____________________________________

Univerzitet Donja Gorica

Fakultet pravnih nauka
- postdiplomske studije -

Podgorica

Seminarski rad
iz
Međunarodno krivičnog prava
Tema:

Genocid

Mentor: Student:
Prof. dr Zoran Stojanović Milena Đaletić

____________________________________
Podgorica, januar 2010. god
 Sadržaj

1.Uvod ............................................................................................................ 3

1.1.Međunarodna krivična djela ................................................................ 3

2.Genocid ....................................................................................................... 5

2.1.Genocid u međunarodnom pravu.......................................................... 5

2.2. Genocid u krivičnom pravu Crne Gore................................................. 10

3.Zaključak …………………………………………………………………. 14

Literatura ........................................................................................................ 16

2
 1.UVOD
1.1.Međunarodna krivična djela

Međunarodna krivična djela se u teoriji i praksi najčešće dijele na međunarodna krivična

djela u širem i užem smislu. Međunarodna krivična djela u užem smislu su: genocid, ratni
zločini, zločini protiv čovječnosti i zločini protiv mira (agresija), tj. riječ je o onim krivičnim
djelima kod kojih je njihov međunarodni karakter i zainteresovanost međunarodne zajednice
posebno izražena. Što se tiče međunarodnih krivičnih djela u širem smislu treba primijetiti da su
ona brojna i da njihov krug zavisi od toga koji će se kriterijum koristiti za njihovo svrstavanje u
tu kategoriju1.

Članom 7. Rimskog statuta, zločinom protiv čovječnosti smatra se preduzimanje

navedenih radnji pod uslovom da su one preduzete kao dio šireg ili sistematskog napada
uperenog protiv bilo kojeg civilnog stanovništva. To su sledeće radnje: ubistvo, istrebljenje,
porobljavanje, deportacija ili prisilno premještanje stanovništva, zatvaranje i drugi oblici
lišavanja slobode koji se preduzimaju uz kršenje osnovnih pravila međunarodnog krivičnog
prava, mučenje, silovanje, seksualno ropstvo, prisilna prostitucija, prisilna trudnoća i svaki drugi
oblik seksualnog zlostavljanja ovakve ili slične prirode.

Ratni zločini predstavljaju teška kršenja običajnih i, kad god se ona mogu primijeniti,
ugovornih pravila koja spadaju u korpus međunarodnog humanitarnog prava ratnih sukoba. Ratni
zločini su nastali ranije od većine međunarodnih krivičnih djela. Najvažniji međunarodni ugovori
koji regulišu ovu oblast jesu Ženevske konvencije iz 1949. godine i dva Dopunska protokola uz
te konvencije iz 1977. godine. Ratni zločini mogu biti počinjeni i u nemeđunarodnim i
međunarodnim oružanim sukobima što je potvrđeno i Rimskim statutom 2, možda i
najznačajnijim međunarodnim ugovorom novijeg datuma iz ove oblasti.

Zločini protiv mira prvi put su određeni u članu 6., st. 2. tačka a Statuta Međunarodnog
vojnog tribunala u Nirnbergu kao ,,planiranje, pripremanje, započinjanje ili vođenje agresorskog

1
Stojanović Zoran, Međunarodno krivično pravo, Beograd 2008., str. 121.
2
Rimski statut, čl. 8.

3
rata ili rata kojim se krše međunarodni ugovori, sporazumi ili garantije, ili učestvovanje u nekom
zajedničkom planu i zavjeri za izvršenje ma kog od gore navedenih djela“3.

Genocid, tj. namjerno ubijanje, uništavanje ili istrebljenje grupe ili članova grupe kao
takve najprije je predviđen kao podvrsta zločina protiv čovječnosti. Genocid je postao
autonomna vrsta zločina 1948. godine, kada je Generalna skupština Ujedinjenih nacija usvojila
Konvenciju o genocidu.

2.GENOCID
3
Opširnije, Stojanović Zoran, Međunarodno krivično pravo, Beograd 2008., str. 155.

