Μαθηματικό τυπολόγιο

Ορισμοί Σειρές
𝑛 𝑛 𝑛
ανν ∃ θετικοί 𝑐, 𝑛0 ώστε 0 ≤ 𝑛(𝑛 + 1) 𝑛(𝑛 + 1)(2𝑛 + 1) 𝑛2 (𝑛 + 1)2
𝑓(𝑛) = 𝑂(𝑔(𝑛)) ∑𝑖= , ∑ 𝑖2 = , ∑ 𝑖3 = .
𝑓(𝑛) ≤ 𝑐𝑔(𝑛) ∀𝑛 ≥ 𝑛0 . 𝑖=1 2 𝑖=1 6 𝑖=1 4
ανν ∃ θετικοί 𝑐, 𝑛0 ώστε Γενικά:
𝑓(𝑛) = Ω(𝑔(𝑛))
𝑓(𝑛) ≥ 𝑐𝑔(𝑛) ≥ 0 ∀𝑛 ≥ 𝑛0 .
𝑛 𝑛
𝑚 1
iff 𝑓(𝑛) = 𝑂(𝑔(𝑛)) και 𝑓(𝑛) = ∑𝑖 = [(𝑛 + 1)𝑚+1 − 1 − ∑ ((𝑖 + 1)𝑚+1 − 𝑖 𝑚+1 − (𝑚 + 1)𝑖 𝑚 )]
𝑓(𝑛) = Θ(𝑔(𝑛)) 𝑖=1 𝑚+1 𝑖=1
Ω(𝑔(𝑛)).
𝑛−1 𝑚
𝑚 1 𝑚+1
𝑓(𝑛) = 𝑜(𝑔(𝑛)) ανν lim𝑛→∞ 𝑓(𝑛)/𝑔(𝑛) = 0. ∑𝑖 = ∑ ( ) 𝐵𝑘 𝑛𝑚+1−𝑘 .
𝑖=1 𝑚+1 𝑘=0 𝑘
lim 𝑎 =𝑎 ανν ∀𝜖 > 0, ∃𝑛0 ώστε |𝑎 𝑛 −𝑎| <
𝑛→∞ 𝑛 𝜖, ∀𝑛 ≥ 𝑛0 . Γεωμετρικές σειρές:
𝑛 ∞ ∞
ο ελάχιστος 𝑏 ∈ ℝ ώστε 𝑏 ≥ 𝑠, 𝑖 𝑐 𝑛+1 − 1 𝑖 1 𝑖 𝑐
sup 𝑆 ∑𝑐 = , 𝑐 ≠ 1, ∑𝑐 = , ∑𝑐 = , |𝑐| < 1,
∀𝑠 ∈ 𝑆 . 𝑖=0 𝑐−1 𝑖=0 1−𝑐 𝑖=1 1−𝑐
𝑛 ∞
𝑖 𝑛𝑐 𝑛+2 − (𝑛 + 1)𝑐 𝑛+1 + 𝑐 𝑖 𝑐
ο μέγιστος 𝑏 ∈ ℝ ώστε 𝑏 ≤ 𝑠, ∑ 𝑖𝑐 = , 𝑐 ≠ 1, ∑ 𝑖𝑐 = , |𝑐| < 1.
inf 𝑆 (𝑐 − 1)2 (1 − 𝑐)2
∀𝑠 ∈ 𝑆 . 𝑖=0 𝑖=0

lim inf 𝑎 𝑛 lim inf{𝑎 𝑖 ∣ 𝑖 ≥ 𝑛, 𝑖 ∈ ℕ}. Αρμονικές σειρές:

𝑛→∞ 𝑛→∞
𝑛 𝑛
1 𝑛(𝑛 + 1) 𝑛(𝑛 − 1)
lim sup 𝑎 𝑛 lim sup{𝑎 𝑖 ∣ 𝑖 ≥ 𝑛, 𝑖 ∈ ℕ}. 𝐻𝑛 = ∑ , ∑ 𝑖𝐻𝑖 = 𝐻𝑛 − .
𝑛→∞ 𝑛→∞ 𝑖=1 𝑖 𝑖=1 2 4
𝑛 𝑛
𝑖 𝑛+1 1
∑ 𝐻𝑖 = (𝑛 + 1)𝐻𝑛 − 𝑛, ∑( ) 𝐻𝑖 = ( ) (𝐻𝑛+1 − ).
𝑛 Συνδυασμοί: Πλήθος 𝑘 υποσυ- 𝑖=1 𝑖=1 𝑚 𝑚+1 𝑚+1
( ) νόλων μεγέθους 𝑛 συνόλου.
𝑘

𝑛
Αριθμοί Stirling (1ου είδους): 1. ( ) =
𝑛 𝑛!
2. ∑ ( ) = 2𝑛
𝑛
3. ( ) = (
𝑛 𝑛
)
𝑛
[ ] Διευθετήσεις συνόλου 𝑛 στοι- 𝑘 (𝑛 − 𝑘)!𝑘! 𝑘=0 𝑘 𝑘 𝑛−𝑘
𝑘
χείων σε 𝑘 κύκλους. 𝑛 𝑛 𝑛−1 𝑛 𝑛−1 𝑛−1
ου
4. ( ) = ( ) 5. ( ) = ( )+( )
Αριθμοί Stirling (2 είδους): 𝑘 𝑘 𝑘−1 𝑘 𝑘 𝑘−1
𝑛
[ ] Διαμερίσεις συνόλου 𝑛 στοι- 𝑛
𝑘 𝑛 𝑚 𝑛 𝑛−𝑘 𝑟+𝑘 𝑟+𝑛+1
χείων σε 𝑘 μη κενά σύνολα. 6. ( )( ) = ( )( ) 7. ∑ ( )=( )
𝑚 𝑘 𝑘 𝑚−𝑘 𝑘=0 𝑘 𝑛
1ης τάξης αριθμοί Euler: Με- 𝑛
𝑘 𝑛+1 𝑛
𝑟 𝑠 𝑟+𝑠
𝑛
⟨ ⟩ ταθέσεις των 𝜋1 𝜋2 … 𝜋𝑛 στο 8. ∑ ( )=( ) 9. ∑ ( ) ( )=( )
𝑘 𝑘=0 𝑚 𝑚+1 𝑘=0 𝑘 𝑛−𝑘 𝑛
{1, 2, … , 𝑛} με 𝑘 αυξήσεις.
𝑛 𝑘−𝑛−1 𝑛 𝑛 𝑛
10. ( ) = (−1)𝑘 ( ) 11. [ ] = [ ] = 1 12. [ ] = 2𝑛−1 − 1
𝑘 𝑘 1 𝑛 2
𝑛 2ης τάξης αριθμοί Euler.
⟪ ⟫
𝑘 𝑛 𝑛−1 𝑛−1
13. [ ] = 𝑘 [ ]+[ ]
𝑘 𝑘 𝑘−1
Αριθμοί Catalan: Δυαδικά δέ-
𝐶𝑛
ντρα με 𝑛 + 1 κορυφές.

𝑛 𝑛 𝑛 𝑛 𝑛 𝑛 𝑛−1 𝑛−1
14. [ ] = (𝑛 − 1)! 15. [ ] = (𝑛 − 1)!𝐻𝑛−1 16. [ ] = 1 17. [ ] ≥ [ ] 18. [ ] = (𝑛 − 1) [ ]+[ ]
1 2 𝑛 𝑘 𝑘 𝑘 𝑘 𝑘−1
𝑛
𝑛 𝑛 𝑛 𝑛 1 2𝑛 𝑛 𝑛 𝑛 𝑛
19. [ ]=[ ]=( ) 20. ∑ [ ] = 𝑛! 21. 𝐶𝑛 = ( ) 22. ⟨ ⟩ = ⟨ ⟩=1 23. ⟨ ⟩ = ⟨ ⟩
𝑛−1 𝑛−1 2 𝑘=0 𝑘 𝑛+1 𝑛 0 𝑛−1 𝑘 𝑛−1−𝑘
𝑛 𝑛−1 𝑛−1 0 1 αν k=0, 𝑛
24. ⟨ ⟩ = (𝑘 + 1) ⟨ ⟩ + (𝑛 − 𝑘) ⟨ ⟩ 25. ⟨ ⟩ = { 26. ⟨ ⟩ = 2𝑛 − 𝑛 − 1
𝑘 𝑘 𝑘−1 𝑘 0 αλλιώς 1
𝑛 𝑚
𝑛 𝑛+1 𝑛 𝑥+𝑘 𝑛 𝑛+1
27. ⟨ ⟩ = 3𝑛 − (𝑛 + 1)2𝑛 + ( ) 28. 𝑥𝑛 = ∑ ⟨ ⟩ ( ) 29. ⟨ ⟩= ∑ ( ) (𝑚 + 1 − 𝑘)𝑛 (−1)𝑘
2 2 𝑘=0 𝑘 𝑛 𝑚 𝑘=0 𝑘
𝑛 𝑛
𝑛 𝑛 𝑘 𝑛 𝑛 𝑛−𝑘 𝑛 𝑛
30. 𝑚! [ ] = ∑ ⟨ ⟩( ) 31. ⟨ ⟩ = ∑ [ ]( ) (−1)𝑛−𝑘−𝑚 𝑘! 32. ⟪ ⟫ = 1 33. ⟪ ⟫ = 0 για 𝑛 ≠ 0
𝑚 𝑘=0 𝑘 𝑛 − 𝑚 𝑚 𝑘=0 𝑘 𝑚 0 𝑛
𝑛
𝑛 𝑛−1 𝑛−1 𝑛 (2𝑛)𝑛 𝑥 𝑛
𝑛 𝑥+𝑛−1−𝑘
34. ⟪ ⟫ = (𝑘 + 1) ⟪ ⟫ + (2𝑛 − 1 − 𝑘) ⟪ ⟫ 35. ∑ ⟪ ⟫ = 36. [ ] = ∑ ⟪ ⟫( )
𝑘 𝑘 𝑘−1 𝑘=0 𝑘 2𝑛 𝑥−𝑛 𝑘=0 𝑘 2𝑛
𝑛
𝑛+1 𝑛 𝑘 𝑘
37. [ ] = ∑ ( ) [ ] = ∑ [ ] (𝑚 + 1)𝑛−𝑘 .
𝑚+1 𝑘 𝑘 𝑚 𝑘=0 𝑚

1
 Μαθηματικό τυπολόγιο
Ταυτότητες (συνέχεια) Δέντρα
𝑛 𝑛 𝑛
𝑛+1 𝑛 𝑘 𝑘 1 𝑘 𝑥 𝑛 𝑥+𝑘 Κάθε δέντρο 𝑛 κορυφών
38. [ ] = ∑ [ ] ( ) = ∑ [ ] 𝑛𝑛−𝑘 = 𝑛! ∑ [ ] 39. [ ] = ∑ ⟪ ⟫( )
𝑚+1 𝑘 𝑘 𝑚 𝑘=0 𝑚 𝑘=0 𝑘! 𝑚 𝑥−𝑛 𝑘=0 𝑘 2𝑛 έχει 𝑛 − 1 ακμές.

