∞¡Δø¡∏™ §π∞∫√™

¶ø™ Δ√ ¶∞ƒ∂§£√¡
°π¡∂Δ∞π π™Δ√ƒπ∞;

.
ÂΉfiÛÂȘ ¶O§I™
Πώς το παρελθόν γίνεται ιστορία;

© 2007, Αντώνης Λιάκος

ISBN: 978-960-435-153-4
 6
A¶O•∂Nø™∏ ∫Aπ ™Àªºπ§πø™∏
ª∂ ΔO ¶∞ƒ∂§£ON

™ÙÔ ‰ÔΛÌÈfi ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔ ∞گ›Ô, Ô ¡ÙÂÚÈÓÙ¿ ÛΤÙÂÙ·È ÙÔ

ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô Û›ÙÈ ÙÔ˘ ºÚfi˘ÓÙ ¤ÁÈÓ ÌÔ˘Û›Ô
ˆ˜ ÙÔ ¤Ú·ÛÌ· ·fi ¤Ó·Ó ıÂÛÌfi Û ¤Ó·Ó ¿ÏÏÔ. ∞fi ÙËÓ
ÔÈÎÂÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÛÈÙÈÔ‡ ÛÙÔÓ ‰ËÌfiÛÈÔ ¯ÒÚÔ ÂÓfi˜ ÌÔ˘Û›-
Ô˘. Δ· ÂÚ¿ÛÌ·Ù· ·fi ÙÔÓ ¤Ó·Ó ıÂÛÌfi ÛÙÔÓ ¿ÏÏÔ, ·fi
ÙËÓ ÔÈÎÂÈfiÙËÙ· ÛÙËÓ ·ÔͤӈÛË, ·ÏÏ¿ Î·È ·ÓÙ›ÛÙÚÔÊ·,
·ÔÙÂÏÔ‡Ó Ù· ·ÓÙÈΛÌÂÓ· ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÎÂÊ·Ï·›Ô˘. ª·˜ ÂÓ-
‰È·Ê¤ÚÂÈ Ë ÌÂÙ¿‚·ÛË Î·È Ë ÛËÌ·Û›· Ù˘. ΔÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ
Ù· ȉȈÙÈο ¯·ÚÙÈ¿, Ë ·ÏÏËÏÔÁÚ·Ê›·, fiÙ·Ó ÂÚÓÔ‡Ó ÛÙÔ
∞Ú¯Â›Ô ÌÂÙ·‚¿ÏÏÔÓÙ·È Û ‰ËÌfiÛÈ· ¤ÁÁÚ·Ê· ÂÓÒ Ù·
ÚÔÛˆÈο ·ÓÙÈΛÌÂÓ·, fiˆ˜ Ë ÔÏ˘ıÚfiÓ· ÙÔ˘ ºÚfi˘-
ÓÙ, Û ÌÔ˘ÛÂȷο ÂÎı¤Ì·Ù·. £· Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÛÔ˘Ì ÙËÓ
ÚÔÛÔ¯‹ Ì·˜ ÛÙÔ ªÔ˘ÛÂ›Ô Î·È ÛÙÔ ∞Ú¯Â›Ô ˆ˜ ÙÔ˘˜ ÌÂÙ·-
‚·ÙÈÎÔ‡˜ ÛÙ·ıÌÔ‡˜ ̤۷ ·fi ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ
Á›ÓÂÙ·È ÈÛÙÔÚ›·. ™ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Î·È ÛÙË ‰È·‰Èηۛ· ·˘Ù‹˜
Ù˘ ÌÂÙ¿‚·Û˘.

/ 211 /
 ΑΝΤΩΝΗΣ ΛΙΑΚΟΣ

ŸÙ·Ó ÂÈÛΤÊÙËη ÙÔ 1997 ÙËÓ ¤ÎıÂÛË «The Glory of

Byzantium», ÛÙÔ ªËÙÚÔÔÏÈÙÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô Ù˘ ¡¤·˜ ÀfiÚ-
΢, ·Ú·ÍÂÓ‡ÙËη Ô˘ ›‰· ÌÂÚÈÎÔ‡˜ ËÏÈÎȈ̤ÓÔ˘˜
ÂÈÛΤÙ˜ Î·È ÂÈÛΤÙÚȘ, Ó· ÛÙ·˘ÚÔÎÔÈÔ‡ÓÙ·È
ÌÚÔ˜ ÛÙȘ ÂÈÎfiÓ˜. ∂Ӊ¯Ô̤ӈ˜ ÁÈ· Ó· ÚÔÏ¿‚Ô˘Ó Î·È
¿ÏϘ, ·ÚfiÌÔȘ, ÂΉËÏÒÛÂȘ Ï·ÙÚ›·˜, ÔÈ ÔÚÁ·ÓˆÙ¤˜
Ù˘ ¤ÎıÂÛ˘ «ª˘ÛÙ‹ÚÈÔÓ ª¤Á· Î·È ¶·Ú¿‰ÔÍÔÓ» ÛÙÔ μ˘-
˙·ÓÙÈÓfi ªÔ˘ÛÂ›Ô Ù˘ ∞ı‹Ó·˜ ÙÔ 2001, ›¯·Ó ÂÈ‚¿ÏÂÈ, ·ÓÙ›
‚ÈÙÚ›Ó·˜, ÌÂÁ¿ÏË ·fiÛÙ·ÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔÓ ı·ً Î·È ÛÙÔ
¤ÎıÂÌ· ÒÛÙ ӷ ÌËÓ ÌÔÚ› Ó· ÙÔ ·Û·ÛÙ› ‹ Ó· ÙÔ ·ÁÁ›-
ÍÂÈ. £· ÌÔÚÔ‡Û ηÓ›˜ Ó· ÚÔÛÂÚ¿ÛÂÈ Ù· Û¯fiÏÈ· ·˘-
Ù¿ Ì ·˘ÙÔÓfiËÙ˜ ÂÍËÁ‹ÛÂȘ. √È ËÏÈÎȈ̤ÓÔÈ ÔÌÔÁÂÓ›˜
Ô˘ ‹Á·Ó ÛÙË ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ¤ÎıÂÛË Ù˘ ¡¤·˜ ÀfiÚ΢, ‰ÂÓ
Û˘ÓËı›˙Ô˘Ó ÂÚÈԉ›˜ Û Ӥ˜ ÂÎı¤ÛÂȘ, ·ÏÏ¿ ‹Á·Ó ÂΛ
ÁÈ· Ó· ‰Ô˘Ó ÔÚıfi‰Ô͘ ÂÈÎfiÓ˜, οÙÈ ÙÔ ÔÈΛÔ, ̤ÚÔ˜ Ù˘
ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜ ÙÔ˘˜ ÂÌÂÈÚ›·˜. °È’ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÏfiÁÔ Î·È ÎÔ˘-
‚·ÏÔ‡Û·Ó Ì·˙› ÙÔ˘˜ ÙȘ ·ÓÙ›ÛÙÔȯ˜ Û˘Ó‹ıÂȘ. ΔÔ ¤ıÔ˜
(habitus) Ù˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜ Î·È fi¯È ÙÔ˘ ªÔ˘Û›Ԣ. ªÂ ÌÈ· Ù¤-
ÙÔÈ· ÂÍ‹ÁËÛË, fï˜, ‰ÂÓ ÙÂÏÂÈÒÓÔ˘Ó, ·ÏÏ¿ ·Ú¯›˙Ô˘Ó ÔÈ
·Ôڛ˜. √ Pierre Bourdieu ¤¯ÂÈ ÂÈÛËÌ¿ÓÂÈ fiÙÈ ÙÔ ‰È·ÊÔ-
ÚÂÙÈÎfi ·˘Ùfi ¤ıÔ˜ ÌÔÚ› Ó· ˘¿Ú¯ÂÈ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÛÙÔÓ
›‰ÈÔ ¯ÒÚÔ. ¶·Ú·ÙËÚÒÓÙ·˜ ÙÔ Ï‹ıÔ˜ ÛÙËÓ Santa Maria
Novella ÛÙË ºÏˆÚÂÓÙ›· ÌÔÚ› ηÓ›˜ Ó· ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ ÙÔ˘˜
ÈÛÙÔ‡˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÂÚÈËÁËÙ¤˜. °È· ÙÔ˘˜ ÌÂÓ Ô ¯ÒÚÔ˜ ηÈ
Ù· ·ÓÙÈΛÌÂÓ· ¤¯Ô˘Ó ÙËÓ «·‡Ú·» Ù˘ ÂÎÎÏËÛ›·˜ Î·È Ù˘
Ï·ÙÚ›·˜. °È· ÙÔ˘˜ ‰Â, ÙËÓ «·‡Ú·» ÙÔ˘ ÌÔ˘ÛÂÈ·ÎÔ‡ ηÈ
ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡ ÙfiÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ηÏÏÈÙ¯ÓÈÎÔ‡ ¤ÚÁÔ˘.1

/ 212 /
 ΠΩΣ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ;

¶fiÙÂ, fï˜, Û˘Ì‚·›ÓÂÈ ÙÔ ¤Ú·ÛÌ· ·fi ÙË ıÚËÛ΢-

ÙÈ΋ ÛÙËÓ Î·ÏÏÈÙ¯ÓÈ΋ ¯Ú‹ÛË Ù˘ ÂÈÎfiÓ·˜; √ Bourdieu
ÁÚ¿ÊÂÈ fiÙÈ Û˘ÓÙÂÏÂ›Ù·È Û ÌÂÚÈÎÔ‡˜ ·fi ÙÔ˘˜ Ô˘Ì·ÓÈ-
ÛÙ¤˜ Ù˘ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛ˘. √ Belting ÙÔ ·Ô‰›‰ÂÈ ÛÙÔ˘˜ ªÂ-
Ù·ÚÚ˘ıÌÈÛÙ¤˜, Î·È Û ÌÈ· ÁÂÓÈÎfiÙÂÚË Ù¿ÛË ÌÂÙ·Û¯ËÌ·-
ÙÈÛÌÔ‡ Ù˘ ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜ ›ÛÙ˘ Û ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋ ›ÛÙË.
ΔÔ ›‰ÈÔ ‰ÂÓ ¤ÁÈÓ Ì ÙȘ °Ú·Ê¤˜ fiÙ·Ó ÌÂÙ·ÙÚ¿ËÎ·Ó ·fi
ÈÂÚfi ΛÌÂÓÔ Û ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ÊÈÏÔÏÔÁ›·˜; √ Belting ¯ÚË-
ÛÈÌÔÔÈ› ÙÔÓ fiÚÔ iconoclasme symbolique.2 ∞ÏÏ¿ ·˘Ù‹ Ë
ÌÂÙ¿‚·ÛË, Ô˘ ¤ÁÈÓ ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ·ÈÒÓˆÓ, ‰ÂÓ ÂÍ¿-
ÏÂÈ„Â ÙË ÌÈ· ÛÙ¿ÛË ÚÔ˜ fiÊÂÏÔ˜ Ù˘ ¿ÏÏ˘. ∞ÓÙ›ıÂÙ·
Î·È ÔÈ ‰‡Ô Ù¿ÛÂȘ Û˘Ó˘¿Ú¯Ô˘Ó. ∏ ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ÛÙ¿ÛË
Û˘Ó˘¿Ú¯ÂÈ Ì ÙËÓ Î·ÏÏÈÙ¯ÓÈ΋ ÛÙ¿ÛË Î·È Î¿ı ÌÈ·
˘·ÎÔ‡ÂÈ ÛÙȘ ‰ÈΤ˜ Ù˘ ÓfiÚ̘. ™˘Ó˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙÔÓ ›‰ÈÔ
¯ÒÚÔ, ·ÏÏ¿ Ù· ÚfiÛˆ· η٤¯Ô˘Ó ·ÚÎÂÙ¿ ‰È·ÊÔÚÂÙÈ-
ÎÔ‡˜ ¯ÒÚÔ˘˜ ÛÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Î·È ÓÔÔÙÚÔÈ·Îfi ‰›Ô. ∞fi
·˘Ù‹ ÙËÓ ¿Ô„Ë, ÔÈ ÂÈÎfiÓ˜ ˆ˜ ıÂÛÌÔ› Ô˘ Û˘Ì˘ÎÓÒ-
ÓÔ˘Ó ¯Ú‹ÛÂȘ, ¤¯Ô˘Ó ‰‡Ô ÚfiÛˆ·. ΔÔ ¤Ó· ÂÁÁÚ¿ÊÂÙ·È
ÛÙËÓ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·, ·ÔÙÂÏ›ٷÈ, ‰ËÏ·‰‹, ·fi ·ÓÙÈ-
ΛÌÂÓ· Ì ÌÈ· ‰ÔÌ‹, ÙÔ ¿ÏÏÔ ÂÁÁÚ¿ÊÂÙ·È ÛÙ· ÛÒÌ·Ù·,
ÛÙË ‰È¿ıÂÛË Ô˘ ·˘Ù¿ ˘ÈÔıÂÙÔ‡Ó ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙËÓ ÂÈÎfiÓ·
(disposition, habitus). ¢‡Ô ηÙËÁÔڛ˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚÒÓ
Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡Ó ‰‡Ô ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÌÔÚʤ˜ ÙÔ˘ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘.
ΔÔ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ıÚËÛ΢ÙÈ΋˜ Ï·ÙÚ›·˜ Î·È ÙÔ ·ÓÙÈΛÌÂ-
ÓÔ Î·ÏÏÈÙ¯ÓÈ΋˜ ·Í›·˜. ΔÔ ¤Ú·ÛÌ· ·fi ÙË ÌÈ· ηÙË-
ÁÔÚ›· ÛÙËÓ ¿ÏÏË Û˘ÁÎÚÔÙ‹ıËΠÈÛÙÔÚÈο Î·È ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ
ÌÈ· ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ‰È·ÊÔÚ¿ Û‹ÌÂÚ·. ΔÔ ›‰ÈÔ ÙÔ ¤ÚÁÔ Î¿ÙÈ

/ 213 /
 ΑΝΤΩΝΗΣ ΛΙΑΚΟΣ

¤¯·ÛÂ Î·È Î¿ÙÈ ¿ÏÏÔ Î¤Ú‰ÈÛÂ. ∏ ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ¯Ú‹ÛË Ù˘

ÂÈÎfiÓ·˜ ·Ú·¤ÌÂÈ ÛÙËÓ ¿ÌÂÛË ·Ó·ÊÔÚÈÎfiÙËÙ·. ∏ ÂÈ-
ÎfiÓ· ·Ú·¤ÌÂÈ ÛÙÔ ÚfiÛˆÔ, ÙÔ˘ ÌÔÈ¿˙ÂÈ Î·È ·˘Ùfi˜
Â›Ó·È fiÚÔ˜ ÁÈ· ÙË Ï·ÙÚ›· Ù˘. ¢ËÏ·‰‹, ·ÛÎÂ›Ù·È Ë ·Ú¯‹
ÙÔ˘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎÔ‡. ∏ ıÚËÛ΢ÙÈ΋ ·ÊÔÛ›ˆÛË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›
ÌÈ· ¿ÌÂÛË Û¯¤ÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ ·Ó··ÚÈÛÙÒÓ Î·È ÛÙÔ
·Ó··ÚÈÛÙÒÌÂÓÔ. ∞ÓÙ›ıÂÙ·, Ë Î·ÏÏÈÙ¯ÓÈ΋ ¯Ú‹ÛË Ù˘
ÂÈÎfiÓ·˜ Û˘ÓÂ¿ÁÂÙ·È ·‰È·ÊÔÚ›· ÁÈ· ÙÔ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Î·È
ÂӉȷʤÚÔÓ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó··Ú¿ÛÙ·Û‹ ÙÔ˘. ¶.¯. ÂÈÛÎÂ-
ÙfiÌ·ÛÙ ÙÔ ÌÔÓ·ÛÙ‹ÚÈ Santa Maria delle Grazie ÛÙÔ ªÈ-
Ï¿ÓÔ ÁÈ· Ó· ‰Ô‡Ì Leonardo Da Vinci, Ô˘ ¤¯ÂÈ ˙ˆÁÚ·-
Ê›ÛÂÈ ÙÔÓ ª˘ÛÙÈÎfi ¢Â›ÓÔ, Î·È fi¯È ÁÈ· Ó· ‰Ô‡Ì ÙË μÈ‚ÏÈ-
΋ ÛÎËÓ‹ ÙÔ˘ ª˘ÛÙÈÎÔ‡ ¢Â›ÓÔ˘Ø Ì·˜ ÂӉȷʤÚÂÈ Ë Î·Ï-
ÏÈÙ¯ÓÈ΋ ·Ó··Ú¿ÛÙ·ÛË Î·È fi¯È ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓfi Ù˘.
¶Ò˜ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ ·˘Ù‹ Ë ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ ·fi ÙË ÌÈ· ȉÈfiÙË-
Ù·, ·fi ÙÔ ¤Ó· ¤ıÔ˜ ÛÙÔ ¿ÏÏÔ, ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·; Δ· ·Ú·-
‰Â›ÁÌ·Ù· ÛÙ· ÔÔ›· ·Ó·ÊÂÚı‹Î·Ì ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÌÈ· η-
Ï‹ ÂÈÎÔÓÔÁÚ¿ÊËÛË ÁÈ· Ó· Ìԇ̠ÛÙÔ ı¤Ì· Ì·˜. ¶ÚÈÓ
ÚÔ¯ˆÚ‹ÛÔ˘ÌÂ, fï˜, ¯ÚÂÈ·˙fiÌ·ÛÙ ÌÈ· ‰È¢ÎÚ›ÓÈÛË Î·È
ÌÈ· ·ÎfiÌË ·Ú¿ÌÂÙÚÔ.
∏ ‰È¢ÎÚ›ÓÈÛË: fiÙ·Ó ·Ó·ÊÂÚfiÌ·ÛÙ ÛÙÔ ªÔ˘Û›Ô,
Ê˘ÛÈο ·ÓÙ› ÁÈ· ÂÓÈÎfi ı· Ù·›ÚÈ·˙ ÏËı˘ÓÙÈÎfi˜. ΔÔ ªÔ˘-
ÛÂ›Ô ‰ÂÓ Â›Ó·È ϤÔÓ ÂÓÈ·›· ηÙËÁÔÚ›·. ∞Ó Î¿ÔÙ ˘‹Ú-
Í ÂÓÈ·›· ηÙËÁÔÚ›·, ÛÙÔ ÛÒÌ· ÙÔ˘ ÂÁÁÚ¿ÊËÎ·Ó ‰È·ÊÔ-
ÚÂÙÈΤ˜ ·Ó¿ÁΘ ¤ÙÛÈ ÒÛÙ ÙÔ ‰È·ÊÔÚÔÔ›ËÛ·Ó. ΔÔ ÁÂ-
ÁÔÓfi˜, fï˜, fiÙÈ ÔÈ ‰È¿ÊÔÚ˜ ηÙËÁÔڛ˜ ÌÔ˘Û›ˆÓ ÎÚ¿-
ÙËÛ·Ó ÙËÓ ÔÓÔÌ·Û›· ÙÔ˘ ªÔ˘Û›Ԣ, ‰Â›¯ÓÂÈ ¤Ó· ÎÔÈÓfi

/ 214 /
 ΠΩΣ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ;

˘fi‚·ıÚÔ. °È· ÙÔÓ ÏfiÁÔ ·˘Ùfi, ı· ‰È·ÙËÚ‹ÛÔ˘Ì ‰Ò,

ÁÈ· ÙȘ ·Ó¿ÁΘ Ù˘ ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ›·˜, ÙÔÓ ÂÓÈÎfi ÙÔ˘
ªÔ˘Û›Ԣ, Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· Ì ÙËÓ È‰ÂÔÙ˘È΋, ‰ËÏ·‰‹ ÌÂ
ÙËÓ ÎÏ·ÛÈ΋ ÙÔ˘ ÛËÌ·Û›·, ˆ˜ ıÂÛÌÔ‡ ÁÓÒÛ˘ Ù˘ ÂÔ¯‹˜
ÙÔ˘ ¢È·ÊˆÙÈÛÌÔ‡.3
∏ ·Ú¿ÌÂÙÚÔ˜: ÛÙÔ ªÔ˘Û›Ô, Ë ·Ó·ÊÔÚÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ
ÂÎıÂÌ¿ÙˆÓ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ ıˆÚÂ›Ù·È ÚÔÊ·Ó‹˜.
ΔÔ ›‰ÈÔ ÙÔ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ÛÙËÓ ˘ÏÈÎfiÙËÙ¿ ÙÔ˘ ˘ÔÙ›ıÂÙ·È
ˆ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ˆ˜ ·fi‰ÂÈÍË ·˘Ù‹˜ Ù˘ ·Ó·ÊÔÚÈÎfiÙËÙ·˜.
∂›Ó·È, fï˜, ¤ÙÛÈ; ∏ ·Ó·ÊÔÚÈÎfiÙËÙ· ÚÔ˜ ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ
Â›Ó·È ‰Â‰Ô̤ÓË Ì¤Û· ÛÙÔ ¤ÎıÂÌ· ‹ ˙ËÙÔ‡ÌÂÓË Ì¤Û· ·fi
ÙËÓ «Î·Ù·Û΢‹» Î·È ÙÔÓ ÂÁÎÂÈÌÂÓÈÛÌfi (contextual-
ization) ÙÔ˘ ÂÎı¤Ì·ÙÔ˜; ΔÈ ÛËÌ·›ÓÂÈ Î·È Ò˜ Á›ÓÂÙ·È Ë
ÌÂÙ·ÙÚÔ‹ ÂÓfi˜ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘ Û ¤ÎıÂÌ·, Î·È Ò˜ ·˘Ù‹
Ë ·Ó·ÊÔÚÈÎfiÙËÙ· ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ Í·Ó·-ÔÚ›˙ÂÙ·È;
∞˘Ù¿ Ù· ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· Â›Ó·È ·Ú¿ÏÏËÏ· ÚÔ˜ ÙËÓ ÚÔ‚ÏË-
Ì·ÙÈ΋ Ù˘ ÈÛÙÔÚÈÔÁÚ·Ê›·˜, ‰ËÏ·‰‹ ÙË ÌÂÙ·‰ÔÛÈÌfiÙËÙ·
ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜ Î·È ÙËÓ ·Ó·ÊÔÚÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡
ÏfiÁÔ˘ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ, Î·È ‹Ïı·Ó ÛÙÔ Î¤ÓÙÚÔ ÙˆÓ
Û˘˙ËÙ‹ÛÂˆÓ ÙȘ ÙÂÏÂ˘Ù·›Â˜ ‰ÂηÂٛ˜.4
∂ΛÓÔ Ô˘ ı· ˘ÔÛÙËÚȯÙ› Â‰Ò Â›Ó·È Ë ˘fiıÂÛË fiÙÈ Ë
ÎÂÓÙÚÈ΋ ‰È·‰Èηۛ· Ù˘ ηٷÛ΢‹˜ ÙÔ˘ ÌÔ˘ÛÂÈ·ÎÔ‡
·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘ ‹ ÙÔ˘ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡ ÁÂÁÔÓfiÙÔ˜ Â›Ó·È ÙÔ ‹Á·ÈÓ’
¤Ï· ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ ·ÚfiÓ Î·È ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ, ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ
ÔÈÎÂÈfiÙËÙ· Î·È ÙËÓ ·ÔͤӈÛË. Ÿˆ˜ ›·ÌÂ Î·È ÛÙÔ
ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ, ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ Á›ÓÂÙ·È ·ÓÙÈÏËÙfi
ˆ˜ ÌÈ· ·ÏÏfiÙÚÈ· ÂÌÂÈÚ›· Î·È Ë ·Ó·ÛËÌ·ÛÈÔ‰fiÙËÛ‹ ÙÔ˘

/ 215 /
 ΑΝΤΩΝΗΣ ΛΙΑΚΟΣ

Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È ÛÙÔ Ó· Á›ÓÂÈ ÔÈÎÂ›Ô Ì ÙË ‰È΋ Ì·˜ ÂÌÂÈÚ›·.

