Bai Giang Phuong Phap Pthh-Chu Quoc Thang PDF

ÑAÏI HOÏC QUOÁC GIA TP.
HOÀ CHÍ MINH

TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC BAÙCH KHOA
Xaây Döïng Daân Duïng – Coâng Nghieäp
---[ \---
PH.PHÁP PHẦN TỬ HỮU HẠN
1
MỤC LỤC
1.- CƠ HỌC VẬT RẮN BIẾN DẠNG. CÁC PHƯƠNG PHÁP TÍNH
2.- CƠ SỞ VÀ CÁC BƯỚC PHÂN TÍCH CHUNG CỦA FEM
3.- TÍNH TOÁN HỆ THANH
4.- BÀI TOÁN PHẲNG CỦA LÝ THUYẾT ĐÀN HỒI
5.- PHẦN TỬ BẬC CAO VÀ PHẦN TỬ ĐẲNG THAM SỐ
6.- BÀI TOÁN ĐỐI XỨNG TRỤC
7.- TẤM CHỊU UỐN
8.- BÀI TOÁN ĐỘNG LỰC HỌC KẾT CẤU
14/02/2014 21:34 2
Chương 1: CƠ HỌC VẬT RẮN BIẾN DẠNG. CÁC PHƯƠNG PHÁP TÍNH
1.1.- Các pt cơ bản của cơ học vật rắn biến dạng
1.2.- Các phương pháp giải bài toán
1.3.- Các nguyên lý năng lượng – Các nguyên lý biến phân
14/02/2014 21:34 3
1.1.- CÁC PT CƠ BẢN CỦA CƠ HỌC VẬT RẮN BIẾN DẠNG
1.1.1.- Phương trình cân bằng (Equation of internal equilibrium)
1.1.2.- Quan hệ giữa biến dạng và chuyển vị (các phương trình Cauchy)
1.1.3.- Các phương trình liên tục của biến dạng
1.1.4.- Điều kiện biên (Boundary Conditions)
1.1.5.- Quan hệ ứng suất – biến dạng ; Định luật Hooke
1.1.6.- Tóm tắt bài toán tổng quát
14/02/2014 21:34 4
1.2.- CÁC PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TOÁN (1/2)
CAÙC PHÖÔNG PHAÙP GIAÛI
PHÖÔNG PHAÙP GIAÛI TÍCH PHÖÔNG PHAÙP SOÁ
PP GIAÛI CHÍNH XAÙC PP GIAÛI GAÀN ÑUÙNG PP SOÁ GIAÛI CAÙC PHÖÔNG PHAÙP
(TÍCH PHAÂN (CAÙC PP BIEÁN PHAÂN) PHÖÔNG TRÌNH VI PHAÂN PHAÀN TÖÛ HÖÕU HAÏN
PP HOÃN HÔÏP
SAI PHAÂN HÖÕU HAÏN MOÂ HÌNH HOÃN HÔÏP
PP LÖÏC (THEO ÖÙNG SUAÁT)

CAÙC PHÖÔNG PP MOÂ HÌNH CAÂN BAÈNG
TÍCH PHAÂN SOÁ
PP CHUYEÅN VÒ (THEO CHUYEÅN VÒ)
MOÂ HÌNH TÖÔNG THÍCH
14/02/2014 21:34 5
1.2.- CÁC PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TOÁN (2/2)
1.2.1.- Phương pháp chính xác (tích phân trực tiếp)
1.2.2.- Phương pháp sai phân hữu hạn (Finite Difference Method – FDM)
1.2.3.- Các phương pháp biến phân
Phương pháp Ritz
Các phương pháp phần dư có trọng (Weighted Residual Method)
14/02/2014 21:34 6
Chương 2: CƠ SỞ VÀ CÁC BƯỚC PHÂN TÍCH CHUNG CỦA FEM
2.1.- Khái niệm về FEM
2.2.- Trình tự phân tích bài toán theo FEM
2.3.- Hàm xấp xỉ – Đa thức xấp xỉ – Phép nội suy biểu diễn
đa thức xấp xỉ theo vectơ các bậc tự do của phần tử {q}e
2.4.- Các phương trình cơ bản
14/02/2014 21:34 7
2.4- Các phương trình cơ bản
2.4.1.- Chuyển vị, biến dạng, ứng suất trong phần tử
2.4.2.- Ghép nối các phần tử – Ma trận cứng tổng thể, vectơ tải tổng thể
2.4.3.- Phép chuyển trục tọa độ
2.4.4.- Ghép nối phần tử
2.4.5.- Áp đặt điều kiện biên
14/02/2014 21:34 8
Chương 3: TÍNH TOÁN HỆ THANH
3.1.1.- Phần tử thanh biến dạng dọc trục
3.1.- Hệ thanh dàn 3.1.2.- Phần tử thanh trong dàn phẳng
3.1.3.- Phần tử thanh trong không gian
3.2.1.- Phần tử dầm chịu uốn

3.2.- Khung phẳng
3.2.2.- [K]e của phần tử khung phẳng
3.3.- Khung không gian
14/02/2014 21:34 9
Chương 4: BÀI TOÁN PHẲNG CỦA LÝ THUYẾT ĐÀN HỒI
4.1.1.- Bài toán ứng suất phẳng

4.1.- Các phương trình cơ bản
4.1.2.- Bài toán biến dạng phẳng
4.2.1.- Các hàm dạng
4.2.- Phần tử tam giác 4.2.2.- Ma trận độ cứng phần tử
4.2.3.- Vectơ tải phần tử
4.2.4.- Ma trận tính ứng suất Ví dụ
4.3.1.- Các hàm dạng
4.3.2.- Ma trận độ cứng phần tử

4.3.- Phần tử chữ nhật
4.3.3.- Vectơ tải phần tử
4.3.4.- Ứng suất trong phần tử Ví dụ
14/02/2014 21:34 10
Chương 5: PHẦN TỬ BẬC CAO VÀ PHẦN TỬ ĐẲNG THAM SỐ
5.1.- Hệ tọa độ tự nhiên
5.2.- Phần tử 1-D bậc cao
5.3.- Phần tử tam giác bậc cao trong hệ tọa độ tự nhiên
5.4.- Phần tử 3-D, khối tứ diện
5.5.- Phần tử 2-D, dạng tứ giác
5.6.- Phần tử đẳng tham số
14/02/2014 21:34 11
Chương 8: BÀI TOÁN ĐỘNG LỰC HỌC KẾT CẤU
8.1.- Phương trình động lực học kết cấu
8.2.- Ma trận khối lượng tương thích và ma trận khối lượng tập trung
8.3.- Ma trận khối lượng tương thích trong hệ tọa độ tổng thể
8.4.- Dao động tự do – Bài toán trị riêng xác định tần số dao động tự do
8.5.- Bài toán dao động cưỡng bức
14/02/2014 21:34 12
1.1.1.- Phương trình cân bằng (Equation of internal equilibrium)
p Xeùt vaät raén bieán daïng, coù theå tích V, bieân S (goàm St vaø S d).
V lieân keát vôùi ñaát treân bieân S d , chòu taûi troïng phaân boá treân St
troïng löôïng baûn thaân g vaø caùc nguyeân nhaân vaät lyù khaùc…
g Traïng thaùi öùng suaát – bieán daïng – chuyeån vò taïi 1 ñieåm ñöôïc
St
Sñ bieåu dieãn bôûi caùc vector:
{σ } = {σ x , σ y , σ z ,τ xy ,τ yz ,τ zx }
T
{ε } = {ε x , ε y , ε z , γ xy , γ yz , γ zx }
T
⎧ ∂σ x ∂τ xy ∂τ xz
{u} = {u, v, w}
T
⎪ ∂x + ∂y + ∂z + g x = 0
⎪
⎪ ∂τ ∂σ ∂τ
Quan heä vi phaân giöõa caùc thaønh phaàn öùng suaát vaø löïc khoái g : ⎨⎪ xy + y + yz + g y = 0
⎪ ∂x ∂y ∂z
⎪ ∂τ ∂τ yz ∂σ z
⎪ xz + + + gz = 0
⎧gx ⎫ ⎪⎩ ∂x ∂y ∂z
⎪ ⎪
Ngoaø i ra, τ xy = τ yx ;τ yz = τ zy ;τ xz = τ zx vaø g = ⎨ g y ⎬ laø löï c khoá i
⎪ ⎪
⎩gz ⎭
14/02/2014 21:34 13
1.1.2.- Quan hệ giữa biến dạng và chuyển vị (các phương trình Cauchy)
⎧ ∂u ∂u ∂v
ε =
⎪ x ∂x , γ xy = +
∂y ∂x
⎪
⎪ ∂v ∂w ∂v
ε
⎨ y = , γ yz = + ⇒ {ε } = [∂ ]{u}
⎪ ∂y ∂y ∂z
⎪ ∂w ∂u ∂w
ε
⎪ z = , γ zx = +
⎩ ∂z ∂z ∂x
⎡∂ 0 0 ⎤
⎢ ∂x ⎥
⎢ 0 ∂ 0 ⎥
⎢ ∂y ⎥
⎢ ∂ ⎥
⎢ 0 0
∂z ⎥
trong ñoù : [ ∂ ] = ⎢ ⎥
⎢ ∂ ∂y ∂
∂x
0 ⎥
⎢ ⎥
⎢ 0 ∂ ∂ ⎥
⎢ ∂z ∂y ⎥
⎢∂ ∂ ⎥
0
⎣⎢ ∂z ∂x ⎦⎥
14/02/2014 21:34 14
1.1.3.- Các phương trình liên tục của biến dạng
⎧ ∂ 2ε x ∂ 2ε y ∂ 2γ xy ∂ ⎛ ∂γ zx ∂γ xy ∂γ yz ⎞ ∂ 2ε x
⎪ 2 + 2 = ; ⎜ + − ⎟=2
⎪ ∂y ∂x ∂x∂y ∂x ⎝ ∂y ∂z ∂x ⎠ ∂y∂z
⎪ ∂ 2ε ∂ 2
γ yz ∂γ ∂γ ∂ 2
εy
⎪ ∂ εz
2
∂ ⎛ xy ∂γ zx ⎞
⎨ 2 + 2 = + − ⎟=2
y yz
; ⎜
⎪ ∂z ∂y ∂y∂z ∂y ⎝ ∂z ∂x ∂y ⎠ ∂z∂x
⎪ ∂ 2ε ∂ ⎛ ∂γ yz ∂γ zx ∂γ xy ⎞
⎪ 2z + 2x = γ zx
∂ ε ∂ ∂ 2ε z
2 2
; ⎜ + − ⎟=2
⎪⎩ ∂x ∂z ∂z∂x ∂z ⎝ ∂x ∂y ∂z ⎠ ∂x∂y
14/02/2014 21:34 15
1.1.4.- Điều kiện biên (Boundary Conditions)
Ñieàu kieän bieân tónh hoïc ⎧σ x l + τ xy m + τ xz n = px η
(Ñieàu kieän beà maët) ⎪
⎨τ xy l + σ y m + τ yz n = p y
treân phaàn bieân St ⎪
⎩τ zx l + τ zy m + σ z n = pz
{ }
T
trong ñoù: p = px , p y , pz laø löïc maët
vaø (l , m , n) laø cosin chæ phöông cuûa
St
phaùp tuyeán ngoaøi η cuûa maët bieân taïi ñieåm khaûo saùt. Sñ
Ñieàu kieän bieân ñoäng hoïc: lieân quan ñeán lieân keát vaø taïi ñoù
ñaõ bieát caùc chuyeån vò hoaëc caùc ñaïo haøm cuûa chuyeån vò treân phaàn bieân S d
Ví duï: Xét dầm tường ngàm cạnh trái, tự do cạnh phải, chịu tải
y
trọng phân bố đều cạnh trên.
η(0;1) ∂v
q Treân AB (x=0): u x =0 = v x =0 ; =0
∂x x =0
B C Treân BC (y=h): τ yx =0 ; σy = −q
y =h y =h
h η(1;0)
A D x
14/02/2014 21:34 16
1.1.5.- Quan hệ ứng suất – biến dạng ; Định luật Hooke (1/4)
Vôùi vaät lieäu ñoàng nhaát, ñaúng höôùng vaø ñaøn hoài tuyeán tính ⇒ quan heä giöõa öùng suaát – bieán
daïng laø caùc phöông trình cuûa ñònh luaät Hooke: (Daïng thuận)
⎧ 1 2 (1 +ν )
ε
⎪ x =
E
⎡
⎣σ x − ν ( σ y + σ z )⎦
⎤ ; γ xy =
E
τ xy
⎪
⎪ 1 2 (1 +ν )
ε
⎨ y = ⎡
⎣ σ y − ν ( z x )⎦
σ + σ ⎤ ; γ yz = τ yz
⎪ E E
⎪ 1 2 (1 +ν )
ε
⎪ z = ⎡
⎣σ z − ν ( σ x + σ y )⎦
⎤ ; γ zx = τ zx
⎩ E E
Daïng ma traän vaø keå theâm bieán daïng ban ñaàu: {ε } = [C ]{σ } + {ε 0 }
vôùi [C] laø ma traän caùc heä soá ñaøn hoài:⎡1 −ν −ν 0 0 0 ⎤
⎢ −ν 1 −ν 0 0 0 ⎥
⎢ ⎥
1 ⎢ −ν −ν 1 0 0 0 ⎥
[C ] = ⎢ 0 0 0 2 (1 +ν ) 0 0 ⎥
⎥
E⎢
⎢0 0 0 0 2 (1 +ν ) 0 ⎥
⎢ ⎥
⎢⎣ 0 0 0 0 0 2 (1 +ν ) ⎥⎦
14/02/2014 21:34 17
Trong tröôøng hôïp bieán daïng ban ñaàu do nhieät ñoä:

{ε 0 } = α T {1 1 1 0 0 0}
T
trong ñoù: α laø heä soá nôû vì nhieät; T laø ñoä bieán thieân nhieät ñoä.
Daïng bieåu dieãn öùng suaát – bieán daïng (Daïng nghòch): {σ } = [ D ] ({ε } − {ε 0 } )
⎡1 −ν ν ν 0 0 0 ⎤
⎢ ν 1 −ν ν 0 0 0 ⎥⎥
⎢
⎢ ν ν 1 −ν 0 0 0 ⎥
⎢ ⎥
⎢ 0 1 − 2ν
vôù i: [ ]
D =
E 0 0 0 0 ⎥
(1 +ν )(1 − 2ν ) ⎢⎢ 2 ⎥
⎥
1 − 2ν
⎢ 0 0 0 0 0 ⎥
⎢ 2 ⎥
⎢ 1 − 2ν ⎥
⎢⎢ 0 0 0 0 0 ⎥
⎣ 2 ⎥⎦
14/02/2014 21:34 18
•Baøi toaùny 2 chieàu – Baøi toaù

y
n phaúng cuûa lyù thuyeát ñaøn hoài:
x z
(a) (b)
Hình 1: Baøi toaùn öùng suaát phaúng (a) vaø bieán daïng phaúng (b)
a.- Baøi toaùn öùng suaát phaúng (xem Hình 1a): σ z = τ zx = τ zy = 0
Ñònh luaät Hooke: { } [ ]{ } { 0 }
ε = C σ + ε
⎧σ x ⎫ ⎧ε x ⎫ ⎧1 ⎫ ⎡1 −ν 0 ⎤
⎪ ⎪ ⎪ ⎪
{ε 0 } = α T ⎨⎪1 ⎬⎪ ; [C ] = ⎢⎢−ν ⎥
1
vôù i: {σ } = ⎨σ y ⎬ ; { } ⎨ε y ⎬ ;
ε = 1 0 ⎥
⎪ ⎪ ⎪ ⎪ ⎪0 ⎪ E
⎢⎣ 0 2 (1 +ν ) ⎥⎦
⎩τ xy ⎭ ⎩τ xy ⎭ ⎩ ⎭ 0
ν
Daïng nghòch: {σ } = [ D] ({ε } − {ε 0 }) •Bieán daïng εz ≠0 vaø ε z = −
E
( σ x + σ y ) + αT
14/02/2014 21:34 19
b.- Baøi toaùn bieán daïng phaúng (xem Hình 1b): w=0 → εz = 0
⎡1 −ν −ν 0 ⎤ ⎧1 ⎫
1 +ν ⎢
Ma traän [C] khaùc ñi: [C ] = −ν 1 − ν 0 ⎥ ;
{ε 0 } = (1 +ν ) α T ⎪⎨1 ⎪⎬
E ⎢ ⎥
⎪ ⎪
( 3×3)
⎣⎢ 0 0 2 ⎥⎦ ⎩0 ⎭
⎧1 ⎫
Eα T ⎪ ⎪
Daïng nghòch: {σ } = [ D ] ({ε } − {ε 0 } ) = [ D ]{ε } − ⎨1 ⎬
1 − 2ν ⎪ ⎪
⎡ ⎤ ⎩0 ⎭
⎢1 −ν ν 0 ⎥
E ⎢ ⎥
[ D] = ν 1 − ν 0
(1 + ν )(1 − 2ν ) ⎢⎢ ⎥
( 3×3) 1 − 2ν ⎥
⎢ 0 0 ⎥
⎣ 2 ⎦
σz ≠ 0 vaø σ z = −ν (σ x + σ y ) − Eα T
Baøi toaùn 1–D:
1
Ñònh luaät Hooke: ε x =
E
σ x + α T hoaë c: σ x = Eε x − Eα T ([ D ] = E )
14/02/2014 21:34 20
1.1.6.- Tóm tắt bài toán tổng quát
Traïng thaùi öùng suaát – bieán daïng – chuyeån vò taïi moãi ñieåm: {σ } , {ε } , {u}
Ñoù laø caùc haøm aån caàn tìm.
Ñaïi löôïng Baøi toaùn 3–D Baøi toaùn 2–D Baøi toaùn 1–D
u , v, w u, v u
Chuyeån vò {u}
σ x , σ y , σ z ,τ xy ,τ yz ,τ zx σ x , σ y ,τ yz σx
ÖÙng suaát {σ }
ε x , ε y , ε z , γ xy , γ yz , γ zx ε x , ε y , ε yz εx
Bieán daïng {ε }
15 8
Soá haøm aån 3
Caùc phöông trình cô baûn:
Baøi toaùn 3–D Baøi toaùn 2–D Baøi toaùn 1–D

Phöông trình caân baèng (noäi) 3 2 1
Phöông trình bieán daïng – chuyeån vò 6 3 1
Phöông trình öùng suaát – bieán daïng 6 3 1
Toång soá phöông trình 15 8 3
14/02/2014 21:34 21
(phương phaùp phaàn töû bieân, phöông phaùp khoâng löôùi,.. )
1.2.1.- Phương pháp chính xác (tích phân trực tiếp) (1/2)
Laø phöông phaùp tích phaân tröïc tieáp heä thoáng caùc phöông trình vi phaân
vaø thoûa maõn caùc ñieàu kieän bieân.
Tuy nhieân, ñeå laøm nheï quaù trình tính toaùn ⇒ xem caùc ñaïi löôïng
naøo ñoù laø aån soá cô baûn vaø tìm tröôùc heát ⇒ giaûi theo chuyeån vò
(phöông phaùp chuyeån vò), giaûi theo öùng suaát (phöông phaùp löïc),
hoãn hôïp …
14/02/2014 21:34 23
1.2.1.- Phương pháp chính xác (tích phân trực tiếp) (2/2)
q
Ví duï: Giaûi baøi toaùn daàm chòu uoán nhö Hình 2.
Theo SBVL, phöông trình vi phaân chuû ñaïo theo x
chuyeån vò v(x) laø: EJ
d 4v y v(x)
EJ 4 − q = 0 (0 < x < L) (a) L
dx
Ñieàu kieän bieân: Hình 2: Baøi toaùn daàm chòu uoán 2 ñaàu ngaøm
chòu taûi troïng phaân boá ñeàu
⎧⎪v ( 0 ) = v′ ( 0 ) = 0
⎨ (b)
⎪⎩v ( L ) = v′ ( L ) = 0
⎛ x4
q ⎞
Tích phaân tröïc tieáp (a) → v ( x ) = + + + +
3 2
⎜ C1 x C 2 x C3 x C 4⎟
⎝
EJ24 ⎠
L L2
Töø ñieàu kieän bieân (b): C1 = − , C2 = , C3 = C4 = 0
12 24
d 2v
⇒ Nghieäm: v ( x ) =
q
24 EJ
( x 4 − 2 Lx 3 + L2 x 2 ) ⇒ M ( x ) = − EJ 2 = − ( 6 x 2 − 6 Lx + L2 )
dx
q
12
14/02/2014 21:34 24
1.2.2.- Phương pháp sai phân hữu hạn (Finite Difference Method – FDM) (1/5)
Bieåu dieãn gaàn ñuùng pheùp ñaïo haøm baèng sai phaân nhaèm thay theá phöông trình vi phaân
baèng heä caùc phöông trình sai phaân ⇒ Thay vì “tích phaân” caùc phöông trình vi phaân, ta
chæ caàn giaûi heä thoáng caùc phöông trình ñaïi soá.
y=f(x)
f2
y
f −2 = f ( x − 2Δx )
f1 f −1 = f ( x − Δx )
f0 f0 = f ( x )
f-2
f-1 f1 = f ( x + Δx )
f 2 = f ( x + 2Δx )
n-2 n-1 n0 n1 n2 x
O Δx Δx Δx Δx
Hình 1: Ñoà thò minh hoïa phöông phaùp FDM
14/02/2014 21:34 25
Khai trieån Taylor taïi ñieåm nuùt 0 (toïa ñoä x):

⎛ df ⎞ ⎛ d 2 f ⎞ Δx 2 ⎛ d 3 f ⎞ Δx3 ⎛ d 4 f ⎞ Δx 4
f ( x + Δx ) ≈ f ( x ) + ⎜ ⎟ Δx + ⎜ 2 ⎟ +⎜ 3 ⎟ +⎜ 4 ⎟ (a)
⎝ dx ⎠ x ⎝ dx ⎠ x 2! ⎝ dx ⎠ x 3! ⎝ dx ⎠ x 4!
⎛ df ⎞ ⎛ d 2 f ⎞ Δx 2 ⎛ d 3 f ⎞ Δx3 ⎛ d 4 f ⎞ Δx 4
f ( x − Δx ) ≈ f ( x ) − ⎜ ⎟ Δx + ⎜ 2 ⎟ −⎜ 3 ⎟ +⎜ 4 ⎟ (b)
⎝ dx ⎠ x ⎝ dx ⎠ x 2! ⎝ dx ⎠ x 3! ⎝ dx ⎠ x 4!
⎛ df ⎞
Laáy (a)–(b) (vôùi 3 soá haïng ñaàu):f ( x + Δx ) − f ( x − Δx ) ≈ 2 ⎜ ⎟ Δx
⎝ dx ⎠ x
⎛ df ⎞ 1 ⎛ df ⎞ 1
⇒⎜ ⎟ ≈ ⎡⎣ f ( x + Δx ) − f ( x − Δx ) ⎤⎦ ⇒ ⎜ ⎟ = ( f1 − f −1 ) (c)
⎝ dx ⎠ x 2Δx ⎝ dx ⎠0 2Δx
⎛ d2 f ⎞
Laáy (a)+(b) cho: f ( x + Δx ) + f ( x − Δx ) ≈ 2 f ( x ) + ⎜ 2 ⎟ Δx 2
⎝ dx ⎠ x
⎛ d2 f ⎞ f ( x + Δx ) + f ( x − Δx ) − 2 f ( x ) ⎛ d 2 f ⎞ f1 + f −1 − 2 f 0
⇒⎜ 2 ⎟ ≈ ⇒ ⎜ 2 ⎟ ≈ (d )
⎝ dx ⎠ x Δx 2 ⎝ dx ⎠0 Δx 2
14/02/2014 21:34 26
d2 f
Söû duïng pheùp sai phaân treân baèng caùch thay f laø 2
vaø khai trieån ta seõ coù:
dx
⎛ d4 f ⎞ d2 ⎛ d2 f ⎞ 1 ⎡⎛ d 2 f ⎞ ⎛ d2 f ⎞ ⎛ d2 f ⎞ ⎤
⎜ 4 ⎟ = 2⎜ 2 ⎟ ≈ 2 ⎢⎜ 2 ⎟
+⎜ 2 ⎟ − 2⎜ 2 ⎟ ⎥ =
⎝ dx ⎠x dx ⎝ dx ⎠x 2 Δ x ⎢⎣⎝ dx ⎠ x +Δx ⎝ dx ⎠ x −Δx ⎝ dx ⎠ x ⎥⎦
1
{ }
= 4 6 f ( x ) − 4 ⎡⎣ f ( x + Δx ) + f ( x − Δx ) ⎤⎦ + f ( x + 2Δx ) + f ( x − 2Δx )
Δx
⎛ d4 f ⎞ 1
Hay: ⎜ 4 ⎟ = 4 ⎡⎣6 f 0 − 4 ( f1 + f −1 ) + f 2 + f −2 ⎤⎦ (e)
⎝ dx ⎠ x Δx
n-2 n-1 n0 n1 n2
1 −4 6 −4 1
14/02/2014 21:34 27
Ví duï: Giaû i daàm nhö hình beân q

theo phöông phaùp sai phaân höõu haïn:
x
Phöông trình vi phaân: EJ
d 4v q y v(x)
4
= ( vôùi 0 < x < L ) (f)
L
dx EJ
L
Δ x=3
⎧( v ) x =0 = ( v ) x = L = 0 Δx Δx Δx Δx
n-1 n0 n1 n2 n3 n4
Ñieàu kieän bieân: ⎪
⎨⎛ dv ⎞ ⎛ dv ⎞
⎪⎜ dx ⎟ = ⎜ ⎟ =0
⎩⎝ ⎠ x =0 ⎝ dx ⎠ x = L
Löôùi sai phaân vôùi Δ x = L goàm caùc “nuùt trong” (n1, n2) ; nuùt bieân” (n0, n3) ; nuùt ngoaøi (n-1, n4).
3
– Vieát phöông trình sai phaân cho taát caû caùc “nuùt trong”:
1 q
• Taï i n1 : [ 1 0 2 −1 3 ]
6 v − 4v − 4 v + v + v =
Δx 4 EJ
1 q
• Taï i n2 : [ 2 1 3 0 4]
6 v − 4 v − 4 v + v + v =
Δx 4 EJ
14/02/2014 21:34 28
– Söû duïng ñieàu kieän bieân, tìm giaù trò v taïi caùc “nuùt bieân” vaø “nuùt ngoaøi”:
• Töø ñieàu kieän ban ñaàu cuûa (g): v0 = ( v ) x =0 ; v3 = ( v ) x = L = 0
• Töø ñieàu kieän thöù 2 cuûa (g):
⎛ dv ⎞ v −v
Taï i n0 : ⎜ ⎟ = 1 −1 = 0 ⇒ v−1 = v1
⎝ dx ⎠ x =0 2 Δx
⎛ dv ⎞ v −v
Taï i n3 : ⎜ ⎟ = 4 2 = 0 ⇒ v4 = v2
⎝ dx ⎠ x = L 2Δx
Thay vaøo (h), ta coù heä phöông trình xaùc ñònh giaù trò v taïi caùc “nuùt trong”:
⎧ q
⎪⎪ 7 v − 4 v = Δx 4
1 2
EJ 1 qL4
⎨ ⇒ Giaû i ra: v1 = v2 = 5 (Cheânh nhau 11% so
⎪−4v + 7v = q 3 EJ
Δx 4
⎪⎩ 1 2
EJ 2 vôùi nghieäm chính xaùc
d v
– Tìm noäi löïc: M ( x ) = − EJ 2 laø −
1 2
qL )
dx 12
⎛d v⎞ 2
⎛ v1 + v−1 − 2v0 ⎞ 2 2
Taï i n0 : M 0 = − EJ ⎜ 2 ⎟ = − EJ ⎜ ⎟ = − qL
⎝ dx ⎠ x =0 ⎝ Δ x 2
⎠ 27
14/02/2014 21:34 29
1.2.3.- Các phương pháp biến phân (1/4)
Daïng toång quaùt cuûa caùc phöông trình vi phaân chuû ñaïo (Baøi toaùn trò bieân):
⎧⎪ L ( u ) + g = 0 ∀ñieå m ∈ V
⎨
⎪⎩C ( u ) = p ∀ñieå m ∈ S
trong ñoù: L, C laø caùc toaùn töû vi phaân
g = g ( x, y ) ⎫⎪
u = u ( x, y ) : haø m caà n tìm; ⎬ ñaõ cho tröôù c
p = p ( x, y ) ⎪⎭
Caùc phöông phaùp bieán phaân laø caùc phöông phaùp gaàn ñuùng; nhaém tôùi vieäc
tìm moät nghieäm xaáp xæ döïa treân moät “tieâu chuaån” naøo ñoù ñöôïc phaùt bieåu
trong daïng moät bieåu thöùc tích phaân xaùc ñònh laáy vôùi toaøn mieàn khaûo saùt
V.
14/02/2014 21:34 30
1.2.3.1.- Phöông phaùp Ritz:
Khi toàn taïi phieám haøm I daïng: I = ∫ F ( x , y , u , u ′ , u ′′, u ′ , u ′′, u ′′ , ... ) d xd y
V
x x y y xy
Maø : δ I = 0 (b) ⇒ L ( u ) + g = 0 ( b′ )
Pp Ritz nhaèm tìm nghieäm gaàn ñuùng trong daïng toå hôïp tuyeán tính cuûa caùc haøm xaáp xæ:
N
u ( x, y ) ≈ u N = ϕ0 ( x, y ) + ∑ Ciϕi ( x, y )
i =1
trong ñoù: + ϕ0 ( x, y ): haøm choïn tröôùc ñeå thoûa maõn ñieàu kieän bieân khoâng thuaàn nhaát.
+ ϕi ( x, y ): haøm xaáp xæ ñöôïc choïn tröôùc, thoûa maõn 3 ñieàu kieän:
• ϕi ñuû khaû vi nhö ñoøi hoûi trong phieám haøm I.
• Thoûa maõn caùc ñieàu kieän bieân caàn thieát daïng thuaàn nhaát.
{ϕi }i =1 laø ñoäc laäp, ñaày ñuû
N
• Vôùi N naøo ñoù thì taäp hôïp
+ Ci laø caùc tham soá ñöôïc xaùc ñònh töø ñieàu kieän δI=0.
Cuï theå: sau khi thay uN vaøo (a) vaø thöïc hieän tích phaân ⇒ I=I(C1 , C2 , … , CN)
∂I ⎧ ∂I ⎫
Vaä y:δ I = 0 ⇒ =0⇒ ⎨ = 0⎬ Giaûi ra
⎯⎯⎯ → Ci ( i = 1, 2,.., N )
∂ {C} ⎩ ∂Ci ⎭
Heä phöông trình ñaï i soá
14/02/2014 21:34 31
1.2.3.2.- Caùc phöông phaùp phaàn dö coù troïng (Weighted Residual Method):
Goïi R(u) = L(u) + g: Haøm phaàn dö (Residual Function)
N
Neáu töông töï Ritz, ta choïn nghieäm daïng gaàn ñuùng: u N = ϕ0 + ∑C ϕ
i =1
i i (a)
Vôùi ϕ0 , ϕi cuõng ñoøi hoûi töông töï nhö Ritz vaø ñöôïc choïn tröôùc thì roõ raøng:
R ( uN ) = L ( uN ) + g ≠ 0 vaø R = R ( x, y, C1 , C2 ,..., CN )
Caùc tham soá Ci ñöôïc xaùc ñònh sao cho tích phaân phaàn dö coù troïng soá treân toaøn mieàn V laø
baèng 0, töùc laø:
∫ Ψ R ( u ) dxdy = 0 ( vôùi: i = 1, 2,..., N )
V
i N (b)
trong ñoù : Ψ i = Ψ i ( x, y ) laø caù c haø m troï ng soá

Thay (a) vaøo (b): ∫ Ψ i R ( u N ) dxdy = ∫ Ψ i ⎡⎣ L ( u N ) + g ⎤⎦ dxdy = 0 ( vôù i: i = 1, 2,..., N )
⎧N V V ⎫
⇒ ∫ ⎨∑ C j Ψ i L (ϕi ) + Ψ i ⎡⎣ L (ϕ0 ) + g ⎤⎦ ⎬ dxdy
V ⎩ j =1 ⎭
⎡ ⎤
= ∑ C j ⎢ ∫ Ψ i L (ϕ j ) dxdy ⎥ + ∫ ⎡⎣ Ψ i L (ϕ0 ) + g ⎤⎦ dxdy = 0 ( vôùi: i = 1, 2,..., N )
⎣V ⎦ V
Lij gi
14/02/2014 21:34 32
N
Keát quaû ta coù heä phöông trình: ∑L Cj =1
ij j + gi = 0 ( vôùi: i = 1, 2,..., N )
Hay ôû daïng ma traän: [ ]

L {C } + { g } = {0} Giaû i ra
⎯⎯⎯ → Ci ( i = 1, 2,..., N )
Nhìn chung, Ψ i ≠ ϕi
+ Phöông phaùp Galerkin: laáy Ψ i = ϕi (voi : i= 1, 2, 3, … N)
Lij = ∫ ϕi L (ϕ j ) dxdy , gi = ∫ ϕi ⎡⎣ L (ϕ0 ) + g ⎤⎦ dxdy