𝑛 𝑛 𝑘+1 𝑛 𝑛+1 𝑘 Ανισότητα Kra : Αν το

40. [ ] = ∑( )[ ] (−1)𝑛−𝑘 41. [ ] = ∑[ ]( ) (−1)𝑚−𝑘 βάθος των φύλλων ενός
𝑚 𝑘 𝑘 𝑚 +1 𝑚 𝑘 𝑘+1 𝑚
δυαδικού δέντρου είναι
𝑚 𝑚
𝑚+𝑛+1 𝑛+𝑘 𝑚+𝑛+1 𝑛+𝑘 𝑑1 , … , 𝑑𝑛 :
42. [ ] = ∑ 𝑘[ ] 43. [ ] = ∑ 𝑘(𝑛 + 𝑘) [ ]
𝑚 𝑘=0 𝑘 𝑚 𝑘=0 𝑘
𝑛
𝑛 𝑛+1 𝑘 𝑛 𝑛+1 𝑘 −𝑑
] (−1)𝑚−𝑘 ] (−1)𝑚−𝑘 , ∑ 2 𝑖 ≤ 1,
44. ( ) = ∑[ ][ 45. (𝑛 − 𝑚)! ( ) = ∑[ ][ for 𝑛 ≥ 𝑚
𝑖=1
𝑚 𝑘 𝑘+1 𝑚 𝑚 𝑘 𝑘+1 𝑚
𝑛 𝑚−𝑛 𝑚+𝑛 𝑚+𝑘 𝑛 𝑚−𝑛 𝑚+𝑛 𝑚+𝑘 και η ισότητα ισχύει αν
46. [ ] = ∑( )( )[ ] 47. [ ] = ∑( )( )[ ]
𝑛−𝑚 𝑘 𝑚+𝑘 𝑛+𝑘 𝑘 𝑛−𝑚 𝑘 𝑚+𝑘 𝑛+𝑘 𝑘 κάθε εσωτερικός κόμβος
έχει 2 απογόνους.
𝑛 ℓ+𝑚 𝑘 𝑛−𝑘 𝑛 𝑛 ℓ+𝑚 𝑘 𝑛−𝑘 𝑛
48. [ ]( ) = ∑[ ][ ]( ) 49. [ ]( ) = ∑[ ][ ]( ).
ℓ+𝑚 ℓ 𝑘 ℓ 𝑚 𝑘 ℓ+𝑚 ℓ 𝑘 ℓ 𝑚 𝑘

Αναδρομικές σχέσεις
Κύρια μέθοδος: Γεννήτριες συναρτήσεις:
1(𝑇(𝑛) − 3𝑇(𝑛/2) = 𝑛)
1. Πολλαπλασιάστε και τις δύο πλευ-
𝑇(𝑛) = 𝑎𝑇(𝑛/𝑏)+𝑓(𝑛), 𝑎 ≥ 1, 𝑏 > 1
3(𝑇(𝑛/2) − 3𝑇(𝑛/4) = 𝑛/2) ρές της εξίσωσης με 𝑥𝑖 .
Αν ∃𝜖 > 0 ώστε 𝑓(𝑛) = 𝑂(𝑛log𝑏 𝑎−𝜖 ) ⋮ ⋮ ⋮ 2. Αθροίστε και τις δύο πλευρές ως
τότε 𝑇(𝑛) = Θ(𝑛log𝑏 𝑎 ). log2 𝑛−1 (𝑇(2) προς τα 𝑖 για τα οποία η εξίσωση
Αν 𝑓(𝑛) = Θ(𝑛log𝑏 𝑎 ) τότε 3 − 3𝑇(1) = 2)
είναι σωστή.
𝑇(𝑛) = Θ(𝑛log𝑏 𝑎 log2 𝑛). Έστω ότι 𝑚 = log2 𝑛. Αθροίζοντας στα αρι- 3. Επιλέξτε μια γεννήτρια συνάρτη-
στερά παίρνουμε 𝑇(𝑛) − 3𝑚 𝑇(1) = 𝑇(𝑛) − ση 𝐺(𝑥). Συνήθως 𝐺(𝑥) = ∑∞ 𝑖
𝑖=0 𝑥 𝑔𝑖 .
Αν ∃𝜖 > 0 ώστε 𝑓(𝑛) = Ω(𝑛log𝑏 𝑎+𝜖 ), 3𝑚 = 𝑇(𝑛) − 𝑛𝑘 όπου 𝑘 = log2 3 ≈ 1,58496. 4. Ξαναγράψτε την εξίσωση ως προς
και ∃𝑐 < 1 ώστε 𝑎𝑓(𝑛/𝑏) ≤ 𝑐𝑓(𝑛) για Αθροίζοντας στα δεξιά παίρνουμε τη γεννήτρια συνάρτηση 𝐺(𝑥).
μεγάλα 𝑛, τότε 𝑚−1 𝑚−1 𝑖 5. Λύστε ως προς 𝐺(𝑥).
𝑛 3
𝑇(𝑛) = Θ(𝑓(𝑛)). ∑ 3𝑖 = 𝑛 ∑ ( ) . 6. Ο συντελεστής του 𝑥𝑖 στη 𝐺(𝑥) είναι
𝑖=0 2𝑖 𝑖=0 2
𝑔𝑖 .
Αντικατάσταση (παράδειγμα): Θε- 3
Έστω ότι 𝑐 = . Τότε έχουμε Παράδειγμα:
ωρήστε την ακόλουθη αναδρομική 2
σχέση 𝑚−1 𝑔𝑖+1 = 2𝑔𝑖 + 1, 𝑔0 = 0.
𝑐𝑚 − 1
𝑖 𝑛 ∑ 𝑐𝑖 = 𝑛 ( )
𝑇𝑖+1 = 22 ⋅ 𝑇𝑖2 , 𝑇1 = 2. 𝑖=0 𝑐−1 Πολλαπλασιάζουμε και αθροίζουμε:
𝑖 𝑖 𝑖
Παρατηρήστε ότι 𝑇𝑖 είναι πάντα δύ- = 2𝑛(𝑐 log2 𝑛 − 1) ∑ 𝑔𝑖+1 𝑥 = ∑ 2𝑔𝑖 𝑥 + ∑ 𝑥 .
𝑖≥0 𝑖≥0 𝑖≥0
ναμη του δύο. Έστω ότι 𝑡𝑖 = log2 𝑇𝑖 . = 2𝑛(𝑐 (𝑘−1) log𝑐 𝑛 − 1)
𝑖
Τότε έχουμε Επιλέγουμε 𝐺(𝑥) = ∑𝑖≥0 𝑥 𝑔𝑖 . Ξαναγρά-
= 2𝑛𝑘 − 2𝑛, φουμε ως προς 𝐺(𝑥):
𝑖
𝑡𝑖+1 = 2 + 2𝑡𝑖 , 𝑡1 = 1.
και άρα 𝑇(𝑛) = 3𝑛𝑘 − 2𝑛. Πλήρεις αναδρομι- 𝐺(𝑥) − 𝑔0
Έστω ότι 𝑢𝑖 = 𝑡𝑖 /2 . Διαιρώντας και 𝑖 = 2𝐺(𝑥) + ∑ 𝑥𝑖 .
κές σχέσεις μπορούν να γραφτούν μερικώς 𝑥 𝑖≥0
τις δύο πλευρές της προηγούμενης με ως εξής (παράδειγμα): Θεωρήστε την
2𝑖+1 παίρνουμε Απλοποιούμε:
𝑖−1
𝐺(𝑥) 1
𝑡𝑖+1 2𝑖 𝑡𝑖 𝑇𝑖 = 1 + ∑ 𝑇𝑗 , 𝑇0 = 1. = 2𝐺(𝑥) + .
= + . 𝑗=0 𝑥 1−𝑥
2𝑖+1 2𝑖+1 2𝑖
Παρατηρήστε ότι Λύνουμε ως προς 𝐺(𝑥):
Αντικαθιστώντας βρίσκουμε
𝑖 𝑥
1 1 𝐺(𝑥) = .
𝑢𝑖+1 = + 𝑢𝑖 , 𝑢1 = , 𝑇𝑖+1 = 1 + ∑ 𝑇𝑗 . (1 − 𝑥)(1 − 2𝑥)
2 2
𝑗=0
που απλά είναι 𝑢𝑖 = 𝑖/2. Έτσι βρί- Αναπτύσσουμε χρησιμοποιώντας σε
Αφαιρώντας βρίσκουμε άθροισμα κλασμάτων:
σκουμε ότι 𝑇𝑖 έχει κλειστή μορφή 𝑇𝑖 =
𝑖−1 𝑖 𝑖−1
2𝑖2 . 2 1
𝑇𝑖+1 − 𝑇𝑖 = 1 + ∑ 𝑇𝑗 − 1 − ∑ 𝑇𝑗 𝐺(𝑥) = 𝑥 ( − )
Αθροίσμα παραγόντων (παράδ.): 𝑗=0 𝑗=0 1 − 2𝑥 1−𝑥
Θεωρήστε την αναδρομική σχέση
= 𝑇𝑖 . = 𝑥 (2 ∑ 2𝑖 𝑥𝑖 − ∑ 𝑥𝑖 )
𝑇(𝑛) = 3𝑇(𝑛/2) + 𝑛, 𝑇(1) = 1. 𝑖≥0 𝑖≥0
Άρα 𝑇𝑖+1 = 2𝑇𝑖 = 2𝑖+1 .
𝑖+1 𝑖+1
Μεταφέρουμε όλους τους όρους με 𝑇 = ∑ (2 − 1)𝑥 .
𝑖≥0
στα αριστερά
Οπότε 𝑔𝑖 = 2𝑖 − 1.
𝑇(𝑛) − 3𝑇(𝑛/2) = 𝑛.

Τώρα αναπτύξτε την αναδρομή και

επιλέξτε έναν παράγοντα που κάνει
την αριστερή πλευρά τηλεσκοπική.

2
 Μαθηματικό τυπολόγιο

1+√5 1−√5
𝜋 ≈ 3,14159, 𝑒 ≈ 2,71828, 𝛾 ≈ 0,57721, 𝜙= ≈ 1,61803, 𝜙̂ = ≈ −0,61803
2 2

𝑖 2𝑖 𝑝𝑖 General Probability

1 2 2 Αριθμοί Bernoulli (𝐵𝑖 = 0, περιττό 𝑖 ≠ 1): Συνεχείς κατανομές:

2 4 3 1 1 1 Αν
𝐵 0 = 1, 𝐵 1 = − , 𝐵 2 = , 𝐵4 = − , 𝑏
3 8 5 2 6 30 ℙ[𝑎 < 𝑋 < 𝑏] = ∫ 𝑝(𝑥) 𝑑𝑥,
1 1 5
𝐵6 = , 𝐵8 = − , 𝐵10 = . 𝑎
4 16 7 42 30 66 τότε 𝑝 είναι η συνάρτηση πυκνότητας πιθα-
5 32 11 Αλλαγή βάσης, τύπος τριωνύμου: νότητας της 𝑋 . Αν
ℙ[𝑋 < 𝑎] = 𝑃(𝑎),
6 64 13 log𝑎 𝑥 −𝑏 ± √𝑏2 − 4𝑎𝑐 τότε 𝑃 είναι η συνάρτηση κατανομής της 𝑋 .
log𝑏 𝑥 = , .
7 128 17 log𝑎 𝑏 2𝑎 Αν υπάρχει και η 𝑃 και η 𝑝 τότε
𝑎
8 256 19 Αριθμός Euler 𝑒: 𝑃(𝑎) = ∫ 𝑝(𝑥) 𝑑𝑥.
−∞
9 512 23 1 1 1 1
𝑒=1+ + + + +⋯ Μέση τιμή:
10 1 024 29 6 24 2 120
𝑥 𝑛 Αν η 𝑋 είναι διακριτή
lim (1 + ) = 𝑒 𝑥 .
11 2 048 31 𝑛→∞ 𝑛 𝔼[𝑔(𝑋)] = ∑ 𝑔(𝑥)ℙ[𝑋 = 𝑥].
1 𝑛 1 𝑛+1 𝑥
12 4 096 37 (1 + ) < 𝑒 < (1 + ) .
𝑛 𝑛 Αν η 𝑋 είναι συνεχής τότε
13 8 192 41 1 𝑛 𝑒 11𝑒 1 ∞ ∞
(1 + ) =𝑒− + −𝑂( ). 𝔼[𝑔(𝑋)] = ∫ 𝑔(𝑥)𝑝(𝑥) 𝑑𝑥 = ∫ 𝑔(𝑥) 𝑑𝑃(𝑥).
𝑛 2𝑛 24𝑛2 𝑛3 −∞ −∞
14 16 384 43
Αρμονικοί αριθμοί: Διακύμανση, τυπική απόκλιση:
15 32 768 47
3 11 25 137 49 363 761 7129
16 65 536 53 1, , , , , , , , ,… Var[𝑋] = 𝔼[𝑋 2 ] − 𝔼[𝑋]2 ,
2 6 12 60 20 140 280 2520
𝜎 = √Var[𝑋].
17 131 072 59
ln 𝑛 < 𝐻𝑛 < ln 𝑛 + 1, Για τα ενδεχόμενα 𝐴 και 𝐵:
18 262 144 61 1
𝐻𝑛 = ln 𝑛 + 𝛾 + 𝑂( ).
19 524 288 67 𝑛 ℙ[𝐴 ∨ 𝐵] = ℙ[𝐴] + ℙ[𝐵] − ℙ[𝐴 & 𝐵]