∞ÏÏÔÙÚÈfiÙËÙ· Î·È ÔÈÎÂÈfiÙËÙ· ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙȘ ‰‡Ô fi„ÂȘ
Ù˘ ÈÛÙÔÚÈ΋˜ ÛËÌ›ˆÛ˘. ∞Ó Î¿ÙÈ ‰ÂÓ ıˆÚËı› ·ÓÔ›ÎÂÈÔ,
‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· Û˘ÌÂÚÈÏËÊı› ÛÙ· ·ÓÙÈΛÌÂÓ· ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡
ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜.5 ∏ ˘fiıÂÛË ·˘Ù‹ Â›Ó·È ·fi ·Ï·È¿ ‰È·-
ÈÛو̤ÓË ÛÙË ÊÈÏÔÛÔÊ›·. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ Ã¤ÁÎÂÏ ÚÔ-
¸fiıÂÛË Ù˘ ÁÓÒÛ˘ Â›Ó·È Ë ·ÓÔÈΛˆÛË Ì ÙÔ ·ÓÙÈΛÌÂ-
Ófi Ù˘. H ·ÔͤӈÛË (alienation) ·fi ·˘Ùfi. °È’ ·˘Ùfi ηÈ
Ë ÛÙÈÁÌ‹ Ù˘ ·ÊËÁËÌ·ÙÔÔ›ËÛ˘ ÌÈ·˜ ÂÌÂÈÚ›·˜ ›ӷÈ, Û˘-
Ó‹ıˆ˜, Ë ÛÙÈÁÌ‹ Ù˘ ÂÎÓÔ‹˜ Ù˘. ŒÙÛÈ ÂÍËÁÂ›Ù·È fiÙÈ Ë ¯Â-
ÁÎÂÏÈ·Ó‹ ÎÔ˘ÎÔ˘‚¿ÁÈ· Ù˘ ÛÔÊ›·˜ ‚Á·›ÓÂÈ ÛÙÔ Ï˘Îfiʈ˜.
°È· ÙÔÓ μ¿ÏÙÂÚ ª¤ÓÁÈ·ÌÈÓ ¿ÏÈ Ë ÛÙÈÁÌ‹ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ ›-
Ó·È ÂΛÓË Ë Û›ı· ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ù˘ ·›ÛıËÛ˘ ÙÔ˘ ÎÈÓ‰‡ÓÔ˘
fiÙÈ ÂÍ·Ê·Ó›˙ÂÙ·È ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ. ∞˘Ù‹ Â›Ó·È Ë ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘
·ÓÔ›ÁÂÈ Ô ÕÁÁÂÏÔ˜ Ù˘ πÛÙÔÚ›·˜ Ù· ÊÙÂÚ¿ ÙÔ˘.6
∞˘Ù‹ Ë ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ·ÔͤӈÛ˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ, Â›Û˘,
ÙÔ ¤ÚÁÔ Ù¤¯Ó˘. ∏ Ù¤¯ÓË, ‰ËÏ·‰‹, ·ÔÌ·ÎÚ‡ÓÂÈ Ù· ·ÓÙÈ-
ΛÌÂÓ· ·fi ÙÔÓ ·˘ÙÔÌ·ÙÈÛÌfi Ù˘ ·ÓÙ›Ï˄˘ (defamiliar-
ization). ª¤Ûˆ Ù˘ ·ÔͤӈÛ˘, ÂÔ̤ӈ˜, ·ÓÔ›ÁÔ˘Ì Ӥ-
Ô˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ Ó· ‚ϤÔ˘Ì ÙÔ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ, ÌÂÙ·ÙÚ¤Ô˘ÌÂ,
‰ËÏ·‰‹, ÙÔ ÔÈÎÂ›Ô ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Û ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Ù˘ Ù¤¯Ó˘.
∏ ·fi‰ÂÈÍË ·˘Ù‹˜ Ù˘ ·Ú·Ù‹ÚËÛ˘ Â›Ó·È Ô ›Ó·Î·˜ ÙÔ˘
Andy Warhol Brillo Box (1964) fiÔ˘ ¤Ó· ÎÔ˘Ù› ·ÔÚÚ˘·-
ÓÙÈÎÒÓ, ‰ËÏ·‰‹ ¤Ó· ÎÔÈÓfi ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ, ÌÔÚ› Ó· ÌÂÙ·-
ÙÚ·› Û ¤ÚÁÔ Ù¤¯Ó˘ ·Ó ÌÂÙ·ÊÂÚı› Û ¤Ó· Ï·›ÛÈÔ Ù¤-
¯Ó˘. ∞˘Ù‹ Ë ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ï‹ ÌÂÙ·ÙfiÈÛË ÛÙÔÓ
¯ÒÚÔ. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ Û ¤Ó· Ï·›ÛÈÔ fiÔ˘

/ 216 /
 ΠΩΣ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ;

˘¿Ú¯ÂÈ ÙÔ ¤ıÔ˜ ÙÔ˘ ÌÔ˘Û›Ԣ ‹ Ù˘ ÁηÏÂÚ›, ‰ËÏ·‰‹ ¤Ó·˜

¿ÏÏÔ˜ ÙÚfiÔ˜ ı¤·Û˘, ¤Ó·˜ ¿ÏÏÔ˜ ÙÚfiÔ˜ Û¯¤Û˘ Ì ٷ
·ÓÙÈΛÌÂÓ·. ΔÔ ›‰ÈÔ ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ·Ô‰›‰ÂÈ ÛË̷ۛ˜.7 ªÂ
ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÚfiÔ Î·È Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ·, Ù· ÚfiÛˆ·, Ù· ·ÓÙÈΛ-
ÌÂÓ· ÂÚÓÔ‡Ó ·fi ÌÈ· ηٿÛÙ·ÛË ÔÈÎÂÈfiÙËÙ·˜ Û ÌÈ· η-
Ù¿ÛÙ·ÛË ÈÛÙÔÚ›·˜, Ì·›ÓÔ˘Ó, ‰ËÏ·‰‹, Û ¤Ó· Ó¤Ô ·ÓÙÈÏË-
ÙÈÎfi Ï·›ÛÈÔ. ¶ÂÚÓÔ‡Ó ·fi ÌÈ· Ê¿ÛË ·ÔͤӈÛ˘ ˆ˜
ÚÔ˜ ÙÔ ÔÈΛÔ, Û ÌÈ· Ê¿ÛË Â·ÓÔÈΛˆÛ˘, ·ÏÏ¿ Û ӤÔ
Ï·›ÛÈÔ Î·È Ì Ӥ˜ ÛË̷ۛ˜ Î·È ÓÔ‹Ì·Ù·. ∞˘Ùfi ‰ÂÓ ÛË-
Ì·›ÓÂÈ ‚¤‚·È· fiÙÈ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÛËÌ›· ¯ˆÚ›˜ ÓfiËÌ·, ·Ï-
Ï¿ ÙÔ ÓfiËÌ· Û¿ÓÈ· Â›Ó·È ÔÚ·Ùfi ÛÙ· ÁÂÁÔÓfiÙ· ‹ ÛÙȘ η-
Ù·ÛÙ¿ÛÂȘ ÙȘ Ôԛ˜ ‚ÈÒÓÔ˘ÌÂ. ÃÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· ÂͤÏıÔ˘-
Ì ·fi ·˘Ù¤˜ ÁÈ· Ó· ÙÔ ·ÓÙÈÏËÊıÔ‡ÌÂ. ªÂ ÙËÓ ›‰È· ¤ÍÔ-
‰Ô ÈÛÙÔÚÈÎÔÔÈԇ̠ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜. ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ Paul
Ricœur, ÈÛÙÔÚ›· Â›Ó·È ÙÔ ·Ê‹ÁËÌ· Ô˘ ·ÓÙÈηıÈÛÙ¿ ÙÔ Û‡-
ÓÔÏÔ ÙˆÓ ·Ó·ÊÔÚÒÓ ÛÙȘ Û˘ÏÏÔÁÈο ‚Ȉ̤Ó˜ ÂÌÂÈڛ˜.8
∞˘Ù‹ Ë ·ÓÙÈηٿÛÙ·ÛË ÂÌÂÚȤ¯ÂÈ ÌÈ· ·ÔͤӈÛË. √ ıˆ-
ÚËÙÈÎfi˜ ÙÔ˘ ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ¿ÊÔ˘ Siegfried Kracauer ·ÚÔ-
ÌÔÈ¿˙ÂÈ ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ì ÙË ÊˆÙÔÁÚ·Ê›·. ∏ ·ÔÙ‡ˆÛË, Ë
·ÔÎÚ˘ÛÙ¿ÏψÛË Ù˘ ÌÔÚÊ‹˜, ·ÔÙÂÏ› ¤Ó· ̤ÛÔ ·Ôͤ-
ÓˆÛ˘ ÙÔ˘ ·˘ÙÔ‡ Ì·˜ Ô˘ ÌÂÙ·‚¿ÏÏÂÙ·È Ì ÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ,
·fi ÙÔÓ Â·˘Ùfi Ì·˜ Ô˘ ̤ÓÂÈ ·ÁˆÌ¤ÓÔ˜ ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ.9
ΔËÓ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ·ÔͤӈÛ˘ Ú¤ÂÈ Ó· ÙË ÛÎÂÙfiÌ·ÛÙÂ
ˆ˜ ÌÈ· ÂÓÂÚÁfi ‰È·‰Èηۛ· ηٷÓfiËÛ˘. ΔË ‰È·‰Èηۛ· Ë
ÔÔ›· Û˘Ó‰¤ÂÈ ·ÔͤӈÛË Î·È Î·Ù·ÓfiËÛË ÙËÓ ·ÓÙÈÏ·Ì‚·-
ÓfiÌ·ÛÙ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ fiÙ·Ó ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Û˘ÓÙÂÏÂÛÙ›, ·Ú¿
fiÙ·Ó ¤¯ÂÈ Û˘ÌÏËÚˆı›. ŸÙ·Ó Ï.¯. ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙Ô˘Ì Úfi-

/ 217 /
 ΑΝΤΩΝΗΣ ΛΙΑΚΟΣ

Ûˆ·, ȉ¤Â˜, ÓÔÔÙÚÔ›Â˜ Ô˘ ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È ÎÔÓÙ¿ Ì·˜,

·ÏÏ¿ Î·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ¤¯Ô˘Ó ·ÏÏ¿ÍÂÈ. ¶Ô˘ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó
È·, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó Ù·Ê› ÒÛÙÂ Î·È Ó· ·ÔÍÂÓˆıÔ‡ÌÂ
·fi ·˘Ù¿, Î·È Ó· Ù· Ù·ÎÙÔÔÈ‹ÛÔ˘Ì ÛÙÔ ÁÓˆÛÙÈÎfi Ì·˜
‰›Ô. ∞˘Ùfi˜ Ô ÌÂÙˆÚÈÛÌfi˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ ÔÈÎÂ›Ô Î·È ÛÙÔ
·ÔÍÂӈ̤ÓÔ, Ô˘ Â›Ó·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÌÂÙˆÚÈÛÌfi˜ ·Ó¿-
ÌÂÛ· ÛÙËÓ ÂÌÂÈÚ›· Î·È ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·, Ì·˜ ··Û¯ÔÏ›
‰Ò.
∏ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ·ÔͤӈÛ˘ Û˘ÓÂ¿ÁÂÙ·È ÙËÓ È‰¤· ÂÓfi˜
·Ê·ÓÔ‡˜ ÎÂÈ̤ÓÔ˘, Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Ì¤Û· ÛÙÔ ÂÌÊ·Ó¤˜ Λ-
ÌÂÓÔ. ∞˘Ùfi ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ ÙÔ ·Ê·Ó¤˜ ÌÔÚ› Ó· ·ÔÎ·Ï˘-
Êı› ̤ۈ ÌÈ·˜ ‰È·‰Èηۛ·˜ ·Ô¯ÒÚËÛ˘ ·fi ÙËÓ ·ÌÂÛfi-
ÙËÙ· Ù˘ ·ÓÙ›Ï˄˘. ∞˘Ùfi ÙÔ ·Ê·Ó¤˜ ΛÌÂÓÔ Û˘ÁÎÚÔÙ›-
Ù·È ·fi ÔÏÈÙÈÛÌÈÎÔ‡˜ ÎÒ‰ÈΘ Ì ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ·ÓÙÈÏ·Ì-
‚·ÓfiÌ·ÛÙ ¢ڇÙÂÚ· ÙËÓ ÔÚ›· ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ, ÙÔ
Û¯‹Ì· Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜, ÙȘ ‰Ô̤˜ ·ÚfiÓÙÔ˜ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜.
ªÔÚ› ‰ËÏ·‰‹ Ó· Â›Ó·È ¤Ó· ·ÈÛÈfi‰ÔÍÔ, ··ÈÛÈfi‰ÔÍÔ ‹ ÂÈ-
ÚˆÓÈÎfi ÛÂÓ¿ÚÈÔ, Ì ÂÈÎfi, ÙÚ·ÁÈÎfi ‹ Ï˘ÚÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·
Î.Ô.Î. ¶¿ÓÙˆ˜, ÛÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ·Ê·ÓÒÓ Îˆ‰›-
ÎˆÓ Û˘ÓÂÈÛʤÚÔ˘Ó Ù· ÁÓˆÛÙ¿ ˆ˜ «ÌÂÁ¿Ï· ·ÊËÁ‹Ì·Ù·»,
ÙÔ Î·ı¤Ó· ·fi Ù· ÔÔ›· ˘ÔÓÔ› fiÙÈ Ë Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·
‰ÂÓ Â›Ó·È ·˘Ù‹ Ô˘ ‚ϤÔ˘ÌÂ, ·ÏÏ¿ fiÙÈ ˘¿Ú¯ÂÈ ¤Ó·
ÎÚ˘Ì̤ÓÔ Î›ÌÂÓÔ ·fi οو. ™ÙÔÓ Ì·ÚÍÈÛÌfi Â›Ó·È Ë ¤Ó-
ÓÔÈ· ÙˆÓ ÙÚfiˆÓ Î·È ÙˆÓ Û¯¤ÛÂˆÓ ·Ú·ÁˆÁ‹˜, ÛÙË ÊÚÔ-
¸‰È΋ ·Ó¿Ï˘ÛË ÙÔ ˘ÔÛ˘Ó›‰ËÙÔ Î·È Ë ·ÒıËÛË ÙˆÓ
ÙÚ·˘Ì¿ÙˆÓ, ÛÙË ÁψÛÛÔÏÔÁÈ΋/ÛËÌÂȈÙÈ΋ ÛΤ„Ë Ô Î·-
ıÔÚÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ÓÔ‹Ì·ÙÔ˜ ·fi ÙȘ ÁψÛÛÈΤ˜ ‰Ô̤˜.

/ 218 /
 ΠΩΣ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ;

¶ÂÓıÂ›Ó Î·È ÈÛÙÔÚ›Ó

ΔÒÚ· ı· ‚¿ÏÔ˘Ì ÛÙÔ ·È¯Ó›‰È ¤Ó·Ó ·ÎfiÌË ·Ú¿ÁÔÓÙ·.
£· ·Ú·ÏÏËÏ›ÛÔ˘ÌÂ, ‰ËÏ·‰‹, ·˘Ù‹ ÙË Û¯¤ÛË ·ÓÔÈΛˆ-
Û˘/Â·ÓÔÈΛˆÛ˘ Ì ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ, Ì ÙË ‰ÈÂÚÁ·Û›· ÙÔ˘
¤ÓıÔ˘˜ ÛÙËÓ „˘¯·Ó¿Ï˘ÛË. ΔÔ ¤ÓıÔ˜ ÔÚ›˙ÂÙ·È ˆ˜ ÌÈ·

ÂÓ‰Ô„˘¯È΋ ‰È·‰Èηۛ· Û˘Ó·ÎfiÏÔ˘ıË Ù˘ ·ÒÏÂÈ·˜

ÂÓfi˜ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘ ·ÊÔÛÈÒÛˆ˜, ̤ۈ Ù˘ ÔÔ›·˜ ÙÔ
˘ÔΛÌÂÓÔ Î·ÙÔÚıÒÓÂÈ ÚÔԉ¢ÙÈο Ó· ·ÔÛ·Ûı›
·fi ÙÔ ÂÓ ÏfiÁˆ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ.10

∞fi ·˘Ù‹ ÙËÓ ¿Ô„Ë, ÙÔ Âȯ›ÚËÌ· ·ÊÔÚ¿ ÙÔÓ ·-

Ú·ÏÏËÏÈÛÌfi Ù˘ ‰ÈÂÚÁ·Û›·˜ ÙÔ˘ ¤ÓıÔ˘˜ Ì ÙË ‰ÈÂÚÁ·Û›·
ÙÔ˘ ÈÛÙÔÚ›Ó, ÙÔ ÔÔ›Ô Â‰Ò ‰ÂÓ ÂÚÈÔÚ›˙ÂÙ·È ÌfiÓÔ ÛÙË
‰È·‰Èηۛ· ÌÂÙ·ÙÚÔ‹˜ ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÔ˜ Û ÈÛÙÔÚÈÎfi ·-
ÚÂÏıfiÓ, ·ÏÏ¿ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ Î·È ÙË ‰È·‰Èηۛ· Ù˘ ÌÔ˘-
ÛÂÈÔÔ›ËÛ˘ ÙˆÓ ·ÓÙÈÎÂÈÌ¤ÓˆÓ ‹ ÙˆÓ ¯ÒÚˆÓ. °È· Ó· η-
Ù·Ï¿‚Ô˘Ì ·˘Ù‹ ÙË ‰È·‰Èηۛ·, ı· ¯ÚÂÈ·ÛÙԇ̠ˆ˜ ÂÓ-
‰È¿ÌÂÛÔ ÙËÓ Ô›ËÛË. √ ·Ú·ÏÏËÏÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ÂÓıÂ›Ó ÌÂ
ÙÔ ÈÛÙÔÚÂ›Ó ı· Á›ÓÂÈ Ì¤Ûˆ Ù˘ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘ ÙÔ˘ ÔÈ‹Ì·ÙÔ˜
ÙÔ˘ °ÈÒÚÁÔ˘ ™ÂʤÚË «∫›¯ÏË», fiÔ˘ ÔÈ ‰‡Ô ‰ÈÂÚÁ·Û›Â˜
‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Û ÌÈ· Û¯¤ÛË ·Ó·ÊÔÚÈÎfiÙËÙ·˜, ηıÒ˜ Ë Ì›·
·Ú·¤ÌÂÈ Î·È ÂÚÌËÓ‡ÂÙ·È Ì¤Ûˆ Ù˘ ¿ÏÏ˘.
°È· Ó· ÌÂÙ·ÙÚ·› οÙÈ Û ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜
¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ë ·›ÛıËÛË, Ú·ÁÌ·ÙÈ΋ ‹ ·ÂÈÏËÙÈ΋, Ù˘
·ÒÏÂÈ¿˜ ÙÔ˘. ∏ ·ÒÏÂÈ· ÌÔÚ› Ó· ÂÎÏËÊı› ΢ÚÈÔÏÂ-
ÎÙÈο, ÌÔÚ› Î·È ÌÂÙ·ÊÔÚÈο, ˆ˜ ·ÔͤӈÛË. ™ÙÔÓ

