueris. ghartâ pergamē tran$ludi: í:; i. $u; ibigmcaim aqua expofitatliiaontc
c î tamcn fiagilis fedäitur,fi §}j;Ę É jú$at&ideris Comitatio quafi exc
is ;$£ lacryma abietis aut laricis im £; j$£iciiquis uiticisualisqi;igis?'
$s &itiliimmififtaàutam ÉÉ : ca;
-

ę aftronómica inflrumenta £?dcijum

to {disouorum,lacryma4, Arabica&£££ óluit sa vkoyotcft. Similitatióne ego glaäi
9ui quod uix £9igilij? luti
Š Ęum
in 'a lla
|
» piétorés pediculis fici incilis minu ccipit,
infufis è §.tuit,&(quodmaius e()uimglutifu* j -
$onum; fuperyoni confùlo, ncfang
Ij$\cutntoàVitruuius facere docct,
| §. $,formahumaniferme capitis,ut
99ribus, illicò tanquàm Arabica Ę,
uti. Ex lºnia liquòd canálem habent , per
iíííííí £î | j*
quoque fumbrafiliumin ls continentgm expo
$.
Pto fcrib efficere ¥;
tgitari,ftatim 3onting* tj$simittunt ignemq;acccndút.
$iôÉ; jî j. simaquim
9. & quodfuci uim obtineat. 1 dia uettunt in aéré
füôùí,' 9leumàcrcef & tenuißimum;* Ëu£
§}uam. a ( u£ ita dixerim) inter oleum a; : etámi
j$tit
j%t&i;ititu§
ignis,itaquoiam
manent. Quòd
$$ $po tener, üngues tinger; fo Ée
hultos d; tit
-
-

§? qnalisfiat,aquamtrahëübi -

iulgus § fubrogolore. Fáudis utilis Ę abiucm §. sttnonfolùm ob naturalem

'cs ut ÉÉÉÉÉ quidá,uino rubro" $ic cmio!3. §*iim,fcdobaloremamcalortt
ctiam prope mortem, |** iosümvgumcntorum. Ang
 L 1 B. x II I. c A P. L x 1 1 1. 6ry ;
eleyerfuadentuu!garibus, fi tempeftiuius uocatifuiffent, id
2 potüille aegrum fàiiari. Quòd fi É languens ji
fàncfcat,ut cuius ulcus minimè maleficum fuerit , ma- !£
gnam gloriam ex hoc fiico adipifcuntur. Rubedo enim
– âcfplefidor ille in uuluere minimè profundafunt, necui $.
naturc,(edacredine uiniinfuperficie excitantur: nihilq; có M.
£runtin capitis uulneribus , fed folùm in carnofis fördi- P.
disq;. Semiha uerò urticæ, uel ficifurculi,uel melonis fru- -
ftum, uel fidum caro coquitur frigidam fùperfundas, & j
maximè fi parum ex iure illam exemeris , fæpiùsque repe I.
tas,carncm coqui celeriter faciunt. Sed femina urticæ &
ficifùrculi, & mielonis frufta, uim medicam addunt: frigi
dauerò ob idcoqui celerius cogit carnes, quòd calorém
impellatintus:à quo(ut dixi) aliàs foluitur fubftantiæ có
Pago: quaedam üerò ita conueniunt, uelut uinum cafta- -

ntis;nam in eo facile coquuntur, additque gratiam apud cal;!a q. ,

aliquos, praefertim fi dulce fuerit. Quae autem refrigera- modo cele;
fi£leritér cupis,infole &loco fiigido expone: auocãt So! refrigerent,
calorem, ambiens frigidus aër feruorem extinguit: ita à -

£ontrariis idem, ab iifdem contraria nonnunquam pro

deunt. Qppofitae autem qualitates corrumpuht oppofi- »
tas, fic ficcitas humidum & aquam. Etenim Caniculae .

temporibus referunt, primam pluuiam amarefcere. At

plumbeauafa ab igne cuìm aqua éxpofita illi non terebram 1

tur, fecus filapides addideris.Contrario quafi exemplo in i

deftillationibüs ac reliquis uitreis uatis qu§ igniappónun- ;
tur,lapidcs cádidi immiffifta&turam prohibét : calor enim
3*
exactiinon adeò poteft. Similiratione ego gladios urceis !.
quiigniexponuntur fuperponi
Wäfà quoque uentofà confulo,
Vitruuius facerenedocet,
frangantur.
cuiufino vafà mef- -

æ , diâ latefe uides, forma humaniferme capitis,undequaque gantar gn '

conclufa:nifi quòd canalem habent, per s, jojii. * a
Quem dum aquam continent igni expo i.
ta uentum emittunt,ignemq; accendüt. i.

Excalefaâa enim aquam uerrünt in aéré

&ab aëre accenditür ignis, ita quodam
£ircuitu calor & fpiritus manent. Quöd Vafa uemt i
fiexaduerfo canális fiat,aquam trahérubi i
immiffùs fuerit non folùm ob naturalem l.

aguae defcenfùm, fed ob calorem:nam calor trahit, ut aliâs phiala qu j

diâum clt. Eo etiam arguincnto phialæ angufto ore im- umpleai« ,
Q_ 3 plen i
 L I B. X I II. C A P. L XIII. ' II?. Xlll CAP, LXIII. 619
r:nam fi immittas
-
£;iiifíá
iam aërexire& non
ac:'. <kiTimu; $u fitmitffiquieftigiturute.
uam non admittunt:obi Ê
ore inferiusuafisâ **ti&■;;:iimilia multi, ut: periculüne V.
alefàétæ igniimplentur, i. tantùmhabent fit. **igit: έτηmiuieiî quodappre .
Jua ueròüitrea quaesxiguu immerfa,repetitoli: ******%iigimscitum; etiiludos i m.

traóto fpiritu,ftatimq; íî auté repleti ncquci; is* ;i;,i: Ęn igi- li,

dine,fenfim implétur. Alteraut; latiffimiorisdii: “ia? aftini&lt;ti Puluere:dumfi unnm, |
όficconuerfo ore,r£ci£
im aer refiftit,ut fiimourceietiâ
1 1II1 a úéfùbaju misim $naisqttcmiiitNihilmgi, vtam
idatur,urceus uer - nmadcfcit dit, “miutnimfimilibusΒdi. iunguntur.Scd
afcédat,aeripfe
ltam horam
| multa
detineatur,exhibet,S£dP fcir:ei °°*iustitlastitia, ncglógis alümito, Ludi
no Sedpoftquim
m. Ἑ i# É 'i cr
'*idio as&cpiuitij; Capita,lo
Ul - - m-
* fímini& f?stlongi, ffttyonatu; igitur primum,
-

# Ioachimi F g# : Ë lignum ***t*i*;i:j, Putüq;foriíem,

1
Super duos urceos uitre Štimlabratung; ***iitmitmiífímatq;deorüm ,turfùsauté
fîèextenditur,ficut uirur à;.Oportcraiit:
flitie; lignum,urceisnonfadi* üm uiride, * niti futuri, afíé 1
fcinditur É Ääïí acutiffimam, Ę accia? *** iimdoncctissi, AB Vet
cm É imaequalem,uitiumjim mtumhoc 'tstij^fit $it Atq;ficiú
#; lurimis Ę
m altitu $imum; iguo toittata çt.
t.g,
At$;§.f;
q : uitro,Š
craflitie
- conoquº atuIIl,
f*titiáti; uludimus,utim
'* iugumsiglonatuä. St.
**iirtiisj, minimidigiti
iii;
j£#£i;Ę i *-:ttnues & torquales Έ
É uafa hæc Étiora fuit, Est $$imiùíïí, 1} || T
É fyncerius liquores Pr $tituâ; intttualis, ô
funt fecura redimur, fùccurrit Ę;
ac tuta. f*>$ionum %ucttanfuetüm
m è rebus 'jcs Ê eleuetur palea, ? `** iuimini, &Hdcor,
m quomodo P Phialæ etiam Ę; I$trloiiducit, fùtùm
mortarium. n tra&atam Infit : fc j*myttce,aduétio:uta !
plenae , paleam 5; imittimus, y£? Ê B. I$tit:?iomineant,p8\ 6V c*
an £ ííi. haereat , ex *j? 3$ í; ftümüíáé, [E]
cta co ÉÉÉ Ę non
`*tinitituti, deorüm
cufpis ; hiala. Vt uero ang breuior;
Š [§ ô Σ]
j'£ `Titleiu “?tt P,pòft pe;
fuffenditur rmior erit ,
fuerit, άς colliphialæ, & P re uare A3
d ef
jtíit;
R$
(0
fit latitud rproportio p s ads^' ropior
*$#.£í:
erit & maio
t
erit A B, quid ā
uerò ab imo Έ, partur

nã quoniam É, ne árt
mäm natura ferat:nec diuelli F frangi, qu*
irur,tum ob gluten:nec urccus5dú; efle
.•fle coti
co? -

iicfium cii aüté rccta adfiangé tumud* »{εάme.

\m iaceat we\gs;es.
\\\s
 _—————
L I B. X I 1 I. C A P. L X I I I.
.
619 -
I
tumacia,feu trahantur,feu premãtur:reliquú eftigitur ut e
leuetur mortariü,&incus,acfimilia:maius auté periculü ne
-
töprimendofiigatur urceus:cóprimitur enim quodappre
heiditur.Poftquàm uerò ludicra me excitarunt, etiá ludos !
adiicere uolo,fed prius de glutine aliquid diéturus fum. Fit G lutem ef.
expice Græca,picea refini,& laterü puluere:dum frigidum "*"•
elt,firmifsimü:cüm concalefcit,remittit.Nihil me!ius qtiàm
] .
quodfimilibus:fimilia enim fimilibus facile iunguntur. Sed I.

vt ad rem redei,duas tabellas ftrictas nec lögäs affumito, L„.,„„,

in quibus foramina duo A b & c d iuxta tabellarú capita,lo rimùm.
rumuerò difciffum in f & f per longü, fuperponatur igitur f,
V.
ifuper a,& ex inferiore parte G ducatur p utrüq; foramen,
pòftper b c d alternatim furfùm atq; deórfum,rurfus auté
perc deorfum inducatur ut furfum afcé
áat, atque eôdum donectabella a B per 4 … e
floriforamen poßit educi.Atq; ficinclu
fimerit lorum utriq; ligno:contraria er-
goratione extrahetur:ita ludimus, ut in
1
1 ;
%
mg*ore,quanquam exiguo natura. Si
miíííííííííáêëìíîmiîimi Š £ Ludicrum
longitudine tenues & coæquales aßu
maiitur cum tribus foraminibus,in fingu
f cwndum. \

ά
!
iis æqualibus diftin&is interuallis, ut à
latere uides:lorum quoque tranfuerfim
iuxta capita diuifum in G & H deor j
fim:ergo caput xlori ducito furfùm i.
Pcrs,lautem per c ex aduerfo:utga av ? c^
pitaexeadé párte promineant,pòft -

iducper g,pöft pér a furfum,ut de

orfùmitédatl,inde l rurfus deorfum
Perp&furfum per f,& deorfum fur
fiimpere,inde furfus per p,pòft per
$i fe&ionem trâfmittés tabuli A b c,
indercduéla lin contrarium per D,
d '
*
fiet ut conquiefcat in E,uelut kin b. KZ :
Aliud,diias habeto ligulas, quas £ 1 Ludicrum
plicabisut à latere uides iungésque tivm,

eas filo eiufJem coloris,& fùper eas

orbiculos tres induces, quibus pro
numerandis precibus utimur , íint autem a b c, fed me
diünö appofùimus,ut quomodo filum iaceat intelliget;
nus
, I B. XIH I. C A P. L XIII.
- Hi IIII CAP, LXIII. 6*t
Hisparatis, reducito capita puerïg; $i gignisomaui, tumetiá utilis&
. |
uerfùs D, hodofùper oibiculos initi; i*ríedimns - - -

_e deindetradeinmánibus alicuius,&£* jÉĘ áíintclleâi;

Σ É £f Ę £ii coloribusde
.
■

T fcriptorio praefcindefilums,ftjiiiniis T%oigturfacileformamus tri; çqui

; & Eponens,relinquenturligulzini<£, *;i; Š u$tiãgulo -

orbiculis excidentibus. Siìieftmtd $it $u$p;qualia

*$}|ti;inter
d.
T.€r4 Ce{{^0M, ■

;it filo conduplicato,uelut ab c:dicitur$

i A,ita ut fùb digtolateat A, &cfibale,ig ύμιΊο;.
**i*ml;. •
I.
tq; pars c d du5iicata, ita diuidatur£P£$° T. Š £;£quii.
&uidebitur quatuorinitia&iag, ŠHofims.
=*"4, apparebittantùm
ubi dimittas clanculi erglcisce,
duoinii; &:ta
$itift;ttiiin
ÉÍíiim uidebatur qudifiim Τ¢íônę.
T. Štíiiii;;m.
))Â diuifum.Hæcigitur fibijg;i; uolj f*jfpttfide
ut quifq;# arté dcluáriá
totám éiufmodicfe, ut age{!“ °*0p0rtetaui: meminiM;
• •/
I
`intra& vtinfingulisfigui;
Š,Ë; , quod fùpèítíííií.
quomodo fiât ßs,magis* í
fît pofíqüám noueris pugiº* cognoi $;is ; amu$imque $0rp0ricófici&âo
5 ad artificiofa fermoné áueramus,c¥*
nin libris de Subtilitate fimus Ęali
¤ÉÉ aut£ficdeftibs.
:&lugumì
$. Ê» Èi; la tiitm.;
ltai;
. .ll.

quinque corp9ra illa,qug É;

ana fugficie ádamufsim dcfcri ipol í
'*'*jufinförmåú tuada Xuma
j£ t qui
& alia,fiuelimus, fàcile poterim"* αβ; jútigrius.
t.Ergo
-

n funt laboris non paruilgtu! hisfigu T%ttsiiieiis.

áíôïíóáìiccfierifolcmjinfcri-
eis,& ubilineae,plicis, ut ftatim cx ç J$ fpeiin
… ιάζbi; corpus
:x planis in corpora poßinttrítui; i* $it;iti; quod
gülis unci & fibulae,ut cumm
$.*•••••••i
ç: jytami
irmiter contificº
íeát:unciac fibulae,utfirmite iufculifint*
necóftituidebét, quòdfi
e,&longius aliquäto 16g conti
P9fitifï';
ÄÈÉÉÍÓ$efencccfieef*
ÉÉÉÉÉÉÉÉruare oportet $u*f%
xigua obferuatio multiß?ς incomme
uentijsqu*
nëîaxatis uncis ueftes diffuii;!! dolo
rigere fáciat, calidis uerò nô folüm -

sëxcitet. séd curalternailla P9"°°?

tio à fe £fj£
;eruehementé motum &a£c ump; inane
i tefi:fati
:'°"'"5 aüt ut quam
fic impeditur utrüq;, quiafituspartiu? ÉÉÉ É
effitie $iíiungiù côû
i corpora redeo, quoiüaffcâus ά tâtùm É *cotyus\&s, ì
“sauetùeaA£tû.
coníìcì
-
 —tT,
IE?
e -
L I B. X I I I. C A p. L X I I I.
cúdus,przfertim fianguli gémis ornétur, tum etiá utilis &
(

H;£*** admitatióc dignus pröptefcorporú principaliú intelle&û:

… iuuabit&adiiicunditaté fi aëriis ac fplédidis coloribus de
– pingitur.Tetracedrójgitur facile formamus,triágulo gqui
... latero prius defcripto:ifide
j fingulis lateribus ggqualia TÉéra cedron �

dijfis,du&isq; fifieis inter -

ipfàs diuifiones quatuor g

qlateritriãguli atq; aequiá
uli cóftituétur.Horú me
$„pbafihabeat,cgteri in
timúereétitetracedron có
ftituét, quatuor folidis an
Ê totidémq; fuperficie
ustriãgulis.Oportet auté meminiffe,ut
- - -

in
-

fingulis figuris -

poflqujm exa&e defcriptæ fuerint, quod fupefeftfùperfi

£ieiauferatur,ut partes ád amufsim quæ corp9;i cóficiédo
fint necefîâric,coire poßint. Hexacedrö auté fig defcribe
~ora 4* . ä£ tusquadratú,atq;
£,acficii?*? mus,quadratiprimò cóficiemus:& füp untiquodq; illiusla
ita fient v. quagrata, demù et1am ex una
„ria ia tiônes es¥; ę*.
• ;•••*• a; Nuncur'* at d: §;:*' garteadiiciemus quadratü,ut in formâ crucis euadat. Ergo
.… fir- îjsq; qu£?"" ue apoai*? - fimcdio quadrato táquá -

„.' åíçoro**? £f reliáò, quatuor quæ

ÃÄÈt inflit illihaerét erexeris iúxeris
Åig;tation** i.jorisfg* ÉÉÉ uerò fuperin
re,qu£¥%jis; uteris, habebis córpus
erj;!?*j:£;
ns,dcductis j, fm C
59$tü hexacedrii:
$aljtetracedró qüod
pyrami
bus inpli*? &iit £ $taboccubü uocarefo
tui ΈΒ ;;f;is ? $£x ā; folidis, toti
Ê Åtruis;* £. $£"Perficiebus cöténj.
fingh.recuruique,&ign§°* ā mus $§r§ uerò cóftiû
,*rr* ìåíïíïieio difíédiâtu** 3:* £ecialineat quatuor
***• 1-frangantur:idinuctibus Š * ?sr equalia diuifà,& fuper
neris fèrit,tam ergo $it'*, í
tolIit,dijpethreméuratisunc*' ? $\
'"*!^q5part& utriú
iìgulo æquii q5
Exace {Mr �
fg$tes occupis rigerefìciat,£i*? %'it fint δάζ quilate- -

res fed & i$£i£ì;ctct. sedari*', ííguli in uni; $tiáguli æquilateri:faciemus aút
------------ -------,--
mior nialioriiratio ,.,. *.
afeeftminfcit „„… %u coëát,in ut quatuor
laxitur unci proÉementímoar**? Ę;$reliquiùŠ §. bafirelinquétes,fi
- - -

£ij£É
***iussit.scdadcojoario,ô*. ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉg¤gemu$$itusn
“ts folidoììì%$£tiágulas Córpushabés,
£x Icoccά uerò an
eadé rationet\\tm -

confic
I. L I B. X I I I. C A P. L X l I I.
cóficitur, affumen'*
êá,&cáperaequaba
quinq; partes diuię
cóflituédóq; duostrá
ulos rquilaterosi;
O§Î0'c.cd\% -
$ partesextremasc:
una parte,deindep:a
fpides eorútriangulbi
ex una tanquã tcrmino
alia re&ta aequalis priori ducatur,qug tantundé prominât
altrinfecus,deinde diuifì & ipfâ in qüinq; çquales partes&:
duces ex extremitatibus,pminétioribus, alterutrinq;dus
lineas,quae tätü promineànt ultra extremitaté eiusqurta
parte breuior eft,quátú eftipfâ linea intercepta:fepté aut:
inedias, quatuor quidé parallelas duabus extremisiam pro
du&tis &tres jillás decüffàtim diuidit utrinq;tantüdé,de
mum duas illis tribus parallelas ex cótraótore extremitatc
fingularülögiorü linearü p primâ alterius lines &uifioné,
tãtundé in parté lineæ percüius fe£tionétraníit,duas uerò
alias his etiã æquidiftátes quæ fingulos comyeitttiangu
los,ut fint in uniuerfum linec, præterpriores duas lôgêi
mas,tredecim,cóftituentes trigonos(ut uides,uigintia;q;
nta cIe
άi, ut
quing;
conlú
dmt am

guliô
/ fidum,
Icofìjeddrìt,- icofihe
dioqui
tem uiginti triãgulis cóplebút,folidis uerò angulistantum
iuodecim. Ita üidestribus corporibusprincipalibus, qu:
riágulis figuris circüambiütur,unius qüidé afigulifoliti;!
:ft fetraccâritribus triangulis, fecundifiquiddinoâotciii
iuatuor,tertij autem icofähedri quinque conftituuntur,
Duodccedrom uerò tamctfi una figura cóftarepoßitut
:liqua,cömodius tameh duabus atq; fimilibus conficitur,
tatuãtur igitur primùm duo pétagóni;inuicé aequales,*
uilateriq;,& æquiáguli,& fùper quodlibetlatus utriufque
nguli pétagoni fimiliter æqüilateri atq, æquiágulicgnlli
itur:crunt igitur duodccim cum primis, ut ctiá infign

—
 633

/
&k
V.

Ios,utfir:in-"
mus,trcdecm'' |
dem uigintitrigulis cô
duodeçim. Ita üidestrbus®?
trjguhs figuris Etiambitur quº
eft retraccâritiibus tranguli; fémini
qiiáíôÉÉÉÉÉïoîç*?
Duodeçiioiierdtamctiuii;*
Statuitur ; a

qut!Ę gui primum duopérago^*

ΚË&íío*
j'£$£goni fimiliteraeqüilitcriit; ra:
*uitur: - -

“sigitur duodcciiìcum;;ii;* ;
*4- L I B. X I I I. C A P. L XI II.
lli. XIII C AP. l XIII
uidere potes:medius ergo quéadmodú inhexaccdto&*
tracedro pro bafi cóftitüatur:fientigitur cóclufisptntig.
nis,ereάis duc figuræ cum quinq; cufpidibus,totidéq;}.
ciis inanibus, ita ut una altefifupcrpofita cópleaturco;
duodecim figuris pétagonis cótentum angülis ueròfòì
uiginti:ná uelutinicofàhedro quinq;trig6niin unico:í,
ità in duodecedro tres pétagofiiueifa uice.Vtuetöhos;
tagonos defcribere facilius poßis, circulos duos zquit;
pro duobus primis pentagonis defcri6es, deindeinßiyo
pétagono unicuiq; &quilatero,fecundicandé magnitii.
iné femidiametri defcribes circulos quinq;, quoruiifingi
fingula latera includant,deinde iuxtà magnitudinë altciiu;
circini quilatera priorùintercepit in unoquoque circtlori
in ipfà peripheria defcribestria pun&a,pefqu£duáxlinc;
reétae complebunt pentagonos propofitos.
2. Vt uero ad amuffim hâc fiant, &abfque litura circulo.
i- rum,poftquàm hgc omniain inutilichartadefcripferis,pcr
bt foratâ chartainutiliin angulis figurarumtcnuiffimaatú,&
cxtenfà fuper chartam nobiliorem,inqua igi; defcribe
re propofitum eft,carbonem tenuiffiniecti$tatuminjcf.
es, & fignatis initiis acterminis figuratú,dcduces lineas,
ööplebis j; figuras.Quimodus ctiä aliis figuris trãsferáis
I. in üfü eft &tiäm apud pueros.
* _ Quæ propofita in memoriam reuocant, quónampiáo
* duo5us colöribus imò uno tantùm,liceat plüres difcrcn
* tias oftendere, uelut in latrunculorumludo typis manę
do: ubi quiHifpanicum librum emiferunt,omniaconfìi:
runt. Igitur loci nigrilineis nigris quafi cancellisfint di
flinguendi,cum albipurirelinquantür : latrunculorumut.
rò figurae , nigræ quidem tota fùperficie, atramento tin
gantür, albae uerò in ambitu folùm linea nigra deducta;
„äa , torum quod interius in typo eft album mancat. Scd
fad figuras reuertor, quæ fi quadrilateræ fint,in aliasqu;
drilateras facile uniça futura commutantur. Sit mtnì
A b c D, quam uelimus breuiare, ut tamen maneat qu*
drata ut erat, fcilicet reáis cum angulis: obferuanda ig
tur fùnt quinque. Primùm, ut laterâ oppofita, zqualtsm
partes diuidantur,puta tres,duas, quatuor, quinqu£ $.
çundum,ut fempeflatera duo, fe&ioneunaplusquämr.
liqua diuidantur, uelut fi duo latera ab & cD diuidif
tur in duas partcs, ac & B D diuidantur intrcs,aut r,di.
4!
 L I B. X I I I. C A P. L X I I I. 625

!
;:
 tur in£;tres
indus aut 'utuot, ,, fia
`¤¤É Im
 L 1 B. X. I I I. C A P. L X I I I. o, 1
uidantur.Etfi A B & c D, diuidanturin tres partes, A c &
b D diuidanturin duas aut quatuor. Et ita fi A B & c D in
quatuor,a c& B D in tres aut quinq;.Tertium,quòdfiuo
lümus breuiare, debemus longiorälatera plures in partes
diuidere,breuiora in pauciores,fcilicet una minus:& fiuo
lumus longiores facere menfàs, longiora latera in pau
tiores partes, breuiora in plures, fcilicet una plus. Quar- -

tüm,ufquod uolumus
re:exemplum inÉÉ adderelateri,fumamus ex ipfoIàte-
figura, fint latera breuiora duo, * 1
I.

longiora fex:& uelim facere figuram longam quatuor, la- *

tamtribus, quia &tria
fìcere ut fittfia, ergo uolo breuius
fuperant duolatus ( quodergo
in unum, eft duo)
diui- M.
-- i

dam A c, & b D in duas partes æquales,ut quglibet fit unú: *

quare extertio præcepto diuidam A B & c d in tres partes -

zquales,inde pöfito gnomone. (Eft autem inftruméntum Gnomofab

exmetallo uel ligno brorum,quod angulum reétum con lis.

-,
tinetreétislineis ad amuffim, latum & craffum ut non fle
$atur,cuius formam paulò antè expreffimus) fuper G & e
fignabimus pun&um M in angulo gnomonis, & fimiliter
fiperpofitognomone fùperî & § fignabimus N: du&is
£rgo reáis & M, M N, N L, &abfcifa figura G M, N 1, D B,
. }
fi fe&a linea M N, iungatur fupra A g', cum ea cadet L D
fùper MN, & habebi$ fa&a còniunétione quæfitum. Et
ita fiuelles ut in quinta figura ex A b c d cuius latera a b
& c D fint fex, & A c & Éd quatuor facere longam no
uem: igitur differentia nouem & fex eft tria : & quia uo
i
lolongiorem facere,quaero tria quota pars fint fex,fcilicet
A s,&c D laterum longiorum, uideo quòd eft medietas,
diuido igitur a b & d é per æqualia,& per tertium præ
ceptum A c & B D in trés partes , & fuperpofito gnomo-.
ne
άa füper punétis
vi & §,& x &lineis,
du&is E, itemdiuido
fuperalb &
c LH,ininuefiio pun-
duas figuras a
, !

ac M n H b & E c D H N m , & fuperpofita e M fuper n H, si

ax cadetin dire&o £ M, fietá; figura nouem longa, lata

anta eft E c, duo cum befTe. Quintum eft, quòd fi uelis |
4 educere ad exa&um quadratum, oportet ut proportio 1
hterum longiorum ad 6reuiora, fit uelut duorùm hume- .
IOrum ἐ , quorum radices unitate differant. }
Exemplüm in tertia figura, A b fit quatuor & dimidium,
Ac duo horum, proportio cft ut nouem ad quatuor : ra
iccs autem horum numerorum funt duo & tria, quæ uni
R 2 tate

- -
 L 1 B. x I I I. C A P. L X11I. II. XI II. C AP, L X 1 I I.
iate $ifferunt: per tertium igitur præceptum diuilem; $igintirmittibes,ucl defcripto drculo cum
^cuin
* &gnomonehabebimüs
cd in très partes, Aê& ,* $££yitytbusfenfumtiihes, & illitum
figuramsì,cinMNuaszqualcs
iP*,%. c04*
i:igicouiiguramindharta. Aliud mejus,
Ęta reliquæ parti,faciet figiiam quadratam,'' g; | $ituIumhalo ölindriformamhabente; ßi
alatera erunt tria, Etitaí quariafigura A* fito&o, qtiotundo,&fixo pede circiniin A, dcfcri
^S quatuor cumhorum
dimidio,pfoporti6cit ut fexdedm
'{9}em, radices funt quätuor &tria: $'* unitatca | Ęnduma;quiaigtui s c reâa eft & æqua
differunt: diuidemú igitur » & cp ia qua' Σε;
**) & At, itip & A. atcuslongioresfuntts
£:tidiruobliquz linez AD & A* Qux :
partes, & ac & 8 D in Έ $as&acítlongiorcs,&mcdiae fenfimm
cum gnomone habcjî iyropinquábunt \b&AE,ut etiam fitu:ig*
ram quæ alteri Pá? fupcrin iu$ Taytrtimumextrema,oualiseft figurae.
äïêïíìituet qiiadiatu'' í btisDuttfusmultismodis defcribcrc&oci
fingulalateraerunt % $.
anon fit haec proportio Ê í
* iilu;£tisfidtimóne
*t:iliis proxime adfcopum
dirihacim caiìmaximum elit deb
proximè acced:n"*; ue *, C
quarta figura:!ii ^? octo , $tri modusfitamhorologis,itautqu£ 43
it:ifturindex;itaper indicé dcnticulusdt
tria cum o&aua , çi$:tundus modus, quoniãyrzccês opcrt
tut £££ $igilìtibulae,&inrégulafàltufafit, at%!
uinqué:hinumct'"* $iti;undu&areguläducatutínfim ?<;
$ ; ao fcilicet& çá ;lincìindattahirens delineaoit.Tcrtiu
duci - differentiahorum "°'' í amtuf, S\A adeò
$'° ad unitatem, niß numeri ad fraâioncs 3° 1£ t
£leo unafutú nö poterit haec mcnfà ad quadratu?: 1
e&tum reduci. Sed quia quinque & o&o funt ;?
}$igni trium adío?3üäm enim o$° ę
ÉÉÉÉÉÉi $ per tria, & fiunt quin ç;

ut priu ifferunt: iäeo äiüidam » i£

£am $• & ita latera eis oppofita, & habebo fig -

É''''l'''^que cum triente,&latam quatuor cum um

Pagibus & fexdecim. » h0m

Š.$$ firhombos in quadrata

, nullo id facies :¥.
negocioreducere de :; c.
-

; rhombo A b c 5ad perpendię; 5,

'ciffo tj 1

A Š po a ce, coaptabo a ciatus cu" áë*

$cundíí *, & c in d,&habebo quadratum *? Š
- óíí de rhömboide,& in tertia *;?
• quæ coaptata
» Š
A c, ipfi B D -

me | at et , ÉÉ A B :£ poííe
'srfe&um
%"adratum ; nam Ec linca utiun%"* crit
g£!
°* A b & EF, 0ui
 —-_— i1
L I B. X I I I. ' C A P. L X I I I. 629 .
Ouifiguramftatim defcribes, uel defcripto circulo cum ouali, fi;
filo, indè duos ftylos ä capitibus fenfum tfahes, & illitum jä,
atramétum defcribet oui figuram in charta. Aliud melius, ratio. !
circunda chartam baculo cylindri formam habente, fcili-
cet undequaque rotundo , &fixo pede circiniim A, defcri- |!
bes circulum
lisreétæ a D in
& charta: quiaigitur
A E, at AD B c re&a
&TA E arcus eft &funt
longiores æqua-
re- I.
-

άis, igitur extenfâ charta obliquae lineæ A D & A e quæ e- -

rant æquales a B & A c fiét longiores,& mediae fenfim ma ■

gnitudinc appropinquabunt AD & A E,ut etiam fitu: igitur
inca defcripta per eárum extrema,oualis eft figuræ.. T ' H.L. p.
Helicas fineâs Durerius multis modis defcribere docet, quomodo j
fedtamen nullus
cedit,quod(ut fàtisfacit,imò
aliàs ne proximè
dixi)hac in caufâ ad fcopum
maximum ac- fcribemā
effe debet. r;

Igitur optimus modus fit cum horologiis, ita ut quéadmo

umæqualiter ferturindex,ita per indicé denticulus defcri
benshélicâ. Secundus modus, quoniã præcedés operofus
;
£ft;affigas regulâ tabulæ, &in régula fciffura fit, atq;in ea 1
denticùlus qüicircundu&a regulãducaturfenfim peffciffu
ram reétà,&lineáin charta hærens delineabit.Tertius mo-.
dus non adeò
exaétus: circu
lum defcribe,
quédiuide fal
tem in quadra *
gintao&o par- •
tes,&quanto
plures, tanto
melius:fedta
;
mécirculum o
portet effe ma
,.
É quòd
emidiamétrúá
centro uerfus
peripheriam in
t9tidé partes
!
diuidere opor
tet:inde excen
trolineas abfq;
attamento ténuiffimas ad fingula pun£ta diuifionis peri
Pherix deduces, pones circinijedéincétro, &fecundülati
R 3 tudi
 L I B. X I I I. C A P, L XII l. 1 llf, XIll. C AP. LXI 1 I.
tudinem primae diuifionis fignabis punêü inprimai: ' t*.sit: mini:;ula aliisfexdccimlineis excen
-l.

& fecundùm latituâiîçãçôç'iiuifionis in fcmi* | $i$timãtiorem duâis, pariq; ratione fignabis

ἈstrQ faétæ fignabis punâum in fecundalinea, & ia3 γrtio inta punâa fîtcr qux lincz fingulae
i$titit;i(:}: &tigmtaduobusadfexagintaqua:
£gulis
$ta,
aliis,
unum
äeindeubifignauetis
fciiicetin qualibètlinea:
quadraginta®Î
erúntq ueeortm0ti0 $t&gt;t;iitmagnus,autfìbitet: ctiá
*°'|uo lineæ erunt rémotiores à linea A b ,& Ę. ul- [Eiiii fitjatuus, Hic igitur mo
j'us erit pu&us a, deduces portiones circulo;u' ingt 1; *krgentioret, quòdper zqüália fem
$9 Pun$a proximiora, femper correfpondentiu' $* fssi, tùmçãïíïimè utitur Ar
{13e Puncti remotioris:exemplum,portio circuli quae dei. $dãtiorft&exaâior,&diuifioncminc
Š a centro ad primum pun&um, eritp9ti9 Eirculia- jun&tttofimdeuitct,nec ncccfiariyr, fitnu
S. femidiameter eft diftäntia primi punâi ig; `$t;qui&fttbendo&delendo non partu
È$ circuli quæ ducetur â uigefimo ££;É . ɤ; fuislofispun&a,& exa&iu
inea Š; erit portio circulicuius É ui. l. £■;. Εgigíi
ge É j$ intercipitur inter g# Énia cen-
S Βάunicuiq;intcíalo, quanta et du
iia îî Pfimgfeâionis.Ex quo §£ Êouaria: si stāsquödacentromisime&lt;
n3m $ circulorü erunt data & interk §. A,fedyum ę Šum igturynm*pofygnis deduc
&tus É Ę; Ê Ë impri- j!;£ gô potion: cótingit a ;
centrum non cam
malinea $; Š pun&o A. &àpumÉä. <**;ÉÉÉ hclicies Ę
a octo

tro A, ɧ Jii tumpunétus ille inprima atia & quam* ji diiias potius quàm fìtitas exig;
iuifioiii 'aIiis autem partibus ßäunda; ííioné fé s£gs;centia omnia in álternis !
t

Porrô; §¤;
uétæ Prædíão, & lingae ecdema oduccrc 0*
modus fàtisfacient:fed lineas illas pi t0t1•
Ęstunt,aguntufifiima£;
nôfolüm obhoc,fedetiâ quialoca pun&o
'*•& regulæ partem extra circulum Ê numcr;
Cim dimì£.^..: - -
ctumacircinidiâuâionépro omnibusi
$im
o. diuifioniôus,& primis æqualibus,cum% - -

' _ -.- rtf *ìyfimamé(iradetrahituràloco prio

ÉÉÉÉ Alius modus Ë Ętaquaeipfùmpum&üantcccdit:dcin
rc £g;ºcta diametro,eamin centro ali ÉM. |j $iípottioùibusàiâuâio circinieadé,
. <tos diuidé, igitur in femidiametro AE £í jafjando &portion defcribendae.
'. - &um quarta Ę iiio,id “immiigni rötundimentionem fu;;â
| - <Js $. £;. lï$timuentú
A centro in AP! Georgjloachimiuitiin
dodrante, ! íbus ?: 1 ttt, Ε inlignò figuraseffingere
AC
m] circulorú £?c, C A, J-;um utum,rotundum,perpolitú,
\$ }
4 *qj££;
ces lineas exi
& his j£i«i,crafiituäine ugni
$- jyiA aliquot diebus doìec
uC

É
nec chartam laedant : '
ɤÉÉÉÉÉÉ
|J"**ttttuiάes Éi ç çumat
Hia à : eis pun&a alia fignabi$
- Š ? ¥ttung;us pofitim.
'*°°ntro dißan,;,; ÉÉÉ&sJ'*' '%'%iiti, abfolutis,totns,
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ, circúggjj£
:atioi√ia inter a &f f &$%$£úja, $ufjquò peneitaui;
£j-- r-^
'gabisî ?alias lineas ex centro, ut fintiam î.
“ntermcdia pun&a intcr iam fignata;diui
 IL I B. X I 1 I. C A P. L X I 1 I. 631
diuites ea fexdecim interualla aliis fexdecim lineis ex cen
tro adarcuum diuifionem du&tis, pariq; ratione fignabis
punéta loco medio inter punéta inter quæ lineæ fingulæ
cadunt,atq;ita licebit ex trigintaduobus ad fexagintaqua
tuor procedere,& ulterius fi fit magnus,aut fubfiftere etiá
infèxdecim lineis,fiadmodum fit paruus. Hfc igitur mo
dus præcedente longe melior eft, quòd per aeqüalia fem
perfiat diuifio, quaíatione diuidendi maximè utitur Ar
çhimedes,quod facilior fit & exaétior, & diuifionem lineæ
AB füperfiiiam &tgdiofàm deuitet,nec neceffariyr, fit nu
meto$ afcribere,qui& fcribendo & delendo non paruum
negocium exhibeht:denique fuis locis punéta, & exa&tius
deiignari poflünt. Pun&is igitur fignatis latitudinem cir
cinitantam adhibebis unicuiq; interuallo, quanta eft diftá
tia punâiillius ex duobus quód à centro máximè diftat,ut
etiäfùperius dixi:centrum igitur primae portionis deducen
& etiiinlinea a E,eò quòd eam portion£ cötingit A 8 li
nei huius igitur gratia folùm helicâ ex o£to Punctis adie
$,náin exémplo'claritas potius quàm fubtilitas exigitur.
Vcrùmfire&é peregeris, centra omnia infacillima
alternisfitlineis
!T. z.
jj ad perpenáiculü fuperftant,cadunt;ut hæc
;£ £f:* ; cfctiptio,fi6folùm ob hoc,fed etiã quia loca punctorü fà
tro* jo ;:£j:*, cile hàbétur ex una circini didu&tione pro omnibus inter
ę
ductae.
&' mediis ligneis,{i prima m£fura detrahitur à loco priorum
;* Pun&orú,pro linea quæ ipfum unétü antecedit:deinde in
.
fingulis cifculorú portionibus iductio circinieadé, feruit
Punéto in linea fignando &portioni defcribendae. -

Sedpoftquàm in ligni rotundi mentionem fùprà inci Vt im l.

dimus placét inuentuih Georgij Ioachimiuiri in gura* £j
Ę , quo in lignö figuras effingere
occmur:lignum um, Perpolitü,
urum, rotuln
neq;uiride fieq; planè ficcù , craffitudine ugni
uefetiã maioréih aquam aliquot diebus donec
intumefcat demiffuih, ftylo ferreo malleoó; li- ds M
-w

gneo fenfim elaborato:erit auté cuneus cú mar

gne,utâ laterc uides,ne pronfundius Poffitim
% mitti:cùm uerò quod uoluifti, abfolueris, torno leuigato
lignüadungné ufq; quò penetrauit ftylus:inde permitte in
.r? umbra ficcäri,namiui coáctae intrò ligni partes protubera
- - -

f£ bunt,atq; 1ta formam quam meditatus cs referent. Sit au

tcm ftylus obtufus aliquanculum.
R. 4 Like
63x. L I B. X I I I. C A P. LX 1 1 l. 1 ll}, XIII. CAP, LX 1 I I. 63
* Literarumautemc6fcribendarum(de Latinisloqu(! ! $$im,££;it; ianuzinquaannuli.Itaq; cùm
£9n omnis ex quadrata figurahabetur,feu Ê mtki ;$ Animacp,tum propter pondus P *,
Patiae,altitudiiie quidé oífines?qualcscf;d$££ jstituiitlisnonetiyi cf, Cumucro G H.
-

j9ribus,minor ipfominét qugcii Tigiláhab£didiâ 1** ntttrtaihristi, idcoq;nonpotcft clc

funt auté b dfgíkify&ji Ä quidocêt p$. Š itmmtdiocriter, , adhxrct cp , <i<
'£tcr duasparalielaslifieasfcribere eös aífuefáciuntlii;* SĘ,& pt limina, petitutque ?9;*
incauté èx minoribus nulla eximitur, æqualcs£"% ** titnio uchcmcntct, & non trahcndo •
me omnes effe déêïíôrês autem omines etiá* $imiltt DE: mediocriter autem mouetur , at
*%ifi
ε s 1 1 quôd
sr, hæcíííííííííííííûinis
i exiguumjacium Ë contét*fi**
uIXfî
|
*ittmmobilaextrema, mcdium mobiis m*

{9;ius qüaífatiöäìïëïíïíôáiíaniiumdi'£ I.5iviushocfibtlior: , annulus extra porta

ti& ${udita exercitationeindigent,uclut& illud projöi; |*;undusqucbaculo, qui intra portam annu
Peripheriae & fuperficiei circulíre&um& uadiatum Ę $i$$iungtut ííctus, alicr baculus §
Ä. ÉÉÉÉÉg; aureminibris de Sübtilit*É jgnlo , tttunâuatur & c: proi√°
Ul § e docuimus:opus autem fic conftat, É
junio ultra poflem interius, ita ut fi *
§§ ÉÉ8,3cdiccs contingentemffita';'j, ***, ■m aü'ipta ps. Et autcm p;!
9;ere te docui,potes&fiüelis,ßlüm?**; quae ; & j*?tigHcum diuo,ita ut decidere pollit
a $ * adiacet,defcribêre: compendjiabotis$ μάlig; arS Ętimcn pcr quod dauo o intruditur ,
ÉÉÉÉÉiculum
p 5°°Pta inter A &Ac, done: occúrg; ¢ÉÉ
pun&um,concurfùs $i; autem in f uncum, ut ytius alteri ?'
3qua3 c i; IS * totum artificum lignea tabula cons;
ÉÉ circuliB c D Εeiindire&um iunge Èí Ęgiliminime impúiat polì g a, at
cdu $otam defcribe femicirculum, &c: £'. o famul*
5.ig;&im aliis qux oçcultaéîe uolumus.
cito ad Perpendiculum lineam úciréunferent; cit
jî $itur in hic conftruâione, qui s
que:huius dcfcribę qui* $$úignoraueritptimum,quodcumi
1ò propofito exaá* ę, ßrib* jɤ fökmtäütiaia dest
I.

§§áãïechanicaréco"? Š aperuntur ualur , eo q

mús autem duos modo**3 uti Š Ę Ε eleuatur
Vâ

gjgjí ab
áëïíííííííímpôfint*? [ę££; §* qiiîî
aliis minimé : ut éx his ia£
*¥, &t mtf É tiatur porta, c A.

i€§íáriosô,abhisRofi* ÉCù I'giturulta í congdct, quoniam c lon

re.Sitigitur A annulusiunt!"°°;
ÊÊÊÊÊido b c, ann"? <ίρ Š *quibus quitum fcquitu;
›; "Vis contrarij, non poterit ianua
c D, in cuius medio 80 É -

§äutcdctiiitetur, & impeliut

-

tur(quia rotundus Rec*' Š

&usjintra poftes eft, ^ Ęculu
prominet:conucnit £?frcuí*
ipfi c d,d euerò cftlamT; nulo
åäïíôçí,ut
eleuetur,per£ circiia8^?
autéf?9£'; dcd
dat,

u. ferreum*
deciditaütéfùperfunc tcfi

\\
 -
———

{![ L I B. X I I I. C A P. I. X I I I. 633
teripoftiinfixum, G H parsianuæ in quaannuli. Itaq; cùm
a circunducitur,non mouet c D, tum propter pondüs D E,
tum É baculus non cftipfîc D. Cùm uerò G H.

impellitur,uehementer £ adhæret F, ideoq; non poteft ele

nati D E: cùm autem mcdiocriter, B adhæret c D , ele
uatur annexum c p , & p E lamina, aperitürque porta.
Igitur & trahendo uehementer , & non trahendo,
immobilis manct D E: mediocriter autem mouetur, at .|

que ita inter immobilia extrema , medium mobile ma

[Ict.

Alius modus hoc fübtilior : a annulus extra portam

Ę; , iunótüsquc baculo, qui intra portam annu
lo s iungitur, ipfe B iungitur fuperius, alter baculus c,
ita ut circumagendo a, circunducatur & c : prominct -

autem c aliquânto ultra poftem interius, ita ut fi cir- -

aimuoluatur, non cadat fupra D E. Eft autem d E la- i

mina infixa pofti G H cum cláuo, ita ut decidere poflìt &
clcuari, quiâ foramen per quod clauo d intruditur, la
riuseft: decidit autem in F üncum, ut prius alteri pofti -

infixum: hoc totum artificium lignea tabula concaua,

quae motum repaguli minimè impédiat p9fti G H, affixae
integitur, ficut & in aliis quæ occulta efle uolumus. Tri
fìtiìim igitur decipitur in hac conftru&ione, qui com
Pofitionem &ufum ignorauerit primum,quod cum in aliis
DE,fitannexum a,circumuerti fölent à finiftrain dextram: 1

hic autem uerfà uice, quia aperiuntur ualuæ, eò quòd c a

deprimit D, & ita propter hypomochlion eleuatur e : fe- !
cundò quia cùm è promineat longius à porta quàm D E, -

nifi retrahatur A,non cadet c fuper D , & ita fion ape- - !

fictur; tertio quia nifi ftatim aperiatur porta, c defcen

detinfia D, & e rurfus contidet, quoniam c longitudo 1

uix extenditur ultra d.Ex quibus quârtum fequitur, quòd

ni fiant duo motus contrârij, non poterit iánua apériri.
Oportet enim trahiut c decurtetur, & impelli ut aperia |
tur: quos duos motus contrarios fimul efficere infuetis,
non eft admodum facile.
Expeditishis ex ordine, ad quaedam quafi tumultuaria Ferrea quo!
& incondita tranfeo : fi caffidém aut thoracem ferreum do facilium ,
ÉÉÉÉÉ cufpidigladjè tabula incufferis , multo faci- mctrtmt. ]
ius penetrabit 'quàm fi gladio manu apprehenfo ferrum
impingas,quoniam motùs illc tremulus dum uibrat,redu
R 5 plicat
4. L I B. X 1 I I. C A P. L XI II. IIÎ. XIII, CAP. 1. XIII.
ΣΤΕΤΕi; ftro &:tena,zquis pondcribus altrinfe
F|sitimpetum,neq;enim difíindipotefta& ut infr*
„ ci ictu, ^ *ij^ito lapidciyfofcfto,&arcnaexal
Stuchum uocant artifices colorem (utita dicam)?tf?* ! Σ $umsquitroconiunt.Scd (ut di
$vim ; quo maxime fepulchris literae folent infcribi;* ** oiiitatomecxperimenticonltant.
***'* fteris in marmore incifis:conflatfumo olei,& £*; $timminimalint,obfrequentem ufum ncgli
"sinipici nauali commixto. Eius eninifiiminigtio* j*;ititiâquòdfctente; aquam inualistacc
£u£tur;ncc pix ab aqua aut uento corrumpitur. Co Ę sfundatur.Cumienim aqua clcua
'at & fùbtilitatis ratiônçamimererum. Memini; 0* Š. iiiitatur:lege quodiculo: fit, lics
°°''° de philofophis contédentibus, num grauioreft* `** ittnt:quamobrémiimboaais,quod fu
j$*!gnô;dicitj;esidiiïëåúerim attjiili; ri$? j % tant: aquamipfam,unde repercuflaa
''' experimento coììéïíôïÀêêepolre&: fcd(39* stat: ne: ί potclt, nifi aim adeotabu
-.
!e'''* • * hanc docuiiict, fifciuit: eft'autem demonftrat;• ***?'am&limibumualisaquamedia effiu
iiii uas unum cui embo!us conueniat, in Ę
το;; * - us erit,
j*mimiora,cúm cliemin Scotia,anima
*"$uorundam fpinas noâu , prunarum
Ę
is.Sunt autem quaedam "3': ;;T
***• -• , .. jiutmalieniiiem,poA quiidccimdics
i** noasunciatimátenua, non in lig
$qüaedam
*$siut buxus &leuiora,quoniam
fàlix.
müituminis** -

££ua atltutor,inlignotãdor, inani;

. 1o Ę ratione uafì aequalia faciemns,
tùmtidem er&: ,quzm noäe?
fuíí '§uem conueneriât, atqueid certĘliqiii I.
I. Mig;
$t: £ereuidetur, quóniamfpecula
°;tántia eadem ii, utroq; pari pondere contineat; ô aquafifiat quae noäußìcndcat
<s *kbtttfattaliaaütem contemplatio
sę p9ndus càdé menfùra £g£ 2; j
pari us & ratio.Sed fi dura fint,uelut läjid; í fingùlì ittm finc motu effe,impoßibilc cft.
Co;- Pondere fumpto ex utroq;,mittes iiuafa,* Å
Š in £ngulä uafè,impiebisq; aqua,inde aqua É Ύulcemoûieretctteft Éç*
quæ in animalibusp
c6uenit,uclu
Ss rnéfùra guì pondere:cüius miior'aquafuerit;%? $imi *otj, cui nola filo tenui circumdat
°rauim •..!
'$; eft.Aut aequatis póderibus corporum; ę jn triguare, tantum recipitur detri
- - w:

É fùperaddito,&:uius aquaaltius çï Š $ut;itemulum motum äicit,&e q. j*ftatqueideoná cum filo colluâati;

ter ex Šs Multipliciteruerò errare g$; drculus
ę sndas,aut qüia uas exugit aquam;ue Š uoniam $tt$metalliinuicemquæ durx fumta
luYu Ę $$uæ, maxime in uitröuifùm fallit. Vel q utatisdocuimus)manëftan gtur,uo
›› $igildarferentespondus immedio
* Quædaii,
§?*;° Pcrit in alterius experimento. ${tntiunt,quàmfifit breuius:cúmta
¥on vtacanr:
etiam (unt fubtilioris inuenti onis,
r
tre!ur {} „A$,eiufho'}?
- ;. $pondusadüciat.Et fiab uno feratu
lmn, e! lut fiherbas&iigna caetera$9
sméti terre; aqucine contineant metiri u
olucrisg
$unt? r
' et <ii* ^ r- ■ . - -

ropo Κm & ipfàs herbas aut ligna compae;

htê*
„Ä%$\ Ponderis,iudica. Ita fcic: q&#! faus C#
É',)arenam
'ultah aut ficciorfuerit. Sunt &
cę ponderis î
qui(uclut indc
aquam ' C nt:atq*
- - m
Al„;.„uLTT'*".
iiy Šum imitatio,quz fitgyy(o diu;
•*

vc ;$a ficcam arénam quanta fit sgt; uantur |jjîo,autkaeqüatûnitur:

[s ύum[*p*malorumcaufae,ridicula
im err 'a conie&uralia, iii quibus Ę; Ä
°*s latet. :
Eoderìmoäo uimhcrc'°"*$a;
* Atgjpto, qui in noflris uaga

;
 L I B. X I I I. C A P. 1. x I I I. 635
.» ----
íanceexplorabis ferro & arena;æquis Ponderibus altrin(..
cus pofítis,inde füppofito lapidc ipfo ferro , & arena ex ìi. ;
d

teraparte,donecrurius in æquilibrio confiftant.Sed (utdi- |

ri}tälia non abfolutaratione experimenti conftant.
Quaedam cùm minima fint,ob frequentem ufum negli- y*4qua in |
gnóìdebent, uelutid quòdferente$ aquam in uafis täöelfi; deiata ,
- Ê, ut non éffundatur.Cùmi enim aqua cleua- effundatur.! ,
turut effundatur, tabula naturæ lege quod leuior fit, licet
inferius iaceat,afcendit: quamobrem limboaafis,quod fu
periorfit, occurritante aquam ipfam, unde repercuffa a
quam reducit : nec effundi potéft, nifi cùm adeò tabula
eleuatur,ut inter ipfam & limbum uafis aqua media efHuat. • • .- --- -

ltaque ex minimis
uerti, pifcium maiora, cùm
quorundam effemini
fpinas no&tu Scotia,animad- '%f*
, prunarum in- noélu fi
luceul -

farlucerexùm âutem afferuallem, poft quindecim dies e

uanuit nitor ille:non euanefcit in cicendula, non in ligno, i'
quoniaminfpina caufà eft nitor, in ligno cádor, in anima
ìlur:tribus igitur ratiqnibus fplendent,quae in noéte fplen I

dent,fednitóíno cere uidetur, quoniam fpecula no- - .

άcfplenderent.Igitur aqua fi fiat quae noâu fplendeat,bre gi: gus,
uineceffe eft ut hebetefcat:talia autem contemplatione di çti ';. .
nafùnt,namlucem fine motu effe,impofsibile eft. Ob id
lümlucent,aftra,ignis,aqua,& quæ in animalibus partes .
uelut oculi.In huiufcemodi exercere fe cöuenit,ueluit & il
lud Ioachimi Fortij, cur nola filo tenui circundata faci
kfangatur.tam exigua re, tantum recipitur detrimenti. N.i,filo cir?
Dum éhim pulfatur,itemulum motum efficit, de quo iam j], facile J
totiesdi&um cft,atque ideo nó cum filo colluétatuir,quod „„.
molleeft,fedpartes metalliinuicem quæ duræ funt:uelut &°
define,quc(üt aliâs docuimus)manè fiangitur,non à ma
hm,fed ÉÉÉ; illud cur ferentes pondus immedio longio I

tisligni,leuius fentiunt, quàm fi fit breuius:cùm tameíli- Pondus dei,

gniíòngitudo pondus adiiciat.Et fiab uno feratur, tanto f*"* du£bi
ÉÉÉÉ longiusmaneat,
Quoniamfie&iturínam fire&um lignum fuerit. Caiifà eft, longore
fecus contingit:** lig;
leuius. i
inflexum uerò maigrem fpatulæ parté occupat,unde qùæ- i ,

íibetpars minus afficitur.Alia uerò ad prauös ufus diri gifo , ;

knt,iielut figillorum imitatio, quæ fit gypfo diluto auíful- sigillorui',
phurcliqucfa&o, aut feta equina traniiponitur: haec mini- imitäio, 1.
ma& màgnorum faepe malorum caufae, ridicula & minima 11
uelutmcódicos Aegyptios qui in noftris uagantur 'É; -

*
nudus
 -

L I B. X I I I. C A P. L X III. I . Ili. XIII. CAP. Lxi 1 I.

'ibus gallinas, anates, anßres, cuniculoshamofí* ï*****jquaonerageftare folet:nanq; ut
o. “um ftatim trahunt:neque enim cócutiendoautuo:* jf*i^tijjtaaustitnntur:neque fi per
re $um Prodere poflunt, î, fenfimacceleriterillaadku* i; iusimplct,fangituruetuftate tamë
r.'''''' Itaquehi non indigentcaneBeigco,cumfit* **$ tutistimonqitmt.
9"oque genere fua cömödapauperibus. fraduäasti: £lim pinguedinemuelut kporum,agnorum,
.'"''<£tio à pifcibus adaues.'Se{& ea fimilitudine fu* lúciflotarefòlentaaudajtimum
' Sutn habeant pro leais plumâ,lanam,fericum,g9$* Ijusmoijiominemtnodi Et aitehum
£"?stes habét fúgifoliìantequàmpluatcollcct*** $int:,qu£ exadipe côflat:fimilitation
ticolæ in nott*s regionibus:&tiphae lanuginem , ç í | Š.&amiiiicorum anguli fùnt,&renesp.
''''!la maior eft coíáêïSÉÉidiíeííe Ę Ęnimìlipfimgtaie&ponderofim.
'"nco finilem,quá- ofsipio quid fimilcferebat, Q9 £ $itus, quocumque tempore fichab
5"; Prohibet exhisfèrieäos utenim commodi nt& $ens, f; utextítobradhio,& manu!
ubres,mollis ,ficca,frigida,& quæ facilc concalefat** i*iperindicemcollocato umbraficti
°'°''5etineat,materiäexqualedifiunt,cf. debet. -. j,tmtadit,tunc fblumfìbiunâura politis
3.
.'ecti memoriaÂÃÄÈî fignificationem ■*'?
**unt pro iter agentibus,proíulitibus,dux £j fé-
Êï; confiderás
$. itadit giiniexmanüiungtut,uigeln
Sontinent:nam parte altéra arcefenfimdedig*"'' τύτ íufinibusfùmmo, igsimatertia
Pºlcbra,pofteriÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉAt Conw* eft ! jiigtiipictxxii. aut äeämaf In an
ÉPºtte§ region€ÌÉÉÉÉÉinteruallg'? „ juitam;íinuerticeminimi,uiget
°"gitudo,hęcauêîïíô, paulòhominisaltitúe}: $im ultimaiüâura,decimanonaue &e
-

°°s autem A a & c d tabulis conftant, quæ ar&iwibus!" άaciufìé iüêura decimaoâauaue dec
A dent, mobilésquc (unt •
Ε parte uncinis iúgij άm
$£ tituiimaguiiungitur, decimafepti?
minerméíáis intodecimafexta H
tcriarcz,atqueita fpondæ â tabu- ôçm adttafiamminerui,utdicifolet
£; tenucs 1' Š
ftituuntur:in altera -

8- v. la,exempligratia,A*;°j (. uzù $coloniítotusyetus fit, merg

`E & d F ferreis nodis iunâae Ę{we ç* $onùgeruntqui uictos aduna
explicatæ fuerint Pr9 ££utat, lº j $uccolloillostes quię perfe&;
fuá,ad reliquam arcam” Ę utita Ę. sol sßcaufim uenari. Sitigitur u;
cr L. par$ le&i inferior confitu;É ,ai
P illiqueuncinisiungun£ lstn; 'j; pars inanis Am,
ap^ 1*&tm *!*teminet aqux pro.

#####;ggi'? |j$yntigoiidus
- fruâuramagudisg%ξ ' ἐ$$um:&neque
G(£*£E££j£ Ioannem Förmentu$.
elegantisingenij» $j$am
#;(òlùí,fum- '¥ ac,quiap
ά Ę £go», quia
di tabeII JH ftrj.Vt uerò £gíAbclk,&* Ε reli ?

Pro (| ς $nns$tuntur intus in inferiorc artc d m0 T*trem, › $Ascretugiat

É?°®da diducię : fpondarum uerò $j* â 0. 13*, “V*»£& cùm , »fueti;
$ti *qualis eß. Atque hæc ad compendium* fçî Štigitur,quiaenim.
- ; exC0* }s. %tur&colúm utcei.
*{i;
*compédium, etiam reifamiliaris,faciunt alaesº, *i°?°itum kabú, aut tabulìs b

|
 LIB, X III. C A P. , , ,,I-—
63* i
fioafining, ea parte tergiqua onera geftare fo
' bertus refert,nullo téporis traétuatíéruntur; let:nanq; ut calceis .,
= petuò per ÉÉ quis ambulet, frangútur:uetuftatePsgue fi per- af,i, qui I'
tâmé quam fi;,
iimiaadeò durefcunt,utferrinon quiéant. Eºrem,
i. Quadrupedum pinguedinem uelut '*P?tum;agnorum, TÄi„„,
hædorum,cuniculorum,explorarefolentâ cauá Primùm, pinguium]
* quoniam inpinguibus non prominent nodi.Et ante humegmoiio. |
' rosglandula prominet,quae ex adipe c6ftat: fimii, ratione
Éprominent,& candidi eorum anguli fùnt,&rç, ple -

|
ni&lumbipleni ac animalipfum gratié& ponäerôï.
Horam dieifole lucente, quocunque tempore fic habe. |1
bis Dorfüm foliobuerte, ficut extéto brachió,&îí Her* die; 4,
niftra pollicéque fuperindicem collocato umbra methi e,; modo habe.
Ê; palmam cadat, tunc ftylum fùbiun&ura pollicis 35i tur.
oca,&adperpendiculum £í palmæ, confideráque
umbram:namifi cadit ubi index mantii iungitur , uigefima
quartaeftaut o&aua:fiin illius fummo, uigefimarătiaîj
nona:fiin medjdigiti apice,x x 1 1. aut deôima:fi in immú,
fisuerticexx i.aufündécima:fiin uertice minimi,uigefima
uel duodecima:fiinultima iüâura,decimanomaiìè] decima
tertia:fiinfecüda eiufdé iü&tura decimao&aua uel decima .

jif in radice ubi manuiiungitur, decimafeptima uel

stimaquinta:inlineae méfàlis initio decimafextâ. Hã
men9bferuationem ad craffam minerui,ut dici folet,perti
nerehaud obfcurum eft. : _ . '.
v,
*
Vrceus longiore collo,nifi totus plenus fit, mergitur in Vrcei qui n
*}u£pofitus:indc confueuerunt qui urceos ad uiná reí/? mcrguut. ;
gerìdaemunt, abfque collo illos:res quidé per fe clara eft,
uerùm nô tamfacilé eft caufàm uenari. sit igitur urceus d,
quius collum a b c, eius pars inanis a R,
quia igitur a b füpereminet aquæ pro- d/ -

Ptetaërem qui intus continetur,pofidus

Vtri A $trahit uerfus centrum : & neque
Pote(t defcendere per re&tam a b c, quia
e !c. |
fuftraniteretur:iiiHeait ergo d , quia D i
-

$imuinum fitin aqua pofitüm,noii refi- d -

*ergo Ab defcendit, donecperueniat • .

adfuperficiem aqua:, fed cùm A b fuerit - ,
ipfùperficie aquge mergitur,quia eftin- Tabul. ,
sorPars igitur& collum arcei. - - - ;' *r; u.
Fffijyfùperpofitum fcabcllis aut tabulis breui exurit:£ in quibus
nos &* d*;ertur
 LI B. x I I I. C A P. LXII I. lIB. XIII CA?. L XIII.
6:9
*i*t*i;i;ut diuiditur acu; tenuißiPomum
ftionis7 genus
&oIT. cremate: tntc
nificato:intct
idmus: Šquod &iiita
folioόμ.
etmerat
02: #.
$$ij,mini, (Ofttt(tnim tranfmittitur
-
;

ÉÉÉ £t chartaircumdante.
-

j; j;É durah. ** Itám íitut,donccpomi t0 , dc for:i:r,qu.

fcabellu Namqi tm
tùm fùperfidê dotajj.
ilo diximus,
- - - ouum
- CIT ahente,nihilaut
tabulatrahentcymini .• $ig;;°*;ii Rufì 30sing
19sptiforato uiiii»i,
de humidum ad fe ex tet enim
- im priu £&fc. 'S<;ieiGtui,
priusficcatiatm itt0ties te
t. Qρί liinf: 'cuiut,doiiecad;;.
m. # oporpoteft Έ
eft: É i:ignisauté dt
fùntqur
-

**itoüoílta Juji.
exufto £; Ęiixtum habcnt -

la }jî. ,& rubri aliqui i. nonfùnt omninº »

mO Ê oftendunt Š & talia i:

gas
l-' -
lendida: itaque &. res redderét. Ę ffuabi
arte
, fed Ęflatuisligncis
Έ decennio iuἘὰ collu
É unicofi
-
I: •

1$ iiie, infiu 3 C0nci| S.

e i uidi: erant -

int quaebus
w de Siculis
qua; fieri uidi:erantau
alteruquidem?arteli.
|
à duo nnexæ altci illepul
Yac Ê -
ebat,
uae reliqua
anncxa
-
genusnon
udm É
1æquc fixa uefilo: nullum
enfo ÉÉ tm
cruribus,
mI1S - - ?ir;
Ę ütingenue? ìfì

tur, geitic in uarias formas; enim plu

iis, tótqueinuaris? ips;et;
nti artificij ɤ;
# tenfà,modò rcmi Ἑm
- multis:
Éunicuifi
:num iu-;, ••••• :
Ἐ;
;u 1S femper Ę
luribus filis,afquehiis m mtemtis,m0d0
m. Iducr6?ui
-

ikm A nu!dhfum
læ p fed id nihilmiri; emodiscantit"$
ebantur è gefticulationesJ''
faltation d
nt. imenta quæ |ut quid
j£ ;eferunt,ration:
a mi
-

dam
In ΈTi
inimis experime ea Quº
rre:uelut *i*
ibi
quc ad aa dica â cunt, a
ro -

:re Ęú hoc , ό inferatur s ncqu hº* modi -

Ę §. brachiale
anqu Ę
is, atque £ a?ę aulu!
- ibus mutuis , & eft ut %
$; contentis , Ęincri oïçut *
Ἐ m fitu brachiali ab Ê perfu* diuifùs ?et tria
#££;
at, radij '££j;
n i ftru&ura.ltaque pötetur
fic ftis infie&tatut' fm
ut citc
cubiti ftr modo peruet jgnorant*
ma cubitus hoc mifum uidetur §ifiima
tur : quod tamen ; argumentumc* ir
liis infigne roboris ar; us'maxima !"
>aruis ánimaduerfioni
pomum
 L I B. X I I I. C A P. L x I I I.
£;? II* *!!! (i) [! Pgmumillaefo cortice fic infiufta diuiditur:acus tenuißi po6.
l.
- - -
- - -

ctri: £. ma filo inferta P9mum fub cortice (enfim tranfmittitur, ac cor

;o;ifior*****
.:.;is io £r*ac rr* furfüs denuò réé inferitur » doaec pomi totam fuperfici& do.
., rc: axium* ara:** in ambitum Peregeris. Rurfiis ad re&os angulos perforato uia
-***' Cortice,acus dedücatur,
-

.… geiiofrmtj; ' *££9ties repetatuí, doríeca3 pri

r&tini: iirºr f* ;::::::* "ifn locum redieri. uòd fi in fex'aut o&iö fiulta diuide
<r: * reillud uolueris, filum
-I; aj:umhim cum ā– ££
• - -*•* r.
$nuò reducito per aequa, femper
??Tum füb corticedil;dens:ut
Aononefufocritº, ■*: uerò negotium Peregeris,
saai
e.-i *i 22 tusillaefo cortice málu tice,extrema fili trahes, atq; ita in
... Innr.& fi*
, ** Ta:;
-
nonoiicr*
- 1ja&ur:*
- -
-

...
-", in quotquot
*$, indc ablato filo,mälum ipfiimifëìfruitauóìéïíôùí
abis.
, , A , „roagijhomo %:'*' f .., .-* j •
“ntradicé altheæ iníiú concifam & in aqua infu
! 1 £;ui;i:i;ims ?$ig;rº* £mgerno&emj fàm £ongelare:cuius rei author eft Dio
&cií s*£#"*ï L<* £0tides, Pro ueróq; eß exiftimandú, nam& ipfc hoc con dx.
Mrafintju: d: sa íe : ç* ftiteraí;
…-

•2*
_* fmat,& ratio fuadet:glutinofo enim & abundanti
p. ābus, id…*** ;mat -*
%Prædita eft, undé gelatiónem fieri credas , non gelu.
i
II
Ętinc**JI [&. •*-* 9!tat&idem íéí cx Pifcibus,fed iucundior gelatio eft.
-*

*; encziarur$us*' „%gulus aut annulu$ Praeftigiofus fic fit:elaöoriturûs A„,

% $ili,aut(fi libet)plures;ita cóìïëïí » Uga tamen fola du- fig.
% §iiiicaî, Parte alter alterum tigat:fic fit ïôù,
' P°nduliinaérefúí uideantur, miro artiffj uafröque in
Vºta: at eficeré facilius
* longé eíí, quàm effinge
ɧuanquàm, ì. potui
f ] ;:,.-jr pluribus
hujus- £**°"'m
…' 5° depinximüs.Ra
''us,eum'dedi,\;
autem taii; eft, fiannu
rcmis**£ta : * f lueri
„33 mIitationc*$* …a*' lumïP'citum
lic £
fácere uo
ctat,qug j"!s,defcribemì
.-ed. a. con$*',„,a;rr:*?*
-
sit;**j* culos duos,
£*mus deiîî
nuineiï, quem
r. homiu* digna £*?
suste;i-: … Volumus, qui diuifüs per
p- bini:igi, fi merum
amen ipid
i?
j tonit; ''"'!'ertim circulorüm
fidiú[efjf<. annulii fu e
-*.
- -

ÉÉɤ
Indu1tIi.i â
. „«f;bus mi"'' 3** ΤÉ$inguat uninam
:"P°te fexdecim: . diuißus
. . per tria relinquit u - - - -

$$i reí: Τ*. ",& exeunt quinque:diuide igitur circulum exteriorem .

ln
culisque Ę.fum ;:' ÉÉ fexdecim $$uales , defcribendo totidem pun&a:,
* . .' -
-
-
-

deiero in ! ni olla ?* '°" quoque áíÜíôï'iì minore circulo efficicmus,

He&hi nequeat; äîáí j"*?u£Punctainfèriô intercipiant in mcdio fuperio
tur cum tota ï jocmodo?: rio $ di$tis portiôïíïìåíïí £$? infe
uuui humana Trodtamcn* 2*. re ad füperius • ab co autem ad inferius, uobus fem
tisque finue# j; mc Ej32^ F*intetmifj$. acitcrum ad fupcrius duobus intermifsis,
És caufim,aliis "5 ductiouº tandem
abus. Tam paruº
conllant.
4o l I B. x I I I. c A P. LX111. Ili XIIL C AP. LXII I.
Éadem redibit poßexa&os tres circulosa? s"?** |*s*e*i;n:ianentinor,&muit.
um,itaqueunís circústres efficitur, Citglo* ï *$&mimtgitur.Sa; enim &penetrat, undc
93extremos,feuquiprius defcribuntur dimifi, ut£ lºgiminüiíîïj
$efcriptionis ratio intelligatur, Caeterumiuuateos dét; issis* pit,qinominitè É
onibus qug&innitidius
'£abfolutius folido fùnt,non “intoitfogáre; Ę
fe tangere annulos (0?" | $titiâ;imôÉÉ:
cjus uideatur.Oportet*%£ $e • • ••

**$§.Sic enim penduli uidebunturac Ëfe,cùmnon# *$*quali;et Š §.d É

*^ ,. Re&talinea &ertius filo exa&è extcfifo îim regi£
Jjeatur,nequè idignorant archite&i.Quz uero micridita 1$. ÄÈÉ £tŠ
*&gt;iiiiî | ¤ coit:adco
°ftendit
lc
alio modô quàm aliâs defcripto,ftylus adpctpt*;
ulum(ut fuperiuste docui) figatuf $. Ę;
- -
ï& £ É$È
um yW qù'j-.,„; v.
- jɤ; - » 1
ge, 14;
Éo autem in eadem
rca ditimcollocauetis utroplcn
.v v** 1j;* -£T£U0;
tfttur utC€0$ -

e4 Äçìmumbra ad T£ §¤ ait: pronus fit:ficiaäi äqu

I0- ÄÈÉÊccerccfejf* | É $ti$$itationemfìbiiceret
la. ri É àntemeridi£im Š cis'cet.Ratio itaq;experimę
ÄÄîinp,diufoc?í ç rationis argumentum
jáíäñïéêß
Ęloámá' |ï$$um $it
Sî, inaliudfacilistianús patcbit.
lus
£ts -
L. Ę
É örculum aut£T* j*£ E$$££$ Ε contingiter aqua:nam hx
fadle dcfcf Isgi, i$ itaq; cum aereum fit,att
I.

C. ID ÉÉ dicino
„dfutoresnº 1•ÍΚ; autem dealbat,indicio et
É , fixo est; Σ; Caeterum quomodo an
“°o
cio
filialtero circunauao,» -v-:--:-:-::
donôålocum** i* *$nso, ę ΚΕc
sJ'''*'m mags;a(cribere lubet:
- $; C non
upfa
aberraffe,quod circuliinitio , non"? j*fctofligí purgato bene pofte
•- »Occurres. i; l-*aquam äääarbię.
Ęsam
fulphuris esse:
É j; l°Et
Sdicamentú
jî; partu falubre :
ulorúpart£"? 1 * iníé, í, ïí,
fi1n úntima''
paivs lex
, inllceto pe
inlinteum nouum indito
Ino affemunam& mediam, $ ''jìutcm- |*j""' Paginam nouam,aut immorta;
|
-
1 $tantüq; gypfi addatur,ut craffitudi£
Plaftri,eodé
-

iàfàrcito: quòd fi color5• ..-t;•

-
#í.
•riâ
uelis etiád'!
|j°,&ficjú
'*trs.
3. h. lj$ubiarebitin olla ę patinam
'***etae crudæ $§άζόsunâ «ömifceto," Ä ï Éçoqú Ollam nouam undi
terculos £,.; •------ --- -. ,jmdud*' * *m
!!!osÉÉÉ Š -

t- ę facito,in $iquid infcribcrc £

o,c6terito,3%'j. - 1 j**iidumificás
- deficat
-

'* oblito tot

-• - - - -.- - •
ratum° ·1¤É
dlubet,ccr**j II*£}oyu - utâ, in Sole poni
- ponito,
infcribito gu9file* $Ἀ:f*
3 um cera, indefunt,utnudüs
* cxa&&$$erafàubiliteræ & |§i(j;nii;o &quafîàtò
$i diefìcito, jfùppletppiet
T“gelapidemíìîëìíîïòperfeptem' o£. I. `$tb iuij; o, ufq;adeò åóne
$at{ijluribusióíííííííííüs É; , citius g;J9, júti sitù §. etit:ouum demitt
$idet.Cóní. êïíåíçìüôåinhuman? corpori fúf- |j Ę uelcafeos ud
sum efchatę ficantur; í I**;alsò; abcllautlinpatina,
àTO
tica uocata mcdicamcntaA 2???
-

f* I ; %ultùin *k habcto,çã
-

-
 L IB. X I I I. c A p. L X I I I.
- II5. XIII C4?.! ..•*..…•
… •**
Pletinaceto uim P°tentioris medicamentimora,& „„i,;.
- 443 :em ;::;:!a**? £udo aceti, cùm '°*£*£gr. §iccat enim & penetrat, iiij.
- í ā€¢ā ca-?.
I. t. .,**. lapidem $9mminuinèceffe eß. paiïïí, eft & hoc ad
Ęs es?. alioslapides tradij Poffe, qui non fint muitô duriores.
eainr:on$tit;' £.a:* Glutentenue fit expifciuin glutino, diutius ac uehemé
tIuS fuper infudem cofitufo gráuiter, inde horis uigintiqua
-

Ęgris&ft* ;::^
§¤ Aurin6iio* : %9;intepida aqua fuper ciiieres madefaó. cótülio eiiim
- reos.Sx:nm j;? a;:? 1. '.-** illa&caléfàci:& ?°°'gat;unde etiam firmius coi√Ü.
Reâuintacct- ā€ vitriftuftaglutinet. Aliud optimum, calcétiíïò extingue,
-

tunde, adde fuillum adipemi& ficum,inde fubige, lajidis

- Hā re;**£* ï* -

£ duritiem fùperat:e(íq; Plinij.

- ţi:iomodo% ::j* -

-; jm ut praui*
> .<
„§;inter duos urce6§ chartam collocauetis utro plcno,
nihil sffündetur, %'jamuis alter pronus fit:ficiáéïí aquam
+
perflare %$$ Inhis ac talibu§,firjöÄ fubiicere uo
Iueto, opus in immenfum crefcet. Ratio itaq; experimenti
Ra?, istu %stit,experimentum Quoq5 rationis argumëntum,ita
-- ia g-* uici Veiuiiabunt,quóáí cgn£tis præcepíum obferuare
… i4-i4-. *%*o:nam ex unôïÀÉÉÉ tranfitus patebit.
: tetur
sumlixiuio mixtum î in la&tis fpeciem,fi diu agi
• eft&
Quodcalidum.
etiam ferme contingit ex aqua: nam lixiuiuim
tcnu e Oleum itaj cùm aëreum fit,attcnua

circulus
Έ&aërem $9ncipit, aër auteih dealbae , indicio eft fpu
, … ar* C. 1;
Έ$tigitur fpumâ tenuis: cæterùí quomodo amyfum
gndidi, “mfäl fieri foleant, non alité; quàm Cato, quia
Ἔe {51:! ^onuerius °°°|j Latine magis,afcribere fuit,&:
, n *i4tw.
- nofili Aegje - of: ■.: mylum fic facito,filigiìierì purgato bene,poftea in al
u .jiie non ibcm* :;% "cumindat,eô aquam addat bis in die, die déêimô aquam
cio j$ito,exturgeij bene in alueo puro, mifceto íéïë , fa
cito Tanquam fèx fiat » id in linteum nouum indito » cxpri
infi,occu*,.„, in
"ito cremore min patinam nouam,aut in mortarium: iam
•**,„jäïí
ÉÉÉÉ άm e -
§'*itafácito,&íú eam Patinam, in Sole
sit. ,*
£°nito utarefê. » ubi arebit in ollam noüam indiô , inde
tantu'}8'f''.„jdfco* °'to cum la&e coquat.
Ë
plaitri, £j?
crudae
„aliis*'.; *
• $m candidum fìc facito, amphoram defricato coIIui.
% Putam,imî, 4qua Pura, in Sole ponito, ibi fifçe[15
ctct? - c. *

ÉÉoí Â; 32 $im fìle P°Pulari fufpendito & quaffatô fuppleto j; iden

$i in filicem """'j„tibi?'
-

fidem,iä aliquoties iii die facito, ufj; adeò äönec áíôçí.

uerit tabefceiebiduôïíì figni erit:öuum demittito, fi na
%cámuria erit, qua uel carnem uel cafeos uel falfàmen
pidem inacct? ';'"dias:eamiíííííííííííí patina in Sole po
.-idet.Contingº; em£
me:ätfi pluribus
s! -

"°»ufq;adcôiîSSÉÉÉ » donec concreuerit,

• •. S-
i;!;
OS

.m cfcharoti**
8 4* IL 1 B. x 1 1 I. C A P. L XI I I. | l!i. XIII. CAP. LXI 11. 44
flos fâlis fiet, ubi nubilabitur no&u fùbte&oponito$* $ti;£nttir, imoniim. Siaii annulusin
eâ tidie:cùm Solerit,infole ponito. $,
i£tumenteitahrrat ut auellinópof
!$et & ex animalibus quaedam percipere commodi, [§ Ę $imulo acumacfilum ducto:pit.
$°*homo tamenÉ faciētātermittit;nonanimaduttt*
turgentibus uitę lissimi; £ftmuoluito,atq;toties& adeò di
Velut fues uineis ¤t; $modis icparsdigtiiiodum & annulum

“indemia exaâa,áú ôéìïíôáíuít,fofforis uits* li $%ttmttgitür,ne€pars ulla uideri poffit:

%ites fungunturTNöÄ præteribo quòdfiisocdís,fì `si$tit: qua;stetitamgesilumiue'o
£nguine'&iííání åéïíôåíèrtapartepondcfi* í$$ítíim ícnfm tnnliusnodum ß
°'®, ut ait Ariftoteles. - fi j$daut nemoram intcrponas: nam fa
5. **ittm:;:t,ut dolore eicitato annuu
^,.,. Suæ fùb terra feruantur,plumbo,aut marmore;aut
â, linisîiafis áíí åêëìíîïiquam g*** f* :;
j¥aximè ferrum,àî& argentum, retiofâ:ae; Ë |j;itttfufrlimur oleumextergit:oc
J$£;gulinauafaóïöïéíüìåpoßmile*"%£ |j;uslit, aquam inteo demum ficcs
ß
£S uidimus. sile, &ligna magis
*aAgitur facile. o
obnoxia iniuriae, Wi j$itiumhumanârumetut uix abfq;ma
: „irro den- $sit: littat. Et fxpius uitia uitiis aliis po;
ses iunt fpecula rotunda,in medio craffiora, * g? ít “tarolunturNeuelesáiítantur,quod!
$$íú άττορες? liia $it humctos,fiexmale contextis pannis,q
§ $t$gione funt,ut ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ [jusjnoticonlent, polymitas âicetevoi
ftaf.soi; S*Pofita,ignê ut fphaerülae ex adué$ [jiolantim ííiam ualiám
@-. §iuelis dignöfäjgnä, an uitio aliqu9 labore; Ā, j$%fit: confiefimùvêtus utbrc
£$" ab unoi√ áíôïíôá rcliquo ἐορφ% ££ || §:nimaliteriunge: itafirma ett conne
fíé Ę; stitacimaequalis, fanum noneft, {&d ā jus; $is ęteret,atquehscutilia
l ub §*°®, aut rimâ diuifiim.praeftatautem u! s. m, ita Hoc uerò utile atq; iftout
, °{$*fá fuerint,ftatijçìïíóúo obliniti loam | $. Êïimtlitieius , quod Arantium áicitur,
fi- . Vt uitrui, diuidas,filum fulphure& oleo imbut , ā j*extrauitteum&alicem íuccum emitta
Éasgîäè , repete dofiec locus optime Ê j§i; uideatur flatim,&&igroma&ot &
?$ ftatim fiiöÄÄ, aqua frigida madefaâ? rurlus Ä. |J'$ gurglasuidet,&ú humore
$ §**angitur enim'eoiööacfi diuifumfù£;' : £o* | $$oanfilentepotiusάτι, quando
gô & adamante certius& exaâius Š : jjygitimoniaioteliis ;<ite;
*s §§°°%
5°Pgre opus eft.Etrurfùs rotaaenta* £. qui oi l ? Š A$sysinsnfisi;ygiâ ■

<s, ie Jj* $ mappæ calcbantipuluere iní; Äsint ! |j;iiiiisBoii;, exfimiliaribu

Can ÉĘ parte nigri fienr,cùm tamélint: ¥ aut is Š minima,in íálutem hominu
utά, 'Ta. Sigladij fùçco cofocynthide; Š. l*i; sigmtigtu; Borealescorbcse
l Mû fic §. Si qüäuócátaffam, cunâa fœtida  .uftt0
i. ÉÉÉÉ modo cöfiata,inuentumά Ê 03
§. $uorum ;ibus,& ipfi & cum
1? Š É; Ni* stim fifiinet, c
fisimę $siuales exa&è uitreos habeto»uc! Š ? Asi;$sim enim equi&
eaf.Si uiä: I.
γέ$$imidi$$e?
fit.Si et ? saum eft adinane, diapafon ά άρτητι |§£$£$£i£,
β ί Ętemmaximèinuali
quiâ€ÉÉÉium uas quarta parte 18?k: Å£? lìsì Éɤ qui quafirct
confóÉÉÉÉ , ad illüd uerò femiplenum, i §ä£ INAëtibus stidiem dorfofttiatut.Petic
obtinebit.Atq;ita paritation*" * 1 - -

S :
 L I B. X I I I. C A P. L X I I I. 643
tentiae habita, conftitues harmoniam. Sicui annulus in Annulw fi ,
digitointrufùs,digito tumenteita hæreat,ut auellinó pof- trufus dig. '
-r: fit,filum acui indito,fùb annulo acum ac filum ducitg: paf- quomodo I '

Ia $alterafilum digito circumuoluito,atq; toties & adeò di- trabatur. !

-< ligenter ut totu§ nodus ac pars digiti niodum & annulum
j. interiacens filo circuntegatür, nec pars ulla uideri poffit: ; .

demumacufùbdu&a reliqua parte circumages filum uelo- -

citeritaannulus fuper filüm íenfim tranflätus nodum fu

perabit,exibitó;.Seâ caue,ne moraminterponas: nam fa- ;.
diedigitus adéòintumefcet, ut dolore excitato annulus -

educiiiequeat. I.
Manu$ fi pice aut refina fœdantur,oleum extergit: oleù Manibu ά,
fifiirtolIit,furfur aqua eluit, aquam linteo demum ficca- tergemdu. I.
* bit.Atq;hicordo refumhumianârum eft:ut uix abfq; malo V ffies ne d,
;* mium depellere liceat. Et faepius uitia uitiis aliis'potius fuantur. +

Quim continentia tolluntur.Ne ueftes diffuantur,quodfa- ;

£le£uenitiuxtahumeros,fi ex malè contextis pannis,qua
lesfintbernucij noftri,conftent, polymitas dicere poflu
yus,&pi&turatas,aut fericolaneam fubfütam ualidam af- ú
fiiito uefti,partesά; fubfutæ confuefimularάius ut breuior - .
ftueftem àutem molliter iunge: ita firma erit connexio, -

3:fitura laborabit,necufus átteret, atque haec utilia funt

iratione non aliena.Hoc uerò inutileàtq; à ratione alic
mum,quod màlimedici eius, quod Arantium dicitur, cor .
“compreffus extra uitreum çalicem,fuccum emittat, qui
$trumpenetrare uideatur ftatim, & digito mador depre
snditur,& oculus guttulas uidet,& iufufo humore redo
$corticem:nefcio ànfallente potius fenfu, quandoquidé
quae tenuitas, quae acrimonia poteft adcò celeriter uitrum
?$netrare? Et tâmé hoc experimentú edebat corä me iuue
“Quidá, nomine Fabritiüs Bozius, ex familiaribus meis. -

urdam quamuis minima, in falutem hominum pluri- Quomodo ,

$impoffunt.Adalligantigitur Boreales corbes ex uimi- qu* & homi,
îus ac uirgultis eqüörum pedibus, & ipfi& cum baculo "******?***, '
$ambulant tuti per niues.' Nix enim fuftinet, cùm aqua *** abulent. t
$*mlata pondera fuftineat.Senfim enim equi&homifies ti ,

2 Vefcuntfportulis,feruntó, haftas, ut fiin niue mergitur,

*'bucpofftnt extrahi.Hoc áutem maximè in uallibu§mon *.
*"m Doffta,Schars,Sulla,Horuilla, qui quafi re&a linea à
§£?tentrione in meridiem dorfo fcruntur. Periculum auté Mi
“maiusin faucibus.
S 2 Pelles
 .
L I B. X I I I. C A P. L X 1 1 I. I.
*• Pelles animalium Ę *. i|ior ! , tii XIII CAP. lxiiii. «
*(gk, $initmifimi,atq; inutranq;par
* ***jnffici,&linteo detergi,neficus additus
ut fi pilus fit caducus,exploremus.Sunt Ę &
Š obk
ctiam * gii Conftriéi eft,luxuriofüm Im- !
REftn
Åibus non exiguæ quandoquc utilit *$timadumaírüëï pulchrum i
**unt cfitbimtautem philyra dupliä explan
r, íiiíisana, diftentione quae $:
, damna: uelu $ 1;^alis fit, ùm
{*fita qu;inNilofiumiìe núituf,cuiishi
*: $aligis alligantur: ob id non paruo £; isalligcut j**ij?imiumuiíÉÉÉÉÉ;
faris inueíturí eft, thoracem Ę É ** mtiibidiatę , quam acu extendebant.
fericeo fupponere :nanque praeter id quò tautcmdt* ŠÅ;stirtinuentiochartanoftra, quae fru
°°°]uantum ueftis, nitidiorimanet. $i; corom* j*i*orumtis coi√ ztatefcri
?*gmtnis&ditu , quae ex linteis fruftislino
Ë$$fúgilelicet. Eftautem compÉ **iiiiro; m]•
% in fingulos annos,&magi; Ê Í£einic£ J*uistitiscoiificiturhocmodo Made.
perpetuò exturipis deriuatur, tunâ
$ £° gml• *kulít:
$u$fàtigat ferentes, attamen fáßìtudines temoris £t jilij; Jtaquzcurfumouentur: inde rrei
-

'§*sxhäctanta&tamcrebra mutationc in -

culi exoriri folent. 0•

jirmifimis tôáã, ,poftquàm iam & u
* . V*lutum tribus reâis ordinibus Ę
- - onftat.fùppoli
- Q99 j*iitindiiii,tuaferint,excipiuntur: repo
* '° duo inferiore$$âÄÄÈÊ fibi ^
j$tineafutabię, quzfitiáíolemus ay
^* ta,atq; ex his tcla conftat: duobus ¤i;WS»Èwo;1ll $im “gafioitlana Pòlubitoncreuerint;
*. Jum inferio,mcdium re&orum inferiori , Ê duobus f. Ἡugofiorum rettimensî
$*$iitütalum
$$io;iiungit.Reáôïí füpremusuu? Sium0 Ę
18 conftat, hisά;fimplicibus äuggì, ;fi duobu*
$i$ , eft ufií; pili:fiüno & duplicato, Š.
duplic*
altero fimplici, altérô duplicato,trium:fi icemërcg°"*
°°»quatuör. Superftantâutem ibi: temus0r"?
'' Pannus craííííí cuadat.Tertius ergo fcu Ë Â£ta*
$i $9fgm,fùíåî$ingę.
* § fiiagsiî j*j*
§'\ ut pelie§, calorem:&corium ceruinum,* atui*
* ttaliâqux pergamenz non cedit,
fti 'tmtnonadéò perfiuit,quod meliusc
Ÿius,pr£ÜîïíïìÜôùígu$ , m
P*®Prietaçã
- -

U*0ptimaeft& pergumenae fimilis, c

i S V A E A D s c r I B E N D I ^ R* $lucida,acleni; admodü,nec attam
T E M. p E R r I N E N T.
$'iiautem $ic; 3íçí, lapide m
-

c A P. L XI I } I. ;b&di
*fturexhoç,& praeftâtior euadit
-

Γoditibus;ú politam.O
Vis modus effet antiquo í'É Édittm ç $ £"°*taclamo fcribereßitierant.
ïitiibit
P°rte diximus: membranas ille -
amti }°nnapulchriores notas efficit.
Ε9;gnotas,illudMartialis declarat; Ilis, $0téporeiu; ignotarüt, autneglex
$ucnt
`É'''°$uos ar&abréuí$ímembranatabs
Idem aê apyro: §. ttibcteΚῦstómpettautilitate.Non
t
$ungit;Cum ueròfòlidi,
§}uihiã; apyrus. irent:*e* $' $imus ἐ
Ftamen έ iphiyiafiibcbit,&*,
-

qiu *metatmim , utilis.Sedfi diffiuata

"°"",obpingucdiné continere
S 3
 1 1 8. X I I I. C A P. L x I I I-I. «
*oéiano:Quales de philyratenuiffimi, atq;in utranq; par
tem replicabiles fiunt.Confentaneum eft,luxuriofuriîîm. -

peratorem in elegantiffima charta fcribere tam pulchrum

memorialeuoluiffe.Fiebant autem philyra dupliéi ex plan
ta,papyro fcilicet queinNilo flumine nafcebatur,cuiüs hi
ftoriam abfolutamiapud Plinium uidere licet. Alia uerò ex
tiliae cortice medio delicatior , quam acu extendebant.
Nuncuiliorfa&a efthaecinuentio'charta noftra, quae fru
ftis linteorum lineorum tufis conficitur.Noftra ætate fcri
bimusin pergamenis & charta, quæ ex linteis fruftis lino (
.
confe&is longoq; ufu attritis conficitur hoc modo:Made- '
fcunthaec aqua,quae perpetuò ex euripis deriuatur, tundi
turę; ligneis piftillis quæ aquae curfu mouentur: inde æreis
tabülis ex filis tenuiffimis confe&is , poftquàm iam & ut
Puls tenuiffima candidiffima euaferint,excipiuntur: repo
fiunturj;interlintea fruftalanea, quæ filtra folemus appel
hic:funt autem ex craffiorelana.Pòft ubi concreuerint,ima
defcunt aqua, in qua coriorum retrimentafuerint diffolu
ta Quödfiaddatúralumen quod uocant rochae , fiet foli
dior atque fplendidior ac longe melior.Siccatur auté poft
modú exterifain Sole. Cùm éhim adfcribendum neceffa
fiafint quatuor:quo,in quo,ex quo,modusq; fiue ars. De
arte hic fermo habendus non ä quo fcribimus, calamus
$utPenna, in quo (ut dixi) chartâ, ex quo atramentum
£tiftorium appellatur. Pennae calamique gladiolo aptan
tur:dehis igitur omnibus agendum uidetür. Sed ad char
tim redeò: fit craffa quæ pergamenae non cedit, can
$itioraeftate,hyeme non adéò Êerfluit,quod melius com
$atgummiQuae optima eft& pergamienae fimilis, craffà
$£jialis undiq;,lucida,aclenis admodú,nec atramentú
Petfierefinit.Pöiiriautem folet corneolo lapide magno
%ut onyche:nam denfatur ex hoc,& praeftátior euadit.Öb
$uauiinantiquis codicibus,chartâ fuiffe politam.Olim in
$t graphio,in charta calamo fcribere folitierant. Cala
Tus celerius fcribit,penna pulchriores notas efficit.Penna
fumufum antiquo tépore aut ignorarút, aut neglexerunt.
mncuerò frequentior ufus,comperta utilitate.Non enim
{mgraphicè fèribere calamolicet.Cùm uerò folidior effet
dhartâ & papyro, calamus {àtisfaciebat celeritati, peniia
obinæquálitátem erat minus utilis.Sed fi difHuat attamen
“m,lachrymæ arborum, ob pingucdiné continere o;
S 3 Ia,

■— _
1. I B; XI I I. c A P. LXIIII. ili. XIII. CAP, LXII1I. 6,7
, fed quzexiunipero,quòdficii?; fit omni: istiniiijottntioris NamglufitDm*
iffimä,fandaracìamüöcant:lapidesto" pote j*#* ttbi Iniaqueo timueròiticnsjtii, .
ncomíbunt,nccadeô refoluút. Vctn**** Štmqutqiimbibat,necaquei, ìisim
niutarnominc,calefàcit,ficcat;alting"; Ę j*fºi.org;int: contr&at. ' A&«w;iari.
ceratas.Plus tamcn potcli;ut disijaium? i%*iyjTuititutalüsäâumef Penna.
folutum fúerit:at nofifàtisfacit,liceti" Ę: [*****iuinimumzquorum,triffimae
Integrâ igitur chartâ alumine præparat9, É j*uumttumnofttotum&indicorum,ob
::dcfâfâmîautemrcpcntè fanditadîzpulus; fit* Ê'*utm ki opim;i'îïë
lapides leuiores &ndidiq;,feddara Ê Es Šunde;$uę §itur, '
,t né quid combibcritinimo Priori* # •-, ij**i* g&rtábitriíí Ę Pennari qui
gatur puluere tenuiffimo, t$#ï it, mt: j*uit finitmtiusßrum;iuitiem, litate, * -'
ôùm derafaef priorlitera. Vbii% í.nti jmigiinittmdiiunt. Perficuxpktum
üper eadéfcribendú rurfus,Figu!' #t ig $t&obidnonftjuunt ittaméntum;
$$imittimus; melius:náliteratíetiá |
türetineat,ubipriusficcatum figgg um,uttt |11 jiis:*inti:jjî -

itĘ I
'ptis inftaurantur literae locodcra$ tc ambitus

;{àçj; chartaderadátur:utignc
tribatur Ę Èumctiam
pennae feucalamit?"*?, ä j**$T0ig ayrthiniatur,quoniam 1

u
$uit,&utficüsę, Àtq;br&
liffimo ác tenuiffimo sjí T$*titet conueniunt. Verùm quôå ì. |
m9,afpergatur. Vnde fülphur άíimum. F' Ęliqiiitft,quomòiìùù.
3*iibtineré aííio íí
qut igne femel a ;*
e temel am
g0m.

idiflimiumi, non tamen eft ca? f:,non? N; -

Š ΣΕ-- -. _ _

umefcit fàcile:oportet autem fictum* É m0 $sit lucturritur

ntia uel potefiaie,fed etiam£ É Resij £imem,&ficaincuruut in quam
s; ftnim móllo; jincuruatur autemin
umuis confperfà atque inf;i;£Tuni
ignibus cofifcriptis, Derafam £; Vb1ta §j'J$usfimaturiniotundam indercfi
ôiracha
meliorem,peifaepe deterio;'
defuit,pice ütebar. § ā– J. Ę $• gnimto,fictitut,atque
Vnde Š.et trid, §jttmfint $izesaimiimfe
& madefaéî, purgatâque , ££ j fonttätöätrum fìbustisinitio;
ut,& silioftsfùbftantiafimt,necfiantur,
onficiebant, qüa quartam #í; ntt
aratur. Dele&antùr enim ali%"% Σpoft 'è júniuncformam,ut fimùm yatsqur
* • ficut ego polita, atque antiquio;%* tJ0t |;;; j*attinqutßatuimôáíôïí,
fandaraêha,feu iüniperi la£r}'"* conu* R. $. £■* dciiictur,fenfimqtutís termi
uenit. Auçônâoiieras cleg*"% i;:fœ çy $tiuitas ambitum pennx compleat. Sic
- -

sit: undefcribendido&ores $um"£ta É; £quetur, fiunt,&exargento

chartam infpergunt fandaracha; : ampt'* **;
Ê ißóìumfodcrefokmt, iiubi
lelminima;elegantiffimè recipi;)j Š ŠfidlmertituunturDécnt % ftns ;
Ri ; j$. Qmnes,nec multum , tenuilfimaά do aptti
u£l cùm eftinzqualis,uclniij%;
rfiuumeiïÀÉÉÉÉìmubideft, *ktim $sius attnuti, & paululum dau
Jerem ex calchanto &galla $ lacrym^ Inbit j£to; Ë feufiniftia jaulò minor fit
$$am magno compendio cefupt. j""i-

J$iustóèorfo erat åêëç, Nefila tayiay.

slafcit atrafientùm,'fiat ex ardente aquá*
- - -

É [96 „%m ftrponant incuruz. §e\ nos (ùtô

°°"r.Conftat enim ardcntcma ]" ga '°**«bwmus; mytobamus incurvat^;*
| § 4 %w*
 -

L 1 B. XI I I. C A P. L x I I I I. 647 -

gelari,refiftit cnim etiamuis uini potentioris.Nam gelu fit Demonßr.

terreo immixto,concretio autem aqueo:cùm ueròårdens offendę aq.,
aquafi putafit, nec terreum quicquam habeat,nec aqueú, ardentem ;
conftat illam non poffe congelari, nec concrefcere. " Aër congelari. |
, ucrò fi cogelatur,hon purus eft,ut aliâs di&um eft.Penna
mumdifcrimina multafùnt,maximae cycnorum, craffiffimae
ftruthionum,pauonum etiam noftrorum & Indicorum,ob :
£titatcm & mediocritatem:fed optimganferum,maximè
' filueftrium. £liguntur rotundae,tenues,duræ,perfpicuae, ;. Mi

mediocris ambitüs,longae,& exala dextra. Et ála dextra, Pennari

uttrterius incuruentur: rotundae melius feruant duritiem, litatei.
quoniam partes magis inuicem diftant. Perfpicuæ plerun
%
$ucpinguedine carét:& ob id non refpuunt atramentum:
kngt diutius fàtisfaciunt,uttenues mielius:náliterarietiá
… *niores uirgulas perficere& delineare poffunt: ambitus
2. É
commodius apprehéndatur,quoniam.
mediocris
}
;
rit.
-
nóexcedit magnitudine,& ut faciliùs deducatur. Àtq; haec
.
omniapennis generaliter conueniunt. Verùm quod fu
. Ęlt;eftut dóceamus,fi quid defit, quomodo ifiitatiran- p,„„, quom.'
άε fint. Igitur fi fub cinere calido abfque igne femel aatj. corrigátui
isdcducitur,multis unà fùccurritur incomíìodis:nam fta
timficata exuit pinguedinem,&fiexaincuruatur in quam
, ?*tttm uolueris (fit enim mollior ) incuruatur autem in
tiam (ut dixi) atqueformatur in rotundum:inde refri
É atque humido aqueo confumpto, ficcatur, atque
utefcit. É äutem funt quæ ex animaliiam fe
w

nekétehabétur,atque fponte deciderunt fubueris initio:

£amficmanent,& denfíores fubftantia funt, necfriantur.
Aftariconfùeuerunt inhancformam,ut primùm pars quae
■
I
I

j
fimfcnfim detrìàrelinquat fpatium dehifcens hians®,
Poli incufpidem praeceps deriuetur, fenfimq; rurfus terriii
*tur. Totaueröcauitäs ambitum pennæ compleat. Sic
- utlongitudo circuituialius zquetur. Fiunt & ex *£?
*£$Pennae eiufmodi,fed chartam rodere folent. Et ubi |'
ifficillime reftituuntur.Debent au- Penma quom4
ades non re fpondeat,diffi a
!
. %%indipei longum omnes, nec multum, tenuiffimaq; • *. -i
,

'liura, & acies exterius attenuari , & paululum claui. do aptentur, [] , -

$ale, fic ut interior pars feu finiftia paulò minor fit 1 .

rcliqua: gladioli uerò Š. eradi debct, ne fila rapiat. * al

$unt quîrcàam praeponant incuruae. Sed nos ( üt di I.

- : *mus) utranque probamus; improbamusS incuruam
•
4
ad
fini ;
!
 648 I. IB. X I II. cAP. Lx 1 1 II. lj?. XIlI. CAP. L X I I I I. - - W4
finiftram,
''* , ^eftate fèruantur in aqua,éïíéêïíôçofìdie
fictamen utfola adtig* 5** sisto, Humiumnigeiincm magis
*), deat. £tramentumnouùm : *$£j:itimentofordcslüpolîunt conts
** £ur. In librî femis aquae pluuialisuncix ### ? $***iijuidcm,aquomruiiinmodumú
lè. -

fpæ, & in frufta piftillo $9j&rjgí istultimi; famissuræ, initque argente*,

'°° dies, inde iìåíïícalchantifflendentis 3:ba: t $tudnimumutat. fuerint,nó
°'ati tenufîimè Puluerizatiunciæ duæ &lignę jú **;$iti. Htrterea non ita in
{''s mifceantur, relinquatürque infole aliis du3 &c0 ¤¤:,quo fitutnequefàtisfaciantad
% demum aäåìï lacrymix Arabicz fplcndid* ftdtrt ET, Ęstumque pcnnicillisutuntur,
°'°um malorum,Punicorum fingulorumuntiaun*
“cs integrißî fruftainiici debent, lacrymaagen- ÉÉ i$titmmolti, íìbent. Vbi enim
Yerem reäa a: coquantur poftunam diem, Ê etür; j*tmtlotclipennuauis quammc
crueant fomento &lentó igne, indecolcntur $t; [**attmgiiormanusά,hisme
¥!• Plumbeô`§; dilutius eùadat&diffiuatnimis , &. j$'fioittt Calamorumautem opti
$unt, ?aIui, et guoadmodum fora
Tuae aliquid.}; corpulentius,lixiujaddatur. Sedut É
narum hiftoriam reuertar, memento £í. Qu3 j*$ $unturion ut pemmz, fed à
$am illam, fpongiolam quam penna contincte'* §ji. s;it; $niimtur,caforma quauges: ut |
iftotnoncontrahatur,{cd pro- !
$uor ;&ibu; gládj, fi fieritus fit magtict, £?*' afigi j°jinmcdio decotemaufert;uicom
To abfcindiù, tota tränfùerfim,ut didesin £t; Cu *$imilatistt. Quicrcdituetuitatcm
33 fecundo i&u completur formaeius,tertiofindg um
*i;ommodi,bútus eft,quoniämor
Ëide gladiöí. $9,5ducituf gj;£*jy. `**iuscléxietmaíoilusutus
turqué fjuamniæ fcobésque dorfo gláâioii 8et. V* $$iores,ne dignentur quidem nunc
non uno i&tu, fed pluribus,&fenfimi ficri de íá poi
'*tioni, Oiiibus fcriptoriis cala
''° eft foriî notarum, tenuis, hggg£ quinto duriores ú
jihaequsij, • Profunda, acuta, afpcra » fùpcr mncst* *®mmuneell,ut
*ohibeam:au£ Iongioré
á dicaiii , i*$ innumeræ differéntiæ, qus9 nt ytn
plici °odo fcri5eiï; perficiuntur, & meis? 1ati05 j\$s&maniellam.Calamótumcufpis
%\}i;
'* diue; *;. $r€tiore, latiore, tenuiore, ££? tit IjuitutQricnties.
j**ijyiodialybeienáébent. Ego noua;
'£ °ut fubtilius, alijsq; eiufmodi difcrimum'? . $ito ibi liquefa&afuerit,induo$ gladio,
£; í$ *ut afperà. §άΆcie totat & folaft* j***moptimieuadunt.Formadebãt ele
§y ''°°s: çontrà tenùífimúsicaa acie erat:mo `itaue$,&mediocriter lati, non caui, q
„ííííííííÉÉÉÉÉ
** § §¤dinis. 'í, folemus afíerifcos & lincarcs â ima
$ “ualilateribusdorfiinfidant,nô long, ,!
0-ÄÈÉÉÉ 5$$a acie pennæ áefcribere; Ę i3, jabrio;ę iunâ, manub
`$itioloßl;: triplolongius, craffum&fii
{igreä§'ggr uidentùr necefîària, Ęάm* j*£m fu ftti. magiitudinc non foli
loíi, ü§. plendor. Splendor Èg; ulentia abc : $ímui. Atô; gladioli, acitque d
, ni$ : fluxio ab aqua ÉÉÉ Et $\u£lâata ftindatur, uel eradendo lite
Ęlius §'?3 $il;hanto. Sed galla júsfit', §*&ftretur. oi√ igtutillosinu
£fi eflê $.'Salchanti, quòd étiam É nonpo ss. Qumferuabimus.Sölenthifapon
fent dèåíí'st;im , minimæ lineæ tjf
Ἑuę dehisaliàs (cripfi
.S
-. “ifilentum,non hærerct *;• “gurfùfitici equitantiuniium
S :
 I. I B. X I I I. C A P. L X I I I I. ®.

lumbeo uafe, aut uitreo. Plumbum nigredinem rhagis

Et: uitro abfque detrimento fordes lui poffunt: coníe
gifemperdebct öbpuluerem,à quo mirum in modum ui
„ tiatur,
Succedunt anferinis pennis aureae, indéque argenteæ,
ficile(ut dixi)ubiaptantur.
zterq;:fed uel mifiimum uitiatæ
Praeterea nonfuerint,nó
fie&un- r

*. tutulla cxparte , quo fit ut neque fatisfaciant ad

amußim. Piétores namque pénnicillis utuntur,
M -

quae fùmmitatem mollem habcnt. Vbi enim |

manus leuis fit,melior eft pennaauis quàm me
talica.Quibus autem gratiior manus éft, his me |
talica magis proderit. Calamorum autem opti- :

mifiintrótundi, parui, exiguo admodum föra- í

£mine,& duri. Aptantur nön ut pennae, fed à |;
lateribus abfcindúntur, ea forma qua uides: ut |
media pars füperior non contrahatur, fed pro- |
mineat.Nodus in medio decorem aufert,incom
moditamcn nihil affert. Qui credituetuftatem
nihil afferre incommodi,beátus eft,quoniá mor
talitatis fuae oblitus eft.Cæterum adeò illius ufus
cuiuit,ut fcriptores,ne dignentur quidem nunc
tiushabere fationé. Omîuibus fcriptoriis cala
mis pennisq; commune eft, ut quanto duriores l
fint&maiores,eo habeant cauitatcm longioré
&fcifluram,magisq; manifeftam. Calamorum cufpis puni
ce Politur.Eligüntür orientaies.
Gladioli eîpuro chalybe fieri debent. Ego nouaculam
bonam foleo,übi liquefá&ta fucrit, in duos gladiolos di
uidere:fic enim optimi euadunt.Forma debent effe curua,
Paululum tenues , & mediocriter lati, non caui, quadra
to dorfo ut quafilateribus dorfi infidant,nó longi,fedbre
Vespotius,manubrio per clauiculos iunéti, manübriú qua
ílratum:gradiolo falté triplo longius, craffum & firmü,ta
kä lateie cum fua ferme magîitudinc non folùm for
madefcripfimus. Atteruntur gladioli, aciéque corrum
gitur, fiùel charta fcindatur, uel eradendo literas, aut
fiquid durius diffecetur. Qb hoc igitur illos in ufùm pen
narum & calamorum feruabimus.Solent hi fapone&àqua
dumformantur,durefcere.At de his alias fcripfimus.
inuniuerfum igitur fufficict equitantiunicüm, fed bò
- - - S 5 1num
 •jo LTB.TXIII.TC AP, L XI 111 I llB. XIII, CA?. 1.X1111. 431

numhabere gladiolumfcriptorium, ándarachaTj* |*i*ikiiim;;jongmficqucntc abluet:

*skitkiiijentü,uíá:attamentumcxP edi
duas,& calcfiántum. vbi'attamentum dcft,fània a
8£alchantum fufficient: nam galia& cgtey mili pur &itiuliariunt;implcntüt;lituris, quod
utiliafunt, fed eis carerepofíuíus, [indaracha?t9$* satiiiitmiatio clt ytnmatumi:attamcntum
mi erit. Atuino ubi tefipus non adjt, utem! potu ===;:iii:quodliquiùmcùlìbcrcfiuat, Nimis
$uám aqua, & aceto prolixiuio. Siglobum efficcftu* | sintytii:totuimdeôùt,maximé fifit copio
His ex Picèfandarachájus(utdiximus)ja; utjuô**
dus fit,&bene tritas ginfecum aqua,&inuoiuság;
$sis;iiiitajtttigtutpiufquám ígibas, qüod
*ttttttTÖùs cùmquotiés íapíetimus, aíi
Pliciiam madefa&a,fedformato in coni figuram:*! $u$tratagttque Exterius attamentumma
$ineribus calente foco: abfitautemignis, άtuito$os: “íttitutìitìcitìtuturnamintusfiabüdaut
«cha coeat,inde reíéêëìíîïíôáú,duruinií* $Tmtititit,&litctasdclet. Smiristcnui $imus lit
■4t. Sunt qui ÉÉ 6c effingant, aiuntautem addit: $itum,utalit&aqua:namfi non tenui $imus
nam uera effe praeftantiorem. Cortices ouorum, initn: $tiditaqua patumprofitit:obid(utdixi) m*
retunica deííáÀÉÉÉÉÉÉ;&cumdimiig* $mugsuüãùturno fuerit attritus fermccnim
'malculiin pollinem redigito,& utct£. Vbi opus fthan: $iti:quám expolit:& exacuere. Alia enim c.
*ut aliam à chartaauferèpoftquàmßripßtis, iam fica; %i\izántúxcitâtiain unaquaqucrc, alia u
°Ptime literis medullam lénite; imprimitoh*; enim Duftâtutatis quiáfcquaturincommo di, a
daracha& aufertur. Memento etiamutyii$° wta $ci&uut , &obiit.Qu* άtentiain omnis
§°'9;ubiliteraloco fit reparanda,quo êtafafuerit,®* $údocetur;utilisfcitît. Siccatiautcmfok
uis fadarachaillum ij$ris ficcaiierisά. abim0
^tramentum inuat: ponidebet,latam ba$í pm $unt,ut petit, qùoytimuscit moâus, mo
studigmt,utlpuluerc,uclfcobc metali
tara fedem ,ne facileéìïëïííííííímpofid***** igi; dutämlxdit,& inzqualiter afficit:ch
-

$$tum aliquid remittit quod pennae Adhxrtx, '*'? 3°£uinoatrt,namea(olauühuicapta et, a

É '9n tam fàcile purgatur, àmetfi £9?5* nimis dfiut:facit,multùmque iterarum pulchrit
*n«.
$°gnum pennæ bíeú§|iiiiis funt, ftruthio°; mt*
craffae
tttliorumcntit;ubiex aduerfà pârtckt;
ôíj? cr;pingnes plerunque, Aere* ç $trapulueresfetmeimut\es,cúmci ad
tes in $tatum e(l,alitetexpeùtcficcantchartam
ij £paraiitur, ut acies gladiofu£ Š, $$igniçabsqurittacxgit,&attna,&
tenuib 9c cafü fünt, quæ ex oííente ac Sy* ides, dù* | °$umauttamftobémtranfit.Hzc melior at
tæ us quafi granuiis conßantes, lcnc$ • Τά -

ficit §'; 9£o non aquatemperantur. A; oliumtlit I$mumÉ tenui(simum nigrümqut:

&í ÉÉÉÉÉ celerius acicm Šm. Ij$£nìl addi pote(t: meliofauicm hz
Š aly ; amittuntque íú Sunt qui | j*ibutumgenciscligitur, quxlimat:
tabella íí Prorfùs aptandis gennis in iniiil: $* I. $. liemimóúanquam grauisjcuiotcstct,
| * Qg; combibuntatramentum, nimis
xeâque {j; exaguatis glagiolos:£g£%££, [*** 5bunt; atdeficcant&dura {untior
quòå ìåí, j; Optimüs finiris ÉÉἐ fertum,
lw “âpartc ktbeutiinimica.
identur; í it& tenuior, magis&fa£ì: rc *• •
-

9rfàt; haec plura quàii expediati? afferant "^

ua:fed; $i;
§; lù¥Qumautem atrimentum(utátis
kminc&okotontant,liczquì
ÄÈÉÊËdibile
o diéluquàntum
im taÉta Pulchrè, cömmodi
his qui affidue operammfcribc*
& w*
$e “Vettauius,nigerimum yrxtctca,&
ium £ï ggt. Iam enim hòc minuit laborer; ggttm Iútfi quôáíücctmziaquibus ok
'?"* sfficit operis acpulchrioris, Meaiaa**j - *jkios,ufiüumtfua,ut diáclcfit ád
 1 I B. X II I, C A P.- 1. X I I I I.
uafàuniuerfà,fèricümqucacfpongiamfiequcnter abluere:
– facilc enimfordibus imiplentur, unde atramentum cxpcdi
[… tenonfiuit,& delitæ literæ fiunt,implentürj; lituris, quod
turpißimum cft. Eadem ratio elt pennarum : attameiitum
2 ficcatum impedit,nc quodliquidum cft libere fluat. Nimis
7. £tiam coaâum tepente totum decidit, maximè fi fit copio
j fim,liturámq;facit:expedit igiturpriufquàm fcribas, quiod
… eruberat excutere.Toties etiam quoties fcripferimus, affii
tarepcnnas decet extergeréque.Exterius atramentum ma
ioricx parte fit:aut fpiritu excutiatur:nam intus fi abüdaue
“… fit,confertim excidit,&literas delet. Smiris tenuifsimus fit
quogladjacuuntur,adfit & aqua: nam fi non tenuißimus
íit,cótrüpit:fi defit aqua,parum proficit:ob id(ut dixi) me
lior,quahto magis ufu diüturno fuerit attritus:ferme enim
Prius definit eflè quàm expolite & exacuere. Alia enim e{t
tatio docendi, quæ funt neceffariain unaquaquc re, alia u
fim,aliafi non fe&è utaris quid fequatur incommodi, alia
caufàm cur ucliuuet,uel obfit.Quæ differentiain omnibus
quorum ufùs docetur,utilis fcitu eft. Siccari autem folent
quzfcriptafunt,uel per fe, qui optimus cft modus, modò
PcfQciumliceat:uefigne,uel pulucre, uel fcobc metallica,
velgharta.Ignis chartám laedit,& inæqualiter afficit:charta
uerò quæ glütino caret,nam cafola ufui huic apta c(t, atra
mentum diffluere facit,multümque literarum pulchritudi
nidetrahit:melior tamen c(t,ubi ex aduerfà pârte fcriben
,-*• dumfit,utcontra pulueres ferme inutiles, cum ex aduerfà
… * £ Partc fcribendum eft, aliter expedite ficcant chartam. Sic
Egº, cant autem &lignifcobs quæ ferra cxcidit,& arena,& filex
Id e*. £odusquiinauieamfcobem tranfit. Haec melior arena, &
jrti,* , arenæ optimum genus tenuilsimum nigrümque: quòd fi
' exuftafit, tuncníiil addi poteft: melior autem haeç fcobc
metallica.Ex harum genere eligitur , quae lima attcritur ab
rcg:** . , otichalco.Efl enim quanquam grauis leuior cgteris,& ma.
}** gisfplendet.Quæ cómbibunt átramcntum, nimis hxrent;
32, quæ non combibunt,tarde ficcant & dura {unt:omnia du
-;:32 : ra,cxaduerfà É fcribenti inimica.
;* £ Ty graphorum autem atramentum(ut aliis dixi)fuli.
ia;*' gueolcie lini femine & olco conftant,fic aequaiius eft alic
q. æ;} $traméto atque tenuius,nigerrimum præterea, & maximo
£ $tet arguméto cft quòd íuccrnae in quibus oleum ardct
1 32,
;;;»^ ,
6 Praecipüchoc, inficiunt fputa, ut difficilc fit dc •g*;
t1bu!
 L I B. X I I I. C A P. LXV. lIB. X111 CA?. LXV, €}}
étoreiudiciumferre. Etut oleum imp:it* **intbr;oinings. Prrfutai
:riptoriüne hgreat,eftautem typogjhiam: istimóntitátumcli,uttutòagas,
ibimus ficca in charta, humidijfiirpog iiiaiq;git Munftitum:itctiamquòd
ila imprimùt,ficcaui, recipit:cótrarij$£# *|ii:iofi:i,ii:tcomitius mcdicamen.
' S d ) 5 9 3 ,utomnia e*;ji& • ….
**iuiu:j:iiinungut,munrlocusbutyroil
ars,qua M M.chaftarumunadie ¢onfidit :
dicafe,anin tanta facilitate ac celeritat:fiâi l*y&iiuiios, álbumilisouiin aquamredaä
tantapulchritudine celeritas&ficilitasftis A.
°$utoncmuntias
$umptttmq;hutzoéiias,tttü:ftmis,at
ium,mifcc.
in$primóftyiicha lybei,inquibusel
crfae promiiientinde ementes?
ex his rurfusreâ: dxim.
- °}imuoicnignes,uti ints,&indpientes
sin ipfüm ferrum materialiquatafùndituf,%u $*idiantiuntu;quatuor,halinittittcs,fcobis '
29ge plumbo pyritidéq; Ę. **iiiiiiicnsiijii:imium.Aiuiad
quaeinfijlis erant fälptrpeffimile:
*at&hiscläuflris confiriâr
**miiiliorum,&malurqumuoantmal
atrimentóque oblitr,
|j$ºlumbammtium:cjqunturinaqu
charta,cuipuluinar tenuefipcponiturtenfum Γ***iitutinmumotcomotutio,auaiútur
yerftatligneumquafi dathiim ßupotius quº °°*ultiti&cctuinxmcdullx,&patsuigeii
$cunaris quae comprimitur,itaimpnmtur; ur f**iiir&lt;uttutimufùs.
*0 quæ æteautoiichalcocéat;im;i' É !*; Ga£ quzάutiunt,utat
ntiores funt atque eleguntiores É fsus *ojfint,autaccrbá,utomphadum,&
-

;quäto aes auraütidhalám nobilius3; sis: '°*umhocfìdcm nonnihil migiorémrcddit.

fâ eft tenuitas fùbftätig metri&##* **quiimcliamcntofìáôïcâdcbisouare
itatem umbras recipiünt,áquibusit?';£ **ioststimo amori::iii:;ainfum
fed durities efficit,iitnonuitietur Ę ***titfttodcmaccro,&finapis uudia&lita, –
saßidua percußiöne tympanorum; í: *}umíjçoisotiiiumdoritum
in piturfionitain metallô, praefeftig*at10
- ύi;$iuturquäskntignesuoant.
£!eantur,aliâs docuimus:nós aqua £?*
-

kimatisünia; fiätm,eimquedealbat Fatirm sr

ccimus.
Šitiataei yoygouo,íaßinclamtia.
*filiis cidaminis íiaííatus,etiam
CI E T D E c ο R A T I 0. **iintmili; pulátama$cit.
CApv r l x v. j**ia, deicidas,iniurii fiigoris&uentorum
**aquccumluceaiçolumbusunus
fet,uideretur argentum fùbjug£ s$$ius requi;ij&uejof
$egotijparteríabfoluere.Nam £. °timanutctcapipotclt,laâisibias άμάξία:
idam fàcit,&eam repurgat,uiqui É ***trhrcla&istiatastres,oiciamygdaliniάul;
*stias delatnm ciaa impura jÉ e$ I*iintus Evomm aiunâa,üitio ā &exhac
**■; uultum hua.
,§ujtiligines cæterásqüe citis í.
° effe üidetur,ubihis'commifccatur ; $tium genetraqua&ttilatae, oui albumin*,
-

?°dire nequeiint, detrimentatam*' [j*$titui, ficit, coinclioi.dçate nimfiggwi.

præteriúquod maculasvo\t-*
-I-

%9di eft expertur, hoc:fùccilimu ' |>ra

ofàceae tantijdem,argenti fublimati £ *w äässe; aquadilùlatáexia&cafimae &co''
•w. Accoya,**
““'* tantùdemiiï umungucn* £1 *qumiamoàumfitguláta atquc vcV
gyv *.
 L IB. X 1 I I. C A P. L X V.
fce,&linilocum uefperi,fiiane butyro inünge. Praeftat au
tcmin omnibus talibus,imò neceffarium eft, ut tutò agas,
totum corpus antearepurgare.Manifeftum cft etiam quòd
auâa cerufà,aquáquefofàcea, fiet eo mitius medicamen
tum,contrâ aciiusuefpcriinungitur, mane locus butyro il
linitur. -

Aliter ergo & ad uaros, albuminisouiin aquam redaéti i.

per diuturnam agitationemuncias duas, cerufae femis, ar
geatiuiui quartam partem,caphurae o&tauam,mifce.
Admaciilas,paniios,lentigines,utiligines,&incipientes
ïï uncias Š tres, fcobis *

dúlybis unam,diftilla addens caphurae dimidium. Aliud ad

maculas:radicum ari,liliorum, & maluæ quam uocantmal !
ualikum,fingulorumlibram mediam: coquantur in aqua
pluuiali,indcterantur in marmoreo mortario, cui addátur
quartapars oleitartari,& ceruinæ medullæ,&pars uigefi- '
maquartacaphuræ,&feruetur in ufus.
Ê lnuniuerfum repurgantuitia faciei quae difcuriunt, utar
uiuum:quæ ÊÊ funt,autacerba,ut omphacium, &
í
unium:uerüm hocfaciem nonnihil nigriorem reddit.
Maculas peculiarimcdicamento facicific dclcbis:oua re
¢Étiaquindécimaceto acerrimo cum corticc intcgrainfum
i.}
deindefa&a excipe eodem aceto,& finapis uuciaaddita, *
uitteouafe diftilla;aquam fuperponc cotto dum dorihitum i
udis.Tolluntur maculæ quás lentigines uocant. ?-
Alcuibus detrimentis uindicat facicm, $ig; dealbat Faciem -
orn,
£latitaté afferés aqua diftillata ex polygonato, fiafSinelam tia.
ltaliuocant.Sed puluis cyclaminis fäöici afficatus, ctiam
Praeteraliarubedinem illipulchram affert.
Aliud ad asmacul deleódas,i
niuriâ is & fiigor
orum uent
Ę cum luce addens:columbus unus
albusabic&is uifceribus,pcunis,pcdibus, capitéquc poly
gonatiquantümanu tcr capi potclt,lactis libras duas,pih
guedinis przterhæςlaâis uncias tres, oleiamygdaliniôul
cisrecenfisuncias fex:omniaiunôta,uitro dif}illâ, & cx haç
aquaaßiduè uultum laua- ' . - -

Eifex hoc etiam genere aqua diftillatasx oui albumina,

8quo faepius diftiliátur, co mclior, Dealbat enim faciem.
&camfpiendidam facit, praeterid quod maculas tollit. Si
Verólaiietur facies ex aqüa diftillatâ ex la&e afinæ & corti
sibus oui,mirum in moâum fit pulchra atque dccora, de
tergit,
 I. I p. x τ Ι Ι. C A P. L XV, 1 ll 5, XIII. CAP. Lxv.
tergit,fplendorem cum candore ad aens.Qu*£* Ę Ä.Š rebus Š
íe; -

, omn
coíáíüìéìïíïéábiiciam,fiprius®°*°;' qu; fitum,É imbuti, rofàrumalbarum, citra
uis à genuinfrà;ungula detra&a%? elle,fioffa, nery;"* fiutetem; p. Ę
quantum manu contin
dullaäimillentu£,fààem aquailaf¤¢ didam,albâpulátæ 3m
Éi; recentes, limaces,
£i:ilms;
que reddit.Comöduntur autemminutim°'""'* anteqt *vqtfaio É numero: caphurz, alumi
ntjund:
. diftillétur.Pro fuco igitur accipc primùm dragag, [§ííí ífum,fingulórumoâauam
partem quartam,&iffòluantur $uma'§umine 6übc*°'
£e,caphurae; fing? ĘĘ É unciae partem, alum
-*-

cuffo, cüi addantur chryfocollæ$eru Ęmattentiß ἐ uminisplumaeuocatifextam

rum unciæ dimidium, forma paftillorum componant** £;de$ TA; Š imititeriam, ceterubeæ unci
c0
is unus cum rofacea aqua dißolg£'; illinitáq; $igilnmm i.alborum quitum manu capipor
uefperi, manelauetur cum aqua âîäonis fiótátib* °<ioorii Ê aqua excepta diftillat
uel deco&o furfuris. sim:í £$ &ficuum mißcatur
Aliud dealbans&fplendorem addens:red?* £iâ Š Ę férua:inalia uerò cera
É uncias duas,acëtialbilibrâ unam; Š, sinia É$. £j uitreouafe :
umptionem tertiaepartis. Indeca? capti"*
ËÎÂdecapias p &z quartâ?** Ijiftinttoalbo ά incerefor
l°Immatinâ, p. vm esin aquam m
chryfocollae,oleiextartaro,finguloru'' -

$em:coquantur in aqua rofàcea,& cx his duobus ítor;

íb ;\tafacies,* *;$que ; ;E recentium cumlibrauna
us æquales portiones mifceantur, %"
\$\
Š í donec aqua ficcetur: tunc
-

maculis etiam munda efficietur. „em*&* $<*$ficiem,É lcns,& cum priore aqua fe
Aqua faciem tingens rubro colore,ßlet, £i:i, stmitabilis. '
nötißim Ęlorum' Ę alba,uelbrionia,cum ping
Pulchritúåíïéígíis piftium,£uR*.
tiam unam,uertüilignum,hoceft rubrum
m
$.Éâ'É autemfiiperambulare È
cias duasi fünüantuíáiebústribusin aqua , *i*monii em.Aiter,uitisalbaqutimexulc
?tufitummouet.
tur,cofetitur,feruentúrqueinuafevi*;;;;;astigg*
- Fucus facilis & pulcher ualde : argenti£ uniííc* [§
ζζίο, ermutatio
paííííííííííííííííuitreaamph££*®? J$umet Njncfifiä, Σ qu
;or nomine atque fignificato)a§; plena Š ἐς. Εβ;inpukn&is ììiì
fumptionem decimę partis, eiad'a' certi unti; pa* ú.
â a,caphuræ & chryfocollae fingulorum, Ä ? ignę Šstet lacon{eu fiouacula:iduerò aer
i. monis praeterea fuccus totus: omnia mi É fuo* £stauripigmentum, autfiextingu
li. perfeptëïíôáôçòque,&gt££.j ar%spt- | $i; falamandrae,autlaâerit
& fùblimiato,quae conftànt feu fuci feu ungu$ fœda? Šprohibent;quoniam
littuitiant &cuti
$tat. *. quo aa- V

mùm denigiant, deindc excgiu*? oris o

\.—- • • -
,& cutim etla 3 temperameat

$iti;\;
cereöÜíåÀïíôïíåùíit,ficutti*"
inducant. lorem c ! • |j
• <---:-:-.**
9£dttainiuriinafcifacít
•Limet ta; e& caud
ftelliones
-

nemMn
Aliu { { 1! -

& o
-
feum inducens CO £lor; -
ù.t." j !
a praeci Ms:tum ranæ m
* -

ore:cht yfocollæ uncias duas» cic t3u i, |>. !

rt, f. $i1to, E ftg#; ßelliíi
t ím M. i.
;fingulorum uncias q{%ìgintio%;
ábarum,fin quor,fcl"''''j,8o,tt
-

%íïò eßß*['y£i,Quod
- 0 r;
dcüm iußisuefcatur (utferunt) - -

aguotum âuodccim, uini álbiuncia? Amdi -

j$£uietibusmultis modis a
- -

CCOmm0
mifce,dißilla.Hocinnoxium eft. Mam Reg* “Fuissipatitumualde.
£arum detergere,
 LI B. X I I I. C. A P. L X. V • •55
- r*! - - -

11* ¥!!! :!! Regalisfucus exfeptemdecim rebus cö ofitus, omniú

.…:*
optimîs:fiorum oliu£,fàmbuci, rofàrum albarum, citran
gülorum,iafemini,fingulorum quantum manu contineri
£*
jiter?* :::* É; recentia,ficus immaturas recentes, limaces, cx
3*****? ;::
Še„et nglis affimes duodecim numero : caphuræ, aluminis
fcif
de -.a 13r. :**;;: ôzpa
quödrtem nt fcai
uoca:chr ollæfeuqua
yfocolam rtafum, fing
m unci aeulor o&t
parumtem auainis
, alum mun
c^****
*J, :* *
rodhaefextamdecimam, åluminis plumae uocatifextam un
-
fî èg j? ,<£
* I.im *i* I. § partem,argen fublimat tert
ciae ti i iam, cerae rubeæ unciam - - - - - * -

a***
aio, d. 3. **
ir* ** ** gnäm
fior :fio
umfi ruml
ngul ilio
òrum
*** rum
fùo
*e; alb oru m quã tum manu capi
diftpote
illaft:
tio
arc**";.,;;£*?.* gulo uo tempore aqua excepta giftillatio
jat tumu ouor um,l imac
} sunt; Ä,o? ,4 ne uiuserò iaru ficu mifc eatu
a? . *.* mulic medietatem feorfum feru m, & um
a:in alia uerò ceram r fi
ac
*?;£*£*£.;. &% reliquainpulueremreda&a impones,ac inuitreo uafe Soli
j£λ.
Aiu:- Ἀέ j*2 expoffean
% tran ito t.Pò iu reli
tandftli nteo nque donptai
albos,exce omnia
ec nfun aqufor
desininceræ maml
am difti
ent; £ atf* £*? lationis ouorum quindecim recentium cum libra una mel

.hrrfoc^
j oi;£*
-
:?:;s% fis,exponésquequaSölitandiu donec aqua ficcetur: tunc de
É accip ntu
*£* mum prio fer
ies m eft lens,& cum re aqua ua
ç? ortio ar': » taiam,ilfiaes faciem:& eft mirabilis.
§*£*• ?- rarbζ-*, Quae §; tollunt,uitis alba,uelbrionia,cum pingui fi- Ad ra
- - - -

ā ;•* cotufa,in eillinita: oportet autem fùperambulare äb un- lendas

- -
? $ione,ufque adfu
prę. Ἑ ;i;cnt? Ä* $ignia autem tria
-
dorém.Afiter,uitis álba cutim exulcerat,
prur
itum mouet.
una???,ait £e 3* Pilis contingüt :ablatio,inftauratio,permutatio. De vt p.
?. Š: aliâs di&um eß. Nunc fufficit a liegiMe , quo an- cll«q;
-

rur,co ÉÉ? ?pr*. $ubtmangones pueros à£j' pudendis feruabant,fte- pubère

-

F be ius, '** ..,.o'1' f?} *; affii&ub£r£,

tifbofaera icis hyacinthi.
talacon{eu nouacula: id uerò æris ge
fmr. -

af c:?*'. * m ottipes ex
p. ìno ri^°jîr*?*£ 3%; ;^gui admi xtum habe taur ipig ment um, aut fi exti ngua
neuefpertilionis,autfalamandrae,aut laétetithyma. tur in
to mé: √ ā?

d;a,c3? di$$a; *'. 5:13 , Š pilos nafci prohibent : quoniam quod relin
£;x£ $£*; $intadiceuitiant,&cutim etiãåtemperaniento pro
Ê. rtrm horasj* * ÉÉÉ? , ft£temouent.
„ßkl* f*Ég? £* É £losÉ
capiÉ
llósÉ citraini nafccifi
fùb
...a;, "'-
;grant ,
m
m! t q; É cauduriâ
a prae
-*
c. iútmftel
ifacs:tu ranalion es Gul
e mar inæa.
in .,o,,,
.,
a^*;£&** / ,:% dibano ficc
-

Ârcbr'î. „£m" É sito,&loco

-
illitole
atæ, o. óqu
-
uite
Eftegen
- -"
usllor
Rell ouomrum
umionu in puluere im. T. " Š
ἐάμ** % Šuo; cùm mufcis uefcatur (ut ferunt) ßercus
.«brv - £.ę? ÉÉÉÉÉÉ mulieribus multis modis accommodatum,
£jängú ';£É* obidâTurcis expetitum ualde.
&baru" ìgé * *|;
..
Antiquo
-

p--
L-_
 L IB. X I I I. c AP, L XV. | lli. XIII. CAP. Lxw, �

Antiquo tempore capillos tingebant

$9'Jm§dus,Gracallaji€iog aureo $;
§iùs;nechgc infami:
! *;$tio;%, inde diftillanturbalnec Ma
fuit PulchritúåóôïìÜôéìïéheliogabi-
Vitia depulerunt.Friûçãïíßimo puluerèfuis*
| '*£}ttigio Porößobs ligmifnceriefttigen
**argieusolo;:imbutajtoilouendi fokit:
*$$entommendant\itiâ, poteft hxc a
$imut § plumboi√¶ìocfjctiuslmpti* jjfftim ipium*fi. Quòditiötingere de
*"£ & Regale auxilium ea.
- í$$ítií$$í, quoniam ítentianoniáutìs
ior^;
Procorútantietiam habetur peάines lumbę
jusjiitu;*ii. Eigoiugerelicet uim,& gua
siticere capillos. Dum effigiem Francifci ζ ï*i;itiuyiobentuí: attìituctò etiam ín
§sremur,känabarba, nigérrimis capillis;hocanta : $$itus dida & acuta,utetiam natuum ca
fû eft Ràtiòíîã ce$piãgueenimjlumbihum**; l**;tit. Hzc utrónonfit przfcriptz formz loco
Pillis inhaerens,hoc poteft.An uerò tutum,certe*' Qm $$ius:atque adhuncmodum alias etiam et,
j3**ita,fi prætenuêsfint dentes peâinis Quae £. &fitis.Qülafint quae lac, meâullam fani
cx radice tingunt, inutilia pleraqùe etiam Ë £cd te %mm jongainaquamrcda&a,caphuiari
$°tnei;coruiiioriíóúôïíôïëîui,&ligilhjd* itinum,&oralumibum, calcem ex ouoru
de.
“°5*£!ubriter quoá própóííümelicfficis?' fie “Ităpiunt:namhxc deabat & $£ Q
„$$entes à macülisefiimädmóta
jurgant,prrigfc***; Š $t&itttigit,non autem dealbat,corìtatc;
$itútióíí limunij.Ea deter£* $? *:&fi(toimomum imaces autemfins cor;
uccusipfe,fi quid aliud.Sedpotentio;aquA iíerit. j*iyniautusf;tlima: stegat. Atquci
$“uior,modô diûiïôéêires auxetiô non £; $unt:fedconfiderandum quiâuelis, •*

Forfànâliquię reprehendet,uelutinui*% utt *imquxutroq;modoiuiant,£u&fù

*Ss 3 nam meâiô operis noa eft ea attingers %"f nt.At **ïtähibeantìt,ueluthoc exeodem
5°n afferunt hoiî necprobi, quæ $?**; ; ín “conftatradicibus ari,dracunculi,lij, cice
£lurimatû, ufùsaticeps éfè G;'*' ; • íá T$ttuì, amylo,oriza,fapone mollifeu!
£am fäöíî, ficarij uicem'quiillumfabric* fü Ê';. j°j^laco&is inde tufis;ad&etragacanthu
É*$efenfióï, optimiüiti, &patriae Κά **i$icam, diiïoluta in aqua diùlation
|j£!uí» fimoderare ut $ ?$. $y$toçhlearum minutätum, quaspor
ÊÊ*shendi non debent,Mofesq; admifit:fi;'*, ;}fif j fùccolimonum liquefaâatum,&dhty
'$a Pi£fì etiam cogitür medicus dum É nô §%üarunga& aqüafiorum fàbarum;
S'Pibus taliâ præftate,quæ eú non omnino $; ā | §kgìstìturaqua,ufusiáemerit,&
Ę adeò mala,u:35ÌÒ®lùm Ę fit â y* Š *fidcmmitumiinìodum. I.
I. I.
I
j****
cat,te autem áéíïíïìÜíçícos
Galeno,& li É Ęsit
tamen ob id fit nccefììt iuhuut jmfingendam expertum: accipe aqux
I
.

$íum,&inaiifjue argenti?u;
§$m traô reieéìa efiPorrò cùmaliaali*'? È; ¥le aquçfofàcezunásfi, &
Š
q Ä '°®os
huius reimethodî& exemplum potius
erfeétam traâationcm. didam°& £? §3 sit,etiäm fi carnemtangat, no
i %tlo $icjngtLthargyrij, èdtam
fú; É $ diftillata, quæ fplc et. Aqu* Štítícim
£Aquae
Ę £sr dißillatae
- _ -

ìåíïí,-
lem
brafilij Š
-
•.

iŠdumifiiostiï
I
tinere roboris, nd
v.
noxa, tin&uraά diu?£T£; 1. -at
\*
Š$i, $únt&maximè fìat
ç'\
$; grama ! 56 f. Š cns admotumfaepius ,indet
»§arioph ylos decem, totidemάg
$amóÉ -
-

C0 -
* **.

