Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
ljj/0f, tgx'“
(Rural Municipality/Municipality's Profile of
Tanahun)
k|sfzs
tYof° sfof{no, sf:sL
@)&%
1
k|sfzs M tYof+s sfof{no, kf]v/f, sf:sL
kmf]g g+= )^!–$^%#!#
km\ofS; g+= )^!–$^%#!#
Email: sokaski313@gamil.com
Web site: www.cbs.gov.np
d'b|s M
Go" ;[hgf 5fkfvfgf
kf]v/f n]vgfy–*, hfNkf/f]8
kmf]g g+=M )^!–%@##@(
2
3
4
b'O{ zAb
tYofÍ sfof{no sf:sLn] cf=j= @)^@÷^# / @)&!÷)&@ df lhNnfsf] ;dli6ut tYofÍx? ;d]6]/
tgx'F M lhNNff j:t'ut ljj/0f (District Profile of Tanahun) tof/ u/L k|sfzg u/]sf] lyof] . ;+3Lo g]kfnsf]
sfof{Gjog;+u} vl08s[t tYofÍsf] dxTj / dfu a9\b} uPsf] kfOG5 . lhNnfsf] dfu / cfjZostf ljrf/ u/L
ljleGg If]qdf 5l/P/ /x]sf gjLg tYofÍ tyf ;"rgfx? ;dfj]z u/L j:t'ut ljj/0f cBfjlwssf] ?kdf
ufpFkflnsf÷gu/kflnsfsf] j:t'ut ljj/0f k|sfzg ul/Psf] 5 .
of]hgfj4 ljsf;sf] d]?b08sf] ?kdf ;To tYo tYofÍnfO{ d'Vo cfwf/:tDe dflgG5 . :yfgLo
;/sf/sf] ?kdf :yflkt ufpFkflnsf / gu/kflnsfn] agfpg] gLlt, of]hgf tyf sfo{qmd th{'dfsf nflu ;DalGwt
txdf ljifout tyf If]qut vl08s[t ;"rgf tyf tYofÍsf] cefjn] oyfy{k/s, j:t'lgi7 / 7f]; k|df0fdf cfwfl/t
of]hgf lgdf{0fdf sl7gfO{ x'g] ub{5 . ljsf; lgdf{0f, ;]jfk|jfx / lgoldt ;"rgfsf] ultljlwdf tYofÍ k|0ffnL
/Qm;+rf/s} ¿kdf /x]sf] x'Fbf ;a} If]q;Fu o;sf] ulx/f] ;DaGw hf]l8Psf] x'G5 . ;"rgf k|ljlwn] dxTjk"0f{ :yfg
cf]u6]sf] cfhsf] o'udf ;dfhsf s'g} klg If]q ;"rgf tyf tYof+s;Fu c5'tf] 5}gg\ . ;fy} tL x/]s If]qdf ;"rgf
tyf tYof+ssf] dxTj;Fu} To;sf] cfjZostf klg lbgk|ltlbg a9\b} uO/x]sf] 5 .
o;} ;Gbe{df tYofÍLo ;"rgfx? cfw'lgs ;~rf/sf dfWodåf/f ;/f]sf/jfnf ;fd' k|rf/ k|;f/ x'g] / ;a}]
;/f]sf/jfnfx?n] o;nfO{ k|of]udf Nofpg] x'gfn] o; If]qdf sfo{ ug]{ sfof{no / ;+3;+:yfx?n] ;To tYo tYofÍ
/ ljZjfl;nf] ;"rgf pTkfbgdf ljz]if Wofg k'¥ofpg' kg]{ x'G5 . o; j:t'lgi6 tYonfO{ cfTd;ft u/L xfn pknAw
ePsf ;"rgf tyf tYof+sx?nfO{ Plss[t u/L ;a} tx / tKsfsf k|of]ustf{x?nfO{ tYofÍ hfgsf/L u/fpg] p2]Zon]
ufpFkflnsf÷gu/kflnsf j:t'ut ljj/0f, tgx'F, @)&% tof/ ul/Psf] 5 .
o; sfo{nfO{ lg/Gt/tf lbg s]Gb|Lo tYof+s ljefusf dxf–lgb]{zs >L ;'dg/fh cof{n Ho", pk–dxflgb]{zs
qoM >L g]ljgnfn >]i7 , >L x]d/fh /]UdL / >L l8NnL/fh hf]zL Ho"x? / ;dGjo tyf :t/ lgwf{/0f zfvfsf
lgb]{zs >L wd{/Tg ah|frfo{ Ho" / To; zfvfsf clws[tx? nufot ;Dk"0f{ sd{rf/Lx?n] lbg'ePsf] lbzflgb]{z,
xf};nf tyf pTk|]/0ff k|lt cfef/L 5' . tgxF' lhNnfsf ljleGg sfof{no tyf ;+3;+:yfsf k|d'v tyf tYofÍ pknAw
u/fpg' x'g] ;Dk'0f{ dxfg'efjx? wGojfbsf kfq x'g'x'G5 / jxfFx? k|lt s[t1 5' . To;}u/L o; sfof{nodf sfo{/t
/xg' ePsf sd{rf/Lx?df n]vfkfn >L nId0f clwsf/L, vl/bf/ qoM >L uf]ljGb/fh kf}8]n, >L lzj/fh a/fn
/ ;'>L ;fljqf kf}8]n, u0fs >L ;l/tf zdf{ / sfof{no ;xof]uL åo >L s[i0f k|;fb rfnL;] P+j >L uf]ljGb k|;fb
h};Ln] lhNnfdf 5l/P/ /x]sf tYofÍ tyf ;"rgfx?sf] 7"nf] k|oTgsf ;fy ;+sng ug'{ ePsf] / cf–cfkm\gf
kmf“6x?sf dxTjk"0f{ tYofÍ / /fo ;'emfjx? pknAw u/fO{ of] k|sfzg k"0f{ agfpg ;Sbf] k|oTg ug{' ePsf]n] pxf“x?
k|lt ljz]if wGojfb lbg rfxG5' .
cGTodf, of] j:t'ut ljj/0f lhNnfsf]] Ps dxTjk"0f{ ;"rgfsf] >f]tsf] ?kdf pkof]uL x'g]5 eGg] ljZjf;
lnPsf] 5' . o;nfO{ ;do ;fkIf u/fpb} n}hfg ;j} kIfsf] ;sf/fTds ;Nnfx Pj+ ;'emfa k|fKt eP cfufdL
k|sfzgx?df kl/:s[t ub}{ lg/Gt/tf lbg ;lsg]df lgj]bg ub{5' .
hu'nfn j:ofn
lgb]{zs
tYofÍ sfof{no, sf:sL
ldltM @)&% cfiff9
5
ljifo;"rL
qm=;+= ljj/0f k]h g+=
j:t'ut ljj/0f kl/ro
!= k[i7e"ld 1
@= j:t'ut ljj/0f tof/Lsf] cf}lrTo 2
#= p2]Zo 2
$= tof/L ljlw tyf tYof+ssf] >f]t 2
%= tof/L ;Ldf 3
^= j:t'ut ljj/0f k|of]ustf{ 3
efu M !
v08 !M lhNnf kl/ro
!=! kl/ro 4
!=@ lhNnfsf] k|zf;lgs tyf /fhg}lts ?k/]vf 5
!=# hnjfo' tyf xfjfkfgL 5
!=$ k|d'v k|fs[lts ;Dkbf 8
!=% k|d'v wfld{s, ;fF:s[lts tyf ko{6sLo If]qx? 9
!=^ hldgsf] e"–pkof]u / hUufsf] k|sf/ 9
v08 @ M ;fdflhs k"jf{wf/ ljsf;
@=! hg;+Vof 12
@=@ z}lIfs cj:yf 22
v08 # M ef}lts k"jf{wf/ ljsf;
#=! a:tL ljsf;sf] :j?k / cfjf; ;'ljwf 30
#=@ oftfoft ;'ljwf 33
#=$ vfg]kfgL tyf ;f}rfno ;'ljwf 35
#=% ljB't tyf OGwg 35
#=^ ;"rgf tyf ;~rf/ 36
v08 $ M cfly{s k"jf{wf/ ljsf;
$=! >dzlQm / /f]huf/ 39
$=@ s[lif 41
$=# Jofkf/ tyf afl0fHo 50
6
$=$ pBf]u 50
$=% ;xsf/L 53
$=^ a}lÍs ;]jf 53
v08 %M jg tyf e"–;+/If0f
%=! ag 54
%=@ e"–;+/If0f 55
v08 ^ M zflGt ;'/Iff, k|sf]k / Gofo tyf sfg"g
^=! zflGt ;'/Iff 57
^=@ lhNnf k|zf;g sfof{noaf6 ;Dkflbt sfo{ ;DalGw ljj/0f 57
^=# k|sf]k Joj:yfkg 58
^=# Gofo tyf sfg'g 59
v08 & M /fhgLlts bn / dtbftf
&=! /fhgLlts bn 61
&=@ dtbftf 61
v08 * M ljsf; / ;d[l4
*=! dfgj ljsf; 63
*=@ ;d[l4 64
efu M @
@=!M cf“a'v}/]gL ufp“kflnsf 68
@=!=! ;+lIfKt kl/ro 68
@=@M aGbLk'/ ufp“kflnsf 77
@=@=! ;+lIfKt kl/ro 77
@=# efg' gu/kflnsf 86
@=#=! ;+lIfKt kl/ro 86
@=$ ledfb gu/kflnsf 97
@=$=! ;lIfKt kl/ro 97
@=% Jof; gu/kflnsf 106
@=%=! ;+lIfKt kl/ro 106
@=^ b]j3f6 ufp“kflnsf 117
@=^=! ;+lIfKt kl/ro 117
7
@=& l3l/· ufp“kflnsf 125
@=&=! ;+lIfKt kl/ro 125
@=* DofUb] ufp“kflnsf 133
@=*=! ;+lIfKt kl/ro 133
@=( Clif· ufp“kflnsf 141
@=(=! ;+lIfKt kl/ro 141
cg';'lr ! M cjwf/0ff / kl/efiff 160
;Gbe{ ;fdfu|Lx¿ 163
8
j:t'ut ljj/0f kl/ro
!= k[i7e"ld
:yfgLo txsf] of]hgf lgdf{0f ug{sf] nflu ljleGg tTjx¿dWo] j:t'l:yltsf] oyfy{ tYox¿sf]
hfgsf/L x'g' klxnf] / cfwf/e"t s'/f xf] . :yfgLo txsf] of]hgf th{'dfsf] nflu cfkm\gf] If]qsf] ;fdflhs,
cfly{s, ef}lts cflb ljljw kIfsf] tYofÍsf] cfjZostf kb{5 . Jojl:yt of]hgf lagf ljsf;sf]
k|ltkmn hgtfsf] tx;Dd k'Ug ;Sb}g . Jojl:yt of]hgf th{'dfsf] nflu ;"rgfsf] dxTj ;jf{lws x'G5 .
