и?

мамам кппюипа CR
‘O
Historické fondu

äëéïéí'
Národní knihovna
ШШШШШШШММШШШШШ
1 0022841 28
 PROEMIVM PVBLICVM"
'QVon ' >
mMINENTIssm/xvs, „с cpzlzslsssllvxvsr
ан. САВВШАЫЗ
am; PRINCEBS l
Южгзтвхшттш `
- REGNI нит; палим
ORD'. S'. STEPH.
MAG. cave.. levEs> Ет ŕRA-ELATVS
П U' И

EC-CLESIÁS PESTIENSES SACRAQVE

cANoNICE VLsiI-.jrARET
r в т |

А’ GYMN. Ri SCHUL. PIAR. PESTIENSÍ

-INITIVM FA CERET
AC

IVVENTVTEM DE RELIGIONE ,t ET [ЧЕТ/Ь

' ТЮ ОВ'Е'ШПЗ;
FEK'DENJ'BAÍRÍBT «

PASTORALI, nr PATERNA-„PLANE GL EMENTIAÀ

nLAncJ'rvà las-rl
Bie 27.. Augqßì, М. CC'. XCF.
 ç .
- n
О l
_ 4
ч

4
`
l' l
nl»
‘u
. ц ч.
. и. .
Í.. Y
'
..tín n D
„I ..to .
ь . А.
‚ . .\ n.
о .D о JDM
n J
fic.
«A
ь
,l r
l»
о
a t
v (J
. . n.
. .
.. .L . . . . ._
. . L .о
nu
V
.f ...l \.
. i n n.. с
l
‚ . . pl
..
о
'a ч\о
п
uw l О
l
l
О А
l
l _ l. “l I
l »Hm
l
.l
. ч
ь
ll «1 . . -
r u.
.W
д
_ 1 l
. Í A
ŕ
ч ill'. .
l ‘I Y
„u
`
l a
Í
.
nh.
o о 1—
i
. I lll..
О...
'lll
Í
„f
wl( о
I
1")
.f
_. E d i
illllls'lölitznbl mliiüln.. ч. M .n
 C .
\
u ,
’ о

'l 0
ч‘

l
.C _ ,i
. ~ ~ l ' ' ­
1 ` ‚ `
_
\
`, а
. ŕ \ n
‘в _ ­ _ ..
l ~ "„f 7 i с А “О
¢
‘ n ì ` _ ‘ \_. ,r
. ’L l' `
H' О
I
u д ‘5 'ñ'. ò*
‘l . `
с I ч. ‘Qq’ ¢" ‘
.
.
`­` - . '.
- 7
Ч ‘ f` ‘ ° fr .'
. I
Í ’ п. д l 'A
l 5 в
.‹ ~­ l l
.
" f t . t j
l' -
f“ ч ‘.
l ` Q. ~ ~ ‚' . ‚ .s 4 c
I ~ 1 Ñ
г 4 ._ \ ч“ I ч I.
` l

,ff '_­" t’ r . ‚ /
n.
¿l
‘ _
d
«l
.
'l ` . n
u
ъ r ’ l N, 9 n '
‘l ‚ ` U _ f I _
a; '
.
x и
n . Í l о ‘
п" _ f.
1 ._ h в . ‘Y _. ‘t _
.‚ _
а l С: ‚ - ’ f,
`.
'u
Р
в д 9
.
шк ‚ ' i” " U- _
. ` .
Ч l .
~
"^
`‚ l. /"~ .
r Ч 1.’ ' ‚‚ ._` nr
‘l О l › ’ ч l ‚ч . _ ._ _
_' l' с f

с ,r
Ó ‘ Г ‘; 'r' n
` v

... l `2` ` ­­ v " о

О
l \
*C .L „
с " ‘ n I
и" ‘
_ ~ 1
,f .1" ­ ’
I А A
. . ъ Q ' ` ’ 1 l ‘
I I
о v
'
r a _ ' n
f ŕ ч . n A д
- ь
9 ` ' l ­ n
._
. Í, I ‚6
и ‘ ., _ ­.
f
. I
§- ­ \
. `

l ` _ ` I с n'- - .dy 1 "

.r С l ‘
—
. . s
-
_ _. |~~
. I-- l ~ ч ' _
Ч s
'
-`. *I* „ '
4 `. ‘ ц
. а
д“
д .
_ ч a ' f l
П‘ l
v . ч. y f ì

. .. l v l _ t ' Á
- —. _.
"\ " -- '»«~­­ О ‘
ж
- n а ‘ ч . . ч l E _ I
..
5 о ’\ l ­
n .' _ ¢
a
Q
С ­ ~ f ` W l ~
‘О
и . ‘\ . s ,
`
.‚ ‘t . . . к 4' `› ' l
.
’
.
\ . ` . r _
в ` s с ‘ l t .
‘ `
l ` . ­ Ik l
\
\ в Y
` l \ A
l Y
о . Ü в ` ‚0 ‘ ъ ’ . .
о ' ‚о- . ~ д 9.. - Х ` \ 4 n ` 1 `
.n ` . l q ‘ ­
. . с,
'' 0 .. J ò ' . ` . i H1 „о
gft'
l
.`­° ` \ в].-. А. _ ж `
. ì . Ú
.n " ŕ l 4* v u `. ‘° i PM
. « J Ä `-_
.. а. ‚ ..‚ ‘ `. n’ ~ ._` d.
\ ‘l’ n Y ' ° О
- __ ..- "`""-l»~v­- ­ \ ‹ ‚о
n ` - \ t ' r-->"­` “‘\\­`~­.~­n\' ы
О `
‘ - ~ с ‚ t
\ .
. “ь
I ­' n\ ' . r “_:"¢Q~.`
u ' ‘.
ч . I', . n l
О. . ’

l v. ‘
в \ '
À
.’ l l ‘- п _n f' ` ч
p.
r
' . ' . —- ‘ . , \ O _ ‚ '
­-‘| ' .. ` A .I
I \
` _ ‚ Б
’
`\ n ` l 1 . ’_
,n t' `\ ' ’ .r .S
`
А ’ ’ Ч - l _ о
's ‚к — f `. r
. ’ . . ` ' О ‘n ' _
I. \
‘Ф. n ч’ . ` n A' ` "
. ` Í
’ f . . f _
l о I .

' i
l l ` н
‘ ‚ . P ° - . ` —— ' о `
~ Q ` с— .“ _ 4 г
*A l' ‘ . t ' .
l ‹ l .
l '\ v .
l
" l . _» ` I
l \ \ . »â . ' ` 4.- о
_ . \ ŕ. `
Í
` l
\ о I
ß 'i
. ' I .n
. "
u
‚. î ` ‘v
'I' Í ’ n.
_ ‚
|~ A
r
Гч ~
L, ' ‚ ь 4 - Ф \ \ I` _JN-b, .
L \
l а
А i n . ` q с . `
а ‚а . ` è , `.
I I. . ­ б
S Q
' l
_ ч \_
’‚о. _*
ь . "
,. в A
ì l
. , I P
о .Q I
. в

"f ‚ч
'
a.’ I ` `
.
_
. \ . ` и
ч‘ j ‘
. .
‚в _ . * f l л .n . l l ` \ l
l \ A I ‘ . ` ` . \
ч. ъ "q \ . ~­. . -
о.
h' . ’ ч.
О n. I ` l у- I d.. ’
~.

r4
\ ‘’ .. 3'..
»_­ *_ Ъ
_ . ч
.P n `
n
f*` ŕ í
' °
x .

' \ l ` ‘ n f
- ` . f 'J _l _ _n . y '
в v _'

\ n _ ‚ ч" . Q .‚. ‚ад . - _ о

I — ‚. I.- а
\ ‘al’ l _ \
~ K ` _
ч— n . _' ‚ '75 f I '
l
. »a
` ~ r ." l) , . ~ g4 '
J ‹ l
п r а .'rr _ '
о ‘ .l . s
`I ч .
l `l ‘.‘l ц ' _ ì
l n ' \ д '
' l ч i I l ’ '
. P( ‚ ŕ'ŕÄAÀ-V
с н ь D l. `
 и . к
- \ .
\ fr v l .
»_
ц
l I . . .
1 .
s .L
‚ о l \ ц
| . l.
д «l
v n
. . а.
. . . . _
. . ч _
и о .
ŕ
D W
. \
.
. \ l . .
l
l
я a
а
. \ . l
:Pf
\
0
о n
l
` r u с
l A
С н
n \
I r
I
о
. . / .
.
. к
п n
a
_
. ‚
_
. l
. .
.
. .
n д,
6 n
\
\ 4
n ь
d
.
. .. . ŕ
. »
I
ь
. . .
ŕ
‚ . l .
\
i i
l
u
.
в .
о l
ь
.
U
.\
. ‚
`
l
.
с l
.
u »
о _I
n _
ч ‘
n
’ l
l
I
. .
- ч
.
в
RERVM MEMORABILIVM

PANNbNIA
TVRCARVM IÑìERATORlßvs
A
САРТА CONSTANTINOPOLI
stvs
AD ANNVM MDC. BELLO MlLITIAQVE GESTÁRVM
NARRATIONES ILLVSTRES
VARIORVM, Ет DIVERSORVM AchonM.
RECENSENTE

NICOLA() R EVSNERO
'Ivmsccgysvum ‚
СОМ1ТЕ PALA'TING CAESAREO , ’
CoNle. БАХ. ‘ _

таз/сорт T1 мпсдл' "

RncvsAn f
COLOCAE M. UmlLXX..
ч—м-пт ——щ'т^т‹т—’М—

„_.41

_' .È

1L",

С é “7i? 'n-' 1 5
п

' ° ШНОУМА
КПБЕЦК OYE-’A .....

(SZÉLLOVA)

__,__ ..._i ¿_i-*___-H ­­ ц...

 TYPQGRAPHVS шефом. `
Г
в”??? “еаЬе: Ьед‘ог Benevole орт-сшит тоге поп та—
gnum, fed femm ‘varietate non {г-Еисипаит, т
quo et maiorum noßrorwn ргаес1ата[ас2пога, Effbrtunae ~
pnzcj/èrtìm bellicae дистиллят vider@ potcrz's. Illud tibi
сайт ad imitandum; ißud штат adотдалит aa'dat. Quad
.vero ex multi: excerpta quœdam/òlummado colleäzzßnt, neg;
'uno nexu , 'ur/21kt Hg'ßoricis , deducantur , non/ine conßlío
[идут та’сшт : от m'mirum baberent штатами nego
т: impediti , quo ß’ {тегами}: boris флебит valerent :
guum Идущие III/forìcorum volumina mole/im £9’ animum`
сит Iiberum E9’ anno: requirant. Fecit praeterea Cl. Reu/
неги: , licet @xterm , rem дуг—стат , quod eorumporg'ßfmum,
C?) 2 qui
qui vel ipß pugni: intererant ,vel eo temporepulcberrimis b0
naribuspraefulgebant , de/èriptlones collegerz't, 'ut narra
т— ео maiorßde: baberetur..
Quo vero vetußatißms honor babeatur , editioni Fran
cqfurtenß inbaeßmus , neque ab Ortograpbia illu, поттит
pruefertim Hungaricorum receßìmus ‚т до тат: гетрогит
Шатщ сит noßris штат арратетег. Habel“ гнёт antiqui
tasßms amoem'tates. Tu Маис bac nq/lro conatufruere ,
E9’ vale. _

CON
 CONSPECTVS OPERIS.

l. De expugnata a Mhomm Turcarum tyranno Conßantìrlopoli XXIX.

Mii Анна 1453, narratio, auñore Chriíìophoro Richerio Tho
rigneo Senone Cubiculario Regio , б” Cancellario Наша: а Secrezis.
. д _ Pag. z
_ я. De Bfllogradi Лиг Albae Ответе oppugnatione a Illahomete П. Im .
Тигсагцт faña Анна 1456. narratio nuêîore Antonio Bon ­
nio. 9.
3. De Bellogradí lvrbís Daring@ `Rhodi „флаг fxpugnationf,aSolbfmamm
Атю 1521.@ 152 драл narrano, auEìore Paulo Iouio, z J.
4. De clade in rampa Illochaz, in qua Ludouicus II. Rex Штате Ö'
Bohemia: шиш Anno 1526. напало ¿More Stephano Proderico
Procancellario. 17
5. Dc смет clade narratio aufîore Paulo Iouìo ex epígramm 23. 48.
6_ D: clade accepta in Pannnnia ad Mogacium,ë>° Ludouz'ci Regis interitu,alia
narratìo auŕïorc Ioachimo Camerarìo. 52,
8. Не Viennae Außriue шью ob/ìdionea Solymanno Turcarum Imp. [ада
Anno 1540. narratio. 55,
9. De :apta Buda а Solymanno Turc. Bnp. anno> 1542. narratio breuis
auflorc Ioanne Sleidano. ‚ 8:.
zo..Rerum ad Agriam Аппо 1552. gq/Íarum narrado, плат? Ioanne Sam
buco. 84.
п. De Аут: ob/ìdione anno :552. папино ‚аиаоге 1оаппе Sambuco 92.
12. De expugnatione arcís Tcmqßlari аппо 1552.1.arratinauäore Ioanne Sam
buco. . 106.
z 3. De olv/idiom Zz'gethi anno 15g6, narir¢1tio,az.'5m‘e Ioanne Sambuco. 115.
44, Rrrum contra Turcas in Pannom'a adBaboczamfÍ' Sigethum gq/Zarum nar
ratio , auñore Wolfgango Lazio regio 11g/lorica. zzz
x5'. De expugnazione arri.: Tocaz'ae anno 1565, патио, auffore Ioanne Sam
buco. 130.
:6 De Giulae exitu Anno 1566.' narratio eodem Auctore 135’.
17. Ioannîs Sambuci de Zigcthi expugnatz'one аппо 1;66.пагга21ипси1а 139.
18. Не expugrmrione Szgerhi года: Sclauoniae fartwìmi propugnafuli аппо
:566. narratio M Samuelis Budinae Labacenßs ех Сюита [ermo
пе in Latinumcmzucrjîz. ‘ 141.
‘ 19. Zigcthi Hungariae clau/Irl' potentißimi'vera мирно ‚ б" отдает eìus
Epizome cx illu/Iris Francîfci ForgachiiLiberi Ватт: in Gymesö'
_ (?)3 Сан.
. .
„Wm а___`__` _

Cancellaríi alim D~ Ferdinanìi Imp, per thgarìam [Ш :empor-is hi.

Логи-им commntariis ilefcrìpra. ,5L -
20. Breuis ас um: narratio belli C_yprii inter Veneto: д Turcas geßi anno
:570. б“ :571. ' :71.
,f :1. Шиши balli Per/ici inter Mirathem III. Turäarum & Мйютегет Но
дцЬепа: Ргфгит Rege'm д]?! ‚ außer: Henrico Porflo Iìlreconßdzo.
1 .
22. Breuis rerum inter Turcas Ö’ Oirißianns per [Анды—[ат 8” Crnggfzaîn
а mmf: Seprembri anni 1593. 'usque ad initium anni тиши gefla
гит папино. 193.
23. D: Chrißianorum viöoria ad Album Regalcm Anno 1 _5103, тиф 080
- bris , папино incerti Auaoris, ‚99.
24. De тридцати: Film б“ aliorum mßrarum , питаю incerti Алёши.
‚ ‚ 20 ,
25. Клим in Tranjßluanía а Sigifmumlo Baztorìo Principe Anno гл):
¿q/larum папино ‚ auñore ‘Ioanne Iacobino Claudio- Politáno.
21 .
26. Breuis rerum ab [Ни/[гита @fürme miliziae сои/ткет Chrißimmp Афга
duce Малине ММаиёае чип/шути, feu Walachiae Ритм,
geßarum ile/ìrìptio , auñorc Balthafare Walthero. 232
27. Strigwńeli/ìs o'qßflionis,ö° in ea de Tun-is рати 'uiHoriae er _fiirtiú'ìmum
Prim-ipsm Camlum Mangfëldiae Comitemjîiccinäa, díarmjynop/ìs
ab Arnoldo Helio digeßa Аппо 159;. дв—
23, 'De ехртщптёопе Humana@ a Chri/lianorum ererritu [ша anno :597. nar
rarin'hißorica auë'tnre M. Ianfonio. 277.
2 9. De oir/Minne Petrinae in Croatia Anno zçg7. патина eîusdem 279.
30. De expugnatinne Акр—Еле ö’ praelinibidcm ad Kereßam сит Chri/lianis ge
<¿Í ­ flo а Mahomet: III. Тигсагит tymrmo anno 1597. тел/е Зергтфм
Ü'Oñobri , narratif» hißorica , аидоге М. lanfonío. 281.
v 31. Iфифы ad Kercßum _erzßianorum pugna: breuis ac dilucida лапта
per Arnoldum Helium Mdiobure. armo 15'97, 290.
‘ 52. Sumuria еогит, qiue in оттоле Bullen/ì Anno 15'98. notata maxime.
4 ‘digna m-urrerwn, 'epärmsris per Arnoldum Helium, 2 97.
i33. Erpafîirimzis Смута! exarcitus ad Cfmißzm .fliarium Аппо moo. 302,
34‘ д LIU-inw» ramper-(1th «liner/21 Trapkaea а‘- 'uam pfr AN. Reufnerum,
Hieronymurn Arconatum, 5° Dauldem Hefïìum cofijìripta 3:2.

‘ ' д DE
 „я @vw-wf’ -

Бишь.
,œ @w. .
@w œ m» ’
ёюг‘фь
ЁЁЁ‘ЁЁЁ‘? ЁЁЗЗЁ'ЁЁЁЖЁЖЁЗ t2;'«2Íî ër
+ J è я ...è ‚ 4 i: i ; Ь : I

+ f+ n »
ЁЧЁЁФёЫМэёёЁщЁЧЁÉŕèäïéï @fàчь i@
..„ щ
‘ъ
süß/u@
»î- ч; '
s-y'.“
д\о мы.
Tfn' мf ЭЙ Ь?
щи r
SU/wî
¿sa А.
36% *à
„ атавизмы тиса-эти wwwa/„L@jamëcï'ßammam
тж
ытыаьп—чьгаыттыгаыть
EH.$@@®,®,@, .wirr-a
$9@
l*DE EXPVGN АТА
А МАНОМЕТЕ, TVRCARVM TY
_ HANNO , CONSTANTINOPOLI XXIX. МАП
ANNO M сссс Lm NARRATIO.
А VC То R E
CHRISTOPHORO RICHERIO
THORlGNEo sENoNE,chlchAR10 REGIO ‚ ET CANCEL
мню РкАысхАЕ А sEcRETIs.

Вт“ АНОМЕТНЕЗ ûngularî vir fuit ingenio ac conñìío. Huîc рой ade- .
ptum patri: A:nurafhis_í|11perîum,cum partae a maioribus facul
tates non fufñcerent ,'& nouis idcirco rebus Ruderet , ea via
(excitata fui nobili exifìimatione) parentum {поют exem
pla non adaequaturum fe modo confidens , feed'etìam` longe fupcraturum ,
anîmum contínuo ad occupandam Confiantìnopolim adiunxit. Eins con
flliì hae praefertim caufae fuerunt: Infcripturum [e temere' atque iniuria
Graecîae Imperatorcm perfpícue vídebat, ipfa Conflantïnopoli Imperii fede
in îpíìus~poteftate nondum conñítuta. [теша/фа: praeterea íngentem ûbi `
nominìs gloriam apud omnes nationes conciliatum iri : magnum etíam timo
тет fui colleůum atque cxpeétationem :fl vìx dum pubertate egreß'us vrbem
tantae famae_acpotentiae expugnafì'et ,fuaeque dítioní adíecííïet. Et eo certe i1
magis conabatur, quod in eiusmodi expugnationem maioresfuos diligentem Гае
A ' pius
 f _ RERVM TVRCICARVM
pius operam nauali'e audierat .‘ re tamen infeéìa lingulos illinc’ridiculos dif.
_celiiA e. Inita itaque fubduůaque icl genus ratiene , Gx communicato cum
per paucis confilio: atque adeo excogitata falfa occaiione ,quare id faceret,
` multam fabrorum minum incredibili celeritate conuocat , ac in fauces Во
fphori Thracii haud procul Con'ftnntinopoli , in fubitum попав :reis aediñ
cium educit. Cui quidem operi fine mature impoñto, validum quoque
praefidium G: tormenta , & ann'mam ., 6r res denique ad cuíiodiam eius ne~
cellarias diligenter adhibuit. Tum line vlla belli lindióìione , religione initi
a maioribus fœderis pro nihilo habita , violato pariter diétae in íbibilem pa
cem ñdei facramento , vt qui omnia ЛЬЕ ргае fuo commodo poli elle duce
ret, ad Confiantinopolim citius opinione cum infelìiliinis copiis acceliît.
Et fubito populata mifere calamitofeque vexata omni vicinia , terra non
longe a muro ca'trameratur , mari vero violenta oppugnatione vrbem 1a
celTere incipit. Subolfecerat pridem Graecus Imperator, 6c caeteri etiam
Graeciae Principes , НЕЕ МаЬэтгЫв apparatus quorfum tenderent: 6: та
gno ideo impetu commoti,quod fefe impotentiores fcirent, qui tanto im
petui reiiilerent , mature legatos in Europam dimiferant , qui Rona
norum Pontifici atque Imperatori; reliquis fimiliter Chrilìianiñmi regibus
ac principibus viris,Graeeiae çalamitatem vna cum communi Chriiìianorum
periculo exponerent,& oportunum, ii ротам, auxilium impetrarent. Ma
homethes euocata hoc medio tempore ex omni fuo imperio multitudine
hominum incredibili, & commeatu muralibusque tqrmentis in immenl'um
comparati# , mari terraque hotles circumfepl'erat: atque oppolitis muro ma
chinis, felicem conatuum luorum euentum expeéhbat. Atque vtinciues
improuifus irrumperet, frequentes cuniculos , Gr non paucos fubterraneol
fsceiTus in' mœuia “curauerat,eñ'odiendos. Vt vero miles haud diñìculter ho
Ш fe тетей, nihilominus in loco editiore dum conñigeref , moraretur ,
hincque facilius cum fors poliularet, fummum murum fcalis admotis Гире—
raret: e continente folla valde profunda , Gr: eminenti vallo vrbem cin ‚
xerat. Qua autem mul-us Paeram verfus, mari alluitur , pontem paiTuum cir
citer 1039. lingulsri artificio fecerat, ¿t plerasque huic turres fuperimpo
Гнет, e quibus huiusmodi mduftria moenibus altiores redditae, civitatem
efubiimi vexarent. Cum apparatu adeo terribiliMahomethes plurium die
rum
 NARRATIONES HISTORICAE. 3
rum fpatïo , erepra cíuíbus omni quìefcendi facultate , vrbern con
tìnemer afñïgc-bat, At oppídani coníurati ciuilatîs extrema quaeque рани.
ros,quam in impii hofìis menus deueníant, anìmofe , аисты 6: obfìina~
tepugnando quoduls periculum fubibant. Sed tandem Mahcmetfs, cum
de muro fubíìratum. fantrm ведет, quantum ad introducendum' militem,
& crîues expugnandos frñîcere arbitrabatur: 8: iam iam triumphum ante
'víůorïam caneret: per praecones denuntîat expugnatx'onem in craíìînum,
-qui fuit falend. Май die б. Anni (hrifto nato 1452. Caroli Francorum
regis feptìmi , 55. Et ideo praeiìo eíTe fmgulos íubet , 6: vrbem tanquam
intra triduumin manus venturam , omnibus in díremptionem promittít- Ео
propinqui conñiéius praçconio exhilaratus ей exercîtus.: quisque pro fe ea ,
quae ad {lrenue praeliandum opus erant , conquirebat. Nec de tanto nu
mero fuit, qui со die cibum capcret ( hcmínes adeo explent ‚А quae flbì
íucunda Гипс ) fed praeparandìs omnes1 rebus pugnae ncceffarìîs vigilanter
incumbebant. Deínde vero [ой occafum folís, vt prìmum Rellae duce
re incîpïunt , conuerfl ad epulas & роста fmguli diuerfa infer fe сошл
uîa celebrare, alius poculis alîum inuitare , & confanguíneî fonuenire ac
coëpulari. Tum cocna id genus in multam ncéìem produéta , quietem
fems corporibus ímpartíturî, abìtíonem parànt. In ea compleéîi fefe ac
deofculari , à multîs interim fermonibus alii ab aliìs quaíì nunquam ро
Rerîus collocuturi dífcedere. Е diuerfo, cogniia Mahcmerhís acerba fan-ß
топе ‚ atque hoílili profpeéìo apparatu , Sacerdotes 6: quotquot intus e
rant facriñci elatîs ex adyto virorum fané'torum reliquiís, СЫНЕ, quoque
Opf. Max. in crucem aé'ti , nec non Mariae virginie facto fanéìae produ
ай: fìgnís , euocato adhaec omni populo, virîs,faemínís , maioribus natu ac
minoribus , certatim fupplícatìones facere, vrbem colluñrare, aedem quam'
lîbet oratum adire ,Here fuppliciter, dîuînum implorare auxilium 5 laude,
piis camionibus, lachrymis, voluntaria multa cibi praefentis abftinentìa rni­
fericordíam fuí procurare. Deníque cum aduefperafceret , coena mediocri
ter refeůî ‚ in amgnatum flbi quisque locum defendendum concefferunf.
Muri denfrtas exïmia eraf , nec quarumuís vrbium muris eìusdem ceöebat
altítudo. De ea tamen aliquìd pamm vetufìas corroferat , 61 pinnae Grae
corum negligentìa propugnaculaque varie fubruta агат. Verum Грез erat
A z ma“
'4 RERVMTVRCICARVM.
magnae defeniionis in pomœrio , quod quidem cumulatis ubique aggeribus
6r murali munitione fatis ad pugnandum potens apparebat. In ea pariter
vt in muro aduîgìlabat frcquens miles , vt holìcm , quoties irruptionem
molirctur, valide intrepideque coërceref. Eli conßantinopolis figura pro
pe triangulari. Elus partes duae, quae mari alluuntur,moenibus cinó'tae ъ
funt СЫН aduerfariae fulìinendac. Quod fuper' ell, continentcm verfus,
vltra murum в: pomoerium fofl'a circumdatum elf profunda admodum ac
patenti. Tertia поёт vigilia, Barbari manifellae praedae auiditate orbi
antelucano oppoliti , dato ligno oppugnarionem aggrediuntur. Quod vbi
oppidani animaduertunt,alacriter obfiiìere , laxa fagittasque fuperne [асп—
lari, holleni inlultantemtotis viribus propellere ас fubrŕlouere. Tenebrae
in caufa fuerunt, quarc vtrîque vnde impetercntur ignari , hi grauifiime
vnlnerurentur : illi magnofuo detrimento e fuis pluteis ad oppugnandum
egrelli , confertim occumberent. Cum paulo poli diluxill'et, Mahomethes
eo cum fuis omnibus copiis accellit. Tum-conuocatis ad fele legatis prae
cipit,vt vno eodemque tempore, ne Graecis mutuo fe auxilio iuuare liceret,
in Paeram ac Cónllantinopolim periculum belli intendant. Praefcribit demum
сенат сиШЬзс muri portionem , quo lingulis in praefcriptilibi fpatiiexpu
gnationem intentis , Omnium virtus , indulìriaque militaris, qualis ellet,ap­
pareret: 6c aemularione gloriae ad ineundum praelium nemo non incitare
turìlimilis fuit nauàlis pugnae defcriptio. AC cum imperall'et vnum quem
que eadem hora in allignaio вы loco conlilìere, prouehendas ad murum
ligneas arces curat: e quibus milites cum hollibus , operis fublimixate
aequales (ша, hcilius atque afperius leontenderenr. Tum ligno cupien­'
tibus dato, findet primum fuperiìites moenium pinnas & fpeculas omnes
murali machinatione prolìerñere , eo nempe conlilio praereptam elle vo*
leb`at inimicis profpiciendi, quid foris ageretur, facultatem, Deinde lituis,
cornibus, ас tubis toto exercitu crepantibus, fuis animum fecit , ac prae
líum inlìaurat, Turci Еда teliudine, quae in fuum corticem abdita БЫ
ad quamlibet ferendam iniuriam allabre videtur munita , fcutis , clypeisque
fuppofiti, fcalis iuuro inhaerentibus, magna vi atque audacia in ' fum
murii murum confcendere. Graeci ех oppoiito certatim fa`xa in confcen
dentes deturbare, ignem cum fulphure obtrudere, fordes alïatim profun’
dere, ñammantes lanceas offerre, tela omnis `generis obiiccre, longuriis fca
las
 v. v_.ŕv-w-v-l-U'

NARRATIÜNES HISTORICAE 5
las fubuertere,_ fubeuntes praecípitare. Ad extremum , continuata а fu
inmi huìuscemodi propugnatione, nemine cíuium {шага laborante , Tur#
cis cumulatc decidentibus , vulneratis , mortuis , labefaé'tatis , difïìpatisque
omnium clypeîs, cum Mahomethe longe alítcr , quam fperat, agebatur.
Et iam plerique oppugnantîum pofito inuadendi hoilis ardore pedern
retrahebanr. Eo Mahomethes fraétos {поз cum animaduerteret , ocyus
accurrit, è: nominatim modo hunc , modo Шиш, Rrenuos potifflmum ac
pugnaces compellando ad prelium iniìaurandum hortatur. Pofìremo ей
cit nobiiis Imp.vt perfuafì nonnullieiusmînîs alii precìbus ac pollicitis,omne$
refumpto animo oppugnationem redintegrarent, muito acerbiore , quam
dudum, faeuitia. Ad muri itaque fuperandum faßigium intenti , partìm in
mutua comitum dofïuariorum terga inñlire, & ex haíìis muro aßîxis pen~
dere: partim fcutis operti , fcalis viam corripere: 6: apprehenüs vna. manu
hazìilibus , alteram fummis moenibus applicare , ac in culmen eorum ad
hoíìem peruadere conari. Ac quanquam afortifïîmis duibus innumeri faxîs,
igne, pice feruef'aéta, atque haiììs ргориШ, in terram praecîpites ageren
tur, in eorum tamen locum noui continuo fuccedebant. Ea de caufa
Mahomethes fuis perpetua nouorum fubrogatione recreatis , 6r continuato
ea difciplina ímpetu , ne tuntillum quidem refpirandi fpatium hoiììbuíper
mittebat, adeovt numero pugnantium deßitutos, vniuerfis viribus breui ef?"
hauriri , ac languore paulo рой confeétos , ad inrernecionem caedi opor
teret Sed quod Turcas imprimis determit, atque ita perturbauít, vt о
mnem vincendi animum expauefaé'ti omitterent, hoc fuit.- Ianus quidam
Iuiìinianus e Liguria, homo apud fuos nobilitate gratia в: fortunis potens,
Coniìantinopoli forte tum fuit, cum obfìderetur.l Hic fuam Тонет поп тес
liore loco eiï'e quam reliquorum , qui obfìdebantur arbitratus , fibique non
minus ex vfu effe quam caeteris, ñ cîuitasfîntegra conferuaretur , in defen
lìonem eius vna cum reliquis arma fumpíìr. In quibus ea fortitudine fe gef
Ш atque prudentia, vtipñ feruatae hucufque vrbis,coi‘nunisque шип: gloriam
fmguli facile deferrent. Accidit vt inter pugnandum cum irrumpenti ho
Ш fronte aduerfa obi'taret , telo fuorum infeliciter in hofìem mìfTo ,
grziuiter incautus vulneraretur. Cruoris extemplo e dorû vulnere ma
nantìs abundantiam intuitus , nolens , vt demum praedicabat, commilito~
nibus perturbationi interpellationique effe ,' f1 quempiam eorum accerfiturn
i A 3 ` medl
 r6 RERVM TVRCICARVM.

medicum dimitteret, clanculum 1e praelio fubduxit. Cuius difceffu renun«

ciato Confiantinus Imperator in eius abfentia periculum vrbis coliocans , ô:
faintem in praefentia , reliéìis in ardentiiiimo confiiftu fine duce flatariis mi
litibus, abfentem ipfemetrevocatum concefïit. Ad quem cum perueniiïet ,
orare atque obfecrare ne praelium intermittat, iníìare vt ’ redeat ,vt hoc fe
lmperatorem exorare iinat, eñagitare. Verum ille, cum nulli: precibus
ñeó'teretur, quin iter fuum infißeret, eadem tamen conditione portis ex
„мажет, vt vbi primum medicatione refeéìus foret , in Rationes propere
reuerteretur. Obieratae tum etant forex, quibus pomoerio egrefïuris via
patebat : quod ea praefertim ratione cautum fuerat , vt praerepta certantibus
abeundi facultate, id vnum ñbi proponerent, ibi aut vincendum effe fortiter,
aut viriliter moriendum : eaque'de caufa audacius alacriusque decertarent,
Exitus vt Iano patuit , iis íimul qui hoíìem a muro coërcebant , animi ce
cidere. Vider: erat alios feniim loco cedere ac dilabi, alios pugna@ fegnius
intendere , fingulos debilitatione athe abicéìione animi collanguere , omnes
Íibî defperantes auerfos in fugam praefentem incumbere. "

Ea re cognita praefeéti ancarum conñrmatis animis , iterata сопат

Iione fuos quisque denuo longe maiori quam ante audacia in murum
incitant. Hi oñîcii memores, 6: ducum fuorum beneuolentiam aucupati,
certatim in expugnationem proruunt. Pars ruinisfproieéturisq; moenium , quas
dura machinatio patrarat , innitentes', fummum murum inuolare: pars fcaiis fe
promouentes faiìigio iniiíìere, in pomoerium defìlire ‚ boites inde abigere in
cipiunt. Irrumpentibus eum in modum Turcis Graeci magna trepidatione
in fugam verfi: qua qutinianus exiuerat , eo omnes , fallitis fuae caufa е.
rupturi , confugiunt. Sed Imperator Confiantinus vt fuos fugere intuetur, '
[ui ofñcii ac dignitatis oblitus, nec eius quod tantum principem decebat ,
fatis memor, eÍTe fciiicet imperatorum , fuis' fuíis pulchram vulneribus
mortem oppetere:terga quque ipfe dat,& praeceps red'ta in portam рой
fuos fertur. Ob cuius angufìiam , cum ipfa confertim eiïugientium тж]—
titudine ofTenfus , atque indifcriminatim abeuntium ímpetu fuccuů'us humi
procubuiffet, miferrime proculcatus interiit. At in tanto propugnatorum
numero , qui nuper añìicîae vrbi praeíidio erant , duo folum repertiI funt :
« - qui
 NARRATIONES HISTORICAE. 7
qui iaiutereligioni ac fama'e poitpolita, viriliter ad extremum pugnando
iìrenuorum hoítium gladiis conñgi atque internecari , quam fugere malue
гит. Eorum vnus , Graecus erat, Theophilus Palaeologus.- alter Ianus
quidam natione Dalmata , feruus conditioner. Qui quidem e conñidu fugiffe
viro cuilibet quantae lit turpitudini ac dehoneiìamento fecum reputantes ‚
infmicam irruptiouem folitantiiper fuitinuerunt,dum turba innumera cir
cumuenti , non tam „мы quam vincendo fatigati, caelis lua manu permul
tis ipli denique promilcue in itragem hofiilem neruis deñcientibus prolaben
' tes ex pirarunt. Iultinianus vero /percepta hoßium viéìoria Param continuo
difugit : mox illinc haud fatis conñrmatus, Chium infulam Ioniae adnauigat:
vbi aut vi vulneris, aut dolore confetîtus, quod importune praelio excef
Шей ‚ paucis diebus Comparata primum nominis gloria incredibili orbatus
animam едят: vno certe felix futurus,f| in armis egregius propugnator ad
muros Conilantinopolitanos mori potuili'et.

v In Turcarum concuriu in patentem portam atque introitu ,proñigati,dif~

iipatique funt ex Graecis ac Latinis ldeuoti circiter odiingenti. Superato
interea muro , armati pauci eos ciues, qui prohibendae irruptionis caufa
portam iniiflebant, iaxis ac fagittis loco fuperiore imperitos propellunt. Еа,
Turcae in vrbem hottílem admilïi,& de loco hominum opumque pleuiflimO
triumphantes trucidatis immaniter quoscunque in'armis repererunt , ad dire
ptionem conuertuntur: immenfus erat eorum numerus, Singuli praedae
inprimis , ac ftupris libidinoie crudeliterque inferendis immorantes , nulli pror
fus (vt natura feri, inhumanique funt )neque fexui parcere. Imbelles ac
decrepitos Генез in feruitutem adigere. Adultos maiculos acque ac faemi
nas genere obfcuriores magno ludibrio in vincula coniicere.' Vinéîos ad pe
corum limilitudinem ргае fe совете. Quod f1 in virginem,aut quamlibet
aliam forma egregia faeminam , feu iucundum afpeéìu mafculum incidif
l'ent , multis ad eosy potiundos concurrentibus, grauis interim pugna orie
batur. Similis erat ratio praedae fplendidioris facrae pariter ac profanae:ad
quam praeoccupandamtam conferti proruebant, vt eius nomine orta fociali
difi'enfione, ron pauci mutuis illatis vulneribus interciderent. Cumque е
iusmodi exercitus ex diuerlis locis , nationibus, moribus ac linguis conñatus
Соп—
 \

9 RERVM TchIcARvM
Conllantinopoli triduum in populi vexatione, fortunarumque omnium expila
tione confumplillet , nullum tam inligne piaculum fuit,quod non a quo
qu-im magna licentia patraretur. Nec tum magnifico quìiniani Imperatoris
operi ira caueri potuit , vt non ornamentis , quae ibi 8x aurea ежата: аг
gentea fupra numerum , quolibet etiam alio fplendore penitus'fpoliaretur:&
omni deinde fpurcitia inquinatnm , ex augnllillimo Sophiae templo nequil'
flmum muliercularum lupanar, ex aede fanélillima viliflimum equorum fia
bulum redderetur. Neque adeo fanis caeteris adytiaque minor vis allata ,nam
raptae ex his virorum (апатит reliquiae, detraëla quantumvis humilitlieqa
vel emblemate, in populares vias, in colluuiem , in foediilirnas cloacas, abà
ieétae, non hominibus , modo im piis, fed ô: mutis animantibus,canibusôzporcis
daban'turconculcandaelît Chrifti Opt. Max.Seruatoris aut lanëii Папа cuiuspiam,
vel coeno publico immerl'a , velfecuri alioue id genus inlìrurnento dilciffa forde
bant. Ergallulis demum in equuleum deditis,ad aeraria cum publica tum priua
ta,quae metus holìium in terram defoderat, ab inuitis edifcenda,diétu incredibile
ell, quantam' vim auri atque argenti & fupelleéìilis artificio mirae eruerint.
Quae opes vtinam in munitiones defeniioni vrbis necelTarîas collatae fuifl'ent,
dominis fortufïe ac patriae falutem attulilïent. Sed tum in confelïo fuit
commune auaris hominibus malum: qui fuo cum opus eli, vti nefciunt, fed
immeníis diuitiarum curriulis inhaerentes, inopia miferi dillorquentur ac pe
reunt, Caeterum , cum in tertium diem continuaretur direptio , nihil peni
tus vrbi pridem felicillimae atque opulentillimae reliqui fuit, praeter in
dignam ciuiurn captiuorum feruitutem. Ad quam vitae fupplicio dep-onen
dam,cum vinéti in hollilia сайта pertraó'ti fuill'ent , Mehomethes condîéto
primum Ballis ac praefeétis fuis ex more lauto conuiuio , íingulis cibo ac
vino ingurgitatis , quali qui animum quoque eorum expleturus elTet in eflun
dendo Chrilìianorum hominum fanguine , captiuos ad fel'c duci imperat , &
caedi ex mandato , membratim difiecari praefensintuetur, Ex ciuibus cum
Ricelucas quidam , qui domi inter fuos primas femper apud Conlìantinum
tenuerat, Coram ad cruentam caedem Нате! ‚ iugulato in eius confpeò'tu ex
ñliis eius natu maiore , venufìiore altero Mahomethi ad libidinem referuato,
laqueo ipfe extinguendus Permittitur. Pariocrudelitate cum peregrinis agi
caeptum ell : quibus aut mori proximum fuit, aut quam citillime multa pe
cunia
 NARRATIONES HISTORICAE. . '9
cunia vitam redimere. Minimo feruatus elt Itidorug Ruentenus Cardina
lis , qui Contiantinopolim muito ante obiidionem а Romano Pontífice Ni.
colto quinto legatus milius,in extugnatícne vrbis iumpto habitu vilifiimo,
cumin militis {tipendarii шарит deueniilet, Turca fortis caprini neicius,
hominem numeratis Afpris non multis , qui nummus Turcis familiaris elì,
liberum facit. Poftremo expugnata Conñantinopoli, praelidium Раегае,
quod ex Liguribus ем, armis continuo деготь, lfgatos ad Mahome~
them mittit,qui&locum ulrro oiïerant,&deditionem veniamque exorarent,
Pollicetur id quidem praefentibus: fed non ita multo poli cum omnibus со
piis Paeram hoitiliter irrumpit , à fiatim publica fide violata, populari , ve
xare , valtare , pueros vendere , matronas abducere, Генез vincite , iuue
nes inrerñcere, nulli omnîno neque aetati neque fexui parcere, fana , pala
tia , domos ‚ muros, omnia folo aequare aggreditur. Pacata eum in mo
dum Graecia, bonam exercitus ракет in Certum temporls fpatium exau
t'norat : ipfe cum iis , quos ad cuflodiam fui ac praeíidium vrbis retinuerat,
Contiantínopolim nouam imperii fedem triumphator pacatilïimus recedit.

De Bellogradi liuc Albae Graecae oppugna

tione а MahometheII.Imp. '1`urcarumfaéla,anno
M. CCCC. LVI. Narratio , Auéiore Antonio Bunñnio.

Рой Conilantinopolitanae vrbis exitium , Mahomethes ea viůoria nîmis e

latus , fpes muito maiores concepit , non l'olum ltaliae , Gt Dalmatiae,
& Myliae occupandae: {малыше Graecae ,quam Belgradum nunc тесаки,
expugnandae. Quoanimaducrfo loannes Huniadfs Coruinus, qui ad pro
tegendas inferioris Hungariae oras Regia auéioritate conftitutus etat , inpri'
mis Iozmnem Capiflranum e Samnîtibus editum , & a Pontífice Maximo eo
mill'um, virum religioium , ad hanc obiidionem Íibi collegam adfciicit : 6r ‚
quid potiliimum agendum videatur confulit. Capiltranus bono animo elfe
iubet Coruinum: quando non medíocrem cruce lignatornm exercitum е
Germania le conllsil'fe fateretur,eamque in communi caufa d: neceliitate,
minime`defuturam arbitratur. Quin & totam Hungariam fe poll Conflantino
poliranam captiuitatem in Turcas concitalïe gloriatur. Interim Coruinnm
B cae

fwn».
 то RERVM TVRCICARVM.
caetera , quae ex vfu belli Гипс ‚ curare iubet г haec fe in tempore auxilia
daturum pollicetur: demum ad hanc capell'endae immortalitatis occafionem
intendit; Is yeteranos omnes ac alios fpeclîatae Ivirtutis militcs cogit: claf

fe-m mira celeritate in Danubio parat: quando Turcam quoque multa in

Ponto nauigia paraffe , mandaffeque per exploratores acceperat, vt I
агат propediem fubirent , d: vbi сайт efïe fenferint ‚ ibi confnterent. Ca
lixtus Pontifcx , qui Nicolao fuccell'erat , imminentis periculi non ignarus,
Ioannem S. Angeli Cardinalem ‚ virum fnpientia' G: magnanimitate praeltan
­ tem , in Germaniam Pannoniamque miferat, vt Septemtrionalis plagae gen
-tes,quantum in fe foret, in dirum holtem concitaret. Interim rumor >af
gfertur, Mahometem iam fuperato Hemo, per Triballos 6r Iiirum centum
¿t quinquaginta millia hominum ad oblidendum Belgradum ducere. In fum
‘ma rerum Omnium trepidatione verfatur Hungaria, Coruinus 6l Capiliranus
forti animo cum {по vterque exercitu ad protegendam vrbem properarunt.
ClalIem commeatibus militibusque oneratam deducunt , Cardinalis Budae
. fubftitit, vt apud regem caetera curaret. Ladislaus & Ciliae comes au»
dito Turcarum aducntu , vsque adeo confternati funt, vt {imulata ve
natione Buda egrelii,Viennam continuo fe receperint. Quin & Budenfem
arcem omni praelidio deititutam reliquere: quae diebus circiter triginta e
(iam hol'ti patuit, A Turcis interim Belgradum obfìdeturzquod Idibuslu
niis accidifì'e ferunt. Vrbs eli Ша in angulo Ша ‚ vbi Danubio Sanus illa-`
_biturza Septemtrione Danubi0,ab Occafu vero Sauo adluitur. Arx mon
ti praelidet,l loco & arte munitiliima: ad radices montis , ciuitas in a
‘i
.
mnis vtriusque ripas eiïunditur : crail'o muro conñuentibusque obñrmata ,a
continente duplici vallo , fofTa moenibusque munitur,

Mahomethes in duo сайт exercitum diuidit: altera praeter Sauum ‚

quibus Bafl'a Aliae: altera praeter Danubium , quibus ipfe praeerat , rite
locat. In fuis caliris tormenta tune bellica a fronte difponit;'locum val~
lo fofl'aque circumuenit , ne eruptionibus hoftium foret obnoxius. Reli
quam multitudinem per campos efundit, quae omnia complere videbatur.
Cum a continente continuatis fere сайт vrbem obfediiïet, Vne quid effer
I'i inferrique репы, Заии’ш ß: Danubium clalTe compleuerat. Cum ex.
 NARRATIONES HISTORICAE. x!
pugnatio ciuitatis infanam machinarum magnitudinem pofìularet: ac illae ob
Швы]: diñculratem facile trahi non poffcnt : hoc Barbarus commento v
fus га : machina: ditiregit antequam iter iniret: vt in leuia frufìa reda
Фе, facilius per arc'ua loca veherentur: ток vbi in Myfiam fuperiorem
venrum ей ‚ ad Chryfonicum {latim e conllato aere inliaurauit: quas cum
vrbi propius aömouifi'et , à munitionibus quibus opus erat,obñrmaffet :
mox oppugnar'ionem adoritur: quatit die noétuque moenia: nihil oppida
nis otii iam indulget: L'L'iruinus & Capliìranus vrbem acerrime dudum
obfeíïam elle fentiunt: clafTem Hungaris Gt Cruce fignatis completam , fe»
cundo amne deducuntzvtAlbanam arcem aqua terraque obl'eíïarn faâo im»
pctu ingrediantur. i

Cum appropinquauere , vrbem affidue quati: arcem баб“: in altum la

pidibus fublidi: regionem fulphureo late fumo caligantem, perpetuas fer
uare tenebras confpicantur. Sociorum miferatione correpti , qui acerrìma
obñdione torquebantur,animos ingentes lane conuipiunt, & ad certamen ir~
таты. Trecenti e Polonia etant: qui religionis ardentilïìmae gratia furn
pta crucis telTera, Ripendia faciebant: item Germanorum ingens numerus,
qui facram expeditionem vltro fufceperant: ô! certatim vtrique oblelïis ac
currendum die cenfebant. Tormentorum crepitus aeneorum ad Segedinum
exaudiebantur. Quare inlìruéìa clafTe , terreñribusque copiis in aciem
ecluétis, fecundo amne defcendunt. Mahomethes his occurrere aufus ‚
(uam claÍTem opponit, ne quid laboranti ciuitati añ'erant fubfldiì. Colla
tis in Danubio Íignis Huuialis pugna conferitur: eli'ertur immenfus`vtrìnque
clamor: 6r lcrepirantium fragore tormentorum Danubius intonat , ас vtrius
que clallis grauitate fubgemit. Chrilìiana in quadratum agmen eîïufa , 11—
pam vtramque legebat: ln ripis quadrata cataphraétorum equitum agmina,
vrrumque clafiis comu protegebant: in dextro Coruinus,Capii`tranus in lac.`
uo praefidere : hic a prora crucifìxum ampiexus , ac lupplex ad falurare
praelíum fuoshortari: promittere diuinam орет , & profanis holìibus ma
ledicere: [Не accerrime pugnare, ac exemplo fuo Hunrgaros ad pugnam
incendere: iubere vt remis incumbant ,6r fulïragante Danubio cominus di
micent. '
quod
\
n R'ERVM TVRCICARUM.
Quod vbi faéium efi ,ŕmutuis nauigia catenis vtrinque colligant. Cor.
uinus in Praetoriam nauim inñlit:fequuntur focii: Enfem late ducunt,Tur­
Casque faucios feminecesque in Danubium detvrbantîidem reliqui faciunt.
Feruens vbique coiluszatio cernebatur: muiti vtriuque cadunt: Cumque
fecundi amnis fubiidio noitri niterentur, Turcarum clafiem inciinant саг
duntque. [lli obiianti ñuuio cedere coaéii , proras auertunt: multa inter
fugiendum intercepta nauigia , vndisque demerfa: caeteri ad fuorum praet
fidia confugere. Coruinus fuia fulgataque clal'i'e,c`t.m Belgrado apropinquai'f
fet , eam referat , vrbemque ingreditur: quam armis, milite ‚ commeazi
busque compieniaucios aegrosque oppidanos educitgarci fupplemeutum fug
gerit validiliifnum: obfeliorum animos recenti viéioria infiauratzût ad рю
pugnandam ciuitatem,vna cum Capiitrano viro religiofiiiimo omnes hortatur.
Mahometes ad nuncium proñigatae clafiis: Quamuis grauius( inquit) no
{Его tamen voto omnino potiemur. Quod e claiTe fuperfuit', incendi iuliit:
atque obíiinatiliimum ad expugnandam vrbem animum intendit. Cum pa
terni tibi amici retuliii'ent, Amurathem olim feptem in Albana Oblidione
menfes tuliiTe , ac irrito tandem conatu abiifi'e: multis paternos manes pro~
bris aiiecit , Сч ante quintum decimum fe diem vrbe porîturum gloriatus eli.
Baíi'a forte aderat Aliaticus. Hic vt gloriofo Principi magis aiientaretur ‚
certam imminere vióioriam pollicetur: quando Byzantium ipfe vi caeperit ‚
veteri arte ac munitione maxima praeditum: neque ab Hungaris validius
muniti , magisque {ireuue protegi,quama_Graecis oppida foleant: quibus
non immerito , non folum eloquii iapientiaeque, verum etiarn diiciplinae
бывшая gloria Гид iure tribuitur: praeterea mult-ae dirutae turres , comple~
tae foiiae, Gt iam aequata folo maenia forent;proinde haudquaquam diffiden
dumeffe añirmabat. Mahometes his verbis accenius , infequenti die' omnes'
arma fumere iubet: ас Yelutidecreuerat , nunquam etiam cefi'are contiituit,
donec Alba potiatur. In tot ordinesdigerit exercitum,\­t perpetuum prae»
lium continuare, & ita felTas fubinde acies inliaurare poliit; vti nulla quie
te data oppidani deñcere cogerentur.­ Sacer Diuo Sixto erat ille dies, о—
¿iauo [dus Auguiti: quo ôeturbatis dudum propugnaculis, completa foil'a ,
& obrutis patentibusque moenibus,hol`tes in occaiu Solis vrbem adoriuntur.
Oblìant oppidax'xi-l 6r. cum completos innumera multitudine campos ab aree
' ' рто—
 NARRATIONES H_ISTORICAE. 13
рюГресЧагепе, conftrataque late mœnia cernerent , falutem del'perare co
gebantur. Nulla maior Грез G: confolatio fuccurrebat; quam defperata cora>
рогат falute , pulcherrime mori. Capiltranus cum diui Francifci collegio
crucigeros ad falutarem pugnam hortatur: 6'! Seruatoris noltricrucem ample
xatus ac fnpplex, Dei praefentiam opemque pollicetur. Illi oppeterema
gis , quam formidare, glor'ioiam mortem vill , ad pugnamque promptilli
mi Turcis occurrunt. Vnicum his oberat,quod animo potius, quam сог
pore , armati etant. Gladiis tantum Gt lanceis obnitebantur: pauci fe ga
lea & thorace protexerant. Diranimis ¿t cruenta fupta murorum ruinam pu»
gna conleritur: fumma vi vtrinque pugnatur. Hoflilîs clamor, tympans
clalïicaque coelum fonitu & fragore complebant. Rudera magna caede foe
dantur: quando illi viingredi, reìicere ifticonnituntur. Coruinus vbicun
que laboraretur accurrens, nunc verbis, nunc factis omnibus opem fuggerit:
tímidos 6: ignauos inclamitat,corripitque: ßrenuos extollit : fortillirnos quos
que commendat àhortatur: vt vbern hanc Chriitianae Reipublicae propu#
gnaculum fortillime tueantur: fciant iibi cum his rem elle, quos toties olim
proñigarint, vicerint, & ad internecionem Гавре caeciderint : Grin Da
nubio tot fuperiore pugna confecerint .­ non deell'e diuinnm auxilium ,& Ie
fu Chrifli praefentiam: fub cuius nomine , duétu , auipiciis dimicatur, Мох
cum globo veteranorum inllruétus , vl'quequaque diicurlare : inliaurare or
dines: pro fellis validos , viuos pro mortuis , pro fauciis íntegros , pro i->
nermibus armatos, veluti opus erat, fuñ'lcere: quandoque vbi plurimum
laborari fentieb'at , fuccurrere: ingrelì'os reiicere holtes, ¿c Imperatotis mi
litisque optimi olTlcium praellare. Chatta Mahomethes а tergo fuis inllLa~
re: grandia militibus praemia polliceri:retrocedentes revocare in ordinem
& quandoque falcato enfe caedere: orare,vt {trenue pugnentœxclamans
earn iam vrbem captum iri , ¿t fuos intra moenia penetraß'e: proinde vf
facto magno agmine progrederentur, hortari. Variante diu fortuna pugna'
tum elt: quando Turcae Гавре in vrbem penetraruntzöz a Chriñianis non
fine magna vtrinque caede reieóti. Supra cadauera murorumque ruina!
diu nutante ancipitique viáìoria dimicatum: 6: hinc veluti Грея vtrinque
furgebat: ita extremis indefelllsque viribus pugnabatur. Saepe Тигсае
сит maximo ímpetu in vrbem irruperant: Гавре etiam reieéti,arridente fub
B3 111—
 ц щнкчм TvnctcAnvM
inde Marte, initaurato cuneo, amill'am obttinatiffìme viétoriam repete
bant. Itaque cum pari l'pe vtrinque pugnaretur , Mahomethes praefenta.
ì `neum , conlilium init, quam validillimo potelt agmine in vrbem irrum
pere , >pertinacillimeque tenere. Quod li nequeat, hinc reieéìum fugam
fimulare .' qua oppidanos alleäos in campos educat.- mox irrumpente а ter
go dimifîa equitum multitudine reditum intercipiatzutiatergo Gt fronte `Chri
ltiana gens iuxta caedatur: quare validiliimum agmen inlt'aurat. Superata
mortuorum firue, quae in ruinis excreuerat , in civitatem inclinatis oppi
danis irrumpit: penetrar in forum;& in medio foro praelium redintegrarur.
Е Turcis ple-rique in forum iigna inferunt: alti: nonnulli turribus ve
xîlla Regis deponere conantur, quae adhuc in moenibus integre Горет
fuerant. Subeuntem cum vexillo Turcam memorant, qui vt НЕМ, fui
Regis ad irritandos in vbem fociorum animos, 'qui nondum intro pene
trarant , pinnaculo turris imponeret , turrim altiflimam repente iubit.
Hunc illico Hungarus fubfequitur : ас anthuam patria ligne deponeret ‚
’a
cum holte ín turris failigio colluétatur; Cum alio modo id prohiberenon
polTet, le cum Turca , quem apprehenderat ,ex altillimo vertice praecipi
tem dedit. Coruinus in fummum periculum adduéïam vrbem confpicatus,
accito MchAuLu ZtLA'GIo auunculo fuo, Gr LIDisLAo Сыны ; item
SsnAsTano Roscoulo, caeterisque fortiliimis proceribus Hungarornm ‚
ab aree r'uens in forum Turcas inclinat, Hi tanto furore congrediuntur,
vt multis in platea vicisque caelis"-, extra moenia extemplo reiecerint.
Crucigeri fe diuina ope adiutos rati , adauétis ‚тать extra moenia pro
vi deunt, in holies faeua caede grañ'antur. Mahomethes vbi fe iterum ite
rumque reieétum elle cemit, extemplo fugam timulat, plane terga vertit,
ас eos educit. Inlìant a tergo Crucigeri: Gt arridente victoria pelleeìi ,
pertinaciter inl'equuntur, iamque ad Ball'ae Afiatici сайта peme'nerant,quae
in Saui ripa collocarat : Capiftranus profpeétis ab arce Mahomethis infidiiz,
confeiìim fuos exclamat , vt retro cedant, Cum prae ítrepitu 6r tumultu та
gno exaudiri non poiïet , а tergo receptui tigna dat: contra illi viétoriae
intenti, nihil exaudiunt: hoftilia сама adoriuntur & incendunt. Pater cum
facerdotum collegio illuc per medios enies ab _arce decurrit revocatque,
Mahomethex , qui ad machinaruin bellicarum munitiones confugerat,cum
Baf- ‘
 NARizATonEs His'ronrcan. 15
fue сайги cremari diripique re‘piceret: cum equitatu (quem а tergo reli
Берет) vtreditum oppidanis oblìrueret, eo fuccurere contendit. Ad
haec iam dies inclinabat. Coruinus defertas a Mahomethe munitiones,&
bellica tormenta confpicatus, cum fociis ex vbe prorumpens,repente capii:
machinas aeneas adaóìo mox clauo , partirn obftruit , inutilesque reddit ,
partim in holies conuertit intenditque. Turca reieéiis e сайт]: Crucigeris,
qui a Capiiirano reuocati facile celierant , ad munitiones redit :easaCor
uino occupatas comperit. Cum inlìatne crepufculo,recuperandi gratia,prae­`
liurn initauraret: obuerfas in fe machinas inuenit: a quibus cum grauiiii
me focii laederentur,ingruente nod'te, fe in polteriora сайта поп fine foe
da fuga recepit. Alii peéìore faucium fub papilla incafìra pedem retuliife me
morant. Cominus munitionibus potitus eas incendit. Cum adurgente no
ас machinas aeneas exportare non poiTet.' occluiis foraminibus irritas prae
ЕМ: viëtorque ac ouans in vrbem ‚ваш. Turca vt fe ab vrbe faepere
ieétnm , Gt Afraticis caftris ас munitionibus exutum confpicatur: intempe
На noêle verfus Macedoniarn iter intendit. Referunt nonnulli, eum a fa
gitta faucium feminecemque in сайт relatum , aliquantifper iacuifl'e: Tur
cas ad Sarnon oppidum motis hinc caliris Imperatorem tranlìulifl'e , veritos,
ne intercedente ipiius morte, pofiero die ad interitum caederentur. Ad
Sarnum cum ille aliquantulum refpirall'et ‚ de belli exitu fuiiïe percunéìa
tum: cum illi refpondiñent, Balïam Afiaticum 6r cunétos fere proceres op
petiiíïe: magnam ракет exercitus elle caesam:Kurkuteam,-Praetorianarum
cohortium Praefeéìum , fub moenibus fuiíl'e trucidatum , munitiones item
omnes ab holìe captas: ad haec hominem ( vt aiunt) quue adeo inge
mniiïe , vt venenum ргае vitae moleftia propinari fibi iuil'erit: quod cum
amici recufarent , timidum & demiiïum, inceniis сайт, turpem arripuiiTe
fugam: neque tam elatum animo тенте, quam confiernatus abiit:& qui
fe terrorem orbis edixerzrt appellari , a parua manu fufum fugatumque fuif
fe: Ватт Alia ( cui Caraciae nomen erat) ad munitiones­, paucis ante die
bus ab vrbe Кант obiifie plerique ferunt. Sexto igitur Gr quadragclimo
obridionis die` , diuina potius , quam humana , ope vrßs Albana Turca~
rum manibus liberata. Quanquam multi vtriuque cecidiiïent: plurirui (а—
men е Turcis occubuere : multi quadfaginta hoiìium millia periiil'e prOdi
dere:
 аб RERVM TVRCICARVM.
dere: viginti millia nonnuli: nec defunt, qui quatuor tantum millia гита,
affirmant.

Sed quanta clades illa fuerit, potentiliimi Regis fuga teflatur. Turcae
quoque ingentem ¿rincredibilem fuilTe,nequaquam difñtenturzquin d: вас»
мы ех fe plures , quam Chriiìianorum manu ‚ eo die caelos fuiiie alIe
uerant: quia multa mortuorum capita fine vulnere сотрет fuere : quae
diuina potius, quam humana vi cecidiiIe reputabantur. CapiñranusôzCor
uinus inligni victoria potiti,'per Ie vterque ad Calixtum Pontiñcem de hoc
bello Icripiere. Praelium id atrox di inauditum fuit, quando horis quatuor
¿t viginti . fine intermilIìone vlla, pugnatum fuilIe , tradunt.

De Bellogradi vrbis Daciae,& Rhodi infulae

expugnatìone a Solima nno
Anno M. D. XXI. ô: M. D. XXII. faélia Narratio , Aué'tore Paullo Iouio.

Sonar/lst Turcarum Imperator quartus, maiorum difciplinam fecutus,

pollquam Syriam 6x ÍEgyptum, interfeé'to Gazelle , virtute Frahatis,
pacatas didicit: in Pannoniam arma conuenit: adottusque Belgradum , (a
lias Nandor Albam , & olim Taurinum diéium ) quod ad conñuentes Sa- .
uum atque Danubium litum , egregium erat atque ŕirmiliimum totius Pan
noniae munimentum, expugnauitzHungaris quidem propter trophaea ibi
fortiter atque feliciter Turcis стерта maxime decorum : Barbaris vero iu
ra quam dici poffet funelium atque ignominiofum. Nam ibi {шага ten
¿ata oppugnatione , Amurathes Abauus , ¿i proauus Mahomethes , magis ас
ceptis detrimentis, inde repulfi, re infeéïa,dil`cel`ferant. Solimano igitur cum
­paratil'iimis copiis aduentanti, neque Hungari proceres , neque Lodouicus
imbecillo ingenio Rex iuuenis ,neceiIaria praeiirlia oppoiuerunt:quod nihil
inter fe conlentirent:& a priiìína inuieìae antea gentis virtute 6r diIciplina
defecifïent. Eornodo Belgradum otioie oppugnatum,turpiiïimequedefenfum,
in poteltatem ‘Barbarorum deuenit.- vt porta inferendis maioribus noůris cla
dibus panderetur. Altero poli anno Rhodus a Solimanno, qui infulam cum
ducentis armatorum millibus traiecerat, fuit oppugnata. Earn vero conülii
in
 NARRATIONES HISTORICAE " 17
ingentis Gr perdifñcilis belli occaíionem audaéier fufceperat Barbarus: quod
Clnriiiianos Regesintelìinisoccupatos bellis didiceratI Cupiebat Hadrianus; l
Romance Pontifex Гене орет; fed pecuniae inopia., quo minus officio
täti'sfrceret, retardabatur. Nam quas ab Hiipania adduxerat pe'ditum со
pias, faétioforum quorundam hortatu, non Rhodum, fed in Galliam Cif
alpinam , quae Caei-ans opes confirmarent, mittendas ceniuerat.' Atque
ita Rhodus quintum poli: meniem , admirandis operibus & cuniculis , ad
dedirionem counwulia eti; Philippe Liladamo militiae magiliro, defperatis
auxiliis, ad Soliinannum egrefio: & certa paéiione vrbem atque infulam
dedente. quue tantum vulnus Chrifiianaelïei'publicae illatum ett, oí'citantibus
roltris Regibus: apud quos priuatae Грез augendi imperi-i totum Lhritiianae
rietatis decus extinxerant.

De clade in CampoMochaz, in qua Ludo

uicus П. Rex Hurgaríae 6i Boëmiae occidit ,
Anno M. D. XXVI. Narratio ,Auéiore Ster-bano Входы-[со Procancellario.
Regnabat eo ­tempore, quo Solimannus Hungariam validiiiimo exercitn -
aggreiius eti anno M_ D. XXVI. Ludouicus eius nominis fecundus ,
,J-Iungariae Boëmiaeque Rex , Viadislai , Catimiri ex Anna de Caudale Galia
`fllius.: qui patrein'aetate pupillari amiiïopagebat во tempore, quo bellum
6ft ei per Turcam motum , XXI. annum. Fuerat ei 'paucis menfibus an.
re mortuum patrem defponliita Caroli lmperatoris ac Ferdinandi Archiducis
tAufiriae foror Maria: quam tìatim vt ad annos pubertatis peruenit, duxit
ln varofem :_ forore fua natu maiore Anna eodem tempore Ferdinando in
matrimonium tradita. Erat Lvnovicvs iuueuis procerus ; forma corporis
{ирга alios aequales egregia : naturae fingulari bonitate, ‘6r praeclara indole
virtutis ita inligniswt f1 eum ad maturiorem aetatem peruenire contigiliet,
habuiiïemus in eo proculdubio longe optimum ac praetiantiliimum Priu~
cipem. Ingenio erat admodum miti ‚ minime feroci, ad отце reéium
6.x honel'tum mire ñexibiii , & fua etiam fponte procliui: praeterea armorum
traéiandorum, equitandi,venandi,(Qtalîa huiusmodi iuucnilia ‚ & _milita
ria opera exercendi ftudiofus, тегах ‚ confiants, 6c fccreti, Ii quid ci cre
C _ dì
 as ,_ интим TchrcARvM. к
didili'es, tenaciñimus. Erateodem tempore regni Comes Palatinus,quetn
vocant (quae prima eli a Rege inter feculares dignitas) STEPHAst ВА—
ToRI: fuperlies Stephani~ Batori, qui lub Matthia Rege impigre d: ma
gna cum laude rem Tranlyluanam adminiůrauerat , ex fratre Andrea
перо: ‚ ¿t Traniyluaniae praeerat loannes Zapoli , Comes Scepu
flentis , is ‚ qui paulo poll regnum eli adeptus. A pat-re Stephano in amplif
fnnis opibus cum fratre Georgio eli relictus: tanta apud nohilitatem gratia
6: fauore : vt iam inde а puero omnes eum, veluti regni fuccei'forem , f1 il
lud haerede legitimo vacuum remanlilietpbleruarcnt ,Gl in eum Omnium
oculi client согнет: Maiori Walachiae, quam Moldauiam appellantßte
phanus: Minori quam Tranfalpinam vocant, Radul imperahant: vterque
Regi Hungariae fubieólus. Banus Dalmatiae , Croatiae Gr Sclauoniae ( nam
hae tres prouinciae ab vno magiltratu regebantur, quent nos Maritimum
etiam Praefeélum dicimus) erat FRANclscvs BATTHYANI , obiequiix fa
miliarihus iuuecis olim Regi adhuc puero conciliatus. Arcem Themelien
fem, 81 eas regni partes,quas inferiores vocamus ‚ Petrus Perénni( Prényi)
fuebatur.- 6: is coronam etiam regni, poll mortem patris Emerici Perenni
( Ргёпу1)
A'mite apud eum
Scepulienfi reliélamSirmio
leruabat. î cum&eo,
ei quem
regni diximus , Ioanne
parti, quae interZapoli
SauumСоd:
Drauum per ripam Danubii lacet, Paullus Thomory Archiepiicopus Colo
cenûs praeerat, ex ordine eorum , quos fratres minores de obferuantia vo
camus.- vir (irenuus: ¿t qui antequam eam religiouem intraliet, plurima ех
hibuerat, nec modica [uae virtutis argumenta , cum holle faepius congref
fus. ­

Vacante poltea Archiepifcopatu' Colocenl'e , cum ea bona , amilio pau

_1o ante Belgrado , non minus defenlore , quam incrorum miniftro , indigere
viderentur : pollularum fuit in publico regni conuentu ab omnibus , vt Paul
ius 'e religione fr exire/abnueret, etiam vi 6L auétoritate fummi Pontificis
Romani extraéiu's, illi Eecleůae illisque locis ab holie deiendendis prt-refi
ceretur. Diu multumque ac vere, non limulate reluctatum , tandem volun-`
tati regine ас regni parere coëgerunt. In qua Praefeéiura , Omnium confef~
lione , etiam perperam de eo iudicantium (vt nulla excellens virtus line
1n«
v't
 о.

NARRATIONES HISTORICAE 19
inuidia eli) ita fe geliitz vt nihil penitus praetermiferit , non folum quod
ad {петлиц militem 6r imperatorem , fed etiam quod ad virum religiofum
Штат Archiepiicopum pertineret.- nihil de priore vitae auiieritate , ne
que in cultu corporis , neque in vlla alia re remittens , aut immutans. Со
mes (Ihriiìophorus de Frangepanibus,a'nte menles aliquot ab obfequiis Fer-
dinandi Archiducis, magnis promillls ad regnioblequia acceilituucum poft
ea loco beneficiorump quae expcdabat , iniuria non mediocri affedusfuif
fet, illuc, vnde venerat , ad FERDINANDVM redierat. Clncellari'l mune
re fungebatur Stephanus Brodericus,in ea parte Pannoniae fuperioris natus,
quae nunc peculialiter Sclauonia nominaturs ad eum magiftratum ex lega
tione Romana, quam tunc obibat , paucis ante menlibus accerlitus , ma
iore ad bene agendum animo, quam facultate 'Ihelaurarii niagiflratui
erat penes Alexium Thurzonem , eo magiflratu aliquoties antea dili
genter fundum loannes Borkomizza Pofonienlis Gt Budeníis arcis
Praefectum agebatz non paruae apud Regem , quem ab incunabulis
educauerat, eundem in hanc vel in aliam voluntatem mouendo, audorita
tis: apud zlliosŕ fere omnes magnae venerationigcum ob fenium , tum pro
ter immotae cniuldam feueritatis «Sz bonitatis_, ac illibatae in Regem fidei o
pinionem. Hi fere , quos diximus ,_ erant tunc publici magifiratusz caeteri
Praelati e Barones fuis quoque priuatis rebus operam dabantz praeter La
dislaum Salcanum , Archiepifcopum Strigonienlis Regni primatem , ac fu
premum Cancellarium: qui licet paucis ante menlibus, vel quia aliter face
re non роют, vel quietioris vitae Rudio, адепт regium (quod Secre- '
tum vocant) in manus regiastradiderat , quod Stephano Broderico fuit da
tum.- penes hunc tamen magna pars auctoritatis re {ide-bat; atque huius etiam
nutu pro magna parte regebantur s cui ob dignitatem,aetatem~, prudentiam
¿t rerum, quas longo tempore adminilirauerat , agendarum peritiam, Rex
adhuc inter omnes plurimum tribuere videbatur ; praefertim vbi de fumma
rerum agebatun Et is erat fere flatus rerum in l-lungariaz quando Regi Lo
douico nunciatum eli , Solirnanuma pace cum omnibus finitimis in annos
plures firmata , arma infeiia contra fe terra aquisque moliere, Cui ad id
faciendum magnam praebebat occalionem Belgradum ex Sabacia, paucis.an­
C a te
 ao' nunvM 'rvncrcARvM
fe annis in poteitatem redaéìa: Zalanka «St omnibus aliis oppidis citra Sa
uum eodem tempore dirutis v, .vsque ad Varadinum Petri: quem totum tra.
быт nos durante adhuc antiquo vocabulo Sirmium appellamus.' Quae res
talem НОШ aditum in Hungariam patefecerat.“ vt quoties Snuum tramli
гс, 'St in Hungariam irrumpere vellet, negre polist ab eo prohiberi. Praeerat
tune ei Pannoniae inferioris parti (quod iupra diéium eti) Paulus Thomo«
ry: qui vbi exploratum habuit Turcae in Hungariam aduentum ,noncon
tentus id per litteras ô: nuncios Гавре antea Regi'ñgniñcafïeî 'confcenfis
raptim leuibus curribus , XX. die Martiiad Regem tunc Wiliïegradiagen
tem repente aduoiat: aduentum’& apparatum thlis, ac реж-{сип ‚ quae re
gno imminerent,edocet: l`uarum in hoiiem reprimendum virium imbeciliita
` tem narrat ; celeritate effe opus: arcendum hoiiem Sauui apud Belgradum
tranûtu : & rem ,frin (строга prouideatur ‚ tametfr difficilern ‚ non tamen ef
fe prorfus {зап ЗшроШЬНеш: ad id, fi necelTaria fihi praefìentur , [шт 0
peram poliicetur.Rex his rebus motus,&quodaduentusf1`ureae'ex pluribus
etiam aliis locis vehementer conñrmabatur , ex eorum , qui tunc fecum e«
rant , coniilio , conuenturn publicum indicit ad diem D. Georgii Martyris,
quae proxima erat facra: ad quam cum frequentes, omnes omnium рюши—
`ciarum ordines conuenilient , decernuntur ibi ea , quae ad regni defenlio
nem pertiuere videbantur: illudque imprimis, vt ad diem virgini matri ab
Elifabeth viíitae dictum , quae in fecundum mènlis Iulii diem cadere folet,
omnes regni proceres , tarn Eccleliaftici , quam feculares , (it tota nobilifaì
viritim , cum certa ruíiicorum parte , Tolnam armati conueniant, holii inde>
cum Regeßbuian) ituri : Rex interim neceffaria ad bellum parat: Principes
Chrilìianos, maxime vicinos , per oratores, communis periculi admonet:
Boemos item & Morauos ac Sileíios tam nunciis, quam litteris шве! ,ad
auxilia debita & alia БЫ ad`hanc rem promiil'a praeftanda. Neque omittil'
Pontiñcem Rornanum vrgere , quantum maxime рот: ‚ ad earn pecunîam'
quam in Hungaria ad militem conducendum Pontifex habebat, адап
gendam. Nam de Rege Poloniae Sigiimundo,patruo Regis, alia prorfus ra
tio videbatur; quod is foedus cum Turca paulo ante pepigeratzextremum
excidïum a fuo regno (quando aliter inter tot Chrilìianorum Principum dii
fldia non poffet ) vel hoc paéio auertere conatus: neque videbatur Princeps
\ 1n
 NARRATIONES HISTORICAE al
integerrimus, & fidei obferuantiliimus, contra confoederatum Principem
шума ulla praeiìiturus. Eadem de Venetis ratio erat. Permittitur prae
terea in eodem conuentuRegi,vtiiob aerarii publici penuriam( quod ma
la adminiitratione eorum, qui Reipublicae praefuerant, penitus exhau
{tum erat ) videretur ei thefauri ecclefiafìici pars. aliqua attingenda , id
ei facere liceret; quod ne fieri linealiqua noxa polIet, Romanus diam
Pontil'ex fuo iam diplomate indulicrat, Deiignantur pollrenro inter illos,
quos domi habebamus, duô huic bello gerendo duces ; Chriiiophorus
Comes de Frangipaníbus, cuius fupra faóta ei`t тетю, & Nicolaus Со
mes de Salinis. Cum haecôc plura alia in hunc modum eernt in conuen
tu illo generali coniìituta : Rex rebus omnibus rite confultatis , conuen
tum dimittit: iple quae {iatuta in conuertu fuerant, quanta maxima poteft
diligentia exequitur, Primum omnium fcribit de his perimlis ad omnes
Principes Chriltianos: Omnium auxilia implorat, maxime Caeiaris Caroli,
Gr regis Gallorum Francilci,paulo ante ex captiuo in libertarem rellituti;
vtruznque fummis precibus obteliatur , ne fe in tanto ciii'crimine deferant.
egi Gallorum & illud in memoriam reducit, quid libi in oppido Piczi
gytone captiuus per oratorem l`uum de defendenda Hungaria , & deferen~
dis , f1 Deus ipfum prilìinaelibertati rel`tituill`et , fuppetiis promiierit: nunc
elle tempus , vt promiii'a huiusmodi perfoluantur: quando ei fatfìa effet dî
uino munere eorum adimplendorum pOteiias: & fibi extrema imminereteo
rundem expo"cendorum neceflitas. Mittit praeterea Oratorem expeditum ‚
ad alium Iororium qum Principem Ferdinandum,&ad alios lmperii Princi.
pes, qui tunc Spirae conuentum imperialemhabebant. Mittit in Boemiam,
Morauiam , Sileiiam: agens cum Ioanne Antonio Barone Burgii,qui tunc
Pontiñcis nomine apud vRegem agebat, Oratorem: vt intl-et apud Pontilì.y
cem pro maiori pecunia ad tantum onus belli fultinendum Iuppeditanda
“neit diinitlii argenti ex eccleliis accipiendi Iummae LadislaumM-acedo
, paulo ante ех Epifcopo Sirmienfe Quinqueeccleiienfem in gratiaffl
Cancellarii faötum, cum pluribus aliis: Nicolaum vero Gerendi argento
huic vel in monctam cudendo , vel eX aiienfu Oratoris Pontiñcii ad hos
tantum folos belli vl'uay militibus diliribuendo. Exigitur praeterea per the
laurarium pecunia ab Abbatibus, Praepolitisßapitulis; a_ civitatibus , quë
r C 3 li
n c RERVM TVRCICARVM
liberas appellarnus, a Saxonibus, Tranfyluanis, a Iudœis: conquiritur vn
dique neruus belli: ita vt intra pauciliimos dies colleéia fit in hunc modum
non parua vis pecuniarum, in eosdem , quos diximus , neruos belli di
fìributa, Veniunt interimaliidue modo litterae, modo nuncii ab Archiepi
fcopo Colocenli , Wayuoda Traniiluano,Turcam iam Belgrado appropinqnare»
kali'quam copiatum partem , quae praemill'a erat, iam Saum tranlire.'
Quae res acriores addidit & Regi , & his qui apud regem erant , {iimulos
rerum Omnium approperandarum .­ & ante omnia hoiiis ,quando iam faui
tranlitu arceri non робе: , а Draui traniiiu prohibendi. Verum hic locus
poliulare videtur , cum Íitfaepe tam Saui , quam aliorum ñuminum di lo~
corum mentio fileienda: litum vniuerfae Hungariae , 6: maxime eorumlo
corum , per quae hoiiis contra nos venir, & per quae nos illi `obuiam pro
celiimus , vbi denique praelium commili'um fit,breuiter explicemus. Hun
gariam totam ( quam nunc vel ab Hunnis , vel ab Hungaris , populis ex
Scythia certe profeéiis , qui eam incolunt, ita appellari confiar) Danubius,
omniumf, quos Europa habet , liuuiorum maximus , in Martiana fylua ad
Vlmam ortus, ex Germania difluens, mediam `interfluit , atque in parte;
lcindit, in citeriorem 8: vlteriorem(nam lic nunc loquimur , ac li Budae,
quae regni fedes ей, elTemus)Citerior efiea, vbiolim Pannoniae fuerunt :haec
abxylteriore Hungaria Danubio , ac Auftria, 8: Norico , radicibus Caecii fic
olim didii ŕmontis :a Sclauonia' Urano-'a Bozniaêz Rafcia Sauo fiuminibus
terminatur. Nam in locis Danubio propinquis , Сч ad Belgradum Гребни
tibus , ad Saui vsque fiuminis oliia „cum Danubio excurrit,Walko,­ Polie
gam, Sirmium , tres inlignes prouincias, quas nosŕ comitatus vocamus , a`
Slauonia diuellens. Huius citerioris Hungariae caput ей ea', quam paulo
ante nominauimus , Buda regni fedes: nobiliora in ea oppida Alba-Regalis,
coronatione 6r fepultura Regum inlignis, Strigonium Metropolitana,Quinque­
ecclefienlis Epifcopalis iedeslprœterea Sopronium,laurinum & Sabaria
Martini,& Stridon D. Hieronymi patria. Flumina multa in ea nobilia,pr
Danubiiim&Drauuin,quos luperiusdiximus. Lacus habet duos nobiliflimos,
Balaton 6: Ferton : alterum tredecim circiter milliarium in longitudinern
protenium: alter-urn non ita longum', fed Balatone longe latiorem. Huic
cite'riori Hungariœ'vbi Drauum tranfieris , annexa Slavonia ей pars olim Pa n
“ . по
 NARRATroNEs HISTORICAE i;
noniae fuperioria, inter Sauum d: Drauum рота: fed Sauum etiam longe
transgreii'a , & vl`que ad Humen Hunam (hoc enim nunc illi nomen eli)
protenfa , vbi Croatia incipit. Poll quam Dalmatia fequitur, per oram A
driatici maris, quae partim Veneto, partirn Turcae paretz`minima eiul
partícula eli Regi Hungariae fubieéta, Loca mediterranea Boznenfes te
пенс, ¿t Raiciani , qui olirn Моей Гирег1оге$ fuerunt. Sclauoniae Caput
Zagrabia eli; Croatiae nunc Bigihon eli: antea Fumium erat. Dalmatiae
_in ea parte , vbi Hungaro paret , Segnia , Bozna , laycza; Rafciae liuc
Seruiae , Belgradum: 6r in hunc modum fe Hungaria citerior , 6r ea quae
inter Danubium ¿t {inum Adriae Гипс, habent. Vltradanubiana Hungaria
montibus Carpathiis lupra Pofonium incipientibus , ¿L longiliimo Вехи ad
littus Euxini maris porreétis ‚ a Morauia , Silefia , Polonia , ¿t Кита di
(iinguitur , vque a'd eum locum, vbi regio elt,quam Maromaruliam voca
musl Ibi iam alii montes & fyluae ab eo loco Seixerinum verlus tenden
tes, a Tranfyluania fSr Walachia Tranlalpina feparant: banc vlteriorem
Hungariam Tibiscus ñaluius , Omnium quos Septentrio habet , fiuuiorum
(quantum adhuc intelligere licuit) pifcofiliimus, in montibus Maromaruliis
отв, mediam interliuit.- praeter alia duo minoranauigabîlia ilumina ,in Ге `
recipiens Zamol'fium ä: Marylium, vtrumque ex Traniyluania deñuentem.
Haec Hungaria vlterior habet oppida nobiliora, ad Septemtrionem Рс-Го
п1шп ‚ Tyrnaviam, Trencinium , & ibidem Vagum , pro Comarum ad
Danubium iniiuentem; Nitriam item , & inibi Bitlriciam , cum aliquot
montanis oppidis,aurique & argenti cuprique fodinis; item Vaciam , Pe
Шиит Budae oppofitum , Agriam , Cafl'ouiam, Gr aliquot Scepulii oppi
da non ignobilia: Ad meridiem vero Colociam , Bachiam , Zegedunurn:
vltra Tibilcum, Varadinum , Debrecinum, Riuulum dominorum , cum fo
dinis auri d: argenti, Chanadinum & nobilil'fimam arcem­ Themefienfem:
Praefeéturam , quae tertium inter regni praefeéiuras locum obtinet: Эспе
rinum, vbi pontis olima Traiano lmp', extruéti velìigia etiam nunc appa
rent : & alia, quae breuitas hillorica nunc prolixius vetar enumerare. Tibi
biicus ipie circa Titulinum , non procula Varadino Petri, in citeriore e
ius finminis ripa rito , Danubium infinit. Vltra eos montes, quos a Carpa
thiis ad Seuerinum protendi diximus, Tranlyluania eli , Daciae olim pars.
Elus
 24 -` RERUM TVRCICARVM.
Elus-Caput Alba Iulia, vel a Iulío Caefare , vel ab Hiiula potîus quodam
Hunnorum Principe ita diëìa. Oppida complura nobilillima : in quibus
Cibinium , Bralïouia , Cololium , Biltrlcia , & plura alia a YGermanis,quos
nos Saxones vocamus , condita 8: habitata. In ea funt Siculi , -gen'us
howiinum ferox & bellicofum: inter quos nullus neque nobilis neque ru
ßicus; omnes eodern iure cenlentur,Heluetiorum inflar. Tranlylvania ipfa
rerum omnium feracil'íima; praecipue auri,argenti ¿Sz aliorum metallorumî
ad haec lalis montani .­ equos generar nobilillimos: vino abundat , fed non
aeque excellenti , vt Hungaria Sl Sclauonia. Tranfyluaniam duae сандал:
~ Walachiae, Tranfalpina в: Moldauia: illa Danubio , haec mari Euxino
ad mota: vtraque cum Tranfyluania earn Europae nunc occupat partem ,
quae olim Dacia erat. Sic totus ille traétus Transdnnubialis , qui non
folum Hungariam vlteriorem ‚ fed Tranfyluaniam qiioque lcum vtraque
Walachia continet, Danubio, montibus Carpathiis, mari Euxíno , виш—
fus eodem Danubio , ex omni parte includitur. Et haec de generali Hun
gariae fituznunc reitet de his locis dicere paulo aliquanto parricularius: in
quae tota huius belli vis incubuit. Infra Budam per riparny Danubii де—
fcendentibus , praeter quosdam ignobiliores pagos &- vicos, Ralros , рой
Tolna ей, fedecim milliariis nol`tris Hungaricis a Buda remota; Inde Ba
tha , fub Вата Mohaz ad ripam Danubii fitum : Мот: ad dextram in
iocis mediterraneis Quinqueecclefìas babet, ciuitatem ante hanc cladem in
Hungaria fatìs inflgnem , quatuor milliariis vel paulo amplius a Danubio,
tribus a Drauo remotam: Drauum verfus Siclofium, vltra Dramlm Val
po arces noblles habentem: а Mobaz porro quue ad Drauum ñuulurn
quatuor , vel paulo amplius, milliaria funt. Supra eum autem locum ,
vbi DrauusDanubio mifcetur,inulteriori ripa ef't oppîdum ЕгесМЕГгеЮёс
ibídeml velligia magnaealicuius vrbis eo tempore, quo Romani Pannonias
`obtînebant: Colonia@ fortall'e Romanorum ab ”ото Draui non niñ duobus
milliariis remotae. In eo loco , vbiEzeck ell, Drauus in angulìum coar
ат, ponti faciendo ell aptiliimus: quod fequuti nolîri , eo tempore
quo Belgradum amilTum ей, pontem ibi, per q'uem-exercitus traducerelur,
exrruxeranr. Polt Ezeclr,Erdeuudelì,(Erdód arx Praepolìrurae Tbìtetrenlis 9
locus vndique fyluis cinétus, ¿L qui paruo 1abore,'natura` adiuuante,mu­
’ m
 NARRATIONES HISTORICAE. 2;
nitiiiimus eíi'ici poteit. Polt Baroh , Walko, Zatha, ¿t ea regione Ba
cbia,quam diximus : altera Hungariae metropolis , in loco campeílri (ita:
vt [unt omnia alia vlteriora , quae inter Tibifcum ¿t Danubium iacent ,
campeliria & plana, atque ob id pecori & armentis alendis in primis vti
lia. A Zatha per eandem ripam еГс Wilakt'Uilak) oppidum arce nobi.
bilix'iima: atque ibi primum aperitur beata illa & fertilillima regio Sirmien
iis: non vini folum toto Septemtrione laudatiliimi, fed etiam rerum отнё—
um , quae ad vium humanum pertinent, ferax: tot olim Imperatoribus,
atque etiam ( vt annales Romani habent ) vnius ad Pontificatum Roma
num eueâi, mater d: alumna: Oppido olim eiusdem nominis iniignis ,
cuius etiam nunc vettigia extare dicuntur. Mira ett ibi locorum amoeni
mtas: mira {он foecunditas: incredibilis aëris temperies ­‘ quod propterea
iam eer conftat, quod ea regio non ей a littore Adriatico, niñ tridui aut
ad fummum quatridui itinere remota. Prima in Sirmia ab Wilak rece
dentibus occurrit Banmo понга, fedes Epifcopatus Sirmienfis: ac antequam
ad Varadinum Petri perueneris, Kamanceh (Kamenik)oppidum : intra illud ей
Varadinum Petri,oppidum cum arce Ecclefiae Colocenii fubieéium: quem lo
cum , amilTo Belgrado ., prg Belgrado numeramus: potten ell Zalonltemen,
& alia non magni nominis oppida , fuperiori Belgrad-enti clade per Tur
cas diruta. Inde in eo angulo, vbiSauus Danubio inñuit, arx Zemlerl:
inter hanc arcem 6c Belgradum,olìia Saui .­ & in altero confinentis angu~
lo Belgradum illud, tot nobilifiimis cum holte commiiiis praeliis in
iigne: a cuius iam pene captae oppugnatione Ioannes Hunniades , Мгн—
thiae Regis pater, Hungariae 'Gubernator ,cum fratre Ioanne Capiftrano,
Amurathen olim Turcarum Imperatorem, [шита cum nominis noitri glO­~
ria repulit. Hanc arcem nos Nlndor Albam vocamusmliqui Albam Graecam
dicunt: antiqui Taurinum appellarunt. `Sita ей ‚ qua Hungariarn ‚Греби: in rupe ч
praecipiti, or pidum habens fub fe eiufdem nominis:hincSauum,vbi Баци—
bio mifceturzillinc Danubium praeterñuentem defpiciens. Et in hunc modum
fe habet Hungaria , G: eorum locorum , vbi tantam cladem accepimus , ii
tus. Nam ad dotes Hungariae, quibus fupra omnes Еигорае prouincias
( verum dicere licet ) abundat, referendas, peculiari opus effet volumine
nos Шиш eius,vt magis eiïet confpicuus, осип: legentium fubiicere ita
D ' ' Y0'.
as ` RERVM-Tvncrcanvir.
/volu-imug, Rex igitur (vt ad inflitutum redeamus) vbi accepit, Turco
rum copias iam Sauum tranlire , veritus,ne illo fuperato e ueitigio ad ri
раз Draui , ¿i oppidum, quod- diximus Ezeck , ante fe occupandiim'felìi.
parer: ad eum locum praelidio reiinendum ,animum adiecit: quae res de
mandata eti Comiti Palatino, qui tune non procul a Drauo in aree fra.
terna erat. Qui licet male pedi-bus alieclus , id tamen curandum impigre
ful'cepit, Caeterum illis ,quibuS mändäfulll era! , vt eodem vel irent, vel
.copias [паз mitterent mandata fegnius , quam par erat, obeuntibus , Pala»
.tinus fruitra id; quod aggrclius fuerat, facere conatus , Butlam ad regem `
venit: .vbi accuiata eorum , qui БЫ. adelIe noluerunt , negligentia, poïtea
apud Regen”. таит: regiae ex hinc contra holtem profecìionis comes.
Sub idem fere tempus Rex faóìus eli certior per Iecretem nunciu;n a quo
дат ‚ cui holìis conlilia ac rerum eius Ratus erat exploratiñinius: ni
hil elle confultius, quam ii Wayvoda Traniylvanus cum TranfalpinOQnßim
& huius fides Regi hac in parte explorata effe widebatur) vel atergo ag
gretlerentur hollem rriiiil tale cogitantenx; vel illo reóta contra regem ten
dente,ipl`1 iunffiis viribus rl`hraciam, omni praefidio nudatam , inuaderent.
Ita enim fore , vt hollis vel opprimeretur in medio: vel ab incepto deli
{iere , atque ad lua delendenda redire cogeretuf, Fuit id conñlium primo
fufpeólum ,ob nonnullas caulas , quas longum eiIet commemorare. Dein
de cum Archiepiicopo Strigonienli res fuit communicata. lllo conlilium ap
probante , praeceptum eli Wayvodae Tranfyluano per Чашки: BAT
THYANI , qui tunc in Moldauiam mittebarur: vt re plenius c0gnita,id Га
ceret, quod magie e Republica elIe arbitraretur; Si (i id putaret vtilius ,
Vires Iuas & Traniyluan'orum cum Wayvoda Tranfalpino ad illa loca con
Vertërct. Quae res pro magna parte in caufa eer potuit, quod Wayvoda.
ad tempus praelii ade-fie non potucrit. Iam haec agebantur, non adem-st'.
folum , fed & praeterierat tempus conuentui Tolneníi de-liánatum & nemo
adhzlc ad eum locum venilïe audiebatur: videbanturque omnes folum re­
gem infpicere: neque prius' Tolnam venturi, niñ regeln ibi elle intellexil
(ем. Inualelc-îbant interim in dies magis acmagîs rumores de Turcae v’
teriori progreliu: done: auflitum eít , eum Saur tranlito , aliquot caiiellis
obuiis dirutis, Varadinuxn Petri oblìdere: & iarn arcein (пал орршшп
Ра'
 l