'gitur,ícií ebarum granáquinque:lignum'' u3

-
sj"?utum,&obidquafi cicatri
-

ua feruníìr&fciucntcjaidcnt**!" É vtm}ùorum cxpcrs;epctcrcaute

 L I B. X I II. C A P. L X V.
tamé &uafe diligéter occlufo, inde diftillantur balneo Ma
ÉÉÉÉÉÉ
rig,aut fcobs ligni fynceri eft eligen
da,cümália iigna eius colore imbuta pro illo uendi foléât:
caetera etiam ódorem commendant:bibiô; poteft haec a
qua,nambrafilium innoxium eft. Quòd uerò tingere de
beat,&id credi poteft, quoniam potentia non â&tu talis
eft, color tamen dilutus eft. Ergo augere licet uim,& qua
Parte deficit, reliqua probentuf: attrahit uerò etiam fàn
£. quatenus calida & acuta, ut etiam natiuum ca
9fcm augeat. Haec uerò non fit præfcriptæ formae loco,
£d normâ potius: atque ad hunc modum alias etiam ex
cogitabis&fácies. Quâlia funt quae lac, medullam panis,
albumina ouorum fpongia in aquam redaéta, caphuram,
alumen fàccharinum, corallum album, calcem ex ouorum
putaminibus recipiunt: nam hæc dealbat & £í rlac

uerôilluflrat & détergit, non autem dealbat,conítat ex li

macibus,fàle & fuccolimonum: limaces autem fine cortici
bus:fùccus limonü tantus fit,ut limaces tegat. Atque hæc
terte egregiafunt: fed confiderandum quid uelis.
Sunt & juaedam quæ utroq; modo iuiiant,feu di(lillen
tur,feu quáliafunt aáhibeantur, uelut hoc ex eodem Gef
nero,qüod conftat radicibus ari,dracunculi,lilij, ciceribus
excorticatis, cerufà, amylo,oriza, fapone molli feu nigro
uel gallico,in olla co&tis,inde tufis:adde tragacanthum 1a
crymamά, Arabicam, diffoluta in aqua diibillationis flo
rumfàbarum, & cochlearum minutarum, quas porce!la
fas uocant,in fucco limonum liquefaétarum,& chryfocol
lam,&cum porciaxungia & aquia fiorum fabarum feu un
guentumfiat,feu deftilietur aqua, ufus idem crit, detergit
enim &illuftrat faciem mirum in modum.
Adbarbam tingendam expertum: accipc aquæ fepara
tionis unciae dimiâium,&inea diffolue argenti puri ünciae
Ê quartam,his adde aqu£ rofàceae uncias fex, & abluc:
£c fifispericulo cft, etiam fi carnem tangat, non tamen
ÉÉÉÉ colore tingit.Lithargyriü,fed tamen quod
Potius auri colorem refert,cum cinere roboris, non (6lùm
capillos,fed quadrupedum pilos tingit.
Quae glabrum lócum réddunt & maximé ftatim natis,
$trum exigne candens admodum faepius , inde rofàceo il
fihatur. Exürit enim aurum,& ob id quafi cicatricem indu.
sit:cicatrix autem pilorum cxpcrs;repctere autem iuus;cn.
&
 L I B. X I I I. C A P. L X V. 1 II. X111. CA?. LX V I. 4.
lenit
At er per fummam cutim aurum deducere,&utf°
-
Šrgioerinthoritusfiim, ut paulò
» Ctirare omnino. £ximiinonpo[;ntgloriariäe inuentio
atq.- Fiunt & pfilotradiftillatione uitium ex metallicis in rim?3.sitiones; non opus ftinduftra:
1 §§ erius docuimus Ephelidibgs
-
uerò conuenf? -
fîn tyityinquimplurimislocis,quz ob
îhíôïöïíperícorú
tibus,atq; íimilem Verùinuidimus Auerroëm citale
ÉÉÉÉÉ $eminum
ica cum cucurbitæ
Porrò cut : detergitenim k£
suffia emendántlacrym* ra $$is iiosobfcuriores:utfithoc uitiumtgm
¥tmrprèmes Plutaenim&meliusfo
dus Admirab §
Ä, {nentione ro rubrofìrinaé fàbarum
forfan quiâam, quôh£££££
ConradiἈa Gelmt
($im quifquam illorum. Ego autcm
Ęę
$. ā morífinccrtat:&integritat
$:titioneopetibusä artis,3; exiit
“ bunt.sed
etentus Ę
É obiicientes, Muli Êi;
Š £?Ê e justissus; his: incertúhabeo
$onueniô; homi Sedunciifibus dieuna, tran' É jE tuüfquá cau(à)foleo gloria;
ent qui § minem íüìåíïí,fimpli$ ßu -j mtt; quae exornant, reponi €a etia

iofufim ÉÉ Mufis fiintinitiati, stúdiifimgm*': Š í tumcorporistolunt. Eiufmo

e«
em

antię à folùm fàpientiae,fed eorum qui Ę Tfa;lt; Σ orum:etyli cyfti ,myrrhx fi

iderat,d
- -$cripferat Euònymum hunc,nome!
äÄ$ non quaero,curn9'? Š $il;m;
fmihi É;us admiror, quòd homoincogitus? uz
am quæ íá ynceritaté hominis ampleyoi;' §.
um nò 10* ú &cumtefima confice cat
í be$i$tet&toutict,nares;
\meiif, $. aúe;ue eum:fitabes ,immeá;
sti;\; iî Ê ficfìnibuturiuat&ap'
i.

Jaui,p j$d; meo mote hic!3° §. íú

!ua prorfùs a etiam in capite de áílationibus : Im*t*foiìilita,eti bal ï
impetu £$ foleam ubiq; caufàs adiun% í f:! Sú
“lu9d teßas O. *; ftylus fertur: atque iâng! É É
**TIA, &iib î tamantepa neum potuer
stium Eget tia quoq;& dbibct
-

modô ά ùm faepe aliâs) agnofco Benehqu iea ivis;ncc copiofi.

afcribo Étsfi eoruin,qui mihi åíèntincognit* u0 D Ε L i c 1 A E.
efíeíï';' illorum, hüius nomen fùppô: 'rtntum î *. Lxvi. ,
$itiæ,ego í Et Κ ïëïãïultüítí*"' ut viii eftcut pomaytaάactaliain
. *

sxtinû, $meritò ab amico quidpiam detraham trem 3T0 mtmeliora:&neq;hz: fola,utrum

“ium aut §¤¢ fc:ipta mea çoimmemorati9' dati Σ;
* reliqua, quoniam zqualitcr C3
§^guem mi, §, minüs íìberìit authoritatis'" $int, É autem deleâationemyait: έu
!!m uno íü
°''s.Tluris $ti ugifentur
cauerunt, ÉÉÉÍegitur?'
&tamen uel ficàPa'*;a omn! “… Romuisrparte fùnt,&obid g
ºl^ratu q;iucunda.
£icis in iíí, |nim facienda fùnt quæ íétè fcribunt": AbcT!U5 * Tna ΣΕ, ratum guftu, color
Pretij, ά, quibußam uulgáribus fine titulo; É motis uiolasreferat,ubiaqu
stetis;
enióú \$ falfôáôïíïìmis authori?' £ anti Ę Š nondumfàccharum co?
uos, jú$$un£ta £xorna£9'* nobiit? $iô timúeft:buerintextrahi
fnodô √da erit ipfâ cùm ab eis relinquit"; ant,
$uum fìiì $uerer, malo'ucra fcripfiffegus piug ? ŠttQ&ione íí autemflatim est;
-

ceffit,ut É plurimiîrêïíür.Sedhxc*; '? $troí; mpunturomnia.

-

Š tubeis fuccus erf. &: b

Suiranr:& í; ommss laudent,omnesta"' $íi -• ùe; pert:cterubens extra
*

ent quòd nimis publica fiat:^ “ï tainfìiiagnc rofà expreííet

T.
-
 L I B. X 1 1 I. C A P. L X V I. 8,
multis qui praeclaro ingenio erant,hortatus fum, ut paulò
obfcuriüs fcriberem:uffi non poffent gloriari de intientio
ne,poffent de interpretatione.Sed noii opus fuit induftria:
fpöte enim defluxit oratio in quàm plurimis locis,quae ob
fcurior eft quàm uellem.Verùm uidemus Auerroëm citaffe
Auenzoar,& Rafis alios obfcuriores: ut fit hoc uitium tem
porum non exiftimare præfentes. Plura enim & melius for
fìnfcripfit Gefherus,qüám quifquam illorum. Ego autem
illum admiror potius ob morú fynceritaté & intégritatem
de qua folùm(fiö de eruditione operibus6; artis, äut exifti
matione uel fcriptis aut aliis,que mehabere incertúhabeo,
& fihabeá incertum anboni cuiufquá caufa)foleo gloriari.
Sedadrem redeo:inter ea quæ exornant, reponi etiam
debent quæ fœtorem oris tum corporis tollunt. Eiufmodi
eft ufùs catapotiorum horum:ferpylli,cyperi , myrrhae fin
gulorum partes aequas, terito, & cum refina confice cata
potia,& cum uino exhibe.Si è cerebro uitiú eft, mares ex
Ê dens eftim caufâ,erue eum: fi tabes, immedica
ile malum eft:fi aliae caufae,fic fanabuntur:iuuat & apij fo
liauirentiahis adiicere:colluatur & os his cum uino rhixtis,
fcetiam malè olens fudor emendatur. Exterius myrrha,
itidis radix,acrofàillita,etiam ante balneum:pöft uerò mo
fchus,ambra, & zibethum.Exercitia quoq; & cibi bene o
lentes &ficciores,nec copiofi.
D E .L f C J. A E.
c A P. L X v I.
Vaerendum eft cur poma pyraó; ac talia in furno
co&a fint meliora:& neq; haec fola , uerumetiam
grtocrcæ ac reliqua, quoniam æqualiter calorem
recipiunt:fimilitudo autem dele&tationem parit: quæ autê
fiççoâafunt, fimilia omni ex parte funt, & ob id guftu &
odore gratiora atq; iucunda.
ÉÉ uocatum üiolaceum, gratum guftu, colore,odo
re$,quod omnibus modis uiolas referat, ubi aqua uiola
$ea confeceris ipfùm,cùm nondum fàccharum cogitur,uio
las adderecentés,& ftatim ubi efferbuerint extrahe,alias ó;
adde:id uerò totiens repete,donec liquor colorem planè
uiolarum repræfentet.Öportet autemiftatim extrahi: nam
ulteriore coâione corrumpuntur omnia.
Ita è rofis rubeis füccus perfe&è rubens extrahitur, ubi
Paululum excalefaétain faftaginc rofà exprefferis fus;
T 2 eui
66o L 1 B. x 1 1 1. c A P. LXVI. lI?. XIII. C AP. Lxv 1. -

leuiter, relinquitur autem rofae fùbftantia alba, ergº fit* irftmtiqifiotafuerint:&fiinteriiiahj&far

quifitè $*Prcfferis ac diligentius,color corrumpetur aii* .

Št;&ííípiantur.
-

,^ ita dc all1S, -
torfintmtiif,menta, piperitis, dracon
ms, Hoc Præcepto admonemur, ut etiam in medicamtnt* ss fiifim fimiliarotimarino,íéátenuiora,lon
&abpminanâis potionibus delicirlocum habeant; nia Κημαι:;ttiofilium macedonicum uocat
-

ubi <!uus non démię , paratur fàccharum rofeum huiul l°;m £iinimam poteftaââinafturum&erucat

°°dis libram unam ìçôïíïibrauna roris diílit; $*gglomm É

inomnigererch
quo enimminora funtfolia, e
P°'ga
É carumut folet iam féruetfàccharum,* $;2ú °*ûíumlum;
cum óìáíäåò,íeunciamunam''*
immitte,cùm
ulum coxeris extrahe,aliamά;unciam fimilimodo in'°;
|
fiiioIa,iuinäiora:in potibusbibimella
interpuluinaria. Alexandri
-

°°°|;ita ufq; ad duodeçimúciam: praeflat;utem toíìig ttt,quòdhyeme uifeftit.Generaliter aut

rore efl; colleétas, demum coquito adperfe£tam Ę
Ę uncias quatuor rofàrùm rubeirum,&in? ole Ë
*ftimtufloco&tempore,odor,fàpotiucìj
[$$ímpetûinònfìcilcf
P°"ito:hocnon áíôïíáíôáëïaro,&innoxi* purgat, **ii:Qgäenim oi√ fipore hebet,
**°"*'''o!uptateq; déïôåíï.
'*n* h. Šgs melius: duodecim pru „,ficcaquidem; fcd
$i nihilóminusfúium numquampant.
fttofiti ufiisaddelitiaspertinent,tamct
ßi- haud eroß, jncoque in libra unaaqugdon<£!'£.
snccaduntia*" jtftfilitatis Sabcllxprò antur multitud
ę $ecrefcat,áäé roris coa&i feuSyfiat; Š [j£gtiin:$yllotuni,&figytifint off
Ętaui* $ignoßitur,quòd ccrtis pásc
ÉÉÉÉÉÉÉ
tij ß per pruna:filibet acidudc? daré, Ę ßphizálibidefit,cosa;
I. $unhibentillui;ctii deciduumtotum
!!!uccum adde:ha:. pruna deuoratapurga!?'* et ob Ię
§tiam bilem,& guftü atq; odore funt fuáuiffima,"
4q,
“ntuentriculo. mul §*igitimuiïìáôçirim,inâ
tuĘ licet uidere confimilia afpe&u, qu£ £. $i$quaficontémnit. Noßrihabent lync
í'í$tunt ; recitat Francifcus Lopczin Luc1 fepuri jiQgzmartotxäicuntur,abafyreolis
*£!s Mexici,iuxtaHifpanam infülam, arborcmm
Cæ fimile - • *■ . . !
Š. j; nosminorifuntinprecio quàm
»

regarioí m,fapore
ip cin amomi,gingi
j, oingiberis acrim9'"'''
íierauiíitº j%ίζuoniã&albinafcantu:,uelqua m
li,quae tam en aIomna
aPud nos yIi,q iiia ìon eft,con erus, nccP $tfttat,quod &uctumeft,fîtè àRh.
9° Gontingere:nam neq; rofae,neqj cV?°'; Ἀ $nstauiâi, praeter afpreolüRuthen;
ÉÉÉÉphylát: aromata ÄÄ tamen jÉÉ %. j*Wü;iumeiiimpelles ób caliditatcm
ÉÉÉ ; "^um aliud necefTarium præter uim É |u6tam. §¤AtiuxtaDuuinâfiumen,quod
immodicüfiigus actis: nìs u.
tiæ Ê. odoris,fcilicet tenuitatem ac dem jú tcnu *

ÉÉÉÉÉÉjs humidi,ut cùm in puluerem,* Éɤ; |j?°;a£i:afesadBoreâpofitum €ft,no

ijî'£gis oleat,alia$immixtum red9'jìs, ÉÉ quiahocanimalibipabuli n
' § $ neceffaria,ut 3; aroma, fapora£ti* Š. Šiámvisgere,ideo&aua :
ta &tum ;$i; acuehemens,& utifiminig'**?* $i ! È stìuìuyfiumueluteiiihomi
h- $. $leat,efficaciusó,
u. linguam £j ßubf$ ęíi «liscandidaeua$(olo f;
quã â Figiditas aeftate iucunda non folùm $im 3pcd; ûiu: § glo;iiiiumanimaïftimbec
id É ° Patetur,aliàs diximus: ìncucrôß ? i£ ';iiualidus Sedutf duplici rat;
dior j$$uòd aqua quæ profunda eß,meliorc röcüm
»ut iuuet Profiindiüs Putcos effodcrc. Artc V uiticâ
É; ,qugniäcapi non £a
ßeritatcm:&ideo Sigímundus
T.
 1 1 B. x II I. c A P. Lxv 1. 66r
uitreauafaautferreacraffiorafuerint:&fiinterillahydrar
gyrium interponatur,& fi fuffodiantur. -

Herbae gratiofae funtmeliffa, menta, piperitis, dracori- Herba gr;'

tium,cuiu$foliafunt fimilia rorimarino,íeá tenuiora, lon-ß.
iora,molliora, acria: petrofilium macedonicum uocant i
É Alexandrinam: poteftaddi nafturtium & erucate- h ,
nuiorum& exiguorumfoliorum,quodin omni genereher
barum eft obfèruandum: quo enim minora fùnt folia, eo
;
*
:

9doratiora, fàpidiora, iucúndiora: in potibusbibinella& ! l

borago, rofà cum aceto, & interpuluinaria. Alexandrina i

hoc étiam prgftat,quòd hyeme uirefcit.Generaliter autem í
quoniam uariantufloco & tempore,odor, fapor iucúdus, I.
§. conferat,quód femper uifefcat,quòd non facilé fafti
iumfùi pariat.'Quid enim odore aüt fàpore hebetiore i
quäm pahis?nihilgminus fàftidium numquám parit. '
Pellium pretiofàrù ufüs ad delicias pertinerit,tametfifu- pelles preci
Ê maximè fit fàlutaris.Sabellæ probantur multitudine, qualei deb
ongitudine,nigredinej pilorum,& fi captifint qpportu- ligi.
no§empore: h6c auté dignofcitur,quòd certis pili$ careit:
unde quiuendunt,neftaüs feplafiae üllibi defit, eos auelliir:
quae eiiim pilumhabent illumi,etiá deciduum totum habét
í
acuelutiinfirmí.Rutheni præferút omnibus pelles afpreo Pelles prec?
lorum,inde nigrarum uulpium,pòft fabellarim, inde caftofima qua [..
rum, reliquas
ualde quafi contemnüt.
pulchras.Quae Noftrihabent
martoræ dicuntur,ab lynceorum
afpreolis parum i

differünt,fed apud nos minorifunt in precio quàm fäbellc, -

uelob copiâ,quoniã & alibi nafcantu£, uel qüia martorüs

ab É differat,quod & uerum eft, falté à Rhutenico. ¢
i

Omniahæc genera uidi, præter afpreoli Ruthenici & ni- :

gram uulpéVulpium enim pelles 6b caliditatem nigrefcit I

contraάδ calore ob immodicüfiigus aëris: ná quóáurfo- vrfi albi u

rumpelles albae fint iuxta Duuinâ fiumen,quod ultra Sue- & cur.
9s&Nouogradieafes ad Boreâ pofitum éft,non ex folo • • i

figore cótingit,fed quia hoc animal ibi pabuli neceffitate *

£0gatur ferme uitã in mariagere, ideoq; aqua maris albe 1.
ftintpili,tamé etiã ui&u pifcium uelut etiã hominibus c6- ,*
fingit.Leporú auté pellis candida euadit folo frigore, ficut '.
&murium,quod calor talium animaliú fit imbecillis, urfo- *}
rumauté &üulpiúualidus.Sedurfi duplici ratione ibi affi- *.
ciuntur.Sunt támen raræ, quoniã capi non facilè queunt, ;
ob regionis afperitatcm:&idco Sigifinundus Libér refer; :
T 3 quafi
 ■ -

L I B. X I I I. C A p. L XV I. IIB, XIII. CAP. LXV 1. {%)

$*£pro miraculo duas feuidiffe:fiintautémagi pº$ £ii£mitiis,ci:mediahorum c&£,£<;

; ά;ára,& quæ magnis laboribushabcati; Cú $uiiptrtitátis Acof Hx:cóftatigitur,quo
ap. ouidia Scotiæ,Duiiifreis oppidoiuxtaNid fiquip, *iujitsvrjtutc aclioâominusfcrmcpat;
;}; candidiffimamí&tenuiiïim na(a,qux obii ai **trinijutcbanacftquauerò H o clt
nglos, Gallos & Germanos deportetur. - çj;j,&; g íí, quiaeftxqualis ig & quarta
1**
oîutn iucun£lifjnifùnt, iiiofchus atq; Ę $icissumumigiurás unum&tres quart£,qua
*it
§ ju9£;ndá,fed
fchus
ÄÈÉ? is citô euangfcit.
diu cum aquaillius Ę
odoreimbuta,
ÈÉ unigtutcumiadinatio cpfitfcxta
affi £: °jjimus,&H* quartapars,quadruplo magság
dcndo: %gttetmanè acíero, aquam paulatim, fùpc uam 5* iamtotaigjiim \:icitet crgo ubiq; $ic
í í snim quod fincerum eft,pinguc #; etc. §¤irmistotis;ii:outalucusfitiiiinonturbâ;c
quafi
cöuenit $y£;ab oleo uerò ficcctu; É iniismct,quòd quinto maius,tanto fi
quart íí onscmellis fpifsitudinem acquita; póft zi i$:& quanto firmius,tanto grauius; atq; ideo
em•
-

*.

Pcratè o art€ addunt.ficfcruantfe mutuò,& Ę >*gs;uóìmiget.Lcáqueioamuis molius

untur ac oribus fiagrant.Aquæ uerò potius $:£ cl s $. utiq;hysic,uiticisfcneftiis &thymiama
Inus É?$£;juàm fubftantia, ut £, nOm *$itiusnoxaetiâ uoluptates quafcüq; ca?ci*
',, Oene É : Mofchi enim fubflantiaadcöficcacib" $itioresacfiuâus
-
àgìtìjemis tcm?ois
po iftundatur.Ob idigitur mofchipauca ganatofis **&ftgiaactenuia,ueluúma:cadcmptis cot
nnus ul
'a(& canaliculùmìéïò íajejú ***iiifimi«iementaoßibus demptis,&fimu
$ lta íí ampulla,cuialia Ę f$0ôfisgiiophylofi pluit: cælios*
átque aqu mittitur, ut dum calet alterutra, cs'? $um $inhis cüíaái&fepciiuítur,eduntutôt
jugitade ftags aëmelonibus,fcd his
cxcepit Ä; am odoreimbutam:demumineaqu*
ü§ Ę aqua paucomofthoadgito; S*tigitudo obtìuntauté calbcs fucci*
Mom
{'ne, effedi, iìcufiduhiter
Io reddere poííünt):άicaehyt
$it.
1
°$inatatransítüturfiuäusacfiores cxb
antur Ä' a:ftatepraeferes. Effedo ädcò com'° uabus juibus,propter quodcumfrtibüs cômoti
ÉÉÉÉ£'gufti, ut aleaiiteiïïuderent.Confi*j j$gtuttátio inqüatuor prçceptis cóftat;et
**mis,ob id minimú concutit:quatern£e'' ïujodcaliditate,alimétô pinguì, ac ?ia
| maius fpatium Š Š ratiónes fcmpcr fu
Äqüiafccun% %\h;folüperpetuae fint,náexpetim£ta
gitudincm ge#: ››$iiiiius,àuérômutatut.Oímctuca
$ilisisfolebat,ut gizatsit: Púnio
ut curruS pôçí
te4; defiliat; g#cre $SíŠunc nc qui(quamuelit eam c
Quòd ìllud sict genus, nam&apud m0$
aruae,néque"* clo
pondus poßêï [§ mfcdòu$cit,£uquòd fcmine ta
çiter,&incommº qu$
sū $usui mcminit femclaufbis, cum!
ius demonftrat'° $i j$tqu* quomodo gratafit, non uidco,
tacuius dimcticn* J3ones&téporaomììiamutit.
sę 4tmŠ aoué άςbus obrutamErgoimutola
dium A B,
w 8,
fit ueròquad;£'; â Š $t impofitiani calido:atq;h
rc:& tranfeam' am í $it, utiis àmeniatio per quá& ad
tium æquale, gratia
ti f G,' j$ilisiicctltafuâus ac£minadu
pli,femidimcu-" ftfm °?ioyitiisq; mcdicamëtis imbuta,
T 4
 L I B. XI I I. C A P. - L X V I. €

ftin A s fpatium b c,in F G, g 1: media horum c & H, per

qug ducantur lineæ ex cétris A c D £ H x:cóftat igitur,quòd
c ■ cfto&aua pars as,igitur ca efto&to minus fermc par
tefextadecimâ unius,igitur c D tanta eft:quia uerò H G cft
dimidium f g, & f g ÉÉåùò, quia eft æqualis l G & quarta
pars a B,erit b g unum:igitur H f unum & tres quartæ, qua
fehx quarta pars unius,igitur cum inclinatio c D fit fexta
decimâpars unius,& H x quartapars,quadruplo magis agi
tabit cffcdücum rota* G quàm AB: leniter crgo ubiq; efíé
dum cum maximis rotis,àdeò ut alueus fritilii non türbare
tut.Manifeftum autem eft,quòd quanto maius, tanto fir
mius effe debet,& quanto firmius,tanto grauius: atq; ideo
É iugis cquorú indigct,Lcctica uerò à mulis mollius
tur cóclùfà undiq; hyemie,uitreis feneftris & thymiama
tcfota,utliceat fine noxa etiá uoluptates quafcúq; capere.
Qu* emittere flores ac fruâus cogit hyemis tempore, ,
calidafùnt & pinguia actenuia,uelut uinacea dempti§ cor
titibus,& oliüarùm recrementa ofsibus demptis,& fimus.
$icfüb calendis O&obris
uiolatü,taliumά;im gariophylorü
his cüíadice plantæ cœlibes,&
fepeiiuntur,edunturq; flo : r

res fübbruma, átq;ita de fragis ac melonibus, fed his ad

maturitaté magnitudo obeft, fiunt auté cœlibes fucciden
39 (enfim gerrìna,ita transferütur fruétus ac flores exhau
fisPlantarü uiribus,propter quod cum fortibüs cömoriun
tur.Vniuerfà igitur ratio in quatuor prgceptis cóftat,reten
tione germinis,loci caliditate,alimento pingui, ac plantae
certafatione cógruenti.Porro has rationes femper fubii
$ic folco,quòd hg folü perpetuæ fint, ná experiiméta do
άing caufà addidimus,eauêrò mutantur.Olim eruca tan
tam gratiä cibis addere folebat,ut G ræci(tefte Plinio) eu
39monappellauerint:nunc nc quifquam uelit eam effe in
cibis, feü quòd aliud eflet genus , nam & apud nos ma
gnumdifcrimen in fpeciebus eft, feu quòd fefiine tantum
gterétur.Et Apicius uix mcminit femel aut bis , cum rutam
faepius inculcét: quæ quomodo grata fit, non uideo, fed &
mores&regionés & tépora omuia mutât. Ergo ut ad rem
redeam,fabäm referunè moué dicbus obrutamiiii oleo,gcr
miaare in duabus horis impofitäpanicalido:atq; hæc ììi
ta,Parú tamen utilia:utilis tamcn ratio per quã & ad fimilia
&adcontraria tranfirciicet.Itafiuétus ac femina dulcibus,
actibus,iurulétis,Progitiisq; mcdicamétis imbuta, uim re
T 4 tinen:
 IL I B. X 1 I I. C A P. L X VI. I
ll!. XIII. CAP. L x V 1. «

$e$ti£his qui exinde proueniunt fu&ibus:atq;hiiid 'si£nintyrskåionispertinent.Qut autem

I$tu9nftratió,quantitìérêretineant non eft.Vélutitia , * ittr ; ptrf:\ionem uuitatis,ctprimum
*£rofàs toto aííôÉÉÉÉ uelis,Hores femiapertosß* ':$ig;fi:i;i;oficcs,&tempusnonfo
t* m- :.-.r. '* *'

ĘPræcide ferro,manunetângas:noâe feren; fùbdito $:iiio\iij;iut poÅquàm cóáafierint

i-:

%$%man£ fiailiuitreatorecôde;uas obtufa£;£i'? I.i$&mtidirautem&cile

$ Ęg;teribus tribues.Tam fuausq;
paucis condimen
j*°°a ficca.Alius modus,ficcatas rofàs madefacitoaqua"
acea,inde per quinq; diesinuafe figulino fepclias „Alittf,
Š.Sedhxcobiterconge audeĘ;
Præciíos bötro; circumligafilo,& ifiarúndine pont,du* | $$imonii;lusistereinabito,uelut patios
unitid
%° cera & fepeli.Sed lorígé melius Pallaj eiperimti$, $it impigehumidumaiitur,non áduritit,
°°**£tos enim botros $tundini uirenti,& plängi : tii; κομεῖenimundique cithumido tegung,
-

'°odo impones,&nóáí partes coire íiciis,abí Ε miícentur, nccutuntur,quod faai

o - - • __ '

dine cum opus fuerit,botrum excipe,&aqua tepidafor

i«
di$ autem deliciae multis cónfiant, fed #.ā
reddid capita redigitur:his duo fi addas, opusPct
“cris Primùmîconßat ele&ionefùbftantitau;*
ÉÉ Primumlocum obtinere, atq;intcreas9" É
rardi turnix feu non,haudrefert;affiicshis $% itu ? j$$imiyidum tráditu: iàcarnés,&pilces;
íĘa
ine:
I
uiuunt,& dreffae parumuatintui'£;
cedula interminimasiphafiìnus,&gallo É
ά; ?$uo,inter maiorés:pauo $ig;$t; í ítes
Vbiigtutnihiltettiodoris eft, nihil melius,uc
iiiutquodgtaucct,exhaktptius:obiit
fi;ui fotttltohöiuitur,
u. 5*iiy^ii,iucunditat£&(\antiz foli&tat:
j*sjJ;immergamut,quàmipfaferucatu
icc [***jiin£,&la&ucae,&caules cstcriqtice uí
ΜάσάςItmretinent,&friabiliat:*óúntur, n
$tollatum;<íúm bonumreddunt.
*.

P*ftantior:olim phœiiicopteii&
$Penfer,qui coronatis
oli1m mìniftris acrur$!"?
tibicinibus j*j*qu£ gatiores habentur, nullamciiot
; ad menfàm; fturio, anguilla,& £j
nunc trut? |j$$âajroxima quzefolo piperefitt*
lę $um€um&uis paffis,inde o&o Pt
$ $$imus, mulusq; iute míritò Ε. `*i£grum myoi√um excoju
iles $. orum generatio,aut uita,autmot* £ jus sit drachmaçminum ùelonum, dia
ά È dici poßint,& naturae PĘitQydis j*ui'untiis quadraginta aquae haec enim
`Fedú É an aut raritas aut nouitas commcm% §. Ęletur,colorepeífimüis et uino,fago
dò $?us adhuc primas obtineat partes,pöfte? $tfl *¥lcta,
Š $tuntur ele&ionein unoqüoque sij;usia §*$*&uoluptate &utilitat£ afferre pof
£; ύ, mafculina formininis: È inhis É -
jìscìoré,&hyemeineftigoredég;m
Ë$omtnendantpifcem, utingi; 3 itcm}? §¤olius adfgustollendîcubitaioli
V$uuencula£nibus,magnaparuis tu? “Ä - IĘbcnetödüïò,utnerima dehifcat
ÈÉÉÉÉ differentiisobkruatis. Tertio ā. p. j*ftiit,utetabuisfia; quae calorem d
Paruiíí £sliga,fiixa,toßa, igne uehement; É{imt^ §ętergoßìiores effe,& pinguhumi
ti§, Àtsfiinis ut pingues qualeae.Qg' Quo -
$it, $uum3gifìrànstigiimcius;
ÉÉÉÉÉstis;ùitàípiolcgí
\lrno co $uum, ex multiplici generc Š; sáiptê
ut Šuit,quáfinüatatium ioiemus a;
$t,ę,É anaculospatit huiufino?
§itur,fìrina citéüdatür,aromatib* á,cju£
itur.Ele *.
.
V. Num.1 $exileautlamaiïâuâa,aut pcll
$*»linguæ
ueíúÉÉ $ Partium,utgallinarum
quos uiuiparos uocant,Ë;
Ἀ Â w -
i. ÊŠ ficrijot
cesfcarorum,quasnc Deo* quAt
§ni
°*jú ά
"\,ut calorilicex ignecoiicep
In Amcat, â

T ;
 cunt,ad fecundum caput ele&ionis pertinent. Que autem
addendauidentur ad perfectionem fuauitatis,eft primùm £ ' '
ordo,quem fi confudéris,nihil proficics:& tempus non fo- ' !
lüm uulgare illud $?ut poftquàm co&ta fuerint !
fermentefcant.Bellaria autem & cäfeifru&us4; condimen *
tis aut propriis generibus tribues. Tam paucis ÉÉÉ; 1
gula confringitür. Sed hæc obiret É a uidebuntur:id ,,
ueròfaepius admonui,plus latere in abílito, uelut paftilios 't,

ptrtuliin his enim pingue humidumaffatur,non aduritur, * ,

, nó exhalat, conteétü enim undique efthumido tegmine, 1

' quamobrem odorata mifcentur, nec uruntur, quod facile

sis euenit. Vbiigitur nihil tetri odoris eft, nihil melius,ue- ! …

lutin quibufdami,ut quod grauc eft,exhalet prius:ob id nó * ,

tambene porcelli condiuntur.
Iuuat&ad faporis iucunditaté & fubftantiæ foliditatem, vt qu« coqi
i
utnon prius res aqug immergantur,quàmipfaferueat,ue- turgratiâ;
tantamen ius infipidum redditur: ita carnes, & pifces, & timeant. i
Aftaci,& teftudines,& la&ucae,& caules,cgteráquic eiufmo
.
difâporem & odorem retinent,&friabilia reddüntur, non li ,
tamen adeò mollia fiunt,necius tam bonum reddunt. aa- i'
Interpurâ
quàm aquas quæ gratiores
dec6éta, habentur,
proxima quæ è folo nulla
piperemelior efta, ï
fit,tertia 'P
quæ è feminibus melónum & utiis paffis, inde o&o prunis
additis, fed à prunorum impofitione parum excoquenda
i
*.
, '

eft:quantitas eft drachma feminum melonum, dráchmae - *j ]

ferpaffularum in unciis quadraginta aquæ:hæc enim fiter f, ,
aut quater excoletur,colore perfimilis eft uino,fapore dul *, ,
cis,&{ùbauftera. ' -. . '
Interea quae &uoluptaté & utilitaté afferre poffunt, id Cubicula «
£ft,ut gftate'fine caloré,& hyeme fine frigore degamus:ni- #. :pri
hilautem commodius ad frigus tollendú cubicuIo ligneo, pmpemt. 1'
Paruo undequaq; bene cóclufo,ut ne rima dehifcat: com- • ■,
modius uerô fuérit,ut è tabulis fiat quæ calorem diu reti
Aeant:oportet ergo folidiores effe, & pingui humido & ca l.

lenti abündante,&uiufmodi forfam eft lignum eius iuniperi, ', , ,

3 quo lacryma fluit, quá fandaracham Tolemus appeliare.
orfinmelius erit,quód anacardos ÉÉÉ, in Sici
liaeft, fed rarum & exile:autlana indu&a,aut pellibus, uel
Pluma,melius calor continebitur.Itaque fieri poteft, quan
quam difficile creditu,ut calorillc ex igne conceptus in his
tubiculis per plures dies maneat. Cubiculorü
- T ;
autemmode
com- -
. ..
-
 III. XIII. CAP. LXV I. (67
666 L I B. x 1 II. c A P. LXV 1 . I.

Ύodè aeftate lino,hyemelana parietes ucftiuntur # **tri- gisirftuolunt, sirnonienfìmha

%9> tapetis alij, atque haec oninia utilia.Mira ccrtcat** *****niiíonálubremu: dixi umbramhabcnt.
Corua auro fîî v silijuu;íyoituscft. Scduitis umbra uel
• - ■ -.

Inter deficiáé gulæ olim fuit braftica,nonßlüm** Šitalttmm; fimiistlegantißimaeft.Aderant a late

%{\9numétis céíebrata,& ampliffimis lautiffimisjcum* *s£ittituii;ftttis fitcundata, uircntiundequa
-

adhibita, fèâ Tiberijac Drucfiudicio inter cura* admit* *-$i$tit:arboreaut lupulo mihitofàmaximcpro
•• •

ntca ftrationi$ orbis locú obtinuit,adeò inhumanis Š $ij:\.\iiiis, &odoriucundus,& umbra

bi. '"°°»«inter deliciasbraicae quoq; authoritas uaiu*\* Š; Ordines thymus,fpici,fofmarinus,
°°|uaeris,cyma uocatur genus id braìcae.Scd ¥: : T*;&lstitia ncc dccratmittus ueneris.E
****quaeris récúfiíúíôïìáteneradhuc%ii$* !*is*; $yrinthi,&circumcitatùmetiamin ms.
$ obtinet folia, tranfplantatur:ucrc decepitur , tu '' t*$Tisiui: $poiius ipfa fta
$uibufdâ editu; , adeò illis placuit: nos fùbfiycm£££?* f**ritnti, stai;, Quid plura : Paradifushic et
tum caul& cdimus,(ed co&ü, fuauem fimul atq; Ę '®jicios aedes&uiridaria conftruunt: qui
ius Semen Plantaginis inco&um iuri,atque Š j*;uiispaudfùnt. Audiuifaeyius,uxotgm
£°*no&éiüreiniô frigido repofito ęccígelu; $ jussimi,&omumperpetuas eí deligas, ita
*us acidum concretum.öelationem quis aut agi? 3Tum ί ut âomus cum clcgitiui
3i• . Inuenit& gula cochleas fàginare,ütio?£* meliorcs Í, |j mimhocfolùm detuli: uidetur ciho;
§°** odoraîiore§ öiäçôïíôïuû ;£ j* inítimampcllucidusruulus,cuiusriprcò
iberè interfpiret,fïe & fapa incruflatur,&lau! foliaim i0 j°rbis, infiuai.lpfìuerò pifcinaaiboribus?'
cochleas fpàrguntur:ficquéalunturaliquot áiébus, nc''
an '°°''ndioré,an utilio;eiuento. Aen: üo-
Ę. $int&depiâ: porticus ex aduer
Ęs$it hyarua adaeftiuum Soliscalorem rccrc
3. „'§deligiäs
i.°''* magnifica, quoque principalemlocú%j£
fiortiq; àmortiiffimi,qualcs jsotum natatio,totusquepaties ex a
Lutet; m. f*oiituti, piâuris maris,&montium ac c
'''''*: atô interÅ. Hörentini, ut : Ä, ij**ntmorimotnitus. Abfint domus&m
$tat Ioafines Baptifla.Primumquidébortipa* Κ ΣΕies, nififi quae inmontis cacuminibus?
''ugnatione ornatæ, fons fub (jelunca, menfà rotu''; j*igintur.Paiicshicad Septemtrionem ?
Enedio °agna,cürotunda crypta,fed $efe£; aty $it iicm,ut umbra nullafit praeter arbo
$onuiuio 3PParando,aliaprópè menfa& ipfaly* J. || 3“lici$oni,ianua orientem, paties occi
i$$a arua,fub cryptalüpofali£tario Š e.
ho 'Sfcü tüguriô, uiminea,lüpoq; falictari? $; j
[j; Solismino: iaâuracit. T
iJ$&ad iibciiam,{cilicebit quìfìtà
°9c folùm<; tota illa ftru&ura nö jrobo,po! qua im, $ | jQgitnttm collem clic.Wt fic öpatusm
$: aut falicibus
άifpofitis
PofTe s umbrâ uelulmis
denfißimam É
nònacadfig* â í [§ $i; aliisque Perpetuo fole gulet;
Šimátúmq;íuáùmno;all
- pr
I'R;Ë

ní “m enim aliarum plätarii umbra noxiâ âtnìix |§; lnter opacanemoris aut fiu*
tius É£§g;quarundarìnaturafit ut non Ê ā) %i% , Š$ hcrbis,quzfiorcsurios
- quercu Ê; hæ uidentur effe opportunt Έ uircn* Ii sę somno;
tis fronÄÈɤ¤¤$ $; totúctu" 1°, $; aciiuäubemeoicnt,fed &
T&tior&ι, §. a & faluberrima. Pomorti ÉÉ ï $igism enimfia (£•
rius È Detondere autem $úí : s*j*idto ÉÉ;î Atigia uidiin ciuit
lS. tm

*migitur Š magnitudine gratiam Ádmodù* “âû, 9laadiucunditatcm odoris,

^rdius proueniunt, qüaedam non tcnt ! Cm,
 IL I B. X II I. C A P. L X V I. 667

rent, quaedam longius abeffe uolunt, aliæ non denfàm ha

bent £'; non falubrem(ut dixi)umbram habent.
Histot caufis lupulus fuppofitus cft. Sed uitis umbra uel
quercus aut alterius fimiliselegantißima eft.Aderant à late
1. fibusauiaria reticulis ferreis circundata, uirentiundequa
… qucintus & extra arbore aut lupulo:mihi rofà maxime pro
* . batur,cuius &afpe&tus hilaris, & odoriucundus, & umbra
fàlubris eft.Digefta per ordines thymus, fpica,rofmarinus,
rutha,fàlutiferâ & alexicaca:nec deerat myrtus ueneris.E
tant&in areis labyrinthi, & circumcirca,tum etiam in me
dio locis opportunis fruétiferæ arbores. Domus ipfa fta
tuis&ornämentis exculta. Quid plura : Paradifus hic e
fit.Nam multipretiofas ædes & uiridaria conftruunt: qui
fciantdifponeré, ualde paucifunt. Audiuifæpius, uxorém
pulchram,unius anni, domum perpetuas effè delicias. Ita
quehocprimùm ftudendum ÉÉ ut domus cum elegãtiui
fidatio acpifcina (namhocfolùm defuiffe uidetureihor
t9)habeatur. In pifcinam pellucidus riuulus,cuius ripæ có
fitae fintarboribús, influat. Ipfâ uerò pifcina arboribus po
miferis circumdetur. Sint & depi&ae porticus ex aduerfo
ianuae,& cubicula paruaad aeftiuum Solis calorcm recrean .
dum,atque in uno eorum natatio, totüsque paries ex ad
ucrfoianuæ conftitutis piéturis maris,& montium ac coeli
filuarümque ac nemorüm ornatus. Abfint domus & mul- I.

tò magis ciuitates,
nifi fi quæ in montis cacuminibus pro- t,
culextruétæ fingantur. Paries hic ad Septentrionem pofi
tus, ianuaad méridiem,ut umbra nulla fit præter arboreâ. •
Sinonpoßit fic difponi, ianua orientem , paries occiden- - 1
temfpe&et:nam occidui Solis minor ia&tura eft. Totus
hortüs planus fit & ad libeliam, fed licebit quâ fpeétat ad
Boream aut Occidentem coilem effe.Vt fic 6pacüs multis
arboribus fiuâiferis aliisque perpetuo fole gaudentibus, ι

amœnum præbeat afpe&tùm, utilémq; fruétuum nobilium

&rariorum copiam. lnter opaca nemoris aut fyluæ, Pra- i

tum extrifolio cytiföque &herbis,quae fores uarios & pul

chros edunt, fuauitérque fpirantibus, commoda uerò non
folùm quæ fore &folio acfru&tu bene olent, fed & ligno, 1,
}j; crafîâ & beneficca, igaem £nim faciuiii re- ,.„, „,
oléte thymiama elegans, ut in Anglia uidi in ciuitate Ro£ Ignis odo
fenfi.Atqüe ideo uel föla adiucundiíatcm odoris, & aëris'* '.
fìciunt fálubritatcm.
Dcdu
, I B. X II I. C A P. L XVI.
iam thymiimt;
lIB, XIII. CAP, l XV I. 669 í
.

haec narratio me ad Ę;É (xiiijhfiint? Pumictparietes iinint; ni. C*l;

1odardendo olet.Componi nasCeltic;m;
to&infcobéreda cfiexdimiis, §. ** tifíiííi«tiuntiumfiigiiumnij.fiigida qui -

*** mijî$igiliafontefigi,…,
£i, carbonibúsque ££; fùcco,cr qu* jimgofimilitię calidum terten5§; pu
Ἄ. Ę ÉÉ
S. » *. 1S *affimef. fcmus, aiidim lanam; quzcunque
' cumrolis, iicgat
c6ficiuntur cum ficiuntur cumi
-
ŠItmteiï, cfediámusu;plu
É addere piget, con Ę etpen
'ofae fintdÊ tumad eosqui Ę Ê"tufn:inimaï. diiïÉÉÉ
1
fus $. ßii?umtriariotam Quiadená miíí minus, nam
eάicafabricatur £;É fìtisp
ìmadalia,tum
-

$
t*.

'-*t*, - t.Ergo quia mol

|
Int. in cafùnt quatu9 uia
arte:In Ca íítur partcq
#;É cornu, æftate apcri
ar11S1
äuntur, thuribulüm;
-
$&Fafpifìoliao. -]

luerfo - Š. igi;
is,hycme claudumíάicarú
hibe
isnonadhiloco t.
sulto fiäoutnô,
!
am.1IC. manicfledi$ àd [§*®diucmij $$it: mouetue. v, coê
- tent.Ro iquetam È*miidomę Purifiimum %uitut:afiduci. qwmodo,
Híí equo:fed *; : &comm®; [***mouetui °*imfiiïî fierit, I
#; planafìcilis; ɤ, Ct l>Trinftts j Xll:.- , .

; v meliores.Mani icr. Ęmicôïí *o, duciturin mi$

di offùnt $i;
- madmod um&ltâ
ad colore; Έ§.
ent,nec t1
e
eflària Ë;gnum humido É alba,ut `*uptius fìbìa, Suntquiim iheudáí
'" aut cinum um; :--'i .
ij$j
: prius ɤus puti*
Énucis uiridiaɤ; $$is ę"**£ iimibsistíí imit
-

3° utetiam ßruntitam;odorata, aut fluiu

Ę
rcS, Ε
ro cubiculorum isiy& jidhocgeni, Pcrtinent.Si, c;£mplüinfiu. £gj.
caput fa&is*? e ]

Item p $it; ßuäe doâiimu; melleuel fàcéhato. Pet modo f,.

ua Veneriutuntur; aúnda, quam*
jutóríomsi, ùtrtttiq, eiufmodif.*r.
$.
nus 11î. quàm g#
uslegatus Wenctt)ut sine lm alidiotibî, regionibus stum quiaexa.
Reipub. rea£ìoré*
Ę üafe ęà quâ
S.
júnquiú; $urguteqiiiM, Pu
j;É ut la&is #periori; £: §.: *tiiìì ferena&í $fidiuiâi, Sole
is.Lacis altitudoimtl\
• • -. * ci iu (0

ÉÉ
jí$bulliat,
a. 1 iat,&im1 - $$idstficdú,
iftat,illi put.
miquemaa fùper j¤t,atq;in
uero imponatur "iimtur don..obduâa craßio.
É; redoleat,
midum im?9
fumo fijpoft: £
; abfque flamma aut
gs contincatu
Š
sans& férus, fimul &iucum.
»do per uigintiquatio;% inoucdin* Titym
dah;c uocantu; $intquedura,
"fperfpicu, elluciâ;
&plus
teterit,cräßius euadet pl $ ping"gdtts I.[…;
• -

s ne collig
»
es,adeò ut qui c,&
iore partt,
[§£ueii.
J°jttuòdo
-
Ę
*.

Ctau
Š. omné
Deli,
nmiral,
-
- -

Ê fùperior£pa; e• ■. nTisuę? É hibuitę ■plum. \. l.

locofiigido ac ficco perfiat%ut,am* Is, l» Ëuuî
fnf,; Cubicu fl tofisfeci depo\°?
wm - »

tur incolumis. C0Ddù I*rię

- agi;
oùt
—==y. I. I B. X I 1 I. C A P. L X V I.
£! -
Conclauiafiigida fiunt,fipumice parietes illinantur; ni
feirºr: -r**£- hilenim calorisretinét aut reddun t:nam fiigidum nihil s£ j
s. J.****j fealiis oftendimus:ele menta autem omnia fyontcfrigida: ,
! su £. fit:) =:j numigitur inanimatorum aliquod calidum? certc nó.at pu
mdi'* 3.--
J,a**j, nicem fiigiium effe dicimus, calidam lanam: quæcunque
*** Ets 2enim coekflem calorem retinent,calida effe dicimus ut plu
? £2 mam,lanam,pelles:atque hæc omnia fi quis re&è perpen
*:…: dat,integuménta funt animalium:an calida,quia rara? certe
£t, **'?.… ._ non,nam pumex rarior:an quia denfa? inulto minus , nam
a£ ÉÉÉÉ & marmor défiora multo funt.Ergo quia mol
3a**? lia:fiejue hoc,nam fericum,linum,alga.& pafpi,nolia o
••* • „ , ::::£*_'.a£<? mnia&frigida.Ergo quia pluma ex ciufto ficco ut nödum
***,.;::i;*-
Éç, exaruerit
-ifs:m0
,Iana ex
Mel coêum
.
humido
quod conflan
iucund t.
um eft,&le uiter mouetuen
trem:inuafe mundo mel purifsimum coquitur: afsidue cir
cumagitur ac mouetur ligno, cùm fpiffüm & tenax fuerit,
tircumagitur inferro uel igno,oleo illito, ducitur in mo
dumpeíidiarum:fic enim üocát fàccharum eodem modo
coctum & agitatum:fpargitur praecifum fuper mamoream
tabulam,fariha prius Ἐ. Sunt quiin fine addant pi
Perautamifum aut cinamomum : ego zinziberi albo nihil
Prztulerim,fed modicè.
Quæcunque etiam feruantur,aut odorata, aut guftu iu
£unda,ueluifu,adhoc genus pertinent. Sit î in fru
$ibus,quos aliis feruare docuimus melle uel facέharo. Per
caigitur aut chryfomela uel pruna cæteráq; eiufmodifer
Vántur,maxime in calidioribus regionibus, tum quia exa
g3 conco&a,tum quia celerius torrentur antequàm pu
tiefcant: ob id etiã ætate & ferena & ficca, fi diuifà in Sole
Perdié exponantur;indeleniteriulcbo,ideft fàccharo pur
É & co&io cum aqua donec confiftat,illinantur, atq; in
òle torreant:rursùsque illinantur donec obdu&a craßio
f$ ctuftafimulaqueum humidum torum abfumatur,& fà«.
$atifübftantiaübique permeans & feruet fimul&iùçüì.
$mguftureddat.Candida hgc uocantur.süntquéíüì,&
Pleruìque,fi re&è tra&entur,perfpicua pellucidáque.
Deliciarum ufque ad contemptüm &àbufum oinné Gal
lienusPerpetuò donecimpcrauit,exhibuit exemplum. In
em co!', .i;da$'j quit enim Treuelius:Veretriennio
cubiculaferuaui
de rofist,hyeme pomis
fecit, defùmma
£i:orisq*£j£. caftella compofuit,
uuas
%! íísíÉ [3];
viam?'*
Aiidiorisfinit.
•.,.•
£j£* -

“siones cxhibuit: multü qucmadmodútotó anno ferua.

, ufju<'"*' j,cofigaidò -
rctur

juinęóa*
tatcs,k!
plu
6*o
-

L ■ E. xiii. cap. ix'tt . „''''"'°'' '*'''„, - ç

*$tut edocuit, ficus uirides& poma ex arboribus rcctt* '

alienis menfibus praebuit.Maritilibus aureis fempcrfti* $.
$:$it,Σί&utriq;
$u$truitiísimus uideatur: | lantis
gemmatauafafejî turpißimo luxu non istea $£tis: iia,&; i; íi Ê tul
$uod laudes: nam ingeniumilaudo ,luxuriam aciuditim £ythiacoronatumnonhabet fruótum,
°9 Probo.Pulchriífimè potuiffe féruare & exhibere,ut'* II Šaononibfimilemforma, coloi* jg
- - - - f-
- :i7:0; .

Pißimum,praeferì eiprincipi,quicaptiuum Pau- $i$tima migturf unuétiflimtatt?:

o • *st apud Perfas. '*;iii;ism giùdinemlatisaipalmig;$is
°- .?iilapium ciim odore&colorefit, filoco aquarum* È*** Š
** *°°Ja Sole ficcati,fácę purgato immittantur: . . 1. $. £im:«lorsfuâus äí ab et
..,, {'ut $uina exutroqüççeíïòrigenere,gufiuº |j. turj&tmumuirides:atquchio
era fed non diuturna. jtfitur;qui(ìnguineofiint dolore ut pithaie,
'“, inter deliciã$mufl,«„;„„;aorum,qu*f* j*iigttmenminus,&urinam $*£"?
'°°PPlicantur,neculiaré ÉÉ colorezttt
)
-

- • * -.-:
·

1-
17

-
•..:
$int,&uir maculailla detergi poft aliquo
- -

7.*. §yuroieó-

CC brun-;
lini,fandarachafeuuern** fiquida;?um
-

uãusipfefiaiperfi.
-

*utia,& croco :: ita

; utt oleum
o{eu croci;&{àndarac:ti'P. $tit: έortitis,forma,
3%0teft:&coronam
-
*-'^--'
mt ymu
a $ocus feptuagefimafecunda pars çuantuf - tuf,, Si
-

$: P'$ Pafiponderemifceatur,cauendo$ É
cc°°*oci,liliórum fèmen quodin meάλοῦ È or
ue
1 Š;melius erit. Inde côriis ouicandido î fì
- - - - -

Plugubi albiföÄ applicantur:& medicamcntu" jgt;Siportalj

Psrfunditur,& §.j; exponitur Štítítgänäo in.
S ο L o R v. M, o D o R v M, s A * ° * V M, -

i,
$ati$ ut dixi)ad
¥ittuntur.Refiigeranthifuâus,fùcco qu
SJ E M A r e R.r 1 a. c A pw r ix" 11.
Riit.£1 f afiimilantur:fuâuuerò Ê, ;
**frouuautuntìficoficibusfoliorum
ttunzquigtuntur.Ergo
•.. t

bu
In$ura femper purpureain maximo preto
-

*&molitie, tumganis: atque ob 1α τ

de quae f itiy:'lati.
- - 1l. uJine - - ί• •

$tem dupléx:1ánæ quæ olim muricefiebat,ûcôft y- C;

Cxterum an omtmino ex g.
-

`°ùtur, haud multum refert, quando

cocc
- -

$$$$ cocçihiííííííííííôçìåídimu$j [§£$n

•

$ibi de pifèiùs egimüs, locuti fùrgu* $ericum!; ¤É

qu;mutantur, &regionem?
-

άi I.
$5ingebatî;
Tunciiiaiô. cò iadiximus) ? ÉÉûmbibif*i
fi ÉÉ pro#
ij*£}orum
J$uo manet,&multarum
uelut fi quid cöloremhu
* '''s fùperiù ÄÈÉ quod enc úr,& cúmde £; !jfttmtetinet:fubflantiauerò &tenuis
ra:fèd -
ealoë loqueremur, unuTiv';
eft.Hi jStttjtrditú fuerit,tunc cùm uireshabcat?
$us hæc
ficum §
fefííÉ'; ÉÉÉÉ
unum íÉÉ
ru! î íigétius,cùm á 13Ęongari,
*ßiäuellanarumetitidoneum. Qgo
mdior effet hysst
olim ui erim hanc É autemi; ÉÉ quendam; apuv , Ëtum minion fòlùmfrcum, uti;
ĘstiíÉÉÉÉÉg
. Indic exic mum Indicum prim s eft nocant nº;
$timentoinficiunt,
$tat. purpurámque fe -

$ib9teiiiî
& ftué É ÉÉÉAĘ
m
quos ÉÉ ÄÈÉorem? d. j£m*genuseft nominecopalquihui
infùlae Hi É huic geffet? §£ 9tis, quodex arbore futiata -

°umeranç, u. staljuer$pithaiam etia; t Ëolor? iyicf, mjiium : hzc lacryma

%uoniamin duobus conueniunt, 510 '
 ■*

r ** *; L I B. X 1 I I. C A P. L X V I I. 67r
" $ro fplendido,quo manus inficiunt:quódque adeò urinam
* tingünt,ut fàngùis exquifitißimus uideatur: habét & utriq;
:* fruâus grana intus rubra uelut ficus, & exaculeatis plantis
-* oriuntur:fedpithaia coronatum non habet fru&um, ut tu
… na:fed málo Äppiano non abfimilem forma, colore rubro,
a* corticepraeduro.Tunarum igitur feu nuchtliplanta,eftfo
a^ his oblóngis ad pedis magnitudinem,latis ad palmi,crafsis
|
quantum âigitu$,colos uiridis admodum,aculeisualidis ac
,--;* É; ferme coloris:fruéìus optimi, candi.
-** dijöftlutei,inde uarij,demum uirides:atquehi omnes ab
2** (que metu editur:at qui fànguineo funt colore ut pithaig,
ficet fintfuaues,inficiát tamen manus, & urinam fànguino
2*
</ kntam prouocant, & uix macula illa detergi poft aliquot
. diespoteft:fru&tus ipfe ficui perfi
miliseft,lenitate corticis , förma,
, fedtamé longior eft:& coronam
… utmefpila ÉÉÉÉii apice. Folia ex
- $i; oriuntur abfq; pediculo:tum
iliteribus,fru&us quoque fimili
», ttt,fedhifpinis carent.Sapore alij
.… pita, aljtiuas referút,granáq; in
- fusilla continét,quibu$(ut dixi)ad
fericjtingendú utuntur. Refrigeranthifru&us,fucco quo
in $uefoliórum pro aqua utuntur.Erg9 ficubusfoliorum fo
„ lamagnitudine tunæ aßimilantur: fru&u uerò forma,cor
titis craßitudine & mollitie, tum granis: atque ob id ficus
lndicameruit appellari. Caeteruim an omnino ex granis
illis fericum tingatur , haud multum refert, quandoqui
$emæternas re§, non quae mutantur, edocerìus: fingu
henim curfù temporum & mu'ta cum regione mutantur:
$tratio perpetuömanet, uelut fi quid colorem hunc ru
beum ÉÉ, retineat:fubftantia uerò & tenui & den
fìmediocriter praeditú fuerit,tunc cùm uireshabeat effica
tes, tinâurae ferici uellanarum erit idoneum. Quod fi hic
planta haec poffet propagari , melior effet haec chymica
quäm metaliorum fnafi fion folùm fericum, uerùm & la
.
3 nam hoc medicamento inficiunt, purpurámque feu cher
^ mefinum uocant.
Ibidem lacrymæ genus eft nomine copalquahuitl , per- copatquafri
ficuum & fuaüis odoris, quod ex arbore fìutiata diftillat, lacrynia.
eritimant aliqui effe myriham : haec lacryma cummixt3
oleo
 672 L I B. x I I I. • c A P. I. XIII. IIB. XIII. C AP, LX V I I. *"
fixta tranfitin fubßantiam refinr,undcipám humi: Ę;nissimut;ipluresdi£;cnti*
** Titngtt omne§colores ex uiridialbi $*
° Pingui pr;ditam effe conftat,odorum üeròjcct; á
efcripfimius hae uerò fubmantiæ omnes humido?'§* &** rio circ; aßaner, cxfusô colos u*
$enui&öftantÃÉÉÉÉÉÉÉÉÉambinu5** Ęterri;&:,&fùburioramen -
cor**
fttiit;i; fìntbusfimi!ia:i. Manifc'um et au
lar
$in$erti generis odorisque ratifruftumlagin* nigum; *

$uod ex \iexico íeííáêïÀttuliße, forfanc*9°' miito'ore;iam interfe&iferant, quitum*"

Planta erat, cuiusfîçcû$ignifu fcobi migus ę siib nomine continentur. E'grus c;im
'miamatis id genus.Eíúímaibot formofàproc? tim, non tamen adeohia; res, V; h*
pwla Simili moäo mufcus,quiè corticeratnisque cedri É ûminGali, ob coccicaritateminufi £tt
iouomodo ei pcrimls. P: du;n *
§£#rboris atqùëáíôïíôçit
$tudine,tritus cubaiifsi*u0?? °ntio:&
eum pulueréinefficit quemc'?'"? Ÿ;tur,&idcnt; in mórituris,a:tchcncn::s
fi modò cypriushicpu'uis reâe fit çôfèâùíuréq% √òlutusinimmortuis, prx&gts'*;
**%<wm gêneráíôçí ôïíïa;borum
$$id de cédrino,çëïíôåîçãçüius mu$*%
plgntu rcfimam É
'**\'{uturnomoto, at proi√c*
-$is;<ln:, cùm $umuclûfumo de*g;
$lentem £;odoratiusq; oleum iuxta famem.Sunt&<* γάur.Sunt qui íaíumma\im: uocarc: cgo
*$iferæ illisadinferióréüíôùs,atqueminore*;
stum ut orno •
colorum materiamiedeam?" illa agnº stomontendo:çãtis eft&hunc proxime;c
fro. $$imdo&in ;a'ore obfcuritas,& fí^redo …abc
** a • . - - t.

*°- '°'°us,operæpretium eftprimùm non® triufusèfè pretior et quàm íiafùm, c

colorü ÉÉ in libris de Subtilitatc άtas,®'*
P*9Prias fcire.Hari; quaedam fimplices fint% am imus: °;m moliticólos $unt qúxerimpc'num
$intnonfitis ufitato,£& tamet, cum £9;^
; po '**.Simpliciteraütem quaedam cómun.s,u:$. *}uifioprie a;u{nos rofà ficca&itttr. Eft $
$us. '*dam proprię, ę equis albincus, ę. $imi;tarum, atque ideo ut breuite: rem a
-

gus. ( us,id sftleuiter albus dicituí:& gibus,yig; §. `g;$que luce: atque ilco etiam toto prs
-

£; t $ilis hiccolorefjin equis minùíßlendo? È ;,* $it: έμόor, rofé pars euanefcat. Praeter
Fews. $ quo§; qué uulgaritér ofiuafitum in £; É ob
®®ores côpofit, e quibus duonontam
'"* coloré. Sic& rursus roptor rubro,fcdt $\mconjicüiincquisícutulatus quem vt
-
hus. '°''tior,rationeé qug alibidum depilorú doloribbusloq*
-
q .- -

'*; meltui uocant ltali atq,ueterimariy:'

- optiu5
I $*»sxplicata efë. öeruinus qugę£; * quimaculis non magnis,quemc^roç
'*. iiiì i;i $ fit É; É ;;:!:! s'agiis reícríús efì, ambo tamen orci.
£: ftelli.';
. arc.
icmuftcllinus obfcurior,
- ••- i.
fus,n© m:ô lotus dicitur, cum fine ordine & m
•
*
ex
-

$.
us,& burrhusin equis,in cæteris! ά.βά Ÿs maculis & co'orum uarietate confcj
*w*. quifitè:
£am ebrjcolorifiimilis eft,& prclig; ? $unt& | ύτάit,quòd co£lcm colores nominc
?jsllus colofin equis,cùm nige;*' ä §ota 1 *';iin eademißcus quàmprus âiâ retin
'°°°mmunes,à rebustamé,qüärüfimilitudi'';
bi
crc ineus àPl'?'
ul '* £tmolochimus AimaluêHore: nam ut
Rj$ alia cauâÄôÉÉÉÉÉÉÉÉueiutpia*? `*)'ores itain unum coeunt, ut multiint*
- - - -

}
fwg. T\ . . “ â£ufo dißat,ßd puluerulentusq';
* a bir...
ií
*'*'"' '..■,„lauftinu àb* $io$uerint.Diuifus autem eft,cùm ma
f. Ęlus & àhyÅyacinthiaiisb* I'°® illin&t;habcntur,uelutinpfittacis
ÈÉ £gre mali funici : coccinus, áce$°; by'É; I';$$umeusus;ù colos et mìorum ››
\mmoncindicant,nifiaqueo etiam co!
* lini jtur, pieiiöííiino: by£;
';';?.%.cj^ istam incertus:q multiplex, quásti
Parum à glauco diHerens, quanq"°''';
• «

dcuimus;nam dc gau«°% uiääa*? >*kissi;;;uinis qui cx alio color« *;

 L I B. X I I I. . C A P. L X V I I, 673
fit fynonymum potius quàm ut rei plures differeritias con
tineat? iieruntämen gláuci omnes colores ex uiridi albi
cant,uelut arundo,córtexq; caftaneæ, caefusô colos ue
getus,qui oculis proprius éft, & fub uario tamen continc
tur:& in ulua herba Äî. fámiliari. Manifeftum eft au
tem quantum hi
glauciomnes fubcolores
nomineiamcontinentur.
inter fe differánt, etiam Hyßimur. i}
qui tamen
Hyginus t
-
- - -
-

coccineo proximus,non tamen adeo hilaris neq; ut hya- !

cinthinus.Olim
iubino melior &inaliquo
Galliamodo
ob cocci caritatem Pj'tidus
ei perfimilis. in ufù fiiit,iti- . ., !
in æ- Pallidus. ' I

gris confpicitur,euidcntius in mórituris,ac uehementi tcr !

fore coniternatis,abfolutus in iam mortuis, præcipuè lar- -

gis uulneribus
fiiafùm uel diuturno
quod appellant, cùmmorbo, cui proximgfi
album ueluti cftin- Infùafùs. !i
fumo den:gra- - -

tur&obfcuratür. Sunt qui fùafùm malint uocarc : eg6 de |

nomine non contendo:fed fatis eft & hunc proximtim effe i
pallori,quando & in pa!'ore obfcuritas,& fiigredo a bedi- i
nimifceátur.Fufcus üerò preffior eft quàm iìfùafum, eft$ Fußus. ; .

ut Aethiopum,imò luti c6los.Sunt qtiixerampe!inum ad- xerapelimu,

dant, norfiine non fatis ufitato, fed tamen cùm co!orcm
ocent, qui propriè apud nos rofà ficca dicitur. Eft enim
uelut rofàrum ficcaruni: atque idco ut breuiter rem abfol
uam,fo£us abfque lucc : atque idco etiam rofco preßior: - 1

E; cùm luce dandor , rofei pars euanefcat. Præter hos 1.

ünt fèptem colores cópofiti, e quibus duo non tam pro- ;
Prjfünt quàm confpiciiiin cquis:fcutulatus quem uulgato ;
uomine pomelatum uocant Itali atq; g£*£££jyigyig; ..
&guttatus qui maculis non magnis,quemadmodum fcu- scutulatus.
tulatus,fed exiguis,ref; crfùs eft, ambo tameu ordine cer- Guttatus. .
to.Verùm macülofus íü , cùm fine ordine & menfùra Maculofus.,
magnitudinis maculis & colorum uarietate confperfus cft.
Varius ab his differt,quòd eofJem colores non in diuerfis Variu. '
partibus,fed in eademi fecus quàm prius diéti retinet. Hu
isgeneris eft molochinus â ima!u£ fore: nam ut in eo ui- Moloclihu,
de${uo colores ita in unum coeunt, ut multi inter fimpli- i
$$ cum collocauerint.Diuifus autem eft,cùm magnis p; r Diuifi,,.
tibus colores diftin&tihabentur,uelut in pfittacis íé hoími
nibus pº&tis.Spumeus uerò colos eft malorum à {puma de Spumeus.
u&ius:nam non candicant, nifi aqugo etiam cofore per- *u
Pnixto.Eft etiam incertus,atq; multiplex, qualis in coliò co • ,,
* fcriccisq; pannis qui
• * -' ex aliò colore texgntur
-
, aliq.
' V ' tendi ».
-
574 1L I B. X I I I. C A p. 1. X V I I. II, XIIL C Ap. L X V II.
tenditur tela : uerùm&hicuarius colos, (ed uidfimi* $**& limine fpeiinaudto ,fteöque ftylo
£tibusfüfit,qui
feptem fpeciebus, non fimul.Hi
principalibus igitürcolores âÉ
qui $ : Ę. ftuéti, inde fuper prunas
i.lt
i , fexagintàuium efficiunt numerum colorum n? Ę “T;$utinain quatartarumj&alia
**$tajituf inietì tingtur expofitoi
täte
„%atq; magis uulgatorum. $t & . ******tuntur eodem ordine.
''*'j**§uo quatuor,cöloris firmitas, æqualitas;!} j; 3
*** denfitas:ii, uuoquoque enim laudatur quòdfit prc. â 0• - Štiam offìcornua ligna alum;
*" liioltnt.Imbuun;ut auté uelcalore,ueltem
«ilutus:firmus,iî caducus:æqualis, non uariusaco j%kitnuitate aqua. ltaquefeparationis aqu
in
lctus:fplendiäïíô, obfcurus. is: propri: Š$ignissęíú Videt
Sęuimur hæc omniarurfus quatuormodis; Ę, . $imitti, cognimmcdi; ac præparatio.H
/** **;° materiæ, uelut coccu$ pleniorem da; colore lore$ s% *** binoícat coloreí&ζ
5°ta& hyaciniííííííííut dixi) mei 'É sy jï inumbra,modòne metam exc
ex extremis componuntur, fic metallicautaiums? colo i:, fedftati • ,

**msaenualitateri& fplendorem praeftat,intus iî

rem efert;co&ione, nam incredibile eft ££? tin jusinquouitesQuùm humidumaqueum co
**- .._ .

omnes,&pulchritudo fitaiu
jï lta $umpuntur
Si in fingulis afferat: & mora ac temporc fcui£$° Étiex & íirmiores euada
“°»fcuin temperáôáíôïíçìtut,&gío* fin I. $itábuí, taticibusexitimare&ece:
in• P9nitur,modl, et adhibendus.Sunt $íí j*muItumcolô, fingere abfque auto:
q;. cipales quinq;.Viridis & cæruleus gí Š
a'ter Plantarüm,alte; coeli(ut dicifólet)iucum É qui jgs;oniiio aC jecisti;&fcle Ca
t;S. $*omnia inuitreâualeíïíïò eq
°°t;ui&ut extrema , candidus,niueus atq; f? í ô obn0
9°nes colores uini§. & fi maculis non elicta e0 laetius: j**iitiutrtftAíî Pedemontanus,lu:
xius,nihil pro ueftibus foeciofus, nìhìl maius ; longi$ j$*? uiuo& falcammonico jú
*Dóúo íübfimôfepeiiuntur,duplicato cor
5'' nigefueneratiôë grauitate , u$; §. ** quindecimíïíôùí, hoc ex
$ftcs êípoíiúåï; quoque declarat %$£. *tium credo,nam argentum uiuum
**magincm: reddit:& comparati9 ipfà candi uintus& §°"tate ac tenuitáte pertufo
P°ra: prämnius hîè negotio fiagis idoneu$; §£ Suo emigrábit. Dubium
£'£geus autfiaríííííííííício et É:
S'um æqualitera5 utroque diftet, micat plufi dec0rat.
tamen non eft,exfi
milibushxc &
$critatem facit. Simul& purpurae honos Ę anim0$, taliaconfi
' §'!;$itudinem etiam cuin fànguine Ê; út feipíüm cipof
è Pallidiú uehemcns enim et, ft.
F*?ximorum, corporum fuperficiciinfinuet: alias!
Viridis igitur còloris ad pi&uram matc£; E; u4
$$ foftiiis, § fcribendiaetui&oeleâa&pulchr*; in j;
$etjìíî. gallarum uiriäium & modico 3*°*' ?
los di S{itur;ifide ficcatur.CAmufùs É; Κά pit
-

3°i'agiiloluiíî , additur lachryma Atabica, E

„tatio fermeiî diligentiätum ufùs. u. fidat. fio
ajjè P;o metallí exemplum
8°tco brääca$$û Ę, {òlve:'
argento,utuo aggm
 L I B. X I I I. C A P. L X V I I. 675
aquam è uitro & alumine fuperinducito, ferreóque ftylo
permifceto:mergatur pòft oIeo feruéti, inde fuper prunas
accenditur, extinguitüré; urina in quatartarum & fal fint
diffoluta: pòft expolitur: inde rurfüstingitur expofito li ę
quore,aliaq; repetuntur eodem ordine. -

Quae tinguntur,lana,fericum,offa,cornua,ligna,alumi- Colorum *

ne prius imbui folent.Imbuuntur auté uel calore, uel tem- bueudorú n.,
goris fpatio,ueltenuitate aquæ. Itaquc feparationis aqua dia. £,
ftatim id efficit, deinde acctiuis maximé deco&ti. Videtur i

enim alumen materia colorum media ac præparatio. Flo- Herba &-j

resin Sole aut in clibano ficcati,colorem & odorem ac ui- res quomô
i£smagis retinent quàm in umbra,modò ne metam exce- colorem, o
dantmorae, fed ftatim ut ficcatifiierint extrahantur: nam re, fapore,
inilladiuturna mora, antequàm humidum aqueum confü efficacioré,
matur,Pingue in quo uires omnes,&pulchritudo fita funt, fruent.
putrefcit:atque itä corrumpuntur & infirmiores euadunt:
idem de foliis,fru&ibus,atq; radicibus exiftimare decet.
Licet etiam aureum colorem fingere abfque auro: cro- Aureus ea!I.
CO fcilicet,auripigmento nitido ac fpeculari,& felle capræ, quomodo a!
autlucijpifcis : qüae omnia in uitreó uafe fub fimo equino `que auro *j
condütur.Aliter,ut refert Aleffius Pedemontanus, luteum :!
oui cum argento uiuo & fale ammoniaco contrito, :
occlufo öuo füb fimo fepeliuntur,duplicato cor
tice per quindecim dies. Dico uix hoc ex
pertum credo,nam argentum uiuum ]
grauitate ac tenuitate pertufo
ouo emigrabit. Dubium
tameh non cft,ex fi
milibus haec & -

talia confi
ci pof- - •

fe.

V 2 HIE R O t
676 I
t; II* XIIII. C AM. Lxv i II.
Šcontrarisfemperuttur $i igitu
H DI AENRI oM ENYMI CAR
D I O L A N EN SI § í $$$um:&quidunt.Hosgt;ei
M E D I c I, D E R E R v M W A•
Ęinguriiiinftinâureaedeítutisfe
!*tittfqtim&quid;
itmihi; tptt;
quifemperfuntfini,alijqu
A I E T A T E L IB E β
X I ■ I I.
tiºn iii tilesfimorulxtuhtur,atq;itain aliis
fint,necin omnibus $ubiis ,fc
De diuinatione occultiore. Š di 3mus? gnguem pr£di£ uideãtur,ii
Ę$t.Qgoniänön artéidficiunt,fednari;
P 1 v 1 N A r 1 o A N s 1 r, E r A N i * $$io: iilosofioi√
o M N 1 B v s. c A p V r LXVIII. $mtii ĘÉ conftet intribuseííe
tj ationé,f r.
T R v M uidem diuinatiofit,&quidft,&a j}ijquafitocculta diuinundit
**nitidotfitfimilis Nam oracula&s;
quibus, }| quæfitum eft.Efieati$'%
§ bufdam diuinationem, nemini É Ętui $uimquinatuta&fortuitò à
Šm Quodfiitutíít,autnon przdicum
Å?§| uelutiin his,in quibusfigiag % uodq; %duntProptcr quoâuel{;iré;á quale
$*$*J
$atiga die Soiquàm praefèntiâ,
orietur. Neq;ęnimut quòd mofici$ u.
inßiisimu' §,utl5 aliqua ú; uirtute'άδα
ultimus
“sceffitas eft,fed etiam mortalibus.Solemcnt, ç u

$úftino tam çertúéíóúïíïiiiiofifiui$

ne "nus certum eft,moriátum eum qui nafütur.S° fit
n- '''''t tamen hæc,quoniam quòd mörieris,licctcc"""' í
et ']"ando tamen mörieris ceitum omnino clicº?" Ę ęgnoícícitetpietaï Clarè m;
*. '' §9lem oriturum & quando orietur,adamuliim Š. Šexit oratula.Ncq; enim illa uelu
Ä'''''horum;
fàn effe poteft,ei qui hancfcientiam habu$
quifpiam negabit efle áíinationem,£'!' di §;;iiipolenáé, Qu* fcripfiíet pote
Šigéntis debit
j¥{cientiæ afpeitatióÉÉg¤bitur. Ergo $i
$inus rurfùs É efle fcilicet in Š 0

$$icina,Agriculturâ, Nãùíïcâ,phyfionömia, %'

di rati0n¢*
et 8'°-Quinimô unâ ugq; ars füam håbet 'iui'?
di $te&ura.Eaáéíóúeftratio gligen$j í
'°ndi.Vtfimüíôùíïíôïéçonftrüendus"*, Éâitudo, *mgariter ex aerefìbrefaâam,ub,
tatem
άζ - - -
it
-\-au, putau t re&tus fit,ubi defuerit re&titudo, potc*"'
?°°'''
æponis.
C Ima $PĘdicere de ruina. Atq;ita de %; fortici,
- 5
--

-
- É aliauerò plurimahocret
intui; ugustit, cosqu oracula CXC.
's Sed Ęlij; columnarum, materia & íí Ędifitio, §°$ àmetfitationëmultisinloc,
- ύ'$ in illis Š manifeft3 eft diu
Šú, Atdiuinae cùm non çuafi Ęio dehis!"
femper habita:dubiü,
uertatúrhocin
extra $ quæfiio non cft. Sitigitur §î §üs qui*
ceíí °ufas füntiam naturales,uéìutidc£lu9'jit.
-au unt Pugnaturi:cumq; conftet quof am in lu icio
Puis erraíe, manifeftum éft& alios fioP?° tumßnpunt,
&ta
3
 L 1 B. X 1 1 I I. C A p. L X V 1 I I. 6g/
diuinaturos.Naturauerò contrariis femper utitur.Siigitur
fùnt quifponte errant,erunt & qui diuinét. Hos igitur effe
;
certuin cft,qui quodã naturaliinftinétu rcétè defiituris fem
tiunt:non alitefquàm &quidá qui femper fünt fàni,alijqui
parum aut nihiläuiperarü morfu laeduntur,atq;ita in aliis.
Vcrùmhinccfempèr talesfunt,necin omnibtis dubiis,fed
in quibufli,cùm ómnia ad unguempræcidiffe uideátur,in
aliis nihilfani dicit.Quoniá nön arte id fáciunt,fed natura
§#3; de hoc etiá loco-fuo dicere oportunum erit.
uncucrò êùm iam conftet in tribus effe diuinationé, re
liquum eft ut uideamus,an aliqua fit occulta diuinandira
ti6,quae tamen artificiofè fit fimilis.Nam oracula & Sibyl Different;
;
I.-
I.

lae aliquid plus proferunt quàm qui natura & fortuitò diui raculorum;
nant.Hi enim fölùm quodfuturífit,aut non,praedicunt:at hi, uifor
Sibyllæ aliquid addunt propter quod uel fcireid quale futu tò diuinam.
rumifituidéntur, uel ab aliqua illuftriore uirtute'didiciffe.
Argumento eft quod Iuftinus philofophus dicit in Admo
nitorio gentium Reété itaq; eòs quos fatidicos uocãt, di
uinos appellabimus.Ncq; énim hós fruftratales effe dice
mus&diuinare afflatos deoὰ; poffeffos, cùm multa & ma
i
gnauerè prænuntient;ignaricorü quae proferunt.Haec Pla
tonis ucrbain Memnofieficinterpretatur. Claré manife
É ad Sibyllæ refpexit oracula.Neq; enim illa ueluti poë
trficiunt,caftiganäipoliendió, quae fcripfiffet poteftatem
habuit metricæ âiligentiç debitá,fed afflátus tempore,qug
adprzdi&ioné fpéétabant edebat, qu9 ceffantè etiã me
moria corum quae cdebantur fimul ceflàbat. Ethocfuit in
'
;
caufâ cur Sibyllinoríiuerfuum menfura cuftodita nonfue
Ę enim dumCumis effemus,idipfum didicimus ab his
quihaecenarrauerant,qui& oftenderunt ubi oracula ceci
fiffet:& lenticulam pariter ex ære fabrefa&am,ubi reliquae
illius afferuarentur.fnter aliauerò plurima hoc retulerünt,
Quodá maioribus audiuerät, eos qui oracula cxcipiebant
plurimùineruditos, à metriratione multis in locis deuia(.
fe:hanc4; affignant caufam cur multi illius uerfus menfura
dcbitacäreifìtum uidelicet quòdipfo afflatu deftituta, n6
recordaretur Sibylla corum qug pfius cffuderat,tum quòd
notarjob infcitiam & ruditatem â metri ratione exçide
tent. Eapropter Platonem Sibyllæ oracula cótemplatum,
defatidicis 'jü protuliffe conftat, cùm & magna & multa
prznunticnt corum quz loquuntur,nihil gnari corum.
- W 3 Simile
 LXV III,dtf* ITETITITE Il. 375
I B. XII II. C Ap. ibidemredut
: huic effe uidetur quod&i ;batur. Isenimá *** nislai,utomm confen
+jnsjurę $tiu$9$ficiony.
:gcq Philadelphus
ęui nuncupcupcrct
{trueréinfignem eret,ubimaximum
ftigitis:*
•cam conftru d uaq;inut £
'o ***#i;ismisiti, aliquibusinlo
$*$fittutj:iiiduino fiifitufiilct,n6fo
-----: j.
magnis pecuniisum iiludzorum ira =su(itiirii sikt,fcdctüm impium.Rcfe
Š
llS ÉĘ;i; í
aifet, audiuitc aliisuiros
inta diflef
**$ignaiiobus ę ncgotiumabfolu
$; exemplaracccpilfet, Ę illi;;i
n.
stristiidonis £miiiosinttjites Nę.
ergo cxs nis gnaros inter Am
j**£*£;tibuÍÓmpeio; Ingeminorenu
is Öraeciq; fermo iex Aegyptointtt
íí o É eftmariex ¤É;. ***£;ust! ciiiiî Extit&de
Phar É exiftimarctaliqu iahzccft,&:i j*$ $i$titiominis; abfccdimus.
nmlnenS: emt,ut
- -

ipploderentucl Ἐ ***iisit, iiî clttiytoyoiö,

pp fl a!us,qu£ op $. füfisq;ijuo,
ac du
**u;iniquitmií ratio diuinandi;
digna perfu
digua,Dei magno parù95" fingulosintcr
men **;^::i::neris dubitat. Expertus 530 quan
üidam É $cire in
-

e 'É -

“…iumubaemuli; °??ugnarer, multa ÉÉ per

$it& Oraculi, Vciitate & claritate Parum liter
Ęsrei
.] fimul Ä;É t:iisct,
Ifum,n (ut dixi) adhuc femoti dtiusin s=si quodam,utas imminentíus Periculis
~Et,

autemÉomni
-Έ psit?Ę
fj£# illis nóim tuta
urbe, $ilia $tt\;s; άmqiilimei\;
nis É tcm ftádiis Ę arés:uniali$ %
- - '--:-. i
`*iimidfintj $uinQmini
£°ktisiut,fiquię Exfsti.
hibc- authorii.
É Ai£emandatummº *istcntam hi$.
j* modò fccretum, $tatisminiigns,fìåú.r«f/jw,
É unüfquifq; Ê prz«ji*
1t c $# entiam:?10 $i
Aftantibus uellem 'Qmmunica;
mihi $olis&ludici iditatc fimilite¤. e.

ÉÉÍiícurandisiis É a. Îjçani, qui *£stcm,Deo m$$.

no icemg#$. dít.Poltquim I*%$£0 fictoHbi, iiscuéìorì £iies exis
Ë fimul comp£t $ -$; $$$Domiî§. dices *leum,Eô
si, sg0 $ciliuo,& $"938lantaui;es, cuello
inta uir
tfe tuaginta uiros 0
qui eifdem jg#. βάeadcm9mni jiiittimhm. *£uQuxistis; gì ? Ę
- -
-

iam et antiam interrup1 äî, ac conuit §. $. alìutìmiìj %mncmcatnei,

m. $ í fcripfiffe: flujcfi 3£àam, 0m
em Ἐi diuin#j ci ; : js *9ibi nimiù; ßuttmí, ?
¥ PcIIexeris, Multatala
;£j;'j.
ore ,nos interprctcstan$
affectos in pËp.mrcdircfuiS'*
ultis#
dc $, utiridecebat,cxi „ fiâx hilto
'os non fábulae,no Bis tanquam
- S ll - -

}; É;j
iiijusge
unt , & qu;
$ uidimusa$;
uae Phari
ipfis
protin*
ucftig* m
flemus, àfùlarum;
Alexandria e ei fpcximus.V$ Rc
:liquias #
É ucrifimi£c )
idem
Êtjm
nt: quandoquide
-

3 collocalis »°*.
:riri Ἀ, ÉÉ pofiti p9tul
ftodcs fallere in codcm ßat.
 f B. VI I 1 1. C A P. L x V I I I. 67» -
**. £nt.Sed ob id potius unà collocauit,ut communiconfèn
fiardua quæq; melius uerterent. Beatus quo q; Hierony
mus à Septuaginta interprctum fentcntia aliquibus in lo
cis difsciitircfe fatetur, quæ fiâ diuino fpiritu fuiffet,nó fo
lùm ab ca diffentire (tuitüm effet,fed etiàm impium. Refe
runt ctiam feptuagintaduobus diebus negotium abfolu
tum, ftatimqüc cum donis remiffos interprctes. Nec de
fünt qui exufiaquaq; tribu folùm peritos longe minore nu
mcro,quod uero propius cft,exiftimauerint.T Extat & de
hoc Eieazari epiftola.Sed â tãto miraculoiâ abfcedamus.
Nam ctiiueruin effet, alienum tamen effet à propofito,
cùmnos quaeramus an aliqua fit naturalis ratio diuinandi:
nam de Dci poteftate nemio dubitat. Expertus ego É; l

doque ÉÉ ab aemulis oppugnarer, multa üidiffé Per ;

fomnum quæ ab oraculis ueritâtê & claritate parum diifer !*
£nt.AIiainftinétu quodam,ut ab imminentibus periculis ■
libctarer. - f.
Rurfüs alia forte Nuper cùm quidam exhis qui nomini Experimem
mco parum amici funt,polliceretur, fi quid fecreti habe- authorifur,
rem ad urinam retcntafh (habebam autém infigne) fa&u- ra pr*fciem.
fumutaduocarer, modò fecretum uellem communicare. i
ut mos eft hominú gloriæ & lucri cu; iditatc ftimuláte,ho- -

minis natura retrahénte,anxius quid agercm,Deo mc có

mcndaui.Et aperto facro libro hæc uerborum feries ex Ie 1;
rcmia occurrit:Hæc dicit Dominus.Sic dices ad eum, Eccc
$uos rdificaui, ego deftruo,& quos plantaui,ego cuello,
&uniucrfàm terräm hanc. Et tu quæris tibi graíidia ? noli
qu£rcrc:Quia ego adduci malum fupcr 9mnem carnem,
aitDominùs:& dabo tibi animátuam in falutem in omni
buslocis ad quaecunque perrexeris. Multa talia ad amuf
m occurrerünt quæfenti. Ob id igitur extcrrefactus, cüm
calamum fumpfiffem ut adillum fîberem,dcfij. At aeger
tcftio dic moftuus cft.Ad quéfiacceßiffem, maxima cùm
infâmia fccretii palàm æmulis meis, & in derifionem fa&u
fuseram.Scd tamen fiâ Deo,cur quandoq; falfà?fi ab alio,
$tru£ra plerúq;? Omne etiam opus noftrü conta£tu quo
damfit,fiifi à jeo fit:prudens cnim ex hoc in illud fcítur,
&tandé ufq; in finem,atq; ita futura prguidet,& dehis de }
liberat. Quomodo igitur abfquc Deo diuinare contingit?
Plutarchus enim in É Cur óracula eflc dcfierint,in üim ;
tcrrae transfcrt diuinandi potcftaté. Vt cnim ex uino impc
V 4 twus
 L 1 B. x 1 1 1 1. c A P. XL VIII. I IIB, XIIII. C AP. XLV 1\ I. £3i
tus intus, ita ex terraexhalatio animum circunfcrt:t; $ito,quod& poêtas&diuinosficere
uobus motus ille fiat naturali &ipfius uaporis. Circuri; **Ay;To;ftantiquisgiminc,in cíátisuti:
tur igitur animus ex his duobus motibus,ut diuinapizi 1 Šimentes, qugh lofophiam
$$us is uaporis fi ualidior fit,&in carminaefti $$itum: Deniq;curusúrionfspète,fcd
3, & in futura prędiccnda ïìiipelit.Istamsaii* !**£;imùinfòlutimorationem,indém abfur
minis fcientia& çãïíôïémotu:fit,uelutinfti-* i$trins. $. nonfolum antriuisuctu +

Sibylla,carmina abfona&incondita,&pedibushonº* Štítktmiiusquituncîb Anacis?**

guentibus profert.Si uerò impetus minor fit,folutam£ti $iui$iti:'.mtianj. Porro ut VcnctiMars,
%$ folùm proferre cogit. Cùm uerò uisillaabini? Šuscommi$catur.
$ , feu antri, maiór effet ab initio, etiam Š *tm ct'i;i!esaliquos:f:, Ę fùb fingua
Σ$; edebantur.Itaque non eatis uapoti$s% Šloycni,autg:itiinannulo,homincm
√ condebat,fed cogçbat lumine fitiofií% 'salmías: :isprridentum inducant
Ę.Pro
cond: V$rùm quòd uapofprædiccrc cogi; carminae
$i itmyihosfintnccítia. Primùm ut homo
natura animæ puellæuirginis,qur Psy #
3; gis fit, Sumtau;emtalesuetitici, modcrati,
cre,haud abföïíëìíîï&íimuiidcmfid*;'* ; Š niti, Sccundum ut cartate &tcmpo
pe c&am cbrietatem:uerùm quòd tera,hocadhi';dubi $iu£ominetur, cognofcitur autem id ex co
sti- tatione d
.l ΣΚΕ cum non de ££ I.
°iiiucirautf\&ά,ζm eum exfomni
an dæmones f; oleret, Apollincms â ehaud com syli; is moueat enthufiafmum,id et relig;
tu cni int,conftitutum fit, cauíámdice*! faci $imo cicntem. Quartum, ut genere congu
$. In cœli uim igitur fi referas, ömnibus fatis**: j*£ figúnte, Quinüm,ut etiamip
ę? & uirgini, quia uirgo futuru cat.Vencfit
Vnác&u<* j$ effcâ, Quo& etico afiro domina;
ric ię $us atque Saturno domìnabat; $ín magis ctiim proficiet. Ex hoc pat -
-

uates carmine óráciá folebant edcre* *" . . kmpctuatè, ueradicit,necex rquofutura

Vátis à diuinis ad poétas translatum ct: ita''? j$s&ali; dxmones sîçfàlaics,&;
Vis efTct caelem; s,reperiretur:
ut mutata uirgine mio;%?
ueritasctia'
Eîmutatis tc
S*\*naturalis eft filaxfit.Miuerò qui hæc
{'or in oraculis hutconieâuras,fed ut certa decreta, in ma
lts
go >"standem uis illa confènmerit. Eadem quoq**;
- - - - -

… :-- sì.Qgodcumcuidam nobiliquioperam

ce j$£ aflrorum conftitutione uaria"' $άζdixîem, necyerfuafiím, in difcr
endis ^. ,,.;.. - -
-

£ 'sciaritatem, ueritatem, & elegantiam °

Sºderet.. Vene,.;;
V cne ti, uis tâ, %&fortunarumináãt, malc ; multa;
ut mel; reiigitur aflri· apte
- · · ·· ·
collocúg;
us collocâbatur in uirginis gencli & in ánttiin
-

$£nigma, ut quidáquafi artùsfutura

- - -

1ta om nia rectius fuccedebaiit.

imitu! Š (epfinpoßint.ncc tamen i
ömponebat% - **'» &nug£& deitamenta quaedam,ut*
T ex tribus: uiterræ,quæ agitabat mentem *°' emi J*to\nfùm cfllmo quinto exaâio;
” Puella,& ui cccleßiii, antío. Cum emimim? bat
- - - -

*J$ Ę ctiamprxdi£tio certior,& £a;

°ntri ingre8 ;„deduct”?
iebatur, uapor iilcin ccftyim i!,ui* :; Κῆ cit,quòdfit
$a; ŠA. aè ucfta;cm diçendam
- - - , ,•
°ntem.At e cftafis uigilafis,etiam fi cafù cont'*',
fè ofterû
]uæ in Pìthia ab aftro in verit*'}. $tę, 'Ε illius adamuß
$iuæ ucntura crint dijgêïtur. Manifeftum*"$
is,cur Orac n!a yl n*> (em cf. t -

¤ Ê ü Tum tum, quam a

$ndoq; cl$a plerunóüeuera,
quandôq;
& curno?'°'? jús
obfcura.Curabit?
j*jtonuit,$? tunc ex diueríis figuris e
\icntc,adu animaiam undequi; (lbi
Polltenij, ribus,carminé ederentur, tum * a'; *qu«ritatemytzdicédam, Wtco
W ;
 L I B. X I I I I. C A P. X L V I I I. 68r
ui,fcilicet Veneris aftro , quod & poëtas & diuinos facere W

folcat.Tum quia mos effetantiquis carnine, in cüétis uti:

ueluti Orpheus,Hefiodus,Parmenides, qui philofophiam
carminibüs tradiderunt. Deniq; curuis illa non repéte,fed
fenfim defierit,primò in folutam orationem,indefin abfür
da refponfa degenerans. $ non folùm antriuis uetu
ftate çorrupta éffet:fed mundus qui tunc fub Anaelis præ
fe£turafuit,ad Sachielem tranfijt. Porrò ut Veneri Mars,
ita Ioui Saturnus commifcebatur. -

Ex his mafeftum eft lapides aliquos effe, qui fub lingua Lapides fuit
;
-

detenti,aut collo appenfi,aut geftati in j§ homiiiém ra geflati ?

ad diuinandum futúra ac reétè præuidendum inducant. cognofcer</
Quinque autem adhoc fùnt necéffària. Primùm ut homo ******
is, natura talis fit. Sunt autem talcs ueridici, modcrati,
&fibaftro Vencris nati, Secundum,ut ca ætate & tempo
reaftrum illud dominetur. Cognofcitur autem id ex co
gitationibus,fiuerae aut falfæ fifit, tum etiam ex fomniis.
Tertium,ut lapis is moueat enthufiafmum, id eft religio
neminanimo cientem. Quartum, ut genere congruat
cum aftro,ueritatem fignificante. Quintum, ut etiam ipfe
proprie inhoc fit cffcäX. Quòd etfieo aftro dominafite
afFendatur,forfàn magis ctiam proficict. Ex hoc patct,
quòd non femper uates uera dicit,nec ex aequo futura præ
!!
tiidet.Propteréa dicunt dæmones effe fallaces, cùm rätio Damones ,
diuinandi quae naturalis eft,fallax fit. Ilii ucrò qui hæc ob- dicanturfa,
feruant,non ut conie&uras,fed ut certa decretâ, in magna ces. ;
incidunt mala. Quod cùm cuidam nobili qui opcram fìli- ;
bus artibus dabat, dixiffem, nec perfuafiffèm, in difcrimen !
uitae,honoris,& fortunarum incidit, maleó; mul&tatus eft. .
Hincfoluitur ænigma,cnr quidã quafi artiöus futura præ
dicunt,cùm tameii per fe nön poßint. ncc tamen illę fint • ,

artes,fed merae nugæ & deliramenta quædam , ut in quar- }

to dc Sapientia ofíénfum eft.Imò quinto exaétior hæc in- cur ev „,-!
quifitio fuerit,tanto etiam prædictio certior,& clarior,ue- bus uanu j
litalias de Gcomantia dixímus.Caufà cit, quòd figuræ il- doque fuá
lae & ratio nouent animam ad ueritatem diçendarii, intem prędiccre ά
tam at j;idoneam diligétius,uimq;illius ad amußim & ex ceat.
a&te excutit,ut fit potiüs irritameiitum, quàm ratio diui-
nandi. Indicio eft quòd tunc ex Å. eadcm il-
í1!
le ferme pronuntia6it,animaiam undequiq; fibi occafio- !
ncm quærente,adueritatem przdicédaim. Vt contrà alius
W ; quamus
6$* IĘTRTTITETTRIV1\1. IIB, XIIII. C AP. LXW 11 l.
quamuis eâ rationem teneat, extoto diuerfà ab illisf* '£*ii;iiiinit:Namfiduinatio&przfenfio
funtiabit,quoniam animam paratam nouhabct ad g* £*£uiiiiiton£&£nfim fenfüsäüt*9*i*
dcndum Vu$ futurafùnt. et.?
signitmtmstitionepaccpafimcns côftan$
, iam igituí quòd fit diuinatio defuturis,offcnfum*** Šgo$cet,atqu:nôçognofccrct. Q99
in quibús,fciêïíôçìüôçíixäicendüparat*** $i $titutut üuiprrtci artíuatignatur;
Qus. Qjod &Moçôçit,dicés:Verum pro}**** Ę montognofcat.Siigitur non co gnofcit, aut
9 suëîgôôïöÜíÜêïíëìíîïòósíïí *iitihuifiìpatitut.Atdices,quirationc qua
$us, quiiam præùí quodpollicctur, $<* id cog Siggcritu;£kt,quodprzítintcligtne*
fciiicct,qüid fit êáôïìáôçãïaucta dcfütui**'% $:t:s huìmum;iiicns §cfpódco,eosquita;
ta tatione habita Quæ enim certa rationehabet"***
aut Prudentia. Sed & quomodo oßithabcri,iam d:im * Intuiturinierpretatioiii,interpretition:
$tititmautem nôcrci;ere Ssdanima quafi
''"'sit.Qgoniiperia;des aut füpplications} Assa §¤ur &cozquaturígurátibiaßimús,nô au
'*°iuinâ in iliìùíáíôùí quoq;cius Ê j:ímati, Obiâ cum reciproca a&ione
$imus, fciiicet benignum Veneris $$$$ `s kgtut aitmis£fcire quodnëkit. Prim3°
ä'§ 9minü arcana êuelat.Quomodo ciiifit,di£
amque cx du lici motu §úeris&natuí; Et 0 ! Šitute Rm;etligio:acf. Sccundù*
ct
* fti:::i:.A;primaaâio §. aßim latio animx a
- - -
-

- a fit
*'*'^m curin antris í.cuirtus uigeat, άς Ιδέ Ä Šigtufignotaeft.Nam& Sibyìx carmina!
. • ••
$i$ iidem homi; nes &uates &joëtæící'.curinmA\m4
ctú
*£ìùìïo\enút, nihilprohibcbat,mus;
• . r
t;auxilium ú diuinatione,plcriqjmalc
, •
diuit à;$μ0nc$ • Jir;
$ingcniofi&etudia,fcriptäfüaintelligei* \
r«. °°*®¢nta incide;int. Quam óbtéctigfl*$ ibus at j*$am
tiyttttm fomniorumjoftquàmexpcrt<£
§*9lcant,explicatiiefè Quodq;
Š multis; Ę.
jtt* bus,&S'fueritaté præuideant. Reliquü eft ut
Sibyllapatiebatui$um carmiua profe
yut Cur qui d smioruminteiprcsdumfomnia:,idcm in*
$t. Præuid iuinant,enthufiafimú patiuntur. £; 3¤mdumillas défcribit,&dum animae imagº
Ul1m âÄ ;Ę fènfibus nagis Ę; exau* Ę$a;tat.Duo enim íint officia animriav
magis Ę Ę \quiáftis?“
te '** iustè diftinguat, inmaximam dcucns;
inY.xi ,quàm in die,quòd die fopi $ otcrù't Ètritofiituti,juxímpetúne cognitions
°°*s obruantur. At quomodo fenfus $; y0' jtio przìictionis, quae ncceífariò cum co;
|| manente ui animæ imbecilliore, cùm maio'°.°'jAj `$nen minoncog;o{ceterit;e?rcs eîet.
l.f Qrem 9btui neceffe fit: Nili ύmo £. i$tim Geomantiíaeícribat åßíuccntiu
&lc
| $s qui
'S J\ s; $unt,interiores moucantur. $ú j*Meuatur aut pun&a numeraus aut con
flem ά de anima fcriptimus, omn£E?? 3tunę?
foi√°tu fpirituuim fieri, Et ob idia P ûhuiiain' jitmuimhabcnt Sibylína
$it: nifiquòåßint
$
* i&ere, nihilάon;prxdicere feuuerigo
carminatalemdico
obfcuriorcslgé &
non d nihil enitus cognofci fentiriue. Ati" Å«n*
tuus
us an
Ę; omo,fèd uis exterior
**tti quiuimínim. con$u$;
cxuperat, aά0■*
cum! guincit', úDeopeiit, dum petit, eâaim& cntb
d
§*;teri debet patihcceileeft.
Pareat gna çuoueat & imperet hic moueatu; ío,finc?*°* j*ίάt omnes uiës amcntes cííe quoniã
Pria c. q; Potentiori. Quo fit ut omnis diuinat íní s. i\ cnthufiafmo;ineo auté fenfis&rat;
fé ÈO §}'iti9ne necefîïòiìt.
id ui cimus qu d fu Diuinamus?“Ät.
ieft uerüid pe: uodi*.
j'ginobfítum ex$equentiuü,tum cxna;
Quogfuturucit;
$ignus.Quiditamen
P.ræfìo ; íídcm,'*
uiäent &iiiu' ns & «0*
ę$i; s;illoseleuianos: nótatis
Jiipiríiáioncsfcrutantur.Hicnim yict
s faótus ctt. In uniuerfumhomo ug, Έa °;ulâtes,kdEufyuàm fuisse a.
||
 —==arT; L I B. X I II I. C A P. L X V I I I.
=—=— , se
.-:::* gnofcens nö poteft diuinare.Nam fi diuinatio & praefenfio
c:r: &**j , reiincognitc,fecundú rationé & fenfum: fenfus auté obie
„….…**** £tafolum agnofcit,mens ratione percepta:fi mens cóftans

.
-
| p.
3…gê-j
-
-*-**. cùm
.;: :-*T<
TJ*'•***.
gf* Sús &-£.
::.:--:*'°
diuinatet,eidé

C. „..:£*?
-,
cognofceret,atque nö cognofceret. Quod
effe n9 pofsit, fequitur ut qui præter arté uaticinatur,
Ε praedicit non cognofcat.Siigitur non cognofcit,
£ormit,aut enthufiafiîü patitur.At dices, quirätione qua
dam uter Geomitia praedicit,quod prædicitintclligit;nec
£ormiés,nec enthufiäimum patiens.Rcfpódeo,eos qui ta
aut

- 3 f::c** ** T.…: … liapraedicunt,uti nituntur interpretationi, interpretationé

: *£§.ea*, 3ijg, autem nó percipere.Sed
guræ illiaptatur & coæquatur,figurâ
••
anima quafi
fibi afsimilis,nó au
í
-

tem ipfà figuræ af$imilatür. Ob ííçìï reciproca actione

fingitur,ôccipitur,exiftimás fe fcire quod néfcit. Prima e
.; nima£tio quae fit à uate,femper illi ignota eft. Secundú ita
A^. £le,n6 cft neceffe.At prima actio eft afsimilatio animæ ad
-

I.: homi- 3– figuram. Haec igitur ignota eft. Nam & Sibyllæ carmina fi
c. \a.:*££ quispoftenthufiafmíoftendiffet, nihil prohibcbat, maxi
j c;:-m &?**^ msfifuifíetingeniofa & erudita, fcriptâfua intelligere. Vt
du.' ?'Ta. £; $(omniainterpretem fomniorum pqftquàm experrectus
t:acur*? J*?/ fierit.Quod eiiim Sibylla patiebatur $umi carmiiia profer
- Iet,quodfomniorum interpres dum fomniat, idem inter
É figurarum dum illas défèribit,& dum animæ imagines
guris defcriptis aptat.Duo enim funt officia animae iii ua
£,quae nifi quis reétè diftinguat, in maximam deueniet có
filiónem.Praedi&io futuri, juae femper fine cognitione fit:
* &interpretatio prædictionis, quæ ncceffariò cum cogni
' tione eit.Non enim fi non cognofceret,interpres effet Ob
id fi quis figuram Geomantiã defcribat abfjuc enthufiaf.
mo, fedratione utatur aut punëta numerans aut conatus
„«:i:*.…'. tam felicem rcddere, nihil5onipraedicere feu ueri poterit.
„orem ob*' Acta? 3:2°. Ergo qualem uim habent Sibyllina carminatalem'& figu
, rrhae forte fà&tz,nifi quòd fìint obfcuriores.Idé dico,cüm
.

quis fortem à Deo pefit, dum petit, c&tafim & cnthufiaf.

mum,fire&é peteré debet,pati nccefle eft,
Exhocliquèt,omnes uafes amentes effe:quoniã non fit
diuinatio abfq; enthufiafimo: in eo auté fenfùs & ratio able
Â, iiicati'*. 2. Ę tum ex ficquentiufu, tum ex natura ad
Ras inim £'; **;j* hoc parata,neccffe eft illos effé infanos: nó ita interpretes
arcatę F ?£5* § 3.*; $$iuialiorü praediétiones fcrutantur.Hi enim plcrufiq; uó
w

jcognit£?' c*[] ύ'?… folüm prudehtes,fcd plufquàm prudcntcs,fcilicetOmnibus

£j3jjuidcm'';ja;?£j: dolofi.
f m jaimi** Li ja* ? -

. in prae - : la
 | II. XIII. C AP. L XVI1I l. 43;
L I B. X I I I I. C A P. xLyiII,
Omnibus igitur explicatis,tum unâ confentientię : v&#'j? sni:;, $it &;
**% *j j,ii: ;iu.%w \*\j*,
in his quæ reë explicata funt accidere folet ,unaßlig; ufta* £ju£ τ άκμ.
Jinquitur dubitatio:fcilicet,quomodo afirainanimi? i::ttOque,
$$um eft,maximè illicuiiimprimituralienum;im;£* 1**#i*;\i,l , £J* §3 d.;*,
P°'sint.Quid enim habet afliim Veneris,utmihi afft
ssm urbis in Galiiadìçìáëre debeat? deinde quo"'"' 1**#* runl, £;c $+%. M.

°''"^ omnis noflra cognitio ex connexis fiat &jt*; is;ii;ittrtamìaita diiinr: licet,&ftqu:c
*£Iimò quafifccntia. Scdfiadmodú cogno
$ibus cognitis,
Praeterej ùëïíïìÜÄçìüôçesin
quomodo Analytis*?
aftra cùm nefciantipfâ, nos uznt. Šima(ientia eft. Siadnos & cucn
fciunt docę poffent? Neque illud figifica; poi√ **iititáura Habct enimreshaecfic.Intellc&us fu
Saufàs,cùm nondú caufæ paratg fimt,f€dex ordineiiiorum $£itiftâo, qualelumen, animatiatis quicfc
Sajiimotionibus fierit: incìigtur telucebunt
°°Pendet. Ordo autem 'adfatum,nona #££ <ftoIi,quxabinijcentibus çomprehcntua
$"'*£ra ordine tenentur, nec illum oßenderc ??? ā
taque hoc antiquis difficillimum uitim à Scdini;lestº *āminiuutnsqiei;etulum imaginesçonci
qui 1n aftris eft,quod poteftatc eß íiieta?<*£*i. si iofiunt.Totiuteimmotisu;tiántur imag
°°am infúndit:ueftiíïìïíôt;s iìimilia?'; í *mois&f;ctulaNamúsíaáa,inxqualia,a?s
aëris nigtationcs antequä fiant & antequàm íí $ignesiyctíáas,âisfaâas,obliquas,&im
*iiilai;iinô omnesneq; fcmper icddctere
$ $unt cnim caufæcúm eiieau £mper,ytin É ***itit Rcidunturauté pcrfepe côfcntanea petit;
ύ9®ftratum
um hoc fit, Verùm eft.At dices contingt
& iüi merito aúr?
yu%;':equám
qui, ºytuttòetiamqu£fitis âbfona,&incongua.
ã$$asxempli, cùm o&taui or is Š, milleat: sęquijam obiicie:hccicginoít;=-jue
siuitipoííimdemonasrefert:ncc puttlc*
öÄÈÉÊËiaquári, id autem fuit?; Ë infJ *i quoauticum demonisf;\c£o'
Xu a ÉÉɤ§ ibyllapotuit illüd pręui
**iitutihíasti&principia rebus sorte??ad
sneris,quod Virgilius cecinit: *n(îuerax&quîaftiyferunt,%?
'" noua progenies cęlo demittitur alto, j* tnuolunt,fìculi fiunt.Quis cnm feratLac
“Podò
, Defîne, majôïíôåùòferreaprimum
p q undO· s$mum antipodas & tertae Rotunâitatcm neg
iue illud ;? furget gens auream `$tigit: έuoà fùmmum et Qei o;iicui,
ev £; <Ay E$ ut ferúnt; a. -*
júút&nólltifanê patres,&um ücrba:!
zæ expnà, cogi, 74*j%A*iy*£*
$ va? x«A%v ×gaìy 3* Avi* auvx\x:&;s
«
j*putant,longe
v
plùs legis notæ autho
&?si; *3« cx:A::rari ww;iv a&ιτλαz. tA/£tv/•
*At,quim aëåíåetint. Wt€tiam Auguftinus
$tatô)ei,Tertulianus,luftinus,La* tus'
£gi Sibyiis, $emetrôçía fùffc&os habet. Níhíl illorum
;"'* j *} £7a*it 'gau ^. *juit quùm Géntium deorum abfurd;ta
§ **^®*' •';.$. &*&.*, *® l«?:; &x** sumetnihilfaniexttafacrumfcripturám
*v,:Xo; £λε}szi, xx\gosae § xa\zfkf.
t rurfùs omponendos.Namphilofophia aongo
ïçíst;före,uíüDeufi cííe,autb
£&$%
%%»sei 53 £x: κχι» &rjgag
*-*•»• *«*•
%7%*v *
t;*, Iºnatum in cuius uirtutc omnia fiùt,&inc
\
? '£ jxriaaxfv x%eiv x**;riit,
ÄÈÉ & p.iei ; jegjs g?aaxiy*
$****yx, &am $t áyriv τὰ τι rìi*
Et álií, xs am^st áyy .
 IL I B. X I I I. C A P. L X V I I I I. 6$; !
x& laxgifu£,& atyjeg, ajrit ányvä
Ttt A*y©r, ù æ &;v jA£;*, ivx ££u&atv AaAjv*,
Kai yipxrop geysz, * áuxifiw.
Et id quoque,
Et j ri £g*ua xoAâ, le &: Ai\ zw ÉÉg¤ çxxv
Tjt âpiA.£yiut rxvrlw «{«;sv %a %w. Modus quo I

* Etutgeneraliter dicam,futura diuinare licet, éftque dc uimatiojit.

e& illis conie£tura,imò quafi fcientia. Sed fi ad modü cógno
La fcendicóferatur,certifsima fcientia eft. Si ad nos & eücn
I. <^ tus,fallax cóieótura.Habet enim res hæc fic.Intelle&tus fu
* prcmus aut aftrireétor quale lumen, anima uatis quale fpe
… culum,fipura à motionibus fuerit: in ea igitur relucebuint :
L: imagines futurorú,quæ ab infpicientibus comprehcndun
I. titionabipfa animia:ut nequie fpeculum imagines conci
… pit,fcdabillo refiliunt.Tot iutem modis uariantur imagi
2. ncs,quot modis & fpccula.Nam disfia£ta,inæqualia,affe
ta,fcda,imagines impcrfeétas,disfraétas,obliquas, &im
Puras reddüt.Ita fit,ut nó omnes neq; £f; reddere re
fonfa ualeãt.Redduntur auté perfaepe cöfcntanea petitio
• ni,quandoque uerò etiam quæfitis abfona,& incongrua. modus quo -

Sed quia nobis quifpiam obiiciet hgc lcgi noftræ áduer

fìri,qu£talia refpohfain dæmonas refert: ncc putat licere aimatio fit. |
confilercfortes,quod uaticinium dæmonis fit.Refponde .

, mus,nos naturalia fectari & principia rebus correfponden !

tia.Lexenim Chtiftiuerax cft:qui in illa fcripferunt,dú phi |
lofophiuideriuolunt,ridiculi fiunt.Quis criim ferat Laétan 1
tium Firmianum antipodas & terræ rotunditatem negan
J, tem: Et tam frigidé quod fummum cft Dei opificium tra- .
.
j
âantem?Itaquè & nóftri fànóti patres, dum ucrba ad ple
bem fe faceré putant, longè plüs legis noftræ authoritati |
ctraxerunt, quàm addi crint. Vt etiam Auguftinus in li
ris dc ciuitate Dei, Tertulianus,Iuftinus,Laêátius.Quos
omnes ferme Ecclefia fufpc&tos habet. Nihil ilJorum fcri
Piis magis fauit quàm Gentilium dcorum abfurditas: ubi
La ab hisrëceffum cft,nihilfani extra fàcram fcripturam dicút,
, illorú
34mores componcndos. Nam philofophiaiion conuenit
figmentis.Praeftat fcire, unü Deum cffe, authorém s]i
$ onorü omnium,in cuius uirtute omnia fiát,& in eius no
, mins quæcunquc bgna patrantur ; ctiamfiquis crret, non
Iá Pegáat:nemincm effe alium,cui quicquá debeamus, quem
, colamus, cuiferuiamus.Ha:c fi pura mcntc ferucatur, íi
 686 L I B. XIII I. C A P. L XVI II. i II3. XIIII. C AP. LXV 1 IV.
„ros nos reddunt,&à peccato fecuros. Daemonem nô£* *fficissimul;imeiitôáôsitur.Mea
§ljitit,non cognofco,non diligo,unum Dcuma£? &ì. $$iftttm ingens&illit: commendans, fàcræ
li foii feruio, Verùm non funt haec propalandaplcti*
¤¤¤:s&quoifortunaoccurrerit perlegis
ibus:facile enim concepta dedictionibus opifion*** Štítís, Sitamen ab'onumitonini
artibus feruientes, quodDeimunus eß,addiábolumtju* *sit, $i monet;ciretibitalem diuinationem.
$trent. Plus eíìíîïóôçefficiuitibgj *xii: meritone 5fcias.Secundus modus eft cum
$simumpera $:lig;,utperfòmniumiduitas quod quae
°'um apud illosfiagîçôïíïèrent.obh£Pg*
fîquiDeumuere diligit.Hi fùnt quę ¤¢É¢¢ÉÉinibtis de $omnis Tertitis eft
5°mptis diuitiis&honoribus, ueritatcì etiam uit** ïit: prxgnantisadhocimpuleis Nam u;
P°ncndam exiftimant.Hxcfäctaefcripturztctim?' jaifusfi,uijoteimbccilcs tin irrecibustâ
* fil 'jstis comprobarepofiem, nidaiiora dog; lute? sstiyitimum; animam pucrituram,inqua
vit. sile exiftimarăî. Qíóúdutiiiorcmga* S**:;3usfpiemidecreta, üiet ue auimainur
5°fire» 9portunuiïèritimo, illudfolùm animaduerttmh *** $trum utiprsfcns,aut praefertum. Qgat:
Vates in hoc decipi folùm poffe, quòd mundam #; $■iijiuidemisperlapidáfíetfos, ggo;
!';'''°*$ exiftiment&jumeii diuinitis, cùm ggj. $:m^tiinanim £fis autem\ coetare. Vbie
; $ feipfis multùm pollicentes, folcntia ££ sit;anima,ftatimrccipi:imagnes futurorum a
§ 'cmetipfos & ali6s qui eis crédunt,addu£ti£9* Υπεμῦstilum, Quintûs tyttinge'uni
$enhìbcant,ęmnino poßêï:' £; [juncti. Trophonio, - - - *

''''°°tamen geticulum nunquam teníåúa ág;â [3£Qgìam quiajiodeih:cjuinatio $$

Cum arte uel induftria uel prudentia certior dete igi *-•
*tttt,mílábfurdus, $iueta&äe£tu:o malo !
Potes,
[$modi,íílimmctum&ttilitiam cum A
$$“staigitur diuinandinouem erunt. M£? **fitutumeftauerti.Sifuturiboni, omnino ct
$'°dut
tur,ita in
in άηδέ uidetur, puta quo$$$$ - si tuti::,utnihilobid commodi fentiamusj
praenunciet.g££ jngtds Atologica;záâione, quòdgoa
Icmo
tis dignum
Pfimfi,$uram mille admirätione:
ämnis ante Artificiolum;11. j*$tque mutaú,cufinaturalis exiíìat. Haeg
in med nautia, £'. [** tìliset,ßá aut extoto uera,uelextoto
$$a, aftrologia, phyfíonomia,
rodigiofum,§.ex partubus, extis, fu'£ aquá [*'*'*'tenon aííuerit. Nam cœleftisfapieat
* rum ß , oftentis cæli, actcrr£mgtu Ê : Ę prouidentiafìlli $e& utilis e'thæc
Ę Vrfict:&unt.Velut ( quis fciat fe moritur
$adatione
quis dfolo , ac
ueritatem huiufcemodi,
exquirit Praelt£ ibris de$*
» de quo nOS inli rI
-

Ê,$iuentum, credita furecuperis;

ii!

tinus, dum degallicantü ìg;ci$ij, : $ $ita,tum illinegare non audent,&c:

-
• •.

$tititutis magííetem, qualiô É &á j*$£gnitas habenâ, laetius interimuue

J°'<iitiábitur ad aliam maiorem dignit
teííé $ dum illelajidem amouet, g? icem
nt eíí d£his ha&eius: de quinquc£%£*
tem É $t diuinus,àDe6que pofcitur. ín Š qu::
$t MaluT,£tuum ablegabit,ffciuerit illif
“tametfidiuinatio fit äefiitutis proprie;
£as folú ádi generibus hocobferuandí eft, '? jnony* Š £'entibus atque praeteritis cùm o
Ę naturali ratione aut £ííè, j"g° monitusçíeiiipcrfomnum uti
%s cibis& ÉÉÉ corde purâq; méte íÉ ueritatc"
jejú$ti$plenus,££$$o
aliîîjçùm inquiras.ln diuin9 autc uodiìi*
¤É£;'
: Κύ'
Vsì siibhoc munerefimi;
““cceflaria;utr&fitbona&magna, *' mícis *iuut,utfintneccftium eû, Cú -

|
.
 - :^ IL I B. X I I I I. C A P. IL X V I I I.
; ;::! … miferis omne,nifi f cui ob iniuftitiâ meritò debeatur. Men
… s:r£ temigitur ad Deum dirigens & illi te commendans , facræ
:::::::-; I. Paggælibros aperies,& quod fortuna oscurrerit perlegas
M. … … & diligenterinterpretaberis. Si tamen abfonum fit onìni
…;:::** . no à quæfito, fcias non expedire tibi talem diuinationem.
.….:… Prohiberique meritò ne id fcias.Secundus modus eft cùm
„.-a:*j fùpplicatióne id ÉÉ fomnium id uideas quod quae
3.-.***' fis.Aáum eft dehöc diífe in libris de Somniis.Tertitis ef*
.….. ; animam pueriuel prægnantis adhgc impuleris.Nam ut
-'£**£ dixi)ui&iffifus pueri, uijote imbecilles turni precibusti
c. -&*. animæ tuæ motu,relinquunt ánimam púeri puram, in qua
I;:::::*? relucentintelle&us fùpremi decreta, uid etque aln!ma lum ur
Ea Q*? $o aquæ ue! futurum,uel præfens,aut præteritum. Quar
- J&**. : tuscft,cùm nos ipfi uidemus per lapides fufscnfos , qtiorú
: J**? uiseficiere motiin anima, fènfùs àutem hcbetare. Vbi e
: jú=? 5impurafuerit anima,ftatim rccipit imagines futurorum à
***?* *% fiprema mentc quafi fpcculum. Quintus et per ingre1'um
…” la;s&, antfi,ut antea diétum éft de Trophonio.
$£ Ista , Verìm dicet Quifpiam quid prodeft hgc diuinatio? Si e
: £ …z* fimflfafuerit,nifiiläbfurdius, $iuera & defiituto malo, ni
age Ἐσ* hilaffert commodi,fed folùm metum & triftitiam,cúm nó
juitu É quod futurum eft auerti.Si futuri boni, omnino etiá
i.

anf^ 2' fincfciamus eueniet,ut nihil ob id commodi fentia[nus.Re

r**? a*' fpondco,non ut dc Aftrologica prædictione, quòd conie
asticu* :* άuralis fit,poßitque mutari,cùrì naturalis exiftat. Haec e
„ga* 2:*' nim non mutabilis eft,fed aut ex toto uera, uel ex toto fal
?*££* fì,filumen coelefte non affuerit. Nam corleftis fapientia er
ocgu- ?? rare non poteft,nec prouidentia fìlli.Sed utilis e! haec fcié
„i:}* £a * tiaprohi§ quae fùccedunt.Veiut fi $i; fciat fe moriturum:
…;*'** Qú poterit condere teßamentum, crcdita fua recuperare:quae
4.
Ęgui? «g*- -
Perfoluit fide publica,dum illi negare non audent, declara
- - - -

i:ra£* fefoluta effc.Si dignitas habendâ, laetius interim uiuet:ad

£tg' îs* perfis minus difcriiciabitur: ad aliam maiorem dignitatem
agi:£:z' fe praeparabit.Malum feruum ablegabit,fifciuerit illi feciffe
? fiiíturí Nam tametfi diuinatio fit de futuris proprie,elt ta
!.••£0 2* men etiam de praefentibus atque præteritis cùm occulta
jp:;£?* fierint.Sic cùmì ego monitus effemi per fomnum,ut hos li
h0:0 áú i* btos de Rerum uăietate confcribcrëm,fciensfuturum effe
io*££ utperficerem,auda&er rem fum aggreffus: nec timui peri
…i p£
- :* cula intermedia,cüm toties ab hoc munere fim impeditus.
- v -

ÉÉÉ
-s.ln
2* Qgae enim futura funt, ut fint neccffariam cft. Cùm
jü* . :,
.•
cfiin
multos

§*?
 688 L I B. X I I I I. C A p, L X V III. . II, iT;-=;m; 68
multos libros fçripferim, ut etiamin Ęllo ÉÉÉ ** CiMttimuiexemplo, fibiccps uitulus
** tum dominationi; fignificat quomodóúinfor
£fis,folüm delèris his atque de $ubtilitate 'έε.
fcriberem fum admonitus.Quòdfi quis dicat uamo*ftm °qui ibiq;iisaufjcndcre potcfit, cum pfo
tia etiam efîè neceffària,ütque eueniant gogi;' aliam: Psittimârim: qui philofòphi fateantur hoc
iuinationem nihil $$$$$$$aíí , ii-umti
fuittrmpcdiménto atque naturae
$tit Dó
errore
ertamolc id
àtiò fucceííura,nóì fimpliciter, fed quia Ę uia áuti; $iuscgonoaexmaterix in - f
$icut quòd Lucullus futurüs eít féis, q £ $kitimoinordinatohxc fieri, quia caulis
'®°*imas paraturus.Atdehoc abunde ip Htg? Verum j*j*ustitui: neque enimfolumiEstius i$
dictum eft. Nú tantùm dixiííe $i; city: jutuàlemantumprorsùmimpcdit:
§. & qualia fint adhibenda ad Ęmperit. jiotus inmotus Ari$$ig: à con
Deo entis negotij tra£tare, fedad librum, fecisto ij&doio
$uisigotuìDrusaliquis,id statûs
iuQi, i£entuftaniem & aliquainfcrius. An Ê'i'i eft:ui s*non* longc nobilior atque potentior, muúe;
3 diuinationis participes effe Ę diuinarunt. $uiinjtimemus: iis, minim sutu
§°"t aut§m quiòd fic:Nam& GÉ*, cum De0 ****iioqibus cimctociusuelutin sues
gomodo igitur improbis ç : de bono, **itufum:Deo;\ì. maxima:non £
eflè £9teft?Verum(ut dixi) duplex cftdiuina íí:&dc sin hoccnm, ncphas,[tè diucrfo oräinc op*
oc Dei munus eft, necimpróbis conucniis Š i0 ° tistikiiotaimiiï illam per muit
£a!o , hoc Deo îô, conuênit, fed fittamen e(t, nequa ***timoimmúm, haut plent & lib;:ij
& ab inteIIeai, regente.Quod ergo Έ Št;itque per illam morefolito fcrutatur. Quaj
$n&iz; foltingentia pcccatakqui folcnt:nam
%'*') ad Dcum pèrtiiïèpotcfîquod aut
stiam ad malos. **iis dimìurioûç,aflatu,& fiagitia cxu
3cterum nec tem ere,ncc frequenter, ;Éuisdcft:
ítò,id ***iuainftorìpcriclita ut, Suntpec
bus
3 ncc bis dc cadem re,ncc nflt coactus, í, moderitus; | i;: “K9mtemptus altiiîimi, pcfucilio omnis
^ §iuinandú accedes, flatum propriumpri |$i,ôïÉÉÉ usgoa
nde nil mirum eft,Socratem äicéte folitulitumŠauódíirm0 *$$u$piã iunâatlt. Cur uero haec
nturm h aberet:diuinare enim poterat £mpet, m,corpus **iutiùs àocum,Wwum nuncfatfit,fci
°°°ret à fceleribus… perturbationibus mum v
*titiâ $unquam non euenire: at fi femp
°°$m fobrium A<j5jj. ; mentcm&: $$uliátm\fcelerc,fifemper hæc eue^
■,'$'\ autem ut cibiquidam perturban sfibr,tù; “… um $ingucntcnt, quoù yitcp,
$iuinariô auertunt,uelüt cepe,&aules,lent* Ę |j uolentum majû paruitaslapfus à
'$a alii eam, purgent& ad diuinationem pr£?? l*autuà, cucntus, fiulltationi$ opin
tis mihi Sompcrtum eft.Medicamenta quiäuthsk* $itquem
rus
*agaricüs íiiíi prohibet:
- -
ę oquc ùm,ut I
$$$at. Vcrümhxcdifputation
°*&itttlùtia«!.
-

££££
ad $ §lua,ita ad haec
-

ex!
-

-
. \
0
§*;'rn cùm de oftentis agendum?";j,a? ismerit
um fit,forfàn qu$ auiìs
ºul dubitÃÉ » Quoniam cùm qùæ euen 'j ÉÉ cxuli$
> non poterit quod futurum c e txuidcri '° p.

** Pendere fiomiaenata;
>!)sq; ex multitudo
1è lut fi Coruorum
-* ipfo ofíento di nofci
maximè aut Ε
ignoti fò ottctay*
txc*
enduserit
i*j$at,uelisó, sx ca excidium urbis præfúgrc, ? tradi*
- finireinde
dium urbi, ** caulà illa pendere, quæ èoruo ly*
 L I B. V I I I. C A P. - L X V I I I.
lare impulit.Clariore etiamutar exemplo, fibiceps uituli
impoténtiam dominationis fignificat,quomodo id info.
tunium exuitulibicipitis caufapcndere poterit, cùm pro
:
priam habcat?Et máximè cùm philofophi fateantur hc
monftrum ex materiae impedimento atque naturæ error
. contingere.Dicimus ergo,non ex materiæ inepta molci
contingere,fcd cx motùinordinato hæc fieri, qui à cauf
contrafiis peruertitur: neque cnim folùm impedimentu
fìcit monftrum,fed Êï tantùm proceflüm impcdi
vt infœtibus abortus,in motibus animialium abigat â co
fùeto loco.Videtur ergo caufa Dcus aliquis, id eft, anim
cœli,daemone longè nobilior atque potentior, minifter
altilfimi. Et ut impedimenta ex iminimis in minimis uel
uitulo,itain mediocribus cx mediocribus uelutin ciuitat
quae impcdimcnta funt Deorum atque maxima: non fi
aduerfàntium(hoc enim ÄÈÉ ordine op.
tantium, ut haec inferiora numinis uim illam per multo
gradus ab altiffimo immiffam , haud plenè & liberalit
excipiant; atque per illam morc folito feruentur. Qua1
.obtem&haec poííingentia pcccata fequi folent: nam ;
cadcm numinis diminutione, afflatus & flagitia cxub
tant, & deßituta infcrior natura pcriclitatur. Sunt pecca
atque flagitia,c9ntemptus altiffimi, perucrfio omnis iu!
£xtrema focordia, fuperbia cùm in noftris uiribus confic
mus,feditioq; quæ perfidia: iunéta eft. Cur ucrò hæc no
£mper,in Arcanis édocuimus. Vaum nunc fat fit, femp
Hæc cucnirc,id eft,nunquam non euenire: at fi fempefi
intelligas, quafi ftatim à fcelcrc, fi femper haec euefiirer
necellário,.iunquam cuenirent, quod fibi ipfi repugn
nullumigitur oftentum inane, fed paruitas lapfusâ hat
iraliordiiie,aut tarditas euentus, fruftrationis opinione
iniiccre ficquenter folcat. Vcrùm hæc difputatio minii
huic loco nécefîària eft.
„, ,, Q s T E N T A I G N E A. . ., .
, , c a P v T. . . L x I x. .., _ -

Væ quidcm in aëre uidentur, flammae ftella

T. v
() cadcfitcs atquc incédia, fi omnia enarrare uolu
9, intcgcràmc liber confcribcndus erit : fed
küm füfficiátiiloiiim primas fpccies definire,inde uerò
1abilia fubiicere atque omnium caufas. Quandoque igi
totum ardcrc coclüm uidctur, quandoquc autem pars
q.
 696 L 1 B. X 1 1 1 I. c A p. LXIX. | II, yim cap. lxix. 451

quandoque ignis quantitasferriperaëremtjictT* ' $ trajifi quepurgari. Sed non e£pro

rum ea É foiinis,irabisgladjíáß;dypti}grí * £st ignºtºshagintiat, quod etiamin co
lo ui $is:&,
ais,turris,nauis,crucis,a§ei,lámpadis;iáculifici$$i*
ut uno uerbo dicam, totfiguris quotinnubibi;É
Istôï:fordcs animálium occiforum e$
Ęt;i; sit: έsim. Imponunt tamentalia mul- I
faepe, & abfque miraculo fpe&afti. Frequentior $mt$ i$tit;non immtit» paidos. Sunt etiam ignes'
$tella, quam ego fepiíÉpiae proximam ad$$ | Štíatis juslutsaipi
$unt autem fîelîè fimiiiimae íis quzin cœlocori; stirttm, Quidamfùnt magsnaturales, utqui
candidae,lucentes,rotunde,difcurientes primùm;ind;£ |*sustumpunt,quique eligiis putridis emicant.
ÄÈ his defcendunt. poâ has frequefitioreft af* £mt hoc,noii omnesignes quinoâu uigen
sdhaec in marinatibús íéïoretemipeftatis;in«** l*itiges,£jutmosìbct: fpccié íintfub
$tnfìces.Frequétiora ÄÈÉ ÉÉÉÉÉÉ I$T:tioit. - - .

§* uefperiger:fîàrçíçççìåíefíáantit:££ 1$igni: ciim figurum obferuatio adcò

33nes non funt,fed (oli quidam fplendoies,uelut £;
|$;finius ά εὐ;ötcfijs diligentiam, ut
8°rat: Sunt& differenti£ primümätempore;
rà enim fune quae die apparent quàm qiiznoá , u ;
$untttmHtttüa E.
$imp,quòdantequàm przdicerent, id coge
Auguftus obicrit, ácci
$mlampades'&£§£ííeredcmigi$$* 1$ iitftprimùm tôícxir,ut xùrrt
*** unu$ gladiáíôïíïìÜôéìïé,&iacula bel* %: j fortè stuffices intra centum dies Augtitu
nenfi ui(a É : rurfus quaedam ïieri,quzdam%"*j. 1*' uxttioiieptzdixerunt. Hetrufca euim li
5°uidentur, άζΓάRäori suis"' jttumfignifiât.C,autem apudRomanos cc
uno uerbo $icam,quaecun ueadmirabiliora:* q** l$t: imo άDeum ita debere Cxfarem, qu
§° admirabiliorāíôïíôïÀRatitas enim admi: ta 1** stmtonuenire poterat, argumentum dari
-

aem parit, admiratio terrorem. Prztereaqu* *; *-1 1- •

| **simila disint:irum, Quòd cùm eucnc

* . v. -

£torres, quædãïéìïíïéïarumfler**? lj* monltuem sit: an dimonis fert ?

3mmam ut illa prunam emittunt. Sunt & p Š Šs,amomnino naturali rationc factum
'°;altiora quafiiïêïò ìåéntur, alia humilio*'' tt §.$tit.
nubibus » alia humillima quæ circa terr;T; unde Έ
Ęrumtangens,immortalemgoriam dc
Proütuìeiììtuta;&io , nemint pr2
-

t
uerò .tes,&ignes
„ %n . g íüìïíôïúpraecedereß'***
qui equum P êá plum 5; Ego&Euripiáiá contigî. Nolttariat
lsj -i* -

5o , fed raïus fequi. Âefert Mizaldus y qu9 m0 Is: tkäum, fiomfepulchrüm, Ruito Iurifco
eti e $um -\% \ *
-

$ uifùm eft, qüand6que infantissffigit?

*** ignes ho§ præbere, qui praeter id qüöd Š
- - - -

Ę TafigunturPrzterea
| jttifolentuitismjnis.
-
-

excclfai fìmii
hisin d
*°;ant, etiam homines perturbant, adeò £? ï$xtittrtmotû,qui gloriamfignific
ucant in
Præcipitia,
taefertim quòd
- ;,s. aut palude* *'
- -

& fluuios,
iuxta cormiteria, íí, ***
patibula» %'£'\ 1|*$ignificator
*Eôtàmque eft,
scdut,aut **
* p0m I1 §
R q. • .
n
• • •
ywww w-**
• • • .

%'eantuiáéí Quis,qui naturales cáufas^9' •*; uC Š ia&uramdomino loci: quòd fid

: ££etur igneîî praecedere fequen' Ita, É §*u}itut malum. Antiquiuerô Hetru,
§£ ftantibíjí. quacunque ᾶgüntur** :- Šsß,totugurabant: fulminibus qu
£$ hoc eftentum ante oculos, quafi e gid¢ÉĘ. $i$t;
ri$us homini§ equo infidentis aurigam? Con! tuty Jj%srurfùs redeam: Iulianolmperd
•; -a`ter
;
uoces um $repitant, hi ignes pariant incondiEas etiam;.
-

- -
. _ • $um ocía
1 J;*" Sccìdetetur àv Perfis , cum mo&e furt
t*, -
w -

§.$uafdanì
$uibuffam, É atqúéíüìïís íimillimas,un*?
eft, animas defun&orum his £. Jj*®em è cœlo defcendere
*twäntiutcs,\; uiâit. R
uel{àlteminüema

|
I.
 IL 1 B. X I I I 1. C A p. L X 1 X. r 697

bus circundatas expiari atque purgari. Sed non effe pro

priahumanis corporibus hæcindicat, quòd etiamin co
quinis & cloacis,ubíque fordes animalium occiforum ex
purgant,talia uideri foleant. Imponunt tamen talia mul
tis,&tcrrent non immeritò patiidos. Sunt etiam ignes Ignat h4r
haerentes, alijuolitantes, ut in caftris faepius haftis aüt pi
lis militum haeferint.Quidam funt magis naturales, ut qui
inmontibus erumpunt, quique èlignis putridis emicaht.
,
Liquet autem ex hoc, non omnes ignes qui noétu uiden
tur,ueros effe ignes, fed plurimos habere fpecié fine fub
ftantia atquc ÄÈ • • •,

Eft&ifi hoc genere etiam fulgurum obferuatio adeò Fulgurám

exquifita, ut Plinius dicat eò próceffiffe diligentiam, ut
etiam numerum dierum Hetrufci praedicerent. Id eò cre
ditum exiftimo, quòd antequàm Auguftus obierit, deci
densfulmen fuftulerit primam literam Caefar, ut aefàr re
liâum fit. Porrò arufpices intra centum dies Auguftum
moriturum hac ratione prædixerunt. Hetrufca enim lin
gua, aefar,Deum fignificat. C,autem apud Romanos cen
tum. Centefimo die Deum dici debere Cæfarem, quod
nulliuiucntium conuenire poterat, argumcntum clariffi- -

mum fiiit eum illa die intëriturum. Quòd cùm euenerit,

dubitationem non leuem affert an dæmonis fuerit prae
Ë; an fors, an omnino naturali rationc fa&um fit. Fulgur fep
Fui gurfepulchrum tangens, immortalem gloriam decer- chrì tangq
nere creditur. Proditum eft à Plutarcho, nemini præter- cur glorí ,1
quam Lycurgo & Euripidi id contigiffe. Noftra ætate au- cernÃt. i
tcmreferuntic&um, non fepulchrüm, Ruino Iurifconful
totaétum poftobitum. Tanguntur excclfà à fulminibus,
atque ea É folent uiris magnis. Praeterea his in obitus
temporefolacceditteftimonio,qui gloriam fignificat.Sol ]
enim,ignis fignificator eft. 4;
Si fùlmen decidat,arborémquc occidat,aut aedificium Fulrarum, }
iruat,portenditia&uram domino loci: quòd fi duo fue- cret. !,
rint, geminabitur malum. Antiqui uerò Hetrufci infita
arbore percuffa, tot augurabantur fulminibus quoto nu- :
mcro arborinfitiones haberet. . . .*
Sed ut adignes rurfùs redeam: Iuliano Imperatori pri- ££ gri,
dic quàm ocäderetur
fàcrificium, à Perfis,
ignem è cœlo cùm no&e
defcendere uidit.furrexiffet
Refponde- ìåí%enuumtu
et cur;ô

runt interrogántiuates, ut uelfaltem in dicm altcram dif-

X 2 cef
-

*
„—;t;-am -:-;-;;; lIB. XII 11. C Ap. LX1X. «

Š ignis quantitasferriper aërem uiäetur* $u$triuscipiti atqucpurgari. Sed non eftpro

£kminis torporibushxcindiat, quòd etiamin co
ms* diuerfisfoiimis,trabis,gladjíáß;,dypeihgnji* sistiti;iiu: fordes animalium occiforum ex
ui nis,turris,nauis,crucis,aάei,lámpadis;iáculi,fáci$£T*
$is:&, ut uno uerbo dicam,totfiguris quotin Ę Εiiatiicriíóleant, imponunt tamentalia mul
£P£,& abfque miraculofèâaî. Fréquentior gmt*; $tit; non immeritò paidos. Sunt etiam igne
$lla, quam sgo fepiù fji*proximam g££ isti,ijuoiumtes,utiatis fxpiushatis autpi
$unt autem ftelîè fimilhma: $is quaein cœlo conitur; *timhristint Quiüamfintmagi$maturalcs, ut ju
**ndidæ,lucentes,rotunde,&ifsurientesprimùm;ind;
ÁÉ É
his defcendunt. Poß has frequeiitioreft cander *t\itrumpunt,quiquceigiis putridis emican
3tiTit hoc,nohomnesignes quinoâuuidc;
Erosefle É ,£dplurimosiùbcrefpccié fincfui
fedhaec in mììììì. temporetemipeftatis:in caelo;*
lia uefperiper*ftatem centies unadieÉ
$em fìces.Frequëtiora omnibus funt ,quzitjt*:C s;vTtcilote.
Éâantiir:£ -

it&in hosgenti: etiam figurum obferuatio ad

*8nes non funt,fèd (oli quidamfplendotss ,uelut cùmf* *s£,utFiiius dicit eo próceííe diligentiam ,
$t, $unt & differentiâ primùm àtempore; mirabi ] $ingumdictum Hettici przdiccrcfit. Id eos
-

j$$im fünt quæ die appárentaäereGermani?