V V
+ Phöông phaùp bình phöông toái thieåu: cuõng nhö treân nhöng Ci ñöôïc xaùc
ñònh töø ñieàu kieän cöïc tieåu cuûa tích phaân bình phương phaàn dö R(uN) treân
toaøn mieàn V, töùc laø töø ñieàu kieän:
∂ ∂R
∫ R ( u N ) dxdy = 0 ⇒ ∫
2
Rdxdy = 0 ( vôùi: i = 1, 2,..., N )
∂Ci V ∂Ci
∂R
Noùi caùch khaùc, döôøng nhö: Ψi =
∂Ci
14/02/2014 21:34 33
1.3.- Các nguyên lý năng lượng – Các nguyên lý biến phân (1/2)
Nguyeân lyù theá naêng toaøn phaàn döøng hay nguyeân lyù bieán phaân veà chuyeån vò (Nguyeân
lyù Lagrange) :
Theá naêng toaøn phaàn ∏ cuûa moät heä ñaøn hoài laø: Π = U-A
trong ñoù: U laø theá naêng bieán daïng cuûa vaät theå ñaøn hoài tích luyõ trong quaù trình BD.
A laø coâng cuûa ngoaïi löïc sinh ra treân caùc chuyeån dôøi do vaät theå bò BD.
Noäi dung: “Trong taát caû caùc tröôøng chuyeån vò khaû dó ñoäng (töùc thoaû maõn caùc
ñieàu kieän töông thích vaø ñieàu kieän bieân ñoäng hoïc) thì tröôøng chuyeån vò thöïc (töùc
töông öùng vôùi söï caân baèng cuûa vaät theå) seõ laøm cho theá naêng toaøn phaàn Π ñaït giaù
trò döøng”.
Nghóa laø : δ Π = 0 ⇔ Ñieà u kieä n caâ n baè ng
1 1
Theo SBVL: U = ∫ {}{ }
ε σ = ∫ { } [ D ]{ε } dV
ε
T T
dV
2V 2V
1
Tröôøng hôïp coù bieán daïng ban ñaàu: U = ∫ {ε } [ D ]{ε } dV − ∫ {ε } [ D ]{ε 0 } dV
T T
2V V
Coâ ng ngoaï i löï c: A = ∫ {u} { g} dV + ∫ {u} { p} dS

T T
V St
14/02/2014 21:34 34
1.3.- Các nguyên lý năng lượng – Các nguyên lý biến phân (2/2)
ÖÙng duïng nguyeân lyù: phöông phaùp Ritz – Rayleigh: Haøm chuyeån vò v(x) ñöôïc tìm
trong daïng: N
v ( x ) ≈ vN = ∑ Ci vi = C1v1 ( x ) + C2 v2 ( x ) + ... + C N vN ( x )
i =1
trong ñoù: vi(x) laø caùc haøm ñöôïc choïn tröôùc vaø khaû dó ñoäng, töùc lieân tuïc vaø thoaû maõn
ñieàu kieän bieân ñoäng học.
2iπ
Vôùi ví duï nhö treân (Hình 2), ta choïn: vi ( x ) = 1 − cos x (thoaû maõn caùc ÑK cuûa Ritz)
2 L
EJ ⎛ d 2 v ⎞
2
L L L
1 M
Tìm Π: U = ∫ dx = ∫ ⎜ 2 ⎟ dx ; A = ∫ q v dx
2 0 EJ 2 0 ⎝ dx ⎠ 0
2
EJ ⎛ N ⎞
L L
Π = U-A = ∑ i i
2 ∫0 ⎜⎝ i =1
C α 2
cos α i ⎟ dx − q ∫ Ci (1 − cos α i x ) dx
x
⎠ 0
EJL 2iπ
Π=
4
∑ Ci2α i4 − qL∑ Ci = Π ( C1 , C2 ,..., CN ) vôùi: α i = L
∂Π
AÙp duïng nguyeân lyù: δ Π = 0 ⇒=0 ( vôùi: i = 1, 2,..., N )
∂Ci
EJL 2q 4 qL4 1 qL4 1 N
1⎛ 2iπ ⎞
2
Ciα i − qL = 0 ⇒ Ci =
4
EJ
αi =
EJ 8i π
4 4
Vaä y: v ( x ) =
8 EJ
. 4
π
∑ 4 ⎜
i =1 i ⎝
1 − cos
L
x⎟
⎠
14/02/2014 21:34 35
2.1.- Khái niệm về FEM (1/2)
• Laø moät phöông phaùp soá ñeå tìm daïng gaàn ñuùng cuûa haøm aån trong V. Tuy
nhieân, FEM khoâng tìm daïng xaáp xæ treân toaøn mieàn V maø chæ tìm trong töøng
mieàn con Ve (e: phaàn töû)
• Trong FEM, V ñöôïc chia thaønh moät soá höõu haïn caùc Ve – phaàn töû. Caùc phaàn
töû ñöôïc noái keát vôùi nhau taïi caùc ñieåm ñònh tröôùc treân bieân (nuùt).
•Trong phaïm vi phaàn töû, ñaïi löôïng caàn tìm ñöôïc xaáp xæ trong daïng haøm ñôn
giaûn, goïi laø caùc haøm xaáp xæ (approximation function).
• Caùc haøm naøy ñöôïc noäi suy (bieåu dieãn) qua giaù trò cuûa haøm (ở bài toán liên
0 1 2
tục cấp C ), hoặc caû ñaïo haøm (trong bài toán liên tục cấp C hoặc C ) taïi
caùc ñieåm nuùt treân phaàn töû. Caùc giaù trò naøy ñöôïc goïi laø caùc baäc töï do cuûa phaàn
töû → laø aån soá chính cuûa baøi toaùn.
14/02/2014 21:34 36
2.1.- Khái niệm về FEM (2/2)
Trong cô vaät raén bieán daïng, tuyø theo yù nghóa vaät lyù cuûa haøm xaáp xæ, ta
coù 3 loaïi moâ hình:
1.- Moâ hình töông thích: Haøm xaáp xæ bieåu dieãn gaàn ñuùng daïng phaân boá cuûa
chuyeån vò trong phaàn töû. Caùc aån soá laø caùc chuyeån vò hay ñaïo haøm cuûa chuyeån
vò taïi caùc nuùt (vaø có thể ñöôïc xaùc ñònh töø heä phöông trình thieát laäp treân cô sôû
nguyeân lyù theá naêng toaøn phaàn döøng - Nguyeân lyù Lagrange).
2.- Moâ hình caân baèng: Haøm xaáp xæ bieåu dieãn gaàn ñuùng daïng phaân boá cuûa öùng
suaát, noäi löïc trong phaàn töû. Caùc aån soá laø löïc taïi caùc nuùt ñöôïc xaùc ñònh töø heä
phöông trình thieát laäp treân cô sôû nguyeân lyù cöïc tieåu cuûa naêng löôïng buø toaøn
phaàn.
3.- Moâ hình hoãn hôïp: Haøm xaáp xæ bieåu dieãn gaàn ñuùng daïng phaân boá cuûa caû
chuyeån vò vaø öùng suaát trong phaàn töû. Caùc aån soá ñöôïc xaùc ñònh töø heä phöông
trình thieát laäp treân cô sôû nguyeân lyù bieân phaân Reisner, ….
14/02/2014 21:34 37
2.2.- Trình tự phân tích bài toán theo FEM (1/2)
Böôùc 1: Rôøi raïc hoaù mieàn khaûo saùt: V ñöôïc chia thaønh caùc mieàn con Ve coù
daïng hình hoïc thích hôïp vaø ñôn giaûn.
1-D 2-D 3-D

Böôùc 2: Choïn haøm xaáp xæ thích hôïp : Thöôøng choïn daïng ña thöùc (thöôøng
ñôn giaûn vaø deã thoaû maõn caùc tieâu chuaån hoäi tuï). Roài bieåu dieãn haøm xaáp xæ
theo taäp hôïp giaù trò (caû ñaïo haøm) cuûa noù taïi caùc nuùt cuûa phaàn töû {q}e
Böôùc 3: Thieát laäp ma traän ñoä cöùng phaàn töû [K]e vaø vectô taûi phaàn töû {P}e
⇒ [ K ]e {q}e = { P}e (moä t caù ch hình thöù c)
14/02/2014 21:34 38
2.2.- Trình tự phân tích bài toán theo FEM (2/2)
Böôùc 4: Gheùp noái caùc phaàn töû treân cô côû moâ hình töông thích vaø keát quaû laø:
⎡⎣ K ⎤⎦ {q } = { P}
⎧ ⎡⎣ K ⎤⎦ laø ma traä n cöù ng toå ng theå .

⎪
⎪⎪{ P} laø vectô taû i toå ng theå .
trong ñoù: ⎨
⎪{q } vectô chuyeå n vò nuù t toå ng theå
⎪
⎪⎩( taä p hôï p caù c giaù trò cuû a ñaï i löôï ng caà n tìm taï i taá t caû caù c nuù t )
Söû duïng ñieàu kieän bieân cuûa baøi toaùn, nhaän ñöôïc heä phöông trình ñeå giaûi:
⎡⎣ K * ⎤⎦ {q * } = { P * }
Böôùc 5: Giaûi heä phöông trình ñaïi soá: ⎡⎣ K * ⎤⎦ {q * } = { P * }
Böôùc 6: Hoaøn thieän: Tìm noát chuyeån vò, bieán daïng , öùng suaát trong caùc phaàn töû.
14/02/2014 21:34 39
2.3.- Hàm xấp xỉ – Đa thức xấp xỉ – Phép nội suy (1/9)
• Trong FEM, ñaïi löôïng caàn tìm (chuyeån vò) ñöôïc xaáp xæ hoùa trong
töøng phaàn töû theo 1 haøm xaáp xæ ñôn giaûn daïng ña thöùc:
{u}e = [ P ]{a}
Ví duï:
Baøi toaùn 1-D: ue ( x ) = a1 + a2 x

ue ( x ) = a1 + a2 x + a3 x 2
⎧a1 ⎫
⎪a ⎪
⎪ ⎪
ue ( x ) = a1 + a2 x + ... + an+1xn = ⎡⎣1 x x2 ... xn ⎤⎦ × ⎨ 2 ⎬
⎪ ⎪
Ma trận các đơn thức ⎩⎪an+1 ⎭⎪
Vectơ các tham số

(Vectơ các tọa độ tổng quát)
14/02/2014 21:34 40
Baøi toaùn 2-D:
ue ( x, y ) = a1 + a2 x + a3 y + a4 xy + a5 x 2 + a6 y 2 = ⎡⎣ P ( x, y ) ⎤⎦ {a}
vôùi: ⎡⎣ P ( x, y ) ⎤⎦ = ⎡⎣1 x y xy x 2 y 2 ⎤⎦
{a} = {a1 a2 … a6 }
T
• Roõ raøng: + Ña thöùc ñöôïc xem nhö toå hôïp tuyeán tính cuûa caùc ñôn thöùc
maø taäp hôïp ñôn thöùc ñoù thoûa maõn yeâu caàu ñoäc laäp tuyeán tính vaø ñaày ñuû.
+ Xaáp xæ daïng ña thöùc deã tính toaùn, deã ñaïo haøm, tích phaân.
• Pheùp noäi suy: Caùc heä soá a cuûa ña thöùc xaáp xæ ñöôïc bieåu dieãn qua
i
chính caùc giaù trò cuûa noù (hoaëc caû caùc giaù trò ñaïo haøm) taïi caùc ñieåm nuùt
treân phaàn töû ⇒ ta noùi raèng: Haøm xaáp xæ ñöôïc noäi suy theo giaù trò (hoặc
cả caùc giaù trò ñaïo haøm) cuûa noù taïi caùc nuùt.
14/02/2014 21:34 41
u u u
u0(x)=a1+a2x+a3x2
u0(x)=a1 u0(x)=a1+a2x
x n1 n2 x n1 n2 n3 x
a b a b a a+b
2
b
u
⇒
e1 e2 e3 e4
x
n1 n2 n3 n4 n5
Pheùp noäi suy Lagrange
Sử dụng phép nội suy Lagrange đối với các bài toán đòi hỏi tính liên tục cấp C0
14/02/2014 21:34 42
• Choïn baäc cuûa ña thöùc xaáp xæ: Caùc yeâu caàu caàn xeùt tôùi:
a.- Caùc ña thöùc xaáp xæ phaûi thoûa maõn ñieàu kieän hoäi tuï:
+ Lieân tuïc trong phaàn töû (Ve): Hieån nhieân khi choïn
daïng ña thöùc.
+ Baûo ñaûm toàn taïi trong Ve traïng thaùi ñôn vò (haèng
soá) vaø caùc ñaïo haøm rieâng cuûa noù ñeán baäc cao nhaát maø phieám haøm
I(u) ñoøi hoûi.
+ Treân bieân phaàn töû, u vaø caùc ñaïo haøm cuûa noù ñeán
caáp (r–1) laø lieân tuïc.
Trong cô hoïc vật rắn biến dạng, caùc yeâu caàu treân ñöôïc hieåu
nhö laø yeâu caàu lieân tuïc cuûa bieán daïng, töùc laø: phaàn töû khi bieán daïng
khoâng coù söï ñöùt gaãy beân trong phaàn töû cuõng nhö khi chuyeån töø phaàn
töû naøy sang phaàn töû beân caïnh.
14/02/2014 21:34 43
b.- Caùc ña thöùc xaáp xæ ñöôïc choïn sao cho khoâng laøm maát tính ñaúng höôùng
hình hoïc ⇒ Söû duïng tam giaùc Pascal (cho baøi toaùn 2-D) hay thaùp Pascal
(ñoái vôùi baøi toaùn 3-D).
Soá tham soá
1 43
3
x y
6 8
x xy y
x3 x2y xy2 y3
10
x4 x3y x2y2 xy3 y4
1
4
x y
z xy y2
x2 10
zx yz
z2
14/02/2014 21:34 44
c.- Soá phaàn töû cuûa {a} töùc soá tham soá cuûa ña thöùc xaáp xæ phaûi baèng soá baäc töï do cuûa
phaàn töû {q}e.
Yeâu caàu naøy môùi cho khaû naêng noäi suy ña thöùc xaáp xæ theo giaù trò (hoaëc caû
ñaïo haøm) cuûa noù taïi caùc ñieåm nuùt phaàn töû.
Bieåu dieãn ña thöùc xaáp xæ theo vectô caùc baäc töï do phaàn töû {q}e – Ma
traän caùc haøm daïng: Baäc töï do cuûa 1 nuùt laø giaù trò (hoaëc caû ñaïo haøm) cuûa ña thöùc
xaáp xæ taïi nuùt. Taäp hôïp taát caû caùc baäc töï do cuûa caùc nuùt treân phaàn töû la øvectô caùc baäc
töï do cuûa phaàn töû. Kyù hieäu {q}e (hay laø vectô chuyeån vò nuùt phaàn töû trong keát caáu)
vaø laø aån soá cuûa baøi toaùn khi phaân tích theo FEM.
vk ⎧ui ⎫ ⎧q1 ⎫
Ví duï:
⎪v ⎪ ⎪ ⎪
⎪ i ⎪ ⎪q2 ⎪
k uk
vj ⎪⎪uj ⎪⎪ ⎪⎪q3 ⎪⎪
{q}e = ⎨ ⎬ = ⎨ ⎬
vi ⎪vj ⎪ ⎪q4 ⎪
e ⎪u ⎪ ⎪q5 ⎪
j uj ⎪ k⎪ ⎪ ⎪
i ui ⎪⎩vk ⎪⎭ ⎪⎩q6 ⎭⎪
14/02/2014 21:34 45
Trong FEM, caùc ña thöùc xaáp xæ ñöôïc bieåu dieãn theo {q}e (nội suy) qua {q}e ⇒ caùc
tham soá {a} seõ ñöôïc xaùc ñònh moät caùch duy nhaát qua {q}e. Muoán vaäy, ta phaûi ñaûm baûo
ñoàng nhaát sau:
⎧u ( taïi n1 ) ⎫ ⎧ue ( x1 , y1 ) ⎫ ⎡ ⎡⎣ P ( x1 , y1 ) ⎤⎦ ⎤
⎪ ⎪ ⎪ ⎪ ⎢ ⎥
⎪u ( taïi n2 ) ⎪ ⎪ue ( x2 , y2 ) ⎪ ⎢⎡⎣ P ( x2 , y2 ) ⎤⎥ ⎦ {a}
{ }e ⎨
q = ⎬=⎨ ⎬= ⎢ ⎥
⎪................ ⎪ ⎪............... ⎪ ⎢.................. ⎥
⎪ ⎪ ⎪ ⎪ ⎢⎡ P x , y ⎤ ⎥
⎩u ( taïi nr ) ⎭ ⎩ue ( xr , yr ) ⎭ ⎣⎣ ( r r )⎦ ⎦
Ma traän vuoâng: ⎡⎣ A⎤⎦
⇒ {q}e = [ A]{a}
{a} = [ A] {q}e
−1
⇒
Vaäy: {u}e = [ P]{a} = [ P][ A] {q}e = [ N ]{q}e
−1
⎡N ⎤
⎣⎢ ⎦⎥
Ma trận các hàm nội suy hay ma trận các hàm dạng
Trong baøi toaùn cô keát caáu, caùc haøm thaønh phaàn trong [N] phaûn aùnh daïng phaân boá cuûa
chuyeån vò trong phaàn töû öùng vôùi caùc chuyeån vò baèng ñôn vò.
14/02/2014 21:34 46
Ví duï 1: Tìm [N] cuûa phaàn töû thanh laêng truï chòu bieán daïng doïc truïc.
u1 u2 ∏=U–A
u(x)
x ⎛ du ⎞
2
n1 n2 2 ⎜ EF ⎟ 2
1 N 1 ⎝ dx ⎠ 1 ⎛ du ⎞
L,EF U= ∫ dx = ∫ dx = ∫ EF ⎜ ⎟ dx
2 EF L
2 L
EF 2L ⎝ ⎠
dx
⇒ Ña thöùc xaáp xæ ñoøi hoûi toàn taïi ñaïo haøm baäc 1
⇒ u e ( x ) = a1 + a 2 x ( 0 ≤ x ≤ L )
⎧ a1 ⎫ ⎧ a1 ⎫
V a ø : u ( x ) = [1 x ]⎨ ⎬ = [P ]⎨ ⎬
⎩a2 ⎭ ⎩a2 ⎭
Do {a} chæ coù 2 tham soá ⇒ {q}e cuõng chæ coù 2 baäc töï do laø 2 chuyeån vò doïc truïc
cuûa 2 ñieåm ñaàu vaø cuoái phaàn töû.
{q}e = {q1 q2 }e ≡ {u1 u2 }e

T T
(Ñieàu naøy ñaûm baûo thoûa maõn yeâu caàu ñaûm baûo tính töông thích veà bieán daïng)
14/02/2014 21:34 47
Thöïc hieän ñoàng nhaát:
⎧q1 ⎫ ⎪⎧u ( n1 ) ⎪⎫ ⎪⎧u ( x = 0 ) ⎪⎫ ⎧a1 ⎫ ⎡1 0 ⎤ ⎧a1 ⎫ ⎧q1 ⎫
⎨ ⎬ ≡⎨ ⎬ =⎨ ⎬ =⎨ ⎬=⎢ ⎥ ⎨a ⎬ = ⎨q ⎬
⎩ 2 ⎭e ⎩⎪u ( n2 ) ⎭⎪e ⎩⎪u ( x = L ) ⎭⎪e ⎩ 1 2 ⎭ ⎣
q a + a L 1 L ⎦ ⎩ 2 ⎭ ⎩ 2 ⎭e
⎡ ⎡⎣ P ( x1 ) ⎤⎦ ⎤ ⎡ 1 0⎤
Vaä y : [ A] = ⎢ ⎥ ⇒ [ A] = ⎢ 1 1 ⎥⎥
−1
⎢− Ma traän caùc haøm daïng

⎣ ⎣ P ( x2 ) ⎤⎥
⎢⎡ ⎦⎦ ⎣ L L⎦ x x
trong ñoù: N1 ( x ) = 1 − , N2 ( x ) =
⇒ [ N ] = ⎡⎣ P ( x ) ⎤⎦ [ A] = [1 x ][ A] = ⎡⎣ N1 ( x ) N 2 ( x ) ⎤⎦
−1 −1
L L
(1×2) (1×2) ( 2×2)
Caùc haøm daïng
Cuoái cuøng, treân phaàn töû (e): chuyeån vò doïc truïc ue(x) laø:
ue ( x ) = ⎡⎣ P ( x ) ⎤⎦ {a} = [ N ]{q}e
2
⎛ x⎞ x
Hay : ue ( x ) = ∑ Ni ( x ) qi = N1 ( x ) q1 + N 2 ( x ) q2 = ⎜1 − ⎟ q1 + q2
i =1 ⎝ L⎠ L ue=N1 q1+ N2 q2
u u
Ñoà thò phaân boá cuûa chuyeån vò vaø Ni(x): N1=1-Lx N2=Lx
N1q1 N2q2 q2
1 1 q1
x x
14/02/2014 21:34 48
2.4.1.- Chuyển vị, biến dạng, ứng suất trong phần tử (1/2)
Chuyeån vò ñöôïc bieåu dieãn theo caùc chuyeån vò nuùt phaàn töû {q}e
{u}e = [ N ]{q}e (a)
Bieán daïng taïi 1 ñieåm trong phaàn töû:
{ε }e = [∂ ]{u}e = [∂ ][ N ]{q}e = [ B ]{q}e (b)
⎡⎣ B ⎤⎦
Ma trận tính biến dạng
ÖÙng suaát taïi moät ñieåm:
{σ }e = [ D ] ({ε }e − {ε 0 }e ) + {σ 0 }e (c)
Söû duïng (b): {σ }e = [ D ][ B ]{q}e − [ D ]{ε 0 }e + {σ 0 }e
⎡T ⎤
⎢⎣ ⎥⎦
Ma trận tính ứng suất
Hay: {σ }e = [T ]{q}e − [ D ]{ε 0 }e + {σ 0 }e (d )
14/02/2014 21:34 49
2.4.1.- Chuyển vị, biến dạng, ứng suất trong phần tử (2/2)
Theá naêng toaøn phaàn ∏e cuûa phaàn töû:
1
Π e ({u}e ) = {
∫V 2 e e
ε } {σ } − ∫V { } { } − ∫S { } {u}e dS
T T T
dV g u e
dV P
( )
e e e
1
Π e ({q}e ) = ∫ {q}e [ B ] [ D ][ B ] {q}e dV −
T T
Ve
2
⎛ ⎞
− ⎜ ∫ { g} { N }e dV + ∫ { P} {u}e dS + ∫ {ε } [ D ][ B ] dV − ∫ {σ } [ B ] dV ⎟ {q}e
0 T
T T 0
⎜V e e ⎟
⎝ e Se Ve Ve ⎠
1
Hay: Π e ({q}e ) = {q}e [ K ]e {q}e − { P}e {q}e
T T
2
trong ñoù: [ K ]e = ∫ [ B ] [ D ][ B ] dV
T
Ma trận độ cứng phần tử
Ve
[ P ]e = ∫ [ N ] { g}e dV + ∫ [ N ] [ P ]e dS + ∫ [ B ] [ D ]{ε 0 } dV − ∫ [ B ] {σ 0 } dV
T T T T
e e
Ve Se Ve Ve
Vectơ tải phần tử

Chuù yù: [ K ]e (
laø ma traä n ñoá i xöù ng vì [ D ] ñoá i xöù ng → [ B] [ D ][ B ] cuõ ng ñoá i xöù ng
T
)
14/02/2014 21:34 50
2.4.2.- Ghép nối các phần tử – Ma trận cứng tổng thể, vectơ tải tổng thể (1/2)
Xeùt keát caáu goàm NE phaàn töû, noái keát vôùi nhau bôûi NN nuùt; moãi nuùt coù s baäc töï do →
Toång soá baäc töï do cuûa toaøn keát caáu laø: n=NN × s . Goïi taäp hôïp caùc baäc töï do naøy
(trong toaøn keát caáu) laø vectô chuyeån vò nuùt keát caáu {q }
Xeùt 1 phaàn töû e baát kyø, coù r nuùt vaø taäp hôïp caùc baäc töï do cuûa phaàn töû laø {q}e
(coù ne = r × s thaønh phaàn) laø vectô chuyeån vò nuùt phaàn töû.
Roõ raøng: caùc baäc töï do cuûa {q}e cuõng naèm trong {q }
⇒ Vaäy: {q} = ⎡⎣ L ⎤⎦ {q}
e e
(e )
n ×1 ( ne ) ( n×1)
× n
[L]e : ma traän ñònh vò cuûa phaàn töû, coù kích thöôùc (ne×n) vaø cho thaáy hình
aûnh xaép xeáp caùc thaønh phaàn cuûa {q}e trong {q }
Vaäy, theá naêng toaøn phaàn cuûa heä laø:
NE
⎡1
NE ⎣ 2
T T
( )
Π = ∑ Π e = ∑ ⎢ {q } [ L ]e [ K ]e [ L ]e {q } − { P}e ][ L ]e {q }⎥
T ⎤
⎦
1 T ⎛ ⎞ ⎛ ⎞
⇒ Π ({q } ) = {q } ⎜ ∑ [ L ]e [ K ]e [ L ]e ⎟ {q } − ⎜ ∑ { P}e [ L ]e ⎟ {q }
T T
2 ⎝ NE ⎠ ⎝ ⎠
1
Π ( {q } ) = {q } {q } − {q }
T
⎡⎣ K ⎤⎦ ⎡⎣ P ⎤⎦
T
14/02/2014 21:34 51
2.4.2.- Ghép nối các phần tử – Ma trận cứng tổng thể, vectơ tải tổng thể (2/2)
AÙp duïng nguyeân lyù theá naêng toaøn phaàn döøng → ta coù ñöôïc heä phöông trình caân baèng
taïi caùc nuùt cuûa toaøn heä:
∂Π trong ñoù: ⎡⎣ K ⎤⎦ = ∑ [ K ]e : Ma traän ñoä cöùng toång theå
δΠ = 0 ⇒ = {0} NE
∂ {q }
{P} = ∑ {P} : Vectô taûi toång theå
⇒ Nhaä n ñöôï c heä phöông trình: ⎡⎣ K ⎤⎦ {q } − { P} = 0
e
NE
+ K ij cuûa ⎡⎣ K ⎤⎦ bieåu thò löïc sinh ra ôû b.t.d i do dòch chuyeån ñôn vò cua b.t.d j gaây ra
Chuù yù:
khi taát caû caùc b.t.d ñöôïc xem laø = 0 (ñöôïc gaén cöùng)
+ Caùc thaønh phaàn Pi trong { P} laø keát quaû quy ñoåi cuûa ngoaïi löïc vaø caû bieán daïng,
öùng suaát ban ñaàu taùc duïng treân phaïm vi phaàn töû ñöôïc quy ñoåi veà nuùt töông öùng
vôùi baäc töï do thöù i
+ Coøn caàn keå theâm caùc ngoaïi löïc taäp trung ñaët taïi nuùt { P}n
+ ⎡⎣ K ⎤⎦ laø ñoái xöùng, daïng baêng, suy bieán. Trong thöïc haønh, ñeå gheùp noái phaàn töû
( töùc söû duïng daïng ⎡⎣ K ⎤⎦ ) ngöôøi ta khoâng söû duïng [ L]e

maø söû duïng ma traän lieân heä
Boolean ( hay ma traän chæ soá ) .
+ Ñeå giaûi ñöôïc, caàn aùp ñaët ñieàu kieän bieân ñoäng hoïc, keát quaû ta coù:
⎡⎣ K * ⎤⎦ {q *} = { P *}
Ñaây laø phöông trình ñeå giaûi.
14/02/2014 21:34 52
2.4.3.- Phép chuyển trục tọa độ
• Heä truïc toïa ñoä ñòa phöông (local coordinate system) laø xyz. Laø heä toïa ñoä cuûa moãi phaàn töû
• Heä truïc toïa ñoä toång theå (gobal) laø x’y’z’.
Goïi : {q}e , { P}e , [ K ]e : caùc vectô vaø ma traän trong heä toïa ñoä ñòa phöông.
{q′}e , {P′}e , [ K ′]e : caùc vectô vaø ma traän trong heä toïa ñoä toång theå.
thì ta coù theå thieát laäp ñöôïc moái quan heä bieåu dieãn:
{q}e = [T ]e {q′}e
vôù i: [T ]e ma traä n bieá n ñoå i heä toï a ñoä
{P}e = [T ]e {P′}e
1 1
Khi ñoù:Π e = {q}e [ K ]e {q}e − {P}e {q}e = {q′}e [T ]e [ K ]e [T ]e {q′}e − {P}e [T ]e {q′}e
T T T T T
2 2
[ K ′]e [ P′]e
1
⇒ Πe = {q′}e [ K ′]e {q′}e − [ P′]e {q′}e
T
2
Roài thöïc hieän gheùp noái phaàn töû, ta thieát laäp ñöôïc phöông trình cho toaøn heä:
trong ñoù: ⎡⎣ K ′⎤⎦ = ∑ [ K ′]e : Ma traän ñoä cöùng toång theå trong heä toïa ñoä toång theå
⎡⎣ K ′⎦⎤ {q′} = { P′} NE
{P′} = ∑ {P′} + {P′}

e n
: Vectô taûi toång theå trong heä toïa ñoä toång theå
NE
vôùi: {P′}n : vectô taûi troïng taäp trung taïi nuùt ( nodal load vector )
14/02/2014 21:34 53
2.4.4.- Ghép nối phần tử (1/2)
+ Heä thoáng chæ soá toång theå: ñeå chæ thöù töï (xaùc ñònh) caùc baäc töï do trong taäp hôïp toaøn
boä caùc baäc töï do cuûa toaøn heä, töùc thöù töï trong {q } hay {q′}
+ Heä thoáng chæ soá phaàn töû: ñeå chæ thöù töï caùc BTD trong phaàn töû hay trong {q}e ( hoaëc {q′} ) e
q1 q3 q5 q7 q1 q3
1 1 2 2 3 3 4 i e j
q2 q4 q6 q8 x q2 q4
Hình 4: Heä thoáng chæ soá toång theå: 1, 2, 3, …, 8 Heä thoáng chæ soá phaàn töû: 1, 2, 3, 4
Ma traän chæ soá [b]: xaùc ñònh söï töông öùng cuûa phaàn töû thuoäc {q}e trong {q }
• bij chính laø chæ soá toång theå töông öùng baäc töï do thöù j cuûa phaàn töû thöù i.
• [b] coù soá haøng = soá phaàn töû cuûa heä.
soá coät = soá baäc töï do cuûa 1 phaàn töû.
14/02/2014 21:34 54
2.4.4.- Ghép nối phần tử (2/2)
Chæ soá cuïc boä Nuùt i Nuùt j ⎡1 2 3 4⎤
Phaàn töû [b ] = ⎢⎢ 3 4 5 6 ⎥⎥
( 3× 4 )
⎢⎣ 5 6 7 8 ⎥⎦
1 2 3 4
c 1 2 3 4
d 3 4 5 6
e 5 6 7 8
+ Söû duï ng [b ] ñeå xaâ y döï ng ⎡⎣ K ⎤⎦ vaø ⎡⎣ P ⎤⎦ töø caù c [ K ]e vaø { P}e
kije ∈ [ K ]e seõ ñöôï c "goä p theâ m" vaø o kmn ∈ ⎡⎣ K ⎤⎦ vôù i m = bei vaø n = bej
Pi e ∈ { P}e seõ ñöôï c "goä p theâ m" vaø o Pm ∈ { P} vôù i m = bei
Ví duï:
2
k3,4 Goä p theâ m vaø o
⎯⎯⎯⎯⎯ → k5,6 ( vì: b2,3 = 5; b2,4 = 6 )
Goä p theâ m vaø o
P3 3 ⎯⎯⎯⎯⎯ → P7 ( vì: b3,3 = 7 )
Deã thaá y: k3,4 = k3,4
1
+ k1,22
k7,8 = k3,4
3
..........................
14/02/2014 21:34 55
2.4.5.- Áp đặt điều kiện biên
Vieát laïi heä phöông trình toång theå ⎡⎣ K ⎤⎦ {q } = { P} ôû daïng khoái nhö sau:
⎣ ⎦12 ⎪{ }1 ⎪ ⎪{ P}1 ⎪
⎡ ⎡⎣ K ⎤⎦ ⎡ K ⎤ ⎤ ⎧ q ⎫ ⎧ b
⎫
⎢ 11
⎥⎨ b⎬= ⎨ ⎬
⎢ ⎡⎣ K ⎤⎦
⎣ 21 ⎣ ⎦ 22 ⎦ ⎪⎩ 2 ⎪⎭ ⎪⎩{ }2 ⎪⎭
⎡ K ⎤ ⎥ { q } P
trong ñoù: {q }2 chöùa caùc baäc töï do (chuyeån vò nuùt) ñaõ bieát (töø ñieàu kieän bieân)
b
{q }1 vectô caùc baäc töï do chöa bieát.