h;sf nflu :yfgLo tx j:t'ut ljj/0f dxTjk"0f{ b:tfj]h xf] .
s'g} klg :yfgLo txsf] ljsf; lgdf{0f tyf of]hgf th{'dfsf nflu jf:tljs tYofÍsf] h?/L kb{5 .
oyfy{ ljj/0fsf] cefjdf jf:tljs ;d:ofsf] klxrfg x'g ;Sb}g . >f]t tyf ;fwgsf] plrt ljt/0f
tyf k|of]u x'g ;Sb}g . ljsf; lgdf{0fn] ult lng ;Sb}g, h;sf] k|ToIf c;/ ToxfFsf hgtfsf] cfly{s,
;fdflhs ljsf;df kg{ hfG5 . cfhsf] PSsfO;f}+ ztfAwLsf] o'u ;"rgdf k|ljlwsf] o'u xf] . h;af6 ljZj
g} Ps ;fgf] uf]nfw{df ;Lldt ePsf] kfO{G5 . ljZjsf] x/]s JolQm, :yfgaf6 ;"rgf k|0ffnL dfkm{t If0fe/
d} cfkl; ;+jfb hfgsf/L tyf ;"rgf kfpg ;lsg] cj:yf /x]sf]5 .
o;} ;Gbe{df tYofÍ P]g @)!% / lgod @)$! df Joj:yf eP adf]lhd tYofÍ sfof{no, sf:sLn] ljsf;
lgdf{0fdf ;xof]u k'¥ofpgsf] nflu lhNnfdf 5l/P/ /x]sf tYofÍx? ;+sng u/L lgoldt ?kdf cBfjlws
ub}{} lhNnfsf] j:t'l:ylt emlNsg] u/L lhNnf j:t'ut ljj/0f tof/ ug'{ kg]{ Aoj:yf /x]sf] 5 . To;} cg'?k
tYofÍ sfof{no sf:sLn] ljutdf klg ætgx'F M j:t'ut ljj/0f @)^# / @)&@ k|sfzg u/]sf] lyof] .
P]g tyf lgoddf ePsf] Aoj:yfn] lhNnfsf] rf}tkmL{ ljsf;sf] nflu lhNnfsf] j:t'l:ylt lrq0f x'g] u/L
lhNnf j:t'ut ljj/0fnfO{ cBfjlws ub}{ n}hfg' kg]{ vfFrf] /x]sf] ;Gbe{df æufpFkflnsf÷gu/kflnsf
j:t'ut ljj/0f, tgx'F , @)&%Æ tof/ ul/Psf] xf] .
cfhsf] PSsfO;f}+ ztfAbLsf] o'udf j}1flgs of]hgf k4ltsf] gofF ;f]r g} e/kbf]{ cfwf/ tYofÍ
xf] . lhNnf j:t'ut ljj/0f tof/Ldf hlt Jofks tyf e/kbf]{ tYofÍ tyf ;"rgfdf cfwfl/t x'g ;Sof]
Tolt g} a9L j:t'k/s / a}1flgs x'g hfG5 . o; a:t'lgi7 tYonfO{ dxz'; u/L lhNnf l:yt ljifout
sfof{nox? / ;/f]sf/jfnf ;j}nfO{ of]hgf th'{df, ljsf; lgdf{0fsf] sfof{Gjog / cg'udg tyf d"NofÍg
k|lqmofnfO{ ;xof]uL e'ldsfsf] ?kdf cufl8 a9fpg] qmddf s]Gb|Lo tYofÍ ljefu cGt{ut :yfkgf ePsf]
tYofÍ sfof{no, sf:sL dfkm{t lhNnfdf /]s8{ ePsf tYofÍx? ;+sng u/L Aojl:yt ug]{ sfo{ cufl8
a9fOPsf] 5 . o; k':tsdf ;dfj]z ul/Psf tYofÍ tyf ;"rgfaf6 :yfgLo :t/df cfjlws of]hgf tof/L
/ ljsf;df rf;f] /fVg] hf] sf]xLnfO{ ljsf;sf gljgtd ;Defjgfx?sf] vf]h, cWoog, cg';Gwfg Pj+
ljZn]if0fsf] nflu ;xof]u k'Ug] 5 . o; j:t'ut ljj/0fn] /fli6«o of]hgf cfof]un] tof/ ug]{ /fli6«o of]hgfsf]
gLlt / sfo{qmdnfO{ ;d]6\b} k|b]z / :yfgLo txx?df /x]sf df}h'bf >f]t / ;fwgx?nfO{ kl/rfng ub}{ n}hfg
of]hgf th{'df ug]{ k|s[of;u} ljsf; of]hgfx?sf] cg'udg tyf d"NofÍg k|ls|ofdf tYofÍ / ;'rgfsf
dfWodåf/f ljsf;sf] ultdf cfwf/e't k|0ffnLut hu a;fNg] sfddf ;xof]u k'/\ofpg] 5 .
#= p2]Zo
o; j:t'ut ljj/0fn] lhNnf / :yfgLo txx?sf] l:yltsf] af]w dfq gu/L eljiodf to ul/g] h'g;'s}
txsf] of]hgf tyf sfo{qmdsf] lgdf{0f;+u sfof{Gjog, cg'udg tyf d'NofÍg k|0ffnL h:tf s'/fsf] klg
n]vfhf]vf ug{ ;Sg]5 . o; ufpFkflnsf÷gu/kflnsfsf] j:t'ut ljj/0fsf lgDg p2]Zox? /x]sf 5g\ .
!= :yfgLo txx?sf] ;+lIfKt lrgf/L u/fO{ ljBdfg cj:yfx?sf] tYo lrq0f ug]{ .
@= :yfgLo tx leqsf] >f]t, ;fwgx?sf] ;dli6ut ljj/0f k|:t't ug]{ .
#= lb3{sflng of]hgf tyf gLlt lgdf{0f ug{ ;xof]u k'¥ofpg] .
$= lhNnf l:yt ;j} ;/f]sf/jfnfx?nfO{ tYof+sLo ;"rgf lbO{ tYof+sLo 1fg a[l4 ug{{ ;xof]u k'¥ofpg] .
%= :yfgLo txx?sf] af/]df cWoog tyf cg';Gwfg ug]{ cg';Gwfgstf{, of]hgfsf/, ;+3÷;+:yf Pj+
lhNnfsf] ljsf;df lh1f;f /fVg] hf] sf]xL JolQmx?nfO{ dxTjk"0f{{ If]q, ;Defjgf / ;d:ofx?sf]
jf/]df cjut u/fpg]
pkof]uL ;fdfu|Lsf] ?kdf k|:t't ug]{ .
^= lhNnfdf 5l/P/ /x]sf tYof+sx?nfO{ Pp6} k':ts dfkm{t pknAw u/fpg] .
