Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
pl
p (Without the puff of air that
accompanies.an Engiiah p in words
like pin. -Closer to tir.-Y E in sLln.
NOTES
1. E is used only in borrowed words.
(as in English
dr
No Eng ish symbol. This soun , al-
though interpreted as dr is actually
the above r sound preceded by n.
VOWE
4
Hosted for free on livelingua.com
de with the tip of the tongue
on the back of the teeth,' rather than
on the gum ridge, as in English. Also
with less air-rnore like stone than
tone.)
mb (like mL in
nd (like nd in cani
,
ng ike ng In finEor.)
th then.)
Stress
In any se
me are pronounced With
more lo dness or stress, than others. I- some
the stress is predi- able. It will occur under the 1oilow
irig concat
1. On lon,, vewe7
P _ONUNCIATION DRILLS
make.
En lish boat.
English move.
8
Hosted for free on livelingua.com
tO recognize and produco.
Fijian
tI 'tpa' tea
'combine tow
tti 'stand' two
.
ki (fish) key
k3 "hero' Kay
coo'
bI '11c-avy, be
bo 'seizc' bow
'oil 'drinking coconut' boo
Adi 'empty'
\d5 'animal exerement' day
d& 'rotten' dough
,d-T1 ',indeed' (dialect) do
,
m1 'urinate' me
65 'goat' may
53 1
some f
so
mu 'buttocks' moo
9
Hosted for free on livelingua.com
soke 'knot' i 'pick fruit by twist
kele 'anchor keli 'dig'
s.ple 'covered wi mats' soli 'give'
sore 'seed' sori reeds'
B. RGpeat.
,
Initial j.
14.a II
' [Repea five times]
ege ege e e
[Repeat five times]
ugu uT:u gu gu
[RePeat five tim ]
3. Rppeat
10
Hosted for free on livelingua.com
ka 'tree
B. Repeat
4. Final -e vs.
11
Hosted for free on livelingua.com
C. Lstcn but rr.peat.
ra ro
rau ruku
rawa ,roko ratu
rou rut
-4-
-latter water
matter butter
batter city
better pity
F. Repeat.
G. Listen, but don't repeat;\
cara 'clear path' koro -lage'
et_ 'pri.i;e kiri
\
gone [gone]
galu [ ]
gatu [ngatu]
- D. Repest
gone galu gusu gatu
E. D
6. TrIlled dr flap
For the production of a tonguet ip.
trill- the tongue
is no manipulated
Voluntarfly, but dnstead moved by the
air stream. Although the sound does nbt
. occur in the
English sound syatern,
some 'children prodbce it when Irni-
tating a motor o :a machine
gun.
A. DemonStration. Listen, but dp not repea
-Repeat
13
Hosted for free on livelingua.com
Prenas tops b., )1.,
.
A. .Li ten but don't repeat'.
ba Tfish fenr-.0 dl ' fe es '
/s
CII
bai fence) dara 'slip' (jai 'then'
11R)E3
,...,..
dau 'commit ad l- ery' galo 'swim'
j51,/heavily laden' vodo 'ride' oq3 'thi5
obo 'clap" keda 'us'
7/ Vu4a ' many I-
,
9. Prenasali ed trill or Tlap.
.Tho sound that is written dr
'is phonetically. a
[
dr-e- 'pull'
tadra 'dream'
dri 'sea cucumJ.1
7
dre 'run away '
H..: Repeat.
14
Fijian Engli
vR 'four' /va/
vei 'there' /Vey/
,you
/vow/
vau 'hibiscus' i
vow
via 'want .
via
y5 'urinal' /vow/
B. Repeat.
va v3 YU
vei vatu vosa
You vola vua
vau, voli vudi
via vonu vuka
are separated by
inserted vowels. Since final consonants do not ochu:,
Fijian, either reduction occUTS)
or a final vowel is
added.
1 ti
alakao alcohol
,aijini
aua hygiene
hour
misila measles
manui
man-of-war
c
k Ii
/IT 6
nt d
rjk q rig d
ji
't1
d d
t IT.
nd
ix;
S s (1)
.V V
18
ENGLISH FIJIAN
u
.
ey
.e e
a
a a
ew au
ay
uw
W
OU
01
0
A i matal nilEs
-reetings; Whe Classroom and language-learning
.,xpre5sions; expressio
NOTE5
20
III. Reoetitiondrill.
Et7-12.2asIP
SR bula, . Ni sH bula.
sa yadra. Ni BR Yadra.
Vinaka na eacacak Io.
Ni Mai kana mada. SR Vinaka. (yes)
SR vinaka vakalevu. (no)2
0 hula vinaka?' I°, vaka-lailai.
sa mooe. Ni sH moce.
Drau bUla. Ia, vinaka na hula.
NOTES
Cue
Sentence pattern
E vei beka na makete?
make e E vei beka
.tUraga na makete.
E vei beka na tUraga?
marama E vei-beka
vale na marama?
E vei beka na Vale?
vale lailai ,E vei-beka
koro na vale laila1 .
NOTES
VIII. VOcabulary.'
a cotmon article
a i the
au 1st person sin ular
balebale, meaning'
Bau island name
beka perhaps, if you pleare,
expressing doubt
buia live, recover from illness;
alive, sound in health; li
sa bula 'good day, hello'
eakacaka work
eava what, which -.
eel' who
darU 1st person dual inclusive
dodonu right, correct, straight
dou 2nd person trial
drau-.. 2nd person dual
(1) verbal particle, (2) in, at
- ía,e
but, and; sometimes also as a
variant on io 'yes'
1.6 yes
kana eat
kei with, and
ki toltowards
kili know
koro village
koya, oyi that, ther_ di
lako ,g0
1-6soni lesson (Engl.)
Fijian
vale _
house
vale lailai toilet
vei where
vinaka good, thank' you
vosa speak, talk; word, talk, speech,
'language
vosotl au pardon me
yaca name .
24
FIJIAN
A i ka rda ni soni
(Who? Equat onal sentences1 Attrlbuti. on)
I. .
Dialogue to be memorized.
John: 0 cei oy? Who's that?
Rusi: 0 Pita. It's Peter.
ohn: E kai2 Viti 0 IsAic Fiji
koya?
1.- The phrases iii the equatIonal sent nces can be _Arked
Co cei)'(oya)
(a: cavd) (na nona cakacaka)
(e kai Viti) (o koya)
2. Kai refers to an inhabitant of a place. Once used
only for males, it can now beu ed for females also.
3 The literal meaning-of gone is 'child'.
23
Hosted for free on livelingua.com
2.2
mple substitution.
Cue Sentence ER11.=
O cei oq6?
oq5 O cei oqö?
o koya O cei o koya?
na tUra a
na marama
-na yacamunT
na qase ni vuli
na yacana
- IV. RepetitiOn,
makete. 9
lEsoni
koro
taraga
marama
tamata
yalewa
tagane
gone
,cakacnka
VI. Repetftion.
kai Merika
kai mua
bull
'tamata vinaka
cauravou
(lase .
VIIb.
Na koro cava?
gone -
:gone vuli
vale
eauraveu
yalewa
tagane.
o
:
Viti o Pita.
E ,dua na kai Viti o koya.
oiau -)E dua na kai Viti
o iko
,na tamat6, OQ Z,
ha eauravou oqb
na yal.eWa oqo .
na tUraga oyM.
na gone vuli ocj
na qase ni vuli oq0
IX. -Repetition.
Question Answe
E dua na gone vuli o koya? Io, e dua na gpne vull o keya.
mataisau
tiiraga
kai mua
kai Viti:;
gone vull .
qase ni vuli
eauravou
marama
dau teitei
tamata vinaka 8
,puli
XI. Repetlition.
XII.. SimDle
29
Hosted for free on livelingua.com
2.6
draki
vinaka
ea
bull
balavu
vu ni niu
)"%f. Vocabulary
30
Hosted for free on livelingua.com
2,7
kbro ni vuli
koya a school
lanai 3rd person singular
levu small
matai big, r,reat, large
mataisau ,sMart, expert, skilled; carpen
Merika carpenter
mua America. Also Aterika
-na as in kal_mua
niu 3rd pen Zngular
oc13 coconut
oqori here, this -(by the speaker)
(lase there, that (by the addressee)
(lase ni vuli
old person
rua teacher
two
tabu
tagane aecyed orbidden
tamata male
tpitei, i person
vale tabu farm, arden plo
Vanua Levu church buIldIng.
aecOnd largest-isla d in the
Viti Fiji Group
vu Fiji
vuli root, source
ni kau learn,
vtl ni niu
tree,
yalewa coconut tree
wamen
2, 1
A ::_
ka tolu ni 16soni
(Comment-tvici Wh(,re?: LocEJ.ve s; Review
equational srntenc Question into
I. Dia -gue to be menorId.
A: A cave a cakava What 's he dein
o :oya?
E cakacaka,tiko.
E cakacakc tiko
e vei?
32
Hosted for free on livelingua.com
3. 2
-ubstitutlon.
Cue .
Sentence
_
Sentence
E dua2 na gone.
rua E rua ha gone.
tolu E telu na gone..
[The ins uctor cent nues the drill With numbers up to ten.]
With pi
Sample
Q: A cava aj?
e dua na rone.
Q: A cava e cakava lAka?
A: E cabct1ko a k
Other ve.rbs that can be alctured .
mace
kana
puny
taubale
cici
.laga
qoli
siwa
(-Tito
b. 1,..Tith objec
P. eava ocla
A: Oco_-i,:na pent.-
Other ob -cts
vola
sote
tarauses-
i vava
vinivb
Repetitaon.
