6/19/2019 POLATLI VE ÇEVRESİNDE YAŞAYAN KIRIM TATAR TÜRKLERİ- AKIN LAÇİNER – Tebriz Araştırmaları Enstitüsü

POLATLI VE ÇEVRESİNDE
YAŞAYAN KIRIM TATAR TÜRKLERİ-
AKIN LAÇİNER
October 5, 2017 KÜLTÜR 1,086 Görüntülemeler

Giriş

Ankara ili Polatlı ilçesi Kırım Türkü nüfusunun

yoğunlukta olduğu yerlerdendir. Bölgenin

sosyal ve ekonomik hayatında yoğun bir

şekilde yer alan Kırım Türkleri, 19. yüzyılın sonu 20. yüzyılın başları olmak

üzere Dobruca üzerinden bölgeye gelmiştir. Bölgede yaşayan Kırım Türklerinin

tanıtımına dair güncel veriler ve gözlemler ışığında bu çalışma yapılmıştır.

Kırım Türklerinin Göç Tarihi

Karadeniz’in kuzeyindeki Türk devletleri arasında Kırım Hanlığı tarihinin önemi

çok büyüktür. Bir kere bu devlet Altın Ordu kalıntısı diğer Türk devletleri ve
zümrelerinden en büyüğü ve devamlısı, ve en son olarak Ruslar tarafından

ortadan kaldırılanıdır. Diğer yandan Kırım Hanlığı birçok bakımdan Altın

Orda’nun devamı mahiyetinde olup, eski Türk ve Moğol teşkilat ve etnik

hususiyetlerini de muhafaza etmiştir. Nihayet bu Türk Hanlığı, Osmanlı

Devleti’nin himayesinde olması ve Türkiye’ye coğrafî yakınlığı itibariyle, İdil

boyundaki Türk kavimlerine nisbetle Osmanlı-Türk tesirine daha çok mazur

kalmıştır (Kurat 1972: 203).

Altın Orda Devleti döneminde de önemli bir merkez olan Kırım, XV. Yüzyılın ilk

yarısında Altın Orda Devleti’nin dağılma sürecinde müstakil bir hanlık haline

tebaren.org/?p=1174 1/6
6/19/2019 POLATLI VE ÇEVRESİNDE YAŞAYAN KIRIM TATAR TÜRKLERİ- AKIN LAÇİNER – Tebriz Araştırmaları Enstitüsü

gelmiştir. XIV. Yüzyılda Hacı Giray Han tarafından kurulan Kırım Hanlığı, kısa

zaman içinde Kırım yarımadasının dışına taşmış ve I. Mengli Giray Han kendi

arzusuyla Fatih Sultan Mehmet zamanında Osmanlı İmparatorluğu’na ilhak

edilmiştir.(Yüksel 2007: 813). 1774 yılında Osmanlı İmparatorluğu ve Rus

Çarlığı arasında imzalanan Küçük Kaynarca Anlaşmasından 9 sene sonra, 8

Nisan 1783’te Potemkin komutasındaki Rus ordusu, çoluk çocuk ayırt etmeden

30.000 Kırımlı’yı katletmiş ve Kırım, Çarlığın bir vilayeti haline gelmiştir (İnalcık

1976: 949). Kırım Türkleri bu tarihten sonra, büyük kitleler halinde “Ak Toprak”
dedikleri Osmanlı topraklarına göç ederler (Yüksel 2007: 813). 1785’ten 1800

yılına kadar Kırım’dan Türkiye’ye yarım milyon insan göçmüştür. 1812 ve 1828
yıllarında 200.000 insan daha göçmüştür. Rus muhacirlerine ve dış

memleketlerden getirilen Hristiyan kolonistlere Rus hükumeti toprak

üleştirirken, Kefeli Türklerden kendilerine de verilmesi için başvuranlara şu

cevap verilmiştir: “Siz toprak istiyorsanız Orenburg vilayetine göçünüz!” Bu

sebeple 1860, 1861 ve 1862 yıllarında Kırım’dan “Ak toprak” ülkelerine göçen

Türklerin sayısı, Tavride vilayet müdürlüğünün devlet mülkleri dairesi

dosyalarından çıkarılan istatistik bilgilere göre, 101.605 kadın ve 126.022 erkek

olmak üzere 227.627 kişi idi. Daha sonraki göç hareketleri 1874, 1893 ve 1902
tarihlerinde gerçekleşmiş görünmektedir (Ülküsal 1976: 1149).