%= tof/L ;Ldf
ufpFkflnsf÷gu/kflnsfsf] j:t'ut ljj/0f tof/Ldf k|of]u ul/Psf tYofÍx?sf] >f]t / cfwf/ aif{ v'nfpg]
k|oTg ul/Psf] 5 . tgx'F lhNnfsf ljleGg ;/sf/L tyf u}/;/sf/L sfof{no / ;+3 ;+:yfx?af6 k|fKt
tYofÍ, lhNnfdf k|sflzt k':tsx?sf] kl5Nnf ljj/0f, s]Gb|Lo tYofÍ ljefusf k|sfzgaf6 k|fKt tYofÍ
cflbsf] tYofÍLo cfwf/sf] ;Ldfdf /xL of] j:t'ut ljj/0f tof/ ul/Psf] 5 . tof/ ug]{ qmddf ljleGg txdf
5l/Psf >f]t / ljleGg sfof{no tyf ;+3 ;+:yfx?af6 tYofÍ ;+sng ug'{ k/]sf]n] >f]t lkR5] tYofÍx?
afe\mg] l:ylt ;d]t /x]sf] / cGo sltko Aojxfl/s sl7gfO{x?n] s]lx dxTjk"0f{ tYofÍx? cem} k"0f{
?kdf ;dfj]z ug{ ;lsPsf] 5}g . ;fy} ;dfj]z ePsf ;a} tYof+sx? l4lto >f]tsf tYof+s x'g\, k|fljlws
l;df, ;do l;df tyf nfut l;df cflbsf sf/0f k|fylds tYof+s ;dfj]z ug{ ;lsPsf] 5}g h;n] ubf{
k|of]ustf{nfO{ cTofjZos s}of+} ;'rgfx? ;dfj]z x'g ;s]sf] 5}g . :yfgLo txx?sf] k'g M ;+/rgf kl5
lhNnf l:yt ljleGg sfof{nox? sf] jflif{s sfo{qmdx? :yfgLo txx?df hfg] qmddf /x]sf]n] dfu ul/Psf]
;j} ;"rgf tyf tYof+s kfpg g;Sg] cj:yf /x]sf] lyof] . tof/Lsf] oxL ;Ldf If]qdf /xL ;3g ?kdf sfd
z'? ul/Psf] rfn' cf=j=@)&$÷)&% sf] clGtd % dlxgfsf] ;do / tf]lsPsf] ah]6df tof/ ul/Psf] tgx'F
lhNnf a:t'ut ljj/0f cfpFbf lbgx?df ylkg ;Sg] tYofÍ tyf ;"rgfsf] dfusf] cfwf/df ;do qmddf
cBfjlws ub}{ n}hfg' kg]{ x'G5, h;nfO{ cfpFbf k|sfzgx?df ;dLIff u/L tof/Lsf] ;LdfnfO{ ;dofg's"n
ul/g] 5 .
l;dfgf
k"j{ M lrtjg, uf]/vf lhNnf
klZrd M :ofËhf lhNnf
pQ/ M sf:sL, ndh'Ë lhNnf
blIf0f M kfNkf, lrtjg, gjnk/f;L lhNnf
;d'b| ;txaf6 prfO{ M Go"gtd !() b]lv clwstd @#@% ld6/;Dd
If]qkmn M !,%$^ ju{ ls=ld= -!,%$,^)) x]S6/_
tgx'F lhNnfdf Ct' cg';f/ tfks|ddf kl/jt{g x'g] ub{5 . udL{ ofddf oxfFsf] tfks|d clwstd $! l8u|L
;]lN;o; / lxpFbdf Go'gtd tfks|d # l8u|L ;]lN;o; eGbf sd k'Ug] ub{5 . klZrdf~rn If]qLo xfjfkfgL
sfof{no, kf]v/faf6 lgoldt ?kdf tgx'F lhNnfsf tLgj6f :6]zgaf6 df};d ;DaGwL tYof+s ;+sng ul/+b}
cfPsf] 5 . ljut cf7 aif{sf] lhNnfsf tLg j6f :6]zgdf /]s8{ ePsf] clwstd tyf Go"gtd tfks|d
;DaGwL ljj/0f lgDgfg';f/ /x]sf] 5 .
tflnsf !=@ M tgx'F lhNnfsf tLg :6]zgdf /]s8{ ePsf] tfks|d ;DaGwL ljj/0f
bdf}nL :6]zg v}/]gL6f/ :6]zg aGbLk'/ :6]zg
aif{ -;g\_ Go"gtd clwstd Go"gtd Go"gtd tfks|d
clwstd tfks|d clwstd tfks|d
tfks|d -l8u|L tfks|d -l8u|L tfks|d -l8u|L -l8u|L
-l8u|L ;]lN;o;_ -l8u|L ;]lN;o;_
;]lN;o;_ ;]lN;o;_ ;]lN;o;_ ;]lN;o;_
2010 30=6 16=7 29=9 15=6 25=6 15=7
2011 29=9 17=2 29=4 17=2 25=1 15=1
2012 29=8 16=4 29=7 16=7 25=0 15=3
2013 30=2 18=0 29=4 17=1 24=8 15=6
2014 31=0 17=1 29=9 17=3 25=5 17=0
2015 30=0 17=8 29=6 17=3 26=0 16=8
2016 30=3 16=9 30=4 16=6 26=6 15=5
2017 30=5 17=4 30=0 17=5 26=4 15=4
o; lhNnfdf aflif{s cf}ift aiff{ !,&^! ld=ld= x'g] ub{5 . ljut cf7 aif{sf] lhNnfsf tLg j6f :6]zgdf
/]s8{ ePsf] aiff{ ;DaGwL ljj/0f lgDgfg';f/ /x]sf] 5 .
To;}u/L tgx'F lhNnfsf tLg j6f dfkg s]Gb|df ;g\ @)!& df dfkg ul/Psf] clwstd tyf Go"gtd tfks|d
/ aiff{ ;DaGwL ljj/0f lgDgfg';f/ /x]sf] 5 .
tflnsf !=$M tgx'F lhNnfsf tLg :6]zgdf ;g\ @)!& df /]s8{ ePsf] tfks|d tyf aiff{ ;DaGwL ljj/0f
bdf}nL :6]zg v}/]gL6f/ :6]zg aGbLk'/ :6]zg
s|=;+= dlxgf c=tf= Go"=tf= jiff{ c=tf= Go"=tf= jiff{ c=tf= Go"=tf= jiff{
-l8=;]=_ -l8=;]=_ -ld=ld=_ -l8=;]=_ -l8=;]=_ -ld=ld=_ -l8=;]=_ -l8=;]=_ -ld=ld=_
1 hgj/L 15=7 10=0 5=8 23=1 7=9 23=0 20=6 7=8 4=2
2 km]a'|j/L 26=6 6=03 0=0 26=8 10=9 0=0 22=4 10=7 0=0
3 dfr{ 29=7 10=3 84=0 28=8 13=3 42=1 24=3 13=2 3=2
4 clk|n 34=0 16=6 115=6 31=7 17=4 195=8 31=3 15=3 29=4
5 d] 32=8 18=9 516=6 32=5 19=7 319=0 30=8 17=6 35=0
6 h'g 36=5 20=0 302=0 34=5 22=8 410=4 30=8 20=1 151=1
7 h'nfO{ 35=0 23=4 314=2 33=6 24=2 325=5 29=7 20=7 339=6
8 cu:t 34=5 23=7 269=5 33=1 24=3 430=7 30=3 21=1 119=0
9 ;]K6]Da/ 31=0 22=8 15=4 33=3 23=5 500=5 30=6 20=4 99=2
10 cS6'a/ 30=4 20=7 0=0 32=5 20=2 26=5 28=9 17=5 0=0
11 gf]e]Da/ 22=3 16=5 0=0 27=1 14=4 0=0 25=2 11=3 0=0
12 l8;]Da/ 20=0 12=0 0=0 23=6 10=9 0=0 18=7 10=2 0=0
>f]tM klZrdf~rn If]qLo xfjfkfgL sfof{no, kf]v/f, @)&%
v_ jgh+unM hnjfo'sf cfwf/df o; lhNnfsf] jgnfO{ tLg k|sf/df ljefhg ug{ ;lsG5 .
!_ pi0f k|b]zLo jg (Tropical Forest) @_ pkf]i0f k|b]zLo jg (Sub-Tropical Forest)
#_ tNnf] lztf]i0f k|b]zLo jg (Lower Temperature Forest)
u_ u'kmf cf]8f/M o; lhNnfdf g]kfns} ;a}eGbf 7"nf] u'kmf b]lv P]ltxfl;s tyf wfld{s dxTjsf y'k|}
u'kmfx? 5g\ / cem} vf]h tyf cg';Gwfgs} s|ddf /x]sf klg 5g\ . klxrfg eO;s]sf s]xL k|d'v u'kmfx?
lgDgfg';f/ /x]sf 5g\ .
u_ vlgh ;DkbfM lrlgof ofqL x'Pg;fË / kmfOofgn] g]kfn vlgh ;Dkbf dWo] kmnfd / tfdf lgsf;L ug{
;Sg] d'n'ssf] ?kdf lrq0f u/]sf lyP . ss{Kofl6«sn] !* cf}+ ztfAbLsf] cGTolt/ ofqf j[tfGtdf g]kfnsf]
tfdf a9L u'0fjfg /x]sf] / :n]6 vfgL k|z:t ePsf] b]vfPsf 5g\ . oLg} egfOsf lar tgx'F lhNnf vlgh
>f]tdf ;DkGg lhNnf xf] . tgx'F lhNnfsf s]xL k|d'v vfgL tyf vlgh kbfy{x? lgDgfg';f/ /x]sf 5g\ .
!= kmnfd vfgLM
9f]/lkmbL{ tfdfsf]6, 5fAbL, eLdfb, eL/sf]6, zfFv, aGbLk'/sf] nAbL vf]nf, SofªbL vf]nf / jrfª\bLdf kmnfd
vfgL /x]sf 5g\ .
3 Water use inventory Report, 1991, Water and Energy commision secreteriat
8 ufpFkflnsf÷gu/kflnsfsf] j:t'ut ljj/0f, tgx'F –@)&%
@= tfdf vfgLM
jGbLk'/sf] cf;kf;df lxn]vs{ e"tvf]nf, aGbLk'/sf] nAbLvf]nf, nAbLvf]nf cf;kf; kfgLvf]nf,
s'nvf]nf, l;l4vf]nf, pQ/ ldn'{Ësf]6 / cfFa'v}/]gLsf] vfgLufpF cflb 7fpFx?df tfdf vfgL /x]sf 5g\ .
