FORMALIN

§å ¸n tèt nghiÖp ThiÕt kÕ ph©n xëng s¶n xuÊt
Formalin trªn xóc t¸c b¹c
Môc Lôc
Trang
Lêi c¶m ¬n
PhÇn më ®Çu....................................................................4
PhÇn I. Tæng quan lý thuyÕt..........................................6
Ch¬ng I. Nguyªn liÖu cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt formalin6
I. Giíi thiÖu chung .......................................................6
II. TÝnh chÊt vËt lý.......................................................6
III.TÝnh chÊt ho¸ häc....................................................8
IV. Çc ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt methanol........................8
V. Mét sè øng dông cña methanol..............................10
VI. Tiªu chuÈn vÒ nguyªn liÖu methanol ®Ó s¶n xuÊt
formalin.............................................................................11
Ch¬ng II. TÝnh chÊt vµ øng dông cña s¶n phÈm
formandehyde................................................................. 13
I. TÝnh chÊt vËt lý...................................................13
II. TÝnh chÊt ho¸ häc...............................................17
II.1.Ph¶n øng ph©n huû .........................................17
II.2. Ph¶n øng oxy ho¸................................................18
II.3. Ph¶n øng gi÷a çc ph©n tö formandehyde........18
III. ChØ tiªu formalin th¬ng phÈm..............................19
IV. Mét sè øng dông cña s¶n phÈm formalin..............20
Ch¬ng III. Çc ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt formandehyde..22
I. Giíi thiÖu mét sè qu¸ tr×nh....................................22
II. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt formandehyde dïng xóc t¸c b¹c23
II.1.C«ng nghÖ chuyÓn ho¸ hoµn toµn methanol(c«ng
nghÖ BASF)...............................................................24
NguyÔn ThÞ H»ng- Ho¸ dÇu QN-K46 1
II.2.C«ng nghÖ chuyÓn ho¸ kh«ng hoµn toµn methanol

vµ chng thu håi methanol .........................................27
III. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt formandehyde dïng xóc t¸c oxit29
III.1. C«ng nghÖ s¶n xuÊt formalin theo qu¸ tr×nh
Formox....................................................................... 30
III.2. C«ng nghÖ s¶n xuÊt formalin cña viÖn Nov«xibiªc
.......................................................................................... 32
IV. So s¸nh vÒ mÆt kinh tÕ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
formandehyde...........................................................34
V. Lùa chän c«ng nghÖ..............................................37
Ch¬ng IV. ThiÕt kÕ d©y chuyÒn s¶n xuÊt
formandehyde
®i tõ methanol kü thuËt dïng xóc t¸c b¹c..........38
I. D©y chuyÒn c«ng nghÖ.........................................38
II. ThuyÕt minh d©y chuyÒn s¶n xuÊt.......................39
III. C¬ së cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt formandehyde dïng xóc
t¸c b¹c........................................................................ 40
III.1. Çc ph¶n øng ...................................................40
III.2. C¬ chÕ cña qu¸ tr×nh......................................41
IV. Çc yÕu tè ¶nh hëng cña qu¸ tr×nh......................43
V. ThiÕt bÞ ph¶n øng chÝnh.......................................44
PhÇn II. TÝnh to¸n c«ng nghÖ......................................45
Ch¬ng V. TÝnh to¸n c«ng nghÖ....................................45
I. Çc sè liÖu ban ®Çu...............................................45
II. TÝnh c©n b»ng vËt chÊt........................................46
II.1. N¨ng suÊt cña d©y chuyÒn................................46
II.2.TÝnh thµnh phÇn khÝ th¶i....................................46
II.3. TÝnh to¸n cho çc ph¶n øng................................47

II.4. C©n b»ng vËt chÊt cho toµn ph©n xëng............50

II.5. C©n b»ng vËt chÊt cho thiÕt bÞ ph¶n øng chÝnh 52
II.6. C©n b¨ng vËt chÊt cho thiÕt bÞ bay h¬i methanol53
II.7. C©n b»ng vËt chÊt cho thiÕt bÞ hÊp thô s¶n phÈm
..................................................................................53
III. TÝnh c©n b»ng nhiÖt lîng.....................................54
III.1. TÝnh c©n b»ng nhiÖt lîng cho thiÕt bÞ ph¶n øng
chÝnh......................................................................... 54
III.2. TÝnh c©n b»ng nhiÖt lîng cho thiÕt bÞ ®un nãng
kh«ng khÝ..................................................................60
III.3. TÝnh c©n b»ng nhiÖt lîng cho thiÕt bÞ bay h¬i
methanol...................................................................62
III.4. TÝnh c©n b»ng nhiÖt lîng cho thiÕt bÞ hÊp thô 65
IV. TÝnh to¸n thiÕt bÞ chÝnh......................................74
IV.1. TÝnh phÇn thiÕt bÞ lµm l¹nh nhanh hçn hîp khÝ
sau khi ph¶n øng......................................................75
IV.2. TÝnh ®êng kÝnh, thÓ tÝch xóc t¸c, chiÒu cao
phÇn ph¶n øng..........................................................76
IV.3. TÝnh ®êng kÝnh èng dÉn nguyªn liÖu vµo thiÕt bÞ
ph¶n øng...................................................................78
IV.4. TÝnh ®êng kÝnh èng dÉn s¶n phÈm ra khái thiÕt bÞ
ph¶n øng...................................................................79
IV.5. Chän ®¸y vµ n¾p thiÕt bÞ.................................82
IV.6. TÝnh chiÒu cao cña thiÕt bÞ ph¶n øng..............82
IV.7. TÝnh chiÒu dµy cña thiÕt bÞ ph¶n øng..............83
PhÇn III. ThiÕt kÕ x©y dùng.........................................86
Ch¬ng VI. ThiÕt kÕ x©y dùng......................................86
I. Chän ®Þa ®iÓm x©y dùng ...................................86

II. KÕt luËn vÒ thiÕt kÕ x©y dùng.............................94

PhÇn IV. An toµn lao ®éng...........................................95
Ch¬ng VII. An toµn lao ®éng........................................95
I. Kh¸i qu¸t vÒ an toµn lao ®éng...............................95
II. Nh÷ng yªu cÇu vÒ phßng chèng ch¸y næ..............96
III. Nh÷ng biÖn ph¸p tæ chøc ®¶m b¶o an toµn ch¸y næ
..................................................................................97
PhÇn V. Tù ®éng ho¸....................................................100
Ch¬ng VIII. Tù ®éng ho¸ .............................................100
1. Môc ®Ých vµ ý nghÜa ........................................100
2. HÖ thèng ®iÒu khiÓn tù ®éng............................101
3. Mét sè kÝ hiÖu thêng dïng trong tù ®éng ho¸.....101
4. Çc d¹ng ®iÒu khiÓn tù ®éng.............................101
5. HÖ ®iÒu khiÓn ph¶n håi.....................................104
6. CÊu t¹o cña mét thiÕt bÞ tù ®éng c¶m biÕn.......105
PhÇn VI. TÝnh to¸n kinh tÕ.........................................108
Ch¬ng IX. TÝnh to¸n kinh tÕ......................................108
I. Môc ®Ých cña viÖc tÝnh to¸n kinh tÕ...................108
II. Néi dung cña dù ¸n..............................................109
KÕt luËn
Tµi liÖu tham kh¶o
PHÇN Më ®Çu
ViÖt Nam ®ang trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i
ho¸, viÖc thóc ®Èy ph¸t triÓn çc ngµnh c«ng nghiÖp mòi
nhän lµ nhiÖm vô rÊt quan träng vµ cÇn thiÕt. Trªn con ®êng
ph¸t triÓn, níc ta ®· cã nh÷ng tiÕn bé vÒ kinh tÕ còng nh
khoa häc vµ kü thuËt. ThÕ nhng ®Õn b©y giê so víi thÕ giíi,

nÒn c«ng nghiÖp cña chóng ta vÉn lµ mét nÒn c«ng nghiÖp
non trÎ. HÇu hÕt nh÷ng s¶n phÈm c«ng nghiÖp quan träng,
chóng ta ®Òu ph¶i nhËp khÈu tõ níc ngoµi.
Nhu cÇu cÊp b¸ch vÒ çc s¶n phÈm cña läc ho¸ dÇu
ngµy cµng t¨ng khi nÒn c«ng nghiÖp ngµy cµng ph¸t triÓn.
Bëi v× çc s¶n phÈm läc ho¸ dÇu kh«ng chØ lµ nguån nhiªn
liÖu chÝnh cho çc thiÕt bÞ m¸y mãc mµ cßn lµ nguån nguyªn
liÖu hµng ®Çu quan träng cho nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp
kh¸c.
Formandehyde lµ mét hîp chÊt cã mÆt trong tù nhiªn vµ

h×nh thµnh tõ çc hîp chÊt h÷u c¬ b»ng qu¸ tr×nh quang
ho¸ trong khÝ quyÓn kÕt hîp víi sù sèng trªn tr¸i ®Êt. Nã
h×nh thµnh ë ®é c« ®Æc thÊp vµ cã thÓ ®o ®îc. Nã cã mïi
rÊt khã chÞu mÆc dï nång ®é thÊp 0,5%1%.
Formandehyde còng ®îc t¹o thµnh tõ çc hîp chÊt h÷u

c¬ trong qu¸ tr×nh ch¸y kh«ng hoµn toµn. V× thÕ mµ
formandehyde ®îc t×m thÊy trong khi ch¸y cña ®éng c¬ xe,
nhiÖt nhµ m¸y, khÝ ®èt vµ ngay c¶ trong khãi thuèc l¸ …
Formandehyde lµ mét ho¸ chÊt ho¸ häc c«ng nghiÖp

quan träng vµ ®îc dïng trong çc qu¸ tr×nh s¶n xÊt cña rÊt
nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp. HiÖn nay cã trªn 50 ngµnh c«ng
nghiÖp sö dông formandehyde. Formandehyde còng lµ mét
trong nh÷ng hîp chÊt h÷u c¬ quan träng ®Ó cung cÊp cho
çc ngµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ tiªu dïng, ë d¹ng thêng
formandehyde hoµ tan trong níc ë d¹ng dung dÞch nång ®é
(37%  45%) ®îc gäi lµ formalin. §©y lµ mét trong nh÷ng b¸n
thµnh phÈm quan träng cho ngµnh tæng hîp h÷u c¬ vµ nhiÒu

ngµnh kh¸c nh : ngµnh y tÕ dïng ®Ó íp x¸c, tÈy mïi, ngµnh

thùc phÈm ®Ó tr¸nh thiu thèi, thuéc gia trong c«ng nghÖ
thuéc gia giÇy ...
Hµng n¨m ë níc ta ph¶i nhËp khÈu formalin ®Ó s¶n xuÊt

çc vËt liÖu polime, vËt liÖu çch ®iÖn, çch nhiÖt, chÊt m¹
kim loaÞ, chÊt phô trî cho c«ng nghiÖp dÖt, chÊt s¸t trïng
trong ch¨n nu«i ...
Do ®ã viÖc nghiªn cøu thiÕt kÕ ph©n xëng s¶n xuÊt

formalin lµ rÊt cÇn thiÕt nh»m ®¸p øng nhu cÇu sö dông
trong níc vµ gi¶m thiÓu chi phÝ nhËp khÈu tõ níc ngoµi.
Víi ®å ¸n thiÕt kÕ ph©n xëng s¶n xuÊt formalin tõ

methanol trªn xóc t¸c Ag n¨ng suÊt 50.000 (tÊn/n¨m) nµy t«i
hy väng sÏ bæ sung thªm çc kiÕn thøc ®Ó cã thÓ gãp phÇn
nhá bÐ vµo c«ng cuéc x©y dùng ®Êt níc ngµy cµng giµu
m¹nh.
Xin tr©n träng göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh ®Õn çc
thÇy, c« gi¸o trong bé m«n c«ng nghÖ H÷u C¬ - Ho¸ DÇu, tr-
êng ®¹i häc B¸ch Khoa Hµ Néi. ®Æc biÖt lµ lêi c¶m ¬n ®Õn
GS-TS. §µo V¨n Têng ®· tËn t×nh híng dÉn cho t«i hoµn
thµnh ®å ¸n nµy.

PhÇn I. Tæng quan lý thuyÕt

Ch¬ng I
nguyªn liÖu cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt formalin
I. giíi thiÖu chung
Methanol cßn gäi lµ metyl alcol hoÆc rîu gç, cã c«ng
thøc lµ CH3OH, khèi lîng ph©n tö 32,024. N¨m 1661 lÇn ®Çu
tiªn Robert Boyle ®· thu ®îc methanol sau khi cÊt giÊm gç
b»ng s÷a v«i. Sau ®ã vµo n¨m 1857, Berthelot còng ®· tæng
hîp ®îc methanol b»ng çch xµ phßng ho¸ metyl cloride.
Trong kho¶ng tõ n¨m 1830 tíi 1923, chØ cã nguån quan träng
nhÊt ®Ó s¶n xuÊt methanol lµ tõ giÊm gç thu ®îc khi chng
kh« gç. Tíi ®Çu nh÷ng n¨m 1923, methanol ®· ®îc s¶n xuÊt
b»ng ph¬ng ph¸p tæng hîp tõ CO vµ H 2. §Õn ®Çu nh÷ng n¨m
1920, M.PIER vµ çc ®ång nghiÖp h·ng BASF dùa trªn sù ph¸t
triÓn cña hÖ xóc t¸c ZnO - Cr2O3 ®· tiÕn mét bíc ®¸ng kÓ
trong viÖc s¶n xuÊt Methanol víi quy m« lín trong c«ng
nghiÖp. Vµo cuèi n¨m 1923 qu¸ tr×nh nµy ®îc thùc hiÖn ë ¸p
suÊt cao (25 MPa  35 MPa, To =3200C  4500C) chóng ®îc sö
dông trong c«ng nghiÖp s¶n xuÊt Methanol h¬n 40 n¨m. Tuy
nhiªn vµo ®Çu nh÷ng n¨m 1960, ICI ®· ph¸t triÓn mét híng
tæng hîp methanol ë ¸p suÊt thÊp (510 MPa, T0 =
2000C3000C) trªn xóc t¸c CuO víi ®é chän läc cao. HiÖn nay
methanol ®îc s¶n xuÊt nhiÒu h¬n trªn thÕ giíi b»ng ph¬ng
ph¸p tæng hîp ¸p suÊt thÊp cßn ph¬ng ph¸p chng tõ giÊm gç
chØ chiÕm kho¶ng 0,003% tæng lîng methanol s¶n xuÊt ®îc.
Methanol lµ mét trong nh÷ng nguyªn liÖu quan träng
nhÊt trong c«ng nghiÖp ho¸ häc, 85% methanol ®îc dïng lµm
nguyªn liÖu hoÆc dung m«i cho qu¸ tr×nh tæng hîp c«ng
nghiÖp ho¸ häc. PhÇn cßn l¹i ®îc dïng trong lÜnh vùc n¨ng l-
îng lµm nhiªn liÖu.
II. tÝnh chÊt vËt lý

Methanol lµ chÊt láng kh«ng mµu, trung tÝnh, cã tÝnh

ph©n cùc, cã mïi nhÑ t¹i nhiÖt ®é thêng. V× ph©n cùc nªn
methanol cã thÓ tan trong níc, benzen, rîu, este vµ hÇu hÕt
çc dung m«i h÷u c¬. Methanol cã kh¶ n¨ng hoµ tan nhiÒu
lo¹i nhùa nhng Ýt tan trong chÊt bÐo vµ dÇu.
Methanol dÔ t¹o hçn hîp ch¸y næ víi kh«ng khÝ, rÊt ®éc
cho søc khoÎ con ngêi, víi lîng 10 ml trë lªn cã thÓ g©y tö
vong.
B¶ng 1: M«t sè h»ng sè vËt lý quan träng cña

Methanol
Tªn H»ng sè
NhiÖt ®é s«i(101,3 KPa) 64,7 (0C)
NhiÖt ®é ®ãng r¾n -97,8 (0C)
Tû träng chÊt láng (00C; 101,3KPa) 0,8100 (g/cm2)
Tû träng chÊt láng(250C ;101,3KPa) 0,78664 (g/cm2)
NhiÖt ®é bèc ch¸y 470 (0C)
¸p suÊt tíi h¹n 8,097 (Mpa)
NhiÖt ®é tíi h¹n 239,49 (0C)
Tû träng tíi h¹n 0,2715 (g/cm3)
ThÓ tÝch tíi h¹n 117,9 (cm3/mol)
HÖ sè nÐn tíi h¹n 0,224
NhiÖt ®é nãng ch¶y 100,3(KJ/kg)
NhiÖt ho¸ h¬i 1128(KJ/kg)
NhiÖt dung riªng cña khÝ 44,06(J.mol-1.K-1)
(250C;101,3KPa)
NhiÖt dung riªng cña láng(250C ; 81,08(J.mol-1.K-1)
101,3KPa)
§é nhít cña láng (250C) 0,5513(MPas)
§é nhít cña khÝ (250C) 9,6.10-3(MPas)
HÖ sè dÉn ®iÖn (250C) (2-7).10-9 (-1cm-1)

Søc c¨ng bÒ mÆt trong kh«ng khÝ 22,10 (MN/m)

(250C)
Entanpi tiªu chuÈn (khÝ 250C ; -200,94(KJ/mol)
101,3KPa)
Entanpi tiªu chuÈn (láng250C ; -238,91(KJ/mol)
101,3KPa)
Entropi tiªu chuÈn (khÝ 250C ; 239,88(J.mol-1.K-1)
101,3KPa)
Entropi tiªu chuÈn (láng 250C ; 127,27(J.mol-1K-1)
101,3KPa)
HÖ sè dÉn nhiÖt láng (250C) 190,16(MW.m-1K-1)
HÖ sè dÉn nhiÖt h¬i(250C) 14,07(MW.m-1.K-1)
Giíi h¹n næ trong kh«ng khÝ 5,5%  44%(nång ®é)
III. TÝnh chÊt ho¸ häc
Methanol lµ hîp chÊt ®¬n gi¶n nhÊt trong d·y ®ång
®¼ng cña rîu no ®¬n chøc. Ho¹t tÝnh cña nã ®îc quy ®Þnh
bëi chøc n¨ng cña nhãm hydroxyl. Çc ph¶n øng cña
methanol ®i theo híng ®øt liªn kÕt C-O hoÆc O-H vµ ®îc
®Æc trng bëi sù thay thÕ nguyªn tö -H hay nhãm -OH trong
ph©n tö. Tuy nhiªn kh¸c víi çc rîu kh¸c trong d·y ®ång ®¼ng
cña nã, methanol kh«ng thÓ cã ph¶n øng t¸ch lo¹i  cïng víi sù
t¹o thµnh liªn kÕt béi.
Çc ph¶n øng ®Æc trng cña methanol nh sau:
III.1. Ph¶n øng hydro ho¸.
CH3OH + H2 CH4 + H2O + Q , H =-159 (kJ/
mol).
III.2. Ph¶n øng t¸ch níc.
2CH3O C2H4O + H2O (to : 140oC; xt : H2SO4
0
t

, xt

®Æc).

III.3. Ph¶n øng «xi ho¸.

Khi «xi ho¸ methanol trªn xóc t¸c kim lo¹i (Ag, Pt, Cu) hay
xóc t¸c oxit (Fe, Mo) hoÆc hçn hîp oxit (V-Mo, Fe-Mo, Ti-Mo)
trong ®iÒu kiÖn thÝch hîp ta thu ®îc formandehyde vµ çc
s¶n phÈm phô:
CH3 OH + 1/2 O2 CH2 O + H2 O + Q , H = -159
0
t

, xt

(KJ/mol).
NÕu oxi ho¸ s©u h¬n sÏ t¹o ra axit formic:
CH3OH + O2 0
t

, xt
 HCOOH + H2 O
NÕu oxi ho¸ hoµn toµn thu ®îc CO2 vµ H2O:
CH3OH + O2 CO + 2H2O
0
t

, xt

CH3OH + 3/2O2 CO2 + 2H2O

0
t
xt
III.4. Ph¶n øng dehydro ho¸.

CH3OH CH2O + H2
IV. çc ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt methanol

IV.1. ph¬ng ph¸p chng kh« gç.
Khi khoa häc kü thuËt cha ph¸t triÓn th× ®©y lµ ph¬ng
ph¸p chÝnh ®Ó s¶n xuÊt methanol trong c«ng nghiÖp.
IV.2. ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt methanol tõ khÝ tæng
hîp.
®©y lµ mét trong nh÷ng ph¬ng ph¸p quan träng vµ
phæ biÕn nhÊt hiÖn nay. Nã ®¸p øng ®îc tÝnh hiÖu qu¶ vÒ
kinh tÕ. HÇu hÕt lîng methanol trªn thÕ giíi ®îc s¶n xuÊt
b»ng ph¬ng ph¸p nµy.
IV.3. ph¬ng ph¸p oxi ho¸ trùc tiÕp hydrocacbon.

Ph¬ng ph¸p nµy tæng hîp methanol b»ng çch oxi ho¸
trùc tiÕp metan b»ng kh«ng khÝ vµ cã mÆt cña xóc t¸c. tuy
nhiªn do cã nhiÒu h¹n chÕ nªn ph¬ng ph¸p nµy kh«ng ®îc
øng dông réng r·i. Çc s¶n phÈm chñ yÕu t¹o thµnh tõ qu¸

tr×nh nµy lµ: methanol, formaldehit, acetaldehit, ©xeton vµ

mét lîng nhá axit, rîu bËc cao, çc aandehit, axeton kh¸c. tû lÖ
gi÷a çc s¶n phÈm ®îc x¸c ®Þnh bëi çc ®iÒu kiÖn nhiÖt
®é, ¸p suÊt vµ b¶n chÊt cña nguyªn liÖu.
IV.4. ph¬ng ph¸p tæng hîp Fischer-Tropsch.

Ph¬ng ph¸p nµy ®îc t×m ra ë §øc vµo n¨m 1925.
Methanol thu ®îc lµ s¶n phÈm phô cña qu¸ tr×nh nªn nã chØ
chiÕm mét tû lÖ rÊt nhá so víi tæng s¶n lîng methanol trªn
thÕ giíi.
IV.5. ph¬ng ph¸p oxi ho¸ metan vµ sulfua trioxit.

Ph¶n øng gi÷a metan vµ sulfua trioxit xÈy ra trong axit
sulfuric láng ë nhiÖt ®é (1000C  4500C) vµ ¸p suÊt 1000 psi
®Ó thu ®îc çc dÉn xuÊt oxi ho¸ vµ sulfo ho¸ cña metan
trong ®ã cã c¶ methanol.
IV.6. ph¬ng ph¸p hydrat ho¸ dimetyl ete.

Qu¸ tr×nh nµy cã thÓ thùc hiÖn díi t¸c dông cña xóc t¸c
hçn hîp oxit kim lo¹i mang trªn ®Êt sÐt tù nhiªn. ph¬ng ph¸p
nµy còng kh«ng ®îc øng dông nhiÒu trong c«ng nghiÖp s¶n
xuÊt methanol.
V. Mét sè øng dông cña methanol

Methanol lµ mét trong nh÷ng nguyªn liÖu vµ dung m«i
quan träng nhÊt cho c«ng nghiÖp tæng hîp ho¸ häc. Methanol
cßn ®îc coi lµ nhiªn liÖu lý tëng trong lÜnh vùc n¨ng lîng v×
ch¸y hoµn toµn to¶ ra mét lîng nhiÖt lín vµ kh«ng g©y «
nhiÔm.
V.1. Sö dông lµm nguyªn liÖu cho tæng hîp ho¸

häc.

Methanol trªn toµn thÕ giíi ®îc sö dông trong tæng hîp
ho¸ häc ®Ó s¶n xuÊt çc hîp chÊt quan träng nh:
formaldehyde, dimetyl terephtalat, MTBE, acid acetic ...
Formaldehyde lµ s¶n phÈm quan träng nhÊt tæng hîp tõ
methanol. Kho¶ng 40% methanol trªn thÕ giíi ®¬c dïng trong
tæng hîp formaldehyde víi tû lÖ gia t¨ng ®¹t 3%. çc ph¬ng
ph¸p tiÕn hµnh ®Òu dùa trªn qu¸ tr×nh «xy ho¸ methanol
b»ng kh«ng khÝ. Chóng chØ kh¸c nhau chñ yÕu lµ ®iÒu kiÖn
nhiÖt ®é vµ b¶n chÊt cña xóc t¸c sö dông.
Metyl tert - butyl ete (MTBE) lµ s¶n phÈm ®îc tæng hîp
b»ng ph¶n øng gi÷a methanol vµ iso buten trªn axit trao ®æi
ion. Lîng methanol sö dông cho môc ®Ých nµy cµng ngµy
cµng t¨ng trong lÜnh vùc nhiªn liÖu. Hîp chÊt nµy pha vµo
x¨ng lµm t¨ng chØ sè octan vµ trë nªn ®Æc biÖt quan träng
khi ngêi ta nhËn thøc ®îc sù ®éc h¹i cña çc cÊu tö
hydrocacbon th¬m cã trÞ sè octan cao vµ ®ßi hái lo¹i trõ lîng
ch× cã trong x¨ng. Tèc ®é t¨ng trëng MTBE s¶n xuÊt tõ
methanol hµng n¨m ®¹t 12%.
Acid acetic ®¬c s¶n xuÊt b»ng qu¸ tr×nh cacbonyl ho¸
methanol cïng víi sù cã mÆt cña CO trong pha láng vµ xóc t¸c
®ång thÓ Co-I, Rhodi-I hoÆc Ni-I. Ph¬ng ph¸p BASF cæ ®iÓn
tiÕn hµnh ë ¸p suÊt 65Mpa, trong khi çc ph¬ng ph¸p hiÖn
®¹i (Monsanto) tiÕn hµnh ë ¸p suÊt 5Mpa. B»ng çch thay
®æi çc ®iÒu kiÖn qu¸ tr×nh mµ ta cã thÓ thu ®îc c¶
anhydric acetic ho¹c metyl acetat. Kho¶ng 9% lîng Methanol
trªn thÕ giíi ®îc dïng ®Ó s¶n xuÊt axit acetic víi møc ®é gia
t¨ng hµng n¨m ®¹t kho¶ng 6%.
Çc s¶n phÈm kh¸c cña methanol ®îc dïng ®Ó tæng hîp
mét sè lîng lín çc hîp chÊt h÷u c¬ kh¸c nhau nh: acid formic,
metyl este cña çc acid h÷u c¬ hoÆc v« c¬ ...
V.2. Sö dông trong lÜnh vùc n¨ng lîng.

Sau cuéc khñng ho¶ng vÒ dÇu má trªn thÕ giíi vµo ®Çu
nh÷ng n¨m 1970, ngêi ta tËp trung vµo viÖc t×m kiÕm

nguån nhiªn liÖu thay thÕ. Methanol lµ nguån nhiªn liÖu thay
thÕ rÊt høa hÑn cho çc s¶n phÈm dÇu má. Methanol cã thÓ
®îc dïng ®Ó pha vµo x¨ng, nhiªn liÖu diesel .... Nh»m c¶i
thiÖn mét sè tÝnh chÊt cña nhiªn liÖu.
V.3. Çc øng dông kh¸c
Methanol cã nhiÖt ®é ®«ng ®Æc thÊp vµ dÔ tan trong

níc nªn sö dông trong çc hÖ thèng lµm l¹nh c¶ ë d¹ng tinh
khiÕt vµ hçn hîp víi níc vµ glycol. Methanol còng ®îc dïng lµm
chÊt chèng ®«ng trong hÖ thèng lµm m¸t vµ ®èt nãng
Mét sè lîng lín methanol ®îc sö dông ®Ó b¶o vÖ çc
®uêng èng dÉn khÝ thiªn nhiªn chèng l¹i sù taä thµnh khÝ
hydrat ë nhiÖt ®é thÊp, lµm t¸c nh©n hÊp thô trong çc thiÕt
bÞ lµm s¹ch khÝ ®Ó lo¹i bá CO2 vµ H2S ë nhiÖt ®é thÊp vµ
lµm dung m«i cho çc qu¸ tr×nh ho¸ häc.
VI. Tiªu chuÈn vÒ nguyªn liÖu methanol ®Ó s¶n

xuÊt formalin
Nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt formalin bao gåm: methanol
kü thuËt, kh«ng khÝ s¹ch, xóc t¸c Ag vµ níc mÒm.
 Methanol kü thuËt:
 D¹ng ngoµi cña nã lµ chÊt láng trong suèt, kh«ng mµu,
kh«ng t¹p chÊt c¬ häc, tuy nhiªn nã nguy hiÓm v× rÊt ®éc vµ
dÔ t¹o hçn hîp ch¸y næ víi kh«ng khÝ.
 NhiÖt ®é s«i khi chng cÊt ë 760mmHg : (64  64,7) 0C.
 Khèi lîng riªng : (0,791 
0,792)g/cm3.
 Hµm lîng methanol : (99,0  99,5)%.
 Hµm lîng níc :  0,1%.
 Hµm lîng axit (tÝnh theo axit axetic) :  0,003%.

 Hµm lîng aldehit vµ axeton :  0,008%.

 Hµm lîng hîp chÊt bay h¬i cña s¾t :  0,0005%.
 Hµm lîng lu huúnh :  0,002%.
 Kh«ng khÝ s¹ch:
 Tríc khi ®a kh«ng khÝ vµo thiÕt bÞ ph¶n øng, cÇn ph¶i
®îc läc bôi vµ röa s¹ch çc t¹p chÊt cã thÓ g©y ngé ®éc xóc
t¸c lµm gi¶m hiÖu suÊt ph¶n øng, dÉn ®Õn t¨ng gi¸ thµnh
s¶n phÈm.
 Thµnh phÇn cña kh«ng khÝ chñ yÕu: 79% N 2 vµ 21%

O2.
 Níc:
Níc tríc khi sö dông ph¶i ®îc lµm s¹ch çc t¹p chÊt vµ
lµm mÒm níc ®Ó tr¸nh g©y ¨n mßn kim lo¹i, lµm t¨ng trë lùc
trªn ®êng èng còng nh trªn thiÕt bÞ. MÆt kh¸c níc kh«ng s¹ch
th× çc ph¶n øng phô cã thÓ xÈy ra nhiÒu h¬n lµm gi¶m
hiÖu suÊt cña s¶n phÈm.
B¶ng 2: mét sè chØ tiªu quan träng cña methanol.
Thµnh phÇn Quy ®Þnh

Hµm lîng methanol  99,85%
Tû träng d420 0,7928g/cm3
Kho¶ng nhiÖt ®é s«i cùc ®¹i 10C
Hµm lîng axeton vµ axetandehit  0,003%
Hµm lîng etanol  0,001%
Hµm lîng hîp chÊt bay h¬i cña s¾t  2.10-6 g/l
Hµm lîng lu huúnh  0,0001%
Hµm lîng clo  0,0001%
Hµm lîng níc  0,15%

PH  7,0
Thêi gian khö mÇu tèi thiÓu (kiÓm tra
30 phót
KMnO4)
Ch¬ng II
TÝNH CHÊT Vµ øNG dông CñA S¶N PHÈM
FORMALDEHYDE
I. TÝnh chÊt vËt lý
Formaldehyde ( CH2O ) lµ chÊt khÝ kh«ng mµu, mïi sèc,

vÞ chua vµ ®éc (t¸c ®éng ®Õn m¾t, da mòi vµ cæ häng,
kÝch thÝch thÇn kinh ngay c¶ khi víi nång ®é nhá).
Formaldehyde ho¸ láng ë -19,20C, tû träng cña láng lµ
0,8153 ë -200C vµ 0,9172 ë -800C, ®ãng r¾n ë -1180C d¹ng
bét nh·o tr¾ng. ë tr¹ng th¸i láng vµ khÝ th× formaldehyde æn
®Þnh ë nhiÖt ®é thÊp hoÆc ë nhiÖt ®é thêng (800C 1000C).
KhÝ formaldehyde kh«ng polyme ho¸ ë 800C hoÆc 1000C
vµ ®îc xem nh lµ mét khÝ lý tëng.
 Mét sè tÝnh chÊt nhiÖt ®éng cña formaldehyde.
 NhiÖt t¹o thµnh formaldehyde ë 25 0C lµ : 115,9 
6,3 (KJ/mol).
 N¨ng lîng Gibbs ë 250C lµ : 109,9
(KJ/mol).

 Entropy ë 250C lµ : 218,8 +

0,4 (KJ/mol).
 NhiÖt ch¶y ë 250C lµ : 561,5
(KJ/mol).
 NhiÖt ho¸ h¬i ë -19,20C lµ :
23,32(KJ/mol).
 NhiÖt dung riªng ë 250C lµ : 35,425
(KJ/mol.k).
 NhiÖt hoµ tan ë 230C :
 Trong níc lµ : 62,0 (KJ/mol).
 Trong methanol lµ : 62,8 (KJ/mol).
 Trong propanol lµ : 59,5 (KJ/mol).
 Trong butanol-1 lµ : 62,4 (KJ/mol).
 HÖ sè në nhiÖt thÓ tÝch : 2,83.10-3
 Tû träng h¬i so víi kh«ng khÝ : 1,04
Qu¸ tr×nh polyme ho¸ trong tr¹ng th¸i láng hoÆc trong
tr¹ng th¸i khÝ ®Òu bÞ ¶nh hëng bëi çc yÕu tè nh: ¸p suÊt,
®é Èm, vµ mét lîng nhá acid formic song t¬ng ®èi nhá.
KhÝ formaldehyde ®¹t ®¬c b»ng qu¸ tr×nh ho¸ h¬i
para formaldehyde (HCHO)n. HoÆc polyme ho¸ cao h¬n th×
®îc -polyoxy metylene. Qu¸ tr×nh nµy ®¹t ®îc tõ (90100)%
ë d¹ng tinh khiÕt vµ yªu cÇu ph¶i b¶o qu¶n ë (100150)0C
nh»m ng¨n c¶n qu¸ tr×nh trïng hîp. Qu¸ tr×nh ph©n huû ho¸
häc kh«ng xÈy ra díi 4000C.
KhÝ formaldehyde dÔ b¾t ch¸y khi ta ®a nhiÖt ®é måi
löa tíi 4300C hçn hîp víi kh«ng khÝ lµ hîp chÊt g©y næ. TÝnh
chÊt ch¸y næ cña formaldehyde thêng dÔ xÈy ra, ®Æc biÖt lµ
kho¶ng nång ®é (65%  70%).

