SEMINARSKI RAD

PRODUKTIVNOST RADA U PREDUZEĆU

PREDMET: MIKROEKONOMIJA
PROFESOR: .
ASISTENT:
STUDENT:
INDEX br:
SEMESTAR:
SMJER STUDIJA:

TRAVNIK, OKTOBAR 2010. god

Sadržaj

Uvod............................................................................................................................................3
1. Produktivnost rada..........................................................................................................4
2. Faktori produktivnosti.....................................................................................................5
2.1. Objektivni faktori produktivnosti...................................................................................5
2.1.1. Tehnički faktori produktivnosti................................................................................5
2.1.2. Društveni faktori produktivnosti...............................................................................6
2.2 Subjektivni faktori produktivnosti.................................................................................6
3. Izražavanje produktivnosti.............................................................................................7
4. Sprovođenje principa produktivnosti.............................................................................8
4.1. Organizacione mjere......................................................................................................8
4.2. Mjere tehničke racionalizacije i rekonstrukcije.............................................................9
4.3. Mjere društvenog karaktera...........................................................................................9
5. Primjer.............................................................................................................................10
6. Zaključak.........................................................................................................................11
7. Literatura.........................................................................................................................12

2
UVOD

Princip ekonomičnosti je zahtjev da se sa što manjim trošenjem elemenata proizvodnje

(ljudski rad, predmeti rada) ostvari što veći obim proizvodnje. Princip ekonomičnosti
poslovanja preduzeća je zahtjev da se u poslovanju postigne što je moguće povoljniji odnos
između trošenja i ostvarene proizvodnje. Osnova karakteristika preduzeća ispoljava se u
njegovoj primjerenosti kriterijumima tržišnog načina privređivanja. Iz toga proističe i
neophodnost odgovarajućeg ustrojstva ovog organizaciskog sistema, čije se funkcionisanje i
razvoj zasnivaju na kapitalu kao izrazu vrijednosti svih resursa koji se ulažu u poslovanje i u
kojima se iskazuju postignuti rezultati. Produktivnost je jedan od tri osnovna ekonomska
principa, uz ekonomičnost i rentabilnost, koji traži ostvarivanje određene vrijednosti
proizvodnje sa minimalnim utrošcima radne snage. Produktivnost rada je prosječni proizvod
rada industrije ili cijele ekonomije. Može biti korisna pri uspoređivanju različitih industrija i
analizi kretanja unutar jedne industrije kroz duže vremensko razdoblje. Mjerenje ostvarenja
produktivnosti, ekonomičnosti i rentabilnosti izražava se kvalitativnim odnosom između
poslovnog rezultata te količine utošenih ili uloženih elemenata radnog procesa. Tako dobijeni
koeficijent pokazuje kvalitete procesa reprodukcije i stepen uspješnosti poslovanja preduzeća.
Produktivnost je najviše važna za određivanje životnog standarda koji neka zemlja može
postići. Kao što vidimo, produktivnost rada je veoma značajan pokazatelj uspješnosti
poslovanja nekog preduzeća i kao takav je predmet konstantnog praćenja i pronalaženja
načina za unapređivanje. U ovom seminarskom radu ću pokušati dati pregled faktora koji
direkno utiču na nivo produktivnosti u nekom preduzeću i način izražavanja sa konkretnim
promjerom.

3
1. PRODUKTIVNOST RADA

Produktivnost rada je jedan od elementarnih ekonomskih principa poslovnih subjekata. Ona