“mlampades'&£się quàm girno$;Caela; j;iim9,quòdantcquàm Auguítus obicrit, de
°Tcníültütiitprimämliteraiii Cxfar, ut rùr
*°"°ynus gladiatorium exhibente,&iacula bello %; 5°ft fortè aruffices intra centum dies Augui
nenfiuifà fùnt: ijî quædam moueri; quzámqui* sim ac rationeprzdixerunt. Hetrufca eum
**uidentur, hafftfätiori autem • " ÉÉDeumfignifiât. C;autem apudRomanos
uno uerbo $icam,quæcunque admirabiliora; & quzcr $timo ἀDeum dia debet: Cxfarem, q
§'° admirabiliorí, çeííôÉRaritas enim #ü, jiiumtonuenire poterat, argumentum da
§;“ Parit, admiratióÉÉÉÉÉÉÉçtereaquaedam “ uz `¤tum illa dicimt:riturum. Quòd cùm cuci
5°tres, quaedam candida ut ftellarum? s£ jtm monltuem aiitr: an dimonis f;ct :
$am tit illa prunam emittunt. Sunt &£ in §*;*^^*,anomnino naturali rationc factu
%*!tiora quafiifftiia humiior** §jlitumtangens,immortalemgoriam
Ę • alia humillima quæ circa terramy}% $i; $it. Proditumeftà Plutarcho, fiemini p
M- ÉÉÉÉ; fatui qui ÉÉ Ę;ῦ $ign& Euripidiiâ contigiíe. Noltra aeta
<e suntkäum,nonfepulchrüm, Ruino Iurifc
etiam uifum í equi. Refert Mizaldu Ê fémouea v- Ę Tafiguntur exccllà à fulm
tis ignes É È ggg; Ęí :aequos * j**fttifolentuiris magnis. Przterea his in
reaíÉÉÉÉÉÉÉÉÉ¢
„ĦÅomines Š.ac: litteftimonio,quigloriamfignifi
Ä :$; Præcipitiaperturbant,
1n , & fluuios,adeg$;:
aut paludes, áquc `$ignificatorem, `
ÉÉ srtim quòd iüxta cormiteria , patibula, £? n0n “a detidat,arborémque occidat,aut r.
Š uideri. Quis,quinaturales cäufas n0! *;ęque j***ntitiaâuramdomino loci: quòd fid
çîî ignemThuric præcedere fequent? ere au* Š malum, Antiqui uerò Hetru
Per h $$is?Et quacuique circumagüntu;*' m,* Šibuti íiminibus &
°coftentum ante oculos, quafie uiduâo* Ä. $°fiaftioneslìberet.
-

ri $igi; equo infidentis aurigam? ontingitur?' Š tutís redeam:Iuliano Imper

3. άζ um grepitant, hi ignes pariant Ę;
Ss quafdani atquehufianis fimillima§»"" cr
e civ.
“ium £tetur à Pcrfis,cùm no&e fu;
%'ibufdam pêïí eft, animas defunâoru° his 'j ē £ cælo defendere uidit. 1,
§*ntiuates,utuelfàltemindicma,
X.
—==rATA ; L 1 B. X 1 I I 1. C A p. L X 1 X. ^
t;* 11*. - A-* bus circundatas expiari atque purgari. Sed non effe pi
carios*** £ I- pria humanis corpóribus hæc indicat, quòd etiam in c
a „.£;ioimstris*$*j.;. quinis & cloacis,übique fordes animalium occiforum
~I,ā:iisa:**j Z.a Purgant,talia uideri öleant, Impqnunt tamen taliam
- "Ε& „insuetotti**?… tis,& terrent non immeritò pauidos. Sunt etiam igi
ino**'* ..
&;$3terrig*t.…
- haerentes, alijuolitantes, ut in caftris faepius haftis aüt,
£re£
Éï:i
qiir:££*
e*!! ira?Ę lis
in montibus
-

militumhaeferint.Quidam
erumpu$, quiquc funteligiis
- -

magisputridis
naturales, ut è
emica
-

$unt uti: * _ li-*i. Liquet autem ex hoc, non omnes ignes qui noétu uide
tes,rotuIIu- - -

É irt te:£.
fct; j.
rrg, ert murin
-

tur,ueros efle ignes, fed plurimos habere fpecié finc fu

ftantia atque câlore.
-

•
-

,
- -

{.\rc in minº;
Ag;r:i:'.
E$t. Eft&in hoc genere etiam fulgurum obferuatio ad
£ frequítºj:
temrukt* atttur*
- - - -

exquifita, ut Plinius dicat eò próceffiffe diligentiam ,w -- -

huu:ffert
ign: ionf
Ę
ÉÉ í etiam numerum dierum Hetrufki praedicercnt. Id eò ci
ditum exiftimo , quòd antcquàm Auguftus obicrit, de
grat $cr:& die ;*£2? $ens fulmen fuftulcritÉ literam Cæfar , ut æfar i
;, enim fun: quae smtr
i ie fir^g liâum fit. Porrò aru pices intra centum dies Auguftu
cumjam? e$ s£ ah* :*. - .
moriturum hac ratione prædixerunt. Hetrufca enim ii
- - - -

jadire; ínr*% gua, zfar,Deum fignificat. C,autem apudRomanos cc

enígiâ t£? tum, Centefimo dié Deum dici debere Caefàrem, qu.
reuidcnt , hrc aut ā? nulliuiucntium conuenire poterat, argumentum clati!
3 uerbo á ,$ $ica £ fum fiiit eum illa dic interiturum. Quòd cùm euener
m 1,ft rcm. p:*
f**..* $ubitationem non leuem affert an diemonis fierit pr
• . - - -

- rege ja£ ftigium, an fors, an omnino naturali rationc factum :

mem Ê.
part,ς? dam camdida
ā? ut *'.;;3 Fulgur fepulchrum tangens, immortalem gloriam dec« -

ut torr Å rapi?Å£. stissisditur. Proditum £ftì Plutarçho,jemini præt.

HammaTj;„alou
dif £
aftiit* quam Lycurgo & Euripidi id contigiffe. Noftra ætate a
bus, ali* Ęlimu%
- - - -

His altior?' jç*£* :*', tcmrcferunfie&um, non fepulchrüm, Ruino Iurifconfi

nubibu '££*£*? M£*.? :£rg£ -

Tanguntur cxcclfà à fulminibu

• \ -

ßtantcs Äs? I. R £ atque ea fieri folent uiris magnis. Praeterea his in obit
„etó, fc?' íá, ęg£ temporefolacceditteftimonio,qui gloriam fignificat.s
„m difum íiat, *' j*£ e*
enim,ignis fignificator eft.
os ? ;^{, Si filmen decidat,arborémque occidat,aut ædificiu
c. a m t. * q.t1
sp. 3. diruat,portenditia&uram domino loci: quòd fi duo fu
pr mi cf. *;
rint, geminabitur malum. Antiqui uerò Hetrufci in(|
£. arborépercuffa, tot augurabantur fulminibus quoto n
mcro arbor infitiones haberet. -

Sed ut ad ignes rurfus redeam: Iuliano Imperatori

dic quàm occideretur à Perfis , cùm no&e furrexiflet
fàcrificium, ignem è cœlo defcendere uidit. Refpond
runt interrogántiuatcs, ut uel fàltem in diem altcfan «
X 2
692 L I B. * X II II. C A p. 1. XIX. lIB, XIII 1 C AP. LX1X. 4,
ceffùm differret:quodille nontam contcmpfit, quin* teάηIsttntbrasficiebat,pluebatô;leniter,&
cere coaótus eft deficientibus alimentis,frumentumtm* StroyiiilttriusBufiiquätuormiiiia palíum
naufragio perierat verum ignis e cælo cadcnsßmpti* ifi:iGlirato,uiüs á fenfimuidcfc fplen
$es & iiialâ maxima prænúíiat,
fisProueniat,feuquôá ex corruptisfeuquôdab
uiporibussign*
fìåus ,ubi *** hibltorum à finiftro latc;c augeri, ac
* (In Rys mcdia cííct, iam uidet currum totum
$ui$$e opus eâ exercitui, urget&infiät,uclquij* [*iMt: tumuorbubulcorumcrat,aut,caue: quo
£nfùs mioueant.satis et nuíquamifiirritum efccnd;t. \$itus,altariaequoaddit,ßäßucurrcrct,fc
^nforfàn hominumifîîçonijcitdiligentia ,quzirior $$ prog:iactur, fcmper illi :rcgonccurru
f im “ja admiracula referunt?autadìaemönas... ., .
άituíip$uerò tumifitctimfippficationcs a
Cometes noflrisin regionibus,utaliâs diâum ctym Št, ándem poft horae fermè fpatium pcr
isuifùs pro ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉrò rcfcrunt Hj* sit:itiim kuficiimziembcatiLäufentjäu
ni iuxta Brafiíííííííííííííííé iuio, $i* $tim oppidi eft,atqueibi fùbterra omniamc
$p diebustam die quàm noäu cum radiis £íí | 3unt,grus,boues,bubulci,fiamma. Qgd jg
I.
Tifuit.Itaque non e$$m $mnibusinlocisεσde?!"' .
I
Št,vox deditábat. Czterum uidiis coi
fe habent; prodigio tamen & ipfis exitij fit,fignis: $im utrô fiammam tantùm uiderit, uocémq
}'atuor fiauibüs, caeterisq; äifperfis 95 tempeftatem; $itm iudicrit,ipfe ucròcurrum bubulcosά{u?
%'entur autem íáíôïíôáôïíbtilitatemius'% $toim dicitere:metus enim,cogitatio, a
££££* cóíigüíùíåãåííûé,¥**
m. 'Pf9 uehemen$. • •---*
j%tttiaaugere, Potuit&uapot at* cogitat
5$;uertcrc,ituidereacaudirétaliafecxiltima
ά. f;i $. amico noftro, cuius nomen pr9?tct igit: jftdufijinfomno,morbisque:potcftcnim
m0
“o Prætereo, cùm domum ueniffef, h9r* ÉÉ |j;atfig,uclutxgrotuit: έorpore, no
-

$tis exaâïípalljconfiieta depofitione , kinº, 10

jÉÉåo,uclutcontinjtpeliistcmporc, aut
§.?stafi fparfim frofiierint,'iterumq; rcpofit? Ê j$$ignificat autemigiisgcftcm&feditionc
r 'angüeretur;áenuô Grupêrunt.Vnàcg;iui$ fidj ύττύm & Gallataiaenönfolùmpcftem, !
ÉÉÉÉÉlfus eft. infia quiniííim dies acj; jÄ! iii mala peryefi fùnt. Verum & ignis milc
É;j$& quæfitus üt occideretur, uolug£ jyundjquéfàlutis acbomzfortuôz fignu
j*£{qúam exilio &amnato, ut foror &
Š confilio exilium.Hxc ngnę, jiitent ptr cubiculum uagantcm,uelut ct
Ęm exiftimo, quandoquidem nulla ā ui I

Š ad caufàs naturalesraducerenoti*°' ? j*£lenf:erat autem meäianox&tenebr

in ;£ exiccatum Ę Ę | §. sii;tam accendit,tantum&lucis enit
eÉ tune meridi$$erat: âepetafo aut*" jútietur, quoollentopetcultæ mulierc
§; iitttdotemi flatim f. contulerunt: na
• iste rationem. - * par•

raíí $icus &fide dignus,hifloriam mihi É, Š; $um effet minimè ignauus aut ftupida
i $o animo e(t, namiexulem (ium citò
ÉÉÉ?
effet ¤trabat fibi
caù§. audiui,nec difcordem QuidÊámí*
& ómnibus:fepius cùm nô uI
I ;
|$;; ¤ $tinccps fortunae ftatum ;
ŠÄÈÉÊËgt;cii;£££u;£
s ftatim fubfecuta fit, quæ omis* $.
§;itjjunguémccffit:libcratus cô
j%mutataq;fortùia,ex fùmmainoyia&
3;t;mnatalium condition d
uì'ì"?£remit,non elut íeníiíí penè Ê |IJ$titutâ,
vuitse
uf c,adprincipatu
u. iusadmortem, cuius for
-

júj'huc, quanquam
°8"nta acciderit. Redibatresjargaphi** Iaratum
Mediolano Gallar I*altimo, Ę ct
3nnos qelum
"***** circiter uiginti,&cratiam mox, £d*atjum
* . - - - -

cqucntes:accenfaauté lucern
l X
 L I B. X 1 I I I. C A P. L X I X. 69;
atrum obfcuriores tenebras faciebat, pluebat4; leniter,&
ipfe è regione oppidi alterius Bufti Š paffuum
i
fî adhuc à Gallarato, uifus eft fenfim uidere fplen
dorem uocesq; bubulcorum à finiftro latere augeri , ac
breui cùm fe5s media cffet , iam uidet currumi totum
fiamma conte&tum,uox bubulcorum erat,caue,caue: quo
oftento territus, calcaria equo addit, fed feu curreret,feu i
citato pede progrederetur, femper illi è regione currus *
adeffeüidebátur: ipfè uerò cum interim (upplicationcs ad
Deum fecitaret, tandcm poft horae ferme fpatium per
uenit ad ccclcfiam feu facram aedem beati Laurentij, quæ
extra portam oppidi eft, atque ibi fub terra omnia mer
gj jfäfünt, curiüs, boues, bubulci, fiamma. Quidigi
turfiiturum effet, uox declarabat. Cæterum uidilTe cón
ftat. Vtrum ucrò fiammam tantùm uiderit, uocémque
cafùfimilem audierit,ipfe uerò currum bubulcosq; fuper
àddiderit, nolim difcütere : metus enim, cogitatio, am
bitio,folenttalia augere. Potuit & uapor at$r cogitatio
nemitaperuertere, üt uidere ac audire talia fe exiftimaue
fit:uelutin ecflafi,in fomno,morbisque: poteft cnim prin ;
dipalisfpiritusita affici, uelut ægrotante corpore, nofita- *
mcn ipfo affe&o, uelut contingit peftis temporc, aut pa- -

fumantè. Significat autem ignis peftem & feditiones ac …

defolationestiam & Gallaratâ: nón folùm peftem, fed &

multa alia mala perpeffi funt. Verum & ignis miferis & H;;■.„;„ „,
sxulibus quandoqué fàlutis acbonæ fortuiiae fignum cft. ignù proffe
Contingit cuidam exilio damnato , ut foror & mater portemdent,
ignem ùiderent per cubiculum uagantem, uelut crabro
nes fácerefolenf: erat autem media nox& tenebræ:inde
lucernam extin&tam accendit, tantumq; lucis enituit, ut -

media dies uideretur, quo oftento perculfæ mulieres, ma- .

Refàéo adfacerdotemi ftatim fe contulerunt: narrataó; 1.

hiftoriaille cùm effet minimè ignauus aut ftupidus iuffit *
:* mulieres bono animo effe, nam exulem fuum citò reuer- .
- firum & admagnum deinceps fortunae ftatum peruen- 1
türum: atque ré$ita ad unguém ceffit:liberatus ciiim bre- ì
íiab exiliö,mutata4; fortüna, ex fumma inopia & humil
lima, etiam nataliuih conditione, ad principátum perue ]d
pit, perfeuerauit4, ufque ad mortem, cuius foror adhuc -

fuperftcs eft.Raraautem fùnttalia oftenta,cùm etiá cuem- .

tustalcs non fintftcquentes: accenfa auté

-
iuge femper
3 -is
1
-
 yiy.'iiiy
4 1. 1 8. ' x I I 1 1. C A P. Lxix. &afin. | t;I: 1 N LXX
si , Qy ACE AP. A E .* *
ut etiam reftitutaarbor, probono omi*** at I CAPVT L X X.

, Cæterùm ignis ille feù fplendo: •$* urmis anti,

emi
daßí e fol
carçí o habendus et ,£g\awuÉ
etìon pro oftenteni ï oftcnta his quz in a£t£ xo
àïíïòr uì conftat minutis*% ¤ . iiit,quòdà omnibusuideantur;nec ambiguos
in urnis puluerem inuentum: quidhoT' jkndore M. l άtriítoríus, Š maximis caufis ?19bsi
lum emitteret, nondum compcrtum; Verifimiletamtn c. sigtmtnìita uumcú. Qukunqueinfortu
- ..-

potius aquam,quoniam inuihapul

-
i«ci
ui%nis crat *unngit
ÉÉ,quierit.*? isti
-
jtitmi
iDrogib
uidecma
-
tic; quô
ntut ámaùcù cælaut
nthmxcc euaibu
tans
fuperfuit , aquàm metallicam aùtcertifontis
mándum eft: quæ tamen obfcurologo rcpofita,?kn&oa- l*a
l-uitlti us vuí
usgmus quaHHcr odiianu
ctod Commod
anumm Com tem?po
modii tem
rem illum Š retinuit: an forfanag°.°
-
Ę '&um It0tum Ę Ę i ÉÊaruit
-

m.
-

fibi,» ob nouita tem

ate acfoem confinxit? E$olù autem* ||
|$gmatum erat ;mtamon
ioqásta ,c ftätugquä ugcæt;
enasteri &
m ac lyc
aec mea aetate apud aedembcatae
atque Augufti,in quibus aqua contus atuI, s.AitNi
«nafoff
tniam,u
È** - ilom
g;
|*tu
l\a! ntit úe uidetur,
mmotali &ic cùm?t0
de, _ App
APParü i §
aruit $.j,Aäî ap iyf.
mmibu to'"'.
sno? ''' ' j$$i
Š
te* is - •-;ásáiScqu
- -
áumcutac
(t,a tttu raiinit
it mag . " »

ftellä, aequalis $19P*$£iatib wisamni

möofwat
mmodiù
gis,nec conftantibus,fed uelutininccm
gis usida, ; l*'*'iis
T io,qolo ,monüttutclndsbel
uina ,C«tatibusbel
in tædis dum uentus fiat. Fufca û&rubcns,*§°? ìì at Qua Aggai suasu%;;
\*°Šoi
liiyo&
inoPer
Pcfcéî
nta die Martjeratiuxtameíium Librtz,æ, cum
u1n
qui - - -
-
jSantcam
ak*• -
-
- - *
-
-

timioN
ę.igo,Àòùo;àuobus ftav
^ - - -

mùm uidimus: nona uerò inipfo mundi po10; j*a

g1nta Ê
-
par tibus ab æquino&tj çircul saecúA
-
bat
part ibusº,
ota 'j§.
! 1%
O-. - - -- '* -
. •

l'\ Qt&
l<;£iu ten
tbussqu oqu&bt zfuntj
eConfu cruabnt,
ortu&ά\
Soli\;xs aya
aà mt -

tur cft toto quatriduo feptüagintagia ; $u$olututìlumawrimòcornutus:

riente in Occidentem: &trigi §'Ä aà NMer
iitÄ.f idicim se; nt* - -vv
i.Štím '..-.
inâc inc& - - - -

itpluuia, ^°"*ap- ;
nem.
Tu m uer ò afs idu epl uit ,&
Parebat.Referunttamen in Germania Štu cùm\
de jtP
- •

ii: ulquc?ád
-

-
Σdeli
l>i\o ΕquiuutàVmfùitole
Y
fit mzoo
• dubtum,
haudftcn-

ium clt.
v
fol. um
C- - -

1me
dium Aprilis.Afine Martj fubfequ'* £eftpcrpctu* fé- lº?o
ύύάnspe
quxrdur otum crg
et:tdum ueròoer cxcc
uix*it,
exce
-
-

p
-

ren
ma-. .
namunqv
quòdat ?a; .

§ ; ufq
-

ue aduigefimamfeptimam Ayn §.'&

-

Š -
£antus**.
$ig;
*- *

l*;
eff
9r,utIuni menfiíimilis eítemporis°? extenävotu&it:quoihodoëtam
ctiº lig.Š
o ' cm,
ar eftn
ficat
InnotĘ
ŠiorinGc- - - $us
uasp*;
-
dauideri,nûvrotùs obtc
sttno, -

i ā ls j $; ){olùm mometoper£;u
ines, X
1°®
1 ,nu\?

*PaFulnnogur apud§ Ę: § •u A(Qp¤ É£É

aút3
nia,Af
aaïiaé ion.
V. MAC.
ëïí,ac
. e; . - - -

fi. , em?úlp iui*' £; Ε É &fe&u prxfertim yer lunam

$ mores huic (ìmiles proportigne$ refpon.aut
- - dentes.
cm%"iã l*ibusMellis clarioribüs, ut funt lupi
- -

ugitter,
cr,
videntu naturaliu": | Sútus,Pleia&es,Hyades, Qiiouissimv
C. - - - -ānia ! »
}9funt mon
-

tes ,qu i íüs äbu nda nt;

- -

$iuinum hab€€íïû,feu cófenfuquº awm

fcu quòd aliqua §; quàm «lementorum Åssi j suis; (ermohabetur. Manifeftum
jgaiitur, feùçìÜôåîç quod freque?' ut Qu
“fum à daemìone notitia apud moS per$i;
§°$amnum afferunt,omnia mala: qu* fle£
tactur
rei,& am, fœlicitatem: quae neutrum'; mu ut
Äçì**s lì$ua$uά%ùm in una regione id c9
j$ timobfcurita quàm çlarumufi
°°®immenfàm mags îtudinem&fationc
ittA
rem ci
utniitumtcgipöteft,uniuerfae&teris
xtapro? eat? j.
£ßion* ¤m.Š multomiaus?c
- -

t,
$umaximè qux nomine aut imag'°° A. sìlìtontingat,pro maiore miracùo\
Con ucniat. OMaa X 4
— L I B. • X I I-I I. ~ C A P. L-X X. , , 69;
... .*' O s T E N T A. Q_y A E I N A E R E.
- c A P V T , L x x. :
Vlla funt certiora oftenta his quae in aëre acci
dunt,quòd ab omnibus uideantur,nec ambiguos
haben£fucceflus, quòd à maximis caufis prófici
fcantur.Eas tamen fcire arduum cft. Quicunqueih fortu- ¥
nam referüt,ingrati Deo uidentur: quòd cùm cœleftiatan
to ordinctam perenni gubernari cernant,haec cafuitribuc i

t£uclim. Lcgimus apud Herodianum Commodi tempo-

iibus ftellasjjer totüm diem apparuiffe. $íí etiam stellæ in die,
- - , •

inlongum produétas,mcdio qüafi aëre fùfpenfas uideri. i;'

QUodargumentum erat non áccenfae, fed quafi tcrfae & i
coaâznübis. Accenfâ enim noéte uidetur, }; cùm pro- .
culabfit,euanefcit.Niforfàn,ut aliàs diétum eft,aftrum fit. ,
Album non in longum extenditur. Scquuta cft magna |
fiagesParthoramêommodi dolo, nonüirtute.Indc 5el i.
la ciuilia,opprefsis anni fpatio,quinq5Cgfaribus,bello tri
tus,Didioìùliano,Pefcehio Nigro, Albino : duobus frau
de Commodo ipfo & Pertinace. - uomodo ft,
.Tcmp9ribus quoque Conftantijab ortu Solis ad me- $#* die uide
iiiicm üfque in Öriéte tenebræ fuérunt, & ftellæ apparué r;g
i&fiib exitu Soluclutiluna primò cornutus: indc fiiedius
cmcifit.Ex quo deliquium üifie haud dubium elt. Cùm poßimt.
uerò dcliquium Solis ut à Ptolemaeo oftenfum, folùm mo v,'
Tcnto téporis perduret:totum uerò uix excedat unquam |
quashoris, illüdquærendum crgo erit, quónam pa&o à *
£t4headmeridiem extendi potuerit: quomodo$ tam diu
ftellæ uideri,quas par eft non uideri,nifiprorfus óbfcurato
. -
-

ßlehocauicin(üt dixi) folùm momeuto perduratur.Igi

,* tur caufam accipe : Diximus aliàs de Venere & Mercurio -

$uocunq;anni tempore: at nunc non de quocunque anni |

£mpore,(edin Solis dcfe&u praefertim per lunam fa&o, ,'
& de omnibus ftellis clarioribüs, ut funt Iupiter, utraque ]
Canicula,Ar&urus, Pleiades,Hyades, Orionis cingulus & 11
Pcs,aliaeq; confimiles fermo habetur. ManifeftumTcftau- -
i
$em Primùm,quòd folùm in una regione id contingere solem obßur.
Potclt: dico täm obfcuritas quàm ftellarum uifio : néque ri tenebrásu,
tiim folob immenfàm magnitudinem & rationé radiórü toti terra ob
adgentriueniërium tcgi pöteft,uniuerfæά, terre tenebras duci eodê me.
inducere,neq; per lunain,ncq; multominus per aliquâ ne- yento impo/'
bulam.Sed fïcöntingat, pro maiore miraculo habëndumßbile *f.
X 4 maio.
** . . LI B. x 1 1 1 1. c A P. Lxx. . . . . 11. XIIII. c AP. Lxx. •,
maioreό; prodigio, quàmfi mortuus abhinc multiin : Firgilimtif O&obrisprorimo.
annis rcfürgat. Ëorröin unatantùmre ioneid ficti …; J** uno ypxxxii.die undecima Aprilis, $
inpoßibilè,neq; alienumànatura,prxíértimdejj£
pore. Igitur cùm in Orientefitdeliquium sacri- $
**£ibttsíscomjicuosac Ę
*$£mduabus itibus,monium aptibus dcfccndcn
aeruerò fùerit purißimus,uidéturftéllæ nóbilioresita? ss. Croltis quorumprimagtò Š 1m
Proximiores.Púrus autem eft aérin Perfide & uitimi; í [*}itutonitit,horium durum&plusfa
gionibus,rarò auteminoccidentehoceucnit. $. [; $is; corona, alteraut femicirculus É ά
Praeter hoc pars Orientis nebulacraßiore obduâafa* iis; ftrrttalorummorcm:fòlcsueioipli Pc
§% in eclipfifæpe solis euenit, produciturft:li;u'* Ęquumpofitnt,ficutnec quia Ἐ.
'° § tertia part€horaeufq;inhofamhotisue.Vidctuf* *y£goadfoiskiamhabcbatur,ualdcluac 'ì
$m hoc tenipns longe máius quàm fit,ob admiration? | Štitor,ui; silucifisautum qui  $.
*timorem.Öùm igìrhoc contigerit attenuato nimi, 1*=»i:iusi; fpeâabat,minor nectam?k sti.
*$fe,feditiones,be ia,proditione$, clades ,direption* {*imine mags;sificantem ¤; Ä
^at •
“fìium confeqüifôeîç.
£apides pluiïèòiìRomæ acprope,timcertum;(t u-ut jus $uisiutambo
jiisnmitimostadios perfimul £;;;
cælum& à íc.i te
*"*''**^o intefmiraculaiiìèìïé ÉÉ $unttamen qui£; Ij; $lotcommum à rubedinem í.
§'$£rant.Nuperaccepiinter Ciait&Qg;$ j* alüs,maximeautemyottobitumŠ
$'** Hifpaniæ noiiaeiniì ia,ubimaximaflatu* £? cm ;; $umitusßcutuseft,íiits;&Q. ;
j?ides,malorum coron&orum magiiuiint. \d í Qiiosojibus,M.Antonio&LPlauco& b{e
°°"tingere ex caufisnaiurìssìs $ociat;*, j*gnìt Atque itafexiestas $i;
. …
tamen É caufae fùperioribus coniun&aefùnt, £t I sa Semper autem pluuias&diuiûones otsa*
“nt»& maximas äü.safferunt, oftendum* h0 Issuftum,cum omnes radiis illuûs; fuerint,
num corda £; & crudelitatemacferitatem. &anali |j°o'itnguntpluuiasoccidentes. Nam&gt;
irca .Vidimus o cquitantes anno M dxxy£!!;'°
- - I* itmtorss fint, & imbres oftendunt, uelut1 at
-
-

''J cœlo feren o áream circa folem,iridis finii Jiii uigsimao&aua die Maij,&in menfc Εet
.

$uram,qú & pluribus tunc íóminibus oftem suwbxxxii1 Nunquam tamen plures tribus
uidimus&Poft haec iterum eo anno quo Carolus $tirpatuil: Huic triumuiratum nüc exct
$°£9riatus:ficciáêëìíîï $lysistoriistos GιστΛς;
:.t.nimt^'*
die. _SteHas quoq; die ferenobis uidiffe Mejí. √us Titatum& Aegyytires. Hxcig
1

'''' cum tota'çiûiâÄÈÉÊË flendij*$ | $aswtttbusfjöübus,num«i

m D xr. cùm pulfi fùnt Galli;aliam anno M p***':
§ !' Éugmpleuerant ciues.
£uram,ę imortuus efFfancifcussfortiafecu*inceps, I ;,'°£ustalit€r,motus&turbationes
w !!^;
ptznu - - -

%$9òd finefiiiisiìöïíérit,mutatus ££ £ | √s& proditiones. Si confimiles

3°°fjíj;inöáíôïí,imperatorem ciuitatis r*$"'" | √°$int stui&óú:í contrar], 1
*$ rerum ßati. ;iitia | $i$tm,uelutî
'lus Illud ctia is qui dies efttertius ac
m prodigiofum quod anno M p:;?
„ itrce:difi°$ta eiiim füimineaáéô uehementicft*
§.Ę lyt.quoàlunaexleoneM
, --• y

:.. & portâ tutum; *$utus adeò calidus,ut quioccur

• - ›
u£§: £ea perierint,mutatarerumfacies,* Ê c- I np Ε jiis;etut:parunt È yn -

§£a£tiati; flexi,quanquam maximi: & ę ùtrt ÉÉÉAultriãgitumhebetitę, » C

í. Paßibus ab ę diffante$ ceciderunt homin%*
w Iunffi .
§
›
£nofi,&corporaóì
'°'P9tadilloluentes: acres
-

ant: porrô ÉÉçìåíïuigefimaod* puli

• -

*λάςm& *salaminantur;uautfig
X ;
— L I B. x 1 1 1 1. cap. lxx.'•»
pulfifùnt GallimenfeO&obris proximo.
Vidi quoque anno M dxxx 1 1. die undecima Aprilis, solei tres.
horadicifeciinda,tresfoles confpicuos ac fplendidos,Ve
netjs,cum duabusifidibus,non cum capitibus defcenden
tibus, fedfolioppofitis:quorum prima citò defiit,altera in !
medio cœli parua conftitit, horarum duarum & plus fpa
tio,altera uelut corona, altera ut femicirculus plano ter
tæ æquidiftans praeteraliorum morem:foles uerò ipfi pel
lucidi,utintuerinequaquam poffent, ficut nec $ in me- | -

dioerat: quiergo adfolis lgüam habebatur,ualde lucidior

maiórq; acfplédidior, uifus eftuerfus auftrum:quiuerò ad
dextram,boreâuerfus fpeétabat,minor nectami fplédens: I.
hunctamen in fine magis perfeuerantem auétümique ani-
maduertimus. Sic tamen ut ambo fimul defiiffe uifi fint,
|
.

uterque tamen maximos radios per cœlum & ad terram i

extendebant, colore omnium ad rubedinem declinante. |
Apparuerunt& aliâs, maximè autem poftobitum lulij Cæ 1.1
fatis,unde triumuiratus fecutus eft,finfiiliter & Q. Minutio
& Q. Martio confulibus,M.Antonio & L.Planco & Clau- *,*

dio principe confüle.Atque ita fexies tale oftentum obfer

uatum eft. Semper autem pluuias& diuifiones oftendit: ,'
triumuiratus etiam,cùm omnes radiis illu(tres fuerint,ma *,

gisautem oftendunt pluuias occidentes. Nam & gemini

fiequentiores funt, & imbres oftendunt, ueluti anno I,'
MDxxv 1 1 1. uigefimao&aua die Maij,&in menfe Februa i.
fioanni M dxxx 1 1 1. Nunquam tamen plures tribus ob- I.
feruatum eftapparuiffe.Hunc triumuiratum nüc exercent I.
Carolus quintus,Impcrator:Hcnricus,Gallorum rex: Sul- .

tanus Sufimanus Turcarum & Aegypti rex. Haec igitur à

me uifà plufquàm M m.teftibus fpeótátibus, nam ædis bea
tiMarciareám compleuerant ciues.
Venti gencralit€r,motus & turbationes praenuntiant. v.„,.,„„!
Et ob id,fèâitiones & proditiones. Si confiimiles naturæ gnificata. |
temporis fuerint,erunt & confùeta: fin contrarij, infueta. -

Calidi quidem, uelut hodie qui dies eft tertius à calendis

Ianuarjanni fàlutis m d ly 1.quod luna exleone Marti op
Ponatür, fiauit Eurus adeò calidus, ut qui occurreretjin
xftuarium ingrediuideretur: parunt moröos primùm, iu
|
xta illudHippocratis,Auftriauditum hebetätes, caput gra
uantes,caliginofi,& corpora diffoluentes: acres autem o- |
mnes&peiiem & incefidiaminantur: uelut frigidi
- ;
caiide
annm
28 L I B. X I I I I. C A P. LXX.
anni tempore,morbos contrarios,& pcnuriam}più?tm*
tem,fteriiitatém,urbium obfidiones.' Quòdfiaib?**
$omos pauperum Gertati$,actegulasàjortcnt,*** si siinoquehit:Solismagntspumicco coo?.…
£ £roceribüs arbores magnæ figiiificabunt, tui;**
*domus prgtoriæ:caferíiicciíhumilibusacru|i£*':
$ulæ in mediocris coníitionis hominibus. Qggé fiabiq;
actura acres fint, erfeueréntque. lntcrnobilißima$
, in aere oftenta Ê Åometz, de quibus*
*tum elt.Earum GÉÉÉÉÉéntiæ plurimgiint9*
°'''''Pggoniæ quafi barbæ&iaculi,&
9°*5clla propriéminatur: xiphiascer*
difcus rotunda, fimi»
coI•
;'''• lafnpädias fäcem refert:hippus cquum, pihus d0
“um: foimauiííííííííííí , eo miaiora mala;uº,
'': Solos quoque rubens acfjlendidus,ucl liuidus :
j$ : hæ suiim féíiígē
us formidabili$. Diuturnę quoquc autem&g*f.
&plui'* & magnæ,
$trariis funt deteriores,& ÉÉÉ : &£
$ £!tate:& diurnæ quo raiiores,&omę £; É
Ę; iuxta Saturnum,peftem &£ ontifi
cu Ę Iouem,legum ihutatigas?Âgnam
clad * 'ttxta Martem,beiia: iuxta Solem,tou9; '; itat€$
Ê SĘ: iuxtaLunam, iîîaîiones, aliquan* 1CC1
:;i; Venerem, Principum mortem&n05% ;IiumiuxtaM$
fis&nobi '
ibu !\auaria mäla & fiiultaiuxtaLyram,&££?" umi
t$. Coronam &intropicis ęquitę fig
nuiii Šta serpétes &in Scoipione, Pefteriº motus:iu
Xta $ygem ingeniorum:in fixis figî, m
Ë$9;goni$&armatasfiguríúí
ridam i; %Caßiopeam,fèruitutcs & defolation Ędd>
u:is E. 8« Argo,tempefìates & injî; bilcsul
ę. $ tcrræmotu,hórrendæ &miferabiles; í a.Cu
fpis e $tates & uentos patiunt:fixæ,diuturn 9*
: fre$'°" locum oflen(iit huic malo obnoxiu";..„;.
**** oftenta in borealibus regionibus &mirauam
- -
ma£°
ucf
bis 1i $ulentius apparent.Sed ut rcm íilius abfolua"'
§'Pfiufmet oííï. fùnt autemhæc: $is;£
-
°tiam circuli uerfùs sę, altis niu*
- juidc
j°gcntibus
»circa uernum æquino&ium É • : %uptçíünt,tépeflatesfiunt.Et no άib
icct fj - - - -
j$ amplifsimus circùlus per orizon;*' ic diui
§. *'bus eß,ita&ôçíáíôïí , in eius füpeti'%
lln
go c0
PP°ndentes, quitam ętìs oricntcndº* lorc,
118, XIII1. C A P. LXX. ®9
£t sißkmmunis diftinguntur. Praetereaipfùm
*TustoIomafiuthaloneifitarifidis,in colore qr 5:!.
*= siibtns;i uibusimaginibu5,fiuc duobusfoli- a. ;
i*$iitiaiiifimilitudiiiemarcuum pertranfuef- frá
isstitiat:erurgunt,actandemmoichalonìex- pi,
l*ariunt.Cittaümbilicumuclcentrum amplißimi u.
|*rittobustâ,quzintenuinubefflcndct. Dcindc
[ssim ęloIeftiquecontraria aliìayyatetitis fub
IĘumucfímctidiem per amplißimum £t
Istaittãtiscxdcm,&íübfiftaproténditur, colo
$uiigo, quemadmodum ítifölet in arcu; fi
|**|tti Hitimem circuli fiue haloncs uix ultia
|$tumdimidia durant,femper habentes uel füi
|$4 iu quauis íécreta ratione, peßimos Provi
| sumttmporiseuentus:uidelicet porten:olaton*
iümiiia,quzcdcs &iumenta profternunt, c**
*& ordioicstam nobilium quàm plcbciorum
$ummymasprxterea,ho(ùlesάδες, yiyataru
°uts&inccndia:imò adfinemueriscirculis euam
|>;i;i:foltntfjuteaganacumupotef*£
|*i*i*kquunturhoitendaönitrua ut coäticae,
IĘ plus folito miuu
**sicuta,ömüíùocutíúóbtuüt ac di?er£
$ilitus denaturaÉ;tcnttionaliumfium au9'
Ęlimius,circulo;
sę$igiofos: tepentinosrubricoloíï*
bella&enim prxfagunt obl
$$i, É &contiuumyälloréta. Stellat
° aliquam,ficirculiaut orbe;in&uterint,imb
j$Csterum quomodo autquibus rationibg
j\oiidiculifüccoronx circaSolcm aut rc'
§. *adoruitinteralia,diccns: Hae ueroso;
j** itttdelapfaefùmt&infemet euanuerüt,iig
j*®üiäs:cùmautem adunam partem
■ jlucuentus elt: unde&nautx inę uentu
sÉÉ contextus corouryetit SiaSe?t;
S Ę eft.Siab occidente, Fauonius;$
`*?ut titcàlumm'& cæteras (.llas,haec
justdtu ueròrará,quiafolislumenfot
**£äÄÄÈÉ&
 L I B. XIII I. C A P. L X X.

kore, quafi folem imitantes diftinguntur. Praetereaipfun

folare corpus coronafiue halone,inftar iridis,in colore ci
cundatum eft, utroque latere Solis imagines puniceo colc
reannexashabens,à quibus imaginibus, fiuc duobus foli
busduofemicirculiadfirnilitudinem arcuum per tranfuer.
fiimfefeincidentes exurgunt, actandem mofehalonü ex
tenfieuanefcunt. Circa ümbilicum ucl centrum amplifsim.
circuli;iris eft obuerfà,quae in tenui nube fplendet. Deindc
eidemiridiim colore fitüque contraria alia apparetiris fub
nigra.Poflmodum uerfus meridiem per amplifsimum cir
culum tranfuerfà iris eadem,& Ä protenditur, colo
rcfemper uariato, quemadmodum fieri folet in arcu, fi
ue iride cœlefti. Hi tamen circuli fiue halones uix ultra
duas horas cum dimidia durant, femper habentes uel fui
natura uel alia quauis fecreta ratione , peßimos proxi
mosfecuturitcmiporis euentus: uidelicet portentofà toni
tiua,atque fulminia,quae gdes & iumenta proftcrnunt, ca
ptiuitates & occifiofies tam nobilium quàm plcbciorum
acincolarum,rapinas præterea,hoftiles claffes , piratarum
graffàtiones & ÉÉ imö ad finem ueris circulis euanc
fçentibus, pluere folent fulphurea grana cum uapore fœti
do,mox quae fequuntur horrenda tonitrua ut contrcmefcc
; ' rcficiantáudiefites,rapidáque flumiua plus folito niuium
refoiutione excitata, ómniá fuo curfu obruüt ac difpergit
Prout alibilatius de natura feptentrionalium fluminü ofté
detur.Afferit Plinius, circulos repentinos rubci coloris plu
rimum efle prodigiofos : bella ctenim Praefagiunt ob lon
giorem Solis defé&tum & continuum pallorem. Stellarum
errantium aliquam,fi circuli aut orbes incluferint, imbrem
Praefàgiunt. ά quomodo aut quibus rationibus fi
anthùiufmodi circuli fiüe coronæ circa Solem aut reliqua
fydera, Seneca docuit inter alia, dicens: Hae uerò corona
cum æqualiter delapfe fùnt & in femct euanuerüt,fignifica
turaëris tranquillitas : cùm autem ad unam partem rupta
èrint,illinêuentus eft: unde & nautae indc uentum ex
pe&ant, quando contextus coronae perit. Si à Septentrio.
. ne difcedit,Aquilo erit. Si ab occidente, Fauonius. Si uerò
a:*% pluribus locis rupt; fünt,tépeftates fiunt.Et noctibus qui
3*? dem praecipuè circa lunam & cæteras ftellas, hæ coróna
g1 notahtur: interdiu uerò rarò, quia folis lumen fortius eft
- - - -

ę .……. ut aer coagitatus, ab eo calefáctus, fubtilior & folutie,

?
;
*, - fit,luna
 B. X III I. C A P.' Lxx. oi√ lIB. XIIII CAP, LXX. 70t
:eminferioriiis,ideóque # Ę. a$ Špimium, queso modotemi- 1

tur.Cgteraquoqueffdcrainfimu! ÉÉ *****lijittjfimtri,bclluni&ì, \.
:rrumperepoffünt. #i áur. *£iant:itiisjtcitionem, tanquam aërem |
matcria folidiore, pinusque c: É “$int,quinonminushomissi, lupo-
, aer effe nontamfpiffis,itlumen acfòlutus, homOit tiihmijiimcirculii;iiiii.Gcntam CrabraI.
-

it atque fùbmoucat;nectam Ê hocnoá **ii, imjiicdcni,iî indudentes terta fuit,

**T$
-nieiitibusradiis moram prxbcati cuni:àm vis,fjöito $iculofifco,qui omnesre.hifioris. ' I
-

itioribus contingit, cùm fjdctafit ío °*innubium,&abciis $imilius $m í

:iiileuinonpugnâciternecafpcft Ę
efíéíóúterii inficiunt. Et 05.e
ºit: έoperitntis, ptrfrtim menfe Februatio
'®,0b$o; tiong;iioiicm$0$iquitatcmuidem. i,!

figuris fimilibus,certis Ë.ÉÉÉ j*juipipstijî diften- i

:nt,praefertimquando $, 10 lepetorizon §*iiiquodaIij;esitú, iuftiotis diculi,ue. -

:iesterrae hocmodo:quo ÉÉ ** tiiminere Praefigunttcm?citatcs.Hancque

ulmus apparet,nubibus tota ā nigtt. Qui
Šm;is *s£imatiadcambî
enes cùm denfiore amplitu ÉÉ **ii*igiiitu frigisfigurę Ę
li maximiinfüperficie Ës,intcr quos $itmyrtus, ü - -

tundos croced coloreditin Ę:

em in nubibus candidis quae oäo äjoit:
urent duo circuli £#££ inini:fiofi
: £ centf0
in exteriorilatere eß atrico
\lter autem circulus ÉÉÉ ::nti
corpus (in quod fùperior £i
cxterius albus atquc ##;fufcus,t0t*
in opyoi;?
uo foliproximior.Prxte: ntemiíurí
;i maximi circuli pcr g? coloresha
arcus apparet fitu ií exteri0ttm, u it,quo Š
s in É denfis, fübt idem inferiottm, γῆmbis iubibusqu °'Éiuntut. Ajî
:um feu croceum ac uiridc & meridicm
γῆδ circiiiiinter Ê autdubiu exhalati
apparent, uix una cum (centibusdat*
quia folillicò nubibus Ëiisdenfitisim
m frigus adducit,autnubi diebus ffit*
um íolem (dum pluribus? &alocadc
uræ potentiain omnia £; ede
iia inufitata #g#$£afcendunt
ae,interdum atræ & macuí orum tim
fcaturigines aquarum & Éfùm pauco
um adminifbrant. Nequc £;; huiufm0
rehenditur, quodportent Jeremia*
Ê##
liuaporumfiuc nubiumfic clat.■ -
■

!!!!'.
L 1 B. x 1 1 I I. c A P. Lxx. 7or

1mutua uiolentia fefè impugnantium,atque eo modo terri

biles cometæ, qui (Ifidorótefte)famemi, bellum & truces
uentos fignificant: uerfus feptentrionem tanquam aérem
pinguiorem emergunt, qui non minus homines in ftupo
rem fuo horrore trahunt,quàm circuli fupradi&ti. Genéran Circuloru
tur&alij circulialbi, ampli ac denfi , iridem includentes ***** gener*,
cum coloribus fuis, fùppofito circulo fufco,qui omnes re- hifloria. i.
fiexuatrarum nubium,& albedine denfifsimæ niuis,faciem
terræ totaliter cooperientis, praefertim menfe Februario
ac Martio, ob Solis elongationem & obliquitatem uiden
tur.Efeétusautem eorumiparüper à fùperióribus differen
tesretinent,nifi quòdatrióres nubes inferioris circuli, ue
hementiores imminere praefúgiunt tempeftatcs. Háncque
caufim etiammaritimgàues râpaces è mariad jÉ fu
gentes, inceffabiligarritu praefàgire fignaréque uidentur.
Scdhaefimilésque tempeftates (utfuperius j: turbine di
&umeft) É durant: quanto namque funt impetuue
htmcntiores, tanto durabilitate breuiores.Eftque notan
íum,quòd Solis lumcn caligine obfeffum,quandoque ma
iotianjtemporis fpatio pallensglobus,&fine fplendore
oriensimbeciilem áctendem ex fe calorem emittit. Qua
feganis ac difpartientisimbecillitate caloris obfcurus aër
ßìico&os edit fruâus immaturos , &imperfeéto flore
collabentes. Tantum aërifiigus ingerit, ut pauendae exin
$efequiuideantur fterilitate§: cöqüe haec,& fimiliahorri
- iliorácueniunt, quo circuli latiores extra orbem folarem
imatrioribus nimbis nubibüsque confpiciuntur. Accidit e
tiam fiuehac fiue alia caufà dirarum exhalationum, ut in
gentia arborum robora in nemoribus deiiciantur, intu
mefcantultra folitum alueum ßumina, rumpantur agge
res, infinitahominum iumentorúmque multitudo iriÉri
matur: cafùque profiindißimarum niuium inuia reddan
turitinera, gelüque intolerabilifuperueniente, uiatores
necantrorfùm,nëcretrorfùm euadere cupientes, necua
lentes, repentina miferiaintercipiantur. Contin gunt prae
terea circà Solis ortum atque occafum,fimiliterëtiami Lu
n£,Soles gemini aut tergemini,Lungüe ##; cùm Cau/a mul
ubique,máximè tamenii his regionibus, fplendi 1 ac diu- plici, Solù,
turnifiequentérqueapparent. Horum igitùr omnium cau- fa, tum cir
fì,ut breùirem repetam,utad naturamfefertur, ob crafsi- forum prium*
tiem exhalationis& luminis uarictatem eft.Niucs cnim(ut diam.
JaunC
 X*ox LI B. x 1 1 1 1. c AP. LXXI. LIB. XIIII. c A P. Lxxii. »

nunc ego dehis ç; fùperiorprimas* ; °wyxxxiii.dicundecimamenfis eiußem:namtan

quaeque fæpe contingunt in orealibus iegogibus * * *rigindoum gérafiguraatquetonitrua frui*
S°t>Parum áb hiftoriaíoßra detripliciSole áttrtt,** *#ii^mimtsqiiíamenteítummetu,tumfupertitio
<iuali mixta) multiplexiumen&miagmumreddunt* IĘt Miiustamen fitprodigum?aduae,quiT
§%affem uaporibus craßis Ë rcplcnt.ia£ $imiHzcautembellorum metu§ac nouorum ueάi
ex duobus his'& frequentes & uariae & adfìitabilestio $timapoftenduntfinullumaliudtcrribilius fignú
“Ssin aere cernanti, atque appareant. É &utiât: “TtNonenimtalia pr;tcrnaturam fùnt,fedfolum
sum, talia a Paruerint,aércmuiaporibusfc? eum,ç “itryofisconditionem.
mediis §¤ regionibus δῆendét.At aërcco* *ionesmitisacfiuminumeadem rationefçilicet,
$$o multiplicique uàpoíereferto, pluuiae mag* tume syrt Matutamquafifierint,populorum &gentium
°'*" fiigoia aut morêiêccedere ÉÉ V;omiiiumhomº iitentum praenuntiant:aqux enim multæ;muit
*§*iofifmanife(taiiâeî quoquenarrat perfxpeeadem? jiigosoëtiant;áepraedibuntur finitima, &a
is uariatam), 13;
Š cadere decem aut quindeciminio? È tlli ?$fiirmiaftetmait,'iitum elt.Multitudo quo$
'$9dò crucis,moáôïéïíôïò
$u;£orpij,uel quandi** Vnde : §gittitttmorbos portendit,ut etiam mcd.
mufcae imaginem åòfioi√°'**;
|§itfluuiorum&fontiüm fàlubriorum exortusnq
°°thoinines otiôïí püériuitrëascituri?£* en£ no•
|$n& gentemmeliorem acmores futuros?**
jstate pulçïçãçígíïìá;£"£ §¤¤îiî: Auguftitemporc aíbiteftafifumu
*P;ima hóra e$t, $iííimagat, £?'; ? 5°®nislaudemìraheretürlongâ enim quç??
;j; fecunda ftellæ,quæ tertialij,atqucig sí $ítutaeftpaccmprcmonllrît.At* iiuetio
§**t. SignificataíïíåÀí,íiquis for-* cw* jtigofis&fídas nafti, tyrannidem&cclarat?
am Ratutalémque ample&iacinportegtu* transduida | jnt,& imncsptrtct folitum,inopiam&
t;Porrô ÉÉÉ adeò
£ur omniae, uaporis crafsitie íeptificuutj
cQu£ *tittmminatur.
£áerípi???
q
ia fi. fempera 0 $ T £ N T A T E R R A E.
ens. tur. i Pparent. Vt enim cerâ formatuf, £££ C APV T L x x I t, * *

ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ
Σύ$i$tit etiaiiiinillis uelutia£ï
Mau imo wnx.cum cecidiffentê cœlo ia?
$
$tragc, in agrumfiuuio Abduæ cótemn
§'**ia$xquemadìóáìíîïòío
uno multa prodeunt. Et exgenera'
-

de Subtilitattdi. Jiisj cxx pòndo, alium£gnra:ícat,

-

um eß, Ij$yGállotumúrsyas pro miriülo plurimi

- „$in unt&ibidem grandines immenß Š u* $itus, utities eximia,ödorfùphureus:prrc
»capite, Ę quandoque non fui$$í |j?£;isingens horatertia: decidentum lapi
tur:
- -i,Atqueutf°
- -
i §. $unt, exauditus.Vt mitum fit horis du
ad $i$tenacicraßitie prouenit.Atguc":;i,'ia.
ÉÉ;íí fifficilioricaufi Ê. regionibus $y£. | *jÉÉÉ fùflinctipotuiffc Intra ií 1
Š 5 etiam hyeme quàm aeftate jroucniuj; $i; i? polltciicffiuatia priusfortu
temi] ÉÉÉ;e creduìtur,quàm apudnos $isìÊ sitùm profiigati Vrbs noftram
§§'gificare caedemacftrageih. $ $*}ὰ, Štigalibus,incendio,famd
9 ST E N r ATçyXE° iN A Qyi* §¤ aliisiicxatagauius.
am -i
IĘ $oftentaa uarum referripoteft quoAntepr* $ti$ i'i, u$tagnss , &fpecus n
accidit in P ì
c A p v r l xx I. tę

ííí sύθῆuduni&fìciuntìeietum
× m• .
p. ut kt
no agro anno M pxxx
°*imâ diemDe§embrisfubfecutacit:&
Š "£a Romaminferis deuotum !
anno “$toùiife;quodpropiusfabulg cfi
—. 1. 1 B. x I i II. c A P. Lpx x 1 f.
… - anno M Dxxx 1 1 i.dieundécima menfis eiufdem:nam ta
,*? immenfà grando,tam crebrafulgura atque tonitrua fæuis
runt, ut hómines quafi amentes tum metu,tum fuperftiti
ne difaurrerent.Maius tamen fuit prodigium Paduæ, quài
Mediolani.Haec autem bellorum metus ac nouorum ue&
galium damna portendunt:fi nullum aliud terribilius fign
adiungatur.Non enim talia prçtcr naturam funt,fed foiùi
extra temporis conditionem. -

Inundationes maris ac fluminum eadem ratione fcilicct

$ùm præter naturam quafifiierint, populorum & gentiur
hoßiliumaduentum praenuntiant:aquae enim multæ,mu!
populi.Et fi agros Š finitima, & a
gos ipfos,fi moenia fternant, dirum eft. Multitudo quoc
jÉ generaliter morbos portendit, ut etiam niedio
affirmant.Fluuiorurn & fontium fàlubriorum exortus no
uus,gratiam& gentem meliorem ac mores futuros prae
nuntiát:quod acçidiffe Augufti tempore alibi teftari fuimus
cùm in Ciceronis laudem traheretur:longâ enim quc poft
modum fùbfecuta eft pacem prgmonftraiiit.At è diuerfo a
quasperniciofas & fœdas nafci, tyrannidem declarat: are
fcereüerò
'ram fontes &minatur.'
necefsitatem amnes praeter folitum , inopiam & di
; , , , - - .. •

- Q S T E N T A T E R R A E. '" ' '

' c A P v r L x x r r. * * * * * * *
dimus anno A n x.cum cccidiffent è cœlo lapidc,
cirçiter M c c. in agrum fluuio Abduæ cóterminum
ex his ùnj cxx.pöudo, alium fèxagihtâ; 8efati fue
$unt ad regis Gallorum fatrapas pro miricülo,plurimi:co
sferrugineus,durities eximiia,ödor fuiphureus:praecefie.
- -' £tiaco-loignis ingens hora tertia: decidentum lapidum
?,
gyO'*.
a*
pitus hora quimia exauditus.Vt mirum fit horis duabus
$antam molem in aëre fuftineri potuiffc.Intra uiginti Incen
{es pulfi Galli.Triennio pòftreùerfi,uaria prius fortuna,in
$eiterum pulfi,adexcidiüm profiigati.Vrbs noftra in cuius
fiaibus ceciderät lapides;ue&tigalibus,incendio,fame, ob
9ne,pefte,nunquam alias uexata grauius. • • -

$untinter terrae oftcnta uoragincs, & fpecus nouiter

, gati,qui certè malum portendunt&faciunt.Referunt Cur
? tumin uoraginem iu$ta Romam inferis deuotum fe præ
“Fitafe,tcrúmq; coaluilfc: quod propiusfabulc cffc fcor,
* ' , quam
 , £ 1 B. x 1 1 1 1. c A p. LxxIII.
$$abitoriae,propter euentum;namßinätcriana*
°% maximasindicarefeditiones,hauddubium et
„§§ 9tus magni,belIumautpgit;m Augę,
§°!ucam opprefsiönem. Efídunt & fegetum inoF*
ainem.Atipfi quandoque nihilminantur amplius íú,
rutis urbibus ac agis,rfiortalibiisquequiin eishabitábit
IlB. XIIII. C A P. LXX 1 1 1. 7
fuitjltotium gloriampaitzuiäoiae fignificat:co
Vir & Poëtz) quôápiláerrimainPaìaiioiau;us
Ę Š poëtarumpatronus habitare in
§£ ttmjum. Mytica &ipfauiâorix indicium,
Šim Quintibusdabatur:&ante laureietiam gum

)rt í$ fiinfulgin fluminibus pafcantui* :

$ig;; cùmbcncolcat,totaarbos numinis afflatu
$unt:Veneridicataplanta.Ciuicae. quernafion
^m4t, §§ gusfe debet,obíequétum cafùsinnu$. $it&o$itionalis* gamine,quznon ab impcra
$itimpetia,nouásque leges, $£ pofitam;* ******£ìätoto öcrtitucoiiccdebatur. Gram;
*$*cidunt,quòdhorumòrtuíenfim fiât , •• $it $uôáqttamuros obfeííárum urbium nafci?
laret nim 9htss qii6quepiiìci$iciatant
$*teris,neque únum ά cnim : j£*j
Ę. $$i&cjatifodomusfinctx coronaffo
$$ímbrioaut affatag2 uerbenâque coronaba
$P$ \nguam;quae &ip{adiuperfeueráre poteftos;
riles $infiugiferi tyrannos;at äîïmoles &£nfimacci*
l; $alminis fioribusáb hocucltiuspotius cau
§; §iiles,iîios,a£què modeftos: durustaff*" eft ít $imijiumiiii&itiles&foliatzkun
sit; $. coronz,fed non ex plantis difcrimc
a Ę
$ti collesPrincipátus,quòd montescilafiib*
extet, eríérferint,molliorcs b(q; $tito. Ilexrobu& principatum figAificat , ob
dom%°;£?ddiui
e

J'imperium.Stuiíïìïëï magnos <£&&us 45\c• i$titú,& uitx diutúrnitaíem. Ob id Odauia;

*°°gnis caufis fié; poffe credcrc.&firìga*int
- -

au££; $ius utit: conimatione admodum l.

tla - - - o
- ient.Etâ jSi:&Veipafianus reftituta quercu. Cùm malc
§° ab his inteíííííí magnisßáu5g9%ζ $ymiam Et; : cùmrcítuuntur ucl dcci
uturnis diuturni,&a£ii efæuis uiatq;dig*
$adem ratiôÉ; É É Ê ut ignota É£ j$itimôre prodigio fùnt,utmagis contra
-

jmiuomnibu$ his óbferuare oportet,ut quae

*
| £$*odaemonasíïìåíïíatq;ei\ £ j*ymnoprxternaturameritimari poflint: - -

$°'em;undeuamię opinio exortacit;'j: $it, tuentus pro o(lentis habueris, ridiculus

- άp.$inæ:uelut fi quis in uehementibus «alotibus*"° È confidatrcpentè quxunicactt & ab
"* Praediceretimorbos curos&famem. $úmeritium, èd foriunarum& familii
*-

o sT E N rA p LA N T AxV" j$ !n aliis uerò totuslucus aut laurct

cA P v r 1 xx 1 11. :í jÉRodigiohibendum;ßù fifilminc pci
Pantarum onent, iuxta natam inº*? $u; $:;uon cftprodigjl9go habendum;
ÉÉÉaut , mortem,& maxime uiti%$. §.*'*goüs. ; i£giuisciάominömö habeat,ucli?
lduidetur infinuare Virgilius di
rima §jgtem habeat, fitq; hominum £; infi É trlota&as mcmini praedicercqucrcus.
Ę * ficus : Jï& Ζe inui? fuui; Ę "tnaturalia,utcumratione, ut pauca
fimus Ę quoá ad rem magis attinet; Ę isę %"*Potenta dzmonum (haec énim
-

nisae È í *utem fimilis ob ho&:& plantaipfà? IoWi istâ uertenda, Eorumq; cxemplo crtcra
άí! $§; Agnata palma Trallis in Lydii in ' ipof 0$§* QVAE IN AGRE s TI B
tendí; *Caefàris fátuaerãåçdicatâ,uiâoria"' iait* I

..tur $t; naturam arboris: mam palma ut cof;i£

dif Sic $ %$£ uiétoria quo magis áëta,coil? uru3 É''; C A P V I LxxII i |
poííí sigta palmâ antc Èt. £;hocnomine,utetiā
Pacificanì, quòd sacoronariiol* phanis; | tumtAme °*s£prehendiuolo.Itaq.
?°digoiaudcantû
*'*'* catuuolo.ltaq;y

Y
 L 1 B. x 1 1 1 1. c A P. L xx 1 1 1. 7o;
phantcs,ideo etiam gloriam Pa;tae uiétoiae fignificat: co
íonantur & poëtae, quòd pulcherrima in Pafiiaflo laurus
exoriatur,ubi Appollo poëtarum patronus habitare fin
gebatur ob templum. Myrtca & ipfìuictoriae indicium,
uòd olim ouantibus dabatur:& ante laureâ etiam trium
ÉÉ, cùm bene oleat,tota arbos numinis afflatum
indicat:undc Veneridicata planta. Ciuica ex quernafion
defiebat:& obfidionalis è gramine, quae non ab impera
tore ut caeterae,fedà toto exercitu concedebatur. Gramen
«ligebatur,quòd circa muros obfeffarum urbiun nafci fo
leât.Apio mórtui,& cyparilfo domus funcftae coronarifo
kbant. Sifymbrio aut afparag9 uerbenâque coronaban
ytfyonfae admixtis ßoribus:ob hoc uel eius potius cau
fimlxtum aufpicium. Erant&murales & roftratae feu na
ualcscaftrenfésά; coronae, fed non ex plantis difcrimen.
Adremredco. Ilex robur & principatum fignificat , ob li ;
É duritiem, & uitae diuturnitatem. Ob id Octauianus
uguftus, illius uetuftae confirmatione admodum laeta
tuscft. Sic & Vefpafianus reftituta quercu. Cùm nafcun
tur, nouam rem ÉÉÉ; : cùm reftituuntur uel deciduae
uelarefcentes,maiore prodigio funt, ut magis contra na
turam:nam in omnibus his óbferuare oportet,ut quae con
fingunt, omnino praeter naturam exiftimari poffint: nam
fi fiaturales euentùs pro oftentis habueris, ridiculus fies
&inanis.Siergo condidat repentè quæ unica eft & abfque
caufâ, non folùm exitium, É fortunarum & familiae fui
num portendit. In aliis uerò totus lucus aut lauretum fi
atcfcät, pro prodigio habcndum; fed fi fulmine pcrcuffae
percantárbóres, fion eft prodigijloco habendum,modò
i
gelquicquã peculiare cú dominó nó habcat, ucl ipfe i&us
fieritpr6digio(us. Id uidetur infinuare Virgilius'dicens,
De Cœlo ta&as memini prædicere qüercus.
Hxcigitur ut naturalia,ut cum rationc, ut pauca ex in
numeris, non ut portenta daemonum (hæc enim inania).
funt animaduertënda. Eorumq; cxcmplo caetera condi.
fcere licet. . -

o s T E N T A QyAE 1 N A G R E s T 1 B v s
A n 1 m A i. i B v s. CApVr lx x 1 1 1 i.
Mnia animalia hoc nomine,ut etiam aues atq; pi
fces & ferpentes cóprehendi uolo.Itaq; plura ho
rum tametfi prodigiofà uidcantur, naturalia
- Y
tam£
omnia ,
 yo6 L 1 8. X 1 V 1 1. C A P. 1. xxt 1 l I. lIB. YIIII. C AP. LXX t 1 I I. 7o
9mnia fùnt.Sed ut à naturae legibusy n6quidemon* ££I:anditisssuut: ???
„. (nihil enim fermetale)fed confuetis ā€ntiamfi* , $;;;;;;;;:;::i;aÑí perii!
& ob id prodigiofà uidentur. Vt άalba,®**, l £s;i&gt;£jojain meùcon;titutacit, at*
in prouerbium uenit, quæ tawnem íúodignoûclyt $:mimjticio. Vtigituromnafiyeffttion:?*,
templum íüìï Virginis,qj$ ú $inuam mirágústiâ coA**
£ $:i fà autem cornix pofteniplum uifa Šimismytliam utììma tui; obftruantur.
i*esum irbáura,utàfànùutiâ majoi* t$.
ab illo diftans,quantum áb urbefemplum?§
fed plurimum menfium fpatio.\à autê contig;aÑ"? w? | ■:;igmento$:lico ncculo iocat. Scd fi -

v 1 1 1. ut ex euentu colligitur. §ïprxccffî* daica Ή Ę aut impulfuoctúímu,&cortor 9

-

grauem Venetorum, närrat Coclius ûdiginus:§i' 1 * j¥: corpore teiiâum caput, quòtam
Ę ut nouum quoddam proúgium íignía : Erat aw $£ iimnon piuscomputtut: aut quomod9
non prorfus álba,fed quafi tùens:nectotâ, (ed nigro, Šutiuo&in«titcogentis maius nó
-

albi. ut aliæ capite,& apicibus a Ää;ube&infi:*finantibu* Šssęlogis: dicanturbs

Coruum quoque candido nitore conffittuum, mi $tret ê íorísquxnam fingularis uisca!'
£ritanniae Alphohfo Siciliæ regi, tcm,Ę Califlipom* $u Ę conßaäugeant timcns,o??o
ficis magni. Horum uerò caüfam A\&wimw* Ni&Nde
tnhi ci -

:ά[Λμύiga&ibuens. A • 1-_.

Peranduú arte naturam iúnte,y9f;£muemti.* ut

uerè sit, $ig; mºtu tegont, miraculo pt
Š adalia tranfeamus.Cùm íìíîuâpr;£?°? \bus, Ę dimi$i nullimurô silent, füb aduci
- - w •

te«ri4 magis pertineat ad tra&ationé Åtolisanº,

- - £ lius\mti
, ttytntttanta copia illorum apYa^'*»
Apes igitur locisinfuetis aluearia ÄÈÉÉ
-

quid
Ääh*caniwu*' 1
Ε
ii;inos,terr
,cxteraq;fatacorio&ctea*'
!t. artorum & exitium o{t
endunt.Qu 3
orelnâos afficiebant. Fotiam mw
i m cl & ceram congregauerint; δle -
s quis numcribit, fcdagctcs funt maxi
antfumo nctat; £ 'Stan
ÉÉ acimet
Barbaruiinn n-A;u
flrejjeritis ferri.
afbationi peditum duci,conflaniàp
tisrod '?°'.$£tum
temigu È statui Aygueiunt & oculz , inulta
- -

c
î'; nεδάm $iquis&n\bu$ $$
rám, e\
£aTici
iud a,co ùm leuiffima caufaatq; omnin? prz*£*!
dââmatus
-

sropo tu}
nul* *ut** t.
-

§. íuuiindemultiplicátosSsôétua fuit
4ne-s a!
a!i
usinianu cul
ena Imp uita
pa,era
-

&bo ìmul &

-

lísÈ xci$tate eiu$&uas,&auat? {cm

t9r im S3 ia ubt άt,
w nis
Cùm Valent ss. É Alon(i?i latri fa&umct , ut infinita
-

• s
Ę fuper cacumenbalneifcdit;moí&lt;£ 1 ur §anosfaâa fint, direptiones urbium,
$t;fì:ìc,tum áciolatió ingens totius?
ns:adefat
fàgittis illamipfe i$Éά §¤î¤í
êre qui ßris & . ^k i defu
§. $; ,fìme,laboribus,ad fitcrnicioncm
-

Ę; i!!am unquam abigere.$ paulòyöß Š $ \orum, kcundum naturam, aoa* i!

Ê die,reĘ jenté iníériit.Affuèrc &aliafig* Ę' aús exquirere oportct, ac immu
*lwm, falhoc
au§ta; ur,ò euidenti
limuer noftro iaR £; §'.•
3•.iànon ú)imago Alexandri
-

$is exa
diu&is Gele:
nûquocap ut bal enx e$ £ |s§$um• Mo\ yto&igiofimgaiidinem, nouu
nttore
but o iacuif -

d ade ò praegrands uit,utâ É

- _-
genú ap;irui(e. Nec cert
\
è abfqu -

u.
imo a â os $ecemnóuem paffu§ núncrarent": ὐτε
*nött. Nîquetotmoäis miftraíla ,
- -

TA
o
{l c eft quàm quod cyrnâ amißá,íigni cabat;
-^ -

:; -
-

É; snstabat atorum cxpertacit, uì,

ÉO co
É remanfurum?Nam Genua capius áí
-

•; Ε $. Metamzôs; nec aàhv

§°°° & paruitatis uicem fubit,cyrna corporis; eftoIUk
Poftannüiíçóíííííííítcrprctati*
*r.
ut íüí-
i
$ig;,ammusfincm accifiat
piat, fi
, lyrsula mit
-
-

fcnt,
Y a

\
 L I B. x 1 1 1 1. c A P. Lx x 1 1 1 I.
fent, aduerfùs Turcicam claffem arccs nunire poteran
unde nequeinfula ipfis, neque tantun pecuniarüm perii
fet:nunc hoc faéto,totaEufopa in metü con;tituta eft, a
que etiam in periculo. Vt igitur omina fuperftitionis pa
tes fünt,ita oftenta cum naturali prudentia coniunétâ » <
conferuandam rem publicam utiliffima cura obferuántu
Neq; enim tantae belluæ caput abfcindi uel à maiore be
fua potuit,nec tormento bellico,nec ullo alio cafu. Scd
modò ea cafu aliquo aut impulfu occifà fimul,& contort
colo computrefcente corpóre reiiétum caput, quónam
paéto caput ipfum non prius cómputruit? aut quomod
collum abrumpi potuit, quod in cetaceo genere majus n
parum eft capite,adeò ut pifces collo carêre dicantur? Dc
mum in tam uatis litoribus quæ'nam fingularis uis capu
Cenuam adegit?nifi confcia quædam fati mcns, opportu
; ;::, V, ;*
•'*. 4*
nè pro cafibu§ fingula figna diftribuens.
33:11';. ' Quòd uerò cöntigifin Peru regione, miraculo pro
rimum e(t: nam cùmîibi nulli mures eflent, fub aduêni
Blafci Nunnezrepentè tanta copia illorum apparuit, t
maizum,cannas,ärbores,ca:teraq; fata corrodcrent: mc
l£ftiaHifpanos , terrore Indos afficiebant. Forfan mur«
inter cicüres quis numerabit, fed agreftes funt maxim
uiin agris ueifantur.Apparuerunt & locuflae, inufitatui
malum illi regioni, ne förfan aliquis dc muribus conter
{at adueâos fiaui,inde multiplicátos.Scd dirum fuit prc
digium: nanque acerbitate eius ducis , & auaritia fenätu.
£yfannide uerò Alonfi Pizarri fa&um cft, ut infinita pra
lia inter Hifpanos fa&a fint, direptioncs urbium, fap
fiæ, cædes fine fide, tum dcfolatio ingens totius prgui
ciae. lndibello, fame, laboribus,ad ifiternicionem ferm
$eleri. Ergo horum, fecundum naturam, non tanqua
daemonë, caufàs exquircre oportct, ac imminentibu
Prouidere. - - - - - -

Referunt (fed id non uidi) in agro Alexandrino ann

¥ Dxxxv. poft prodigiofam grafidinem, nouum quod
dam auium genuis appáruiffe. Nec certè abfque cuen
correfponderite. Nanque tot modis mifera illâ ciuitas u
xata eft,tot generabar6arorum cxperta eft, uiditque ij
c9gnitos nóbis Iaziges Metanaeftas: nec adhuc cùm ia
vigefimus
hae refulget.annus fincm accipiat, fpcs ulla mitioris fort
' . T -

Y 2 o s r ,
L I B. X II I I. C A P. L XX V,

'*
p v r 1f NxxCIv. CVRI BV5,t,i.
) S T E N T A QVAE
c í

übCtefiphonte e
ffetlulianus Imperator,
. cOrum 0
(d'*•

leui przlio Perás Š Martiobuá.

iii ■IIII cum
***i£lri$simum,
** inquit, rismei; ftlem
illa,utmulie-
*gnitiif:;i:ipcisui; £runt,nô
$utquiyilusdemore
LXXVI.

cMsti.
is, l
|
/rant Romanorum ad;Ê
3°£$ntingtrtttoniuni, hofii,quiíi.
w ur1 -
-

** Vittuthöcanmi hi$titmimm iiqumhu- -*

ificare,& dccemtauris; cxtimayi; $imum&multa magnifénfis,fcdno, tameuidem. <.|

gí íá Êsetadfidi aras $$it istititttí. dominoucni dtfctndens
íí - ;uix captus ioia oftendit:n:
is funibusui ir:n:fi'%
*obiiì. pötdicbusquimhocac.
í; Ê multamala Ęi.ando Impcriint
ibim ercitus confùmptus: ? íibus,qi: num* $*goauitJiorhnj & mortuaeft, fumôftlisqu;
nim jÉ & turpis pr6ditis # ijoni: mo §£t quxftus , nu
, pax fora; É bot.maxima
Nouemt umcn
quimcomp
iri Perfarum ceIIeram
- at:coniumfiic
crpdTCº' -

,-:
citum £££;
e & morbo ÉÉiens, crefqrum1
mortempmp;
autem - w

#;íú
::captus moriens infaufto Ê $ummo; $it, aliquödis
$attei; Poteftatibu
- -
-
- on

$iquisucti; $möns,í;, korum

-

- „?qui-

É?ÉÉ ú ritur;u
monüm artcs,ßda qnk::yrtium j£ftingelium §¤imaliaquoi√ -

nen,& °ingtii$ii, imali -

$ Ἀ; fide exco£
mre&a fácere:ut É ettribunìsìa j%itfiulafii, Fletu $itaanimoi inficia,
lone *imo wpxi]; • • .

1m £# ushoratertia dici É *.
iftorica É rudens Ę eius?
fepte jÉ; quòd igí &tignob c *.

#££; ÄÈÉÊËàtus,cùm
'1, fac ; dedit,
itia pœn. - , ii
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ 55;£É ÉÉ 6
is mortem ad Ru! tum cit: :fed ru uv,
##;no
nt,1 $ępiusu augufio É.
-

;palám. H0£*. -

'j;
po £; lachrymae É
Äccidit:nihil
m,lacnrym cnim. Ä mihiçontig*
IItri uuu
- í
nax ffe cquorum aut m0 3Iemmiá
jÉÉÉÉÉÉÉÉÉ
í Š folent
cbatq; £j;amág:*'
iamj; animam *£
u1I O Q. - u.

;£tit.
fent, felis £g34
rotaret ad morrtem,iamjgu! aduf : tcm
iq; morituri fo ent,ig; 31:50r1;
ɤ
Ä äÄ audiuid:ecpot;* lim";
 Simile ferme #£#,cauit,Š
n ac fcabiofüm mi crtu S. tur,dormico*t tcf
- - - -
u$ e in$itis ìj
6d fœdus nimium uidcrc , ut ungucs *' s,$,q qu ep $us máxi
f*®,ύεῖ.
-

nií'°? \;lacete"Huius
ob{è,CA
»ntigit qquandoj utu*$*** iÄ
xorcm:eontigit
| $$$umimù; \ •- WtRter

Vrsum.
Ta i 1 B. x 1 1 ■ 1. c A P. L xx v 1. 7

;;;;; ihammas uxoris teneret lædebatq; eam:tum illa,ut mulie

at rcs folent,inquit,!aedis me;at felem,referunt, nö de morc
* ungues contraxiffe,(ed pedes uertiffe,ut quà pilus effet,il
lius carnem contangeret:coniunx ut hocüidit, quafi terri
tus,dixit,Videtur höc animal habere animam aliquam hu
manam:nam & multa magnifenfus, fed non tam euiden
tiafigna, ediderat,inter quae domino uenienti defcendens
êßala femper obuiáibat Paucis pòft diebus quàmhoc ac
ciderat,aegrotauituxor lanij& mortua eft, tumά; felis quâ
uis diligeiitcr quaefitus, nufquam comparuit. Aut ergó in
tanta multitudine, uelut alearum miriia&tus, talia contin
gunt:uel,utin hominibus, quædam animalia excellunt in- ,
tcrrcliqua fuigeneris:aut à coelo idhabent:uel cafù quodä,
occiderunt (üb dominorum morte: aut lumen aliquód re-,
£ipiunt ab aëreis poteftatibus,nifi quis uelit dæmónas, ut ,
dffiibus narrat Éuangelium, in bruta animalia quodá di
uino iudicio ingredi.Sed ut animalium domefticórum por
tentain corpore faufta (unt plerunq;,itaanimgrü infelicia.
Vidimus?nno M ox l uitulumbicipitem fingulo capi- V
tùm perfe&o,lingua,détibus,naribus,oculis,aufibus,iin- •,

$astantin occipitio.Capita quorum unum mafculi rotun

$ym,alterúfœminæ oblöngum, fpeciem diuerfi fèxus prae
$ ferebant. Animaluitula erat exenteratum, ac ex mátre
excifum:occifà quòd diutius partum traheret, quàm ut fer
uaripoffet.Superuixit,ut refercbant, fœtus dimidio horae:
etatin caupofiaCancri.Translatum eft regnum ad Caefà
ris filium quiuxorem habet,umultisq;incommodis à Gallis
acceptis:quia uitulus laborem fignificct:& fexus,multorú
ducüm Ê &fugam,atj amiffas abfq; expugna
tione urbes,& arces prouinciamά; abfq; prælio.
Os T E N T A Q y AE rN H O M I N I B vs.
c A p v T L X X V I.
On eft folùm oftentü quod in corporibus hominó
aut caeterorú animantium apparet,fed etiá quod in i,
* Y animis.Tagetes Hetrufcus fcripfit,eos quibus ma- x
simum imminctififortuniú adeò obftüpefcere, ut nec Io
ucmtonantem{int audituri.Id uerò fingulis diebus experi
… mur.Neq; enim maius eft fignú imminentis alicuius máxi
', £x calamitatis,quàm quafi 3eprehenfos iacere.Huius cau
£minTroblematibus éxpofuimus. Neq; enim ob fcelera
id folùm contin git,cüm multi fcelerati eüadant etiã prgter
Y 3 fpcm.
| I I. C AP. LXXVI. l|§ A.
. LX • * 711
im,cùm multi alioquinfint $£: $$im monst.dubitatutinameft. Sie.
jtid quotics percündum eft: É È £kijfitsto, igiti tuorum temporum&anti
scóftat,hoc& fignum effe,&fr; Šmyrobitur; È innoxia xtasinpef
iitrare immineníeritio. Šmtuiij;itaqui PrzsTe debentreligioni,
em qui anno M ox l. Š **\ miknim $icuti.Vnde no$ folùm exécran
Ê
a percuflus cadente etiam ;$titut&iidesuntur,ßdctiam damnabuntur.
W; E N T A QV A E I N P A & T v B V s.
ilo oppidi Caftrinoui ptou pax
it h® futurum anteqüámζ .%A*vt lxxy , ,
' ca dic quae uigefimio&auafit â
É , tamen Š. $iti;ôsmi;
us eft ex uoto itfinsdu;iltiore, luo
t, $íutuorú , dua$us cxiguis au
CQrauagij accidilfe i$tit: έ jú$.lj ^mffiinus,mutìioì,
aibire§€ft,&adbeatí 'Έ >{Adtteiiu; Š nô
:tur.Ego uerò de hoc $itam qui í Šojï $umautsmefiinûs;na.
eratus effet,oftendit fé mmmt £?
äimiam diù nemo fecuti percufis Ê § Aito j.§9tunoucrbo ἐ.
>ntraxerat,carnifer minimé ex î; [§ §. um quòd Ę opti
confidens & robuftus,acÉ [j*®ttmfiiíí, mat)9ngtü;Cönfuí,
o.

ius etiam Craemonzáí íaío cua tot exyatid

Clarumhoce(indidum Ę;
-

runtamîlîa li
%£ingillotumiuiâ,quibusárys
iftêdinatus$ę. É §"■'%uomodo et;i;,
fiiufté,iuftiti£ìaà Ê itiù
Ws*^j**aduerfo\ä
J%£mOupo; ^m,quòd drmonis fity
"• & maioribus fceletibus atq;#;fi* i$$$N; £9;stítm
Pcus eft. C6ftat Ę (0 “?ttm §ione *mhümanámur, $i
$enim nihil$y;Dcicfthocáâã,
faculi {pecie:indecim tego; tùm ?*£fitit.Agui: $íí
iti offeam afperam arteriâ. Š *tuta,cœlúm,&;aliqui aliuè eft,hoc
cidiffet, tertiò fatim fjenfis }cú S*E$*git. Demôï; mittabimus autemí
\A $ic corpul
* & firmior effet. Ergo grayit; í. Sûns , °"'wm.Quòåí åæmo,
ura,& cafü,atq; doló, gë |$\utinter $tati9,£&\itutatí,
^

`pus contigit, ut in ££ ά Ë $$$Eio $sitalìaniiî Mu

$(£tât aufém,ut uéní: |j; $ita? “Tollicnám áutitî.
$.; È
tæ fint dæmoniacae:necula $i$ tapto §Asiniû cultu
, íj'°''mconfuetu lne tQni erant,ruere,
90 anni,curaripotuit.Car. ? pioi Šgnôü, i; icemimperato
SPoteft,aut ex äqua: aqua Ê »

9£eft& effe dolu$. Agiofo feuidt Vlti aütoritatemî

$amplius annos,dxmoncm siaí $plicem Froffsäum, dù
iberius uiueret,tùm ut £: "$umpetatibu$ dentes,attę
$ig; fîqui
>ret, atque etiam fic *' tQtitcìtióútrauerba progrede
fim& t*

*-• ° cum qui fequ C qù

3continguntin Ę;te uan1 Š iuq cretur &
Sum repütet talia omnia c or;ip$
•olebit fücus. Atdxmoncc inări *§s. Aures patur;
V\usitabt suiapudPeásti;
Y 4
 L I B. x I i I I. C A P. , L XX V I I. - 711
infànire,quis uanum non cffe dubitat? utinam effet. Si er
o hoc abfq;fuco $ temporum &anti
É improbitaté declarat:nam ficut innoxia ætas in pef
fimum exémplum tranfjt,ita qui praecffe debent religioni,
inimprobumifenfum trádentur.Vnde non folùm exécran
diexplodentur & irridebuntur,fed ctiam damnabuntur.
o S T E N T A Q_V A E I N P A R T V B v s.

C busC)nftantij cAPv t . L x X V I I.
tempore natus infans dupilci ore, duo duplici
dentibus,quatuor oculis, duabus exiguis au
Infan* c
ore
|
ribus,barbâque. Inquit Ammianus, mutâtiqnem quidßgnific
reipubliccinâeterius fignificaffe:eoq; praefertim,quòd nó
expiatum fit hocprodigium. Natum autem eft in Daphne
urbs regionis Afitiochiae. Quot uno ucrbo admifit érro
reshicüir?Primùm quòd pòftfucccfsit Iulianus,qué opti
mumille imperatorém fuiffe affirmat,longeά; Cónftafitio
meliorem.Deinde,quidRomanis Profuerunt tot expiatio
Aes,cùm prodigiis moniti Caefari fuccubuerunt amfifa li
bertate: Juòdfifuturum eft malum, quomodo expiabi
tur.Sinon,quid opus cft expiatione?Alij ex aduerfoinfur
£# his fidem adhibendam,quòd daemonis fit prg
Ę dæmon poteft formam hümanâ mutarc? Siiic,
delcbit ei:fi Dei perímißione;igitur Dci cft hoc faétü, non
dgmonis. Deus enim nihil pcffe É omnia illius
minillri,angeli,natura,cœlum,& fi aliquidaliud eft,hoc to
tumtamen Deus agit. Demonftrabimus autem inferius,
monem nihil agerc corpulentum.Quòd fi dæmonis fa
£tum non eft:neqüc interpretatio, fed naturalis: ut etiam
generatio.At Mófes prohibet talia animaduertere. Multa,
ÈÉÉÉ concéfsit ad emollicndam duritiem cordis
ludxorum:ita multa prohibuit,nein idolorum cultum, in
quem Aegyptiorum çonfuetudine pronierant,ruerent. Si
gnificauiíigitur hoc monftrum, duplicemimperatorem:
§; fà&um eft Iuliano Augufti autoritatem ufurpante.
Wam quadruplices oculi, duplicem profpe&um, duplicia
ota,diiplicem linguam quc imperat.Dug dentes,atröcita
£m& gugnam, üt cQntentio ultra uerba progrederetur.
Barba, Jofofum & uaftum eum qui fequeretuf& qui arri
cret,acbellicofum.Cùm enim homo barbam emittit, fit
rtior,prudentior,& dolofus magis. Aures paruae fignifi
cant paruum robur.Atquc ita brcúiapud Pcrfas fuccúbuit.
Y 4 Signi
 -

- -
-

;;;-:;TETTxxvii. IIB. XV. CAP. LXXVTTT. yi

significant &paruae agres ££ $i; $it. Ę foltiusgratafùnt,ucluruterus,

,„„„,.in çomparatióne adafinos,&fimi* yo m9i$. . $i; $inggntùmprincipiò & tanquam
.„, fi.a, Caeterumpatus monfirofiobidfignificant? ÄÈ È Ttiifiiu.Ego $erebrum prius creaturin
'• °"Jìíîïòóis.Nam naturam aliò ÉÉÉ Cy* j;ÉÉÉÉÉm dicit Àriftoteles: aut
&auiaaberrare demonftrant:quoniam! É natoi §¤ Gitnus tenfet:nam plures bitipites in
„ „„„ re nifi deftituatur;abs£££££££?teft. Ä #; quratâ ;* ; jÉÉ áutemgeminum coipus ha.
H- -
*, Britannia,cuius genitalia genitibusinfcrta û, É* ÉÈ Atquehxcinfaufà,&(ut
- - rwy v

£?'*ufq;
alia ** miíïaltifî duo ἐdirent,&tera duorumregis,
erfo pofiti,mortem •!*?"*'?
mutatio* ij'*' tmintos Ἰ;
l*;i::quiitmmsL, mores,acfìèì ducüver
ucuy
£££uenter,atq;
gn
exaduerf2P9!iti; áeruit.Anno
' regni,&föroris fucceßionem oftendcrunt. siqua wpx* l*iili.
[itis, °la: malculorum,quáclia; ;;;,.
I ■ •m ff r. menfè Iannarj, nata eß puella biccps,rci9"*In* Ä“'°litemanus,natume,
I*£; * - .

a biceps. èm omnia unum corpusreferebantu*° Š Ę. É ύma infùperiore P.

δrachia,uuluauna: fèd tamen cümam'° í abfent: jE delitum láí
öïéí$chirurgus,difcipulüsque gitu;* fintquim£ lsi; j%£ialibus,tumfoi√
§$itltútisdeM,
di/fecuiffet,primo quidamg aminteriorem(|u"*%
- - eminat
riuocant) ac cum co uentriculum inucflIt £amen exc0 ISAIA É
-
-
em Cyancontim
3 c. ú,
» & pa
gere oßi
uideamusui(:\\ Iolaiâ conti -
-

eamen in fundo coibant:ibipylorus"*? stăo duplica- 1*)î et - -

inteftina gemina exoriebantur:ut Š inillorurfus “tutem&dehocalisi.

É præter quam in reáo: # autemft*
tus effet
in unum coibant:ficq;adanum É atq;hint]:
cesinambobus,pulmoncs gjí # ÄÄi
ex partein
folet, pliteram çoibant.Cofpaul$£%£££
uníGraecam referensibifidum fçilicet,
in una fede. An uterque uentrict!lus É $it;
- ;arintotfitt
m, IC
haud explorauit:iecur craffum,uali; ob£tĘ dor
ue periulis feu additamentis,3tq; ideoit Ę:
; duplicata,diftabatq;unaab altera digiti ££squod fibi
naqüaeque fuo inferuiens capiti, & ufquea terioresqu*
in dire&to erat,ferebatur.Détes iní os,u
tuor,fùperiores autem duos ta!;!}; Έ qi
in£ìoììis
nec ipfi dentisiuriores, acpaulò
exquifitam folidi%$£
praeferrent duritiem
habuit:*
£no- !' ;
nes duplicati,uterus& ue {caminimè. Orta e({men
- - -

iniploog*
-

no,& abfoluta,ac etiam corpulenta. §#! άemdici

ob erroręocollotinius ab ob!**" ÉÉius!” ut sa -

eadémquehöräfiii:quatenebras
cem ex;erúéìmìnifeííum morti;*'ίά. | §i;ca?fx,cú§î$
E; : 1| j$*i£§
eft igituride"'grc Éj; Canes. inde
gere q :• >*••***
in fruétibus:duas Hâatq:' Stuit,quòd “Istranfitadho,
sißfultitudo; tiliü,&ra
ere quod :duas t£tatiit natura *$£λ. $uòdtradu I Omine -

in ipfö exortu principalium membrorum? col rind? -

ftri&ta funt omnia praeter caput, omnia

- -
? F° ! *
igitur :amen
praeter cerebrumifiunum cöiuerunt, fiicru"°"jE,
 I. I B. X V. C A P. L X XV I I I.
tentis duo:quae autem pofterius creata funt, uelut uterus
brachia,& extrema, abüno tantùm principio & tanquar
in uno frtufunt abfoluta. Ergo cerebrum prius creaturi
ter omnia,non cor,quemadmodum dicit Ariftoteles: au
fimul cum aliis,ut Gâlenus cenfet:nam plures bicipites in
fántes uidere contingit: qui autem geminum corpus ha
beant,atq; unum capüt,nonita. Atquc hæc infaufta,& (v
dixifupefius) ad fœmineos mores, ac fucceffus ducü per
tincnt:haec quidcm mollia: mafculorum, crudelia: jtr.
queinfaufta.
Refert Volaterranus,natum ex cane & muliere infar
temforma humana in fuperiore parte: atque expiation
caufaad Pontificem delatum.Iduerò mirum eft,nimis di
fentientibus inter fe genitalibus, tum forma totius, & p.
ficndi tempore.Itaq;fatis de hoc,an contingere poßit,c
bito.Sed támen cùm uideamus uiftellarum íolaiâ contii
ÉÉ prohibet,ne etiam cum feminis alicni auxilio
at?Diximus autem & de hocalibi.

HIE R O NY M I C A R
IO A N I M E D I O L A N E N S I S
M E D I C I, D E R E R V M V A•
R. u E t A T E L I B E R
x v.

De diuinatione artificiofà.
PR A E SAG IA P E R. , G E N E R. A R. E R V M.
c APVt l.x X v 1 1 t.

§> $% * s τ 1 1 • n r 1A£ indicia fùnt,peftisina

- R. malibus, quòd illa cum prona fint ore, n
A. gis attrahänt impurum tergae halitum, a
ilöbidmagis accelerius offendantur: m;
- §}, mè É natura, ut oues, inde boue
fues.MinuSBis capræ,equi,& multominus canes. Eth
cùmintalibus perfeuerat,facilè tranfit ad homines. Di
eftaliâs,quòd èxaduerfo multitudo Ę ranaru11
ferpentum,tum mufcarü,indicium eft futurgpeftis.Et r
£ueris tépore cùm ignes uagantur in aëre. Et £ftas nu
lofà actorridaabfq;üentis.TCumq; natu; pluit m;
j u.
 -

- -

fuccedente calore,putrefcit aqua,generatur§ lues Etk*

vixit,&£uris,etmdemgeniumuiit,£?;t
£arim agmina cú perierint;periculünon leue corj> *=iCoih igtui,\os quiinfigüaliqua ingatúdi
nis aeris äfferunt.Et regionesjroxim£lâbori; pcftt; '£r;;i;iimginoinis&alioqüit, eg<gj* £
; $ºlum minätur,&m$imè ciimorietalioresficing; ęt;i;ionûtifiótes,ägmofiasfcrmc9m^**
ά '§. ÈSftis ut reliqua,quafi motucoliéiurno$9i* ά%iarttmquijiuicitéìorig: qu£ f*i':
ce $$identé rocéderé. Etfoniinconditinoá,&* $i$t;iùãçíus,qúy$ qui&i?'*
*9uafihominü mortuorum,&terræmotus,& Š Štigatorcmfum,ftualüexfatione:
$tium,&inundationes,figna &caufz funt eiusiligi [=i\jiimosque Wilcnt: Crárbus%* ;
Š Pcnuria,& bella, & Éìófumpatusquia Ęncmhominumultum &£t.
-
***j VP Flere nolente,& puerperatum interitus. |;in;ignificauerunt.Eadcmration:& quzcunqg*!*;
u Ę exitjnullum màius praefàgium eftgcnjt'* [-syrtinituram in mclius uertuntur. Sicu:!' 1
tc È î'¤tis, uelut Marco Bruto Ę igirjoajtcnaftctetur.Siäumus rofàs cmittc*
Afia É$ genius,inPhilippis mcuidebis Hos £; βκίςίοίίytâ natútumeftde afino tribunala
ubi $$$$t , uéturus cú öäfioiaPhiygię campos, Ar'tnte.
ll °$$ueuit.Secüdö£rtiir, íoíeprcccdécdicm9u*
Ędnpn fàtis cóftar Au: É Iulian0 £É | $$a;tcmptrígium Hctrufaäißiplinafichábe
$ubiit nius eademôc quaùi$$ r&iti<*
operam §. juxta Ctefiphonté effet,uigij$£ 0 É 1$;fímpetustitetzutem, quafo rtumautu
tum uide ¥$t;geniuniuidit fiium {qúégim? mOr $quisil:intcr homines fuerit,talisgib§?**
tis ζí$ígí; quos ugifiisjj (0$ $\ma!ompilius áccimotettio alendas '**
cornu
$ei Åtheae
quiilii j.atq;$uóbqug
A.
id fùae
pingifœlicitatisjtrii:
(03b#Reipublic*39$
É $ !\& ÉÉzdificataetregmauit,atque 80°
Šüh&ae\. Qgouerò àicí:er«itię uita,&!
a fequi 11 p.$; è cubicuföregioq;palatios* ä í istauit, &ά,fçumftclum**?'*
3Cc îî$$is occifùs eft Imperaior.'fribus ę! ì i$titntt,rurfùsnatus radicqua ille moritu;****
<;
et
§§ enim omnibusuirum
ç$'; Oportetigitur uideturuaggrigí £
de Éicruit*
$in£;ueniensztatem,tertümperficit feculum !
i$tììduodecimi, víficulauibsuix admil**
$ungebî sutBrufus, qui Š Deim %\tturafit.llluâuerò quodprimò àicitur,ma*
ύεόςaxerat,acexsfjg* Ê **utrum exiftimo,&à É itione alienum, qu
liatus îjÊ nalus:nam £tutus£; fò: suaj,fimul,fimilemfortunam confcquidcbg
tuerit. öí it utingatißiminomen eft; É füft ; $íperítioncnon arent. Reâìus,inquam,li
lium.iùí to quòdmulti dicant,Cxfarissg! ftantio |$nultutibus,uc cannos Romz dcdttimus
V. o, Š; &ipfe ingratißimus Deq;& £££;
É', Ę fuum occidit; simi i. !*% imo conáitae urbis w clxiiii. Alarco
j$,Atatiouerò focorde uiro imperante. Qg
-

%$*fùs DÉ ? cntum uifum eft, qui&ipf££££ n£m [§$i $uodecimfeculapro fyatioüitae Num*?
$siebris,& ¥um eius affincm fierat. Fuit& Dignit; ÉÉɤgua ftme annorum , nQW,&:
monaíí dux exerciííÉÉÉÉÉçcëfàriume"";
is cflec, d *v;: di mus.Vnd* $it;on(ut §ationemhunctcrminum Wibit
$aßisjí$t $. &íignaf.
£rem,§. '''Tulluscolantq;,ucluthiqu9$%%%.
uifus,tametfiingiatus & ipß iny υ• |,'*ii:utt$prodigiaexquatuorr.busfumunt;
ύisg ÉÉ 'stuatus fúerit,extitiífetj&cxcrcitib* É $imigum; iquo{firmumin cœlo con!
exiíí'$£daddiôçíïìÜôùm
& áìíîï-^9n par fuit genììáêô syllagemonÅ
quo} diâato $tylia:ut côrocitatis : luna
- Smonas cffe exifti geniu uidere. Sy q ium i qu9 ę 0adáiái ÉÉ exhis quæ à cœlo
siftimú,& ingratus eiga Minº"; uibuatqucigibusigncsáccidentes ,
||
-
•- L 1 B. X. V. C-A P. LX X V II I. 71y

eccidipotuerat,&feruatus, eundem genium uidit,fed per '

fomniá.Conftatigitur, illos qui infigiialiqua ingratitúdi
ne ufifunt,quique magni nominises,dg
& alioq uin egregijani
mifuerint,dgmionibu$fìcri ficãt monas ferme ómnes
uifuros fub mortcm:quafiplaudcntc,illo erga qué fuerint
ingrati:feu dgmone,cüinihilcftiucúdius,quippè qui& ipfe
ingratusfucrit erga autorem fuum,feu alii exfatione.
ue
Cùm fùb Valgitiniangatq Valente Caefàribus ßopae ,„„„,
inpalatio floruiffent,exaltatiqnem hominum uilium & for -î st
lia, cùmimæpręte
tisinf fignir natu eruntin.Eade
ficauram m ratio
meliu nentur.
s uertu & quæc unqufi eafi-
Sicut ui *'""
Mat. *"
o capitc nafccrctur . tumdumus rofas emittnala-eret...
Eiufmoumán
nush difuit qúod fuprà narraSi eft de afino tribu Lib.r«.
fcendente. -

Vrbium autem praefagium Hetrufca difciplina fic habe- vrbium f.

batur.Obferuabatur nátus eadem dic quaürbs aedificata ma qualu.
elt,qujad perfe&am peruenirct aetatgm , qua fortuna ufii
rus effet:&qualis ille inter homines fuerit, talis urbs inter
urbes.fic Nüma Pompilius decimqtertio calendas Maias
ortus,& qua dicRomiaaedificataeft regnauit,atque Roma
regina Ê fa&a eft. Quo uerò die íé excedit è uita,qui
nifcitur è ciuibus & diutius uiuit, fecüdum fkculum cxplet.
Quo morientc,rurfùs natus ca die qua ille moritur, ác ad
Ê,;itaàd
perueniens ætatem,tertium perficit feculum ur
ecimü. Vt ficulla urbs uix ad mille an
is:atq duod
nospéruentura fit. Illud ucrô quod primò dicitur,maxima
expárte uerum exiftimo,& à fùpcrftitione alienum, quòd
quâ natafunt fimul, fimilem fortunam confequi debéant:
reliqua, fùperftitione non carent. Re&tius, inquam,fi pro
duodecimüulturibus, M c c.annos Romae dederimus,'ca
Btai Getis anno conditæ urbis M c 1 x 1 1 1 1. Alarico rege
illorum, Arcadio uerò focorde uiro imperante. Quödfi
j? etiam duodecim fecula pro fpatio uitae Numae perfit.e
o, quod fuit o&toginta ferme annorum , non círab
Vnumifìtis conftat,Varroncmhunc terminum Vrbiex ua
tisrcf ponfo aßignaffe.
Vi&oriac uerô Ê cx$ rebus fumuntur.Co- vi£loria
lo,uelut cùm fighum âliquod firmum in cœlo confpicitur fagia
unipartipropriùm : ut crüx Pro Chriftianis : luna pro his 3
qui ÉÉÉ addi&ifunt. Et ex his quæ à cœlo &adunt,
uelut fulminibus atqucignibus:igncs dccidentes, clade m:
fi haftae
»i« L
I B. x v. c A p. Ęse lIB. XV. C AP. £'; II.enusfàcri
fihaftae ara e uideantur, ui&oriam Ê üliacft, Ęárgioiibus,breui $it' Š
Duce ob{è É
fùnt fomnia,fi Éi.ā
talem do cebunt Š Ë iâ pugit: Š
stntolotouiinunc damnati (ufpen i.íî
tur, eôque
capta
uictoriam autfô.
nam Po m
Pejfomnium laetumPharfalica clade,nô;lùm *$\uufitte diligentcrücibahxc. dixerút talem
x.
- -
v -
Me
falfùm, fi$dexitiale füit.Ab animalibus ueròcertiu$ 4 fit. $*$fiâosuiètentmore noto, ante excidiá
-
Ę.
uenr-;
lcntius:
-

$?£;ii&uultures quaparterefficiunt,dadépti Κ uiíis fii%t Tergo anuo; ispifcibus

- -

'°"*» quòd haec animæÅίή ftantur. D:-

siores âgesùôïí, infidentes Ê É , aluearibusfoltt

tr• súmittis, ilhs cfììs paßimmatim ; E
$imumaimitatione, ille me mem1
îî É uindi&a, cùm
- • - m
:
-

dô excifàm
\iigtntemfùnditus ado
- legi': me m in
íáinisufquein
excludi,& idamHelut
É aduentu !\; ŠÎAuga quos. Ę
-

§3 atqueigne
tius nouem, uiâoriis cläíû pelliDus ¤; Änfit. $iti: conflat: itaque nec iy $i;
ima
au
$anum ex A
ium caftrisitiΚ?&
propria,Κῆ
tù; iάoriam, $i $imitatem ;:it.: $i; alter folcm
m omen
triftes& lu ÉÉÉÉÉnentuinccndos
Èt. ui&o l** ufitmamtercęhs,uere fcquen fubitò altera
1$. $i ntxgroconcutcre,ac Cameloduni
ribus foléN ú Epiícopi,eo C affit,ut
affit,utnul
taccidere,quae clar&illosa -

|:jE. iafciaperigentc,adeò
$t;£ $umitga ficia Sereno mcdioquue
bi§. obfcurius.
xcid ** . • •tae aciesm

apparu 95yitatum figna fùnt, arma

ie;incoloui'*:
ßißimo:
15sicprigi; Š $i;
mantlum
I*iiio;imtugumjuc ac ? É Ni$ti delet
5°nt tempor§ Machabœorum bello fun:
indef, $cidio Vefpafûnôáíå Ę.Š inuto\nGct Ę Riâô; & 5;$; , agu iufque genti
mania q.
$$ueuifàs ferunt,ôôïçon §*iuiuscft,utplurimos agicolasutii
AnteM imautbs cum *$Tti,
$xicum excidiumí,in quo pulcherrimuu
habitáôÉÉus deleta ferme €ft,hçc ÉĘ.
-

ruIIleftit* 1*Rid£, prxtcrtcmpus ÉÉi; ia efter

: ma! - -

nt.Cúm
%"* Præliariuiderentur,obie $itię ccuinogcnerc É res, cclcfi
anueftes&it `$ntmcbi É :hr autemaroo [e û
Imae eo
ma induiffefí Égiât:gulis fęlicö&Thcop uifà foren t:nam F
;}$ínterfè Ę amittunt. Eò enim Édere co
- et

£andus cô, $us quae in caelo uifà

-

ę;; gladium É f; illiinter

-

$i $í. quamut folia t.Forfan &

'}!!a mune;
eflè aEmarn 3miferat.vixjue eos ÉÉ Faceret,obtu* |$$i;$Tuptionéáccidít:erg6
$íimüm, inde ΚΕ cùmpro
$.
liffè uè educ ìiorumfùorumi.vt $uę fidem uiuifíent,*
gladium: quodcùmillineq
§§gladium blicag9;::?$.
8 hishoml **fidciiiì terrgcs! É crfuêr
ofàétiíí eftetiâÄîî derant&e Šgerendis,infulta Ε Albae
$taum euertem, jtimè & Ę , tubi
Crucem,P*fte,ubi
» nam
corútafuit colonia $?
ií quid
utria Ę primo uo cecid
!$$iti; ttrram. $ignis; puct cum É pq
-

unn “âsigneas afcendentes â*; nparum?'

Pite coeiû, Ë É exercitus
| j$q; £$it'i;ii&go
**fingere uidebatur, quo oientem?
terruit. mari
Pabus hori ani$tioque plùriçãçôüs ex(ìmque üus deli £.
j*jjì; $$um;&c;s; legi
btinuiíí £: fubitò euaneftebat. $£ psit? 1$
tc diem:comctes is erat, cúmq Cor. m0 | Š “γεnfupremum ducem É
-.
tum o5,; -

Ę$atis nihíignumiliú ÉÉ -

o. -
u.
*crificandus, cùm fieret Š eß eum  |1°;i;i;;,
•

$'£liinuôaret,
.
gg|nusfigwferi, Ę 40
adeò mort a(?itit ei quidam, quihorta
&i$ ei q limiícrtum *j;
ejus cllc;
§*£ $ortuifteniî É CO
ormidaret, Deum'cor A. |*« $*** súémitiíííííííííí
.•
-
-
L I B. X V. C A P. L X X V I II.
(1!.''
:*:::
4nnunciaretfaccrdotibus, breui defiturum hoc genus fàc
ficj:uenire iam cos qui terram effent mundaturi.Sacrifica
runtillum coloco ubi nunc damnatifufpenduntur, eóqu
anno excidium urbisinitium accepit:nam tertio pòft capt
effufbs.Notata fuêre diligenter üerba hæc.Cùmque Mc
¥i$piangelos piétos uidërent more noftro, dixerút taler
fùiffe quiä daminato uifus fuiffet.Tertio anno ante excidi
inundáuit mare terras illas,effufis paßim maximis pifcibu
non fine omnium admiratione. '
Nullam gentem funditus adò excifàm legiffe me mem
ni, ut Piétos Populos in Anglia:quos adnominis ufque in
tentum condidiife conftat: itaqüe nec immeritò miaxin
prodigia hanc calamitatem præceffere: cometes duo au
tumnô, unus folem antecedens, uerc fequentialter folen
fequebatur. Acies igneae coelo concurrere, ac fubitò alter
proßigata ÄÈÉÊ Lituus Epifcopi, eo Camelodur
(ea erit Piétorum regia)fäcra peragente , adeò arfit,ut nu
hhumana ope ignis extingui potúerit. Sereno mcdioqu
istantus armorum equofùm que ac Fugantium !?'
fusin agris inter Piétos & Scotos , á qüibus Piéti defe
fint, cîauditus cft, ut plurimos agricolas utriufque genti
erterruer
it.” - -

Vlmi ac perficifolia praeter tempus decidentia, pefter

in omniiuimentorum & pecuino generc praedicunt: nar
cojuptionem cibi fignificant: hae autem arbores, cclcriu
a:fìcilius frondem ajnittunt. Eò enim perueniffe uitium i
É coniicimus,at minore quàm ut folia decidere cog
iit: pecudes primùm, inde iumenta pergunt, Forfàn&i
fta ÉÉ córruptionë$; animalia cùm pror
fiiit capite,fàcile fhiuriäm à terra exhalantem fentient.
Iiiegotiis tumbellis gerendis,infaufta fempcrfuêre ;
initiis inipcdiméta,& fig5orum iaétura.Cùm dux Albae ad
teffüs Gallos proficifcéretur, in ipfo primo exitu, tubici
tuba excidit in tcrram, $ignifer puer cum equo cecidit
Vulntis in capite accepit.PÉ¢dixi&go irritam füturam perf
&ionem &iii gloriâ, propter tubæ cafum: & exercitüs pr
cipem non taincn fupremium duccm periturum: legion
tamen feruandas:nijn fignum illud ad principem përtin
bat,non ad pedites.Et uülnus figniferi, mortém dücis,no
tamen fuprémi:oportuiffet enim uel terræmotum accid
ÉÉ; cælo äémitti.Atque haec omnia fic contig
*L Iul
 L 1 B. xv. c A p. Lxxix. tI xv. cAf. Lxxix. *1^ v
{mt:nam fruftra oppugnatum oppidum San&ia, ariis ' (g$$io:însatzko:&is,&Soís eft.Qu* i I"**
Ylpianum,occifusíta:feaus maäinarumfinc£ad:** s;:;:;n'itinmmum,cctebria:Lunz.Quz itaf- **'•
í; alia. Cuius praeài&ionis teftis el legatus YcncV*
immem0mâ
Štipotgtut,lic;itia attus'pus Oy*****
oannes Formentus,infignis uir,quibo: mihicor{attt.lu , *::::: nomini,qu:airetum fcientiim nil condu
$uocauit , cùm per negötia grauiora non fe uantitutam, , turnominomnibus,utάuz pt;redcntes,cum
£rgo rion folùm genu$ici, fed& tcmpus & í tI,&conjicia: utrùm i ayysus lat£;.
& reliquaperdif&re opórtet. Atq;idlicet,fifingula;vi othciiialthemataftendere uél:u;ùstu:,Vc
sucniunt,animaduertis. |*&Ttmbrorum gencrationis,&rcnum lineacit.Eß
C H. iíóúïíïí s Ario E r ft Afº* |Šbain;ui$is quæ à caryope:uolam mc*i*m
par.
cr 1 o N E s. ' c A p. lxxix. \$,$;uiiauocata:&qui hábent, laboriofiß
fmu*.
lingua*
Anus cftinftrumentum corporis,ficutcùm £ft\;itibuspleni. Hancuitalis fororem qui
inali;
M.
illius
mi,folihomini
• •
membra communia;
fipraminu?
$it
animalibusßíüìïóúen communcftfi* fùnt ! `Tutuf;utquoad
-
Aliaexoritürinterminimum&annulatcm,
$titit: ubcatt
fyatum interit, {icem $ me
hancVenetis cingulum : quo
Partes: Catpus,qucm uocantrakctam
P*titiiun&uraeifitetitis: Wola, parsintcrio; mánus digti; $it; &immoäic:\y&infiat åe'it.S9
<!rcumdata:Ega;
tumiun&urasha ct,, quiq
$í
- - - - - - - -
ÉÉ
tus quiduasta'* §¤¤nticzquammen$em n'inomin*:; fo
§§
quíquédaliis (o\sQ\x\%"
uiribus pöksię $it, Qux ueröå caryo Aûauriculatem extgagitur,
$ur: P9llex dicitu;,quafi quò cfcqu* $$im tfeuoluít:et autem magnx frícíta
-

$ia$ex ab indiéìáô.Inde medius, qucm."famemu9*

íimusßu auticulan*
3** tum uocatutla&eauia.Superuî, încam alia
§£*!iquis póftitiüííííííííimus miiius
Patium iriter -
-

- • •
-

••$itioinusiifolet Mariaítorís, guamu9:

pöllicem indicémqucthtn* Ęt- . S**
- ';
uitai;inmontc. Inuenitur & aáíácens ce
Ponitur fub im digi iterefo'emus}'? *inuola manus, uel (ib radicibus digitorum,
nar.
Ê;$íúg;
Quod fub imô polhcis in mo acinus ßw Jcf* *****olendit.Eft ptzterhaslinesjtradicc annu
Su fema digitorum pars intcrior, §)uocatafolitis.Alia intttmenfàlem &autigui
Š Atticuf inferiorës Ę , proconάim:j%
yli: -íufi
Štmtieaeft Vtcùm quatuor fint principales
!'Premi, metacon yli appcllantur: t«t*; -
`saim:lint: fimof, atóue potentes: caprxter
fae tÉÉheíïíôáú
•

la,audacia
ï *®ütmuseírábautiùlari. In omnibus , quâ
it.
faû ctiam » ro ur,ignis,crucesqüe oftcn% Ę § §¤É;m ,latitudinemaiiacenja,&
útnt:quátitas,qualitas,
- - - - -

[
sacris uoluptas atquc u$ta*' & profundit
39ui,fìçíá otia,& honóres, ac magiftratus; M<fus$ptô j;Qúitas£guram, ramos, colo:&gt;Si:
unno
möticulus affurgit,feuualli§ hoc enimubij' 10!) ÉÉ; ,afccìcnsucldcfccndcns. Aìia*
gi uolo) • ". --.. -{•*

uenena Saturno. Ib 1 ὰitia crucia? j£,tûcitia, figú. Sunt pizt£\*$

:;£
cultæ f. infidiæ, inctus,luctus,pr9fün$æ P.
stas» i* ;i §gus,&: quolícuífimus, jucmligeac

ôïíôïííííííí$$í; §. $:totis cónti;ut Mercutio&icatus Etm

Annularis soli, höriores maiore* ,eííimi!
filij
'sgum, potentia. Mihìijs Venet; l)»
ty $i$tis; \inca (itcum'cfyta, quadrangu
*jcitiare j$. Mitutæ Venetis Lunzáúe.Hisepimteft;
uolupta;$s,& f;ligitas.Triangulus inmanus m; 'Ε. È$$a;cnim*incaobfunam,libcralitat
$urjeft
I.
iqianâtî;i%S£ì;ditio-, ingeniuih,ÉÉingur£; Š & iusapās&emonßranâ qu;nque
j$a:ta£Nsmingenituris, urgüifqu$ ?
£uitae, fi æ illius plurimâ HypothenarLu* “Wt€,colociis mags cóíicuus £tyt ίη{σ
& taliã “ocaiionís & fùbmíííoncs ia*$". *u£ά qüSarura
 ii p. xv. c A P. Lxx 1 x. >ro
quae fub ftctho eßlinea,uitae,cordis,& Solis eft. Quae à Lir• rum
<heí-extenditur in manum, cerebriacLunæ.Qtiae à car- ner., no,
po adhypothenar porrigitur,
{ἐnomina, hepatica,
quae ad rerum atjuenihil
fcientiam '9gis.Oimit
condu
na,natura,
cunt.Hæcigitur non in omnibus,ut duae prgcedentes,cum
ea quæ feqüitur, eft confpicua: uerùm in aj:;u:bus latet,
Quæ ab hypothenar ad thenarafcendere uelle uidetur, Vc
ùís,& mèmbrorumgencrationis,& rcnum; linea eft.E{:
praeterea fincain pluribus quæ à carp9 Per uolam me3iam
extenditur, Saturnia uocata: & qui habent, laboriofifsi
mifunt,&âifficultatibus pleni. Hanc uitalis fororem qui
áamappellât. Alia exoritur interminimum & annulatsm,
typoriigitürque ufjuc qu? ad fpatium inter in$icem & mg
diiim pêrueniat : uocant hanc Veneris cingulum : quod
quiííent, nephariae &immodis: libidijfint dediti.So
ŠŠerea: quam menfâ'em mu'ti nominare fo
leni, dicunt.Quae uerô à carpo agauricularem ex£ngitur,
íeíforôïém effe uolufit: eft autem magnæ felicitá
tis argumentum,uocatur la£tca uia. Superujis incam alia
perfjein fietho inuenirifolct,Martia prorfus, quam uo
äïíôïëïitalis in montc. Inuenitur & adjäccns ce
febriíïéïiî uola manus , uel fùb radicibus digitorum,
qux lunaticos oftendit.Eft præterhas linea in radice annu
áris digiti, uocata folaris; Alia inter menfàlem & auricu- . . .
larem?qu£ uenerea eft. Vt cùm quatuor fint principales, •.

decemitiim fint lineæ famofae atquc Potentcs: capræter

mifíáquam diximus effe füb auriculari; Ih omnibus, qua- ..
tuor fpe&ari debent: quantita$ • qualitas, adiacentia,&fi- -

tus. Quantitas igúgigę , latitudinem & profundita- -

tem cóntinet. Quälitas figuram » f$T9s , colorem. Situs '"* '

proprius uel alienüs, afccfidcns uel defcendéns. Adiacen
iia,jun&a, lineæ, rubercula, figna. Sunt præte; hæc duo
í; , triangulus, de quo locuti fumus,' quem linea cor
is, cerebri,&iecoris cóntinent, Mgrcurio dicariis.Et men*
ß,uenerea & ccrcbri linea circumfcripta, quadrangularis
g5longâque, naturæ Veneris Lur;¥iiis.Hi$$im términis
deiniû.Significat cnim i;incta ob Lunam, liberalitatê ob
Venerem. £t & alius modus demonftrandi qusnque locú
cui planetae fubjaceat.Nam im genitutis , ut qüifque plane
tapotentior eft,cò locüs giagis cófpicuus.£t utinfęlix eft
siiatica,ita&locus fibifubiaccns. Vnde quisarurnumbent ha
-*

- -
 n:i
L I B. X V. C A P. LXXIX.
*hiIiaiiiingenium, mollem autem generali
$**; malè affe&um,aclocaprincipaliaopprimen;* “T&hominem quipluribus deleâeturitudiis In
$ue$ius digitus faturniâque É; male quoque atttut;
lociauté íale aííçìïí inæquales,laii, pállidi,utIu $i morbos mileóìofita bene autem honores: ut
**trinm: conáis íbmerfiones inmedijdigi
ÉÉÉati,prauisq;fignis, capillâribuslintii,&pr*tt**
Priâ formâ. Cal6; É immoderatú, callusyfrttfi* *ibuentia,&ueftitiamanifelafiunt,liner fé
*i$iuisset articulo in articulum fi reâe fuerint
$$em: naminartifiäbus nihilabfurdum fignificitlit; ύεmigumingentisplanet: bonum denum
'£u£cgmmunes funt decem,uelf. addatuíquzfb*
sulafidigito eft, ùìáêôï Sejt£ tamentantùnagí $intlati,occultaíümfäéntiarum cognitionem,
Sitalis , ἐerebri, iecoris,geniâlis, fàturnia, la&cauia,&'° *mgtnium atq;mirabile. In indice,magnam in rc
laris.Martia autem & Vèfieriscingulus,&foro; ccrtô *$*?Tuęptismatq;fientiam. In procondylis,
*si significantftudiaterum,&res externas.Ma
*3oderantiam aêáúm, peiiurbationésqueanm* *uiii &cuentus externos,urfures in auriculari
gnificant.
!tautem tota confideratioiniudiciisiiiifiiag*f* $s çi º$tri: itbene pofitae, filios filiisque. Reg* ma
perfe&useft: ob'iquae fxmini
°* Innaturaliumiôïôïútionemnatufik%* “At infirmius.
É; naturam. ln linearum non naturalium
{in figuris $uæ proprietate quzám maxima
É
É s. ijoita figna Merumquc fùnt quæ æquilitatcm
* £tymt,ut (lel., cruces, para'e'ae, trianguli
§§%$$autem iá fígulis animaducrtct: Quo%}* g: *sikutiln omnibus cóííétetur locus,& íüòd
§9daduenit,quôåãåëïêßitMatutú$.
!um;fi naturalię habuerint:malum,ficonti* przlen j$kitmt,utexlineis coloratis,continuis, &bcn
tia diuturnos & praefentes e£e&us: quae adue£"'' tú j*£tis,&nonimpeditisfint conßituta. Malafi
§§u*deiitefciíííííííííí ÉÉÉ& g£ i°*á 3* T fcdnonăcătuunt,nificùm male & cont
fierint Sunteiiiiimnu quas uocant?
§§ ''°£*autdextra
Rºcies;fed quae dißidét.Ia
lerunq; efomnibus
efficacior:utrangimanum?
füb ium* etiam *iifimuftís ágitos,deorfim ad carpú. Dext
prwns $£ÉÉÉ fiat. . . ales?1|;hi jútium Hipóúemar. Antë,inuolaretròind
°$ubiuis modicalineispraeterquàm in metacq
É e proximo lineas habent prinq?
& quafi tur - - - mcl -

$ibi •fignum, fùffocationém laqueo uela

!! delitefcentes, colorem etiam inxqua!:"; $. $unt intìguibusfigmaalba,nigri,alteriusô
ßgna
4uud
ÉÉÉÉÉ etiá illarumialogi;a; £*
É $edam præter naturammanifcfta&* $ítæ mot Šmábunά,ζά&îes aut m
j* hradice unguiúfutura,in medio prxfent
*• tis%$*in nodo pollicis manifeftx,pericula?' uclif ύtim suanefünt.Albabonas fpes, nigram
ύΒt; maximè fi ÉÉ $ú.
$iginidisí:rubra,rariora (unt:nanq;& in
ÉÉ*'Peribus,laqueum:inâiuitibus, Š; hm af*
iis °°»cum laceratiòne corporis:extra uer9% &ú jÉÉusntjfoitiunturiuxta ætatem& potent
j°&tfitatiiilliussiquafiftella fit&magna& eu
§£*Putationemú metacondylo Martis,££
j$\odparatui autexpeâatur.Púáaau;
í$$ígí Ę
$ceres.6,$;sphantiafim. In sondylo Å Ruerint,fº
j. $u{isteinütimpollicéhonores &itinera:
ni&iíîï'''' uerò inter articulosinjun: lut 02
»
$ in$o Mutium qumlabore:inanni
É': “ â naturaremστίδβήgnafiicii;* iunâu*¤; Š. $ibi contemplationé &lt;egrum
fæ ę
%$£gd perlongitudiiiemarú:íííí. §; ç &\?ljtates*Vbinonadfitfyes,s
É;grfum,
-

&lineis quoddam propriú

Š portenditur. Metaco;!; ;£&am! j\%\* uQgant.Cùm quafi zqualiterint
ÄÈÉÉ'%£um,flineæïíôáú:ficfint
*"V, planetae dominantisdigito illo. .$
••.
“itur.Hoc enimtoburuitutisforma

- -
 L I B. XV. C A P. L XX IX. 7:1 *

honores,in auriculari ingenium, mollem autem generali

ter naturam &hominem qui pluribus deleétetur ftudiis.In
condylis morbos malè iÄ. autem,honores: ut
malè pofitae in metacondylis,fubmerfiones.In medijdigi
ticondylo uenena, & ueneficia manifefta fiunt, lineae fe
cantes iun&uras ex articulo in articulum fi reét e fuerint
atq;profundae,magnum in genere planetae bonum denun
tiant.In auriculari, occultarum fcicntiarum cognitionem,
acutum Ę atq; mirabile. In indice, magnam in re
bus gerendis prudentiam atq; fcientiam. In procondylis,
lineâ fœlices ÉÉ ftudia rerum,& res externas.Ma
lé pofitae, uitiâ & euentus extcrnos , ut fiires in auriculari
& uulnera: fic bene pofitae, filios filiásque. Re£tae ma
fculinum genus, quod perfectius eft: obliquæ fœmini
num,quoâ infirmius.
Befie difpofita figna plerunque funt quæ æqualitatcm'
quandam feruant, üt ftellæ, crüces, parallelæ, `trianguli,
$ omnibus cöfideretur locus,& quòd
ecorem feruent,ut ex lineis coloratis, continuis , & bcne
profundis,reétis,& non impeditis fint conftituta. Mala fi
gna offendunt,fed non É , nifi cùm malè & contra
naturam affe&a fuerint.Sunt etiá in manu quas uocant po
fitiones,furfum uerfus digitos, deorfùm ad carpü. Dextrú
adthenar,finiftrum Hipóthenar. Antè,in uola:retrò in dor
f0 manus: ubi uis modicalineis præterquàm in metacon
dylo pollicis.lbi • fignum, fùffocationem laqueo uel aqua
Vnguium ;
fignificat. Sunt in uiiguibus figna alba,nigra,alteriusqjco cule
lóris.Hæc cùm abundánt, uarias & inaneSfpes aut mètus “ qui l
fignificant. In radice unguiú futura, in medio praefentia,in gnificent.
fimmo quae iam cuanefëunt.Alba bonas fpes, nigra metus
&detrimenta,infidiasά;:rubra,rariora funt:nanq; & iniurii
fignificant. Euentú fortiuntur iuxta ætatem & potentii ho
minis&efficaciâ illius.Si quafi ftella fit & magnia & euidés,
Jmagnum eft quod paratur aut expeétatur.Punéta auté pro
funâa aliquid decernút:in pollice honores & itinera : in in
dicelucrum:in medio ftudium cum labore : in annulari in
uentioné:in auriculari contemplationé & literarum ftudia.
Sunt & amores & uoluptates*Vbi non adfit fpes, effe&us
expe&are oportet.Incft & lineis quoddam propriú, quod
trinâ dimenfioné uocant.Cùm qüafi æqualiter in tres par
teslinea diuiditur.Hoc enim robur uirtutis formantis indi
Cat.
 lIB, XY, CA P. LXX I X. *:;
, Eryx;impiin;i;aiumadiuuant, maximc uerò $a
iitilem unde Saturniâ quidam pro! eritatis ap- .
''l

Štigi,quoetiSatüinum figni É , in- $*.

*•'-: ^ - • - -

va
i;hii;ur &; litera, Gtxci,& ctaticulr,&
$$im;iguinotmala,& tttuliprçfertim diuifi:&
Štítinuaimpcditaé paráboni pollicétur.
$it&incrnoux &fignandua, nouos fuccelius
ίιGrittitor auteiìfidum otiuntur,aut aliata
$$$Jottiis lafccndcre,ad dextramô, tendere bo
*siitmfftontrarium, malum:linezca;iiisfimi
** jmilumpotendunt.
£; lntrttmarumdimcnfione loco$ioreάt, L
***t*profúx,cumtsmis fùrfum & ad dextram ;
*$oritz cumforor$us(us,inIocobcns di£ fi
…%ut membri & topriae funâionis fignificant;
síïìíî -

$ti; fiuntyutris, ob cutis tenuitatem: fnbus

°$ilius(«ùtem. Quamobrem dicet quifam,
Šoine; negotia fignificate poterunt,cumnonmi
s sit;§uiiieastite qua nihil agitut? Dicenûum
jyijiingustis futura praedicunt,% obi& fum
jkj; uerò prztetita,obid obfolct* & minim
$u;itctrcaiucr, Igitur linez non profundae
j*ites prxteritúiam fubtiits futuraf
j$\irtamen continuæ $unt, magnos exccfïus
jiruttòinterqß. μηρεάimenta:n6n continuæ,
j* imbecilitatem ac defeâum eius uirtutis q
ja'£iicatur.Oblique,malam temperiem mc
$htmuitiofam,non dcbilcmoftèndunt.Pal
ę & $ fignificat. Praecipue adptrtctitapcrti
j*|®tóibus,ílatx & profunüx fuerint, rol
Š
j$$int?knus,extubetans
auxilis,fignificit.amplusq;ac
Cuius locus;
col
*ontsäcfortunam&morcshàbebit eilocd
j*$nitatiaratione,iiocusaliquisquafiinc
S Ommimo A;cr.

i; Š ?eficula nuntiat, ut hypothens; <|

Š totum corpus,ita& pollcr
Š $empsisfiiperiorém parté,quaj
nnim

J%&incxiítetinâicem&medium cra
'ìùttaia cayite fignificant, fiadthcmaru
Z. •
-
 L I B. X V. C A P. L X X I X. 723 …
cat.Sorores uim principalium adiuuant, maximè ucrò Sa
turnia fuá uitalem:unde Saturniâ quidam profperitatis ap
pcllarit.b Hoc fignú,quo etiâ Satúrnum ÉÉ , ih- Signa msi
fœliciffimú ubiq;habetur,& x litera, Græci,& craticulæ,&
faces,& omnia figna anormala,& circuli prçfertim diuifi:&
figna fia&ta non ötinua impeditaq;,parüboni pollicétur.
Oriuntur & lineæ nouæ & fignandua, nouos fucceflus
fignificantia.Generaliter autem fi dum oriuntur,aut alia ra
tióne cognoueris illa afcendere,ad dextramás tendere,bo
num fignificant:fi contrarium, malum: lineae capiliis fimi
ks,plerunq; malum portendunt.
Principales lineæ trina cum dimenfione,loco fuo,re&tg, L},.„.„„
non impeditæ,profundae,cum ramis furfum & ad dextram i,,, quidf
tendentibus,coloratae,cum fororibus fuis,in loco bene dif- £,
P9fito, robur membri & propriæ funétionis fignificant:
£ÉÉÉÉÉ;.
Lineæ plures fiunt pueris, ob cutis tenuitatem : fenibus
Quamobrem dicet quifpiam,
autem, ob illius ficcitatem.
quomodo lineæ negotia fignificare poterunt,cúm nón ma
gis abundent, quàm ea ætáte qua nihil agitur ? Dicendum
eftigitur, quôd in pueris futura praedicunt, fed ob id funt
cxiles:in fenibus uerò præterita, ob id obfoletæ & minimè
profundae,ut literae caducae. Igitur lineæ non profundæ &
$ euanefcentes,præterita fignificant:fubtiles,futura:fra
æ autem,quae tamen continuæ funt, magnos exceflus &
tafus:quae uerò intercifae,impedimenta:non continuæ, fed
deficiehtes, imbecillitatem àc defeétum eius uirtutis quæ
É; fignificatur.Oblique, malam temperiem mem
i ri&fun&iohem uitiofam,non debilem ofténdunt.Pallor
effe&um diftare fignificat. Præcipue ad præterita pertinet.

],.
Nudæ & fine fororibus,fi latæ & profundæ fuerint, robur,
- £dfolitarium &fine auxiliis,fignificát. Cuius locus unus
] omnino eftlineis plenus,extuberans amplusq; ac colora
tus,isfun&iones ác fortunam & mores habebit ei loco c6
uenientes: contraria ratione, fi locus aliquis quafi incultus
e* , fit,&omnino afper.
Thenar ignis pericula nuntiat, ut hypothenar aqnæ. vulnera,
Vt enim mänus totum corpus, ita & poilcx quafi totam corporis ,
■manum refert. Suprema pars fuperiorem parté, infima in- buì fign.i
feriorem.Itaq;& fineæ initer indicem & medium craffæ ru
bcntcsά,uulhera in capite fignificant, fi ad thenarumÄ
2 ant:
 7:4 L I B. X v. TCATTLXXIX. -

*ant inpe&ore autem,6 admedium intermciiumat: LIB, XV. C A P. L XX I X. :

*nnularem,fiuerfùs ináicem inhumetis:fiucrüs anni* *** fíniri;&ml:côßituta,&fitumiaobli
**m,iuxta manus. Inter annülarem & auricularem adg; : ***fiminusitbila,ucl dux lineae ex concauo
*$%pm tendentes ramices,&uulnerarenum &coxarum* *nitntcsadmenámobliquz morbum Gallicú
*dfiniftram,inííí&íú pedes. £nntt5 *lintgtm principalinonfiaturalium, cingulus
Principales deficieiites pręteriecorariam,aut es¥; '* mtfiitafet $itumi fpatium,peftimus eft circa
P***st rationé,ut uenereâ cum ccrebrilinea,aut ualis* *\^ntimi imagere&patinejhandafignificat,
co '°9;*»magnos cafus &repentinas etiam mortes mul *** tibiiorcsitimatoies,ílítorcs,aiiibeftiis
*°t-Saturniã uerò,fiadradicem medij digiti per *j;;iiiquoq;fuic,& naturam ab omnidifcipli
"°°gnas ærumnas&incarceribus mortemjrefig* áú 3** Etenim mixtio exVeneremalepofitaatq; Sa
onfentientia quoque obfèruabis furtum &!$'j *** tutisßtorinmonte pollicis&ipfà Martem
*°°stitatem & uioleátam morté Intcmpciatum&' *** Sigmfictauieiiimoi√à&feruo:
Ofum,luforem gulofum&meretricibus îcditum * É *%iotçiebaistaiisinuenitur caeteris, adeò
£$°molatroneuîauthorú & capite È; §. *imtttatut ffingpiiislinea dici.Cùmigitur naturalis
5°“sum aut adulteriïïôïëåííarjtem,autpc* *'i msstilitéfignificat: quoniäe'tac filigná
'°'';*£rcmandum. Sę& contcmptum £? Ttm diuiditur:aut enim inæqualitatem materi* fi
*°diofum multisitáôïí piscipicm:&i : *jttnuisfierit:aut abuudantiam, ficraffa. Volun
!8i\a mortis ex ueneno,&febreâcuta, monct' cx f. â $sim; qua $unq;fit hæreátatem fignificare.
£!i ex morbôÉî , & fànguinis pto» nirc
dy £nteria.Díí enim cfícaífima5j;cfi:ulº j"* itiéiííe aia,qu:adraìcem & imum
s.$tingt,quam quiääm Saturniam putât,cui
multo difficilius efféêïíçìïí, 5eftnt* jnoyix;exilij,carceris,laborum,?c
-

ce(T. um uerò(ut dixi)multafuperueniant{g}%';

*tium deficientefîè periculum desie. $: $ ltùin feneáaoriantur lineae,ut íám eft,du
crementi fignorum íÉ futurzis, i. 4. j*$*gt;Prima,quiaexfugis fieri uidentur,
$uifitè coi√ licet. Praeuenicfitibus igtui "'. j%niam cùmnoìtrrfueiint, nihil potuer
5°°£te,alia mai &bonaquæ fignificabantur,?*' jÉ ueritaseftquòd tales lineæ quibus §. C]
-

“V: non omniû tutü ßt uel polliceriuclnsę j*£t non fiunt,fed anteacùmfuiííent,labori
$le aliquì, Veruntämen plerünq; cótingt,"* & ft j$'gis autemnoneííe, confenfùs cùm ge}
$°fii;urorum çôïí, ÉÉ ánimatę j*ffttdixiíïî fignorumê
- iquae $iuinatoriê íëìíîïòrtuitaaca* ad. jing; casnoa fieri.Plerunq;támen cum
n *a . Ex fignis autem bonis eft litera B. Scd c &P fuit M0m quibus minuseftfugarum,plu
f fi. $ún doque optimae,quandoq;autcm ĘÉ JVttisetúm,in \*.\*
í$símú, quoq;treslineas longa
-
-

ά %$$e digitoû plafii,infœlices Ę multa& j* sfelongitudini; uitae. Nonigitur obrugi

uut,m
fe $ iabfquefofficulâ fortunatos;£ §¤ Vgolos uiuaciores efîediámus. Seâç
*Arì,..
ÄÈ £ '§°ntur & tumidos. Si utrunque adli; îngu* j£ *£*£*£fmiííeiecorariam uifuseft:qu
m6 $'$es, prudétes atq; humanos facit. W -
`¤i,
Š"*%rugströíïèta » iig,manite
v-

*«.
§tes fortû, fignificant. lerifqu:*
* autem ín;,,;
Ioc $dam etiaìì. propria figna, uelut, 93 jÉ Š {i " quiabilla& uitaliconficitur iux
- - - -

%$etrimô oculíóúcerebribii* ā.
italis iuxta Carpum lata,& auricularis non atting* dcdi Ę %$i paulò minorreâo eße $;
“am fupreiî annularis, fpuriosfcrmc fempcr fct. Šui aáunguemreâus!
km. Qj °£jintsiiitentis ammularem &
“° acotüis linea & cerebri fit, (a
Z }
 L I B. X V. C A P. L X X I X. 7:;

rat.Iecoraria difcontinua& malé cóftituta,& fàturnia obli

qua in menfà manus ac bifida, uel duae lineæ ex concauo
manus afcendentes ad menfàm obliquæ,morbum Gallicú
nuntiant. Linearum principaliü non naturalium, cingulus
Veneris cùm tráfeat per Saturni fpatium,peffimus effcirca
mores.Non enim folùm agere & patinephanda fignificat,
fed facit maftrubatores,irrumatores,fellátores,cum beftiis
coëuntes,ingeniü quoq; rude,& naturam ab omni difcipli
na alienam.Eft cnim mixtio exVenere male pofita atq; Sa
turno, ficut uitalis foror in monte pollicis & ipfa Märtem
cum uitali mifcet.Significat autem immoderantiâ & feruo
rélibidinis.Soror cérebralis rariusinuenitur cæteris, adeò
ut non mereatur principalis linea dici.Cùm igitur naturalis
non fit,fi fiat,imbecillitaté fignificat: quoniá eft ac filigní
per longum diuidatur:aut enim inæqualitatem materiæ fi
gnificat,fi tenuis fuerit: aut abundantiam, fi craffa. Volunt
quidam hanc qualifcunq; fit,hæreditatem fignificare.
Exoritur à cerebri linea alia, quae ad radicem & imum
medjdigiti pertingit,quam quidam Saturniam putát,cùm
fit firiea calamitatum,inopiae,exilij,carceris,laborum, per
fècutionum.
Cùm uerò in fene&a oriantur lineæ,ut di&tum eft,dubi- Limea* mo,
tatio duplex emergit:prima,quia ex rugis fieri uidentur,n6 rugm fieri,
abaftris:& quoniàm cùm non praefuerint, nihil potuerunt
fignificare.Sed ueritas eft quòd tales lineæ quibüs effe&us
non fuccedunt,non fiunt,fed antea cùm fuiffent,laboribus
delituerant.Rugas autem non effe, confenfùs cum genitu
tis oftendit.Et út dixi)nouarum linearum fignoruifi6; or
tus,declarat à rugis eas non fieri.Plerunq; tämen cuniillis
fùnt.In pueris etiäm,in quibusquoq;tres
men eftlinearum.Ariftoteles minus eft lineas
fugarum,plus
longas, ta- . .
di- Ari$lotel.
£it fignum effe longitudinis uitae. Non igitur ob rügas fo- cuexplic.
lùm fiunt,nifi rugofos uiuaciores effe di&amus. Sed cur n6
quatuor dixit? Praetermififfe iecorariam uifus eft: quòdea
in loco pingui,& abfq; rugis rarò fit ut alig,manifefta,con
tinua,atq; profunda.
, Angufu§ autem qui ab illa& uitali conficitur iuxta car- rriangu
gum,finifter dicitur,qui paulò minor re&to e([e debct. Quignificáta
à iecoraria& cerebri dexter,qui ad unguem re&us fit opör
tet, & è dire&o fpatijinteriacentis annularem & aurícu
larem. Qui uerò à cordis linea & cercbri fit, fupremus
Z ; ^ appel
 L I B. X V. C A P. LXX1X. lIB. XV. CAP. LXX1X. 7:7

*PP£llatur. Debétque effe interjatium meâj&ini& | *\nijîonemutis castriâ incahy

t;el fub ipfo indice:ifitérque montës indicis ac politia *ittmi. Sitmmimhi, locis ecumpunäo ,
smaro. Quicunquehorumdifiunâus fúeritm*;£ í; **tumfittitoriiidctiimcntafignificat.Lificacei
£stygs;maiös mores inconftantiam animi,&infì:iu* *%&ininiftra;<refaâa, niorbumcr deftilla
figuificát,ai ludümque propenfioncm.S$ hic exhisqut *****T*tufigiiifiat, ut mihi in utraque manu:
35 Euclide funt demöftràta,àcutißimus cffc dcbct:fiiitio; $titituiinaitaioret, æquálior,&non dikon
fi9obtufiusiìíîï fiaf;enit: s. * Tummtnìmanus diuifalineaqua&am,iter
£9tem Iouis,aut & }'; o medij É fiat,imbciitia **viter magnitudine. Mcminidiùs talesha
%genij,& cerebrú debilé,&íuíiií animum abi:iu* jiti&unaï in dextra magnam, quae perfe
°°°tnit.Alijanguli obtufi, prodigalitatcm inquibusnºn j*uiuuit,dequo miratusfimi, rcliquis reiiianen
9Portet caufis É! auaítiam quituto fun** siiain mihiüencreatendens&άίύdeas tubcr
°res,fimiliter& incóìïíçarditatcm,utatu% °"*) juim diuidituitalis;ùradicemtamen digiti
£$sipitis confijîãîhibit;ff£* **gt;ídqucemfadt:quzinfunûofectionis ali
P°§. Siniftcríiígíïíjemusjj
°°'gngro Bartholeiiigum Codilitem Bononicnfem
j*udcntcimeníiadiineam cctcbri, quam
j*£ Hincconítitutionem nemo adhanc ufque
£°'fitiuni,Tricatú ôáíôïí Š $Ętiplicit: quiá figpificatet, cùm multi dicam
ά āAlbertum, Conciliatorem,atqução* ę j$m morbum, Éd iamquatuordccim anni
l. ÉVilis pollicem yíeííimüm\£$ j"mmánumendatiflìmum extitit:nec tamena,
$ \£g Antiochus Cæfénates £. §. jsnofbifim tentatus, Vitalis etiam ramod
que e Š Ptolemæi principiis aflronomici$$% Š. û;Ę lineafcithanc figurâ admodum long
j\ Venus ullo mod6 cum morte puía* fit. At $t; XX qusliores foletfignificare , quoqus
$tasque multò minus cum ea quę ab '£'* í - ï°*v9,figmificans aniníferuorem qucnda
É. fòlùm concubitus illicitos,£d Š,u10 $j$ digitorumlineae fùnt.
ÉÉî o.et.Ita Venus largitrix eftinge'] et $t: Š rcâa.Amcnfì, Satirnia?;
linea profu
tor e{{è §£$%££uius άori&fi$ Idem * p.Š
$eiE Saturnùmontem quiatioreítíukh
igitiiun&uramnon tangit.Enata e(t
malè âî $; in trigono,ingenium £. Caufâ h!
ius errô Pofitus fures façit,& fujendia É sö
tribu5, É; agtoritas maiori,cùm targ£ li afibon* ll; Σῆ annumquinquagefimumfecuti
IuS *■; ï Ęollicis monte longííima, fcd
rutm ÉÉÉÉ9g; ueròfccutiĘ.£t [:dfc; - §. $- plu; ibus lucis breuioribus continuâ
Ęsim-
snipfâ luce in '.
$:& Š \ coniunâionehabere
*g6his δέ„ , „;„»uli natura** $$am£. obliterit !n ortu quoq;incepletu
Veneę & 9gpitis, ingenium à triangu &trian£ sę&lt;;s: , quia di
O, cum É Prædominaiitis planetæ,loco Hî; i. Ę; £ssil*£&*fiint euidentiores. Vt
et $$$ non licet:nifi quòd præterlocu§'t;
- - .. *
j$iti;im
Š ortufuntpallidiores.
;:l ígenium déclarant.Manus bene c
Š j$tobulum autem magna atq;
uenerea $am diligenter obférua. Valetudine apillari,
{morbos
beat ά co $
$9ratia conieâaberis.
fignificat, YÉÉÉÉ£.
ut Tricaftus teftctu! cùm *st; $ilem. Manusgu* retrò fic
*■\u, Ę Ε indicis tumens
$tit;tas; ô in £Qgodet fuyrathematu
ageret ÉÉÉ bene difpofitas, É igitu*
ncs habui; SĘnumquartum annuim, uiginti;' j nunq'; tAm "£oa lubio, autêle;hanticu
eidem ixit, fororem incęsis*" $.
- -

°°ssaitculla&iftipoíúnt, aut ratio

W

•_
 L 1 B. * X V. C A P. * L X X I X. 727

uidiffe.Oculorum difpofitionem uitalis,ccrebrié, linea,hy

pothenarj; decernunt. Si enim in his locis ® cum punéto
üelfine etiam fuerit,oculi detrimenta fignificat. Linca cere
brilongior,& in finiftra parte fraéta, morbum ex deftilla
tione quafi perpetua fignificat, ut mihi in utraque manu:
fed in finiftra eà linea re&tior eft, æqualior, & non difcom
tinua. Saturnia in menfà manus diuifa linea quadam,iter
fignificatpro lincae magnitudine. Memini duas tales ha
büille in finiftra,& unam in dextra magnam, quæ perfe
&oitinere euanuit,de quo miratus fumi, reliquis remanen
tibus. Eft etiam mihi uienerea tendens & diüidens tuber
culum Iouis, quam diuidit uitalis:ad radicem tamen digiti
non attingit,fed crucem facit:quæ in pun&o fectionis à li
nea diuiditur,tendente à menfaliad lineam cerebri, quam
firme attingit. Hanc conftitutionem ncmo ad hanc ufque
diem potuit explicare quid fignificaret, cùm multi dicânt
minariattonitum morbum , fed iam quatuordecim annis
ocfignum in manu mea clariffimum extitit:ncc tamen ab
ocgenere morbi fum tentatus. Vitalis etiam ramo de
stro cum cerebrilinea facit hanc figurâ admodum longâ,
XXXXXXxxx quæ lufores folet fignificare, x quoquéli
teraeftin thenaro, fignificans animi feruorem queridam.
In omnibus iun&uris digitorumlineæ funt. Saturnia pro
fiinda cum trina dimenfióne reéta.A menfali linea profun
da oriens,medium Saturni montem quialtior eft pulchér
que diuidit, fed digitiiun&turam non tangit.Enata eft mihi
nuper cùm compléam annum quinquagefimumfecundum
ztatis,fororuitális in pollicis monte longiffima, fed non
continua,uerùm pluribus lineis breuioribus continuata.
Lineas coniufi&tas initium à coniun&tione habere ueri
fimile eft,ni aliud obftiterit.In ortu quoq; linec plerunque
fùnt rubicundiores,profundiores,& latiores , quia diutius
ianiortae antè partes illæ faétæ funt euidentiores. Vt uerò
pallere cœperiht,in ortu funt pallidiores.
Vngucslucidi ingenium declarant.Manus bene compo
fitaajtum ad artificia:robuftum autem magna atq; iunâu
risfirmis,ut laxis imbecillem. Manus quae retrò fic&titur,
nollem aut rapacem.Procondylos indicis tumens & pul
cher,robur iecoris indicat.Quod eft fupra thenarum exte
rius exile,tabificum proculdubio, aut élephanticum decla
tat. Czteranonexãrte ulla difcipoffunt, aut ratione: fed
Z 4 cx
 z:8 - L I B. , X V. C A P. L XX X. lIB. XV. CAP. LXXX. 729

$longqufù,uelut gemmatum cognitio& aliorum* nisincúrínthumum; fpeâantibus oftcndés, Sua

uatione habentur. *sinisjTum ìçôtât profcâus, quodtatu
-

Omifimus autem plura,uelut uiam combuftam,qu3* *ikm: Itn:dcyithcnicę uitae humidum,ni

linea orta à uitæíîçãçôfpatiumintcr indiccm &* ***istractiift dcmonlttauit.Viuidusilli color,au
dium delata, quæ periculum ignis deccrnit & magi** j*iiigus uigorinteger a&ctat, temperatusquc
tumnas,
Cingulus autemorionis abinitio uitalislineæ àìh'? .
*idtjjotuístyeiitus. Hzcfinitátis fignäin
$*ii9;ίοῦτάίάοαιmmcdici admiiatio
thenar sXt£nditur,& fignificatabundantiam humidi,pri* *;$itajuam quae uirum ctantpartium <glicat,
$ulâque fubmerfiôiçìïómnibusiuuatfittgufim* $titmilisita; fùperfiuum notiuümq; fudorcm fi
luti quòd fpuriis (ut diaum eft)auricularisagfii£tiº* $ommodatú,aut quòdfomnum prouocaret:
*''''ilarisiün&uràm nóìattingit,quoniamimhsg5'$ *** in gsmigs;udore& pcfjctua uigia
*$9nem fignificat.obideigoiie,utin ÉÉ *kfiadjticntis cönfolationëm iam hui$io
£$ gemelli§, utrinque eniìgenitatio iiipcrfc£i: b j*uiitntentiusratrcliâus precati,bcnc dcfaiu
$ºlidei ob locúií&íîïmminuium, il** *iiu&ibidccict:fore exìstnotum mcdicam
tempus. - -

j*ium,ut,quosyiiocsusacdtcat, ope, quod

“snfùrauerò linearum naturalistâ: saigi ï*}$tincijcogitacítzgituáoaâusatant*
§°ntinet latitudines unguis mimini digiiim £i:. `*%káuitgiminimantibuííettore aduos is
${sttilinea,saturíiiá,&çôïíüìåíïiatis;
§'** diuiditur. Meníáíôçííiine:*quis êî: É Ę $uęstuiâmitatem.obortus<lúbútempus
°*iioi<;opulatibusfùfùttis tumor,regcmucn&
*utraqueiççôïí fefquialtera: ipfâ autcm iecorare;&a
-
°* uà&attedxmoniacamounatuäi mors
''°"italis pars eííéêëìíT§î , cumuitaliorum
- - -

*$?sitam longa temporacotyore ac ultis !

