‫ﻧﺸﺮﯾﻪ داﻧﺶ آب و ﺧﺎك‪ /‬ﺟﻠﺪ ‪ 22‬ﺷﻤﺎره ‪ /2‬ﺳﺎل ‪1391‬‬

‫ﺑﺮآورد ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ در ﮐﺎﻧﺎلﻫﺎي ذوزﻧﻘﻪاي روﺑﺎز ﺑﺎ ﺟﺪاره ﺻﺎف‬

‫ﺑﺎ ﮐﺎرﺑﺮد ﻧﮕﺎﺷﺖ ﻫﻤﺪﯾﺲ‬
‫‪2‬‬
‫ﺳﺠﺎد ﺟﺎوﯾﺪ‪ *1‬و ﻣﯿﺮﻋﻠﯽ ﻣﺤﻤﺪي‬

‫ﺗﺎرﯾﺦ درﯾﺎﻓﺖ‪ 90/3/29 :‬ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﺬﯾﺮش‪90/11/8 :‬‬

‫‪ -1‬داﻧﺸﺠﻮي ﮐﺎرﺷﻨﺎس ارﺷﺪ‪ ،‬ﮔﺮوه ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ آب‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬واﺣﺪ ﻣﻬﺎﺑﺎد‬
‫‪ -2‬داﻧﺸﯿﺎر‪ ،‬ﮔﺮوه ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﻋﻤﺮان‪ ،‬داﻧﺸﮑﺪه ﻓﻨﯽ و ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه اروﻣﯿﻪ‬
‫*ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﻣﺴﺌﻮل‪Email : javid.cen@gmail.com :‬‬

‫ﭼﮑﯿﺪه‬
‫ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺴﺘﺮ و دﯾﻮارهﻫﺎ ﺑﺮاي ﮐﺎﻧﺎل ﺑﺎ ﻣﻘﻄﻊ ذوزﻧﻘﻪاي ﺷﮑﻞ داراي ﺟﺪاره ﺻﺎف از ﺣﻞ ﺗﻮأم‬
‫ﻣﻌﺎدﻻت ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ و اﻧﺪازه ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﮕﺎﺷﺖ ﻫﻤﺪﯾﺲ‪ ،‬ﺧﻄﻮط ﺟﺮﯾﺎن و ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﺮاي ﻣﻘﻄﻊ‬
‫ذوزﻧﻘﻪاي ﺑﺎ ﺷﯿﺐ دﯾﻮاره )‪ (1:1‬ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪ و رواﺑﻄﯽ ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺳﻬﻢ ﺑﺴﺘﺮ از ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﮐﻞ اراﺋﻪ ﺷﺪ‪ .‬در ﺗﻘﺮﯾﺐ اول ﺑﺎ‬
‫ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از اﺛﺮات ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ و ﻓﺮﺿﯽ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮدن ﻟﺰﺟﺖ ﮔﺮداﺑﯽ‪ ،‬رواﺑﻄﯽ ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﻣﺘﻮﺳﻂ اراﺋﻪ‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ رواﺑﻂ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه ﺑﺎ دادهﻫﺎي آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ اﯾﻦ رواﺑﻂ در ﺑﺮآورد ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫ﺑﺴﺘﺮ و دﯾﻮاره ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ‪ +%20‬و ‪ -%24‬ﺗﻔﺎوت دارﻧﺪ‪ .‬در ﺗﻘﺮﯾﺐ دوم ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺛﺮات‬
‫ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ و ﻟﺰﺟﺖ ﮔﺮداﺑﯽ ﻣﺘﻐﯿﺮ و ﺳﺎﯾﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﻧﺸﺪه ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ ﺿﺮاﯾﺐ‬
‫ﺗﺼﺤﯿﺤﯽ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ درﺻﺪ ﺳﻬﻢ ﺑﺴﺘﺮ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ رواﺑﻂ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه ﺑﺎ دادهﻫﺎي آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ ﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﯽدﻫﺪ رواﺑﻂ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه ﺑﻄﻮر ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﺑﺎ ﺧﻄﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد ‪ %1/2‬و ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻌﯿﯿﻦ ‪ 0/993‬اﻧﻄﺒﺎق ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺎ ﻧﺘﺎﯾﺞ‬
‫آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ دارﻧﺪ‪.‬‬

‫واژهﻫﺎي ﮐﻠﯿﺪي ‪ :‬ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎن ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ‪ ،‬ﮐﺎﻧﺎل ذوزﻧﻘﻪاي‪ ،‬ﻟﺰﺟﺖ ﮔﺮداﺑﯽ‪ ،‬ﻧﮕﺎﺷﺖ ﻫﻤﺪﯾﺲ‬
 1391 ‫ ﺳﺎل‬/2 ‫ ﺷﻤﺎره‬22 ‫ ﺟﻠﺪ‬/‫ﻧﺸﺮﯾﻪ داﻧﺶ آب و ﺧﺎك‬ ‫ﺟﺎوﯾﺪ و ﻣﺤﻤﺪي‬ 18

Estimation of Shear Stress in Smooth Trapezoidal Open-Channels

Using Conformal Mapping
S Javid1* and M Mohammadi2

Received: Nov 20, 2011 Accepted: Jan 28, 2012

1
MSc Student, Water Engin. Dept., Islamic Azad Univ., Mahabad Branch, Iran
2
Assoc. Prof., Civil Engin Dept., Faculty of Engin., Univ. of Urmia, Iran
*Corresponding Author: Email: javid.cen@gmail.com

Abstract
The bed and sidewall average shear stresses in smooth trapezoidal open-channels are determined by
solving the continuity and momentum equations. The isovels and orthogonals for a trapezoidal
channel section with 1:1 sidewall aspect ratio were obtained by using conformal mapping
technique. New equations were drived by determining a portion of bed shear stress from total shear
stress. As a first approximation, the boundary shear stress equations were obtained after neglecting
the secondary currents and assuming a constant eddy viscosity. In comparison with laboratory
measurements, the first assumption overestimated the average bed stress by 20% but it
underestimated the average sidewall shear stress by -24%. The second approximation was then
presented by introducing two lumped empirical correction factors for the effects of secondary
currents, variable eddy viscosity and other unexpected effects. Comparison between laboratory
measurements and those from the second approximation, showed an excellent agreement (R2>0.993
and average relative error less than 1.2%) between them with experimental measurements over a
wide range of width-depth ratios.

Keywords: Conformal mapping, Eddy viscosity, Secondary currents, Shear stress, Trapezoidal channel

‫ ﺗﻮزﯾﻊ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﺟﺪاره ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﻣﺤﯿﻂ ﻣﺮﻃﻮب‬.‫ﮐﻨﺪ‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫ ﺷﯿﺐ و‬، ‫ﯾﮏ ﮐﺎﻧﺎل ﻣﺘﺄﺛﺮ از ﻋﻮاﻣﻞ زﯾﺎدي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﮑﻞ‬
‫ﭘﯽ ﺑﺮدن ﺑﻪ ﻧﺤﻮه ﺗﻮزﯾﻊ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﺟﺪاره در‬
‫زﺑﺮي ﺟﺪاره ﮐﺎﻧﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺮ روي ﺳﺎﺧﺘﺎر‬
‫ﻣﻘﻄﻊ ﮐﺎﻧﺎل و ﺗﻔﮑﯿﮏ درﺻﺪ ﺳﻬﻢ ﻧﯿﺮوي ﺑﺮﺷﯽ وارده‬
‫ ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺗﻮزﯾﻊ‬.‫ﺟﺮﯾﺎن ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ‬
‫ﺑﺮ ﮐﻒ و دﯾﻮارهﻫﺎي ﮐﺎﻧﺎل در ﻃﺮاﺣﯽ ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از‬
‫ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﺟﺪاره ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﻣﺤﯿﻂ ﻣﺮﻃﻮب ﮐﺎﻧﺎلﻫﺎ ﺑﺎ‬
‫رﺳﻮب ﮔﺬاري و ﺑﺮوز ﭘﺪﯾﺪه ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ و اﻧﺘﻘﺎل آﻟﻮدﮔﯽ‬
‫ﻣﻘﻄﻊ ذوزﻧﻘﻪاي ﻫﻤﻮاره ﻣﻮرد ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﻘﻘﺎن‬
-‫و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﺎرﺑﺮد روز اﻓﺰون ﻣﻘﺎﻃﻊ ﮐﺎﻧﺎلﻫﺎ در ﺷﺒﮑﻪ‬
‫ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ رواﺑﻂ ﺗﺠﺮﺑﯽ و ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﻣﻮرد‬
-‫ﻫﺎي ﺟﻤﻊآوري و اﻧﺘﻘﺎل آب و ﻓﺎﺿﻼب اﻫﻤﯿﺖ ﭘﯿﺪا ﻣﯽ‬
 ‫‪19‬‬ ‫ﺑﺮآورد ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ در ﮐﺎﻧﺎل ﻫﺎي ذوزﻧﻘﻪ اي روﺑﺎز ﺑﺎ ﺟﺪاره ﺻﺎف ‪.....‬‬