predstavlja ekonomski zahtjev za efikasan utrošak radne snaga kao faktor ulaganja proizvodnje u
ostvarenju proizvodnih učinaka. Taj zahtjev da će odnos utroška ljudskog rada i proizvodnih
rezultata maksimizira. Definiše se kao ekonomski princip produktivnosti rada. Produktivnost rada je
dakle, pravilo ponašanja poduzeća u ostvarivanju ekonomike rada.1 Prema tome, to je princip
ekonomije koji zahtjeva ostvarivanje što većeg obima proizvodnje a sa što manje utrošenog živog i
ljudskog rada. Odatle i njihovo stalno nastojanje da proizvode što produktivnije. Ona se odnosi na
sve korisnike sredstava (privredna poduzeća, organizacije društvenih djelatnosti) zato je porast
produktivnosti rada najsitentičniji pokazatelj privrednog i uku pnog razvoja jednog društva.
Izloženo poimanje produktivnosti rada polazi u osnovnom pristupu od toga da je najznačajniji faktor
proizvodnje ljudski rad, jer se samo njime posredno ili neposredno povećava količina proizvoda.
Ako želimo povećati produktivnost rada moramo smanjiti količinu uložcnog rada. Medutim, između
produktivnosti rada i produktivnosti mašina treba postići što je moguće povoljniju ravnotežu.
Produktivnost je pokazatelj tehničkog učinka ljudskog rada (živog i minulog) koji je jedini
tvorac svih vrijednosti. Opći izraz produktivnosti (Pr) izražava odnos između količine
ostvarenog učinka (Q) i količine uloženog živog rada (L) za tu proizvodnju. Ova definicija
produktivnosti je izvedena iz osnovnog ekonomskog principa: ostvariti maksimalni rezultat sa
minimalnim ulaganjima, koji je moguće postići na dva načina:

 povećanjem ukupne mase proizvoda ili

 povećanjem radnog učinka

1
www.agr.hr 29.10.2010. godine

4
2. FAKTORI PRODUKTIVNOSTI

Faktori produktivnosti su sve one činjenice koje utiču na radni učinak i kao
takve ih možemo grupisati u:
 objektivne faktore produktivnosti i
 subjektivne faktore produktivnosti 2

2.1. OBJEKTIVNI FAKTORI PRODUKTIVNOSTI

Objektivni faktori produktivnosti se ispoljavaju kao dejstvo na materijalno organizacioni

sistem iz okruženja. Mogu biti:
 tehnički faktori produktivnosti
 društveni faktori produktivnosti

2.1.1. TEHNIČKI FAKTORI PRODUKTIVNOSTI

Tehničke faktore produktivnosti čine sva materijalna i tehnička sredstva koja služe
proizvodnji, kao i naučna i tehnička dostignuća koja se ne primjenjuju, ali zato postoji
ekonomska mogućnost. Najznačajniji ovakvi faktori su:
 tehničke karakteristike proizvoda na osnovu kojih se izrađuju normativi rada
izrade proizvoda
 tehničke karakteristike materijala koji se koriste u proizvodnji
 karakteristike tehnoloških procesa koji zahtjevaju manji ili veći utrošak radne
snage pri njegovom izvođenju
 obim proivodnje svojim promjenama može uticati na produktivnost
 nivo organizacije koji se ogleda tehničkom opremljenosti

2
Berberović Š., Stavrić B., Baroš Ž., Mikroekonomija, str. 252-272

5
2.1.2. DRUŠTVENI FAKTORI PRODUKTIVNOSTI

Društveni faktori produktivnosti mogu se samo indirektno mijenjati, a u njih spadaju:

kulturni nivo, tržište, stepen razvijenosti saobraćajne mreže, stanovništvo i mnogi drugi
društveni elementi. 3

2.2. SUBJEKTIVNI FAKTORI PRODUKTIVNOSTI

Organizacioni, tj. subjektivni faktori produktivnosti obuhvataju sve elemente vezane uz

čovjekovu ličnost u proizvodnji i organizaciji proizvodnje. Po načinima na koje se
ispoljavaju, mogu djelovati kroz:
 izbor i odlučivanje o tehničkim i društvenim uslovima proizvodnje. Ovim izborom
se može pronaći odgovarajuća zamjena materijala, nekih tehničkih ili tehnoloških
procesa i slično
 kvalifikacije proizvođača, pri čemu treba pronaći optimalnu kvalifikovanost
radnog kolektiva u cjelini
 intenzitet rada, pri čemu se iznalaze načini za postizanje optimalnog intenziteta
rada tokom kojeg će se trošiti i najmanja količina proizvođačeve bioenergije po
jedinici proizvoda
 organizacione mjere kojima menadžment, nakon analize cjelokupnog tehnološkog
proizvodnog procesa, nastoji pronaći načine za eventualno skraćenje ili
pojednostavljenje nekih faza rada