Dobruca’ya çeşitli tarihlerde gelen Kırım Türklerinin son büyük göçü, Kırım

Harbinden sonra (1856)’da gerçekleşmiştir. Osmanlı Devleti, Nusret Bey’i 1861

senesinde Kırımlı Türkleri Dobruca’ya iskânla vazifelendirmiştir. 1855’te

Dobruca’ya 16 bin Kırım Türkünün yerleştirilmiştir (Ekrem 1976: 1605).

Polatlı ve Çevresinde Yaşayan Kırım Türkleri

tebaren.org/?p=1174 2/6
6/19/2019 POLATLI VE ÇEVRESİNDE YAŞAYAN KIRIM TATAR TÜRKLERİ- AKIN LAÇİNER – Tebriz Araştırmaları Enstitüsü

Kırım Türkleri, 19. yüzyılın sonları, 20. Yüzyılın başlarında Türkiye’nin çeşitli

bölgelerine ek olarak Ankara ili Polatlı ilçesi ve idarî olarak Polatlı’ya bağlı olan
çevresindeki Eskipolatlı, Sakarya(Tırnaksız), Karakaya, Karakuyu, Karayavşan,

Yenidoğan, Toydemir, Tatlıkuyu köylerine gelip yerleşmişler ve bu köylere ek

olarak Polatlı ilçe merkezinde hayatlarını idame ettirmektedir.

Günümüzde nüfusları hakkında kesin bir sayı olmamasına rağmen, Polatlı

Kırım Derneği başkanı Ali Sait Temurer’e göre 10-15 bin civarında Kırım Türkü

Polatlı’da yaşamaktadır. Genellikle büyük arazilere sahip çiftçiler olan Kırım

Türkleri, Polatlı’nın topraklarının ıslahında da büyük rol oynamışlardır. Bölgenin
kurak oluşu, genellikle sadece buğday, arpa, yulaf tarımına izin vermektedir.

1950’lerde makineli tarım bölgeye gelmeden önce, Kırım Tatarları sayesinde

bölgede tarımsal ıslah amacıyla kullanılan öküz arabalarını sürme işi

bırakılmaya başlanmış, angış arabası dedikleri at arabalarıyla tarlaların

sürülme işlemlerini kolaylaştırmışlar, bölgenin kalkınmasında büyük rol

oynamışlardır.

Kırım Türklerinin Polatlı’da yaşadıkları köyler günümüzde çok az bir nüfusa

sahiptir. Kış geldiği zaman köylerin nüfusu 4-5 haneye kadar düşmekte, Kırım

Türkleri genellikle Polatlı merkezdeki evlerine dönmektedir. Köylerdeki sabit

nüfusu oluşturan kişiler genellikle hayvancılık yapan kişilerdir. Bunlara ek

olarak büyük yerleşim yerlerine doğru göç olmadan önce her köyde okulun
olduğu bilinmektedir. Eğitime verilen önemin yüksekliği, çalışkan oluşları gibi

sebeplerle Kırım Türkleri Türkiye’nin ve dünyanın çeşitli yerlerine göç

etmişlerdir.

tebaren.org/?p=1174 3/6
6/19/2019 POLATLI VE ÇEVRESİNDE YAŞAYAN KIRIM TATAR TÜRKLERİ- AKIN LAÇİNER – Tebriz Araştırmaları Enstitüsü

Bölgedeki Kırım Türklerinin köyleri genellikle kerpiç evlerden oluşmaktadır.

Bütün köylerin temiz ve bakımlı oluşu, evlerin mimarisine de yansımaktadır.

Günümüzde köylerin nüfusu azalmasına rağmen sürekli bakım isteyen kerpiç

evler genellikle temiz ve iyi durumdadır. Eski zamanlarda göçmekte olan

Tatarlar için konaklamaları için yapılmış ayrı bir oda bulunmaktadır. Bu

muhacirler, istedikleri kadar orada kaldıktan sonra yollarına devam ederler. Bu

da Kırım Türklerinin misafirperverliklerini göstermesinin yanı sıra, geçmişte

yaşadıkları sıkıntılı durumu başkalarının yaşamaması için ne kadar

yardımsever olduklarını göstermektedir.

