METODOLOGIA

1. Czym jest nauka?

Nauka jest jednym z rodzajów wiedzy ludzkiej. Pod względem poznawczym wydaje być się
wiedzą najlepszą, najbardziej adekwatnie opisującą rzeczywistość. Ten wysoki status
poznawczy zawdzięcza nauka metodą jakie stosuje oraz językiem jakim się posługuje.
2. Naukowe i nienaukowe sposoby poznania
źródła pozanaukowe:
– tradycja
– doświadczenie życiowe
– zdrowy rozsądek
źródła naukowe
– wymagają systematycznej obserwacji
Poznanie naukowe vs nienaukowe:
usystematyzowane vs nieuporządkowane
obiektywne vs subiektywne
sprawdzalne vs nieweryfikowalne
utylitarne vs ograniczona użyteczność
twórcze lub destruktywne vs tworzy sprzeczne struktury poznawania i objaśniania
rzeczywistości
3. Cechy wspólne wszystkim naukom:
 obiektywne
 deterministyczne
 generalizujące
 intersubiektywne
 logiczne
 otwarte i dopuszczające zmiany
 sprawdzalne
4. Czym jest metodologia, funkcja metodologii w poznaniu naukowym
Metodologia nauk, to system jasno określonych reguł i procedur, do których odwołują się
badania będące podstawą ewaluacji wiedzy
Funkcje:
 Dostarczanie reguł komunikacji
 Dostarczanie reguł wiarygodnego wnioskowania
 Dostarczenie reguł intersubiektywności
5. Specyfika badań empirycznych:
Są to badania, które za źródło danych potrzebnych do ich wykonania uznają wiedzę zdobytą
w wyniku ukierunkowanych obserwacji lub eksperymentów
6. Cele badań socjologicznych/społecznych:
- eksplanacyjne -
- weryfikacyjne
- opisowe
- prognostyczne
- projektowe
7. Dialektyka nauk społecznych

• wyjaśnienie idiograficzne – dąży do pełnego zrozumienia poszczególnych przypadków

• wyjaśnienie nomotetyczne – ma na celu uogólnione rozumienie wielu przypadków

• teoria indukcyjna – od poszczególnych obserwacji do ogólnych reguł

• teoria dedukcyjna – od stwierdzeń ogólnych do przewidywania konkretnych obserwacji

• badania jakościowe – próba zrozumienia danego zjawiska

• badania ilościowe – próba wyjaśnienia zjawiska poprzez wykazanie zależności między zmiennymi
zależnymi i niezależnymi.

8. Etapy projektu badawczego:

1. wybór i uzasadnienie hipotez badawczych

2. operacjonalizacja

3. wybór metody, technik, narzędzi badawczych

4. określenie populacji i dobór próby

5. przygotowanie narzędzi badawczych

6. realizacja badań

7. opracowanie wyników

8. raport końcowy

9. Pojęcia:

Konceptualizacja - przekład niejednoznacznych pojęć języka potocznego na precyzyjne przedmioty

badania o jasno zdefiniowanym i mierzalnym znaczeniu. Wynik konceptualizacji to pojęcie.

Desygnat – przedmioty oznaczone przez daną nazwę

treść (znaczenie) i zakres pojęć (zbiór desygnatów) – wyraźne i ostre

Pojęcia nieostre - o pewnej klasie przedmiotów nie potrafimy orzec, czy podpadają pod dane pojęcie,
czy nie. W życiu społecznym – konwencje, przepisy, prawo; w nauce – konwencja lub akceptacja
płynności

Pojęcia wieloznaczne – (?)

nazwy jednostkowe – terminy, które na mocy swojego znaczenia odnoszą się do pewnych
pojedynczych przedmiotów lub zdarzeń lub ich właściwości (np. Rewolucja Francuska)

nazwy ogólne – terminy, które oznaczają całe kategorie przedmiotów, ich klasy (np. powstania
chłopskie, grupa społeczna):