ë nhiÖt ®é thÊp formaldehyde láng cã thÓ trén lÉn ®îc

víi tÊt c¶ çc dung m«i kh«ng ph©n cùc nh: toluen, ete,
cloroform, vµ còng cã thÓ lµ etyl axetat. Kh¶ n¨ng hoµ tan
gi¶m khi nhiÖt ®é t¨ng. Qu¸ tr×nh bay h¬i trïng hîp thêng
xÈy ra nhiÖt ®é thêng vµ chØ ®Ó l¹i mét lîng nhá khÝ kh«ng
tan.
 D¹ng dung dÞch cña formaldehyde:
Formaldehyde láng cã thÓ trén lÉn ®îc víi dÇu má. Dung
m«i cã cùc nh rîu, amin, axit hoÆc dïng dÓ ph¶n øng víi nã
hoÆc ®Ó h×nh thµnh hîp chÊt metyl hoÆc dÉn xuÊt metylen.
Qua nghiªn cøu vµ thùc nghiÖm cho thÊy monome d¹ng
®¬n ph©n tö cña formandehyde chØ tån t¹i trong dung dÞch
víi nång ®é dung dÞch < 0,1% träng lîng. D¹ng tån t¹i chñ
yÕu cña formandehyde trong dung dÞch lµ metylglycol
(HOCH2OH) vµ çc olygome cã khèi lîng ph©n tö thÊp víi cÊu
tróc HO(CH2O)nH (n =1 8). V× vËy mµ formandehyde khã
bèc mïi ë ®iÒu kiÖn thêng.
H»ng sè c©n b»ng cña qóa tr×nh hoµ tan vËt lý cña
formandehyde vµ qu¸ tr×nh ph¶n øng cña formandehyde t¹o
thµnh metylen glycol vµ çc olygome cña nã cã thÓ x¸c ®Þnh
®îc. Çc th«ng sè kÕt hîp víi çc sè liÖu kh¸c ®Ó tÝnh to¸n
çc h¾ng sè c©n b»ng ë t¹i çc nhiÖt ®é kh¸c nhau tõ O 0C
®Õn 1500C vµ nång ®é cña formandehyde lµ 60%.
Mét qu¸ tr×nh nghiªn cøu vÒ n¨ng lîng cña qu¸ tr×nh t¹o
thµnh metylen glycol tõ viÖc hoµ tan formandehyde trong níc
cho thÊy tèc ®é ph¶n øng thuËn cµng t¨ng m¹nh khi nã x¶y
ra trong m«i trêng dung dÞch cã tÝnh axit. §iÒu nµy cã nghÜa
lµ sù ph©n bè cña çc oligome cã khèi lîng ph©n tö cao
(n>3) kh«ng cã sù thay ®æi nhanh khi nhiÖt ®é t¨ng hoÆc
cã sù pha lo·ng dung dÞch.

Lîng metylen glycol t¨ng nhanh ®ång thêi cã sù tiªu hao

çc oligome nhá h¬n (n=2 hoÆc n=3). Trong dung dÞch níc l-
îng formandehyde ë d¹ng monome chØ chiÕm cã nhá h¬n 2%
khèi lîng. Lîng metylen glycol cã thÓ ®îc x¸c ®Þnh b»ng ph-
¬ng ph¸p dïng sunfit hoÆc ®o ¸p suÊt riªng phÇn cña
formandehyde. Khèi lîng ph©n tö vµ lîng monome cã thÓ x¸c
®Þnh b»ng ph¬ng ph¸p quang phæ NMR.
B¶ng 3: sù ph©n bè cña glycol trong dung dÞch 40%
formandehyde
(ë nhiÖt ®é 350C).
Thµnh phÇn Thµnh

n n
(%) phÇn(%)
1 26,28 7 3,89
2 19,36 8 2,35
3 16,38 9 1,59
4 12,33 10 0,99
5 8,70 >10 1,58
6 5,89
MÆc dÇu dung dÞch formandehyde tinh khiÕt trong níc
vÉn cã thÓ tån t¹i ë nång ®é 95% träng lîng, nhng ®Ó duy
tr× ®îc ë nång ®é nµy mµ kh«ng cã sù h×nh thµnh çc
polyme th× ph¶i t¨ng nhiÖt ®é lªn 1200C.
Trong dung dÞch formandehyde kü thuËt ngêi ta thêng
bæ sung thªm methanol víi nång ®é 2%.
 Mét sè h»ng sè vËt lý cña dung dÞch formalin.
 Dung dÞch níc cã 37 45% träng lîng formandehyde.
 NhiÖt ®é s«i : 97 0C
 NhiÖt ®é ®ãng r¾n khi cã methanol : 50 0C
 NhiÖt ®é chíp ch¸y kh«ng cã methanol : 85 0C
 NhiÖt ®é chíp ch¸y khi cã 15% methanol : 50 0C

¸p suÊt riªng phÇn cña formandehyde trong çc dung

dÞch níc phô thuéc vµo nhiÖt ®é thÓ hiÖn qua b¶ng sau:
(b¶ng 4)
B¶ng 4: ¸p suÊt riªng phÇn cña formandehyde trªn

dung dÞch formalin
ë nhiÖt ®é vµ nång ®é kh¸c nhau.
Nång ®é formandehyde(%)
T0C
1 5 10 15 20 25 30 35 40
0,00 0,01 0,01 0,02 0,02 0,02 0,03 0,03 0,03
5
3 1 6 1 5 8 1 4 7
0,00 0,01 0,02 0,03 0,03 0,04 0,04 0,05 0,05
10
5 5 4 1 8 5 9 3 6
0,00 0,02 0,03 0,04 0,05 0,06 0,07 0,08 0,09
15
7 2 6 7 7 6 5 3 0
0,00 0,03 0,05 0,06 0,08 0,09 0,11 0,12 0,13
20
9 1 2 9 5 6 3 5 7
0,01 0,04 0,07 0,10 0,12 0,14 0,16 0,18 0,20
25
3 4 5 1 5 6 7 7 6
0,01 0,06 0,10 0,14 0,18 0,21 0,24 0,27 0,30
30
7 1 5 4 0 3 5 5 4
0,02 0,08 0,14 0,20 0,25 0,30 0,35 0,38 0,44
35
2 4 7 3 6 5 3 9 2
0,02 0,11 0,20 0,28 0,36 0,43 0,50 0,56 0,63
40
8 3 2 4 0 2 2 9 4
0,03 0,15 0,27 0,39 0,49 0,60 0,70 0,80 0,89
45
7 1 5 0 9 4 5 3 9
50 0,03 0,20 0,37 0,53 0,68 0,83 0,97 1,11 1,25

9 0 1 1 5 8 8 9 8
0.04 0,26 0,49 0,71 0,92 1,13 1,34 1,54 1,74
55
5 2 4 5 9 7 1 1 0
0,04 0,34 0,65 0,95 1,24 1,53 1,82 2,10 2,37
60
7 0 2 3 7 6 0 1 8
0,09 0,43 0,85 1,25 1,65 2,05 2,44 2,83 3,18
65
3 7 2 8 7 3 3 1 0
0,11 0,55 1,10 1,64 2,18 2,71 3,25 3,78 4,31
70
4 8 4 5 2 7 0 0 0
Qua nghiªn cøu ®éng häc cña sù t¹o thµnh metyl glycol
tõ hoµ tan formandehyde víi níc cã h»ng sè cña ph¶n øng
nghÞch lµ 5.103  5.106, chËm h¬n so víi ph¶n øng thuËn vµ
nã sÏ t¨ng lªn nhiÒu so víi dung dÞch axit, nghÜa lµ sù ph©n
bè cña olygome khèi cao (n>3) kh«ng thay ®æi nhanh khi
nhiÖt ®é thÊp hoÆc dung dÞch lo·ng.
Sau ®ã lîng metylen glycol t¨ng víi mét lîng nhá
olygome (n=2 hoÆc n=3) trong dung dÞch níc, hµm lîng nhá
h¬n 2% formandehyde ë d¹ng monome.
Tû träng cña dung dÞch formandehyde chøa 13% träng l-
îng methanol t¹i nhiÖt ®é tõ 10 0C  700C cã thÓ ®îc tÝnh
theo c«ng thøc sau:
P = a + 0,003.(F-b) - 0,025.(M- c) - 10 4.[0,005.(F -30) +
3,4].(T-20)
Trong ®ã : - F : lµ nång ®é cña formandehyde,(%
träng lîng).
- M : Lµ nång ®é cña methanol, (% träng l-
îng).

-T : Lµ nhiÖt ®é,(0C); a,b,c : lµ çc h»ng

sè.
§é nhít ®éng häc cña dung dÞch níc formandehyde ®îc
tÝnh theo c«ng thøc sau: .(M Pa.s) = 1,28 + 0,039.F +
0,05.M - 0,024.T
c«ng thøc nµy ¸p dông cho dung dÞch chøa (3050)%
träng lîng formandehyde vµ (0  20)% träng lîng Methanol ë
nhiÖt ®é (25  40)0C.
II. TÝnh chÊt ho¸ häc

Formandehyde lµ mét chÊt h÷u c¬ ho¹t ®éng. Do ®Æc
®iÓm cÊu t¹o ph©n tö cã sù ph©n cùc cña nèi ®«i nªn cã
kh¶ n¨ng tham gia nhiÒu ph¶n øng ho¸ häc kh¸c nhau.
H
C+ =O-
H
II.1. Ph¶n øng ph©n huû.
ë nhiÖt ®é 1500C th× formandehyde bÞ ph©n huû
thµnh methanol vµ oxit cacbon:
2HCHO 150
C 
0
CH3OH + CO
ë 3500C t¹o thµnh CO vµ H2
HCHO 0
350
C  CO + H2
Ngoµi ra, s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh ph©n huû cã thÓ lµ
metan, methanol, axit formic khi sã mÆt xóc t¸c kim lo¹i Pt,
Cu, Al, Cr.
II.2. Ph¶n øng oxi ho¸ khö.

Formandehyde ë thÓ khÝ, thÓ hoµ tan cã thÓ bÞ oxi ho¸
thµnh axit formic:

CH2O + 1/2 O2 HCOOH

NÕu oxi ho¸ s©u h¬n th× t¹o thµnh CO2vµ níc.
CH2O + O2 CO2 + H2O
Trong kho¶ng nhiÖt ®é (300  400)0C th× hai ph¶n øng
trªn x¶y ra nhng nÕu > 4000C th× s¶n phÈm l¹i lµ CO vµ H2.
CH2O 
0

400 C
CO + H2
NÕu qu¸ tr×nh oxi ho¸ x¶y ra ë nhiÖt ®é cao vµ cã mÆt
xóc t¸c th× ph¶n øng t¹o ra CO vµ H2O.
CH2O + 1/2O2 CO + H2O
0
t
C , xt
Ph¶n øng khö víi t¸c nh©n lµ H2 th× s¶n phÈm thu ®îc lµ
methanol. §©y lµ ph¶n øng thuËn nghÞch vµ x¶y ra trong qóa
tr×nh s¶n xuÊt formandehyde cã dïng xóc t¸c b¹c. Tuy nhiªn
®Ó c©n b»ng dÞch chuyÓn sang vÕ tr¸i cÇn tiÕn hµnh ë
nhiÖt ®é cao.
HCHO + H2 CH3OH
II. 3. Ph¶n øng gi÷a çc ph©n tö formandehyde.
Ngoµi ph¶n øng gi÷a çc ph©n tö kh¸c formandehyde
cßn cã thÓ ph¶n øng víi nhau çc ph¶n gi÷a chóng bao gåm
çc ph¶n øng polyme ho¸ trong ®ã sù cña polyme oximetylen
lµ ph¶n øng ®Æc trng nhÊt.
a. Ph¶n øng Cannizzaro.
Ph¶n øng nµy bao gåm sù khö mét ph©n tö
formandehyde vµ oxi ho¸ mét ph©n tö kh¸c:
2HCHO(aq) + H2O  CH3OH + HCOOH
ph¶n øng x¶y ra thuËn lîi khi cã mÆt xóc t¸c kiÒm hoÆc
®un nãng víi sù cã mÆt cña axit. Víi çc andehyde nh furfurol
kh«ng x¶y ra ph¶n øng ngng tô aldol th«ng thêng, v× kh«ng
cã çc nguyªn tö H ho¹t ®éng ë vÞ trÝ . Do vËy, ph¶n øng

gi÷a hai andehyt lo¹i nµy hoµn toµn x¶y ra theo híng
Cannizzaro.
b. ph¶n øng Tischenko.
Çc polyme cña formandehyde khi gia nhiÖt th× ph¶n
øng víi metylat t¹o thµnh metylformat:
2HCHO(polyme) HCOOCH3
0

t
c. Ph¶n øng polyme ho¸.

T¹i nhiÖt ®é thêng th× formandehyde ë thÓ khÝ, khi cã
vÕt níc th× trïng hîp t¹o thµnh para-formandehyde
[HO(CH2O)nH] cã mµu tr¾ng, sè m¾t xÝch trïng hîp (n = 8 
100). Khi ®un nãng víi H2SO4 lo·ng th× para-formandehyde
bÞ khö trïng hîp t¹o thµnh formandehyde. Formandehyde
hoÆc para-formandehyde t¸c dông víi NH 3 t¹o thµnh
hexametyl tetramin hay cßn gäi lµ utropin dïng ®Ó s¶n xuÊt
chÊt dÎo, chÊt næ, dîc phÈm…
6 HCHO + 4NH3 0
70C  (CH2)6N4 + 6H2O
III. ChØ tiªu formandehyde th¬ng phÈm
Ngêi ta chia ra çc kho¶ng nång ®é <1% hoÆc (8 
11)% tuú theo yªu cÇu sö dông. Çc chØ tiªu ®îc tr×nh bµy
cô thÓ trong b¶ng sau:
B¶ng 5: Tiªu chuÈn chÊt lîng cña formalin th¬ng phÈm.
ChØ tiªu Quy ®Þnh

Hµm lîng formandehyde (37-50)%
Hµm lîng axit formic 0,5%
Hµm lîng s¾t 0,005%
PH 2,0 - 4,0
Mµu Trong suèt
Hµm lîng methanol (1-11) %

§Ó tr¸nh qu¸ tr×nh polime ho¸ cña formalin trong dung

dÞch, ngêi ta thêng æn ®Þnh formalin b»ng methanol cã hµm
lîng dao ®éng tõ (613)% träng lîng.
IV. øng dông cña s¶n phÈm formalin

Formandehyde lµ mét trong nh÷ng hîp chÊt h÷u c¬ cã
ho¹t tÝnh cao, nã lµ nguyªn liÖu quan träng trong çc ngµnh
s¶n xuÊt s¶n phÈm h÷u c¬, ®îc sö dông réng r·i trong ®êi
sèng hµng ngµy. N¨m 1992 formalin lµ mét ho¸ chÊt cã sè lîng
xÕp h¹ng thø 23 vÒ khèi lîng çc ho¸ chÊt s¶n xuÊt nhiÒu
nhÊt trªn thÕ giíi, mét trong nh÷ng s¶n phÈm h÷u c¬ quan
träng hµng ®Çu ®îc øng dông réng r·i trong nhiÒu lÜnh vùc
kh¸c nhau. VÝ dô viÖc sö dông formalin ë Mü nh sau:
B¶ng 6: viÖc sö dông formalin ë Mü
Nhùa ure formandehyde 25%

Nhùa phªnol formandehyde 25%
Nhùa poly axetal 9%
Pentaeritrit 5%
Hexa metylen tetramin 5%
Nhùa melamin 5%
Çc dÉn suÊt axetylen 3%
Çc môc ®Ých kh¸c 20%
ë níc ta hiÖn nay formalin còng ®îc sö dông réng r·i ®Ó

s¶n xuÊt çc lo¹i keo d¸n ure formaldehyde, nhùa phenol
formaldehyde, lµm gç d¸n, tÊm lîp cèt Ðp, nhùa bakelit ®Ó
chÕ t¹o s¬n, ngoµi ra cßn sö dông trong y häc vµ trong ch¨n
nu«i ....

Ngoµi ra, formandehyde cã kh¶ n¨ng ph¶n øng cao, lµ

nguyªn liÖu quan träng trong nghµnh tæng hîp h÷u c¬ vµ
®Æc biÖt trong viÖc s¶n xuÊt çc polime b»ng çc ph¶n øng
trïng hîp ®Ó t¹o ra s¶n phÈm míi.
Trong c«ng nghiÖp dÖt dùa vµo tÝnh chÊt lý ho¸ häc c¬
b¶n cña formandehyde. Ngêi ta ®· nghiªn cøu thµnh c«ng
mét sè ho¸ chÊt vµ dÉn xuÊt kh¸c ®Ó t¹o ra çc s¶n phÈm míi
lo¹i th¬ng phÈm vÒ chÊt trî ph©n t¸n phôc vô cho çc giai
®o¹n c«ng nghÖ hoµn tÊt v¶i trong qu¸ tr×nh dÖt nhuém.
Ch¬ng III
Çc PH¦¥NG PH¸P S¶N XUÊT FORMADEHYde
I. Giíi thiÖu mét sè qu¸ tr×nh

HiÖn nay trªn thÕ giíi formalin ®îc s¶n xuÊt chñ yÕu tõ
methanol. C«ng nghÖ s¶n xuÊt formalin b»ng ph¬ng ph¸p
oxy ho¸ trùc tiÕp khÝ tù nhiªn còng ®· ®îc mét sè níc thö
nghiÖm, nhng v× hiÖu suÊt chuyÓn ho¸ çc s¶n phÈm oxy
ho¸ thÊp nªn ph¬ng ph¸p nµy Ýt ®îc sö dông. Lîng formalin
s¶n xuÊt theo ph¬ng ph¸p nµy chØ chiÕm kho¶ng 8%.
Vµo nh÷ng n¨m 1905 ®Õn 1910, s¶n xuÊt formalin víi
quy m« c«ng nghiÖp thêng sö dông çc xóc t¸c kim lo¹i (Cu,
Ag, Pt). GÇn ®©y c«ng nghÖ s¶n xuÊt formalin trªn c¬ së
xóc t¸c oxit kim lo¹i ®îc ®a vµo sö dông, nã cã u thÕ vÒ ®é
chuyÓn ho¸ vµ ®é chän läc cao. Tuy nhiªn cho ®Õn nay s¶n l-
îng cña c«ng nghÖ nµy míi chØ chiÕm 1/3 tæng s¶n lîng trªn
toµn thÕ giíi.
 Cã 3 qu¸ tr×nh chÝnh s¶n xuÊt formandehyde tõ
methanol:
 qu¸ tr×nh oxy ho¸ mét phÇn vµ dehydro ho¸ mét phÇn
víi kh«ng khÝ trong sù cã mÆt cña xóc t¸c Ag, h¬i níc vµ
MeOH ë 680oC ®Õn 720oC (qu¸ tr×nh BASF, ®é chuyÓn ho¸
MeOH=97%  98%).

 oxy ho¸ vµ dehydro ho¸ víi mét phÇn kh«ng khÝ trong
sù cã mÆt cña sîi líi b¹c hoÆc b¹c tinh thÓ, h¬i níc vµ MeOH ë
(600  650)oC, ®é chuyÓn ho¸ ban ®Çu cña MeOH lµ
(7778)%. Qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ kÕt thóc b»ng qu¸ tr×nh
chng cÊt çc s¶n phÈm vµ tuÇn hoµn MeOH cha ph¶n øng.
 ChØ oxy ho¸ víi kh«ng khÝ trong sù cã mÆt cña oxy c¶i
biÕn Mo-V ë (250 400)oC (®é chuyÓn ho¸ MeOH =
98%99%).
Qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ propan, butan, etylen, propylene,
butylen hoÆc çc ete ®Ó t¹o thµnh formandehyde kh«ng ®îc
sö dông trong c«ng nghiÖp v× tÝnh kh«ng kinh tÕ cña nã.
Qu¸ tr×nh hydro ho¸ CO hay oxy ho¸ metan còng Ýt ®îc
sö dông trong c«ng nghiÖp v× çc qu¸ tr×nh nµy cho n¨ng
suÊt thÊp.
Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt formandehyde tõ methanol cã thÓ
®îc dïng qua ba con ®êng trªn. Tuy nhiªn nÕu methanol ban
®Çu cã ngËm níc hoÆc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt diÔn ra t¹i ¸p suÊt
thÊp th× ®i theo con ®êng thø nhÊt. Methanol tríc khi sö
dông ph¶i ®îc lo¹i bá t¹p chÊt v« c¬ vµ h÷u c¬ vµ t¸ch lo¹i
çc cÊu tö cã nhiÖt ®é thÊp.
II. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt Formandehyde sö dông xóc
t¸c b¹c
Qu¸ tr×nh sö dông xóc t¸c b¹c cho viÖc chuyÓn ho¸
methanol thµnh formandehyde thêng ®îc tiÕn hµnh ë ¸p suÊt
khÝ quyÓn vµ ë nhiÖt ®é (600720)oC. NhiÖt ®é cña ph¶n
øng cßn phô thuéc vµo lîng cña methanol trong hçn hîp víi
kh«ng khÝ. Sù t¹o thµnh cña hçn hîp nµy ph¶i n»m ngoµi giíi
h¹n næ (giíi h¹n næ trªn cña hçn hîp lµ 44% methanol).
Nh÷ng ph¶n øng chÝnh diÔn ra trong qu¸ tr×nh chuyÓn
ho¸ methanol t¹o thµnh formandehyde lµ:
CH3OH  CH2O + H2 , H1 = 84
kj/mol. (1)

H2 + 1/2 O2  H 2O , H2 =-
243kJ/mol. (2)
CH3OH + 1/2 O2  CH2O + H2O , H3 =-159
kJ/mol. (3)
Ph¹m vi mét trong ba ph¶n øng cã thÓ tiÕn hµnh cßn
phô thuéc vµo th«ng sè cña qu¸ tr×nh. Ta cã thÓ lùa chän tû
lÖ çc ph¶n øng nµy sao cho ph¶n øng tæng céng lµ to¶
nhiÖt, vµ lóc ®ã ®Ó tËn dông nhiÖt ta dïng nã ®Ó ®un nãng
hçn hîp ban ®Çu lªn ®Õn nhiÖt ®é cÇn thiÕt.
S¶n phÈm phô ®îc t¹o thµnh theo çc ph¶n øng sau:
CH2O  CO + H2 , H4 = 12,5
kJ/mol. (4)
CH3OH + 3/2O2  CO2 + 2H2O , H5 = - 674
kJ/mol. (5)
CH2O + O2  CO2 + H2O , H6 = - 159
kJ/mol. (6)
Çc s¶n phÈm phô quan träng kh¸c: Metylformat, metan
vµ axit formic.
Ph¶n øng t¸ch lo¹i hydro phô thuéc rÊt nhiÒu vµo chÕ
®é nhiÖt ®é chuyÓn ho¸ methanol, ®¹t 50% t¹i 400 oC, ®¹t
90% t¹i 500oC vµ ®¹t 99% t¹i 7000C. NhiÖt ®é phô thuéc vµo
h»ng sè c©n b»ng cña ph¶n øng.
H»ng sè c©n b»ng cña ph¶n øng ®îc m« t¶ nh sau:
lgKp = (4600/T) – 6,47
Tõ çc th«ng sè nhiÖt ®éng ®· ®a ra çc ph¶n øng tõ
(1) ®Õn (6) cho thÊy, nghiªn cøu ®éng häc víi b¹c trªn mét
chÊt mang ®· chØ ra r»ng: Sù t¹o thµnh Formandehyde lµ
mét hµm cña sù tËp trung oxy vµ lîng oxy cßn l¹i trªn bÒ mÆt
sau thêi gian ph¶n øng:
dC F
 k .C O
dt
trong ®ã: CF : nång ®é Formandehyde; K: h»ng sè tèc
®é ph¶n øng.

C0 : nång ®é oxy ; t: thêi gian ph¶n

øng.
c¬ chÕ cña ph¶n øng chuyÓn ho¸ methanol t¹o thµnh
formandehyde vÉn cha ®îc chÊp nhËn. Tuy nhiªn mét sè nhµ
nghiªn cøu ®· cho r»ng cã sù thay ®æi trong c¬ chÕ ë 650 oC.
ViÖc tæng hîp formandehyde trªn xóc t¸c b¹c ®îc tiÕn hµnh
trong ®iÒu kiÖn rÊt kh¾t khe. NhiÖt ®é ®o ®îc trªn bÒ mÆt
còng nh trong xóc t¸c, nhiÖt ®é mµ ë ®ã methanol chiÕm u
thÕ so víi nhiÖt ®é mµ ë ®ã formandehyde chiÕm u thÕ chØ
kh¸c nhau mét vµi 0C.
oxy trong kh«ng khÝ ®îc ®a vµo ph¶n øng to¶ nhiÖt ®Ó
®iÒu chØnh nhiÖt ®é ph¶n øng (2), vµ ®iÒu chØnh nhiÖt
®é ph¶n øng (1) vµ (4).
Ngoµi nhiÖt ®é vµ xóc t¸c cßn cã nh÷ng nh©n tè kh¸c
¶nh hëng ®Õn n¨ng suÊt formandehyde vµ møc ®é chuyÓn
ho¸ methanol ®ã lµ khÝ tr¬. Níc còng cã mÆt trong hçn hîp
®Çu díi d¹ng h¬i methanol - níc vµ nit¬ còng cã mÆt trong
hçn hîp ®Çu, khi chóng tuÇn hoµn quay trë l¹i th× sÏ pha
lo·ng hçn hîp ban ®Çu.
Lîng formandehyde thu ®îc tõ ph¶n øng (1) vµ (6) cã
thÓ ®îc tÝnh to¸n tõ sù t¹o thµnh thùc tÕ cña çc thiÕt bÞ
b»ng ph¬ng tr×nh sau:
(%CO2 )  (%CO) 1
HiÖu suÊt(%) = 100.[1  r  0,528(% N )  (% H )  3(%CO )  2(%CO) ]
2 2 2
Trong ®ã r lµ tû lÖ cña ph©n tö trong ph¶n øng.

Ph¬ng tr×nh nµy còng tÝnh ®îc lîng hydro, oxy d vµ sù
t¹o thµnh çc s¶n phÈm phô.
II.1. C«ng nghÖ chuyÓn ho¸ hoµn toµn methanol

(c«ng nghÖ BASF).

§Æc trng cña c«ng nghÖ nµy lµ duy tr× chÕ ®é chuyÓn
ho¸ methanol ë nhiÖt ®é cao ®Õn 720 0C. Do ®ã methanol cã
møc ®é chuyÓn ho¸ cao. S¶n phÈm cã nång ®é (4050)%
formandehyde, 1,3% methanol vµ 0,01% axit formic. HiÖu
suÊt cña qu¸ tr×nh ®¹t (8995)%.
Hçn hîp methanol vµ níc ®îc dÉn vµo cét bay h¬i. Kh«ng
khÝ s¹ch ®îc dÉn vµo cét chng t¸ch. Hçn hîp kh«ng khÝ vµ
methanol ®îc t¹o thµnh vµ trong ®ã cßn cã c¶ mét lîng khÝ
tr¬ ( NO2, H2O vµ CO2 ). Víi mong muèn sao cho hçn hîp ph¶n
øng n»m ngoµi giíi h¹n næ, bao gåm kho¶ng 60% lµ
methanol, 40% lµ khÝ tr¬ vµ çc lo¹i kh¸c. Mét phÇn hçn hîp
h¬i t¹o thµnh ®îc quay trë l¹i thiÕt bÞ bay h¬i.
Sù ®ßi hái nhiÖt trong qu¸ tr×nh bay h¬i cña hçn hîp
methanol vµ níc ®îc thùc hiÖn bëi thiÕt bÞ gia nhiÖt hoÆc
nhiÖt thõa cña cét hÊp thô. Sau khi qua thiÕt bÞ gia nhiÖt
th× hçn hîp cã nhiÖt ®é rÊt cao vµ ®îc dÉn vµo thiÕt bÞ
ph¶n øng. Trong thiÕt bÞ ph¶n øng hçn hîp h¬i ®îc ®i qua líp
xóc t¸c Ag cã bÒ dµy (2530)mm. Líp xóc t¸c nµy ®îc tr¶i
réng trªn çc ®Üa cña thiÕt bÞ ph¶n øng, ®iÒu nµy cho phÐp
ph¶n øng diÔn ra trªn bÒ mÆt lµ tèt nhÊt. Nh÷ng tÇng trung
gian ®îc gia nhiÖt b»ng çch ®un nãng ngoµi.
S¶n phÈm ph¶n øng sau khi lµm l¹nh ®îc ®a vµo th¸p
hÊp thô ®Öm bèn bËc cã lµm l¹nh trung gian. NhiÖt lîng cÇn
thiÕt ®Ó bèc h¬i hçn hîp methanol-níc ®îc cung cÊp nhê
thiÕt bÞ trao ®æi nhiÖt víi s¶n phÈm ®¸y ë th¸p hÊp thô.
S¶n phÈm tuÇn hoµn trong giai ®o¹n ®Çu cã thÓ tíi 50%
formandehyde. S¶n phÈm cuèi cïng chøa (4055)% khèi lîng
formandehyde vµ mong muèn ®¹t ®îc 0,01% axit formic,
1,3% methanol. PhÇn khÝ th¶i ®îc dÉn vµo thiÕt bÞ ®èt, sau
khi ®èt nã to¶ ra mét n¨ng lîng kho¶ng 1970 kJ/m3 (v× tríc
khi ®èt ch¸y khÝ chøa 4,8% CO2, 0,3% CO, 1,8% H2 cßn l¹i lµ
NO2, níc, methanol, formandehyde). KhÝ sau khi ch¸y kh«ng
chøa chÊt g©y « nhiÔm m«i trêng. Tæng lîng khÝ ch¸y lµ
3tÊn/100tÊn formandehyde s¶n xuÊt ®îc.
Dung dÞch formandehyde ë giai ®o¹n thø 3 vµ thø 4 cña

th¸p hÊp thô ®îc ®a tuÇn hoµn tíi thiÕt bÞ bèc h¬i. Mét lîng
formandehyde x¸c ®Þnh ®îc tuÇn hoµn vµo thiÕt bÞ bèc h¬i
sau ®ã trén lÉn víi dßng nguyªn liÖu vµo. KÕt qu¶ lµ hçn h¬p
giÇu CH3OH ®îc ®a vµo thiÕt bÞ ph¶n øng. Trong trêng hîp
nµy nhiÖt ®é cña giai ®o¹n thø hai cña th¸p hÊp thô lµ 65 0C.
Thêi gian sèng cña xóc t¸c phô thuéc vµo ®é tinh khiÕt,
vÝ dô mét sè hîp chÊt v« c¬ cña nguyªn liÖu ®Çu cã thÓ g©y
ngé ®éc xóc t¸c.
V× formandehyde ¨n mßn thÐp cacbon nªn tÊt c¶ çc

phÇn mµ dung dÞch formandehyde ®i qua ph¶i ®îc lµm b»ng
thÐp chèng gØ. H¬n n÷a tÊt c¶ çc èng dÉn níc còng nh èng
dÉn khÝ ph¶i ®îc lµm b»ng kim lo¹i, nh»m b¶o vÖ xóc t¸c b¹c
chèng l¹i sù ngé ®éc xóc t¸c. NÕu nhiÖt ®é phï hîp th× n¨ng
suÊt thiÕt bÞ t¨ng khi ®êng kÝnh thiÕt bÞ t¨ng. {H×nh 1}

H¬i N í c KhÝth¶i
H20
5
8
H20
6
H20 2
7
6
8 4
Kh«ng khÝ
3
1
Metanol
N íc CÆ
n
Formaldehyde 50%
H×
nh 1: D©y chuyÒn s¶n xuÊt formalin theo c«ng nghÖ BASF
CÊu t¹ o : 1 - ThiÕt bÞbèc h¬i 5 - Nåi h¬i tËn dông nhiÖt

2 - ThiÕt bÞph¶n øng 6 - ThiÕt bÞlµm l¹ nh
3 - ThiÕt bÞtrao ®æi nhiÖt 7 - ThiÕt bÞ®un qu¸ nhiÖt
4 - ThiÕt bÞhÊp thô 8 - M¸y nÐn

II.2. C«ng nghÖ chuyÓn ho¸ kh«ng hoµn toµn vµ

chng thu håi methanol.
Qu¸ tr×nh nµy tiÕn hµnh ë (590650)0C. Do nhiÖt ®é t-
¬ng ®èi thÊp nªn Ýt x¶y ra çc ph¶n øng phô, hiÖu suÊt cã
thÓ ®¹t (9192)% nhng ®é chuyÓn ho¸ chØ ®¹t (8285)%.
Dung dÞch sau th¸p hÊp thô ®îc ®a ®i chng luyÖn thu håi
methanol. S¶n phÈm sau chng cÊt chøa 55% formandehyde
vµ 1% methanol, qu¸ tr×nh nµy ®· ®îc dïng ë mét sè c«ng ty
lín (ICI, Berdew vµ Degussa).
Hçn hîp gåm kh«ng khÝ s¹ch vµ methanol ban ®Çu ®îc
dÉn vµo thiÕt bÞ bay h¬i, kÕt qu¶ lµ t¹o ra dßng h¬i cã nhiÖt
®é cao sau ®ã ®îc dÉn sang thiÕt bÞ ph¶n øng.
Hçn hîp ph¶n øng bao gåm mét lîng h¬i chøa methanol
d vµ qu¸ tr×nh nµy t¬ng tù nh qu¸ tr×nh BASF. Hçn hîp h¬i
nµy ®îc ®a qua líp xóc t¸c b¹c hoÆc nh÷ng líi b¹c. ChuyÓn
ho¸ ®¹t hoµn toµn khi nhiÖt ®é ®¹t (590650)0C. Nh÷ng
ph¶n øng kh«ng mong muèn ®îc ng¨n chÆn b»ng çch h¹
nhiÖt ®é. NhiÖt tÝch tô cña ph¶n øng ®îc lÊy ®i b»ng çch
lµm l¹nh vµ dÉn vµo ®¸y cña th¸p hÊp thô.
Trong vïng l¹nh cña cét lµm l¹nh phÇn lín methanol, níc
vµ formandehyde ®îc t¸ch ra. T¹i ®Ønh cét tÊt c¶ nh÷ng
andehyde vµ methanol ®îc xö lý b»ng níc. 42% lîng andehyde
tõ ®¸y cña cét hÊp thô ®îc dÉn vµo cét chng cÊt theo nguyªn
t¾c gia nhiÖt vµ sù chuyÓn ngîc dßng. Methanol ë ®¸y ®îc
gi÷ l¹i b»ng çch ®a tíi ®¸y cña thiÕt bÞ bèc h¬i. S¶n phÈm
chøa (5055)% khèi lîng formandehyde vµ kh«ng nhiÒu h¬n
1% lîng methanol ®îc lÊy tõ ®¸y cét chng cÊt vµ lµm l¹nh.