E levu na vale 1 The house is big. (or, There
are a_lot Of houses.
vinaka na vale. The house iS'good.
SE na vale.
lailaI Sd lailai na vale.
batabatE SE batabatdna vale.
katakata sa katakata na Vale.
vinaka
makawa
-galala
lekaleka
tabu
SE levu na vale.
vinaka S. vinaka na vale._
motokd S5 Vinaka na motok5.
eR SR CR na motokd.
waqa Sd cã na waa.
.kamp sa kama na
'A:dtblo Sd totold na wage.
bogi S5 totolo na bogi;
batabatd Sd_batabatd na bogi.
kEkana sa batabatd na kakana.
levu sa levuna kRkana,,.
uoa 85 levu.na uCa.
-alga sa siga na uca.
vanua S5 siga na Vanua.
buti5 sa buto na vanua.
X. .Repetifion.
'Sicatoka
Navua
Tavua
Labasa
Savusavu
Lakeba
Cue Sentence
_
XV. RepetItion.
XVII. Vocabular
bogi night
bose meeting
dark'
caka-va caka 'do, make, wo
trans. takava
cidi run
dabe sit
ded6 long (time)
.dina true, genuine, since e, worthy
-era_ -3rd person plural
gade walk, stroll, gp for pleasure
galala empty
gata. -sharp
gaunisala path, track, rbad
ika fish
-kakana - food
kama -... -
burn
kea, keya, there
kele ,
arrive, come t- a stop
laga sere sing
lekaleka short _
play
fish with ne_
day, stop raining, d-ylight,
sunny
sitoa _tore (Engl.)
siwa line fishing
soko sail 4
Place na-es
Korolevu
Labasa
Lakeba
Lami
L'au
Lautoka
Lomaiviti
Nadi
Nausori
Navua
Rakiraki
Savusavu
Sigatokg
Suva .
40
Somosomo
Tamavua.
Tavua
Vat ukoula
Waini0 uk a
Yas aw a
FIJ_ AN
A :1 ica v ni lsoni
(Time expresi %ft:, and future negativer via)
I. Dialogue to be memorie/. d.
A: E vei o MO An Wher,'s o? I want . to e
vial ralci koya.
ha lake e na siga
E na lesu tale mai ni mataka.
E na lesu tale mai ena vula 0 Ti-seba.
E na lesu tale mai e na bogi.
E na le&u tale mai e .na yakavi.
E a lesu tale mai e' nanea
t; a lesu tale .mai e na mataka.
via'want 0
r1
Ia. Substitutiorr.
-Cue Sentence
e namataka ni mataka
e n4 bogi
e ,na.bogi ni mataka
e na yakavi
-e na yekavi ni mataka
.e daidai
e na yakaVi e daldai
e na mataka
e na mataka e daidai
Mb.
E na vula 0 Januer
,
E a lako e.nanoa.
EhiTa lako nr-FilTaka.
,ni mataka E na lako ni mataka..-
e nanoa E a lako.e nanoa.
e daidai E.a lako e daidai./E na lake
daidai.
e na \Tula o June E a lako e na vula o JunQ,./
E na lako e na vula o June.
e na m4taka'ni mataka E na lako-e na mataka ni mataka.
na yakavi.ni matnki
a lake c na mataka e nanoaC
a,lako e na yak vi e nana.
o
e na bouj
.
IV. Repetition.
Au via lake- mataka.
AU via mace.
Au via kana.
E via grm.o k6ya.
O via mate2
O via laki-siwa.
O 'via g75c16?
O via aka-jcegu?
O via rrilki;
y. Subst1fut,ion.
Cue ,Sentence
414
Hosted for free on livelingua.com
LI'.
Cue Answer
e nt yakavi
e na bogi
e nanoa
e na mricawa sR otl
e na vula sA ot
e na yabakisE oti
na.mRcawa mai muri
e na vula mai ocia
e na yabaki.mai oc15 45
e na micawa mai oci5
Hosted for free on livelingua.com
4,5
VIII . Repetition.
Au na siwa ni matai.
E a lako e na vula-o
E na lesu tale mai o ,141
E na lesu- tale .mai e na vula o Tlsoba.
E a lesu mai e na bogi.
F na la'ki Suva e na yalcavi.
E sa na tara vale ni, mataka, .
AU via kana.
seEa r Au .,ega.ni via kana.
vaka-lev Au saga ni via kana vaka-levu.
Au a,sega ni via kana vaka-levu.
e ha mat Au a. sega ni via kana vaka-levu
e ha mataka.
lailai' Au a Sega ni via kana vaka-levu-
e na mataka lailai.
nanoa Au a sega ni via kana vaka-levu
e na mataka lailai e nanoa.
E soko.
e r E soko e na waga.
na E na soko e na maga.
Nu E na soko e na waqa kl Mukul.,
;
E na soko e na waqa ki Nukui
e na yakavi..
Xc .
o.
via
a
serra ni
ki na vale
e na bogi
na Si a TiMiti
XII. 1Sub-
Cue Sentence
47
na i-mocemoce .
Au vinakata na I mocemoce.
vakatotelo' Au via. vaka-totolo.
na totolo. .
.11u vinakata-na totelo.
na savasa Au vinakata na savaDava.
48.
Hosted for free on livelingua.com
XIV.V .abulary.
morning
mataka, ni mataka tomorrow
mate .
,disease, die
ME May (Engl.)
MoceMoce, I sleeping place, a,bed
moll. Citrus .
muri-a
.
fIshing li
. wai water
yakiivi .eVera ll
yaloya o a reflectip9 ya1_pza10
0 'the image o portrait of....
'!a_l_p_sj_g11._Lya.1 -alo 'the -pictu e
1 own'
50
Posse on
Alienable
In allen able
ke- (for edibles and certain Suffixed forms
innate qualities) ]
kin-terms
(for other items)
dalp
strictly 6s a marketable prodUtt, he.uses the-Fi5=
For the language learner,the whole possessive.
li-ke a gender -yetem and should be treated systemHoperates
as such. Thus,
Simple substItution.
Cue Sen -ence
C4e. Answer
(poInts to himself Na nomunr.
(points to student reciting) Na noqu.
(poInts to another student) Na nona.
[etc.
'Repetition.
iAble slot.
Cue t Sentence
Repetiti n drill.'
Sa kana vinaRL dina na His taro is really good food!
kena dalo.
00 na kequ tavioka.
E levu na kena"Uvi.
Ths .Is my manioe.
He has a lot APf yams.
E balavu na kemuni ika. Tour (pl!),P1sh -is long.
Oya na kena tavako. Those ar'e 114.s:cigarettes.
vakarau na kemu Yoar tooTis ready.
_kakana.,
by, oti na ké'qu I'm ollt of eigarottes.:.
VIII.
Cue Sentence
keirau.
-keitou
kena
.
keda
kedra
!ence
c'T X Repotition.
Si
_ maca a mequ wai. My water is .empty,,_
Sa katakata na memu a ,
,YOur watex'is hot.
,
XL SubstItutIon.
Cue
lailai na -U yaciona.
meqU sa lailai na m yaqona.
:men Sg lailai na men Yaqona.
memUni{
meirau
meda
memudou
I i 6(2
.
CU?
Sentence
niu -;
tavako
yabona
rouruu
tUraGa
waqa
uvi
vivill
kUkana
yanuyanu
XIV. Fiepeititir):).
Na hcciu
fla, memu
Na nona vait :Jou-
14a kedrau ika tuvuteke.
Na memudrau ,c,-)uvpu
Na nodrau 1,11J.ap:a cia
Na kon3 ul.r1 vi
-Na medaru
;la nomu pcnI kau.
Na nodaru. totc):-Jr.?
53
Hosted for free on livelingua.com
5.6
Na kcclrau kdkana dina.
Na mequ maqo dreu.
Na medrau meleni kamikam ca.
Na noqu yanuyanu
Na,kemudrau vuaka vavi.
XVa. SubstItution.
Cue Sent nee
E dua na vale 1 vu
lailai :E dua na vale lailai oyd.
iOnaka E dua nu vale viriaka oya,.
cd . . .
batabata
magosa
XVb
Cue ence
XV e .
Cue ntence
na tavako vinaka.
vale 0q5,'na vale vinaka.
kdkana OqB, na kakana vinaka.
meleni
vanUa
yanuyanu
ika
tUraga
maqo
niu
5
Hosted for free on livelingua.com
5.7
XVI. xp _r
Cue
a. vuaLa na vuaka
kemu na kemu V12EJ.lca.
vav1 na kemuvuaka vav4
ogorl Nor1 na kemu vuaka vavi
na dalo,
- .na kequ dalo
vinak na kequ dalo vinaka
00:6 oq5 na kequ dalo vinaka
na ika
kena na kena ika
vinaka na kena ika vinaka
oya ova na keir ika vinaka
pen1 na pen1
nomu na no= peni
kau -na nomu pen1 kau
balavu na nomu peni kau balavu
Oqor CqOrJ na nomu peni kau balavu
C. yanuyanu na yanuyanu
ndna na nona yanuyanu
nuku vula nanona vanvyanu nuku vula
ova oya na nool yar.vynu nuku vula
f. via! na wal
mena na mena wai
batabat'l& na mena wal batabatA
Nori ogorl na mena wai batabata
rourou na rOurou
memudrau na memudrau rourou
na me:mudrau rourou vaka-lolo
oq6 oqB na memudrau rourou vaka-lolo
maqo na maqo
-medrau na medrau maqo.
J. u na medrau maqo
000rl oqori na medrau i stimaqo
e na tolu.