NARRATIONES HrsToRIcAE 17’

pamm munimentorum habebat) acerrime terra&aquis cppugnari. Tum deniq;
Rex,licetnec ex Boemia neque aliunde quiiquamadhuc aduenerat, &paucas
admodum copias apud fe haberet; nequid ramen in tanto regni pericuio.
emitiß'e \iderctur, quod а fe fieri роды: xxxu. Iulii Buda egr ditur ,
penes Danubii ripam , Tholnam verfus paulatim iturus : Грегапз interim ,
alios quoque ad fe venturos. Paulo ante hunc Regis. egreii'um ех Buda ‚
milius fuerat Stephanus Bathori de Fornlfo ad “Паук-063111ТгапГуШапшп,
qui eum iuberet , reiediis omnibus aliis conliliis, hoiiis aduentu ita iam exi
gente , cum omnibus copiis Tranfyluanis ad Regem properare. Habui;
tunc Rex, cum ex Buda egrederetur ,cum his qui Mariae Reginae Gr
Archiepifropi Strigonienfìs erant, equitum ac peditum ad tri?. millia. Ео
die quo Buda едет fumus, ad fuburbium Ambroiii Sarkani peruenirnus,
duobus milliariis a Buda dilians.- Erd loco di nomen; ibi Rex equum a
шт: ‚ quem habebat' Omnium charfliimum ac praetiantiliimum , repentino
morbo abiumptum; ex quo incredibili dolore eli> aiieéius : Multi id pro Еп—
fauiio omine habuere. Vbi cum ril-'quot diebus Rex гите: cominoratu~` ,
neque qiiiaquam ad cum ven'il'et; cum iisdem copiolis,cum quibus illuc
venerat , жития ad vicinum pagum , Erchii vocatum,procedit: ibi etiarn
multis diebus inutiliter confumptis, d: lolo Andrea Bathori ex primoribus
func , non contemnendis cum copiis ad eum veniente ,` per ripam Danu
bii ad Penteleum eti itum : locum Cx' ipium (Пси! de Ezek (Шииты
mus) vetuiiate alicuius etiam Ronianorum coloniae vefiigia fernantem :
vbi nobis а VVayvoda Tranfyluano Georgius Вей? cum mandatis praelio
fuit. Summa mandatorum haec eratIWayvodam valde ancipitem eil'e,quid
agire deben, ob tantam, qui ad eum milii illis diebus fuerant , nuncio~
rum warfetrtem : venilie ad le primum aliquot litteras regias: delude frequen
tes mundos( & in his Gal'parum etiarn Horwath de Wingard, regine da.
pis in menfam apponendae Praefeéìum) quibus ad regem venire iube.
return' vcniiie poiieaVnBANvM BATTHYANL, qui conñlia quaedam de
ьопеа fargo cum Wayuoda Tranfalpino aggrediendo ad Гс detulerit:\­'e­
nilTe pofiremo Stephanum Barhori de Sornliol qui rurius priosa illa man
data repetiuerit; non reuocatis aperte Ищете per VRBANVM BATTHYA
nl fuerunt nunciata; Atque ita fe prorlus incertum (Се, quid inter tot соп—
D z fili
 .QQ RERVMTVRCICARVM
¿fuiorum mutationes agere, vel quidnam horum mandatorum exequi de
beat; ad omnia fe, quaecunque Regia maieitas iubeat , elle paratum“ li
* bi tamen videri illud conlilium longe efTe l'alutarius , quo ad regem ve
nire iuberetur; ferum elie iam illud de Turca a tergo aggrediendo; 6:
vt valde periculofum, ita iam Гада longe, quam antea , diliicilius , etiam
ft maxime conducat_ Iam enim Tranfalpinum, cum quo id facere iulîe
retur , coaëtum elle mittere in сайт Imperatoris Turcarum pro oblide li
lium , q uem vnicum haberet. His a Gergio Baûi cognitis, Rex inde ad Fel
var ( ita oppidum in eaclemripaDanubii litum appellamus )(Fôlduárleodem,
quoBaíii mandata domini fui expoluerat ‚ mane profecilius, Georgio ibi in Se
natum vocato, mandat, vt dies ¿t noties, quantum maxime pollit , ad
Wayuodam `feíiinet;placere >Regi VVayuodae coníilium : & ita nunc, hoiie
-limites regni ingrelio , & contra le properante,ex vfu elle .­ itaque'rebus
vomnibus Gt conliliis aliis poilpoñtis, Wayvoda cum omnibus tam Tran
fyluanorum copiis, quam aliis, quos per viam ad regis caltra veniens ubique
olierrderit,ad Regem feitinet.'omnes¿ _quoscunque pollit,in Сайга regia tra
Ahat, non nobiles lolum & militares ,fed etiam agricolas. Dantur litterae ad
Tranlyluanos.­dantur ¿L ad Epilcopum illius prouinciae Ioannem Goztho
ai, Reginae cancellarium: dantur ad VVayuodam ipfum, Georgio id ex vo
luntate ( vt dicebat) Domini lui luatlente .­ hae, quas ille aliis ad eos Га
cilius mouendos oiiendere роде! , folito aréiius fcriptae & in quibus lub >
poena inñdelitatis ei mandabatur,vtad Regem dies ¿t noéìes feltinaret. Mit
titur cum Georgia Balii ‚- vt res facilius & celerius coniici poliet, Ioannez
tatilius , acris ¿t prompti ingeniivir , ac non mediocris litteraturae, Petri
Berizlai Epiicopi Vefprimienlis (it Bani Martini, viri pacis ůz belli artibug
clari, ex forore nepos. lllinondum a rege diicelierant .­ & ecce infaulius
nuncius , Varadinum Petri per plures dies a noltris viriliter defenium э
omnibusffere defenforibus interemptis,muro (quo peruetulio,& ideo deieéio,
non Га
tis valido,arxeratcircumdaita) crebris tormentotum iétibus in terram

in holtium poteftatem veuille: atque eos inde terra d: aquis ad alias pro
pïnqllaß атсез ‚ maxime ad Vylack oppugnandum properare~ Rex hoc nun
cio conlternatus,tanto magisproperareiubet eos,quos ad Wayuodammittebat.
Scribuntur praeterea litterae ad omnes partes: mittuntur nuncii ad Geor
` gb
 NARnA'rIoNEs нхзтощсАЕД 29
gium comitem Scepulieniem: qui non longe ab Alba Regali cum quinque
bominum millibus elTe dicebatur: ad FnANcIscvM BATTHYANI Banum
Creariae , ad comitem Chrilìophorum , quen'. iam fama erat a Ferdinan
do digreli'um , in Croatiam ad растет perueniß'e: vt acceptis inde armis ,
equis & domeftico milite,ad regern шатаю; veniret. Ad haec Ladis
laus Macedo Видит ad Reginam celeri curl'u ire iubetur: petitur а Re
gina , vtfratrem Ferdinandum , 6: in eius ablentia praelicies Aullriae, pro
fubfidiis antea petitis , Regi quamprimum fubmittendis vrgeat : 6: maxime
pro tormentis bellicis , quibus holìem inlìruéìillimum audiebamus,nos non
valde abundabamus. Deinde vt Regina vrgeat Boëmos quoque, ß: alias
Copias Boëmicas, pro quibus nomine & :ere (по priuato conducendis Me
zericio Morauo regulo pecuniam dederar, Vrgetur per litteras Thomas
Nadal'dinus, qui ad ` Ferdinandum miilus Гнет: vt inll-et apud eum ,
narrati: Regis & regni periculis, 6x praecipue Varndini Petri amillione:
ne Princeps , Regi duplici cognatione ,i 6r periculorum etiam focietate
coniund'tus , Regem in tanta neceliitate delerat. Idem agere iubetur Na
dafdinus apud alios Imperii principes, qui tunc(vt fuperius dió'tum eli)
Spirae conuentum Imperalem babebant. Inter haec Paulus Thomory, qui
adhuc ante Varadinum Petri expugnatum ,dum duoqequitum millia habe»
ret , quae foie tunc cum eo erant, fummae temeritatis elle iudicat , tantae
haliium- multitudini fe opponere .~ reliétis in praelidio arcis mille circiter ре—
ditibus , paucis equitibus , quos in aree ab hofìibus defendenda pel-lille di
ximus , in ­alteram Danubii ripam transgrefius fuerat : vbi , quantuml po
тет, holtis celeritatem retardabat , tam terra , quam aquis. Habebat e
nim & fuper Danubio copias nauales, eorum, quos nos Nazadilias appella~
mus , non paruas , bolli tnmen longe impares. Rex vero oppugnatione
Varadini Petri audita , per ripam Danubii ex eo loco,quem fupra dixi
mus ad Pakos ( Paks ), ibi biduum commoratus ( & eratdies Transfigurato
Salvatori lacra ) Tolnam peruenit, auéto iam allquantulum exercitu: @l
cum Tolnam intraret, habuir ad quatuor, vel paulo amplius equitum mil
lia. Tolnam intranti 'Regi prodiit obuiam, cum his qui pauci iam Tol
nam conuenerant Comes Palatinus: qui adhuc ex leeundis callris, quae
cum in Erchii habuilïe diximus, Tolnam fuerat praemiíius. Rege Tolnae
' D 3 exi
 ’go RERVM~TVRCICARVM.
exiftente, conuenerunt ex omnibus fere tam citerioris, quam vlterioris,
Hungaríae prouinciis ( quas nos Comitatus appellamus) frequens numerus:
fuperuenit & Georgius Scepulienlis cum trecentis , vel paulo amplius equi
fibus grauisdt leuis armaturae, ac mille circiter ducentis peditibus. мы:
GrHannibal­ Carthaginentis Cyprius cum mille tercentis peditibus , Pontifi
cia pecuniis conduciis.V Venerunt Sl aliae pedelires Pontilîcis copiae.' quae
omnes in vnam fummam colleifìae , eñiciebant quatuor peditum millia ,
armisdr robo-re militurn eleganter hnìruftae. Atque ex hoc n-umero,dnce
Leonardo Gnoienfz':y l’olono,egregio caftrorum metatore ,Grau hoc praeci
pue conduc'to, Poloni mille ůrquingentizqri rebus omnibus, quibus hoc mi
]itum genus cornmendari folet, alios peditatus longe anteibanr. ­Venerunt

per hoc ipfum tempus nonnulli ex Epilcopis: Paulus Varady Agrienlis,

Franciicus perenni Varadinenlis,&plurestam Epifcopi , quam feeulares. Dum
Tolnae effemus , confultatur'n ett diligenter fr_equentifiìmo Senatu, quotidie
fete, de rebus regni, de ulteriori Regis lprogreffu , ac rurqu de retinen
do tranfitu Draui:quando iam ¿t de Sauo,& de Varadino Petri aëlum ef
fet: & Тиса, expugnatis iam omnibus penes Danubium caliellis, & ar
се etiam Vilak in poteftatem recepta , ad Ezelr aduentare diceretur. De.
iignatur itaque rurfus, qui properet ad Draui tranfi-tum ante holten). occu
pandum idem Comes Palatinus', qui prius: Adduntur plures ex optima
tibus, qui eum iequantur cum copiis .­ quorum aliqui, dum mandatum re
gium exequi recufant, dum priuilegia fua & morem Baronum fub regiis
tantum ftgnis militandi iacftant, ea quoque res, Draui fcilicet defenño»,
`fuit praetermifia : Palatino , tametii eadem qua prins corporis .valet'udine
impedito , nullum tamen laborem recufante: quem cum ad Mohachium pro
grel'fum, caeteri qui mittebantur, fequi recufarent, priuilegia (ищут di
ximus) allegantes: Rex in `frequenti Senatu , vbi de hoc agebatur, fubi
to in iram verfus : Video ( щам?) ego vnumquenaque capite meo (verba
n. Regis., iicuti fuerant, ita ponemus) exculntionem ¿t falutem capiti
fuo quaerere. Ego perfonam ¿t Caput тент ideo in haec pericula :id
duxi, vt illud pro huius regni & veflra ialute, omni fortunae difcrimini:
obiicerem. Ne quis igitur fit, qui рейс excufationem aliquam fuae igna
viae capite meu protendere, neue рот: aliquid'mlhi imputari: ibo еде,
Deo
 NAnnATIoNES HISTORICAE. gr
Deo Opt. Max_bene iuuante ,cras vcbiicum in periona e'o,quo alii line me
ire nolunt. His diëtis,applauiu multorum,admiratione vero omnium, qui
адепт, fubIecuto, fie'num in fequentem diem proñcii'cendi canere iubet:
q;iibul`dam,qui non ignorabant,quid inde periculifequi poliet,fruiira рто—
Гесиопет huiusmodi dilïnadentibus. Ех Tolna igitur quuenti die profe
Ш, pridie eius diei , qui erat aIIumptae Virgini matti dicatus . Zeckzar
dum , inde binis смыв Batham peruenimus. Fueruntprius miili , inuale
{Cente in horas holiis appropinquatione , quiexercitum per pagosêr vicos
huc illuc dil`perium in vnnm cogerent, Si Batham compellerent. Fuit
miilus Epiicopns Bozneniis Georqius de Palma , vir iuris Icientiae& vitae
integritate clarus.- qui рамп Thomory eodem venire iuberet. Cum i
tnque Barham omnes conuenill'ent , & tempus exigere videretur ( id quodůc
ad eam diem videbatur non fine graui detrimento Gt incommododila
tum ) lmperatorem aliquem. exercitui praelicere : Rex animis ac fuil'ragiis,
Omnium a'lingulis fecreto exploratis ; cum multo maioris partis vota
in Monachum inclinare videret: eum cum Comite Scepuñenli , fratre Шну—
uodae, totius exercitus Imperatorem declarat: non omnibus earn ducum,
praelertimlvlonachi,declarationem approbantibus,quibusdametiam fatis gravi Y
ter id ferentibus :quos tamen potìea omnes vidimus diŕio ducum obicquintiil
limos fuili'e. Verum Thomory cum Regis voluntatem earn circa fe fiIe
videret,vt curam ducendi exercítus omnino fufciperet , diu ett multumque
reliiétatus : nunc regularem profeliit>nen1', nunc imperitiam , ac virium ina
rum tanto.oneri ferendo imparitatem caulatus: habere dicebat Regiam Ma
ieitatem multos claros viros ex ordine patricio Iecu lares,quibus hoc muneris longe
magis conueniret; nominabat Comitem Palatinum prœlentem .. 6i Wayvodaln
abfentemzvtrumquein magnis expeditionibus verlatum, d: ducsndi exercitus
aliis omnibusquos Hungaria haberet, peritiorem :ad hace Zondii iiiuenes,non
carentes tatnen & ingenio,&miniñris longe’ Ге bello gerendo aptioribus;fe tanto
oneriornnino imparemwt qui tale bellum,qu­ile func liiae Maieliati inliaret,
neoculis quidem x'nquam vidilIet; nquid onus vllo paëlo lubiturum ,etiamii
Rex Caput ei amputare' iuberet. His et aliis eiusmodi tam publice,quam
in fecretis Regis colloquîïs fruiira faeye coniniemoratis ‚ Rex nihilo le
Cius еьш ducem belli declarat; Addit ei, quem diximus ‚ Georgium Со
nn
 з: RERVM TchrcARvM
mitem , W'ayuodae fratrem : qui Gr ipfe diu eli eam prouinciam pertina.
ciliirne deprecatus, Tandem ea lege conienlit , ut ei nemo alius, niñ
frater Paulus (ita enim dicebat) collega daretur: vthe 'vbi frater adue
niliet , liberum eli'et ei ñatim hoc munere fe abdicare ; quod facile fuit
conceifum; quod longe iam antea fuerat decretum , vt cum Paulo Tho~
току Gr Comite Chriliophoro Wayuoda , dux huic bello gerendo prae
ñ;eretur:nam Comes de Salm valetudinem aduerlam exciifauerat. His ita
que peraéiis, duces ad locum caltris prope oppidum Mohacz capiendum
proñcilcuntur.Erat id oppidum EpilcopatusQuînqueecclelienlis,inter Barham
8: oltia Draui ñuminis in ripa Danubii fitum. Danubius paulo fupra Ва
tham fcinditur in duos alueos: quorum maior in vlteriorem , quae campe~
this eli , AHungariam fecat; minor Barham & Mohaczium alluit,ambo infra
Mohaczium in `unum coeuntes, inlulam ibi eliciunt. Mohaczi vicus liue
oppidum eli iatis celebre ghabet circa fe quaqua verfum ingentem planiciem,
nullis collibus vel fyiuisímpeditam. Habet ad folis occafum Quinqueeccle
lias ,ciuitatem , ante hanc cladem fatis~ infignem. A Septemtrione eli:
ei quam diximus , Batha:ab oriente habet illum minorem Danubii alueum:
a Meridie quatuor & amplius milliariis remotum Drauuin Huuium : inter
' quem Gr Mochaczium funt partim colles vitiferi,partim palufiria quœdamloca.
Grin hoc ipfo fpacio erat non proculaMohacz,aqua potius quaedam palultris,
quam quod ea vel palus , vel amnis vocari poliit: Kralio eum incolae
appellant; vltra quem habe-bat Thomory quinque aut lex equitum millia in
caliris; partim ex his , qui initio cum eo fuerant; partim qui poliea cum
Petro Perenni 6r cum aliis ad eum aduenerant; quos iuli'u Regis ex vltef
riore ripa Danubii in citeriorem traduxerat,cum exercitu regio coniungen»
dos. Loco igitur caítrorum cum collega prope Mohaczium capto, ac dili
genter ex prœfcript'u etiam Leonardi Gnoicnizlry metato, 6r fua cuique
ßatione aliignata : ipfe rurius ad [поз ‚ qui ultra illam aquam in caliris eraut
cum Petro Pere'nni proñcilcitur; illos quoque, li id eis perfuaderi рот: ,in
сайта regia fecum addueìurus. Quo vbi peruenit, d: vbi militibus dr co
piarum dudoribusin vnum conuocatis, voluntatem regiam , & pariter fuam
de caliris retroducendis
feic ab boîte,expofuit;
cui obuiamtum
iri vero milites, cum
ad vnum
indignari, oportebat quo omnes
manus iremere,
, lfi vlrî
client,
 NARRATIONES HISTORiCAE. 33
elient,lirenue furent conlerendae ,Í abduci; fugam meditari , non pugnanf,
'Principes , qui talia Regi luaderent, ocio d: inertiae alTuetos: Veniat mo
do Rex , & fecum in holiem arma lerat: viéioriam fore in manibus fuis:
exploratum БЫ еде: habere quid-em hcliem ingentem vim hominum ё:
lermentorum : exercitum ramen eius imbellem еде ¿t inermem: vix deci
mum auf vigelimum quemque telum ariquod habere , quo nocere pollit.
lllud etiam еде flbi compertum dicebant, onmem illarn lirenuam olim ¿l in
uié'tam Turcarum manum prirnum lub Belgrado, peli in cxpugnaticne
Rhodi cecidille.- agat modo magnanimus dux cum collega , quae lunt lire
nui ducis: omnia prolpere calura : Auellat Regem, & дгетшт quemque
miiitem ab illa inerti lacerdotum , & aliorum pugnam detreé'tantium turba,
qui Regem etiam iplum de animo Сч corpore praeltantem , ignauis m0
tibus & couliliis corrumpere d: elioeminare , & ex praellantillimo iuuene
1111 frmillimum reddere conentur. Dum haec in illis caltris aguntur , iam
apud Mochazium omnes loca in caliris libi delignata occupauerant, &111Ь
tentoriis agebant, Rex adhuc leY in Noua villa. Macedoniorum, quae inter
Batham 8: Mochazium eli , cum paucis continebat: non paruo expofrtus
periculo, 11 holtis non multum inde remotus , paucitatem, quae apud Re
gem etat, animaduertere potuiiiet. Sed Regis fatum in aliud tempus ,I vbi
longe gloriolius pro patria occumberet, fortuna releruabat. Aduolat interim
repente ex callris noéle intempelia ad Regem lomnum carpentem , Mi
chaël Podmaniczky,ab optimatibus 111111115 ‚ адегепз pro re certa , Impera
torem Turcarum Drauum iam tranliuille, cum magna copiarum parte: re
liquam cum omni celeritate traduci: certamen nullo iam modo ,diilerri vl
terius polie: orare optimates Regiam Maiellateml, vt omni `mora родрод—
ta ad eos in сайта venire't , de praelio cum holle conferendo conlultatu
rus. Rex his , quae Podmaniczky attulerat cognitis,`o`t aduocatis his pau
cis conlultatoribus,quos lecum habebat, conlulrat, quid in re tam trepida
81 ardua aiendum effet. OccurrebatRegi conlrlium VVayuodae TranlÈ'lva
ni, & Comitis Chril'tophori: quorum vterque per nuncios , qui ab illis
paulo ante redierant , damnarat conlilium 'eorum , qui Regem ante tempus
ad locum holti adeo propinquum adduxerant; fuille Regi vel Budae ex
l'pefìandum :vel in alio l quopiam rernotiore ab holte loco fubftllendum;
E dum
34 RERVM TVRCICARVM.
dum omnes regni vires 6: auxilia conuenill'ent. Hortati fuerant Regem,
ne ante fuum faltem aduentum manus cum bolle conlereret. Nunciabat Gc
illud Wayuoda per Ioannem Starilium , venire lecum ex Tranlyluania có
pfas, cum numero, tum robore militum ita praellantes; vt in eis polïet
Rex vel praecipuam ponere fpem viétoriae. Et haec igitur Regiveniebant
in mentem,& ante oculos verfabantur , quae Senatus nunciabat, cui li non
paruilTet , holle praelertim adeo propinquo, & militibus tanto ardore рт
пае flagranribus: vidcbat omnem rei male geliae , aut occalionis prae
termlll'ae culpnm in le vnum conieélum iri. His curls anxius , lìatuit теп—
tare optimatum animos; li' quo paëìo adŕ VVayuodam laitem,&Co-mirem
Chrillopborum expeélaiidum, & ad caltra interim, li holtis urgeret , in
tutiorem locum transferencia induci pollent, Mittitur ergo in сайт ‚ ea
dem ferme illa noc'tis hora , qua Podmaniczky venerat , Cancellarius, qui
apud Regeln erat , fuafurus primoribus , maxime ducibus belli, «Si Strigo
nienli Arhiepilcopo, ac Comiti Palatino (Neinlreliquam procerum limul
6: vulgi multitudinem a nutu iliorum pendere non ignorabat )praelii dila-Y
tionem. lubetur (lancellarius commemorare omnia ex ordine, quaecunque
aWayuoda ¿ra Chrilìophoro fuerant Regi nunciata.-ponere eis ante ocu
los, quam manifelium excidiuml regno immineat, li Rex cum tot primo
ribus, tanto totius regni Hungariae nobilitatis ôtmilitiae fiore,lele tam'aper
to periculo exponeret. Nam li contingat С id quod liolìium multitudine ê!
apparatu curn paucitate luorum collata, magnopere ellet extimclcendum)
Regem luccumbere,quid poiiea elle,quod pollit bollem remorari aut impe
dire , quo minus tota Hungaria paruo negorio potiatur ? Dicebat inluper,
elle longe fortalïe vtilius, dum alii veniairt ,dum \Vayuoda cum Tranlyl
uanis , Banus cum Sclauis , Clirillophorus ex Croatia , Boe'mi cum Mora’
vis ¿t Sllelifs , 6r l`1 quae alia auxilia ellent ventura , adelle _pollent
exercitum abducere 'in aliquem tutiorem locum: vel retro etiam , li hollis
@am necellìratem imponat , aliquantulum cedere: minus calamitatis accepta
ram elle Hungariam, li bollis earn totam a Mohaczio vsque ad Polonium
peruagetur , ac, ferro & igne devallet : quam li tanti exercitus, in quo Rex
& tanta lit procerum äzmilitum turba, vno praelio deleantur. His enim
deletis,quid' pollea lpei regno reliquum effet? Rege autem & tot proce
ribus
b
М
 NARRATIONES HISTORICAFL '35
ribus , ac tali milite Шью, faciliora fore omnia: eo praefertim rege , qui
generis frottrinquitate ac neceffitudirze fit longe lateque vuiuerium Chriftia~
num orbem circumtlexus. . »

Haec cum Cancellarius, quemadmodum iuffus erat,eadem illa неф:

ad proceres, primum yprimorïbus {ingulis feorfim noéie aditis, deinde ad.
Senatum vniuerfum detulilTet: nihilo-magïs profecit, quam ii nihil eis fuif
fet nunciatum: Adeo Omnium animi etant , partim vana viétoriae ipe certa
minis auidi: partim metu disl'uadendae pugnae , cuius deíiderio videbant
militum animos accenfos , occupati. Rex igitur fub primum lucem in ca
Ига venit: & quin nondum ex Buda парез venerant, quae tentoria & а
lia in caliris Regi neceffaria deferebant , in domum Epiicopi oppido ad
iacentem diuerrir: tentaturus ibi quoque ,~ quod per ('ancellarîum paulo
ante frullra tentauerat. Conuocantur igitur ad Regent omnes Omnium 0r
дышла: nationum Coníi'iarii : cui`Senatui ex ordine etiam militari inter
fuere frequentes : ë: ex Boe'mis quoque' ac Morauis illi , qui ad eos prae
ucnerant. ' Agitur diligenter cum Senatu & militari ordine, quid facto fit
opus: cum nemo adhuc eorum ,-qui ex Tranfyluania , Sclauonia , Croa
tia, Boënria, Germania expec'larentur, adcffet: quorum plerosque
certa Грез effet breui adfuturos:` hottis autem in propinquo eíTet,
non niti duobus ad fummum milliariis a caitris regiis remotus : pugnam
Томат: nullo pacto dilaturus: quid faciendum Regi cenferent; trans
ferendane aliunde сайт ‚ pugnae interim , dum hi qui expeétabantur ‚
aduenirent , diiirrendae gratia: an belli fortunnm cum hoiie experiun~
dam ? Aderat .his confultaticnibus ,Paulus etiam Thomory , proxima
noéte ex nliis caflris hac itin de czurfa accerfitns: qui cum a práelio
cum hotie conferendo videretur non aiienus , Rex miratus Д qua ipe ani­
mum haberet.- iubet
& eius'
eumctiam a tali propolito
primum ailertendi gratiadeinde
, Coram vui
uerf'orSenatu interrogati, de fuorum, hoiiium

numero.v Namtêt id fciebat ille , magia ipfi , quam vlli alii conflare, ob
frequentes exploratores 6c transfugas ‚ qui ad eum aiiidue veniebant.

Ad primum refpondit , tam in caiiris'regiis, quam in fuis (erant enim

.IE 2 ' чл!
 se RERVM Tvncrcanvu.
‘quod Iupra diximus, diuiia) non eß'e fito indicio fupra viginti millia ar
matorum: in caiiris vero holiium dixit , fe certo intelligere ad trecenta
millia hominum. Quae res ¿L tanta noltrorum cumhol'tibus impriritas ,
cum animes omnium vehementer perculill'ett шмыг: repente ille , non
effe hottes propterea magnopere forznidandos: еП'е nïmirum {пат multitu
dimm & .imei-mem magna ex parte, & inbellern. Inftanti Regi rurlus реп
cunetando ,quodnam crederethoitiunt millia elIe bello aptiora ¿t Ielecïo
ra, reipontlit_,feptuaginta millia. Is quoque numerus vifus ей exercitum
noûrumlŕquam longiliime exfuperare: prael'ertim cum idem tormenta абаз?
bellica grandiora dixillet elTe fupra песета. ‘ .

His tamen diu multumque conl`ultatis,&` tam Monachi conlilio, quam

animis ferme omnium ( praeter paucos, qui neicio quo vano metu днем,
non audebant palam quod fentirentproferre) iam per fe ad pugnam decer
nendam fpeéiantibus: Iuperuenere repente inter medias has conlulta
fiones, milIi ex aliis caliris: qui cum in Senatum intromilil fuilIent ,.di
xerunt , ‘Ie nomine eorum, qui in aliis сайт]: erant, tam ad Regent, ‘
quam ad Senatum ‚ mandata habere. Ita prius cum folo Rege in fe
creto conclan collocuti:_ poitea inde cum eodem Rege egreiii , mo
nent Senatum accurate,nomine fuorum: ne Regent a pugna cum holte соп
ferenda dehortentur: habere fe vires holiium , licet hi numeroli fmt, pla
ne exploratas: vicioriam elIe in manibus: modo fortuna , quam Deus eis
ubtulilIet , vti velint. Venirent igitur cum liege, & сайга, D eo bene
Aiuuante , cum fuis сайт holii vicinioribus, & illi inuadendo opportunio~
ribus , iungerent. Quod ii quid aliud Regi perfusdere niterentur, illis
paratum elIe exitium; leque ab holle contra nos, ii сайга пойга caliris
illorurri quamprimum non admoueremus , ventufos alilrmabant. Hisiinter
ipfas belli coniizltationes coram Rege & Зепаш expoiitis , illis etiam ,
. qui ianiora confilia iequebantur, tam atroci denunciatione deterritis , pugna'
decernitur: nulla ipe neque Wayuodam , neque Chriltophorum , neque
Boëmosad tempus praelii adfuturos : Banus tantum Croatiae FnaNcIscvS
BATTHYANI, qui iam non procul a Quinqueeccleliis cum copiis Sclauo
nicis etat , Ipem faciebat , feie intra biduum aut triduum adfuturum. 1d
quod
 --__Yń_ŕ

`­minnn'rto«unsHISTORICAE. 3,»
quod pol'ìea ita 'euenih _Fueruri'l qui dimifio etiam Senatu multum im
probareit conlilia pugnae ita praecipitanter ineundae, Fuit iutcr alici»
Franciscus Perénni Epiicopus ViradinenliS, fefìiui ingenii iuuenis, ¿t ita
certo fcribendi charadere praeditus , vt ei neminem nol'trorum ( nifi for
tafie Thomam Zalahazy Epifcopum Vel'primienl'em) in hoc genere prae
ferri velim : praefertim li tantum ingenio excoiendo , quantum ocioôz his
rebus , in quibus iuuenes nobiliores, magno fuo 6: patriae damno s fem“
pus pi rumque conterere l'clent, indullilïet. Is igitur quati eorunthe
paulo poft Теста Гипс ‚ praefcius , Regi non line omnium ‚ qui aderant 9
admiratione dixit: eum diem , quo pugnandum effet , poftquam ita pia
cefêï» bis mille Hungaroruní mnrtyrum_(Nondum enim hunc numerum
exercitus excedebat) duce fratre Paulo Thomory , pro Chrilìireligione
occiforum fore coniecrandumz ac pro eorum czinonizationea quod vocant,
(Запасти-Бит, Ii is huic bello fupertit , iu шьет fore mittendumz vt qui
Pontilìci & fupremis patribus fit ad legationes Romae defunéìas bene no
tus : In quo vtinam ille faiqu МН“: vates. Sed erunt {штабе ‚ qui accula
turi fint audaciam пот-отит ‚ qui ita cupide pugnam hanc expofcebantz et
hanc vel temeritatem , vel improuideutiam fuit vocaturi : quod neque nunc
deelTe video.

'Sed ignorantmuita illic fuiffe in caulTa, quae prudentiiiimos etiam 8:

fummos lmperatores ád idem facile impellere `potuilî`ent 8: ante omuiagmi
ms & incredibilis ас fataiis pene quidam militum ardor, ас Certaůtintiubïtata
in omnium fere animis vidoriae Грез: Ad haec occulta quaedem Pauli fiio
mory cum magna hoiiiiis exercitus parte confilia , cum his fcilïcet, qui
vel Chriltiani Ера, lvel Chriltiauis parentibus nati erunt , & qui tomen
torum bellicomm apud hoiiem curam habebantp partim Germani, partim
Italici generis: Quin & illud accedebat, quod non videbatur fatis tutus
ib holìe adeo propinquo receli'us: holiepmeiertim ob equorum velocitatem
ad nullam rem magis apto ¿t prompta fquam ad periequendum cedentes.
pugna'. igitur in hunc modum decreta; ea quae ad pugnam pertinebant cu t
l

rantur. Aute omnia 'Ihomory in (altra fua , quae in proximo fuiffe di

ximus, proñcilbitur: ibi aegre a fuis impetrato vt retro aliquantulum ccrn
' Е 3 се
 Bg RERVM TVR CICARVM.
cedant, dr le cum exercitu regio coniungi patiantur. Ita fequenti die ca
йта nollra cum` caliris il'lorum,medio lere milliari intra Mohatzirfm, con- '
iuncla luerunt : lic tarnen, vt & ibi nollri illis ron milcerenfur, led ellet
paruum internallum inter nolira Gr illorum Сайга reliétum. Ecdem tempo
re vener-unt ex Buda naues tormentis bellicis maioribus&mirzorilrus,& pul
uere item bombardico , ¿t quibusdam aliis ad pugnam necellariis plena:
nouem etiam' machinfrsr aViennenlibus millas aduehentes. Venerunt ¿t Ale
xii Turzonis ducenti lere pedites , cum aliquot machinis. Nam iple cum
Epilcopo Vefprinienli Budae reliétns erat apud Reginam; hi duo ad eius
cutiodiam (it oblequia deputati fuerunt: fugue etiam eius pollea comites,
quiin hunc vsque diem in Reginae oblequiis permanlerunt. Adfuit Banus
etiam Croatiae` die Dominieo, qui pugnam praeceliit , elegantillimis copiis:
fuere ad „и millia equitum,ac non ita multi pedites. Venerant cum eo
Ioannes Тат, loamles Banly, 8L nonulli alii ex regni Sclauoniae proce
r'ibus` Ve'iitpoltridie eius diei mane,rege etiam inftruente (nam eo etiam die
creditus el't hortis in praelium delcenlurus) Simon de Erdvvd ( Erdôd) Е
­ . .__:`_‚
’_lï_pil`copirs Zagrabienlis, cum fratre Petro Erdvvdy , cum leptingentis arnplius
. 'u
equitibus , viris, equis,&armis decenter inllruéiis. Aduenit eodem fere tem
poris momento 'Stephanus Azel (Atze-'1 ) .cum tercentis equitibrrs , fer
me , quos loanes Bornemylia Regi in lublìdium milerat, cum aliquot rnil
`
` libus aureornm , luprernum a patre ñlio alumno munus, Venit circa lerum
eiusdem diei [cannes Zerechen ( Szereclény) lupra duo millia periitum
eorum, qui circa Drauum colunt, 8x inlignes ŕlagitrarii habentur, du
4cens,p=rrtim in luis, partim in lCapituli Quinqueeclelienlis poliellionibus
collectorum. Venerunt 6r alii plures intra illud trîduum: illi praecipue qui
propînquierant; «Sz in his Philippus vMore Epilcopus Quinqueeclelienlis,
& frater eius Vlrdislaus More. Quibus omnibus limul congregatis l( Fue
re autem ad viginti quatuor vel viginti quinque hominum millia : nam
naualîum ~copiarum, quae & iplae eodem loco erant , nullus in eo bello fuit
vl'ors , Turcarum- illo luo tam numerolo & potenti trecentorum millium ht)
minum exerciru nonnili per duo milliaria Idiltante) conlumptilunt illic tres
dies , qui pugnam antecellerant, partim in pugnae praeludiis, quae allidne
дамп ‚ rmioti lemper hoítium, quam uolirorum damno: partim in con.
lul
 NARRATIONES HisToRIc'AE _ 39
imitando, quo paélo ‚ 6r in quo loco cum holle congrediendum : quem in
rrodum aciesqelïet lìruenda : vbi Rex in acie Нате ‚ vbi eques , vbi perles,
vbi bombardae poni deberent , quas ad oóloginta habebamus, cum 11011111
libris minime conferendas. Dilputatum fuerat ante illud tempusdiligenter
de Regis perlona: l'uerant qui cenlebant eum cum aliquot hominum mil
bus feleétis procul ab acie llare debere: quod cum nullo paéio exerci
Юз laturus elle videretur , qui regem de more volebant praelio interelle:
agitarum eli 8: illud, vt regis loco armisregiis alius indueretur. Sed id
quoque vilum ell line ingenti exercitus reclamatione ac conllernatione lie
ri non poile. 'Decretum igitur poliremo ell , _cum latis ancëps pugna im
minere videretur: vt ellent qui Regis leruandi curam haberent, 11 quid
grauius accidilletì_ (i: Regeln, limul ac aciem ita vt rellitui amplius non
fperaretur, inclinare viderent, ex media acie ereptum abducerent. De
mandata fuit haec cura Galparo Raslrai, Valentino Tórôk, loanni Kalnay
tribus praeliantillimis viris, & Regi line vlla controuerlia ñdillimis: dif
politis etiam ad id equis velocioribus“, quibus Rex , 11 ita necellitas ро
liulallet, in euadendo uteretur. Sed vt ad ratiopem dilponendae aciei
redeamus , erant non pauci, & 1п bis Lampertus Gnoirilzky, qui conlul
tillimum nimirum cenlerent , li curribus,' quibus Rex maxime abundabat»
acies-undique cingeretur: ac li inter lepra & munimenta certamen fieret.'
hcc @nim pacto futurum dicebant,vt holiis non ita facile nos _pollet (quod ma
gnopere timendum erat)circumuenire. Approbant banc llruendae aciei formam
Radilch,Bolich,& Paulus Bakith,e>îquibus polierior tribus legitimis prae
liis a Solymanno cum holle commillis interfuille fe dicebat. Itum ell 1
gitur pedibus in hanc lententiam; demandata ea cura Gnoinlzky 6: qui
busdam aliis; lerius tamen , quam oportebat, & eo детищ vefpere , quo
in fequentem diem eli cum holie pugnatum. Itaque haec qiioque res , freut
alia multa, fuit negleéia. Aciem eo die, quo ей pugnatum ( qui fuif
Y'.;
xxlx. Augulii Diuo Ioanni Baptillae decollato facer) ex fentehtia eorum _ д

l'__f-
quos paulo ante nominauimus , ita exliruere placuit :vt quanto latius ех—
rendi pollet , extenderetur: in quo illud eli porillimum lpeéialum, ne ab
holle circumveniremur. Deinde diuilus eff vniuerlus exercitus in dlr'uf _­~`
gmina. " \
ъ . I
 4o i RERUM TchIcARvM.

In primo agmine duces belli etant nullo certolocç; fed vbi res ро.
ШЛаПег , dextrum eius Cornu Banus Croatiae cum loanne Tahy: Пташки,
quod W'ayuodae Tranfylnaniae , fi adelle potuifïet, deíignatum fuerat,
Petrus Perénny ciigabat. Frant in hoc priori agmine plures ex primori
bus : Ain quibus Antonius Paloczi , Francifcus Испитому, саьыеъре.
гёпу ‚ Thomas Zeehy (262.37) Andreas Bathory , Emericus Czìbak ‚ в:
plures alii. Tormenta bellica {latin} poll firincipia рота erant. Secundum
agmen, ñueilla ncies,quam nos Statariam appellainns, in qna'Rex eraf ,
ex equitatu magis coniìabatwaucos admodum peditesa lateribus habebat:
inter hanc aciem 8: primam non interçedebat,nifi lpacium lapidis Забыв. ln
eo aginine ante eum ordinem ,in тю Rex erat ,triplex erat Ordo , magna
ех parte ex cubiculariis regiis ô: Haronibus conñatus .‘ quorum дик eraf
Nieolaus, Tharczay , vir & manu promptus, & fingulari in Regen] fide.
Ibidem erat vterque aulae regiae praefeëlus Petrus Corlatkei, & Andreas
Trepska Polonns. État & Stephanus Schlick Boëmus , cum aliis Воё—
mis & Morauis; & hiI ante Regem proximi erant. Tres ordines illos
fubfequebatur ordo fegius: & m eius ordinxs medio Rex ipfe nempe
‚Тщепйод/ресде ‚ 'virquue , „шит iig/far ,
Зри patriae, rerumque llevas, fi fitta лифт.
ì Ad Regis dextram erant , antilles Strigonienfis & Zagrabïenlisgnatn
Agrienfis adhuc eic Вата Budam fuerat milïus , роГс Zagrabienfem, Vara
dinenfem , Quinqueecleñenfem, Sirmienfem: Duo enim ex Praelatis,lau’­
rinenfis & Vacienfis ad laeuam politi erant. Pof't Cancellarium,Nîtrienñs,
Bol'neníis , Praepofitus Albenlis, Зарой hunc Secretarii ac Cubicularii re.
gis; in parte linilìra , penes' Regeln , locus erat relié'tus comiti Palatino:
qui licet aeger pedibus ê: Vix equo infidens , tamen modo in primo, mo
do in fecundo agmine diligentimme verlabatur. In laevaigitur parte , cum
Palatinus a loco-fno abeflet,­ erant penes Везет aliquot Barones: & il
li дао ‚ quos diximus , antillites. Regi а tergo adhaerebant Czetricz,May­
‚о
lath , 6: Gafpar Horwa'rth , lìabuli reqii Migilìàr. Poli proceres {i'nili mo
do etant hi , quos quisqne БЫ magie ñilfs, ê: {trenuos рго tutela corpnris fui
` deì'ëáhiserat coniun-'fìus poil Reg-em St proceres, equitum cataphra 210 гр m
~ ‚ ' pul
."¢
l
‚
 uannarrounsnrsronrcan >41
pulcherrimus globus, mille vel paulo amplius catarhradlos continens Nam
alii huius generis equites per primum agmen fparli erant In medio huius
globi erat vexillum Regis , quod Icann-es Uragfy iude-x curiae, quaeter
ria eil inter feculares a rege dignitas, fußinebat. Hanc flatariam aciem
cingebant vndique equites leuis armaturae ‚в 6: _pedites quoque a lateribusa
quod fuperius diximus. In latere eiusdextro, poll апатия ez fecretarios erant
illi tres, quibus tutela-tm regii corporis commiiiam fuiffe diximus. Locus?
vbi acies fuit imlruóla, recelïerzlt a Mohnczïo milliari vno , a Danubio
praeterfiuente milliari medio. Erat(qvod& iure-rius diaum eff) in eo lo~.
co ingens ¿Si lata planities , nullis neque fyluis , neque virgultis, neque
aquismeque collibus impedita: nili quod ad laeuam inter eum locum ¿t
Danubium erat aqua paluftris 8: 111710121, crebra arundine caricibusqe ple
na.- vbi poliea multi mortales perierunh contra 'nos collis erat in longum
protenf'us, in theatri quodam modo formamr vltra quem imperator Tur
, earum сайт habebat In collis immo defcenfu , pagus modicus cum tem
ploz Feuldwar( Рахат) elt ei pago nomen: ibi politae fuerunt m”.
chinae hoililes. Eum locum nos poflea oculis circa extremum certaminis
tempus confpeximus, holtibus fuifle oppletum , maxime Ianizaris , quos
носам, qui quicquid erat vltra illius pagi cafulas , omn'a longo ordine
occupabantz inter quos fuifle imperatorem , pollea fuit cognitum. Tor
menta ita erant ibi рота, quaii in quaedam valle: propter quod noliris
longe minus.quam fi in plano штат, nocere potuerunt : 8: plus terrorfs
quam damni, intulerunt. Acie in hoc , quem diximus , loco eo quem
diximus modo ¿r die , paulo poli folis exortum intirudta (erat autem di
es clara & multum ferena ) Palatinus Regem ex eo loco quem ei deli
gnatum fuiffe diximus , eductum quod 6c triduo ante fecerata per vniuer
fum exercitum circumducitzvibi eum praefentem , de quo aliqui dubitaueo
rant, omnibus manu ofientans, paratum dicebat omnia extrema a mortem
etiam fubire pro patria, pro facta Chrilli Dei Opt, Max, religione , pro p
coniugibus ¿z liberis eorum Agerent itaque ipli quoque viri fortiliiini ‚
Piungnros fe elle meminillentzdt eos qui & ipli faepeaSz eorum olim ma
iores incliti illi heroes , au fortimiiii ghrillianae Reipublicae propugnatores,
tot clàra' trophaea ex eodem illo,cuin quo pugnaturi eflent , hofte retulit- '
F д fenl:
 RERVM `TVRCICARVM
Tent. Nec elle , quod holtium multitudine deterreantur : neque enîm in
multitudine,fed in robore militum, fttam elle vic'tnríam , Deum etiaml i
pfum ex alto,pro lua lanóìa religione pugnaturìs adfuturum: in manu ipfo
rum polltam elle dicebat, non patriac folum, quam hoitís occupare venilïet,
fed totius Chrilìianae Reipublicae falutem. Haec & alia talla cum Palatinus,
l ß: ñmul винт Rex,omnibu’s ordinibus obequitatis , commemoralïentsRex
locum 6: ordincln Гоши répetiuit. Confumpfimus pottea maiorem diei par
tem in expeé'lando holte : qui fe hand ita multis , qui lenig сит по
(tris certamina ас belli praeludia exercebant,V` praemillìs,adhuc poll colles
illic сопйпеЬагжйиЫшп‚потовые, vt ad illaelocorum angulììas pertraheret ,
an vt pugna in fequentem diem dilata ,'nos ea noë'te in calìrîs ex improuifo
aggrel'fos opprimeret:quod pro ea militurn tormentorum copia , qua ab
undabgt,„non erat ei diltlcile гады: vel vi potíus nos longa praelii ехрс
ůatione fatigaret. Quidquid in hoc hofìis fuerat fecutus,non mihi de hoc
ей: co'mpettum. Tenuit certe nos tota fere illa die fufpenfos, Sic lulpen
fis Gr expeéiantibus apparuit iam fole in vefperam inclinante agníen ho..
Шиш per vallem , quae nobis ad dextram fubieëta collibus erat, tacite in
седеть lola hnñarum fumn'itateillud prodente. Monachus {дат , ratus id
quod erat , de prima acie ad Regem aduolans', iubet'Galparum Raskay
cum duobus aliis, quos ad eul'lodiam regii corporis deputatos fuill'e dixi- `
mus, ire exploratum, quidnam illi molirentur,& vt eos И pollent ,ab in
coepto itinere auertant. Ille non Эпитеты, quid antea fuerat de Regis
cultodia ei mand'atum, reculata , quantum honetìe pofuit , prouincia , de
mum cum &_Monachum inflate videret-, & Кадет МопасЫ imperio non
contradicere; ne., quod non fine magna caufa faciebat , idfin ignauìam
vel timiditatem
batur, cum fociisei «Siverteretur ; fubdit
tota equîtum equo çalcaria
, quileis parebant, ,«Sr cohorte
illuc , quo mitte~'
fellinabat;
ea etlam [ре ( quod non videbatur vllo modo dubitandum) illum`adrte1n­
pus, quo Regi eius opera ellët necellai-in , inde facile reuerti робе. At
his eo , quo diximus, profeóìis , adhuc incertum erat , vtrum Нота faéïu
rus ellet eo die pugnandi potelìatem; & erat рой meridîem hora fere ter
На. Nec deerant ex primoribus , qui tam longam expeébitionem pertaeñ,
Папа receptui caneuda , ê: in caltra redeundum cenferent. Quod cum Mo
na
 NARRATIONES HISTORICAE _43
melius lenlillet , repente ad Regem cum collega aduolat ; pugnam nullo
modo dillerendam elle monet; minus elle periculi nunc , cum parte copia
rum holiilium , quam in polterum diem cum toto exercitu, congredi; non
elle de victoria dubitandum. Ad quam vocem Rex llatimj ligna canere iu.
betgßz limul cum tubarum clangoreërtympanorum loniru exoritur clamor vel
entuspotius nollrorum IESV Saluatoris nomen inuocantium de morezözeodem'
tempore vidimus ingentem copiarurn holtilium vim de colle illo, qui nobis op
politus erat , lele lenlim demittentium: vbi Imperator etiam Тurcarum etat.
Tum demum Regis capiti galea eli impollta-~ quo tempore magnus in eius
ore pallnr apparuit , quali futuri mali prael'cius. Signo belli dato viriliter
cum holte concurrere hi, qui in prima acie erant: bombardae quoque no_
lirae omnes emillae fueru'nt: paruo tamen holtium damno fit certamen ‚
muito acrius , quam pro numero militum nolirorum: plures ex holtibus ,
quam ex noliris, cadunt: donec noliris fortillime pugnantibus holìis ce
dere , liue noltrorum imprellione coaâus, leuvt nos ad tormentorum lo
ca peruaheret , coepit. Et repente aduolat ad Regem Andreas Bathory a
holies terga dare, viétoriam elle поташ : promouendum elle grad um ‚
à noltros hollem fugientem perlequentes adiuuandos. Properamus igitur
per aequa ß! iniqua:verum vbi ad eum locum venturn eli,in quo paulo
ante fuerat certatum: ibi vero multa nolirorum , plura holiium cadauera рег
campos iacentia vidilles, &quosdam lemiuiuos d: adhuc lpirantes: interim
noltris holti inl'tantîbus , St fortiter cum eo pugnantibus; agmine regio eo
dem , quantum a cataphraéto milite properari poterat, properante: inclinari
Comu dextrum coepit , «Sz plerique ex eo cornu fugam capellere.' tormen
tis ( credo) quae hol'tis tunc primum iaculari coeperat, exterriti:quae res,
t\'globort1m iam noliris etiam, qui penes Regem eramus, capitibus fuperuo.
lantium , crebri iaétus, non parum terroris omnibus incullerunt: 6: eo iplO
tempore Rex in .ordine noliro non comparuit: liue priores illos ordines,
quos ante ipl'um diximus fuille , progrellus(quod antea ita erat liatutum ‚
ne Rex eodem in loco ltaret) liue lublatus ex acie ab his ,quos ei poll
tergum fuille .diximus Nam vtrumque lieri potuit.l Nec delunt, qui di
cunt, eum prioris lui agminis ordines transgrellum , vsque ad principia pro
ccllille , atque illic viriliter cum holle pugnalle: quod ego neque aparte in.
F z li.
 '4`4T RERVM `_'rvnritonavir.
бс1аг1‚пес111еебат aliirmare 111111111.` Illud milii certo conliat, ezun tunca по—
ßro ordine,& afuo abfuille,quando tormenta holiilia tonare coeperunt, &quan~
i do ex comu dexfro fuga lieri coepit. Secundum ex eodem ordine,pene eo
dem tempore, quo Regem, lenlimus abfuill'e Arcliierilcopum Strigonienl'em,
_6: nonnullos alios Regi p'ropinquos. Ego Regis amitii culpam neq; in eos
anlim conferre, qui eiv cul'todes fuerunt arlbibiti :' neque in eos , qui eum
fortalïe intempeliiue ex'aeie fubduxerunt; fed infelici cuidam 1101110 fato.
vt Rege etiam amillo , non iolum pateremur ea , quae ab externo holle
pall'l litmus; fed domeliicis etiam diliijiis ë: iaíiionÍ-bus ob aliam тает
in locum demortui fubliituendumragitaremurmollris fiagitiis his etiam grauio­
lra merentibus. 11105 enim vtrosque lcimus Regi lidiiiiinos fuille , 6: regiae
faiutis Rudiolil'limos. Nam quod ad tres illoi attinet ad culiodiam regii cor
poris deputatos , conlìat eos ab 110110, ad quem reprimendum milii fuerantîs
non prius redire potui e , quam fuerit tota acies nollzra in fugam conner
Га; capto etiam uno ex eis , G: eotlem` 111 loco liberato. Quo moleliiore
animo ferendum cenleo,quod aufus lit quidam ‚ oratione de hoc publican!
(11 oratio illa vocari debet ) 1101103 lui Regis delertores fallo vocare. An
deleruill'e Regem lint cenl'endi, qui omnia illi ollicia bonorum ac ñdelil'
limorum fubtlitorum praeliarent: qui omnes fere in eodem, in quo Re):`
iacuit, campo iacuerunt ; teliati morte etiam, quam fidi 1110 Regi, quam
amantes patriae fuerint ‘? Sed idem ille egregius liittoriarnm fcriptor, qui
haec lcribit, 6: qui tot conuitia in gentem noltram ingerit , huius etiam
Cladis hilìoriam ita fcriplit z vt me pudeat eum ita impudenter rem libi igno
tam in vulgus prod-‘ere fuille aulurn. Sed nos ad inlìitutum redeamus. Re
gis exercitu per ea , quae diximus, vehementer turbato, & ad fugam ipe
ëtante: diutamen etiam'polìea eli pugnatum , iam non in latiore illa pla
nitie , l'ed ante ipl'a tormenta:quae nobis adeo erantpropinqua ,vt non luerint
n nobis decem pallibus-remota: donec non folum terrore, led 6: Шлю
tormentorum omnia replente, ac vilum etiam proîiibente, coa-¿ta fuit magna
exercitus pars in vàllem , quae aquis 11115 palutiribus iunéìa erat ‚ delcen
dere : reliquis adhuc ante tormenta viriliter pugnantibus. Caeterum cum 111
quoque, qui le in vallemvreceperant, rurlus in pugnam inltaurandam re
dlilient: usque iam vlterius vis tormentorum 6: fumi fulìineri polie vllO
шо
 NAR-RATIONES HISTORICAE ' 45
входя videretur: magna exercitus parte in Гагат ёПарГа, ЕрП etiam limtf'ugerc
чей. Fugam Байт" ad vnum omnes ,qua cuique proximum erat,`capel`funt:ac
per ea potimtnum loca , er quae paulo ante ouantesßz Гре viâoriae pleni ve:
легата: ‚8: рег calìromm loca,quae fuerant antea ita per hoßes direpta 61615—
ieé'ta,vt „мёда tantum eorum Гu perell'ent, Grplena efl'ent omnia eorum,qui in
сайт. remanferant , cadauerihus. Hol'tes vifa потоп-шт fuga, fraudem fubelTe
тёще! pugna малыш Гейш-а aciem fuam continueruntzôzniñ tencbris по—
¿tis infequentis fefe intendentibus , nequaquam [unt infecuti. Quae res, ô:
quod nox paulo pol`t сит imbribus efufill'lmis eli fubfecuta , multis mortali
bus faluti fuit. Durauit certamen nofìrum per unam fere & mediam horam:
funtque non pauci Gr illa palul'tri voragine abforpti. Nam Regis corpus,quem
& ipfum ibi periifl'e nonnulli dicebant, fuit polìea repertum in hiatu quodam
{спае praerupto fupra Mohaczium milliario medio fub pago , quem Czelle
vocamus.' qùi locus tunc Danubii inundatione ¿quam folito'maîorem habe
bat.-ibi fimul cum equo', ita vtcrat armatus , ab aquis fuit full'ocatus t
quo in loco plures eti-am alii perierunt: atque eo loco non procul,reper­
tum ell corpus Andreae Trepha,Stephani Azebs. Monachus in prima acie
fertur cecidifle , fortiter pugnans: eius Caput a trunco ablcif'fum , poflero
die per сайта hollium loco triumphi fuit circumlatumJongae hafìae afñxum:
quod pofìea ante tabernaculum Sultani'iletiffe aiunt. Ео die , qui pu
gmm efì infec'ttus, mille & quingenti ex hisquicapti fuerant.' inter hos
magna primorum портит pars in coronam poíiti, coram exercitu ч'ёЪоге
capite funi truncati: Sultano fanguinem illorum liliante Diis'fuis : pauci ех
captiuis feruati ., vt effent ,-a quibus Sultanus ¿i Hibrahim Balla ea quae о
pus erant,poll'et fcil'citari. Inter hos Nicolaus cognomine Herzeg,quod lin
gua пота Ducem {igniñcat ,Dux revera & thefaurarius regius exiíìimatus:
ítem Ioannes Pilloczlry , ¿s loannes Maczieiiouulety Poloni , omnes cu
bîculi regii miniilri: a quibus poflea ad Reginam reuerfis multa cognoui
mus , quae breuîtas hiflorica commemorare nunc non permittit. Ser'uatus
fuit & Michaël Fekethe Si Bartholomaeus Maytiny,qui pollea magno неге
fuefunt inde redempti: Perierunt in eo ptaelio 6r in fuga, praeter Regêm,
ex antilìitibus Ladislaus Zalkanus Archi-Epilicoyus Strigonieníis, Paulus
Thomory Colocenûs Dux belli, Francifcus de Peren Varadineníis,Philip­
‘ _ . F 5 риз
e
 is, RERVM 'rvncrcARvM
. ’ ‘ч
_rpus More Quinqueeclefienlis, Blalius Paxîi Iaurinenlia, Francîí'cus Chano
ly Chanadienlis, Georgius de Palyna Boznenlis Epifccpus. Ex Baroni­
bus , Georgius de Zapolia ,-Comes Scepufienfls , alter belli Duxfloannes
Draglì iudex curiare,Francil`cus Оша; cubiculariorum., Petrus Corlathwy
(Korlatñ) ¿e Andreas Trep'ka ianitorum ,§imon Horwarth pincemarurn гс—
galium megliiri : Thomas Zechy , Gabriel Perinni,Ambrofius Zaikan,An­
tonius` Paloczy , Mathias Czcttrlni, Comes de Frangipanibus, Sigïmun
dus Banffy,Franeiicus Hampo,IoANers de BATTHYAN ,Stephanus Schlick
Boëmus, & nonnuili alii Boëmi 6r Moraui. Ех nobilioribusôr potiori~
‚ bus regni, Francil'cus Balaizy (BalaíTa) Nicolaus Tarzay , Ioannes Ржу,
1оаппез Ifivvanfi , Emerícus NVarday, Michaël Podmaniizky, Georgius
Ortowchicz Capitaneus Segnienlis , Stephanus Azel Caliellanus Poionien
fis , Sigifmundus Pogan ., Ioannes Tomaly, Ioannes Gt Stephanus Kalnay,
Nicolaus Forgacz: Praeter hos, nobiles potiores vsque_ad quingentos.- quin
tum praeter tria vel quatuor vmillier peditum pauciffimi euaferunt, Fuerunt
ищет vsque ad duodecim`ve1 tredecim millia peditum: ex quorum du
cibus vix evalit quisquam alius , praeter Hanibalem Cyprium. Tormen
ta bellica omnia , & illa, quae in acie fuerunt, ê: ea quae partim in nauÍ
bus remanlerunt , habuit hoiìis. Horum cura demandata fuerat, fed fero,
8: поп niñ eadem illa noéìe , quae pugnam praecellit Comiti [oanni Har
dek , viro firenuo & incluûrio, & qui circa regem ab initio fuerat diligen
tiíïimc verfatus, Regi inter paucos charus. Noé'teêc die , quae pugnamy
infecuta eil, hoiìes in omnes partes propinquas curfu effuli , obuia quae
que vaiìauerunt 6r combuiTerunt: nulli mortalium parcentes: non »fexui ,
non aetati,non _religioni ,omnia foeda crudelia in miferam gentem exercentes.
Neque ей mearum virium cladem illius noéiis & fequentîurn dierum de
Iplon'ire: quae tanta fuit per omnem iliarn Hungariae citerioris partem: vt
non pollim milri perfuadere, ab vllo vnquam hoile ¿rudelius effe faeui
tum.' 'lllud inter alia cóntigitnunquam fortaile antea auditum: quod in
faumli viui , ne тайга proderentur , fuerunt ab infelicillimîg тацгьт in
terrain defoiïi : ibidem aëre terra interclufo ‚ matribus inde aufugientibus ‚
fulïocati. Procellit hollis vsque ad Balatonem lacum , Quinqueecleiieuů
ciuitate infigni combuůa :cuius ramen arx & nobilillimum templum, quod
l
m
r
 1

NARRATIONESHISTORICAE. 47"
í'n aree eil: , remanlit intaëium. Dum haec ageicntur iam Waiuoda circa
-Zegedinum erat , cum copiis Traniyluanis: quae cum ita cito fubi'equi non
робел: : ìpfe coniceniisleuibus rhedîs, cum paucis ad Regern1 properabat;
vt vel folus praelio, quod intellexeratminime dilatumiri, interel'fet. ­Co
mes Chril'tophorus Zagrabiam peruenerat : Boëmorum aliqua pars eorum ,
qui in auxilium Regi veniebant, partim non longe ab Alba Regali, lpartim
circa Iaurinuiń erat ¿t circa eadem loca Georgius Marchio Brarí'debur
geniìs ,GtCancellarius Boëmiae Adamus de Noua domo. Regina hac clade au»
dira, cum Epifcbpo Veiprimienli G: Alexio Thorzone, 6c oratore-Fotki
{ìcio , incerta adhuc de Regis interitu,trepide Poioníum confugit., rerum
fuarum magna parteperDanubium fubueëia ­' in quibus, 6r in his , quae ei»
uium Budeniium erant , licet Andreas Ofbancz , qui arci Strigonienû prae
erat, nonnulla damna fecerit: tamen in huius rei commemoratione longe
a veritate receilit ille , qui militibus noiìris leuîs armaturae , quos vero
nomine Hui'faros appellant, eam impingit culpam , quod puellas reginales
ínhoneitius habuerint , ¿zin eamm foleis per lndibrium lifltauerint. Impe
xator Turcicus paucis circa ea loca ‚ ubi praelium iu't, diebus, сотто— . ‚›"
tatus omnibus выпав quos praedatum dimiierat , ad fe reuocatis , in
de Budam verius mouit : ad quam fextís faut feptimis cafiris fipam
Danubii legens cum perveniilet , opidis & villis obuiis omnibus exuiìis,
еаш (Еле omni praeiidio reliëiam терем/8: combulTit: aree fola cum Rabu~
lo regio ae viuario ferarum reliéba. Inde dimiliisin omnes Hungariae cite
rioris partes praedatoribus quicquid inter Danubîum & lacum Balatouem ia
Cet, vsque ad Iaurínum , omnia ferro & fiamma valiauit. Strigonii агх
tame-n per~eum , quem `fuperius nominauiinus, Andream Orbancz deiefta ‚
рег homiuem humillimae ~Í`­3rtis,&rqui paulo ante pedítum illius capituli ди—
dor erat, Matrliaeum cognomento Nagh , qui illuc cum paucís confuge
mt: ¿t Arx хит-дна; ‚ согопае regiae conieruatorium, per ruliicosôz Мо—
nachQs fuerunt leruatae. Tantus terror inuaferat animos noiirorum , audito
Sulrani Budam aduentu : quae quidem arces , ¿l cum his Thata GL Coma
rum atqueetiam Alba Regalis, propterea etiam ab holle non fuerunt, ca
ptae: quod is , nefcimils quo couiilio, regnunl vafiare tantum Comenius,
. de arcium 6: locorum munitiorum expugnatione nihil habuit periti. Nus.
l
Y quam
 ,a _` RERVM 'rvucrcAnvM
quam eli holii llc in Hungariam lacuienti magis repugnatum :quam in lo#
со ‚ cui Maratho ell: nomen,non procula Strigonio. Secellus eli Archi
Epil'copi Strigonienlis .‚ non inamoenus, inter eas liluas, quas nos Wie-n
telias appellamus, Siluis 6: nemore vndique cunétis. Huc le aliquot mii
I'ia nol'trorum receperant , cum coniugibus Gt Iiberis , angulliis freu.;
cum ihis holii fuit non lemel acerrimum certamen, magna holiium lirage.
,Poliljeii'to cum nullo modo сайт nolirorum, quae curribus circum duxe
:rant , ‘eicpugnari ab holte pollent , conclus ett holtis tormenta quoqueb-„i
lica lilac add'ucere ­ Si ita demum «Sr callra disieéla , ô: omnes fere ad unum
caeli luerunt : ingentts cadau-erum cumuli, qui nunc quoque eo in .loco
vilunt'u', l'acile magnitudinem- caedis declarant : fuere autem , vt hi qui
pauci inde auf'ugeruntreîerunt, vsque ad viginti quinque millia noliroïum:
Omnium vero vbique tam caelorum,quam cat-forum in vnam l'ummam со!
ligendo , aliirrnare aulim , ex his quae cognolcere potui, periitle hac clade
. prope duceuties millia beminum. (iteriore Hungaria in гите,“ quem di
ximus , modum a Draui Ollio ad Iauiinum vsque vexata ; terrore non modi~
со etiam his, qui procul erant,& Vieñenllbus quoque inieflio, ponte luper
Danubium ad Petium la'éto,decimo quarto cum Budam venerat die,lm~
perator in Hungariam vlteriorem шпаг.- dimillls inde quoque ad omnes
partes, quae inte-r' Danubium ¿it Tibilcuar iunt,qui omina limiliter valla
' rent & Comburerent , licut in cite-rioreHmrgaria fecer'at : multitudinem om
nem, quae Tibilcum non tranlierat , partirn gladio interimit, partim in
feruitutem rapit. Ipl'e fatis in mileram Hungariam debacchatus, dometli»
cis , quae interim in Alia minore (quam Natholiam vocant ) exorta Fue
runt, dillidiis eum reu'rcantib-us ,omnibus, quae intra Drauum Gt Danubium
occupauerat, locis, atque iplir etiam агсе & ciuitate Budenli line vilo
'praetidio reliélïs, domurn eli reuerlus, '

DE EADEM CLADE NARRATIO,

AVCTORE PAVLO l0VIO.

Iisdem diebus , quibusCael'ar ё: Pontifex inf'ellis armis inter e decertai ant,

, Solimanus Turcarum tyrannus in occalionem Театре: intentus , qua regni
‘ ` ' t ­ lines
 NARRATIONES HISTORIICAE. 49
ñncs proferre , 6: (htiltianis maxime nocere polTet: Pannoniae bellum in
fetta quod Regem iuuenem , 'non lug iure, led precatio prope turbi
dillimae genti, nec iullo ccnlenlu vnquam parenti dominantcm , &belli­
cis artibus proptcr aetatem nequaquam latis inllrréiam,facile ctpprimere fe
роде confidebat: vel cb id praelertim , quod neque Pannonici regni,ne.
que Regis ipfius lalutem proximis Germanis, neque iplius confanguineis
regibus , (aelari Ferdinandoque,& Sigilmundo Poloniae regi , curae lu
turam arbitraretur: quando neque Aulìriae domus Reges Italico occupati
bello , neque Polonus , ne veteres inducias abrumperet,vt le commouerent, ad.
duci polie viderentur.Ludouicus Rex ingenio perleimbecilli, neque laluin
ratione conlirmato,inexpeó`tata aduentantis tanti holiis fama percullus, miliis
vndique legatis frulira орет implorat:Hungarorum tamen conlilium indicit,
id eli , armatae multitudinis; & Rhacos appellatur. In eo lacrati anti.
Rites de more liipendiarii , quas debebant , in publico periculo femìplenas
equitum alas, 6: minorem , quam oporteret , pecuniam in belli lumptum
expediunt .‚ Prolani vero iuris proceres, totaque nobilitas, vt pote qui ve
teris dil'ciplinae obliti , nunquam Othomañorum regum сайта viderant: led
minutie tantum praeliis per incurliones pugnare conlucílent , ab innata ar.
rogantia , Turcas ita contemnebant : vt fe , vel exiguo numero , ingentia
Barbarorum agmina ,confettis menibus inlolenter conciluros 6: deleturos
iaóiarent. Sed vnus maxime cucullati ordinis Paullus Thomoraeus
Archiepifcopus _Colocenlis , aliquando in excurlione , fubitario praelio ,
cum Turcis dimicare lolitus , tanta animi ferocia , tantaeque lperatae vidio
riae fiducia попав pugnax eferebatur ­' vt lacras ad multitudinem militum
baberet conciones,& ante alios proceres liudio religionis infiammatus , in
aduerlam Barbarorum aciern infelia balia le impetum {афиши роШсеге
tur. Paulo ante ex Pontificia pecunia,Germanorum&Boëmorum cohortes
confcriplerant .':quarum praelidio liabiliri aciem equitum , è: luliineri Barba
rorum vim polie putabant. Neque enim accurate recenfendo, peditum
Íimul ac equitum copiae, vigintiquinque millium fummam eßìciebant ­' Sic
vt ab omnibus peritis, ea 'Ihomoraei audacia,& reliquorum pugnam po
fcentium temeritas , magnopere damnaretur: quando veteres milites miler
rimum elle dicerent , cum eo holle cotzñigere , qui @duplo ampliores со; ias
' G in
'gc RERVMTchrcAnvM.
in aciem effet produéìurua lPropterea aliqui fubmouendum imminenti pe-ï
riculo Regem iuuenem iudicabant : frulìra conlulente Stephano Verbetìo ,
vt regis adolefcentis perfona ad publicam falutei , extra pugnae difcrimerl
in vtrumque belli euentum , Budana in arce feruaretur. Sed obíìre'pebant
efferi milites: nec fe ‚ niñ Rege duce , pugnaturos dicebant. Thomoraeus
агаа fententia peruicit, vt quamprimum conñigeretur, 6: Rex generol'us
fub tutela Dei maximi, pugnae lignum daturus, hoíli obuiam ire perge~
ref. Itaque vecordi ímpetu infaufìoque coníilio Ludouicus ad Mugacium _
Vsque figna promouit.- quod ей oppidulum тесно-Гага itinere politum in!
ter Budam Szßelgradum Iam aduentabant prima Turcarum aginina; cum
fupremopconcilio a praefeé'tis ¿t ducibus ей difputatum', an сайт valla
ta curribus ad Danubli ripam ellent tantifpe: collocanda; донес auxilia Tran
fylvanorum aduenirent; quae a [oanne Scepulio prouinciae praefefto, qui
Wayuoda Hungariae appellatur ., iullis itineribus adduci ferebantur. Caete~
rum Thomoreus , cui nouo fuperuenienti Duci propter praet'eéìurae digni
тет parendum foret, vt {трет ius integrum ad fpem viéîoriae retineret,
omnem morue caul'am improbans , &: in lua fata praeceps ruens , ita faniS
conllliis` obfìirit: vt regen] incautum ad periniquum pugnale diferimen рег—
duceret. Barbari namquc quaternas equitum acies praemiferant : quae-di
ftinétis inter fe uoéìis atque diei fpaciis , perpetuo lacefl'entes regiis сайт;
circumueherentur: quo »perfultante equitatu usque adeo aróìe regia сайта
оЬГеЕГа funt: vt nemo lignatum aut pabulaturn exire , aut in proximam
Panubii ripam potandis equis progredi auderet; nili magno periculo ‚ ¿t
iniqua conditione, propter Barbarorum ‘multitudinem , certaretur.

Qua neceflìtate impulfus Thornoraeus inltruere aciem ‚ & pro antique

decors, inuiéìae antea gentis, dignitateque regii nominis , praelio conñî
gere coaůus ей. Aciei forma fere ñmplex fuit, Yprotenlis fcilicet peditum
cohortibus in oblongam feriem : ас intermixto idoneis in fpaciis equitatu :
ne Barbari numero fuperantesi, vniuerfam circumuenirent aciem & Hungari
pene in orbem pugnare cogerentur, Сайга catenatis vallata curribus, le'Jï
praelidio impofito , ad dextram relinquebantur: quibus non abfurdo conliliow;
ThOmoraeus alam vnam leftiliimorum equitum, vallum ргоре contingent
' (6m
 NARRATIONES HISTORICAE gr,
tem apyof'uerat: vt ad ircerm belli Rex eius ñrmo atqueexpedito praefldio
çrotegeretur. Sed Hungarico nomini infauflus is dies, regique maxime
ìnaulpicatus, poliremam eam ieri coxîíìlii ratic-nem euertit.
Nam primo congrefl'u concurrentes ­acies nollrae , tametii nihil eie Bar
barorum tormenta altius librata посеют, nullo tamen negotio pullae pro
tritaeque
proceribusfum.- -cadernte.­ 8:
interfeóìis praelertim
HullarisThomoraeo
‚ qui Гит, 8: reliquis ad ­leuis
Hungarorum ушат arma
fere

turae ~equities , .dilpalatis, ô: in fugam verlis,totoque pariter equitatu foe

де сопсЕГо. In tanta rerum afperitate,fcum Barbaroru'm globus ad diripien
¿a calìra conuolallet ,-& aegre a praeflclio defenderentur, ea, quam dixi
таз, leéiillimorum equitum ala , vquae Regi praefldio elle -debueralt , con
tineri nequit, quin орет ca-ltris..adferens in Turcas loppugnantes deferretur.

Eodernque femihorae momento Ludouicus Rex, proßratis vndique со—

piis , nudatus eo, 4quod Греташетгп‚рапщегтап‘чпе9 praelidio , ziele eripiens,
in proxima palude , reñeéiente le equo vfexquipalm'irs aquaelu-tulento in gur
gìte fuŕl'ocatus interiìt : ¿Ita ramen ‚ м или locum Cetrifous arm'iger eîui
¿I cubîculafius, genere Boëmus , потатет , «Gt eŕlug-eret: 8: poll multOS
`flies , decedentibus rhofli'bus., integrum regis `cadauer, Cetrirlci indicio , те
periretur: ë: .regio Ifunere .tumulandum ad Aibam Regnlem deferretur. Ab .
ea „вата 501утагш$ non -obicuraadmiratione диет, rililïe -ferture quod
Hungari tanta dient ani-morum temeritate ‚ tantaque inlania regis lconfiliarii
client occupati , 'vt alienis wiribus 'Rult'illima ratione ael't'imatis , iplorum
fopîas ., .quae dient rexiguae, ‘tanto exercituï obiicere,«quam regredi, ma
luillent,

Potitus Buda Iinua'faq'ue farce ., quam miriïice l-audabat,nihi’l plus yacl vi

«ëîoriae {пае monumemum `fufiulit :lquam'aeneaslìatuas tres ingentes ., quae
Matthiae bello paceque 'inclytî Regis {fuean Ea BRAer: in Hippo
dromo fcollocatae hodie vifumur,
 l

5: „ RERYM TchrcARUM.
De Clade acceptain Pannonia ad Mogadum, '
6L Ludouici Regis interitu ‚ alia Narratìo, Auétore
IOACHIMO CAMERARIO.

hilvltis magnisque rebus gelìis , ¿s elatus fucceiiibus TurcarumRex S0

lymannus , bellum intulit Pannoniae; patiente regno illo Ludouîco,
ñlio Ladislai: cum quo nupta fait Maria Imperatoris MAXIMILIAN I. ne»
ptis. Huic puero conciliante matrimonium Maximiliano del'poni'atn illa , adhuc
Gr ipfa pai-ua vii-guncula fuerat: cum Vienna@ ad Danubium Imperator &
Pannoniae ac Sarmatiae Rex congreili fuiiient. Sed Ludouicuin editum
in lucem a-:ccpimus , nullam partem corporis cute integeute: ¿quae tamen
inunétionibus medicis poliea produé'ta fuit.

Voluerat Ladislaus pater nomen ñlio indere Iulii: fed mater obtinu«
it , vt fuae gentis ( Erat сайт Calla) nomine potius appellaretur, _Haec
animaduertentibus quibusdam ominoia i`tatim vila. Namůnudum pelle cor
bus nudationem , & omîiïum nomen fundatoris maximi imperii, deminutio 'l

nem regni portendere

sTI partum M.D.xxvl. credidere. Agebatur
da conuentum iam annus poil Spirae
procerumlGermaniae falutiŕ'erum CHRI
habebat fra L!

tris Caroli Imperatoris loco,l)ux Ferdinandus. At inf-clix Pannoniae Rex IJ"

implorare auxilium atque орет Chriiiianitatis `, crebrosque Spiram legatos

mittere .­ qui ô; expeditionem Turcarum metuenclam ac terribilem , & quam
ipie ab omnibus rebus ad Bellum, tum parandum , tum gerendum neceiia
Iiis eliet imparatus , conuentui demonitrarent : ¿t ab illis peterent , vt (ibi.
fubuenire, &regnum fuum Chriiiiano nomini conferuare vellent :ne commit­
terent, vt per iuam oppreliionem aditus ad ipios Tyranno crudeliifimo >Si
înfc-iiiilimo НОШ aperiretur: Satis iam illuin , ac nimis longe cum miie
4randa pernicie 6r ingenti calamitate populi Chriiiiani progrelium : n­­c fel
tantum petere , fed quaerere viam per regnum fuum, qua libere inuehi in
Chriitianitatem, & pro arbitrio gral'fari pollit.

Ferdinandi autem mifericordiam & Едет ‚ vt decuit ,imprimis implo.

lare, cuius fecum foror пирса eiiet: Obfecrare, illam vt tueri , lì negligen
dus
 NARRATIONES HISTORICAE. $3"
dus ipfe videretur, non omitteret. His& ûmilibus ad conuentum allatis,
credere quidam , 6r terreri animis, ‘6r cenlere quamprimum copias compa
xandas , quae in Pannoniam mitterentur : quidam negocium eli'e magnum di
сеге ‚ Gl deliberandum diutius .­ Non etiam nulli totam rem eludere , & va
num metum amrmare fingi aPannonibus:qui cum fcirent neminem facile
E'Germania ad [efe vsque perdunfturn iri , pecunias auferri polie confide
хет.

Erant etiam plefumque inter fe dubii animi & incerti :neque quisquam
fere alteri admodum ñdebat. Itaque hoc modo aélum eff, vt legatio de
cemeretur ad infpiciendum res Pannonicas.

Sed Turca interei omnibus viribus inlìare bello, Gx vrgere expeditionemr

accerfereq; cum Epiroticas 6: Graeças, tum Aliaticas copias: quamm illis A
braimum , his Becranum ducem praefecît. Cumque Taurunum ( Albam Ст—
cam nunc vocant ) veuillet : praemiíit Balibeio duce equites;quì quam lon~
ge lateque polTent, excurrendo holliumagfos popularentur. Rex tum Bw
dae erat; 6r vel deferendum regnum , ‘vel alierendum manu videbat.

Itaque quas potuit copias coegit. Sed Boëmi & Gel-mani aliquot, Pon
tificis Romanißtferebatur)pecuniaeondué'ti advenere. Verumomnium nu
merus xxilu. millia excellilie negatur, Duces fortesque viril in illis fuere
plurimi : vt haec clades muito maior , qua'n in fpeciem appareat, acceptam
elle qui confiderare volet, facile Ш intelleólurus. Erat ex Pannonicis
cum Rege inter alios ducesëz Gregorius Zepulius , frater Ioannis Praelidis
eius regionis , quam olim lazygas incoluili'e perhibentrnunc Septemcallren
Íìs('l`ranl`yluania) nominatur: qui ipfe cum magna & valida manu indies
expeâabatur &praclides multi, interque illos vnus praecipua audacia Paullus
Thomoraeus Colocenlis familiae Francilcanae homo imperitus в: temerari
из, fed 6: manu promptus ,16x animo imperterrilus.

Is quia fcmel atque iterum inconfulte evagatas turmas pauculas praedo

num vicinorum retuderat:& quia тешит olim едет militem, ducis e~
г G 3 lian
 54 Runvar'rvacrcanviu
tiam opinionem conceperat. Cuilaudi inhians , Regem impellere , atque
pene cogere , vt НОШ obuiain iret. Ergo infelix Rex aetate pene adhuc
рвет , dellitutus 8: prudentium virorum conliliis , ê: lortium atque bellato­
rum coplis.- etiam , vt aliqui tradidere, 8: multa fulpicari permittunt,circum­
datus fraude 6: inlidiis fuorum , Buda egreditur; vt hofti occurrat , alacris ô:
exultabundus : neque formidinis aut timiditatis vllam ' lignilicationem prae
bensgreliëia Maria пахоте ad Prelpurgum : G: ad Mogacium , quod intra
Budam ö: Taurunum Шиш eli ‚сайта poluit.

Balibaeius, quemfcum equitibus ad valiandafn Pannoniam praemil'lum

diximus , omil'lis agris , exercitum Regium oblervare & ycarpere, 8: apabu- ’
latione atque aquatione prohibere , divilisque fuis equitibus, quos habebat
fecum ad Mxx. in partes quatuor,ita infeliis excurñonibus premebat Re
, gios: wt cum una pars de diei quadrante leila reciperet le, altera mox'l'uc­'
rcederet а atque buie delude tertia, ë: illi решето quarta ; _vt torus dies
perpetua inledìatione ‘6: vexatione bollium conlumere-tur. Exercitus Re
дюз lele intra сайта оЫеЕЫв carris atque piauliris oontinere primum z de
ìnde cum vsque adeo in angulium `redigeretur , 1‘vt iam ad liuuium nemo
знаете! accedere , cogerenturque intra сайт puteis effol'lis aquam quaerere
placuïf Pannonibus aucftore 'Uiomoraeo ß: Greg. играло ‚ fonun-am рте
lli experiri: minime probantibus, ac potins vehementiliime diluadentibirs
íGermanis ¿t Boëmis ducibus: qui cenlerent [oannem Zep ulium Taltem operien~
dum: is enim iam aduentare nunciabatur, Conuanemnt autem vniuer'lae
Tureae сорте: ipleque Soliman-nus aderat neque pauciores babuit , vt
certo cognitum ей ‚ ducentis millibus bellatorurn. Sed vrgentibus 'luis ,
Rex boe modo dix'ille »fertur , le non elle timidum , neque ignauil'limurn
futurum: .cupere vt v'quisque wir 'fortis elle velit,le Тине vitae ac ianguiní
non `deereuille rparcere. Ita produůus exercitus regius , E: апатит acies:
ffnitaThomoraeo:perm'iliis inter fe equitibusac peditibus, vquo -ordines dilata--­
rentur, id quod ad in gentem boiïium multitudinem , ne inc'ludi lui atq ue cingipoil
fennexcogitauerat. Regent ego accepi in prima acie ita îuillecollocatum: 'vt
ante eum >non elïet duobus illa denlior : & iple cum tertiis ita inve'heretrur’
in'que confliótu ô: ímpetu puàuae ad primos protrulum. Alii r.tradidere , fe
«n»
...it .' ' pa.
 NARRATIONES HISTORICAE. ç;
paratim cum mille equitîbus рой aciem conflitiile: quod exitus ­rei videtur
reiellere. Bellicis machinis abundabant ,vtfolent, Turcae: illisque globi
bis contra Regium exercitum direéiie immiiii,fed fine detrimento. Subli
ymius lati illi,haltas modo quorundam perculere. Regiae machinae ¿t pau
ас, è: futiles , non multum holtibus nocere potuerunt. Sed Turcae tanto
malore numerofrorique multitudine vndique exercitum regium non folum
iepl'ere , fed etiam implicuerunt: neque folum repugnantes proñigare , fed
etiam сайта iam oppugnare. All quae ipia quoque cum Regii duces refpicn-Y
rent, 6r defendere cuperentídiminuti pugnatores ¿t (nimes diltraóli fuere.,V
ltaque celeriter fuga Orta , ducibus plerisque viris firenuis , & qui hmmm
cladi fupereife nollent ,interfeé'iisz Praefules multi caeli ; interque Шов Tho»
nroraeus , magis intrepidus miles, quam confultus dux fortillime' dimicans
cecidit. Capti pauci; Zepufius , dum in nauem cum citato equo infilire
nititur, neque illam potelt attingere: Danubii aquis delapfus in ñuuium
obruitur. Rex fuga cum in equo vallo , ipfeque grauibus armis опийиз ‚
ad non magnum amnem чете: ‚ vno modo comitatus, qui ante eum , A

vt ройеа narraffe l`fertur, in vlteriorem ripam euaferat, tranliturus & ipfe

pfaecipitato equo in aqua & limo fuiïocatur. Pufabafur атм, vadum а,
fugientibus quali cauato alueo corruptum fuiii'e .~ vt minus iam peruium ef
fet. Sunt qui traditlerunt, appetentem equum ripam , retro aé'tum fuper
incidiii'e : itaque illum oppreilum. In illo non magno quidem neque ce
lebri amne periille nobilimmum Regem, G: eximium adolefcentem , illius
verbis ,qui wvnus comitatus eum effet, creditum; & corpus exanimum non
procul ab eodem loco paulo inferius ройеа repertum , fepulturae manda
tum ей. Нос praelium , quo anno diximus, IV. Calend. Septembris com
milTum. Solimannus hac viëioriá metuendus 6l feroxfderifa holiium te»
meritate & prudentia,vsusque fortunae profçeritate , Budam ilatim occupat;
arcemque in deditionem praefidio accepto fpoliat atque diripit. Fuerat
ante illa Rudio quodam lingulari Regis Matthiae , & operibus, _6: inllru
{попе admirabili exculta , Iignisque ac tabulis exornata: inprimis autem
omri genere librorum diues. Nam Matthias, vt verae virtutis amator,
doëtrinam & artes fapientiae incredibili favore atque fludio profecutus fuit.
Нас igitfur arce , vt dixi ,Idirepta ac fpoliata , quia iam hyems prope e
­ i rat,
56 ',RERVM TVRCICARVM.
rat, re melius , quam fperare auderet, gelia ‚ in Thraciam reduxit copi
as Turca , 6: vviétoriam maxima fefìiuitate celebrauit._ At Maria Regina
tandem poli' longam dillimulationem nunciorum , calu mariti,quem vnice
dilexerat , Gr a quo maximo fuerat amore comprehenfa , cognito, lamen
tisGrvocil'eratione omnia loca compleregneque de Ге aut regno folicitari; fed
folius` mariti inreritum ante oculos habere; illum deplorare, illum requi
rere, fine illo recufare viuere.

D e ViennaeAutlriae vrbis obfidione , а Soly

marmo Turcaruin Imperatorefufcepta,
M. D. Anno CHR IST
XXIX. Narratio Hiíìorica. I I

Anno poli CHRISTVM natum M. D. XXIX. die х menlis Aprilis imma

nillimus Turcarum"l`yrannus Sulthanus Solymannus , maximo exerci
tu , pedeiìribus equelìribusque сорт, aqua lferraque inftruéiiiflimis , incre
dibili Omnium rerum , quae belli vius exigit,­ apparatu , e Conilantinopo
1i mouit: quo Hungaria domifa , Aufiriam , cui auidillime inhiabat, vn:
cum finitimis circumquaque regionibus in potel'tatem redigeret: eaque po
titus , auéìis profpero fuccellu rerum animis, Viennae, quae magna eli ac
praepotens Aulìriae ciuitas, aut alicubi per Hungariae valìa ló'ea hyberna
ret : ac refeëìis pollea hominibus' iumentisque recens appetente vere liberis
Germaniae populis indignum fœdae feruitutis iugum imponeret :cui rei ge-V
rendae triennium integrum deliinauerat.