‫‪1‬‬
‫ﻋﻨﻮان ﺧﻂ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﯾﮏ و ﺻﻔﺮ و ﺳﭙﺲ اﺳﺘﻔﺎده از‬ ‫اراﺋﻪ داده اﻧﺪ‪ .‬ﻟﯿﻘﻠﯽ )‪ (1932‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﮕﺎﺷﺖ ﻫﻤﺪﯾﺲ‬
‫روشﻫﺎي ﻋﺪدي ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺗﻨﺶﻫﺎي ﺑﺮﺷﯽ‬ ‫در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﻮزﯾﻊ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﺟﺪاره‬
‫ﻣﺤﻠﯽ را ﺑﺪﺳﺖ آوردﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﮐﺎﻧﺎلﻫﺎي روﺑﺎز را ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻃﺒﻖ ﻧﻈﺮﯾﻪ وي در‬
‫در اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻫﺪف ﺗﻔﮑﯿﮏ و‬ ‫ﻏﯿﺎب اﺛﺮات ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ اﻋﻤﺎﻟﯽ ﺑﺮ‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺳﻬﻢ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ دﯾﻮارهﻫﺎ و ﺑﺴﺘﺮ از ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ‬ ‫ﮐﻒ ﺑﺎ وزن آب ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻣﺤﺼﻮر ﺑﯿﻦ ﺧﻄﻮط ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻪ‬
‫ﮐﻞ ﻣﻘﺎﻃﻊ ذوزﻧﻘﻪاي اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺗﻌﺎدل ﻣﯽرﺳﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﻧﻈﺮﯾﻪ وي ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻗﻄﻌﯽ اراﺋﻪ ﻧﻤﯽداد‬
‫)ﮔﺮف ‪ .(1971‬اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ )‪ (1942‬ﺑﺎ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از اﺛﺮات‬
‫ﻣﻮاد و روشﻫﺎ‬ ‫ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﮐﺎﻧﺎل را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫در ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﻧﻈﺮﯾﻪ اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ‬ ‫ﺧﻄﻮط ﺟﺮﯾﺎن ﮔﺬرا از ﮐﻨﺞ ﻣﻘﻄﻊ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺟﺰء ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺳﻬﻢ‬
‫)‪ (1942‬ﺧﻂ ﺟﺮﯾﺎن ﮔﺬرا از ﮐﻨﺞ ﻣﻘﻄﻊ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﻂ‬ ‫ﺑﺴﺘﺮ ‪ Ab‬و دو ﺟﺰء ﺳﻬﻢ دﯾﻮارهﻫﺎ ‪ Aw‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﻤﻮد‪ .‬او‬
‫ﻣﻔﺼ‪‬ﻞ ﻧﻮاﺣﯽ ﺳﻬﻢ دﯾﻮارهﻫﺎ و ﺳﻬﻢ ﺑﺴﺘﺮ در ﻧﻈﺮ‬ ‫اﺑﺮاز داﺷﺖ ﮐﻪ وزن ﺳﯿﺎل ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺳﻬﻢ ﺑﺴﺘﺮ ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﮕﺎﺷﺖ ﻫﻤﺪﯾﺲ‪ ،‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺧﻂ‬ ‫ﺑﺴﺘﺮ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ وزن ﺳﯿﺎل ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺳﻬﻢ دﯾﻮارهﻫﺎ ﺑﺎ‬
‫ﺟﺮﯾﺎن ﮔﺬرا از ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺸﺘﺮك دﯾﻮاره و ﺑﺴﺘﺮ ﮐﺎﻧﺎل‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ دﯾﻮارهﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺎدل ﻣﯽرﺳﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻓﺮض‬
‫ذوزﻧﻘﻪاي ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺣﻞ ﻣﻌﺎدﻻت ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ و‬ ‫ﻧﻤﻮد ﻣﺎ ﺑﯿﻦ ﻣﺮز ﻣﺸﺘﺮك دو ﻧﺎﺣﯿﻪ اﺻﻄﮑﺎﮐﯽ وﺟﻮد‬
‫اﻧﺪازه ﺣﺮﮐﺖ در ﺟﺮﯾﺎن ﺳﯿﺎل ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ و داﺋﻤﯽ ﺑﺮاي‬ ‫ﻧﺪارد اﻣﺎ در ﻣﻮرد ﻧﺤﻮه ﺗﻌﯿﯿﻦ ‪ Ab‬و ‪ Aw‬ﺗﻮﺿﯿﺤﯽ‬
‫ﺣﺠﻢ ﮐﻨﺘﺮل ﻓﺮﺿﯽ ﺗﻮاﺑﻊ اوﻟﯿﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻨﺶﻫﺎي‬ ‫اراﺋﻪ ﻧﺪاد‪ .‬ﻣﺤﻘﻘﺎن ﺑﺴﯿﺎري ﺳﻌﯽ در ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻮاﺣﯽ ‪ Ab‬و‬
‫ﺑﺮﺷﯽ ﻣﺘﻮﺳﻂ دﯾﻮارهﻫﺎ و ﺑﺴﺘﺮ اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬ ‫‪ Aw‬در ﻣﻘﺎﻃﻊ ذوزﻧﻘﻪاي ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﯾﺎﻧﮓ و ﻟﯿﻢ )‪،(1997‬‬
‫ﻓﺮض اول ﺗﻨﺶﻫﺎي ﺑﺮﺷﯽ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﮕﺎﺷﺖ‬ ‫ﯾﺎﻧﮏ و ﻫﻤﮑﺎران )‪ (2004‬روش ‪ 2YLM‬را ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ ﺗﻮزﯾﻊ‬
‫ﻫﻤﺪﯾﺲ و ﺑﺎ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از اﺛﺮات ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ و‬ ‫اﻧﺮژي ﺟﺮﯾﺎن در ﮐﻮﺗﺎﻫﺘﺮﯾﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ از ﺟﺪارهﻫﺎ ﺑﺮاي‬
‫ﻓﺮض ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮدن ﻟﺰﺟﺖ ﮔﺮداﺑﯽ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬ ‫ﻣﻘﺎﻃﻊ ﺑﺎ زﺑﺮي ﺟﺪاره ﻏﯿﺮ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ اراﺋﻪ دادﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮض دوم ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﺿﺮاﯾﺐ ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺑﺮاي در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ‬ ‫ﺧﺪاﺷﻨﺎس و ﭘﮑﻮﺋﺮ )‪ (1999‬روش ‪ 3MPM‬را ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ‬
‫اﺛﺮات ﺟﺮﯾﺎن ﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ و ﻟﺰﺟﺖ ﮔﺮداﺑﯽ ﻣﺘﻐﯿﺮ و ﺳﺎﯾﺮ‬ ‫ﻧﺤﻮه ﺗﻮزﯾﻊ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﺟﺪاره ﻣﺮﻃﻮب ﮐﺎﻧﺎل‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﻧﺸﺪه اﻗﺪام ﺑﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ‬ ‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻫﻨﺪﺳﻪ ﮐﺎﻧﺎل ﺑﺮ ﺧﻂ ﺟﺮﯾﺎن ﮔﺬرا از‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺷﺪ‪ .‬در اداﻣﻪ ﺑﻪ ﺷﺮح و ﺑﺮرﺳﯽ روش ﺣﺎﺿﺮ‬ ‫ﮐﻨﺞ و ﺑﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ ﻧﻈﺮﯾﻪ اﯾﻨﺸﺘﯿﻦ و روش ‪ 4NAM‬ﺑﺮاي‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ و ﺑﺎ زﺑﺮي ﺟﺪاره ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ اراﺋﻪ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻘﻘﺎن دﯾﮕﺮي ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮي از روشﻫﺎي‬
‫ﻋﺪدي و ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﺤﻮه ﺗﻮزﯾﻊ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﭘﯿﺮاﻣﻮن‬
‫ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻧﻈﺮي ﻣﺴﺌﻠﻪ‬ ‫ﺟﺪاره ﻣﻘﻄﻊ ﮐﺎﻧﺎل را ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﯿﻮﻧﻮ و ﻧﺎﯾﺖ‬
‫ﺑﺎ ﻓﺮض ﺷﺮاﯾﻂ ﺟﺮﯾﺎن ﺳﯿﺎل ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ و داﺋﻤﯽ‬ ‫)‪ (1988‬روش ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ‪ 5SKM‬را ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺳﺮﻋﺖ‬
‫در ﮐﺎﻧﺎل ذوزﻧﻘﻪاي و ﺟﻬﺖ ﺟﺮﯾﺎن ‪ x‬و ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻋﻤﻘﯽ و ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﺟﺪاره در ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻣﺮﮐﺐ ﺑﺎ‬
‫ﮐﺎﻧﺎل )ﺷﮑﻞ ‪ (1‬ﻣﻌﺎدﻻت ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ‪ 1‬و اﻧﺪازه ﺣﺮﮐﺖ ‪2‬‬ ‫ﻣﻘﻄﻊ اﺻﻠﯽ ذوزﻧﻘﻪ اراﺋﻪ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﯾﻮ و ﺗﺎن )‪(2007‬‬
‫را ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫روش ﺷﺒﮑﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎ ﻓﺮض ﻃﻮﻟﯽ ﻣﻌﯿﻨﯽ از ﺳﻄﺢ آزاد‬
‫‪∂v ∂w‬‬ ‫ﺳﯿﺎل و ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﻣﺮﻃﻮب ﺟﺪاره ﻣﻘﻄﻊ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻪ‬
‫‪+‬‬ ‫‪=0‬‬ ‫]‪[1‬‬
‫‪∂y ∂z‬‬
‫‪ ∂u‬‬ ‫‪∂u ‬‬ ‫‪ ∂τ yx ∂τ zx ‬‬
‫‪ρ  v + w  = ρgS + ‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪‬‬ ‫]‪[2‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪Conformal mapping‬‬
‫‪ ∂y‬‬ ‫‪∂z ‬‬ ‫‪ ∂y‬‬ ‫‪∂z ‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪Yang and Lim method‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Merged perpendicular method‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Normal area method‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Shiono and Knight method‬‬
 ‫ﻧﺸﺮﯾﻪ داﻧﺶ آب و ﺧﺎك‪ /‬ﺟﻠﺪ ‪ 22‬ﺷﻤﺎره ‪ /2‬ﺳﺎل ‪1391‬‬ ‫ﺟﺎوﯾﺪ و ﻣﺤﻤﺪي‬ ‫‪20‬‬