3
www.ekonomist.co.yu 29.10.2010.godine

6
3. IZRAŽAVANJE PRODUKTIVNOSTI

Postoji niz različitih metoda kojima se izražava produktivnost. Svaka od tih metoda ima svoje
prednosti i nedostatke. S obzirom na to da produktivnost na jednoj strani zavisi od
proizvedene količine, a na drugoj strani od utroška radne snage pri toj proizvodnji, razlike u
metodama se svode uglavnom na razlike u načinu izražavanja proizvoda i obrazcima
produktivnosti. Sa stanovišta mjerenja produktivnosti rada naturalno izražavanje proizvodnje
predstavlja najpravilniji način za realno izražavanje produktivnosti. Problem je što se
naturalni način proizvodnje ne može uvijek primjeniti. Zato se u organizacijama koje
proizvode različite proizvode, gdje postoji kooperacija u proizvodnji ili postoji ne dovršena
proizvodnja koriste drugi oblici iskazivanja proizvodnje. Jedan od tih oblika je naturalno –
uslovni oblik izražavanja. Naturalno – uslovni oblik izražavanja se primjenjuje u onim
organizacijama koje proizvode iste ili slične proizvode koji se razlikuju po utrošenom radu,
kvalitetu ili dimenzijama.4 Suština ovog oblika izražavanja je u tome da se svi proizvodi
privremeno preračunavaju u jednu vrstu proizvoda, tako što se u strukturi proizvodnje
određuje proizvod koji je najpogodniji za izražavanje cjelokupne proizvodnje. Ostale vrste
proizvoda se preračunavaju u uslovni proizvod pomoću koeficijenta ekvivalencije koji se
izračunava na bazi utrošaka vremena za proizvodnju pojedinog proizvoda. Prednosti naturalno
– uslovnog načina izražavanja su u tome što se ukupan obim proizvodnje izražava u
prirodnom obliku i što se ovako iskazan obim proizvodnje može upotrjebiti za sve nivoe
mjerenja produktivnosti rada u proizvodnoj organizaciji. Za izražavanje ostvarene
produktivnosti postoje različite metode, a u zavisnosti od načina izražavanja proizvoda
možemo ih navesti:

 proizvod se izražava fizičkim jedincama mjere

 proizvod se izražava tržišnom cijenom

 proizvod se izražava cijenom koštanja

 proizvod se izražava društveno potrebnim radom5

4
Šunjić – Beus M., Berberović Š., Stavrić B., Ekonomika preduzeća, Banja Luka, 2000. godine
5
www.google.ba 29.10.2010. godine

7
4. SPROVOĐENJE PRINCIPA PRODUKTIVNOSTI

Sprovođenje principa produktivnosti podrazumjeva preduzimanje mjera kojima se stvara

objektivna produktivnost. Najčešće mjere su usmjerene na otlanjanje odstupanja od:

 standardne kvalifikovanosti radnika

 standardnog intenziteta rada

 standardne organizacije rada

4.1. ORGANIZACIONE MJERE

Organizacione mjere se odnose na korištenje unutrašnjih rezervi poduzeća na najbolji mogući

način. Provođenje organizacionih mjera se uglavnom odnosi na:

 povećanje stepena iskorištenja kapaciteta, pogotovo u preduzećima i privrednim

granama sa visoko razvijenom tehničkom opremljenosti
 podizanje kvalifikacione strukture radnog kolektiva, pri čemu je optimalno da
kvalifikacija svakog radnika bude upravo onakva kakvu konkretno radno mjesto traži

 osiguravanje normalnog intenziteta rada, pri čemu se mora predhodno utvrditi i

vremensko trajanje svakog konkretnog zadatka

 mjere organizacije rada preko racionalizacije vremena za izvršenje pojedinih poslova.

Ove mjere obuhvataju i utvrđivanje zahtjeva svakog pojedinog zadatka ali i uvođenje
normi i pravila kojima se može mnogo učiniti i po pitanju produktivnosti

8
4.2. MJERE TEHNIČKE RACIONALIZACIJE I REKONSTRUKCIJE

Ove mjere imaju u cilju izmjenu, poboljšavanje tehničkih uslova rada. Pri razmatranju i
uvođenju ovih mjera mora se posebna pažnja pokloniti cjelokupnoj ekonomskoj analizi
isplativosti narednih koraka. U suprotnom se može dogodit da preduzeće podigne nivo
produktivnosti na viši nivo, ali na štetu nekih drugih pokazatelja.