4
 2.1.Genocid u međunarodnom pravu

Istorija poznaje mnogo primjera uzajamnog istrebljenja zavađenih rodova i plemena u

doba prvobitne zajednice do najnovijih vremena, ali se oni ne mogu smatrati genocidom. Ovaj
pojam počinje se upotrebljavati i postaje aktuelan u 20 vijeku. Bilo je humanitarnih shvatanja
koja su osuđivala takve zločine i izvjesnih propisa o njihovom kažnjavanju u unutrašnjem
zakonodavstvu nekih civilizovanih zemalja, kao i filantropskih akcija u korist žrtava genocida.
Međunarodno ratno pravo štitilo je, donekle, civilno stanovništvo od masovnih ubistava i
zlostavljanja za vrijeme rata, ali do skoro nije bilo ni odgavarajuće definicije genocida ni
međunarodnopravnih propisa za njegovo sprečavanje i kažnjavanje. Koncepcija o tome
sazrijevale su između dva svjetska rata, zajedno sa koncepcijom o međunarodnopravnoj zaštiti
nacionalnih manjina. Neposredni povod za savremeno međunarodno pravno regulisanje genocida
dali su čudovišni zločini fašističkih država, naročito nacističke Njemačke, prije i za vrijeme
Drugog svjetskog rata, masovnim istrebljenjem slovenskih naroda, Jevreje, Roma i drugih.
Statuti međunarodnih vojnih sudova u Nirnbergu i u Tokiju, obuhvataju neke bitne elemente
genocida, a optužnica glavnih tužilaca u Nirnbergu usvaja i sam termin.

Riječ genocid je kovanica od dvije riječi: grčke riječi genos (rod, pleme, narod) i
latinske riječi caedere (ubiti). Predložio ga je dr Rafael Lemkin za vrijeme Drugog svjetskog
rata, a inkorporiran je, na njegovu sugestiju, u optužnicu glavnim njemačkim ratnim zločincima.

Generalna skupština UN je Rezolucijom 260 A (III) od 09. decembra 1948. godine

predložila Konvenciju o sprečavanju i kažnjavanju zločina genocida (u daljem tekstu:
Konvencija) za potpisivanje i ratifikaciju. Članom 2. Konvecije definisan je genocid tako da ga
čine dva elementa: akt i namjera. Sledeći akti mogu da čine zločin genocida:

a) ubijanje članova grupe;

b) prouzrokovanje ozbiljnih tjelesnih ili duševnih povreda članova grupe;

c) namjerno dovođenje grupe u životne uslove sračunate na njeno fizičko uništenje u cjelosti
ili djelemično;

d) nametanje mjera radi sprečavanja rađanja u okviru grupe; i

5
 e) nasilno premještanje djece grupe u drugu grupu.4

Nabrajanje je taksativno a ne primjerično. To znači da samo nabrojani akti mogu da čine

zločin genocida a ne i neki drugi slični, bar kad je u pitanju inkriminacija sadržana u Konvenciji.
Ovi akti čine genocid ako su preduzeti sa namjerom da se uništi, u cjelini ili djelimično,
nacionalna, etnička, rasna ili religijska grupa, kao takva. Ova djela bi se mogla smatrati nekom
drugim vidom zločina protiv čovječnosti ili ratnog zločina, ukoliko bi izostala krajnje specijalni
umišljaj - namjera da se istrijebi grupa. Jasno tumačenje ovog pravila postoji u slučaju Akajaši 5,
u kojem je Tribunal za Ruandu istakao ,,nasuprot popularnom vjerovanju, zločin genocida ne
implicira stvarno iskorijevanje grupe u cjelini, nego je shvaćen kao takav onda kada je bilo koji
od pomenutih akata izvršen sa posebnom namjerom da se uništi grupa”.

Pored izvršenja genocida kažnjava se i udruživanje radi izvršenja genocida, direktno i

javno podsticanje na izvršenje genocida, pokušaj izvršenja genocida, saučesništvo u genocidu.