⎧ ⎡ K ⎤ {q } + ⎡ K ⎤ {q }b = { P}b (a)
⎪ ⎣ ⎦11 1 ⎣ ⎦12 2 1
⇒⎨
⎪⎩ ⎣⎡ K ⎦⎤ 21 {q }1 + ⎣⎡ K ⎦⎤ 22 {q }2 = { P}2 (b )
b
Töø (a), ruùt ra phöông trình xaùc ñònh {q }1 ⎡⎣ K ⎤⎦ {q }1 = { P} − ⎡⎣ K ⎤⎦ {q }2

b b
11 1 12
Tröôøng hôïp thöôøng gaëp: khi taát caû caùc baäc töï do (chuyeån vò nuùt) cho tröôùc laø baèng 0
thì phöông trình tìm
⎡⎣ K ⎤⎦11 {q }1 = { P}1
b
14/02/2014 21:34 56
3.1.1.- Phần tử thanh biến dạng dọc trục (1/2)
y ue ( x ) = a1 + a2 x
u1 p(x) u2 Hay: ue ( x ) = [ N ]{q}e
x
⎧q1 ⎫ ⎧u1 ⎫
n1 n2 trong ñoù : { }e ⎨ ⎬ ≡ ⎨ ⎬
q =
⎩q2 ⎭e ⎩u2 ⎭e
u(x)
⎡ x⎤
[ N ] = ⎢⎛⎜1 −
x⎞
L,EF ⎟
L ⎥⎦
⎣⎝ L⎠
⎡∂⎤
{ε } = {ε x } ;{σ } = {σ x } ; [∂ ] = ⎢ ⎥ ;[ D] = E
⎣ ∂x ⎦
⎡ d ⎤ ⎡ 1 1⎤
Vaäy: Ma traän tính bieán daïng : [ B ] = [ ∂ ][ N ] = ⎢ ⎥ [ N ] = ⎢ −
⎣ dx ⎦ ⎣ L L ⎥⎦
– Ma traän cöùng phaàn töû:
1 ⎡ −1⎤ 1 EF ⎡ 1 −1⎤
L
[ K ]e = ∫ [ B ] [ D ][ B ] dV = ∫ [ − ] =
T
1 1
L ⎢⎣ 1 ⎥⎦ L L ⎢⎣ −1 1 ⎥⎦
E Fdx
( 2×2 ) Ve ( 2×1) (1×1) (1×2 ) 0
trong ñoù: F : dieän tích maët caét ngang phaàn töû.
14/02/2014 21:34 57
3.1.1.- Phần tử thanh biến dạng dọc trục (2/2)
– Vectô taûi phaàn töû:
⎡ x⎤
L L⎢1 − L ⎥
• Do löïc phaân boá doïc truïc p(x) : {P}e = ∫ [ N ] { p ( x )} dx = ∫ ⎢ ⎥ p ( x ) dx
T
0 ⎢
0
x ⎥
⎢⎣ L ⎥⎦
Tröôøng hôïp: p(x) = p = const
p ⎡ L − x⎤
L
pL ⎧1⎫ p
{ p}e = ∫⎢ dx = ⎨⎬ pL pL
L 0 ⎣ x ⎥⎦ 2 ⎩1⎭ 2 2
n1 n2
L,EF
1 ⎡ −1⎤ ⎧ −1⎫
L L
• Do nhieät ñoä: { P}e = ∫ [ B ] [ D ]{ε 0 } dV = ∫ { }

α α
T
= ⎨ ⎬
L ⎢⎣ 1 ⎥⎦
E T Fdx EF T
0 0 ⎩1⎭
T
P
e
P
e
1
n1 n2 2
L,EF
14/02/2014 21:34 58
3.1.2.- Phần tử thanh trong dàn phẳng (1/3)
Xeùt 1 phaàn töû thanh trong daøn q'2j x
u j q2
phaúng coù nuùt 1 vaø nuùt 2 töông öùng
nuùt (maét) i vaø j. Vectô chuyeån vò nuùt
e nj q'2j-1
phaàn töû trong heä toïa ñoä toång theå: y q'2i
u i q1
{q′}e = {ui′, vi′, u ′j , v′j }
T
≡ {q2′ i −1, q2′ i , q2′ j −1, q′2 j }

T y' q'2i-1
ni
x'
Caùc chuyeån vò nuùt naøy seõ gaây ra chuyeån vò 2 nuùt doïc theo truïc thanh laø ui vaø
uj (hay q1 vaø q2). ⎧⎪ui = q1 = q2′ i −1lij + q2′ i mij
⎨
⎪⎩u j = q2 = q2′ j −1lij + q2′ j mij
(Vôùi : lij , mij laø cosin chæ phöông cuûa truïc phaàn töû ñoái vôùi heä truïc toïa ñoä toång
theå x’y’)
14/02/2014 21:34 59
⎧u ⎫ ⎧q ⎫
Vectô chuyeån vò nuùt phaàn töû trong heä truïc toïa ñoä ñòa phöông {q}e = ⎨ ⎬ ≡ ⎨ ⎬
1 1
⎩u2 ⎭e ⎩q2 ⎭e
ñöôïc bieåu dieãn qua {q’}e laø: {q}e = [T ]e {q′}e
( 2×1) ( 2×4 ) ( 4×1)
⎡lij mij 0 0⎤
trong ñoù: Ma traän chuyeån truïc [T ]e =⎢
( 2×4 ) ⎣0 0 lij mij ⎥⎦
x
⎡ lij2 lij mij −lij2 −lij mij ⎤ y' y L
⎢ ⎥ y'j nj
EF ⎢ mij2 −lij mij − mij2 ⎥ e
[ K ′]e = [T ]e [ K ]e [T ]e =
T
α
L ⎢ lij2 −lij mij ⎥ y'i
⎢ 2 ⎥
ni
⎢⎣ñx mij ⎥⎦ x'
x'i x'j
c 2
cs −c 2
−cs
x′j − xi′
EF s2 −cs − s 2 lij = cos ( x, x′ ) = = cos α = c
Hay: [ K ′]e = L
L c2 cs y′ − yxi
mij = cos ( x, y ′ ) = j = sin α = s
ñx s2 L
14/02/2014 21:34 60
Noä i löï c: N e = EF ε x = EF [ B ]{q}e = EF [ B ][T ]e {q′}e = [ S ′]e {q′}e

EF EF
Vôù i: [ S ′]e = EF [ B ][T ]e = ⎡⎣ −lij − mij lij mij ⎤⎦ = [ −c − s c s ]
L L
Coâng thöùc treân cho ta xaùc ñinh löc doïc trong phaàn töû do chuyeån vò nuùt gaây ra. Vaäy khi treân
phaàn töû coù löïc doïc truïc taùc duïng hay coù söï thay ñoåi cuûa nhieät ñoä thì noäi löïc thanh caàn coäng
theâm thaønh phaàn noäi löïc do caùc nguyeân nhaân naøy gaây ra treân phaàn töû khi xem caùc nuùt laø
coá ñònh.
Ví duï:
p(x)=p0 =const T
p0 L N0 N0
2 +
- p0 L α TEF
2 -
14/02/2014 21:34 61
3.1.3.- Phần tử thanh trong dàn không gian (1/2)
{q′} = {u ′, v′, w′, u ′ , v′ , w′ } y' T
e i i i j j j
q' x
≡ {q ′ , q ′ , q ′ , q ′ , q ′ , q ′ }
T 3j-1
3i − 2 3i −1
x'3i
u q 3 j−2 3 j −1 3j j 2
Caùc chuyeån vò treân cuûa ni vaø nj gaây q'3i-1 z' e nj q'

ra chuyeån vò doïc truïc phaàn töû:
3j-2
u i q1 q'3j
⎧ ui ⎫
{ }e ⎨ u ⎬
q =
q'3i-2
⎩ j⎭ ni
Vaø: {q}e = [T ]e {q′}e q'3i
( 2×1) ( 2×6 ) ( 6×1)
⎡lij mij nij 0 0 0⎤
trong ñoù : [T ]e =⎢
nij ⎥⎦
( 2×6 ) ⎣0 0 0 lij mij
vôùi lij , mij , nij laø caùc cosin chæ phöông cuûa ñöôøng noái ij trong heä truïc toïa ñoä
x’y’z’ vaø:
x′j − xi′ y′j − yi′ z′j − zi′
vaø : L = ( x′j − x′ ) + ( y′j − y′ ) + ( z ′j − zi′ )
2 2 2
lij = , mij = , nij =
L L L
14/02/2014 21:34 62
3.1.3.- Phần tử thanh trong dàn không gian (2/2)
Ma traän cöùng phaàn töû trong heä toïa ñoä toång theå laø: [ K ′]e = [T ]e [ K ]e [T ]e
( 6×6 ) ( 6×2 ) ( 2×2 ) ( 2×6 )
lij2 lij mij lij nij −lij2 −lij mij −lij nij
mij2 mij nij −lij mij − mij2 − mij nij
EF nij2 −lij nij − nij mij − nij2
[ K ′]e =
( 6×6 ) L lij2 lij mij lij nij
mij2 mij nij
ñx nij2
14/02/2014 21:34 63
3.2.1.- Phần tử dầm chịu uốn (1/6)
Chuyeån vò theo phöông vuoâng goùc truïc y

thanh (ñoä voõng): v1 q1 v2 q3
v ( x) = a1 + a2 x + a3 x 2 + a4 x 3 e
x
= ⎡⎣1 x x2 x 3 ⎤⎦ {a} = ⎡⎣ P ( x )⎤⎦ {a} θ1 q2 θ2 q4
= [ N1 N2 N3 N 4 ]{q}e = [ N ]{q}e L,EJ
⎧ x2 x3 x2 x3
⎪ N1 = 1 − 3 L2 + 2 L3 N3 = 3 2 − 2 3
⎪ L L
vôù i: ⎨
⎛
⎪N = x 1− 2 + x x 2
⎞ ⎛ x x 2
⎞
⎜ 2 ⎟
N4 = x ⎜ − + 2 ⎟
⎪⎩ 2 ⎝ L L ⎠ ⎝ L L ⎠
14/02/2014 21:34 64
Deã thaáy töø SBVL

A' (Hình 5) dv
y ∂v u = −y
∂x dx
B'
du d 2v d2
v Vaä y: ε x = = − y 2 = − y 2 [ N ]{q}e
A dx dx dx
y
B ⇒ εx = [ B] {q}e
u=-y ∂ v
∂x
Hình 5: Moâ hình daàm chòu uoán theo Bernuli-Euler
14/02/2014 21:34 65
d2 ⎡⎛ 6 12 x ⎞ ⎛ 4 6 x ⎞ ⎛ 6 12 x ⎞ ⎛ 2 6 x ⎞ ⎤
Cuï theå : [ B ] = − y 2 [ N ] = − y ⎢⎜ − 2 + 3 ⎟ ⎜ − + 2 ⎟ ⎜ 2 − 3 ⎟ ⎜ − + 2 ⎟ ⎥
(1×4 )
dx ⎣⎝ L L ⎠ ⎝ L L ⎠ ⎝L L ⎠ ⎝ L L ⎠⎦
Vôù i daà m chòu uoá n: {σ } = {σ x } , {ε } = {ε x } , {D} = {E}
12 6L −12 6L
– Ma traän ñoâ cöùng phaàn töû:
L
EJ z 4 L2 −6 L 2 L2
⇒ [ K ]e = ∫ [ B ] [ D ][ B ] dV = E ∫ ∫ [ B ] [ B ] dFdx =
T T
( 4×4 ) Ve ( 4×1) (1×1) (1×4 ) 0 F

L3 12 −6 L
– Vectô taûi phaàn töû: ñx 4 L2
L nQ
{P}e = ∫ [ N ] ( )
q ( x ) dx + ∑ ⎡⎣ N xQi ⎤⎦ Qi
T T
y
0 i =1
( 4×1) M1
T P1 Q1 P3
⎡ dN ⎤ p(x)
nM
+∑ ⎢ ( )
xM i ⎥ M i
i =1 ⎣ dx ⎦ x
P2 e P4
xQ
1
xM1
14/02/2014 21:34 66
• Tröôøng hôïp ñaëc bieät: p ( x ) = const = p0
⎡ x2 x3 ⎤ ⎧ po L ⎫
⎢ 1 − 3 2
+ 2 3⎥ ⎪ 2 ⎪
⎢ L L ⎥ ⎪ ⎪
⎢ x 2
x ⎥
3 2
⎪ p0 L ⎪
L⎢ x − 2 +
L L2 ⎥ ⎪⎪ 12 ⎪⎪
{P}e = ∫⎢ 2 3
⎥ 0
p dx = ⎨ ⎬
0 ⎢ x ⎥
x p
⎪ o ⎪L
⎢ L23 − 2
L3 ⎥ ⎪ 2 ⎪
⎢ 2 3
⎥ ⎪ 2⎪
⎢ −x +x ⎥ p L
⎪− 0 ⎪
⎣⎢ L L2 ⎦⎥ ⎪⎩ 12 ⎭⎪
14/02/2014 21:34 67
• Tröôøng hôïp coù löïc taäp trung Q ñaët caùch nuùt ñaàu phaàn töû 1 khoaûng a (xQ = a)
⎧ a2 a3 ⎫ y
⎪1 − 3 L2 + 2 L3 ⎪ Q
⎪ ⎪ P1 P3
⎪ a 2
a ⎪ ⎧ P1 ⎫
3
⎪⎪ a − 2 L + L2 ⎪⎪ ⎪⎪ P2 ⎪⎪ x
{P}e = ⎡⎣ N ( a )⎤⎦ Q = Q ⎨
T
2 3 ⎬
=⎨ ⎬ P2 e P4
⎪ 3 a − 2 a ⎪ ⎪ P3 ⎪
⎪ L2 x Q =a
L3 ⎪ ⎪⎩ P4 ⎪⎭
⎪ 2 3 ⎪ L
⎪ − + a a ⎪
⎪⎩ L L2 ⎪⎭
• Tröôøng hôïp löïc taäp trung P höôùng leân vaø ñaët ôû giöõa daàm:
14/02/2014 21:34 68
d 2v d2
Xaùc ñònh momen uoán noäi löïc: M = EJ 2 = EJ 2 [ N ]{q} = EJ [ N ′′]{q} ⇒ Baä c I
e e
dx dx
⎧⎪ M ( taï i n1 ) ⎫⎪
Goï i: {M }e =⎨ ⎬ laø vectô momen uoá n ( taï i 2 ñaà u ) phaà n töû
⎪⎩ M ( taï i n2 ) ⎪⎭
⎡ ⎡⎣ N ′′ ( x = 0 ) ⎤⎦ ⎤
thì: {M }e = EJ ⎢ ⎥ {q}e = [ S ]e {q}e
( 2×1) ⎣ ⎣ N ′′ ( x = L ) ⎤⎥
⎢⎡ ⎦⎦ ( 2×4) ( 4×1)
EJ ⎡ −6 L −4 L2 6 L −2 L2 ⎤
trong ñoù : [ S ]e = 3 ⎢ 2 ⎥
: ma traä n tính momen
L ⎣ 6L 2 L2 −6 L 4 L ⎦
Nhaän xeùt: M = EJ [ N ′′]{q} laø momen do chuyeån vò nuùt gaây ra. Ñeå ñaày ñuû hôn
e
caàn coäng theâm momen uoán noäi löïc do taûi troïng taùc duïng treân phaïm vi phaàn töû (M0)
khi xem taát caû caùc nuùt ñöôïc gaén cöùng.
14/02/2014 21:34 69
3.2.2.- Ma trận cứng phần tử của phần tử khung phẳng (1/4)
{q}e = {q1 q6 } y'

T
q2 q3 q4 q5
( 6×1) q5 q'
5 q4 x
x'
≡ {u1 v1 θ1 u2 v2 θ 2 }
T
z' q'4
{q′}e = {q1′ q2′ q3′ q4′ q5′ q6′ }
T
q'2 e
( 6×1) q2 q6 q'6
q1
Quan heâ giöõa chuùng:
q'1
{q}e = [T ]e {q′}e q3 q'3
( 6×1) ( 6×6 ) ( 6×1)
⎡ lx mx nx ⎤
⎡[η ] [ 0] ⎤
Vôùi ma traän chuyeån truïc: [T ]e =⎢ vôù i: [η ] = ⎢⎢l y n y ⎥⎥
[η ]⎥⎦
my
⎣[ 0] ⎢⎣ lz mz nz ⎥⎦
x Ma traän cosin chæ phöông:
y'
y nj
e ⎡ c s 0⎤
⎧c = cos α = lx
α [η ] = ⎢⎢ −s c 0 ⎥⎥ vôùi: ⎨
ni ⎢⎣ 0 0 1 ⎥⎦ ⎩s = sin α = mx
x'
14/02/2014 21:34 70
Do caùc chuyeån vò nuùt {q}e gaây ra caùc bieán daïng ñoäc laäp vôùi nhau. Cuï theå:
⎧q ⎫
+ Phaà n töû bò bieá n daï ng doï c truï c bôû i: ⎨ 1 ⎬
⎩q4 ⎭e
+ Phaà n töû bò uoá n bôû i: {q2 q3 q5 q6 }e
T
Vaäy, [K]e coù kích thöôùc (6×6) ñöôïc thieát laäp töø 2 ma traän con (2×2) vaø (4×4):
q1 q2 q3 q4 q5 q6
EA EA
− q1
L L
12 EJ 6 EJ 12 EJ 6 EJ
− q2
L3 L2 L3 L2
4 EJ 6 EJ 2 EJ
[ K ]e = L L2 L
q3
( 6×6 )
EA q4
L
12 EJ 6 EJ
− q5
L3 L2
4 EJ q6
ñx
L
14/02/2014 21:34 71
Töø ñoù deã xaù c ñònh ñöôï c: [ K ′]e = [T ]e [ K ]e [T ]e

T
s − ( Ac 2 + Bs 2 ) − ( A − B ) cs −
BL BL
Ac 2 + Bs 2 ( A − B ) cs − s
2 2
− ( A − B ) cs − ( As 2 + Bc 2 )
BL BL
As 2 + Bc 2 c c
2 2
BL BL
E 4J s − c 2J
[ K ′]e = 2 2
L
BL
Ac 2 + Bs 2 ( A − B ) cs s
2
BL
As 2 + Bc 2 − c
2
ñx 4J
⎧
⎪ A : dieä n tích
⎪
vôù i: ⎨maë t caé t ngang
⎪ 12 J
⎪B = 2
⎩ L
14/02/2014 21:34 72
• Neáu boû qua aûnh höôûng cuûa löïc doïc ñeán chuyeån vò, ta coù [K’]e ôû daïng ñôn giaûn nhö sau:
12 s 2 −12cs −6 Ls −12 s 2 12cs −6 Ls

12c 2 6 Lc 12cs −12c 2 6 Lc
E 4 L2 6 Ls −6 Lc 2 L2
[ K ′]e =
L3 12 s 2 −12 sc 6 Ls
12c 2 −6 Lc
ñx 4 L2
• Momen uoán noäi löïc tính theo {q’}e :

⎧M1 ⎫
{ M }e = ⎨ ⎬ = [ S ′]e {q′}e
⎩ M 2 ⎭e
EJ 6 Ls −6 Lc −4 L −6 Ls −2 L2
2
6 Lc
vôù i: [ S ′]e = 3
( 2×6 ) L −6 Ls 6 Lc 2 L2 6 Ls −6 Lc 4 L2
14/02/2014 21:34 73
3.3.- Khung không gian (1/4)
q8 Xeùt phaàn töû daàm khoâng gian vôùi
q7 x heä truïc ñòa phöông xyz (x: truïc daàm, y vaø z
y
q12 q10 laø 2 truïc chính cuûa maët caét ngang).
q2 e q9
q11 {q}e = {q1 q12 }
T
q2 q3 ...
q6 (12×1)
q1 q4
z
q3 12 baäc töï do chuyeån vò naøy gaây ra 4 nhoùm
q5 bieán daïng ñoäc laäp
→ [ K ]e seõ ñöôï c thieá t laä p töø 4 ma traä n con:

(12×12 )
q7 x a.- Bieán daïng doïc truïc (do q1 vaø q7)
u(x)
q1 q7
e
EF 1 −1 q1
[ K x ]e =
( 2× 2 ) L ñx 1 q7
q1
x
14/02/2014 21:34 74
x b.- Bieán daïng xoaén (do q4 vaø q10)
q4 q10
e q10
θx(x) GJ p 1 −1 q4
[ K xoaén ]e = L ñx 1 q10
q4 ( 2×2)
x q8 c.- Bieán daïng uoán trong maët phaúng xy (do

v(x) x q2 , q6 , q8 vaø q12)
y
q12 q2 q6 q8 q12
q2 e
12 6L −12 6L q2
q6 EJ 4 L2 −6 L 2 L2 q6
⎡⎣ K xy ⎤⎦ = 3 z
( 4×4 )
e L 12 −6 L q8
x
ñx 4 L2 q12
x d.- Bieán daïng uoán trong maët phaúng xz (do
q3 , q5 , q9 vaø q11)
e q11 q9 q3 q5 q9 q11
w(x) 12 6L −12 6L q3
z EJ y 4 L2 −6 L 2 L2 q5
q3 [ K xz ]e =
q5 ( 4× 4 ) L3 12 −6 L q9
x
ñx 4 L2 q11
14/02/2014 21:34 75
q1 q2 q3 q4 q5 q6 q7 q8 q9 q10 q11 q12
EF EF
− q1
L L
Ma traän ñoä cöùng phaàn töû khung khoâng gian

12 EJ z 12 EJ z 12 EJ z 6 EJ z
3 2
− 3
q2
L L L L2
12 EJ y 6 EJ y 12 EJ y 6 EJ y
3
− 2
− 3
− q3
L2
trong heä toïa ñoä phaàn töû xyz:

L L L
GJ p GJ p
q4
L L
4 EJ y 6 EJ y 2 EJ y
− 2
q5
L L L
4 EJ z 6 EJ z 2 EJ z
− q6
[K ] e
= L L2 L
(12×12 )
EF
q7
L
12 EJ z 6 EJ z
− q8
L3 L2
12 EJ y 6 EJ y
q9
L3 L3
6J p
q10
L
4 EJ y
q11
L
4 EJ z
q12
L
14/02/2014 21:34 76
Ma traän ñoä cöùng phaàn töû trong heä toïa ñoä toång theå:
[ K ′]e = [T ]e [ K ]e [T ]e
(12×12 ) (12×12 ) (12×12 ) (12×12 )
[η ] lx mx nx
[η ]
[T ]e = vôù i: [η ] = l y my ny
(12×12 ) [η ] ( 3×3)
lz my nz
[η ]
14/02/2014 21:34 77
4.1.1.- Bài toán ứng suất phẳng
Caùc thaønh phaàn bieán daïng, chuyeån vò, öùng suaát laø haøm cuûa 2 bieán x, y.
{σ } = {σ x σ y τ xy }
T
{ε } = {ε x ε y τ xy }
T
x
{u} = {u v}
T
z
t
y Ñònh luaät Hooke (daïng ngöôïc): {σ } = [ D ]{ε }
⎡ ⎤
⎢1 C2 0 ⎥ Tröôø ng hôï p vaä t lieä u ñaú ng höôù ng:
⎢ ⎥
[ D ] = C1 ⎢C2 1 0 ⎥
C1 =
E
, C2 = ν
⎢ 1 − C2 ⎥ 1 −ν 2
⎢0 0 ⎥
⎣ 2 ⎦
14/02/2014 21:34 78
4.1.2.- Bài toán biến dạng phẳng
Traïng thaùi bieán daïng cuûa moïi ñieåm

laø phaúng:
t
ε z = 0 ⇒ {ε } = {ε x ε y γ xy }
T
z
Neáu boû qua söï khaùc bieät ñoái vôùi thaønh phaàn öùng suaát vaø bieán daïng theo phöông
z thì caùc phöông trình cuûa 2 baøi toaùn naøy laø gioáng nhau. Söï khaùc bieät chæ ôû ma traän [D]
trong ñònh luaät Hooke. Cuï theå, vôùi vaät lieäu ñaúng höôùng:
C1 =
(1 −ν ) E
, C2 =
ν
(1 + ν )(1 − 2ν ) 1 −ν
14/02/2014 21:34 79
4.2.1.-Phần tử tam giác với Các hàm dạng (1/5)
v k=q6 Vectô chuyeån vò nuùt phaàn töû:
{q}e = {ui vk }
T
vi uj vj uk
k uk=q5 v j =q4 ( 6×1)
y
v(x,y) uj =q3
j
u(x,y) ⇒ Vectô caùc thoâng soá:
v i =q2 e {a} = {a1 a6 }
T
a2 a3 a4 a5
( 6×1)
i ui =q1
x
⎧a1 ⎫
Tröôøng chuyeån vò cuûa phaàn töû: ⎪a ⎪
⎪ 2⎪
⎪⎧u ( x, y ) ⎪⎫ ⎧a1 + a2 x + a3 y ⎫ ⎧⎪u ( x, y ) ⎫⎪ ⎡1 x y 0 0 0 ⎤ ⎪⎪a3 ⎪⎪
{u}e =⎨ ⎬ =⎨ ⎬ => {u}e = ⎨ ⎬ =⎢ ⎥ ⎨a ⎬
⎩⎪v ( x, y ) ⎭⎪e ⎩ 4 5
a + a x + a6 ⎭
y ⎪⎩ (
v x , y ) ⎪⎭e ⎣ 0 0 0 1 x y ⎦⎪ 4⎪
⎪a5 ⎪
⎪ ⎪
⎪⎩a6 ⎭⎪
14/02/2014 21:34 80
4.2.1.- Phần tử tam giác với Các hàm dạng (2/5)
Hay goïn hôn: {u}e = ⎡⎣ F ( x, y ) ⎤⎦ {a}
⎡ ⎡⎣ P ( x, y ) ⎤⎦ [ 0] ⎤
trong ñoù: ⎡⎣ F ( x, y ) ⎤⎦ = ⎢ ⎥ vôùi: ⎡⎣ P ( x, y ) ⎤⎦ = [1 x y ]
⎢⎣ [ 0] ⎡⎣ P ( x, y ) ⎤⎦ ⎥⎦

⎧ ⎧u ⎫ ⎫
⎪⎨ ⎬ ⎪ ⎡1 xi yi 0 0 0⎤
⎪ ⎩v ⎭n ⎪ ⎢0 0 yi ⎥⎥
⎪ i
⎪ ⎡ ⎡
⎣ F ( xi , y )
i ⎦⎤ ⎤ ⎢ 0 1 xi
⎪ ⎧u ⎫ ⎪ ⎢⎡ ⎢ ⎥ ⎢1 x j 0 0 0⎥
= ⎨⎨ ⎬ ⎬ ≡ ⎣ F ( x j , y j ) ⎦ {a} = ⎢
yj
{q}e ⎤⎥ ⎥ {a}
⎪ ⎩v ⎭n j ⎪ ⎢ ⎥ ⎢0 0 0 1 xj yj ⎥
⎪ ⎪ ⎢⎣ ⎡⎣ F ( xk , yk ) ⎤⎦ ⎥⎦ ⎢1 xk yk 0 0 0⎥
⎪⎧ ⎫ ⎪
u ⎢ ⎥
⎨
⎪ v ⎪ ⎬ ⎢⎣0 0 0 1 xk yk ⎥⎦
⎪⎩ ⎩ ⎭ nk ⎪
⎭
⇒ {q}e = [ A] {a}
( 6×1) ( 6×1)
14/02/2014 21:34 81
{a} = [ A] {q}e neâ n: {u}e = ⎡⎣ F ( x, y ) ⎤⎦ [ A]
−1 −1
Vì:
( 6×6 ) ( 6×6 )
Hay: {u}e = ⎡⎣ N ( x, y ) ⎤⎦ {q}e

( 2×1) ( 2×6 ) ( 6×1)
⎡ N i ( x, y ) 0 N j ( x, y ) 0 N k ( x, y ) 0 ⎤
Cuï theå: ⎡⎣ N ( x, y ) ⎤⎦ = ⎢ ⎥
( )
2× 6 ⎣ 0 N i ( x , y ) 0 N j ( x , y ) 0 N k ( x , y ) ⎦
⎧ 1
N
⎪ i ( x , y ) =
2A
( ai + y jk x + xkj y )
⎧ai = x j yk − xk y j
⎪ ⎧⎪ xij = xi − x j ⎪
⎪ 1
vôùi caùc haøm daïng: ⎨ N j ( x, y ) =
2A
( a j + yki x + xik y ) ⎨
⎪⎩ yij = yi − y j
& ⎨a j = xk yi − xi yk
⎪ ⎪
⎪ 1 ⎩ak = xi y j − x j yi
⎪
⎩
N k ( x , y ) ==
2A
( a j + yij x + x ji y )
⎡1 xi yi ⎤ j
1 1
A = det ⎢⎢1 x j ⎥
y j ⎥ = ( x j yk − xk y j + xk yi − xi yk + xi y j − x j yi )
2 2 i k
⎢⎣1 xk yk ⎥⎦
14/02/2014 21:34 82
Nhaän xeùt:
⎧0 neá u i ≠ j
• N i ( xi , yi ) = ⎨
⎩1 neá u i = j
• Toång caùc haøm daïng baèng 1 hay ∑ N ( x, y ) = 1

i , j ,k
i
Ma traän tinh bieán daïng: [ B ] = [ ∂ ] ⎡⎣ N ( x, y ) ⎤⎦

( 3×6 ) ( 3×2 ) ( 2×6 )
⎡ y jk⎡ y jk 0 0− yik − y0ik y0ij 0yij ⎤ 0 ⎤

⎢ 1 ⎢ ⎥
[[BB] = ⎢ 0 ⎢ 0− x jk
= − x jk0 0xik x0ik − x0ij ⎥ − xij ⎥
⎥
((33××66) 2 A ⎢
⎢ − x jk − x jky jk
⎣ ⎣ y jkxik x−ikyik −−yxikij −yijxij⎥⎦ yij ⎥⎦
Deã thaáy: {ε }e = [ B ]{q}e vaø caû {σ} seõ coù giaù trò khoâng ñoåi trong phaàn töû.
14/02/2014 21:34 83
4.2.1.- Phần tử tam giác với Các hàm dạng (5/5)
Nk
Nj
Ni 1
k k k
1
1
j j j
i i i
q5 =uk q6 =vk
k u(x,y) k
v(x,y)
ui =q1 q3 =uj vi =q2 q4 =v j
j
j
i i
14/02/2014 21:34 84
[ K ]e = ∫ [ B ] [ D ][ B ] dV = [ B ] [ D][ B ] t ∫ dA = tA[ B] [ D][ B ]

T T T
( 6×6) Ve ( 6×3) ( 3×3) ( 3×6) A
14/02/2014 21:34 85
14/02/2014 21:34 86
4.2.3.- Vectơ tải phần tử (1/3)
⎧gx ⎫
• Do löïc theå tích (haèng soá): { g} = ⎨ ⎬
⎩g y ⎭
⎧ Ni g x ⎫ ⎧ g x ⎫ ⎧ Pix ⎫
⎪N g ⎪ ⎪ ⎪ ⎪ ⎪
⎪ i y⎪ At ⎪ g y ⎪ ⎪ Piy ⎪
{P}e = ∫ ⎣⎡ N ( x, y ) ⎦⎤ { g} dV = ∫ ⎨
T
⎬ tdA = ⎨ ⎬=⎨ ⎬
( 6×1) Ve ( 6×2 ) ( 2×1) A⎪ ⎪ 3 ⎪ ⎪ ⎪ ⎪
⎪ Nk g y ⎪ ⎪ ⎪ ⎪ ⎪
⎩ ⎭ ⎩ g y ⎭ ⎩ Pky ⎭e
At g
3 y
gy At g
3 y
At g
j j 3 x
k gx k At g
At g 3 x
3 y
At g
i i 3 x
14/02/2014 21:34 87
⎧ px ⎫
• Do löïc maët (haèng soá): { p} = ⎨ ⎬ taùc duïng treân caïnh bieân ij cuûa phaàn töû.
p
⎩ y⎭
⎧ N i px ⎫ ⎧ px ⎫
⎪N p ⎪ ⎪p ⎪
⎪ i y⎪ ⎪ y⎪
⎪ ⎪
⎪ N j px ⎪ tLij ⎪⎪ px ⎪⎪
{P}e = ∫ ⎣⎡ N ( x, y ) ⎦⎤ { p} dS = ∫ ⎨
T
⎬ tds = ⎨ ⎬
( 6×1) S ( 6×2 ) ( 2×1) Lij ⎪
N j py ⎪ 2 ⎪ py ⎪
⎪N p ⎪ ⎪0 ⎪
⎪ k y⎪ ⎪ ⎪
⎪⎩ N k p y ⎪⎭ ⎪⎩ 0 ⎪⎭ Pjy
px
j
j Pjx
k Lij k
Piy= tLij p
2 y
i i Pix= tLij p
2 x
py
14/02/2014 21:34 88
• Do bieán thieân cuûa nhieät ñoä T:

⎧1 ⎫
⎪ ⎪
{P}e = ∫ [ B ] [ D ]{ε 0 } dV = [ B ] [ D ]α T ⎨1 ⎬ tA
T T
( 6×1) Ve ⎪0 ⎪
⎩ ⎭
α tT
= C1 (1 + C2 ) {y − xij }
T
jk − x jk − yik xik yij
2
14/02/2014 21:34 89
4.2.4.- Ma trận tính ứng suất
⎧σ x ⎫
⎪ ⎪
{σ }e = ⎨σ y ⎬ = [ D ]{ε }e = [ D ] [ B ]{q}e = [ S ]e {q}e
⎪ ⎪ ( 3×3) ( 3×6 ) ( 6×1) ( 3×6 ) ( 6×1)
τ
⎩ xy ⎭e
⎡ ⎡ y yjk jk −−CC22xxjkjk −yyikik Cyij2 xik C2 xyikij −C−2C xij2⎤xij ⎤
C C⎢ ⎢ ⎥ ⎥
trong ñoù: [ S[]Se ]=e = 1 1⎢ C ⎢ 2y
C 2y
jkjk −−xxjkjk −C
C22yyikik C2 xyikij xCik 2 yij − x−ij x⎥ij ⎥
2A2A
⎢ −⎢⎣ −λλxxjkjk λλyyjkjk λ xxikik −−λλxijyik −λ−yλikxij −λ−yλij y⎥⎦ij ⎥
⎣ ⎦
1 − C2
vôùi: λ =
2
14/02/2014 21:34 90
4.2.4.- Ví dụ (1/6)
Ví duï: Tìm chuyeån vò taïi caùc ñænh vaø öùng suaát trong taám phaúng coù kích thöôùc vaø
chòu taûi troïng nhö hình. Bieát vaät lieäu laø ñaúng höôùng coù moñun ñaøn hoài Young E=3×106
kG/cm2, heä soá Poisson ν =0.25. Taám coù beà daøy t=0.36cm.
y y
kG p
p=10 cm 3
4 j
k
k
2
b=160cm
1
i j
x 1 i x
a=120cm 2
q6
q0 q4
q0
q3 k q5 q4
k j
k
2 e q3
j
q2
q0 1 q2
i j
i q1 q1
i
q0
14/02/2014 21:34 91
4.2.4.- Ví dụ (2/6)
Böôùc 1: Rôøi raïc hoùa keát caáu ⇒ ma traän chæ soá [b]:
Böôùc 2: Thieát laäp caùc ma traän ñoä cöùng phaàn töû [K]e vaø vectô taûi phaàn töû:
y y ab
p Vôùi phaàn töû c, tính saün: A =
k(a,b) pb 2
k
2 vaø:
b
⎧ xij = − a ⎧ yij = 0
⎪ ⎪
1 1 pb ⎨ x jk = 0 ⎨ y jk = −b
⎪ ⎪
⎩ x jk = − a ⎩ yik = −b
x i j 2 x
i(0,0) a j(a,0)
14/02/2014 21:34 92
4.2.4.- Ví dụ (3/6)
• Ma traän ñoä cöùng phaàn töû c:

0 0 1 2 3 4
⎡ b2 0 −b 2 C2 ab 0 −C2 ab ⎤ 0
⎢ ⎥
⎢ λ b 2
λ ab −λ b 2 −λ ab 0 ⎥ 0
Ct ⎢ 1 + C2 ⎥
[ K ]1 = 1 ⎢ b2 + λ a 2 − ab −λ a 2
C2 ab ⎥ 1
2ab ⎢ 2 ⎥
a + λb λ ab −a ⎥ 2
⎢ 2 2 2
⎢ ⎥
⎢ λα 2 0 ⎥ 3
⎢⎣ñx a 2 ⎥⎦ 4
Treân caïnh ij vaø ki khoâng coù taûi troïng taùc duïng neân: {P}e = {P}e
jk
0 0 1 2 3 4
pb
{P}e = {0 0 1 0 1 0}
jk T
14/02/2014 21:34 93
4.2.4.- Ví dụ (4/6)
• Ma traän phaàn töû d:
y ⎧ xij = −a ⎧ yij = −b
k(0,b) j(a,b) ⎪ ⎪
⎨ x jk = 0 ⎨ y jk = 0
⎪ ⎪
2 ⎩ x jk = 0 ⎩ yik = −b
b
x
i(0,0) a
0 0 3 4 0 0
⎡λ a 2 0 0 −λ ab −λ a 2 λ ab ⎤ 0
⎢ ⎥
⎢ a2 −C2 ab 0 C2 ab −a 2 ⎥ 0
Ct ⎢ b2 0 −b 2 C2 ab ⎥
[ K ]2 = 1 ⎢ ⎥ 3
2ab ⎢ λb 2
λ ab −λ b 2 ⎥
4
⎢ 1 + C2 ⎥
⎢ λα 2 + b 2 − ab ⎥ 0
⎢ 2 ⎥
⎢⎣ ñx a + λ b ⎥⎦
2 2
0
Do phaàn töû khoâng coù taûi troïng neân: { P}e = {0 0 0 0 0 0}

T
14/02/2014 21:34 94
4.2.4.- Ví dụ (5/6)
Böôùc 3: Gheùp noái phaàn töû:
Ma traän ñoä cöùng toång theå:
1 2 3 4 Chæ soá toå ng theå
⎡ 2 1 + C2 ⎤
⎢ λ a + b2 − ab −λ b 2 C2 ab ⎥ 1
Ct 2
⎡⎣ K *⎤⎦ = 1 = ⎢ ⎥ 2
2ab ⎢ a + λb2 λ ab −a 2 ⎥
⎢ λ a 2 + b2 0 ⎥
3
⎢ ⎥ 4
⎣⎢ a 2 + λ b 2 ⎦⎥
⎧1 ⎫ 1
⎪ ⎪
pb ⎪0 ⎪ 2
{P *} = 2 ⎨1 ⎬ 3
⎪ ⎪
⎪⎩0 ⎭⎪ 4
Böôùc 4: Giaûi heä phöông trình: ⎡⎣ K *⎤⎦ {q *} = { P *}
⎡93.0 −36.0 −16.2 14.4 ⎤ ⎧q1 ⎫ ⎧800 ⎫ ⎧q1 ⎫ ⎧ 11.28⎫

⎢
4 ⎢
72.0 21.6 −43.2 ⎥⎥ ⎪⎪q2 ⎪⎪ ⎪⎪ 0 ⎪⎪ ⎪⎪q2 ⎪⎪ ⎪ 1.97 ⎪
−4 ⎪ ⎪
10 ⎨ ⎬=⎨ ⎬ ⇒ ⎨ ⎬ = 10 ⎨ ⎬ cm
⎢ 93.0 0 ⎥ ⎪q3 ⎪ ⎪800 ⎪ ⎪ q3 ⎪ ⎪ 10.10 ⎪
⎢ ⎥⎪ ⎪ ⎪
⎣ 72.0 ⎦ ⎩q4 ⎭ ⎩ 0 ⎭⎪ ⎪⎩q4 ⎪⎭ ⎩⎪−1.09 ⎭⎪
14/02/2014 21:34 95
4.2.4.- Ví dụ (6/6)
⎧σ x ⎫
⎪ ⎪
Böôùc 5: Tìm öùng suaát trong phaàn töû: {σ }e = ⎨σ y ⎬ = [ S ]e {q}e
⎪ ⎪
⎩τ xy ⎭e
⎧0 ⎫
⎪0 ⎪
⎡− − b 0 −C2 a C2 a ⎤ ⎪ ⎪ ⎧ 24.49 ⎫
⎪⎪q1 ⎪⎪ ⎪ ⎪
= 1 = ⎢⎢ − − C2b 0 a ⎥⎥ ⎨ ⎬ = ⎨−14.86 ⎬ kG 2
C
{σ } 1 −a
2ab ⎪ q2 ⎪ ⎪ ⎪ cm
⎢⎣ − − −λ a λ a λ b 0 ⎥⎦ 3.12 ⎭
⎪q3 ⎪ ⎩
⎪ ⎪
⎪⎩q4 ⎪⎭
⎧0 ⎫
⎪0 ⎪
⎡− − b −b − − ⎤ ⎪ ⎪ ⎧ 29.84 ⎫
⎪⎪q3 ⎪⎪ ⎪ ⎪
= 1 = ⎢⎢ − − C2b −C2b − − ⎥⎥ ⎨ ⎬ = ⎨−7.46 ⎬ kG 2
C
{σ } 2
2ab ⎪ q4 ⎪ ⎪ ⎪ cm
⎢⎣ − − 0 λa − −⎦ ⎥ −0.82 ⎭
⎪0 ⎪ ⎩
⎪ ⎪
⎩⎪0 ⎭⎪
14/02/2014 21:34 96
4.3.1.- Phần tử chữ nhật &Các hàm dạng (1/5)
y Vectô chuyeån vò nuùt phaàn töû:
q8 q6
{q}e = {ui vl }
T
l(0,b) q7 q5 vi uj vj uk vk ul
k(a,b) (8×1)
≡ {q1 q8 }
T
e q2 q3 q4 q5 q6 q7
b
q2 q4
q1 q3 x
i(0,0) j(a,0)
a
Hai chuyeån vò thaønh phaàn ñöôïc laáy xaáp xæ theo daïng ña thöùc song tuyeán tính sau:
⎧ a1 ⎫
⎧⎪u ( x, y ) ⎫⎪ ⎧ a1 + a2 x + a3 y + a4 xy ⎫ ⎡1 x y xy 0 0 0 0 ⎤ ⎪⎪a2 ⎪⎪
{u}e =⎨ ⎬=⎨ ⎬=⎢ ⎨ ⎬
⎪⎩v ( x, y ) ⎪⎭ ⎩a5 + a6 x + a7 y + a8 xy ⎭ ⎣0 0 0 0 1 x y xy ⎥⎦ ⎪ ⎪
⎩⎪ a8 ⎭⎪
⎡ ⎡⎣ P ( x, y ) ⎤⎦ [ 0] ⎤
Hay: {u}e = ⎡⎣ F ( x, y ) ⎤⎦ {a} = ⎢ ⎥ {a}
⎢⎣ [ ] 0 ⎣ (
⎡ P x , y )⎦ ⎥⎦
⎤
14/02/2014 21:34 97
4.3.1.- Các hàm dạng (2/5)

⎧⎧u ⎫ ⎫
⎧q1 ⎫ ⎪⎨ ⎬ ⎪ ⎡1 0 0 0 ⎤ ⎧a1 ⎫
⎪q ⎪ ⎪⎩ ⎭ni ⎪ ⎢ ⎪ ⎪
0 ⎥⎥ ⎪a2 ⎪
v
⎪ ⎪ ⎪
2
⎢ 1 0 0
⎪ ⎡ ⎡ F ( 0, 0 ) ⎤ ⎤
⎪q3 ⎪ ⎪ ⎧u ⎫ ⎪ ⎢ ⎣ ⎦ ⎢1 a 0 0 ⎥ ⎪a3 ⎪
⎨ ⎬
⎪ ⎪ ⎪ v ⎪ ⎢⎡ F a, 0 ⎤⎥ ⎥
( ) ⎢ ⎥⎪ ⎪
⎩ ⎭ 1 a 0 0 ⎥ ⎪a4 ⎪
{q}e = ⎨⎪ 4 ⎬⎪ = ⎨⎪ j ⎬⎪ = ⎢ ⎣ ⎦
q
⎥ {a} = ⎢
n
⎢1 ⎥ ⎨a5 ⎬
⎪q5 ⎪ ⎪⎧u ⎫ ⎪ ⎢ ⎡⎣ F ( a, b ) ⎤⎦ ⎥ ⎢
a b ab
⎥⎪ ⎪
⎪q6 ⎪ ⎪⎨v ⎬ ⎪ ⎢ ⎥
⎢ 1 a b ab ⎥ ⎪a6 ⎪
⎪ ⎪ ⎪⎩ ⎭nk ⎪ ⎢⎣ ⎡⎣ F ( 0, b ) ⎤⎦ ⎥⎦ ⎢1 ⎥ ⎪a ⎪
⎪q7 ⎪ ⎪⎧u ⎫ ⎪ 0 b 0
⎢ ⎥⎪ 7⎪
⎪q ⎪ ⎪⎨ ⎬ ⎪ ⎢⎣ 1 0 b 0 ⎥⎦ ⎩⎪a8 ⎭⎪
⎩ 8 ⎭ ⎪ ⎩v ⎭ ⎪
⎩ nl ⎭
Hay : {q}e = [ A] {a}

⇒ {a} = [ A] {q}e
−1
14/02/2014 21:34 98
4.3.1.- Các hàm dạng (3/5)
⇒ Tröôøng chuyeån vò {u}e cuûa phaàn töû ñöôïc noäi suy qua vectô chuyeån vò nuùt
phaàn töû {q}e nhö sau:
{u}e = ⎡⎣ F ( x, y ) ⎤⎦ [ A] {q}e = ⎡⎣ N ( x, y )⎤⎦ {q}e

−1
⎡ Ni 0 Nj 0 Nk 0 Nl 0⎤
trong ñoù: N ( x, y ) = ⎡⎣ F ( x, y ) ⎤⎦ [ A]
−1
=⎢
⎣0 Ni 0 Nj 0 Nk 0 N l ⎥⎦
⎧ ⎛ x ⎞⎛ y⎞
⎪ N i = ⎜ 1 − ⎟⎜ 1 − ⎟
⎪ ⎝ a ⎠⎝ b ⎠
⎪ x⎛ y⎞
⎪ j
N = ⎜ 1 − ⎟
⎪ a⎝ b⎠
vaø: ⎨
⎪N = x y
⎪ k ab
⎪
⎪ N = y ⎛1 − x ⎞
⎪⎩ l b ⎜⎝ a ⎟⎠
14/02/2014 21:34 99
4.3.1.- Các hàm dạng (4/5)
1 1
l k l k l k l k
1 1
i j i j i j i j
u(x,y) v(x,y)
uk vk
ul vl
l k l k
ui
uj vj
i j i j
vi
14/02/2014 21:34 100

4.3.1.- Các hàm dạng (5/5)
• Ma traän tính bieán daïng: [ B ] = [ ∂ ] ⎡⎣ N ( x, y ) ⎤⎦

( 3×8) ( 3×2 ) ( 2×8)
⎡∂ ⎤
⎢ ∂x 0 ⎥
⎢ ∂ ⎥⎥ ⎡⎢ i
N 0 Nj 0 Nk 0 Nl 0⎤
[ B] =⎢ 0
∂y 0 Ni 0 Nj 0 Nk 0 N l ⎥⎦
( 3×8) ⎢ ⎥⎣
⎢∂ ∂ ⎥
⎣⎢ ∂x ∂y ⎦⎥
⎡− (b − y ) 0 b− y 0 y 0 −y 0 ⎤
1 ⎢ ⎥
= 0 − (a − x) 0 −x 0 x 0 a − x⎥
ab ⎢
⎢⎣ − ( a − x ) − ( b − y ) − x b − y x y a − x − y ⎥⎦
14/02/2014 21:34 101

4.3.2.- Ma trận độ cứng phần tử (1/3)
[ K ]e = ∫ [ B ] [ D ][ B ] dV
T
( 8×8 ) Ve ( 8×3 ) ( 3×3 ) ( 3×8 )
Ma traän tính öùng suaát coù theå ñöôïc tính theo caùch ñôn giaûn hôn nhö sau:
[ B ] = [∂ ] ⎡⎣ N ( x, y ) ⎤⎦ = [ ∂ ] ⎡⎣ F ( x, y )⎤⎦ [ A] = [ B ′][ A ]
−1 −1
⎡0 1 0 y 0 0 0 0⎤
trong ñoù: [ B ′] = [ ∂ ] ⎡⎣ F ( x , y ) ⎤⎦ = ⎢⎢ 0 0 0 0 0 0 1 x ⎥⎥
( 3×8 ) ( 3× 2 ) ( 2× 8 )
⎢⎣ 0 0 1 x 0 1 0 y ⎥⎦
⎛a b ⎞
Vaø: [ K ]e = ∫ ([ A ] ) [ B ′] [ D ] [ B ′] [ A ] ([ A ] ) ⎜ ∫ ∫ [ B ′] [ D ][ B ] tdxdy ⎟ [ A ]
−1 T −1 −1 T −1
dV =
T T
( 8×8 ) Ve ( 8×8 ) (8×3) ( 3×3) ( 3×8 ) ( 8×8 ) ⎝0 0 ⎠
⎡ k11 k12 k13 k14 k15 k16 k17 k18 ⎤

⎢ k 22 k 23 k 24 k 25 k 26 k 27 k 28 ⎥⎥
⎢
⎢ k33 k34 k35 k36 k37 k38 ⎥
⎢ ⎥
C1t ⎢ k 44 k 45 k 46 k 47 k 48 ⎥
[ K ]e =
ab ⎢ k55 k56 k57 k58 ⎥
⎢ ⎥
⎢ k 66 k 67 k 68 ⎥
⎢ ñx k 77 k 78 ⎥
⎢ ⎥
⎣⎢ k88 ⎦⎥
14/02/2014 21:34 102
trong ñoù caùc kij ñöôïc xaùc ñònh nhö sau:

b 2 + λa 2 λ + C2 λa 2 − 2b 2
k11 = k12 = ab k13 =
3 4 6
λ − C2 b 2 + λa 2 λ + C2
k14 = − ab k15 = − k16 = −ab
4 6 4
b 2 − 2λ a 2 λ − C2
k17 = k18 = ab
6 4
a 2 + λb 2 a 2 − 2λb 2
k 22 = k 23 = k18 k 24 =
3 6
a 2 + λb 2
k 25 = k16 k 26 =− k 27 = k14
6
λb 2 − 2a 2
k 28 =
6
14/02/2014 21:34 103

k 33 = k11 k 34 = k16 k 35 = k17 k 36 = k14 k 37 = k15 k 38 = k12
k 44 = k 22 k 45 = k18 k 46 = k 28 k 47 = k12 k 48 = k 26
k 55 = k11 k 56 = k12 k 57 = k13 k 58 = k14
k 66 = k 22 k 67 = k18 k 68 = k 24
k 77 = k11 k 78 = k16
k 88 = k 22
14/02/2014 21:34 104

Söû duïng caùc coâng thöùc ñaõ coù, ta ñöôïc:
• Do löïc theå tích: { g} = { g x gy} ( khoâng ñoåi )
T
⎧ gx ⎫
⎪ ⎪
tab ⎪ g y ⎪
{P}e = ∫ ⎡⎣ N ( x, y ) ⎤⎦ { g} dV =
T
⎨ ⎬
(8×1) Ve
4 ⎪ ⎪
⎪ ⎪
⎩gy ⎭
y y
gy
gx
tab g
4 y tab g
x 4 x x
14/02/2014 21:34 105

• Do löïc maët: (ví duï nhö hình veõ sau) ⎧ 0 ⎫
⎪ 0 ⎪
y p2 a ⎪ ⎪
y p2 p2 a ⎪ p1b ⎪
2 2 ⎪ 2⎪
p1 b ⎪ 0 ⎪
⎪⎪ ⎪⎪
l gy k l k 2 {P}e = ⎨ p1b ⎬
⎪ 2⎪
p1
gx {P}e ⎪ p2 a ⎪
p1 b ⎪ 2⎪
i j x i j 2 x ⎪ ⎪
⎪ 0 ⎪
y p2 a ⎪ p2 a ⎪
y p2 a ⎪⎩ 2 ⎭⎪
2 2
p1 b
l k 2 l k
jk kl
{P}e {P}e
p1 b
i j 2 x i j x
14/02/2014 21:34 106

4.3.4.- Ứng suất trong phần tử
⎧σ x ⎫
⎪ ⎪
{ }e ⎨σ y ⎬ = [ D ][ B ]{q}e = [ S ]e {q}e
σ =
⎪ ⎪
⎩τ xy ⎭e
vôù i: [ S ]e = [ D ] [ B ]
( 3×8) ( 3×3) ( 3×8)
Hay cuï theå [S]e nhö sau:

⎡ − (b − y ) − C 2 (a − x) b− y − C2 x y C2 x −y C 2 (a − x)⎤
[S ]e = 1 ⎢⎢− C 2 (b − y ) a − x ⎥⎥
C
− (a − x) C 2 (b − y ) −x C2 y x − C2 y
ab
⎢⎣ − λ (a − x) − λ (b − y ) − λx λ (b − y ) λx λy λ (a − x) − λy ⎥⎦
14/02/2014 21:34 107

4.3.4.- Ví dụ (1/7)
Ví duï: Giaûi laïi ví duï ôû 4.2 vôùi 2 phaàn töû hình chöõ nhaät.
y y
y
q0 q8 q6 q8 q6
p=10 kG
cm
q5 q5
6 q05 q7 4 l q
7
k
6 kG
E=3.10 cm
b=160cm 1 2 t=0,36cm 1 2 e
ν=0.25
q0 q2 q4 q2 q4
x x x
60 60 1 q0 2 q1 3 q3 i q1 j q3
a=120cm
Chæ soá cuïc boä Nuùt i Nuùt j Nuùt k Nuùt l

Phaàn töû q1 q2 q3 q4 q5 q6 q7 q8
c 0 0 1 2 7 8 0 0
d 1 2 3 4 5 6 7 8
14/02/2014 21:34 108

4.3.4.- Ví dụ (2/7)
Deã thaáy raèng ma traän ñoä cöùng [K]e cuûa 2 phaàn töû laø nhö nhau [K]1 = [K]2 :
Vôùi kích thöôùc cuûa phaàn töû: a = 60 cm, b = 160 cm, t = 0.36 cm y
⎧ E 6 kG
C =
⎪ 1 1 −ν 2 = 3, 2.10 l k
cm 2
⎪
⎨C2 = ν = 0, 25
⎪ 1 − C2 b=160cm e
⎪λ = = 0,375
⎩ 2
1 2 3 4 5 6 7 8 2
0 0 1 2 7 8 0 0 1
i j x
⎡8983 1500 −8308 −300 −4492 −1500 3817 300 ⎤ 0 1 a=60cm
⎢ 4400 300 −3600 −1500 −2200 −300 −400 ⎥⎥ 0 2
⎢
⎢ 8983 −1500 3817 −300 −4492 1500 ⎥
[ K ]1 = [ K ]2 = 120 ⎢ ⎥
1 3
⎢ 4400 300 400 1500 − 2200 ⎥ 2 4
⎢ 8983 1500 −8308 −300 ⎥ 7 5
⎢ ⎥
⎢ 4400 300 −2600 ⎥ 8 6
⎢ 8983 −1500 ⎥ 0 7
⎢ ⎥
⎢⎣ ñx 4400 ⎦⎥ 0 8
14/02/2014 21:34 109

4.3.4.- Ví dụ (3/7)
y y
p
pb
l kl k l kl k 2
b=160cm 1 2 1 2
pb
i ji j x i ji j 2 x
Vì treân phaàn töû d coù taû i troïng phaân boá ñeàu treân caïnh jk neân vectô taûi phaàn töû
{P}2 laø:
1 2 3 4 5 6 7 8
{P}2 = [ 0 0 800 0 800 0 0 0]
T
Cuõng deã thaáy laø trong baøi toaùn naøy, vectô taûi { P *} coù kích thöôùc laø (4×8) laø
baèng {P}2 : {P *} = {P} = [0
2
0 800 0 800 0 0 0]
T
14/02/2014 21:34 110

4.3.4.- Ví dụ (4/7)
Söû duïng ma traän chæ soá vaø phöông phaùp soá maõ, töø [K]1 vaø [K]2 ta cuõng deã daøng
xaây döïng ñöôïc ma traän ⎡⎣ K *⎤⎦ coù kích thöôùc (8×8).
Cuoái cuøng, ta nhaän ñöôïc heä phöông trình ñeå giaûi tìm caù c baäc töï do chöa bieát
{q *} :
⎡179.7 0 −83.1 −3 −44.9 −15 76.3 0 ⎤ ⎧q1 ⎫ ⎧0 ⎫
⎢ 88 3 − 26 −15 − 22 0 8 ⎥ ⎪q ⎪ ⎪0 ⎪
⎢ ⎥⎪ ⎪ 2
⎪ ⎪
⎢ 89.8 −15 38.2 −3 −44.9 15 ⎥ ⎪q3 ⎪ ⎪1 ⎪
⎢ ⎥⎪ ⎪ ⎪ ⎪
44 3 4 15 −22 ⎥ ⎪ 4 ⎪ = 800 ⎪0 ⎪
q
1, 2.104 ⎢ ⎨ ⎬ ⎨ ⎬
⎢ 89.8 15 −83.1 −3 ⎥ ⎪q5 ⎪
⎢ ⎥ ⎪1 ⎪
⎢ 44 3 −26 ⎥ ⎪q6 ⎪ ⎪0 ⎪
⎢ ⎪ ⎪ ⎪ ⎪
dx 179.7 0 ⎥ ⎪q7 ⎪ ⎪0 ⎪
⎢ ⎥
⎢⎣ 88 ⎥⎦ ⎩⎪q8 ⎭⎪ ⎪ ⎪
⎩0 ⎭
14/02/2014 21:34 111

4.3.4.- Ví dụ (5/7)
Giaû i heä phöông trình naøy, ta nhaän ñöôïc caùc chuyeån vò nuùt coøn laïi:
⎧q1 ⎫ ⎧u2 ⎫ ⎧ 5,37 ⎫
⎪ q ⎪ ⎪v ⎪ ⎪ 1, 73 ⎪
⎪ ⎪ ⎪ ⎪
2 2
⎪ ⎪
⎪q3 ⎪ ⎪u3 ⎪ ⎪10,91 ⎪
⎪ ⎪ ⎪ ⎪ ⎪ ⎪
⎪ 4⎪ ⎪ 3 ⎪
q v −4 ⎪ 1,83 ⎪
{ } ⎨ ⎬ ⎨ ⎬
q * = = = 10 ⎨ ⎬ cm
q u
⎪ 5⎪ ⎪ 4⎪ ⎪10,91 ⎪
⎪q6 ⎪ ⎪v4 ⎪ ⎪ −1,83⎪
⎪ ⎪ ⎪ ⎪ ⎪ ⎪
⎪q7 ⎪ ⎪u5 ⎪ ⎪ 5,37 ⎪
⎪ q ⎪ ⎪v ⎪ ⎪−1, 73⎪
⎩ 8⎭ ⎩ 5⎭ ⎩ ⎭
14/02/2014 21:34 112

4.3.4.- Ví dụ (6/7)
Bieán daïng cuûa taám cho ôû hình beân. 5.17 10.91

Nhaän xeùt raèng: keát quaû treân ñaûm baûo tính 1.83
ñoái xöùng cuûa baøi toaùn. Vaø so vôùi vieäc duøng
phaàn töû daïng tam giaùc, trong baøi toaùn naøy,
phaàn töû daïng hình chöõ nhaät cho keát quaû
hôïp lyù vaø chính xaùc hôn. A
Ñeå so saùnh keát quaû tính treân, thí duï

naøy ñaõ ñöôïc giaûi baèng maùy tính vôùi phaàn
meàm RDM, vôùi löôùi phöông trình chöõ nhaät
4 nuùt mòn hôn. Keát quaû cho trong baûng döôùi B 1.83
ñaây vaø laø chuyeån vò taïi caùc ñieåm A, B ,C. C 10.91
14/02/2014 21:34 113

4.3.4.- Ví dụ (7/7)
Chuyeån vò theo phöông x Chuyeån vò theo phöông y

Soá nuùt
uA uB uC vA vB vC
6 – 10.77 5.81 – 1.81 1.71
9 10.57 10.87 5.641 0 1.98 1.67
25 10.62 10.94 5.58 0 1.97 1.64
14/02/2014 21:34 114

5. PHẦN TỬ BẬC CAO VÀ PHẦN TỬ ĐẲNG THAM SỐ
• Với phần tử tam giác 3 điểm nút thì chuyển vị chỉ là các đa thức
tuyến tính => biến dạng và ứng suất là không đổi trong phần tử
=> mô tả chưa tốt trạng thái làm việc => Vậy chuyển vị cần
được xấp xỉ bằng các đa thức bậc 2 hay cao hơn => cần sử dụng
các phần tử bậc cao
• Phần tử bậc cao: ngoài các nút chính là các đỉnh của phần
tử, cần đưa thêm vào các nút phụ trên cạnh biên phần tử
(hay cả bên trong) để bảo đảm:
số bậc tự do của phần tử = số các tham số trong vectơ tham số
• Ưu điểm của phần tử bậc cao:
– Mô tả tốt hơn trạng thái biến dạng-ứng suất
– Số phần tử phải dùng ít hơn nhưng vẫn đạt dược kết quả tốt hơn.
– Đặc biệt cần thiết cho các trường hợp tập trung ứng suất do các
nguyên nhân khác nhau.
• Phần tử đẳng tham số: không chỉ cần thiết cho bài toán có
biên cong, mà còn ngày càng được ứng dụng rộng rãi.
HỆ TỌA ĐỘ TỰ NHIÊN CỦA
CÁC LOẠI PHẦN TỬ
• Hệ tọa độ tự nhiên là hệ tọa độ địa phương (phần tử),

cho phép xác định vị trí 1 điểm bất kỳ thuộc phần tử bởi
tập hợp các số không thứ nguyên, có giá trị trong
khoảng [0;1] (hoặc [-1;1]).
• Thường chọn sao cho tại các nút chính (các đỉnh góc
phần tử) tọa độ tự nhiên tương ứng sẽ bằng đơn vị (1).
• Các phần tử có dạng hình học khác nhau sẽ có các hệ

tọa độ tự nhiên khác nhau
5.1.1.- Phần tử 1-D (2/3)
14/02/2014 21:34 117

5.1.1.- Phần tử 1-D (2/3)
x Trong heä toïa ñoä toång theå (truïc
Ox): toïa ñoä vuoâng goùc x ñöôïc bieåu dieãn
x nhö toå hôïp tuyeán tính cuûa toïa ñoä caùc
O n1(1;0) P(L ,L ) n2(0;1) nuùt 1 vaø 2.
1 2
2
⇒ x = ∑ xi Li = x1L1 + x2 L2
i =1
⎧1 ⎫ ⎡ 1 1 ⎤ ⎧L1 ⎫ ⎧L1 ⎫ 1 ⎡ x2 −1⎤ ⎧1 ⎫

Hay ôû daïng ma traän: ⎨ ⎬ = ⎢ ⎥ ⎨ ⎬⇒⎨ ⎬= ⎢− x 1 ⎥ ⎨ x ⎬
⎩ ⎭ ⎣ 1 2⎦⎩ 2⎭ ⎩ 2⎭ 2 1 ⎣ 1
x x x L L x − x ⎦⎩ ⎭
• Neáu f = f ( L1, L2 ) thì ñaïo haøm cuûa haøm f laáy theo bieán x laø:
∂f ∂f ∂L1 ∂f ∂L2
= . + .
∂x ∂L1 ∂x ∂L2 ∂x
∂L1 1 ∂L2 1
trong ñoù: =− vaø =
∂x l ∂x l
14/02/2014 21:34 118
5.1.1.- Phần tử 1-D (3/3)
• Khi xaây döïng ma traän [ K ]e vaø {P}e thì phaûi thöïc hieän tích phaân theo x daïng
x2
∫x f ( x) dx . Neáu söû duïng heä toïa ñoä töï nhieân, nhö 1 pheùp ñoåi bieán, ta seõ ñöa tích phaân
1
α !β !
x2
naøy veà daïng: ∫ L1 L2 dx =

α β
l
x1
(α + β + 1)!
14/02/2014 21:34 119

5.1.2.- Phần tử 2-D, dạng tam giác (1/3)
n3(0;0;1) Ñieåm P(x,y) baá t kyø thuoäc phaàn töû tam giaù c
(x3,y3)
ñöôïc xaùc ñònh bôûi taäp hôïp 3 toïa ñoä töï nhieân (L1 ,
L2 , L3) laø caùc toïa ñoä dieän tích töông ñoái:
A1
A2
P(L1,L2,L3) A1 A A
(x2,y2) ⇒ L1 = ; L2 = 2 ; L3 = 3
(x1,y1) A3 A A A
n2(0;1;0)
n1(1;0;0) vôùi: Ai laø dieän tích tam giaùc taïo bôûi ñieåm
n3 P vaø caïnh ñoái dieän nuùt i (i=1,2,3)
A laø dieän tích phaàn töû.
L1
• Deã thaáy: L1 + L2 + L3 = 1
=0
L1
=0
L1
.25
=0
• Caùc ñieåm treân ñöôøng thaúng song song

L1
.5
=0
n2
caïnh ñoái dieän nuùt i thì coù cuøng toïa ñoä Li (i=1, 2, 3)
.75
n1
14/02/2014 21:34 120

14/02/2014 21:34 121

• Neáu f laø haøm cuûa L1 , L2 , L3 thì ñaïo haøm cuûa noù ñoái vôùi x, y laø:
∂f 3 ∂f ∂Li ∂f 3 ∂f ∂Li
=∑ . , =∑ .
∂x i=1 ∂Li ∂x ∂y i=1 ∂Li ∂y
∂Li 1 ∂Li 1
trong ñoù: = yjk , = xkj ( i, j, k =1,2,3)
∂x 2A ∂y 2A
• Tích phaân caù c ña thöùc bieåu dieãn theo toïa ñoä töï nhieân söû duïng caùc coâng thöùc
α!β ! α!β !γ !
∫l L1 L2 dl = (α + β +1)!l12 , ∫∫
α β α β γ
L1 L2 L3dA = 2A
12 A (α + β +γ +1)!
14/02/2014 21:34 122