/ 219 /
 ΑΝΤΩΝΗΣ ΛΙΑΚΟΣ

‚·ıÌfi Ô˘ ÙÔ Ú¿ÁÌ· Ì¿˜ Â›Ó·È ÔÈΛÔ, ‰ËÏ·‰‹ ‚Ú›ÛÎÂ-

Ù·È Ì¤Û· ÛÙÔ ‰›Ô Ù˘ ·ÊÔÛ›ˆÛ˘, Ù˘ ‰Ú¿Û˘ Î·È Ù˘
·ÓÙ›ÏË„‹˜ Ì·˜, ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· Á›ÓÂÈ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ÈÛÙÔ-
Ú›·˜. ∏ ›‰È· Ë ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋ ηٷÛ΢‹ Ô˘ ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È
ÈÛÙÔÚ›·, Ì ÙËÓ fiÔÈ· ÌÔÚÊ‹ Ù˘, ÚÔ¸Ôı¤ÙÂÈ fiÙÈ ÙÔ
ÈÛÙÔÚÔ‡ÌÂÓÔ ¤¯ÂÈ ÂÚ¿ÛÂÈ ·fi ÙËÓ ·ÌÂÛfiÙËÙ· ÛÙËÓ ÂÌ-
ÌÂÛfiÙËÙ·. ∞Ó, fï˜, Ë ·ÔͤӈÛË ·fi ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ
·ÔÙÂÏ› ÌÈ· ÚÔ¸fiıÂÛË ÙÔ˘ ÈÛÙÔÚ›Ó, Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Î·È
ÙÔ ·ÓÙ›ÛÙÚÔÊÔ. ΔÔ ÈÛÙÔÚÂ›Ó (Î·È ·ÓÙ›ÛÙÔȯ· Ë ‰È·‰Èη-
Û›· Ù˘ ÌÔ˘ÛÂÈÔÔ›ËÛ˘) ˆ˜ ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋ ‰È·‰Èηۛ· ÏÂÈ-
ÙÔ˘ÚÁ› Î·È ˆ˜ ÂÚÁ·ÏÂ›Ô ·ÔͤӈÛ˘ ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜
·fi ÙÔ ·ÚfiÓ. ∏ Ù·Ê‹ ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜ Ô‰ËÁ› ÛÙËÓ
Á¤ÓÓËÛË Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜.
¶·Ú¿‰ÂÈÁÌ·: √È ÂÈÎfiÓ˜ ÔÈ Ôԛ˜ ·fi ÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›·
ÌÂٷʤÚÔÓÙ·È ÛÙÔ ÌÔ˘Û›Ô, ‰È·Û¯›˙Ô˘Ó Ù· Û‡ÓÔÚ· ·Ó¿-
ÌÂÛ· ÛÙËÓ ÔÈΛ· ÂÌÂÈÚ›·, Ë ÔÔ›· ÂΉËÏÒÓÂÙ·È Ì ÙÔÓ
·Û·ÛÌfi, ÙËÓ ·Ê‹ ‹ ÙÔÓ ÛÙÔÏÈÛÌfi ÙÔ˘˜, ÛÙËÓ ·ÔÍÂÓˆ-
ÙÈ΋ ÂÌÂÈÚ›·, Ë ÔÔ›· ˘ÂÚηıÔÚ›˙ÂÙ·È ·fi ÙÔÓ ıÂÛÌfi
ÙÔ˘ ªÔ˘Û›Ԣ Î·È Ë ÔÔ›· ·Ô¯ˆÚ›˙ÂÈ ÙÔÓ ı·ً ·fi ÙÔ
·ÓÙÈΛÌÂÓfi ÙÔ˘, ÙÔ ·ÚfiÓ ·fi ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ. ∏ ÂÈÎfiÓ·
ÙÔÔıÂÙÂ›Ù·È ÛÙË ‚ÈÙÚ›Ó·, ÙË ¯ˆÚ›˙ÂÈ ÌÈ· ·Ó·ÁηÛÙÈ΋
·fiÛÙ·ÛË ·fi ÙÔÓ ı·ً Ô ÔÔ›Ô˜ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ÙË ‰È·-
‚› ÁÈ·Ù› ·Ú·‚È¿˙ÂÈ ÙÔ˘˜ ηÓfiÓ˜ Ù˘ ÌÔ˘ÛÂȷ΋˜ ¤ÎıÂ-
Û˘. √ ÈÛÙfi˜ Ì ÙÔ ÔÈÎÂ›Ô ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Ù˘ Ï·ÙÚ›·˜ ÙÔ˘
ÌÂÙ·ÙÚ¤ÂÙ·È Â‰Ò Û ı·ً ÙÔ˘ ·ÔÍÂӈ̤ÓÔ˘ ·ÓÙÈÎÂÈ-
̤ÓÔ˘ ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜ ˆ˜ ¤ÚÁÔ˘ Ù¤¯Ó˘. °È· Ó· ÌÂÙ·‚›
Û˘Ì‚ÔÏÈο Ë ÂÈÎfiÓ· ·fi ÙÔ ÂÈÎÔÓÔÛÙ¿ÛÈ ÛÙÔ ªÔ˘Û›Ô,

/ 220 /
 ΠΩΣ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ;

¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· ¤¯ÂÈ ˘¿ÚÍÂÈ ÙÔ ·›ÛıËÌ· ·ÒÏÂÈ·˜ Ô˘ ›-

Ó·È ÙÔ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ÙÔ˘ ÂÓı›Ó. ¡· ¤¯ÂÈ ˘¿ÚÍÂÈ ·ÓÙÈ-
ÛÙÔ›¯ˆ˜, Ë ·›ÛıËÛË Ù˘ ·ÓÔÈΛˆÛ˘, Ù˘ ·ÔͤӈÛ˘.
¢ÂÓ ÌÔÚ›˜ Ó· Ï·ÙÚ‡ÂȘ ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· Î·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Ó·
ÙË ‚¿˙ÂȘ ÛÙÔ ªÔ˘Û›Ô. ªÂ ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ·Ô˘Û›· ÔÏÈÙÈ-
ÛÌÈ΋˜ ·ÓÔÈΛˆÛ˘ ÌÔÚ› Ó· ÂÍËÁËı› Î·È Ë ·ÚÔı˘-
Ì›· ÙˆÓ ÈÂÚ¤ˆÓ Î·È ÙˆÓ ÌÔÓ·¯ÒÓ Ó· ‰·Ó›˙Ô˘Ó ·fi ÙÔ˘˜
Ó·Ô‡˜ ÂÈÎfiÓ˜ ÁÈ· ÙËÓ ¤ÎıÂÛË ÛÙ· ªÔ˘Û›·. «∏ ∫Ô›ÌË-
ÛȘ Ù˘ £ÂÔÙfiÎÔ˘ Â›Ó·È ÂÈÎfiÓ· Î·È fi¯È ›Ó·Î·˜ ˙ˆÁÚ·ÊÈ-
΋˜», ÌÔ˘ ¤ÏÂÁÂ Ô ÂÊË̤ÚÈÔ˜ ÙÔ˘ ÔÌÒÓ˘ÌÔ˘ Ó·Ô‡ ÛÙËÓ
∂ÚÌÔ‡ÔÏË Ù˘ ™‡ÚÔ˘, ‰ÈηÈÔÏÔÁÒÓÙ·˜ ÙËÓ ·fiÊ·ÛË Ó·
ÌËÓ ÂÈÙÚ¤„Ô˘Ó Û’ ·˘Ùfi ÙÔ ¤ÚÁÔ Ù˘ ÎÚËÙÈ΋˜ ÂÚÈfi‰Ô˘
ÙÔ˘ ¢ÔÌ›ÓÈÎÔ˘ £ÂÔÙÔÎfiÔ˘ÏÔ˘ Ó· Ù·Íȉ¤„ÂÈ ÛÙËÓ ∞ı‹Ó·
ÁÈ· Ó· ÂÓÙ·¯ı› ÛÙË ÌÂÁ¿ÏË ¤ÎıÂÛË ÛÙËÓ ∂ıÓÈ΋ ¶ÈÓ·ÎÔ-
ı‹ÎË ÙÔ 1999-2000. ∞Ó ÙÔ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ‰È·‚› Ù· Û‡ÓÔÚ·
·fi ÙËÓ ÔÈÎÂÈfiÙËÙ· ÛÙËÓ ·ÔͤӈÛË, Ò˜ ı· ÂÈÛÙÚ¤„ÂÈ
·fi ÙËÓ ·ÔͤӈÛË ÛÙËÓ ÔÈÎÂÈfiÙËÙ· Î·È ÛÙË Ï·ÙÚ›·
¿ÏÈ; ∞˘Ùfi˜ Ô Êfi‚Ô˜ «·Ô-ȤڈÛ˘» ÂΉËÏÒıËΠÌÂ
·Á·Ó¿ÎÙËÛË ·fi ÙÔÓ ∞ϤͷӉÚÔ ¶··‰È·Ì¿ÓÙË ÙÔ
1890. ™Â ¤Ó· ΛÌÂÓÔ Ô˘ ÌÔÚ› Ó· ıˆÚËı› ˆ˜ ÙÔ Ì·-
ÓÈʤÛÙÔ Ù˘ ·ÓÙÈ-ÓÂÔÙÂÚÈÎfiÙËÙ·˜, ÛÙÔ ‰È‹ÁËÌ¿ ÙÔ˘ «§·-
ÌÚÈ¿ÙÈÎÔ˜ æ¿ÏÙ˘», Ô ¶··‰È·Ì¿ÓÙ˘ ¤ÁÚ·ÊÂ, Û¯Ô-
ÏÈ¿˙ÔÓÙ·˜ ÌÈ· ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ πˆ¿ÓÓË ÙÔ˘ £ÂÔÏfiÁÔ˘ Û ÂÎ-
ÎÏËÛ¿ÎÈ Ù˘ ™ÎÈ¿ıÔ˘:

¶Ù˘¯‹ ÙȘ ÌÂÚ›ÌÓ˘ Û˘Ó¤ÛÙÂÏÏ Ùe ñ„ËÏeÓ Ì¤ÙˆfiÓ ÙÔ˘

(ÂÓÓ. ÙÔ ÂÈÎÔÓÈ˙fiÌÂÓÔ ÚfiÛˆÔ), ÚԂϤÔÓÙÔ˜ ¬ÙÈ

/ 221 /
 ΑΝΤΩΝΗΣ ΛΙΑΚΟΣ

ıÚ·Ûf˜ îÂÚfiÛ˘ÏÔ˜ öÌÂÏÏ ÌÂÙ’ Ôé ÔÏf Óa ÙeÓ êÚ¿ÛFË âÎ

Ùɘ ÎfiÁ¯Ë˜ ÙÔ˘ ‰Èa Óa ÙeÓ ÌÂٷʤÚFË Âå˜ \Aı‹Ó·˜ ηd ÙeÓ
âÁηıȉڇÛFË ù¯È Âå˜ Ó·eÓ Î·d ïÏÔη‡ÙˆÌ· ηd ı˘ÛÈ·-
ÛÙ‹ÚÈÔÓ, ù¯È Âå˜ ÙfiÔÓ ÙÔÜ Î·ÚáÛ·È, àÏÏ’ Âå˜ ªÔ˘ÛÂÖÔÓ,
≠Y„ÈÛÙ £Â¤! ∂å˜ ªÔ˘ÛÂÖÔÓ, ó˜ Óa Âr¯Â ·‡ÛÂÈ Ó’ àÛÎÉÙ·È
Âå˜ ÙeÓ ÙfiÔÓ ÙÔÜÙÔÓ ì ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎc Ï·ÙÚ›·, ηd Ùa
ÛÎÂ‡Ë ·éÙɘ Ó’ àÓÉÎÔÓ Âå˜ ı·Ì̤ÓÔÓ ·ÚÂÏıfiÓ, ηd Óa
qÛ·Ó àÓÙÈΛÌÂÓÔÓ ÂÚÈÂÚÁ›·˜!… òIψ˜ ÁÂÓÔÜ ·éÙÔÖ˜
∫‡ÚÈÂ! 11

√ ¶··‰È·Ì¿ÓÙ˘ ÌÈÏ¿ÂÈ Ì ·Á·Ó¿ÎÙËÛË Î·È ÂΉË-

ÏÒÓÂÈ ÙËÓ ·ÓÙ›ıÂÛ‹ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛË ÙÔ˘ ªÔ˘Û›Ԣ
ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈ΋˜ ∞Ú¯·ÈÔÏÔÁ›·˜ Ì ÌÈ· ¤ÎıÂÛË ÙˆÓ Û˘ÏÏÔ-
ÁÒÓ ÙÔ˘, ÙÔÓ ª¿ÚÙÈÔ ÙÔ˘ 1890. ∞˘Ù‹ ‹Ù·Ó Ë ÚÒÙË ÌÔ˘-
ÛÂȷ΋ ¤ÎıÂÛË ·ÓÙÈÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Ô˘ Û¯ÂÙÈ˙fiÙ·Ó Ì ÙË ¯ÚÈ-
ÛÙÈ·ÓÈ΋ Ï·ÙÚ›· ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. ΔÔ Î·Ù·ÁÁÂÏÙÈÎfi Û¯fiÏÈÔ
ÙÔ˘ ¶··‰È·Ì¿ÓÙË ÁÚ¿ÊÙËΠÙËÓ ›‰È· ¯ÚÔÓÈ¿.12
ΔÔ ·Ú¿ıÂÌ· ÙÔ˘ ¶··‰È·Ì¿ÓÙË Â›Ó·È ÛËÌ·ÓÙÈÎfi fi¯È
ˆ˜ ·ÙÔÌÈ΋ ÛÙ¿ÛË, ·ÏÏ¿ ˆ˜ ÓÔÔÙÚÔȷ΋ ÛÙ¿ÛË. ŒÓ·
ÌÔ˘ÛÂ›Ô Ì ÂÈÎfiÓ˜ Î·È ÏÈ‚·ÓÈÛÙ‹ÚÈ· ı· ͤÓÈ˙ ÙfiÙ Â-
ÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ÙÒÚ·, ·Ó Î·È ÔÈ ÂΉËÏÒÛÂȘ ÛÙȘ ·ÓÙ›-
ÛÙÔȯ˜ ÂÎı¤ÛÂȘ (ÛÙȘ Ôԛ˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÚÔÛı¤ÛÔ˘-
ÌÂ Î·È ·˘Ù‹ ÙˆÓ «£ËÛ·˘ÚÒÓ ÙÔ˘ ∞Á›Ô˘ ŸÚÔ˘˜», ÛÙË
£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, ÙÔ 1997) ‰Â›¯ÓÔ˘Ó ÙËÓ ·ÓÙÔ¯‹ ·ÚfiÌÔȈÓ
ÛÙ¿ÛˆÓ. ∫·È fi¯È ÌfiÓÔ Û Â›Â‰Ô ‰È¿¯˘ÙˆÓ Û˘ÌÂÚÈ-
ÊÔÚÒÓ Û ÛÙÚÒÌ·Ù· ÌË ÂÍÔÈÎÂȈ̤ӷ Ì ÙË ÏÔÁÈ΋ ÙÔ˘
ªÔ˘Û›Ԣ. ΔÔ 2001, Ì ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ù˘ ¤ÎıÂÛ˘ «ª‹-
ÙËÚ £ÂÔ‡», ÛÙÔ ªÔ˘ÛÂ›Ô ªÂÓ¿ÎË, Î·È ÙÔ˘ Û˘Ó·ÊÔ‡˜

/ 222 /
 ΠΩΣ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ;

Û˘Ó‰ڛԢ, Ô Î·ıËÁËÙ‹˜ §·ÔÁÚ·Ê›·˜ ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ §Ô˘Î¿-

ÙÔ˜, ¤ÁÚ·„ ٷ ÂÍ‹˜: «™ËÌÂÈÒÓˆ, ȉȷ›ÙÂÚ·, ÌÈ· ıÚË-
Û΢ÙÈ΋ ·Ô˚¤ÚˆÛË Ô˘ ·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È Ì ÙȘ ‚˘˙·ÓÙÈ-
Ó¤˜ ÂÈÎfiÓ˜ Ì·˜, fiÙ·Ó ÙȘ ÂÎı¤ÙÔ˘Ó Û ¿Û¯ÂÙ· ªÔ˘Û›· ‹
™˘ÏÏÔÁ¤˜, οÔÙ ‰Â Û˘˙ËÙÔ‡Ó ÁÈ’ ·˘Ù¤˜ Î·È Û ÎÔÛÌÈο
ÂÚ¢ÓËÙÈο ·ÌÊÈı¤·ÙÚ·». √ ›‰ÈÔ˜ ·Ú·ı¤ÙÂÈ Î·È ÙËÓ
ÏËÚÔÊÔÚ›· fiÙÈ ÛÙÔ μ˘˙·ÓÙÈÓfi ªÔ˘ÛÂ›Ô ·Ï·ÈfiÙÂÚ· ›-
¯Â ÙÔÔıÂÙËı› ËÏÂÎÙÚÈÎfi ηÓÙ‹ÏÈ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÂÈÛΤÙ˜
Ô˘ ¤Î·Ó·Ó ÙÔ ÛÙ·˘Úfi ÙÔ˘˜ ·ÓÙÈÎÚ‡˙ÔÓÙ·˜ ÙȘ ÂÈÎfiÓ˜.13
∂˘Ù˘¯Ò˜, ¿ÓÙˆ˜, Ô˘ ÙÔ ·Ê·›ÚÂÛ·Ó ÁÈ·Ù› ı· ı‡ÌÈ˙Â
ÂΛÓË ÙËÓ ·›ıÔ˘Û· ÛÙÔ ªÔ˘ÛÂ›Ô ΔÔ-∫·› Ù˘ ¶fiÏ˘
fiÔ˘ Ê˘Ï¿ÛÛÔÓÙ·È ÈÛÏ·ÌÈο ıÚËÛ΢ÙÈο ÎÂÈÌ‹ÏÈ·, ηÈ
fiÔ˘ ÂÓÙÂÙ·Ï̤ÓÔ˜ ÈÂڈ̤ÓÔ˜ ‰È·‚¿˙ÂÈ ÊˆÓ·¯Ù¿ ÙÔ ∫Ô-
Ú¿ÓÈ. ™’ fiϘ ·˘Ù¤˜ ÙȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÙÔ ‰ÔÌÈÎfi ˘fiÛÙÚˆ-
Ì· ÙˆÓ ÛÙ¿ÛÂˆÓ Â›Ó·È ÙÔ ·˘Ùfi. Il sacro e il profano, ÙÔ
ªÔ˘ÛÂ›Ô ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ ÔÈÎÂ›Ô Î·È ÙÔ Í¤ÓÔ.

∞ÔͤӈÛË Î·È ÙÚ·‡Ì·

À¿Ú¯ÂÈ ÛÙÂÓ‹ Û¯¤ÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ ·ÔͤӈÛË Î·È ÛÙÔ
ÙÚ·‡Ì·. ∏ ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ ÙÚ·‡Ì·ÙÔ˜, ·fi ÙËÓ ÎÏÈÓÈ΋ È·ÙÚÈ-
΋, ·Ó·‰Â›¯ÙËΠˆ˜ ÌÈ· ÎÂÓÙÚÈ΋ ¤ÓÓÔÈ· ÛÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈ-
Ó‹, ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚÈ΋ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú· ÙÔ˘ 20Ô‡ ·È. ∞ÊÂ-
Ófi˜ ÔÈ fiÏÂÌÔÈ, ÔÈ ÁÂÓÔÎÙÔӛ˜ Î·È ÔÈ ·ÌÔÈ‚·›ÔÈ ÛÎÔÙˆ-
ÌÔ›, ÔÈ ÍÂÚÈ˙ˆÌÔ› Î·È ÔÈ ÙÚ·˘Ì·ÙÈÛÌÔ›, ÔÈ ‹ÙÙ˜ ·ÏÏ¿ ηÈ
ÔÈ ‡ÚÚÂȘ ӛΘ, ÔÈ Î¿ı ›‰Ô˘˜ ·ÓıÚÒÈÓ˜ ηٷÛÙÚÔ-
ʤ˜ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ·ÈÒÓ·, ·ÊÂÙ¤ÚÔ˘ Ë ÂÌÂÈÚ›· Ù˘ ÁÚ‹ÁÔ-

/ 223 /
 ΑΝΤΩΝΗΣ ΛΙΑΚΟΣ

Ú˘ ‚ÈÔÌ˯·ÓÈ΋˜ ÂͤÏÈ͢ Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈ΋˜ ·Ó·‰È¿Ù·Í˘

ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Ì ÙȘ „˘¯Ôۈ̷ÙÈΤ˜ ÂÈÙÒÛÂȘ Ù˘, fiÏ·
·˘Ù¿ ‚ÈÒıËÎ·Ó ˆ˜ ÙÚ·‡Ì·Ù·. ΔÚ·‡Ì·Ù· Â›Ó·È ·ÎÚÈ‚¤-
ÛÙÂÚÔ˜ fiÚÔ˜ ·fi ÙÔ ÙÚ·‡Ì·, ÁÈ·Ù› ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ‚ÈÒıË-
Î·Ó ·˘Ù¤˜ ÔÈ ÂÌÂÈڛ˜ ·fi ¿ÓÙÚ˜ Î·È Á˘Ó·›Î˜, ·fi
Ï¢ÎÔ‡˜ Î·È ¤Á¯ÚˆÌÔ˘˜, ·fi ÂÓ‹ÏÈΘ Î·È ·È‰È¿, ·fi
ÏÔ‡ÛÈÔ˘˜ Î·È ÊÙˆ¯Ô‡˜, Û ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ¯ÒÚ˜ ηÈ
Ë›ÚÔ˘˜. ¢È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÂÚÈÛÙ¿ÛÂȘ ÔÈ fiÏÂÌÔÈ, Ù·
ÛÙÚ·Ùfi‰· Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ˘, Ë ·Ó·ÁηÛÙÈ΋ ÌÂÙ·ÙfiÈÛË.
¢ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ÙÚ·‡Ì·Ù·. ∂ΛÓÔ Ô˘ ›ӷÈ
ÎÔÈÓfi Â›Ó·È Ë ÎÂÓÙÚÈÎfiÙËÙ· Ù˘ Û˘˙‹ÙËÛ˘ ÁÈ· Ù· ÙÚ·‡-
Ì·Ù·, Ô˘ ÔÊ›ÏÂÙ·È Î·È ÛÙËÓ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú· Ù˘ „˘¯·Ó¿Ï˘-
Û˘ ÛÙÔÓ ‰˘ÙÈÎfi ÎfiÛÌÔ, Ë ÔÔ›· Û˘Óԉ‡ÂÙ·È ·fi Û˘¯Ó¤˜
‰È·ÊˆÓ›Â˜ ÁÈ· ÙË Ê‡ÛË, ÙËÓ ÂÚÌËÓ›· ÙˆÓ ÙÚ·˘Ì·ÙÈÎÒÓ
Î·È ÌÂÙ·ÙÚ·˘Ì·ÙÈÎÒÓ Î·Ù·ÛÙ¿ÛÂˆÓ Î·È ÁÈ· Ù· ‰ÈηÈÒ-
Ì·Ù· ÙˆÓ ı˘Ì¿ÙˆÓ. ∏ ÈÛÙÔÚ›· ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÌË ÌÂÈ
ÛÙÔÓ ·ÛÙÂÚÈÛÌfi Ù˘ Û˘˙‹ÙËÛ˘ ÁÈ· ÙÔ ÙÚ·‡Ì·. Ÿ¯È ÌfiÓÔ
ÏfiÁˆ Ù˘ ¤ÎÙ·Û˘ ÙˆÓ ·ÓıÚÒÈÓˆÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊÒÓ ÙÔ˘
20Ô‡ ·È., ·ÏÏ¿ Î·È ÏfiÁˆ Ù˘ ÂÈÚÚÔ‹˜ Ù˘ „˘¯·Ó¿Ï˘Û˘
ÛÙȘ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ÂÈÛً̘ Î·È ÛÙÔÓ Î·ıËÌÂÚÈÓfi ÏfiÁÔ. ∏
¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ ÙÚ·‡Ì·ÙÔ˜ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ ¤Ó·Ó ÎÒ‰Èη ÛËÌ·-
ÛÈÔ‰fiÙËÛ˘ Ù˘ ÈÛÙÔÚÈ΋˜ ÂÌÂÈÚ›·˜ ÙÔ˘ ÂÚ·Ṳ̂ÓÔ˘ ·È-
ÒÓ·. ÕÏψÛÙ ÙÔ ›‰ÈÔ ÙÔ ÙÚ·‡Ì·, ¤·„ ӷ ¤¯ÂÈ ÙËÓ ¤Ó-
ÓÔÈ· Ù˘ Ï·‚ˆÌ·ÙÈ¿˜. ∏ ¤ÓÓÔÈ· ÙÚ·‡Ì· ÂÌÂÚȤ¯ÂÈ Î·È
ÙËÓ ÂÌÂÈÚ›· Î·È ÙË ÌÓ‹ÌË ÙÔ˘ ÙÚ·‡Ì·ÙÔ˜ (‹ ÙËÓ ·ÒıË-
ÛË Ù˘ ÌÓ‹Ì˘ ÙÔ˘). ΔÔ ÙÚ·‡Ì·, ‰ËÏ·‰‹, ‰ÂÓ ÓÔ›ٷÈ
·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÔÔÈË̤ÓÔ, ¯ˆÚ›˜ ÙÔÓ „˘¯ÈÎfi ·Ú¿ÁÔÓÙ·. ¶¤-