Samo u slučaju zločina genocida predviđena je direktna odgovornost države, kojoj se on

može pripisati po pravilima međunarodnog prava. Naime, član 9. Konvencije propisuje da će se
sporovi između država u pogledu tumačenja, primjene i izvršenja ove Konvencije,
podrazumijevajući tu i sporove koji se odnose na odgovornost neke države za genocid ili neko
drugo djelo iz člana 3. rešavati pred Međunarodnim sudom 6. Propisano je da i države mogu
odgovarati. To je uslovljeno prirodom ovog najtežeg međunarodnog zločina, za koje nije
dovoljno da odgovaraju pojedinci-izvršioci, već i država koja ga je sponzorisala, ili njegovo
izvršenje nije spriječila, a izvršioce kaznila. 7 Sa izuzetkom agresije, povodom koje Savjet
bezbjednosti može reagovati na osnovu glave 7 Povelje UN-a, genocid je jedino kršenje jedne
erga omnes obaveze, za koje se, na osnovu pozitivnog međunarodnog prava, mogu preduzeti
mjere protiv suverene države, koja je izvršila ili nije spriječila ove povrede.

4
Pod „grupom“ može da se razumije jedna cijela nacija, rasa, religija ali i neki kolektivni djelovi tih entiteta, npr.
stanovnici oblasti, grada ili sela, gradske četvrti i sl. kada su svi povezani istim nacionalnom, etničkom, rasnom ili
religijskom vezom.
5
Prosecutor v. Akayese, Judgement and Sentence, case No. ICTR-96-4-T, par. 497.
6
Član 9. Konvencije o sprečavanju i kažnjavanju zločina genocida, Sl. vesnik Prezidijuma narodne skupštine FNRJ,
2/50.
7
Jelić Ivana, Odgovornost države za genocid, Matica-časopis za društvena pitanja, nauku i kulturu, godina IX, br.36.,
Cetinje-Podgorica, 2008, str.72.

6
 Sporovi u vezi odgovornosti države za genocid ili neki drugi kažnjivi akt iz člana 3.
Konvencije će se rešavati pred Međunarodnim sudom pravde. Načelno država odgovara u tri
slučaja. Prvo, ako se akti genocida, zavjere za činjenje genocida, direktno i javno podsticanje na
činjenje genocida, pokušaj genocida ili saučesništvo u genocidu mogu pripisati državi. Drugo,
država odgovara ako ne spriječi činjenje genocida na teritoriji koja se nalazi pod njenom
kontrolom. Ako država ne uspije da spriječi izvršenje akta genocida nad teritorijom nad kojom
ima suverenu vlast ili faktičku kontrolu ona je prekršila obavezu te odatle proističe njena
odgovornost. U trećem slučaju država odgovora ako propusti da kazni počinioce genocida i
drugih radnji iz člana 3. Konvencije.8 Po prvi put spor ove vrste izveden je pred Međunarodni
sud pravde 1993. godine, i to po tužbi Bosne i Hercegovine protiv SR Jugoslavije. Potom,
uslijedio je slučaj Hrvatska protiv Srbije, tužbi za genocide, o kojoj se Sud oglasio nadležnim. 9
Dakle, formulacija člana 9., kao i procedura koju uspostavlja u pogledu nadležnosti
Međunarodni sud pravde, u skladu su sa građanskom odgovornošću država.

S obzirom da je dominantno obilježje genocida namjera da se uništi grupa ili njen dio, a
ne i stvarno uništenje, ne postoji broj žrtava koji bi predstavljao prag za utvrđivanje genocida. U
praksi ad hoc tribunala za bivšu Jugoslaviju je iznijet stav da i ubistvo jednog člana grupe može
biti dovoljno za genocid, mada je u literaturi ovaj stav ocijenjen kao isuviše permisivan.
Nanošenje teških tjelesnih ili duševnih povreda je prepoznato kao postupanje koje uključuje
torturu, nečovječno ili ponižavajuče postupanje, seksualno nasilje uključujući i silovanje,
ispitivanje praćeno prebijanjem, prijetnje smrću i druge radnje. Ovakve radnje izazivaju povrede
čija je posledica dugotrajno i teško oštećenje sposobnosti osobe da vodi normalan i konstruktivan
život.