5.1.3.- Phần tử 3-D, dạng tứ diện (1/3)
(x4,y4,z4)
n4(0;0;0;1)
P ( x, y, z ) ⇔ P ( L1 , L2 , L3 , L4 )
Toïa ñoä theå tích töông ñoái:

(x , y , z)
P(L1,L2,L3,L4) V1 V2 V3 V
L1 = ; L2 = ; L3 = ; L4 = 4
V V V V
(x1,y1,z1) n3(0;0;1;0) vôùi: Vi laø theå tích khoái töù
n1(1;0;0;0) (x3,y3,z3)
dieän taïo bôûi ñieåm P vaø maët ñaùy ñoái
dieän nuùt i.
• Roõ raøng: L1 + L2 + L3 + L4 = 1
n2(0;1;0;0)
(x2,y2,z2)
14/02/2014 21:34 123

• Caùc toïa ñoä theå tích cuõng laø caùc haøm daïng ñoái vôùi phaàn töû khoái töù dieän tuyeán
tính ⇒ Li = N i ( x, y, z ) ( i = 1, 2,3, 4 )
• Quan heä giöõa caùc toïa ñoä vuoâng goùc vaø toïa ñoä töï nhieân:
4 4 4
x = ∑ xi Li ; y = ∑ yi Li ; z = ∑ zi Li
i =1 i =1 i =1
vôù i: ( xi , yi , zi ) laø toï a ñoä vuoâ ng goù c cuû a nuù t i trong heä toï a ñoä toå ng theå
Hay ôû daïng ma traän:

⎧1 ⎫ ⎡ 1 1 1 1 ⎤ ⎧ L1 ⎫ ⎧ L1 ⎫ ⎡ a1 b1 c1 d1 ⎤ ⎧1 ⎫
⎪x ⎪ ⎢ x
⎪ ⎪ ⎢ 1 x2 x3 x4 ⎥⎥ ⎪⎪ L2 ⎪⎪ ⎪⎪ L2 ⎪⎪ 1 ⎢ a2 b2 c2 d 2 ⎥⎥ ⎪⎪ x ⎪⎪
⎨ ⎬= ⎨ ⎬⇒⎨ ⎬= ⎢ ⎨ ⎬
⎪ y ⎪ ⎢ y1 y2 y3 y4 ⎥ ⎪ L3 ⎪ ⎪ L3 ⎪ 6V ⎢ a3 b3 c3 d3 ⎥ ⎪ y ⎪
⎪⎩ z ⎭⎪ ⎢⎣ z1 z2 z3
⎥
z4 ⎦ ⎪⎩ L4 ⎪⎭ ⎪⎩ L4 ⎪⎭
⎢
⎣ a4 b4 c4
⎥
d 4 ⎦ ⎪⎩ z ⎪⎭
14/02/2014 21:34 124

⎡1 x1 y1 z1 ⎤
⎢ ⎡ x2 z2 ⎤ ⎡1 y2 z2 ⎤
z2 ⎥⎥
y2
1 ⎢1
, a1 = ⎢⎢ x3 z3 ⎥⎥ , b1 = − ⎢⎢1 y3 z3 ⎥⎥ ,
x2 y2
trong ñoù : V = y3
6 ⎢1 x3 y3 z3 ⎥
⎢ ⎥ ⎢⎣ x4 y4 z4 ⎥⎦ ⎢⎣1 y4 z4 ⎥⎦
⎣1 x4 y4 z4 ⎦
⎡ x2 1 z2 ⎤ ⎡ x2 y2 1⎤ ⎛ caù c haè ng soá khaù c coù ⎞
⎜ ⎟
c1 = ⎢⎢ x3 1 z3 ⎥⎥ , d1 = ⎢⎢ x3 y3 1⎥⎥ , ⎜ ñöôï c baè ng pheù p hoaù n vò ⎟
⎢⎣ x4 1 z4 ⎥⎦ ⎢⎣ x4 y4 1⎥⎦ ⎜ caù c chöõ soá 1, 2,3, 4. ⎟
⎝ ⎠
• Khi f laø haøm cuûa caùc toïa ñoä töï nhieân thì caùc ñaïo haøm cuû a noù laáy ñoái vôùi caùc
toïa ñoä vuoâng goùc seõ laø:
∂f 4
∂f ∂Li ∂f 4
∂f ∂Li ∂f 4
∂f ∂Li
=∑ . , =∑ . , =∑ .
∂x i =1 ∂Li ∂x ∂y i =1 ∂Li ∂y ∂Z i =1 ∂Li ∂Z
∂Li b ∂Li c ∂Li di
trong ñoù: = i , = i , =
∂x 6V ∂y 6V ∂z 6V
• Tích phaân cuûa caùc ña thöùc cuûa toïa ñoä töï nhieân deã daøng tính ñöôïc baèng caùch
α !β !γ !δ !
söû duïng coâng thöùc: ∫ Lα1 Lβ2 Lγ3 Lδ4 dV = 6V
V ( α + β + γ + δ + 3 ) !
14/02/2014 21:34 125

5.2.1.- Phần tử 1-D bậc cao trong hệ tọa độ vuông góc (1/4)
u1 u2 u3 x Ñaõ bieát, ñoái vôùi phaàn töû thanh bieán

n1 n2 n3 daïng doïc truïc baäc II thì haøm chuyeån vò doïc
(x=0) (x=2l ) (x=l) truïc ue ñöôïc xaáp xæ hoùa laø 1 haøm baäc II.
ue ( x ) = a1 + a2 x + a3 x 2 = ⎡⎣1 x x 2 ⎤⎦ {a}
1 = ⎡⎣ N ( x ) ⎤⎦ {q}e
N1 (x)
⎧u1 ⎫
⎪ ⎪
1 vôù i: {q}e = ⎨u2 ⎬
N2 (x) ⎪u ⎪
⎩ 3 ⎭e
vaø ⎡⎣ N ( x ) ⎤⎦ = [ N1 N2 N3 ]
1
N i = N i ( x ) laø caùc haøm noäi suy baä c
N3 (x)
II töông öùng nuùt i .
14/02/2014 21:34 126

• Vôùi phaàn töû 1-D, baäc III: phaàn töû coù 4 nuùt caùch ñeàu:
ue ( x ) = a1 + a2 x + a3 x 2 + a4 x 3 = ⎡⎣1 x x2 x3 ⎤⎦ {a}

⎧ue ( x = 0) ⎫ ⎡1 0 0 0 ⎤
⎧ 1⎫ ⎪
u ⎪ ⎢ ⎥ ⎧a1 ⎫
⎪u ⎪ ⎪ue ( x = ) ⎪ ⎢1 l
l l2 l 3
⎪ ⎪
⎪ 2⎪ ⎪ 3 ⎪ 3 9 27 ⎥ ⎪a2 ⎪
{q}e =⎨ ⎬ ≡⎨ ⎬=⎢ ⎥ ⎨ ⎬ = [ A]{a}
⎪u3 ⎪ ⎪ue ( x = 2l 3 ) ⎪ ⎢1 2l 4l 2 3
8l ⎥ ⎪a3 ⎪
⎪⎩u4 ⎪⎭ ⎪ ⎪ ⎢ 3 9 27 ⎥ ⎪ ⎪
l 3 ⎥⎦ ⎩ 4 ⎭
a
e ⎪⎩ue ( x = l ) ⎪⎭ ⎢⎣1 l l2
14/02/2014 21:34 127

u1 u2 u3 u4 x
Vaø daãn tôùi:
n1 n2 n3 n4
(x=0) (x=3l ) (x=2l
3) (x=l) ue ( x ) = ⎡⎣ N ( x ) ⎤⎦ {q}e
l l l
3 3 3
vôù i: ⎡⎣ N ( x ) ⎤⎦ = ⎡⎣1 x x3 ⎤⎦ [ A]
−1
x2
1 (1×4 )
N1 (x) = [ N1 N2 N3 N4 ]
⎛ 3 x ⎞⎛ 3x ⎞⎛ x⎞
1 N1 ( x ) = ⎜1 − ⎟⎜1 − ⎟⎜ 1 − ⎟
N2 (x) ⎝ l ⎠⎝ 2l ⎠⎝ l⎠
9 x ⎛ 3x ⎞⎛ x ⎞
N 2 ( x ) = ⎜1 − ⎟⎜ 1 − ⎟
1 l ⎝ 2l ⎠⎝ l⎠
N3 (x)
9 x ⎛ 3 x ⎞⎛ x ⎞
N 3 ( x ) = − ⎜1 − ⎟⎜ 1 − ⎟
2l ⎝ l ⎠⎝ l⎠
1
x ⎛ 3 x ⎞⎛ 3 x ⎞
N4 (x) N 4 ( x ) = ⎜1 − ⎟⎜ 1 − ⎟
l⎝ l ⎠⎝ 2l ⎠
14/02/2014 21:34 128

• Söû duïng tính chaát cuûa caùc haøm noäi suy Lagrange:
⎧1 neáu i = j 4
Ni ( x) = ⎨
neáu i ≠ j
& ∑N =1 i
⎩0 i=1
Coù theå söû duïng tính chaát treân ñeå tìm haøm daïng Ni (x) cuûa nuùt i theo coâng thöùc:
Ni ( x) = ∏
n
( x − xk )
=
( x − x1 )( x − x2 ) ...( x − xi−1 )( x − xi+1 ) ...( x − xn )
k =1 ( xi − xk ) ( xi − x1 )( xi − x2 ) ...( xi − xi−1 )( xi − xi+1 ) ...( xi − xn )
k ≠i
trong ñoù: n laø soá nuùt cuûa phaàn töû hay soá baäc töï do cuûa {q}e
xj laø toïa ñoä nuùt j .
14/02/2014 21:34 129

5.2.2.- Phần tử 1-D bậc cao trong hệ tọa độ tự nhiên (1/3)
Caùc haøm daïng Ni = Ni(L1 , L2)

Vôùi phaàn töû tuyeán tính, ta ñaõ bieát raèng: N1 = L1 , N2 = L2
Hay caùc haøm daïng: [N] = [L1 , L2]
• Vôùi phaàn töû baäc II:
n1 n2 n3 ⎧u1 ⎫
⎪ ⎪
(1;0) (1 2;1 2) (0;1) ue = [ N ]{q}e = [ N1 N2 N 3 ] ⎨u2 ⎬
⎪u ⎪
⎩ 3⎭
Caùc haøm daïng Ni laø baäc II töông öùng nuùt i vaø trong heä toïa ñoä töï nhieân ñöôïc
bieåu dieãn ôû daïng toång quaùt:
N i = α1( ) L1 + α 2( ) L2 + α 3( ) L1L2
i i i
( i = 1, 2,3)
vôùi: α1( ) ,α 2( ) , α 3( ) laø caùc haèng soá ñöôïc xaùc ñònh töø tính chaát cuûa haøm noäi
i i i
⎧1 taï i nuù t i
suy Lagrange: N i = ⎨ ( *)
⎩0 taï i nuù t j ≠ i
14/02/2014 21:34 130
Cuï theå, ñeå tìm Ni ta söû duïng ñieàu kieän:

⎧1 taï i nuù t 1 ( L1 = 1, L2 = 0 ) ⎧1 = α1(1)1 + α 2(1) 0 + α 3(1)1.0
⎪⎪ ⎪⎪
( 2 2)
N1 = ⎨0 taï i nuù t 2 L1 = 1 , L2 = 1 ⇒ ⎨0 = α1( ) 1 + α 2( ) 1 + α 3( ) 1 . 1
1
2
1
2
1
2 2
⎪ ⎪
⎪⎩0 taï i nuù t 3 ( L1 = 0, L2 = 1)
(1) (1) (1)
⎪⎩0 = α1 0 + α 2 1 + α 3 0.1
⎧α1(1) = 1
⎪⎪ (1)
⇒ ⎨α 2 = 0
⎪ (1)
⎪⎩α 3 = −2
Thay vaøo: N1 = α1( ) L1 + α 2( ) L2 + α 3( ) L1L2 = L1 − 2 L1L2

1 1 1
Vì L1 + L2 = 1 neân ta coù theå vieát: N1 = L1 ( 2 L1 − 1)
Töông töï, ta seõ coù N2 , N3. Toùm laïi: vôùi phaàn töû baäc II:
⎧ N1 = L1 ( 2 L1 − 1)
⎪
⎨ N 2 = 4 L1L2
⎪ N = L 2L − 1
⎩ 3 2( 2 )
14/02/2014 21:34 131
• Vôùi phaàn töû baäc III:

4 haøm noäi suy N1 , N 2 , N 3 , N 4 laø baäc III vaø ñöôïc bieåu dieãn theo toïa ñoä töï nhieân
coù daïng toång quaùt sau: N i = α1( ) L1 + α 2( ) L2 + α 3( ) L1L2 + α 4( ) L12 L2
i i i i
( i = 1, 2,3, 4 )
n1 n2 n3 n4 Töông töï treân, söû duïng tính chaát (*) ta seõ coù heä
4 phöông trình khaù ñôn giaûn ñeå tìm 4 α1( ) , α 2( ) ,α 3( ) ,α 4( )
i i i i
(1;0) (2 3;1 3) (1 3;2 3) (0;1)

ñoái vôùi moãi nuùt i .
⎧ ⎛ 9 ⎞
⎪ 1N = L1⎜ 1 − L1 2⎟
L
⎝ 2 ⎠
⎪
⎪ 9
N
⎪⎪ 2 = − L1 L2 (1 − 3L1 )
Cuoái cuøng, ta coù: ⎨ 2
⎪ N = 9 L L ⎛1 − 3 L ⎞
1 2⎜ 1⎟
⎪ 3 ⎝ 2 ⎠
⎪
⎪ N = − 9 L L (1 − L )
⎪⎩ 1 2
1 2 1
14/02/2014 21:34 132

5.3.- Phần tử tam giác bậc cao trong hệ tọa độ tự nhiên (1/6)
• Nhö ñaõ bieát, trong baø i toaùn phaúng cuûa LTÑH, khi tröôø ng chuyeå n vò cuû a phaà n
töû tam giaùc ñöôïc xaáp xæ bôûi caùc ña thöùc tuyeán tính:
⎧⎪ u ( x , y ) ⎫⎪ ⎧ a1 + a 2 x + a 3 y ⎫ ⎡ N 1 0 N2 0 N3 0 ⎤
{u }e = ⎨ ⎬ = ⎨ ⎬= ⎢ {q } e
⎪⎩ v ( x , y ) ⎪⎭ e ⎩ a 4 + a 5 x + a 6 y ⎭ ⎣ 0 N1 0 N2 0 N 3 ⎥⎦
⎧u ⎫ ⎡ N1 N2 N3 0 0 0 ⎤ ⎧⎪ {q u }e ⎫⎪
Hay vieá t laïi: {u }e = ⎨ ⎬ = ⎢ ⎨ ⎬
⎩v ⎭e ⎣ 0 0 0 N1 N2 N 3 ⎥⎦ ⎩⎪ {q v }e ⎭⎪
⎧ 3
⎪u = [N1 N2 N 3 ]{q u }e = ∑Nu i i

⎛ v ô ù i N i = N i ( x , y ) la ø c a ù c h a ø m d a ï n g ⎞
⎪ i =1
⇒ ⎨ ⎜⎜ ⎟⎟
⎪v = [N N 3 ]{q v }e =
3
⎝ ( tö ô n g ö ù n g n u ù t i ) tu y e á n tín h ⎠
⎪⎩ 1 N2 ∑Nv
i =1
i i
Trong heä toïa ñoä töï nhieân, N i = N i ( L1 , L 2 , L 3 ) ñöôïc xaùc ñònh theo daï ng toå ng quaù
N i = α 1( ) L1 + α 2( ) L 2 + α 3( ) L 3
i i i
( i = 1, 2, 3 )
Vôù i caù c heä soá α 1( ) , α 2( ) , α 3( ) ñöôïc xaùc ñònh nhö treâ n, töù c söû duïng ñieàu kieän giaù tr
i i i
Ni phaûi baè ng 1 taïi nuùt i vaø baèng 0 taïi caùc nuùt coøn laïi.
⇒ Ta seõ coù: [ N ] = [ N 1 N2 N 3 ] = [ L1 L2 L3 ]
14/02/2014 21:34 133

• Vôùi phaàn töû baäc II: Caùc haøm chuyeån vò u vaø v ñöôïc xaáp xæ bôûi ña thöùc baä c II
daïng: u ( x, y ) = a1 + a2 x + a3 y + a4 xy + a5 x 2 + a6 y 2
6
Hay: u ( x, y ) = ∑ N i ui = ⎡⎣ N ( x, y ) ⎤⎦ {qu }e
i =1
trong ñoù: Ni(x,y) laø caùc haøm noäi suy baäc II töông öùng nuùt i .
Trong heä toïa ñoä töï nhieân, caùc haøm daïng Ni baäc II coù daïng toång quaùt:
N i ( L1 , L2 , L3 ) = α1( ) L1 + α 2( ) L2 + α 3( ) L3 + α 4( ) L1L2 + α 5( ) L2 L3 + α 6( ) L3 L1
i i i i i i
( i = 1,6 )
14/02/2014 21:34 134

Ví duï: Tìm N1 ( L1, L2 , L3 ) :
⎧1 = α1(1)
⎧1 taï i nuùt 1 (1,0,0) ⎪ ⎧α1(1) =1
⎪ ⎪0 = α2( )
1
⎪0 taï i nuùt 2 ( 0,1,0) ⎪

⎪ (1)
⎪0 0 = α (1) ⎪α2 =0
taï i nuùt 3 ( 0,0,1) ⎪ 3
⎪ (1)
⎪
⎪ ⎪⎪ 1 (1) 1 (1) 1 (1) ⎪α3 =0
Ni = ⎨0
⎪
(
taï i nuùt 4 1 , 1 ,0
2 2 ) ⇒ ⎨0 = α1 + α2 + α 4
⎪ 2 2 4
⇒⎨ 1
α
⎪ 4
()
= −2
⎪0
⎪ (
taï i nuùt 5 0, 1 , 1
2 2 ) ⎪ 1 (1) 1 (1) 1 (1)
⎪0 = 2 α2 + 2 α3 + 4 α5
⎪ (1)
⎪α5 =0
⎪ ⎪ ⎪ (1)
⎪⎩0 (
taï i nuùt 6 1 ,0, 1
2 2 ) ⎪0 = 1 α (1) + 1 α (1) + 1 α (1) ⎩α6 = −2
⎪⎩ 2 1 2 3 4 6
⇒ N1 = L1 − 2L1L2 − 2L1L3
Hay: N1 = L1 ( 2L1 − 1)
14/02/2014 21:34 135

1
3 3
3
N1 5 N2 5 N2 5
6 6 6
1
1 2 2 2
1 4 1 4 1 4
3 3 N6 3
N4 5 N5 1 5
1
6 6
5
1
6
2 2 2
1 4 1 4 1 4
u
⎧ N i = Li ( 2 Li − 1) u3
⎪ u5
⎪ N 4 = 4 L1L2
Töông töï, ta coù: ⎨ u1 u6
⎪ 5
N = 4 L L
2 3
u4 u2
⎪ N = 4L L
⎩ 6 3 1
14/02/2014 21:34 136

• Vôùi phaàn töû baäc III: Caùc haøm chuyeån vò u , v cuûa phaàn töû ñöôïc xaáp xæ baèng
caùc bieåu thöùc baäc III.
u ( x, y ) = a1 + a2 x + a3 y + a4 xy + a5 x 2 + a6 y 2 + a7 x 2 y + a8 xy 2 + a9 x3 + a10 y 3
Vaø theo FEM seõ daãn tôùi daïng:

10
u ( x, y ) = ∑ N i ui = ⎡⎣ N ( x, y ) ⎤⎦ {qu }e
i =1 (1×10 ) (10×1)
10
v ( x, y ) = ∑ N i vi = ⎡⎣ N ( x, y ) ⎤⎦ {qv }e
i =1 (1×10 ) (10×1)
trong ñoù: ⎡⎣ N ( x, y ) ⎤⎦ = [ N1 N 2 ... N10 ] vaø N i = N i ( x, y ) : baä c III
14/02/2014 21:34 137

Trong heä toïa ñoä töï nhieân, caùc haøm noäi suy Ni baäc III töông öùng nuùt i
(i=1, 2, …,10) coù daïng toång quaùt:
N i ( L1 , L2 , L3 ) = α1( ) L1 + α 2( ) L2 + α 3( ) L3 + α 4( ) L1L2 + α 5( ) L2 L3 + α 6( ) L3 L1 +
i i i i i i
+α 7( ) L12 L2 + α 8( ) L22 L3 + α 9( ) L23 L1 + α10( ) L1L2 L3

i i i i
Töông töï nhö treân, ta deã daøng xaùc ñònh ñöôïc caùc Ni :
1
Ni = Li ( 3Li − 1)( 3Li − 2 ) ( i = 1, 2,3)
2
9 9
N 4 = L1L2 ( 3L1 − 1) , N 5 = L1L2 ( 3L2 − 1) ,
2 2
................................ , N10 = 27 L1L2 L3
14/02/2014 21:34 138

5.4.- Phần tử 3-D khối tứ diện (1/2)
4 • Phaàn töû tuyeán tính (4 ñieåm nuùt): caùc thaønh phaàn chuyeån
vò u, v, w ñöôïc xaáp xæ baúng ña thöùc tuyeán tính vaø ñöa veà daïng:
3
1
2
4
u ( x, y, z ) = ∑ N i ui = [ N ]{qu }e
i =1 (1×4 ) ( 4×1)
4
v ( x, y, z ) = ∑ N i vi = [ N ]{qv }e
i =1 (1×4 ) ( 4×1)
4
w ( x, y, z ) = ∑ N i wi = [ N ]{qw }e
i =1 (1×4 ) ( 4×1)
trong ñoù: ⎡⎣ N ( x, y, z ) ⎤⎦ = [ N1 N2 N3 N4 ]
vaø Ni laø haøm noäi suy baäc I
14/02/2014 21:34 139

5.4.- Phần tử 3-D khối tứ diện (2/2)
Trong heä toïa ñoä töï nhieân: Ni = Li (i=1 , 2 , 3 , 4)

4 • Phaàn töû baä c II (10 ñieåm nuùt): caùc thaø nh phaàn
10 chuyeån vò u, v, w seõ laø toå hôïp tuyeán tính cuûa 10 haøm noäi suy
8
baäc II töông öùng 10 ñieåm nuùt phaàn töû. Ví duï vôùi thaønh phaàn
9 3 chuyeån vò theo phöông x:
1 7
6 10
5 u ( x, y ) = ∑ N i ui = [ N1 N 2 ... N10 ]{qu }e
2 i =1
Caùc Ni laø haøm baäc II ñoái vôùi x, y, z trong heä toïa ñoä vuoâng goùc.
Trong heä toïa ñoä töï nhieân, caùc haøm Ni coù daïng:
N i = Li ( 2 Li − 1) ( i = 1, 2,3, 4 )
N 5 = 4 L1 L2 , N 6 = 4 L2 L3 , N 7 = 4 L3 L1 ,
N8 = 4 L1L4 , N 9 = 4 L2 L4 , N10 = 4 L3 L4
14/02/2014 21:34 140

5.5.1.- Hệ tọa độ tự nhiên và các phần tử “serendipity” (1/8)
• Laø 1 heä toïa ñoä ñòa phöông sao cho r & s ñi qua caùc ñieåm giöõa cuûa caùc caëp
caïnh ñoái dieän nhau.
s P ( x, y ) ⇔ P ( r , s )
s=1
n3
n4
(x4,y4) (-1;1) (1;1) (x3,y3) Caùc toïa ñoâ töï nhieân r , s laø khoâng thöù
r=1 nguyeân vaø coù giaù trò trong khoaûng [-1;1]
r=-1 r
y Quan heä giöõa toïa ñoä vuoâng goùc vaø heä
(x ,y )
n1 (-1;-1) (1;-1) 2 2 toïa ñoä töï nhieân:
n2
(x1,y1) s=-1
x
⎧ 4
⎪ x = ∑ N i ( r , s ) xi 1
⎪ i =1 vôù i: N i ( r , s ) = (1 + rri )(1 + ssi ) ( i = 1, 2,3, 4 )
⎨ 4 4
⎪ y = N ( r, s ) y
⎪⎩ ∑
i =1
i i xi , yi : Tọa ñoä vuoâng goùc cuûa nuùt i trong heä tñoä toång theå
ri , si : Toïa ñoä töï nhieân cuûa nuùt i trg heä toïa ñoä töï nhieân.
14/02/2014 21:34 141

Quan heä ñaïo haøm theo caùc bieán (x, y) vaø (r, s) : Xeùt haøm f= f(r,s)
Deã thaáy: ∂f ∂f ∂x ∂f ∂y ∂f
⎧ ⎫ ⎡ ∂x ∂y ⎤ ⎧ ∂f ⎫
= +
∂r ∂x ∂r ∂y ∂r Hay:
⎪⎪ ∂r ⎪⎪ ⎢ ∂r ∂r ⎥ ⎪⎪ ∂x ⎪⎪
⎨ ⎬=⎢ ⎥⎨ ⎬
∂f ∂f ∂x ∂f ∂y ⎪ ∂f ⎪ ⎢ ∂x ∂y ⎥ ⎪ ∂f ⎪
= + ⎪⎩ ∂s ⎪⎭ ⎣⎢ ∂s
∂s ∂x ∂s ∂y ∂s ∂s ⎦⎥ ⎩⎪ ∂y ⎭⎪
Ma traän Jacobien [J] cuûa pheùp ñoåi bieán

Vaäy ñaïo haøm cuûa f theo x, y laø:
⎧ ∂f ⎫ ⎧ ∂f ⎫
⎪⎪ ∂x ⎪⎪ −1 ⎪⎪ ∂r ⎪⎪
⎨ ∂f ⎬ = [ J ] ⎨ ⎬
⎪ ⎪ ⎪ ∂f ⎪
⎪⎩ ∂y ⎪⎭ ⎩⎪ ∂s ⎭⎪
14/02/2014 21:34 142
dy ⎤ ⎡ ∂N i x ∂N i ⎤
4 4
⎡ dx
⎢ dr ⎥ ⎢ ∑ ∂r i ∑ yi ⎥
i =1 ∂r
[ J ] = ⎢ dx dr
⎥=⎢ 4
i =1
dy ⎥ ⎢ ∂N i
⎥
⎢
4
∂N i ⎥
⎢⎣ ds ⎥ ⎢ ∑
ds ⎦ ⎣ i =1 ∂s
xi ∑
i =1 ∂s
yi ⎥
⎦
⎡ x1 y1 ⎤
1 ⎡− (1 − s ) (1 − s ) (1 + s ) − (1 + s ) ⎤ ⎢ x2 y2 ⎥⎥
= ⎢ ⎥⎢
4 ⎣ − (1 − r ) − (1 + r ) (1 + r ) (1 − r ) ⎦ ⎢ x3 y3 ⎥
⎢ ⎥
⎣ x4 y4 ⎦
• Tröôøng chuyeån vò goàm 2 thaønh phaàn chuyeån vò theo phöông x vaø y laø u, v cuûa
phaàn töû ñöôïc xaáp xæ hoùa bôûi caùc haøm ña thöùc song tuyeán tính daïng nhö sau, ví duï vôùi
haøm chuyeån vò u(r,s):
u ( r , s ) = a1 + a2 r + a3 s + a4 rs = [1 r s rs ]{a}
14/02/2014 21:34 143

Goïi {qu }e = {u1 u2 u3 u4 } laø taäp hôïp caùc chuyeån vò theo phöông x cuûa caù c
T
nuùt phaàn töû vaø thöïc hieän ñoàng nhaát noù vôùi caùc giaù trò cuûa haøm xaáp xæ u laáy öùng vôùi caùc
toïa ñoä tö nhieân cuûa nuùt:
⎧u1 ⎫ ⎧u ( −1, −1) ⎫ ⎡1 −1 −1 1 ⎤ ⎧a1 ⎫

⎪u ⎪ ⎪ u (1, −1) ⎪ ⎢ ⎥⎪ ⎪
⎪ 2⎪ ⎪ ⎪ ⎢1 1 −1 −1⎥ ⎪a2 ⎪
{qu }e ⎨ ⎬ = [ A]{a} ⇒ {a} = [ A] {qu }e
−1
=⎨ ⎬=⎨ ⎬=
⎪u3 ⎪ ⎪ u (1,1) ⎪ ⎢1 1 1 1 ⎥ ⎪a3 ⎪
⎪⎩u4 ⎪⎭ ⎪ u −1,1 ⎪ ⎢⎣1 −1 1 −1⎥⎦ ⎪⎩a4 ⎪⎭
⎩ ( )⎭
⇒ u ( r , s ) = [1 r s rs ][ A] {qu }e = ⎡⎣ N ( r , s )⎤⎦ {qu }e
−1
trong ñoù: ⎡⎣ N ( r , s ) ⎤⎦ = [1 r s rs ][ A] = [ N1 N 4 ] laø ma traän

−1
N2 N3
caùc haøm daïng (caùc haøm noäi suy) theo heä toïa ñoä töï nhieân.
14/02/2014 21:34 144

1 1
V a ø: N1 = (1 − r )(1 − s ) N1 = (1 + r )(1 + s )
4 4
1 1
N 2 = (1 + r )(1 − s ) N4 = (1 − r )(1 + s )
4 4
1
H ay: N i = (1 + r ri )(1 + s s i ) (i = 1, 2 , 3, 4 )
4
N3 1
N1 3 N2 3 3
4 4 4
1 1
1 2 1 2 1 2
N4 u3
1 3 u4 3
4
4
u1
u2
1 2 1 2
14/02/2014 21:34 145

s
3 (1;1) • Vôùi phaàn töû töù giaùc, baäc II (coù

7
4 (0;1) 8 nuùt), caùc haøm chuyeån vò cuûa phaàn töû
(-1;1) ñöôïc xaáp xæ hoùa bôûi ña thöùc:
(1;0)
r u ( r , s ) = a1 + a2 r + a3 s + a4 r 2 +
(-1;0)
6 + a5 rs + a6 s 2 + a7 r 2 s + a8 rs 2
8
= ⎡⎣1 r s r2 rs s 2 r 2 s rs 2 ⎤⎦ {a}
(-1;-1) (0;-1) (1;-1)
5 2
1
u ( r , s ) = ⎡⎣ N ( r , s ) ⎤⎦ {qu }e
(1×1) (1×8) (8×1)
1
Vôù i: Ni = (1 + rri )(1 + ssi )( rri + ssi − 1) ( i = 1, 2,3, 4 )
4
1 1
N 5 = (1 − r 2 ) (1 + ss5 ) N 7 = (1 − r 2 ) (1 + ss7 )
2 2
1 1
N 6 = (1 + rr6 ) (1 − s 2 ) N8 = (1 + rr8 ) (1 − s 2 )
2 2
14/02/2014 21:34 146
N6
N1 7 3 7 3
4 4
1
8 6 8
6
1
1 2 1 2
5 5
Phaàn töû tuyeán tính

r s 4 nuùt
r2 rs s2 Phaàn töû baä c II 8 nuùt
r3 r 2s rs2 s3 Phaàn töû baäc III 12 nuù t
r4 r 3s r 2s2 rs3 s4
Tam giaùc Pascal vaø caù c phaàn töû Serendipity
14/02/2014 21:34 147

s
9 3 • Vôùi phaàn töû töù giaùc, baäc III (coù 12 nuùt):
4 10
u ( r , s ) = a1 + a2 r + a3 s + a4 r 2 +
8 + a5 rs + a6 s 2 + a7 r 3 + a8 r 2 s +
11 r
+ a9 rs 2 + a10 s 3 + a11r 3 s + a12 rs 3
12 7
u ( r , s ) = ⎡⎣ N ( r , s ) ⎤⎦ {qu }e
(1×12 )
1 5 6 2
1
Ni = (1 + rri )(1 + ssi ) ( 9r 2 + 9s 2 − 10 ) ( i = 1, 2,3, 4 )
32
9
N i = (1 + rri ) (1 − s 2 ) (1 + 9ssi ) ( i = 7,8,11,12 )
32
9
N i = (1 + ssi ) (1 − r 2 ) (1 + 9rri ) ( i = 5,6,9,10 )
32
14/02/2014 21:34 148

5.5.2.- Phần tử Lagrange (1/9)
x2 • Xeùt phaàn töû 1-D (hình veõ) vôùi heä

x truïc toïa ñoä ñòa phöông r nhö hình veõ sao
x1 x cho heä toïa ñoä töï nhieân r coù goác taïi ñieåm
n1 0 n2 giöõa phaàn töû, toïa ñoä caùc ñieåm treân phaàn
(r=-1) (r=0) (r=1) töû coù giaù trò trong khoaûng [-1;1]. Khi ñoù,
l quan heä giöõa toïa ñoä toång theå vaø toï a ñoä töï
nhieân r laø:
2 ( x − x1 )
r= −1
l
x1 + x2 l x1 + x2
Vaø: x = + r ( laø toï a ñoä toång theå goác O cuû a heä truïc toï a ñoä
2 2 2
töï nhieân r)
14/02/2014 21:34 149