20 1 048 576 71 Παραγοντικό, Προσέγγιση Stirling: ℙ[𝐴 & 𝐵] = ℙ[𝐴] ⋅ ℙ[𝐵],

21 2 097 152 73 1, 2, 6, 24, 120, 720, 5040, 40320, 362880, … ανν 𝐴 και 𝐵 ανεξάρτητα.
𝑛 𝑛 1
𝑛! = √2𝜋𝑛( ) (1 + Θ( )). ℙ[𝐴 & 𝐵]
22 4 194 304 79 𝑒 𝑛 ℙ[𝐴|𝐵] =
ℙ[𝐵]
23 8 388 608 83 Συνάρτηση Ackermann και αντίστροφη:
Για τυχαίες μεταβλητές 𝑋 και 𝑌:
24 16 777 216 89 ⎧ 2𝑗 i=1
{ 𝔼[𝑋 ⋅ 𝑌] = 𝔼[𝑋] ⋅ 𝔼[𝑌],
25 33 554 432 97 𝑎(𝑖, 𝑗) = ⎨ 𝑎(𝑖 − 1, 2) j=1
⎩ 𝑎(𝑖 − 1, 𝑎(𝑖, 𝑗 − 1))
{ i,j ≥2 αν 𝑋 και 𝑌 ανεξάρτητες.
26 67 108 864 101
𝛼(𝑖) = min{𝑗 ∣ 𝑎(𝑗, 𝑗) ≥ 𝑖}. 𝔼[𝑋 + 𝑌] = 𝔼[𝑋] + 𝔼[𝑌],
27 134 217 728 103
𝔼[𝑐𝑋] = 𝑐𝔼[𝑋].
28 268 435 456 107 Διωνυμική κατανομή:
Θεώρημα Bayes:
29 536 870 912 109 𝑛 𝑘 𝑛−𝑘
ℙ[𝑋 = 𝑘] = ( ) 𝑝 𝑞 , 𝑞 = 1 − 𝑝, ℙ[𝐵|𝐴𝑖 ]ℙ[𝐴𝑖 ]
30 1 073 741 824 113 𝑘 ℙ[𝐴𝑖 |𝐵] = .
𝑛 ∑𝑛𝑗=1 ℙ[𝐴𝑗 ]ℙ[𝐵|𝐴𝑗 ]
31 2 147 483 648 127 𝑛
𝔼[𝑋] = ∑ 𝑘( )𝑝𝑘 𝑞 𝑛−𝑘 = 𝑛𝑝.
𝑘=1 𝑘 Εγκλεισμός-Αποκλεισμός:
32 4 294 967 296 131
𝑛 𝑛
Κατανομή Poisson:
Pascal’s Triangle ℙ[ ⋁𝑋𝑖 ] = ∑ ℙ[𝑋𝑖 ] +
1 𝑒−𝜆 𝜆𝑘 𝑖=1 𝑖=1
ℙ[𝑋 = 𝑘] = , 𝔼[𝑋] = 𝜆. 𝑛 𝑘
11 𝑘! 𝑘+1
∑ (−1) ∑ ℙ[ ⋀ 𝑋𝑖 ].
Κανονική (Γκαουσιανή) κατανομή: 𝑗
121 𝑘=2 𝑖𝑖 <⋯<𝑖𝑘 𝑗=1

1331 1 2
/2𝜎2 Ανισότητες ροπών:
𝑝(𝑥) = 𝑒−(𝑥−𝜇) , 𝔼[𝑋] = 𝜇.
√2𝜋𝜎 1
14641 ℙ[|𝑋| ≥ 𝜆𝔼[𝑋]] ≤ ,
1 5 10 10 5 1 𝜆
Ο «συλλέκτης κουπονιών»: Μας δίνουν ένα 1
ℙ[∣𝑋 − 𝔼[𝑋]∣ ≥ 𝜆 ⋅ 𝜎] ≤ .
1 6 15 20 15 6 1 τυχαίο κουπόνι κάθε μέρα, και υπάρχουν 𝜆2
1 7 21 35 35 21 7 1 𝑛 διαφορετικοί τύποι κουπονιών. Η κατα- Γεωμετρική κατανομή:
νομή των κουπονιών είναι ομοιόμορφη. Το
1 8 28 56 70 56 28 8 1 ℙ[𝑋 = 𝑘] = 𝑝𝑞 𝑘−1 , 𝑞 = 1 − 𝑝,
αναμενόμενο πλήθος ημερών για να συγκε-
1 9 36 84 126 126 84 36 9 1 ∞
ντρώσουμε και τα 𝑛 είδη είναι 𝑛𝐻𝑛 . 1
𝔼[𝑋] = ∑ 𝑘𝑝𝑞 𝑘−1 = .
1 10 45 120 210 252 210 120 45 10 1 𝑘=1 𝑝

3
 Μαθηματικό τυπολόγιο
Τριγωνομετρία Πίνακες Περισσότερη Τριγ.

Πολλαπλασιασμός: 𝐶

→
(0, 1)
𝑛
𝑎
𝐶 = 𝐴 ⋅ 𝐵, 𝑐𝑖,𝑗 = ∑ 𝑎 𝑖,𝑘 𝑏𝑘,𝑗 . 𝑏 ℎ
(cos 𝜃, sin 𝜃)
𝑏 𝐶 (−1, 0) 𝑘=1
𝐴 ← 𝜃 → Ορίζουσες: 𝐴 𝐵
(1, 0) 𝑐
𝑐 det 𝐴 ≠ 0 ανν 𝐴 αντιστρέψιμος.
𝑎 Νόμος των συνημιτόνων:
det 𝐴 ⋅ 𝐵 = det 𝐴 ⋅ det 𝐵,
𝐵 (0, −1) 𝑛
𝑐 2 = 𝑎2 + 𝑏2 − 2𝑎𝑏 cos 𝐶.
←
det 𝐴 = ∑ ∏ sign(𝜋)𝑎 𝑖,𝜋(𝑖) .
𝜋 𝑖=1 Εμβαδόν:
Πυθαγόρειο Θεώρημα: Ορίζουσα 2 × 2 και 3 × 3: 1
Εμβαδόν = ℎ𝑐,
𝐶 2 = 𝐴2 + 𝐵 2 . 2
𝑎 𝑏 1
Ορισμοί: [
𝑐 𝑑
] = 𝑎𝑑 − 𝑏𝑐, = 𝑎𝑏 sin 𝐶,
2
sin 𝑎 = 𝐴/𝐶, cos 𝑎 = 𝐵/𝐶, tan 𝑎 = 𝐴/𝐵, 𝑐 2 sin 𝐴 sin 𝐵
⎡𝑎 𝑏 𝑐⎤ = .
cot 𝑎 = 𝐵/𝐴, csc 𝑎 = 𝐶/𝐴, sec 𝑎 = 𝐶/𝐵. 𝑏 𝑐 𝑎 𝑐 𝑎 𝑏 2 sin 𝐶
⎢𝑑 𝑒 𝑓⎥ = 𝑔 [ ] − ℎ[ ] + 𝑖[ ]
⎣ ⎦ 𝑒 𝑓 𝑑 𝑓 𝑑 𝑒
𝑔 ℎ 𝑖
Τύπος του Ήρωνα:
Εμβαδόν, ακτίνα εγγεγραμμένου κύκλου: = 𝑎𝑒𝑖 + 𝑏𝑓𝑔 + 𝑐𝑑ℎ − 𝑐𝑒𝑔 − 𝑓ℎ𝑎 − 𝑖𝑏𝑑.

1 𝐴𝐵 Permanents: Εμβαδόν = √𝑠 ⋅ 𝑠𝑎 ⋅ 𝑠𝑏 ⋅ 𝑠𝑐 ,
𝐴𝐵, .
2 𝐴+𝐵+𝐶 1
𝑛 𝑠= (𝑎 + 𝑏 + 𝑐),
2
Ταυτότητες: perm 𝐴 = ∑ ∏ 𝑎 𝑖,𝜋(𝑖) .
𝜋 𝑖=1 𝑠𝑎 = 𝑠 − 𝑎,
1 1
sin 𝑥 = cos 𝑥 = Υπερβολικές συναρτήσεις 𝑠𝑏 = 𝑠 − 𝑏,
csc 𝑥 sec 𝑥
1 𝑠𝑐 = 𝑠 − 𝑐.
tan 𝑥 = sin2 𝑥 + cos2 𝑥 = 1 Ορισμοί:
cot 𝑥
𝑒𝑥 −𝑒−𝑥 𝑒𝑥 +𝑒−𝑥 Περισσότερες ταυτότητες:
1 + tan 𝑥 = sec2 𝑥
2
1 + cot2 𝑥 = csc2 𝑥 sinh 𝑥 = , cosh 𝑥 = ,
2 2
𝑒𝑥 −𝑒−𝑥 1
𝜋 tanh 𝑥 = , csch 𝑥 = , 𝑥 1 − cos 𝑥
sin 𝑥 = cos ( − 𝑥) sin 𝑥 = sin(𝜋 − 𝑥) 𝑒𝑥 +𝑒−𝑥 sinh 𝑥 sin = ,
2 1 1 2 √ 2
sech 𝑥 = , coth 𝑥 = .
𝜋 cosh 𝑥 tanh 𝑥
cos 𝑥 = − cos(𝜋 − 𝑥) tan 𝑥 = cot ( − 𝑥) Ταυτότητες: 𝑥 1 + cos 𝑥
2 cos = ,
2 √ 2
𝑥
cot 𝑥 = − cot(𝜋 − 𝑥) csc 𝑥 = cot − cot 𝑥 cosh2 𝑥 − sinh2 𝑥 = 1 tanh2 𝑥 + sech2 𝑥 = 1
2 𝑥 1 − cos 𝑥
tan = ,
2 √ 1 + cos 𝑥
sin(𝑥 ± 𝑦) = sin 𝑥 cos 𝑦 ± cos 𝑥 sin 𝑦 2
coth 𝑥 − csch 𝑥 = 1 2
sinh(−𝑥) = − sinh 𝑥
1 − cos 𝑥
= ,
cos(𝑥 ± 𝑦) = cos 𝑥 cos 𝑦 ∓ sin 𝑥 sin 𝑦 cosh(−𝑥) = cosh 𝑥 tanh(−𝑥) = − tanh 𝑥 sin 𝑥
sin 𝑥
tan 𝑥 ± tan 𝑦 = ,
tan(𝑥 ± 𝑦) = sinh(𝑥 + 𝑦) = sinh 𝑥 cosh 𝑦 + cosh 𝑥 sinh 𝑦 1 + cos 𝑥
1 ∓ tan 𝑥 tan 𝑦
cot 𝑥 cot 𝑦 ∓ 1 𝑥 1 + cos 𝑥
cot(𝑥 ± 𝑦) = cosh(𝑥 + 𝑦) = cosh 𝑥 cosh 𝑦 + sinh 𝑥 sinh 𝑦 cot = ,
cot 𝑥 ± cot 𝑦 2 √ 1 − cos 𝑥
2 tan 𝑥 1 + cos 𝑥
sin 2𝑥 = 2 sin 𝑥 cos 𝑥 sin 2𝑥 = sinh 2𝑥 = 2 sinh 𝑥 cosh 𝑥 = ,
1 + tan2 𝑥 sin 𝑥
cos 2𝑥 = cos2 𝑥 − sin2 𝑥 cos 2𝑥 = 2 cos2 𝑥 − 1 cosh 2𝑥 = cosh2 𝑥 + sinh2 𝑥 cosh 𝑥 + sinh 𝑥 = 𝑒 𝑥 =
sin 𝑥
,
2 1 − cos 𝑥
2 1 − tan 𝑥
cos 2𝑥 = 1 − 2 sin 𝑥, cos 2𝑥 = cosh 𝑥 − sinh 𝑥 = 𝑒 −𝑥 𝑒 𝑖𝑥 − 𝑒 −𝑖𝑥
1 + tan2 𝑥 sin 𝑥 = ,
2 tan 𝑥 cot2 𝑥 − 1 2𝑖
tan 2𝑥 = cot 2𝑥 = (cosh 𝑥 + sinh 𝑥)𝑛 = cosh 𝑛𝑥 + sinh 𝑛𝑥, 𝑛∈ℤ
1 − tan2 𝑥 2 cot 𝑥 𝑒 𝑖𝑥 + 𝑒 −𝑖𝑥
cos 𝑥 = ,
sin(𝑥 + 𝑦) sin(𝑥 − 𝑦) = sin 𝑥 − sin 𝑦 2 2 𝑥 𝑥 2
2 sinh2 = cosh 𝑥 − 1 2 cosh2 = cosh 𝑥 + 1
2 2 𝑒 𝑖𝑥 − 𝑒 −𝑖𝑥
2 2 tan 𝑥 = −𝑖 ,
cos(𝑥 + 𝑦) cos(𝑥 − 𝑦) = cos 𝑥 − sin 𝑦. 𝑒𝑖𝑥 + 𝑒 −𝑖𝑥
𝜃 sin 𝜃 cos 𝜃 tan 𝜃 𝑒 2𝑖𝑥 − 1
Εξίσωση Euler: = −𝑖 ,
0 0 1 0 𝑒2𝑖𝑥 + 1
… στα Μαθηματι-
𝜋 1 √3 √3 sinh 𝑖𝑥
𝑒 𝑖𝑥 = cos 𝑥 + 𝑖 sin 𝑥, 𝑒 𝑖𝜋 + 1 = 0. κά δεν καταλαβαί- sin 𝑥 = ,
6 2 2 3 𝑖
√2 √2
νεις πράγματα, απ-
𝜋 cos 𝑥 = cosh 𝑖𝑥,
1 λά συνηθίζεις σε
4 2 2
v2.02 ©1994–2002 by Steve Seiden, sseiden@acm.org αυτά. tanh 𝑖𝑥
𝜋 √3 1 tan 𝑥 = .
v3.0 ©2018, port to LATEX by Alain Aubord √3 𝑖
3 2 2 – J. von Neumann
tex.support@sourire.ch
𝜋
©2018, Εμπλουτισμός και απόδοση στα Ελληνικά 1 0 δεν ορίζεται
2 (συνεχίζεται σελ. 7)
Α. Τσολομύτης, atsol@aegean.gr