Ono što zločin genocida čini jedinstvenim jeste postojanje namjere kod učinioca da se
zaštićena grupa u cjelini ili djelimično uništi kao izdvojen i određen entitet. U tom smislu, krajna
žrtva genocida je grupa, iako je za njeno uništenje neophodno izvršenje krivičnih djela protiv
njenih konkretnih pripadnika. Zločin genocida može da se izvrši samo sa direktnim umišljajem,
što znači da se ne može izvršiti sa eventualnim umišljajem. Genocidna namjera je namjera da se
grupa uništi kao takva. Ovo znači da su žrtve odabrane uslijed njihove pripadnosti grupi koja se
želi uništiti. Odgovornost za genocid može da postoji i ako je kao rezultat djelovanja optuženog
8
Etinski Rodoljub , Međunarodno javno pravo, Novi Sad 2007., str. 276-277.
9
Slučajevi su dostupni u cjelini na: http://www.icj-cij.org/icjwww/idecisions/icasesbycountry.htm

7
došlo do uništenja malog broja pripadnika zaštićene grupe. Odgovornost će u tom slučaju
postojati ako je namjera optuženog bila da dođe do uništenja cijele grupe ili njenog značajnog
dijela. Kada se genocidna namjera odnosi na dio grupe, a ne na cijelu grupu, dio grupe koji se
namjerava uništiti mora biti značajan.

Postojanje genocidne namjere može se utvrdjivati direktnim i indirektnim dokazima. U

praksi, direktni dokazi - dokumenti u kojima je izražena namjera da se uništi grupa ili njen dio,
svjedočenja u tom smislu ili priznanje optuženog - najčešće ne postoje, pa o postojanju
genocidne namjere može da se zaključi samo posrednim putem, tj. iz činjeničnih okolnosti
krivičnog djela (pogledati presudu Pretresnog vijeća u slučaju Brđanin10, 2004. godine). Kada je
zaključak potrebno izvesti posredno, to mora da bude jedini razuman zaključak koji se može
izvesti iz dokaza.

Razlog zbog kojeg se želi uništenje nije od značaja za postojanje odgovornosti za

genocid. Lični motiv počinioca - lica koje preduzima genocidne radnje može biti ostvarivanje
lične ekonomske dobiti ili političke koristi ili nekog drugog oblika moći, ili neki drugi razlog.
Međutim, to ne znači da počinilac nema i specifičnu namjeru uništenja ciljane grupe ili njenog
značajnog dijela.11

Značajna karekteristika genocida je da se on može izvršiti kako u vrijeme rat, tako i za

vrijeme mira. Takođe, genocid se ne smatra političkim deliktom te su države ugovornice
Konvencije dužne da izruče osumnjičene u skladu sa svojim propisima.

Članom 6. Konvencije je predviđeno da licima optuženim za genocid sudi sud zemlje u

kojoj su počinili ove akte ili međunarodni krivični sud. Uprkos tome, pojedine države
primjenjuju opštu krivičnu nadležnost tako da sude osumnjičene za djela genocida učinjena na
teritoriji druge države i protiv grupa koje nemaju državljanstvo država koje primjenjuju ovakvu
nadležnost. Svaka strana ugovornica Konvencije može da pozove nadležan organ UN da
preduzme potrebnu akciju na osnovu Povelje UN radi sprečavanja ili suzbijanja akata genocida.
Svaka strana ugovornica u sporu sa nekom drugom ugovornicom u vezi „tumačenja, primjene ili
izvršavanja“ Konvencije kao i sporove o odgovornosti države za akte genocida, može da iznese
10
Prosecutor v. Radoslav Brdjanin, Case Brdjanin, IT-99-36-R77, ICTY, Judgement, 2004, Izvor:
http://www.un.org/icty/Supplement/supp48-e/brdjanin.htm
11
Ivanišević Bogdan, Ilić P. Gorana, Tomislav Višnjić- Vesna Janjić, Vodič kroz Haški tribunal propisi i praksa,
Beograd 2007.