/ 224 /
 ΠΩΣ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ;

Ú·Û ·fi ÙËÓ È·ÙÚÈ΋ ÛÙËÓ „˘¯·Ó¿Ï˘ÛË Î·È ÛÙËÓ ÈÛÙÔ-

Ú›·. ∏ Û˘˙‹ÙËÛË ÁÈ· ÙË ÌÓ‹ÌË, ÌÂÙ¿ Î·È ÙË ıÂÌ·ÙÔÔ›Ë-
ÛË ÙÔ˘ √ÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜, Û˘Ó‰¤ıËΠÛÙÂÓ¿ Ì ÙË Û˘˙‹ÙË-
ÛË ÁÈ· ÙÔ ÙÚ·‡Ì·.14
ΔÈ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Ì ÙË ÌÓ‹ÌË Î·È ÙÔ ÙÚ·‡Ì·; ∏ ÌË ÙÚ·˘-
Ì·ÙÈ΋ ÂÌÂÈÚ›· Â›Ó·È ÙÈı·ÛÂ˘Ì¤ÓË Î·È ÁÈ’ ·˘Ùfi ÔÈΛ·.
∞ÓÙ›ıÂÙ·, ÙÔ ÙÚ·‡Ì· Ì¿˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ¤Î-
ÏË͢, ÙÔ˘ ·Ú·ÍÂӤ̷ÙÔ˜, Ù˘ ·ÔͤӈÛ˘. ¶ÔÈ· ›-
Ó·È Ï.¯. Ù· ˙ËÙ‹Ì·Ù· Ô˘ ÚÔηÏÔ‡Ó ÙȘ ÈÔ ¤ÓÙÔÓ˜ Û˘-
˙ËÙ‹ÛÂȘ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·; ¢ÂÓ Â›Ó·È ÔÈ ÌÂÙ·ÚÚ˘ıÌ›ÛÂȘ ÙÔ˘
ΔÚÈÎÔ‡Ë ‹ ÙÔ˘ μÂÓÈ˙¤ÏÔ˘. ∂›Ó·È Ë ÙÔ˘ÚÎÔÎÚ·Ù›·, Ë ªÈ-
ÎÚ·ÛÈ·ÙÈ΋ ∫·Ù·ÛÙÚÔÊ‹, Ô ∂ÌʇÏÈÔ˜ ¶fiÏÂÌÔ˜. ∞˘Ù¿,
‰ËÏ·‰‹, Ô˘ Ù· ÛÎÂÊًηÌ ‹ Ù· ‚ÈÒÛ·Ì ˆ˜ ÙÚ·‡Ì·-
Ù·. ΔÔ ÙÚ·‡Ì· ·ÔÙÂÏ› ¤Ó· ·fi Ù· ·ÚÈ· ‰›· Û¯ËÌ·-
ÙÈÛÌÔ‡ ÈÛÙÔÚÈ΋˜ Û˘Ó›‰ËÛ˘ ÂÂȉ‹ ÎÈÓËÙÔÔÈ› ÙȘ ‰È·-
ÓÔËÙÈΤ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛ‹ ÙÔ˘. ªÈ· ÙÚ·˘Ì·-
ÙÈ΋ ÎÚ›ÛË ‰ÂÓ Â›Ó·È ÌÈ· ·Ó·ÌÂÓfiÌÂÓË ÎÚ›ÛËØ Â›Ó·È Î¿ÙÈ
ÙÔ ÔÔ›Ô ‰ÂÓ ÂÚÈ̤ӷÌÂ, οÙÈ, ‰ËÏ·‰‹, Ô˘ ·ÏÏ¿˙ÂÈ
ÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ Ì ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ·ÓÙÈÏ·Ì‚·ÓfiÌ·ÛÙ ÙÔÓ Îfi-
ÛÌÔ. ΔÔ ÙÚ·‡Ì· Â›Ó·È Î¿ÙÈ ÙÔ ÔÔ›Ô ‰ÂÓ ÌÔÚԇ̠ӷ ÙÔ
‚ÔϤ„Ô˘Ì ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈο. °È’ ·˘Ùfi ÎÈfiÏ·˜ Ë ÛȈ‹ Ô˘
·ÎÔÏÔ˘ı›.15 ™ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ÁÈ· ÙË ªÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈ΋ ∫·Ù·-
ÛÙÚÔÊ‹ ˆ˜ ÙÚ·‡Ì· ÙˆÓ ÏËı˘ÛÌÒÓ ‰ÂÓ ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ÌÈ-
Ï¿Ó ·Ì¤Ûˆ˜. ¶¤Ú·Û·Ó ¿Óˆ ·fi 40 ¯ÚfiÓÈ·. ΔÔ ›‰ÈÔ Î·È
Ì ÙÔ √ÏÔη‡ÙˆÌ·. ªÂÙ¿ ·fi 40 ¯ÚfiÓÈ· ¿Ú¯ÈÛ ӷ Á›ÓÂ-
Ù·È ÏfiÁÔ˜. ¢È¿ÚÎÂÈ· ÌÈ·˜ ÁÂÓÈ¿˜! ΔÔ ÙÚ·‡Ì· ¤¯ÂÈ ÌÈ·
Û‡ÓıÂÙË Û¯¤ÛË Ì ÙËÓ ÈÛÙÔÚÈ΋ Û˘Ó›‰ËÛË. ∞Ó ‰ÂÓ ÈÛÙÔ-

/ 225 /
 ΑΝΤΩΝΗΣ ΛΙΑΚΟΣ

ÚÈÎÔÔÈËı›, ı· ÂÈÛÙÚ¤ÊÂÈ ÁÈ· Ó· ÙË ‰È·Ù·Ú¿ÛÛÂÈ, ‰ÂÓ

ı· ÙËÓ ·Ê‹ÓÂÈ Ó· Û¯ËÌ·ÙÈÛÙ›. ∞Ó ÈÛÙÔÚÈÎÔÔÈËı›, ÌÔ-
Ú› Ó· ·ÔÙÂϤÛÂÈ ËÁ‹ ÈÛÙÔÚÈ΋˜ Û˘Ó›‰ËÛ˘, Î·È ·˘Ùfi
Â›Ó·È ÙÔ ·ÈÙÔ‡ÌÂÓÔ. ∞Ó ‰ÂÓ ‰Ô‡Ì ÙË ªÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈ΋ ∫·-
Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ÛÙȘ ‰È·ÛÙ¿ÛÂȘ ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘ Î·È ÙˆÓ ·ÌÔÈ-
‚·›ˆÓ ·ÁÚÈÔًوÓ, ·Ó ÙË ‰Ô‡Ì ÌfiÓÔ ˆ˜ Ù· ‰Èο Ì·˜ ‚¿-
Û·Ó·, ÙÔ ‰ÈÎfi Ì·˜ ˘ÔʤÚÂÈÓ, ‰ÂÓ ı· ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘Ì ÈÛÙÔ-
ÚÈ΋ Û˘Ó›‰ËÛË. ™˘Ó›‰ËÛË ‰ÂÓ ÛËÌ·›ÓÂÈ «‰ÂÓ Í¯ÓÒ»,
ÛËÌ·›ÓÂÈ ÙÔÔıÂÙÒ ÙËÓ ÙÚ·˘Ì·ÙÈ΋ ÂÌÂÈÚ›· ÛÙ· ÈÛÙÔ-
ÚÈο Ù˘ Û˘ÌÊÚ·˙fiÌÂÓ·, fi¯È ÁÈ· Ó· ÙË ‰ÈηÈÔÏÔÁ‹Ûˆ,
Ô‡Ù ÁÈ· Ó· οӈ Û˘Ì„ËÊÈÛÌÔ‡˜. ∏ ÈÛÙÔÚÈÎÔÔ›ËÛË ¤¯ÂÈ
Ó· οÓÂÈ Ì ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË Î·È ÙËÓ ÂԇψÛË ÙˆÓ ÙÚ·˘-
Ì¿ÙˆÓ. ΔÔ ›‰ÈÔ ÈÛ¯‡ÂÈ Î·È ÁÈ· ÙÔÓ ∂ÌʇÏÈÔ, fiÔ˘ ÔÈ ÌÓ‹-
̘ Â›Ó·È ‰È·ÈÚÂ̤Ó˜ Î·È ÁÈ· ÔÏÏ¿ ¯ÚfiÓÈ· ·ˆıË̤Ó˜.
¶Ò˜ Á›ÓÂÙ·È ÈÛÙÔÚ›· Ë ÂÌÂÈÚ›· ÙÔ˘ ÙÚ·‡Ì·ÙÔ˜; √
Dominick LaCapra ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ ÁÚ¿ÊÔÓÙ·˜
ÁÈ· ÙÔ ÙÚ·‡Ì· (writing about trauma) Î·È ÙÔ ÁÚ¿ÊÔÓÙ·˜ ÙÔ
ÙÚ·‡Ì· (writing trauma).16 °Ú¿ÊÔÓÙ·˜ ÙÔ ÙÚ·‡Ì· ÛËÌ·›-
ÓÂÈ acting out, ÂΉڷ̿ÙÈÛË, ·Ó¿‰˘ÛË ÙÔ˘ ÙÚ·‡Ì·ÙÔ˜. °È·
ÙÔ acting out Ùo §ÂÍÈÏfiÁÈÔ Ù˘ æ˘¯·Ó¿Ï˘Û˘ ‰›ÓÂÈ ÙÔÓ
ÂÍ‹˜ ÔÚÈÛÌfi: «∂Ή‹ÏˆÛË ÛÙ· Ï·›ÛÈ· ÌÈ·˜ Ó¤·˜ ηٿ-
ÛÙ·Û˘ ÌÈ·˜ ÂÎÔ‡ÛÈ·˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ Ô˘ ·ÚÌfi˙ÂÈ ÛÂ
ÌÈ· ·Ï·ÈfiÙÂÚË Î·Ù¿ÛÙ·ÛË, fiÔ˘ Ë ÚÒÙË ·ÓÙÈÚÔÛˆ-
‡ÂÈ Û˘Ì‚ÔÏÈο ÙË ‰Â‡ÙÂÚË».17 ∏ ·ÓÙÈÚÔÛÒ¢ÛË ÙÔ˘
ÙÚ·‡Ì·ÙÔ˜ ·fi ÙË ÁÚ·Ê‹ ÛËÌ·›ÓÂÈ ÂÈÙ¤ÏÂÛË. ¢ÂÓ Â›Ó·È
ÌfiÓÔ Û˘Ì‚ÔÏÈ΋ ·ÏÏ¿ Âȉڿ ÛÙËÓ ·Ó·ÌÓËÛȷ΋ Û¯¤ÛË
Ì ÙÔ ÙÚ·‡Ì·. °Ú¿ÊÔÓÙ·˜ ÙÔ ÙÚ·‡Ì· ÛËÌ·›ÓÂÈ «Ó· ‰Ò-

/ 226 /
 ΠΩΣ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ;

ÛÂȘ ʈӋ ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ», Ó· ÏÔÁ·ÚÈ·ÛÙ›˜ Ì ÙȘ ÙÚ·˘-

Ì·ÙÈΤ˜ ÂÌÂÈڛ˜, Ì ·ÎÚ·›· ÁÂÁÔÓfiÙ·, Ì ٷ ÌÂÙ·-
ÙÚ·˘Ì·ÙÈο ÙÔ˘˜ Û˘ÌÙÒÌ·Ù·. ¡· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÂȘ ÌÂ-
Ù·ÊÔÚÈο ̤ÛË ÊˆÓ‹. ∞˘Ùfi˜ Ô ÏfiÁÔ˜ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ·Ú-
ıÚˆı› ·Ú¿ ÌÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi ÚˆÙÔÎfiÏÏˆÓ ÁÚ·Ê‹˜, ÌÂ
˘‚ÚȉÈΤ˜ ÌÔÚʤ˜ ÈÛÙÔÚ›·˜, ÌÓ‹Ì˘ Î·È ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜ Ô˘
¤¯Ô˘Ó ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ·Ó··Ú¿ÛÙ·Û˘, ÂÈÙ¤ÏÂÛ˘. ΔÔ ÁÚ¿-
ÊÔÓÙ·˜ ÁÈ· ÙÔ ÙÚ·‡Ì· Î·È ÙÔ ÁÚ¿ÊÔÓÙ·˜ ÙÔ ÙÚ·‡Ì· ‚Ú›-
ÛÎÔÓÙ·È Û˘Ó‹ıˆ˜ Û ·ÓÙ›ÛÙÈÍË Î·È ÛËÌ·›ÓÔ˘Ó: ¤ÌÊ·ÛË
ÛÙËÓ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ· ÙÔ ÚÒÙÔ, ÛÙËÓ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfi-
ÙËÙ· ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔØ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÔÔ›ËÛË Î·È ·ÓÙ›ÛÙÔȯ· Û˘-
Ó·›ÛıËÛËØ ·Ó·Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙˆÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ ¤Ó·ÓÙÈ ‰È·ÏÔ-
ÁÈ΋˜ ÌÔÚÊ‹˜Ø ÁÓˆÛȷ΋ ‰È·‰Èηۛ· ÙÔ ÚÒÙÔ, Û˘Ó·È-
ÛıËÌ·ÙÈ΋ ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ Î.Ô.Î. ∞˘Ù‹ Ë ‰È¿ÎÚÈÛË ÌÔÚ› Ó·
Ì·˜ ‚ÔËı‹ÛÂÈ Ó· ηٷϿ‚Ô˘Ì ÁÈ·Ù› ÛÙËÓ Ú·ÁÌ¿Ù¢ÛË
ÙˆÓ ÙÚ·˘Ì·ÙÈÎÒÓ ·ÚÂÏıfiÓÙˆÓ Ë ÏÔÁÔÙ¯ӛ· ÚÔËÁ‹ıË-
Î Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜. ∞˘Ùfi Û˘Ó¤‚Ë ÙfiÛÔ ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË Ù˘
ªÈÎÚ·ÛÈ·ÙÈ΋˜ ∫·Ù·ÛÙÚÔÊ‹˜, fiÛÔ Î·È ÙÔ˘ ∂ÌÊ˘Ï›Ô˘.
∞ÎfiÌË ÎÈ ·Ó Ë ÈÛÙÔÚ›· ·ÎÔÏÔ‡ıËÛÂ, ‰ÂÓ ÌfiÚÂÛ ӷ ·Ô-
‰ÒÛÂÈ ÙË ‰Ú·Ì·ÙÈÎfiÙËÙ· Î·È ÙËÓ ¤ÓÙ·ÛË Ù˘ ÂÌÂÈÚ›·˜,
ÙȘ ÙÚ·˘Ì·ÙÈΤ˜ Ù˘ ‰È·ÛÙ¿ÛÂȘ. ¶·Ú¿ ÙË ÌÔÓÔ̤ÚÂÈ·,
ÙËÓ ·fiÛÙ·ÛË, ‰ËÏ·‰‹, ·fi ÙËÓ ·ÎÚ›‚ÂÈ·, ÔÈ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜
Î·È Ù· ·ÔÌÓËÌÔÓ‡̷ٷ, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ ¤Ó· ˘‚ÚȉÈ-
Îfi ‡ÊÔ˜, ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÏËÛȤÛÙÂÚ· ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·.

/ 227 /
 ΑΝΤΩΝΗΣ ΛΙΑΚΟΣ

¶Ò˜ Ù· Û˘ÓÙÚ›ÌÌÈ· Á›ÓÔÓÙ·È ·Á¿ÏÌ·Ù·;

∏ ÌÂÙ·ÌfiÚʈÛË ÙˆÓ ·ÓÙÈÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Ì¤Û· ·fi ÙË ‰È·‰Èη-
Û›· Ù˘ ÂÍÈÛÙfiÚËÛ˘ ÂÎÊÚ¿˙ÂÙ·È ·fi ÙÔÓ °ÈÒÚÁÔ ™ÂʤÚË
ÛÙËÓ «∫›¯ÏË» Ì ÙËÓ ·ÓÙ›ıÂÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· Û˘ÓÙÚ›ÌÌÈ·
Î·È ÛÙ· ·Á¿ÏÌ·Ù·, ÛÙ· ÂÚ›È· Î·È ÛÙ· ÌÓËÌ›·.18 ∏ ‰È·-
‰Èηۛ· ÙÔ˘ ÈÛÙÔÚÂ›Ó ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ˆ˜ Ô ÌÂÙ·ÌÔÚʈً˜ ÙÔ˘
ÔÈΛԢ ÂÚ›ÈÔ˘ Û ·ÔÍÂӈ̤ÓÔ ¿Á·ÏÌ· ÛÙÔ ªÔ˘Û›Ô.
ø˜ Ô ı¿Ó·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ÓÂÎÚÔ‡ ÛÙËÓ „˘¯·Ó·Ï˘ÙÈ΋ ÁÏÒÛÛ·. ∂›-
Ó·È ÂӉȷʤÚÔ˘Û· Ë ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› Ô ™Âʤ-
Ú˘ ‰Ò, Ì ÙË ¯Ú‹ÛË ÙˆÓ Ì˘ıÈÎÒÓ Û˘Ì‚fiψÓ, ÛÙËÓ ÂÚ›-
ÙˆÛË ·˘Ù‹ ÙÔ˘ ÔÌËÚÈÎÔ‡ ∂Ï‹ÓÔÚ·. √È ·Ôı·ÓfiÓÙ˜ ÁÈ·
Ó· ÌÔ˘Ó ÛÙÔÓ Õ‰Ë, ‰ËÏ·‰‹ ÁÈ· Ó· ÂÓÙ·¯ÙÔ‡Ó ÛÙËÓ Ù¿ÍË
ÙˆÓ ÓÂÎÚÒÓ Î·È Ó· ÌËÓ ÂÚÈʤÚÔÓÙ·È ÌÂٷ͇ ¿Óˆ Î·È Î¿-
Ùˆ ÎfiÛÌÔ˘, ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· ÂÓÙ·ÊÈ·ÛÙÔ‡Ó. ΔËÓ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘
Ù·Ê‹˜, fiˆ˜ ›‰·ÌÂ, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› Î·È Ô ¶··‰È·Ì¿ÓÙ˘.
ΔÔ ı·Ì̤ÓÔÓ ·ÚÂÏıfiÓ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ÛÙÔ Î›ÌÂÓfi ÙÔ˘. ∞˘Ù‹,
ÏÔÈfiÓ, Ë Ú¿ÍË ÙÔ˘ ÂÓÙ·ÊÈ·ÛÌÔ‡ ·ÏÏ¿˙ÂÈ ÙËÓ Ù¿ÍË ÙˆÓ
·ÓÙÈÎÂÈ̤ӈÓ. ∂Ô̤ӈ˜, Ô ÂÓÙ·ÊÈ·ÛÌfi˜, ˆ˜ Ú¿ÍË Ô˘
·ÏÏ¿˙ÂÈ ÙË Û˘Ì‚ÔÏÈ΋ Ù¿ÍË ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ, Â›Ó·È ÌÈ· ÌÂ-
Ù·ÊÔÚ¿ Ù˘ Ú¿Í˘ ÙÔ˘ ÈÛÙÔÚ›Ó. ∂›Ó·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ÙÔ
·ÚÂÏıfiÓ ÂΛÓÔ ÛÙÔ ÔÔ›Ô «Ÿˆ˜ fiÙ·Ó Á˘Ú›˙ÂȘ ·’ Ù·
ͤӷ Î·È Ù‡¯ÂÈ Ó’ ·ÓÔ›ÍÂȘ ·ÏÈ¿ ηۤϷ ÎÏÂȉˆÌ¤ÓË ·fi
ηÈÚfi Î·È ‚ÚÂȘ ÎÔ˘Ú¤ÏÈ· ·fi Ù· ÚÔ‡¯· Ô˘ ÊÔÚÔ‡Û˜
·fi ÂΛÓÔ ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ ÛÙÔ ÔÔ›Ô Δ’ ·Á¿ÏÌ·Ù· ›ӷÈ
ÛÙÔ ÌÔ˘Û›Ô. ∫·ÏËÓ‡¯Ù·. °È·Ù› Ù’ ·Á¿ÏÌ·Ù· ‰ÂÓ Â›Ó·È
È· Û˘ÓÙÚ›ÌÌÈ·». ΔÔ ¿ÏÁÔ˜ ‰È·‰¤¯ÂÙ·È Ô Î·ıËÛ˘¯·ÛÌfi˜.