#= :n]6 vfgLM
aGbLk'/ cf;kf; If]qx?df :n]6 vfgL /x]sf 5g\ . lhNnfsf ljleGg :yfgx?df 9'Ëf vfgL /x]sf 5g\
eg] r'gkx/fdf r'g9'Ëfsf nflu k|Voft /x]sf] 5 .
!= l5Ds]Zj/L If]q @= aGbLk'/ If]q #= efg' hGd:yn If]q -efg'_ $= tgx'F;"/ If]q
%= ldn'{Ësf]6 If]q ^=;]tLu08sL If]q &=sfnLu08sL s/L8f]/ If]q *=l/l;Ë /fgLkf]v/L If]q
(=9f]/af/fxL If]q !)=bufde"lhsf]6 If]q !!=Jof; hGde"ld If]q -bdf}nL_
!@=xfOj] 6'l/Hd If]q -k[YjL /fhdfu{_
u_ Jofkfl/s dxTjsf ahf/ If]qx?sf] klxrfg M
Jofkfl/s ahf/sf ?kdf o; lhNnfsf bdf}nL, v}/]gL6f/, ledfb, b'n]uf}+8f, sf]q], 9f]/lkmbL{, cfFa'v}/]gL,
ljdngu/, 8'd|]ahf/, rGb|fjtL, ;]kf au}+rf, eG;f/, t'/t'/], k'sf]{6, alGbk'/, yk'{, sn]:tL, ;q;o, a/fbL,
hfd'g], 6'x'/]k;n, afO;hfFu/ cflb /x]sf 5g\ . ;fF:s[lts ?kn] oL ahf/x?df ljleGg dxf]:tj, d]nf tyf
hfqf klg nfUg] ub{5 . o; k|sf/sf d]nf jf kj{x?df ljleGg hfthftLx?n] cfkm\gf] ;+:s[lt / k/Dk/f
cg';f/sf emfFsL tyf gfrufg k|bz{g ug]{ tyf dgf]/~hg ug]{ u/fpg] ub{5g\ .
tflnsf g+= @=@M hg;+Vofsf] n+}lus tyf cfl>t cg'kft ;DalGw ljleGg ;'rsx?sf] ljj/0f
a[4 a[4fx?sf] 3/kl/jf/ d"ln,
afnaflnsf dft[ lzz' zx/L
hgu0fgf k'?if dlxnf s'n cfl>t cfl>t cg'kft k|ltzt
cfl>t cg'kft cg'kft hg;+Vof
jif{ lj=;+= cg'kft cg'kft -^) aif{ jf
-)–!$ aif{_ dlxnf k'?if -k|ltzt_
dfly_
2028 94=47 79=6 11=9 588
2038 103 83=3 12=3 720
2048 90 102=1 87=7 14=4 594
2058 87=1 92=18 76=37 15=81 444 8=96
2068 79=7 79=46 60=32 19=14 295 42=7 57=3 13=3
>f]tM ;DalGwt hgu0fgf jif{x?, s]Gb|Lo tYof+s ljefu
/fli6«o hgu0fgf @)^* adf]lhd tgx'F lhNnfsf] s'n ckfËtf ePsf hg;+Vof !=(! k|ltzt cyf{t
^,!^* hgf /x]sf 5g\ . g]kfnsf] tYof+s x]bf{ s'n hg;+Vofsf] !=($ k|ltzt hg;+Vof ckfËtf ePsf
5g\ . t'ngfTds ?kdf tgx'F lhNnfdf ckfËtf ePsf hg;+Vofsf] cg'kft /fli6«o tYof+s eGbf s]xL sd
xf] . ckfËtfsf] k|sf/ cg';f/ zf/Ll/s ckfËtf ePsf hg;+Vof ;aeGbf w]/} 5g\ eg] ;aeGbf sd cfFvf
gb]Vg] /x]sf 5g\ .
lhNnfdf kl/jf/sf] cf}ift cfsf/ qmdzM 36\b} uPsf] 5 . lj=;=@)%* df kl/jf/sf] cf}ift cfsf/ %=)!
/x]sf]df lj=;+= @)^* df $=!# /x]sf] 5 . Ps kl/jf/df $ hgf jf ;f] eGbf sd /xg] kl/jf/ ^#=&!
k|ltzt /x]sf 5g\ eg] ;a} eGbf a9L $ hgf ;b:ox¿ /x]sf kl/jf/ @!=)! k|ltzt / % hgf jf ;f] eGbf
a9L ;b:o /x]sf kl/jf/ #^=@( k|ltzt /x]sf 5g\ . g]kfnsf] cf};t kl/jf/ ;+Vof $=( sf] t'ngfdf tgx'F
lhNnfsf] cf};t kl/jf/ ;+Vof $=!# s]xL sd xf] .
tgx'F lhNnfdf a;f]af; ug]{ clwsf+z hg;+Vof g]kfnL gful/s g} 5g\ -((=%^ k|ltzt, tflnsf #=!=*_ .
oBkL ef/tsf ;a}eGbf a9L !,@&( hgf a;f]af; u/]sf 5g\ eg] lrgsf hDdf % hgf / cGo d'n'ssf
!@$ hgf o; lhNnfdf a;f]af; u/]sf 5g\ .
tflnsf g+= @=(M lhNnfsf] !) jif{ / ;f]eGbf dflysf] hg;+Vofsf] j}jflxs l:ylt ;DaGwL ljj/0f
hDdf k'?if dlxnf
ljj/0f
hgf k|ltzt hgf k|ltzt hgf k|ltzt
claaflxt (Never Married) 88,574 34=2 46,429 41=9 42,145 28=5
Pp6f laafx (Single Married) 148,434 57=3 54,730 49=4 93,704 63=3
Ps eGbf a9L laafx (Mutiple Married) 5,017 1=9 3,836 3=5 1,181 0=8
k'g{laafx (Re-married) 6,689 2=6 3,514 3=2 3,175 2=1
law'jf÷lab'/ (Widow/ Widower) 9,011 3=5 1,822 1=6 7,189 4=9
;DaGw laR5]b (Divorced) 418 0=2 238 0=2 180 0=1
PSn} a;]sf (Separated) 692 0=3 189 0=2 503 0=3
hDdf 258,835 100 110,758 100 148,077 100
>f]tM /fli6«o hgu0fgf @)^*, s]Gb|Lo tYof+s ljefu
hgu0fgf @)^* sf] u0fgf ;Gbe{sf] lbg s'n !) aif{ jf ;f] eGbf dflysf @%**#% hg;+Vof dWo]
!&)@^! hgf ljjflxt /x]sf lyP . s'n ljjflxtdWo] !) aif{ klg gk'Ub} ljjfx ug]{ !$$! hgf / h;dWo]
klg dlxnfsf] ;+Vof clws /x]sf] lyof] . kfFraif{ pd]/ ;d'x cg';f/sf] hg;fFlVos ljt/0f cWoog ubf{
s'n ljjflxtdWo] klxnf] ljjfx ubf{sf] pd]/ ;d'x !% b]lv !( aif{ x'g] ;a}eGbf w]/} cyf{t %)=# k|ltzt
/x]sf 5g\ eg] ;a} eGbf sd %) aif{ jf ;f] eGbf dflysf hg;+Vof /x]sf 5g\ . dflysf] tflnsf #=!=!)
af6 s] :ki6 x'G5 eg] klxnf] ljjfx ug]{ pd]/ k'/ifsf] t'ngfdf dlxnfsf] sd /x]sf] 5 .
l;sfO{s]Gb|
;fd'bflos
;|f]ts]Gb|
cfwf/e't tx cfwf/e"t tx dfWolds tx dfWolds tx
afljs]
hDdf
:yfgLo tx
;f= ;+ h= ;f= ;+ h= ;f= ;+ h= ;f= ;+ h= h= h
Jof; g=kf= 78 45 9 54 16 14 30 11 19 30 12 3 15 8 4 129
cfFj'v}/]gL uf=kf= 23 27 2 29 6 1 7 3 5 8 2 0 2 1 1 46
b]j3f6 uf=kf= 30 26 1 27 6 1 7 4 0 4 3 0 3 1 2 41
ledfb g=kf= 33 27 6 33 9 3 12 7 2 9 5 2 7 0 3 61
z'Snfu08sL g=kf= 39 41 4 45 4 4 8 8 4 12 8 6 14 4 2 79
l3l/8= uf=kf= 19 26 2 28 3 3 6 5 0 5 2 0 2 1 1 41
jlGbk'/ uf=kf= 25 27 3 30 3 3 6 4 1 5 2 1 3 1 1 44
efg' g=kf= 44 37 5 42 8 6 14 11 7 18 9 0 9 7 3 10
DofUb] uf=kf= 17 21 1 22 4 0 4 4 3 7 2 0 2 2 1 35
Clif8= uf=kf= 39 25 3 28 12 1 13 6 0 6 3 0 3 0 2 50
1610
347
104
338
107
302
48
41
hDdf
25
60
20
71
36
36
63
12
lhNnfdf ;fd'bflos tyf ;+:yfut u/L s'n !%^% ljBfno ;~rfngdf /x]sf 5g\ . s'n ljBfnox?dWo]
(@ k|ltzt ljBfno ;fd'bflos /x]sf 5g\ eg] afFsL * k|ltzt dfq ;+:yfut /x]sf 5g\ . s'n ^)
dfWolds ljBfnodWo] %& -(% k|ltzt_ j6fdf k':tsfno tyf k|of]uzfnf :yfkgf eO;s]sf 5g\ .