Sau ®ã, dung dÞch formandehyde ®îc dÉn vµo trong cét
thiÕt bÞ ®Ó lµm gi¶m lîng axit focmic trong s¶n phÈm cuèi
nh»m ®¹t ®îc mét gi¸ trÞ nång ®é cña axit formic <
50(mg/kg s¶n phÈm).
S¬ ®å d©y chuyÒn ®îc thÓ hiÖn trªn {H×nh 2}.

H¬i N í c KhÝth¶i
N íc 6 7
N íc
2
5
8 N íc 4
H¬i N í c
3
Kh«ng khÝ 1
H¬i
Metanol 9
Formaldehyde 50%
H×
nh 2: D©
y chuyÒn s¶n xuÊt formaldehyde cã ch ng t¸ch metanol
CÊu t¹o :
1 - ThiÕt bÞbèc h¬i 4 - Th¸p ch ng 7 - ThiÕt bÞlµm l¹nh
2 - ThiÕt bÞph¶n øng 5 - Th¸p hÊp thô 8 -ThiÕt bÞ®un qu¸ nhiÖt
3 - ThiÕt bÞtrao ®æi nhiÖt 6 - Nåi h¬i tËn dông nhiÖt 9 - ThiÕt bÞtrao ®æi ion

III. C«ng nghÖ s¶n xuÊt formandehyde sö dông xóc

t¸c oxit
§Õn nay c«ng nghÖ nµy míi s¶n xuÊt ®îc kho¶ng 1/3 s¶n
lîng formandehyde trªn toµn thÕ giíi, song ®©y lµ thµnh tùu
®¸ng kÓ trong lÜnh vùc nghiªn cøu vµ øng dông xóc t¸c trong
c«ng nghiÖp. Xóc t¸c lµm viÖc ë nhiÖt ®é thÊp (270350)oC,
cã ®é chän läc,møc ®é chuyÓn ho¸ cao h¬n xóc t¸c b¹c.
hiÖn nay, xóc t¸c trong c«ng nghiÖp thêng dïng lµ oxÝt
Mo
s¾t- oxÝt molipden (Fe-Mo), víi tû lÖ Fe
=1,52,3. §«i khi cã
thªm mét l¬ng nhá V2O5, CuO, Cr2O3, P2O5, CoO.
Qu¸ tr×nh ph¶n øng ®îc tiÕn hµnh ë nång ®é methanol
thÊp (kho¶ng 6%), xÊp xØ giíi h¹n næ díi cña hçn hîp
methanol - kh«ng khÝ. ë ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é thõa oxy nh vËy
formandehyde ®îc t¹o thµnh lµ do ph¶n øng oxy ho¸
methanol trªn bÒ mÆt çc oxit kim lo¹i.
Ph¶n øng chung cña qu¸ tr×nh cã thÓ viÕt nh sau:
CH3OH + 1/2O2 CH2O + H2O
Víi E = 40,671 (kJ/mol) vµ H = -159 (kJ/mol).
Ph¶n øng phô lµ oxy ho¸ tiÕp formandehyde theo ph¶n
øng:
CH2O + 1/2O2 CO + H2O
Víi E = 28,215 (kJ/mol) vµ H = -215 (kJ/mol).
Ngoµi ra, ë møc ®é thÊp h¬n cßn cã çc ph¶n øng phô
t¹o thµnh acid formic vµ CO2.
CH2O + O2 CO2 + H2O
CH2O + 1/2O2 HCOOH.
Do ph¶n øng oxi ho¸ cã hiÖu øng to¶ nhiÖt lín nªn qu¸
tr×nh ®îc tiÕn hµnh trong thiÕt bÞ èng chïm, xóc t¸c dîc ®Æt
trong èng vµ cã ®êng kÝnh (1525)mm, chÊt t¶i nhiÖt lµ dÇu
hoÆc trùc tiÕp b»ng níc díi ¸p suÊt ®îc tuÇn hoµn gi÷a çc
èng ®Ó gi¶i nhiÖt ph¶n øng vµ t¹o thµnh h¬i níc.
Nh ®· biÕt c«ng nghÖ dïng xóc t¸c oxit lµm viÖc víi nång
®é methanol thÊp nªn lîng kh«ng khÝ d lµ rÊt lín (kho¶ng
33,5 lÇn so víi xóc t¸c b¹c) nªn çc thiÕt bÞ c«ng nghÖ cÇn
cã thÓ tÝch lín h¬n so víi xóc t¸c b¹c, còng nh tiªu tèn nhiÒu
n¨ng lîng h¬n cho qu¸ tr×nh vËn hµnh. V× vËy, mét trong
nh÷ng vÊn ®Ò vÒ kinh tÕ kü thuËt cña c«ng nghÖ nµy lµ tËn
dông nhiÖt cña ph¶n øng, nhiÖt cña hçn hîp s¶n phÈm ®i ra
sau thiÕt bÞ ph¶n øng ®Ó bèc h¬i vµ ®un nãng hçn hîp
methanol - kh«ng khÝ ®i vµo vµ t¹o h¬i níc.
Trong khÝ th¶i sau th¸p hÊp thô cã chøa N 2, O2, CO2 vµ
mét lîng nhá CO, dimetylete, methanol, formandehyde. Chóng
®Òu lµ chÊt kh«ng cã kh¶ n¨ng tù ch¸y, v× vËy cÇn ph¶i tiªu
tèn thªm nhiªn liÖu ®ª xö lý khÝ th¶i b¶o vÖ m«i trêng. D©y
chuyÒn c«ng nghÖ lo¹i nµy thêng tuÇn hoµn khÝ th¶i ®Ó cã
thÓ n©ng hµm lîng methanol trong hçn hîp ban ®Çu vµ gi¶m
lîng khÝ th¶i ph¶i xö lý.
S¶n phÈm cuèi cïng lµ dung dÞch fomalin chøa (5055)%
formandehyde vµ (0,51,5)% tæng träng lîng methanol ®îc
khö axit formic b»ng çch cho di qua cét trao ®æi ion. Møc
®é chuyÓn ho¸ cña qu¸ tr×nh cã thÓ ®¹t (9599)% phô
thuéc vµo ho¹t tÝnh cña xóc t¸c, hiÖu suÊt trong toµn d©y
chuyÒn cã thÓ ®¹t (8891)%.
Sau ®©y lµ mét sè s¬ ®å d©y chuyÒn c«ng nghÖ s¶n
xuÊt formandehyde sñ dông xóc t¸c oxit.
III.1. D©y chuyÒn c«ng nghÖ s¶n xuÊt formalin

theo qu¸ tr×nh Formox.
Trong c«ng nghÖ nµy nguyªn liÖu methanol ®i vµo thiÕt
bÞ bèc h¬i (1) kh«ng khÝ s¹ch ®îc trén lÉn víi khÝ th¶i tuÇn
hoµn ®îc ®un nãng s¬ bé t¹i thiÕt bÞ trao ®æi nhiÖt (5) tríc
khi ®i vµo thiÕt bÞ bèc h¬i. Hçn hîp h¬i ra khái thiÕt bÞ bèc
h¬i ®i vµo thiÕt bÞ ph¶n øng (3) thiÕt bÞ ph¶n øng cã d¹ng
èng chïm, xóc t¸c ®Æt trong èng. KhÝ s¶n phÈm ra khái thiÕt
bÞ ph¶n øng ®îc lµm nguéi ®Õn 110OC t¹i thiÕt bÞ trao ®æi
nhiÖt (5) vµ ®i vµo th¸p hÊp thô (6). S¶n phÈm láng ë ®¸y
th¸p ®îc lµm l¹nh ®Õn nhiÖt ®é thêng sau ®ã cho qua thiÕt
bÞ trao ®æi ion (9) ®Ó t¸ch axit formic lÉn trong s¶n phÈm.
S¶n phÈm cuèi cïng thu ®îc sau thiÕt
H¬i Níc bÞ trao khÝ
®æi ion (9) lµ
th¶i
dung dÞch chøa kho¶ng 55% trong lîng formandehyde vµ
(0,51,5)% träng lîng methanol, møc ®é chuyÓn ho¸
methanol lµ (95 99)% vµ phô thuéc vµo Níc mÒm
ho¹t tÝnh ®é chän
4
läc, phô thuéc vµo ®é liªn kÕt cña xóc t¸c, sau ®ã lµ ¶nh h-
ëng cña tèc ®é trao3 ®æi nhiÖt vµ tèc ®é ®Çu vµo, hiÖu
Níc 6
7 mol.
suÊt cña qu¸ tr×nh lµ (88 91)%
§Æc trng cña c«ng nghÖ nµy lµ lµm viÖc ë nhiÖt ®é
2 5 viÖc ®¼ng nhiÖt, hµm lîng
thÊp 340OC thiÕt bÞ lµm 8
methanol thÊp, thõa kh«ng khÝ, thiÕt bÞ ph¶n øng cã ®êng
kÝnh ngoµi thêng lµ 2,5m, chøa èng cã chiÒu dµi kho¶ng (1 
H¬itruyÒn
1,5)m, dÇu Níc nhiÖt cã nhiÖt ®é s«i cao tuÇn hoµn bªn
1
ngoµi çc èng ph¶n øng vµ lÊy nhiÖt ph¶n øng tõ xóc t¸c
9
trongMetan
(h×nh 3)
ol
formaldehyde
50%
H×nh3:D©y chuyÒn s¶n xuÊt formalin theo
qu¸ tr×nh formox formoxx
CÊu t¹o :
1- ThiÕt bÞ bèc h¬i.
2 – ThiÕt bÞ ®o kh«ng khÝ.
3 – ThiÕt bÞ ph¶n øng.
4 – Nåi h¬i tËn dông nhiÖt.
5 – ThiÕt bÞ trao ®æi nhiÖt.
6 – Th¸p hÊp thô.
NguyÔn ThÞ7H»ng-
– HÖ thèng tuÇn
Ho¸ dÇu hoµn dÇu.
QN-K46 37
8 – ThiÕt bÞ lµm l¹nh.
9 – ThiÕt bÞ trao ®æi ion.
III.2. D©y chuyÒn c«ng nghÖ s¶n xuÊt formalin

cña viÖn N«v«xibiªc.
Nguyªn liÖu methanol (1012)% vµ níc ®îc ®i qua thiÕt

bÞ läc (6). Methanol kü thuËt ®îc lµm s¹ch hÕt t¹p chÊt t¹i
®©y tríc khi ®i vµo thiÕt bÞ trao ®æi nhiÖt bèc h¬i vµ ®un
nãng hçn hîp (5). Kh«ng khÝ s¹ch ®îc trén lÉn víi mét phÇn
khÝ th¶i tuÇn hoµn, sau ®ã ®îc qu¹t thæi khÝ (8) thæi vµo
thiÕt bÞ trao ®æi nhiÖt vµ ®un nãng kh«ng khÝ (4). Kh«ng
khÝ sÏ ®îc ®un nãng s¬ bé tríc khi ®i vµo thiÕt bÞ ph¶n øng
(1). Hçn hîp h¬i methanol – kh«ng khÝ tiÕp tôc ®i vµo thiÕt
bÞ ph¶n øng (1). T¹i ®©y trong tÇng xóc t¸c oxit Fe–Mo x¶y

ra ph¶n øng oxi ho¸ methanol thµnh formandehyde ë nhiÖt

®é thÝch hîp kho¶ng 3500C. khÝ formandehyde tõ ph¶n øng
(1) ®îc ®a vÒ thiÕt bÞ trao ®æi nhiÖt (5) ®Ó lµm l¹nh tríc
khi ®a vµo th¸p hÊp thô (7). S¶n phÈm ë ®¸y th¸p hÊp thô lµ
formandehyde ®îc lµm l¹nh ®Õn nhiÖt ®é thêng tríc khi ®îc
lÊy ra ngoµi.
Trong çc qu¸ tr×nh gia nhiÖt, dÇu t¶i nhiÖt ®îc b¬m
tuÇn hoµn (2) lu©n chuyÓn tuÇn hoµn, lu lîng dÇu ®îc ®iÒu
chØnh ë chÕ ®é nhiÖt thÝch hîp trong çc thiÕt bÞ (1), (4) vµ
(5). Ngoµi ra ®Ó tr¸nh hiÖn tîng mÊt m¸t chÊt t¶i nhiÖt, tÊt
c¶ çc thiÕt bÞ cã sö dông dÇu t¶i nhiÖt ®Òu cã èng th«ng
¸p, thiÕt bÞ chøa dÇu cã bé phËn ngng tô vµ m«i trêng khÝ
tr¬.
Nhîc ®iÓm thø nhÊt cña d©y chuyÒn c«ng nghÖ nµy lµ
t¹i th¸p hÊp thô, s¶n phÈm kh«ng cã sù håi lu vµ lÊy nhiÖt s¶n
phÈm do ®ã ®Ó t¨ng sù tiÕp xóc pha vµ h¹ nhiÖt ®é cña s¶n
phÈm cÇn ph¶i t¨ng chiÒu cao th¸p vµ sö dông mét lîng nhiÖt
lín. §iÒu nµy lµm t¨ng chi phÝ cho kh©u hÊp thô s¶n phÈm.
Nhîc ®iÓm thø hai lµ thu ®îc s¶n phÈm cã nång ®é kh«ng
cao.
S¬ ®å c«ng nghÖ cña ph¬ng ph¸p nµy ®îc m« t¶ ë

h×nh sau {h×nh4}.

h¬i khÝ
th¶i
kh«ng
3 khÝ
9 6
níc
níc mÒm
metano 7
2 l
1 o
5 4
formali
n
H×nh 4: S¬ ®å c«ng nghÖ s¶n xuÊt formalin cña viÖn
xóc t¸c N«v«xibiec
CÊu t¹o :
1. ThiÕt bÞ ph¶n øng.
2. B¬m tuÇn hoµn dÇu t¶i nhiÖt.
3. Nåi h¬i tËn dông nhiÖt.
4. ThiÕt bÞ trao ®æi nhiÖt ®un nãng kh«ng khÝ.
5. ThiÕt bÞ trao ®æi nhiÖt bèc h¬i vµ ®un nãng hçn hîp
metanol-kh«ng khÝ.
6. ThiÕt bÞ läc.
NguyÔn
7. Th¸p ThÞ
hÊp H»ng-
thô. Ho¸ dÇu QN-K46 40
8. Qu¹t thæi kh«ng khÝ.
IV. So s¸nh vÒ mÆt kinh tÕ cña çc qu¸ tr×nh s¶n

xuÊt formalin
ViÖc so s¸nh lùa chän c«ng nghÖ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
phô thuéc vµo rÊt nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau nh: Nguån nguyªn
liÖu, tr×nh ®é khoa häc kü thuËt vèn ®Çu t, nång ®é cña
s¶n phÈm vµ thÞ truêng tiªu thô.
Nãi chung viÖc lùa chän c«ng nghÖ s¶n xuÊt sao cho tãi u
nhÊt, hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt. Ngµy nay ngêi ta cã xu híng
t¹o ra nh÷ng c«ng nghÖ nh»m: H¹n chÕ « nhiÔm m«i trêng,
chi phÝ cho nguyªn liÖu lµ thÊp nhÊt, lîi nhuËn thu ®îc tõ s¶n
phÈm lµ cao nhÊt.
IV.1. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt formandehyde theo c«ng

nghÖ BASF.
Qua ph©n tÝch d©y chuyÒn c«ng nghÖ cña c«ng nghÖ
BASF, c«ng nghÖ nµy cã nh÷ng u ,nhîc ®iÓm sau:
 ¦u ®iÓm:
- S¬ ®å häat ®éng vµ qu¸ tr×nh khëi ®éng rÊt ®¬n
gi¶n, sau khi nghØ hoÆc cã sù cè th× khëi ®éng l¹i nhanh.
- Dung dÞch formalin cã nång ®é cao, muèn thay ®æi
nång ®é chØ cÇn thay ®æi ®é tinh khiÕt cña nguyªn liÖu.
- §é chuyÓn hãa vµ hiÖu suÊt cña qu¸ tr×nh cao.
- Çc thiÕt bÞ trong d©y chuyÒn cã thÓ tÝch nhá, do vËy
vèn ®Çu t ban ®Çu thÊp
- KhÝ th¶i sinh ra cã thÓ ®èt ch¸y thu nhiÖt lîng nªn
kh«ng g©y « nhiÔm m«i trêng.
 Nhîc ®iÓm:

NhiÖt ®é lµm viÖc qu¸ cao (6500C 7200C) ,g©y chãng

háng thiÕt bÞ.
IV.2. Qu¸ tr×nh chuyÓn hãa kh«ng hoµn toµn vµ

chng thu håi methanol.
 ¦u ®iÓm:
- NhiÖt ®é lµm viÖc thÊp h¬n so víi qu¸ tr×nh BASF
nªn Ýt g©y háng thiÕt bÞ.
-Trong khÝ th¶i mét lîng lín khÝ hydro sinh ra nªn nhiÖt l-
îng thu ®îc cña qu¸ tr×nh ®èt khÝ th¶i cao.
- Dung dÞch formalin cã nång ®é, hiÖu suÊt cña qu¸
tr×nh t¬ng ®èi cao.
 Nhîc ®iÓm:
- §é chuyÓn hãa thÊp, kh«ng ®ång ®Òu.
- Thªm thiÕt bÞ chng thu håi methanol, nªn vèn ®Çu t
ban ®Çu lín.
- Chi tiªu nguyªn liÖu lín v× ph¶i bæ sunglîng h¬i níc lín.
IV.3. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt formandehyde theo c«ng

nghÖ Formox.
§©y lµ qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i nhÊt, cho ®Õn thêi ®iÓm
hiÖn nay, qu¸ tr×nh nµy cã nh÷ng u, nhîc ®iÓm sau.
 ¦u ®iÓm:
- TØ lÖ Methanol trªn kh«ng khÝ nhá(kho¶ng 6%) khi ®a
vµo s¶n xuÊt, nªn phï hîp víi nh÷ng n¬i cã hµm lîng methanol
thÊp.
- §é chuyÓn hãa, hiÖu suÊt cña qu¸ tr×nh rÊt cao.
- Qu¸ tr×nh ®îc thùc hiÖn ë nhiÖt ®é thÊp nªn vÊn ®Ò
tù déng hãa ®îc thùc hiÖn rÊt dÓ dµng.

 Nhîc ®iÓm:
- TØ lÖ methanol trªn kh«ng khÝ nhá nªn ph¶i cÇn mét l-
îng kh«ng khÝ lín cho d©y chuyÒn cã cïng c«ng suÊt so víi
c«ng nghÖ xóc t¸c Ag. Do vËy thiÕt bÞ trong d©y chuyÒn lín,
nªn vèn ®Çu t c¬ b¶n lín.
- Lîng khÝ th¶i kh«ng ch¸y ®îc, g©y « nhiÔm m«i trêng
nªn cÇn mét lîng dÇu nhÊt ®Þnh ®Ó ®èt khÝ th¶i nµy.
- N¨ng suÊt cña d©y chuyÒn s¶n xuÊt bÐ.
Nh vËy, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt formalin sö dông xóc t¸c oxit
chØ phï hîp cho nh÷ng n¬i cÇn lîng formalin thÊp hay n¨ng
suÊt cña qu¸ tr×nh bÐ.
Trªn c¬ së cña çc c«ng nghÖ s¶n xuÊt forman®ehye trªn ta
cã thÓ ®a ra b¶ng so s¸nh çc chØ tiªu kinh tÕ sau:

B¶ng 7: So s¸nh çc nh©n tè kinh tÕ trong qu¸ tr×nh

s¶n xuÊt
formandehyde.

Qu¸ Qu¸ tr×nh

tr×nh chuyÓn ho¸ Qu¸
chuyÓn kh«ng hoµn tr×nh
Çc chØ tiªu
ho¸ hoµn toµn vµ ch- formo
toµn ng thu håi x
(BASF) methanol
Nguyªn liÖu methanol ,(t/tsp) 1,215 1,176 1,162
Níc, (t/tsp) 1,38 0,32 1,96
MÊt m¸t xóc t¸c,(g/tsp) 0,07 0,05 135
Lîng xóc t¸c t¸i sinh,(kg/mÎ) 170 200 -
Tiªu hao n¨ng lîng ®iÖn,

111 74 230
(kwh/tsp)
Níc lµm l¹nh(150C), (m3/tsp) 41 148 26
Níc qu¸ nhiÖt,(t/tsp) 3,0 1,5 -
H¬i níc, (t/tsp) - 2,2 -
H¬i níc nhËn ®îc tõ nhiÖt

qu¸ tr×nh, 1,7 - 1,85
(t/tsp)
Tõ khÝ th¶i, (t/tsp) 1,3 1,5 -
Chi phÝ cho qu¸ tr×nh s¶n

174,5 211,6 183,9
xuÊt,($/tsp)
Tæng vèn ®Çu t,(106$) 3,3 3,7 4,0
V. Lùa chän c«ng nghÖ

§Ó cho mét ph©n xëng lµm viÖc cã n¨ng suÊt, chÊt lîng,
®¸p øng cho thÞ trêng vµ thu l¹i lîi nhuËn vÒ kinh tÕ, viÖc
®Çu tiªn lµ nhµ c«ng nghÖ ph¶i lùa chän c«ng nghÖ thÝch
hîp.
Qua ph©n tÝch so s¸nh gi÷a çc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
formlin ë trªn ta thÊy r»ng, thiÕt bÞ ph¶n øng dïng xóc t¸c b¹c
cã n¨ng suÊt lín, do chÕ ®é tù nhiÖt nªn thêi gian më m¸y
nhanh, nhng còng nh¹y víi sù thay ®æi cña çc th«ng sè ®Çu
vµo, thiÕt bÞ ph¶n øng lu«n cã bé phËn ®èt nãng b»ng ®iÖn
®Ó më m¸y.
C«ng nghÖ trªn xóc t¸c b¹c tiÕn hµnh ë nhiÖt ®é cao
h¬n nªn hiÖu suÊt thÊp h¬n, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ BASF,
nhng bï vµo ®ã th× ngoµi nh÷ng u ®iÓm vÒ kû thuËt ph¶n
øng, do lµm viÖc víi nång ®é Methanol cao cña hçn hîp ph¶n
øng, çc thiÕt bÞ c«ng nghÖ cã kÝch thíc nhá h¬n. Do ®ã tiªu
hao n¨ng lîng vµ vèn ®Çu t thÊp h¬n, ngoµi ra khÝ th¶i cã
khèi lîng bÐ h¬n vµ tù ch¸y ®îc nªn ®îc sö dông ®Ó ®èt t¹o
ra h¬i vµ chèng « nhiÓm m«i trêng.
ViÖc t×m hiÓu çc s¬ ®å d©y chuyÒn, c¨n cø vµo ®iÒu
kiÖn níc ta hiÖn nay, dùa trªn c¬ së vËt chÊt, nhu cÇu môc
®Ých sö dông, ®iÒu kiÖn nguyªn liÖu, tr×nh ®é kû thuËt, ta
cã thÓ x©y dùng d©y chuyÒn s¶n xuÊt Formalin sö dông xóc
t¸c Ag n¨ng suÊt 50.000 tÊn/n¨m.

Ch¬ng IV
ThiÕt kÕ d©y chuyÒn s¶n xuÊt Formalin
®i tõ Methanol kû thuËt dïng xóc t¸c b¹c
I. S¬ ®å d©y chuyÒn c«ng nghÖ s¶n xuÊt Formalin

dïng xóc t¸c b¹c víi n¨ng suÊt 50.000 tÊn/n¨m
Çc thiÕt bÞ c«ng nghÖ trong d©y chuyÒn:
1. ThiÕt bÞ bay h¬i 12. ThiÕt bÞ trao

2. ThiÕt bÞ ph¶n øng ®æi ion
3. Th¸p hÊp thô 13. M¸y nÐn khÝ
4. Thïng chøa níc mÒm 14. ThiÕt bÞ xö lý

khÝ th¶i
5. Thïng chøa Methanol
15. ThiÕt bÞ ngng tô
6. Thïng chøa dung dÞch
Formalin 16. ThiÕt bÞ tËn
dông nhiÖt
7. Thïng cao vÞ
17. ThiÕt bÞ ®un
8. Lu lîng kÕ
qu¸ nhiÖt
9. ThiÕt bÞ t¸ch níc, h¬i
18. B¬m
níc
19. Thïng cao vÞ
10. ThiÕt bÞ läc khÝ
chøa níc mÒm
11. ThiÕt bÞ nÐn khÝ
20. Cét lµm mÒm níc
21. Van
22. ThiÕt bÞ lµm l¹nh

II. ThuyÕt minh d©y chuyÒn s¶n xuÊt

Methanol kü thuËt tõ thïng chøa (5) ®îc b¬m lªn thïng
cao vÞ (7) qua lu lîng kÕ (8) ®o dßng vµo thiÕt bÞ bay h¬i
(1). Cïng lóc ®ã kh«ng khÝ ®îc ®a qua c¬ cÊu ph©n phèi
®Ó lµm s¹ch khãi ,bôi vµ chÊt bÈn kh¸c ë thiÕt bÞ (10) sau
®ã nhê m¸y nÐn (11) ®a vµo thiÕt bÞ trao ®æi nhiÖt (16),
t¹i ®©y kh«ng khÝ ®îc ®un nãng s¬ bé tríc khi cho vµo thiÕt
bÞ bay h¬i (1). Methanol láng ®i tõ trªn xuèng qua çc èng
chïm cã nhiÖt ®é cao, methanol láng bÞ hãa h¬i, kh«ng khÝ
®i tõ díi lªn thæi lîng h¬i methanol nµy. §Ó ng¨n chÆn dßng
láng methanol bay theo h¬i trong thiÕt bÞ bay h¬i co chøa
mét líp ®Öm dµy.
Do vËy, lîng h¬i ®i ra khái thiÕt bÞ kh«ng cã methanol
láng. Hçn hîp h¬i methanol – kh«ng khÝ sau khi ra khái thiÕt
bÞ bay h¬i, cho qua thiÕ bÞ trao ®æi nhiÖt (17) ®Ó ®un
nãng hçn hîp lªn kho¶ng 130-150oC, sau ®ã cho vµo thiÕt bÞ
ph¶n øng (2). ThiÕt bÞ ph¶n øng (2) chia lµm hai phÇn:
PhÇn trªn cña thiÕt bÞ chøa líp xóc t¸c vµ ®un nãng hçn
hîp b»ng ®iÖn tíi nhiÖt ®é ph¶n øng. Çc khÝ ®· ph¶n øng
ngay lËp tøc sÏ ®îc qua líp ®Öm ph©n phèi khÝ vµo phÇn díi
cña thiÕt bÞ.

ë phÇn díi cña thiÕt bÞ cã cÊu t¹o d¹ng èng chïm vµ hçn
hîp khi nãng ®· ph¶n øng ë phÇn trªn cña thiÕt bÞ sÏ ®îc lµm
l¹nh nhanh nhê çc èng chïm nµy, b»ng níc c«ng nghiÖp. ë
®ã sÏ xÈy ra sù lµm nguéi nhanh hçn hîp vµ c¶n trë sù ph©n
hòy formaldehit. H¬i níc nhËn ®îc cho qua thiÕt bÞ ph©n ly
(9) ®Ó ph©n ly mét phÇn h¬i níc lµm t¸c nh©n gia nhiÖt ë
çc thiÕt bÞ kh¸c, mét phÇn níc ph©n ly ë phÝa díi thiÕt bÞ
ph©n ly (9) cho cïng víi dßng níc c«ng nghiÖp ®Ó lµm nguéi
s¶n phÈm. Çc khÝ ph¶n øng d· lµm nguéi sÏ ®îc qua thiÕt bÞ
trao ®æi nhiÖt (16), qua thiÕt bÞ hÊp thô (3).
Hçn hîp khÝ tríc khi qua thiÕt bÞ hÊp thô cã nhiÖt ®é
kho¶ng 300oC. Th¸p hÊp thô lo¹i ®Öm, cã håi lu c¹nh sên
nh»m lµm t¨ng kh¶ n¨ng hÊp thô, t¨ng nång ®é cña dung
dÞch. T¸c nh©n cña th¸p hÊp thô lµ níc mÒm. H¬i sau khi
ph¶n øng ®i tõ díi lªn, níc ®îc lµm mÒm ®i tõ trªn xuèng. T¹i
®©y xÈy ra qu¸ tr×nh chuyÓn chÊt h¬i sÏ bÞ láng hÊp thu
®Ó t¹o thµnh dung dÞch, ë ®¸y th¸p nhËn ®îc dung dÞch
formalin cã nång ®ä thÝch hîp. Dung dÞch nµy ®îc lµm l¹nh ë
thiÕt bÞ (15) tríc khi ph©n ly thµnh hai dßng: Dßng 1 cã hµm
lîng thÊp håi lu trë l¹i th¸p hÊp thô, dßng 2 cã hµm lîng cao
cho qua çc cét trao ®æi ion (12). ë cét trao ®æi ion axit
formic ®îc gi÷ l¹i, thu ®îc dung dÞch formalin ®a vµo thïng
chøa(6). KhÝ kh«ng thÊp thô sÏ cho qua thiÕt bÞ xö lý khÝ
(14). Sau thiÕt bÞ nµy khÝ th¶i kh«ng g©y « nhiÔm m«i tr-
êng
III. C¬ së cña qóa tr×nh s¶n xuÊt Formaldehyde dïng

xóc t¸c Ag
III.1. Çc ph¶n øng

Nh ®· giíi thiÖu ë phÇn tríc, trªn xóc t¸c b¹c, qu¸ tr×nh
chuyÓn hãa methanol thµnh formaldehit ë ®iÒu kiÖn ë ¸p

suÊt khÝ quyÓn, nhiÖt ®é 600-720oC gåm çc ph¶n øng

chÝnh sau:
CH3OH HCHO + H 2 , H = 84KJ/mol

(1)
H2 + 1/2O2 H 2O , H = -243
KJ/mol (2)
CH3OH + 1/2O2 HCHO + H 2O , H = -159 KJ/mol
(3)
NhiÖt ®é cña ph¶n øng phô thuéc vµo lîng methanol

trong hçn hîp víi kh«ng khÝ. ë ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é vµ ¸p su¸t
trªn th× thµnh phÇn vµ hçn hîp methanol kh«ng khÝ chøa 45-
50% methanol, n»m ngoµi hçn hîp cña methanol trong kh«ng
khÝ 37,7%.
Ngoµi nh÷ng s¶n phÈm chÝnh, qu¸ tr×nh cßn thu ®îc
mét sè s¶n phÈm phô CO, CO2, CH4, HCOOH, H2… qua çc
ph¶n øng:
HCHO CO + H2
HCHO + O2 CO2 + H2O
CH3OH + H2 CH4 + H2O
HCHO + 1/2O2 HCOOH
Víi tû lÖ methanol- kh«ng khÝ nh trªn, qu¸ tr×nh tiÕn

hµnh trong ®iÒu kiÖn thiÕu O2, hµm lîng hydro trong khÝ th¶i
sau th¸p hÊp thô chiÕm 18-20% thÓ tÝch nhng toµn bé qu¸
tr×nh lµ táa nhiÖt. V× vËy ph¶n øng ®îc tiÕn hµnh ë chÕ ®é
®o¹n nhiÖt vµ tù nhiÖt.