/ 228 /
 ΠΩΣ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ;

∞ÏÏ¿ ÙÔ ÈÛÙÔÚ›Ó, fiˆ˜ Î·È ÙÔ ªÔ˘Û›Ô, ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›

ˆ˜ ·ÌÊ›‰ÚÔÌË Á¤Ê˘Ú·. Ÿ¯È ÌfiÓÔ ·fi ÙÔ ÔÈÎÂ›Ô ÛÙËÓ
·ÔͤӈÛË, ·ÏÏ¿ Î·È ·fi ÙËÓ ·ÔͤӈÛË ÛÙËÓ Â·ÓÔÈ-
ÎÂÈÔÔ›ËÛË. Ÿˆ˜ Ô ·Ôı·ÓÒÓ, Ô ÔÔ›Ô˜ ·Ú·Ì¤ÓÔÓÙ·˜
¿Ù·ÊÔ˜ ̤ÓÂÈ ÌÂÙ¤ˆÚÔ˜ ÌÂٷ͇ ¿Óˆ Î·È Î¿Ùˆ ÎfiÛÌÔ˘,
·ÔÍÂӈ̤ÓÔ˜ ·fi ÓÂÎÚÔ‡˜ Î·È ˙ˆÓÙ·ÓÔ‡˜, Ì ÙËÓ Ù·Ê‹
ÙÔ˘ Î·È ÙȘ ÂÈÙ¿ÊȘ ÙÂÏÂÙ¤˜, Ì ÙË ÊÚÔÓÙ›‰· ÙÔ˘ ÌÓË-
Ì›Ԣ Â·ÓÔÈÎÂÈÒÓÂÙ·È Ì ÙÔ˘˜ ˙ˆÓÙ·ÓÔ‡˜ ˆ˜ ÓÂÎÚfi˜,
¤ÙÛÈ Î·È Ù· Û˘ÓÙÚ›ÌÌÈ· (∞Ï‹ıÂÈ·, Ù· Û˘ÓÙÚ›ÌÌÈ· ‰ÂÓ Â›-
Ó·È ÂΛӷ, ÂÛ‡ Â›Û·È ÙÔ ÚËÌ¿‰È) fiÙ·Ó ÌÂÙ·ÙÚ¤ÔÓÙ·È ÛÂ
·Á¿ÏÌ·Ù· Ì·›ÓÔ˘Ó ÛÙËÓ ·ÈÛıËÙÈ΋ Î·È ÛÙËÓ È‰ÂÔÏÔÁ›·
Ì·˜: °È·Ù› Ù’ ·Á¿ÏÌ·Ù· ‰ÂÓ Â›Ó·È È· Û˘ÓÙÚ›ÌÌÈ·, ›̷-
ÛÙ ÂÌ›˜. ∏ ÂÈ‚›ˆÛË ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜ ÌÂÙ·Û¯ËÌ·Ù›˙Â-
Ù·È Û ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓË ·Ó¿ÁÓˆÛ‹ ÙÔ˘. ∂Ô̤ӈ˜, ÙÔ ÈÛÙÔ-
ÚÂ›Ó ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ˆ˜ ·Ú¿ÁÔÓÙ·˜ ·Ôͤӈ-
Û˘ Î·È Â·ÓÔÈΛˆÛ˘ ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜ ·fi ÙÔ ·ÚfiÓ.
ªÂÙ·ÌÔÚÊÒÓÂÈ ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ Û ÈÛÙÔÚÈÎfi ¯ÚfiÓÔ ·ÊÔ‡ ÙÔ
ÂÓÙ·ÊÈ¿ÛÂÈ ¤ÙÛÈ ÒÛÙ ·˘Ùfi Ó· ·Ôηı·Úı› ·fi ÙËÓ
·Ï·È¿ ÂÌÂÈÚÈ΋ ÔÈÎÂÈfiÙËÙ¿ ÙÔ˘ ÚÔ˜ ÂÌ¿˜ Î·È Ó· ÂÓ-
‰˘ı› ÌÈ· Ó¤· ÔÈÎÂÈfiÙËÙ·, ηٷÛ΢Ṳ̂ÓË ·fi ÙËÓ ÈÛÙÔ-
Ú›·. ª¤Û· ·fi ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ‚ϤÔ˘Ì ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ ÌÂ
¿ÏÏ· Ì¿ÙÈ·, ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ·fi ÂΛӷ Ì ٷ ÔÔ›· ÙÔ
‚Ϥ·Ì ˆ˜ ̤ÚÔ˜ Ù˘ ÂÌÂÈÚ›·˜ Ì·˜. ∏ ÈÛÙÔÚ›· ˆ˜ ‰È·-
‰Èηۛ· ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋˜ ÛËÌ›ˆÛ˘ ·›˙ÂÈ ÂÓÂÚÁfi ÚfiÏÔ ÛÙË
ÌÂÙ·ÌfiÚʈÛË ÙÔ˘ ‚ϤÌÌ·ÙÔ˜, ÂÔ̤ӈ˜ ÛÙËÓ ÂÌÂÈÚ›·
ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘.

/ 229 /
 ° I ø P°O™ ™ E º E P H™
O H¢ONIKO™ E§¶HNøP
TeÓ Âr‰· ¯Ùb˜ Óa ÛÙ·Ì·ÙÄ ÛÙcÓ fiÚÙ·
οو àe Ùe ·Ú¿ı˘Úfi ÌÔ˘Ø ı¿ ’Ù·Ó
ëÊÙa ÂÚ›Ô˘Ø ÌÈa Á˘Ó·›Î· qÙ·Ó Ì·˙› ÙÔ˘.
Er¯Â Ùe ʤÚÛÈÌÔ ÙÔÜ \ EÏ‹ÓÔÚ·, Ï›ÁÔ ÚdÓ ¤ÛÂÈ
Óa ÙÛ·ÎÈÛÙÂÖ, ÎÈ ¬Ìˆ˜ ‰bÓ qÙ·Ó ÌÂı˘Ṳ̂ÓÔ˜.
MÈÏÔÜÛ ÔÏf ÁÚ‹ÁÔÚ·, ÎÈ âΛÓË
ÎÔ›Ù·˙ àÊËÚË̤ÓË Úe˜ ÙÔf˜ ʈÓÔÁÚ¿ÊÔ˘˜Ø
ÙeÓ öÎԂ ηÌÈa ÊÔÚa Óa ÂÖ ÌÈa ÊÚ¿ÛË
ÎÈ öÂÈÙ· ÎÔ›Ù·˙ ̒ àÓ˘ÔÌÔÓËÛ›·
âÎÂÖ Ôf ÙËÁ·Ó›˙Ô˘Ó „¿ÚÈ·Ø ÛaÓ Ùc Á¿Ù·.
AéÙe˜ „Èı‡ÚÈ˙ ̒ ≤Ó· àÔÙÛ›Á·ÚÔ Û‚ËÛÙe ÛÙa ¯Â›ÏÈ·:
— òAÎÔ˘Û àÎfiÌË ÙÔÜÙÔ. ™Ùe ÊÂÁÁ¿ÚÈ
Ù’ àÁ¿ÏÌ·Ù· Ï˘Á›˙Ô˘Ó Î¿ÔÙ ÛaÓ Ùe ηϿÌÈ
àÓ¿ÌÂÛ· Ûb ˙ˆÓÙ·ÓÔf˜ ηÚÔf˜ — Ù’ àÁ¿ÏÌ·Ù·Ø
ÎÈ ì ÊÏfiÁ· Á›ÓÂÙ·È ‰ÚÔÛÂÚc ÈÎÚÔ‰¿ÊÓË,
ì ÊÏfiÁ· Ôf η›ÂÈ ÙeÓ ôÓıÚˆÔ, ı¤Ïˆ Óa á.
— ErÓ·È Ùe Êá˜... úÛÎÈÔÈ Ùɘ Ó‡¯Ù·˜...
— ò IÛˆ˜ ì Ó‡¯Ù· Ôf ôÓÔÈÍÂ, Á·Ï¿˙ÈÔ Úfi‰È,
ÛÎÔÙÂÈÓe˜ ÎfiÚÊÔ˜, ηd Ûb Á¤ÌÈÛ ôÛÙÚ·
Îfi‚ÔÓÙ·˜ ÙeÓ Î·ÈÚfi.
KÈ ¬Ìˆ˜ Ù’ àÁ¿ÏÌ·Ù·
Ï˘Á›˙Ô˘Ó Î¿ÔÙÂ, ÌÔÈÚ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙeÓ fiıÔ
ÛÙa ‰˘fi, ÛaÓ Ùe ÚÔ‰¿ÎÈÓÔØ ÎÈ ì ÊÏfiÁ·
Á›ÓÂÙ·È Ê›ÏËÌ· ÛÙa ̤ÏË ÎÈ àÓ·ÊÈÏËÙe
ÎÈ öÂÈÙ· ʇÏÏÔ ‰ÚÔÛÂÚe Ôf ·›ÚÓÂÈ ï ôÓÂÌÔ˜Ø
Ï˘Á›˙Ô˘ÓØ Á›ÓÔ˘ÓÙ·È àÏ·ÊÚÈa Ì’ ≤Ó· àÓıÚÒÈÓÔ ‚¿ÚÔ˜.
¢bÓ Ùe ͯÓĘ.
— T’ àÁ¿ÏÌ·Ù· ÂrÓ·È ÛÙe ÌÔ˘ÛÂÖÔ.
— ò O¯È, Ûb ΢ÓËÁÔÜÓ, ᘠ‰bÓ Ùe ‚ϤÂȘ;
ı¤Ïˆ Óa á Ìb Ùa Û·Ṳ̂ӷ ̤ÏË ÙÔ˘˜,
Ìb ÙcÓ àÏÏÔÙÈÓc ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘˜ Ôf ‰b ÁÓÒÚÈÛ˜
ÎÈ ¬Ìˆ˜ ÙcÓ Í¤ÚÂȘ.

/ 230 /
 ≠ Oˆ˜ ¬Ù·Ó
ÛÙa ÙÂÏÂ˘Ù·Ö· Ùɘ ÓÈfiÙ˘ ÛÔ˘ àÁ·‹ÛÂȘ
Á˘Ó·›Î· Ôf öÌÂÈÓ ùÌÔÚÊË, ÎÈ ¬ÏÔ ÊÔ‚ÄÛ·È,
ηıg˜ ÙcÓ ÎÚ¿ÙËÛ˜ Á˘ÌÓc Ùe ÌÂÛË̤ÚÈ,
Ùc ÌÓ‹ÌË Ôf ͢ÓÄ ÛÙcÓ àÁηÏÈ¿ ÛÔ˘Ø
ÊÔ‚ÄÛ·È Ùe ÊÈÏd Ìc Ûb ÚÔ‰ÒÛÂÈ
Û\ ôÏÏ· ÎÚ‚¿ÙÈ· ÂÚ·Ṳ̂ӷ ÙÒÚ·
Ôf óÛÙfiÛÔ ıa ÌÔÚÔÜÛ·Ó Óa ÛÙÔȯÂÈÒÛÔ˘Ó
ÙfiÛÔ ÂûÎÔÏ· ÙfiÛÔ ÂûÎÔÏ· ηd Ó’ àÓ·ÛÙ‹ÛÔ˘Ó
Âú‰ˆÏ· ÛÙeÓ Î·ıÚ¤ÊÙË, ÛÒÌ·Ù· Ôf qÙ·Ó ÌÈa ÊÔÚ¿Ø
ÙcÓ ì‰ÔÓ‹ ÙÔ˘˜.
≠ Oˆ˜ ¬Ù·Ó
Á˘Ú›˙ÂȘ à’ Ùa ͤӷ ηd Ù‡¯ÂÈ Ó’ àÓÔ›ÍÂȘ
·ÏÈa ηۤϷ ÎÏÂȉˆÌ¤ÓË àe ηÈÚe
ηd ‚ÚÂÖ˜ ÎÔ˘Ú¤ÏÈ· àe Ùa ÚÔܯ· Ôf ÊÔÚÔÜÛ˜
Ûb ùÌÔÚʘ zÚ˜, Ûb ÁÈÔÚÙb˜ Ìb ÊáÙ·
Ôχ¯ÚˆÌ·, ηıÚÂÊÙÈṲ̂ӷ, Ôf ¬ÏÔ ¯·ÌËÏÒÓÔ˘Ó
ηd ̤ÓÂÈ ÌfiÓÔ Ùe ôڈ̷ Ùɘ àÔ˘Û›·˜
ÌÈĘ Ó¤·˜ ÌÔÚÊɘ.
A \ Ï‹ıÂÈ·, Ùa Û˘ÓÙÚ›ÌÌÈ·
‰bÓ ÂrÓ·È âÎÂÖÓ·Ø âÛ‡ ’Û·È Ùe ÚËÌ¿‰ÈØ
Ûb ΢ÓËÁÔÜÓ Ìb ÌÈa ·Ú¿ÍÂÓË ·ÚıÂÓÈa
ÛÙe Û›ÙÈ ÛÙe ÁÚ·ÊÂÖÔ ÛÙd˜ ‰ÂÍÈÒÛÂȘ
ÙáÓ ÌÂÁÈÛÙ¿ÓˆÓ, ÛÙeÓ àÓÔÌÔÏfiÁËÙÔ Êfi‚Ô ÙÔÜ ≈ÓÔ˘Ø
ÌÈÏÔÜÓ ÁÈa ÂÚÈÛÙ·ÙÈÎa Ôf ı¿ õıÂϘ Óa ÌcÓ ñ¿Ú¯Ô˘Ó
j Óa ÁÈÓfiÓÙÔ˘Û·Ó ¯ÚfiÓÈ· ÌÂÙa Ùe ı¿Ó·Ùfi ÛÔ˘,
ÎÈ ·éÙe ÂrÓ·È ‰‡ÛÎÔÏÔ ÁÈ·Ùd...
— T’ àÁ¿ÏÌ·Ù· ÂrÓ·È ÛÙe ÌÔ˘ÛÂÖÔ.
K·ÏËÓ‡¯Ù·.
—... ÁÈ·Ùd Ù’ àÁ¿ÏÌ·Ù· ‰bÓ ÂrÓ·È Èa Û˘ÓÙÚ›ÌÌÈ·, ÂúÌ·ÛÙÂ
âÌÂÖ˜. T’ àÁ¿ÏÌ·Ù· Ï˘Á›˙Ô˘Ó àÏ·ÊÚÈ¿... ηÏËÓ‡¯Ù·.
\ E‰á ¯ˆÚ›ÛÙËηÓ. AéÙe˜ âÉÚÂ
ÙcÓ àÓËÊfiÚ· Ôf ÙÚ·‚¿ÂÈ Î·Ùa ÙcÓ òAÚÎÙÔ
ÎÈ ·éÙc ÚÔ¯ÒÚÂÛ Úe˜ Ùe ÔχʈÙÔ àÎÚÔÁÈ¿ÏÈ
¬Ô˘ Ùe ·̷ Ó›ÁÂÙ·È ÛÙc ‚Ôc ÙÔÜ Ú·‰ÈÔÊÒÓÔ˘ [...]

/ 231 /
 ΑΝΤΩΝΗΣ ΛΙΑΚΟΣ

√ ∞ÚÈÛÙ›‰Ë˜ ∞ÓÙÔÓ¿˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙË ÓÔËÌ·ÙÈ΋

Ú¿ÍË Ù˘ ˘ÔÁÚ·Ê‹˜ ÙÔ˘ ÏfiÚ‰Ô˘ μ‡ÚˆÓ· ÛÙÔÓ ÓfiÙÈÔ Â-
Ûfi ÙÔ˘ ¡·Ô‡ ÙÔ˘ ¶ÔÛÂȉÒÓ· ÛÙÔ ™Ô‡ÓÈÔ. ™‹ÌÂÚ· ı· ‹Ù·Ó
·‰È·ÓfiËÙË ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· Ú¿ÍË ¯·Ú¿ÁÌ·ÙÔ˜ Û ·Ú¯·›Ô Ì¿Ú-
Ì·ÚÔ ÁÈ·Ù› Ô Ó·fi˜ Â›Ó·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈṲ̂ÓÔ˜ ÌÓËÌ›Ô. ΔfiÙÂ,
fï˜, ÂıˆÚ›ÙÔ ·ÎfiÌË ÂÚ›ÈÔ. ∞ÏÏ¿ Ë ˘ÔÁÚ·Ê‹ ÛËÌ·-
‰Â‡ÂÈ ¤Ó· ‚ϤÌÌ· ÙÔ ÔÔ›Ô ·fi ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ ıÂ¿Ù·È ÌÂ-
Ù·ÌÔÚÊÒÓÂÈ ÙÔ ÂÚ›ÈÔ Û ÌÓËÌ›Ô. ∂Ô̤ӈ˜, Ë ˘ÔÁÚ·-
Ê‹ Ù›ıÂÙ·È ÛÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ù˘ ÓÔËÌ·ÙÈ΋˜ ·ÛÙ¿ıÂÈ·˜ ÙÔ˘
·ÓÙÈÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ù˘ ı¤·Û˘, fiÔ˘ ÙÔ ÎÙ›ÛÌ· ·ÈˆÚÂ›Ù·È ÓÔË-
Ì·ÙÈο ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ ÂÚ›ÈÔ Î·È ÛÙÔ ÌÓËÌ›Ô. ∞ÏÏ¿ Ë ›‰È·
Ë Ú¿ÍË Ù˘ ˘ÔÁÚ·Ê‹˜ ·ÔÙÂÏ› ÌÈ· Ú¿ÍË Ô˘ ·Ô‰›-
‰ÂÈ ÓfiËÌ· ÛÙË ‰È·‰Èηۛ· ÙÔ˘ ÓÔËÌ·ÙÈÎÔ‡ ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈ-
ÛÌÔ‡ ÙÔ˘ ÌÓËÌ›Ԣ. ™ËÌÂÈÒÓÂÈ Ô ∞ÓÙÔÓ¿˜:

√ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÌfi˜ οÔÈÔ˘ ¯·Ï¿ÛÌ·ÙÔ˜ ˆ˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎÔ‡

ÌÓËÌ›Ԣ ·ÎÔÏÔ˘ı› ÌÈ· ‰È·‰Èηۛ· Ô˘ ·Í›˙ÂÈ Ó· ÚÔ-
Û¤ÍÔ˘Ì ‰Ò. ∫¿ÙÈ Ô˘ ̤¯ÚÈ ¯Ù˜ ÂıˆÚ›ÙÔ ÎÙÈṲ̂ÓÔ
·fi‚ÏËÙÔ, ÚÔÙ›ÓÂÙ·È Ó· ÂÓۈ̷وı› ÛÙÔ Â›ÛËÌÔ
ÛÒÌ· ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡. ∏ ÛÙÈÁÌ‹ Ù˘ ˘ÔÁÚ·Ê‹˜ ÙÔ˘
ÏfiÚ‰Ô˘ μ‡ÚˆÓ· ÛËÌ·‰Â‡ÂÈ ÙËÓ ÂӉȿÌÂÛË ÛÙÈÁÌ‹, ÛÙËÓ
ÔÔ›· ÙÔ ÂÚ›ÈÔ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÎfiÌË ÈÂÚfi, ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ·ÎfiÌË
ÛËÌ·‰Â˘Ù› ˆ˜ ¿ÍÈÔ ÂÈÙÂٷ̤Ó˘ ·Ú·Ù‹ÚËÛ˘, ‰ÂÓ
¤¯ÂÈ ÂÍÂȉÈ΢ٛ Ë ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ ˆ˜ ÙÂÎÌËÚ›Ô˘ ÌÓ‹Ì˘
ÙÔ˘ ·Ú¯·ÈÔÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡.19

ΔÔ ÌÓËÌÂ›Ô ÁÂÓÓÈ¤Ù·È ÙËÓ ›‰È· ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ ÂÍÔ˘‰ÂÙÂ-

ÚÒÓÂÙ·È ÙÔ ÂÚ›ÈÔ. ∏ ÌÂÙ·ÙÚÔ‹ ·˘Ù‹ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ï‹.