;+:yfut ljBfnox? zx/ / ahf/ s]Gb|Lt /x]sf 5g\ eg] ;fd'bflos ljBfnox?n] u|fdL0f If]q;Dd ;]jf
k|bfg ul//x]sf 5g\ .
@=@=@ ;fIf/tf
tflnsf g+= @=@) M ;fIf/tfsf] P]ltxfl;s k[i7e"dL ;DaGwL ljj/0f
hgu0fgf jif{ hDdf -b'j}_ a9]sf] k'?if a9]sf] dlxnf a9]sf]
2028 17=8 – 32=7 – 3=8 –
2038 25=3 7=5 37=23 4=53 13=01 9=21
2048 50=4 25=1 66=5 29=27 36=2 23=19
2058 62 12=4 72=6 6=1 53 16=8
20681 74=8 12=8 83=7 11=1 67=9 14=9
>f]tM ;DalGwt hgu0fgf, s]Gb|Lo tYof+s ljefu
@=#=! kl/ro
ha;Dd s'g} klg b]zsf] gful/s k'0f{ ?kdf :j:y x'b}gg\ ta;Dd ;fdflhs, cfly{s tyf dfgj ljsf;df
pknAwL k|fKt ug{ ;ls+b}g . oL s'/fnfO{ Wofgdf /fv]/ g]kfndf cfwf/e't :jf:Yo ;]jfnfO{ gful/ssf]
clwsf/sf ?kdf :yflkt ug{ g]kfnsf] ;+ljwfg, @)&@ n] Joj:yf u/]sf] 5 . cfd gful/sn] ;j{;'ne
?kdf 3/b}nf]df g} cfwf/e't :jf:Yo ;]jf k|fKt ug]{ jftfj/0f ;[hgf ug'{ g]kfn ;/sf/sf] k|d'v gLlt /x]sf]
5 . ;fy} lgMz'Ns :jf:Yo ;]jf dfkm{t nlIft ju{ -clt ul/a, ckfË, c;xfo, h]i7 gful/s, d=:jf=:jo+
;]js_ nfO{ ;]jf k|bfg ul//x]sf] cj:yf 5 . s]xL 3fts /f]ux? h:t} SofG;/, d'6' /f]u, d[uf}nf, cNhfO{d/,
kfls{G;f]lghd\ /f]usf nflu g]kfn ;/sf/n] nlIft ju{sf la/fdLx?nfO{ lgMz'Ns ;]jf k|bfg ub}{ cfO{/x]sf]]
5.
lhNnfsf clwsf+z :jf:Yo ;'rsx?sf] k|j[lQ a9\bf] s|ddf b]lvG5 . alx/Ëdf cfpg] la/fdLsf] cg'kftaf6
s] cg'dfg nufpg ;lsG5 eg] o; lhNnfsf] hg;+Vofsf] 7'nf] lx:;f aif{ e/L :jf:Yo ;DaGwL ;d:of
lnP/ :jf:Yo ;+:yfdf cfpg] u/]sf 5}gg\ . o;sf b'O{j6f kf6f x'g ;S5g\, ls cGo lhNnfdf ;]jf lnPsf
jf la/fdL g} gePsf, o; af/]df yk cWoog h?/L b]lvG5 .
lhNnfsf P3f/ cf]6} cfo'j]{lbs :jf:Yo ;+:yfx?df aif{ el/df hDdf #$(%& hgf ;]jf lng cfPsf]
b]lvG5 . o; lx;fan] s'n hg;+Vofsf] !) k|ltzt hg;+Vofn] cfo'j]{b :jf:Yo ;]jf lnPsf] kfOG5 . To;
dWo] klg dlxnfsf] ;+Vof k'?ifsf] t'ngfdf w]/} a9L 5 . dlxnf k'?ifsf] cg'kft x]g]{ xf] eg] ^) k|ltzt
dlxnfn] ;]jf lnPsf 5g\ eg] $) k|ltzt k'?ifn] ;]jf lnPsf 5g\ .
tgxF' lhNnfsf] cfjf;Lo 3/sf] :jfldTj tyf ;+/rgf ;DaGwL ljj/0fx? tnsf tflnsfx?df k|:t't
ul/Psf] 5 .
tflnsf g+= #=# M tgx'F lhNnfsf] 3/sf] :jfldTj cg';f/ 3/kl/jf/ ;+Vof
3/sf] :jfldTj cg';f/ 3/kl/jf/ ;+Vof
ljj/0f hDdf
cfkm\gf] ef8fdf ;+:yfut cGo
3/kl/jf/ 78,286 66,323 10,344 488 1,131
k|ltzt 100 84=72 13=21 0=62 1=44
>f]t M /fli6«o hgu0fgf @)^*, s]Gb|Lo tYofÍ ljefu
tflnsf g+= #=% M 3/sf] aflx/L uf/fsf] k|sf/ cg';f/ 3/kl/jf/ ;+Vof
3/sf] aflx/L uf/fsf] k|sf/
ljj/0f hDdf 9'Ëf÷O{§fsf] 9'Ëf÷O{§fsf] sf7÷ yfxf
af;sf] sfrf] O{§f cGo
df6f]sf] h8fg l;d]G6sf] h8fg km\Nofs gePsf]
3/kl/jf/ 78,286 51,195 22,963 1,878 1,195 81 352 622
k|ltzt 100 65=39 29=33 2=40 1=53 0=10 0=45 0=79
>f]t M /fli6«o hgu0fgf @)^*, s]Gb|Lo tYofÍ ljefu
tflnsf g+= #=& M 3/kl/jf/df ePsf ;'ljwf -kl/jf/sf] k|of]hgsf] nflu_ ;DaGwL ljj/0f
;'ljwf lng]
;'ljwf lng]
l;=g++= ;'ljwf k|ltzt l;=g++= ;'ljwf 3/kl/jf/ k|ltzt
3/kl/jf/ ;+Vof
;+Vof
1 /]l8of] 42,335 54=08 8 df]6/ 587 0=75
2 6]lnlehg 27,327 34=91 9 df]6/;fOsn 3,460 4=42
3 s]an 6]lnlehg 19,660 25=11 10 ;fO{sn 3,336 4=26
4 sDKo'6/ 3,517 4=49 11 cGo ;jf/L ;fwg 116 0=15
5 O{G6/g]6 1,195 1=53 12 lk|mh ;'ljwf 5,899 7=54
6 6]lnkmf]g 4,133 5=28 13 ;'ljwfsf] pNn]v gePsf] 1,862 2=38
7 df]jfOn kmf]g 58,480 74=70 hDdf 78,286 100
>f]tM /fli6«o hgu0fgf @)^*, s]Gb|Lo tYofÍ ljefu
32 ufpFkflnsf÷gu/kflnsfsf] j:t'ut ljj/0f, tgx'F –@)&%
#=@ oftfoft ;'ljwf
;8s oftfoftsf] b[li6n] tgx'F lhNnf ;'ljwf ;DkGg lhNnf xf] . k'/fgf] Pj+ k|d'v /fhdfu{sf] ?kdf k[YjL
/fhdfu{n] sf:sLsf] sf]q] b]lv lrtjgsf] d'lUnË;Dd, 8'd|]af6 ndh'Ë hfg] ;8s, cfFa'v}/]gLaf6 uf]vf{
hfg] ;8s, 8'd|]af6} aGbLk'/ hfg] ;8s, v}/]gLaf6 ledfb hfg] ;8s, bdf}nL Rofld/]6f/ cflb ;8sx?
sfnf] kq] ul/Psf ;8sx? x'g\ . oL ;8ssf ;fy} cGo zfvf ;8sx? klg s|dz sfnf] kq] ePsf 5g\ .
lhNnfdf lgdf0f{ ePsf u|fdL0f sRrL ;8ssf] lj:tf/n] oftfoft ;'ljwfdf a[l4 ePsf] 5 .