“cnfalem finiti. $ig; apudFórtes, Moraui£oypidum, m
§%%tlégia artem in regis peruicicm cxcrccf
* T R I G E s s E v I A M I A E F r ** $ ùutad regsautépétuent,ne auctus;
$ C I N A T I o N E s. c Apvr ixx*
omis $aluta,falcinìtricesutîùpplicium euadcrct
'uur.t
Vamuis non eadem fint faßinati? lamizę j*$*t, mittunturinMotaüäm,quiam uera
Ęgylamiarum propria efi;crcdu*; capit: j$$atur, pctquterent. Miffinuncij itin
-

ire,& fafcinare pueros:ideo de utro% Ę $ iìmulabat; ,&ücutiincundæ pacis gratiait

ifto traç j*$m&coniuratos Morauos,íorre$adicrc
gûdum uidetur Apponamautcm primº
$9ris Boethij, quæ talis e(t. ntamgr* j; <item admiftì (fteteratea adhuc in regs ;
ujj££ Duftus Rex incidit in langorem £mtuncV j*murmttant Domeualdo atcis prxfe£tö, ut
ῦ$unctis uel eruditis medicis Š: j*sstat, exponunt: eiusά, fidem & auxiliui
ygi modi corporeaeq; conftitutionis,qu9%άά. ύalicicndum imploratit. Milites qui in
É inuaferatit ægritudines,habita nigri:?
Ém. $iquidemìneulio fignobili$, igî, tempcf* Εs \tci\itnonnihil huiufmodiicifufyqd
iiisu
$uâ $uadam (etathuic mater fortilegâ &
3°;is humoris extimânî, uelab human íb gct* `ºmbìadufqiie eam traâaret amatô de
!$ito lapfí Duffum fenfimafHixit.No&tucn!" foluê* $uiis“mpore, modo, perpetuitate: quibus
Ę °'giiia decumbeí$ííiorem finc modº ? tu$, $■î'£$?
at leua"! Š $$is ętminibisuterenturucncfica -

ur: inte; iu uix

ui dolo
*â √ audiuerat,Iodalibus indicauit,&
»
9'!!$ti fedab ,
- -
re quo uo&te laborau$
- e£rt0 I
lm §.Corpus lenita conficicbatur Éíuaíi
"'*• Haercbat cutis rigida ucnas,ncru**** au
j%ujus autem regislegatis: mcrct
*uatuifitinoi√reatuta
5
 IL I B. X V. C A P. L X X X. 729

maac fitu offa effent humanafpe&antibus oftendés. Sua

uis ac uniformis fpirituum à corde profectus, quòd taétu
cordialis uenæ arteriæ deprehendere uitale humidum, ni
hiltemperiae excefiiffe demonftrauit.Viuidus illi color,au
rium oculorümque uigor integer aderat, temperatúsque
ficquentior cibi potusûs appetitus. Hæc fanitatis fignâ in
languente multóq; doiore afHicto cùm medici admiratio
ni É quæ fuarum crant partium egiflent,
nihilq; inueniflenit ad füperfluum nociuuinq; fudorem fi
flendüm accommodatum,aut quòd fomnum prouocaret:
fedRexin horas magis magisq; fudore & perpetua uigilia
ángeretur, uerfi ad patientis confolationem(nam huiç fo
lilócus eorumfententia erat reliétus)precari,bcne de fàlu
tcfperaret,haud fibi deeffet:fore externorum medicami
num medicorümque, quos ipfi $í. accircnt, ope, quòd
Peregrina& parum eis cognita effct aegritudo:aducntante
autem uere,folgósuitg in ánimantibus affertore ad nos re
deüte confequeretur fanitatem.Obortus eft fub id tempus
incerto authore,popularibus fufurris rumor,regem uehe
ficarum mulierum &arte dæmoniaca non natufâli morbo
tabefcentem, per tam longa tempora corpore ac uiribus
confici: eafdemq; apud Forres, Morauiae oppidum, ma
É & fortilegam artem in regis perniciem exercere.
orum fama É ut ad regis aures peruenit,ne au&tus ru
λ mQr, re propalata, fafcinatrices ut füpplicium euadcrent,
infiigamiagéret, mittuntur in Moraüiäm,quiam uera ef
…* £n; quæ ferebantur, perquirerent. Miffi nuncij itineris
* caufain diffimulabant, & üciuti ineundae pacis gratia inter
Duffum regem & coniuratos Morauos, ForreSadiére: no
£tüque in àrcem admifli (fteterat ea adhuc in regis fide)
quamobrem uenerant Doneualdo arcis præfe&to , ut im
peratum eis crat, exponunt: eiusά fidem & auxilium ad
negotium conficiendum implorant. Milites qui in arcis
:* ¢ eränt præfidio, tenuit nonnihii huiufmodi rei füfpicio. Nâ
a} ex Proflituta quadam (erat huic mater fortilega & incam
% tatrix)dum blandiufcule eam tra&aret amator de regiæ
3. valetudinis tempore, modo , perpetuitate: quibus forti
bus, quibus magicis carminibús uterentur uefieficae,poft
eaquäm nonnihil audiuerat,fodalibus indicauit,&illi Do
neualdo,Doneualdus autem regiis legatis: meretriccmó;
tcmpeftiuam tanti facinoris nuntiam (erat ea tum fortè in
Z 5 arcc)
 73o L I B. X V. C A P. L XXX. I
* • •
lIB, XV. CAP.
- . -
ύ-- d »
*;u
arce) Doneualdus adfeaccitam itam quaeßionibusquooft*
q ; *£ttttgfjottuthocanimal ¢
in quibus aedib
•*••!• < loran
cun£ta gerebátur,& q. ilites adrem -
omnemi c*?
us,ubifateri co&gtft,
- i**inkifiisfuit, natando óbruienti
-

..
ientisanne*
-

cmlim
c.
mittit intempefta no&teinilite ** viitmm;itoseuertiiicacfu;ocalic:&icunt
- • ^^

dam.Hii n 1o
fl rtilegarii
o. aedes foribusui reclufisiirrumpétri, !si; homines netii.
- - - -

'{eneficarü unam?erem fimulacrújadregis Duffiimag

-
mcm
$$et:
çùriti:;iiic;i; iníunt, - :-ri R
lofairri
m - -
ÉutĘ-

*moniaca arte(ut credere pareratjc sh Erga dubit:to de hygra $. Éant, in ! »

tisjn ueru,ante igné rainibus

torrefté,alteram ?arminibus
ftatumtttit?
tttrA: $ati$,ii; negantbus:quiias cíaí, mattaut-"
-

liquorem queíiìmììáôéêïímip *^:t;ttmtnti adducunt quia fuftus tutm

tinatrices conicâr';im *sitiórę & arcanorum eius Šdo
uenerunt Prehenfaeitaq; ocvus fafcinatrices -

"°°ula & tra&a- fimulám fimulacro É íígnia

in arcem, rogatagata 3
- ***),utncifiseiitexitiincm
, ------ talia;
íiarecitare.
ioiamlibant.
- - -

$"idfub no&em cî É igni ádhibitum $iggminam: sique,utDeo cuipiam \aue

o$ attreCtau - - - 1 ,•
£°°°rent: refpöderunt, áüm fimulácrimigniã
torreretu ibus ad
rminibus
°°|:iufintium fkpius (ìbiccutaqu bant,uene
f Duffum regem in fùdorem 'Ε cc $mtiiim,quibusfolum,utilae Icictc í fciant
-

tem recitatis $$i, Atque hzcia tormentisfitcntur, g c etiam

ram macie « Perpetua teneriuigilia,&a ÉÉÉmo* l**iioiíionemetitioiiisfusm. ῦ a
»

tem conti qnfici.Confumptaí Š ocuifle,

Quô fequuturam:itafe malos( ę
:ita fe ma 3. „* morb\$ ***oníioncdiííet, cùr, $ti; ufqu
ad facinus
$ exequédum mercedeiMo
condu&a $• Percitiitaaftantes adamusueiba,
Ei facom cttracto 'siiitus, $iquc auâ maniíla a
mulacro
í' *mt.Etficut ex multis expetimcntis at
J.
luentes fùpplicio, j*uiytconíéntientibus inünum, cufäem :
» u$ ueneficas fcelus ingenti- -

runt. Ferunt fuùbtem

- -

~
amma confi
'meret, extemplò cura
v
**fiùs: uideturhiiloriahxc quafi ÄÈ Ä. - 1

Ê; quo haec in Fortefienfi irce funt aâare?emiáitçlanguę

uoft
$tit; **siatiuiii €ú elit. Ę í C0
$''atum,& no&e abfq; fùdore Š promge$ '*; $it $tateioatię [plendidi £, erg
ieuiffe.Poftri i•

tibus ui 'bus, quae erahrhuniìnìfacu

afùiflèt-tuinbus
dtftm `* mysteiniiiiiî fatigatur, act£! √
e, perinde fi nulla aduerfa ualetudine anteaf
ac
***tuitum exitumtionei Aut igitur £T
-

m
$us:uerùm `$tatur,auimentiù ,aut ucta Š,
ut res fe habuit,Duffus reciefcentibus
ut -
¢
*'''tatibreuireî. ultumS. $Mtttim sculco,atque tot &cum É ui
- alia, Simile autores !e?ttt
ioni au ç, í:tumell. Somuiare, non minus: na â *t0
$uippiam
9rtucarré, referunt fide digni tinam qua'
Hifpano , qui cùm ££ dum : : j*qucfifomniit,&nonfempera:
- w

hae $i;
... am ouam

adamaff§ fi 9liam
\ magæ: eamquee uirg1Spoi Cafà effet uum* , s£u: tadtm fstme,atquepaulò £; ■
S'iod mare, ob ueneficia public Ę
- •M-olung":';...
. -

*altm,adAiitiüm ertinet:atiptae ï?
mt
* animo to
“auerat,iii, r%ueri, ut perpetuò exi a de
caufâ £?
*&£ uigilia,fedper fomnumui 3.
alio us lateri inçumbere:atque $ debatfiy** °* missię docét: Quamobrem £; em
quin $ques,obe
tus, $andem ex diù quitando Ê,Ät.λίδα
[§*foi√uoluptatisquc
$tit: έμ; uma aliam detegat, $: plena. ì,
Inuit; I d
1C]

turno tædio in 'Ä urum :

autem {; ad ßá illa * l*otiiî. Fatentuiq; diüerfas éííe $$$
'$tetur amafia,fefùper
$\fante, ô, ntabefcendo Ä
perut. $. duadiidunt 3 $u; Satum & loca, tui; fitus,qux omniatae
vbmerfiô, m aquas l §*©mtotâam; atque cohaerent, u; litora ;.
$ urbis regiae Quahutem
itus erat eßuxit , £
Pecu » ex
Cam un igJlIS erum pere folitu
- -

m,mu
$$is
LM;
ę; quòd Perfonae à quibus ag
qut $PÉÉuëantiaetiam ; »
t0
na
*Cum h jalligat?
Perdidi;!. Cur agenté corntireliquo finiallig* -

m fune à domibus &regia

*Ss retrahe;stfabulofùm exiftimo itinm
xime,auxiliat°*
T. -
Ε $taiemis ,imòuixullus cùm implicitus
*istięïîäî;
 -— ,
I. I B. X V. C A P. L x X X. 7;a -

Sed cafu contigiffe potuit,ut hoc animal perfra&o fune,in T.

periculo dum feferuare ftudct, natando ob rudentis anne-
iilongitudinem,multos euertiffe ac fuffocalle:dicunt enim
;
£xcefitos homines periiffe. I.
1,
Quiuerò naturæ
dent.ltaque magna principiis
dubitátioinfiftunt, talia
de his orta cft,utaliis
fàbulofàirri $atione,
cenfen- bus q.
perfua,
tibus cascffe, aliis negantibus: quiillas effc affirmant, in tur lamia ,
medium experimenta adducunt qualia fuperius narraui- ri. i
mus:tum uerò religionis & arcanorum cius contemptum
ufque adeò, ut nec fàs efle exiftimem talia recitare. Ado
rant autem ludi dominam : eique , ut Deo cuipiam libant.
Mors quoque infántium faepius fubfecuta quos attreétaue
rint:aliorum etiam,quibus folüm,ut illae rcferebant,uene
ficium obfuit.Atque hæc in tormentis fatentur, cùm fciant
huiufcemodi confefsionem exitio illis futuram. Nec etiam
euentus à confefsione dißidet, cùm multi pueruli,boni a
lioquinhabitus, abfque caufâ manifefta $mortem ufque
£0ntabuerint.Et ficut ex multis experimentis ars ipfà cón
ftituitur,ita tot confèntientibus inünum, eiufdem rationis
exitiis atque faétis: uidetur hiftoria hæc quafi artis, potius
quàmmaleficicuiufäam euentus efie. Eædem fatefitur fe
choreas ducere,faltare,iocari,epulari,fplendidifsimis con
uiuiis,concumbere:inebriantur, fatigantur, ac talia perpe
tiuntur iuxtaillarum exiftimationem. Autigitur foliiniint, ,
aut imaginantur, aut mentiuntur, aut uera omnino nar- !
tant.Mentiriin eculeo,atque tot & cum uitæ periculo eui i

denti, abfurdum e(t. Somìniare, non minus: nam qui fo |

mniant,diuerfa fomniát, & non femper:athæ femper,ftata
die atque eadem ferme,atque paulò differentia inter fe. I
jÉ; eadem,ad ftultitiam pertinet:atiptæ fecus, prudé
tesfunt,& hæc non in uigilia,fed per fomnum uident. Du
cunt etiam filias,aliósque docét: quamobrem uera effe o
Portet,hæc profana fàcra uoluptatisque plena. Sunt etiam
fæpe conteftes,ut una aliam détegat, atque in uifis ac tem
Poreconcordant. Farentúrq; diùerfas effe cögregationes
ducésque earum & ioca, tui ritus,qua: omniâ irâ bene in
ter fé concordant atque cohærent, ut hißoria non fi&ta res
$icipoßit,praefertim quôd perfonae à quibus agitur rudes
fiint&abfjue dolo Pérfcuérantia etiam multofûm anno
fumin eadem re, imò uix ullus cùm implicitus fuerit huic
fùperftitioni eam deferit,etiam poftcarceresac mortis mc
tartm
'3* 1. I B. X V. C A P. L XXX. II. xv. CAP. lxxx. 755
igiturre ' teud Ę Mirandulauito philofopho&uera
tum.Qu
ÉÉ
uerfi
ónaÉÉ
m pa&oÉÉ ÉÉ sinanis®
oi √it:£ *
iniri .
|
ΕÈ vittt. -

ret,fi nullares, nullúsque uctus rei íénístis?** l $it poiumnno $enti&ìf

mine icinam,
tur etiam grauißime accrbißiméque à legibus,jgj* == = Ęgn aqu in; eundémq;fìcerdotem !
uæ concrëmantur: quod fupplicium'*"* quam É l
ï jugunis plufquam quá-
.
u.*

rum cùm exigatur in infontes, fihaeinfontes funt,kg Ètumbtb $i; íübfotmaírminae illia'to
Iurifconfultös fugillat ignorantiæ, & áudclitatis dam** ssE iiî. &:ducebat alioquebatur,*
Sciunt præterea hae ruáes fœminæ, nam maiorparsesi' Ę Ę eumprofìtuoha^erent.
fexu eft multarum herbarum útes,curationesque"' . ç $. etmtinum,qüimuliersiet.
tum difficiliimorum,& obfcurorum , aliáque non" gra *s£; </mnttumnomine, qui ad oâoginta & g,
norunt:qu$dã etiáfuturaprxdicunt. Y% sa ] τιε Ę $um dtmoiesio qui muliebri
contingitiminitio fompi, quo tempo$ negat Arlo: i. \'atiginta t (uocabatque eum tloiinr nomine)
experimentümqueiddocet uerum effc, fcilis; inomm Š amis ucncras uoluptates exerculis,
non uideri.Non etiamhxccafu côtingunt,k! 1 £;
â *si Σῆ ygmasiam dederat,cò
$e artis primùm ducuntur: praecipitüfy*' quas £ m' qiio
`tussmgs;
aduenefici
Vescoyçtatum A
tulis nonptor
emuniant. Refipifcunt etiam ï;etiam $§ aptxou;\eymetis fan
ceremoniasdimi ttentes, non amplius êctauit* **; Š ;itque ¥iaeiufmoàg;auia (celera,tor
ergo fomnium, aut imago quaedam, aut aestav %$ … $ credas. Atque hxcaia;:
£am mendacium ut ÈÉâat, nullo opere in? s£ fùi. !!Cete abftâauitòque tamgraui pr6fe
ußlam quoque uidetur,quòd pu£to; &aninialis £; **ttii, acuta,&ab omni fuga; aliena. Pri
Quant, igne $peάδέeiììto, indc duö* ££ s £ sitmplis confutareilumlicet, amwus ,
Ég
or¤É
ièìï , atqu us reuiu
rurfïi
itaîï
êëeìí onifcun t¤
eila s*É ; Qy: `$ui$antur;orpora cùm nô cíent,quod
** §. Σ$ naturali rationifolu
repugnat ,fed etiam
$$iam ab his quiueneficio laborare ìeatur,?*°£ Š
-

m üfus,fed etiam
enim non
*errationem euomuntur, aut in lectis faueniúntur*';' Š
Š . Chrudiaum mihi con;
:;; » oftì, claui capilli, carbones , 3igysij *$\ Simautem cotyu fiâumiùs uide
ato am.
cuspotetatefetorientum quàm uel
s
:^ hi
max
efle tech
as ima nas: & ego tecum fe£9; namq; Rcd
eorum parèm immitti% proä:
ifio, $i§ m & ç summortuo concumbeis: HoI
É? tamen quae Ê rufticus probusui; & am °tmptuá ftt,ubitalia cogitat, seduitalioquini
;;;';, §£ decipi quàm deciperc ,Š $udens,& nimium quorundam Platonicotv
la ά ecim narrauit, eüm morbo '°° Å. *i&us mendaciamonadhorum,uulgifama
fepiíí$ perplures annos, qugtem??? Ë fama* ΣĘ üôçìásq;mmkuaureo afiao&ijas ,£
Š utrum, capillos , clauos: ibihrc tef:*
tum : fe mr £$ it,totámque at
bat, Š etiam meam diem Š <a;ïëŠ
fonùm íi in uentre maximam uit; co!' i. £mtnt* '* mgs Š , mec ílatonicorum celebri
Ę s non leuem, quafi quis faccum ut Åmw;' ŠÉ exiltimauit,placitis
Ote COtm

fî çoncuteret,àquo nori patumu$ Inah* *;\ ; sß, ¥â€¢â te potius ego;

$: diebus o&odécim, fingulis no&ibus £;*
* - -

**gltm, § otra&areguicquam uúsfit.*

Š fihorarum numerum fion tenct*** 19 Š erat, $iô;iòtùm ú abütëis narrationibus ti
§§. ode cim annos(ut quibus;a £î: maiùs Pauä orcshábituruskàores,g;
max
ords moledixi)
ftia'fenticb m ûlibe
ima cum at. se t":
*suiio;itio
usmna&usfuiííet aguâ eruàivos.
qu;£*
 LI B. x v. c A P. L x x x.
733
quippiam ex Francifco Mirandula uiro philofopho & uera
::::- di,tum etiam illuftri,hicadiicere.
aa Inquit enim,agnouiuirum nomine Benedi&i Bernam, ... .
aa: ztatis annorum feptuagintaquinq;, eundémq; fìcerdotem Hißoria m
ea: exhis quos presbyteros uocant, qui annis plufquäm qua- bilis.
* draginta cum dæmone familiari fub forma fœminæ illi affo
ciato concumbebat,in forum deducebat,alloquebatur, a
deò utaflantes qui nihil uidebât, eum pro fùtuo haberent.
Vocabat autem illam Hermelinam,quáfi mulier effet.
Alium quoque Pinnctum nomine, qui ad o&toginta & g, q.„;„ „
ampliusafinos peruenerat, cum dæmoâe alio qui njuliebri ^°
forma ei uidebatur (uocabátque eum Florinae nomine)
plus quadraginta annis uencreas uoluptares exercuiffe.
Sedhic dum'fcriberet,uiuebat:alter pœnas iam dederat,có
feffusarcana in fàcrificio non protuliffe : confecratum au
tem munus mulierculis ad ueneficia praebuiffe: pueris fan
guinem exugiffe: atque alia eiufmodi grauia fcelera, tor
mentorum tii, ne iocüm fuiffe credas. Atque haec aliâque
plura,fiuellem adiicere abfurda,uiròque tam graui profe
&ò indigna funt ac uana, & ab omni ratione aliena, Pri
mümquë ex fuis exemplis confutare illum licet, nam iuuen
culae í. uel uera uidebantur corpora,cúm nó effent,quod
nonfolùm fenfibus & naturali rationi repugnat, fed etiam
Seruatoris authoritati.Si enim non folùm ùifus, fed etiam
taâushoc modo decipi poteft, Chrifti di&um nihil conclu
ditaduerfus Thomami. Sin autem corpus fi&um illis uide
batur, quod atrocius poterat cffe torfientum quàm uelut
damnatus à Mezentió cum mortuo concumbere? Horret
animus,mens ftupet, ubitalia cogitat. Sed uir alioquin nó
admodum prudens,& nimium qüorundam Platonicorum
figmentis aîdictus,mendacia monachorum,uulgi fàmam,
muliercularum nænias fabeliásq; aureo afino dignas , fàn
$is philofophiae fermonibus immifcuit, totámque artem
faedißimè confpurcauit: nec Peripateticus ufquàm,necfa
tis hac in parte Chriftianus, nec Platonicorum celebrium,
equorum gregefe unum fore exiftimauit,placitis confen
tiens. Eo igitur fàétum eft, ut dele&are potius le&ores at
queallicere, quàm fèriò tra&are quicquiam uifus fit. Sed&
beatus Äî. â tam abíurdis narrationibus fi abfli
nuiffet, licèt forfan pauciores habiturus leétores,grauioris
tamcnuiri opinioném naétus fuiífet apud cruditós. s*;
uit
 734 . IIÎ. XV. C AP. L XXX, 753
L I B. X V. C A P. L XXX. £*
fuit feculi libes,ut plurimi,uclutnuncde Ę ***iis, iitnr: fit:in iis opinionibus,
ribus mendacii; decertarent: quae ille uitfânâus prou 1. '***ii:,iiiîm iiiiumeia relpicias,
áccipiens,ac quafiaemulationégentilium Ę **, qui continti ea referunt quae neque
bris fuis infgüit:itaqueiilitantüm fidei Ę 'j*titit, isque sii; poíünt, uetailaciie exiiti
°°ulis uidiffe tefïî aliis, minimô, Iam i£; è '* inrum ibi iioi√ qui philofo
apud Vfum quéque, maiorem partem talium £t *,*g*g*m*oníiïiisim eas
fìbulofari, effe.Sedundetanta incrementatam Š
j"*? tumiutus ratio, tum aeris qualitas,tum
'?$ntis,iam penè diâumeft.Auaritia eorum Ę '***sigcsipfì uultus & corporis, tum ucrba *.

$%táliumjùsqúéîç puniendi permillum '§ °&utiä dicereiicei; }impo$ibilitatis plc

-

*as ac ftultitia deliriquétium;nouitatisácfidejum; um* **totus máicendo afpeäus:tumcafus quidam

'*®£ia caufàrum cuentuümque naturalium Olim £; Q. ***omitis Mtioiim principis aetate conti
°''°*£st , exiftimabant præcantatione aliqua cum
°$uctam;unde Horatiüs,
*° fidcra excantataiìoce Thcfls
“namque coelo geripit. EtVirgilius,
**** inauel pofIunt3oclo deduccrelurum,
§*finibûôïúê Vlyßi,
'§dus inpratiscjiíáò rumpituIangus
5° Propertius íéïíï.
*®os dedu&a. quibus eftfallacialum*
t laborin magicis fàcrapiareforis,
°38sdum domíæ mentem conuertis noftrr,
tfacite illa meo palicat ore magis,
''°$go credideriú uobis,&ßáéa&amnt
i**iit kts autemia geftaclt, ut pater mcusfctu H,;
j;$inehius attisulicus quidamno ;
. -*
§. valioquinuit fimp!ex ac fugi, ob idquc i,
'thatis, Sçãquia nec minis, nec períuaíioni
j* utpritcreuellę , adignis pœnam ?o
`*tus, 'Domû pigebat, quiq;yrin
*** obtinuitut ieiú , quanquam
- §tws licerethominem apud fe uiginti diebus
$ y. **sigoillum aletenorìut mediüs,(€& utru
'"'J;quatuor oua teccntia mane, toti
T.
j* tumuinuit illâ atque iucundum admini
$ `*$uoyue&uta pinguia.Poftmodum ut ui
|°£ntion 9geterno reiyiiccte,hortatus sit ut

°!'scireinis ducere carminibus. }lo$;ii

- [§„*ki/ui&spericulòísque pcrfuafionibus
am longa feries nugarum reprehëdi apud g! mcrus lù Še úpaucis opüsfìiit:refipuit, opti
PQflet,ni Tnelius effet caimina elegantißima ¥ id* l, *'tilui; fidus,libcratùsù,, ufque ad mortem
1 abulas Söfciibere.Itaque fi quis órdinem ¤? Ęsisuetú atrocitás uücumim
1 ac Contem
`*iiylcioaî
O natur Pl£tur,nihil perpeiàm contingei;T; äit
-

* ipfane ueliiiudo aberrauetiíScdi'ά -

$**&adiluus&aninter totmitatu
*St caufâ »quòd maior fit fàpientia opificis íÉ |j*u quicquiueri fübfit,doceamus:namma
erit,
Uno “am noftra:quiiam res perfe&asui í fas u0 Ęábulofimatque confiâam sit, u
im Verè genus hoc hominum fit, quas!" atq; [§. j$;
$it Boëthi
altruunt,neguc non audent
*t«fcrt,condenáz íloriae haud iu¢
˧*figú, jÄÈÉ
§%'oduttufiquefiis conüeniatdedu íá: inuìt
*jhi
i y $aùsauthor , ai
Ę $ecet.Sunt hæaneis
us ui&;
huiierculæ mendicae,
&agreftibus ni'*; Älä
oletibus$ $$sis iatent, -

£*
q Ę *deffet,uiuereóìo non poi íí §íbo* Ę itorito,fedubi hiiioiia ut dixi
úntes cafi íent.}άς9
'.
ac; Sntæ, de£o ))ct ic
§. satram bilem
$eformes,oculis emißitiis, palli 1**; É °°* * fábulis eam exornare. §;
$unt taci, ac melancholiamipfo
»amcntésque,
. -

íupr${ym*
ac pärumab his quae
_• tent:*
È'; Titus Luiusabftinuit ,&Hero
Πῦ * * Saxo Grammaticus laudatur.
 _• TLIB. X V. C A P. L X X X. 73$

** nio teneri creduntur, differunt: fixæ in fuis opinionibus,

* atque adeò firmae , ut fi folùm ad illarum uerba refpicias,
quàm intrepide , qua conftantia ea referunt quæ neque
ünquam fuerunt, neque eilè poifunt, uera illa elie exifti
mes. Vnde nil mirum ab his moribus his qui philofo
phiae expertes funt, egregiè imponi. Laborare autem eas
* atræbilis morbo, tum uiëtus ratio, tum aëris qualitas,tum
forma atque effigies ipfà uultus & corporis , tum uerba
2* ipfìftultitiæ, & ( ut ità dicere liceat) impoßibilitatis ple
na, ipféque toruus in dicendo afpeétus: tum cafus quidam
quiPhilippiuicecomitis Mediolani principis ætate conti- -

git,Damnatus
lit: dcclarant. erat
Resprofanae
autem ita geftaartis
huius elt, uillicus
ut paterquidam
meus retu
no Hi£loria rte,
ci damnati.
mincBernardus, alioquin uir fimplex ac frugi, ob idque tå malejica.
domino percharus. Sed quia nec minis, nec perfuafioni
bus addici poterat ut poenitere uellet, ad ignis poenam po
.4 fccbatur äiüdicibus. `Dominus cuius pigébat, quiq; pfin
–| £pigratus erat, obtinuit ut fideiuf$ione data, qüanqüam
:! illis feluâantibus, liceret hominem apud fe uiginti diebus
' hubere. Cœpit ergo illum alere non ut medicus,fed ut ru
fticum nobilisÂmicüs: quatuor oua recentia mane , toti
dem uefperi, tum uinum dulce atque iucundum admini
ftrabat, carnes quoque & iura pinguia.Poftmodum ut ui
dithominem exlongo ueterno relipifcere , hortatus eft ut
omißis fallis atque âbfurdis periculofisque pcrfuafionibus
ecclefiae adhærete uellet.Sed paucis opus fiiit:refipuit, opti
nusque Chriftianus faétus, liberatüsq; , ufque ?morterra
abßüe querela perfeuerauit: quem atrocitãs iudicum im
meritò çrudeli fupplicio affeciffet.
Reftat nunc,ut ábie&ta diluamus:& an inter tot miracu
lotum commenta quicquã ueri fubfit,doceamus:nam ma
ximam eorum partém,fàbulofam atque confiâam effe, uel
£fi qui haec cohftantißimè aftruunt , negare n9n audent.
Qu:igitur Boethius refert,condendae hiftoriae haud iucú,
£ non ignauus author, alliciendileétores caufa confcri
pfit : ut quos Scythica fa&a morésquc, cum regionis dc
fçriptio iion dele&arent, fabulae É fàltem minucrét.
Neque uitiofum hiftorico, fed ubi hiftovia(ut dixi)per fe fte
filis fit , licet iocis ac fabulis eam cxornare. $.
obrem &iure ab his Titus Liuius abftinuit, & Herodotus
iulte damnatur , & Saxo Grammaticus laudatur. Tum
11cto
736 L I B. XV. c A p. L XXX. lfM, XV, C A M. Lxxx. 73r

gs;è maximè quòd hcc Boëthius(riptainuenit,&fi* [**■ tasarmlusmomentireperiebatur,

?fum extrahifioriam et inipfaautciabilioris enatiri; |#«titmjum Itigonem. Quzdam énim Chri
*;iii;iiríiitumiíminicrucics
I com
utpote motibus gentis,bellis,praeljs, numero cxjia.
%ominibus eoruiii qui prælio intcrfuerunt ,qua: fit : $$iu&mtai*imaginés &iuorum, atquchxc
* gefferunt,familiaiuminitiis,caufisbellorum,tcm?" I*aiiifqyttribant, $ublata primum inhospi
|
{*tione geflis ac ferie principum, quibustaJua' re. $iìó jottius fùitàßpietifmo fenatu Vc
tis hiftöria conftar,'fiiit 3iiigefitißimus, Quin**** °®iimxitrtcteteàprogcfimborumluporum D;
''° quæ prope hifloriamfùnt,iiihiltam minimum,** Ę. ut omninoinfonte$ damnarent{pc
faautem fuit regionis &urbium fitus, magnitudo ??? | **%£mptor diuinicultus quxrcbatur, $i diuitiâ;
iiii
da, infulae, nemoía, montes,plantarum nouâ gefta*
I$tittthrcemiaiiiiiicanoríkâaçumά
malia quadrupeda, aues, feríentes,pifccs ,fòli fœcunt: | ɤuisfciimbuisti noniammiferi, fedopu
$*$• uentorum uicifsitudines, cocli áemcntia,ftagn* $titnitténtur,omiípriorum cura,ad hos com
%$s, diftantia, caeteráqueomniaqu:aut rafint;: ** Sicnumcamilismiiius agitur, ut omnia ucl
tslligendæ hiftoriae accómodata) quod neglexerit om* $tiuiitxjkmeffecomjìias. Hiergo;$ta!
°'°;aut fecus quìçìïëïãtit infii* ueròeti jnftitumjquandoquefùiuidere petüadebát
?°°uit ornandâ,
$9$uin himoriam,feu
fàcris philofophiae íidcra$
haudifiitiatus. Ęí * i;uttumjoflmodùmtemipíám exproytia'*
$i; ucf0
na&j iungtus, hoflétque illeruflicus,atq$ autau s. £; meiidaciis,tum uerò mutuis collo$v'!
5S fibi perfuadé§
n v.
-

ft0£ $t, talicsclephis exoriebatur.nam &plci'

ant, partim uera, partim íú cít reor: Šu; É; aliqua infolita uidentur *
mi
3muerè al;quid uidêre,diüque in igi£
aliomi jáídeaotemnentcs,fino$uãdo *
%'id fit quód iíåëÜôïíüm eft. V* ambi $i gigunt.
§ *; tum audiunt : atque caufàm horum? : i. 1* fimtamenla&antiumcaufâ, aut quiahy$“
§ (ut dixi) reiicere oportet [quæ partimę imâ $mumtyr«ittraâatione,intuitu,ô(culo;Cu*
li É î. & mœroreítimore&paupe?Ἑ ád jimhibéntanlicitum,uiiiantpcrfxpc illo^''
rantiu tutionibus, partim ex coi√ : anm '*iun&tabefcunt.Deintuituueiô, nönidom*
tigit TAcontingit. Habebam ego olim ?Ę *££9ttiaume(t
§; $in unam harum uallium, per oâo ἐ. \ίοςuis tenerosoculusmihifafciaatag*^*
ę cogeretur:ubi redifíet ad me, E. enarraT* $ili,&ipfìquoq;expetitatia %lo
jimsk\üaiümängües,qux çompto'*
intui' h.
'*;hóminem'ne
protm£$ quamuis philofophiæ
amplius haudign?
talia Pro erreìnjuri*
Ę $um & iìfpcculis mäximtimctalias mca'* v.

§jue haberi,&uitaepciiculum fubire; jmmicu*', **tiuitiainmùtulis áeprehenduntur , tamctliit

£s nego -

4. ui&usration°.
Ul
I*;j
3OCllS ardui; jfiitumrefetticonuenientius poMet.Vtcun'"'°
vncolère
$ad τguis,commiutataά;ui&u
ferediit.seminis quoq; a£ menftru11ang*y.
- - -
-

11- -

-
Ę. $i nocerepofíint, nequéfinocuerit;*'
* Pluribus caufaefthuiùs mioibi au; Ę Ij*omnolu$andumineju*tutumctiliu*
-

ύ' i; uniuetfum tribus maxim£h* $ :!;: Ę.

orre æ bilis imaginibus, conftantia ipforum É¢ Šhasfprmcitò plc&i,quòd fiat male&a $impietaiem,cxtcrúmplerunq;flultx fo
utiií; fünt, acfìùäe iudicú. Nam olim Ęmaù
mtnat§ accufàrent, cóìemnarentque,* qu §adeôitº $Ę acúm íiut de lation"
ftè §. Perueniebãt. Vnde, ne hostì, É
in illor nare uiderentur,multa fabulae adâ; Å?
æ û ÉÉ fictatishominibus,admort'*?°
$it $&a omayienaualitatibus, Aea*
nuntia§;namillud s*;" K
“m examine coïíïònibusq; nihil* %
 LTB.TX V. c A p. L x x x. 73y

falfum,aut inconftans,aut nullius momenti reperiebatur,

praeter contemptam religioncm. Quaedam enim Chri
ílumabnegabant, aliae façrificiumipfum inter ueftes con
füebant: confpuebantaliae imaginés diuorum, atquc haec
tum alia fimiliâ perpetrabant. Sublata primùm in hos mi
ferosac infanos poteftas fuit á fapientiffimo fenatu Ve
neto,cùm animaduerteret eô progreffam horum luporum Domiui.
rapacitatem, ut omnino infontes damnarent fpe praedae:
ncque contemptor diuini cultus quærebatur,{ed diuitia
rnm poffeffor.inter hæc emicuit Lutheranorü fe&a,cum4;
inhac quòd urbes perambularet noniam miferi, fed opu
lcnti deprehenderentur,omifTa priorum cura,ad hos cóm
vetfifunt. Sic nunc cum illis mitius agitur, ut omnia ucl
flultitiæ uel auaritiæ plena effe compërias. Hi ergo, ut ad
propofitum redeam, quandoque fibi uidere perfùadebant
atque audire:uerùm,poftmodum rem ipfam ex propria le
uitate augebant mendaciis, tum uerò mutuis colloquiis
(ut dicifolet) è culice clephas exoriebatur. nam & plerif
jj hominibus quandoque aliqua infolita uidentür au
iunturq; ab his:fèd ea contemnentes,fànoό; iudicio abi
gentes ncgligunt. -

In puerörüm tamen la&antium caufâ, aut qui adhuc te

nellifint,maximè pcccáttra&tatione,intuitu,ofculo. Cùm
enim fœdum habeant anhelitum, uitiant perfæpe illorum
Pulmones,unde tabefcunt.De intuitu uerò, non id omni
nofolùm poëticum efl:
Nefcio quis teneros oculus mihi fafcinat agnos.
Sed naturale,&ipfà quoq; experientia compröbatum.
Conflatenim effe quafdam angues, quæ folo intuitu ho
mines perdunt:& ifi fpeculis maximè mctallicis menftrua
tx mulieris uitia in máculis deprchenduntur, tamctfifor
fanadfpiritum referri conuenientius poffet. Vtcunque fit,
cùm tot modis nocere poffint, ncque fi nocuerint aliquae,
Pro fabula omnino habendum,ncque tutum cft illis infan
tcs committere.
Conflatitaq;has fçpe meritô plc&i,quòdfint malefice,
aut ctiam obimpietatem, caetcrum plerunq; ftultae folùm,
ncc confeffio initegra aciudicium uelut dc latronibus ac
füribus rcliquisq; ÉÉ hominibus, ad mortis pœnam
confici poffét.Sêd omnia plcna uanitatibus,mendáciis, re
Pugnantia,inconftantiaq;: nam illud quod dicitur conue
- - Aa ntre,
238 1. I p. xv. c A P. LXXX. . II* XV. CAf. Lxxx. 7;»
£ire,& conteftes effe abfentes,omnino flumeft:£t **; iiimqiobittnt,&dequibus;alia iaâa
• di£ congregationis conueniunt, cùm uulgata fitqu *i£tiijilumiiiudicium uocaucfunt: fcd pccuniis
£am fit.ldüeröargumentumfiteá: & diligen;;it $judidbusprmamefiigt. Similiter neque futur
vetur,oftendit haîc artem effefalfàfà omniiio,&illusi* Š, náut tale qüippiam boni fácere pofi:
vere in unum coire: nam unaccntumaut etiam plus** $it{omnessitntcs,fiiuxjmiictx,improbae,& in
*^^

**gere poffet,cùm totinterfintillarumteftimonio'* $int:fimt.

άon nifi fama agnitas autuif, detegunt quasnon:lio *£ mbrttum liaomnia qux ôc his proferuntur,
(ficenim uifioíííííí uocajfedeiaudituatq;col** *Vmfttuntur, & fìbulis quàm ullis aliisrebus
a mofcunt.Vtrum uerò uigilantesan dormientes, cttu*
$itio;utilius cenfeo de originehuius techn: aut
%$$uδάiautroq;tempoè,eademautemuiieni*í Šuittíre.Hxcquidcmiproculdubio ab Or
$iunt,obfirì contemplationemfidemάiliiu; regię £*jiinquibusmulieresbacdiabantur palám, of
afis enarratdeiiiö quiègallum ob fujiT£% !** ittunt $cindemetu legstalia prohibentis, clim
%j£tis horis gallofumniore
$$ili Perplurę ad anendífúrgebat'"*
amiòs contigerit:hzc autem ??imioa; $i ts;t: Etubiiludetämrrohibitum elt,uelipà
“ntagtttpctçuctarunt,adeò inueterat erroris
*°°*nültum mutuis ejfimiîer f:colloquiis £?? ? “Omittascit.Atnunc etiamman:tumago qurdam
§ iadeò frequenter adhuncludumeiit; £. Σ $ &impudentirilus.Cxterumut etiamia bul
j$jhristitisquiomnia mifceretuâucrun:, acu
Ę
eant ntgent, uille te affirmenta* at,marim: $ti aliinltitüeft,quiq; Orgiaexcogitarunt,cor
$uamuis&hoc(utdixi)perfepe
auxilió unguentorum. conta£* ltfi $mittutumetatcj;uházimultitudinis grátia ut
jnstitntur.Deùerìt manushisfceleribüs homi
ees §9igitur has mulieres hzretica;, ɤ j$,u; totitulo atqueprxtextuiuuencuiis?9?
ú§,&hQmicidas,morte non digna* (ultorum j£itiáíperpetrarét:iìdereslongius proçeífit
$iuenfàâum abfit,folaé, opinione labo$u$ Ê $siui ubilöngius procelferint,& uibium aetas ,&
ÉÉÉÉingho£tìíîãîgîssî j¥humum*iiiloiigè à\imiliainitis fuis defini
:ob id,nifi refipifçännarifolet.'*j; |j*®ietudo,hirüs atque fiagtium. Altò ut;
ïÈSfüperftitioíéïíïìmuiieres qu*f"' um! ljlimo poftquám initáti íuííinthis fàcris , i
§°*»carnes eorum Gię ÉÉÉÉÉÉ $utntquératióneuinci,necfuorum miferatio;
%efpe&antè poenas taminufitatæ fæuitiae®° 3£ mt s* £milis mutat,aut tormentorumui,uelmo
£niûtç tnu
es¥ int ç * fioyofito decedant.Caufa huiusye;t;
llas, nifi exherbis diuturna
$i confilio
cogyitis non afferunt: nsgi*££; j;u; aùs dixi)qualitate ,qux etiain fei;
Sibos datis, i j; áxmonem illas à Ę & c
enlm
uaedam sneficiis: quorum plura $£ earum
3epe pr Ętetrices, qùàm lamiæ, Eòtìs, |j;iturum.Quòdfìquis,utfzy: accij: ,9
ci§ §.$$us morborum ac in£££? $,tanti 1$unt&illam ίπη Quae petit:refpóndent,nóperiilîc, q?
δύtoresßfa£ia£;a£'j;;;;* $kruienéquiuerit,fedilliuspotius ita, q
ea illis contigeriut.c.Q&auj& Lcn ijîitit? [§j $uusiin; atque ita duplicit]
<ris olim exe
nis §§nari fmplo,quiaecis Caefàris infontes& Š
lô Atomtntis firmrneíteantur,primum fu;
»sum utriufq;ob iaâantiam reo \e feci ui ἀ; | √ Ę dxmonis metu. Mira certe res,at
$iffiimas É tnefecerit ,timerequemnunquam ut
a ÉÉÉ $tas lueruiit.Cognouiego Ę
quaecunq;fxpeitatâ \uàut
§;; ÉÉÉÉÉÉÉÉsa; enim iu£ Qyj?; §.Štioresfunt áëxfìnthii: flagüoíisinhebdomad
note fian; $t, aliquaό; odijindiciafùbigpg; È Qu*
i

fiJumtum,
*£tio quifquiocciátur,quàmffö*f**;$a Aa ?
|
 L I B. X V. C A P. L X X X.
obrem quorundam qui obierant, & de quibus talia iaét
bat,necéffàrijillum ifi iudicium uocauerunt: fed pecun
corruptis iudicibus,poenam effugit. Similiter neque fut
rahas praefcire , nequc tale quippiam boni facere pof
credas,fed omnes amientes,fatuæ, mifcræ, improbæ,& i
conftantes funt.
Itaq, cùm hæc,tum alia omnia quae de his proferuntt
uana eífe comperiantur, & fàbulis quàm ullis aliis rebi
longé fimiliora,utilius cenfeo de origine huius techng at
ftultitiæ aliqua recéfere.Haec quidem proculdubio ab O
gis antiquis,in quibus mulieres bacchabantur palàm, o
tumhabüerunt.Deinde metu legis talia prohibentis, cli;
celebrari cœpêre.Et ubi illud etiám prohibitum eft,uclip
cogitatione agere perfeuerarunt, adeò inueterati error
9pinio conftans eft. At nunc etiam manet imago quaeda
fùltationis,&impudentiae illius. Caeterum ut etiamii Du
cino aliisq;hæréticis qui omnia mifcere ftuduerunt, acu
tam Sardânapaliinftituere,quiά; Orgia excogitarunt,co
Ptumatq; iü erat captandæ multitudinis gratia,
omnia mifcerentur. Dederunt manus his feeleribüs hom
nesimprobi, ut eo titulo atque prætextu iuuenculis pot
ventur;adulteriaά; perpetrarét: inde res longius procefli
ut uelut fiuuijubilöngius procefferint, & urbium aetas,
res reliquae humanae in longè diflimilia initiis fuis definú
ita&haec confuetudo,hiriùs,atque flagitium. Adeò uci
conftanti animo poftquàm initiati fuerint his fàcris, il
tuentur, ut neque ratióne uinci, nec fuorum miferatior
fieéti,nec promiffis mutari,aut tormentorum ui, uel mo.
tistimore à propofiro decedant. Caufa huius pertinaci
cftexhumoris(ut aliàs dixi)qualitate, quae ctiã in feipfâ.
reuoluitur:fingunt enim daemonem illas à fùpplicio & crt
ciatu tutas redditurum.Quòd fi quis,ut faepe âccidit, obi
fiathanc&illam quae periit:refpóndent,nö periiffe, quô
daemon eas feruare nequiuerit, fed illius potius ira , quc
niam illius arcana propalauerint: atque ita duplici mei
Perftantin tormeritis firmæ ne fateafitur, primùm fupp!
cij,pöft etiam ipfius dæmonis metu. Mira certe res,aiia
quitibi non bénefecerit, timere quem nunquam uideri
Sed obftinatiores funt quæcunq; faepe itantäd ludum,qu
omnino addi&tæ funt hüic flagitio.Bis in hebdomada ho
uitio corripiuntum.
. Aa 2 A.
: v. C A P. I. X X X.

gδduelutimbisqu hisquru $$int. LXXX 1, demas. Alios

lIM. XV, C Ap.%*istutâ, 74r
Ę:
:utin Š; È
ɤ£diahyemt. sstiWÉ3.§§§
sij; $ur$í $ίζ; 'totti,cû

ÈÈ
?\tingunt,qu¤ÃÄ quibufdamnita.
'niuní tempore&
id rei qualitate,utirt
°*®tur,&obida,,;
MIAM C y L Cum.
unt Tap.

artimeritò tribuiwe. ! ' & A * w ; 1 xx x i.

** aduerfum çô,§ssatque $tulatri,
Έ
»§uae diuperí erarunt priuatos ut.
itnem Sotigit » utunus er squem
w

äää
naturat; caufaeodem temporeinmot.
'§tuentem ;
äöuiffe credebat
-

¥$iderit:quo refcitum,à
vt Quoniam morbi na
* alieniJ §*$telatumintię,
Ipfiuer$$a$tes, iterum
au
$um, ut folet, 'natetiam v\rtem huic
Won §§rim&íí§¤¤&,&§.
§ultääj son poft« sús. ά.
me ElufqúÊ$$at,tum\r\î.

Ή. hae 5°rumoi√.
§'sit;ueî
°*plica
S uerò ad dxmonum*.

$uo§§§ *$tituunt.
§ ìSatnifç,i.§îî
Vtcùmprû $ú ύζ
§§§ę
¤ Š
$mm* Gręs; ¥§úlmoJ'*Jbis
Š Š
vicati*
'°ntoni$.
(\
Ptzfe.Mirat,
-

ζ $itefcsJ {"°£uentûm comiJ ; ¤m,J$9nis A

Š §**$uitostiarû, , ,
Š
§ûtes exiti -

SĘùo Š Š sltuta meret $tttm, - q w -

$
$mùí, $ umilli,
, >i» a
Éɤ ŠtteriÊ \A
-

§ - ;

ema
N Pec la, *reditati, caufà, Státum Š
ÈÉÊ $§ ÉÉÅ
§§
`ô£
Š(ò Vita Attii$,
ui
è §§ '* ecde; inter§ 9, ¤È -

§§§a§§§
\àm $$ at $umitumì iumfiiiiî. §ùm $iíj -

\t€ Â;J
§§ §άμῦ.
nus $ti$ apuä
-

§§inii§ `$omû fijpti. j§

adu Ali;i5 aêüô
§§§§§ Š ***..

Š§§peiiè • Quorum domum

- ni \, *v\€
, ;*J\ \ nt,ut •.

§5 §§tio Tuessiquit;
-

» o
$usŠ
ùni ßùí,
§$,fù,{èΚΑ decreuiíí É om.
iJ AN
$ę; Ut moti.
fimu "Ventus uidi
*s$ § h $unã '®'\sJ'''' e(t,
unctif;
Pra ut§intiolus,
Ta Š
Núa;\s\
-

\\, îç -
 L I B. X V. C A P. L X X X I. 74r
Tentarüt & idem Geneuae pöft, dederunt$ poenas. Alios
etiam cöftat Mediolaniinunxiffe ŠÅ? É torti, cùm
nihil confeffi effent,necquifquá obiiffet,dimiffifunt.Tan
tum ergo poteftunguentum ueneficum.
M I R A C V L A. C A P V T L X x X I.

MÉ tribus caufis confin guntur, ut difficillimè

falfà à ueris feiungantur.Primùm quidem auaritia
fàcerdotum,ut etiam dehis qui Belo fàcrificabãt, .
facrafcripturameminit.Certatim quoque ob ambitionem
kges augent. Vt cùm idola colentes iaótarent fe, Iudaei ex
aduerfo maiora proferebant. Multo uerò magis in Chri
ftiana, quòdhaeέfides potiffimè hisinnitatur.Neque enim
regnahabebat,quibus fe tueretur: ob id adeò abundarunt
£is,ut tanquam feges fùb inutilibus herbis, quae ueriffima
fùnt,latcafit.Miraéüla enim rarò funt, & ob raritatem effe
&us fecutus, unde nomen fortita funt. Quaedam fi&a ad
excufàtionem, uelut cùm Maximinimilites Apollinem di
ssbant pugnaffe pro Aquileienfiummuris,quòd ipfiigna
uiter depugnarent. Sed nos ueriora quaedam certo fudi- -

cio dcligeiiius.Auguflinus itaque in his quae ipfe uidit,fir- Miraculw

mus eftteftis, ut aliàs retulimus:ubi auritus, non conten- Primwm
do.ls itaq;refert,Innocentium aduocatum uicariæ præfe
άurae cùm ulceribus chironiis in ano laboraret,diffétus®;
£ffet,finu quodam medicos latente,fa£tum eftut ad necèf
fitatemßcündae fe&tionis dcuentum fit:quàm cùm ille ma
£; quàm mortemipfam formidaret, orarunt pridie quàm
$catetur pro illo Sáturninus epifcopus Vzalenfis,Gelofùs
Prefbyter, diaconij, Carthaginenfis ecclefiæ, interquos
Aurelius,quipoftmödum fuifcpifcopus,proftratiin térrâ,
fentesq; überrimè cum Saturnino ipfo, qui fànéìus uir ha
bebatur. Aderat & ipfe Auguftinus fortè apud aegrum ho
fi; cum fratre Alipio.Fa&túitaq; eftut mané fequéti,
um mediciadeffent,ùt qui inter maaus fecantium fhori
turus exiftimabatur,abfq; fe&tione fanus inuentus eft.
Cùm uerò beatus Ambrofius per fomnum uidiffet cor- Miraewlw
Porabeatorum Prothafij & Gerüafijmartyrum, illa inue- /ecwndum
fit,affiftentéque populi maxima parte: tuncq; in ciuitare
Auguftinus ipfe áderat , & Imperator Theodofius cæcus
illuminatus teftimonium attulit, non fàlfum fiuiffe beati
Ambrofijfomnium:itaquc tam publico facto, tot teftibus,
- Aa 3 Impe.

-
 |

743 L 1 B. xv. c A p. XX* LX 11 M. XV. C A P. LXXX I. 743 |

lum Imperatorisé,prçfentiamiraculum $ig;'* et Qg agggii • $tit;ìttgtonis;
uerò àbeato Stephano ætate Au ííüm fiebant,£um*; $umiìtiiiami;:uitatHe&or Boethius $im
quiae deferrentuf,aut repofitx cflent inoppiäo$ ŠÅk ottsChtfiani nominis aduerfùs Wt*- fixi
Africae orae,non proculàb Hippone,t9t &antafi&* stulorumrgmjugatufiingeiettt, armaticon
siti:;sit;qu
tam prgfentia,utmeritò congücrcntci, quipra: î. Štitnt icomtfiruäes,plures contrapautio
epba- poft Chriítü aperuit,aduoluitariamyO' Eά itnt:Ger ur;àGermäno&$arioÉÉÉ9:
exitiü:qui priùus pól Chrifti orauity9£ e&t0 mm i “£:t ,& Alléluiaexclamantecum
Qui primus praedixit excidium gentisy primus* ;
$&itiquocitrman6
átu,tantusinuaftpauorhofi:*,
Spiritus fariàiin eo loquentis, dum άichterę -• ŠTutuIosiaßmontes, in figm uerfi in•
uerfus Iudæos,dum cohftanter Chriltum orig£ $u$tum $tantisconctfsint, inultiq; cade
rubuit, qui primus gloriam ῦet antequim %? O. Εumtn Hftmipartim exhxrefireuocat erant,
*mortem,qüi primu$fe uidcndum qualis fiturus; et È $$ęlorumtituìuperad Chritum tranfictaut
mortem àííú non minusfìnà*u*" $% uita l$titm,ut dia fanftt
m, um etiam uatur“
$r mortuus cfì prò nomineChri(li;ig' obitu Š l*i¥0tefitnt.t,idcôutárius admitti poßint. Beáabu
furrexit Apoloiigentium;qui fi qú*? É fi $ti
nomineipfo ÉÉÉ, ά&aa%'£ |
tm:quodaci&&am Augu$?iâ9;ίΚ
gnificatióne feciffè, nihil mirumut &*£* É È íe 3*$«tsáurilatibuscontra Aúltanü Anglo
*¥ortu i refurgerent,& detcnti íérenút.V$ ntfid Ęgy ugnaturus nam petno&eraHungs;$
$asaudmultorutïappareat,quiàumiu$ *$?ulz É Ab $ti $umiííuccmincœlo uidebant bcati Ändrer
*' itafcelera'jerfequ úntur, nos àm$£? £, t*',Grxcxtiterx:cúmhis formidiné,
omni bono inftituto äîïcent$% imym s;i siititt£&Hungus perfomnì monitus n9
Imm0 jgittimanteui&orämofiuit
$um ac Sardanapali, cum fan&ißimoru' %; -

milites, hortatusq;
$$utiaacfaéìis generofißimis:quafi Steph*u* fit t,quiet$ j$$imúsquoq;ef, quo{Edgaro Scotorum:*
's,aut nihil réferat quod propemodum, íte; ,qw ííonalùm rêgemuifa&uficontigit:nam ?°
…

veris.Non enim Chiïs dixit;Cùm om'°? „ßißtnt* júv $$itus,ut Cuthíertiue;i\um(ecumìferretus;

dicitÉ
iu e, fe ,Ę fumus:.£.4
- -

fed £
.
•)
£ttlS. Ἀa
£ Ἐν * '*
? § efa¤ it
&isfàc
ttmnn;k... ¤tis
eá ôÉ
¤ uex
É* ilumD.
*Cuê * çf
thberti - - -

m genus tranlc
-„i„°“nica huius ÄÈ ÄÄis$ l*uto Ę captiuumhabuit. . .1he'
- » .-rms. |>. - - - -

* " gonidtigÄug
ituft ÄÈÉåùm Chr l$$iαλ imiletefett ìàe
i uacro $g$; ÄÈɤ%. jίori
in la
αμιςsô, Angorü mma,Eb
m cùm Vuilhe"
oracen
-
s cot
tu iά Š Ε; & p9m £. Ę coäcisywellus nobìs oculc
lium liberÅ É $, a yóda Ainyct?
'»lum suum:atque ζ Ê §. amy 1m
$ump$ius Aisy*
'& Ësaiage; $i$$i-*
- * Quintum ore c pu
-
Ä; erc -
D „£tiot* i.• • …uu
Ésisgnatum&mifti
-

ncolumem. - - -

nocentiac Ę ,ex puraDcimi£ carē: lj£liaScotorumtegimpaâuminsrutet;

nienfì
Innnae
primariæ & religiofi$iú:
cùm cárcinoma te laborare*; mc
:É Ę ;
-

“fì , quæ -

ad ANi
úmulnu niani
Qbt
o. Š per fomnii qui moncre*' lo
- -- - ß*
-

cu
-

1
tlttüten
t1a immúnifeiìèu
$imâ, s \latari'
Al §uatet ubi baptizaretur, mulieré qu;\! l* \extilete.
Primò occurriffet,utilla in loco ubi affiigcb\.$ault*
cruci
,ig;?í [j; $us $entico ä Angiz regia .

ÄÄ; fignaret:quo pera&o cófeftim famatis! minu* lís ύΛ Gallia $ola(etìorso va&
- ^ ra-

^vgüftinus iiiorççatorum,quae Pot"° rem"$.

-

| °snuuu (ccta prìùs comyuttuêre, si

Aa 4
 r.
1. I B. X V. C A P. E X X X I.
- - Ornatiresipfa negat contenta doceri.
Sed iam aliò tranfeamiis: narrat He&or Boëthius cùm743Mir.
Saxones& Pi&ihoftes Chriftiani nominis aduerfus Vte ©xf#m*.
í
rum Britannorum regem pugnaturiincederét, armaticon
trainermes,exercitati contrárudes,plures contra paucio
respugnaturi,ducerenturá, á Germano & Seuero Epifco
pis,antecedente Germano, & Alleluia exclamante cum {à
ccrdotibus & reliquo exercitu,tantusinuafit pauorhoftes,
ut exiftimantes ruituros in fe montes, in fugam uerfi in•
cruentam ui&oriam Britannis concefferint,inultiά; cade !
rentiam tamen Britanni partim exhaerefi reuocati erant, :
Partim ab idolorum cultu nuper ad Chriftum tranfierant.
Et hxc quidem, ut dicam, manifeftam etiam naturalem
rationemhabent,adcò ut facilius admittipoßint. Bedahu
iusauthor eft. |;
$imile eft ferme quod accidit dum Hungus Pi&orú R«x
&religiofus Scotis auxiliaribus contra ÄÈÉÊ Anglo Miraeulu. '1

rum regé effet pugnaturus:nam per no&tem Hungi exer /éptimum.

$itus Athelitaniô; çrucem in ccelo uidebant beati Ändreae
litidam:hæcinftar eft x Græcæ literæ: cùm his formidiné,
illistimoré adderet:fed & Hungus per fomnü monitus nô
defuturâ crucem,ante ui&oriá monuit milites, hortatusq;
uiâor cuafit.Simile quoq; eft quod Edgaro Scotorum re
É; Donaldum régem üifàétum contigit:nam per
9mnümonitus, ut Cuthberti uexillum fecumiferret ui&to
japotiturus,ubi pera&is facris uexillum D. Cuthberti fu
lité cornobio: Donaldum fui deferuêre, atq;ita abfque
ßditionc & fànguineillum captiunm habuit. I.

Aliud uerò Έj; refert idem:nam cùm Vuilhelmus -

Miraculani
ico ScotorüRex,Ioannes4; Anglorü,Eboracenfe conci oélauum.
lium celebrarent,allatus cotá eisjuellus nobilis oculo fà
nicm mittente:lingua impeditus, altera manuarida, pede

£laudus:cüm fruflîâtentáta cura à medicis deftitutus éffet,

Vuilhelmus cruce fignatum dimifit incolumem.
PauidiBrufio Scötorum regi impaétum in crure telum, momum,Miraculun,
nulla arte extrahi potuit,nifi pòftquàm ad B.Niniani tem M.

plum delatus eft:íüc enim mànifeité uulnus dilatari uifum ]

cft,telumq; excidere.
At contrà euenit Henrico quinto Angliae regi,qui dum Miraculur
beati Fiacrijtemplüin Galliafpoliaffet,iiiorbo Fiacrij cor decimwm. '
reptus, quo omnia uifcera prius computruère, extinctus
Aa 4 cft.
 » 44 L I B. X V. C A P. L XXXI, 111. XV. cAp. Lxxxi.
$ft.Dum uerò adhuc uiueret, inexpugnabilemjmota It*íníliftft&;fimtnaturz,f:duitiofz.Ob hoc
à medicis effe intclligeret,quòd,qüajjignauię Šiámion;quidamaudunt,quidamnô.
cederet, interrogatiit quifiiam Ä fiiiftu: is fuat; *siiiumiiiuiiiquindouere contingere:uanc
~a

£sfgonfüm eft,filiüm s&oti;olimregstumHcnriai; 'is;iinl,gotemporecontingt,citrcs maxima

Paάοhaecgerisim noîçìüínuauidctur% r* *ii
Fibforis,uiuens,mortua,etiamindiuosrclata,eritium* isiimmtxliferocafionibusininitiislegum, Mi
«culum bisparit.
rcmum
-

Refert Gafpar Belgicus,focietatisIefi,cœnobia' ui*

Ii '*®ultituitutlutdedaudofìnato, quiadjortâ 3*
!** oimia:bitäferro&iom.Côutuum,
$unt) in ciuitáte ôïíôùí paâus efîèt cum prudcn* $itiumilu&fitfiindamétumfideinoftrz:nam
fimo uiro fàcerdoteq;primariô,quemßyslodie:* Ijiadius auâs&hominétcft;bant:hoc
sbat,Ioque uocant,'ut triginta diebus äbftinget, $u- $ioit maximum&cuidentifiimumfuit:autpro
quiesçj; ih die Š pro Chrifti amore fiagellit $titutionéicgs &incremëtum,utquartumíni
"°* ex his diebusaudiuiûçemdicentem,Surge, uid* ***iint:autöyjuitimemoriam célébrandi,ut
1
ÉChriftianum te fac,optimaenim hxclexeft.lnde''° l°ciemplo tecitätimus:aut ut reliquiz fanâorû
cltum uidit cubiculum,quafi pontificiam domum aut * Šimkaudi miraculi\oriaåäumclt. Et
§'°'iam exornatam. víí hic uerat&r,quamvis deuoce $sius dt o|sibusbeatiNicolaiinuentis, à mo
'° Sysmo ubiefterat,fallipotuiffet,deuifionc
Ęfactus4, Chriftiànus.Nemo autem%ow* dubium***
l**fimum monitotaliarefert:autproptcrinno:
$it tmtis,utin
* (ow- quinto miraculo diximus:aut o
5°° graduin inferiorem íéêëìíîturfihicjanen?" mem ïîinâitatcm,üelut inprimoexemplo.Ncq;et
°''''t,autin fcelerurìÉÉÉÉÉÉÉónfunt excogi*** jsagmibus eueniantnönenim c([et miraculu
“miraculo non fi. dubitandum.Quinimòille fibic;£ j; % ftruerteretur,neq;nunquamficnimq
§°°tferme ChriïÈåííî ÉÉ suis* | $. ßlii, Dcusauthoiorihum curcficcrc n
aut mira uiderunt,alij Chriftum, a jMariumti£*; 1 I
ù ••--• r . -

9$tendum
£t qùëìíî , quaeeftigiturinhis omnibus,an
nön. quot fint f#£
modi cau* u1 • §iuatuìentutq;miracula,aliaquidem
j*£nq;aliaqux fittipo(unt,nontamenficti?do
*nt:& à quo íú igiturcontingn;i'î : §£ilsati,ae quibus dubiumnoncitaliaq
';"°idubiüm efíéêëìíî fingulisl íbus Š §. $unt utunt,cótraquz abunde difputatüt
$ametfi ÉÉÉÉ fint ££££; ho"? |j*italiâquz
jātamen,tit credulieitomniaampleâij;í utri$ | $tat,
- ùm tamenalioa
licct naturalitet fien nön polì
-

gentcfùppofito fieri poík uidcm

;£r íi βεgare: abrogat impietashominum fi fí
* cun& I.
eflt 1 '. $. άlibrosę Aetermitatisarcanis pcrtincn
- - - - -

itur. '*" illa fiíoccaííÉÉÉÉT$$itamen mi* 5°$tófiant,denuólis cft:quorundátamenconi

$ dubiè coníéíüìåí iííaturae oper?? dus, §*auttmttumfunt generum:alia ab abdit
*talia eueíííííííííííííííííemóni* ; t* I *tMf '*aifeníum geííürbatione,aliaâuia
Ë$uiiunior fit, ôÉÉÉÉÉÉsbicipites;*'$. Š$iv&shis jùdemomnibus apud o
£'**aquilino:n€êëìíîïíôç magis mirum e'% í Škinê s9$modòyrimüquidem,cümpli
****udire,mortú furgere,repcntc $; fàmari: et p. [3t* Šturę h;c àDei fpecia
$uod uideatu,,quódueaudiatur. At É mortuu ; ā, l § ;$ontiá;iliobiicium; fuppofita,ut quae
*bcötranaturaî, eft,nonnaturae erroruid** qut £. tum
| Raude umtde Vulsisti.Scdutfjimus,nátu
°"taudire,error<í ánimæ:quae perfe&ag" $ Â
errare poteßquàm naturamiatefiae immerfà- Se Èâ lü*istumDeum,çú corpetit
ύετά °tatisarcanateferendumeít,

*°!*»mortuus?nonnifiad noftrâ exiftimatio^°"-t, *"smycut maxime miraculafii

Aa
 L I B. X V. C A P. L X X X I.
erit,nec fenfus hiperfe&ς funt naturae,fed uitiofae.Ob hc
uidamuidcnt,quidam non:quidam audiunt,quidam no
Neq;abfùrdum éft,taliaaliquando uerè contingere:uari
tas cnim quae in longo tempore contingit,cft res maxim
& incredibilis.
Fiunt autem miracula fex occafionibus:ininitiis legum
quas Deus conftituit:uelut de claudo fànato, quiad port
templi Speciofam iacebat,à Petro & Ioanne.Cóftaténim
uödmiraculum illudfuit fundamétum fidei noftræ : na
hriftimiracula,ad alias caufas & hominé rcferebant: ho
uero à pifcatore,maximum & cuidentißimum fuit:aut pi
pter confirmationé legis &incremétum, ut quartum m
taculiiin ordine: aut ób pijuiri memoriam celebrandâ,
de tertio exemplo recitáuimus : aut ut reliquiae fancto,
É in fecundi miraculi hiftoria di&um eft. ]
e&or Boëthius de ofsibus beati Nicolaiinuentis, à m
nacho per fomnium monito talia refert:aut propter inno
centiam patientis,ut in quinto miraculo diximüs: aut c
Ę fanétitatem,uelut in primo exemplo. Neq; e
pedit ut in omnibus eueniant:nón enim effet miraculut
fed naturae ordo praeuerteretur,neq; nunquam:fi cnim q
nonfecit, foluit, Deus author ominium cur cfficere nö
poterit?
Quz uerò fiunt uidenturά; miracula, alia quidem do
fiunt,üt pleraq;:alia quae ficripoffunt,non tamen ficri po
fenaturäliterüidentur,de quibus dubium non cft:alia qu
qmnino ficrinequeunt, cötra quæ abunde difputatú ét
Peripateticis:aliâ quae licct naturaliter fieri nón pollui
guodam tamen alio agente fuppofito fieri poffe uidenti
haec aütem ad libros de Aeteffiitatis arcanis pertinent.
quibus uerò fiant,denuò lis eft:quorundâ tamen confta
caufà eft.haec autem trium funt generum:alia ab abditis
turz caufis, alia à fenfuum perturbatione,alia à ui anin
& confilio hominis:dehis quidem omnibus apud omn
£onuenit,fed nó codé modo:primü quidcm,cùm plura
hgc generatraducütur:deindé,cùm hœc à Dei fpeciali ui
te feparantur.Contrâ,illi obiiciunt fuppofita,ut quæ à M
fé fcripta funt de initiis rerü.Sed ut fcripfimus , nátura n
ftrauidetur ardere,cüm Deum uere arhare corperit. Er
&hoc ad Acternitatis arcana referendum eft.
Quaerédum cft autcm,cur maximè miracula fiant in
Aa 5
 -

746 L I B. , X V. C A P. L XXXI. II5. XV. cAf. LxxxI. - .**

quifortuitò læduntur,utvulneratisfiibmcrfis,c¥$* (fit^mtninilii; regionibus ,refponfànon dare.Cru
i$tibus ferpetum,morfibus canumfabidorum,ad*®** £;^;:fimiCÉlophoioColumbo, quiprius
$eaptreférreiam paucis abhinc annis daues ç* *¥ircsingtfùs<heîEutopeis,cùm mültiaucllc
laude Pompej(niincLaudamueteremuocant)$*?. $it Titum;otuiii. £rindpcm quoque ual
lefcerc folitas oblato patiente:unde argumentum!'
tut,rabiei imminenti$,fiincalefccrent:huncetium ftrum.
Evi£n;u,cum É contradicente, cum
$s!sd clauibus igne calefa&is: namquodgangm morüm $crbttribito mutüfúum eis & extra£s?
sh': firmitentia duâum inter miniftros ccclcfiae 1
.

ab alio rabidofiéíóúñéôôùíïent,5cfiifc uittsb**: ** siftinólumuti reftitutum.Scdhocitafing?o

.

$i$tionc dignáÉÉÉÉÉÉÉützhorumg'** $*$jmofîuerationes,utfic rcligionistitulo colc

£°!unt $uriífortuitis, nófonte ueniétibusmorti*»° ¤:itamtn É; Principiîerrere templif*
*$io dánatis,aut fires ipfàperea: furto,aut naufragio, sim,quo{illefici&bat.De dxmonibusrcsnonm*
talia $tingit.Prima,quöniäm jultaprimo g:g£
¤¢mhocittsgereturfiausfaccrdotuy;*
Ę $titm. Cum enimjionhaberent quo poftent;*
rcs Piut.Deinde,quòd inhisparuum di$timcn ß Ê $útis,infumtibusHifpanis,excufàrunt ui&os. Ps
magnorum errorum&uarietatiscucntuit*"*' $sius miratulumeft, áut non omnino tantisun
%$* oiiiniain réíïíôïéïíôï, fixerat**? $titfimtauellere. Sedutcunquefit , multatalia con
*'uentu percuiíïìíîïíïéástigitur;^°*? $entis $uurus Romulgationislegum,
ύictufimpiorumüindexnam proculdu
W* toy fa
P***^sditatis. Magna etiam hæc cùm Ę&aàftig?“ .

refe i.Sunt
**ntur,in eis iliâ omnemlocú ôccupat,mctuP; tì $ui $ur$crudeiibbcllo contigt. Refert enim
* - . -

autem ma
!!'!iagna, quiarepentè eueniunt$; ira !
-
$iti;imHifpani milites,quiomiicserát peditci
ÉÉÉ& ob id ï auxilium expc&f£"' sí -

$umilibüs Indorum jtemerentur,iuxta Cit

i *°{â ortum duxifTecicditur. Demiumfidcsm*' i: $t. Ę pagum,&piftimoblogih*u*
Έξ nullum fperatur auxiliumaliud,qu9m*! $ig; $inobarbóúcopiai fùperueniffe Franç
- Ę non folùfi humanas uires effe êátur fide* : m* $tyittmunum,qüi tot täntäque
j$f$*git, utlndi pedem Ëurgendo$
: ubi reti
É?°£i;ta& fùperioribus meajbus É
Š ut uideatur miraculum uerè fistia ánác $*$iificáonfeftim Ifidos multitudine fretos,cori
in É; alioquin integra multa corpor* Videntut 1$*fijanos: cümqueiam inmanifcit3 ἀσ'
quoq; $£grotantibus nihiIfit prorfùs figum. è uir um* i$titníúperuenitie eques, ac rufusIndos c
É aftrorum incurfibus tália fieri, illi: *'jú. $tet; h&e: quoàcumtertiòfcci'ct abiiflctq
C fine ícidit ut multa non immifceantur*? ã plur: jyibuslndisfuperuenit Fernandus C9f;**
bus,ut É mixtione contingat. Demu!&ymon* $uorum ,cui tredecim equitibus: indo*
iectus,ôï Ä referetur, genius quidam feu Ët, uti* §¤mnonfùltimuerant,infiigam compulit, &
ipfis É jad fortuita impeiiat, autäbilisis; à; ' jköìipauit. Cumautem Hiíaniadurbcm ©
cipatus Vitis auxilietur,áut perdat:quafifeftû Ę åóri * §*finí, reüiiltent, conltabat equitcmillum
natur;$t; alienum,&àfiatura quz É uerg: Šum Morlam, cùm nullus ob uiarum
atqiií Š quæ nos ultrò quoquo* jì h0• §;is praemitti. Viderant & lndi illum]
rum #? $il!t,hoc autem§¤É - $ * * Quijoft fùorum cladem conciliatus*
tuer •
»
ÉÉÉiid
ticiatur,meritôo rorfan geniis dixerim*;
is fubuci di**
3c(us1° j*£\us quoque rubeus & maculofus &
o aliqui „fentibus:f Ÿ
A; ';Mtas umo foló equite, cùm aductüs fcx ?
*rr.
Pez.§ijî? id referamus dëpra:fentib -

arent fc
qüíïìåíïíôÉÉ¢rr*'
çoi√$ibiltoriam Indiae Occident m*!
$$as magna
*trie; gnas, mültásque paruas in!
-

“'u affirmant,deiiionç, poftquämproF* ὰ *t:itminemytxt:reiexChriûianisn*

 ' LI B. x V. c A P. L x X x I.
Chrifti nomen in illis regionibus, refponfa non dare.'
cem quoque fixam à Chriftophoro Columbo, qui pri
eas prouincias ingreffus eft ex Europeis, cùm multiau
te conarentur,nunquam potuiffe. Principem quoque
lis Caonau,cum in ëcclefia,illa tamen cohtradicente,
uxore concumberet,fubitò mutü fa£tum effe & extra m
tem, Inde pornitentia duétum inter miniftros ecclefi
pfius máfiffe,incolumitati reftitutum.Sedhoc ita fingi
tuitob Hifpanorú uexationes,ut fic religionis titulo c
retur. Sed tamen graue uidetur Principiüerrere templi
- uimentum,quod ille faciebat, De dæmonibus res non !
sit**, gnauidetur, cùm hoc detegeretur fraus facerdotum,u
… ri* ; pudDanielem. Cùm enim non haberent quo poflen
I.:;****** getcfallacias, inftantibus Hifpanis, excufàrunt ui&os
*; cruce maius miraculum eft , àut non omnino tantis u
bus conatifùnt auellere. Sed utcunque fit, multa talia
tinguntin initiis promulgationis legum , nam procul
bió aliqua uirtus üidetur impiorum uindex.Vt non iam
bulauiäeatur quae Senachefib bello contigit. Refert e
iicm Lopez,cüm Hifpani milites,qui omfies erät pedi
â quadraginta millibus Indorum premerentur,iuxta (
damnouâ Hifpaniae pagum, & partim ob lociinaequa
tem, partim ob arborum copiam,fuperueniffe Francif
Morlam, equitem unum, qüi tot täntäque urgendo
rendöque peregit, ut Indi pedem retraherent: ubi re
xerunt,abiiffe : confeftim Indos multitudine fretos,cor
fe premere Hifpanos: cúmque iam in manifefto difcr
nepofitieffent, fuperuenit ille eques, ac rurfus Indos ,
gitpedem retrahere: quod cum tertiò feciffct abiiflèt,
rurfus inftantibus Indis fuperuenit Fernandus Cortes
illorum Hifpanorum, cum tredecim equitibus: Indos
iam quiunüm non füftinuerant, in fugam compulit, e
citümque difsipauit. Cùm autem Hifpani ad urbem qi
9ccupâuerant , rediiffent , conftabat equitem illumi
füiífé Francifcum Morlam, cùm nullus ob uiarum c
cultates potuiffet præmitti. Viderant & Indi illum
gtiui, & Rex qui poft fuorum cladem conciliatus eft
fpanis. Equus quoque rubeus & maculofus & te
tantus ab uno folo equite , cùm aduerfus fex ma
nas igneas magnas, multasque paruas inftarent fort.
nec cederent: neminem præterea ex Chriftianis not;
LIB. XV. CAP. L iii lIB. XV. CAP. Lxxxi. 749
diuturno prglio,tótque Ę Š $*****His &cuius.
*iriniaiimiiï etdidit. Misssuerò
intafuiffehtuulnerati, mira uilcnto;*
!
#; quoque ËÉ tri
cqucS 1 it.
$tijiismiííí affirmabant, plurimos
*íiitu$ Hæcigtut &tiiia,ut ui }
ɤ
É É omnia uitcmD.
j*#£t:£aimatìonì,
Riziiíá;, ?rtfryttontin
uilfent. Propterea Hjani D.Pctrumyo Še-re.
umpatronum, Cortcsl Äsconftit sigii; cóftfüsde
d.Miranl
ÄÍï Tottoni: tamencQ^• ÉÉuißttuieiîftraâispœniten- -
33nummumetfi
£; ercftnififàâiquzftio.His
Icciup is contigere?lc Cafioit hilofophiae $$imamim inTenipori,eiï,
&Pollut, i;:£ (iiiimignem íí ucilla ā 5C0n

ÉÉÉÉ
iuxta niüfuiffe Ducis É;cmümquc
# Cor *i;ihioi,j*i*firmā lniiz,(tbtEms.
$umium igne Σ
uidamid
olorumcultor:ô, Mirat,
-
$. tiuuspetitusinfidii
ut Cς âmultis conftitutus £.teop
iWclaz
ïífet,tomeptum,
j$ju$;olitumttfitutú,$pemt**imum;
jí no&tuinmarittm?
rex É feruatus:bis
**■fìì 'Aymathumoccidê
fig. āathei $*£*nt; mtttil.Dein?
\
,Cum fittr*-tum.
de
£cm
?cdc,ätcmpcftatc $i;É
î quae aduerfùspro cmcol: jiííimus,quú í ®Emanu€(ibi Henri
Titmter mitimosúbores cóftudior igonistene.
9n É; iilius fentiens, Ἄ acάtulatâ, tztia,ui.
ltimo cnitioribus caufisin ÉÉÉ j*optimęuę£borabatcm
*itaï duceret.De
-

\iefceret,&
kipfo autem eltatut íinguâ
$j; contingerc. \i.& inditioncm 5$imijî
É impcrium cus; £. cft.
É££; autconti
t non culpa hominum, nisacrumis
m.
» miraculaantc maximas fedDeiuo*
äî. Ego Ę;Ê: pof*
enirc #!íí, finc í:
ÄÉ5iutri
}j; nobis, #.i Confoit,
}accidiffe ferunt in ripa incurbc?*
ffuum diftantis à Cartha appagu;
iiię lauarét,ut j. É diîção,
nteratis uifceribus Ê ; Chritum*
-

is gcrcns, quipucllis ÄÈ :|ubl

ÉÉ maiórque parsu uödmul
mulieres,nec £#í adclicnt.
meridiarct,& uiri etiam m6tium iu*
trü,fed equo infidens,pcr is.quzmu
rcrc: fubfequutamor?cfti»% |icrcs
ty {\, uàm Aoû&eDû
iitmtm ζ §
Σέ
*t&e\fitmm,
ttoWar\ees
n. Yw&w
V.
 L 1 B.Ixv. c A p. Lxxx I. 749
lieres Indas,& maximè queiam Hifpanis,& Chriftiano no |
mineadhaefiffent,adunäm fermeË; Mulieres uerò
perid temporis, pueriq; multi Indi affirmabant, plurimos
üidiffe è füis quiaintea óbiiffent. Hæcigitur & talia, ut ui
deantur,aut uidere fe exiftimenthomines, perfaepe contin
guntcaufis diéis.
Nam&in ormus quendam refér malaeuitae ,cùm per- „
fuafusmutaffetinftitutum,& cófeffusâtde pera&is pœni ten- aiï
tiumageret, uidiffe circa mediâ no&em magnum numerii „ m.
murium,felium,animaliúmque nigrorü, exterritúmq; con"
figiffead Chrifti iiijïíôïíïìÜë illa euanuiffe.
inregno quoqueParanas orientalis Indiae,fcribit Ema
nuelMörales,cùm nobilis quidam idolorum cultor ædem . Miracwl
fictam quandam igne £Ä , correptum repentè decimumq
morbo éxtimuiffe,atque pollicitum reftitutionem fàcrae g- **m.
dis:fed nihil profuiffe.Aliùm, cùm monachum occidere Ä.
finaffet,repéntè interiiffe. De ipfo Emanuel fcribit Henri
tus Enriquez Hifpanus,quòd Ä ftudio religionis tene
batur,utinter maximos fabores ac difficultates, taedia, ui
άusinopiam,optimè ualeret:laborabat cùm quiefceret, &
commodè uitam duceret. De feipfo autem teftatur,linguâ
lndicam,quam alijuix quinquennio addifcerent, quinque
menfium fpacio ita affécutum, ut & loqui&fcribere opti
mefciret,& uariare nomina:adeò ut Ê maiori cui
&am uirtutihoc tribuerent, cùm effet præmium diligentiae,
induftris, atque ingenij: in quibus latuit diuina qüaedam
uis.Nam omnia itä funt conftituta,ut utrinque referri pof
fint. Imaginando enim uident quæ non funt, & mefue
tiam corripiuntur, & quædam etiam uident, tametfi ue
réuidere nemo exiftimiet.Itaq;fa&ú eft,ut qui fàpiens uerè
interipfos haberetur,Chrifti legem receperit: cuius exem
plo mùltifa&ifunt Chriftiani:atque ita fcriptum eft,Filijue
ftriuifiones uidebunt,&fomnia fomniabunt. Vbi enimi lex
renouatur,aliquid maius profeâô humano confilio afful
É; Multa tamen ex his, facerdotum tcftimonio habita
ünt,quorum proprium eftmentiri,utin Problematibus di
e(t.
Inter maxima & euidentifsima miracula, uæóue no- Mirac
ftro aeuo contigerunt,nullum maius ac noflrae fideifirmius decimum
teftimoniumuiâeripoteft,quàm quod deDuarto Pacheco „.
Lufitanorcfcrturis enim uir fingülarisbonitatis , pruden
tu*
 yye
L I B. xv. c A P. LXXXI. LIB, XV, C AM, LXXXI I. 7;i

$tæ &fortitudinis,circaannti Dominiwc cccxci'* !yifICI M. c ■ ■ w r i xxxii.

9rientali India(credo,utler Chrifti inter barbarus $? kffmimqurtenium, cuod à multis faepeten- An.
Promulgaretur)toties,modò cumduabusnauibus?** utim cft,(iicet an animalia fermone utuntur, ta
mum Cum. quatuor,pugnauit cuminfinitamultitulus â 1$ trs,boues, aues,;i'sque. Nam quot;*
tilium & Mähumetándium:ut aliquando ctiaina*? $e; duros animi afíéâusfignfiandos utan
$inta nauibus :&,quod maius :!, ; $i fibimet, Galinaenim cùmju'os uocat cro
aduer[us
»Praeterea
infinitas cumturribus
machinas igneus £mjet uiäor; §,Q. $$io;idfigam obmluum hortatur, extendit
-

%uod maximum , ncmine uíquam bello Ę. J**' gm&etiolIit:cumapitur,damat anxie re

<quod uerò fuprafidem elt, àfflictulis miiie; id se $ingulticns:cùm ouüm parit, exultat:cum
Pro!lernaban tur in terram, figúoin corpor<$ 0, Ę i:tuct ;iliauore, afferiore, ciifiore, atjucra
t
°men eædem tranfcuntes ( íiraculum proríüs jtibdi* j;;$timfimillos id% notat: ciimct sit, go
naui -

§°uis perforarent.Si quis ύadnaturalematio'°'

-

'..•ri uel rati0

-
S*fi&ibilis dißimiiutitur. Igitur cm ***£m
Ia
“Sere oportet ut dicit,uelmenfùram puuci*, $\tigtiitque ibi, dium: inefgum
°°*®Ponendi defuiffé.Sed mirum intituco?1 iâuum, $ubitiónuminimalibus diuerßs inditas cí:uo
- - - -

n. “itam aliquem incapiteiâum,cùmomn* içtusjn tam

- - - - \

jm j;itui; Pittatusquoque & pica, merula, tur

…

anguflum fpatium dirigeré

Im
-

Ἑ,quòdfol
patium dirigerétur.Atq;comi$ çjugisien? j$,íam:loquiàdeô ut & rideant, & canant
9naginta
l quatuor hómìnes
É stunq; tanrú{eptuagintaquatuora pjccatotnomm?
Š
s tritis,Wt,Re Mi,quodnuper etiam uidi.Sed &a
„etius trigmta "*"*m• lętittcolloquium,ut omiiipofimiles fint hom'
ia acpl Ij$toribus.Verùmlicera£lus animi in brutis
Šlnter reliquos êantabct
§* 9uem cùm pili in facie Ζìet,cointtfi*£ §. Š fignificentur;atqucintclligantur ab a
tm

ie&o » exuftab • Ęquumfcí"? ca• '* tufiemfunt generis: nihilóminus cùm uidcamu'
dem t arbâ, folùm ruboris figQ pcrforauit ;il
etiam °''en nauis parietem illo pctcüiio §*mhominię,i:trius, qua
άent yulgº J°nlingurâîinâione dignofcuntur, con'tata
fìon P. $itum,quòd pilæillæ cum&ferio íium
°terant mifimáximo impetu fciri:P$
!de leniter moueri potcft,& maximeenim?</ lon* J$£monenonuti: naii, quod ad pfit:agos at
&taue ua -§£;il, nomei fignificatisinanima,fe{fola cor
3um fpatuum,
ila cur „SJxret aütem quifpiam, cur maculam £ $. É duobus ,& quòdßrmo amotu linguae $.
h0 § $untur. Dúngitur igitur fcrmoàuoce !
es v
lis,fed $uam belluas,cùm&belluarum *£g; ę cogutioni $y$t; st , quorum $ t
|
*rea bo {!
ad

pef in belluis: nam canes quidcm bla

£?
1
i
lo Cus ''°^ eodem modo quo mens: plurimaíidia?* tt*

| „m Égia, elementum. Vidcmus enim? dc §«ί j$uortm emittunt animo lxtanti ac grati'a
§iMoningi: motuit agunt, fed f.
ac filia5 us'naxime probos contingere, utolim ijoquo
referunt.Ita contingit etiam, u;iugulati* - - - -
r, Š. testum móåulantur, iingaid e£ciu
£ur,a!i: quom
itaque Praetcrnaturam miira.ld crgoŠ §* ioxil, congruens animi áíáibus. Et -

homiimus *

Amortali naturainmeiioeftconftitutömoria";delÉfut. ύ Š, nuîum gcnus animalium, pta

“m:ideo e (tatu fuo facile in extrcm" j%ofcit quid agìt, quamuis agat. Cui
oc autcm quod immortale cft,cum fupcriscoP'?umtÈ $ “TA0 fit uox fignificátiua eius, qui ἐogao£
-

fùP.Ii
°*uram: aliud mórtale penitus ; $miraculis?ttw* ¥, §:; , foìus homo $imoris çomp6; s',
-
timiraculiVim dixeris,uitium&defcëtum atq
Si uerò h
tquccfi"
Alisna* Š quid Έ , & qui^
r
ί Partici ác refiugiunt mediocritaté,&im*? oftio^t^
àtìo nem, ad multipliccta illius co
T. V, Ę , qim in no fmetipfish*s?
QC te -
**A tum\ $utem homines iracuritiae uot;
trahunt, $entur reliqua animantia, quòè
|
 I, I B. X V. C A P. L X X X I I. 75r
A VS P I C I A. e A p v r τ x x x I I.

Ic primùm quaerendum, quod à multis faepeten- Animalia

tatum eft , fcilicet an animalia fermone utuntur, ra an uta,
dico canes, boues, aues, pifcésque. Nam quòdfermoue.
uariis uocibus ad uarios animi affeâus fignificandos utan
tur, haud dubium eft. Gallina enim cùm pullos uocat,cro
citat: cüm pullos ad fugam ob miluum hortatur, extendit
uocemin!óngum & extollit:cùm capitur,clamat anxie,re
petitque quafi fingultiens: cùm ouum parit, exultat:cùm
pullos iü. , alia uoce , afperiore, crafsiore, atque ra
riore utitur, quàm cùm illos àdfe uocat: cùm cubat, uo
cefùbmifTa&ab aliis dif$imiliutitur. Igitur cùm haec fem
perficiat, intelligatúrque ab aliis , clárurn eft diuerfàrum
aiiimiperturbatiónum ánimalibus diuerfàs inditas effe uo
ces fignificatiuas. Pfittacus quoque & pica, merula, ftur
nus, coruus, difcunt loqui àdeô ut & rideant, & cãnant
uoces muficas,Vt, Re,Mi,quod nuper etiam uidi.Sed & a
nates reperunt colloquium , ut omnino fimiles fint homi
nibus congerronibus. Verùm licet affe&us animi in brutis
animalibüs uocibus fignificentur,atque intelligantur ab a
liis quæ eiußem funt generis: nihilóminus cùm uidcamus
uocès effe in hominibüs timoris, doloris, laetitiaeque, quæ
ftrepitu non linguae diftin&ione dignofcuntur, conftata
nimaliabruta fermone non uti: nam quod ad pfittacos at
tinet, uerba illa non ex fignificatis in anima, fed fbla con
fiietudine formantur. Diftinguitur igitur fermo à uoce fi
gnificatiuain duobus, & quòd fermò à motu linguae pro
cedit, & animi cognitioni confornis eft, quorüm álte
tum deficit femper in belluis : nam canes quidem blan
ôiuntur, & uocém emittunt animo laetanti ac gratulanti
conformem, uerùm non finguae motu id agunt, fed folo
impulfù aëris: aues dum m68u!antur, lingua id efficiunt,
É uox illa congruens animi aífeótibus. Et,ut
uno uerbo explicem , nulum genus amimalium, praetcr
9minem, cognofcit quid agát , quamuis agat. ôùmi
É fermo fiíuox fignificátiua eius , qui ἐognofcit fe
9£ fignificare , folus homo fermonis èompo$ eft : fa
cilè aiitcm eft intelligere quid fignificent , & quid fint
uoceshae animalium , cùm in nôÉïêëìíî haec experia
mur. Vidcntur autem homines iracundiae uoce `care
* re: non enim habent ut rcliqua animantia, quòd hermo
r* aunt££
 . IL I B. X V. C A p. Lxxx111 . lIB. XV. C A P. LXX X I 1 I I. 733

i£ter caetera animaliafeta,minus £uiat:adöuctöit** fri;imo&Diuinitione.Vide quidhabeat in fecun

** uox animalibus e(tfamiliaris,ut certantes colum; ?•
ύγὰiętat.Quifit,ut Alterumintclligas, finecot
Äj cuniculicamedâÄIfetifolìomineshabcnt,** *yiftboucíuiuere:alterumnonùdeas,cor nó
$Titus quidam.Anates fiequcntiilauoccuynu$ *îrùntfioquò auolare 3 Ego enimpoffum uel
ŠabäffeâuquafititillationcmpatianturWott*'£* $truisfitcofiisaduiuenäum,uclfùfpicari conta
"£uibus,affeéiónum illarum not: funt. ... ' §'Omothobouiserile,& exiguum,&uictum&:
Itaque nihil mirum,fi ex earumuocibus aufpidumi* stiristoriisfiiif:. Itaq;defcnfóhzctam tenuiscit,
3!ur. Dolentis enim,autbºrantis, auteiürigitis,*"*? *Tobatiouideatur.
£*%*empronae,uellaíéntis aíaum,&fortem!"* .* iyiimlulianoImperatoricontigit:Apruncu- !
sau ofienâ€ÉÈÃÄÈÉÊËàisconitriº °;ioit Gallo arufficê,quipolleaNarbonx prae-*
j£gs;tum conuiétus: quamquam quod ad uot;; ï*tinttatqueetiam oftcndéteieairui&timc cum
Κ hitantsfiiéré folertizaut äiigii*g# fì $umitisipíiuliano,maximè defuturo euentu foli
tereat,tantus ftuporininuentoribus,tamr" csg ú `©bniiimlmpetitoriaquo nuperpet (celus d£
§°Plebem folen- $íí inconiuntia&uanita*** m0
v - -

$tiuumeft.Namietotis aputlmperatorem!
iî**"*Paétum cum cacodaemone, M¥Ì; fi $it,utquioibí uelutircuitineaticmutet.Tu
§*tutam,moresâ, fiiitnumerus&regoum** γέstimorietim&utilem quafi gn
re
Štisfiaum, Š mortui funt:cùm ueròhs
nt,&ubi refiderent,noflrihabitatutione.
- • • • • _.'

$im« fi», ^ & y s P i cTX. X, v t ix**'''.s $int,quxtititmultòiuftiusquónam pa&ob:

'*juid fi- Aius teftimonium artis prxbuit $££; ¤iimt.
'cet. fàcrificalTet,noningeniocorât îâ-* 01 *iliiftituendum,aut coginos daemonas fate;
- -

ultraid t$%ödit,imminere periculum Ę ę 1** itshaec improbiffima erit:aut quodtutius, init

$impcij
nnant $ Martias producerëtur. Hanchi g. tooi* Ëig; acregniconfentieiitibus caufisfit, €?
tuentibuì.Vtficnaturalisprorfùs dil
to(in $júngerbaë=gis ajjisuetoaig N* ï -

tior 'igit) ducendum,fi pedudicordelit. fitua ärtji; “iustitui&imacumoblaefocorde,uel etiamlo

$$umuellet.Et ipfisidibusSpurin: itidens É $:nam&hominibus quibußam
-

$pirenos pulfare uidimus: ad tempus

quorum alter [ta
à É%$$ Quafidiccrct,&anienßß: Ę. tcm
Pore §; autoritatc argumentum*$. fo Ëadhucúit.Verùm cùmiitam graui caufâ
Pęfensaffuit.Etfiefferem
£,fùi ucrbis
iέ; clcgantiu' uodpa*t0 Š Š quaefiíe áììgeuìffime, όε
afcribam:Maximo eft argüm*? j*$asfateritumóbhoc, tufiob multa alia
ie $ Caefaris mortem contigit: qui cum Κύ *Titiusexiftimabit.De quoinferius dicendum.
P. §3ħ;in extis bouis opimicor non fuit.Ę
Primuminaureafcllaïêdit,&cui; ig*
É¢ô*
É;T£ * N AT v * AM. c A p.
Ac v o c £s Qy A E s V N
lxxxi 1 1 1
Wolfacilius fit fonos audire quinon fint, «
ceret ; ÉÉÉÉÍ
§; ille reiquod
c? angui£j£*
nouitaté psig££, ta*
"*£ncsuidere, docebatHotatius, dicens
me $ndum efle,ne& confifium & uita í roüc
'um rerum utrunq; à cordc proficiki:yo ɤ
- $.i;anganimosimmifíá peraurcs: (
ut ;
tro ïjçgui; caufam fe
iis i re non fuit. §î qui&miliP9;? av£ft\ Štopsi §. quxmihiquandoq; contig
igitur
?°rtalibus, ut uííeret interirum, no* “Ä¢ $$$ Ę $sium et iuri, $tudebai Papiæ
bus É;
-

íí partes in extis nön rcp£tumtuf * etia?

- ''I'.'
- -

ŠŠfürgenteautoraäormis
ºmmolatioì; auiuere nequiffet: intélliggi'; ; ï* ij£"';o£t£gjoneâ;itis
τι - - quafi malleiu;
- - -

ostcmpore, &aspartcs qux abu"** H; *§&ot(;cundãtiã itcrü,ut mìhìuideb

-

| Bl
 L I B. X V. C A P. L X X X I I I I.
Hzcin primo de Diuinatione. Vide quid habeat in f.
do quod refpódeat?Qui fit,ut alterum intelligas, finc
denon potüiffe bouem uiuere:alterum non üideas,co
potuiffè fubitò nefcio quò auolare ? Ego enim poffui
hefcire quae uis fit cordis ad uiuendum, uel fufpicari cc
&um aliquo morbo bouis exile,& exiguum, & uietur
& diffimile cordis fuiffe. Itaq; defenfióhaectam tenui
ut comprobatio uideatur.
Simile quippiam Iuliano Imperatoricontigit:Apri
lo enim oratore Gallo arufpice, qui poftea Narbonae
fuit,infpe&ante atque etiam oftendéte iecurui&ime
duabus tunicis ipfiiuliano,maximè de futuro euentu
gito, Conftantiüm Imperatoré à quo nuper per fcelu
fecerat,mortuum effe.Namiecoris caput Imiperator«
gnificabat, ut qui orbé uelutiecur fuftineat åc mutet
nica illa oftendebatiam oppreffum&inutilem quafi
gulis impofitis fa&um, quales mortui funt:cùm uero
iurefighificent, quæritur multò iuftius quónam pa&t
Culen1ant.
Itaque illud ftatuendum, aut cogi nos daemonas f
atq;itâ ars hæc improbiffima erit:aut quod tutius,i
tio cuiufque Imperijacregni confentientibus caufis,
uenire prodigia'euéntibus. Vt fic naturalis prorfus fit
natio.Orta eratui&tima cum oblaefo corde, uel etiam
fùo emoto: nam &hominibus quibufdam ad tempu
in dextraparte nos pulfare uidimus : quorum alter (
periit,altér adhuc uiuit.Verùm cùm in tam graui cauf
fifimile fit, cor Spurinam quæfiffe diligeutiffimè, d.
num praeftigias fàteritum ob hoc , tum ob multa ali;
fpiamimeliùs exiftimabit.De quo inferius dicendum.
s o N 1 A c v o c E s Q_V A E s V N
P R A E t E R n A r v R A M. c a p. LxXxI i i ]
Vod facilius fit fonos audire qui non fint,
imagines uidere, docebat Horatius, dicens
niùs irritant animos immiffa per aures : C
quæ fünfoculis fubie&a fidelibus. Cuius caufam fec
capite oftendam.Verùm quae mihi quandoq; contig
snarrare operæprecium effe duxi. Studebam Papiæ,
(nifallor)'w d xx 1 1. cùm furgente aurora dormien.
diuii&tum in muro è regione íápitis quafi mallei uali
dú expergifcor fecundü,tertiò iterü,ut mihi uid;
 L I B. x v. c AT.TLXXXIIII.
fus expette&us.Surgo confeßim,&inbibliotheam,*
P°ne cubiculum erät,me confero(nam murus utriq;com*
*%is crat domui. Habitabam enim iuitatemplum;*
$“illimum beatæ Mariæ veneri:credo oppidò quò%V*
§$ti elim eflet dicatum) nihiiimuenio, diú cítí*
9'folùm dolus aberat,fed&omnis fùfficiodoi, £?
3''''''a compofita effent, nec quifquam èòiugciif*
È' Ę $um fortè unà mecü aάctatim abiculo, :
ÉÉ Ambrofium Taëgium sysig*££ $sim quòdfiic;itum É inhoramortis Ludo
Iu
l 18. XV. C A P. L XX X 1 1 1 1. *f
i£trinilton;;i;siuè iteratjmagftcr,qui£omus
*}Tiioaucrat obiit,nif,'or.iam iiuenmiunnô
*\iocritunumquodtotauitamea uidere præter
Šg;, adhmcul,dicmnfiquòdit obruma
Š i;onditos fenfi uglans, ionge$ maigies
ji; adhuchztóßá&debis íg;fiáis,
**i&itaaturalescaufàsàmultisreduci pofíêuêtur.
iiiuiii;auttmâfidedigno, narrabohiftoriam m;*

bet Ę narro:ille,ut erat miti #. ui $%£jui patitj& amicilfimi mci, non audebo in
eretur §. dere.At ego tamen,quod prorfùs É mihi
*simisfttenìmaltanor erat&tencbrae, arca uno
aliquid $$$Jiuba; euentum. Itaq;$um re do $itttnttfiàaconciquit, Eratafinis mihi!a;tita
„Ä$$inimicitiarum, decreuime cadiccótin* ab« *** iornatumelongs;isyapir fuébat, cog
*}"afsertus uentî quicquam quodm££'j j*utligttetigiiculum tentabät accendere;i;cnt
Ê$9 me domi,necfolùm contineo ;' ? £ °“mhinc,Walefiimi,Romam uado: uiditάim
ut É Parte,& domùs porta ocdufìVbi$us?“ §. Škttorem qualisfafciculiyalez ardentissis;
niëî $arer contubernaiibus,portam quę É i$ti fìbilciualatuit,&onec contubcrnas
SÉ contineo fuperius: άm ecceÅŸ. em\&* ***tiiittdirent.Vbiredierunt, exi(timantesilium a
Iat,coni MĘ Štoliumapetit morçcaufamfcifctat; bv
us,amitimς meae,quam Drufis;
Šùmsg9 d$ Pa$$i. j* itbittati£mórtuam mätrem: matrabatά'
una ά' pariimetuéïé,reßondit,fùe$ Š $$auittat,fimulq;fiebat;iliiniocumiemu
in latui * cura,ad prifliuam adhuc me regib9, rmorum S $imitidentes,patim confolantes:fequ£nti
sgregiu; $$arius snim de Rut££ quâ jun£t£fi[etÂumcum de iíius aegritugins,
ego É Šmorb
$§fet,expirì; oli"
adhuc infcio quòdgei
enim, me , is conium
j%t9;f&ùs eß,quòd eaipfâhoraex;itaffet , «
j£mktat.AbeftCardatum oppidô à Papia ;
i í $aui;Præftat autem qualitátem h®® ità §. 5 Š; :uit íĘ mstĘ
unde Ê; noftram hic adiicere,ut quifq; poffit â qua :&quinihil unquam auas?
*-.- • .

$uaginta £9ueniant. Erat hic uir annorum §. tur,&ft *iiissutauię.

igiöÄ$yrobus admodum,utejî $. füpra omnemfidem cft,m austô, num!

& co î' $niofus quoq;,& mirum in modum 'Ä Tô, Šum apuè omncs qui uiderunt 3.
ex his ά fq; uxore & filiis, addiâus $ú si t,c\ mulistis cuiufèamplébéixnominc M.
tæ Mú$ feftis diebushymnos canunt! Å; *°'ons Ludouici pi&oris: manebat oliminpoft
4,

&íî'£Appellat His ergo offt §ĂŠanoua. Ea yer urbem ua

-

I.

ineuî ę • & patéfnam amicitiiim quoad'* taut," Š dxmonemfocumhabctc fe!

|

poi√¶ gratiffimus comes fiiit,**£, Š; Énifi togatum,difccdcre; quando

ɧ intglexi,later
c alimorbo,& in f£ faccft.
Š; si;isisucri;atq;h iccf quxftuss
§îjîjggluit,uelquię Š iì
abiglum,iubet utillum uocent,&
$condit cap.utinfinu,rogatö:u
“ά ob iní, '®;dicamentum prognatę u,rogata:ucoca;
lùm -

tuę fam uerò mortui íünt 9££$. Ë$$ig; caualicr,qüod Latine

sìíîïí intcr reliquos Ambrofius É; f* sî ã É nonyro; uero

“Bonetus & Maigaiitamatcrnaam**? I. '“Procul, quafiuox êmutiforaminei

Bb ,
TY7TC AP. Ixxx 1 1 1 1. +
dem obierunt.Leonardus ludiliterarij Ę domus
mihiparté locauerat,obiit,ni fallor: iam diu enim illum nó
uidi.Atq;hoc eftunum quod tota uita mea uidere præter
naturam contigit, ad hanc ufq; dicm:nifi quòdin obitu ma .
tris ftrepitus ificonditos fenfi uigilans, longej; maiores !
quàm ciedipoffit,ut adhuc hæreá:fed &de his föjpfi aliâs, i
quoniã &ad naturales caufàs à multis reduci poffeuidétur. ya.;, „,
Exauditis autem à fide digno, narrabo hiftoriam mira- ac phant,
bilem(nam quòd ftrcpitum fénferim in hora mortis Ludo- ,, hiftori
uici Magjuiri patritj& amiciffimi mei, non audebo in, a.
prodigiüm referre:nam alta nox erat & tenebræ, arca uno
iάuuehementer i&ta concrepuit) Erat affinis mihi Baptifta
Cardanus,maior natu me longè,is Papiae fludebat, öo&te
quadam ut fürgeret igniculum tentabat accendere,interim
audit uocem hánc, Wale fili mi, Romam uado: uidit j;im
menfùm fplendorem qualis fafciculi paleæ ardentis: ferri
tus,abie&o focili,fub culcitra latuit, donec contubernales
ex academia redirent.Vbi redierunt, exiftimantes illum æ
g9tare,pulfant oftium,aperit:mors caufam fcifcitantibus,
refpondet, arbitrari fe mórtuam matrem: narrabatά, quæ
&uidcrat & audierat, fimulq; fiebat: illiiniocum rem uer
terunt,partim irridentes,partim confolantes: fequenti die
cùm nondum accepiffet iiuncium de il!ius aegritüdine, de
morte certior fa&üs eft,quòd ca ipfâ hora expiraffet, qua
ille hæc præfenferat. Abeft Cardanium oppidú à Papia miil
liapaftüüm quadragintaduo: uir ille miiîimè mendax, aut
uanus, uel füperftitiofus:& qui nihil unquam aliàs præter
naturam uidiife aut audiffe fe referebat. - -

Quod autem fupra omnem fidem eft,manetά; nunc,ad- Mulieri,

mirationemά; maximam apud omnes qui uiderunt audie- dam mir
runtq; facit,eft mulieris cuiufdam plebeiae nomine Marga
ritae,uxoris Ludouici pi&toris: manebat olim in porta Cu
mana,nunc autem in Porta noua. Ea per urbem uadit ad
£os quiillam uocant, & dæmonem focium habere fe refert,
fed nonire fecum nifi rogatum, difcedereq; quandoq; per
multos menfes,deinde feuerti:atq; hic cft quæftus ciüsin
trodu&ta enim in cubiculum,iubet ut illum uoccnt,& intcr
t9gent:ipfà uerò condit caput in finu,rogatά;:uocat autem
illum materna lingua,Signor $ Latinè eft Prin
ceps cques:ipfe uerò tándem refpondet non propc ipfam
mülicrem, fed procul, quafi uox é muri foramine prodeat;
Bb 2 quòd
 756 uòd fomi I. I B. XV. C A P. L XXXV. llB, XV. C AM. LXXX W. *f.
ÉÉ; locumillum accedat,aliubi rcfonarum; :||:
cd exilis ac â uerba nullahabet, nccquicquam fignifia,
$timájßniuoces&mitibiles:libetautem duo V
i*titmji,quorumalictum non abfimilc ct uiùs *,
$uos uocant Ę , qualis ligncorum Ę Ε n&us;:statem enim oculus *
ipfà uerò muli aternälinguînagatcllos:fiquisit; €¤m ÉÉ &propinquam non cstas,
$it$ aliqu Šerinterpretatur quaeaudicit[ue morc.Di Ca;tamen:imlequiyiim
t; in uocibus contingt,
abitabát,e eum,Diccbitmultis; cumquit;
oií
πAumauìò(utiörüctur;nam Anguadzicis
ligere, i É Ę illumcumlittoquando$ ęt;É Loremes aduerfo auditam, ;: icmper in
illamù Ę É eius fòlitum mo:icte. § côit; …, Ę effe uidebatur Quo fi duo alter
-

uerò É ÉÉÉÉÉÉ; ¥
illam άm ] rarc nollent,necillius Rom:audis? sùm
sę; íiquibct udutabalioprodeu
quxlimug:uidcni ntem aug;:
ifuogcs,a:qua! do
ftimamusí mlabia quafi ucilicata&ulccritaíí ¤jĘ£ utpropeatcefieri; ibi audium
id fiat Ê'. effe,(ednontantifimus ,utmodum;* Ę tígam; sítáusaudis
Publicè ÉÉÉ otuerimus: quamuis milisium #;
¥utmam
j$ fiulidemNcccthic
euenit:quiautc m£ ho:
igais, qui î igias exerceat. Acccpimus autem à fide j$jkmproyijfu
tilis;qiiat; nihiltalc ?o
É; 1 am uiderunt, artem efk quauog' rcfi:it. Š Sed iii, Grìis binc a£!t:
luin i;, $*ortum Ę uix poffefieri,utfiquismcntcm adhibcat,
jÉ iuimuseos quiyroa\ abfunt,filét pro
gg
çJù lllius undelittori
Angermanin.
fit,non animadüertat. amhor sē íí Š uocibus,fimodouo
rendo föïò ì Ä ittoribus rupes&f}:u;£' funt,ut *si É Inde aúxmonashxcob aç
Qui eas char §d uum & uoraginum acfcopulorum unt, i: $sim $i; iamdsfimâgium; Re$i$
aus. Et y£des impegerint, omnino o$tuntur,£ Åm j. voragus Aprili Πές auti; inEupíola
furdef.É'
$um ac la etiammentc
Pcns Y
acccfferint, ftrepitu nw^ fì
propèexcidant.Sub É u i Š. ciuímodíöhöh Ghöh gh,£&longº
tmÉ'; concifù eft:&his annis, ncq
lis suum,cùmfatifccre cœperit,fi ìstonitrufim
onus
a É audito,quiili iîgî
SÉ; itur,prouentumub
sit; j$\ lgitur eriorem
cùm hxc omn!
(ut alias
cxhala§ ù $ar&to enim uapor cóclufus aliaefficerc?' É çnt,ccrtumtaíení
; femper aqua:fùb glacicauté exhalaren*!* teí:poít , gus;
sí j. Ę taliauerti fòlent.Ha;
l o C v M' v A £ t A R A T I 0. *&* É â,uciflb aquau<liuimo ac fu

§¤; C A p w r L x X x v.
aëre percuffo cum rc duriore. A&ant: *ā 9no,quod ÉÉÉ ut, 0

li ÉÉÉÉ mouetur, ideoq; etiam fonus Ê “tute î $tyre,a£tqui ieft fönat, tranfitq
tuus Am
$; in aërem.ltaque concalefa&o
*ture librum de Se Ä eft,utPrifciantis in corTg' ę $ę mo,&inattemconiefo,fitjonitus
T"**$$em quij nfibus fheophrafii, quòd obtu''j Š ?staquamferuere obid,namfrigore
tuò,íî'¤$$ftfonantë audimus. $9%;igit; £?
Suiffimu§ $$$ fonos, non fentitur fonus Ę | √ £$£ uapo;Quòdfiäiffipetut,
*uribus , Jtem fonus exteriormulto minus,nam É | *um,uti, ï Abnuno loco, uerum perma
Potefte, j? Qujntus eft, impeditur: gonclufisur*' *timq;ß É eniiaequeat:£aloruerò ille fert
åéíôï'%£iQb hunc igitur fonú quoties uaporal'; Šuti; £ $uôáoííinefolumaquis abunda;
*Ä efitScüiamredeo adpiimü,quod
ntur. Ę , föìus abfq; câufà ìnìs?
imágiî ÉÉ loco eft. Tiansfertur Š
cum cm" £? Š gebulaprocul uidetur,nor
°°|ucntius ÄÈ maximè proprij nominis;$ u.É
*î $tadiusabóculoprodeat, qui
*lucuimus,undé no suocari ailinum*;. tititttit,pcnctratcaútem denfiorc
\ | Bb
 1 1 B. XV. C A P. L X X X V. %»
Sunt etiam aljfoniuocesά; mirabiles: libet autem duo voces qù
referreexempla, quorum alterum non abfimile eft uifus njfiprjs,
proprietati,quae acciditin nebulis : abfcntem enim oculus diuntur.
uidet acremótam, præfentern& propinquam non cernit,
quoniam inilla eft:fimile quippiam in uocibus contingit,
cuius tamen caufà obfcurior üidetur : nam Aniguadae réfe
runt in uinea uocem ex aduerfo auditam, quæ femper in
altero termino uineæ effe uidebatur. Quödfi duo alter
utrinq;ftarent, quilibet uelut ab alio pródeuntem audie
bat.Quinetiam quaedam uagæuidentür uoces,ac quafi do
lentium acfùfpirántium,nec ut propè accefferis ibi audium
tur,fed Åjfquafi effúgiant. Neceft hic affe&tus audien
tis,quoniam plüribus finiulidem euenit:quiautem funtho .

minum errores, iidem proprij funt illis:qüare nihil tale po 1

tefteffe fonus. Sed quémádmodum Gryllis hincinde ftie

pentibus,femper ÉÉ eos qui procul abfunt,filét pro
ximi præ timóre:ita contingit ifihis uocibus, fi modòuo
cesappellare fas eft.Inde ad dæmonas haec ob admiratio
nemreferrifolét,aut animasiam defunëtorum. Referebat
M. Antonius Maioragius Aprili méfé audiri in Eupilo lacu £upili l.
*

fonumfeuuocem eiuímodi;öh 6h 6h öh δh, fedlongiuf fmturum.

culam,ita ut extrema uox concifà effet:& his annis, nëque
enim fingulis auditur, prouentum uberiorem omniumfe
qui,uinijtritici,ac cæterorum. Igitur cùm 'j; ut aliàs di
xij&fiita non effent,certum tanienfit effe pòffe , quæren•
daeftratio:nam in religionem talia uerti fölent. Haud du- sonu ,
bium effe debet percuíá, uel fub aqua uel in imo ac fundo per omn
fanare,fed obtufo fono,quod experti fumus:adeò ut con- menta.
cuffo fub aqua corpore, áér É eft fönat, tranfité; fo.
nus in aquam acrürfusin aérem. Itaque concalefa&d, ac
cedenteüere, [imo,&in aërem conucrfo, fit fonitus: nec
neceffe eftfemper aquamferuere objd, namfrigore aquae
$iffipatur,aut extinguitur uapor.Quòdfi diffipètur, motú
in aqua concitat, fèd non uno loco, uerùrn per magnum
fpacium,ut deprehendinequeat: calor uerò ille fertiiitatis
plerunq;fignüm, quòd omne folum aquis abundans , ubi
incaluerit,fertile fit Sediamredeo ad primú, quod caufàm
habetobfcuriorem:neceffe enim eft ex fimilibüs fimilia in- t,
terpretari. Cùm enim nebula procul uidetur, non propè, Neb
occontingit
teftubi debilisquafi
extiterit,penctrarc prodeat, qui non pg- frg.
radius ab óculoaërem•;;;- 5; pe u.
 >;8 L I B. X V. C. A p. L XX X V. lIB. XV, C AP. LXXXV, *;,
w

\ig;rtiaquromncm:figuntrationem, cafii&
ut cùm fonus leuis uniuerfum aërem agitct,progigii iriintqiiisiníoáautfpeftitiofi,aut
fentiatur,conuerfà quafi ratione,quoniam quiexlong* timidi,aut
quo auditur,quafileuis apparet:&maxime çùmtardomo Ęgytts,miraculafibifingunt.
\i€quo; eft,utuox Ętes transferatur, a- W
tu aduenire uidetur. Giàuiores igitura; fùbmiíruot:
procul fentiri exiflimantur. Accedit,quòdfonus isobmo | $ijstitutio cubíconfiitutusfit in angulos-?
çin aëris & impedimentü colligiturin extremis, ut** Š u0(:loqucntes exaudiat, tùm qui in medio*
cho diximus:nihil autem impeiit, quominus ■'' fti = tì] $intáudif:nam uoxpatieti haerens progrcdi
£eflexæ uocis,quàm principális: quóniamgu* rei;$t; s£iiiiithaladiäumelíquamobréforfiigSfl3
colligitur,prifiçipalis'auteiâ diligatur.Iudicio;% citô $Ë autcmlunatos aut inzqualcs.Et juá
$. poffe exaudiri,fcé procul, çj In C & 5; tubiculumfuerit,eo melius,quia ficcius:mant
$$9utingat.Totigtui&tig, adementiendum” $titmhocmodoyof doloßitißctca collo
3ÁÉ quae Ę &audiatur,pr9?: autem fî -® tigoproximaadhxret [tridétemuto inuerticc,
Ęggt;obidjratiíimé contrg* prope au igiiit;iiiis; fttut,adeòut nihilreferat acfi pro
$uam,nifi uitio hóminis. -
j; Non intercipiturullibi, quia murus
juxtàm fonantenim quxcunqucficg clarc,
túά; $. multa cafùfiant,quae es¥i? Šum Ergoapropofitum
autisipfìut magis haefert hoc
pa
uerò iìiìĘ §. $i; Ęïàvô;di j*us Vtergo argumentum
i ridi cere non gt calengis Iunij, dum \isco tationi °\nc[tuminatuiales caufìs,admiraculum ho
us,à graua§or.Forte fortuíáintey%ì. *£Mt.
cùí§§ gilofo Belgico,quie mors ÉÉÄ $margone Scotix,mons eftnomine Dolor
aurora at,dum pulice§exάterenititur,£ci£'"°? etjm
ÉÉÉÉÉg; erá:duminterim fentiod*"** Šet$uo luüores quafihominum excruciatorü
animae defunâorû:cur exi
enim
uita §§£$£9;& iure meritò:nam ßg £ ï -

έ' feu id oßentumsß;ti? í rurís l\, Š ,curpars? an ideo quòdma'

uidetur Ë. clauis non circumagitur,ß É tet%1 $$$t; migiicnt£rgo uyorerat tenuis,quif
uram,ut troduci: iam tunc côfiîmorré hács! s£ lu ij Ę prodibäinäßplurimus & graluss
ra?illi È jÉÉÉÉg¤¤¢ haec domeftic* íÉ §ά (onì ßgiem,£bga;us
süäßet,iá noâu au&us Aę
5i perfujÉ ilia audiffetëïãtur:multa stat;*; \ius? jE feciè fccii
$ profe&òres eft,íitá,&iutioac nut
1$
*atn tota Š multo pluraadiebant; 9£ :;. É
*'rum,omì; usPlena daemonibus erat. Dicc ite Š íiuifio effepofíit,quoniam si
Sum domi, ia μihi conuerfo ordine eueniunt*" uis \'ü £syngs;imsyin diuerfis y
muris sinfamis ftrepitibus fuerit, .,xdificatis^°"? ; ŠÉ modo: pluribus unum i; , quo
eflet Ęgatur:ego
ίςγεam ollui cùminusperaedificauerim,
Ca: •q"* pura?
cùm 1 $ing Vigeutcontingt fùb initio Septébtish
£ulicibus §. $ui: Sequenti die eccecanisrurfus!" ;tum l*s; §¤ut:ho&ie uigefimafçilicet oàiumétis
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ Isis Ę Lyftmt enimper duas horas;ct
$i $inguciiîeram,f£j Ἀ
go & §*t* mente,ecce dico demoniumfidi; ç l $ub tttificglectati;iungereturftho
${uod Perior, ii, cardi 1 ìgintidcb*
ę multiplicitetmagis, aû, in minima
in fè Sompre{i:, ofti inemrepagulum taxi £indu §. -
ŠŠ
ô; ti^tiuntur ?
- us uey,$ui ex tuer

Ésìuis §íí, $i; aäicatum;i££*£. *tï, §. exuo$ fuccefühicimaginëre

ĘaiiiÈ at ita ÉÉ; hic £; Š; í hociuitamen ultraiior* n
- *tq; illud
-
Š &t puliccs £. ardini
ens,repagulum Mulu cu!
iti, (Au. ά umerit: quoniamfiigatura ?
\ iiitsnimeximpetuuentimébulam \
| Bb 4
\,
 L I B. X V. C A P. IL X XXV. 759

Multa igitur talia quæ omnem effugiunt rationem, cafii &

hatura fiunt:quibus indo&i,aut fuperftitiofi,aut timidi,aut
nimis præcipites,miracula fibi fingunt.
Naturale quoq; eft,ut uox períòrices transferatur, a- Vo* ßß^
quomodo!
deò ut fi quis ex áduerfo cubifi conftitutus fit in angulo,e audiatur.
tiam fubmiffa uoce loquentes exaudiat, cùm qui in medio
!
fint,nihil poffint audire:nam uox parieti hærens progredi
tur,uelutáliás dehafta di&um e(t:quamobré fornices pla
noseffe oportet,nô autem lunatos aut inæquales.Et quá
to antiquius cubiculum fuerit,eo melius,quia ficcius:mani
feftum éft autemhoc modo,poffe dolo fciri fecreta collo
quia.Quia ergo proxima adhæret ftridéte muto in uertice,
quiarotüda æquialiter fertur,adeò ut nihil referat ac fi pro
!
}
1
t.

pefores,quia æqualis non intercipitur ullibi, quia mürus :

ficcus facilius refbnat:fonant enim quæcunque ficca clarè,
humida nequaquam.Ergo auris ipfâ ut magis haeferit pa
fieti,eo melius.Vt ergo ad propofitum argumentum hoc
reducam,qui nefciunt naturales caufas, ad miraculum hoc
traducunt.
Mons Do
InCalidoniaregione Scotiae,mons eft nomine Doloro
füs,in quo no&tuiioces quafi hominum excruciatorü exau
diebátür:an dgmones,aüt animae defun&orü?cur enim ibi
9mnes:autfi pars tantum , cur pars ? an ideo quòd maiori
!
É Omnes indiguiffent?Ergô uavoor erat tenuis, qui fen
imftatisά; tëpori5us prodibat:ná fiplurimus & craflus ex
titiffet, dié quoq; (onü edidiffet , idé no&u au&us nó iam
ingemifcétiúhominum fpeciem,fedboatus fpecié fcciffet.
| :

Tonitrunaturalis profe&ò res eft,fité, diuifione nubij: Tonitr* d.

neq; uerò multiplex fiaec diuifio effe potéft,quoniam ex ea *****"* 1
gem parte exau iuntur:cótingit tamen ut in diuerfis parti fignificet,
bus fimul fiant:atq; eo modo è pluribus unum fit, quòd in
lógum extéditur,üelut Š fub initio Septébris huius
anni, magis auté hodie uigefima fcilicet o&tiua méfis Se
i;
ptembris anmim p lv.ferme enim per duas horas perdura
git,quòd unum alteri fuccederet atq; iungeretur:fit hoc ob
denfàs nubes quae multipliciter magis, atq; in minima diui
dipoffunt:tiiuerò multiplicibus uéìtis, qui ex diuerfis par
!
tibus exoriuntur,perpetuoq; fucceflu håëimaginé ÄÈ
Itaq; $ naturale hoc fit,fi tamen ultra horæ metam
i
£xtendatur,prodigiofüm erit: quoniam fui natura tonitru
breuis fonuseft:fit enim eximpetu uentinebulam laceran
* , . Bb 4 tis, ut
í
 z6o L 1 B. xv. c Ap. Lxxxy1 [18, XV. C AP, L XXX V 1. 7t

$is,ut diâum efi:u£ti auté impetus diuturnus cf. nt; | \itrijtidtturhatum ineptiarum maret.Verum utut 5
fi igitur contingat ut ultrahoramertíúatur, prodigia
#*i;iimqu:mdoq;nigmatum,imò maximarum *;
$uippiam fignificat,ftellarumq;confenfùm, quzmtlijg sugil: Intptrligr. Veluticontigit Cenctho 1e
Partibus ueiitosfimiiiercitanácies,fimulácrri:* $$umâg;cuicum Piàipatím Alpinum ca
curfüm fecundarum caufàrum fieri: undc& motum É $«iiint,&jiimRegítimoi*pettuli$ cùm pcr
variadhaec inferiora,itautinfiabreue tempus Š *Nonpoffctfibditisuíionem(nämaximapars no
in ea regione bclla&feditionesexpluribusjaitibus,* ¥$mitumItgnipaterno prælio ceciderat) princi
maxima defolatio. A. Ęlimoniociosbenigne excepitlndc ctiábo;
concla.i.,. Vox ipfàmaximèf.ágiturinani;fi obftacula sit *$£nuiio dignituseftSèquentiiiodcin finguiail
*s£iculi,dumiomnia filcreiit,lingulosimmittit ho
quomoj.%$ibitijacio c6clauiòfumoftiadiftcut;uos #;
intercipia $ 9fis oftiis nó exauditur. Ego tamëtutius É uol $itioinmanu destiae; putri igno, quod uelut
fidum obftaculum ieiúfiííum.Sin aut: foraméali3 **j:intcncbris hoc cnim alias áöçuimùs,uefice;
fit,aut fuperius pateat,uoxnoninterdpitur. identur Šmoadcíumato,quod&ipfum no&u mtu
qworum Multa praeteieaaccidunt quae ratioiic a£! É Ètníkndet,tum maximiébaculo auxiliitc(citau
* ob/cura & ob id iii Prodigiü referütuf.Anno przfcntidie Ê. i. $iquiofiadmota
junícum magnoruminScotiaingens copiâ]!
ctat,ingensbouiscornu;£am
$ta Aprilis,feqüéteuigefimafeptiisnoêt,audiui É &t.

''' quendam uelut excuíííentis pênnììábus dicit: § m0• ***iacomuabouieiî: dcdarauimus. Hiomns
§°'\ uel uiginti:ter auté id cóntingit;ncc quicquam nifi Šiboanthortenda noce, parendumcft* Reg.
$$u dignumifùbfèquutum eß,neccäufim ?"' Ë $titutospaenas fcelerum,uiâóriamingentcma?'
$multa circahaec cótin gunt,quorum cauíám É *tit;<ìuntiosàDeoríos.Facilefütfomnok
3%§uinô facile eft.NecáméÉrzter naturìfiâay erit• j*t,quum neq;ueniétes nec abeütes uidere?'
§stiim dgmoneíííííííííííííí É psi, ;° kttmimuoliicrantdumabirent,baculum ab!
uerat?& quid moliturhisiâibus? Anidc 0 agt in tcfi:btö, $imumguentumadconfiliumeft,quiíquc nai
°t nos terreat: an quiain luce uideritimet? $“audisti;*ermetuens,íéíbüla prę
5 P E.
V I s v s F ATLISTATöÄWs a E r Ëtum,obiúetegeretur,primum docctid
ra qwo* C T R A. c A p vr lxxx"! utft. j\m,deindecáuere É diuinitus monita ?
fiaiit. Mnefpc&rum fit mutato ßnßaggí, fta È $iclenuméhauddubiepropitium, infcn
*.
w

£cq; enim plures modos e(tinueni; 'î *£luq;neminefucum agno(ccntc,in bellum

cillimú usserta sationemutetur,dificile iusi$#. ›› V, È tutntusnon minùs quàm oraculo di
È Medium uerò cùm Soleilluminatu;' äufidis; j£quidemuiàifcmcl,bi$,térue:adcxtrc;
ÉÉÉÉ; Quòd Solis uis É idno ipfismu'
tis §. uunt &illufiones Σnfibus.lmrcbusaui* fit;
jj**ScQtis,utnereliquix autueftigium fuper
“$$atingit.Quaeigitur adfenfùs attintnt, cní,
-
j°plures ufi funtíatabeos uéîtcftudinc
-
i , $itisytrktimfyarguntamexiguis:
v.
%u9d nöífoíïimû dixi)adinccrtügg' í άplw
$i:
§¤È ôiïusita ç
$: »auta!5°n unú tantùmfenfum mouere íunt; ę $úmq;faciem praebent.Siautem locui;
-
%**£$longé
tr iétum e{{ auté de hôc aliàs.Præterea aútttus
diuerfos,uelutide magd* - i
Šeijirum $ííçórem non
viva

a&tab tlgnis$imfältateudetur.
DĘs. „8eliaquitur ut de reipadicaju8% | √gústiiiùtur,eiitimantâ
multis ÉÉatn de inedio aliàs. Scdtes ipfzäß
“slocità, tutätur,ut in ioculatoribus m
:
l ) mtm tutabiüãdubie:cùm manus ficmcâ
| √{ontat,utpleraque exyerim
°»autinftrumenta quaedam. Noi ?"macdocuituit Gizcus natione, qui
Bb j ?
 IL 1 B. X V. C A P. L X X X V I.
Nox uerò uidetur harum ineptiarum mater.Verum
ineptiæ fint,etiam quandoq; miagnarum,imò maxim;
rerüm caufæ funt praeftigiæ. Veluti contigit Ceneth
cundo Scotorum Regi, cui cùm Piëti patrem Alpinur
ptum occidiffcnt,& ipfùm Regé timofe perculfis cùm
füadere non poffet fubditis ultionem(nâ maxima pars
bilium & militum regni,paterno prælio ceciderat) pr
Pes Regionum conuocatos benigne excepit.Inde etiá
fpitio & conuiuio dignatus cft.Sequenti nocte in fing
lorum cubicula,dum omniafilereiit,fingulos immittit
mines,baculo in manu dextra ex putri jgio , quod t
fix fplendetin tenebris(hoc enim aliàs dócuimüs)uef
corio pifcium non defquamato, quod&ipfum no&u !
inmodum fplendet,tum maximé baculo auxiliite(c!
temhorumpifcium magnorum in Scotiaingens copi,
finiftra quæ oriadmota erat,ingens bouis cornu:nam
liain eainfula cornuaboum effe declarauimus. Hi on
É cornu reboant horrenda noce, parendum effe R
i&os daturos pocnas fcelerum,ui£toriam ingentem ;
Scotos ftare,fenuntios à Deo miffos.Facile füit fomn
tisimponere,quum neq;ueniétes nec abeütes uidere
fent:fiam ueftem inuolucrant dum abirent,baculum a
derant.Vbimane uentum ad confilium eft, quifque n.
quoduidiffetaudiffetq;:fedRex metuens,ne fabüla pr
retin publicum,obidq; detegeretur, primùm docet i
ctiam uifum,deinde câuere illos ne diuinitus monita
mulgando coelefte numé haud dubiè propitium, infer
redderent.Itaq; nemine fucum agnofccntc, in bellum
fentiunt, fuitę euentus non minüs quàm oraculo di
É ui&ti femel, bis, térue: ad extrei
dcletifunt à Scotis,ut ne reliquiæ aut ueftigium fuper
Aliud,quo plures ufi funt:fcarabeos uel teftudines
cancros cœmiteriis præfertim fpargunt cum exiguis c.
iis: iiifiííííííííííííííííííííííusiìtrì condunt
' delas,horrendamq; faciem præbent. Si autem locuft:
dorfis candelæ exiguæ anne&tantur, terrorem non le
afferunt.Ignis enifi fàltare uidetur.
Aliud,quo chirurgici ctiam falluntur,exiftimantó; t
rarum membrum hàud dubie : cùm manus fic medica
to inficitur, rationc conftat, ut pleraque experimcn
ufu: talia plurima cdocuituir Græcus natione, qui ad
Bb 5 peru
 863 L I B. xv. c A P. LXXXVI, LIB, XV. C A P. L XXX V I. 76;

eruenit,quae tamen folùmiodauâfiunt,dimnuin* '**£i«if ,nonnulriuein mciio,&quas

£;jc,^mnt; fimp!âurae,adfimilitudinem um
Grant utilitatem.Rationeigitur,quoniamim uulneributa
'tas,fanguis,atq; neruinóìnunquam fpcâari folent: **firuttimumbf&difcedunt ex finibus parietis
Ps5auteiii ferme uulnerisiabiicauitatem ergo promf* *fitmmotsiiuideatur. Tumego, Certè pièas
tia!aterum mentitur:fúemminum,auûaça,** ***titfgust:itet. Atile,fùííiocarti$egre
nabaris,optime fànguis E. s, fila:cutis &k* $$im ii; ratione exlibro tuo,dominus ędis
''° labia,&erufa,reía,fepojuelcctaalbihrcauttma* $*£;ethominü colloquentum efiges,non
Hi quar.*'°$8t9.Vfus ornat falladiam. - - ÉÉÉdumbtrtant enimhiduo inuia,&mox di
iud quo omniaquæ in domo fùnt monefigida'* *** Vsumcgometumrccogitans, intellexilicctc
'$stræmotus tempóre,fedfolusuifiisinhocfiitur; # ï$atisliafitet:,qux iïïi poffet.
% quidem laquéaria& parietes e liguo ut cę
int forma ferperius,& (triatain obliquum, & inaurata*
|! $it, spt;£àìsIuftiti;uitiífignis,quemho-
§. $*
fì |*\ymnô, $iccbatftetjcttumeííe fiaiite uento*;
“Plendeant:indefiaríiimmatremula, utfioioco io; j; ftanturimiginesleues, uelute plu-*
''"'§3&
ri. Namablato omniaiiolumine,dicoomniatfensi''.
quia pars a b (fed tortuofitas inpia!'"°" bene |j°*$asjlöqueanûxas equipoltìlenr,fct
ô. iiè utf illi tenue fit,resprorfus mira ui
tjuiletur iuxta IS, letQ ui$$ent9:nam cùmuentus in agetfum
exprimi potc! a r
A êlineam,luménti® fttut ;« jguttòlatafitaclcuis, non poteítre&à&eg
Ab,neccffectut, s moucm ul* lis, Šuentiimpeti,uelutrôquaq; decide
fs. deatur:re&tis enim motus!um; Ijuiigretinetit: neccíeftigiturfùfùm fer
, ioituftú
nisferturpe obliquu" £; Ε ütnáicaufam prxbere:uerumad nubes ufq;,
- -

mae.
Ę Propter obliquitátem propter proprium
motus, segg*
uidebitu; Hi Ε jÉg;, stautenimfilum
aut impetumfrigetur, aut uentiu';
änta longtudo fil
√; áuté plurimü ad hocignis Ę :;: Š. pr;\; Verùm id aliis expetiti finamus:com
íú $idebilis a&iofîsîatur,quämus' Å. $. Ę in Arioyifibellâ defcripta eftnug
tia pr *T£fociatus,& fiima imbecillis quaeiku imô is§. ? his Qu:in£lime uolant,annes au£?
s £NonŠisii, $É Š dimiíía,fpeâri uiíeníi Š Ę
'|*in. ɧ 595uifumfacitigiturtalis
fpe&rigenus efficit.
ig"°
fomnum 1$? quidem artibus ad accédendum militia
hac no&\ um praeterire quôd edoâusfum £? 111t. jyis, exercitus propè pofitifunt,non inui
-

J°$tesque et uigefimäoaaua dies lamuafj°°'?.