/ 232 /
 ΠΩΣ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ;

¶ÂÚȤ¯ÂÈ ÙË ‚›· Ù˘ Á¤ÓÓËÛ˘ Î·È ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘. ªÂÚÈΤ˜

ÊÔÚ¤˜ Ô ı¿Ó·ÙÔ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È Û˘Ì‚ÔÏÈÎfi˜. ∂›Ó·È ‚ÈÔÏÔÁÈÎfi˜.
™ÙÔ ÌÂÙ·Ù˘¯È·Îfi ÛÂÌÈÓ¿ÚÈÔ «√ fiÏÂÌÔ˜ ÌÂÙ¿ ÙÔÓ
fiÏÂÌÔ. ∫·ÙÔ¯‹, ∞ÓÙ›ÛÙ·ÛË Î·È ∂ÌʇÏÈÔ˜ ÛÙË ÌÂÙ·Ô-
ÏÂÌÈ΋ Î·È ÌÂÙ·ÔÏÈÙ¢ÙÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô» Ô˘ ‰È‰¿Í·Ì ·fi
ÎÔÈÓÔ‡ Ì ÙÔÓ Ã¿ÁÎÂÓ ºÏ¿ÈÛÂÚ Î·È ÙÔÓ ∏Ï›· ¡ÈÎÔÏ·Îfi-
Ô˘ÏÔ ÙÔ 2004, ¤ÁÈÓ·Ó ‰‡Ô ÌÓ›˜ ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘ Î·È Ù˘
ÈÛÙÔÚ›·˜. ∫·Ù’ ·Ú¯¿˜ Ô ·Ï·›Ì·¯Ô˜ ·ÓÙÈÛÙ·ÛÈ·Îfi˜ Δ¿-
΢ ªÂÓ¿˜, ÌÈÏÒÓÙ·˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË Ù˘ ∂ıÓÈ΋˜
∞ÓÙ›ÛÙ·Û˘, ¤ÎÏÂÈÛ ÙËÓ ÔÌÈÏ›· ÙÔ˘ ϤÁÔÓÙ·˜ fiÙÈ «Ë ÂıÓÈ-
΋ ·ÓÙ›ÛÙ·ÛË ı· ·Ó·ÁÓˆÚÈÛÙ› fiÙ·Ó ı· Û‚‹ÛÂÈ Î·È Ô ÙÂ-
ÏÂ˘Ù·›Ô˜ Ù˘ ÁÂÓÈ¿˜ Ù˘ ∞ÓÙ›ÛÙ·Û˘». ∞fi ÙËÓ ¿ÏÏË ÌÂ-
ÚÈ¿, ÛÙÔ ›‰ÈÔ ÛÂÌÈÓ¿ÚÈÔ, Ë ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ·ÓıÚˆÔÏfiÁÔ˜ ƒ›ÎË
‚·Ó ªÔ‡Û¯ÔÙÂÓ ·Ó·Ê¤ÚıËΠÛÙË Û˘Ó¤ÓÙ¢ÍË Ô˘ ‹ÚÂ
·fi Ù· ·È‰È¿ ÂÓfi˜ ·fi ÙÔ˘˜ ·Ú¯ËÁÔ‡˜ ÙˆÓ ‰ÂÍÈÒÓ Û˘Ì-
ÌÔÚÈÒÓ Ô˘ ‰ÚÔ‡Û·Ó ÛÙÔ ∑ȿη °Ú‚ÂÓÒÓ. ∞˘Ù¿ Ì ÙË
ÛÂÈÚ¿ ÙÔ˘˜ ıˆÚÔ‡Ó ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙˆÓ ‰ÈÎÒÓ ÙÔ˘˜ ÌË ‰ÈηÈ-
ˆÌ¤ÓË. Δ˘ ›·Ó, ÏÔÈfiÓ, fiÙÈ Ë ÈÛÙÔÚ›· ı· ·Ô‰ÒÛÂÈ ‰È-
ηÈÔÛ‡ÓË fiÙ·Ó ı· ʇÁÂÈ ·fi ÙË ˙ˆ‹ Ë ÁÂÓÈ¿ Ô˘ ‹ÏıÂ
·ÓÙÈ̤وË Û ‚›·È˜ Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂȘ. ∫·È ÔÈ ‰˘Ô Ï¢ڤ˜
·Ó·ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó fiÙÈ Ô ı¿Ó·ÙÔ˜ ÌÔÚ› Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ˆ˜
ηٷχÙ˘ ÁÈ· Ó· ·Ô‰Ôı› ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË Î·È ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË
Î·È ÁÈ· Ó· ÁÚ·Ê› Ë ÈÛÙÔÚ›·. °È·Ù› Î·È ÔÈ ‰˘Ô Ï¢ڤ˜
‚ϤÔ˘Ó ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ˆ˜ ‰Èη›ˆÛË ‹ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ˆ˜ ÌË
ηٷ‰›ÎË. ∏ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ËıÈ΋˜ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛ˘ ‹ ηٷ‰›Î˘
¤¯ÂÈ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÚfiÏÔ ÛÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜. À¿Ú¯ÂÈ,
fï˜, ÌÈ· ‰È·ÊÔÚ¿. √ ªÂÓ¿˜ ‚ϤÂÈ Ì ԉ‡ÓË ÙÔ ÁÂÁÔ-

/ 233 /
 ΑΝΤΩΝΗΣ ΛΙΑΚΟΣ

Ófi˜ fiÙÈ Ú¤ÂÈ Ó· ʇÁÂÈ Î·È Ô ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˜ ·fi ÙË ÁÂÓÈ¿

ÙÔ˘ ÁÈ· Ó· ·Ô‰Ôı› ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË. °È’ ·˘Ùfi Î·È Ì ÙË ÊÚ¿-
ÛË ·˘Ù‹, Ì ÙËÓ ÔÔ›· ¤ÎÏÂÈÛ ÙËÓ ÔÌÈÏ›· ÙÔ˘, ͤÛ·ÛÂ
Û ‰¿ÎÚ˘·. ∞fi ÙËÓ ¿ÏÏË ÌÂÚÈ¿, fï˜, Ù· ·È‰È¿ ÙÔ˘ ·Ú-
¯ËÁÔ‡ Ù˘ ‰ÂÍÈ¿˜ Û˘ÌÌÔÚ›·˜, ˙ÒÓÙ·˜ Û ÌÈ· ÂÔ¯‹ ÛÙËÓ
ÔÔ›· Ë ‰Ú¿ÛË ÙˆÓ ‰ÂÍÈÒÓ Û˘ÌÌÔÚÈÒÓ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÈ ÌÈ·
‰È¿¯˘ÙË ·Ô‰ÔÎÈÌ·Û›·, ÚÔÛ‰ÔÎÔ‡Ó ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ Ù˘ ÁÂ-
ÓÈ¿˜ ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘ ˆ˜ ÚÔ¸fiıÂÛË Ù˘ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛ˘.
∫·È ÔÈ ‰˘Ô ÂÚÈÙÒÛÂȘ Ì¿˜ ‰Â›¯ÓÔ˘Ó ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ù˘
·ÈÒÚËÛ˘, Î·È ÙË Û¯¤ÛË ı·Ó¿ÙÔ˘ Î·È ÈÛÙÔÚ›·˜. ∞ÏÏ¿ ·˘-
Ù‹ Ë ‰È·‰Èηۛ· ‰ÂÓ Â›Ó·È ··ÏÏ·Á̤ÓË ·fi Û˘Ó·ÈÛı‹-
Ì·Ù·, ÚÔÛ‰Ô˘ ‹ ¿Á¯Ë. ΔÔ ÈÛÙÔÚÂ›Ó ‰ÂÓ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›
ÌfiÓÔ ‰È·ÓÔËÙÈο, ·ÏÏ¿ Î·È Û ¤Ó·Ó ÎfiÛÌÔ fiÔ˘ Ë ‰ÈηÈ-
ÔÛ‡ÓË Î·È Ë ·‰ÈΛ·, Ë ‰Èη›ˆÛË Î·È Ë Î·Ù·‰›ÎË ÂÁηıÈ-
‰Ú‡Ô˘Ó ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Î·È ÙȘ Ú·ÎÙÈΤ˜ Ù˘ ÛÙÔ Î¤ÓÙÚÔ Ù˘
ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ˙ˆ‹˜.

∏ ÈÛÙÔÚÈ΋ ÂÂÍÂÚÁ·Û›· ˆ˜ Û˘ÌÊÈÏ›ˆÛË

∞˜ ÂÚ¿ÛÔ˘Ì ÙÒÚ· ÛÙË ‰Â‡ÙÂÚË Û˘Ó¤ÂÈ· Ù˘ Û¯¤Û˘
·ÔͤӈÛ˘/Â·ÓÔÈÎÂÈÔÔ›ËÛ˘ ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜, ÁÈ·
ÙËÓ ÔÔ›· ‹‰Ë ÌÈÏ‹Û·Ì ÛÙÔ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ.
∂‰Ò ı· ‰Ô‡Ì ÌÈ· ¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿. ∞Ó Ë ·ÔͤӈÛË ·fi
ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ Â›Ó·È ÚÔ¸fiıÂÛË Ù˘ ÁÓÒÛ˘ ÙÔ˘, Ë ·Í›·
ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔ ·ÚfiÓ Â›Ó·È ÓÔÌÔıÂÙÈ΋ ÁÈ·Ù› ¯ÚËÛÈ̇ÂÈ ˆ˜
·˘ıÂÓÙ›·. ¢ËÏ·‰‹ Ë ı·Ó¿ÙˆÛË ÙÔ˘ ¶·Ù¤Ú· (·ÚÂÏıfi-
ÓÙÔ˜), ̤ۈ Ù˘ ÈÛÙÔÚÈÎÔÔ›ËÛ‹˜ ÙÔ˘, Î·È ÂÔ̤ӈ˜ Ë

/ 234 /
 ΠΩΣ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ;

·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË ·fi ÙÔ ¿Á¯Ô˜ ÙÔ˘ ¢ÓÔ˘¯ÈÛÌÔ‡, Ô‰ËÁ›

ÛÙËÓ Ù·‡ÙÈÛË Ì ÙÔÓ ¶·Ù¤Ú·, ‰ËÏ·‰‹ ÛÙËÓ Â·Ó·‚‚·›ˆ-
ÛË ÙÔ˘ ‰¤ÔÓÙÔ˜. √È ÁÈÔÈ ‰¤ÔÓ Ó· ÌÔÈ¿˙Ô˘Ó Ì ÙÔ˘˜ ·Ù¤-
Ú˜. ∏ ÈÛÙÔÚ›· ·ÔÎÙ¿ ÛËÌ·Û›· ÂÁÁ˘ËÙ‹ Û˘Ó¤¯ÂÈ·˜,
·Ôı¤Ì·ÙÔ˜ ·ÍÈÒÓ, ÂfiÙË Î·È ÙÈ̈ÚÔ‡. ŒÓ· ·fi Ù·
·Á·Ë̤ӷ ÙÔ˘ ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· Ô ºÚfi˘ÓÙ ÙÔ ·ÓÙÏÔ‡ÛÂ
·fi ÙÔÓ ÕÌÏÂÙ ÙÔ˘ ™·›ÍËÚ. √ ·Ù¤Ú·˜ ÙÔ˘ ÕÌÏÂÙ Â¤-
ÛÙÚ„ ÌÂÙ¿ ÙË ‰ÔÏÔÊÔÓ›· ÙÔ˘ ˆ˜ Ê¿ÓÙ·ÛÌ·, Î·È ÙfiÙÂ
¤ÁÈÓÂ Ô ÓfiÌÔ˜ ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ˘¿ÎÔ˘Â Ô ÁÈÔ˜.20 ªÂ ÙËÓ ÔÙÈ-
΋ ·˘Ù‹ ÌÔÚԇ̠ӷ ηٷϿ‚Ô˘Ì ÙÔÓ ·È‰·ÁˆÁÈÎfi
ÙÚfiÔ Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜ ÙfiÛÔ ÛÙÔÓ ‰˘ÙÈÎfi ÔÏÈÙÈÛÌfi, fiÛÔ
Î·È ÛÙÔÓ ÓÂÔÂÏÏËÓÈÎfi. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ¤Ó· ·ÚÂÏıfiÓ ÌÂ
ÚÔ‚ÔÏ‹ ÛÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ. ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ·˘Ùfi ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÔÓÙ·È
Î·È ÔÈ È‰ÂÔÏÔÁÈÎÔ› ÚfiÏÔÈ ÙÔ˘ ªÔ˘Û›Ԣ.
∞fi ÙÈ ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ÙÔ ·Ó ı· ÂÌÊ·ÓÈÛÙ› ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ
ÛÙÔÓ ‡ÓÔ ÙˆÓ ˙ˆÓÙ·ÓÒÓ Û˘ÌÊÈÏȈ̤ÓÔ ‹ Ù·Ú¿˙ÔÓÙ¿˜
ÙÔ˘˜, ˙ËÙÒÓÙ·˜ ÂΉ›ÎËÛË ‹ ı˘Û›·; ™ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· Ù˘
‰È·Ù·Ú·Á̤Ó˘ ÌÓ‹Ì˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Ô Paul Ricœur, ÛÙÔ
‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ Ì ٛÙÏÔ ∏ ÌÓ‹ÌË, Ë ÈÛÙÔÚ›· Î·È Ë Ï‹ıË.21 ¶·-
Ú·¤ÌÂÈ Û ¤Ó· ΛÌÂÓÔ ÙÔ˘ ºÚfi˘ÓÙ, Ô˘ ÁÚ¿ÊËΠÙÔ
1914 ÌÂ Ù›ÙÏÔ Erinneren, Wiederholen und Durcharbeiten
(∂Óı˘Ì›Ûı·È, Â·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈÓ Î·È ÂÂÍÂÚÁ¿˙ÂÛı·È/ £‡-
ÌËÛË, Â·Ó¿ÏË„Ë Î·È ÂÂÍÂÚÁ·Û›·).22 ∂Λ Ô ºÚfi˘ÓÙ
·Ó·˙ËÙÔ‡Û ÙÔ Î˘ÚÈfiÙÂÚÔ ÂÌfi‰ÈÔ Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÚÁ·Û›· Ù˘
ÂÚÌËÓ›·˜ ÙˆÓ ÙÚ·˘Ì·ÙÈÎÒÓ ·Ó·ÌÓ‹ÛˆÓ: ¤Ó· ÂÌfi‰ÈÔ
ÙÔ ÔÔ›Ô ·¤‰È‰Â ÛÙËÓ ·ÓÙ›ÛÙ·ÛË Ù˘ ·Ó¿ÎÏËÛ˘ Î·È ÙÔ
ÂÚȤÁÚ·Ê ˆ˜ Ù¿ÛË ÚÔ˜ ÙËÓ Â·Ó¿ÏË„Ë. ¢ËÏ·‰‹, Ô

/ 235 /
 ΑΝΤΩΝΗΣ ΛΙΑΚΟΣ

·ÛıÂÓ‹˜ ‰ÂÓ ·Ó··Ú¿ÁÂÈ ÙÔ Í¯·Ṳ̂ÓÔ ÁÂÁÔÓfi˜ Ì ÙË

ÌÔÚÊ‹ ÌÈ·˜ ·Ó¿ÌÓËÛ˘, ·ÏÏ¿ Ì ÙË ÌÔÚÊ‹ ÌÈ·˜ ‰Ú¿Û˘.
ΔÔ Â·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ¯ˆÚ›˜ Â›ÁÓˆÛË. ∂ΛÓÔ ÙÔ ÔÔ›Ô Ô
ºÚfi˘ÓÙ ÚfiÙÂÈÓ ‹Ù·Ó Ë ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜. ∏
ÂÂÍÂÚÁ·Û›·, ‰ËÏ·‰‹, ÂÈÙÚ¤ÂÈ ÛÙÔ ÙÚ·˘Ì·ÙÈÎfi ÁÂÁÔ-
Ófi˜ Ó· ·Ó·ÎÏËı› ˆ˜ ·Ó¿ÌÓËÛË, Ó· Ù·ÍÈÓÔÌËı› ÛÙËÓ Î·-
ÙËÁÔÚ›· Ù˘ ÌÓ‹Ì˘. ∞ÓÙ›ıÂÙ·, ÙÔ ÙÚ·˘Ì·ÙÈÎfi ÁÂÁÔÓfi˜
Ô˘ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ˆ˜ Â·Ó¿ÏË„Ë, ‰ËÏÒÓÂÈ ¤ÏÏÂÈ„Ë ÂÂ-
ÍÂÚÁ·Û›·˜. ∫·Ù¿ ÙÔÓ Ricœur, Ë Â·Ó¿ÏË„Ë ÌÔÚ› Ó·
ȉˆı› ÛÙȘ ÛËÌÂÚÈÓ¤˜ ÎÔÈӈӛ˜ ˆ˜ ˘ÂÚ‚ÔÏ‹ Ù˘ ÌÓ‹-
Ì˘. ÀÂÚ‚ÔÏ‹ Ù˘ ÌÓ‹Ì˘ Î·È ÚÔÛÎfiÏÏËÛË ÛÙÔ ·ÚÂÏ-
ıfiÓ, ̤ۈ Â·Ó·Ï‹„ˆÓ. ∞ÏÏ¿ Î·È ·ÓÂ¿ÚÎÂÈ· ÌÓ‹Ì˘
Î·È ·‰È·ÊÔÚ›· ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË. √ Benjamin ¯ÚËÛÈÌÔÔ›Ë-
Û ÌÈ· ÂÏÏËÓÈ΋ ϤÍË ÁÈ· Ó· ÂÚÈÁÚ¿„ÂÈ ÙËÓ ÌÓËÌÔÓÈ΋
·‰È·ÊÔÚ›·: ·Îˉ›·.23 O Ricœur ÙÔÓ›˙ÂÈ fiÙÈ Ë ·ÔÊ·ÛÈ-
ÛÙÈ΋ ϤÍË ÛÙÔÓ ºÚfi˘ÓÙ Â›Ó·È Ë ¤ÓÓÔÈ· ÂÚÁ·Û›· Ô˘ ˘Ô-
ÁÚ·ÌÌ›˙ÂÈ fi¯È ÌfiÓÔ ÙÔÓ ‰˘Ó·ÌÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ·˘Ù‹˜ Ù˘
‰È·‰Èηۛ·˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÙË Û˘ÓÂÚÁ·Û›· ÙÔ˘ ·Ó·Ï˘fiÌÂÓÔ˘
Ì ÙÔÓ ·Ó·Ï˘Ù‹. ÀÔÁÚ·ÌÌ›˙ÂÈ Â›Û˘ Î·È ÙËÓ ·ÓÙ›ıÂÛË
·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ ÂÚÁ·Û›· Ù˘ ÌÓËÌfiÓ¢Û˘ Û ۯ¤ÛË ÌÂ
ÙÔÓ Î·Ù·Ó·ÁηÛÌfi Ù˘ Â·Ó¿Ï˄˘.24
∂‰Ò Ë ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜ Ô˘ ÚÔÙ›ÓÂÈ Ô
ºÚfi˘ÓÙ Á›ÓÂÙ·È ÁÈ· ÙÔÓ Ricœur Ë ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜, Ë
‰È·‰Èηۛ· ÙÔ˘ ÈÛÙÔÚ›Ó. ΔÔ ÈÛÙÔÚ›Ó, ‰ËÏ·‰‹, Ì·›ÓÂÈ
ÛÙË ı¤ÛË ıÂÚ·›·˜ ·fi ÙËÓ ˘ÂÚ‚ÔÏÈ΋ ÌÓ‹ÌË (Ï.¯.
ÂıÓÈÎÈÛÌfi˜) Î·È ÂÈÛ¿ÁÂÈ ÙÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ ÂÂÍÂÚ-
Á·Û›·˜ Ù˘ ÌÓ‹Ì˘. ™˘ÌÊÈÏÈÒÓÂÈ ÙÔ˘˜ ˙ˆÓÙ·ÓÔ‡˜ Ì ÙÔ

/ 236 /
 ΠΩΣ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ;

·ÚÂÏıfiÓ ÙÔ˘˜, ·ÏÏ¿ Ì ¤Ó· ·ÚÂÏıfiÓ Ô˘ ·Ó‹ÎÂÈ ÛÙËÓ

Ù¿ÍË ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜, Ù˘ ÂÙÂÚfiÙËÙ·˜ ·fi ÙÔ ·ÚfiÓ,
fiˆ˜ ÙÔ ÂÓıÂ›Ó Û˘ÌÊÈÏÈÒÓÂÈ ÙÔ˘˜ ˙ˆÓÙ·ÓÔ‡˜ Ì ÙÔ˘˜ ÓÂ-
ÎÚÔ‡˜, ·ÏÏ¿ ÙÔ˘˜ ÓÂÎÚÔ‡˜ ÛÙËÓ Ù¿ÍË ÙˆÓ ÓÂÎÚÒÓ. ™ÙË
‰ËÌfiÛÈ· ˙ˆ‹ ·˘Ù‹ Ë ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛÙÈ΋ ÂÚÁ·Û›· (Û‡Ìʈ-
Ó· Ì ÙËÓ ¿Ô„Ë ÙÔ˘ ºÚfi˘ÓÙ) ÛËÌ·›ÓÂÈ ÙÔ ¤Ú·ÛÌ· ·fi
ÙËÓ È‰È·ÈÙÂÚfiÙËÙ· Ù˘ ÂÚ›ÙˆÛ˘ Û ÌÈ· ÁÂÓÈ΋ ·Ú¯‹,
·Ú¯‹ ‰ÈηÈÔÛ‡Ó˘ Ì ÁÂÓÈÎfiÙÂÚË ÛËÌ·Û›·. ∫·Ù¿ ÙÔÓ
Tzvetan Todorov ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙÔÓ ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi Ù˘
΢ÚÈÔÏÂÎÙÈ΋˜ Û ·Ú·‰ÂÈÁÌ·ÙÈ΋ ÌÓ‹ÌË.25 ™ÙËÓ ›‰È· ·Ú-
¯‹ ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È Î·È Ë ‰ÈηÈÔÛ‡ÓË. √ ÓfiÌÔ˜ Â›Ó·È ·ÓÒÓ˘ÌÔ˜
Î·È Ô ‰ÈηÛÙ‹˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÙÔ ı‡Ì· Ô˘ ˙ËÙ¿ÂÈ ÂΉ›ÎËÛË,
·ÏÏ¿ ¤Ó·˜ ÙÚ›ÙÔ˜ Ô˘‰¤ÙÂÚÔ˜. ∂Ô̤ӈ˜ ·Ó Ë ÌÓ‹ÌË ·Ô-
ÙÂÏ› Û˘ÛÙ·ÙÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ù˘ ˙ˆ‹˜ Î·È Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜, Ë
ÔÏÈÙÈṲ̂ÓË ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ˙ˆ‹ ··ÈÙ› ÙÔÓ ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi
Ù˘ ÌÓ‹Ì˘, ‰ËÏ·‰‹ ÙË ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛÙÈ΋ ÂÚÁ·Û›· ÁÈ·
ÙËÓ ÔÔ›· ÌÈÏ¿ Ô ºÚfi˘ÓÙ. ™ÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ‰›Ô ÙÔÓ ÚfiÏÔ
·˘Ùfi ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÙÔÓ ·›ÍÔ˘Ó ÔÈ ÈÛÙÔÚÈΤ˜ ÂÈÛً̘ (ηÈ
Â‰Ò ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Î·È Ë ı¤ÛË Ù˘ ÌÔ˘ÛÂÈÔÏÔÁ›·˜). ΔÔÓ ÚfiÏÔ
‰ËÏ·‰‹ Ù˘ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜ Ù˘ ÌÓ‹Ì˘. ∞fi ·˘Ù‹ ÙËÓ
¿Ô„Ë Ë „˘¯·Ó¿Ï˘ÛË ·ÔÙÂÏ› ¤Ó· ›‰Ô˜ ÌÂÙ·ÊÔÚ¿˜ ÁÈ·
ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·. ΔÔ ÈÛÙÔÚÂ›Ó ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÌÂÙ·ÊÔ-
Ú¿˜, ÌÔÚ› Ó· Á›ÓÂÈ Î·Ù·ÓÔËÙfi ˆ˜ Ë ÂÚÁ·Û›· ‰È¿ ̤ÛÔ˘
Ô˘ ÚÔÙ›ÓÂÈ Ô ºÚfi˘ÓÙ. ∏ ÂÚÁ·Û›· ‰È¿ ̤ÛÔ˘ ÙˆÓ Â·-
Ó·Ï‹„ÂˆÓ Ù˘ ·ÓÂ›ÁÓˆÙ˘ ÌÓ‹Ì˘ ÔÈ Ôԛ˜ ÂÎÊÚ¿˙Ô˘Ó
·ÓÙÈÛÙ¿ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿ÎÏËÛË Ù˘ ÌÓ‹Ì˘. ¢ÂÓ Â›Ó·È,
fï˜, ÙfiÛÔ ·Ï‹ ‰È·‰Èηۛ· Ë ÂÂÍÂÚÁ·Û›· ‰È¿ ̤ÛÔ˘, ÙÔ