4
 Μαθηματικό τυπολόγιο
Θεωρία Αριθμών Θεωρία Γράφων
Το κινέζικο θεώρημα υπολοίπου: Υπάρχει Ορισμοί: Συμβολισμός:
αριθμός 𝐶 ώστε: Βρόγχος Ακμή που συνδέει μια κορυφή με 𝐸(𝐺) Σύνολο ακμών
𝐶 ≡ 𝑟1 mod 𝑚 1 τον εαυτό της. 𝑉(𝐺) Σύνολο κορυφών
⋮ ⋮ ⋮ Κατευθυνόμενος Κάθε ακμή έχει κατεύ- 𝑐(𝐺) Πλήθος συνιστωσών
θυνση. 𝐺[𝑆] Επαγόμ. υπογράφος
𝐶 ≡ 𝑟𝑛 mod 𝑚 𝑛
Απλό Γράφος χωρίς βρόγχους ή ακμές με deg(𝑣) Βαθμός της 𝑣
πολλαπλότητα. Δ(𝐺) Μέγιστος βαθμός
αν 𝑚𝑖 και 𝑚𝑗 είναι μεταξύ τους πρώτοι για 𝛿(𝐺) Ελάχιστος βαθμός
Περίπατος Μια ακολουθία 𝑣0 𝑒1 𝑣1 … 𝑒ℓ 𝑣ℓ .
𝑖 ≠ 𝑗. 𝜒(𝐺) Χρωματικός αριθμός
Διαδρομή Περίπατος με διακριτές κορυφές.
Η συνάρτηση του Euler: 𝜙(𝑥) είναι ο αριθμός Μονοπάτι Διαδρομή με διακριτές κορυφές. 𝜒 𝐸 (𝐺) Χρωμ. αριθμός ακμών
𝑐
των θετικών ακεραίων μικρότεροι από 𝑥 σχε- Συνεκτικό Γράφος με διαδρομές ανάμεσα 𝐺 Συμπληρωματικός γρ.
𝑒
τικά πρώτοι με τον 𝑥. Αν ∏𝑛𝑖=1 𝑝𝑖 𝑖 είναι παρα- σε κάθε δύο κορυφές. 𝐾 𝑛 Πλήρης γράφος
γοντοποίηση σε πρώτους του 𝑥 τότε Συνιστώσα Μεγιστικός συνεκτικός υπο- 𝐾𝑛 ,𝑛 Πλήρης bipartite γρ.
1 2
𝑛
𝑒 −1 γράφος. r(𝑘, ℓ) Αριθμός Ramsey
𝜙(𝑥) = ∏ 𝑝𝑖 𝑖 (𝑝𝑖 − 1).
𝑖=1 Δέντρο Συνεκτικός ακυκλικός γράφος.
Θεώρημα Euler: Αν 𝑎 και 𝑏 μεταξύ τους πρώ- Ελεύθερο δέντρο Δένδρο χωρίς ρίζα. Γεωμετρία
τοι, τότε ΚΑΓ Κατευθυνόμενος ακυκλικός γράφος.
1 ≡ 𝑎𝜙(𝑏) mod 𝑏. Eulerian Γράφος με μια διαδρομή που περ- Προβολικές συντεταγμένες:
νάει από κάθε κορυφή μία φορά. τριάδες (𝑥, 𝑦, 𝑧), όχι όλα τα 𝑥, 𝑦,
Θεώρημα Fermat: Hamiltonian Γράφος με κύκλο που περνάει 𝑧 μηδέν.
1 ≡ 𝑎𝑝−1 mod 𝑝. από κάθε κορυφή μία φορά. (𝑥, 𝑦, 𝑧) = (𝑐𝑥, 𝑐𝑦, 𝑐𝑧) ∀𝑐 ≠ 0.
Ο Ευκλείδειος αλγόριθμος: αν 𝑎 > 𝑏 ακέραιοι, Cut Σύνολο ακμών που αν αφαιρεθεί αυ- Καρτεσιανές Προβολικές
τότε ξάνεται ο αριθμός των συνιστωσών. (𝑥, 𝑦) (𝑥, 𝑦, 1)
gcd(𝑎, 𝑏) = gcd(𝑎 mod 𝑏, 𝑏). Cut-set Ελαχιστικό cut. 𝑦 = 𝑚𝑥 + 𝑏 (𝑚, −1, 𝑏)
𝑒
Αν ∏𝑛𝑖=1 𝑝𝑖 𝑖 η παραγοντοποίηση σε πρώτους Cut edge Cut μεγέθους 1. 𝑥=𝑐 (1, 0, −𝑐)
του 𝑥 τότε k-Συνεκτικό Γράφος συνεκτικός μετά την
𝑛 𝑒 +1 Τύπος απόστασης, μετρικές 𝐿𝑝
𝑝𝑖 𝑖 −1 αφαίρεση οποιωνδήποτε 𝑘 − 1 κορυ-
𝑆(𝑥) = ∑ 𝑑 = ∏ . και 𝐿∞ :
𝑑|𝑥 𝑖=1 𝑝𝑖 − 1 φών.
2 2
k-Tough ∀𝑆 ⊆ 𝑉, 𝑆 ≠ ∅ έχουμε √(𝑥1 − 𝑥0 ) + (𝑦1 − 𝑦0 ) ,
Τέλειοι Αριθμοί: Ο 𝑥 είναι τέλειος άρτιος αριθ- 𝑘 ⋅ 𝑐(𝐺 − 𝑆) ≤ |𝑆|. 𝑝 𝑝 1/𝑝
[|𝑥1 − 𝑥0 | + |𝑦1 − 𝑦0 | ] ,
μός ανν 𝑥 = 2𝑛−1 (2𝑛 − 1) και ο 2𝑛 − 1 είναι k-Κανονικό Γράφος με όλες τις κορυφές του 1/𝑝
lim [|𝑥1 − 𝑥0 | + |𝑦1 − 𝑦0 |𝑝 ] .
𝑝
πρώτος. βαθμού 𝑘. 𝑝→∞

Θεώρημα Wilson: ο 𝑛 είναι πρώτος ανν k-Παράγοντας 𝑘-κανονικός παράγων υπο- Εμβαδόν τριγώνου (𝑥0 , 𝑦0 ),
(𝑛 − 1)! ≡ −1 mod 𝑛. γράφος. (𝑥1 , 𝑦1 ) και (𝑥2 , 𝑦2 ):
Matching Σύνολο ακμών, που δεν έχει δύο 1 𝑥 − 𝑥0 𝑦1 − 𝑦0
Αντιστροφή Möbius: abs ∣ 1 ∣.
⎧ 1 αν 𝑖 = 1. διαδοχικές ακμές. 2 𝑥2 − 𝑥0 𝑦2 − 𝑦0
{ Κλίκα Σύνολο κορυφών, που όλες είναι δια- Γωνία σχηματιζόμενη από 3 ση-
{ 0 το 𝑖 έχει τετράγωνα.
𝜇(𝑖) = ⎨ 𝑟 δοχικές.
{ (−1) το 𝑖 είναι γινόμενο μεία: ∘
⎩
{ 𝑖𝑟 διακεκριμένων πρώτων.
Ind. set Σύνολο κορυφών, που δεν έχει δια-
(𝑥2 , 𝑦2 )
Αν δοχικές κορυφές.
𝐺(𝑎) = ∑ 𝐹(𝑑), Κάλυμμα Κορυφών Σύνολο κορυφών που ℓ2
𝑑|𝑎 καλύπτουν όλες τις ακμές.
τότε Επίπεδος γράφος Γράφος που μπορεί να εμ- 𝜃
𝑎 ∘ ∘
𝐹(𝑎) = ∑ 𝜇(𝑑)𝐺( ). φυτεφτεί στο επίπεδο.
𝑑|𝑎 𝑑 (0, 0) ℓ1 (𝑥1 , 𝑦1 )
Γράφος επιπέδου Εμφύτευση επίπεδου
Πρώτοι αριθμοί: γράφου.
ln ln 𝑛 (𝑥1 , 𝑦1 ) ⋅ (𝑥2 , 𝑦2 )
𝑝𝑛 = 𝑛 ln 𝑛 + 𝑛 ln ln 𝑛 − 𝑛 + 𝑛 cos 𝜃 = .
ln 𝑛 ℓ1 ℓ2
𝑛
+ 𝑂( ), ∑ deg(𝑣) = 2𝑚. Ευθεία από δύο σημεία (𝑥0 , 𝑦0 )
ln 𝑛
𝑣∈𝑉 και (𝑥1 , 𝑦1 ):
𝑛 𝑛 2!𝑛
𝜋(𝑛) = + + 𝑥 𝑦 1
ln 𝑛 (ln 𝑛)2 (ln 𝑛)3 Αν 𝐺 επίπεδος τότε 𝑛 − 𝑚 + 𝑓 = 2, οπότε
𝑛 ∣𝑥0 𝑦0 1∣ = 0.
+ 𝑂( ). 𝑓 ≤ 2𝑛 − 4, 𝑚 ≤ 3𝑛 − 6. 𝑥1 𝑦1 1
(ln 𝑛)4
Κάθε επίπεδος γράφος έχει κορυφή βαθμού Εμβαδόν κύκλου, όγκος σφαί-
≤ 5.
ρας:
4
𝐴 = 𝜋𝑟 2 , 𝑉= 𝜋𝑟 3 .
3