ÉÉÉs , dum É; hunc ultimò É $;
Ęgusinagines
nullae depiä;$ę
$tabulabant,ali£ colloqüiuidebantur;
13e iacef- §jî;
$tim Ę a

tè re •$tant quæ federent,qugq; áeambulat? mqui § susyet.

§ά'§§£;igiiiíÉÉÉÉÉ ÉÉÉÉ,.„.
ius È" eft hoc miracülum,fedruinus'';j;. $$i; tatiopiâur:&rurfùs
$ies **** memini fànè: tum ille ££
hie ln ¤É; Š afcendentibus:in obliquum
cis effe Š ę linea
$yptoporticu ex aduerfo uix public ā;
milites J$ frequentatam, & nunc %$ ά,ζ* $ii, m: iolumiícollocút,quod more f
cuiß; Ę , pöfitus eß. Illucefcat ā άe. §§§§§Ă uertit,cümque!
te uiääïí imagines ex umbris in ? it
itę $atis; gut§ occurrant oculis,omnes aut •
ι
-

* autem jus plurimae fùntinerv°}gricus, *iíüícitur quodmtaie elt,lucur

V.
'^, |
w *
 I. I B. X V. C A P. L X X X V I. 763 ,
- patietis,ac quafi confufae, nonnullæóue in medio, & quas
íedere perfficis,omnes fùntpféturae;adfimilitudinem üm
brarumieffiétæ:ut cùm umbræ difcedunt ex finibus parietis
aliqua pi$tarum moueriuideatur. Tuin ego, Certè pi&tas
uix ab ümbris diftinguere licet. At ille,Fuit hoc artis egre- |
giae opus:nam fùmpta ratione ex libro tuo, dominus Édis |
- É cömmentus eft:hominü colloquentium effigies, non I
pi&urae fùnt,fèdumbræ:ftant enim hi duo in uia,& mox di
fcefferunt. Verùm ego mecum recogitans, intellexi licere |
' hocidem in tabella Éere, quæ Ê
poffet. |
Nicolaus Siccus prgfe&us Iufticig,uirififignis,quem ho- spe&ira in n.
noris caufâ nominó, dicebat fe expertum efTe fiante uento bibus quomd
fiequiaduerfusillum ferantur imagines leues, uelut è plu- dofient.
maiitlcharta depi&as,filóque annexas equi poftilena:, fer |
riperaérem, adéò ut fi filum tenue fit, res prórfus mira ui- I
deaturiduerò iure meritò: nam cùm uentus in aduerfum
ftatut,imago uerò lata fit acleuis, non poteft re&à deci- 1
dct:fedneq;iuxta uentiimpetù,uelut refiqua quc decide- -

refolent,quia à filo retinettir: neceffe eft igitur furfum fer- |

ti,acfpeéîiuidendi caufam præbere:uerum ad nubes ufq;,
magnâ dubitatio eft:aut enim filum frigetur, aut uenti uis
non coufque pertingit, aut impetum tanta longitudo fili
tetinere non poteft TVerùm id aliis experiri finamus:com
pendiofior efiim ratio in Aefopifabellâ defcripta eft:nutri
taenim aquila ex his quæ in fublime uolant,annexâque pe
dibus imagine, deindè dimiffa, fpeétri uidendi caufàm ÉÉ
miniftrabit. His quidem artibus ad accédendum militü ani
mos, dum pugnáces exercitus propè pofitifunt,non inuti
literutimur.
£&talicétn6fint,ad-
Fiüt & quaedam quae 3--
Tympani m
m,

mirationem tamen pa
fiunt.Tympanú è per
gameno figuris pingi
turuariis,ita ut fènfim defcendat ratio pi&turæ: & rurfus de
fcendentes excipiantur ab afcendenti6us: in obliquum e
nimfitus earumitendit,ac quafi É gquidiftantes lineas,ut
älatere uides:in mediolumé collocatur,quod more Ham
mae Ä uerua circumagit,tympanum ucrtit,cümque fem

Per fitu differétes figur§ occurrant 9culis,omnes aut afccn

derc aut defcenderé uidentur:quod mirabile cft.Iucundum
- - ctiam
 II, XV, CA
764 L I B. X V. C A P—z;vt acuit:s£* Ventrioolofishaud ??"$%*%.
re,utâ latcfcuº
ctiam eftuas duplici ur,Ę ardet:intcruit!'
- - - -

í. r:tumponditur ob sagittis? atem occu

É
ficies,aqua aut hung;
fpicuusponitutia &fplendo;
licatus, &mita colorum
freu», *• interlucct.Quidam* IAm: â
taiistomimioum i;fidcmob tenuiì mtt?
iri:ifiniturutftjtorium;imo mat; 3£ retiá
£*i:isguinis,prelo fùbiicitur.Vix ciuitU; & Hc
effû
Eôïúiaumct Conlu;!'
- - in- f4]1

Plicatum. pifciculosintertit fü si£ i**ij^fmutari;aliaquoqucfugas tollunt, aliain

:-l

locarunt, auicula mo{öpiätu* Ęttimapillorüm&barbzmutatur, utfupc

l*hr.
-A

ítabatuí,modoioliS}**tä: iDgnofcuntur enim homines maxime quip$'°

- - -

tebatur.Licctmultipli$* Éiß Šti,colore lutura uoce,acutíbus Vcftes

§« lumina& uafahumorésqueiunger&uti* fiata Ęstolos póíuos mutiipoßint fidc hábitus
-

£; *e
IOr.
ft Vthomines mortui uideantur:uinum $um £ Ę& &íclisperuerttur omnia
j$ uiio,matutilitamen,íermutatipoíünt;
.'**"**!;Tptipnem
r.
partis tertiæ coquito,ind:gium!' ibus j*dit quifibfibulofoucliiiine proàìerìt,&i
de, üblata orfiniluce alia,&ipfis immobilibus mgnc''
3. 4. de s Ęgofettüíiinuifibilé;tatis enim cltqui non
ftate **£$$em móííííííííííocavi:* ág: $unt utem quidam, quu€ foloinçefú\at
Homine, §"' Referunt ctiam,aâantes Aethioyswiki, (*y* : *kwtajfolaitituendicönfuetuănt.
S*nni - - - - -

ter
[** wg eam $aento:adduntquidam calchanto,aj Ἀag¤
la alialux adfit. Öftendit enimluxqüx funt,&í £ “is f\AEs agi A et os acw LA.
colore:lux quoquefimilis eiinquóacccnditur, ę CAP VT lxxxv 1 1.

4rnes
$**rdet: arâet iutem íìíîïòmnis repent; ££Jf.
$.idet. Ob id non atramentum etiam Έ 131 \*!is' gattibusmoâis fiunt: alia quidemi
$ilis,uelutqui Ac'ulapijtcnipio cura
É5;icco:fòluitur
`rud« co{i. guin
ntur, *ps
quoque co&c crudæ&uidentur;in$i$
enim ía.
carnium g$; utcV !\t $t©myoadmoniti. Siccahalaçoncept
»

ę$i; fatiem occidiffet, fìnatus e(l. A!

** &• t. Ê gais matulæ fimili aquam coniicies ?* i; ç01 $ §. $nt$s, ut oraculum Colophonium, ebibi
., ,.j ÉÉ$$um inlinteoligatum goas; tingatu â ä §j; infutorem agebantur $iandhigicum,cu
„ ***** $iinde ouicandidutìigitis fepticsau;£
§;. $ $* Ponito,totúmquèinuas illud gi; ? [***; %utemhaullo
Š aâos uipore diuinabant.Delphict
angi:&Trophonium,cùm antrum in
*nia .,,.. ac ά; : uidebis enim,utrcfcrút, quali9??
erì* j$tanti,cùm nihil agendo mens prxfàgit.]
j 3** 't u in aqua fparfàs.
**atur. 7.
s -

|
Š $ st Ptxfigiein fomni$ace&afi,quàm cùm P
cas,! cro omnia fub quocúque coloregij cor 's; *\u0fiiamfcudzmon,feucœiiuis quædã,
%*em : nù Š *stnam conflruëtotath quidcm £; lucidt vcròç ζε $uâ fit;omnino facilius mouet mentem;
-we. js Perfpicuo,fedmaxima partc ę; gfttf ΣΚ $ibus,quàm implicitam alienis negociis.'
Š imbutâ: atque aliis íüblatis!' fit: ,••• ; J$hmoa; exiguo$ fonos pcrcipiút,in gisau
ta quid $i; $$$$$$$$ue$$ig;&: ;.
colorculº''. ijyijibùíýrmeniisacinias, &?'
$ $tatiq;&abflcmj&carnes non edentes, &:
fidé§ÃŸ fplendida uidcbiturhi £Ἀφάτ}%°
8£a hæc, Jtem hoégenus umbrc,umbra* áíôçãïí §. usque negotiis remoti (quoniáomga ;
obie&i, §§ Per corpora tranfiens, $£? orato* | j*mQibus animasmousiit, melius Ë;;
sfert,utaii$iíîimus. Confini &* §,\uyueάςtigis, nonobilia:cftenua Èi.
É
!\on foR, tm É;
ßä&motus modo £?*°" 'j£ìitutábitaauteme;$3$ vt
mas etiA°*liquatcnus imitaberis, 3° quomiumaducrtcntcs.Obidigiurm*°°'.
 IL I B. X V, C A P. L X X X V I I. 76;
verum mutatio coloris haud praeftigiofa fit atramento !

typographorum,non eluitur ob pinguedinem:& nigerri- -

. müm eft, quoniam totam fuperficiem ob tenuitatemîoccu 1

patnequeâiffunditur ut fcriptqrium:imò madida charta&

iminimùmhabens glutinis,prælo fubiicitur.Vix cluitar etiá i
oft multos dies. Sed dehis alibi dictum eft. Conftat fàné Homi„, mi!
fàciem ficpoffe mutari:alia quoque rugas tollunt, alia in- tatio. f.
j ducunt:color etiam capillorum&barbæ mutatur, ut fupe
rius docui.Dignofcuntur enim homines maxime quinque
fignis,faciei hábitu,colore,ftatura,uoce,acueftibus.Veftes
fîçillimè,inde colos,pòft uox mutaripoffunt:faciei habitus
&maximèhominé prodit,& difficillime peruertitur;omnia
tamen magico auxilio,naturalitamcn, permutaripoffunt. 3.
Hoceft quodantiqui fub fábulofo uelamine prodiderüt,di ;*
centes,hòminé poffereddiinuifibilé: talis enim eft qui non !
poteftagnofci.Sunt autem quidam, qui uel folo inceffular > ;
íiatidigìofcuntur,alijfola intuendi cónfuetudine.
-
{%
-*
MEN Ti s pR A E s A GI A ET O R A c v L A. $.
cAPvT l x XX V I I. …

MÈ praefagia tribus modis fiunt: alia quidem in

fomnis uotiüis, uelut qui Acfculapijtcniplo cura- Tria pr«fa«
- p.

bantur fomnio admoniti, Sic Cafacalla concepto ***&*nera.

firore quòd Getam fratrem occidiffet , fanatus eft. Àlia
uerò aliquid agentes, ut oraculum Colophonium, cbibita oraculo-um
fontis aqua,qüain furorem agebantur:Branchidicum,cùm genera qua•
fedentes adföntem haufto uipore diuinabant: Delphicum tuor.
¢ífedentesados antri:& Trophonium,cùm antrum ingre -.

diebátur.Spontancü,cùm nihil agendo mens £É Conditione

filius auté eft praefagire in fomnis ac s&tafi,quàm cùm pru- bene prafag
$entes fumus:quoniam feu daemon,feu cocliuis quædã, feu tú. -

fimulachrum cäufà fit:omnino facilius mouet mentem non

.
Qccupatâ fenfibus,quàm implicitam alienis negociis. Non .
fecus ac quiin noéìé exiguos fonos percipiút, in die autem
Aon.Quò fit,ut qui fubtilifunt mentis acúmine, & puriâ ci .

bis,móderatiq; & abftemj,& carnes non edentes, & à ve

acre ciuilibúsque negotijs remoti (quoniã omnia hæc ue
hementibus motibu§ animas mouerit) melius præfagiunt.
Parati quoque facrificiis, non ob illa: eft enim prætefinfti- Pr«fagia •
tutúh6c:feá ficut adhibita aure mentéq;, melius audimus eragula cur
quàmnon animaducrtcntcs. Obidigitur miramur erga* perf&pe fwl/,
1 quando
 L I B. X V. C A P. LXXXVII. 8. TCM M. L XXX V I 1.
quandoque,cùm in tenuibus fenfibilibusfacile contig: *■; mhinulh eft.& ;eter naturátráfmutatio,& neu
tTt; - - - - -

ÉÉÉgaft admiratione dignum.Igiturfcuffcc-* s §iiatjquodfiitufisf Vndeigitur hoc?Quis qui

!ntcgeleltes,feunaturales,(eu dxmonùm,cùmftrt* *$i$tim &boni,prxfertim alba,& nobiê ac
nt,facile fàllunt, velut cùm in tenuibus piäufs$** ' $
Šlt domombútusfuerat i uenerayi Ar
“Ius,ncc tam bene collimamus filum immittcntcs$*. Ę. !É Anttgignificatxigtui cum mihi ali
“acus,ut rudenteminoiiiiEt ob id dicimus,ofiib* £Efimi Ę , quando jî muneris cusia
$úonum, quòd pcrfuafum fit daemons; filtrt. % £g;yssi; mtrìduos&itsnuutjb
Ę Potius(ut dixijfàllitur, quàm filij; nos $u; Κτ*
É $imulum cftfomniumquidportendat,& qua':
T,aut rerum,aut caufàrum,aut oftcntantiâ f:dxmo* Σ$$it'nópotusuiìinuntiosfortunámq; qüalif
jlud uerò fecit fidem,quòd à demonibus prodircnt;* ¤¤:ï loco domini, oneralogo fortu
$tiam ex antris illis, ubifatidica erat, etiamiufiu:? Ę przfidere arbitrátur, du
Yguia ignis & Hamma procederet.Ignis au:cm d;mct; I$Tu. ì ac eftjondebunt , quòd3reui plura
vafa uerita.''''° tribuifolet:malis quidem ob cruciatu$;bonisticię $um Est Š iugum, quia ficilustra
Pr«fagio, i. latonicis ob fplendórem & claritatem. Vileturigtur* sit,Ę gbio tinctis,na modò ouis,mo
m. '*9mnibus puritas animae ab ÄÈåbusaufácflc,&'°* siiii i smious: utiem menô fautum
snfùs in hoc toto.Cïéïumftuelut h£"°°''; i$, tquo í nusq;lucri quam olim,nam ouis lon
Ę feftuca inter dentes receptamolclu* É; $ibámnô Ę. content!0
“mundo plurima aliis compatiüntur,maximº Aύττυ Š íatisfçlicet,nam
Si $ os animalimmune clt. fofla &
s múf| ous cot:potctoa
ac
In princip; §§$autem uis intelleâuum in anim* Ę
ius iul,
*fi•;
§9> ä fenfibus,uelut
Atque gbdum de hominis niag;
hancconiunë Ἐ j$£kuininiítisfaâione, qimm fi conus
(ut Ê Ë Ę oucmquxmt ferre uix poterat,
Imo °°)relucet in fenfibus ab anima ίοάinis*'; iti άι, ¤; forte bellü,cüius caufàm prxbuit cuct
e I.

<1 n per eadem, uelut &infomniis É multosf

sì :Ε ttcságs;occupatis V€r«!is ipfe
É '';. Duplicitet enim illud, autueluti cùm ora *s£ Vlt fùpctproditionemî, unde mihi optab
Pondit Appio: ísí; utrinquepropofitaconditione, eic&io
ugis Š tanti difcriminis expcf* 13. Ę £fttpraitcntiam cleâionis.Vnde igiturta
§elórum §omaneminas,folüsque quic* - j; ouis,& equusmihi olim dono datu
Ä; uata latsgs conualis teicbis, infituf*
£int de ill«, oc facilé diffoluitur dubium:qu£ $t, £tisj* .'$.
É Ê &íiílongs;ua qu*sus ;
quae nunc di állimum eííet pra
pondiú 3Quanquam prgter
ÉÉ$$ig; propofitum £;
$u$ti$ íú ®
fit ÉÉÉ
Ε: tamclare uiäerint igtt
*hĘ forfinncqueillis omyia perfe
co É Pe$tini,refonat.Itafatidicas? £? tcmu$, *£ßf $ reperfeâa prxuidiííe illos nte
*} moto 3*$iicitquein fenfum, quam intclle; us í â *Tti; Š Ę quxcuque eueniut?
ύετὰ '; antur, Atqui £nguas in C.
"** au- caij; uelo,pe; conceptamiam ucrbis in $
“mirum, §î; Difficilius quod in fomnis custíejî %m Ę tùìushisteyondentNam loco
Ę mutatiuidebatur,& ÉÉÉ &t* *āti, ita, É agere conuenit, quæ jecicr
cmifiim,uelutin cauis átque eno
$o,ut par ɧ εquitare aflurgonem $*££& 'A$,di - - - -

Sr;& pofîî facile ferebar;ferebat&gt; 'Κύ? J$uisit, indigentem, atqueidcointerpretat

uenú'°'''■ poffeferre defiit: atquci'*. us\; ltio • \
Ę folutus fum fomno,cùm Š igi i*, Ę $urâ meâicis,agricolis,mauris, r
- v. \ - - - - -

num igi requus,quòåíïíïìÜôçít,&quo'°"? *s'aduitationetámágia, nec ù\

-
——rT-xv-cTT-Ixxxv i t. 767 I.
onis,quc mihi nulla eft.& prgter naturâ trâfmutatio,& neu
trú fignificat id quod futurú eft.Vnde igitur hoc?Ouis qui
*** défignificat fortuná,& bonâ, præfertim alba, & nobilé ac
potéité:equus ille dono mihiâatus fuerat,à uenerabili Ar
chiepifcopo beati Andreg:fignificabat igitur eum mihi ali
quo modo fuffiagaturum , quando imago muneris eius in
tem utilißimâ trinfierat.Venerüt intra duos dies nuntijab
illo,atque iam uifum eft fomnium quid portendat,& quale
initiü.Cur igitur nó potius uidinuntios fortunámq; qüalif
cunq;fiiturâ eft,quàm equiiloco domini, ouem loco fortu
pr?Siadillos qui dgmones nobis praefidere arbitrátur, du
:> bium transferatur: facile refpondebunt, quòd breui plura
fignificantur: puta ouis quietius lucrum, quia facilius tra
ciatur quám equus,cum áubio itineris,ná modò ouis,mo
dò equus uidebatur,demú ouis: ut demú me nö fa$turum
iter fignificaretur,minúsq;lucri quàm olim, nam ouis lon
gemihus equo æftimatuf:abfq; fcelere,fraude, contentio
ne,nam ab ómnibus his hoc animal immune eft. Forfan &
tempus dcfignabat æftatis fcilicct,nam ouis co tépore ton
detiit.Cüniö plena animifatisfaâione, cùm mihi conue
nirehaud uideretur,quòd ouem quae me ferre uix poterat,
equitarem:indicans forte bellú,cuius caufám præbuit euen
jusquifecutus eftintra tres dies,occupatis Vercellis à prg
£àì Regis Gallorú per proditionem , unde mihi optabi
lius iterföret,ut utrinquépropofita conditione, eleéîâque
quicte,præfagiret pœiiitefitiam ele&ionis.Vnde igitur tàm
Faugis qualiâ fuerünt ouis,& equus mihi olim dofio datus,
tot fignificari poterant: & forfàn $ plura quæ euentus
Poftmodum declarabit, quæ nunc difficiilimuri effet præfà
gire.Nolle etiam daemonas ha:c tam clare uideri,ne Fatum
goßit declinari, & quia forfan neque illis omnia perfpeéta
fint.Vndehis inuolüciis re perfe&a præuidiffe illós intelli.
££; fas eft fubterfugere.Et quæcúque eueniíit,prg
io melius accommQdantur. At qui dæmonas in caufâ
cfTe horum negant,difficilius his refpondent.Nam loco dæ
monis,ipfam úentem accipere conuenit , quae fpeciem ab
intelle&u fupremo demiffam,uelut in cauis atque enormi.
busfpeculis difformem reddit, atque idco interpretatione
Poftmodum indigentem.
Cognitio autem quæ à medicis,agricolis,nautis, militi
búsq; É cft admirationc tàm digna, nccilli ucnit.
con
 768 LlB. X V. CAP. LXXX W 1 I.
L I B. x v. C A P. L x XXVII. 76»
uenit
Praefàgijnomen.NequeetiamprudentuT £ *ij*istiiishárnamfiuctz cftdcbcnt, quó
çognitioiiioiu!
d ebet praefigium appellari;quamuis
usfiio ibfquc afflatu diuino etunt? quamobrem &
-

hil ef quoa°9r;& minùs falla*fit.Infeäutem&cajfae ç $i iniufigti; coinquinata; É for

; gloriis, $itißimum eftmentisprxfigum Notiiag'i itij, malui: Et auteihmundaomnis anima,
fhat quæ, *$£gurior eft naturalis próuidentia.Hxcau$? Ę “jutórhzckamrctinctconflanter amorcm iuf
tum hie] , ?litilla fibene cedat,adimaximosgradus exinfimo! m: **gitiontmomniumbonorumàDco, ut nihilfibi?
*/*gium. ''°"at.Ob id non male mihifortunä ufiuidentur;® t:. Šuit:pœnitcntiammalefaâorumaumrccom
{°'!!afi:auda&er autem certè, ex praefigo demagº? *iimiiimui:alteriit:& ut ueniamiDco
us & fœlicibus pronuntiarunt,fed nó Ę
Šim et autcm,quòd fobrium & modcra
$t;
£$?utem qui tihide&cumaanter. Ergoâemagºet 1$:itttt.Fiunt&mali; qüandoqueueraaufpiciafci
-

$elicibjs rarôïíéêïíçìum frin* i*iifikimilorumßimocrinçonftantia iiq; rara.

- -

**}irn,fiueltimidè dehis&ambiguè priisj j$jiirii; nullafiiud, Filarenim et É

!auda&er&explicitè:cum aliqua eätriöus Š íium cnimckpoi:t,idcm:fencssilato
M.
Stccerit.Sed& quartamadeffè oportct,ut (;i]icctilli? Š &bonum: quod &hi qui de Ê,
'odi pr. Šur ad quem pertinet. :{omnium, ; ā fint,docent. Tertüm c(, ut non §. i.
ndi ex. $, & $*%autem piaefigiendiexmente,ttts% ? Ęlí $tatut,nccfspctantur,núcùm ob$ I.
„ - • $is,acfeíìíîï áutemhos clc; 3. Ijisiimminis£ictic!,&adhumilia opes;
£'°fes,&
Ęs quomôáôïí uigilantes,autta"* É
id ex fternütatione;inquitcm' j¥ttuorutis reliquumrem gciic;nis; i.
Am ā 1% Š Dignacftucritas ,qu£illam expo(centio
'%ii$$eNaturâÄîïëïãmegg. figu £ |j!quãßüob neccMitaii$ aliaiiusim;ctumim?«
grale,& unum § fpiritibus ufiiucrfis fànâî* É {{ Š;uo, obfcœnæ, ;» animo oui:
''''*idem aufpicìïíôïéí. quae poß meris! ir; ę modus eft(utdixi)perfomnia, £? qu
$utem ueritati, fignú,&hberátioüis â dignií; 5. Is, $itum cft,&lato adDeum,&minime fordi Ê ;
9lum uocantia augurium, inpugnao$$u* afri $a § sit ut füb cctuiali librum quempiam?
$ura infeftur, fiaturî propellentc fi, aliisnegotij jutientcmponerem. Ekjauiem yitam
*ud aufpicatú, adeò ? Ęgas induentib"*' μη j£o;imaminhoc ncgotiö,profütö, qu?
';'* pr<.£s;et fleíîï êtu É Ântiqui: £*£ |j*flitíbulofìcontinçtiimtanta $it,
''^ ofifï fœliciì ÉÉÉ É folùm ïntï j°stantaabftin£tiatitaq;animipuritatc ;
" **f.£!;metianî quae Ę.áí.
cruanda ,,; .n-.-…
» ÉÉÉÉÉ §.i. itapromeruiffe ab eo É; Ę
turalis*'j |j*icenti£,atq;liberalitatis.Itaq,hzc quafi;
$utali
ÉÉ Έ,ĘÅ;Ê
8o per m
Ę §¤È fpci
gia? . „j'''lallla
isdemca!"?. $Ο;; quælibroinfertafunt,
É ĘÊ non uitianti
* û

ÉÉ°s*periorííéêïíïìïíóúfifixus?
illeleui§, Éa | $it $ubiumc|; poteithos,
§ĂŠ §3 q íéns açudu£ljiilequàmplurima&üeiauitamά,ζu.
“s: quinii, aquam exterius aduen íícog?** | ***aoumiiiì ualis defcribitür, ß
ÉÉɤ;emita&i*$.
£? Éâ iij''"'i*tamentum
$i; Š ÄÈÉ
fùpponaturapiti. sc
2C u!

ÉÉÉÉÉĘ
eusau
Å £ §¤ negotio jú
- -

s Succ
aris eft,&íí negotiis É êïíôçí aduênica**'? :* ÉÉÉ Štiá,ordinata,lxta,etiam
$“odiniiiôÉ audcÉ. §çcîdùm,uth*°'* wüíb ùluculo,quz animam admi
Cc
,! L 1 B.TX V. c A P. L xxx v 1 I. 769 1

nes fint à probis uiris fa&z:nam fiuerae effe debent, quó-

nam paéto abfque afflatu diuino erunt? g£$
•
t

quomodo in anima fiagitiis coinquinata , fceleribus for

dida, uitiisę maculatâ? Eft autem munda omnis anima,
quaequatuórhxcfecum retinet conftanter: amorem iufti- Anima pw
tiz,recognitionem omnium bonorum à Dco, ut nihil fibi qua requir.
pcnitus tribuat: pœnitentiam malé faétorum cum rccom
pcnfatione damfii iniuftè alteriillati:& ut ueniam à Deo
pctat. Manifeftum eft autcm,quòd fobrium & modera
tum effe decet.Fiunt& malis quandoque ueraaufpiciarei
ublicx caufà:fed malorum femper inconftantia átq; rara.
tinfceleribus patrádis nulla fiducia.Fallax enim eft autor
mali.Haud dubium enim effe poteft, idem effe ncceffàriò
malum & médax,ucrum & bofium: quod & hi quide entis
generibus locuti funt,docent. Tertium eft, ut non in leui
çaufâ haec adhibeantur, ncc rcpctantur, nifi cùm obfcurâ
fuerint:alterum enim nimis foliciti cft,& ad humilia opcra
tantum numen reuocantis:reliquum rcm defiderantis, nö
feiueritatcm. Digna eft ueritas, quæ illam cxpofcentibus
feuftudjcaufà,fêü ob ncceffitatis alicuius impetum imper
tiatur animæ purae,non obfcœnae.
Secundus modus eft(ut dixi) per fomnia, animo quidé somnia ve
utpropofitum eft,elato ad Deum,& minimè fordido, ui- quomodo i,
fùm aütem eft ut fub ceruicali librum quempiam ad hocpatranda.
intentum conuenientemponerem. Elegi autem Vitam pa
trum,tanquam optimam in hoc ncgoti6,profuitά, quan
$uam enim plura fabulofà contineat: certüm tamen eft, il
los uiros beátos tanta abftinétia tãtaq; animi puritate atqj
innocentia multa promeruiffe ab eo qui fons eft ucniae, fà
Pientiæ,beneficentiç,atq;liberalitatis.Itaq;haec quafi ani
mam confirmant adfecufius petendum, & firmius fperun.
dum:namfalfâilla quæ libro inferta funt, non uitiafit illo
rum dona aut uirtutes,fed in crimine hiftoriâ texentis fùnt
reponenda:haud enim dubium effe poteft hos homines
$am fàn&os uidiffe quàm plurima & uera:uitamά duxifle,
fi non omnino tam ádmirábilem qualis defcribitür, fàltem
£amcn afperam atq; arduam ac raram. Poft Patrum uitam,
fidefit, Nouum téftamentum fupponatur capiti. Sed hoc
diuinius eft, minus negotio accommodatufi. Succcdunt
£rgo ex his fomnia clarâ,nitida,ordinata,laeta,etiam in ma
logcncrc quaefiti fùb diluculo,quae animam guati;
- c. p.
 77o L I B. X V. C A p. LXXXV 11. lIB. XV. CAP. LXXXV I I. 77r
*] Plenam reddunt,diué;infiimemoriarctinent. ùzatiigitm*ayitocaptt, libere{;edatur,
iter quomo
Sortes ueręstimentoim: ἐδιά%* * ***#*igtimyiiiiil:iijm omisimi:
*plorãda. Et rarò,neçìïí, magnis(utdixi)ne otiis,&ubihumit; **tiiinojkmperíéquieaneccff. &,fçddifcmi,
£tio non fùppedita: íigümentum.fiophanumgm* '°*' fiiiftifjcoTisutió humoréopulum a:
ubinaturalisprudentiaíóssiuuarepoi:t,dujit: Ęcrimeiytit ablinentiadiutuma&erqui '
£$£aieftaté:& fingulariaquaerere auiilia cùm cómuniá °°*iiiamtniiiitaadueniunt{omnia,fednonadue
$it »
tisfaciunt Quamobrem&haecnontutatamcn;t*; g: ;*tititttmnoßere -

aduenitntium,quxnamfint
- -

neq; his'omîbus fuperftitiofeuti,feufùftis,feupoti$ j. “nonutfupcrius diximus.Turbulétaenim,im

*sftibus,feu dierum 35îoné,autaliaqufiifti? : sint cniunâa obitiofámutabilis,fibinitiono
°n$etudine:ciimfiiíïéí putamjfirtgufi* ** mtdiomania fint:quippe ucli memoria rerum
.
fugillo fplédori, neq; libris aut talibusadfiffligi? *°* animiimpctuiicHcibisue humoribuspro
*"digemiis, feííôïí, per aliquas nog; intclligi s. Divit auttmaiiºuis, inadanim* puritaiem ;
%*aut
$$gemus,qj ut ment&nofirìììáíôçorpore Dcum**
fit ut etiam purififfitus áuris,§gi:i, fì ύuturumrcmilio Atq;hicquidamtitititem
** Tmimrtuorum felicitatem,verùm animus
crificiis adhí; folcnt,&aduenerationem altili'* *si nimkusiiui:corionaiiomi
5°nftantiam fiáéíüìïê librißcri,&adccrebrum í *s;it magna quoq;quzfortuitò acci{erunt, autex
§;ndum uelut abftinentia,proficij;£$* - jttsleiior ,liccttamen exigere quod abla
$*$'igioncm & àä fupcrftitionemfolo diétismutuitt C. $*ii:fimrsu; pccuniarum:aliter, i neget, confùl
£?!'unt.Cauendū omnino, nt profe$$ j*kgi: ítur:quod ubiconüciitperfe
jfe,autiniííïíôïôïómine;im6u**?
5*' minnocénè , talia tefitare audeas: prrt£°'quo
jiimiitttoiiieut improbum,utiniuftum,ut
`¤n gentis,utftuiim Dei nequiffimum &
- ;í. “cuelin pófieriiiììáôïíciniâ £££ j; Ęsisutcm hrcxquiore animiocontinen
Ętas füibusforâÄ
obiicienáo,non leué o£fim $it, δ******itusiniibtisde ictcmitatis arcanis.
“res, quam protinùs propriismali; incertu 1ni
ac sxpiabi$. Porrò aliàs fortes tentâre omnino Ê j*" * otaaia tranfeundum,quz duplicem
ï*uoiigrcmuident,totúmstaiema
S É;afj alium quàm cui sunga$Ê j*uTuirmdsmonum,
§ §. m0m Ę meminimus: ęorum icfifi
malorumau
£cquen Tenta etiam nimis curiosè ftulti,& Illudquo;*
urdi $rnaturalibus caufis fiint obnoxiâ.] meridi* jiE, Dsjiicum.Eatenim inPhotiis,
1Ma $#, {Matutina effeirritaatq;n;p!' Ä fadlu; * § Ę. Ęnafüs duobus cacuminibus $it.
ΚÊ&Hyampeoin quorumskeriusfifiigo
uerò
coi√igufficij:
§§stidiana;quiniquandoj¤É
ieiunis matut''?'; ú;ζ alterijs Délphos Ę inraëç*autem
$ci Ë: fünt confectatae: celeberrimum
Έare,quòd i3extris magis '; fítíonis
t, cù
È R. talia oniinofifii; &antiquæ j' £; natur* $&;;«AË.
J
ἀ $.I. $i;
Multis,quodDcioum exCydadibus
auttmm lotispttfomnum re
us jjggguidei aliena,nonnoltra ;j?
cr §íí cedentia.Erunt igitu; $Äiifio:& jγut, utin Amphiarai tcniplo,&inSeta
plus jjj; $enta & fomnia. Mihi fàn£uide um0: $$a, É Κιλείψijs;uâ, sigmum,&
üÄÄ'''*'**oritatis
S*%*ore 3 tribúíôùíïarfit,cum
quam p -
plerun!cùm* Š Ęs;& in Ardaliira,&in Níbacaapud
Pfè È
P!!!monibus déîû caput. £;£ 1
-

Š;
gnuî`Ã"''"
sun e
-

c9rde,non
cordis bafn;,,,;.,
-

in capite fìatuat.Cert
faga
- -

É ut If $?*rtim matuta,patimdrmönio, aliasf

j° utlinim*&,
$uit p^X? is palpitatio & mens praefag
-

niun&ione, ùt quifq;Deosueneraba
o omjiμβ
- \.
P°sta)quií flefnutamentum. Siigitur *°" - - - •
sitmtmts,i«; ácciperetut,&tuos;to &oräa$
Cc a \owowaw$
 L I B. , X V. C A P. L X X XV I I. '
abfque caufà adueniat,nec caput occupet, libereά; ed
nihil prorfùs fignificat,imó náturale eft fymptoma.Si
ter infomnis non femper fequi ea neceffe eft, fed dif
cùm mens pura fuerit, corpüs uerò humore onuftui
Éraue:talibus enim expedit abflinentia diuturna & ex
uti,non tamen irrita adueniunt (omnia, fed non a
niunt:cxpedit autem nofcere aduenientium,quæ nam
diuina,quæ non,ut fuperius diximus.Turbuléta enim,
perfe&a,non coniunéta,obliuiofà, mutabilia,fub initio
&tis uel medio inania funt: qui pc ucl à memoria re
geftarum, uel animi impctu uel à cibis uel humoribus
ueniunt.Dubitabit autem alinuis, an ad animae purita
requiratur iniuriarum remiffio.Atq; hic quidam critici
ipfàm, adfummam reuocant feucritatem. Verùm anij
ipfe perpendendus eft,nam leues iniuriae condonario
nodebent: magnæ quoq; quae fortuitò acciderunt, au
prouocatioue,ucl errore, licet tamen exigere quod ai
tum eft,aut famae,aut pecuniarum:aliter, fi neget, con
tö&malitiose feciffe üidetur : quod ubi conftitcrit pe
uetaueritq;,iam licet odiffe ut improbum, ut iniuftum
hoftem hümani generis, ut feruüm Dei nequiffimuir
yeruicacem:femper autem hæc æquiore animo contin
da:fcd dehis apértius in libris de Aetcrnitatis arcanis.
Nunc autem ad oracula tranfeundum, quae duplic
habereut reliqua originem uidentur, bonorüm atqüe 1
lorum:bonorum autem dæmonum, feu deorum ác fj
tuum,nec non afHatuum,nuper meminimus: malorum
tem praeftantiffimum, ÉÉÉ Erat enim in Phoci
ubi Bocotia mons, Parnaflüs duobus cacuminibus fe
$olens,Thitorca & Hyampeo:in quorum alteriusfafti
Nyfà Baccho,in alteriuis Delphos Apollini,in radice aut
Cyrrhaiuxta mare urbes funt confecratae: celeberrim
o£,{ed clarum refponfis, quod Dclo una ex Cycladii
infùlis reddebatur. Multis âutcm in locis per fomnum
fjonfa reddebantur, ut in Amphiarai templo,& in se
pis apud Canopum,& in Aefculapijapud Pergamum
in phano Pafiphaës:& in Ardaliära,&in Närbaca ap
Βyrcanos, &Ifidis Aegyptiorum , & Melopide in j
bafto, atque haec partifiîriatura, partim dæmónio, alia
fiatu,uelánimæ &oniun&ione, üt quifq; Deos uencra
turpuriorcmente, licct dcciperetur, feruos pro dom
- - KC c 2 honora
 L I B. x v. c A M. LXXXV 111. llh, XV, CAP. Lxxxv 1 1 1. 71)
henorans:plurimaautemfacerdotum dolisconfiáis attmquziuitamontesfint,quzdamab0r
bis É Acceffitia,fedpotiusiluę 15-tijs&iù,qu;imâboragìam ab aufto
$um $u$nam pa&o haberipoßint.Eàdcmueror$ * RioiluhcriMontiumctiam áetftasex alti
ia aliis fàcrificio purgat-nientis Deum ueneranda.* | $$imissus tamonjïëçlam ctjaTA
£9iPlus quaereré qúicet.cxteraplenaioloi;* 1$pontius Š circúdan
- siculi » mendacij,fùperfitionis, cultus$ idolorum,$m I$trix.Vcrumnobí
1t ef gener ia É figna ftatus
triltia,
tùm cuiŠ pro itatisquegentiiiumagº |$$imumtittf.IIciibít:qugtamiífioptimè
atque Prophana,uanitatisqueg Ijisi; -
accómo
É fünt É aliaalibi. É
)racwl4 quo*
** dofiant, V$um naturalia,cibis,potibusantis,aqiζή. 1$sigui,quifjeniat: $ic tegu*
£^9£is, lapidibúííííííïçuifioiufioi√ |ÉÉÉiuijiüësdimitfint,tanquam piiuja
$9nftant:
£,utiliàqüaeficitáëïãmonumacfipcrj'*
funt.Cibis,fi quis ab omnianim£ abflint* l**iti potisjatioprzcefíiffct,imbtcsprofiittít,
***jgoutiílèfigno,quod& ego obfcruaui.
• Potibus,fi äuino ac íáãêántis, propter halitumt** l $itntêrumratioin aëris çônftitutióne principa
aquis fponte nafcentibus,quaeexpäimę g%£ $iti$si,u;iirjtegionesobfcruarccxpcdit : amari
É; etiam circaTroph6nium $trum,&Hę
°fitibus,maximêåííû,qui amat? bilc í |$itumthumili,&abautro alii:aimontiumfaU
`$iti;fiigi Èofitutoiiemalesquibuflamfic
' geniunt (uulgus dæmonas effecenfét,& ab*' Weu? Ęs humili,utnobis, Marc cnim nobis oris?
tmalorum êáufâ:alijà Deo haec ficfigt*% idei 5 '.

5°Amorbos,fêáäïêïíëìíorán$
1n his,quo animauelutiììmis,itcrrcouia'%'j
|jj*imgiiamnuntiant,
$uogueformaminjiccreâsset:namhumi:
taràefúblimcs, magna
$ur)lapidibus, 3. quibus tum ctiamftcllarum s* juadenfr,paucam&breuemtat* tenuemqu
5**igemus. Nihii £ïpoteft,qu¤' £ lèę tium, qüaeadmodum denfzfùnt,fcdaltius]
***)&quæ phæïíïöïíéêï. Qüibu*; jJ- $títttincipiunt.
35stisfulgentibus mìhi confurgunt ua$quo"* l §;ioaütäöiö;
*iusquojquxdamtaliacontingunt, uelut
fè fuo loco Ę f M. membrorum,& pàlmzmanus;
P R A ESTÀÉï a m s M p E s T A f"* l**$mutationes.
®£; &f imtmicantinno&e,qua;
PĘ tantüm íandai?„g.
c A p v r l x xx v 1 1 }.
iatempeflatum,non |j&figuraflurimíniantianoât;$ua?
Š expeâato:fiautem ab ut
“υ£duehenienterutiiia:nontantùm i£
rum cultum,uerùm & ad plurima obe
$go fit,ut \
- unda Ê $i micant,abuttaq;ucntos
5“itaquamcx expeâato.
fpeciùs relucetúndiq;,tunc;
lurimiclariautorcs,&difctte &£ É&fjta& gándo etiamtimenda erunt:ef
1 a

£!srint de is, nihil praetermittentes quod d ÉÉ1, 1 § iänimijfplcndet,&radiisrefulget,ob

3giendiô
§£$£ pertineííèçóáíusjn*?
Mereor:q*° ; jtm udqioianiioa,inquziîdit,h
- - - itafadi ddi •w -

%ucmad am ::;::-•--•-•-;;
inuénerint, •; idäußci*ar*.illis
effe£°'ís.
uuiasf | √°tanquamleuia&politaradiumf£
$it $i * • - • • . • • -

Š iidé uenti,his $ic igit ?.£qu£ liú, i£mififcriotibus et primùm maris fc

hon eadem $orumfitum agrationcm? Is, i$simarii promontoriorum,
* qu. omnibus funt;differuntcten*,Κgm* §¤; bacenim uciiiosindicant, & ?*
*damaj$modum .-••
alia; borealia fùnt, aliaauté*"'.
-

Aut lacĘm auté temperata, quzdam * fünt:*

fam $; Ἀτεmdelphinusluiit,modò caput?
-
-

• *
-

% PrQpinqua,aiia Åíurimum*; Iminά ùt*utmtutam

am etia“um - -
-

§. Κ&poljpus
-
$£,&iifius at
gattemgcftatcm.Atq;exhaco
Planiticpofita,alia inÅntibus,* b*
Cc 3
|
 L f B. X V. C A P. LX X X V I I I. 7»;
bus:eorum autem quae iuxta montes funt, quaedam ab or
tu,quaedam ab occafu,qua:dam àborea,qugdam ab außro
mohtcs pofitos habent.Montium etiam diüerfitas ex alti
, tudinc&niuium ficquentia non parua eft.Quzdam ctiam
locapluribus montibus fepiuntur:quzdam mari circúdan
tur, itinfùlae.Verum nobis generalia quædam figna ftatus
temporum tantú referrc libet:qug tamë fi optimè accómo
dabúntur,uniuerfis proderunt. Di&tafùnt aùtem alia alibi.
Obferuatum cftigitur, quòá fifplendente fole tegulæ pluuie fit.
,
guttas ad impluuia gcruices dimißrint, tanquam pluuia rafigna.
iam paruo temporisjatio praecefliffet,imbres profiittüt,
honiam ambiguo ucffallacifigno,quod& ego obferuaui.
Porröuentôrum ratio in aëris cônftitutiöne principa
liflimacft.Scd(ut dixi)regiones obferuarc expedit: à mari
nanq; prodcunt humidi,&ab auftro calidi: à montiumfau
cibus&borea, frigidi. Eo fit,ut orientales quibufdam fic
.
Ętum humidi, ut nobis. Marc cnim nobis orign
talc e -
.
Nubium quoqueformam infpicere decet: nam humiles
dtô pluuiami cafiram nuntiant , tarde fublimes, magnam
&diuturnam denfae,paucam &breuem raræ:tcnuem quo
quc & diuturnam, qúae admodum denfae funt,fedaltiùs po
fitziam cadcrcincipiunt. i
, Hominibus quqq; quaedam talia contingunt, uelut ca
pitis grauedo aüt ddlor mcmbrorum,& pàlmz manus fic
citas,& fternutationes.
Cùm faces &fulgura plurimímicantin noéte,qua par
tefplendent, eademîucntos expectato: fi autem ab utraq;
parte aduerfi micant,ab utraq; ucntos expe£tato.
Cùm foltanquam ex fpecilis relucet undiq;,tunc uenti
&imbres &fulgura&grándq etiam timenda erunt:eftau
tcmhoc,quoniã nimijfplendet,& radiis refulget,ob aëris !
nimiam crâffitiem:ucl qùoniam loca,in quae incidit, humo
reaëris madida,tanquàm leuia&polita radium rcddunt.
Ex fignis autem ififerioribus eft primùm maris fonitus
& fiu&üs,&mugitusin cauernis promontoriorum, & lit
toris refonantiã: haec enim uentos indicanr, & perfaepe
tempcftates. -

E£pifcibus autem delphinus ludit,modò caput abdens,

profiliens modò,& polypus faxishaeret, cchinus abfcoudi
tur,utuenturam fugiat tempeftatcm.Atq; ex hac obferua
Cc 3 tione
 ■ »• . L i B. xv. c A p. Lxxxv 111
* Vemt ti°;ne quidam ditatuseß. 1 HIERONYMI C A R^ |
itat. $ntorum autem quae exterra colligiturfignu,&£* DA NI M E D I O L A N E N S I S
I. go,funt montium &ßluarumftridor,&mugtusqui
M E D I C I, D E R E R V M. W A•
"*®hæ$fignauentos pollicentur. ' . . .

£x animántibùs , ericius duo oftia fouczfür fidt:si Al ε τ Α τe l 1B £R

X W. I.
É u£ntos futuros,concludit:fiautem contrarjs*
*°°9 obducit: uidetur etenimhoc animal fiatus mi*
Tempeßati. Pertimef&ere, De rebus przter naturam
'*•t. •t; *uarijs accidentibus,uelut cùm focti aquis ffa* admirandis.
Š ÉÉÉ leuiufculus haeret: $.££; SIGILLA, c ApV t lxxXtX,
, apumreditus adaluearia, utilit
-

Ębus; usfqüöáíôïíôåîáíolum;#*
Š è terra afcenfüs, Ę $.
rwv figilla uim aliquamhabeant;u'* mt
Ar^ irtù dubitatumcft;natí figura ad prim*$'
illæ u È
ôïí Pejoccidentes, noais quiaicm; hæ maÉ
& Pleiadum ortuni;qui&amobferu£! lutesnon attinet,necinict agentia nu"'°'
mmcrctur.Cum& imremotùa fiat, no” “
3 t5. t$s,diei nuntiant. -

% icturaliquiá Ę enim cft, uius

tlom
**
l.
anni/; É**br9nes fiante occiduas Atlanütts
5?táthyemem&futuram yatv$"
etiam pluuiam, *'*''' $$umoperationis&operacl:.Prxtcrcacu'*'
çùtç; ftigium opus naturule perficcrc non potct
ctm hyemis Pe£tore rubet, adhuchyemsproi√ $- ícietáëticare,quiget!<hQmines iugula;
$i; eft,finis frigoris infiat,&uer proximu? Š. **non difputationiscáufìadduâafunt, n<'°''
c. - - - -

tl;d, h °*'um fequenês, aúííimmörs,glutis; f:qu

i;'« «p.*yeme nuntiä §*tttalibüs,f:dutteiueritatem pcrhxcaiS'
cymaduenere!' inutft $tu, tríctutemur,& exa&ius ali<quamur. Q.
-

rud, cia.
*. **tes uerò & ouesantiam $;ii;o figuramfidcm adhibent ,íüpertition:
**figna. jptius mguentur, É zftatem : 1$$umeniííb íáctum conftitutionibus fût
§%$Quòdfihyeíííííímadidae cl:£ jtaiius, quicquidinfcul;$tis;quàçmret*
É; uideántur,atit guttae ex te&is manan* Ę *imiieiïuderitiiiaucrú Βοίς , quam &
"* pr«/,. ÉÉ quafi hærent grauioris hyemis&gt; Ê eft• si Hutteuenit,ôccipetis: namígy?9*'
**i*w$. n, §j'';9bferuatiin,uigefimam festim É j**iitiffimum,lon çù,facìdum,íité,fortem
-
ú$qui imbremínebulas:finitiº : thal
redè crenitatem : quodtamenfempe;uerum â T$usmulti&tìgiigeliisaic®tu;¥?
'*** -
[5útyrincipibusäößígatia,au£ìui;**'
-

3**si t $*muis multaaent, tum alibi,tumhic άιβή $- ,ait militêfortunitûfcáôtàbìforta

... - -

Š te peritia,perábfurdú eít. Metallauero

Ęiam adiicieiïâïíïìÜômaximi ÊΚ *wlos mortuastes dicerenólicet propterea
§î;te,ut
STrsgionibus borealibus.
ignis colüna,& radios"*:í
eiaculansSolqgn uti$ 3; $itúeíì,n\lpofünt,itainauro a$
È*° sufgides,ind駧íè íèçendente in atrºj. Š
conos - - - m “utibusplurimum ulít.V;uer$qu9$
§Â§Â§°*^tq; haecn ÈÈÈirego**? ü άςtias,operatio&coloreâoçet. V.
gidißim gn generaliter,leguP*$£„æ, &, É fùnt,nccirculos autfrondes smgs
caloris *riueft.Sol enim isnubibus obruituí, c£
- - -- - - ít: ask aut fùrculenta. At metala &g
__ _ \

çíÉÉÉÉÉÉÉ frigidißima auté rego*

impreßio. Rit?
ï*umiumretinent:idq; rationicöfent,
“a\uxuum auulfa, aliquandiu uiuant
* - - - Cc 4

|
■""
.•*

, ■* (!'' HI E R O NYM I C A
.;**--
--: … …
-°- Il.-2. D A N I M E D I O L A N E N S I
• • M E D I c I, D E R E R V M V A•
- x 1 E r A T E L I B E R
+ - * X v. I.

De rebus praeter naturam

admirandis. -

$ I G 1 L L A. c A p w r. lxxx rx,

t Rv M figilla uim aliquam habeant,iui

ritò dubitatum eft:nam figura ad prima
i| litates non attinet, nec inter agentia rnu

rimeretur.Cumq; in re mortua fiat, non

i£&%S'] detur aliquid poffe:oftenfùm enim cft, t
tium (olùm operationés & opera efle. Præterea cùm
ciofà rcs fit,figillum opus naturule perficere non po
aliter enfem liçeret fabricare,qui per fc homines iugul
Haec auté non difputationis caufa adduéta funt, neq;
iclocus cft talibüs,fed ut rei ueritatem per haec argu
tadiligentius perfcrutemur,& cxa&ius aiïequamur Q
gitur figillis áí figuram fidem
adhibent, füperftition
tuntur.Cùm enim fub fyderum conftitutionibus fab
tu$ eft annulus, quicquid infculpferis gqualem retinel
cultatem:fimiliter fialiud exiftimaueris poffe, quàm c
naturaliuirtutc euenit,dcciperis: nam figillum poteà
£niné redderefanum,longgüú,facìdum,fmité,fórtem,
bus uirtutibus multa & mîägna geftis affequetur,quò
rò gratüfaciat principibus ábfq; gratia,aut diuitê âbfj
gotiatione, aüt milité fortunätü reddat abfq; fortituç
aut militaris rei peritia,perabfurdú eít. Metalla uerò &
desprcciofos miortuas res dicere nö licet:propterea ut
gno quia mortuú eft, nihil poflunt, ita in auro ac gen
maximè uiuacibus plurimum ualét, Vt uerò quod mo
eftà uiuente difccrrias,operatio & color edocet. Vidc
gna ut mortua funt,ncciurculos aut frondes emittere
adeò candida effe aut fucculenta. At metalla & gen
colorem ac uim fuam retinent:idq; rationi cófenfäne
£um omnia quæ uiuunt auulfa,
.
siquam g uiuant. Q
C 4, C.
."• -
 - -- v . -

!
.
776 L I B. X V I. C A p, L XXX I X. ll}. XVI. C AP. LXXXIX. 7*

$up$igitur minoriindigent cura,(ùbftantia&fintßii I*infgniimt:folimfigniferi, eâ etiam aliarum:

re atq; tcnuiore,paucioribusq; opnshabent, diutiusui* 1 **tíßlüm íeílinctis,&ligniten figuris loquenlur.
.
1. V; quercus,obfòliditatem ßlixücrò,obfìdiiutcm, Q* (\móuenitdm igilorum,pixtcraiiquz ad fomnì
9°;em cùm has plantaspluribus mcnfibus durit: uidt* latitutituáiiamdocébimus.Dubitabitautem a
%u%uiuent&mietalla,niaximeq;aurum&gemm* £* I*i;^nimficquilibctfortunatuscuaderepotcrit, £
£ £rtim nobiliores,atqueinhisfciipcrcopoiict, quzii: trstitifficteiutus,&imperitusatq;ignauus.Dccct
itati parent. -

$it: έί(utditi)geneiìliahzc fiiium pluribus,

%*j*fgil- „9poftetautem quatuorinhis conuenire:ficuluii* [*;yptum conuéìiunt,parum profünt:quibufdá
V*utnefja §yram,& materi-,& fyderis,tumhominis quico;u& I$tiuomiuo.Deinde,quâprofuit, ut&ixijtapro
Velut fi uelim Ajî figillímue ad coiidiindu'* I*salutimtnini:i;i;, Velut figillum diuitia
i %m»£ligam lapidem foriiniftrum,qualiset hyacinia §iuiautum,íolicitum,aurum,omiiiaprxteroycs
£'t£yftali fpecies çïçoçíná&maculiaiag* IĘtmatq;iuad illis comparandas hómincmin
greffü Lunae çum venereinPifcibus autTauro, &u:"°. *&tutuit, hon£cus acquidam mercator exercita
í$$£ habeat ågęqui Ésigí $*££;ulmodumpciusfortunatusá,inpatan
$am fi £qngreffusíic in oppofitóMiisgusquiárisÊ **utis Neçftatimifu Š ,%âyoß diuturn
- $ingidaíparum iuuabiíauretiimfotántigii** I. Šem Deniqueutmq 1 ufìamprofùnt,itainali
Figura quoq;in his quae adaffc&usanimi truncnt, $tat0bidpeticulöäeßhoraimtra&atio,ncfo
Sigillum .4 cet.
j*p con.fultuníconfèrrìéìáíôïíai;cmuò§u* $titiisaugttfiudemus,finiuriautfiüs auta,
**m. $$ariuuminijîïíôï&intuit; : ì*autuitíongitudinioficiamus:tutius enim
$iaitmaginis Proderit. Quôá filapisuiridis fit,ipfogo; €• S** tia&y\§ylerumq;iuuantquàmfigila.
iuuabit, auté, aqueo&ùiridicoiiimixtus,uclui? j? *tttttn&atióomitis eorüm,quorümuis ngn f.
Sies cum albis fafcijs. • quar *uttpericuloâeftadmodùi. Vcluti figlon
Šmulgatium,dxmonumactalium, Et qua
„°P°ftetautemîfcire duoeß
§°'° snim generalem uim generafigi*
obtinént,iuuant$ ferè oΣ
ifiia
[$tι$uíiora&periculofiora. Quibustafic
* ca £aufàïíéd nulí proprijfint,&nonfad: fiunt,* ium Γtaliaplutimumi conferunt,&iìima prael
$9nftitutionibus geiieràlibus,quales fùnt ediyfes&$ $* Eximylum autemalias medc lapide iiic
o °°** magnae,düm etiamiîinaria coëuntur at ύmumiùpediebat, traââiîe merfiimu:na
í£$°yntii Propria autem unum iuuant, ā β; '*m;& ingenium augebatur:itaveribx fon
ÉÉÉÉÉÉ ÉÉ ï Ę
illius pro quo fit figillum,exquifitt 3°'°'ίΊ,
<m9mniafigilai.u metallicáíeu lapide
j*aliidurjsui. Quòd ueròtiae!
£ÉÉÉÉÉÉÉÉ
$uædam
$uædã aá malum. tquaedam etiã3 adhónefta*
ad t a jdt*
*$aptepoíìtur,atq;iìora,&experim
$tatoiyfúadetnimdumfallyimus,dum
urpia,licet nohmala. Nos ergo degi: o• '**tiialuit;ttigiturq;Propteréametallica
Ę fstmönémí$$íïßíçitis Ê §* aliis cönßguntut,lapidca autet
*A&a.
liandù £"*;$udentibus:cuiufinodifùnt ad ¢
ijî; anitatem,uitae longitú#; ì proui* -

ç stergout άogamus,qu* metalla ?

Éugídum adfiiturörum gratiâ
natuf*£ *ì, yiattbùs acquxfitisla;i sconguant
§¤d diüitiaíííí.s,principum
& fer
»%'Rlmm^
§9cr£ationem,ämicos, aaíécuritat: a Ό * £onfirüendae cönftellatioíis, ac
-

úsportum* Et autem una ommtm

§?entibus,à feris,ad ánimitrinquitię $tatio\r
$,vt geneßs eorü,quimaxime t;
uiufmodi
suntetiamfigil,aiiaqiidem plu*? *%adillarumfimilitudinem,quo
Cc ;
— L 1 B. XV I. C A P. L X X X I X.
*. l> *lemiumfigurarinecfolüm figniferi, fed etiam aliarum
***] nos uerò foiùm de planetis,& figniferi figuris loqucnui
Obidnouendecimiigillorum,praeter eam quae ad fomni
I iam tradita eft,ftru&uiram docebimus.Dubitabit autem a
liquis,quoniam ficquilibct fortunatus euadere poterit, c
tiiininfelicifydcre fiatus,&imperitus atq; ignauus.Dccc
ergofcire,quòd (ut dixi)generalia haec primiùm pluribu3
tum quibus parum conueniunt,parum profunt: quibufd
etiaminihil omnino.Deiude,quae profunt(ut dixi)ita pro
fùnt,ut omnia tamen in te fita fint. Velut figillum diuitia
rumfàcit cautum, folicitum, auarum, omnia præter ope
&efpicientem:atq; ita ad illas comparandas hómincmin
flriiit& exacuit, non fecus acquidàm mercator exercita
tus;iam diuatq;admodum pefitus fortunatusά, in paran
dis diuitiis.Neéftatim ifla cöfequuntur , fedpoft diuturn
geftationem.Denique ut in quibußam profünt, ita in alii
taufis nocent.Ob id periculofa efthorum tra&atio,ne foi
fandum diuitias augere ftudemus,{anitati aut filiis aut no
minibono aut uitglongitudini officiamus:tutius enim ti
άantur naturalia,&plus plerunq;iuuant quàm figilla. E
generaliter tra&tatio omnis eorum,quorum uis non fàt
íí e&a eft,periculofà eft admodum. Veluti figillorum
apidum nonuulgarium,daemonum actalium. Et quant
potentiora,eo utiliora & periculofiora. Quibus tament
£ecedunt talia,plurimum conferunt, & maxima praebei
incrementa.Exémplum autem alias me de lapide ilio u,
tio quifomnum inùpediebat, tradidiffe memiimi: nam ,
stremoriam & ingenium augebatur : ita peribat fomnu
Ðebent autem oifiniafigillaieu metallica feu lapidea ca
nemtangere,afsidueά; geftari. Quòd uerò talia effice
siueant,qualia proponuntur,atq; maiora,&experimétu
docet,&ratio ipfà fùadet:nam dum fculpimus, dum fing
mus,uis aflriinfiuit,recipiturę.Propterea metallica figil
É; uirium ab aftris confequuntur, lapidea autem pi
ntehabent.
Reliquum eftergo ut doceamus,quae metalla planet
•quiάillis tum rebús ac quaefitis lapides congruant,tum ;
neralé rationem conftruendae conftellationis, ad unui
quodq;propofitú opportunae.Eft autem una omnium g
nerali$ rati6haec, ut genefes corü,qui maximè tales fü
waimaduertas:atq;adfiliarum fimilitudinem,quod adrc
Cc 5 gnifio
 778 LIB. X V I. C A P. L X XXIX. LIB, XV 1. C AP, LXXXI 7
gnificatores attinet,quantúlicetaßimiles.Velut oftcria
cftafcédente Sagittatio & loueinGeminiscóftituio;%; Ęajetanio: hoic; £
Pulentos& præpingues nafci:fiigiturfigilumcataj* ; $£t min:ig:iustitudämeihytus orię s5 É
ftituere u£lis,Sägitiariumin aßêïdentëfutues,&mif- ! iri;i:difiortìm grationiusue, b£oclus, f;
ter eft in G eminis,inipfoq; occafu Lunamluminibu$f* $angufipiljitdida,initibus autet
?*"?Sxcipiat:abfit autem $ol, Saturnusatq;Marsiunm
Κ^imjuifumlndicusille áyyhttimus.Ad.
°°roin tálibus obferuare oportet, utpote imbccilioris; iitittm amethytus,balaüs,cx:ncolus, terr
igiturlrtit: gémiaprobitat,&motum integritug
"“tutibus præditis,quimi caufì gehcthliaca laj* *n plurimi fiât ad É hyacinthus, adgratiâ
**tio;hicmiodus,aëçïç excmplum omnium, $£ $imioprius&fmaraglus p:lluadus,£& an&gis
feria ff«;i. É '°;$uertar,nonlapides incogito; Ê Ę $iti;iitglaäitesiuitaquöfiam:&addiuitiasfplen
- , -
fìr
* iuxtájì olles,fedin quibus mäiorfitfpcs. Agit, É ŠÅjtuuus,aibuitulüsq;, s quem ££;
ion] "°*ndigenerálitercûpallidiot, quemBal. , 1$umuocit,ideft,igneum,&togatus Deniqu*
°°$intis,comitiaiibus
§¤ gemmarijaiíïéáóôïmô
fmaragdus, corlustęmen* li, itmffiquttm,animiquelxtitiari, onyx indicus
ardcni, **tus hyacinthus (indiciomnes mags;uclatda.
cheli °nius infánis,præ timöreadamus copillius:fi£ 'g*i¥mttillaautia;ides fingulis íunctis conus
*'°us autem carbú paiiìsantijluygma?'* * lùriçhicetyomaia,
$°? chryfolithusiiïíôïíôáú&gism°; Metalla;
'*'**inum,conûôïí arthritidiq;mages,*°'* l'sa
oloribus lapis Arabicus: uociobtufiofiíper$i$°°'° ¥

%ttgentum.
§'guarümörbis Cóìïíôïí, fiuui $i Š- migum.
-

£lus,ia pis,topatius;corúbedlliati $i**' 5** utrumque,

!'slstiä uiädi$ iaipis uentriculo confirmanâo*"*! £ 1$ itm&άem.
jjs morbo ἐὰij*j. l$íî
É%$$ nephriticisôÉÉ fuccinum:frtui ç à l*u;käufft
$igi
ut
durior quilndic*
$tillus:uenenis cgonoui,nó uulgaris lapis i. $titcs:
achates,paiatbogus" ika $almyíî Lapides acgemmae
§£$tibus auté & uiperis propriè Siculus adhitcs; Š '$£m$ú
' <aí Yacinthus rubé, á. Å; ύ;$. $ihum,óny&iem perfpicuum,
1 Ë$$us;co$rcen æ li jgy: √ gM*• §. Šameäyllum,
Ta Ęjttito, &maxime perfomnum,*' t „jtts | √ttrQnium,onychem opacum,magnets
ÃÄÈ$intcgritati corpoiis &uiriü ¢ adamus; Šam.
i Š $$uo uel ex alto, érano: aduerfùs fse âïí “Atoyatum, - -

Ë$$$$ qui parüíonftitifin; #?&itatipi*,

gigúé$. $ilu$,oùyx, Ëj achates:fur t0pri: §.Š $uosftmclyiăes
ÉÉÉÉÉ fortuntur,ut
ac mags $igis,
Ê fobgliariiethyftus sidé uel £; $.Jn0m0- Ñ$ ûluiteràyhtum, Marsia
¤È u. “depelienęáúiaiia Ê pcfj* Ę Meicuius adiatem,Solfelix,
sui$ Š Purus, uiridis admodum; $t: ā ex V l Ii; È Šcm Contratis diyofitioabi
rienté $ά,Ę; guttus Šä, amabis* Š ç* ex

alìuiìÝëïýtimumάβιάet. etc?
d¢hat » Ii uelis $i$$is, glaäiigggjjî; iw , &
- -
-

cármumß
s;cutio,atqueitadecxtcris.
*-
-

*Srsticofingí ac memoriae fi prodc € fìgìo ílafingulâ,iuxtafignaacylan

Aristöägluìfit exaurô, àui sc
 L 1 B. xv 1. c A P. L x X XI '\ „si
ragdouelIndico achate: idé ad fùperandos hoftes =EÉÉ
!io uel certamine eiigédus erit uel ãmethyftus orié s 53
licet,atque durior,tùm Š ueibcloculus , ? `
ma,cum nigra pupilla,fed fplédida, in litibus auter ` -

fed non oninis,uérum Indicus ille fapphirinus.Ad;

tem trãquillitatem,amethyftus,balafius,carncolus, sape...
rus:hic idé uel actites géma probitati,& morum integritati
conferunt plurimü:fiéüt ad É hyacinthus, ad gratiâ
principum topatius & fmaragdus pellucidus,fed cahdidis
qumlineis,aut galaëtites,iuxta qu3fdam:& ad diuitias far
dain primis,hyácimthus,carbunculüsq;, is quem prae fplen
dorejyropum uocát,ideft, igneum, & topatius.Denique
ad omnem fœlicitatem,animique laetitiam, onyx indicus,
autberillus,hyacinthus (Indici omnes magis)ucl{arda.
Quæ uerò metalla aut lapides fingulis Planetis conuc
niant,breuiter hic exponam. .
Metalla:
Sol,aurum,
Lunâ,argentum.
$aturnu5,plumbum nigrum.
lupiter,aesutrunque.
Mars,ferrum & Ésem.
Venus,plumbum album.
Mercurius,ele&rum.
Lapides ac gemmae:
Carbunculum,hyacinthum.
Adamantem,cryftallum.
Chryfolithum,önychem perfpicuum.
Ę;
iafpidem,gara tronium,onychem opacum,magnetem.
Smaragdum,fardam.
Achatem,topatium.
singuli planetae duos fermc lapides fortiuntur,ut orien
tales nobifiorem,fplendidiorem?c magis perfpicuum. Sic
Saturnusäääü, fapphirum, Mars iafpidem,
Venus fimaragdum, Mercürius achatem,Sol fœlix carbócu
lum,&Lunaâdamantem.Contrariis difpofitionibus uilio
res fortiuntur.Quaßam uerò ex commixtione,ut gala&ti
tem Venus cum Mércurio,atque ita de cætcris. -

- Nunc demum figilla fingulä,iuxta figna ac planetas fünt sigill

explicanda. Arieti$figilium fit ex aurô, dum solinitium
- illius
**"*
778
L I B. X V I. C Ap. L XXX1X. - lIB. XVI. CAP. LXXX1X.
gnis figniingreditur,LunaueròinCáctpuelLeone,kt tembos iti;titit,utigniutinae multumproderit. Facit
*sraâ maléficis,&horamçiçiùdorussoiisauti* ç$muttm&imuitiDoiotcsquoque eii&ufcor
ɤi¤3¤ , quo$&inalisfigissis H;
$ti praecipio.Confert diuitiis, exiííimationi,moibi
*uiuut,utifithuseoimpreíum ártioretur.
$inisgttifjciimLuiiafiiertim Pifcibus uel Arie
s:
$ºnibus capitisacfeníum,i, nauigationibus &aiuti; *milibú,dxmoniacis,inánientibus,ifthix dolor,
tcmpeftatés. -
symmiserbie&pituitauelfànguine. -

?aurifigillumfit,dum soliludfignum ingtditgt;&lt $unCiyticoni,LimainArieteuâ Tauro, ad artuâ

**in Ciiicro ueiLeone,à maleííberíconíri, *ta&contuantsetiamrabidos.
{***<hicis,&hominerì operadiligentcm.Fig* $unAqutjlumin Tauro ud Gemini*:ualerit
°minis ftudentis, • •.! **quiiumificitíudiofum&prudentem: uifui cor
, Seminorú figuifit,dó Solilludfigniingreditur$'* $;iiiitftumtisytibiisqiieanimalibusrefilt
Ęsusl ofi:£ÉÉÉÉÉÉÉoiojg* **ntiglum,dumlufiaeftin'Gcminis aut Cancrc
°£* maleficisfithbe ra, fedinLeoneudib
cro-ProdeR chiragræ &morbisbtadiofi, &#;
tau£!%** '*'*%gics,dcplan ticis,atque ulceribus graui
$i$s}lugeáenz que. Atq;hzcexRinaldo Wi
*demrationíííííííííííííím,&Lunai í l\u\me.
§°5in ieone,figï ÉÉÉÉuobis morbum, '* nfgllaplanetarüm tonobiliotafunt, maior
άis aduerfîs tufsimi,fanguinis fyutum attralcmproiim:i $“obieruitione.Cômuniauerò his funt,utfignit
ulcera cxcdentia:&fi fiaíin iafpide Ég¤;w«a\; * *#ingulo,Lunafit; ipfum reípiciens, &Solilii
§$triculiplurimùm prêáéïíbécptu;*** °*tutprimumàraâiis eius iiberetur: nec m;
£la$eferriiaíú patieiite,ficurationú aú** §iatoriobfiet,autfupet ipfùm fleuetur:&u
5'$tionis defèramíííííííitas,uelhon* *mttio fiat,uel gemma:proSolcinaurque
j££$ntiam,íiíäìïëïãï*** *}IoMatt.,iníiáeu«iicto. solis igitur!
ę in oreterieri siAiAâiones,in digiis,ia'*"' jtitiaAristeudLeoneinorente,&iupit
*£%£$* carnih:r€ÉÉÉÉÉÉÉgii; . & **iorumLunam afpe&u Venetis:&adfintfir;
“nâ fit in Libra, nephriticis plurimum proie'; t0I£
S9nis eodem modo,cùm Solfignum illuding: 5** Virginis,CorLeonis,eriesiuário
r
j*aíitícmgau em,puüaum,fortem h
Ęlim; auget,ui&orem aduerfìs hoftesyotenteu
$ £?itationi bus,ębrię, soliçardoii»*
Εfacit *Probum.Figurahomoiïumpha* , Libri *®*uttumacfricè,nifiquòúeritcogtat
uel §is figillum Soféfignum iggej:!:* Qf ***¥nitineribus,inmerátuta,ináütis
rori %$*tarij.Conferroi√¶oribus uięti; Antw, γεάiiingtniokpidumia focietate:cum
-
TW; $titiam ptrltat.
fî É$jsfebrium, Medicamëta quoq;quae Écum
§§'o imprimantur,nó parum plus prodei: ttt
Si §. $i res magìatus,gratiamprincipu
- giilum Libræ cùm Sol fignü in sdì£
» *istudinem›; mores,animittanquili
âÄ?snoucíAGüíôÉ geftantespio*; ā 4. V^tum
“Amicitiam contrahendam,facerdoti
ï'ï°£ustos,prüôçíáã cóniugum con°; Ę -
j\"titlitibus ui&oriam. Quòdfi Satum
Šhæmorroidarum qüäatumj $. “tumadhxreditates confequendas.
§§§iguiíííííííí$qui$£#, ;$tiata,íritudinem,adlucrump.
È Š fucat.
§'um sôïíïìÜô; Ęgeiitut££
ύς,
Cibus:ad §enerale præceptum,Luna
gártanam,amphi Š
merinamy*
- Ζ&k*
ç §
“donavonięquen¤
da,adgratiam prit
ίγέάδὲ mwiborumáci;<rawsum,küm
 L 1 b. xvi. c A p. lxxx 1 x. 7§

terambos rcfpexerit,uriginiurinae multum proderit. Facit

etiam pertinacem &inuictü.Dolores quoque exi&tu fcor
pionum fànat,uelfithus eo impreffum deuoretur.
Sigillum Sagittarij,cùm Lumia fuerit in Pifcibus uel Arie
te:comitialibus,daemoniacis, infanientibus, ifchiæ dolori,
febribus mixtis exbile & pituita uel fànguine.
Sigillum Capriconi,Luina in Ariete uel Tauro, ad artuú
dolorem,&contra canes etiam rabidos.
$igillum Aquarij,Lunain Tauro uel Gcminis: ualetin
doloribus crufiumi,facit ftudiofum&prudentem: uifui con
ferre atq; oculis referunt:reptilibúsqüe animalibus refiftit.
Pifcium figillum,dum Luna eftin Geminis aut Cancro:
Prodelt podagricis, elephanticis, atque ulceribus prauis,
ÉÉÉÉÉ
lanouafcrmc.
Atq;haecex Rinaldo Wil
-

Verùm figilla planetarü mufto nobiliora fùnt, maioriq;

indigent obferuätione.Cömuniauerò his funt,utfignifica *.
torfitinangulo, Lunafelix ipfum refpiciens, & SoIillifa- fa.
vcns:fcilicët ut primùmà radiis eius íiberetur : nec male
ficafignificatoriobftet, aut fuper ipfùm eleuetur : & ut in
proprio metallo fiat, uel gernma: pro Sole,in aurę uel car
unculo : pro Marte, iniifpide uefferro. Solis igitur figil
lum cùm fúerit in ArieteucILeonein oriente , & iupitę in
cæli medio cum Luna in afpe&u Veneris:& adfint fixæ ue
lut Lápas,Spica Virginis,Cor Leonis, erit res illuftrior: fa
cithomineii fàpientem,grauem, pudicum, fortem,hono
remillius auget, uictorem aduerfùshqftes,potentem,ma
guanimum, íéuerum ac fœlicé,nifi quòderít cogitabádus.
Lunae uerò,initineribus, in mercatura, in diùitiisfortu
natum, uer(àtili ingenio,lepidum in focietate: cum mulie
ribus gratiam praeitat.
Iouisadhonores,magiftratus, gratiam principum,diui
-tias,manfuetudinem,bonos mores,animitranqüillitatem,
continentiam,amicitiam contrahendam, facerdotia, obti
nendámque in litibus uiétoriam. Quòd fi Saturnusillifa
ucat,etiam adhæreditates confequendas.
Mars ad uiétoriam, fortitudinem, ad lucrum per ludum
etiam,fi Mercuriusillifaueat.
Veneris ad donncgnfcquenda,ad gratiam principum,&
magis mulierum:adfàcerdotia etiam,fèd magis ad £onfu
bia adfalutem morborum dcfpcravosum,latim &hilarem
gcftantcm
 ; **• I. I B. xv I. c A P. LXXXIX. 118, XVI. CAP. XC, **; l
; geftantem reddit.Obliuifcifacit maeroris&turarum,}* ĘEI primitii:qu:fiucommmducta, Vtqui sii|
! résque largitur amicos,facitcomem & afíbitm. . . *.£o;ernattsitivâo,homines excutiatefenfibus: turrffvi
. Mercurijfacit folicitum,promptum,elegantcm,dutn $t: fìièrmonisrtfonfìdant:s.Verùm nóuera haba: 4 i ;
facundum,aflutum:ad difciplinas&artesdftendisnoji íuflobftrainctitáqueueladulantiain:erfo. monibw, |
-
-
fumiuuat:ad lites uincendis:adcófequendaofida, uiíi ;Tusptfjituumeft,noncft timdrmonum; \

em §. itftimtmto eget,n:fempcrfilfà
.

- ae magnorum uirorum efficiantur. -

.
Vtillìmobile., Nobile uerò figillum fietloue,Venere,Luna,&: Itambigu: & multa mάitamenta ìudnos
- aconis in LeonêuelAquariouéìTauroautAfit:uel £t,qurìptorcuolumine fintciplicata. Vis |.
braiunâis,uelfiLunarefficiatreliquos, incriiatm*; mcntiaturaliscft,nonu: doceat,{edutfen
I dio conftituere oportet:hocigitur fàpientium,honort: & ::a:homines,
. . jitias,gratiam apüd principei,poteítam,fimim,qu? *gitiis :ft,quôár&runt anáthm exfcuohu- Thefaurorwi
[ deniqüe bona largitür. Fiiauteminauro,autamuna* signán {chtimque loco ubi thefàuri reconditiiutsiis,
,* stigififitbalafijs autgranatus. Ëulosiet:geftin&etiam dumptorimafuerit,
- - -

- gillapeculia. $igillaautemunicuijjepropria:uę mijidij Quodfiterim tlt esßmrathiacontingit:fcuum

,*. $3$u$ndum ingenium laetitiárhque,&fretidosgmulos, lsai;in: finguisautemfiesamimratjfjititui,
.; #§3rdafculpę:i:i£ **y£tat: sufi&argenti&umhomöuüit,t:.
$a$auget:éíqueíipisiy£Veneretis, ßiog £ Ve $$iletumfinguinëmpcrtmibant.ltaque uelut
£efis,güæ mihi dominaï confiitucndutftigat"* Šu<lu;iant patiauiget,quanqüamm0r
{° initio Libræ,ubi eft fors mea,&ibictiamdo£t›; símjaâu. Mefiu; timeníius qu&ääbfq;
staiìmaleficiis & solis radiis,áireâainaffeâulum:* $i£nt:hmiscalidis&ocuimus,ô€utümrecon&i
$o,uel cóiunétione, aut quadrato, cum mutua *g* §*tlt, ut nullacrifiortatioteri,quàm quzyria
in cœli medio.Sculpemu$arbores,&herbas acriuulí, §* tixconftat:proximanaturalibùsàlonge pe
-;|#5 ex his, juôd nullus lapis diligcnttim': j$;fytttr: fimumtur,autfif. omnino,
"£!;risque nobilioribns inf;gnis,uiresfigilli&i caelodt; 'j;*gili{juödyanisfiuflumin aquam proicâí
Éluitur
«o
baberepofsitanteqî enim abfolüanturfg"*
nexus ille aftrorú.Deferreauté oporttbt ungen
*a'iueiishumihi conquiríat,ßíåßùb'aquala
*fiiortmhiftoriamredeamus. Oportet autem
ĘP$$us, vixeniiíííííííííípserang', for1 * siho&o perquircreueritatem. Si igiturandela
Ës digitum tangenSjíííííííííííesmagi** îifum&argentum ac gemmas £yultas agitatut,
*ftimabih'èpultishoc Ę. rationetalia
j$£srtinét.Aíüsfäìïëïiperagangè titut.Eftautê magistis quoddam genus,quo? argé
in √ut uana figillorum. Adeô magna}g' ;vi
- ę $;gtmaximos cruciatus nos fentirenè É £j£gotem suigulaexargíto coirfe&ifiis
ÉÉ $iuitias,aliis honores magnos pariunt;* rum $; conftiterit, a\argefitum,prxfettmmul
+iã ? çonftru&ione, uelut aliis ómnibusnon?* muta : ἐ$;itum,conuertetur.óportetautem optimum
tion j$a $eligus uerò qug de histraduntur* j*mguaiemnondum uidi. Alius modusÂfonitu
*figillorum,aSfiria &füperftitiofà fùnt. -tur,telur& apud Vergilium;
M A G I A ., N A' T v R A L 1 $• | '££Κέ Cauetnr,
c A p v r x c. .
quand* ín $. $uys , & myim: ubiuaιum rèi.
Vplex genns efí operum huius artis:namfiratior? ÉÉÉÉÉtufis,&mur sylyzauogat.
Šii; ipfæ immútantur abdita £;
, %%$dam, aut ipfi {enfus: Referunt omn ,ino«*
$t.ę Škončtum $uiAetefigú\o.
…

anmatuertentibus aliis incomptôùíb\e\t€mt*

<lcntaliíí hcrbam # cuinomcnfitcohob* neq há gem
.
i:ii;;:xlongs
§° thalybtis\
dú\;vsis lota ytrtentantur , ta\Acaw
&*\*

|
 L 1 B. X V I. C A P. X C. ;

his regionibus Europae inueniri: quae feu commanducata, '

feu fucco per nares áttraéto, homines excutiat è fenfibus: 1
inde uiderifibi daemonas refponfà dantes. Verùm nô uera /
rcferunt,fcd uel obfcura incèrtâque uel adulantia interro- !
ganti.Ex quibus perfpicuum eft, non effe uim dæmonum:
quandoqüidem fioc medicamento egeat, nec femper falfà
proferret aut ambigua: & multa médicamenta apud nos
idem faciunt, quae fuperiore uolumine fünt explicata. Vis
igitur mcdicamientiniaturalis cft,non ut doceat,fed ut fen
fideiiciat homines.
Primigeneris eft, quòd referunt candelam ex fetio hu- ,
mano accenfàm delatámque loco ubi thefàtiri reconditi i,
fint,ftrepituillosdetegere,inde etiam dum proxima fuerit,
extingui.Quod fiuerüm eft,ex fympathia contingit:fenum
enim ex fànguine,fànguis autem fedes animae atq; fpiritui,
quae ambo cupiditate auri& argenti, dum homo uiuit, te
nentut,& ob id etiam fànguinem perturbant. Itaque uelut
incoriis arietis atque lupiantipathia uiget, quanquam mor
tuis:itahic fympathia. Melius tamen Hifpanus quidâ j;
candela,ut in téchnis calidis docuimus,thefaurum recondi
tuminuenit.Itaque nulla certior ratio rerú,quàm quae prin
cipiis prudcntiae conftat: proxima naturalibiis à longe pe
tita:reliquæ quæ proprictâte fùmuntur, aut falfae omnino,
autrarr:uelut illüd juòd panis fiuftum in aquam proicâti
è dire&o cadaueris humafii conquiefcat, fi id fub aqua la
teat.Sed ad priorem hiftoriam redeamus. Oportet autem
ij methodo perquirere ueritatem. Si igitur candela
rc ob aurum & argentum ac gemmas fepultas agitatur,
par eftetiam ab infèpultis hoc fieri,itaque hac ratione talia
qu£rantur.Eftauté magnetis quoddam genus,quod argé
tum trahit:fi ergo tenuis uirgula ex argento eo infe&afiie
fit, ubi uerfàtifis conftiterit, ad argentum,praefertim mul
tum,licet fepultum,conuertetur.Oportet autem optimum
£ffe lapidem,qualem nondum uidi. Alius modus à fonitu
fumitür,uelut & apud Vergilium:
-Sonitúmque dedêre cauernae.
Subfidet enim plerunquc , & maximè ubi uacuum reli
&tum fuerit, ÁÉ Et rurfus, ubi murus plus aequo craf
{is cft:nam ibi abfconditum aliquid effe fighificat:atq;hoc
fìcilè animaduertentibus aliis incomprehenfibile.Item te
fcbris prælongis chalybcis loca praetentantur , talia ã
cl2*
 „—m;-=-=-= LIB. XVI. C A P. x c.
{foluendum delæ præftant,AutoreshabeoNicolaum&Guitm* | iìttìttit,utnemointueti abfq;ingentitimor
*1*lgeti tam,fi
signam,clinicos
fponfus permedicos,dhirurgimquePctruA£
nuptialem annüluminingt, foluìa i:t&quocunq;feâaffet,omniapertur5aret,tumui
wcwmtwr. t:; jît fìlfi,partimexufüatq; longa per
PotentiaVeneiis&íçò,quòdfiinam itisaigi*. l'it:iftum abuerunt.Multamentirilicet apudfuper
-

cusamatæ ponatur,ubiodoìim (enferit,foluitur*®* $%&turbam ignauam,timorisq;acimperitiae plcni

qiiofà cftíxcres,&ai öïíôáéduâai?iimok* innii: íplinâ graecipuè, Narrât o&iuianus Hora
o amoris: Šsquziiiuitibùsinueniuntur,fiex hisuir.dc
Illatuas redolentPhineumedicaminamcnás, *f$,diuíintaâas reliquetis, lycurtium cui
Non femel cftflomacho na(tafaâamco. *fiunt. Atq;horum quiafììfùnt, taufa nulla c.
Etrurfus: “M;0Iuptafùnt,iamüitamnonhabent:formau
Tunçanimo fignaquæcunque incorpoi: mcndash; **iib inimaproficißitut:autmundi,atq;itaanir
£grinâqûeiaüitiisiliúsv£u£i£.„g $itis, atq;hzcartificiofì:aut propria, quae tux
Necminus náturale cft,poftquàm cogię *Toyiiam igit.
-

. Y$ris,ea confiíìíîïiiu; #; : $int noninielleâacaufì,quiPlinium dicentem

p. jdigiiatinterim copííííímiiiasffon* 5; (ominusauteminusillatúàus pæniteat,cófpi
- tccundia iam fopita. $umptaeftat:percuflumenim animalftatim dolor
launiuerfimiautemnaturalismagaam*** cor
•*!•gi* natu. -

5*tinquifìuerumrefert;cum(ùiiciatnobis :
A.
„*prasspt. β; £;$ue animimagna ex parte íómnibus? §*trinâ€umbata quadrupede.Verfauite,fiprius
St-Mutántur animi&Aijçãbus,ßcßäç;mu$; É? Štítiàus,Düzigitùr caufaehuius funt; at
“§£;nam metus etiam magis mutat& άiot, %$* ύΚnitentiz caufà confpuitmänum poft iè
;jiatsufiìîãîäïóôç, *?*tquimdumferiret ahimo titubarét,atq;
%sagia,&inunâioniíïimigijs,v£'j §¤mę, eodem impetuiurtaexiftimationet

. úcunt adEgo
morborum.

facris,®
amicitiùs,gratiam,diúú
-
(… $mtnini& busfi?notisoccultamuimadc
non toíunilibenttrtribus' :ft
ύentibúsue, quôáôïíueret,idem
I.. fiiis %
$aftat,magos amnes re&è inßituiffcin ômnibusi'*
inia.
-

m1 deo$, 68*
$£$£hanis,ßfügigautqg'j: £; É íus áuáíanítíaeíátioné occulta
§£gjggjjig;?
-
Κ igitury$tentixfignüm pænitent
filium \ §*£ttmpusquodinterponitus poftftatu;
l*«<ari ... fieri fum,unde íutatio,fpcs,iudicium;ac g:Am È mimul necefle cft:neque &olót rese(t fi
1•

7-r. m.;Jnam lan$93 Iofephus narrat:cufatum$bus a&m0v;

ΣC. #; furiofùrà, annulo tanty A: i ï°*}*tuamhabet,uelutignis,genetatione;
u.
$. Šticis άutationibus É funt, Qu
Éí mqdo interficere cùm poffit,nó :&cocuit*
*.

„histium $tigit, à philofophiae imperitisproregu

aî'; 3dmiratione,quòdfìiiarc?0t';£
Quanto Plus uirium cffè oportetin Pcrn?
-

ŠÅ¢íá, ergo&fjmpathiaquzdamatq;
£$*to , qüäííííííí Atqüe haec abíque ' ££?
[turâ Èt;& mündiuincülum paitium,ficnti;
$ia$tuidentiora,monuerioia.
•i
û • ,,r, a. P°%er
§|A£ft &"
naribu Vían fuerint,haud dicam.Certius®? Homint$. §entumrurfuse{\angemataaliquid efficia
*3antur. Atn í illitis,cumiíiírorem agerétinó<*%£n ŠÉ caîculi È iter a
me
-ci $; 9lim
gmlaferimbecillc
erat. Quæ uerôáé áut aliud:n3" £;
eft, Antxitum% Vυ $abínthumyunicumadintertrigine
-

Q"'j *[i;itimi; - - -- •

cs ut:&£V
iinbres taíiú cierent, donccr£<$%;
dercntu $t&
tú É 'Autem perfpeâumeft,quòd nóíu
1 t -

fáôïíôáutre$citin 'É {\ì

pswr, $uulis uitibus\rcptxätäëî:.Sangt
•
R
lo?$'\
iurííMineruæ
aphum non plucrct apudPcicns*"; Šundatum,&in$oleficcatum &í
**, quoniamhumanusft,antip.
D
*~
 LIB.TXVT.Tc A p. TX c. 7.

adeó terribile effet, ut nemo intueri abfq;ingenti timorc

auderet:& quocunq;fpe£taffet,omnia pertur5aret,tumul
tuj; compleret:partim falfâ, partim ex ufuatq; longa per
fuáfione örtum habuerunt.Multamentirilicet apud fùper
ftitiofos & turbam ignauam,timorisά; ac imperitiae plenâ,
tuminhacdifciplina praecipuè. Narrit O&auianus Hora
tianus, erucas quæ in uitibus inueniuntur, fi ex his uirides
formas effeceris, diuj;intaétas reliqueris, lycurtium cum
uite oftendunt. Atq;horum quia fàlfâ funt, caufà nulla eft:
quae enim corrupta fùnt,iam uitam non habent: formaue
rò omnis ab anima proficifcitur: aut mundi, atq; ita anima
eft:aut opificis, atq;haec artificiofa:aut propria, quæ iuxta
fpeciem propriam ágit.
Ridebunt,non intelle&a caufâ, quiPlinium dicentem le L
gerint:Si cominus aut eminus illatii&us poeniteat,cöfpuc
femanum praeftat: percuffum enim animal ftatim dolore le C
uatur:idó, tanquam uerum refert:cum fubiiciat nobis expc d.
virilicerein defumbata quadrupede.Verfà uice,fi prius cónpe
fpuat: acrior fit i&us. Düae igitur caufae huius fünt: altera, cu
quòd qui poenitentiae caufà confpuit mänum poft i&um, re
uix fieri poteft
p quin dum feriret animo titubaret,atq; ita le
q
uius ferit:nam ex eodem impetu iuxta exißimationem ma
É difcrimen in i&ibus fit,nobis occultam uim addenti
us fùbtrahentibúsue. Quòd etfi non fpueret, idem con
Ë igitur poenitentiae fignum:poenitentiaue
róleuitatisi&us:çãufà imanifefta eft rätione,occulta fenfùi.
Alia caufà eft,tempus quodinterponitur:poft ftatum enim
dolorem minui neceffe eft: neque dolor res eft ftabilis,
fed quae perpetuam habet,uelutignis,generationem: haec
enim in medicis difputationibus declarâtafunt. Quòd ue
rô faepe contigit, à philofophiae imperitis pro regula certa
ftatuitur. Accédat ergo & fympathiâ quaedam atçj; uis ani
mipocnitentis,& mundi uinculum partium,fientά, hæc mi
rabiliora& euidentiora,non ueriora.
Quaerendum rurfus eft an ÉÉ aliquid efficianr: qué- I
admódum myrti cauliculi ad laffitudinem iter agentium ,
tollendam,& abfinthium punicum adintertrigines, ut Ca
to fcripfit:mihi autem perfpeétum eft,quòd nó iuuant, aut
exiguis aut nullis uiribus hæc praedita éffe. Sanguinem ue
rò àb aqua mundatum,& in Sole ficcatum & tritum, fan
guinem coërcere, quoniam humanus fit, D angui-
Š am
 L I B. X V I. C A P. X C. 1 18, XV 1. C AP. X C,
dam uerifimilius eft:hortetenim natura, fimilcadott* | N;imores infinalibidineeacognofcendi faciédiue,cu
íhl)ripotcltatefierint:&ne quidquamtam fallaci !
Amp. fa rium immutatum.
Fafcinari pueros fixo intuitu magnorum bufonum,* (jiiii: íciet, ornatis acpiis uerbis ex compofitorc
|
jaaximè qui è fùbterraneofpccuauifepulchrisfto&gt; Ειάnt:quifi aliquidquodautuetum fit, aut ueru
at$ ob id occulto morbo párite,haudábfùrdum ct\ £k;;it, autucritatisfpeçiemhabeat.Itaque depulfis
$imilitiis,íáisfiiraculis praeftigiisjucaeficiis ,
.....$$$$$$$$$$
fiamt. Š Partem redeat,fi deco&o corpus lauetur,g imrii *Tgi, praetantationibusô, ad fànam domini D
§* id non ftatimfierineceííe et Gajusg Ę
« ut mö Ęlim conuertimini:hihilinhis uanitatibus
int, *® APP£fo milui capite nunquam quiclceisícc di* *iittts,quzcum hocquòdfìlßfünt omnes, &b
ħ$$et.Quahirundinüm oleoilita, cùmguinis' seifjohereâauctoä, Dei altufeparant,infori em
„ „T%iag, cubauerit hirundo,pullosedetcalbos $i; $$im;lurimisgrauißimè onerant,ipfumô pauper
P*°seftu temporis mutata ï motcaliarum hirun* *ftimttdduiit, ac plurimum adtiirpem finem e
$imiltaquemagicz ftultitiæ maximiineaarts A.
4quis num nigrefcünt,
■ - -

effunt expertum effe, quòd de plu aquilae nict m4

£ri íl. m\1t stantur platitùtnonfolùm dolofos,fedetiám
ccedit. anferum plumâs po fita dicitur:fcilicct,quòdeas confú
- - - v

$msgosfuifle diiu&ices.Huiusigitur propofita

'° coga- “aturali äntipathia. *®, jirommcmfalicitatcmyoìiccritur.Eabi
àquam falitam cogi oui candido teferunt: quoá finè
-
igitibi; Proponam.

^/« ma, *"$ $iliflimum (utáíôçãïsjalit&gt; fàngùitc.

*** atiq. Cos § £t Olaus magiam adeò uigiifeapuά$t ex\es\)i * Primùm,
ut n0d0$
ti€§ $9$,Biarmiös,Finnatáés,Scitius? uentus
*iuriâ:resplanetarum,annulorum&figlio:
$$enderét nauigantibus, quorum Pgmo íate$ , , Secundum,
!'auis, fecundo ingę perniciofiffima temptius*; * tium Quid fignificent,
“;geret. lidem qùid abfens ágeret edocebunt , aliisqu Tertium,
Ég; Quibufdam illorum,ut íî dι$£ »
“sum afïim interpretari, ac fortt
itttr,
Š
É $$en$bit, Impenettabiles quo$ Ę È
ualidis i&ibus,praebebant;quo$ etiat $is; \!artum,
et nofle; perfuadere conabatur:ut hebetari finem1 *-$it;
°°°'grum i&ìus nô poßet: quòd etiamp£?''''j; - ulntum
%S»oflibusi,
fen
nixi,ambularent;demum qüò obcxcgis?
qU0£; *-*-*£
Κ domú aut iter ¥;
î cidere
a
- -

j£ vet
iiiininfulai*
l** Sextum, -

Io c quodam Gilbcrto, qui in ihxcau -

“ki*ht*tefta,prçfentia&fitutaycrtfiau
eft É$$um άetinetur. Adeò ille impudcnt* M Septimum, • • ••

“s;longinquitatis fecuritate. Šexperimenta propria,tum facicndi,

§oittnä,
* * s M A c i c , , , , e F 1 1 £ r ** Oètauum
H 1 N 1 I. cApv T X C.
δductatali
*itinuò Ëni uitam admultafe;
JÉ¢ tne exiftimet hæc fcribere, aut qu
%re putem, aut quòd res falfas adhiftoiipcft'*
Dd 2

ana \j$; ; fed ut quilibet intelligat ôïùs

* $Ctntt{:tas f; c.
féli
ges ptiae;
§* •
Pesqìíî $!uonúfidem habüit:
cultum qua amciitia
tranficrint:
• r* w .- ._ .*
quam ob äußâmtu;co* -
 L I B. X V I. C A P. X C. 78,
rupti mores,infána libidinc ea cognofcendi faciédiue,qug
infola Dei poteftate fuerint:& ne quidquam tam fallaciTy
cophátiæ deeffet, ornatis ac piis uerbis ex compofitorem
pertra&ant: quafi aliquid quodautuerum fit, aut uerum
effe poffit, aut ueritatis fpeciem habeat. Itaque depulfis o
ftcntis,fimulacris,fi&is miraculis,praeftigiis, ú. , la
miis, magia, præcantationibusά;, ad fànam domini Dei
noftridoëìrinam conuertimini: nihilin his uanitatibus fi
deihabentes,quae cum hoc quòd falfae funt omnes, & ho
minem à ratione reéta uero j; Dei cultu feparant, infortu
niis etiam plurimis grauiffimè onerant, ipfumά; pauperem
ac deie&um redduiit, ac plurimum ad türpemifinem eum
Perducunt.Itaque magicae ftultitiæ maximiin ea arte Arte
fijfùbiiciantur placita,ut non folùm dolofos,fed etiâ men
tecaptos mag6s fuiffe diiudices.Huius igitur propofita fue
funt oóto, quæ omnem fœlicitatem pollicentur.Eabreui
bus uerbis proponam.
Primùm,
Docet chara&eres planetarum,annulorum & figillorum.
Secundum,
Motus auium quid fignificent.
Tertium,
Woces earum ac animalium interpretari, ac fortes pro
iicere.
Quartum,
Docet uirtutes herbarum.
Quintum,
Lapidem philofophorum.
Sextum,
Docet fcire praeterita,præfentia & futura,per tria uafa.
Septimum,
Demonftrat experimenta propria, tum facieiìdi, tum cc
gnofcendi.
O&tauum,
Declaratuirtutem producendiuitam ad multafecula.
Dd 2
 TTETXV I. c AP. x C 1,
4 Primùm, - -
IIB, XVI. C AP. XCI.
charaâeresigiturPlanctarum ficfaibit.

! sol <9}$x3?3 * ***,

''
?
Luna %X£s? \; δαλ}
1
ij
I.
ij ° £TB&
.

]
„. *y£$X$*£%
Mercurius cìNT°XT3€ SIGILLA AWT EM
S 1 C:
|
| Iupiter Wp %-%}c YY§3.j*10
Venu$ iu
s°£*+fr'V ΧΧΓ,
s-, %fl?/3?
. ύ$t;s
ijt;
So!
3, §3°
Luna
V. %$* 34«
c?.%0 * $3;
Mars
W^

MercuriuS. 2l-» - **a 1)8 ;

|
 *' ' , L I B. XV I. C A P. X CI,

? Iupiter 4o§O °t-s

? Venus - C}oJáj3

Saturnus. 33oTBo$
£ S I G I L L A A V T E M.
W s I c:

£ - ΥΥ§*J-%.
f, Luna §.X'§.IJ
j u- J?^£1££T3>es
" Masi- £££>-£$r. -

, Iupiter 335$*§ 3+<

Venus E$$$$$ -

Saturnus . Z: £$£?
- 10& $ £
 l IB, XVI. CAP. X C I.
79o 1. I B. X V I. C A P. xc. , |
É; tundis
Hi igitur fùnt dolofà mente errog# , itffimfidc ,infccundas,&in unaquaque! .

jun&afpcllauithuncprimum calculum:inftc,
uorum íuirtutem nullam cll: íçùm eft. comminc
Namqiii&
virtmignauit 113 456. icut in aleis , fcd ponit;
&hara&eribus cum Planctis iplis '° Chaldaea autHebr£ *"'°?undis:&fimiliterillumcharaâerem,&
Atnenomina putes aut Arabica^"* ííbluscisuirtuti£ *kundum. Dcinde ditit, coniú cogitat
aut Græca: quòd fietiamforent39" Ä oportct£ “m,&itcr tuum, & fimiliterauis qualitatem
fet quàm Latinis?
- - irtutis.
jíabere,iionnii;*
Quòdfico ;eralia potuitinuti
$i non trocitat, nec garritPropter aliquem, & ia
*£s, uidelicét íüpradiës älculos , & fccunc
j; iî
3$; ά Nam ç
dæmonum perfuafionibus; At1a . - •
**Poiiuegcnusobíéruaquxdampropria: nam ;
docere
» certum c ¥ q q. ione propria infcrius
Jt: qu d 1n traâatio
-
**tricte, ab aëre ctiam cxcipitur cius proprie
t
demonftrabitur.
> At áicent » Formæ funti
- S m onafp. e
-

- # É *uiitcmiaάunturin a£f£, igitur â calcuiis dem,

uae in India uidentur. Ita £; 6ßmodum docuit
È Scd concedatur: qui$ la Safurni?
hunc âiïìáêrem Solis effe minumhrc?u* £.
ex hoc clarè liquet , deridentiumho
$is, Ponit igitur Primò figiüm marinum, fecu
*** itindéquxdamaniíí, incognita, poft
9# f*atulus uocemPlumbo aqua plenô iubet exci
Š $ita poltcoinices,í, quibus picem iubet
ustettamlapillis iube; |
ù Jf

*?0tcignos,in quib
fc c.ommenta
S Deinde motus auium fic defcripfit,
É ?- {i;:m$. - -
*i Pyíirumin6re tsncti;inanfèribus dom.
e • 11 a 13*
»
Štiinitatis,infylueftibus radicem adii;
fî ÉÉÉÉ; #joft $» Ë.:Ę
ÄÈÉtempusfitum"*
- ì $at; 9ia quatuor,iî Palietibusradicem ì
»
*gutiadiiciés calculis,&annulum habebisfe
É fiâ fîniftro, malum, Ä ÉÉ iau
j$*mulati pto cani , Annulum argentem
bono confilio : fi fupra tC , '§ horum oftendit, Si 4 Š %?one,& radicemhetbaei, propriæ m.

crocitauerit: nam taciturna nl Ä Éius&quic®?'

tem %££ì; - lare è loco
- alto ad§#È
indicat.
- ini- nteatetcquitát,
dckcm:
*****oiitautemfoî modis.
Ę intelligatur Vox,utinpauone,& griph ut

ÉÉÉÉ tibi É; ÉÉ É Š%9quanturdè íüömeiìone,unaj, É; unaauis de $$e oRctetur fìii,

dens £; jjî contrate: fii É j*°*hic modus el\auium gregatim uol

ieuerit ,
: [1 nOn quc m pro £ *filtum& Coturnicum,
}j''' it, eris in eorum Poteftate:fi
- -
bonu -
»
ûlt;t“modus citu,calculorum fors exponat, -
-

#ÄÈÉfumconfiderainaT£$£ 1$
W
f uerò aduerfum te,
te, bonum pro tuis' (òciadcc<?t*
laetaturdc {9 m
; §**oriafua.
l.

era&is, à latere dextro fedcat , m fignifigt Ę $9vimoigne,

ãí ad te : fimiliis:fiìj föìus fis , fibi ip A !
epace.
proximam eius quitecum eft: íí ne uel ob d
auis mortem pronunciat. cau$ ìfic, nihil demon au o
* Debello Proximo.
' * Def. '°ìtutm item,
- - - -

uel pulfà ab 'aliquo hæc fáciat: na $ mortalitate hominum.

ftratur. D
**'?stahyeme.
Deinde capit.^duos
-

lapides quadratos j,& radidicis at -

& in Šî ponit aliquid fj? & Ę sscclcfialia difcotdia.

Stulticorum morte,
temifiæ, & mandragore, & inaurauit ? - ar; C te loquitut irato.
in fex cius faciebus Äs c D E F,unamquam%ucfcl
Dd 4
|
 L I B. X V I. CA P. X C I.
alia,utinprima facie A, in fecunda B, & in unaquaqu
fignum x:& appellauit hunc primum calculum : in f
do autem fignauit 1 2 3 4 5 6. ficut in aleis, fed por
merum pro pun&tis : & fimiliter illum charaéterem , ,
pellauit fecundum. Deinde dixit , confidera cogi
nem tuam, & iter tuum , & fimiliter auis qualitate
quòd non crocitat, nec garrit propter aliquem , &
bis fortes , uidelicet fupradiétos calculos , & fecu
unum quodque genus obferua quædam propria: nam
uox fit cx aere, ab aëre etiam excipitur eius propr
calculi autem iactantur in aere, igitur à calculis 'j;
ftratur. Ponit igitur primò fignum marinum, fec
uperam, deinde quædam animalia incognita, pòft
phonem cuius uocem plumbo aqua plcnö iubet exci
refüperpofita: poft cornices , in quibus picem iubet
iis adiici: pòft cignos, in quibus terram lapillis iubet
in pauone fapphirum in ore teneri,in anferibus dom
radicem herbâ trinitatis,in fylueftribus radicem adiic
bæ habentis folia quatuor,in pafieribus radicem ha!
folia uiginti:adiiciés calculis, & annulum habebis fei
in digito annulari pro canibus annulum argenteun
fimô digito impone,& radicem herbæ eis propriæ
Iis adde.Expofüit autem fortes tribus modis.
Primus ut intelligatur uox,ut in pauone,& gripho
Secundus,ut uná auis de grege operetur fiinilituc
fignificati:ut fi loquantur defubmcrfione,una auis m
fc in aguam,& hic rnodus eft auium gregatim uolan
ut paflerum & coturnicum.
Tertius modus eft,ut calculorum fors exponatur,]
infrà.
I De difcordia futura.
2 De proximo igne.
3 De pace.
4 De bello proximo.
* De fe loqüitur moerens.
6 De mortalitate hominum.
r De afpera hyeme.
3 De ecclefiaftica difcordia.
3 De ruiticorumn morte.
4 De te loquitur irato.
 1. I B. X V I. CA P. XCl. £: 118. XV 1. C AP. X C I.
De rege mortuo. sionííis,nectöyoitus ex c6buftibìlìbus
Deiníerfe&ione principit. Š. facis,iata íente;e poteris. \cape
Deaquaruminundatione. ę j
Éɤ aquamfutiiam,áer
. … 1. *. e. - - - -

De malafera. ijîç; f:;uus fub

Deapoftolicamorte. §. É tcumcindidauxore, ná cum r'x £.&aa15
Defé quòd morietur citô. i. mitm cuoius: opus pe£ìumeft. ?$it;
De hyeme infirma. ùt. jÉÉÉÉ & futura, cirens primo í
De nauium periclitatione. Ê qttosɤum quccb
Demagnis fempeftatibus. E; eget9sius ortumhabcnt;atilicet
ā. í diueif.diftribuat omnia tamê partit:
Deuiétoria Saracenorum.
Deuiâoria contrainfidclcs. , ËÉÉÉ dccunáisigtur t
,

De difcordiaregis cum pontifice. u. ííumÉ

Édus £tiasciagetctenemur.Poíéníis
§. %$£m3cognofçitur, quaquaa,
Deinterfe&ionëChriftianorum;
De deftruétione locorum. is-; Pctatutmedictä;;iludidem:n£\
*ntioperátur raus'; .I.IIJ mmim

Deproximamorte ci3 qu* Š°$ty£qualitas.Poftmodum&;

“…iufi;ifeip(oh lxit,num
De ämittendispennisfiiis. Κ$mo $. j. $abetur micum homo otitur,:||
O.
-

De perditione uincarum. i. Ę $m$taelémentorum

“Partibus permifcentur fcômîäî,
ue ad ••
Deüento generali. siiim tparticeps.Hzctti $utadco,utm,
Deinterfeëìione nautae. $it iliaiiijï
Depefteinporcis.
*£r,inuit\ l ɤ
íacettepraecepta,in;
fccitinftum
*f*tlultmormo
De ęquorum mortalitate. . “$tuntur. o$um ualis: uafc tetrro Pr: -

Degraui ciuitatum perfecution* &inSi '$0 prxfentia,

j°modo fic,utlocoû uitreo fi,
hab tura. Dif,
-

3 De çaptiuitate caftrorum. () e
F 4 Demörte fàcerdotum. E* Ę oleo,&uitreum Σ
ût;'®sprzfentia;
s^. ,lmæ • •
ίζ tum
F ; De puniendo fure. -
*£turuóluetis É;issita,in argent
F 6 De morte animalis loquentis,
Et horum omniú euentuá dicit,tépus infa anni ię (.-.• "'isum,¥¥stita,pone
•'<cundumui
• tertium atgen.:jtis
„
* nari.Alium modú dixit cognofcédiu? lucrúu es:&dii,u- | Fiti,
Cum sig íî
eu m:! fut t 0
iinam 334 emt 3 P9nc Primum uasuta
m » tertium 3-reum:[;
îiuj,
£ ne
pone aliquid exradice maiidragorae* pirctriim
u mftrft Targenteum fecundu »

fes,&habeasinannullarifiniftrae manus?"""' ftmtc3C1 ·

-
4
}çf
-

fJImo um infpice muitreum

—;; tertium, d tettiium 2.
» te
-

cum géma,ex pice&folium piniinore; foliumum 9 uodia | ftmum

i √ sinde fecundumit
ordinem
aculeo aureo in dextra, cum quo Pyng*! ualalum
ore habet chm uocé auis audit,& fübitòin* '*''tterea,uitrea,& aerea, obfetu,
£u*
xit de herbis rem fàné ridiculam & jocofàm,&eft9 Éha- 1 *}tttstiis fecundumî
9mnes dies à principio infirmitatis cjufjis,&rad%!
d - !
ÉÉundum $
atiéti,
bcnté '
bentis tot folià,fiue'a natura,fiueä cafü,an":'; abcui-; $alisuiúítettium uitreuti, u,
.' • -

curabiüíïíçôÉÉÉÉÉÉÉÍinueneristot£! ;
ptl
umzte
- Štertium ÉÉÉÉ
''"'£uturo ante poi,e ui
ággrcga radices herbarum pluriü, quarum foli
D *'?"um, uitreum, , s&ln praefen
impleant numerú dierum aegritudinis, &anaeάε?" m.
cmtl.
-

tm É; ''°"' fccundum,
utdifcus fitutiâ; &'J; » CX tertiui
Pofthaec docuit,lapide philöfophorumad aurâ Èåcndu
fit,ut !
situ;
ú. »Q
- -

D
 L I B. X V I. C A P. X C I.
fic,utnon fit cóbuftibilis,nec cópofitus ex c6buftibi
cuius operatio et faciis,fi a!ta afcendere potcris. \c
enim leoné uiridem,fumum albú,& aquarm fœtidarn
de folue,fac calcem,fige,liqua,fùblima, donec feruus
cundus fuerit cum candida uxore, ná cum ca'x f.ct.
fcit,cü fublimatum euoluat,opus perfeâum eft. Pè
dum docet præterita,pra:fentia & futura, dicens prin
In Deibeneficiis acquirendis,omnes fecundum quc
num eftaut malú,à Ä eius ortum habent;quili
uerfis téporibus diuerfà diftribuat omnia tamê parti
quaiiter,licet hominialiter uideatur: dc cunétis igitu
bonis quàm malis,gratias ei agere tenemur.Poftea !
it.Muhdus fecüdus à primo cognofcitur, quia quo
£# fuum operatur medietas,illud idem infra n.
patijmetâ operatur æqualitas.Poftmodum dixit,nu
uniufcuiufq; à feipfo habetur:ná cum homo oritur,:
É mométo e!eméta permifcentur cómunicitia
us reliquis partibus elementorum ufque ad cœlum
cun&torüm fit particeps.Haec tria certè præcepta, in
uanitates admirabiliafunt. Poftmodum fecit inftrui
&praeparauit hoc modo cum uafis : uafe terreo pr;
cogno{cuntur,aereo præfentia, uitreo futura. Difp
tuf& alio modo fic, ut loco terrei habeas argentet
uifio plenum,& æreum oleo,& uitreum aqua:& tun
treo uidebis praefentia,in æreo præterita, in argent
ra.Siigituruólueris infpicere præterita, pone primi
aereumi, fecundum uitreum, tertium argenteum:
Præfentia fcire uis, pone primum uas uitreum ,
dum argenteum, tertium áëreum:fi futura, pone u
mum argenteum, fecundum uitreum, tertium aere
Póftmodum infpice tertium, deinde fecundum,
Primum,& fac ut lux cadat fecundum ordinem infp
fiuerò uafafint terrea, uitrea, & ærea, obferua ô
inprgterito fecundum liquores hoc modo,primum
•* reum, fecundum æreum, tertium uitreum, ut in
,/
a.

•*2'
& fic de aliis uidendis: in futuro ante pone uitre
v
cundum æreum, tertium ferreum: & in praefenti p
reum primum, uitreum fecundum , & tertium t
,3) Deinde obferuabis ut difcus fit uiridi colore pi&us
?
dius fit ut illi, quibus uitcs putant: & in fun íá ua.

Dd 1
 L 1 B. x VI. c AP. xci. | LIB. XVI. CAP. xci.
£i: ino,totusuelatus,ut tantùm oculi appareant.8
;i:omiffkndantinnote cum rubedine,&in die cum
lani: Etfitempus etiamfituernum,fpargantur flore
| ttimidiucrfitumfpecierum,&ináic opcramut et
;£u:lgneolocoteriti,&liquoresfimti; impidi,&m;
;£$%tificuoruini&n6uinum:& forte intelligit?'
1** tniniinumuiie datumautaquam uitę$uº
sii;iti;uiniliquot, ponatur aqua quae pluitfios*
πᾶsquòdnilauiìdebenteííe íienâ, minust
stttm,quod debet effetantum plénum medium,
Šetiamin uacuo appareat,&inuitreum uas at
$t: quia coopertiäeß, &inreliqua ì'u?stio
ssstt,iiui(ìteirea&aerea& argentéaçícnt ?st
***iuspoííentlumen exciperénon eífet malum
*uiii debentell: latoorificio ;uitreum autem non
$iqui autemui&etutumbrarei,inolcofigurâ, it
*ji&itacompleuit hanc delufioncm.Polthaec
Štictimexjerimenta,&funthaec:
$i Actut herbainfinibus Indiae, quaekab et
$imponitutinaqua nóhabet nifiutiú,íá cb*
$tirrtôrtDeú,quîcumtrinusfit,cúmtam£?'
“â jurctintelleâus confidcrantis,eft tantum
$itum elt,íiquis mittueritfudorem quatuor
Šuorhumòiìusfìèarìtumterrâ, itaqu
*T,deindefcribat nomen belliae aut hominis
*j;oiiciatnomeniludimtettam,uidcbitima
$imignemfcripfit.
'"tiiatccjefisuas $eú,&fcrip(tis cum auro
*$"* hos haraôctês: <r«^« -

*£ &} %£D A X '• -

fit 1; ;.i& i tt;e T dicêo,Comitog, donccv

íímíusin ex uitro elaro,&in fundo argenteiligis?'
» - • - --
**indtimyieasua,
ttt)!
- -
femine papaueris & Pi - - - -

in fùì, §.'''*°9 limbus ex uiridi uitro, &interreom'' $inthus, äyatíbunt bimités diuetf gci
°pertu, o Èfis,& uafa fînt ualde munda, & uitfcu* £ -

fit Ę fùo Quacunq;formaqua uolueris,n

·' -

ns cum, Άρ lineo, albo, mundo: & quando ç ft;ium domeskms iyroiectis:dicitque qu

j®-Itaqùè É non operab&tiscum argento,ff* $ “Äùtntum Beletophönö,
» em
υ
ent effe tantùm triauafà, & fitinlo'° *; s. • -
i $ fiiuflcheris uasargëteuma
* . • . -

*es ant§, Ę£; ualde ferenum, & fuerit iam?“ : ŠmlúminecandelxjùratisI

j clariú$$$$$$$ &in noâecjj Š, äquoin aquamlumen re
Jator totus âîĘ & fit ibi filentium magnum,& Ἀ
iter
Š ę figurimeiuscüius uis. Etnc
•J l
o ueftitus, facic autcm& capit*
- -
fcri- $ skýóiafiguractayoius cù;
- - -

\ |
 — —

* ,, ** L I B. X V I. C A P. X C I.
,**' u.
ferico,uellino,totus uelatus,ut tantùm oculi appareant
fic omnia fplendeant in noéte cum rubedine, & in die ci
*TY candore. Et fi tempus
p. etiam fit uernum , fpargantur
p. flo
-

**
T candidifsimi diuerfàrum fpecierum,& in die operamur e
y cum uafe ligneo loco terrei,& liquores fint lympidi,& m
J , di,& ponitür liquoruini,& nó uihum:& fortè intelligit ;
liquorem uini,uinum ualde clarum aut aquam uitg:juò
: non habeatur uiniliquor, ponatur aqua quae pluit fine
nitru:& fcias quòd nülla uafà debent effe plenâ, minus
men uitreum,quod debet effe tantum plénum medium
qua,ut res etiam in uacuo appareat, & in uitreum uas a!
cies à latere,quia coopertum eft, & in reliqua à fuperic
bus:& dixit, (iua(à tefrea & ærea & argentea effent per
rata,ut melius poffent lumen excipere,non effet maium
talia uafa debent efle lato orificio: uitreum autem non
fert:in aqua autem uidetur umbra rei, in oleo figura, in
n0 resipfà:& ita compleuit hanc delufionem. Pölthaec
clarauit tredecim experimenta,& funt hæc:
Primü,inuenitur herbain finibus Indiæ, quae habet f
ttia,fed cùm ponitur in aqua,nó habet nifi unü,id cft,nó
detur: haec réfert Deú,qui cùm trinus fit, cùm tamé pon
in aqua,quae eft intelleétus
confiderantis,cft tantùm ur
Secundum eft,fi quis mifcuerit fudorem quatuor pa
num à quatuor humoribus faétarú cum terra', ita quòd
adunetùr, deinde fcribat nomen beftiae aut homitiis in
túncque proiiciat nomen illudin terram,uidebit imagir
illius, cuiüs imaginem fcripfit.
Tertiü,fi accejjeris uas greú,& fcripferis cum auro & «
fànguine hos ἐharaéteres : rSa'an<
'X X. dicêdo,Comitog: donec uensi
'•

agere,deinde impieas uas femine papaueris &,pieceri.

per ipfum thus, apparebunt ibi militcs diuerfi generis.
præliabuntur fub quacunq; forma qua uolueris, nec de!
tale pręlium donec femen proieceris:dicitque quòd ho
experimentum Bellerophontis.
VQuartum,quòd fi impleueris uas argéteum aqua, &
fpexeris in ipfiim cum lumine candelæ,in radiis Lünae li
tis cum cultto lucido, à quo in aquam lumen refplend
dicit quòd uidebis figurám eius cuius uis. Et notâ quô
tribus uafis dcfcriptisim figura eft appofitus cultcllus fp
-
¢
796
L I B. X v I. c A P. xcI, lIB. XVI. CAP. XC I.
*n*quiain illaopcratione oportet utradij Solisautl* Drmum,ctauafitriaqux funt,aereum,uitreum, te
Ę$e§*!*utfüper gladium,queminmanudettiatentis,& Ęm gemmifiimam iuxta terreum,& non
in ipfum uisin E?infpicere uis.Obfcruafcunó °**" minúfcuit;eo&fœminimumin;erreo,&uid
.

