Movable do

Solfège is de stelselmatige training van het muzikale gehoor door middel van zangoefeningen, waarbij de
melodie gezongen wordt zonder tekst en met gebruikmaking van alleen de namen van de noten. Het doel van
deze oefeningen is het muzikale gehoor te ontwikkelen en het muzikaal voorstellingsvermogen te vergroten.
Een van de manieren hiertoe is het gebruik van de movable-do methode. Vooral bij het improviseren is de
beheersing van deze methode van zeer groot nut.

Er bestaan globaal gezien twee verschillende solfège methodes – het absolute en het relatieve systeem,
respctievelijk fixed-do en movable-do genaamd. Absolute systemen worden doorgaans gebruikt in
Romaanstalige landen, relatieve systemen komen het meest voor in Angelsaksische gebieden.

Bij fixed-do heeft iedere noot een vaste notennaam. C (do) is steeds C (do), D (re) is steeds D (re) enz. ongeacht
de muzikale context of toonaard.
Bij het zingen van bijv. de afstand sol-do (reine kwart) wordt voorbij gegaan aan de functies van de noten sol en
do binnen de toonaard van het moment. Er wordt slechts gekeken naar het interval: een melodie is louter een
aaneenschakeling van intervallen.

Bij movable-do daarentegen wordt de te zingen notennaam bepaald door de functie binnen de toonaard. Zo is
de terts in een majeurtoonladder steeds 'mi' en de kwint steeds 'sol', ongeacht de toonaard (met voorbeeld).
Het referentiepunt is steeds de tonica (do), het tonaal centrum. Er wordt in dit systeem uitgegaan van
functionaliteit, van een relatie tot de toonaard in kwestie.

In fixed-do methodes is het gebruikelijk om voor de chromatische alteratie van een noot dezelfde notennaam te
gebruiken: do en do# worden beide als 'do gezongen.

Bij movable-do daarentegen heeft iedere chromatische gealtereerde noot zijn eigen syllabe (voorbeeld).

Voor # wordt het achtervoegsel 'i' gebruikt (do# = di), en voor een mol 'e' (mib = me). Sol# is derhalve 'si' – de
reden waarom de ons bekende 'si' als 'ti' gezongen wordt. Reb wordt 'ra'.

De tonica is steeds 'do'. Dit geld voor zwel majeur als mineur toonaarden, bijv. C mineur (voorbeeld), en
eveneens voor modale systemen zoals bijv. D lydisch (voorbeeld). De referentietoonladder voor de bepaling
van de notennamen is steeds de majeurtoonladder.

Musici hebben in feite kennis van beide systemen nodig. De absolute mehtode heeft het meest nut op het
instrument: de noot C (do is steeds de noot C ongeacht de toonaard. In instrument- en ensemblelessen wordt
steeds het absolute systeem gehanteerd bij het lezen.

De relatieve methode is het meest aangewezen bij het op zicht zingen en om functioneel te leren horen – waar
situeert de noot zich binnen de gegeven toonaard! Dit naar analogie met het leren horen van de akkoorden in
een akkoordprogressie – ook hier wordt in graden en functies gedacht; Relatief horen bevordert de
inzichtelijkheid en het voorstellingsvermogen en komt voor de improvisatie, interactie en het compositieproces
ten goede.

De vier stappen om een melodie te studeren:

1. Zeg de notennamen hardop – iedere noot in gelijk tempo.
2. Zeg de notennamen in het aangegeven ritme.
3. Zing de melodie met de notennamen – iedere noot in gelijk tempo.
4. Zing de melodie met de notennamen in het aangegeven ritme.
Oefen iedere stap eerst in een langzaam tempo. Tijdens stap 3 is het belangrijk dat je iedere volgende toon eerst
probeert voor te stellen alvorens hem te zingen. Dit is het zogenaamde innerlijke gehoor. Het is aan te bevelen
om af en toe te verifiëren bijv. aan de piano of je nog steeds op de juiste toonhoogte zit en geen fout hebt
gemaakt.
Goede voorbereidende oefeningen zijn studies waarbij alleen de notennamen gegeven worden, zonder de
additionele moeilijkheid van het lezen van specifieke noten in een bepaalde toonaard.

Do Fa Mi Do Re La Sol // Fa Re Mi Do Me Do Fi //
Sol La Si Do Te Le Sol // Fa Re Mi Do Me Ra Do

Het is aan te raden om tijdens elke zangoefening steeds de maat te slaan. Een sterk besef van de juiste ritmische
plaatsing van iedere noot is van groot belang hetgeen door systematisch te takteren alleen maar verstevigd zal
worden.