Proinde aduerfus ñnitimorum circumquaque holtium' inli'dias , quibus

vifum ell: locis valida impofuit praelldia. Autftorem Zepulieniem fe
runt comitem Ioannem quondam Tranfyluaniae Wayuodam , quem Rege
Ludouico , mil'erandum in modum vna cum exercitutrucidato , di`ra re
gnandi libido inuafemt z quocirca malis artibus ambire , callidis coníiliis ро
tentes quosdam Hungariae proceres folicitare non aquieuit,clonec a fuae
faéìionis hominibus adiutus, regiam coronam, pontra ius fasque inuolarit
Rei indignitate commotus inclitus Auliriae FERDINA почв, ad quem ius re
gni legitime pertinebat, non magno quidem,fecl bene inliruëlio , ornatoque
exer~
 NARRATIoNEs интенции. 37
пегсйи Hungariam ingreffus, holte profligato, 6r proprìïs etîam poffefiio
nibus pro iure belli exuto coronae de more ac regni folenniter legitimeque
potitus eli. . . _

Hinc Comes Scepufierîlis re fpeque bona deititutus , defperatis rebus,

inexpiabili fefe fcelere obitringere non dubitauit. Patriam prodere , v!
exitialem CHRrsr-I nominis ищет, Germaniae immitteret, aufus ей.
Turca itaque cum cxercitu ad Albam Graecam, quae portae initar Chai
iiianis nationibus femper habita , quum veniil'et ,Comes Zepuiieniìs, fatale
patriae malum, peiiimis artibus nunquam non deditus, natiuo Germani fan
guinis odio praeceps,legatos , mirtit,qui crudeliiiimo holti tutum per Hun
gariam iter indicarent , rationem ac viam añiigendae, vaiiandaeque Ger
maniae praei'criberent: Quos tantae proditionis autores cum Turcarum Сае.
far fumma cum voluptate audiiii'et, inito vtrinque nefario foedere , teñiß
ingentis ac nouae laetitiae vlulatus per Turcarum agmina exortus eff.
Ter humum proin deoiculabantur , omnibus igne aereis tormentis, quas
bombardas vocant,laetiae lignum dabant. Ipiorum numini fuiis precibus
gratias agebant , quod ea hora Hungariae Regnum , ac populi cum Tur
cis fœdus amicitiamque coierint.- deinde Turcarum Caeiar exercitum кеда
ad Budam duxit , cui in itinere Scepuiieniis Comes, haud ita magna cum
militum manu fe coniunxit, fe , regnumque patriae proditor coniceleratus
in hofiis Едет ас manus commendauit , recepitqœ vniuerfam Hungaro.
fum nationem zuxiliaria arma,aduerfus Teutonum populos, vltro laturam
Quae Turcarum tyrannus in cam partem accepit, vt, quoniam fatis fei
verat illius technis Ludouicum regem trucidatum: nefarias in regno абио—
nes non femel agitatas ; a proditoris quaii aipeétu reiugeret,abhorreretque:
neque ita magno plaulu acceptum , Budam vsque a tergo exercitum fequi
compulerita fuis disiunéìum. Et ut eo facilius Hungariae regno , cui inhia
bat potiretur , edicìo publico promulgauit : Quicunque Ioanni Scepuflen
fr Comiti, quem regem appellabat, cuius in regnum vindicandi gratia fe
fe veniiTe pracdicabat , fe non dederet, obtemperaretque , eum iefe ferro,
ñammaque aboliturum. Qui vero diéio audirent , regique parere in ani
mum inducerent, iis priiiina iura , immunitates, libertatemque pollicebatur.
H qu
512 RERVM TchtcAnviv.
Quibus minis çoaëtae ciuitates , Quioqueeclelienfis, Alba ­ Regal's ,
Peiiienlis , aliaeque praeterea multae [efe , nihil reluéiatae, 110111 dedidere.
Sola Buda , praeiidio duorum vexillorum,quae Chriliophorus Pali'erer ‚ 81:
Ioannes Traubinger Capitauei' ducebant ‚ freta 1101113 minas contemnere
aufa:circumfufa Turcarum agmina aliquot dies fortiter repugnando remom~
ta eli tamdiu , quoad iugi holiium oppugnatione debilitatißraéìi , fpeque,
contra tantos impetus tuendae vrbis delìituti militesl Germani, ad arcem re
fugere, vitro vrbe 110111 reliéta. Arx porro nd voluptatem magis , quarn
vim infiruéia erat : neque natura neque hominum орега fatis munita, pro
inde faóium , vt de ea feruanda difidentes, de falute, quae in vltimum
diicrimen vocata vidcbatur , cogitarent. Ideo conditiones, quas 11 arcs-m
vitro dedcrent , Turcarum Tyrannus tulerat , accepere ,&arcem in hoiiium
poteltatem dedere, Erat autem in conditionibus, Turcarum Caelarem,
11 агсет traderent impofita praefidia, Omnium faluti , vitaeque pa'rcere de
creuilie , comites iniuper daturum , qui ialuos eos ad luos perducerent. Fir
matis itaque íignatisque propria Т urcarum Caefaris manu litteris fidentes
milites, relié'ta arce prodiere, acceptisque conduéioribus albitum parabant;
fed infelices , qui perñdi 1101115 datam Едет tutam exifiimarint. Vix por
tas vrbis egreiiia Ianicaris ( 11с еп1т 1111 veteranos milites vocant , rei mi
litaris expertiliiinos , in quibus ipes omnes rerum gerendarum iitas halient )
excepti, circumuentique armis primum bonisque exuti , nudique dimilii ,
deinde haud ita longe a Buda crudelem in modum trucidati,ae`gre ex omni
bus fexaginta dilapii , feruatique perlidiae plus quam punicae relies eualere.
Occupata Buda Turcarum Caefar reöla exercitum ad Viennam adducere
properauit. Budae Scepuíienfem Comitezn , .& Lodouicum Gritti Veneti
ducis ñlium , nothum, cum quinque millibus peditum , tribus equitum re
liquit. Quae ad Danubium iitae arces , caliella , oppida , vrbes,vltro ho
111 paruerunt: in quibus Plintenburgium, Strigonium,l Cnmmora, Alten
burgium ita munitae arces exiiiunt, vt 11 еа ‚ quae debuerat, in earum
praefeétis fides , probitasque fuifiet , praecipue 11 Strigonieniis Arcliiepi
fcopus fœderum oblitus, fui faltem oñîcii., nominisque memor eli'e vo
luili'et, arcem fitu, arteque munitiiiirnam, &adinliibendum crudeliiiimi ty­_
ranniimpetum aptiliimam non vitro apertam ‚ ргае1и1 С1111111апиз ‚ exitiabi
1i
 NARRATIONES HISTORICAE <9
liCrmter nominis ltolii obtulili'et, adque illius partes delciuifiet , dierum
aliquot moram lane Turcarum (aelari obit'cillet, quoad regia Maîelias
“dique ccntraéto, quam poterat validiliimo exercitu aduerlus hollium
immanes copias fele armali'et, ñrmalletque: nequetantam cladcm resCliriliia
na accepillet; Aullria ferro, ignique vallata non iaceret , tot hominum
millia , per lummam crudelitatem interledia non deliderarentur , denique irre
parabilia damna declinaflemus, Hic nihil celTans Turcarum Caelar, mira.
celeritate Vieunam verlus contendit,eamque vicelima lccunda die Septim
bn's , nous. hora ante meridiem , aliquot millibus equitum absque vila inter
millic-ne, quoad reliqua, immenli exercitus moles corñueret , obequitarì
tentarique fecit. In vrbe Гавре ad arma lignum datum , quo lecuri militum
animi ad obeunda luitinendaque futura pratlia acriores',vigilantioresque de~
inoeps ccncurrerent. Quae cum inlperata omnium animis accidill'ent, mili
tiae praefeâi, & aconltliis,de vrbe tenenda , conlilium inierunt , cumquê
vndiquaque fuburbiis ciné'ta ellet,quae holiium inlidiis opportuna, vrbi delen,
dendae obllare videbantur , decreuere incendenda,diruendaque , quod cum
non legnitermilires ellecillent, atque adco perpetuo quatridro, elïraéiis
foribus aedíum , direptis , 'hofiilem in morem infelicium ciuium benisäir
no, quo ea vrbs abundat , partim in terrain eilulo ,partim excep‘o pullatis
dominis , li qui lua leruare Rudebant , cóiingentas domos lubruerunt.
­Deinde mïltixe praefedii , a conliliis , tribuni , milites, vnanimi con
fenfu facramento loedus pepigere , lele vrbem pro virili tueri welle, leruare
que tormenta , quae amfll'a magno holìi adiumento forcnt ad reliquiasGeima
nicae nationis luperantias. Et omnino pro Canis-ra Еде, гегёёопецпе,
fl quis calus Vocaret , vna lirenue pugnando , aut` vincere , aut fortiter ос—
c'limbere.` Hinc ad boliem ab vrbe depeliendum verla collilia , nunita va
riis operis moenia , lua quam tueretur , cuique duci deliënata vrbis regio
eli. lllulirillimus Princeps Comes Palatinus Rbeni Philippus Bauariae Dux,
éta. qui vitro praelentibus periculis Caput luum «obiicere non tlubitzruft ‚
centum equitum turma tf-mpeliiue Viennam ingreflus (qurd eius решив
Fridericus comitiis Spfrenlibus adueilus Turcas Omnium princirtm coulen
[и fupremus capitaneus ë: Dux elcélus , fubito hotiium aduana; exclilllä
‚
H 2 J Степа“
 Ko RERVM TVRCICARV'M.
Crembfri refedit) in locum nepos тетю , cum reliquia Sacri lmperii
ducibus , qui XIV. vexillis peditum praefuerunt: eam vrbis ракет (quae
a porfa ей, quae Hungariam verfus patet, Gt Stubarum nomen fortita ей)
ad turrim vsque Rubeam, quam vocant ‚ defendendam fufcepit. Elch l
Reifchach , cuius duétui tria millia peditum paruerunt; portam Charin~
thiam , quae ob holtium vim minus munita iidelius praefldium exigebat ,
ad Augultini aedem, fuorum robore vallauit. q A quo Abelus ab Hole
пек .- qui Stiriae auxilia duéiabat duo vexilla peditum, regionem vrbi: ,
quae ad arcem vsque lita ей cum fuis infedit. Arcem Leonhardus a Vela,
cui Imperatori veterani per Hungariam variis calibus exerciti, obtempera
runt. Hortorum arcis Maximilianus Leiifer partem tuebatur. Arcis item portam
ad vsque Scotorum portamôrludaeorum turrim'occupauit. His in fubiidium,
fl quis сайт vocaret , in quatuor vrbis areis, quingenti equites Auliriaci lub
ornati t vtrinque praeterea ad Scotorum portam Ioannes a Greifneck в:
[oannes Haufer duarum vrbis regionum ciues fubftituerunt, reliqui ciues
praefeóìo ciuium ­& ludici parere iulli, quibus reliinguendi incendii, fi quod
exortum effet, partes datae. Reiprechto ab,Ebersdorñ' , qui duobus ve
xillis praefuit Auiiriacis , regio vrbis, quae a Iudaeorum turri tenet, &
вшить: Germanice appellatur, concredita. Inde Hifpani milites ad Са
rinthiorum portan», vbi maius periculum vrbi imminebat , virtutis ergo ,
6r ob tormentorum , quos arcobufos appellant , copiam ‚ч accerůti funt.
Reliquam vrbis partem, qua Danubius praeîerlabitur ad turrim vsque RU
beam & Imperii auxilia Егпейиз а Brandentìein, quem duo millia Boë~
morum Теста lunt , vna cum Wilhelrno ’a Wartenburg, & Comite Ioanne
`ab Hardeck , qui ­ducentos equites ducebat , infederunt. Duces , militiae
praefeéii t!! a coniiliis, nobillillimi atque optimi quique,quod magnus me
(из animos omnium inuaferat , vtrinque ad Carinrhiorum turrim pulueri
bus fubmotis тоста ГиЬшШ'т ‚ divulfumque iri , vbi fummum periculum
ст, ibi fummopere excubandum rati, inter quo; Ioannes Cacianer fuit s
Stiriae 6: Carinthiae auxilia: Gafpar item Ritfchan,& Sigifmundus Leyf
ier cum duobus vexillis milìtum a Carinthiorum porta ad Divi 'Auguliiui
ned-em in omnem euentum inllrutfti paratique conliftebant. Quum uorro
deferipta munia quisque obiili'ent , delegatasque vrbis regiqnes occupaffenfn
tor
 NanaATtoNEs HIsTothAE. . с:
fomenta ¿enea pfoíuéh, parque vrbem, moenia ас turres dillributa, prae
cin-ie autem fuper Carinthiorumturri collocata,initru6taque funt,quorum ali
фа crebro iaculandi ímpetu , puluerum vi rupta dililierunt, neque vllus
[me locus ad uninerfum Turcarum exercitum circumquaque impetendum,
vexandumque opportunior fuit. Indeque maxima adeo damna Turcis il
Ша plerique ex captiuis allirmarunt. Portae vrbis omnes claul'ae, com
munitaeque fuere , vna Salis porta, qua ad Danubium itur , aperta , vnde
eruptio , ft quis cuius tulill'et, fieri poffet. Nauigia bellica , celocesq; o
рт: regis Ferdinandi prouidentia maximis impenlis , a fabris Italis , aduer
fus Turcarum Nal'fadiihs inliruéta, armataque in naualibus exulta , Concili:
tc fubmerfa Гипс ; Nautae enim Itali, qui 'm l'pe стат, frultra expedir
bmtur: ad murum proxima aediñcia , quae gerendis rebus obltare vide
bantur, folo aequata. Ligneae tegulae , ne exceptis malleolis , ac fulphu
ntis iaculis incendium alerent, circumquaque deturbatae. [на] praeterea ag
geres ab ea vrbis parte ‚ qua hotìis praecipue timebatur , vt fr etiam mœ
nia fubruta forent , vnde fe defenderent, haberent. lnterea dum haec fie
rent, qui Turcae exercitum praecurrerunt, pernicibus equis freti пойте:
ailiduis incurlibus exercebant, quibuscum triduo acriter nolìrates enuites
eongrelli, quosdam captiuos trahere, caeforum capita in vrbem referre:
nulla ab armis quies , nulla intermillio fuit, donec immanibus hollium qo
piis campi circumquaque completi funt.
Vicelima tertia die Septembris equitatus nol'tri circiter quingenti per
Stubaram portam , quae nondum claufa erat , progrelli , cum holle ,
ld diuî Marci aedem ‘concurrerunt,& cum hoflium ingruentium împetum
non ferrent, auerti fete ad mœnia proripuerunt , eo praelio tres e uottrill
caefl , feptem capii fuere , in quibus Comitis Ioannis de Hardeck vexil
lifer Chriltophorus Zetlitz luit,qui ab equo deturbatus vexillum alii , qui ad
vrbem referret', commilill'e fertur. Turcae tribus qui ex nolìris caeíi ‚са
pita abfcidere , tribus item ex iis, qui quatuordecim ad diui Marci заедет,
mille pall'us pro Stubarum porta in ptochodochio leproii aegrorabant , in.
terfeóìique funt,capita ademerunt,quae pilistotidem praeñxagcaptiuosequites -
tdtlaefarem Turcarum ferre coëgerunt,quicum ad Laelarem perduûi ,conltitif
H 3 0 feut,
63 КЕКУМ ТУКСЕС-АКЧЧМ.
fent, eos interrogavit, an non eiTent principes, ac gerendarurnrerum militiaeque
praefeéti vrbem dedituri:cui_ reiponderunt captiui , obiirmatum eiie apud omni
um animosmbiidionem tamdiu tolerate velle,quoad vitam,l`piritumque ducere
queant: quo fermone Turca perculfus, deinde quanta hominum vis in~
tra. mœnia effet ‚ item interrogauit: reiponderiint, Doriphoros XX.`mil­
lia effe , equites duo millia. Tum vbi Rex eorum eiTet, quaeiiuit; Lin
cii eum agere reiponderunt, idque oppidum ad ripam Danubii XXIV.
millia longe a Vienna iitum elle : ад haec Caei'ar: Quaeram illitm, etiam
fl in metiioiiit imperio,ac reliquos Ge-rmauiae populos inuiian). Percontatus
praeterea exi ,Y iuburbia quamobrem exuiierint , ñeri enim non ltoile, vt vr
bem fervent , le nihil dubitare , quin potiturus fit: ad quae illi, fe nelcire,
reiponderunt. Interim noiiri duobus e captiuis Turcis , velatis oculis,'per
ciuitatem ductis , liberam ad fuos redeundi poteiiatem fecerunt. Quo fa
ůo vexiliiferum , cuius ante mentionem fecimus, egregie aurata , ferieiaë
que veiie adornatum cum tribus e captivis , quibus trinos ducatos dono de
dit , ialuos XIV. die Oëtobris ad vrbem remiiit , in mandatisque dedit,
quo dicerent militiae praefeóìis Ie , ii vltrociuitatem dederent , cum eis
pro moenibus paciicì velle , oblatis bonis conditionibus , neminem ex fuis
intra ciuitatem intromiiïurum, nullius rem falutemue olienl'urnm , corum ,
qui in vrbe eli-ent: quod 11 1асеге recufareut, negauit fe inde dïiceil'u
rum , quoad vi armisque expugnatam occupet, ex omni aetate mino
res , maioresque natu `trucideit , vrbem igni in cineres redacteur 1010 ae
quet.- fubiunxit praeterea, vt dicerent, quando vnus Deus fit , qui coe
leftia moderetur, aequum eil'e vnum caput , vnum principem , orbi ter
rarum imperare: eum 1е1е elle velle ‚ vitamque acerbam habituruin,nuoad
11135 vniuerl'amque Chriftianorum nationem armis lirbegerit .‚ 'fuaeque di
tioni parere coegcrit. Ad quae` cum nihil prorqu reiponderetur, iniiru
¿tis ordinibus exercitus robur Vienna: admo'iit ‚ орр1д11т РГ111(‚ Si ar
сет Trautmanstlorff, quod reñiizere tantis viribus del'perabant, iut"tïs ra
tionibus nihil reluc'tantes, in deditionem acca-pit ., nemini quiclqnain da»
mni fecit,inque difceilu etiam ab Omnium bonis' temperauit. Quibus lo
013 ozcupatis ex infinita multitudine praedonurn ezzercitum , triginta mil
1121, Ogleo Michaela Baiïa duce (qui nullis ltipendiis militant ab reliquo
Exel"
wmv-»ŕ

NARRATIONES HISTORICAE. 63
exercitu pernicibus equis eiiufi , oppida pagoique incendunt ¿t praedam
agunt) longe lateque amandauit. Quocirca Stiriam penetrantes , ¿t EX
:litera Danubìi ripa ad Laureacurn vique peruetuiiurn fuperioris Auiiriae
[apra Onafum iiumen oppidum , peruadentes , inaudita eñ'eratae immani
tatis exempla edidere,diesq; noéielque , iugibus incendiis continuarunt :
praedam ex hominibus ‚ iumentis, pecudibus , reque familiari egerunt ,
nullum crudelitańs genus interim omittentes , caelis crudelem in modum,
quos captiuos ducere pofi'e defperabant: in mulieres ac teneram aetatem
omni libidine intemperatifiime abuii : praegnantibus excifo vtero foetus e
ripientes, Bartim terrae alliierunt,partim haiiis praefixos fanguine 10121111
bus deferebant: ex praeda, quae ferre non poterant,perdiderunt. Obie-ifa
autem Vienna еРс xva. die Septembris, aqua terraqne , circum circa im
manibus Turcarum agminibus , vt ex edita Diui Stephani elegantis, vetu«
111111, ac rari operis Pyramide, vnde longiíiime profpeé'tus patet, humani
oculi acies, exercitus magnitudinem fuperare , comprehendere , `metiriue ,
riequiuerit;` ad decem millia palTilum , denfa tentoria circiter vigintiquinque
millia numero , iic enim ferc compertum е11 , р0111а tenebant. Ipl'e Tur- ы
carum Caeiar ad Diui Marci, quae aedes in via,qua itur in'HungariamJi
fa eit,cafirametatus vsque ad Schuechat, & arce'm Trautmanirdorli` : Imbra
im BalTa fupremus Turcarum Caefarisa Secretis Gt capitaneus , ac rerum
pene Omnium gubernator , a Danubio ad vsque Viennae montana сайта lia
buit: In medio Turcarum Caeiaris exercitu, quemadmodum verifiimis au;
thoribus didicimus , tercenta aenea tormenta , quas bombardas vocant, col
locata: vallo, foiiaque circum са11га munita G: ad praelium parata , 11111111
61ас111е omnia, Caefaris caiira magnifice intus de gentis more , aulaeis pului
naribusq;-adornata,foris auratis faliigiis coliucebant , quae quingenti circum
fìipabant fateliites ‚ arcubus armati : Ante tormenta mediocrireliéio fpatio,
robur exercitus , quos Ianiceros vocant , confiliebat , hi feruntur magna
apud Turcarum tyrannum authoritate eíTe , in ouibus Грез omnis viéioriae
pendeat, quique eligendi Imperatoris potefiatem habeant , numero x11. mii
lia fuere. Deinde Bali'ae duces Gr capitanei ex Natholia , id eft , minore
Afia , Bafi'ena,aliisque Turcae fubieëtis prouinciis ро11 тоеп1а ad Cecium
montem vsque obíidebant : Naliadiiiae qui celocibus,aéiuariisue nauibus freti,
ad
sa RERUMTVRCICARVM.
aduerfo ilumine , Danubium tenerent , ripam Huminis ad Nusdorli vaqueV'.
millia pall'uum a Vienna occupabant. Vbi porro Turca animaduertit,eam
vrbis partem, qua Carinthiorum ртом: turris, vt infirmiorem nolirum prae
lidium fortiter inledill'e , indeque tormentis fuos milite: praecipue impeti
vexarique , eo vim omnem contulit exercitus lui, turrïm expugnare co
natus: in fubvrbiis,quae exuña a noliris militibus lolo ob lubitum bolli.
um aduentum nondum prorlus aequata etant , magnam vim tormentario
rum exercitatillimorum collocauit , qui perfoliis muris, poll quos latebant,
tuti пойте: е mœnibus eminentes certiliimis iëtibus impetiuerunt,multosque
ldeo inlidiarum rudes confecerunt, quoad damno iëìi cauerunt, ne qui:
appareret : grandiora tormenta polt lubvrbia conlìituit, quibus aduerlam Са
rinthìorum turrim vehementillime impugnauitztanta interim ad grandinis ipe
ciem fagittarum vis elfula ell, vt proxima muro teůa,denl`a iaculorum legete
completa horrerent, Vicelima deinde feptima die Septembris Nalïadilìae
quingentis celocibus Danubii pontem inualere , occupatum exull'ere.
(Etñ non vanumell noltrosquoque priores ‚ракет ponti: lubruille) ibique in
ripa caltrametati , iter aduehendi commeatus interclulerunt , quod vbi а
nolìris animaduerlum ,equitatus, cum tribus millibus peditum vrbem egrel
fus , praelio holiem lacelliuit,l`ed cum noltri tormentorum grandioruin parum I
fecum produxili'ent , holii in fugam verlo ,baud ita magnum damnum intule~­
re. Eadem die Ferdinandus Rheni Palatinus, cum Wollïgango item Pala
tino , ad` Cremblium appulit ,qui li maturius venillet, magnum noltris con
{ilio 8: armis fubñdium adiunxill'et , quum autem ceteris authoribus pontem
exuftum dirutumque cognouillet , cum plerisque aliis Cremblìi inuitus reledit.
Interclulis itaque aqua, terraque itineribus , vt nihil neque inferri neque elïer
ri potuerit, circumquaque omnibus hollium copiis refertis viis , reliquum
fuit , vt in vltimum difc'rimen vocati, noltris corp oribus, qui pro holtium
ìngentibus copiis fane parua manus fuirnus , hollilem impetum in omnem
calum lulìineremus : quantus autem lirenuil'limi cuiusque animum timor ‚
quanta denique vitae ac fanguinis vilitas inualerit,qui utrinque 'Les ex aequo
aeiimiauerit , facile conliderabit z praelertim li expenderit Viennam neque
natura loci neque arte hominum lati: munitam , muro tantum aggeri impo
ñto , veteri ac vix lex ребе: denfo vallatam, ad quetn liceo pede aditus mi
' liti
 NARRATIONES HISTORICAE 65
liti pateat. Accedit quod vrbs bene magna vndique imminenti holii prae
fidia varia oppouere necelTe habebat; etant autem qui in vrbetuenda oc
Lupabantur niilites non plures xvi. millia , accedebant clues , quorum mul
ti non compaiebant: nam quum inutilem militiae fexum , vxores , paruos
liberos , matres , propinquos , fenio ac morbo confeó'tos , pie p_rofeque
rentur,iis ereptis ad communes fortunas defendendas redituri, hoiiis inufita
ta celeritas illorum confilio obfiitit. Turcarum vero,cum exploratores noflri,
tum illorum captiui pro vero retulere tercentum ‚выиграна-‚Чищу: folent,vno
impetuvndiquaque ad mœnia fucceliiil'ent, tam pauci vtfufiinerent oppugnatio
nem,magnus metus inuaferat. Qua re nihil deterriti generoii animi Principes
Philippus comes Palatinus,&qui vices Reglas agens fummus Imperator de
fignatus erat comes Nicolaus a Salm natu grandior,Wilhelmus a Regen»
dorff,ac caeteri militiae praefeéti 6r a confiliis tam paucorum militum virtu
ti non difiiíi intra vrbem ita alieóiam iirenue perfeuerandum decreuere.
xxlx autem die Septembris , qui Diuo Michaëli feitus fuit, ‘duo millia
quingenti milites, per Carinthiorum portam eruptione Гада ‚ Turcarum
circiter ducentos,Duces item duos interfecere , quum e noitris non plures
tribus deiiderarentur. Quod ii dimidia hora ante vrbem exiuifl'ent noiirí
Imbrachim duce'm,quem Baifam vocant, vrbis fitum fpeculantem сотрге
hendiil'ent , qui Omnium Turcarum Imperatoris aéiionum , conliliorumque
gnarus,non poenitenda praeda veniífet. Hifpani interim aliique milites a
liquoties pauci numero plus minus quinquaginta vrbe egrelli per vineas
plerosque holîium ex iniidiis imprudentes opprell'erunt, ac fpolia tulerunt,
non raro ipfi tamen temeritatis fuae pœnas dedere. Iam fpe vrbezn Тиг
са deuorauerat, quippe qui terrori fore omnibus tam immanem pûteuîlam
putarat ., quibus in fugam`conieéiis vrbem defertum iri, aut certe minis
coadium iri вы certo perfuaferat , ideoque tormenta aenea quibus tentata
moenia fubrui folent, in naues impofitaa tergo di milif. Cum autem prae
ter opinionem praeiidia vrbis impauide holii refillerent , alia via aggredi
endum duxit.-cuniculis aétis magnam vim puluerum muro fubiecit, malle@
lorum, atque ignitarum fagittarum magnum numerum, in vrbis veliigia ef~
fudit, immifit praeterea Germanos quosdam pecunia corruptos,qui vrbem
(quod tres deprehenii in quaeiiione confefiì, qui xvxx. die Oëiobrisiullo
I IUP'.
 66 ’ RERVM TVRCICARVM.
lupplicio in quatuor partes laniati Тип!) varlis locis , praefcrîpto tempo
re incenderent: quo,cum omnia incendio milcerentur , ipfe disieeto mu.
ro , aditu faé`to perturbatos opprimeret, quod conlìlium haud eis clam
fuit, qui rebus gerendis in vrbe inuigilarunt. Neque enim nifl mediocri
bus tormentis impetebat holtis ‚ ac manuariis , quos arcubufos appellant, ad
omnium admirationem diu nod'uque nulla intermillione certillimis iůibus
imminebat: quae muros label'acere , fubruereue poll'ent nulla audiebantur ‚
ŕacilis itaque conieétura fuit, more fuo Turcam variis locis cuniculis, per
folloque muri fundamento , pulueribus adhibitis ruinam aditumque moli
turum: qua vero vrbis parte penetraret holtis nelciebatur, quoad Turca
quidam ad moenia prope Fibri , quam vocant turrim vitro le olïerens, pri
ma Oétobris die bene mane deprehenfus indicium fecit; quo сдобы duce:
aduerlus~ holtium cuniculos fodere initituerunt , neque infelici fuccelTu , ad
Carinthiorum turrim , quam lummopere Turcae lolo aequare conabantur
Turcarum operas noliri excepere , iisque propullatis magnam vim pulueris
‚ vt quidam autumant, ademere,quae res Turcarum Imperatori magnae ad
amirationi mixtum terrorem attulit. Chriíiianisparentibus l'e natum index
fill'us , de variis rebus interrogatus , verillime refpondille repertus ett. Nam
a pueris inter Turcas educatus plurima eorum conlilia callide imbiberat.
De Turcae 'conlilio interrogatus relpondit: decreuilïe vrbem , disieëtis pul
uerum fubmotorum vi turribus , violenter derepente capere: docuit loca ,
quibus perf'odere pararet: cle tormentis , rel'pondit :terra , quadringenta
-aenea tormenta adueéta elle , quae pugni magnitudine` globos iacularentur
ac maiora etiam quaedam. Aduerlo etiam Danubio non plura fubornata
decem praegrandibus xx. pedum longitudine. De nauigiis Turcae relpon
dit: Imbrahim Ballae lexaginta naues parere: Turcarum Caelaris nauium
fe numerum nefcire. Nalladiltarum autem quadringentos elTe:omnibus por
ro nauigiis quinque armatorum millia adlcripta: praegrandia quaedam , aliquot
retro a Vienna milliaribus , reliéia. De numero milituin ait , ferendis armi:
idoneorum centum millia elle, in quibus хп. Ianizarorum , ­qui Impera
torem Turcarum {tipent , lex item millia, qui Imbraehim Baffie adlint, ho
rum armaturam , elle tormenta manuaria , arcus Parthicos «St pila non ad
modum longa , reliquos equeltres elle. De {птица mortalium , Turcarum
ех
 NARRATIONES нхзтокхс-АЕ 67»
exercitus interrogatus, circiter tercentum millia , numerari affirmauit, De
camelis deinde , viginti millia , agi refpondit, pabulo , farina armisque
onuita: Neque vltra milliare vnum vniuerfo cum exercitu hominibus , iu.
mmtisque defatigatis proñcifci poi'fe Turcam aii'eruit. Multi captiui Tur
cae quaeitioni adhibiti fuerunt,l`ed hoc diuinitus (11с enim credere fas eti)
oblato indice nihil veracius , praefentique rerum diicrimini ialubrius fuit.
Ideoque vxirtutis ergo generofus Heros Guilhelmus’ а Rogendoriï ‚ quoad
viueret homini viéìum amiétumque pollicitus ett. Huius porro indicium
fecuti Duces noiiri , quibuscunque locis hoiìium operae cuniculos agere
parabant, diu noéiuque 11:05 in contrafodiendi opere continuere , ita Vf
vtrinque quatuor pedum ipacio aliquando concurrere viderentur. Quarta O
éìobris die , Turcae adeo vehementibus omnis generis tormentorum fulmi
nibuâ vrbem concuii'erunt, vt in ftuporem veteranos,ac multo rerum vfu
peritiiiimos exercitatiiiimosque milites coniicerent, qui 1е tantum , tamque
horribilem fragorem nullis bellorum caiibus unquam expertos aHirmarunt.
lnterea temporis holte in agendil cuniculis occupato , noitri circiter
odo millia rei 1е1е bene gerendae , occafronem naòìos rati, Iexta
die Oéiobris, quo hoftem fubvrbiis arcerent, & agentes cuniculos e ­
plorarent, per Salis turrîm erupere , multos e Turcis in fubvrbiis pr
arcis porta 6r Carinthiorurn turri trucidarunt'. Exilitit interea quidam
inaufpicato clamore {irenue aduerfus holies irmentes >reuocans, quod
ordines componere , 6l aciem infiruere coni'ilium efi'e diceret :
quo clampre , ceu panico terrore exiiernatis repente militibus, rece
рт iugae fimillimo ad vrbem trepidabatur: adeo vt denfo fugientium a
ginine multi in vallum foiTamque deuoluti propriis armis , alii grauiter faucii,
alii осс111 fuerint, Ea eruptione Wolfgangus Hag, qui dux vexillo vni
praeerat , cum quibusdam primi ordinis militibus , & Ilifpanis( qui primi
fefe omnibus periculis olïerre auiì fuerunt) äquum reliquos a fuga dehor
tatus , 1е1е vt fequerentur Germani animi,ac fugae nefcii , virtutis memores
obteiiaretur,longius in hoitium inlidias praecipitatus , deftitutus fortiter pu
gnando oppetiit. Eadem die circa meridiem "I`urcae camelos Iarrnentis onu
Itos , 1р11 quoque onera baiulantesad moenia adegere , foffasq; impleturi vi
debantur , qua facilius задетых: exfuperarent , fed nefcio quomodo hoiìì
I 2 ' cer
 l

'63 EÍRVM 'IVRCICAR'VM

certe coniilium dii'plicuitzNihilo l'ecius 1101111 1111111161а acie l'uo quisque or
dine , ioceque hoñem operiebantur. Eck а Railchach iirenuus miles tres
eadieglandes plumbeas aduerlb peâore excepit,l'ed lumni Dei beneficio ас
ferrei thoracis, loricaeque bonitate 1061115, incolumis feruatus е11. chl'aua
porro Ofiobris die, ac pridie ante vtrinque ad Carinthiorum turrim per
murum cuniculos egere , fundamentaque muri incidere , hac arte rati moenia
fuppoliiis exculTi pulueriblls , intra ciuitatem pf'olapfura , noftri rerum non
`ignari praeualidastrabes circumquaque muro admouerunt, quo faéiîum vt
incen/iis pulueribus disieâa moenia 0011113 indemuia fora‘s prolaberentur. Di
1111611 mari parte'n fubinde qui 111 vrbe erant , vt res ferebat , farmentis
actrabibus, refecerunt , curae Omnium magis ac magis ad vigilandum inten
fae,l)ucesipf`1 ad laborantem vrbis partem excubarunt , nulla quies , nul
lus oculi fomnus capitur , perpetuus 1101115 amoliendi animos defatigat labor,
iam proditionis fuspicio, iam incendiorum metus , ducum vexat mentes. Еа
dem die quidam e Turcis captus еГс ‚ qui capitis periculo aßirmauit, Turca
rum Caeiarem , non vltra desem dies ad Viennam fore: quod verum eii`e
euentus docuit. ' Poftero die deinde mane infra Carinthiorum portam ho
~ fics per foraznen in vrbern fumma` vi penetrare conati , tandem a noliris pro
puliati. A meridie circiter terrein hamm iterum tormentis aeneis fulminare
caeperuntôtmurum prop: Carinthiorum turrim ,e regionae Diuœ Clara?
duobus locis puluerum vi fubruerunt, in ipfa interim muri ruina magno co
natu aggerezn i'uperare , & per apertum murum inuadere parabant , fortiter
noîtri 110110111 1п111п1тег11111‚11111111 Тпгсашгп 0сс111 ‚ Н1Граг11 quidam Germa
`nique milites , una cum muri parte , cui­ infiliebant eieéii devolutique fere
1111111illœio
die evafere.
corporeHic raroillius
, in с:11`11 quidam
mari'upiotormento 1151115
plumbeus pro 111011110
globus inuentnshabitus
е11. Аdein
no '

na Ofìobris die ad duodecimum nulla intermiliione ’tormentorum aliiduis

ìéitibus cunůa perlonant :fubinde ad maer'a eindituf; neqxie 111 v'be celia’
tur , vehemens vtrinque certatio , ab vrbe ofnnis generis tormenta in 1101103
е1`11111‹111п111г. Muiicis interim inlirument'is , tubis, tibiis, cornibus , ii.
ftulis ac tynp'inis infraft'un , inperterritumque anim-rm 110111 11 ;1111101Ь:1111‚
Duodecimzi deinde 061013115 ad Carinthiorum portam,ex altera parteßtu
barum verfus quam vocant рогат , iterum Turcae щадит 1111111 partcm
de
 NARRATIONES HISTORICAE. 66
deiecere ‚ neque vno tantum loco fumus царапин, quod indicio fuit На,
fibus locis fubieëtis pulueribus hollem íìmul moenia fubruere conaturn , fub
lato illico vexìllo, Hifpani, Germanique milites fortiter fel'e Нот oßen
tant, led Тпгсче terrore регент, neque diu, neque migna vi пойдя ne
gasium facelïebant,ad oppuquandumque, quod e fpeculis ac turribus qui
dam in vrbe viderunt, Turcarum Duces frameisjulìibusque l'uos milites
pull'atos, adigere nequaquam potuçrunt: Si qui ad folTam adaéii illico fu
gam retro arripuerunt: quam nos potentem manum fummi Dei Гите interpre
tamur , qui cor virtutemque adimit , quando, >quibusque voluerît. Sta
tim pol't fubruta mœnia ,Turca Carinthiorum furrim piaegrandi ac violem
to tormento aggrell'us , certiflimis iéìibu's lapideis globis fallîgia turris impe
tiuit , deiecitque , fìcque noltris Bombardarum praefeé'tis defendeudae vr
bis ex ea parte,quae fola igneariorum tormentorum capax eraf, & vnde ma
gnam cladem hoiìi obtulerant , facultatem ademere. Quanquam рег no
éìem, quoad ñeri potuit , admiíTa damna refecere, completa ñmo vala mu
ri inflar oppol'uere,` fub quibus tuti hoßem vexarent, quorum (агнец ты!—
ti inflgniter peliti a Turcis manuariis tormentis ié'ti occubuere. Continenter
interim Turca oppugnationem идете ‚ fuos animare , cohortari , impellere,
vt fuperato muro vrbem,quod facilimum faóîu erat , caperent. Decreuerat`
enim Turca antequam infeéìis rebus fe in Hungariam reciperet , id quod
e captiuis cognouimus , omnibus viribus vndiqunque vrbem aggredi , at
que vliimam oppugnationem experiri ,quod noll'ris magnum metum шиш,
fecitque veriiimilc,quod a decimo fecundo chtobris ad xlv. ab oppugnatio
ne tempçrabatur. ‘
Hic varii vulgo,ut in magno metu rumores l'pargebantur. `Сегшт eraf
antequam мы is rebus difcederet,omnia moliturum,quando »fubrutis in im‘
manem aditum muris, diurnis hoc'turnisque oppugnationibus nihil prorfus
profecilïet , per cuniculos in vrbem inuafurum , derepente ex infperafo
потов орргеПишт ‚ vndique emergentibus е cellís vinariïs , per inlidias
hollibus plerique fulpicabantur: timebatur praeterea, ne Rationes militum
fubieéiîs puluerìbus dis'iicerenrui, non fine magra noflromm elfde. Sed
pro fui populi falute,iiquando alias, hoc tempore Гале eâicrbâbat fum
mus Deus , qui animos noilrorum nuxit , atque holìium audaciam reprellit,
‘ I 3 \ mo
70 RERVM TVRCICARVM
monitumq; hoc exemple» Chrîllianorum populum maluit , quam funditus pere
ditum. Nam xiv. Oéiobris contra omnium expeétationem hotles iterum
igneariis manuariis, ac item grandioribus inliare, ac magnam plumbeorum
globorum vimin vrbem iaculari. Decima deinde hora noůis incenfis Сайд:
( quod е quibusdam Chriitianis qui effugerant percepimus ) magno vlulatu,
quem fuilfe captiuorum exiliimamus generis ac nominis noiiri Chriftianorum,
qui fpem magnam fouebant, fe tandem aliquando liberatum iri, fed val
de fua miferos fefellit opinio, liquidem in fuga partim arrepti in perpetuam fer
uitutem , partim crudelem in modum concifi ac laniati oppetiere , fugœ fl
milimum difceil'um properarunt.> Merito itaque generolis ac fortibus mili~
tibus fummi quique honores haberi debent , qui gratia fummi Dei'fuo r0
bore Chrifiiani fanguinis litientifiimum Ьойет remorati , & a Germania ,
quae ñrmillima ей Chriliianae Reipublicae pars,fuis corporibus excluferunt,
Quod ii Viennam Turca cepiifet; igneariorum tormentorum ornatiiiimam ,
infiruéiiliimamq; copiam in fuam poteiiatem redegill'et,eoque ipio anno per
autumnum in fuperiorem Germaniam facile penetraífet, quam ii occupane
-fit , quod~Deus nolit , aétum ей де СЬгййЕапа. libertate,& fub omnium gra
uiiiimo tyranno durifiimam Chrifti ñdeles feruitutem tolerabimus. Atque
adeo , vt longius progrelïurus non fuerit, Viennam certe ita aggeribus,mu­
rroque communiiffet , vt per hyemem ibi refeéto exercitu primo vere iu
йо bello Germaniam lacell'ere expeditiflime potuerit. Conftat enim eo con
lilio Turcam Viennam venill'e, vtea occupata toto triennio Germaniae
bellum faceret , in eaque cruentam tyrannidem pro libidine innume
rabili hominum ex omni шаге Еаё‘шга expleret , omnia igni ferroquc
vallata redderet , quod proh dolor iam nimium Гавре experti fumus. , ac iam
recenti u'icinoque magis Aultriae periculo , ac clade moniti e fomno vel ve
~ temo poilus expergeñeri debemus. Vidimus his oculis oppleta omnia loca
radaveribus , 'foedis vulneribus crudeliliime confauciatis , nulli fexui , nulli
шт? temperatum. Exempti matrum aluo foetus allifr, parui pueri frame
;5 ¿mem ‚ наш; fransfìxi,virginibus lmixtae matres , рой abominabilem ex
-fecrabilemqgabufum , horret mens dicere , a ceruice refeéiis capitibus to
to corpore deformatae: nulla omnino exempla immanitatis extare , nec
excogitari quidem poile exiliimo , quae non ediderit in noltri fanguiinis
~ ra
 NARRATIONES HISTORICAB 72
fratres truculenta bellua. Tempus itaque ей ‚ viri Chriltiani , vbicunque
terrarum Chrilto viuitis, tempus, inquam, ей, nos e fomno excitari ,
haar: irati ob noltra lcelera numinis plagam agnoicere , vnfmimiter ad De
vin conuerti , reûpifcere, omîllo vanae gloriae Rudio , odium mutuum po
nete , monitrol'as de fide Catholica dillenliones , ¿t nunquam ñniendas dilpu
tationes abiieere , in vnuin Catholicae Eccleliae iacrolanétum corpus coa
lelcere , 6: in amore proximi , ac bonis operibus limul totis viribus in Chri
йо , qui caput ей , vnanimes vivere , orareque vt nobis fuam gratiam con
cedere dïgnetur, qua armati iminanem holtem cervicibua noitris propulle
mus , & deinde opprellls holtibus quieti in pace,pie,lan6teque vivere quea
mus. Quod ft editum in infelices Aullriae Chriiti ñdeles exemplum nihil
nos mouebit , hancque praelentem Dei plagam ad nos nihil pertinere puta
bimus, quid aliud quam praeiens exitium roti Germaniae , ac 'orbi Chriltia
no , pronunciemus? non nihil credite, dilcit modum habere holtis,circum
it omnia leo rugiens impotenti animi libidine , inexplebili regnorum cupidi
tate, inlatiabili languinis noliri liti longius temper longiusque progredietur,
quoad vnus omnia occupabit, quod eum haéìenus fecille multorum Regum,
Principum,populorum,vrbium exitio edoéii,tandem icire debemus. Quum
itaque per noé'tem ( vt diximus)magna pars exercitus dilcelltllet, Veneris
die Imbrahim Balla vna cum reliquis ducibus mane inltrufftis ordinibus cir
citer LX. mille equitum in procinétu conlìitit,nihil tamen ea die gettum:
venit in mentem ducibus noltris, quod ante hottium voluntatem e capti
uis elle audierant , vt de redimendis captiuis ageretur , & vtrinque lieret
permutatio. Sic enim Imbrachim Ballae videri illi aliirmaverant : mittunt
itaque nunciumratio
cum vtrinque
litteris , fibi quoque lAdque
placera,Imbrachim
cum belliBalla
ifa ius
vt captiuorum haberetur. fuo freret,
ligno

conlirmatas litteras dedit,quarum exemplum adcribere vilum ей ‚ operac

pretium elle. Imbrachim Baila. Dei gratia fupremus Secretarius, fupremus
Conliliarius , potentillimì inuiéiillimique Caeiaris Sultani , Solimanni дик,
6L vniverli imperii , ac rerum gerendarum gubernator. V ilis litteris, quas
nuncius vetter nobis rcddidit,Generoli duces,ac rerum geiendarurq puffe
ûi illultres , voluntatemveltram cognouimusßcitote nos non veuille veliras
vt ciuitates occupareuius , fed vt Archiducem vellrum Ferdinandum quae
\ te.
72 RERVM TVRCICARVM
rereinus , quem tamen non inuenimus : Etii pluribus diebus in illius expe
éiatione hic morati fumus , non tamen ad hunc vsque diem comparuit: he
ri tres veftro; captiuos ad vos libere dimiiimus ‚ fimili ratione vbs cum
noítris agere aequum ett , quomodo nuncium velirum iuiiimus ad vos re
ferre. Integrum porro vobis eli mittere , quem vobis vifum fuerit, qui
de captiuis cognofcat, nenne tali in cafu de fide пота quicquam dubitare
debetis. Quod vero iis , qui Budae in praeiidio fuere ,ñdem non feruaife,
infimulamur: illorum non noitra culpa faéìum ett. Datae pro Vienna куп.
Oéiobris Anno M. D. XXIX.

In mandatis praeterea nuncio dedere , fefe vt militares homines decet,

iuxta ius belli facere , coniìitutum habere , quando eo res deuenerit , vt
plurima inter eos agenda relient. Tabellario e Damafcena purpura'veiiem
rubeam dono dedere. Eodem die Chriftophorum Zetlitz , de quo antea
meminimus,Comitis Ioannis ab Hardeck vexilliferum captivum , egregie au
reis purpureisque veiiibus ornatum libere ad vrbem remifere , eademque de
re ei mandata dedere. Poiiridie porro , Caeiarem , qui cum exercitu pra e
cefi'erat , profecutus ea celeritate,vtquinque diebus Budam venerint,quae
XXXII. praelongis Germanicis milliaribus aVienna abeti, innumeriqgequi ex
fuga mortui corruerint , nec non e Turcis , captiuisque Chriiìianis paiiim
in viis plurimi , cum aiiequi non poiTent , mortui reperti funt. Paullus
Backitfch , Sigilmundus Weixelberger, 6r Ioannes Kazianer, leui armatura
fugientes perfecuti, multos coeperunt, plurimos interfecerunt, e captiuis &
iam Chrii'tianos non paucos liberauerunt : Nall'adit'tne, quoque ad Pofonium
ex vrbe arceque. cui Praefee'tus fuit Wolfgangus Oder , impugnati quibus
dam demerfis nauibus magnam iaéìuram fecerunt, Captiui Turcae pro certo
aliirmarunt ., Turcarum Caefarem maxima damna accepiffe , tum quod plu
rimi erc illius militibus caefi' igneariorumque vi confeéìi funt,& multi fame
спет; tum quod equoruimcamelorumque ingentem numerum lamiferit,
turn quod iingulari virtute praeditum Baffam ducem e Natolia , id ей ‚
minori Afia , quod certis autoribus accepimusmro Carinthiorum porta Са
tapulta ignearia Щит deiiderarit, Caufae difceiius fuiiTe perhibentur, quod
pro tanto exercitu commeatus non fuppeditauerit , indeque intulerabili fa
me
 NARRATIoNEs HISTORIC/iu 73
vexatos hofies diutius durare nequiuiii'e, 8: quod Coeli immitioris inclemen- >
tiam appetente hyeme , molles Aiiae gentes, 81 transmarini milites non {е—
тетмат experiebantur. Ianizeri praecipue miiitiam diutius ferre recufabant,
etii centum in dies Iingulis afperi ( iic nummi vocantur Turcici argentei,
qui {inguli lex noiiratibus id cit, crucifero vno cum dimidio comutantur)
numerarentur, quamquam negaueratfefe Caeiar a Viennae expugnatione , niñ
vrbe capta difceíiurum , etiam fr tantum niuis Coelitus decidere-t , v ad ge
nu vsque pertingat. Ad haec , Turca pro ­comparto habebat Ferdinan~
dum regem , iuftum exercitum in Boëmia contraxíiTC: ab imperio non соп—
1ет11епс1а аих111а mitti, paratumque praeiio cum eo decernere: & cum
{па-ч fame , laboribusque defati-¿atos fentiret , cum recentibus congredi
nc-luit , reëtaque fugienti iimilis ad Albam vsque properauit , ma
gna praeda onuiìus. _Tam lentum Turcae difcefïum Duces _, militiae
praefeótiY , d: a coniiliis aliquamdiu iuspeéìum habuere , in infidiis
alicubi aliquotmillia fubornata latere rati, induliria acie pro vrbe e-`
grefii , louis diem integram armati confiitere, cumque hoiiis nullus com
pareret, itcrum ad vrbem fefe receperunt. 18. 0610Ьг15Рг1ёег1сизас18Ье
num Palat.vna cum reliquia principibus, quos Crembfii propter obfidionis pe
ricula fuifie oliendimus , Viennam Venit. Haud ita multis рой diebus cum
ab hofie iam fummi Dei ac bonorum virtute fecuri agerent ciues , grauior
ab amicis terror obiicitur; Germani milites , Imperii praecipue auxilia plus
quam barbarica truculentia, iuris humani, diuinique obliti , hoitilibus animis
negledl-a maiorum diiciplina, indigniliimis i'niuriis contumeiiisque ciues
aß'ecere. Nam quidam non contenti vina exhauíiiie ,_in quo perdendo
magis ,_ quam hoiie arcendo occupati , fic inebriabantur , vt cum ad ar
ma fignumdaretur,alii arma vbi inuenirent, ignorarent,alii vacillantes per pla
teasotienderent.- hofpitum fuorum ŕetiam rraefenriumgefraölis ieris , corrvplis
arcis ,armariis, meniis, direptis, quae reliquae erant facultatibus animos fuos
manusqgexpleueruntznec dum illorum Iibidini fatisfaéium, Vitra, fornaces, 1а—_
buias pidtas comminuerunt,tantum' non vitam miieris ciuibus eripuerunt. Vi
na,carnes, panes , copioie lirppeditata , ac regis optimi benignitate gratui ч

to condonata , nihii importunos animos ŕleé'tebant. Nam 14. vexillorum

ab Imperio auxilia , 22. О&оЬ115 а prima luce vsque ad vefpetum fre
K quen
 l

74 nïERifM'rchrcAnvM.
quentes coiuere , conuentuque habito, trium oppugnarionum fiipendia de
more militari ñagitarunt, quae niñ numerarentur ‚ praefentem ducibus ac
ciuibus сведет denunciabant,omnia denique acerba minati Conradum Goz~ —
man , & [acobum а Werdenau capitaneos per integrarn diem conuentui in
tereli'e coëgerunt. Q.1i cum docerent, quam iniuiia eorum рейса ell'ent ‚
fr quid iure deberetur ГеГе offene aiebant, quos tamdiu in vin'cuiis, ac cu
l{lodia l'eruent,quoad fatislieret, Íifnulq'ue copiofe ad eos ac fortiter Eck a
Reischbach verba fecit,quum petenti libera , quae vellet dicendi copia fa
613 effet :. fed nullius oratione quicquam prof-ecfiïum , vno ore omnes lub
Ша voce , pecuniam ñagitare , caedem ,praedam minari. Quem ‘tumultum
grauiter ferebattinclytus Princeps Fridericus,atque indomitum vulgus , niñ
fuae libidini fatisñei'et , compelci poile , defperabat. Quid facerent? de op
pugnatione fiipendium coaéhim , ac vi magis quam merito extortum vnum
promiferunt, fed nanium placati milites duobus [ирга diétis ducibus hafìas
vndiquaque intentarunt.- Quoad inclinato iam die magni Michaelis vexìllifer
prolato {igno progreñ'us , Commilitones ait : Quicunque emeritis duobus Ri
pendiis, Gr vno , oppugnationis grafia oblato contenti elfe volunt , me fequantur.
ngre Мс a vexillifero cruentas manus abliinuerunt .'eum deinde per denfum
circulum perrumpentem vexilliferi reliqui& anteiignani fecuti conuentum dire
теге. Quum porro imperii auxilia duobus emeriris ilipendiis, item vno ор
pugnationis praetextu extorto dilinlutis deliniti eil'ent: ecce ibi alia exoritur
dill'enfio. Veterani milítes, qui plures annos Duce Leonhardo a Vels in
Hungaria militauerant,& Eclrii а Reyichbacii imperio fubîeéìi , quod de­
bita flipenjia non cantinuo , Gr ex fententia numerabantur , fe vrbem dire
ptu'ros minntifunt : propterquemtumultum magnus iterum metus ciues. occu~
pauerat.-quimaturo ducum, militiaepraefeéiorumfôr confiliariorum fanoq; сопа
lio dil'cufius tandem conquieuit. Sic res vtrînque gefìas , breuiter quam чет:
fune complexi fumus, ne longa narratione hominum aures oneraremus. Deo
fame optimo maxiinoque merito gratias agere debemus, qui immanem , ef.
eratumque tyrannum longius faeuire vetuit : orareque vt aduerfus incredu.
los nobis in fide veraI confentientibus animos roburque miniliret , quo iimul
ех hofle crudeliliimo viéîoriam,ûmulque pacem aliquando tandem reporte
mus. ^ .
De
 NARRATIONES HISTORICAE. 7i

De Caiielli Noui, Dalmatiae oppidi direptio

ne а Solìrranno Turcarum imperatore fatta , Anno
M. D. XL.. Narratio Chrillop-hori Richeri ad Francifcum
Regem Galliae.

SOLIMAm-‘s Turca cum grauiter Gt iniquo animo ferret, Cailellum no

uum , quod oppidum Delmatiae ей, íibi nuper а Carole Auftrio Ro
manorum Imperatore ereptum fuiife: fecumque cogitaret, quanti fua in
terefïet , id genus Ьойет in fuum imperium pedem intrufilie, atque al
tius Едете conari: quanto porro vfui honorique foret, fr eieé'to e fuis
ñnibus holie, locum ipfe recepiliet: id vnum inprimis inflituerat ,omnes
fumptus, vires, induftriam in eiusmodi expeditionem collocare. Quarn
obrem cum iam amplius eum animi êruciatum ferre non poliet : сотюд
catis ad fe fuis Viziriis, id illis negotium communicat. Quibus cum ex
plicaffet dolorem, quem conceperat, valde magnum ex. illata fibi iniu
ria tum, cum Auiirius eum locum occupaiTetzdocuiifetque , quantum rerum
{дают detrimentum periculumque fufiineret, amifio Caiiello nouo : cum
in eius fundamenta prima tantum pecuniarum impendifiet, in fpem йа—
tuendi illic ñrmiliimi propugnaculi, ad prohibendos quorumlibet impe
tus, & diutumum .imperium longa pace retinendum: quem tamen lo
cum fe _de fua fpe deieéio , Carolus hofiis pofiideret: & eum quotidie
valido collocato praefidio , aduerfum fe re frumentaria , generisque omnis
commeatu muniret': illi tandem eius partim voluntate, partim rationibus
adduéii ; mature habendos effe deleéius, 81 manus terra marique exer
citatiliimas eo conducendas еде, cenfuerunt. Fuit in his Praefetfìus eius
maris, quod obnoxium Soleymanno ей, ЕпоЬагЬиз. Ешп ipfe collau
datis Omnium fententiis, qui claifem copiasque deduceret, Legatum cqn- ~
(liuit: qui quidem pro fuo in Soleymanum officio , rebus ad profeéiio
nem necell'ariis , qua potuit , diligentia , comparatis: 'naétus idoneam ad
nauigandum tempel'tatem, .foluit. Caeterum is fecundis ventis in altum
profecius , adeo maturat: vt breui admodum тешите tempore , agmen
eius primum , quod nauium erat circiter feptem Ga `viginti , quibus (41111—
tem hominem re nauali clariffimum praefecerat , ad tertiuui Idus Quinóli»
К 2 ~ 118,
76 RERVMTVRCICARVM
lis, Anni à Chrilto nato millelimi quingentelimi tricelimi noni, Caftello
nono propinquaret. Iaéìis anchoris, dum Ãînobaibum minoribus itine
ribus lublequentem opperiuntur: poltridie eius diei magna multitudo Tur
carum , МЫ luipicata periculi, fcaphis aquandi canla continentem petiit:
& inermis ad fontein , qui ab oppido mille pallus aberat, c'onltitit, Ea
re per exploratores cognita , quodque Turcae ad` fontem fecurius lele
indiligentinsque haberent: oppidanì iam antea futurae oppugnatiouis 'ad
moniti: tqtis copiis oppido erumpunt: haltesque ex improuilo tanta fe
rocitate adoriuntur: vt caeteris in fugam dans , circiter quadringentos
Conciderint. Fuit haec iniuria, durae oppugnationis initium. Quando
quidem nuntio ad /Enobar'oum allato celocibus, tam попа repente ani
mum eius perturbatio vindiëtaeque cupiditas inuatit; vt eodem iple qua
triduo , quo Cifutes eam cladem acceperat, cum centum & nonaginta
nauium clalle perueniret; & ройего die ad oblidionem toto agmine pro
uolaret. Cuîus aduentu oppidatii conclamare intus omnes; concrepare ar
v
mis; alii ad portas lele opponere, alii propugnacula vallumque conlcen
dere; magna multitudo moenia complere; ас certis cullodiis aditus ob
tinere: omnes­ lic ani-no parati elle; vt hollem perrumpere conantem , ` \
ex luperiori loco facile le opprelluros non dubitarent. Contra /Enobazn
bus ne manipularem quidem exponebat: led intìruéia tantummodo clalle ,
obnitentibus omni ех parte tormentis, prœliabzatun llli e diuerfo peri
culum impendere, li nauali lol-um exercitu oppidum inuaderet. Sed G!
fe ibidem quoque eodem lere tempore llatuerunt Ballibeches , Ollambas,
& Multaphas Sangiachi; quos Byzantio dilcedcns flEnobarbus, terreliri
lbus copiis eo per Bollynam deducendis praefecerat: .& lingulos quinde
'nis Ianizarorum millibus duces alllánarat. Ad hunc praeterea numerum
mandato eius accellerunt Molarchae St Martelotae ad trigînta quinque
millia; quos fuis iple nauibus ad oblidionem deportarat. Quae omnis
aggregata multitudo cum fuillet: millium erat armatorum circiter ocio
ginta. Caltris igitur ad vvrbis murum politis; circumiec'ìoqne totis moenibus
exercitu Turcae indignantes , quod tantae multitudinìs conlpeétum rari
hotles ferre pollent; fignum praelii quotidie expofcebant. [Enobarbus
autem dandum non putabat; quia magno detrimento, multorumque viro
гит
 NARRATIONES HISTORICAE- ­ 77

rum fortium morte песета effet conl'tare hanc viéioriamßed vtilius eii'e arbitratus,
vel dolo oppidum in poteitatem redigere; vel neceiiitate aut pollicitis ad агато
nem cogere;l`uos rationibusconfolabatur; atque interim modum fraudis lociq;
intercipiendi excogitabat. Cum vero nihil ea via proñceret , fecialem cum his
mandatis pauciiiimis ad FrancifcumSarmientanum Caroli ImperatorisLegatum,
mittitzsioppidumin ditionem eins dedat,i`ore vt ipfe numeratis in fingula capi
ta denis aureis oppidanos nullo vitae fortunarumque detrimento ,oppido exire
permittat: iin, quod fore non arbitretur, oppîdi expugnationem , explora-­
tamque fuam viéioriam expecient: nulli fe 'omnino neque fexui , nenne
aetatî veniam daturum. Sarmientanus ad haec poiiulata, рапса refpondit;
fibi fuisqueauro nihil opus eiie; quo fi egeant ,feopulenti ac liberalis effe
Imperatoris iiipendiarios; qui Omnem e veitigio nummorum penuriam fua
muniticentia fubleuet. Fide porro obitriétum Ie elie, nemini vnquam eius
loci , praeiidiique deditionem faéiurum; „т Caroio Imperatori, qui illo
iure belli, potitur. Qui quidem fr oppidum Solymanno vna manu deden
dum mandet; fe quoque ambabus idipfum protinus dediturum: Omnem alio~
qui vim iniuriamque pro defeniione eius fortiliime laturum. Audacius ideo
refpondit; quod fecum fortunam belli quamlibet tentaturos,fciebat Lazarum
Albanum , cum qui expedito equitatui praeerat , Ionnnem Bofchaynum,
Machinurn Mongianum , Rofeium , Sanzam Frianum , Oliuerium , Burgun
dionem„ Mandozam,Lodouicum Sandalium , Arianum , & Mafcheiiam,
Germanos atque Hifpanos : homines lirenuos , magnaque virtute :quos Ca
rolus probatis eorum animis peritiaque militari, iingulos iingulis Veterano
rum militum cohortibus praefecerat. Neque dubitabat,quin facile ipii cum
fuis Hifpanis ac Germanis , qui millia erant plus minus quatuor armata ,ho
Iies prohibere , Gr oppidum ab expugnatione vindicate poffent: tantum Грей
ас fiduciae in virtute praefeóiorum , iindiisque 'militum collocarat. Tell
bus refponiis accenfus Aînobarbus , repente ipfe ex nauiegreditur in con’
tinentem: atque extemplo mœnia circumire: & locum turribus & cafiellis
coniiituendis , in quibus tormenta collocaret,& vnde expugnationem то
liretur , oppidanofue ad deditionem Compelleret , deligere caepit. А

Sed non alienum fuerit in praefentia, Шиш faciemque oppidi deferi

К 3 bere.
 l
78 f, RERVM TchrcARUM.

bere. l'pl'um quantum quantum yeli , in Catari iinus fauces incumbit. Ha

bet ab Epid'auro , quod Ragulium dicunt, pniiuum millia circiter quinquc
d: viginti :totidemque pene a Cataro, Facie vero cum oblonga fit: ipio
mari in~ lumbos eius primum aiiquatenus influente: tum deiudey in feie , quañ
extremorum alteri cedere velit, refiexo , magna ex parte circumducitur,
Quod de foto fuperelì; ad varios quoquoverfum colles pertinet: 61 muro
iuiiae altitudinis ., ac propugnaculo in extremi vtriusque fronteíito , prae
munitur. Enobarbus iis diiigenter confeélis rebus , claiTe machinas mura
les ocîoginta d'eportari- in aridum iubet: quas omnes hunc in modum ,
aduerfus murum iniiruit:a diua Veneranda longe a continenti paliibus plus
minus quingcntis triginta duae obnitebantur: quarum binae, quas 8211111
cas appellant, oélonis rotis fuitae obiidebant: a propugnaculo luperiore а
11ае ab his viginti vrgebant .', a falinis triginta aliae, lnlìrucìa id genus obli
dione ,ab omnibus oppidi partibus oppugnationem aggreditur. Ad quam
ipfe propolito vexillo Aleiicius aufpiczendam, ita fe comparabat z de multa
adhuc nofle quotidie ex nanibus-egreliusl in сайт procedebat : & nunc
munitiones adire:nunc tormentis iingulis астме: modo in equitatu elïe :mo
l ldo pedefires copias inuiiere; lingulos appellare ac cohortari; omnibus ani
mum pugnandi facere ; nihil quod ad fortifiimi lmperatoris munus pertineret
omittere.- neque prius illînc abire , quam pro ie quenque in conlpeé'tu fuo
egregiam aliquam operam nauail'e vidiliet` 'Quod Sangiachi cum animaducr
ferent , haud ignari periculorum , quae ipfe quotidie fubibat ; 111111115 cum
eo precibus agebant :ne poiiea tantam fui copiam hoiìibus faceret. Qua
ré vt le id muneris obire permitteret: meminilietque iaélurae, quam in e
ius caede Solymanus caperet , quandoquidem vno ipio fublato, nullis га
tionibus teneri exercitus poliet; quin le praeceps in fugam daret.
Í .

Caererum non elle quod prodeat , oppidum effe expufqnatum facile :

defenior s inrus раков ‚ oppugnatores foris innumeros; еде denique in
manibus vié'toriam. Ad quam orationem.- Si ( aiebat ) eo fum fato , vt in
«iiìa mihi obiidio-ne carlendum fit: num curae elie debet, modo id , an {его
соп11ща1: Iglaclio an tormento , humi an medio in mari inteream?Quen­
dam porro nomine Iudaeum caliello ‚ quod ab occaiu eminebat, praelecerat,
exi
 NARRATIONES Hrs'ronrcau. 79
eximie virturis prudentïneque hominem : qui ne machinis quidem ignem ad
mouere , aut etiam vililiimi cuiusque calonis partes iubireverebatur. Dum
ita ex omnibus oppidî partibus Turcae infiant; oppîdànì nihìlomïnug forti
paratoque animo reíißunt, Et nunc lapide: ac ligna de muro in afcenden.
tes deiiciebant: nunc faces p'ice ac fulphure illitas ardentes in hoftium
manum , qua confertiliimos videbant , eminus iaculabanrnrzeorlemnue tem
pore ex multis partibut: eruptiones facere ; atque milites in aggcre apparam
do , {tab'ilendisue turribus , aut in muro fuperando , fubleuandisque commi
litonibusque occupatos adoriri. Sed nimis eorumyirtuti atque animis aduer
Íabatur militum numerus; qui cum pauci femper exliitil'fent, etiam quOfidìè
partim quod eiusmodi eruptionibus multi interirent ; partim quod tormento.
rum crebris icftibus non pauci exanimarentur, rarefcebant. In his diñicul;
tazibus ecce ad nonum Calendas Sextileis onerariae naues duae idonea сете
pelata delatae , Caltello nouo appropinguant. Eas oppidani , quod aqui
hm Romani Imperatoris infigne prael'errent, fibi а Carolo in fubíidium mil'
Газ, hominumque íntus aliquot ell'e millia , quae in oppidum fummitterentur,
arbitrati , crebro ad iigniñcandam laetitiam machinarum ftrepitu дыню
incipiunt. Verum hac Epidauricae naues erant : quae Turcis commeatum
materiamque tabulatis munitionum conficiendis neceíiariam deuehebant. С`а-.
lendarum Sextilium dies oéìauus diuo Iacobo facer , multo crudelioris quam
ante,terra , m-irique oppugnationis auůor fuit, Ab eo íiquidem die ad o
Шиит Idus Sextileis machinae murum ferire non deiiiterunt. Atque co (1111
dem interuallo nouem miiiilium`pilarum millia , 61 oéiingentas ab his ex
prelTas fuili'e praedicant. Qua quidem ferocitate ac pertinacia commotus
Sarmientanus; fuorum etiam cum innumeris pugnantium adduéìus paucitate.'
nec non caede multorum atque vrbis dilapidatione cum porro fibi ac fociis
nihil praetcrmortem, aut deditionem,quam &feram& iniquam fore intelligebat,
reliéìam eiTe intueretur , indiéto extemporali concilio , Íingulos cohortari cœ
pit ‚‘ ас (nadere .­ vt primum cum Deo Opt, Maximo , in gratiam redea nt:
deinde Chrilti in crucem абы prolato tigno (отит oppidum illuftrentzprae­
lerea vt {трите eius auxilio , fignoqueipiius holtibus propoiito , mur'um
conñdenter tue-antur. Huic orationi cum probe obtemperatum elTe iudicai
[ent:` certatim omnes pro aris & focis eo die mortem oppetituri , portis e
` ‘ rum`
l l
8o ~RERVM TVRCICARVM.
rumpuntídz de improuil'o hoftes adoriuntur. Ibi exiguo quidem tempore,
fed tanta animorum alacritate pugnatum eii:\'t ipfì prima eruptione puliis
perturbatisque hoiiibus, paulatim vero, vt quisque commode íibi praefcri
pferat , ad iigna fe atque ordines accomodantibual , peneque iam redintegra~
tis caeiis tamen illorum circiter quatuor millibus recipere fefe ‚ oppidoque
claudere potuerint. Iduum fexto- die creia-entibus femper conatibus, mani
pulares duo falutem defeéìione quaefituri , clamad Aenobarbum transfugiunt.
Ex iis quo in {latu oppidi res eiïent ,quinovus metus , quae Omnium rerum
deiperatio iingulos inuafrffet , cognofcit. Praeterea armatos intus paucif
flmos effe; caeteros aut fuperiore pugna , muralibusve pilis , vt ex omni.
bus oppidi partibus aliidue torquebantur , traieétos languere; aut omnino
iisdem cafrbus exanimatos concidiíi'e. Caiielli porro fuperioris praefidium
initio feptingentorum decem propugnatorum fuilfe, de eo numero triginta
folum periculo fupereife. His rebus cognitis ./Enobarbus fummo fiudio fuo
rum oppugnationem deintegro molitur , ea coepit multa iam noéte fub fecun
dam vigiliam atque in craitinum vsque ad horam diei , qui quartus erati
cluum Sextilium , quartam traduéla ей. Eoipfo tempore ad murum portasq;
vtrinq; tanta pertinacia pugnatum ей: vt oppidani plurimis hoiìium eorum ,
qui primi murum afcenderant, circumuentis, interfeóiisqg, де muro ì praecipitaue
lint-fed occiforum in locum nouis femper fuccedentibus,machinarum terra та—
rique continuo in Ге ímpetu perterriti ; d: iniqua numero contentione, ac Гра
tio pugnae defatigati , ad vltimum , cum iam recentes atque íntegros non fu
flinerent, irruptionem loco moti hoftibus permitterent. Quos cum toto vn
dique muro circumfundi viderent; ex vallo \.'niuerfi­defiliunt ; atque in fo
rum perturbati coëunt. Quo in locoanimus quidem erat cuneatim confl
йеге, vt ie contravenientibus , acie infiruélia opponerent : fed dum miferi
in earn rem incumbunt: Turci eos ab omni latere circumuenire ‚ aggredi ,Y
ferire : his illi paulatim cedendo reiiliere : hos telis remorari ', hos, vt cuiquev
feriendi poteftas fiebat, referire: Ройгето tantam vtrique alteris cladem
inferre ; vt nihil in iis non cruentum difiueret. Sed cum Turcae omni ex
parte prouolantes raras hoftium relquias , oppreffum irent , Sarmientanus ve
ritus , ne omnino fugere non liceretr denuo receptui са nit~ ac deorfum in
propugnaculum inferius decurrendum effe ûgnilicat. Qu.) ipfe vna cum
l
" _ La
 NARRATIONES HISTORICAE. "8:
Lazaro ¿t Malchella & Ioanne Bolchaino, paucisque luperltitibus praefeétis,
ac manipularibus continenti ímpetu decnrreret: pars acceptis antea vulne
ribus fegnior ; рт metu nimio , quo eundum ellet , nelcia , holtilibus
¿fadila excipitur. Ad extremum , ex omni eo numero ,qui Oppugnationis
initio fuit, circiter quatuor miilium , lolus ipie Sarmentanus cum iis,quos
dixi praefeé'tis & Oppidanis,plus minus trecentis, propugnaculuin incolu
mis occupauit. Victoresinterea praedae ltudere.­quar.umlibet aedium fo
res frangere: penetralia quaeque lubire,nihîl non intus euoluere: omnem
hominem ., li quem latentem reperillent, in leruitutem abltrahere.- lacris
minus , quam profanis abliinere: nummos, ltragula, ligna , lupellec'tilem,
munitiones, omnia quae aiportari pOllent, diripere; caetera incendio conlume
re. Sarmientanus capto direptoque oppido , cum propter machinarum re
rumque Omnium penuriam , diutius eum le locum tueri non poile cerne
ret; d: Ianizaros, inltare , ас mileros ad caedem cruciatusque polcere ex
audiretgdefperatis rebus Ãïnobarbo, apud quem aliquam elle milericordi
am credebat , deditionemfacit. Ianizari nihilominus & vMolarchae caede
lucrum praeterita, diñcultateque expugnationis incenli , cum ne mulieri
bus quidem atque infantibus , 6a aetate confeétis, irrumpentes pepercillent;
haud adhucfmanibus fuorum fatis parentatum elle arbitrati ; nili omnes ho
Шиш copias extinxillent; dedittios quoque ad libidinem fuam fibi tradi o
portere fremebant. Verum jEnobarbus concedendurn` non putat. Sed quod
remigum lumma inopia laboraretgvulgus dedititiorum in triremes lame vin
culisque excruciandum dedit. Sarmientauum vero Legatum ‚ & Lazarum
expeditorum praeleéium ,cum paucis aliis vinéìos ad Solymannum , vt Гага
virtutis atqueindullriae lpecimen amandat.

De capta Budaa Solymanno Turcarum Im

' peratore , Anno M. D. XLII. Narratìo breuís Auétore
IOANNE sLEtDANo.
GVO tempore Carolus V. Caei-ar imperii conuentum agebatRatisbonaezeo
dem tempore Ferdinandus Rex Budam, primariam Pannoniae vrbem
-Oblidet 6: Oppugnat: in qua tunc erat Vayuodae loannis vxor vidua cum
L au~
 „я ` RERVM Tvncrcanvsr.
ñliolo Stephano. Tutores autem infantis ¿c regni proceres Turcicum auxi
liumimplorauerant. Legatum ergo Turca mittit cum copiis ‚. quae menfe
Iulio Budam vener-unt: ipfe deinde Solymannus cum reliquo exercitu non
muito poli eo venit.

Itaque a Ferdinandoy milii reieâi ‚ Germani, Boëmi, Moraui; reliéia

`obiidione , ё: ingenti accepta clade; Pel'to etiam amiiTo, quod eit oppi
dum contra Budam: rcliqui fuga falutem вы quaerunt. Turca fub exitum
Anguiti munera mittit infanti Stephano :Veiies auro textas, ¿t equos val
de fpeciofos: ac matrinunciat , cupere fe puerum videre:petit vt in ca
Iìra ftbi mittat. Mulier perterrefaéta, cum aliud non poffet , hortatu proce
rum mittitvna cum nutrice , comitatuní turba nobilium : Iile perhumaniter
excipit: ac deinde per fuos Reginae coniiliariis oíiendit, velle tibi Budam
tradi : nam ipfos non illam pofle ab holie defendere, Griibi fubinde huc re
deundum effe cum exercitu: quod valde fit ¿il moleiium 8: fumptuo
fum; Haque multo praeitare , vt ipie teneat. Hi de fuo periculo foliciti
dum muffant: e veitigio Ianizarorum Praefeéio negotium datur vrbis occu
pandae: neque prius ad matrem Reginam miffus ей filius , quam re pen
feéiia. Cum iam vrbem tenerent , & ciues omnes exarmail'ent,arcem quo«
que iibi tradi poltulant: in qua regina tunc erat. Еат Turca iubet in
terim per internuncios animo elfe prael'enti': 8: Tranfyluaniam ei atque ñ
liolo concedit. 'Cum igitur Regina , omni conquiiita Iupelleéiile , tumul
tuarie abiiii'et , а Praefeftis d: а milite barbaro deduéìa: Budam Solyman
nus cum duobus ñiiis venit , Septembris die fecundo :à templum ingref
Ius expiatum , aciisque gratiis Deo fuoq, piopterl rem bene geliam, in са—
fira reuertit .­ & геНбЫз Budae Peliique praeiidiis, reliquurn exercitum do
­mum reducit: ůin itinere Lalcum dimittit, quem propter Legatos RegisGal
liae interceptos , Belgradi Captivum reliquerat , Budam proficifcens. Re
bus ita male geitis ‚ & amiffa Buda , Ferdinandus Rex ordinum fuorum a
git conuentus' Pragae, Boëmorum vrbe praecipua. Poft & accepta per
Hungarian] clade,conuentum Caefar indicit ordinum Spirae per Ferdinan
dum regem , quem fuo loco praeiidere iubet. Vbi conuentum eti, quod.
fuit die nona Menlis Februarii ‚ Ferdinandus Rex de more proponit:
Quan
 NARRATIONES HISTORICAE. 83
Quanta fuerit huc vsque diligentia Cacfaris , щёк religio componei'etur 8:
reiiq ue partes reipublice conllituerentur, omnibus conllare : шт vero СШИ—
dium hoc luperiori conuentu non } ollet integre conciliari: grauillimis de cath`
lis @Germania Caelarem elle proleéium in ltaliam: «Si de concilio,deque Tur
cico bello cum Pontilìce coilocuium, eo rem deduxille tandem : vt Pontilex
ad hunc imperii conuentum legationem le millurum diceret.- in Africam elle
deinde cunrclalfe proleéìum: vt .Argiera vrbe capta, quam helles tenebant,
& vnde plurimum impendebat Hilpaniae caeterisque prouinciis incommodi ,
l
iulìum auxilium pollet a luis aduerlus Turcam, lublato periculo nimirurri, &
ora marítima pacata , conlequi: led cum tempellate detentus , quod voluit,
perñcere non pallet : in Hilpaniam reuertifle, vt ad bellum Turcicum terra
marique gerendum denuo lele comparare-t. Et quia primariam vrbem Panno
niae Budam, & huic oppolitum oppidum Pellum Turca nuper occuparit ,
praelidiisque muniuerit, hunc indixille conuentum,vt de lumma rei dei#
beretur. Turcam enim iis locis omnia reliquille tormenta , quae vel ad'.
duxerat iple , vel nollris ademeraf: neque dubium elle, quin per aelìatem.`
lit rcditurus: vt non lolum , quod in Hungaria reliquum ell, capiat :
verum etiam Germaniae linitimas prouincias omnes inuadar. Etenim св.
pta Buda , caeterisque claullris viarum patelaólis , nihil elle iam quod Ь
plum remoretur aut -dillineat His igitur tantis tamque nece-llariis rebus
conlerenda nunc elle conlilia: quibus iple quidem Caelarinterefle vellet:
cum autem exclulus tempore non pollit, munus hoc libi delegalle : & licet
luae regionis liatus praelentiam luam in primis requirat , noluille ta
men le deelle Reipublicae. His ita commemoratis, quid Aulìriaci , quid
Hungari , quid Boëmi 8: iis adiunéìi populi, quid etiam luae ditionis Ес
cleliaitici collocaturi lint in hoc bellum , exponit, Gr' vt idem ipli laciant,
hortatur: пат in omnium oculis verlari periculum , & eam nunc elle re
rum conditionem , vt aut rneiiciendusät ex Hungaria lit expellendus hollis
aut extrema lit omnibus vexpeůanda , pauloque poll lubeunda calamitas.

Tunc igimr re in Senatu [трети ccmmuniter deliberata auxilia decre

ta fuerunt , & exercitus cornparari iulluszqui Ferdinandi regis copiis ad­
iutus выпав, vim Turcicam lultinere pollet,& amilla recuperare: Sum'
L '2 ' - me
n
 34 /
RERVM TvncrcARvM.
‘тае rerum praeñcitur de communi confilio , deque Caefaris etiam volunta
te , Ioachimus Brandeburgicus Elector .­ Qui Spira ilatim profeótus , ad viam
fel'e parat. Huius autem belli vcaufal,viritim fuit colleöta pecunia per о
mnem Germaniam: 61 magiltratui permiiïum,vt fuis hoc nomine tributum
imperarent: folicitandos etiam Heluetios aliosque Reges, Danum imprimis
& ltalos,de auxiliis placuit :adhaec, vt pacem omnes colant , nec vllum
_ intra fines [mperii motum excitent , decretum fuit. Exercitus vero impe
rii , vt in comitiis , decretum erat , communibus G'ermaniae totius auxiliis
6x impenûs , menfe [unio in Hungariam duélus eil: ab Eleûore: Sed cum
negligenter bellum adminiftraretur; tandem irriro conatu Peüi oppugnatio~
ne deferta, exercitus tanto fumptu & expeétatione totius Europae colle
élus , re prorfus infeůa rediit.

' Sic nimirum Budae & Pelìi dominus faéius Turcarum tyrannus fuo
hacienus premit imperio : поп ita multo poll; quoque Quinqueeclefiarum ­
oppido , & vrbe Strigonio , Albaque Regali expugnata.

( Cœterum Budae vrbís, & Pefti obiidionem a Ferdinando Rege ‚ fuo

6: imperii Romani nomine,lul`ceptam , 8: quomodo ea a Turcis_ occupata
ас deienfa fit , рго11хе delcripût Ранние [ouius libro 39. ¿c libro 42. Hi
. Roriarum fui temporis: vnde ea huc defcrioi reéìe poterunt.)

Rerum ad Agriam anno LIIfgefiarum

Narratio , Auétore [oanne Sambuco.
Ferdinandus Rexanno M.D.XLVII[. Agriam in fuam ñdem ac tutelam
a Pere'nii obitu receptam ( quam рой Nicolaus Salmeniium Comes
(Salm) Czabragio , Lewa , Zythna , Murano a malae fîdei poll'elioribus
aiïertis, a nouis íìudiis purgarat ,ibidemque рейс obierat anno L.) cum
fatis munitam praetidio necelTariisque edoc'tuaeíTet:procuratorem arcis con
ftituit: &_ íì vfus pofceret , eundem omnis defeniionis artiůcem atque ad
miniculum , Stephanum Dobo de Rufca , vi animi 6: promptitudine admi
хапает ‚ probatiilimisque facinoribus nobilem. Collega huic adiungitur
' Fran
l
 NARRATroNEs HrsTochAE ее.
Francifcus Zay , ¿t ipfe longa experientia ¿c confiliis vir clarus. VAnno

fequenti , nomine facerdotii dignitatisque religionis, eum ipfum locum Ni

colaus Olahus , paulo ante Zagrabiae Epifcopus , rite >confecutus eli.
Itique vt omnia expeditiora effent, falutariusqueV praefeéiorum vigeret
accuratio: anno L. fupra M_D.a conliitutis cufiodiae ducibus fide iureiuran
doque accepto, pollicentur Regi, Praefuli, vniuerfoque orbi Chriiiiano :
fr quando imminere hoflis ipforum tutelae , iniidiarique velle videretur-: in
uicfìamv fe virtutem profpere conltantiliimeque daturos. Haud multo poli
Agrienfes de mandato Regis ad Zolnock profedti , eam eripiunt .­ quo loco
holìibusademto,beneque armato Francifcum Zay cum auéioritateimpofuerunt:
Qui vir, quem fe praebuerit ‚ omnes libenter agnofcunt.-Ferdinandus etiam
legñatione illi cum Antonio Verancio ad Solymannum tutifflme commiiïamon
di tetur,

Eo ipfo ex Agrîa transportato, Olahus Antilles ipli Dobonj Stepha

num Meczlrey addidit, animo inexpugnabili , & multis praeliis hominem
clarum : erga quem fe fortuna tamen poltea iniquius gcffit: quo iiii duo mu
tuam Gr vicariam fibi adminiiirandi operam traderent: idcircoque iusiuran
dum ab iisdem exaéium: quo religiofe depofito, viciliiin illi omni fe ope
atque fubfldio , fine exceptione adfore, multis prqmiferunt. Et quando
ipfo loco 8L circumllantiis cognitis , melius res geiiae annotari queant : o
perae precium fecero , fi omnem Agriae Iitum quam breuiffime recitaro .­ vt
quid quoque in loco faétum, fine mora intelligatur. Mons quidam eli,in
cuius latere accliui , fed eo fufpeéio 8: infidiofo , inque profundam val
lem vergenti a D. Stephano, vt fertur, velut applicata cernitur Agria, A
Septemtrione fedes regia obiiciturzad Ortum montem habet altum editiliimumr
«cuius de fummo liber in arcem patet profpeéius. Exitus Gt ingreil'us Ос
cafum verfus: ad Meridieni' amoenifflrnus campus vilitur. Ab eadem plaga
oppidum in valle conllitutum : praefeptum- illud ac munitum teciorio ex ar
gilla facto, vbi ñuuiolus Agria агаве, haud lento curfu per medium
fertur. ' '

Templum vero primatu epifcopatus nobile , Occafum fpeëtat. Caete

' L 3 mm
 8s f- ` RERVM TchtcARvM.
rum arx ipl'a cum alias l'emper , tum vero reieéta leliciter oblidione , nunc
magis innotuit: poltquam a paucis annis munitiones atque Ornamente in
. frgnia recepit. Etenim a meridie ingens propugnaculum , vicinaque illi
Thomae Varcocz porta le olientat: adeoque infelìiorem holtibus, pro
pinqua libiOccidentem Averius turri,comminatnr. Nec parum praelidii oblel
‘fxs'in- propugnaculo ,quod ibidem Dobo exaediñcarat , conliitutum fuille videtur

Intra hoc орете craticeae ad vsque inlignem- iam ditíiamY molem

per'dué'tae~ Interieéia his folla humilis , atque etiain prope fepta portae ton
geltus tumulus , irruptione holtium Oppolitus : in cuius vertice crates terra
completae , actorinentis ad dilturbandum holiem quoquo verlus dilpolitae
apparent.
& MeridiemРой haec aliusVideas
prominet. quidametiam
aggergerras
olim excitatus
in teétis inter
,I acSeptemtrionem
pluteos iplius
arcis ‚ eiusque angulo efectos.- haecque lepibus artiñciole Obduéta. Hand
procul ab his , paulo tamen interius ad angulum , de lilice praemunitio con
ltruéia , quae in Septentrionem porrigitur, vbi carcerelt; ltatim magnifica
quaeque aedilicia Aultrum intuentia lele oflerunt':Sub quibus remotior ille
murus ,qui proxime fepibus magnis excipiturzitem alius in exitu palatio
rum fubell: : qui iple Alexandri propugnaculo terminatur. Porro autem re
cens memoria tenet, Petrum Perényi h'anc arcem in duas diuilille partes:
ínteriorem & exteriorem. In illa >cœnobium inclulille : atque cullodiam
facinoroforum in propugnaculum redegille : ab exteriore arce`ad dictum
modo locum aggeres eundem eiecille : qui bombardis in tres plagas
direcpcis repleti , plurimum ad arcendum holtem profuere. In lanůuarioí
bidem llatiua multorum etant: 11 quidem aliquot tabulatorum turres comlru»
@cae luperius , ac mole completae, conlpiciantur : inluper vt Omni incurlu .
irruentes. prohiberentur, gerrae ас viminea completa tormentis exl'taban t.
Adiacet his pendula porta , quae in arcem exteriorem defert. Ab
hac reéìus murus ( де quo paulo ante) ad angulum vsque pertinens , terra
ingelta ad proiecîuras plenus di coronas vsque ollenditur.. Ibidem tumulus
murum exaequans adieétus: qui 61 1р1е textis Gr corbibus emunituselbcu
us faltigium obleptum , ne ex monte conlpec'ius in arcem daretur, multum
дверц; nationem adiuuit. Deinde a mole Alexandrina ad vsque angulum q
y ' extra
 NARRATIONES HISTORICAE. ' 87
extra muros {оба eti altiiiima , pari cum muro longitudine. Iiiinc rur
fum alius Iìne ambagibus intermiifus , ad magnam extenditur portam: in cuius
extremo turricula quaedam velut latens conquiefcit. Hic ей iitus arcis in
rerioris : nunc alterius quoque formam paucis indicemus. Haec Alexan
drinum , adeoque murum interpofrtum ab Aultro afpicit: foii'a etiam ‚
quae communis intercedebat , exteriore ipfa arce concluditur : vbi
propugnaculum a Stephano Cyaby faéium ей :qui diuiflonem arcis hancta
Perénio perfeůam iniiitucrat. Apud Cyabianum ‚ paulum 'ad Occafum ,
angulus alter proceditrqiii palatio muri exterioris loco venit. Ab eodem
Cyabiano tenuis murus ad iatus montis excurrit:in cuius angulo turris ro
tunda exiiiit inaediiicata illa, & graui material folida, Caeterum Emericus
Bebek penes alterum murum peculiare ropugnaculum ñericurauerat:quod
ipium tandem nomen etiam ab auéi re Iumfìt. Atque ita in excedentes
duos angulos huius arcis ñnis defin' . Мох refer pedem a Bebeckianç,
ad ingentem veteris portae molem , vbi inualidus cernitur murus. Supra
quem lapidea turrislocata: fub qua olim Ianiculum fuit: hodie quoque
fœno & {imilibus importandis commodum. Paulo inferius penes angulumy
alius ruinofus quidam murus in meridiem tendit: qui vbi .ad înferiorem ie
сет! arcern, foiiam impedit: quod tenuis murus fecretae arcis habet fof
Тат peranguitam , intus а Cyabino ad praefatum angulum vsque produciam
Hic duplicato vimine fepes funt iunétae: quibus terra fummo conatu Gavi
completis, minutas turres ad arcendos hoi'tium globos, fr praeeminens mu
rus deturbatus fuilfet , adiecere. Eandem rationem communitionis in pro
pugnaculo portae cogitandum: inter> murum fciiicetac {грез foiTam сиггеге
ашрИШтат ‚ ас turricuiis ad tormentorum opus exitruéiis ñrmatam- Ad
fummam nihil defuiiie , quod ad munimenta attinet,9 credendum: quod
praefertim fepibus deniis, & varie decuiiatimque efflŕiis., bene tuta loca
fuerint. Atque haec de omni fitu arcis fuñ'iciant. Subinde dicen
dum de praefeétorum cura& folicitudine: qua ie ad excipiendam obiidio
nem fuosque comparabant. Etenim baud parum Гавре ‚ поп tantum ru
niufculis, fed certo fermone ferebatur,excuriiones lüctuofas fieri.' infelia
ri paffim agros ‚6: munitifiima quaeque loca expugnari _» confternatos mul
torum animos,atque ferio ad occupandam vniueriam Hungarian1 ТУШШШ“
‚ in.
 88 RERUM TVRCICARVM.
_ incumbere, Augebat famam fortillimi herois Stcphani Lofontii interitus:
non minus Lippae , Solymos, Chynadinae (Clanadinae) arcis fubita quo~
que amifllone perculli: vt cunéìa minari oblidionem videres praefentem,
Id enim temporis ., quo foiicitius Agrienles alliciebantur , Amhat Balla cum
Beglerbego G: iplo Callon intra liuuium Themes quietus le continebat. Cis
Tibilcum autem & vltra Danubium Aly Balla Budenlis conlederat : vt
meditatum aliquid facile animaduerterent. Nam Budenlis Velprimio capro,
62 тох traieélo Danubio , limiliter locis libi lulpeótis , aliisque ademptis,
quali vié'toriam prolecuturus , Budam reuilit. Ferdinandus tot detrimentis
pallim acceptis , metuque maiorum , rebus communiter occurrere 'volens ,
y hand exiguis eicv tempore copiis, Mathiam Theill praeponit. Verum hunc
non latis cautum Aly Balla ad Palalium cum Sforzia , praefuleque Sbarde
lato, vna cum exercitu paratillimo, circumuenit, & milere caecidit. Quo
­luccellu non lperato , ille de Agria conlilium captat: quod nusquam yl
la manus aduerlaria ellet reliéta: cuius Auxilio niti ad relillendurn Chriñia
nipollent. De quo Agrienles per certos llomines llatim admoniti,armare le,
& ad oblidionem omnia prouidere: vtque auerti iugum pollit, vel fi ca
put deuocandum in periculum­ foret, cogitantzled amplitudineloci, Сч prae
lidii 'tenuitate conliderata, nuncios ad Regem mature expediunt; non le
cus ad praelulem fuum , 6r alios regni proceres : qui celeri auxilio elle
opus , le vix ad tutandam Agriamlufleéluros , edoceant.l

Per eofdem dies conuentus de more in- Sixo ex diœcelibus vicinis co

gitur :Y vt, f1 le luosque agros , totam aueo patriam , laluos cupiant ‚
conlultationem de rebus imminentibus lana-rn ac maturam lulcipiant. Id е
nim ledullo eos Stenhanus Meczkey hortabatur,led valde inepte tanto viro,
6r quod exacerbate quemuis facile pollit , relíponlum fuit: non debuille
quenq'..am in fummo ocio culìodiam arcis in le recipere , dubiis qui tern
poribus ingenio 6r viribus luis dilìderet : atque le nihil aliud confulere, quam
vt, ­iuxta prouerbium , deuoratis carnibus, ius etiam ablorbeatur. Quo
audito Stephanus vehementer commotus , latis contumeliola lente ntia libi
relponlum ratus, dornum reuertitur: ac fociis vanam legationem,quemque
vicini animum induerint , cum dolore breuiter exponit: coque elle rem lo
' со,
f_v

NARRATIONES HISTORICAE. 89
со ‚ vt ГОП Deo lit r'ñdcndum : ferum riimis fore auxilium, quod expetierint;
quamuis poiiea mediocriter a conueruibus illarum partium de mandato Re­
gis fuerint adiuti. In hoc ríeer fiatu , & non рацо птеш ‚ & negligen
tia amicorum , dum a Rege nuncii dimittantur ‚ 'quos iterum ac ter
tio iam obfeiii remiierant, iyíi ex'iis, quae ditionis ac iuris erantAgriae,
quod poiiunt, fefe comliarant. Narnque ex prouentibus annuis certos ha
bebant equites CC. totidemque pedites .­ quibus tum neceiïario LXXX.con­
fcriptos addidere. Dirrittunt quoquo verfus aliquot ex praecipuis cummandatis:
vt'qui ditionis funtAgriae,comparata fupellcéiile, fe in arcem conferant:
inliare periculum , quod illi facile perluaferunt : Ytqce XL. equites Agri
ат veriircnt , pagani отстав ‚ vt votant , {erfecerunt : initper de colo
nis cenlum cum bonibardis. Imerea Rex amanter & benigne litteris fcriptis,
praeiides confolatur : omnique celeritate ac viribus propediem illis fe aiiore
çoliicetur, (,'uius animi vt fignificationem praeberet , Cafparo Peteu,V Ste
plzano Zoltay equitum dudori, 6c Gregorio Bornemiiiae plane трети:
ежетр1о fe Agriam conferant: iidern iûic & fortitudinem rebus мешае
clarent; quod illi manipulis quibusclam fecum adduéiis ‚ non moleiìe fece"
runt. Etenim Bornemifia CCL. peditea ccnquiíiuit: Pcteu )inequitesalCV
tidemque promptos Zoltay, Neque iecus Rex ad crimes illarlm regir.an
c0nueiuus cum mandatis fcribit: vt ratione capitis ас fortunarum habita э
quodcimque foiïent, ad Agriae defeníionem conuerteient. Нос mOÖO bre
ui contradiis vndique militibus, Apraeíidio firmata non parco Agrîa fuit.
('oníiat enim ex ci miiatibus circl-micóiis ‚ & nobilitate attributos fuilTe equi
tizm ac peditum ad MD. vt in vniuerfum mille nongenti & fexaginta fuerint-­
de quibus ramen quidam fe poliea clam fubduxeiant. Sed Principes,&qui
clim auéioritatealiis anteibant ‚ & quorum indifiiia &­ ingenio militari ро
riiiimimr res adminifirabantur , fiere Steyhants [oio , vir Карпаты;
fortitudine : Stephanus Meczkey in bello manu гогспвдроПеа (аГраг Ре‹
teu vir laudatus : quartus Stethanus Zoltay arte ac belli caíibus errrdiIUS 2
quintus Gregorius Deak arduis in rugnis fiere iam rerfpcéius: deirde loan
ues Figedy , experientia & сонШЁо ргес1дгиз. Prerunt & alii inrumeri,
licet dignitate infericres , ramen virtute à auíis parirer celebres: qui partim
басит illorum vices gerebant: parrim fua forte contenti, 1cm non minus {ire
M ' nue
 f
po RERVM TVRCICÁRVM
- nue gefferezquorum hic nomina referre non neceffarium dico. . Ac quon-'ain
и ad obiidionem fullinendam multa requiruntur: prudenter ipfe Dobo chyrurgos
XIII. accerfit , materiarios V. fabros,ferrarios IV. carpentarios totidem , mo
litores IX. laniones VIII. Iudices pagani quoque LXXV. [electos de plebe
ecum adduxerant : Eodem in tutum mulieres XI.. cum liberis confugerant',
quae panes cum aliis conficerent. Dum haec a noliris ita procurantur: Aly
Balfa litteras mittit ad Amhat Baifafn , 6; Begler Begum .­ quibus indicat,mul­V
tum impedire Zolnok ô: Agriam ad potiundurn tota Hungaria: fe igitur, vt
pollhac nihil viéioriam moretur , eas circumuenturum : à , fr paulum adni
tatur, expugnatururn : quod exploratum haberet д fufo nuper exercitu regio,
nullius atlfore fubfidium, quo res Chriftiana fubleuetur. <Igitur obfidet Zol
nok , arcem non ita pridem ad vim fuftentandam conftruéìam .­ quo etiam
lAmhatoccurrit: horum multitudini facile noftri ceffere: vacuamque arcem

IV. Septemhris defe unt:_fzx,ius fore omnes rati, fr in Agria , vnde totius
regni falus penderet , occumberent : quam vt uires diuidantur. Paulo poli
mittuntur Agriam litterae a Turcis per villicum quendam : quas , nuncio in
vincula detrufo, Coram omnibus recitari voluerunt: deintie ad regem mit
tere. Quarumhabita fententia , inter fe leges fanciunt ñrmiliimas,& perfcri
bi eas fanguine iubent: vt'quibusdam omnem fpem defeéiionis adiinerent ,
¿t ad mortem vsque pugnandum cogerent. Legum haec fuit fumma :

1. Si quis prg/liar rim litrrz's al [ё тЩеггШг, is um cu'n illis Vul

cano (literatur. II. Nr фиг/Гит iu отлёта шест ad Tin-rm emitrcrrt 9
aut ,quoque m-'irlo kiffer: падет. III. Nr „Дим сот/пешим faresti? in
eurem ДМ loptererzsizr, [irri pal/mx omnia fierent, IV. ericu'zqur dellitimris
тпиет aliqmm шпионам, marte is шиты-гни: Aduerfus has nemo dixit
fed precibus ad Deum, cuius ope niteb-intur, pie fufrs, holiem expe
étabant. Literarum autem haec erat fententia:

Ego ille N A Tv L A Y B a s s A," 4[im n is Dux ö’ Cavi/iii trim YCtr

рт, шт Ас R I ‚и; Pn a s: в ЕСТ is, filly: prifniffi , Луг/2:0: par
me чтящие отл flu-livrant Tueurs @5°Á ‚Ил-от, itemlur ann'ri: in .flirímzem
l . .

Imperatoris contr/fwd: atque дщдсе horror, ‘ut de Лёг а: решит тешил";

'ue
 NARRATIONES HISTORICAE ' ‚г
mira: пе vos in periculum extremum prurrips'tetis. Quad quidem fiat omniuo,
11i/ì ßiliicůlf/ßmc агсет сит орр‘до, Bußàe а те i/luc тур), tradatis, Quoi
ji 'vos dedíderitis: per пластами, qua multum ego'pqßnn, ас ßrlem 'vobis
afirmo atque derruntio, Imperatori 'vos gratos _fore .­ rneun perfëůlurum, ut,
дот атрПт dimßì; agria f5” „мулаты liberi, in umicitiam Caqfaris 'vc
тат: Ü“ legihus фат jimuíter perfil/muni .­ 'atque rata lure: томит, 'vi
riáutis, :adem igillo proprio runtmunz'eiida свили. .Sin pero ad pci'izz'ciem inl
fileßereritis, ас perziimciter Caijàris [гам drpopofceritis.- omnia 'vos extrema
Джут: denuncio. ­

Verum nihil Turcarum minis , heroum animi lli ¿iuntur .­ led quo maio
га oftendebantur, hoc ina/¿is creuere, adeoque ipe meliorum erigebantur,
Exploratá igitur holiium penitus voluntate, vniuerla dilponunt , armant,
peditibus equites permixtos aptis locis, cum Obleruatoribus diftribuunt. Cu
ius rationem lubens quoque hic praetereo. Cultodiarum negotio cante d:
tempore confec'lo ‚ quatuor O_rdines certos deligunt. `In medio interioris
arcis foro, ad omnia paratos conftituunt CCLXlX. equites ac pedites lon
ge exercitatillimos. Horum Omnium in genere capitaneus, Ioannes “Иуда;
Equitibus Dobo praeerat .-,peditum dux Ambrolius Zadormilr .­ in altero fo
ro ССХ. поп minus fortes collocati ; quibus praefeéìi erant Georgius luany,
dzÁntonius Blaskoßum Ianilco :fed tamen potillima Omnium cura iuMeczkeyo
confiltebat. Tertius exercitus CL. militum , ante portam arcis exterioris ex
cubabat : quorum rectores Calparus Peteu , atque Petrus Antonius Kys GO
merenf. Capitaneus fuere. Quartus in exteriori arce liatarius erat : qui con- '
tinebat CCLlll. quibus 'dux additus Georgius Bornemilla:in his quoque
lelecli cum imperio Albertus Nagh de Siklioa, Antonius Nagh , Stephanus
Zoltay , & loannes Figedi ,omnes virtute & prudentia infignes viri. Cœ
terum bombardarum ex aere potillima in Dobonem cura reieéta : cuius po
йеа induftria & nunquam fatis laudata vigilantia, ruinae ac lubuerliones mu
rorum rellituebantur. Sed neque excubiarum Ordinem & culiOdias eodem
modo perpetuas fuille exillimandum : рго loco 6L tempore omnia prouila,
гнёта ‚ diminutarpraelertim quando inlignis illa ruina patuit , quae tot hia
tus edidit 5 de qua infra dicetur. Nunc ad iplam veniamus Obfidionem.