tflnsf g+= #=!@ M tgx'F lhNnfsf] hUufsf] l;+rfO{sf] >f]t cg';f/ l;+lrt hUuf
gbL÷tfn÷kf]v/L
hDdf afFw÷hnfzo cGo ldl>t
s'nf] tfg]/
s[lif rng
s[lif rng
s[lif rng
s[lif rng
s[lif rng
s[lif rng
If]qkmn
If]qkmn
If]qkmn
If]qkmn
If]qkmn
If]qkmn
;+Vof
;+Vof
;+Vof
;+Vof
;+Vof
;+Vof
58198 28992=7 22658 6057=3 1178 460=6 4674 1334=8 607 126=6 250 43=6
>f]t M /fli6«o s[lif u0fgf @)^*, s]Gb|Lo tYofÍ ljefu
tflnsf g+= #=!& M 3/kl/jf/;Fu ePsf] ljleGg ;"rgf tyf ;~rf/ ;DaGwL ;'ljwfx? ;DaGwL ljj/0f
hDdf ;'ljwf x'g] 3/kl/jf/ ;+Vof
3/kl/jf/ /]l8of] 6]lnlehg s]a'n l6=le= sDKo'6/ OG6/g]6 6]lnkmf]g df]afOnkmf]g
3/kl/jf/ 78,286 42,335 27,327 19,660 3,517 1,195 4,133 58,480
k|ltzt 100 54.1 34.9 25.1 4.5 1.5 5.3 74.7
>f]tM /fli6«o hgu0fgf, @)^*, s]=t=lj=
tflnsf g+= $=^ M /f]huf/df ;+nUg ePsfx?sf] k]zf÷sfd -Occupation_ ;DaGwL ljj/0f
l;=g+= k]zfsf] ljj/0f hDdf k'?if dlxnf
! ;'/Iffdf sfd ug]{ 215 191 24
@ ljwfos,pRr kbflwsf/L tyf k|jGwsx? 1,465 836 630
# ljz]if1x? 5,030 2,979 2,051
$ k|fljlws tyf ;xfos lj1x? 1,594 1,178 415
% sfof{no ;xfosx? 854 560 294
^ ;]jf ug]{ tyf k;n / jhf/df ljs|L ug]{ sfdbf/x? 8,092 4,323 3,769
& s[lif, jg tyf df5f kfng ;DaGwL bIf tyf cw{bIf sfdbf/x? 91,204 34,734 56,470
* lzNk / o;;+u ;+jlGwt Joj;fosf sfdbf/x? 7,196 5,716 1,480
( ;+oGq tyf oGq jf d];Lg rfns Pj+ ;+of]hgstf{x? 2,332 2,221 111
!) ;fdfGo jf k|fylds txsf k]zfx? 5,942 3,360 2,582
!! cGo . pNn]v gePsf] 2,779 1,850 929
s'n hDdf 126,704 57,949 68,754
>f]t M /fli6«o hgu0fgf,@)^* s]=t=la=
$=@ s[lif
tgx'F lhNnfsf] cfly{s ljsf;df s[lif If]qsf] of]ubfg cu|0fL /x]sf] 5 . /fli6«o hgu0fgf @)^* cg';f/
tgx'F lhNnfsf] s[lif If]qsf] /f]huf/ sl/a &# k|ltzt /x]sf], h;df k'?ifsf] ^! k|ltzt / dlxnfsf] *#
k|ltzt /x]sf] 5 . g]kfn dfgj ljsf; k|ltj]bg @)!$ cg';f/ tgx'F lhNnfsf] s"n ufx{:y pTkfbgdf
ufpFkflnsf÷gu/kflnsfsf] j:t'ut ljj/0f, tgx'F –@)&% 41
$(=$@ k|ltzt of]ubfg s[lifsf] /x]sf] 5 . /fli6«o s[lif u0fgf @)^* cg';f/ tgx'F lhNnfdf sl/a %(@##
-*@=(& k|ltzt_ s[ifs kl/jf/ /x]sf]df sl/a @()@@=# x]S6/ hUuf rng u/]sf] b]lvG5 .
tgx'F lhNnfdf s[lif ljsf;sf] nflu ;/sf/L, u}/;/sf/L, s[ifs kl/jf/ / JolQmsf] 7"nf] nufgL / k|of; x'b}
cfPsf] 5 . ;/sf/L :t/df lhNnf s[lif ljsf; sfof{no / o; cGt/utsf ^ j6f s[lif ;]jf s]Gb| / *
j6f s[lif ;]jf ;Dks{ :yn :yfkgf ul/Psf 5g\5 . To;} u/L lhNnf kz' ;]jf sfof{no / o; cGt/ut ^
j6f kz' ;]jf s]Gb| / !@ j6f pks]Gb| ;~rfngdf 5g\ .
tflnsf g+= $=!) M jflif{s ?kdf cfjZos kg]{ s[lif afnLsf] cf}ift kl/df0f ;DaGwL ljj/0f
jflif{s kl/df0f -s]=hL=df_
afnLsf] gfd
vfBfGg t]nxg bnxg t/sf/L cfn'
cfjZostf
k|lt aoZs JolQmnfO{ 201 11 33 79 29
>f]tM lhNnf s[lif ljsf; sfof{no, tgx'F, @)&$
tflnsf g+= $=@! M c:yfoL afnL nufPsf s[ifskl/jf/sf] ;+Vof tyf afnL nfu]sf] If]qkmn
s[ifskl/jf/ ;+Vof If]qkmn -x]=_ If]=km/s k|ltzt
c:yfoL afnL
@)%* @)^* @)%* @)^* @)^*
vfBfGg afnL 53358 57,699 39409=4 33,481=5 –15=04
wfg 33720 14583=4 10355=4 –28=99
ux'F 11320 4496 1994=8 541=3 –72=86
ds} 54380 15234=4 16347=7 7=31
sf]bf] 35480 30366 7450=2 6111=6 –17=96
sf];] afnL 30924 32,507 5588=5 5,400=4 –3=37
sGbd'n afnL 27404 18,234 1203=2 649=6 –46=01
t]n afnL 7766 9,670 591=0 980=7 65=94
d;nf afnL 13840 19,162 525=8 703=6 33=82
gub] afnL 1346 393 39=9 6=7 –83=21
t/sf/L afnL 33168 35468 1551=6 1166=9 –24=79
>f]]tM /fli6«o s[lif u0fgff, s]Gb|Lo tYof+s ljefu
ufpFkflnsf÷gu/kflnsfsf] j:t'ut ljj/0f, tgx'F –@)&% 47
tflnsf g+= $=@@ M :yfoL afnL nufPsf s[ifskl/jf/sf] ;+Vof tyf afnL nfu]sf] If]qkmn
s[ifkl/jf/ ;+Vof If]qkmn -x]=_, au}rfsf] ?kdf km/s k|ltzt 5l/Psf ?v ;+Vof
afnL
@)%* @)^* @)%* @)^* @)^* @)^*
;'Gtnf 16325 7707 296=4 571=7 92=9 29188
cfFk 7800 2962 24=7 22=9 –7=3 9385
e'O{s6/ 2105 107 29=2 5=9 –79=8 –
lnrL 1933 963 14=4 4=1 –71=5 2319
s]/f 17636 10348 130=1 205=1 57=6 1,31,206
cDaf 8007 1891 9=8 3=9 –60=2 5031
>f]]tM /fli6«o s[lif u0fgff, s]Gb|Lo tYof+s ljefu
tflnsf g+= $=@# M kz'k+5L kfng ug]{ s[ifs kl/jf/ tyf kz'k+5Lsf] ;+Vof
s[ifs kl/jf/ ;+Vof kz'k+5Lsf] ;+Vof km/s k|ltzt
kz'k+5Lsf] k|sf/
@)%* @)^* @)%* @)^* @)^*
kfNt' rf}kfof2
ufO{uf]? 32029 29624 107200 94261 –12=07
/fufe};L 39346 34595 88907 67658 –23=90
afv|fafv|L 35411 43636 173293 265895 53=44
a+u'/ 11286 13939 18810 26594 41=38
kfNt' r/fr'?+uL
s'v'/f -:yfgLo_ 41856 455857 428440 –6=01
s'v'/f -pGgt_ 3247 128011 178,484 39=43
xfF; 1208 571 3797 2212 –41=74
k/]jf 2796 3033 8283 14380 73=61
>f]]tM /fli6«o s[lif u0fgff, s]Gb|Lo tYof+s ljefu
tflnsf g+= $=@$ M jLpljhg / ljiffbLsf] k|of]u cg';f/ k|d'v afnL nufPsf] s[ifskl/jf/sf] k|ltzt
pGgt jLp k|of]u u/]sf kl/jf/ -k|ltztdf_ ljifflb k|of]u u/]sf kl/jf/ -k|ltztdf_
afnLsf] gfd @)^*
@)%* @)%* @)^*
pGgt a0f{z+s/
wfg 8=36 39=04 1=27 27=6 22=75
ux' 21=6 35=7 7=9 2=4
ds} 7=98 20=3 0=92 2=45 4=52
cfn' 23=99 45=2 2=9 14=4 17=3
pv' 3=5 11=2 6=9
t/sf/L 9=7 31=18 6=4 7=1 6=9
>f]]tM /fli6«o s[lif u0fgff, s]Gb|Lo tYof+s ljefu
48 ufpFkflnsf÷gu/kflnsfsf] j:t'ut ljj/0f, tgx'F –@)&%
tflnsf g+= $=@% M /f;folgs dnsf] k|of]u cg';f/ k|d'v afnL nfu]sf] If]qkmn / dnsf] kl/df0f
@)%* @)^*
afnLsf] gfd
If]qkmn, x]= kl/df0f, SjL= k|lt x]=dn, SjL= If]qkmn, x]= kl/df0f,SjL= k|lt x]= dn, SjL=
wfg 8111.6 4743.22 0.585 6839.9 7307 1.068
ux' 565.3 304.76 0.539 332.8 491 1.475
ds} 1841.3 919.44 0.499 4521.3 4112 0.909
cfn' 69.7 74.89 1.074 125 291 2.325
t/sf/L 219.7 147.72 0.672 501.9 1442 2.873
>f]]tM /fli6«o s[lif u0fgff, s]Gb|Lo tYof+s ljefu