‫‪ CH‬و ‪ GB‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ‬ ‫و ﺑﺮاي ﻣﺮز‬ ‫‪ x‬؛‪ v‬و‪w‬‬ ‫ﮐﻪ در آن ‪ u‬ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﯾﺎن در راﺳﺘﺎي‬
‫و ‪ dA = dl.1‬اﺳﺖ‬ ‫‪−dy = (∂z / ∂n).dl‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪dz = (∂y / ∂n).dl‬‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ در راﺳﺘﺎي ‪ y‬و ‪ z‬؛‬
‫راﺑﻄﻪ ‪ 6‬را ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‬ ‫‪ ρ‬وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺳﯿﺎل؛ ‪ g‬ﺷﺘﺎب ﺛﻘﻞ؛ ‪ S‬ﺷﯿﺐ ﺑﺴﺘﺮ‬
‫‪ ∂y‬‬ ‫‪∂z ‬‬ ‫ﮐﺎﻧﺎل؛ ‪ τ yx‬و ‪ τ zx‬ﺗﻨﺶﻫﺎي ﺑﺮﺷﯽ در راﺳﺘﺎي ﺟﺮﯾﺎن‬
‫∫= ∫‬
‫‪GB‬‬ ‫‪CH‬‬
‫=‬
‫∫‬
‫‪CH‬‬
‫= ‪ρu  v + w dA‬‬
‫‪ ∂n‬‬ ‫‪∂n ‬‬ ‫]‪∫ ρu(vdz − wdy) [6‬‬
‫‪CH‬‬
‫اﻋﻤﺎﻟﯽ ﺑﺮ ﺻﻔﺤﺎت ‪ z − x‬و ‪ y − x‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺟﻤﻠﻪ ﺳﻤﺖ‬
‫و ﺑﺮاي ﻣﺮز ‪ HG‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ‪، ∂y / ∂n = 0‬‬
‫ﭼﭗ راﺑﻄﻪ ‪ 2‬ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﺛﺮات ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ و ﺟﻤﻠﻪ اول‬
‫‪ v ≠ o ، ∂z / ∂n = 1‬و ‪ w = 0‬اﺳﺖ ‪ ،‬راﺑﻄﻪ ‪ 7‬را ﺧﻮاﻫﯿﻢ‬
‫ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺗﻨﺶﻫﺎي ﺑﺮﺷﯽ ﺧﺎﻟﺺ اﻋﻤﺎﻟﯽ ﺑﺮ‬
‫داﺷﺖ‪.‬‬
‫اﻟﻤﺎنﻫﺎي دﯾﻔﺮاﻧﺴﯿﻠﯽ ﺳﯿﺎل و ﺟﻤﻠﻪ دوم ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﺛﺮ وزن‬
‫‪ ∂y‬‬ ‫‪∂z ‬‬
‫∫‬ ‫‪HG‬‬
‫=‬
‫‪HG‬‬ ‫∫‬
‫‪ρu  v + w dA = 0‬‬
‫‪ ∂n‬‬ ‫‪∂n ‬‬
‫]‪[7‬‬ ‫در ﺟﻬﺖ ﺟﺮﯾﺎن اﺳﺖ‪.‬‬
‫راﺑﻄﻪ ‪ 8‬ﺑﺎ ﺟﺎﮔﺬاري رواﺑﻂ ‪ 5‬ﺗﺎ ‪ 7‬در راﺑﻄﻪ ‪ 4‬ﺑﺪﺳﺖ‬ ‫ﺑﺎ ﺿﺮب راﺑﻄﻪ ‪ 1‬در ‪ ρu‬و اﺿﺎﻓﻪ ﺑﻪ راﺑﻄﻪ ‪2‬‬
‫ﻣﯽآﯾﺪ‪:‬‬ ‫و ﺳﭙﺲ اﻧﺘﮕﺮالﮔﯿﺮي در ﺣﺠﻢ اﺧﺘﯿﺎري ∀ ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ‪A‬‬
‫‪ ∂y‬‬ ‫‪∂z ‬‬ ‫و اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﻈﺮﯾﻪ ﮔﺎوس راﺑﻄﻪ ‪ 3‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪:‬‬
‫)‪∫ ρu v ∂n + w ∂n dA = 2∫ ρu(vdz − wdy‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪CH‬‬
‫]‪[8‬‬
‫‪ ∂y‬‬ ‫‪∂z ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪∂y‬‬ ‫‪∂z ‬‬
‫و ﺑﺮاي ﺟﻤﻠﻪ ﻧﯿﺮوي ﺑﺮﺷﯽ راﺑﻄﻪ ‪ 3‬ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺻﻮت ﺗﺤﻠﯿﻞ‬ ‫‪∫ ρu v ∂n + w ∂n dA = ρgS∀ + ∫ τ‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪yx‬‬
‫‪∂n‬‬
‫‪+ τ zx dA‬‬
‫‪∂n ‬‬
‫]‪[3‬‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ‪ ،‬راﺑﻄﻪ ‪ 9‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫ﮐﻪ در آن ‪ ∂y / ∂n‬ﮐﺴﯿﻨﻮس زاوﯾﻪ ﺑﯿﻦ ﻣﺤﻮر ‪ y‬و ﺑﺮدار‬
‫ﻧﺮﻣﺎل روي ﺳﻄﺢ ﮐﻨﺘﺮل ﺑﻪ ﻃﺮف ﺑﯿﺮون ﺣﺠﻢ ﮐﻨﺘﺮل‬
‫‪∫ τ‬‬
‫‪‬‬
‫‪yx‬‬
‫‪∂y‬‬
‫‪∂n‬‬
‫‪+ τ zx‬‬
‫‪∂z ‬‬
‫‪dA = −τ b b + 2‬‬
‫‪∂n ‬‬ ‫∫‬ ‫(‬
‫‪ρu τ yx dz − τ zx dy‬‬ ‫]‪) [9‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪CH‬‬
‫‪n‬‬ ‫ﺑﻮده و ‪ ∂z / ∂n‬ﮐﺴﯿﻨﻮس زاوﯾﻪ ﺑﯿﻦ ﻣﺤﻮر ‪ z‬و ﺑﺮدار‬
‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮاي ﺟﻤﻠﻪ ﺟﺎذﺑﻪ راﺑﻄﻪ ]‪ [3‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻤﻠﻪ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺷﺎر اﻧﺪازه ﺣﺮﮐﺖ ﺧﺎﻟﺺ‬
‫‪ ∀ = Ab .1‬اﺳﺖ راﺑﻄﻪ ‪ 10‬را ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺮوﺟﯽ از ﺳﻄﺢ ﮐﻨﺘﺮل و ﺟﻤﻠﻪ اول ﺳﻤﺖ راﺳﺖ‬
‫‪ρgS∀ = ρgSAb‬‬ ‫]‪[10‬‬
‫ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻧﯿﺮوي ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ روي ﺳﻄﺢ ﮐﻨﺘﺮل ‪ A‬و‬
‫ﺟﻤﻠﻪ دوم ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﺛﺮ ﻧﯿﺮوي ﺟﺎذﺑﻪ ﺑﺮ روي ﺣﺠﻢ ﮐﻨﺘﺮل‬
‫ﺑﺎ ﺟﺎﮔﺬاري رواﺑﻂ ‪ 8‬ﺗﺎ ‪ 10‬در راﺑﻄﻪ ‪ 3‬ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺴﺘﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت راﺑﻄﻪ ‪ 11‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪ .‬ﮐﻪ‬
‫در آن ﺟﻤﻠﻪ اول ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻘﺪار ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ‬
‫ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺴﺘﺮ‬
‫در ﻣﺮز دو ﻧﺎﺣﯿﻪ ‪ Ab‬و ‪ Aw‬ﺑﻮده و ﺟﻤﻠﻪ دوم ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ‬
‫ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺣﺠﻢ ﮐﻨﺘﺮل ‪) BCHGB‬ﺷﮑﻞ‬
‫ﻣﻘﺪار اﺛﺮات ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ و ﺟﻤﻠﻪ ﺳﻮم ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﺛﺮ‬
‫‪ (1‬و ﻃﻮل واﺣﺪ در راﺳﺘﺎي ﺟﺮﯾﺎن ‪ x‬و اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻄﻮط‬
‫ﻧﯿﺮوي ﺟﺎذﺑﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪z‬‬ ‫‪ EB‬و ‪ FC‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﻮر ‪ z‬ﻣﺘﻘﺎرن و ﺗﺎﺑﻌﯽ از‬
‫‪ρgSAb‬‬
‫= ‪τb‬‬
‫‪b‬‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺎر اﻧﺪازه ﺣﺮﮐﺖ راﺑﻄﻪ ‪ 3‬را ﺑﻪ ﺻﻮرت راﺑﻄﻪ‬
‫]‪[11‬‬
‫‪−‬‬
‫‪2‬‬
‫‪b CH‬‬ ‫∫‬
‫‪ρu (vdz − wdy ) +‬‬
‫‪2‬‬
‫‪b‬‬ ‫∫‬‫‪CH‬‬
‫(‬
‫‪ρu τ yxdz − τ zxdy‬‬ ‫)‬ ‫‪ 4‬ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ ∂y‬‬ ‫‪∂z ‬‬
‫ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﻣﺘﻮﺳﻂ دﯾﻮاره‬ ‫∫ ‪∫ ρu v ∂n + w ∂n dA = ∫ + ∫ + ∫ +‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪BC‬‬ ‫‪CH‬‬ ‫‪HG‬‬ ‫‪GB‬‬
‫]‪[4‬‬
‫رواﺑﻂ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﻣﺘﻮﺳﻂ دﯾﻮاره را ﺑﻪ ﻃﻮر‬ ‫ﺑﺮاي ﻣﺮز ‪ BC‬ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﺟﺮﯾﺎن ﻏﯿﺮ ﻟﻐﺰﺷﯽ‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺴﺘﺮ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺣﺠﻢ‬ ‫‪ ∂y / ∂n = 0 ، v = w = 0‬و ‪ ∂z / ∂n = −1‬ﻃﺒﻖ راﺑﻄﻪ ‪5‬‬
‫ﮐﻨﺘﺮل ﺑﯿﺎن ﺷﺪه ﻣﯽ ﺗﻮان ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ روش‬ ‫دارﯾﻢ ‪:‬‬
‫ﮐﻮﺗﺎﻫﺘﺮ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ راﺑﻄﻪ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ در‬ ‫‪ ∂y‬‬ ‫‪∂z ‬‬
‫ﮐﺎﻧﺎل ﻫﺎ ﻃﺒﻖ راﺑﻄﻪ ‪ 12‬ﮐﻪ در آن ‪ Pb‬و ‪ Pw‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ‬
‫‪∫ = ∫ ρu v ∂n + w ∂n dA = 0‬‬
‫‪BC‬‬ ‫‪A‬‬
‫]‪[5‬‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻃﻮل ﮐﻒ ﺑﺴﺘﺮ و ﻃﻮل ﮐﻞ دﯾﻮاره ﻫﺎي ﻣﺮﻃﻮب‬