$. Ês; lumeu fyderum per foramina:&ho; qu , si $olamque uoluetis demafculouclfirmina,cuius;

°*°$t fuper tria uafafimul,&fáciestualitucraká | igtusimpofiti.
Å?Š circulorüin parte Solisaut Lunae $i;
lae (int É medietate uel quarta.Obfcruatcrtiò,uti :
- '* mifificimagines exterarum capitibus uact
ï¤ feminimam,&jone aliquid
uas,in 3.É ante uas uerfüslignum,unaqurqueant: $ Κ mitofipereas, &implecapiti earumfcmi
Σὰ£'gum&uas, primâ &fecunda incipit;
Imum Ę uas,& tertiainter fecúdum&tertium jî
: Foiteunaminterram,aut ambas, &
;!$£. -

$$$ $igiiiesautftminae quotfùnt femina;

tur radij §. É nuncappellatuas,inquod #5 $\*uidebunturficereimjcrutatua.
ueluti! ? í 1s uel Lunæ uel ftellarum fìdcntium f; Ę
-

ea uir C1 Ę & Pleiades. Qbfcruaquartò, quę j*mum,inhis qui cadunt morbocaduco, fo3
â in î; c!t illa,qua circulus defignati,&qu£ # ul E* imponunttts clauosprofunde,
$it, j*®®?*nanturitcrra&nonappareant,&a
ita ut $:& quæ ponitur adpedem uififuiifip;; £; §*ntiusquipatitur,&famatur.
o §£ **$*cgrticatafit uerfùs uinum. Qjj&u Ἀ ç exprimentuminuocationis tale
adiici È $όdradix cucurbitæponituúíúur, $? s:i:i, modum nugis magn£,&caud; ibiaq
§'*facilitatem & uelociú propteriutamig;É i Ä. cv E, :ìeinde pon;
puę $Perimentumeß,itfèces Ę: sę; É uerba, Ceteteu§ ualidus, cetere;
uperi É? o£\c eam in uas æreum &ÉÉ $ú simus,cereteus caltius,uelmeâûs,
e

Š: literas: rex, ce,cor,cor,boìueu! É £; jE Š; fimilius) άtinâ;

niumiâ í *exceco corbonet:& habeas inde dial: í: $um Ê Voluerit reßonfumhabebit.Hx
quam $;ominaueris.
$um;quicunqueprzféntes aderunt;rcmu - É Š er

É us,deduâisex Asabiam *istnonpo o

& ά; ÉÉÉÉ eft,accipefcyphum uin? Ę Ę É icgggtggrueibisfimplicibus
Pone £j? àiro defcribehæc figia, %* is,fiferueat, É Š alienafcite daretus occ. fi

íiáíôïí, sit, quacunq; re quaiìintcrrogaueris! Ę omines,feâ mortales&eosilosfote;

- j''''*g£em paulàtim érierit, bonüm:fiignit deuiita kn ÑA ftudio id fiet; poteí , adhuc 1
ÈÉ;$iueat,morietur. ; Ar in eoaqui
siti,E$ tales uidi,nec aliquem ;
Plenö£$
rumpi; s?erimétú, accipe cornucerui,&
OS charaâeres el 2. &yon: £; £; t. „j; É storum omniaplenafùnt,
P i$$imalum habebiíexiû:fi aqua $it}9'.
ζ. in Š amentiaque cunâila
mtur

dam c Ę $Perimentum, accipe laminam # Ë ζὰςmauróperandat;

$umpto §. P9tiit uirtutes
qührundäm h
rts §uidebi Ę imple eam aqua,&poneítadio*'' tim i'i; adex cllendumdsmone;
Sonum í Ę in uitro inteitogatörumffc£* i $ ú $.É vfque du
Ésffequ€È*beas
íitn§°°*tam
ore. §
in oretopatiuiícumfolio ab:9* í
doneceaiiiiiiieas,&fubitòexpu*%"
»
§niatapeta
íú
end fadlu íitandiiiortu
$$us inßiiusDeifiint;
P°iice uerí;
• '■ Pamnum
-. P. fericeum,&lig;
feri iraeumfiimi*
ulio), mis %'i'9tiaminueniinlb;s antiquo
- qiìjjìm, dicendo altauqcçígra5?!'*
-

uidiííí**°°°*er, nccfttafemouebitâ locoinq"°

- w

f
Š §®erduraíçã
Mq Ë; in$demerant Euę

pedimum
utem;rodierít, Ęduύροβοάo;
 •
17: ..
1. I B. X V I. C A P. X C I.
I)ecimum,circa uafa tria quæ funt, æreum,uitreum,
zzr:
r<*> reum,pone imaginem mafculinam iuxta terreum,& no
mafculinum in uafe uitreo:& fœmininumin terreo,& u
zzri bis quodcunque uolueris de mafculo uel fœmina,cuiu
:ai:::•
;ati
men inuas impofuifti.
Vndecimum,facimagines ex cera cum capitibus ua
:xiv: unam mafculinam &aliam formininam, & pone aliqui
::z*
j;*£
fànguine humano fuper eas, & imple capità earum fen
buspapaueris,&proiice unamin terram,aut ambas, &
parebiint tot homines aut fœminæ quot fünt femina.
fà,quiuel quae uidebuntur facere imperata tua,
Duodecimum,inhis qui cadunt morbo caduco, fo.
locumprimi cafùs,&imponunt tres clauos profundè
necomines cooperiantür à terra&nonappareant,&!
nantnomen eius quipatitur,& fànatur.
Decimumtertium experimentum inuocationis tali
geuasterræ in modum nucis magnæ,& claude ibi aq
fcribehaec fignaibi S. Ev EV : deinde pon;
in fole,& diçathaec uerba, Cereteusualidus, cereteu
dus,cereteus pefsimus,cereteus caldius,uel medius(
exéplari,cereteus omnis,cereteus fimilius) deinde ii
get de É re uoluerit,refponfum habebit.Hae
Quidnam ftultius excogitari poteft,ut quod Nero
impenfà,totimmolationibus,déduétis ex Arabia ma
petrare non potuit,hic quatuor uerbis fimplicibus o
repromittat? Ego fi quidé aliena fcire daretur occa
deremnonhomines,fed mortales deos illos fore a;
dos.At fidæmonum ftudio id fieri poteft, adhuc nô
£lo:nihil minus:nunquam tales uidi, nec aliquem gr
iudicijuidiffe ÉÉ errorum omnia plena funt, q
uidem inopia, infœlicitate amentiâque cunétilab
entur,qui his artibus aut fidem aut operam dant.
Poft haec ctiam pofüit uirtutes quarundam hei
quarum proprictas eft ad expellendum dgmones,:
dum aufum,ad prolongandum uitam, ufque dum
Artefium uixiffe annis ro25. ad fufcitandú mortuos
ad omnia ea peragenda quæ in folius Dei funt pot
Hanctamen hiftoriam inueniin libro antiquo,;
mis chara$teribus fcripto , ex charta hordina quai
menam uocant.Et in eodem erant Euclidis data,
modum in lucem prodierüt, fed uix poft o&ogin
 XCI 1. , XVI. C AP, XCII.
iiis,quemcg? trirh.
'*'*^ !■nintmpttndttbijfidempsáe; quatuor
tionibus afthmtt& '**j:longam, mcdiam diffinde,cófecertum eft,
J{e,& GcoTctTg* txifiTniiisfiufta,fed & arboris nuti; auellanz.
jiaiunrif:,quod ttt. Έτιεύinthis uerbis, non fitis confut. Quidam
3 exiftimationis, Ad:. ** Egofcorcfhiidabimiam remanï
siiºftfäcnim uoluntasea fiuflain unum cogit. Res
Rint,abfurdog, H;
tincipio huiuslibriº; Ęliturumdefibtdt, Dicunipariterufque
Ä$umpoíf* **it. Quiabfquctantione coiicaíiiant, noiiin
terindita eit diuina50, *-# ttmcntium, fed in proprietate arundinis uim
idolisfiib ij; {*fUtimt. Viuit enim, íusjro tcr uiridis cligitur,
-

'** mutinfe$ po$it,ßdquáni il quoduituáreat

ÄÈquot Vo!? Issumhabct,nifiad corporauiuëtutelatum.Quód
:,fiucnón,intcriot
i** yofttt& illigitam duobus ftipitibusidemjir
eftcxcrc. 5:3 timexptrüs eßem,noninueni,temporisfor
10 N £ S. Ętu Cxicrumfultaiyfìßoiiimrepónens,ui.
atfciiin£tus, Viridia enim pkraq; filon
'** fcuruantur dumficctfcunt. Sicccát autemati.
£ obinanitatem maximam quamhabct,&hu
**jfitnuitatem, Scripfimus aütemdeprranta.
*institis traâationibus, ut hicbteuiorfiitutus
*$**isforiánti: quodinpullo
iiibunthrcuerba, expertum uidiindo. Pullj:
Gibelgorgabet,imponünt.
**iouis,indeftjlo prwatuto perforantili caputte*'*'"
$strio,trilitque pullus & uiuit, maximé in £tate, *' "**
*;$tit, quòd piiiii caput c:rcbriimque bifriim**
**im,%ustóiffimiiamcjiodupiatum,fy.
:*ii, quìfìcilepofcit,&obidillzföcercbroiiiiiit,
*** itemuigusharum rerumimpetitus,uimeam
***. Scdiüs cftinucibis, curion perforatota
.*i*at: hominis aut canisidem non contingit? ucl
*im ptifotctut puli caput? Ratio omiiiumet
*£t Niptrcum hìc fcribétem, fcilicetpridie no.
Vestitij,indomo Hieronymilitae duisnoliiife.
no$$$
„odios! ínití* *; tit dxmon qui tegulas,lanam,taliâque publice
Šoidebat Accefiiggoaduicinum:&ficni,quód
' *kainem& oflà nonhabct,dixi,huncnoncídæ.
*tcm, %d homincm: cùm non peffuderentur,quia
Š omnisboniigura(fiitum elt)£ecipi;&
.entiam; ía: “Ūut. Dixi,fi dxmoncit, &inuifibilis, curhociáem
j;£ter£ jg* *ita uiajanpotcft dtute&iaccretegulas, lapi
ja£ %ικmnonpotcltiiiiskuiores:Cutfòlùm au*;
£epit;
„jorum*f* ;
 TETYWITC A p. x c I I.
haec dicito. Arundinem prende tibi uiridem pedes quat
aut quinque longam, nìediam diffinde, cóire certum
necfolùm arundinis frufta, fed & arboris nucis auella
Vtrum uerò fine his uerbis , non fàtis conftat. Quid
affirmant. Ego reor effe haud abfimilem rem annulin
tui. Propenfàenim uoluntas ea fruftain unum cogit. ]
hæc breui abfoluitur:unde fübiccit, Dicunä pariter uf
dum coëant. Quiabfque cantione coire affirmant, non
uoluntatc tenentium , fed in proprietate arundinis u
hanc effe putant. Viuit enim, quapropter uiridis eligi
non folùm ut infie&i poßit,fed quia ÉÉ; quod uita cat
uim aliquam habet,nifi ad corpora uiuëtia relatum. Qu
fiitaeft, oportet & alligatam duobus ftipitibus idem 5
ßare. Ego cùm expertüs effem,non inueni,temporis f
fitan anguftia. Cæterum frufta ipfà feorfum repónens,
diincurüata effe altrinfecus. Viridia enim pleraq; fil
É incuruantur dum ficcefcunt. Siccefcit autem :
o celeriter, ob inanitatem maximam quam habet, &
midi proprijtenuitatem. Ę autem de praeca
tionibus in medicis tra&tationibus, ut hic breuior futi
fim. Simile forfàn erit quod in pullo expertum uidi in
mo mea: fcribunt hæc uerba, Gibel got gabet,imponi
queroftro auis, inde ftylo præacuto perforant illi cap.
&tiin medio, exilitque pullus & uiuit, maximè in £t
Caufa huius eft, quòd pulli caput cerebrúmque bifa
£ftoffe diuifum, os uerò ipfum in medio duplicatum,
lus penetrat quâ facile poteft, & ob id illaefocerebro t
Exiftimat autem uulgus harum rerum imperitus, uim
uerbis ineffe. Sed fiüis eft in uerbis, cur non perfora
pite hœdi aut hominis aut canis idem non contingit
fitranfuerfim perforetur pulli caput? Ratio omfiiu
magiftra. Núper cùm hæc fcriberem, fcilicet pridie
nas Decembris, in domo Hieronymi Litæ ciuis nofi
rebatur effe dæmon qui tegulas, lanam,taliâque pu
in uiam proiiciebat.Accefsi ego ad uicinum:&fcicn$,
fpiritus çarnem & ofta non habet, dixi, hunc non efì
monem, fed homincm : cùm non perfuaderentur
imperita plebs omnis boni ignara (mirum eft) dec
decipitur. Dixi,fi daemon cit, &inuifibilis, cur hoc
non facit in uia ? an poteft
eleuare & iacere tegulas
dcs autcm non poteítillis leuiores?Cur {olùm ècitis
| 8o6 L I B. X V 1. C AP. X C II, i3C |
lIB, XWI. C AP, X C II.
Ę
fub uefperam fcilicet,emittit?an alio temporc
£niituri:eft, quoderiftimant fiipertitiofum.Vt ue
cùm hómines accedúcircum Š -
*iucutliiaiìiuaιὰ g.
obfcurx funt rationes fcophantiarum, ,fiquis É di.
**jrtmiiietámpati,inqua fpiritus concipit
tat.Quidam fùperftitiofi monachi collo appsn ibusq; | '* i:diteuentus,auâeâinsima ucls cx;
*°graphum adfebres,iubebant fingulis ā; ' *i£tisj,tumtratiâ temporum, ut lingu arcu
- *■ Preces effundere, poßtertiafîacceßionem impluf iiftonformeundem:&noiiù,&îo cani
| enefperare. Quis noh uidet ludum: fides ÉX ā *** uritahxcfortuitafit: έζ iuu:
Tum Poteft:deiîdein acutisiam morbo i; Ę Š *vitituituradillum quiindiuitiis paranáis felix
cri quin morbus mutetur.SiDeuseíiautdyÄö **tittant conicâurari, temporum,quziacebat:u
tim mònfìcit.Ettamięfacit(ut alias diri£i: û. **incinaturalitatione?ita przulio atquej
Ęs; fcripto,fedmete accorde,&inhisalibusm$ *oiitur.
"* humanaîolertiaüiam nóminuênit. ii;
$$ippiam (tibi; 19pti Gomata Hi$anus
Iatrfa»4 cus
Referebat quidim, f. expertum curam Ę5: °Cbristia, quiadliii:occidentìis inuet
fùperfiitio mirum in Éî, fiipetititiofàm: namtotâ ut infebat,
$*montuit cum eminiíí quafidci;
ingna uice Roíú mimriît,qm Ę ās °;atet, Parenteseumuouerunt dúodecim
$dédamq; canifatnelico totam porrigebat; Ê 2t. $i foiçïçí, .cuifolennes
fet,fànat; hominem, canem qu$ afimùyto:
$dicanem, ficę alioquin ánimal,&fimi$$ δάuάδ $*ionesobtulerî, uocant, alia$;facr
“siob immixtam uiiiiiì , non negausrm§* exfii: §*?isthicktuatus,quiduumhunc coluit,&;
**£t sindeclarus tuafit.ltaq;conftatcumrcli
Ëusfuerit æger,aiïìåéïíótuitò, $OM*, ùi sfipetititionem;iam tamen,& quç D;
•. • Š auxilio conceperìt,autdaemonis tacit*f*
aut o - - ... nantl• $it,nônfolú ipfo,fcd rationcil
¢¢t, £tā#
;- an lumIII,inteili d;noríÁÉÉÉ quoAlexandrinos
tritici Κ Ε
$tamaic* $39;stanotationéíóú natura,!
** Atiuinmctitur.
$i quae adDeumesía. pertinentrcliéti
$ideturq; ÄÈÉÉÉ; Ianuarjduo í “Amisuiiesalibi Praecipue intria rctulimus:
3°°t tritici forte, uerunt focum diligents; I.ims ín §αάnaturali, fjmpathiamuclantipathiam
£ixta murum ignis ardeat: puellam quam Ém;rom*
»

jatibus,âîç alienam accipiünt:iubent ut £; onat:00* §sm. '9tiónaturalium caú

%$£iemplaine uis,quae contatnaturalis a
slanuarij fuperfolum qüodiam ■y$. adhuç,
£tuantô; fi nianeat, & äbfumitur: calct cnim Fit abig* $$umitnìì; pro præcantatione,
£tiDiftorto cqui ÉÉÉ nonluxato,ac
$°°Prédicuntííííííííííí parumf* emfcratuí
P°rum uile£}; multum,multum:fi ictis É, utú§ 1 ì 5**iguriiicmbtüm
ɤáóô , obmu
dicbus:ficq;
§*fius erit eorú parum,paulo:fimultum, ntinotui; *'**quaobtinę fenfùm,& naturalein
ÉÉÉratur,íííííííííííííecj íjííarii °ante,cutatur;Plerunq;
plerum, ;:id euenturum
$ dire&orię Ianuarij. DeindeiubcntPue! emmo* “aucibû Similiter $umsquus morbo,qucm
£tanum *ccipere pro ménfeFebruario, af$£? fimtlit;
obferuarì suentum, donec expletus Ę fa* Š $inttutt uinam âutem fit, fùprà c
&fanorum $umerus.Hicigitur obferuandum »? uδduti"
$ft aut plă ficcum,torréiiin foco,nec icfiiit qut'. 3É"°£n£ècollotum\ ucilio, at,
sttibu§ diebus Venetis ά ,furfu:'
%sgriitm&hîïí eft,reflit caftanearümg* oh0c" ιὰς ?£iificium maximum§î,
%uo exilius eß fiumentüm&tcncrior cortcxeº8°"j - $iquifiDgustô, quiobfacrificium
“k indigeat;ÄÈåíïí,
Ee
 IL I B. X V I. -C A P. X C I I.
tumnaturale eft, quod exiftimant füperftitiofum. V
feraturhuc uelilluc,caufà cft unde motus:rcfilit enii
num ad partem aduerfam parti,in qua fpiritus conc
Vt uerò fuccedat euentus, caufa ä in anima puellæ
nitufaaftrisq;, tum recurfu temporum, ut ingulat
uerfalifiuerit conforme:unde haec & non illa, & hoc
non alio, atque ita haec fortuita funt: nec uidentur iu
nifi ut referuntur adillum qui in diuitiis parandis fel
autut excitant conic&turam temporum,quae iacebat
Poftmodum exmaturali ratione certa przuifio atqu
dentia oritur. . -

Aliud quippiam fcribit Lopez Gomara Hifpant

Fernando Córtecia, qui ad Indiæ Occidentalis inu
ncm multum contulit.Cùm enim is morbo quafi dc
10 Puer laboraret,parentes eum uouerunt diiodecim
ftolis,du&aά; fortè exiit beatus Petrus,cui folennes
dam oblatiohes obtulerüt, miffas uocant, alia4; fàci
atq;ita puer hic feruatus, qui diuum hunc coluit, &.
Imis negotiis inde clarus euafit.Itaq; conftat cum reli,
mixtamifiuiffe fuperftitioncm,piam tamen,& qug De
pitiainde fit, non folùm euentu ipfo , fed ratione ill
TOeus fingula operanoftra,non exipforum natura,fc
vate operantium mctitur. -

Vcrùm his quæ ad Dcum ex fide pertinent reli&is

cantationis uires alibi præcipuè in tria retulimus: d
cum caufà naturali, fympathiam uelantipathiam, &
άus animae. Porrò naturalium caufarum duo mar
prodam exemplain equis, quae conftat naturalis cura
tes effe,& tamien íü dubiè pro præcantatione, ab
bushaberi.Di(torto cquicrure,fed non luxato,aqua
da affatim afpergitur mcmbrum dolens, obmutm
quibufdam uérbis,repetitur$ tribus diebus:ficq; tum
£a, tum aqua obtundentc fenfum , & naturalem cal
intus reuocante,curatur plerunq;:id euenturum fan
citrauerba. Similiter cùm equus morbo, qucm ue;
uocant detinetur (quinam âutem fit, fùprà cxplic
*t)miifo fanguine è collo,tum utroquc ilio, atqüe «
piofo, tribus diebus Veneris continüis, furfur hype
immixtum dant, facrificium maximum noftræ réli;
adiicientes:quafi fi Deus cft, qui ob fàcrificium curâ
Periconis aüxilio indigeat:auit{àcrificium g-imu
f.:':> c.
 *a6x I. f B. * X V I. C A P. .X C I 11,
unius eqnifàlutc fit celebrandum, uel Deiauxiliumfufi
ripoffit:quod tamen in hac tura,utin caeteris,nonnunj
cóntingit: cùm tamen confterhocgurationisgenusum
meditorum ííííí optimum eííe,fànguinem miret
copiofüm,& pluribus ex partibus,&mcdicmcntoai.
cante utt. , · · -

' • ' • D A E M O N E S E. T * M O R r W I.
• * • ..-. . •*' c A P v T i x c 1 1 t. ,. . 1" t Atq;*,
- ,ltt)O , «

y\ fVflátam difficilis, nullâ tùm fiobilis traâatio â t

ortitú$um;
iuiii Š
il* 1 •

NÉ ea quæ de dæmónibus habetur, Nam i;

ádmiffis,protinus fuperftites animi declaranturi. $ig
%nunc; CTh.): £,.
N, n • .
£itis; 'ificii? Š ii, h,
?
ίι

{is fublätis, neceffe eft & animósunäcum corporeiniti. $, TS, ËlissÂ, *,, ssge,

re.Sed cùm hæc ratio altiorfit,quámutadlibfosde Viri `°amu; odiisn.,

· tate rerum pertineat,illareieààadtfaéìationemdeAetrt $q; iof. , & ob ** pro te; Å $i; v

nitate,fùfficiat hic titulum titùlo coniunxiffe. Scilicetut& jP&j$is; δ' lllud,

gaemonibus fimul ac mortüis loquamut. 16$yrricrtim

hac de caufa,quòd unum ab alterófeiungereifiexyerimé.
tis non liceat.Quæcunq; de dxmonibus&tuntut;a\tot
tuos transferri poflùnt:& fùffiis quæ de mortuis,ad d*
monum iftjfiofies.Verùm difficultatis caufàeft,quòd cù?
dein poffimt effc&us aßignatiuitiaprinçipia:fílite ir.
mones, feu mortui naturâ;cœliquaedam propriatis,**
chna.Ecce auditur ftrepitus in ömo poieft&lemię
ericius,aut quód j£j£# daemon, ut
umbra alicúius affinis PoteR & eflè aliquis quitáfíimi
china ftrepitum illum efficiat.'Poteft & uisάurám tri
hoc efficêre;autcommoto aëre uiolentius autfenfibus;it
nihil extra teipfum exaudiatur.Similiter&inluminibus,&
rium qu«
fpe&tris,ac fàcrificiis.In omnibus enim quatuorimò tan
iitur qutn ue hæ rationes militant,natúræ ordo, üt animalia,git:
auf« pof áliquid: tris cœli peculiaris: perculfà mensabimignibus,
Júgnari. uaporibushumbfü,& affe&ibus:technahumana, ümim.
ponere credulis actimidis fperant : & dæmon, utmorti
ümbra quæpiam;aut miracüiufa:uafi omniahxcproepi:
habendä füfit,quòd quihorum unum negît,ommùngit
qui admittunt,etiam omnia admittunt. Prxfertimuttùf
quandam peculiarem uirn naturæ aut cæli fcfertię&
uidentur,juòd quidam uident, quidam non: quidam*
diuiit, quidam n6n:quidam ortitiino fentiunt,aijnihilò
haec igitur leges omiies,præter Saducgos ex ludris,&fi

sensistos sus-a-us-asse;
• •• • • ' *• … façu
 L I B. , x V I. -C A P.- x c I I I
racula effe exiftimant.At contrà EpicurejPeripate
gant.Adeò confufà & ardua haec qua:ftio cft, tum
Xime neceffaria,ad uit e conftituefidae rationé.Na
ihones fünf,etiá animus ipfc fupcrcft,quare forsit
dum minimaq; portio noitri hæc uita ciit. Atq; cu
uitiae,honorcs.potétia,gloria,feu fama,imò etiam
id nihil mirum elt,quofjam tam fortitcr,imò fpon
filiorum mortem. Ât fi nihil fupereft, tota fp§s ;
crit collocanda:ut nunc pleriqj faciunt, Atq;hæcg
tct praeiibáffe füfficiat. . . . . . . . ' . .
Nunc igitufltatucndus cft modus proceffis,cù
ficultatciiifacilé labamur, & ob rei niagnitudinem
non parum periculofus exiitat. Ex hoc enim & ci
gubérnatio;& bellorú adminiftratio,& (acrificia, &
reliqua qug ad humanam fœlicitatem pertim<t,pei
denfur. Piito quidé non conatus cft oítendcreiat
daemonas elfc,iìcc qui cum fccuti íünt, quóniam n
monltratio adduci poterat: probabiles ücfö ratio,
fündamentum infirinius reddcbant, quod cxpcrjn
nititur.Satis cnim conftat,ncminen* tentaturuui Q
rc ratione,quòd ignis fit,autcœluwm,aut mQn9g;c
$. nobis Ę gxgerimcn:qiiidc
$: dignorumq, relat:onil us. Fide dignus autcn), g.
fes ciii£redatúr: ut Platqnis Platonicarumq; opini
tinum fit fundamétum:Socrates adcö ü$ia$ fuit,
£ntiri pro uita feruanda n9llet, aut aliquid turpc
çd Socratcs dæmonium fé habere Paläui affirmáb
femcl uifum,fcd toto tcmpore uitæ fuæiliifamiiiar,
fcmpcr cum dehortaretüíhortaretur nunquam,ig
$moùes funt. Ob hâc eandem cätifüm fermè Ariftö
hac difputatione abftinuit.Si enim negaffet,uidcba
ctati uerfari, illumq; mcndacij coargiugre. Et qui
inulatorem cffe affiriiìet,turpe tamen uidebatur illi
%abfj; euidcnti rationc accufarc; tum maxime qu
iufto uidercturin Platoncm inuectus. Ncq; arguim
$ig: foffam,ut uidcbatur,efiicax ad oftendcduiii da
£fc.Aduerfàbatur & palám legibus,&ficris, & £y;
impietatis nomcn, & periculùm à plcbe fubiret. £x
gis quòdPIatonë uidêret ob hoc áccegtum, quôd
naui opinioné inucxifíet. Nccabs rc füerit cfeder
iniussushuiserinioniqu*dei=pyri;
f . ^* :* c 2
 $o4 L I B. X V I. C A P. X C III. LIB.
tur,faperet.Satiusigitur exiftimauit, cùm multagoi* | ti$tem tam 3' I. C AP. C1I■
fcripfiffet,&difputäffet 33n jÄ? caufâhaud p:iti;i | & “intamiagis, Vnum eß, *

fii
II.
Quôdfi
haud Socrates
dubiè qualeiitudeftdzmonium cipiafe, M:ij,
tantamihancdifficultatemfifluliffct,qurtni $imisäî,C§ Pinioni fis,qu3; li mt atq;
£emonúcitatem;
1
'I
an effent.Verax
tem enim unguammendaáiáiiif.nesig-
non recqrdamur fuit,&nobislongèmelior Noyis. |i §& $pinio ditium uëientiaa;
Eig 8 'iibuspö; tl, 9nting
uitatuenda dicendum sffet,digeremus :cumtamtn multo | j, Uttô m, c É $i caí 5
i magis uitam,glofiam,filios, diuitiasq;Socrat;dignis | √ itiir; q íi "£tútur; Ê $iî nn
ut non ineptum fuerit Platonis argumentumdrmóni: || ; t;in ää butio $ , & ultio; umqn ά
; relatione,non opinione Socratis ifruentis:quioquii; £, Ä$ c(Te, Orti Quia §tdits§ lOt,
non effet cur Socrates mentiretur,fi modò confùfifq; $::j 'usautem, hisc lores Ones
i socrates per daemonium intelligeret.Namnondcfinfqi Ę j; Atqui ÉnsŠ Patri,
1 rationem interpretentur: alij ètiam omen, ac ftcrnufi- Š d 5$uiillô,f[e 9hasn<§am; utij,
i mentum; . . v 5f:explicaui Š $tatiajïÉ'9hmi,
Tu proce- Expediti Ę Socratesp6£explicauit, nos $ię $tit:& $ ßlii, §*tuni, V;
fi in4ue- uerò quantâcunque diligentia nihilaductis: foficii. ζ$int. Qu $itatôi 9nj. a|;
an demo• p!o
mus,titrem ti, Èguiî ? fit,iî lmm tigri;iî
int. in primohancfedulô inquiramus.Atq;Arlotíssem
Primae philofophiae,qui optionestatui §§ $mô, §§,adtem, $tiis, ζ
ideas prius ï; 5 ftatuèrentdrmonis stami Ę $inę ß *tiim. defi, 'ΡΔm re$ te;
m.
non fint, quales effe ab his quieosponunt, sitis;
Deináe qtias rationes affimer; Qpórteat,qu;i;st; Š
|| §Ā§ j$gttí §§t;detj
$u$ $$$§.
tiíïìt
v, $r • R {s. “Finion; : uac) al am;
ta fufpirione carentia,cùm(ut diâumfit,tot obitét ;&:
- - - -

Ε',te c|;, $'9$ eT" diu

É credendum ftteftimoniis. Nam inul,prot jjoĘ **pet;§ Chriftia ίP
-
fùs, intifitatum eft, ncc quicquamrerum antiquarm,itt
iomni-
abfentium,quas non uiderimus, crederelicebit, Siomm
t••- - - - -
Ę §§; fibi
';
-
$$io; Èinulti,m*»C,
%i}to;
auit } Piterę$poj'adh,
»

iones
:li.
cur primùm
bus,in diffönam âbfurditatem incidemus. Ptrtitifftm
fcire,cu£daemonumopinionéstiumfinoncft; %ùtç, ÉÉ;
$'ittimsspo§£, §ìs짧i;nio,
i.
çuidam tamen libenterinuexerint,uelutleges,Phtonij, §§§; $it $'obi§§§§t§
Stoiciá;. Porrò non una ratione omnes illos Ę ę ÉÉÉ Š - § (
• fed leges ad terrorem & cogfirmationem R; j$j clio $ionJ §'g
eorum Quae fU-

pranáturam,& contrafenfìum perceptionem : &ifi- I § fi Olea, §§ cum.§ d*$ íitj§

mant.Platonici, ut aliis præftantiores iiidcrentur, &quo- §§; §li '£hisdm 9 Po; §ìbì
dammodo fcire quae alijncfciant,ac confùetudinemhi*, | § skój
-•- - -
Jerú inôChs$$§&
re meliorum. Simul etiam utiucundiorem uitam agcrcnt, (R;tia\$tio, Omii,
* • -

haec commenti in quibus deleétarentur,ad fòliti rum;

rum que nobis fine numero eueniunt.Sicchimit;ustit, i$t;
agguimiferâ agit uitam, uanaffela&antur.Etd.hisq; '\d Eí,
effènon poffùfit,tanquam praeféiitibus loquentes, mifim lm

in modum animi affeâus iiixtafem &metumhun;i

ncm mutant:obliti ucrarum Ę uύ'ts,
eratisftudium uenerationem®,& ut anlIIlllII1 • E èj§ "em $u$§§ nJSnj
 L I B. . X V I. C A P. X C III.
miorem tanquam diuinum effe declararent: atque
cófentanea magis opinionifuae,quæ fœlicitatem po.
fola uirtute.Ca:tera autem omniâ, indifferentia appe
Ncchac in caufâ mendacium ueriti, etfi contingãt di
cùm opinio de dæmonibus profit & illi qui eafihab
aliis. Ei quidem, cùm miferiârum fit folatium maxin
aliis uerò cum quibus uerfàtur iuftior & humanior eft
fpemfuturæ retributionis, & quia credit a&iones fu
mnesin confpicuo effe. Fortiores etiam pro patria :
ftitia.Omnibüs autem his commune eft,ut uefiffima
dere exiftiment. At qui daemonas negant, non minu.
bitiofe quàm quiillds effe affirmantjfe gerunt. Vt f.
Ę agant, gratia uirtutis folùm , nön fpe aliqu
i,agere uideantur: & ut ueritatem diligere maxim
mines eos credant. Quo fit, ut in maximias content
deuenerint.Igiturhis reli&tis,ad rem ipfam redeamus
eft, utrum dæmones & animae defun&torum fint, n
Quiuerò dæmones effe crediderunt, trifariàm diuif
Aljenim immortales,& omnes malos effe putant a
bccilles,ut Pfellus: qui cùm cffet Chriftianus, Chrifl
rum opinioni,nccndn experimentis multum adhaerc
mortales,aliosô bonos,alios malos,potentes, fed t
qui metu mortis fibi profpicerét:atq$ hác opinioné ,
patri meo narrauit docuitά;. Tertia eft Platonicor
£osimmortales potentesάac nobis familiares, pa;
bonos,partim mialos effe àffirmant.Breuiterigitur f
rumplácita enarrabo,à Pfelliopinione initiumi duci
Inquitigitur ille in libcllo de daemonibus: Daei
fùnt pe etuae mentes cum corpore Paffibili, atq; a
ÉÉÉÉÉ admota comburantur:quod
ius eft,cineres relinquant. Hocó; Hetrufcorühiftor
ditum effe.Cùm uerò in Cheroniefo diuerfàretur, al
ne folitario nomine Marco multa perdidiciffe, atqu
caetera daemonas,licet membro uirilicareant, attär
Iminis aliquid emittere,ex quo ctiam animalia pufill
rentur.Effe autem fexillorú genera.Leliureon,id ef
quod in fùblimiaëre uerfàtur,minusά; noxium, &
candum pronum.Aëreum, quod circà nos , & quo
rius eft primo,tamen & peccati poenitentia agitur
mines.Terrenú, quod non fecus ac homines circa
ucrfatur, prauorumq; morum eft. Au- ge; in
c 3
3o6 ' L 1 B. xv I. c A p. XCI 11,
minibus&facubus habitat. Excitattempcftates,&m'}
modis nauigantibus infidiatur. Subteftamcum,quo3m
puteis & ? ècubus degit, Ę fofforibus Lutf.
;um uerö omnium pêßimum, quoâ morbos ctiamfig
É incutit.. C Š aliautacreauthumo
re, fed non ore, ucrùm cxuguntuclut fpongir:autium
aérem fcilicet per meatus qùoffamtrahunt.Omncsqu.
ue Deum oderüt,&hominibusaducrfàntur,fedpluslo*
ge lucifugum,fubtcrraneum,& aqugtils. Qui ctiim**
corporci funt, ut tangi iî & aliquidexcrementilo;o
excernant.Nulli etiam dæmonum fìs cftcœlum Lunæ in
grcdi, Qui ergo fub aquis&tertilatitant, lucifigij,cor
iota hominum lædunt,& in diffimct adJucunt.Tctici
üerò aereiq; in flagitia animas hominumimpellumt. Mi
ximam aufem ominium effe multitudincm,cùm terra, a
qua & aër,præfértim ubi hominesnonhabitant,hisflent
ßnt. Suggérunt autéfjirituinoftrom gnssyytA
abfq; foîïò,uelut fi quis in aure percipiáíüo: ô';{oni.
tu.Vt cnim propinquior uox cft auri,ita meliustamptió
' pit,minus äütem foni. Cùm igiturßiritü nofttumdrmon
tangat, optimè percipitur ἀmofiis függeftio, ittsbm
abfj; ullius uocis auditu.Similiter & jeciés reftitanim:
nolíræ ac fpiritibus,uelut etiam aër,cólorum&aliimim :
rum formis atq; imagines.Hgcigitur artificiose a;igit
nos, etiam titillatiönë uenerisifimittétes,pr;£ftimfiat
pus calidú figrit,haturáq; fäläx.Caeteragefìcia folumno
Χent corporibus quátum pofíunt, arte áuté omniuat.
*, fùm
Perdunt uerò üefum & reliquorum animantü nonnulli,
homines,igne,ruinajaquis,cafu,aliisq;modis: nccí
3Qui igitur in profundifsimis locis ficcisάhibitant, glori
'expeüiit non igtiis aut folis,fed mollem undciabilnris,
foüeasά,& animalia,& præcipuè homines, ingrcdiuntur,
Et ubi ifigreßi fuerinr,corrumipunt cetcbrifpftus, &*
&iones ùitiit:& dominantes fpiritui uibrant corpus,&il;
flrumétis illius utuntur,unde föquuntur & clamittQyol
'uerò lucifugum eft, immenfà frigiditatc obtunditommts
fenfus,& réódit ftüpidos & mutó§.obid etiamncc c;;ri.
nibus mouetur:eft enim hebes&obflinarum. Noncfta
tem humorem,fèd
'incnto eft,cognitiodaemon& qui hominépo$ideat,*!;'
uénientiü antequiuideantur, &fi
yorum,tuihlinguarú alienarü.Referí =■;
- • • - ui fi:
,, * 1 1 B.: x V I. € AP. x C i£ f.
* didifféfé hominéà quqdam Aleto Liuio deduâumin ;
tem noéle,fumpfiffe4 herbam,ter etiá fpuiilc in illius
illinille quoq; certo unguento oculos , cxindeq;illum
deduétusfuerat,uidifle dæmonum turbas, atq;coruui
os quafi fibi inuolantem:ex qua hora cœpitfufura præ
re,totoó; tëpore idEā; diebus quibus C
£tus crucifixus ac rcfurrexit,quibu$ nullo ftudio uatic.
poterat.Cùm ucròhaec narräiisirridcretüs á ífcilicom
inquitille,Et tu pro una plaga multas accipics. . $.
euenit breui,tum multa alia quæ aliis quoqu£ prædix,
Marcus uerò referebat quandoq; cognatam fuâm ma.
fiatris fuiuxorem,modéflamalíoquín fœminam, fed
fæpe aegrotaret in pucrpciio,cœpifle barbaréloqui,lac
τεςucitcs:quod cüm áitantes admirarentur,illámá: c
fiuellent,adduéto peregrino quodam nomine Anaph
Ë rugofo,exuilo,nigroá;: illum euagjnato enf,
aάmanu âpprehenfa,Ariiicniée cœpilfe cönuicigri: a
[latim Armenice rcfpondit, uoluitús ele&o prpfil;re
illo certatura. Coníurantc autem illam 'cné, libcrat
$$$$ cùm lg&tum ingrederet
uiííé affirmabat in formam mulieris,expanìs capilli
ncbrofum,quiin fé irrueret: pôftmodum eorum qucj
£ig; meminiffc.itaq; dæmones licet ßxvi & pro
inguacareant,corpus tamen illud aëreum fibi goncs!
proarbitrio,uelut nubes uento fiante,in uarias forma
£ant, contrahüntque,atquc exten$unt, Coloremq;
filianimi affeétus inutant,uelut & homines,{ed loiig
iius,ut qui corpus animæ obedientius habeant. Omi;
Amem celeriter dilabuntur,ob corporis mobilitatem t
tatcmq;.Aër enim aut modicus cum cohumqr, corp
Füm. Nec uerò minus prudétia & fapiëtia difcrunt ii
4æmóâ demone, quàm homo,equus,cuniculus,leo.
£uléxgue:adeò difparata funt dæmonum ingenia, u
dain {àpicnti(simj&futurorum praefcij:alij üerò pt
rium uix unum duntaxat genus agnofcant. ltaq; ign
reiά; uarias fufcipiunt foramas, nec diu in illis mòr
Praeftant tamen, quæ illis conucniunt bcne. Vt fi
£eptrum,ornamenta,grauitatem, prudentiam in re
fis:fileonis,audaciam,íugitum,terrorem lucifugiue
Proprias retinét formas,a£ fubterranei, iicc expreß
fäuir.T
- •-!
exigi&aqusigncdùiun;intçrhaginarìnibi
C- 4
 $o$
1. Is. x w 1. c AP. xc 111. . .
tamen aqueifœminarum,&auium,indenymphz\*
dcsά;:terreiin homines& canes, fiibhisq;formi; dium*
nent,quia eis plurimum dele&antur.linguamutro nul11
É habent, fediilautuntur pleríque **$*
1 IB, XVI. C AP. X C 1 I I.
tniibitftffoná:cùmautcmiilamemußiffet,uc
Ę fcffonfìfìlàdabat. Tenuitigitur an
mittungintioâocum coniuratione, folutum au
É Vtutresfehabeat, dumaftriétus c
Qttttt

abitant. Omnium uerò dzmonuin Êàtiàtiniuę $pámßátiseihibcbat: atqueis fàltem grmc

de,fempérquein profundiores tencbras detrudiuertmtur,
£iitm ficiebat,quòddiligéterómnia inquifierit a
undemina§& baibarauerba cùmnonintclligantm* L\;;cnim folusfemper,licetplerunq;, féd aliqua
fùbterranea uitantesacfòrmidantes,relinqiiinthomº; sßüsttimueniebat. Isigiturinplerifq;cum ?
É hgc timentabfurda,adeò utplumbo,ęt* $ibitamPlatonicisautéinde qüibus diäurus
** Stdtamen&àPfello inaliquibus ,&magni
o uinciri fe uereantur, quàmfiueris carminibus fia
fmtome; ft« $ntentur. Solentaurént&lapidesiacet*,£liif*£
*íícuticbat Primumquidem, quòdnafci&int
*4cuente;
$. Caufàm ego adiicio, quiànonniulla jaciuntur,qm **bat. Eft autemloiigxuosuälde;tempus t.
'tor, &ffvm $is modicafitui$,feddeferuiturutìucato:itaqu£"°°* °*kaittunt,£diffécótáuraexfaciefumpta,
f. $unt,fed terrent, ut caufâfîtomnisquödno! |xdamt,im 5** gintaduosánosnatus ualde iuuenis ut
scillitas ac timöt ingens, ut nequtt£t£; aufintquz£9; **ii&cautcccamnosuiuerteritimabat.G;
fint,nifi Prouocati. Sed ad É §yírcít:i:o A£* $$índícte affirmabat.Cumâ, interirent;a,
'taque dæmones Iicet prudentes,w\\\% om ; É **itmnoftros,mori unà cú córpore putaba
$:fùnt
a uenerintenim fallacei,fùperbi,&
, lucem quandam & ignis iaâàòümä $.§. $untüloshoccertofcire.Gymnafiaapùd illos
radios imt:
$°?nquamin tenebrárum ÉÉ nullapoßit j*$*£lisrecitaui.Anutióeflent áquiadc
elitt. -
ŠutPĘlus ait,nondixit.
** lux. Adduçiïìíîïtati,utfiaüuf£ uM *siduerò,utPlotinus,Porphyrius, lamb
siant, lampades fponte ardere,& íóúfisgit; - $it:tatciius magterfuit,ßcüt Prophyf
sf. apud ÄÈÉ. ,in peluiaqua plena uatidimantur; § *• Šrmoncsexiííantùiiiproximos atq
$ sfiim illo, ut eííaríåìåíïìßìminferius,*?% *wquatuorcontinuoordinéîatuant,dcos
$m euocantur. Nécûçamdimodus no' V. $*ii&homines;omnesq; cumcorpore &
%$*Poribus regionibüsque. Scdnos," Š
$ę omniumimmörtalem. Scd Dc
Ίtqrle{ iteìiquos elementari. Dzmonui
§°*;ufceo uitreojrô peluiütimur.Implev! É ú “Authominum,bonos quofdam, quofiai
fî Pjimo quidem fönitùs tenuisabfque uoc*%j. *usbonos afifleteetiam hominibus,&
§°'''',
Ces exileseftingredientis
íí úántpstt* ęmonis: pôftaquai'í É ἐγsabonitueiijeosimprobis malis;
{* data exiíé Ê, É Ęjf*
is quae p. ibafim,®°
§.ji; &animas ;íú ac
icut daemomesgeneralia deorum mi
ex §ji'ÄÄ; Y££ Šg£ ; istot; É in

§§fibile fïî î ue,eò quòd &in!ę

£°*a£tem:uifïèíí ä ïäïónisus%%?
ïïisgoi√s;
Š autem uCT0 , 1

Š £j É iíüräoletę 1 § ££iïi
lnm * • • . ;„; \, aeruit mifl""T - Or(limes mouem

„Τi¤?
3.* eft,Nunçìá
ttio Ę
„§3cius Gáíôï
| $igjf
áereum,uti* â çïgrtiìtutìtimuseftDcus,q
daem cedamus
$ia$$jfecundiincorpore,qui&iic£b£
dict

“. * diufìiìíîïîä**'
Apuit:qui quam , °*wdiat: iis iii. iiio;
Ec v

M.
 *" . L I B. X VI. . C A P. X C I I
meraillidabat refponfà:cùm autem illam exufsiffet,
* bat quidem,fed rcfponfà falfà dabat. Tenuit igitur
2::* Ê cum coniuratione , folutum
* circiter quifique. Vtutres fe habeat, dum aftri&tu
z% commodùm fé fàtis exhibebat: atqueis fàltem dæ
e* effe fidem faciebat,quòd diligéter ómnia inquifieri
„… lis.Neq; enim folus femper,licet plerunq;, fèd aliq
3° cumfociis etiam ueniebat. Is igiturin plerifq; cum
-r* cócordabat:cum Platonicis autéin de qüibus dicturu
:* . minimè.Sed tamen & à Pfello in Ê , & magi
menti diffentiebat.Primùm quidem, quòd nafci & i.
illos dicebat. Effe autem lofigæuos ualde: tempus
illinondocuerunt,fed ipfe cöie&ura ex facie fumpta
iamquadragintaduos annos natus ualde iuuenis u
tur,eosad c c.aut c c c.annos uiuere exiftimabat.G
&nafci&fenefcere affirmabat. Cumά; interirent,a
illorú&item nqftros,mori unà cú corpore putaba
que tamé illos hoc certo ÄÈÉÊ apud illos
feliqua quae aliâs recitaui.An uerò effent aliqui ade
&ftupidi,ut Pfellus ait,non dixit. -

Plantonici uerò, ut Plotinus, Porphyrius, Iambl

guorum alter alterius magifter fuit,ficut Prophyri;
in medio,daemones exiftimant diis proximos atqu
nos:ficut quatuor continuo ordineftatuant,dcos,
nas,heroas,& homines: omnesά; cum corpore &
nentem quoque omnium immortalem. Scd Dco:
<orpore cœlefti,reliquos elementari. Daemonum
heroum,ut hominuim,bonos quofdam, quofdam
Daemonas bonos afsiftere ctiam, hominibus, & illo
gerc adopera bona:fuerié, eos improbis malisά; ,
iiibus. interheroas, &animas, principatus acpr
collocat. Sicut daemones generalia deórum mafid
quantur:heroés hominibu§praefint,przcipuè inclyi
.cipatus adminiftrent regiones : principes autem ea
<quae ad generationem Fertinent:animæ ucrò, iuxt;
ta;optimae enim angelis af$imilantur, prauae malis
nibus. Conftituit aútem ordines nouém praetera
quçin nullo ordine reponuntur,cùm iuxta qualitat
rum conditionem fortiátur.Primus eft Deus,qui oi
omnia dat:inde dijfecundiincorporei, qui&idcae,
/ amnibus aliquid asar as annis soro; cœli
c 5
 ]
- 8Io t * * LI B. * XVI. CAP. 'X C III, |
Ei h.xvi. c A p. x G III.
qu£ corpushabentimmortale póft Arthangii, ind:* t:mori, ibhorrent. Animaenim beluæ inferuit «
.geli pòft dæmones,quifunt mifiilriinfcriorùui Ar fiimoiisnomenipfi daemoni:mediúmque fitadc
geli& Angelifiiperiórum:poftheroesinde prindpi* | hn'imuttm cumärmone. Sedhrctafien uaticit
£$£$££■ggessisius inferiores mcntcs,otu ; £g;&breuibusrebusfunt, quiaimpura. Gaudem
aberit uaporis aliquid,quiáinfublunari:£gone motae Πᾶrmones diuerfis animaliüm generibus. Form.
°t*animæ uerò etiàm maculas:omnia pofîmttliler ;* £nimyies minis,uclutifidicanf, ftituros cœlum
**fiimmum opificem Deum,&deos quieum fi?'* ç:ifispa::faëturum, aut arcanuminabyfiofc
$uuntur incorjorcos.Heroës igiturgtnijfuntá*
{amen dæmones. Refert PorphyriusPlotinum aliquam
t;;fiâurum aut difperfurum , membra Qf
íím difperfitum, aut quodfifte: Barim,ideftn
í'agiftrum fuumab Ifidisfacérdote Romaeinuita% pol, *' tiiiquc quromnino efîe non pofiunt. Hc
*!*itumq; ilitoflenfurum propriumgenium $ Ει'ipicititione: primumqu6dfenfùm quid;
-

3°is fglebat.ltaque cùiiiuêniíet íotinus,&ille pers; Špiunt, quaeiilis magna uidentur, non?
fet confuerā, apparuiffe genium:& continuòlacct Ęs pofttncqiiaquamtaìfieri,ideò timenth
-

° exclamafie, BeătusesPäötine, quipro armones* T: situm fimilematificitinquit Iamblicus)

*um habeas Dêum.… .… - $$emuerbaintelligit,&ipítem cuipr£
• * • r.

. °°d ad remreuertor daemonestorius* sy*#* îsîtaretra&atéquéìouit, adulatamcn tt

?°°i uerò alienaííííííííím, íuntíonis; £t:tiim quiafacerdos cùm ta!ia dicit, in mem
intelligo autcm nunc dæmonas generali nomimt, vt c. Š:\rofùm potcntiam, quorum tunc uices
'§jberbes,prifìciìÈÉ principiscont¤: Itaqu 5*: item illos,uel fi ab alio quopiam per
a dæmoniô fabricari corpus hoftrum & Š
!$titur Et etiam quia iia(cauturúlii audicnt
; É$tiputant,eiú&άorem inter#*j nii Š:sprobi, quicum audiuntyettilantes ,dic
us *®Perantetn,ueiutin unoquoque ordincbcnt? *tm:núltiß; pößint. Accedit;juod adeò titn;
S* -tuto.E*orantutemhomines3erionas, qu®°"';
-
$$e;t, &jerturbatiprincipátum,quo reg'
[''''*inferiores impetûillis, ut Saccrdo*' Šuftitimi audiente$ uerbåêe hoc, quam
5'gionemé, D€ÉÀíquandoctu*fî Štoteít exitimét,ftatim abeunt. Sunt et
'§a&us fiipreiììtistę $trumque quificaiurantur,&increpantu
$imuicarminis'facri,<Γέtinentcpottfii* fartm úiciiqueproprius $æmon binitio
Páuperes a Principibus petunt aliquidpcr auium* $i- incorpus décéàit, addútus ab uniue
-&. jántes.verùm imjöííeniones animae®; $aperquç animaipfa,utcorporialget
j'y£siisaíí obuerfàntes, plurim'' vid Š $imim corpori ãgatiHamtuetut,in
Jî,3£enas corpúsque noftrum, áty£! ìs ì j$jciaiitigit, coufì, donec acris opc
ßneremifïîäîáîëîâafn' £ |j;atoie,deimaiquemfortitur.Tunc
$gc£$$uòd materiâÄÈÉurisficii dis,imo' jyeiaaiifiä,&ii obediens, u
ÉÉ$e $ui autem maximè cor?9j; íig; inftruendam, erudiendam p
-- -

- °nes,&exhisquicunq;circa nos ueri*''"'jg jsinmam.Siquis autem temere degenei

Š
Ύibùs fàtiôáôïýíácrificiorum'
Ęterroribus
É jEtarbitramifit, eorum ducibus, a
impletur, !
?maedi $it, Tumq; Š - ttmÈ mos à bonorum commcico ,t
titè jÉggdimür öïíïin omniíí Ἀμαὐ π Áɤ¤¤¤ $emper.
j£$igédo tiaiuiiííelicet gj? É ŠŠsít,necüngitúr.
<.:p **inii;i;i;£•* £ ,*sensi*,*,
|
… . . l. f 8. >x v I. . c A p. x G I I I.
… te mortua abhörrent. ' Animâ enim bellua:inferui
[… in dæmonis nomen ipfi dæmoiii: mediúmque fit ad
IL* fiandum uatem cum dæmone. Sed hæc tamen uatio
.… leuibus & breuibus rebus funt, quia impura. Gaude
… tem daemones diuerfis animalium gerieribus. Fori
_, autem inanes minas, uc!uti fi dicanf, fciffuros cœlu
1.; occulta Ifidis patcfacturum, aut arcanum in abyflo !
ditum ÉÉÉ; aut difperfurum , membra O
Typhoni difperfùrum, aut quod fiftet Barim, id eft
*âcfam, taliáque quae omnino effe rfön poflunt. H
tem quadruplici ratione: primùm j'£Ä; quic
borum percipiunt, quæ illis imagnâ uidentur , non
, percipiunt poffe ncqiiaquam taliâ fieri,ideò timent:]
enim intellétum fimilem artifici (ínquit Iamblicus)
gio,quiquidem uerba intelligit, & ipfe rem cui præc
fne adminiftrare traétaréque houit, ad alia tamën iti
eft. Et ctiam quia facerdos cùm tafia dicit, in mem
reuocat Yleorüm potcntiam , quorum tunc uices
formidant autern illos, uel fi a6 alio quopiam per
nominentur.Et etiam quia iiafcuntur'talia audiénte
fut homines probi, qui cùm audiunt petulantes,diic
cùm tamen ülcißi póßint. Accedit,çüöd adeò titnei
nailla reuelari, & perturbari principatum, quo regit
dipartes,ut ftatim audientes uerbí de hoc, quamui
cillimum hoc effe exiitimét,ftatim abeunt. Sünt eni
cipatus plerumque qui fic adiurantur, & increpantur,
ait. Eftäutem unicuique proprius dæmon ab initio,&
nima fénfim in corpus defcéáit; addictus ab uniuerfç
ut fünt loca per quç anima ipfà,ut corpori alligetúr,t
Atque hic animam corpori áliigatiHim tuetür,infèr
qmniáque opera dirigit, eou{j; donec facris operib
dæmone cuftode,deüm aliquemfortiitur.Turic eni
non cuftos imperata dei facit , & iTi obediens, una
cooperatur ad bene inftruendam, erudiendam,pro
Š animam.Si quis autem temerè de genere d
num loquatur,praefertimque eorum ducibus, quòd
corum fupra nöftrami fit, terroribus impletur. Mal
ā dæmones nos à bonorum commercio, tum
deorum, aucrtere perpetu δ'conatnr.'seri per aute
'mon nobis praefeâus àßiftit;nec ünqtiàmfitratur.
rò Socrates habuit quem aüdiret, ἐπίΊh&agelnc
*• -• - • •••
ex
 $rx lib. xvi. c AP. x C III. | 1 18, XV 1. C Ap. XC1I1.
'"eris de- inducitu,enim Socrates, quihxcueilarckt: A&£r* *tim obftit.Inftatusdefcendunt,uelutimago
;"* ***** diuina quadam förtéíïíôùmquoddamâprima;* soni;iitte,fedä fpeculo refieâitur: itaftatua fabri,
$iamc£cutum:hoc cnimuo. et quzdam,qiizáí Šontręcipiebatdaemonem,potetitquc loqu
sus quod fit,diffuafioncminnuit :pronocatucto niiqut ' moUttfponte.Alio euidentiori exemplo: corpus inut
Quòd fi quis amicorum aliquid mecum uandoqutg* *uitum animam rccipit à Deo, ita ftatua prrpa
£unicat, uenitque uox, höc illa diffùadet, ncqu; fit: mattia $rmonemabunierfo.Curautemfatjascf;
“it.Cuius quidemrciteßes dabo.Charmidem uirum* , Effigilius ait,utperillas&rmones effe fciente
mum Glaucönis filium hoftitishicam aliquando i** l> situmconuerántur: cognofccntes aliquid
%$* exercitaturus,in{ladio mecum commúniat,fb* 1*otisoperationes animadüertat, licet intf'
$íiiituox: obiάδῆrmoniomcijº \*ittmi corpora hominum demon ingredia
$ %9agbtemperauit,fitisquiderearictitatio* k* l*iit: Itobiiiinorum contemplationem hom
$um fit. Similité, & Timarchüs,cùm illum £gnu"; 1; istomicilium:ita pcrmalas cogitationes & fc
$%t$m fürgere,ob uocem bis rétinuifem.Atiil:cum din 1$;auclamai;proueniuntoperibus, aut ab att
fefubduxì, QcciiïNúíofamandiifiiiuT* 15**l*monum domus ac feíes. Nonfuiffca
%°s ob id daminatus cffet, inquitfatijç Clitomadisu'' l*$trmonem mentem ipfàm, conftat obuog*
í'9t, quòd Socrati obtemiperìt: nolui Au$ g, Šdummpartemfiçaçbatur, (ilicet diu;
Qui in Siciliam iuerunt, quae dccre:& Ę ' |j*utcmadutramqueindinarifolet. Accor
$$e praeteriti$$íííííííô€t\&w*9* £ |j$£am, dxmonisa'sidentis 3nimsg
§Â expeditionem çTÌrìïóaducís Ioniam&* l°£tumdedudti, corpora,palàm elt.Vnde et?
Phc(ùm militaturus,me ob fignum dzmonis$
§*9gamobremiíííííííí interfe&umifi,* Ca
: *$ocratemfiife;certimet, atque conti
Ulrum H::i: $ iQjlimtamen aliorum aduenarum?
¥**Paffurum,
c
& etiam çoto negotiofim*%*j.
- T·_ :_„t;« i^ntU$ 1.t &^nni,.i..i__*.
*®* ferturbationeuitìaguntdißimilę
-

fà $°°;$eferüt,quòd dæmoneius fuífit prinäjä£ $. $ideritis: operein opus deducente per

tu
°tniüsquc. Àêthêïïïioneis
$us Aetherius abiis*
' '°*?tridenti$familiaritatem. Quem &aer
enim,quiigeu**j.
ij**jtmiit; -

?*d contemplatióÉÉÉÉÉ&ägt;ut* i lsi; Ę uocati docuimus, Isenim plur

°$ia, aqueus ád uoluptates. Atinhisfünt $#j•
- 1 (ì;$aliyosàproytiis negotiis auocat,
- -

§§ diffuadent, íÉÉÉÉÉÉMartis, ἀ i$titui fi:r€%ient Déázmonumau

ÉÉÉabent : Iouij,prudentiam;atqu<ii» ciiji. ę lę *?latocenfeteos deorum effefilios,fed
Š Ę omnes immortales, fed Å¢
! - -
jaium\audfacileyo((e explicati:naturau
amen m%• 1 t“L\Mttmi -
- -

§°*ss: reliquos uerò etfifintmortalcs,* ßint: tu; mdxmones ingenio!, memores,m - - . -

j?£gaeuoEWíìíîïísm:iiur; gè* ï;&gt;tionì noftrarumgnati, a

3j§*hómin€$$i
erant » n
deorum
mqqui âÄÈçfida** §. |j"um,&eorum
Yò -
quiuitamhonötama; -

lo 9ftias auëïíç&operabona"? [§ ā€¢gssuipo: quidoloris

É£lis auç uoflain,quafi nóbis cong? $i; ęysjruiniur&ipfi,&ob!
- Ê alios íî peregrinös, quinihilaídfint%. É defcendüntque,& diuis ct
moni humaH- uaganês per$ementorumf*#'î.: T.§¤¤
$,\)m
üclut&human
-
o
**utem uiros foliim fuos daemoncs,!íibiad
- }
jduiiibi : *$tellunt:pr£cst
ntsautem clientibusfuisfauent
- - -

$iam ά. -
<l
- -

gnofcere:fedhipauci funt:cxtcn9" -

§$unt:pr£celluntautemin diuerfis,
- - -•

j$iis ££î & í Ęlesfiat,q%£ Š Ęljgnftantia ajgeneratio

agft °Pia, hi onincíÍïmonem aggolis; ; $it;ai; Spifitió.Eaetiáin parte qua delin
unt. Quare autcm nunc miraculanom * {) adu: j*
'*°°msstiam operibus retrabunt. Fu.
3,à - -
 IL I B. IX v I. C A P. X C I I I.
. aduentum obftare. In ftatuas defcendunt,uelut imag
non à pariete,fed à fpeculo refle&itur : ita ftatua faU
magicâratione recipiebat dæmonem, poterátque lo
= *a* moüeri fponte. Alio euidentiori exemplo: corpus in
Lc*] præparatum animam recipit à Deo, ita ftatua prae;
**' materia dæmonem ab uniuerfo. Cur autem ftatuas e
-::::::**rint,Trifmegiftus ait,ut per illas daemones effe fcient
..::** 3 deorum cultúm conuertántur : cognofcentes aliqui
„=*=* quodnoftras operationes animaduertat , licet inui
L::22 Quare autem iá corpora hominum dæmon ingred
[…* $i; nelut ob diuinorum contemplationem hor
eorum domicilium: ita per malas cogitationes & !
., *^ ; das, quæ uel à malis proueniunt operibus, aut ab at
3=*. le, fitacodaemonum domus ac fedes. Non fuiffe a
„…:\*; Socratis daemonem mentem ipfàm , conftat ob uoce
: â **% quiafolùm ad unam partem fle&tebatur, fcilicet diffu;
2e, t;m: mens autem ad utramque inclinari folet. Accon
- =*, datam uerò naturam, dæmonis afsidentis animæ cu
2* det,& quam deduxit in corpora,palàm eft.Vnde etia
turninum Socratem fuiffe, certum eft, atque confin
22 fio daemoni. Quidam tamen aliorum aduenarum d:
num auxilio aut perturbatione uitã agunt difsimilén
dæmonij afsidentis: opere in opus deducente per d;
nis ei operi praefidentis familiaritatem. Quem dæmo
' fuperius prificipem uocari docuimus. Is enim plurib
mul præéft,&aliquos à propriis negotiis auocàt ; no
cus àc magiftratus faceréfolent. De dæmonum autei
neratione, Plato cenfeteos deorum effe filios,fed ge
w tionis modum haud facile poffe explicari: natura uiér
' teft.Sunt enim dæmones ingeniofi, memores , mira
- ÉÉÉ , cogitationum noftrarum gnari, ama
ualde bonorum, & eorum qui uitam honeítam agun
Proborum autem hoftes acres,utpote qui doloris fin
' ticipes. Animo quippe difcruciantur & ipfi:& ob leui
corporum afcendunt defcendüntque, & diuis comi
cant confilia,norúntquc.Vicifsim uelut &humana,
per diximus.Omnes áutem clientibus fuis fauent eai
t: quâ præcellunt: præcellunt autem in diuerfis,alij p
defitia,alijpuritate,aljconftantia,alij generatione, à
deratione,àlijopificio.Ea etiáin parte qua delinquu
mines, à bonis etiam operibus retrahunt. Futura ;
 ; 814 : L 1 B., xx I. c AP x CIII . LIB. XVI. C A p. X C III.
£iunt quaedam,aiianefciunt;quae tameníiunt,*** ' fimttminitisconßntientia hibcntur;udíäminusf
! $iquo íiis proximiores;&longe plura Ethxcfolum*
$ua comiúunicare folentpuisâimis,a;queis?**
; &gt; timeiitormentiseruta,aut ex multiplici inter;
| £*£yisque magno temporis interualloreper
i Vnutnuetô adjcereiicç,qüöäSocrates dívolan*
$uòd uerax effet& tinccjsa; dux, Deumpci***
! '?:^ifibúfit, fičtinon pöteft,utficinterrogat
' $it tniiiumquam aliud ii. tempore medita;us
at,ut etiam in ÄÈÉ $olëbant autcmfi;cio$* **iitmomnio refpondeat, Pateriieus fuit exfifç
u -

$is oftendere dæmoiìs,tauro cuftoditcfeabincui'* *£:T0nminus 15fuetormentis folitus erat cog

-

$it'n dæmonum,cordetapæ præfigirc,füphu:** Šutttatem,quàmalijcum exquifitißimis cru

i °°"aa fe purgabànt adimiíiííiaííe,cofioki* $ígotiim neque liceat,nequefi liceat,liccreuelit
rino ( enus elt uirgultifpinoíümjaj auetcndumuti\*
$tima$trahominum, &oplus diligentiae athi
£°°ali dæmones ömnës aalos affcâus hominibusu; j*mihiquiauthor{um}brit&hnarum imponerc
“unt:cupiditatem&iuitiarum,illicitarumuolupta** Šemuiros eligere,quinequelint miferi, ne
j *cisfiaudis,ęïöÜíçnimalcsfit*** **Ai:tales enimöptant potiüs quàm iudicio;
luat videri,unde prgdigia §ût,apuifalo* i$ j*sContrafrlices&fceleâtinegänt etiamque
*Siciorum funt $uôÉÃî:ucröuiolente?%* ***•bidhisaírmítibusfide§maxima adhib
$$uliarehochasęcorporadigmt* oò Ę
ύςm (spei,\uderent.Quiuerò probi
É aut parte aliqua folent multi aûarcùs Š Š iis, optant,ut potius fibi fingant qu;u
$*. Et non folùm hæ,íéïçaliorumam `$aturlaiitunt fúémetrô ergó hobish;
, ---
$. 3$at; té,quineque adeò probus àut infœlix fi
í'atrcinaiidcfiderant,&;iacctuorum;¥*" ii.
'•*&talium uorabant, cum quibus £id Κελέtinójolimtaütimpoßisiiafiaga
$pinam}ùììììum egº? §* dici fupëromnes mortáles: neq;tam; -

ÉÉÉûs;e edo£§ííúanę justitaitfifisi;o$tillifperet: noli

Ęsntes plúntNonen** j* meytmis creávim dicat; fieamarsuri
$animalis corde desię unus? pi££*£ ę , ne ueminusfueraniaotum
Ęgus Siiiêïíïíôçí Š; süoa;lefia;ficit, maiora sua
§.°°na,
§'enetiam ;$tim&etiìentiotafyeataadungere,
præcogíçúia,quonj.
omnium quafi ÉÉÉ;&gt;*? ;w §§tt opinioneih'ázmántim'a(tuiit,&
tem certicui
cerum inio?ia?'*
d cuiufìam géneris, Ärcigitiret o?";?ju,
-

e dæmonibusatq; anima à Mercur'? Trilm « ętio : ficánuerò $urdum omne

$$im qux uiûentur: deinde quae tuâ
*
Ę;
yo !quae Auditu: ab odotatu autemleu
Šsmgüísíäçìáíôùsexpo$í.ctu
taus,am*;
*
s*i* , ,

§*$igfíicút,caetcijsq,Ëbus impii* imò §*fi&imul; accipere poffumus: porròç

- - -

ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉs?*£ '* £mptafùnt ,iim (ut dixifuperius}tra?

-

£ά $Plätoneú,& pôtinerìotìum PQ}'; Š adiicientit fimilitudinis caufâ, Igi

Ęgéîâîïm ***tiam,
çtMaríum“Vam; mattab § pátrit
*^\vw*. - -

*
tts hab« $itiues! at Iacobus Donatus pátriti
.? Šsdicun:i;os eimdeuolu- $usb*
inn)
l**
te$t, $ipatet 6tcúsfùerat,uir noii uald
.* a - -

"'*•sten, res & $uum eft nuncu; uideamus , guis?

-

)$ubüäm noâ: quadam cum uxorc ,

<'tim ar». ...
'Jìes,
ta §§ Perinentis poßit comprobări ¢,
-

-
' , Κstiqueingrui; leάο δ • -

S«p.r;. È $i poßquälationiú ea quae fùpcr'. 't\oî, $ui infant*,quinotdamannum e

ίζ£$££*£*icuit, neceíàriuia putâtei'nistcpt;«? Tttnca
J'litulifenfi aperii;indehomin - • • .. -

Ęli;funt quęcipuJcntia $it'í 3. , §§'"%mittere:\iáérantáutem &nu

-, nec ulli opinioni addiâa Q. uclqux* jui j/ , ' n tus*gnouit;etrus ύζ,
-
 , L IB. X VI. C A P. X C III I.
fùm examinatis confentientia habcimtur:uelfî à niin
[ dignis,attameu tormentis eruta,aut ex multipiict ir
* .. gatione, faepiúsque magno temporis interuallo re
Š nbi fabulâ fit, fieri non pòteft, ut ficinterro
etiam fi nihil unquam Ę medita
£t eadem omnifio refpondeat. Pater meus fuit ex f
1 uocatis: non minus abfque tormentis folitus erät ,
: reos fateriueritatem, quàm alijcum exquifitißimis,
tibus.Ego cùm neque liceát,neque fi liceat,licere u.
haftireäum ia&urâhominum, eo plus diligentiæ a.
nt non mihi,qui authorfum fibritéchnarufi;impon
Oportetautem uiros eligere, qui nequefint miferi,
näìdeprobi: tales enim óptant potiùs quàm iudici
Ę fœlices & fcelerati negant etiam qu
t, atqueobidhis affirmitibus fides maxima adh
effet,fifionperiocum fæpe illuderént.Quiuerò pro
&infelices adeò optant,ut potius fibi fingant quç
quám uideant uel aiidiant.Iüréfneritò ergó hobis b
fafio oblata eß,qui neque adeò probus äut infœlix
$ptem quae habéri nó pofïùnt,aüt irnpoßibilia fing
& fijfergo rhendacij fup&romnes mortáles: neq;tam
„£ autfôirit,hae uita;ür fi fieripofsit;ilhfupereffe nol
qúene quis menimis credulüm dicat ; fi ea narraue
tix credipoffùnt, neque minus fauente anihorum
tilitati;fiion conet qüod pleriq;faciát, maiora qu.
cipere potuerim,& euidentiora fpeâta adiuvigere,
: Quaeigitur opinioneih'daemortim aftruunt, d
eάι,'& ratiò : fpeéra uerò feéiitidum omae
unt : certißima qüae uidentur: deinde quae ta&
iatitur: pòft quæ áuditu: ab odofatu aiitein leui«
gultu uix fidém ulli accipere poffumus: porrò dc
, ab auditu fumptafùnt, iiim (ut dixi fuperius}traa
.*. aliqua tamen adiicientur fimilitudinis caufâ. Igit
rem uetiiârii : harrabat Iacobus Donatus pátritit
tus ac diues( ei pater bccifus fuerat,uir nofi ualde
*. f* uitae) quòdêùm no&e quadam cum uxorc d.
cereum actenfim haberet;ätque in curuli leéìo d.
2 duæ nutrices cum infante,qui nondùm afinum ex
% uidit hoftiurn cubiculi fenfiim aperiai,inde homine
2. quem caput intromittere: uiderant autem & nuti
.….*, nemio facieni illius agnouit;verfkus adokfcens,u
2. ( : )
i $i6 IL I B. X V I. C Ap. X C II l. LIB. XVI. CA p. X C III.
£rrexit, arripuit enfem dypeümquerotundum,nut útüingciuntur rc£tatisforibus:horrendi
fingulae ceteôs magnos,itin aulaim quae contctmin** ; nºn Tim&fiprahumanam fidemterribile, in com
$*iculo, ibi claufîoi√ magnacumit* | ipsit conjiantur. Accumerunt ocyus uiciniad
qm prêaculum: atq;interillos facerdosprobatae
$°ne.Igitur infantulus quiincolumis erat, fequêtii:m
***}ignrignius,Euangelium beati loannis
rtwi hifto. °us eft.Haecille non fine fùfpiriis enarrabat. . ._, ά
ɤis quippiam auëîâÄÈÉÊËrminamj* *quit: coöperüeniffet,&ueibumcarofaâum eit
£$*titiofà, réligioíáêïí aliquandoiui% *iy^tinscubiculiteâum,incenfìfùpclleétit,!
5°str£m habere:fècum, quemexprioi*coii£*£ $triohomibili,abiit:£rminapofttriäüüpepcritt
É$ig;adeííétque&ipß coâiùs AntoiiiusdeAlb*% $simisquaq;affeáuírdum,& quale unquamjt
%u9cabatur)audíú quendamina biculo$inuda tium non É obfietrices, fieindcdccusfa
Šulantem;iíîã coniugem,ille pariteraiiit, a£
y Štiment,prodigiiimeii(|iiant,íic£££
*■ciet,etiuêapita exufferunt.
$icm rcdtat quod etiam fiotempore cor
Šincolumis alioquin,iîortuuscfthaecilla natábatm\ **cccclxxxvi. ePhortea zftuatio cùm !
%Jetacißima,& minimè uana, - -
*$£gicam,tantauisuentorumacmaris nauim
*. Quid dicamde Alexandro Scotorumrege, eius nomi* *iiiuturis,malo,cxterisq;quz adnauistu
$itiosis IGÄÄî; tertij Anglorum*®* £3; its,fòlamminens É expeâaretur.
rem '°°atrimoniumhabuiíTÖÀÁçìü; aoûM; -

**ad*monumhoceffefa&um, quòd prxtc

$Stam eiußem;.gis filiam §, iw Ę. $siquidem fùb zftiuo folftitio,qüando max
É "* Alexandrüm, Dauiâem,& ¥ ?iistranquillafit.Cùm diufcqucftus eííe;
pe 3°°°somnibus mςίζΒί, ipß Regno;im* $imultitúr,quzerimonauis áccuft£i;£
Tutus $icceßionisjè Ioletam (culolantam " iá; mistum dxmoneiam multis annis,actum
$##gonenfis íííííííí defyondit, $u! É \ i **ibiloß baâam ob idé: rogat, ut quando
$ormisismortuum
«eleb§âretur,uidét Campaniae, Dumigiut*? **iitomnibus,foladeiatuímati. Eâ cum
tùm in fine choreae tatDlibusttt*
tem! j**oneret aderatfottefacerâos quihortati
3t $tanteïçú auia**fò
*** rnitudinem,&utdeDeonori defyerare
1 Ę Primùm fùbfiitcre:deinde omèn aucti*; Š $ $ialathrymis, fùfpitiisanimiâ àolorep
- §$u$,fèå&í poßerum dimiferunt nupti* ; g0 j°&umnubecula quxdam è nauisfentimae
$inanite; hoc ui um:nam codé anno rcx iníígni j **immafiimo,fœtore,proäiäit ärmone
$inta ÉÉÉ tumrebus fui
- *

di $ti, £xcuffus&occifus eft, przdiccnis Š at,{0

'*infortum içiçìåítimauit Met.
Ę;?°"aLsitmont,quiiunquáììfìl(üsuis*? ** tiaadhucámain Angliaeft,fic genitum
$itiMeï'%$%£&£i:
nζύtùm percoftantiiìde etiam de uctcrù, *& luâa. fùccuboiahuhcfcrmcmiodum.
*noni;;, C ôɧus fiorentifììmum alioquin regnu"*
nî Éocannofïïcci* , hunc? 'multisannisςίAmh:câ àafierintim
-• bi•.TÄÈ^fiddideri, miraculum recitar de dzmonein* §"*\i;oquatuordecimuixpafiuum millibi
sntiam,i £££*j£.osj *adolefcensmulta Š coram At
*stant,a&
*° Marrearegione,utiexhis quircm}*'?
- § mC, q.
Ę$$egimus:nu§ęíììobi$formoę Q•
$$us cftpalàm fefeâdzmonefuca
Š É cum £ juomniumquzuiäißetformam
âÄÈÉÊsnt • fafta cípúélianoâedicá Ę $tatum, eandem o&iííôï,
giiblanditisj,fùamplexus compellere.
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉien? ittfine 'itpitupenè:núlo fepofi:imodo,
Cc ancilla, É
iîjfiparuiííÜêïíôïbcię
disa
“*untaacumturpiutf nialiberat
- •
•- • • , cognofkcntcsiliumadcfic,cum'°?; Y{

N
 LIB.TXVT.Tc A p. x c I I I.
I -

. ribus fubitò ingrediuntur referatis foribus: horrendum

**;
-. monftrum & füpra humanam fidem terribile, in comple
xibus filiae confpicantur. Accurrerunt ocyus uicini ad fœ
-< dum fpeâaculum: atq;inter illos facerdos probatae uita
3. 2* nec facrae paginæ ignarus,Euangelium beati Ioannis cur
st2
recitaret,éoçj; perùeniffet(& uerbum caro fa&um eft) dae
monafportans cubiculi te&um,incenfà fùpelleétile, ftrid
re cmiffo horribili,abiit: frminapoft triduü peperit mor
ftrum undequaq;afpeétu fœdum,& quale unqüam in Sc
tiauifùm non eft:qüod obftetrices, fie in dedecus famili
feruatum effet,extru&a pira,exufferunt.
Aliud idem recitat quod etiam fuo tempore contigi
anno M c c c c lxxxv 1. è Phortea aeftuario cùm folu«
rentin Belgicam,tantauis uentorum ac maris nauim qu.
dam afflixit,utuelis,malo, caeterisq; quae adnauis tutela
fùnt,fraâis,fola imminens É expe&aretur.Excl
mat nauta daemonumhoceffe faétum, quòd praetei tem
Pusfit:fiquidem fub aeftiuo folftitio, quando maxime
Occanipàrs tranquilla fit.Cùm diu fic queftus effet, auc
sur uox mulierculae,quae eximo nauis accufàt feipfàm,cc
fùetudinis cum dæmóneiam multis annis,actum demu
in nauiabillo fuba&am:ob idj rogat, ut quando peri
ciem afferat omnibus, fola ά mari. Ea cùm làchr
mans exponeret,aderat fortè facerdos quihortatus forn
nam ad poenitudinem,& ut de Deo non defperaret, adr
auit. Sicilla lachrymis, fufpiriis animiq; dolore peccatu
horrens,cùm nubecula quædam è nauis fentinaexiluifi
fono, fiamma,fumo, foftore, prodidit dæmonem.Cu
receífi pacata tempeftas,omnésq; cum rebus fuis infp.
tò fàluiin portum uenêre.Idcm exiftimauit Merlinumi,
ius maximia adhuc fama in Anglia eft,fic genitum effe. F
citat&aliud de fuccubo,in hunc ferme modum.
Haud multis annis quàm hæc fa&afuerant,inGareo
regione,uico quatuordecim ££££ millibus ab A
dónia,adolefcens multa formofitate, coram Aberdon
antiftite queftus eft palàm fefe à dæmonefuccuba (ut
cunt)gratiffima omfiium quae uidiffet forma multos at
menfès infeftatum, eandem occlufis foribus no&u :
ingredi,blanditiis in fui amplexus compellere. Dubia
abire fine ftrepitu penè: nullo fe poffeimodo, cùm pl
attentaffetà tantãactam turpiucfanialiberari. lubet
F τ
 £iS L I. B. X V I. C A M. X C 1 1 1.
lIB. X W
tinuò optimus Epifcopus adolefcentem aliò fe confm.
& ut Chriftiana religionemagislaudatisieiuniis&orit.
ïìßì,
- -
i C. Ap. x C-I l
-
-

nibus plus folito accommodáret animum:foreutpiso;:. %tdatcem j,excifi nt.SA,

$ionnatusj quiiN,
(Y^,,
ribus intento,ui&us cacodæmontandem tcrgaefittdit. ccifus �
$ucmtrs m $u$ aM,
rus.Euenit adolefcentifàlubreconfilii,religiofe exequio
paucos poft dics,utiuenerandusantifteseiatprxfàtis,
„nbnum hi Aliud cinfdé generis idem Boëthus narrat,äiccns.Eft
' ,a mira. fimul Machabzus amitinus regis ScotiaeDuncani,&£u.
quho Stuart Forres,uir ftrenuüs,per filuasproficifccnt;
ad regé,obuiam treshabuére mulieresinfolitafide: qua
rum una inquit,Salue Machabaee thane glammis.Hocno
men erat dignitatis,quam nuper acceperat.Alteraucröm.
- quit, Salue Caldariethane.Tertiauerô, Salue Madhibit
clim rex future.Tum Banquho,Etuos inquit)quxcunque
cftis, Ê propitiae uidemini, quaehuicpr£ter optimos
magiftratus etiam regnum defeitis,necmihiquicquam.
Ad ea,quae prima fuerat,refpondit.lmótibilonge maiora
uäm huic nuntiamus: nam hic quidé
regnábit \etumim
Å. exitu,neminem poftfe ex fùispofterisregtmtéèu
rus:at tu longa nepotum ferie,qux regnum obtinebit'i.
cettu Rex futurus non fis)reli&ä,dcceílcs.His di&is,& có
fpe&u eorum hae fe proripuerit.Vanaitaq;primòuiúíint
haec,adeò ut alter regem falutaret, alter multorumregum
parentem.Sed ubiMachabæus Caldarius(idnomcn digi
tatis apud Scotos)indeRexfââus elt praeter fpem, otiô
rege Duncano,cuierant filij duo,memoroftenti, conatus
Bänquhoné &unicum eius filium Fleanthum, adtirnum
inuitàtos occidere: occifo patre, tenebrarumfifigofi
lius euafit.Tandem à Malcolmo,tertioDuncamifii6M*
chabaeo occifo, quemadmodum przdixeratfìtidia,poit
multas ftirpes,regnum in familiâ & pronepotes Bangulo
nis Stuart,apud çuius fiirpis puellam adhiicmancttfamili
-tum eft,Aliud penè fimile de eodem MachabxomaTit.
N; cùm Magduffum timeret,ab arufpicibusmontit,
onum hi . Nam - - - - - - -

„La mi fatidica mulier regem laétauit prædictionibus, non ium

dicens manu cafurum nati ex mulicre, necprius uinciâum
effe quàm nemus Birnen ad arcem Dounfinnam,qumti:
non fàtis prope nemus rex exaedificauerat, magnusspii:
te,cùm amplüm effet,tranflatum eflet. Quorum altcro;
inuiâum, åltero ab infidiis tutum fe credidit, Et tamcn*
&us periit,nonabcrrante ufquáfätidicu:nam fnissi;
-
-
unt
 I. 1 B. x v I. C A p. X C. I I I.- -
uinceretur,excifà fylua Birnen, quilibet ramum fecumt
lit,atq; ita arcem cinxerunt. Occifus denique à Magduf
qui non natus,fed excifus ex ucntre matrisfuefat.---
Verùm quod contigit fub Valenre lmperatore tam p
blicum fuit,ut fide carere factum non poffit. Siquidem f
uiente illo, ob hoc multa millia uirorüm fub carnifice c
ciderunt.Libet autem ftriélim hâc hiftoriam, cuius auth
cft Ammianus Marcellinus,tanquam minimé dubiam iu
ne&ere,hac ferme fententia: Procopius uir fcditiofus a
cufàuerat Anatolium Spadufiumj; fuppilati ærarij rec
quòd Fortunatianum éxaótorem „ÄÈÉÊ d
creuiffent: percitus Fortunatianus ira, Palladium que
dam infimæ fortis uirum & magicgartis(ut cxiftimabati
confcium,necnon Heliodoruni, cui ex long} fucceffioi
naturalis quaedam prædicendi interprctandió; fortuita
inerat,in carccrem conieétos præfecto prætoris(hunc n
nunc Iudicem praetoris folemus appellarc) examinund
cxhibet : feu üeluti faéti confcios, feu ob artis fcienti,
fpcrans affequiueritatem. Igitur Palladius cùm tormen
admoueretur,exclamat,ea de quibus interrogabatur,n
lius effe momenti,relinquendâquc; habere niaxima, q
fi permittatur,diêturus fit in communem fälutem: permi
titnr,imò exhortatur.Tunc ille: Fidufius(inquit)Irenæ
& Pergamius nomen norunt eius qui Valentiniano Im
ratoriîis erat frater natu maior, ac cui delatum fuerat I
perium)fucccffurus eft. Tum præfe&tus ftatim Fiduciu
i£ præfens erat,comprehendiiubct: interrogatús
hoc,cùm ncc accufator deeffet,ncc tempus ad cogir
dum fuppeteret, rem totam aperit,dicens, fe & Hilar
ac Patritium necromanticos abfolutos, dæmonum at
lio præuidiffe nomen fucccffuri Imperatoris. Capti i
Hilarius atque Patritius, rem ipfam ÉÉ Sic
inquit Hilafius,iam tortus : Tripodem unc (aderat e
Praefens,ut conuincirentur) ad fimilitudinem Delphici
fis ex lauri uirgis infaufto augurio fabricauimus, co
crauimüsque.Et quoties $' erat, fuffita domo Ar
cis thymiâmatibus, in medio illius tripodem colloc
mus.Super tripodem ftylus ex diuerfis metallis fabric
fufpcndcbatur.Atq; in eo literæ fingulae,feu eleméta a
bcft,ccrtis diftin&tâ fpatiis pcr ordiné infcripta erant.S
menfam eandé uir unus ftabat,liutcú lineum ;;y; C11
- F£ >
 areo L I B. X V I. C A P. xc 111.
du&umhabens,linea$d\lmyáé,intis&aig; indutus,
manualterauerbenzºntegram plantam,altcta annuim
confecratum,carpaticoíiíío apjenfimtenet*,£?*
tionibus®; Deumifuturiçonfidiâ inuocans:dcmum ini
' debat cortinaeipfi,annulusq;mouebatur deorum impli,
$angens ftylumíacliteras:c6nficiebatcarminahtigk*",
us declarabatur refponfùmreiqu*fit*, ficut olim;
Apollinem Delphicum& Brandidas.lnterroganti** ExsTiidiâ;dìsáObquítiífíígtAmmia;
tur illis de fiituro Imperatore,annulus tetigitâ Tu; |#*i£yuláriincolooiinobilisMimantiScd
Vngsè circumflantibus,faroita urgente, fheodorum | ist;iiuiife,non opusetdxmone,quandoquidcm
*itfignificari.Nam ibiÅ,imömpofîent,utm* Štiununquinonliccbit.QuòdueröValens afiam
$erientum
**retur requiííeíüìïíôáíit,idef
nomen $u$ut
Theodorus. Erat autem Theodorus
maximè infígnis,atque huicnegotio aptus,utf&##
$9$e Gallus,fànguine ìïíïècunüsäßattis!*'
toris, gauis,ôïíôáéíüìåíïimus?
ju5;Pofthaec quaefierunt,quiá fibifuturum effet.Euenit
$$oftendens ilforum marinum ííortunium;*tr*
f*nti&illius miniftris exitium &grauefaa*
jbus ultimis:reliqua enim Ammiaiüs przftim*
$% *riuer& x* eepiareraaaìux rw, a)rwit
"******* uloit $yva&vayvwjrw tâ,
*4iui uia…@TKT.waw.y. H*
Ρ99uidem inultus éritfànguis tuus,&inillos
n jfphone$i;
Ę grauiirùàíííííííííüìátum
Sed combuftos £; ;.&Wa
aque Theodorus cæterió;
€ns § ìA.
confeftiimtrucidatiy%*'
debilita
tu !££ifus in Thracia, primùm quidem quing: iuxta
$P°ftin domo uillicâÄombufiùs cumfiiis à $;
§*$. procul ab Hadrianopoli , minus É po
terar $ • Sedfi Valensphilofophiæ non expei; £i.
n Pau ac ridere,parcereq; tot caedibus,tot £; u0
iüí quibus erat T heodorus,fùfficiebat 3 annuií
Ino É;& $onatus irritos. Quis enim ng; # ateeltc*
Plicata iffe ea ratione,quae in libris de Subti : annti
teneiì '99 â daemone,fed á naturalihoi√ u£ pr£*
ixir Ê #9;j;; etiam indicio eft,quód $ j?
naά Ä fucçeffit: nam Theodorüô loç? Ę? Theo ɤ¤€tkuîem£hialafuté de quointcrrogaba:
ofi °*$cd Ammianus diuinationiaddiâu*;! cedens,
"'.'iui Valenti cum Gratiano imperaui; ucccu
r
° refeit. Nam iîîî., , non plus ihe - jm
orum $.
LIB. XVI. C AP, X C 1 1 I. £it
Ti*fumignifiat.Verumfortuitumhocfuit:palàm
tin:itumqüamulumtcncba:addiäum,Theodqro
imagisuiiiqundogolegf.$:dimodòThcodo- \
iiitiit moní:íkvìyì&:intef:\us enim cliet
£0 hocAmmianusexcufàtipoteft,&uaticiniumde
$i$iickndinonpoteß,quóìValensnoninMimum
jtut:amyiseiisquifìtin MyfiaAiz&ttìsma |
]
|
-
!
%suiiiperhömitiit,hocmaíefterroris indidi.Et
*ive siiâis,£&tempubiiäperdidit,non
** scopis Gratiani,quzbreuifùperuentur* £rant. -
ksnobis negotium«ltimbis,qu£inuiccisuidentur Damonù è
* Dimú aliisiaiibris de $yientia.Quidamficf^t*";
%\Iihcryftallokiensconueríüs adorienté, qu
Šumokookuz,&übquccfcribcnomenfàm
*m:hocmodo:SanâaHelena.lndcpucrnatus et
*$*tatisannorumdcccmucldrca,
Štitiam,&tugenibusfiexispotilüítans
ÉÉ capiat
** plicationemtct,fimiíacumueneratione, dicts;
|
*writdominafàn&aHelena,mater Rcgs Conftan
**gutcmdomininofiriküChriüiniieuiti,&per
** timimdeuotionem&inuentionem crucis,&
§*fintilfimam crucem; pcrilludgaudium quodha
*®inioilamânâiffimiimquctfiinuenifti,& pcr
jos, quamcirca filiumtuum habuiltiregem
1 '*tnum,&ptilafùmmabonaquibusfueris £tct;
j£debeas lemon(tate in hoc cryftalloquidquid
$$e cupio: Amen. Etcùm pueruidebitangelumin
j$*gâ;quxcunq;uolueiis,angelusάτὰo;&:
%utmfaciesiaoitufòlis,cümümSölcmcrferit,
*kttktenus&datus. Dam
Ętiaoi√team,quanqumbocipíüm rumor;
j*ummultiptoûen:,&;ofticto hab&ent:
L. Ë$ Ast quidam cóntubernalis ac ftitu
*%us illc uiûçí ôïò Q\ia\x,\\\
Ë άο,ςμοά, &eiccnûetiniiùum: wm ἀς:
**$wùfciyfim.Quoùçina\ent\ quaút\g\x\*
x\\ev.
\t 3
', L I B. X V I. C A P. X C II I.
Theodofium fignificat.Verum fortuitumhocfuit:
cnimcft,eum qüi annulum tenebat addiétum, Ths
nomen eius uaticinando collegiffe,Sedfi modò TH
fiusexiffet,non fucceffiffet:à Waléteinterfe&us eni
É hoc Ammianus excufaripoteft,& uaticini
ndi.Sed defendinonpoteft,quòd Valens non in
to móte,nec campis eiüs qui fùnt in Myfia Afiae & 1
re,fedinThraciaoccifus eft.Ob qué errorê fingit A
nusinuentü fepulchrüin eo loco uirinobilis Mima
fi ficlicet diuinare,non opus eft gemgne,quando
fingeretalia nunquâ non licebit.Quòd uerò Valen;
3:Mimantúperhorruerit,hocmaiùs eft erroris ind
forfan eo erfore addu&tus, fe & rempublicâperdi,
expeétatis copiis Gratiani,quae breuifuperuentura
Maius nobis negotium eftinhis,quae in urceisu
defiuribus.Diximus aliàs in libris de Sapientia. Qui
experiuntur:in cryftallo fedens conuerfus ad orien
cemfìcito cum oleo oliuæ, & fub cruce fcribe non
άæ Helenæ hoc modo:Sanéta Helena. Inde puer r
coniugibus, ætatis annorum decem uel circa, uirgc
£ryßäïlum dextra manu, & tu genibus fiexis pofti
hanc füpplicationem ter,fumma cum ueneratione
Deprecor te domina fan&a Helena,mater Regis (
tini,quae crucem domini noftriIefu Chriftiinüeni!
illam fanótiffimam deuotionem & inuentionem ci
É illain fàn&tiffimam crucem: per illud gaudium
$uilli, quando illam fan&iffimam crucem inuenif
illam dileótionem quam circa filium tuum habuit
Conflantinum,& pér illafumma bona quibus fiue
naliter: ut debeas?lemonftrare in hoc cryftallo c
Petg&fcire cupio: amen. Et cùm puer uidebitan
ÈÉ quæcunq; uolueris,angelusά;rc
it.Hocautèm facies in ortu folis, cùm iam Séle
& aër fuerit ferenus & clarus. '.,
'Irridcre talia folitus femper eram,quanquam h
experimentum multiprobàrent, & pro fecreto t
$erùm contigit, ut puer quidam cóntubernalis
lus, affirmaréífe uidiffe in Ëhialafuré de quo inte
£ur. Quódque ille uifus í cffet in collo phial
fentά& aljduo, quod4, defccndifíet in inìum :
*mum nó uidiffe ipfüm.Quodq;in auent;y-;
- 3
 82: . L 1 B. X V I. C A P. X C 1 I 1,
l . . . LIB. X W 1.
-

xiffet,quòdmanum gapitiimagoilla admouifet,quódd. | **ííimaci

pitium ante retraxiffet. Erat aùtem phiala uitrea, aquat. É , 9 em ille petii| r

çrata,nitida,plena,fuperlinteofacrito, linteum fúpti f* Ilemi '"■ (idicere, id $utado,

mno,tres candelæ cereæ accéf* atq;fàcrat* fipefosjta $iïens,
uod
lices,
iit, '$sijjStattttu, CO

lae,duofoliaoliuæ in crucem difpofita.Coniuiiiiopriit. Š e §5 collo

e
uis,qualis eft:Angele fànéte, angelecandide,pertiamfa
&titatem,neamę uirginitatem,ößende mihifircm:&h;
ÉÉÉÉÉÉ
tum,au;,„'*'* ctatple $taQu. ;
]ux lu;
fuperos phialæ obnitirfiuridt prius uerò prccationemà tkaisb $ei$deꓧ*3ngéî.
utqr; dn ut, Puellę
minicam,& falutationem angelicam fingüifieris génit; §uicuî
proferunt ter,acfingulis uicibuspolidïunguettìcmi *titui,.
gnant fùper Phialam.Soli aftantin obßur6Vidcbanti.
tegrum homincm&pallitumhabcntem,capiteprono;a,
fuüm,afreadentem deßdcntémqueinphialx collo, non
aliter quám atomi in Sele. Vifus citautémfcrmepero&;
uam horæ partem.Totum hoc fpeâaculum adtrés horas
- ɤ; autofttiaitfiinoncftdepr*
eífus,neque inuenti calices duo argentc, qúwttierint.
Referunt,cü qui fuftulit,fi ritè hæc péiagantit,aliqu& ya
tidum peraguntur. ' ' ' '
.. Hæc dumille narraret,inceßit cupido talia emptiunë,
»tium expe
reputum fm*
affuitque occafio.Mulicr quaedam cótubcrnaiis apud.
«ndi dxmo
fiderio uidendi quædam, áduocataliam mulierem admo
Ym.
dum talium peritam:adornant fàcrificium,tres puellrtt
ipfç referebant,uiderunt multa:ego tunc nonadctmlit.
rùm aduoco muliercm,paratur fàcrificium,foliaohr non
intererant,nulla precatio dominica,nullafilutatoing*
ca,fed temtoriolùm folüm undiq;conclufùm additur íitf
&mulier ipfà,quae non folüm uidebat,fed&ant: pudis,
υβendebátq; fé uidere.Non iu collo phialae,Ied iiiconol
loqui fundo eius fupcrflat,noninaqia,ftdihgitio, nºn
perfcctas imagines, fed quafi partem folùmfiptret;
non magnas $$$ iionniinores ungue minimi;
ti. Nofîdefcendentes è fùperiore parte,ftderimoçl
exinani coniafccndentes. Videfé fé referebant fugit,
pueró,
janiis ille,de
degentemquo uidere
iam anteagixi:qui&fratremtui;*
feaffirmábat: pucllx aliosfibico
nitos:mirares,feu fabula. Cum ab initio filium mag*"
É; erat puer & monachus)deleâarenturj sj&
illius,rogabant eam ut dimitteret:negauit fidurity
interim filius fuus torquerctur.Referébat aliquandolo:
phus Niger harum rerum maxime pcritus, ia-: -
 L 1 B. X V. I. C A P. X C 1 1 I.
tis fefub forma Chrifti oftendiffe,petiiffeó; ut ado
illum uerò pollicitum, fi diceret quid cogitaret:tur
nem iratum difcefsifIe.Videbant praeterea in collc
quid rubens , quod quafi in extrema erat aquæ fu
(nam phiala non tota erat plena aqua,fed ad colui
tantùm,aut paulò plus)hoc faga angelum cü naui,
xtoriain manu effe dicebat, puellæ illius faciem ii
uidere fe aiebant tanquam pueruli: puer folum br
cum nauicula:hic,ut referebaut,perpetuò circumf
uidctur:nam reliquæ imagines ftatim abcunt:unde
la imperare uidebatur, ut magiftri ludi literarijpu
namq;imaginem ftatim po:taliam auocare.Cumq
liis cómonftraret,interrogaui,quomodo ipfà quae
Jios quinq5 pepererat uideret,eg9 non uideremi: re
facturam ut uiderem,fed opus èffe fefto beati Ioan
Ptiftg,aut natalis Domini.Eccc aderat prope id feft
cedo media nocte,docet arcana: ea crant fex uerb
multiplicem fenfum habere poterant,fed (meo iud
Chrifti contemptum potius maximum,quàm glori
lut,Iefus tráfit,fignificare potcft quòd mioriatùt,qu
catper niam,& quòd finem habeat: qui fenfus uide
riofefle,cum fübiiciat,Ego fum:deinde, Angele fà
reliqua.Vt ut uerò res fe habeat,uidentur hæc quib
non omnibus:raroó;,non femper:ut quafi fponte,
£neninuocati,adeant. Nos uerò polliciti erámus pi
fiuideremus:illa fidenter accipere conditionem uii!
noftrae fidei credere:nec accepit quicquam,fed libe
cuit,quafi de euentu confideret. Ego tamen deprc
omnes has efle fabulas, nec quicquam illam fcire ,
meras nugas.Cùm enim ampullas in aquc margine
fet nefcio qua arte,uolebat ut Margaritæ mihi üide
nam ex refiexione tales apparebant. Rurfus ut gem
pitain urceo uiderem.Forfan con{tanti illa fua intro
opinione, puerulos alioquin faciles, cx proprio fe
turbat,& in fuam fentétiam trahit:atq;ita fatétur (e
quæ nó uidét. Etenim puellas de quibus dixi,táde
gifateri,nihil fe uidiffe. Cùm multi,ne polluti uide.
mulent fe uidere.Rcferunt M.Varronem fcripfifle,c
uenis de bello Mithridatico fcifcitaretur, puierü in
Mercurjimaginem uidifíe,quæ carminibüs 15o. re
quæ ille póftmodum Varroni istessas; eius b
Ff 4
 ! 8:4 L 1 B. X V I. C A P. X C III.
u,
,£ ceffum continerent.Idquomodolaterepotuit Citror* |
aut pulchre Varroni impofitum,autdcmonftratum.
<*. 11, 1«. Hucpeftinét qu*f*jius diximus demitaculis&mj.
.. • *. cibus cordeq; deficicnte,defonisprzternaturam É
- v - - - - ti,
- - • -

mones eße uifis:omnia enim eò tendüt,ut aliquid fùpra kntiiiak 1 mi. eftû,
;ionibus o- inferius etiam efle credamus.Ratiónes É
ab experim:
;ditur. tis fumptæ,optimae funt.Nonnegarimplurimafilfòåër
, * ri,nugas faepe agi, imponifolere pluribus: marimtâ:k;
quos foietos uocant: quosego, ratione duce ,illudmii
rimùm ftatuens,falfà omnia efle quae deillisferantur,ni
Ë effe deprehendiiam quater,etfitotaduitusaccomti:
ad fabulas confi&as, omnes fùntimpoflurr:ucrum alio
rum gcncrum quaedam funt ueraffeâ:a. Oraculorum
caufàm nunc prætermitto: nam Ariftotelcs&Theophra joi√s, (t.V. T ô,
ftus de Pythia , feu aduerfùsillumßripßte, partim iná
ccrdotum fraudem, partim in exhalationis uimtaiafef.
ζStut,&j'st.V §.Xua:

rentes,uelut & dæmónum familiarumopinion: infámu Visg - §tato,

Jos ancillasq; fufpendio dignas. Similem ßttentiamam.
plexus uidetur Eufebius déoraculisinlibris dePrzywario
he Euangelica. Eftq;illud generofùmexemplum&fitt.
dotibus Baal apud ÉÉ Ergo licetmultaadnri
ralcs caufàs , rudente (ut dicifoiei)trahi poßint, q*.
dite tamen per daemonas caufâhabetur.Vélutcimiiüs
hominem occidit uel ob leuißimaminiuriam, ud obp*
cuniæ paruae fpem: ubi poft fcelus uideas homintmii&
que fui compotem, nec antequàmfecerit,neccurάtt.
Quod ego aliquoties uidi, utprorfùs cacodxmon:£o;
dicas. Somnia quoque nuntia futuri non tam pulâ:
offent euentibus refpondere, nifiâ daemonibusiutDto
immitterentur. Quæ igiturimprobis immittuntur,utit
Syllae & Calpurniae & §äïí, eßuerifimileiDto
inmitti:quamobrem à dæmónibusuenient.Quod&Ho
merus fenfit. Sed more gentis & ritu fàcrorum,quc;
nunc nos daemonas uocamüs,ille deos appcllat. Stnt;
mus quoquc in nobis ipfis etiam praeterrätioncm iiiqiii
impellens,pugnans,repugnansq;:adeòut nônunquam*
niihus nofíeríècumbellum agere uideatur. Ibonönig,
necfcio prorfùs curfimituru§ multoó;minus quidmtd*
tineat.Praeterea ut dantur mixtapetfeâaexhacfccrclcri
torum,tcrra fcilicet&aqua:nam folùmhaec duo elcmt*
tain mixtis cffe,iam centies demonftraui.Qujdeigyp
hlbtt,
¤;
Ἀlia
çs §. d
J°ta,
 IIB.Ixvi. c A P. x c 11 i.
hibet,ne rurfùs ex puriore fùbftantia tenuiorum elemen
rum,fcilicet uapore aquæ, & aërisfubtiliore parte, mix
quaedam perfeótifsimâ atque inuifibilia genercntur ? 1
Deus crabrones,mufcas,aliasó; peftes creauit, natura g
nuit,perfe£tifsimum quicquâ ede nolet. Aut igitur poti
&fciüit:quid ergo?inuidit?Aut potuit& nefciuit:ncfas h.
ingens:ergo quod reliquum elt,non potuit. Si igitur no
pótuit, demonftretur hoc fieri non potuifle. Non lici
hifihocfuppofito, quòd in omnibus mixtis dum gen
rantur, quatuor elcmcnta adeffe neceffe fit. At hoc f.
fùm planie, imò nequc Ariflotciiconfentiens. Quamob
creatos dgmones eííc haud dubium cit.Verifimilius eti.
eft,fires ab initio fpectctur, dæmones effe crcatos qu.
animalia,quòd ex puriorc fübftantia geniti fint. Quis i
turfàngmentis dicat cffe faéta clcmenta,ut ex eorum f«
animalia generentur: Et non potius,ut ex illorum purio
partcfiafquod optimum e(l? Atquc hæc quali innuit c
fcurioribu§fermonibus,imò inuoiuit Plató. At forfan
ces,animaliaipfà puriore partc elementorum, tametfi
ui, conftant. Verùm nofiita cft, quandoquidem eicm
tileuioris,fcilicet aëris, nihil fitinanimalibus ut pars,
i; refpirent aut uehantur,utin pifcibus. Forfàn refpo
cbis,fólo aëre,quod fimplex fit, conftare nequit cor
;? mentis & fenfus capax fit. Sed ncq; hoc, nam æt
£ufùbftantia illa coelo proxima,nec frigida ut aer, nec
da,ut philofòphi quidam putant,fcd ut limilia fimilibu
pulétur,temperata ? j,mixta aeri aliquid gig
Videmus enim quòd cùm duo diuerfà iuugütur qualiac
que fint,temporis fucceflu femper aliquid uiueris gen
tur,autánimal,aut planta,aut metallicum aliquod:& c
lerius, quo tenuiorâ fuerint quae mifcentur. £x aëre ig
atq; gthcre [latim,cùmfint tenuifsima,aliquod uiuen§
nerabitur.Vides uel minimum folium cùm putrefcit,ft.
sliquod animal gignere,atq5 natura diuerfum ab aliis.
igitur calorem fölis dicas pótcntia animas continere
toturn fit animatum,hoc quidem Anaxagoræ illud Ar
telifauentes:feu undiq; mentes uagentúr, ut Plato fe
conflatin communi limite aeris atq, aetheris daemona
nerari:uelut & in confinibus terrae,& aquę animalia q
àqua degunt,& quadrupeda auesq; & homines in coi
büs terr;&aëris.Eft&alia ratio,quòd ej;oru fii
F£ ; T.
 L I B. X V I. C A ?. X CIII.
mata,aut aêr totus animamunãhabcbitutcrlum;ii:* ma
etiã totus unâ feretur,hoc auté nó:aut plcnus tritanimis
aliter maximü fpaciü,inanerelinquetur,&nulliufiiQ:
auté omne animatumunâ feratui,uidcmus&dccrioi |
gulo quamuis maximum fit,& de cunctis animalibus,&:
plantis. Quinimò fianimalaliquod parteshabcat diui !
ut in cótrariaferri pofsint,breuimoritur.SicrgoDcus*
non potuiflet in aëre creare quippiam quodféftitctitur
intelligeret,fàlté nontantum fpatjintercœlum &tctrin
interpofuiifet.Sed auctis grauioribus elementis, mundum
hunc inferioré animalibus,quadrupcdibus,&auibus,acho
minibus,pifcibusq; repleuiffet.Nuiicucrò cùmnollratum
angufta fpatia uideamus, aerisuerò&zthcris larguatque
ampla,certum effe debet&illahabitaridcbcrc,licctquo.
modo habitétur,incertum fit. Vltimoaccedit ratio uniuet
fi,quia cùm qugdam fint quae curamhabétulorü,utDeus
fupremiq;intelle&us, quædamfintqugíóúmturamut,ut
hómines,animalia,plahtae, elementa: ncceMtcit&aliqu
effe quæ curétur & curam habeãt, uelutfùnt dxmontsVt
enimi mente aeterna funt&inuifibiles,noftisj; haudíìi:
&ti fenfibus,nos curât.Vtuerò &ipfi corporiunú,&í
corlo pofiti, curantur ab aliis ï potcflatû,
Quamiobrem uident nec uidentui,intclligunt,kdabilis
melius intelliguntur.Aeterniméte & immortales,feipíi
etiam agnofcétes.Superi enim feipfos cognofcút,atq;
fe alios: mos uerò alia,&peralia nos ipfosacdçmoncsaia
quidem per alia,fe uerò per femetipfòs agnofcunt
patetico §; tíerò dæmonas éííe negant,conííaris profi, n.
, c» Epicu tionibus innituntur.Primùm quidem inquiunt,Iit,me
sumwiwmtuo nes fùnt,animam habent ac membra animaefunéìionibus
aduerfia neceffaria,uelut & in animalibus uidemus. Atucróuiuut
oner.
confiftant,indigent folidiore elemento, atque quodilui
cohærere faciat,atque ita tcrra& aqua. Qjòdctiibi
tio duobus tantùm elementis mixta conficiantur,ncmo
tamen negabit poftquäm mixtum fuerit abfolutum, qum
in illo haec quatuor ïÉ oportebit& dzmo
nes efleuifibiles,& animalia qualia caeteia, quis non*
runt dæmones,fed aliud potiüs.Cogitigiturárgumentur
dicere,quòd & uerum efi, dæmoneinohhabeiemagum
uim corporeâ,fedutaer: transferre tamenpofünt cöiy^;
ra,idq; etiam ægrè,ônodo poffunt:uidctircnimuissc;
muJi •
f;i L I B. X V 1. ' C A P. X C I I I.
*magis in fpecie rerum effe,quàm in rebus ipfis.Praetcrea
=*=-' cuntilli,fiponendi funt,maximè hoc fieri débet ob fpe&r
Sed illa partim inania,partim(ut docuimus) caufas Ê
naturales,licet aliquanto occultiores quàm ut ab omnibi
perfpici poßint. Quod uerò maius efïargumentum, nc
effe ullos dæmonas:quoniam fi effent,plürimi effent.Sii
tur dæmones fpe&tra edunt, terrores incutiunt:omnia u
rö funt p!ena dæmonibus, erunt & omnia plena fpeclri
laruis,atque terroribus.Quod cùm omnino falfum fit, n.
dæmone$ effe exiftimandüm eft:nec fi fint, argumentü u
lumhabebimus ad illos demonftrandos:cum fpe&ra ab «
nullo modo fiant,fed à propriis caufis. Quis non miret
uim machinarum ignearum , cuius caufà fi comperta no
effet,in dæmonas 5o(fet referri? At conftat
^-.--
non éffe. Ide
de circulatoribus dicendum.* * * *
3 At obiiciet quifpiam, quòdin familia Torellorum, n
ftra adhuc ætate manet.Sed libet hiftoriam narrare. Eft!
milia nobilis,ac inter primas Parmæ,Torellorum nuncti
*a poßident,ut audio,arcem in qua aula eft. In ea fùb ca
1i6fòlet uiderianus iam centum annis , quoties e fam
aliquis obiturus eft.Referebat mihi aliquando illuftris m
troii&Paula Barbiamia;qü* éx'ea familià erat, dum una c
haremus Belzoiofij, quandarn puellam ægrotaffe , uit,
antiifi;exiftimaffe omnes illam perituram:at contrà:acc
feruata etiim eft, fed alius incolumis repentè è familia n
tuus eft.Referunt, hanc anum cuius nunc umbra uidet
olim fùiffepraediuitem,&ob pecunias interfectam a ne
tibí${üis;& in frufta diuifììm proieétámque in latrin;
Cohftat, hanc non effe fabularâ confictami» fed uel uei
prorfus,uel diuturna fama pro uera apud illos haberi: p
fertim cùm in familiae illuftiis admodum & omen ipfüi
caufâ dedecus cedat. Dicent ergo, non omnibus talia !
&tra contingere,ob multas cauías. ; - -

3 Prima,cùm nô euidens Hagitium fuerit perpetratí:u

hoc cafü,amita à nepotibus, uetula ob pecunias, & dit
pta,&in latrinâ proie&a. Simile quoq; eft defuriis;agi
qui matrem;quifratré occidcrint;ut Oreftes, Nero,C
calla:n6 omnes qui hominem occiderint,par eft furiis
Deinde,cùm inultum manet fcelus: fumpta enim p
&e authofibus, uidetur expiari.Quod faepiùs Apollot
tus cft,fi modò ei aliqua fides præftari débet.'
-t
 £x8 L 1 BB.aiixv
Tertia oeai.
,eiusqcuio
A P. XCr 111
ccditu iig*** Ε §. ¤
LIB. XVI C AP,.ŠÅ.
;
- - - - - - - .k». *. ul
probitas ά Åtiam,ârin* j ptusa milloeilet.Ncquecnimparet,
Š propriam Ę Äit -
;ā
a relatum cftà nobis aliâs.Ethancfor
ionem,utfif
ut&imi:
:C*
--
a
tiimtu
&mon
-

cs&f inem generis indu

fie -

mortales.Ni
lexat.noftŠ
Weii
ra gtur
- - •

ííc,
Êent et

: ii; É congelicti; ;* Memortiies.Nihilautem prohibeteorum il proh ibet, qu

ut mortem etiam acceifiucrit.Mcminb ;i. , $$t tiineaieaëre 1. •
Ęqu%òdindomo? htt&lumi mmcm orp
moüore
ent.Vl
o; nihil
timòftcontradi
d 'Ę
- -

; $ ; Don -

ab habitacon
-

atus patritius √
toribus tiepidatum cft:leuus*';
Ę
- -
-

imitiiliquiabilislxd tustur,$
sineren ; f\,aliquum
δημ ,| \ ■ - . - -

Imlnotis
-
ducerent ille $i; £r. ,aut* *i;endantur,uelut ÉÉprxf
-
| É
ccrte Éerti
Éng'É $imus. - » - - - -

Quarta,ut qui occiditur, nobilis í írmonc:* εκminemlxfumabhi§ uidimus: nec lcgitu£$°

tentia,alióuerìodo. Neque enim omni āadytos* Šrmonibus,quòdillos effe negafctplcxus
gnantur confuetud ine,f€äeorûtantum%'j;
quo modo prg fump(erint:uelut M.Bruti,MAntonj5o°
- $ Šo
ss lzdunon
natio
si hzcr nt,quale
uiact:quorpu s Éuera
is enim ;t,
l •rfus iuxta tis,Iuliani,áctaliufm. „dictiiaagi*** $impore tegulasfädlepefk a(uras in í
wichra cwr x
*.
íit mortuos ÈÉ άuiafii* $5. **;ĘŠ ut
cantur. rint att $. atos,necpro aut j,quihocn9?” txtem-; monum; argus; (îunt, cum
Bces,per noâem, & prx£?* & corus* Š Wdfiomninonihil horumpollunt,
£9ratiat,nát rorfùs éft Š.£acóiuni* *** Omitiaiunt, animas tenta: foleant, equos
Σ I.ôí uralep
ζ É . on* \ Ę
Ę íns, ʧ „n £;Ę3 ;çi.
tis
§ î É É tale úé,ut- | ¤mus,E Ęi. autem onìs irridc Å
P*mone, f;
"• habi,are in Sed ut ad î ìeam, rar òå***; „Anoiv, 17- As, E?ílatonicumex
ìlus uim homo;
*** mea
- - -

iunt:quod fi contigerit, haud facìu5% §¤ 1** ufum

-
cutiet malequehatl.
v
- - -

{*onem, “oatiüm cacuminã, uelimummaris.Deleta £aΣ;* g |$

| $iu&toetsim
intpi rduĘ
wiau; a $ubitatioms h*c d
so illo in quo generantur generantT%temvaimaU* l*ti*monaseiie,ach yotißimum
| l*io\kipoííefentiebátuic ? -

*saetheri &oníérmina, ut äiâumeft. Qmnc st scat: , répondere iná

: omne uiuens, alitur exhis ex quibu* Š wt '£a* l*nwuraiìillorumfe acängere. Ati%
dele&atur locoim quo cömm % tur; y* l*u
'sasdel multaάuta
Putantj
nt,p,ura
luraqué
°°o
ôs d e&aturioco aliquo;inillo manct$" £umĘtò, $ !| “uhtfimoniio cent qui quenug
aam ia anthum
nuglint ur*
sniíîïíôïýëîâ . • • •

$anifi mägnis ejiis,ęmonesadn°'' „\:'*

-
{*t
$um,&t\oc
otges, platcoì
omnes onitunti,&etPßll concqui
& us, o;
5**o eft,quóniamÂçìones funt, an'° ι
| 'Amtethys ojmiones tenuit:uelqu
'°°rtalis: cùm nihil prohibeat msnts? ę;aetcum in.
-
, .-• *
4.

ia noce
Ε tum quiäemonascíc exiûima?;£,da
quiatal $t. ücuntfürfùs leges&Platonici, cur n!
"^os immnoaior çíáíimmortalcsfu*; íêtu*
risexceji lJ$££ tuanturíumusque aut alter à d - -

!**
*nimis i$t
entiores firmior* Ê:fic es¥ \ j* tfiymi£ti
m ate nouam.Camùm prin
intecipa acqquu
rimotummnes
ŠĘ: effe credunt , Ę in*? Š “mu til his &ant ope
atumWbrutn,&zmo ram , ege gti a
“t, necefî eft uter è fit: ; um umum ht: autut ;„quecl:t:
t tri iiisau
um hbrum,dzmoni s àuxil
* i
ÉÉÉhabÉ $íú Welc;*τὸ tuma immortali
-

ita no nt;
attale
-

Š-

amifiam ÁÉ E*
- -

corpo ere
Poteft phìl mente ίμ* ? εάcina, ofophia,'
°P°rs mortali perpetuo;hoc autem *? \*

• .
 ETETXvi. e A p. x c I i I.
Vel tranfmutabitur &interibit:hocuerò abfurdum, cù.
prius cum illo effet.Neque cnim par eft, exuere materian
ùtaliam eiufdem generis induat. Veligitur perpetui fui
dæmones & fine corpore,ut lex ÉÉÉÉ fi cü co.
pore,mortales. Nihil autem prohibet eorum mentem m:
here.Sentiriautem incorporeos nihil prohibet, quonia
lucc&lumine aërem moüent. Vltimòcontradicuht hac ,
tione,quòdfi dæmones eflent,uel amici effent,uelinimi,
fiinimici,aliqui ab illis laederentur, praefertim cùm à mult
paruipendantur,uelut Epicureis,Peripateticis,Saducgisc
atneminem laefum ab his uidimus: nec legitur quòd qui
quam à dæmonibus,quòdillos effe negaret,plexus fit. ,
dicuntquidam,non lædunt, quia corpus illorum exile, c
É haecratio non ualet:quis enim uetat, ne ob
feruato tempore,tegulas facilé perfe cafuras in caput d
mittant? Aut obferuata nauigatione demergant? Aut ex c.
cuminibus montium &arduis callibus immiffo uéto pr:
cipitent? Vcl fi omnino nihil horum poffunt, cùm fàlter
ut Platoniciaiunt, animas tentare foleant, equos non u
gent,utexcuffofefforeillum occidant?At contrà uidemu
fi Platonicum cum fuis fàcrificiis equo peruicaci feróq
imponamus, Epicureum autem daemonas irridentem m
ti,ferusfuum Platonicum excutiet maléque habebit, m
tisblanditer uehet impium Epicureum. $$$ de
batPlatonicos in tamiardua'dubitatione haec duo face
oftendere daemonas effe, achuic potifsimum argumen
quodfibi obiicipoffe fentiebát, refpondere:inde äd decl
randum naturam illorum fe accingere. Atipfi, omifsis]
duobus multa difputant,pluràqué nugantur dere omni
incerta.At finon hocent , quia amici fint humano gene
quanquam hoc omnes conftanter & concordi $i;
* negent, dico leges, Platonici, & Pfcllus, qui medium !
cum inter has opiniones tenuit:uel quia nocere prohibc
tur, ut dicunt rürfus leges & Platonici, cur non aliqui !
tem egregiè iuuantur $unüsque aut alter à dæmone di
tuff difcit artem nouam * príncipatum acquirit? magn
adipifcitur fapiétiam? Cùm interim omnes qui eos Ä c.

dafit, quique his dant operam , egregiè infaniant. Q

unquam mutilatum librum, daemoìis auxilio reftituit,
;* ritum antiquum, aut amiffam artem, aut locum obfcur
eftinterpretatus* Medicina, philofophia, geometria,
Pi
 3 sio I. 1 8. X v 1. c A p. XCI 1 !, LIB. XV 1. C Ap. X C III.
Pismachinae,humanaindußria ,&quicquid interhomi* *ibãmunes,&perturbationibusaffiditur, neca:
Praeclarum elt, inuentafunt, studiofi,ingenioi, mcm Ędtanimasà morte punirc. Quodrca etiam
£ss, diligentes, & quibus diuino muncte ûum sis? *iiiium,Deumnoniça;precibis.Effet enim
i im. *s£e inuentores: hon Pythia, aut Dodonxus, utris “Nobis,pifíionibus&dolóribus obnoxius:quo
1443 Pythonem habens , hæc docuére. Nec Suefámus cum ?
$it pugnat , pariter & theologis:fèd ob idf
' §gfiobarbato quicquamegregium conftruxit; ref *tiiiatdítinauerat autemjiosinducensa
sonici doäiores Peipateticis,íed inconftantes, inui t, **iTiicia.Sicbonamens,bona opera, bonus :
;?'iyfoiöquefaflu
lùm Ë poterat uti&fabulistumidi, Quinctim®° *ti*;uo fint altißimi É dc his alias
pijeiïent,defuit.§jjlcm'*'*' $icutcm qualiterminus quidam traâandc
?orphyrius,
rp Iamblicu$ feaiqucillatotiDgoing*0 *¥itmdeDsoriem nec íémperDeus ulti,
ilo melior gentibus fuit, cùm deos, cùm ££ iJ ***#*tiaminhocmundo: pluribúsquc minift
- ^ . - -

5“Psrüaíéíit.Etenim βάime; ofsij, 0 **sibusmalis fùccurrit: in fimplici autem m

í 9rcm effe conftat:e; ergo gratiae,non Ęm $$imitesfiebat,non: quòd ciedentibus in
ai $* agendæ funt.Quôå àifú CI. °fimctaefíet,noii pœna, Ignes diuififùnt in
Χ': stiam boni coníérant,illudtotumDciat É i:ncc $ponaccticiuntadiatìtosinSyriaca
$ turbonifùnt, eiúntígítuiboniìitì iā $i fato Pauloque:fetnonexpediebat carn
!tquo animo patientur in illorum & mo\ gr; uàm j*j&inomuifiée noftiapotius quàm uolunt
- suefa&orem gratias referr:iiilum Βύmaâofiti$ % *$sit.Atidaemonibus í aut ucxat0

. $$ fcriptum έη, DomìÌ)eumtuumadorabº; â $ *kgimus, omittonunc quae Deipetm

oli (eruiës äïí ut mali fint,quicúmno$is'' £; $ ** ut illudaicâî Peripateticotu
3$9°£uetum aáôïí, quôá nihilpfiim£% $. j*multum, przfuntiamfituâtz corpo
tiam, cùm malifiìíîïë pofíuntnr; Έ j$$im ueipfòrum hominum, ut Arittot
.

$cium DeôÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉìquo cru' $titútismdrmoniimquéquae fuit

gltibus. Itaque diffiçiîçïçuidetur,&£?*?
çç0!
j$ digentia conquifita,fì lon ge melius,
• -'

É,**tione dicere. Sedfimodô Ę £

-

$kmtu$ animale; fimpliciipfo àère po:e;

» nec animos ullo modo mouere Ppollunt , '° usû
*monere, §?*tttibo(ne quicquàm dimittam quod
$. Nequeidfemper, nec uchcricntcr : &: OM Éum)quòå pätremi meum, quanjuam
ĘÉ$\T; ά eß. Atque obid qu* Éf:^ `*gioi√ opeiam dare ;
ium aHèeram, folitus ea folùm enatis; Ëδη• §. §. imtetta quaereret.Quod cùm ego, ut po
ne áíÉ; $itò fcii.Verùm for(ànquis obiiciet, 13.Not. ę É (statcnim facundus, maxim£
ne o ;ft, inquam. Nónne omnia poteft; 'É& Ę £gmjnccrtaffe,cùm haberet P,
-

`Peus no, É fouit? Maximè. Cur crgofibi fidos, uicima* Š ubiconiutatio periiffet,illum q
“tur … di Š finit:Quiilli Ę onibus
; "\itaimè ulcifcitur ; par ergo ratio af|
$. $i non,ut antea,uctareííonís:
!
'êm êtafe auxilia Durumetiam mihi uifù
ÉÉ; ÉĘ
non ita eft: nam sín Ę ftiret άςmonem eífequire!
Èɧ!'it, quas ferïûíôïçindecimi; ítitit
ttof; Σύ uehementius falfiidage
ÉÉÉ $otum diffufam:& uelutanimus £
-

$unt t; $te&zmoneme $,quòdnonc,

turim §°'P9;is,quia nec ab ei$is:ditur,nec Ἀγαδι`° ít; Š Vxfitis, Velutifitetrogant;
È°'9;funt énim fîitâ&tjeus.Prxtcr**?
}beologos,§.
uerò \m manet poilm9n<' 0 M.s * Vteto, mafculümne an frmînum
lisdiri; frm
tum, atque fœminnm improba
°°*}uc natuì. imperant,ncc caufx (umtumítás*
nuº : **, in Lúo íú, yrinceys
N. -

!
 TyTS; Vi.-c A p. x c I I I.
müdo cömunes,& perturbationibus afficiútur, nec arbiti
illorum eft animas à morte punire. Quocirca etiam illu
obferuandum,Deum non fiéçti precibus. Effet enim qua
unus e nobis,pafsionibus & doloribus obnoxius:quod pl
lofophis repugnat, pariter & theologis: fed ob id faue
' quia deftinàuérat:déftinauerat autem nos inducens ad pi
ces ac facrificia. Sicboma mens,bona opera, bonus euer
tus, exaequo funt altißimi munera: É de his aliâs diff.
ruimus, hic autem quafi terminus quidam tra&andorun
Sed ut ad rem de Deo redeam: necfemper Deus ultionu:
obliuifcitur etiaminhocmundo: pluribúsque manifefte ;
intolerabilibus malis fuccurrit : in fimplici autem mort.
: * quae per carnifices fiebat, non: quòd credentibus in Deo
: mor$ipfâ meta effet, pon poena. Ignes diuifi funt in Poly
carpo ferc non acceflerunt ad damnatos in Syria,carcere
apcrti fünt Petro Paulóque: fed non expediebat carnifice
impedire, fi monui fides noftra potius quàm uoluntate r
*
i , tinenda erat. At à dæmonibus É; aut uexatos, nc

> nififabulofelegimus. Omitto nunc quæ Dei permifsioi

… fa&a dicuntur.Illud nunc adiiciam: Peripateticorum op
3 nionifauere multum, praeftantiam ftruéturæ corporis hi
.
* mani,
Ia* naturámqueipforum
quit,per hominum, ut
fe diuinatricem dæmoniámque: Ariftóteles
quæ fruftrauid
i
L. ' rentur tanta diligentia conquifita,filongé melius, long
*
sa', queexcellentius animal ex fimpliciipfo aëre poterat fa5
cari.Nec praeteribo( ne quicquam dimittam quod fciam
z' remfa&urum) quòd patrem meum, quanjuam dæm
.…. nem fehabere gloriarétur,uiderim operam dare geoma
-

tiae dum incerta quaereret.Quodcùm ego, ut potui,bla

***', »

;:* ditet obiicerem ( erat enim iracundus , maximéque mil

3, quid opusefiettamjnccrta fpe, cùm haberet Pythone
;*' Refpohdit, quòd ubi coniuratio periiffet,illum quidcm
·1

*?*' niré rogatumi,fed non, ut antea, uera refpondere: & ob

%, alia etiàm tétaííe auxilia.Durum etiam mihi uifum eß,p.
*, cunâantiquomodo fciret demonem effe quirefpondét
3° Hs forfanrìens ipfà Έ? id ageret? Re!
Ἀ. ' dit,eo
ÉÉferefponfa
i,*2%
agaofcere dæmonem
quæfitis. effe,quòd
Veluti non exa&è
interroganti quid ccm
%% ier ferrct in utero, mafculümne an frniinam ? refpo
'* diffe dixit fœminam, atque fœminam improbam. Et r
'< fiis quxrenti, an Ludouicus Sfortia, princeps Medio
&. £*. - Po
g* ;
 L I B. X V I. C A P. XCIII.
Poffet retinere principatum? refpondit, non, Tum ?
Quare? Quiainüifus éìátrapr&maicfutiduit. Etí*
T(cùm Faterrequireret ait)deduâo uelo,oftendit*
tanta,taliáque,qu* princepsille patrateritiaD; copia
ptum adueifusqueleges, üt diceietfe, cum eius fe&a
; $cordareturhörterêtiîeréquenctct;ad;hię Ciim
£i;urtam leuiargumentonitaeturoftendct drmosa
e£;uidetutnihiïëÝîå;moncm
$"diebátque,fùfficiēre:Non egìuigilani;*'
, sSocrati,cùmilleuerâxhoc de fereferret?
$ign mente captus,hisoailis,uttiintus?; hisaur*
'° audio,ut etiam iuncte loquétem.Ncc obitct,íédam
*°9cauero,uenit:cúmque intcnogoitjödet% ady*
P9fitum.sinîs Éo fidemfacerc ;a;ita
illi afsiftere,nonrîô Ë pctitu.
'aclafio an,
a„§¤;
-
l.IB. X V 1. CAP. X C II 1
radittttt,minimé tamen quod diceret, & pro
afimvtt. Sufficere debcbatin hocPlatonis pg
Fttiikdmiluiintmdificiliquzfito opemi X
isitquiicit:fed(utdixi)Socratís uir pro$us fuit,
Touttidicus, Deinde quid mirumfùit, danc
giistinueniti Engaftrimythus, quorumut Fr.
G5ogatistcmporeplüres crafit,hifloriam a
suiConfutetiam muliéréillam, de quain iibr;
$ui::gimus,totmodis uexatam fìatamj â
\;imoniimauiio feruatam:quanquamis
£*utpolteaintclleximus.In Indiâ nouiterinu
*tihomines occurrere laruis & zemis (ita
*) noôeΦterrentur. Anhrc fitperfuafio

igitur ad trutinàm iiigcntcr tedatis, £? #%0;:ngüödres itafehabeat, prorfùsinc

“sones fiat.
eftratioiiibus iiiígíturí,£rmoTí. iii, fehabcat, magna fua:huius rei at
,
- t
§¤¤animos hincinde difperíssít, sustuma£? jttioipfà ut ÄÈ & pcriucundamul
- • - `Tvl..;.^^ rnmutnit $$immortalitatis animi, tùm quòd mel;
%'ento,& ordinirerìm, &íúniindutioni°°?'Aout
ßrium ui. effutillosháìå dubiè effe credamus. Nagj;
a [Hy-, - -

*i£hxnotitia.
'** mteri- circamQtituros,maximèuiros sgsg sgsgj£ $umnon obiter,utaljantenos,fed proba
* $** d«mo dæmo Ęthtisinnixi, atqucpraecipue his quã ante
***■
í**feruì,
-
prod,
3** uus
- d
eem praecefsit Élisibusfierihccnonpofïïnäc C#3f Ę
-

,fpóte cubiculi patuêre forcs. $£

-
$imuimtpcrfpicia,&tfi(iit dixiinlibro de
$it tt)iàfijremim caufàm referri poli
-
-
nondufmum euùltu
tamen detraxitaiitequäm
milites osgit;É
aduenerint.Bruto'": dixi) tris; $ taquz fenfù depręhenduntur, do
???aruit,& Iuliano,& Dioni.M.Antonioin** 34*
£iitm fìtiemus,haudforfan minus firma
ŠŠ decissius praceßit exceííiíc Ę 1
taq;dcmundipartibusfcnfibilibush;
ti ''*•%uiusipfe cultorç,ciconctatudam"* £
ínfífti,opinioiiemnoftrgteiigionis m
$$$ fitytica:aderantiārumentamufica es¥. $sim; ipfis confentire:adeòutuis qui
; 3.°trò talia uidentur(m dixi)non nifima£'** t,
$Poft £xcogitati. Sed nos non théol
“utilemfienîiamtraäimus.
ÉÉ $$is, aut egregiëmalis: quòddeb; É ang*
lis ÉÉ nihil amitteretiment,aut forfàn ea jÉ; í: $uii: fùppofita.Primum, quòd n
$isnafent:&fimilitersos,
immittuntur. Mediocres fig££ ort:£p* Ęt;:;iicies magninoihítim
rfan §. autbisuiíüm eft,inalia; caufìsefttra
ïí,ì:*§¤t.
effe quifibi ï nistrię
Infinitum autem fuerit; 6haec c0
c
$sim Philofophus, qux infolentiqu
• Similiter& quod ab initio diximu$; platonis* %*tata,ingenus reférrinon dcbcnt
¤onium d [& ar umtni, §°“ium penêre uidetur,ut folùm im
Ęon
onftatu e daemgne Socratis, non leuiseft *£.É Mp - -

taret: qui erò fuiffè ueriffimum, quòd Soci;°; öpü $*$no$íormas,latus,odores,fuccub

ôï 3ndoquidem &Xcnophon $; ponf* Ę
*
: quoniam fenfusinhis fallitur,
uir
Yum Égis acminimè fùperftitiofis; §Ă.
§. $titut.Vnde&abinfantibus,& dor
nebis °'i infenfus erat, huiu$ daemonis fü a;grcs* $kuisfintfenfis atque fùbtilis, nec r
“sninerit, vt etíã$itari poßit, an $*% okntiuntur, tùm igtui f;cc
 L 1 B. X V I. C A P. X C I I I.
radiceret, minimè tamen quod diceret, & pro c
affirmaret. Sufficere debebat in hoc Platonis pro
pietas,fedmaluiintam difficiliquaefito opem à X
te requirere:fed(ut dixi)Socratés uir probus fuit, a
mnino ueridicus. Deinde quid mirum fuit, da:mo
fùiffe Socrati, cùm ille uerãx hoc de fereferret ? c
conftetinueniri Engaftrimythus, quorum ut præ
& qui Socratis tcmpore plures erant,hiftoriam al
mus.Conftat etiam mulieré illam, de quain libris
tilitate egimus, tot modis uexatam fànatamά, à
Nigro,dæmonum auxilio feruatam:quanquamis
garet,utpo(teaintclleximus.In India nouiterinue
tumefthomines occurrere laruis & zemis (ita i
uocant) no&eq; terrentur. An haec fit perfuafio q
an opinio,an qüöd res ita fe habeat, prorfus incei
Vtcunq; res fe habeat, magna funt huius rei arg
Et ÄÈ ipfà(ut dixi)utilis & pcriucunda multi
ob fycm immortalitatis animi, tum quòd melio.
mundi eft hæc notitia.
Verùm non obiter,ut alijante nos,fèd probabi
perimentis innixi, atquc præcipuè his É ante cl
enim maximé perfpicua, etfi(ut dixiinlibro de A
mortalitate) ad fupremam caufam referri poflin
adiicientcs ca quæ fenfu deprehenduntur, do&
his illuftrem facicmus,haudforfan minus firmam
fe&am ea qug de mundi partibus fenfibilibus hab.
Primùm prçfîti,opinionem noftrg religionis mu
£xperiméntis ipfis confentire: adeò ut uix quicq
fimilius poffit êxcogitari. Sed nos non, théolog
fed naturalem fcientiam tradimus.
Sunt igitur hæc fuppofita.Primum, quòd nor
Ponderatransferre,nec res magni nométimou
fifemel autbis uifum eft,inalia§ caufàs eft transf
Picebat enim Philofophus , quae infolenti quad
funt,& quaerara,in genus reférri non debent. E
tur fecundum pendere uidetur, ut folùm imag
fingant,fonos formas,laruas,odores,fuccubos
Pcfcipiantur: quoniam fenfùs in his fallitur, cù
quod fentiatur.Vnde & ab infantibus, & dormi
his qui leuis funt fenfus atque fubtilis, nec nifi
minis auxilio fentiuntur. Cùm igitur fpecies
Gg
 L I B. X V I. C A p. X C III.
84
non res,& leuißimæ,fequitur exhis quaeinlibrisd: Si*
'litate, deiride demonftata funt, ut duplici decaufir*
uideat,alius non uideat: unus audiat, alius non, Aut qt.
non fùbtilem & acutum habet fenfùm, aut qtiia lumin
ratio obieéta diuerfo modo nô patitur.Tertium :t,q;
nullus illorum auxilio quicquam dignum fecerit. De*
quidem,pcrfpicua eft ex §. rati6,cùm corpusnonmº
uieant, nihilô poffint.At de fcientia, poftcrius dictmt
Quartum, quòd nullus adhuc de his quicquamefitu&
gnum fcripfit, fed folas meras nugas. Parenim crat,*
çjuem ex his qui dæmonem haberent fìmiliarem, ab co
uel precibus uel coniuratione, uel his quibus fòlent dti.
'niri, de illorum fùbftantia,uiribus,fàpientia moribus, ut,
conuerfatione,forma,habitatione,àlijsq;fimilibus copio.
fè,& (ut decet) fàpicnter fcripfifle ea quae referebantur,
ut nunc nos faciemus, his qu£ cip«timus accommodan
tes. Quintum, quomodo exaudiántuorulas,&fùbmut
murâtes pueros;aut enim præfentes ubiq;erunt,autàbà,
fpecie rei,id eft,fono, uocém inteliigent.Vtrumque uię.
fur difficilfimum: nam fi ubique quifìue eft,Deofimili;
erit.Si autem uoculam illam Ę audiunt, ubi nullit!
uox,etiam mentis cogitationem intelligent: quandocti,
dem uox illa ubi non pertingit, fitacfifion effet omnino,
*Sextum, cur circa moriturós maximé fpeâra femtmtur.
Neque id abfque ratione: nam moritur iam, in mtdo
fùnt animorum folitariorum uiuentiümque, $citrio;
autem animos uerifiniile eft aliis animis àut daemoribus
fociari. Ob id etiam certum eft, uix unumaut altcrumfb
mortis articulo non imaginaridxmonesprxfentcs:iIcs:
ubi id contingat ( terrentur enim adeò, ut aliquitkäo
exiliant) prorfùs moriuntur omnes.Quòdtamtnadti
fìs naturales etiam referri licet poffit,ut aliâs docuimus,
fic tamen euidentius oftenditur. Cur uerò id momtnto
tantùm ferme in fingulis contingat, pulchrumeftdo*
re. Nam nunc de falfis imaginibüs noh loquimur,exgui
bus licet affines mortuos uidere fe arbitrentur,plurimit.
men ferecipiunt, ac fànantur.Scptimum eft,ctfin rrgo.
nibus defertis, ciuitatibus male habitatis, domibusq;iam
diu uacuis, &inter ruinas ac rudera,fepulchra etiam *
quando,maximéque folitaria, &ubihominum multitub
fcriit, talia fpcótra ac dæmones, feu mortuorum umbis;
- uidem
 L IB. X V I. C A p. X C I I I.
uideri foleant.O&auum eft,quòd inuocati ueniun
facilius quàm non inuocati. Et inuocantur aliqui
tiis, aljáutem minis & execrationibus, quibus eti
iguntur. His igitur ita conftitutis, illud fupponcnd
bitror,quòd nulla mens in corpus agit, nifi propriu
.u!lum corpus mcntem peruertere poteft. Si enim
faces, flagela , aliâque tormenta quantumuis atro
hibeas,efficies certe ut affentiatur, dicató: quae ucli
amet quenquam , aut odio habeat, prorfùs non
Nec ucrfà uice,fiue'is uel p!umam moucri , nifi uir
bueris, non impetrabis. Ergo neque mens in corp.
corpus in mentem,dominium habet. Sed, ut recto
Ariftoteles, corpus à corpore mouetur. Loquor
&tione impulfùó: ac iaculatione. Eft etiam iilud con
tione dignum,quòd dæmones alio modo intelligú
nos.Vbicunq; enim medium aliquod eft inter extre
uerforum generum, medium quoque dißert gcr
utroque extremo. Velut fenfus interior, mediüs e
exteriorem & operationcm intelleélus : fenfus uero
terior diflinguitur ab intelle&u in cognofcendo
igitur neceffe eft interiorem in modo cognofcendi
gui, tam ab cxteriore fenfu quàm intelleétu. Scd
nes funt medijinter fupremos intellc&us & homin
mines autem diuerfo modo cognofcunt ab inte!ie
premo:igitur daemones cognofçunt alio modo qu
*mines & poteftates cœloruim. Illud etiam conueni
ni ftruétürae, quae admodum diuerfa eft in utrifqu
homines cognofcunt difcuifu,& ex fenfátis: igitur
nes habent nobiliorem modum. Et anus doccn
loqui,non docet iuxta modum, quo ilia nouit loc
iuxta modum auis, id eft, per confuetudinem: ita
^es cùm uerfantur cum hominibus , uidentur
{curfu in his quæ cognofcunt: nec tamen ipfi into
per rationem,fed aliò moliore modo, ut diótum e
Ê uerò eorum aut affumunt ad libitum,ut theo!
unt:ue! non funt omnino fimplicia , fed organica
lent à Græcis uocari, & mixta fui gencris ätque p
fima:aut funt corpora cœleftia,lucis non expertii:
funt talia: ubique enim lux cffet, nec ex coclo dcc
quam potcft,nec affumunt ac dimittunt corpora:
inepta cffent opcrationibus:igitur habcnt fua pro
- - Gg 2
836 L 1 B. ' X V I. C A P. X C 1 1 1.
pora delineata & apta fuis operationibus, pulchraim?
enere. Cùm ucrò fint ex aëre & æthere, fünt moliui.
ida,patibilia ualde,&imbecillia. Omneautemquodj*
titur & fenfumhabet,dolet: ideò&ipfàdolent.Cuiusi*
rò corpus dolere poteft, eius etiam animuspoteft tritat,
quare dæmones & dolent & triltantur. Quimobttm &
timidi neceffàriò funt,namfacilepatiuntur,&cxpafior:
laeduntur, & multum, ut corpora molliafàcere folem.E;
go cùm facilè multum lædi poflint,ut finttimidin:
Éft.In omni uerò congregatione nobili, necef- tituti;
aliquis princeps: uel fponte, obbonitatem, ut inrttf.
nis: uel natura,utinapibus: uelui,utinhominibus, Qui
enim aliquo modo excellunt, aliis dominariconantur, i:
tandem id affequuntur: at dæmonum congregatio nobi.
lis eft,igitur & duces habet.Hocj; i$ti;
monas effe dicunt.Quia uerò ominis dolo:& tititiücum
aliqua corruptione eít , & omnis comptionis finis et
mors:& ubi eft aliquid commune aliquigencri,in toin
uenitur finis illius géneris: conftat quödüxmonesomnt;
habentes corpora, fintmortales, Namnihilprohibctfit.
fan aliquos carere corporibus. Sed hiextra hanc triã
tionem omnino funt, quzfolùm fenfibiliaattingt. Sur;
igitur dæmones animália inuifibilia, mortalia, corpor:
w - - -

perfeéta. Vtrum uerò fub tetra habitent aliqui,nonim

imihi ratione cognitum eft. Cùm uerò diucifi fint modi
intelligendi,non fit coniunâio intcrnos& illos,nifimo
lefta ac uiolenta, ficut etiam uerfauice interhomiiits &
canes,homines& equos. Et quia(utdixi) eltoidoiniis,
neceffe eft etiam aliquos plurâ fcire, aliquos cli: im;*; Š; £tí
tos.Et ut quidam canes iiiihomiiibus in quiuii
caufis, utpotein quærendo leporem fùnt fòletiofts,&
modcftianorum aliquibusbarbaris prxftant, nullust*
mem canis poteft fcire ea quæ funt ad hominum tonut*
fàtionem, ut homo quantumuis ftupidus: fit,ut qui:
{æmon in fùo genere aliquid ápiat plus quimfjcrt
fimus homo, non tamen fcit ca quaehominum. Etutt*
nes quaedam cognofcunt quae pcfiitus homo ignorit, *
odorem domini odorem catulae prxgnantis,6lorcm :
poris, uocem alterius canis latrantis : ita quaedaminiti;
É homincs , quae fùnt toto genere incognita drmo `'ilicJ'
lyjf*'tici,JSt,ej;'' ted;
us:ut funtforfan Geometrica, Arithmeticaj,&mu* -

}C. *§
°\ù
$i; §. $iù $st$,
 L I B. X V I. C A P. X C II I.
per demonftrationem habita. Nam demonftratio ra
erficitur: dæmones nec ratione utuntur (ut dixi) n
É Cumq; futurorum cognitio maxima fit, & fol
integré, communis uerò utrifq; cxtrcmis: Par eft d.
nas&ipfos fcire partem futurorum,longeq; maioré
homines, minimam tamen in comparatiofie ad coel
poteftates.Atque aliquos longè plus aliis,uelut & in
mines.Ob hæc igitur oracula ambiguis refponfis fal
…
e unieiìùíïíéêïíïíôáí Pythia confenuerat
&. enim ut homines,licet ferius,ad mortem tendere.Su
tes uerò fàcerdotes,malum malo fraude addidêre. E
? uit&rumor corrumpiillos pecuniis, É; , & autc
uirQrum,ac regum potentia: unde deferi cœperunt.
quàmincomniodi& damni plus afferrent,qüám uti
Cùm uerò eflc defierint antè Pharfalicum bcllum, n
ut defe&us corum ad Chriftinatiuitatem trásferatur
&poft Chriftum dedêre refponfa,fed laefa, manca,
noinutilia,&antc illum deferi coeperunt. Etiam tcn
busPyrrhi, ut fuprä narrauimus, è carminibus in fo
grationem tranfiére:utiam degenerare non parum
Pythjuidcretur.Scio quofdani exiftimaturos,ne o
effe eorum queibifcripferim,fed non contradico mi
nam himentem habeant.Difficillimum eft hoc opus
giginti annorum perfici non potuit: ac longè diffic
bfis de Subtilitaté:athis tanto difficilior liber de F
illo libri de Arcanis gternitatis.Cogitet quifq;tra&.
& ftylumreiaccommodet. Non poffunt hæc à m
quäm fcribuntur,fcribi.Scdad rem redeo. Praefenti
gnitio minor eft futuris,non tamen omnia norunt
nes,fed parté tantùm:quia enim neceffe eft aliquos
fcire,hi ómnia non fcient:quarc neq; ullus, fed not
Plura atq; praeftantiora, ut etiam in libro de Fato d
Vt ueföres ipfâ exemplo quodam perfpicuo do
fimulq; aduerfüs peruicaces, dæmones effe often
uitam parum C. Caefaris examinemus. In fatis era
fpublicaRomana,quæ grauiflìmè totum genus hu
Premebat,in unius potéftatem redigeretür. Creatu
aus ciuis,Caefar fcilicct,eiά, datus genius nobiliffi
laris,cum participationc Martis acVeneris, qui eu
tuò impelleret ad occupandâ rempublicâ, fuadere
derctq; omnia opportünè,ad cuni fincm e; tc
g 3
 8;8 L I B. X V I. C A p. X C I 1 1.
Hic nos agit non fecus ac uenator canem uenaticum:k XVI. C A p • X c
| enim neq; currit,necuires caniadimit,necproilo pugni: ῦitu * , lis uidenr,
*j*immifít,íjjCn$. Illcf
-- -

| i
. fed tantiim hortatur,animum addit,emittitopportui:,;:
| uocat in tempore.Cùmigitur cótenderet, filiituj; g)
, Pharfàlica pugnacommiítitur:tunc geniusiameb dcfici
fe quò propofuerat lætatus, fimulqj futuram uictorium&
imperij tranfitum inillum exultans, conuertit fimiliqim
Viëtoriae à Cæfare in Mineruæ templo confectatz,in A&
de. In Antiochia Syriae bis auditusinmuris tantus damo;
exercitus & fignorum fonitus,utinipfisarmata ciuitast.
fcurreret.ldem faétum in Ptolemaide.Pergami quoq;ris
in adytis quæ fácra erantlocaintemplo fùbterrâ, fönt:
runt. Irailibus etiam in pauimentointcr coagmentalipi
dum in templo Viétoriæ, ubi Czfar ftatuam coníécrarât,
nata palma oftendebatur. Quishxcfccit,nifigcnijCrfâ
ris fubditi,quibus ille quafipofitus uoto,;rrlstitia,uth;c
facerent,imperauerat?Neqùe enimtamêcnefiag yottt,
ut conueniänt hæc omnia,quámfiägenioCxísáåum
dicamus. Idem fub morte, cùm illuiíferuare nonpoft,
uictimæ quæ immolabatur cor fuftulit: uolensoitcndet,
fe non ignorare, nec uelle occultate quae illiucntur, &
fent:noii poffe tamen impedirc Fatum, neque aliorumg:
niorum,quihanc necem ürgebant,uolütatem.Ncqucii.
quam aiiis legitur,hoftia fäc corde inuenta: namCritis
iiluftrifsimus ac ualde potens daemonerat. Idem ipsit:
illicubiculi fores. Idem oftendit eiinfomnis perm:a;ho
ram, quòd fuper nubes uolitaret: indicans hónores quid
poit mortem deferétur,utpro dco celebraretur.ldem:
ue mortuum deferuit:fedin ludis eius comctcm,arqu:im
&o ftelam præfuigidam,quafi animam Caefàris in culum
delatam,fùifus iactator oftendit.Sed quiahoc admatutm
referri poteit,iHe idem principes coniürationis,jcdulil;:
&tacuiö deterruit. Caßio inâcie pugnantiC.C£firinit
lippicis auguftiorcforma occurrereïïüs eft, atque cumm
defperationem ex terrore compulit: eoj; adegit, utnon
expeótato nuntio, fibi manus inferret: quæ ciuiâ magu
fuit,ut republica fuccumberet.Bruto quoque ufùshot:
da fpecie , iiium deterruit: & is propriâ mânuß ipfùmit.
terémit.lllcidem omnes confciös proditionis,admota
fguam compulit.Hicdei fub imagiûe, ncquidcxcrdtis
{έelus patrandum dccffct, Rubiçonem fiimcn manfti»
InIu
 L I B. , x v I. C A P. - X C I I I.
miraculo fuperauit,omnibus uidentibus. Illc fomni
concubitu matris immifit,ut ad regnádi cupiditatem
illi immenfà erat,etiam fpes accederet. Ille equos a!
lius mortem confecratos fiere ubertim, pabu!o4, ab
rc coegit.Ille cum à tot periculis feruauit incolumem
ui, fed confilio tantùm. Ergo quod in unius cxem
des,in omnibus effe exiftima. Nam ubi metas natu
. mel excefleris,eadem in omnibus effe credas. Vna
ratio,& unus dgmó,&unus genius,& unius homini:
bra fuperftes,unümiraculum, dæmonas,umbras, ge
ue omnes,& miraculi effe oftédit. Quòd fi quis ób
- É effe, dæmones uim non habere mouendi c
ra, quöd tamcn concedamus ftatuam Vi&toriæ à d.
ne motam: refpondeo, genium Cæfaris fuiffe pote
mum, idcóque aliqua arte,non ui, conuertiffè illar
tuit & illudfüiííe faëtum dolo facerdotum, ut tépli f
augercnt,& gratiam Caefàris inirent. Quocunque
módo res Càfàris cederet, conuerfio ftatuae optim,
grucbat. Nam fiuiâus foret, Viétoriæ etiam figi
uultu Mineruæ fe uerterat. Exiftimo tamen potiü
uim genij Caeiàris & dæmonum illi fubditorum. M
batur autem non folüm nouas imagines,quibus Cς
accenderet ad Hagitium graue, fed & rebus natu;
rectè utebatur. Quemadmodum cùm & equum ei
lit, difcifsis in digitös pcdibus,in formam humanæ
ac pedis,nec altérius ÉÉ patientem, quo utebat
nitus ab arufpicibus imperium orbis, ei qui illo elî,
portendcre.Ergo genius non hunc nafcitalem fecit
cebimus, fednâfciturum curauit,ut apud ipfum C;
&inillius domo nafceretur:nec alium feffórem an
terctur. Ita palmam in templo Viétoriæ non aluit ;
fcd ubi palmâ cffct nafcitura,Caefaris animum,ut té
illud dedicaret,induxit. Seu igitur hæc non potuit ;
feu potuit,bellifsimè is dæmón naturalibus occafi
ufus eft. Nam ἐ; fe dæmones quicquam pc
naturam, uix perfuaderi queo : cùm enim tres mag
fub Deo poteítates, Natura, dgmon , & animus:
aliam fuperare poteft , aut in cam arbitrium habct
j£$ Vndc fi quid naturale agit, per caufas
lcs,non per fc agit. Et fi daemon euocátur , per d.
ipfos cuocatur,non uicaiminum aut elig; Et fi
- 4
M.
oreuel&. llM. XVI. C Ap. XCIII.
m templum $:atqiiaàuteíletis,
Minerti; , ut Š&vjî.
'
imptiotinùtus; άPhilippus:
.

ofümürmo ???ui$itq;iibibuí,
$$il;t: ! Š
J $quôïí - -

$$it: 1 , Lî. TÉÉɤÉsii; -

Πάt;lemur | Κ, (ù ίύζ Aljuerò nit.