2
Hay: x = ∑ xi N i ( r )
i =1
trong ñoù: Ni(r) laø caùc haøm noäi suy Lagrange töông öùng nuùt i. Vaø deã thaáy:
Ni ( r ) = fi ( r ) = ∏
n
( r − rk )
( ri laø toïa ñoä töï nhieân cuûa nuùt i )
k =1 ( ri − rk )
k ≠i
– Vôùi phaàn töû 1-D, tuyeán tính, 2 ñieåm nuùt:

⎧ ( r − r2 ) ( r − 1) 1
⎪ N1 ( r ) = f1 ( r ) = = = (1 − r )
⎪ ( r1 − r2 ) ( −1 − 1) 2
⎨
⎪ N ( r ) = f ( r ) = ( r − r1 ) = ( r + 1) = 1 (1 + r )
⎪ 2 2
( r2 − r1 ) (1 + 1) 2
⎩
14/02/2014 21:34 150

– Vôùi phaàn töû baäc II, 3 ñieåm nuùt:

⎧ 1
⎪ N1 ( r ) = f1 ( r ) = − 2 r (1 − r )
(r=-1) (r=0) (r=1) ⎪⎪
n1 n2 n3 ⎨ 2
N ( r ) = f 2 ( r ) = (1 − r 2
)
⎪
⎪ N ( r ) = f ( r ) = 1 r (1 + r )
⎪⎩ 3 3
2
14/02/2014 21:34 151

• Vôùi phaàn töû 2-D, daïng töù giaù c, caùc haøm noäi suy Lagrange cuõng tìm ñöôïc deã
daøng baèng caùch nhaân caùc haøm Lagrange moät chieàu theøo phöông r vaø s:
Ni ( r, s ) = fa ( r ) + fb ( s )
s
s
a =2
3 ( )
b =2
a =1 4 2
( )
b =2 (a)
r (b)
r 2
1
1
a =2
a =1
( ) ( )
b =1
b =1
2
1
Caùc chæ soá a , b laø töông öùng caùc nuùt cuûa phaàn töû 1-D theo caùc phöông r vaø s.
14/02/2014 21:34 152
Vôùi phaàn töû töù giaùc, song tuyeán tính:

⎧ 1
⎪ N1 ( r , s ) = f1 ( r ) f1 ( s ) = (1 − r )(1 − s )
4
⎪
⎪ N ( r, s ) = 1
f 2 ( r ) f1 ( s ) = (1 + r )(1 − s )
⎪ 2 4
⎨
⎪ N ( r, s ) = 1
f 2 ( r ) f 2 ( s ) = (1 + r )(1 + s )
⎪ 3 4
⎪ 1
⎪ N4 ( r, s ) = f1 ( r ) f 2 ( s ) = (1 − r )(1 + s )
⎩ 4
14/02/2014 21:34 153

• Phaàn töû töù giaùc, baäc II (phaàn töû 9 nuùt):

s s
a =3
( )
n3 b =3
a =1 a =2
( )
b =3
n4
n7
( )
b =3 a =3 (a)
3
a =2
( ) b =2 r (b) 2
a =1
( ) n8 n9
( ) b =2 n6
r 1 2 3
b =2 1
a =2 a =3
a =1
( ) ( )
b =1
( ) b =1
b =1
n1 n5 n2
14/02/2014 21:34 154

⎧ 1
⎪ N1 ( r , s ) = f1 ( r ) f1 ( s ) = rs (1 − r )(1 − s )
4
⎪
⎪ N ( r, s ) = 1
f3 ( r ) f1 ( s ) = rs (1 + r )( s − 1)
⎪ 2 4
⎪ 1
⎪ N3 ( r , s ) = f3 ( r ) f3 ( s ) = rs (1 + r )(1 + s )
⎪ 4
⎪ 1
⎪ N4 ( r, s ) = f1 ( r ) f3 ( s ) = rs ( r − 1)(1 + s )
⎨ 4
⎪
1
⎪ N ( r, s ) = f 2 ( r ) f1 ( s ) = s (1 − r 2 ) ( s − 1)
⎪ 5 2
⎪ 1
⎪ N6 ( r, s ) = f3 ( r ) f 2 ( s ) = r ( r + 1) (1 − s 2 )
⎪ 2
⎪
⎪
⎪⎩ N 9 ( r , s ) = f 2 ( r ) f 2 ( s ) = (1 − r 2 )(1 − s 2 )
14/02/2014 21:34 155

Haøm chuyeån vò thaønh phaàn ñöôïc xaáp xæ hoùa bôûi ña thöùc daïng:
u ( r , s ) = a1 + a2 r + a3 s + a4 r 2 + a5 rs + a6 s 2 + a7 r 2 s + a8 r 2 s + a9 r 2 s 2
= ⎡⎣1 r s r2 rs s 2 r 2 s rs 2 r 2 s 2 ⎤⎦ {a}
14/02/2014 21:34 156

• Phaàn töû töù giaùc, baäc III (phaàn töû 16 nuùt) hay cao hôn cuõng töông töï treân. Ña
thöùc xaáp xæ cuûa chuyeån vò thaønh phaàn u , v coù theå thaáy töø tam giaùc Pascal:
1
Phaàn töû song tuyeá n tính 4 nuùt
r s
Phaàn töû song baäc II 9 nuùt
r2 rs s2
r3 r 2s rs2 s3 Phaà n töû song baäc III 16 nuù t
r4 r 3s r 2s2 rs3 s4
r5 r 4s r 3s2 r 2s3 rs4 s4
r 4s2 r 3s3 r 2s3
Tam giaùc Pascal vaø phaàn töû töù giaùc Lagrange
14/02/2014 21:34 157

5.6.1.- Phần tử đẳng tham số (1/10)
Toång quaùt: Vôùi pheùp bieán ñoåi sau ta coù theå xaùc ñònh daïng hình hoïc cuûa 1 phaàn
töû thöïc n nuùt trong heä toïa ñoä vuoâng goùc: (Ñeå ñôn giaûn ta chæ baøn phaàn töû 2-D).
⎧ n
⎪ x = ∑ N i′ ( r , s ) xi = N1′x1 + N 2′ x2 + ... + N n′ xn = [ N ′]{ xn }e

⎪ i =1
⎨ n
⎪ y = N ′ ( r , s ) y = N ′ y + N ′ y + ... + N ′ y = [ N ′]{ y }
⎪⎩ ∑
i =1
i i 1 1 2 2 n n n e
trong ñoù: { xn }e ,{ yn }e laø caùc vectô toïa ñoä nuùt trong heä toïa ñoä vuoâng
goùc toång theå.
[ N ′] = [ N1′ N 2′ N n′ ] : ma traän caùc haøm daïng cuûa 1
phaàn töû chuaån VÂ ñöôïc bieåu dieãn qua caùc toïa ñoä töï nhieân r, s (hay (L1 , L2 , L3)).
Caùc haøm N i′ ( r , s ) coøn ñöôïc goïi laø caùc haøm noäi suy toïa ñoä.
14/02/2014 21:34 158

• Trong FEM, caùc haøm aån chuyeån vò cuûa phaàn töû ñöôïc bieåu dieãn (noäi suy) qua
caùc chuyeån vò caùc nuùt nhôø vaøo caùc haøm daïng (haøy haøm noäi suy chuyeån vò) [N]:
⎧ n
⎪u = ∑ N i ui = [ N ][ qu ]e
⎪ i =1
⎨ n
(*)
⎪v = N v = [ N ][ q ]
⎪⎩ ∑ i =1
i i v e
• Neáu trong pheùp bieán ñoåi (*) caùc haøm noäi suy toïa ñoä [N’] laø ñoàng nhaát vôùi caùc
haøm noäi suy chuyeån vò [N] thì phaàn töû ñöôïc goïi laø ñaúng tham soá (isoparametric).
+ Phaàn töû ñaúng tham soá laø phaàn töû maø soá caùc tham soá duøng ñeå noäi suy
daïng hình hoïc cuûa noù ñuùng baèng tham soá ñeå noäi suy caùc haøm chuyeån vò. Vaø [N’]≡ [N].
+ Neáu scoù
ố tham soá bieåu dieãn hình hoïc > soá tham soá ñeå xaáp xæ hoùa chuyeån
vò (⇒ thì N’ coù baäc cao hôn N) ⇒ phaàn töû ñöôïc goïi laø phaàn töû nhieàu tham soá
(superparametric element)
+ Ngöôïc laïi: Neáu soá nuùt (ñöôïc bieåu dieãn hình hoïc) < soá nuùt ñeå xaáp xæ
hoùa chuyeån vò thì ta coù phaàn töû “ít tham soá” (subparametric element).
14/02/2014 21:34 160

Phaàn töû ñaúng tham soá Phaàn töû nhieàu tham soá Phaàn töû ít tham soá
14/02/2014 21:34 161

Thieát laäp ma traän ñoä cöùng vaø vectô taûi phaàn töû (Xeùt baøi toaùn 2-D cho ñôn giaûn):
[ K ]e = ∫ [ B ] [ D ][ B ] dV
T
Ve
{P}e = ∫ [ B ] [ D ]{ε 0 }e dV + ∫ [ N ] { g}e dV + ∫ [ N ] { p}e dS

T T T
Ve Ve Se
⎧u ⎫ ⎧⎪∑ N i ui ⎫⎪
Ñaõ bieát: {u}e =⎨ ⎬ =⎨ ⎬ = [ N ]{q}e
⎩ ⎭e ⎪⎩∑ N i vi ⎪⎭
v
⎡ N1 N2 Nn 0 0 0⎤
trong ñoù: [ ] ⎢0
N =
0 0 N n ⎥⎦
⎣ N1 N2
{q}e = {u1 vn }
T
u2 un v1 v2
14/02/2014 21:34 162

⎧ε x ⎫
⎪ ⎪
Vectô bieán daïng phaàn töû: {ε } = ⎨ε y ⎬ = [ B ]{q}e
⎪ ⎪
⎩γ xy ⎭
⎡ ∂N1 ∂N 2 ∂N n ⎤
⎢ 0 0 0 ⎥
⎢ ∂x ∂x ∂x ⎥
⎢ ∂N1 ∂N 2 ∂N n ⎥
trong ñoù: [ B ] = [ ∂ ][ N ] = ⎢ 0 0 0
⎢ ∂y ∂y ∂y ⎥⎥
⎢ ∂N1 ∂N 2 ∂N n ∂N1 ∂N 2 ∂N n ⎥
⎢ ∂y ∂y ∂y ∂x ∂x ∂x ⎥⎦
⎣
14/02/2014 21:34 163

Vì caùc haøm noäi suy Ni laø haøm cuûa caùc toïa ñoä töï nhieân (r, s) hay (L1 , L2 , L3)
neân theo quy taéc ñaïo haøm haøm hôïp:
⎧ ∂N i ⎫ ⎡ ∂x ∂y ⎤ ⎧ ∂N i ⎫ ⎧ ∂N i ⎫ ⎧ ∂N i ⎫ ⎧ ∂N i ⎫
⎪⎪ ∂r ⎪⎪ ⎢ ∂r ∂r ⎥ ⎪ ∂x ⎪⎪ ⎪ ∂x ⎪⎪ ⎪ ∂x ⎪⎪ ⎪ ∂r ⎪⎪
⎨ ⎬= ⎢ ⎥ × ⎪ ⎪
⎨ ∂N ⎬ = [ J ] ⎨ ∂N ⎬ ⎯⎯⎯
Vaä y
→⎨
⎪ −1 ⎪
⎬ = [J ] ⎨ ⎬
∂N
⎪ i⎪ ⎢ ∂x ∂y ⎥ ⎪ i ⎪ ⎪ i ⎪ ⎪ ∂N i ⎪ ∂N
⎪ i⎪
⎪⎩ ∂s ⎪⎭ ⎢⎣ ∂s ∂s ⎥⎦ ⎪⎩ ∂y ⎪⎭ ⎪⎩ ∂y ⎪⎭ ⎪⎩ ∂y ⎪⎭ ⎪⎩ ∂s ⎪⎭
⎡ J ⎤: Ma traä n Jacobi cuû a pheù p bieá n ñoå i
⎣ ⎦
⎧ x1 ⎫
⎪ ⎪
⎪ ⎪
⎧⎪ x = ∑ N i xi ⎧x ⎫ ⎪⎪ xn ⎪⎪
Vì laø phaàn töû ñaúng tham soá: ⎨ ⇒ ⎨ ⎬ = [N ]⎨ ⎬
⎪⎩ y = ∑ N i yi ⎩ y⎭ ⎪ y1 ⎪
⎪ ⎪
⎪ ⎪
⎩⎪ yn ⎭⎪
14/02/2014 21:34 164

⎡ ∂N i ∂N i ⎤
⎢ ∑ ∂r xi ∑ ∂r yi ⎥ ⎡ J11 J12 ⎤
Vaø: [ J ] = ⎢ ⎥=⎢
⎢ ∂N i x ∂N i ⎥ ⎣ J 21 J 22 ⎥⎦
⎢⎣ ∑ ∂s i ∑ ∂s yi ⎥⎦
1 ⎡ J 22 − J12 ⎤ ⎡ J11* J12* ⎤
Vaäy: [ J ]
−1
= ⎢− J ⎥ =⎢ * * ⎥
J ⎣ 21 J11 ⎦ ⎣ J 21 J 22 ⎦
Vôùi J = J11.J 22 − J 21 J12 ≠ 0 laø ñònh thöùc cuûa ma traän [J]
Ngoaøi ra, trong bieåu thöùc tích phaân tính [K]e , {P}e:
dV = tdxdy = t J drds
1 1
vaø: [ K ]e = t ∫ ∫ [ B ] [ D ][ B ] J drds
T
−1 −1
14/02/2014 21:34 165

Ví duï:
y ⎧ 4
y ⎪ x = ∑ N i ( r , s ) xi
(-1,1) (1,1) ⎪ i =1
(x3,y3 ) 3 4 3 ⎨ 4
⎪ y = N ( r, s ) y
⎪⎩ ∑ i i
(x2,y2 ) i =1
2 x
4 (x4,y4 ) 1
vôù i: N i ( r , s ) = (1 + rri )(1 + ssi )
4
1
(x1,y1 )
(-1,-1) (1,-1) ( i = 1, 2,3, 4 )
1 2
x
⎡ ∂x ∂y ⎤ ⎡ x1 y1 ⎤
⎢ ∂r ∂r ⎥ 1 ⎡− (1 − s ) (1 − s ) (1 + s ) − (1 + s ) ⎤ ⎢ x2 y2 ⎥⎥
[ J ] = ⎢ ∂x ⎥= ⎢
∂y ⎥ 4 ⎣ − (1 − r ) − (1 + r )
⎥⎢
⎢ (1 + r ) (1 − r ) ⎦ ⎢ x3 y3 ⎥
⎢⎣ ∂s ∂s ⎥⎦ ⎢ ⎥
⎣ x4 y4 ⎦
⇒ [ J ] laø xaù c ñònh
14/02/2014 21:34 166

• Caùc haøm chuyeån vò trong heä toïa ñoä töï nhieân (r,s):
4 4
u ( r , s ) = ∑ N i ( r , s ) ui , v ( r , s ) = ∑ N i ( r , s ) vi
i =1 i =1
⎧u ⎫ ⎛ {q}e laø vectô chuyeå n vò nuù t ⎞

Hay: {u } e = ⎨ ⎬ = ⎡⎣ N ( r , s ) ⎤⎦ {q}e ⎜⎜ ⎟⎟
⎩v ⎭ ⎝ theo caù c toï a ñoä toå n g theå x , y ⎠
⎧ ∂u ∂u ∂u
⎪ε x = = J11* + J12*
⎪ ∂x ∂r ∂s
⎪ ∂v * ∂v * ∂v
• Vaäy ta coù: ⎨ε y = = J 21 + J 22
⎪ ∂y ∂r ∂s
⎪ ∂u ∂v * ∂u * ∂u ∂v ∂v
⎪γ xy = + = J 21 + J 22 + J11* + J12*
⎩ ∂y ∂x ∂r ∂s ∂r ∂s
⎧∂u ⎫
⎪ ∂r ⎪
⎡ J11* J12* 0 0 ⎤ ⎪∂u ⎪
⎢ * ⎥⎪ ∂s ⎪
Hay ôû daïng ma traän: {ε }e =⎢ 0 0 *
J 21 J 22 ⎥ ⎨ ⎬
* ⎥ ⎪∂v
⎢ J 21
⎣
* *
J 22 J11* J12 ⎦ ∂r ⎪
⎪ ⎪
⎪ ∂v ⎪
⎩ ∂s ⎭
14/02/2014 21:34 167

• Maët khaùc, vì {u }e = [ N ]{q }e neân deã coù:
∂N1 ∂N 2
⎧ ∂u ⎫ ∂r ∂r
⎪ ∂r ⎪ ⎡ − (1 − s ) 1− s 1+ s − (1 + s ) ⎤
⎪ ∂u ⎪ ⎢ ⎥
⎪ ∂ s ⎪ 1 ⎢ − (1 − r ) − (1 + r ) 1+ r 1− r ⎥ {q }
⎨ ⎬= ⎢
⎪ ∂v ∂r ⎪ 4 ⎢ − (1 − s ) 1− s 1+ s − (1 + s ) ⎥
⎥
⎪ ⎪ ⎢⎣ − (1 − r ) − (1 + r ) 1 + r 1 − r ⎥⎦
⎪ ∂v ⎪
⎩ ∂s ⎭ ⎡R ⎤
∂N1 ⎢⎣ ⎥⎦
⎜⎜ 4× 8 ⎟⎟
⎛ ⎞
∂s
{ } { }
⎝ ⎠
=
T
• Thay vaø o treân, ta coù : ( q e
u ,
1 1v , u 2 , v2 ,... vn e )
⎡ J 11* J 12* ⎤
⎢ * ⎥
{ε }e =⎢ ⎥ [ R ]{q }e = [ B ]{q }e
*
J 21 J 22
⎢ J 21 ( 4×8 ) ( 3× 8 )
⎣
* *
J 22 J 11* J 12* ⎥⎦
⎡B ⎤
⎣ ⎦
( 3× 8 )
1 1
Töø ñoù : [ K ]e = ∫ [B ] [ D ][ B ] dV = t ∫ ∫ [ B ] [ D ][ B ] J
T T
drds
Ve −1 −1
14/02/2014 21:34 168

5.6.2.- Tích phân số – Phép cầu phương Gauss (1/9)
Coù 1 soá phöông phaùp tính tích phaân soá. ÔÛ ñaây ta duøng phöông phaùp Gauss:
1 n n
Baøi toaùn 1-D: I= ∫ f ( r ) dr = ∑ w f = ∑ w f ( r )
−1 i =1
i i
i =1
i i
trong ñoù: n laø soá ñieåm Gauss söû duïng.

ri laø toïa ñoä Gauss thöù i (xem Baûng).
wi laø troïng soá öùng vôùi ñieåm Gauss thöù i (xem Baûng).
f f f
f(r) f(r) f(r)
f1 f2 f2 f3
f1 f1
r r r
-1 r1 1 -1 r1 r2 1 -1 r1 r2 r3 1
14/02/2014 21:34 169

Soá ñieåm Gauss Toïa ñoä ñieåm Gauss (theo 1 phöông r hoaëc s) Troïng soá (wi)
1 r1 = 0,000 2,000 ……
2 r1 , r2 = ±0,5773502691... 1,000 ……
r1 , r3 = ±0,7745966692... 0,555 ……
3
r2 = 0,000 0,888 ……
Pheùp caàu phöông Gauss vôùi n ñieåm Gauss cho keát quaû chính xaùc ñoái vôùi haøm
f(r) laø ña thöùc coù baäc ≤ (2n–1)
14/02/2014 21:34 170

• Baøi toaùn 2-D: vôùi phaàn töû chuaån (master element) laø vuoâng. Thöïc hieän tích
phaân Gauss theo töøng phöông r vaø s:
1 1 1
⎡ n ⎤ ⎡ n ⎤
I = ∫ ∫ f ( r , s ) drds = ∫ ⎢ ∑ wi f ( ri , s ) ⎥ ds = ∑ w j ⎢ ∑ wi f ( ri , s j ) ⎥
n
−1 −1 −1 ⎣ i =1 ⎦ j =1 ⎣ i =1 ⎦
1 1
∫ ∫ f ( r , s ) drds =∑∑ w w f ( r , s )
n n
Hay: I = i j i j
−1 −1 i =1 j =1
r=-0,577 r=0,577 r=-0,774 r=0,774

s=0,774
s=0,577
s s=0 s
s=-0,577
s=-0,774
14/02/2014 21:34 171

Ví duï: Vôùi tích phaân Gauss 4 ñieåm (theo 2 phöông):

2
I = ∑ wi w j f ( ri , s j ) = w1w1 f ( r1 , s1 ) + w1w2 f ( r1 , s2 ) + w2 w1 f ( r2 , s1 ) + w2 w2 f ( r2 , s2 )
j =1
= 1,000 × 1,000 × [ f1 + f 2 + f3 + f 4 ]
• Phaàn töû 3-D daïng khoái hoäp, cuõng töông töï:

1 1 1
∫ ∫ ∫ f ( r , s, t ) drdsdt =∑∑∑ w w w f ( r , s , t )
n n n
I= i j k i j k
−1 −1 −1 i =1 j =1 k =1
14/02/2014 21:34 172

Ví duï: Thieát laäp ma traän cöùng phaàn töû [K]e cuûa phaàn töû nhö hình veõ:
r r
y Bieát: E=2.10 3 kN/cm2
μ=0
4 (0,30) 3 (40,30) (-1,1) (1,1) t=20cm
2 1
s s
3 4
x
1 (0,0) 2 (40,0) (-1,-1) (1,-1)
1 1
Ñaõ bieá t: [ K ]e = ∫ [ B ] [ D ][ B ] dV = t ∫ ∫ [ B ] [ D ][ B ] J drds
T T
Ve −1 −1
2 2
⇒ [ K ]e = t ∑∑ wi w j [ B ]ij [C ][ B ]ij J ij = [ K ]e + [ K ]e + [ K ]e + [ K ]e
T 1 2 3 4
i =1 j =1
trong ñoù: [ K ]e = twi w j [ B ]ij [C ][ B ]ij J ij töông öùng ñieåm Gauss i vôùi caùc
i T
ñieåm Gauss: Ñieåm 1: (+0,57735; +0,57735) Ñieåm 3: (-0,57735; -0,57735)

Ñieåm 2: (-0,57735; +0,57735) Ñieåm 4: (+0,57735; -0,57735)
14/02/2014 21:34 173

Taïi ñieåm Gauss 1, vôùi: r = 0,57735 ; s = 0,57735

⎡ x1 y1 ⎤
1 ⎡− (1 − s ) (1 − s ) (1 + s ) − (1 + s ) ⎤ ⎢ x2 y2 ⎥⎥
[ J ] = ⎢− 1 − r − 1 + r 1 + r ⎥⎢
4⎣ ( ) ( ) ( ) (1 − r ) ⎦ ⎢ x3 y3 ⎥
⎢ ⎥
⎣ x4 y4 ⎦
⎡0 0⎤
⎢ ⎥
⎡ −0,1057 +0,1057 +0,3943 −0,3943⎤ ⎢ 40 0 ⎥ ⎡ 20 0 ⎤
=⎢ ⎥ =⎢ ⎥
⎣ −0,1057 −0,3943 +0,3943 +0,1057 ⎦ ⎢ 40 30 ⎥ ⎣ 0 15⎦
⎢ ⎥
⎣ 0 30 ⎦
⎡1 0 ⎤
20
⇒ [J ] = ⎢ ⎥ det [ J ] ≡ [ J ] = 20 × 15 − 0 × 0 = 300
−1
vaø
⎢ 0 1 ⎥
⎣ 15⎦
14/02/2014 21:34 174

Bieán daïng trong phaàn töû:
⎧∂u ⎫ ⎧∂u ⎫
⎪ ∂r ⎪ ⎡ 1 0 0 0 ⎤⎪
∂r ⎪
⎡ J11* J12* 0 0 ⎤ ⎪∂u ⎪ ⎢ 20 ⎥ ⎪∂u ⎪
⎢ * ⎥⎪ ∂s ⎪ ⎢ 1 ⎥ ⎪⎨ ∂s ⎪⎬
{ε }e =⎢ 0 0 *
J 21 J 22 ⎥ ∂v ⎬ = ⎢ 0
⎨ 0 0
15⎥ ∂v
⎢ J 21
⎣
* *
J 22 J11* J12* ⎥⎦ ⎪ ∂r ⎪ ⎢ 1 1 ⎥ ⎪ ∂r ⎪
⎪ ⎪ ⎢⎣ 0 15 20
0 ⎥⎪
⎦ ⎪∂v ⎪⎪
⎪∂v ⎪
Vaäy: ⎩ ∂s ⎭ ⎩ ∂s ⎭
⎡ −0,0053 0 0,0053 0 0,0197 0 −0,0197 0 ⎤

= ⎢⎢ 0 −0,0070 0 −0,0263 0 0,0263 0 0,0070 ⎥⎥ {q}e
⎣⎢ −0,0070 −0,0053 −0,0263 0,0053 0,0263 0,0197 0,0070 −0,0197 ⎥⎦
⎡B⎤
⎢⎣ ⎥⎦11
⎛ 3×8 ⎞
⎜ ⎟
⎝ ⎠
⎡1 0 0⎤
⎢ ⎥
Vaäy: [ K ]e = tw1w1 [ B ]11 [C ][ B ]11 J 11 = 20 × 1× 1× [ B ]11 × 2 × 10 ⎢0 1 0 ⎥ [ B ]11 × 300
1 T T 3
⎢ ⎥
⎢⎣0 0 1 ⎥
2⎦
14/02/2014 21:34 175

⎡ 0, 0631 0, 0227 0, 0772 −0, 0227 −0, 2362 0, 0823 0, 0959 0, 0823 ⎤
⎢ 0, 0760 0, 0839 0, 2037 −0, 0839 −0, 2832 −0, 0223 0, 0353 ⎥
⎢ ⎥
⎢ 0, 4503 −0, 0852 −0, 2913 −0,3093 −0, 2357 0,3093 ⎥
⎢ ⎥
0,8427 0, 0839 − 0, 7677 0, 0223 − 0, 2832
[ K ]e = 104 ⎢ ⎥
1
⎢ 0,8823 0,3093 −0,3552 −0,3093 ⎥

⎢ ⎥
⎢ 1, 0617 0, 0827 −0, 0107 ⎥
⎢ 0, 4651 −0, 0823 ⎥
⎢ ⎥
⎣⎢ 0, 2905 ⎥⎦
14/02/2014 21:34 176

Töông töï, tính vôùi caùc ñieåm Gauss 2, 3, 4 ta ñöôïc: [ K ]2 , [ K ]3 & [ K ]4 .

e e e
Cuoái cuøng: [ K ] = [ K ]1 + [ K ]2 + [ K ]3 + [ K ]4
e e e e e
⎡1,8908 0, 4995 −0,5561 −0, 4995 −0,9940 −0, 4995 −0,3908 0, 4995 ⎤
⎢ 2, 2754 0,5009 0,3859 −0,5009 −1,1358 −0,5009 −1,5244 ⎥
⎢ ⎥
⎢ 1,8908 −0, 4995 −0,3908 −0, 4995 −0,9438 0, 4995 ⎥
⎢ ⎥
4⎢ 2, 2754 0,5009 −1,5254 0,5009 −1,1358 ⎥
[ K ]e = 10
⎢ 1,8908 0, 4995 −0,5561 −0, 4995⎥
⎢ ⎥
⎢ 0,5009 0,3859 ⎥
⎢ 1,8908 −0, 4995⎥
⎢ ⎥
⎢⎣ 2, 2754 ⎥⎦
14/02/2014 21:34 177

6.- BÀI TOÁN ĐỐI XỨNG TRỤC (1/10)
Do ñoái xöùng truïc veà hình hoïc vaø taûi troïn→g chæ coù 2 chuyeån vò thaønh phaàn:
u theo phöông baùn kính (truïc x )
v theo phöông dọc trục ñối xứng (truïc y)
⇒ Baøi toaùn -3 D cuûa vaät theå troøn xoay quy ñöôïc veà baøi-toaùn 2 D.
P
y P(x,y,θ )
u
q x
θ
x
14/02/2014 21:34 178

• Quan heä giöõa öùng suaát vaø bieán daïng: {σ } = [ D ]{ε }
⎧{σ } = {σ σ σ τ }T
⎪ x y θ xy
vôùi: ⎨
⎪⎩{ε } = {ε x ε y ε θ γ xy }
T
⎡1 −ν ν ν 0 ⎤
⎢ ν 1 − ν ν 0 ⎥⎥
E ⎢
[ D] = ⎢ ν ν 1 −ν 0 ⎥
(1 + ν )(1 − 2ν ) ⎢ ⎥
⎢ 0 1 −ν ⎥
0 0
⎢⎣ 2 ⎥⎦
14/02/2014 21:34 179

14/02/2014 21:34 180

14/02/2014 21:34 181

14/02/2014 21:34 182

Vaø nhôù laø: caùc chuyeån vò u, v laø haøm cuûa toïa ñoä töï nhieân (r,s)
⎧u ⎫ ⎡ N1 N2 N3 N4 ⎤
{u} = ⎨ ⎬ = ⎢ ⎥ {q}e (4)
⎩v ⎭ ⎣ N1 N2 N3 N4 ⎦
vôùi: {q}e laø vectô chuyeån vò nuùt phaàn töû
{q}e = {u1 v1 u2 v4 }
T
v2 u3 v3 u4
1
Ni ( r , s ) = (1 + rri )(1 + ssi ) vôù i : i = 1, 2,3, 4 (5)
4
(ri,si) laø toïa ñoä töï nhieân nuùt i .
14/02/2014 21:34 183

Khi doù caùc ñaïo haøm cuûa chuyeån vò u, v theo toïa ñoä töï nhieân r, s bieåu dieãn qua
{q}e nhö sau:
⎧ ∂u ⎫
⎪ ∂r ⎪ ⎡ ∂N1 ∂N 2 ∂N 3 ∂N 4 ⎤ ⎧u1 ⎫
⎪ ⎪ ⎢ ∂r ∂r ∂r ∂r ⎥⎪ ⎪
⎪ ∂u ⎪ ⎢ ∂N ⎥ ⎪v1 ⎪
∂N 2 ∂N 3 ∂N 4
⎪ ∂s ⎪ ⎢ 1 ⎥ ⎪u2 ⎪
⎪ ⎪ ⎢ ∂s ∂s ∂s ∂s ⎥⎪ ⎪
⎪ ∂v ⎪ ⎢ ⎥ ⎪v2 ⎪
⎨ ⎬=⎢ ∂N1 ∂N 2 ∂N 3 ∂N 4 ⎥ ⎨ ⎬ (6)
⎪ ∂r ⎪ ⎢ ∂r ∂r ∂r
u
∂r ⎥ ⎪ 3 ⎪
⎪ ∂v ⎪ ⎢ ⎪ ⎪
⎪ ∂s ⎪ ⎢ ∂N1 ∂N 2 ∂N 3 ∂N 4 ⎥ ⎪v3 ⎪
⎥ u
⎪ ⎪ ⎢ ∂s ∂s ∂s ∂s ⎥ ⎪ 4 ⎪
⎪u ⎪ ⎢ N ⎥⎦ ⎪⎩v4 ⎪⎭
⎪⎩ ⎪⎭ ⎣ 1
N2 N3 N4
( 5×8) (8×1)
( 5×1)
14/02/2014 21:34 184

Vaäy, keát hôïp (2) , (3) vaø (6) ñoàng thôøi nhôù raèng Ni(r,s) ñaõ coù ôû (5), ta bieåu dieãn
{ε}e=[B] {q}e nhö sau:
⎡ ∂N1 ∂N2 ∂N3 ∂N4 ⎤

⎢ ∂r ∂r ∂r ∂r ⎥
⎡J J* *
⎤ ⎢ ∂N ∂N2 ∂N3 ∂N4
⎥
⎡1 ⎤ ⎢ 11 12
⎥ ⎢ 1 ⎥
⎢ 1 ⎥ ⎢ J *
21
J *
22 ⎥ ⎢ ∂s ∂s ∂s ∂s ⎥
⎢ ⎥ ⎥× ⎢ ⎥
{ε}e = ⎢ ×⎢
1 ⎥ ⎢ J *
J *
∂N1 ∂N2 ∂N3 ∂N4 {q}e
⎥ ⎢ ⎥ (8×1)
11 12
( 4×1)
⎢ x⎥
⎢ J21* J 22* ⎥ ⎢ ∂r ∂r ∂r ∂r ⎥
⎢⎣ 1 1 ⎥⎦ ⎢ ⎢ ∂N1 ∂N2 ∂N3 ∂N4 ⎥
( 4×5) ⎣ 1⎥⎦ ⎢ ⎥
( 5×5)
⎢ ∂s ∂s ∂s ∂s ⎥
⎢⎣ N1 N2 N3 N4 ⎥⎦
( 5×8)
⎡B⎤
⎣ ⎦
( 4×8)
14/02/2014 21:34 185