 ‫‪21‬‬ ‫ﺑﺮآورد ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ در ﮐﺎﻧﺎل ﻫﺎي ذوزﻧﻘﻪ اي روﺑﺎز ﺑﺎ ﺟﺪاره ﺻﺎف ‪.....‬‬

‫‪ 16‬و رواﺑﻂ ‪ 11‬و ‪ 15‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ 17‬و ‪ 18‬ﺑﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬راﺑﻄﻪ ‪ 12‬را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت راﺑﻄﻪ ‪ 13‬ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺎن‬
‫دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﻨﺪ و ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ ﺗﻌﯿﯿﻦ ‪ Ab‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي‬ ‫ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮﺷﯽ ﻣﺘﻮﺳﻂ را اﺳﺘﺨﺮاج ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺧﻮد ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ‬ ‫‪τ = ρgS‬‬
‫‪A‬‬
‫]‪[12‬‬
‫‪Pb + Pw‬‬
‫ﺑﺮآورد ﻣﻌﺎدﻻت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻄﻮط ‪ CH‬و ‪ GB‬ﻣﯽ‬
‫‪Pwτ w + Pb τ b = ρgSA‬‬ ‫]‪[13‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬راﺑﻄﻪ ‪ 16‬ﻫﻤﺎن راﺑﻄﻪ ﭘﻮاﺳﻦ ﺑﻮده و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫ﻧﮕﺎﺷﺖ ﻫﻤﺪﯾﺲ ﻣﻮرد ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد )واﯾﺖ‬
‫راﺑﻄﻪ ‪ 13‬را ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ رواﺑﻂ ﺑﯿﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﻫﺎي‬
‫‪.(1991‬‬
‫ﻫﻨﺪﺳﯽ ﻣﻘﻄﻊ ﺑﻪ ﺻﻮرت راﺑﻄﻪ ‪ 14‬ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﯿﺎن‬
‫‪∂ 2u‬‬ ‫‪∂ 2u‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪= const‬‬ ‫]‪[16‬‬ ‫ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪∂y 2‬‬ ‫‪∂z 2‬‬
‫‪ρgSAb‬‬ ‫) ‪2h 1 + m2 τ w + bτ b = ρgSh(b + mh‬‬ ‫]‪[14‬‬
‫= ‪τb‬‬ ‫]‪[17‬‬
‫‪b‬‬
‫) ‪ρgS (b + mh − Ab h‬‬
‫= ‪τw‬‬ ‫]‪[18‬‬
‫‪2 1 + m2‬‬
‫‪z‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪G‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪D‬‬
‫ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﻮارﺗﺰ ‪ -‬ﮐﺮﯾﺴﺘﻮﻓﻞ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮑﯽ از ﺗﺒﺪﯾﻼت‬ ‫‪E‬‬ ‫‪F‬‬
‫‪Aw / 2‬‬ ‫]‪Eq [24‬‬
‫ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ در رﯾﺎﺿﯿﺎت ﻋﺎﻟﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺑﺮاي ﻧﮕﺎﺷﺖ‬ ‫‪h‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪Ab / 2‬‬ ‫‪dl‬‬
‫ﭼﻨﺪ ﺿﻠﻌﯽﻫﺎ ﺑﺮ روي ﻣﺤﻮر اﻓﻘﯽ در ﺻﻔﺤﻪ ﻣﺘﺠﺎﻧﺲ‬ ‫‪m=1‬‬

‫‪B‬‬
‫در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻫﺮ ﯾﮏ‬ ‫‪y‬‬ ‫‪C‬‬

‫از ﻧﻘﺎط روي ﺻﻔﺤﻪ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻣﻘﻄﻊ ﺑﺮ ﺻﻔﺤﻪ ﻣﺘﺠﺎﻧﺲ‬