Kıpçak Türkçesinin bir lehçesi konumundaki Kırım Türkçesi konuşuru Kırım

Türkleri, iki lehçelidir. Tarafımca yapılan araştırmalardan görüldüğü üzere,

genellikle köylerde yaşayan 60 yaş üstü grup Kırım Türkçesini Türkiye

Türkçesiyle karıştırarak konuşmaktadır. Yaş grubu aşağıya doğru çekildikçe

Kırım Türkçesinin konuşulma oranı düşmektedir. Kırım Türkleri arasında eğitim

seviyesinin yüksek oluşu, büyük yerleşim yerlerine doğru göçlere zorlamış ve

bu sebeple Kırım Türkçesi diyalekt alanından kopmalar meydana gelmiş ve

Türkiye Türkçesi baskın lehçe konumuna geçmiştir.

Kurtuluş Savaşı zamanında Yunanlıların işgal ettikleri topraklar arasında Kırım

Türklerinin köyleri de bulunmaktadır. Sakarya Meydan Savaşında Çal Dağı’nın

eteğinde bulunan idarî olarak günümüzde Haymana’ya bağlı olan Ahırlıkuyu

Köyü, bir müddet Yunanlıların işgali altında kalmıştır. Köy halkının aktardığına
göre, Kırım Türkleri şehitler vermiş, savaşamayacak durumda olanları da Türk

ordusuna maddî-manevî desteğini esirgememiştir. Bir diğer Yunanlıların işgal

ettiği yer, Toydemir Köyüdür. Toydemir Köyüne kadar gelen Yunan işgal

ordusu, belirli bir süre sonra Toydemir Tepesinden atılmıştır. Bölgedeki Kırım
tebaren.org/?p=1174 4/6
6/19/2019 POLATLI VE ÇEVRESİNDE YAŞAYAN KIRIM TATAR TÜRKLERİ- AKIN LAÇİNER – Tebriz Araştırmaları Enstitüsü

Türkleri, canlarını kurtarmak için Karakaya Köyü’ne sığınmak zorunda

kalmışlardır.

Sonuç

İsmail Bey Gaspıralı, Müstecib Ülküsal, Edige Kırımal, Şevki Bektöre gibi
büyük fikir adamlarını yetiştiren Kırım Türkleri, Osmanlı İmparatorluğu

döneminden başlayarak, “Ak topraklar” dedikleri Türkiye Cumhuriyeti

topraklarına göç etmişler, Türkiye Cumhuriyeti’nin kalkınması için büyük

çabalar sarf etmişlerdir. Birçoğunun beyaz yakalı olmasının yanı sıra, genellikle
çiftçilik yapan Kırım Türklerini Polatlı ve çevresindeki arazinin elverişsiz oluşu

yıldırmamış, tarımda uyguladıkları yöntemlerle büyük ve kurak araziyi bayındır

hale getirmiş, bölgenin “Anadolu’nun buğday ambarı”na dönüşmesinde birinci

dereceden katkı sağlamışlardır. Bölgedeki Kırım Türkleri arasında yaptığım

araştırmalar döneminde gözlemlediğim kadarıyla, Kırım’a karşı büyük bir özlem

duyulmaktadır ve Türkiye de Kırım Türkleri için “vatan” konumundadır.

Hayatında Kırım’a hiç gitmemiş Kırım Türkleri bile o özlemi yaşamakta,

Kırım’da tekrardan yaşayacakları günü beklemektedir.

Kaynaklar

EKREM, M. A. (1976) Kırım ve Nogay Türklerinin Osmanlı Devrinde

Dobruca’ya ve Tüm Rumeli’ye Geçmeleri ve Yerleşmeleri, VIII. Türk Tarih

Kongresi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay. Sf: 1559-1606.

İNALCIK H. (1976), Kırım Hanlığı, Türk Dünyası El Kitabı, Ankara: Türk

Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay., sf. 943-954

tebaren.org/?p=1174 5/6
6/19/2019 POLATLI VE ÇEVRESİNDE YAŞAYAN KIRIM TATAR TÜRKLERİ- AKIN LAÇİNER – Tebriz Araştırmaları Enstitüsü

KURAT A.N. (1972) IV. XVIII. Yüzyıllarda Karadeniz Kuzeyindeki Türk

Kavimleri ve Devletleri, Ankara: Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yay.

ÜLKÜSAL M. (1976), Kırım Türkleri, Türk Dünyası El Kitabı, Ankara: Türk

Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yay., sf. 1140-1153

YÜKSEL Z. (2007) Kırım-Tatar Türkçesi, (ed.) Ercilasun A.B., Türk Lehçeleri

Grameri, Ankara: Akçağ Yay.

Yazar: Akın Laçiner- Tebriz Araştırmaları Enstitüsü Uzmanı

tebaren.org/?p=1174 6/6