A: 0i, au sa na gal lako Oh, go there tomorrow-
kina ni mataka. then. Thank you very much.
Vinaka vaka-lovu.
59
Hosted for free on livelingua.com
5.10
vavi cooked in earth oven
vivili ,
sen-:Thellc
Vou_.. new
vuaka
vuke-a_ vuke. 'help'; trans. Vukea
vula, vilava7IJJ whilte., vula is used as adjective
in compoun-.,
.weleti papaya
yall ,
lost
60
A i kaono ni lsoni
(Inalienable posse
transitIve verb
I. pialogue to be memorized.
A: 0 cel oyt Who that,
0 koya na vugoqu.
He's my nephew.
Na yacana o Samu.
A: Na cava e mai What did he come to'do?
cakava7
B: E mai Jakova na He e -e after his boat,
nona waqa.
A; E na sokotaka nikua?
Will he sa 1 i- today?
B: Sega, baleta ni sa No because his arm is still
mavoa tiko vakalevu badly injured.
na ligana.
A: E mavoa vaka-cava? How hurt?
B: E a taya e na nona Ho Cut it with his knife.
sele.
B: E dau He is a farmer.
A: Na cava sb e tea? What does he Plant?
B: Sega, e qarava.tiko No, he looks after thefamlly
na nodratou ba ni cattle farm.
loulumakau.
131
Hosted for free on livelingua.com
6 2
RepetlVion.
O koya na tamaqu.
E vei na tinamu?
O cei.na yacana?
Za bulabula vinaka na tinamu?
E a laka ki na makete na,tacina.
,sa cudru vaka-levu na watiqu .
-na p1uq11.
mataqu 0415, na mataqu._.
daligaqu
ucuqu
gusuqu
ligaqu
62
Hosted for free on livelingua.com
6.3
ketequ.
yavaqu
drau ni uluqu
batiqu
matai Jone
daligai Jone
Cue Sente: e
Sa mosi na Uluqu.
mata Sa mosi na m
daliga
ucu
gusu
liga
kete
yava
bati
matai Jon°
Question Answer
A cava oq6? Qqori, na ulumuni)
A cava ociori? 0q6, na ligaqu.
etc.
By using other class members, the instructo- can elicit
most of-the .forms.
V. Simple substitutIon.
Cue Sentence
VI. Repetition.1
sa kana tiko na tacina.
SE kania na dalo o koya
SR gunu tiko na tamamu.
S. gunuva na bia o koya.
E 4 tara vale tiko mai Tia o koyas
,E tar4 na vale o koya.'
sa rai vinaka tale na matana.
Au s4 raica na nona vale.
E R siya.
a siwata.
E R siwata na ika.
2 siwata na ika e na bogi.
E a aiwata na ika e na bogi e na uciwai.
changes.. :This means that for each verb like gunU !drink',
-the fuller form, -unuva, must be learned.
Some verbs entng in ,a, like kila 'know', lengthen the
final vowel for the transiFive forE=.ffilL Some, like kana
have an irregular form.
When, the transitivo form appears without an object,
the-object is understood. For example, kania means. 'eat it';
kllä ,knoW
64
Hosted for free on livelingua.com
6.5
VI I Expansion .
Cue ientence
E a kana.
kania E d kania.
na dalo E E kania na dale.
. nikua
d kania na dale) nikua.
mai Nadi E N kania na dale nikua mai Nadi.
E lako.
lakova E d lakova,
na ika E E-lakova na ika.
,e na siga Nniti E E lakova na ika e na siga Mani i.
kl nr.?_
.E E lakova na ika na siga ManILI
ki na makete. '
E R tara.
tard .
E a tara.
na vale E E tarE na vale.
e na yabaki sa oti E a tari na vale e ha yabaki
sE oti.
mai na koro E R tar5 na vale e na Yabaki-
sR oti mai na koro.
E- a siwa.
siwata E R'siwata.
na ika E R siwata na ika.
e na bogi E R siwata na ika e na bogi.'
e na uciwai E a eiwata na ika e na bogi e
na ueiwai.
IX. Repe-ition.
Au a raiei tamaqu.1
Au sega ni kilai koya.
E R lakpvi tacimu.
Au I vukei koya.
E a cieivi tamana o'Jone.
E tarogi au o koya.
Au tr. raici koya mai vale.
E dodonu, mo lakv1 koya.
65
Hosted for free on livelingua.com
6.6
Kacivi.koya me iako mai.
E nanumi koya vaka- evu o --1.1 a
.Xb._
Xc.
Cue Sentence
Xd.
Cue Sentence a
a-r-Lica na wala e na
sokotaka i sokotaka na waqa e na'yakavi.
_
mataka lailai
sokotaka na waqa e na mataka
na lailai.
E na sokotaka,na waqa'e pa
mataka
raica ,E na raica na waqa e na mataka
yakavi E na raica na waqa e na, yakavi.
a
E a raica na waqa e na yakavi.
tamana E a rald )]. tamana e na yakavi.
maeawa sa oti E tamana e na macawa
taroga
saoti.
E a tarogi tamana e na m5cawa
sj oti.
t rag E a tarcea'na tUra ga e na maca a'
sg oti..
taraga ni koro E a tarogi tUraga ni koro e na
mgcawa sg oti.
mataka hi E a tarogi tUraga ni koro e na
mataka
rau .E H tarogi rau ena mataka nikua.
kaeiva E
Samu kacivi rau e na mataka nikua.
E E kacivi Sarnu e na mataka nikua.
mokuta E a mokuti,Samu e na mataka nikua
kolI E a mokuta na,kolI e na mataka,
Tala
sara\na
"Mai taura mada na kg ofq6." Lake sara mai nona i tau,
'butuka na Ionia ni vasua, sd gal qamuta na teri ka
Sd qai tagi na terl, "Isa,.noqu 1 na yavana,na v5sua.
tau, --. au si mate!"
sara vug na kalavo, "Ociori na i sau ni vudi, baleta Kaya
'nomu solia vei au na kg. cg. na
Tiko e k mo lu u, au sa
iako ni sa bera na ua levu.
E a vaka-cava ta na vasua?
E a dalaga ta na-vasua.
Na cava e 5 qai cakava-na kalavo
E a kaciva na nona 1 tau me mai
aura.
Na cava e a cakava na-teri ni sgAcacivi
E.a lake yan1 ka butuka na loma n1 vgsua.koya na kalavo?
68
Hosted for free on livelingua.com
6.9
'XIII. 'Yocabulary.
ba a fence
bale a-
because
bati.
tooth-.
bera
saew,-late
-bulUmakau
grandmother
cattle; bulumakau yalewa or
butu-ka tina ni-bulumakau 'cow
butv '.stamp) tread on4;. trans
cakau
butuka
reef'
dudru
angry, an
dalaga
daliga open one's-mouth
ear
drau ni ulu hair of head
,
dredre--Naka
dredre 'smile- laugh'; trans.
gusu -drOUrevaka ,augh at.'
mouth
isa
kaba-ta Interjection of.regret or year ing.
/7 kaci-va kaba 'climb'; trans.. kabata
.kaci 'call'; trans kaciva
kalavo rat
kau, i
kaya. bunch, as in ivkau vudi
.say
keirau, -i 1st person dual exclusive
kere-a
kero 'beg, askHfor'; trans.'
kete kerea
stomach
kune find
liga
lomana forearm andband
luve feel soiry for, tare for
iuvu son, dai.Ighter, offspring
drown
mamau
filled with food, sated
marautaka marau 'pleasure, happine
trans. marautaka 'be happy
;._
rau 'underneath'
sau, I 3rd person dual
payment; 11-Cpay, rcta late'
5.0,1.1.
SO Zom
oll-a son 'frivr!' trans. son,
69
Hosted for free on livelingua.com
6.10
taci .
tauvi-mate ill
ta-rya ta 'chop with knife'*; trans. .tay
tea plant
teri the swamp hen
tina mother .
71)
FIJIAN
A i ka vitu ni lUsoni
Crawa, subordinate clause with ni and k
I. DiaIcwie to beMemerized.
0 na laki siwa ke .
Repetition.
Au na lake ke vinaka na draki.
Keirau ha lake ke rawa.
Au via raici kemunT ke rawa
Au via gunu ke rawa.
Daru na laki siwa ke galaIa na wa a.
AU na lako ki Suva ke rauta na noqu I lavo.
Au na lake ke o lake.
E,na vukei kemunI o koya ke galala.
SR cR na bula ke ko ni hivti au.
E vinaka he daru na mat spta tale e LU.
Cue Sentence
Mb.
Cue Sentence
Te"
ITic.
Cue Sentence
Au na s ga ni lako ke
ni lake.
ea na draki Au na sega ni lake ke ca na draki.
sega.na baca
.
IIId.
Cue Sentence
Au nuitaka ni na vinaka na d
,kune c s3 na baca *
Cue Sentence
Au na lako.
to Suva Au na lako ki Suva
,after work Au na lako ki Suva ni oti na
cakacaka.
if possible Au na lako ki Suva ke rawa ni
oti na-cakacaka.
in the even Au na lako ki Suva e na yakavi
*
ke rawa ni: oti na cakacaka.
2. Au na raica.
you (2nd person singular Responses.the same as IVa.
want to
if possible
beforefour (o'clock
3.
Au na kerea.
one of your knives
it pos ible
that I use it
Au na'g--uva.
with-you
this yagona
if pOasible
that Thomas gives it
5. Au na kana.
this taro
if possible
as you're not eating it
V. Repet tion.
E rawa ni'u lako tale gE?