Vaø trong ñoù, sau khi thöïc hieän ñaïo haøm

∂N i ∂N i ta coù:
,
∂r ∂s
⎡
s −1 1− s 1+ s − (1 + s ) ⎤
⎡ J11* J12* ⎤
⎢ ⎥ ⎢r − 1 − (1 + r ) 1+ r 1− r
⎥
J 21* J 22* ⎢ ⎥
[ B ] = ⎢⎢ ⎥ 1
× ⎢ s −1 1− s 1+ s − (1 + s ) ⎥
1 ⎥ 4⎢ ⎥
⎢ x⎥
⎢ r −1 − (1 + r ) 1+ r 1− r ⎥
⎢⎣ J * J 22* J11* J12* ⎥⎦
21 ⎢⎣ N1 N2 N3 N4 ⎥⎦
14/02/2014 21:34 186

• Ma traän ñoä cöùng phaàn töû:

1 1
[ K ]e = ∫ [ B ] [ D ][ B ] dV = ∫ ∫ [ B ] [ D ][ B ] 2π x J drds
T T
Ve −1 −1
trong ñoù: x laø toïa ñoä ñieåm caàu phöông Gauss

• Vectô taûi phaàn töû {P}e ñöôïc xaùc ñònh nhö baøi toaùn phaúng vôùi chuù yù raèng: Giaù
trò cöôøng ñoä taûi troïng taïi nuùt i ñöôïc tính baèng caùch nhaân cöôøng ñoä löïc maët vôùi heä soá
2πxi (trong ñoù xi laø toïa ñoä nuùt i).
• Tröôøng hôïp taûi khoâng ñoái xöùng:
+ Phaûi giaûi baøi toaùn nhö keát caáu 3-D
+ Hoaëc khai trieån taûi troïng thaønh toå hôïp taûi ñoái xöùng vaø phaûn xöùng roài coù
theå chuyeån veà baøi toaùn 2-D. Cuoái cuøng coäng keát quaû laïi.
14/02/2014 21:34 187

7.PHẦN TỬ BA CHIỀU
7.PHẦN TỬ 3 CHIỀU
7.1. PHẦN TỬ TỨ DiỆN
7.1.PHẦN TỬ TỨ DiỆN
7.1. PHẦN TỬ TỨ DiỆN
7.1. PHẦN TỬ TỨ DIỆN
7.1.PHẦN TỬ TỨ DIỆN
7.2.PHẦN TỬ LỤC DIỆN
• Xét phần tử khối lục diện, 8 nút (mỗi nút có 3 bậc tự do là chuyển vị theo các
phương x, y, z của hệ trục tọa độ tổng thể).
• Để thuận tiện và đơn giản, xem nó như 1 phần đẳng tham số: tức là cả dạng hình học
Cả chuyển vị được xem là các tổ hợp tuyến tính của cùng 8 hàm dạng sau:
1
N i = (1 + rri )(1 + ssi )(1 + tti ) voi i = 1, 2,3,...8
8
xi , yi , zi

• Hình dạng hình học của phần tử được xác định bởi:
8 8 8
x = ∑ N i (r , s, t ) xi , y = ∑ N i ( r , s, t ) yi , z = ∑ N i (r , s, t ) zi
i =1 i =1 i =1
hay ở dạng ma trận: ⎧x⎫

⎪ ⎪
⎨ y ⎬ = [ N ]{ x1 z8 }
T
y1 z1 x2 ....
⎪z⎪
⎩ ⎭
⎡ N1 0 0 N2 0 0 N3 ... 0⎤
[N ]
Với :
= ⎢⎢ 0 N1 0 0 N2 0 0 ... 0 ⎥⎥
(3×24) ⎢⎣ 0 0 N1 0 0 N2 0 ... N8 ⎥⎦
Và xi , yi , zi Là các tọa độ của nút i trong hệ tọa độ vuông góc tổng thể
• Các chuyển vị thành phần cũng được biểu diễn bởi các hàm dạng trên:
8 8 8
u = ∑ N i (r , s, t )ui , v = ∑ N i (r , s, t )vi , w = ∑ N i (r , s, t ) wi
i =1 i =1 i =1
7.2.PHẦN TỬ LỤC DIỆN ⎧u ⎫
⎪ ⎪
hay trong dạng ma trận: {u}e = ⎨ v ⎬ = [ N ]{q}e
⎪ w⎪
⎩ ⎭e
• Ma trận tính biến dạng: [ B ] = [∂ ][ N ] = ⎡⎣[ B ]
(6×24) (6×3) (3×24)
1 [ B2 ] [ B3 ] ... [ B8 ]⎤⎦
Với :
[ Bi ] = [∂ ][ INi ] , I: Là ma trận đơn vị cấp 3
• Vì các hàm N=N(r,s,t) nên để tìm đạo hàm của N theo các tọa độ vuông góc x, y, z
cần sử dụng ma trận Jacobi [J] của phép biến đổi tọa độ. Cụ thể,
xi , yi , zi là tọa độ của nút i trong hệ tọa độ vuông góc tổng thể

trong đó:
là tọa độ của nút i trong hệ tọa độ phần tử r, s, t.
ri , si , ti
∂Ni 1 ∂Ni 1 ∂Ni 1
= ri (1+ ssi )(1+tti ), = si (1+ rri )(1+tti ), = ti (1+ rri )(1+ ssi ), i =1,2,...8
∂r 8 ∂s 8 ∂t 8
• Vậy các đạo hàm các hàm Ni theo các tọa độ vuông góc x, y, z như sau:
hay :
Vậy ma trận [ B] tìm được

• Ma trận độ cứng phần tử:
⎡ [ B1 ]T ⎤
⎢ ⎥
⎢[ B2 ] ⎥
T
[ K ]e = ∫ [ B ] [ D ] [ B ] dV = ∫ ⎢ ⎥ [ D ] ⎣⎡[ B1 ][ B2 ] ...[ B8 ] ] dV
T
(24 x 24) Ve (24 x 6) (6 x 6) (6 x 24) Ve ⎢ : ⎥

⎢ B T⎥
⎣[ 8 ] ⎦
⎡[ K11 ] [ K12 ] .... [ K18 ]⎤
⎢ ⎥
⎢ [ K 21 ] [ K 22 ] .... [ K 28 ]⎥
[ K ]e =
⎢ : : : : ⎥
⎢ ⎥
trong đó:
⎢⎣[ K81 ] [ K82 ] .... [ K88 ]⎥⎦
⎡⎣Kij ⎤⎦ = ∫ [ Bi ] [ D] ⎡⎣Bj ⎤⎦ dV
T
voi i, j =1,2,...8
(3x3) Ve (3x6) (6x6) (6x3) dV = J dr ds dt
Vì các ma trận [ Bi ] biểu diễn theo các tọa độ tự nhiên, nên tích phân trên cần
thực hiện theo các tọa độ tự nhiên với chú ý: dV = J dr ds dt
Và:
Sử dụng phép cầu phương Gauss với 2 điểm tính Gauss:
Với sơ đồ 2 điểm Gauss: W

i = W j = Wk = 1 voi i, j , k = 1; 2
Vậy:
Các điểm Gauss: ri = ±0,57735..., s j = ±0,57735..., tk = ±, 057735...

7.2.PHẦN TỬ LỤC DIỆN: Vectơ tải phần tử
• Do biến thiên nhiệt độ T:
{P}e = ∫ [ B ] [ D ]{ε 0 } dV = ∫ [ B ] [ D ]αT {1 0} dV

T T T
1 1 0 0
Ve Ve
Eα T
∫ [ B ] {1 0} dV = {{ P1} { P2 } { P8 }}
T
=
T T
1 1 0 0 ...
1 − 2ν Ve
Eα T
{Pi } = ∫ [ B ] {1 0} dV
Trong đó: T T
1 1 0 0
1 − 2ν
i
Ve
Cụ thể: T
Eα T ⎧ ∂N i ∂N i ∂N i ⎫
{Pi } = ∫V ⎨⎩ ∂x ⎬ dV
1 − 2ν e
∂y ∂z ⎭
T
Eα T ⎧ ∂N i ∂N i ⎫
1 1 1
∂N i
hay:
=
1 − 2ν ∫−1 −∫1 −∫1 ⎨⎩ ∂x ∂y ∂z ⎭
⎬ J drdsdt
Eα T
1 1 1
⎧ ∂N i ∂N i ∂N i ⎫
T
{Pi } = ∫ ∫ ∫ [J ]
Hay : −1
⎨ ⎬ J drdsdt
1 − 2ν −1 −1 −1 ⎩ ∂r ∂s ∂t ⎭
( với i =1,2,3,…8)
Tích phân được tính theo phép cầu phương Gauss với 2 điểm tính:
Eα T 2 2 ⎛ −1 ⎧ ∂N i
2
∂N i ∂N i ⎫
T
⎞
{Pi } = ∑∑∑ ⎜⎜ [ J ] ⎨ ⎬ ⎟⎟
1 − 2ν i =1 j =1 k =1 ⎝ ⎩ ∂r ∂s ∂t ⎭ ⎠( ri , s j , tk )
{ g} = { g x g y gz}
T
• Do lực khối
{P}e = ∫ [ N ] { g} dV = {{P1} { P2 } ...{ P8 }}

T T
Ve
Với vectơ lực khối tại nút i là :
{Pi } = ∫ [ Ni ] { g}dV (voi i = 1, 2,...8)

T
Ve
trong đó: ⎡ Ni 0 0⎤
[ Ni ] = INi = ⎢⎢ 0 Ni 0 ⎥⎥ I là ma trận đơn vị
⎢⎣ 0 0 N i ⎥⎦
Vậy:
⎧ Ni g x ⎫ 1 1 1 ⎧ i x⎫
Ng
⎪ ⎪ ⎪ ⎪
{Pi } = ∫ ⎨ Ni g y ⎬dV = ∫ ∫ ∫ ⎨ Ni g y ⎬ J drdsdt
Ve ⎪ ⎪ −1 −1 −1 ⎪ ⎪
⎩ i z⎭
N g ⎩ i z⎭
N g
Với sơ đồ 2 điểm tính của phép cầu phương Gau ss, lực nút tại nút i là:
⎛ ⎧ N i g x ⎫ ⎞
2 2 2
⎜⎪ ⎪ ⎟
{Pi } = ∑∑∑ ⎜ ⎨ Ni g y ⎬ J ⎟
i =1 j =1 k =1 ⎜ ⎪ ⎪ ⎟
⎝ ⎩ i z ⎭ ⎠( ri , s j , tk )
N g
8.Tấm chịu uốn- 8.1.Mở đầu
• Tấm là cấu kiện thông dụng trong kỹ thuật .

• Tấm được tính theo hai lý thuyết, lý thuyết tấm mỏng của Kirchhoff-Love
và lý thuyết tấm của Mindlin có xét tới biến dạng trượt (tấm có độ dày trung
bình).
• Sự khác biệt của hai lý thuyết này ở ngay giả thuyết đầu tiên:
-Với lý thuyết Kirchhoff: xem “các đoạn thẳng vuông góc với mặt trung
bình của tấm vẫn còn thẳng và vuông góc với mặt trung bình khi chịu uốn
và độ dài của chúng là không đổi” .
-Nhưng ở lý thuyết Mindlin: thì “các đoạn thẳng vuông góc này tuy vẫn
thẳng nhưng không nhất thiết là vuông góc với mặt trung bình khi biến
dạng”.
• Chính vì vậy, trong lý thuyết tấm Kirchhoff trạng thái biến dạng của tấm
hoàn toàn được biểu diễn bởi một đại lượng duy nhất là thành phần chuyển
vị ngang w của mặt trung bình hay thường gọi là độ võng của tấm.
• Các điểm trên cùng đoạn thẳng vuông góc là có cùng độ võng, hay w=w(x,y)
• Phương trình vi phân cơ bản của tấm mỏng chịu uốn (là phương trình cân
bằng được biểu diễn qua chuyển vị) có dạng:
∂4w ∂4w ∂ 4 w q ( x, y ) q ( x, y )
+2 2 2 + 4 = hay ∇ ∇ w =2 2
∂x 4
∂x ∂y ∂y D D
Et 3
Với q(x,y) là tải trọng ngang; D= : độ cứng trụ của tấm
12(1 −ν 2 )
•Theo FEM: Phần tử tương thích (compatible hay comformal) đòi hỏi sự
liên tục về giá trị của hàm độ võng w và cả các đạo hàm của w (các góc
xoay và độ cong) giữa các phần tử. => việc chọn đa thức xấp xỉ phức tạp và
ma trận độ cứng rất phức tạp, cồng kềnh.
Để đơn giản, thường chỉ sử dụng phần tử tấm không tương thích (non-
compatible hay non-comformal) chỉ đòi hỏi sự liên tục của chuyển vị và góc
xoay tại các nút góc phần tử. Khi đó, các bậc tự do của mỗi nút sẽ là
∂w ∂w
(w , , )
∂x ∂y
•Thực tế cho thấy phần tử không tương thích này cho kết quả tốt với bài
toán tấm chịu uốn.
•Chương này xét phần tử tấm không tương thích dạng chữ nhật, cụ thể về
các bước phân tích, xây dựng các ma trận và vectơ cơ bản, cần thiết theo
cả hai lý thuyết tấm Kirchhoff-Love và Mindlin.
8.2. Phần tử tấm chữ nhật theo lý thuyết Kirchhoff-Love
•Phần tử tấm chữ nhật 12 bậc tự do (Melosh) :xưa nhất, thông dụng nhất .
•CÁC PHƯƠNG TRÌNH CƠ BẢN: Khi tấm chịu uốn mặt trung bình (z=0) bị
uốn cong đi, các thành phần biến dạng⎧ là: 2 ⎫
∂ w
⎪ − 2 ⎪
⎧εx ⎫ ⎪ ∂x ⎪
⎪ ⎪ ⎪⎪ ∂ 2 w ⎪⎪
{ε } = ⎨ ε y ⎬ = z {k} = z ⎨ − 2 ⎬
⎪γ ⎪ ⎪ ∂y ⎪
⎩ xy ⎭ ⎪ ∂2w ⎪
⎪−2 ⎪
⎪⎩ ∂x∂y ⎭⎪
• Trong đó,{k}là vectơ độ cong của mặt trung gian bị biến dạng;.
•Các thành phần ứng suất:
⎧ ∂2w ⎫
⎡ ⎤ ⎡ ⎤⎪ 2 ⎪
∂x
⎧σ x ⎫ ⎢1 ν 0 ⎥ ⎧εx ⎫ ⎢1 ν 0 ⎥⎪ 2 ⎪
⎪ ⎪ E ⎢ ⎥⎪ ⎪ Ez ⎢ ⎥ ⎪⎪ ∂ w ⎪⎪
{σ }e = ⎨σ y ⎬ = 2 ⎢
ν 1 0 ⎥ ⎨ε y ⎬ = − ⎢ν 1 0 ⎥⎨ 2 ⎬
⎪τ ⎪ 1 −ν ⎢ − ν ∂
2
1 y
⎩ xy ⎭ 1 −ν ⎥ ⎪⎩γ xy ⎪⎭ ⎢ 1 −ν ⎥ ⎪ 2 ⎪
⎢0 0 ⎥ ⎢0 0 ⎥⎪ ∂ w ⎪
⎣ 2 ⎦ ⎣ 2 ⎦ ⎪2 ⎪
⎪⎩ ∂ x∂ y ⎭⎪
•Các thành phần nội lực mômen uốn và xoắn:
t/2 t/2 t/2
Mx = ∫σ
−t / 2
x zdz , M y = ∫σ
−t / 2
y zdz , M xy = ∫τ
−t / 2
xy zdz
⎧ Mx ⎫
⎪ ⎪
{ } ⎨ y ⎬ = [ D ] {k }
M = M
=> ⎪M ⎪
⎩ xy ⎭
•Với tấm trực hướng có các phương chính trùng với các trục x và y :
⎡ Dx D1 0 ⎤
[ D ] = ⎢⎢ D1 ⎥ 3 3 '' 3 3
E t
0 ⎥ , , trong đó: D = x , D = E t E t Gt
Dy
x y
y
, D1 = , Dxy =
⎢0 0 Dxy ⎥⎦ 12 12 12 12
⎣
Với ν x ,ν y hệ số Poisson theo các phương x, y. Và E = ν x Ex = ν y E y ,

''
⎡ ⎤
•Với tấm đẳng hướng: ⎢1 ν 0 ⎥
Et 3
⎢ ⎥
[ D] = ν 1 0 ⎥
12(1 −ν 2 ) ⎢⎢
1 −ν ⎥
⎢0 0 ⎥
⎣ 2 ⎦
•Xét phần tử chữ nhật 4 nút i, j, k, l với 12 bậc tự do. Bậc tự do của mỗi nút là
độ võng và goc xoay quanh các trục x và y: ( w , θ x , θ y )
•Vectơ chuyển vị nút phần tử và vectơ tải phần tử có⎧dạng: ⎫
⎧{qi } ⎫ ⎧{ Pi } ⎫ ⎪ ⎪
⎪ ⎪ ⎪ ⎪ ⎪ wi ⎪
{ }
⎪ qj ⎪ ⎪ Pj ⎪ { } ⎧ wi ⎫
{q}e = ⎨ ⎬ , {P}e = ⎨ ⎬ , trong đó {qi } = ⎪⎨θ xi ⎪⎬ = ⎨⎪⎪ ⎛⎜ ∂w ⎞⎟ ⎪⎪
⎧ Wi ⎫
⎪ ⎪
⎬ , { Pi } = ⎨ M xi ⎬
⎪{qk }⎪ ⎪{ Pk }⎪ ⎪θ ⎪ ⎪ ⎝ ∂x ⎠i ⎪ ⎪M ⎪
⎪ {q } ⎪ ⎪{ P } ⎪ ⎩ yi ⎭ ⎪
⎛ ∂w ⎞ ⎪ ⎩ yi ⎭
⎩ l ⎭ ⎩ l ⎭ ⎪ − ⎜ ⎟⎪ (i,j,k,l)
⎪⎩⎝ ∂y ⎠i ⎪⎭
HÀM CHUYỂN VỊ- CÁC HÀM DẠNG
•Do phần tử có 12 bậc tự do, nên hàm độ võng được xấp xỉ bởi đa thức chứa
12 tham số độc lập và có dạng sau:
w = a1 + a2 x + a3 y + a4 x 2 + a5 xy + a6 y 2 + a7 x3 + a8 x 2 y + a9 xy 2 + a10 y 3 + a11 x3 y + a12 xy 3
hay ở dạng ma trận:
w = [ P( x, y ) ]{a} = ⎡⎣1 x y x 2 xy y 2 x3 x 2 y xy 2 y 3 x 3 y xy 3 ⎤⎦ {a}
•Dễ chứng minh được rằng, với đa thức xấp xỉ này, hàm độ võng đảm bảo tính
liên tục của độ võng w và độ dốc ∂ w / ∂ x (hoặc ∂ w / ∂ y ) theo phương vuông
góc các cạnh biên song song trục y (hoặc trục x). Nhưng không đảm bảo với
độ dốc theo phương dọc các biên đó, cụ thể là không đảm bảo sự liên tục của
∂ w / ∂ x (hoặc ∂ w / ∂ y ) dọc biên song song trục y (hoặc trục x).
{}
•Thực hiện đồng nhất 12 bậc tự do của q e với các giá trị của hàm độ võng
và đạo hàm của nó tại 4 nút của phần tử, như sau:
wi = a1 + a2 xi + a3 yi + a4 xi2 + a5 xi yi + a6 yi2 + a7 xi3 + a8 xi2 yi + a9 xi yi2 + a10 yi3 + a11 xi3 yi + a12 xi yi3
⎛ ∂w ⎞
θ xi = ⎜ ⎟ = a3 + a5 xi + 2a6 yi + a8 xi2 + 2a9 xi yi + 3a10 yi2 + a11 xi3 + 3a12 xi yi2
⎝ ∂y ⎠i 3 b.t.d tại nút i
⎛ ∂w ⎞
θ yi = ⎜ − ⎟ = −a2 − a4 xi − 2a5 yi − 3a7 xi − 2a8 xi yi − a9 yi − 3a11 xi yi − a12 yi
2 2 2 3
⎝ ∂x ⎠i (….tương tự với i,,j,k)

Hay ở dạng ma trận: q { }e = [ A]{a}
⎧wi ⎫ ⎡1 xi yi xi2 xi yi yi yi2 xi3 xi2 yi yi3 xi3 yi xi yi3 ⎤
⎪θ ⎪ ⎢0 0 1 0 xi 2yi 0 xi2 2xi yi 3yi2 xi3
⎥
3xi yi2 ⎥
⎪ ⎪ xi ⎢
⎪⎪θyi ⎪⎪ ⎢0 −1 0 −2xi −yi 0 −3xi2 −2xi yi −yi2 0 −3xi2 yi −yi3 ⎥
⎨ ⎬ = ⎢1 x y 3 ⎥{a}
=> ⎪wj ⎪ ⎢ j j x2j xj yj yj y2j x3j x2j yj y3j x3j yj xj yj ⎥
⎪....⎪ ⎢... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ⎥
⎪ ⎪ ⎢ ⎥
⎩⎪θyl ⎭⎪ ⎢⎣0 −1 0 −2xl −yl 0 −3xl2 −2xl yl −yl2 0 −3xl2 yl −yl ⎥⎦
3
{a} = [ A] {q}e
−1
• Từ đó:
w = [ P ( x, y ) ][ A] {q}e = [ N ]{q}e
−1
=>
trong đó [N] : ma trận các hàm dạng
[ N ] = [ P( x, y)][ A]
(1x12)
−1
= ⎡⎣ N i N xi N yi Nj ... N yl ⎤⎦
với:
X 1Y1
⎡⎣ N i N xi N yi ⎤⎦ = [ X 1Y1 − X 2Y2 + 2 X 1Y2 + 2Y1Y2 2bY1Y2 − 2aX 1 X 2 ]
16
X 2Y1
⎡⎣ N j N xj N yj ⎤⎦ = [ X 2Y1 − X 1Y2 + 2 X 1 X 2 + 2Y1Y2 2bY1Y2 2aX 1 X 2 ]
16
X 2Y2
⎡⎣ N k N xk N yk ⎤⎦ = [ X 2Y2 − X 1Y1 + 2 X 1 X 2 + 2Y1Y2 − 2bY1Y2 2aX 1 X 2 ]
16
X 1Y2
⎡⎣ N l N xl N yl ⎤⎦ = [ X 1Y2 − X 2Y1 + 2 X 1 X 2 + 2Y1Y2 − 2bY1Y2 − 2aX 1 X 2 ]
16
x x y y
trong đó: X1 = 1 − , X 2 = 1+ , Y1 = 1 − , Y2 = 1 +
a a b b
BIẾN DẠNG VÀ NỘI LỰC: Trạng thái biến dạng của phần tử:
⎧ ∂2w ⎫
⎪ − 2 ⎪
⎪ ∂x ⎪ ⎧ 2a4 + 6a7 x + 2a8 y + 6a11 xy ⎫
⎪⎪ ∂ w ⎪⎪
2
{ε }e = z ⎨ − 2 ⎬ = − z ⎪⎨ 2a6 + 2a9 x + 6a10 y + 6a12 xy ⎪⎬ = − z [ P '']{a}
⎪ ∂y ⎪ ⎪ 2a + 4a x + 4a y + 6a x 2 + 6a y 2 ⎪
⎪ ∂2w ⎪ ⎩ 5 8 9 11 12 ⎭
⎪−2 ⎪
⎪⎩ ∂x∂y ⎪⎭ ⎡0 0 0 2 0 0 6 x 2 y 0 0 6 xy 0 ⎤
với: ⎡⎣ P'' ⎤⎦ = ⎢⎢0 0 0 0 0 2 0 0 2x 6 y 0 6 xy ⎥
⎥
⎢⎣0 0 0 0 2 0 0 4x 4 y 0 6 x2 6 y 2 ⎥⎦
Biểu diễn vectơ biến dạng qua vectơ chuyển vị nút phần tử :
{ε }e = − z ⎡⎣ P ⎤⎦ {a} = − z ⎡⎣ P ⎤⎦ [ A] {q}e = [ B ]{q}e
'' '' −1
[ ] ⎤⎦ [ A]
−1
trong đó: B = − z ⎡⎣ P ''
[ K ]e = ∫ [ B ] [ D ][ B ] dV
T
•Ma trận độ cứng phần tử:
⎧ Mx ⎫ Ve
⎪ ⎪
•Các mômen nội lực: {M } = ⎨ M y ⎬ = [ D ]{k } = [ D ] ⎡ P '' ⎤ [ A]
−1
⎣ ⎦
⎪M ⎪
⎩ xy ⎭
• Ma trận độ cứng của phần tử tấm chữ nhật cạnh 2a, 2b có bề dầy t, vật liệu
đẳng hướng (Theo « Phương pháp PTHH »-Nguyễn Xuân Lưu)
trong đó: Nếu đặt
thì
• VECTƠ TẢI PHẦN TỬ:
{P}e = ⎡⎣ Pi Pxi Pyi Pj Pxj Pyj Pk Pxk Pyk Pl Pxl Pyl ⎤⎦

T
(12 x1)
•Trường hợp P tập trung, điểm đặt (x,y) trong phần tử:
{P}e = [ N ]
T
P
Nếu lực tập trung đặt tại tâm phần tử (x=0 , y=0), thì :
T
⎡P Pb Pa P Pb Pa P Pb Pa P Pb Pa ⎤
{P}e =⎢ − − − −
⎣4 8 8 4 8 8 4 8 8 4 8 8 ⎥⎦
•Trường hợp tải trọng phân bố q(x, y) trên bề mặt phần tử:
{P}e = ∫∫ [ N ]
T
q( x, y )dxdy
Se
Nếu tải trọng phân bố đều thì:
T
⎡1 b a⎤
a b
a 1 b a 1 b a 1 b
{P}e = q ∫ ∫ [ N ] dxdy = 4qab ⎢ − − − − ⎥
T
− a −b ⎣ 4 12 12 4 12 12 4 12 12 4 12 12 ⎦
6.3. TẤM CHỮ NHẬT VỚI 16 BẬC TỰ DO
• Mô hình phần tử tấm chữ nhật với 16 b.t.d với trường chuyển vị được giả
thiết như sau (Bogner, Fox và Schmit):
w( x, y ) = a1 + a2 x + a3 y + a4 x 2 + a5 xy + a6 y 2 + a7 x3 + a8 x 2 y + a9 xy 2 + a10 y 3
+ a11 x3 y + a12 xy 3 + a13 x 2 y 2 + a14 x3 y 2 + a15 x 2 y 3 + a16 x3 y 3
• Đâylà một đa thức tạo bởi tích (1 + x + x 2 + x 3 )(1 + y + y 2 + y 3 )
• Hàm chuyển vị này sẽ cho chuyển vị và cả các đạo hàm của nó là bậc ba
dọc theo theo các cạnh biên phần tử.
• Có thể CM rằng, độ dốc theo phương pháp tuyến dọc theo các cạnh biên là
hoàn toàn xác định vì việc chọn (∂w / ∂x) là một trong các b.t.d của mỗi nút .
• Do vậy đây là một phần tử tương thích hoàn toàn.
• Các bậc tự do của mỗi nút là :
⎡ ⎛ ∂w ⎞ ⎛ ∂w ⎞ ⎛ ∂2w ⎞ ⎤
{qi } = ⎢ wi
T
⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟⎥
⎢⎣ ⎝ ∂x ⎠i ⎝ ∂y ⎠i ⎝ ∂x∂y ⎠i ⎥⎦
• Ma trận độ cứng khá phức tạp.
8.3. Phần tử tấm chữ nhật theo lý thuyết Mindlin
Theo Mindlin các đoạn thẳng pháp
tuyến không còn vuông góc với
mặt trung gian nữa và các góc
vuông thay đổi một lượng bằng
biến dạng trượt trung bình do lực
cắt gây ra => Góc xoay gồm 2 phần:
độ võng và biến dạng trượt gây ra.
∂w ∂w
θy = − + γ x , −θx = − +γy
∂w ∂w ∂x ∂y
Vậy γ x = θ y + , γ y = −θ x +
∂x ∂y
V vliệu đẳng hướng, quan hệ giữa biến dạng trượt và us tiếp (hay lực cắt):
• Với
(với chú ý:Bdạng trượt được xem là
không đổi suốt bề dày tấm)
5 : hệ số điều chỉnh, kể đến sự
α=
6 phân bố bậc 2 theo bề dày =>
• Các độ cong, độ xoắn theo góc xoay:
• Vậy nội lực tính theo biến dạng: (với vật liệu đẳng hướng)
viết gọn hơn:
• Trong tấm, quan hệ ưs-bd được xem như quan hệ nội lực- độ cong, bdg trượt
{σ }t = [ D ]t {ε }t
trong đó:
Biến dạng tính theo góc xoay:
• Thế năng biến dạng bdiễn theo nội lực và độ cong:
Hay, cụ thể:
• Xem phần tử tấm đẳng tham số,

dạng tứ giác, mỗi nút có 3 b.t.d
là chvị và góc xoay
được xét độc lập.
• Khi đó: Dạng hình học của phần tử
4 4
x = ∑ N i xi , y = ∑ N i yi
i =1 i =1
• Độ võng và các góc xoay của phần tử:

4 4 4
w = ∑ N i wi , θ x = ∑ N iθ xi , θ y = ∑ N iθ yi
i =1 i =1 i =1
1
với ( xi , yi ) là…, wi , θ xi , θ yi là…, và các hàm dạng N i = (1 + rri )(1 + ssi )
• Ma trận Jacobi của phép đổi biến: 4
vậy
• Các thành phần biến dạng:
∂θ y 4
∂N i ∂θ x 4
∂N i
kx = =∑ θ yi , k y = − = −∑ θ xi
∂x i =1 ∂x ∂y i =1 ∂y
∂θ y ∂θ x 4
∂N i 4
∂N
k xy = − =∑ θ yi − ∑ i θ xi
∂y ∂y i =1 ∂y i =1 ∂x
=> ở dạng ma trận:
∂w 4
∂N i
4
γ x = θy + = ∑ N iθ yi + ∑ wi
∂x i =1 i =1 ∂x
∂w 4 4
∂N i
γ y = −θ x + = −∑ N iθ xi + ∑ wi
∂x i =1 i =1 ∂y
với
và
• Thế năng toàn phần của phần tử:
[ K ]e = ∫ [ B ] [ D ]t [ B ] dA = ∫ [k ]
T
Xét biểu thức tích phân e
dA
⎡[ k11 ] [ k12 ] [ k13 ] [ k14 ]⎤
Ae Ae
⎢ ⎥
⎢[ k21 ] ... ... ... ⎥
[ k ]e =⎢
[k ] ... ⎡⎣ kij ⎤⎦ ... ⎥
(12×12) ⎢ 31 ⎥
⎢⎣[ k41 ] ... ... [ k44 ]⎥⎦
⎡⎣ kij ⎤⎦ = [ Bi ] [ D ]t ⎡⎣ B j ⎤⎦ = ⎡⎣ kij ⎤⎦ + ⎡⎣ kij ⎤⎦