/ 237 /
 ΑΝΤΩΝΗΣ ΛΙΑΚΟΣ

working through. √È ÈÛÙÔÚÈÎÔ› ¤¯Ô˘Ó Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ó

‰ÈËÚË̤Ó˜ ÌӋ̘ Û ÂÚÈÙÒÛÂȘ fiÔ˘ ÔÈ ·Èٛ˜ Ù˘ ‰È-
·›ÚÂÛ˘ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ·ÎfiÌË ÂÍ·ÏÂÈÊı›. Œ¯Ô˘Ó ÂÈÚÔÛı¤-
Ùˆ˜ Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ó ÙÔ ÌË-·ÎfiÌË-·ÊËÁ‹ÛÈÌÔ ÙÚ·‡-
Ì·, ·˘Ùfi Ô˘ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ‰È·Ù˘ˆı› Ì ÏfiÁÔ.
∏ ÂÂÍÂÚÁ·Û›· ‰È¿ ̤ÛÔ˘ ÙÔ˘ ºÚfi˘ÓÙ ¤¯ÂÈ Ó· οÓÂÈ
ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ì ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ÂÍ‹ÁËÛ˘ (explanation). ∏
·‰˘Ó·Ì›· ÂÍ‹ÁËÛ˘ ÛËÌ·›ÓÂÈ Î·È ÙËÓ ·‰˘Ó·Ì›· Ù˘ η-
Ù·ÓfiËÛ˘, Î·È ÂÔ̤ӈ˜ Ù˘ ΢ÚÈ·Ú¯›·˜ ¿Óˆ ÛÙÔ ÙÚ·‡-
Ì·. ∞˘Ù‹ Ë ·ÒÏÂÈ· Ù˘ ÂÍ‹ÁËÛ˘ Ô‰ËÁ› Î·È ÛÙÔ Í¤Î·-
Ì· (undoing) Ù˘ ‰È·‰Èηۛ·˜ ÙÔ˘ ÂÓı›Ó. ¶ÚÔÛ·ıÒ-
ÓÙ·˜ Ó· ΢ÚÈ·Ú¯‹ÛÂÈ ¿Óˆ ÛÙËÓ ·‰‡Ó·ÙÔ Ó· ηٷÓÔËı›
ÈÛÙÔÚ›·, Ô ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ ¯ˆÚ›˜ ÙË ı¤ÏËÛ‹ ÙÔ˘ ›ӷÈ, Ê˘ÛÈο,
·Ó›Î·ÓÔ˜ Ó· ΢ÚÈ·Ú¯‹ÛÂÈ ¿Óˆ ÛÙÔ Û˘Ì‚¿Ó. ŒÙÛÈ, ÌfiÓÔ
·ÓÙÈ-·ÊËÁËÌ·ÙÈΤ˜ ÌË-ÈÛÙÔڛ˜ ÙÔ˘ ÌÂÙ·ÌÔÓÙÂÚÓÈÛÙÈÎÔ‡
›‰Ô˘˜ Â›Ó·È ÈηӤ˜ Ó· ·Ó··Ú·ÛÙ‹ÛÔ˘Ó Ù· ÙÚ·˘Ì·ÙÈο
ÁÂÁÔÓfiÙ·. ∞˘Ùfi ÙÔ ·ÓÙÈ-·ÊËÁËÌ·ÙÈÎfi ›‰Ô˜ ·Ó··Ú¿-
ÛÙ·Û˘ Â›Ó·È ·ÓÙÈ-ÔÏÔÔÈËÙÈÎfi (non-totalizing) Î·È ÂÈ-
ÙÚ¤ÂÈ, ·Ê‹ÓÂÈ ¯ÒÚÔ ÁÈ· ÙÔ ÂÓı›Ó, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ÙÔ ÔÏÔÎÏË-
ÚÒÓÂÈ. Δ· ÁÂÁÔÓfiÙ· ÙÔ˘ 20Ô‡ ·È. Â›Ó·È ‰‡ÛÎÔÏÔ Ó· ·Ó·-
·Ú·ÛÙ·ıÔ‡Ó ÁÈ·Ù› Â›Ó·È ‰‡ÛÎÔÏÔ Ó· ÂÍËÁËıÔ‡Ó Î·È
·ÓÙ›ÛÙÚÔÊ·: ÂÊfiÛÔÓ Â›Ó·È ‰‡ÛÎÔÏË Ë ·Ó··Ú¿ÛÙ·ÛË, ›-
Ó·È ‰‡ÛÎÔÏË Î·È Ë ÂÍ‹ÁËÛË.26
°È· Ó· Â·Ó¤ÏıÔ˘Ì ÛÙËÓ ·Ú¯‹ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÎÂÈ̤ÓÔ˘.
√È Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¤˜ Ô˘ Ì·˜ ÍÂÓ›˙Ô˘Ó ÛÙÔ ªÔ˘Û›Ô, ·ÏÏ¿
Î·È Â˘Ú‡ÙÂÚ· Û’ fi,ÙÈ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ÈÛÙÔÚÈ΋ ÌÓ‹ÌË, ÌÔÚÔ‡Ó
Ó· ·ÔÙÂϤÛÔ˘Ó ÙÔ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Ù˘ ÌÂϤÙ˘ Ì·˜, ‰ËÏ·-

/ 238 /
 ΠΩΣ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ;

‰‹ Ó· ÂÚÁ·ÛÙԇ̠‰È¿ ̤ÛÔ˘ ·˘ÙÒÓ. ∞˘Ùfi ÛËÌ·›ÓÂÈ ÙÔÓ

·Ó·ÛÙÔ¯·ÛÌfi ÙÔ˘ ªÔ˘Û›Ԣ ÂÎÎÈÓÒÓÙ·˜ ·fi ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ
ÔÏÈ΋˜ ·ÁÓÔ›·˜. ∞fi ÙËÓ ·Ó·„ËÏ¿ÊËÛË, ‰ËÏ·‰‹, ÙˆÓ
·˘ÙÔÓÔ‹ÙˆÓ ÂÚˆÙËÌ¿ÙˆÓ ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ Â›Ó·È ÂÓÙÂÏÒ˜ ͤ-
ÓÔÈ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· Î·È ÙÔ ¤ıÔ˜ ÙÔ˘ ªÔ˘Û›Ԣ. ªfiÓÔ
Ô˘ ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· ÂÚÈ̤ÓÔ˘Ì ·fi ·˘ÙÔ‡˜ Ó· Ù· ‰È·-
Ù˘ÒÛÔ˘Ó ÚËÙ¿. Δ· ·Ó·˙ËÙԇ̠ÛÙȘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¤˜
ÙÔ˘˜. ΔÔ ›‰ÈÔ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Î·È Ì ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·. √È ÌÓËÌÔÓÈ-
Τ˜ ÎÚ›ÛÂȘ Ô˘ ·ÔÎÙÔ‡Ó Ì·˙ÈΤ˜ ‰È·ÛÙ¿ÛÂȘ (ª·Î‰Ô-
ÓÈÎfi, Ù·˘ÙfiÙËÙ˜, ÂÁ¯ÂÈÚ›‰È· ÈÛÙÔÚ›·˜) ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ËÁ‹
ÂÚˆÙËÌ¿ÙˆÓ ÁÈ· ÙËÓ ›‰È· ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Î·È ÙÔÓ ÚfiÏÔ Ù˘.
∞ÚΛ Ó· Ù· ·ÔÎÚ˘ÙÔÁÚ·Ê‹ÛÔ˘ÌÂ. ÕÏψÛÙ ·˘Ùfi ÙÔ
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ ·ÔÙÂÏ› ÌÈ· ·ÚfiÌÔÈ· ·fiÂÈÚ·, Ô˘ ÍÂΛ-
ÓËÛ ·fi ÛËÌÂÈÒÛÂȘ ÛÙÔ ÂÚÈıÒÚÈÔ ÙˆÓ ‰ÈÎÒÓ ÌÔ˘ ¿Ú-
ıÚˆÓ ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛ˘ ·fi ÙÔ 1992,27 Ì ÛÎÔfi ·˘Ù‹ ÙË
ÊÔÚ¿ fi¯È ÙËÓ ·ÓÙ›ÎÚÔ˘ÛË Î·È ÙËÓ ÔÏÂÌÈ΋, ·ÏÏ¿ ÙËÓ
·ÔÛÙ·ÛÈÔÔ›ËÛË ·fi Ù· ÙÚ¤¯ÔÓÙ·, ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË
ÙÔ˘ Ê·ÈÓÔ̤ÓÔ˘ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÛÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú·.

√È ÈÛÙÔÚÈÎÔ› ‰ÂÓ Â›Ó·È „˘¯ÚÔ› ·Ó·ÙfiÌÔÈ

∞˜ ÂÈÛÙÚ¤„Ô˘Ì ÙÒÚ· ÛÙÔ ˙‹ÙËÌ· Ù˘ ·ÔͤӈÛ˘ ÁÈ·
Ó· ÙÔ ‰Ô‡Ì ·fi ÌÈ· ¿ÏÏË ÏÂ˘Ú¿. ∞ÔͤӈÛË ‰ÂÓ ÛË-
Ì·›ÓÂÈ Î·È Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈ΋ ·ÔÛÙ›ڈÛË, fiˆ˜ ÙÔ ¤ÓıÔ˜
‰ÂÓ ÛËÌ·›ÓÂÈ ·‰È·ÊÔÚ›· ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔÓ ÓÂÎÚfi. √È ÈÛÙÔÚÈ-
Τ˜ ¤Ú¢Ó˜ ‰ÂÓ Û¯Â‰È¿˙ÔÓÙ·È ÛÙËÓ ÔχÌÈ· ·Ù·Ú·Í›·.
ΔÔ ·˘ÙÔ‚ÈÔÁÚ·ÊÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ì·›ÓÂÈ ·Ó·fiÊ¢ÎÙ· ̤۷

/ 239 /
 ΑΝΤΩΝΗΣ ΛΙΑΚΟΣ

ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·. ¢ÂÓ Ì·›ÓÂÈ ˆ˜ ηÎfi, ·ÏÏ¿ ˆ˜ ·Ó·fiÙÚÂ-

ÙÔ. ∂Ô̤ӈ˜ Î·È Ù· Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù·. ŒÓ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·
Â›Ó·È ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ ∑‹ÛË ¶··ÓÈÎfiÏ·˜, ∞ÌÔÈÚÔÏfi˚ÙÔ˜, ÙÔ
ÔÔ›Ô ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÂÓfi˜ ŒÏÏËÓ·, ÙÔ˘ §Ô‡È˜
Δ›Î·˜, Ô˘ ‹Ù·Ó ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ÙˆÓ ÌÂÙ·Ïψڇ¯ˆÓ ·ÂÚ-
ÁÒÓ ÛÙÔ ∫ÔÏÔÚ¿ÓÙÔ ÙÔ 1916 Î·È ÛÎÔÙÒıËΠÛÙËÓ Î·Ù·-
ÛÙÔÏ‹ Ù˘ ·ÂÚÁ›·˜.28 ªÈ· ·ÂÚÁ›· Ô˘ Û‚‹ÛÙËÎ·Ó Ù·
›¯ÓË Ù˘ Î·È ¤Ó·˜ ÓÂÎÚfi˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÔÔ›Ô ‰ÂÓ Í¤ÚÔ˘Ì ٛÔ-
ÙÂ. ªÈ· ·Ô˘Û›·. ∏ ÈÛÙÔÚ›· ÂÔ̤ӈ˜ ÂÍÂÚÂ˘Ó¿ ÙËÓ
·Ô˘Û›·. ∞fi Ù· ›¯ÓË Ô˘ ‰ÂÓ ¤Ú·Û·Ó ÛÙË ÌÓ‹ÌË. √
¶··ÓÈÎfiÏ·˜, ∂ÏÏËÓÔ-·ÌÂÚÈηÓfi˜ ÙÚ›Ù˘ ÁÂÓÈ¿˜ ÛÙË °È-
Ô‡Ù·, ÚÔÛ·ı› Ó· ·Ó·Û˘ÁÎÚÔÙ‹ÛÂÈ ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·, ¯ÚËÛÈ-
ÌÔÔÈÒÓÙ·˜ ÂÈÙfiÈ· ¤Ú¢ӷ, ·ÏȤ˜ ʈÙÔÁڷʛ˜, ÏÈÁÔ-
ÛÙ¤˜ ‰È·ı¤ÛÈ̘ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÛÙȘ ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜, ·ÏÏ¿ Î·È ·˘-
ÙÔ‚ÈÔÁÚ·ÊÈο ÛÙÔȯ›·, ÂÚÈÁÚ¿ÊÔÓÙ·˜ ÙËÓ ›‰È· ÙË ‰È·‰È-
ηۛ· Ù˘ ¤ÚÂ˘Ó¿˜ ÙÔ˘ Î·È ·ÓÙÏÒÓÙ·˜ ·fi ÙËÓ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ-
·Î‹ ÌÓ‹ÌË. ∏ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ¿ ÙÔ˘ ¤ÊÙ·Û ÛÙËÓ ∞ÌÂÚÈ΋ ÙËÓ
›‰È· ¿Óˆ-οو ÂÔ¯‹ Ì ÙËÓ ÂÔ¯‹ Ù˘ ·ÂÚÁ›·˜. ¶Úfi-
ÎÂÈÙ·È, ÂÔ̤ӈ˜, ÁÈ· ÌÈ· ÈÛÙÔÚÈ΋ ÁÚ·Ê‹ ÂÎÙfi˜ ÚˆÙÔ-
ÎfiÏÏÔ˘. ™˘ÓÙ·ÈÚÈ¿˙ÂÈ ÙËÓ Úfi˙· Ì ÙËÓ ÙÂÎÌËÚ›ˆÛË, ÙËÓ
¤Ú¢ӷ ÙˆÓ Ï·ÈÛ›ˆÓ Ì ÙËÓ ÔÈÎÔÁÂÓÂȷ΋ ÌÓ‹ÌË. ¢È·ÊÔ-
ÚÂÙÈο ‰ÂÓ ı· ‹Ù·Ó ‰˘Ó·Ù‹ Ë ·Ó·Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙÔ˘ ÁÂÁÔ-
ÓfiÙÔ˜. ∂‰Ò Ô ı¿Ó·ÙÔ˜ Î·È Ë Ù·Ê‹ ¤¯Ô˘Ó Û˘Ì‚Â› ÚÔ ÔÏ-
ÏÔ‡. ∏ ‰È·‰Èηۛ· Ù˘ ¤Ú¢ӷ˜ Â›Ó·È Ë ÂÍÔÈΛˆÛË Ì ÙÔ
ÈÛÙÔÚÈÎfi ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ. °È·Ù› ÔÈ ÈÛÙÔÚÈÎÔ› ‰ÂÓ Â›Ó·È „˘¯ÚÔ›
·Ó·ÙfiÌÔÈ. °Ú¿ÊÂÈ Ô ¶··ÓÈÎfiÏ·˜:

/ 240 /
 ΠΩΣ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ;

◊ Ì‹ˆ˜ ÈÛÙÔÚ›· ‹Ù·Ó οÔÈÔ ¿‰ÂÈÔ ÌÔÓÙ¤ÏÔ ÙÔ˘ ·-

ÚÂÏıfiÓÙÔ˜, ÙÔ ÔÔ›Ô Â›¯·Ó ÂÈÓÔ‹ÛÂÈ Ì ¯¿ÚÙ˜ Î·È ÁÚ·-
Ê‹Ì·Ù·, Ô˘ ·ÈˆÚÔ‡ÓÙ·Ó ÛÙËÓ ·ÛÊ˘ÎÙÈ΋ Ê˘Ï·Î‹ ÙÔ˘
·Ó·ÁÓˆÛÙËÚ›Ô˘ ÌÈ·˜ ‚È‚ÏÈÔı‹Î˘; øÛÙfiÛÔ Â̤ӷ ÌÂ
η٤ÙÚ¯ ‰ÂÈÓfi˜ Êfi‚Ô˜ Ì‹ˆ˜ ÙÂÏÈο Ë ÈÛÙÔÚ›· ‹Ù·Ó
ÌfiÓÔÓ ÌÈ· ÌÔÚÊ‹ ÓÔÛÙ·ÏÁ›·˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ Âȉ‹ÌÔÓÂ˜Ø Ì‹-
ˆ˜ ›Ûˆ ·fi ÙÔ Â‡ıÚ·˘ÛÙÔ Î·Ù·ÎÂÚÌ·ÙÈṲ̂ÓÔ ·-
ÚÂÏıfiÓ ˘‹Ú¯Â ÌfiÓÔÓ ÙÔ ·ÓÔ‡ÛÈÔ Î·È ÎÂÓfi ·ÚfiÓ, ÙÔ
ÔÔ›Ô ÂÈÛ‚¿ÏÏÂÈ ÛÙË Û˘Ó›‰ËÛË ÚÔηӛ˙ÔÓÙ¿˜ ÙËÓ, Û·Ó
Ù˘ÊÏÔfiÓÙÈη˜ Ô˘ ÛÈÁÔÙÚÒÂÈ ÙÔ Î¿ÛÙÚÔ. •·ψ̤ÓÔ˜
ÂΛ, ‹ÍÂÚ· ˆ˜ ·˘Ùfi Ô˘ ÌÔ˘ ›¯Â Û˘Ì‚Â› ‹Ù·Ó ¤Ó· ›-
‰Ô˜ Ù˘¯·›·˜ ·ÚÂÚÌËÓ›·˜: οÔÙ ¤ÛÙÚ„· ÙÔ ‚ϤÌÌ·
ÚÔ˜ Ù· ›Ûˆ Î·È ÙÒÚ·, ÛÙ· ÛÎÔÙÂÈÓ¿, ·Ó·˙ËÙÔ‡Û·
ÂÓ·ÁˆÓ›ˆ˜ ÙËÓ ¤ÍÔ‰Ô.29

∞Ó·˙ËÙÒÓÙ·˜ ÂÓ·ÁˆÓ›ˆ˜ Ù˘ ¤ÍÔ‰Ô. øÚ·›· ÊÚ¿ÛË

ÁÈ· ÙÔ ÙÈ Î¿ÓÂÈ ¤Ó·˜ ÈÛÙÔÚÈÎfi˜.