‫ﺧﻮد ﻧﮕﺎﺷﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺧﻄﻮط اﻓﻘﯽ و ﻋﻤﻮدي‬
‫در ﺻﻔﺤﻪ ﺗﺠﺎﻧﺲ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻄﻮط ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ و‬
‫ﺟﺮﯾﺎن در ﺻﻔﺤﻪ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد )اﺷﭙﯿﮕﻞ ‪.(1993‬‬
‫ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺮاي ﻣﻘﻄﻊ ذوزﻧﻘﻪ ﺑﺎ ﺷﯿﺐ‬
‫دﯾﻮاره )‪ (1:1‬ﻃﺒﻖ راﺑﻄﻪ ‪ 19‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ در آن‬
‫‪ ω = y + iz‬و ‪ ζ = ξ + iη‬ﺑﻮده و ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻘﺎط‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ و ﺻﻔﺤﻪ ﺗﺠﺎﻧﺲ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻫﺎي‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪ -1‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﻘﻄﻊ ﻋﺮﺿﯽ ﮐﺎﻧﺎل ذوزﻧﻘﻪاي‬
‫ﺣﻘﯿﻘﯽ و ﻣﻮﻫﻮﻣﯽ ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ ﻫﺮ ﯾﮏ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و ‪، +b / 2‬‬
‫‪ − b / 2‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻗﺮاردادي ﺑﺮاي ﻧﻘﺎط ﮐﻨﺞ ﻣﻘﻄﻊ در‬ ‫از ﺟﺎﮔﺬاري راﺑﻄﻪ ‪ 11‬در راﺑﻄﻪ ‪ 14‬ﻣﯽﺗﻮان راﺑﻄﻪ ﺗﻨﺶ‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ﻣﺘﺠﺎﻧﺲ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﻣﻘﺪار ﻋﺪدي‬ ‫ﺑﺮﺷﯽ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺟﺪاره را ﺑﻪ ﺻﻮرت راﺑﻄﻪ ‪ 15‬اﺳﺘﺨﺮاج‬
‫ﺧﻄﻮط ﺟﺮﯾﺎن ﮔﺬرا از ﻧﻘﺎط ﻣﺰﺑﻮر ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻘﺪار ﻗﺮار داد‬ ‫ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫) ‪ρgS (b + mh − Ab h‬‬
‫ﺷﺪه ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫= ‪τw‬‬
‫‪2 1 + m2‬‬
‫‪−1 / 4‬‬ ‫‪−1 / 4‬‬
‫]‪[15‬‬
‫‪dω‬‬
‫‪dζ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪b‬‬
‫‪= k1  ζ − ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪b‬‬
‫‪ζ + ‬‬ ‫]‪[19‬‬ ‫∫ ‪∫ ρu(vdz − wdy) −‬‬ ‫(‬
‫‪ρu τ yxdz − τ zxdy‬‬ ‫)‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪+‬‬ ‫‪CH‬‬ ‫‪CH‬‬

‫‪h 1 + m2‬‬ ‫‪h 1 + m2‬‬

‫راﺑﻄﻪ ‪ 20‬ﯾﮏ راﺑﻄﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺮاي ﻋﺮض ﻫﺎي ﻣﺘﻐﯿﺮ‬

‫ﺑﺴﺘﺮ ﮐﺎﻧﺎل ﺑﻮده و ﺑﺎ اﻧﺘﮕﺮال ﮔﯿﺮي از راﺑﻄﻪ ‪ 19‬ﺑﺪﺳﺖ‬ ‫ﺗﻘﺮﯾﺐ اول‬
‫ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ در آن ‪ k1‬و ‪ k2‬ﺿﺮاﯾﺐ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮده و ﺑﺮاي‬ ‫ﺑﺎ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از اﺛﺮات ﺟﺮﯾﺎن ﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ و‬
‫ﻋﺮضﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺴﺘﺮ ﻣﻘﻄﻊ و ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻗﺮاردادي ذﮐﺮ‬ ‫ﺗﻨﺶﻫﺎي ﺑﺮﺷﯽ ﺟﺮﯾﺎن ﺳﯿﺎل راﺑﻄﻪ ‪ 2‬ﺑﻪ ﺻﻮرت راﺑﻄﻪ‬
 ‫ﻧﺸﺮﯾﻪ داﻧﺶ آب و ﺧﺎك‪ /‬ﺟﻠﺪ ‪ 22‬ﺷﻤﺎره ‪ /2‬ﺳﺎل ‪1391‬‬ ‫ﺟﺎوﯾﺪ و ﻣﺤﻤﺪي‬ ‫‪22‬‬

‫ﺷﺪه ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ دارﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎﺑﻊ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪه در راﺑﻄﻪ ‪20‬‬

‫ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺗﺎﺑﻊ ﻓﻮق ﻫﻨﺪﺳﯽ در رﯾﺎﺿﯿﺎت ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬
‫‪η/b=0.98‬‬
‫‪η/b=0.84‬‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪η/b=0.70‬‬ ‫‪2 k1 (− b + 2ζ )3 / 4 (2 + 4ζ / b )1/ 4‬‬
‫‪ω = k2 +‬‬
‫‪η/b=0.56‬‬ ‫‪3(b + 2ζ )1/ 4‬‬ ‫]‪[20‬‬
‫‪η/b=0.42‬‬ ‫] ‪× HyperGeome tric 2 F 1[1 4 , 3 4 , 7 4 ,1 2 − ζ b‬‬
‫‪η/b=0.28‬‬ ‫ﻓﺮم ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺰﺑﻮر ﺑﻪ ﺻﻮرت راﺑﻄﻪ ‪ 21‬ﺑﯿﺎن ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪η/b=0.14‬‬

‫‪abx a (a + 1)b(b + 1) 2‬‬

‫‪η/b=0‬‬ ‫‪HyGe2 F 1[a , b, c, x] = 1 +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪x + ...‬‬ ‫]‪[21‬‬
‫‪c‬‬ ‫)‪c(c + 1‬‬

‫ﺑﺮاي ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﺮض ﻣﻘﻄﻊ ﺑﺎ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺮم اﻓﺰار ‪ Mathematica‬ﺑﯿﺶ از ‪100,000‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ -3‬ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻫﺎي ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﻃﺒﻖ راﺑﻄﻪ ‪23‬‬ ‫ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺎﺗﺮﯾﺴﯽ ﺑﻪ ازاي ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ ‪ η‬و‬
‫‪y‬‬ ‫‪ ξ‬ﻃﺒﻖ راﺑﻄﻪ ‪ 20‬اﺧﺘﺼﺎص ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻣﻘﺎدﯾﺮ ‪ z‬و‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﺑﻄﻪ ‪ 22‬ﻣﯽﺗﻮان ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺧﻂ ﺟﺮﯾﺎن ﮔﺬرا‬ ‫‪SPSS‬‬ ‫اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺮم اﻓﺰار‬
‫از ﮐﻨﺞ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﻣﻘﻄﻊ را ﺑﻪ ازاي ‪ ξ = b / 2‬ﺑﺪﺳﺖ‬ ‫ﺧﻄﻮط ﺟﺮﯾﺎن و ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻃﺒﻖ رواﺑﻂ ‪ 22‬و‬
‫آورد اﻣﺎ ﺑﺮاي راﺣﺘﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ Ab‬راﺑﻄﻪ ‪ 24‬ﺑﺮاي ﻧﻘﻄﻪ‬ ‫‪ 23‬ﺑﺮاي ﻣﻘﻄﻊ ﺣﺎﺿﺮ ﺗﺨﻤﯿﻦ زده ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﮐﻨﺞ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻋﺮض ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫ﺻﻮرت ﺑﯽ ﺑﻌﺪ رواﺑﻂ ‪ 22‬و ‪ 23‬را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ‬
‫ﺑﺴﺘﺮ ﺑﺎ اﻧﻄﺒﺎق ﺑﯿﺶ از ‪ 1000‬ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺮاي ﺧﻄﻮط ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ‬ ‫ﻣﯽﺗﻮان در ﺷﮑﻞﻫﺎي ‪ 2‬و ‪ 3‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺨﻤﯿﻦ زده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﻣﻘﺪار ﺧﻂ‬
‫) ‪ξ b = 1.039 Sin (1.444 y b )Cosh (0.878 z b‬‬ ‫]‪[22‬‬
‫ﺟﺮﯾﺎن ﻧﻘﺎط ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺮ روي راﺑﻄﻪ ‪ 24‬ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮده و‬
‫) ‪η b = 1.704 Cos (1.373 y b )Sinh (0.837 z b‬‬ ‫]‪[23‬‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ ξ = b / 2‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫) ‪y b = 0.5 Exp(− 0.57 z b‬‬ ‫]‪[24‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در اداﻣﻪ ﺗﻘﺮﯾﺐ اول ﺗﺤﻘﯿﻖ ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ‪ Ab‬در‬
‫رواﺑﻂ ‪ 17‬و ‪ 18‬ﺑﺎ اﻧﺘﮕﺮال ﮔﯿﺮي از راﺑﻄﻪ ‪ 24‬در ارﺗﻔﺎع‬
‫ﺳﯿﺎل راﺑﻄﻪ ‪ 25‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﮔﺮدد و ﺑﺎ ﺟﺎﯾﮕﺬاري در‬
‫رواﺑﻂ ‪ 17‬و ‪ 18‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻪ ﺻﻮرت رواﺑﻂ ‪ 26‬و ‪27‬‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪h‬‬
‫‪ξ/b=0.9‬‬
‫∫‬
‫]) ‪Ab = 2 ydz =1.7544b 2 [1 − Exp(− 0.57 h b‬‬ ‫]‪[25‬‬ ‫‪ξ/b=0.8‬‬
‫‪ξ/b=0.0‬‬
‫‪ξ/b=0.1‬‬
‫‪ξ/b=0.2‬‬