T
Với các ma trận con:
u c
(3×3) (3×5) (5×5) (5×3) (với i, j =1,2,3,4)
⎡0 0 0 ⎤ ⎡ c1 c2 c3 ⎤
3
Et ⎢0 u u ⎥ ; Etα ⎢ ⎥
⎡⎣ kij ⎤⎦ = 2 ⎢ 2⎥
⎡⎣ kij ⎤⎦ = c c 0
ν 2(1 +ν ) ⎢ ⎥
1 4 5
u 12(1 − ) c
(3×3)
⎢⎣0 u3 u4 ⎥⎦ (3×3)
⎢⎣ c6 0 c5 ⎥⎦
∂N i ∂N j ∂N i ∂N j ∂N i ∂N j ∂N i ∂N j
Với : u1 = + λ ; u2 = −ν − λ
∂y ∂y ∂x ∂x ∂y ∂x ∂x ∂y
∂N i ∂N j ∂N ∂N j ∂N ∂N j ∂N ∂N j
u3 = −ν −λ i ; u4 = i +λ i
∂x ∂y ∂x ∂x ∂x ∂x ∂y ∂y
∂N i ∂N j ∂N i ∂N j ∂N i ∂N
c1 = + ; c2 = − N j ; c3 = i N j
Và : ∂x ∂x ∂y ∂y ∂y ∂x
∂N j ∂N j
c4 = − N i ; c5 = N i N j ; c6 = N i
∂y T
∂x
Nhận xét, dễ thấy rằng: ⎡⎣ kij ⎤⎦ = ⎡⎣ k ji ⎤⎦
Thực hiện tích phân để tìm ma trận độ cứng phần tử:
1 1 1 1
[ K ]e = ∫ [ k ]e dA = ∫ ∫ [ k ]u J drds + ∫ ∫ [ k ]c J drds
(12×12) Ae −1 −1 −1 −1 Sơ đồ 4 điểm
Sử dụng phép cầu phương Gauss với sơ đồ 4 điểm Gauss

cho tích phân thứ nhất, và sơ đồ 1 điểm Gauss cho tích phân
thứ hai (hình vẽ).
{P}e = ∫ [ N ]
T Sơ đồ 1 điểm
•Vectơ tải phần tử: pd A
Ae
Trường hợp tải phân bố đều, cường độ p:
1 1 n n
{P}e = p ∫ ∫ [ N ] J drds = p ∑∑ wi w j J [ N ]
T T
−1 −1 i =1 j =1
Và sử dụng sơ đồ 4 điểm Gauss để tính.
9.1.- Phương trình động lực học kết cấu (1/6)
Döôùi taùc ñoäng ñoäng löïc, chuyeån vò, öùng suaát, bieán daïng cuûa vaät theå laø phuï
thuoäc vaøo thôøi gian. Theo FEM, vôùi moâ hình töông thích:
⎧u ( x, y, z, t ) ⎫
⎪ ⎪
{u}e = {u ( x, y, z, t )}e = ⎨v ( x, y, z, t ) ⎬ = ⎡⎣N ( x, y, z )⎤⎦{q ( t )}e
⎪ ⎪
⎩w( x, y, z, t ) ⎭
trong ñoù: {q ( t )} hay goïn hôn laø {q}e laø haøm cuûa thôøi gian t.
Caùc ñieåm cuûa phaàn töû chuyeån ñoäng vôùi vaän toác:
{u}e = ⎡⎣N ( x, y, z )⎤⎦{q ( t )}e ({q(t )} e

laø vaän toác nuùt phaàn töû )
14/02/2014 21:34 226
8.1.-
8.1.- Phương trì
trình động lực học kết cấu (2/6)
Söû duïng phöông trình Lagrange loaïi 2 vôùi toaøn heä bieåu dieãn theo caùc toïa ñoä
suy roäng (caùc chuyeån vò nuùt):
d ⎧∂L ⎫ ⎧∂L ⎫ ⎧∂R ⎫
⎨ ⎬ − ⎨ ⎬ + ⎨ ⎬ = {0}
dt ⎩ ∂q ⎭ ⎩ ∂q ⎭ ⎩ ∂q ⎭
trong ñoù: L = T −Π laø haøm Lagrange.
T laø ñoäng naêng; Π laø theán naêng cuûa heä; R laø haøm tieâu taùn.
q & q ñöôïc hieåu laø vectô chuyeån vò nuùt vaø vectô vaän toác nuùt
toång theå {q} ,{q} .
14/02/2014 21:34
227
• Vôùi 1 phaàn töû:

1
Te = ∫
2 Ve
ρ {u }
T
e
{u}e dV ( ρ : khoái löôïng rieâng cuûa vaät lieäu phaàn töû )
1
Π e = U e − Ae = ∫ {ε }e {σ } dV − ∫ {u}e { g} dV − ∫ {u}e { p} dS
T T T
2 Ve Ve St
Neáu xem löïc caûn tæ leä vôùi vaän toác chuyeån ñoäng thì:
1
Re = ∫ μ { }e {u}e dV
u
T
( μ : heä soá caûn )
2 Ve
14/02/2014 21:34 228

Cuï theå hôn: Thay {u}e ,{u}e ,{ε }e ,{σ }e qua {q}e vaø {q}e :
1 T⎛ ⎞ 1 T
T = {q}e ⎜ ∫ ρ [ N ] [ N ] dV ⎟{q}e = {q}e [ M ]e {q}e
T
2 ⎜V ⎟ 2
⎝e ⎠
1 T⎛ ⎞ ⎛ ⎞
Πe = {q}e ⎜ ∫ [ B] [ D][ B] dV ⎟{q}e − {q}e ⎜ ∫ [ N ] { g} dV + ∫ [ N ] { p} dS ⎟
T T T T
2 ⎜V ⎟ ⎜V ⎟
⎝e ⎠ ⎝e St ⎠
1 T
= {q}e [ K ]e {q}e − −{q}e { P}e
T
2
1 T⎛ ⎞ 1 T
Re = {q}e ⎜ ∫ μ [ N ] [ N ] dV ⎟{q}e = {q}e [C ]e {q}e
T
2 ⎜V ⎟ 2
⎝e ⎠
14/02/2014 21:34 229

Ngoaøi [ K ]e , { P }e ñaõ bieát; [ M ]e : ma traän khoái löôïng phaàn töû, [C ]e : ma traän caûn
phaàn töû ñöôïc xaùc ñònh nhö sau:
[ M ]e = ∫ ρ [N ] [ N ] dV
T
Ve
[C ]e = ∫ μ [N ] [ N ] dV
T
Ve
Sau khi “gheùp noái” phaàn töû treâ n toaøn heä, ñoäng naêng, theá naêng toaøn phaàn vaø
haøm tieâu taùn cuûa toaøn heä ñöôïc bieåu dieã n qua chuyeån vò nuùt toång theå {q } vaø vaän toác
nuùt toång theå {q } :
1 1
{
∑ Te = ( )
q } ∑ [ M ]e {q } = {q } ⎡⎣ M ⎤⎦ {q }
T T
T =
2 2
1
Π = ∑ Π e = {q } ⎡⎣ K ⎤⎦ {q } − {q } { P }
T T
2
1
R = ∑ R e = {q } ⎡⎣ C ⎤⎦ {q }
T
2
trong ñoù: ⎡⎣ M ⎤⎦ , ⎡⎣ C ⎤⎦ laø ma traän khoái löôïng, ma traän caûn toång theå.
14/02/2014 21:34 230

Thay T, Π, R vaøo phöông trình Lagrange, ta coù:
⎡⎣M ⎤⎦{q} + ⎡⎣C⎤⎦{q} +⎡⎣K⎤⎦{q} = {P}
trong ñoù: {q} laø vectô gia toác nuùt toaøn heä.
Sau khi aùp ñaët caùc ñieàu kieän bieân ñoäng hoïc ta coù phöông trình ñoäng löïc hoïc cuûa
heä trong daïng:
[ M]{q} +[C]{q} +[ K]{q} = {P}
Neáu boû qua löïc caûn, ta coù phöông trình dao ñoäng cöôõng böùc khoâng caûn:
[ M]{q} +[ K]{q} = {P}
14/02/2014 21:34 231

9.2.- Ma trận khối lượng tương thích và ma trận khối lượng tập trung
Ma traän khoái löôïng töông thích (consistent mass matrix) laø:
[ M ]e = ∫ ρ [ N ] [ N ] dV
T
Ve
trong ñoù: [ N ] laø ma traän caùc haøm daïng chuyeån vò phaàn töû.
⇒ Moâ hình xaáp xæ cuûa chuyeån vò ñöôïc söû duïng ñeå tính [ M ]e .
Ví duï: Vôùi phaàn töû 1-D, chuyeån vò bieán daïng doïc truïc (phaàn töû thanh daøn) thì:
⎡⎛ x ⎞ ⎛ x ⎞⎤
l
ρ Fl ⎡ 2 1 ⎤
[ ] ⎢⎜ 1 −
= ⇒ [ ]e ∫ [ ] [ ]
= ρ =
T
⎟ ⎜ ⎟
6 ⎢⎣1 2 ⎥⎦
N M N N Fdx
⎣⎝ l ⎠ ⎝ l ⎠ ⎥⎦ 0
Ñeå ñôn giaûn, coù theå söû duïng ma traän khoái löôïng baèng caùch ñaët caùc khoái löôïng
taäp trung taïi caùc ñieåm nuùt vaø xem phaàn coøn laïi khoâng tham gia vaøo chuyeån ñoäng ⇒
Ñoù laø ma traän khoái löôïng taäp trung (lumped mass matrix) vaø laø ma traän ñöôøng cheùo.
ρ Fl ⎡1 0 ⎤
Ví duï: Vôùi phaàn töû thanh daøn: [ M ]e =
2 ⎢⎣0 1 ⎥⎦
14/02/2014 21:34 232

9.3.- Ma trận khối lượng tương thích trong hệ tọa độ tổng thể (1/10)
Trong heä toïa ñoä ñòa phöông xyz , coù [ M ]e ,{q}e ,{q}e
Trong heä toïa ñoä toång theå x’y’z’ , coù [ M ′]e , {q′}e ,{q′}e
⎧⎪{q}e = [T ]e {q′}e
Vì ñaõ coù: ⎨ ([T ] : ma traä n chuyeå n truï c )
⎪⎩{q}e = [T ]e {q′}e
e
1
⇒ Ñoäng naêng cuûa phaàn töû: Te = {q}e [ M ]e {q}e
T
2
1
Hay: Te = { }′ [T ]e [ M ]e [T ]e {q′}e
T T
q
2
[ M ′]e : Ma traän khoái löôïng töông thích
phaà n töû trong heä toï a ñoä toå ng theå
Vôùi phaàn töû maø caùc baäc töï do cuûa noù chæ laø caùc chuyeån vò thaúng cuûa caùc nuùt thì
ma traän khoái löôïng laø baát bieán ñoái vôùi phöông chieàu vaø vò trí caùc truïc toïa ñoä, do ñoù
[ M ] & [ M ′] seõ nhö nhau ñoái vôùi phaàn töû thanh daøn, phaàn töû 2-D cuûa baøi toaùn phaúng …
14/02/2014 21:34 233

9.3.1.- Ma trận khối lượng tương thích phần tử thanh dàn không gian (2/10)
⎧u ( x ) ⎫
⎪ ⎪
{u ( x )} e
= ⎨ v ( x ) ⎬ = [ N ]{q ′}e
⎪ ⎪ ( 3 × 6 ) ( 6 ×1 )
⎩ ( )⎭ e
w x
⎧ u 1′ ⎫
⎡ x x ⎤ ⎪v′ ⎪
⎢ 1 − 0 0 0 0⎥
l l ⎪ 1 ⎪
⎢ ⎥ ⎪⎪ w1′ ⎪⎪
trong ñoù : [ N ] = ⎢ 0 ⎥
x x
1− 0 0 0 , {q ′}e = ⎨ ⎬
⎢ l l ⎥ u 2′ ⎪
⎢ ⎪
⎢ 0 x x ⎥⎥ ⎪ v 2′ ⎪
0 1− 0 0 ⎪ ⎪
⎢⎣ l ⎥⎦
l ⎪⎩ w 2′ ⎭⎪
⎡2 1 ⎤
⎢ 2 1 ⎥
⎢ ⎥
ρ Fl ⎢ 2 1⎥
[ M ]e = [ M ′ ]e = ∫ ρ [N ] [N ]dV =
T
⎢ ⎥
Ve
6 ⎢1 2 ⎥
⎢ 1 2 ⎥
⎢ ⎥
⎣ 1 2⎦
14/02/2014 21:34 234

9.3.2.- Ma trận khối lượng thanh chịu xoắn dọc trục (3/10)
Ñaõ bieát, goùc xoaén cuûa 1 maët caét ngang baát kyø:
θ ( x ) = ⎡⎣ N ( x ) ⎤⎦ {q}e
vôùi {q}e : vectô goùc xoaén caùc nuùt phaàn töû; [ N ] : ma traän haøm daïng tuyeán tính.
⇒ Vaän toác chuyeån ñoäng cuûa 1 ñieåm caùch taâm tieát dieän khoaûng r:
rθ ( x, t ) = r [ N ]{q}e
1 1 ⎛ ⎞
⇒ Ñoäng naêng cuûa phaàn töû: Te = ∫ ρ ( rθ ) dV = {q}e ⎜ ∫ ρ [ N ] [ N ] r dV ⎟ {q}e
2 T T 2
2 Ve 2 ⎜V ⎟
⎝ e ⎠
[ M ]e
l
ρ lJ x ⎡ 2 1 ⎤
[ M ]e = ∫ ρ [ N ] [ N ] r dV = ∫ ρ [ N ] [ N ] dx ∫ r dF =
T 2 T 2
Ve 0 F
6 ⎢⎣1 2 ⎥⎦
14/02/2014 21:34 235

9.3.3.- Ma trận khối lượng của phần tử khung không gian (4/10)
⎧u ( x ) ⎫
⎪ ⎪
{u}e = ⎨v ( x ) ⎬ = ⎡⎣ N ( x ) ⎤⎦ {q}e
⎪ ⎪ ( 3×12 ) (12×1)
⎩ ( ) ⎭e
w x
{q}e = {u1 v1 w2 θ x 2 θ y 2 θ z 2 }
T
w1 θ x1 θ y1 θ z1 u2 v2
⎡ N1(1) N 2(1) ⎤
⎢ ⎥
[N ] = ⎢ N1(
3)
N 2( )
3
N 3(
3) ( 3)
N4 ⎥
⎢ ⎥
N1(
3)
N 2( ) N 3(
3)
N 4( )
3 3
⎢⎣ ⎥⎦
ôû ñaây: N i( ) ( i = 1, 2 ) laø caùc haøm daïng Lagrange tuyeán tính.

1
N i(3) ( i = 1, 2,3, 4 ) laø caùc haøm daïng Hecmit baäc 3.
14/02/2014 21:34 236

9.3.3.- Ma trận khối lượng của phần tử khung không gian (5/10)
⎡1 ⎤
⎢3 ñx ⎥
[ M ]e = ∫ ρ [ N ] [ ]
T
N dV ⎢ 13
⎥
⎢ ⎥
Ve ⎢ 35 ⎥
⎢ 13 ⎥
⎢ ⎥
⎢ 35 ⎥
⎢ Jx ⎥
⎢ ⎥
⎢ 3F ⎥
⎢ 11l l2 ⎥
⎢ − ⎥
⎢ 210 105 ⎥
⎢ 11l l2 ⎥
⎢ ⎥
210 105
[ M ]e = ρ Fl ⎢ ⎥
⎢1 1 ⎥
⎢6 3 ⎥
⎢ ⎥
⎢ 9 13 l 13 ⎥
⎢ 70 420 35 ⎥
⎢ ⎥
⎢ 9 13l 13 ⎥
⎢ 70 420 35 ⎥
⎢ Jx Jx ⎥
⎢ ⎥
⎢ 6F 3F ⎥
⎢ 13l l2 11l l2 ⎥
⎢ − ⎥
⎢ 420 140 210 105 ⎥
⎢ 13 l l2 11l l 2 ⎥
⎢ − − − ⎥
⎣ 420 140 210 105 ⎦
14/02/2014 21:34 237

9.3.4.- Ma trận khối lượng của phần tử khung phẳng (6/10)
Vôùi phöông trình khung phaúng, caùc baäc töï do cuûa phaàn töû laø:
T
⎧ ⎛ dv ⎞ ⎛ dv ⎞ ⎫
{q}e = ⎨u1 v1 ⎜ ⎟ u2 v2 ⎜ ⎟ ⎬
⎩ ⎝ dx ⎠1 ⎝ dx ⎠ 2 ⎭
Ma traän khoái löôïng töông thích trong heä toïa ñoä ñaïi phöông seõ laø:
⎡1 ⎤
⎢3 ⎥
⎢ ⎥
⎢ 13 ⎥
⎢ 35 ⎥
⎢ ⎥
⎢ 11l l2 ⎥
⎢ 210 105 ⎥
[ M ]e = ρ Fl ⎢ ⎥
1
⎢ ⎥
⎢ 3 ⎥
⎢ 9 13l 13 ⎥
⎢ ⎥
⎢ 70 420 35 ⎥
⎢ 13l l2 11l l 2 ⎥
⎢ − − − ⎥
⎣ 425 140 210 105 ⎦
14/02/2014 21:34 238
8.3.4.- Ma trận khối lượng của phần tử khung phẳng (7/10)
Coøn vôùi phaàn töû daàm, vectô caùc baäc töï do chæ coøn:
T
⎧ ⎛ dv ⎞ ⎛ dv ⎞ ⎫
{q}e = ⎨u1 ⎜ ⎟ v2 ⎜ ⎟ ⎬
⎩ ⎝ dx ⎠1 ⎝ dx ⎠2 ⎭
Vaø ma traän khoái löôïng töông thích laø:
⎡ 156 ⎤
⎢ 2 ⎥
ρ Fl ⎢ 22l 4l
[ M ]e = ⎢ ⎥
⎥
420 54 13l 156
⎢ 2⎥
⎣ −13l −3l 2
−22l 4l ⎦
14/02/2014 21:34 239

9.3.5.- Ma trận khối lượng tương thích của phần tử dạng tam giác
và chữ nhật trong bài toán phẳng (8/10)
Vôùi phaàn töû daïng tam giaùc, nhö ñaõ bieát ôû chöông 4, trong baøi toaùn phaúng, caùc
phaàn töû daïng tam giaùc coù 6 baäc töï do laø caùc chuyeån vò nuùt.
{q}e = {u1 v1 u2 v2 u3 v3}

T
Vaø tröôøng chuyeån vò ñöôïc bieåu dieãn theo caùc baäc töï do naøy laø:
⎧⎪u ( x, y ) ⎫⎪
{u}e = ⎨ ⎬ = ⎡⎣ N ( x, y ) ⎤⎦{q}e
⎩⎪v ( x, y ) ⎭⎪e ( 2×6) ( 6×1)
Vôùi ma traän [ N ] coù daïng:
⎡ N1 0 N2 0 N3 0 ⎤
⎡⎣ N ( x, y ) ⎤⎦ = ⎢ ⎥
⎣ 0 N1 0 N2 0 N3⎦
trong ñoù caùc haøm daïng Ni ( x, y ) ñaõ ñöôïc trình baøy trong chöông 4.
14/02/2014 21:34 240

Vaäy coù theå tính ma traän khoái löôïng töông thích cuûa phaàn töû naøy nhö sau:
[ M ]e = ∫ ρ [ N ] [ N ] dV
T
Ve
⎡2 ⎤
⎢ 2 ⎥
⎢ ⎥ (a)
ρ At ⎢1 2 ⎥
[ M ]e = ⎢ ⎥
12 ⎢ 1 2 ⎥
⎢1 1 2 ⎥
⎢ ⎥
⎣ 1 1 2 ⎦
trong ñoù: ρ laø khoái löôïng rieâng cuûa vaät lieäu, A laø dieän tích phaàn töû, t laø
beà daøy phaàn töû.
14/02/2014 21:34 241

Cuõng laøm töông töï vôùi phaàn töû daïng chöõ nhaät cuûa baø i toaùn phaú ng, coù 8 baäc töï
do caùc chuyeån vò nuùt theo caù c phöông x , y.
{q}e = {u1 v 4 }e
T
v1 u2 v2 u3 v3 u4
⎧⎪ u ( x , y ) ⎫⎪
Vaø: {u }e =⎨ ⎬ = ⎡⎣ N ( x , y ) ⎤⎦ {q }e vôùi [ N ] xem trong 4.3.1.
⎪⎩ (
v x , y ) ⎪⎭ e ( 2×8 ) ( 8×1)
[ M ]e = ∫ ρ [N ] [ N ] dV
T
(8× 8 ) Ve
⎡4 ñx ⎤
⎢ 4 ⎥
⎢ ⎥
⎢2 4 ⎥
⎢ ⎥ (b)
ρ At ⎢ 2 4 ⎥
[ M ]e =
36 ⎢ 1 2 4 ⎥
⎢ ⎥
⎢ 1 2 4 ⎥
⎢2 1 2 4 ⎥
⎢ ⎥
⎢⎣ 2 1 2 4 ⎥⎦
14/02/2014 21:34 242

9.4.- Dao động tự do – Bài toán trị riêng xác định tần số dao động tự do (1/5)
Phöông trình dao ñoäng töï do coù caûn:

[ M ]{q} + [C ]{q} + [ K ]{q} = {0} (c)
Neáu xem löïc caûn baèng khoâng, keát caáu seõ lieân tuïc vôùi bieân ñoä phuï thuoäc vaøo
chuyeån vò hay ñoä leäch ban ñaàu gaây ra bôûi löïc kích thích.
Phöông trình dao ñoäng töï do khoâng caûn:
[ M ]{q} + [ K ]{q} = {0} (d)
Neáu xem caùc dao ñoäng laø ñieàu hoøa vôùi taàn soá goùc ω :
{q} = {q} eiωt (e)
Vôùi {q} laø bieân ñoä dao ñoäng thì phöông trình dao ñoäng töï do (d) daãn tôùi:
([ K ] − ω [ M ]){q} = {0}
2
(f)
14/02/2014 21:34 243

Phöông trình (f) ñöôïc goïi laø baøi toaùn trò rieâng. Noù laø phöông trình tuyeán tính
thuaàn nhaát vaø seõ coù nghieäm khoâng taàm thöôøng (khaùc khoâng) ñoái vôùi {q} khi vaø chæ
khi ñònh thöùc cuûa ma traän heä soá laø baèng khoâng; töùc:
det ([ K ] − ω 2 [ M ]) = 0 (g)
Ñieàu kieän (g) cho ta 1 phöông trình ñaïi soá baäc N ñoái vôùi ω 2 .
Giaû i ra → ñöôïc N nghieäm thöïc döông, töùc N giaù trò cuûa ω 2 → wi ( i = 1,..., N )
Töông öùng vôùi moãi taàn soá rieâng ωi ta coù theå tìm ñöôïc 1 vectô rieâng {q} töông
i
öùng.
Chu yù: vì (f) laø heä phöông trình thuaàn nhaát neân ta chæ coù theå tìm thaáy ñoä lôùn
töông ñoái cuûa caù c thaønh phaàn {q}i ⇒ cho ta daïng dao ñoäng töông ñoái cuûa caùc nuùt →
Vì vaäy, {q} coøn ñöôïc goïi laø daïng dao ñoäng (mode shape) cuûa keát caáu töông öùng vôùi
i
taàn soá dao ñoäng rieâng thöù i.
14/02/2014 21:34 244

Ví duï: Tìm taàn soá rieâng vaø caùc daïng dao ñoäng töông öùng cuûa moät thanh bieán
daïng doïc truïc nhö hình veõ:
4 EF ⎡1 −1⎤ 2 EF ⎡1 −1⎤
[ K ]1 = ; [ ]2 =
L ⎢⎣ 1 ⎥⎦ L ⎢⎣ 1 ⎥⎦
K
2F F
FL ⎡ 2 1⎤ FL ⎡ 2 1⎤
[ ]1 = ρ ; [ ]2 = ρ
6 ⎢⎣ 2 ⎥⎦ 12 ⎢⎣ 2 ⎥⎦
M M
L L
2 2
⎡2 −2 0 ⎤ ⎡4 2 0⎤
u1 u2 u3 2 EF ⎢ ρ FL ⎢
⎡⎣ K ⎤⎦ = 3 −1⎥⎥ ; ⎡⎣ M ⎤⎦ = 6 1 ⎥
( 3×3) L ⎢ ( 3×3) 12 ⎢ ⎥
⎢⎣ 1 ⎥⎦ ⎢⎣ 2 ⎥⎦
Vì u1 = 0 ⇒ Phöông trình dao ñoäng töï do khoâng caûn cuûa heä coù daïng:
⎛ 2 EF ⎡ 3 −1⎤ ρ FL 2 ⎡6 1 ⎤ ⎞
⎜ ⎢ −1 1 ⎥ − 12 ω ⎢1 2 ⎥ ⎟ {q} = {0} (*)
⎝ L ⎣ ⎦ ⎣ ⎦⎠
14/02/2014 21:34 245

Ñònh thöùc cuûa ma traän heâ soá cuûa phöông trình caàn laø baèng 0:
2 EF ⎡ 3 −1⎤ ρ FL 2 ⎡ 6 1 ⎤
⎢ −1 1 ⎥ − 12 ω ⎢1 2 ⎥ = 0 (**)
L ⎣ ⎦ ⎣ ⎦
ρ L2ω 2
Ñaët β =
2
⇒ Phöông trình (**) coù daïng:
24 E
3 (1 − 2 β 2 ) − (1 + β 2 )
=0
− (1 + β 2
) (1 − 2β ) 2
Hay: 3 (1 − 2 β 2 )(1 − 2β ) − (1 + β )(1 + β ) = 0

2 2 2
7−3 3 7+3 3
Giaû i ra ñöôïc: β12 = = 0,1640 ; β 22 = = 1,1087
11 11
E E
⇒ ω1 = 1,985 , ω2 = 5,159
ρ L2 ρ L2
14/02/2014 21:34 246
Caùc daïng dao ñoäng töông öùng (mode shape) vôùi caùc taàn soá rieâng naøy ñöôïc giaûi
töø phöông trình (*) vôùi caùc ωi ( i = 1, 2 ) töông öùng:
u2
u1=0 u3
1
0,5775 ⎧0,5775⎫ ⎧−0,5775⎫
{ }1 ⎨1,0000 ⎬
q = vaø { }2 ⎨+1,0000 ⎬
q =
⎩ ⎭ ⎩ ⎭
1
0,5775
14/02/2014 21:34 247

8.5.- Bài toán dao động cưỡng bức (1/4)
Tröôøng hôïp toång quaùt: [ M ]{q} + [C ]{q} + [ K ]{q} = {P}

Xeùt tröôøng hôïp khoâng caûn: [ M ]{q} + [ K ]{q} = { P} (*)
Caùc ñaïi löôïng q, q, q, P laø haøm theo thôøi gian t ⇒ Baøi toaùn lan truyeàn
(propagation)
Söû duïng caùc phöông phaùp soá: Phöông phaùp sai phaân trung taâm.
Phöông phaùp NewMark, phöông phaùp Wilson…
14/02/2014 21:34 248

Phöông phaùp sai phaân trung taâm: vectô vaän toác & gia toác nuùt taïi thôøi ñieåm ti:
q(t) ⎧ qi +1 − qi −1
q
⎪⎪ i = (1)
qi+1 2Δt
⎨
⎪q = qi +1 − qi −1 ( 2)
qi ⎪⎩ i 2Δt
qi-1
⎧⎪qi = q ( t )
trong ñoù: ⎨
⎪⎩qi +1 = q ( t + Δt )
t
qi +1 − 2qi + qi −1
ti-Δt ti ti+Δt vôùi gia toác qi : qi = ( 3)
Δt 2
14/02/2014 21:34 249

+ Vaäy: qi +1 = 2qi − qi −1 + qi Δt 2 (4)
+ Ngoaøi ra, töø (*), ta coù: qi = M −1 ( Pi − Kqi ) (5)
Vaäy, ñeå tìm qi +1 ; töø (4) & (5):

Mqi +1 = 2Mqi − Mqi −1 + ( Pi − Kqi ) Δt 2
= ( Δt ) Pi + ⎡ 2 M − ( Δt ) K ⎤ qi − Mqi −1
2 2
(7)
⎣ ⎦
+ Vaäy, ñeå xaùc ñònh qi +1 , qi +1 & qi +1 ta caàn coù qi −1
( Δt )
2
Söû duïng (1) & (4) ta giaûi ra qi −1 ⇒ qi −1 = qi − ( Δt ) qi + qi (8)

2
Töø ñoù, ta coù thuû tuïc (trình töï) giaûi nhö sau:
1.- Cho q0 , q0 vaø P0 taïi thôøi ñieåm baét ñaàu t=0.
2.- Neáu q0 chöa cho tröôùc thì tìm q0 baèng (5) taïi t=0:
q0 = M −1 ( P0 − Kq0 )
14/02/2014 21:34 250

3.- Xaùc ñònh q − 1 taïi thôø i ñieåm t = − Δ t baèng caùch söû duïng (8).
(Δt )
2
q −1 = q 0 − ( Δ t ) q 0 + q0
2
4.- Xaùc ñònh q1 baèng (7): q1 = M −1

{( Δ t ) 2
⎣
2
⎦ }
P0 + ⎡ 2 M − ( Δ t ) K ⎤ q 0 − M q − 1
5.- Xaùc ñònh qq12 baèng (7): q 2 = M −1

{( Δ t ) 2
P1 + ⎡ 2 M − ( Δ t )
⎣
2
K ⎤ q − Mq }
⎦ 1 0
q2 − q0
6.- Xaùc ñònh q1 baèng (1): q1 =
2Δt
7.- Xaùc ñònh q1 baèng (5): q1 = M −1
( P1 − Kq1 )
⇒ Vaäy, ñaõ xaù c ñònh xong: q , q1 vaø q1 . Keát thuùc böôùc 1, laøm töông töï cho caùc
böôùc sau.
+ Vì kyõ thuaät sai phaân trung taâm laø oån ñònh coù ñieàu kieän neân ñeå baøi toaùn oån
T
ñònh, kích thöôùc böôùc thôøi gian phaûi nhoû hôn böôùc thôøi gian tôùi haïn: Δ t crit = min , vôù i
π
Tmin laø chu kyø nhoû nhaát cuûa heä thoáng ñöôïc rôøi raïc hoùa.
14/02/2014 21:34 251

Bai Giang Phuong Phap Pthh-Chu Quoc Thang PDF

Загружено:

Сведения о документе

Оригинальное название

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Авторское право:

Доступные форматы

Bai Giang Phuong Phap Pthh-Chu Quoc Thang PDF

Загружено:

Авторское право:

Доступные форматы

ÑAÏI HOÏC QUOÁC GIA TP.

HOÀ CHÍ MINH

PH.PHÁP PHẦN TỬ HỮU HẠN

2.- CƠ SỞ VÀ CÁC BƯỚC PHÂN TÍCH CHUNG CỦA FEM

3.- TÍNH TOÁN HỆ THANH

4.- BÀI TOÁN PHẲNG CỦA LÝ THUYẾT ĐÀN HỒI

5.- PHẦN TỬ BẬC CAO VÀ PHẦN TỬ ĐẲNG THAM SỐ

6.- BÀI TOÁN ĐỐI XỨNG TRỤC

7.- TẤM CHỊU UỐN

8.- BÀI TOÁN ĐỘNG LỰC HỌC KẾT CẤU

1.1.- Các pt cơ bản của cơ học vật rắn biến dạng

1.2.- Các phương pháp giải bài toán

1.3.- Các nguyên lý năng lượng – Các nguyên lý biến phân

1.1.1.- Phương trình cân bằng (Equation of internal equilibrium)

1.1.3.- Các phương trình liên tục của biến dạng

1.1.4.- Điều kiện biên (Boundary Conditions)

1.1.5.- Quan hệ ứng suất – biến dạng ; Định luật Hooke

1.1.6.- Tóm tắt bài toán tổng quát

CAÙC PHÖÔNG PHAÙP GIAÛI

PHÖÔNG PHAÙP GIAÛI TÍCH PHÖÔNG PHAÙP SOÁ

PP LÖÏC (THEO ÖÙNG SUAÁT)

1.2.1.- Phương pháp chính xác (tích phân trực tiếp)

1.2.3.- Các phương pháp biến phân

Phương pháp Ritz

Các phương pháp phần dư có trọng (Weighted Residual Method)

2.1.- Khái niệm về FEM

2.2.- Trình tự phân tích bài toán theo FEM

2.4.- Các phương trình cơ bản

2.4.1.- Chuyển vị, biến dạng, ứng suất trong phần tử

2.4.3.- Phép chuyển trục tọa độ

2.4.4.- Ghép nối phần tử

2.4.5.- Áp đặt điều kiện biên

3.1.1.- Phần tử thanh biến dạng dọc trục

3.1.- Hệ thanh dàn 3.1.2.- Phần tử thanh trong dàn phẳng

3.1.3.- Phần tử thanh trong không gian

3.2.1.- Phần tử dầm chịu uốn

3.3.- Khung không gian

4.1.1.- Bài toán ứng suất phẳng

4.2.1.- Các hàm dạng

4.2.- Phần tử tam giác 4.2.2.- Ma trận độ cứng phần tử

4.2.3.- Vectơ tải phần tử

4.2.4.- Ma trận tính ứng suất Ví dụ

4.3.1.- Các hàm dạng

4.3.2.- Ma trận độ cứng phần tử

4.3.4.- Ứng suất trong phần tử Ví dụ

5.1.- Hệ tọa độ tự nhiên

5.2.- Phần tử 1-D bậc cao

5.3.- Phần tử tam giác bậc cao trong hệ tọa độ tự nhiên

5.4.- Phần tử 3-D, khối tứ diện

5.5.- Phần tử 2-D, dạng tứ giác

5.6.- Phần tử đẳng tham số

8.1.- Phương trình động lực học kết cấu

8.5.- Bài toán dao động cưỡng bức

Trong tröôøng hôïp bieán daïng ban ñaàu do nhieät ñoä:

•Baøi toaùny 2 chieàu – Baøi toaù

Caùc phöông trình cô baûn:

Baøi toaùn 3–D Baøi toaùn 2–D Baøi toaùn 1–D

Phöông trình bieán daïng – chuyeån vò 6 3 1

Phöông trình öùng suaát – bieán daïng 6 3 1

Toång soá phöông trình 15 8 3

Khai trieån Taylor taïi ñieåm nuùt 0 (toïa ñoä x):

Ví duï: Giaû i daàm nhö hình beân q

trong ñoù : Ψ i = Ψ i ( x, y ) laø caù c haø m troï ng soá

Böôùc 4: Giaûi heä phöông trình: ⎡⎣ K ⎤⎦ {q } = { P *}