Αν έχω δει πιο μακριά από άλ-

λους είναι γιατί στάθηκα σε
ώμους γιγάντων.
– Issac Newton

5
 Μαθηματικό τυπολόγιο
𝜋 Απειροστικός Λογισμός
Ταυτότητα Wallis: Παράγωγοι:
2 ⋅ 2 ⋅ 4 ⋅ 4 ⋅ 6 ⋅ 6⋯
𝜋=2⋅
1⋅3⋅3⋅5⋅5⋅7⋯ 𝑑(𝑐𝑢) 𝑑𝑢 𝑑(𝑢 + 𝑣) 𝑑𝑢 𝑑𝑣 𝑑(𝑢𝑣) 𝑑𝑣 𝑑𝑢
1. =𝑐 2. = + 3. =𝑢 +𝑣
Ανάπτυγμα σε συνεχή κλάσματα του 𝑑𝑥 𝑑𝑥 𝑑𝑥 𝑑𝑥 𝑑𝑥 𝑑𝑥 𝑑𝑥 𝑑𝑥
𝑑𝑢 𝑑𝑣
Brouncker: 𝑛 𝑣( ) − 𝑢( ) 𝑐𝑢
12 𝑑(𝑢 ) 𝑑𝑢 𝑑(𝑢/𝑣) 𝑑𝑥 𝑑𝑥 𝑑(𝑒 ) 𝑑𝑢
𝜋
=1+ 4. = 𝑛𝑢𝑛−1 5. = 6. = 𝑐𝑒 𝑐𝑢
4 32 𝑑𝑥 𝑑𝑥 𝑑𝑥 𝑣2 𝑑𝑥 𝑑𝑥
2+
52
2+ 𝑑(𝑐 𝑢 ) 𝑢 𝑑𝑢 𝑑(ln 𝑢) 1 𝑑𝑢 𝑑(sin 𝑢) 𝑑𝑢
2+
72 7. = (ln 𝑐)𝑐 8. = 9. = cos 𝑢
2+⋯ 𝑑𝑥 𝑑𝑥 𝑑𝑥 𝑢 𝑑𝑥 𝑑𝑥 𝑑𝑥
Σειρά Gregrory: 𝑑(cos 𝑢) 𝑑𝑢 𝑑(tan 𝑢) 𝑑𝑢 𝑑(cot 𝑢) 𝑑𝑢
𝜋 1 1 1 1 10. = − sin 𝑢 11. = sec2 𝑢 12. = csc2 𝑢
=1− + − + −⋯ 𝑑𝑥 𝑑𝑥 𝑑𝑥 𝑑𝑥 𝑑𝑥 𝑑𝑥
4 3 5 7 9
Σειρά Newton: 𝑑(sec 𝑢) 𝑑𝑢 𝑑(csc 𝑢) 𝑑𝑢
𝜋 1 1 1⋅3 13. = tan 𝑢 sec 𝑢 14. = − cot 𝑢 csc 𝑢
= + + +⋯ 𝑑𝑥 𝑑𝑥 𝑑𝑥 𝑑𝑥
6 2 2 ⋅ 3 ⋅ 23 2 ⋅ 4 ⋅ 5 ⋅ 25
𝑑(arcsin 𝑢) 1 𝑑𝑢 𝑑(arccos 𝑢) −1 𝑑𝑢
Σειρά Sharp: 15. = 16. =
𝜋 1 1 1 1 𝑑𝑥 √1 − 𝑢2 𝑑𝑥 𝑑𝑥 √1 − 𝑢2 𝑑𝑥
= (1 − + − +⋯)
6 √3 31 ⋅ 3 32 ⋅ 5 33 ⋅ 7 𝑑(arctan 𝑢) 1 𝑑𝑢 𝑑(arccot 𝑢) −1 𝑑𝑢
17. = 18. =
Σειρές Euler: 𝑑𝑥 1 + 𝑢2 𝑑𝑥 𝑑𝑥 1 + 𝑢2 𝑑𝑥
2
𝜋 1 1 1 1 1
= + + + + +⋯ 𝑑(arcsec 𝑢) 1 𝑑𝑢 𝑑(arccsc 𝑢) −1 𝑑𝑢
6 12 22 32 42 52 19. = 20. =
𝜋 2
1 1 1 1 1 𝑑𝑥 𝑢√1 − 𝑢2 𝑑𝑥 𝑑𝑥 𝑢√1 − 𝑢2 𝑑𝑥
= + + + + +⋯
8 12 32 52 72 92 𝑑(sinh 𝑢) 𝑑𝑢 𝑑(cosh 𝑢) 𝑑𝑢
𝜋 2
1 1 1 1 1 21. = cosh 𝑢 22. = sinh 𝑢
= − + − + −⋯ 𝑑𝑥 𝑑𝑥 𝑑𝑥 𝑑𝑥
12 12 22 32 42 52
𝑑(tanh 𝑢) 𝑑𝑢 𝑑(coth 𝑢) 𝑑𝑢
23. = sech2 𝑢 24. = − csch2 𝑢
𝑑𝑥 𝑑𝑥 𝑑𝑥 𝑑𝑥
𝑑(sech 𝑢) 𝑑𝑢 𝑑(csch 𝑢) 𝑑𝑢
25. = − sech 𝑢 tanh 𝑢 26. = − csch 𝑢 coth 𝑢
Απλά κλάσματα 𝑑𝑥 𝑑𝑥 𝑑𝑥 𝑑𝑥
𝑑(arcsinh 𝑢) 1 𝑑𝑢 𝑑(arccosh 𝑢) 1 𝑑𝑢
Έστω ότι 𝑁 (𝑥) και 𝐷(𝑥) πολυωνυμικές συναρ- 27. = 28. =
𝑑𝑥 √1 + 𝑢2 𝑑𝑥 𝑑𝑥 √𝑢2 − 1 𝑑𝑥
τήσεις του 𝑥. Μπορούμε να αναλύσουμε το
𝑁 (𝑥)/𝐷(𝑥) σε απλά κλάσματα. Πρώτα, αν ο 𝑑(arctanh 𝑢) 1 𝑑𝑢 𝑑(arccoth 𝑢) 1 𝑑𝑢
29. = 30. =
βαθμός του 𝑁 είναι μεγαλύτερος ή ίσος με το 𝑑𝑥 1 − 𝑢2 𝑑𝑥 𝑑𝑥 𝑢2 − 1 𝑑𝑥
βαθμό του 𝐷, διαιρούμε το 𝑁 με το 𝐷, βρίσκο- 𝑑(arcsech 𝑢) −1 𝑑𝑢 𝑑(arccsch 𝑢) −1 𝑑𝑢
ντας 31. = 32. = .
𝑁 (𝑥) 𝑁 (𝑥)′ 𝑑𝑥 𝑢√1 − 𝑢2 𝑑𝑥 𝑑𝑥 |𝑢|√1 + 𝑢2 𝑑𝑥
= 𝑄(𝑥) + ,
𝐷(𝑥) 𝐷(𝑥)
′
όπου ο βαθμο του 𝑁 είναι μικρότερος του
βαυθμού του 𝐷. Μετά, παραγοντοποιούμε το Ολοκληρώματα:
𝐷(𝑥). Χρησιμοποιούμε τους εξής κανόνες: Για
μη επαναλαμβανόμενο παράγοντα: 1. ∫ 𝑐𝑢 𝑑𝑥 = 𝑐 ∫ 𝑢 𝑑𝑥 2. ∫(𝑢 + 𝑣) 𝑑𝑥 = ∫ 𝑢 𝑑𝑥 + ∫ 𝑣 𝑑𝑥
𝑁 (𝑥) 𝐴 𝑁 ′ (𝑥)
= + ,
(𝑥 − 𝑎)𝐷(𝑥) 𝑥−𝑎 𝐷(𝑥) 1 1
όπου 3. ∫ 𝑥𝑛 𝑑𝑥 = 𝑥𝑛+1 , 𝑛 ≠ −1 4. ∫ 𝑑𝑥 = ln 𝑥 5. ∫ 𝑒𝑥 𝑑𝑥 = 𝑒𝑥
𝑁 (𝑥) 𝑛+1 𝑥
𝐴=[ ] .
𝐷(𝑥) 𝑑𝑥 𝑑𝑣 𝑑𝑢
𝑥=𝑎 6. ∫ = arctan 𝑥 7. ∫ 𝑢 𝑑𝑥 = 𝑢𝑣 − ∫ 𝑣 𝑑𝑥 8. ∫ sin 𝑥 𝑑𝑥 = − cos 𝑥
Για επαναλαμβανόμενο παράγοντα: 1 + 𝑥2 𝑑𝑥 𝑑𝑥
𝑚−1
𝑁 (𝑥) 𝐴𝑘 𝑁 ′ (𝑥)
= ∑ + , 9. ∫ cos 𝑥 𝑑𝑥 = sin 𝑥 10. ∫ tan 𝑥 𝑑𝑥 = − ln | cos 𝑥| 11. ∫ cot 𝑥 𝑑𝑥 = ln | cos 𝑥|
(𝑥 − 𝑎)𝑚 𝐷(𝑥) 𝑘=0 (𝑥 − 𝑎)𝑚−𝑘 𝐷(𝑥)
όπου
1 ⎡ 𝑑𝑘 𝑁 (𝑥) ⎤ 12. ∫ sec 𝑥 𝑑𝑥 = ln | sec 𝑥 + tan 𝑥| 13. ∫ csc 𝑥 𝑑𝑥 = ln | csc 𝑥 + cot 𝑥|
𝐴𝑘 = ⎣ ( ) .
𝑘! 𝑑𝑥 𝑘 𝐷(𝑥) ⎦
𝑥=𝑎
𝑥 𝑥
14. ∫ arcsin 𝑑𝑥 = arcsin + √𝑎2 − 𝑥2 , 𝑎>0
𝑎 𝑎
Ο λογικός άνθρωπος προσαρμόζει τον εαυτό
του στον κόσμο· ο μη λογικός επιμένει να προ-
σαρμόσει τον κόσμο στον εαυτό του. Συνεπώς
όλη η πρόοδος βασίζεται στον μη λογικό.
– George Bernard Shaw

6
 Μαθηματικό τυπολόγιο
Απειροστικός Λογισμός (συνέχεια)

𝑥 𝑥 𝑥 𝑥 𝑎
15. ∫ arccos 𝑑𝑥 = arccos − √𝑎2 − 𝑥2 , 𝑎>0 16. ∫ arctan 𝑑𝑥 = 𝑥 arctan − ln(𝑎2 + 𝑥2 ), 𝑎>0
𝑎 𝑎 𝑎 𝑎 2

1 1
17. ∫ sin2 (𝑎𝑥)𝑑𝑥 = (𝑎𝑥 − sin(𝑎𝑥) cos(𝑎𝑥)) 18. ∫ cos2 (𝑎𝑥)𝑑𝑥 = (𝑎𝑥 + sin(𝑎𝑥) cos(𝑎𝑥)) 19. ∫ sec2 𝑥 𝑑𝑥 = tan 𝑥
2𝑎 2𝑎

sin𝑛−1 𝑥 cos 𝑥 𝑛−1

20. ∫ csc2 𝑥 𝑑𝑥 = − cot 𝑥 21. ∫ sin𝑛 𝑥 𝑑𝑥 = − + ∫ sin𝑛−2 𝑥 𝑑𝑥
𝑛 𝑛
cos𝑛−1 𝑥 sin 𝑥 𝑛−1 tan𝑛−1 𝑥
22. ∫ cos𝑛 𝑥 𝑑𝑥 = + ∫ cos𝑛−2 𝑥 𝑑𝑥 23. ∫ tan𝑛 𝑥 𝑑𝑥 = − ∫ tan𝑛−2 𝑥 𝑑𝑥, 𝑛≠1
𝑛 𝑛 𝑛−1
cot𝑛−1 𝑥 tan 𝑥 sec𝑛−1 𝑥 𝑛−2
24. ∫ cot𝑛 𝑥 𝑑𝑥 = − − ∫ cot𝑛−2 𝑥 𝑑𝑥, 𝑛≠1 25. ∫ sec𝑛 𝑥 𝑑𝑥 = + ∫ sec𝑛−2 𝑥 𝑑𝑥, 𝑛≠1
𝑛−1 𝑛−1 𝑛−1
cot 𝑥 csc𝑛−1 𝑥 𝑛−2
26. ∫ csc𝑛 𝑥 𝑑𝑥 = − + ∫ csc𝑛−2 𝑥 𝑑𝑥, 𝑛≠1 27. ∫ sinh 𝑥 𝑑𝑥 = cosh 𝑥 28. ∫ cosh 𝑥 𝑑𝑥 = sinh 𝑥
𝑛−1 𝑛−1
𝑥
29. ∫ tanh 𝑥 𝑑𝑥 = ln | cosh 𝑥| 30. ∫ coth 𝑥 𝑑𝑥 = ln | sinh 𝑥| 31. ∫ sech 𝑥 𝑑𝑥 = arctan sinh 𝑥 32. ∫ csch 𝑥 𝑑𝑥 = ln ∣tanh ∣
2

1 1 1 1
33. ∫ sinh2 𝑥 𝑑𝑥 = sinh(2𝑥) − 𝑥 34. ∫ cosh2 𝑥 𝑑𝑥 = sinh(2𝑥) + 𝑥 35. ∫ sech2 𝑥 𝑑𝑥 = tanh 𝑥
4 2 4 2

𝑥 𝑥 𝑥 𝑥 𝑎
36. ∫ arcsinh 𝑑𝑥 = 𝑥 arcsinh − √𝑥 2 + 𝑎 2 , 𝑎>0 37. ∫ arctanh 𝑑𝑥 = 𝑥 arctanh + ln |𝑎2 − 𝑥2 |
𝑎 𝑎 𝑎 𝑎 2

⎧ 𝑥 arccosh 𝑥 − √𝑥2 + 𝑎2 , αν arccosh

𝑥
> 0 και 𝑎 > 0,
{ 𝑥 𝑎 𝑎 𝑑𝑥
38. ∫ arccosh 𝑑𝑥 = ⎨ 39. ∫ = ln (𝑥 + √𝑎2 + 𝑥2 ) , 𝑎>0
𝑎 𝑥 𝑥 √𝑎2 + 𝑥2
⎩ 𝑥 arccosh + √𝑥2 + 𝑎2 ,
{ αν arccosh < 0 και 𝑎 > 0,
𝑎 𝑎
𝑑𝑥 1 𝑥 𝑥 𝑎2 𝑥
40. ∫ = arctan , 𝑎 > 0 41. ∫ √𝑎2 − 𝑥2 𝑑𝑥 = √𝑎2 − 𝑥2 + arcsin , 𝑎>0
2
𝑎 +𝑥 2 𝑎 𝑎 2 2 𝑎