– historyczne – określone ramy czasowo-przestrzenne

– uniwersalne

10. Definiowanie pojęć:

Definiendum – elementy definiowane, termin definiowany

definiens – elementy definiujące, zwrot określający znaczenie danego terminu

grupa (definiendum) – zbiór ludzi połączonych wspólnotą więzi i poczuciem odrębności (definiens)

elementy opisowe treści pojęć – empirycznie sprawdzalne własności zdarzeń i przedmiotów

będących ich desygnatami

elementy ocenne treści pojęć – elementy nadające określone pozytywne lub negatywne zabarwienie
ocenne

funkcje opisowe wypowiedzi – źródło wiedzy o rzeczywistości, której dotyczy

funkcje ekspresyjne wypowiedzi – źródło wiedzy o stosunku mówiącego do przedmiotu wypowiedzi

definicje perswazyjne - przy definiowaniu jakiegoś pojęcia do jego definicji wybieramy ten zbiór
własności, który ma jednoznaczny – pozytywny lub negatywny – ładunek oceny

definicja częściowa – nie podaje warunku zarazem koniecznego i wystarczającego do tego, aby
pewien przedmiot (własność, zdarzenie) był desygnatem definiowanego pojęcia

11. Rodzaje definicji:

• nominalne (pojęciowe):

– sprawozdawcze, analityczne

– projektujące

• regulujące

• realne

12. Hipoteza – to przypuszczenie lub domysł naukowy tworzony w celu wyjaśnienia zdarzeń, faktu
lub zbioru faktów. Jest stawiana w sytuacji, gdy pewne zjawiska wymagają sprawdzenia i
uzasadnienia, dlatego też każda hipoteza musi być sprawdzona.

Funkcje hipotez:

 funkcja odkrywcza,

 funkcja wyjaśniająca,

 funkcja prewidystyczna,

 funkcja praktyczna.

Hipoteza powinna być (wymogi metodologiczne):

– nowa

– ogólna

– pojęciowo jasna

– wolna od sprzeczności wewnętrznych

– empirycznie sprawdzalna
– nie powinna być tautologią ani banałem

Typy hipotez:

cel – podstawowe i częściowe

zasięg – ogólne i szczegółowe

heurystyczne i robocze

wysoko-, średnio- i małoprawdopodobne

Zasady budowy hipotez:

Hipotezy powinny być

1. na tyle nowe, że wskazywałyby jakieś nieznane aspekty faktów, procesów itp.;

2. ogólne, czyli obejmujące swoim zakresem wszelkie fakty, procesy czy zjawiska, jakich
dotyczą;

3. pojęciowo jasne, tzn. wyrażone w ostrych, jednoznacznych terminach;

4. niesprzeczne wewnętrznie, zatem nie zawierające zdań sprzecznych ze sobą;

5. empirycznie sprawdzalne;

6. nie powinny być tautologią, ani banałem.

Inspiracje do hipotez:

(?)

13. Zmienne - dowolna cecha, która może przyjąć co najmniej dwie wartości

Zależne – Zmienna, co do której zakłada się, że jest powodowana przyczynowo lub uzależnionaod
innej zmiennej.

Niezależne - Zmienna, której wartości w analizie traktuje się jako dane i nie próbuje wyjaśniać.
Zakłada się, że zmienne niezależne determinują wartość zmiennych zależnych lub wpływają na nie.

Typologia zmiennych:

zmienne zero-jedynkowe

różny stopień natężenia cechy

zmienne wielowymiarowe

zmienne ciągłe i skokowe

14. Wskaźnik - to pewna właściwość, po której poznajemy, że dane zjawisko wystąpiło

Wskaźniki empiryczne – zarówno wskaźnik jak i indicatium dotyczą cech empirycznych czyli
bezpośrednio rozstrzygalnych na drodze obserwacji
Wskaźniki definicyjne – czyli takie, gdzie między badanym zjawiskiem a wskaźnikiem zachodzi relacja
tożsamości

Wskaźniki inferencyjne – mają miejsce wtedy gdy z występowaniem cechy bezpośrednio

obserwowalnej inferujemy coś o cesze nieobserwowalnej

Funkcje wskaźników w procesie badawczym:

(?)

15. Teoria naukowa – całość logicznie spoistych uogólnień, wywnioskowanych na podstawie

ustalonych faktów naukowych i powiązanych z dotychczasowym stanem nauki. Ma na celu
wyjaśnienie przyczyny lub układu przyczyn, warunków, okoliczności powstawania i określonego
przebiegu danego zjawiska. Jest podsumowaniem wyników szczegółowych pracy naukowej. Wieńczy
badania naukowe.

Budowa teorii:

(?)

Czym się różni teoria od innych sposobów poznania:

(?)

Krytyka teorii socjologicznej:

(?)

Podstawowe paradygmaty teorytyczne w socjologii:

 Funkcjonalizm
 Strukturalizm
 Teoria wymiany
 Interakcjonizm symboliczny
 Interpretatywizm
 Teoria konfliktu