Вы находитесь на странице: 1из 4

BIBLE CHHUIZAUNA - DEUTERONOMISTIC HISTORY

Rev. Chuauthuama

THUHMAHRUAI: History kan tih rêng rêng hi thil thleng tawh hrilhfiahna a ni a; chanchin dah khâwm
satliah ringawt hi history a tling lo a, awmze neia rem erawh chuan history a chang ṭhin.

British-hoin kum 1857-a helna kha ‘sipai helna’ (sepoy mutiny) an ti a, India historian-te erawh chuan
‘first war of independence’ an ti tawh; an thlîrna tlâng a hran vàng a ni.

HEBRAI BIBLE: Juda-te Bible (Thuthlung Hlui) chu hmun 3-ah an ṭhen a:

(1). Dàn Bu 5: Genesis, Exodus, Leviticus, Numbers leh Deuteronomy.

(2). Zàwlneite Bu 8: Zàwlnei hmasa 4—Josua, Rorêltute, Samuela (bu 1), Lalte (bu 1); Zàwlnei hnuhnung
4—Isaia, Jeremia, Ezekiela leh Sâwmpahnihte (Zàwlnei tê).

(3). Thuziakte Bu 11: Sam, Joba, Thufingte, Ruthi, Hlate Hla, Thuhriltu, |ah Hla, Estheri, Daniela, Ezra–
Nehemia (bu 1) leh Chronicles (bu 1). A vaiin bu 24 a ni.

ṬHEN DÀN DANG: Thuthlung Hlui ṭhen dàn dang—Dân Bu, Chanchin Bu, Hlate leh Zàwlneite tih hi Grik
ṭawnga Thuthlung Hlui an lehlin (Septuagint, ca. 250 BC) ṭhen dàn zui a ni deuh ber.

Thuthlung Hluia chanchin ziahna Josua–2 Chronicles hi tûnah chuan hmun 2-ah an ṭhen a:
(1) Deuteronomistic History (Josua – 2 Lalte) leh;

(2) Chronicler’s History (Ezra–Nehemia leh 1 &2 Chronicles) tiin.

Hemi ṭhen dàn zuia zir chuan eng vàngin nge Samuela leh Lalte bu-a Israel-te chanchin leh Chronicles bu-
a mi hi a danglam tih hi hriat thiam a awl deuh ang.

DEUTERONOMISTIC HISTORY:

Deuteronomy thuchah laipui ber chu “Pathian thu âwih hi hamṭhatna, âwih loh erawh chu
tuarna/chhiatna” tih hi a ni. Chumi thuchah chu Israel-te chanchin an ziah innghah nân hmangin Israel-
ten Josua hun aṭanga Babulon sal tàn, Jehoiakina tàn in ata chhuah a nih thlengin an ziak a.

An chanchin hi ngun taka kan chhiar chuan Pathian thu an âwih loha an uirèsan apiangin hnam dang thu
hnuaiah an awm a; ramah remna leh muanna a awm thei lo.

Chutiang a nih dàn chu Rorêltute bûah a chiang lehzual a; pathian dang laka an uirè apiangin hnam dang
thu hnuaiah an awm a, an Pathian lam an lo hawi leh apiangin chhan chhuaktu ‘rorêltute’ a pe a, ramah
remna leh muanna a awm leh ṭhin.

Samuela hun leh lal an neih hnûah pawh chutiang chu an awm dàn a ni zêl.

United Kingdom of Israel & Judah a lo inṭhen a; hmâr lam lalram (Israel) chu ram inpumkhatna
tichhetûah an ngaih avàngin an lalte zawng zawng (20) chu lal ṭhaa chhiar pakhat mah an awm lo a. An
zavaiin thiam loh chantîr vek an ni a, “Nebata fapa Jeroboama thil tih ang a ti ve a, hmun sângte a tichim
lo a,” tiin thiam loh chantîrin an chanchin tihtâwp vek an ni.

Assuria-in kum 721 BC-ah Israel lalram chu rawn lain mi lian leh changkâng chin zawng chu ram dangah a
thiar chhuak vek a; Israel-te chanchin sawi apianga hmaih theih loh ‘Hnam 10 bo’ tih hi a lo piang ta a ni.
Assuria ram aṭanga rawn thiar luhte leh Israel mi hnuaihnung hnutchhiahte inneih pawlh aṭangin Samari
mite an lo chhuak ta a ni.

Deuteronomistic History ziah thawh khatna chu Juda lal Josia hun vêl niin an ring a. Josia lal lai khân
temple an chei ṭhatna lamah kum 621 BC-ah Dân bû an hmu chhuak a; chu Dân bû chu Deuteronomy hi
niin an ring. Chumi thuchah laipui chu beh chhana hmangin an hnam chanchin chu an chhui lêt a;
Pathian an hawisan apiangin an tuar ṭhin tih an hmu chiang hle.

An hnam chanchina ngaihnawm lo lai ber pawh thup nei loin an ziak ta a; an lal ropui ber Davida
chanchina bawl awm pawh an hmaih duh chuang lo; Bathsebi a uirè te, Absaloman a pa hmei 10 a
mutpui chanchinte pawh ziah tel vek a ni.

Judai ram pawhin Pathian thu an zawm tluan chhuak bîk lo a; an lal zînga a tam zâwk chu lal sual an ni.
Israel ram tihchhiat aṭanga kum 135-ah (586 BC) Babulon chu a siruk laa lo thawkin Jerusalem leh temple
chu an tichhe vek a; an mi lian leh changkâng zawng zawng Babulon-ah sal tâng tûrin an hruai ta vek a;
an hnutchhiahte chu mi hnuaihnungho chauh an ni.

Israel-te chanchina sawi nuam lo ber ‘Babulon sal tàn’ tih chu a lo thleng ta a ni. Hemi hma hian Babulon
lal chuan Juda lal Jehoiakina chu sal tâng tûrin a lo hruai daih tawh a ni.

Babulon sal tângte kha Juda-te zîngah mi ṭhaho an nih avàngin Jeremia pawhin ‘theipui rah bâwr ṭha
nèn’ a tehkhin a; rama hnutchhiahte kha ‘theipui rah bâwr chhia’ nèn a tehkhin thung a (Jer 24.4,8).

Babulon-ah chuan Euphrates lui an lák kâwina tui kawng (canal) pakhat Chebar dungah an dah a; sal
tâng ni mah se tihretheih an ni lo, zalên takin an awm a. A tîr lamah awm dàn an thiam lo a (cf. Sa, 137),
hna thawh pawh an tum mang lo a, nupui pasal inneih pawh an tum lo.

Jeremia’n an awm dàn dik lo chu a lo hriatin lehkha khauh tak a thawn ta a, “Inte sa ula, chutah chuan
chêng ula; huante nei ula, a rahte ei ula; nupuite nei ula, fanute fapate hring ula; in fapate tân nupui
neihsak ula, in fanute pasal neihtîr ula, fanu fapa an hrin theih nân: chutah chuan lo pung ula, kiam suh
u,” tiin (Jer 29.5–6).
Kum 562 BC-ah Evil-Merodaka chu a lo lal a, ani chuan Juda lal Jehoiakina chu tân in ata chhuahin ni tin a
hnêna chawhlui kîl ve tûrin a ti a (2 Lal 2427–30; cf. Jer 52.31–34).

Hetih lai vel hi Deuteronomistic History thawh hnihna ziah hun a ni ang.

Вам также может понравиться