E rawa ni drau vaka-totolo mai?
E rawa ni o solia vei au e so na baca?
E rawa ni o tukUna vei au sE vica na kaloko?
E rawa ni vodo tale e dua e na nomu motokE?
E rawa ni toulako e na tolu na kaloko?
E rawa ni_o vaka-rai-taka vei au na gaunisala?
E rawa nl'u kerea 6 dua-na nomu wR ni siwa?
E rawa ni'u vaka-yaga-taka na nomu I .ele?
E rawa ni o kauti au vuE na tUraga.
74
Hosted for free on livelingua.com
7.5
Simple subti.ut1on.
Cue Sentenco
b.
Cue Sentence
75
Hosted for free on livelingua.com
76
vale E ra a ni o deu lake mai ki vale
ni matakal
vale Di bose E rawa ni o dou lake mai ki vale
ni boSe ni mataka?
drau E rawa ni o drau lake mai ki
vale ni bose ni mataka
Suva E rawa ni o drau lake mai ki Suva
,
ni mataka?
vodo motoka E rawa ni o drau vodo motoka
mai ki Suva ni mataka?
VII. Repetition.
Au kIi nI sH.eti na.cakacaka.
E-sega-ni macaIa na vanua e tiko kina o keya.
8 macaia ni sa lesu tale o TImoc
Au nanuma ni dodenu na nothu Iowa.
E a tukuna vei au ni sR na sega ni lake
o keya.
.E a vela mai ni na lesu 'mai e na macawa oq5.
Au sega ni kila ni-tabu na vaka-tavako e ke7.-
Au raica ni sa vEileka mai na waqa:
Au vaka-bauta ni na tau na uCa e na yakavi.
E tukuna o koya ni sR lesu mai na ttlraga.
Cue Sentence
Au knit sa oti na cakaeaka.
sa levu na uca Au kila ni
sH levu na uca.
sH buta ria kena dale Au kilH ni
sR buta na kena dale.
sa oti na bose Au kila sã oti na bose,
ni
sH moce_o koya Au kila ni
sa moce o koya.
na'draki vinaka Au kila ni
na draki vinaka
o_na iako tale .g6 Au ki15. ni o na lake tale gR.
sR lesu Mai na watimu Au kilH ni sa lesu mai na watimu.
ratou t)erata na waqa Au
sa toki ki Lguteka Au IglE111 RTeikrnartlito:r.'
sa sega'Ali oti na nona Au ki,la ni sa sega ni oti na
cakacaka nona cakacaka.
na yakavi hi mataka.
bogi pikua
.
Na aciona
79
Hosted for free on livelingua.com
FIJIAN
A i ka walu ni l6soni
(Subordinate phrases with ni, me)
I. Dialogue to be memorized.
Ai E vaka-evei'o na How about It, are you
lalki siwa nikua? fishing oday?
to, au na.lako ni iesu Y I'll go when WillIam
mai- o Viliame. co:es back.
Na gauna cava e na at time will he Come back?
. lesu-mai kkna o
'-kOya?
M. SubstItution.
Cue Sen ence
IV. jlepotition.
V: Sobstitut
Cue- SQntencte
8
Hosted for free on livelingua.com
da u law tale .mai nikua Au vinakata me daru lesu ta C.
mai nikua.
411a.ru,Veitalancia madr. Au vinakata-me daru veitalanoa
mada.
.datou lake Ili 5a bera na Au vinakata me datou lake ni
bogi sa bera na begi.
datou_vaka-cegu mada e ke7 Au vinakata me.datou vaka-cegu
keirau qai lesu mai ni Au yinakata me' keirau qai-lesu
mataka mai ni mataka.
keirau la' i sara Au vinakata me keirau lafki
yalpyale sara yaloyalo.
keimami veivosaki mada Au vinakata_me:keimami veivosaki
e.liu mada e liu.
da moce mai Suva niklp AU vinakata me da moce mai Suva
nikua.
da boSe mada Au vinakata me da bose mada
da laza ,Serc mada Au vinakata me da laga sere mada.
E dedenu mefu.moce.
E dedenu mefu yell ika.
dodonu me kana.
VI- 1,ibstitution.
82
Hosted for free on livelingua.com
,
.r
T r. I J. J "
1.1.1.1 1.. .1 I., ull
Cue Sentence
X.% Repetitibn.
83
Hosted for free on livelingua.com
Mo vaka-liuci kov rr1
vaka ni (lase vol
Au nanutro 11;y yLL5 L Ivu IL ilogu
OS 0 OS 0 .
dodonu cy:Ch mlo Vi1J ni-L=a lailai
na rauna. \
XI. Substitution.
Cue 5ont,on
Ii Repetition.
Au na lako ni otd. na
Au vinakata mo raLic koyr! ni t.envia na bos,:J e na sialevu.
Au na via lesu mai ni sa.Lp2ra 1-1F:4 bo0.
Era na lesu mai ni tera na tolu.,
Au na qai cakava ni'u lesu yani.
Ni oti n uca datou na tokiva sara.
Ni O. yaeo yant, daru gat la'ki stwa.
Ni sa bera ni o lako mo raid au..
Ni o sa yaco mai me cakava sara n nolitu cakacaka.
Ni 0 lako mai ni mataka,,au na vaka-raitaka vei,iko'na
nogu waqa,
. ,
. X11,1. Substitution.
Cue .
Sentence
ni tukWit ra ye! au
na tUrt'aca
,aLou c
ni t.;4 leva nl
nn
1-av-
t!i'n sit c:Aalu
losu tcsJ:1
ni o unia nn_
loaLe
ni Lta tta vaka-yvi
nj hcra flU
Suoll
;11. 'tal:tetc_tt
Eo VJ cic n ccva j
ytt yanuytit r
1:tq ni wuna PwAfika. Na
vciyI:muyanu ka
C sivia e tolu na drau na
1 1 ri
XV . Voeabn lay
1-1u
preceae, surpass, excel, be
first; trans. llutaka 'load,
rule'
verbal particle expressing
purpose, se introducing sub-
junctiv& Cr ',operative clauses,
for...to, in o-p(te to, to be,
to havo, that, should (I)...
etc.
milo (Engl.)
m5liwa interstice, the space between
two objects;
Niu.S1.1adi New Zealand
Növeba Novmhor (Engl.)
e5ee60 full,occupAed
pasifika PacJ.fic (En:l.)
ra 3rd person plural- See era
rawa-trl rawa 'to be able, to got,--to
obtain'; trans. rawata
-sRbutu kind of fish like El-IT-Emma
sagavulu ten, used only in compounds as
in rua sagavulu 'twentyl .,. up
to ciwa sàauu tninety';
tini- 6 use& fer the number
sara
Fa-itself
very, greatly, used after ,..,crbs:,
lat:o sara 'go at once'
sava-ta
Siga n ucu
clean'; trans, savaa
ba-FiThday, Chri'3tr-o=
sivia sivi 'exceed, surpass, 17,0 beyond,
thore than':, trans. sivl.a
suka sugar (Engl..)
sulu, I clothes
t;Ara-va tadva 'face or stand up to,
--E-sPecially wind, sun, etc.
tadraya
tiikoso follow a Sh6Tt7i,.,r route, cut
crosswise, pass through
talanoa, I story .
87'
ka ciwa ni 1Csoni
ssive; Kel,
lIb
E voli aki na lewena.
E tokitaki ki na koro ni v 1
E karitaki na kulina.
E sokotaki mai Suva na waqa.
E vaka-yacataki na lewena.
IiIa. Substitutlo .
Cue Sentence
E garavi na ni
voli E von n4 flu.
sigani
vaka-yacataki
samaki
tet
IIIb.
Cue Sentence
IIIc.
Cue_ Sentence
volitaka E volitakl na alo.
0
Hosted for free on livelingua.com
9.3
tea E tei na da
qaraVa
samaka
vakayagataka
IIId.
Cue. Sen
Cue Sentence
E vinaka me na lewena me
-maca.
1Va. TransformatIon.
Iv
Cue
Va. Expan
Cue Sen ence
E voli na tavako.
Vb.
Cue
Sent en ee
Ve.
Cue
Sentence
E tarogi.
a
E E tarogi.
,na kE oq5 E 5 tarogi na kd oq3.
vei qase ni vuli E a tarogi na ka oq6 vol
qase
mai vei rau ni vuli.
E a tarogi na kg oq6 ve_ ,
93
Hosted for free on livelingua.com
9.6
VIa. Rep ti
1.
2.
Mo drau gunu ka kana gT e k.
Mo lako ka lesu mai vaka-totolo.
3. E ratou sa sisili oti ka vaka-yakavi.
4. Curu ki tuba ka kakua tale ni lesu mai.
5. E se lako e nanoa o koya ka sa sega ga ni 1
6. Sã rauta e laT ka me tou qai vaka-otia ni .esu mai.
7. Au vinakata mo lako ka tiko e mataka
ni pera na
1 1
kaloko.
Vaka-raici koya ka tukuna vua niu sa wrma tiko.
E vaka-sasaqa tiko o tinadra
Ra ra qi o tika na gone.
VIb.