4.3. MJERE DRUŠTVENOG KARAKTERA

Ove mjere se svode na pravilno korištenje radnih navika, razvoj organizacione strukture,
izgradnju kvalitetnih kadrova i slično. U osnovi, ove mjere se trebaju konstantno provoditi od
strane menadžmenta ljudskih resursa i srodnih grana, kako bi se u preduzeću stvorila klima
motivisanosti radnika, koji će tada postizati veću produktivnost.

9
5. PRIMJER

1. Poduzeće d.o.o. «Meggle« Bihać je u mjesecu martu tekuće godine imalo dnevni kapacitet
otkupa sirovog mljeka 85 000 litara/dnevno. Koliko mlječna industrija može dnevno da
prizvede mlijeka?

količina = 85 000 litara

časova = 24h

PRN = Q(količina proizvoda) / T(utrošak radnog vremena) = 85000 / 24 = 3541,66 l/ dnevno

Objašnjenje:
Od 85 000 lit.sirovog mlijeka proizveli smo glavnog proizvoda odnosno mlijeka 3.541,66 lit.
za jedan dan i sporednih proizvoda (kajmak, pavlaka, sir....)

PRN = Q / T = 3.541,66 / 24 = 147,57 lit./satu

Napomena:
U ovom slučaju produktivnost rada nam pokazuje da se za jedan radni sat proizvedemo
približno 147,57 litara mlijeka

10
 5. ZAKLJUČAK

Ulaganje i upravljanje ljudskim potencijalima putem raznih planova i posebnog sustava

motivacije od bitnog je značenja, jer koliko poduzeće motivira i ulaže u svoje zaposlenike da
bi omogučili što bolje poslovanje toliko su i kupci motivirani pri kupnji proizvoda i usluga tog
istog poduzeća. Nije bit imati jefnitog menadžera i zaposlenike jer oni u konačnici uvijek
budu skuplji za svako poduzeće jer se ne trude i nisu dovoljno motivirani, a poduzeće ne ulaže
u njih već skuplji menadžeri i radnici će u svakom slučaju mogu bolje unaprijediti sustav
poslovanja, proizvodnost, pozitivne međuljudske odnose i konkurentnost, a pogotovo ako ih
još poduzeće unaprijeđuje, motivira i ulaže u njihova postojeća znanja, vještine i sposobnosti.
Dinamične promjene koje se događaju u gospodarstvu Europske unije uvjetuju potrebe za
stalnim inoviranjem znanja i sticanjem novih radnih vještina. Cjeloživotno obrazovanje za
svako društvo ima prioritetnu važnost jer se dinamični društveni i gospodarski razvoj i rast
može zasnivati samo na kvalitetno visokoobrazovanim poduzetnicima, menadžerima i
stručnjacima. Postizanje optimalne produktivnosti je konstantan zadatak koji menadžment
mora ispunjavati svojom organizacijom rada, ali i osiguravanjem adekvatnih procesa
proizvodnje. Preduzeće ima na raspolaganju različite mjere za povećanje produktivnosti,
a samim tim i za bolje raspolaganje svim resursima kojima raspolaže. U svakom slučaju,
preduzeće mora konstantno pratiti sve elemente od koji produktivnost zavisi i držati ih u
prihvatljivim granicama. Tek tada je moguće da ukupan rezultat poslovanja bude
zadovoljavajući. Moj zaključak ili moje lično mišljenje je da svako poduzeće treba voditi
računa o troškovima, prihodima i ulaganjima jer samo tako može ostvariti dobit i rentabilno,
produktivno poslovanje.

11
7. LITERATURA

Berberović Š., Stavrić B., Baroš Ž. Mikroekonomija

Šunjić – Beus M. Ekonomika preduzeća, Banja Luka, 2000. godine

Perić M. Analiza preduzeća, Beograd 1994. godine

www.agr.hr

www.ekonomist.co.yu

www.google.ba

12