lgKp = 4600/T + 647

Ph¶n øng (1) thuËn nghÞch, thu nhiÖt. Tõ ph¬ng tr×nh
c©n b»ng ta cã thÓ tÝnh ®îc møc ®é chuyÓn hãa  ë ¸p suÊt
1at.
To=400oC  = 50%
To = 500oC   = 90%
To = 700oC   = 99%
V× qu¸ tr×nh tiÕn hµnh ë ®iÒu kiÖn ®o¹n nhiÖt, víi xóc
t¸c cã bÒ mÆt riªng lín nªn ph¶n øng tÝªn hµnh ë miÒn
khuyÕch t¸n ngoµi.ë chÕ ®é ph¶n øng nµy trë lùc khuyÕch
t¸n vµ trao ®æi nhiÖt chñ yÕu r¬i trªn líp biªn bao quanh bÒ
mÆt xóc t¸c. S¬ ®å líp biªn cña xóc t¸c nh sau:
Líp biªn
Cg Cs
Khi ph¶n øng Xóc t¸c
Ts
Tg
Cs lµ nång ®é chÊt ph¶n øng, ë bÒ mÆt xóc t¸c nhá

h¬n rÊt nhiÒu trong dßng khÝ. Víi Cg  0 th× Cg >> Cs, do
®ã trë lùc chñ yÕu ë líp biªn. Do sù ®ång d¹ng gi÷a qu¸
tr×nh chuyÓn khèi vµ truyÒn nhiÖt: Líp biªn lµ trë lùc chñ
yÕu cho qu¸ tr×nh truyÒn nhiÖt tõ bÒ mÆt xóc t¸c ra pha
khÝ. Do vËy nhiÖt ®é cña bÒ mÆt xóc t¸c Ts rÊt lín so víi Tg:
(Ts >> Tg). Nh vËy sau khi måi ph¶n øng lóc më m¸y ( ®èt
®iÖn n©ng nhiÖt ®é to cña hçn hîp ph¶n øng). Khi ph¶n øng
tiÕn hµnh th× bÒ mÆt xóc t¸c nãng lªn (líp xóc t¸c nãng ®á
lªn) lµ sau ®ã dõng qu¸ tr×nh måi (®èt nãng b»ng ®iÖn),
ph¶n øng tù tiÕn hµnh theo chÕ ®é tù nhiÖt. ChÝnh nhê
dßng khÝ ph¶n øng lu«n lu«n chuyÓn ®éng mµ nhiÖt ®é ®îc
truyÒn dÔ dµng tõ xóc t¸c ra dßng khÝ.
Víi chÕ ®é nµy, lóc ®Çu ngêi ta måi ph¶n øng vµ khi
ph¶n øng ®· b¾t ®Çu th× ngêi ta ngõng cÊp nhiÖt ®Ó ph¶n
øng tiÕn hµnh ë ®iÒu kiÖn ®o¹n nhiÖt.
III.2. C¬ chÕ cña qu¸ tr×nh:

Víi xóc t¸c b¹c, ë ®iÒu kiÖn thêng th× sù oxy hãa khã
kh¨n, song ë ®iÒu kiÖn nµo ®ã th× nã vÉn x¶y ra, vµ sù oxy
hãa nµy x¶y ra tõng bËc ®èi víi oxy.
Sù cho nhËn ®iÖn tö x¶y ra theo tõng bËc nh sau:
O2 + e  O2-
O2- + e  O22-
O22- + e  2O-
O- + e  O2-
Theo Boreckop th× vËn tèc ph¶n øng víi xóc t¸c kh«ng cã
mÆt cña oxy nhá h¬n xóc t¸c cã mÆt cña oxy vµ trong ®iÒu
kiÖn nµo ®ã th× ngêi ta ph¸t hiÖn ra tr¹ng th¸i O-3 vµ O4-.
Víi xóc t¸c b¹c th× oxy hÊp thô trªn xóc t¸c b¹c tinh thÓ vµ
trªn bÒ mÆt x¶y ra sù trao ®æi ®iÖn tö.
O2 + 4Ag  4Ag+ + 2O2-
O2 + Ag  Ag+ + O-
Tõ O2- cã thÓ x¶y ra theo tõng bËc ®Ó ®Õn O 2- lµ t¸c
nh©n nucleophyl m¹nh. MÆt kh¸c do cÊu t¹o cña methanol
H

H C O H


Sù ph©n cùc m¹nh dÉn tíi nguyªn tö cacbon bÞ d¬ng

hãa nhiÒu h¬n mµ t¸c nh©n O 2- lµ t¸c nh©n nucleophyl m¹nh
h¬n OH- dÉn tíi O2- tÊn c«ng vµo cacbocation theo s¬ ®å sau:
H

H C O H

H O2-
O2- vµo råi ®Èy nhãm – OH ra, song do sù chªnh lÖch ®é
©m ®iÖn kh«ng nhiÒu cho nªn khi t¹o thµnh formandehit,
nhãm – OH ¬ d¹ng H[CH 2O]nOH. Khi O2- tÊn c«ng vµo ph©n tö
methanol th× c¶ 3 hydro ®Òu linh ®éng, song hydro ë xa
nhÊt linh ®éng h¬n sÏ r¬i ra vµ mang theo mét ®iÖn tö:
H

H C O-

H
Lóc nµy nguyªn tö çc bon cßn mét ®iÖn tö tù do cïng víi
oxy t¹o liªn kÕt míi lµ liªn kÕt  .
H
\
C=O

H
IV. Çc yÕu tè ¶nh hëng ®Õn qu¸ tr×nh

Çc yÕu tè ¶nh hëng ®Õn hiÖu suÊt ph¶n øng lµ: Xóc t¸c,
nhÞªt ®é, tû sè CH3OH/kh«ng khÝ vµ ®é s¹ch cña methanol
IV.1. Xóc t¸c vµ chÊt mang

HiÖu suÊt cña HCHO, tÝnh chän läc cña qu¸ tr×nh phô
thuéc vµo chÊt mang vµ lîng b¹c trªn chÊt mang.
V× ph¶n øng lµ dÞ thÓ, x¶y ra trªn bÒ mÆt ph©n chia
pha, ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn tiÕp xóc pha tèt, t¨ng vËn tèc ph¶n
øng ngêi ta ®a tinh thÓ b¹c lªn chÊt mang chñ yÕu lµ ®¸ bät.
Chän chÊt mang lµ ®¸ bät bëi nã cã nhiÒu u ®iÓm.
- NhiÒu lç xèp nªn cã bÒ mÆt riªng lín, tinh thÓ b¹c dµn
®Òu lµm t¨ng bÒ mÆt tiÕp xóc pha, lµm t¨ng vËn tèc
ph¶n øng.
- Sù dµn ®ång ®Òu tinh thÓ trªn bÒ mÆt chÊt mang
tr¸nh cho b¹c bÞ thiªu kÕt khi t¸i sinh xóc t¸c.
IV.2. NhiÖt ®é
Duy tr× ë nhiÖt ®é 650- 720oC. NÕu ®Ó nhiÖt ®é t¨ng
cao sÏ x¶y ra qu¸ tr×nh oxy hãa s©u t¹o axit formic.
NhiÖt ®é ph¶n øng phô thuéc vµo tû sè CH 3OH/O2. NÕu
cÇn nhiÖt ®é cao th× cÇn ®iÒu chØnh tû sè CH 3OH/O2 nhá
®Ó lîng oxy nhiÒu.
Trong thùc tÕ ngêi ta dung kh«ng khÝ sÏ pha lo·ng hçn hîp
khÝ, nång ®é formandehyde bi oxy hãa, ®ång thêi nit¬ trong
kh«ng khÝ sÏ pha lo·ng hçn
hîp khÝ, nång ®é formandehyde trong hçn hîp gi¶m, c©n
b»ng chuyÓn dÞch vÒ phÝa t¹o thµnh formandehyde, ph¶n
øng phô Ýt x¶y ra h¬n.

IV.3. Tû sè methanol/kh«ng khÝ vµ ®é s¹ch cña

nguyªn liÖu
Tû sè methanol/kh«ng khÝ thich hîp nhÊt ë ®iÒu kiÖn
lµm viÖc b×nh thêng lµ 45- 50%.
Methanol nguyªn liÖu ph¶i ®îc lµm s¹ch khái s¾t vµ cã
oxyt s¾t v× nã rÊt dÔ lµm ngé ®éc xóc t¸c.
Kh«ng khÝ tríc khi cho vµo oxy hãa cÇn ph¶i lµm s¹ch bôi
v× bôi b¸m vµo bÒ mÆt xóc t¸c lµm gi¶m ho¹t tÝnh cña nã.
V. ThiÕt bÞ ph¶n øng chÝnh

Ph¶n øng methanol t¹o formandehit trªn xóc t¸c b¹c ®ùoc
tiÕn hµnh t¹i nhiÖt ®é cao nªn thiÕt bÞ ph¶i chÕ t¹o b»ng hîp
kim chÞu nhiÖt. MÆt kh¸c, xóc t¸c b¹c rÊt dÔ ngé ®éc bëi s¾t
v× vËy kh«ng nªn dïng vËt liÖu thÐp cacbon ®Ó chÕ t¹o thiÕt
bÞ ph¶n øng.
Nguyªn lý lµm viÖc cña thiÕt bÞ:
Hçn hîp khÝ nguyªn liÖu ®i tõ trªn xuèng, nhiÖt ®é
kho¶ng 130- 150oC ®i qua líp xóc t¸c ®îc mang trªn líp ®¸
bät. Líp ®¸ bät nµy ®îc ®Æt trªn mét líi ®ì. S¶n phÈm t¹o
thµnh ®Ó tr¸nh bÞ oxy hãa s©u h¬n do nhiÖt ®é trong ph¶n
øng qu¸ cao ®îc lµm l¹nh nhanh bëi thiÕt bÞ èng chïm ®Æt
bªn díi thiÕt bÞ ph¶n øng. T¸c nh©n lµm l¹nh lµ níc víi nhiÖt
®é kho¶ng 20- 25oC.
§Ó kÝch ®éng ph¶n øng trong giai ®o¹n ®Çu ngêi ta ®èt
nãng hçn hîp ph¶n øng b»ng ®iÖn. Måi ®iÖn ®Æt ë ®Ønh
thiÕt bÞ. Trong thiÕt bÞ cßn cã líi ph©n phèi khÝ hçn h¬p ban
®Çu ®Òu kh¾p tiÕt diÖn thiÕt bÞ ph¶n øng, ®Ó tr¸nh ¶nh h-

ëng xÊu ®Õn chÕ ®é, nhiÖt ®é, n¨ng suÊt, ho¹t tÝnh xóc t¸c
do ph¶n øng côc bé. ThiÕt bÞ lµm viÖc ë chÕ ®é ®o¹n nhiÖt.
PHÇN II : TÝNH TO¸N C¤NG NGHÖ
Ch¬ng V
TÝNH TO¸N C¤NG NGHÖ
I. Çc sè liÖu ®Çu
I.1. Çc chÊt tham gia ph¶n øng
 Methanol kü thuËt 99,0% träng lîng.
 Thµnh phÇn kh«ng khÝ :
O2 = 21% träng lîng.
N2 = 79% träng lîng.
 Thµnh phÇn khÝ th¶i:
N2 = 81,0% träng lîng.
O2 = 18,0% träng lîng.
CO = 0,7% träng lîng.
CO2 = 0,3% träng lîng.
I.2. Tæn thÊt cña qu¸ tr×nh: 1,1% träng lîng.
I.3. Thµnh phÇn s¶n phÈm:
HCHO = 40% träng lîng.
CH3OH = 0,7% träng lîng.
HCOOH = 0,04% träng lîng.
H2O = 59,26% träng lîng.

HiÖu suÊt chung cña qu¸ tr×nh lµ: 97%.
HÖ sè chuyÓn ho¸ methanol thµnh s¶n phÈm:  =

99,5%.
II. tÝnh to¸n c©n b»ng vËt chÊt
II.1. N¨ng suÊt cña d©y chuyÒn.
Ph©n xëng s¶n xuÊt formalin ®i tõ nguyªn liÖu mthanol

víi n¨ng suÊt 50.000(tÊn/n¨m) lµm viÖc liªn tôc 24/24 giê. §Ó
thuËn tiÖn cho viÖc tÝnh to¸n, chän thêi gian lµm viÖc cho
mét n¨m lµ 8000 giê
Khi ®ã n¨ng suÊt ph©n xëng s¶n xuÊt tÝnh trong 1 giê
lµ:
50000  1000
 6250( Kg / h)
8000
HiÖu suÊt lµm viÖc chung cña qu¸ tr×nh lµ 98%.
N¨ng suÊt lµm viÖc cña nhµ m¸y theo lý thuyÕt lµ:
6250  100
 6377,55( kg / h).
98
II.2. TÝnh to¸n thµnh phÇn khÝ th¶i.
V× N2 lµ chÊt kh«ng tham gia vµo çc ph¶n øng nªn lîng
N2 tríc vµ sau ph¶n øng coi nh kh«ng ®æi. NÕu muèn thu ®îc
100kg khÝ th¶i th× lîng kh«ng khÝ ®a vµo ph¶i lµ:
81,7  100
 103,42( kg ).
79
 Nh vËy thµnh phÇn cña 103,42(kg) kh«ng khÝ chøa:
 Lîng N2 (MN 2 = 28) chiÕm 81,7(kg).

81,7
hay 28
 29179( Kmol ).
 Lîng O2 (MO 2 = 32) chiÕm : 103,42 – 81,7 = 21,72(kg).

21,72
hay 32
 0,6788( Kmol ).
 Thµnh phÇn cña 100 (kg) khÝ th¶i.
 Lîng N2 (MN 2 = 28) chiÕm 81,7(kg).
 Lîng O2 chiÕm 17,3% träng lîng hay 17,3(kg).

17,3
hay 32
 0,5406( Kmol ).
 Lîng CO2 (MCO 2 = 44) chiÕm 0,2% träng lîng hay

0,2(kg).
0,2
hay 44
 0,00455( Kmol ).
 Lîng CO (MCO = 28) chiÕm 0,8% träng lîng hay 0,8(kg).

0,8
hay 28
 0,02857( Kmol ).
B¶ng 8: KÕt qu¶ tÝnh to¸n thµnh phÇn çc cÊu tö

chøa trong
103(kg) kh«ng khÝ vµ 100(kg) khÝ th¶i.
Khèi 103,42(kg) KhÝ th¶i 100(kg) khÝ th¶i

CÊu lîng
tö ph©n %khè Khèi Kmol %khè Khèi Kmol
tö i lîng lîng i lîng lîng
2,917 2,917
N2 28 79 81,7 81,7 81,7
9 9
0,678 0,540
O2 32 21 21,72 17,3 17,3
8 6
CO2 44 0,2 0,2 0,004

6
0,028
CO 28 0,8 0,8
6
T 103,4 3,596 3,491
100 100 100
æng 2 7 7
II.3. TÝnh to¸n cho çc ph¶n øng.

 Ph¶n øng chÝnh:
CH3OH + 1/2 O 2 = CH 2O + H 2O
(1).
 Ph¶n øng phô:
CH2O + 1/2 O 2 = HCOOH
(2).
CH3OH + 3/2 O2 = CO2 + 2 H 2O
(3).
CH2O + 1/2 O 2 = CO + H 2O
(4).
a, TÝnh lîng CH2O t¹o thµnh.
 Lîng O2 cÇn thiÕt cho ph¶n øng oxi ho¸ khö lµ:
4,42
21,72-17,3 = 4,42(kg) hay 32
 0,13813( Kmol )
Theo ph¶n øng (4):

Sè mol O2 = 1/2 Sè mol CO = 0,02857 x 0,5 =
0,01429(kmol).
Theo ph¶n øng (3):
Sè mol O2 = 3/2 Sè mol CO2 = 0,00455 x 1,5 =
0,00682(kmol).

Hµm lîng HCOOH rÊt bÐ nªn cã thÓ coi lîng O2 tham gia
ph¶n øng (2) b»ng kh«ng. V× vËy lîng O2 tham gia ph¶n øng
(1) lµ:
0,13813 - (0,01429 + 0,00682) = 0,11702(kmol).
Theo ph¶n øng (1) lîng CH2O t¹o thµnh lµ:
0,11702 x 2 =0,23404(kmol).
Theo ph¶n øng (4) lîng CH2O mÊt ®i : 0,02857(kmol).
 Lîng CH2O t¹o thµnh lµ:
Sè mol: 0,23404- 0,02857 = 0,20547(kmol).
hay 0,20547 x 30 = 6,1641(kg).
6,1641.100
Suy ra lîng CH2O 40% nhËn ®îc lµ: 40
 15,41025( Kg )
VËy lîng HCOOH chøa trong 15,41025(kg) formalin 40%

lµ:
15,41025  0,01
 0,00154025( Kg ).
100
0,00154025
Sè mol = 46
 0,00034( Kmol ).
 Lîng CH2O bÞ oxi ho¸ thµnh HCOOH tÝnh theo ph¶n øng
(2) lµ:
0,00034(kmol)
Suy ra lîng CH2O cßn l¹i lµ: 6,1641- 0,00154
=6,16256(kg)
6,16256
hay 30
 0,20542( Kmol ).
 Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lîng CH2O bÞ tæn thÊt lµ

1,2%:
0,20542  1,2
 0,2465.10  2 ( Kmol ).
100
hay 0,2465.10-2.30 = 0,07395(kg).

VËy lîng CH2O thùc tÕ thu ®îc lµ: 6,16256 – 0,07395 =

6,0886(kg).
Suy ra tõ 6,0886(kg) CH2O ta thu ®îc lîng formalin 40%
lµ:
6,0886  100
 15,2215( Kg ).
40
b, Lîng CH3OH cÇn thiÕt cho ph¶n øng.

Lîng CH3OH tham gia ph¶n øng (1) lµ: 2. 0,11702 =
0,23404(kmol).
Lîng CH3OH tham gia ph¶n øng (3) lµ: 0,00455(Kmol).
 lîng CH3OH cÇn dïng cho ph¶n øng lµ:
Sè mol CH3OH : 0,23404 + 0,00455 =
0,23859(kmol).
Hay 0,23859.32 = 7,63488 (kg).
Víi ®é chuyÓn hãa  = 98%.suy ra lîng CH3OH cÇn
dïng:
7,63488.100
 7,79069( Kg ).
98
Lîng CH3OH cßn d: 7,79069 –7,63488 =

0,15581(Kg).
Suy ra lîng CH3OH cã trong dung dÞch formalin:
0,15581  100
 1%.
15,2215
VËy methanol kü thuËt 99,5% cÇn dïng:

7,79069  100
 7,82984( Kg ).
99,5
c, TÝnh lîng níc

 lîng níc cã trong 15,2215(kg) s¶n phÈm lµ:
15,2215  58,99
 8,97612( Kg ).
100

 lîng níc cã trong CH3OH (99,5%):

7,82984  0,5
 0,03915( Kg )
100
 lîng níc t¹o thµnh sau çc ph¶n øng:

Ph¶n øng (1): 0,23404(Kmol); Ph¶n øng (3):
0,0091(kmol);
Ph¶n øng (4): 0,02857(kmol)
 Suy ra tæng lîng níc t¹o thµnh sau çc ph¶n øng:
18.(0,23404 + 0,0091 + 0,02857) =
4,89078(kg)
 §Ó nhËn ®îc formalin 40% träng lîng th× lîng níc cÇn
thªm vµo:
8,97812 - (4,89078 + 0,03915) = 4,04619(kg).
II.4. C©n b»ng vËt chÊt cho toµn ph©n xëng

 Lîng vµo:
Methanol kü thuËt:
7,82984  6377,55
 3280,57( Kg / h).
15,2215
Kh«ng khÝ: 43331,224(Kg/h).

81,7  6377,55
Trong ®ã: - N2:  34230,913( Kg / h).
15,2215
21,72  6377,55
- O 2:  9100,311( Kg / h).
15,2215
Lîng níc thªm vµo thiÕt bÞ hÊp thô:

4,04619  6377,55
 1695,285( Kg / h).
15,2215
Tæng lîng ®Çu vµo: 3280,570 + 34230,910 +

9100,311 + 1695,285
= 48308,076 (Kg/h)

 Lîng ra:
Dung dÞch formalin 40%: 6377,55(Kg/h)
KhÝ th¶i: 41898,302(Kg/h).
Trong ®ã:
- N2: 34230,913(Kg/h)
17,3  6377,55
- O2:  7248,406( Kg / h).
15,2215
0,8  6377,55
- CO:  335,186( Kg / h).
15,2215
0,2  6377,55
- CO2:  83,797( Kg / h).
15,2215
- Lîng CH2O tæn thÊt:

0,07395  6377,55
 30,98( Kg / h).
15,2215
Tæng lîng ®Çu ra: 6377,55 + 41887,568 + 30,98 =

48306,836(Kg/h).
B¶ng 9. C©n b»ng vËt chÊt cho toµn ph©n xëng
Lîng vµo (Kg/h) Lîng ra (Kg/h)

Methanol kü thuËt : Formalin 40% : 6377,55
3280,57 KhÝ th¶i : 41898,302
Kh«ng khÝ : - O2 : 7248,406
43331,224
- N2 : 34230,913
- O2 :
- CO : 335,186
9100,311
- CO2 : 83,797
- N2 :
34230,913 CH2O tæn thÊt : 30,984
Níc thªm vµo : 1695,285

Tæng céng : Tæng céng :
48308,076 48306,836

II.5. C©n b»ng vËt chÊt cho thiÕt bÞ ph¶n øng

chÝnh
a. ChÊt vµo thiÕt bÞ
 Lîng CH3OH 99,5% cho vµo thiÕt bÞ ph¶n øng:
3280,570(Kg/h).
7,79069  6377,55
Trong ®ã: - CH3OH :  3264,167( Kg / h).
15,2215
0,03915  6377,55
- Níc :  16,403( Kg / h).
15,2215
 Kh«ng khÝ : 43331,224(Kg/h).

Bao gåm:
G N  34230,913( Kg / h ).
2
GO  9100,311( Kg / h ).
2
Tæng lîng vËt chÊt vµo thiÕt bÞ ph¶n øng lµ:

GTham gia = 43331,224 + 3280,570 =
46611,794(Kg/h).
b. ChÊt ra khái thiÕt bÞ
6,16256  6377,55
 CH2O t¹o thµnh: 15,2215
 2582,008( Kg / h).
0,00152215  6377,55
 HCOOH: 15,2215
 0,638( Kg / h).
100  6377,55
 KhÝ th¶i: 15,2215
 41898,302( Kg / h).
Bao gåm: - N2: G N  34230,913( Kg / h).

2
- O2: GO  7248,406( Kg / h).

2
- CO: GCO  335,186( Kg / h).
- CO2: GCO  83,797( Kg / h).

2
 Lîng níc t¹o ra sau ph¶n øng:

4,89078  6377,55
 2049,754( Kg / h).
15,2215

 Lîng níc trong CH3OH ®· tÝnh to¸n ë phÇn trªn

lµ:16,403(Kg/h).
1  6377,55
 Lîng CH3OH d 1% hay 100
 63,776( Kg / h).
Tæng lîng vËt chÊt ra khái thiÕt bÞ ph¶n øng lµ:

GT¹o thµnh = 2582,008 + 0,638 +41898,302 + 2049,754 +
16,403 + 63,776
= 46610,881 (Kg/h).
B¶ng 10: C©n b»ng vËt chÊt cña thiÕt bÞ ph¶n øng
chÝnh.
ChÊt tham gia ChÊt t¹o thµnh

Tªn chÊt Lîng (kg/h) Tªn chÊt Lîng (kg/h)
CH3OH 3264,167 CH2O 2583,088
Kh«ng khÝ 43331,224 KhÝ th¶i 41898,302
Níc trong
16,403 HCOOH 0,638
CH3OH
Níc sau ph¶n
2049,754
øng
Níc trong CH3OH 16,403
CH3OH d 63,776
Tæng Tæng
46611,794 46610,881
céng céng
II.6. C©n b»ng vËt chÊt cho thiÕt bÞ bay h¬i methanol
B¶ng 11. C©n b»ng vËt chÊt cho thiÕt bÞ bay h¬i
methanol
Lîng chÊt vµo(Kg/h) Lîng chÊt ra(Kg/h)

Methanol 3264,167 Methanol 3264,167
Níc 16,403 Níc 16,403
Kh«ng khÝ 43331,224 Kh«ng khÝ 43331,224

Tæng céng 46611,794 Tæng céng 46611,794
II.7. C©n b»ng vËt chÊt cho thiÕt bÞ hÊp thô s¶n
phÈm.
B¶ng 12. C©n b»ng vËt chÊt cho thiÕt bÞ hÊp thô
s¶n phÈm
Lîng vµo(Kg/h) Lîng ra(Kg/h)

CH2O(k) 2582,00 Formalin 40% 6377,55
8
HCOOH 0.638 KhÝ sau ph¶n 41898,3
øng 02
KhÝ sau ph¶n øng 41898,3 Lîng tæn thÊt 30,98
02
Lîng níc t¹o ra 2049,75
4
Lîng níc trong 16,403
methanol
Lîng methanol d 63,776
Lîng níc thªm vµo 1695,28
5
Tæng céng 48306,1 Tæng céng 48306,8
66 32
iii. tÝnh to¸n c©n b»ng nhiÖt lîng

III.1. TÝnh c©n b»ng nhiÖt lîng cho thiÕt bÞ ph¶n
øng chÝnh

 Chøc n¨ng: thùc hiÖn ph¶n øng oxi ho¸ methanol thµnh
formalin trªn xóc t¸c Ag.
 Çc th«ng sè cña qu¸ tr×nh:
NhiÖt ®é cña hçn hîp methanol vµ kh«ng khÝ lµ 150 0C
NhiÖt ®é cña hçn hîp s¶n phÈm ra khái thiÕt bÞ ph¶n
øng lµ 300 0C
NhiÖt ®é ph¶n øng 700 0C
 TÝnh to¸n
Ph¬ng tr×nh c©n b»ng nhiÖt lîng:
Q1+ Q3 = Q2 + Q4 + Qm
Trong ®ã:
Q1: NhiÖt lîng do hçn hîp h¬i methanol vµ kh«ng khÝ
mang vµo(KJ/h)
Q2 : NhiÖt lîng do hçn hîp h¬i s¶n phÈm ph¶n øng mang
ra(KJ/h)
Q3 : NhiÖt lîng do qu¸ tr×nh oxi ho¸ sinh ra(KJ/h)
Q4 : NhiÖt lîng cÇn lÊy ®i(KJ/h)
Qm : NhiÖt lîng mÊt m¸t ra m«i trêng xung quanh(KJ/h)
Qm = 0,05.(Q1+ Q3)
a. TÝnh nhiÖt lîng do hçn hîp methanol vµ kh«ng

khÝ mang vµo.
Q1 = G1. C 1P .t1
Trong ®ã:
G1 : Lîng s¶n phÈm vµo thiÕt bÞ,(Kmol,/h).
C P1 : NhiÖt dung riªng cña hçn hîp nguyªn liÖu vµo,
(KJ/KmolOC)

Hçn hîp methanol vµ kh«ng khÝ vµo thiÕt bÞ ph¶n øng ë

nhiÖt ®é 150 0C hay 423 0K gåm: N2, O2, CH3OH vµ níc.
B¶ng 13: hÖ sè cña ph¬ng tr×nh nhiÖt dung riªng çc

chÊt tham gia
ph¶n øng Cp = a + b.T + c.T2
Ph¬ng tr×nh Cp = a + b.T +

Kho¶ng
ST Tªn c.T2
nhiÖt
T chÊt o (Cal/mol. 0C)
®é( K)
a b.103 c.106
1 N2 273  2500 6,66 1,02 -
2 O2 273  2000 7,52 0,81 -
3 CO 290  2500 6,342 1,836 -
4 CO2 298  2500 10,55 2,16 -
5 H2O 273  2000 7,20 2,70 -
6 CH2O 291  1500 4,498 13,953 - 3,730
7 CH3OH 300  700 4,88 24,78 - 5,889
8 HCOOH 300  700 7,33 21,32 - 8,255
 NhiÖt dung riªng cña hçn hîp vµo thiÕt bÞ ph¶n øng :
N2: C PN = (6,66 + 1,02.10-3.423).4,1868
2
= 29,6905
(KJ/Kmol. 0C)
O2: C PO2 =(7,52 + 0,81.10-3.423).4,1868
=32,29193(KJ/Kmol0C.)
CH3OH: C PCH OH = (4,88 + 24,78.10-3.423 - 5,889.10-6.4232
3
).4,1868
= 59,9057(KJ/Kmol. 0C)
H2O: C PH 2O = (7,2 + 2,7.10-3.423).4,1868 =
34,9267(KJ/Kmol. 0C)
 Tæng lîng Methanol vµo thiÕt bÞ ph¶n øng:
102,005(Kmol/h).

Tæng lîng hçn hîp h¬i methanol vµ kh«ng khÝ vµo thiÕt
bÞ ph¶n øng:
102,005+0,911+1222,533+284,385=1609,834
(Kmol/h).
 Thµnh phÇn phÇn mol cña çc cÊu tö trong hçn hîp
methanol kh«ng khÝ nh sau:
1222,533
N2: X N2   0,7594
1609,834
284,385
O2 : X O2   0,1765
1609,834
102,005
CH3OH: X CH 3OH   0,0634
1609,834
H2O : X H O  1- (0,7594 + 0,1765 + 0,0634) = 0,007

2
C P1 = 0,7594.29,6905+ 0,1765.32,2919+
0,0634.59,9057+ 0,0007.34,9267
= 32,069(KJ/Kmol. 0C)
Q1 =1609,834.32,069.150 = 7743864,982(kj/h)
b. TÝnh nhiÖt lîng do qu¸ tr×nh oxi ho¸ sinh ra
( Q3)
Do lîng HCOOH qu¸ nhá do vËy ta cã thÓ bá qua trong
thµnh phÇn s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh oxi ho¸ metanol thµnh
formalin.
 Lîng CH3OH tham gia ph¶n øng = lîng vµo – lîng d
GCH 3OH = 3264,167 - 63,776 = 3200,3919(Kg/h)hay
100,012(Kmol/h)
 Lîng O2 tham gia ph¶n øng
GO2 = 9100,311 - 7248,406 = 1851,905 (Kg/h) hay
57,872 (Kmol/h)
 C©n b»ng vËt chÊt cña qu¸ tr×nh ph¶n øng:
100,012.CH3OH + 57,872.O2 = 86,067CH2O + 11,971.CO
+ 1,904.CO2+113,875.H2O
B¶ng 14: NhiÖt t¹o thµnh cña nguyªn liÖu vµ s¶n
phÈm ë 298 0K
cña qu¸ tr×nh oxy hãa Methanol thµnh formalin(sæ tay
hãa lý)
Nguyªn liÖu S¶n phÈm
Tªn Qs , (KJ/Kmol) Tªn Qs , (KJ/Kmol)
CH3OH 201200 CH2O 115900
O2 0 CO 110500
CO2 393510
H2O 241840
 NhiÖt t¹o thµnh cña nguyªn liÖu ë 298°K:

Qnl = 100,012.201200 =20122414,4(KJ/h)
 NhiÖt t¹o thµnh cña s¶n phÈm ë 298 0 K:
Qsp = 86,067.115900+11,971.110500 +1,904.393510
+113,875.241840
= 39586733,84(KJ/h)
 NhiÖt t¹o thµnh cña ph¶n øng ë 298 0 K:
Q298°K = Qsp - Qnl = 39586733,84 – 20122414,4 =
19464319,44(KJ/h)
 Víi nhiÖt ®é ph¶n øng lµ 700 0 C = 973 0 K ta cã:
973
Q 973o K  Q 298o K     n.C   n.C Ptg 
sp
P
298
Trong ®ã:
 n.C : Tæng nhiÖt dung ph©n tö cña çc chÊt tham
tg
P
gia ph¶n øng

 n.C : Tæng nhiÖt dung ph©n tö çc chÊt t¹o thµnh
sp
P
trong s¶n phÈm

n : sè mol cña çc ph©n tö

Sau khi biÕn ®æi tÝch ph©n trªn ta cã thÓ ®a ph¬ng

tr×nh (8) vÒ d¹ng:
Q973 K = Q298 K + n1.(T - 298) + n2.(T2 - 2982) + n3.(T3 -
3
298 )
Trong ®ã:
1
n1 =  n.a n2 =   n.b n3 =
2
1
  n.c
3
Víi a,b,c lµ hÖ sè cña ph¬ng tr×nh Cp = a + b.T + c.T2

n1 =  n.a = [(4,88.100,012 + 7,52.57,872) -
(4,498.86,067 + 6,342.11,971 + 10,55.1,904 + 7,2.
113,875)].4,1868 = - 1590,0629
1
n2 = 2   n.b = 0,5.10-3[(24,78.100,012 + 0,81.57,872) -
( 13,953. 86,067 + 1,836.11,971 + 2,16.1,904 +
2,7.113,875)].4,1868 = 2,07399
1 1
n3 = 3   n.c = 3
.10-6.[(-5,889).100,012 - (-
3,73).86,067].4,1868
= - 3,7394.10-4
Thay çc gi¸ trÞ vµo ph¬ng tr×nh trªn ta cã:
Q3 = 19464319,44 – 1590,0629.(973 - 298) + 2,07399.
(9732 - 2982)
+(-3,7394.10-4). (9733 - 2983) = 19835789,34(KJ/h)
c. TÝnh nhiÖt lîng tæn thÊt( Qm)
NhiÖt lîng mÊt m¸t:
Qm = 0,05.(Q1 + Q3 ) = 0,05(7743864,982 +
19835789,34)
= 1378982,716(KJ/h)

d. TÝnh nhiÖt do hçn hîp h¬i s¶n phÈm ph¶n øng

mang ra (Q2)
NhiÖt ®é hçn hîp s¶n phÈm ra khái thiÕt bÞ ph¶n øng
t2=3000C=5730K
 NhiÖt dung riªng cña çc cÊu tö trong hçn hîp s¶n
phÈm ë nhiÖt ®é t2
N2: C PN 2 = (6,66 + 1,02.10-3.573).4,1868 =

30,3313(KJ/Kmol.0 C)
O2: C PO2 = (7,52 + 0,81.10-3.573).4,1868 =

33,428(KJ/Kmol.0C)
CO: C PCO = (6,342 + 1,836.10-3.573).4,1868 =

30,9573(KJ/Kmol.0C)
CO2: C PCO2 = (10,55 + 2,16.10-3.573).4,1868 =

49,3526(KJ/Kmol.0C )
H2O: C PH 2O = (7,2 + 2,7.10-3573).4,1868=

36,622(KJ/Kmol.0C)
CH2O: C PCH 2O = (4,498 + 13,953.10-3573 -3,73.10-

6
.5732 ).4,1868 =
= 47,1785(KJ/Kmol.0C)
CH3OH: C PCH 3OH = (4,88 + 24,78.10-3.573 -5,889.10-

6
.5732 ).4,1868 =
= 71,7844(KJ/Kmol.0C)
HCOOH: C PHCOOH = (7,33 + 21,32.10-3.573 - 8,255.10-

6
.5732 ).4,1868
= 70,4889(KJ/Kmol.0C)

Tæng sè mol : 86,067 + 0,014 + 1222,533 + 226,513 +

11,971 +1,904
+ 114,786 + 1,993 = 1665,781(Kmol/h)
Thµnh phÇn hçn hîp h¬i s¶n phÈm:
86,067 1222,533
CH2O: X CH 2O   0,0517 N2: X N2   0,7339
1665,781 1665,781
0,014 226,513
HCOOH: X HCOOH   8,4.10 6 O2: X O2   0,136
1665,781 1665,781
1,993 114,786
CH3OH: X CH 3OH   11,96,4.10  4 H2O: X H 2O   0,0689
1665,781 1665,781
11,971
CO: X CO   0,0072
1665,781
CO2 X H O  1  (0,7339  0,0689  0,136  0,0072  0,001196  0,0000084)  0,0011

2
Vµ Gsp = 1665,781(Kmol/h)
 NhiÖt dung riªng cña s¶n phÈm:

C PSp = 0,0517 . 47,1785 + 8,4.10- 6
. 70,4889 +
0,7339.30,3313
+ 0,1360.33,428 + 0,0072.30,9573 +
0,0011.49,3526
+ 0,0689.36,622 + 11,964.10-4 . 71,7844 =
32,1324(KJ/Kmol.0C)
Suy ra Q2=Gsp. C PSp .t2=1665,781.32,1324.300 =
16057662,42(KJ/h)
e. NhiÖt cÇn lÊy ®i (Q4).
Thay sè vµo ph¬ng tr×nh c©n b»ng nhiÖt lîng (7) ta cã:
Q4 = ( Q1 + Q3) - (Q2 + Qm)
= (7743864,982 +19835789,34) - (16057662,42+
1378982,716)
= 10143009,19(KJ/h)

B¶ng 15: B¶ng c©n b»ng nhiÖt lîng cña thiÕt bÞ

ph¶n øng chÝnh
NhiÖt mang vµo NhiÖt mang ra

Tªn Q (KJ/h) Tªn Q (KJ/h)
Q1 7743864,982 Q2 16057662,42
Q3 19835789,34 Q4 10143009,19
Qm 1378982,716
27579654,32 27579654,3
Tæng Tæng
2 26
III.2. tÝnh c©n b»ng nhiÖt lîng cho thiÕt bÞ ®un

nãng kh«ng khÝ
 Môc ®Ých sö dông: Dïng ®Ó ®un nãng kh«ng khÝ tríc
khi ®a vµo thiÕt bÞ bay h¬i methanol.
§un nãng kh«ng khÝ cã nhiÖt ®é ban ®Çu lµ t1 = 300C.
NhiÖt ®é cña kh«ng khÝ sau khi qua thiÕt bÞ ®un nãng
lµ t2 = 1000C.
 Ta cã ph¬ng tr×nh c©n b»ng nhiÖt lîng cho thiÕt bÞ
®un nãng:
Q1 + Q3 = Q2 + Qm
Trong ®ã:
Q1: NhiÖt lîng kh«ng khÝ mang vµo,(KJ/h).
Q2: NhiÖt lîng do kh«ng khÝ mang ra,(KJ/h).
Q3: NhiÖt lîng cÇn ph¶i cung cÊp,(KJ/h).
Qm: NhiÖt lîng mÊt m¸t ra m«i trêng (gi¶ sö lµ 2%),
(KJ/h).
a. TÝnh nhiÖt lîng kh«ng khÝ mang vµo (Q1).
Ta cã:  N O

Q1  G N 2 .C p 2  G O2 .C p 2 .t1 (2).
Trong ®ã:

t1 lµ nhiÖt ®é ban ®Çu cña kh«ng khÝ, t1=300C.