8
pred Međunarodni sud pravde radi rešavanja. Konvencijom je priznato pravo svakoj ugovornici
da inicira akciju nadležnog organa UN i da postavlja pitanje odgovornosti pred Sudom jer se
genocid smatra aktom uperenim protiv čovječanstva. Iz svega navedenog, jasno je da genocid
predstavlja najteži međunarodni zločin. Iz tog razloga, mora postojati mogućnost da za ovakve
akte kršenja međunarodnog prava budu odgovorni i pojedinci ali i države.

U savremenoj literature, u kontekstu zločina genocida, koristi se termin “etničko

čišćenje”. Međutim, to nije pravna konstrukcija riječi, jer ovaj pojam se kao takav ne može naći
ni u jednom međunarodnom pravnom instrumentu. Prije se radi o političkoj i novinarskoj
sintagmi, koja je žargonski naziv za proganjanje ili istjerivanje. Ali ukoliko bi se prilikom
progona kao tzv. etničkog čišćenja pojavila namjera da se uništi konkretna grupa ljudi, u cjelini
ili djelimično, onda bi se to krivično djelo moglo okvalifikovati kao zločin genocida.

2.2.Genocid u krivičnom pravu Crne Gore

9
 U jugoslovensko krivično zakonodavstvo krivično djelo genocida je unijeto već u
Krivični zakonik iz 1951. godine. Radnja genocida, kako je određena u članu 2. Konvencije,
preuzeta je u taj Krivični zakonik, na osnovu čega je formulisana i sada važeća inkriminacija iz
člana 426. Krivičnog zakonika Crne Gore. Krivično djelo genocida sastoji se u preduzimanju
određenih radnji u cilju potpunog ili djelimičnog uništenja neke nacionalne, etničke, rasne ili
vjerske grupe. Suština genocida jeste u planskom i sistematskom uništenju ljudskih grupa.
Rješenje u KZ Crne Gore ostaje na pozicijama Konvencije i ne proširuje krivičnopravnu zaštitu i
na neke druge grupe.

Radnja izvršenja krivičnog djela genocida, prema rješenju u KZ, može se sastojati u:

a) vršenju ubistava članova grupe;

b) vršenju teških tjelesnih povreda ili teškom uništavanju fizičkog ili duševnog zdravlja
članova grupe;
c) stavljanju grupe u životne uslove koji dovode do njenog potpunog ili djelimičnog
istrebljenja;
d) primjeni mjera kojima se sprečava rađanje između pripadnika grupe;
e) prinudnom preseljavanju djece u drugu grupu.

Ubijanje pripadnika grupe uključuje direktna ubistva i djela koja izazivaju smrt.
Uzrokovanje teških tjelesnih ili mentalnih povreda uključuje izazivanje trauma pripadnika grupe
kroz široko rašireno mučenje, silovanje, seksualno nasilje, prinuđivanje na konzumiranje droge i
sakaćenje. Namjerno podvrgavanje grupe takvim životnim uslovima računajući da će uzrokovati
uništenje tog naroda uključuje namjerno uskraćivanje izvora potrebnih za fizički opstanak grupe
takvih kao što je čista voda, hrana, odjeća, stambeni prostor ili medicinske usluge. Uskraćivanje
onoga što život znači može biti kroz oduzimanje žetve, blokiranja isporuke hrane, zatvaranja u
logore i sl. Sprečavanje rađanja uključuje nasilnu sterilizaciju, nasilni prekid trudnoće, zabranu
brakova, dugotrajnu odvojenost muškaraca i žena sa namjerom sprečavanja rađanja. Nasilno
premještanje djece može biti direktnim prisiljavanjem ili zbog straha od nasilja, zatvaranja,
psihološkog maltretiranja ili drugih vidova mučenja. Konvancija o pravima djeteta definiše
djecom osobe ispod 18 godina.