∏ ·Ô-·ÔÛÙ·ÛÈÔÔ›ËÛË
™ÙËÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ˜ ÛÂÏ›‰Â˜ ›‰·Ì ÙËÓ ·Ó·ÛÙÚÔÊ‹ Ù˘
ÔÚ›·˜ ·fi ÙËÓ ·ÔͤӈÛË ÛÙËÓ Â·ÓÔÈΛˆÛË. ∞˜ ÙË
‰Ô‡Ì ÙÒÚ· ̤۷ ÛÙ· ÈÛÙÔÚÈο Û˘ÌÊÚ·˙fiÌÂÓ¿ Ù˘. ªÂ-
Ù¿ ÙÔÓ ¶ÚÒÙÔ ¶·ÁÎfiÛÌÈÔ ¶fiÏÂÌÔ, Î·È ·Ú¿ ÙË ‰È·ÎÔ‹
ÙÔ˘ ¢Â˘Ù¤ÚÔ˘ ¶·ÁÎÔÛÌ›Ô˘ ¶ÔϤÌÔ˘, ÛÙȘ ‰˘ÙÈΤ˜ ¯ÒÚ˜
·Ú¯Èο, ÛÙÔÓ ˘fiÏÔÈÔ ÎfiÛÌÔ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, Ë ÈÛÔÚÚÔ›·
·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ·ÚÈÛÙÔÎÚ·ÙÈο Î·È ÛÙ· ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈο ȉÂ-
Ò‰Ë Ù˘ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú·˜ ·Ó·ÙÚ¿ËΠÌÂ Û˘Ó¤ÂÈ· ÌÈ· ‰È·-
‰Èηۛ· ÂΉËÌÔÎÚ·ÙÈÛÌÔ‡ Ù˘ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú·˜ ÙËÓ ÔÔ›· Ô

/ 241 /
 ΑΝΤΩΝΗΣ ΛΙΑΚΟΣ

Karl Mannheim ·ÔοÏÂÛ ·Ô-·ÔÛÙ·ÛÈÔÔ›ËÛË (de-

distanciation).30 ∂›Ù ÂÚfiÎÂÈÙÔ ÁÈ· ÙÔ ¿ÓÔÈÁÌ· ÙˆÓ ÔÏÈ-
ÙÈÎÒÓ ‰ÔÌÒÓ ÛÙȘ Ì¿˙˜, ÁÈ· ÙËÓ ˘ÈÔı¤ÙËÛË ·fi ÙȘ ÂÏ›Ù
ÌÈ·˜ ÁÏÒÛÛ·˜ Î·È ÂÓfi˜ ÛÙ˘Ï Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÎÔÓÙ¿ ÛÙË
Ì·˙È΋ ÂÌÂÈÚ›· (Ï.¯. Û ̷˜ Ë ‰ËÌÔÙÈ΋), ›Ù ÁÈ· ÙËÓ
ÌÂٷΛÓËÛË Ù˘ ·Á›·˜ ÙÚ¿Â˙·˜ ·fi ÙËÓ ÎfiÁ¯Ë ÙÔ˘ Ó·Ô‡
ÚÔ˜ ÙȘ ı¤ÛÂȘ ÙˆÓ ÈÛÙÒÓ ÛÙȘ ηıÔÏÈΤ˜ ÂÎÎÏËۛ˜, ›-
Ù ÁÈ· ÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô ·ÓÙÈÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Ù˘ ηıËÌÂÚÈÓ‹˜ ˙ˆ‹˜ ˆ˜
ÂȉÒÓ Ù¤¯Ó˘ ÛÙÔ ªÔ˘Û›Ô, ›Ù ÁÈ· ÙȘ ·ÏÏ·Á¤˜ ÛÙËÓ ÂÎ-
ıÂÛȷ΋ ÏÔÁÈ΋ ÙˆÓ ÌÔ˘Û›ˆÓ, Ô˘ Ù· ¤ÊÂÚ·Ó ÈÔ ÎÔÓÙ¿
ÛÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ ÂÌÂÈÚ›·, Ù· ¤Î·Ó·Ó ÊÈÏÈο Î·È ‰È·-
‰Ú·ÛÙÈο, Û ÙfiÛÔ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÌÔÚʤ˜, ÙÔ ÎÔÈÓfi ¯·Ú·-
ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi Â›Ó·È ¤Ó·: Ë Ì›ˆÛË Ù˘ ·fiÛÙ·Û˘, Ë ·Ô-
·ÔÛÙ·ÛÈÔÔ›ËÛË. ¶ÔȘ ‹Ù·Ó ÔÈ Û˘Ó¤ÂȤ˜ Ù˘ ÛÙËÓ
πÛÙÔÚ›·; ∏ ÛÙÚÔÊ‹ ÚÔ˜ ÙË ÌÓ‹ÌË Î·È ÛÙËÓ ÂÌÂÈÚ›·, Ë
ÛÙÚÔÊ‹ fi¯È Û Ú¿ÁÌ·Ù· ·ÔÌ·ÎÚ˘Ṳ̂ӷ, ·ÏÏ¿ ÔÈΛ·,
Ù· ÔÔ›· ‰È·ÙËÚÔ‡Ó ‰ÂÛÌÔ‡˜ Ì·˙› Ì·˜. ∞˘Ù‹ Ë ¤ÓÓÔÈ·
Ù˘ ·Ô-·ÔÛÙ·ÛÈÔÔ›ËÛ˘ ‰ÂÓ Î·Ù·ÚÁ› ÙË ‰È·‰Èηۛ·
Ù˘ ·ÔͤӈÛ˘ Î·È Ù˘ Ù·Ê‹˜ ˆ˜ ÂÓfi˜ Ì˯·ÓÈÛÌÔ‡ ÁÈ·
Ó· ÌÂÙ·ÙÚ·› ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ Û ÈÛÙÔÚ›·. ∏ ·fiÛÙ·ÛË
¤¯ÂÈ ‹‰Ë Û˘Ì‚Â›. ∫·È Ì¿ÏÈÛÙ· Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Î·ıËÌÂÚÈÓ¿.
∞˘Ù‹ Ë Û˘Ó¯‹˜ ·ÔͤӈÛË ¤¯ÂÈ ÙÔ ·ÓÙ›‚·Úfi Ù˘ ÛÙË Û˘-
Ó¯‹ ·Ó¿ÁÎË Ù˘ ·Ô-·ÔÛÙ·ÛÈÔÔ›ËÛ˘, ‰ËÏ·‰‹ Ù˘
Â·ÓÔÈΛˆÛ˘ ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜.31

/ 242 /
 ΠΩΣ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ;

∂ÎÙ·Ê‹ Î·È ·Ó·ÌÓËÛȷ΋ ·ÏÏËÏÂÁÁ‡Ë

ΔÔ 1991 ·ÔηχÊıËÎÂ Ù˘¯·›· ÛÙË ¡¤· ÀfiÚÎË ¤Ó· ÓÂ-
ÎÚÔÙ·ÊÂ›Ô Ì·‡ÚˆÓ ÛÎÏ¿‚ˆÓ, ÙÔ African Burial Ground.
∞ÓÔ›¯ÙËÎ·Ó 418 Ù¿ÊÔÈ, ·ÏÏ¿ Û˘ÓÔÏÈο ˘ÔÏÔÁ›˙ÔÓÙ·Ó ÛÂ
20.000. √ ·Ï·ÈfiÙÂÚÔ˜ ¯ÚÔÓÔÏÔÁ‹ıËÎÂ ·fi ÙÔ 1650, Ô
ÓÂÒÙÂÚÔ˜ ÙÔ 1794, fiÙ·Ó Ì ÙËÓ Â¤ÎÙ·ÛË Ù˘ fiÏ˘, ÛÙË
ı¤ÛË ÙÔ˘ ÓÂÎÚÔÙ·Ê›Ԣ ¯Ù›ÛÙËΠÙÔ Î¿Ùˆ ª·Ó¯¿Ù·Ó.
¢ÂÓ ‹Ù·Ó ÁÓˆÛÙfi fiÙÈ ÚÈÓ 200 ¯ÚfiÓÈ· ˘‹Ú¯·Ó ÛÎÏ¿‚ÔÈ
Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· Û ÙfiÛÔ ÌÂÁ¿ÏË ¤ÎÙ·ÛË. ™ÙË Ì˘ıÔÏÔÁ›· Ù˘
fiÏ˘, Ë ¡¤· ÀfiÚÎË ·˘ÙÔ·ÚÔ˘ÛÈ·˙fiÙ·Ó ˆ˜ Ë fiÏË-η-
ٷʇÁÈÔ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜. ΔÒÚ· ·Ô‰ÂÈÎÓ˘fiÙ·Ó Î¤ÓÙÚÔ
ÂÌÔÚ›Ô˘ ÛÎÏ¿‚ˆÓ. √È Ù¿ÊÔÈ ·ÓÔ›¯ÙËÎ·Ó ÚÔÛÂÎÙÈο,
·fi Â·ÁÁÂÏ̷ٛ˜ ·Ú¯·ÈÔÏfiÁÔ˘˜, ʈÙÔÁÚ·Ê‹ıËηÓ,
Ì·˙‡ÙËÎ·Ó Ù· ÔÛÙ¿ Î·È Ù· ÎÙÂÚ›ÛÌ·Ù· Î·È ÌÂٷʤÚıË-
Î·Ó ÛÙÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ÙÔ˘ Howard. ¢ÂÓ ˘‹Ú¯·Ó Ù·Êfi-
ϷΘ Ì ÔÓfiÌ·Ù·, ÔÈ Ù·Ê¤˜ ·ԉ›ÎÓ˘·Ó ·ÊÚÈηÓÈο
Ù·ÊÈο ¤ıÈÌ·, ÂÓÒ Ù· ÔÛÙ¿ ÙËÓ ËÏÈΛ· Î·È ·ÎfiÌË ÙȘ η-
ÎÔ˘¯›Â˜ ÙˆÓ ÛÎÏ¿‚ˆÓ. ∞ÏÏ¿ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ·˘Ùfi ÎÈÓËÙÔÔ›-
ËÛ ÙÔ˘˜ NÂÔ¸ÔÚΤ˙Ô˘˜ AÊÚÔ·ÌÂÚÈηÓÔ‡˜. ∞ÊÔ‡ ¤ÁÈÓ·Ó
fiˆ˜ Ú¤ÂÈ ÔÈ ÂÚÁ·Û›Â˜ ÛÙÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ, Ù· ÔÛÙ¿
·Ô‰fiıËÎ·Ó ÛÙËÓ ·ÊÚÔ·ÌÂÚÈηÓÈ΋ ÎÔÈÓfiÙËÙ· Ù˘ ¡¤·˜
ÀfiÚ΢. Δ· ¤‚·Ï Û Ӥ· ʤÚÂÙÚ· Î·È Ì Â›ÛËÌË Ô-
Ì‹, Ì ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁ›Â˜, ÌÂ Û˘Ì‚ÔÏÈÎÔ‡˜ ¯ÔÚÔ‡˜, ‰Â‹ÛÂȘ
Î·È ÔÌÈϛ˜, Ù· ÌÂÙ¤ÊÂÚÂ Î·È ÔÚÁ¿ÓˆÛ ÌÈ· Ó¤· ÙÂÏÂ-
ÙÔ˘ÚÁÈ΋ Ù·Ê‹ Û ¤Ó·Ó ÙfiÔ Ô ÔÔ›Ô˜ ·ÔÙÂÏ› ϤÔÓ
ÚÔÛ·ÓËÌ·. √È Û¯ÂÙÈΤ˜ ÂΉËÏÒÛÂȘ ÎÚ¿ÙËÛ·Ó Ì¤Ú˜

/ 243 /
 ΑΝΤΩΝΗΣ ΛΙΑΚΟΣ

Î·È Ô Bernard L. Richardson, dean ÙÔ˘ ·ÓÂÈÛÙËÌÈ·ÎÔ‡

·ÚÂÎÎÏËÛ›Ô˘, ‰‹ÏˆÛÂ:

∞ÎfiÌË ÎÈ ·Ó ‰ÂÓ ÌÔÚԇ̠ӷ ÙÔ˘˜ ʈӿÍÔ˘Ì Ì ٷ

ÔÓfiÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜, ÙÔ˘˜ ÁÓˆÚ›˙Ô˘ÌÂ. ΔÔ˘˜ ÔÊ›ÏÔ˘Ì ¢¯·-
ÚÈÛٛ˜ ÁÈ·Ù› Ì·˜ Û˘Ó¤‰ÂÛ·Ó Ì ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ Ì·˜ Î·È ÙÔ
̤ÏÏÔÓ Ì·˜. ø £Â¤, ¤Î·Ó˜ ·˘Ù¿ Ù· ÔÛÙ¿ Ó· Í·Ó·˙‹-
ÛÔ˘Ó! (Oh God, you have made these bones live again).32

™ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ·˘Ù‹ ·Ú·ÎÔÏÔ˘ıԇ̠ÙËÓ ·ÓÙ›ÛÙÚÔÊË

ÔÚ›· ·fi ÂΛÓË Ù˘ Ù·Ê‹˜-·ÔͤӈÛ˘-ÈÛÙÔÚÈÎÔÔ›-
ËÛ˘. ∂‰Ò Ë ÂÎÙ·Ê‹ Ô‰ËÁ› ÛÙË Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈ΋ Â·ÓÔÈ-
ÎÂÈÔÔ›ËÛË. √È ÓÂÎÚÔ› ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÓÙÈÚÔÛˆ¢ÙÈÎÔ› ÁÈ·Ù›
Ë Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈ΋ Â·ÓÔÈΛˆÛË ··ÈÙ› ÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤-
ÓÔ. ∏ Û˘Ó¿ÓÙËÛË Á›ÓÂÙ·È Ì fiÚÔ˘˜ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜ (ÂÎı¤ÛÂȘ,
‚È‚Ï›·), ·ÏÏ¿ Î·È Ì fiÚÔ˘˜ ÙÂÏÂÙÔ˘ÚÁÈÎÔ‡˜. ∏ ÈÛÙÔÚ›·
·˘Ù‹, ‚¤‚·È·, ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ηٷÓÔËı› ¿Ó¢ Ï·ÈÛ›Ô˘.
∫·È ÙÔ Ï·›ÛÈÔ Â‰Ò Â›Ó·È Ë ¯ÂÈڷʤÙËÛË Ù˘ ·ÊÚÔ·ÌÂÚÈ-
ηÓÈ΋˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜, Ë ÂȂ‚·›ˆÛË ÌÈ·˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜
ÙÚ·˘Ì·ÙÈ΋˜ Î·È ·ˆıË̤Ó˘ ·fi ÙË ‰ËÌfiÛÈ· ÛÊ·›Ú·.
ª¤Û· Û’ ·˘Ùfi ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÌÔÚԇ̠ӷ ‰Ô‡Ì ·˘Ùfi ÙÔ Â›-
‰Ô˜ ÙˆÓ counter-histories (ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈÎÒÓ ÈÛÙÔÚÈÒÓ) ÙˆÓ
·ÔÎÏÂÈṲ̂ӈÓ, Ô˘ ÌÂÚÈΤ˜ ÊÔÚ¤˜ Î·Ù·Ï‡Ô˘Ó ÙÔ˘˜ η-
ÓfiÓ˜ Ù˘ Û˘Ì‚·ÙÈ΋˜ ÈÛÙÔÚ›·˜. ∏ Ù·‡ÙÈÛË Ì ٷ ‚¿Û·Ó·
Î·È ÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ ÙˆÓ Î·Ù·ÈÂÛÌ¤ÓˆÓ ÚÔÁfiÓˆÓ Â›Ó·È Ô
˘Ú‹Ó·˜ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÎÔ‡ ÂÓıÂ›Ó ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ Walter
Benjamin. °Ú¿ÊÔÓÙ·˜ ÛÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ ’30, ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ·
ÂÓfi˜ ÂÂÏ·‡ÓÔÓÙÔ˜ Ê·ÛÈÛÌÔ‡, ·Ó·˙ËÙÔ‡Û ӷ ÚÈ˙ÔÛ·-

/ 244 /
 ΠΩΣ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ;

ÛÙÈÎÔÔÈ‹ÛÂÈ ÌÈ· ·ÔÎÔÈÌÈṲ̂ÓË ·fi ÙË ÛÔÛȷωËÌÔ-

ÎÚ·Ù›· Î·È ÙË ÊÂÓ¿ÎË Ù˘ ÚÔfi‰Ô˘ ÂÚÁ·ÙÈ΋ Ù¿ÍË. ŒÙÛÈ,
ÚfiÙÂÈÓ ·˘Ùfi Ô˘ ÔÓfiÌ·˙ «·Ó·ÌÓËÛȷ΋ ·ÏÏËÏÂÁÁ‡Ë
Ì ÙÔ˘˜ ηٷÈÂṲ̂ÓÔ˘˜ ÚÔÁfiÓÔ˘˜». ∞Ó·˙ËÙÔ‡Û «ÂÏ-
›‰· ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ».33 ∏ ÛÙ¿ÛË ÙÔ˘ Benjamin, fiˆ˜ ηÈ
ÂÓfi˜ ÛÙÚÒÌ·ÙÔ˜ ÛΤ„˘ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎÔ‡ ÚÔÌ·ÓÙÈÛÌÔ‡
Î·È ÔÏÈÙÈÎÔ‡ ÌÂÛÛÈ·ÓÈÛÌÔ‡, ·ÔÙÂÏÔ‡ÌÂÓÔ Î˘Ú›ˆ˜ ·fi
°ÂÚÌ·ÓÔ‚ڷ›Ô˘˜ ÚÈ˙ÔÛ¿ÛÙ˜ ‰È·ÓÔÔ‡ÌÂÓÔ˘˜ ÛÙÔÓ ÌÂ-
ÛÔfiÏÂÌÔ, ÛÙÚÂÊfiÙ·Ó ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ ÈÛÙÔÚÈÛÌÔ‡ Î·È Ù˘
ÂÈÛÙËÌÔÓÈ΋˜ ·ÔÛÙ›ڈÛ˘ ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜.34
∏ ‚·ı‡ÙÂÚË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Â›Ó·È Ù·˘ÙÔÙÈ΋. ∞ÏÏ¿ Ù·
Ú¿ÁÌ·Ù· ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ï¿. ∞Ó Ë ›‰È· ·Ó·ÌÓËÛȷ΋ ·ÏÏË-
ÏÂÁÁ‡Ë ÂÂÎÙ·ı›, ÌÔÚ› Ó· ÚÔ·„ÂÈ Î·È ÌÈ· ÂÍȉ·ÓÈ-
΢ÙÈ΋ Û¯¤ÛË Ì fi,ÙÈ ¯¿ıËÎÂ. ¶·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, Ë ÙÂÏÂÙÔ˘Ú-
ÁÈ΋ ÌÂÙ·ÎÔÌȉ‹ ÙˆÓ ÔÛÙÒÓ ÙÔ˘ ¶·ÙÚÈ¿Ú¯Ë °ÚËÁÔÚ›Ô˘
ÙÔ˘ ∂ã ÛÙÔÓ ÌËÙÚÔÔÏÈÙÈÎfi Ó·fi ∞ıËÓÒÓ, ÙÔ 1871, Ë ÔÔ›·
¯ÚË̢ۛ۠ˆ˜ Û˘Ì‚ÔÏÈ΋ Ú¿ÍË ÁÂʇڈÛ˘ ÙÔ˘ ¯¿-
ÛÌ·ÙÔ˜ Î·È fiÛ̈Û˘ Ù˘ ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈ΋˜ Ì ÙËÓ ÎÚ·ÙÈ΋
ȉÂÔÏÔÁ›·, Û ÌÈ· Ó¤· Û‡ÓıÂÛË ÂıÓÈ΋˜ ȉÂÔÏÔÁ›·˜ Î·È ÛÂ
ÌÈ· Ó¤· ÂÚÌËÓ›· Ù˘ ∂·Ó¿ÛÙ·Û˘ ÙÔ˘ ’21.35 ŒÓ· ÁÂ-
ÁÔÓfi˜ ÂÎÙ·Ê‹˜ Î·È ÈÛÙÔÚÈ΋˜ ÂÍȉ·Ó›Î¢Û˘, ÁÓˆÛÙfi ÛÙË
‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· Â›Ó·È Ë ª·Û¿ÓÙ·, ÛÙÔ πÛÚ·‹Ï, fiÔ˘ Ë
ÂÎÙ·Ê‹ ÔÛÙÒÓ ÙˆÓ ˘ÂÚ·ÛÈÛÙÒÓ ÙÔ˘ Ô¯˘ÚÔ‡, ÛÙ· Ì·-
ÎÚÈÓ¿ ڈ̷˚ο ¯ÚfiÓÈ·, ¤Î·Ó ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÙfiÔ ÚÔÛ΢-
Ó‹Ì·ÙÔ˜ Î·È ÂΉ‹ÏˆÛ˘ ÙÔ˘ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘ ÂıÓÈÎÈÛÌÔ‡.36 ∏
·Ó·ÌÓËÛȷ΋ ·ÏÏËÏÂÁÁ‡Ë Î·È ÙÔ ·ÓÔÏÔÎÏ‹ÚˆÙÔ ¤ÓıÔ˜
ÁÈ· ÙÔ˘˜ ηٷÈÂṲ̂ÓÔ˘˜ ÚÔÁfiÓÔ˘˜ Ô˘ ‰È·‚·›ÓÂÈ Ù·

/ 245 /
 ΑΝΤΩΝΗΣ ΛΙΑΚΟΣ

Û‡ÓÔÚ· Î·È ·ÎÔÏÔ˘ı› ÌÈ· ‰È·‰Èηۛ· ·ÓÙ›ÛÙÚÔÊË ·fi

·˘Ù‹ Ô˘ ÂÚÈÁÚ¿„·Ì ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÌÈ· ÌÔÓ·‰È΋ ¤ÍÔ‰Ô.
Ÿˆ˜, ¿ÏψÛÙÂ, Î·È Ô ÂıÓÈÎÈÛÌfi˜ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÙÔ ›‰ÈÔ ÔÏÈÙÈ-
Îfi ÚfiÛËÌÔ ÛÙ· ÂÁηıÈ‰Ú˘Ì¤Ó· ÎÚ¿ÙË Î·È ÛÙ· ÂıÓÈο
ÎÈÓ‹Ì·Ù·. ªÔÚ› Ó· Â›Ó·È ·ÓÙȉڷÛÙÈÎfi˜, ÌÔÚ› ÚÔ-
ԉ¢ÙÈÎfi˜. ΔÔ ˙‹ÙËÌ·, fï˜, Ù˘ ·Ó·ÌÓËÛȷ΋˜ ·ÏÏË-
ÏÂÁÁ‡Ë˜ ‰ÂÓ ÂÍ·ÓÙÏÂ›Ù·È Â‰Ò, ·ÊÔÚ¿ ¢ڇÙÂÚ˜ ÔÏÈÙÈ-
ÛÌÈΤ˜ ÛÙ¿ÛÂȘ, Ô˘ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔÓÙ·È ·fi ÙȘ ·ÔÁÔË-
Ù‡ÛÂȘ Ù˘ ÌÔÓÙÂÚÓÈÎfiÙËÙ·˜ Î·È ÙËÓ ·Ó·˙‹ÙËÛË ÂÏ›‰·˜
ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ.
***

À¿Ú¯Ô˘Ó ·ÚÂÏıfiÓÙ· Ô˘ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Á›ÓÔ˘Ó ÈÛÙÔ-

ڛ˜; ŒÓ· ‰ËÌÔÙÈÎfi ÙÚ·ÁÔ‡‰È ϤÂÈ:

∞ÏËÛÌÔÓÒ Î·È ¯·›ÚÔÌ·È

ı˘ÌÔ‡Ì·È Î·È Ï˘¿Ì·È

ΔÔ ˙‹ÙËÌ· Â›Ó·È Ò˜ ÌÔÚÒ Ó· ı˘Ì¿Ì·È ¯ˆÚ›˜ Ó·

ÏËÁÒÓÔÌ·È, ¯ˆÚ›˜ Ó· ÛÙÂÓÔ¯ˆÚȤ̷È. ∫˘Ú›ˆ˜ fiÙ·Ó ÔÈ
ÂÓÔ¯¤˜ ‚·Ú·›ÓÔ˘Ó ÙÔ ÈÛÙÔÚÔ‡Ó ˘ÔΛÌÂÓÔ. ΔÔ Úfi‚ÏË-
Ì· Â›Ó·È ˆ˜ Ë ÈÛÙÔÚÈÎÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜ ¯ÚÂÈ¿-
˙ÂÙ·È ÙËÓ ÔÏÔÎÏ‹ÚˆÛË ÙÔ˘ ¤ÓıÔ˘˜. ¢ÂÓ Â›Ó·È fï˜ ¿-
ÓÙ· ‰˘Ó·Ù‹.

/ 246 /