G N 2 , G O2 lµ khèi lîng cña N2, O2 (kg/h).
G N  34230,913( Kg / h ).
2
GO  9100,311( Kg / h ).
2
N2 O2
CP ,CP lµ nhiÖt dung riªng cña N2 vµ O2,
(KJ/Kg.®é).
N2 1 4 3
C P (303)  23,8.10  3,58.10 .303  2488,474.10 (KJ/Kg.®é).
O 1 4 2 3
C P ( 303)  23,5.10  2,535.10 .303  2,817.10 .303  2120.10 (KJ/Kg.®é).
2 4
 Thay sè vµo ph¬ng tr×nh (2) ta ®îc:

Q1 = (34230,913.2488,474+9100,311.2120).30.10-3 =
3134261,889(KJ/h).
b. TÝnh nhiÖt lîng kh«ng khÝ mang ra (Q2).
nhiÖt lîng do kh«ng khÝ mang ra ®îc tÝnh theo c«ng
thøc sau:
 N O

Q2  G N2 .C p 2  G O2 .C p 2 .t 2 (4)
Trong ®ã:
t2 : NhiÖt ®é lóc kh«ng khÝ ®i ra t2=1000C.
N2 O2
C P , C P : nhiÖt dung riªng cña N2 vµ O2 t¹i nhiÖt ®é t2,
(KJ/Kg.®é).
 nhiÖt dung riªng cña N2:
C pN,2( 373)  23,8.10-1  3,58.10-4.373  2513,534.10-3 (KJ/Kg.®é).
 nhiÖt dung riªng cña O2:

C Op,2( 373)  23,5.101  2,535.104.373  2,817.104.(373) 2
 2242,082.10 3 (KJ/Kg.®é).
 thay çc sè liÖu vµo ph¬ng tr×nh (4) ta cã

Q2 = (34230,913.2513,534 +
9100,311.2242,082).100.10-3
= 10644420,72(kj/h).
c. TÝnh nhiÖt lîng mÊt m¸t ra m«i trêng (Qm).
 nhiÖt mÊt m¸t ra m«i trêng ®îc tÝnh theo c«ng thøc:
Qm =2%.Q2
 VËy nhiÖt mÊt m¸t ra m«i trêng xung quanh lµ:
Qm =2%.Q2 =0,02. 10644420,72=212888,414(kj/h).
d. TÝnh nhiÖt lîng cÇn ph¶i cung cÊp (Q3).
 theo ph¬ng tr×nh (1) ta cã :Q3 =(Q2 + Qm) - Q1
 VËy nhiÖt cÇn ph¶i cung cÊp cho kh«ng khÝ lµ:
Q3 = (10644420,72+212888,414) - 3134261,889 =
7723047,245(kj/h).
B¶ng 16: c©n b»ng nhiÖt lîng cho thiÕt bÞ ®un nãng
kh«ng khÝ
NhiÖt vµo NhiÖt ra
Tªn Lîng(KJ/h) Tªn Lîng(KJ/h)
Q1 3134261,889 Q2 10644420,72
Q3 7723047,245 Qm 212888,414
10857309,1
Tæng 10857309,13 Tæng
34
III.3. TÝnh c©n b»ng nhiÖt lîng cho thiÕt bÞ bay h¬i
methanol
 Môc ®Ých sö dông: ThiÕt bÞ bay h¬i methanol cã chøc
n¨ng t¹o hçn hîp CH3OH víi kh«ng khÝ tríc khi ®a vµo ph¶n
øng.
 Çc th«ng sè cña qu¸ tr×nh:

NhiÖt ®é cña kh«ng khÝ vµo thiÕt bÞ bay h¬i

methanol lµ: 100°C.
NhiÖt ®é cña methanol khi vµo thiÕt bÞ bay h¬i
methanol: 25°C.
NhiÖt ®é cña hçn hîp h¬i Methanol – kh«ng khÝ:
110°C.
TÝnh to¸n:
C©n b»ng nhiÖt lîng cho hçn hîp h¬i metanol-níc:
Q1hh + Q2hh = Q3hh + Qmhh
Q1hh : NhiÖt lîng hçn hîp metanol-níc mang vµo KJ/h
Q3hh : NhiÖt lîng hçn hîp h¬i metanol-níc mang ra KJ/h
Q2hh : NhiÖt lîng cÇn cung cÊp bay h¬i metanol-níc KJ/h
Qmhh: NhiÖt lîng mÊt m¸t KJ/h
TÝnh Q1hh
Q1hh = (Gm . C PCH OH + Gn. C PH O ).t1
3 2
Gm =102,005(Kmol/h)
Gn =0,911(Kmol/h)
C PCH 3OH =(4,88+24,78.10 -3.2985,89.10 -6.2982).4,1868
=49,1592(KJ/Kmol.°C)
CPH 2O = (7,2 + 2,7.10-3.298).4,1868=
33,5137(KJ/Kmol.°C)
Q1hh = (Gm . C PCH OH + Gn. C PH O ).t1
3 2
=(102,005.49,1592 + 0,911.33,5137).25
= 126125,379( KJ/h)
TÝnh Q3hh
Q3hh = Gm . C PCH OH .t2 +Gm.rm + Gn. C PH O .t2 + Gn.rn
3 2
= ( Gm . C PCH OH + Gn. C PH O ).t2 +Gm.rm+ Gn.rn

3 2

Gm =102,005(Kmol/h)
Gn =0,911(Kmol/h)
rm =32020,646(KJ/Kmol)
rn =2260,872(KJ/Kmol)
C PCH 3OH =(4,88+24,78.10-3.383-5,889.10-6.3832).4,1868
=55,6996(KJ/Kmol.°C)
C PH 2O = (7,2 + 2,7.10-3.383).4,1868= 34,3615(KJ/Kmol.°C)
Q3hh=(102,005.55,6996 + 0,911.34,3615).110
+ 102,005.32020646 + 0,911.40695,696
= 3931763,287( KJ/h)
Qmhh = 5%. Q3hh = 0,05.3931763,287 = 196588,164( KJ/h)
TÝnh Q2hh
Q2hh = Q3hh + Qmhh - Q1hh
= 3931763,287 + 196588,164 – 126125379 =
4128351,451( KJ/h)
C©n b»ng nhiÖt lîng cho kh«ng khÝ:
Q1kk + Q2kk = Q3kk + Qmkk
Q1kk:NhiÖt lîng kh«ng khÝ mang vµo KJ/h

Q3kk :NhiÖt lîng kh«ng khÝ mang ra KJ/h
Q2kk :NhiÖt lîng cÇn cung cÊp kh«ng khÝ KJ/h
Qmkk: NhiÖt lîng mÊt m¸t KJ/h
TÝnh Q1kk
Q1kk = (GN. C PN + GO. C PO ).t1
2 2
GN = 1222,533(Kmol/h)
GO = 284,385 (Kmol/h)
C PN 2 = (6,66 + 1,02.10-3.373).4,1868 =
29,477(KJ/Kmol.oC)
C PO2 = (7,52 + 0,81.10-3.373).4,1868 =

32,7497(KJ/Kmol.°C)
Q1kk = (1222,533.29,477 + 32,7497).100 = 4535012,8
(KJ/h)
TÝnh Q3kk
Q3kk = (GN. C PN + GO. C PO ).t2
2 2
GN = 1222,533(Kmol/h)
GO = 284,385 (Kmol/h)
C PN 2 = (6,66 + 1,02.10-3.383).4,1868 =
29,5197(KJ/Kmol.oC)
C PO2 = (7,52 + 0,81.10-3.383).4,1868 =
32,7836(KJ/Kmol.°C)
Q3kk = (1222,533.29,5197 + 32,7836).100 = 4995316,8
(KJ/h)
TÝnh Qmkk:
Qmkk = 0,05Q3kk = 0,05.4995316,8 = 249765,584 KJ/h
Q2kk = Q3kk – Q1kk +Qmkk

= 4995316,8 + 249765,584 – 4535012,8 =
710069,5 KJ/h
Q1c = Q1hh + Q1kk
= 126125,379 + 4535012,8 = 4661138,1 KJ/h
Q2c = Q2hh + Q2kk
= 710069,5 +4128351,451 = 4838420,9 KJ/h
B¶ng 17: C©n b»ng nhiÖt lîng thiÕt bÞ bay h¬i metanol
NhiÖt lîng vµo (KJ/h) NhiÖt lîng ra (KJ/h)

Q1c 4661138,1 Q3hh 3931763,287

Q2c 4834820,9 Q3kk 4995316,8

Qmhh 196588,164
Qmkk 249765,584
Tæng 9499558,0 Tæng 9499558,0
III.4. C©n b»ng nhiÖt lîng cho thiÕt bÞ hÊp thô.

 Chøc n¨ng cña thiÕt bÞ: HÊp thô formalin vµo níc thµnh
dung dÞch formalin
 Çc th«ng sè:
KhÝ th¶i, t = 30oC.
H¬i s¶n phÈm vµo thiÕt bÞ hÊp thô, t = 150oC.
Dung dÞch formalin ra cã nhiÖt ®é, t = 90oC.
§Ó n©ng cao hiÖu suÊt cña qu¸ tr×nh hÊp thô, ®ång
thêi ®Ó lÊy nhiÖt cña ph¶n øng ra cho ®¶m b¶o chÕ ®é lµm
viÖc cña thiÕt bÞ ngêi ta chia th¸p hÊp thô thµnh hai ®o¹n. ë
mçi ®o¹n cã ®Æt thiÕt bÞ trao ®æi nhiÖt trung gian ë bªn
ngoµi.
§o¹n I : Cã nhiÖt ®é ë ®Ønh lµ 50 oC, nhiÖt ®é ë ®¸y lµ
90oC.
NhiÖt ®é trung b×nh cña ®o¹n I:
50  90
t TB
I   70C  343K
2
§o¹n II : Cã nhiÖt ®é ë ®Ønh lµ 30oC, nhiÖt ®é ë ®¸y lµ

50oC.
NhiÖt ®é trung b×nh cña ®o¹n II:
30  50
II 
t TB  40C  313K
2
Gi¶ thiÕt: HiÖu suÊt cña th¸p lµ 100%.
Giai ®o¹n I vµ giai ®o¹n II lîng formalin hÊp thô lµ 50%.

a. C©n b»ng nhiÖt lîng ®o¹n II th¸p hÊp thô.

Ph¬ng tr×nh C©n b»ng nhiÖt lîng ®o¹n II th¸p hÊp thô:
QH 2O  QhtII  QntII  QK  Qkt  Ql  QLII
Trong ®ã:
Q H 2O : NhiÖt lîng do níc mÒm mang vµo,(KJ/h).
QhtII : NhiÖt hoµ tan cña formalin trong níc ë ®o¹n II,
(KJ/h).
QntII : NhiÖt ngng tô cña níc ë ®o¹n II,(KJ/h).
QK : NhiÖt do pha khÝ mang tõ ®o¹n I lªn ®o¹n II,
(KJ/h).
Qkt : NhiÖt do khÝ th¶i mang ra,(KJ/h).
Ql : NhiÖt do phÇn láng mang tõ ®o¹n II xuèng
®o¹n I,(KJ/h).
QLII : NhiÖt cÇn lµm l¹nh ë ®o¹n II,(KJ/h).
+ NhiÖt lîng do níc mÒm mang vµo,( QH O ). 2
Níc hÊp thô ®îc ®a vµo thiÕt bÞ cã nhiÖt ®é lµ 30 oC

hay (303oK).
NhiÖt dung riªng cña níc ë 303oK:
C PH 2O = (7,2 + 2,7.10-3.303 ).4,1868= 33,5702(KJ/Kmol.0
C)
Lîng níc ®îc thªm vµo ®Ó hÊp thô formalin:
GH 2O thªm = 94,1825(Kmol/h).
QH 2O = GH O thªm
2 . C PH 2O . t =94,1825.33,5702.30
=94851,761(KJ/h).
+ NhiÖt hoµ tan cña formalin trong níc ë ®o¹n II,(
QII
ht ).
Lîng formalin vµo thiÕt bÞ hÊp thô: 86,067(Kmol/h)

Theo gi¶ thiÕt formalin bÞ hÊp thô vµo thiÕt bÞ ë ®o¹n II

lµ 50%
II
GCH 2O
= 86,067.0,5 = 43,034(Kmol/h).
 CH 2O = 62802(KJ/kmol)
QhtII =
II
GCH 2O
.  CH 2O =43,034.62802 =
2702558,468(KJ/h).
+ NhiÖt ngng tô cña níc ë ®o¹n II,( QntII ).
Tæng lîng khÝ tr¬ trong kh«ng khÝ.
GKhÝ tr¬ = GN  GO  GCO  GCO
2 2 2
GKhÝ tr¬ = 41898,302(Kg/h).

C«ng thøc tÝnh hµm Èm:
pbh
X  0,622 
p  pbh
Trong ®ã:
Pbh: ¸p suÊt riªng phÇn cña h¬i níc trong khÝ b·o hoµ
h¬i níc,
Pbh = 66,57(mmHg).
P: ¸p suÊt chung cña kh«ng khÝ, P = 760(mmHg).
Thay sè vµo ph¬ng tr×nh (11) ta ®îc:
66,57
X  0,622   0,06 (Kg níc/ Kg kh«ng khÝ kh«)
760  66,57
Lîng níc trong kh«ng khÝ ë 50 0 C.

GHII2O  41898,302.0,06 =2513,898(Kg/h) =
139,661(Kmol/h).
NhiÖt ngng tô cña níc ë 50 0 C .
rngng tô = - rho¸ h¬i = 2403(KJ/kmol).
NhiÖt ngng tô cña níc ë ®o¹n II lµ:
QntII = rngng tô . GHII2O  2403. 139,661 =
335605,383(KJ/h).

+ NhiÖt do pha khÝ mang tõ ®o¹n I lªn ®o¹n II,

( QK )
0
NhiÖt dung riªng cña çc cÊu tö trong hçn hîp khÝ ë 50
C hay 323 0 K.
 N2: C PN 2 = (6,66 + 1,02.10-3.323).4,1868 =
29,2635(KJ/Kmol. 0 C)
O
 O2: C P = (7,52 + 0,81.10-3.323).4,1868 = 32,58013
2
(KJ/Kmol. 0 C)
 CO: C PCO = (6,342 + 1,836.10-3.323).4,1868 =
29,0356(KJ/Kmol. 0 C)
 CO2: C PCO2 = (10,55 + 2,16.10-3.323).4,1868 =
47,0918(KJ/Kmol. 0 C)
H 2O
 H2O: C P = (7,2 + 2,7.10-3.323).4,1868 =
33,7963(KJ/Kmol.0C)
CH 2O
 CH2O: C P = (4,498 + 13,953.10-3.323 - 3,73.10-
6
.3232 ).4,1868)
= 36,0721(KJ/Kmol.0 C)
Tæng sè mol khÝ tõ ®o¹n I lªn ®o¹n II:
GK =1222,533 + 226,51 + 11,971 + 1,904 +
139,661 + 43,034
= 1646,616(Kmol/h).
Thµnh phÇn phÇn mol çc cÊu tö trong kh«ng khÝ tõ
®o¹n I lªn ®o¹n II:
43,034 1222,533
CH2O: X CH 2O   0,0261 N2: X N2   0,7425
1646,616 1646,616
1,904 226,513
CO2: X CO2   1,165.10 3 O 2: X O2   0,1376
1646,616 1646,616
139,661
H2O: X H 2O   0,0848
1646,616
CO: X CO  1  (0,0261  0,001156  0,0848  0,7425  0,1376)  0,007844

NhiÖt dung riªng cña hçn hîp khÝ ë 323oK:

C Pkk =
29,2635.0,7425+32,58013.0,1375+29,0356.7,844.10-3
+47,0918.1,156.10-3+33,7963.0,0848+36,0721.0,0261 =
30,2975(KJ/KmoloC)
NhiÖt do pha khÝ mang tõ ®o¹n I lªn ®o¹n II:
QK = GK . C Pkk . t = 1646,616.30,2975.50 =
2494418,898(KJ/h).
+ NhiÖt do khÝ th¶i mang ra khái thiÕt bÞ ë nhiÖt
®é 30oC,( Qkt).
Khèi lîng cña khÝ th¶i:
Gkt
=1222,533+226513+11,971+1,904+139,661=1602,582(Km
ol/h).
NhiÖt dung riªng cña çc cÊu tö trong hçn hîp khÝ th¶i ë
30°C hay 303°K:
 N2 : C PN 2 = (6,66 + 1,02.10-3.303).4,1868 =
29,1781(KJ/Kmol.°C)
O
 O2: C P =(7,52 + 0,81.10-3.303).4,1868
2
= 32,5123
(KJ/Kmol.°C)
 CO: C PCO = (6,342 + 1,836.10-3.303 ).4,1868 =
28,8818(KJ/Kmol.°C)
 CO2: C PCO2 =(10,55 + 2,16.10-3.303).4,1868 =
46,9109(KJ/Kmol. C)
H 2O
 H2O: C P = (7,2 + 2,7.10-3.303).4,1868 =
33,5702(KJ/Kmol.°C)
Thµnh phÇn phÇn mol cña çc cÊu tö khÝ trong hçn hîp
khÝ th¶i:

1222,533
N2: X N2 
1602582
 0,7629 CO 2:
1,904 226,513
X CO2   1,188.10 3 O2: X O2   0,1413 H2O:
1602,582 1602,582
139,661 11,971
X H 2O   0,0871 CO: X CO   7,475.10 3
1602582 1602,582
NhiÖt dung riªng cña hçn hîp khÝ th¶i ë 303°K

C Pkt = 29,1781.0,7629 + 32,5123.0,1413 +
28,8818.7,475.10-3 +
+ 46,9109.1,188.10-3 +
33,5702.0,0871=30,0495(KJ/Kmol.°C)
NhiÖt do khÝ th¶i mang ra khái thiÕt bÞ:
Qkt = Gkt . C Pkt . t = 1602,582.30,0495 .30 =
1444703,634(KJ/h).
+ NhiÖt do phÇn láng mang tõ ®o¹n II xuèng ®o¹n
I,( Ql).
Thµnh phÇn hçn hîp láng xuèng gåm formalin, níc ngng
tô trong giai ®o¹n II vµ lîng níc thªm vµo ®Ó hÊp thô formalin
ë 50°C.
Gl =139,661+43,034 = 182,695(Kmol/h).
Thµnh phÇn phÇn mol cña çc cÊu tö trong hçn hîp láng
139,661
mang tõ ®o¹n II xuèng ®o¹n I: - H2O: X H 2O   0,7644
182,695
43,034
- CH2O: X CH 2O   0,2356
182,695
NhiÖt dung riªng cña çc cÊu tö trong hçn hîp láng ë
50°C hay 323°K
C PH 2O = (7,2 + 2,7.10-3.323).4,1868 =33,7963(KJ/Kmol.°C)

C PCH 2O =(4,498+13,953.10-3.323-3,73.10-
6
.3232)=36,0721(KJ/Kmol.°C)
NhiÖt dung riªng cña phÇn láng mang tõ ®o¹n II xuèng

®o¹n I:
C Pl = 33,7963. 0,7644 + 36,0721.0,2356 =

34,3325(KJ/Kmol.°C).
NhiÖt do phÇn láng mang tõ ®o¹n II xuèng ®o¹n I:
Ql = Gl . C Pl .t = 182,695. 34,3325.50 =
313618,804(KJ/h).
+ NhiÖt cÇn lµm l¹nh ë ®o¹n II,( QLII ).
QLII = QH 2O  Qht  Qnt  QK  Qkt  Ql

II II
QLII = 94851,761 + 2712558,468 + 335605,383 +

2494418,898
- (1444702,634 + 313618,804) =
3869112,072(KJ/h).
B¶ng18: c©n b»ng nhiÖt lîng ë ®o¹n II cña thiÕt

bÞ hÊp thô

QH 2O 94851,761 Qkt 1444703,634
QhtII 2702558,468 Ql 313618,804
QntII 335605,383 QLII 3869112,072
QK 2494418,898
Tæng 5627434,51 Tæng 5627434,51
b. C©n b»ng nhiÖt lîng ®o¹n I th¸p hÊp thô.

Ph¬ng tr×nh c©n b»ng nhiÖt ë ®o¹n I th¸p hÊp thô:

QSp  QhtI  QntI  QL  Qdd  Qk  QLL
I
Trong ®ã:
QSp : NhiÖt lîng do s¶n phÈm mang vµo (KJ/h).
QhtI : NhiÖt hoµ tan cña formalin trong níc ë ®o¹n I
(KJ/h).
QntI : NhiÖt ngng tô cña níc ë ®o¹n I (KJ/h).
Ql : NhiÖt do phÇn láng mang tõ ®o¹n II xuèng ®o¹n I
(KJ/h).
Qdd : NhiÖt do dung dÞch formalin mang ra (KJ/h).
I
QLL : NhiÖt cÇn lµm l¹nh ë ®o¹n I (KJ/h).
+NhiÖt lîng do s¶n phÈm mang vµo,( QSp ).
NhiÖt ®é cña s¶n phÈm h¬i ®i vµo thiÕt bÞ hÊp thô lµ

150oC hay 423oK.
Khèi lîng s¶n phÈm h¬i ®i vµo thiÕt bÞ hÊp thô:
GSp = 1665,781(Kmol/h).
 NhiÖt dung riªng cña çc cÊu tö trong hçn hîp h¬i s¶n
phÈm.
N2: C PN =(6,66 + 1,02.10-3.423).4,1868
2
= 29,6905(KJ/Kmol.0C)
O2: C PO2 = (7,52 + 0,81.10-3.423).4,1868 =
32,9193(KJ/Kmol.0C)
CO: C PCO = (6,342 + 1,836.10-3.423).4,1868 =
29,8043(KJ/Kmol.0C)
CO2: C PCO2 = (10,55 + 2,16.10-3.423).4,1868 =

47,9961(KJ/Kmol.0C)

H2O: C PH 2O = (7,2 + 2,7.10-

3
423).4,1868=34,9267(KJ/Kmol.0C )
CH2O: C PCH 2O = (4,498 + 13,953.10-3423-3,73.10-

6
.4232 ).4,1868
= 40,7489(KJ/Kmol.0C)
CH3OH: C PCH 3OH = (4,88 + 24,78.10-3.423-5,889.10-

6
.4232 ).4,1868
= 59,9057(KJ/Kmol.0C)
HCOOH: C PHCOOH = (7,33 + 21,32.10-3.423 - 8,255.10-
6
.4232 ).4,1868
= 62,2632(KJ/Kmol.0C)
NhiÖt dung riªng cña hçn hîp h¬i s¶n phÈm vµo th¸p hÊp
thô ë 423 0K.
C PSp (393) = 0,0517.40,7489 + 1,196.10-3. 59,9057 +
0,7339 . 29,6905
+ 0,1360.32,9193 + 8,4.10-6.62,2632 +
0,0011.47,9961
+ 0,0689.34,9262+0,0072.29,8043 =
31,1196(KJ/Kmol.0C).
NhiÖt lîng do s¶n phÈm vµo thiÕt bÞ hÊp thô:
QSp = GSp . C PSp . tSp =1665,781.31,1196.150 =
7775765,761(KJ/h).
+ NhiÖt hoµ tan cña formalin trong níc ë ®o¹n I,(
QhtI ).
Lîng formalin vµo thiÕt bÞ hÊp thô: 86,067(Kmol/h)
Theo gi¶ thiÕt formalin bÞ hÊp thô vµo thiÕt bÞ ë ®o¹n I
lµ 50%

I
GCH 2O
= 86,067.0,5 = 43,034(Kmol/h).
 CH 2O = 62802(KJ/kmol)
QhtI =
I
GCH 2O
.  CH 2O =43,034.62802 =
2702558,468(KJ/h).
+ NhiÖt ngng tô cña níc ë ®o¹n I,( QntI )
Lîng níc theo h¬i s¶n phÈm vµo thiÕt bÞ:
G HSp2O = 2049,754 + 16,403 = 2066,157(Kg/h) =
114,787(Kmol/h).
Lîng níc theo pha khÝ ra khái ®o¹n I:
G HI 2O  139,661(Kmol/h).
Lîng níc ®· ngng tô trong ®o¹n I
G HI 2Ont  139,661-114,787 =24,874(Kmol/h) =
447,732(Kg/h).
NhiÖt ngng tô cña níc ë 70oC
rnt = - rhh = 569(Kcal/Kg) = 2382,2892(KJ/Kg).
NhiÖt ngng tô cña níc ë ®o¹n I:

I
QntI = GH Ont 2
. rnt = 447,732.2382,2892
=1066627,108(KJ/h).
NhiÖt lîng do phÇn láng mang tõ ®o¹n II xuèng ®o¹n I

tÝnh ë trªn:
Ql =313618,804(KJ/h).
+NhiÖt do dung dÞch formalin mang ra ë nhiÖt ®é

90oC = 363oK Qdd

Gdd = 6377,55(Kg/h).
NhiÖt dung riªng cña dung dÞch formalin:
C Pdd = Ci.ai
Trong ®ã:
Ci : NhiÖt dung riªng cña cÊu tö thø i, (KJ/KgoK).
ai : Thµnh phÇn khèi lîng cña cÊu tö thø i:
Thµnh phÇn khèi lîng cña çc cÊu tö trong s¶n phÈm:
a H 2O = 0,5899
a CH 2O = 0,4
a CH 3OH = 0,01
a HCOOH = 0,0001
 NhiÖt dung riªng cña çc cÊu tö trong s¶n phÈm ë
nhiÖt ®é 90oC hay 363oK:
H2O: C PH 2O = (7,2 + 2,7.10-3363).4,1868 =
34,2484(KJ/Kmol.0C)
= 1,9027(KJ/Kg.0C)
CH2O: C PCH 2O = (4,498 + 13,953.10-3363 -3,73.10-
6
.3632 ).4,1868 =
= 37,9803(KJ/Kmol.0C) = 1,266(KJ/Kg.0C)
CH3OH: C PCH 3OH = (4,88 + 24,78.10-3.363 -5,889.10-
6
.3632 ).4,1868 =
= 54,8435(KJ/Kmol. 0C) =
1,7139(KJ/Kg.0C)
HCOOH: C PHCOOH = (7,33 + 21,32.10-3.363 - 8,255.10-
6
.3632 ).4,1868

= 58,5374(KJ/Kmol.0C) =
1,2726(KJ/Kg.0C)
C Pdd = 0,5899. 1,9027 + 0,4.1,266 + 0,01.1,7139 +
0,0001.1,2726
=1,6658(KJ/Kg. 0C)
NhiÖt do dung dÞch formalin mang ra:
Qdd = Gdd . C Pdd .tdd = 6377,55. 1,6461.90 =
944829,301(KJ/h)
+ NhiÖt cÇn lµm l¹nh ë ®o¹n I,( QLL
I
).
Tõ ph¬ng tr×nh c©n b»ng nhiÖt (12) cho ®o¹n I cña

th¸p hÊp thô ta cã:
I
QLL  QSp  QhtI  QntI  QL  Qdd  Qk
I
QLL = 7775765,761 + 2702558,468 + 1066627,108 +
313618,804
- (944829,301 + 2494418,898)
=8419321,942(KJ/h).
B¶ng 19: B¶ng c©n b»ng nhiÖt lîng ë ®o¹n I cña

thiÕt bÞ hÊp thô

QSp 7775765,761 Qdd 944829,301
QhtI 2702558,468 QK 2494418,898
QntI 1066627,108 QLII 8419321,942
Ql 313618,804
11858570,1
Tæng 11858570,14 Tæng
4

IV. tÝnh to¸n thiÕt bÞ chÝnh
Ph¶n øng oxy ho¸ tiÕn hµnh ë nhiÖt ®é cao, d kh«ng

khÝ, táa nhiÖt m¹nh lªn ph¶n øng phô t¹o thµnh khÝ CO, CO 2,
CH4 vµ H2O rÊt dÔ ph¸t triÓn, còng nh qu¸ tr×nh t¹o ra axit
formic
Formandehyde trong dung dÞch ë th¸p hÊp phô thuéc
vµo ®iÒu kiÖn c«ng nghÖ còng dÔ bÞ oxy ho¸ khö tham gia
ph¶n øng canizaro:
2CH2O + H2O = CH3OH + HCOOH
Çc axit h÷u c¬ nh axit formic, CO2 trong h¬i níc lµ
nh÷ng chÊt ¨n mßn, g©y rØ rÊt m¹nh lªn thÐp cacbon chÊt l-
îng cao (CT3) sÏ bÞ ph¸ huû trong m«i trêng nµy, ¶nh hëng
®Õn chÊt lîng s¶n phÈm.
V× vËy, chän vËt liÖu ®Ó chÕ t¹o çc thiÕt bÞ chÝnh,
thiÕt bÞ bay h¬i Metanol, çc thiÕt bÞ trao ®æi nhiÖt, hÖ
thèng th¸p hÊp thô, ®êng èng vµ çc thiÕt bÞ kh¸c ph¶i dïng
vËt liÖu b»ng thÐp kh«ng rØ ph¶i chÞu nhiÖt. Chän lo¹i thÐp
X18 H10T lµ thÝch hîp nhÊt.
ThiÕt bÞ ph¶n øng gån hai phÇn:
+ ThiÕt bÞ lµm l¹nh nhanh hçn hîp khÝ sau ph¶n øng;
+ ThiÕt bÞ ph¶n øng;
IV.1. TÝnh phÇn thiÕt bÞ lµm l¹nh nhanh hçn hîp

khÝ sau khi ph¶n øng
C«ng dông: Lµm l¹nh hçn hîp khÝ sau khi ph¶n øng nh»m
ng¨n chÆn qu¸ tr×nh chuyÓn hãa CH2O thµnh çc s¶n phÈm
phô trong thiÕt bÞ ph¶n øng, mét phÇn ®Ó tËn dông nhiÖt
ph¶n øng, t¹o h¬i níc dïng trong ph©n xëng.
ThiÕt bÞ lµm l¹nh hçn hîp lµ thiÕt bÞ trao ®æi nhiÖt

d¹ng èng chïm, lo¹i ®øng, víi hçn hîp khÝ s¶n phÈm ®i trong
èng vµ níc ®i ngoµi èng.
Çc sè liÖu ban ®Çu:
NhiÖt ®é níc ®i vµo thiÕt bÞ lµ 25oC
NhiÖt ®é h¬i níc ®i ra thiÕt bÞ lµ 100oC
NhiÖt ®é khÝ ®i vµo thiÕt bÞ lµ 700oC
NhiÖt ®é khÝ s¶n phÈm ®i ra khái thiÕt bÞ lµ 300oC
Chän èng truyÒn nhiÖt cña thiÕt bÞ lµ d =40.2,5(mm).
ChiÒu cao phÇn lµm l¹nh nhanh: H1 =8(m).
* TÝnh bÒ mÆt truyÒn nhiÖt cña thiÕt bÞ
NhiÖt ®é trung b×nh cña thiÕt bÞ ®îc x¸c ®Þnh theo
c«ng thøc:
t1  t 2
t tb 
t
ln 1
t 2
Trong ®ã:
t1= 700-300 = 400oC
t2= 100- 25 = 75oC

ttb = 189,50C
HÖ sè truyÒn nhiÖt K ®îc x¸c ®Þnh:

K = 60 (W/m2.®é)
BÒ mÆt truyÒn nhiÖt cña thiÕt bÞ ®îc tÝnh theo c«ng
thøc:
Q
F 
K .t tb
Trong ®ã:
Q: NhiÖt lîng cÇn lÊy ra tõ hçn hîp khÝ sau khi ph¶n
øng.