tflnsf g+= $=@^ M s[ifssf] jflif{s s[lif pTkfbgaf6 vfBfGg kof{Kttf / gk'usf] dfWod
s[ifs kl/jf/, k|ltzt
pTkfbgaf6 vfBfGgsf] kof{Kttfsf] cj:yf
2058 2068
vfBfGg k'Ug] 34=56 35=78
vfBfGg gk'Ug] 65=44 64=42
! b]lv # dlxgf gk'Ug] 8=4 11=57
$ b]lv ^ dlxgf gk'Ug] 31=13 35=60
& b]lv ( dlxgf gk'Ug] 13=68 9=88
!) b]lv !@ dlxgf gk'Ug] 11=84 7=17
vfBfGg gk'usf] cj:yfdf cfk'lt{sf] dfWod
tnj Hofnf -tgx'F lhNnf leq_ 42=14 31=93
tnj Hofnf -b]z jflx/_ 11=9 17=23
k]G;g 3=98
cfkm\g} u}/s[lif Jofj;fo 1=75
tnj Hofnf -tgx'F lhNnf aflx/_ 2=93 5=06
qm[0f lnP/ 4=14 3=31
cGo 5=16 0=96
>f]]tM /fli6«o s[lif u0fgff, s]Gb|Lo tYof+s ljefu
tflnsf g+= $=@& M s[ifsn] lnPsf] s[lif C0fsf] >f]t / C0fsf] cfjZostf ;DaGwL ljj/0f, @)^*
s[lif C0fsf] >f]t s[ifs kl/jf/ ;+Vof kl/jf/, k|ltzt
s[lif C0f glnPsf 51347 86.67
s[lif C0f lnPsf 7886 13.31
;xsf/L ;+:yfaf6 714 1.21
s[lif ljsf; a}+saf6 749 1.26
dlxnf ;d"xaf6 1106 1.87
cGo a}+s tyf laQLo ;+:yfaf6 1392 2.35
gft]bf/af6 3247 5.48
tflnsf $=@* M tgx'F pBf]u jfl0fHo ;+3df cfj4 ;b:ox? ;DaGwL ljj/0f
l;=g+= ahf/ OsfO{ ;b:o ;+Vof l;=g+= ahf/ OsfO{ ;b:o ;+Vof
! bdf}nL ahf/ OsfO{ 1114 & t'/t'/] ahf/ OsfO{ 150
@ b'n]uf}F8f ahf/ OsfO{ 489 * yk'{ ahf/ OsfO{ 99
# cfFa'v}/]gL ahf/ OsfO{ 153 ( ;q;o ahf/ OsfO{ 87
$ ledfb ahf/ OsfO{ 357 !) eG;f/ ahf/ OsfO{ 76
% 8'd|] ahf/ OsfO{ 319 !! ladngu/ ahf/ OsfO{ 39
^ v}/]gL6/ ahf/ OsfO{ 330 !@ alGbk'/ ahf/ OsfO{ ;ldlt 35
hDdf 3248
>f]tM tgxF' pBf]u jfl0fHo ;+3, @)&@
$=$ pBf]u
/fli6«o hgu0fgf @)^* cg';f/ tgx'F lhNnfsf] cf}Bf}lus If]qdf sl/a $,$)( hgf -hDdf /f]huf/sf]
# k|ltzt_ sf] /f]huf/L /x]sf] / g]kfn dfgj ljsf; k|ltj]bg @)!$ cg';f/ tgx'F lhNnfsf] s"n ufx{:y
pTkfbgdf cf}Bf]lus Jofj;fosf] of]ubfg sl/a @=@^ k|ltzt /x]sf] 5 .
Gross addition to
Value of output
No. of persons
other benefits
Value of input
fixed assets
NSIC code
engaged
NSIC
Manufacture
10 of food 8 90 80 6,490 62 0 6,471 54,459 42,896 11,563
products
11 Manufacture
of beverages 1
Manufacture
23 of other non-
metallic mineral 34 677 609 55,186 18,053 15,346 332,768 422,936 245,933 177,003
products
Manufacture
of fabricated
25 metal
except
products, 6 87 73 9,279 3,529 1,477 17,682 48,109 33,809 14,300
machinery and
equipment
31 Manufacture
of furniture 13 150 121 12,698 3,822 370 30,374 54,445 32,278 22,167
Total 62 1,041 918 88,653 25,566 17,193 396,740 595,049 359,602 235,447
>f]tM /fli6«o cf}Bf]lus u0fgf, @)^(, s]=t=lj=
tflnsf g+= $=#@ M tgx'F lhNnfdf /x]sf a}+s tyf ljlQo ;+:yfx?sf] ;+Vof
l;=g+= >]0fL k|sf/ a}+s lalQo ;+:yf -zfvf ;d]t _;+Vof
1 s >]0fL ;/sf/L afl0fHo a}+s 4
2 s >]0fL lghL afl0fHo a}+sx? 15
3 v >]0fL ljsf; a}+sx? 23
4 u >]0fL kmfOgfG;x? 3
5 3 >]0fL n3'ljQ ljsf; a}+sx? 9
hDdf 54
>f]tM g]kfn /fi6« a}+s, @)&@
tflnsf g+= ^=# M ljut @ cf=j=sf] lhNnf k|zf;g sfof{noaf6 ;Dkflbt sfo{x?
cf=j=)&!÷&@ sf] h]i7 cf=j=)&@÷&# sf] h]i7
s|=;= sfdsf] ljj/0f OsfO{
dlxgfsf] kl/0ffd dlxgfsf] kl/0ffd
1 d'4f btf{ j6f 126 60
2 d'4f km};nf j6f 101 20
3 ljleGg ph'/L btf{ / sf/jfxL j6f 122 92
4 ljjfx btf{ j6f 12 9
5 gf=kf= ÷uf=lj=;=x?sf] cg'udg k6s 24 18
6 sfof{no cg'udg k6s 39 20
7 ahf/ cg'udg k6s 25 23
8 ;+3÷;+:yf btf{ j6f 114 109
9 ;+3÷;+:yf gljs/0f j6f 543 331
10 lhNnf ;'/Iff ;ldltsf] a}7s O{sfO{ 22 19
>f]t M lhNnf k|zf;g sfof{no, tgx'F, @)&#, c;f/
tflnsf g+= ^=% M lhNnf k|zf;g sfof{noaf6 Ifltk"lt{ tyf /fxt ljj/0f
cf=j=)&!÷&@ sf] h]i7 dlxgfsf] cf=j=)&@÷&# sf] h]i7
sfdsf] ljj/0f OsfO{
kl/0ffd dlxgfsf] kl/0ffd hDdf
s_ a}b]lzs /f]huf/L Ifltk"lt{ /sd 7069171 7429588
v_ b}jL k|sf]k /fxt /sd 279700 133000
u_ /fhZj ;+sng /sd 38343475
>f]t M lhNnf k|zf;g sfof{no, tgx'F, @)&#, c;f/
1224
1195
1105
885
438
757
809
296
339
hDdf
JolQmafbL b]jfgL 0 0 0 0 0 0 2 0 2
;/sf/jfbL b]jfgL 0 0 0 0 0 0 0 0 0
k'g/fj]bg JolQmafbL kmf}hbf/L 0 0 0 0 0 0 0 0 0
;/sf/jfbL kmf}hbf/L 0 0 0 2 2 0 6 3 3
hDdf 0 0 0 2 2 0 6 3 5
b]jfgL / b]jfgL– hDdf 446 293 153 510 320 190 521 275 246
kmf}hbf/L kmf}hbf/L – hDdf 659 516 143 716 567 149 682 485 197
1226
1203
1105
s'n hDdf
887
443
760
809
296
339
aGbLk|ToIfLs/0f 0 0 0 0 0 0 0 0 0
l/6 lgif]wf1f 4 3 1 6 2 4 9 8 1
hDdf 4 3 1 6 2 4 9 8 1
444
1232
1212
1109
768
889
297
343
812
tflnsf g+= &=@ M tgx'F lhNnfsf] lgjf{rg If]q ! sf] k|b]z ;efsf] lgjf{rg @)&$ sf] lgjf{rgsf] glthf
lg=If]= ljhoL pDd]
gfd
bjf/sf] tTsflng k|ltlglwTj k|fKt ;b/ lgs6td k|lt4GbL lgs6td k|lt4GbL /fhgLlts
ug]{ /fhgLlts bn dt /fhgLlts bn bnn] k|fKt u/]sf] ;b/ dt
! -s_ /fd axfb'/ u'?Ë g]skf Pdfn] 18265 g]kfnL sf+u|]; 16878
! -v_ xl/ axfb'/ r'dfg g]skf-dfcf]fbL s]Gb|_ 15360 g]kfnL sf+u|]; 11881
>f]tM lhNnf lgjf{rg sfof{no, tgx'F, @)&$ r}q
tflnsf g+= &=# M tgx'F lhNnfsf] lgjf{rg If]q @ sf] k|b]z ;efsf] lgjf{rg @)&$ sf] lgjf{rgsf] glthf
ljhoL tTsflng k|ltlglwTj k|fKt ;b/ lgs6td k|lt4GbL lgs6td k|lt4GbL /fhgLlts
lg=If]=
pDd]bjf/sf] gfd ug]{ /fhgLlts bn dt /fhgLlts bn bnn] k|fKt u/]sf] ;b/ dt
@ -s_ cfzf sf]O/fnf g]skf -df= s]=_ 16646 g]kfnL sf+u|]; 16641
@ -v_ ls/0f u'?ª g]skf Pdfn] 15630 g]kfnL sf+u|]; 14214
>f]tM lhNnf lgjf{rg sfof{no, tgx'F, @)&$ r}q
&=@ dtbftf
lhNnf lgjf{rg sfof{no, tgx'Fsf cg';f/ tgx'F lhNnfsf] df k|ltlglw ;ef ;b:o tyf k|b]z ;ef lgjf{rg
@)&$ hDdf dtbftf ;+Vof @!!#(^ hgf / h;dWo] k'?if dtbftf ((@)@ / dlxnf !!@!($ hgf /x]sf
5g\ . lhNnfsf @ j6f k|ltlglw ;ef ;b:o / $ j6f k|b]z ;ef ;b:o lgjf{rg x'g] u/L If]q lgwf{/0f u/L
dtbftf ;+Vof o; k|sf/ /x]sf] 5 .