‫‪0‬‬ ‫‪ξ/b=0.7‬‬
‫‪ξ/b=0.3‬‬

‫‪τb‬‬ ‫‪ξ/b=0.6‬‬
‫]) ‪= 1.7544 [1 − Exp (− 0.57 h b‬‬
‫‪b‬‬
‫]‪[26‬‬ ‫‪ξ/b=0.5‬‬
‫‪ρgSh‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪ξ/b=0.4‬‬
‫‪τw‬‬
‫=‬
‫[‬
‫‪b h + m − (b h ) τ b ρgSh‬‬ ‫]‬ ‫]‪[27‬‬
‫‪ρgSh‬‬ ‫‪2 1 + m2‬‬

‫ﺷﮑﻞ ‪ -2‬ﻣﻨﺤﻨﯽﻫﺎي ﺧﻄﻮط ﺟﺮﯾﺎن ﻃﺒﻖ راﺑﻄﻪ ‪22‬‬

 ‫‪23‬‬
‫‪τb‬‬
‫‪= Exp (− 0.57 h b ) +‬‬
‫‪− 0.57λh‬‬
‫) ‪Exp (− 0.57 λ h b‬‬
‫‪ρgSh‬‬ ‫‪2b‬‬
‫‪−‬‬
‫‪2‬‬
‫∫‬‫‪ρu (vdz − wdy ) +‬‬
‫‪ρgShb CH‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ρgShb‬‬ ‫∫‬‫‪CH‬‬
‫‪ρu τ yxdz − τ zxdy‬‬
‫ﺑﺮاي ﺳﺎده ﻧﻤﻮدن راﺑﻄﻪ ‪ ،29‬از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﺎﻣﯿﻨﺎﮔﺎ و‬
‫ﻫﻤﮑﺎران )‪ (1989‬ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﺗﻨﺶﻫﺎي ﺑﺮﺷﯽ ﻧﺎﺷﯽ‬
‫از اﺛﺮات ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ و ﻟﺰﺟﺖ ﮔﺮداﺑﯽ ﻣﺘﻐﯿﺮ ﻓﻘﻂ ‪2‬‬
‫اﻟﯽ ‪ 3‬درﺻﺪ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﮐﻞ را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺣﺬف‬
‫ﺟﻤﻠﻪﻫﺎي اول و دوم از ﺳﻤﺖ راﺳﺖ راﺑﻄﻪ ‪ 29‬و ادﻏﺎم‬
‫ﺗﺎﺛﯿﺮ آنﻫﺎ در ﺿﺮاﯾﺐ ﺗﺼﺤﯿﺢ راﺑﻄﻪ ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫راﺑﻄﻪ ‪ 30‬ﺧﻼﺻﻪ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪τb‬‬
‫) ‪= Exp(− 0.57 h b ) − λ1 Exp(− 0.57λ2 h b‬‬
‫‪h‬‬
‫‪ρgSh‬‬ ‫‪b‬‬
‫ﺑﺎ ﺟﺎﯾﮕﺬاري راﺑﻄﻪ ‪ 30‬در راﺑﻄﻪ ‪ 14‬راﺑﻄﻪ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ دﯾﻮارهﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت راﺑﻄﻪ ‪ 31‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬
‫‪τw‬‬
‫=‬
‫‪1+ b h‬‬
‫‪−‬‬
‫‪b‬‬
‫‪ρgSh 2 1 + m2 2h 1 + m2‬‬
‫‪τ b ρgSh‬‬ ‫[‬
‫ﺑﺮاي آﻧﮑﻪ رواﺑﻂ ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺮاي ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﺎﻧﺎل ﻋﺮﯾﺾ و‬
‫ﺑﺎرﯾﮏ ﺻﺎدق ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺘﻔﺎوت‬
‫ﺑﺮاي ‪ τ b‬و ‪ τ w‬ﺑﺮاي ﻫﺮ ﮐﺪام از ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻋﺮﯾﺾ‬
‫و ﺑﺎرﯾﮏ ﻣﻘﺪار ﺿﺮاﯾﺐ ﺗﺼﺤﯿﺢ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻘﻄﻊ ﻋﺮﯾﺾ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ ﻓﺮض‬
‫اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻘﺪار ‪ τ w‬ﺑﺎ ﻣﯿﻞ ‪ b h‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﯽ ﻧﻬﺎﯾﺖ در ﻣﻘﻄﻊ‬
‫ذوزﻧﻘﻪ اي ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻘﻄﻊ ﻣﺴﺘﻄﯿﻠﯽ وﻗﺘﯽ ‪ b h‬ﺑﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ ﺑﯽﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﯿﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﯽﺗﻮان ﻣﻘﺪار‬
‫را ﺑﺮاي ‪ b h‬وﻗﺘﯽ ﺑﻪ‬ ‫‪τ b ρgSh = 1‬‬
‫ﺳﻤﺖ ﺑﯽ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﯿﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ در ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻣﺴﺘﻄﯿﻠﯽ ﺑﺮاي‬
‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺿﺮاﯾﺐ ﺗﺼﺤﯿﺢ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد )ﻣﺤﻤﺪي و ﺟﺎوﯾﺪ‬
‫‪ .(1390‬ﻫﺮﭼﻨﺪ در ﻣﻘﺎﻃﻊ ذوزﻧﻘﻪاي ﻣﻘﺪار ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ دﯾﻮارهﻫﺎ وﻗﺘﯽ ‪ b h‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﯽ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﯿﻞ‬
‫ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻫﻨﺪﺳﻪ ﻣﻘﻄﻊ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻘﺪار‬
‫‪ ، Ab‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻣﺴﺘﻄﯿﻠﯽ در ﻫﻤﺎن ﺷﺮاﯾﻂ‪ ،‬ﻗﺪري‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ) ﺟﺎوﯾﺪ ‪ .(1390‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از داده‪-‬‬
‫ﻫﺎي آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ ﯾﻮﺋﻦ )‪ (1989‬ﺑﺮاي ﻣﻘﻄﻊ ذوزﻧﻘﻪاي ﺑﺎ‬
‫ﺷﯿﺐ دﯾﻮاره )‪ (1:1‬ﻣﯽﺗﻮان ﺿﺮاﯾﺐ اﺻﻼﺣﯽ را ﺑﻪ ازاي‬
‫ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ ‪ b h‬ﺑﺪﺳﺖ آورد‪ .‬ﺑﻪ ازاي ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫‪ b h‬و ﺣﻞ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي دو ﻣﻌﺎدﻟﻪ و دو ﻣﺠﻬﻮل ﺗﺸﮑﯿﻞ‬
‫ﺑﺮآورد ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ در ﮐﺎﻧﺎل ﻫﺎي ذوزﻧﻘﻪ اي روﺑﺎز ﺑﺎ ﺟﺪاره ﺻﺎف ‪.....‬‬
‫ﺗﻘﺮﯾﺐ دوم ﺑﺎ اﻋﻤﺎل ﺿﺮاﯾﺐ اﺻﻼﺣﯽ ﺗﺠﺮﺑﯽ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻧﺎﯾﺖ و ﻫﻤﮑﺎران )‪ (2007‬ﻧﺸﺎن داده‬
‫(‬
‫)‬ ‫اﺳﺖ ﮐﻪ در ﮐﺎﻧﺎلﻫﺎي ذوزﻧﻘﻪاي ﺗﻌﺪاد ﮔﺮداﺑﻪ ﻫﺎي‬
‫]‪[29‬‬ ‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﻧﺎﺷﯽ از ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻋﺮض‬
‫ﺑﺴﺘﺮ ﺑﺮ ارﺗﻔﺎع ﺳﯿﺎل ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﻃﻊ ﺑﺎ‬
‫ﺷﺮاﯾﻂ ‪ b h ≤ 1.1‬و ‪ b h ≥ 2‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺳﻪ و ﭼﻬﺎر‬
‫ﮔﺮداﺑﻪ ﻋﻤﺪه ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ در ﺧﻼف‬
‫ﺟﻬﺖ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ در ﺣﺮﮐﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﺤﻮه ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺗﻮأم اﯾﻦ‬
‫ﮔﺮدابﻫﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽﺷﻮد ﻣﺤﻞ وﻗﻮع ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺪاﮐﺜﺮ در‬
‫اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻃﻊ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺳﻄﺢ آزاد ﺟﺮﯾﺎن ﺳﯿﺎل ﺗﻤﺎﯾﻞ داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﭘﺪﯾﺪه ﻏﻮﻃﻪوري ﻣﺤﻞ ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺪاﮐﺜﺮ‬
‫ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻏﯿﺮ ﻋﺮﯾﺾ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﮔﺮدد ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﻃﻊ‬
‫]‪[30‬‬
‫ذوزﻧﻘﻪاي رخ ﻧﺪﻫﺪ‪ .‬ﻗﺪرت ﮔﺮداﺑﻪ ﻋﻤﺪه ﻣﺘﺄﺛﺮ از دﯾﻮاره‬
‫راﺑﻄﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﯽ ﺑﺎ ﺷﯿﺐ ﺟﺪاره ﮐﺎﻧﺎل دارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﺮ‬
‫ﭼﻪ ﺷﯿﺐ دﯾﻮاره ﮐﺎﻧﺎل ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮ ﻗﺪرت اﯾﻦ ﮔﺮداﺑﻪ‬
‫]‬ ‫]‪[31‬‬ ‫اﻓﺰوده ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮه ﺗﺎﺛﯿﺮ‬
‫ﻋﻤﻠﮑﺮد ﮔﺮداﺑﻪﻫﺎ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻋﺪم ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﯿﺰان ﻗﺪرت‬
‫ﺣﺮﮐﺖ آنﻫﺎ در ارﺗﻔﺎع ﻣﺸﺎﻫﺪاﺗﯽ ﻣﺤﻞ ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺪاﮐﺜﺮ‬
‫ﻣﯽﺗﻮان اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ را ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﮔﺮداﺑﻪ ﻫﺎي‬
‫ذﮐﺮ ﺷﺪه ﻓﻘﻂ ﺑﺮ ﻣﺤﻞ ﻗﺮار ﮔﯿﺮي ﺧﻄﻮط ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ و‬
‫ﺧﻄﻮط ﺟﺮﯾﺎن اﺳﺖ و ﻫﺮ ﭼﻪ ﻗﺪرت ﺣﺮﮐﺖ ﮔﺮداﺑﻪ اول‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺧﻄﻮط ﺟﺮﯾﺎن و ﻫﻢ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ ﻣﺤﻮر ﺗﻘﺎرن ﻣﻘﻄﻊ اﻧﺤﺮاف ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮاي در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﺛﺮات ﺟﺮﯾﺎن ﻫﺎي‬
‫ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ اﻧﺤﻨﺎي ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻄﻮط ﺟﺮﯾﺎن‬
‫و‬ ‫‪τ w ρgSh = 0.63‬‬
‫‪ CH‬و ‪ GB‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ داﺧﻞ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ‪ ،‬ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ اﻋﻤﺎل‬
‫ﺿﺮاﯾﺐ ﺗﺼﺤﯿﺢ راﺑﻄﻪ ‪ 25‬را ﺑﺎزﺑﯿﻨﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ‪ Ab‬ﺑﺎ اﻧﺘﮕﺮال ﮔﯿﺮي ﺟﺰء ﺑﻪ ﺟﺰء از راﺑﻄﻪ‬
‫‪ 24‬و ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﯿﺮي ﻗﻀﯿﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ در اﻧﺘﮕﺮالﻫﺎ‬
‫راﺑﻄﻪ ‪ 28‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﮔﺮدد ﮐﻪ در آن ‪ λ‬ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺼﺤﯿﺢ‬
‫ﻣﻨﺘﺠﻪ از ﻗﻀﯿﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪h‬‬ ‫‪− 0.57λh 2‬‬
‫∫‬
‫‪Ab = 2 ydz =bhExp (− 0.57 h b ) +‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪2‬‬
‫) ‪Exp (− 0.57 λ h b‬‬
‫]‪[28‬‬
‫ﺑﺎ ﺟﺎﯾﮕﺬاري راﺑﻄﻪ ‪ 28‬در راﺑﻄﻪ ‪ 11‬و ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺑﺮ‬
‫‪ ρgSh‬راﺑﻄﻪ ‪ 29‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‪.‬‬
 ‫ﻧﺸﺮﯾﻪ داﻧﺶ آب و ﺧﺎك‪ /‬ﺟﻠﺪ ‪ 22‬ﺷﻤﺎره ‪ /2‬ﺳﺎل ‪1391‬‬ ‫ﺟﺎوﯾﺪ و ﻣﺤﻤﺪي‬ ‫‪24‬‬