VIII. Tal
X. Vocabulary.
benu rubbish.
ciwa nine
curu enter';. ans. curum4curumaa
'Make a thlng enter'
drau lea:f
Idia India
Jaina China
karl-a, kari hkri -:rape'; trans, karL,
fcT.ri aka (more empha'TTZ) -
kuli
lewe meat, flesh
lululu shake hands
mamaca dry
ufase-e matches Engl-)
meca enemy
pUkete packet (Engl.)
ga ni bulu coconut husk
ciele
earth, sOil, land
rui too much, exceedingly,
sa, rafter
sama-ka samA 'sweep, clean'; trans. samaka
s-asa TIT dry coconut leaves; (2) the
ribs of coconut tied toge her
to make a broom'
sigana sun-dry; vakana eau°
sovu soap (EngLY
taucoko all, whole,completely
cauni. town (Engl.)
tauriVaka use, make use of
FIJIAN
A i ka t.nI nA lsonI
Ia.
Ni sã bula.
Ia, vinaka na bula.
Ni bUia!
Drau bula.
bula vinaka?
ro, vaka-lailai.
Se: vaka-evei?
SJ, vaka-cava?
Ib.
Yalo vinaka.
Vosoti au mada.
Vinaka vaka-levu.-
E rawa niu raici kemunT vaka-lailai?
E rawa niu raici kemunT mada?
a. Repetition.
Cue Sentence
eauraliou o kcya.
a Repetitinn.
la'ki 2uva
lesu mai Merdka
E tilko mai Vanua Lc,vu no kal v5171
E teitei tike r:ad koro nd vuli na
moce tike na luvemu e vale ni kuro.
E lakeva na dka ki na sitoa.
siwata na_ika no uciwaa.
na _ko e kE ni hera na vitu.
Cue Sentence
wal ni moll
ogovi /la memudou. Oqori na nomudou
.-rourou. vaka-lolo.
sulu
5. L nanumi koya.vaka- E nanumd koya vaka-levu na
.1evu na timidaru nodaru tUraga..
ttirar,a.
6. E sE yali na nomunI E sa yali no momunT taa yagona .
i sale. (or nomunI)
taga yariona
7. Sa katakata na:memur' i1 Sa katakata nd kemuni i vaka-
wai. yakavi.
vaka-yakavi
Oclori na kerw vaka, Oclori na riomu wU nd siwa.
:_sialevu.
wH ni siwa
9. 0 koya ná nodrau dau 0 koya na vugodrau.
voigaravi.
vuf;o
10. Oya 11a tinamudrau. OyA na kemudrau uvi
uvi
11. O. eel na tamamuni? .. 0 coi na nomunlqase ni vuli.
vUdi
. 12. E cudru vaka-lovu _
cudro vaka-levu o Jone.
na tacieu.
Tone
13. Oya na nodra OY na kedra kAkana .
yanu.
kU-5,11-a
-14. Oqori. na nom.' tarau Oqcri na tacimu.
sese balavu.
taci
15. So lai1ai na nodra Sa lailai na medra,dovu.
rauna ni deru.
dovu
100
Attribution.
Cue Sentence
Cue Sentence
Oqori na vale ni kana.
1. moce Oqoina vale ni moce.
2. turaga
3. kuro
4. bose
5. volavola
6. savasava
7. bula
8. vuli
-9. I yaya
10. bulumakau
1 oi
Hosted for free on livelingua.com
10.5
Sentelce
E d t
na vU ni jaini d tea.na vla ni jäina
e lima E A tea e lima na vU ni jdina.
mai nona i teitei E. a tea e lima na vU ni jdina
mai nona I teitei.
e na vula sa oti E d tea e lima na vU ni jAina
mai nona 1. teitei e na vula
sA oti.
Cue Sentence
E katia.
na clic) E katia nalö.
E a katia na gib.
na yavanA E katia na yavana na gib.
mai wat E a katia na yavalla na gib mai
wai.
e na yakavi' -E a katia na yavana na gib mai. -
wal e na yakavi.
ni alga TUsite E R katia na,yavana na gib mai
wai e na yakavi ni siga Tusite.
102
Hosted for free on livelingua.com
10.6
Response
E R mokuti au.
Au a eieivi Sala.
sa kania tiko na,dalo na ta iqu.
F a. kaeiva-na vuniwai e na mataka lailai,
Au sega ni kilai kpya.
Au a raici ira.
dodonu mo lakovi koya.
,Au_R- vukea,ha gone ocio.
E R tarR na vale.
na tarogi watiqu o koYa
SE via gunuva na bia na vugona.
Rsiwata na ika e na bogi.
Au R'---seza ni lomani'Peni.
VIII. Repetition
1 0,3
Hosted for free on livelingua.com
10.7
VIIIc,
Ne ation
1Xb. 'ution.
Cue Sentence
104
Hosted for free on livelingua.com
Xa. Rep.t tion
Au na siwa ke vinaka na draki.
Keirau na vaka-totele mai ke rawa.
Au na via raiei ike ke'e yace mai nikua.
Au na lesu mai e na 'yakavi ke rawa.ni eti na bese nikua.
Au na lesu mai e na begi nikua ke rawa ni e lake tale ga.
Xb. Subs_itution.
Cue Sente ee
substitut ..n.
Cue Sente- e
dua na'bete.
'dateu lake vata Au na siwa ke datou lake vata .
TaiRnoa.
rdvo
106
XII. Vocabula Y.
Becla name of an Land south of Suva
bese refuse.
boto boat (Engl.)
cegu take a break, rest.
eila-va cila 'to shine, mostly of the
Sun, moon-br tars'; trans.
cilava
cUdrucudru easy to loose temper
-dratou 3rd person trial'
-drau 3rd person dual
dUna eel .
10
Hosted for free on livelingua.com
FIJIA
A i
I. I)la1cue to be memorized.
Vinaka.
108
Ii vetition- drill.
Expan. on.
,Cue Sentence
. SR dodonu'.
Mb.
Cue Senten
Au sega ni nanuma.
na yapan Au sega ni nanuma naTacana.
109
Hosted for free on livelingua.com
11.
-Repatitlon drill.
V. Epansion.
a.
Cue. Sentence
E na lako o koya.1,1
Sentence
Mo tiko:e lee.
1 o
Ke
.
_ni bera na bogi.
ovolea V4,1e- ga mo tiko
.
e ke ni bera na bogi.
Sentence
Vaka-rautaka.
darti Da u vaka-rautaka.
na klikana Daru vakarautaka na kRkana-;---
, wale-gR .Daru vaka-rautaka wale 0 na
kakana.
me rauta o rua Daru vaka-rautaka wale gR na
kUkana me rauta e rua.
na siga Daru vaka-rautaka wale 0. na
,
VIIb.
Pue n ence
Nanuma.
na neciu kerekere Nanuma na nequ karekere,
lwale gR Nanuma wale gR na negu kerekere
.
Otte Sentence
.E E draki v(p.
mat L,autoka ,E 5 draki v_naka mai autoka
sara ga E R.draki, vInaka sara gN mai
Lautoka. '
e na siga Vakar.aubuka E R draki vinaka sara- g5-mai
Lautoka e na siga Vakaraubuka.
ni mHcawa SR eti E a draki vinakasara, g5 mai
Lautoka e na siga VakaraubUka
Pi m5cawa sa eti.
IXb.
due Sentence
E a solia o Jone
e dua na s te E A solia'o,Jcine p dua,na sote.
vei au E A solia vei au.o Jene e dua
na sote. !.
.e na levu ni nena marau E a selia vet au'oJone e dua
nasote e na levu ni nona
marau. .
X. RePetition.
a.
Cue Sentence
E I tau na uoa.
e na veisiga E R tau.na uoa e na
kece gA E R tau na uoa e na veisiga
e na mRoawa sR. oti E R tau na uca e_na veisiga
kece gR. e na mIcawa sR oti.
Vaka-levu E b... tau vaka-levu na ucke na
veisiga keoe gR e pa mIcawa
sR oti.
xIt
Cue Sente
Lesu.
e dodonu E dodonu mo lesu.
mai
nI dodonu mo lesu mai
;E dodonu mo nI iesu mai.
*ece gR E dodonu mo nI lesu-kece
e na duA-na gauna E dodonu mo n1 iesu kece 0 mai
ena dua_na gauna.
XII. RepetItIon.
E ddna ga ni ratou R rogoca-, Iaeratou
E dma gA ni'u R.sega ni vaka-bauta..
s tukuna vei raul ia e rau Td.sega ni-kauta.
mai.
E A yaco dina gã
E dina gR ni tamata lailai o koya, sR dua na
levu. ata kana
Au na,lako dina ga ni Mataka
E dina gE n_draki.o5, 0 R. rawa Vinaka gã
SA ievu dina'gg na coqa
na uoa e na vanua ocia.
Sa dina_ gff na kR au 5 tukuna vei iko.
E.dina gd.pi s5 (=lase o koya,' k5kua ni kIla
E dina gE ni draki vinaka nikua, e sega g leca vua.
ni draki
vinaka ni siwa.
XIII. Expansion.
113
Cue .
Sentence
SR sega.dina ga;
ni maeala, sa pega dina gR ni macala
na,caVa e Lianati koj SR_ sega dina gã ni macala na
Cava e manati koya.
ni-sega ni bau muria ra SR sega dina gR uae1a na
vosa cava e manat oya a ni,
bauv.mur a_vosa.
nei,clase ni vuli SR sega,dina 0 hi maca a na
cava e.manati koya ni'sega ni
bau muria'na vosa4lei clase
ni. vuli.
XIV. Repetltionl
XIVb.
Mc.
-E n4 via la'ki cakacaka ki Vatukoula-na tamana- e ha
yabaki- mai oc16. .
XlVd.
XIVe.
BnalakoklSuvaokoyanl
mataka.
ni mataka Ni mataka, e na lako kina ki
Suva:,,o koya.
koya. 0 koya, e na lako ki Suva ni
mataka.