Q = 10143009,19 KJ/h.
BÒ mÆt truyÒn nhiÖt cña thiÕt bÞ lµ:
Q 10143009,19.10 3
F    247,8( m 2 )
K .t tb 60.189,5.3600
Sè èng cña thiÕt bÞ lµ:

F 247,8
n   246 (èng)
 .d .H 3,14.0,04.8
Quy chuÈn n=271 (èng)
Çch s¾p xÕp èng theo h×nh lôc gi¸c(s¸u c¹nh), cã sè

èng trªn ®êng chÐo qua t©m cña h×nh 6 c¹nh lµ b = 19 èng.
Sè èng trªn mét c¹nh ngoµi cïng cña h×nh lôc gi¸c lµ 10 èng.
§êng kÝnh cña phÇn lµm l¹nh cña thiÕt bÞ ph¶n øng:
D = t.(b -1) + 4.d
trong ®ã:
d: ®ßng kÝnh ngoµi cña èng d = 40 + 2.2,5 =
45(mm) = 0,045(m)
t: bíc èng lÊy tõ 1,21,5.d  t = 1,4.d = 0,063(m)
b: sè èng trªn ®êng chÐo cña h×nh 6 c¹nh ,b =19.
Thay vµo ph¬ng tr×nh:
Dd = 0,063.(19-1) + 4.0,045 =1,314(m).
Quy chuÈn: Dd = 1,4(m).
IV.2. TÝnh ®êng kÝnh, thÓ tÝch xóc t¸c, chiÒu cao
phÇn ph¶n øng
*ThÓ tÝch cña hçn hîp khÝ ®i vµo thiÕt bÞ ph¶n øng.
G
V  , (m 3 / h).

Trong ®ã:
G: lîng khÝ ®i qua thiÕt bÞ trong 1 giê(Kg/h).

: khèi lîng riªng cña khÝ,(Kg/m3).

M .273.P
 
22,4.T .Po
Víi M lµ khèi lîng mol cña khÝ,(Kg/mol).

T lµ nhiÖt ®é tuyÖt ®èi cña khÝ,( oK). T = 150+
273 = 423 oK
P,Po lµ ¸p suÊt cña khÝ trong thiÕt bÞ vµ ë ®iÒu
kiÖn chuÈn.
Gi¶ thiÕt r»ng P = Po = 1at
 ThÓ tÝch cña CH3OH ®i vµo thiÕt bÞ ph¶n øng:
G CH 3OH
 3264,167( Kg / h).
32.273
 CH 3OH
  0,922( Kg / m 3 )
22,4.423
3264,167
VCH 3OH   3540,131( m 3 / h)
0,922
 ThÓ tÝch cña N2 ®i vµo thiÕt bÞ ph¶n øng:
G N2
 34230,913( Kg / h).
28.273
N   0,8067( Kg / m 3 )
2
22,4.423
34230,913
VN2   42431,286(m 3 / h)
0,8067
 ThÓ tÝch cña O2 ®i vµo thiÕt bÞ ph¶n øng:
G O2
 9100,311( Kg / h).
32.273
O   0,922( Kg / m 3 )
2
22,4.423
9100,311
VO2   9870,185( m 3 / h)
0,922
 ThÓ tÝch cña H2O ®i vµo thiÕt bÞ ph¶n øng:

G H 2O
 16,403( Kg / h).
18.273
H 2O
  0,5186( Kg / m 3 )
22,4.423
16,403
V H 2O   31,629( m 3 / h)
0,5186
 Tæng thÓ tÝch cña hçn hîp khÝ ®i vµo thiÕt bÞ ph¶n
øng:
Vhh = VCH OH  V N  VO  V H O =
3 2 2 2
= 3540,131+42431,286+9870,185+31,629
=55873,23(m3/h)
* X¸c ®Þnh ®êng kÝnh phÇn trªn cña thiÕt bÞ:
C«ng thøc liªn hÖ gi÷a thÓ tÝch cña hçn hîp víi ®êng
kÝnh cña thiÕt bÞ:
Vt=w.s.3600
D 2 .
Trong ®ã: S 
4
D 2 .
VT  w. .3600
4
4.VT 4.55873,23
Suy ra: D
w. .3600

4.3,14.3600
 2,2( m)
Quy chuÈn: Dt = 2,4(m)

D 2 . 3,14.2,4 2
S   4,5216(m 2 )
4 4
Chän tû lÖ nguyªn liÖu/xóc t¸c:40,7

Khèi lîng xóc t¸c øng víi n¨ng suÊt 6377,55(Kg/h):
6377,55
G xt   156,696( Kg )
40,7
ThÓ tÝch líp xóc t¸c:

G xt 156,696
V xt    0,261(m 3 )
 600
ChiÒu cao líp xóc t¸c:

V xt 0,216
H xt    0,058(m)  58(mm)
S 4,5216
ChiÒu cao phÇn ph¶n øng:

VT 55837,23
H2    3,43( m)
S 4,5216.3600
Quy chuÈn: H2 = 3,5(m).
IV.3. TÝnh ®êng kÝnh èng dÉn nguyªn liÖu vµo

thiÕt bÞ ph¶n øng
§êng kÝnh cña èng dÉn nguyªn liÖu vµo thiÕt bÞ ph¶n
øng:
V
d  ( m)
0,785.w
Trong ®ã:
d : lµ ®êng kÝnh èng dÉn,(m).
w: lµ tèc ®é trung b×nh cña khÝ ®i trong èng dÉn
nguyªn liÖu, m/s.
Chän w =30(m/s).
V : lµ lu lîng thÓ tÝch h¬i vµo thiÕt bÞ.
55837,23
V   15,5(m 3 / s )
3600
VËy ®êng kÝnh trong èng dÉn nguyªn liÖu vµo thiÕt bÞ
lµ:
V 15,5
d   0,658(m)
0,785.w 0,785.30
Quy chuÈn d = 700(mm)

Chän bÝch cho èng dÉn nguyªn liÖu vµo thiÕt bÞ:
Dt = 700(mm); D = 840(mm);
Db =790(mm); DI = 750(mm);
Do = 711(mm); h = 20(mm);
bu l«ng: db = M20; Z = 20(çi) ;
IV.4. TÝnh ®êng kÝnh èng dÉn s¶n phÈm ra khái

thiÕt bÞ ph¶n øng
§êng kÝnh cña èng dÉn s¶n phÈm ra khái thiÕt bÞ ph¶n
øng:
V
d  ( m)
0,785.w
Trong ®ã:
d lµ ®êng kÝnh èng dÉn s¶n phÈm ra khái thiÕt bÞ,
(m).
wSp lµ tèc ®é trung b×nh cña khÝ ®i trong èng dÉn
s¶n phÈm, (m/s).
Chän wSp = 35(m/s).
V lµ lu lîng thÓ tÝch h¬i ra khái thiÕt bÞ,(m3/h).
S¶n phÈm ph¶n øng ®i ra khái thiÕt bÞ bao gåm
CH2O, HCOOH, CH3OH, H2O, N2, O2, CO2, CO ë nhiÖt ®é
300oC hay 573oK.
 ThÓ tÝch cña CH2O ra khái thiÕt bÞ
CH2O t¹o thµnh: GCH O = 2582,008(Kg/h).
2
30.273
 CH 2O
  0,638( Kg / m 3 )
22,4.573
2582,008
VCH 2O   4047,034( m 3 / h)
0,638
 ThÓ tÝch cña HCOOH ra khái thiÕt bÞ
HCOOH: G HCOOH  0,638( Kg / h).
46.273
 HCOOH   0,978( Kg / m 3 )
22,4.573
0,638
VHCOOH   0,652( m 3 / h)
0,978

 ThÓ tÝch cña CH3OH ra khái thiÕt bÞ
Lîng CH3OH d:
GCH 3OH  16,403( Kg / h).
32.273
 CH OH   0,681( Kg / m 3 )
3
22,4.573
16,403
VCH 3OH   24,086(m 3 / h)
0,681
 ThÓ tÝch cña N2 ra khái thiÕt bÞ
N2: G N  34230,913Kg / h).

2
28.273
N   0,596( Kg / m 3 )
2
22,4.573
34230,913
VN 2   57434,417( m 3 / h)
0,596
 ThÓ tÝch cña O2 ra khái thiÕt bÞ
O2: GO  7248,406( Kg / h).

2
32.273
O   0,681( Kg / m 3 )
2
22,4.573
7248,406
VO2   10643,768( m 3 / h)
0,681
 ThÓ tÝch cña CO ra khái thiÕt bÞ

CO: GCO  335,186( Kg / h).
28.273
 CO   0,596( Kg / m 3 )
22,4.573
335,186
VCO   562,393( m 3 / h)
0,596
 ThÓ tÝch cña CO2 ra khái thiÕt bÞ
CO2: GCO  83,797( Kg / h).

2
44.273
 CO   0,936( Kg / m 3 )
2
22,4.573

83,797
VCO2   89,526( m 3 / h)
0,936
 ThÓ tÝch cña H2O ra khái thiÕt bÞ

G H 2O = 2113,53(Kg/h)
18.273
H 2O
  0,383( Kg / m 3 )
22,4.573
2113,53
V H 2O   5518,356( m 3 / h)
0,383
 Tæng thÓ tÝch cña hçn hîp s¶n phÈm ®i ra khái thiÕt
bÞ ph¶n øng:
VSp = VCH O  VHCOOH  VCH OH  VN  VO  VH O  VCO  VCO
2 3 2 2 2 2
= 4047,034 + 0,652 + 24,086 + 57434,417 +

10643,768
+ 5518,356 + 562,393+89,526 = 78320,232(m3/h)
= 21,76(m3/s).
V 21,76
d   0,889(m)
0,785.w 0,785.35
Quy chuÈn d = 900(mm)

 Chän bÝch cho èng dÉn s¶n phÈm ra khái thiÕt bÞ:
Dt = 900(mm); D = 1040(mm);
Db = 990(mm); DI = 950(mm);
Do = 911(mm); h = 20(mm);
bu l«ng: db = M20 ; Z = 20(çi);
IV.5. Chän ®¸y vµ n¾p thiÕt bÞ

Chän ®¸y vµ n¾p thiÕt bÞ lµ lo¹i elip cã gê, ®îc l¾p
ghÐp víi th©n b»ng çc mÆt bÝch.
Chän vËt liÖu cïng víi vËt liÖu lµm th©n thiÕt bÞ lµ thÐp
kh«ng gØ.

Chän ®¸y vµ n¾p thiÕt bÞ dùa vµo th«ng sè cña ®êng

kÝnh.
Víi ®êng kÝnh phÇn trªn thiÕt bÞ ®· tÝnh:
Dt =2400(mm).
ChiÒu cao phÇn låi cña ®¸y: hb= 600 (mm)
ChiÒu cao gê: h = 40 (mm)
®êng kÝnh phÇn díi cña thiÕt bÞ:
Dd = 1400(mm)
ChiÒu cao phÇn låi cña ®¸y: hb= 350 (mm)
ChiÒu cao gê: h = 40 (mm)
§é dµy: S =6(mm)
 Chän bÝch cho n¾p thiÕt bÞ:
Dt = 2400(mm); D =2550(mm);
Db = 2500(mm); Dt = 2460(mm);
Do = 2413(mm); h = 56(mm);
bu l«ng: db = M24 ; Z = 35(çi);
 Chän bÝch cho ®¸y thiÕt bÞ:
Dt = 1400(mm); D = 1550(mm);
Db = 1500(mm); DI = 1460(mm);
Do = 1413(mm); h = 32(mm);
bu l«ng: db = M20 ; Z = 25(çi);
IV.6. TÝnh chiÒu cao cña thiÕt bÞ ph¶n øng

ChiÒu cao toµn thiÕt bÞ:
H = H1+ H2 + H3 + H4 + H5
Trong ®ã:
H: ChiÒu cao thiÕt bÞ (m).
H1: ChiÒu cao phÇn díi cña thiÕt bÞ (m); H1= 8(m).

H2: ChiÒu cao phÇn trªn cña thiÕt bÞ (m); H 2=

3,5(m).
H3: ChiÒu cao phÇn n¾p, mµng phßng næ cña thiÕt
bÞ (m);
H3= 1,5(m).
H4: ChiÒu cao phÇn ®¸y cña thiÕt bÞ (m); H 4=
0,39(m).
H5: ChiÒu cao gi÷a phÇn díi vµ phÇn trªn cña thiÕt
bÞ (m);
H5=0,4(m).
VËy chiÒu cao cña toµn thiÕt bÞ:
H = 8 + 3,5 +15 + 0,39 + 0,4 = 13,79(m).
Quy chuÈn: H =14(m).
IV.7. TÝnh chiÒu dµy cña thiÕt bÞ

Th©n thiÕt bÞ h×nh trô lµm viÖc ë ¸p suÊt thêng.
ChiÒu dµy cña th©n thiÕt bÞ ®îc ¸p dông theo c«ng
thøc:
D P
S  C , ( m)
2       P
Trong ®ã:
D: ®êng kÝnh trong cña thiÕt bÞ,(m).
: øng suÊt kÐo nÐn. (N/m2).
: hÖ sè bÒn cña thµnh h×nh trô theo ph¬ng däc, chän

 = 0,95
P: ¸p suÊt trong cña thiÕt bÞ, (N/m2)
C: HÖ sè bæ sung do ¨n mßn, bµo mßn vµ dung sai vÒ
chiÒu dµy,(m).
¸p suÊt trong thiÕt bÞ. P = Pt + Pmt

Pmt lµ ¸p suÊt h¬i(khÝ), Pmt = 1,03.105(N/m2)

Pt lµ ¸p suÊt thuû tÜnh cña cét chÊt láng Pt = g..H1
H1: lµ chiÒu cao lín nhÊt cña cét chÊt láng
: lµ khèi lîng riªng
 Pt = g..H1 = 9,81.1000.14 = 1,37.105(N/m2)

VËy ¸p suÊt trong thiÕt bÞ lµ:
P = 1,37.105 + 1,03.105 = 2,4.105(N/m2)
HÖ sè bæ sung do ¨n mßn, bµo mßn vµ dung sai vÒ
chiÒu dµy
C = C1+ C2 + C3 ,(m).
Trong ®ã: C1 : HÖ sè bæ sung do ¨n mßn cña m«i trêng
C2 : HÖ sè bæ sung do bµo mßn.
C3 : §¹i lîng bæ sung do dung sai ©m cña
chiÒu dµy
Ta chän vËt liÖu lµ thÐp kh«ng gØ X18H10T
Ta cã C1 =1.10-3(m)
C2 = 0, do nguyªn liÖu kh«ng chøa çc h¹t r¾n chuyÓn
®éng, líp xóc t¸c lµ tÜnh.
C3 = 0,8.10-3(m)  C = 1,8.10-3(m).
øng suÊt cho phÐp giíi h¹n kÐo cña vËt liÖu thÐp kh«ng
gØ X18H10T
 K    K 
nK
Ta cã øng suÊt giíi h¹n kÐo: K = 550.106 N/m2

HÖ sè an toµn theo giíi h¹n kÐo: nK = 2,6
HÖ sè ®iÒu chØnh:  = 1

6
 K   550.10  1  211,5.10 6 ( N / m 2 )
2,6
øng suÊt cho phÐp giíi h¹n ch¶y bÒn cña vËt liÖu:
 C    C  
nC
Ta cã øng suÊt giíi h¹n ch¶y bÒn: C = 220.106 N/m2.

HÖ sè an toµn theo giíi h¹n ch¶y bÒn: nC = 1,5.
HÖ sè ®iÒu chØnh:  = 1
Thay sè vµo ta cã:

6
 C   220.10  1  146,7.10 6 ( N / m 2 )
1,5
§Ó ®¶m b¶o ®é bÒn cho thµnh thiÕt bÞ ta chän gi¸ trÞ

øng suÊt nhá trong hai øng suÊt trªn: [  ] = 146,7.106(N/m2).
§é dµy cña th©n thiÕt bÞ lµ:
2,4.2,4.10 5
S  1,8.10 3  3,87.10 3 ( m)
2.146,7.0,95.10  2,4.10
6 5
Quy chuÈn: S = 6(mm)

KiÓm tra øng suÊt cña thiÕt bÞ theo ¸p suÊt thuû lùc:
Po = Ptl + Pt , (N/m2)
Ptl = 1,5.Pmt = 1,5.1,03.105 = 1,545.105(N/m2)
Po = 1,545.105 + 1,37.105 = 2,915.105(N/m2)
Thay vµo c«ng thøc trªn ta tÝnh ®îc:
D.Po 2,4.2,915.10 5
     87,7.10 6 ( N / m 2 )
2. ( S  C ) 2.0,95.(6  1,8).10 3
Ta thÊy  = 87,7.106(N/m2) < c/1,2 = 183,333.

106(N/m2)

VËy ta chän chiÒu dµy cña th©n thiÕt bÞ lµ S = 6(mm)

lµ phï hîp.
PHÇN III : thiÕt kÕ x©y dùng

Ch¬ng VI
ThiÕt kÕ x©y dùng

Trong tù nhiªn, formandehyde cã mÆt kh¾p n¬i, ®îc

th¶i vµo kh«ng khÝ nhê qu¸ tr×nh oxy ho¸, quang ho¸ vµ ch¸y
kh«ng hoµn toµn çc hydrocarbon, trong cuéc sèng
formandehyde cã rÊt nhiÒu trong thµnh phÇn khÝ th¶i «t«,
m¸y bay, çc ph©n xëng nhiÖt, lß ®èt… Lîng formandehyde
trong khÝ quyÓn do çc nguån sau:
 KhÝ th¶i tõ çc ph¬ng tiÖn giao th«ng vµ m¸y bay 52%
 63%.
 Çc phãng x¹ nhiÖt lß ®èt 13%  15%
 Tõ çc nhµ m¸y läc dÇu 1%  2%.
 Tõ nhµ m¸y s¶n xuÊt formandehyde 1%
BiÖn ph¸p xö lý tèt nhÊt chèng l¹i sù tÝch tô
formandehyde trong phßng lµ th«ng giã thÝch hîp. Mïi cña
formandehyde m¹nh cã thÓ gióp ta ph¸t hiÖn ra sù cã mÆt
cña nã.
I. chän ®Þa ®iÓm x©y dùng
I.1. Çc yªu cÇu chung
a. VÒ quy ho¹ch
§Þa ®iÓm x©y dùng ®îc lùa chän ph¶i phï hîp víi quy
ho¹ch l·nh thæ, quy ho¹ch vïng, quy ho¹ch côm kinh tÕ c«ng
ngiÖp, ®· ®îc çc cÊp cã thÈm quyÒn phª duyÖt. T¹o ®iÒu
kiÖn ph¸t huy tèi ®a c«ng suÊt cña ph©n xëng vµ kh¶ n¨ng
hîp t¸c s¶n xuÊt cña nã víi çc nhµ m¸y l©n cËn.
b. VÒ ®iÒu kiÖn tæ chøc s¶n xuÊt
§Þa ®iÓm x©y dùng ph¶i gÇn víi çc nguån cung cÊp
nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt vµ gÇn n¬i tiªu thô s¶n phÈm, gÇn
çc nguån cung cÊp n¨ng lîng, nhiªn liÖu nh: ®iÖn, níc, h¬i,
khÝ nÐn, than, dÇu … Nh vËy sÏ h¹n chÕ ®îc tèi ®a chi phÝ,

h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña
ph©n xëng.
c. VÒ ®iÒu kiÖn h¹ tÇng kü thuËt

§Þa ®iÓm x©y dùng ph¶i b¶o ®¶m ®îc sù ho¹t ®éng
liªn tôc cña ph©n xëng do vËy cÇn chó ý çc yÕu tè sau:
 Phï hîp vµ tËn dông tèi ®a hÖ thèng quèc gia bao gåm
®êng bé, ®êng s¾t, ®êng s«ng, ®êng biÓn, kÓ c¶ ®êng
hµng kh«ng.
 Phï hîp vµ tËn dông tèi ®a hÖ thèng m¹ng líi cung cÊp
®iÖn, th«ng tin liªn l¹c vµ çc m¹ng líi kü thuËt kh¸c.
d. VÒ ®iÒu kiÖn x©y l¾p vµ vËn hµnh ph©n xëng
®iÒu kiÖn x©y l¾p vµ vËn hµnh ®îc chän cÇn lu ý çc
®iÒu kiÖn sau:
 Kh¶ n¨ng nguån cung cÊp vËt liÖu, vËt t x©y dùng. §Ó
gi¶m chi phÝ gi¸ thµnh ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n cña ph©n x-
ëng, h¹n chÕ tèi ®a lîng vËn chuyÓn vËt t x©y dùng tõ n¬i
xa ®Õn.
 Kh¶ n¨ng cung øng nh©n c«ng trong qu¸ tr×nh x©y
dùng ph©n xëng còng nh vËn hµnh ph©n xëng sau nµy. Do
vËy, trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ cÇn chó ý x¸c ®Þnh sè c«ng
nh©n cña nhµ m¸y vµ kh¶ n¨ng cung cÊp nh©n c«ng ë ®Þa
ph¬ng, ngoµi ra cÇn tÝnh tíi kh¶ n¨ng cung cÊp nh©n c«ng ë
çc ®Þa ph¬ng l©n cËn trong qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸.
I.2. Çc yªu cÇu vÒ kü thuËt x©y dùng

a. VÒ ®Þa h×nh
Khu ®Êt ph¶i cã kÝch thíc vµ h×nh d¹ng thuËn lîi cho
viÖc x©y dùng tríc m¾t còng nh cho viÖc më réng ph©n
xëng trong t¬ng lai. KÝch thíc, h×nh d¹ng vµ quy m« diÖn
tÝch cña khu ®Êt nÕu kh«ng hîp lý sÏ g©y rÊt nhiÒu khã kh¨n
trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ bè trÝ d©y chuyÒn c«ng nghÖ, còng
nh viÖc bè trÝ çc h¹ng môc c«ng tr×nh trªn mÆt b»ng khu
®Êt ®ã. Do vËy, khu ®Êt ®îc lùa chän cÇn ®¸p øng çc nhu
cÇu sau:
 Khu ®Êt ph¶i cao r¸o tr¸nh ngËp lôt trong mïa ma lò,
cã mùc níc ngÇm thÊp t¹o ®iÒu kiªn tèt cho viÖc tho¸t níc
th¶i vµ níc mÆt dÔ dµng.
 Khu ®Êt ph¶i t¬ng ®èi b»ng ph¼ng vµ cã ®é dèc
tho¸t níc tèt nhÊt lµ
i = 0,5%  1% ®Ó h¹n chÕ tèi ®a kinh phÝ cho san lÊp
mÆt b»ng.
b. VÒ ®Þa chÊt
Khu ®Êt ®îc lùa chän cÇn lu ý çc yªu cÇu sau:
 Kh«ng ®îc n»m trªn çc vïng cã má kho¸ng s¶n hoÆc

®Þa chÊt kh«ng æn ®Þnh (nh cã hiÖn tîng ®éng ®Êt, xãi
mßn ®Êt, hiÖn tîng çt ch¶y).
 Cêng ®é khu ®Êt x©y dùng lµ 1,5  2,5(kg/cm2). Nªn

x©y dùng trªn nÒn ®Êt sÐt, ®Êt sÐt pha çt, ®Êt ®¸ ong,
®Êt ®åi ... ®Ó gi¶m tèi ®a chi phÝ gia cè nÒn mãng cña çc
h¹ng môc c«ng tr×nh nhÊt lµ çc h¹ng môc c«ng tr×nh cã t¶i
träng b¶n th©n vµ t¶i träng ®éng lín.
I.3. Çc yªu cÇu vÒ m«i trêng vÖ sinh c«ng nghiÖp

Khi ®Þa ®iÓm x©y dùng ®îc chän cÇn xÐt ®Õn mèi
quan hÖ mËt thiÕt gi÷a khu d©n c ®« thÞ vµ khu c«ng
nghiÖp. §iÒu ®ã kh«ng tr¸nh khái lµ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt

çc ph©n xëng thêng th¶i ra çc chÊt ®éc h¹i nh: khÝ ®éc, n-
íc bÈn g©y « nhiÔm, khãi bôi, tiÕng ån ... çc yÕu tè bÊt lîi
kh¸c nh dÔ ch¸y, næ vµ « nhiÔm m«i trêng ... Nªn cÇn ph¶i
®¶m b¶o çc yªu cÇu sau:
a. §¶m b¶o çc kho¶ng çch b¶o vÖ vÖ sinh c«ng
nghiÖp thÝch hîp
®Þa ®iÓm x©y dùng ph¶i tho¶ m·n çc yªu cÇu quy
ph¹m, quy ®Þnh vÒ mÆt b¶o vÖ m«i trêng vÖ sinh c«ng
nghiÖp. Chó ý kho¶ng çch b¶o vÖ vÖ sinh c«ng nghiÖp,
tuyÖt ®èi kh«ng ®îc x©y dùng çc c«ng tr×nh c«ng céng
hoÆc c«ng viªn, ph¶i trång c©y xanh ®Ó h¹n chÕ t¸c h¹i cña
khu c«ng nghiÖp g©y nªn.
b. VÞ trÝ x©y dùng ph©n xëng
VÞ trÝ x©y dùng thêng ë cuèi híng giã chñ ®¹o, nguån
níc th¶i cña nhµ m¸y ®· ®îc xö lý ph¶i ë h¹ lu vµ çch bÓ dïng
níc cña khu d©n c tèi thiÓu lµ 500(m).
Tãm l¹i, ®Ó lùa chän ®Þa ®iÓm x©y dùng ph©n xëng
hîp lý ph¶i c¨n cø vµo çc yªu c©u trªn. Nhng trong thùc tÕ
rÊt khã kh¨n chi lùa chän ®îc ®Þa ®iÓm tho¶ m·n çc yªu
cÇu trªn. Do vËy, sau chi ®· nghiªn cøu c©n nh¾c kü lìng çc
yªu cÇu, u tiªn ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt riªng cña ph©n xëng. Em
thÊy cã thÓ chän ®Þa ®iÓm x©y dùng ph©n xëng s¶n xuÊt
Formalin ë mét sè n¬i nh: VÜnh Phóc, Qu¶ng Ng·i, §ång nai,
Vòng tµu, Sµi gßn.

I.4. Gi¶i ph¸p thiÕt kÕ x©y dùng tæng quan mÆt

b»ng ph©n xëng
I.4.1. Nguyªn t¾c thiÕt kÕ tæng mÆt b»ng ph©n

xëng
Trong ®å ¸n nµy em thiÕt kÕ tæng mÆt b»ng ph©n x-

ëng theo nguyªn t¾c ph©n vïng.
a. Vïng tríc ph©n xëng
N¬i bè trÝ çc nhµ hµnh chÝnh qu¶n lý, phôc vô sinh
ho¹t, cæng ra vµo, gara «t« xe ®¹p ... ®èi víi çc ph©n xëng
cã quy m« nhá hoÆc møc ®é hîp khèi lín, vïng tríc nhµ m¸y
hÇu nh ®îc dµnh diÖn tÝch cho b·i ®ç xe (xe «t«, xe g¾n
m¸y, xe ®¹p), cæng b¶o vÖ, b¶ng tin vµ c©y xanh c¶nh
quan. DiÖn tÝch vïng nµy tuú theo ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt, quy
m« cña ph©n xëng cã diÖn tÝch tõ 4%  20% diÖn tÝch toµn
ph©n xëng.
b. Vïng s¶n xuÊt
N¬i bè trÝ ph©n xëng vµ d©y chuyÒn s¶n xuÊt chÝnh

cña ph©n xëng, nh çc xëng s¶n xuÊt chÝnh, s¶n xuÊt phô trî
... Tuú theo ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt vµ quy m« cña ph©n xëng
mµ diÖn tÝch vïng nµy chiÕm tõ 22%  52% diÖn tÝch cña
toµn ph©n xëng.
§©y lµ vïng quan träng nhÊt cña nhµ m¸y nªn khi bè trÝ
cÇn ph¶i lu ý mét sè ®iÓm sau ®©y:
 Khu ®Êt ®îc u tiªn vÒ ®iÒu kiÖn ®Þa h×nh, ®Þa chÊt
còng nh vÒ híng.