5hicinœ É¤È Hukftituí A. ut
Qgicquidit, | a tumdtm Ęstri ?-tiirjtoitor, iütermávi.
£lufiontl- ! mi, » PuttOTum ?tutor,tot *innoctiíî.
P<ti<s ofttm. ΣΕ 5. tw; ɤ: *iiiiiyuittimum,
timi Dtss.
-

: obdormike.
§£
Šh;
~uobimmo tumß
uoinGti ā; iudicupidi
icupidi
§9in$tiábi; $idetis;út
îŠ j. Š Nihilo tamen fìiciát,
E; ;^ ÉÉ §¤ÉÉÉ lam
άλιά\rù.
etσμψm:
ÉÉÉ
Š j-y;
$uperium, **tia penituse;
tis \bidini ûs
-
geiit, à áliqü, -
| * $ manerim,
$ig;cj'*t $síuíá
impofùiflè, ünib
$u$tatu.
Ę ! ÉÈ ÉÉÉ
Ę. *uit; ύti; Š
É §¤ Ę £9ríüs extim. |
$i$tit, $i | § Nj§® Š
mummetumfit, §ę Aùo $us; "5magis üf. '
fc opinioncm &;
minoftr. Nam
Š %λά,μ.
sij$$o §ĂŠ
ę memtt, 1 ;.J “Alois
Vnu; hil uete,
È
-

Š È
ύειί í ■î
άεῖ.
Šuoume
-

{\

nem,nomthtos. §.}$}non §ιειτὰ È

§§ί ; Omnia È Aucta;
otum, fiytm ,
Σὰ ἐ §¤ $iú §. Š
vunt,tamqumd 1 , $u㊠j§. §lgatiú
nonimm&mor, 'Qo - -

j£ Š fùnt, ί;
£lationem;: 1 § Š
idum fiyri- | j Š §¤É§ $uideì anì
-
necionem & | $$$E
itiniumi: M Jî't
. -

, 'aquicquAû"
- •

l Š
§Ę
•

ίξ Ctmcmtum £tftmtji,
-$sit. SAttamte;

Matt. 1 °*®, W;um vìtìaù

j'°. $\& vtrâÄs.
$$&m$
Q?, ; ù\,
 LI A. X V 1. C A P. X C I I I.
Macedonas reges at qui ia&are foletis,
Proderit& uoöis regnans,oberitô Philippus:
Nam priorin(tituet populis atq; urbibus altos
Reges,pofterior cunctos abolébithonores,
Wiêtus ab Hefperiis populis,&uiétus Eois.
•*;*-z:?
-
Illudunt (ut dixi) aut peruertendo fenfus, unde
lorum confuetudine utuntur, nonbencfapiunt. Ali
- 3.
immodicis cupiditatibus a&i,malè pereunt. C. Caef.
ad eundem fgpius redeam)patriae proditor, adulter !
2 mus, puerorum ftuprator, tot milliainnocentium H
. num perdidit, tot ciuitates abfque caufà diripuit.t.
fangüinis humaniob immodicam folam regnandic
tatém effudit:& ut effet quo infàtiabilibus defideriis.
fimisq;largitionibus fàtisfaceret. Nihilo tamen fe
imo löngé infelicior,quàm fiiufte fanétéque uixiffe
propè nómen,familia uerò,imperium,& patria,pen
tinéta funt:quæ adhuc manerent, fi effrenatis libid
modum aliquemucltandem impofuiffet. Sanétior
uiridior Catonis memoria,cum nihil egregium in ac
ferit,quàm cum tot prgliis Caefaris.Ethifiillius Cor
tariafediuiuam facerentillius famam, iam prorfus
£ta cffet. Socrates cum fuo dæmone, infelicem,
habuit. Neque Plato Ariftotelésue, quamuis ma;
fentirent de diis à plebe, nec ullus alius philofophu
ter Anaxagoram, de quo etiam incertum eft, tam
tum finem habuére. Vnus philofophus dgmoncm
unus philofophus publicè damnatus eft. Nec dub
uin Š çaufa illi fuerit damnationis.Nimia et
É auxiljeius,non ueritus eft eas fufcipere inir
propter quas damnatus cft. Omnia etiam decor
que effe perfuadebat fibi, à quibus daemonille e
àuerteret. Idem dæmon,dum in periculo capitis
tur Socrates,meditantem defenfiónem bis impe«
ergo dæmones omnes improbi funt, aut humian
höftes.Náhi quitutelares uidentur,uel ut obfint
ut Caefàrianus ille genius : uelut gloriae quicquid
homines & opiniónis,feuuirtutis,feu erüditionis
crate,ad (e tränsferant. Ita quicquid boni à De
mus,niPeripatetici & Epicurei conftanter obfti
dgmonasPIatonici tranftuliffent.Verè ergo effe
reor,audiriq; qugdam,uidcriacuerfari ràrifsimç
Cg
 I. I B. XVI. CAP. X C I 11, LIB. XVI. CAP. XCIII. 843
84z
*gratisfintinuîlaque tamctfiplurafintqugqui
rim.Ita & quandoq uc nobis propitios fyccic,erifimi* iú:ídemntu, nullaritamcnderationeminuenit:i
am.Qjòd cnimicte uideantur ad $ig;ç crielibus motibus
rim:auxiliari,uix unju
iiim £irem clarius argumcn''"'*íre,quimiddeC** tusfiiitur & ; $i- sibi partc confpi
' re,qui iam di Maximi,quifcrmccaíiüiapetciruit'*
u occifus,pugnâtem . - ,

eadem ætateuuit,/u)
:-:- fh' Eiiiiiij. dcquajue&his qux uidentur de
ronismi; Š pio £gt; illuä animadüertendum,dae
ba ipfius Valgrij C ÄÈius inquit) ad; Philippcnii Eâ
ijceieplacct.Cum puI $ig; gencrati,& habitare: ubi 1
t,uidit humano habitúiguit*
áétifsimo animo perftarc to. îâum,minu$ uultu& com £.ad Ę Io:&ficio:&iusfigiuscxitat N*;
eo paludamcn ĘE. dcfccndere, qüimhomincs ad
ejuo,i? fe impetum facientcmm, quo affcâuf*
rem,perpur
citató -

Ši.Ę quòd aërem huficcraßioremfer

jila prius amifi:Qgd:m
iìs igis,
ritus, tergum Hofídedit,uos*
. • • .*.} Non sit tumidions -
κquercipirare
=- tiquoddcfccndcndo
. nec agerequicquam
tranfitus í quicquampoipof
animi Cafsius; erat Epicureus » & excorum ÉĘ; : Tim, qur no$is; - jí regioncmfii
*itetm; & dc Pro magicum, at.Vtfit quafife
hil à mortc fùpereffe $ibitrantur. *£? £; ì.
i; Elcet ï. g:|u;miis agua inter nos
tiam potiu$ {'ae(àris con aum arbit9* „ubitatioiicm, *::::;enir: ingenio &indultfiauileamus, cupia
biicrit, mihi certe £c* haec Ę; :
Czáris in rc sxtjïos í j; aucos tamcnadmodumili
pofiquip ta!ia multa íí £ „ábio iug^'
j,|jgae pernice"; átus uidebat* §£us is?
'Έύne (dicc;9% cerc, id
Š
*--*-.
ĘÉ
<:muis dxmones óderint
: fìnt, nulli dici
-i m.
occidere; «}{ùbmct;*'
Šj Eft poliint. Etficutfipifccslo.
*** mìiì,quim ctto poffent, exitimare nulla a.
££
jj tollere? 3°Iæfum full 'ìetu
q iatcf;*. -

a£ì; quzinaquadegunt,ncc tamcn uc

istrui; hominespofïùnt, dae
* tonc fecim
ij a-r- fint, & tanto ue
:;o
sô, a?
$igia 1* f)0$
îÉ
rcgione hibitint , hominésque
* _ *_ *

Praestim per fomnum

-

Št,'ciiiibobis j?sę Š;non

$int, alijuidquein nobispo
* * *

ji, Raifime enim ad nos É

$imuHttifìcium; $pollunt: bicis tamentcmpus, lon.
i*i*firmatum $it;ut sagueimaginum,uolubi
**int intueni adionum. Vcriim uocati quando
ę cnicntis imaginem prxferunt:íincm.
rem per o ff. pr
Ę pa$6fitufiqurdi docentmil.
Ârdere pof!:"':..?JÉÉqui ijttgiant í iii, meh'ciisqiie mifcentcs:alijue
-

£íííííént Nj? Joc at iii. idnonpoiiint, indeffetationema.

;upiditafe .nulta mf' scim: honperf. ££ corpora infèri: aliorum filios
f*s Ê per í £datcqiidm,nonfccusachomi
Êabs
ti , re,inn£9*
T.mt.Nam 9?'£j£fequicj?
èfieqj'Šcfi -
miryfifçina,&rétipfccsopprimit.Quód fi
nó ef 0mtumDco 0ra in `
porahominumucr:q;ingrediuntur,&non ex
-
-

tempori íerualli$%!?51
jìinucniriP9$,
flqu aito
uII1 gcm u$ jánuiium"
ger£;rat?
Éerdant Haumali
 L I B. X V I. C A P. X C I I I.
eo genere illis fint inuifi.Itaque tametfi plura fint q
, uisita effe cernantur, nullam tamen rationem inuk
ceat,qua ita effe poffe uideantur,ut de cœleftibus m
conltat:dgmonuim tamen ratio omnis,hac in parte
cua effe uidetur, & fibi undequaque & his quæ uide
– illis conftare.Principiò igitur illud animadüertendu
monas in fiiprema aëris Regione generari, & habita
fcilicet aer & purior,& ficcior & minus frigidus exit
que plus illos ad nos folerc dcfcendere, quàm hom
marisimum: non foiúm quòd aërem huhc craßior
£t nequcant,ubi neque reipirare nec agere quicqua
… . fint, fed quod defcendendo tranfitus fit per region
gidißimain, quæ nobis proxima circumftat.Vtfit q
ptum inter nos & dæmonas, uelut maris aqua int
acpifces. Et licet nos ingenio & induftria ualeamus
müsque pifces enixè pergere , paucos tamen admo
cet,nec nifi illos,qui quafi ultrò fe nobis obiiciunt:q
tanto numero eorum qui in mari fùnt , nulli dici p
Ita quamuis dæmones oderint nos,corpore tamen
indüftria perpaucos perdere poflünt. Et ficut fi pil
querentur, íü iure meritò poifent, exiftimare 1
-* lia efle animalia,quäm quæ in aqua degunt,nec tam
ra dicerentita jure etiam exiltimare homines pofiur
monas non efle:cúm tamcn proculdubio fint, & tai
rius,quanto homines pifcibus.
Ergo daemones in älta regione habitant, homi
imaginibus admonent ac terrent, præfertim pcr fo
quòd in uigilia uix nos afficere poßint. Gení igitu
corpore , fed ui nobis a:tant, aliquidque in nobis p
fi nos confenferimus. Ratifsimc enim ad nos ueri;

!
fiueniant,ux manere poffunt : breue tamen tempu
um uideri faciunt fùa arte uarietatéque imaginum,
itatéque formarum & actionum. Verum uócati qu
que ueniunt,aut uenientis imaginem praefcrunt: tu
tiores,& fapiétiores,& ex paâo futura quaedã doce
Je ambagibus inuoluentes, men 'aciisque mifcentes
rò ftrangulant: uel fi id non potiunt, in defperatio
gunt: aliquibus uidentur in corpora inferi: aliorur
occidunt, non per fe, fed arte quadam,non fecus ac
• nes in fundo maris fufcina,& reti pifces opprimit.Q
* omnino corpora hominum ueréq;ingrediuntur,&
 - L IB. X V I. C A P , X C III.
;• £-;fini- !.
- L 1 B. - WI .

+ *. imaginem folamimmittunt, ob calorisfimilituita CAp i $uffittlloi, Pueroru

m. & fomcfitum
dæmones id contingere potcft. :utncquctjiv,
nó gen Optr. 1| ;5
et autemu3 | $int, fcdfim- ¤gsij,
fnfenfùs
Puetis. ££;
!t;re$eάitur. N . - • v

ô gencrofo§effeíhccucniré,íc
í; tur corum gencri feris:in quibus tam jfirmôï. isÂ'"'tatam;«,
i£i£; É Ę t.

…
_
- eitigi - $uttmfe;;
- - *ô'"*
cupiun; uerò à -

i-
* -
familiaritasperi
nis, aut p otcntioribus,
- - - - -
çni. | £.$ion,'eu,
autferis:in cgloíá.Eg9 «tia: v.
fem
É'%adorati, »1;
: **signito
-
ntiens !niado; - -
-

; cftinimicitia, quàmfan ihiìdelecognófco.Qgii $sim; ¤aliusqj »tum;

,!,;
,'
* -
###
modò me iafcio adiit, poftq $;É fj* 1| jlylii
mfoliimitię Š
√tiiieniï Š
É (l!S.Š - _- mi -

'. É , à Deo mihi cùm Š §# bonicontig* ÉÉ . Et ij 3dota; CO;

* bor, illique foli ratias agam um
fo grå , authorifontiqueubri.
-- - * q b - -

t£y;°itimim;$us NN
…
eti tit ifid.,§snsqus
, * » vo;
* •, ,

I. rit, tanq à ipß uo animo ferct, tl Cui íí,“Quoniì ones, §' meri,
- uam omnium bonorum fieicuidcbeor:
- -

1 §° imeg, -

ium.'} '
| mg. Dæmonu ni.Illudbcnc fcio,mihi}
nucto ipfe cquo an çio, mihipfo • '° patuií;
(tn;£;„_ *gente, * Paüci Atlagi, Q.
•,
*- io datam
-
rationem,pa
tribuam,dominöqüec
oquc communi.Illud?
atientiámqueinlaboribu
inlaboribus *j%ig
$sij?rodigí%$
jnibus,j'°'' •gocer ni§snolus;§han«
“XJr; í
" 1 t;, , [j.?*''3titia. 1. GulJ§"'
t :
;! Éɤ
nn
ÉÉÉ
uicuyiütattgo-
iora atq; ampliora
-
-

dona exiftimo numq

p.

-
-

Oinnla maxlml facio,

ìfì- • ^.
imifìcio, &dxmoni

ifunt quidemonumconùtt- - - -
Sjii,
<*>. * ji
ambis; qmtumú'
§:fîl¤§'*,
J"°Amsi,
$\d,
cæter,$ints,
$$us
%men;
ulæ§nim
§m,i,
Éɧ
f.
tut hifuntqui ç $le IH,
' •'
-

*
fàtione
m quaerunt,tcnentur,
ruae diuitiarümquc
-
quifànguinolcntinosiamur
- -
matt(tum!
m2
Vnde bcatùsPaulus obidditit,auuitum
-
- -
- - -
Š}ι{); t)bani;
§©ns,
ion: j?]
A'°°logiâ;
Ę tetem fî;$it, fit Tpo
\ne Ir
çm.
Ty Ä'?*$. §*fi\
…
; ephe£r. effe idolorum feruitutem. Verùmdiccs,cur
na compellunt. Vn Socratigni;
£ utemnon?Quoniam $0- j, amb; ÉÉÉÉ &£ Ę
»9tc,
*. fuusfe manifeftum fecit,€¢ 2I1a o condition: humiui, Š Šs ti§i§ §.
$; cratis fenfus ,ideóquc fìnguinajpltuiq; Ê. Ê, È “Atili, ineâ ę $.;
: • tcm - - - - i^- ¥ $tion; * Qu Svn;
+ tenues & mtindi;Cæfarisau - w fiuclint di- Ę`'', ut tef} °tfim, -

+
A.
-
- flagitiis&pcrturbationibus:
uifii, & ne fortè homine -- cùm &c ctiamputrisfa-
ionibus: cümucròuiücipiuduti;
ines metu immorta
litatis animri
- - *,,
¤&,;
*mt,i,,
i$d*$§ j 'uema Quô
tram&;
%ί$itaj'§
\tqu§iN;°£n$
aliu§ Scd,
Igit;

… fàrcmtamcn ut ctuirum muguni$

malis auertant, p uris £ oftendunt,undc
- | $iú$
$J*tia fino; §tttati§ümj?$o, ?ius J.
ῦ ihum - aquam.
gitiofisdilexífe
nequaqu(licet ߣCæ
-
nonarct iusfùsmi
illi Pprodiderit)genius!
buspr. - - -
- lsjìt E$tips
Sìuin.J
ΤΟii, $tem ,* • •£§ùae;
$poÎç$* coJon,
Josn, lxi
imum is effectibù oftendit.Exquibus;
- &; "ìam, iit c,J'um
'; tisacmagnis figni s cffectibüsque
- t dæmonas in uictis
urceis uidti,
uid Š *'Mel, $eqú$gniû $9n§ ©tâ,
*. fpicuum
picuum eft,íïíôïíïíôïí
non angelos aut iiciti. || §
infimishsr §in§§§tj'iisiì,
§¤ÉÉÉÉÉm, hoì.
fedfpeéra à dæm : praefertim auteminfantcsuidtit;i δύbiî'; Jmj'^ttj
, -
&afimpraef.
idere, non illos:
que uigere, pati, non æqualitero
liter omnibuscúm %' Κύ î'teti,
'ύζ$ιάζύί,
$0$ia, $mi, co„"*
hof, Qi.
9Mi, - -
-

cut &fomnia&£ ligcniuscnimj;g I 'ii, gî$n§ ύτάΚm

mune eft,ficaudiuntuoculas expe j#iii | §.
. “t,e, 'ifi, pli$$im doç,
hoß, D''* t -

tantiS
-
Š : ideo quiualidam mentcm í:
spuerorum,&aurcs t£
Ę Ę Sj $§
ŠŠ $fj,
#Ê. in eis uelocem, nihiluidcntaut
cnfuS,
j; Š
Sunt enim quafi u.i gilantes:hebetes
11 perftringuntut illudit
- - - i
únia *y eo, `“!
rquc Veritatem uerò tantam COntlncnt h£
a.

tu
ę Š
rgcantátis
quc, quâtafucritprç
-

átis cóieéìura:illa
cóieéìura:illa enimcxgcns, !
-
-
*, >s .-

§Ā§s§%'\i\.
i -

in· `
§phis oß
"iaiù'iitn

ù\§ •,
 L I B. X V I. C A P. X C I I I.
quafifpeculo,in puerorum fenfus refie&itur. Nomi
iiix exaudiunt, fèd fi modò agenio:iuuat autem int.
ui fenfü praemóftrare pueris.Âmbitione uerò ducti,a
fpe&traperagendam6uétur: cupiunt enim adorari.C
autem res creata,adorationi confentiens,inimica De
feu dæmon,feurex,feualius quiuis. Paulus enim & E
bas cum in Lyftris adorarentür, ob ignorantiam ple
derunt ueftimenta füa. Et omnis quiadorat, comm
dololatriam. Et fi animaduertit ifidulgénsque cup
fuae, Deo fitinimicus.Nihiletiam egregium exhorui
tu fequitur: quoniam dæmones pauci, magna noru
fifciunt, nos paruifàcientes,docére nolunt.Quae uel
cent,fulminibus prodigiisq; fignificant,acmagnis ct
niis induéti: funt enim ambitiofifsimi. Gulae énim
tum, libidinis, auaritiae, tum caeterorum, intelle&ti
corporei: fola ambitio,mentes quæ fine corpore fu
agitat.Vnde non male Theologi dixerunt,d3emons
16pulfos ob ambitioné.Quòd üerò ita fit,oftenditu
pcccant,corporei enim funt,& füblunares:eo igitur
peccant, quò peccare poffunt,&facillimè. Eqùi, ca
magis homo, ambitiohe tenentur. Igitur genus ;
autfolüm,aut maximè illis ineft. Quorfum igitur a
peccatores? Fieri uerò poteft,atque ita effe cönfent
eftrationi, ut quemadmodum aliud cognofcendi
habent, ita & péccandi.Quod enim faepiùs dixi,& n
peto, non debere nos arbitrari, quae nos non noui
non effe: nam fi nofceremus , ex eorum ordine e
Si enim equipercipere poffent cognitionem in no!
lis eft, noniiam amiplius equi efferit, fed homincs. !
autem eft tantum difcriminis inter mortalia uiderc
mortalia& immortalia, nó maius cognofcendi di
exiftimare.Ob id conditionem fuam nos docere n
Plufquâ nos $; aut canes noftram.Defcifcétes
illos, quibus digni funt fuppliciis? Si quis enim à :
fcifkat, excarnificatur: at § à regum rege, optim
mnium.Ncque maledicendum iIIis, quóniam fcrip
Benedicite ómnia opera Domini Domino. Valè
autem his Ę , qui noftram mentem ade
lunt. Quádoquidem etfomnia intelligat, ex omt
dis qui5us intelligi poffunt,uno tantùm atque eo
omnium intelligat.
 P46 L I B. X V I. C A P. X C 111.
*moni, intel Ne mireris Leâor, non plus (ut dixi) potcfthoms*
, tum plus d, dæmone cognofcere quantumuis docentur, quimas
, eaübuma de homine. Cognofcit canis quòdhomo eft,quòd tr.
… demonftra* dit, bibit, ambulat, dormit, non ultrà:ncc etiam tuae
| y, quam bu- caufà id agat: cognofcit&formam:itahomo dsdmo*
', .sium a ca- bus. At dices, homo mentcmhabet, canis nonha\r\&
ijenju. mens dæmonis longe plus diftat opcreimcn;t homini,
quàm hominis mensâ canis fenfu.Namubi afccndcnsii
tia diftantiæ femper fiunt maiora. Vides innumcris ;*i.
fùnt in cadé proportione: maius cft difcrimeni:.i6.cum
' . 6.à :. Et ita à corlo Lunæ ad cælum Mercurjmiius t?j;
- tium, quàm à terra ad Lunae corlum, Etitadcaliscô
, corleftibus. Ita cùm afcendimus ad fupremsm mcntcm,
;* cùm illa fit infinita, necefíe eftutfpatii diftantiae fempc:
& abfjue comparatione augeantür. Stährc ad Arcana
aetcrnitatis pcrtinent , quæ tamcn certiûima furt, Ttr
terea dæmones fun: ualdè Laconitiinlorutnò fùmper
fe loquuntur: cùm autem ut Pythonesiicct;orbushu
manis ambigui, & nugaces: uincurrauia, totum flatus
. facie dignofci potuerit. Ex his ergo petítuum,&etim
; curinuócati non accedant, uocati ticn:int, necfempit.
*. Ncc poifunt adeò fènfùs mouerenofirosutuountjç
. batos & obtufos:fed per fomnum id magis promfiimt?
•, eis. Non negarim etiam aliquos egregisimi:usfim:&
{. gloriae cupidos, ab his eue&os efîè. Fuicnt cnimhisho
iminibus tanquam propriæ nature magisfimilibus £igott
his C. Cæfari, fi cui älijinterimprobos:& Socnti,inta
*; iuflitiae cultores. Fuit autem Sócrates glorix tyj;
., mus, tamctfi maximè hoc dißimulauerit, quod jtmi
*E** §ÃÄÈÉÊåìåéïíçí Neque ergouttrqcto;
rum tantam famam fine genij auxilio fibi Š
(ut dixi) plus ueneni& fcllis habuit hrc confüetudo,cuim
mc'lis. Nam alterin perniciem maximam humani gn*
ris & patriæ , alter in opinionum dubiarum femina, et
uibus tot ortæ funt contentiones, uidetur fotus &c*
Å. Cùm uerò natura horum fitnobisaductâ, itcnt:
habitat in abruptis locis ac domibus defolatisatqtt&riœ
tis. Seu igitur uapor malusfit,fcu daemonimhiinctitum
aut quofundam rariorum ferpentum fpiritus. Hoc tt*
tum eft, non omnino tutum cií, maximéfineignibus:
lialoca incolere. Nam pueri, mulieres, £ncs, mot*
-
-«
- timidi,
 ' L I B. X V I. C A p. ' X C I I
timidi, plerunque periclitantur. Et ego fcio quof
tuos, alios etiam ex alto praecipitatos ac occifos,
feu aliquo etiam impulfu. Tametfi enim non pof
nocere, non tamen quaerendæ funt occafiones.
en:m eft: Non tentabis Dominum Deum tuum.
do aliud omne defit timor non parum obeffe po
men contingat multitudo hominum & fortium, p
iuuat:inde ahimalia homini fida & familiaria & pr
nes & equi.Et ignis magnus,& juftratio domus a
tius cum eo. Et arma, nam ea feu dæmones t:imc
j}$} acluruas ad terrendum fingunt, «
ixi frequëter fit ab improbis,uitant, ne málum in
gitatum, in ipfos reincidat, & (ut dici fo!et) fuo ;
queo captus eft, afferre optimum femper fuit. F
uerò beilica tormenta , quæ fimul & pröcul & let
riunt, & ignem & ftrepitum ingentem afferunt. S.
enim odore ac feras atque etiam ignis fpecie abig
tim, ac peiores his homines improbos, fycophaii
dhinásque ftruentes, laruas quöque, lemurès ac
nas umbrásque. Omnia enim ta!ia ignem &fulphi
rem horrent,&forfan his periculofiùs fphærulaimi
periculum. Affueti alios fruftra terrere ftrepitu &
<ris, arte fua petluiitur. Sed quoniam ad narratic
domibus ÉÉ. deueni, non abs re effe puto ad;i
ftoriam,quam fæpius narrarc folitus erat patcr met
His fuit:
Educatus (inquit) eram in domo Ioannis Rcft.
tij Papienfis: at åue ibi tres illius pueros literis Lati
dieram: inde cùm profiterer,& dòmo ilius difcede
prio ftipendio me áiebam Incidit interim eùm iam !
nae operam dediffem,tunc uerò Iuri ciuili fratri meo
Cardano, Iuris pontificij perito,ac facerdoti prima
tificaturus, ut ínus e pueris illis iam fùêtus ádole!
grotaret ad mortem:unde tum ob peritiam Medicii
fìmiliaritarern amicitiámque contra&am, aduocor
le{centi a$$itam. Fortè fortuna doininus conduxe
ardes ab his in quibus habitabamus, cùm efíemus
domo.Atque ggrotans ipfe cùna eflet in inferiorc cu
nos dormiebamus in fùperiore : ego fcilicet & alter
tribus cgrotátis:ifidorus enim,quì tertius erat ex f.
tuacabèrat.Vtrique aufem cubiculo turris adiacc
e
 IL 1 B. X V I. C A P. X C II 1.
LI §. Ap
funt frequentes eain urbe turres. Prima igitur noâ:
; iffemusinleétum, audio intra cubiculum iâuminpii*:
afsiduum, uelut (diccbat) fi quis frufto circuli quoßa,
cadi conftringi atque contineri,parietemilidat.Tum:;,
fitpitum
¥, $“tunq
j. %iierâ,
Ę %-imtimo s,d
f. “iunum ÉÉ
*

'tergum ,
, X
-

i Quidhoceft? At adolefcens,Netimeas, dxmontiffim.

liaris, uocantfolletos, alioquininnoxius: &rar6 ttir,
ut nunc, pergit efle molcftu§:nc(cioquidnunciiit.l.
$'csej §.difTim
$iìiiì ; afema ;
£5?st. c.

Prio:e;,
terim adolefcens in fomnumlabitur, ego admiratoi:it $i;e£|, í Hocfî °;it uni,
$tigií%'iurgere dormí*is
e domi,
IIQ
non parum dctinebar, atq;eacaufàac étiamftudio? ug. fit; tiç; ì§ £jjg
non utô
labain.Vbifiluit fpatio médiae horae,fentio digitum poi ttm $tióì 38poIJei,
$. p.
cem meo uertici imponi , idqueexfiigore, nim ncgg. »excu §us m,
quam manum comprimebat: attcntis fio,iniicm ; £sj}$ituui,
$tat: Hô. aliq
j''jillit<
q.
í perponit,acmedium,pòft reliquôsque,ita utminimusui $9ajo
P3uoi.
ii; unc
fiofitem ferme ufque pertingerct. Erat autem manus : -

pueri decennis,ex magnitudihistonicăuta, quafis: cot.

to, fedadcò frigido,ùt non exiguum molcftimaferrct.
Interim tamen gaudeo oblatam octationemtammirtci
cognofcendæ, atque aufculto. Scnfimptorìtkmimus
pręeunte annularireéta in faciem&fiptt miüm dektt.
3ens:erat autem finiftra manus,ut expofitucognouiu
deminos ingreditur:iamintrufefateitrcmadiofumjit.
cedentium digitorum,cùm ego fùfpicatus aliquidmii,&
ne forfàn corpus ingredi Ἐ cxtta mciilumax;
Siluit, & ego interim uigilabam, non omninofidcnshis
fpeéto:quiefcens uerò fupinus, ubi ferme dimidium ho
faetxa&üm eft:rurfùsadeft,acleuius omniapcrigtquim
rius,fednon tam leuiter(quanquamleuißiintilagit,
É. poterat, quin imménfum fiigus illum d:;gt;
Vbi rurfus eò próceffiffet, illum abégi:iam certôáí
mans curare , ut ingrederetur corpus, Illud mirum cti;
quòd cùmdentes frigiditatem digitorum kntttnt &fi.
dies,labia tamen exqüifitè comprêtâ conniucbant:u:&
usillud aëreum eflè intclligeré,Surrexiergo,fatus*;'*
tantis forfan animam hanc èffe, qux ultrópofievtti*
ad me ob familiaritatcmucniffet.Vt cœpi î ire;
antèprodibat É; parictcm:ubiapjropinquiuiot',
cœpit extrâ pulfàre:ubiapcrui,pulfäbäfturiim:iuccbitis
najpergo ut uideam,ille facié aliamturris percutit:&gt;
aliám ággreditur:ubi aliquandiumeiilufî,uadoad*g*
tantem,inuenio uiuum,licet pcffiméfe habcrct:moti
enim cftfequentinoâe.Dum loquorcumaftantibus:*
tpii
 ; I. I B.TXVI.TC A P. X C I I I.
timus ftrepitum tanquam domus uniuerfarueret. Et e
e adolefcens qui mecum cubabat pofttergum femiuiuus
* narrabat caùfàm timoris,dicens, cùm experreëtus efle
32 fentiebam manumfrigidiffimam in dorfo : exiltimabar
* effe,quiuelles excitafe me à fomno, ut unâ iremus ad
2° fendümfratrem:ob hoc fimuläs me dormire,quiefceb:
*° ratus,te(olim,ubi dormire me fentires ar&tius furre&tu
2° Sed cùm furgere te non fehtirem,& fiigus manus mc
* ftius efîet qüám ferre poflem,excuffamánuut tuam at
:• rem, fentio locum uacuum tepidum 4;. Tunc record;
: folleti, exiftimauiillü te aliquò afportâffe,& nunc me u
ca* etiamafportare.Hoc pauore,in pedes, qua maxima p
celeritate per fcalas defcendens, me proripui:nunquâ
lempaflus timorem. Palàm autem eit, ex hoc qu6d :
άixi,hos dæmonas effe frigidiflimos, propter eam q
inhabitant aëris regionem, imbclles, fiaturaliter exig
quamuis ad terrorem incutiendum nonnunquam in
menfum fe extendant,lucem paruam continentes, ob
mam & aëris coa&tileuitatem: unde fit,uelut ex ocul
lis repercuflio luminis.Nihil miror ob haec, fi faepe dic
fe certum clfe quöd daemones effent:nam fiuera haec
cùm minimè ää mendax, ncc uideo quomodo ea
imponipotucrit, dæmonas proculdubió cffe cxiftim;
eft.Et qua'es fint,ctiam fatis conftat.Mihi impium efl
credere,alteri forfan non ita.Querebatur etiam cóiui
nes Conciliatoris nò procefliffe:feu(dicebat) falfò ill
bantur,feuiam mortüi fint dæmones quos inuocab;
pro conftantihaberet alias, nec falleretur, quas ex;
cííet.Rcferunt etiam, quendam principis Medioi
nenfis filium, cùm coniuràtioni interef
fet perterritum,cum ftrepituincon
ito atque fine uoce , ter
tia die periiife. Atque
haec funt quae de
his accepi
mus.
*

Hh
 Europatota
l 1 B. XVII. CAP, xc 11;
*

H I E R O N YM I C AR. tumultomiioreM
D A N I M E D IO L A NENSI§ Ęfînmdô Šig;
! |M E D I c I, D E R E R v M y A, I. Ęthi fitus multis;
-

De rebus dignis,
G E N T I V M R t T y S,

o R § an huictra&ationi ineptahzcefitit.
ceffio, quae nec denaturrmitándis,ncq;ho.
minum fàlteminduflria,(cdpotius defiulii.
a illorum agit.Nihilominusutrcliqua inf.
nis alicuiusprudentis argumétaadiccimus,
ita hæc non miinotis ipfanis.Inquogeict:primùm nobis,
à Rqmanis ueluti illuftrioribus,'initiumfitreo;ottct.At
Lib.4. uerò fi quis integram hiftoriam legere cupiat,apudHero
dianum eft.Nos ut omittere eam íoluimüs;ita'Grxcam.
gacitate utiin hgc opere, ubi uelfyllabzfinterpenę,
ópportunum effe nön duximus. Igiturnenarration:lor.
ius fit proœmium:ubi fceleftiffimiorumuirorum, quiim
lus quo Im imperitáfíent,nomen in Deos referridebuiflet,ut C. lui,
ui patriam prodidit:Augufti,quiprofcriptionéftdt.Cí
jineptiffimi uiri,atq; aliorum, fiâam imaginemdffimâ
uàm fimillimam imponebant eburneo iào: afíenti
extra matronæ,à laeua Senatus atris ueftibus,quod5 mi.
rum eft,totis diebus.Ipuifunt medici: quidameiitirásti:
oteft:nifi ut etiã medicamentapropifiét. Adiicium;&ę.
terius,fehabere aegrotanté,publiccà, pronuntiant Eraâa
feptima die, tanquam nupcr mortuis quiiam diußpultu;
eft, füb imagins effertur,qrcmatufcürébus precioínt:
in hac ngnia quicquam ftultius)folennipompa interimin.
terclufâ aquila auolat:ficq; Deus ille fiafima; effugiens,in
coelum ferriexiftimatur. Nec dubito, aliquosè picbetam
flupidos effe,qui uere credant animiillius in auém conus;
ßrfi.Tantü poífunt uulgati errores &religioniconktiti,
Quidigitur miremur Antropophagos , quos Cibis;
uocârit,ifi quibus odium(ut dixi)initüm deüit confùetudi

$ i$ $ $
ni. Sed nuhc conftat totam Occidentalcm Indiam, quae A

§. $ r Ul ßsq
An
puk
 L I B. X V I I. C A p, X C 1 II I.
Europa tota multo maior eft, Anthropophagorü eff
nuperfui(fe:nam clementia Caefàris n6ftri,p6tentiaé
litifùnt hiritus multis in regionibus. Non tam miru,
eô ftultitiae deueniffe, ut cönceptos ex ancillis filios
rent,indeq; matres: fœditatis6;, ut infantem ex uterc
tris extraherent,ac deuorarent, quod nos etiam in b
abhorremus:fed quòd iugulandi rideant,quafiadillo
nihil attineat :& tamen non ignorant primùm uitier
cor detrahendum, ut crudum edatur: hic enim nos ,
crificij: plures cùm poffint ex ergaftulis, in quibus u
aluntur ad fàginam aufugere,nön fuftinent. Ergo d
admirari qui caufàs norit.Tantum poteft caufàrum c
tio, etiam in incredibilibus. Ergo hunc ritum induxi
(ut dixi)&bellum ac neceffitas,fed amplificauit fuaui
dulij,&indigentia:nam ibi nullum quádrupes eratar
cuius caro fùauis effet guftui, non fues, boues, pec
capræ,cerui,equi,afiníüe. Ob inopiam igitur hanc ct
greffifiint.Verùm cùm tá ad ui&os quàm adui&torc
tineret, ut hae humanæ ui&timae fponte cederentur ;
quidem,ne metu fupplicij reliqui pugnam inire noll,
&toribus,ne maiora ob metum mortis molirentur, 1
nem omnium magnorum malorum atq; bonorum :
reminduxerunt,qua perfuaderétur miferi, qui fic fac
rentur,cum diis in deliciis poft mortem ui&uros. It
bile eft autem quantum apud imperitum uulgus po
nio, cùm promiffa pro præftandis habeant. Verùn
tíí Chriftiana legumq; metû,propagatisq;uni
us,fiiibus,capris,atq; ÉÉÉ etiam arte fei
adfùnt,uelut cuniculiaut lepores confequendi,abo
(ut dixi)magna ex parte hic ritus.Quòd fi pbiicias,
fuiffelacertös guftü fuaues, ferpentesά; efui aptos
nes, quorurn ibi maxima eft copia (de Indicisloqu
fcium generainnumera:refpondeo,ut nobis ieiuni
reliquet,haec cum carnibus quadrupedum non po
ferri: quinimò tam paucis diebus,'etfi teftudines
quotidie edas , uires tamen ac robur corporis & i
eficiunt,ut quædam meceffitas quafi impulerit ad
In Mexico infántes ad annum ufq; quärtum ex
&tantur,interimó;(ut ferunt) mulier non commif
uibußam uerò uicinis regionibus, duodecim an
ÉÉ iidem & nutrirc & colere »sol;
H
 85* L I B. X V I I. C AP. XCV·
£t forfàn unum,alterius gratia: necuidenturhacdiuturi LIB. XVII. CAP. xcv.
.
laétationc proficere,nifîquòdin quibufdamlongepatia
tiores nobis fint, non taiìen adläbores promptio::s. í:
Š medio,tumetiam prin
| „forfàninopia eos adhoc adegit,
ÉŠ&iqui;& coniì
È 5; fint cleméntoî affe&u; $,
diboreal* . In Boréalibus regionibusíces&niuibusefigunt, qu
I, sionum. duranrillas:intuspfopugnatorcs,extrâ oppugíatoi*sik
timo;
-
; Ę Vfumfcribi alî É
» vx apu In
I, 1 fünt.Cuniculos defodiuìt,fcalasadmouéit: έertamín: £k£alij i] Κ E;
heraper ma pulchrum & generofùmprotyronibus&iuuentutt.ibi: $itię
*qutattere;
$ -

,.11 . T
t

congelatum quoniam maria congelätur,itinera diriguntfirisintttm.

omödo diri ucs & glacics pális itiniperi. Hofpitiaquóq;cfiguntiri; ijîjlj
mtur. aut quatuor palmis,à glacie clarâ, utàbaiuijsnonã
aciei duri• foluatur glacies,aut clibanis:namadeò dutefitgiacics,ut
, mira. duorum digitorum craffitudinehominemfìlinat:trum
autem,equité armatum:palmi & dimidjturmas: quatuor
*i palmorum,integrum exercitum, -

i . Antiquo tempore füb auroratomcdcbamaritum, pa

"'***"*" ne&uiiio foloihdeicntaculum: yötüQuumhotayiiu
**'*'***âïëåîérâ;&άδῆ
„ d),tcg iera:& altabant.In
agr8um,fcucrnam. Mentsatyuyo;
nil abi, petuò paratae coenas,carnesbouillasalútas,&
panem folùm edebant:inuitabantfepoculis,&obfoniori
! partibus.Aljuerò,pifces & reliqua cómedebant.
; L I N G V A R V M V A R I E T A 5,
ì - C A P v T x c w.

Mnibus linguishocunumcommune elt,utft.\

Obeát,&affc&tus: res quidcmnominibusignitit,
uelut lignum,lapis, ferrum:aiicèusuctóuttò,
uclut fecare atq; amare: quædam etiam qualitattshoium
dcccrnunt,ut uchcmcntcr,celcriter,quae partimaduerbii,
partim praepofitionibus fignificantur, Oitus uerò tutum
ùt pofterior cx priorc,atq; ex mixtione, quemadmodum
etiam in naturalibus, Generaliter autem,afpcrior lingu
etiam ferocioribus gentibusconuenit,& minusorinita
rudioribus.Eft ctiam commune linguis omnibus,utintì
elementi uim cius oftcndat , præterquàm in Latinis:nam
dclta& dalcth, d fignificant,excipitür alcph&ain;iiu:
tò apud Latinos efíion £, fed f jrofcrtui,utfi.Eftctam
É;ncralchoc,ut quaedam literæ ubique conguunt, qu*
non,ut F & G in Latina fini,aliis locis omncs conu*
niunt.At reliquæ linguæ & principio & mcdio habent qu:
congruant& quae non, non tamen omncs:naminQisä
áú
 IL I B. X V I I. C A P. X C V.
admittumtur omnesin medio, tum etiam principio.
les quoque,& mutæ,& liquide,& confonätcs,& dip
gi,cömmunes funt elementorum affeétus, maximè
tinaatq; Græca:tum unum fcribi,aliud proferri,ut a;
tinos f pro c, & apud Graecos r antek. Et quaeda
mobiles, aliae ftabiles. Proprium Orientalibus eft,u
&is literae atque di&iones immutentur:illorumlocc
ci chara&eres habent,ut xpro ya}: & Latini quos
titulos.Sunt& articuli Grgcis uelüt i, 73: Latinis hic,
Arabibus, al præponitur plerifque diétionibus. Sed
etiam poftpöfitiüos articulos habent,ut §pro 75. co
autem Græca inagis Italicæ maternæ in articulis pr
tiuis,quàm Latinâ:in poftpofitiuis autem neutri.'C
nis etiam eft collifio uocalium, cùm una alteram fe
fedinLatina non,nifiin carminibus:in Græca & Ita
terna,generaliter,fed non femper:generalius tam
lica,s communis litera,in quam plura nomina defii
tina & Graeca,utferè propria omnia:inde m,& apu
cos p,& £. Verba autem Latina,o uel r: pleraq; Gr.
uela diphthongum:Arabicorum nominum finis p!
un uelu:in quam literam defimunt uerba futuri te
Conuenit Arabica cum Grgca,quòdtres numeros
duos tantùm Latina atque Italica. Sunt&tempo
munia,fed Græca plurahabet:funt iterum modi, (
uariationes perfonarum & cafuum. Sunt&in uert
rentis aétionis ac paffionis.Sunt &adie&iua & fut
in nominibus.lndica uocalibus caret, punétisά, ut
caliamloco. Armenica Graecae , uelut Hebraea Ind
formis eft,fèd multo magis: eft enim Armenica G.
rum immutata. Habét praeterea Orientales litera
duplicatas:quoniam quiaedam molliter,quaedá du,
ferant.Sunt & lingux Tzeruiana ex Myfia olim,
materna,fimilcs Grgcs antiquc,ut Italica noftra]
Tzeruianatamen xxx.elemiéta habet, Græcaui;
tuor Latina mouédecim: ná x, litera apud nos nó
rationis nota,z barbara,y Græca:relique tres có;
fimplices literg.Dalmaticaxxx 1 i.habet elemêt:
niapartim Græcis,partim Hebrgis.Id uerò cú H.
priüm,ut finguls literae aliquid fignificét.Eft etiá
picahngua cômunis,trigintao&o habés elemét
igitur differétiarú caufa,íuitaffe&us animi,í'
 L 1 B. X V I I. C Ap. XC VM.
affeâibus fübiun&a.Conueni; plurimumHcbr;acuml*
tlh. XVII. CAP. xcv
dica{ut dixi)atq; Arabica velut Animę Š hrctria
tuifitqutntia hominum,& opulentia,&bon
Arabicè,fignificat Ego.Item Indicé&Hebraic:Col,»
bic£Caubidem quoiapudLatinos vorjgiianis;
origo linguarumi atq; affinitas dignofci poteft. Sic Grxü
É Latiuis,ut a£;a- r,murmur. Arabes àifcrimeninuctb;
habet fexus,uelut &in nominibus: carentq;innominibu;
nggt;9;£uius loco fæminino fexuutitut.Aethiopia pot
rò Š cft,acquafi cadem: Chaldxaâutcmiffi
Hebraicae affinis. Di&tutus ergo plura dehis clcm,mii
marelinguae perpetuò fiu&uafènt,atq;loco iimoiç,
tur.at tractatio ha:c folùm dexteriis í
v R B E S R E 'S QV E A L 1 AE INSIGNE §,
3 CAPVT xc y I,
iitates olim , Liäs dixiffe recordor, quz ciuitutcsnunc maximae
xima.
fint:at nunc quæ fueriit,primùmdicti: propofi
*j tum cit. Hae igitur fuére Romaialtù Aëan.
; driain Aegypto, Antióchiain Syria,ByzantiuminThta
cia, quam etiam Conftantinusmirumifimoâumautit.
Mexicum. Sunt &aliae nüc,procultamen:& quibus MericiinTh.
mittitâ Qccidcntalislndiae cétummilibus(utreftum, ;i
bus opulenta,Pulchra,caputmaximiregni;inlacu femiâl.
{ Matum. fo,&öbid inexpggnabilis.MeacuminiílaGiapam,qu.
„1 dragintamiliagdium,hominum genusprobum,modtibi,
A. cultum,prudens,fidum:fed puerorum concubitu deltàum
… -

ę
I. Malacha. tur,& maximè fàcerdotes.Malacha quoq;inaurea Ckró
pn- a. ncflo, rcferunt magnam effe urbemàtq;opulenum Of
mus uerò in finuPerfico,quamnis nóaâeô forfin magna
diuitiis, tamen &hominum cócurfünullifecundumniii

i illam ex toto terrarum orbe confluunthomincsibi phio.

fophi,medici,aftrologiq; abundant.
Ex harum numero nón fuêre olim Sparta,licetquif
gintaocto ftadia,ideftpaffuum milia fèxin ambitihix.
ret:nec MegaloPolis,quáuis ftadiaquing uaginta: fedMe.
alopqlis dimidio minor,utP9lybiisrefcrtjquòd $pitu
Éotuhda cffct.Hodic ergofruftiànoflram ciüiiattmiimi.
ramur,licet feptcm miliapaffuuminambituhabat,totum
$ §.
()
dáque fit:nam Sparta Paulò maior eft:dumq;hortos&ci.
os quiin ea funt confidero,haudmagna uibs dici dât;
È ί; ùe
S. e
Qula Ut
$;t. U.u
ô te;
ì
hec Lutctia $um fuafama, maiormihiìifà eft, licctlong:
populofior.Vcrùm nonfolamagnitudine urbcs ji
Cbtmt, i ;
 f. ib.'xvii. c A P. x c v i.
debent,fedfitu,xdificiis,inftitutis:atq; hæc tria folet
tarifrequentia hominum,& opulentia, &bonorum
cultus.Itaq; cum triafint primâ nobilitatis principia,
uae fequuhtur,de primis tribus dixi(fe fùfficiat. Situ
ulo cxigit,ut &fingula $i; ac deco
dentur igitur ad fitüm neccftaria, maris propinquit
fiumen íauium patiens,& colles fruétiferi, âger fori
aérq;faluberrimus.Pro aedificiis munitio ÉÉÉ.
ædes publicae,domus prætoriae priuatæq; pulchræ. E
circum urbem,&infulae exornatæ.Moribüs uerò , u
tia colatur,atquc religio.Artes liberales in pretio fi
chanicarum egregij artifices. Viæ re&ae,latæ,mun
mnia decora,ómnia uenufta. Abfit forditics omnis
luxu cultus,pro comeffationibus conuiuia, pro co;
titia celebretur. Sint animi& corporis exercitation
luxuriae ccrtaminibus:& mulierum caftauerecuudia
tcmprius coëant animi quàm corpora, nec minus ;
illis mores quàm formam. Quòd fi forma non de
troque fexujiam nihil deeffe putes, Cùm in Galli;
É adfitum aut ædificia pertinet,&
etiamhominum,nihil deeffe exiftimaui. Ciuitas it
uium nauium patientem, infulæ ibi pulchræ, collc
omnia ad amœnitatem & fertilitaté fpeétabant, ni
paulò magis cffet borcalior quàm ad aëris tempc
geretur:uhdc neq;uinum,ncq; uites:exculta pont.
ciis,templis,uiis eft urbsipfa.In téplo maximo,qu
tmoreum cft,turres duae,altitudine ornamento j, !
iiae infignes:nam neque aurum dccft: nefcio anin
fint ;£É eárum altera, nola granditate
acfono., Roma meliore fitu ac pulchriore:nobi
Italica:nobilifsima,quia mundi domina fuit. Vel
laudem aliâs diximus.Mediolano multa defunt a
fed ingeniis felicifsima,utilitatis publicæ negligc
Reliqüorum aliâs fecimus métionem.Lutetia,m.
Gallicarum urbium,parumçj; dif£ert ab urbe noft
tur enim à flumine Sequanâ,is ibi facitiufulâ, in
eft cóftituta:à dextra párs urbis,quam Villam uo
niftra,acadcmia,quafi Vniuerfitatem: ita urbs i
diuiditur partes. Lutetiæ lutum femper eft in ui
teter odor, & infàlubris aër, & tamèn populofi
dcàluto forfan, Lutctia diéta cft,alij se; â

4
 85& IL I B. X V I I. C A P. XC V I. , ,. l IB. xv 1 1. c AP. xc
cunt.Ibimulti celebres uirifuêre, quorumiffi;ri; fm! $imátkibus aquis ßlf*immifceantur: Ioa
& regum liberalitate,in tam Ë multitudinemho #**dentiéyoïçí quoq;fiigi,
minüm au&ta eft. Præter has fünfalir non adeò nobile,
fedtamé memoria dignae Vnius pro exemplo fifidit;í.
yon* lawt. memoratio,quae in Italiapofita éft.EaeftVeronauibsi
m. tiquifsima,Catulli patria.Atque laudes has quifpiam n^;
, , ineleganterhoc difticho compręhendit:
! rbibus Italiæ praeftatVerona fuperbis,
+ Aedibus ingeniis, flumine,monté,lacu.
Londinum. - Londinum ürbs à mari paulò plusquinquagintami*
I , ! bus paffuum diftat:fedfiuihenilfim pizteigitur,mi;
-
- ximárum nauium capax, Tamefis, $eduffitear quod
fentio, non aedes magnificae,nonmuriurbemprrditum
} faciunt,fed homines fórtes,atquepr£ftantcs,uirtutúmque
? cultores.Muriaedésque cum pó i. ignauo aut uirtutum
l.
-
$j contemptore, corpóre
Fuitinclyta Sparta interformiofo,£{exanimi fimilesfint.
Grzcasurbes, atque(ututtt&i
-i , cam) prima,nullistamen mornibus difcuíábitur, z&.
: Brugi- bus qüoque nulla non pulchrior. ViiiBrugmin*'ga
} Gallia,mœnibusformöfißimam,;dibus,fiumin:;tis;ùm
;.ndauum. pis,templis.Gandauum etiamlongè maiorem:&(uti
. 3io) opulentiorem, cum tot commodis,tot fiuminât
in unam ciuitatem confiuentibus, amgnam hortis, ti
,* rum magnitudine & cultu fpeciofàm, zdibusfiptêim.
Louanium. Louanitim quoque ftudiis fämofàm amornámque:hori;
Bruxell«. enim refertâeft.Inde Bruxellas patrii noftriVéj&f:.
Mechlinia. giam ciuitatem,fitu aedibüsqueiúcundam ExhincM:&
- íiam Antuerpiámque. Sed cùm omneshr urbesmagi.
*] tudine, frequentia, & opulentiafintinfignes, omn:iti
i,„uerpia. men Antwerpia, emporiüm Europae celcbcrrimum,ett.
dit:incredibilis enim concurfushóminumatqutmtrtur,
| ex Anglia,Hifpaniis,Gallia, Germania,Italia. Etquiqué
opum uterque mundushabet, citraulttäque zquingâ:
} Iem,ibiuifitur: Scaldifiuminemaris$;aqúáborti*n*
fiparte tam cómodè alluitur,utomfiemidaffrmomft
qüe nauim excipere poßit:latißimaenimhccaqutty;
quafi è mariinfacus;è lacubusinfiumendegentiat,&i:
ömnium pifcinm copiaimmenfi.Ettamenömnibushgit
ciuitatibústria cùm finttantum elementa, omniadet
Propinquitas enim maris&montijdiftitia,ficiturnufi
gentiüäquafitdeterior:aérinfàlubris,rationefitis É
cum
-
 ■! L I B. X V I I. C A P. X C V I.
— eùm dulcibus aquis falfaeimmifceantur: locus uerè
... lis,&occidenti éxpofitus:coelum quoq;frigidum a
bilofum:terra corfium:neq; enimáliter totalendis
. bus fùfficeret. Terra quoininus nullum deefíe po!
7 mentum, non facit: cùm mare eain partefupra illa
* attollatur, ut nifi pera geres quin efflueret mare
*T retur, iam tota íí undis periifTet.Hinc Aquifgrant
** fe&i,urbé antiquifsirham Caroli Magni fedc & fe;
calidisq;aquiscelebrem,fpeétauimus:tant, hmper
* fiduum calüariam,aliquanto minorem,quàm ut pt
£* tidepi&ae refpondeat.Coloniam deindé uidimus,
:* tate8 magnitudine infignem: cæterùm nihil præ
7.** raeter corpora trium Magorum. Hac inferiorio;
** guntia,& ipfâ Rheni.Vorúatiam inde ingreßiur!
* uentu totius Germaniae celebrem, magnam præo
tis,ficut & Spiram:fed Spiracultiorem.Tuimtis in
toratum:ur6s haecinfighis duplici muro, & foffa
mornibus,Rhenus eam alluit,multisq; ramis diu
raeterfuit. Inde Auguftam Rauricorüm,ubipulo
ptifumus. Iii Italia,Florentia pulchritudine lau
caeteras meruit.Ferraria commodior, & Felfina
&fitu & opibus infignis,antiquitate nobilior.'
fieripoteß,ut cuiquàm nihil défit.Inter priuato;
hil fpeciofius uidi domo praetoria IacobiCafteli
ad lápidis iaétum eft Curiae Rhaetorum,atqueit
magnifica aedis illius tabulata, miris coloribus d
jj natiuis,res quæ fignificari non poteft,nifi u
i, nifi aptè fignificetur ac depingatur.
Ex antiqüis ædibus fan6fa áurea domus '
Porfenae fepulchrumatque Simandjregum, L
referre exipfo Diodoro Siculo qui id uidit, ue
ropriis:ea autem funt haec:In aditu, porta era
άe conftru&a,&huius lögitudinem duorum iu
* tudinem quinque & çìåãå inta cubitorum fi
: hanc ingrédieritibus äderat Iapideum periftyli
2* tum, cuius fingula latera iugera quatuor coi
-* tur.In eo,pro columnis animalia erant fita ex
~a decem & fex cubitorum , ad antiquam form:
… Textura omnis fuperior te&i , confe&a exla
-:*
.:
rumpaffuum latitúdine,uariisq; ftellis corrule
hoc deinceps alter erat aditus,&in eo porta
H
;
 858 1. I B. X V I I. C A P. X C VI.
11. XVII. CAP. X
fed fculpturauberiore.Iningreffu,ftatut trcspofitzôz fbdalfis,librorum cumulo circumftante.
ingentés unicilapidis, Mcminonis opus, Harumunu* raef. -

dens,cuius pedis menfura feptcm excedebat cubitos,q. íiĘ

lumip×ercueri Κ cile debere
Fibusjicnum ££ incitambulato,
-

c
-

* •

teras Aegyptiftatuas magnitudinc fuperabat Dur[;r:

eaufquc adgenu,altcraâ dextris,altcraífinittis fiir & tar
? ftata, Sculptus;
;'°'ius fàepulatum, gen
matriminores pofitz. Hoc $'; nonfòlummagnitui.
- -

U$,aurum *jueargent
talisampu
sindefininem, rex ;
Vm, quae exa is a
o
nc confpicuum, fed arte mirabili,&lapidum natuäev& , •

lens fiuit, cùmin tanta molc nequcfiíüraquzpiam,nt; mactat j$sis; Deo ę; $. a;

maculaineffet.Scriptum eratin eo; Κλ%ing
*&diken gentijjî inlcrp
aèta: Minae tet ; •• • .

Rex regum Simandius fum,fi quis qualis fictim,& ICti tum

, ***•• $e
jcqu
v.

ubi iaceam, noffeuelit, meorum aliqüid opcrum tri

egry
peret: u0qut
I*• ád
JOmafe; nti -

Effe quoque & aliud fignum matris,fifunt unicolayi. ÉÉÉÉÉÉ u§ cu

. de cubitorum uiginti,habensfiipraaputreginastics,qii£
oftendercnt, filiám, uxorémqi:£&rcg$matremfiiiïè.
J

Poft hanc portam & aliud erafperfbluminobiliusfptrio

re,fculpturis uariis, in quis erafbrlumcowva$a&ianos,
quibus regis filjimperábant, defcifccntcs $ to,glum
aduerfus fios quadringentis millibus pcditum, cjuitum
uiginti, in quatuor pàrtes diuifo exerátu,cùmpróicius
effet. Prima muri párs obfidionem urbis fauiptam conti
nebat,ab ea parte quafiuuius muros alluit. Rcg. dcind:
cum parte hoftium cögreffo,leo unà cum co iniupugu,
•
hoftes in fugam uertefat. Scriptores quidamucrumlib.
riamfuiffe,leonisά operadoihicnuiiitjregcmiu jugu
uti folitum ad ui&toriam ferunt.Alijobfortitudintimât.
poris praecipuam,leonis fimilitudine corporis animi;i
fes, ipfum óftendere uoluifíe.Secüduspáticsfculptisti: ÉÉnibus Š §¤É le§ & Pcti
lęti - - y• -
t

captiüis abfque pudendis manibüsqucáregtdnts,qu: At -

nota eratillos cffe animo uiles&corporeimbecillcs.Tc;.

tium latus fculpturis uariis piäurisjdccoris,tcgsárii.
Š
$tate -

cia,triumphümque de uiâis hoftibus continebit. Iam: $Mmsi0,q\J"'!u!

dio periftylilatere,ßatuae iacebantduzingentes,ex unito *ίύιη, itiæ $uàm i

lapide,cubitorum feptcm &uiginti,adquis tres ci }:fi

ftylo aditus patebant.Hasprope domu$ciat columnisß
fpenfa,cuiuslatus quodlibet düoiugeracóplcätbxui, h
èaftatuae ligne£ pofitæ haudparuohumcr6,repr;£ntit;
tum cos qui dere dubia difccptarcnt,tumrefpiäcntesto;
quiiniudiciis fententiasferrént.Hiabunamiuripit:íi
ti triginta numer9 erant, & in mcdio iudicandi pri
&eps,çuius âcollo füffcnfàucritas pcndcrct,& s*í
- ub%iJii
 L I B. X V I I. C A P. X Cv
fùbclaufis, librorum cumulo circumftante. Hae
rae fe ferebant,iudices integros ci!e debere, prç
am infpicere ueritatem. ÉÉ deambulatoriui
mibus picnum, inq; eis diuerfà epularum genera
ftu præparata. Sculptus deinde eminens rex uar
bus,aurum atque argentum, quae ex aureis argei
tallis annuatim cepèrat Deo ófferens. lnfcripía ,
ma erat omnis in argenti reda&ta: Minae ter dcc
na, & ducenta milliâ miliium. Sequebatur dchir
bliotheca, in qua infcriptum erat: Animi medic.
Erant deinceps Aegypti deorum omnium imagi
uoque donâ ferentis,quç cuique competerefit
entis infuper & Ofiridé,& pofteriores reges,tu
cultu,tum inter homines iuftitia plurimum uitæ
profuiffe. Pone bibliothecam domus (ita erat e,
qua uiginti effent Iouis & lunonis leétiiternia, i
per Itatua,ubi & regis corpus fepultum uidebatu
cunftabant plurima habitácula, in quibus pi&ta c
animantia Acgyptia,fingula facris apta,omnia f.
uerfus afcendéntia. Cirçumibat monumétum a
£ulus cubitis trecentis fexagintaquinque, unius ,
fitudine,in quo dcfcripti eränt per fingulos cubit
ni,&aitrorum ortus atque occafus , quidue ea
Aegyptios aftrologos obferuata, fignificarent.E
lumifèrunt, quo tempore Cambyfcs & Perfae Ae
ÉÉÉÉÉÉ Simandij monumentum
cæteris omnibus fumptuofius , fcd & artificio ex
fuit.Vnde patet antiquos, magnitudine operum
tate,praefehtibus atque fucceflòribus haud ceßi
autem aetate plus inçluftriae quàm molibus,plus
commodo,quàm magnificentiae confulitur. Ita
aetas fua habet miracula.
Fuerunt etiam propria quaedam & præftantiß
gulis locis, uelut Sicionjpifccs, Boedtiæ angui
& currus Sicilici, unguentum Athenicnfe, Ital
carnes, Hellefpontus fcombros, Cyrenae pelle
fües & canes uenaticos ex Taigeto Lacaena,&
fus Lacedæmone, linum Acgyptium, Rhodus
uas paffas , Euboca pira & pöma, Phrygij & A
uos, Paphlagonia amygdalas, Phoenices dacty
ginem, Lydia cuprcffos, Carthago puluinari:
 L I B. X VI I. CA P. X C y 11. LIB, XVII. C P. X (
86o
nunc Turcarum haeclauseft) Syria caprascumuelttt,'
„i'
*tioiiibalìmum,$, -

prus finapim & fcamonium, Miletus nafturtium, $im

thracia cepam,Hymettus filphium & thymum,Ttntt,
origanum:Perfàrum reges Chalybonio uino,quoderDi
mafco Syriæ aduehebatur, folùm uti confieuétunt. Etur
& preciofa ChiaThafiáq;& Prammium Lesbi:£domi
É £sima ex Hermippo, apud Athenzum Sayrum
is carminibus:
Eftuinum proprio,Saprium quod nominedicunt,
A quo reclufisuafis& tegmine capto
Surgit odor uiolam redolens,fuaüésquehyacinthos,
Tota uelut diuinus odor perte&aredufùs,
Ne&tar & ambrofia eft fimul.

i Erat & Mendæus, deorum (ut dicebant)lotium:utton.

trà uilißimus, Peparhetus. Maroneumreferuntuitiestan
; rum aquae fuftinuiffe. Reliqua genera fùperiùs explicaui
mus. Sic& nunc alia aliis locisprxftantißima,ßu matuta,
fèu arte.
T H E S A V R I. c A p w t x c v 1 1.
a in thefàu Hefaurorum ratio intribus conflat:qutdeligendi,
quomodo probanda, ubinam fint. Nimqiiodsi
feruandum attinet,faciliseftratio, atque aliisinlo
eis declarata.Vnus uerò fcopus eftindeleéìirti,prxíin
tia:atque haec duplex,raritate,&gratia: gratiatorilatyl.
chritudine,uelufü.Quæ ueròferüantur,äliaffótenta ia
fa&a.Fa&torum triplex genus organum,imago,&hkrht
quidem mentis, illa rerum. Cumiigiturquatüorintii!;.
xerimus,fient duodecim genera eórum jurßruxit: έt.
Libri igitur rari,&(ut dici folet)archetypiferuari fokntij
tametfipublici fint,ob excellentem digiiitatem,quzttlt.
fù conßat, aut uoluptate, imagines £ulptae,fifr,&figi
operafaétae,tum piétæ.Sed figúlinæ rarimateria, tutit:
omnino non imitabilifà&tae effe debent. Plaftices opria&
fculptae atque pi$tæ, nobiliores generaliterfintinhym
teriam & artem & antiquitatem'& artificem&fimplitit.
i
tem & ornaméta quaedäm fpe&arefolemus, ßdufisint;
non eft guerendus,uerüm gratiauelraritas.ln orguis tria
hæc fpe&are oportet,quae &inlibris:fàcit antefimrtfii
raritátem, aut pulchritudinem, autufum. Similiter&an
tiquitas, & reliqua quæ diximus. In naturae autemoptfi.
büs, eademtria fpe&tandafint.Eligimusgemmas,osmo
nOQQI0
 IL I B. X V I I. C A P. X C V
nocerotis,balfàmum, sfragidem, animalium co
partes,lapidésqucraros quofdam uiribus aut foi
fò rarafifit,facituclnatufarei,uelutibalfàmum,
monocerotis, pazar:uel magnitudo, utinfimai
ÉÉÉ magnitudini fàtis raraeiuncta, ut in
is.Saepe multa in unum conueniunt: uelut ua:
magna,infignique artificio eiabofata.
Quae uerò agnofcerc Éɤ;
mae,uniones,eour,sfragis,balfàmum.os monoc
zar,animalia, & quæcumque naturalia artem a
imitantur naturam: uelut filapis,crocodili form
fcis,plantg rcferat imaginem:autplanta,animal
marüm hiftoriam alibi abfoluimüs. Videtur &
his debere adnumerari. Ebur uenofum eft, nó
qua: & iuxta igucm candidius cuadit, cum reii
grefcant : caufàucnarum eft, quoniam initium
ac finem:non ita cætera otia,nifi initium comp
nos faáa fumpferis.Verùm ofia nigrcfcüt, quò
funt,& multú humidi continent,fìccata uerò lo
folidum cft:expofita igitur offa, humidum quo
uertitur infuliginem, aut quod füperet, aut t
quæ cùm protfudatur foras ob inânitatcs ruu
eft füperficiem nigre[cerc: ebur uerò cùm ca
netrat humidum profundius,fed quodin extr.
ficic exhalat, fuperficiésquc ÉÉÉ V
per,ncque adco manifclte:mánifefte autcmn
ut os:alij ergo détcs,ut cetorum & marinoru
propter hæc ab eborc nó diftinguétur,cum c.
ratio:dii tinguuntur.ergo ob candorem eximi
rccens, & ex dente ipfò & iunioris elephantis
dus ea diftinguere.Vniufcuiufquc enim propi
dus,ut etianì fubftantia.
Verùm monocerotis cornu, quod longè
uixquc fenefcit,dum Lutctiaitcr in Scotiim
adcfat enim forte fortuna Ioanncs Manicat
egrcgius & mathematicarum ftudiofus, qu
inuiicbat ct autem ofEciofusadmodum uir,
eifct mcdicus monachorum beati i)ionyfi
ad tcmplum illud totQ orbe celebratü,quò
cittribus aaiilibus palluum, cltautem augu
cùm fepulchra regua,ftatuas,caeteráquc oi
 * 862 IL 1 B. X V I I. C A P. X C VII.
mqreauidiffemus, monocerotis cornu,quodintífk;* ɤinLIB.
strixyii.
, CAP. xc
debat,demiffüm diligentius confideraui.'Erit autëmi:
$iusquoque amne
É quàm ut extenfämanu,ftinsq apicem attigit; °;ij ; -

“nolioremâ,
itudo
èm:craß is
exigua pro lógitudin ratione fidię 4 -

rimis digitis utrinq; fàcilè cóíleáipoterat:adcöueròíè Š;

na
| É$. ilium tiamfi 5S:Quia
É, in acutiitendit,utuix miniiiuideatur,cùminipi£p. 4° na k... 1-. .
licis crafsitié retineat.Teres ubique, &quafiffisibit, EiïcS* Symaci
itadij, id$intqus
enim, dmn
ad fummíiin cochleæ formamafcendcntibus diftingit* mz; -

tur.Erant autem fàfciae quinq;, quaslinermcdiz&iyfii £ítiít,utí, lina Ę $opo$sit,

fpirg modum afcendentes Ë. cauitatt N*. m

que natura, quodfciam,huic fimile quicqui cfficere fök, ÉÉ ÉÉ

,;
;**tutiniĘ;s;
tü
;.tt Ê
atat.E adjí
fedars, quafi in torcularibus. Sed tórcuhria duashabent É Šj. ę -

U.
tantùm fafcias, è quibus una cauaeft, cornu hoc quinju: - 0mnia.
0 {luin,F,; £tque
nec cauitatibus ullis,nifi admodum exiguis,intcrpofiti;i,
imo inane eft,utboum cornua: ftdinanitas nonmaiore! ÉÉÉÉ; Š i;
'impofitu, j'
folidiore parte, neque enim tenuia funtlabra:feétißimum ÉÉ É
itaï"*!;no, j ' ef},
. non
' Vud

ad amußim.Color qualis ceruino,fedabúuctamis,&lon ;J'*confi

$im; s,,S na nade0pi
gè grauius: pédcbat enim librasfeptemdccimtumtsti, $it fa ij $n $i ol§; ngus
, - -*• 05; - $i$tej
Sed his quinque notis propriis,nec ίμάibus,fù »(
eius agnofcuntur prima cft,ambitusiile torcularis, qu ni
ab arte fiat, nullialjconuenit:fecundar!, duriticsmiri.
ma,ut non quemadmodum ebur eradifìcilequeat, tti*
cutißimo chalybe: tertia eft,quòdpondet, fiíimum*?,& aú » C0a | - d en;
ceruino ebore multo grauius: nam ebur ceruinocoTu, quayit: j$ ę $,ijS&t
ium, j''de §i§ $0di,
iJen;$.
'ur
grauiu- {olidißimum eft, fcilicet cacuminibus » paulò È tí, 'l'tum, Š
reliqua parte multo , ateborclongè grauius e trorum•
nocerotis: quarta eft , quòd exhibitüm columbo Ittt

. ipfum à ueneno,licet ægrè,non cnim paripond:una

eft, colos ille buxeus, quo à cornu Indicruarcrdingu
tur:illud enim nec pon?ere,nec duritieinferius:t vi$ut
- -- - \ •

cognofcipoßit difcrimen,fedhocpene nigrumet&jn.

*,

fifjuamo$um, cùm fùbftantia cornu monocerotis &ofi ,

&j'°nâ; o,ę$&
"sali; $o
ij
h
»C0lo,, . °cm,

Ęs, $ig
-
-

nofi fit abfimilis His fit, utaqu* impofitum} ilhsponsi- | j. $ijäfjihí

citet:n
num fit,amfolid ißimum
reétitud eß,ut diximus.
o manifeft Quòdffiuisfummi
um ueri monocerot ;$. Š
ag- Ii û. $tiam, u
•!.t3,,„','"

mentum præbet: nullus enim dens aut cornu rám eß | §§§ $ig;, $
exquifité,prçteri'luduaccs:feduaccs cornu,utdiâumtj | ri, §. §\n Š §j tur
diftinguitur colore atquefubftantia,&prztercafirmani , : ûm, É Štim,
cftcoiiforma: utingátuo etiáfuftoabimoadfùmmum, I j;' <§. {nec Ä $is;
magnam latitudinis Š inuenias: cùm inmor* tus, Ęía Š aut j; ad;
cerótis cornu,fiparuumfit,nulhmptae, quòdium
-• . ••
:
malom
loi
*s;jsi jj,
m Š${

i “ę
 L I B. X V I I. C A p. X CVI
Š dixi) exiguum in ambitu difcr
beat:pilus quoque annexus, mollior eft ceruino,
fci,atque tenuiór.
Balfàmum iam defiiffe alibi docuimus:quia tam
ra & poteftate fimilium,etiam fimiles fünt qualita
ueribalfami fignahicadiiciemus.Indici enim aliâs
Sunt igitur hæc Syriacibalfàmi,id eft opobalfàmi.
naeinfufum,deindelota lana,maculam non relinq
lac pofitum cogit,ut coagulum : & in aqua diffolu
, quálacreferat, nec fupernatat.Et guftatum púgit
-
-*
& eft acuti odoris atque magni: ę düm
-
- , túncque debilium eß uirium.Etipfum cùm illinitu
ribus mortuorum,conferuat ea. Quòd uerò càdc
. / impofitum, refiliat, uerifimile non eft: nam diffo
aqua,quia terreum eft,non adeò pingue ut fuperr
tenax,ut conftet: nam non ex olei genere eft, qu.
af$imiletur,{ed fucci. Ob id etiam, quòd terram p
quae ualde immixtam habeat, non ingreditur lari,
ideo elotum puram cam relinquit: cógit autem l.
,--
niam uim habet acrem&igneam: omnia enim qu.
,, , talia funt:& quae talia funt, cum quodam lentore
ut cnicum, cöagulum,ficilac, & tithymallorum -e
acre & lentum, unde linguam ferit:fed quia tenui
partium,olet multum,necgrauiter tamen: ubi erg
tuftatem tenuis humida pars refoluta fuerit, reliè
ftris cogitur,&ideo tunc redditur inualidum.
Auríduplici modo adulteratur: uelaurichalco
folùm eftjfi fuperficie, &hocmagis fìllit;dignofci
pondere,fono,colore, igne:neque enim in igne al
& aurichalco longè fplendidius ac ponderofius eft
uis aurichaicú fplëndeat, tamen non adeò uiuax e(
ut auri:aurichafcum etiam auro illitum fi affiricetur
colorem amittit.Et aurichalcum denigrat cùm affi
afperius auro eft:necfle&itur facilè ut aurum, quo
no non tingit,etiam diu geftatú:aurei auté fonum
non autem nummi adulterini, nec fonus admodu
•ft in auro,quàm fi materia eft aut ærea aut argen
Argenti uerò color,albus, purus eft:nec flriäet
tibus nec facilè frangitur,nec pingue eft in fiiperfi,
rum fonú emittit cùm tenuc €ft,hec fciffum.Pluml
ior fiibcroceus eft, ftridct fùb détibus pofirum, fà,
£
 862 L I B. X V I I. C A P. X C VII.
- LIB. xv ; I. C A p. X C ;
morea uidiffemus, monocerotis cornu,quodintéploya malonĘ (ut dixi)
•-. eri uum i
debat,demiffum diligentius confideraui."Erat autémí eat:pilu;
-

$ºlumin ambi,,, ; -

ius quàm ut extenfâmanu,ftinsq apicem attingitf* É %'0Tutamnem; molli bitui

É exigua pro lógitudinis ratione, niduo$ |. *£grtcmii$, "viiiorcftcs,
*\miiii.fr.,,.
Érimis digitis utrinq; fàcilè cóíleéipoterat:adeòueròfa
in acutú tendit,ut uix minuiuideatur,cúminapice p.
ia&potefl Ę alibi dotiimus,
licis crafsitié retineat.Teres ubique, &quafifi£iisibim,
ad fummü in cochleae formam afcendentibus diftingit*
tur.Erant autem fafciae quinq;, quaslinermediz&iyfii
t,utco,,,„Î'"°''ammon.],
fpirc modum afcendentes difpefcebant,nulIacauitate.Ne
çjue natura , quod fciam,huic fimile quicquieficere fokt,
qualac É
eft; tefta,S'°";$0agulu,.,
nec lum • Q. In*"n0n
aqua re;:! í
fèd ars , quafi in torcularibus. Sed tórcularia duashabent tí flti odori, 'latat.Ets] !!

tantùm fafcias, è quibus una cauaeft,cornu hoc quinqut jjjjjg

$mo
rum
nec cauitatibus ullis,nifiadmodum exiguis,interpofitis;ab 'm CO
?ofitum, isii; jirj 3 Cum illini,
*
*tt.

imo inane eft,utboum cornua: fedinanitas non maior eft

folidiore parte,neque enim tenuiafuntlabra:feátißimum
ad amußim.Color qualis ceruino,feâabfqueramis,&lon
gè grauius : pédcbat enim libras feptemdecimcumtertia.
Sed his quinque notis propriis,nec (eparabilibus,fiufla
eius agnofcuntur prima eft,ambitusiiletorcularis, quinifi
ab arte fiat, nullialjconuenit: fecundaeft, duriticsmari.
ma,ut non quemadmodum ebur eradifìcilequeat, utlae , -•, - l
- - $it;
Ttiù'*taliaí
Ύ', coa t&ntainJtauts,
la en;
cutifsimo chalybe: tertia eft,quòd pondet fi$imum e?,& *&£ìgulum $$im $ę
-ceruinoebore multo grauius: nam ebur ceruinocoTu, quayit:
tr
grauiw. folidißimum eft,fcilicet cacuminibus, paulògìtiis*', Ë
reliqua parte multo, at ebore longè grauiuse'* roinumo
nocêrotis: quarta eft , quòd exhibitüm columbo, literat
ipfum à ueneno,licet ægrè,non enim paripondere quna
eft, colos ille buxeus, quo à cornu Indicrüaccedingui
tur:illud enim nec pondere,nec duritieinferiuscß adeôut
cognofcipofsit difcrimen,fedhoc penè nigrumct & ju
fi fjuamo$um, cùm fùbftantia cornu moäocerotis &ori
non fit abfimilis.His fit, ut aquae impofitumbulasnoncf
citet:nam folidifsimum eft,ut diximus, Quòdfifuftumma
gnum fit, reétitudo manifeftum ueri monocerotis argu
imentum præbet: nullus enim dens aut cornu reâum tft
exquifitè,prçteri!luduaccc:fed uaccc cornu ut di&um*')
diftinguitür colore atque fubftantia,&praeterea forma:mi
eft coniforma: ut in É etiâfrufto ab imo adfùmmum, tibus ,Ms,cY'0 t atô';ne$*\ts
tia, Rºsc(5J' f.
magnam latitudinis âifferentiaminuenias: cuminmono fuiíÉÉÉÉ; %ij,us,staJUs,
cerótis cornu,fiparuumfit, nullam penè, quòd inmui 1„°ntis„
f fia,'
'tam $te, {t
mulom °tfiib , ū - Al;,
*j § § §§ §*fi e
. id;fû§î -
 L I B. x V I I. C A p. X C VI
ma longitudine(ut dixi) exiguum in ambitu difcr
beat:pilus quoque annexus, mollior cft ceruino,
fci,atque ténui6r.
Balfàmum iam defiiffe alibi docuimus:quia tam
ra & poteftate fimilium,etiam fimiles funt qualita
ueribalfami fignahicadiiciemus.Indici enim alias
Sunt igitur hæc Syriacibalfàmi,id eft opobalfàmi.
nae infufum,deindelota lana,macu!am non relinq
lac pofitum cogit,ut coagulum : & in aqua diffolu
qua lac referat, nec fupernatat.Et guftatum púgit
& eft acuti odoris atque magni: ET! düm
túncque debilium eft uiriumi.Etipfùm cùm illinitu
-* 2
ribus mortuorum,conferuat ea. Quòd uerò càde
impofitum, refiliat, uerifimile non eft: nam diffc
aqua,quia terreum eft,non adeò pingue ut fuperr
tenax,ut conftet: nam non ex olei genere eft, qu;
?*: af$imiletur,fed fucci. Ob id etiam,quòd terram p
•*. ;: quae ualde immixtam habeat, non ingreditur lafi,
4. ideo elotum puram cam relinquit: cögit autem 1,
: niam uim habet acrem&igneam: omnia enim qu;
…3
talia funt:& quae talia funt, cum quodam lentore
ut cnicum, còagulum,ficilac, & tithymallorum re
: acre & lentum, unde linguam ferit:fed quia tenui
partium,olet multum,necgrauiter tamen : ubi erg
tuftatem tenuis humida país refoluta fuerit, relië
ftris cogitur,&ideo tunc redditur inualidum.
Aurú duplici modo adulteratur: uelaurichalco,
folùm eftiá fuperficie, & hoc magis fìllit;dignofci
pondere,fono,co!ore, igne:neqùe enim in igne ab
& aurichalco longè fplendidius àc ponderofius eft
uis aurichaicü fplendeat,tamen non adeò uiuax efl
ut auri:aurichalcum etiam auro illirum fi a£ticetur
colorem amittit.Et aurichalcum denigrat cùm affr
'; afperius auro eft:necfle&titur facilè ut aurum, quo
, no non tingit,etiam diu geftatú:aurei auté fonüm
..” non autem nummi adulterini, nec fonus admodum
*. «ft in auro,quàm fi materia eft aut ærea aut argent
Argenti uerò color,albus, purus eft:nec flridet !
tibus,nec facilè frangitur,necpingue eft in fiiperfic
rum fonú emittit cùm tenue éft,hec fciffum.Plumb
ior fiibcroceus eft, ftridct fùb détibus pofitum, f;
.
/
 L I B. X V I I. C AP. X V CI 1.
ftangitur,plumbipondus maius,colorhebetior&nigî,
fubftântiâ mollioí:&tamcnfìcilius frangitur, cùmigi;
non adeò fit.Quc ex ære dealbato duriofìfùnt,colosâ.
rubefcit:pingue É habcnt in fùperficic uclutnut.
miantiqüiargcnteihaberc folent:namlcnioresfint,quia
qui ex argento: fonus nonadcô clarus ut argenti, m;
minus qüi ex plumbo albo feunigro:fanguítur&fidis
qui ex ære albo fiunt.Praetcreaaigentumübi couficg:i;,
uix in ipfo granap ÉÉÉ :inæré adulteratofùnt mini. iore

fta, uelut & in chalybe.Argentum quoque ignibusrtit,

aliorum praediétorum nihiI, fed omnia&uanefcunt:nont*
$ cft,fi {am ì Š l

Uám,
men ita argentú refiftit, utnihilomninoa$fùmatur,qu:m
admodum dc auro aliis diâum et: argentum ctiainct. Solis,
fitingat,non tamen adeò expreßeutrsjautplumbum.ln
nummis uerò figuras impreffis& literas injicere opor.
tet, quae plerunque à uéris,liccttenuiter,abcriunt:ncc
tam cxaâè etiam crafsior materiaexcipit tyum ut argen
tum,rimæ etiam uel cuneo chalybeo fiâx quodîctîs.
pe folet, in adultcrinis alienum coloremfùbtiit demon
É igitur obfèruandz,quod etiaminiuuiae
tis nummis faciendum praecipio. Efgencralitcr adulttfi.
na&inaurata feuinargentatâ, mixtúm hubent colorcm,
pondus,uelut & fübftäntiam,&plcrumquc alicubificum
oflendunt.
De pazar,aliàs fcripfiffè memcmini: lapis cnimda;
coloris,fed rubiginofo mixti,cumfplendóre,ut quaíig;
mauideatur,fabæ longitudine & àltitudinc: fed litì
tanta eft,quanta craßities: adcò ut fru&um fictiniquii,
nifi quòd longior eft,rcferat:rectus cftlapis, formamj&
ÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉÉ quàmleuis:feptcm
decim granorum erat, quem uidiapud nobilemmcia* |
rcm Próthafium Cazulum,Mcdiolänenfém: fìcilc quo;
frangitur,nec fàporé fcobs eius ullum refert.Mitumjui
exigia quantitate uenenüeuomifàciat,fcilicctgamiunu +
uefduorum:quo experimento probatur.
Mifit ad mé Antonius Barrius Lufitanus, uirillufti,& |
pfitά , inueniri in ucntrc capræ certi gencris Bulgolii |
fiomine gentilitio.
Sfiagis uerò nullis certis notis dignofcipotcft, cùm à |
eaqu£ Galeni eratmultù degencrct:nccnitcat:nifort*
caùfà eft,utplurima facilius cognofcantur, nectumfi:ę.
-
 I. '' IL I B. x V ) I. C A P. XCV
£a eft mentiri fplédida. Igitur que uulgo exiftimat
… & pro auripondere aeítimatufatuenditur,aiijj
.… taiitüm:tefta cft ex rubro alba,afpcra, qùafi ars
.… sisliteris impreffa,iapaftillos aiiguftiores,fed
I– formata: qüimos ab ipfis etiam in nummis a
I. uatur:ita ergo alba eß,quafi rubricam uadique
firae,{cd modicam ualde,immifcueris:quòd fi
> efíet, rofeum colorem meritò appellâre po
a cxpcrimentum eß, fifcamonium cuiquam di
j ;fiagidem,ftatiy&aluusfùbftat,tollánturq,
hoc enim ei quafi proprium eft,
3. Animaliain iun&uris cognofcuntur, nam
* ceffàriòautfuturaaliqua, fiìolus abfit,con
bent cutim.Oflà quoquc iun&uris in naturali
fùntę in iun&uris uincula,cartilagines,& olf
tur fèfùmina,licet hæc non in omnibus: cùm
tiis haec defint,aut non congruant,nemo qui
hibeat,falli poteft. -

Plantæ uerò difficilius dignofcuntur, fed

atqj eo minus refert:ut etiá íiinus in lapidibu
cft,ut ob paruam rem tantum laboris aliqui
fumat,in precio erit ars ipfa,quæ naturam m
Scd uniones, nitore primùm uiuaci illo
ÉÉ prctiofanitent: atq; eainter c
ut gemmæ interlapides, aurum & argentu
la,uniones & coralli inter baccas aut planta
rotis & cbur inter offa,pazar inter molles l
(ut dixi)uniones nitent,nec funt perfpicui,
rus eft,non pinguis,fed ficcus & uiuax:nam
& uitrum,& quæ ex paruarum puluere con
tatis omnes funt participesinitor uerarum
colleétus,refic&tit lumé clarum,xyloaloes
uelut thus:atq5 id expertus cft coram me C
natus,an omne tamen,incertum eft,fed id
Sunt & quædã quæ licct thefaurisindig
precium tamen & nobilitatem hic adiicic
corailus,quanquam is fi purpurcus omni
tens,ramofus,& purus, nô indignus fit c
collocetur, ut qui fit rariffimus his cond
uiuax cft, & nitorem recipit maiorcm, c
A rallorum puluere faάus έβ; facilius tam
 066 IL I B. X V 1 1. C A p, X C W II.
quàm margaritae, quòd margaritzmagis niteant:&q. LIB. X v I I. c
niaminueris margaritis plerunq;9rtices fünt,quiqua AP, X C
fint etiam quæ unica & continuäfübftantia content: g Ę ßktrespitioß;maximêue
ur,& r$unt,
- v

ralliuerò omnes cortice carent multiplici,obiductiif. *f*largíttumij igntfidorc,

tthoá
&itiis non tam facilè diftingui poffuit. tq;tali,
Mofchus fàpore amarus, odore dum teritur dentiô, ttiamh;5°'D
-

Šuus,mpqux
sifimu!
; Éfgutafùnt, -

i. i caputferit,fuper palmam diftentum croceumcolorem;r;

. _ •• • - - - - - - * -
$fi;it ZÊ Y
i£liqua ki&uti,
fert,pilis exigrefer
uis feu feftucisfimilequid continet,fingit minus diu;Ultr,
ens:orientalis no5ilior,&ueficisônti.:
, 2r -
u.
'i coagul atum
netiir:occidentalis infirmior,nec contineturueficis.
Š; ßm í? :É uitiantur.
-
- .

Ambraliquefätigne;& fi gladiuminfixeris,hxretttnm
Ê aett.Lbi ô; ä , iiecf;«,
enim eftadmodum. $cul
yucel}*Pulu
tur,u oden
ercet .] i; n. i§ $cmmo
hunii,i,
p.
Zibethum nouum,candidum eft:ciiminueteraßit,mel.
leum:cùm antiquum eft,fufcum. Commune ethistribus $io$iù, *3ntur, uelab inimal;$, -

odorem maximum habere & iucûdum.Sed iibeto maior,

1 mofcho purior,ambrae obtufior.Ethorumunumquodque
! aliis mixtum modica portione plus olet quàm ínterüm
3. & multum: quo figno, uerè & euidcntcràb aútcrimis 0
.* mnibus differunt: quae tametfi molefua,&nullimittarti
eptimè redoleant,fitamen paruameorumpartemmagm*
ladani uel alterius rei lené fed nonimmodiceolentismi
ftueris,hebetantur adeò ut uix fentiantur.
Porrò hæctria celerrimè fenefcunt. Exambraprobitur
eolore,quae tubera diuifà refert. Zibethumetiáministem
1
.

poris iniuriae refiftit,inde ambra, fedmofchus diuifisytt. "*u. uirgi; Šs

• r\\:
q ;$£
íe diutiw íæpe celerius odorem amittit. Ex aliis animalia «itriim? Š;
stu-r. abfumûtur,inde corallus,pòftuniones,&libri.cxtcrafùnt
i diuturniora. Ex his igitur quae diu feruantur, minus durut v
Šnamtm,,T$
_ ** ,

! ebur,inde pazar,& sftagis:quamuis de his nonaufim fit gî§& íŸstui Vl Ul

mare. Sedin plurima ÄÈ extenduntur, os monocero

tis,gemmæ,argentum & aurum.Omniumtamen incomti
tiöilius uidetür effe aurum,quia perfeâius,exemploô ab
igne fumpto.Ra'fàmum cùm fùccus fit & medicamentum,
quafi ambrae adnumeraripoteft:uthxc quatuor,balámí,
mofchus, zibethum,ambra,& cum his animalia,intraren
tefimum annum abfumitur certè.Corallus uerò,uniones,
ebur,pazar,sftagis, intra quingentefimum. Reliquaqua
tuor,multa annorum milliafuperare pofíunt, fir:&:di
terô guftodiantur.
1. qua genCufl - - - - - - -

funt odiuntur autem generaliter locisfiigidis,puris,at $t; untul

sę É RAPud
uat£\r,. K*? Ct
-

l,
„ìvìt queficcis: nam calor máximè humidus,&}uluiscorium > vpe testur,
föÄ?s* ''Or ß
J'§\Ä'in& lp,
J!
prit
Š
ûtî fùf o is Sula, $egí,
 L I 8. X V I 1. C A P. X C V
É folet res preciofas,maximè uerô unionc
iur,& pazar cörrumpuntur ab igne füdgrcά;.
betho,atq; talibus, quæ fimul pinguiafunt&
etiamhçc qmnia corrumpere ÄÈÉ ucntus
diffipat.Zibethum, & reliquaminus diuturn.
£ui&re feuhumido uel puluere uitiantur, !
arcis debent,nec femper âbfq; aëre, nec freq
fita,deterfoçj; Ἐ quoq; eodem modc
ligentcr uerò cuftodiendi, ne uel ab humidc
tur,uelâ puluere exedantur, uelab animalibi
ncis aut muribus arrodantur.
Sunt thefàuri plerunq; apud maximos re
maiores longa felicitateufifunt,ut apud Tur
noftrum,Galliæ regem,Orientalesά; magni
ximé fi ftudiofi fint nobilium rerumÂrtiumö
&uetu(tatis. In templo beatiDionyfijaderi
te fàtis magna, quorum tamen magnitudit
ars füperaret: erant & a;ia è preciofis lapid
emmæ & uetuftatis jnfignifi cnfis Turpit
aroli Magniætate floruit, fàtis leuis, ut {
contrà graùiffimus,ut uix à me tra&aripof
enfis Ioannæ uirginis,qug olim Gallos ab ,
libetauerat,ut ex pondere robur puellæ dig
menta quoque regum dum coronantur,er
rona,gálerus,ueftis,& quaedam alia minor
ter cætera uerò & ùnguis erat cornu bouin
gryphi animalis effe àffirmabant, referent
ánimalis effe in ciuitate, in templo quod S
adiacet.Ego uerò de hoc nihil öpertum l
unguem üidi: ncc fcio cuius animalis effe
guis,ni forfan excauato cornu bouino ars
fetur.Alibi funt ftatuae , imagines antiqui
culti,animalia,plantæά; mon[trofae,arma
ta uariarum gentium,gemmæ certae,rar.
des:ut Genu* crater fmaraglinus:apud'
pem adamantes,& carbuncüliimmenfi p
gnitudini urbes cedant,niforfàn & regio
Quae uerò decent cubicula,minorâ fu
uatae opes regum:aderat quiddam fimil
fcilicet cum foliculis metallicis adeò ter
iibrium fufpenfis(erant autem ex orich:
! £68 L I B. X V I I. c A p. X C W III. iii. xVII. CAP. xc.
derent)ut cùm femeluas moüetetur,foliculiillinungi; Verùm &lt;\sf 5fimus.Erunt&mur
quiefcerent.fedhocpuerile.Atuafà eradicibuscannarum,
& uaria concharum genera,& multa alia quae tuminmr,
Š utolmuoluminibusuatistę,
; tum in folitudinibus"inueniuntur, uel er longinquifiimt "£££; Crtttos,hilibrim
Imεζίτί\b;
ï?licet. i£gimtini,
C\ fit: n
*,* , l.

aduehuntur regionibus,uelfortuitöreperta íüní;uti

ars materiam füperauit, uel cafus admirationem pcpttt, Palladii -

autuetuftas autoritatem tribuit, aut autorgratiam ádd. \º- iiahs, ,„

dit,tum maxime uarictatc dcleâationcm adiuuant:, non
fünt fpernenda. ' ' ' - - „y$is; i: Pulfibus& sicttmcnti,
'r thefauri Qüaeri prætereafolet,quod &admiratione dignum*', úti $0GlibriinM.i;.;
jnditi mom & fæpe contingit, quodónos obféruauimus:cúithcfiuii
-niaturfro quiabfconduntur, áb iiffem qui repofiierantquzfiti, non
co loco propriè inueniantur,fedgiandQqueprocul cubi
Ęde É';È
;• loco. ięAg- antidota Ptifa, inC,
p.
to uno : adeò ut qui quærerent, fùbtra£tos cxiltimantes, -$i-, I3ecime ^ t
impallefcerent. id triplicimodoótrámiraculum contin.
gefe folet:primùm,cùm mensayiìdumtccQndit, hallu
Σinatur.Secundum,cùm focius éffodit ac rurfùs condit,ut
illi tutò conditus fit:uelut fialt&tbteuipófttcmpore quz
ÉÉÉ&
etft&a ɤ
u.

rat,habeat,fi multo pòft fubtraétum caüfetur:utluttütius,

conditum£$ folus condidit,&bis motattmaaut
lapidibus.íertium,cúm fignaipfìtranfponuntur:hocit.
tem fæpe contingit, & poííeííiotus ,&ab animilibus,
hominibúsue, Miclius eft autem hoc cxiftimare, quim
Telchines id fácere: cùm (ut dixi) dzmones corpori non
moueant. • • • . • • •• •

B 1 B l 1 o T H E. c A E, A c L 1 B R I, v M,
R 1 A'Q y E A N T. 1 Q y A £ M A G N i
* 1 c* £ N r I AE. Ex f M p 1 A.
c A P v T xcv 111.
$liotheca F coniun&um,atj;
Verat quod perpetuum eft, humanx fi$turtiriofi
per uices inciemcntafùf«;iti;i;
-façia.
minutionem. ! Š ibuf.
dam imaginibus afferuatü eft,qiiaslibros uocarefoltmui,
Creuit höc fìudium adeö, üt fèftantin Aegypti, biblio
thccafuiffe fèptingétámillia librorum, Nofifiiis apudmc
conftat,an adaugendam fcifàmam,librum uocarifitfs;
totius uoluminis:ita ut Phyficiauditus,oáò dicantuiibti,
nô unus:an pro libris,integra uoluminaintellexcrint.Q;
namentum fànè non urbi§,fed orbis egrcgiuii;tamctfinô
ignorem, ob conditionem humanamînîta his immiiu
É fabulofa,& longe plura inania, atq; pcnitus inutilii,
- - ' ' * ' ' " Verum
 -

-
i. 1 $. x VII. c A p. x C v I .
Verùm dehisaliâs(:ripfimus. Extant&nunc nc
febres,neq; ut olim uoluminibus uariis refertae,
praeftantiffimis. Š inter caeteros, hi librinonc
Oribäfjmt&iciííbrielegantiffimi, fi ex ungu
diiudicare licet. - -

Palladijcommentariain libros Hippocratis

*acutis.

i.. Theophylus de pulfibus& excrementis,&

rifmos.
Ifàcij quoq;libriin Medicina.
Mofchion de affeétibus mulierurn.
Georgij Conati antidota Pcrfica, in Graeci
- hêm cofiuerfà.
* Nicephorus Blemmida Graecus (nam & fu
- mnes Graeciautores)Vrfo quoq; Latinus,ambo
&ùm hzc traétatio imperfe&a fit,licet nos eam
ridorum auxerimus.
Sanétes de Arduinis, Pifàurienfis, deuenen
bus artificiofisά;. - - •

EuáxLatinus delapidibus:adhuc hunc extat

Hero de reruftica, de machinis: Gcomctt
fuifi fabricatione: de his quae fpiritu conftant
orientibus effe&ibus. Omhia hùius autoris o
rima funt. -

- Jofephus Racenditâ de uaria philofòphia.

! Nicêphori Blemmidæ Phyficâ:quòd indiui«
finitanón fit.Capita item quadraginta&unu
4* gumenti.De ά etiétibus nitri,carmii
Meletius de natura fiominis.
*' « Qlympiodori commentaria in Metheora
… Zdfirni. - - -

… Carminius de Italia,Latinus. -

? Nicephori Gregoræ de magno pifce. Co.

… ftoriae decem libris comprehenfurfi.
? Prochori Cydone delumine. .
-* Cánicleus de animi immbrtilitate. . .
? Splenijgrammatici dc generationehofr
… Georgij& Poffidj de fébus naturatibus
. Philo Byzantius {e feptérrtfpe&aculis.
? Iuliani orationcs:fympofium:hymnusi
2 ôéteftatio barbæ.
[4
A
376 L I B. X V I I. C A P. XC VII!.
11 M, XV I I. CA p.Τχι
Sexti Emperici fermones decem,aduerfùsdifiplinat.
Marci Tülljdeuitabeata:degloria:orationesqu;dit, “Et ubiisnaturalibus. '
nondum cditae. -É;
íìíî
tholafticiNiiidc his quæ iluccfiunt.
à]
Diodori Siculi.Polybijlibrinonpauci,nondumcditi
Vrfinihiftoriarumlibri quinq;. $tat nutiatio imgia,&uoces animalium
Symocatihiftoria totius orbis.
Petrus Numagen de Nicolao Subfyluano,quifintdi» $imiMagnífící,
Phëlidetcbù uariis, Eí
3na lticm
unxit.
Nicetae Choniatz de rcgnis Manuelis Commeni,iit Vs ugetus i.
p- Venray &erebus mirábilibus;
nouis,libri * * . -

trigintao&to.
Vellij Longi orthographiaLatina. stincię
-“P°regnnantium,,:..:
-

Amethi de mirabilibus medhanicis, #*j. â Ę.

ILecapcni & Zaridae Androni cpiftolz ted nolog c.ÉÉ defú agiisf $atis.
menae. Bacch oletispillo oî j;;
- {

Procli mechanica. -
e i onis $i ccicbus loöfd

Apollonius Pergeus de conicis clcmcntis. Qui cnim

h $iti Nihuę j
$ixus demù nQlot,
cditús cft, ne umbram fenfùs rctinct.
leij xni mata, T"
Serenus de cylindri fe&ione.
Nicomachi Gerafeni geometria.
Manuelis Mofcopuli commentàriain Quadranguiii.
uentioncm.
* Vitruujlibcr dehexagonis & heptagonis. Hic fumum
boni praeter exercitationem continet.
Géminus in Phænomena.
Manuelis harmonicorumlibritres.
Euclidis mufica.
Ptolemaeimuficae libritres , cum Ariftidis expofitioft
Græca,& Porphyrij Latina:itemPerfpeéiua:dcâritjht
rica: & regulæ manualcs aftronomiae. Sic cnim uertttt
CO É; - -• -- -

e magnitudine &annua conuerfione,cumfholis.

Matthœi Hieromachiaftronomia.
Mofchidc Europa.
Nicolaus Donis delocis mirandis.
Ifàac Monachi Geographia.
Dionyfius Byzantijs fit nauigatione per Bojhorum.
Georgij Gcmiftihiftöriagcographica. Ę §. Š
Vrfonis dc fomniorum expofitiohe. Ύίύύί
“Atô, Š ç$um fìciì ;
Porphyrj commcntariain Ptolcmxilibros dc iudiciis Syon -

aftrorum, ημ,ζύi. <E; ›

Chriftiani Molitoris libriin Aftrologia, cxpcrimento

compro
 p. 1. I B. X V. I I. C A P. XC V
-s comprobati,
a . Theophyla&ti de dubiis naturalibus.
Scholâftici Nili de his quæ à luce fiunt.
:… Theodori Effgni Afcetica.
Sirac narratio impia,& uoces animalium.
Stephani Magni de facra & magna fcicntia
£ Phelli de rebus uariis.
- Rugerus Venray dc rcbus mirabilibus,libri
bus nóuis,libri duo.
Amethi mediciperegrinantium uiatica.
E. Diuinum ænigmade
Maximi Planùdis thoreumaticc artis. fecur
fuffiagiis ferendis
'a Petri Toleti cpiftolæ prodigiofae de futuris.
Bacchonis de fpeciebus loco fyderum & ca
De exercitu Nabuchodonofor.
* Athcnaeus de machinis.
Pfelij ænigmata.
Demetrijîriclinijcommentaria,feu inuent
Et pleraq; alia Græcè fcripta: nam horum m
, græcè fcripta eft:&apud Dom Diegum Hurta
:-! dotia,Hifpanum,Caefàris legatum,inuenitur,
, aliis.Sed non taun me tra&atio mouet,quàm a
3.
Z
Praecipua uerò duo hæc apud eundem:
Phocjde uoluminibus quæ Græcè extant.
Damophyli delibrorum fele&u.
. Atquehis maximè libris, plcna poteft hab
quæ'nam uulgaris inuentionis fint,aut rarae.Si
ápud me nö ädeò uulgata,attamen typis iam
ohumanares his augetur & crefcit. uoll
ct acÄÈÉÊ de Aeternitatis arca
Verum rcs magnæ maximcós temporibus I
:2 extiterunt, cùm ùìolenta fcruorum patientia c
zquatae ualles,indu&amaria,traduéta flumin;
&* in immenfum,inter quas amphitheatrum 1
titudinc(ut Anmianus refert)u« uix oculo fum
- ncretur.Exiflima uerò quantum fucrit, cùm c;
2? tudini reliquaά; corrcfyondercnt.Proptcrca 1
detur Ä Martialis:
Omnis Cæfarco ccdat labor amphitheatrc
„;* Quodia&tat ille Pyramidibus Aegyptiis fuilfc
Aliud mundi miraculum fuit, forum & cit
li
 -;; L IB. X V II. C AP. XC VIII. 1 I B. x V 1 1. c A p. xc
& ut recitat Ammianus, res quam zmplari aonaud&r *dmirationemagis digni.Vbieffoßis eft,
■;•!;£, ma- Conftans , nedum æquare. Erat& obelifcus, cuius tru £ftecxcifus,indeue&üs,demum A. iibrum
tudo. cus præter pedem cefitum e&odecim pedes altitudinisti in**rt quatuormiraçula? oférant. p
ά tinebat:quç adhuc manet.AliafùblimiórSolidicatainA:.
… - gypto,& ex co adue&aâConftantino,ere£lauerüiCo $$iferunt,quôáóôáôïí
velit Aegyptiusfìngis ΆύςIn a1

A itahte eius filio,nonfolùmmultis millibushominum,£!

! etiam ergatis acfunibus abfque numere. Pantheon uctô,
cuius adhuc maxima parsertat, nuncdicatumbeatæ Ms.
- riae,cognomine Rotundae,inter fingularia orbismiracú j; ĘŠ,
$-:?cftj,etfip|£b,atq;fintg
££
cenferi debet:feu magnitudinemfpêács,egregiumomni. q; 5 angulis fitiatô; ï ac ftro
i^. .

+ no : fi ucrò ad ftruétúram, longè Ê Retundi

i ardes dimetiente palmorum cäatum nonagintaquutuot. agitti minor,fedro;
ÉÉÉÉÉ !In Aeg
$ Aer
Porrò paliniantiquilongitudinemalibidocimus: tantum - - o -

. {em altitudinis.Muri cräßities palmi xxxi.fitutambitus $. Š £t ftelî Š $

Perutnic .
fit palmi ccclxxx.&amplius dinéí $t gradibns;
»cr»$ marfs Sed nihil maius,nihilfiirabiliusyentetiußem(Tri td:Ę itudin§ £; -

*. iani dico) fupcr lftro. Nam pilae uiginti $titudine yt* tamdico q; $ti angui fyrdg
ter fimdamciita pedum c l. É ipfirumfeutn£
fitie fexaginta, ÄÈÉ; intcr fé pedibiis clxx. quod
i. fpatium fornicibus iungebatur. Hoe {òlo oper quod
meo iudicio uix poteft füperari, potentiaRomanu &ini.
mi Traiani magnitudo declaratiir. Quanquam burbius
rex ponte Afiam Europaeiumxerit,ßdfigneę Trinipou
lapideus: unde operibusipfis nemo eùm fùperauit, n:
*' æquauit. - -

's;u, &ho £rant&antiquo tépore coloßi:è quibus Rhodas$o

}. li dicatus(humahaformahgcmeles)fedumgentumuiga
;i ti: nuncamiffaars,feuquòdnefciant,feuquòdnegigni.
- Vidimus nos aliquos,fèd exiguos, necmenfùram íúiae
| ginta pedum implentes. Omnia tamen ad nominii **.
! hitatem aut admirationemcomparata. Sednihilh*fint
propémodum,fi ad aedificiaAegyptiorumregum com*
•!;fiu ma rentur.Nanque obelifcus extatim Aegyptoalhus,*tum
t**. uiginti cubitos longus, uigintiquatiófcrafis, ferhtus.
fw« m* mülti etiam alijadhuc extaiit.Et quamuiscolofisfibquo
w. Amafios regis corpus conditum fit,longé maiusfit,qui
pe ÉÉÉ pedum centum quadragintitut
i,£orum, quibus fexagintaduo funt âuentre ad capitis ostic*if*
árum, et uerò caput in ambitu habet pedes centúm duo:quiatum:
„„m obelifci ex uno tãtùmlapidé cóftant, coloßiut&prtmi.
„,.,. des è pluribus:ideo obeliûi etfi minores fiat,fint ;
agmin
 —

II, '.' 1L I $. x V I I. C A P. X C V I
„*:** idmiratione magis digni.Vbieffoffus eft tátus
a** arte excifus,inde ue&üs,demum ad iibrumentú
sére: in eadé re quatuor miracula £ offerant. Pyram
:… coloßis differunt,quòd coloßifor;nam aliqua.
ºsteu* uelut Aegyptius fphingis, inferna parte leo, fu|
meâ; o:pyramides omnes in acutütendant. Pyram
sæ* emphim adhucnumerus maximus extat,atq;
ref rum,tot iam millibus annorum, atq; fine uincu
<** ue Romae eft C. Seftij,etfi plúbo ác ferro fuffi
ser* iq;in angulis fatifcat.Duae ómniá in Aegypto
eo mae:alterâ minor,fed tota ex bafàlte lapide, quo
;** ris Aethiopicigenus eftferro durius,qüam Rhc
trix cóftruxiffèfertur:reliqua maior,cüius altitu
des fuperat:ná c c l.gradibus fcăditur: quorú f
diné habent ulnae, altitudiné quatuor pedú cu
.
43*,
* Sed unicuiq; graduiin angulo tres funt minor«
fcandi commodè pofsit.Quadrata in imo, fing
c c cxxv. paffuum cömufiium interuallo dilú
ua,foramine ad Septétrionem fpe&tante. Put«
fundus, & in medio pyramidis cubiculú ex po

? , /
in cuius medio, fepulchrü ex nigro marmore ;
Nónne & illud admirabile quoä Iamblicus re
leuco, Mercuriú uiginti millia uolumina fcrip
eipiis rerú,atq; diuinis ac daemoniacis poteftât
uerò quod à Meneto,qui nö uiginti millia, fe
millia& quingenta uolumina de iifäem, Mer
megiflumi fcripfiffe cömemorat.Quafi centum
;£ ab ortu ipfo fingulo die uolum& fcripfer
potius uerfus pro uolümine intellcxerim:efte
magnum:attamen hi,non uerfùs, fed uolumit
Debuerat hoc inter miracula hominis cónumr
tum effet:fed cùm ex ea fchola profiuxerit, ut
narrantur,huc, ubi leuioris autoritatis res na
repofui.Exiftimandum eft auté quotquot ill:
riiífe cum bibliotheca illa quam Cgfàrìgnibu
Et certè etiam fi folùm carmina totidem fuer

. mina,res tamen mira fuit,facerdoté regemó;

te tot in uno argumento diuerfà inuenire pot
Memorabiles etiam fùnt labyrinthorum !
de his duo exempla adduxiffc füfficiat: alteru
in Aegypto : eius uerbafunt: Si quis ex Græ
li
 L I B. X V I I. C A P. XC V II[. | L I B. XVI I. C AE
tione muros & operis fpeciemratiocinetur, minusco* Fofitus,ex quo pendcnt crceptacatenis
piet ÉÉ & fùmptuhuiuslabyrinthi. TaBti -;gi; $ fonitusfiferunt.
! & Ephefi templum eft memoratu dignum,&in Samo;
men pyramides erant adnarrandum maiorcs:quarum ; fùnt:$$$
utlutQuaedam
gulæ multis ac magnis opcribus Grgcis æquiparandçí. | £*#iitaTroadem ;& í;ßäi,
ÉĘ
Achillis uetußate ni„; adhu
gto pro
Sed eas quoquelabyrinthusantecellit. Etenim duodtca dii.
luit
• Laodamixconiu;fiiit,T É;u!í
-
* ^ .

eius aulae funt tcάo opertae, portis oppofitis altiinkti, ftitit, confpici proculambo „T'
fed ad Aquilonem cóntiguz, totidem ad Auftrum ut. '''°"'?'Si
polim, quodfiiitin tumuiis; i$
gentes,eodem extrinfecus muro praeclufr. Bfiriafimtm Ęlgi, reliquum ''"'°: alterum a,
eo domicilia: una fubterranca,altcra fùpcriorailisimpo. libyllae adhùç manere
fita:utraque numero tria millia quingenta, Quorumt. thyni
quidem quae füperiorafùnt,ipfiuidimüs,&qu£ ajpeximus, ύmninö
Š -

$undatusarò 9$unt;ditu, -

enarramus.Subtcrranea uerò auditudidicimus:nam pr*. “£Diomquo;,,,.; et;

pofiti Aegyptiorum nolebant ullo paâo illa monlitur, huię ÉÉiiiii
uòd dicétentillic{èpulchra cfi: tum corum tegum, qui “ducla)A,
IlluOcab /^braham;l & |
aedificandi labyrinthifuêre autores,tumfàcrorumcroco, fil Caban - -

diiorum.Ita dcinferioribus gdificisfàndo, £g; ttftti ĘPompa, Atq; soufus Rt

mus.Superiora ipfiafpeximus,humanis £ us maiora.
Nam egrefius perte&ia& regreffüsper alas diutiííim,
infinitãme admirationc affiàebant. Ex aula incondaui,
tranfitur:ex conclauibus in cubicula: è cubiculis,infòlitu
} alia:è conclauibus,in alias aulas.Horum omniumlacumit,
uemadmodum parictes,lapideumeft,fçulptilibuspafiim
£# ornatum. Singulz aulae,maximacxparte,ig;lo
lápide albo columnarüm ambitu rcdimit*. Anglöyo
fihitur labyrinthus, adhaeret Pyramis quadragnâ piij;
-;*
in quafunt infculptagrandia animalia, ad qüam fit íb
teria fit. Et cùm talis fit labyrinthus,tamenliagnumMi.
rios,ad quam labyrinthus ædificatus eft,plus pixbctadmi
rationis Rcliquumuerò àPliniofumptum cftidiukhu
bct:Namq;& Italicum labyrinthum, diciconuenit, qucm
fecit fibiPorfenaHetruriae rex,fepulchri caufâ;fimul,utti
ternorum regum uanitas,abItalisfùperaretur.Sepultusti
a fub urbe Clufio,in quo loco monumentum reliquitlapidc
quadrato:fingulalatera pedumlatatricenüm,altâ Š
enüm:inj;5afi quadrata,intus labyrinthum incrpliais
É; fi quis improperet finc glomerelini, cxituminu:
nire ΈΚ id quadratü,jyramidcsftant Ε
quatuor inangulis,&in mcdio unâ:inimolat, pc&ikytu
'genüm quinüm, alts ccnti quinguagenûm:itìfìftigüur,
ütin fummo orbis aencus &pctafúsufius, omnibusfitim.
politui,
 L I B. x v 1 1. c A P. x C 1
pofitus,ex quo pendent excepta catenis tintin.
üento agitata lónge fonitus referant.
Sed & quaedami uetuftate nimia adhuc ftant
funt: uelut Achillis fepulchrüin Sigeo promont
giæ, iuxta Troadem: & Protefilii, qui & ipfe ,
iuit, Laodamiae coniux fuit, Theffalus natione
refert, confpici procul ambo nauigantibus Co
polim, quòd finit in tumulis : alterüm quidem c
mnefei, reliquum capitis Iargani. Annibalis qu
::*
Libyffae adhuic manere referunt.Eft autem Liby!
thyniæ, quam nunc Diacibc uocant:diruta folo,
lus muro circundatus arcem habet:& ipfa ciuita
tur.In Ebrom quoque fepulchra nuncfunt (fed
humethanorum circúduéla)Abrahami& Iacobi
trem Dominiuocabant. Atq; eoufque proceß
faltus ac pompa.
R. E S O L V T I O. A FI N E Q_y A I

. S
t YR w Sw S
cApvt
1 N v e N, t o R v m.
x c Ix.
~(Vmmum negotium effe uidetur, ut rerúi
ufum agnofcas.Vfus uerò finis eft:& cx fin
ex principiis confeûuuntur aliqua quae dig
fine:uelütiin Geometricis, ad id quod j; rc
oppofitum in orthogonio trigonò tantum poti
duo reliqua quæ angulum re£tum continent.Et
ticis,quòd cübus totius, æqualis eft cubis partiu
produ&i cuiuslibet partis in quadratü alterius r
üerò ex talibus fequuntur, facilius habentur qu
uentio,aut principiorum ex fine.
Et fimiliter in mechanicis propofito fine, uel
É durefccre,quaerendum cft:& quantum
ima non tangatuf: uidendum deinceps quom
enim durum trifariàm dici:aut quod penetrat,r
uelut chalybs: aut quod tenax eft , ut aurum &
quodnon tangitur à lima, nec facilè eroditur,
plergque.Eft etiam duplex duri ratio,quod faci
ut uitrum & ut chalybs. Sed hic modus ex prin
conftat:nam quodcunque durum eft ut pene
fle&endo facile non frágatur, idem etiam duri
quod fe&i ullo modo nequit. Sed eft etiàm ali
fatis: dcnfà enim, duriorâ femper parirationc
 Ú»6 E. I B. xv I f. cAP. X C IX. LIB. XVII. C A P. y
£)urum igitur eß etiam qaarto modo diétum: himj* $$e $ibiintia, denáiHocpulcherri
et chalybem quifie&iomnino neqnit,quonimâ; !n:£d}uiaadrcmnoflramnì ficit,p!
aqua frigida extin&umfit,aut aliaratione,uitroram: Etenimfocer praeceptissi, utilibus u
§urnonfunt nécrlìia. Quandoquidem;
durius: quamuis enim ubipar fit fierio,paritrffidi: ea
ii,plurimafint,&
ftanganturdhalybs tamen, ne fie&aturimagisrefifìià ii,? $onga ptrfe imdigeantiii,
• , ,:

amas*uerò quamuisleuis, tamen mitto longé durior,* '§tur cogere pofl

§"'°'$*$?olunt,poííünt&ę,„…:
etiam forfàn chalybe eft: cùmhoc genus Ê ä tttr. UTJtm
fotamináìì íiteat ■;
É diftinguatur.Oportetigituffyecies omnesditię Š
-

quaí.Š Premit ɧ t. t]
o féorfum diítinguere:caueréq;,necaufàmcumfect& fio.Et hi 9ncurfation& Pártium, ßdí ()
fundamus:oftendere preterea quòditafit:atq;idétktur. %tt hic aliud dub, y lcd ftaçíu
dum propofitum. É in caufàruminuentionem pro : ÉÉ; llœÉrudit
dimus, ex quibus etiam uenabimurcaufàs,qu*idftmi. È llrfitu Ę dci
. pfàtìì cònficiendam pertinent, utpoteanicaiido,aniÉ
gido : an poteftate, uel a&u: ancontinuato, an alternam.
te uieißitúdiâe : an uehementi,an mederato:an ficco,uel
e
ceptis Éjlisque Éum,
» Cum er

fi:iufafinem jm „£'*£cum
humido: an diuturno, an breui: Anytoprietat: quadam ?9ncte, ma; Ę Omit
indigeat: atqueita de caeteris.Vltimöqürrenâ,fùnt,quz “lus amou
iftud poßint: medi, loci, inflrumentaìt opusipfumjtt.
ficereIiceat.Primùin ergo expedit (ie,qu: namfithr:
duritiés gemmarum: hám non aliamquxrimus,quimhi:
ultimam, fcilicet utlifnahon atteratur,ftrtóqué nonum.
gatur:neque enim malleo carbuticulus adeò,ütdhilfbsr:
fiftit: necfifie&atur, quantumferrumfimili forma&mo.
leneé adtenuitatem(ut aliâs diximus)uitro quicquam&
ficere uidetur : & tamet datam gemmam uocamus,&i.
i fnaferróqueinta&am, non uitiüm, nonfértum,tttdit.
! hybem, aüt aurum.Quae igitur haec eftturities miterccti,
feu leuitas,nonperfpicuitis: uitrumehim petjitttmn:
durum: & onyxbicolor dara, iiec perfpicua: plurésq;::.
ehatufi fpecies. Eß igiturhaec durities, leuitii,uni:im
non adhieret: ef6fi6enim 6mnis fit, cùm torpus mobilt
firò, aut alterimobilihaeret: at non £5?itihrręte, ut
| etcurrat: fi non occurfàrit, non auellitur. Propttfeifi:
ftula fi occurfàrint, âhmiaauelluntur,{ednométhyctio.
fio,féd fra&ura. Ergo gemmanoneroditur, quial:i,&
uiafeuis politanitét:&leuis eft, quia denfi,iiecftní;
fibusforaminibus peruia. Neque tamen omnedehfimt
aue, fed quòd miateriaminę plurimam comtinet.Eß:
iili$imis crgo partibtisgemmircôfùt,quxfiefbiinti;i
adhaerent, at nullum foramen pateat:tenuis tamen fi*
isiilatum eft,& ebi&ponderekues fint. Quomodi
ty
f;;;;'" L I B. x V I I. c A P. X c I
rur** ergo leuis fübftantia, denfà ?Hoc pulcherrimum
***•** tum : fcd quia ad rem noftram nihil facit, praeftar
*re est. Eft enim hoc ex præceptis ctiam utilibus unum ;
spu** quae non funt neceflària: quandoquidem ipfa ne
~ar* la, plurima fint,& longa per fe indigeantinquifit
•:** igitur cogere poflunt,poífunt & düfam efficere ;
cùm replere foramina haud liceat. 9£ T.
fi l

tius lima angulum premat, palàm eft quòd auf

} ob concurfationé partium, fed fra£tura cri
io.Et hic aliud dubium éft, cur fra&ura dicatur:
ior cft pars quæ aufertur, quàm utlimae dentire
Et rurfus aliüd quaefitum, cur crgo aurum , quc
cft , lima atteritur? Itaquc(ut dixi) &hoc unum ,
ccptis maximè neccffàrium fcire, qua: omittend
pictura finem imponere, manúmque amouerc.
ad rem rcdcam,äftringcnda eft fubftantia gemm
gorc fit, fcd maxime poft calorem,ut in pénis,d
Ä; liquefcunt: at non colliqucfcunt , nifi diu
áëta, Oportet etiam quòd tcrieum cft, feparari
prohibet partes cohærefccrc,uitium quamdiu cc
rius cuadit, partibus terrcis euanef;entibus:qua
lprata fünt, dum ultcrius excoquuntur,colorcm
natura uerò colorem retinet exhalatione fa&tum
mcn uix & ipfà quicquam durum & coloratum c
teft;obîî; gemmarum durifsima:in ulti
perfe&tif$ima co£tione color euancfcit,quia tcri
mitur, ncc exhalatio abfque fubftantiamancre,;
teft; quæ igitur durifsimá gemmarum cllc dcbc
riò & canádifsima. Rurfu§ & mollifsima,candio
cet cryftallus:nam cùm pura fit,facillimè concrc
£tiam ca caufâ cryftai'us infiigiüis rcgionibus,
cic terræ nafcitur,cùm nulla alia gemmafic pc
£d in alio gcnere molles cuadunt,&à lima tar
carbunculi, amethyfti,& fimaragdi, atquc hi qu.
cant.Quòd fiaiiqua durcfcat, fiom in fupc;ficic
ræ cogitur.Igitur gemma ullam ignc ficri haud
1l;cfccrc débcnt,oportet attenüari,atquc idco
& diuturnis ac feruidis ignibus fubiageic, ut c
fcat:non igitur ulla colorata gemma fic fieri Po
aáamas ob extremam fubftantiæ tenuitatcm,«
nificryitullus fiat,nulla fieri Patcrit: adhaec ui
 lIB. XVII. C A P. C,
gz? L I B. X V I I. C A p. • X C IX.
.. guiprecij.Ita uides à finefibtilem omniumfinguliir; banitas,prudentiaatque folcrtia:haec enim
tionem,£orum quae adfinem neceffariafint,íi$tit: &, dentiainiudicando,fòlertiaininucniendo c
ducipoffe.Hocitaque tam parnum,quantire£ta:fit:& í diutlgntur, Qundoqucunäetiam fint, ς
-
fit,feü non,uides:cùm fi effet,ad mille talentaprttjper. Qnot. Hxcetfùmmabonorum:nouem.
niret:fcire autem,quia non licet,adtria. minem, quatuor adamimum e

De generali aufem fine,quodnontam utileeft, utrix

Ę -

0 ftitmsmt,&t -

eo pulchrius,quo minus ii. , nunc dicendum. Confil. fçend 9?orig: trgo f;ite quo
mus enim hoininum utilitati, diuina obidrelinquent,
É Š f
Flexfsfolutio â finé,iu, aut prael,
•;- iUam

quòd eorum cognitio, quamuis utilißima, non timcn ! î'j}j;is

cipue:tum&alij j*usde Arcani,,:
6pera,& machinas,ut lucrum Š utinâ,qua. -

tiores,
v.
ajfednonadeô ntttfijci;
uam uerum,idperfiiadere potuifßmfçilicet caconféj;
tione,ut nihil diüinius, ita fiihilctiam effehominibus ictâ
modatius.Caeterùm earatio qu;ifineortumfùmit,fcd:.
ducenda eft:omnia quæ fiunt;aut igit, uniuerficon
tingunt,naturâque generaliquzia<'tmtntisctrnitur,aut
própria:dc prioribus eft liber primus Propriuautem autna
turalia, aut artificiofà, aut ratione quaámoccultafiunt.
Naturalia funt ergo,qug ueluicorlofumacluminis&infu e

xtis, aut mixtorü,aut metallorú,autlapidum,autflitarum haecto

aut animalium,authominum,aut regúm&Reipublitiali. title&us,}; d opus i; *utnius
(|
• ,

cuius:fiúntque o&o libri. £uel ad métumftti. Ë;Q $tim5, $. D,

nent fimpliciter,aut cum calore:aut communi: fùnt,aut - » nam

fùbtiliorâ,aut humiliora: fiüntque quinquc'bri.Nihilam. $ę. um unt, adn

tem, ut hi £££££ autem feptemtantùm,cùm iii. $úí$stnitjiti tris
' mus uariis rationibus his &prioribusftme exxquoad. ! £tmrts, Š pofi » und

.
;
* iungi poßit. Quae autem ratione quidam occulta pro:
niuht, aut generalemhabét conie&uram,aut artfitiofm
aut docent non folùm diuinare,fedfìcere,utconftituantur
1ibritres,atque in uniuerfüm feptemdecim. Nonigturju
|
-

1
■
|
ÉÉÉ
frtttm
¢ Š
Š
Ę íüíôù άŠ È
Conu
ύ hla
nt,
Hx iis Š
Me
oin ;•!
,ty

ribusindiguimus,necpauciores fàtisfacicbant. Hiii;eper$.AT § “τιὰiniô;

p. fçô, °£tig;
; Eft& tértius modu$ refòlutionis, ab humano fint,qui
j$; eft:animi,&hominis,atque corporis.Animiquidtm tiyo,
$tuttraA...
ú $ta&ai,
uelut tranquillitas cum gaudio,&reliquae uirtutes, juffim JrriR.: uti ttt ;
iliciter optimae fünt. Cùm uerò eò pefucneris,utcogno.
É &uirtutem omnem,&fcientiamà Deo omninopio. Š É u. Q.
» I. tres;
at
-

ficifci, iam habes indicium, teabillo digi: quoniam &%

$usto \ Ýítem ; fpei e tur3i

pientiam, &gratitudinem tibifimulargituseft. Qgfi

prçterea agnoueris in te animum immortalem,iamj?fim
inämbonórum poffeßionem peruenifti.Eris enimfli,&
&xxii, feu&rpwr€,Corporisbóna,diuitix,(ànitas,&robur,
Hominis uerò,fcientiâ & artcs,fiij& = est &ur.
- amitat,
 • • i* • * L I B. x v I I. c A p. c. 7
banitas, prudentia atque folertia:haec enim diffe
;**e**
-
dentiain iudicando, fòlertia in inueniendo con!
e diuelluntur, quandoque unâ etiam funt,quib
- -
- -

• •• …
É Hzc eft ÉÉÉ : nouem quid

.**i
minem, quatuor ad animum pertinent, & tria :
- -**
.… --*
uniuerfa fexdecim. Oportet ergo fcire quomo
-**
fcenda, & quae magis neceffària, aut præftantio.
plex refo!utio à fine, iuxta quam hic [iber eft cc
tum fibri de Subtilitate ;atque de Arcanis ætern
cipuè:tum & alj,fcd non adeò neceffarij,cühi fir
tiores.
C A VSA SCR IB END I HO S LIB
Er Eo Rvm v r i l I T A S.
C a p. c.

Am igitur de toto uniuerfo partibúsq; eius at

&atiim eft.Neque enim de Deo, aut aliis in
corleftibus hic traétare expedit, quòd non
uniuerfi, fed aliquid melius atque diuinius. Pr.
&tatio haec tota ad opus ipfiim pertinet, Deus
intellc&tus ad opus noftrum fpeélant, nam corl
perantur. Quae etiam abfque illo fiunt, ad mira
nent, de qüibus di&um eft. Praeterea tra&tatio
bros deMyfteriis æternitatis attinet , unde ad
cienda. Ibi autem Deus ex oppofito cognofcitu
genere: hoc autem eft intelleétus noftér, utint,
tim femper perfeétè, abfjue dubitatione, ex fe
bus fine'diuifione, quoniàm noftro intelleétuiH
traria conueniant. Mcdiis autem ordinibus me
extrema conuenit. Hæc igiturtraétatio praefen:
• '* eft atque perfe&ta.
Hanc igitur tra&ationem, ut in libro de Libi
. expofui, Ä; monitus fum, ut in tres libros ,
atque ea ratione, ut in primo de naturalibus,
de artificiofis , in tertio de fupernaturalibus, a
fimilia funt, traétarem. Eo uerò ordine, ut fin
bus copularem: fic enim ordo effe debet in tra&
lia uerò funt aut forma, aut uiribus , aut nomin
uelut cum in tra&ando de pifcibus,balenam cui
& turfione copulamus:forma, re, fimiles ferme
de uiribus, rhabarbarú cum agarico &hellebor
nominibus,alphabetiordinéîequimur. Quam
 8So L I B. X VI H. C A P. C.
LIB. XVI I. c A ;
de Galcno,qui cum uires mcdicamentorum Š |
cumliquefceren
ordinem clementorum fecutusfit. Tabuliscnim&lt;a ! niam,diííi crefifiumfit. Verh,,
hic ordo clementorum cögtuit. Vtilitas cnimnonkuii, fií i $*juaex;ilteigne, eft,ta,
betur iniungendo fimilia fimilibus, quamuismaioftaa Š"TJcindei*$£fisicalci, ab i; ;-- ig
tur, iteiolens: î' admiße;
an
difficultatcid fiat:quamforfàn Galenisuitauit,utfidtf.
go ut de uitru
quot diebus É íám Quaal
Imaagatur,altcrum ab altcro facilius difccrnatur,&utm*. m
ergoa
5
Qtte
lius mcmoriæ cgmmendetur.Sidc uitibusßig;teyotg,
mus rein propofito accommodatam,liccbitmiìoreamb uide, J**'S?arationi -

borc, pgflquä difcrimen euidentiusapparetinprorimis\ É i;; , íi ï

$""; Excalef., j'"''} eftnit;
It Id.
hii uerò nós magisperturbauit, quàmiciimaiä&aliura; Δόί$it d
ne idé in pluribus locis collocariimcreretur:tunc cnimpt*.
plexifècuti fumus proprium iudiciú, }j;
negamusföffn
.
potuiffe aptius ali5i pâucula collocari,fedmaluimus exqui
fita diligentiain utilioribus uti. Par enimftultitia eftmaii.
iìneffigie,& minima profequi,quando altericraltcro jug Teitaj'us;
oriatur.Cùm ucrò ad ordinem naturgttiyeri,opus totum Frehend;
in feptemdecim Martes diuifi.Neq;abfuäum*û,pottiut: É; £c igiturí
ÉÉÉ Ęte, -

I
trcs in partcscffc diuifiim, ut quòddc naturálibus&artifi
ciofis&fupernaturalibus cffet , demum in totidcmquot Saliis ntur
funt, diftribueretur. Prima ergo ratio&uifionis, åúfi* £pijii $i$tij,
tut
3 aut ìp;
uäm quae fubfecuta eft.Vcrùm finiscft cunâorumcogi Éi... ;* Tum r,;
hiijit nec É Igitur
1
-

tioncm illam duplicem habere,anliccataflcqui,&quofiò

do:ncque enim propterhæc paucula qu£ hic coiija
funt,librumhunc confecimus, fed ut infinitum fùbfiiio
;
contineretur,multa quoque paucis. Scdquid cftquofù
gula exploremus? an nonicile poßint,autficri? Dupici;
iiim quáftio, atq;rurfus utraq; duplicata: quodcimti:
i dicimus,quibus caufis, quodfieripofs, quomodo, Multi
autcm cùm fcripferint,ut cxemplô É utât,unusnu
er non fànè iuxta etymum nominis multa polliculi,ib.
iirda {cripfit. Vclut regrefiümin ætatibus,in quo fifti;
fcire,quià effe non pofeft:& uitriin gemmas trìtum:qui
quidcm non aliud eft uerè,quàm ut durcfat. Hoc autem
quatuor uerbis ficdcfcriptum cftänobis, longioribus :
pluribus abco:Lapidé Herculcum in calcemtägt;inl»
dohumido pone,in aquam uertctur:calchantocimmikt,
ut liquaminifimilis fit, diftilla:aquam cumfìrina ordtijm
fito,circumdato uitro,in clibanópone tantijti £;
nis cxcoquatur, & durcfcet. Hic plures crrofcs,utiu
cam,quàm uerba: Iam enim oftehfimeft,fcmipfìmpo
cffe poffibilcm, multò minus à tam lcuibicú út,
quM
 ITETX y I I. c A p.
cutmfiquefcereneceffàrium fit. Verùm ut ad
niam,diftillataaqua ex calce ignea eft,tale ei
ritur: nihil autem,ut oßenfum cft, ab igne c
attennatur.Deinde calchantum admifcet: ct
tur, fit erodens: quomodo ergo ab erodent
Ego uiride uitrum eaartefaéìùm,qua aliìs ,
qùot diebus aquae feparationis immerfiffer
i uidem îl amifit, faétumά; eft nitidius
- -
É Excalefacit in clibano dum pani;
inane eft,& omnino illius ftultitiam atq; i
3
*:
nam ut colliquetur uitrum,non fufficit, & f
artcs foluere poteft atq; difpergere:quibu
…
É durius,& multò fragilius, & minùs fpl
Haec igitur fünt commenta eorum,qui räti,
& ex his quónam pa&o uerè durefcére pof
:
prehenditur. Haec igitur ratio in omnibus
…+
. fortuita cogitationé obiiciuntur, aut à Piir
aut empiricis aliis referuntur. Cùm igituri
lium problematum triafint neceffariâ, ipfi
tur notitia,hi libri hoc præftare poterunt,u
men excitans mentem noftram,haud tam*
tia uerò ueritatis ad hos libros fpeótat, tu
luuat autem effe exercitatum in omnibus !
.

i. -
ralia pertinent,fcilicet his ac præcedentibu
féquentibus de æternitatis arcanis præci;
quæ confequuntur, quæ repugnant, abun
ne& exemplis, ac potiffimùm in his quae h
feétionc explicantur. Nulla enim exercita
haec:omniüm uerò quæfitorum fubftantia
mnis uis inuefligâdi,in hac extremaparte
nibus ultimis,répofita eft.Et nifi temporis
rer finem imponiere,& ctiam quia ftupidis
fünt aperienda, & (ut dici folet) fànétum
quentioribus uterer exemplis. Quanqua
mnes libros tales proceffiis inueftigand;
cernere, ac perfe&os quibufdä in locis m
collegeris,&inuicem etiam comparauei
licebit cunéta inueftigare Tertia princip
docerem modum tradendi per caufas , q
non obferuarit, pofterioribus feculis eiu
fcura cuafcrunt,ut &libricius fintinuti
 88z L I B. XV II. C A P, C,
furará fit minor:tandemó; tot labores negliganturob ę. atquehzcita
1 I B. XVII. c A
fcuritatem. Qui error fermein cunáis artiüm fcriptorit; Patcant. Re} Gifa,utnonfis; e multa
magnam iaóturam, & famæ illorum &artium fplendori& norumarito; $uum igitur et » ut folùm .
pòíèris ipfis attulit. Erit ergo hoc opusproetem;hti, : fbntes, Ę aS agamus grátias
toft,perpetu
nihi]
quifq; intelligat quae obfcure,quae dáté,quae contife,qu: - nO,
;nos huiusvtaitationi Telę, fcdfù.
multis uerbis tradenda fint:aliúdó eífe obfcure,aliudót.
ci£,aliud abfq; ratione tradere: náhoc(olomodoresru: D ssisnij,
nunc faciles fünt,fùcceffutemporis adeò difficies&obù
ræ cuadunt, ut prorfus intelligi nequeant, fiantjinutiles,
At obfcura & concifà cum rationetradita,in dicseuadunt
Ę, RE
ceiem
! clariora.Cùm in aliis,nominum &rerum, ut uaforum&ue
pj*it,
-

De,.
ftium,linguæó; mutatio,iniuriam,imò pernicié aífit $t ! 4 }*i:&, - cun;
; iäiita mittamüs,caufamq; rcddamus,curhos potius quim
alios libros,co6; ordine,cohfcripférimus. Cùmigitur natu
; £;ine, { Dem,
ralia alia ad totum,&primas eius artes,quae modo (übia.
cent fenfuipertinerent, in primo Ε librofécun
Š. De mix,
dum,& ultimi partem comprehendimus\rotum& $ub
s Éui, Deni.
tilita:e,tertio & quarto fecundus,cxtcrisulque admonum
9
Io
$i$ti,
$nimal;
Deam,
sij,
ɤg Deí,
finguli refponderit.Nono & decimo feptimús,quatuoris.
quentibuso&auum dedicauimus,atg hucuf;!; $impli »
1.§ D,
5j'*
'uis, §jj
cçt. Js sani;
resά; paucioribus: tú quòdin libris de $ubtilitattdfiit;
tra&ata effent: tum qüöd minus haec ad opus pertinercnt, : 15 {się,
commutätur.ln reliquis contrariú accidit:nam decimo ę.
ptimo quatuor,& decimonono tresdicati fùnt:quonima :) ;;i,
w

Ęsl.
lς
* Dei,
Qm
teria ampla, minusά; tra&atain libris de $ubtilita:.Qua § $$icij; -

ratione nec decimum quintí, nec dccimumfextì, nc:ig:

fimá nec uigefimumprimú pares confecimus.Scdnet pri 7 De „.
mo,aut deêiinoo&aüo:uerùm hos quòd multa côtinerêt,
& uarij generis,inferuimus aliis Iraj dilucidiofisdoârint
**iiibu, Rem,
caufà hùnc tabulam fequentem exafauimus,utquifi;ittl e • åtti,
τι
ligat fingulorü librorum utriufj; operis comp;ioncm, -

& quis cui cóueniat.Manifeftum effigitur, quòd hoc opus “tibi, $it,
(quod aliâs fepe diximus)exercere docet,duae gcneraliter
I% °*Js, ùs Sari;
ft;

in libris de Subtilitate,& cótcmplationis folim taufi diâa

funt.Diuinorum uerò praxis,utißi appellant, adiatos de
Aeternitatis arcanis tranflata eit, tum ob magnitudinem,
tum etiam ob diuerfitatem maximam corum jur parsh;c De;lnte||;
>{.
Dej
S dis
slip.,
ample&itur.Iam ergo docuimus quæ'nam eiïëpolint,aut
fieri,& quæ non.Modum quoq; eorum qux initurafiunt
\ &ι
Dsù, $ti, iuttf,
0
De tç,
M.

aut artejquæéí rurfus utiiia,& quæ non:fincm quot;hum

hac huius conditionis, & qua- 1lliconueniant,& qux non;
 L I B. X V I I. C A P.
… atque hæc ita fcripta,ut non facilè multa , &
pateant. Reliquum igitur eft , ut folùm Dgo
horum autori perpefüas agamus gratias: illu
ftantes, nihil hortîm no{trùm cffe, fed fuum. I
idi,nos huius traétationis cffe miniftros..
D E s v B T 1 L. D E R E R.
r1 De principiis.
.* 2 De elemcntis. Dc uniuerf
3 De coelo.
-

4 De luce & lumine. < De mundi j -

5 De metallicis. De mixtis.
6 De metallis. De metallis
7 De lapidibus. De lapidibt
8 De plantis. De piantis.
9io De animalib.
animal.imperfe&.
perfe&t. -{De animalil
- - -

II Dc hominis nec.

?
J;. I 12 De hominis nat.
De fcnfibus,&
-

De homine,
-

I4 De anima & intcll.

15 Dc inutil.fubtil.
N 16 De fcientiis.

$ - -
De motibus
De ignis art
17 Dc artibus.---2 Deáíti£com
De artif.fubt
- De artifhun
18 De mirabilibus.
De diuin.oc
19 De dæmonibus.
-

—{É diuin.art
De rebus pr.

- - De rebus di;
2o De intelligentiis.
ú LOc Dco & uniucrfo.

F I N I S,
 _ w

R E R v M A C s EN, £ìgiomoueatu,
Atraboriem ?
T E N T I A R V M I N D E X. ''*ntcin occide,,?
ent
mouetur. • _ - _. 6
° .satur,
A
Bdua & ambra flumi
Acus pifcis.
Acusüclaphiapiíis. £ii
;% Σύu,
ális [it u -
ι
tur. “ognofa. Albi
na, Pag. 347 Aculeicur{quammofis 30i Aër ineus
Actioncs à morbus difci
Abies. 133
Abortum prohibentia. 434 rc. 200
ɤm modo
$3 Albuti,
fci
Abrahami fepulchrum. 875 Aάioneshuman:inligio
Abfynthij mufcae.
sigºtii, ,;Vmi,
crisco
449
ndtnfitim, fa, *os(|*
-. -
2:6 1eS. - -

êris pj
Acanthias piicis 332 Adamas. 1:4 Contem
Accidentiain mundo uaria. Adamus circus. Ix3 pg"“Tusignô, {j;
pag.
Accipitres
8*
2>o
Adamas curgemmarum du
filfima. 8**
£;
siis
motus 1. "jidi;
Accipitrum à regionibus dif Adeps boum non concre tius sis, ubi ię $inę,
Otia,

ferentiæ 27; fcens, s* ` Allio,'*'

Accipitribus amica & utilia Adorare creatâ rem quàm
ÉÉÉÉst,
A£tis t
f„
M.
°8 Vmu;,
emui; §na.4 Pag.
275
Acerbi caufa & a&io 99
malumfit.
Adraftia ultrix.
84;
$:8
$uántu, “'"* coi√
dtus
Š, t
Acetabulum. ' eæ ; Tæ:»H;£ .
179 Adurétiamedicamenta.4*
Acerum cur ignem maximè Aedificia ab ignc tuta qur.
*; É; *; Alij e$ {

extinguat. I74 Pag. . ' 4% Aë, “Cvij , Pag.