𝑥 3𝑎4 𝑥 𝑑𝑥 𝑥
42. ∫(𝑎2 − 𝑥2 )3/2 𝑑𝑥 = (5𝑎2 − 2𝑥2 )√𝑎2 − 𝑥2 + arcsin , 𝑎>0 43. ∫ = arcsin , 𝑎>0
8 8 𝑎 √𝑎2 − 𝑥2 𝑎

𝑑𝑥 1 𝑎+𝑥 𝑑𝑥 𝑥 𝑥 𝑎2
44. ∫ = ln ∣ ∣ 45. ∫ = 46. ∫ √𝑎2 ± 𝑥2 𝑑𝑥 = √𝑎2 ± 𝑥2 ± ln ∣𝑥 + √𝑎2 ± 𝑥2 ∣
𝑎2 − 𝑥2 2𝑎 𝑎−𝑥 (𝑎2 − 𝑥2 )3/2 𝑎2 √𝑎2 − 𝑥2 2 2

𝑑𝑥 𝑑𝑥 1 𝑥 2(3𝑏𝑥 − 2𝑎)(𝑎 + 𝑏𝑥)3/2

47. ∫ = ln ∣𝑥 + √𝑥2 − 𝑎2 ∣ , 𝑎>0 48. ∫ = ln ∣ ∣ 49. ∫ 𝑥√𝑎 + 𝑏𝑥 𝑑𝑥 =
√𝑥2 − 𝑎2 𝑎𝑥2 + 𝑏𝑥 𝑎 𝑎 + 𝑏𝑥 15𝑏2
√𝑎 + 𝑏𝑥 1 𝑥 1 √𝑎 + 𝑏𝑥 − √𝑎
50. ∫ 𝑑𝑥 = 2√𝑎 + 𝑏𝑥 + 𝑎 ∫ 𝑑𝑥 51. ∫ 𝑑𝑥 = ln ∣ ∣, 𝑎>0
𝑥 𝑥√𝑎 + 𝑏𝑥 √𝑎 + 𝑏𝑥 √2 √𝑎 + 𝑏𝑥 + √𝑎
√𝑎2 − 𝑥2 𝑎 + √𝑎2 − 𝑥2 1
52. ∫ 𝑑𝑥 = √𝑎2 − 𝑥2 − 𝑎 ln ∣ ∣ 53. ∫ 𝑥√𝑎2 − 𝑥2 𝑑𝑥 = − (𝑎2 − 𝑥2 )3/2
𝑥 𝑥 3

𝑥 𝑎4 𝑥 𝑑𝑥 1 𝑎 + √𝑎2 − 𝑥2
54. ∫ 𝑥2 √𝑎2 − 𝑥2 𝑑𝑥 = (2𝑥2 − 𝑎2 )√𝑎2 − 𝑥2 + arcsin , 𝑎>0 55. ∫ = − ln ∣ ∣
8 8 𝑎 √𝑎 2 − 𝑥2 𝑎 𝑥
𝑥 𝑑𝑥 𝑥2 𝑑𝑥 𝑥 𝑎2 𝑥
56. ∫ = −√𝑎2 − 𝑥2 57. ∫ = − √𝑎2 − 𝑥2 + arcsin , 𝑎>0
√𝑎 2 − 𝑥 2 √𝑎2 − 𝑥2 2 2 𝑎

√𝑎2 + 𝑥2 𝑎 + √𝑎 2 + 𝑥 2 √𝑥2 − 𝑎2 𝑎
58. ∫ 𝑑𝑥 = √𝑎2 + 𝑥2 − 𝑎 ln ∣ ∣ 59. ∫ 𝑑𝑥 = √𝑥2 − 𝑎2 − 𝑎 arccos , 𝑎>0
𝑥 𝑥 𝑥 |𝑥|

1 𝑑𝑥 1 𝑥
60. ∫ 𝑥√𝑥2 ± 𝑎2 𝑑𝑥 = (𝑥2 ± 𝑎2 )3/2 61. ∫ = ln ∣ ∣
3 𝑥√𝑥2 + 𝑎2 𝑎 𝑎 + √𝑎2 + 𝑥2

Περισσότερη τριγωνομετρία (συνέχεια από τη σελ. 4)

1 1 1
sin 𝑥 sin 𝑦 = (cos(𝑥 − 𝑦) − 𝑐𝑜𝑠(𝑥 + 𝑦)) cos 𝑥 cos 𝑦 = (cos(𝑥 − 𝑦) + cos(𝑥 + 𝑦)) sin 𝑥 cos 𝑦 = (sin(𝑥 − 𝑦) + sin(𝑥 + 𝑦))
2 2 2
1 1 3 1 3 1
sin2 𝑥 = (1 − cos(2𝑥)) cos2 𝑥 = (1 + cos(2𝑥)) sin3 𝑥 = sin 𝑥 − sin(3𝑥) cos3 𝑥 = cos 𝑥 + cos(3𝑥)
2 2 4 4 4 4
3 1 1 3 1 1
sin4 𝑥 = −
cos(2𝑥) + cos(4𝑥) cos4 𝑥 = + cos(2𝑥) + cos(4𝑥)
82 8 8 2 8
2𝑛−1 (−1)𝑛−1 𝑛−1 𝑘 2𝑛 − 1 1 𝑛−1
2𝑛 − 1
sin 𝑥= ∑ (−1) ( ) sin((2𝑛 − 2𝑘 − 1)𝑥) cos2𝑛−1 𝑥 = ∑ ( ) cos((2𝑛 − 2𝑘 − 1)𝑥)
2 2𝑛−2 𝑘 22𝑛−2 𝑘
𝑘=0 𝑘=0
𝑛−1 𝑛−1
1 2𝑛 (−1)𝑛 2𝑛 1 2𝑛 1 2𝑛
sin2𝑛 𝑥 = ( )+ 𝑘
∑ (−1) ( ) cos(2(𝑛 − 𝑘)𝑥) cos2𝑛 𝑥 = ( )+ ∑ ( ) cos(2(𝑛 − 𝑘)𝑥)
22𝑛 𝑛 22𝑛−1 𝑘=0 𝑘 22𝑛 𝑛 22𝑛−1 𝑘=0 𝑘

7
 Μαθηματικό τυπολόγιο
Απειροστικός Λογισμός (συνέχεια) Λογισμός μεταβολών

𝑑𝑥 1 𝑎 𝑑𝑥 √𝑥2 ± 𝑎2
62. ∫ √𝑥 2 − 𝑎 2 = arccos , 𝑎>0 63. ∫ =∓ Διαφορά, τελεστές ολίσθησης:
𝑥 𝑎 |𝑥| 𝑥2 √𝑥2 ± 𝑎2 𝑎2 𝑥
Δ𝑓(𝑥) = 𝑓(𝑥 + 1) − 𝑓(𝑥),
𝑥 𝑑𝑥 √𝑥2 ± 𝑎2 (𝑥2 + 𝑎2 )3/2 𝔼𝑓(𝑥) = 𝑓(𝑥 + 1).
64. ∫ = √𝑥2 ± 𝑎2 65. ∫
𝑑𝑥 = ∓
√𝑥2 ± 𝑎2 𝑥4 3𝑎2 𝑥3
⎧ 1 2𝑎𝑥 + 𝑏 − √𝑏2 − 4𝑎𝑐 Θεμελιώδες θεώρημα:
{
{ ln ∣ ∣, αν 𝑏2 > 4𝑎𝑐, 𝑓(𝑥) = Δ𝐹(𝑥) ⇔ ∑ 𝑓(𝑥)𝛿𝑥 = 𝐹(𝑥) + 𝐶.
2
√𝑏 − 4𝑎𝑐 2𝑎𝑥 + 𝑏 + √𝑏2 − 4𝑎𝑐
{ 𝑏 𝑏−1
𝑑𝑥 {
66. ∫ =⎨ ∑ 𝑓(𝑥)𝛿𝑥 = ∑ 𝑓(𝑖).
2
𝑎𝑥 + 𝑏𝑥 + 𝑐 2 2𝑎𝑥 + 𝑏 𝑎 𝑖=𝑎
{
{ √ arctan , αν 𝑏2 < 4𝑎𝑐,
2 √4𝑎𝑐 − 𝑏2
{ 4𝑎𝑐 − 𝑏 Διαφορές:
⎩
{
Δ(𝑐𝑢) = 𝑐Δ𝑢 Δ(𝑢 + 𝑣) = Δ𝑢 + Δ𝑣
⎧ 1
{ ln ∣2𝑎𝑥 + 𝑏 + 2√𝑎√𝑎𝑥2 + 𝑏𝑥 + 𝑐∣ , αν 𝑎 > 0,
{ √𝑎
{ Δ(𝑢𝑣) = 𝑢Δ𝑣 + 𝔼𝑣Δ𝑢 Δ(𝑥𝑛 ) = 𝑛𝑥𝑛−1
𝑑𝑥 {
67. ∫ =⎨ 1 Δ(𝐻𝑥 ) = 𝑥−1 Δ(2𝑥 ) = 2𝑥
√𝑎𝑥2 + 𝑏𝑥 + 𝑐 −2𝑎𝑥 − 𝑏
{ arcsin , αν 𝑎 < 0, 𝑥 𝑥
{ √−𝑎 √𝑏2 − 4𝑎𝑐 Δ(𝑐 𝑥 ) = (𝑐 − 1)𝑐 𝑥 Δ( ) = ( ).
{ 𝑚 𝑚−1
⎩
{
2𝑎𝑥 + 𝑏 4𝑎𝑥 − 𝑏2 𝑑𝑥 Αθροίσματα:
68. ∫ √𝑎𝑥2 + 𝑏𝑥 + 𝑐 𝑑𝑥 = √𝑎𝑥2 + 𝑏𝑥 + 𝑐 + ∫
4𝑎 8𝑎 √𝑎𝑥2 + 𝑏𝑥 + 𝑐 ∑ 𝑐𝑢 𝛿𝑥 = 𝑐 ∑ 𝑢 𝛿𝑥
𝑥 𝑑𝑥 √𝑎𝑥2 + 𝑏𝑥 + 𝑐 𝑏 𝑑𝑥 ∑(𝑢 + 𝑣) 𝛿𝑥 = ∑ 𝑢 𝛿𝑥 + ∑ 𝑣 𝛿𝑥
69. ∫ = − ∫
√𝑎𝑥2 + 𝑏𝑥 + 𝑐 𝑎 2𝑎 √𝑎𝑥2 + 𝑏𝑥 + 𝑐
⎧ ∑ 𝑢Δ𝑣 𝛿𝑥 = 𝑢𝑣 − ∑ 𝔼𝑣Δ𝑢 𝛿𝑥
{ −1 2√𝑐√𝑎𝑥2 + 𝑏𝑥 + 𝑐 + 𝑏𝑥 + 2𝑐 𝑥𝑛+1
{ ln ∣ ∣, αν 𝑐 > 0, ∑ 𝑥𝑛 𝛿𝑥 = ∑ 𝑥−1 𝛿𝑥 = 𝐻𝑥
𝑑𝑥 √𝑐 𝑥 𝑚+1
70. ∫ =⎨
2
𝑥√𝑎𝑥 + 𝑏𝑥 + 𝑐 1 𝑏𝑥 + 2𝑐 𝑐𝑥 𝑥 𝑥
{ arcsin , αν 𝑐 < 0, ∑ 𝑐 𝑥 𝛿𝑥 = ∑ ( ) 𝛿𝑥 = ( ).
⎩
{ 𝑐−1 𝑚 𝑚+1
√−𝑐 |𝑥|√𝑏2 − 4𝑎𝑐
71. ∫ 𝑥3 √𝑥2 + 𝑎2 𝑑𝑥 = ( 𝑥2 −
1 2
𝑎2 )(𝑥2 + 𝑎2 )3/2
Φθίνουσες παραγοντικές δυνάμεις:
3 15
𝑥𝑛 = 𝑥(𝑥 − 1) ⋯ (𝑥 − 𝑛 + 1), 𝑛 > 0,
1 𝑛 0
72. ∫ 𝑥𝑛 sin(𝑎𝑥) 𝑑𝑥 = − 𝑥𝑛 cos(𝑎𝑥) + ∫ 𝑥𝑛−1 cos(𝑎𝑥) 𝑑𝑥 𝑥 = 1,
𝑎 𝑎
1
𝑥𝑛 = , 𝑛 < 0,
𝑛 1 𝑛 𝑛 𝑛−1 (𝑥 + 1) ⋯ (𝑥 + |𝑛|)
73. ∫ 𝑥 cos(𝑎𝑥) 𝑑𝑥 = 𝑥 sin(𝑎𝑥) − ∫𝑥 sin(𝑎𝑥) 𝑑𝑥
𝑎 𝑎
𝑥𝑛+𝑚 = 𝑥𝑚 (𝑥 − 𝑚)𝑛 .
𝑛 𝑎𝑥
𝑥 𝑒 𝑛
74. ∫ 𝑥𝑛 𝑒𝑎𝑥 𝑑𝑥 = − ∫ 𝑥𝑛−1 𝑒 𝑎𝑥 𝑑𝑥 Αύξουσες παραγοντικές δυνάμεις:
𝑎 𝑎