10
 Genocid se vrši prema pripadnicima nacionalne, etničke, rasne ili vjerske grupe.
Zakonom su zaštićene četiri grupe pojedinaca - nacionalne, etničke, rasne i vjerske. Pod
nacionalnom grupom se podrazumijeva grupa pojedinaca čiji je identitet definisan zajedničkom
državnošću. Pod etničkom grupom se podrazumijeva grupa pojedinaca čiji je identitet definisan
zajedničkim kulturnim tradicijama, jezikom ili nasleđem. Pod rasnom grupom se podrazumijeva
grupa pojedinaca čiji je identitet definisan fizičkim karakteristikama. Pod vjerskom grupom se
podrazumijeva grupa pojedinaca čiji je identitet definisan zajedničkom religijom, vjerovanjima,
doktrinama, praktikovanjima ili ritualima.
Lišavanje života pojedinca ili drugi akt nasilja prema njima, predstavljaju ovo krivično
djelo samo kada se vrše s obzirom na njihovu nacionalnu, etničku, rasnu ili vjersku pripadnost, a
u cilju istrebljenja čitavih grupa. Pri tome nije od značaja koja je nacionalna, etnička, rasna ili
vjerska grupa objekt genocida, niti koliki je broj pripadnika grupe prema kojoj se vrši genocid.
Genocid vrši kako lice koje neposredno preduzima radnje upravljene na potpuno ili
djelimično uništenje nacionalne, etničke, rasne ili vjerske grupe, tako i lice koje naređuje
drugima da to čine. U ovom drugom slučaju, učinalac može biti samo ono lice koje je po svom
položaju u mogućnosti da drugima naređuje preduzimanje djelatnosti koje znače vršenje
genocida ( vojni starješina, državni funkcioner i sl.).12Izvršilac djela može biti svako lice, domaći
ili strani državljanin. To može biti i lice koje je pripadnik one nacionalne, etničke, rasne ili
vjerske grupe nad kojom se vrši genocid.
Dok odgovornost naredbodavca i njegovo izjednačavanje sa neposrednim izvršiocem nije
sporna, sporna je opravdanost izjednačavanja u međunarodnom krivičnom pravu naredbodavca i
pretpostavljenog koji je znao ili je imao razloga da zna da će njegov potčinjeni izvršiti krivično
djelo genocida. Osim drugih prigovora koji se mogu uputiti komandnoj odgovornosti,
proširivanje te odgovornosti i na genocid neprihvatljivo je i zbog prirode ovog krivičnog djela
kod kojeg je subjektivni elemenat posebno izražen. Obavezno postojanje genocidne namjere kod
učinioca ovog krivičnog djela nespojivo je sa mogućnošću da pretpostavljeni kod komandne
odgovornosti odgovara i za nesvjesni nehat.13
Za postojanje krivičnog djela genocida potrebno je da postoji namjera da se grupa
potpuno ili djelimično uništi. Zločin genocida može da se izvrši samo sa direktnim umišljajem,

12
Ljubiša Lazarević, Branko Vučković, Vesna Vučković, Komentar Krivičnog zakonika Crne Gore, Cetinje 2004.,
str.1022
13
Stojanović Zoran, Međunarodno krivično pravo, Beograd 2008., str. 125-126.