117
Hosted for free on livelingua.com
E a raiea na taCiqu.na nodra-
tou waqa e nanoa.
e,nanoa
na taciu
E na tiko mal Nad 0 klaya ni
bera na tolU na kaloko.
o koya
ni bera na tolu na kalok
E na solia na clase
dua na veitarogi e na siga
Vakaraubuka
na (=lase ni vuIi
e na siga vakaraubuka
XVII. Talanoa.
a mast
Questions.
1. Na yaea eava_e kilai raraba kina na
/
118
Hosted for free on livelingua.com
11. 2
XVIIl. Vocabul
.bai fence
bzu adv.- prqceding yerb to sof en
the expression-
dina 6 (1) in spite of,although
(2) truly, really'.
dola-va dola 'to.open'; trans.- dolava
el, i t-.1 'do with earnestness, to be
eagerl'; i_va 'earnestness when
actually doing it'
kalokalo ,tar,
kece g76- all, without exceptio .everyone
kerekere request
lalai-
.
tapa .
119
Hosted for free on livelingua.com
12.1
FIJIAN
A I. ka tini ka rua n1,13soni.
(Comparison; poasession)
I. D1altgue to be mern rized
Na vale ni kuro
Na vale net Tomas,
_
.
As with the other Possessives, there are specla
for edible and drinkable objects:
Na tama
Na ulu i Mosese
A: Sa vinaka.
II.- ftepetitiOn.
III. Substitution.
Gue Sentence
neirau.
nodra
nodratou
neitou
IIIb.
*C_ue Sentenc
Mc.
Cue Sentence
IIId.
Cue Sentence
turu_
makawa
Me.
Cue
Sentence
"If.
Cue
Sentence
Cue
Sentehce
E lailai sobu na tinamu mai vei
:tinaqu.
gone .
berabera
ca'
Cue Sentence
'IV. Repetition.
V. _ ubstl_
. Cue Sentence
VI. lepotit1on.
a.
VIb.
VIC.
gunu vinaka na wai ni moli.
E.gunu vinaka na mena wai ni'moll.
E gunu vinaka_na mena wai ni moli, o-Tomu.
E gunU vinaka na wai hi moli mei Tomu.
E &nu vinaka na medrauyai ni moll o Tomu kel Viliame.
125
Hosted for free on livelingua.com
1. no ca dodonu.
ca?. '
- bainvu?
fr.
:=11.11:n :=cama e Va k1
Lltution.
Sentence
E -avasava na nodrau
le nel Nor E savasava na vale nel Mere.
.nodrau vale Sanu kci 4. 0
TImoci
ntrauC,pau vale kei Marika
neirau ale
no..tou vale o ratdu
amu, kci Marika
val ni kana
nodrau waqa no cauravouj
nc(!rau na cauravou
Jone
Sent
126
:VIIc. Variab
ii nequ Vanua.
n1 tcAtei Oya na noqt vanua ni
nona Oyd na-nona vanua ni teitei.
_o SaiMone Oy na nona vanuani teitei
Saimone.
riei Salm- Oya navanua ni teitei rid
Saimeno.
yuUc a Oya na vuaka kei Saimone.
mago 'Oya na vlago Mel Saimone.
-medrau OyA na medrau maqo.
o Pita ke Oya na medrau maqo fp Pita kei
TImoci.
o taciqu Oya na mena maqo o taciqu.
mei taciqu Oya na maqo mei:taciqu.
madrai Oya na madrai kei.taciqu.
vanua Oya na vanua nei taciqu.'
hodratou Oya na nodratou vanua.
o Jono, Marika', kei Samu Oya na nodratou vanua-o ratou
0 Jona,,Marika, kei Samu.o
y111. Talanoa.
127
Hosted for free on livelingua.com
12.9
Questio
IX. Vocabulary
berabera- slow
bulabula healthy
bulibuli, I built,_form
cake as a particle after the base
used in comparing: 'more than,
greather than'
cere high
drEdre difficult hard
duidui different
duka dirty
levulevu stou'c, fat
liuliu, a leader, a commander, 1 cede.'
loma levu spacious
malumalumu weak
mamaqI stingy
qaseqase (1) dwarfish, small for one
age (2) old, cunning
deceitful
qlqc5 narroW
raba (1) wide .(2) thick
rawarawa easy
Rewa the name of a ?rovince
Roko, Roko Tui administrative head of a province
se whether, or
sobu (1) down, downwards, as,v.,
de&cend, come down, go asho e
from a canoe .
1
129
J:
A i ka tini ka t-)lu
(Di
I. Dialocue.
B: 01,, keya e taura tiko Oh, the one that carrying the
ha i sele. 0y5", knife. That'.. Aviuta.
Aviuta.
1 0
a. Rc.pctitlon.
Stand here.
na nogu kI.
e My key was lost
0 vei e tiko e kO? Who's if.n hero?
Lako tanl mal e Go away from here
Ilb. Substitution.
Cue Sentence
Cici mai i
lako Lako mai i k7e.
toso
biuta
olia
tokia
Iic. Repetition.
Mo bi-kALa ti e,kerl na Leave yoUr lugEaGe
_nomu 5 y-AyTt.
keri. Stand there
E a yali e keri na noqu My key was lost there.
. kI.
cei e tiko e keri? Who's in there? a
-Repetition.
hTf. Subztituf;ion,.. =
Cue SentenCe
Cici yani i,keya.
lako Lako yani i keya.
toso 4
biuta
solia te
tokia
hig. Repetition.
Kauta mai ki loma na Bring your ,luggagernsi
'nomu I yaya.
Reino moria e,,q411-4. 4,44
44,4 look foi, 11., inside.
vale.
Na cava o a la'ki What did:you go and do inside?
cakava e'loma?
Lako mal loma. Come inside.,
Wawa tiko e loma. !Wait inc,ide.
CUru ki loma. 'Enter.
Kauta .mai tuba, na n _mu Bring your luggage outside.
yaya;
Raica mada-e tuba. 'Look for it outside.
Na caVa o a la'ki cakava What did you tr,o and do cutsi
e tuba?
Lako mai tuba. Come outside.
Wawa tiko e tuba. Wait outside.
132
Hosted for free on livelingua.com
13.11
Repa -ition.
Repetition.
Kabata mada cake e Clipb up f-r a co nut (plea
dua na niu.
Laveta mai e cake na Lift your foot up.
yavamu.
Babe e cake Sit on t p. A.t down on a chair.)
Vosa mai e cake. Speak up.
Solia mai ki ra e sb Pass some of those c conu down.
na niu
133
Hosted for free on livelingua.com
Biutu id no:px kato Place your undernea
Dabc c ra. Sit down.
Vosa Don't .spf2 Jd o JDud .
T050 mai Nove down te.x bttoi
t
Mb. Variable
Cue Syr -ence
O cei na nona vava qB?
tavako 0 eQi na kena tavako oqZ?
Yaciona O cei a mena yagona oq-o?
oqorl O cei pa mena yaqona ociori?
moto O eel na nona moto oqori?
i tele 0 cei na nona i tele ogori?
oqb 0 eei na nona isele
oya O eel na nona sele oya?
Repe ition.
13
hId -Cumulat
1.
Cue "en t- 1c
Icey a.
Tiu
tuba
mUri
Lake kl tuba.
loma Lake ki loma.
keyn Lakn ki keya.
delana 0
keri
cake
'kpansien.
Sentence
Lake.
mai Lako,mai..
.tani . .
Lake tani mai.
-vaka-tetele Lako tani mai vaka-totole.
keya 'Lake tani mai keya vaka-totele.
Sara Lako tani -ara mai keya vaka-
'tetplo:
kike Lako tani sara mai keya'vaka-,
totelo kike
MO Mo lako.,tani sara Mai keya vaka-
totelo ki ke.
13 6
Hosted for free on livelingua.com
Ci ci vaka .
ociori
ci val: a ogori
vei Salim
Ci ckvaka -000ri vet S amu
yani Ci civalca yani ociori vet Samu
e dua Ci.civakh, yani e au oclori. vet -
Samu
ka
.
nia
CecivakaIani e dua na ka oqori
vei Sanu.
Rai ca 6 vale .
Variable Slot.
-
Cue Sentence
1 7
fe
es
Cue o ;.; _ ten
tEvoli na
i lavo Vaka-raica mada yani e de)a ni
.
tEveli.na-i )47.
,biuta Biuta nada yani dela ni
Mai
tvclI
na o.
Biuta mada rnai e \dcla ni tUvoli
na lavo.
kena ve5-' 'BAuta mada Mai e 1ela ni tGveli
-,na.kena.v5.
We7 Biuta Mada mai e k6 na kena vb.
solia Solia mada mai e k7e na7kene va. ,
3e.
Cue Sentence
IV, Questlon,
Cue Etuonse
'u bluta,c v-i e loma Mo bluta e loma na noqu
na nomu A 5,-6.yR7 ylly=5
139
Na k clvf nr-voru
-tionh.
140
Hosted for free on livelingua.com
3.12
VI. Vocabulary
141
Hosted for free on livelingua.com
FIJIAN
( uestions- revie.
I. Cava
Repetition.
Ib. SubstItutIon.
Cue Sentence
Na cava o :cakava?
142
Hosted for free on livelingua.com
1/4.2
II. Vel__,yaka7eVe-
a. Repetition.
Substitution.
Cue Sentence
E vei na rnkete?
posl.tbves 'E vei naTosit5vesi?
r3r3 ni .agavuka E vei na I r5r5 niwagavuka?