ln(𝑎𝑥) 1 𝑥𝑛 = 𝑥(𝑥 + 1) ⋯ (𝑥 + 𝑛 − 1), 𝑛 > 0,

75. ∫ 𝑥𝑛 ln(𝑎𝑥) 𝑑𝑥 = 𝑥𝑛+1 ( − )
2
𝑛+1 (𝑛 + 1) 𝑥0 = 1,
𝑛+1 1
𝑥 𝑚
76. ∫ 𝑥𝑛 (ln 𝑎𝑥)𝑚 𝑑𝑥 = (ln 𝑎𝑥)𝑚 − ∫ 𝑥𝑛 (ln 𝑎𝑥)𝑚−1 𝑑𝑥. 𝑥𝑛 = , 𝑛 < 0,
𝑛+1 𝑛+1 (𝑥 − 1) ⋯ (𝑥 − |𝑛|)
𝑥𝑛+𝑚 = 𝑥𝑚 (𝑥 + 𝑚)𝑛 .
𝑥1 = 𝑥1 = 𝑥1
Μετατροπή:
𝑥2 = 𝑥2 + 𝑥1 = 𝑥2 − 𝑥1 𝑥𝑛 = (−1)𝑛 (−𝑥)𝑛 = (𝑥 − 𝑛 + 1)𝑛 = 1/(𝑥 + 1)−𝑛 ,

𝑥3 = 𝑥3 + 3𝑥2 + 𝑥1 = 𝑥3 − 3𝑥2 + 𝑥1 𝑥𝑛 = (−1)𝑛 (−𝑥)𝑛 = (𝑥 + 𝑛 − 1)𝑛 = 1/(𝑥 − 1)−𝑛 ,

𝑛 𝑛
𝑛 𝑛
𝑥4 = 𝑥4 + 6𝑥3 + 7𝑥2 + 𝑥1 = 𝑥4 − 6𝑥3 + 7𝑥2 − 𝑥1 𝑥𝑛 = ∑ [ ] 𝑥𝑘 = ∑ [ ] (−1)𝑛−𝑘 𝑥𝑘 ,
𝑘=1 𝑘 𝑘=1 𝑘
𝑥5 = 𝑥5 + 15𝑥4 + 25𝑥3 + 10𝑥2 + 𝑥1 = 𝑥5 − 15𝑥4 + 25𝑥3 − 10𝑥2 + 𝑥1 𝑛
𝑛
𝑥𝑛 = ∑ [ ] (−1)𝑛−𝑘 𝑥𝑘 ,
𝑘=1 𝑘
𝑥1 = 𝑥1 𝑥1 = 𝑥1 𝑛
𝑛
2 2 1 2 2 1 𝑥𝑛 = ∑ [ ] 𝑥𝑘 .
𝑥 =𝑥 +𝑥 𝑥 =𝑥 −𝑥 𝑘=1 𝑘

𝑥3 = 𝑥3 + 3𝑥2 + 2𝑥1 𝑥3 = 𝑥3 − 3𝑥2 + 2𝑥1

𝑥4 = 𝑥4 + 6𝑥3 + 11𝑥2 + 6𝑥1 𝑥4 = 𝑥4 − 6𝑥3 + 11𝑥2 − 6𝑥1

𝑥5 = 𝑥5 + 10𝑥4 + 35𝑥3 + 50𝑥2 + 24𝑥1 𝑥5 = 𝑥5 − 10𝑥4 + 35𝑥3 − 50𝑥2 + 24𝑥1

8
 Μαθηματικό τυπολόγιο
Σειρές
Σειρές Taylor: Συνήθεις δυναμοσειρές:
∞ ∞
(𝑥 − 𝑎)2 (𝑥 − 𝑎)𝑖
𝑓(𝑥) = 𝑓(𝑎) + (𝑥 − 𝑎)𝑓′ (𝑎) + 𝑓″ (𝑎) + ⋯ = ∑ 𝑓(𝑖) (𝑎). 𝐴(𝑥) = ∑ 𝑎 𝑖 𝑥𝑖 .
2 𝑖=0 𝑖! 𝑖=0

Αναπτύγματα: Εκθετικές δυναμοσειρές:

∞
1
= 1 + 𝑥 + 𝑥2 + 𝑥3 + 𝑥4 + ⋯ = ∑∞ 𝑖 𝑥𝑖
1−𝑥 𝑖=0 𝑥 , 𝐴(𝑥) = ∑ 𝑎 𝑖 .
𝑖=0 𝑖!
1
= 1 + 𝑐𝑥 + 𝑐 2 𝑥2 + 𝑐 3 𝑥3 + ⋯ = ∑∞ 𝑖 𝑖
𝑖=0 𝑐 𝑥 , Δυναμοσειρές Dirichlet:
1−𝑐𝑥
∞ 𝑎𝑖
1
= 1+𝑥 +𝑥 𝑛 2𝑛
+𝑥 3𝑛
+⋯ = ∑∞ 𝑛𝑖
𝑖=0 𝑥 ,
𝐴(𝑥) = ∑ .
1−𝑥𝑛 𝑖=1 𝑖𝑥
𝑥
= 𝑥 + 2𝑥2 + 3𝑥3 + 4𝑥4 + ⋯ = ∑∞ 𝑖
𝑖=0 𝑖𝑥 ,
Διωνυμικό θεώρημα:
(1−𝑥)2 𝑛
𝑛
𝑘!𝑧𝑘
(𝑥 + 𝑦)𝑛 = ∑ ( ) 𝑥𝑛−𝑘 𝑦 𝑘 .
𝑛
∑𝑛𝑘=0 { } = 𝑥 + 2𝑛 𝑥 2 + 3 𝑛 𝑥 3 + 4𝑛 𝑥 4 + ⋯ = ∑∞ 𝑛 𝑖
𝑖=0 𝑖 𝑥 , 𝑘=0 𝑘
𝑘 (1−𝑧)𝑘+1
Διαφορές ίδιων δυνάμεων:
1 2 1 3 𝑥𝑖
𝑒𝑥 = 1+𝑥+ 𝑥 + 𝑥 +⋯ = ∑∞
𝑖=0 , 𝑛−1
2 6 𝑖! 𝑥𝑛 − 𝑦 𝑛 = (𝑥 − 𝑦) ∑ 𝑥𝑛−1−𝑘 𝑦 𝑘 .
𝑘=0
1 2 1 3 1 4 𝑥𝑖
ln(1 + 𝑥) = 𝑥− 𝑥 + 𝑥 − 𝑥 −⋯ = ∑∞
𝑖=1 (−1)
𝑖+1
,
2 3 4 𝑖 Για συνήθεις δυναμοσειρές:
1 1 2 1 3 1 4 𝑥𝑖
𝛼𝐴(𝑥) + 𝛽𝐵(𝑥) = ∑∞ 𝑖
𝑖=0 (𝛼𝑎 𝑖 + 𝛽𝑏𝑖 )𝑥 ,
ln = 𝑥+ 𝑥 + 𝑥 + 𝑥 +⋯ = ∑∞
𝑖=1 𝑖 ,
1−𝑥 2 3 4
𝑥𝑘 𝐴(𝑥) = ∑∞ 𝑖
𝑖=𝑘 𝑎 𝑖−𝑘 𝑥 ,
2𝑖+1
1 1 1 𝑖 𝑥
sin 𝑥 = 𝑥− !𝑥 +3 5
!𝑥 − 7
!𝑥 + ⋯ = ∑∞
𝑖=0 (−1) (2𝑖+1)! ,
3 5 7 𝐴(𝑥)−∑𝑘−1
𝑖=0 𝑎𝑖 𝑥
𝑖
= ∑∞ 𝑖
𝑖=0 𝑎 𝑖+𝑘 𝑥 ,
1 1 1 2𝑖 𝑥𝑘
𝑖 𝑥
cos 𝑥 = 1− !𝑥2 + !𝑥4 − !𝑥6 + ⋯ = ∑∞
𝑖=0 (−1) (2𝑖)! ,
2 4 6 𝐴(𝑐𝑥) = ∑∞ 𝑖 𝑖
𝑖=0 𝑐 𝑎 𝑖 𝑥 ,
2𝑖+1
1 3 1 5 1 7 𝑥
tan−1 𝑥 = 𝑥− 𝑥 + 𝑥 − 𝑥 +⋯ = ∑∞
𝑖=0 (−1)
𝑖
, 𝐴′ (𝑥) = ∑∞ 𝑖
3 5 7 (2𝑖+1) 𝑖=0 (𝑖 + 1)𝑎 𝑖+1 𝑥 ,
𝑛(𝑛−1) 2 𝑛
(1 + 𝑥)𝑛 = 1 + 𝑛𝑥 + 𝑥 +⋯ = ∑∞ 𝑖
𝑖=0 ( ) 𝑥 , 𝑥𝐴′ (𝑥) = ∑∞ 𝑖
𝑖=1 𝑖𝑎 𝑖 𝑥 ,
2 𝑖
1 𝑛+2 𝑖+𝑛 𝑎𝑖−1 𝑖
= 1 + (𝑛 + 1)𝑥 + ( ) 𝑥2 +⋯ = ∑∞
𝑖=0 ( ) 𝑥𝑖 , ∫ 𝐴(𝑥) 𝑑𝑥 = ∑∞
𝑖=1 𝑥,
(1−𝑥)𝑛+1 2 𝑖 𝑖

𝐵𝑖 𝑥𝑖 𝐴(𝑥)+𝐴(−𝑥)
𝑥
= 1−
1
𝑥+
1
𝑥2 −
1
𝑥4 + ⋯ = ∑∞ , = ∑∞ 2𝑖
𝑖=0 𝑎 2𝑖 𝑥 ,
𝑒𝑥 −1 2 12 720 𝑖=0 𝑖! 2
𝐴(𝑥)−𝐴(−𝑥)
1
(1 − √1 − 4𝑥) = 1 + 𝑥 + 2𝑥2 + 5𝑥3 + ⋯ = ∑∞
1 2𝑖
( ) 𝑥𝑖 , = ∑∞
𝑖=0 𝑎 2𝑖+1 𝑥
2𝑖+1
.
2𝑥 𝑖=0 𝑖+1 𝑖 2

1 2𝑖
= 1 + 2𝑥 + 6𝑥2 + 20𝑥3 + ⋯ = ∑∞ 𝑖
𝑖=0 ( ) 𝑥 , Άθροιση: Αν 𝑏𝑖 = ∑𝑖𝑗=0 𝑎 𝑖 τότε
√1−4𝑥 𝑖
1
𝑛 𝐵(𝑥) = 𝐴(𝑥).
1 1−√1−4𝑥 4+𝑛 2𝑖+𝑛
( ) = 1 + (2 + 𝑛)𝑥 + ( ) 𝑥2 +⋯ = ∑∞
𝑖=0 ( ) 𝑥𝑖 , 1−𝑥
√1−4𝑥 2𝑥 2 𝑖
Συνέλιξη:
1 1 3 2 11 3 25 4 ∞ 𝑖
ln = 𝑥+ 𝑥 + 𝑥 + 𝑥 +⋯ = ∑∞ 𝐻𝑖 𝑥𝑖 ,
1−𝑥 1−𝑥 2 6 12 𝑖=1 𝐴(𝑥)𝐵(𝑥) = ∑ ( ∑ 𝑎 𝑗 𝑏𝑖−𝑗 ) 𝑥𝑖 .
2 𝑖=0 𝑗=0
1 1 1 2 3 3 11 4 𝐻𝑖−1 𝑥𝑖
(ln ) = 𝑥 + 𝑥 + 𝑥 +⋯ = ∑∞
𝑖=2 ,
2 1−𝑥 2 4 24 𝑖
𝑥 Ο θεός έφτιαξε τους φυσικούς αριθμούς·
= 𝑥 + 𝑥2 + 2𝑥3 + 3𝑥4 + ⋯ = ∑∞ 𝑖
𝑖=0 𝐹𝑖 𝑥 ,
1−𝑥−𝑥2 όλα τα άλλα είναι έργα του ανθρώπου.
𝐹𝑛 𝑥 – Leopold Kronecker
= 𝐹𝑛 𝑥 + 𝐹2𝑛 𝑥2 + 𝐹3𝑛 𝑥3 + ⋯ = ∑∞ 𝑖
𝑖=0 𝐹𝑛𝑖 𝑥 .
1−(𝐹𝑛−1 +𝐹𝑛+1 )𝑥−(−1)𝑛 𝑥2