Ma `DI!
 \
gs манит l'rvucrcanvrir

De Agriae obiidione Anno M. D. L11. Narratio

Auétore Ioanne Sambuco.
. Nona картелем ргаезчгГогез 6r velites hoiiium in Maklar veniunt : at
que duos de fpeculatoribus Agrieniium intercipiunt. Quem cafum их
alii duo elapli, vt Agriam euafere, de coniilio praefec'torum Caiiouien
fis Capitaneus exit cum aliquot equitibus 6r pe-:iitibus: Vt palantes ac va
gos excipiat. Sequenti luce fummis copiis Baffa Eunuchus eodem fubfe
quitur : in cuius comitatu erant multi duces: Albae Graecae,&Zeiiderouiae
Begi: Meinhetan Arczlan Begus,& Hafon Begus': Veli Begus , 8: qui
Sedinio praeeft, Mutiapha Regus, Camber Begus & Deruis Begus. Ex
Amhati quoque caliris multi fubmiiii , vt circiter XXXV. millia ad obli
dionem гетман. Sed quo propios accedebant, hoc minus metus noltrì
oiiendunt: quod Zoltay ., Peten , Figedy di Stephanus Fekete nonaginta
promifcue de equitibus 6.2 peditibus aifumptis, agmen hoiiium non con
temnenda praeda, quibusdam ad internecionem quoque caeiis , turbauere.
' Interea hofiis per patentes locos,valles Stimontes, ad Nemetii vsque сайт
faciunt; fub regiam fedem , & ibi proiiuentem: vbi confeliim Agrienfes
teéia & contignationes palatiorum , ne facibus inieéiis corripiantur , deri
piunt nudantque. Idem de quibusdam ciuium aedibus ac molendinis (вант:
vt hinc nihil opus tormentorum impediret. Die Dominica ~proxime Na
talem Diuae virginis fequente , Aly BaiTa montem procul ab arce confcen
dit- ac tribus machinis muralibus currulibusqne ‚ eo fubieéiis , nondum ag
gereůr loriculis faéiis , ter fingularum vim in arcem experitur. Die poil
tertio , munimento tibi de aggefiibus di turribus contirucio , ex regia fulmi
minare in monaiierii vallum frequentiiiime incipit: quod ex eo loco ma'
gnam a noiiris machinis exhiberi fibi moleiiiam cognouerat. Etenim illinc.
vsque eo fatigabatur; vt rotis & {iraminîbus tormentoruin deletis , optimo,
quosque eorum magiiiros velut turbine fuiiulerint. Plurimum ei loco mo
lelius fuit hoiiis , ira percitus : fed quas pilae grandes 30. pondo ruinas
interdiu i'ecum trahebant; easdem noi'tri per quietein l( vt erant prompti )се_
leriter reiiituere: ato; iiie iniolitus globorum commeatusêtvibrationesquinque
dierum fuerunt, Sed quando id perpetuari fine maxima pulueris iaéiura
‘ non
 NARRATIONES HISTORICAIE 93
поп poile Dobo aduertit: d: quandiu oblidione concluderentur ‚. ГОП tan
tum Deo conitare nouillet .~ grauiores machinas vrgere асами. Triduo poli
multi ex arce aquatum in oppidum concedunt, d: incolumes ad luos rede
unt. Eodem tempore Arczlan Begun ad D. Virginis lua сайта ponit:&
altero die , non minus ac caeteri , in omnes partes furibundus tormenta procul
moenibus admouet. lplo hoc die multiex noliris excurrunt : ac pallim holies
levibus praeliis carpunt:inprimis autem Zoltay , Peteu,Figedy,Francilcus
Вау ‚ 8: loannes Ormandizqui dum morantur ,holiem , eliciunt. Ianizari
ex infidiis Stephanum Budahazy lclopetis equo deiiciunt:­cui lubïe
¿ius ell: Gabriel Orozy :vbi ex improuilo потов circumplexuri line nume->
ro exillunt : quorum multitudini longe impares hi cedunt, 6c in arcem le re
cipiunt. Interhaecaugetur exercitus in dies holiium;&adglomeratiomnibus in
locis, ne quisquam ex arce egrediatur, inlidias locant: ledtamen audaéìer по—
llri aliquoties ’aquaturn profeccli , de Turcis aliquot interliciebant. Per
hos dies plurimi Ianizari apud Al Maghiari prope montis latus conlidunt:
qui equis merebant , per conualles 8l colles lua explicantes tentoria ,
в: papillones varios. Begler Begus ad Tihemer conllitit Vitra liuuio
lum Amhat Balla in theriotrophium leu ferarium le contulit: vt nihil
praete'r сайта pallim ô: tabernacula conlpexilles. Atque vt omnia
саже dilponebant , minis pleni ac furentes: tamen fpreris illis, ne ter­
tio quidem ab obella iam arce die, portas claulerunt. Tanta vis animi,
а contemptus barbarorum fuit. Septima luce holiis aggeres iacit; tur
riculas circumagit: cuncìa praemunit: atque ex praediolo Hecyey biduum
fuo tonitru arcis culinam infellat: nec parurn nocuit; quod bene inftru
élus а tormentis venerat. Etenim tria inlignis magnitudinis adduxerat
muralla: quodlibet LV, librarum pilas fullinens: colubrinas vndecim ,
quae intra aggeres in arcem direëia latebant.- 6r confellim ita puluere о
пега explodebant: vt ìplerilque vulneratis, etiam aliquot beliias delerint,

Quamobrem defenlores quo tutius verlarcntur: vilum eli in exteriorem

arcern, egellis aliquot follis, cxercitum producere, 6r conliituere illinc
excubïtores. Tum vero primum holiis omnis generis tela per machina
tores contorquere,A d! globis funditus delere vniuerla conatur ;_ lulphure
d: bitumine compatftis едете : led egregius cultos Dobo,vt irrita omnia
M 3 eua
 94. ` RERVM TvRCrcARvM, .
euaderent, commodum adinuenit remedium. quiit ñabulorum teéta, fœ
num, ftramina, frumentum, & quae materia ad exardefcendum facilis e
rat, partim exuri , partim pecori copioiius 8: temere proiici: vnico foeni
aceruo, & modico tritici referuato: mox ciliciis & coriis crudis pafiim
l loca vobtegi fme mora : multa praeterea madida & humida , 'quibus faces l
relìinztgguantur,Y vt fuppetant, apparati. Ante omnia in parietc-s palatio
rum collimat ictus: fed murus ibidem tenuisvprolatus, impediebat ruinas
1111115:` 111 quo demoliendo vehementer fudat. Inde alteram partem 118—
greiïus, non minori conatu murum fimul non ita valïdum, ad portam ve
terem pertinentein„ aperit. In interiori parte Dobo «Sz Meczlrey Senatu
habito aduigilant: textis 6r terra foil'a pertufa obltruunt. Eadem quoque
fedulitate in exteriore cunóta ñunt : palos «Sz trabes in foramina ingerunt,
Vt hofti de fe non paruam admirationem fuis occurfibus praebuerint. Pau
lo interieóìa mora, portam regiarum adaritur: cuius potiundae íibi fpem
Iinxerat, Verum 1101111 hypogaeis GrA concameratis terra impletis, tor
menta imponunt: & тоге 101110 acriter omnia deturbant: vbi tum ex v
nius currulis bombardae diiTultu , Blalius Nagh fociis ereptus е11. Redit
1101113 intentius ad exteriorem arcûm :propugnaculum veteris portae cor
ruit: fed confeltim obielii ruinas reftituunt. Ibi videres iam perforatis
iniìare: diligenter, ne quis prodeat,. collibrare miliilia: miriutisque ma
chinis detergi obuia: proiecturas, coronas & pinnas decutere: atque cun
éìa oitendi extrema: 11111 per noéilem indefelio labore hiatus quoquo mo
do reparall'ent: taiitusque furor conreptus hoftîbus fuit.- vt opus Ahoc tor
mentorum tredecim` dies infuete continuarint. Videns autem noítrorum per- `
tinaciam­, & haudquaquam rem ех voto fuccelTuram, attentare animos ,
& ad deditionem inuitare., pollicitationibusque implere inllituit: idque 1i
teris ad primores diligenter & amice perlcriptis agit: quibus noiiri ex le­
ge non refignatis, fed in ignem abieéiis earumque fumo tabellario excrucia
to , re1110111
Ea 17111610 , inque>
Yvehementer foiTam
commotus deturbato'
hoitiuml ‚ „штатам
animus: „оп соппаьпт.
non tormentis rem geren

dam , fed acerrimis infultibusincumbendum decernunt: ita fore , vt uuid

defeniores valeant
Addebant illis , confertis
animum , & noncontinus armis
pat-um Gr manibus
inuitabant ruinaefacile сонной-ать
aliquot­ ab ipfis

’ 1am
 NARRATIon HISTORICAL: ~ '9,5
iam f'aäae , fr confertim ac tumultuarie inuolarent.` Quatuor enim nor. Га
tis tutae exñabant: deñruéìio palatiorum in arcs interiori: altera profe т—
gularem turrim: tertia fub Bebekiano :quarta penes propugnaculum vete
ris portae: cuius turrim cum exteriore poftulaY mire euaftarant. Sed quan
to ánipliores Шаг patebantstanto magis Bornemiffa , renouatis cufìodiis, mi
lites diuine folatus , excitabat.- fecuturam proculdubio iam iam faeuam op
pugnationem: fed Deum arifore in omnes caIus: quod pro falute patriae
atque religione certarent.. In fefìo igitur, qui D. Michaëli tribuitur , hitc
ef't , vndevígeûma die obfuiionis , intra munitiones à fuos aggeres поди
‘ XXVIII. cohortibus conduétis ,tantum НОШ: clamorem ¿l tumultum edit,
a Palatinis praefertim partibus , vt vel fola horrenda voce, qui eos nunquam
nofTet, incutere metum poffint: exinde arreptis ad gerendum leufbus Гса
Из,сег1гаг1т inftant ruinis: fed re infeëìa perturbati non fine caede, latebras
receptant. Tum Georgius Gyulay fimiliter fclopeto de vita migrauit : quo­
modo etiam pridie eius oppugnationis Thomas Polyky per lanizaros ех
НпёЪцз eraf: Capitaneus is Borfodemis fuit ‚ longiore (идиш vita: cuius
vigilantia, ad angularem turrim , de terra {На iníignis moles congeíta ¿t
defenfata mirabiliter fuit. Huius,virtute focii addutîti, ad quam concidit
turrim , ex eius cafu & nomine Polycanam femper гостит, quam praecî
pue hoíìis impetebat. Ac vt Turcae maximam vaítitatem moeuiorum ha
buerint propol'itam: nunquam tamen'ad propugnaculum ipûui portae fu
rorillorum решат, veten's tantum molem inuadebant. Continuo :uw~
cohortibus foli cupidius infidiati funt: donec ibidem fupra portam evade
rent: atque ex occupata turri de nof'tris aliquot toilerent. Quorum eo 10—
ci numero confpeéìo, prudenter Dobo седа: ‚ Gr intra aggeres fe coniicit,
Юрта quos iam antea bombardas eduxerat , muros confcenfurus Потам.
Мох in hoftem omnia conuertit, qui in turri fuperb'ebant: muros disiîcit,
à ita vniuerfa turbat: vt complurimis illorum interfeéìisv9 non paucibribus

leefrs , retro aëìi, in сайта confugerint. ld temporis Emericus Nagy ‚

fecundus'peditum duöior , ex geminato vulnere cadit: ipfeque Peten in
pede laenus, aliquandiu decubuìt: cuius locum integer Frarcifcus Vftez
tuebatur. loannes quoque Pofgay tum occidit. Dum haec vtriuque tam
» ardente-r fiunt: Meczkey metuens fubfecuturnm longe maiorem impreiïio
nem;
96' RERVM TVRCICARVM
nem.; ex tempore fubitum militem in arce inferiore dilponit: nec iplum
metus Гей-1111. Summo quippe mane `holtis redit; Oppugnationem grauius
vrget; qua in meridiem extraéla , vtrinque multi Occubuerunt: fauciivero
de noltris , non line gemitu , peritia chirurgoium curati fuere. Finita ita
propitio Deo ardua prima oppugnatione , confert le Meczkey ad exterio
rem regionem : quod Peteu nondum omnino conualuerat. De deditione
hic rurlum ex improuilo Ballae litteris , Gt per Andream Saray тат:
amicitiam pOtius , quam vim luam, defenlores experirivelint. Sed necle
¿tis litteris , atq ue iis conuullis , earum dimidium nuncius in vinculis депо
таге cogitur: igni reliquum dicatur. Exaéìis aliquot diebus , де nuncio
cultori-ia liberato exquirunt ‚ quae lententia fuerit litterarum. „ Tum ille,
„ leri'plillel Arczlan Begum , li le dediderint , habituros Imperatorem be
n
nignum , Gc qui Omnium iniuriarum memoriam depoluerit .­ de hac ipñus
71
fide neininem dubitare debere, quod Oblidem idoneum ellet tlaturus :
a’
& li quid iplos Lofontii calus moucret , non alterius, quam lua iplius
п
met culpa , qui ad mortem infeltus elle Пса voluerit , mortem accerli
‚а
uille credant; quodque amplius ell , Omnemque abiiciant metum , luum
as
exercitum Ballam retro ad tria milliaria abducturum;ac livacuam omni praeli
dio arcem relinquant,in planum eam deduéturum ; ne aliquando ex
99
’a
ea le nocere vllis partibus voluille fulpicentur; cunéios Agrienles , mili
tare li Caelari nollent , `farcinis , vita & fama incolumes inluper dignis
muneribus audios climillurum; ablcedant modo pertiriacia; potentia ,
¿tfuturis ex victoria malls leniri animos patiantur:~implacabilem elle a
„ liter in expuqnatos Caelaris itam. „ Bona in lpeciem Verba, at fallacia,
mitigare fortillinum quemque potuillent: nili longo vlu d: perpetuis dofii
exemplis, a Conltantia demoueri nequiuillent. Vbi Turca, intemuncio ri
tento , morafn trahi , 81 nullum libi reddi relponlum vider : acrius tormen
ta Palatio inhihet : Praetorem quoque vrbanum multis aliis laelis, conficit;
vbi in locum' Кепду 1111Те61и5 ей quida'm Stephanus Hegeduus , quem
perlidum deinde 8: cotnprehenlum, digno lupplicio puniuerunt. [s enim
iper quoddam forainen . aliquot coniuratis libi allumptis , crebras Omnis ge
nerisivoces ac promilllones ab holtibus profecias cum haulillet; res nouas
mouendas & profugiendum cenluit; quo praemiurn'rei fortiter in holtern
` . ­ a le
 NARRATIONES HISTORICAE. ‚7
а fe geiiae pofiularet, & repulfam fceleri praetenderet; Atqui divinitus re
illico patefaéia Dobo & Metzltey aduocata concione ‚ crimen quaeri iubent:
Gr coniuratione elicita , ipfum auéiorem pro medio foro fufpendi :reliquis,
afiines tam horrendi fceleris, quot compererunt, aures praeciduntur. Quan
tam per Deum ,vnius profligati hominis confcelerata mens vniuerfae Hun
gariae folicitudinem ac meturn importaiiet , nifi diuina tum quoque ope
perniciem diuertiil`et‘.2 In illius nequam locum, ne iiatio vacuatiiet,Emericus
Pribek fubliituitur,homo bellis aifuetus: cuius fides hoc maior in omnibus
eluxit: quanto alter minus in defenlionem animatus erat. Quarta Ocio
bris horrendus ex puluere cafus noiiris accidit: quo haud parum hoiiis
exultabat; & fuarn fore Agriam plane afiirm'abat. Puluis enim forte flam
ma concepta , magnam facrarii parten1,in quo aiieruabatur, vna ¿t ruinarum
farta excindit, rnulto'sque in eandem lcalamitatem traxit: .fquo Paul
lus Nagy, Georgy Bathori Capitaneus cum aliis ocio disieéiis periit;
Georgius Horwáth ob manum auulfam non diu fuperfuit: molae e'
.tiam , cum iumentis fecluiis & rebus in facrario precioiis , abfumptae.
Quis enim tantam ignis vim compefceret , niii cumulare periculum те
lit? Hand exiguus noiìros tum pauor incefiit , quod rem ex острой
to fieri non obfcura fufpicione colligebant. Igitur fcrio ad certamen ie ac
cinzunt: ii proditio fubiit , vltimo ie periculo cafuros , aut datum prohi
biturosî Eiicit fe Dobo ad cuftodiarum loca: vtque tot fortiu'm mifera
` bile fatum confpicit , cunéios eodem euocat: pa uidos claua cogit: fuui~
liter alii qui cum dignitate praeerant , ad excubias diicurruntzmilitesexl~
gunt: atque ipii conlblationis egentes , intrepide fuis metum excut'unf
A-idunt, parum aut nihil pulueri deceliiii'e: cum tamen viginti quatuor va
fcula correptafuerint: etii antea de materia pulueris ita profpeóium fie
rit, vt eo cai'u nihil diminutum iri contiaret. Ex reliquiis pitirini dua­
rum molarum, vt farinae copia íit ,'vnam infia'urant: ad ruinas autem ео
infortunio editas: qui omnia'reiiitueret , Benediëius Sigiinrundus eft'datus:>
_ in eoque celeritateiun multum profuit, Hoiiis quia videt ‚ рег quondam
foramen noiiris exitum «Si regreiium dari : fine intervallo in medizim par-~
tem globos prornittit ‚ enque ‘ccmmodiiate atcet .­ ied nciiri ima muri
cuniculis adaóiis fubeuntes , non minus commode , qua fe eiecitnt rece
N ' ‘ vpien
`93 » aanvMTvncr-Canvsr '
ptèntq'ie, Графит apcruere. Vbi Turca inlignem ruina:n,quali defertam,
¿ruoliros , quod non ita apparebant, cellule putans; contentius «vndiqu_
tormentis agere, prope aedes Maioris, vt vocaiit, Praepoliti ; vallum pro
`iicere:ec>tria maxima tormenta adducere; paulo infra propugnaculum ex terra
com portatum , ab occalu turrim cum aediliciispalatii lateri bus dellruere; ex regia
molem carceris verberare, tanta vi àluccellu ,_iam vtprolpicerein forum potues
rint,fornicumque tabernas exurere-‘verum incendio per nollros extinóio, fora
minibus propugnaculi ouinis pellibus madidis obturatis fartisque , ¿t vnde pe
riculum metuebatur , contra federn , Avulgo Regiam no 'ninatam , aggere
conlirudtozlabores illorum vanosdrl'pem fsllla'n reddiderunt. Iam holiis in val
lum excelleratr lizruétisque ante le lcutis progrellurum opinabatur : cum lu
f bito repullus per foramen , ad fundamentum a noftris, vt dixi , ellraéluzn;
nequein caliris tuto illi ede licuit. ln hacdiilurbationa lcutorum praeci
pui extiterunt Colomanus Portolab cum Philipps Demetrii: quorum ille
faucius Michaelem Galparith lubmilit.- fed is quoque pollea lclopeto e
uanuit. _Ne lolus igitur Philippus periciitaretur , addilus eli illi Ioannes
Zulrany. Turcae interim ab aedibus Herzey follam. nil legnius lub val
lo cae-Cain ducunt; eamque valis repletis praemuniunt.' vt igne muros dis
iicere , noliris nihil lulpicantibus, valeant. Manc- tamen quodam dolum
fuum exullis lepibus , ¿t fumo vane lulcitato prorlunt :ad quos noliris qu ia
non liatim bombardis penetrare dabatur , faéliis operole ad eiciendos globos
foraminîbus , iisque pariter latentibus , holiem igne obruto expulerunt. Ni
Ahilominus tamen ímpetu in terreum 82 valium illud opus fadto , continuo
id infeliarunt: leptorum llipitcs & palos excindebant: quibus euullis , va
la etiam lubuerla maniaque llernerentur. At nollri locis fubmotis, cate
nas praetendunt , holìemque coeptïs inhibeut : eodemque tempore, vt omnia
lccuriora lint, fupra portam arcis interioris d: oppidi aggeres,'&tormenta
conuehunt.' adeoque prope iplam portam de muro parurn _abducunt, Tur
ca nihil minus le exercet, feruet, inlane de folli; aliquo modo complexi
dis conlilium init; ideoque valium contra propugnaculum , quo nollroruzn
tela impediat,conftituit primum:m:>x audacillime in turrim praetenlis maio
ribus lcutis , Cochleisque egreditur;atque dum lub tabulatis protulis latitat,
ô: minaci fclopeto ,1 li quìs prodeat, expeéitat , insornode delenloribus in
' hiat.
 NARRATIONES HISTORICAE " 99
hiat. Vt adniti hoitem noiiri extreme vident; machinis aduncis ¿t lupis
corium proieéiurarum & tabulatorum autilunt ; ac feiten'er ab haiìilibus ha
mis catenis, operas hoftium prompte excipiunt', perturbant, faccos
tumentes & dii'tentos eruunt; denique tabularis illorum pice 6r feuoillitis,
ignem addunt comburuntque. lbi Turca dolo fuo fruiiratus, cautius ali«A
quid moliendum arbitratur, Magno pecorum fudore iiruem materiae feóiac
comparar; ctrllies frequentes centra arcem ‚ turrium modo, accumula; ex
’quibus in Bebeccianum ie eilundat. Hinc per foramina гамма murum
protrufis , ¿alignorum fruìiis eied'iis , eadem foramina .iaccis tuigentibus ob
riruunt; fed illis culeis ex агсе remotis , ¿t patefacîto iliorum perfugio ,
molitiones Iiberius cernebantur. Ргоре eadem loca bombardis apta , caefae
materiae in fofiam multum proiiciunt , vt per ilruem facilius murum iu»
beant. Sed hic quoque dolus incendio mire dato elufus ей ; ti quidem Вог—
пстШа minutim disiecta cremiola, & ligneas tegulas, farmentofasque in
uafcula cum fclopetulis incluíit; deinde paleam pice, iulphure &feuoim»
butam in materiem deiicit; aliud {tramen axungia (it lardo compolitum fu
peraddit, accenditque. Ibi Turcae ignem dum conantur prohibere; ab
concluñs intra' @aicula fclopetuiis diueiiati , intra 4_colles regrediun
tur. Exacerbatus inimici furor то inuento fuit ; ­’omniaque extre
ma tentare contìituit. Eidem itaque propugnaculo grauius minatur :_
nec non parum ex altera muri parte demoiitur : denique fulïofiione cur
rule tormentum quoddam ad marginem vaque foilarum adducit : fed
propugnaculo terra folido nihil obfuere. Hic aliud idem Bornemilia ,ho
то pariter ad omnia infirucius, comminifcitur, vt de foiia hgliem airi
дат. Rutas vehiculorum rapit : harum marginem aileribus obicéium., cla
vibus velut fclopetulis minulis , ludicriique quibusdam obducit. ’ES dein'
de amplum liànorum prneiegminibus, addito fulrhure ас` rice finiliter
explet: quae in propugnaculum fu'blata & accení'a, in foiinn dctrudi,.ntur:
vt dum vas iune volitare hoiiis miratur, crepitu inditarum clauiimf ob
icéìo periculo, excedere clamoius lit со aétus. Qua ex re aduerium БЫ
Deum , & поп ocioiam Mahomethi iram colligebat.- dolurnY hunc non ab
homínibus fed aliunde profecium vanus fufpicabatur. Nihilo icuiiliius ad
portae propugnaculum reuerliiur .­ 6r cuniculorurn iubficlio ad muros lub
" N 2 ' v re
 ICO RERVM TVRCICARVM
repit: vbi foraminibus apte faélis, Ianizari ncque globis, neque pul
ueri pepercerunt: halìulas quoque pilas amentatas impellebant: porta
que i'uccenla difceíl'ere. Sed quae fecerant illi foramina, noitris poiles
in opportunos vfus ceiTere. Etenim bolides ignitas per еа exercentes ,
multorum extrema cute ablata ,dum illas praehenfant, ac eripere cupiunt,
manus amburunt. Id hollis admodum aegre ferens , magna indignation@
omnibus потов diria d_euouebat : fed hi rilu «St cachinnis eius execra
tionem auerterunt. Meczliey nunquam ociofus, eodem venit: atque ar
cis dolofam igne fubuerfionem veritus,quodY quidam olfecerat.- contra 1119.
шт cuniculos ex difciplina follores adhibet: qui vbi ad holtium dolos `
penetrant, non illico eos adoriuntur: fed modico irxieruallo 61 contiguo'
reliólo , per medium ventrem Turcicum magiitruna ¿lande feriunt: quo
illi vilo ‚ Medet, Medet, clamabundi aufugerunt. Нас quoque iniur'a
<nwoleliil'lirue accepta, in propugnacuium omnes neruosintendunt: \bi quod
parere viderunt, ignem in lepra & aruudinacea couiiciunt : quibus com
pelcendis Meczlrey tubito adfuìt: nec ltrpere Hamam eil panus: nol`tri
ex aduerfo
ólorum non pariter
ceduut 0111111
, fed genere
fuáaut milïiiìu'm
potius ac‚ iniequuntur:
1аш1те & globi forma eili
& praeiertim An~l
dreas Baliig, cum Paulo Syn-mai, & aliquot ad muros, vnico de fuis a
millo,> trucidaut. Omnibus ita delperaxis, denuo Turcu cum Agrienlilius
de induciis aut traditione per literas agir, oiat , minatur, promitiif; led
frullra.- fiquidem literis illorum ex 111018 dilcerptis , nulla vnquam eos
refponlione fuere dignati. Aliter igitur perfuadendum cenfuit: Graece ‚
Latine, Hungarice, Boemice munera 6: libertatem pollicentur;` fuhedu
las quoque diuerlis linguis exaratas lagittis immittlt: quibus fortitudine
ncl'trorumôxcuñodia collaudataßati: iam 111111111 fuilTe {igiiiñcatiquidipforum
valeant animi 81 vires, <leclaratum.- igitur iam fe dedant : quod libi con~
Ret, pulueris ù commeatus inelie magnum dimeultatem: rogare fe iterum
ас tertio , ne fe perditum eant , а caecle abftíneant: Ceteroqui , ñ
in manus vinili perueniaut, crudeliter ad vnum iu'terfeflu'n iri. Hu­
iusmodi voculis ne aliqui deluis caperentur; Praefeéli arcis tympa
nis, tubis/ac
l. toties tormentorum
expetitum refponfum intonatiunibus
1101115 vnquam abablìulit:
auribus eoque
eas auerfunt.-
nollrorumnec
a

nimi
 NARRATIONES HrsToarcaE. ют
nimi colleéti magie niñ lunt; etli non parum ­a tot rnlnr's рейсы]? lub.
etat : пе fcìlîcet fumma vi copiarum , noltris pene fellas ,ille in arcem in`
vOlaret.' Quippe hiatus praecipui, vthoc quoque dicam , illi fuerunt : vnus
ingens apud portam arcis interioris: alter non minor inter nouum & ex
terra illud faétum propugnaculum: tertius penes carcerem , cum leptorum
cxutlione ad nouam vsque molem,cum aliis ibidem: quartus murus eodem
lOcO Itratus , quo propugnaculum arci iunqebatur: quintus propugnacnli е
carcere мы ¿t palatiorum deualtatio. Sextus , vbi murus exterioris arciS
ad Alexandrinum vsque, vna cum corona Bebecianae arcis procubuerat ;
Septîmus, quando Bebecíanum & antiqua porta cum intercedente muro
prociderat. Hae omnes inuitare holtem ruinae , nili Deus noluillet , ad
producendam Oblidionem potuillent; led-qui Deo lidunt, Gt nihilominus
quiduis amore luorum audent, eos deleri nunquam videmus. XII, 0&0
bris , poll interinillau requiem , iterum le de Operibus commouet holiis;
ac renouanlam Oppugnationem extrema contentione ac virïbus, ex vtili
tate fore ducit. Ante Omnia viginti oéto cohortibus in propugnaculum ve
teris portae ,le cupidius inferuntgquod antea igue l'ubieci'o ea'ndem portam
conllagralle viderant: led Meczlrey iam dudutn lapidibus ac mediis colu
brinis ea communita , ingenti alacritate expeétibat. Hoítibus igitur cœ
ce ingruentibus Meczkey ‚ fuis ad memoriam priliinae virt'utis reuocatis fel
fts íntegros так; ad Occurfum tímidos fulte compellit , Oamique genere
telorum , vt vim pellant , cohortatur. Q-,ia in oppugnatione, prout impe
rarat ,le inuiéte , iplemet lapide iéius,gellerunt;quem ­luppeditarit aliis a- `
nimuin ,vulnere tellatus elt. Ех altera parte hoîiis in terrenum propugna
culum ilenuo ligna infert; centum equites ad munitionch illam de carcere
faálam ahlegat , vtque in ruinas excedant lanizari & Sagittarii , diligenter
collaudatione accendit. Hic eins impetus extremum Agrienlibus malum at
tulillet; nili Dei beneficio lecus rem cadere oportuillet. Nam intus qui
locum tuerctur, nemo fuit; quoniarn tt'nc Dobo alibi milites ad virtutem '
lolëcitabat. Ne iqitur locus vpericulo maximo ab hollibus caperetur ; Ioannes
Zrilrani cum Ioanne Pribecov tempore accurrunt, lupra ruinam hallilibus a
uide inlilPunt, remque lelicitcrltiliinuere. Loniequitur plurimus hollium
clamor quali triumphantium ; vexillis-patentibus ruunt deuuo; {шит in
N 3 ‘ mu
 д

los RERVM TVRCICARUM.

muros, oznnia conantur obfidionis'pertaefi. ed fi vnquam antea, hic cer
te aderiurn certamen experiuntur. Nam Peteu propugnantium ibidem nu
rnerum aufterat, d: Iummam vim. adhibuerat; ac tegulis hamatis, Gt late
ribus , Si: malleolis , ¿r plumbeis ad obiiciendum globis, absque interquie
te , донес reprimerentur caedem cumulabat. Dum ifia fiunt , Dobo fefe
in lucem profert: oculisque in monimentuin ex carcere faéium , (отсев,
frgnum forte videt deietf'tum. Alio igitur arrepto, Stephano Nagh illnd
commendat: qui non multo рой ibidem fclopeto exipirat: quo caiu etam
a Dobone deprehenfo , tignum lapfurum corripit ; ас pediti cuidam
gnauo tradens, Stephanum humari ex pietate curauit. Ео ipfoterrr~
pore oc'to figna hoiiium in Poly-kianam incurrunt; quam Bornemiiia,Zol­
tay tum aiiquantum laefus , ¿t Figedy magna iniinicorum firage tutaban
tut. Quos contra iili dolo , vt мы; noiirorum timili arte vlcifcantur ,hu
îusmodi vtuntur; Hniiilium oblongorum- ac teretum extrtmitates orbibus
ferreis praemuniunt; quibus exitantibus, vacuum intra circulos locum mi
nutiiiimis ciauis replent, bisque iniiruéii,ad oppugnationem procilrfant;ne
que tamen eo inuento profecere. Pauciiiimis enim laefis , aitus noiiri ca:
неге didicerant. Шт! certamen in quam maximum ferum diei continentei*
durauit: quo etiam ad priiiinum decus di fpem viéioriae obfeiiis multum
accefi'erat. Die prorrime fequenti omnis generis ordines vndique hoiiis
conuocat , hortatur , imperat g vt fe ad vltimam oppugnationem acringant
atque hac vice digna fe iiipendia facere oiiendant. Мот: hand fegnîus
tota поете in Ratione perfeuerando , aduentum illorum parati , feruitutis iu
gum auerfuri , praeiiolantur. Tum fubito ftrepituör clamoribus , quo ma
gis terribiles videantur , fuo more fublatis , aduolant; 6r aerea tympans
` ingeminant, In quos noiiri confiantertormentis agendo , plerosqueinter
' ficiunt, atque agmina eorum diuidunt. Conceiiit Dobo ad ruinam carce
ri proximam ; frmul capii arma , cae'dem facit, ipfe in manibus ac pedibus
vu'lneratus , eniiferum fuum amittit, Remiifo clamore, totis viribus in pro
pugnacuium terreum contenditur; quo animo eius iiatim deprehenfo, Do
bo milites confirmar, 82 ad comparandos lapides, quibus poiiremo nosea
tur , dimittit. Tum vidiffes foeininarum etiam praefentem animum , qui
Iapidibuâ hoiiem reiiciebant. Adiuuit tunc feiios integris ,Peteu , qui iigno
Bu
 NARRATIONES HISTORICAE. _log
‘Budenlis prae.rdti aureo ibidem potitus eli , in hoc arduo certamlne Та
lentinus Papa concidit; alii etiam а caede non ablinuerunt , донес ipli
quoque confeffiidlint. Ibidem plurimis Ianizaris Beliicecisque interfed'tis ,
Veil Begur. vulnus abflulit cruentum. Aliunde non minus in Polykianam
aduolant : tantus ibi furor eos tenuit: vt pills dolole inliruóìis praeter
alios iplius quoque Bornemillae dexteram percufferint. Sed hac letiam in
ulitata vi retruduntur :6r iplorum animi pugna infelici cadebant: quod рта
res де illis , quam nollris , deliderabantur. Vltimo coaéiis omnibus lignis.,
& viribus , quidquid aderat , coniunéìis perfundere animos vano timore no
l`trorum integra vi conati, eidem propugnaculo aduertunt. Sed prompte
а noliris vel iam fellis occurritur. Caula enim viresin milite iulia attollebat~
Quid enim ibi virtus Meczlrey 6r pracfentia non fregit г qui tells ignitis
6r mille artibus congrellus , holiium ingentem numerum prolìrauit : reliquos
in сайта exturbault, Non oblcure circumferebatur, tot cladibus acceptis,
Amhatum lachrimantem in Aly Bal-lam ,grauiflimev inuedtum , quod le in
hanc infamlam locium adduxillet ; longe aliter 'h'abullle rem , quam ille ia
tflabundus allirmarit; nemineni fore,qui aduerfus tantam vim & apparatum
Caefaris'vel hifcere aulit ;Se , Agria cuiusmodi caula (vt ille nominarit elena
ritque) d: ouile fir ‚ expertum; nusquam le in tales infantes incidille :,wiui
arma tam lcienter traélare, omnibusque calibus obuiare didiclllent; pluri
mum ea leidione de armis & virtute Caefaris demptum; dilcedendum
caftris adeo ignominiole nunquam ratum. Finita hac polirema incurfatione»
quidam de hoilibus in haec verba,vtnoltri exaudirent ,prolaturfL/mdocas А
¿rien/ÈS , acßrcnuos k/êmpi'rflitelinr. [Шт ф, qu с г! iam тот mrtimris : ali/Ecdl?! r11-mis,
fü’ requis/lits: relinquere еда/[га unlimiqu qllan [т пшсмйтёгашт 11n/iro „то
fufrit. Sell zamen аппо hillq'rfnti rx hyberfsis leur refirrr'muslm/lra Inner amplio
т го: Шут тис Ö’ igiznminiam 'ulti течет/пиит Наес qtrodam prrlocufo ,
nlhilominus tormentis omnia quatièbant,&\'afre шпагами; Folicitus Do
Ьо de iis, qui in Polykiana manlerant , vt illi haberent , priemm luum Chri
liophorum Tariauinum iftuc mittit; led is inter eundum globo interceptus
perilt. Finita hac . vt Iciicîlum , ardentiflima pugna , qua in dilrrifren
perllufïium iri ncliros lperabant, derrimentum ac dedecus lubmoti accepe
runt ;nec renouandum impetum deinceps putarunt ,led in hyberna conceden
` ` ' dum
104 " КЕКУМТУКСЕСАКУМ.
dum; Id quidem non obicure prae fe ferebant, noliri tamen non incredu
li 'femper , dum praeter fpem infolenti clamore atque fremitu fe commoue
rent, atque in Fel Nemeth cuneta holtiliter fumare viderent ; mox de о
peribus abduci tormenta & machinas animaduerterunt. _Q’uos e veliigio a
pta occaiione quidam infecuti ad diripienda сайка, omnis generis praeda`
onufti, magnam etiam vim pulueris noíiri ademerunt. Fadem noéte fuc
cenfis caitris, Sr multis ibi notti-orum metu impedimentis reliétis; exer
citum comminutum BalTae tremebundi Peñum veifus dirigunt. Quorum
difceliu noltri nihil elati,quod fubcß'e dolum rnetuerent, dum rapinis ¿l
incendio cuneta miicent :quisque in fuo loco & fiat-ione , explicaría Tuf
carum ñgnis, iisquelacelïentibus operiebatur. Sed omni apparatu longius
progrelii , deformatis agris reliqua cura потов penitus liberarunt. Вспе—
ñcium hoc thinem laborum , quia diuinitus accidilie noíiri agnouerunt,
precibus ad Deum 'vulgo indiéiis , etiam ad vulneratorum leélos, чью
rum amplius ducenti ítrati iacebant, linguis 8: animis Dei gratiam profel
Шиш. Tandern congei'tis holtium XII. mille globis , eos cum fuis tormen
tis apto in loco condiderunt.> Illico de praecipuis quatuor,Ioannem Way
da, Georgium Vitezi , Andream Somoghy, & Albertum Kuefegy ( Кб
fzegy ) aliis duobus additis , ad Regem aureo vexillo, qui gaudium nunti»
ent , praemitunt, quos Ferdinaudus clementer exceptos , 6: in Iingulos
centenis aureis donatis , fericeisque `l`uperadditis collaudat. Eam laeti
tiam Rex cum Nicolao Olaho ‚ nunc Archiepifcopo Strigonienfe , at
que Mauritio Saxonum duce comunicauit. Legatos Agrienfes idem Prae
ful tine muneribus non dimill'urus , praeter alia iisdem , quotcunque vene
rant, inaurata pocula hilariter contulit; Eosdein Mauricius quadringentis ta
leris liberaliter auxit. Dum hi abl`unt , coniiantia & rerum geiìarum gloria
Dobo celebris ,` Stephanum Fekete cqm aliquot non minus impigris ex
ploratum mittit : vt holtem confeétando, hyberna obferuet. Quod ille tain
celeriter & audnéter confecit.' vtpreciotilli nis quibu sq; fpoliis , quae in сот—
mune diuiia Гит, relatis ‚' multos fub hafta \auc'iionatu`que vendiderit : plu
res caeciderit; in poteliate vivos habuerit д nomenque [ibi perpetuum confid
tuerit. ‘

f’ ‘ Fi
 NARRATIO'NES HISTORICAE. 10;
Finis hic fuit oblidionis Agriae : quam profeéloafolo Deo conferuatam
nemo negauerit: quod tanta vi reiecîa ,tot praeliis infelìillimis , de 1101111:
trecenti tantum deliderati 11111; 1101113 vero nusquam , tot locis expugnatis,
maiorem feníiile cladem , fit que-Rus. ‘Мох Diis fupplicationes & gra
tes ad omnia habitae puluinaria. Sed vt paucis, quae conl'ecuta fuere, ad
iiciarn: foluta olwíidione , a Regen: Praefule fuo Dubo exorat: vt ех
11а11111з tot laboribus onere cullodiae fe liberent: & reditum ad fuos clo
mum itionernque concedaut, ­Quod Rex eius virtuti“ largitus,Agriam qui

eiccipiat , aliosque praeficiat, idoneos , Sfortiam Pallauicinum cum man'l

dans ablegat.l Cui Dobo claues tradit; ac pro arbitrio Cunéla difponere,
facile е11 ра1Тиз. Sfortia neminem func ad rem tantam'idoneum illhic of~
iendens; Stephanum Meczkey per amorem Regis' & patrias obtellatur:
velit duos tantum menfes priitinum onusrin fe recipient-'fore vt illius vir
tus hoc magîs exornetur. Quod ille admilit. Elapfo igitur altero manie,
Gregorius Bornemill'a in illius locumrfuñìcitur: & Banatu Aprienle decora~
tus , с1аиез-ассер1г: huicque vfocium curarum Paullum Sarltandi adiungit
поп mmOrlbUS aufls hominem: quorum indultria nunc res Agriae cum laude
adminiftrantur.
о

Caeterum Ferdinandus memor inauditae fortudinis 6r conllantiae Agri-l

‘ПЙПШ 5 Stephanum Dobo Wayuodam Tranlyluanorum declarauit : aureum
prouinciae íìgnum illi porrexitzclementiam denique & non dubiam beneuo
lentiam obtulit: admonens, vt fpeéìatae virtutis memor , cum vius ро—
fceret , ñmiliter operam faluti patriae nauaret. .Cui Dobo: flbi vitam о.
Рсаге ‚ pro Rege atque' patria `omnia ñdeliter à prompte ageret. A.
Reg? alus quoque partim nobilitate ac pagis villisque , partim auro cumu
latis: vulgoque ab omnibus , qui diicrimen euaferant, liberaliflime ha
bitis: 1011 Stephano Meczkey fors in fruéìu gloriae inimica extitit: quì
Agua domum ad fuauillìmam coniugem , liberos & amicos profeélurus 8lY
ad Warlron pagum veniens ; ruPticis , vt fe in tutum profequantur, hu
militer compellatis.;_1“urenter,` non fatis cognitus, interimitur. Nam cedere
temeritate multitudinis ignominiol'um ducente, inter ipfam altercationem ¿î
conuítia , quidam nefarius fecurim fecundum frontem fortiíïimo viro infli
git : alii duo cufpidata bolide in vtrumque latus transuerberant, atque its
О C011'
 105 RERVM 'DVRCICARVLL ‚
confecerunt. Multos tanti viri calus in plebem exacerbauit: et line di
fcrimine caelr, poenam communiter luebant. Elus cadauer Scepulium pu
blico funere deportatum in D. Martini aede fepelitur : cOgnatOrumq;, & amico
шт luc'lu in iplum amor expromitur. Sed linem hic narrationi tandem
imponamus: ¿t li quid praeteriturn fuit ,aut pro dignitate minus polite Ob
res Gt nomina dic'tum ,venia detur.
/ . ‚ . i . .

` De. expugnattone arcts Temefuart Anno

M. D. Lil. Narratío, Auétore Ioanne Sambuco.
` Vita rege Ioanne in Zazebes (in Tranlyluania) funcio , vix haeredem
linl'antulurn a le infeliciter cOnlpeélíum , curae Monachi, Petro uithii ,
matrisque lolicite cominendat: amicitiam Gc foedus cum vFerdinando Va
radini ante duos annos renouatum, limul vt retineant , hortaturgůt vt multi
aliìrmant , li quae vis inimica externaqueingrueret,illorum laluti ac tute
lae , Solymannum quoque non defuturum addidit :quod ab illo contra Olli
cium ex foedere per internuncium Caroliquinti (vt ei conditionibus a Fer
dinando praelcriptis amicitiam priltinam omnino renunciaret , ) factuur vi
›
detur.

Fenntuaunvs cum inique tradita Buda Turcae , в: aliis munitiliimis

locis , impieque lecum agi f_entiret : cum ipla Buda Iazygum quoque regio
nem populolain, vbertate foli metallorumque feracillimam , DaCOrum vete
rum coioniam , vnde Graecis recentioribusl Panodacia ell dieta , recuperare
' conltituit. Dum enim ea gens vicina periculis , & Conltantinopolitanis in-I
lidiis Tranlalpinorumque ellet Obnoxia; atqueY per­ Palatinosleu Wayuodas
f fceptro Pannonico lemper paruillet : ne al`tu holtium , aut Odio perlidia
que tutorum infantuii in Turcorum manus aliquando deueniret: omnibus
modis de ea libi concilianda,& in lublidium'delenlionis Chriltianae adiun
gende cogitat: omnes amicïtiae rationes fOederisque cum praefeétis init.
Sed lquiet nonnullos ex illis lnis inde' opibus ac dominandi libidini potius
iinleruire , quam Reipublicae Omniumque libertati, cupere Obleruabatzdurn
ñdem Ioanni datant le per quaeuis pericula nunquamA relicìuros ia'étabant;
' qui
 NARRATIONES HISTORIGAE 107
qui a Turca excíto iam, egregie tamen fuerant illuíi , Lippamque ablega~
ti: Rex disiungit illorum foeietatem: ¿rad Monachum , qui Thefaurum co~
roxiamque & praecipuzm ciuitatum nobiliumque cîientelam pofiidebat , mit»
tit Nicolaum Salmenfem ( Salm) & Sigilìnundum Heberíìainium ,tot lega
tionibus fpeéiabiles, in conuemum ad Bathorem,vr cum eo quibusuis pro
milTis in communem falutem , amiciriam , ¿L diuortìum acaeteris pacifcan
tur: reginam cum puero in tutelam fuam , quibus pro dignitate omnia am~
pla «Szexpedita effet largiturus, conferat. Id traétari admonita Regina,iu­
Iidias & iugum [ibi puc-roque parìri fufpicata, metu Lippamf commîgrare
incipit: ас fe Monachi rebus nouîs, Riidioque mutato non magis, quam
Turcicae fidei pofie aíTentiri`, exifìimat :,dedecus fe nunquam tantum in Га—
milia fufcepturam vel laturam , vt ad peregrinos mendicatum abeat, 11710—
lumque abiíciat , corifìanter ait. Abitîonem parari Monachus docetur:qui
earn facilëretrahit: dum exclufurum fe ipfam cum hierede, f1 redire ali
quando velit , prorfus e Tranfyluania minatus eraf. lRedit igifur 111а поп.
fine fufpeníione de mutata fide Monachi, necefíitudînísque Germanieae:
cum Petrouichio , Pathozio , Anronioque Lofoncio rebus communicalis ;_
fine mora illi exercitum quinque millìum cogunt.-Aibam Iulïam occupantßr рта:—
fldio infident. Qua re accenfus oñenfusque frater Georgius, vrbem cum decem
millibus obfidet .­ per oéìo dies, nifefe dedant Gl ad faniratem redeant , graui
bus înterminatur: donec . quorundam procerum interuentu re compoflta ,
ab armis vtrinque difceíïum eff.' Haec autumno абЪа. Sequens bruma
cum fe fe fregiffet: conatus prífìinos vrget Georgîus : nec iam obfcure,
fubmifiis а Ferdinando mediocribus'copiis, Reginam oppugnat: coronam
que cuñodítam indicio amicae fuae clientelae Vieñam mittit, vehemen
tius hac molirione Petrouìrhius 8: caeteri регент, cauere ñbi vndecun»
que ¿t puero nituntur. Clariculum igitur, non inicio Solymano, qui 53°
Нарве Budenñ, vt opem illis ex tempore conlilf'oque ferret perentibus ,
iam maridarat.- Rafcianorum Bulgarorumque nonv ’paruam сотками: та
пшп: oecurrendumque infidíis quamprimum arbitrantur, lSed Monachus
facile illorum vim Turcicamque obduëiis XX. millibus` nofìrorum, qui
duce Thoma Varlmcz conñigere .cum illis debebant, inhibuit. Verum
флаге vtrinque praelium non fit comniiífum,culpam multi in Monachum
О 2 сон—
и
 `

ma Resumervncrcaavrr.
contulere: atque etiam ob dimlllionem incolumem e Lippa Vlman Веди
impetratam, conlilii non lirmi fulpitione praebita, quibusdam auéioribus,
aliquot vulneribus confollus, nihil tale vnquam opinatus, vitam amilit :
ex eoque tempore Tranlyluania paó'tis internuncio Calialdo Bathoreoque
nouis cum Regina, in manus Ferdinandi iulle redilt. Sed haec alterius
funt loci: ad Temeluarum nos conferamus. Quo tutiora ab iniuria vin
diéiiaque Turcarum , quando ab ~eius patrocinio abducia Regina ellet ‚
cunéia forent.- ingenti numero bellatorum Calialdus fummae rerum prae
politus , fedulo prolpicit: praelidia murat; paliim reliituit conlirmat
que: cumque Stephanum Loloncium, nobllitate virtutumque exemplis
principem virum ‚‚ fide nunquam mota inteilexillet: cullode leu Wayuo
da Andrea Bathoreo in biennium conliituto,"Temeluarum , qui locus co
gnomine нише tripartito dilcendens;tertlam e dignitatibus Comitum prae
lidiisque Hungarïae obtinet; Lofoncii vigiliis atrribuit. Qui qua erat mo
`dellla , imparem licet tantis le curls vlrihusque propedlem aduolaturo ho
lli non diliiteretur: amore tamen patriae , cui le tutandae poll Deum in~
primis in lucem editum, totqueexemplis ac periculis probatum , intelli
geret: allumptis lide libi Gabriele Pere'nio , `Nicolao Bathoreo , Simonc- .
que Forgaczio, duobus item fratribus Hilpanis Duéioribus Campo vocatis,
lirenuisêz militiae alluetis hominibus, nulla le quouis cafu pericula pro
Rege patriaue cum his reculaturum poliicetur, thue hollem imminentem
a vicinis locis anteuerteret : multis vexationibus eorum ftarionibus ac prae
dls moleliiflimus, propter Tibilcum illorum culiotlias exiglt : crebris prae
liis fatigat: longe lateque circnm libi creditam ledem inlidias dimouet:`
quodque lint ad oblidionem inliituendam eius virtute cognita holies dim
ciliores, mirls artibus, laepe commillis Yelitationibus, elibratis quibusdam
a nexu Chriliianis , perliclt: piratis & myoparonibus plagiariisque rìPas per
purgat: mira fallacla intetflam rapinam elicitosintercipit. Tot eius facinO
ribus infeliis Turca in rabiem aclusßr quod Germanorum imperio , quae ille
dudum fpe deuorarat, concella vidit, aditus in Hungariam praecipuos a
lieno iure teneri, occludilacultatem aduerteretimperitandi: quaeuis tentan
da libi , 6r perlequenda extrema vel cum maieltatis Gr opinionis diminutiO
ne , duxit: non ferendum diutius ratus , cuius regni iam quinquies iple ро
_ ' tiundi
 NARRATIONES HîSTORICAE. 109
n'undi ergo fe in pericula deditTet, vnius Monachi aut foeminae dolis vt e
ripi cum ignominia videret. ' '
fr

Mittit îgitur Solymannus ad decus obtinendum , &ñnes propagandos

Begler Begum, cum fexaginta millibus exercitatorum „ ferioque , vt аГ
„ folet, iniungit, Tranfyluaniam iuri fuo adhibeat .­ ignominiam faéiam а
‚, 1115 quoque locis expugnandis deleat ; Lofoncium temerarium inauditaque
„ audacia coërceat, cuftodia nudet: viuum autmortuum ad fe mittat;
„ quod ni eiiiciat , oFfeníionem tibi propolitam & aduerfariam grauern
„ dignitatis certo fciat , muniisque fuis priuatum iri. „ Beglerbegus ingens
iibi onus ac periculoium impotltum non ignorans,ferro , igni , cruciatibusin
vtrumque iexum tibi viam ad conlilium Si icopum patefaciendam exiiiimat,
inñrma loca in itinere facile capit; ad Temefuari limites properat s quodgvt
quíddam metuat, Lippam quoque recipit: feieque ad expugnandum Lo
foucium curiofe accingit; comeatuum rationes & annonae praeripit: сайта
induitrie deiinit ; duodecim rotos dies, ­fed fruiira ‚ noi'tris aduerfiliimis,premit.
Ita que del`peratis rebus ad Feliak сайт remouet : ad Lofoncii fe laudes cu
mulandas feintelicem queritur; paratam {ibi eiTe Caeiaris iram, nihil dubi
tat. Nam obtidione liberati, illius Lterga acrius pcriequentes, & anim'ofe
­Vndique carpentes, dolorem Bego non parum auxerant.

Dum haec ñunt, conuentus Pofonium educitur follennis : quo de Tran

fyluaniae labantibus adhuc rebus", praefldioque ñnibus augendo , fententîis
deñniatur ; absque dubitatiône Temcfuarum cum maiore furore impetitum
iri .­ locanda eiïe попа praeiidia: praefeëiuras vel comrnutandas, vel con
fìituendas. Eodem accurrit Lofoncius , admirandus heros , nouo exemplO
Omnium in fe animos conuertit: varie ibi confultatum : multa neceffario
prouifa ; fed praecipue , vt Loioncius prouinciam adeo fortiter tutatam con
tinuer, Temefuarum gloriofe defeniet: recepturum illum aDeo praemia,&
poiteritatis memoria laudem : quoad res vfui aptas futuras nihil ei denega
fum iri: in diferimine , ii aliter fieri nequeat , ipiumrnet Regem vel libero:
illi praelio atiore, pericu'lum depulfuros ­' Е1Те in Daciae limitibus non iper-l
О 3 пеп
 по i RERVM TVRCICARVM.

nendum , qui fuccurrat laboranti , exercitum : ñdat modo Regis procerun'r

que verbis : nunquam ñduciae illum periculum fenfurum.

Salutatis igitur coniuge ac liberis,vnde venerat, eodem fe apto comi

(ат recipiat: loca
ria importet: inlirma bene
defenforibus arcemcommuniat: pecuniamlolicitus
Compleat. Animusl viéluique
ас necefla
dubius;
quippe qui antea nullam obůdïonem lubftdio adniilio commemorabatleiia­
tarn: quod Begler Begum honore deictflum; non tam facile quemuis ad
inchoatos reueriurum соплив, Loioncium que irritandum opinari ide-betet:>
in metu alios fore maiori , f1 quid inimice attentarint.
‚ .
His S т в P н А N v s demum perfuafus; omnibus БЫ charillimis poli
habitis; rebus nonnihil familiariter compolitis : in omnem euentum locum
repetit priltinum : delibatum laudis Y¿l integra-_e famae fenfum nemini leui
ter concefl'urus. ' Vbi ad fuos expeûatus reuifit, qui vices abfentisobie
rant: tanta omnes elïufi laetitia plaufum dederunt: vt fe eius duéllu for
tunatos, aulpiciisque nihil aduerli timere acclamarint: cumque eo non
modo arcem fartam
pias inlrepide teétamque
fufuros. ц praet'tituros fied exigua mar-1u quasuis co

Idcirco animis & fententiis libere collatis; a confrlio veteranis quo

que gregariis haud exclufis; quorum in manu iuxta vim & confilium eil'e
agnofcebat,iufraélos debilitatosque imprellionibus,& glandibus locos arcis ô:
oppidl тебе?! : tutiora a fcalarum appenfrone , & irruptionibus cunéla eñicit:
quod per captiuos ac exploratores ‚ alteram parari oppugnationem cognorat;
praecipue Amath Baffae callitlillifno 6: viu expeditionum commendato, o-­_
mne negotium conñciendum datum. Expedito igitur Amhat, qui Belger
'Begum per praetorianos in gratia Caefaris repoiuerat., fociumque adiciuer'at)
duplicato ferme exercitu ‚ aeneis machinis non globos paruos euomentibus
cen-tum, muris concutiendis paratis diioslecim г omni genere crudelitatis re
ад ТетеГпашт anlielat : caede ac libidine furenter , vt neros percellat ‚
laeuit. Pollicitus eratSoly'nannus, ii necellitas exigir; fu'omilïurum prom
pte ausilium: nulli periculo parceret , nec inlìrumentis bellicis : non deelTe
[ibi
___-.UWT

NARRATIONES HISTORICAE. nr
libi aliam manum , quae ‘Tranlyluanas aliquid copias mínitantes reprimant;
per Walachiam le expedite illas retardaturum, intraque limites contenturum.
Die igitur Ioañis Baptiftae , Amhat Loloncium cupiditate malefaciendi впада
tum intelligens : Oblidet omnes vias ; exclulurum eius орет praelentem ab
arce fperans , ad expugnandum le expedit: led antequam сайта rite deferi
bit , vallOs aggeresque parat ­‘ eodem Loloncius velpere cum aliquot luis ,
fiducia caulae Chriltianae, mirabiliter in arcem llibiit; allocutione nondum `
rObOratOs munit : lingulisque ad Operas certas dilpolitis , impauide tantis pe
riculis le OppOnit ¿recenlet diligenter l'Ocios: equites mille cum Oppidanis
numerati: pedites cum Hilpanis «St Boëmis aliisque mille d: quingenti. Ca
Ша Turcus ad meridiem lua locat: ad iiilidias Opportunitates emetitur,mox­
que circumfudit exercitum : dilicultatem haud contemnendam Obiici litu,&
inlellis concipit: quod Temeluarum lluuio Temese POlOniae iugis ad ex
tremum YVDaciae percurrente ,tripartitoque inlulas velut tres efficiente , ar.
cem cum Oppido aquaticoque praeli'dio ., ni aqua cuniculis aliaue arte aner
tatur, dilcludebat .­ follis commodis, tribus extantibus porfis , propugnaculis
duobus inunenlis eterra excitatis , alilumque tutum praebentibus, negotium
exhibiturum videtur. Haulto itaque lurOre,cupiditateque ambitionis Obtierlan- '
' te , in mœnia tormentis perpetuisque iůibus inlanit: Omnem adeo relicieudi
pertula moram imbreglandium adimit , per quatriduum, Vt ab ea regione ma
gnum lpacium aperuelit, mœniaque ad ruinam facilem concitarit. Qua eins vi
continua, noftri infulam deleruntgcalulas ex arce incendunt: haerendi lubeun
.dique ac tegendile copiam eripiunt; quod ex eo loco importuni elle poterant ,
ас facile mocniis inlultare; quomodo prohibere id paulo poli noltri non pO
tuere. Inde enim alteram arcis molem puluere ita quallarunt ; tam pettina
citer & impune ui Omni inltiterervt pene eam partem deiecerint,vltimum­
que dilcrimen importarint. Don Calparum eo loco exegerint; patefaétoq;
lpacio, lcalis appolit'is, quiduis egerint: nec periculo temeritas vacabat,
turbatique defenlores nonnihil videbantur. Verum priliino Calparus ani-l
то ‚ cuius egregia faóla neuro digne breuiterque commemornrit ; luos ad cu
ftodiam reducit; ltrenue periculis O-buiat , increpat , Orat ; nili perleuerent
m ’ RERVM TVRCICARVM.
tation@ milites, praeter hollium opinionem,ita animati ad ofñcium rediere,
vt Nicopolis Satrapam, non íine dolore indignationeque Baliae , `de medio
fuitulerint , mutuoque illi iétu , dum foramina Cafparus farcit , egregium
propugnatorem conñciunt. Vtrînque ob amiíTos focios oboritur- dolorgau­
getur Amhato , quod deititutus nitro & globis elTet; noftris , quod Тет:
пес vires , nec pecunia viéìusque fuppeteret , diminutisque tanto nume
ro, difñcillimam fore depugnandi rationem. Sed paulo poil vtrosque Грез
fublidii collegit. .Amhatus enim per Natholienfem pràefeéhim mille íntegros
equitesůzmateriam tormentis fatigandis acceperatî Lofoncius, quia in tan
tis curis ñdum fuum.Stephanum Deak emil'fum, oppidntim etiam Tho
mae Varliocz opera aliquot milites , pecuniam imperatam , corrogatnmq;
mira felicitate viderat importamm. Turca denuo operi inliat; nullis раг
Cit adminiculis; omnes vires in añecftum conuertît locum , vt Loioncius
in magnae portae eminentem ñrmamque illam turrim fe recipere fit соа‹
éìus, iamque per multam intercapedinem nudatos milites ad conůantiam,
diuina immortalitatisque fpe, fuo exemple oratiunculaque animarit, ìnque
labore demoratus fit. Inter alia confirmat , feii'os ac pertaefos molefìiarum
hottes fecelì'uros, non elTe , quam vnicam adhuc rabiem expeůandam о9
puluere mox deltitutum , aut ad tempus certe ab infania dimotum iri ;
Supereli'e autem 1110 negotio Deum , cuius nomen indefell'e futtlreturßìl`ll
in illo fpem locarïnt, nunquam falfos , vnico coelefìi duce multa millia
data neci; nec deferere facile [uam caufam iolitum , ne gentes ¿t amîCi
contumeliofe eis infilltent , dicantque : Vbi eff Deus eorum ? peccare,
qui plus Turcîs adelïe numina , quam Chriitianis , putarent; штат Г
qui opinionem qui contra voluntatem Dei quidqunm tyrannos роде 111011
tent, admonitos е11`е vel vulgatis per conviuia carminibus, ñdeles komni
periculo mirandum in modum exemptes ,fr quando frulìratî fmt preCibUS ‚
vitio in noltro accidif'fe ,Iimpatientisque morae animo. Durent егяо , пс `.
cederent maiis . fed contra audentius irent. Quod, tialiqui imbecilliores,
non corporis libertatem vitamque fperarent; patriae fuisque faltem fortiter
nauarent орегат ‚ nec remitterentl,repoñta elTe his mundi illecebris apud
Deum робота longe praemia , nomen , reliquam memoriam facinoraque
pia iugiqueluíïragatione culturam. Hifce illos & fimilibus diétis erigit ,
fo
 NARRATIONES HISTORICAE .113
fc-iicite rrr-nia denuo procurat,in синтез Tartes стат гати; in liationcs
prcmolitat,occilis viiîos,feflis reëlcs lulliituir, cures d'lllcullatesadxxxrx,
vsque diem inulëii perferunt. Quo obfidionis uniuerlam molem atquemi
nas le concitatas dum negligent, prcmfteque impetus euibrant eludunt
que :turrim intermediam commeatul opridanorum in arcem inleruientfm in.
fell! amittunt, inque arcemprofugiunt; hi penetrare inledlando contentil
lime operam dant: & parum luperelle dllcruninis rati , vnica le adhuc im
prefflone ell eéiurcs , quod tantoyere cptarent ‚ libi perlundf'bant: nili luo-4
rum , de quibus optim' quique perditum ierant , nullam ducerê relient
ratlonem , aclaque filentio conterere. Qnamobrem lubliliunt paruniper, ni
mis magno arcem emptum iri, li milites obiiciant, cogitantes: atque non
ignari , Caelari moleliiam accelluram , ingratamque viéloriam , quae tanti
conlliterit : ad pre-ces deditfcnemqne impetrandam ccnuertunt: пройдо
п‘пйз generis promiflis acres Ccmplent: ad collcquium familiare lalutisque
plenum noliros inuitant; iusiurandum , diplrmata, li dubitent, interpo~
lituros, cedent modo elle obllinati: praefentem occalirn vita libertateque pe ­
murent; clementiam oblatarn ne fpernantœlledluros tuta tide, vr eos cef
lionis nunquamçoenlteat. Tot pollicitatlonibus , oppidani dites тащит
fatisfadlum luo officio putarent, ad Lolonciim intercedunt , orant , oble.
crant : ducat ful coniugumque ratïcnem: cum praelertlm omnium lit oculis
teftatirrn , holii minimum ad potiendum rerum lumma deelle: propolitam
libi contra liberaliter 'opinionem iucolumitatis vitae bonorumque , ac nemi
nem iure indullriam fortitudinem'que rollhac illorum requiliturum, qui
tot adhuc exantlallent labores: Turcam paélis conuentisque in tutum le
luaq; prolecuturum. Viéius tot milerandorum ciuium lmprobis deniq; prfcibus
heros cum praecipue feptingentcs gie-bos non vanein leimmillos conlpex ller,
atqueunica le opprimi poile irruptione plane vidit: Nunquam ille Turcis
obediillet, quos femper fuille periuroslciebat, ni ut dixi,oppidanorum mi
lertus ftiillet. Deditur atx: excellionis leges`praelcribuntur, к! rebus' &
farcinis in currus elatls , inter eos medli oppidani , caeterl 'lurcls lepti
abirentl Progrediuntur ех ordine;\~bi Loloncium adhuc recentem animo,
nec vila metus lignilicatione aduentantem ollendunt , Amhat cum Be
glerbego eum ambit , complexum lilpatumqueobleruant : occaliones con
di
 \\

1'14 RERVM TVRCICARVM

ditionum rumpendarum captant: eius ñdum & chariliimum Achatem Tho
moreum , qui eniem praegrandem ad manus illi fuggerere folitus erat,a ter
go l'urńpiunt.. Quod heros acgerrime ferens , Puniceque fecum ac dolo
agi percipiens; excandefcit , ad arma fuos clamore obreûationeque reuo
cat: vim plagiatumque admiffum queritur,ac protinus erepta cuidam Tur
cae fica incurua, Sanczachum principem conficit,vlterius caedem cumula.
turus, ni armis caruilTet: 61 не quid amplius moliatur , aliquod vulneri
bus lethaliter accipitur, Iubetur ad Baffam reduci , vinciri ­' exprobratur
illi violata fides: ifidem non ita pridem aChriliianis in Vlman Bego fatftum.
cuius abolitionem praeter promilTa caede rapinisque morati 11111. Contra
heros canes cos , foedifragos , impios appellat:íibi confiitili'equidem Гет
рег fallacem illorum leuitatem , fed parcere aliis deditione voluifie: atque
_fl pofiit, declaraturum morte conl'tantiam , & in eos fummum odium3fe no
men femper vitae aritetiiliû'e: qui/:quid igitur in fe itatuerint , aeque fu
biturum. Non parum eius minac'bus verbis Amhatus commotus; 81 quia
per tot vulnera eius vitae Грез ekigua oltendebatur; abfcindi a ceruice
caput imperat: idque ab oliibus liberum, palea repletum, piloque aiñxum
circurnferri: moxque Conïtantinopolim triumphi in modum praemittit. Op
pidani feie excufantes, futurisque operibus , agrorumiue culturae idonei ,
legitima cum priuilegiis fuis domu'n re'nittuntur :reliqui ab obiidiorie mi
lites ad’ vnum mifere trucidati. Hic fuit maglianimi Lofoncii fociorumnue
calamitoqu quidem ., at gloria perpetuitateque memomorabilis exitus. Prae
cipuihorum Alphonf'vs Petelius , Kis , Campo, qui erepto e cuiusdam
Turcae manibus Chriitiano,durn eundem perin't, in Chryliu'n amne'n
temere delapfus,aquis fulïocatus erat. А 111111131 infignis BATTHYANI Faim xs
Stanislaus Stricelok , Simon Forgach, i-iuenis in excurrendo dexter Connel
lendisque holiibus mirus artifex: qui adhuc fuperltes ñnes cultodia patriae
tuetur: & alii non minus fortes , familia maiorumque agnarione clari :cui
Lofoncium extreme funt fecuti , pulchramqne petiere per vulnera mortim.
Ferdinandus. tantae cladis nuncio valde cum Caiialdo Bathoreoque territus,
ingemuit, apertewe cond iluit: neque tanti exe'nplioblitus ,ñlias eins
dem herois permill'ione omnium. bonorum auget: nomen vetuitiil'i-nae fa
miliae mafculae vfurpandum, velut maribus , concedit , eamque conditio~
nern
 NARRATIONES HrsToRIcAE. ' щ
nem in polleros eorumdfm producit: vt Lofoncii polleri vel quouis alio
genitore ex ñliabus eius prognati appellentur: ne cum occidione optimi, ¿I
_eius
tioniscognominis
exemplim folius
aboleri reliqui
queat. fraedariflmi
' Confccuta& eilглавам Lofoncii cafum
hunc ­acerbum propugna
Lip
pae quoque receptio , Quinquefcleliarum ac Soliniofli amiflio., eodemque
anrlo штата illa ad Palalltm EraimiTeuielii tirages de quibus alias.M.D.LII.

De 'oblidione Zygethi anno 1556. Narratio ‚

Auétore Ioanne Sambuco.
Polt grauill'imam & omni polleritatis memoria dignam Agriae defeiilio
ne'm, de Regis & corrmuni ordinum regni totiusque adeo Lhrilliani
'tatis voto ac fententia , internuncii & paciñcatores ad Turcam deliguntur,
Antonius Verancius & Francifcus Zay , qui obleruantia ¿i nxurteribus placa
ta Tyranni voluntate, rebus patriae fellis tandem requiem imretrarent»
dum hi amplius biennium abiunt,Thvigon Balla ,qui Budae id teniporis
praeerat, iniuriarum a fuis illatarum immemor de damnis, quae ipliaZy
getherlibus, Babocza, aliisque vicinis Quinqueecleliis locis accepillent ,
queritur: ea re non pacem oílendi aut peti, fed violari ius gentium ‚ нс
debitam induciis fidem, teílatus. . Qui quidem non omnino caullam ini
quam fouebat, quod vulgo Haydones a llipendio liberi , ex rapto
viuererit , multas hollium nauiculas interciperintglcd Rex ciusnrodi latio
­nes vagos ac praedones , a vi prohibere Vix cfnrn~ode potuit. Tandem попа
quadam permotis iniuria .de-cem millium exertitu ccaélo , Caros Vyuari m,
‘defeólione focîorum , capirur; Bacoza nihil grauiirs experta , proditione
-fe dedit. Idem fore de Zygetho l'perans , egregie fallitur. Etenim
illam,praefeélo adhuc Ladislao licreczmio obfellurus, ad colubrinae la’
¿lum сайта fecit: acceptoque per medium tentorium magni ponderis glo»
ЬО, fetrocelllt ; quo noflris (.n'nis n`etus deníiur; ac inanis Тикают
'admiratio cHìcituŕ, Bis enim leriter cervelli . trecfr'os Turcas animofe
necarant. Atque conllítuerat Thv’gon Zygethienfes tormentis quoque ag
gredi: nifi hortatu fuorum à periculis conllnntiaqre nolirorum, ne (acfa
ris in fe itam infeéîa re deuocaret, perterritus, confdium mutalïct. (оп
\Р 2 fe
 116 _ RERVM TVRCICARVM
feq'xens hyems расе dubïa п111’1 113111111ег edîdìt: донес СаеГаг ex Рег11а
relerfus, q 1i & îpfe antea Regen non fe'nel de cfebrîs îniuriïs monuerat,
ineuute vere, A‘y`o:[`fan 1:1 Vngarìa'n expedfit, ас înîunxìt, Budavn nifl
Zygeth) prius capto mïnîme îngredí aufìt. Qui Ваш in Sirmìa aliquandiu
moratus, Regi ohlìdîone-n fuberbîmme praenuncïarat: rel'ponfumque tulit ,
non de iure id îpfum fa'fhrum: cum 11105 interpretes арий СаеГагет ha
beat.- veruntamen, 11 alïter nolít, ad defenfìonem 1`е соаёшт с1е1с5еп1`цгцт.
B-lfïa 1110710, accîtìs ad obfìdionîs focîetatcm aliis , XX. Ма11, cußodíae аг—
cîs 8: oppîdì Marco Horwlrtn Kereczïnío fubleéìo, praefeéti Deruìs Bego
‘ Qulînqueeccleůarun, A'nhlt Bego Baboczienfìs, Nazus Bego Coppanìeu
115, veteranorum ingenti numero, contrà Zygethum, ad interuallum unibs
m'lliarìs, ступит: ас de ratione obfìdendì, reque bene gerenda , inter Ye
folic'te CJ'xferunt. Neque enim eos latebat fortitudo, 6L praefens prOpU
gmtofun, quurl'n V"n toties experti fueraru,anïmus: & decreuerat Маг—
сиз, 103113 iureîurand) iu ownues eueutus БЫ оЬйЪг1ёЪ1з, integra fide HUC
aut muri, aut ímpetu-n velle fuüínere. Mouebant hoiìes non parum lOCì
quoque Шт, S: mmìrìones. Etenizn Zîgerh ab Ante;no_ quodamìgene~
re ас opìbu; îllulrì рота in loco plano eft, eoque paludofo.-quaea Зер
femdom@ lac-nn adìunéìuzn habet : vnde triplicì 101121 ас vallo arcis , item
Чае оррбэ, aqua opportune circumfundltur. Adv/Occafum fatìs amplurn
ас freqnen; oppidfrn, «Szillud fubterraneís cuniculis` importunum cernìtur :
propugnaexiís praefertizn dJoous агх non parun tuÈa> aggerihus erìam 1111213.
rîîs, de vírgultís terra colitis, ad fpecìem plus qugy'n наезжает ‚ ех11гп
{На formata.’ Praeñdìum non quidam fìrmum ärdmodum, fed ramen На
cogaítun ¿t exercitatum, duoruln millïum inerat. Equîtefs CLXXX. ho
tum dux Sebaůíanus Vy'nky; reliqui psdìtes, & felopetarìi expeditizqui
b'zs praefbmt Benedìñtus Topordy 18: iacobus Кайман Vayda- Haul 1
gïtur ad oppugnandurn temere feßìnans: coìonos prîmum omni _inueéìione
сот-пени, 8: ассе1111 ai потов, vt fieri folet, arcgt. Non 1111 tamen
femper conatus fuceefTsre: fed nolris oznn'bus 1211015, герге111, & plerîque
interfefìi funt: Мох ртаеГепЫа А1у Baffie conñrmîtî: qui Х luuìi ad 111—
йгапШт Zygethum, non exíguìs fecum adju-’SHS copëis, aduolarat: fed
noñrì , viiv animati effth , declaraturí, literals deditionezn fuadentes con
' nel
ч
 N'ARRAITIONES HISTORICAE 117
uellunt: ac emiiiis vndique militibus, praelium a meridie in побьет ex
traxerunt. Hand parum ea pertinacia commotus Raffa, de plaga meridio~
nali tertio poli die, arcem cum oppido circumuentam, nouem maioribus \
tormentis aggreditur: fed eo quoque die ac fequenti ,_ nullo de noRris de~
liderato , quid animus 8: dextrae fortium ifthic heroum valeant, inimici оЬ
feruarunt. Моде obfidionis quarta , multa cura Gt labore fua сайта tex
tls , cefpitibus «Sz terra inaequata hoftis permunit: ac luce proxima propu
gnaculum minime contemnendum, quod Kefas Baßiam'vocant, colubri
nis fuis machinifque vehementer infeiìat; dumciue fe cupidius extra сайт
eiicit Rodouanus, cuius praecipue virtus -in defenfione conftitit, quinqna
ginta fclopetariis expeditis , quamplurimis vitam eripuit. In oppidanis vt l
magnum eii'e praefidium ас Грет obiefiis aduertit; eodem die pilis flam
'mam inferentibus, multas aedes fepium luto induâarum ab Ort­1 magnam
pattern exutht: arcis рогат, & munun exteriorem prope ~templum fine
mora quatit. Sed labor omnis eius elufus ac irritus fuit; niñ quod du@
pedites tune, & biduo рой quatuor occiderint, Expugnato & iolo aequa­'
to iam'dióìo propugnaculo, ac porta ipfius oppidi orientali: Gregorius ¿t
Michael Byklith pilulis oonlieiuntur. Vigeiima prima Iulii-noéie,beneñ
cio ‘Lunae, ab O'ccaiu iuxta molas frumentafias , de limoíig низы; нет ‚5:
funilibus ex vfu tormentorum opera extruit: ln quae noitri mane, omni
bus machinis 6: globis non minutie, ea vt ipfum commoditate arcerent ,
fine aliquo eueutu conati Гипс. '

'Eodem die ad eripiendum oppidum f'e omni vi ô: artibus comparat. Et

quia iam antea illud muito maxima parte ruiuis vailarat , viamque igni
patefecerat: completis paulo ante ingenti Parue lignorum fofïis, quae vix
decem millia plauftrorum futtinuiii'ent, quater in oppidum penetrattetielï, .
que reieéio, materiem nofiri Fratim incenderunt, Quinto demum., cum
pertinacifiime furetetmofìri in areemfecedunt. Aduerfarii oppido _ vtcun
que potiti, ibidem fua vexilla contra arcem patiim erigunt; vallari opere
ac foliis cunëia circumducunt. Et quoniam ifihic haerere diutits fine rua
Ximo nofìrorum periculo nequiuiiient : ftpplicatione ab infefiis publice de
creta ,_ facrifque rite peraelis, occulta quadam ¿t hoítibus ignota via erum
'i l P 3 рык:
 щ RERVM TvR,CICARvM
punt : ac holiem oppido iterum feliciter, oéiingentis fublatis , exigunti v
bi Nalus Begus Zancziacus terribilis Coppanienlis, cum aliis aliquotBeL
gis , interiit~ Quin etiam Amhat Begus lclopeti vulnere dilcellit: viuus
etiam captus Aghawiginti nouem inluper carita praecifa , inque arccrn illa
ta. Non tamen hoc iplum line noftrorum cladeét moleflia contigiti Ete
nlm genere
Omnium ac virtute
dolore amilli: nobililiimi quidam equites,
quos interipraecipui non lineluétu
, Georgius 8; communi
Macedonay , Geor
gius Palady , Ioannes l-lagmafy , loannes Hozthory , Georgius Zekel ша
cum Wayvodis , ô: peditum non paucis анатомы]: ‚ occubuere. Vulnera
tus etiam tuin Rodouanus cum aliis quibusdam fuit:fed opinione celerius
curatiis, lirenue rem geflit, De Coppanienli Zanczyako illud obiter- ad
dendum; fuille hominem vallo corpore , & Herculls prorlusfaudacia: qui
cum auidius caedi cum aliqno luccellu ellet intentus , & ne quldem altos
decem metueret: quidam ex Haydonibus, velut Dauid contra Goliad ,
minimus,`faltu in eum ex improuifo faéto, gladium incuruum per medium
abdomen dr. шит ventrem eiuslnllixit: vt exanimatus inteliina limul e
deret. :nel:~ lulii turrim holiis interioris arcis, quae Occalum Греби
bat, atque adeo cunc'tas munitiones inufitatae magnitudinis tormentis qua
{НОГ ‚ аШзцпе millOrlbuS , Нам fmt? morte quorundam е noßrlg ‚ graulf
.lime concutit :ac lub noöiem, prope defenfaculum Henyey , extra tamen
oppidum , aggeres elicit, noëleque oblcura,machinis aeneis induéìis,e.m
dem turrim; cum porta lapidea , Gr, qui iutercedebant parietes prollerne
re, ac in planum deducere contendlt. Inde aliquo luccellu rem contentus
l vrfurus ex aduerlo arcls,pro porta oppidl, longe lareque Vallgre,&mirabi­
liter le firmare incipit. ' Duo folum aperta loca , quibus fe emittatô: re
cuperet, reliquerat: alterurn ab Occafu , molendinum Verfüg ‚ lub аде
re , quo aqua ex palude,velut alveo , in oppìdi в: amis глаз ;„ш$ lignig
expleturus, G: margini aequaturus, materiem operofe' congregabit, Нас
occalione turris XXIV. lunii totum diem lulphureo pulvere ac globis in de
fenlores , quibusdam peditibus occilts , laeuiit. Die leq-_renti , eodem iplo
modo, aliquot peditibus ereptls ,follam aq uaticam , inqua non exlgua nolìris Грез
relinquebatur,turbant, vtq;locus in 'licco deftitueretur, omnes latagebanr. Tri
duo poll allo aggere & vallo e regione arcis excitato, vniuerlas communitie
D65
 NARRATIONES HISTORICAE 1:9
nes labefaétare ac diruere i'uo viilnere decreuit: vbi proxima. luce quinque
fclopetarios e noltris futtulit. Quinque interpofitis diebus , cum aliter fe
profecfturum diñideret, interfeétis Georgio Kifdezy, Demetrio Thell'eny,
«Sr Petro Petrudy, ingentem vndique materiem e duobus angulis laboriol'e
cogit , qua fofi'am'arcis expleat. Sed quod ille ab Ortu compara-rat. hoc cit,
viginti millibus plaufìris , Deo propitio, & facris perpetratis obfefii larido , pice
ac puluere compactis varie pilis totum exurunt, Quam ille ñammam prohibiturus,
feptingentos non fine Chriñianorum etiam fanguine amittit. De noiiris, quorum
gloria & virtus in primis coniiabat, moriuntur Nicolaus Gernel eques , Steph.'Ba­
logh decurio , pedites non obfcuri Тех: paulo рой etiam Francifcus Keias
vita (щит. Vbi igitur cuneta ex ea parte hoítis fore vana praeuìdet :
confrlium idem noéte proxima reperiti & ab Occafu xx. millibus plaut'tris,
vt aiunt , ligna conueé'ta., foilam contra augularem molem deturbat. Sed
ibi quoque Deo immortali volente, conatus fubdita Hama confumpti, ac
hoiìium quadringentis extinó'tis: e noz'iris cadunt Lazarus Nagy cum aliis
duobus , Martino Radouany adolefcente , ас Valentino Thoty. Die Ге
quenti, multis eius promiliis atque illecebris denuo a „от refutatis , quod
arcem humilem ac plano in loco, vluofoque fitam videhat , iterum in foi'
fas,1igna cum terra, vt facilius in muros euadat, obnixe deiicit ; 6r ex ad
uerfo duorum angulorum terra plenos corbes aliaque texta ordine triplicato
erigit; quae fuper faccos paritercompletos imponit:ibiq; fpatiisex commoditate
fclopetorum reliétis , Ianizari ex alto in потов crudeliter agebant, &: qui
faces arci fubiicerent,pali`1m latebant.

Non fecus ab Occidente contra alterum angulum,~ eodem modo locuâ

lis aptitudine ad eiaculandum frbi confiitutis, X. Iulii Ianizari fuere mole
fiiíiimi , & quidquid fpacii folla int-er eos angulos tenebat , terra _induxe
rant: ibidemque Caiparum Bathafeghy grauiter vulnerant. XII.` Iulii per
noffiem ex oppofito arcis lignis ac terra colles proponit д vnde omnis ge
nerisvi tormentorum ad expugnandum incumbat. Mane interiorem arcem cum
eiusdern operibus , 61 exteriorem vna cum propugn'aculis eualiat: non paucos vir
tutis Ipeéiatae equites ac pedites fortifiime obnitentes eripit: acii vnquam antea,
a tum
по RERVM TVRCICARVM.
turn certe fuerunt totos quinque dies, baud line damno fuorum ,telis noxiizvta
веде , frmul ¿t Comite Palatino Thoma Nadaldy fubfidium rebus afili
élis implorare fuerint coaéll. Verum nollri quoque pollea ingens Turca
rum illud ex terra & aculeis turnentibus opus ad portam , quo illi refu
giebant, editum , muralibus tormentis , ubi feptem noftri pedites ceci
derunt, ferio llernunt: dum penitus molem deiecerint: adeoque Лёт,
quae non cepifient decies mille currus ,follis ingefta , duobus in tanta vi
e nol'tris ibi reliötis, cnncremarunt­ Die vigeiima continuus tormentorum
vius, pilarumque conieél'is vtrinque durauit : dumque ita {tre-nue lele no
Rri obieétant, vicelima prima die пойте tormentaêr machinae holìium Quin
queeclelias verlus commouerunt : 6: Balla , occafrone Baboczenlis oblidio
nis oblata , de qua alibi dicetur, eo recurrir.

Ceterum vigelima fexta die eiufdem menlis , cum noltri liberatos iam
fe , refeétis fubito maximis ruinis,pritalient: ecce ad obiidionem , acce
pta memorabili ad Baboczam clade , animum hollis reiicit: & a Septentrio«
ne prope fyluam На zerduu diélam confidit. _Cuius сайт tormento omni~
um maximo Zygetheniesteélo metu pertentant , ¿t eruptionibus crebris
numerum hoilium profpere minuebant. Quo ipio die', militari audacia
& ůiignlari certamine Mar'inus Hortváth quendam Tuŕcum gloriofe fu
perauit : eiusque capite а cervice liberato , incolumis ad funs rediït.
Dum haec ñunt , nihilominus ob ortu holtis ex iniidiis & latebris fu
renter agit: ied omnis victoria nollris incruenta eualit. Pollremo qua~
fr потов animis deieélurus , vniueria сайт 61 furorem Aly Baffa vi
geñma герани—шаг lub calirum admouet : fed hi auidillime _rem de~
fenluri ‚ penes BalTal fe efïundunt, ас feliciter `pugnam edidere. Ne
qne tamen cœptis inimicus abliitit: fed velut obfidionem Continuatu
fus , agg-eres fubitarios erigir : pilae magnum arcis fpacium pertundunt :
nunc extrema minatur: nunc aureos montes , libertatem amicitiamque Cœ
faris memorat : fed cifra `moran1 noltri congrelTr ., ac fugientes~ infecuti ,cae
dem aulpice Deo l­iéliuoirm illis faciunt. Sequenti die iterum cominus
c'rm illo nollri agendum rati : 0&0 lrorarum certamen ­contrahunt: nec vn
quarn ex combulìo & iam deualtato oppido intra arcem compelli potuerunt.
ë:
 NARRATIONES HISTORICAE nl
ß; 11 quändo in deleita ofëra hrfiis сиг iiguis .incurrcbatg ­illico reieůns,
in сайта fua Gt letebras compluiiniis amiiiis reçelicbarur. Quzimobrernidt'ïml
roéìe proxime feque'nti , non deferrum ac 11 ¿de niim forte Zigethum arbi
tratns: quod per eos (Juinque dies mium ianrum e (hriftianis caefum
autiierat: c_bf.dior.em foluit : tormenta 61 «unis geruis nyachinas bello
icïoneas de locis aufert.- ac vniuerfus (xercitis fugae nwcdo Quincueec1e­
fas properat: nf 1111 vero ylusquam decem miilia in fe globorum excuiïa»
diiiëenterque colicëia, feponunt.

Atque hic fuit exitus ¿z_ñnis, quae initio longe. maiorem vim гс pe
ricuium minnbatur, obfidicnis : id oque mctu,quo magno tenebantur, ’ be»
ri , & obtidione gmui a Deo exempti Sigethenfes , fummo fuo patron &
dcfcnfori coelcßi gràtiis lite fer-(1611's , non paium lzudis Inf-rito tibi com
pararunt. 1am vero qui ex noítris'pafiim & promiicue ceciderint,flugu­
lorum nomina vt referantur, non duco necdïarium : illud согГш . 110111
um ad duo miliia , & amplius саеГа : de noiìriß xix centum & fcdetim
exltînëìos. Haec breuiter, quid finguiis Íere diebus g<­ñtln1 fuerit, notañ'e
fußiciat :' cuius omnis viéioriae ac laudis , fecundum Deum,ac potiiiimllm
Везет Ferdinandum , maximam partem indnßriae Marci Hoiváfhiuretri
buendam cenieo. Qui ctfl globo idus, quem (спет adhuc voluntatis
praedarae in crure defert , aliquantum valetudinarius Гнет: quod tamen
fi.a virtute ас neceiiitate dignum exiiìimabat,nihil vnquam praetermiiit,aut
negiexìt. Quem non ininrîa fibi quidam , locis qui pericuinfls clim 211
ё10г51а1е & cuiìodia praefnnt, ad imitandum proponere queunt , & glori
am regils audam praemiis comparare. MDLVI.
Reruml contra Tuŕcas in Pannonia ad ВаЬо—
czam & Sigethum Anno M. D.LV1. geñarum Narra
­tio Audìore “'clfgargo Lezo Rego hitiorico.