11
što znači da se ne može izvršiti sa eventualnim umišljajem. Genocidna namjera je namjera da se
grupa uništi kao takva. Ovo znači da su žrtve odabrane usled njihove pripadnosti grupi koja se
želi uništiti. Genocidne namjere nema u slučaju kada je izvršilac svjestan da svojim radnjama
može prouzrokovati djelimično ili potpuno uništenje neke od četiri grupe, pa na to pristaje.
Potrebno je da on to hoće, da je to cilj preduzimanja njegovih radnji. U stvari, uvijek mora
postojati spoj namjere i direktnog umišljaja, odnosno ono što se u u krivičnom pravu nekih
zemalja naziva direktnim umišljajem prvog stepena. Za sadržaj genocidne namjere
karakteristična je neselektivnost u pogledu toga prema kojim pripadnicima grupe, s obzirom na
njihova svojstva, je usmjerena. Irelevantno je za postojanje genocida da li ta namjera postoji radi
ostvarivanja i nekih drugih ciljeva ( npr. osvajanje teritorije, prisvajanja imovine) ili se zasniva
na nekim pobudama kao što su mržnja, osveta i sl. Postojanje dovršenog krivičnog djela ne
zavisi od toga da li je učinilac ostvario svoju namjeru. To znači da su granice kriminalne zone na
objektivnom planu postavljene dosta široko. Utoliko je veći značaj subjektivnog elementa, tj.
genocidne namjere koja radnjama koje mogu predstavljati neko drugo krivično djelo, može dati
karakter genocida.
Pored izvršenja genocida kažnjava se i udruživanje radi izvršenja genocida, direktno i
javno podsticanje na izvršenje genocida, pokušaj izvršenja genocida, saučesništvo u genocidu.
Organizovanje i podsticanje na izvršenje genocida je posebno inkriminisano u članu 431. KZ
Crne Gore.
Djelo je svršeno preduzimanjem neke od radnji navedenih u zakoniku, odnosno
izdavanjem naređenja za preduzimanje takve radnje. S obzirom da se vršenjem genocida
ostvaruju i bića drugih krivičnih djela, između njih ne postoji sticaj jer se ta krivična djela
pojavljuju kao način vršenja genocida. Ono po čemu se krivično djelo genocida razlikuje od
ratnih zločina je to da se može izvršiti kako za vrijeme oružanog sukoba tako i za vrijeme mira.

Krivično gonjenje za genocid, kao i izvršenje izrečene kazne, na osnovu Konvencije o

nezastarivosti ratnih zločina i zločina protiv čovječnosti iz 1968. godine, ne zastarijeva. U
pogledu ekstradicije genocid se ne smatra političkim krivičnim djelom.

Lica koja učine genocid ili neko drugo nabrojano djelo ne mogu se pozvati na sudski
imunitet, bez obzira na državnu funkciju ili poziciju koju obavljaju.

12
 U krivičnom pravu Crne Gore, krivično djelo genocida, koje je inkriminisano u okviru
glave 35 Krivičnog zakonika ( krivična djela protiv čovječnosti i drugih dobara zaštićenih
međunarodnim pravom), predstavlja jedno od najtežih krivičnih djela za koje se može izreći
kazna zatvora od najmanje pet godina ili najteža kazna – kazna zatvora od četrdeset godina.

3.ZAKLJUČAK

Konvencija predstavlja značajan napredak u razvoju međunarodnog krivičnog prava i

prava manjina. Ona potvrđuje međunarodnopravnu odgovornost krivaca, bez obzira na njihovu
odgovornost po unutrašnjem pravu, a istovremeno jača i međunarodni subjektivitet ličnosti. Ipak,

13
sadrži i niz slabosti i nedostataka, koji su rezultat neizbježnih kompromisa, bez kojih se, pod
datim uslovima, ne bi do nje moglo ni doći.

Prvo, ona ne obuhvata istrebljenje grupe po osnovu političke pripadnosti, što je praksa
karektiristična za totalitarne režime. Nediskutabilno je da Staljinove čistke, na primjer,
predstavljaju svojevrsnu vrstu političkog genocida, čije je izvršenje bilo dobro isplanirano, te je
specijalna namjera neupitna. Zatim, problem sve aktuelnijeg kulturnog genocida, u smislu
uništenja kulture jedne grupe ili dijela te grupe, takođe nije predviđen u Konvenciji. Postavlja se
pitanje: zar država ne treba da odgovara ukoliko istrijebi jedan jezik planski i sa namjerom da on
nestane? Pravog odgovora na njega, kao i na mnoga slična pitanja, nema. Ona ostaju u domenu
etičko-socioloških komplementacija, za sada. Poslednji, vrlo urgentan, nedostatak je neefikasnost
mehanizma primjene Konvencije. Tri odredbe ( članovi 6., 8. i 9.) se bave ovim pitanjem. Ipak,
primjena nije konkretno normirana, a mehanizmi ostaju bez efekta. Riječ je o nedostatku u vezi
sa procesnim dijelom kažnjavanja zločina genocida. U procesnopravnom smislu postoji
evidentna nekonzistetnost sa materijalnopravnim aspektom inkriminacije genocida.14