lgjf{rg If]q @
qm=;+= lgjf{rg If]q g+= @ sf] k'?if dlxnf hDdf
! k|b]z ;ef lgjf{rg If]q g++=-s_ 25901 30252 56143
@ k|b]z ;ef lgjf{rg If]q g++=-v_ 23366 26305 49671
hDdf 49267 56557 105824
>f]t M lhNnf lgjf{rg sfof{no, tgx'F, @)&$
tflnsf g+= *=! M tgx'F lhNnfsf] If]q cg';f/ ufx{:y pTkfbg / k|lt JolQm cfDbfgL
l;=g+= pBf]u g]kfnsf] -? !) nfvdf_ tgx'Fsf] -? !) nfvdf
1 s[lif tyf jg Jojf;fo 473270 7153
2 dTokfng Jofj;fo 4879 4
3 vfgL tyf pTvgg\ Jofj;fo 6956 67
4 cf}Bf]lus Jofj;fo 80531 327
5 ljB't, Uof; tyf kfgL ;DaGwL Jofj;fo 16001 205
6 lgdf{0f Jofj;fo 89356 1084
7 yf]s tyf v'b|f Jofkf/ Jofj;fo 179306 1674
8 xf]6n tyf /]i6'/]G6 Jofj;fo 21057 141
9 oftfoft, uf]bfd / ;+rf/ Jofj;fo 105834 1518
10 cfly{s dWo:ytf Jofj;fo 50111 397
11 l/on :6]6, ef8f tyf Jofj;flos s[ofsnfkx? 106236 628
12 ;fj{hlgs k|zf;g / ;fdflhs ;'/Iffsf s[ofsnfkx? 24830 276
13 z}lIfs s[ofsnfkx? 67739 697
14 :jf:Yo tyf ;fdflhs s[ofsnfkx? 16992 178
15 cGo ;fd'bflos, ;fdflhs tyf JolStut ;]jf s[ofsnfkx? 46947 124
16 hDdf cy{tGq ck|ToIf (Total value added) 1290047 14474
17 hDdf cy{tGq (Basic Price,Total value added) 1248482 14006
18 s'n u|fx:y{ pTkfbg (Market Price) 1366953 15336
19 Factor Income 7549 158
20 GNI 1374503 15494
21 hDdf hg;+Vof 26494504 323288
*=@ ;d[l4
g]kfn hLjg:t/ ;j]{If0f @)!)÷!! sf] k|ltj]bg / /fli6«o hgu0fgf @)^* sf] glthf tyf ef}uf]lns
;"rgf k|0ffnLsf cfFs8fx?nfO{ cfwf/ lnO{ tof/ kfl/Psf] g]kfn n3'laQ cg'dfg cg';f/ tgx'F lhNnfsf]
ul/aLsf] b/ !$=* k|ltzt /x]sf 5 . To;} u/L ;xsf/L tyf ul/aL lgjf/0f dGqfnon] cf=j= @)^(÷)&)
df u/]sf] ul/a 3/kl/jf/ ;j]{If0f cg';f/ tgx'F lhNnfdf !!=$ k|ltzt 3/kl/jf/ ul/a b]lvPsf] 5 .
;fljssf uf=lj=;= tyf gu/kflnsf cg';f/ ljj/0f o; k|sf/ /x]sf] 5 .
l;dfgf M
k"j{ M lrtjg / uf]/vf lhNnf klZrd M aGbLk'/ / b]a3f6 uf=kf=
pQ/ M aGbLk'/ uf=kf= / uf]/vf lhNnf blIf0f M b]a3f6 uf=kf= / lrtjg lhNnf
/fli6«o hgu0gf @)^* cg';f/ o; ufpFkflnsfsf] hg;+Vof / o;;+u ;DalGwt ljj/0f o; k|sf/ /x]sf] 5 .
tflnsf g+= @=!=@ M hg;+Vof ;DaGwL ljj/0f
hg;+Vof
3/kl/jf/ cf}ift 3/kl/jf/ ;+Vof n}lu+s cg\'kft
hDdf k'?if dlxnf
4911 20768 9504 11264 4=23 84=38
:yfgLo txsf] lgjf{rgaf6 lgjf{lrt /fhlglts bn÷:jtGq pDd]bjf/ ;DaGwL ljj/0f o; k|sf/ /x]sf] 5 .
tflnsf g+=@=@=@# M uf=kf= cWoIf / pkfWoIf ;DaGwL ljj/0f
kb lgjf{lrt pDd]bjf/sf] gfd y/ k|fKt dt k|ltlglwTj ug]{ tTsfnsf] /fhlglts bn÷:jtGq pDd]bjf/
cWoIf k"0f{ l;++ yfkf 2863 g]=s=kf= -dfcf]jfbL s]Gb_|
pkfWoIf s?0ff u'?Ë 2684 g]=s=kf= -dfcf]jfbL s]Gb_|
l;dfgf M
k"j{ M uf]/vf / nDh'Ë lhNnf klZrd M Jof; g=kf=
pQ/ M nDh'Ë lhNnf blIf0f M aGbLk'/ uf=kf= / uf]/vf lhNnf
/fli6«o hgu0gf @)^* cg';f/ o; gu/kflnsfsf] hg;+Vof / o;;+u ;DalGwt ljj/0f o; k|sf/ /x]sf] 5 .
/fli6«o hgu0gf @)^* cg';f/ o; gu/kflnsfsf] hg;+Vof / o;;+u ;DalGwt ljj/0f o; k|sf/ /x]sf] 5 .
tflnsf g+= @=$=@ M hg;+Vof ;DaGwL ljj/0f
hg;+Vof
3/kl/jf/ cf}ift 3/kl/jf/ ;+Vof n}lu+s cg\'kft
hDdf k'?if dlxnf
7,488 31,362 13,360 18,002 4=19 74=21
/fli6«o hgu0gf @)^* cg';f/ o; gu/kflnsfsf] hg;+Vof / o;;+u ;DalGwt ljj/0f o; k|sf/ /x]sf] 5 .
tflnsf g+= @=%=@ M hg;+Vof ;DaGwL ljj/0f
hg;+Vof
3/kl/jf/ cf}ift 3/kl/jf/ ;+Vof n}lu+s cg\'kft
hDdf k'?if dlxnf
18,339 70,335 31,260 39,075 3=84 80=00
l;dfgf M
k"j{ M cfFa'v}/]gL uf=kf= / lrtjg lhNnf klZrd M ClifË uf=kf= / gjnk/f;L
lhNnf
pQ/ M ClifË , aGbLk'/, cfFa'v}/]gL uf=kf= / JofF; g=kf= blIf0f M gjnk/f;L / lrtjg lhNnf
tflnsf g+= @=^=! M j8f ljefhg
xfnsf] j8f g+= ;dfj]z ePsf ;fljssf uf=lj=;=÷g=kf=x? ;fljs j8f g+=
1 sf]6f 1–3,8,9
a}bL 4–9
2
sf]6f 4–7
3 l5kl5k] 1–9
4 b]a3f6 1,3,6–9
5 b]a3f6 2,4,5
/fli6«o hgu0gf @)^* cg';f/ o; ufpFkflnsfsf] hg;+Vof / o;;+u ;DalGwt ljj/0f o; k|sf/ /x]sf]
5.
ufpFkflnsf÷gu/kflnsfsf] j:t'ut ljj/0f, tgx'F –@)&% 117
tflnsf g+= @=^=@ M hg;+Vof ;DaGwL ljj/0f
hg;+Vof
3/kl/jf/ cf}ift 3/kl/jf/ ;+Vof n}lu+s cg\'kft
hDdf k'?if dlxnf
3,435 16,131 7,484 8,647 4=70 86=55
l;dfgf M
k"j{ M ClifË uf=kf= klZrd M kfNkf / :ofª'hf lhNnf
pQ/ M ledfb g=kf= / :ofª\hf lhNnf blIf0f M gjnk/f;L / kfNkf lhNnf
/fli6«o hgu0gf @)^* cg';f/ o; ufpFkflnsfsf] hg;+Vof / o;;+u ;DalGwt ljj/0f o; k|sf/ /x]sf] 5 .
tflnsf g+= @=&=@ M hg;+Vof ;DaGwL ljj/0f
hg;+Vof
3/kl/jf/ cf}ift 3/kl/jf/ ;+Vof n}lu+s cg\'kft
hDdf k'?if dlxnf
4,137 19,318 8,225 11,093 4=67 74=15
l;dfgf M
k"j{ M Jof; g=kf= klZrd M ledfb / z'Snfu08sL g=kf=
pQ/ M z'Snf u08sL / Jof; g=kf= blIf0f M ledfb g=kf= / ClifË uf=kf=
l;dfgf M
k"j{ M b]a3f6 uf=kf= / Jof; g=kf= klZrd M l3l/Ë uf=kf= / ledfb g=kf=
pQ/ M DofUb] uf=kf= / JofF; g=kf= blIf0f M gjnk/f;L lhNnf
l;dfgf M
k"j{ M DofUb] / Jof; g=kf= klZrd M :ofª\hf lhNnf
pQ/ M sf:sL / :ofª\hf lhNnf blIf0f M ledfb g=kf=, DofUb] uf=kf= / :ofª\hf
lhNnf