‫ﮐﻪ راﺑﻄﻪ ‪ 34‬ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺎ ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ‬ ‫ﺷﺪه ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﺷﻮد ﺿﺮﯾﺐ اﺻﻼﺣﯽ ‪ λ 1‬ﺑﻪ ازاي‬
‫دارد‪ .‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺧﻄﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد و ﺿﺮﯾﺐ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﺑﺮاي‬ ‫ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ ‪ b h‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮏ ﻋﺪد ﺛﺎﺑﺖ و ‪ λ 2‬ﺑﻪ‬
‫راﺑﻄﻪ ‪ 34‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ %0/9‬و ‪ 0/997‬اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ‬ ‫ﺻﻮرت ﯾﮏ ﺗﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﺻﻮرت راﺑﻄﻪ ‪ 32‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫داده ﻫﺎي ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺑﺎ رواﺑﻂ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه ﺑﺮاي ﺗﻨﺶﻫﺎي‬ ‫) ‪λ2 = a1 + a 2 Ln(h b‬‬ ‫]‪[32‬‬
‫ﺑﺮﺷﯽ ﻣﺘﻮﺳﻂ دﯾﻮارهﻫﺎ در ﺷﮑﻞ ‪ 5‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽﺗﻮان‬ ‫ﮐﻪ در آن ‪ a1‬و ‪ a 2‬ﺿﺮاﯾﺐ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬دﻟﯿﻞ اﯾﻦ اﻣﺮ‬
‫اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮد ﮐﻪ راﺑﻄﻪ ‪ 27‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ در ﻧﻈﺮ‬ ‫آن اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﻃﻊ ذوزﻧﻘﻪاي ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺗﺎﺛﯿﺮ دﯾﻮارهﻫﺎ‬
‫ﻧﮕﺮﻓﺘﻦ اﺛﺮات ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ و ﻟﺰﺟﺖ ﮔﺮداﺑﯽ ﻣﺘﻐﯿﺮ‬ ‫در ارﺗﻔﺎع ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺑﻮده در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻣﺴﺘﻄﯿﻠﯽ ﺑﻪ‬
‫ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﺴﺒﺖ ‪ b h‬ﺑﺮ آوردي در ﺣﺪود ‪ %24‬ﮐﻤﺘﺮ از‬ ‫دﻟﯿﻞ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮدن اﯾﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ λ 2‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮏ ﻋﺪد ﺛﺎﺑﺖ‬
‫راﺑﻄﻪ ‪ 31‬دارد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ راﺑﻄﻪ ‪ 31‬ﺑﺎ دادهﻫﺎي‬ ‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﮔﺮدد‪ .‬در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﺎ ﺟﺎﯾﮕﺬاري راﺑﻄﻪ ‪ 32‬در‬
‫آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﺧﻮﺑﯽ داﺷﺘﻪ و ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺧﻄﺎي‬ ‫راﺑﻄﻪ ‪ 30‬و ‪ 31‬و آﻧﺎﻟﯿﺰ ﻋﺪدي دادهﻫﺎي ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد و ﺿﺮﯾﺐ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﺑﺮاي اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ‬ ‫رواﺑﻂ ﺣﺎﺻﻞ از ﻧﺮم اﻓﺰار ‪ SPSS‬ﻣﯽﺗﻮان ﺿﺮﯾﺐ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ %1/4‬و ‪ 0/989‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﺻﻼﺣﯽ ‪ λ 1‬را ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻘﺪار ﺛﺎﺑﺖ ‪ 0/33‬و ﺿﺮﯾﺐ‬
‫اﺻﻼﺣﯽ ‪ λ 2‬را ﺑﻪ ازاي ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ ‪ h b‬ﻃﺒﻖ راﺑﻄﻪ‬
‫‪ 33‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫) ‪λ2 = 4.25 + 3.04 Ln(h b‬‬ ‫]‪[33‬‬
‫ﺑﺎ ﺟﺎﯾﮕﺬاري ﺿﺮاﯾﺐ اﺻﻼﺣﯽ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه در راﺑﻄﻪ ‪30‬‬
‫‪τb/ρghS‬‬