:15-acie
5tela
wavu
sit6seni ni ovls
vale ni volavola ni-
Kaunisela ni Merika
vale ni kakaburakL
vale ni zraloyalo
vulki.ucauca
nona tauvi.mate
cakacaka_ocfey
nomu tara na vale
soko ki Labasa
.nomu na tiko mai k
143
Hosted for free on livelingua.com
lic. Variable !iertt.
Cue Sentence
III. Viea
-a. Repetitipn.
E vica na vosa o
E Vica na tItobu ni uei ai oc13?
0 sE yabaki VAca?
E vica e raWa ni lako ni mataka?
ELlewe vica vei kemuni e rawa ni vukei au?
Sa-vicabeka na kaloko?
Na I ka vlea ni siga nikua?
E vica na levu ni yanuyanu taucoko mai Vi
IIIb. SubstItutIon.
Cue Senthce
E vica .na kemu bal vu?
IIle. Vaiab1 sl
Cue Sen,,t2nco
Gel
A., Repotltlon.
1 45
Hosted for free on livelingua.com
111.5
IVb. SubstItution.
Cue Sentence
Variable
que Sentence
146
Hosted for free on livelingua.com
14.6
biuta .
E vei -l'uTbiuta kina na I vola
oqi5?
kato 'E vel me'u biuta kina na kato
oq6?
ki vei Ki vei meu biuta kina na kato
ocia?
Naica-
a. Repetition.
E nalea o lako kina?
naica na 'nomu sica ni suau?
E naica o raiei koya kina?
E naiea na I ka ono ni siga?
naiea datou nalako kina ki siwa?
E naica me'u na raici vuniwai tale kina?
E naiea o na tiko kina mai Suva?
naiea sana oti kina na nomu cakaeaka?
h question intonation.
148
na vula Na tumai
k.,
20 Ma .noou siga ni sucu
fl I ka. 1117a ni
Jiune .
XIII. Vocabulary.
F1JIA!,1
tiko na vualiku.
B: vinaka. All right.--
Ta o
155
Hosted for free on livelingua.com
5
15.
S a ua It is hirh tide.
'a ua levu tiko. The tido :ix rising.
E sega ta vel au la t I don't have any money,
iavo
sega tiko vc au na I don't have any meney at the
lavo. moMent,
cava o vaha-1-0.5:a tia What are you staring at?
egori.
Na dava o vaka-raica tiko What are you looking at?
ogori.
IITb.
Cue oentenoe
- na 20 t5 voi na waqa.
o au vai koya Au na solia t voi koya no noqu wa_a,
v,1
koya na aolia t5 vei koya na nodaru
waqa.
o kemudou vei koya O dou n4 solia t vel koya na nomudou
waqa.
vata kei rau o Tomu koi solia t5 vci koya na nomunl
Saimono --7 vei koya
o'Samu koi Timoci --- Erau na-solia tü vol au na nodrau
vei au waqa o Samu kei
vata. kei Viliamo ---
Eratou na aolia tU vei au na nodratou
vei au waqa o ratou ci niu o TImcci kei
Viliame.
vata i au - vei E keitou (or, e. koi-alaJi) na solla tti
iko vei iko na noftcu ncimami)
wan,
cake an U.
Kauta sobu.mai ki wai. U Ifl it down to the water.
Kauta sobu mai e wai. Bring It over by sea or by-boat.
Va-kau ta. sobu mai ki Send it down to the boati,.
waqa.
Va-kauta sobu mai e waqa. Send it ovev by boat.
Lako sobu mai ki baravl. Come down to the coast.
Lako sobu mai e baravla Come down by the coast.
Kauta cake mai kl na Bring it up to tao river.
uciwai.
Kauta cake'mai Bring it up the river.
Va-kauta cake ki waqa. Send it up to the boat.
Va-kauta cake e waga. Send it up .by boat.
Lako,cake mai ki Barav- Come up to -Baa-avi .e nameY.
Lake) cake mai e baravi. Come up by coast.
V. Variable slot.
due Sente ce
vanua
Va iable slot.
Sentence,
E na rawarawa-kevaka'o d
muri e wai.
158
Hosted for free on livelingua.com
15 .6
Xb.
Xe.
E cabe na mata iii. siga The sun rIses from the ea
mai na tokalau.
Era tukuha ha (lase ni The old people say-that the
cagi'bUlabula na cagi east wind is a healthy wind.
tokalau.
KI pa tokalau kei Viti TO the east of,Fiji lies the
koto.kina na yanuyanu A.sland of Tonr4a.
ko Toga.
Waraka me liwa na cagi Wait till. the eatt wind tlows.
tokalau tou qai soko. then We sail,'
newaqa me Steer the boat-towa d the easi
donuya na mata ni
cagi na tokalau.
160
Hosted for free on livelingua.com
Xd.
XI. Variable sb
Cue once
Question Cue
Me'u kelea e vel na e cake e Kelea toka e cake e keyri
-waqa? keya pa wa4a.
Me datou lako I vei? sobu Datou iako sobU.
E tikoe vei na nona e wai E tiko 6 waiina. nona kora.'
koro?
.0 lako i'vei oqo vanua Au lako 1 vanua.
:Me'u muri e vei? na Murk e na I matau.
181_ mátaU
Hosted for free on livelingua.com
35.9
Na 1awa_me_baleta
and AnswerS
1. Na yabakI cava e va-ka %.3 wataki kiria na lama
nI goli?
Na yabaki 1961.
2. Na cava na I na-i ni lama ocia?
.Na I naki ni lama oq-a me ra vaka-1-- ni,kina n tamta
dau gen. .
na lawa
Na tamata e -ega ni vaka-muria na lawa ego Sa na cala
Vaka-lawa.
IX . Vocabular,,
cab go up a ste..7T place, go ashore
from fidling or bathing
cagi. wind air, atmosphere
na ca,ri
_ - .ra the west wind,
;ye t
dromu sink under w ate r or below the
horizon, set (of the sun or
moon)
gole turn the head ; trans geleva
kozio go through , cross , intersect ,
tranS , ko3oVa
1 alu 11 ce e (1-1:ng1 ya!,ca: lais en).
T 11 cense d t o ; v a;Ta- lais eni_t aka
caus
lawa fis hi nr: net
10;V-3 (1) nurveral particle , preceding
tbers indicating people ;
lewe ono 1 six people
lewe n kora_ villager!z
1 wa blow, of th I nil -Er an s liwava
'blow on or aEai ns t '
mat au , ,
right side
inawl , le "t. side
naki puerOso , Intention
Talal licivuke Couzfq. Ono r
vaka-bTtaka err)!
vak dod or; ut aka re
v ak a- d u. a =
on (-.1
vaka- law a
vaka-ma cal at ak a exp jfl
vaka-roti ued ire3tructed
yak a-t agane a rnin be 1 ot ir lip a male _
-1 IA14
(Ru
Dialogue. (rui)
Keitou s 7 rui lewe There are not many cif us, and
lailai_ka lailai we have very lit le time to
tale gR na gauna do our work.
me-keitou cakava
kina na-neitou
.cakacaka:
II. Repetition.
Note
1 60
Hosted for free on livelingua.com
16.2
III. Substitution.
a.
Cue Se nce
Cue Sentencp
rd, nce
hild.
Cue Sentence
-
E sa rui Lawa sar_pJL.5_ na nona
koro.
a.
Cue Sentence
koya.
rui och sara 5 vaka-levu
o koya.
1Vb.
Cue Sentencc,
ea3avu na raunjsala.
Cue SeqC,crwe
16 8
Hosted for free on livelingua.com
16
Vaz a le Idot
Cue
Me datou cegu mada ni sd rui
levu sara Fa na uca.
VII. Dialocue.
E vaka-evc na decll; flow lcng does it, take a buf;
n1 cici ni hasi to n £roii Suva to pausori
mai _31,1va ki
Nausorl?
16 ,
VIII. Repet1ton.
E yalima na It is five .11 or a
vesu dalo. bundle of taro.
F dua na vesu dalo e In each bun le of
tikb kina e tauyHvitu are seven taro.
na dalo.
E yalima sacavulu na Thor are fifty horses in
e tikp e na dua na ea ii.
loma n1 hal'.
E na veilema.ni bai yadua In each of these pens there
oq6 e-tiko kina e are fIfty horses.
tauyalima saa'ulu na
ose.
Mo vaka-tawana e tIni ricN, Put in ten gallons of gas
na benisini e eve y hundr 1 miles.
na veiyadua na drau'na
mane.
E na yelya.dua na drau na At eyery hundred put
mane, mo vaka-tawana n ten gallons
yatini na qaloni.
E dua na,tamata,e ta kena One person own- t
e yatini ka lima na conut trees.
'
ni hiu.
Na veitamata yadua- e Each and every perso
taukena e tauyEtini fifteen-coconut trees.
lima na vii ni niu.
Cue en te n_ce
Kauta mai o
na niu icauta mai e yliniat na niu.
ha Kone 1;-,1 MC 'I pcnie yEdua me k Ita mai e
yalima na niu.
17 )
Hosted for free on livelingua.com
16.7
,
na niu
ni mataka Na volgone-yKdua tiko e k(7.
me- na ka ta mai:e tnuylima
na niu ni mataka.
Cue oentence
-able slot.
Cue lonse
I7
Hosted for free on livelingua.com
16.8
173
Hosted for free on livelingua.com
16.10
a.