Διανυσματική Ανάλυση
∣ 𝑖 𝑗 𝑘 ∣
𝜕 𝜕 𝜕 ∣ 𝜕𝐹1 𝜕𝐹2 𝜕𝐹3
Στροβιλισμός: curl𝐹 = ∇ × 𝐹 = ∣ , απόκλιση: div𝐹 = ⟨∇, 𝐹⟩ = + + , όπου 𝐹 = (𝐹1 , 𝐹2 , 𝐹3 ) ∶ ℝ3 → ℝ3 .
∣ 𝜕𝑥 𝜕𝑦 𝜕𝑧 ∣ 𝜕𝑥 𝜕𝑦 𝜕𝑧
∣ 𝐹1 𝐹2 𝐹3 ∣

Stokes: ∯ ∇ × 𝐹 = ∳ 𝐹 , όπου 𝑆 κατά τμήματα 𝐶 2 φραγμένη προσανατολισμένη επιφάνεια στον ℝ3 με θετικά προσανατολι-
𝑆 𝜕𝑆
σμένο σύνορο 𝜕𝑆 το οποίο είναι απλή κλειστή κατά τμήματα 𝐶 1 καπύλη, και 𝐹 ∶ 𝑆 → ℝ3 μια 𝐶 1 συνάρτηση.

𝜕𝑄 𝜕𝑃
Green: ∬ ( − ) 𝑑𝑥𝑑𝑦 = ∳ 𝐹 , όπου 𝐷 με τις ίδιες ιδιότητες όπως η 𝑆 του Stokes, αλλά επιπλέον 𝐷 ⊆ ℝ2 , και
𝐷 𝜕𝑥 𝜕𝑦 𝜕𝐷
𝐹 = (𝑃, 𝑄) ∶ 𝑆 → ℝ2 .

Gauss: ∭ ⟨∇, 𝐹⟩ = ∯ 𝐹 , όπου Ω ⊆ ℝ3 , κλειστό φραγμένο με κατά τμήματα 𝐶 2 θετικά προσανατολισμένο σύνορο 𝜕Ω και 𝐹
Ω 𝜕Ω
είναι 𝐶 1 στο Ω.
9
 Μαθηματικό τυπολόγιο
Σειρές Το αδύνατο τούβλο του Escher

Αναπτύγματα:
1 1 𝑛+𝑖 1 −𝑛 𝑖
ln = ∑∞
𝑖=0 (𝐻𝑛+𝑖 − 𝐻𝑛 ) ( ) 𝑥𝑖 , ( ) = ∑∞ 𝑖
𝑖=0 [ ] 𝑥 ,
(1−𝑥)𝑛+1 1−𝑥 𝑖 𝑥 𝑛

𝑛 𝑖 𝑛!𝑥𝑖
𝑥𝑛 = ∑∞ 𝑖
𝑖=0 [ ] 𝑥 , (𝑒 𝑥 − 1)𝑛 = ∑∞
𝑖=0 [ ] ,
𝑖 𝑛 𝑖!

1 𝑛 𝑛!𝑥𝑖 (−4)𝑖 𝐵2𝑖 𝑥2𝑖

𝑖
(ln ) = ∑∞
𝑖=0 [ ] , 𝑥 cot 𝑥 = ∑∞
𝑖=0 ,
1−𝑥 𝑛 𝑖! (2𝑖)!

22𝑖 (22𝑖 −1)𝐵2𝑖 𝑥2𝑖−1 1

tan 𝑥 = ∑∞
𝑖=1 (−1)
𝑖−1
, 𝜁(𝑥) = ∑∞
𝑖=1 ,
(2𝑖)! 𝑖𝑥
1 𝜇(𝑖) 𝜁(𝑥−1) 𝜙(𝑖)
= ∑∞
𝑖=1 , = ∑∞
𝑖=1 ,
𝜁(𝑥) 𝑖𝑥 𝜁(𝑥) 𝑖𝑥

1
𝜁(𝑥) = ∏𝑝 ,
1−𝑝−𝑥 Ολοκλήρωση Stieltjes
𝑑(𝑖)
2
𝜁 (𝑥) = ∑∞
𝑖=1 𝑥𝑖 όπου 𝑑(𝑛) = ∑𝑑|𝑛 1, Αν η 𝐺 είναι συνεχής στο διάστημα [𝑎, 𝑏] και 𝐹 είναι φθίνουσα, τότε το
𝑏
𝑆(𝑖) ∫ 𝐺(𝑥) 𝑑𝐹(𝑥)
𝜁(𝑥)𝜁(𝑥 − 1) = ∑∞
𝑖=1 𝑥𝑖 όπου 𝑆(𝑛) = ∑𝑑|𝑛 𝑑, 𝑎
υπάρχει. Αν 𝑎 ≤ 𝑏 ≤ 𝑐 τότε
2𝑛−1 𝑐 𝑏 𝑐
2 |𝐵2𝑛 |
𝜁(2𝑛) = 𝜋 2𝑛 , 𝑛 ∈ ℕ, ∫ 𝐺(𝑥) 𝑑𝐹(𝑥) = ∫ 𝐺(𝑥) 𝑑𝐹(𝑥) + ∫ 𝐺(𝑥) 𝑑𝐹(𝑥).
(2𝑛)!
𝑎 𝑎 𝑏
𝑥 𝑖
𝑖−1 (4 −2)𝐵2𝑖 𝑥
2𝑖 Αν τα εμπλεκόμενα ολοκληρώματα υπάρχουν
= ∑∞
𝑖=0 (−1) , 𝑏 𝑏 𝑏
sin 𝑥 (2𝑖)!
∫ (𝐺(𝑥) + 𝐻(𝑥)) 𝑑𝐹(𝑥) = ∫ 𝐺(𝑥) 𝑑𝐹(𝑥) + ∫ 𝐻(𝑥) 𝑑𝐹(𝑥),
𝑛 𝑎 𝑎 𝑎
1−√1−4𝑥 𝑛(2𝑖+𝑛−1)! 𝑖
( ) = ∑∞
𝑖=0 𝑥, 𝑏 𝑏 𝑏
2𝑥 𝑖!(𝑛+𝑖)! ∫ 𝐺(𝑥) 𝑑(𝐹(𝑥) + 𝐻(𝑥)) = ∫ 𝐺(𝑥) 𝑑𝐹(𝑥) + ∫ 𝐺(𝑥) 𝑑𝐻(𝑥),
𝑖𝜋 𝑎 𝑎 𝑎
2𝑖/2 sin
𝑒𝑥 sin 𝑥 = ∑∞
𝑖=1
4
𝑥𝑖 ,
𝑖! 𝑏 𝑏 𝑏
∫ 𝑐 ⋅ 𝐺(𝑥) 𝑑𝐹(𝑥) = ∫ 𝐺(𝑥) 𝑑(𝑐 ⋅ 𝐹(𝑥)) = 𝑐 ∫ 𝐺(𝑥) 𝑑𝐹(𝑥),
√1−√1−𝑥 (4𝑖)! 𝑎 𝑎 𝑎
= ∑∞
𝑖=0 𝑥𝑖 , 𝑏 𝑏
𝑥 16𝑖 √2(2𝑖)!(2𝑖+1)!
∫ 𝐺(𝑥) 𝑑𝐹(𝑥) = 𝐺(𝑏)𝐹(𝑏) − 𝐺(𝑎)𝐹(𝑎) − ∫ 𝐹(𝑥) 𝑑𝐺(𝑥).
arcsin 𝑥 2 4𝑖 𝑖!2 𝑎 𝑎
( ) = ∑∞ 2𝑖
𝑖=0 (𝑖+1)(2𝑖+1)! 𝑥 . Αν τα εμπλεκόμενα ολοκληρώματα υπάρχουν, και η 𝐹 έχει παράγωγο 𝐹 ′ σε
𝑥
κάθε σημείο στο [𝑎, 𝑏] τότε
𝑏 𝑏
∫ 𝐺(𝑥) 𝑑𝐹(𝑥) = ∫ 𝐺(𝑥)𝐹 ′ (𝑥) 𝑑𝑥.
𝑎 𝑎

Κανόνας Cramer Αριθμοί Fibonacci

Δίνονται οι εξισώσεων: 00 47 18 76 29 93 85 34 61 52
𝑎 1,1 𝑥1 + 𝑎 1,2 𝑥2 + ⋯ + 𝑎 1,𝑛 𝑥𝑛 = 𝑏1 86 11 57 28 70 39 94 45 02 63
1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, …
95 80 22 67 38 71 49 56 13 04 Ορισμοί:
𝑎 2,1 𝑥1 + 𝑎 2,2 𝑥2 + ⋯ + 𝑎 2,𝑛 𝑥𝑛 = 𝑏2
59 96 81 33 07 48 72 60 24 15
73 69 90 82 44 17 58 01 35 26
𝐹𝑖 = 𝐹𝑖−1 + 𝐹𝑖−2 , 𝐹0 = 𝐹1 = 1,
⋮ ⋮ ⋮
68 74 09 91 83 55 27 12 46 30 𝐹−𝑖 = (−1)𝑖−1 𝐹𝑖 ,
𝑎 𝑛,1 𝑥1 + 𝑎 𝑛,2 𝑥2 + ⋯ + 𝑎 𝑛,𝑛 𝑥𝑛 = 𝑏𝑛 37 08 75 19 92 84 66 23 50 41
1
14 25 36 40 51 62 03 77 88 99 𝐹𝑖 = (𝜙 𝑖 − 𝜙̂ 𝑖 ) ,
21 32 43 54 65 06 10 89 97 78 √5
Έστω ότι 𝐴 = (𝑎 𝑖,𝑗 ) και 𝐵 ο πίνακας στήλη (𝑏𝑖 ). 42 53 64 05 16 20 31 98 79 87
Ταυτότητα του Cassini: για
Τότε υπάρχει μοναδική λύση ανν det 𝐴 ≠ 0. Έστω
𝑖 > 0:
ότι 𝐴𝑖 είναι ο 𝐴 με την 𝑖 στήλη αντικατεστημένη
Το αριθμητικό σύστημα Fibonacci: Κάθε φυσικός 𝑛 𝐹𝑖+1 𝐹𝑖−1 − 𝐹𝑖2 = (−1)𝑖 .
από τον 𝐵. Τότε
det 𝐴𝑖 έχει μοναδική αναπαράσταση Προσθετικός κανόνας:
𝑥𝑖 = .
det 𝐴 𝑛 = 𝐹𝑘 + 𝐹𝑘 + ⋯ + 𝐹𝑘 , 𝐹𝑛+𝑘 = 𝐹𝑘 𝐹𝑛+1 + 𝐹𝑘−1 𝐹𝑛 ,
1 2 𝑚
όπου 𝑘𝑖 ≥ 𝑘𝑖+1 + 2 για όλα τα 𝑖, 1 ≤ 𝑖 < 𝑚 και 𝐹2𝑛 = 𝐹𝑛 𝐹𝑛+1 + 𝐹𝑛−1 𝐹𝑛 .
Οι βελτιώσεις ισιώνουν δρόμους, αλλά οι στραβοί
𝑘𝑚 ≥ 2 .
δρόμοι χωρίς βελτίωση είναι δρόμοι των ευφυών. Υπολογισμός με πίνακες:
– William Blake (The Marriage of Heaven and Hell) 𝑛
𝐹 𝐹𝑛−1 0 1
( 𝑛−2 )=( ) .
𝐹𝑛−1 𝐹𝑛 1 1

10