Cx'm inducias quinquennio eiapfas Turcarum tyraans FERDINANDO Re

gi renuntiafïet , vt qui iam {ridem prtefaceie 1111 vi- n1 omn'm in Аи
itriam,Stiriam , atque Carniolam cogitaiïetœxten 1,10 шьп111111тьш саПгпт,
_ baud
 II?. RERVM TVRCICARVM
[ища 'pi-ocu! Quinqueeeleiiis тат ‚ Sigeht nomine ,' quod foium in medio
нот“: agri in me Regis virtute praefeůi manl'erat, obtidione cingere cœ
pit Calendis aprilia, Anno miilefimo quingentetimo quinquageůmo Texto.
Фиск! vbi Regi inclyto allatum ell : qui'ltum aduerl'us contumacem quen
dam in Commis Hungariae profcriptum, 8c qui in Tranfyluania res no
ms moliebatur, iulta arma parabat: Comitiis Provinciarum fuarum hinc
indeffaut'aétig qua potuit celeritate atque fide , oratores etiam petitum au
хша ad рюсегев Germaniae, qui tum apud Ratifponam conuenerant,miiit;
Et ne mora praefentibus obefl'et , colle-éta ex cenfu pecunia, ê;
quod in proprio fit'co fupererat infuper elargitus , militem duobus
in 10955 fcrìbere реп-Ей: dato negocio Nicolao a выть Aliaciae impigro
ноты: vt per Suêuîam ac lacum Acronium legionem peditum( Regimien
tum vocant) in verba adaétam,magnis itineribus Viennam deduceret. In
Aui'tria interim aliam Theodoricum Marcellum fcribere iuliit. [pie cum
paulo ante prouinciaru m fuperiorum in OEniponte5Aufiriae чего inferio
& Hungarorum Pofonii conuentum abfoluili'et , non
rum apud Viennam ,
dum eiapfol Aprili ,'Pragam Boëmiae maturauit, vt in communia belli con
friia , fuunetiasque tam necetïarias,eius quoque regni incolas pelliceret. Id
cum felicitar ac maquis Iudoribus,ac infra dignitatem etiam corporisque vi
тез tandem confecifiet: nihil antiquius habuit , quam vt obfeíïos in Sigeth
сайт , quam primum obtidione, quae iam in multa'n aettatem trahebatur,
liberaret. In eius сочти exitum , equites cataphraéhs iaculatores ( quo:
Nigros nominanthd fummam ссс. ex Auftria contraétos, & l'euîoris arma
(шве Hungaros ( quoi Нити-03 vocant) pene mille , in Hungariae me~
diterranea praemiiit : vti adiCanifiam in iinibus Styriae & Hungariae peditem
praet'tolarentur, 6: quos prouinriae caeterae Auttriœ armate eq uites iutTae fuerant .
Dum haecinPannonia fecunda aguntur, Theodoticus Marcellus cum
fua legatione & equitibus Hungaris,acgrauis armaturae Germanis haud pau
cioribus DC. aduerfus Bebecum ., qui Aultriae agrum vlteriorem iufeitum
reddere haud deiinebat,pene [Jb exitum Mail menús ‚ mouit, 6: ех itine
re aliquot in linibus Calïouiae ас Зеерпй= munitiores Bebeci arces in dedi»
tionem accepit. Quo tempore, adulto iam luuio,altera etiam legio,quam
Bolwilefus ex Sueuia adduxerat , fe cum vtriusque generis equitibus ad
Ca.
 NARRATIONES HISTORICAE. 135
Caniñam coniunxerat: ¿i nulla interpcfita mora in. hoñilem agrum trans
grclïa adleitis leui Hungarico equitatu, 6x perpaucîs admodum grauioris
armaturae Auflriacis equitibus, &Styrenfibus, Baboczam muniturn сайта),
quod fuperioribus anni: Тшса nobis играет, quatuor milliarium Яп—
tervallo a Sigerho diflitum , oblidere coepit: eo conftlio, vt hoilem ab
olfldione задеты remoueret. (ui elfi ccnfilio evenlus relpcnderit;
animaduerfim eli пашен pofìca , hand fine yerículo id пойло faéhm,
Quippe, vt ñt, vbi de exploratorum Еде dubitatur, prius ad Ba
boczam Turcae confpeéii funi : ac machinae loco edito , В: wide coñiodifïï
ma in потов era: iaculatio , locatae fuerant: quam fama in сайта ¿e foluta'
obfldione Sigethipervenilïet. Cuius rei “роге fubita trepidatio magnum
attulit terrorem: tempellate pra efcrtim tc-rnlentcrum obrutîs impeditisque
ordinibusnollris:& quod eques laelis equis,ar„ucmnir.o stima lubl:;tis,hxud
parem audaciam ad praeliandum conferre videretur. Ilbi in eo aneipiti
cafu Comes Serinius Cruata,qui Turcas primas aduerterat, & procurlando
praeludium praeiii fecerat; vir omni exptéìa'tione virtutis bellicae {upe
n'or ; КадаШпив ítem , ( ЫйдаГдЭ) ас Pethius (Pethô) Hungari ,ech ertati expedi~
ditioris armaturae equites, ne vidi тет tempori deeflent , docent, quam
topere regni communisq; falutis interlit, f1 adliltentes Germania memorabi
lem eo die де holle viéìoriam referrent : cuius memoria magnam БЫ auéìorita
tem,magnosq; fpiritus in re militari adiicerent. Nec minori animi praefentia,
eo in conliidu & Bolwillerua pedites Шов allocutus, vt parem virtutem adcom
munem neceflitatem confefrent, caeterorumq; Тащат facinoraque , & locumimiP
tarentur, rogabat метят facile faepe numero ex rebus diiflcilimis ас
cidille: aecomodarent animos modo , ac corporapro patria & auita na
!ionis gloria obiicere periculis non horrerent. Itaque cum toto die ex
îraéia pugna effet.- & ад virtutem nolbi nihil reliquifeciílent: non Теше!
denique in proximas paludes ‚ quan Ragnans aqua Rynniae ñuuioli ей—
cit, Barbares coniecîflent.- решето tamen детищ puluere tormenlarìo ‚
в: quod expediri in his turbis machinae Regiae, quae procul aberant ,
citra diferimen non reflent, cedere Turcis coadi: qui & numero, GI IOCÍ
commoditate fuperiores fumant; querumque res ob expeditas exonerataf
que {спаде} machina hand dubie ñrmiores tunc etant, pedem fenfun ¥¢~
Q 1 It'
s
 щ.‚ ~ REÄRVMTVRCICARVM.
l{rel'erre occipiunt. Ne tamen pauoris opinionem мы darent, quando in
eam fortunam' res recidiiient: capientibus id conlilii ex tempore ducibus: -
>Baboczam caitrum, quod diximus a noitris oblidione fuilTe cinéium , ex
diicellu adotti funt, ingentibus animis: Sr non arnbigitur, fr pulueris tor
mentarii tum copia adf'i'iiet, vel tunc circumd-itis cen ad fpeétac'dum Tur
cis, expugnaturi cafiruan fuiii'ent. Ita accidit faepe numero, vt fortuna ­ad
utrumque vié'toriam transferat, quo bellum extrahatur.- animoique nunc ho
шт, nunc illorum ad virtutem accendat. In eo diiceffu accidit res in
credibilis ; quod non omnino trecenti equites Aultriaci (quos nigros vocant)
cum vniuerla pene Turcirurn maltitu'iine congredi anti: dum nunc emi
nus, nunc co=ninus explolis fclopetis infequentes a tergo morantur, спе—
dem ingentem fecerin't: conieéìilque in fugamltoitibus, adiuuantibus ituis
armaturae equitibus Hungaris , viam falutis fuis primi oftenderint. Ita f1
ne iaétura Czorgam reducitur exercitus .-machinaeque omnes incolumes ex
via recipiuntur. Detiderati funt tzuncn ex noiiris, qui eo die .ad verae
laudis famam contendebant , piaci-:r gregarium militem plerique magno lo
co viri; ex quibus praecipui, & quorum nomina polieris celanda non re
lor: Nicolai Bilvvileri frater Germanus ‚ adoleicens ad magnam virtutem
expeéì.itus: Steinprennius Alfatus Praefeétus catirorumßigersdorfius Tri-f
bunus peditum Styrienfium: quorum duo primi Щи tormenti oppetiere :
tertius iugulatus dicitur. Egenoli'lhus Cellenfis ,ciuuis ad lacum Acromium
Íigni vnius germanici 'I`ribunus,non quod primus in difceiiil effet,fed quod
ante ordines in ortpuánatione'B'rbocz'ie , milites ad virtute m hortaretur,
cum aliquot aliis fui logi landiqu ltrenuis hominibus , Ègregariique mili-Y
tes , ad fummam, vt putant , CC. in leruitutem longe foe-.iifiimam cef‘
fere. Occiiorum , quos CCC. aut pauio minus autumant ‚ Barbarus ma
iori ex parte capita praecila ac longis contis atìfixa,Sigethinis poitea exul
tans, neqtiicquam oftendit: vt opinione ceu relatae vió'toriae animos
tandem obfciïorum expugnaret. Sed nec НОШ incruenta illa vióioria fuit:
fr modo victoria appellanda eli: in qua 'maiori ac meliori parte exerci
tus afniiia, captis pri'ni no'ninis Satrapis .‚ loco infupet cedere coaéïuseftî
vsque adeo vt cngnifum polterius faerit explorata a transfugis fama , 'Him'
quam alias aeque tot bellntores virus Тyrannum amitilie , quos afhuC
' de
\
 NARRATIONES HISTORICATÈ. in.;
deplorat. Iplum praeterea Ballam , cœterosque omnes Turcas infolito ter
rore perculios, ex illo nouo genere equitum Nigrorum, quos patrio ier
mone Diabolos nuncupant: plusque ignis euomereillis , globosque conii
cere vnum in plureS fuae gentis ab experimento condunt, quam acina
cibus fuis nocere olim Chriilianis potuerunt: quos tanquam deinceps inuti
les e confliétu- abiiecilie quidam memorantur. Dum` haec ad Baboczam
ñunt; intereal faétus certior Rex Ferdinandus de redir-'flo atque incolumi
exercitu, deque virtute cuiusque lipgilatim cum inquiliuilTet , quot labo
ribus periculisque perfunc'tus quisqueforet; Comitem Serinium praeiertfm
6! Bolwilerum peditum Legatum ‚ qui eo in conñictu fclopeto in perle
perculTus fuerat', Othonem Henricu'n a Puechaim , item Rubrium & Gi
lium Aullriacos , qui equitatum trecentorum duxerant, ob res praeclare
geltas, & quod conienius militaris in hofce vt primos vióroriae auůores
falutisque cultodes inclinaret , liberaliter proiecutus iermoneůr lcripto, orna
mentis condignis condecorauit: Stad exitum belli intentus Boëmos Sr Mora
uos excire pergitzqui tum forte mille equites iaculatores,quos Nigros vo
cant, in Morauia armabant , delignato шест loco ad Stracznizam,ha~rd
procul Aullriae Hungariaeque lìnibusgñmul filium Ferdinandum Auilriae
Archiducem , e' Praga , vbi regiam is tenet , euocatum , huic tantae atq;
adeo repetitae expeditioni Imperatorem deflgnat , quo ex auétoritate ni
mirum animi militum conñrmarentur, ac in fpem certam viétoriae Optimus
quilque excitaretur;Qui antequam copias omnes apud Viennam educerein
aciem potuit; Turcae Sigethum caltrum denuo , ac eo quidem grauiori
oblidione cingere pergunt , quo ceu exploratam fe iam viétoriam На—
bere confidebant;
in leui oitenlisque
praelio tanquam fpoliishis, de quibus
quibusdam atquediximus capitibus
tropheis, ynunc occiforum
amice ad I

deditiouem ,nunc decuflis parietibus , geminatisque oppuqnationibus hoh

tabantur. Sed ем: omnes hollis tam atrocis minas Praefecfli virtus (nec
nomen _quidem polleros celandum reor , Marcum Croatam ( Horváth)
vocaut ) qui quantumuis fame aflligereturmenuriaque non lolum cibi, led
pulueris quoque tormentarii laboraret; ad extremum nihilo magis tamen
languido animo , cognita hollis calliditate; quod alii mortales rebus pro-4
Грея-15 facere confueuerunt , is necellitate adduchis , ac pene deploratis re
Q 3 bus
ìzô RERVM TVRCICARVM
'bus auf'us ей : quippe vltro faůa emptione , ad dimicandum`l cum pneñdio
{по ржать Quod cum Гавре ‚ 6: id quidem feliciter tentafl'et , relatis
identidem in сайта: opimis fpoliis, ac praeda non contemnenda: ad po
тешит Haiybaffam coëgit,qui Turcicis copiis praeefat,& nullam раж-тет
noéìumi temporis, tot menfxbus, Sigethinis concefïerat; tot {шага explo
Ев globis ; omnibus parietibus caiìri nequicquam quatefaélis.- vt diffidens
rebus fuis, cum prius in omnem partem mente atque animo traheretur,
‚таящие Tyranni formidaretgcuius dubio procul «вата {отец—й reinfe
¿Ei recedere't,proiec`tisq; omnibus rationibus, de difcefî'u confilium caperet.
Реют Barbaro infolitam Sigethinorum virtutem, multisque retro annis non
auditam audaciam lachrymas excui'fii'fe : adeo aduerfus opinionem expedia
tîonemque omnem Sigethi obiidio potenriilimo НОШ сеПегас. Quad vbì
fama exploran: ad regem inclytum fuit perlatum;quiconfultàndo cum fuis,
штат omnino eo bellointermiferat operam : ñlium ( de quo {ирга dixi
таз) Ducem expeditioni deiignatum , vt grauiorì bello occurreret, ante»
quam nouae ex Turcia,Seruia,Boi`niaque copia@ conñuerent, maturíus ad
umpto equite Boëmico,Morauicoque quem dixim'us in deleéìu ad Strazni~
zam miile numerum скрипте; adiunéiis etiam tribus ñgnis peditum Au
Rriaci nominis,ac nouis maioribusque machinis, quase Praga adduci cu
nuerat; inuocato prius publica fupplicatione numine diuino.- quod cum o».
'mnibu's caiibus belli, tum praecipuc pro nomine Gr gloria eïus pugnanri
bus adefïe Гетры confucuerat: egreffus Viennam ( quod felix 8: fauñum
ät) ïpfo i'olenni D. Barholomœî Apoiloli die , non fine lzchrymis multa
шт, qms partim co'nmiferatione partim vilaetiae emif'erantzquod tantum
viderent Principem pro fuis laribus faluteque fubditorum fe deuouere.­tam
eti'r propter machinas tardisri agmine incedere cogeretur: primo ramen Se»
ptembrî fine omni maleficio eorum , per quos traniìbat , Comitatum vide
Нее: Sopronieniem & сам ferrei, ad exercitum peruenit :qui ad Caniiìarn
in ñnibus Stiriae hilaris aduentum eius in armis expecfhbat: progreflusque
obuiam iniìrudìa acie more militari , atque exoneratis cum machinis omni
bus , tum i'clonetis fingulorum, publicam eo die Iaetitiam teitabatur. Erant
in exercitu Arc'lriducis celebres viri complures gloria rerum гейш-шт: quo~
rum Burggrauius Mifneniìs Henricus Dominus a Шанса,- qui ржет Воё
mici
 NARRATIONES HISTORICAE n?
mici equitis ducebat , totius exercitus tignifer conftitutus erat : Carolo
Czeretino , ¿t Barcovio reliqui equites Boëmici Morauicique рате—
bant. Caeteri Francifcus Comes a Turre ‚ Iulius Comes ab Hardee ,
Erenricus a Königsberg , Ioannes a Weyl'priach , Gt alii oomplures
ex nobilium Baronumque ordine ‚ confultanti principî operam dabant.
Nec defuere ,> qui propriis fumptibus huic tam honet'tae necefiariae.
que expeditioni nomina darent , e quorum numero & Fuggerus Anto
nii ñlius fuit, quinquaginta equitibus comitatus: qui omnes nullum
non periculum cum tanto principe adire , nullumque adeo laborem l'um­'
ptumque fufcipere detreétabantzquo rem Chriitianam , aduerfus tot feculïs
viéìorem crudelemque communem patriae holtem,adi`ererent. ItaqueA cum
in fpem certam eredos Princeps fingulorum animos videretzne mora prae
fentibus noceret: Bolwilerum , altero ab aduentu fuo die ,' cum legione
{на ‚ Gt equites Autiriae cataphraéìos cum aliquot aliis expeditions equi
tatus ,ad praeoccupandum munimentum Karothnam , trium milliarium Гра
tio feparatum а Babocza , praemittit.-Qui in Omnem euentum ac fortunam
intenti? ingentibus id animis adgreiii , primo ftatim infultu expugnant: tan.
toque ardore iaeuitum tune fuit inillos. qui ibi praefidium agitauerant, Tur
cas Hungarosque ( vt multi coniiciunt DC, numero) vt iugulatis omnibus ,
vix duo in captivitatem rapti fuerint. Hic rurl'us Bolvvilerus eggregii faci«
notis famam confecutus ей: cum pene fine fangine,viginti modo delidei
ratis , abfque etiam operibus vllis locum natura munitum , praefidioque
probe ¿t machinis ñrmatum , momento temporis, caepiß'et. Ferunta mi
litibus aurum in ventribus Turcarum diii'eó'tis tum repertum fuili'etqvod
illi defperatis­ rebus , ne Chriflianis cederet , re fubita deuorauerant_ Ita
Karothna a nottris recipitur : cuius rei fama percull'a reliqua , quae in
Babocza,S. MARTINO , Gerefgalio , Calamancia atque Sallia ex
cubabant , praet'idia omnia viéìa terrore, Iuccenfis caitris , ac machinis
corri'ptis etïufa fuga abeunt Quinqueeclelias: vbi hoiiis fubfidia ex
Hun garia , Seruia , Thracia & Bofnia conuenire dicebantur. Seq' itur
(Lm eadem veiligia fortunae tam laetae, qui Sigethi praefré'tus eraf. Маг
cus; ac cum praetidio fuo ad S. Laurentiiim , Salliamque quue, ac рте
etiam ad itifa :Loenia Quinqueecclcfiarum excurrit: occi'patis iis, de cui
l 'es
 128 RERVINLTVRCICARVM
buslocuti fumus, munimemis: ingentïque praeda abaóia, ад fuos v’éior
reuertitur. Eiusdem expugnationis occaficne, inge-ns etiam facinus aul'us
Adainus Gallus( Hann ) Germanus , qui laurinum ад conñuentes Arraba
‘nis tutbatur, cum fuo praeíiu'io ¿t al'quot alis leuioris Hirgarici equita~
tvs, fecus lianubium, Sirigonium quue depopizlatis circum agris, excur
Íionem fecit. 'Quod поёт} filenin adortus , prius ini'lariiauit, lqumn Tur
cae fomno fepulti, id inrelligere pcli'ent: quibus in {lratis vt plurimum va
gabundfsque per caecas vias trucidatis,optimam praedam triumphans lau
rinufn abduxft. Cuïus praeterea paulo ante eodem in bello alterum per
pulchrun Rrategema non aeque felicem habuit fucceflurn: quippe cen
гит rheclis Hungaricis , <clam hoitibus egrcflus Iaurinum , magnis itinefi
b is Albani Requiem -maturaueratz Neque ambigitur, f1 non ob nundinas
frequentior func in fburbiis populus conñuxiffet, frmili Albam audacia ос
cupaflet .­ abdufflîis nihilominus aliquot millibus iumentorum, yt profeóìio
nis operae precium faceret, incolumes l`uos in praelidium ex via reduxit.
i ita accidit interdum', vt prudenter inliituta pleraque, штат ramen conti
lii exitum conl'equantur: neinpe, quo bellum extrahatur, animos nunc
horum , nunc illorum ad virtutem accendenre fortuna. Sed redeo, vnde
digrel'fus fum , ad Karothnae videlicet expugnationem. Quam vbi nunciis
Ferdinandus Archidux cognouifïet, qui сайт promotis ex Caniíia ad
Czorgonem, Bolwilerum cum maiore exercitus parte fequebatur; laetua
his belli primitîis,cum fuis de refiduis etiam confultando cogitabat. Qul
tametli animos haberent, vlterius progredi, ac caetera in vicinia ante pau
со: annos amill'a munimenfa Vefprinium, Cupol'uyuarum fcilicet recipere ;
пешие eo tam гетто 6: languido animo quifquam eil'et, qui non grauiora
etiam perferre vellet: non eil tamen vifum, inconfulto parente inclyto Ro
manorum rege quidquam facere, aduerfus holiem praecipue omnibus dolis
inftruäili'tmum 6r qui nndique ex omnibus pene Pannoniarum Moefiarum
que ac Croatiae latibulis excire militem dicebatur; atque infìruéia iam acie
а Quinqueeccleliis Calamanzem quue obuiam procedere aufus fuilTet; du
ůis fecum ingenti numero moleque machinis: exploratores infuper com~
plures in понга calìra praemififi'et: qui LX. millibus armatorum exercitum
Turcicum conlìare, capri aiñrmabant: де quibus & pofìea,cum Chriûia
ut
 NARRATIONES HISTORICAL". щ
ni fuiß'ent,publice fupplicium fumtumfuit. Ne tamen remiffius adminitirare
hoc'tam pium tamq; necfflarium belluanrchidux videretur, donecaparente
certior» ñeret; Carolum Czerotinum Boëmorum Morauicorumque equitum
catafraéiorumducem, cum fuis exploratoribus circum loca vicina prae
mifit, qui hoftisconíilia fpecularetur : ас technas fibi neéiere,& in armis efl'e vide
rentur & quonam itinere intenderent ,ad fe primo quoque tempore referret. Ig
pacato agrnine ad Sigethum vsque excurrit.­deque necefiariis rebus ас prin
cipis mente coilocutus cum loci Praefeůo, cum & rem frumentariam intu
lifiet vberem , machinasque plures nouas adportaiiet: paucis in hoc con
fumptis diebus ad Archiducem reuertitur. Quo itinere haud procul abfuit,
quin in hofiium infidias incidiffct.- d: iam iublatis excubiis res in periculo
vertebatur : ni ex prifiina bellandi confuetudine confideratior dux , totam
earn noétem in ftatione equitem tenuiffet: Ita fine damno ad Archiducem
Czerotinus reuertitur: qui iam fecunda сайта, vt "diximus, ad Czorgo
nem haud procul Babocza praemunierat, in omnem pugnae euentum in-­ .
tentus , ceu mox exploratae viâoriae Едет impofiturus ‚ сит literisa pa~
rente certior faéius,quid Iibi deinceps agendum effet: ne in difcrimen exer
­citum fuae ñdeircommiiïum daret; diligenter fecum perpendebat; frigore
brumaliprimum Omnium ex anni tempore incidente :penuria deinde rei fru
mentariae quotidie magis increbrefcente : cum & militum corpora mor
bis ac laboribus, Gr> vt prius aeiiu Solis immodico, ita nunc gelu info
iito confec'ia., in regione Germania femper aduerfrliima, non fatis ad pro
feé'tionem longiorem idonea viderentur: Turcas dcnique ad Calmanczam
lentius agere animaduerteret.-qui non Гане magnam ineundi praelii audaciam
prae fe ferte viderentur: quod apud illos qtroque ex l'uperiorum meniium
depopulatione annona grauis effe caepiliet,'f& memoria facinorum a Nigris
equitibus fuperioriY menfe editorum ; tot infuper amifiis eo bello iirenuili'
mis viris ( quorum vel Sigethinos feptem millia occidiíie ex transfugis au
* ditum fuit )animos praeter confuetudinem remitterent : Itaque fatis & ad
gloriam fui nominis, d: regni vtilitatem faâum arbitratus : fr liberato Sigetho,
propter quod expeditio primum Omnium @Het fufcepta; ac çiteris fuccenfxs
foloque aequatis munimentis ,Babocza , Gerefgallio, S. Martino, Salliaque’.
quo patefaéium iter задышал; maneret adv commeatus заведена“; „то.
R re n
 130 ` RERVM Y'TVRCICARUM
rem exercitum, antequarn iniuria illum coeli magis adñigeret, incolumem
reducere ltatuit: Gt longe charil'limo parenti rationem rerum geltarum red
dere , qui apud Viennam cupidillimo animo filium reducem operiebatur.

Ad cuius reditus commoditatem atque fecuritatem iam antea Drauum

amnem , ad conlluentes Muerae , nauali ponte iunxerat; per­ quem tradi»
¿lío exercitu, vt palullria loca fecus Mueram euitaret , memor quod ex le
cundis rebus milites licentiam íibi fumere poil'ent, immoderatius peccandi
in mileros colonos , bipartito eo incedere voluit. Cuius partem Bolvvile­
rum ac Czerotinum fe'cus Arrhabonem {luuiumin lecundae Pannoniae agro,
per eius conlluentes,& Altenburgum ducere praecepit , ad Leythœ pontes
in Auftriae Hungariaeque ñnibus politum oppidum , vbi lultrationis locus
6r dies diétus fuerat.: [pie cum equitatus altera parte, d: praecipue his,qui
in comitatu fuo fuerant,Hungaris praeterea leuis armafurae equitibus , Ka
kerspurgo Styriae,vbi machinas ad fequentis belli opportunitates reliqueratv
per ñnes Styriae, Hungariae 6r Aultriae ‚ Viennam maturauit : quo fub
exitum Oétobris incolumis tandem peruenit.

`i
De expugnatione arcisToccaicae Anno
. M. D.LXV. Narratîo Auétore
IOANNE SAMBVC о.
Cum Ioannis Regis proies, Tureica cum Ferdinando Caefare pace сот—
prehenl'a in oñîcio , nonnulla etiam allinitatis fpeculâ , perlilteret :vix
eiusdem pientillimi Caeiarismorte audita; fuo ne,an maleuolorum conlilio, (За—
ta (vt quidam aiunt) non minima per praefefìum Zathmarienfem Mel
chiorem Balallam infeltandis Vaydae pagis , decimisque vinearum praeter
moremôtconuenta exigendis caul'afdum idem a cutlodia fuit abfens; pacem
violat: rebellesque Zathmarienfes , accito Stephano, Bathore de Somlyo ,
eius fe ditioni al'ferunt. ~

Vayda Bathoreum , quem ad hoc non impigrum ratus ей ‚ quod an

tea id oppidum eiux еще: ‚ cum paucis opportune iubmittit, atque in
e ­ gen
 ь

NARRATIONES HISTORICAE. 131

gentem Balafli theiaurum , quem ex Rivulis confecerat, vna cum coniu
ge eius qne quatuor liberis concipitmon leul ad {Штат obíidfonem prae
lidio ñrmat: praefertim repertis iiìhic munitionibtis ac tormentis пойте
rum aptiflimis. Caufam Vayuodiani etiam non veriti obtendere, faëium.
que exculare: nihil eos periurii adniifilie; perfugarn Вант conftliorum
fuorum & агсапошт praefidem , a Ferdinando inique, contraque deco
rum pacis ac leges receptum , indeque illum temerarium effe : odium
c vicinia eliuiidere in eos folitum ad frequentes querelas nihil remedii
faóium. Hinc non fperatum ciuile incendium, hoc œdiuortio inter-opti
mum & conftantii'limum Imperatorem Maximilianum & Tranfyluanum ex
titit:iulteque ille motus,iam biennium ferre vindiélarn tanto f'ceptro~ соп
gruam, non absque magnis ¿zalio conuertendis робы: (ni caufa 6: ma
ieftas cogerent ) fůmptibus , duce Lazaro Schuendio, perfequitur. Val
de inicien-s fuit Maximiliano de capto Zathmaro nuncius.’ nec id a Vay
da potuilïet unquam fperare:vttot beneliciis alietftus; patrocinio non leuî
apud Ferdinandum parentem Гетры a fe commendatus , & Гавре ехсиГа
tus: hanc patrono gratiam referret_ Lucius publicus erat : nondum cada
uer bene refrixerat; curarum moles intolerabilis .‘, de pecunia paëka mit
tendaque Conlìantinopolim varia grauisque deliberatio,de componendis'lm
perii negotîis , (ìomitiisque ex more cdicentlis cogitatio: fratrum quoque
ex teltamentofquae lenifiime Sz facillime inter fanéte educatos & diéio
Tempe muidiflimos fuit ) compofitioï: fororum nondum matrimonia con- `
сШГа, &alia incumbebant; cum ille iniuria publice prouocare incoepit: ac:­
omnibus conatibus tanto C_aeiari per occupationes valiquam notam labem a
fpergere. Sed non inermem neque imparatum inuenitmec Senatus eius,quem
inique nulloque fuo merito irritarint, bene expendit. ltaque cum prae-~
Гейш huic vlcifccndae iniuriae belloque ducendo idoneus prae ceteris Sehnen
dius duceretur: hunc Caeiar I-conienfu Regis Philippi, evoczit: negotii'
reique ргоГреге citoque gerendae omnem molem imponit; 6: quo minus
is _de nondum vilis regionibus , nec de infuetis fibi Hungaris dulvimret:
addit Andream lîzitlioreum , cuius landes cuiusuis veterum Praeconla Гире
rant: itemqué Melchiorem Balallum впиши] 6L in adueriariorum rebus dill
verfatum: tertium Gabrielem Perénium `, qui ftdus in omnibus 6i copiclus
R2 "fut
 m' ' RERVM Tchr'cARvM.
fuit comes. Exercitum tine mora Lazarus Germanum non mediucrem in
Scepulieniem agrum аванса; augetur is Hungarorum fortiliimorum nu
mero , e praelidiis quoque euocato. Et quia Tocaium atx natura, arte
6r in Traniyluaniam aditu commodo , ñrmitiima . potiliimum coniicieba~
tur , brumaeque vis vrgebat celeritatemgnegleéìis aliis leuioribus in itine
re caltellis , hanc vt Schuuendius aggrediatur r, a Balali'a & aliis perluade
tur: cuius hic breuillime fubiicio aufpicatam & fubitsm expugnationem.
Pridie igitur Calen. Februar. M.D.LXV. nomine Maximiliani fecundi
Praefeétus rei fumae Schuuendius, mentis conliliorumque Caefaris belli
corum intime confcius ‚ adeoque fummus in Vaydam iniuriae ulcifcendae
damnique'dati
isque Imperator neceilariis
militiae adminiculis , Francifcum Podendorñum
, quibus isipraeeratcumaddito
Tormentis
illi in ali
tu
tum peditum ligno,Cali'ouia in oppidum Cruntzium praemittit: vbi ipl`um
cum vniuerfo exercitu commode opperiatur. Itaque Calen: Febr. Sclwvendïus
cum turmis equiturn,peditumq; diuina Ieie fpe commouet, eodemq; die (‚шп
tium решето-ржет, vtexpeditioree«Szconiuuéìi omnes ad oblidionem profi
cifcerentur , ibidem lubfilìitïertio die vniuerfae copiae Tocaium verfus promo
\ uent,proxim`eq: fequentiad agrum &arcem,vt fit,praemil`fis velitibus Hunga
ris & G_ermanis ad explorandum ac male habendum dimittit: ac vt pro
arce oppidulum Kerefiur , ad commoditatem rei gerendae , St acerrimum
frigus a militibus fere nudis arcendum praeriperent, in mandatis omnia
perueltigantibus & peruolitantibus Lazarus dedit. Quod nolirum coníilium
etti Tocayenfes impedire fuo praelidio aliquoties , 8: oppidulum pro ar
се llama corrompere fuerint adniti; re ramen vix tentata , fortiter a no
{iris , ¿t non line illorum caede, ad portas nol`tris vsque infequentibus,
fuere repulli: eoque oppidulo obtento , facilius fe ad expugnandi rationes
intiruxerunt. Noéte propter fiuuium Bedrog aggere eieëio , tribus ad in
feliandas luto obduéias Iaepes aeneis apte inductis; die quinto defenl'acu
1a 8: turres , vbi praecipua propugnandi fuppellex'holtium extabat , decu
tere noltri vehementer coeperunt ­' atque oppolitis propius noltris propu
gnaculis , eoldem diuexare. Еа ipia luce in colliculo ad Bodrogium a
mnein duobus extruéìis e terra -molibus , inueé'tisque machinis quatuol`
ingentibus, in nudatorum [tationes glandibus iteratis , tutiore holtem loco
de
 Nanna'rrouras Hrs'ronrcAE. 133
deturbant. Poflero die ad eundem ñuuium omni opera vallisque fe пот!
praemunire pergunt: verum ob vim hiemis, terra ad opus importuna, fof
forurnque penuria minimum proficiebatur :infraéto tamen animo labore per~
tinaci ampliatis aggeribus, machinae imponuntur: coecumque ac {плащ
prompturn contra arcem fit munimentum, Sexta eiusdem menlis, поете in
fempefìa , inter Tibifcum & Bodrogium alius excitatur vallus , cui maxi~
mis tormentis cauetur: hocque opere prior agger dilatatus ea ratione fuit,
vt quinque muralibus mane fequenti arcem frangere potuerlnt: illamque
fubliruëtionem , & ad Bodrogium molem produëìam minacemque,qua prae.
cipue fpem immunitatis alebant holies, noiìri duobus e locis totum diem ,
cuniculis fubieëtis , deìecerunt : eadem via fcalis 6: incurlioni aditus ita corn
munitus elhvt eadem fortafiis,vel infequente die, modo niuium perpetua
iniuria uentoque inimico non fuiffent prohibiti, in ipfam arcem inuaíiffent.
Viti-a Tibifcum feoriim Balalïa egeíìo tumulo , libi profpexerat: aditusque
omnes ё: vias equitibus Hungaricis Haydonibusque infederat: fed duabus
tantum mediocribus ierpentariis obfidionem premere iuuareque potuit. Nec
vero Gabriel Perénius , commoditate riuuli e Bodrogio amne circum T0
kay а Nemethio circumfuíi , cellauit: variisqœ inuentis ñdelem expe di
tamque operam contulit. Nona & decima die Februarii cum obfelii vn
dique grauiter folicitatentur .­ infignis illa в: vafìa praeruptaque moles рю
cumbit: hianteque magno loco ad inuolandum , qui non putarant alteram
effe in receii'u arcem , .nolìris anîmus datus: remque non fine caede fua
paruo emolumento, vrl'erunt: dum , cuius aul'picio ante omnia debebant
moliri , Schuuendius arcano militem in fol'fas tutumque reuocauit, 'inque fla
tiones­ priltinas redegit: quod praepropera feflinatione peditum ea irruptio
infaulìa cruentaque acciderit: dum aliter quam dux praemeditatus cum mo
ra erat,iul`feratque,moenia inual'erant. Decimo die hora fecunda,quia univer
fam fortaliis oppugnationem vimque extremam adaélum iri Nemethius, gener
Emerici Balaii'a veritus eíìzqui arcem alieno iure , tutelaeque a Scherediis
nomine.,propriam vfurparat, cumque praefidio 'tenebat .­ ad Schuuent'liiim
fupplex fmittit , orat: atanta deniqueviffuroreque definat: fpatium de deditio­
ne cogitandi permittant.- fedconîiitionibus id nullis,nec temporis mentione,
quamdiu conl'ultare velit ,additis expreiiisue. At Schuuendius Chrifiianifanguî
R 3 nis
134 RERUM TVRCICARVM. \
nis ¿t commiierationis memor, ad Solis vsque obitum , fpacium concluden- ~
di concedit , fed cum dilato refponfo , fraudult-nter non animo paciñcandi,
fecum agi videret:nofiri repetito auxilio coelefii, fummis .conatibusim
preflionem fecerunt : maximeque munitam infanamque itfuem illam , ter
faque ingelia molem,vnde accerrime refiftebatur , vna cum tormentario ‚ар
paratu eripiunt : inque abditarn' arcem, quae fofiis , aqua, parietibusque
cingebatur aequatis , fuperítites a {Ел-аде depulerunt. Quem in receptum
etti propugnator eo coníilio cum reliquia fe corripuerat: vt noliris quo
modo cœperat ,inegotium lethale facefïeret: eiusque animi ómnibus e fa
firigiis & foraminibus ualam ferioque haud tine noitrorum Ianguine, edi
derao indicium : coniiderata tamen victoria , fuccefiuque noiirorum recen
ti, qui exteriorem arcem cum machinis occupatam tenebant : eadem
que fubiidia contra fe fe obieéta compolitaque , videret: praefertim eadem
noéìe muris fine interuallo verberatis : cunciis in fe adminiculis conuerfls,
turrique demoliendae comparatis : denique hottes vocem precibus innixam,
quod propoiitum tenere nequirent , extulere; cœpto vtiuperfederent , col
loquium noi'triadmitterent , obfecrant : effe quod fcilicet illis aperire ve» ,
lint, nec ingratum nunciumadferre. Quo illis a Schuuendio dato , aliquot
egrefii Praefeéii fui Nemethii mortem ûgniñcant: fclopeti vulnere fecun
dum tempora accepto, pridie nunciant confeétum : idcirco fe diutius neq;
polTe , nquvelleelfepertinacesï ¿zlipac'tis'mediocribus pofiint, ab'armis & de ­
fenfione deíifierent, deditioniq;locum relinquerent. Ibi Lazarus ad fummam
cum illis tranligit : licere holiibus folo .gladio accinéiis, aliaque omni fu
pelleéìile bonisque reliétis ‚' excedere. Quam viéti accepere legem: in
fuper eorum additum licere illis herum fuum`, quo vellent , ad fepelien
dum deportare. Excedunt igitur ad C C C L. fed magna parte vul
nerati : facramento religioneque non violanda obl'triéìi .­ ne per id bel
lum aduerfus Caefarem vllo modo 6c praetextu {tipendia facere autint :
Atque ita Tocayum a Ferdinando antea bis, nunc a Maximiliano
tertio'receptum :dpraefidio frequenti,necell`ariisque impolitis;ingenti omni
um ad vfum parandorum ibidem copia reperta , tenetur.- nec vllas trans
Tibifcum minas horret , quod ñrmifflmum fit propugnaculum;expeditum
que in Trauiyluaniae fines commeatum praebens: eaque loci natura , vt
aqua
 NARRATroNEs HtsTochAE i3;
aquarum inundatione , hoc ett , Tibifci Bodrogiique confluente circum
plexa , facile vim iniidiasque externas auertere omnespollit. Nec Гале
vnquam antea ita initruéta adrefiilendum, nec tam valida oppugnatione(ñn~
gulari Dei beneficio, primisque Caeiaris huius belli aufpiciis fecundiliimis)
atque nunc fuit recuperata. Siquidem Zathrnarum holtis tibi metuens dele- y
ruit .­ paulo poit Eredôdium quoque,per Georgium Bathorem vix hoililiter
tentatum „изв: aditu impedito receptum ell: & progre ilus ,( niñ una ipe de pace
a Vayda per Stephanum Bathoreum legatione allata: dum ad-maiores fel'e
apparatus in noltros fortaliis conñrmarent)faci1limi in Tranfyluaniam` рам
fent. Huius omnis частоте, aliarum'que honor gratesque Deo Opt. May.
debentur perpetuae: quo tine euentusomnes lunt infelices. M. D.LXV.

Dc Giulae exitu Anno M.D. LXVI. Nar

ratio , Auétore Ioanne Sambuco.
GIVLAM Bertah Ball'a , vi fumma & ope nifus, omnino БЫ expugnan
dam, rebus Orientis pacatis, daad ol`fenl`an1~ noitram comparatis, de
pofcebat : imo iampridem'ad Zolnock familiaritate Kereczenii fpem dedi
tionis,eiusque potiundae haud obfcure deuorauerat. Mouerant eum non
nullae ad tantum opus onusque caufae: quod multis locis & partibus fuos
cruentiliime pailim acceptos traétatosqgaPannoniis cognorat : ас niñ tempe
ftiua expeditione , qua leuia & angulta quaedam obltacula velutauerteret,
praecaueret; nullum interuenientium impedimentorum fore modum putabat: v
fum intellexerat ipium Sultanum herum fuum frultra iterum Sigethum
nliquando tentaturum: cum dedecore,& capitis diicrimine tertium impe
diturum: deque eo triumphum ad grauemiaetatem , velut fuarum
praeclare geitarum rerum coronidem additurum : vt cuntfta expedita
per Hungariam polleris forent: Gr in oras viciniamque Styriae fimul
6: Germaniae irreperent , velligiumque ponerent. Coaéta igitur Bertah
ex omnibus Natoliae, Cappadociae, Mœliarum ditionibus viitato milite:
aucto eo paganorum quoque ¿ttumultuariorum numero ad octoginta mil
lia , Giulam aduolat.` Caitris metandis oppidi litum , Chrylio amne per
folias tutum , definit.4 Primis conatibus lente omnia remiiieque затеса
‘ fili?. ­
\
;36 RERVM TVRCICARVM.
mia пот-отит explorat :vt amnem riuulis auertat,inq; licco oppidum deltitua
tur, machinationibus accurat. Non diu celïandum ratus, amnem traii
cit: obduéiisq; defenfaculisêr praetextibus fefe ad folïas vallosque proripit:
e latebris потов infeniius petit: oppidanos ita exercet: vt diu furorem
fuliinere fe abdutfla aqua,vix fperare potuerint. Nihilominus ita refiilunt, ita.
leuioribus concertationibus occurrunt : raro vtcelierint,fuoquepericulo illi no
ñros elicuerint. Sed quinta obiidionis luce, cum fefe noitri impares per
petuis laboribus fatigariue quererentur: in laxiorem «Si exteriorem fe arcem,
quatuor portis inlignem, textis fepibusque terra cohibita, aggeribus circum
fufa , nihil tibi metuendum , f1 intro celTerint , aeltimabant. Succendunti
gitur oppidum: 6c nihil oportuni ilthic hoiti relinquentes, ex агсе ve
hementius agere, infultare , caedibus miicere omnia occipiunt: vt hofiium
nuznero diminth , horrendas minas «Si lanienam , fi furere noliri perexe
tint , breui fenfuros Turcae diditarint. Sed Turcam praebita Грез deditio
nis animabat:conl`cios ,- non diuturnam fore depugnationem; fi paéìa clam
inchoata cum Ladislao Kereczenio valitura effent. Vtinam ad extremum
per praefetîos & nonnullos~ coníilii participes, earn praeíidariis virtutem a
nimorumque praeiiantiam exercere lieuilTet. Sed тети inani ab fidei de
fertoribus vulgo inieéìo , fallisque rum'ulculis deSigetho occupato inl'truélo,
omnes videlicet adhuc obfeiios a Germanis nunquam fubiidio liberatos д
Schwendio negotium cum Daco ¿i Tartaris futurum: Caefarem ad lauri.
num caiìris motis laboraturum: Turcas` vltro pacem offerte.- aquae fubdn
¿tam eiTe commoditatcm: fpeůare Ша cunéta eos debere: ni fan'ius в: mi
rius quid cogitarint , ad Omnium perniciem obiidionem excefl'uram- Hor
tantur ea re fraudulenter'fubordinarii gregarios: fœpe ad Colloquia clam го
ras proreptant: vincunt bonis verbis , vti de aree quoque exteriore de
ferenda Гепатит habeant: quo life receperint , fuaqueŕconduxerint, tu
tiora omnia futura: eiusque etiam opinionis effe Schwendium &Caefarem
iubere allerunt. Leges ad Гребет voce praeconis de coniìantia retinenda,
omnis vt fufpicio cordatioribus eximeretur,promulgatae confiunt : ne {ст
cet vllae literae telo aut alia arte emiliae vel intromiiTae accipiantnr: ne
quisquam , f1 vitatn amet ,verbum de deditione cogitanda proferat. Sed
faliae , non verae rigidaeque fuerunt hae leges , corruptae vitio Praefetfti,
ren
 ‚7._____„_

ЫАКВ_АТ1ОЫЕ$ HISTORICAL“, 137

renitentibus palam aequioribus : inprîmis vicecapitaneo Ioanne GyzioêtSte
phano Glythi, pedítum ducicre , 6: aliis, qui dolum pridem Iubolfece- _
rant , ceterosque ad immotam fortitudinem ŕirmabant: lentire le quidem ne
{его quid relaxationis in praefeétisaiunt: Deo tamen топят iusiurandum,
в: gloriae c-fñcfoque, quo inauéiorati client plus,quam.cuiusquam blandisôt
lenibus verbis debere : а depuguatione auerti ie non patiantur, orare_
Quibus mcnitis baud parum profecil'fent.- niñ cacca quaedam peruerlaque
'ratio praefeëii , promiliaque vana plus apud imperitores potuilient. Sem
per , vt a multis audiui , Kereczenii ambitus,& ea praefeétu'ra Giulae ,
tot muneribus, Gt precibus`,.ob lucri amplitudinem expetita obtentaque ­
fufpeéta eiTe caepit :'praefertim quod aliiuitate Chritlophori 'Bathorei , cu
ius Iororem priore matrimonio Iibi adlciuerat , ac Reguli Traniyluani le
tueretur. Non oblcure prae fe tulit: eam effe vt authoritatem Barborei
apud Ioanem Sigifmundum ; huius apud Solymannum: vt, fi aduerli quid`
Giulae ingrueret , Ie eorum auétoritate & vinculo,citra omnis dedecoris la
bem , auerlurum : imo li vellet, hoûium arma tibi adiuuëiurum , quuiduís
obtenturum. Quapropter cum Gyula ñrmiliimo equitumôr pedftum vere
ranorum praeiidio munita, lcunëtisque ad neceliitatem Gr manus aliireuti
bus copioia efi'et: nec aliquid metuendum БЫ miles putaret: quod nullam
vim integra interiora aree foris,praeter aliquot loca patefaéiîa , conlpi
cerent : tamen perfuadentur , vt in arcern vetuitiíiimam quadraugularem te
gulis latericeis , vnica pro porta turricula prominente , ad ynullam olleniam
conliruéiam,.confugerent : ibique fecuritatem fuisque incolumitatem о
mnem ponereut~ Res omnis fuipicionem intelligentibus nuxit: digrefluâ ,t
frequentes , clandeiiiui commeatus diiplicuere , praeiertim ad`propugiìacu­
la ruinis hiantia: hemque aliquot dierum vtriuque admil'lh a vi ceilatio.­
Sed pertinaciter probieres confiant: vitam cum lioiie fe ipermutaturos po
tius . quam ullol indicio in vllam dedit'ionisl rationem demiliuros
profitentur
lam : idque
in сайта fe dextris
hottium emiiTam Comprobaturos
deprehendiiie.-: in
addunt , Iefe lege
auiftorem denuo fcliedu
capitali in-­
quirendum , nec vlli parcendum.I Illico {наши de Ichedula Praefcéius ex
cuiat: effe in hoftibus exploratorem fuum 'tutum Noloskyt quem ad col
loquium falutare neceffariumque acciuerit : ех ее {е nuncium 1aetum'acce
' S . ptu
 l

13's' RERVM. TvncrcARvM.'

pturum: non vilo dolo animoque finiftro ie id commilille: meliora fperent:
feque vt purgaret , ilicet per praeconem horrendam vocem iterandam.- qui
cunquo deditionis­ vel temere meminifl'et , correptum intra & extra muros ,
verbernndum , laqueoque puniendum ñngit. Caufas vtcunque prolixius re
citatas alii accipiunt:fed ínter fe murmure agere:capita , vitam pro patria,
Rege deuouere .­ circumfpeéteageudum , inque omnes partes а: angulos
oculos coniiciendos dicere. Paulo poûfparguntur voces aduenturùm Ba
thoreum: Bertah Bali'am amicitiam polliceri : integram,faluam Giulam man
furam: nec fe cupere aliud , quam vt citra dedecus obiidionem laxet: di
milTum iri praeíidium conditionibus , quibus velint.- Гада elle depugna
fumznouem feptimanis infanam vim expertos: Amathum Temefuaro
fcriplilie oblides dentur : cuneta Гнида mitiaque fenfuros. Quibus _quidam
pollicitationibus quid non obieéìlum fuit? Nihilominus confciis non nullis et~
iam Germania ( vt aiunt) res , obfìitentibus nequicquarn potioribus , in de
ditionem ornatam verbis, & promiliis tolerabilibus: at poft caede cruen
ta exitu milerabili praeftitis, datur. Perfcribuntur mifiis Kereczenio purpu
ris, & aliis litterae legesque deditionis a Turcazintermittuntur Matthias
Kereczeni cum aliis oblides,'dum per Bathoreum cunéìa deñniuntur, Sed obla
ta incolumitas merito praefeë'cum cuni focíis fefellit, ex difciplina ,morqu Tur'
carum. Nam vix ad X.M. paffus, reliquiis dimìíiis; reliéìiìs illic torme ntis armisq;
farcinis in onerarios currus elatis: ecce lanizari e latebris потов сошр1е
étuntur: fang'uine , praeda omnia replent', paucis
vt admodum elapfiszquos
adhuc praeíìans virtus commendat: inque viuis, Ioannem Giyziu m &
Stephanum Földuarium, tenet, Ita perñdia poemas in auötores redegit.
Nam fecunda die Septembris , arce fuperiore nullam vim experta , dedi
tur: cuius exitium quinta poli die задеты amiliio , cum triduo ante 9013!
manus ibidem animam euomuiíiet, fortiliimique Nicolai Zerinii mors immor'
tali memoria digua,.conlecuta ей. Cuius Herois exemplum vtinam bonus
Kereczenius (ibi ad conftantiam propofuiíïet: priftinaeque ibidem YvirtutisY
memor, decus fuorum , fpemque praemiorum effet intuitus. Sed tamen
tanta iaétura ‚ поп exigua parte fubito praeterquc omnem Трети, рег Comi
ytem Eccium Salmenfem reüituta fartaque fuit. Is сайт cum longius ma
lum difcelïurum, fuamque cultodiam Iaurini im angultias coaétum iri pro
fpî
 NARRATtoNEs HISTORICAL' '139
fpiceret: memor Zerinii & fui отец, affumpto Achate fuo Georgio Thu
rio , Vefprimium cum Tata ab hoiìe recuperat: vias & aditus infeitos obfef~
fosque ad laurirum celeriter expedir: agrcs & fines cultoribus propagat :
ad 'profpiciendas & auertendas infldias , ita inuia purgat: vt omni meta
A'agricolas, & nobilitatem tot annis prefïam, opibus & profperitate auxe»
rit: In reditu Maxirniliani Il,qui fexaginta mille exercitum ex vniuerfae Lhri
Rianitatis focietate , ltalicis` , Gallicis principibus, 6: Germanis ( in quo ad
XVI. M. circiter equitum fuere)inliruxerat , vti Sigetho fuccurreretmun
cio cafus dolenter accepto ­' praefeé'toque Albenii paulo antea intercepto z
& capite Zerinii ad Iaurinum inl caf-tra miffo , pompaque curato ,
cum rediiil'et ; per (lroatam, vt ferunt , fubdito igne damnum mer
catoribus incendio ad ducenta millia aureorum datum : conñagrarunt
ad centum aegroti ô: infantuli. Cumque fua Maiefias Х I V. Augulii
hinc Viennam ie mouiffet: merrie Septembri, Ialua rebus d: comita
tu , Deo duce, dem; to paliim тети 6r periculo hoiiium , eodem rediit.
Sed de hisâr Si¿etho alibi copiofms dicetur. M. D.LXVI.

Ioannis Sambuci . de Sigethi expugnatione

' .Anno M. D. LXVI. Narratiuncula.
SoLYMAst vltima feneâca vindiéiam d: aliquot iniurias perfectiturus ­
finem vt aliquando bello Pannonico imponeret: cum ei Tranfyluanus
in via comitatu amplo & muneribus , fe vt tutela quaii abfolueret , „то
tamerr patrocinio foueret , occurrifiett ecce ducentorum millium exercitu ad
Drauum confitiit: cuius eluuies tam eli importuna: vt vicinam ad mille
ранив interdum lacunis paludibusque foedet inundetque. Ponte igitur iam
antea mandatu Tyranni , fubditomm opera Iubitaria _6: promifcua ,
longe tirato fexto Augutti, praefeótis cailrorum Mechmeto ,
Hazan Bego , Karan Bego , Bofnenfi cuñode,ad Soclofrum , prius Buden
f1 Orozlam Веге tirangulato, aperte ab regione S. Laurentii imminetîcum
que locum vdis d: caricofis impedimentis diñicilemprolpiceret:arcem duo
bus munitis oppidis 6! fuburbanis , рой totidem intus Iatentibus arcibus,
ù praeûdio Zrinii dudum noti, aiiisque fortifiimis heroibus mole
.S 1 Ilias
 r

ш ' RERVM 'rvnorcARVM

ftias [ibi praebituros Maho'netho ахти primis diebus velitationibus
' пойло; fatigat: tormentisque continuo in nouum Oppidum direëlîis , ita
Iepes d: cophinos exaggeratos concutit conuellirque: vt noltri cedere, a
fe Iubieéla fiamma, inque veterem ciuitatem fzigere compulti fuerint z“ quo
ubi le iniecerunt ad vim inlecuturam depellendam mire le fumant-acl omnes
aditus inlìruunt , nequid furor hoTtium temere noceat. Interea propugna
culum ingens, terra _eliolia inque aceruum congelta , quo machinas fuble'
uent, eque alto in подков ardentius agant , turcae procurant: vnde pluri
mu'n damni , ас pollea ruinarum manauit. QJare Ianizari ad inlultus val-_
lo , cratibus 6r virgultis per paludes liratis, ad moerria interiora , vias
que moliu'ntur: Гавре dimicant , tanque infane conatus vrgent: vt de
ienfores iam tum loco moturos, vehementer turbarint , metuque perculerint:
duin XIX. die malus quoque oppidumimportunitate ac Vehementia lua ob
tinerent , praecipua noltrorum iacìura: qui lubiidii externi fpem omnem
dudum 6c alleuationis abiecerant. Tum certe praecipui milites ас \Vay­
4uodae, vna cum oznnis generis шалят ‚ dt ad fui'tinendam obftdionem
annona copioia , periere. Hinc ipe malore ab oppugnatoribus concepta;
dum nihil ad viétoriam intermittunt.- XXVI. die impetum in arcem exte
riorem e propugnaculo foris emunito egeltoque , faciunt : viam iniquam ,
lutoiarn 6r vliginol'am quibuscunque mndis ad commoditatem explere & con
neétere initituunt.- cumque ibi tanto furore dimîcatum aliquod horis fuiliet:
eluii hotles Ballam cum innumeris aliis duobusque Iignis cohortium , ami
fere. Sed animos noltris шагает Zeriniiprœientia : cuius dextra cum acynace,
cruore lroltium nudebat. Haec viél: .vri-r, li quid alÍunde foris auxilii admitti
intro potuiliet, nolirosque a perpetuis iniuriis recreare: haud parum ad
oblidionem producendam , dum Caeiaris сайта propius accellilient , aut
prorius depuliilent ,opinionis fpeiq; attulillet. Sed aduerio fato cunc'ta illis
moraůt latigatione accidere: intrepide tamen Capitanei o'nnem iociis metum
excutiunt :mortem libipropolitama Deo 'perpetua gloria enunciarunt. Done@ ie
ptima denique Septembris die ,gholtis numero fuo , 8: recentium militum
manu fubinde obiec'ta, fretus:& quod celeritate tibi opus elle', ob Maxi
miliani II. accurfum ‚ videret: iniarrisfulminibus pro'pugnaculum praecipuum
maioris arcis verberat.- partibus diioloit; paliim per texta d: тоста fora
mina ­
 NARRATloNES HIsToRtCAE ш
mina ad -confcenium pertundit: poiiremo îgnern iniicit: quo correptis intus
ere omnibus locis , ad pulueris vsque nitrati turrim , Gt confurnptis: pri
murn Zertnio d: locus furnus & ardor animum inl'regit: extremoque pericu
loin interiores receptus confugiendum animaduertunt. Sed eo quoque Нат
ma penetrante; tandem fubfidiis cunéiis ¿t faluis viis remilTls , Zerinius con
cione fuorum peéioribus vlt'ima corroboratis д exiliendum ex intima quoque' '
.arce cenfet; proque portis & {отв ibidem fortiter cadendum. Ouem con
ftantiilime heroes {щи , paucis fuperllitibus habitu mutato , reliqui , nul
cherrima morte, exemplum polieris , fuique immortale dende-rium editie
runt ;& memoriam triumph@ совьет confecrarunt. На Solymanno, qui triduo
ante Romaclio fa'fto , ¿t nonnullo metu taéìo , luce excellent, Zygethum
iuorum triginta`millium occaiu , vitaque propria confiitit; cuius obitus te'
¿tus , tacitusqueadinaugurationem vl'que fílii Selymi,prudentia catiMEc'H-‘
:uer permanñt. t

De expugnatione Sigethi, totius Sclauoniae

fortiilìrni propugnaculì , anno M. D. LXVI Narratio,
M.SamuelisBudinae Labacenlis.
Ех Croatico fermone in Latinum conueria.

@vo animi ardore, & qua faeuitie immanifiimus Turca in mileros Chri
' iiianos debacchetur; Gr quam infanabili non folum furore, regnandi
que cupiditate ,fed etiam perpetuoôt immortali odio motus ipfos affligat, ор
primatque,ex magnitudine rerum ab ipio geiiarum neminern effe credo qui non
intelligat, Cuius reiiingulare documentum eiTelpoteíì Arcis Sigeth , Starte dana
turaloci rnunititlimae (nam vndequaque paludibus circumdata,&veluti im
merla , in finibus Sclauon'ae Ша ей) expugnatio; quam non ita pridem
ipfe Turcarum Imperator 'Solymannus ingenti cum exercitu obit-{Tamůzgra
uiter ailiiéìarn. non tamen fine magna fuorum clade , occtrpaiiit,it.amque
in pnteltatem redegit; vt ex `l`equenti narratione vidcre ett. '

Anno igitur рой СЬгП’шт natum М. D. LXVI. Comes Nicolaus Seri

nius nobili Gc шиш; loco natus , ex ipeculatore quodam de ’Iurcis cfr
S 3 tior
145 RERVM 'iwfnelcaprtvmY
rior facials , qui ad вши XV. Iunii venerat , exercitum Turcici Im
peratoris prope Saraieuum fe vidiii'e , qui le ad duo milliaria in longitu
dinem extendat, quem iplemet quoque а longinquo infecutus fit; famam
vero paliim fpargi , ipfum ad Sigeth vel Egar inuadenclum expugnatìO*
nem hanc fufcepilïev; ad eamque rem fe iam pontem apud Petram Vara
dinenfem Danubio iungi curatie; Non multo poli alius quidam fpeculator
ex Quinqueeccleliaruŕn vrbe venit , litteras ab alio quodam exploratore ad
ferens; in quibus perfcribitur , Imperatorem reuera cum copiis egredi;
ignorare autem le,'quo vel ad cuius arcis oppugnationem. Hunc e чеш—
gio tertius lpeculator ab Elieko ‚ quod ett ad Drauum amnem oppidum ,
fubfecutus narrat; aduenilie iam eo belli quendam Praefeéium, quem Begum
nomiuent, qui praemillus lit ceu prodromus , 'vt Drauum Ynauuigiis traii~

ciat, cum eo quoquetotam Bol'nam ¿L Caranibeiurn„,hoc efi,eius loci prae

ftdem & belli ducern appulifl'e , atque in Sclauoniae regione ex alia parte
Draui infra Moslauiam confedill'e ‚ quo autem tendere velint , Ieignorare,

Poltea etiam quartus explorator accellit iuclîcans , fe prope Effekum

fuill'e , i-bique multa nauîgia lupra ad portum , qui Ottonus appellatur,ad­
uerfo Drauo transuehi Sicloufchum verius vidilTe: eo etiam in loco audi
uill'e , Begum , qui ex imperatoris exercitu lit praemiffus, eius animi elle,
vt Drauum nauibus fuperare «Sz apud Sicloulchum conquiefcere cogitet : ibi
etiam maiores iplum copias praeilolaturum fe certo fcire alleuerat : quo
poro fele recipere velit , omnes latere. Tandern alius lpeculator ex
Turcarum сайт aduenit, pro certo aliirmans: exercitum apucl Ortonurn
conlcenlis nauibus Drauum tranlire: eosque Turcas, qui transueůi Гит , е
чеШдЕо Budam contendere, 6r apudSicloulchum pemgétare,

His itaque ltrenuus 6: celebris Comes Serinius XVII. die Iunii cogni
tis, а: quod Turcae absque vlla interpolita mora fefe vltra Drauum recipi
ant , atque fori: fub arce Sicloulcho pallini in agris nocturno tempore con- `
ueniant , ibique requiel'cant : conlilium init, mille pedites cum quingen
tis equitibus , vt fortunarn experiantur, ablegat. Quibus (amen antea Са—
Гра—
Pf."

NQRRATIONES HISTORICAE 'r4 ъf

П

lirarumaAlapi , Nicolaûm Cobacum , Petrutn Bathl'clratizium , VVOlfgan'

gum Praprutouitfchium , vna cum peditumf'duétoribus feu praefeétis quos
Wayuodas vacant , praemilit , mandans , @vt fortunate aleam tentent: Gt fr
quos Turcas inuenerint, praelio decernant', manusque conferant: fi ver@
eos denrehendere nequeant, vt tune ciuitatem Sicloufchum expugnatione l
inuadaut, aut incendant,omniaque diripiant. Cumque noftri iam Sicloufcho
appropinqnaffent .­' praemittunt ad arcem ducentos pedites , 6r equos centum:
quibus faltem iniuné'tum fuit,vt fi Turcae fortafiis fub pratis Sz planicie
de equis defcendill'ent, quam primum 'reliquis lignilicafent , omniaque cir
cumfpicerent , & ad fuos deferrent. Et pofìeaquam infra Sicloufchum ven
tum eít rech ad Turcarum сайта feruntur : vbi Machmct Begus vel Prae
feétus belli ex Theari confedit: quem Imperator non multo ante ех aula
fua adfciuit: ipfique Theari Sanfakh , id ей pomum aureum quod vexìllO
apponi , Si ab ipfo Imperatore Turcico , belli ducib'us , tanuuam {ignum
beneuolentirie , & fummae in milites potellatis dari folet , ргоре Bizan
tium contribuit; vtque exercitum tamquam prodromus praecederet, Dra
uumque traiiceret , & in Quinqueecclefiarum (таи immotus confríteret,
mandauit : vbi omnes copiae congregari „ & Draunmfuperare poffent : prae
terea ne alio inde fe transferret, donec ea de re Caefaris mandatum acclneret ,
fedulo fuit praeceptum. Rebus ita conlìitutis, imnetum noftri in ipfos faciunt
fummoq; mane eoS caedunt & disiiciuntzmagnumq; Turcarum numerum inter
ñciunt,quorum multi in iplis paludibus & loco falebrofo arbultisq;conf1to,nudi
propemodum interulis folum cooperti, fuga falutem fibi quaefruere. Prae
{сотов etiam belli, quem Begum vocant, graviter lvulneratus, 6: fuga di
lapfus, in eo lacu feu limofd agro periit: ipfius porro ñlius, 6r cum eo
tres ancae, viuus in poteftatem & manus nol'irorum peruenit. Auri dein
de & argenti copiam , tentoria 8x equos nofirivna cum opimis fpoliis con
fecuti , incolumes laetique arcem Sigeth maximo cum lucro repetebant : Turci
cis infuper rebus praefìantiliimis & pecunia, об?!) Camelos , fexaginta equoS
Gr quinquaginta mulos clitellarios onuftos addirxeriint .­ этапе fex plauftra о
mnis generis fpoliis , quae a Turcis adepti ell'ent , impleuerunt. Nobiles
etiam Sigethani ото & auro contextis veftibus , & tunicis prec'ofrs pelli
bus fuffultis induti , fummo animi cum gaudio Sigethum reuertebantur. Eri
PU;
 "l

‚44 RERVM TchrcARvM

puerunt praeterea hoilibus duo rubei colorislingentîa , quae fecum attule
rant, tigna: in quorum extremitaterfeu cacumine, loco ferri, cul'pis in per
tica ex puro argento ,latitudine vnius manus , & deaurata,aiiixa fuit: In ipfa
quoque hafta, cui vexillum apponi Inlet , equino colere tincta , vna cum
argenteo `@obo feu fphaera,pomi inflar , quod Schanfak nominant, depen
dit. Similem certe vicioriarn 8: fpolia eiusmodi longo iam`tempore noliri.
de hoîtibirs vix reportarunt. Secunda die Iulii ipfe Muiiapha Bofnenñs Baf->
fa,& ваш Solrolouitfchius , vna cum tota Boina , d: Baiiir Carambeius,
Drauum Ottovum verius traiecit, & apud Siclofchum infra Hardanaium
conl'edit. Septima die Iulii aduolat exploratorex Belgrado feu Alba Grae
ca : Turcarumq; de caliris perhibens, Imperatorem eo venifie, 6r naues ad
uerfo Drauo reóìa furfum ducijin coque loco ipfum prope Sicloufchum,
pontem ’naualem , ex fcaphis ¿c-lintribus confecftum , Drauo fuperinfterne
re , atque ad expugnandum Sigethum proñcifci cogitareî curare quoque
pontem illum, quem Danubio iunxerat, rumpere atqueV disiicere. Deni
que ex Quinqueecclefiarum vrbe aliae mittuntur litterae : quibus ab ipfo Na
fuf Aga, id eli ‚ Capitanes , qui paucis quibusdam militibus praeelt, Co
miti Serinio pericribitur: „ 1.1m belli ацетат {цфгйогет ‚ qui [ВНЕШ militem
„ соус ‚ fag [iuris ip/iur mpiurmn'vìces ali.]rmnrlogerit,(Czrrri/ihium ip/ì vacant)
„ en affluent/fr.- ip/irpre Hiur/imi Beg@ ab linperntorc marrílztum Шиш/ё ‚ щ fe
„ театру—[шт url Drauum гири, {Щи роте": in/h“uar;quod tri/ì fèrerit,
a, rzu'aturuvn li', 'vt ante ip/ius/aedrs palo @figurar I irziuuxgß’ тат ‚ ш per pa
„ gos 55° pri/jim , рамы/211511015 абаз/11: cirrrrmñratur. v„ Sic itaque ille non

procul ab Ottouo pontem {abri-care coepit; quem quidem iam fatis longe
antea &commode confiruxeratńeffr aqua cum ímpetu magnaque vi fuper
ueniens notfhirno tempore , omnia disrupit Gr abftulit : neque eo in loco
eum vila penitus ratione ñgere poterat; hinc ergo longius,& infra Dra
vum alio progrefi'us, opus rurfum proieqiitur: qnidquid autem bidui Ipa
cio parauerat, id omne aqua vna notfie disiecit. Quo ex loco in ter
tium vlterius prope Effekum profeétus , periculum de ponte fabricando fe
cit: Ied illic 'omnem rurfus operam luftt; nec propter aquurum vim efñce
re quidquam potuit. Hac igitur de caufa Czaufchium ad, Imperatorem ab
legat: exponens, quomodo inundatione «St multitudine aquarum impeditus ,
. f pon»~

—"`_
 NARRATIONES HISTORICAL щ
pontem Drauo {при 1пПетЁге nequeat : le quidem nec eonquieuili'e Баде
nus , nec vlli labori in eo pepercilie. Imperator hoc Begi nuncio, cogni
to Zaul'chiumipfr cum linteo feu mantili Turcico, in cuiusextremitate aureig
litteris fcriptum erat,mittit:Sultan Solfymanremiltiwerque {так fdicit, 'vr ранит
quorurzqzre miur-0,8” упадите ration: Рит, rerjißim Ду’а Втиит irru
glrz :qui mfì ad ip/ius 'usque aduentrrm fr caßmflus, z'pfrmz ex u-na parte рота?
in ripa , illo ipfe linteQ flmngrrlatum atque ßi/pf/¿ßim r'ri. Hoc vbi Hamiamt
Beg-us percepiti celerrime ea ipfa hora ad' Drauum denuo infra Elie-kum
contendit; atque omnia nauigia , ad eamque rem opportuna ligna deducî
curauit :5r more infra Eliekum opus тете inchoatur : quod vt co com
modius ablolueret , omnes тешат ‚пШсоз ‚ qui Turcae tribltunr pen»
dunt , »Sr qui fe iifr lua fponte fui'diderunt, & reliqucs cures , тайне
excepto , imo ¿t ipios nobiles ¿t qui munus ¿t стати aliquod {щите
( Spachias. часам) ad laborem cogit atque compellit. Ipfe quoque Be
gus nullam omnino moram neétendo , nec interdiu', nec noélu conquiefcit­
vnquam , doncc etietflo pente Drauus eonflratus fuerat : quem per Aprata,
paludes Gr ftagna in longitudinem vnius milliari-s deduxit: idque omne de
cem dierum fpacio efiecit. Linteum porro, quod Hamlam Begus ab Im
peratore millum acceperat, Naiuf Aga feu Capitaneus, qui Hamlam Begi,
dum aberat, locum Quinquecccleůis гашише, clam domino Comiti Serino
Sigethum transportari curauerat. Die XX. Iulii , Bofneniis & Carambe
ius Balla, Sicloufcho сайта mouent,& Quinqueecclefras ferueniunt: inde
Buderilì Bafiae in fublidium profeéìi , Albam Regalem veniunt: hos po»
Ива НатГат Begusllipatus omnibus Spachiis (feu nobilibus )_ comitatus­`
¿I Quinqueeccleñis, fummo cum incolarum moerore ob abitum ipflus, dif
cedit, Eadem- die Anatoliae Weglier Begus ( id ett, fupremus in orien
te belli dux) primus omnium Draui pontem tranfrit: quem dein Alkai
Bali'a( hoc ett, alius quidam militiae Praefeétus) & VrumeIi Begler Be
gus( id ett, fummus bell-i Imperator, earumque regionum Praefes, quae
vltra mare /Egeum ad nos fpetflant) infequuntur : inque planitie feu agro
Mohatfch confidunt , ibique Turcico Imperatori figunt tentoria. Pollhaecr
ipiemet Imperator Sultanus Solymanus Iuperato Drauo illuc peruenit: coq;
T in
`
 цв RERVM Tvncrcanvrtr
in loco сайта metatus, coniilium de re aggredienda capit: d: aliquot ibi
diebus, donec exercitus omnis tranliret, laeto animo commoratus elli.

Prima Augulli die Turcarum Imperator ex agro Mithatich fe com

mouit , Gt ad Sigethum contendit. Tertia autem die non procul intra Si
clqulchum appulit: ibi Oroslanum Budae Bailnm capite pleëiit. Quarta
porro die Quinqueeccleiias, St quinta ad D, ~Laurentiurn, non procula
Sigetho, peruenit, ibique fua сайта poluit. Sub id fere tempus D. Ni
colaus Comes Serinius , inter nobiles, equites d: pedites reliquosque mi
lites di itrenuos viros, vt omnia ordine ñant, dilpicit Glpiocurat. `Curn
que iam reuera certior eert faéìusff'urcaruin Imperatoer conari Sigethum
obfidione cingere , vidilletqu; ingentes illius copias'appropinquare: in ar
cem interiorern Capitanebs , copiarum pedellrium ductores leu VVayuodns,
Nobiles, equites., il: pedites vna cum vrbis ciuibus , eaeterisque omni
bus qui tunc ternpotis in aree & ciuitate Sigetho fuerant , ad fe conuo
cat: iplistue exeuntibus vrbis portas oc:ludere iubet: qui vbi omnes in
interiorem arcem contreniffent , iplemet Comes Serinius,'medius inter ipfos
in platea minoris arcis coniiitutus, omnes hac propemodum oratione allocu
tus eil „ Mei fratres t inquit,) qui fub Caeiaris Maietiate itipendia me
„ retis , viri lirenui , militesque fortiiiimi; En iam certo videmus tinguli
" ‚‚ Turcarum Imperatorem ceruicibus nollris izninin àre: eaque ipfa exigit ne
„ cellitas¿, vt nos paremus , ¿t intrepido animo notlrum totiusque Chri
‚‚ lliani Orbis noniinisque hoiìem praeilolemur .3, qui infolenti animo , Gr te
‚„ merario aufn, fuis viribus incredulorumque hominum multitudini lidens,
9,
in nos arma Iumplit. Nos autem Греки & auxilium noilruminDeo col
„ locamus; qui nos nullo negfntio defendere : iplos vero ratione facilli
„ ma pell'umdare atque reprimere potelt. Alacriter ergo ipfius aduentus
‚9
a nobis eli expectandusr nec deterrere nos debent >vires aut copiae i
‚‚ piius ingentes. Nihil enim dubitamus, DEVM Optimum Maximum fi
‚‚ precibus veris eum inuocauerirnus , орет nobis fubminiltraturum , at
„ que clementer adl'uturum. Danda autem imprimis ell: opera, vt vna
„ nimes Gr fideles exiilaznus I ne vlla inter nos iimultas vigeat: ne inimi
,‚‚ сШаеащ odia alantur: ne alius contra alium iniurgat; fed omni l`tudio`
` - ` " ‘ _ eni.
 р

NARRATIQNES HlsTonicAE '147

99 enitendum , vt potius apud nos omnis bonelias locum habeat : &fum­
п ma cum concordia & beneuolentia hic та degamus: quamdiu4 diuinae id
,à vifum fuerit voluntati. Нас itaque de caula , mei fratres, non abs re,
а, fed fumme nelceliarium elie arbitror , vt inprimis & ante omnia iu
п reiurando nos deuinciamus , ô: initio iidem demus fuprtmo etiam ma.
9, gillratui nollro: & huic afliiétae prouinc-iae conilantiam & integritatem
Àfanéte promittamus. Primum autem ego iurabo,. idem vos poll me factu
n’

э a ri: ne ego vobis , aut vos milii,vllum difñdentiaelocum reliquilie vi

99 deamini. Iuramentum ergo nunc meum auditote. Ego Nicolaus Co
п mes Seriuius promitto Deo Omnipotenri Maximo inprimis, dein Sac.
97 Caei. Maieliati Domino & magillratui nollro fummo, & huic milerae
”
Prouinciae, potlmodum etiam vobis militibus & lirenuis viris iam hic con
‚9
gregatis: Ita me Deus Pater ,_ Filius , & Spiritus lanétus , Банда '1`ri~
и nitas , & vnus Deus , adiuuet: me vos nullo vnquam- tempore deferru
а: rum :imo vobilcum viéiurum & moriturum: & omnia limul , quaecun'
n
que inciderint, leu bona, feu mala pallurum. Iam ipfa etiam ratio exi
,a gir, vt vos idem etiam praelletis,ereéiisque duobus digitis, Deo interpolito `
lelie, yrmnittatis. Poli vnusquisque verirum fuo Capitaneo in ipfa por
99
99
ta loam iuramento fidcrn dabit. Quare,vt ex vobis quilibet haec тег.
Ьа , praeeunte fcriba , clara Vvoce,eleuatiscaie duobus digitis , dicat , fe~l
‚9
и dul-i inlpiciemus: atque in eum , qui forte та fat-ere aut eflarirecula~
n blt grâuilltme animaduertemus. Is enim nobiscuin ad extremum vsque
п perfeuerare minime cogitat: nec veri hominis , fed proditoris nomine
’7 merito cenlend'us ell: quem ‘etiam hac de caula e veliigio comprehen~
99
di iubeliimus, Ello iraq; yelirum iiiramentum hoc: Nos omnes ciues,e­
’7V
c_uites,&pedites , militesque lliçcndarii Cnel. Maicliatis , iuramus primim
99
Deo Optimo Maximo, pollhac Lhrifliano nollro Magillratui , huicque
-9’
Prouinciae пойте ‚ ¿t Domino nofiro Nicolao Serinio Comiti , lanéleq;
afilrmamus , nos, vt lidcles & m'origeros decet, obedientiam отлет
99
praellituros: cum ipfo etiam nos vióiuros,mortemque'oppetituros con
99
lianter pollicemur. Audite praeterea ‚ quid vos fcire `«elim , ft Томике
99
interea temporis mors ingrueret,meque e medio tolleret: meo lcco то
3)
bis hunc familiaer meum Dominum Caiparum Alapiantm(Alapi)con­
T я ‚‚ Ш.
 {48 RERVM Y'rvucrctrrt'rfM
’9
Ritiro: vobisque impero , vt ipfr pareatis, fummumque honorem tan
9’ quam mihi ipfr exlrlbeatis: & fiquae vobis mandata dederit , diligenter
19 optimaque lide exfequamini. Animaduertite porro in Ша capita; fr quis
9) equitum ,aut редким Capitaneo [по aut Tribune obedieutiam recufa
9,
uerit, aut imperium quacunque tandem ratione detreétauerit, ipfumque
Ф, vi aut ftritfto gladio adoriri conabitur, interficltor. Deinde fr epiitolam
quis Turcicam acceperit aut legerit , ftatim occiditor.­ Qui autem lit
99

99 teras per fagittam lmmilfas , aut alio in loco depofitas inuenerit , Capita
97
neo {по confef-tim eas exhibeat2 hic porro vt igni tradat, ferio edict).
79 .
Et quoniam Rationes feu loca per Capiteneos ‚ Wayuodas, 6x Tribu­
9)
nos,quilius quisq; manere excubiasque agere debeat, diftribuentur ‚ fi for
’7
te aliquis nobilium aut etiam reliquorum , quicunque is fuerit,deprehen­ `
99
детдом abfq; veniaůt fcitu Capitanei fui,Wayuodae,Ttibuni vel Веси
99
rionis , loco fuo difcefferit,abfensq; fuerit,is fine vllo habitoiudicio repen~
27
te ftrangulator. Qui vxoremi feu matrem habet , huic cibus & potus , reliquaq;
‚7
necelfaria.,in locurn fuum ab îpfis transferri 8: praeberipoterit:ipfe au
97
тет in {tatione fua immotus maneat : illi porro , cui nec mater , nec
9,
vxorelt, cibus in mea Culina praeparabitur: quem: ille, vt per Tribu
’9
num fuum acCîpla-t,coíiiodis ¿c certis horis curabitur. Vini quoque iis ,i
97
qui non habent, cuilibet in fingulos dies fextariiis(feu menfurae quar
ta pars)­ cum pane,aceto, & faie dabitur. Iftis vero qui vxorati funt ,
17

97
& ramen panibus carent , fuillam carnem atque farinam, vt fibi panes
99 ipli conlieiant , fuppetlitabimus. Denique f1 duo occulta quaedam con
99
filia traétare,& muliltare inter fe deprehenfz fuerint , :unbo recta fufpen
57
duntor~ Ей talla quis forte vel audierit, vel viderit, nec familiar-ita
91
tia caufa indicare еа voluerit , abfque mora eodem fupplicii genere
9?
cum ipfis muléiator.- Poftremo qui alteri vel terunciuni furto abiìule
$9 rit, fubito lirangulator. „

` Hanc itaque ob rem , maiorisque obferuantiae G: timoris gratia Comes

Serinius crucem in Sigethi arce maiori, prope portas poni юта Dein
militem quendam pedeftrem , eo quod gladium in Vayuodam {trinxerat ,
eque vagina eduxerat, in platea magnae ciuitatis, capite muletauit. Eo
/ qUÜ`
 NARRATION-ES HISTORICAE. 149
moque 10 loco Comes Serinius Mahomet Again Capitaneum , `propter 10—
iigziem eius perñdiam & enormia Hagitia , quae in via Sigethum î-ter 'fa
cifns, решен-ацетат, роепа capitis añecìt: idque maioris reuerentiae 6: 11—
moris caufa ab ipfo faéìum efTe , cenfendum ей. His peraëtis, Comes
Serinius (Zrinyi) omnibus nobilibus militibusque pedeftribus, degentibus
111 maiorî oppido , impefauit: vt _fuas aedes demoiiantur & diruant, pa'leam
que exportent , comburantque: 10 npua autcm `vrbe habitantibus, 'vt Ига—
111е0 teétis eximant, inquc domos transferant: quo ciuitas, quae lignia fal- .
Тет El faepîbus ci-néìa fuer-at, eo melius conñagrare pofïet, mandat. ‘Po
iteaquam 1511111- Comes Serinius hac ratione omnes auétorafïet, militia@
que [acramento obligañ'et.- 1111с toto cum exercitu 6r militibus maníìt :
quorum qui armis geiìandis traétandisque idonei erant, ‘m vniuerfum duo
millia , trecenti GL alii quidam pluies, mulieribus tamen `liberisque ехсе
ptis, memorabantur. Triceñma prima 111111 die., îpfe Vrumeli Begler Be
gus, 6r Akansky BaíTa, cum XC.. millibus Turcarum adueniunt, & рторе
D. Laurentium , vno milliari á Sigetho conûdunt. Ео [е quoque ex ca~
11115 centena Turcnrum millia conferunt: ¿t e veftigio ea ipfa adhuclu- '
ce cum 0011115 ab exortu die quue ad meridiem intra Стаса velitariocer
tamine' dimicant; rurfumque in са11га 111Ь 006112111 quietis caufa reuertun
fui'.

~Prima`die Augufìi Begler Begus 8: Akansby BaiTa iunétîs illis XC.

millibus Turcarum, totoque exercitu inde foluunt, feque apud Simeicho
шт quarta parte vniue milliaris ab arce in 'quodam colle feu monte ,
non procul a Sigethi vineis diíìante, demittunt: ipfoque dílucuio ad ie«
pta cum 0011113 dimîcatum veniunt: cumque acriter a meridie ad vefperam
quue pugnañ'ent, ex Turcis plurimi tormentis manuariis inferfed'ti defìde
rabantur. Hunc ergo in 'modum ñngulis diebus ter Turcae appropinqua~
bant: donec eo ipfe quoque Imperator aduenit. Quinta >die Auguíìi
NVeglerbegus & Akanski BafTa vna cum exercitu de со11е illo,quem Im
peratori 1110 delegerant; vacuumque pro eo reliquerant, fecedunt ‚ ¿r fun
circa arcem сайт locant. Ео 1р1`о die dLunae in colle, fx quo fe'We
gler Begus &­Akanski Baffa Simelchouum verfus receperant, Sulthaniten
и Т g А to
 rigaI rnenvMTchrcAavM. \

toria feu papillones liguntur. Sequenti die Martis, qui fuit fexta Augu
tti, Imperator ipie copiis d: tota manu cornitatus, fubfequitur: ipfumque
co‘lem, qui Sigethanis vineis ‘adiacet, occupat: ibique cum {танца collo
calïet, fuaque сайта metatus elTet, quieicit, Reliquus autem exercitusët
milites arci ita denfo agmine imminebant, eamque circumledebant: >vtten
toria fe mutuo attingerent: nec quil'quam arcem ingrediens, propter im
menl'am holtium multitudinem,conipici poterat. Eadem> quoque die in
omnibus feptis & moenibus quue ad noétem grauiter dimicatum eil: Бо
leque occidente, Imperator omnes machinas bellicas & bombardas , quas
feenm aduexerat, dilplodit atque emittit; Ianitlcbari etiam, cultodes cor- ‘
poris Imperatoris Turcici , quorum _ip_ie, vt tibi lemper praelto tint, ali
quot millia in lua aula alit,genus hominum bellicolum, dr iagittandi pe-I
rititlimum, fua tormenta manuaria eiaculantur: vnde talis llrepitus 6r fra
gor exaudiebatur: vt tonitrua quis coelo delicendere arbitraretur. Poli haec
magna voce, & ingenti clamore in omnibus Turcarum callris coeptum eli
HA LLA , id eli , Duvs , acclamari: idque in lignificationem proiperi
ad Sigethun Imperatoris Turcici aduentus. Chriliiani e diuerfo in arce Si
gcth nomen I E S V S exclamabant. Septima Augulti die Turcaeex pla
nitie & agria genas feu cophinos virgultis contextos, terraque impletos,
ad Nouam vrbem praemittunt.' aggerem deinde iaciunt, 6: vallo follisque
praemuniunt: quibus mox tormenta 6r bombardas fuperinducunt occultantque,
Gr noltros , qui fe intra Гори iuxta portam Nouae ciuitatis extruéta contine
bant, allidue petunt. Ео tamen die ipli propter crebra noltrorum tormen
torum fulmina elilcere nihil poterantg'ibi etiam Ianitfchari, cum prius ad
Терта feu terminos accellilient, acriter cum noitris dimicant: atque ex no
itris vnus ialtem , illorum autem multi in eo conñiëtu perierunt. Hao ipia
die Comes Serinius omnia Герба, hortos 6r arbores comburi atque ampu
tari, d: vtrius ciuitatis portas, quae dein terra repletae atque munitae
funt , iecari iulierat. Velpere itaque eius diei,Iouisque manedzieroffur
cae aggerem iacere pergunt; Ianizarife follisingerunt,& terra ,'vt abin
iuria bombardarum tuti elle poffent , cooperiunt atque occultant. Octaua
Auguiti die .Io ,is , Turcae fummo mane Nouam ciuitatem tribus in locis­
peters ac concutere incipiunt~l Ianizari etiam fuis fclopetis sem tentant :
l si & lll
 NARRATIONES HISTORICAE` ц:
i ‚ .
8: in vtramque vrbem fine intermiílione iaculantur. Pollhaec ipie Alipor­
tuk aggerem iacere ‚ munitionemque noéiurno tempore infra arcem interio.
rein , prope regium hortum , reéta in ipia palude feu foll'a _arcis moliri ,
'eoque maiora tormenta {tatuere pergit. t
n Nona Auguili die Veneris , ipfo diluculo ., idem Aliportulr, qui lm
peratoris terra mariquebellicarum machinarum & munitionum Praefeélus fuit:
quinque maioribirs тотеме , ê: aliquot bombardis fulminat , arcemquex
Sigethi interiorem petit: tantumque ea> die aliiduis tormentorum ie'libus pro
fecit: vt iam in ea turrim d: aereas campanas conctrllierit, atque fregerit.
Incepit summo mane.'Machinas displodere: nec ad vei'peram vsque
conquieuití 6: licet allquantulum дети: , amen paulo рой iterum
perrexit, perque totam noéiem fine intermillionedetonuit., Haec vbi Со
mes Serinius eade-m die Veneris Гего vidiiTet ,plurimosque ex fuis inter-ire
tormentis'cognouillet:
que penitus igne delereNouam vrbem
: veteremv fub feu
porro ipfomaioremfciuitatem
crepui'culo incendere, eam
occlludere
iullit. Decima Augulti , quae fuit dies Saturni , Tur/cae vetus maiusque­
oppidum tribus ex locis , maioribus tormentis pettint Ianizari veronge
rem iaciunt , & vallo terraquê eilolla le munientes .‚ `"tpropins ad id acce
dunt. Machinas quoque in Nouam ciuitatem, quae incendio conliaarauit',
deduci curant: quibus deinde ex eo loco vererem vrbem verberare atque
concutere pergunt. Eadern die Turcae & ipiius Aliportuk aggere , Нет,
ruderibus & terra cratem feu pontem, quo per palultria loca eo commoditis
tranlitum conlequi pollent ‚‚ conliciunt. Ad ha'ec ipii trabes drliîm Pme”
ferebant quibus teéti , viam itrauerunt: & de die in diem femper
propius ad arcem accell'erunt. Omnes antem Tur-cae in hoc , vt
quam citiflime cratem illam feu pontem , per loca paludibus referta , con
ilruerent, incumbebant: nec eorum vllus labore leu onere illo lubleuatus
erat »_: immo cimeli ad l,gerianda ligne & arbul'ta compellebantur, opereque
perliciendo occupabantur; Cameli quoque, clitellarii , беты]? nullo vn
quam tempore­ quielcebant: fyluae porro & agri omnes ‚ Turcis ', ecuis ‚
carnelis & brutis animalibus pleni reiertique confpiciebantur, Erant itautre
ex duabus partibus crates a ciuitate verfus arcem cc-nfeétae: in quibus vtris
que magna lignorum copia depoiita etat: cumque pontes ruderibus & ter
ra
\
 _ . „____„ „____1

к! RERVMTVRCICARVM.
ra fabricatos ltatuiii'ent , eosque prope m'œnia deduxifl'ent .­ caliella quaedam
6c lanitiurn, tan'quarn iuunimen aliquod ex faccis vellere & fuccidia сонм.
patis- imponunt : quo Ianizari tecti opertique Rabant , atque inde arcis тов—
nia ita patebant;vt ï-n iis propter aliiduos tormentorum таз nemo in ро—
Remrrr ex notifie-pennanere potuerit. Decima nona маца; die Lunae,
qui D.' BartholomÃœum pra'ecedit, Turca-e magnam ciuitatem- ceperunt,liiam­
que in poteliatenr red'egerunt , ibi multi ex noliris fortes viri , qui intro
{пакет auñigere, eque hoiiiurn` manibus cua-dere nequiuerunt ‚ delidera
Ватт: Turcae­ enim ipfos vsque ad pontem arcis praecurebant; atque vt
introitum prohiberent, fumma ipl'os velocitate ânteuertebant. Quapropter
qui mature l`e­ in arcem recipere non potuerunt', foris omnes trucidatilimt"
inter quos erant Martinus Bofniaclr, Petrus Botoich, peditum duéior leu
Wayuoda.' , aliitu compl'ures í'frenuil St longo rerum vfu indufirii milites.
In ponte etiam decrepitus ille Laurentius' , Petrus Batha , Blafius Diak ‚
Georgins Mathiafch , omnes “Таз/подав ‚ vel co-piarum pedeilrium dutie
res', mifere interfeéti perierunů Ibi quoque Matthias Scefchudi Wayne
da globo percuíius , poliea l'anitaterny nunquam recuperare potuit. Fir-tie»
runt i'nfuper in expugnati'one vrbis vitamE Rodouan. & Francilcus- Dando
Wayuodae, aliique тают? nominis milites non pauci: quos omnes hic
fcripto- comprehendere & t'ecenl'ereI non fuit integrurrr. Poftquam ciuitas.
ingenti clade 6r fumma cum Забила атШ'шсГЕ Multi enim veteres
Wayuodae, Gt optimi peritiliiinique milites in ea interiere) l'naxirnoA товь
rore Gt trifiitia afleëli, caeteri­ omnes in arcen't­ fefe contulerunt, in eamque
‘tum-Comitel Serinio feipios incluferu'nt: Turcae vero- vrbem fortillimo рт
йдёоЮпеЬапЕ, iamque in ea morabantur, Ad XX. diem Auguiti hotles
quatuor in locis fulmina maioribus tormentis arci imm'ittunt z ad earnque
binas vias- ruderibus, arbultis 6.: terra praeparant.- nec vila penitus aqua
in iis», praeter limum & lu'tum continebatur'. XXVI. .Auguliiï die Lunae
poli D. Bartholomœum , Turcae per crates ex aggere ipli'us Aliportuk pri
mum impetum in arcem int `‘.iorem таит, expugnationemque tentant: in
qua piurimi Turcae periere ; & vna Miierskium Balïam bombardae Зап iu­
'terfecere Ех eo loco Turcae fummo cum dedecore ¿tignominia- abireac
fecedere coaóìi Гит: quorum. ingensnumerus pallini lub iblis moenibus ůt
‘ ` ш—
 NARRATIONES HISTORICAE. 153
muris cum plurimis palis, quibus ad direptionem arcis inftruëìi Venerant,
caefus iacuit. ln hunc ergo modum Turcae рой diem Lunae fmgulis die'- i
bus magis magisque tribus in locis ex Halerdiaôz duobus propugnaculis feu
munimentis, vno prope portas exiltente , altero monti contiguo , interim
rem arcem oppugnant ¿t afiiigunt. Secunda die Septembris lanizari incur
lione {зап in arcem irruere cogitabant; fed mutarunt coniilium: вписали,
по tempore magnum propuguaculum , quod monti contermz'num erat,fuf­
fodere cœperunt: cumque per tres totes dies lltenue laborarent, tantum
inde terrefiris materiae & ruderum extraxerunt: 'vt lanizarusl eo »in loco .
pertranflfe , 6r ad interiorem fepem,vbi quendam ex noltris in ipfo рто
pugnaculo bombarda traiecit , penetrare , noftrosque fub tetra contingere
potuerit. Ео pollea magnum exflccatorum lignorum copiam, afferes, pa-l
leam 6r puluerem nitratum comportarunt. Quinta Septembris die Iouis,qui
D, Mariae virginis feftum praecedit , Turcaexmagnum propugnaculum ,ceu
munimen arcis maioris ,fummo diluculo incendunt: quod etliilper fe ve
hementer arderet , impulfu tamen 6r Наш Auliri ignis magis magisque cre
fcebat, inque arcem vsque deferebatur. Polt haec etiam trabes& ligna,
quae illuc ad reparandos in propugnaculis circuîtus ¿t ruinas depofita etant,
incendio abfumunrur1ex eo deinceps domini f'tabula , caeteraque in maio
ri arce aediñcia conñagrare cœperunt. In eo propugnaculo atque incen
dio , omnia Caefaris magna tormenta ita dispolita erant , vt absque refpi
ratione iis quatuor ex locis detonarent. Adhaec Ianizari fuis tormentis
manuariis & fclopetis arcem petunt.- ¿t crebris denûsque idibus inflar рю
uiae in arcem globos displodunt.- atque propugnaculum, quod portae con
tigqum & vicinum erat, grauiter oppugnant. 1n eo autem propugnaculo,
quod Nadafchgoui appellabatur , irruptionem Turcae faciunt, maximoque
ímpetu in arcem feruntur. [n ifta propugnaculi defenfrone Comes ipfe Se'
rinius praefens aderat , Gt acriter cum Turcis decertauerat: ita vt hoftiles
impetus fortiliime propulfaret , eosque bis arce expelleret atque eiiceret.
Hoc in conñfétu 6r certamine Ioannes Nouakouitfch occubuitf. Cum ergo
Comes Serinius ignem maximas vires fumere, 6: iam prope ad puluerem
nitratum , cuius inge-ns copia in magna exteriori arce iuxta portas `>mino
ris arcit»­ etat , procedere confpexíû'et : & quod proptcrignis vehementiam,
'I'ur
 :54 _RERVM TchrcARvM.
Turcarumque îrnmenfas copias iam vndequaque irruentes , in maiqri irce
Ylongiurr morari non рейсе: le vna cum reliquia qui fupererant militibuí', qui
que elabi 6r aufugere inde poterant , in arcem interiorem contulit: elus
que portas bonus ille Comes in tantas redaétus angulìias, claudere iulïit.
Foris autem complures egregii milites trucidati [unt: mulieres в: infantes
multi , de quibus inter iplos Turcas maxima contentio à lis „так ‚ in
Turcarum сайт captiui abducebantur. Polt Comes capitaneis 6r peditum
duétoribus feu Praefeâis, quos Wayuodas vocant , vt loca , quibus quís
` que Rare , 6r excubias agere debeat , dilìribuantmraecipit. Moenia nam
' que exterioris arcis interiorem etiam cum fuo muro compleůebantur: ita vt
aliquis ex maiori arce in interiorem nullo negotio & absque anfraâu pro
gredi potuerit. interior quippe arx tantummodo in vna parte, ceu angulo
magnae arcis рейса, nullum propter exteriorem feu magnam arcem,mu~
nimen vel propugnaculum habebat: nec aliud quippiam , exceptis vno aut
altero conclan , quod ipfe Dominus Comes inhabitabut , & domibus aliquot,
in quibus puluis nitratus , omnesque generis bombardae depoñtae feruaban~
tur. Caetera acdiiicia , in quibus commeatus Gc filiginis farina , :nena ,hor
deuŕn , caro Гита , & fumo macerati pil'ces , quorum Omnium prope {неба
bilis ademt abundantia , feruabantur ,in maiori aree {ingula contenta erant.
I Remanferunt ibi etiam quinquaginta dolía vino , песета aceto , G: quin ­
quaginta omnis generis leguminibus referta : earum denique rerum, quae
ad viétum requiruutur necell'aria, Omnium inlignis aderat copia :quae о
mnia in maiori arce reliâa 8: igne ablumpta funt: hacque de caufa nec
nollris ,nec hofìibus ea vfui ¿c bono elle potuerunt. Amilla funt praeter
e1 in arce maiori omnia tormenta , quae Turcis celTerunt : ¿r quibus dein
ceps noiìros tamdiu petierunt,donecinteriorem quoque arcem( licuti po
Rea dicetur) ademcrunt. In arce autem interiori, praeter duo magna Юг
menta , duo mortaria d! quatuordecim bombardas nihil erat reliquum: caete
xis impedimentis & rebus omnibus boites foris in exteriori arce potiti Гипс.
De commcatu in interiori arce nihil propemodum aderat : praeterquam mil
le modii chhargoniani triticea farina referti: quos Comes Serinius ex fuis
praedi'il chhargonianis apportati mandauerat. Magna itaque penuria eo
tempore, quoad panem & potum eraf : Gr quidem talis, vt per hoc
‘ tri
 NARRATIONES HrsTocharr. щ
triduum mulieres & infantes fame titique exilinguerentur, In exteriori por
ro arce vnusquisque militum , tam pedeiler , quam eques, viélum dici.
baria afiatim habuit. Nemo autem quidquam fecum in arcem interiorem
auferre , nec multum de auto vel argento afportando follicitus elle potuit,
omnia enim ,vt dixi, incendio foris ablumpta 'funt : tantoque irrpetu &
celeritate.arx illa noltris erepta, 6r a Turcis expugnata ell: vt vix in in
teriorem arcem elabi atque aufugere potuerint. Quam pollquam Turcae
occuparunt , multa Vexilla in aggerem feu valium arcis collocarunt :
atque per duos Iouis 6r Veneris dies illic in maiori arce conquieue
runt: noltri vero in pafua feu interiori arce ’occluIi , ét vndequa
que obfelii ac circumuentihaeferunt : nec Turcarum ad noftros adhuc in
arcem interiorem aditus vlli aut nol`trorum inde foras ad eos exitus
patuit. Septimo die Septembris , hoc ей , veiperi D. Mariœ virginis
fetto, Gr ipio mane circa horam fextam , Turcae coniecto in arcem igne,
œdificia, in quibus Comes Serinius habitabat, in interiori aree contenía,
incendunt , & ad expugnationem arcis omnes Imperatoris pedeltres copia:
fumma cum vi irruunt: Ad hœc clallicum canere, tympanis perltrepere,
6r tubis infinitis ingentem fonitum edere incipiunt , frgnaque innumera in
arcem maiorem collocant.­ Itaque tanta erat vndequaque Turcarum multi
rudo: vt nec prata cerni , nec aquae, nec arborea ex aree confpici potue
rint. Interea atx vehementer d: {ирга modum igne deualiabatur. Quód
cum comes Serinius vidiil'et , feque .diutius in ea continere non pofTet :
per cubicularium fuum Francifcum Schererkum, vdiem 'holofericam ,aliam
que tunicam ex ferico non latam ( Mantenam vòcant) interulam 6r alia
типа: frbi adferri iuliit : atque ad omnes, qui tunc fecum etant, in haec
Verba locutus eil.' Nunc ( inquit ,) поп opus habeo vetlimentis grauibus ,
fed leuibus faltem , Gt quibus absque impedimento me commode (i: cum a
gilitate quadam defendere pollim. lniunxit etiam tibi dari galerum ех nigro
ferico villolo , это intextum 6r ornatum , quem in nttptiis gettare folitus
erat; huic aflixum fuit ornamentum quoddamaureum peculiare: in cuius pa
la preciol'us lapisfadamas, & prœllantillimae pennae ab ardea deiumptae conti
nebartur. Deinde centum aureos nummos feu ducaros Hungaricos , quibus
ramen nullus ex 'Iurcica moneta admixtus еПе debeat,adierri iutlit-quoc
U z ,vbi
 ags RERVM TVRCICARVM.
vbi Cubicularius adtuliilet,holofericam tunicam fcindi, eosque inter goil'i
pium , quo illa contexta erat , ¿t fericum poni curauit: Et, hoc ( inquit,)
ideo, me fecille vos exiitimare velimzne f1 quis forte hoiiium aut latto
num meis me veitibus exuet, dicat, fe nihil praedae aut lucri penitus a
put me inuenille. Praeterea Cubiculario , vt itibi redderet arcis claues ,
quas ille temper', dum atx obfella fuit ,in manu fua ¿it poteltate habuerat
mandauit: eas cum accepiilet, {tatim tunicae, in quam centum ducato#
repofuerat, ingerit , Gr Iuos in hunc modum iterum aliatur: Reuera (in
quit,) mihi credite, quod dum manum hanc meam mouere , & gladio
hoc vitam defendere licebit, neminem mihi centum iftos ducatos & cla
ues eripere patiar : Me autem mortuo , quicunque adeptus fuerit , eos
habeto. Iuramentum tiquidem iam Deo praeftiti, votumque nuncupaui ,
me , per Turcarum callcra nequaquam duétum , nec liberis dígito de
monfcratum iri. Denique fuo ante dic'to Cubiculario praecepit: vt fuos cur
uos& inflar falcisenfes(quas Sablya vocant) auto & argento decoratos Iibi
­porrigat:quos cum proballet, exquatuorgladiis vnum ‚ qui adhuc ipflus paren
ti: erat, elegit:&,Hic vnus elt(inquit,)ex veteribus meis gladiiszhoc gladio
ego Omnium primo gloriamôz honorem promerui, omniaq; quae habeo acqui
iiui: & hoc gladio ego nunc fmgula , quae Deus in me iudicio fuo de
creuerit, perferam. Sic gladiutn dextra manu accipiens , e conclan fuo
ferecipit: atque poil fe parmam feu peltam rotundarn geiiare iubet: nul
lis praeterea armis, nec lorica,nec galea fe munire volebat; hoc addens ‚
i Deum protectorem defenforemque ipiius futurum; fe etiam ex Sigetho e
«labi aut aufugere nequaquam conaturum: fed omnia conftanti animo ,
quicquid Deus voluerit , fubiturum atque paffurum. Cumque e conclaui
fuo exiffet, inque cauedium feu plateam interioris arcis veniiïet: omnes i
bi iam milites, equites 8: pedites in proeinc'tu ilabant: eumque loricis, ga
leis & clypeis teéti , euaginatis etiam gladiis, parato praefentique animo ex
peéiabant,& vbi arcem incendio, quod 'rellingui amplius nulla ratione po
terat, confiagrare penitus vidilIent, nec longius in ea propter vim ignis
&fumum morari fe poer animaduertiilent: coepit ipfe Dominus Comes in
hanc fententiam , vt omnes eum exaudire St percipere facile poiient, in
platea arcis loqui: Mei fratres ( ait) & tirenui milites : nunc reipfa Сч :inte
ocu
 NARRATIONES н15`токхсАЕ. 157
oculos limul cernimus omnes, qua ratione nos Deus igne hodie puniat:
igne nos hottes nol'tri fuperant 6r vincunt: nec tantum eorum nobis ро—
tentia ¿t copiae nocerent, quantum ignis & incendium damni dat,nol`que
pefiundat. Nihilominus ramen hanc poenam a Deo Opt. Max. immill'am
patienti gratoque animo perferre nos decet: hac enim non lolum ob no'
lira nos peccata , fed etiam ob prouinciae huius Hagitia punire voluit. Qua
propter ignorare vos minime arbitror , quo paéio antea lidem meam vo
bis dederim: volque mini vicilliin гаме 6: Deo interpolito telle per ius
iurandum promiferitis , nos hic vna limul viéturos Sr morituros elle. Et
quidern ad hoc quue tempus (Deo lint gratiae) vnihil mali commillum ,
nec vlla inter nos proditio deprehenfa elt: quod Gt nunc nulla penitus ra
tione accidere debet. Iam cunóii in prael'entia videmus, quod in hoc lo
co longius moram protrahere ¿t perfeuerare , etli vellemus, non pollumust
quue tribus de caulis ; ‘quarum prima ett, quod hic Hammis & incendio
confumimur: altera, quod noltrum admodurn pauci funt; tertia, quod com~
meatu caremus, vobisque infantes & mulieres fame litique pereunt. Cur
igitur hic igne conñagare volumus‘.2 Sinitote, exeamus foras in exte
riorem arcem, ltrenui milites.- medium digitum holiibus oltendamus, 6r
Cum his iortiter manus conleramus: Vt poli interitum & mortem quilque
nolirorum famam libi & gloriam comparet l'empiternam , quilquis occubu
erit , aeuum cum Deo line omni dubio aget: cui vero vfura vitae lon
gius concella fuerit, in eaque fuperlles manlerit, is „lummis laudibus nun
- quam non celebrabitur, Atque hac de caula ego Omnium primus elle vo
lo, & vos primo {оп-аз praecedere: & quod ego faéturus lum , hoc idem
6r vos facite. Certo mihi credite, Fratres давая, те vos ad rogum vl'
que non elle dereliéturum. Polt haec ter Iasvs exclamabat: atqueCaef.
Maieft. vexillum ipli Laurentio Iuranitlcli, vt id libi praef'erat, tradit, por
talque arcis aperire iubet. In ipfa autem porta machina bellica, quae
Mortarium vulgo vocari conlueuit, ferro in frutta dilleé'to relerta iacc
bat: quae in Turcas paulo ante difplofa atque emill'a fuerat: vnde lub
iplo fumo Comes Serinius nudo gladio & exîgua parma foras progrediturt
quem cum ligne Iuranitfch praecedebat.- reliqui porro milites, equites
& pedites, quique adhuc lupererant, omnes infequebautur.- ibiquem ipfo
U 3 роп
wk..
_rçs RERVM TvncrcAnvM.
xponte cum Turcis conñixerunt.' Ео in loco Ianizari Comitem Serinium
tribus in locis globo percufferunt.- vbi etiam ex eo iélu , quem capite
excepit, prolapfus in terram contidit. Quo faéio Turcae confefilm tet
BALLA, id ей Deus, exclamabant. Noltri autem retro in arcem inte
riorem profugiebant: cumque ipfos Turcae vehementer inlequerentur ,
îpfifque ingenti furore incumberent, vna cum пойти: in arcem fumma vi
6r ímpetu irruunt atque feruntur, Iam murus interior & ipfa moenia Тщ—
cis vndequaque plena exiltebant: vnde noftros defuper rudefibus ¿t li.
gnis quue ad internecionem feriunt , & acriter cum noltris militibus pu
gnant: Нов omnes, exceptis his , quos aliqui galeris & pileis Turcicis
rectos, aut ricis opertos, & veluti perfonatos abducebant, interfecerunt:
infantes autem Gt mulieres omnes viuas feruarunt, captiuafqne fecum tra
xerunt. Нос autem plerrque omnes lanizarr, eorumque maior pars,quam
reliquorum Turcarum, fecerunt: cumque captiuumV alícui eripere non pof
fent, eufn ipli vi 6: ignominiofevprae manibus diffecabant- Ео arcis in lo
co , Turcarum & пойгошт cadauerîbus ita referta erant omnia: vt alitet
quis, quam per funera mortuorum ire , eaqu-e calcare & premere, arcem
ingrediens , aut in ea ambulare volens, non quiuerit_ Tanta etiam ini
pfis moenibus interiori: arcîs caeforum interfec'torumque hominum copia paf
íim iacebat, vt fanguinem qui: ibi d: cruorem baud diliicile haurire po
tuerit. ‘Periere autem fub Sigetbo( vt lanizarorum Capitaneus Budenfis
ex сайд: Sigethanis Budam verfus iter faciens in vrbe Tulnia retulit )
Turcicorum equitum odtodecim millia, Ianizarorum feptena millia; quae
fimul computata XXV. millia efiiciunt.- hi faltem libris infcriptl continen
tur: exceptis reliquis leuibus & vilibus hominibus, à iis quorum nume
rus lcripto non ей comprehenfus. Ex primatibus autem & fummi no
minis Turcis occnbuerant Miferskius, Ball'a Alpoftuk , Baffa Capitfchius(id
ей fupremus Caefaris cubicularius) 6! Balfa Hafnadar ( hoc ей Caefaris
Camerarius, feu aerarii ¿t rei nummariae praefeóius ) ех Capitaneis autem,
quos Begos nominant, plurimi interfeâi funt, quorum certus numerus i
lgnoratur: quippeouos non ita magni faciunt , ceu feruus & captiuos i~
pfius Imperatoris. Нос vero credendurn ей, iniignem ibi Turcarum со
piam interiiffe: dici namque vix potelt , quam multi affiduis iétibus Si
a:
 NARRATIONES нтятокгСАн цв l

gethanorum tormentorum ceciderint, atque in expuqnatione trúcidati lint:

adhaec infinita cadauera pallirn in iplis foli'is occifa iacebant , vt inde in ar
сет vs que grauiflimus foetorteterrimusque odor dimanauerit. Cœterum e
“ ducïtis ex arce omnibus Chriftianis 6r Turcis ‚ iam vtrasque arces , maio
rem vna cum domibus , m'oenibus , plateisque tenentibus , ignis incendi
um ad puluerern nitratum, qui in шт quadam interioris arcis, fornici
prope terram inclufus erat, peruenit: veteresque domos, quae interiorem
arcem continebant, a fundamentis euertit atque disiecit. Ео grail'ante in
cendio , quam plurimi Turcae coemento 81 puluere interfeéti delideraban
tur: à, quemadmodum ipfi Turcae ailerunt, eo faltem in loco plus mi
nus tria millia , partim incendio abfumpti , partim ruinis aediñciorum ac la
pidibus à tegulis perierunt , nam huius cladiseaufa, à calamitatis , per
totum exercitum fummus clamor infignisque lamentatio peruagata eli. Lu
gebat quippe extinélum fuum patrem ñlius: pater filii interitum deplora
bat: alius ob fratris mortem vociferabatur. Ea die Ianizarorum Capitu
neus Domino Comiti Serinio iam mortuo caputamputari,idque ad Turca
шт Imperatorem perferri iullit. Tanta autem calliditate fupremus Turclci
Imperatoris Machmet Balla cum aliquot Veziris vfus ell: vt neque ex` infe
tioribusBalïis aut Begis quisquam , neque Ianizari aliique milites Soly
mani Imperatoris fui mortem , quarta adhuc die Septembris, poil prandiurn
circa horamiprimamßn loco Silchouio diéto,quarta parte milliaris a Sigeth
азиаты; ‚ prope vineas Sigethianas extinéti,nilì expugnata iam arce Sige
thi , & commonefaéìo hac de re prius per litteras Selymo , Solymani ñlio
cognolcere potuerint. Atque ne palam omnino ñeret~,aliisque innotefce
ret, idem Mahmeth Balla Medicum,qui curam Imperatoris egit , noë'tlg
no tempore , ne mortem iplius diuulgaret, clam trucidauit. Interea etiamt
mortuo Imperatore per lingulos dies clangere , tubis в: aliis Muftcis inltru
mentis perionare , cibos coquere & apponere , tanquam fi adhuc in ui
uis eß'et, iubebat. Polt mortem autem Solymanni {tatim ingens malum e
uenit : «Sz vchemens tempeflas validillimusq; ventus exortus eil : qui omnia
Turcarum Imperatoris tentoria disiecit , 6r ea , quali alia fecum rapere vel
let , euertit: idem per reliqua omnia Turcarum сайта ‚ ét ad Mechmet
Balïae Sokolouitfchii papilliones nando progrel'fus , omnem palearnV в: foe
num
 '166- RERVM TVRCICARUM.
num, quod in callris alicubi reperit , abllulit, fecumque rapuit. Eodem
íere tempore mirum quiddam accidit, Nam Danubius inferius prope Tul
niam ita turbidus, & arena lutoque mixtus confpicicbatur; vt tridui ipa
tio purgari, Gr lucidus reddi : пес vllus eius vfus (vt ipli Turcae 6r Tul
niani ciues referunt)ve1 ad coquendum,vellauandum,autad bibendum effe
potuerit. Octaua Septembris die Solis, Mariae virgini lacra , caput Co
mitis Serini inter alia Sigethanorum iam interfeétorum militum capita, palo
non tam longe a terra añîgitur : ¿t iaétu vniuslapidis ab Imperatoris ten
torio collocatur .­ circa etiam vndequaque figna feu vexilla Sigethana trans-4
uertim culpidibus in terram ŕixis ltabant. Sic ea tota die caput Comitis
Serinii in illa platea palo añixum confpïciebatur. Nec enim Turcae
vnquam conquieuerunt: fed line intermillione Caput illud Гавре diëtum Со
mitis Serini , d: reliqua Sigethorum militum, quae in vnum aceruum com
parata congellaque erant , capita , fpeótatum contemplatumque venerunt:fm­
gulis etiam Turcis,qui Sigethani militis caputad Imperatoris , vel faltem il
lius loco Mechmeth Ball'ae tentorium attulilTet , decem aurei nummi feu
‘I
ducati numerabantur. Nona Septempris die Lunae, fummo mane Mech
met Balla Sokolouitichius , gener Imperatoris 6: fupremus Contiliarius,Co-­
mitis Serini Caput Budam feu Salinum fratri fuo Mullaphae Sokolouitfchio
Budenti Ball'ae mittit :quod cum accepillet, ferico llatim inuoluit, fubtilique
linteo tegit: & рег duos rullicos Taurinum(quod a quibusdam etiam Brege
tum dicitur) in сайта nolìri Imperatoris ablegat :_ inde porro per Balthala
rum BAT-ritirarsi multis cum lacrymis, fum'noque mœrore, Tichagaturnum
ь delatum, ibique monallerio , D. Helenae , in fornice ieu Maufolaeo, quo Ca
~ tlprina prima iplius vxor de Frangipanibus , felicis memoriae , cum ñlia
¿n.dirobus iiliis incluia quielcit, tandem fepultum , terraeque maniatum ett.
Cuius animae DEVS Opt. Max. in regno cœlOrum quietem largiri di
gnetur. `

EPI
 NARRATIONES HISTORICAE. 16!