 Çc nhµ s¶n xuÊt chÝnh, phô, phô trî s¶n xuÊt cã nhiÒu
c«ng nh©n nªn bè trÝ gÇn phÝa cæng hoÆc gÇn phÝa trôc
giao th«ng chÝnh cña ph©n xëng vµ ®Æc biÖt u tiªn vÒ híng.
 Çc nhµ xëng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt g©y ra çc t¸c
®éng xÊu nh tiÕng ån lín, lîng bôi, nhiÖt th¶i ra nhiÒu hoÆc
dÔ cã sù cè (dÔ ch¸y, dÔ næ hoÆc rß rØ çc ho¸ chÊt ®éc
h¹i) nªn ®Æt ë cuèi híng giã vµ tu©n thñ chÆt chÏ vÊn ®Ò an
toµn vÖ sinh c«ng nghiÖp.
c. Vïng çc c«ng tr×nh phô

N¬i ®Æt çc nhµ vµ c«ng tr×nh cung cÊp n¨ng lîng bao
gåm çc c«ng tr×nh cung cÊp ®iÖn, h¬i, níc, xö lý níc th¶i vµ
çc c«ng tr×nh b¶o qu¶n kü thuËt kh¸c.
Tuú theo møc ®é cña c«ng nghÖ yªu cÇu vïng nµy cã
diÖn tÝch 14%  28% diÖn tÝch ph©n xëng nªn khi bè trÝ çc
c«ng tr×nh trªn vïng nµy ngêi thiÕt kÕ cÇn lu ý mét sè ®iÓm
sau ®©y:
 H¹n chÕ tèi ®a chiÒu dµi cña hÖ thèng cung cÊp kü

thuËt b»ng çch bè trÝ hîp lý gi÷a n¬i cung cÊp vµ n¬i tiªu
thô n¨ng lîng (khai th¸c tèi ®a hÖ thèng cung cÊp ë trªn
kh«ng vµ ngÇm díi mÆt ®Êt).
 TËn dông çc khu kh«ng lîi vÒ híng hoÆc giao th«ng
®Ó bè trÝ çc c«ng tr×nh phô.
 Çc c«ng tr×nh cã nhiÒu bôi hoÆc chÊt th¶i bÊt lîi
®Òu ph¶i chó ý bè trÝ cuèi híng giã chñ ®¹o.

d. Vïng kho tµng vµ phôc vô giao th«ng
Trªn ®ã, bè trÝ çc hÖ thèng kho tµng, bÕn b·i, çc cÇu
bèc dì hµng ho¸, s©n ga nhµ m¸y ... Tuú theo ®Æc ®iÓm s¶n
xuÊt vµ quy m« cña nhµ xëng vïng nµy thêng chiÕm tõ 23% 
37% diÖn tÝch ph©n xëng. Khi bè trÝ vïng nµy ngêi thiÕt kÕ
cÇn lu ý mét sè ®iÓm sau: Cho phÐp bè trÝ çc c«ng tr×nh
trªn vïng ®Êt kh«ng u tiªn vÒ híng. Nhng ph¶i phï hîp víi çc
n¬i tËp kÕt nguyªn liÖu vµ s¶n phÈm cña nhµ xëng dÔ dµng
thuËn tiÖn cho viÖc nhËp vµ xuÊt hµng cña ph©n xëng. Tuy
nhiªn, trong nhiÒu trêng hîp do ®Æc ®iÓm vµ yªu cÇu cña
d©y chuyÒn c«ng nghÖ hÖ thèng kho tµng cã thÓ bè trÝ g¾n
liÒn trùc tiÕp víi bé phËn s¶n xuÊt.
V× vËy , ngêi thiÕt kÕ cã thÓ bè trÝ mét phÇn hÖ thèng

kho tµng n»m ngay trong khu vùc s¶n xuÊt.
I.4.2. Çc h¹ng môc c«ng tr×nh
B¶ng 20: Çc h¹ng môc c«ng tr×nh cña ph©n xëng
Sè DiÖn
ST Tªn çc h¹ng môc Dµi x Réng
tÇn tÝch
T c«ng tr×nh (m2)
g 2
(m )
Phßng b¶o vÖ(4
1 1 144 6x6
phßng)
2 Gara « t« 1 324 36x9
Nhµ ®Ó xe ®¹p, xe
3 1 324 36x9
m¸y
4 Héi trêng 1 432 24x18
5 Nhµ hµnh chÝnh 3 432 24x18
6 C¨ng tin 2 324 18x18

Nhµ ®iÒu khiÓn trung

7 2 648 36x18
t©m
8 Nhµ s¶n xuÊt phô trî 1 216 24x9
9 Nhµ s¶n xuÊt chÝnh 3 864 48x18
Nhµ vÖ sinh vµ thay
10 1 216 24x9
quÇn ¸o
11 Nhµ söa ch÷a c¬ khÝ 1 216 24x9
12 Phßng thÝ nghiÖm 1 216 24x9
13 Tr¹m biÕn thÕ 1 108 12x9
14 Nhµ cøu háa 1 36 6x6
15 Tr¹m cÊp níc s¹ch 1 324 18x18
16 Khu ®Êt dù tr÷ 1152 48x24
17 Nhµ chøa nguyªn liÖu 1 648 36x18
Nhµ chøa s¶n phÈm
18 1 864 48x18
chÝnh
Tæng diÖn tÝch 7488
Tæng sè c«ng nh©n cña ph©n xëng kho¶ng 200 ngêi,
ph©n xëng ho¹t ®éng liªn tôc 24/24 giê, chia 3 ca cã kho¶ng
70 ngêi lµm viÖc.
Ph©n xëng s¶n xuÊt Formalin ®i tõ nguyªn liÖu lµ
Methanol vµ kh«ng khÝ víi c«ng suÊt lµ 50000 tÊn/n¨m.
Tæng diÖn tÝch mÆt b»ng ph©n xëng lµ : 30.000 (m2).
DiÖn tÝch ®Êt chiÕm trªn mÆt b»ng cña çc ®êng èng
kü thuËt, cña çc khu ®Êt trång c©y xanh vµ ®êng ®i trong
tæng mÆt b»ng lµ:14.528(m2).
7488
HÖ sè x©y dùng:  xd 
30000
100%  24,96%
7488  14528
HÖ sè sö dông :  sd 
30000
100%  73,4%
I.5. mÆt b»ng nhµ m¸y

a. Gi¶i ph¸p thiÕt kÕ x©y dùng tæng mÆt b»ng

nhµ s¶n xuÊt
Nhµ s¶n xuÊt cã tªn lµ: '' Ph©n xëng s¶n xuÊt formalin ''.
Ph©n xëng ho¹t ®éng liªn tôc 24/24 giê, chia lµm 3 ca, mçi
ca kho¶ng 70 ngêi lµm viÖc.
b. KÕt cÊu chÞu lùc nhµ s¶n xuÊt
Sö dông bª t«ng cèt thÐp toµn khèi.
Cét bª t«ng cèt thÐp nhµ kh«ng cã cÇn trôc kÝch thíc
tiÕt diÖn lµ 400x400mm. Mãng trôc bª t«ng cèt thÐp
®æ toµn khèi t¹i chç theo kÝch thíc cét.
DÇm mãng ®Æt trªn nÒn mãng cã kÝch thíc
250x400mm, l=5950mm.
DÇm sµn bª t«ng cèt thÐp ®æ toµn khèi, cã kÝch thíc
dÇm chÝnh 400x600mm. DÇm phô 250x400mm
M¸i che b»ng bª t«ng cèt thÐp l¾p ghÐp , cã ®é dèc i
=1:1,2
NÒn vµ sµn chÞu axit vµ ch¸y næ.
c. MÆt b»ng nhµ s¶n xuÊt
Do yªu cÇu cña d©y chuyÒn c«ng nghÖ çc thiÕt bÞ ®îc
bè trÝ ë gi÷a ph©n xëng s¶n xuÊt. §Ó d©y chuyÒn ®¶m b¶o
s¶n xuÊt mét çch liªn tôc
thuËn lîi em bè trÝ çc chi tiÕt theo quy t¾c sau:
 Kho¶ng çch giao th«ng bè trÝ lµ 2m mçi bªn.
 Kho¶ng çch an toµn ®Ó l¾p ®Æt lµ 2m.
 Kho¶ng çch giao th«ng ë gi÷a lµ 3m.

 ChiÒu dµi nhµ s¶n xuÊt x¸c ®Þnh theo kÝch thíc thiÕt
bÞ bè trÝ däc nhµ
 ChiÒu dµi nhµ lµ 48m, nhÞp nhµ cÇn thiÕt lµ 18m, chän
líi cét lµ 9x6 m
Nhµ s¶n xuÊt cã 3tÇng, gåm 1 nhÞp nhµ. HÇu hÕt çc
thiÕt bÞ ®îc ®Æt ë tÇng 1 trõ cã thïng cao vÞ chøa níc mÒm
lµ ®Æt trªn tÇng 2. Nhê cã 3 tÇng nªn nhiÒu thiÕt bÞ cao
h¬n 6 m sÏ ®îc b¶o ®¶m ch¾c ch¾n h¬n, kh«ng nh÷ng thÕ
c«ng nh©n sÏ thao t¸c thuËn lîi h¬n.
B¶ng 21: §êng kÝnh vµ chiÒu cao cña çc thiÕt bÞ

trong ph©n xëng s¶n xuÊt formalin
DxH DxH
Tªn thiÕt bÞ Tªn thiÕt bÞ
(m2) (m2)
Thïng chøa methanol 2 x4 ThiÕt bÞ läc kh«ng khÝ 1,5 x3
ThiÕt bÞ b·o hoµ h¬i n-
B¬m metanol - 2 x9
íc
ThiÕt bÞ läc metanol 2 x5 M¸y nÐn 2 x4
ThiÕt bÞ bay h¬i
2 x5 Thïng chøa níc mÒm 2 x4
metanol
2,4
ThiÕt bÞ ph¶n øng B¬m níc mÒm -
x14
ThiÕt bÞ hÊp thô 2 x10 ThiÕt bÞ ho¸ h¬i níc 1,5 x3
B¬m formalin - ThiÕt bÞ trao ®æi ion 1,5 x3
Thïng chøa formalin 2 x4 ThiÕt bÞ lµm mÒm níc 1,5 x8
Thïng cao vÞ chøa níc 1,5 x3

II. KÕt luËn vÒ thiÕt kÕ x©y dùng
Qua çc phÇn trªn em ®· thiÕt kÕ nhµ xëng víi kÝch thíc
vµ kÕt cÊu nhµ phï hîp víi d©y chuyÒn c«ng nghÖ. ®¶m b¶o
tèt vÒ ®iÒu kiÖn khÝ hËu, tËn dông tèi ®a th«ng giã vµ
chiÕu s¸ng tù nhiªn. kho¶ng çch thiÕt bÞ ®ñ cho c«ng nh©n
thao t¸c, ®i l¹i vµ ®iÒu hµnh dÔ dµng. VÒ ®iÒu kiÖn x©y
dùng chän h×nh d¸ng kÝch thíc nhµ hîp lý, hÖ thèng cét t¬ng
®èi ®¬n gi¶n nhng vÉn tu©n theo nh÷ng quy ®Þnh thèng
nhÊt trong x©y dùng. Tuy vËy ta cã thÓ thay thÕ ph¬ng ph¸p
®æ bª t«ng toµn khèi b»ng ph¬ng ph¸p l¾p ghÐp ®Ó tiÕt
kiÖm thêi gian vµ gi¸ thµnh nÕu nh yªu cÇu kü thuËt cho
phÐp.

PHÇN IV : an toµn lao ®éng

Ch¬ng VII
An toµn lao ®éng
I. Kh¸i qu¸t chung
Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ë çc nhµ m¸y ho¸ chÊt nãi
chung vµ nhµ m¸y läc dÇu nãi riªng th× vÊn ®Ò an toµn lao
®éng vµ b¶o vÖ m«i trêng lµ hÕt søc quan träng. Chi phÝ
dµnh cho c«ng t¸c nµy chiÕm ®Õn 40% chi phÝ vËn hµnh.
Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ®îc quan t©m nhÊt lµ: an toµn
ch¸y, næ. TÊt nhiªn lµ cßn cã nh÷ng nguyªn nh©n g©y tai
n¹n kh¸c. Cã thÓ ph©n chia nh÷ng nguyªn nh©n g©y t¹i n¹n
thµnh 3 nhãm:
I.1. Nguyªn nh©n do kü thuËt
Nguyªn nh©n nµy phô thuéc vµo t×nh tr¹ng m¸y mãc,
thiÕt bÞ, ®êng èng, n¬i lµm viÖc bao gåm:
 Sù h háng m¸y mãc chÝnh vµ dông cô, phô tïng.
 Sù h háng çc ®êng èng.
 Çc kÕt cÊu thiÕt bÞ, dông cô, phô tïng kh«ng hoµn
chØnh.
 Kh«ng b¶o ®¶m kho¶ng çch an toµn gi÷a çc m¸y

mãc.
 ThiÕu rµo ch¾n, ng¨n che.
I.2. Nguyªn nh©n do tæ chøc

Nguyªn nh©n nµy phô thuéc vµo viÖc tæ chøc hoÆc

giao nhËn c«ng viÖc kh«ng ®óng quy ®Þnh bao gåm:
 Vi ph¹m quy t¾c quy tr×nh kü thuËt.
 Tæ chøc lao ®éng, chç lµm viÖc kh«ng ®óng yªu cÇu.
 Gi¸m s¸t kü thuËt kh«ng ®Çy ®ñ.
 Vi ph¹m chÕ ®é lµm viÖc.
 Sö dông lao ®éng kh«ng ®óng ngµnh nghÒ, chuyªn

m«n.
 Ngêi lao ®éng cha n¾m v÷ng ®îc quy t¾c an toµn
trong lao ®éng.
I.3. Nguyªn nh©n do vÖ sinh
 M«i trêng kh«ng khÝ « nhiÔm.
 §iÒu kiÖn khÝ hËu kh«ng thÝch nghi.
 C«ng t¸c chiÕu s¸ng vµ th«ng giã kh«ng ®îc tèt.
 Vi ph¹m ®iÒu lÖ vÖ sinh ç nh©n.
II. Nh÷ng yªu cÇu vÒ phßng chèng ch¸y næ
Nh chóng ta ®· biÕt trong ph©n xëng s¶n xuÊt formalin,

çc ho¸ chÊt ®Òu dÔ bÞ ch¸y næ. V× vËy vÊn ®Ò cÇn quan
t©m lµ c«ng t¸c ®¶m b¶o an toµn phßng chèng ch¸y næ vµ
vÖ sinh lao ®éng.
II.1. Phßng chèng ch¸y
§Ó phßng chèng ch¸y ta thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p sau

®©y:
 Ng¨n ngõa kh¶ n¨ng t¹o ra m«i trêng ch¸y.

 Ng¨n ngõa kh¶ n¨ng xuÊt hiÖn nh÷ng nguån ch¸y

trong m«i trêng ch¸y.
 Duy tr× nhiÖt ®é m«i trêng thÊp h¬n nhiÖt ®é cho

phÐp lín nhÊt cã thÓ ch¸y ®îc.
 Duy tr× ¸p suÊt cña m«i trêng thÊp h¬n ¸p suÊt cho
phÐp lín nhÊt cã thÓ ch¸y ®îc.
II.2. Ng¨n ngõa kh¶ n¨ng xuÊt hiÖn nh÷ng nguån

g©y ch¸y
§Ó ng¨n ngõa kh¶ n¨ng xuÊt hiÖn nh÷ng nguån g©y

ch¸y trong m«i trêng ch¸y ph¶i tu©n theo nh÷ng quy t¾c vÒ:
 Nång ®é cho phÐp cña nh÷ng chÊt ch¸y ë d¹ng khÝ

hoÆc d¹ng l¬ löng trong kh«ng khÝ. Nãi çch kh¸c lµ ph¶i tiÕn
hµnh ngoµi giíi h¹n ch¸y næ cña hçn hîp Hydrocacbon víi
kh«ng khÝ vµ oxy
 Nång ®é cÇn thiÕt cña çc chÊt gi¶m ®é nh¹y trong

chÊt ch¸y ë d¹ng khÝ hoÆc h¬i láng.
 TÝnh dÔ ch¸y cña çc chÊt, vËt liÖu, thiÕt bÞ vµ kÕt

cÊu.
II.3. Ng¨n ngõa kh¶ n¨ng xuÊt hiÖn nh÷ng nguån

ch¸y
 Tu©n theo nh÷ng quy ®Þnh vÒ sö dông , vËn hµnh vµ

b¶o vÖ m¸y mãc, thiÕt bÞ còng nh vËt liÖu vµ çc s¶n phÈm
kh¸c cã thÓ lµ nguån ch¸y trong m«i trêng ch¸y.
 Sö dông thiÕt bÞ ®iÖn phï hîp víi lo¹i gian phßng sö

dông ®iÖn vµ çc thiÕt bÞ ®iÖn bªn ngoµi phï hîp víi nhãm
vµ h¹ng cña çc hçn hîp nguy hiÓm ch¸y næ.
 ¸p dông quy tr×nh c«ng nghÖ vµ sö dông thiÕt bÞ b¶o

®¶m kh«ng ph¸t sinh tia löa ®iÖn.
 Cã hÖ thèng chèng sÐt cho nhµ xëng, thiÕt bÞ.
 Quy ®Þnh nhiÖt ®é nung nãng cho phÐp lín nhÊt cña
bÒ mÆt thiÕt bÞ, s¶n phÈm vµ vËt liÖu tiÕp xóc víi m«i trêng
ch¸y.
 Sö dông nh÷ng thiÕt bÞ kh«ng ph¸t ra tia löa ®iÖn khi

lµm viÖc víi chøc n¨ng chÊt dÔ ch¸y næ.
 Lo¹i trõ nh÷ng ®iÒu kiÖn cã thÓ dÉn ®Õn tù ch¸y do

nhiÖt ®é, do chÊt xóc t¸c dông ho¸ häc vµ do sinh vËt víi çc
vËt liÖu vµ kÕt cÊu cña c¬ së s¶n xuÊt.
III. Nh÷ng biÖn ph¸p tæ chøc ®Ó ®¶m b¶o an

toµn ch¸y næ
Nh÷ng biÖn ph¸p an toµn ch¸y næ cÇn thùc hiÖn nh÷ng

biÖn ph¸p sau ®©y:
 Tríc khi giao viÖc ph¶i tæ chøc cho c«ng nh©n vµ

nh÷ng ngêi liªn quan häc tËp vÒ c«ng t¸c an toµn ch¸y næ.
§èi víi nh÷ng m«i trêng lµm viÖc ®Æc biÖt nguy hiÓm vÒ
ch¸y næ th× çn bé vµ c«ng nh©n cÇn ®îc cÊp giÊy chøng
nhËn vµ ®Þnh kú kiÓm tra l¹i.
 Mçi ph©n xëng, xÝ nghiÖp cÇn ph¶i x©y dùng çc tiªu
chuÈn quy ph¹m, néi quy an toµn vµ ch÷a ch¸y thÝch hîp.
 Mçi ph©n xëng, xÝ nghiÖp cÇn thùc hiÖn çc quy

®Þnh vÒ phßng ch¸y, ch÷a ch¸y vµ b¶o qu¶n çc ph¬ng tiÖn
phßng, ch÷a ch¸y.

 Trang thiÕt bÞ ph¬ng tiÖn vµ ch÷a ch¸y, s¾p xÕp cho

çn bé c«ng nh©n cã thêi gian tËp dît.
 X©y dùng çc ph¬ng ¸n ch÷a ch¸y víi çc nguån g©y
ch¸y.
Víi çc nguån g©y ch¸y ph¶i ®îc thùc hiÖn b»ng çc biÖn
ph¸p sau ®©y:
 C¬ khÝ ho¸, tù ®éng ho¸ çc qu¸ tr×nh c«ng nghÖ cã

liªn quan ®Õn sö dông vËn chuyÓn nh÷ng chÊt dÔ ch¸y.
 §Æc biÖt çc thiÕt bÞ s¶n xuÊt, bao b× kÝn cho nh÷ng
chÊt dÔ ch¸y næ
 Sö dông nh÷ng ng¨n, khoan, buång çch ly cho nh÷ng

qu¸ tr×nh ®Ó ch¸y næ.
 Bªn c¹nh nh÷ng tai n¹n cã thÓ x¶y ra do ch¸y næ th×

cßn mét vÊn ®Ò cÇn ®îc quan t©m ®ã lµ:§éc tÝnh cña çc
ho¸ chÊt vµ çch phßng chèng. Nh chóng ta ®· biÕt hÇu hÕt
nh÷ng ho¸ chÊt trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh ®Òu cã
thÓ g©y t¸c h¹i ®Õn con ngêi. Cã thÓ ph©n chia nh÷ng ho¸
chÊt nh sau:
 Nhãm 1: Gåm nh÷ng chÊt cã lµm ch¸y hoÆc chñ yÕu

kÝch thÝch lªn da vµ niªm m¹c nh: amoniac, v«i,...
 Nhãm 2: Gåm nh÷ng ho¸ chÊt kÝch thÝch chøc n¨ng

h« hÊp
Nh÷ng chÊt tan trong níc: NH3, Cl2, SO2,...
Nh÷ng chÊt kh«ng tan trong níc nh: NO3,
NO2,...

 Nhãm 3: Nh÷ng chÊt g©y ®éc h¹i cho ngêi, lµm biÕn
®æi ®éng m¹ch, tuû x¬ng. Lµm gi¶m qu¸ tr×nh sinh b¹ch
cÇu nh: Benzen, Toluen, Xylen,... Nh÷ng chÊt lµm biÕn ®æi
hång cÇu thµnh nh÷ng s¾c tè kh«ng b×nh thêng nh: çc
amin, CO, C6H5NO2,...
 Nhãm 4: Çc chÊt ®éc h¹i ®èi víi hÖ thÇn kinh nh:
x¨ng, H2S, CS...anilin, benzen....
 Qua qu¸ tr×nh nghiªn cøu ngêi ta ®Ò ra çc ph¬ng

ph¸p phßng tr¸nh sau:
 Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ph¶i chó ý b¶o ®¶m an toµn
cho çc kh©u ®Æc biÖt lµ th¸o, n¹p s¶n phÈm, läc, sÊy,
nghiÒn lµ nh÷ng kh©u mµ c«ng nh©n thêng ph¶i tiÕp xóc
trùc tiÕp.
 Duy tr× ®é ch©n kh«ng trong s¶n xuÊt.
 Thay nh÷ng chÊt ®éc dïng trong qu¸ tr×nh b»ng

nh÷ng chÊt Ýt ®éc h¹i h¬n nÕu cã thÓ.
 Tù ®éng ho¸, b¸n tù ®éng ho¸ nh÷ng qu¸ tr×nh sö

dông nhiÒu ho¸ chÊt ®éc h¹i.
 Bªn c¹nh nh÷ng biÖn ph¸p kü thuËt th× ngêi lao ®éng
cÇn ph¶i häc tËp vÒ an toµn lao ®éng vµ cã ý thøc tù gi¸c
cao.

PhÇn v. Tù §éng ho¸
Ch¬ng VIII
Tù §éng ho¸ trong ph©n xëng
1. Môc ®Ých vµ ý nghÜa

Tù ®éng ®iÒu chØnh lµ qu¸ tr×nh øng dông çc dông cô,
çc thiÕt bÞ vµ çc m¸y mãc tù ®éng ®iÒu khiÓn vµo qu¸
tr×nh c«ng nghÖ. Nh÷ng ph¬ng tiÖn nµy cho phÐp thùc hiÖn
çc qu¸ tr×nh c«ng nghÖ theo mét ch¬ng tr×nh tiªu chuÈn
®· ®îc t¹o dùng phï hîp víi c«ng nghÖ, ®¶m b¶o cho m¸y
mãc thiÕt bÞ ho¹t ®éng theo chÕ ®é tèi u nhÊt, viÖc tù
®éng ho¸ kh«ng chØ lµm ®¬n gi¶n çc thao t¸c trong s¶n
xuÊt, tr¸nh ®îc nhÇm lÉn, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ cho
phÐp gi¶m sè lîng c«ng nh©n vµ cßn lµ biÖn ph¸p h÷u hiÖu
trong an toµn lao ®éng.
§Ó ®¶m b¶o çc yªu cÇu trªn th× viÖc sö dông hÖ thèng tù
®éng ®o lêng vµ çc biÖn ph¸p tù ®éng ho¸ trong s¶n xuÊt
kh«ng chØ lµ mét vÊn ®Ò cÇn thiÕt mµ cßn cã tÝnh chÊt b¾t
buéc ®èi víi c«ng nghÖ nµy. Trong khi ho¹t ®éng chØ mét
thiÕt bÞ kh«ng æn ®Þnh th× chÕ ®é c«ng nghÖ cña c¶ d©y
chuyÒn bÞ ph¸ vì, trong nhiÒu trêng hîp ph¶i ngõng ho¹t
®éng cña c¶ d©y chuyÒn ®Ó söa ch÷a cho dï chØ mét thiÕt
bÞ. Nh vËy tõ çc ®Æc ®iÓm ®· cho thÊy ®o lêng tù ®éng
ho¸ vµ tù ®éng ho¸ trong d©y chuyÒn c«ng nghÖ lµ mét vÊn
®Ò hÕt søc quan träng. Nã kh«ng chØ t¨ng n¨ng suÊt cña
c«ng nghÖ, c«ng suÊt cña thiÕt bÞ mµ lµ c¬ së ®Ó vËn hµnh
c«ng nghÖ tèi u nhÊt, t¨ng hiÖu qu¶ thu håi s¶n phÈm ®ång
thêi gi¶m ®¸ng kÓ çc chi phÝ kh¸c, ®¶m b¶o an toµn cho
nhµ m¸y s¶n xuÊt, nhê cã tù ®éng ho¸ mµ nh÷ng n¬i cã thÓ
x¶y ra çc hiÖn tîng ch¸y næ hay rß rØ h¬i s¶n phÈm ®éc h¹i
ra ngoµi ®îc ®iÒu khiÓn tù ®éng, tù ®éng kiÓm tra tr¸nh ®-
îc viÖc sö dông c«ng nh©n.
Tù ®éng ho¸ ®¶m b¶o çc thao t¸c ®iÒu khiÓn çc thiÕt
bÞ c«ng nghÖ mét çch chÝnh x¸c, tr¸nh ®îc çc sù cè x¶y ra
trong thao t¸c ®iÒu khiÓn, tù ®éng b¸o ®éng khi cã sù cè
x¶y ra.
2. HÖ thèng ®iÒu khiÓn tù ®éng

HÖ thèng tù ®éng ®iÒu chØnh bao gåm ®èi tîng ®iÒu
chØnh (§T) vµ bé ®iÒu chØnh (B§C). Bé ®iÒu chØnh cã thÓ
bao gåm bé c¶m biÕn vµ bé khuyÕch ®¹i.
Bé c¶m biÕn dïng ®Ó ph¶n ¸nh sù sai lÖch çc th«ng sè
®iÒu chØnh so víi gi¸ trÞ cho tríc vµ biÕn ®æi thµnh tÝn
hiÖu. Bé khuyÕch ®¹i lµm nhiÖm vô khuyÕch ®¹i tÝn hiÖu
cña bé c¶m biÕn gi¸ trÞ cã thÓ ®iÒu khiÓn (CQ§K), c¬ quan
nµy t¸c ®éng lªn ®èi tîng nh»m xo¸ ®i ®é sai lÖch cña çc
th«ng sè ®iÒu chØnh.
M¹ch ®iÒu chØnh ®îc khÐp kÝn nhê quan hÖ ngîc. Quan
hÖ nµy ®îc gäi lµ håi tiÕp chÝnh.
3. Mét sè kÝ hiÖu thêng dïng trong tù ®éng hãa
- Dông cô ®o nhiÖt to

- Dông cô ®o ¸p suÊt
- Dung cô ®o lu lîng 
- ThiÕt bÞ ®o ¸p suÊt tù ®éng ®iÒu chØnh van Pcz
- Bé ®iÒu chØnh møc chÊt láng tù ghi cã b¸o ®äng khÝ cô
l¾p t¹i trung t©m ®iÒu khiÓn LRA
- Bé ®iÒu chØnh ¸p suÊt tù ghi vµ hiÓn thÞ, khÝ cô l¾p t¹i

trung t©m ®iÒu khiÓn PIR
C¬ cÊu ®iÒu chØnh
C¬ cÊu chÊp hµnh 
Tù ®éng më khi mÊt tÝn hiÖu 
Tù ®éng ®ãng khi mÊt tÝn hiÖu 
Gi÷ nguyªn 
4. Çc d¹ng ®iÒu khiÓn tù ®éng

+ Tù ®éng kiÓm tra vµ tù ®éng b¶o vÖ:
Tù ®éng kiÓm tra çc th«ng sè c«ng nghÖ (nhiÖt ®é, ¸p
suÊt, lu lîng, nång ®é,…) kiÓm tra çc th«ng sè c«ng nghÖ
®ã cã thay ®æi hay kh«ng? NÕu cã th× c¶nh b¸o chØ thÞ
ghi l¹i gi¸ trÞ thay ®æi ®ã, truyÒn tÝn hiÖu t¸c ®éng ®iÒu
chØnh ®Õn ®èi tîng.
C 5.1
1 2 3
CT 5.2
®t CB BK§
5
G
1 3
5.3
N PL
4 5.4
Cã thÓ biÓu diÔn s¬ ®å tù ®éng kiÓm tra vµ tù ®éng

®iÒu chØnh nh trªn:
1. §èi tîng ®iÒu chØnh
2. C¶m biÕn ®èi tîng
3. Bé khuyÕch ®¹i
4. YÕu tè nhiÔu.
5. C¬ cÊu chÊp hµnh
5.1. C¶nh ço
5.2. ChØ thÞ b»ng kim hoÆc b»ng sè
5.3. Ghi l¹i sù thay ®æi
5.4. Ph©n lo¹i
+ D¹ng tù ®éng ®iÒu khiÓn:
S¬ ®å cÊu tróc nh sau:
§T CB BK§ B§
1 2 3 5
4 N
1. §èi tîng ®iÒu khiÓn 2. C¶m biÕn ®èi tîng

3. Bé khuyÕch ®¹i 4. YÕu tè nhiÔu
5. Bé ®Æc cho phÐp ta ®Æc tÝn hiÖu ®iÒu khiÓn, nã lµ
mét tæ chøc t¸c ®éng cã ®Þnh híng ®iÒu khiÓn tù ®éng.
+ D¹ng ®éng ®iÒu chØnh:
S¬ ®å cÊu tróc:
§T CB SS B§

CCCH BK§ N
1 2 6
5
7 3
4
1. §èi tîng ®iÒu chØnh 2. C¶m biÕn ®èi tîng
3. Bé khuyÕch ®¹i 4. YÕu tè nhiÔu
5. Bé ®Æc 6. Bé so s¸nh
7. C¬ cÊu chÊp hµnh
Trong tÊt c¶ çc d¹ng tù ®éng ®iÒu khiÓn thêng ®îc sö
dông nhÊt lµ kiÓu hÖ thèng tù ®éng ®iÒu khiÓn cã tÝn hiÖu
ph¶n håi (m¹ch ®iÒu khiÓn khÐp kÝn). Gi¸ trÞ th«ng tin ®Çu
ra cña thiÕt bÞ dùa trªn sù kh¸c nhau gi÷a çc gi¸ trÞ ®o ®îc
cña biÕn ®iÒu khiÓn víi gi¸ trÞ tiªu chuÈn. S¬ ®å ®îc m« t¶
nh sau:
N
§¹i lîng ®Æt §ai lîng ra

x
Y
X§C X XCB ph¶n håi
S¬ ®å m¹ch ®iÒu khiÓn ph¶n håi

Y : §¹i lîng ®Æt §T : PhÇn tö
®Æt trÞ

X : §¹i lîng ra §C : PhÇn tö

®iÒu chØnh
N : T¸c nh©n nhiÔu X CB : GÝa trÞ
c¶m biÕn
O : §èi tîng ®iÒu chØnh X §T : GÝa trÞ
®Æt trÞ
XPH: TÝn hiÖu ph¶n håi X ( trÞ sè ) =
X§T - XCB
CB : C¶m biÕn SS : PhÇn tö so s¸nh

- PhÇn tö c¶m biÕn: lµ phÇn tö lµm nhiÖm vô nhËn tÝn
hiÖu ®iÒu chØnh X vµ dÞch chuyÓn nã ra mét d¹ng th«ng sè
kh¸c cho phï hîp víi thiÕt bÞ ®iÒu chØnh.
- PhÇn tö ®Æt trÞ: lµ bé phËn Ên ®Þnh çc th«ng sè cÇn
duy tr× hoÆc gi¸ trÞ ph¹m vi çc th«ng sè cÇn duy tr× (X §T).
Khi th«ng sè vËn hµnh lÖch ra khái gi¸ trÞ ®ã th× thiÕt bÞ
®iÒu chØnh tù ®éng ph¶i ®iÒu chØnh l¹i çc th«ng sè cho
phï hîp (thêng trªn bé ®Æt trÞ cã thiÕt kÕ çc vÝt hoÆc c«ng
t¾c ®Ó ngêi ®iÒu chØnh dÔ dµng thay ®æi çc gi¸ trÞ
(®Æt çc th«ng sè ®iÒu chØnh) cho phï hîp khi vËn hµnh.
- PhÇn tö so s¸nh: lµ c¬ cÊu tiÕp nhËn gi¸ trÞ cña phÇn
tö ®Þnh trÞ qui ®Þnh (X§T) so s¸nh víi gi¸ trÞ th«ng sè nhËn
®îc tõ phÇn tö c¶m biÕn XCB, x¸c ®Þnh sai lÖch cña hai th«ng
sè X = X§T - XCB ®Ó ®a tÝn hiÖu vµo c¬ cÊu ®iÒu chØnh.
- C¬ cÊu ®iÒu chØnh: cã nhiÖm vô biÕn çc tÝn hiÖu ®·
nhËn vÒ sai lÖch X ®Ó g©y ra t¸c ®éng ®iÒu chØnh trùc
tiÕp.

Gi¸ trÞ ®iÒu chØnh ®îc thay ®æi liªn tôc t¬ng øng víi sù
thay ®æi liªn tôc cña c¬ cÊu ®iÒu chØnh.
5. HÖ ®iÒu khiÓn ph¶n håi

S¬ ®å ®iÒu khiÓn nång ®é
Dông cô ®o
ThiÕt bÞ Bé ®iÒu
khiÓn
LC Van ®iÒu
chØnh
Dßn
g ra
Trong s¬ ®å nµy biÕn ®îc ®iÒu khiÓn lµ nång ®é, tèc ®é

dßng ch¶y lµ biÕn thao t¸c. TÝn hiÖu ®îc ®iÒu khiÓn sinh ra
b»ng çch so s¸nh çc gi¸ trÞ cña biÕn ®îc ®iÒu khiÓn (nång
®é) víi gi¸ trÞ mong muèn (gi¸ trÞ cµi ®Æt). Sù sai kh¸c gi÷a
hai tÝn hiÖu nµy ®îc gäi lµ tÝn hiÖu sai kh¸c, hÖ thèng ®iÒu
khiÓn th«ng tin lu«n lµ hµm cña çc tÝn hiÖu sai kh¸c. TÝn
hiÖu ®iÒu khiÓn thêng ®îc dïng b»ng h¬i níc hoÆc ®îc dïng
b»ng ®iÖn. TÝn hiÖu ®iÒu khiÓn ®îc göi qua van ®iÒu
khiÓn ®Õn çc vÞ trÝ ®Æc biÖt hoÆc ®ãng, më. BÊt kú mét
sù thay ®æi nµo ®ã trong çc tÝn hiÖu ®iÒu khiÓn dÉn ®Õn
çc thay ®æi cã thÓ tÝnh tríc trong tèc ®é dßng ch¶y cña
chÊt láng khi ra khái thiÕt bÞ.