Acctum quomodo corrum Aedificiis fundandis qu:l. ù $u qui,tumcs, 6*r £mj
$fiat,
Š,
patur. 18o gnaconueniant, * $ioj. Pus spi
Acetum rofàceum. 5I9 Aegeranconualefcat. 44; Atthi, ę. {I$ Å
Aceti diftillatiuis. yro Aegri quidam cur ut;e li Atta; colo, 8;, “loit,
Acesiuis in lapidibus. 641 É; mortuosfeaib;itn,
Achates cum imagine fepté tut 4$*
$, *,$ $ :- . C;
arborum,à quouifùs. 159 Aegyptiumfinum. 14
Achatis gemmæ collatio cü Aegyptj regni antiquitas,
§*vj
£oli,
^j
itafa; . pa$'
iafpide 126 Pag 447 Múos 3f8 Š
Achate lapideuafâ. 86* Acnigma ad chymiampc $it, AÉ'°'
Acheious fluuius.
Achillis fepulchrum,
352
875
tinens ex Sibyllxorua
lo. 3:0
Ala,Í'*' § :r . sss;τ; Am ani;
Ę
Al$ Pifis, t άη
Acidus fapor. I4I Aequinoâjratio. 49
Acidi cauià & a&tio. 1or Aes curre!onet. 1;1 íjç,
tdo Quin pus '
363 Aj';
thyn,
Acida cur clarificcnt fuccos. Aes dealbatum, $64
a3: - 5o8 Aes è cœlo cadcns,ubi f:*
Acris iàpor qualis. 315 Acris natura&ufùs. 3:3
Acriaquæ. 99 Acitatis calid&indidâ, Ê
i;r
 I N D E X.
Aër à quo moueatur. I. 13 Album ouit
Aër ab orientein occidenté «atur flati
fmouetur. 64 Albigerij diu
Aër naturafrigidiffimus. 17 ria mira.
Aër qualis fit ut cognofca- Albineus co
tur. 64 Alburnus f.
Aër quomodo moueatur. 1; fcis.
Aër quomodo moueatur,in Alchymicæ
certum. 64 pag.
Aëris condenfati mala. 7o2 Aléffîùs per
Aëris contenta quæ ignota. Alexandria
pag. I6 ftoria.
Aëris motus. 12.453 Alimenta ex
£. Aeris oftenta ubi frequen- Allium ut m
tius. 698 pag.
Aëris putrefcentis figna.446 AlònìPiza
. Aëris tenuitati quæ confe- Altheæ radi
quantur. 4 Alumen co
Aetatis noftræ ædificia. 8;o Pag.
Aeternas res docet Carda- Amhatâ nor
mus. 671 Amarae pla
-
2
_* ~Aether feu quintum corpus Amari cau!
.*
ut fiat. 316 Ambitio c
Aethiopica lingua. 854 pria.
Aethiopum color. 67} Ambra car
Aetnae
tui.
montis fiores perpe-
29
Ambrofj
pag.
Aiotochthianimal mira for- Arábíofa.
ma. 258 Amethyft;
Aiolus arbos. 143 Amia pifci
Alabandici gemmæ. 15o Ammianu
Alatus pifcis è genere mugi tatus.
lis. 364 Amoenita
Alauda pifcis. 362 cientia
Albatenjtempus. 73 Amomur
Albedo quinque modis fit. Amor q'
pag. - 1o9 j;
Albedinis caufae. 1o8 Amphith
Albertus accufàtur. 276 tudo.
Albidus color. 672 Amphor
Album nullú perfpicuum.112 Amurcae
 I N D E edit.
X. " . •• IND t x
Amygdalae quomodo uicif. ***. omne ttl.
fim fàporibus mutentur. 11;. feri non pof. 1. §¤¤â
Tuis pcifta;, 'ur:or
3%f ta; Ult?
natura
• Pag. Animalis cur magis diu:fi
I?8 lmJi1a uæ ei
Ciel, q.
- iuf 1-. dcm fje. Animaj
-

formaquämpiiatr. 1%
Afìyìùm quomodo fiat.641 . Animalia bruta an utuntur
Anaxagoræ fiuis, 841 Animalia
"*iaqugdam;, 198 quemo
An uefáni,iieltego. 854 fermone. fft A£. busprò Animalia,
Anchioua pifcis. 398 Animalia communia. :;3 "Talia quOmQ n« tuOt CAl
Andronicicirrheftis. 54* Animaliacur coitusttm}0 tantur, do gtn& Animaj ,
; Angelos aut daemonas in ur re pugnent. 200 nima'; - , ---
ceis non uideri. 844 Animalia cur noxia, ijt fingiis, &
guia Quæ di
4 ttrgem.
C.
;
*.
Anglia oleis, nucibus,& o
leo caret. I67
Animalia diucrfì numcro,
nonpoffüntintttta&a.
maiáí
“qualex
ri.
antur, ,
0u Di
nJt
alum
Š
Angliae uentiualidißimi. 167 qua degere, &in jcci: nimalia 3., “malium,
Anguis in lapidc. *3
conuenire. 197
A tisali. uenenof, uenena :
Anguilla Vcnetorum. 347 Animiliae diuerfis proge "iialium;ßri ;>. "'tialium,
Anguillæ cur pinniscareant. nita. 2a9
gione. cnex te. ;°icto,
Pag. 6 Animalia&putrimateria &
“malium 3rta I.
94 img;
“ium
Anguiia quid Galeno. 14o exanguiacur, <14
Animorum cœlcftis fympa Animalia è putri matcru
thia. genita cur multiformâ.
Ę. $$ione§.di. „*."
*j
Im
“Thali,
Anima munda quae fit. 769 pag. ¥18 Εfsir, 3;o Ajsi i- •

Animæ habitus. 4o6 Animalia&putrimateri, g.

j"* gj ** "J
Animi an corporis affe&us nita cur parua. :r* IIæ, *taiisj *;
'maliu - - n:
plus nos moueant. 389 Animalia<ìangui, cui i$ ■ cibis&;3; alibu,
Animi bona. 878 que piis&plumis. :i! him; js.

. Animi efsentiæ cognitio cur Animaliaexanguiaquiipio

dificilis.
Animi perturbationes quo
modo lateant.
Animiquomodo mutentur.
pa
3ag. .. . 784
404

- - -

Animam efle immobil3.2o9

589
corde habeant. If
Animaliafellecarentia. *
Animalia fiâa, ut noian
tur, $€f
Animalia in montibus quo
fint pilo&cur.
Animam quinam dixerint Animiiiainfeûacufanndo
ig Amin,
Alium
qtimi
neí'!'€$o,„'*
AjŠ. "ge. £tsi,
$ Š" infçêù 3i3 , **

ms, .j.
$imal,"T*si, τις §.
-

ratio, $ti, fi, *ni,

'hul,
e$.
-

An
m

Cx
htig,

ùs e;
a,
S
-

urnam. 4o6 fà,& cur multa cfidum: „j„*

d $ui,
triû É Äj; p.
*m. 1. **• An, j, nt Ulim. !
Animarum generatio undc. ut fericum,&curdiuiiK
ofi,,""'0tus,
*' Ilat $ 299 A. 'ha},
in
Pag. 82; que cibo uiuunt. ii* itaï 'Non, *nß, É
Animal aquaticum rarum. Animalia inßóìa quomodo
;68. fabu!ofum. 161, n18
alantur. Ę*j$
Aiij, *}ts
£g.
ïìùí,
forma monftrifica. 364. Animaliaimpetfi&a. :i!
nullum mollc aut crufia Animalia lapidcs dcvoti:
tum uoccm aut fonttm tia. 19*
- Ami
 …
1 N D E x.
Animalia monftruofà. 26; natura, fn
; Animalia perfeétifs. quae zor tas.

. Animalia quæ eiufdem fpe Animalium p

-
ciei. 193 que modi
Animaliaqugdam rebus pro Animalium ;
tuor.caufâ
pria. 226
c
Animalium
Afiimalia quomodo gene
tantur. 19; tiae genera
Animalia fanguinea & exan Animalium ;
natura m O
... guia quæ dicantur. 214
Animalia fex modis moue Animalium u
* rt. 2o6 792
Animalia uenenofà uenena Animalium u
tis ali. 376 numero di
Animalium difcrimen ex re Animalium u
tiuae.
gione. 194.
Animalium aetates. 2oo Animalibus
Animalium ex regione di optimè fac
uerfitas. 2;o Animalibus «
Animalium fœdiffimum. 23? *;
Animalium generationes Animalibus :
• miræ. 525 mune.
Animalium in cibis difcrimi Animantium
na. I 97 nera in ma
Animalium infe&orum ge Ia.

nera & differentiæ. 313 Annulus dig

Animalium infe&torum fu cxtrahatu
gandi ratio. 234
Annulus ex
' Animalium magnitudo un Annulus pro
de. 21o Annulus pu
Animalium mores. I92 Annulus „
Animalium mores triú funt Anomaliæ m.

.
-
; generum.
Animalium motus quomo
do fiat.
199 Anfer fyluc
20.

>o}.ro8 Antæi tumu

Animalium omnium fexprò Anthig facri
pria. .. 191 Anthropop!
Animalium ordo. 19* les.
Animalium pinguium di Anthropop
gnotio. 637 res & c.
Animalium pro regionum gina
 X QINI 'X3
jqoo! speu?jaeo
Jupotuu? O ujae aíí vprnjuitupe m.
- • i- wu Ii =i*
π Έ.
%* ssimtdzmby 3*
ouopoluonb
-χ. !
-æneui 3:. fiiy ï ; 1 ojouonfiniw bâ suâ É %% |
unionuoueripediiuw Jnb siuTody iî g, I umtm sibiqm -tyu ndanby semJ x *u*,
-

<su»u»3u2p 4** ddy $. £ : 'm, 4; *puniaJipsmous2, {

**;;;;;;;*;;:;:;:;:;
*iuinj s=spirjy | $i-*==-;*
uefqnednuy xo Ipedu£j
-
'tyuytmi & Ę
-
6
âtê
10poputnbw 'stTj znbznby 'satiu?
-
::}
nd Q.
O9I
3£
<s>podiuuy ot nbv +04 utnb »; stts -rj qmbry *y*?Pougs
unionbury unâojoioq ' am spqour si 'um /+ 'ImjUT) 13

14£
unionbinuv soui pp suoq £;;
5mornbystypm umIIoJ | LEpidtjìypnanby
-

ritjnotus; …; fo* JurnqnopoIIoniniy

3% II!
iqb pubtdeo ' τις Et, maniym | {Trminmmbw $;. , *IunKjxiy 16
unionbuuw sotm ut -oj mnmprnby 4! '0JII3UU] οι; Iqmzmby 'saioup 9$
•siiuuu 4r* y. *■; mum, | fnppiianiy *unio .,, imf>qtùQuiqmzm\ 3
(tyjuuy *■nb ' ' §* ì, suo, 16* 'optn tO! 'unárviùtuti; {1
unanJuuv speiqoìdui -j sij itnqunu | sinunjtqriq ii, piturni, fuououuaiu
-munu3 '
*paeonuy
íí,Éurnùm
:;;t; enby √
114
aiogi* jjodo,
| $ummonstnii,
Ę í uti, u syäq '£ìmu
Ίπρ3 4*9

: sapodia opouionb *purpîï % 3*.

inruey Iuu>II ; regy Äoyouoib{91
-

gií, ürnby ui $it, Ę9

aetdrannuy -ed-enuaIIoox> 05) moai, oIim3m* usap -

---: *m*e*q -omos 'J'liam {9

**** ju-
ysid !#
5 tun19u3z}Ie xeylg>
tnbv ut nnoj 3.aionb
•JmjrjmOud.
* ./ 20 <p
I
,
■*-*;
turut»m
gei, “utiloyumtibi,
Jtiri|ipum, V. §
liy
-
9*
-

# j# ot; uirnby appsjtn g, I ni, umrT gr. 'snntyiioiuuos, 19

..
•iqnaeqes2dy z
{za -mrpu
„qu3pmbsjenu! : si $umo,£ï
i°um *®Wuluiniy sua3
- -
1 -

s»dy eiieanpe s>nu»puo»

'iubojiuäyptn 9o? 7 o1
áëïv 4#
.i-
τη *$oiey
8
6 -

dys? x aeajnur s2uu2p -eq enby

spr| amyzuriuQ]
:1) -
ri, snum, tin ;- ¤¤ç, p.- 'nur ,-

ju3q 9it 3
3ed γρρ μ I Tjri,
' ***]dwini, , umtmbv ôeyuS; >ti>umu
4$
- - - -ue putnbungtby *i, | xijî. Vfurib $.
- - -

iiv snpnrnnym $e, Ę rupdo sonb £; Š tnm. *b*' sùouumtni, 'ομτι :

s»dy
É; s2ropo
e
souaeui
cr - -ipo - usqeq
ozt enby sºrº;
ioipurgoid • ;* £É
urû,
*b; ;»;
4» umienby
"ei tms *usìrmu$
sunt;v £tz -$ed -ergapur E$ nt * **Tuyit, j
sedy 3 gggg eduIJP2HP snby oputnb '„„in júg; Šuta 13
âus, itt •Inm ; - znty »ÄÈ *J**m\,
jussdv ti; ÄÈÉ; £ l ɤ¤, É §.
siâ, spae *uiniorInuIIi -ed anbenby j <prop
-eu;3 193 embw opouionb 4!
, *mous
***.; §. ï, Veáú
ww*yqrn, vtìuùwazij
£;
-
-

unt, 3.
oner»u»3 e* * fug*
$ *rnm rnbW
5 \. -
*e\w\us\us,¥ $
-
-
y
3

-—
 1 N D E X.
Aqua Tymoloi gnem ac neam ueloci
æ ccnclat.
Aqua quomodo per ignis
495
Aquae partes q
ucantur.
Š ÉÉ íú Aquæ per fiftu
59

.
<
tur.

pluuia defcendat. 6o
es motus di!
Aqua quantum fub terra ex Aquae pluuiæ
pag.
Aqua uelocior per fiftulas, Aquæ quæ pin;
<
quàm pcr canales fer Aquæ quibus c
tur. 47 Cantur.
Aquae ueficæ lapidem fran Aquæ quomod
gens,cur frangat. 5o3 odore.
.; Aquauitae iuuans abfq; dc Aquæ fübftanti
trimcnto. 5ro
Aquæ ubi altio
Aquæ ardentis optimae ex Aquae ubi nö h
— tra&tio. joz
Aquam âluna a
Aquae balfàmiuires. $13 Aquam ardente
Aquæ canales ueterum opti gelari.
» mi. 5I
Aquam in lap
Aquae congelandae. 639 Pag- .
Aquæ corruptionis caufae.58 Aquâm in lap
Aquæ cur augufto deterio ucrtuU.
rcs. 47
Aquarum copi;
Aquæ emendatio fecúdum Aquarum diltil
Auicennam. 57 te commottt
Aquae fiftularum quadrata Aquarum diffe,
rurn & rotundarum col rales.
latio. y6 Aquarum du&t
Aquæ fiuentis tria proble fiftant.
mata explicata. 52 Aquarum gen
Aquae frigidilfimae quaenam ta.
pifces nutriant , & quae Aquarum mot
non. 348 Aquarum ortu
Aquae impetus caufae. 47 Ia.
Aquae impetus duplex. 48 Aquis deduce
-Aquae imum an fupremum Clamt ucnti.
uelocius moueatur. 5o.54 Aquilæ altutia
Aquæ inftrumentorumno Aquilæ mirum
mina. 51.j2
Aquifgranum.
Aquae motus. 453 Arabicæ cum
Aquae motus per unam li conucnicnt
 I N D E X. - i3 INDEX.
Aranata animal. 2;8 Argentumulum qui : Aiitoris locus de lintis A[inimadinr, ff0

£?saquatilis.
q 3:3 Argentum
1:4 gat. quomodo sit muljctylitatui, ::; Ajides utobftupeftanta;,
Ariftotelis Š Alteria, In4

Aranei& fcorpiones matré : hatur.{1}. -;;;; Tium?\tbu5, 33: Attiiispiíis,

Alliagiiquidfint.
Afiotclicabtcuiasibílu
333
16;
occidunt & quandoq;pa tur, Ę tu. ' 107 AttaexOrientenafi. *8
trem,& id iufté
» 134 -. -
Argenti in aufummu; ?
^# -
C P
- -

64;
orticis cxpcrimen-
-

Argcnti liquefidcni *
, Pag. ,_,__,
;:
_' MuVomodo£itfof. Attamuminanim impri
fisififetto. {}4 mantfütuta. 684

-
Ai;$ig;31.
ilis qug dicatur.
inutilis
-
, ratio:.,.,_ *;
Argentifübiimiti
' .
,.
- ;
^mutfailimittit. Atomimmunisa æta
no i:noiitafimtinctitapæ.
Arbor hnlla fine fru&u. 1% tainficis. fùpcrini Amcnialingui, $} gima 47O

Arbor uitc 14* Argento auttm ■? j:) $i-ii, & Afin iis, „£
Arbor mirabilis in ij; A feee 22 Šimit. % quimutttelamtut. 3«
Aiiguribttímhabctâ. Aliologica przdiâio qua
Ferri. 163 ArgiliJ ta 'j Ilis ad ui
- mtum [IlC lilmitiOnem, 676 lis, 687
Arbores ne à iumentis læ- Argumc -

322
* dantur. 15: … tam.
; inculo, 684 £n quisindymi, 5° Attingentis aut &a&is.
Arbores odoratæ quales, Ę.? $it É lOO

pag. 143 Arictis

dis. initium tn -3 £$ inqu:im; “ Aliufionum fuince[i; J
Atbores quae nocent.1.1.19 , dis madin* ftruäum. Athfitii & iíhi; aliisque quorumratio, 241
Arbores ubi proueniant. 29 Atietis • ;;5 Ε dolonius. ii, Athanafiahtûs quid. 5to
Arbores uel arbufta. 14o pagq. Atherinapiftis, 347.37n
Arborum in arbufta degc-
3.
ncrat:o. I7r
Assesuatuor com
- -

Ariftoteles contra Ro*dc

-
;60
go
* É.,
a inucnicndi mo.3° Attamenfùmne
pag. § î
côgêie;
!S. -

Arborum propria infitio. Atticafibtiiiann, '*t AttaìentumnediHus,.645

letium defenfis: * tem; $iquibus COm.
-

* sumpsiyeui$$
172. & 17:
Arbufta &herbae quomodo a&auit. .
Ariftotciescurdc drinog $o; --. f^-n- 1 • 33 gna 63
in arbores tranfeant.pa- . bus £;, Ift '…• Attamentumfùmm. ę
8*3
gina , irt Ariftotele otatus. 11* Ε ?» Attamentum typographo.
*m& fiitisodiuì.
Arces è niuibus,ubi. . 851 Arißotelesb9 intcllexittau 653,764
* Ium, +

Archite&i munera.
Arcus,chorda, finus uerfus,
142 *£
famcg Ê 64.70
Actics
33.
--,*° Attamentumuitia
•_

meditam;
t *E utinitimereá 674 tumultide,
. vj*. i

& rectus, quid fint. , 38; £j£ s, 16: *i*s mea

iìdes meâ 3$ . cilehabeas.
646
Ardere quae poflint. oo $.cufàtio. 3'' nttit, kus utpe- *Εyují - -

Areæ quomodo fàcicndae. Ariftoteli; rde dcfi* $$e;.

Pag. 5.3 Ariftotelis crro W\c£i;io. ' § 603

ginatenuior qquid fit.•;;

Arenâ í
:1}
. no. & Galcnii dd**
Ariftotelis -
Š&. ; *=; Quatuor *;

Argenteus color. 6*y . ctus. isinduflria in a* Alnus tugens íú{*t tribu338 Attamcntius, - 643
Argentoratum. 8yz Aj£$ â ibcndis.6ii taliqùà 9t§úerit, “s %$\motissíam,
- 8;
^rgentum fùblimatum cú. . malibus, Å. ;o; ÉÉÉ; tegioni £tiuspitis, - 35Q
tiin cinundat. 43* Ariílotelis inge Arifla $$us ^us Scotìae.
Vsbem: olens,
;,,
\\\,
R\s
 I N D E x.
Ariftotelis locus de lineis Afini,machinae.
manus explicatus. . 725 Afpides ut obftuj
Ariftotelis obfcuritas deani Afteria.
. malium partibus. 2o 2 Afterias pifcis.
Ariftotelica breuitas abfolu Aftragalíquid fin
ta. io7 Aftra ex oriente 1
Arma quomodo cglare pof Aftra num in an
fisinferro. 334 mant futura.
Arma ut fplendida maneãt. Aftrorum omniu
12o te noflra funt
£$£ 833 gina
Aftrorum uires
Aroma quid dicatur. 66o
Ars naturae imitatrix. 526 quàm ut creda
Ars quælibet fuamhabet di Aftrologica præ
uinationem. 676 lis. -

JArfenici uis in chymia. 53o. Aftringentis cau

& 53r a£u.

Artes quinque diuinae 676 Aä. num feu

Arthritidi & ifchiae aliisque quorum ratio
diuturnis doloribus. 5i4 Athanafiaherba
3. Artificiofà cur minus natura Atherina pifcis.
libus dele&tant. 3o Atramentum ne
Artificiofa. inuenicndi mo pag.
dus. j GI Atramentum ne
Artificia fubtilia quibus con Atramentum pc
ftent. 533 gina
Artificioforum diuifio. 878 Attamentum ru
Arundinis qualitas. 799
Atramentum t
Arundinum & filicis odium. Ium.

pag. 16o Atramentum ui

Atramentum ut
Afciticis medicamëtum.pa cile habeas.
gina 558
Afclcpiades mcdicus ut pe Atramenti proi
ricrit, 6o8 mique defcr
Afellipifces. 34I Atramenti qu.
Afelliucrmcs,afili,& c. xx6 tiones,
Afilus 328 Atramentiuas,
* Afinus rugiens fuper tribu Atri humoris e
nali quid portéderit. 7o8 Attilus pifcis.
Afini cur in fiigidis regioni Auercalze aui:
bus non propagétùr. 41 Auis bene olc:
 IN D E X. I N D E X.
Auis cicur quae dicatur. 268 Auiairmgius; * l ^'°rumPrsfentiumficien Baal, uitam
Auis mira in noua Hifpa- Auiculae cur folzcanit}; §°"°''°' . . 68 [citune ei
18o.& 81 . :85
: , Axiomaaitionomicí. 470 Belìimala.
n1a.
Aues aduenationemidonec Auicul* cut " utbore i. - *.
| B is Ma • i •

ag. 27o tnt£. - - 33

a£ reuis uitae. 167 Auiculae ubi Ę ! Šrisus. 1$ Bellicorum ;
Aues cur tantum duos pc- ίύoutpuläs •; Ê, 319 litas.
des habent.
exiC3
3o8 tur, Mericana . !* íí, v.vi.
Ä Ę 72 CIIllæ Inmri
Aues in conchismarinis na- Auciu*''?,?.
- - - - -

Balenæ penita; - nJIr.

* tae 278 ÄÈÉNjiissf; §;. 0 ;;ui "*gnitu- autiu*;,
A£g** 33,
gnæ non manfùe-
-
Auguftiuitcliimodium
mo""",._. ; -
Ba kn* cipu; (\m
114.
, 3;r É
quid Be! llæ quam V. -

- / Portcndcrit, ** -

Aues mafculae quomodo 3 Auäauisfatcns.

Auriumfordcs, :§ 1 ** siiium ipsi,. „796i. Bibliothec
;ura,
$i- difcernátur.pag. Aurum cur ig*, É B 352 Bibliotheca,
Aues mortuae ac ferae quo- abfumatur îa Ę. **4 i. _ mentum.
modo eligendæ. 6iI A£ 50) I 113 “fto. Biliextih,,
Aues nouæ quid portcn-
dant. di 7o7
„F; Ἑ igit£
uidreddant.
Ęlimi defcriptio. 86; Bitumenex,
|| * laminz iiia, fepultus B
Aues num ex putredine ge- Aurum & agentumq* "iniitin oleum,
aiï'ique caufàs cu- . 279 d? $eiE-, \ f% js cadens qüiá
arbuc Biitum rübe
-

ftodiri &ali. 27o Auriadultet* ibid. *amulierum 373 Bomafu,a,

Aues rapaces roftrum, un- £ui $. 4$ | √s;u;j„. % 59mbycum
; gues & anhelitum habét Aurigiuturniº*
íaleficum. 3-a Aurifonus.
íalus alto'*
W 1 *$iibctu.,.„,!?
g | i.j;
pa
ί f.*' Boauiíí,
$“vus excellant, quiâ fece
curamét Éoiafign.
prcu ,
A uium diue
- -
diuerfàrum fpecierú
P. Au*uS C - -
B -

gem difHciIis F;
- -
. -*
pro- Aureus - "•
cuS. color Aser:
ut0, ĘCut í;
iracundi, is Onos mal

--------
Auiú in cantu dele&tatio. 28; -

Ê !cimotæ. $ Pag. judicantur & cur, orametza

-
| Auium pediculi.
Pag.
274 Aurichaic! Åui. 1°
Auium rapacium alimenta. Au{ierusfa? Ę. ;}
273 Au£;j.
*stitisq; ficile im 10 Borifti,-,,.
tur.
Batbi,
?°i- Bojnj ,
1Q íoárgy

Auium rapacium cura. 27; 4j£j; .£in* ' £ailea. 344 Botta;
Auium ripacium diligentia Autoris"
in cducandis filiis. " 267
j Ęs $ | *uitates
tioneP* Ë. ;
Pifces ue! %
$i;oi\no; ut mo.
Boues A,
Bousse,
Attium tria genera. 268 Augíimdedt* Batata talis, § s. £? , *sinis
Auium ui&tiis. 269 AutorisIo1l' §40 Pag. §stis loco Bouesgi,
Auium uitae longitudo. 267 nibus. . . ;| pcft/* Beatù, QuQm
Auibus capienę ueneno. Autorem libri '" ft;, £ςt,
Pag. 274 barit. Aut* 4Q6 Pag,
 IN D Ex. .
Autorum præfentiumfacien Beatam uitam a&
da mentio. 658 fcitu neceffariu
Axioma aitronomicü. 47o Belii mala.
Belli Mithridatici
B
823
Accas quae ferant. 13; Bellicorum torm
Balani. 319 litas.
Balaßij genmae. 13o Bcllonij diligenti:
Balauitinus color. 672 Belluæ marinæ ut
Balenæ genitalis magnitu aut ludificentur
do mía. 33r Belluæ quando c
Balcnae caput folüm quid Berillus.
portendcrit. 7o6 Bibliotheca Aeg.
Balenarum adeps in oculis 868
copiofus. 359 Bibliotheca, anim
Balifta antiquorum. 544 mcntum.

Balfamiartificiofidcfcriptio. Bifiextilis annim

513 Bitumen ex quo ;
Balfami defcriptio. 863 Bitumen ubi abu
Baliaminæ fruétus fepultus Blattæ Byzantiæ
tranfit in oleum. 313 Blattas quid pro
Barba cana uel cadens quid Blitum rubeum.
fignificet. 378 Bomafus animal
Barba mulierum. 394. Bombycum gen
Barbae tutò tingendae. 657 Bonum à maio ;
Barbariin quiòus excellant. quid fecernat
ág. 6o3
Bona figna in m
Earbari libertatem curamét Bonos mala noi
& cur magis iracundi. 1o Bononia feu Fel
Barbari quidicantur & cur. Borametz anim
Pag. mo Borifthenes fluu
Barbáris cur facile impona Bofphori Ihra
tur. το
Botargæ Venet
Barbi. 344 Botta.
Halilea. 857
Boues Anglici.
Ealinates pifces uelut mo Boucs equis tu
nachi,ofimunofi. 369 tes inccdere
Batata radix , fcgetis loco Boues gibbi.
Pag. 14-4» Boues hirfuti.
ßcatus quomodo quis fie Boues ne ped
ACt. 4o6 Pag.
 I N D E X. irris, * | I N D E X.
i 1 Cangorumfexusfigni. s,, Capito pifcis
a'amaris
inguefcant. 245 Calam; ?11c1s.
generalcs t
-

*
Ę do for c£ ; 444.4:! Candelaab aëre décendę. Ciyorum &
Boum cornua qu
• mentur.
Κ isti? 244
245 GE
1an
&impinguÄ pag. 689
Canflamirabíís. • 9I
Caprarum cu
Candelæ quae extinótæ accé
Ę
Boum morbi, 245
ingen-
- 0!l!.
Calamus ici| afínimo *4 qu | cïe
Untur.
fenüs,
49I. Caprifcus pif
Bobus fànguinem minge ì. i è c0II0 cę
fianguntur*; Caatidico'oiislaus, 6*4 CarbonesSc
Gan&ori;um caufà, iit
-

tibus, d fint 183 nun} eieorumquc (9. Carbone, (ut

Branchiae qui ; S.
uillS.
388
3.
- (1,
do
cj?
Cansrabid motú, 4** Carbuncu! g
Branchiartim -

mgd. , u0m0 9anes actiores,qui nfo Cardanus i5

¥ Brafilia regio. 13o 414 CÈÉ!
Canes & fcies morbos ab
Braßicae laudes it 4• Éissâ
ominibus contrahit:s; alijuando,
Britannia, -

. atura. 4o “i 1
p. 440
Canes& uulpes ciufiem ge Cardinus cui
Britanniiciagrinatura.
-
Ê
Belgicæ. 856 ÄÄomodo cclcri
mujetuTn. iter neris.
3°9
fcripfit.
Cardinus de
Canes indigitores. 2;
Brugis Galliae Belg 1** Calida q mtut, »
Cardanus de
Brutiorum mons. s;4 refúg-is quiâ * odoiitum acutô:
ę. - Xafixaquæquiº habere. I04 . gina
Ęni- £; $í ium. 49
uz. £0 Cines optimiqui.
Cines qui dociles.
247 Cirdanus ne
nitus ut ho
Bubonibus rcmedium
Bubulca pifcis.
-

*; g¤ :
3j8 Calori É
o qua*
;**
24*
ret.
*s quimordare, 24)
Bufonis uires. 672 £#£; -
Cants übi plauftra uehant, Cardanus qt
Burrhus color. r;:.& 159 Caloris ducti in se; Fig. :6
Cardanus q.
Buxi malitia. ;46 Calores 4* Cine$t te non deferit ..; fe fentis;
Buxi opera. * „*..,.,. sfimul? “infecundita, Cartanus a
$ Buxi -
άentum. 3. calogi$ iim. ,! natl
1 **
tiis. .
§*ncraodo' ai,, **8
-
*? &tattde ,
ofi Catû,
- ftoresa,
- - - f uibus& quip30
Byßinus color. . biles.pa- _ qui!ìmper! -

Byzantjmurimira 48 Caluiti&s$ $umhàoii, 347 Cardanus,

gina 348 accidat. &lachoni*' smum moibis, 346 Cariani „;
| ; "m proprium, **t Cardani «,
- -

-
¢a quae.
iæ. 142
14 C #1 natur*,
ę .,.. „!
'j"*moiiipr;ï; tur,
CÈÉÉ a
ɤ·'
fiuflra attributum. . £; Campani -
-

cujs,
|j5er de cit ;3
. cę - Cardani ex
“ties quibus & quando. tuta præ!
Cadauera cur aquis in c£ 3°* Catdaiii ,
. tcimt. - • Ê C Εis infùlæ í
:6 a£I. -

;p
»:8 -

'ìaridum ad ueficamaii figna,&

Caelentur quae optimè.
Cæfarfà clusaefar.
69 O
84I
Cancellorum natu ;64 $i tiauiíí
Q. i* •
§.
ricquites. . . ;:j 'natus ;;;, 308 Carda,,; lib
C.Caefàris peccata. Σὰ,
$# È.y:
-

C.Caefàris uita examinatur. ap2foro “Etotùm, j., x. ternitati

• . Card
È 85? $ìì -

*?'istingeù, t%oper
Caefius color. 673 i,brachichclo. ¢ apitisd
£'*'* dolótíj .tis, 3° Catda;
4y; Carlam p.
Cadauerum humanorü jj Cancrorum mot'*
Canctor um Quâ. Canó0•
;*
C*pitis ô Sang.
Pria. 3 {Q.
 I N D E x.
Cancrorum fexus fignú. =** Capito pifcis.
Candela ab aëre defcendés. Caporum & gallc
• pag. " 689 ' & impinguatio.
Candela mirabi'is. • 9I Caprarum cum er
…
Candelæ quæ extinétæ accé fenfus.
duntur. - 49r Caprifcus pifcis.
Candidi coloris laus. 674 Carbones Scotici.
Gandoris una caufa. ττr Carbones füb plan
Canis rabidi morfui. 427 Carbunculi gemm
Canes acriores,qui. 2;o Cardanus ab Arifi
Canes & feles morbos ab aliquando diflet
- hominibus contrah?t.*61 ' Cardanus cur tot
Canes & uulpes eiufdem ge fcripfit.
• neris. 2*o Cardanus de fèipfo
Canes indagatores. 2:7 Cardanus de fuis {
Canes odoratum acutioré gina
-haberc. Io4 • Cárdanus per fhm
Canes optimi qui. 247 nitus ut hos libi
Canes qui Κ'; 242 ret.

Canes qui mordaces. - 249 Cardanus qualis.

Canes übi plauftra uehant. Cardanus quæ hu
pag. 36 fe fentiat.
Canes ut te non deferãt.245 Cardanus quàm !
Canum fœcunditas. 26o . &tarit de dgmor
Canum genera octo ab offi Cardanus quomo
-ciis. > 248 ftorele diffentia
Canum hi$toria. , 347 Cardanus quos ir.
Canum morbis. 246 Cardani atrium.
Canum proprium. 26r Cardanis carptor
Canum tres morbi prgcipui. tur.
'248 - Cardani experim
Canities quibus & quando. * tura præfciendi
394. Cardani ignauia
$;
Can:haridum ad ueficam an figna,& ad qui
tiphatia unde fit. 8. zy;
Cantharus pi{cis. 368 Cardani libri de
Capa animál quadrup. 237 ternitatis.
Caparozolae uientorum. 31o Card.opera diffic
Capillis tingendis. 636 Cardani patris c.
Capitis dolör folaris. 422 Cardani per fom
tio.
Capitis dolori. 442
 IN D E X. 1N D E X. ;'
cardanipropofitum. 4», Caules capitari ut £rk. I Ctm^:non ottnitt m. Calamuriu.
Cardani proprictatcs qua- tuf: „ . 1; merum ammOrum m COt. giadirimforma.
360
_ ::!
;
;
tuor
'. ..
4io Caules Punici & mium
i*.
ę !
timus C0l0f,
›
6*;
ças
fuiffe,
ciborum ;
:t ,
ialiae quatuor. 4i2 F33. . . .,. .., - - - • . 12;
gii í? genius
a q. 844 ciílis&folis
feruandis, uiiibe i;!
| Cristitur genti: hîc.
ant,cur anteriores den- Cttttt;.
Citutinátio. 440
268 Ti
*]
cÅo difficillima reliâa Cauf: ci cííáu fint. P* ζ 331 Cmictsuolantes, xx; Ä
funt zo} gina . .. *%. statorumadsysat non Cmictsutnonhibeas ; *
Cáriáminon efTe 8o4.&8i;
fibi confcium. mendacj Ciui$
Ę $* j;;
3u! 41
cę$.
Ę apis,&mul -;* Cinefumdiftcntia, 4:3
Cigly0iionis immanu, ;;

danum oppidum. 715 inucm'*""' .. „.

3# ubi Ë. cst, cogiiiio §£ quse quomodo643f. GPig;
33,
bus
I.
**3
= mitabilis in pifci- - I
;
i
c£u- fine fpiuis _ tuT?°'''..„? “…E *it Citius bf, didas si'
- - - -

- P 189 caiinuissf*;
nafcan --;. 3; .
- - 3. lucidautuitium.pa. in A.f. -

Caribbes quifint.
έΚre . 350 C£iio-*
infixo diutius P3 14
1* 1| gna
(fiitautnoium “£ modo&tftbatur. %
6t6 §ίρmagnus quia. 433 ;
feruetur. 371 Ccdrus , u¥\$.?1 attr i. at t. 643 %iuspoiitonicis , i •
cā celcriter coquatur Ccdius cumanicåô 147 Ê Ę 646 Circulus triplicem continet *
pag ' , £r.a.fab. * | si ** quib. contiû, 4*6 ;
cáíí codae ut crudæ ui- $i;£És r.
* | Giomimtirtii, í C£uifttti omniûm, j
«deantur. *; c££ Ñautijfimofi, •,
- • •.

; Vlnariis accommoda.
nis ele&tio. - 1ß || (him 3. _••• 6 -

3#. in Indiaincorruptae cedrusqurnimua* j:i Ę. ¢i¢ $timeijqui. :;

feruantur. 371 CentauIJ £t
ntrina plici*
-61 miz. ' *; $umittiuga?
›;
cafeus ut feruetur. $. 3; Šu; da* | $tiki quindom.$. Ci Š , , . 700
- - -

Cafei fignaboni.
Caftella aquæ,quæ.
4;
31.& 53
£;
P íufâ, ;34
ti, 4*}
Citiunm fiâ; poti
ΚΕὐlum
$tigi;i;;i; 74 Ul

cafu faââ in miracula ab - *

ignaris aliquando refe£ άΚaudcs^*;

isna(à?
C*Pha iMimi Š & figúcatí,
Titiculisinniti,
niti
u. - - -

II. 738 gna

-

fio {10 “itaquotmoi;,

733. \u0tmodi; „.
utilis, Pag,
Ciidìorum fphxtx : -

căpotiorum compofiiie £££*£„.a $ | GÈ. ín ..…? .*i. propo

ut feruanda. 31: Ceram fcrmcm £10 fig. neceftatia, SĘlorumten; ά ge
Catapulta. 349 ceffe. iuscrafi ;1; $iliumis. y;; ftoria, jgenerishi
Cathedra fpontefe claudés g#; ;j; gna mss. ya. Cillcmati; Conftruâio ;
a£r. ;3; Cernuapiici*. . iramisim Chri$to| ... *: Citharusj; i0. Qo

cíí, uitrea quae alíá Ceruus $um"£"*? g** ms, £ ά _$

folo ob tenuitatem non £# 2ufę naturi* ; Gníus em 117 gina maxim* pa.
frangebatur. ;3; Ceruae fcilla 11! $itiì,' Citatumes;.,„**
Catonis fùpcrftitio. 798 - ter, exddu* Swntmti, gemma. iy, gina qjfigna;<.
Catuli cumi homincfympa- Ceruis ne com"°°? Yag. ?sttutbantes. Ciìmo tubetin\ 7t6
thia.
- 3 Pag. C: * Cù È.
Ct\ι, -'
γ: -

\ T§
 I N D E X.

: Ceruos non oftendere nu- Cicadamarina.

merum annorum in cor- Cicadarum forma.
nibus. 255 Cicadas in deliciis
Ceruinus color. 672 fuiffe.
Cetacea cur genitale habc- Cicatrices.
ant, cur aîteriores den- Cicurandiratio.
tes. 33r Cimices uolantes.
* Cetaceorum adeps cur non Cimices ut non ha
* concrefcat. ^ ' 33* Cinerum differen
- Chabrates lapis,& multæ e- Cingulus Orionis
: ius uires. 13 29.

* Charta noftra quomodo fi- Circüitus mirabili

… at. 64; bus.
Charta pergamena ut fiat Circulus abfq; cir
translucida ut uitrum.pa- modo defcriba
gina 616 Circulus magnus
- Charta ut poliatur. 643 Circulus pofition
: Chartæ præparatio. 646 Circulus triplicei
a Chelae cur plerifque crufta- contrarietatem
? ceis. 327 Circuli ferrei om
Chiromantiæ ratio. 718 fis uinariis ac
Chiromantici famofi. 733 ti.
Chirurgorum fraudes._616 Circuli medij qui
Chiurcâ animalnouae Hifpa Circulorum alte;
• niæ. 358 defcriptio.
Chrifti lex quando mutabi- Circulofum mir.
.^ tur. 74 fub feptentrio
Chriftianam fidé potiffimü defcriptio &
miraculis inniti. 74I pag. -

^ Chymica quot modis utilis. Ciiciorum fph

pag. 527 fitiones.
2 Chymiflae fcitu neceffaria. Circulorum ter
* pag. 523 ftoria.
Chymiftarum rationes. pa- Cifternarú con
.' gina 3*5 Citharus pifcis
» Chryfocollæ & aluminis af- Ciuitates olim
? finitas. 117 gina
«Chryfolithus gemma. 129 Ciuitatum exc
. Chryfopraffius gemma. 119 gina
Cibi mentcmperturbantes. Cinno tuberii
2* Pag- 688 Clakis auis gc
 I N D E X. I N D E X.
, Color uitiis cui deleât. ficata, 698 Corallus m
.
.'i cjiis a9'.
quid &ufus,pa Pag. . , .
27 ;!
Comitiiibus morbis, 4;o doiiij
i na 546 côsinfinisftm :
1$ Commodi imperatoris in Coi√
t10.
' ,* CócaplantaPeru.
Coccihus color. Colorescompofiti , £
48
672
: a•
ignis Petitia mirábi-
S. 601 -
Corin
tur, pif;
i.
; Commof quid.
} coccus fruétus qualis i,
17
colores corum §*"*
ntur. :y4 ,
Comparatióhuiuslibticuî
2:o Cor inftar!
pag.
! Cochleæ. -

inrinales. 674
Colprcsprincipaits. libro deSubtilitate, i), C; palpit
Cochleæ curteftam cxuant. Égli;
'
•I
;
;
- 302. 516 Colores -

c3i. ut nutrianttlI* Ê cÈ fplendidiundc, I.

JI; gonceptioni,
ç- Qu£ iuuent.
443 . pag ?
Có; quom
] ina
Cöchlearum genera. :j, Colores uc *. mll ßatc carctc$. Conchaeuenerer.
Contharum & áni
437
ç membra
F
-
ibidem *
; co&a in furfio cur mclio côtumcompofiti* III
renti
IlIIa. 319 Córdis in -

-
ra. 659 C aplacentia.
co&io quid præftet. 317 0 29.
sua graf*: m °"diiitoris
ęmo
coniuratióìá ptio
•.
i Coeleftes motus trium £; CŠasse-Iu
-

: Concipi Ę 339 Cordis;a,

rum. : d ?%ueneti,adji. & ,,;
i cœlum effe exaâè fphæri
-

12.
Colorum • • n.
matcria" [tatim É sxttahcnda,idemti, Cordis fitu
cum & circulariiter moue
-
habeatur. qui, quomodo É c;
• 6
duU
1 ; I1. 4 S. 2.
Colorum numet" -

Coelum
|um ut
ut moueatur.
moueat _ 7b ôstumpoftorum*;
Oml Congo r , ® Cordylus
Coelum motum non efleo! na. -
;? *gnum Atthiopi. CÉÉ'.
haecinferiora, contra Ari II; Conítu; 33 aliis.
i. colorumfiÉ s*w*• 29 -

'; ftotelem. . . Coloribus attribU'*

674
“istitumarborum, ; ç qu.
coelipartes diciquatuormo coloratasad |;$itum fcsl;
S.
corruleus color & uiridis
- 4%
- -
erlaternam ul
cíífusmaximus.
ideas, 764 $*i; CÈqu. I; Ag.
'i*
i curuifum recreent. II3 hodius, *' 1 $$ussitos, ά cä,
', l.
Caeruleus lapis quis.
- - -
133 £ïa; I Cönädus GefheruS. ifj . pag.

cgereti-*;;:;:; C $io$is. £g;

É:.
499.
i.! cgio noftra quonia; Cometes
'*. Cometesjndi*
in omn'.,.„.
Ἐi 0
in Prædicen
-
$;3Ia -

Coitui quæ obfint. 438 ggius:#

3,Io uidCalu*'
4
-

fusi tesfeptem É
0 -
a.
72 ç I

- C
3ÄÄ ajia fonum e- %°'j}$ $"í Conttat;3uera,duo 185 CoIOna
dunt. „„o Comctcsq! íjuis? '\ìì, $. Y Corona,
Colonia ciuitas. 857 cgit quin 4
$Šs, $ §lnm
Color à rebus. 672 1cct, . çriptio
Ionae
color aureus. ;46 Cometæg* i; -

9Pemici ,IIQI
----

671 Corn eo
color terræ, cæli,&maii$ , ££ji.i;&fg tctra:, de moù Cornix
Pág 397 Comctarum ficiú
7) Pag
 I N D E X.
ficata. 698 Corallus margari
Comitialibus morbis. 439 do diffoluantu
Commodi imperatoris in Coralli confidera
iaculando péritia mirabi Corin pifcibus ;
lis. 6oi tur.
Commofe quid. 2Q Cor inftar lucis
agr.
Comparatió huiuslibri cum
libro deSubtilitate. 174 cę ípia: qu
:*.-• Conceptioni. 443 pag.
2. Conceptionem quç iuuent. Cor iiomodo
Pag. 437 membra fe hab
Conchæ uenereæ. 5I4. Cor foli homir
Concharum & Chamarum Pag. -

differentia. 319 Córdis in pifcit

Conciliatoris coniuratio ad ptio. -

dæmonem. 849 Cordis palpitati

Concipiendo,ueneri,ad fpie & 77o
cula extrahenda, idem ua Cordis fitus in ci
lent. 326 Corde auulfo an
capsuui- quomodo frigi uat.
a. 669 Cordylus pifcis.
Congo regnum Aethiopiae Corium ceruin
pag. 33
aliis.
Congrus. 298 Coria quomod
tur.
Coniferarum arborum pro
ceritas,fpccies decem.pa Coria quomodo
gina I83 Pag.
Conos quae arbores ferant. Cornelius Agri
pag. 135 Pag. -

Confadus Gefherus. 499. Córógraphia q

5o5.5 Io. 5i6. Corographiæ
r1a.
Confentientia in prædicen
do obferuanda. 724 Corona circa f
Conferuandi res feptem mo gnificct.
di. 185 Corona grami
Contrariauera,duo effe. ; Coronarum di
Conuulfioni à fiatu. 435 gina
Coronae in cor
Copalquahuitl lacryma.pa
gina 67I Corneolus la;
Cópernici error dc motu Cornix alba
VcIIac. 77 Pag.
 I N D E X. INDEX.
cornu monocerotis notae. CoturniCyprij, *®
9r£lislndicus, is; D
Crabrones & corum mi.
fiiì ,£*$•
pag. * 862
G*£===;: AdmónC …
Córtiü uaccc Indicz. ibidé rum. J*
cíí 'u
60
Cornua boum mobilia. 2io Crepidae quoniamutics p.
Cornuta Pifcis 369
ina 61,
. gna Êcfttndijs,
É Q. DE q;5.fii'*,*;
* finilù Dimoiì 3;
corpus à quo moueatur Pa Crépitus uentrisquxficìt *moncnr, .._. . °“
gina pag 457 Cùbicula 61;
córpus duodecim figuris
834
Cretâ caret noâuis, 4f Ê :ula quae diu talorem
-

pentagonis contentum. Croceus

unde.
color plantum
14)
Cûitushomini; £;
pag. 623 fitántque. *;
córpüs nullum fubluna pet Crocodililingua. 3** ubici; j. elt ;8
petuum. 489 Cruciatus qui fìcilepatiun
3; tuitiid;ici,
Córpus quibus mutetur.Pa tur, "tumiimiti,
gina 784 Cruris cquini dillorti cura.
Corporis bona 8:7 pag.
corpora ut glabrafiant. Pa cùíátur mutetur,&ofì
ina 786 n0n.
801

;*;
!$.
Corporum ad ignem com Cruftacea cur cornb. 7r£
päratorum très differcn dita,cur multuident,&r
tiæ. 94 obliqueincedunt, :
Cru(bacca mutuit (0ftittm
gemtta.
f?
1*6
;
corporummortuorumcum
uiuis antipathia maxima. & cur. ' ;:f cj; " giitui,
Utoit , 16)
pag. 7
Cruflacca omnia pedcsbi Å“um (s, l'a
bere. ibidem
Corporum partes fex. yo (ìlis $ús,

Š ;È Pulfi i33
*a

Cruftacca omnibus dum .

corporum' regularium ig tur. ;:f
*mon;* luctu; ú 'oy
cünditas.
Corruptionis caufae.
583
184 Crubiceo inuenticulodct
έ; ?ig. Otia,
Corruptioncm quae prohi tes habent. ::& e$ “jmoj;
Cru(iaceacur abfq; ofibus. §j. !; 9
beat.
Coruus marinus.
18+
28}
ibidem ę; 1j3
Corui albi. 7o6 Cruftaccorum gentia& £?
ferentiae. 5:4
$ {à Ftmj483
todis I?
$-gO

Corui& picæ aucupes. Pa Cruftaceis curlapidcs. 3* 'utei,... 30 OD

ina 27:
Cruftationes parictum. {4,
cöiuihycme cur quandoj Cryftallus corrulcus, ** §. $ Š,
ç$* boî Jj* MO.
pariant. 83
cörui porcis infidentes P* Cryftalhs cur gemmarum j;
$$is,
' *) °ę. &)
gina
Coruortmm multitudo maxi
26r moJiffima, übi oriatut.
29T. $*? $ing *•';á bę.
„%$ fij
$£?**
•

ne igngti gcncris cíí gcnera.

qgi Cryftalliì Scotia hiftots1.] ΕĘ
biû* aARùb ietis
ortèndat. 698 §§ $$agi, Cs tt ba
Cótcs optimæ. 65®
Pag.
$
1;)
C]
lßl $.
t§ $o; tí; £s
306 \ ts, ię,J"*• 8
$it, É
6. §,
εm, $tat; -

*§ 68;
 I N D E X.
- Cryftallus Indicus. 12; D
Cryftalli & gemmarum ge- Aemon C.
neratio. 6o ftriffimu
Cryftallina uafa & fimilia Daemon cuique
quomodo deferenda.pa- _ gina
ina &1; Dæmon cur in h
ciüi, quae diu calorem _ pora ingredia
retinent. 658 Dgmon fàmiliar
Cubitus hominis quomodo _ dano.
fleétinequeat. 638 Daemon fi&titius
Cubicula quomodo elegan Dæmon quid pc
tia É 342 Dæmon (ub fo
Cucumis marinus. 333 pag.
Cucumeres longiffimi. 189Dæmonis dom
Cucurbita marina ut eden ria.
da. 17o Daemonis exp.
agr.
Cucurbitarum & Cucume
rum fenfus. 158 DÉnis incub
Cucurbitarum genera. 17o riae.
CucurbitarumT magnitudo Dæmonis intel'
incredibilis. I69 Dæmonis pote!
Cucurbitarum femina ua Dæmonis pulfi
ria. 139 Dæmonis fucc
Culicibus necandis. 235
pag. .
Cuniculi mira audacia. 236 Dæmonis fugg
Cuniculorum uarijmores& do percipiatu
caufâ. 199 Dæmonis uitar
Cupreffus. 153 Dæmone corri
Cupreffus arbos. 488 pag.
Daemones an «
Cura prodigiofa Fernandi
Corteciae. 8or ueant.

Currus quare inuenti. 37o Dacmones an c

Currus üitreus cum bobus Dæmones an
fub ala mufcae. 333 824.833.837.
Cutis uitiis. 638 Dæmoncs an
Cuzci prouinciæ mirum. pa bitent.
gina 3$ Dæmones cre
Cynogloffipifces. 335 Dgmones cur
ccS.
Cynoihodifpongia. 161
Cyprinus. 3o6 Dæmones cu'
Cyprius puluis. 672 Dæmones cu
 I N D E X. INDEX.
la fua non edant. £rx Dzmones utpetttnt % Demonumomnium natu. Deleâatio tftintogrº$q.
Dæmones dolere actrifta Dzmonummatura.8;6.&y. Di- opini $. ne, – '333
ri. 8}; &8}}.
Dæmonumadhominesco!
profit. Finio q §.
- 1m10 qui *= Parit fimili,
- • . *
Dæmones iuxta planetarú D
Deiimmmiiíí, -£
latio. £;; .~:-- i ' -
naturam. 8ix signum praefigi, i,i
Dæmones negantiumratio Dzmonum
nes.
teft;prxdiâio
$i?
ncs. 826
Dæmones nihil pofTe. 84 Dzmonumconfùetudo no
ciua. $41.847
Daemoncs non éffe quz füa *monükr gens
deant. 843 Dæmonum conuerfitioné ££*£.3;
&mQni $0ttttit k;
Daemones non omnium có quinam quaerint. §*
fùetudinc dignantur, pa Daemonum corpus. 307, D
g- ditii hiftori,
o
& 8o3 *m0mm triário, $o
gina , 828
Dæmones quae norint. 837 Dæmonum corporu. $f
Daemones qui negent. 8:9 Dæmonumdefinitio. 8;6
Dæmones quidii nobis a• Dzmonumfámútum for
ant. 843 - ma&natura. 849
*Tnomas n;, 349, n; istatem,
9tatio;
e 29;
Dæmones quibus arceátur. Dæmonumformido, $it
Dæmonumhabitatio. 34}. É*"$ui$qui$ , $intùm
pag. 846
Pámíónes quomodo do & 346. s*pro È
5iis;
ccant. 94; Dæmonum habitatio prò
Dæmones quomodo euo pria, 3:3
centur. 8o9 Dämonumrarò adno**
uentus. 8:9
Dgmones quomodo intelli
Dæmonum hiftoria miti
gant. 83; pag. $t?
ID£mones quomodo laede
re queant, 829 Dámúnuminfutus dtk:
Dæmónes non poffe, uel fus. $i;
non effe. 83o Dæmonuminttr%dif*
Dæmones quomodo mor tia. 30*
tales. 840 Dæmonum iuuamcutimul
Dæmones quomodo no lum. $;0
ceant. - 8o6 Dæmonumloquutio uiti
Dæmones quomodo uocu pag. 844
las exaudiant. 834 Dæmonum malorum m0
rcs. &t]
Dgmones faxaiacientes cur
inon offendant. 8o8 Dæmonum matura &m0
&f}
Daemones ubi generentur. Ies,
Dæmonum naturam mon
pag. 82;
Dêmiones ubi refponfà nó dum à quoquìbcnt tp
dcnt. 747
&tatam. $H
Drm0
 I N D E X.
Dæmonum omnium natu Dele&tatio eft in c
Ia. 8o8 nc.

Dæmonum opinio quibus Dele&tationem pai

profit. - 8o4 tudo.
Dâmonum praeftigias dari. Delitiarum mirabili
pag. 753 pla
Dæmonü refponfà ut quis Dëli&um ut quis d
habere uideatur. 783 fateatur.
Daemonüfex genera fecun Deliramentorum i
dum Pfellum. 86; taunde proueni,
Dæmonij Socratis hiftoria. Delphini defcriptio
pag. 812 Delphines cur Sim
Dæmonum tra&atio. 8o2 minc gaudeant.
Dæmonum traétatio qualis Delphines & balei
fit. 833 ÄÈ carcnt.
Dæmonas effe credit autor. Demoftrationis
Pag. 849 quintum genus.
Dæmonas negantes quales Dehtes proIapidib
fint. 8o4 Dentium aprimiru
Dæmonas principem fuum Dentibus dealbanc
habere. 8;6 Dentium dolor mi
Dæmonas qui uifuri fintfub do fedatus. .
mortcm. 714. Dentium dolori.
Dæmonibus credentes infà Dentiú in pifcibus
nire. 83o Dentibus corrofis
Dæmonibus non maledicé tibus.
dum. 84; Defcenfùs à mont
Daemonibus quibus facrifi Pag.
cctur. 8io Deus cur malos no
Daemoniaci quae patiatur. tur.

Pag. 4o9 Deus & coeleftesi

Damáfcenum opus. 528 quomodo cog
Damocrates è ÉÉÉ pa -

athleta ftrenuus fa&us. Deus quomodo ;

Pag. 388 audiat.
3. Danetaherba. 516 Dei munera quae
Dani ex folano inebriati. pa Dei poenam non
3. 1na i5o poftmortem.
Defenfionis caufa quae fcri Deo agit gratias.
bantur. 55I De Deo '& cocl
Defiutum feu fapa. i8o tcllc&tibus cu
L!
?
 INDEX.
Diftillationis finis, ibidem debeat. 638 beat,
Deum calamitate innocen Diftillationisgencra. ibid Dufìstolor. 67} E 344
tum non deleéìari. Diftillationisfpccies. 4:! DiuitixPlutonicr, i; Bori
- 0flsnatura,
Deum morbos non afferre. Diftillationum quinquer*
Ęli $ EÉ £;
Deum non fleéìi precibus. Iníiftillationibus auenda É *° ibittttiino
Ę Qui$u: in iii. p. comm 8Unus
%
$6y ιιμ.
pag. VIS 6;. Ec
Deum qualem fcire præftet. Diftillandi modus per
Pag. fit
ɤ; infit, $uis. non dan 3;
oot quidít - 78 -. - 7;
Deum qui uerè diligant. Diftillandiuarjmodi fio
°''''tianiinquio.,í *keus, Ita
Polonía; kuinis,
Diegus Caroli quinti gi Diftillatores quibus obno
Digitorum radices qui Diftilítium obferuationcs,

Digitos habentia animalia, Diftilatoriorum tu6rum

çaecos fœtus edunt.
Piripates,
?;7
°"usuqItaNero„, (?
§IIa
'j-s.dae ;
na
ronis.pa.
-

-
}
mu

5Cgnt

caufâ,
|
Diodori Siculi hiftoria fer- Diuina cut nontraâ:t au

Diptami genus.
Diífolutiò à quibus fiat.;io
Diuinorumpturis ubi tri
Diffolutionis in liquidioré Diuinatio quomodo fit.
NömitSittunę
£tat,
Diaco,
Pitonss.
-

“cunculu, ifti
uám
84* E\j%.
Quamtite
42
3
2;O
-uat i fexti...

$T
CXti itgs Angó.
fumlaus,
$sit...,„. 3«
, ©pia,-
sinuatia,
PN,
!
humorem caufae fex. pa Di^in 1
Pltis,T , 3}
$«sz;sae fyk $o; -

-A

Diüiiiata diuturniora.
Diuinatioquando nonttm
177
Ę. íí eí°
…hoi -
? viii. §
Dißillata,feptem modis prg Diuinatio de quibusfit.&* ÉÉÉÍ, ibi $47
$ Albxijî. 74)
§£**fi*
Ę *$&*j
717 [?ulti."*£hts fòlid
Diftillata ut feruentur. 517 Diuinatioinquibus artibus L: (ut*&a&io,
Omine; .
ÉÉÉ :
Eitm Mitum, l. 3.
J47
IQQ
Difliilatio media pag.
Diftillatio mixta. Diüiiiatioinquibusfit. ¢¢ $it íj'5piis
}i;. *matum, *jtj
t inter, *
nutti, *'ucttum,
Diftillatio per patinas. 53o Diuinatio in quibusutiis,
Diflillatio per quâ fola uis Pag. . .
ι ; 'sitas, - ››
tranfmeat ibidcm. Diuiíatioquidfit. ù
iQ.
sltat, kù,
€líé
Éda, 348
Qlain 99
Diftillatio quæ minus liquo Diuinationis caufx. - - mi; -

Diuinatoriae artcs mciir

Diftillatio quid fit. funtintcrfortuitu & mt
Diftillatio fubterranea. yao
Diftillationum commoda Diuinandigenetanouf.pl
Diftillationis cómodaqua- Diuinátes curqu; pr;iiit.
úº $; $i, litto
Diftillationis dcfinitio,ibid. Diuinaturus quid praefuit §£ ua Poi√"\in;
$. È itio, fuit, 194
\\, Clê, §, " },
C. n, §, \lal; l6

Š. - $ Š
 I N D E X.
debeat. 688 beat.
Diuifus color. 673
Diuitiae Plutonicae. r8 Boris natu
Diuitiarum pericula. 383 IJ. Ebrietati.
Diuitis pericula. 45o Ebur ceruino ,
Docenda quinque in arti- _ pag.
bus. 65r Eccentrici orbi
Dolor quibus infit. 83; tur.

Dolor quid fit. 785 Echinus,feu er

Doloribus leuandis. 513 rinus.
Dominicaniinquifitores,lu Echini cur quin
Pirapaces. 737 beant.
Domus aurea Neronis. pa Ecnephias ucn
gina 857 caufa.
Domus incultæ uitandae. pa Ecftafis quid.
gina 847 Eduardi fcxti 1
Dörmirc iucundè quantire rum laus.
ferat. 424. Effe&tus eiufûc
Draco. 3OI cipia.
Dracones. 23O Effigies æreæ !
Dracunculus pifcis. 353 1 Ima
Dracunculi maioris uis. 61r Fiji, duriffi
Duartus Pachecus. 7 42 Effigies & ima
/
Ducis Albae infortunijprae pulchræ.
fagium. 717 Eleazari mirum
Dulcis caufa & a&io. Ioo Elementum fy
Dulce cur omnes fàpores nutrit.
uincat praeter amarum Elementa curi
Pag. 398 Elementa duo
Dulcia cur parum oleant. effe.
Io7 Elementa efTe
Dulcia parum nutrire. ibidé Elementa natu
Dulcinus hæreticus. 739 Elementa qua:
Duodecedron. 622
Pag
Durerius autor. 629 Elementorum
Durü trifariäm dicitur. 87; gnitio.
IDurum quarto modo. 8*6 Elementorum
Duri ratio duplex. 875 portio.
Durities undè. 92 Elementorum
Dux exercitus quarum fcié a9r.

tiarum peritùs effe de Eútori fù

 I N D E X. INDEX.
Elephantiaf quae regiones lumnequeant. ;;!; fçrimbereti 140
magis laborent. T 167 EquaPhafìlitaiufta :; £quorumhiftòria.144 Eiulationis ni; prxß.
: nis tilium
Elephäntiafim quid gene
rct. 167
EquusC.Cgáns qualis p*
gina $;!
i;- indicuâ tolore. Eiigiumanimalium í
Elus arbos. 143 Eqüiagrefles. x6c tí .,.. á, fo. 754
çorum indida fma,
gemtta, - 21;
Elyfir medicamentum. ;or
Emanuel Morales. 749
Equiaiihelitus;* ho
minem àpefte 4
Fig, È gentisf 1. π» :;7
** iniú ú ú. i.proyrjPręfigi. Pag,
-

Emari Ranconeti præfidis Equicaftratimdiores aliis, Mlùus,

Lutetiani laus. 53o ag. ;3 Equorum mucil. quiâ 3; Ę pikis,
Engaftrimythus. 833 Equiäoloribus laborum dicent. ; *}ttmcntum $ tationis
Engronelant regio. 36. quomodo dignofcantur, ig-;. diam. Ê
Enfes nummosargentitta & curentur, X 43
hentes. i2o
Equi&homiwesnrritöpcr Eï; si, „*i*nio
*oriomTio;….„.. "; quaeptos.n•
Epelanus marinus. 347 niues ambulent. 64; í*isionis; Eiytime $o;
Eperlani pifces. 346 Equihctmiphroditi , ist £orumpit; i% i.5 Tiatttdccim, Ar.
Ephelidibus remedium, pa Equiinfokitiaaucndapa iis
É mi£ma j:ì *;
I**°lu ilgma n,;
243 Ex?litutareA;
íi -
, 79;
tUt, ttάζ quae dican.
ina 658 gina 608
r;ii;iiis quando incœ Equilacrymantes , io8 ç ?

perint. 372 Equi morelli qui dicuntur, í*ro- ! s.-' '

Ephemeridum autores, pa pag, :;r $mo«; , ibid. £rpißis,
na 372 Equinigimirum, : $i hibi; $inga,, Éɤi, ;
Eíieiidum inftrumenti Equipèâibus& fiont: ibi $iduoíí *£t Fa$ $umismi, , •j3
ratio. ibidemçurprobcntur, :t Š 242 ÉÉÉ to, vg,
Ephemeridum laus & ufüs Equiutinfiirorcmagmtur.
pag. 572 Pag. *84
ight:b,T" 340
? Faê,
Ę *ucnti, $ C,
Epicureauita. 381 Equít paruum caput ha &lt -

Epicureis nullum miracu

lum. r}
eant &longamiibam.
- 343 Š ;
, T, MOM
&a Š.
Ę $|$n&i,
p...” “luls -
6;
fo;
Epicurifeéta, . 390
E£f
lius.
mtllm animal mt
ibid.
F Gat,- 6;;
0'am \ide;
Ejicyclos
Pag.
dari oportere.
7I Equo non reddent: utini
Epicyclos quomodo non pag. 243
dentur, 7r Equóíum áffendor: pio
rum figna. :;r
Epilogus traâatorum. 83;
Epifcöpipifces. 366 Equoruiicandor undc.i;
Ejiftoia quomodo aperica Equorumccrtamina $
Equorum colores optimi
da. 3g9 ttm tktii m
Epißolafub epiftola condi qui. si
ÉÉÉ
È*utntiy metu •
\
, MA,
t3. 49o. Equorum correáio. sit Lut Ote
it; $yu
άς ἐ;$út, l; flis, $;*,t;rlUIe
Epiftolc quomodo cgnclu Ejuorumgencriiisrrrog
rationis. 24!
$.5.
* V*lam, volú , $0ns iji,
- -

Š
dantür;ut aperiri clancu *ks.nitus, 39 ;&ltû.Stins "uem,
Equo •

al §

* η '°®m, $\,„*\
A
\t\ <$
—-_-_ e\c a
 , I N D E X.
Equorumherpeti. 24o Exaltationis uilium
. Equorum hiftoria. 246
Equorum indicia à colore. Exánguium animal
gia.

pag. • • w 754 genera.

. Eάm Equóíum indicia à forma. Exádjgentis fign;

a9.2.

nibus.
257
indicia ab a&io- } *
Exitijproprijpræfa

256 Exofsis pifcis.

JP

Equorum maculae quid in- Experimentum c{l

dicent. ibid. argumentum.
Equorummores
tur.
qui dican-
257
Experimcnto
tur.
qua
Equorú omnibus cutis mor Experimenta trcd
$ 168 tefij. *.

Equorum pituitae. a4* Explicata rc&è q'

Equorum figna à quinque tur.
fumi. 252 _F
: Equorum trabeatorum cau- Aber pifcis;
fa. ibid. Faciei dealbat
Equorum uoces quinq5.244 Faciei hominis m
Equis anhelofis. 241 Faciei maculis.
Equis clauolaefis. 242 Faciei frigori & '
Equis obftinatis. 24o _ pag. -

Erica herba. i;o Faöieftuberculis.

. Eroßo quomodo fiat. 332 £a£ìsì uitiis tolle
-*

s.
Eroßraä exemplum. 8. Fagicm maculofa
: Erraticas in ejicyclis non _ ficiat: .,.
ferri, fed in'integris cir- Faciem mirę illu!
culis. 12 Faciem ornantia
Error ubi facile contingat. Faciem rubificar
pag. 765 Facij Cardani oF
Eruca marina. 334 monibus. .
Erucis tollendis. 234 FacijCardani P'
Erythace. zzo Falcones optim
Efcaeignis. 494 ma.

Efcha?oticum celerrimè cu- Falcones , acci

tem perforans. 613 ftres &lupi,!
Etefiae üenti boreales. 15 tione.
Euclidis & Cardani colla- Falconis tincis
tio. 549 Falconum difíe
Eupililacus mirum. 757 ptura.
 I N D E X. - INDE X.
Falconum morborum indi- Ficus ut cclcrrimêmatm Flujtit in ortu humile; F faâionisrerí natura. 4*,
£ja. . . . 173 fcant. i. Pag,
Falfo plurimaiaâari. 824 Fides. 3%.&46 Fugihditatis ac ftttiit 3 frigorumaqueuitę 30;
Fafcinationis hiftoriae. 718 Fideiunitasquinta 48 ligna, *tis frajjhcllahébajî 6
Fatidici qui dicantur. 677 Fidem ulteriùs ftri quin Fránditatis acti **} Franciíi Ga]
s- gicaufae• 34 Ii
Fatigati6ncm
&»
quid Pprohi
quid humanafipicntia, 4c Foroiions& coi}0tis, pa- Fr, tastigabona; artes. ;»
bëat. 78; f£ defcriptioinqu §na “'usmirandû, 733
Fatum impcdiri nonpofTe. us conueniat. 494 Fêtus quiá
$úmq[iii. % Fiancíusjí;
É; filius,
J;ag.ciendae. Figurarum tranfmutatio p.
84o Psuum quàm A,um
l.
F 440
gna 6:6 $*qnikuntu;
** . -i, :
Reles cur excrementa abfcó Figúrasutinligno cfingit. - -

dant. 2;o pagna 6;t “…i.,;£É Éï

fiictionem;
4 Ingr -
9)
43}
Fcles nigri,furaces. ibid. Filiofùmmultitudo quomo
Fclcsut odorare uideantur. do dignofcatur, 4 :
"j*£&i,
0$eiïè,
i. f,i* *s*i*is;
* uui- Frim;
Pag. 26I Filioruitús&friicitates Folium :
'umlndum.
foles,
j$*£ssos
8:4 igdum
egteoi;
2:8
ât. I4
Feliü cur plurageneraquäm in parcntcs rcdundarc, Ę ; Fgori
iiij**$* cut nô
Canum.
Felium mira.
23o
7o8
38t
Filicis ufùsprouitio, $4
* “Vlti$ aqua,
kopulo.
-

Quz im
-

; matis ÉÉ $it, -
f»
|
Fœlices quadrupliciter fi Finis cun&orum quis. £o Hon; 5 36
mus. 382 Fine â, deduéìò fùbtii. } $unfinis,
°tmuomn,
46 Ę.
6: fiúti - 74
7
*

Forlicitas adulterina. 383 pag. w j,„'"'i5unde. -

Fœlicitas in quo conftituta, FläminjRomaninofl;item

& quibus conftet. ibid.
Š modi quot *$;
H Mati $urditi, * 38 ru&
Fig, suqui;iudici 100
um,
potis, robur & dextcri $imitak tut, ibid. t u$ oleta 49

Feneftris lapis cóueniés.143

Feras utarceas. 246
IaS.
Flammauariiscolorib*quo
4^*
Š.
Im)
S3; F Š
hdis
CtUS
$lomoj,
€u
Fermentationisutilitas. 6to modofiat. 49:
Ferraria. 8;» Fammaquüerätet. 4*
Ferrea quomodo faciliuspc Florentia. ty
nctrcnt. 633 Floresutaßiduèproutniit.
Ferrum ardens quid fit, 489 Pag. .:;
Ferrum &aes quidà rubigi Flórάutdelc&ent, ibid.
ne uindicet. 6I6 Florum uarius colot. 141
Ferrum & chalybs ut mollc Fluminacur aquis deftituum
fcantur 12t turquãdoqiic,&nók* «*
Perrum in chalybem muta per .. "
IÎ. 5z6 Flúminacur fùbtorridui*
Ferrigeneratio. 6I na maxima. 41
Ferrióleum& aqua. 3i3 Fluminamagnapinguia;*
ina ;!
Fiatola pifcis Romæ, 355
Flúminaquz deteriora.
Ficus Iridicæ defcriptio. Pa Fluminumreicâanra. 3° 8
gina 67o
Fluu}
 I N D E X.
Fluuij cur in ortu humiles. Fra&ionis rerú
Pag. 56 Fragorum aqu;
Foecünditatis ac fterilitatis Fraîsinella hett
figna. 443 Francifci Galii.
Foecunditatis agri caufae. 54 litas ergabo
Fœtori oris & corporis. pa Francifcus mira

.
.
.
gina

cæci nafcantur.

111a

Folium Indum.
Folles uinarij.
659

519
Francifcus Offi
Fcetus quidam tam quadru Frangi,findi, ct
pedum quàm auium cur diüidi quid.
247 Fratres duo mu
Folleti dæmonis hiftoria. pa Frictionem pin;
847 gina
Follctos uulgò diétos, nul Frigiditas quæ 1
los effe. 824 Frigidum egre
putrefcat.
6o Frigoris detrim
£ons dulcis aquæ in maris Frigoris maxim
fcopulo. 46 Frigoris fàpore
Fons oleum fundens. 62 Fröntini de aqu
Forma omnis unde. 785 Pag.
Formandi modi quot. v8 Fructus & oler
Formari quæ dicántur. ibid. probentur.
Formicaleon. <25 Fruétus Indiae q
Formicæ. 224 & acetum fac
Formicis tollendis. 235 Fruótus maxin
Fornacis diftillatoriæ typus. nafcuntur.
pag. 499 Fru&us maxim
Fornäcium genera. 5o7
Fruólus qui ma:
Fortuna cuiufcunque anni Fru&tus quomo
ut coniectari liceat 86 tur in contra
Fortunatae infùlae quae. 578 bus.
Fortunatarü infulárum in Fru$tus finguli
colæ. 38 feruantur.
Roueæ fruméto condito ex Fru&tus ut fiant
. halant fpiritum pernicio
fum. 1 87
Pag.
Fructuum ferua
! tio.
Foueas apertas non ftatim
ingredi oportere. ibid. Fru&ibus quibu
Fracatorius in homocentri ræ conueniai
C1S notatur. 77 Fru&tibus ferua
Eracaftorius notatus. 472 * ferant.
 INDEX.
I N D E X.
Frumentum ut feruetur. 136 ç Aratoris inut.;i ç ?
- -
utinmarineq;
generari
propttrttmts.
Germanus hauriens ty
4t»
is pro fàcic. 6; tum. 50 . Immotogutture, ;*;
Égere 6j4 3ff- ai telt,
;Êdianisu quida- Galtiin me Gcrmmgenonicipa Gerofildiäquilx genus pa
689 Cę
gna $77 gina , ., . 366
j debeant. &o* tfeabffcondunt. 33; istaul;
Cttmriiuttfmr qua. Gctitaanaliquid cficiant.
FulgCtra. lchrum tigens, -
utiliiliumftrum mantu5?;. tionc gntiáta fiant. Pag. 78;
Fulgur fepu 601 o tna ?ag. £t Giapáinfüh.
Cur £ju£ Gâlenustaratus. 1*1o
-

Gcmmrtttti gtnttis quo.

34
Gigantcscui,& qualcs. 41;
1D1C1. iraris amatof,
Fulgurum dccreta.
-

ibid. Galenus ucritatis 1" modougiùtitngum GigantcsinChiore rego

Fulgurum mira. tur. II7 ne. 3I
Fulgurum fignificatio. 694 Éɤî Ccmmrturitus, $; Gigantesquales dentur.395
Fuligo clibaìiadigné alen- Galcni diligentia (14 Gtmm: qui moti; digno- Cibus,Giustolor. 672
rata, icnti
-- -
kantur. * Gjraloaquomodorí
#-
ulminis iâus. â Galenicmor
bus. .
dc nutn 107
®iium«) Is;id. úntur.
#ii, %;Z:
Fulmina $unt calcäbäba,u£££ei
Galeritayús.
itir.
?ilcs, * Glatitsunäefiat.
657
9t
($imulum âutis $* Gladcidutitiesmia. 8;,
Fumus unde fiat.
ieni imperat0ri$ ttfag, *}*** Gladef, ctquomodoam.
Fumi
um & exhalationis differé Galicniim?“
Gemmiumßienti, lY; ÉÉ 6oy
tia. ;í cäa3. ambitusportio
.. io. {!)
$itiumfìbiui, 7, 9hiiolifcriptotj.
Funda. 649
Gallorummos ci3 pucro;$f “mutum tranfmuut;
Funeftarum domu um coro Pag.
2
° 324 Gladiolos iucú; modipa
Ilac. tus 359 ci;
7o; pag, £; suti uifi Gaimarumpites, %
& x%}
-

ina
Glaucuscolor. 6yo
ponte captus. Int Iecuiat.
Furfpont £; antur. 479 bus euuas comcdunt. $us oiui% 9 uisnoptimum,
## 3
Fufcus color. 673 Gallinzn 1
$ionismoi√ $a; $agitimuiíj. 64t
$tius proprius quibusui. Glutentínus, ibid.
Futuraaut ignota intell£.
ige- Pag. £.
4 Gallinae
- - 12lllml- e :$; i:iti; '* Gnomofibt\is. 627
Cajuomodo nobis a(lét Saymobotatum quomo
iii. cur quandoq; ex ua-
-
c# äiantur.
inæ qu0 . .ę 20.
% dofiat.
nis arti jí687 Gallinae
is artibus prædicátur.68r P! íit non quit,
b'
$umillufis, * Gosportushi.
35}
34.
Futura nece 2. .
Futura num ex oftentis prae cÄam iuitas.
----, *ioqu óíí
688 fierilitati * i- •
dililatio. *'
% Gobioni a; ßiuna uiià
344
- ■ - .-

uideri pgflent. l Gandauum ci S.

$% Ctttianx fibuentię
modus; g##Éi
Futura prgfciédi 1;} “ihr qualitate, ibid. Goâ Oo
gina , 44 - - Garatronfu I ÉÉÉÉ Ę.'* _ tufiinPerl.
*?ium uatiorum colo.
*#; an fit aieni,; δεῖquomod6fiat
- iuslap 7*4*
$ kid minus , $tramugda, I6
quomodo. - - ibus Gelu 1gna. }ι Gtxcx liî,
s'
*£E;ognitiose;
competat.
άn fignum. fi' $uis nsi&,
63r
68:
85o
§"* cum ltalica
Conuenientia,
I;:

¢ “…i££
Gemma Arabicaqu* G 1.
853
Abriel άa. chirur- Gemma lapiidi diamn* '*ciamendax. 873
Stis alingu, k\sas Gixcotum & \i\otumtâ,
: - 516

gus Mcdiolani. 712 pag. Pag, ut

Gvz
 I N D E X.
Gemma neque in mari neq; propter uern
in animali generari po Gérmanus hau
teft. I3o immoto gutt
Gemmam igne non fieri. pa Gero falchiaqu
gina 877 ina
Gemmæ adulterinae qua ra Geftata an aliqu
tione generaliter `fiant. pag.
Pag. - 53I Giapâ infula.
Gemmæ certi generis quo Gigantes cur,&
modo uuigata diftinguan Gigantes in Ch.
tur. I 27 mc.
Gemmæ cur leues. 876 Gigantes quale:
Gemmæ quib.notis digno Giibus, Giluus c
fcantur. I24 Glabra loca quc
Gemmarum colores princi dantur.
pales. 132 Glacies unde fia
Gemmarum durities quae Glaciei durities 1
fit.pag. 875.876 Glacie fuper quc
ßemmarum fcientia. 123 bulandum.
Gemmarum fubftantia. 91 Gladiolifcriptor
Gemmarum tranfmutatio. Gladiolos acucr
Pag. 524 gina
Gemmarum uires. 778 Glaucus color.
Genera quæ conf}ituant.833 Gluten optimum
Generationis modus. 825 Gluten optimum
Genius proprius quibus ui Gluten tenuc.
deatür. 714. Gnomo fabrilis.
Genij quomodo nobis aftét Gnomo horariui
ag- 843 do fiat.
Geniorum illufio. 844 Goa portus Indi,
Geniorum in nos a&tio qua Gobio.
lis. 837 Gobioni cur p.
Gentianæ diftillatio. 5o8 fub uentre.
Gcntianae qualitates. ibid. Goßipium uario
Gcorgius Purbachius. 37* rum in Peru.
Georgj Ioachimi inuentio. Graeca nugacitas
Pag. 63r Græcæ linguae C
Geomantiae praedi&io. 68: conucnlcntld.
Germania nectaribus abun Graecia mcndax.
dat. 516 Graecorum & It.
germanica lingua loquens Pag.
 INDEX.
I N D E X. Inę,
afonefabulæ
Græcorum ac Colchide,pa
de Argo HÉÉÉÉ
t?
inour cum
$;.
Htymi Gru* Hiji. Homoaiflipiibus in mi.
&I 604 tia, . fiirquot :
fii::i: moktasiem nibus contcntis ueloqu;
O. ti&t. % _curfit&plusfâltat. :o;
| grina erminet. 168 É Card. Hkonymi?iiuinihoIo Homoaiiir;habeat pa
logum. yt gm :33
3#i
Gramma n, Hecaton«?
:6 ml. -
6£
t. Ęoampus. 369 Homo turûi;uiuit. :;7
$ íi fiígatai** Hiús&Gikmj. iioi√ uoluis ncqucut.
Granata gemma. ftitia.
- 11: maam;cti, 4:3 pag. ;** :
-

£; HeâorBoëthiu;i
Grandinës immenfae magnl - ;kinshiftoritu;:* • ^ *

ɤocivituspotus, **) Homoinquusreliquaani

tudinis. fiEputus piiù; $ miiiupfit:lit. 373
Granis omnibus -
eius;is. HÈag,aduerfùsuentnu
9.
i£t
HirtaHtídiiní, * Homoiotlbusomní
Graue quid fit
Crauedinis
-
7
876 Hcrbacoh
ob1 Indir *;
fìl rttumi
I. x qua Id c. . £>; *' iciusinquibuspraecelit. .
! ííbrum exem Herba :t. fungoflcs, ;;,;%.
- ex q 14:
HiTiiiim fui ut albef. Ęs. 4Q. 74.40*
374 4$?
Grauida
1 quando magis affii Herba
- - a9I.quz n0n p. ■; 15%4
(gmt, , *$ Homoque incerta hábeat.
1tur. - - Her átritxmotu διὰ È ÉÉrum fu|;oalij. 3*8
$it&tuit. ;;, Égio jurílisisse, 373
20.

Gruum amor in filios. :67

-
-

nâ 140 Ęn f*4 Homoçiigus. 434 -

Gryphcs non effe dem; HÈ quaeuo!entu*.' $*multilotioií Hoministô, 8y • .

ftratur. . . i§.367 Herbarum*Horum 6*
Κ 6:4 ominis conütio. §§t
Gryphi animalis unguis. an; dorum Ę. 634 Κmaliti, 840 §¤¤¤îgnû
GryÉ - 757 É, 43
$tant, $i$$im #9minis probioî, §3
Grylliflrepitus.
imal. pa Herbas clle íeft. * Hilotariali, -:- , uuum;
Guadaquinaiumani j, Helicalint*; foiia mi; is
3"*5|tc, **
dimnati. Hominis íübftiù 448
°iiismfcdiiimjî
ina uis fit tismalcfia: - * •,,
(epulchrum. 43* jjcllcboro dignu*% 4:!
3#i; Ä. É ae fepulcnrum.
Hɤ¤¢¤
a9{. .An. isthii,,, ':? °moùoinú
$$iuaiiim,
Hilona uiyttz &fitrp
$ s-;;*3 \

u- $ninemtotum afici.
Guftarda g: is Scotiae. 673 îÉ.
ii« rlatu$.
mantit
Hî uIm. *:: onincs \f, 3.

3# ïdo fiat. 4o
yp H.
Hcn
is error.
Aegea4! $it dux de dxmone
ibi mafrni, Pagi Homines
§' 4t;
ag ccruice, ubi

Ala quomodo fiat , & Hero

ilas. **;
Éodiìsinteraqiia* {.' si 733
autibus moSî.
dron fiigatofts.?
, J íi; munus, 7;6 H ag, <1 5*;
- alitas.
-

1764 53
Hexaccíæ przlti3 •
o$us atbo; ¥ud Indos, 9mines
te$ $umitis utem
cibisun;.;
1 ii. #&fi ni Hiberniæ ? 63; pi;•
- -

H;£T 609 Hfi. lacus uertens *

$itus;ß,
l43 -
-

ί Homines §;iu fint ás

-
-
::3»

Hamuli ne ex circulis <;; çí

dant. -
gna in lapidcs -
\t\xt. §. m
~si Sicpoflunt.
°"tes
uiuere poquu; i, άuetís
ag: i.
Harcnghi. í, fiíiones ubi *****;» , Ft£llent. 40) ,
Harmoniae quot.
phicae literæ,
, Hieroglyphic*
-

Êge* $$iuamtetu; Omines cu; Vondetafint.

Haftae qug bonæ.
Hay
b
Scoti incredibile 416
ur.
ieronymus
ro- HiintcrPrctl 3
b.difcordat
- . ti
-
}; -

;*, sioutia,È
•
?*tis façùus £t\,
A
3o4y.
° Hörünss curâ \e\oci\,
\\
\\\,
 — I N D E X.

Hieronymi Girauæ Hifpa Homo cur lapi

niliber de molédinis uen nibus contc
ti,&c. . 69 currit & plus
Hieronymi Palauicini horo Homo cur nato
iogium. 57r gina
Hippo campus. 369 Hömo cur ubi,
Hippocrates & Galenus fo Homo cur uol
mnia amplexi. 425 pag. -

Hippocraticus potus. 497 Hömio in quib

Hippurus pifcis : 55 malia praecel
Hirta Hebridü infula 258 Homo mortali
Hirundinum ufus. 225 rebus in qui
Hirundo pifcis. 354.363. pag.
Hirundinum pulli ut albef Homo probus
Cant. 786 Homo quæ in
Hirundinum pullis oculi ef Pag.
foffi redeufit. 284 Homo quæ fo!
Hifpani inuentum. 5 3 4 Homo fedigitu
Hifpanicilibriluforij confu Hominis bona
fio. 624 Hominis cond
Hifpanorum auaritia. 84o Hominis interi
Hiftoria mira. 816.817 Hominis prob
Hiftoria ridicula. 758 Hominis fubft.
Hißoria ruftici damnati ar Hominem red.
tis maleficæ. 73 ; quomodo in
Hiftoria feu fabula mira. 28 gina
Hiftoria uiperæ & picæ pu Hominem totu
gnantium. 2* 2 . Homines abfq;
Hîioriæ duæ de dæmone pag. -

fub forma fœminæ. pagi Hómines auri

na 753
pag.
Hiflorici munus. 756 Hómines cibis
Hobus arbor apud Indos. tcs.
3. pag. I 43 Homines cur
Höloftcus pifcis. 313 uiuere pofli
Homerus dgmonas deos ap Homines quu
pellat. 8:5 praeflent.
Homo cur cubitos pofterius Homines cur
& genua anterius habeat, ftra parte f.
quadrupeda econtra.pagi pag.
Ama 2o7 Homincs cur!
 . 1 N D E X. l N D E X.
! pag. 41, ubi 3. mirabiles,
-
606 Hyayaguafiuάus
…
-
i
- Hómines deliciis ac luxu Homin
obruti.
esquipatiuiuunt;
33, Hominesquifidimtcit;
Honditi quomodo hibea gî urg
*.
Homines äfrigore quomo- lunt. ;£$ Hi , 10 Hyemislongaefigna, mi.
Homincsquot figismur.
£t inrqualium de. H;£oieî*
Claratio
:7
,*
do pereant. 437 - % Hyfgimus - -

Homines &bruta cur in ea mé digiofantur. *£!

Horìtumfint coiitt. i ; }13 s; 673 ,
dem regione diffimilia. Hominé rarò anima &tot Hýgaci;iuttioii. IA«;\; 141
pag. 37
porc raeftant. :$ rum
1•
-----,
fi llacobifepukh
!(mtum.
Hómines ex morbis melio Hóminesfaepius actuìt & ɤ;
Tunuinistrykiyg. Ę.'
deę., " 478 m ;
res fà&i. 387 abfoluti,&cur. . 5;'m-

Homines hirfuti. 36o Homincsioces animium na

Humina at rei&
. m.;T'
8*9 Iafji
?5gemma.
5:;
1:6
..°?'mentes. . uideam.
Homincs immoto capite ca Hominesutmortui .* p3g. et;
prfdittmtur. !*$Mctamxta, io, * -

pillos mouentes. 49 764 Himinimè; 483 lcocedton. 622

tut. , .,_.
Hómines in ecftafim tranf Hominumifilmine Himjh *"*. 40 lcofihedto, ibi
pcrcuf • . ibidem
""*"*'?P;fatnimáxima letur ci, A„„i;„;.„_.T. - , •
i
-

euntes. 412
Homines iracundiae uocc forum mirum: .
418 hajct. 451 siguis tunicaquid. i•,
a

Hóminum ajitai, <* Humanum

'" £iomum multis k; -

, cur careant. 73: fà.

Homines quantum inter fe Hominumcurtimum'}
not
m0
ΣΕ**$ $uimqurpis a. 75338;
Huminum libtutum 415 Ignaria quomodo fiant.ya.
,*

differant. 377 non gina 96

resnatura$ quibus
Homines quantum uariétur Hominumgenera , *?di dudurare.
ßinguantur. t
45? !giisartificialis,
Haunitum:tum;úbit *; 3.
agrinatüra &loco. 42 tia. * Ignis calotemnihil genera
-

Hoìines qui dicantur.pag. Homiiium inuicem £*; -

Humini
kscal genetis unimilitif;.
4 tt. demon
Igitur 3:6 •.
w
l.

392 thia. $iuisit;; ;,.

Ë. °,ut, monibustribua
hómines qui uétriculo pro Hominum interitus áurim 44$
fàcculo utuntur. 387 ter cæterd caulr. 614 lgm ;
*oIusminus É gus cur fcpe prodigiofè
-

Homines morbos in carnc Hominum morum' difcrimi

fecum cubantes transfùn 3*
i;ustit quin aliorum „$usŠeitur. *4;
dunt. 443 na.
jnum natura?c! fe di <kmcntorüm §"* • catbonibus alT
Homiies moribus citius Ho"'"'r & dxmonia?* íit ímpi, §. 139 $. oùtatiores ícií.
506
quàm corpore degene- "''''"
Homines praedi&ionibus3*7
Iamt.
-
_ gina naturam enerua
a- Hominum
- - - -
:7
-
-

... j----- 69r

pti. 681 _ tia; - § m3 94 È “Pifciumfyinis.
cx
;
Hómines praeftitiffimi qui.
»ag. Aio Horning}jî.
ximaἀ citbel am-f;i. * m aqua & Plm-
$uistollatio.
-

pa
l

"§ucnù auxilia.
•

495
Homines quialbi fiant. iir na '*tibimuscolo. 93 Igî hilotia
Hominum natur* uari£. É Poftendentis
-

Homines qui nunquam in 3

Š % proferì
gina '*£i;i;£§um tem.
* Igiiisiìì 692
ebriantur.
Homincs qui nunquam fom
26
Hóminum quatuorgen$i;
fsti:&nó $.
*ste quid fioni 2g. Qudfigúficet.
431 lgìù.--. . 688
439 _ Pag. Q.
niant.
iz aáionc; „*£sitaqú. s; $$uãtas Quamtum
Homines quiparumuidcnt, Hominum ut* -j ima wo\ustûs;t;,
 l N D E X.
mirabiles.
Hora diei quomodo habea
6o6 Hyayaguaftuâ
3 u$

gina
a tur.
Hyemis longæ fig
Horarum inæqualium de Hyperboreiqui.`
2. claratio. Hyfginus color.
-*
Hordeum fine cortice. I.
Horologia ex puluere hora Aceaherba.
rum Iacobi fepulchri
Horologiorum regulæ. Ianus Lacinius ch
Humanus finis triplex.pagi defenfor.
na Iafpis gemma.
Humana cur periclitentur. Iazyges Metanæ!
,
;. pag. Icocedron.
Hümäna miferia. Icofahedrom.
Humana fphgra triamaxima Iecur cú duplici t
habet.
Humanam formam multis Ieiunium quae pr;
modis uariari. Ignaria quomod
Humanam fubftantiam non 1ma

diu durare. Igìis artificialis.

Humanarum rerum fùbftan Ignis calorem ni
tia. rc.

Humani generis uniuerfa Ignis cur dæmor

tur.
les calamitates fepté. pa
gina Ignis cur faepe
Humanú corpus minus ter excitatus uidc
ræ habere quàm aliorum Ignis è carbon
elementorum. quas odorati
a97.
Humidum pingue.
Humidum pingue lapidum. igì coelo de!
la denuntiat
pag.
Humidi pinguis quae parum Ignis ex pifcium
habeant. Ignis extingu«
ag.
Humidorum aquei & pin
guis collatio. Ignis hiftoria ;
Hyacinthinus color. profpera.
Hyacinthus gemma. Ignis in aëre q
Hyacinthi præfagium tem pag.
peftate& morbis. 13* Ignis inæquali
Hyacinthorum genera qua diftillationi
tuOr.
gina
Mm
 INDEX.
I N D E X.
in diftillando pofunt.
- - ('
ialijuidcon
\nfum;quìfit. 34 pag. 4t
Igt;t Ε- --; -

pa- I
lnfm; (jttimtia, 3 Hauris. 400

** .iiisnmsinas hiimjörtumbi;*
ima $i litlcâuiiiiiiia;T;
htttytetes omniorum uel !
-

Igiia .melementum. 68
-

Inanimato""
dum. 6%
ÊTui ad quztrftm- uitię 68;
691 HE kptuagintami
. _• _ •

Ignis ordo natu-; Inccndiummittis. : tur. 1.

J gina ricolor '492 incendiumtjkt I. ligeniumquzmminitit. Tijî, 678 -

gnis pu ..• • -v. Incile quid . pag. **, lunáionismiauis. 4;

Ignis quadrifariäm corpora Indiaoccidentiis. '' liuium ttmiMo m ■ hunditioncs quid fignifi- -. *

finiose poffiter•
gnis qu *'
- - 9
Indiae Laruz& Zemzf*
-

i.ii.iraisit?
§;; *m*puritatcmfcquira sem.
tui,
703
'' hunihiiomimauß. ' §
'ÉÃ
n1S qu1d fît
11t. 43o Indizno ■*) $int, 170 lo£;it: Abettideaqi
# Édo ; i.fes
ina
8;4
$ingiiist. 703 duçendis kntentia yigi
feratur
'“nimiuimtia. *;, „, ja
' " pabulum. (ti £ cut in mc iii: iniquorum argu- É 41;
Indicumlignum
Igfiis fcintillæ ex '; £. 3
dio tiguT;
1$t memta,
850
genu; gofofiim, loStophletilaus,
ima
Âuidnam fign - cet.pa % Indultria nofti (:i 146 háiz
-

5%

gina, 92
3.
yag, 7; kmni gilia puellanię
na. . 4;* Pag. 416
Ignis uis. :; Inébriantia. . . lus': !'i;iiitii$&;&, 9; loanfiz uirginisenfis. §¢, ;\
Ignis uita. nitioaumtatio. l*? lofephusNige; a

igni artificiofo quid -;

- -
fíeruditieruditisai ?
före credant. j
04 * w.

la%latio íitliromm Cut É §§tmagus. '§. -

fetur. indi
I„âis cum duplid* '*i $ti fuê etiá {tindiaqux.
tit
26
Igne minimo - -
q uæ indige-
jio * duplici corpoi* quid
fignificet.
- $,
{I
h6mi; Êåúidem, qua
ant, erc 493 legi, 711 6
tinctaper mare Congelatü
$Perighotamii,
!
J40
Ignem non mane; 4.o fignificc*mc fuoftaufis,
}ÉÉÉÉÉ
£rei fonori.
69o Infanscrca
& mulicrcni fimnia $u: & tur mo.
- ° quomodo&iigantur,a É -

nes yi; utant -

-

tu$. 4:3 85*

jÉ hærentes. - g Infàns ne Ę. quida h£ta ut, » §uomodo
fiunt.
438 Šantiumin(|ua;, 6to
lulú, Pifces Pulthettimi.
' Ignium differentia. * Infántes nupc I m.
444 lnf * 1 . 4:4 or
Jänium
ro differentiæ iuxta m4 ant.
ºmnia uideri quz fati 5* 30¥
**teriam diftillâdorum a In£intes quamdo dcntire*
- - - - -

£; - Ant. q. lu $ummumus,
ina ipiunt. ibidcm - • htmen 443 $jmunusí,. 7no
mîim uirorum É qui conuulfioni 0) #; Hi $tigii. v- *;389 Ε
lulebuis 67} -

quæ dæmonum prodigi ibidcm

prgcefTerint. .
-
$:: noxi].
ia Infœlicitas triplet. ;;0
-

*ɤ£ g-siä;
-
Imaginum & fpeculi mutua
-.
63; In£;ii'; immincntismi
• • -*
;*- vitas,6fo \iTì,
Š, $tu$
$?**s, hôù
rat1o. " imum lignuu' 4 - -

Imaginatio quibus in caufis I Ë opiniones ur* "%m¥ è Ñeat, 127

piürimum pollit 434 *; (*? lnílatur, - . ulis uermis
Imperatores guomodo in Infirmitatum cur* 0 2o

Deos referebantur. 85o Ca don*, ię

ultum rem.
•*;* lumenta
. gant.
Quem
-.

sistet.
t71
Jmpj cx Dco diuinare non * Jafu 8*ta quatuo; *aug$ums;eù.
Mm 3 Wag,
 IN D E X.

*.
Influxus quid fit. 84 pag.
2.
Influxus fuperantia. 8 Intelie&us perfe&io.
Infiuxum fjderum dari. pa- Intelleétuum diuerfita
ima 81 Interpretes fomnioru
Införtunia ad quae referan- _ uaticiniorü dolofi.
tur. 691 Interpretum feptuagii
Ingenium quæ nam indicét. . rafiiftoria.
pag. 727 Inun&tionis mira uis.
Iniuriárum remiffio an ad Inundationes quid fi
2.
animæ puritatem requira cent.
tur. 771 Inundationum caufâ.
a Inoculatio quae. 17o Io.Baptiftae Alberti de
:•
-

Inopiam quid minetur. 7o3 duçendis fententia.

Inquifitorum auaritia. 734 na
Infániæ antiquorum argu- Ioannis parui offa.
menta. 85o Io.Stophlerilaus.
lnfàniae genus gloriofum. Ioannâ gallica puella
Pag. 738 pag.
Infipidi caufà & a&io. 98 Ioannæ uirginis enfis
Infitioaum ratio. I72 lofephus Niger magu
Infolatio diftillatorum cur gina
afferat fuauitatem, ut etiá Iftúndia quae.
circuitus. 316 Iter per ignota maria
Infomnia falfà uidentur, qua Itinera për mare con
tuor caufis. 427 quomodo dirigan
Infomnia quæ & cur mo- gina
ucant. 423 Itinerantium inftruô
Infomnia uera , quomodo Iulides pifces pulch
fiant. 424. ag
Infomnia uideri quae faci- iii, munus.
ant. 413 Iudicij munus diuific
Inftrumentum dirigens & e- Iuiubinus color.
ius figura. 569 Iuleb uiolaccum quc
Inftrumentorum ad fcriben- multm.

dum paratorum utilitas. lulis cur quadragi

- ÉÉ 65o tuor pedes , hon
Infuäfus color. 673 tantùm habeat.
Infula natans. 62 lulis uermis.
Infülarum ortus qui decer- Iumenta quem odo
nant. 7o4 giant.
Infularum genera quatuor Iumenta ut cibum a
Mm 3
 INDEX. r,
* IN D E X. |
,,« Lacusquinunqum ^'£ lujimttrlotiis quid Ê 769 -

pag. . . - igit:. . . %io,

Lapidumfamiliaritas. 11; Librihuiusutilitas.
librinonuulgati. 83;
39. i
fuíí funibus robuftior.
14* .Lacus
latur;uelßumen ut uidea
.% lgitum gentiatur flura $io$i -
I.
M.
a9.
mifadi. Indiae purgans. -

turubinonft. 3*
]
ag- 148 Laganisauis. 184
iis;
inmunsiitoit.
ut litttz inftri. Š
i:: Ligati i;
me coëant qquomo.
lufiipérum ut quis agno- Lamia. , . . 343 amtut. 640 liguum an
layontsoiimfti ; É aqua est;
- -
+
fcat. - j, Lamiasdifiçat*
L bus pcrfiidcatur, '
Abyrinthus. 87; Lampugapilus Π Ę=== 3» Lignumfperuitros quo
Laê quae cogant. 833 Lapis ijuam mirum i;6 ii. 1}} modofüngitur. 618
lat """*"**, quo.
fungiormidi; **i lignu&tabuííigni$u,
obnoiir, § N;0
La&is caput,quid. 668
La&is & fànguinis natura.
***. Lapiscindcl;im
ag- 94 _ P£ cendens,pa
1.
;e tPis cicudijof. Liguofcaqux, ?
Laâînutrimentum. io8 Lijsigitm* f;8
limintiquorum
', , utió, Équzdamtut lique.
6i4 Ligna -

Laétis pingucdo. 668 gna , fig. * LiTii 49t

La&i & miämnis extrahcn 1na

ijiasse-; , "
liçìgìquiíit.
lauticoioni
34I
704
É 668
§Plaut ardeant trdarum
do.
La&ea uia in manu. . 719
440
ij inu:fiaut i*; l&titt iftis, ulCe, 6l6

laaeum
ag. nullum perip
perfpicuii.
r:« "''' natura uari3S *.
.Lapis -
*
Lεὰuari.
!£nigmbusfitis; sę ligautfilcnäiota
ibidem fiant.

Laäitio à capra quid agat.

Pag. 393
imagisj;§,ā
Lapisjaturitis €mulCus,
ltoNtoni;
* %W lignotumútenti,;,
tis. 'ì13
La&tatio longa,ubi
Lacertus Indicus.
85r É
,;:, Lapis;eloi*,
s tr | £piits
editns, ltfiaiomm re-;
£.314 íignorum ignisqualis, É
Lineain manuluioresfiorì
Lacertus pifcis. j, Lapis fomnum Imp ltgiofiat, I*i? ficans. ;
Lacerti cönchiliati. 23r Pa3: latis 343 §. • pa- £h*a;feraqux. 46
Lacertorum & ferpcntum
genus curuariet.
adeò in. ma- £££ì; 25 1 £uminus, ¢ $intafolatisïm, $
La # et endo ' £, | |tiiportus Scotiz. Ę iis*&jú
gnitudine 324 Lajidi É Ë. y* | $titutis j Vuum íü ígí a
Laërymæ genus in India. Lapidcmiífí Ę* $$a hoi√ Pag. C€mt,
pag. «-t Lapides albi pro 40 Ę* m0tes $simusquo; 72Q
La£ìarum purgatio. *** - *°*..„;„; in çí,.„ ': linctpue • . 719
£Ä. Έ, repre Lapides g#; 340 Ę j totum& fenum.
3, Lapidesintcr
henfùs. Florentimus.435
La&tantius quaeÈ 11;' II $aiuisit,
Lajides cufiff' . £"°*?* *' lìcìum,,„
tus,nomiû ;i;3
Lacus albus Ruthenorum. Ê iofosgi iyci ύ&atióT ¥ . pag. * &matuta.
pag.cuius
Lacus . pars non con- % Líéspic££*££*;
feinanimali?; acccf* Ę&,„,
"°* quotu», tmi. *14 li:itum
ii, 719
sùta matutû.
gelatur. «; Lapidcs qui ardcnt I:! „°* iati, Lineatum
Lacus intumefccns fine uen fi: -
- -
g. II.
** Liôeîsùtz 368 imeatu otius, -
727
tis, 62 Lapididuriticig*** La}i -
| futumquiii.* *"§°?tinci\m\.
útia, y.
23
Mua 4 \.
 i N D E x.
Iapidum è cœlo cafus quid d

fignificet. 696.7o3 Lííius t11

Lapidum familiaritas. 12; Libri non uul

Lapidum genera cur plura 87o.87r
in maris litore. 122
Ligati ne co
Lapidibus ut literæ infcri do foluant
bantur. 64o Lignum an :
Lapones olim feri. 36 Pag.
Laponum mores.
Larix.
3®
Iy3
Liíí, fuper
Imodo fran,
Latronum naues. 54 I
Ligna& tabul
Latrunculorum ludus quo obnoxiæ.
modo typis excudi pof Ligna offea qi
fit. 624
Ligna quæda
Lauandi antiquorum ratio. fcant.
, Pag. - 493 Ligna uiridia.
Laüdë digni qui fint. 541 Ligna ut arde
Lauri corona.. 7o4 u1CC.
Le&ti ex arcis. 636 Ligna ut fplen
Le&ti uarii. ibidem É?
Lentiginibus facici. 633 Lignorum diff
Lentifcus. 155 tis.
Leo Neronis. 8;8 Lignorum ign
Lepades 3I4 Linea in manu
Lepra duorum generü. 437 ficans.
Leprofi cura mirabilis. pa Linea reflexa q
gina 437 Linea folaris in
Lepus marinus. 3O4 Lineæ & fignaj
Lethi portus Scotiae. 27o nuum quid
Lex Chrifti uerax. 68f
Pag.
Leges in hominum mores Lineg manus q
multum poffe. 376 Lineg puerorui
Lcgumlatorum, Regum, & Pag.
fapientum difcrimina. pa Linearum man
1ma 452
rus, nomina
Libella fluuiatilis. 55I
Pag.
Libella pifcis. 328 Linearum men]
Libellae ratio & forma. 24 lis.
Liber quotuplex dicatur. Linearum ortus
Pag. . 869 Linearum princ
Libefuitae patrum qualis. dicia.
Mm
 I N D E X.
I N D E X. -

ijH Lingua fciffà quidfignificet. Ludibortalium

iumnationum.
-
$;: -
máléttdere. bel f;; Melis genera
compendium, XXI

; ' . .•.
- IO2 L
io.pa. Ludicf £**}.
61; άς- Malcolimißîabellita, 51 Melli
Mummis mulierum coër- Mellis iuxta anni quartas
• . 182

Liügüç in pifcibus ratio £; Lues gï tendis, * 433 £l:io. 2ni ]

Liing Éium differentiae cau nibus non atu*? Ä; Mimitiísάoditas. 36. Mclandioli;, 4:9 -

8;; na ••• • !

Šsint qu. % Melanàoìscor palpiüi.

if- uarietas. 853 i*e- hiiiaimpicat.
} ;1
Manhadupiex. 13: Pag, , , 4:3 .
Mamzekúo. 134 Mcliithoiigoperamitabi
iiijiasperpetuò nati, ii quibus dominetur.
a9. ag.
Mantis, 361 lia, 334
iiii omnibus est; iif*Et
- - -

M¥fit: ai jmtt* Membrani; antiquitus fuit

fübiittant. *13 fe. 644
ifcis
I1c. ususes--; 354
Manuspitiimomm ibid. Mcns quidfit. 399
Liparos pifcis. - ina Minusignam h. 1; Místribusmodisputarçã.
É uidorum pondus quo 1f- ... fi Miriiujiis. 365 ditur. 40
É examinãdum. 634 Ìodofum; ibidem Migmti. '* Mtnushuman;icdatiti$. -

Liquor optimè £;' ;' Lumr prxfigum =; Magift* aùtttimx ue. Wag, 407
iij;res quom
:-1 odo cOl0-
311 . P33 oiij. *}**}*
77
"* . g) Mäm , zternam &
fisis. quomodo646rc #;
Literæ
ra
tuI
;;?
Lupi É &\tantiam, rotu*
M¥$it: quomoio ij. immortalcm Probatur.
0illámtut. xt 3g, 399
Maguutum gtntritio, $icmquxmoueant%
i£ïe; in charta ut Ig;idetur. . debi Pag, ;i Mg:Agiulcnt,ę.
cognofcantur. ā Lumen cx£pouifum i. *tis itintra tritiora te;. remonita. 40t
Igi#* quomo
eatur. -
58
-
litat. M
:- r.Ai*.
'
:
$ Ir.

Mityrum Chiiìa, mul-

* Menium muli$;
te; Ilum ui
i

Locorum longitudo & lati AaauisIndiae. I. ?

lusa ciiniit: iibtritus, Menfibus muliebribus 439
- - -

int &
tudo, quæ fint & qquid.
78 /
¥ inaríuisim % 540 3g, $it flendis,
5
L OCOr.iim longitudines & La bus conli illat.
dis.
30) %äht, qu. ljo M$jTímga, uolu
É;
- --
tuiil amur; MacuiHis detergem
ißantiae Maculofùscolor
-
-

-
signa
ti0!iot,
in qiio iftifì- ì! 873
.-.-- ^ ••

cx tabulIS.
Ę 442 M<;licittàalime,
% , dohabent, q 640Vl0m0
Ê ia naturalis.
Locutio per fibilum. 328
É naturalisinmrae;
d  Š ... i$; Κυιάς;
Locutio üt occultetur. 39o
Löligines.
s;-----
Lora é corio
Loros Aegyptia. .
balenarú.
. 164
537
359
Mf Êximiam e;
-

tIO.
-

Magíesargentumt* 78;
-

cm$.
| í Wamkum,
;3--
·
ibilem Mû Vomodô auû 4l6

ignobile, soloteüdeamur. y46

i33 Metalla QuOmod -

Lucernæ cóffipofitionis de- íìg fince 33* "j…; Eºmodo *;

4t. i - -

monftratio. -
? MiÄmubi crcfcat
a. " . .
;;.1%
Lucius pifcis. » uá. *", ΚΕὐ. $. *=-; *;
Ludi aduerfus conuius; M. ipsius. - + ;;- Rutgttut. $alorumesí, lno

gina . .. - i. Malum inalo?CIII· orib*

4. .
Mὰ; % Metallô, tewtem confi
-

£;guiiucundi *; Malas artcs inucm'' mul: Melit Ę ¥; stationes. \\o

Iabilcs. *i* «lignú, Msa\ai\\« &aquam
M\\ 5 v\o
 I N D E X.
malè cedere. 535 compendi
Maleoli,mifsilia bellica. 551 Mellis gener;
Mammis mulierum coer Mellis iuxta
cendis. * 435 ele&tio.
Manatipjfcis docilitas. 367 Melancholig.
Mangones antiqui. 05; Melancholici
a9'.
Manna duplex. 182
Manmae eleótio. I84. Míaoi, I

Mantis. 36I lia.

Manus partes cui planetæ Membranas :
fubiaceant. 7r8 fe.
Manus partiü nomina.ibid. Mens quid fi
Manus figna mala. 723 Mes tribus m.
Maraxus pifcis. 366 ditur.
Margarita. 132 Mentis huma
Margaritæ adulterinae ue pag.
ris pulchriores. 529 Mentem effl
Margaritæ quomodo dif immortale
foluantur. 52r Pag.
Margaritarum generatio. Mentem quz
pag. 32r Mente qui ua
Maris itinera certiora ter Ic nOn 1ta.
I®t. 58o Menfium mu
? Martyrum Chrifti cur nul ICS.
lus à carnifice liberatus. Menfibus m
Pag. 8;r ftendis.
],, Medicaherba quae. I5o MercurijTri
Medicina in qüo fuperfti Im11na.
tiofior. 442 Meridiei rc&
Mel coêtum. 669 do habend
Mel ex rorc fit. I83 Merlini libri 1
Mel Hifpanicum. ibidem Metalla quc

.
-:

a
Melin Gcrmania ignobile.
pag.
Mel óptimum qualc effe de
beat.
Mel optimum ubi.

pag.
Mel uirgineum.
I8:
Mel quomodo purgetur.
183

183

183
182
colore uid
Metalla quo
fcant.
Metallorum
tor.
Metallorum
Metallorum
deratione
Mcllis âc ceræ colligendi, Metallica in
]
 I. N D E X. INDEX.
-

*;£ | ku'otuis fitiones, Mundi & humani corporis

* quomodo tranfmuten- tione.
| ftáustantumulum. 4;; fimilitudo,
tur. bularí „ Morbis equorum duo tom 6
ij & tabularii muniafemedii. -
:40 Motus continuitasiuuat ad Murenapinniscaret. »8
M¥rj - - -
;o Mormylus uel ===3f augendumimpctum. y4- Musmarinus.
gna 480 Mutesubinonfint.
369
3;7
Metl planta mirabilis. 14* P*£* ... ,' _ '
É cur magis circa Mors publiauiffima.
ºb $ur$us3**
Mútus inzqualcs quomo- Muriumcopiamaximaquid
homines quäm Érura.pa
w
caufàsinfruiiim*
p. Mortis 3?
articui0 ttficti doti zqüibus ùtùtur. in?cruportáerit. 707
-

46t Mutibus qui data cauda.

1nia7yo
Mā. cur maximè infor t- à dr imns à dxmonibus,
3;4 Motusnonreiicns. p Pag. 266
-

tumtis.
-

745 29.
Pag, .. -

.D?
Motus orbium mirtimulo Müräs. 316
Miracula dari demonftra- Möiiimis£rgata ív. intumcnto Pointdt. MuIorum fimifiimotúia.
1ma m0mlttati, , 46 tio. 55t
tur.
Miracula rarò fiunt. í Mer* P.utredini
744
184
| Motus fcTttius fòlùm in
crlo. . . 436
Murteuscolor.
Mufc* anrefpirent.
672
292
MĘ fex occafionibus
- j, m--:-..• • ri* ά
Motuitofirun* nm
Motus ?tf?:tuiinftrumen- Mufcxouayatiunt&ubipa
Miracula fexdecim. 741. gma , -
tumuttdofüm, 43; gna 2*;

ufque addifferentiae.
Mixtòrum 7jg 9* Morientiumuilio?
Märtuaquc&amut
ìonts. ?'
.. 431• **tes; Mufcxutnonadfint.
Motus implit: έις, $. *
,;
m0rtuas teuiuitce.
indida, **°
Mixtorum quaenam ;„;„;_ ííorumifibi*
- Moriturorum '° infij;
u4
-

tumtfit, 281

w# siuni. ;3 TEL. ā
44
Motus titpilationi; quis.
-

Šeu
Mufculuspificulus, §
33*

É Ę fia - ur-.
%, Mortaliumierum"*
do. -
1f 461.448
Motus tiqiiitioni, tatio, gna
Mufculorum doloribus.pa
Molendina uenti.
ííííííííííôïör. 67; Mortalia, •"
68 omnia eifu*
gu 163 Pag,
Móútilisti; *** Mikulusccdi.
-
442
67?
-

acilimodo •*
fe.
-

tes gemma. I29 ofùm

-

\ii;uidiani;$ui 474 472 Muliafù

Ę; ccS. 366 Mórtalutispcf;ii
.. -

407
0tusuelox
ta
4*
fitü '% ut tardustri. -

Mullelamtina,
- -

Monocerotis cornu. . 861 Māre ut ceo eleue

Mons dolorofus Scotiae.pa M0" 618 *° Mulellrntnoceam,
ina 739 Ę usNorueg* *
Möns mirabilis,& caufç. pa Mo*l** ibis mutan 377
ina js Mores à cibis!
MÉ, maximi. i; » Er- quot m0441 47
- 319
Montium ortus quid
ret futurum. quid decla
„6, Mofchi*•: . ..
defcriP°: $% ?* Myxafiuàussi, incogni
Motoni , 30) tus, o
- amitarum mir*
-
°"generatia, §1
Monftra in quibus co ntin- Moea feu caeter
Mofcouita -

N 146,
gant.
Mönftra maris humana for
74o
Pag. ...
;6t
Iis
“nominuadentiù
'gma {a
2o
NĘ. -
37

£'"*"£ wiiti:::;: §; ulkt -

í ùi *tuta contratiis uti.
-

Monftra ubi fint. §«;

cœleftiin ucio 4*4 f. $*?*$it pę
intantes, Natu“uttotmoùs ,inui.
©*
AMorbus ex feminis aut fàn
guinis menftrui retcn
gina
MÉÉ circularis du* *; Mulfcu tiig*uit. % ;: *nimantìbus\ett.
3€t
Nav\tA
-—–
I N D E X.
bet uelocitatis rationes, Mundi & humani c
re&tus tantum unam. 455 fimilitudo.
Môùs continuitas iuuat ad Murena pinnis carct,
augendum impetum. Pa- Mus maiinus:
gina 38o Mures ubi non fint.
mãùs inæquales quomo- Murium copia maxi!
- - do ex aeqüalibus oriátur. in Peru portéderit
46t Muribus quur data
Motus non rediens. 557 Pag.
Motus orbium mixti nullo Murices.
inftrumento poffunt de- Murorum firmißim
monftrari. 466 tio.
Motus perpetuus folùm in Mufteus colgt;
coelo. - 486 Mufcae an refpirent.
Μotus perpetuiinftrumen- Mufcae ouaPariunt$
tum artificiofum. 486 gina
Motus plures exuno & con Mùfcae ut non adfin
trarj. 484 Mufcas mortuas rc
-*
Motus fimplices duos tan- _ rc.
-
tum effe. 454 Mufculus pifciculus
Motus trepidationis quis. Mufculi.
: 461.468 Mufculorum dolor
2$
Motus trepidationis ratio. _ _gina
pag. 471 Mùfculus cedri.
Mötüs ualde tardi qui. 474 Mufica facili modc
Motus ualidi caufae. 472 ta.

Motus uelox aut tardus tri- Muftellamarina.

fariàm dici. 46o Muftellæ ne nocea
Motus uiolenti ratio. 544 Muftellinus color.
Motuum uelocitatem ratio Mutatio regionur
generalis augendiuelmi- malibus quid fa
nuendi. 474 Mytuli.
Motionis principiücor, pa- Myxa fru&tus olim
gina 2o9 tus.
Mötionú genera tria. ibid. N
Moueriomnia à dextris.pa-
gna 2o5
N§; promot
Natura cont
Mugil. 354. tur.

Mulier quot poßit parere

infantes. 394
Natura cur tot m!
libus animanti
Mulli feu triglae uis. 5o3 Pag.
 I N D E X. | INDEX.
03or. 16;13410; 166, recomparatio,
Matura humanaâ quibusaf gantur. ;;/ 1*9
ficiatur. ;3; Niiiiummenfùra, .. fi) & 10* - Olcaicapradcccrpta mori
Naturaiuuaturfimilib. 437 Nauium reâoris ohtium 0doris & guftusiucüdima- tur. 166

Natura nihil inutile effeuo- .pag. . . . '*? tria. ji) 0lcaf.rmodisfiunt. ;i7
luit. 319 Náuíantíumprfidih. 57 03orumcopia. 1 0kautt:dünturfimiliaan
Natura quomodo immutam Uiorumdiícrcntix. 104. tiquis,
38 Nauticratismi fi ji?
da. Nautiii. . 31r i%&ig; 0lcr & qutttus inimicitia.
Natura rarò miraculum u- §¤É ig - O&ofum&oârinatou y. pag.
gna
16}
134 Oliuiignafüb aqua dura.
num oftendit. 348 Nebulr cur protuno?
Naturæ ordine copulata, .?£ uidcantur,
- - ;;3
j Odorire. , 41:34 tc. 542

quae 5:7 Nephreticis. . ibu$,£ Qyo quii, % 0|iurut ctlerrimè condiam

-

Naturalium rerum regulae Neiuorumpunâioni j; Olciijoiodo ßiutiir. ui, I9O

ut plurimùm uerae. - 88 .gna ß ;i7

fig. 18
0itum (0Tum quomo.
Omina
pag,
fùpcrfitionis pati,
7o*
Nauis aduerfànte uéto quo Nciis? $. nyx. I'f
modo feratur. 536 NĘ 674 () $i , i$ Qnottotiusauis. 384
Nauis corpus cur rotüdum. $e-*
IuCS. , - -
$1*
: ---;*i
• .
Onyx gemmájtties ei,
pag. -

pag. . . 139 uiâ inti Okum : isti, t. ' A'$ i:;

fìus ìmbud, Opijion ku ferpcntinus
Nãuis euerfionis periculum. Noâua canen$ % 706 3g

a0«. 537 cet. f.441 oi s , , £i pißis, • 356

NÉìnceri, 538 Ε* 44 Ê $ igo titiis, Qpobafìmifigna. 86}
Nauis Ë
Nauis lignumqüale
quâle.. 13? NE*
effe no- \J%£„£.
ra 604
£§ :. mei;
Otim , quOmo.
fi: É
Oraculaant;iqua *;
&tu debeat.
NäÄÈÉÊË;bem j4o
circú- 11sim adul*
Nummi ini fonus.
fò $64
0| °stichiui. ' tis 9i£ulaturccfítint,&
$"shudbusmiiiii;, Ti, ;A.$
3g. - - 37
ambfuit. 6o; pag. n. £T*' , .
0cumcií 317 Oracula- 763.171.&I*.
J\auis quando pereat, 358 Nutrimc tum! exlapidibus, fag.
• ^ .

itinOmniftmine, Oraculorum à fortuitoùui

n. , 1% nantibus ùftentia;, -
Nauis üt tuta fit à fùbmer- . 197 .Ainfintbus*
;;8 Nutrices qui
fione.
Nauim uix in libero mari
fubmergi.
ferant.
;3o Nuces cumc£?
i
s(cruarii37
,03
°"°*
^- quibus copioí
tisti. Olu
?I0lum
• 154
*£=-, $
6**
1 -

pa
Naues ÄÈÉ ferro. j4t
%svesntise; 512
kimo; si?ttignem 9* lotumfìlìa, 68o
8:4
ct modi.
Naues coriaceae & commo Belifcus. ;;.$*:
Obium flumen. 557.43
0itum frni. ftt Otbisάuifio,
da. 341 - 9
Naues dirigendimodus. pa occultatio' gencra-*
t | 9$um fi7 Orbis motus,
hisiium , ?afe- 480. 4$t. §;
tur, 43;
gina ;3o ;o4.5% %% rum. * ...
Oleum *titfimum
- 5i4 Crbis
Igi- Ę Partium magni
Naües fra&ae ut reßauren- Oceanus patet §. ioia tatum e\. lnes,
tur. ;,, Ocrearum accoth"'" 617 577
Naues longæ haapar diéìae, ufus. . %\ muiis, ; Š 48}
ubi „£j? y42 Oculus quibus caufis E; „; $ilitionem í. ç
-

366
§aues quae tutiores. %o metur. - \\m íœùò

Naues ubi à belluis fùbnier- ocyminatura.

144
Odot. | Citiuini *.… .
°&mtisia;,'.
%
ç; tas
2®
353
Qv§a
■—
I N D E X.
Odor. Io3. Io4.Io5.Io6. re comparati
& io7 Olea à capra de
Odoris & guflusiucüdi ma tur.

teria. 519 Olea fex modis

Odorum copia. 115
Oleaut reddant
Odorum differentiæ. io4. tiquis.
io5. to6.& 1o7 Oleæ & quercu
Odorum doêtrina noua.pa Pag.
ina io4 Oliuae ligna fub
Odorare. 413.866 rc.

Oenopho quid. 546 Oliuae ut celerr

tur.
Colera quomodo feruentur.
Pag. 185 Omina fuperft
Cleum corruptum quomo pag.
do reflituatur 184. Onocrotalus a
Olcum cum lixiuio in lac trá Onyx gemma
fit. 64 I ag.

Oleum è floribus fambuci. oÉÉon feu

ifcis.
Pag. 522
OIeuim è ligno extrahere. Ojobaifami fi
pag. 51: Oracula antiq
Oieum è metallis quomo fierent.
do extrahatur. 5Io Oracula cur ct
Cleum e nucibus myrifticis. do.
pag. 517
Oracula.
Oieum efTe in omni femine. Oraculorum ,
pag. 168 nantibus d.
Oieum ex arboribus. 154 677

Oleum ex quibus copiofum Oraculorum

diítilletur. 512 gina
Oraculorum
Oleü extrahendi per ignem
fex modi. 51r Orbis diuifio
Oleum fœni. 517 Orbis motus
482
Oleum lateritium ut pare
, tur, 5I4 Crbis tcrrae
tudines.
Oleum odoratißimum fpi
catum cit. 51 t Orbes plani
Olei balfami uires. 515 Orchas,ma!
Olei per diitillationem ra Orchadum
tlo. 5o5 tas quot
Qlci,uini,&mellis in Ponde Orcynum !
 INDEX,
IN D E X. -

tium.
73, Patagones ggntts. tui.
4i* :34 Phffices operi, 860 -

Orgia antiqiquorum. 458

- iëiitiae iìtòrmentis
Patientiæ intom Phoc:quûoritant. II* Plumaaquilæ. 786
34.354 fz&fcelcra fe-;
-

Qriens uerum. Phyntactátus, i;4 Plumbum, 50.;;1

Ormus ciuitas. ina Pholudes.
Ornychiae uenti. . I; p É
-

:£7:£.&171 .
319 Poi√sm:iim. j50
Pirginum, 34 Polyüotus Viglius noti- i
Orthragorifcus pifcis. 56* Pa è 4f0 Pyös;{;is, 36. . tu$. 279
$. fíandíiuifio.
II 433 Paupet,
616.86r Ê. e$ 86;
31) Phyfali; jús,
36 Polypusjî;. 337
.

Offa. Pe&ines,pilces, . Ph;i:trís,

Pitruscolor.
3%
* Toijpiaput. 423
Pomoniafinritbotc, 35
- gT.£;.639.69.705
ues.§Â«;?3*i •«»o•
Fcct
Peánum
ag, plumb
corú ufùs.
{16
£tzilátís in. ij Pompilispikis, 336
Oua. ;o6.370.
83.16.274.3o6.37 rê- e*; fig&gt;Iiiiioiii; Pomum docum, i,
gni 17 Pons maximus, 87;
371.372
oualis
-

rat1o.
figuræ defcrib
ibend
cndæ
65o
a
É ag.
b
fmis
Penidlusurimi,
.644
-

613 #24
447
£gi fìmi
filiorum
, Fortrquomodo à domefii
Anghciciá Potentavúlium.
tisfòlumaperiantur, 709
g;
oxyphyllae arbores *; £e. i.
Pennae *t*

gina hus ifcis. 35o FsEt 3;6 *®üüatis, Potentia. 39;

Oxyrynchus p irum. 86 ucficim bpis, ij$ £m 41 Potoßimon;. 11)
ha;m
Ozymi Fenugrtaf- ; £li, *%%;;;;;s. Prxdiâio. 68r

p^g* feu mora, cáce

3cer. Pcntagoni,
Perdix. 28;
433 Pinaflet.
&%*
13
Prsfigjnomcn quibuscom
ueniat. 768
Pinet stolor.
filios. 673 Ę iadur.
I. ?incalnda. °: Ptafiusgemma. 1:8
PaMori induccndo. fî ? Perna. - -i5 Pinexfuátis, *** Ptincipümmunus.
1% Procella.
It

Palmus duplex habet

ficatum. era
'£;I44
$i; pariet;
Perno&arein
uel Ê 443
hgushumidum,
& 106 *i^i. Prodigu.
67.702
703.760
Palmarum Éin. 267 #ï 3 £*£otttrni. 49 Propôlisodor.
ProteifibulA
???

Palumborum 180 Perfàrum ibus. ;% Ę. si quz mi. $itú£pulátum. 87;

Panis ££££* 26 Perfarum Šdo feruen 5* ... i04 Proutibuti remigantiúWe
É; e pi Ê. 872 Perfica q 669
Ε â 304.;10$
$us,
antheon - tur. i p0 ;*hylax Wikis,
*;;ibisino & 300

Papas
Ë tuberisgeneratio.
genus. 21733 Pcr % nullum du* r;£f
íícuí
Piget. 54 ^;
-

Papilionibus delendis. pagi. - - teft.

Pertinaces, ::.;i Protum & *-' §¤¤¤.
num,
133
23y - -1;.714, "styélzôçu, impube.
Parocci qui dicantur. 3o PÉ ;;8.377.444 715 714 | Pifcis, 61,10} ;3). l*6 tesfcturnùt. 438,65;
Partus fäcilis ac difficilis no- 2 ret; m; ¢put; u%ue ad Puttotumfiftinum, 7;y
tae. -
444 - hæus color. - rmâ ÉÉÉâ, Puella *antas cområens,
Pagtus monftrofi quid fg; É furticus fò .&:! m6 £\xi, 67o A. 376
cent. mana.
ɤgoi√, 366 Κάς,
Paffer uicilinus. i; nE a:& uipcrAi Plant; 16: Puella 7τγ
multum utimx emit
Pafferes pifces. 53 -

cjus, *\ta TS. 4l5

Paftinacápifcis. . 3o3 Philomcn culu» \\\x άειμούτx.
7tQ
\\\\
 I N D E X.
: culum. 284 Plaftices opera.
:?
Phocæ quidhorreant. 154
Phoenicia cedrus.
116 Pluma aquilæ.
Plumbum.
* Pholades. 319 Poliorcetes machi
Phryganium. 334 Polydorus Virgil
Phycis pifcis.
.,
:£
Phyfalus pifcis.
Phyfeter pifcis.
362 . tus.
365 Polypus pifcis.
366 Polypi caput.
Piceus color. 67* Pomonia fine arb
Piceæ fru&us figura. 15; Pompilus pifcis.
? Picis & tædarum hiftoria. pa Pomum croceum
gina r57 Pons maximus.
Picis fubftantia. vx Portæ quomodo
Piëtorum in Anglia excidiú. _ cis folum aperi
717 Portenta animali
Pi&uraut folida uideatur.pa Potentia.
gina 412 Potofsi mons.
Pili. 3o2.393.394.435.52o. Praedi&tio.
& 65% Præfagij nomen
Pinafter. 153 ueniat.
Pineus color. 672 Prafius gemma.
Pinea Inda. 144. Principum munu
Pineæ fruétus. 155 Procella.
Pingue humidum. 9;.ioz. Prodigia.
& Io6 Propólis odor.
Pinguedo terræ unde. 4o Protei fabula.
Pinguißima cffe quae mul- Protefilai fepulcl
tum olent. Io4 Prouerbium rer
Pinnæ. 298.3o4.32o netiis.
Pinnophylax pißis. 36o Pfelli opinio de
Pinus. 15 4. 8o5
Piper. Pfeudopalus lap
I 47
Pirorum & pomorum ui Pueri puellæάuo
mum. I* 6 res feruentur
Pifcis. 62.19}.z87.ufque ad Puerorum fafci
caput 39 Puella araneas
Pithaia fru&us. 437 o agr.

Planifphærium. 566 púíicet s.

Plantago marina. I62 Puella multum
tcns.
Plantae. 86.14o.ufqucad
caput 24 Puellæ dæmor
 f N D E X. ifci 3; 1NDEX. -

C1S.
Pulices,pediculi.
]
$<;itnl, quomodo fit. S;inzquib;litzfint. 3;)
Pullus É;
íôïíôáò pm OuO 226- -

Égi- moIcs, ? £o $umitus«loi. £)

uentur, 44* Syongr. 333

natur.
$andi adhaaditttin* * Seridtinâura.
57
pi caputfiyloterebratum Sa!datathi auftin* ibidem
St;ns. 101:11;01;i, $pumofi omnia tenacia
non inoriente pullo. 799 dus. i&uuhtribuscoht iiiy&**. [int. iio

re;is puteolanu$. 541. $*£§"'"'°

uIc ā ;8; 13}
$tratiusquid, 1*) Statua 18.161.6;?
Serus, 1%.&4ii Stella. *%.69;
;1;(.;.niana. Sapinusait'°°
Pulueres ut audians; Š; ag*
551 * Sfagsttttatur. 164 Stctilitasex6k. ;st
Sitt, Quomodo in aqum $trdaiis usiniumentis.
rfii feruentur.
-
188 $igi* 2p1$.
P a
;;) tranfamt. £$ ' pag. 248
Siccorum}oniuiuthia, Stttpitusin litoribus& fub
Puppis nauis ratio.
Puigans medicamétumfiia-
33* ζ?Äiorum
furdum. 1;:
rcmti*
tur, 634 aquu. 736
É imum omnium.:.
uI1S1
66o Scabici
30.
c? -- _ _*
$igili. *ii*i. Striges&lamiz, 718
Signorum initium utrius. Stiigtiumdediâz. /;.
PAT
È &busdani,
color.
p. difcrimen.
síí- =-
Irr.67o Š hus.
? * imolcati. 225
fig. . 4'o Stomateusyfis. jj;
Sùtusjfís. $ $u&umqûmolofixtjï.
urpure Ἑo, Scaribę? tumtmet. $ttmum\\\iu, y, gna (}4
Pygmei. 59o.39I.39 Scarus cui folus 30: Smarag&us, n7 Succinum, mi;i;n
pag. . ;44 $s}iisufit. qi $udoráquo fiat. 386
Aiarum genera.
-

339 Scilíquil $oboltsficunt, $ Sues. 4nam.138. 48.;;9.

R Ranae. í8 Ä;
165 28.351 Scethlafidicarum infùlarum2%
-

Solintjuisquis. 330 & 64,

apæ. - ---- mOfCS. -
Solami Ę minuis, Súurputumnatium. pa
Regulus auis. d .i§ Scincu$. . Â fg, 1*» gina 4
Remora quomodo Ä Scirrofflcni* ;$us homi Sokitspí;. $ $u?<iiorum eratiatim T
£est.
C11na. . „,j,
3 Scintil*
nis, *°°*
... Tá; *j;is
Š%%.7OI,tialis, *ï;;
0f.%%i.(%.
tus, £
motibus ot.
3}; -

i pifcis. 335 i(tis. **

ÉÉptio.
Rota $-ris.
:
366
483
:'! mirum.
§%?', brcuitct modi?*
- 1:4
6 $ Solt* fttre; Tuttatum. g;\um & άττύotum, Pa
na 456
S$- uf Sij Stutiones,
Rotae pifces. «;; Scribcn 93
*i*iufq;ad Sym • 349
Rugas quae tollant. gina 90% *******$*$£ ymyathia,
- -
$
S hac partus. -
°\i, $it, 7j6.7;7. °j°&ntib&&um, uem
Accharum rofeum £j É color. uid.f*
. Scro p 6*; 760, 'ticulusinuettitur. 289
1 j; 2;o Scytalc Laconica % (00
Sot;,
7no
Syrtes&ui, 337
Salamandra. gina
Salamandrae uilli.
- -

: scáritas quid.
-

í
;*
Štit. £ T AbkneT. utanturàua
Syrétum. 413760;$i,
Sal lapideum. » s. ***.&*t, f. lm quihns ;....:
Semina. -
fertu 15
quibus ignis
Sal quo cogatur. 786 Éam differentia, í Š nitùs, t
$Montetegjç.
44*0; T abul
Sal quomodo candidus fiat. Scp! a £ c.
34).£y$.$
- 6,8
ag-
s.fi caufà & a&io, *: ssge
«.£ìionis uiolent**è
Io1
$Phrtaíí, É t$. -

$$o
Salmo. 345 cics. Scpci “útotummote;. 37
\ Nu. Ve\
 —-—--— —
I N D E X.

. sepelienda quomodo £r- spinae quib.datae fint.

uentuI. 64* Spongiae.
Sericitin&ura. 67o spumieus color.

. Serpens. xo7.228. 23o.231. Spumofà omnia

' :;a.233.& 234.
a sextarius quid.
Sexus.
sfragis terra quae.
179
199.& 417 Stella.
funt.
Statua

864 Sterilitas ex fole.

$icci quomodo in aquam Storchadis uis in iume
tcn
-

' ;;8.36
29

tranfeant. 5o8 ' pag.

Siccorum pondus ut habea- Stfepitus in litoribus 8
tur. ' 634 aqua.
Sigilla. 781.781. Striges &lamiae.
*. Signorum initium uerius. Striges unde diètae.
- pag. 47o Strömateus pifcis.
f' Siíürüs pifcis. ' 35o Stuchum quómodo fi.
< Sirenum hiftoria. 223 gina
Smaragdus, ray Succinum. 1

Smitiô lapidis ufus. 61 Sudor à quo fiat.

Soboles fœcunda. a6o Sues. 42.2 n.238.34
Solandis auis qualis. 38o & 642
solani fomniferi mira uis. Sulphur purum natiui
pag. 149 - gina
Solejies pifäs. 319 Sujjeriorum erraticar
Sol duplicatus cum circulis. tus.

6o3.691.695.699.7oI. Suppofita pro motit

Solea oculata. 33; É & circuloru
Soleae ferreac Turcarum. gina
Pag. 615 Sturiones.
somiiium. 421.42*.ufq; ad Sympathia;
4:7.& 433.459.766.769. Synódontib.& chan
Sonus. 336.753. 756. 757. triculus inuertitui
*76o. Syrtes & uada.
Sors. . 77o -r
Sparta ciuitas. 854 Abulc ne urar
Spe&rum. 418.76o.761. fis in quib
76z.& 76;. - fertur.
Specus mirabilis. 44.7o3 Tabularum Monte
Specula. 547.638.642 claratio.
Sphæra folida. .36o.361 Tartarorum mors
NI
 I N D E X. -

Telinae, gio Turdorumpiìmgnt. I. oâomoisiti »; Witrorumobfcuritas. 881

Telum pendens nullis uin- _ pag. ; I Vires. 4y 36. Vitulus. 5%.709
… culis. ;si Tiipii cpifcojitnfij* IYji;?ot. iis Vmbilicus. 324
Tempc locidefcriptio. 19 _gna §. I Vifaialanimalim?tTuyv. Wnguentum, 4916t:
Tempcftates. 774 Tjrfionis formu. 31. I .£na 1;$ Wngutsodorati. $47
Teredines.' iij Tympanimirum. * 1 '* 431.449 Wor, i;7.3.756.7j7.7j8.
feifariöüs aliqui.44.504 Tjniâ git .£l '* ; 77 &*o '
Tefta. 41.317 Typhlc à nullo attagt: Yitstumolaoâum. 1% Vrbs. 41.*I;3;;?;£&£;7
Teftudines. 218. 3ft pifce. , » Wititumus. (i!*$4 Wiceus, 334.637.641
Terracedron. 31 Tjpographicz atis iii Vitium. 5019431}}, Vtina. 4it
Thefàuri. 783.860. Pag. . 4 1 54* Wuzfèruandae. 186
867.868 Tjrìaniâ;m quidporta
Thoraces fericeiutdiutiffi- dit 704 FINIS,
mé durent. 644
Thriffà pifcis, j£ Vf Atc; , *#?
Thymiämaut fiat. 668 Wafiuscolor. 673
Thynnus pifcis. j;6 Vclutum. 644
Tigna an folida. ζ, ventus, ni4%%'*''*
Tigna neuitientur, ibidcm ventris doloribus. *
Timentium cur alba facies, Vcntrcs inbifilcisquatuot,
agr. Iro.310 Pa3,
-ríí 3o9.264 y#. ao;;131:736, 1
Tincæ, 431.616 319
Tonitrus diuturnus.
çTorridam 719 Vefua,
qui fexies tranf- Vcrrucae. 441
W}

mcapit. 6o6 Veficatorii 440

Tortusin eculeo ne confi-
441
Š
ì&finituę
*
tcatur.
Tracurus pifcis. % Vcl
' mifiibuspoft multafexti
-

Triangulus. 71; la. - - £

Triorchis herba. £, yiarumnaturalum?“.
Tritonia imago. j4z t4. £
Trochi pifces. - 314 Viéìima. y
Trutta pifcis. §Ã¢ viâoriae prxfigia , it ,
Tubarümfonus perpetuus. Vidcteinn?aë quibusco- |
Pag. jyr , tigit.
TÉr. 3r4.;1;.316 Vinum. i74"fq;ad cap.**
Turcarum ecftafis. 41o & 518.670 4;
Turcarum gcmmae. §67 Vinariauafì
Turcarum tympana. j;o yiolentia abßi feparatio;
oὰ
-=- IN D E x.
... o&o modis fieri. 97 Vitrorum obfcuritas.
I, Vires. 4o7.5ox Vitulus. 3
II, Viridis color. rix Vmbilicus.
I. Vifca icala nimal in Peru. pa- Vnguentum.
.. _ gina 238 Vngues odorati.
'I Vita. 431.449 Vox. 137.281.756.7
I Vitium.
I. - -

235 7;2.& 76o -

'I Vitis cum olea odium. 163 Vrbs. 42.715.855.85v

£ Vitreum uas. 618.764 Vrceus. 534.'
. Vitrum. 9o.91.94.552,533. Vrina.
- { $34.642 Vuæ feruandae.
s ;
• F IN I S. -

3. ,
£ .
».
, &
<*

& `
2*
t -

id
2 ,

•. .
,: -
.**
..
„;** -
 - （）
-.
-- - -

|
|
- .-… -
 -
- - - -
-

_ . -- -- -
 ··

+
- -） ----
------~- - --~~~~ ~|
 -
-
-

-
-

l.
- . -

-
-

-
.

- -

-
- -
-

-
-
-
-

-
-
-

- -
-

-
- -

.
- -

-
-
- -
■ -* -- -• - * ■

■r.iss*.*…* v**•
-------