Imajući u vidu da je jedino u slučaju zločina genocida moguće suditi i onima koji su
izvršili jedno od djela normiranih u članu 3. Konvencije, i državi, koja je pomagala ta lica, jasno
je da se radi o najtežem međunarodnom krivičnom djelu, onom koje se kosi sa osnovnim
moralnim principima i vrijednostima oko kojih se međunarodna zajednica okupila. Samo ako se
dokaže da se dogodio genocid u određenoj situaciji i ako se dokaže potpuna veza između onih
koji su vršili genocidne akte i vrhovnih organa odnosne države, onda Međunarodni sud pravde
potvrđuje optužbe o genocidu. Odvojeni postupci pred različitim međunarodnim pravosudnim
organima vode se povodom individualne krivične odgovornosti i odgovornosti država povodom
istog konteksta. Pred Haškim tribunalom, Tribunalom za Ruandu ili Međunarodnim krivičnim
sudom, sudi se, između ostaloga, navodnim izvršiocima inkriminisanih djela genocida, a pred
Međunarodnim sudom pravde se vode postupci za odgovornost država na osnovu toga što su,
dok se god ne dokaže, navodno, pomagale te zločine. Iako je odredbom člana 6. Konvencije
određeno da će lica optužena za neko od nabrojanih akata iz korpusa genocida biti predata na
suđenje pred nadležnim sudovima države na čijoj teritoriji je određeno djelo izvršeno, samo je

14
Jelić Ivana, Odgovornost države za genocid, Matica-časopis za društvena pitanja, nauku i kulturu, godina IX,
br.36., Cetinje-Podgorica, 2008, str. 80.

14
nekoliko slučajeva povodom genocida bilo izneseno pred nacionalne krivične sudove ( u Izraelu-
slučaj Eichmann, 1961. godine; u Njemačkoj- slučaj Jorgić, 1997. godine i sl.).

Konvenciji je pristupio veliki broj država, ali ona još nije postala univerzalna. Iako je
Konvencija važan međunarodni instrument za suzbijanje genocida, ona je samo jedna od
potrebnih mjera u borbi protiv njega. Konačni nestanak zločina genocida zaviseće prvenstveno
od uklanjanja društvenih uslova iz kojih se, najčešće, rađao i rat kao sredstvo za rješavanje
međunarodnih sporova.

Literatura

1. Stojanović, Zoran, Međunarodno krivično pravo, Beograd 2008. godine;

2. Stojanović, Zoran, Krivično pravo, Podgorica 2008. godine;

15
3. Jelić, Ivana, Odgovornost države za genocid, Matica-časopis za društvena pitanja,
nauku i kulturu, godina IX, br.36., Cetinje-Podgorica, 2008. godine;
4. Etinski, Rodoljub , Međunarodno javno pravo, Novi Sad 2007. godine;
5. Ivanišević, Bogdan, Gorana P. Ilić, Tomislav Višnjić- Vesna Janjić, Vodič kroz Haški
tribunal propisi i praksa, Beograd 2007. godine;
6. Lazarević, Ljubiša, Branko Vučković, Vesna Vučković, Komentar Krivičnog zakonika
Crne Gore, Cetinje 2004. godine;

7. Statut Međunarodnog krivičnog suda (Rimski statut), 1998. godine;

8. Konvencija o sprečavanju i kažnjavanju zločina genocida, Sl. vesnik Prezidijuma

narodne skupštine FNRJ, 2/50.

16