Cue Sentence
Au vinakatc
mo drau tiko e kE Au vinakata To dra tIico e
kel Saimone Au vinakata me drau tlke .6 kb-
xei Saimone.
llma na kaleke Au yinakata me drau tike e kE
kei Saimene e na lima na
kaleko.
me cia veivesaYi Au vinakata me drau tike e
kei Saimone e na lima na
-kalcko me dateu mai veiVezaki.
kel na D.O. Au vlhakatamo drau tiko e ke
kei-Saimene e na lima na
kaleke me datou mai veivesaki
kei na D.O.
XIVb.
Cue Sentence
Keirau na lesu.
kei -drika .
bogi?
O eel. dou -a vaka- Keiteu (or keimami) a
yakavi vata? vaka-yakavi vata
ira na gone.
XVII.
Na aqavuka
rui uat vI n vuka e na waqavukE 1 kevaka e da via
lake vaka-totole,. me vaka na lake mai Suva kl Nadi. ni
rauta wale ga e yavli sagavulu na miniti na dedZ-1 ni vuka.
0..sb na tamata C na rui taleitaka vaks-lovu na
totolo koi na kena ruil t;aslvi na vuka c na waciavuka, ka
Ta na bo1ea kina na tauyavii_na pTionl.ka tinl na silini
na ker I vedovode. Ia, ociT)-c na rairal via sau levu
toka kevaka c dua e lake tiko kei na noun matavUvale
vaka-bibi na veimauavDvale e tau./511ma scyene na lewena.
75
XVIII. Vocabulary.
baci again, as a re ul
benisini gasoline (Eng? . 'benzin
bole-a bole 'undertake' ; trans. bolea
butobutO darkness, :dark
duru a post,- of a house or fence
karobo dusk, twilight, evening when just
'dark
keli-a keli 'dig a hole''. -= ans. a
laurai 1/17Ible
mani adv. preced hg verbs, indicating
the final one of series of acts;
'then, finally, after all'
matav vale family group
minit minute (En0..)
oca tired, weary
ose horse (Engl.)
n7Jon_ pound (Engl.)
qAlorii gallon. (Engl.).
s ala waqa traveling by airplane
'eti - invited
taba vale, .tory or wing of a building
tAlei-taka t_a14 'wonderfully, admirable '
'trans. taleitaka 'admire, value'
tauke- tauke 'to' PeaseSsi trana taukena
tauyT ua p-fiTETng one f or each
-uas 1%,1. excel
ulubale excuse, pretext' find an excuse
vaka-bT.W:= he avi ly
vaka-tawana fill up, load
veiccage foot ball
11
Hosted for free on livelingua.com
16 .
FIjIAN
A i ka tinI ka vitu ni iEsoni
Dialogue.
vie&
na sitoal
A: na so-na
dau sogo ni sa bera nine.
Tia ciwa.
NOTES
III. Substitution.
a.
Cue Sentence
Cue Sentence
E sega ni macala se
vica na luvena.
se mataciali ika cava oq5 E -sega ni macala se mataqali
lka cava oq5.
me'u tarogi koya se kua 0
se mo Crau lahu
se kua
se sH vo na kakana
sT1 oti
la lako tale g5
o koya se sega
se na vaka-cava na draki
-1 rriataka
Expans lo
Cue 'ence
Au kin%
saga ni. Au sega ni k1i.
se sa7 lesu mai Au sega ni kill se sR lesu
o Samu Au sega ni kin- se sS lesu mai
o Samu.
se sega Au sega ni kilN se sS lesu mai
o Samu ,se sega.
mai Vun Au sega ni k115 se s N lesu mai
Vunidawa o Samu se sega.
e na mat Au sega ni kiln se sR lesu mai
,Vunidawa e na olataka oc16 .o
Samu se sega.
IVb.
Cue en tence
Taroga vua.
Va0ab1 e sTQL,
Cue onse
-Au na lesu
mai nlkua séni mataka.
rateu Au sega,ni kild so ratou na
iesu mai nikua se ni mataka,
lake Au sega niAila se ratou na
lake mai nikua se ni mataka.
E sega nc kllã se ratou na
lake mai nikua se ni mataka.
Maeala E sega ni macala se rateu na
lake mai nikua se ni mataka
sega E sega ni macala se rateu na
lake mai nikua se sega.
yani, E sega ni macala se rateu na
lake yani nikua se saga._
E sega ni macala se rateu E
lake yani nikua se saga.
e nInoa E sega ni maeala se rateu R
lake yanl e nanoa se.- -ga.
Mo vaka-Lotolo de o bera ki na si
Me dou SN lake de e deu begi kose.
Tukbna vud de sa saga ni rogoca.
-Vaka-raica mada a ike de rawa ni o kunea.
Me vol.ia mai na suka de oti eq6.
Mo tika gR 6 kd de o gal suasua.
Me darU lake gd nikua de gal draki ed ni mataka.
Me tarogi koya tale de gal guileeava.
Kakua ni-lako de e na oca wale gd.
Kua ni draiva vaka-to,olo de o na gal coqa.
M. SubstitutIon.
Cue Sentence
Vaka-tetele de oberatanabasi.
tau na uca Vaka-tetelo de tau ha uca.
na gai draki cd ni mataka
,sd waraki ike tiko mai e
koya.
bera na I katalau
ratou oca e-na wdwd
vinakatapo-draU ha-lako
vata
Hosted for free on livelingua.com
17.5
VI pans on.
E
Cue oun
Vaka-toto
mo lake Vaka-totole me Take.
na Vaka-totclo me na lake.
drau Vaka-totolo me drau na lake
de Vaka-tatolo de mo drau na
lake.
vata Vaka-totolo de mo drau na
lake vata.
vinak ta Vaka-totelo de 'vinakata mo
drau na lake vata.
ViIib.
Cue Sntenee
Lako.
daru Daru lake.
nikua Daru lake nikua.
de drakl ca Daru lake nikua do draki ea.
ni mataka Daru lake nikua,de draki ea
ni mataka.
ga Daru lako gE nikua de draM
cR ni mataka.
qal Daru-lako gR nikua de gai
draki cR ni mataka.
Mo kakua ni lako de o
_ na oca
7WaTE=AA.
caltava Mo, kRkua ni cakava de o na'
oca wale gi.
au Me'u kalcua ni cakava dc'u na
182 oca wale a.
Hosted for free on livelingua.com
17.6
k;6kua ni
be:
bera vwle g.
Melu kkua ni cakava de'u na
gai
qai
drau Mo drau-kdkua ni cakava de o
drau na qai here,.
cudr U vi Mo drau k5kua ni cakava de o
drau r qai cudruvl.
kauta Mo drau kdkua ni kauta de o
drau na qai cudruvi..
kua Mo drau kua ni kauta de o
drau na qai cudruvi,
Talanoa.
na gall vaka--lavo ki Peritanla se ki
E.dua na I vola e a vol5 ko Mr. R. W. R. ka tabaki
e naniusiveva oq6 e daidai. E a void o koya_ni vaka eda
veidretaki tiko o na dua na gauna lekaleka oci5, se me ,da
qali kJ Perit5nia se ki Esia. 0(15 e baleta na veika ni
noda bula vaka-i-lavo. S5 dodonu me da mamN vakavinaka
ka tiloma vaka-mN1ua,na lewe ni I vOla oqö.
XI. Vocabulary.
1 4
FIJIAN
I. Dialogue.
IIb.
Sentence
ITIb.
Cue Senter
E dodonu mo vaka-batabatmtaka_
ni bera ni
va-katakatataka ni bola E dodonu mo va-katakatataka ni
ni o_kania bera ni o kania.
ni bora ni o
were
vaka-raica vaka-vinaka
vaka-mamacataka na nomu
sulu'
garauna mo kua ni vaka-
mavoataka
vaka-rorogotaka na nona
vosa
vaRa-levut ka na kena
waseWase_
vaka-sagara e tuba
vaka-otia sara na no u
eakaeaka
kua ni vakama_ea
a.
Cue Response-
E dodonu mo vaka7levutaka na
kena waseWaael.
Cue 1±L81-121.2-L5e
Cue Sentence
138
Hosted for free on livelingua.com
E kadresu na nom: SOLQ. O cel e vd-kadrosuLaka?
Au sT1 raica. O cei ,s11 vaka-raitaka?
E vaka-Tolom- dina O cei e vaka-lolomataka?
Vb.
uue Sentence
VI. Expan
a.
Cue Sen e ce
E suasua.
VIb
Cue Sentenee
Raica. fi
Vic.
Cue Sen
Vile. -aka-evei
19
Hosted for free on livelingua.com
A: ay Very well, I mill Fo, and have
la'ki vc-A.2;autaka my money chanc:ed and then
mada na noqu plan my move later.
lava qal macalUt
liaka-mEl ua na
noqu veltosoy aki.
A: S. MOce. 0ood-by,
VIII. Talan
X. Vocabulary.
bilo' cup
boko. 11C a as in tabana_ni_bokobuka 'fire
brigadei-
digitaki chosen,seleCted
dramu A,rum (Engl.)
Icadresu passive form of drp- ai rent,
torn, of clothes, sails, etc.;
va-kadresutake 'tear''
kidacala wonde be SUrpAsed; va7kidacalataka
'surprise, one'
kusa be quick, hasten
rhAda ashamed, bashful; vaka-mAdataka
'cause shame to
manumanu general name for anLmals and
bfrds; manumanu :_ava ,
va-gaunataka. tiMe,regulate
va-golea cause to turn the head to
va-gunuva give a drinKto
vaka-batabatataka cool, make _cold
vaka-bera cause to delay.
vaka-cakacakataki 'employed
7aka-ceguya -make,to rest
eaka-daroya prevent, postpone, cause not
to.happen
vaka-dinata . recognize as true-and so believe,
_fulfill, obey.
,employed,
194