Epitaphium adfcriptum fepulturae ianchaka

‘ turn , elusdem llluliriffrnì Comitis
NrcoLAr иным, ec.
[LLVSTRISSIMO COMITI NICOLAO ZRINIO, Torquati ex foro
re Neroti , a CARLO V. poll Viennam obûdione folutam ,quod in ea
adolefcens adhuc 8: Туго multa praeclara tonfeciliet , equo auroque
donato; ad Budam 8L Peilum pulchra per facinora fumma cum laude
probato : Croatiae, Dalmatiae , Si Sclauoniae Bannato, Tauernicorumque
Regalium in Pañonia Magiilerio íingulari cum prudentia funcio.- со
piis A(.'aefaris ad dextrum Danubii latus a FERniNANDoI,&MAx1MI
LIaxo II. lmperatoribus Praefeéio: «без faepiflime, fugatis, cœfisque
h.»iiibus : infauftiffima pofircmum funeiiiffimaque Sigethi expugnatione ,
cuius arcem contra ' innumerabilem Solymanni Turcarum Principis exerci
tum ‚Гаага eorum ingentiôz memorabili tirage, diutius quam viribus par
fuerat )defendih defuntflo ibidem Solymanno totius orbis flagello, pul
cherrime abfumpto beliicae gloriae fcrtiflimo inuié'tiffimoque Duci, de
fe publiceque B. М. Р. Р. Vixit annos XLIIX. occubuit VII. Septem- t
bris , Anno virginei partus M. D, LXVI:

E I D E М
Hrßil'us 'at nidi: шт Еэ’ rrderefiuis
Сита wirtutì тент „ш fitac.
Seruatae a me (Шт ‚ mmf meßruubizis,iuquit,
Artes .­ 55° [ngtrans Zatnlvs orrubuit.
Imodo , te года qrrmrtzrniuis Roma : Lilfurnis
` Etßuzt quae тонет работа душит.

X Si.
 162 RERVMTVRCICARVM.

‚задета Hungariae ClaullriPraellantillimive

ra deteriptio ., в: obltdionìs eius epitome ,
Еч Illullrïs Franciici Forgachii LiberiBaro
nis in Сумев 6:3. Cancellarii olim D. Ferdinaudi Imp. per
Hingariarn , fui te.nporis hiüoriarum commentariis
defcripta. ­

Tandem Solymannus Calendis Augulii Sigethum peruenit. Arx atque

_ oppidum erant folla tantum dilcreta. Riuus enim e proximo colle
lncetto alueo per plana decurrens , fparlas faciebat îacunas , Gt coecas fof
fas: vnde efiolia quae circum erat terra, immenfa latitudine paludi limili
mam follam reddebat. Moenia atque propugnacula ex arte, non laxo aut
соде latere, led triplici ordine cratium, ferreis clauis vinculisque inter fe
iunétarum , duos ät viginti pedes lata , ac media humo гонад, quantum
uis fortillimi muri vim habebant. Inerant pedites mille & ociiugenti ; e
quites. ducenti ; ciuium centum & quinquaginta, qui vltro remanlerant,
omnes Hungarici ac lllyrici nominis t, mulieres ас pueri ad duo millia: Cur
rulia tormenta Iexaginta: pulueris tormentarii 6: reliqui ­apparatus ingens
copia. Nec aliud tam delideratum elt,quam militum'copia; quoŕfßro a
nimaduerlo , milla duo vexilla Germanorum rcmeauere , exclula arcta ob
lidione, Expertum ей, nullam munitionem humanorum corporum ro
bore praeliantiorem. Eadem hieme lulirato per conliliarios bellicos mili
te , duccnti equites vt fuperñui dimilli; itidem plerisque in locis praclidia
eraut imminuta. Мох tamen crebrefcente rumore holtili., mille pedites
Hungaros conlcripturi, quanquam multa conquilitione , vix aliquot inuene
runt. Haud oblcurum ей, Gebenhardum Belczer ‚ bellici conlilii Praefe
¿tum ( nouum ollicii genus recens inuentum) gloriatum fuoconlilio annuis
quadraginta millibus fumptus lilcileualle. Sed haec fapientia clade Hunga
riae conititit` At initium potiundi Sigethi ab oppido cœptum ,quall'atoque o
— mnibus partibus vi tormentorum , flinul follae lmateria ас terra ,‘ lauaeque
yi incredibili, cuius inlinitam copiam, curruum camelorumque opera , ab i
pla
 NARRATIONES HISTORICAE. '163
pfa vsque Thracia , exaequandis foflis,conquif1ta etiam tota pafiim Hun
garia per Baífam Eudenfem, pari diligeiitia iii hos vfus fecum Solymannus
adduxerat, complentur. Iam Turcae ad oppugnationem fuccedunt , pu
gnant ‚ infiant , pellunt ac pelluntur, trucidant, cum fullentatis aliquot ar
duis oppugnationibus, adferuntur Caefari litterae Zrinii, caliris apud Oua
rum iixis, hoflium immenfas vites , в: fuorum iam plurimis amillis pauci
tatem docens, confilium fe ab necellitate velle capere , vt oppido con
iiagrato in arce fupremam fortunae aleam experiatur.

Sed difuafum ab veteranorum primoribus , fi ea Zrinio militum effet

manus , qua Turcarum Tyranni infinitas copias fultinere poffet: qui priori q uoq;
obfldioni praefentes meminerant etiam oppidum ,quanquam minus tum va~
lidum conferuatum .­ traétu belli multa euanefcere, quae obfeliis falutem,
hoftibus'perniciem atïerre pollentœtiarn Caefaris vires& Chriftianorum au
xilia frbiipli oftentabant,

Decimo quinto Calend. Septembris Solymanni iuli'u , vifus vniuerfus

hofiilis exercitus, peringentia agmina difcretus:quo etiam innumerae mul
titudinis oitentatio metum propugnantium augeret. Subeunt muros; & tan
quam ftataria pugna, ac patenti campo , per immenfas murorum ruinas,
& late foÍIatum oppleturas ‚ fit praelium ingens , & hinc atque illinc йга:
ges : fed aliis rac aliis non militibus, fed exercitibus fuccedentibus, войн
impares numero omnes frmul pugnare cogebantur : & non vnum , fed mul
ta praelia capelfere: донес ad extremum corporibus , viribus , fpiritu де—
ficientes , tantorum exercituum ,tot praeliorum ímpetu, 'diei labure perpef
fo ac fuftentato, inumbrante iam vefpera in arcem fe reciperent. Conftat
oétingentos ,fuperfuifi'e , cum rurfus noua oppugnatio, noua laborum fac-ies,
попа moles periculi infiaret, A tribus fimul partibus, tormentis dies 8:
noéìes propugnacula moeniaque petita: tres moles >ingentz'um caltellorum
frmilitudine , faccis terra ac lana completis cuius multo maximam copiam
ex vniuerfa lprouincia congeli'erant „ altitudinem moerirm egredientes , eas
dem ad partes mira celeritate ccnftrudiae.- fuper his deleéiae fanizarorum
manus cum tormentis impofitae ,nullum momentum folTam, valium 6: agge
X3 vfem’
 '164 '‚ `RÈRVM TVRCICARVM
rem , auf _munimenta introrlus moliendi relinquebant:donec vno eodemque
tempnre , auerlb etiam riuo, fcill'o repagulo aquarum, 101115 materia, & ter_
ra repletie, ac cratibus defuper impolitis , ad muros fubirent, accerrime op
pugnarent, diem ac noélìem iuxta infeltarn reddendo, vt perpetuo laborc
ас vigiliis conlicerentnr. Inter ea Solymanus fortunam fua'n conat'rbus fuis
infinitisnon relpondentem indigne ferens , {Шип conîantillimum animurn
Comitis muneribus expugnare, ¿t fpe ampliliimorum praemiorum ad de
dirionem arcis inducere. Sagitta igitur milla cum litteris intra arcis moenia,
totius Illyrii Prœfeóturam & pollellionem Croatiae pollicetur: maximas 0—
раз 6r facultates ‚ ingentin. munera olTert, lid-:dat arcem.- vbi`cum ne illud qui
demfuccederet, animumque Comitis nullis expugnari poile muneribus,
aut belli necisque terriculamentis videret , aliam aggrel'fus elt vlam. Acci
derat enim,ut calu quodam caperetur Tubicen 11111 Comitis maioris natu, lub
idem oppugnationistempus .j quo capro & in сайта adduëlïo , Imperator So
]ymannus imittit tubamzde qua dependcbant depiétawt moriselt,arma eius,
cuius tubicen effet: & litteras in arcem , captumq; lilium Comitïs illius tubae
indicio docet,monetque,vt arcem dedat: nihil amplius caulae fuperelle in
quiens ,'cur adeo pertinaciter caltrum defendat a'nillo ñlio .­ cum praefertim Gr
eo anguliiarum iam le redac'tum videat, nulle` vt amplius Грез lit reliéla arcis
retinendrrezůr 11 dedat vitam luam &`f1lii conleruaturum: fin porro in
propolifo perleueret , 11111 Caput ad. pertain hallae iiilixum , miferabile
.fp-eilaculum illico vilurum, At vero Comes, virtute Gx eonltautia animi
incomparabili, non fpe amplilliinorum praemiorum, neque acerbo 11111 са
fu , qui tamen alture a Turcarum Tyranno excogitatus erat, expugnari
portrit: nec tam ad 11111 lalutem, quam patriae libertatem, & ñdem Prin
cipi datam, relpexit.­ ideoque incredibili animi magnitudine , in file con
franter perdurandum tibi llatuit: ne reliquas Chrilìianiorbis prouincias va
ßandas holtibus obiiceret: neue hoc extremo faëio rebus luis praeclare
antea geflis (трет maculam inureret. Quin etli longe grauius trillilTimO
11111 саГц exacerbatus, nullam tamen vocem animi fui magnitudini Гире
rioribusque viéìorii! indignam protulit: fed íingulos appellabat milites ,
hortabaturque, vti forti animo ellent, inquiena: Mens priuatus ludtus ell
cafus ñlii acerbimmus: vos memin'eritis Principi datae fidel, & pro, pa
iria
 NARRATIONES Hl'STORI'CAE. 16;y

fria Rrenue vel cum honefìiliima morte pugnafe. Quod li vos quoque
mei miferatio aiiqua капай, tanto acrius holìium crudeiitatem Vlcifcamur:
neu vos moueafpraefens calamitas:quae tametñßt video, humana iamvi
vitari non
celium eil. potelì: aifamen
Nec olim magna añ'ecîantem
fortunaelquadam milita fed
temeritate, aduerfa4 perferre
patientia, ne
6r vir­

tute, maiores nolìri ex hollibus, aut praeclaras viéìorias reportarunt, aut

per gloriofam mortem immortalem {ibi laudem pepererunt. Eum in mo
dum in praefenti quoque mea calamitate , haec nobis maxime органа:
funt; vt _morientes patriam nofìram in libertatem a crudelillima Barbaro
шт immanitate allerere contendamus: aut f1 id non бесит, faltem hoc ef~
ñciamus, vt ita cuique­ Omnium nollrum in hoc calu eueniat ; vt per hanc
occalionem de toto orbe Chrilìiano praeclarillime mereamur: qua quidem
re nobis maius a Diis immortalibus nihil dari potefì.

Igitur Solimanus cum fruiìra fe alias artes adhibere in potiendo Sige

tho facile intelligere't, ferio extrema omnia tentare propofuit: ideoque
periculoñilimum & maxime formidabile certamen, in. quo de rei fummal
decernereiur, quarto Kalenders Septembris (decollatio IoANNIs BAPTIS'NE`
infaulla Hungaris, fauiìa hoiìibuserat)initum elìzcum vniuerfus exercitus
tam AliaticusJ quam Eumpaeus, cum ipfis Ianiczaris, totaque Praetoria
norum omnisvgeneris militum inñnita multitudine, ad oppugnandam ar
cem incubuilief. Impatiens enim morae Barbarus Imperator, & irritarum
oppugnationum, accenfus Íìmul recordatione illius diei, quo Gt LonovI
CVM Regem cum vniuerfo pene Hungarorum exercitu ad internecionem
аViñrisiexpugnari
fe caefum meminifïet
iubet. : Quin
felix 8.2
ac ipfe
faulìum
feniliomen precatus;
corpore increpatisque
languens , priici ta

men decoris auidus , fuis accendebat animos. [aniczaris primo loco lubeun
. tibuà miicetur praelium: ñt artox pugna: iam millilia miliilibus, ignes i
gnibusf, iam corpora corporibus, arma armis, vires viribus opponendo :
ad exiremum @apto Ianiczarorum'Aga,.iisque multa clade alleéìis, prae
Нит ехсереге integri ac recentes: tum praelium redintc-gratum: iterum
que :illis alque _aliis fuccedenribus agminibus, тает totam «Sz растит
diem oppugnando continnarunt. Nec ideonollri remillius едете. Pridie
X '3 No
l166 RERUM TVRCICARVM.
Nonas ySeptembris educlis in confpeélum totis copiis, «Se dilpoiitis per tur
таз ас cohortes , parant praelium, materiam , ignem ac faces, egeila
antea terra , vi tormentorum disieétis iam roboribus fubiiciunt: inde ma
teria in anguita arcis area, pro munimentis, 6: ad incerta fortunae , vt
in talibus oppugnationibus fieri folet , comportata, ignem corripuit: inde
militum cafae.

Itaque íimul pro ruinis pugnando, caedendo, Turcis in vicem fuc

cedentibus, noitris Vix ad fufpirandum fpatio dato,deniq;vi atq ue fiamma
in interiorem arcem compelluntur: in angulo lita, propugnaculi vicem
habebat : intermedioque ponte multi obtriti, multi caeii ac praecipitati ,
holtium faeuitiam perpefli funt. 1am peruenturn erat ad fummas re
rum dimcultates: iam cunéta obfeffos praeter vnam animi virtutem, con
itantiarnque, (nam fpes quoque fera) defecerant .~ hoitis crebro infultare,
vrgere, oppugnare: tandemque feptirno [dus Septembris, paratis omnibus,
millilia tela ignem vomentia, propinquis teëiis ingerere, fcandere muros,
omnibusque locis pugnare: poftremum ferro Gt fiamma noltri eo anguitiae
redacti, vtpatefaét?s"portis, erumpendum íìbi in arcem exteriorem putarunt :
` ibique in orbem pugnando , pulcherrimi certaminis ñnem morte honeftif
frma facere. Vbi conltans fama ett, & omnium Hungarorum belli perito
rum indicio comprobatal , arcis oppugnationern conitantiflimo animo Comi
tem vlterius duéturum {инте- non alitcr quam THRMIsTocLIs virtus prae
clara XERxIs ingentes copias fullinuerat: ¿tdemum Zigethum orbi Chri
liiano conferuaturum , interuentu Solymanni mortis , quae tertia ab ipIa ar
се capta die contigit: niii omnia vndequaque ,tam ab extrinfecus, _quam
ab intrinfecus, ñammarum vis, в: ignium ingens copia, corripuillet: a
deo vt cum tota littmrnis iam colluceret ,corripereturque area arcis, quas
reltinguere , conatune, quam eileétu , grauius fuerit, incertum eft , pau
- citate quoque fuorurn res fuill'et сот-ирга.

Vnica pars, qua ex arce in oppidum ponte fatis longo itur , ab igni
bus 6r Байт immunis erat; quae infinita barbarorum multitudine teneba
tur. Quocirca non tam ferro hottili,quam Наташки magnitudine,& fuo-­

I'Um
 NARRATIONES HISTORICAE 167
rum Zrinîus paucifate vulneribusque conéìus, ponte iter adhuc praebente,
in confertiiiimarń 6: innumerabilem hoi'tiummultitudinem, Comes mox e
штреге сит fuis f'tatuit: cum iam ante paucos dies oppidum , in quo
tota vis & robur munitionum Sigefhi eraf, f_ui'tinendique hofiis,igne &fer­
ro vaiìatum , prius foio репе aequstum , hofìî cemfi'rt. Arx enim pro.
puznacuii modo loco habebatur. Erupturus igitur Zrinius, ac terribile fui
fpecìaculum editurus , ройциат ге1 totius fumma defperafa fuifTet :vf ар.
pareret , nuilis rationibus contra tercenrena (Tot enim qui minimum ро
1111111; qui piurimuin, quingenta arma ferentium fuifi'e , fradunt) barbaro
rum miiiia , tam exigua vix trecentorum & maiori ex parte fauciornm ma
nu, oppugnarionem arcis diutius produci poiTe, vimque ingentem 111111
neri;concione miliitum' aduocata prius in porram , qua ponte oppidum
arci iungitur '(nam caetera omnia iam ignis erant)hunc fere in'modum fuos
exhortatum accepimus: Quo in loco res пойгае funt, iuxta mecum omnes
intelligitis, Milites. Quod ii maiorum пойгогит res geßas in extremo hoc
diferimine iibeat paucìs attingere: neque nos certe aequum erit ab illorum
praeclare geiìis rebus in hoc acerbif'fimo patriae пойгае саГи degenerare.
Iili domi militiaeque multa profecfto iniigniter gefTerunt: Гавре numero par
на тапи сит magnis iegationibus hoiìium decertnrunt: paruis copiis bella
cum opuleirtiiiimis Regibus gef'ferunt: coníìatque iilorum egregiam virtutem
infrgnia facinora patrauiiïe. Cum igitur hodiemus fupremus nobis itidem
omnibus dies fit: quo hecefiitas nos ita circumfcripfit,\'t vel memores nominiS
Chriftiani Gr immortaiis gloriae, darne ñdei Principi пойто, р1ега1150ие in
patriam , decoris denique militaris , in quo hacffenus отпет ч11г1т по
й1ат non_{ine laude ( niñ 1111101) ехегси1тиз ‚ pro patria fortitermoriamur:
vei per fummur'n dedecus & turpitudinem in manus hofiium deuenia~
mus: aut denique a fiammis, quae сит отп1а occuparint , imo in агегт
vsque cai'tri peruenerint , huc angufiiarum nosl redegerunt , confumämlll'î
aut denique in miferando mancipatu vifam morte acerbiorem & turpiorem
exigamus : vos horror, miiites , vri forti atque parato animo frtis :nec quan
ta vis hoiìium ingruat, veßris animis proporratis : fed quid praefens iocuS
& rempus pofhrlent, animo imperterrito examineris: vbi quem virtus & ar
ma non texerint , eum neque locus neque hoiìis teget. Etenim quod iam
no
. 163' RERVM TVRCICARVM'
nobis praeter arma animos'que nihil amplius fortuna reliquum fecerit,acque
ac ego Commilitones cernitis: eo nimirum res fortunas-que noftrasredac'tas,
vt nequaquam poliint corrigi. Nec enim pro decore vnico ,fed pro falu
te quoquepatriae pugnabimus. Vbi qualiscunque vis virtusque пойга fu
tura ей, talem рой fummum hoc praeliurn patriae noitrae ftatum futurum.
& пойгат ад Principes poiterosque noltros memoriam trarifituram , cogi
tare debebitis. Scitote noltras nunc intueri manus ~Principtm noftrum:Eu­
ropam «St patriam virtutem пойгат afpicere. Cogitate , hic nobis non tam
vincendi poteftatem , quam per gloriofam mortem oppetendi oçcafionem
datam.` yHic nobis terminum laborum nolirorum necefiitas impofuitï vbi
omnibus inter victoriam mortemue certa defperatione abruptis ‚ vincere,
aut vbi id fortuna nobis inuidit , in praelio potius , quam in fuga ‚ nos mor
tem o'ppetere praeclarius erit. In hoc igitur praeliuni ituri memineritis vos
dacus immortale , glorÍam perennem, libertatem, quam nemo bonusnifl Cum
anima amittit‘, atque patriam veltram, quae vos genuit, in manibus vettris
portarelgiturne multi aniims veitras amittatismeu captipotius flcut pecoratru
cidemini: quam virorum more, maiorum пойгогит exemplo, ftreuue pugnantes
cruentam atqueluélïuofam viéloriam hoftibus relinquatis, eliicite. Quocirca ani
mus,aetas,virtusvef`tra, mihi tot periculis probata, me hortantur, vtfperem,
vos lirenuam mihi Duci veftro & patriae operam nauaturos: praetereaneceffitudo
quae etiam timidos fortes facit, Qua exhortation@ animi militum incitatis_
vnanimiter in hoftem impetum tacere ttatuunt. Hinc tormenta ingentia,
¿t machinae repletae portis , quibus infinita barbarorum multitudo ingrue
bat, admouentur;vbi admirandum faire hoc accidit : quod cum iam отвёз
effent defperata, feque pugnae quisque in qua effet moriendum , accinge
ret: miles quidam habens vxorem nobili genere 'Sl forma pracftantem , ш.
tra fe'ltatuilïet, eandem coniugem fuam , ne in manus barbarorum perue
niret, ipfe interficere. Id vt femîna prudens animaduertifftt, fupplici
ter deprecata maritum, vitam impetrauit : dicens, impium fore , f1 maritus
fuas manus coniugis , quam tautopere adamiert , fuae fanguine foedaret 2
muito acerbius, fi maritum coniux optimae indolis pudiciti'ue & formae,
in extremo difcrimine defereret, vel in mortis i'pfo acerbillimo _cafu. Scio,
inquit , те tibi iurafì'e, minime te deferturarn , etiam in vitae difcrimine:
qua.'
1 .
f__rr-f-_w- ›

NARRATIONES HISTORICAE 169

qmpropter omnino mortis tuae comes futura fumnft quos amorin vita con
iunxit, mors epoque non ietarct. His (мазь velle vvirili amiélam maritus
coniugem `armis inllruit ,Gt iuxta ad latus finillrum collocat. Interea Comes
Zrinius amiétus vefle holoierica cacrulei coloris , polcït fibi ducentos au?. '
reos dari per cubicularium.- qui cum Turcolos attulill'et , in terrain able.
cit: hoc tandem diceus , íibi cum Turcis non quidquam commune elIei
velle: iuflitque Principis fui auretsadferri: centtm ad dextranipartem,centum
ad¿frnil`tram in vefie repclitos collocauit,quos praemium iepulturaeilli,quisquis
tandem barbarorum corpus humallet, iore dixit; Afuprema ‘ha'ec Verba prolatus:
Sunto, inquit, lepulturae meaepraemium bart arorum alicui.Arma cum adierren
tur, quibus corpus muniret , recufauit: nihil illis fibi opus elle , dict-ns: vtqui iam
videret pro lpatria' libi extremum 'difcrixnen adeundum effe, & lirenue pu.
gnando, illivitam ipfam pulcherrima m'crte confecrandam. Vexillo igitur
ingenti innurato , quod’l in vna parte infignia Princifiis, in altera regni Hun' '
gariae habebat , fupremum Magiltratus fui iníigne ,quo non lolum Sigethîl
praefeëturam , fed quoque Generalis Qapitanei partirm regni Hungeríae cis
`Danubianarum Magifìratum acceperat ( пат Gt liuc oñicium деп}: ) ‚йптга
manu prehenfo, dextraterribilem gladium ílringens mandat lubito referarî
portas: quae vbi panduntur', illico tormentorum maxima, iam ante ibi
portae admota & recondita infiammantur , atque collibrantur: inque oppo
fitalm Ianizarorum , Gt confertiilimam omnis generis multitudinem hoflium
шт: Comítis emittuntur , inque hoflibus vlam ät tranlitum patefaciint.
Quorum tanta vis fueat, vt pomum inieétum nequaquam `poiuÍert
terram , fed Caput holtile ,` propter inñnitas barbarorum copias decidendo
tangere. Vbi tanta tirages armorum' hoitiumque vareatn ante portas totem
COmpleuit; vt prope diñcilior tranlitus elTet per tot cacauc-ra- caeiorum
hoflium , quam per ingruentes 8; confertos hotles futurus in cred'bilis
iWippe ltrages punélo temporis edita ell. Nam nonl pilis tantum tormen~
ta ‚ quibus conllipata acies certa nc miferabili clade Испанцы: ftd etiam
taxillis ferreis , vaiiisque metallorum fruiìulis, vvsque ad fumma ora com
pieuerant: quae Hainrrarnm & `plae ímpetu expulfa , grzmdinis modo, G:
lonitrui inflar , in omres partes lctliali xiolentia dirlergtbaritur. Tandem»
que coorto fumo ingenti , Ctmts Zrìnius referatis iam antea lubito porris,
t Y ' _ì Vt
. .Il
170 ` “пинты туксгыкчм'
Vt leo mtigmmimus conferitth [тат in lio/lem .­

fuosque hunc in modum alloquitur : Sequiinini me igitur Ducem veih'um ,

fic vt yhactenuä {trenue facere loliti ellis : & ellicite , vt fimusla

Hfißibus Миг! щд ‚ fedforti pastore noti.

Qiibus diétis ex porta ad caedes Gt honel'tillimam mortem fuentes nolìri

eilunduntur. Comes autem , cum per confertillimos boites ferro obuia o
mnia {terneret , ac firenue pugnando per pontem coniunclum portae , per
quem trantitus erat a сайт in oppidum , hoalium armis iam ante aliquot
dies captum , erumperet: terribileque fui fpeóìaculum edendo , exceptus
globo ex iclopeto , circa tempora, altero in {inilìro penîose , per [2111122
ros in ipl'o pontis exim , vbi iam tei-ram attigifl'et, concidit. -Fœrnina etiam
cuius paulo ante meminimus , ad liuillrum latus mariti , fortiter cum bar
baris dimicans occubuit , priusquam miritus interñceretur: vbi tanto ardo
re anîmorum pugnatum ell ‚ vt ex trecentis hominibusnon quatuor nume
'ro viui in manus hoilium peruenerint.l ¿I qui quemque locus exceperat vi
wlum , idem mortuum texit. Poilquam infinitam hoilium {тает edidill'ent ,
omnes magnanimi occubuere ; interquos fuerunt nobilillimaeözautiquillimae
{lirpîs ‚ Georgius Chain', Ioannes Байту ‚ Andreas Бука, Petrus Farkally,
Georgius Kechkéls , & alii complures , ex praecipua mobilitare. Nepos
Zrinii ex iorore , egregia virtute adolelcens inlignis , Gaipar Alapi , viuus
in_hollium manus peruenit, 6r Francifcus quidam Secretarius , fimul «Sz
Cubicularius ille,qui ducentos paulo antea aureos Comiti iubenti , vtfuperius
diftum eil , deprompferat: quae hoiliuir. vió'toria ‚ _maxima &‘­increo'ibili
hominum clade conllitit. Nec enim viui modo , fed mortui quoque ab ho
{libns velut poenas expofcebant: cum in turrim quandam {axe-am puluere
fulphureoßf millilibus ignibus completam , defperatis iam.. rebus , funicu
los ignefucceniœ, arte collocall'ent..­[gitur capta aree, cuiu innumera
multitudo irrupillet; ec arcefn modo atque oppidum ‘oppleile mixtis
primoribus ex totis cailris , fed circum patentem campum : _tum repente in
ñftmrnatis í;\_ilueribus ,'disieé'tis turris laoidlbus per omnes partes ‚ milliiia te
l1
 uAnnATroNEsrusTothAm¿ 1n
la & faxa, quoquo verfum inciderant, confertiffirnos hotles magno nu
итого confumpfereznec cominus tantum , fed eminus etiam , eadem peri
clÍtantium fors, dum faxa per aërem volitantia , ignesque miliiles corri
perent, obruentque mortales velocitate mali omne ellugium praeueniente,
Saucii , femineces, exfpirantes, ambuíti, artusque difcerptorum militum,
cum ingenti tirage caeforum , horrendum fpetffaculumvifebantur. Et Conflans
fama ей; excepta quoque ex commentariis lmperatoriis Turcarum hac oppu
gnatione vltra xxx.milliaTurcarum defiderata. Vbi certe admirandum &illud ac
cidit,quod cum fpatio triginta quinquedierum infinitam multitudinem Barbaro
_rurnforti animo faucii pleriqgnofìri fuiiinuiffentitamen non Vnicum repertum
’ fuiffe, qui in tam acerbiffimo Vitae diicrimine, deditionis vel mentionein
folummodo fecillet: Omnes mori potius maluerunt, quam foedari. Arque
hunc exitum clauttrum hoc Europaei orbis habuit` cum Zrinio &caeteror
praefidio , reliquae Hungariae appendices tantum lupererant ‚ Il lprifcumim
perium ipc-¿tes , Gywla turpiter quoque amilïa,

ILLVSTRI ET HAEREDITARIO A ZRINIO COMITI NICOLAO,

Heroi incomparabili , Phoenici Hungariae , non minus fortitudine he
roica,quam honeftiliima morte,toto terrarurn orbe notiffimo,vt qui in
oppugnarione Sigethana , quam xxxv. dierum fpacio fortiflime fu
iiinuit ,contra potentiffimum Turcarum Regem Solymannum,non Го
lum ipfe pulcherrimo exemplo pro patria occubuit, fed ipfum quoque
Solymannum , nimia animi aegritudine, vitfior viéto morte parentans,
mori coegrt. Enantcvs FORGACH BARo a Gymes EQv. Auratus; ac
‘ Comes Trenchinieniis , Gener Socero charifs. & B. D. S. M. pietatis
ergo P. С. ' ' ’

Breuls ac vera Narratro Belli Cypru inter Ve- `

' netos &'I`urcas getti Anno ~
м: D.v L XX. ai м. u. LxXr.
ELYMVS I. Turcarum Imperator cum oppreffis Sulthanis'ngyprum
occupailet: tributum , quod antca Sultanis pendere1 (Typri reges in тег.
cibus folebant , in ocio millia ducatornm conuertit; tranquiHamque сут;
Y a poilef
 т RERVM TchrCARvM
poii'eliionem Venetia tanquam vaiallis, pacftione annui tributi obligatis con
cellit: (шпат обЬтЁШа ill-a Veneti non `tributum, fed honorarium
munus folummodo elfe voiebant. At hic Selyrnus II. Cyprum a Venetis per
fecialern repetens feudum regni Cyprum, quod fub paélione annui tributi
haétenus poii'edili'ent , iure cos arnililïe , idque ad Patronum 6: Dominum
fuperiorem recidilie adlirmabat. Quod :contra ñdem Domino feudi debitam,
Veneti Cyprum holtibus Selymi, piratis Hifpanis ,patefeciíïent qui prae
дат ex Cilicia abacìam, permil'fu тащит Veneti ,in Cyprum conuexif
fent. Etli igitur fnperiores aliquot Turcarum Caelares in infnla fua Vene»
fos toleralient: Selymum tamen quod funm eli'et ab eis repetere. Idíi Грош
i te ¿t volentes redderent , pacem non violatum,& Reipnblicae ac lubdito
rum ialutioptimecnnlultum iri. Sin recufent, Selymum armis eam nihilo
minus recuperaturum eli'e, Veneti, quamuis continuo aliquot annorum
caritate (Ч penuria annonae ,& fuperiore anno etiam naualis feu arfenalis
fui horrenda coniiagratione grauitcr afliéti ß: perculli erant:tamen magno &
excello animo refpondent,tnullam habere Selymum iultam caulem eripien
dae Venetis Cypri,quam haereditario iure iam centumiannos tranquille pof
fedill'ent Peníionem annuam /Egypti Sultanis praeltari folitam non
tributum, vt Domino feudi debitum, fed honorarium munus fuili'e ‚ quo
gratitudinem fuam, fuperiores Cypri reges ,erga ŕEgypti Sultanos bene
faéìores ¿it amicos fuos, quorum ope Petrus olim`Cyprum recuperaffet ,
declarare foliti elTent. Sperare fe Deum iultae caufae fuae adfuturum ,
cuius fiducia vim atque iniurias Selymi armis propulfare Gt Cyprum de
fendere decreuilïent. Quo refponio Bylantium delato,olnnes Veneti mer
catores capii, eorumque merces depolitae,& Pialis maris praefeé'tus,cum
clalTe, Muitapha cum exercitu terreliri, per Aliam & Ciciliam , ad Су
prum accedere iubentur. Venetiis interea Petrus Lauredanus Princeps
Reipublicae, fub cuius »imperio multae „тез calamitates acciderant, &
'grauiores imminebant, animi dolore & :noeltitia extinguitur, cui fumma
cum totius populi gratulation@ d: laetitia Ludouicus Moceniga fuccedit.
Summus Imperator belli aduerl'us Turcas in Сурго gerendi conftituitur
Hieronymus Zanius, cruda viridique feneffiia fere ofiogenarius, qui'lade~
fam Gt Corcyram lente progrediens, dum reliquae naues conuenirent, о—
’ Clo`
 Naanarrouns ursroarcae 1:3
ciol'us deíiclet. Tandem Стат vertus curfum dirigit ,t vbi Pontificia ,
Hifpaniae Regis, ¿t Cofmi Florentiae ducis auxilia >eirpeétare iubetur. In~
tarea Pialis Turcicus Admiralis, Rhodo praefrdíis munita, ad Мастит in
Сурто Calendis Iunii appellit, 6: terreftrem exercitum, ac equitatum Mu:
_ fiaphae in inl'ulam nemine refiltente tranfportat. Veneti Nicotiam , quae
Regis & Archiepifcopi Iedes proximis feculis fuerat, Теист milliaribus
Germanicisa` littore diliaptem, paulo ante vndecim propugnaculis, барте—
fxdio circiter duorum millium militum Nicolao Tandulo, ¿t Айоге Balco
nio ducibus трете, munierant. Hanc Muftapha, p>titus agro Cyprîo
fine controuerlia oblidet ,‘ ¿t caltellis circa vrbem pluribus erectis, acer
rime totum menfem oppugnatam vi capit, ¿t reparatis captae vrbis muni
tionibus, ac praefidio impolito, curfum`viétoriae vrgens, die 16. Septem
bris Famauguftam obfidere incipit. Quo die Chriitiani cum ducenta­
rum nauium claffe ad Cretam haerentes, ignari eorum. quae in Сурго ac~
cidiffent , tandem ab Heraclea Sentía foluentes, Gt paululum progrefii,
Ludouicum Bembum obuium habent, qui Nicoliam amil'l'am nuneiat,
Duces igitur, Hieronymus Zanius, Iohannes Andreas Auria, M. Anto
nius Columna , ¿t caeteri concilio lhabito, diftantibus fententiis & ignauis
conftliis, tempeltateinfuper horribili claffem diiiiciente, omnem rei 'prae
clare agendae occafionem amittunt. Difputant, antumno iam praecipitan
te, ¿t imminente hyeme, periculofam elfe maris Pamphylii nauigationem:
nufquam, fr quid Iecus accideret, tutos portus:Turcas victoria recenti e
iatos, animolius pugnaturos effe, & portus amicos vbique habere , nec
ех Сурго vila ratione aut conlilio iam depelli poffe, Se non ad recu
peranda amilfa , fed ferendam opem, ne amitterentur, Venetis auxilio
milfos effe, Ea occafio cum elapfa fit, videri reëtiflimum, in Cretam 6c
Sinum Adriaticum redire. Auria' etiam fibi a Rege Hifpano mandatum '
effe dicebat, vt exeunte Septembri claffern reduceret. Omni igitur recu
perandae (Íypri confllio abieé'to , Chriftiani duces, retro vela legunt, v
bi tetrae ventorum procellae, claiiem, priusquam ad Cretam appelleret ,
denso disieétam duriter afliixerunt. Vbi in Cretam ventum ей, Auria
facultatem difcedendi, & Regis fui mandato, de mature reducenda Mcf~
fanam claife parendi, a Veneto Imperatore petit 6r obtinet, Hunc ali
Y 3 . quot
­:74 RERVM тунисцы/м

quot intèrieó'lis diebus,relit‘io in (reta cum potefiate furnma Sebaliirro

Venerio, Hieronymus Zanius coniequitur, cui Corcyram appellenti impe
rium Senatus Venetus ignominiole abrogat, eumque Venetias captiuum
duci iubet. Sic toto anno inutiliter ablumpto,& inñnitis fumtibus a Ven
tis fruflra profufis, Chriiliana claflis, milite claffiario, ducibus,t;rmís, ie
cunia, commeatu inliruétiílima, fummam totius Europae expedafionem
de le conceptam, dil'cordibus & ignauis confiliis, partim tempellatibus ‚
partin lue pellilenti , quo multa millia remigum & epibatarum ablump
fit, frultrata eli. Pialis, cum Auriam ¿t Venetos ex Creta iiilcellilie per
exploratores didicill'et, Rhodum , ac inde per Cyclades Bizantium rediit.
Multapha qui capta­ Nicoiia, curfum vic'toriaevrgens,Famaugullamoppugna

bit1 reliéìis in portubusätinlula praefidiis necelTariis, militem in hyberna di

mittit. Veneti vero , clallibus fuis, re infesta, domurn reueriis, Trium
Viro; capitales, inquirendis 6r puniendis omnibus quorum culpa in clall'e
anno fuperiore res bellica vitiole adminiiirata, Gr tanta clades ac dedecus
Veneto nomini allatum elIet, conltituerant. Pacem cum Turcis per laco
bum Raggazonum mill'im Conllantinopolin ad Mahometem Ballam, qui
aequior Venetis videri мыт , -frulira follicitarant. Romae igitur confoe
derationen inter Pontiñcem Pium V. Philippum Regem Hifpaniae, St
Venetos l'umma cura 8: diligentia procurant, domi pecuniam variis rationi
bus’conñciunt. Согсугае triremes- inermes reparant. Summam imperii Se'
haitiano Venerio Cretae praelidi committunt. Interea Pertai Baila, fummus
maris prael'eétus a Selymo conl'titutus ,- copias Turcarum nouas in Су
prum exponit, ¿t Митры, terreltris exercitus Imperator, accerima obli
dione Famauqultam cingit., qua'n pro Venetis M. Antonius Bragadenus,
Aitor Raleonius, Ludouicus Martinigns., Laurentius Teupolus, шиты
duces fortill'i-ne defendebant. Eli: autem`Famauguita, in orientali infulae
iinu , ad mare Syriacum lita , non procul a Conflantia, Epiplianio Epi
fcopo clara', quam Salaminem olim a Teucridis regibus aliquot l`ecula habi
тат f'uili'e` exiitimant. Farnauguita , per Henricum , ex Lufignana
f familia, Cypri течет, circa annum Chrilti millelimum ducenteiimum no
nagelimum quin'tum, amill'a Ptoleaïn’de(`quae dum a Chiftianis ten'eretur,
_ emporium, in quo Orientis, ¿St Occidentis merces convnutabantur, clarif
~
~
\ . funim
 NARRATTOÚES HISTORICAE :75
iinum егаП extrucìa & ampl't'icata ell , quam Venetis ac GCUUPHJÜPS
_aliilque Occidentis mercatoribus in Alia negociantibus, portum tutum ас
domicilium, eoncel'fis immunitatibus attribuit. Hanf: natura loci 6: arte a
Venetis mimitain` notenfillimus Turcarum exercitus hoc tempore oppu
gnans, in eas diŕiicultates & anguilias tandem fortiflime Ге деГепа-етев Fa
mauguiìanos, vndecim iam menliuml oppugnationibus fraötos & debilit@
tos & omni 1`ре auxiliorum fruiiratos, redegit, vt paéta vitae & bonorum,
& religionis fuae incolumitate, Сч 11Ьега iis, qui vellent, diiceclendi po
teltate, vrbem Muiiaphae dederent. Sed Barbarus violata fide (366111562
ta, duces 8: magil'tratus Venetos, cum com itatu fortifiimorum commilito-l
num ad fe in tentorium venientes (quibus accelïuris nominatim faluum cm.
ductum proniiferat) omnes trucida't, excepto M.'Antonio Bragadeno
cui ter ceruice'm praecidendam porrigere iulio, aures ¿t nafum folummodo
amputauit. Chriiìianos reliquos, fiducia pacis in сайта egrefios, circiter
trecentos fimul iugulari 1111111, ‘ Eos vero, qui iam naues in Стат abitu
ri confcenderant, ademptis omnibus bonis, vinólos ad tranfira relegat. Po
llridie vrbem ingreii'us,Teupolum ftrangulari iubet. Summo vrbis prae
feéto Veneto M. Antonio Bragadeno, auribus 6r naribus mutilato, cum
per loca vrbis celebriora eum ludibrii caufa circumduxiflet, & variis atro-­
cibusque contumeliis Yexaii'et, pellem tandem viuo, dz coniiantiilime
fupplicium immane perferenti„& Deum teliem ac vindicem tantae perli
diae& crudelitatis Muitaphae vocanti, detraxit. Dum haec in СУРГО а
guntur , clallis Turcica, vt Venetos a Cypro auerteret, mare Adriaticum
ingreila, Dalmatiae vrbes Venetis parentes terra matique inieilabat.` (1,11—
ilimorum «vero principum conf'œderatorum clail'is , lente in Sicilia ranrîem
Congregatur, cuius dux fummus loannes Aultriacus, Caroli V. ñlius nothus,
Philippi (rater, paulo ante Barcinone ех Н1Гр2111а 10111е115 ‚ 11060111111111
& Erneitum , MAXIMILIAN Il. Imperatoris lilios,Genuain fecum tr'ins
portarat. Inde Neapolim êt/Meil'anam profeélus locios exprclabat; do
нес Venetae triremes quadraginta ex Creta reuocatae,& aliae iexaginta о
cio , Neapolitanae triginta, Panormitanae duodeciru ,Genuenleß 101161111 lo
anne Andrea Auriaducente , Pontificiae duodecim Marco Antonio Со—
lumna duce : Mciitenfes quatuor ‚ ас caeterae Hiipaniae conuenillem, Tan»
V dem
’ 1
176 RERVM Tvncrcanvrtr.
dem die 4. Septembris Mellana foltzens & Salentinum Laciniumquerro
montorium leg ens ad Согсугат ‚ inde _Cephaleniam ‚- & tandem in
tinurn Naupaéleum feu Corinthium , vbi Turcarum _claffem commorari in
teliexerant , ad Echinadas infulas :ccedit. In Turcica claiie duces Нава—
pur , Au ВаГГа Абт1га11$‚Регъа1 Bam, Luzuis Rex Argens, Штатив
Iilius Barbarull'ae ,Sirochus Alexandrinus , & alii eminebant, quibus lm
perator Turcicus , vt praelio nauali Chriilianam clallem adorirentur ac pef­
furndarent , Ieuerillime mandarat. Congrelli igitur cum CI-rritlianis,Y in {inu
Corinthiaco Nonis Qó'tubris , Deo viéiforiarn Chritlianis memorabilem ac
{nii-¿nem tribuente,`Turcae viéli ac proñigati , praetoria navi expugnata „ Ha
li Balla trucitlatus . & aliquot millia captiuorum ex Chrfllianis детям,
quae remos in clall'e Turcica ducebant; liberata funt. De'qua victoria ,
pafiim in tota Europa , gratiae Deo, vt decebat , folenniter aclae, publicae
laetitiae fpeéhculis editis , triumphatuni ей, tametli {relligium pedis nul
Ium, de'Turcici tyranni Imperio decerptumt, viëlores occuparant, Tur'
ci vero, vniuerfum Cypri regnum ,& multa ‘Dalmatiae oppida , ac in his
Viciuium S: Doeleam , а fe expugnftta ‚ retian ent. Sequenti anno 1572.
Veneti, potentiam holtis Turcici , a quo terra~marique premebantur,con­
liderantes , omnia ad'bellum necefl'aria rurfus apparant. Sed cumin Belgi
. со & Gallia cifalpina noui tumultus Philippum Hifpaniae regem dillinerent,
6r fociorum auxiliaiterum tardius accederent ,81 Ioannes Aullriac'us, circa
Calendas Septembris demum adeilet, foche clafl'es circa Peloponnefum vix
oftendentes fe Turcis , nulla re memorabili getta , in hybernal rediiflent:
Veneti, fe deferi videntes , pacemcum Selymo infciis fociis f'ecerunt­ De
qua , cum multorum , pro cuiusque ingenio ac iludio, indicia eilent,Mar
cus etiam Antonius Columna, qui Pontificiae claffts dux , Gt Ioannis Ап
“ ftriaci , in fummo totius naualis exercitus imperio,collega .fueratg vehemen
ter eam fe irnprobare , & viétoriam adeo nobilem aduerfus T-urcas , con
’Ptanti bello perfequendam fuiffe, turn in familiaribus colloquiis , turn litteris
ad Vbertum Folietam veterem arnicum datis , oftenderat: quibus refpon
dens Folieta , occaiionem inde fumpftt de caulis Magnitudinis ImperiiSzfe
llcitatis Turcarum in bellis perpetuae, prolixius dilierendi , & Гар1ет11111113
`Ге111ег1111$ ас verbis accurate elaboratam lucubrationern edendi. Quae exi
А ` Ulla@
 ц

Nana ATIONES HISTORICAE 177` И

eximiae ас íingularis prudentiae ac elequentiae fpecimen ett , leůu dignilii
ma , dt cum eximiae vtilitatis ac voluptatis fruétu coniunéta.

Narratio belli Pcrûci inter Murathcm III.

Turcarum,& Mahontetem Hodabende Perfarum Re
gem geñì,Auérore Henrico Porño Iurìsconfulto.
De bello Perlico in quinqucñium iam protraéio, varios ас incertos paf
Íim rumores fparlos memini,eosque tales, qui grata quadam opinatione
¿r aures & animos hominum ita compleuerunt , vt de crebris ac grandibus
Perfarum viëtoriis; totidcmque Turcarum cladibus ‚ ас proinde labefaétatis ‚
& acciiis horu-mviribus, omnique adeo proltrata potentia vulgo periuafum fue
rit. Quae opinio eo cupidius eû arrepra & acceptata ,quo gratior fuit, cum
ea quae cupimus , libenter audiamus di credanms: Corrigenda (amen, 6L
ex animis euellenda , vtpote a veritate alienior, ac fecuritatem perniciofam
aliquandoque çoenitenâam inueélura , idque remedio veritatis , & iplius
hiîtoriae probatiliima narratione. Atque vtinamita res haberet ‚ eaque о
mnia quae rumores iiiiI Turcis cminabantur, lic cerny-erta cernertmunpro

feéto fortunam ifiani non modo non inuidendam'Ihriltiano orbi aut exte
nuandam , fed plenis buccis praedicandam, & ad Deum autorem grato a
nimo referendam quis nolirum,nif1 improbil'limus , negaret? Sed ne о.
mnem vulgatis iftis rumoribus lidem detrahere , ac tot hominum , qui illos
vti minime dubios , aut diuulgarunt , aut probarunt, opponere autoritati
‚ те velle videar: fateor, multa quidem veritati congruere , plura ramena
& quod potimriirlm ей eneruati ac nutantislmperiiTurciciperfualionem,a vero
quam longillime recedere. Tantum enim @beit Turcos eneruatos priliinaque
potentia exutos die, vt pacem aliqiroties per legatos Períicos rolerabilibus fa
ne conditionibus petitam , vri coniiat , Turcarum Imperator refpuerit, i
pfosque legatos infolentius , ac praeter religioncm ifìius iuris gentiumtra
быт. Quod vtique faéturus neutiquam fuîiiet, li Perfam viribus imperio.
_rein , íibiqué formidabilem agroiceret. .Dubium quidem non eli, maxi
тат multitudinem Turcorum , atque adeo vltra decem myriades, partim
Гати-рант in conñiëlíbus periille. Sed haec Зашла tanti apud ipfos
Z . nonÁ
178 RERVM'TV'RCICARVM
non fit,, vt
tionem earn interitum
nedum vel querelis
inde profequaiitur, vel aliquan
metuant. Namiquanta regni
gente ` fui qui
valeat, inclina
ma

gnam Africae,maiorem Europae,maximam Aliae partem tenet, facile id ей co-`

gitare , cum numerus folummodo eorum , quos perpetuis ltipendiis tam bel
liquam pileis tempore ( licet non omnes oliiciis militaribus idoneos) alit,
eosque Chriltianorum fobolem , aliquot centena millia exaequet. Turcos
natiuos,& hofce non imbelles praetereundo. Iam vero,vt de mutuis Per
Iarum cladibus taceam , vter quaefo durante bello plus occupauit ? vter al
teri plus territorii ( nam де hoc potillimum geri bellum videtur) eripuit ‘З
Perla , quem Turcae ereptum glorlari pollit, neagrum quidem aut pagum
habet.- Turca in ipliusmet Perfae ditione interiore non modo сайгит mu
nitiflimum , Cars nuncupatum exltruxit, fed regionem ampliliimam diuer
iis in locis (licet hoc belli tempore defolatam ac defertam ) occupauit ,
atque etiamnum tenet. Quid? quod Turca pacem petitam aliter inire con
ilantendetrecht , niñ prouincia Syruan fine Media , initio quidem- belli a
Turcis capta , fed paulorpoft amiffa , «Sz adhuc in Perfarum potettate exi
йепз:
tactant пес
eil: поп
(licetomne id quod
amiffufn femel captum
ройеа)йЫ , ac Atque
геййиаШг? pede fuo
hic, haeretiaquaf
vti ait, con

cellithe in tantum Perfa , vt feudi nomine «Sz tanquam vafallus , feu be

neficiarius poffeliionem prouinciae illius petierit: quod nec ipfum Turcae
adhuc fatisfacit, Verum & hoc ей ‚ Perfam licet militum numero inferio
rem , fortitudine tamen parem aut prope maiorem , cunélando magis 110—
itemoppugnare:cum exuftisac valtatis longe lateque fuis etiam regionibus in
tra receptacula tutiora fe contineat ‚ holtique anfam fequendi ob longitu
dinem itineris , ac commeatuum apportandorum difñcultatem atque inopi
am praecidat , aut longius euagantem carpat, infixiiisq; plurimum pugnet:
qua de cauli'a praelia Sr conlliétus rariores , plerumque tamen cum detri
mento Turcarum euenerunt. Porto vt hiltoria huius belli luculentius ob
oculos ponatur , a primis occaftonibus caulisque impulliuis earn deducam,
atque ita referam , vt ea ab hominibus fide dignis , qui magna ex parte
rebus geitis interfuerunt, accepta , adeoque e fecretis Turcorum explora
(а ей: idque breuifiime, cum {ingulas Gr locorum & rerum geftarum cir
cumllantias exacteperfequi fuperuacaneum potins , ac laboriofum mihi aliis
quam~

'­^` -«~ e\.4«` ..

 NARRATIONES HISTORICAE x79
quamplurimis днище negotiis,quam vtile aut necefl'arium lit futurum. Ac
primo quidem manifellum eil, acerrimis atque implicatis odiis Turcos ас
Perlas diliidere, qui licet in hoc conueniant , vt Mahometum tanquampri
maritim ac praecipuurn Dei'nuncium vtrs'nque colant, eiusque Coranurn
( fed in alinuibus diuerlum) ampleéiantur: ramen de n1 mero Sanétorum
flue interpretum Corani acerrime difientiunt, quorum Turci vnicum tantum,
Ali nimirum: Perlae praeter hunc alios duos, Omar в: Ebubegker magna
veneratione tanquam diuos profequuntur. Quae quidem praecipuq dillenlì
nis caulTa ell, vnde lele mutuo vel infeitioribus vel faltem non leuioribus
odiis infeétantur , ac ipfofmetChrillianos. Serpebat autem ante hoc bel
lum feéta Perlica in Turciam quoque 'Sz Conllantinopolin vsque penetra
bat, adeo vt Turcorum haud pauci tum aperte deficientes ad Perlam trans.
fugerent , tum religioni illi clam fauerent. Cui malo primoresTurci,& prae
cipue clerus , tempeitiue occurrendum , grauiorisque periculicauliam auer
tendam cenlentes , quibus potuere rationibus Imperatorem ad inferendum Per
f1s bellum , haerelinque illam proíligandam atque oppugnandam ‚ induce
re conati funt , ñngentes apparuiile libi viliones (quibus illa gens multurn
tribuitl quae inclinationem regno illi atque extremam ruinam denuntient,`
nilì religio acrius defendatur , haeretici armis inuadantur , animaeque iam
fponte in perniciem fuentes feruentur: atque hoc Deum ita­ Velle,nec сое
_ ptis in caulla tam pia , tamqueneceliaria defuturum. Chriflianosquidem corpo
rum elle helles: Perlas vero animamm quoque :ideoque bellum his omnino­
mouendum , quibus deuiélis aut faltem debilitatis in Europaeos absque
vllo impedimento vites ¿t arma conuerti pollint. Haecôt alia diligenterlm
peratori inculcabant facerdotes eius [mam & Hoggia; Quibus accelIeruntBe
gorum in ylinìbus Periicis conflitutorum de iniuriis & excurñbus hollium fre
quentes querelae. Interim quoque Begus quidam , militibus aliquot praefe
élus, ad Ilmahelem Schah Perfarum Regern deiciuit : cuius exemplum ¿t
alii plures fecuti Гит. Nec leues, imo fortil'limos llimulos fubdebat,facileq;bellum
fufcipiendum perluadebat(quemadmodum rariiiima Turcis ubique pax
ell) huic genti propemodum peculiari: dominandi ac imperii proie
rendi cupiditas,quaeex tot tantisq; maiorum luccellibus zc viéìoriis orta, рго
lua potentia non infelices euentus M urathi pollicebatur, Itaq; Mußapham Ballam
non ita pridem Cypro capta celebrem , virum peritia rei bellicae inlîgnem uw
Z 3 . ' tu’
18) КЕПУМ TVRCICARUM.
turiq'ie coniiiii, iiipremum belli ducem deiignat ., o'nnique imperio milita
ri initruit , acinace quoque precioiiiii'no accingit , duoque vexilla regfa
tradit. [s ç. Aprili anni 73. Cbryiopolin , hodie chtari, {itum in promon
torio Damalico Aliaetraìicit , lolenniter ac honoriñce a primoribus vniuer
fae aulae азами, reliquo exercitu diueriis in partibus Aliae interioris i
pium expectante , qui pottea congregatus bis centena millia adaequaife pu
tatur. Continuatis igitur itineribus fub initium Augulti conlinia Perlica at
tingit,& in vrbe quadam Ail'yriae, Arlrom vocata, fubliilzit , reliquas co
pias vndecunque excitas operiens. Eodem tempore Doáitimk Sultan, Prin
ceps quidam Perlicus агаты generalis Perfaer dux ( qui Legatum
quondam apud Selymum , regis lui nomine egerat) confinia tenuit vi«
`ginti quinqne millibus armatorum iultruétus , rebusque gnauiter aduerfus ho
ites gierendia` intentus. Turcae interim Conßantinopoli aliisque in locis pro
ceiiiones frequentant,precationesque folennes pro felici huius belli fucceil'u се.
lebrant. Accidit igitur ,vt exercitibus baud proculdisiunötis Dogkmak Sultan
.cupiditate ciendi conflictus iaepius excurrens holtem laceíleret. Cumq; -aliquan
do in Deruis Begum,¿qui prima Turcorum agmina feruabat, incidiilet ,
facile egim ad confliétandurn, vtpote paucioribus oiteniis copiis шапки.
Incboato conñiéìu plures fubinde Perfarum, reliquusque то fuccetlit ex
ercitus, ac YTurcos fortiter adoriuntur, & in tantas* anguitias cogunr, vt
parumabfuerit, quin Deruius Beg cum fuis ornnïbus fuillet oppre us ,
nili Mu'lafa Baila mature cognito pericolo tres alios BegOS
.lubmifiiletz quibus vnitis acris denuo pugna fuit ` excitata , tanto
cum feruore, vt,nec Perfae седел-ем, quippe 'in certam viétoriae fpem
multis intiiciis eredti, nec Turcae, qui recentibus ac iunëtis freti copiis
holten] iam defeii'um facile fe oppreiluros putabant. Fortiter quidem di#
micantes Perfae ad vefperam vique praelium protraxerunt, donec tandem ‚
'Sr lallitudine & pluuia iuperueniente abitratflii’ receilerunt ‚ dubia vtrinque
victoria. Tanta aliquantiiper virtute Turcas repulerunt, vt сайт, pro
pe imminerent', feruntque ipiurn Multaiam femel atque iterum armaturam
fuam popoieiil'e, atque vniuerl'um exercituin edutfturum fuille, Verum
& nox inítans, & pluuia iatis eñ'uia„ progrediendi animum mutarunt. V
trinque tredecim millia, vel ut alii quindecim , alii oétodecim occubuil`~
Y fe ,
 NARRATIONES HISTOR'ICAE _ 181
ГС, 1111110 taarten maiore cum Turcortfn'; internecione( interqxros aliquot Бап—
giachi 8: ргаес1р111 duces deiiderati, & mille quingenti circiter fverunt
captì ) & literis 8: contìanti rumore poitea conñrmarum eff. Polt hanc
pugnam in Auguin menie faëtam aliquandiu ex vtraque parte quieue
runt: qua de сацГа Dogkmak ful'picionem colluñonis cum hoiie apud no
uitium Regem Mehemet Chodabende ferebatur incurrilTe. Succef
lit hic lfmaeli Schah, fratri ex patre Tamaio, ‘fub auipiciis huius belli
veneno, vti perliibent, a l`orore fublato, decrepitus iam 6.1 vii'u orbatus.
Reliquerat Il'mael ñlium impuberern: vnde in Mehemetem tota belli mo
les vna cum'regno deuoluta fuit. Eo tempore fumma annonae penuria
in Turcorum caliris incidit, vnde magna multitudo fame periir. Fedro
polìea excurl'u Mufìafa 300. Perfas cepit., omnes tamen оЬГсшае fortis ,
quorum aliqui Conllantinopolin fuerunt addué'ti. Vltra Pontum populi
Гит Iberi flue Georgiani, inter Colchida в: Armeniam , caucaieis mon
tibus circumdati, qui Chriliianam quoque religionem ampleéhmtur, а
Graeca nonnihil diuerfam.__ Bellicofi Гипс, ас diuerfis Regulis parent ,
totoque belli tempore lnon exiguas Periarum Regi fuppetias tulerunt.
Horum aliqui _conñniis Turcae vicini ГеГе 1п с11еп1е1ат eius dediderunt.
Interim Turci aliquoties excurrendo plures hoiiium ceperunt, quorum
CCCC. aut D. vna cum prioribus captiuis Mililafa truncari fecit, millis
Imperatori duabus veítibus Períicis arte ac piétura 'eleganter elaboratis.
Diebus hifce praelium illud, cuis fuperius mentio Гебы eli , eo quo re
tulimus modo, confirmatum vulgo Byzantii fuit, TurCis ipiis acceptam
cladem minime quidem difñtentibus ', fed de numero саеГогпт diueríi
mode fentientibus. Plerique enim ex Го1а ipiorum parte duodecim; adeo
que quindecim millia cecidilTe aflirmabant: tandemque попа рег merca
tores quosdam Italos, Gnlatae contra Byzantium fitae tum commorantes ,
plurimaque & interdum ne veriíimilia quidem commentos, in Ешорат
ГрагГа , nuwerum Щит ‚ plurimorum cum afienlu duplo aut triplo auxe
runt. Sub finem Septembris Turci hand difñculter, ac citra memorabile
dumnum cccuparunt Tiflis, item Tichaldung, vrbes funs inter Georgian@
шт populos, & Syruan; idque duéìu Ofman BafTae, quem Demirogli
flue ñlium ¿ferri cognominare folent. His rerum occalionibus Muíîafa de
Z 3 - adi
xßi RERVM TVRCICARVM.
aediñcanda arce Cars coniilium cepit. Sed hoc tanto difñcilius eHedum
iri plerique credebant, quanto Perlae grauiora pericula ac damna inde
metuentes, cunéìis id viribus prohibituri viderentur. Ita enim de extru
éìíone eius arcis perfuafum erat, vt diceretur, totidem capilibus, quot la
pidibus arcem illam conitituram: quae tamen abfque vllo impedimento ,
fumma Omnium cum admiratione poltea ereóta & abfoluta fuit. Interim
vero cum exercitu тоне! in Syruan ,i olim Mediam diétam, tum tem
poris ful) ditione Per1`arum. Caeterum in eo itinere traiiciendus erat 1111—
uiu»` quidam, quem Perfae, profeetione illa per indicium intelleéta, {tipi
tibus ac truncis fubdole compleuerant, fummamque holtibus transmittendi
dilicultatem obiecerant, ita vt aliquot millia hominum & camelorum in traie
(9:11die
ua perierint , partim
Oé'tobris fubmerfa
wMehemet BalTa, partim ab liofiibus
,'fupremus Veziriusaiiu Byzantii
capta & occifa.
deleéiumOdia
egit

ducentorum equitum , quos Beglerbego Wanenfi milit. '

Eodem menie infettis armis concurrerunt Muûafa Balia d: Caraham

РегГа ‚ сопШёЪцтчце cruentum mifcuerunt, in quo decem vtrinque millia
aut fortali'e plura occubuerunt. Anceps fuit viétoria , quamuis Turcorum
caeforum numerus iterum fuerit maior. Paulo poli Beglerbegus Wanenfis
cum copiis fuis ad Taurifum vsque excurrit , quae ей regia Perfae, prae­
damque fatis ingentem coëgit, _Edicitur quoque Beglerbegis Damafci , A
lepi d: Natoliae , vt celeriter copias fuas educant , ac reliquo exercitui сот
iungant. Muitafa nihil deterritus clade femel atque iterum accepta progre
ditur,vrbemque ac totam prouinciam Syruan , Perfis cedentibus magia,
quam reiiftentibus capit. Hi ante potiora fua bona auexerant, vrbemque
ac alia oppida longo (тайн ipii valiarunt , atque ex'uiTerunt. Iamque in
gruente hyeme дойдешь hybernis cogitabat Muliafal,& fubftituto Ofma
no in Syruan cum praefidio decem millium, ipfe ad vrbem Arlrom redit»
Allata tum fuerunt Conltantinopolin 3. tympana Perñca , e polìremo con
ñiétu recepta, in diesque fuperiora illa confirmabantur, quibus hoc adde
batur : paucis diebus ante occupatam vrbem Syruan Perlas aliquantifper ,
haud tainen exiguo fuo cum damno reliitiffe. `Turn temporis Tartarorurn
quoque Rex, Turcae tributarius, auxilia obtulit , eaque fratre fuoÀ duce
ро
 lч

\ .

NARRAT [ONES HISTORICAE. 183

poftea milit. Beglerbegig, quos -antea extitos fuill'e diximus , quo minus.
expectationem maturarent, obltitit hyems ,lmaiorque pars exercitus dimif
fa tum fuit. Contig/it autem , vt dum ingenti comeatuum penuria ех
ercitus Multafa laboraret, aliisque permultis dificultatibus premeretur , tu
mulŕus inter Ianizaros iS: Spahos ( qui equelirem agunt militiam,noftrisq;
nobilibus aequiparantur-, funtque horum ordines quinque, ltipendiorum
diuerlitare diilinéti ) coortus fuerit , minus tamen cruentus,fparfaeque paf
fim querimoniae , di conuitia iadta in Muftafam tanquam auarum , ac pri
uatis folum commodis , pofihabita militum cura, intentum. Augebat in
uidiam & indignitatern clades foçiorum toties fub in felici Multafae duc'tu in­‘
geminata.I '
XXIX. Decembris duo curfores Conl'tantinopolin venerunt, añirman
tes , Perlas ingenti numero in Syruan reuerfos , praeliumque сит Tur
cis geilili'e. His Caytam Balfam cum aliquot millibus fuccurrill'e quidem ‚
fed in pugna cecidiffe. Mature quoque aduentafl'e Tatharani coq
pias , fine quarum fublidio__parum abfuerit , quin ad vnum omnes tru
cidati , ipfaque vrbs in manus Perfarum redacta rurfum гита. Ofman Baf
l`am in periculis hand leuibus conltitutum viriliter fe hofli oppofuifie,dum
fuppetiae fecutae lint. Eo in praelio decem millia occubuill'e, victoria
penes Perfas ftante. Captus fuit Perfa quidam Sulagk нашит, qui ad
Mehemetem Baffamperduëtus indicauit,cladem vtrinque fuiffe exaequatam,
licet ройеа fecus compertum fit. Rebus ita vertentibus пои: ediétio fac'ta
ей in Afia minore , &Caramania , olim Cilicia euocatique funt fubito о
éto Sangiacbegi ( qui fub fe habent tum equeltres tum редейгез copias,
noltris aequiparandi софит) Imperator quoque tercentum tormenta , a
falconibus denominata , pariterque argenti vim magnum fubminiiirlt. Perfa
nec iple rerum gerendarum immemor, copias indies adauget ,& quantum
uis fera iam hyeme LXXX. circiter millia cogit. Cumque Tartari ingenti
multitudine fefe Turcis coniunxiffent, praelium vtrinque accerrimum fuit
commill'um, in quo XXX. millia Tartarorum-ac Turcorum trucidata per
hibebantur, capto ipforum duce,fratre ipflus Regis,y Ofman Balla infe- `
licem expertus pugnam fuga flbi confulit,aueélis' fecum quibusdam tormen
tis , & ad Georgianum quendam Schemhali dictum ‘, qui paulo ante ad
« Tur
J
134 - RERVM TVRCICARVM.
Turcam cum aliis defecerat , confugit , cuius filiam in vxorem ройеа duxit:
hinc exigua cum fuorum manu ad Demircapi flue portas ferreas,in anguñi
is Caucañ montis íitas, fefe confert. Ea метода politi Perfae prouinciam «
Syruan in egram receperunt ‚ vrbcmque tum opibus tum munitionibus in
lìruéìillimam dirîpuerunt , ac propugnacula a МийаГа extrui coepta дейт
xerunt, murisque nudatam toto deinceps belli tempore, retinuerunt , 8:
adhuctenenf. Turci quidem eam cladem exfenuare Гит conati , fed plui
ribus indiuiis atque nunciis еат haud vulgarem fuíli'e confiar. `thue hoc
primo belli anno plura, fequentibus rnrii'fima praelia 'Sl conñiëi'us- contigerunt:
_ita Turcorum clades ín'vniuerfum LXX. fere millia aequaffe , tam'eorum
qui in praeliis , quam qui Rime perierunt .­ Perla vltra viginti quinque mil
lia ad fummum non amiliÍTe perhibetur. Anno fequenti LXXIX Turca
rum Imperator omnibus viribus redintegraturus ífìud bellum ‚ perAIiam
8: Graeciam , tofumque traëlum ad Albani vsque Graecam fub veris ini
{Гит fevera cum interminatione Beglerbegis, Baffis ‚ ас Sgngincbegis е
dicit , vt copias mature cogant atque educant': &diuulgaium ей aliquoiies,
{ier-ique vila praeparatio,ipl"umet Imperatorem egreffurum: quod таты: ani'
mandi caulTa potins afque alacriores reddem'di­ Turcos ad fequendum bellum

I admojum odiofum , 6:ñebat.

Видепйч praef'ertim TemesQuo ediéio, baud
Warienlis exciti exiguas
Balïae quoque Hungarici,
copias iniiruxerunt.
Allatae fuerunt etiam lirferae Beglerbegi Waneniis,` quae tum praeliifupe­
rioris , гит трезв vrbis Syruan narrationem antea commemoratam contine'
bant. Еодет tempore' Wayuodis Moldauiae ac Walachiae iniunéïum fuit,
vt `f'rumenti îul'ìam quantitafem fubminiftrent , per Pontum `Euxinum
in еще; illas transportandam. Tartarchan quoque pet literasre
quiritur , exercitum quam ocyflime rurf'um confcribat, mitrunturque ipfl duo
acinaces ingentes ingenrïs precii , cum aliis nonnullis muneribus 9. Mar
iii 4000. Spahi fine cquites, ac 5'. millia Ianizarorum Conflantinopoli де
nono mittunfur :eodemoue tempore Beglerbegus Damalci , ŕilius Meheme
ris Baffie copias (ibi íubieé'tas educit. Triremes quoque plures in Ponto
Euxino & Morea d(olim Peloponnefo) ад eundem linem inflruunturtTan
turn apparatum dum Turca moliretur , Perfaquidem де mediis «in
'eundae pacis­ cogitare coepìt , quam nec Turca {шедшие fuiíl'et, nifl
ea
 NARRATIONES ursTothAn' is;
ea vtriuque aemulatio & autoritatis luc-ndae ratio entitlflet , qua neuter pa
cis petendae manlfellus voluit elle author, ne alteri cedere videretur. Ita- l
que bellum denuo inflatratur. (дымные fratris fui in'telletîla Rex Tar
tarortzrn, de eo liberando cum Perla agit: cui hic refpondit , ita dcmum
illud futurum, li pacem Turcarum Imperatori aequîs condirionlbus perina
ferit, Sed obiit ille pollea in captivitate: qua de caufa Tartarus tum lul'
fu Murathis,tum quod fratrem v'cifci vellet,denuo expeditionem fufcipit, ad
ìutus ab Imperatore fublldiis haud medlocrlbus. 'Nam & militem,& pan
norum quantitatem haud fxiguam, cupri quoque centenarios 100. argenti
clitellas 5o. ex redditibus Cairenfrbus flue /Epyptiis accepit. Ipfr Reg;
donata elt materia velliaria ex aureo, Stargenteo texto, ferico & holoferico, nec
non aclnaces preciofiflimi.I Transportata item fuerunt arma omnis generis ê:
tormenta per Pontum Euxinum,mandatumque Regi, ut aut ipfe , aut prae
cïpuus quidam Tartarorum exercitumduceret. Aprili menfe rumor vbiq;fpar­
— zgitur,coacîtas a Perla ex omni fuo regno ingentes copias, easq; lam coniiniate
nere, ideoq; Imperatorem ipfummetpromoturum,&exercitulcoram alluturum,
quod praelentia ipfius tum plus animi fuis, tum terrorist hotìibus effet alla
tura: Serioque deliberatum ¿it pene conclufum fuit,vt faltem pedeme Thra
cia тонет ‚ quali in Caramaniam profedturus. Arree'tisitaque tunc omni
um animis «St auribus , proque tanto apparatu grandia expectantibus, infpe
rata in exercitu de Mullapha diffidentia eft exorta, quam inobedientia
comitari folet: & agitata funt confrlia de obtruncando eo. Inuìdiam ei
tantam contlauit auaritia nimia , vti fuperius dictum, &fegnior commeatu
um procuratio. Perlae igitur valido cum exercitu progrefli vrbem Tillls
antea iur vocatam ‚ & priore anno a Turcis captain , oblidione cingunt ,
adeoque coanguflant, vt cbfefli cor'neatuum Omnium penuria ad mailandos
mulos , equos 5t canes adlgerentur: parumqueabfuit ‚ quin vrbs in extre
mis iam periculis conltituta caperetur , ni Damafci Beglerbegus tandem fuc.
currillet , qui conllicftu exc'tato Perfas repulit , 6r obfellos viötualibus re
fecit. `Eodem tempore Murathes ad omnes Europaeßaffas litteras emit
tÍt, quibus eos ad afina , equos & camelos fubmittendos exhortaturńdque
magis terrendorum Perfarum caufa, elleélu haud fecuto. Interim Ochï'rli
flue Vlutlchaliŕ Balla., Piaefeéìus maris , clallisque regiae, iuxta tran
. n A а da
 \

135 RERVM TÍVRCICARVM.

datum regis clafi'em omnibus modis inlìruit , tormentis , trabibus ligneis ,
aliisque ad aediñcandurn necelIariis, praemittens per Pontem 6, triremes
Gr mah-omni line nauim grande-rn vna'n- qua: ipfe [7. Mali cum aliisço_
triremibus fubfequitur. Similiter ceteri Beglerbegi Aliatici, Sangiacbegi 6:
Spachi ad bellum eodem tcm pore exeunt. Diximus anteplures effe regulos Ge.
orgianorum,&plerosqgapartibusPerlicis. Caeterum vidua quaedam erat prae
diues,quae Turcoru'n infultib'rsacdireptionibus cum fuis expolita variisdamnis
afliciebatur. [deo de fecuritate fibi profpeŕlitrra, duos quos habebat lilies
ad Murathem ablegat rogatum , vt aequis conditionibus ipfa cum fuis in
tutelam retziperetur.` Turca non auerfatus petitionem illam , Ьепеио1е fra
tres excipït: quorum alter polìea pollicitationibus induëlus, nomine Ма—
nug Schachbeg ad Turcicam'ñdem tranfiit , leq; circumcidi fecit, in cuius gra
tiam Imperator 25. Iunii folenne feltum шиши, ас fpeftacula feftiua ce
lebrari шт: in Hippodromo flue Atsnedam. Faótus eft Ы; Beglerbegus
Газе ditionis , liliumque Imperatori obtulit , qui cum in aulam deducere
tur puer adbuc , lacrymas fudit. Hinciambo iratres rg. [ulii domum ver.
fus abierunt :dr dicitur minor Guarquorat Beg in itinere ab apofcata veneno
ublatus. Interim Mulìafa Balli verfus Cars progreditur, milite illud atque
aliis munitionibus inltruéturus,fumma quidem cum Perlarum indignatione,
fed nullo refillendi conatu. Ochiali feliciter confeâo çurfu fuo per_pontum
Euxinum,tempeftuofurn alinquin & importunum,cai`tellum quoddam inter
Mengrellios ( qui funt Colchi ) & Georgianos aedilicare cœpit magno fum
fptu , quod hotles paulo рой fugatis Turcis dellruxerunt. Cumque id
denuo reltauraturus effet, Perfae fuperuenientes a propolito ipfum magna da
ta ftrage fecundo cohibuerunt. Menfe demum Septembri Mullafa Balla aerii
ficationem Cars, quiefcentibus _ omnino Perlis `‚ cum admiratione perfecit,
Eodem menfe Tartaricae copiae Turcis coniunótae Шт ad portas ferreas,
duce Ofman Baffa , fed eas nihil memorabile gelliffe conltat. Exorta elt- '
autem in caltris Multafae lues peflifera Gr fumms annonae caritas :ob quam
ipfe Amaliam in Lycaonia,hybernandi ibidem caufa, litteris lmperatoris fuit
auocatus. Subltitit ramen ea hyeme in Arfrom, non ltipatus pluribus quam
10. millibus,reliquo exercitu ob famem , peltem' atque initantei'n hyemem
dilapfo; Beglerbegi limiliter, quotquot in expeditione fueránt , domum in
` ` ` fe
 NARRATIONES HISTORICAE. ' 187
fedis rebus redierunt. Perfaa Cafmin ( quae altera fit & penitiorregia)
Taurifrzm verfus proiicifcitur, 6r de abitu Turccrum certior fadus in i»
pforum ditionem excurrit,°praedaque partahaud exigua retrocedens milite:
[поз itidem dimittit. Murathes cognita'excuriioneil'a,veritus ne vlterius
Perfa graffarctur, continuo Muflafam per ­litteras hortatur , vt cum omni,
quantum совете poffet , exercitu conñnia repetat. Verum is ob difceífum
Perfarum fefe continuit, & vt maxime progredi voluiíiet , milites obedi~
entiam detredtarunt : ldwque paulo рой Confiantiropolin reuocatur, in
que eius locum fubrogatur Sinam Baífa cum mandatis,vt primo ftatim ve~
re fefe ad expeditionem parer. Tartari cum aliquamdiu ad portas fer
reas fubûitiffent , tandem fub anni ñnem pluribus fuorum amiíiis intra Еле:
reuertuntur. Ofman Baifa focerum Schemhalus , a quo in fuga Syruanen
ii hofpitio exceptus ac feruatus , generque afcitus fuerat, interimi facit.
lMullafa femel atque iterum auocatus cum haud dubiis íignis iram Regis,con­
ñatumque ex delaticne militum odium praefentifceret , perculius quoque
confcientia venditorum aere praecipuorum munernm ( nam tanta ей eius
modi fupremi ducis autoritas , vt Vezirios etiam íiue Purpuratos creare
рот) moram confulto trahit, 6: veritus infidias quam optime fefe munit.
Mittitur itaque Capitfchi Kylieia, qui 6ft Cubiculariorum рте-Гейш, сит
aliis 15. Capitfchilar, duabus infiruûus litteris, quarum alteraeipfl Muña
fae pro occaíione eius fuŕiocandi erant offerendae.- elterae mandatum ac vo~
luntatem Imperatoris ea de re continebant , nequa visI íicariis forte inferi;
tur. (attra naé'tusil-ie praefecius: cum ea effent tripartita , ab то ad
aliud ablegatur. Tandem cmu colloquium Muliafae .Verio ñagitaret, ad
interuallum fuit admiffus , difpofitis vndique cuñodibus armatis, cum Mu
Rafae haud dubie fuboleret, quid iftud вы vellet. llle exequendi faci
noris occafione priuatus litteras oiïerri fecit, quibus Defterdarum Gr Nyfchangi ,id
ett , _thefaurariuni & Cancellariuxr` ipíius Muílafae frbi tradi ceniignarique'
petebatur. Mußafa varia quaerens effi-gia & excul'ationes, cum contra
non auderet , eos hac conditione fe dediturum promittit,f1 de vitae inco
lumitate ipíis cauerat. Atque ita ambo illi Confiantinopolin abducuntur,
6r in сайта! feptem turrium ccniicimtur, deque omnibus Mußafae fa
dis feuere examinantur. Hos tamen Muff-afa, IX `Aprilis Byzantium ingref
A а z fus,
183 RERVMTVRCIC'ARVM
fus, ac Imperatorinonnihil reconciliatus, deinceps liberauit. Plures dies
in vrbe moratus ipiea colloquio Imperatoris arcebatur, dubia omnino l'pe recon
ciliationis:fe:l la'rgitionibus im'nenlis gratiam aliquam libi tandem mercatus eil'
XXV. Aprilis Sinam Bili'a delignatus in locum Mufiafae belli dux
Imperatori valedixit, ab eoque accinftus acinace pre iolilTuno , acceptis quo
que vexillo praetorio ¿t equis lectiiiimis , in Aiiam traiicit , iolfnui pompa
fumaulicorurn , tum triremïun а: nauium in portu dilpoiitarum , tormen
taque certatim difplodentium decoratus. Fama erat contra Georgianos hunc
principaliter moturum: cui per iter Afiaticae copiae hinc inde afliuxerunt.
Tartarus quoque denuo militent fubiidiarium armauit.

Sinam itaque delatus ad conlinîa, cum habito circa Arfrom delectu piu
rimos ad eam militiam confcriptos deiideraret,apud Sultanum conqueritur, qui
fubito quodain die Aiactirphan indixit , hoc cit, conlilium pedclìre , idq;
in area Palatina, irrt-er arcezn'regiam &Templum S. Sophiae intercedente.
Rara funt eiusmadi conlilia tumult-¿aria , nec nili ardua aliquà neceiiitate
urgente initituuntur. Traétaturn in e0 fuit de periequendo bello , de il
lis qui expeditionem iubterfugerant , carcere mulélîandis. `QimrtoAugufìî
Legatus Perñcus Muiuhali nomine , cum 16. Minillris'aduentauit , ma
gnaque _cum pompa exceptus fuit. Sexto die Multafa obiit, cum biduo
ante in morbum in cidifiet ,_ conttaétum ех eiu nimio melonum , ac
luper ingelia aqua faccarea, quam Scherbeth vocant, quamuis alii ipfum
tibi mortem,nel'cio quo modo confciuilie, metu imminentis fupplicii, quod ex
accufatione Periae ob fuppreifos aliquot legatos metuebat, fufpicati fuerint.
Imperator mortuo'ipio vniueria eius bona conl'ifcauit, ac in arcem deue'ni
iullit, reliéia nepotibus necdum adultis qualicunque portione, quos in au
lam pofiea recepit. Dicitur hic idem Multafa Selymi iuli'u (quem in iu
uentute erudierat) dum agerct Beglerbegum Cairi iiue [Egypti , obtrun
candus Гите: quod taznyn. perinlicia praernonitus fimiliter euitau it. No
ta eit (ius, quam capta Сурго exercuit, perlidia ¿it crudelitis in Braga
(“Ниш 811011108 Chriftianos pluiquam barbarica- Vl. die eiusdem rneniis
Imp_ fuperioribus diebus venatum quali egreffus , cum vniuerfa aula in
grati-.un legati Perlici vrbem folenniter ingreditur. Moris ей enim Sulta
IilS 1
 NARRATIONES HISTORICAE. 359
nis, vt legatis eaterorum re gum cum pompa lcl'e l'peëlandos exhibeant.
Comitatus fuit lngens & lplendide decoratus , armifque lnlìruéius , equi
tum quidem millia quinque tam praecile, vt nec deelIe quisquam nec fu
perelle eo ex numero deprehenderetur. Pedites , praefertim Ianizari ,
виды, ¿t Alapi, cum inordinate ac gregatlm incedant, exacte numera
ri non potuerunt. Hi ad leprem millia fuerunt aellimati, omnesque de
core`ve;l'ti. Atque hic erat cernere {ушат quali plumarum 6r alarum a
quilinarum , quas pile-'s gettare, ipe-»frills infertis, lolent. Equites manna
ex parte amic'ti fuerunt aureis шт, & iplcrum equi, elegantiores allo
quiu & ехчцёбйд phalerisët ornatu equeliri, Turcis vfitato lplendlciilln
mi , raelertim vero regii, qui proxime ante Пир. ducuntur, dici Vix po
telt, quanto preciolorum lapidum, gemmarum ¿t auri apparatu nituerint.
Magna quoque canum vis tum Molollorum tum aliorum venaticorum du­'
cebatur, Nec ineleganter circumpedes incedebant, geliantes pileos руга
midales argenteos'tenuis laminae deauratos, inde iatellites, arcubus & pha
retris lnllrufti. Imperator iple placido nutu omnes tam Turcos, quam
Graecos & Нс-Ьгаеоз falutabat. Ornatus equi erat admirabilis ac lpledi
'dilllmun `Ipll llapedes latiores ex folido aur-o, vti perhibent, confeélî
variis geminis inlertis, vt de vnione inulitatae magnitudinis, qualis a fron
te equi dependet, de fraeno, monili, antilena gemmatis, ephipplo deau
rato, llrato margaritis conferto nihil dicam. A tergo fequebantur pueri
nobile & equites cataphraétl bis mille c'entum , apparatu certe magnifi
co. Claudebant
curribus impoliti, hunc triumphum
quorum 12. Croati
vnuaY tympanum Gt Hungari
pullabat. captiul,
Sed neque hoc tribus
prae

tereundum, durante hac pompa 300. fere captiuos, quorum aliqui fuera-rr­
lmperatoris, maior vero pars Ochiali praefecli clallis regiae , qui & iple
pompae lntererat, {дат dudum animo conceptam, naui quadam bïremi
arripuille: quos осман llatim inltruóla naui praetoria aliaque trireme in
Archipelago longe perfecutus, Oélauo die poll re infecta domum rediit.
XVIL eiusdem menlls Legatus Perllcus in aulam deducitur, Sultanoque
' literas regis lui ac munera olïert, duos Со ranos eleglantïlllme fcriptosz,
9.1Íaculos plenos gemmarum rudium , ¿t aliquot tapetes Portici operis. Cauli
legationis haec erat, vt pacis tradiatio cum Тиса inßitueretur, quo tan
­ A a 3 dem
‚90 RERVM TvnbrcARvM
dem milerae plebi, caedibus ac bello tam diuturno vexatae atque exhau- Y
liae parcatur, praefertim cum vnum vtrinque Deum, eundemque iplius A
poitolum liue nuncium colant, ac vt virés luas pro allerenda lua religione
in Chrillianos flue infideles conuertant atque exerceant. Hand ingrata fuit
Turcae ea petitio, iamdudum ­eius belli pertaeio, planeque lperabatur ,
ac tantum non amrmabatur certa pacis conclulio: ideoque magno-in hono
re habitus fuit legatus, ¿t а primoribus Ballis frequenter ad conuiuia,ilti3
alioqui rariora, inuitatus. Sed tota ianciendae pacis ratio ibi potil'limum
impingebat , quod Turca prouinciam Syruan fub initium huius belli a fe
captam., disquaecunque pede contigill'et fuo, femelque tenuiiler, rettitui ii
bi peteret.- legatus conitanter id recularet, dicens neque id fe in mandatis
habere ‚ neque Regem luum lua quidem fententia hiice conditionibus allen
furum. Atque ita Turca l'pe fruftratus legatum dimittit 17. Septem. cum
litteris, quibus eandem petitionem apud Periam vnice vrgebat. Is
dornum verfus tendens, a Sinam Balla aliquandiu detinetur, & in vin
culis quidem, tanquam is qui Sultanum vana fpe pacis fraudulenter lacta
rit. Ex itinere duo eins miniltri Conltantinopolin reuerlì ñdem Turcicam
fufçeperunt. Eodem tempore Sinam Bafl'a, nulla 'dum re hoc in bello
praeclare getta , verl'us Georgianorum ditionem progreditur, quibus oc
currentibus acer confiic'tus fuit editus , ex quo iniignem cladem Turci acce
perunt: quod ipl`um litteris lcuiusdam , qui interfuit, dr fama confirmatum
eli. Mittebantur tum ex vrbe 30. Reys, qui funt Capitaneinauium,
go. architecti , ac totidem Odobaili cum mandatis, vt triremes œdiñcarent
in mari Cafpio, deltinata adhoc materia lignaria aliisque necell'ariis :cuius ‘rei
eiïeéftus necdum a'pparuit, Sinam pertaelus huius belli domum redire delidera
bat . ac llitteris apud Sultanum lele inlin-uabat,pacemque quibus poteratlmodis
perfuadere conabatur. Nam ex lupremo Veziriatu, qui ex morte Ahmatis Baflae
ad ipfum deuolutus plus fibi honorum, ac quietis pollicebatur.' Е са
ltris eius plurimi cogente inedia diicedebant. Perfae lub autumnum rur
fus oblident vrbem Tiflis, haud. dubia ipe eins capienclae. Sed Begier
begus
¿tu Dimaici
deiecit denuo eos
ac repulit. , quemadmodum
Hyeme~ fuperiore
iita noui rumores anno, cruento
lpargebantur conñi
de rediniter

granda expeditiorle , mittendoque Aga feu Praefeéto lanizarorum. Acmîlï

ll
 NAR'RA'rroNEs HrsTochAE. '19»
li funt 13.Aprilis anni gr. per Pontum пос. (‘ЬЫсатдиГсЬат ,vri vocantui:
deleélique fuerunt Ianizari , qui terra fequerentur: 6r hi pallim equos a ru
fticis coëqerunt , quos iterum , fuspenfa expeditions? illa propter extremam
inV confiniis annonae penuriam, militumque omnium fere ad hoc bellum
tantum non cogendorum animos prorfus inuitos ac alienos dimiferunt. ll”
оне bellum4 hoc anno quali conquieuit, ¿z Sinam Raffa reliëlis coniiniis
Byzantium ea aeltate rediens Iupremum Veziriatus „таит ingredîtnr. In
eunte vere anni 8:. rurfurn naues aliquot viétualibus oneratae.& per Ponfnrh
ad confinia funt transmill'ae. XXIX. Martii Legatus Perlicus cum tercen
forum ferme comitatu,ad condecorandum feftum Circumcilionis , a Murathe
in honorem ñlii inlìitutum , Byzantium appulit. Cui extra' Soutarium Be
glerbegus Grœciœ , aliique aulici numerofo cum`equitatu,Praafeótus regla@
clallis cum aq. triremibus eleganter inllruétis obuiam procederunt: in litto»
re vero Contlantinopoleos Aga-Ianizarorum, OdoGr Capitfchi Balli, cum
tribus fuorum millibus eum praeliolati ad hofpitium decenter (leduxerunt.
Et quamuis praefente iam Legato pacis trae'tandae Грез elIet, ramen
Imperator maioris fecuritatislatque authoritatis gratia triremes aliquot mi~
lite impolito emifit, cum non ita pridem quatuor quoque Czaufchos ad
'Perfam ablegaffet , quibus ramen cum mandatis , non lagig contiat. Interim
fellium Circumcilionis , präfentibus legatis praecipuorum orbis principum
eo inuitatorum inltituitur , ñtque eius initium 2. Iunii extruc'tis in Hippodro
mo flue Atmedam llationibus liue pergulis pro Imperatore , Iilio Gl gynae
ceo iplius, nec non legalis exteris ac primoribus Turcarum , durauitque
illud go. dies continuos. Quo tempore non folurn Veziriis Ballis , Re
glerbego Graeciae , Prœfeélo Ianicarorum Sr claffrs regiae cum fuis
miniftrìs , Czaufchis atque Spachis: fed 6r legatis, quos Sinam Balla Sul
tani iull'u, oblatis varii generis animalibus ac ñguris e mero faccaro con
feélis , Iolenniter innitauit, 6r horum minillris, adeoque multitridini plebe
epulum quotidie fuit app'ofitum , totaque Hippodromi area cibis confita.
Ludi quoque ac fpeétacula omnis generis, pleraque inulitata ac mirabilia
fuerunt exhibita , ita` vt infinita prope ariolorum, funambulorum , praelligia ­
torum , pugiîum , faltatorum , athletarum , mulicorum ac aliorum,Í quid
­uis ridicule , iocofe aut fcuriliter quoque agentium flue conantium, con
flu
 ' I “т

193 КЕКУМ.Т\7КСГСАКУМ. '

fiuxerit oulluuie's. AFilius Regius Sultan Mehemet,iaetatis fuae annum de
cimum feptimum ingrediens a Mehemethe ultimo Vezirio, lmperatoris
quondam tonfore', VII. Iunii feoriim , adhibitis vlitatis ceremoniis circum
Ciditur` Tantus in eo felto luxus atque oftentatiofuit vfurpata, ut Imperator
ac lilius congregata plebe Iaepius nummos , 6r putellas argenteas ternis vi'
cibus quadragenas'aut quinq'uagenas manu fparferint: quo concurlu pleru'n.
que aliqui fuerunty opprelli. Breuiter, inufitatae miraeque felliuitates ac
Ipeéiacula curius eqneflris ¿r pedeftris, ludicorum coniliéluum , iaculandi,
сайта oppugnandi , committendi canes vrfis aprisue , mittentii ignes volati
les, falientium aquarum , ferarum, Muíiczie, comoediarum, tripudiorum
diebirs illis confpeéln finit, ira vtlimile fellum neque apud Turcos
unquam , neque alibi celebratum lit. Contigit interim , к: РегГае Turcos
n'unium rerum fecuros ex infidiis obruerent , ac liragem darent adequater
miliia vulgo aellimatam. Quo comperto Murathes vehementer commo
{из non folum Rationem pro Legato extrue'tam dellrui ‚ fed ¿riutra hofpi-­

fium occludi eum гать: cui, pollea ,graffinte horrendum in modum pelle.,
ринге; centum miniftris obierunt. Paulo poll tres Perl'ae haud vulgaris
conditionis ad Turcas transfugerunt, quorum vnus fuit ille Mufchali, qui
anno 80. legatum egerat. Nouillinum ell , quo narrationem hanc conclu»
do, quod Perlas rurfum ex improirifo adorti Turcas, non modo 20. cir
citer millia trucidarunt': fed vrbem quoque Tiflis , ac totam regionem cir
cumiacentem recepill'e perhibentur. Cuius viéloriae non miniQO caufam
fuiffe aiuntMehemetum Georgianum,quem antea a matte Conllantinopo
linamandatum Ноет Turcicam fufcepilfe dixi. Hic cum odium Imperato
ris, nefcio quibus ex caulis incurriffet, fentiens fibi tendi inlidias , ad Рег
fas magna cum Turcorum manu transfugit , hisque oportunam inuadentii
Turcos rationem oltendit ., «St ipfe орет haud exiguam praeftitit. _ De qua
clade lconqueflus poilea apud Imperatorem Oliuan Balla graui culpa Sinafn
grauauit, quil bellum hoc, etiamnum fupremus dux , fegniter admiuillrauerit,
atque inde domum reuerfus fubmittendorum auxiliorum vana fpe faepius i
pfum laétauerit. Quo modo graui iuuidia ac fuspicione oneratus Sinam,
omnem operam virilem , & in perf-@querido hoc bello lidem ac feruorem
Imperatori defert: fed frultra. Hic enim vehementi concepta ira illico ho
- „ mi- ‚
F,__„__._„v__,

NARRATIONES HISTORICAL: 193

minem ab ofiicio remouit, parumque abfuit , quin eum obtruncari faceret.
Itaque homo onmium infolentiíiimus, `ac Chriftiani nominis olor acerrimus
fugit,cuius bona amplifiima conñfcata funt , eiusque in locum furrogatus
Siaufch Baila , natione Hungarus , ac nobilis in pueritia ’captus, vir fedatus
ac minime tetricus, Faxit Deus Opt. Max. vt gentes illmMahometicœ
infeftioribus ac funeiiis armis tam exteris quam intefiinis concurrant : еа ve
ro quae in orbe Chriftiano tum Hagrant , tum metuenda videntur incendia,
clementer reftinguantur ac comprtmantur: idque ad nominis fui gloriam,
tranquillitatem publicam , noíiramque Omnium falutem.