Nh vËy vÒ nguyªn t¾c th× nguyªn lý ®iÒu khiÓn cña hÖ

thèng nh trªn hÇu nh lµ gièng nhau cho tÊt c¶ çc hÖ thèng.
HÖ thèng ®iÒu khiÓn thiÕt bÞ gia nhiÖt kh«ng cÇn thiÕt t¹i
sao gi¸ trÞ nhiÖt ®é t¹i ®Çu ra cña dßng ®îc gia nhiÖt l¹i thay
®æi nhng tèc ®é cña dßng t¸c nh©n vÉn cã thÓ thay ®æi
®îc mét çch ®¬n gi¶n ®Ó cho nhiÖt ®é ®Çu ra cña dßng
®îc gia nhiÖt ®îc t¬ng thÝch víi gi¸ trÞ nhiÖt ®é ®îc cµi
®Æt.
TC NhiÖt ®é
mong muèn
TC
H¬i t¸c nh©n TI NhiÖt ®é thùc
mang nhiÖt
Dßng vµo Dßng ra
Dßng t¸c nh©n ra
6. CÊu t¹o cña mét sè thiÕt bÞ tù ®éng c¶m biÕn

a. Bé c¶m biÕn ¸p suÊt
Trong çc bé ®iÒu chØnh thêng sö dông bé c¶m øng ¸p
suÊt kiÓu mµng, hép xÕp, Piston, èng cong ®µn håi,… viÖc
chän bé c¶m øng ¸p suÊt phô thuéc vµo viÖc c¶m øng vµ ®é
chÝnh x¸c theo yªu cÇu.

 p
p
Bé c¶m øng suÊt kiÓu mµng KiÓu
piston


C¶m biÕn kiÓu hép xÕp C¶m biÕn

kiÓu cung trßn
b. Bé c¶m øng nhiÖt ®é

Ho¹t ®éng cña c¶m øng nhiÖt ®é dùa trªn nguyªn lÝ gi·n
në nhiÖt, mèi quan hÖ gi÷a nhiÖt ®é cña chÊt khÝ vµ ¸p suÊt
h¬i b·o hoµ cña nã trong hÖ kÝn, dùa trªn nguyªn lÝ nhiÖt
®iÖn trë.


C¶m øng nhiÖt ®é kiÓu mµng. C¶m øng nhiÖt

®é kiÓu hép xÕp.

C¶m øng nhiÖt ®é kiÓu thanh C¶m øng nhiÖt ®é

kiÓu ®iÖn trë
c. Bé c¶m øng møc ®o chÊt láng
Møc çc chÊt láng cã thÓ ®o b»ng nhiÒu çch kh¸c nhau
nhng ph¬ng ph¸p ®¬n gi¶n vµ cã ®é chÝnh x¸c cao lµ ®o
b»ng phao. 

KiÓu phao KiÓu

mµng
d. Bé c¶m biÕn lu lîng
Bé c¶m biÕn lu lîng ®îc x©y dùng trªn sù phô thuéc

Q = f.V
f: DiÖn tÝch cña ®êng èng dÉn
V: Tèc ®é chÊt láng ch¶y trong èng dÉn theo ®Þnh luËt
Becnuli 2
V 
S
Víi S: Tû träng cña chÊt láng;

 : §é chªnh lÖch ¸p suÊt chÊt láng
NÕu tû träng kh«ng ®æi th× lu lîng thÓ tÝch phô thuéc
vµo hai th«ng sè lµ tiÕt diÖn
f vµ ®é chªnh lÖch ¸p suÊt
Ta cã hai çch ®o lu lîng:
+ Khi tiÕt diÖn kh«ng ®æi ®o lu lîng b»ng ®é chªnh lÖch ¸p
suÊt tríc vµ sau thiÕt bÞ cã èng hÑp.
+ Khi ®é chªnh lÖch ¸p suÊt kh«ng ®æi ®o diÖn tÝch tiÕt
diÖn cña èng dÉn x¸c ®Þnh ®îc lu lîng cña dßng ch¶y.

PHÇN VI : tÝnh to¸n kinh tÕ
Ch¬ng IX
tÝnh to¸n kinh tÕ
I. Môc ®Ých cña vÞªc tÝnh to¸n kinh tÕ

Gi¸ thµnh formalin phô thuéc chñ yÕu vµo gi¸ thµnh cña
nguyªn liÖu s¶n xuÊt methanol. Tríc ®©y methanol chñ yÕu
®îc s¶n xuÊt tõ khÝ tæng hîp (CO vµ H 2 ) nªn gi¸ thµnh t¬ng
®èi cao. GÇn ®©y methanol ®îc s¶n xuÊt tõ metan cã s½n
trong c«ng nghiÖp khai th¸c dÇu má vµ gi¸ thµnh rÎ nªn gÝa
thµnh formalin còng gi¶m. HiÖn nay, ngµnh c«ng nghiÖp khai
th¸c dÇu má ®· ph¸t triÓn nªn ngµnh c«ng nghiÖp ho¸ häc
còng ph¸t triÓn theo. Mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu ®· ®îc ¸p
dông vµo s¶n xuÊt formalin thµnh c«ng. V× vËy, víi ®Ò tµi
nµy em hy väng sÏ ®îc ¸p dông vµo thùc tÕ s¶n xuÊt, gãp
phÇn ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp ho¸ chÊt ë níc ta.
§iÒu kiÖn ®Çu tiªn nghÜ ®Õn khi x©y dùng ph©n xëng
s¶n xuÊt formalin n¨ng suÊt 50.000 tÊn/n¨m ®ã lµ lîi Ých kinh
tÕ. §Ó thÊy tæng gi¸ trÞ cña dù ¸n ta ph¶i tÝnh to¸n kinh tÕ,

tõ ®ã xÐt ®îc tÝnh u, nhîc ®iÓm còng nh c¬ cÊu ho¹t ®éng

cña dù ¸n.
YÕu tè kinh tÕ sÏ t¸c ®éng ®Õn sù ®iÒu chØnh c©n
b»ng cña çc thµnh phÇn lËp nªn dù ¸n sao cho hîp lý nh: tæ
chøc kÕ ho¹ch s¶n xuÊt, tæ chøc qu¶n lý, vèn ®Çu t, gi¸
thµnh cña nguyªn vËt liÖu vµ gi¸ thµnh cña s¶n phÈm. Qua
®ã sÏ x¸c ®Þnh ®îc hiÖu qu¶ kinh tÕ cña dù ¸n vµ quyÕt
®Þnh dù ¸n cã thùc hiÖn hay kh«ng. NÕu vËy nhµ qu¶n lý
kinh tÕ ph¶i hiÓu râ tÝnh kinh tÕ vµ ®ång thêi ph¶i céng t¸c
víi çc nhµ kinh tÕ kh¸c ®Ó thùc hiÖn dù ¸n cña m×nh sao
cho ®¹t hiÖu qu¶ nhÊt.
Do yªu cÇu thêi gian cã h¹n nªn trong ®å ¸n nµy em chØ
®Ò cËp ®Õn vÇn ®Ò c¬ b¶n cña tÝnh to¸n kinh tÕ nh: §Çu t
c¬ b¶n ban ®Çu (mÆt b»ng x©y dùng, d©y chuyÒn s¶n
xuÊt…), chi phÝ s¶n xuÊt, lîi nhuËn cña nhµ m¸y, thêi gian thu
håi vèn cña dù ¸n…
II. Néi dung cña dù ¸n

II.1. ChÕ ®é c«ng t¸c cña ph©n xëng
Ph©n xëng s¶n xuÊt formalin ®i tõ nguyªn liÖu
methanol víi n¨ng suÊt 50000(tÊn/n¨m). D©y chuyÒn s¶n
xuÊt lµm viÖc liªn tôc 24/24 giê, ngµy lµm viÖc lµ 330 ngµy,
ngµy nghØ lµ 35 ngµy, mçi ngµy lµm viÖc 3 ca, mçi ca 8 giê.
II.2. Nguyªn liÖu vµ n¨ng lîng

a. Nhu cÇu vÒ nguyªn vËt liÖu cho mét tÊn s¶n
phÈm formalin
N¨ng suÊt cña qu¸ tr×nh: 6377,55(Kg/h).

Lîng Methanol nguyªn liÖu:3280,57(Kg/h).

Lîng níc: 1695,285(Kg/h).
Lîng h¬i níc: 16,403(Kg/h).
Lîng xóc t¸c: 156,696(Kg/h).
Nguyªn liÖu tiªu hao cho mét tÊn s¶n phÈm:
HÖ sè tiªu hao Methanol: 3280,57/6377,55 = 0,514
HÖ sè tiªu hao cña níc mÒm: 1695,285/6377,55 = 0,266
HÖ sè tiªu hao cña h¬i níc: 16,403/6377,55 = 0,0026
HÖ sè tiªu hao cña xóc t¸c : 156,696/6377,55 = 0,025
B¶ng 22: Nhu cÇu vÒ nguyªn liÖu
Tªn nguyªn HÖ sè tiªu Nhu cÇu trong

®¬n vÞ
liÖu hao n¨m
Methanol TÊn 0,514 25700
Níc mÒm TÊn 0,266 13300
H¬i níc TÊn 0,0026 130
Xóc t¸c TÊn 0,025 1250
b. N¨ng lîng tiªu thô

®iÖn dïng cho m¸y c«ng nghÖ ®îc tÝnh theo c«ng thøc:
n
W  k1.k 2 . Pi .Ti
i 1
Trong ®ã:
W : §iÖn n¨ng tiªu thô trong mét n¨m,(kw).
Pi : C«ng suÊt ®éng c¬ lo¹i i,(kw/h).
n : Sè ®éng c¬ lo¹i i,(çi).
k1 : hÖ sè phô t¶i, lÊy k1 = 0,75.
k2 : HÖ sè tæn thÊt, lÊy k2 = 1,05.

Ti : Thêi gian sö dông trong n¨m, 330.24 = 7920(giê).
B¶ng 23: Tæng chi phÝ ®iÖn n¨ng cña ph©n xëng
Tªn thiÕt bÞ n Pi k1 k2 Ti W
0,7 1,0
B¬m methanol 1 5,4 7920 33679,8
5 5
0,7 1,0
B¬m formalin 2 5,4 7920 67359,6
5 5
200 0,7 1,0
M¸y nÐn 3 7920 37422000
0 5 5
0,7 1,0
B¬m níc mÒm 2 8,6 7920 107276,4
5 5
Tæng céng 38236552,2
§iÖn dïng th¾p s¸ng cho ph©n xëng cña hai ca chiÒu vµ
®ªm (16/24h).
n
Ws   Pi .Ti
i 1
Trong ®ã: Ws : §iÖn n¨ng tiªu thô trong mét n¨m,(kw).

Pi : C«ng suÊt bãng ®Ìn lo¹i i,(kw/h).
n : Sè bãng ®Ìn lo¹i i,(çi).
Ti : Thêi gian sö dông trong n¨m, 330.16 =
5280(giê).
B¶ng 24: Tæng chi phÝ cho ®iÖn th¾p s¸ng cña
ph©n xëng
Lo¹i bãng
Tªn c«ng tr×nh n Ti Ws
(w-v)
2534
Nhµ s¶n xuÊt 150-220 48 5280
40
Çc nhµ cßn l¹i 150-220 16 5280 8448

0
Tæng céng 337920
§Ó s¶n xuÊt ra mét tÊn s¶n phÈm tiªu tèn mét lîng ®iÖn
n¨ng:74(KW/h)
Lîng ®iÖn tiªu thô trong mét n¨m:
74x50000 = 3700000(KW/h).
Lîng ®iÖn tiªu thô trong c¶ n¨m cña toµn ph©n xëng:
337920 + 38236552,2 +3700000=
42274472,2(KW/h).
Lîng ®iÖn chi phÝ cho mét tÊn s¶n phÈm:
42274472,2/50000 = 845,5(KW/h).
B¶ng 25: Tæng chi phÝ nguyªn nhiªn vËt liÖu, n¨ng
lîng cho
mét n¨m.
Nguyªn ®¬n Lîng dïng

§¬n gi¸ Thµnh tiÒn
nhiªn liÖu vÞ trong n¨m
Methanol TÊn 25700 4.106 102800.106
Níc mÒm TÊn 13300 2000 26600.106
H¬i níc TÊn 130 50000 6,5.106
Xóc t¸c TÊn 1250 30.106 37500.106
§iÖn Kw/h 42274472,2 1000 63411,7.106
Tæng céng 230318,2. 106
S¶n phÈm phô axit formic thu håi ®îc:
0,638.330.24 = 5052,96(Kg/n¨m) =
5,053(tÊn/n¨m).
Doanh thu tõ s¶n phÈm phô:
5,053.107 = 50,53.106(®ång/n¨m).
Chi phÝ nguyªn vËt liÖu cña ph©n xëng trong mét n¨m
sau khi khÊu trõ s¶n phÈm thu håi ®îc:
230318,2. 106 – 50,53.106 =
230267,67.106(®ång/n¨m).
Chi phÝ nguyªn vËt liÖu chÝnh cho mét tÊn s¶n phÈm:
230267,67.106/50000 = 4,6.106(®ång/tÊn).
II.3. vèn ®Çu t cè ®Þnh, V®t

a. TÝnh vèn ®Çu t x©y dùng, Vxd
§¬n gi¸ x©y dùng nhµ lé thiªn, bª t«ng cèt thÐp toµn khèi,
kÕt cÊu bao che nhÑ: 1600000(®ång/m2).Tæng diÖn tÝch
x©y dùng: 7488(m2).
Vxd = 7488.1600000 = 11980,8.106(®ång).
B¶ng 26: Tæng chi phÝ ®Çu t cho thiÕt bÞ.

Sè l- §¬n Thµnh
STT Tªn thiÕt bÞ
îng gi¸(VN§) tiÒn(VN§)
1 ThiÕt bÞ ph¶n øng 1 250.106 250.106
ThiÕt bÞ trao ®æi
2 5 30.106 150.106
nhiÖt
ThiÕt bÞ läc kh«ng
3 1 10.106 10.106
khÝ
ThiÕt bÞ hãa h¬i n-
4 1 40.106 40.106
íc
5 ThiÕt bÞ lµm l¹nh 5 20.106 100.106
6 ThiÕt bÞ hÊp thô 1 100.106 100.106
7 Thïng cao vÞ 2 2.106 4.106

Thïng chøa
8 4 3.106 12.106
Methanol
Thïng chøa níc
9 1 4.106 4.106
mÒm
10 Thïng chøa formalin 4 5.106 20.106
11 M¸y nÐn 2 5.106 10.106
12 B¬m 5 5.106 25.106
13 Tæng 725.106
Chi phÝ l¾p dÆt : 10%.Vtb;
Chi phÝ dông cô : 20%.Vtb;
Chi phÝ vËn chuyÓn : 10%.Vtb;
Tæng céng : 40%.V tb = 0,4.725.106 =
290.106(®ång).
Tæng vèn ®Çu t cho thiÕt bÞ :Vtb = 725.106 + 290.106 =
1015.106(®ång).
b. Çc vèn ®Çu t kh¸c.

Gåm nh÷ng chi phÝ vËn chuyÓn, kh¶o s¸t thiÕt kÕ, ®µo
t¹o çn bé chiÕm kho¶ng 10% tæng sè vèn ®Çu t cè ®Þnh:
V®t = Vxd + Vtb + Vk = Vxd + Vtb + 10%.V®t
V®t = (Vxd + Vtb) / 0,9 = (11980,8.106+1015.106)/0,9 =
14439,78.106(®ång).
VËy tæng sè vèn ®Çu t x©y dùng lµ: V®t =
14439,78.106(®ång).
II.4. Nhu cÇu vÒ lao ®éng.
Do ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt lµ liªn tôc, ®îc tiÕn hµnh trong
thiÕt bÞ kÝn, tù ®éng hãa trong s¶n xuÊt nªn nhiÖm vô chñ
yÕu cña c«ng nh©n lµ kiÓm tra m¸y mãc thiÕt bÞ, vµ chÊt l-
îng s¶n phÈm, quan s¸t chÕ ®é lµm viÖc cña m¸y ®Ó ®iÒu
chØnh chÕ ®é lµm viÖc cho thÝch hîp. Sau ®©y lµ b¶ng
ph©n bè sè lîng c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt.
B¶ng 27: Bè trÝ c«ng nh©n n¬i s¶n xuÊt.
Sè l- Sè c«ng
Tæng sè c«ng
îng nh©n
N¬i lµm viÖc nh©n trong mét
thiÕt trong
ngµy
bÞ mét ca
Bé phËn ph¶n øng 1 3 9
Bé phËn läc kh«ng
1 1 3
khÝ
Bé phËn lµm mÒm
2 2 6
níc
Bé phËn hãa h¬i níc 1 1 3
Bé phËn hãa h¬i
1 1 3
Methanol
Bé phËn b·o hßa h¬i
1 1 3
níc
Th¸p hÊp thô 1 1 3
Bé phËn trao ®æi
5 1 3
nhiÖt
M¸y nÐn, B¬m, §iÖn 8 2 6
Bé phËn s¶n phÈm 1 2 6
Tæng 15 45
Sè çn bé c«ng nh©n viªn:

Çn bé kü thuËt : 2 ngêi(1 qu¶n ®èc, 1 phã qu¶n
®èc)

Th ký v¨n phßng : 1 ngêi.

Hµnh chÝnh : 2 ngêi.
B¶o vÖ : 8 ngêi.
VÖ sinh : 2 ngêi.
§Çu bÕp : 4 ngêi.
VËy tæng sè ngêi lµm viÖc trong ph©n xëng lµ : 64 ngêi.
B¶ng 28: B¶ng thèng kª quü l¬ng c«ng nh©n.
L¬ng
Sè L¬ng L¬ng c¶
HÖ th¸ng
Nghµnh nghÒ ng- th¸ng n¨m
sè (®ång/n
êi (®ång) (®ång)
gêi)
C«ng nh©n
47 1
trùc tiÕp 2.106 94.106 1128.106
Tæ trëng 4 1,2 2,4.106 9,9.106 118,8.106
Qu¶n ®èc 1 1,5 3.106 3.106 36.106
Phã qu¶n ®èc 1 1,4 2,8.106 2,8.106 33,6.106
Th ký v¨n
1 1,3
phßng 2,6.106 2,6.106 31,2.106
Hµnh chÝnh 2 1,1 2,2.106 4,4.106 52,8.106
B¶o vÖ 8 1 2.106 16.106 192.106
Tæng céng 64 132,7.106 1592,4.106
TiÒn båi dìng ca ®ªm: 2%.(1128.106 + 118,8.106) =

24,936.106(®ång).
TiÒn båi dìng ®éc h¹i: 1%.1592,4.106 =
15,924.106(®ång).

Tæng quü l¬ng c¶ n¨m:

1592,4.106 + 24,936.106 + 15,924.106 =
1633,26.106(®ång).
Qòy b¶o hiÓm x· héi, 10% quü l¬ng:
10%.1633,26.106 =163,326.106(®ång).
Tæng quü l¬ng vµ quü b¶o hiÓm x· héi trong mét n¨m :
1633,26.106 + 163,326.106 =
1796,586.106(®ång/n¨m).
II.5. KhÊu hao tµi s¶n vµ ph¬ng tiÖn s¶n xuÊt.

KhÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh lµ sù chuyÓn dÇn gi¸ trÞ cña
nã vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm do nã lµm ra nh»m môc ®Ých
tÝch lòy tiÒn ®Ó kh«i phôc hoµn toµn gi¸ trÞ sö dông cña
chóng khi thêi gian khÊu hao ®· hÕt.
Çc kho¶n khÊu hao lµ kh¸c nhau víi çc kho¶n ®Çu t
kh¸c nhau.
KhÊu hao cña nhµ xëng:
Nhµ s¶n xuÊt cã thêi gian khÊu hao lµ 20 n¨m, møc khÊu
hao lµ:
11980,8.106/ 20 = 599,04.106(®ång/n¨m).
ThiÕt bÞ m¸y mãc lÊy thêi gian khÊu hao lµ 6 n¨m, møc
khÊu hao lµ:
1015.106/ 6 = 169,17.106(®ång/n¨m).
Tæng møc khÊu hao cña toµn bé ph©n xëng lµ:
559,04.106 + 169,17.106 = 728,21.106(®ång/n¨m).
KhÊu hao söa ch÷a lÊy b»ng 40% khÊu hao c¬ b¶n:
40% . 728,21.106 = 291,28.106(®ång/n¨m).
Tæng møc khÊu hao cho toµn bé ph©n xëng trong c¶

n¨m lµ:
728,21.106 + 291,28.106 =
1019,49.106(®ång/n¨m).
Møc khÊu hao tÝnh trªn mét ®¬n vÞ s¶n phÈm:
1019,49.106 / 50000 = 20389(®ång/tÊn).
II.6. Çc kho¶n chi kh¸c.
Chi phÝ ph©n xëng Zpx: Thêng lÊy 5%6% tæng chi
phÝ(Z).
Chi phÝ chung: Dïng cho chiÕu s¸ng, lµm m¸t … thêng
lÊy 10%15% l¬ng c«ng nh©n.
Chi phÝ chung = 10%.1633,26.106

=163,326.106(®ång/n¨m).
Tæng céng çc chi phÝ, Z:
Z =(1796,586.106 + 1019,49.106 + 230267,67.106
+163,326.106)+5%.Z
Z = 245523,23.106(®ång/n¨m).
Zpx = 12276,16.106(®ång/n¨m).
Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp, Zdn b»ng 5% chi phÝ toµn
ph©n xëng:
Zdn = 0,05.( 245523,23.106 + 12276,16.106)
= 12889,97.106(®ång/n¨m).
Chi phÝ b¸n hµng, Zbh : lÊy 1% gi¸ thµnh toµn bé,(Ztb)
Ztb = (12889,97.106 + 245523,23.106 + 12276,16.106) +
0,01.Ztb

Ztb = 273423,596.106(®ång/n¨m).
Zbh = 2734,24.106(®ång/n¨m).
II.7. Doanh thu do ph¬ng ¸n kü thuËt ®em l¹i.

DT = SP.GB
Trong ®ã:
DT: Doanh thu trong mét n¨m,(®ång).
GB: Gi¸ b¸n,(®ång).
SP: Lîng s¶n phÈm thu ®îc trong mét n¨m, SP =
50000(tÊn).
Gi¸ b¸n s¶n phÈm ®îc tÝnh nh sau:
GB = GT + TVAT + L§M
Trong ®ã:
GT: Gi¸ thµnh mét tÊn s¶n phÈm,(®ång/tÊn sp).
GT = 273423,596.106/50000 = 5,5.106(®ång/tÊn).
TVAT : ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, 10%GB, (®ång/tÊn sp).
L§M : L·i ®Þnh møc, 5%GB, (®ång/tÊn sp).
VËy GB = 5,5.106 + 0,1GB + 0,05GB
GB = 6,5.106(®ång/tÊn).
TVAT = 0,65.106(®ång/tÊn).
L§M = 0,33.106(®ång/tÊn).
DT = 50000.6,5.106 = 325000.106(®ång/n¨m).
II.8. Lîi nhuËn.

LN = DT – CP
Trong ®ã:

CP: Tæng chi phÝ ph©n xëng trong n¨m, (®ång).

CP = SP.(GT + TVAT) = 50000.( 5,5.106 + 0,65.106) =
= 307500.106(®ång)
Lîi nhuËn cña ph©n xëng:
LN = DT – CP =325000.106 - 307500.106 =
17500.106(®ång/n¨m).
II.9. HiÖu qu¶ kinh tÕ.

Ehq = DT/CP = 325000.106/ 307500.106 = 1,057.
Doanh lîi cña vèn ®Çu t:
DL=LN/(Vxd+Vtb).100% =17500.106/(11980,8.106 +
1015.106) = 1,35%
Thêi gian hoµn vèn, THV, (n¨m).
THV = (Vxd + Vtb)/(LN + MKH) = 5(n¨m).
Tãm l¹i: Qua viÖc tÝnh to¸n kinh tÕ ®· gióp em hiÓu ®îc
nh÷ng bíc c¬ b¶n cña viÖc ®Çu t cho mét doanh nghiÖp. Víi
®å ¸n thiÕt kÕ nµy hoµn toµn ®¸p øng vÒ mÆt kinh tÕ víi
thêi gian thu håi vèn lµ 5 n¨m. Lµ mét sinh viªn kü thuËt nªn
®é tin cËy cña phÐp tÝnh kinh tÕ cha cao. RÊt mong quý
thÇy, c« xem xÐt bá qua nh÷ng sai sãt. Em xin ch©n thµnh
çm ¬n.

kÕt luËn
Qua gÇn bèn th¸ng su tÇm tµi liÖu vµ nhê sù gióp ®ì tËn
t×nh cña çc thÇy c« gi¸o trong Bé m«n H÷u c¬ - Ho¸ dÇu vµ
çc b¹n cïng líp, em ®· hoµn thµnh b¶n ®å ¸n nµy víi çc néi
dung sau:
PhÇn tæng quan ®· lùa chän ph¬ng ph¸p vµ d©y

chuyÒn s¶n xuÊt Formalin cho n¨ng suÊt 50.000(tÊn/n¨m), phï
hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña níc ta. VÏ d©y chuyÒn s¶n xuÊt
vµ thiÕt bÞ ph¶n øng chÝnh .
PhÇn tÝnh to¸n ®· tÝnh ®îc c©n b»ng vËt chÊt, c©n
b»ng nhiÖt vµ tÝnh ®îc kÝch thíc c¬ b¶n cña thiÕt bÞ ph¶n
øng.
PhÇn thiÕt kÕ ®· chän ®îc ®Þa ®iÓm x©y dùng ®îc

d©y chuyÒn s¶n xuÊt Formalin, vÏ ®îc tæng mÆt b»ng cña
nhµ m¸y.
Ngoµi ra cßn tÝnh ®îc phÇn an toµn lao ®éng vµ phÇn

tÝnh to¸n kinh tÕ, tù ®éng ho¸ cña ph©n xëng.
MÆc dÇu rÊt cè g¾ng t×m hiÓu kü cµng vµ hoµn thiÖn

kiÕn thøc vÒ c«ng nghÖ s¶n xuÊt formalin. Nhng trong qu¸
tr×nh hoµn thµnh ®å ¸n tèt nghiÖp nµy sÏ kh«ng tr¸nh khái
nh÷ng thiÕu sãt, do h¹n chÕ vÒ nhiÒu mÆt thêi gian, tµi liÖu,
sè liÖu…nªn b¶n ®å ¸n tèt nghiÖp cña em chØ cã thÓ dõng
l¹i ë ®©y.
Hy väng lµ sÏ cã mét dÞp nµo ®ã cã thÓ tiÕp cËn s©u

h¬n c«ng nghÖ s¶n xuÊt formalin, ®Æc biÖt lµ cã thÓ lµm

chñ ®îc c«ng nghÖ nµy ®Ó gãp phÇn ph¸t triÓn nÒn c«ng
nghiÖp níc ta.
Mét lÇn n÷a em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o gs-
ts. §µo V¨n Têng vµ çc thÇy c« gi¸o trong bé m«n ®· quan
t©m gióp ®ì em hoµn thµnh tèt b¶n ®å ¸n nµy.
Hµ Néi, ngµy 5 th¸ng

6 n¨m 2006
Sinh viªn thùc hiÖn.
NguyÔn
thÞ H»ng
TµI LIÖU THAM KH¶O

[1]- Vò ThÕ ChÝ. Nghiªn cøu c«ng nghÖ s¶n xuÊt vµ øng dông
formalin ë ViÖt Nam. LuËn ¸n PTS. viÖn ho¸ häc c«ng nghiÖp.
Hµ Néi, 1995.
[2]- TrÇn C«ng Khanh. ThiÕt bÞ ph¶n øng trong s¶n xuÊt çc
hîp chÊt h÷u c¬. Trêng §¹i häc B¸ch Khoa Hµ Néi,
1986.Trang 48, 49.
[3]- Gi¸o tr×nh Kü thuËt tæng hîp h÷u c¬. Bé m«n tæng hîp
h÷u c¬. Trêng §¹i häc B¸ch Khoa Hµ Néi, 1976.
[4]- C¬ së Ho¸ häc - H÷u c¬. TËp 2. Nhµ xuÊt b¶n §H vµ TH
chuyªn nghiÖp, 1980. Trang 131.
[5]- Bé m«n Ho¸ lý. Sæ tay tãm t¾t çc ®¹i lîng ho¸ lý. Khoa
§H t¹i chøc. Trêng §¹i häc B¸ch Khoa Hµ Néi, 1972.
[6]- Sæ tay qu¸ tr×nh vµ thiÕt bÞ c«ng nghÖ ho¸ häc. TËp 1.
Nhµ xuÊt b¶n KHKT,1999.
[7]- Sæ tay qu¸ tr×nh vµ thiÕt bÞ c«ng nghÖ ho¸ häc. TËp 2.
Nhµ xuÊt b¶n KHKT,1999.

[8]- Bé m«n X©y dùng c«ng nghiÖp. Nguyªn lý thiÕt kÕ x©y

dùng nhµ m¸y ho¸ chÊt. Trêng §¹i häc B¸ch Khoa Hµ Néi,
1974.
[9]- Bé m«n Ho¸ c«ng. C¬ së qu¸ tr×nh vµ thiÕt bÞ c«ng
nghÖ ho¸ häc. TËp 1,2. Trêng §¹i häc B¸ch khoa Hµ néi, 1999.
[10]- Ullmann's Encyclopedia of industrial Chemistry, Vol A11,
1988.(619-647).
[11]- Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry, Vol A16,
1988.(465-469).
[12]- Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry, Vol A18,
1988 (329-339).

FORMALIN

Загружено:

Сведения о документе

Оригинальное название

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Авторское право:

Доступные форматы

FORMALIN

Загружено:

Авторское право:

Доступные форматы

§å ¸n tèt nghiÖp ThiÕt kÕ ph©n xëng s¶n xuÊt

Formalin trªn xóc t¸c b¹c

II.2.C«ng nghÖ chuyÓn ho¸ kh«ng hoµn toµn methanol

NguyÔn ThÞ H»ng- Ho¸ dÇu QN-K46 2

II.4. C©n b»ng vËt chÊt cho toµn ph©n xëng............50

NguyÔn ThÞ H»ng- Ho¸ dÇu QN-K46 3

II. KÕt luËn vÒ thiÕt kÕ x©y dùng.............................94

NguyÔn ThÞ H»ng- Ho¸ dÇu QN-K46 4

Formandehyde lµ mét hîp chÊt cã mÆt trong tù nhiªn vµ

Formandehyde còng ®îc t¹o thµnh tõ c¸c hîp chÊt h÷u

Formandehyde lµ mét ho¸ chÊt ho¸ häc c«ng nghiÖp

NguyÔn ThÞ H»ng- Ho¸ dÇu QN-K46 5

ngµnh kh¸c nh : ngµnh y tÕ dïng ®Ó íp x¸c, tÈy mïi, ngµnh

Hµng n¨m ë níc ta ph¶i nhËp khÈu formalin ®Ó s¶n xuÊt

Do ®ã viÖc nghiªn cøu thiÕt kÕ ph©n xëng s¶n xuÊt

Víi ®å ¸n thiÕt kÕ ph©n xëng s¶n xuÊt formalin tõ

NguyÔn ThÞ H»ng- Ho¸ dÇu QN-K46 6

PhÇn I. Tæng quan lý thuyÕt

II. tÝnh chÊt vËt lý

NguyÔn ThÞ H»ng- Ho¸ dÇu QN-K46 7

Methanol lµ chÊt láng kh«ng mµu, trung tÝnh, cã tÝnh

B¶ng 1: M«t sè h»ng sè vËt lý quan träng cña

NguyÔn ThÞ H»ng- Ho¸ dÇu QN-K46 8

Søc c¨ng bÒ mÆt trong kh«ng khÝ 22,10 (MN/m)

NguyÔn ThÞ H»ng- Ho¸ dÇu QN-K46 9

III.3. Ph¶n øng «xi ho¸.

CH3OH + 3/2O2 CO2 + 2H2O

III.4. Ph¶n øng dehydro ho¸.

IV. c¸c ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt methanol

IV.3. ph¬ng ph¸p oxi ho¸ trùc tiÕp hydrocacbon.

NguyÔn ThÞ H»ng- Ho¸ dÇu QN-K46 10

tr×nh nµy lµ: methanol, formaldehit, acetaldehit, ©xeton vµ

IV.4. ph¬ng ph¸p tæng hîp Fischer-Tropsch.

IV.5. ph¬ng ph¸p oxi ho¸ metan vµ sulfua trioxit.

IV.6. ph¬ng ph¸p hydrat ho¸ dimetyl ete.

V. Mét sè øng dông cña methanol

V.1. Sö dông lµm nguyªn liÖu cho tæng hîp ho¸

NguyÔn ThÞ H»ng- Ho¸ dÇu QN-K46 11

V.2. Sö dông trong lÜnh vùc n¨ng lîng.

NguyÔn ThÞ H»ng- Ho¸ dÇu QN-K46 12

V.3. C¸c øng dông kh¸c

Methanol cã nhiÖt ®é ®«ng ®Æc thÊp vµ dÔ tan trong

VI. Tiªu chuÈn vÒ nguyªn liÖu methanol ®Ó s¶n

NguyÔn ThÞ H»ng- Ho¸ dÇu QN-K46 13

 Hµm lîng aldehit vµ axeton :  0,008%.

 Thµnh phÇn cña kh«ng khÝ chñ yÕu: 79% N 2 vµ 21%

B¶ng 2: mét sè chØ tiªu quan träng cña methanol.

Thµnh phÇn Quy ®Þnh

Hµm lîng níc  0,15%

I. TÝnh chÊt vËt lý

Formaldehyde ( CH2O ) lµ chÊt khÝ kh«ng mµu, mïi sèc,

NguyÔn ThÞ H»ng- Ho¸ dÇu QN-K46 15

 Entropy ë 250C lµ : 218,8 +

NguyÔn ThÞ H»ng- Ho¸ dÇu QN-K46 16

ë nhiÖt ®é thÊp formaldehyde láng cã thÓ trén lÉn ®îc

NguyÔn ThÞ H»ng- Ho¸ dÇu QN-K46 17

Lîng metylen glycol t¨ng nhanh ®ång thêi cã sù tiªu hao

Thµnh phÇn Thµnh

NguyÔn ThÞ H»ng- Ho¸ dÇu QN-K46 18

¸p suÊt riªng phÇn cña formandehyde trong c¸c dung

B¶ng 4: ¸p suÊt riªng phÇn cña formandehyde trªn

NguyÔn ThÞ H»ng- Ho¸ dÇu QN-K46 19

NguyÔn ThÞ H»ng- Ho¸ dÇu QN-K46 20