‫ﺗﻨﺶﻫﺎي ﺑﺮﺷﯽ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﮐﻒ ﺑﻪ ﺻﻮرت راﺑﻄﻪ ‪34‬‬

‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪τb‬‬
‫) ‪= Exp (− 0.57 h b‬‬
‫‪ρgSh‬‬
‫]‪[34‬‬
‫‪b/h‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪ − 0.57 h(4.25 + 3.04 Ln(h b )) ‬‬
‫‪− 0.33 Exp‬‬ ‫‪‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪‬‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ -4‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ رواﺑﻂ ‪ 26‬و ‪ 34‬ﺑﺎ دادهﻫﺎي آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ‬

‫ﻧﺘﺎﯾﺞ و ﺑﺤﺚ‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﺠﺮﺑﯽ اﻧﺪﮐﯽ ﺑﺮ‬
‫روي ﻣﻘﺎﻃﻊ ذوزﻧﻘﻪاي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻘﺎﻃﻊ ﺻﻮرت‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ ﯾﻮﺋﻦ )‪ (1989‬ﺑﺮاي‬
‫ﺑﺮرﺳﯽ دﻗﺖ رواﺑﻂ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽ‪-‬‬
‫‪τw/ρghS‬‬

‫ﮔﯿﺮد‪ .‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ دادهﻫﺎي ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺑﺎ رواﺑﻂ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه‬

‫ﺑﺮاي ﺗﻨﺶﻫﺎي ﺑﺮﺷﯽ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺴﺘﺮ ﺑﺮاي ﻫﺮ دو ﺗﻘﺮﯾﺐ‬
‫در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه در ) ﺷﮑﻞ ‪ (4‬آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﯽﺗﻮان از‬
‫‪b/h‬‬ ‫ﺷﮑﻞ ‪ 4‬ﺑﺮآورد ﻧﺴﺒﺘﺎ زﯾﺎد ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺗﻨﺶﻫﺎي ﺑﺮﺷﯽ‬
‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺴﺘﺮ را ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻘﺮﯾﺐ اول راﺑﻄﻪ ‪ 26‬ﻣﺸﺎﻫﺪه‬
‫ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﺴﺒﺖ ‪ b h‬ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺑﺮآورد ﺷﺪه‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ -5‬ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ رواﺑﻂ ‪ 27‬و ‪ 31‬ﺑﺎ دادهﻫﺎي آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ‬ ‫ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ ﻣﯽﺷﻮد اﻣﺎ اﯾﻦ راﺑﻄﻪ در‬
‫ﻣﺤﺪوده ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﻣﻘﺎدﯾﺮ را ‪%20‬‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ اراﺋﻪ ﻣﯽﻫﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻘﺮﯾﺐ اول ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻫﻨﺪﺳﻪ‬
‫ﺧﺎص اﯾﻦ ﻣﻘﻄﻊ ﻋﻤﻼ ﮐﺎراﯾﯽ ﻧﺪارد‪ .‬اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ‬
 25 ..... ‫ﺑﺮآورد ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ در ﮐﺎﻧﺎل ﻫﺎي ذوزﻧﻘﻪ اي روﺑﺎز ﺑﺎ ﺟﺪاره ﺻﺎف‬

‫ﻧﻤﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻋﺪم وﺟﻮد دادهﻫﺎي‬ -‫ ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﻨﺶ‬34 ‫ و‬31 ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﯽﺗﻮان از رواﺑﻂ‬
‫آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ ﺑﺮ روي ﻣﻘﺎﻃﻊ ذوزﻧﻘﻪاي ﺑﺎ ﺷﯿﺐ دﯾﻮاره‬ ‫ﻫﺎي ﺑﺮﺷﯽ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺴﺘﺮ و دﯾﻮارهﻫﺎ ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﺴﯿﺎر‬
3 ‫ ﻧﻬﺎﯾﺘﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﺨﺮاج‬.‫ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‬ ‫ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺑﻬﺮه ﺑﺮد ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﯿﺎن ﮐﻨﻨﺪه ﮐﺎراﯾﯽ روش‬
-‫ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺼﺤﯿﺢ ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه ﺑﺮاي ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻣﯽ‬ .‫ﻧﮕﺎﺷﺖ ﻫﻤﺪﯾﺲ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﻃﻊ ذوزﻧﻘﻪاي اﺳﺖ‬
‫ﺗﻮان رواﺑﻄﯽ ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ اﯾﻦ ﺿﺮاﯾﺐ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﻃﻌﯽ‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﺎ اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﯾﺸﺎت روي‬
،‫ﻣﯿﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ ﺑﺮاي آنﻫﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد‬ ،15 ‫ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻘﺎﻃﻊ ذوزﻧﻘﻪاي ﺑﺎ ﺷﯿﺐ دﯾﻮاره ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
.‫اﻗﺪام ﻧﻤﻮد‬ ‫ درﺟﻪ و ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ‬75 ،60 ،30
‫وﺳﯿﻠﻪ روش اراﺋﻪ ﺷﺪه رواﺑﻂ ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ را اﺳﺘﺨﺮاج‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‬

‫ داﻧﺸﮕﺎه‬،‫ ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷﺪ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ آب‬.‫ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﻣﻘﻄﻊ ﮐﺎﻧﺎل در ﺗﻮزﯾﻊ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﺟﺮﯾﺎن‬.1390 ،‫ﺟﺎوﯾﺪ س‬
.‫آزاد اﺳﻼﻣﯽ واﺣﺪ ﻣﻬﺎﺑﺎد‬

‫ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت ﺷﺸﻤﯿﻦ ﮐﻨﮕﺮه ﻣﻠﯽ‬.‫ ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﺟﺮﯾﺎن در ﮐﺎﻧﺎل ﻫﺎي ﻣﺴﺘﻄﯿﻠﯽ‬. 1390،‫ﻣﺤﻤﺪي م و ﺟﺎوﯾﺪ س‬
.‫ اﯾﺮان‬،‫ داﻧﺸﮕﺎه ﺳﻤﻨﺎن‬،‫ اردﯾﺒﻬﺸﺖ‬6-7 ،‫ ﺟﻠﺪ اول‬،‫ﻋﻤﺮان‬

Einstein HA, 1942. Formulas for the transportation of bed-load. Trans Am Soc of Civ Eng (107):
561–597.

Graf W, 1971. Hydraulics of Sediment Transport. McGraw-Hill, New York.

Khodashenas SR and Paquier A, 1999. A geometrical method for computing the distribution of
boundary shear stress across irregular straight open channels. J Hydr Res 37(3): 381–388.

Knight DW and Omran M and Tang X, 2007. Modeling depth-averaged velocity and boundary
shear in trapezoidal channels with secondary flows. J Hydr Eng 133(1): 39–47.

Leighly JB, 1932. Toward a theory of the morphologic significance of turbulence in the flow of
water in streams. Univ of Calif Publ Geography 6(1): 1–22.

Shiono K and Knight DW, 1988. Two-dimensional analytical solution for a compound channel.
Pp.503-510. 3rd Int Symp on Refined Flow Modeling and Turbulence Measurements, Tokyo,
Japan.

Spiegel MR, 1993. Complex Variables, McGraw-Hill, New York.

Tominaga A, Nezu I, Ezaki K and Nakagawa H, 1989. Three-dimensional Turbulent Structure in

Straight Open Channel Flows. J Hydr Res 27(11): 149-173.

White FM, 1991. Viscous Fluid Flow, McGraw-Hill, New York.

Yang SQ and Lim SY, 1997. Mechanism of energy transportation and turbulent flow in a 3D
channel. J Hydraul Eng 123(8): 684–692.
 1391 ‫ ﺳﺎل‬/2 ‫ ﺷﻤﺎره‬22 ‫ ﺟﻠﺪ‬/‫ﻧﺸﺮﯾﻪ داﻧﺶ آب و ﺧﺎك‬ ‫ﺟﺎوﯾﺪ و ﻣﺤﻤﺪي‬ 26

Yang SQ and Lim SY, 2002. Discussion on a geometrical method for computing the distribution of
boundary shear stress across irregular straight open channels. J Hydr Res 40(3): 535–542.

Yang SQ, Yu J and Wang YZ, 2004. Estimation of diffusion coefficients, lateral shear stress, and
velocity in open channels with complex geometry .Water Resour Res 40: 1–8.

Yu G and Tan SK, 2007. Estimation of boundary shear stress distribution in open channels using
flownet. J Hydr Res 45(4): 486–496.

Yuen KWH, 1989. A study of boundary stress, flow resistance and momentum transfer in open
channels with simple and compound trapezoidal cross sections. PhD Thesis, The University of
Birmingham, UK.