Breuis rerum inter Turcas 8c Chriítianos per

Hungariam & Croatîam aMenfe Septembri anniMDXCIl I.
vsque ad initìum anni fequentis gefiarum , Narratio.
Polt cladem ad Sifiecum acceptam , Amurathes Turcarum' Tyrannus ira
percitus incredibili, vinditfiaeque cupidus, vt ignominiae banc macu
lam elueret , ingentem denuo confcripiit exercitum ,I Gx ad eandem muni
tionem expugnandam miiit. Chriliiani cum numero viribusque longe ef
Тет inferiores(aiunt enim in Turcarum exercitu centum quadraginta , alii
centum millia equitum peditu-mque мне) cum fummo animi dolore mu
nitionem hanc in confpeéîu fuo ab hoftibus Iibi extorqueri viderunt. 'Qui
in ea erant praeíidarii, fortiter fe defenderunt: fed continuis oppugationi
bus defatigati , & tandem vié'ti , ab irrumpentibus Turcis onines trucida
ti funt, 'Septimo рой die Oéiobris Veiprinum a Turcis occupatum ей. At
Chriliiani animaduertentes,i"e vrbem aduerfus Turcarum impetum tueri Inon
pgife, per poiticum quoddam noc'te egreiii ,fugam moliebantur. Turcae
Vero fuga cognita , nofirosinfecuti , multos occiderunt. .Praefeétum 'Fer
dinandum Samaiŕam , vna cum quodam Germano Hofkirchero , ceperunt.
Puluistormentarius, qui in murorum fundamentisa noftris defofius erat,i­
gnem concepit, pofìquam iam Turcae eii`ent ingrel'ii ,murritionemque vna
cum multis Turcis euertit_ Turca vero commoditatem loci Contiderans,
Vefprirlum deferere noluit :fed duobus ведь ref'taurandum dedit. Inde Pa
lotam mouet hoitis: eamque arcem tanto furore concufl'it , & tot oppugna-­
tionibus praefldiarios fatigauit, vt iam nulla Грез effet cam defendendi.
B b uk? Qua
 ¿gi ‚ RERUM TvncrcARvM.
Quare Petrus Ornandi Hung'irus , qui loco praeerat , coaélus ell cum ho
lte pacilci, arcemque tradere, Cum-que vitam Si irrtunas iam nollri ab
holle impctrall'ent , padtique conditiones lacramento effent conlirmatae : arx
aperta , ôt hottes admilli lunt. At Barbarus periurus, capto Praei'eéto cuen
duobus aliis reliquos omnes trucidavit. Decimo tertio Octobris munitio
Vezza in Turcarum potellatem venit. Magna ob tot celebres , celeresque
holtium victorias erat in Croatia , Hungaria 62 Aultria trepidatio :‚ han-c au
gebat fama intertini mali. Quidam enim dicebant, multos elle proceres
in illis locis, qui clam cum Turca in perniciern Chriltianorum confpiraue
rant: quidam Baënros а Caelare dellcere, ¿t novum libi Regem creare vel
le allìnnabant. Alli Caelarem rebus also deploratis fugam in Hilpaulaß
meditari, alii alla fomniabant: vt metus iulpicionum 6r malorum omnium
plenus elt. At Caelar vbi ex certis exploratoribus captivisque didicillet , l10
llilem exercitum non vltra centum armatorum habere millia: & inter ÍÜOS
quinquies mille ¿t iexcentos tantum Ianizaros, equites etiam inutiles, 6:
1n bello minus exercitatos: tormenta fecum attralrere malora quatuordecim:
minora leu campeltria centum ; in omnem pattern Legatos nunciosque mi
. lit , qui dilperlas Chrillianorum copiasgin'vnum cogerent exercltum ­‘ ПОПЗ‘
conlcriberent, & a Principibus Chrlltianis opem implorarent. `Imperator
exercitus Turcici erat Sinan Balla: lub illo Beglerbegus Graeciae, quidam
Vez'irius , Balla 'Budenlls , multi Begi , Sangiaci , Spachi & magni nominia
proceres. At famae datum elt , Sinanem Ballam hoc tempore mandatum ac
cepille , vlterius ne progrederetur : led ab“ armis abltineret,` exerci
citurnque in hyberna dimitteret: Ianizaros Albam Regalem , Equltes Bu
dam , reliquos qui Conllantinopoli venerant , Belgradum ablegaret: vbi
ad initium usque noui veris permanerent, quo tempore tres alii Begicum
nouis copiis accederent :‘ vtAgriam (Erlavum v'ulgo vocant) munitilll
mam Hungariae arcem oblideant. Per hos dies Chrlltiani contractis vndi
que viribus, lullrato recenlltoque exercitu, XVI. 8x XVIL die Octobris
Danubium traiecerunt, vvt hellem ab oblldione Dotis ( Tata) repellerent:
¿t cum e0,l`1 opportunum ellet, confettis manibus conlligerent. Vicelimo
deinde Oétobris die Melchior Rederus Silesita Baro cum mille tercentis leóìif.
limis equitibus partem hollilis exercitus adortus , fexies mille Turcas cae
' dit:
 NARRATIONES HISTORICAE .95A
’dit : multas capit: trecentos pueros' Chriltianos, quos captiuos in Turciam
mit tere decreuerant , armata manu redemit. Haec vic'toria non exiguum
terrorem holtibus incullit , maiom quotidie metuentibus ex eo ,'quod Lhri
ltiauorum apparatus ellet tam magnus, 6r quod tarde exercitum edu
cerent. Biduo
peratorem magnapoll<celeritateŕ
fama adgoooo.
aulam Caelaris allata eoell ,euocalle
Tartaros Turcarum Im
, quosY

in Hungariam quoque milTurus ellet. Caeterum acerbum hoc nuntium mi

ltigarunt alia duo lœriora: primum, quod magnus Poloniae Cancellarius
multa Tartarorum millium
tum quinquaginta millia trucidalIet:
exercitu inalterum,quod Perlarum
ditiones Turcicas rex cum cen
irruptionemlfecil'l'eti

omnia quaeque obuiavalians, lpolians , expugnans, ¿t pomeria l'ua ad multa

milliaria profetens. Lhrilliani auólis viribus collaplos animos denuo erigen
tes , cum exercitu viginti quinque equitum peditumque millium, praeter li
mitaneos & incolas , fub ñnem Oótobris, Albam Regalem oblederuut. Ell
ea Civitas Hugariae celebris, in qua antiquitus Reges Iolebant corona
ri: quorum vltimus fuit Ferdinandus Imperator, qui ibidem' Anno
MDXXVII, polttemo coronatus ett. Oblell'am vrbem attraftis machinis ma
gno cum ímpetu verberarunt; Gr iam ruinas aliquot ad oppugnationemi~
doneas llrauerunt. lncurlione vna aut altera faůa , готы аЬ oppirlanis
reieéti Гипс, Interea Balla Budenlis mandato Sinanis Ballae cum 12. Begig
& 20:00. exercitu , in Aquo triginta machinae bellicae , & ço. currus corn
meatu apparatuque omni опыт eranr, Albam Regalem m'ttitur, vt vrbem
obfidione vliberet. At Comes Hardeckius, Gubernator Rabae, Comes Geor
gius Serinienlis, Dominus Nadally cum luis equiribus & Hullaris, dz oéto
leé'torum peditum millibus ‚ Turcis, antequam ad vrbem appropinquarent,
obuiam“ procell'erunt, vt belli fortunam tentarent, d: Hallam, ne propius
' accederet, impedirent. Balla vilis noliris eminentiorem locum occupat,
vt deiuper in nollros omne telorum genus facilius immitteret. At Chriltia
ni invocato Dei auxilio , iui'taque ira in holiem infiai'nati, de loci iniquita
te nihil cogitantes , ~in Turcas irruunt:inter tela 6r arma collem aiceudunt:
& cominus pugnantes decem millia Turcarum occidunt: inter quostres He
gi ,'Granenlis ‚ Serlchineniis & Nouigradenlis , Chiaulii leptem , ¿t alii mul'
ti proceres, fortillim'que limitaneorum militum Praefeůi. Sinan Balla in ea
, B b’ a - ' dem
 961 гггпм TchIcARVM.
dem pugna fuiffe, dr in Icapulo 6r femore vulneratus elle dicitur: reliquos
in fugam coniecerunt: nullos ceperunt, fed` omnes trucidarunt. Quam
rern Turcae tulerunt aegerrirne: iurarutttque inter Ie , nullos deinceps fe e
tiam Chrilìianoi in lidem recepturos: (вы: omnes interemturos elle. Cu
ius iuramenti exemplum ток ltatuitin quinque Chriltianos, qui captiui ad
ducebantur: omnes quoque machinae , 'currus, commeatus Sr appa
ratus, multique cameli in Chrillianorutn potellatem venerunt. Magnum hic
erat fortunae, aut potius Dei benelicium: quod omnes machinle holtiles
line vllo noftrorum detrimento exonerabantur. Antequam autem' denuo o
nerari Gt difponi potuerunt, Hullari ß: equites Germani imprelllonem in ho­
Iles fecerunt , & tam grauiter pugnatum: vt Hullari pene omnes Iraétis ha
»lìis , lolis gladiis ferire cogerentur: Germani omnem puluerem plumbum
que pene abfumpferint: adeo vty holles impetum ad quadrantem horae
adhuc fultínere potuillent, Chriltìani in fummo fuillent periculo , Turcaeq;
indubitatam viétoriam reporzaffent. Ex Chriftianis Ieptem tantum alicuius
aufftoritatis viri caeft vulneratique Iunt: inter quos Comes Hardeclrius 9 qui
machaera Tarcica in tibia laefus eli: , leuiter tamen ; quod vulnus gravius
fuiflet, nifl in ocrea radium ferreum forte fortuna Vl'iabuillet: ­, qui Шиш
exceperat. Нас vidtorìa potiti Chrilliani ouantes in сайт redierunt. [n
credibile elt,quantopere haec viétoria Chriftianorum animos auxit:;& quam
grauiter res Turcicas debilitauit Si.’ afilixit_ Polt hanc enim viétoriamrtan
tus metus `, tanta inter illos orta ell trepidatiot vt de multis munitioni»
bus defendendis defperantes , eas reliquerint , & in interiorem Turciam
profugerint_ Ianizari 6r Spachihanc cladem foli SINANI BASSAE`
imputabant .' dicentes ipfum in mandatis habuille Belgra di hac
hyeme manere , nec vllasexpeditiones tentare. Quare ad aulam
Imperatoriam miferunt, qui eum huius temeritatis accufarent. Imperator
Turca cognita caufa , indignatione incitatus ‚ confeftim Bel gradum milit s
lvt Sinanem Ballam captum‘ltrangularent: quod ¿t initio anni quuentiS
fac'tum ell. Atque hic ñnis elefamofr illius Sinanis Ballae, militis exer
citatiffimi , tot viéloriis clari, tanta nuper apud Tyrannum auétoritate prae
ltantis. Haec Barbaro huic militantium merces. Per idem tempus duo
BegiVefprinium venerunt ; quos XVII. Nouembris alii duo fubfecuti funt:qui
. ­ . m
 NARRATIONES HISTORICAE 197
in mandatis habere dicebantur, vt omnia, quae extra'muros munitionelque
etant, incendio abfumerent , atque in fauillas redigerent. Captus vero
quidam Velprinienlis Turca , в: examinatus, confelfus ей, eos millos, vt
Chriltianorum agros depopularentur: ¿n Tiham( Tihony) munitiflimum
oppidum in Balatonis lacu obfiderent expugnarentque, Decimoquarto die
Nouemb. hora circiter decima Cafcauiae ( Caffouiae) tres'foles fub Iride
vifi funt. Quo tempore Hulfàri Erlauienfes tres Czaufchios, quos trigin
ta feptern Turcaecomitabantur, habuerunt obuios, armilque expeditis in
Шов irruentes , vnum ex Czaufchiis cum decem Turcis llrauerunt:duos
alios œptiuos Erlauiam fecum abduxerunt. Per eosdem dies Dominus
Tiefenbachius arcem Sabotzkam, in qua centum equites 6r toticlem e
rant pedites, cum exercitu bis millium & quingentorum armatorum obfe~
dit , cumque omni celeritatey oppugnauit expugnauitque , d! praelidiarios
omnes interfecit. Hanc viétoriam adeptus, line mora сайта mouet, Gran
te Fileccum pofuit'. Turcae qui Budae erant cum vicinis praelidiariis in
Hatuan congregati, numero circiter duodecim ­millia, oblidionem Fillec
cenfem foluere fe polie arbitrati, magnis fpiritibus in hoitern profeétifunt.
Ceterum Tiefenbachium aduentus hollium certiorem faétum, cum parte
exercitus illius obuiam proceflille, plurimos caecidilïe , reliquos fugaffe ,
non contemnendum machinarum numerum accepill'e, deinde ad obfidio
nem reuerfum, PragaeI nunciatum ей. Paulo рой Filleccum a Tiefemba
chio occupatum ей: multaque ibidem inuenta tormenta bellica, ab hefti
bus, ne in Chrillanorum potelìaltem venirent, terrae infol'fa. Ingentem
quoque frumenti copiam extra munitionem in terram defolfam fuill'e ; hanc
ройеа Turcas intempeíta noůe elïolïam aliquot centenis curribus impoll
tam, in сайта fua auehere conatos; fed a praefidiariis eius rei certioribus
Гада: caefos , & frumentum FilI'eccum comportatum, quidam ex Hunga
ria fcripferunt. Chriftiani, ne quam requiem hollibus permitterent, fed
viůoriam prosequerentur, Setfchinum в; Holliît7 quoque occuparunt : cum
que Dux exercitus deliberaret , an Hatuanam munitionem tentaret, an
vero Domino Palño, qui ad Nouigradum callrametabatur, fe coniunge
ret; ingens tempeítas exorta ей: pluuiaeque denfiflimae impedierunt, ne
tormenta bellica promoueri, aut commeatus vllus in сайта poffet aduehi.
n
B b 3' Omnes
493 RERVM TvnctcARvM
Omnes quoque agricolae circa Setfchinum Gr Fillecum reliétis fuis in loca
‘tutiora feie receperant. Cum Itaque magna fames eliet in exercitu,mul­v
ti d_ilapfi funt. Palñus cum fuis Dreqelium & Palancam а' Turcis reliéìas
occupauit. Cum vero Samaslty munitiliima arx inter Setichinum Gt Fil
lecu'n adhucab hol'tibus teneretur, noliril'que multum incommotiaret: vi
fum ett illam ante omnia occupandam efi'e. Miíïus itaque ett Scitrinus
Michael, fummus Caefareae Maieltatis Praefeétus, cum aliquot peditum e
quiturnque copiis, tormentis bellicis, Gt omni apparatu , vt hoi'tem caftroillo
eiiceret. Cuius rei fama cum ad hoftes eii'et perlata, fugerunt , reliélis
tantum in arce triqinta quinque praeiidiariis: qui vitam & fortunas paó'ti,
earn confettim dediderunt. Paulo рой: ттсёаШт’ЫЪ, Witiadum quoque
ab hoitib'ts reliétum, & anofìris occupatum, dt Dregelium captum elfeY :
in quo decem iniignes machinae repertae funt. Hinc NVetzkaquoque
Chriiìianis dedita. Iniignis profeëto` vnius expeditionis victoria: in qua
tredecim fortiiiimae Turcis munitiones , quarum nomina Sarbaka, Fillec
cum , Diuin, Hatinal'cki, Seti'chin, Plaueniiein , Dregel, Hullwok, Hol
docky, Samaski, Wugnk, ­’Wetl'chlre, Palanca, ereptae Гит: tantusque
’ terrarum ambitus
compleůtur. a гашише
Maxima Turcica
& qualis non vindicatus, quantum
fuit a multis lfeculis,inferior Aultria
hoc tempore

inter Turcas etat trepidatio.- ita vt ex omnibus vicinis oppid's &arcibus,

quidquid in iis preciofum erat, Budam transportarent: in qua vrbe tantum
hoc tempore ltheiaurum eiTe fcribunt: quantus ad exercitum centum millium
horninum toto> anno in cailris alendum fuiiiceret. Quod ii Chriítiani vi
res fuas patatas haberent, facili negotio Albam Regalem, Budam , aliafque
maximas vrbes recuperari pofie arbitrabantur. Vt autem Turcae labantes
Ifuorum animos confirtnarent, noitrorum vero percellerent atque labefaëta
rent: famae tradiderunt, thlerbegum Graeciae Budrun cum tot multis
armatorum millibus aduenili'e, vt diuerforiaiis capiendis non fufïiciant.
Quadraginta quoque millia Tartarorum in itinere elie: & fummum Ve
zirium quotidie exped'tari. Cum vero Olinan Begus quatuor exploratores
Íetnitili'et , qui caftra Chrilianorum perlultrarent: militum numerum, corn
meatus apparatuique copiam,& quot machinas haberent, quis itidem eo
rum animus, Hatuanam ne an ' Vefprinum transferre exercitum decreuiiTe-nt,
/
di
 NARRATIONES HISTORICAF. 199'
diligenterinquirerent: iidem agniti,­ comprehenli 8: examinati Гит: initio,
vta Bego etlocti etant, де multitudine & 'viribus fuorum, quae paulo
ante commemorauimus, referebant: At firiétius ройеа examinati, ctmf'eliî
funt, haec de induttria fpargi: Beglerbequm quidem Budam aduenille:
fed fexcentis tantum equitibus peditibuique comitatum: hac hyeme neque
фанатов, neque Vezirium exfpeéìïari, fed in aeliatem proximam incredi
bilern apparatum fieri. In inferiori Hungaria copiae Chriftianorum ex hy­
bemts iterum euoeatae, circa medium meniem Decembrem conuenerunt!
vt circa tmttum anni fequentis vel Strigonium, vel Albam Regalem denuo
obûdeant. Sed ¿t viginti duae maximae _’machinae Vienna Comaram (Со
maromum) nautgio demiii'ae funt. Alii quadraginta machinas ad Archiducem
Mathiam Iaurinum millas afTerunt : & copias certatim Tub Palíio, Harde
kio, Tiefenbachio coire: vt non dubitetur infigném aliquam expeditionem
1noitros meditari. Dum haec Viennae fiunt , Hutiarorum, qui Papae т
praelidio tuut, praefeetus cum fuis in nouum Begum, Tqui cum preciofa
fuppelleétile'fua Palotam in co'nitatu fexcentorum militum proñcifcebatur,­
ex improuifo incidit; cumque ad manus ventum effet, Huffari fuperio­
res Turcas partim ftrauerunt, partirn captiuos fecum abduxerunt: Begus ,
Чижа le dedere noliet, cum aliis interfeéìus ей. Decimo nono Decembri!
Turcae ex mumttone Siffeg traieéto Sauo, in Chrifiianorum terras prae
dabundi, excurrerunt. Cum autem Dominus Graiiuinus id per explora
tores intellexilïet.- eos infecutus , Ieptingentos partim trucidauit partim in
Sauum repulit, vbi vorticibus abforpti perierunt.

De Chriftianot'um `vitìoria ad Albam Rega

lem anno MDXCIII. Mente Oétobri Narratìo
incerti auétorìs.

Vo iam anni Гипс, сит frequentiflimig/ literis amicorum ех Tranflyl

пата Н v N G А R I folicitarentur , profpicerent libi ¿t patriae :
Т v в с А м magnos facere in eos apparatus ; & cogitare omnem fuam ’
.potentiam in vnum hoc cohferre, Períico bello confeéto: vt eos ad in
ternecionem gentis adducat: aut fr id armi: nequeat; blandis folum ver
bis
'Ou
 im RERVM TVRCICARVM
bis a Germanorum focietate auellat: vt tandem aliquando, quod in votìs
Iemper omnibus Turcarum Imperatoribus erat; re fic confeéia, vtralibet
via in Germaniam bello porreéio peruenire ad Imperii poñ'ellionem debel
latis Hungaris poliet. Idem Imperatori orator fuus Confiantinopoli Гавре
Шегйз ůgnificabat. Sed G: exploratores , quorum Barones Hungari & prae
мы inter Turcas pailim plurimos habent, omnes vno ore vehementer fe
rioque periculorum, quae impenderent, Hungaros commonefaciebant. His
rebus tamque frequentibus rumoribus , ac nunciis exeiti Hungari, viden
tes l'e ab omnibus deiertos; tum quoque in extremis fe periculis verfari ;
opem, auxilium, pecuniam, militem,limitanearumque arcium commeatum,
munitionibus prouiûonem ab Imperatore, a vicinis prouin'ciis, orare coe
pere: fed nihil datum: vix bona Verba, & ea etiam pauciiiima Itaque
vbi vident Hungari miferam hanc fuam fortem: omnes coepere iimul de
Ie fuaeq; patriae vlteriori permaniione vehementer fubdubitarezßz ad illud,
`quod vuicum afperis rebus effe foletmiieris perfugium, vnicam in Deum,
Ipem & delude {пат virtutem defcendunt. Priuatos fuos conDentus habent
,deliberanß vnam' ialutisf.Y fortunarumque iibi fpem elle, ii coniunéìis viri
bus luis Deo Opt. Max. inuocato , nequíd expeé'tando fruiìra alios, bellum
propulient; aut faltem ne inulti vitam cum libertateturpiter amittant. Со
mitatus itaque , qui prouinciarum loco Hungaris funt , alacriter omnes pro
capite arma capiunt: nobilitas ipfa ex primis Comitatibus , vt Nitrienñ ,
Poionienli , Trencichiuienfi , quisque perfonaliter; deinde Barones proñcif
А cuntur.: plebem pariter periculorum imminentium magnitudine excitant. Sic
Deo bene iuuante intra pauciilimos dies iui'tum exercitum confiant. Nam
NitrieuiisComitatus ad quinq ue circiter millia, Pofonieniis quatuor,Trenichinieu­
frs duo millia mittuntzfic caeteri Comitatus, quorum adhuç decem cis Danubium
I habemusgcitra autem quinque. Non iegnius iel ad bellum parat d: illa Hungariae
pars, q uae ad Caiïoviam invtraq; Tibiici ñuminis nobiliilimi parte degunt. Coniun
gunt tandem fe his Regni copiis 6x Capitanei generales regni, q uorum tres Гит : ad
ciuitates (vt vocant) minerales feu'montanas Nicolaus Palfius I vltra Danubium
Comes Georgius a Zrynio : ad CaiToviam, Chrifiophorus a Tiell'enbach. Hi
ex praeiidiis Ripendiarios euoeant: in eorum locum ex comuniplebe in prae
íidia locant. Vbi hi omnes iam conueniiïent , duo Capitanei , quibus ad
` fuit
 NARRATIONES HISTORICAE aol
fuit Iurnmus ille vir in militia Nadalìius & Comes ab Hardeek Iaurinenlis
Capitaneus , ad Comaromium Danubium ponte celeriter nauali­ iungunt, 6r
copias traduëias coniungunt ,vnaque ex multis laciunt carita. Vnum fal
tem eis defuit ad fummam viéloriam adlequendam, tormenta videlicet:quae
cum Hungari ardenter peterent , Comes ab Hardeck conllanter denegauit.
Is quoque (.'omes educebat lecum Germanici nominis vnam aut alteram co
hortem pedeltrem. Miferat 6: Auliria non multos pedites , equites Гек—
centos Germanos circiter: Morauia trecentos equites, duce Carolo Barone ’
a Тегами omnes in vnum computati circiter duum millium lun'mamcon
Ilituerent Germani. Hungari autem euocati ex pratlidiis, liiperdiurrper.
petuum mercntes, cum equites, tum pedites, elle potuere ad tria millia:
caetera omnis exercitus pars , vt fuperius iam recenfui , voluntaria ex Ba
ronibus , nobilitate, eottzrnque Iubdita plebe , omnes in vniuetfum ad tri
ginta hominum millia. Hoc vbi'Sinan Ballae innotuillet, qui iam praefa
giens quodammodo , aut per exploratores de Hungarorum apparatu lalus
certior , vlterics вы in пашет bellum facere tutum non aeftimabat: ca
ptis Vefprinio ac Palotta , callra ad Albam Regiam vrbem primum , fed
paucillimas poll dies BLdam reduxit. Nec ibi diu moratus , fui [трете—
toris iullu, an Hungarorum pertimefcens arma , incertum, cum lilio Begier
bego Graeciael, belli autem huius focio,cum muito maxima exercitus par
te , lentis itineribus in 'Ihraciam per Belgradnm exHungaria difcedit: reliëîis
quatuor millibus lanizarorum lectiflimorum, Conltantinopoli lecum in hoc
bellum profeélorum Ballae Budenli , & quinque ex Graecia Begis, qui
illullriores praefeéiuris inter ipfos elle confuevere, limul vlu militiae , in
que fuos principes ñde atque obferuantia : vt li forte Hungaros non quief
cere, led ciere bellum videret, his copiis propulfaret: atque adeo lì
qua fortuna eos vincere pellet', vteretur viétoria: bellumque in interiora
6r pacatiora Regni porrigeret. At noliri vbi haec omnia certis indiciis ex
ploratoribusque cognouillent , qui iam vnis in callris ad vlteriorem Danubii
ripam in omnem occalionem rei bene gerendae intenti, omnibus iunélig ­
copiís conlederant: in tonfilio ferio deliberant de belli gerendi rationibur.
Ibi in duo I_ufiragiis Icinduntur:alteri etant , qui Strigonium, vt quod vi
cinum ipfts , quam alia holìium loca , ad quinque Iaitem Comaronia millia
C c ria;
ее: nir-.nvm rvacrcARvM
ria; fimulque opportunius in ipfa Danubii ripa elf-et , commeatfhxrs apparati
busque fecundo lluuio line labore 3: moleftia demfttendis ; 6r alias inter re
gni praecipua loca vnum hoc elle Sti-igonium lciebant. Altei'is non de-l
erat,quid his fuadentibus refponderent.- à oznnino praeteriri Strigonium ,
fed Albam Regiam tentandam placebat. Haec prifcis Regibus fecundum a
Buda inter'regias ciuitates locum tenebatt propterea quod non haberetur le
gitimus Rex , quisquis Albae non effet coronatus. Erat etiam Regum fe
pultura. Сайшт ей in medio lapideum ampliflimum , D. Stephani primi
Hungarorum Regis opus; inligne templo augufto“, Gr Capitulo. Ab vtra
que parte fingulum oppidum : quibus tertium quoque адамант , propter
praefitlii muititudïnem , quo' facilius locis caperentur , 6r in quo equítum
folum domus; in extremo autem Begi feu praefeéli cum fua militia habi
tatio etat; nec muro стан haec , fed cratibus, roboribus trabium,& аз.
geribus, qui mosHungaris Turcisque acque frequentillimus ей limitaneis eo
rum arcihus muniendis. Et quanquam priorum conlilium beilique ratio certis ex
caulis his 6r aliis facilior, maior-ique cum fruclu elfet, quam herum : in«
¿er quos Comes а Zrynio , Nadaftius, Comes ab Hardeck , C: multi militia
praeclari etant: vicit tamen haec , vt Albam bellum transferretur. Caufas
quae effent, litteris mandare opus elle non putamus: qiïa arduae peri~
culique plenae funt: qua's 6r filentio magis tegendas , quam ante tempus in
commune evulgandas fatius elle putainus. Et fieri pote-lt, quod tempus
rerum edax_in> apricum producat: cum nil tam lit (вант, quod non tern
роге retegatur: nec tam occultum , quin reueletur. Suñicit breuibus atti’
giffe .-modo legentes hoc,cogitent non fuill'e nihil,quod meliorem, faciliorem,
vtilioremo;belli nunc lgerendi rationem,Strigonium inuadendiHungari vel inui ti
praeterire coatîi lint. Itaquie, quifuitveriori Calendario,quod vetus quoq; di
cunt, xklv. Oélob. inuocatadiuina ope, alacres omnes Gtipei pleni, explicatis
vexillis,diitin<flis ordini'bus , clara luce in hofticum iam progrediuntur ‚ reéto
ad Albam itinere, extremum agmen iullis claudere Trenchinienfibus cum
tribus hominum millibus ‚ duce Andrea Ottolith viro nobililiimo ex comi
tatu Trenchinienli, & Ioanne Buday veterano inligni duce, fimiliter ex
eodem comitatu profeótiszquo die duo confecere milliaria. Altero promo
to exercitu peruentum in fyluas illas ingentes , quae Herciniae prope pares
` ' funt
 NARRATIONES HISTORICAE nog
funt , Wertus (Vertes) 6r Bacon. In h'œ iamadextris ,iam a finiiirisarces Tur
carum prœiidiis ñrmae praetereundae exercitui fuere , Samböck , Gerten, Wi
tan , Vaal ,Chiobako , Weres War hae erant, Ex his tormentorum exploiio
nibus frequentiiiimis aducntantis noftri exercitus iignum Turcae praefldarii
Baiïae Budevti aliisque arcibus eorum Gt praefeéturis Inox edidere. ‚ No
iìri fecundo ab Camornio ( Comaromio) dilceíius eorum die caitris in illis fyl
uis metatis , inter arces ho'ítiles Geztesôt Chioka per noétem exiguntl Ter
tium diem magno Gt continuo itinere integrum confumentes vix ad ho
ram diei extremam fextam proxime ad Albam peruenere. Feliis èx itine
ris magnitudine peditibus, quies quatuor horarum data eil, equitatus ve
ro omnis infomnem тает in equis egît, ad omnem belli aleam Gt praelii
occalionem expeditus. Capitaneus Papenfts Petrus Hufzar, vir animo «Sz
corporis viribus praeitantiliimus , qui lingularibus quoque certaminibus cum
hoftium fortiiiimis congreiius , non femel , & opima fpoliaôr vititoriam re
portarat, erat inter belli duct-‘5. Is vt viciniliimus ex fua Papa Albae Re
giae vrbi erat , ita locorum fcientiliimus. Dederat hic amplam fpem noltris
capiendae Albae: feite fe compita 6r occultas femitas demoniirabat , quae
per coenofam paludcm , in qua Alba iacet , viam noitris datent: & quod
etat maius , minorem fe portant, per quam aquationes in vrbem ñebant ,
facile fe pofie occupare alTerebat: aliaque; maiori demum porta efiraéìa
pollicebatur , fe потов in oppidum illud, in quo Begus habitabat, immif
furum. Media ergo посте fummi duces , duo Comites à Nadaliius Рат
usque Petro tradunt copias pedeiires rem aggreii'uri. Не erant primœ Co
mitatus Trenchinieniis , egregia manus: inqua ipli nobiles perionaliter cir- .
citer Iexcenti. His adduntur ex aliis Comitatibus validae copiae pede
Рае; At his inrerumtemporumque momentis ­(nam omnia quanto maxi
mo ñeri poterat tiudio fumma celeritate gerebantur) rebus Пс exigentibus;
Regus ad noítrorum iam aduentum nil dubitans, (сеток enim erat faétus
paulo ante rem lomnem per celerrirnos equos) fumma feitinatione Budam
' BaíTae enunciat: nec ille quicquam moratur :fed contrahit celerrime copias
omnes , vt expeétetfecundumaBego nuncium , occafionemque praelii
cum nofiris committendi .­ in fpem adduéîus copias nofiras quai fatis
fciebat eiIe colleétitias faltem , voluntariasque ex Hungarorum Comt
' С с z ta
zo.; RERVM TVRCICARUM.
tatibus delendi, Hufzar ergo com his , quas a belli ducibus tradi
ш copias habebat, intrepidus oppidum adoritur: infert armazdumque medio
in tumultu fcalas militares pofcit: feto cum fummo nollrorum dolore Gt pe
riculo , cognoicit , duas folas, casque femifractas ac curtas perque hoc in.
vtiles adelïe. Hoc vero totum aut imperitia Comitis ab Hardeck, aut ma
litia accident: vt cui artelariarum & talium apparatuum bellicorum prae a
liis vni cura incumbebatzfed à сига: libi fcalas effe confianter verbis prin
cipio afñrmarat. Accidit praeterea,Turcarum an noitrorum manibus incer
tum, triite hoc noltris' , quod aliquot centenorum noitrorum militum mor
te nobis conttitit .~ vt t'tramina & fœnum , quorum magna erat extra oppi
dum in proximo copia , incenderetur : агент antea in incertum tormenta
ab oppido emitterentur : noitrorum damno tum demum hottes perlucen
‘ibus aceruis foeni & ltraminum, centelimos ictus in потов edidere. Strati
multi mortales , fauciati pariter multi. Vbi hoc Hufzarus animaduertit: no
паз adducit ex Germanis copias. Sic priore acrior fuit oppugnatio,&porta
minor feliciter occupatur. Vndique ergo ñt in oppidum irruptio; occupatis
о niibus Turcae in proximum oppidum cum vxoribus& liberis attonitirefugi
шнек domo Begi «St hoîtium ingens fit praeda. A media iam noéte in mul
тал diem certamen hoc prouec'tum erat: & videbatur Hufzàro eadem ra
tione contiguum aliud oppidum occupandum. Mittit ergo ad belli duces,
orans , tormenta libi tradant: fe fpondere promittereque line infigniori ia
¿tura & aliud oppidum oppugnaturum. Albam futuram in manibus, li
adhuc paululum faltem adnitantur. Renunciatur tormenta non eli'e adueéta,
non globos , non l'ulphureos pulueres. Sic nec hic melior apparuit,quam
erat in fcalis neglectis, Comes ab Hardeck. Sed ne plane holtibus шаг.
brio fierent noltri , qui ingentem iam illis tota Hungaria intulerant trepidatio
nem ; falconetas campeiires pauculas tamen, Hufzarus impetrat : eas dirigit
in aduerfam oppidi рогат, & emittit frequenter: fed illa iam , tempore.
dato holtibus egregie eràt firmata terra , Gx lignorum validis roboribus. Sic
operam ludunt: & expugnandae Semimetropolis Hungariae certa occalio
ex manibus amittitur. Inclamat Hufzarus holtibus in primis murorum viriliter
verfantibus , incolumitatem corporum fortunarumque oitentans , dedant fe
que oppidumque. Refpondetur, non hanc tantam rem manuariis pixidi
bus
 NARRATroNEs HISTORICAE ~ en;
bus conñci debere: maioribustormentis opus elle, fr Alba рам cupiant.
Solymanhum quoque eorum maximum Imperatorem aegre menftruam obli
dionern , omnibus fuis id tormentis eFfecifl'e : fimulque confertim animisar
misquromptillimam , in потов alia porta, nil tale expeétantes eruptionem acer
rimam l'ubito faciunt. Noiiri inordinati,ac nouitate ac celeritate turbàtî, infianti
bus hoitibus acerrime , fenlim cedunt: porta exeunt : falconetas hol'tîbus lin»
quunt , non parus noftrorum iaëtura : quorum multi praedas lecuri in domibus
captanes, aliique coenantes, oppreiii. Dies iam praecipitauerat, nox ap
petebatjz fed 6r equitatus ingenti tolerantia, tota поете peruigil in equis ,
ionique Ьас die ad fummâm fafigationem perduétûs, quietem polcebat:
equi etiam fame fere eneéti erant: praeterea fauciorum habenda erat rn
tio. His itaque cauiia ne modo tormentis ex propuguaculis peti poilent,
vniuerfum exercitum proxime ad IAlbam in сайт noftri reducunt paten
tem in campum, ab ea parte, qua iter erat Alba Strigonium. Conful
tantibus iam noliris de belli ratione , vno Nadaliio ante alios maxime re­
clamante, foluere сайта , а dimittere exercitum placebat. Et Harde
kius aperte proñtebatur , prima luce fe l'uosque Iaurinenfe iter ingreii'u
ros. Sic Praunius Comarornii praefeůus, Magiiîer tunc caiirorurn, nil de
foluendis caiiris addubitans , dehortante Nadaftio, praeit; atque duos prae
mittit: Cum ecce Nadaliius, perfugae Hungaro Turcae indicio, qui BalTae
сайта fecutus , ea поете ad eum perfugerat, de aduentu Baiïae Budenlis ,
Gr validi exercitus faéìus certior , in proximis valliculis confediil'e BalTam
certior fit, Alio quoque indicio deprchenlum, hoiiium exercitum non
procul abeille. Nam ex hoftium callris ea noéte canes generoiiores vena
tici multi ad пойте: vlque excubitores peruenerantznon fentientibus iplis
Turcis: ß: canes Turcici facile a nofiris dignolcuntur ex propendentibus
auriculis; cum noliri arreétis auribus naicantur. Celeriter alios belli ccn
Iocios Nadaiius de tota re commonefacit :lidem a noliris excubitorîbus fit.
Sed iam Comes ab Hardek dilcelierat, fecutus Praunium. Mittuntur er
go, qui eum blandillime hortentur, vt redeat: fimul mandata nunciis ad
` eum per потов milils dantur: fic aegre perluaderi libi palius, redit: Риш
nius pergit Comaromium cum fuis cuncìis. Interim inalbelcente ccelo ,
deprehenditur a-noiiris excubitoribus , qui in colliculo vigilias nodis ege
C с 3 ‘ тат,
 \

we RERVM TchchnvMÍÍ
rant, iam hoiìium 111111111 acies; tormenta currulia campeßria, quae cram
ad XLV. promoueri : Ianizarornm aciem,4 cum Atormentis in patentem pro
duéìarn: ipfumque Ball'am praeiìantiliimo veéìum equo cum aliis Begis,
quorum ad XIII. etant, fuos animando, hor-tando, confirmando circumuo
litare.' Idem a nolìris, fummo ardore praelii committendi accenfrs, non
minori diligentia ñt. Baila ante omnes tormenta locarat; proxime retro
Ianizaros, qui erant ad 5000. quibus ex Afappis & aliis pedirum gene
ribus adiunffti etant ad 8300. circiter; omnes Ipeéìati militia, & conñnio
lum fuorum alumni. Poli hos, equitatus in longillimum directus pari
fronte, 81 рег (0111111 fere campum exporreétusï vt multitudinis fpeciem
nollris 8: terrorem inferret. Pollremum erar agmen curruum, & iumento
rum, in quibus elegantium mulorum ornatorum magna vis 8: oneratorum.
Noiìri equitatum omnem in 061:0 agmina diflribuunt: qui ramen numero
longe minor erat hoîtili equitatu: interlerunt catapliraäos equites Germa
n‘os, vt grauem armaturam, turmatim ramen 61 alatim, ne milcereturVn
ganas miles Germano; pariter peditatus interferitnr, per lua quifqne vexil
la: сшит ita dilìinéìi ordinibust­ vt tamen non disiunéti, fed vnum quali
corpus, exercitus torus eiï'et. Atque ita aequali Icmper fronte iunâim ,
quam polïunt lentillìmo pall'n, Insv CHRISTl nomine pro refiera рю- \`
с1атаге, atque alta voce ter inuocato , in hofìes feruntur: prouidentes ne '
Ordines auf turbarentur , aut vaus alteri praeiret. Pari ratione hoßis im
pius Alla fuum altifüma voce inclamaf.- & cum his praelii committendi ,
inque hoiìem arma lìringendi ůgnis, vndique Ducum nolìrorum iull'u, tym
panorum Ionian, 6: buccinis cientur. Dextram exercitus partern Comes
а Zrynio, 6: Comesab Hardeck curabant: linifìram Nadallus: média at
tributa fuit Palño: fic ramen; vt cuilibet horum ex iunioribus, Baroni
‚Ь115НЦпяаг1я, quii'que cum fuo equitatu 6r alii conlìniorum minore: Du
Ces adelïent .~ inter quos aetate iam grandior Nicolaus llìuanñus; 1111110
res Sigismundus, Michael, & ЗеЬаШаппз Forgatzii, quifque cum fuis fe
orlirn: Francifcus Dersfy, Stephanns Tôrôk, Sigismundus Balaiïa, Eme~
ricus Dœiy, Ioannes Banfy, Andreas Zay, Michael Gobor, Georgius
Thin-zo, Michael Tellekelïy, Gt praeclarae indolis adolefcens, amplarurm
que clientelarum FRANcIscvs BOTTHYANImepos ex forore Comitis 2131
” nii

„il ­ __ „_ "„`¿„N „___ _ i

 NARRaTIoNEs HISTORICAL ze; d

nii cum quingentis fuis: item Andreas Rewagy.. ( Réwai) Petrus Re

waqy Thomas Nadafti , ét Ladislaus agnatimagni illius Nadally. Sed dum
noltri aby holtibus parem audeciam & impetum fperant : en fubito diuina
bonitas, ablata omni priore ex eorum corde animisque ferocia atque au.
dacia , animum , mentemque eis aufert: & congrefi'um primum non ten
tantes, turpiter proieélis in terram armis , terga hoftes vertunt: atque qua
quisque ротей рет vias inuiaque fellinatillime currunt, falutique confulunt: '
fed fruftra. Nam noltri equites mox anteuertunt: Gt tantisper eos moran
tur , dum pedifatuS Confequi poteit, 6r grauior armatura Germanica: quae
omnium îudicio eo die мышата тет bombardis fuis деть Summum im
perii vexillum Ballae Budenfis , ingens , elegans , rubrum , argenteo ma»
gno nodo, in falligio inaurato confpicuum , capitur: altefum buig {ìmile
ipforum Ianizarorum Conllantinopoli nuper allatum; 6! cum his ad XL._a­
lia ligne militaria» relata. Numerati свей {рГо die 9300. fed in itineribua
fylvisque ex vulneribus yplurimi periere;capti duo (luces Ianizarorum : quo
fum vnus Conflantinopoli cum SinanBali'a venerat :alter cum conñniorum Ia
nizariis. Captus Begus Bachienlis (Baifienlis) cacfi alii Вед]: ех reliqua mul
titudine vix pauciilimi evafere. Nam ita erat mandatum , ne quisquam vi
vum caperet hoftem. Ianizarorum Vix quinquaginta viui euafere , fimiliter
Afapporum. Praeda ingens & ingentis/precii' ша. Nam vt quisque,quae
habuerat, ita preciolillima fua fecum fumpferat: nil de victoria dubitantes,
argentea & aurea equorum ornamenta atque gemmata; preciolifiirni оре
ris tabernacula ', tentoriaque & alia multa elegantioris exquilitiorisque operae
arma & res. Res in praelio mira & rara accidit, Vnicus cum Balla effet in
ter hottes , 6r vnicus mutus natura miles eques in nollris caflris ­: forte fu
giens Balla , & mutus infequens celeri equo,gladiis congrediuntur : atque ex
concertatione mutua, dum vterque gladio rem gerit, frangitur gladius Baf
Iae medius: freque carpum brachii lethali per mutum accepto vulne
re , iam aegre fe equi praeltantia, cuilinfidebat , Balla fugiens periculo е
ripit; dicitur a Germano equite ex bombarda vulnus accepille,& in iti
nere mortuus-­ Mutus capulurn Gladii Ballae ex folido auro, cui precio
_fr rubini Gr cyanei lapidesinferti erant , in caftra reduxit. In vniuerfum ,
qui plurimumdicunt, 16000. caefa: qui vero minimum, 12000. fuille
ailerunt. ~ _ De
 зов RERVM TVRCICARVM

De cxpugnatione Filleci. 8c aliorum quoruin->

dam caftrorum Narratio incerti Auâtoris.
Superiori mea narration@ de потопит ad Albam Regiam viůoria dîxî:
bifariam потов Hungaros diuîfos, duobus locis fuůinuifïe hoxìium Tur
carum в: Sinanis Baiïae beiium : :pox Bafïam Budenfem viéìum ; fugatum,
caefum; quae magna fuere, à opulens praeda. Haec nunc breuifñfne ,
vt inter fummas occupationes licet , vnius aut апатит faltem horarum Гра
cîo, quae abaitero _nofìro exercîtu Cafïoviano gefìa funt , 6r quae quoque
arces ас quomodo captae ,.enarrabo:primum tameñ paucula dicere de noiìris
ducib-us, qui illo in exercitu fuere ‚ ¿z quaiis quantusque is fuerit operae
precium fore, дисс.
Еа quae circa Cafï'ouiam ей Hungaria , praepoterxtes',V multarumque
cüenteiarum Barones habet: qui magnam mauum miiitarium-hominum , ео
rumque praefìantimmorum maximis fumptibus alunt: eaque regni pars ab
omnibus praefìantiß'ìma nobilíßimaque nobis ей ‚ & fertiliffìma. Imponi
foie! hoc iam tempore per Caefarem CaITouiae , eius regni traétus metropo
li э fmguiaris Capitaneus-­ cui equidem incumberet , Rempublicam iiiis lo
Cîs curare: fed fit, vt parum pomt. Is nunc ей Baro Germanus Chri’
Rophorus a Tieiïenbàch , omnibus membris captus a podagra. так ta
men mmc vel curru vehi ad потов; qui iam fponte auìtae virtutis memo
тез arma coeperant ‚ в: fuis fumptibus magnis coaéïis copiis in caiìris erant
‚ coque adduxit Germanorum, quibus pfaeerat, non plane contemnendum
numerum , praeter hunc apparatum aliquem tormentorum. Dum haec per
funeì-)rîe faifem ñuntl Omnium animis admodum anxiis de rerum euentu,
cum formidabilis SinauBaÍTa tota nobis Hungaria eíTet caiìraq; пота vnum pofì'
дина _ceieriter expugnafïet: Ecce! Deus Hungarorum res iam iacentes de
pioratasque pro immenfa [на bonitate infperato,'& ne fomnianrìbus quidem
hominìbus, erigit : что caefoque Ноге & robore milítiae Turcïcae ad Ai
bam: quo celerrime pii пот! Caíïovíani, accepto nuncio laetifiimo , nihil
iam mora: fihi (acieudum cení`er1t:fed1 abrupta cunóìatione omni, infer'wt
vitro helium: fortuuamque fuam , au alteri exercitui iam паст par elfe
 NArtRATIo 1Es тяготел; 209
felicitate poliit,expeririornnino itatuunt. Cunótantem ambigentemque Tief
ff-nbachium, lllul'tris Baro, quadraginta annorum continuis praefeéturis ,
¿i rebus praeclare Гавре geliis , aetatisque honore illuilris , pene Терта
genarius fenex Simon Forgazius ferio hort:­:tur,excitat,conñrmat. Sicq; iam in
treoitli in horîium infeiium exercitum ducunt. Prima erat prae noftrorum о—
culis arx Sabarka, praelidio leóiorum Turcarum primum, deinde foffa aquis
profundis plena , exteriorique munimento lignis & aggere liruéto quatuor
propugnaculis ‚ interiori autem tota ‘lapidea munitione egregie prouila.
Наес conitantia fortitudineque notirorurn,tormentis primum qualTata: Deo
adiuuante , vi, expugnatur tertio obfidionis die, omnibus ad vnum vsque
caefis hofiibus: deinde valiatur igni , funditusque deletur, Proximum e~
rat Fillecum & arte ¿it natura valde munitumgßegi (quem nos Baronem
dicere pofiumus) praefeétura inter Turcarum in Hungaria arces nominatii
lima & celeberrima : vt quae Agrienlem «St noitros nusquam interrupta fe
licitate , perpetuo bello vf-xatT-et. Haec arx , dum noltrae res Гна—
rent, Franeil'ci Bebek acerrimi viri (eius , qui Ferdinando reliéio Ioan
nem fecundum Principem Tranfyluaniae fecerat ) ditionis fuit : fed mirabili
cafu , iiue. Praefeélì negligentia, tantae opportunitatis ñrmitatisque arx,fum­
. nio incredibilique Hungarorum damno amili'a erat. Huc magna@ hoiiiurn
fires, leó'iifiimi milites, collati fuere:adieétis oppido aggeribusingentibus
Gt lata folla. Plerique omnes diñidebant, vel laltemlonga admodum obli
dione Fillecum poile capi. Sed tantum animorum in nollris vtriusque gen
tis fuit ardor , inque bello tam fpeétata virtus: vt non dubitarint, vel diffi
cilimam obfidionem obire. Memiuerant enim,nobililiimam pene regnipar.
tem a Filleceníibus occupari, vri, deuallari pene ad Cali'ouiae vrbis vs
queqmoenia. Oppidum primum , quod pene in plano ad radices montis,
cui Fillecum inaediñcatum duplici arce elt,occurrebat expuguandum. Me
tatis itaque сайт admouentur tormenta впадете : propugnacula munimen
taque hoftilia acerrime indelinenterque а Germanis tormentorum magiltris
quatiuntur. At Pallius certior мы de his,qui iam ad Albam cum collegisres
feliciter gerens,vicl‘oresiuas copias domum reduxeratfatis felias,nil libiad fum»
mam celeritatem reliqui facit : quam ocyliime fuos mouet gcoñionefaétis prius со
mitatibus de cor'neatibus auxiliisq; mittendis. Auidus rerum gerendarum 6r gloriae
D d Ba
 щ y R'ERVM TVRCICARVM
Ваго; aetate ¿t militiae amore llorens; lupremus ad minerales Regni ciuitates
conliniorum Praefeétus ¿t geueralis Capitaneus ; leque adiungit,ifuasque со—
pias exercitui Calouiano Fillecum iam oblijenti. Additur animus noliris
viris, luppetiis fupplementoque tam magno exercitus recepto , praefentia
que tanti modo nominis ex Albenii viéìoria Palfìi. Patefaëta itaque muni
tionum nonnulla'parte per noîtrorum tormenta ; vt non diliculter inuadi
ruiirae Filleci oppidi videreutur: ñt acerrima impr-elli) ¿t bppugnatio.- fed
holies recentes viribus adhuc , &: multitudine plurimum valentes (Гири
quatuor millia leëtilliznorum praelidiariorum militum fuere )animolillime fe
que ruinasque ‘tueutur :6: demum noiiros cum caede reiiciunt. Sic primus
nolirorum irritus conatus noliris non (от animos non frangit ; fed magis
elierat: «Si aut honelie ibi omnes mori, aut in oppidum irrumpeudum pu
tauerunt. Nec lecus res, quam lperabant, accidit. Quippe nolirorum
pertinacia virtuteque holìes de ruinis in interiora oppidi compulfr, oppi
do non iucrueute potiuntur. Multi holìium, qui in luperiores arces elïu
. ­gere _non potuere , caeii, capii nulli: relata ingens praeda , 6: miles _dita
tus. Arduum adhuc rellabat, duas arces rupibus impoñtas ,­ quae oppido
capto praecipites imminebant, expugnare : prius tamen , quam deditio pe
`teretur, tormentis perculfos iam femique viétos holies adoriendos ceniue
re duces: inter quos praecipua fuit lingularisque Pallìi Gidiligentiaôt virtus.
Nam inter omnes obuerfans, vel lua iplius manu ad tormenta vlus , alios
tardiulculos plurimum excitauit. _Sic momento pene direéiis colubrinisâtba
liliscis in arces, quae ob loci naturam & faxa anguitiores erant, direéti 0
mnes frequenter'emittuntur. I Holies vbi vident Ballam, in quo omnem
falutis fuae vno lpem habebant, nusquam prodire andere , fuperiore clade
omnino attonitum: denique propter lapidum corruentium , d: tormentorum
itflibus fragmenta cerucibusincidentium , nullo fe loco tuto conliliere pol
Те: interpellati de deditione, conditionem lufcipere l'e ех pinnis procla
mant: funibus per muros Тех де1еШ demilli ех 5holiibus ( пат portae
terra, celpite lignorumque roboribus validillime erant obliruélae : quae Vix
aliquot poli horas graui cum labore aperiri potuerunt ) pacilcuntur vitae
corporumque incolumitatem : vt ñnguli cum lingulis veltibus amiéìi, line
figuis , fine armis & gladiis , incolumes dimitterentur._ Quod &liberaliter
ers
 NARRATIONES HISTORICAE 2H
eis per потов Bai-ones, quorum ñdei fe hoftes commiferant, praelìitum;
comitante cum tribus hominum millibus Barone primae nobilitatis & inge
lnii militaris Stephano de Hor'iiona ipfos,vique ad Sze'cenum vícinum iplis
caiìris locum : cui pariter Begus Turca cum valida manu fuorum praeerat.
Ex auro, argento , praeñantilïimis equis, fericeis veílibns , pellibus prae
cioíis , apparatu bellico cmnis generis , viëtualibus calireníibus, incredibi
lis praeda aéìa ell. Horum partem quae in oppido inerat , militi duces
_celiere : parrem , quae in arcibus repertn , fihi fumiere : quale­ ad precium
quater centenorum millium Horenorum facile aefìimata funt. Atque hoc
tandem modo Fillecum , pollquam“ amiffum гите: anno XLI. DEI Opt.
Мах. infinita mifericordia opeque r'urius ad Hungaros rediit : & quidem
certe non line Omnium digna iuflaque admiratione: cum id , demptis Si~
getho l'olum Giulaque , vel ho'c ( li Budam Strigoniumque aliaque loca Tur­
carum in Hungaria aliorum Omnium munitifiima ponamus) ñrmillimum ab
rebus omnibus, quae in re militari hic delìrlerari pollint, quinto obfidio
nis die captum lit.' Indicant omnes,iplum Solymannum Sigerhi expugna
tione clarum , vix his , _quibus Sigethum coepit , copiis hoc praeitare potuif~
fe. Vnde omnis certe merito laus & gloria гоп DEO ex hoc nunc 8: in l
perpetuum tribuenda : qui pauculis copiis, quae in vniuerium ad decem
& feptem millium fummam vix acceflit , iisq'ue yoluntariis (altem & tumul
tuariis , tantam milericordiam tantumque beneñcium largitus fit. thue id,
quod fcribo , planum omnibus fiat: res omnem fere huius feculi ñdem fu
peranteseaámirandasque narrabo , quas Deus pro Hungarorum falute opera
tus benigniliime elt.- non plane fecus _, ac pro populo Ifraelitico , capta
Hiericho , ediderat: haecque eñerentibus vno ore omnibus Turcis praelidia
riis Filleceniibua, qui Fillecurn dedidere. Res ita Гит certe, vt de eis
dubitare impium lit Erat Fillecii Bafilifcorum c_olubrinorumque cum fai.
conetis magna , fulphurei pulueris & pilarum par copia .­ in quibus dum ho
Лез ira conñderent', vt fe facile а tantula noilrorum vi tutari polie exi
fìîniarent: accidit immillione diuina certe fupra Omnium nolirorum captum
pene incredibilis res : vt cum iam manus ad dirigendas colulsrinas falconetas­
que admouerent hottes, noftros ferituri 8: arcituri:fubifo‘onmes,quotquot
id andiebant , in deliquium animi tantum inciderent:vtipû Ie non fcirent:
' D d 2 ’ mul
 212 RERVMTVRCICARVM.
muito minus rem gerere vllam, aut tor menta emittere in noftros
poffent, nec aliterinfiftere faltern pollent, quam correptilubitoabaiulis ad
ftantibus aliis in aliaarcis loca abitraherenturrvbi tandem aliquot horis рой гигГыз
ad mentem pedumq; firmitatem redibant. Vnde fat'tum,vt nollri liberrime omnem
expugnandi Fillecum apparatum producerentsatqae etiam'tormentis non in.
feftati fcandere muros , aggeres, propugnacula , ruinas facile poll'ent. Aliud
par pene miraculum huìc accidit , diuinumque noítris oculis aipetfliabile Ье
`пэйе1цт. Nam c_un bona omnes ñrmaq'ie valetudine vterentur Turcae
cum coniugibus liberisque, antequam obliderentur: in oblidione ipfa omnes
fere eorum coniuges liïierique caduco morbo ‚ apud Turcas rariliizno , cor
reptae; cateruatim decem, duodecim ‚ quandoque fedecim {imul terrae al
lilae , milerandum maritis horrendumque fpeólaculum ederent. Ех quo tan
tus eos irae diuinae terror inuaferat: vt omni fuperiorum annorum virili
atque militari animo pecf'toreque amill'o, vnum hoc fpeétarent , quonam ma
xime modo quam ocyllime Fillecum traderent dederentque vnice hoc ab
ipiis in'iritis deprecantíbus coniugibus; etiam cum manuum in coelum miie
randa elatione. Addam tertium , & рой redibo ad narrationem hiiloricam.
Cum Pallius ,cuius fuperius merito honoriñce memini, fuas educeret copias;
ut Danubium ponte l'uperantes ad Comaromium aliis fe copiasque fuas du
cibus belli Comiti a Zrinio 6r Nadaftio iungeret .­ & in patenti , qui medius
inter Viuarum 8: Со narfluium iacet ,pulcherriino campo, per notftem difpo
litis excubiis militarem in moduni agerent ( eratque luna pernox )tum fubi
to candicans permaxima cruxpaulo fupra tentoria in aëre pendens fuper exer
citu tota notfte ‚ omnibus afpeéiantibus demirantibus , Deum laudantibus, in
que felicillifnum omen referentibus , conlpeéla ; пойгошт languentes ani
mos miriñceconlirmauït. Sel cum 'naecdurat Fillecii oblidio : Balla Bildenils
­ne vlla in re fuo olllcio fuique Imperatoris rebus deeffetf ipfe grauiter
neger leéloque decumbens ex tribus , quae in pugna ad Albam in anterio
ri humero ex fclopeto ,gladio autem in brachio acceperat vulneribus g' Be
gos quinque ( quos Baronum apud illus loca tenere do `ui ) _cum copiis
haud Contemnendis,qua_s cladesilla Albenlis nanduzn abfuuferat, fuppetias
Fillecienlibus mittit. Hae iam copiolae tota Hungaria vnicae reliquiae ho
ílibus, omnesque fpes erant ; Sŕcéaum ergo appellunt tribus Filleco mila-
ri
 NARRATIONES HISTORICAE. 213
ribus , quod beculiaris Begus regebat : poíitisque caiiris поете 1тетре1`1а
cafìra nolirorum obfidentium Fillecum inuadenda decemunt: vtfi iterum vince
rcntur, obl'curae faltem noétisvbeneŕicio vfi , liberîori fuga falutem [ibi parare pof
Тем. Sed &hic praein Hungaris Deus Opt. Max. vt iam coeperat, diuina fua
оре aŕïulñt. Nam agreíium nofirorum Turcarum tributariorum quidam celerrime
’ rem Omnem тают; conatus detegunt in noíiris cal`tris Ducibus. ' Hi laeti ,
quod , quos ad Albam paulo ante in fuga falutemouaeliille fciebant , eos
delendi praeciara facultas frbi- oblata efTet, celeriter cum feptem leííifli
morum millium manu, genere, opibus, clientelis , magistratuque' illu
{ìrem Baronem Stephanum Batorium delígurit: eique adiungunt praeclarae
indolis alium Baronem Stephanum Homonaium, multofque alios fumnvae
virtutis in re bellica minores duces. »Hi conniíi anteuenire conatus ho
ftium, fummo ardore praelii committendi feruntur in holiem; Vt quocun
que tandem locorumy holiis pugnandi copiam faceret, manus coniererent:
vel fr id non, сайта quoque eorum oppugnarent. Itaque dilìinétis or
dinibus aciebulque ad pugnam infiruéìis iter faciunt. Et iam hofiis idem
agebat; nam excubiis primum rite poflris, copias ваш-13 educere caepe
rant: cum (ессе l) inl`perato pu’{is a пот-отит атесыг1`ог1Ьиз ЪоШыт
excubiis, apud illos fubitario nolirorum fuperuentu turbatis omnibus , vt
quifque potefl, in montes fyluafque, quae proximae erant omnes diffu
gïunt,‘ne confpeéium quidem noiìrorum fuitinentes. Ita calireníibus am
plis manubiis,omnique eorum apparatu recepto, magnum орегае precium
capiunt, laetique viéiores in сайта fue redeunt. At vbi Fillecum amil'
Гит holìes in aliis eorum vicinioribus praeíidiis audiuere: cum tamtam pe
ne in Filleco, quantam in ipfa Buda», Regimi quondam fede & merro~
poli­ regni, ñduciam habebant, tum quoque fecundo copiarum fuarum re
liquias fufas` caefafque; terrore eos Deus Орг. Мах. сае|о mifl'o ita ier
ret panico: vt decem arces validás arte, natura, praeiidiis , vacuas поете
intempefianufugiemes ‚ plenas omnis generis annona , ne fomnîantibus
quidem noiifis Bunge-.ris , defertas nobis relinquerent. Hzirum ncmina ’
haec Гит, Ainaskô , Somoskô , Kélikô , Dre'gel , Diuen , Buiak ,
`Hollokô, Polauk. Duo pmeter haec alia nraecipua Begorum loca: quo
rum Nograd `cum`integra die nocìeoue deiertum iacuiíier; apertis portis,
' D d 3 ‘ пе
 214 REttvM TVRCICARVM,
ne vno quidem Turco ibi remanente, Tiñ'enbachio nupturiente, Gt tur
piter calira, cum Hungarorum incredibili luc'tu, Orbis стащат iaétura ,
foluente: nulla de caufa , niñ quod Deus ei mentetn adimens, in Re
publica bonam victoriam interpellall'e praeclarum duxifl'et. Titienbachius,
ablatis fecum tormentis omnibus, Turcis egregiam amicitiam nauans, fpem
facultatemque redeundi, ac rurl'us recipiendi Nogradi dedit. Nam vbi
foluta eÍTe сайта nollrorum hottes audilTent; quod numquam iperarentHun-`
gares victoriaaDeo ipiis caelo tríbuta vti nolle,cuius tamen ‚ omnis in vno
Tiffenbachio culpa erat; recipiunt animos, celeriterque Nogradum Palo
tamque redeunt. Et haec quidem quatuor dies totidemque noétes defer­
ra fuit: nuper a Vilirio Sinan BaiTa tormentis quaflata receptaque.- quam.
Vaciam noltri ingrelii fuerant: nifi ab altera Danubii Íimiliter` parte, v
bi BalTa ad Albam viétus fuit, Comes ab Hardek pari pulillanimitate oc
cupatus, obteltantibus Palño, Nadaltio, Szrinio; neque viétoriam, quam
- Deus tibi in manus дешев, intempel'tiuo Gt turpi fuo diiceliu corrumpe
ret, eandarn Веда ad Palottam redeundi facultatem praebuillet, quam
Tîeñenbgchius Bego Nogradienli. Luce clarius id in tota Hungaria ell:
f1 Comes ab Hardek ůt Tiefïenbachius noliros vié'tores in medio curfu re
’ rum feliciliime geltarum non deferuiffent: praeterBudam Zigethumque omnia
Turcarum munimenta atque receptacula omnesque arces , diiïugientibus
f holiibus , fine labore ůt fine tormentis intra vnum alterumque menfem re
cipere facile potuiii'e: Hungariamque omnem, quam Turca ducentis annis
totam recipere.ha6tenus nonlpotuit, liberare potuifi'e. Quippe manife
fto apparebat, ducem noltrum Deum efTe; ipiumque pro nobis pugnafl'e:
hoitiumque vires, mentem, animum, cor, ingeuium, artem bellandi, de
nique omnia ademiffe adeo quidem, vt tota paliim Hung/aria die,'no­
ůuque aqminatim fugientes , foeminarum in modum , omnis pudoris & vir'
` tutis laudifque bellicae obliti, huc illuc ferrentur: optimufque inter illos
' lellet, qui vel ingenti aere vel nauiculam libi, vxori , liberifque parare
рота, qua Budam aut Belgradum, reliůa oblitaque iam Hungaria, fecun
do Danubio abnauigaret: & iam tribus cladibus, prima ad Sclauoniam ,
f ecunda ad Albam, tertia ad Fillecum, omnis lios Turcici exercitus ab
fumptus etat.- neque ex Thracia aut interioribus Turcicis prouinciis afpera
' hye
 l

[NARRATIONES Hrs'ronicau. щ
hyeme vilas copias Turcarum Imperator fubmittere fuis fuppetias pote
rat. Baronum copiae ad decern millia fuere virtute militiaque pràelian
tillimae: Tieiieubachii equites Germani ad feptuaginta: pedites Germa
ni numero pene pares .­ Pallìi Hungarici generis equites peditefque circiter
leptem millia in quibus Germani-equites quingenti: quorum duo Capitanei:
alter, cuius nunc nomen non luccurrit led рой ocium naéîus , imortali
gloria , vt dignum certe ей ‚ celebratur: Alter vaecors , mollis , imbelliS
laboris militaris inluetus atque impatiens: qui lane, ne Palñus, Dregelo
Palantoque (vt praemili) receptis , etiam Nogradum intrare potuerit, magna
caula fuit. Sed de hoc гать. `

' Rerum in Tranlyluania а Sigifmundo Bato

reo Principe anno MQD. XCV. geliarum , Narratio
AVCTORE IOANNE IACOBINO CLAVDIoPoLITANo.
Polieaquam Sigilmundus Traniyluaniae Princeps aliinitatem cum inclyta
domo Auliriaca , Maria Chriltina Caroli ~Archiducis Auliriae lilia in
matrimonium диета, contraxill'ets ad eam liatim curam cogitationemque
conuertit animum: quomodo rebus Chriliianorum prope nutantibus confu
lere, ditiouemque fuam ab holiibus tueri pollet. Itaque fines ditionis fuae
nouo liatim militum praelidio diligentillime ñrmandos curat: quibus luos
etiam duces , viros bellica inprimis virtute claros attribuit: ita illl quoque
exercitus parti, quam in inferioribus Hungariae partibus'Caranfebelum ver
lus habebat , Georgium Barbely, eximiae virtutis hominem, praelicit. Is
accepto a Principe mandato , exercitum illico in holiium ditionem ducit:
duoque Turcarum praelidia Bokciaôt Varlocz per vim expugnat : Turci:
omnibus , qui in eis erant , inter'emptis. Quo faéto Turcae, qui Lippae,
.Giulae, Czanadi ac Ienei erant, cum per exploratores cognouillent, mili
tes ex ditione lolůenli certis de caulis Albam elle auocatosr peropportunam
пабы occañonem, quod animaduerterenr, non elle in iis partibus , qui i
plis relilleret ( Georgius enim Barbely , vt diûum ей, Caranlebelum ver
fus exercitum ducebat, qui. locus feptem circiter milliaribus lofeo diliat)
' con
’216 RERVM TVRCICA/RVM
coniunétis viribus in Tranfyluanicam dirionem irrumpuntzoppidumque Io
feum cum feptem pagis diripinntêr infiammant; magno incolarum numero
trucidato , 6: quamplurimis in feruitutem abduëiis. Ео audito , Princeps
grauiter commotus deleëtum liatim haberi iubet: certamque nobiiium ma
num cum iis militibus, qui antea IOfeO auocati fuerant, ad Totuaradgiam,
oppidum Turcicae ditionis , diripiendum mitrit : quibus ferio imperàt, ne
vllam occalionem , qua faltem aliquid detrimenti hof'tibus inferre pof
fent , intermitterent: inperiorem vero iniuriam loiei acceptam iimili incom
modo illatO rependerent. Hi quam poll'unt celerrime in holiium di
tionem contendunt . 6: poltquam ad Oppidum noc'te peruenìlïent, com
pararîs iis, quae ad Oppugnationem facer-ent, Orto iam Sole 0ppugnatio
ni infiiiunt, Oppidoque per vim potiuntur: Turcis , qui ducenti circiter
in eo erant , omnibus trucidatis: Тех tantum de muro praecipites fe dede'
те: quod fperarent tranato Marulio flimine faluten Ге сопГесцШгоз: ve
rum ii etiam а noliris intercepri fuere. Capto Oppido militea Georgio Bar
bély fefe iungunt, qui iam expugnatis duobus Turcarum praefidiis, nul
lam rei bene gerendae Occafionem negligendam ducens, copias promoue
rat : 6c ad Fadiatum Oblidendum contendebat. .E0 cum de improuifo се1е—
riiisque Omnium Opinione perueniliet: Turcae quid agerent, & unde аи—
xilia peterent r, illico de deditione conlilium capiuntmec ita muito poli nun
tiis ex arce ad Georgium Barbély mifïis ‚ ligniñcant Ie arcemdedituros, li
fide data incolumes dimitterentur. Itaque cum iis, quibus induti erant,ve­
{ìibus 6r armis incolumitatem pac'ti , noiirorum fidei fe permittentes , arcem
dedunt. Quod cum milites ii , quos Haiducos appellant, animaduertilïent;
minime БЫ committendum eiTe rati , vt holies tam facile e manibus elabi pa
tiantur: in infrdiis fefe collocant : vt cum hoiies arce exceifilient , ex infr
diis adortos, vita {imul Gt armis exuerent. Quia vero Georgius Barbély
Едет hol`ti datam violare тигре ducebat,vt ab infidiis tutos redderet: in
exterioris calielli munitiones eos cogit, pofiero die certam militum manum
iplis adiunéìurus,qui extra terminos eos comitarentur. Interea Ватт Teme
luarieniem cum Lippenfis,Gyulenli, Csanadienii, Gt lenienfi Praefeétis magna
manu cum Fadiatenlibus venire nuntiabatur.Quo animaduerio Fadiatenies, fuos
Pmelio fuperìores fore arbitrati ,» lefeque mutuo cohortati , in потов 111
hil
l
 NARRATroNEs HIsToRreaE. ¿17
bil iam hoftile metuentes, qui iam interioremcaltellipartem occupauerant,
impetum faciunt 6r puluerem bombardicim , quem terrae lulïoñum inlidiis
collocauerant, fuccenduntzcuius impetus praeter eos, quos inopinato hoftes
opprcllerant , paucos ex nollris peremit. Nollri indignillime hanc iniu
riam ferentes , forti animo holiium impetum non modo fullinent:
fed ad vnum omnes dant neci, dignas ab eis violatae ñdei poenas fu
mentes. Interim Temefuarienlis cum inliruéta acie appropinquabat: сит
cognitocoaéto
dimes aduentu Georgius
contra holtemBarbely
procedit:aciem ftatimvtrinque
Magnis inllruit:animis
6r agmine in or-'
vfit `congref

fus : led cum diutius noltrorum impetum ferre non poffent, impedimentis exuti
in fugam vertuntur : quos noflri infecuti, magnam eorum llragem edunt : Gr quam
plurimos viuos ‚в: in his Lippenfem &Ienienlem in feruitutem trahunt:Exqui­ 1 '
bus Georgius Barbély ,quos vult, cum Ienienle & Lippenfe captiuosreleruat:
caeteros omnes in confpeétu militum caedi iubet, In eo praelio Giulen
fis & Canadienlis Praefeëìi caeli feruntur; quin etiam Balla iple Temel~
uarienfis faucius,veftibus а: armis abieétis , mutatisque fubiude ad celeri
газет equis, vix fuga laluti confuluit.- tandemque cum paucis , qui fugae
fuperfuerant, Temefuarum`ell delatus. Secundum hanc viétoriam nollri
optima fpe pleni, eundcm viůoriae curfum continuaturi, dum Lippam
verlus contenderent : Turcae,qui Eperielli erant, metri eorum, quae Fad
fatenlibus euenille audierant , igne (еще inieéïo , caltellum inllaiîian-t , ipfi
que ex eo profugiunt: Solimollienfes etiam eandem veriti fortunam, ca
„ ítellum delerentes, qua cuique vifum fuit, fefe contulere. Quibus in di
tionem acceptis nouoque militumpraefldio firmatis ,nollri tandem Lippam
delati, inconfpeétu arcis сайта ponunt. Obfelli , amiffo Praefeéto , quo
le verterent, quidue potillimum agerent, incerti, ad eos,qui Giulae е
rant, quibus angulliis intercluderenrur5 perfcribunt: Orantes , fihi in tem
pore fuccurrant , Gr oblidione ipfos liberent: id ni faciant , arcem fe ho
lli dedituros. Ii refpondent , caefo ipforum quoque Praefeóto, ¿t pluri
mis fuorum vulneratis , ad arma capienda in praelentia fe non elle idoneos'
itaque rebus fuis iplimet c_onlulerent.- fe enim iplis auxilium ferre nequid
quam poile. Tabellarius, qui litteras ad obfeffos perferebat, interceptus
a nollris, ad Georgiiïm Barbe'ly fuit dedueluszqui cognito, ex litteris ne
E е go
 '218 RERUM TVRCICARVM.Í

gotio pofìero die шит ех militibus ad colloquium in arcem mittit, qui

dededitione eos appellaret Quod cum is .Turcis expofuiii'et, illi primo п:
gant. fe arcem dediruros , Fadfateniium fortunam caufati : id miies.excu­
far,non пот-0111111 , fed ìpiorurn Fadiateniium propria faâum effe culpa :
quod mortem oppetiuerint , violata fide, quam noliris dedilïent , Hunga
ros poíì deditionem Fadiato eilxre conati,fpe viétoriae deluñ,dignas per
_ñdiac Гане luilTent poems: pryinde modo arcem dederent , 1111111 eis tale
metuendum eiie Verum ii nullam fe nofìris Едет habere poffe , afl'eren
tes, obiidionem forti animo laturos refpondent: qui cum arce ехсе11111`ес9
тет vt erat geüa , exponit. 'Noftri Itaque Гре deditionis fruftrati , compa
`ratis iis , quae ad earn rem facerent, ad oppugnandam fequenti die ar
cem accingunt: fed cum prima oppugnatione parum efieciiient , rem in po
fterum dftïerunt. Obieiii , fiue quod nulla ex parteY `auxilia {регате pome
rant, flue quodvviribus diñidebant, veriti, vt fecundas noftrorurn vire:
fuitinere polient, de deditione agunt : qua decreta nuntios ad Georgium
Barbe'iy mittunt , qui indicarent, fe arcemdcdiruros, modo incolumes di
mîfterellfllr. Quare incolumitatem apud eum pacìi,noltrorum ñdei &pote­
[tati fe arcemque permittentes ad [на quisque incolumes abiere. Ita Lip
pa poit 44. quam in Turcorum potefiatem venifiet, annum, {ingulari Dei
beneficio Chriítianis eli; denuo refìituta. Lippenlium audita de detitione ii,
qui` Solimolii , Viiágofuári , Canadi , Nadlaki , Fellaki , Pancotae , Sirißc
Aradi erant , Íimilem fortunam veriti, caûella delerentes ‚ qua cuique vifum
fuit, fele contulere. Dum haec in iis partibus geruntur: Sinanus interea
in Tranialpinenfi Valachia, ponte ex nauibus coniunéiis faéiio, ingenti co
mitatus exercitu, Danubium fuperaueratzßz iam Principis copiis , quas in ea
pfouincia habebat, imminere dicebatur, nullo а11о propofito , quam vt
exercitu Principis ad internecionem cac-fo ,` ac Michaële etiam lprouinciae
Palatino , qui iam ie prouinciarnqve Principi fubiecerat ,Í capto, priiiinum
prouinciaiibus .iugum,quod non ita pridemceruicibus exculïerant, impone~
ret: Cui noftri vt pote numero longe inferiores vix relii'tere poiïe crede
bantur. Palatinus fuarum eii'e partium ducebat ,vt eam haberet exercitus
curam , ne quid detrimenri ab holtibus pateretur. Itaque idoneo caftris
` loco quaeiito , exercitum in loca tutiora reducit,vbi line periculo hoïtïum
РГЗС'
 NARRATIONES HISTORICAE. пр
praeñolaretur aduentum. Locus ell non longea Danubio, vbi denfrllima
‘wirgulta in iufiam excreuerunt proceritatem, vt fyluae praebeant fpeciem:
ibi coencliliimi aquarum riui, permeatu difiitillimi, crebris locis interñu
unt : vnicum атака: iter anguliiliimum viétori tranfitum praebet , vix qua
finguli carri ducarztur. Hunc locum noílri praeterueéti, medico fpacio ab
eo сайта ponunt, cuitodiasq; diligentiliime in anguliiis collocant;ne inopi
_nato ab hof'tium multitudine opprimerentur. Hac neceliario Turcis etat
tranfeundum :qui fuperato , vt dictum eft , Danubio, non ita multo рой
ex altera fyluae parte сайта fua pofuerant,& ira noltrorum callra non lon.
ge a catiris holtium aberant, fefeque inuit-em facile iurueri poterant. Vtra
vque enim сайта in paulo editiore fita erant loco: ita vt fyluae , quae vtra~
que сайта diuidebant, profpeétui minime obliarent: quippe quae in valle
quaiïquadam, qualis in planiliima regione elle potelt , erant íitae. Si
nanus tantam noiirorum patientiam miratus; quod cum tam рапс? еПепс
numero , Íuas tamen , quas putabat elle inuicias, vires non reformidarent,
verum audacier eius fete opponerent conatibusznobilïliinrum quemque fuo
rum legit , &duodecirn barbarorum millium exercitum contra notlros, quo
rum vix erant [ex millia ‚ cailris educit , acieque initruéta ad anguflias fyi
uae contenditl Palatinus etli videbat hotles numero praecellere , fe vero е
xiguo effe iiipatum exercitu: Deo tamen praepotenti ,'fuorumque virtuti
ñtus, fortunae fe committere non ‚ей veritus. Inliruéio ergo quem iecum
habebat exercitu, in ipíis anguíiiis Sinano occurrit-‘militesque cohortatus , vt
memores priitinae Huugarorum virtutis, fe ducem auétoremque lequerenî
tur , magno animo in holiem inuehitur. Quia vero hotles numero , поди
virtute pugnabant , Грез viéìoriae in ancipiti erat: interdum notlri hofies
extra anguttias ad vsque сайт ‚ magna in eos caede inueóli,propellebant,
ii rurfum viribus reiiimptis , noáirorum remorabantur impetum: fatpe etiam
multitudine barbarorum- ingrueute , noliri cedere hoili Cogebantur.
Hunc in modiim n Folis fete ortu `."sque ad vffperum alternante for
tuna , vaqio Marte pugnatum fuit: tandem veroa Scle in occafum vergen-­
{е , melior fortuna noftris aliuliit : {iquidem ex mandato Palatini quaedam
peditum aciris.'quae longius callris abfuerat, peropportune adfuitzquae de»
{аббат iam labore noiiris fubueniens, totis viribus in hoftes irruit : quos
' Е в 2 по.
 zzo'
\
мании T_chrcARvM
nottri eodem l'tatiïu ímpetu in fugam vertunt,fugientiumque tergis inhae
krentes nobililli nas quosque Turcarum , quos allequuntur , trueidant.- qua.
tuor tormenta aenea cum aliquot iignis, in iis viride etiam quoddam vexillum,
quod iplorum Propheiae Mahumetis fuille Turcae 'credebant , ob idque Sa
crum appellabant , inte.cipiunt_ Illud ipli in lignum boni ominis in omnibus
expeditionibus bellicis circumferre fuerant loliti , & чиапдоспщпе' in acie
fuillet , certillii'nam libi vifloriam polliciti, nullam holtium ­vim eius au
lpicio refurmidabant, Tunc iplemet etiam Sinanus in eas fuit redaéius an
дыша; :vt fuga e ponte in paludem delaplus, vix a luis ereptus in сайта
reduceretur. Holiibus hoc p_aéio intra сайга гериШз,пойг1 lplendida de ho
l`te re portata „защищает; praeda ohulii, ouantes le in сайга recepere. Por
ro Sinanus in tanta fortunae mutatione animi impatien's , in omnes partes
verlabat animum .­ atque id lolum agebat , quomodo huius cladis acceptae
ignominiam , quam tibi apud Caelarem conciliatum iri certo perlualum ha
' bebat , a le deriuaret. Itaque coaó'tis omnibus copiis ,_ quas habebat maximas,
totis viribus ad perleeuendum noliros pergit. Hi quod intelligebant, le
numero holiibus iplis multis partibus elle inferiores: tantae autem barbaro
rum multitudini tantulum exercitum temere obiicere minime elle integrum,
arbitrarentur ; in loca retro tutiora ad radices Alpium, vbi ab holiibus tuti
ellent, maximis itineribus contendunt. Palatinus pro luo ollicio , proque ea,
qua in principem erat obleruantia, minime libi committendum putauit, vt
illa Principem celaret: itaque datis ad eum litleris , quibus in angulliis
res lit , declarat ; 61 ni libi mature fuccurrat . periculum elle, ne prae
dae lit holti futums, Prouidendum idcirco etiam atque etiam Principi erat,
vt laborantibus luis in tempore opem ferret : пе inopinato , в: priusquam
anjnaduerti pellet, ab holiium multitudine opprimerentur. Quare omnem
liatim plebem Siculam,quae oéio contineturledibus(lta enim' illi luos di
lirie'tus appellant ) arma lumere imperat , camque in campis Barcenlibus
cailramentari iubet. Cui negotio tres inlignes nobilitate viros Balthalarem
Bogathium , Benediélîum Mincentium , YVolfgangum CorniliumA praeficit;
i qui confeliim mandata expediunt,armatamque plebem in eum quipraelixus
erat, locum cogunt. Iplemet quoque Princeps, quo alacriores eorum
:animos ad ea , quae mandaret,lubeunda redderet, die dozuinico , qui fuit
Vl.
 NAanATIONEs His'rorírcaa 2:1

VI. CalendasSeptembris anni MDXCV. Alba Iulia cum aulicis fuis copîis
impedimentisque omnibus excedens , modico itinere prope Sabefum cath-a
ponit: vbi eius rei fama audita, reliquae etiam prouinciae copiae quam
primum incañra conñuerent. Ibi решето dietria {ìmul anfpicatiliima ас
cipit nuntia : primum de Lippa capta .­ alterum de „отдаю. parte copiarum
Sinani ; tertium de remigratione Tartarornm , Quorum Charnns ( ita 1111 fu- ­
um Imperatoremlolent appellare ) multis barbarorum colleéiis millibus ,
Moldauis atque adeo ipfis Tranfylnarris exitium intentare dicebatur.` Sed
cum ad Neprum ñumen peruenifiet ; YMoici a tergo ditionem eins irma»n
dentes fecerunt , vt ditionis fune tuendae cauIa exercitum domurn re
duceret : illa vero Tartarorum manus , quae iam in Moldauiae ñ.
nes penetrauerat , penitus a militibus Tranfyluanis,qui in ea prouincia etant,
6r Walachis caefa eiietferehatur. Ex quibus haud dubic colligì pofefaf,Tar
tarorum eruptionem ad praefens non elTe formidandamzquippe qui hoc rerum
Наш ‚ inclinanre etiam in h5emem aeíiate, ñnibns fuis non efient egreffuri.
His nuntiis acceptis poitridie Princeps Sabe-i0 mouens, lextis сайт in fines
Barcenfes ad Oppidum Feketehalom peruenit ; Germanica auxilia , quae Ru
dolphus Imperator iubfidio' Tranfyluanis eiTet mifi'u'rus, reliquas item pro
uinciae copias ibidem exfpetfiaturus : quae cum indies vndequaque certa
fìm in сайта confluerrent, multis partibus auéiiorem reddiderant exercitnm:
Germanis, quibus Albertus Reibitz, vir equeíiri inprimis dignitate claius,
praeerat, Franciicum Theke, qui eis de re frumentaria 'proipicereß iti
nerìsque dux effet, ohuiam mittit. Interea partem exercitus cum impe
dimentis in Tranfalpinam praemittit, ipiemet quoque vbi primum Ger
mani appuliíïentmpem fuis laturus.. Noliri, quamuis numero hoiiibus
iplis longe efient inferiores , omnem tamen fpem in virtute Deoque prae
potenti poiitam habentes, non expectatis а Рг111с1ре auxiliis, manus cum
holte conierere vole-bant.- verum illisPrinceps iam antea litteris praece
rat, ne fefe temere fortunae committerent , neue ante fuum aduen'tum
tale quippiam molirentur, vnde exercitus detrimenti aliquîd pari роде-1;
Гас! omnem rei bene gerendae occafionem in illud tempus dilierrent, cum
iam indies maioribus aucii copiis, hofiibus non folum reliliendi , Verum
etiam loco eos pellendi & proiligandi poteliatem client habhuri. Molda
Еез ui
 ш ‘ 'RERVM TVRCICARVM.
uienfi etiam Palatino perfcriplit, vt ссадив in prouincia quibus pollet co
piis, Tranfalpinenfi fe coniungeret:v quippe vbi ipftmet quoque lit futu
rus. Quo accepto mandato, Palatinus Stephanus nomine, qui tunc ei
раньше praeerat, ltatim iter ingreditur; cumque recta ob meturn Tar
(тают prolicilci non pellet, verlus lines Tranfyluaniae contendit, vt
_facto per prouinciam itinere Principia fe coniungeret copiis, cum quibus
‚ de'ncle vna exercitum fuum in Tranfalpinam duceret. Iamque non lon
ge a ñnibus aberat; cum quaedam Polonorum manus ei occurrit, vtieius
remoraretur iter: cum quibus etiam praelio decernit, 6r magna eorum йга
ge edita,atque opulentis onuftus fpoliis iter incoeptum continuat: tandem
que luueratis Alpib. in callra Principis, quae tunc ad arcem Terchuar
erant polita, peruenit. Audita Palatini profeéiione, loannes Zamoifcius,
Poloniae Regis Canfellarius, in Podolia magno militum numero coaéto,
inicio ipfo веде ‚ in Moldauiam irrumpit, prouinciamque ablente Рай—
tino' facile occupat.- cuius adminiltrandae curam Ieremiae cuidam obfcuro
alias homini, fed qui gratin plurimum apud eum valebat , commïfgr.
Princeps„ quod Sinanum pro foribus effe lciebat, fummam hanciniuriam,
q ram libi a Polonis inferri videbat, in praelentiarum ferre liatuit: led con
~ fe'ïto bello Turcico prima quaque occatione vlcilci eam in animo confli
tuit. `Verum ex altera quoque parte plebs Sicula quae ( vt dictum ей)
ad mutum PrÈneipis arma fumpferat ‚ folicitum eius reddebat animum :quip
ре Чаде fe nequáquam prius contra holtem prolieifci velle aliirmaret
quam tibi priltina libertas, quam fuperîofibus anniS ob rebellionem ami
ferat, iterum fuiffet~reltituta. Verum vt Princeps eius votis annueret ,
multae rationes, atque etiam aequitas ipla aduerfari videbantur. Maxima
namque Siculae nationis pars nobilibus , quorum Iunt coloni, ей fuh
ie°ci`z quos colonis Iuis'priuare, ( prael'ertim cum nihil tale vel in
Prinzioam , vel in iplam ран-{ат deliquilfent , ob quod bona fua amit
теге deberent ; imo per complures iam annos fidelem Principi domi mili
tiaeque na uarent operam , fumma erat iniuria. Cogi quidem plebs ad ea,
quae mandarenturh, fubezinda etiam abfque libertatis donatione poterat: fed
in tanta h'vtis proninquitate Princeps bello ciuili incumbere , abfque ma
nifeîto patriae periculo , nec poterat, eque etiam debebat. Vtrum igi
tur
 пака/кисы Es HISTORIC'AE 223
fur libertatem eis fummo cum nobilium iniuria donaret : patriaeque prae
тешь neceliitatis ratione habita confuleret: ang vero ncbîlíbus parcendo ,
актам: imminueret numerum, fere dubita bat. Sed vicit tan
dem dubitationem inqruenfiq neceiiitatis magnitudo: quae extorquere po
tius, quam petere videbatur, vt priltina Siculis refìitueretur 1i
bertas. lngens erat barbarorum holiium multitudo: cuius reipeóiu noßer
exercitus erat Гане perexiguus: fed accedente Siculorum agmine, quorum
erant capita circiter fedecim millia, qui arma fcrre рой'етт!‘9 mimm in mo
/
dum augmentabatur. itaque nonnullis propolitis conditionibus, Prince'pL.-l /

libertatem eis licet inuitus donauit: moxnue in Transfalpinam eos prae

currere гите. Ipfemet quoque paucis рой diebus сайта mouens, Alpi
bus negre ob coenofifiimi itinefis diñiculratem fuperatis , ad villam Ru
kar in ini-is Tranfalpinae ñnibus & Alpium anguitiis сайт ponit: vbidum
tentorium eius extenderetur, nouum fubito fpeéìaculum milit'bus горами.
Aquila namque ingenti magnitudine, praecipiti volatu, ex Alpibus delapla,
prope Principis rentorium confedit: ouam confpicati milites Praetoriani ,
qui forte aderant, accurrentes, cum repente humo fe ~tollere prae magni
tudine non poiTet, captam in Principis praetorium deduxerunt. Quod
cum in vulgus exiiïet, vt funt varia hominum ingenia, alii aliudl ex eo
omen conieétare: pars ipfum Sinanum per aquilam defignari, qui manu:
nofirorum non effet euitaturus: para etiam iiniftre augurium interpretaban
tur: quippe cum aquila Romani Imperii íit Íignum, quia ea in captuffafem
deuenerit perniciem noitri exercitus, qui eiuimo'di vteretur iigno, ргае- `
iigniñcari augurabantur. In eo loco Princeps oc'tiduì moram duxit: par
tim vt Germanica auxilia expetîaret: partim vero vt interea carri , quo
rum maximus erat numérus, Gt propter itineris coenoiiratem diñcilime per
alpes traneportari poterant, in сайта peruenirent. Itaque cum iam "Sz Ger
mani maximis itineribus appuliii'ent', carrique tranfporrati fuiii'ent: me.
tis ex eo loco caiiris, in eum , vbi Palatini erant сайта, locum ventum ей
Hic quoque militibus tempus ad recreandas vires datum ей: quo vegetio
res deinde ad omnes belli labores fubeundos redderentur.
Interim ramen noiìri quotidie pabulatum excurrebant; ¿t cum holies
quoque commeatum gratia longius interdum eacurferent, non lemel acci
dit,.
 224 RERVM TVRCICARVM.
dit, vt in le mutuo incidentes praelium committerent: Afed interdum ho
Не; vix primos noltrorum inlultus luliinuerunt: quin illico in fugam ver
terentur. Quo faétum eli , vt noltri lingulis fere diebus maximis опыт
lpoliis in Сайга reuerterentur, nemine interim noltrorum deliderato> Quae
res tantum animi noltris addidit, quantum iplis holtibus ademit. Ñam de
inde etli interdum magnus holtium ell'et numerus,vix ramen paucis noltrc
ruin vili.; illico le in fugam coniecere : paucillimis tantum fuit animi, vt'
praelio decernerent,qui tamen Gt ipli vt plurimum caeli ad internecionem
fuere.~ Comparatis iis rebus quas tanti belli vlus requirebat , Princeps ex l
eo loco mouens,alteris caltrisin quandam planiciem lpatio vnius milliaris ab op
pido Tergouiltia , vbi Sinani calira` erant , diltantem exercitum duxit: eo a
nimo St apparatu ‚ vti lequenti die (quod Deus bene verteret) praelium
committeret. Politis in ea planitie caltris, cum iam milites & ex equis
delceudillent , llt arma etiam alii depoluill'ent, alii vero aliis rebus effent
intenti: repente tumultus in raltris exoritur. Ii namque _qui praeterita no
а: excubias egerant , eo momento in сайта reuertebantur: qui cum longe
a quibusclam , qui lignandi caula in proximam lyluam concellerant , fuil
lent vili, hoîtium agmen elle rati , anhelo curlu in сайта contenderuntjïius
caullam quaerentibus nonnullis relponderunt le holtium armatum agmenalon
Y,eje conlnexi e , iam iamque pro caltris adfuturum .­ Quorum verbis рег
futili milites ad arma liatim proclamant, omnibus hollem adelle exiltiman
A tibus, Мох ligno dato fit concurlus militum: ¿t tanta etat omnium per
turbatio , vt in ordines cogi neutiquam pollent : pauci liana 'lequ'ebantur :
reliq-.ii nullo certo duce palantes,& lalutis l`uae incerti dilcurrebantmreber
rimi vbique l'clopetorum crepitus exaudiebantur: teltamenta vulgo totis ca
Itris obliqnabantur: iamqu'ë prima acies in armis erat: Germani etiam luos
ordines tenebant, parati ad pugnam, li holtis adfuill'et. Interea nuncia
tur Principi, vanum elle rum orem de hottie praelentia: led neque ledari .
mil ites poterant , neque latisflirma verbis adhibebatur ñdes : ita omnium а
nimos panor ¿t trepidatio occupauerat. Princeps cum videret ita
perturbatos elle militum animos , lilentium cunëtis imperat , & publi
co edicto lancit ne quispiam clamore tun ultum in caltris excitet : qui
Баси; fecerit , crucis poentm elle lubiturum: & ita tandem imperio Prin
ci
 NApRnATtoNEs HisToRIcAE '225
cipis fubito frlentium in caliris fuit. Mons erat praeruptu's qui aequo lere
lpatio ab caltris vtrisque aberat: ex cuius fummo vertice ple-rique credunt
iplummet Sinanum'Principis exercitum , cum in locum califorum veniret,
lpeculatum иже. Sed quomodocunque le res habuerit, certum ей ‚ quod
' poliquam Sinanus de ingenti Principis apparatu bellico certior faétus, ani
maduertillet ,. le imparem fore viribus Tranlyluanicis, nihil antiquius du
xit, quam vtle exercitumque e nolirorum confpeéiu lubduceret: quod ta
men iplum ne quo modo luis purpuratis innoteleeret', impenle curabat.
Mox Ali Balla & Mehmet Bego , qui praecipui inter caeteros erant , ad le
x'ocatis, multis verbis eis perluadet, vti in arcem Tergouiltiam egregio
ab fe opere valloque munitam concedant: le interim , donec Tranlylua­
ni со appellerent , exercitum ex eo loco fubduélurum ,I fugamque per
fpeciem limulaturum. Quod li vero arx per Tranlyluanos oblella foret,
forti laltem animo ferrent oblidionem: le daturum operam, vt holies in i
pfa noétis tempeltate, acie initruéia adoriatur: quibus opprellis , nihil
omnino ройеа potiundae Tranlyluaniae defuturum, His «Sz limilibus eo bar
barorum perduxit animum,vt etli torus in fugam ellet intentus ‚Идет ta
men verbis fecerit. lple valido militum &rerunr Omnium praelidio cum eis
in arce reliëio, de quarta noétis vigilia сайт mouens , quanta potuit fe
liinatione Bucorel'tum verfus contendit,­ Princeps etiam lequenti die orto’
iam Sole lignum tuba dari iubet, aciemque inllruit. In primo cor
nu quatuor millia equitum haliatorum collocat : quibus Michaël pro
uinciae eius Palatinus praeerat : cui adïunxit etiam Stephani Chia
Ку turmas. Horum latera pedites pixidarii & falcati Siculi claudebant ;
тох Germanica phalanx a tergo ’lublequebatunpoit hos aeneae machinae
x-eélabanrur. A dextro deinde primi cornu Шее, duo agmina , quae li-.
gni decem haliatorum equitum millia continebant, lequebantur. In laeuo quo
que latere idem erat agminis ordo & numerus: quibus fmguli du.
ees; viri praeclari & induiirii praeeraut. Polirema deinde duó erant agini
na,`quae in medio praecedeutes lubiequebantur , ¿t hoc duodecimcir
citer equitum haliatorum miilsbus Conliabat: alterum quod iplemet Princeps
_tuebaturs 6! lic in vniuerluni ieptem erant copiarum alae. Quibus omni
bus generalem Praefeóium _Stephanum Bochkaium , lumma dignitate virum
lFf . .6c
 226 RERVM 'rvncrcanvivr
& magnis , 111 Tranfyluania clientelis 6r Opibus pollentem , 111111111
que Principem propinqua cognatione attingentem praeñcit. Hunc in m0
dum intìruéta acie copias promouet , in eumque, vbi hoi'tium сайта fue
rant , locum peruenit. Verum cum animaduerteret, inde hoitem fugilî'eî
iniidias veritus 11103 quemque diligenter ordines Ieruare iubet: in cumque
modum exercitns eàm, quae fequebatur, noétem in armis tranfegit. 91111
vero Sinanus ante paucos dies Tranfyluaniciapparatus inicius ‚ iamque Гс
х›1&огет effe ratus, fuosque commonefecerat, fe quindecim adhuc dierum
moram eo loci faäurum, neque interea сайт moturum: accidit vt pleri
que Turcae pabulandi Gt commeatus agendi gratia longius excurrerent. QUI
deinde Omnium , quae_círca Sinanum etant , ignari a pabulatione reuerli ,
‘fuorum adhuc ibi calira efi'e arbitrabantur : cumque ipfa noéìis tempeiiate
in locum caiirorum ‚ vnde iam rlîurcae fugerant, peruenirent: in confer
tiiiimos потопил ordines incidentes , vt plurimum trucidarentur :_ quamuis
etiam nonnulli noéiis beneficio euaderent. Hunc in modum cum exerci
tus toiam eam noéiem tranfeáiliet: non tamcn Orto etiam Sole arma vt
milites deponerent permiffum fuit:verum vsque in meridiem eadem ratione
in armis ftetcrunt. Interim etiam exploratores quos Princeps fpeculandi
hofiium agminis gratia praemiferat , adfuere: qui indicarunt hol'tes multum
iam viae proceiiife, neque quicquam aliud , quam fugam , agere. Quo
cognito Princeps, fugientem ne Sinanum infequeretur, vel arci Oppugnan
dae , in qua valitlum erat hoiiium praelidium , infifteret , pene` dubitans,
dandum Sinano _fugae fpatium duxit. Nam holiem a tergo relinquere ni
mis pericuiofum fore arbitrabatur: fiquidem intercludi exercitus commeatu
poterat ab iis,qui in arce Tergouiiiia erant,f1 hoiiem fuiffet fecutus. Quod
ne committeret, etiam a*que etiam praecauendum erat. Itaque in Гире
riorem oppidi Tergouii'liae partem copiis duétis сайта fecit: iimulque 2f'
cem eiusdem oppidi, quam Sinanusl intra tam paucos dies., per quos il

Iic {iatiua habuerat, validiliimo Opere valloque munierat , obiidet: tormen

fiaqueadmotis cum arx vsqne in fequentem diem nequicquam quateretur,
praeualente munitionis opere , milites ad oppugnationem ex tribus parti
bus vrget. HincI Siculi ligna & piceam materiam fuccendendis luigneis
munitionibus idoneam lupportantes,ignem tec'tis iniiciebant: inde fcalae mu
ris
 NARRATIONES HISTORICAE 727
ris applicabantur: plerique etiam abfque fcalarum auxilio munitiones Гире
rare nitebantur: ex tertia parte ttóla arcis machinis aeneis impetebantur ,
quae tantam patiebantur ruinam , vt in obfell'orum capita concide
rent. Cum vndique periculum obfellis impenderet; incerti extin
`guendo ne igni , 'quem iam teétaconceperant, an propullando holti incum
berent: an vero periculum ruinarum eualuri, fefe in latebris abdendo, Ia- .
luti conlulerent (vndique enim imminens & praelentiliimum periculum 0
culis intuebantur ) tandem complures manufacta per portulam ,quandamquae
nollris erat iircognita,eruperunt. Sed ea res noftros latere non potuit:
quippe iam ~antea conltiterat , obfeffos eruptionem meditari.- quam ob cau
fam quaedam equitum deleétorum manus in cultodiis difpolita fuerat. Ii
animaduerfa holiium eruptione , cum equis veherentu-r,facile fugientem ho
йет funt perfecuti.- quem illico fundunt fugantque pancillimiduntaxat no
(Slis euafere beneficio. Ali Balla Gr Mehmet Begus , arcis Praefeéli, liue
honellam mortem turpi fugae praefereutes, fiue aliud quidpiarn cogitantes ,
arce excedere noluerunt: Verum cum iam nollri expugnatis munitionibus
omnia caedibus milcerent , locaque arcis abdita lcrtitarenttrr & peruefliga
rent ( quam ad rem aptillime funt edoéli Siculi) in loco quodam fecreto~
fuere inuenti, 6: ad Principem deducti. Cuius rei fama ad Sinanum,quî
tune Bucurefti erat, perlata , tantum animo Barbari iniecit terrorem , vt
eam ftatim ad fugiendum occalionem arripiendam putauerit, Colleëìis er
govalis oppidum Bucurelium inliammat: ток magna parte impedimen
torum рой fe relitfla, defperatione actus, ceu iam hoftis adell'et, turpillime
fugere coepit ,Girgioumque quanta potuit feltinatione contendit. Bucurelli
templum quoddam erat , quod Alexander ante Michaëlem tertius eius pro
uincìae Palatinus maximis fumptibus exftruxerat.- illud Sinanus ante muni
tillimo opere valloque munierat;vt ñrmitatem Tergouiltae facile munitiones
‘ excederent. Sed in tantum eius animum occupauerat pauw-,vt nec in lo
co quantum munitillimo hoftem auderet expectare. Verum dato cuidam
ex luis negotio, puluerem bombardicui-n fundamenris templi fullodi, ¿Srita
ne'gotium curari iubet, vt pofteaquam exercitum inde abduxiffet , & no~
Itri , vt ipfe fperabat , in eum locum peruenientes , munitiones occupai
Тет; tum demum puliiere Iuccenfo , templi mole дыша, ruinis eius in
Р f z te~
 „с; f . RERVM TVRCICARVM.
`terimerentur: & lic quod palam conŕicere non poiTet, taiilirategemate per
infidias eiïeétu-.i tedderet. Quae quidem Грез feiellit eius animum. Nam,
vt dicetur , Princeps diuerio itinere Bucurelto ad laeuam reliéto , copias
duxerat: vnde cum puluis in fundamentis fuccenfus eiiet , nullo penitus
damno dato moiem disiecerat. Circa hoc tempus Principi nuntium allatum
fuit ex inferioribus Hungariae partibus а Georgio Barbély , qui рой ca
ptam arcem Lippenme , anteaé'tosque labores ipacio re'creandi militibus
dato,copias ad Leneum promouerat, arcemquevaréta Obiidione cingens
paucosde рой
cura Sinanodies perquivim
erat: expugnaueratl
nondum Danubium Caeterum principi imminens
traiecifl'e ferebatur, i Capta
itaque eo , quo diétum ett , modo Tergouifta , copias lpromouet , eo con

filio , vti vbicunque Sinanum alTecutus fuíllet, belli fortunam'cum eo pe

riclitaretur. Quoniam autem qua Siuanus iter fecerat2 agros populauerat ,
vicos omnes Gt villas exufierat, 6r omnia in eam redegerat vaititatem : vt
exercitus duci per eam partem neutiquam poiiet.' alio quam quo is iuerat iti
nere, Bucureito ad laeuam relicto ‚ quo nondum peruaferat vis Turcica ,
Princeps duétitabat exercitum._ Cum iam duorum milliarium ipacio Gyr
gioio abciiet: adfertur Sinanum cum priori copiarum parte Danubium tra
ieciíTe: reiidere etiam cis Danubium iuftum Barbarorum numerum, qui Hu
men nondum fuperafiet. Ad quam rem cognoiceudam Princeps nonnullam
deleóturum manum praemilit: quibus in mandatis dedit , vti occaûone ob
lata ti integrum tit , boites praelio laceiiitos tranlitu prohibere conarentur.
Qui Girgoium delati , quamy plurimos Turcas in faltibus oberrantes, multos
que armatorum 6: pecorum greges agentes oiTendunt : quos coufeitim prae
lio adorti fundunt fugantque : & omnes ‚ quos afiequntur, trucidant; pau
Сов captos ad Principem deduxere : ех quibus de hotte cognolce
ret ,reliquos Girgoium vsque propellunt: vbi magra adhuc hofiium multitu
do ipio traniitu pontis , cuius citerior pars iplis Girgoii radicibus añeëteba
tur, haerebat. Girgoium arx eff egregie loci natura, Starte munita :quip
ре Danubius paulo fupra arcem fpacio aquas diuidit: quarum pars non
nulla , quae iufti fiuminis fpeciem refert, terrarn duorum circiter iugerunl
magnitudine ambiens , rurl'umque in fuum alueum reñuens.7 iniulam confti
tuit : quo loco vndœ in fecoëunt : illic arx aquis vndique citcumdata emer
er
 NAuuATrouns Hts'1"oRICAE. Mé,
git , nec niñ Ponte adiripotel't. Quo fuperato, decem circiter pall'uum
terrae l'patio interieëto , alter pons in iplo Danubio exltruétus maior prio.
ri iplius arcis , vt dictum eli, radicibus anneétitur, Ad quem barbari liu
dio tranleundi certatim aecurrebantf cumque alter alterins praeuerterc cona
tur tranlitum , magnas in iplo ponte
entes lele linuicem confoderent.
turbas dabantf ita vt ad arma deueni
Multi liue natandi peritia lieti, liueietiam

defperatione falutis aélti praecipites de ponte in prolluentem delapli , eius

gurgitibus ablorpti interiere. Magno autem barbaris lublidîo carri fuerunt: `
quorum maximo numero lele vndique circumfeplerant, vt equeliris exerci
tus ad eos penetrare non pollet. Interim princeps cum exercitu загса: :
cumque cognouill'et , equelirem exercitum nullum holii ïnferre folle incom
modum : illico pedellres copias praemilit: quae perturbato confeliim саг—
forum ordine , minori pontejuperato,ingenti caede holtes tumultuantes pro
lirauere. Quo tempore peditum prœcipue (pixidarios vocant) virtus рте
cœteris enituit: qui cum lclopetis eminus holies peterent,ltantum prefece
runt, vt occilorum cadaueribus plenus ipleDanubins t aquas languine permixtas,
& pene rubentes volueret, hatrliuque inidoneus redderetur: Tanta liquidem erat
cadauerum multitudo : vt liqui aquam haurire vellent, eam aut iumentorum,
aut virorum
aliorumq; cadaueribus
id genus inliliendo
iumentorum haurirent: virorum,
cadauera,veluti in aceruisequorum, camelorum,
erant;lmulta in conti

_nenti lparlim iacebant occilorum corpora: plura autem vndae & flu élus agitszant:
crebris inlocis morientium gemitus exaudiebantur: inlandae deniqi'e cae
dis facies repraelentabatur. Intuentes hoc ex’ vlteriore fluminis ripa Tur
cae, tormentis потов eminus petere non`deliftebant: verum nihil detri
menti noltris inferre poterant, omnibus pene globulorum iétibus in irri
tum abeuntibus. Noliri etiam ex citeriore Danubii parte machinis holies
impediebant.- led diuerlo elletftu: nam hi qui machinis erant praepoliti ,
optime ad eam rem arlminilirandam edocii , magna interdum holtibus in
ferebant incommoda.- in confertillimos enim holies machinarum aciem dì
rigentes _globorum iéiibus quamplurimos prollerncbant. Quod barbari
tractandarum machinarum .rudes praeltare­ non item poter-ant : quamobrem
nollri tuto & ablque periculo rem adminil'trabant. Multi ex barbaris na
ues, quas quinque habebant, traiiciendi liuminis caula conlcenderaut, ex
F 'f 3 qui
 .ga RERVM TchrcARUM.
' quibus tres incolumes» eualere: duae reliquae tormentis concuil'ae, nollro
ru'n praeiiae cellerunt. Pofteaquam noltri tranlitu pontis barbaros, qui cis
Danubium fuerant, prohibuillent, & ingenti caede eos proltrauillent:> pe- Y
dites nonnulli ex iis,qui lub Moldauiae Palatino llipendia merebant, duobus
librnis l'ecum abreptis , in pontem eualerunt. Quod cum au'gnaduerterent
Barbari, qui trans Danubium erant.` tantus lubito metus eorum perualit
animos: vt licet nihil omnino de eo cogitarent, tranlituros opinarentur.
(знаке conleltim fecuribus lumptis pontem relcindere coeperunt: vti hoc
pis/:to relcillo ponte, tranlitu intercluderentur. Maximo гипс damno Prin
cipis exercitus alllci' potuillet: nili ii qui in ,-irce erant, puluere tormen
tagio deliituti fuillent. Sinanus enim antea omnem fere puluerem tormen­
tarium transferri curauerat: magnam quidem pulueris vim cis DanubiumV
in carris reliquerat: quo obl'elli vti potuillent: fed is propter inopinatum
nolirorum aduentum in arcem importar?v non potuit: neque ройеа cuiquam
vlui fuit: propterea quod cum nox iam immineret, per quoltlam, quiin
ter carros oberrabant, liue ex ignorantia, liue alia quapiam ratione luc
cenlus , nullo penitus damno illato, in fumos abiit. Re hoc paâo vlque
in velperum gelle.. qi'amuis nox etiam immineret, non tamen equelires
copiae ab armis dilcellerunt: veritae nimirum, rne4 forte Barbari ipla no
élis tempeliate nauibus conlcenlis-ñumen traiicientes, inlidias ltruerent. Cu
llodiis ergo vndique diligentillime dilpolitis, exercitus totam eam, quae
lequebatur, noélern inlomnem in armis traduxit. Sequenti die Princeps
cum animaduerteret, non elle magnopere holtium inlidias reformidandas :
paullulum ex eo loco, vbi exercitus noétemtrausegerat, procedens, сайга
"Твой: mox. admotis iisdem tormentis, quibus Ali Balla Tergouiiiiae con
tra noltros vlus fuerat . arcis moenia quallari iullit. Quae res cum vlque
in lequentem diem impigre fuillet adminilirata, mgenlque in moenibus
faélus ellet hiatus: vt iam expugnari arx tuto pollet:> imperatum a Prin
cipe fuit, vt ab lingulis tentoriis bini homines armati ad oppugnandam
A.arcem procederent. vBloque expedito oppugnari arx coepta ей .- led noltris
eo facilior oppugnatio fuit: quod obfelll puluere tormentario, vt diximus,
deliituti, lciopetis, 8: tormentis maioribus vti in noltrorum perniciem non
poterant : quorum loco lapidibus eos infeltabant, Sed ea oppugnatio bre.
— ' uiS
 NARRATIONES HlsTOarcAE «sgr
L
uis fuit; neque diu obfeiii reliiterunt: propterea quod ingruente noiiro- l
rum multitudine , praeter eos, qui hiatum fuperare contendebant, alii ex
aliis arcis partibus muros conicendebant: vix vllo ipiis reñliente. Obfef
fl enim plerique defoeratione шпаг. in abditis locis delitefcebant: pau
ci propugnacula tuebantur. Quo fadium ей ‚ vt qua parte moenia con
Cuf'fa erant, inde etiam depullis barbaris, qui earn partem tuebantur, arx
defenioribus defiituta, omnibus qui in ea etant trucidatis, capta fuerit.
Ita Girgioum tanti arx momenti , vt quae centum circiter ab hinc an
nis Turcico paruit imperio , intra tam breue temporis fpatium viribus
Tranlïyluanicis oppugnata, inipec'tante ipfo Sinano vniuerl'oque eius ex
ercitu, in Principis poteliatem venit. Verumtamen in ea Princeps nullum
plane militum praelidium certis de caulis relinquendum putauit. praefertim autem
quod Barbarorum iniuriisadmodum eiTe expolitam, necline manifefto periculo
in tam remoto abTransyluania loco praeñdium ali pofie întelligebat. Igne itaq;te­
¿iis inieůo, inñammari arcem , pontem etiam refcindi , 8: nauium , exquibus pons
conilabat .‚ tabulata exuri iufiit. Quibus non fine fingulari Dei praepo»
tentis auxilio prouidentiaque feliciter expeditis; Gt Sinano, qui antea tori of.
bi Chriiiiano terrori fuerat; trans Danubium pulfo, folutis caliris Princeps
exercitum reduxit: & copias ad Gergiciam quue oppidum Vi'alachiae
Alpibus vicinum, comitatus eli. Ibi rebus prouinciae cum Palatino com
poiitis, Stephanum Bockaium Generalem copiarum Praefeéium, cum ex
ercitu reliquit.- ipfe paucis comitantibus praecel'lit: ac tandem fuperatis
Alpibus BraiTouiam venit,Bockaium cum excrcitu ibi expeéiaturus. УМ
is quoque cum exercitu adfuit , duorum circiter millium Siculorum exer
cïtum Stephano Moldauiae Palatinovadiunxit: qui eum in prouinciam co
mitarentur, Sz prifiinae dignitati reiiituerent: reliquum domum in hyber
na dimilitzlpfe quoque paucosdies Brali'ouiae moratus, ingenti cum
totius Traniyluaniae a pplaulu & laetitia ‚ re feliciiiime geiia , tantifq; re
bus confeéìis, Albam luliam reuerfus eli.

' #wa
BRE
 {1- *è* а.
@È Ферт“? ¿$9 Н
Ф “НМ! ~
:gj все
EL?! âgé@ Ё Ё заезжает? Её; Ф «у EHU!

BREVIS RERVMA MICHAELE

MOLDAWIAE TRANSALPINAE SIVE WA.
LACHIAE PALATINO GESTARVM DESCRIPTIO ‚.
А v с т о в Е ‘ ’ ‘
BALDASSARE WALTHERO.

ggïä l „ ‚ ‘ -

ьвхмшв‘в Walachïae Palatinus gente Moldauus, maîorum infl

’ 2E шве gnîbus celebrîs, minus erga fubdîtos beneuole afïeöcus, fed quali
°' conque natalìurn clarîtate , fallaci blandïentîs fortuna@ vultu admo
дат elatus, barbarìcoque dominatus fañu quafì ebríus, multa intolerabilia, imo
ad X. Powar in auro aelìîmata conŕlauerat debita. f*

In iplam praeterea prouincìam, plus fatis iam ante afflíétam , tantum

Turcarum затеи ‚ vt еат penîtus occupatam ñbî vfurpare, nouîs expi
latìonibus & crudelifate plufquam tyrannica, iplìfque Turcïs alias minus
vlltata, maxîmîs denique iniuriís opprefl'os omnino incolas allìcere, nec non
in dofnos irruere tantum bonîfque'fpolîare , fed & decimum quem
que puerum, ílcut in quibusdam locis brutorum_ declmas, nouo prom.;
exemplo,nefarîae extorquere, vxores infuper & ñlias, ad explendam plus
quanŕcanînam libidinem in maritorum atque parentum confpeé'tu {тридев
ter comprimere, 6: id genusl pellìma qua-:que ŕllgîtía audaéïer perpetrare,
impuneque continuare attentarent, introduxerat: anue ratione omnem

_ I* Рощаг quantum Fonderia vnus baiulat щит [тёщи ИЫшЫт difitur.

I 'pri
 NARRATIONES .HISTO'RICAE 233
priftinae libertatis recuperandae ipem fubditis violenter ademerat: Niíi
Ito ea, quae ей humanorum caiuum conditie , vt perfonis & Rebui
publicis nonnullis circa extrema occupatis,interdum minus prou'rium , mini
me`que exptéiafum, diuinitus obz'iciatur adminiculum & auxilium, quo
citta Треп] tum cmniurn admiratione ad clariora fui ñoris euehantur faiti»
gia, quam ex qualibus deturbabantur, eodem hoc plus quam exulceratif
íimi feculi :rerun-nolo tempore, ad vltima redaéiis “'alachisJingularimi'
ferentis Dei añulgente gratia, itidem vfu venirer. Clarebat Craiowae
vel Crailowaetquea Ciuitas Walachiaeverfus Hungarici & Turcici folihodier
nos limites Ша, Balmi , fiue praecipui officialis, magnae Walachiae parti
praefeůi , reditibus omnibus pro añua peritione fruentis, & itabiiitae iam
olim dignitatis ratic-ne ‚ nunc temporis ad finium illorum defenlionem du
ccntos Coiacos Walachosque praeûciiarios­ plures alc-ntis fedes eítzOlim ve
vero regnorum Hungaricae coronae fubieétorum adminiitratoreshocipio no
mine: a bando ,i quod a banderio dcducitur, & idrm quod Flammularis

ей ‚ vocitabantur. ) gencroius Bahn Michaël, Petri Palatini Chriiiiani,prae

{ай Alexandri, antecelioris ñlius , vt paterna eminentia, &natalium prae
rogatiua,
ita lfingularicum decenti cor;
egregartrm oris forma
virtutum , iuftaque
, erga {шиш omnibus
Deum nimirum pietate , notifiimus:
conilantia,

largitate ‚ (it plurium id genus aliarum Rudio commendatifiimus: Propterfub

limes praetcrea animi vere geneßoii , & ad ardua perpetranda ab ipfa na
tura difpoiiti dotes , fuauem item prudentemqne fme praemeditatione,quo­
ties opus erat, ore efiiuentem fermonem , bonis quibusque cariiiimus. Cu
ius fama cum natalium , tum propriarum' virtutum praeůantia ie exferens cum
aliquoties AlexandriPalaiini aures periireperet,tanquam paratoaut nato po­
tîus aemulo, infidias ftruens, clam capi adducique eum praecipit. Quod
bono fauente angelo refciicens Bahn Michaël, falutique fuite neceiïario &
prudenter confuiens inHungariam fe recepit, nec diu ibidem commoratus
_Anno M. D. XCI. diuina prouidentia Confiantinopolim , omnibus pa.
triae viciniaeque Chriiìianis clam congratulantibus,Palatinatus obtinendicau
fa proñcifcitur.

Eodem temp ore feniores & praecipui Walachiae viri ad Regis liue
G 8 ' Sui
 ` \
l

224 RERVM TVRCICARVM

Sultani Turcici genna deuoluti , de tot tantisque mileriis, ab. Alexandro,
eiul'demque aulicis praeliîliis 8: mercatoribus Turcicis illatis , nec dum li
nem habituris vehementiliiine conqueruntur, ordine turpiliima 8: deteltan
da plurima largis erumpentibus laciyrnis proponunt,generol`um deinde Bahn
Michaelem , modo praefato commendantes,verumque haeredem añirmantes,
aut patriae luae tanquam legitimum Dorninum praelici, aut alium habitandi
locum, nili patita impetrent, allignari libi lupplices rogant. Ad quod in
llitutum certius obtinendu'n avunculus vel matris frater gente Graecus ‚ qui
8: iple antea diéto Bahni oliicio funůus erat, &commemorabili qua in
Porta vel aula vigebat propter turgidiores loculos gratia , lumtibus honorari
isque haud vulgaribus proderat. Ita fauente Deo, Ion id ell Chriltianus Mi
chaël ab iplo Amurate II[,Walachiae liuc Moldauiae Tranlalpinae Palati
nus magniñcis inauguratur ceremoniis: 8: орргеПа penitusque proltrata, imo
`vix aegerrime lpirans Prouinciae quondam liorentiliimae Refpublica relpira­
‚ те , , ac paulatim non line grandibus violentilque auxiliis , licut extremi re.
quirunt calus , ad prillinae libertatis 8: incrementi vigorem alpirare annititur»
Sub cuius gubernationis felicem aulpicationem Alexander antecellor,deim'
pie imprudenterq'ue adminil'trato amplillimo Palatinatu certoque vitae peri
culo, line tette optime libi conlcius , dominatu negleéto , turpiter aufugit
Temporis deinde lucceliu Conltantinopolim cum vxore migrans, variaque
attentans propter nouas quasdam _obtinendi Moldauiae Palatinatus machina
tiones ab eiusdem Dn. Ieremiae procuratore liue agente acculatus ‚ iull'u
Regio in domo lua liue hol'pitio arreptus, ibidemque in lplehdidiliimove
liitu laqueo elila gula ipla Palmarum Dominica Anni rç97. milere periit.
Тurcici vero creditores certis initis cum l'urrogato Domino de numeranda
incredibilis aeris contraëti fumma, paétis de vitaeque tranquilitate , licuth
aliae faeces Turcicae allecurati , immoto pede lixi habitare pergunt.

Accidit paulo poll Vt Reverendil'limus Cornelius de Nona , Canonicus

Vdrienlis ‚8: Romae ad D. Hieronymum de Ripeta Archiriiaconus a Cle
mente VIII. Pontilice Maximo tanquam aulicus ad magnum Mufcouiae
Principem millus, Tranlyluániae Ducem Sigilmundum , & Moldauiae Ра—
latinum Aaronem in reditu acccederet, de Reipublicae Chriltianae proce
' rum
 NARRATIONES HISTORICAL; sa;
'rum vnanimi contra coñrunem holtem confenlu bellum lufcipìendurn refer»
ret , eosdemque ratione Lhriliianae profellionis ex illis Тугие flue Nellri,
& Danubii llurninum partibus lua adiungere auxilia grauillimis adduéìis ratio
nibus , & quoi praeter alias gentes vicinum'Poloniae regnum idem medi
tetur , рощице conaretur: Ad ipfum vero Walachiae Palatinum Michaë
lem propter certas quasdam caulas non perueniret .­ quem tamen praefatus
Tranlyluaniae Dux iisdem ferme rationibus libi deuineire, quibus iple e
tat permotus , annititur. Vniuerla enim dubia quae ad iuliam tardius айва—
tiendi haelitationem facere videbanturzvariis modis grauillime diluuntwmuge
fcens in dies Turcarum petulantia, Grin aerumnofam Walachorum gentem ex
cogitata grauamina ,recenlentur:Singulis pene menlibus, liue Tartarorum liue
­Turcarum irruptiones auttranlitus metuendi commemorantur , aut eorumdem li
cet fauentium captandae quietis caulla pro libitu tam hiberna, quam aeltiua ca
lira necellario lullerenda, magno comineatu alenda, multis honorariis cumulanda
lubiungitur, VValachiam ne priora quidem loluere poile debita,nec illatorumim
manium damnorum lentire leuamen , nedum lublequeriribus lullicere, in menteur
reuocatur; Nullum antecellorum a multis retro annis tranquillo durabiliue
vlum dominatu ,fed vel inuidorurn calumniis vel aemulorum muneribus а
pcd Sultanum , fulpecftum redditum, fuille eieélium, vel violenter vita pri
uatum oltenditur: Prudentis elle absque grauillimis de nouo emergentibus
rationibus yvix meliorem antecellorum fortunam liabilibus radiis libi allulluram
grauiter denique monetur- Vt licet* Palatinus , de cuius limul Gt fubdito
:um honore ,fama ,bonis, iplaq ue vita cardo periculolillimus vertebatur, non
ilarim in primis motibus omninoin hanc lententiam iret: cum luae tamen
gemis lenioribusêtamicis de his delliberaturum le, lerio polliceretur. Ete
lnim lullicientem militum numerum, necellariam ltipendiorum fubminiliratio
nem , Gr in omnibus paratas lemper luppetias ab Augullo Imperatore noltro,
Rudolpho II. nec non Sigifmundo Tranlyluaniae Duce allore , Aaronem
vero liabilem ad quemlibet euentum focietatem praeliiturum , 8: quibus ea
modis certa rataque _lint futura , demonlirari videbantur.
Hac ratione eos coniunéiis animis , viribus, 8: bellandi liudiis, circa
Тугае, liue Neliri, & Danubii aut litri ilumina, cum plusquam viginti
militum millibus , tum Tartarorum irrurnpentium latroniciis, tum immanibus
G g2 ' Тих.
 ufs n'anvar'rvncrcanyar.
'ì'urcicarum copiarum impreflionibus reliltere facile poii'e , vt ex alia Hun
gariae parte Imperator Chriliianorum fua bella minus impeditus continua
re fortius ,St conficere facilius,orbi denique pacem multo delideratiiiimam cor'.
ciliarecitius valeat. Talia dum furfum deorfumque veriantur clam coniilia, Tur
cas ramen haudquaquam latentia , Anno 1593. Sinan Batl'a proximiore ce
leberrimo militiae quidem Duce, fed in fauliius nolirorum aufpicium minus
felice , cum maximo exercitu recta via procedente , nec non Precopenfis
Hordae Principe pluribus in Taurica ',Cherfonefo 6: vicinia fcolleéiis Tar-`
ta-rorum millibus per Walachiam ¿t deinde circa Poloniae fines in Hunga
riam Chritiianos oppugnatum progrediente , Iaurinum fiue Raab Turcicae
tyrannidi non fine fraude fubiicitur. Quo luůuofiiiimo cafu Palatinus ma
gis perculfus fecundum vulgatum illud : ‘ion minor ей virtus,quam quae
'rere ‚ patta tueri , de liabilienda (идише ‚ autoritate. & dominatu necef
fario conclufutns , pro generofr animi motu, & commemorabili in patriam
amore,tot tantiaque perpetuo implicati fuae tutelae commiiïos fubditos aeru
mnis haudquaquam magnificum lioneliumue ratus, cum conuocatis fenioribus,
& praecipuis terrae incolis de idoneo tantorum ¿t grauiorum iam iamque
irruentium malorum variis propoíitis rationibus , remedio confultauit: Vbi
tum communi Omnium fuffragio , cum Principibus Chrifiianis confederatio
nem potius ineundam,quam intolerabile tyrannidis fuiiinendum diutius iu
gum , conclufum ед. Affumtis itaque duorum millium Hungarorum prae
íidiis , clam ad fines hanc Ob cauti'am iam ante difpolitis , Heros ifte ,
implorata Chrilii Seruatoris gratia: Genizar-os, quorum duo plus minus millia ,
nullo ad Palatinumhabito refpeéiu , fedes ibidem audaué'ter fixerant , cum
caeteris Turcis improbitate confueta gaudentibus , ac more [ibi proprio de
ditis femper proditione Hehraeis Omnibus , praefato anno 1593. Idibus
Nouembris , ad vnum omnes trucidat.

Nec multum interponens morae caeteros ciuitatibus ac arcibus qualibus

cunque munitos vifitare coërcereque proponens , XV. eiusdem Meniis
Dziurdzouuam ad Danubii ripam frtam , Turcicoqueinfolefcentem imperio
inuadit, igni mandat, Gr plurimis morte multatis arce munitifiina interim
reliëta , amplis onulìus fpoliis ad Palatinatus federn Bukereiien regreditur':
Ne
 NARRATIONES HISTOR'ICAE 237
Neque diuturnae deditus quieti,praefunrptnm рой talem euentum ”БЫ ра
rari helium experitur. Etenim laurino, vt diximus, proclitorie` варю ,
Emir vnus exampla ÀMah-¿meds Pfeudoprophetae profapia oriundus, 6:
tum temporis Cadilefsker (quorum tres iolnmmo'do Graeciae nimirum ¿t
Myliir vel Cairi in Ãïgypm, quali apud nos Archiepiîcopi Гипс ‚ omni
bus etiam ipfius Vezirazem fummam pote'ßatem commiii'am exercentis digni
tatibus praelati , primi Regis conliliarii , fummi iuris vniuerfi interpretes,
ac in beliis fupremi indices , a Mophti , quali primo illorum Patriarcha ‚
fecundì) Bukerefìen diéto menie cum duobus feleé'tifiimorum militum mil
libus , quinouaginta Regis cubiculariis; Zaufchis praeterea , & Spahis f-iue
nobilibus pluribus: omne genus violentiae ,rapinarum ac luxuriae audaéier
perpetrantium , reñciendarum viriurn , vel Palatini potins capiendi gratia
» petit, commodas in vrbe donros occupat , a Paiatino in paiatio ргоре по
vum fub vrbe monafterium , fine arce muris'que ad Dembowicen Huvium
extruéto commorante, decemHungaricoŕ,ñorenor.rnillia honorarii loco Cum
neceiiario commeatu 6: vidualibus im епоГе ñagitat: ас paulo poliJolum
eum eli'e certo cognofcens _, mille Ripatus-eomitibus pedefler eundem anali
falutatum exit: Sub cuius fufpeâi admodum hoipitis aduentum , ille in
Hungarorum fuor-um {iipendinriorum сайта поп ртоси] inde in спите fixa
difcedit. Callide itaque arripiendi îpíius Гре Ггийгагпз Emir, ínqniiitum
mittit nonnullos ,A in quem ñnem tot pacis tempore Тотем Hungaros? Etca
piendi Petri, Alexandri filii Moldavia@ Palatini cavia afcitos, eedfmcue
iam dum capto & Coniiantinopoli ab vncis publice inl'penio ., donec fìiperdía
illis perfoluenda acquirantur, villarum corrmeatu neceiTario fuiienfarigefr on
li loco accipit: absque mora eos., tanquam plane inutiles fubditis'que mole
ñiliimos dimitti praecipit , ac vnam ат] tonnam ad exoluenda üipendia die
proxime iequenti mutuoafe accipi iul'et. Promiliione haclubrica cum gra
tiarum aé'tione lufccpfa , continuo Hungaroè omnes paratos in caltris,\'t
aufugientes forte Turcas intercipient, expediare , haudquaquam prius erum
pere mandat : cum aulicis & aliis militibus in valle clam congregatis , ne
fomnianti'nus quidem talla Turcis aduentat,diuerl`oria cingit, 6r nefariis ex
poíitam praedis vrbem , imbellis fexus ereptam violenter pudicitinmmim
que iubditis illatam iuíie vlturus, in quinque iocis fuccenlo igni hoíies vr
` gef,
 238 RERVM TVRCICARVM
get, fortiterque inltando Gt pugnando enecare nititur. llli viriliter Не de
fendzre, vi perrumpere hoftilem cuneumöt euadere nequicquam tentare, Ham
marum etiam vi expulfi , reieétis ardentibus veítibus nudo corpore prae
liari, ad Domini fui palatium denique omnes confugere, 6r vltïma cum
ipfo fufi'erenda proponere: Quos conatus facili negotio Palatinus, duobus
exploits tormentis parietes illos reddens peruios infringit. Ideoque Emir
defpondens iam animum ,cittam magnam, aum, gemmis,aliisque rebus pre
ciolis repletam per feneíizram praecipitat, ac iram Palatini fedare attentans,
vitae iuae parci fupplex orat , feque cum fuperitite comitatu larga folutione
vitam redemturum tremebundus promittit. Palatinus tot tibi fuisque infii
étarum iniuriarum fubeunte memoria, obtruiis fpoliis pollicitisque 'hand
quaquammitigatus hottes cum iitiufmodi bonis tibi iam fubiaceutes , ad
vnum omnes perimit , vnde incredibiles Theiauros, quamquam igni mul
tiperierint, milites a1Tequuntur.- Inter alios, Palatinus Cofacos, Bulgas
duas connexas, quas Taiitri tiue turban illi vocant , aureis nummis ple
n-«s perticaeque appenias portantes conipicans proportioniar ac aequitatis
t admonet, parteque tibi referuata, diëtis duobus caeterisque militibus re
liqua diitribuit, Сч Deo pro conceiTa viétoria gratiis aétis, cum fuis paulu
1u n qiuieicit. Refeé'tis viribus Kirai Albertum (fic eum Vngari appellant)
cun exercitu. X. Decemb. ad Phlocz ciuitatem apertam inter Vroi'czuk &
Nicopolim pari lpac'o, vnius nimirum diei itinere ditiantem, ex qua Tur
cae plurimi, per congelatum glacie Danubium transeuntes, fubditos mul
tum afñixerant, mittit: Qui direpta­ deietaque en, praeter nonnullos fuga
ftïri confulentes, incolas omnes Phlegetontis Ragno deitinabat, 'Allam ci
uïtatem muratam Heriouuam vnius diei itinere Brahillouna dimtam , millo
pri-.no Ianfiar. Anni 94. exercitu per congelatuin tendens Danubium ado
ritur: Vbi in ipla ñaminis gl'icie acri oborta pugna, fufis pluribus caete
risqzie щам opulentam ciuitatem direptam , aree tamen fortiter a praeti
diis Turcicis defenl'a, combulierunt , fpoliisque ad lalteram tutiorem Ни
minis tipam deportatis, ůi: frigore laboribusque proltratis viribus aliquo
mo ’.o refeétis, VI. Non. Ian. iterum transgrelïi flumen Derltor ciuitatem
a' Conilantino Magno in Macedonia extructa-n Gr Siliitren vocatam , vbi
Sanziaci, Rumilibeglebago parentis, iedes ей, arcis tutela infolentem ,
\ am»
 NARRATIONES HISTORICAE. ’239
amplam, mercatoribus claram , fatiscue bellam , commemorabili euiêo
prius praelio, ira l'eruidi dirunnt, 8: incolis plurimis caelis Vulcani vio
`lentia in nihilum redigunt. Murat. III' duarum mundi-partium Dominus,
8: Padil'chach , hoc elt, regum rex, Palatini Michaelis a Walachis inliar
Iunonii pueri commendati , l'ublimem animum, & inlolentes, rebellesque
in inl'o gubernationis limine conatus. non extispandorum faltem'in com?
milla ditione Turcarum, fed 8: ргаеГавй—Етёгт multorumque aliorum cla
rili'. militum, ditillimorum mercatorum trucidatorum,`& crudelium praete
rea vltra Danubium in pacificasque vrbes, oppida , rura, fine vila tra­
¿tationis accepta conditione, irruptionum , vallationumque ad animum ve-A
hementius reuocans, demirans, 8: nullo modo vlterîus, ad grandiora re~
gni praecauenda damna l'ultinendos l'tatuens, imo vtililiima maximeque ne
cell'aria, ad bella in Vngaria continuanda , Transfyluaniae 8: vtriulque
walachiae penuaria defecille, cum lolus Moldauiae Transalpinae Palatinus
circiterl vnam auri tonnam, zo. ouium, duo equorurn millia, tritici men
furarum magnarum lo. millia, hordeil tantundem, multum praeterea buty
ri, mellis, 8:с. vicini quoque duo Waiuodae hand minus annuatim lol
uiñ'ent, defecil'l'e, aegerrime ferens, Achmath BalIam 8: Genizar Agam,&
qui Iànuae militum pedelirium praefeûus eli, 8: interdum regia dignus af
linitate iudicatur, cum multorum millium exercitu , vt ei Vel сарю vel qua
Iicunque modo lublato Bogdanum Iankoli' Moldauiae Palatini, Leopcli
Rutenorum, Stephani Regis iulIu, licut ex Chronicis conlìat, Capite truncati
lilium legitimis adhibitis ceremoniis potenter lurrogarent, magnis lunftibus
ablegat. Reuertebatur eodem tempore iullus ex Hungaria рой Iaurini oc
cupationem cum Hordae fuae go. millib. Zahr vel Precopenl'rutn Tar
tarorum Dux, cui Sultan Murat praediélos duos praefeétos cum magno
exercitu verlus Vrolczulr. amplil'limam arceque munitarn &Dziurzouae in
Walachica ripa litae oppolitam ad opprimendum Palatinum
millos lignilicat, ipium Tartarorum Ducem , vt lub Diu , `quae ciuitaa
cum arce trium dierum itinere Iuperius Vrolczuk ad VValachicam Danubii
ripam lita elt, Humen clam tranleat, in ipla VValachia Palatinum circum
ueniens vrgeat, vt ab vtracue parte limul ac lemel imperitus arreptusque
d'gnis perduellione poenis Ieruetur: adduótus vero Bogdanus fede lucce
dat.
О
 24o RERVM TVRCIICARVM
dat. Cham, alias Kerai Tatar Han, nolens volens diéto obediendum ad
uertit, transgrello ilumine congelato , longe lateque valtando, vno milliari
a latere Dziurdzouuae in villa Scarpateli сайга metatur, dilpolitisque cu
liodibus aliquot Scytharum millia'commeatus caulla praecfatum dimittit.
Palatinus qui accuratis excubiis libi fuisque reé'tillime dudum prolpexerat,
fubito id intelligens praecipuos aulicos,virosq;fortes, cum exercitus parte intre
pide Tatarorum cultodiae,ellulisque palllm in patriam terram turmis , diuino
conñdentes auxilio occurrere iubet. Qui hand legnes 12. Cal. Febr._ lub
Stenelt villa vno Dziurdzouua milliari ad latus dillita , copioiillimamScy
tharum cultodiam ollendentes , 8: diu fortiterque cum illis confligentes ,
plurimosque lternentes', tum a Chriltianorum diuerlarum nationum plus
minus feprem millib. recuperatis, tum ab iplis captiuis Scythis, de Cha
mi сайт, digrallantibus pallim aliis turmisinformantur, casque lineY mora
infeitant , allequuntur, plures caedunt, alios, vt ad Chamum properan'
tes, 8: de excubiis caeterisque pro commeatu millis fociis crudeliter de
letis gemebundi conquerantur, fugant. Michael Palatinus in luuin ter
дот fabam hanc cudi muito ante fubolfaciens, in Holubel't parato animo
8: copiis paucis quidem inliruétus, at diuinae crucis protectione con
tra abiuratum ytrumque holtem nixus , nullam occalionem praeter
mittere , omnia vigilantis Ducis more praeuidere, inquirere, praecauere ,
tum demum ad Chami liue Ducis fui confugientes Tataros сайта quatri
duo рой die nimirum Dominica, eminus fubiequi, vix quarta milliaris
parte inde cum fuis lub crepul'culum velpertinum fubliliere, 8: ñrma fi
а icia more folito faluil'icum IE S V Nomen magna voce inuocare,` Cla
morem vicini holiis, Tatari multitudinis numero conñli barbaro animo ne
gligere, Turcarum vero lex millia,`quibus trecenti permilii erant Geni
zari lubito obleruare, fera noéte conlcenlis equis Горе: llumen ad focium
aginen in Vrolczuk confugere, Cham lociorum metu perturbatus, viribus
luis itidem diilidere, eadem noete fublequi, nimiamque numeri fui me
tuens ­diminutioner'n _ad Hordam feltinare. Palatinus dieta diei Dominiœe
méta in delerto caltrorum loco lub Scarpatelt tentoria figere, quue ad
fublequentem Ma-rtis diem expeólare,`l`ummoque mane ciuitatem YVrol
zuk WratislauiavSileliorum muito ampliorem , muro ramen, vt 8: plerae
‚ que
 NARRATIONES HISTORICAE. '24t
que aliae deiiitutam petere, ac fub ipfum pene aditum in exercitus inliru
¿ii acie Obequitando, vt fortiter pro Chriiii gloria, patriaeque falute prae
lientur , pie intrepideque hortari. Achmat BiaíTa & Genizar Aga (illo
lorum enim vocabula C: titulos Obferuare placet,cum feledtorum militum
quatuor aliorumque gregaric-rum ciuiumque decem plus 'minus millibus,
Palatino Opinione citius leonina fronte atque animo cum decem mil
libus approperanti, occurrere annituntur,vixque fubvrbium egrefii praei
um committere compelluntnr: Quod cum totam illorum continere vide@
tur falutem , propofito de Bogdani in Palatinatu fubliitutione ferias interim
agente, partim eximii exercitus freti potentia , partim defperati`cafus,n€­
celiitate adaéiide vita viéioriaq; frmul pugnandum iudicant:Sanétilii`mi tamen
nominis IESV vigore adiuti Chriliiani, numero quidem inferiores viéioria
potiuntur,holies plurimos Acheronti confecrant, alios fugientes vsque in
tenebrofam infequentes nodiem fine numero trucidant.l Ipfx duces praefati
heroicae Palatini experti manus vires vna cum vita amplifiimis exuuntur
bonis. Bogdanus vero'Palatinides, inueliiendo Palatinatui vltro clam ге
nuncians , vniuerlis reliéb's bonis , vix cum centenis , vel vt alii con
fiantius affirmant vicenis, paflim paiautibus fuga elabitur , & Conftantinopo
li cum matre duabusque fororibus Ieremiae Mogiiae Moldauiae Palatini
eiusdemque continuo ibi degentium negotiorum geltorum metu delitefcens,
& nihilominus clandeltina,de occupando , non fine magno apud Turcicos
Graecosque fautores'contraéio aere , de patriae Palatinatu agitans confilia ‚ An
ni demum xç97, Menfe Oéi. Illufiriflimum Polonorum Oratorem DO
minum Stanislaum Golfcium, &c. adit,&ponderofam apud Vezirazem Ibra
him Balïam Sultani aflinem , ac .fummum tum temporis Gubernatorem
intercellionem , vt mortuo aliquando Ieremiaetquanquam fatum illius prae
cipitare clam laborabat) tamquam haereditarius fuccefl'or furrogetur, implo
так: Qua diéii Palatini praefentium tum nunciorum, patriae pacisque соп—
fernandae intuitu, contrarinm apud Vezirum molientium 'opera poftha
_ frita in carcerem coniecius, lirangulationis vel abnegationis,cum maximo
matris & aliorum Graecorum luffiu optione quidem data, fed adolefcente
Ob animi agilitatem , & alia naturae dona indies Baffae magia grato , ideO­
que inter intimos cubicularios, quod eiusmodi comprimis deleóientur inge
H l1 niis
 242 RERVM TVRCICARVM.
niis, recepto,B:ilTa Mal'ul, id elholiìcio , honore, & dignitate priua'zrs
interim propter diilimulatam Sultano , regina@ matris locrusque теги ‚ Tur
carum in Hungaria cladem Gt id genus alia , more Olmanicae Domui farni
liari in Diuano liue Praetorio regio publice declaratur, Quì rebus fuis рго
temporeôzfato difpolitis, antequam vrbe Scutarum in Aliatico Bofphori lit.
tore litum oppidum , vbi regium lere extruxerat palatium, excederet, hunc
ipium quoque iuuenem , ne ad alïeéiíatum `Moldauiae dominatum , a 11111`
lo Turcarum haétenns polleli'um, ineptus redderetur, cum alio putatitio quo
que lucceil'ore , anuexa propter fecutura muriera , largilii'na promillione,di­
ligentem le ad alias dignitates rurlum afpirauerit, illius habiturum rationem,
placide incoiumemque dimittit , prout euzrdem vna cum locio vel competi
tore in Oratoris Anglorum palatio vidimus. Moldauici vero nuncii eum
cum aliis quibusdam ex remoti Bailae Ibrahimi palatio noëfu in primo mo
tu ,vtfama ferebat,raptum crecientes , apud nouum Vezirum prece , «Sr vt
сопйапз erat rumor, 4 aureorum Hungarorurn millium oblato munere , vita
priuari diligenter inliant: Сч ad oculum quidem voti compote-s die quodam
lulpendi ab vncis fummo mane hominem , deinde in maris vicini vel cor
nu ceratini potius vndas proiec'tum , obuolutequc extraéìum ad commemo
rati adolelcentis cognatos tumulandurn quali a lugenti impetratum тайге vi
dent, atque ita acquielcunt; — `
Quae vero in magna illa & populolillima ciuitate pallim lit edita йп
ges? quot homines negieéto lexus diferimine in primo feruore trucidati ‘ë
quot exuberantibus vbique ignis Hammís obruti? numerare nemo potuit ,
imo numero ,li adderetur, fides derogaretur. Quae etiam lpolia , quas
diuitias non tantum ab iplis exercitus ducibus, fed & opulentiliimis pluri
misque loci mercatoribusßz ciuibus acquiliuerint pene linguli .­ inde quod
ex decem millium Chriliianorum militibus' nullus line fericis aliisue pre
.tiolis veliibus & copiolis conipiceretur praedis , coniicere licuerit. Arcem
autem munitiorem nullo operae pretio tum temporis adoriri liatuens Pa
latinus, aétis Deo omnipotenti pro tam praeclara victoria gratiis , cum luis
`aulicls Сч amicis Bukerelten Palatinatus federn repetit. Capitaueus Kiral
Albertus, vt vulgo vocatur, cum Hungaris , Colacis , Walachis , &c, in
illa Danabiii reliétus ripa, III, Calendas Ianuarii Wiltovvam , deinde 0
ге—
 NARRATIONES HlsTochAE. »43
rechowam oppida: plurimis morte multatis , itidem in cineres ‚адъюн
niilique animi feruore alias,vt Càiivvonam,Wodam, Rolgradcm,Babam,
Oblocziczam ciuitates ex altera Turcarum parte, nec non vicinamiis Smi
hel, ad Danubii in решит Euxinum le exoneratis oliium íitzm,& qua.
tuor а С111 , vel
nuncuputo Killa 'vrbe
nrilliaribus in Beßaraiia
dilianfem, velnon
quanquam antiquîiiinxo Ccmltatu,
eodem Iomnes Cili
tempore,
iatis miiere , prout in commemoratae Legaticnis Polcnicae traniitu Anno
1597. Menfe Auguiio vidimus, Чайки. ­
Nonne magnum illum , Gl ferte potentiiiimum,~ iicut feitffnn: ia
Шаги, Padifchach mundiue principem terribilemque fuorum regncrrtm de
fenforem Arnurathen , tot in paciñcas~~onrniun1que rerum copia alilutntcs
riitiones, imprelliones , totque felices haétenus victorias ‚ vnius rebellis
‘N'Vaivvodaaůtparuaquidem militum manu íiipati audacia acquiíitas, faepitzs
e>zeciatum,infrenduili`e ? Nonne cum leéiillimis belli praefetflis 6: contilïa
riis, noéie dieque de tam vili, vt ab atheis appellatur , fclauo flue nian
cipio, caneque Chriiiiano , cuius illata ignominiola iniuria, maitris atque
prouinciarum aliquot regnqrum potentis cuiusdz-:m regis bello auulfarum ia
éiura ducenda , flue vi, iiue iniidiis capiendo , trucidandoue exquiíite. .
confultaffe quilibet haec , vix fumma rerum veiligia delibante annotataY

frilo perlegens , facile animaducrteret ? Nonne magnam exercitusvim ,

contra tam exiguarum virium Ьойеш adeo fauiie intolerabilius Padifchachi
regumve Regis viribus reluéiantem , emittendam , & deteilandi ‚‘ imo lu
étuoii ominis, execrandique exempli autorem , iultiliima laefae Maieliatis
(11 tyraunidem ita nominare licet ) poena multandum iudicabit ? Qui nec
Emíri ftue Turcico, qualis tum erat ‚‚ Archiepifcopo & fecreto Regis Confi
liario, nec ncbiliffimis fortillimisque Ducibus atque militibus ," nec lirmio
ribus terrae nunc Turcicae arcibus populoiisque parcere iorit с1и112111ш$‚
пес inceptae ailuetaeque la'vitiœ finem nieditetur;.fed ipfam regiam Tyrañi
camq; й dem , cruentis & deteiiandis euertere armis ‚ celeberrimam ac vniuerfo
orbi notiilimam contaminare annihilareque gloriam , tam [-raecellam totot'ere
gnorum & prouinciarum diadtmatis fiilendefcentem, tot viéioriarum trium
phis radiantem , in puluerem (hriiiianifiimi lmperatoris noítri auxilio de
trudere, pedumqueíi puller, plantis fubficrnere coronam non vereatur. Prin
Н h з ci'
 244, КЕКПМ` TVRCICARVM.
cipiis prefecto omnibus modis obliandum , 8: vrticarum melIem in gramine
extirpandam, proximum elle conlilium , li humano conlilio praeuila diui
me роете liagella auertere liceat, quisque arbitrabitur. Feliciore itaque
íidere magnus ille terribilisque orientis leo, liolidus infaultusqueinuiéti de
tribu Iuda Leonis Chrifti contemptor , Contra pauci quidem roboris , at i
gnei vigoris gallum ali'urgere, denuo lpem concipit: altera vice Capitzi
Ballam 8: ВегРсог olim Sililtrae praefeûum , cum multis Turcarum , Scy
tharum atque Genizarorum copiis Palatinum adoriri , exltirpare , 8: Stepha
num (quem Anno {ggz-circa feltum S. Michaelis Illultril'limi Poloniac
Legati menfae aliquoties Tulbando liue inuoluqro capitis Turcico redimitum
allidere conlpeximus , 8: ex propriis eiusdem haec eadem fed breuius per
cepimus vernis) lubltituere Palatinum ieuere praecipit. Sed 8: hanc vim
intentatam, l'uoque capiti conllruétum praelentilcens malum, diuina protec'tus
dementia euadit: milquue Kirai Alberto exercitus praefeéto XVI.Calendas
Martii felix committit praelium: hottes inuocato atlulgente auxilio vincit ,
fugatque, gladio ас igni valtatam vrbem, arce negleéta lolo ferme aequat
Nec multum interponens morae, idem praefeétus , ad oppidum Turtukai
vnius diei itinere fuperius Vrolczuk litum , arceque Carens Ге conuertit ,
eius incolas cum plurimis pagorum agricolis Diti transmittit , 8: Нит1п1$
congelati tandem imminere relolutionem perpendens, ad Palatinum Buke
reltae commorante'm, ас lane opportune , quod calidioribus obortis ven
tis glacies Iubito liquelceret,regreditur. Caeterum munitiorum quorundam
locorum habitatoribu's , Palatini gubernationern , anteceli'oium dominatu
minus durabilem nec Turcicae potentiae contra niti diutius fuliicientem o
pinantibus , 8: dum externo in ñnibus occurrit, reůttitque holìi Palatinus,
>inteltinam rebellionem molientibus , Walachosque ad eandem , donec in
lidiis violentisue fuccumbat machinationibus incitantibus: proximum,quam­
uis durillimum, nec fundendi languinis 8: demoliendarum arcium ciuitatumq;
immune arripit conlilium: Et eundem praefeélium cum aliquot fuorum mil
libus trigelimo Februarii _Brachillowam in loli fertilillimi planitie ad Mol
dauiae limites prope Danubium , oblique Silittrae ciuitatì Turcicae,remo­
tius tarnenA oppolitam caltigatum ablegat. Is praecipitata mora earn ado
“ШТ › díripit , arcem amplam 8: cralliflimo vallo, palis longioribus vtrim
que
 NARRATIÖNES H1 токхсАЕ. a4;
one terrae inlixis , l'epto firmatam, tormentis concutit, perfringit , Turris
plus mille congregatis, iam defperantibus , ideoque portis apertis ГеГе lub
mittentibus haud parcit , vniuerlis caelis , arcem diliipat , Chrillianos con
folatur, multisque onultus fpoliis dilcedit.

Deinde Craiowa itidem ampia , popuiol'a, largoqu'e Omnium rerum

prouentu abundans, fed muris @farce dellituta ciuitas , Bahni , liuc Pri­
maris Palatinatus , vt fuperius retulimus , ledes a quinque Seruiorum 8: Wa
lachorum, fuo quali aulu digrellorum millibus impetitur 8: diripitur :Iple
vero Bahn, Matha nomine , Palatini fubelle imperio alleétat, 8: in gra
tiam receptus adhuc ibidem degit.
Inde Nicopolim maximam 8: omnis generis mercimoniis aliísque rebus
añluentiflimam Vrbem trium dierum itinere vltra Danubium ab Vrolczuk,
8: quinque a Macedoniae praelenti metropoli Sophia , nunc Scopia , di
ůantem, arce fortillrma defenlam, tenditur, quae omni conatu , luccenlo
pluribus in locisigni, oppugnatur, eiusque fuperata tandem ñamrna ab
fumitur.

Ройеа trium millium eorundern Walachorum , Seruiorum 8: Hunga,

rorum agmen lub Farkas Aga ductore ad Bdin ciuitatem vergens ‚8: а duo
bus cultodibu's VValachicis proditorie duo milliafalprorum , quorum có'to i;
bidem vni grollo triplici liue nouem crucigeris aequiualent , accipienrilns,
8: Turcarum aliquot faltem ceutenos, cum circiter triginra fuerint míllia ,
alleuerantibus deceptum , paucis cum (то 6и&оге elaplis caeditur. `Ph;
res iliiusmodi direptionesér valtationes holiilium locorum, cum circa eas praeter
nxaëiatos inculas 8: allecuta nonnulla lpolia , panca relatu digna euenerint ,
ne vel ficia(quod noliri inltituti nunquam fuit) гесепГеге ‚ vel multitu
dine naufeam leftori mouere videamur, praetereundas, 8: ad terribilern Si
nan Ballae delendorum in noliris ñnibus Chriliianorum caula iulceptarn expe
ditionem , ñnium Cultodis Dei proteétione collilam elulamque fellinandum,
lectori gratins fore arbitramur. Magnus ille°inquam 8: iaétabundus bellator
Sinan Balla ‚с pifcatoris Sorentae ciuitatis iuxta Neapolim ñlius multis tan’
dem de fubigendis Gauris pollicitatîonibus infolenter eruéiatis , ad Ro
' H h 3 та
 l l'

246 RERVM TchIcARvM

' maniae Beglerbegatum afpirans , ¿t Generalis hofiilis militiae Dux declara
tus , cum vtriusque Walachiae tum temporis Palatinos AaronemôtMichaë
lem, Tranfyluariiae Ducis nono more, ¿t periculofo exemplo, Ту
ranno vlitatum , vtque circa principium copiofior fiebatmcntio , ampliffl
mum tributum detreéiare ,Gt belli contra Hungaros Germanosque continua
tionem propter tam proficui , imo maxime neceiiarii Penuarii defeéium ,
admodum fore difiîcilemßft emergens inde maxima ignominia Turcicœ info
l'entiae minime ferenda tranfeatur , perfpiceret: Prouido rnaturoque confilio
commemorates dominatus affueto violenter reûituere iugo perneceffariuin
cenlebat. '

Anno itaque [§94 proprii capitis , niii id eliiciat , hypothecata falute,

eximiis aliquot comitantibus Baliis, cum centum Oéioginta-A militum ac
Opcrariorum millium exercitu iniirutftiiiimaque lmunitione bellica, ad Da
nubii ripam e regione Dziurdzowae oppidi ., iam ante a Palatino cineti
bus mandati, & pofi infiaurationem arcis, rraefrdiisTurcicis hacienus defenfae
magisque tum firmatae, сета metatur: operofuin pontem fuper ñumen,
quanquam eo loci mediam leucam aiueum dilatans , propter dié'tam tamen
arcem (it in mediis vndis fltam infulam commodifiimum, nauigiis, quali
bus fere fulciuntur molendinaefimilibus altruere feruenti conatu indefeffoq;
labore exOrfO annititur. Palatinus vxore, liberis , aliisque rebus carioribus,
in Tranfyluaniae ciuitatem Sabinowam , ante holiis aduentum dimiiiis,
Bukerefte cum Oéio militum millibus , duo milliaria ad Maguren villam
digrelius , fub tentoriis viuendum fecurius paratiusque fiatuit: belli
Cum tanto holie prudenter fauiieque pro fuis gerendi conlilia me
ditatur, cumque peritis militibus traéiat: hofiem deinde in pontis (irn
étura integri fete menfis fpacio _remoratur : donec aliquot Turca
rum millibus, bidui itinere defcendentium ñumenqve traiicientium , aliis
vero fub Dziurdzowam nauibus tranfueétis, nimium fatigatus cedere,fuol`­
­que ad inftantia grauiora feruare proelia cogitur. Sinan Bafcha fuper con
{iruétum demum verfus ŕiuminis infulam, ё: inde fub arcis tutelam dire
ûirn pontem, nec non ab vtroque latere nauigiis armatifque lilpatum
cum aliis praefatis Bafchis, такте bellica d: militibus NValachiae ripam
aum
 NARRATIONES HISTORICAE 247
attingît, arripit, poliidet, procedit, & in loco Kaluierim diéto, monti
Ьпз, l`yluis , ñumineque,Nieznowiecz fepto, tres pontes transgrell'us lub
lillit, duobul'queaPalatini caliris milliaribus papilionesinconuenienti 81 tu
tiore loco erigit. Tempus id aut fugam aut praelium exclul'a mora limita
ге heros пойег vi<lens, ñdenti peélore pro patriae Reique publicae Chri
flianae falute armis experiundum viriliter, quam fugiendum turpiter fuis
perfuadet. Sequenti л XIII. Augulii ante diluculum , lub fanóiiliimae
crucis tutela more lolito, copias numero exiguas educit: magnanîmo im
petu ipl'a holiilia aggreditur сайта, пес оЬйап11 naturali loci munitione ,
cum tanto ímpetu , vt vnum tentorium pene exfcinderetur, irruit. Tur
cae tum militum multitudine, tum apparatu bellico, praeter loci, vt di
ximus, oportunitatem longe fuperiores, omnibus~ reluctantur viribus, du
bioque belli euentu vtrimque multis horis, collatis lignis conferitur: do
nec tandem nimis violenter vrgendo,ad quartam milliaris partem continua
pugnae velitatione Chriliianos retro pellunt holles, & undecim tormenta
детищ. Н1 itaque cum copioliliimo gentilium numero haudquaquam
conferendi , quod ledecim millia cxercitus haud excederet , etli coa
óti cedentes , femper tamen verlus camporu'm planitiem , ne ех
currentibus circumdenrur Turcis denlo lele vertentes cuneo: ’ lylua mon
tibulque idipium ex altera parte prohibentibus, vt loci conflicìum prae
liantium admittentis amplitudo nondum vnius milliaris quadrantem aequaret,
lamque Turcis crebro machinarum fulmine & lirenuo armorum vlir vio
lentius inltantibus, pulillumque Chriliigregcm grauius ltrbindevrgentibtrs:
~tempus illud necellario heroicum motuni , faétumque egregium quo
holiium percellerentur , Chriftianorum vero erigerentur animi, requi
rebat. Magnanimus itaque Ion Michael, faluilica Seruatoris tutela 111110
cata, arrepta copia liue halla militari, lolus hollilem penetrans cuneum
faeuientem aciei antelignanum quendam transfodit: alium primarium mili
tem framea diliecat, viriliterque pugnantloillaelus recedit. Kira] Albertus ex
ercitus praefeó'tus reuocatis paulatini fuis, duo in denlillimum agmen tor~
menta interim exonerans hiatum amplum perfringit. Quem Genizari fuis
refarcire iclopetis frullra conantur: Quod e vel'tigio ducenti Vngari, to
tidemque Colaci cum Kolcza praefeéto, pedelires furenti animo irruentes
or
248 RERVM TVRCICARVM.
drainern dil'turbarent, ¿t Rernendo caedendoque Turcarurn copias, Метр
ас latere Palatino virilfter cum reliquis inliante ita confunderent, vt re-.
cuperatis vndecim tormentis fub ipfum velpertinum crepufculum, illos prae
cipites quali pecora in сайга cogerent. In quo fugae fimili tumultu, Sinan
Bai-¿ha ad сайгогыт frontem fiuminis Nieznovv, ponte decidens, binofq;
elidens dentes, vitam pro lucro reputat. Allan Baicha in fpinofls vepri
bus turpiter occultatus., vix altero die ad fuos repit , Anatolenlis autem ‚
Zaineniis item, ô: Heudar Baichae, aliique complures prafeéti cum tribus
millibus caeii, vix aliquot centenis pereuntibus Chriitianis corrucrant: vt
niii nox tenebrofa Palatinum impediili'et , hoitilem feruenti motu vim haud
dubie frangens, vniuerlum bellum fimul ac femel co nfeciffet. Ad pugnae
itaque locum quarta miliiaris retrocedens parte, ab holie сайта figit, pro
nof'turna falutatione tormenta in aduerfa tentoria explodit , & а copiolis vn
dique diipoíitis diligenter excubiis, inter aliosa Turca quodam flbi non
ignoto , captiuo adduéto de holtium numero bellicooue apparatu reéte in
formatur, qui itidemiChrißianorum qualicunque audito numero, fl Tur
cae id hodie notient , vel equis tuos milites contriuilient, referth fer
uatus in Trani'yluaniam mittitur. Eiusmodi circumftantiis cognitis Palati
nus , haud omnibus diebus eofdem felicium ailrorum aipeétus aliulgere me
mor, horrendaeque multitudinis hottes abiuratos, coeptis haudquaquamab
fiilere ratus, ne vna cum fuis fraude vel {tratagematis circumuentus, aperta
ve vi oppreli'us, priori felicitate, libertate, vitaque {imul priuetur , re
tro mouenda сайта confultiliimum ftatuit: media noéìe tribus vicibus fan
óiiilimo IESVS nomine intenla omnium voceinuocato , Turcisque confe
{iim more folito ALLA,ALLA,qua voce Deum'compellant, reclamantibus
digrelius die xvi. Augulti mane ad Ardíin ñuuium duobus inde _milliari
bus fubiiltens , Stad omnes aditus cultodias difponens quieicit

Sequenti Veneris die Virginis Matris ali'umptioni facro , praeterita Bu

kereiie , vno inde milliari fub Iagareîte villa m'etatus сайта triduum com
~moratur. Interim Hungari , aliique milites inicio Palatino ciuitatem inua~
du'nt., fpoliant , 8: fibi quam 110111 tantas praedas conuenientiores cenfent,

Hic
 N'ARRATION Es HrsTothAE 249
Hic reficiendi Ieétoris animi gratia interlerendum duximus, duos cicu
_ratos сетов ‚ aliquot ccm Palatino itinera confecille, 8: penesDomini ten
torium plerumque excubantes , praeliis 8: сопН'&1Ьпз quoque animole vel
antecedendo , vel ad latus ingredifmdo interfuilTe , nec bombardarum fra
gorem','nec tormentorum tonitrua exhorruilîe, fed ежась duobus inli­
lientes pedibus, ad illorum exploliones paululum relpexille , commemo
ratae denique cum Sinan Balla commiflae ftb Kaluierim pugnae confian-4
ter praeter animalis huius morem adfuili'e: Vbi alterutro forte fortuna inter
emto, alter moeroris impatientiain lyluas leabdidit. Et quis , oblecro,in
tam humani tamque felicis Ducis caltris militare detrtétauerit ? cuius fortif
fimae dextrae fugaces etiam ceiui aliilientes, ccmmunem praeliorum cum a~
theis ñxi expeétant fortunam, 8: ad faultum cu'm beliialis vitae iaéluraan
helant euentum : prout iplius Ducis Michaelis multorumque fide digniflimo
rum militum teliimoniis vere conllat.

Decimolexto Augulli holiem fublequi certior faétus , poll meridiem

rnotis caliris vsque ad побыв medium, quinque magna conlicit milliaria,&
in idoneo loco ad auroram vlque reipirans, alia quinque prolixa emenlus
Xvil- Menlis ad amplam fed muro arceque carentem ciuitatem Teruilum
vel Targowilten prope ŕiuuium Ialownicem , ob aeltum Гаере riuo limi
lem , interdum in maximum torrentem periculole exundantem , lub mon
tibus , caliris 8: excubiis diligenter dilpolitis -, dies aliquot haeret: inde
ad montium radices vnum milliare iuxta Dembowicen Huuium vlterius
tendens, vltra `oc'tiduum commoratur.

Targowinal itaque ab incolis del'ertaeinlidiarum atque pericrli тет

tardius appropinquantibus demum hoñibus,Michaël Palatinus iuxta eundem
liuuium'quaituor a ciuitate milliaria inter montes propter auxiliares copias
fecurius degens, culiodes aliosque milites laepil'lime variis rraedis caprini!
que humaniusfex quibus hollium cognolcuntur conatus) redeuntes exci~
pit: ac ne animum porro delpondeant hortatur; rlihilcminus lanen duo
milliaria remorius, in montium ouali llances , vbi munitae olim arcis Ne
grawoda , Latine Nigra aqua diétae 8: а Turcis olim demolitae apparent
I i ` rude
aço RERVM TchrcARvM. ‚
rudera,l`e recipit. Ео loco receptui aptillimo Walachis plerisqu e, quorum
plures etant Moldaui 8: eodem tempore Ieremia Mogila Palatino ab exercitus
Regni Poloniae l'upremo Capitaneo Domino Ioañe Zamoilcio,inuellito, tam
vxorum liberorumq; quam polleliionum verebantur iaëturam, clam dillugienti
bus, vix quinque millibus viuit ltipatus. Quil'ortiori tamendurantes animo ,lae
piusqgluis excurrentes lemitis, copiol'aspraedas,hoftes plures,equosinnume­
ros,&plus quam centum camelos libi Ducique refernnt. Qui veluti heroicus
beilator ne nunc quidem vel inltabilium militum fuga , vel plurimorum
holtium copiis fraétus, animurn remittit:l`ed vicini Tranlyluaniae Ducisde
liderans auxilia , holtem Targowiltae circa muratum Palatium,( arces enim
ae-:liticare Tyranni perpetuo interdicto cautum elt)crallurn admodum inter
longos exvtroque latere terrae intrulos , arborum inltar palos “Нит tera
ra trabibus intertextis repletum , defenlionis caulla exltruentem,vnam por~
tam , 8: alteram in poltico ianuam ferro folido/ obduétasinlerentem, dem
taque ройеа liuuii aqua , tres intus fontes ello'lientem, 8: fian ibidem le
des meditanteñi , opprimere tandem ad extremaque redactam patriam in
libertatem vindicare adnititur. Neque milericordis Dei gratia, neque auxi
liaribus deitituitur copiis,nec concepta Гре frultratur. Singulis enim diebns,
aliis accurrentibus militibus,iploque Tranfyluaniae Duce Sigismundo, cum
Hungaris multisque Saculis intra montes verlus Molrlztwiam habitantibus
lua lingua peculiari vtentibus, Colacorum more ferociter pugnantibus ac
vbi opus ей equis remotis allultus pedeltres facientibus. Nec no`n mille Гехз
centis Teutonicis equitibus comitantibus accedente Generolo itidem Ioanne
Wihero , Ernelli ñlio , cum 8o. Colacis ex Polonia,atque mille fexcen
tis equitibus Sileliacis cum arcubulis, vt vocantur, aliisque telis armatis
per Hungariam accelerantibus, inltruéto Vix quindecim millium exercitu
poil S. Michaelis Felium TargoWilien Гех milliaria tenditur. Michaël Pa
latinus cum Germanis, Hungaris, Cofacis aliisque peditibus in acie, patriae
libertatis recuperandae cupidillimus praecedit : Si _IlI. Non, Ociobris Гub me
ridiem , caeteris cum Duce Sigil'mundo lublequentibus,appropinquat~ Ve
rum vt generolus leo ad ga'li cantuxn tamen exhorrelcit: ita Sinan cum a
liis Ballls »Stieleé'tilllmis luorum praefeůis ignem 8: lulmina lpirans ad duo
rum faltem heroum cum exiguis admodum copiis aduentum del'pondens
ani
 NAa'aartoNEs HIs'rOchan «er
animum , eodem quo noliri accedunt die , mane cum vniuerfo exercitu,
& munitione bellica ad arcis fubfidium fub Ali вала ‚ 6: Cadi fiue iudlce
de Awlona , tribus millibus & quingentis armatis Turcis, adhibitis 40.ma­
chinis bellicis , nec non aliis Omnibus requifitis & rebus ad viéium соп
ducentibus шлю fuñicientibusreiiéiis, ttemebundus aufugit,ac ciuitatem
pluribus fubietfio igne locis fuccendit. Nemine itaque in campis praeter
quatuor Turcas , tardius cum pracdis , rerum Omnium iguaros reuertentes, .
fiatimque iugulatos ‚ reperto , _& nihilominus callidi potentisque hoiiis ma
cliinationibus caute attentis,Chrifiianis,iquid абы fit opus ‘2 confultatur,in­
fuuéio Ordine alter dits, diligente: difpofitis excubiis , expeélatur: Cuius
fummo mane Paiatinus arcem totis impetens viribus, a planifie vertus Bu
kcreiien , Stephanurn Rezuuan Agam gente Singanum (vt vulgo Zigeuni
denominantur)militem quidem fortiiiimum, at in Dominum quoudam fu
um , Aaronem perfidum , poftea viöioria in Moldawia , praeter fpem a
miffa , palo publice añixum, cum Saculis aliisque miiitibus ¿t turmentis
aliquot collocat. Ipfe cum Sigiimundo Duce a томит ¿t fiuminis la`ovv­
nicenlis latere, ad templum ( quorum 4o. partim folo aequata , pleraque
Ieůantia,‘no"uisque fubito refeëta' teé'tis ibidem reperiuntur) vnius fagittae
Зап ab агсе difìans feiiinat: duos terrae cumulosturris inliar exfiruit: tor
mentorum 40. attraé'torum nonuulla difponit :ab vtraque parte inclufos ho
ttes vehementer oppugnat: in aliud arci propinquius muito templum migrans,
fine intermifiione laborem идет. Et quanquam Turcis, vt in extre
mis fieri foleL, totis Viribus defendentibus, multis clam per ianuam eiaben
tibus, neceii'ariis ramen fubfldîis extraneis deftitutis, atque ab vtraque par
te , tum machinar um globis , tum Saculorum aliorumque militum afful
tibus fatigatis, tertio oblidionis die VIII. Id. Oůobris poil meridiem ex
pugnatarcem ,praefidia cacdit. 'Ibi tum ipfe Ali Baffa captus in Tranfyl
uaniam deduciturì Cadi de Awolona tuendo fe occumbit : elapíi fuga vni­
uerfi pene locorum ignari liernuntur: quadraginta tormenta cum abundantl
puluere , globis plurimis , fclopetis , bombardis , aliisque armis &plus quam
trieñio fuñicientibus vicìualibus acquiruntur. Nec vlla intercedente mora
fequenti die mane , praeterita Bulterefte , reâa Dziurdzovvam duorum in
de dierum , more curforum properantihus itinere ) 1еШпаШх: Vbi Sinan
I 1 2 Iu
 '252 RERVM TVRCICARUM.
fubito l'uorum cladem , vindicisque refcil'cens feruorem cum praecipuis co
mitibus militibus , theiauro & munitione in referuatis ad hunc ufum ponte at
que nauigiis Danubium traiiciebat. Reliantcm itaque holtium copiofam in ri
pa multitudinem opprimens Palatinus praeliando, vrgendo,_fubmergendo ,
torment's fternendo , pene vniuerfam conlicit. Quin pontern ad fluminis
inl-»alam direclum , 8: inde vad Walachicam ripam, vt antea meminimus,
extenlum , quam poterat celerrime machinarumglobis disiicit, dillurbatque :
naues item grandiores duas globis traiiciens , totidem aliis grauiter concuf
lis vix elabentibus , in fundurn praecipitat. Saeuiente hoc Chriltianorum
durante ímpetu , hollium in extremis haerebat fortuna , & vt reliduorum
poliea quidam fatebantur , oétodecim millium intercludebatur fatum : vt
in exundante vno faltem fluminis fub ciuitatem profundioribrachio , vel o
`liio ‚ fuliocatorum copia ad lummum vsque explens lacum tranfeuntibus pon
tis inltar inferniret, Ех quo longe lateque in ripa, inlula, atque ponte
pereuntium multitudo coniici aliquomodo poterit, Eodem praeterea die,
quatuor tormentario puluere Turcico pleni aduecii currus, a fufpicantibus
llratagerna , traieëti globin inliammatique in aërem difplodebantur. Dele
ta tum iuperliite holtium manu , contra arcem ex vna parte Danubio , ex
altera Naslu'liuuio, ab incurlionibus defenfam , diéto die сайта diriguntur ,
fequenti velrementer oppugnatur mahinarum globis,vt & tertio ,Lunae die,
ex ea praelertim , qua pons liuuiiconneötitripas ‚ parte смешная-‚8: соп
tinuato intrepido alTultu , quem Turcis pontem acrius tuentibus , ideoque
duabus exoneratis machinis repullis, ipfe Wiherus iunior , reliéìis equis,
cum fuis animole vrgebat , arx omnibus deliituta fuppetiis , quod Turca
rum ex alterius ripae caltris exploia tormenta , Deo protegentein fublimio
rem sereni, globos diltorquentia , nihil auxilii praellarent , partim Chrilìiano­
rum deturbantur telis, lternuntur item plures, «Sz luperllites aliquot сете—
ni ad Charontis cymbam tandem etiam relegantur: Praeter lclopetos autem
' & alia leuiora arma , reliquis omnibus trans liumen aueéliis , ad riparn ve
ro tria` tormenta ,' tribus lingula equis traóia , ac ob infperatam noltrorum
accelerationem reliéh reperiuntur. Gregarius tamen miles exaétis labori
bus', ex minus profundis Huminum locis, perticis al iisque id genus in
llrumentis, pretiofas veltes multas 6r limilia extrahit.
‘ Se­
 l
д _ t
NARRATIONES HISTORICAE 253

Sequenti die M_ercurii belli duces Bukerelten tam incolis,quam

hoftibus vacuam digrelii , duas tantum easque immanes machinas propter
repentinam fugam ab holte abieétas capiunt,triduumque refeé'tis viribus, vl
terius ocio milliaria ad Giergiez ciuitatem itidem defertam per Walachiae
planiciem tendentes fubliltunt.

Inde XI. Calenda@ Decembris Trani'yluaniae Dux, multis vt hadenus,

ita fub difceliiim viurpatis amicitiae indieíis Palatino valedicens , Deoque
de tot caeiis , reliquis autem eieůis fugatisque hofìibus cum éodem gra
tias agens , nec non neceliaria ibidem praeiidia relinquens,afi`umptis quin
quaginta tum temporis aquifttistormentis exlmiis , quae ipfe Palatinus,ian1
ante , pluribus vi hoiiilibus extorlis manibus contentus, vltro concedebat,
in Erdél , hoc eli: , Tranfyluaniam, licut ¿t Ioannes Wiherus ad fuos re
grediuntur. Inter alia autem grauiliima Walachiae inñicta damna, plus
quam viginti Chriiiianorum, eo quo ibidem grali'abantur holles tempore ,
vndequaque arreptorum milliain Turciam praemiiia , luéiuoflilime deplo
rantur.

Palatinus , Duce Sigifrnundo digreii'o, Tergowiften decem milliaria

diflantem repetit, vbi hyemem ac magnam aeitatis partem tranligensp
refiduos miiere dil'perfos incolas ex montium cauernis in terrae planitiem
reuocat : deiiruéias paiiim catas Gt euerfa polïeiiionum loca reliituit, étie
mina ad agriculturam , quantum ñeri poteft , iubminitirat: Penuariis e
nim omnibus direptis , frugibusque & vino ab hoiiibus maximam terrae `
partent peruagantibus , arreptis conculcatisque, vié'tui fementique neceliaria
_ omnia , ex montanis locis ¿t vicina Tranfyuania allata,caro admodum ven
debantur pretio: ipfa quoque Moldauia fuis exhaufia bellis ne tibi quidem
fufliciebat. Ad haer: vfitata in Turciam negotiatio propter paratillima pe
ricula prorlus omittebatur. Ne vero milites absque exercitiis ocio tor
pelcerent , non ita multo poli, aliquot eorum millia Danubium tranii
re, holliumque moliri oppreiiiones permittit.` Quilarmis adineti , alacriter
Peluin amplam ciuitatem inuadunt, eamque caeiis plurimis incolis in cine
res redigunt , nec non praecipui ¿t ditiilimi cuiusdam Michaelis Oglu vel
I i 3 t один:
254 RERVM TVRCICARVM
Oglan vxorem curn ñliolo 8: ñlia Palatino оНешш: Quae humaniter Гег
шт: 8: plus quam quingentis aureorum millibus fedemta cum liberis mari
to rcüituebatur. Sed iam , deplorandane magis , an deteßanda fit соеса
-peruerfaque hominum, genuinum fuum Dominum beneñcum parriae pa
нет, defenforem Гол-сет 8: feiicem,quem contra apertiHirnam abiuratorum
hofìium vim Deus toties clementef defenfum praefìitit, domi absque vila
caui'fa Turcis prodentium üoliditas , ambigitur: quue magis optimo ра
uiaeque amantiñimo Duci , quod, non minus a pexñdorum domeíìïcorum ,
[на bencñcentià fccundum Deum tum vìuentium,turn honorum titulis fruen
tìum , chndeûinìs 8: Гогт1с1аЬ111ог1Ьиз , diuinitus etiam praeferuàtur inñdiis;
quam maxima irruentium hofìíum falutiferae crucis defenfus fcuto , euadat
pericuia, а bonis omnibus merito applauditur. Benigniffìma enim tutantis
Dei fauente mifericordia , proditoria Cancellarii Kieiïar nominati, machi
natione, 8: conñatìs cum Turcis, in deuotum pro patriae fubditorumque
Кате , Caput periculìs , mirabíliter рой S.Virgînis afïumptíonîs feñum,anno
:§95 deteâis fine mora, praefldia prope Danubium ad excìpiendum ёх
imptouiío irruiturum hoíìem pluribus millibus ñrmat , patria, patrìaeque рю
¿ifm-em cum ñlio digna perñdiae роет: afñciens diíïecari m'andat ‚ miñ'o
que ad dîétae militìae (лысеют nuncio, primarium quendam 8: feniorcm
conû'lîarium Demetrium , eiusdem facinoris complicem ,v fabrum 8: promo
(тет, ibidem vita prîuari pmecipit. In latiannis vltra Danubiuml campisDo
brucenůbus а Ponto Euxîno verfusHungaríam,&aDanubìo,Prowadiam Bul
gariae cîuitatem vsque ГеГе extendenfîbus,Polonìae legatìs атоме mercatoríbus
Coniìantinopolîm eunfîbus tranůtum praebentîbus, fex vel plura in frequenti
bus, at vilibus villis, Turcis permiiiorum Tartarorum millia fian obtînenf
Yfede's: 8: ad quodnîs Sultani Turcicî mandatum {спешит effe parati: ple
fumque tamen cum Chamo fiue Pmecopenfis Hordae Principe miìitafum prae
datumue ootius exeunt. Н1Гсе Тат1аг1з iunéìa Turcàrum fria millia, qua
triduo рой 811`Ге6111т Demctrium traiiciunt Danubium : fed а Palatini ех
ercitu , cui e veûigìo aliquot peditum millia,trecentique equites, vt pau
lo ante memìnimus, fubñdio mittebantur, propitio Numine, felici praelÍO
ßernuntur , tormentaque omnia cum аЬппдат1Ь115Гро111з erîpiuntur, vt vi
éìi , fufique fuperñites vitam praedze 1осо vix feruatam gauderent.
' hs'
 ‘fœa

NARRATIONES HISTORICAE ‘ 255

Iisdem diebus quatuor milliaribus inferius a diéto pugnae loc°o , tria alia
Turcarum millia , vnanimicum praediétis, de obtinendo per proditionem Pa
latino, intuitu, ilumine traieélo , Walachiam inuadunt quidem , feda congre
gatis lubito terraeincolis ,per ñnium cultodes accitis , itidem reâeexcepti ,iu
lieque Гоп: traetati , vt quanquam non line VValachorum damno pluribus
maétatis caeteri periculolam Гагат armis anteferendam Ratuerent*

Cellantibus circa Danubium iliiusmodi violentis incurlionihus

alias nouis , primaque lpecie minus fraudulentis perniciolisque vilis ,
licut mare continuis exagitatur procellis, impetitur Palatinus praelidíis.
Turcarum Regis 8: Precopenlis Hordae Principis nuncii cum literis
ìngentem gratiam , firmamque pacem , iuratoriis etiam adhibitis clau
fulis, ollerentibus aliute accedunt, liétisque lermonibus Tartarorum Оп
сет in Bellarabia liuc Cili comitato, circa Kiliam 8: Bialogrodum ciui
tates,` inter Danubium ac Tyram lìue Niel'trum morantem , Sultani Ol'
manici clementiam, omniumque ollenliarum condonationem conciliaturum,
multis perhibent. Iple quoque Zahn, Kerai Tatar Han in Turcarum
Chronicis appellatus, plus fidel fceleltis confrliis conciliandae gratin, per
Moldauiae Palatinum Ieremiam latentis fraudis inl'cium eadem diligentius
traciat, duosque illi primarios Tartaros mittit oblides; Palatinus Michael
nihil magis quam durabilem deliderans pacem, fuos limilir'er ad Chamum
liue Tauricae Cherloneli viciniaeque illius praelidem mittit nuncios, de dubiis
propolitae pacis conditionibus legitimo certoque modoaéturos. Ille non modo
priora repetere, Гед де conciliando Turcarum rege magnifica promilla
pro innata genti leuitate 8: verlutia accumulare: graues, faciem li Гре
Ötes , perlonas vna cum praefatis Turcis pacem iuratum literisque con
ñrmatum mittere: exercitum exhauliae Walachiae maxime-nocuum , 8:
conltitutis iam paeiis prorfus inutilem dimittendum, quali alllicftiilimorum
hominum emergente incremento multum delectaretur perluadere: 8: qratitudinis
ergo , aliquot millenos aureos pro tantisin lelulceptis negotii grauillimi labori
brs pulcere. Quibus Palatinus,ac li res lerio lincereq; agatnrabaduerlariis, per
fual`us,& ab vtriufq; hollis nunciorum iuramentis literisq;de ltabili pace porro con
. ti.
 /

256 RERVM TchIcAavM

tinuanda , fatis aiTecuratum fe ratus ; certam pecuniae fummam Scytha
rum Principi, honorarii loco dandam conftituit, militesque dimittit. Is
prolixa hac dolofaque occupatus tradatione, Gt non tam pecuniae afiuto
aucupio acquirendae cupiditate adduétus, quam militum in Podola, vtraque
VValachia viuentium 6r. Transfyluaniae fines culiodientium tacito perculfus
metu, idoneum in Vngariam tranñeundi tempus fponte praetermittit, arre
ptaque non folutae praeñxo in Y paéiis termino pecuniae Occafione, fine
praecedente rumore, cum vniuerfa Horda “Talachiam , ipfum Palatinum
Michaelem, militibus atiuto itratagemate priuatum capturus , flbique apud
regem paraturus gratiam inuadit, planitiem circa Bufouuam, Brahillouuam ,
Bukeretien, aliasque ciuitates, partim a Turcis intactas, partim non pror
Ius `deletas Obruit, celeritate oppreffos incolas arripit, annuos prouentuß.
captar, igni pleraque loca mandat, vltra od'tiduum fecure grafi'ando adeo
_vaftat , vt frequentes fertilifiimae planitiei fubmontanique traéius , f1
cut in maiori Polonia 8: plerifque Germaniae provinciis villae, omnis ge
neris fragum, vinique abundantia ditiflimae , rariffimas interdum cafas , &
deiiruéia murata templa, pleraque ruinofa faltem loca,hortos , aedificiaque
olim continentia, peregrinantibus non fine fufpiriis, & ne idem aliis vi
ciuîs eueniat terris, concipientibus votis, obïiciant, Neque tamen ob ic'ia
pacis foedera tam fecurum , tam credulum reconciliatis hottibus Palatinum
quifquam, vt dilponendarum cuiiodiarum folitam curam cenfuerit negligen
дат , arguat. Ducenti enim Coiaci cum fuis primatibus Kofcza ‚ Chirec
‘ki , Siemanoufzky,&Bilecki rStc. ad Iinium excubias feruandas deliinati, cum lar
gis Domini falariis , 6: copiofrs praedis hoitibus ereptis, fatis fefe ditatos liatuePent,
hacñbi tam comoda tamq; optata Walachis autemiuétuofiilima arrepta Occaůo»
ne aufugefe pofi'e fperantes, emanent plerique , vix 4o. proditionis titulum
poenasque deteliantes redeunt, Anne heroëm noltrum tot praelia fortiter
_ euincentem , tot vitae iniidias prudenter euitantem, a binis lfcelefie fimu
latis amicis, Tartaris atque Cofacis , fimul '& femel ita perfide deceptum,
milite afiute priuatum, armisque patriae deftinatîs mifere exutum, maiori
bus turn temporis inopinato minusque praeuifo hoc [по fuorumque peri
culo, Gt Walachiae vailatione intricaturn anguliiis, quam maximis illis
Sinan Bafchae copiis fuifie territum, prudentum , ac humanorum cafuum