Вы находитесь на странице: 1из 76

IRMA MUNGuíA ZATARAIN 1 MARTHA !

UNA MUNGuíA ZATARAIN 1 GllOA ROCHA ROMIRO

Presenta información general sobre los sonidos y las grafías


de la lengua española.

Trata con detalle cada una de las categorías gramaticales:


sustantivo, adjetivo, artículo, verbo, pronombre, adverbio,
preposición y conjunción, y se estudian sus características
formales, sus accidentes gramaticales, los procesos de su
formación y derivación, sus clases, etc.

En el apartado correspondiente a sintaxis se presenta la


manera como se combinan las palabras para formar
oraciones, así como las funciones que desempeñan. Se
estudia, además, la estructura de la oración simple. y de la
oración compuesta.

Apéndice con las principales reglas ortográficas. Práctica, clara, completa

Apéndice con los verbos más usuales y sus modelos d.e.~ Para todo público: Estudiantes,
conjugación. . -."; O \\ maestros, ejecutivos, interesados
.-, ~ J'~
. \
'® '2." . :¿o . en conocer o profundizar en algún
Listado de palabras que con frecuencia presei {\ t !Q ( • \;\,. . ..J
aspecto de la gramática del español
E·lemp 1·o. Porque, por que, porque,,,\1por que.......~ ~
~ b~)'
-
,~
1-
Ejen;:iciosy respuestas que le permitirán
practicar y reafirmar sus conocimientos
ISBN: 970-22-0058-X
Gran cantidad de ejemplos con el lenguaje de hoy

111111 I
9 789706 077356
¡
rft.
Ejercicio
general

En los espacios señalados, escriba la categoría gramatical a la que corresponde cada una de las
qoe conforman las ';g><;o"",oraciones; anote, además.Io, accidentes gramaticales qoe p_
EJEMPLO: Ayer cocinó unas deliciosas chuletas de cordero.
ayer Adverbio de tiempo.
cocinó
Verbo, modo indicativo, tiempo pretérito, tercera persona, singular.
unas Artículo indefinido, femenino, plural.
deliciosas Adjetivo, femenino, plural.
chuletas Sustantivo, femenino, plural.
de Preposición.
cordero Sustantivo, masculino, singular.
ELEMENTOS BÁSICOS
a) La luz del so/ penetraba por una rendija. ELEMENTOS DE LA ORACiÓN
LA ORACiÓN COMPUESTA
b) He perdido horas preciosas esperándote.

c) Los tres individuos estaban de pie frente a la barra.

d) Siempre habría de recordar aquella expresión sombría.

e) Vio que alguien lo golpeaba despiadadamente.

f) Sufría porque iba a perder el empleo que había obtenido con tanto esfuerzo.
ORACiÓN

en
o
Elementos .-CJen
básicos ~ca

41-----------------
usintaxises la parte de la gramática que estudia la manera como se combinan y ordenan las palabras ••e
formar oraciones; analiza las funciones que aquéllas desempeñan, así como los fenómenos de
PiIil
concordanciaque pueden presentar entre sí. La unidad mínima de estudio de la sintaxis es la oración.

IJentrode la oración, las palabras adquieren un significado preciso y cumplen una función sintáctica

-
«tenninada:

Se lastimó la ~ izquierda mientras jugaba a la pelota.


La ~ que le regalé a mi hija cierra los ojos.
Q)
Aísladamente,la palabra muñeca tiene varias acepciones, pero en cada oración sólo toma una de ellas;
l!emás, esta misma palabra cumple una función distinta, en la primera oración es objeto directo y en la
~da, es sujeto.
n

~ ORACiÓN
Oración es la unidad, dentro del discurso, que expresa un sentido completo y está constituida por
sujeto y predicado. El sujeto es de quien se habla en la oración y muchas veces es el agente de la
acción de! verbo. El predicado es lo que se dice sobre e! sujeto:

Los astronautas llegarán a la tierra el próximo martes.


Los avestruces corren a gran velocidad.
El progreso técnico ha creado peligros ecológicos.

El sujeto y el predicado de las oraciones anteriores son:

Sujeto Predicado
Los astronautas llegarán a la tierra el próximo martes
Los avestruces corren a gran velocidad
El progreso técnico ha creado peligros ecológicos

Las oraciones que están constituidas por sujeto y predicado se llaman bimembres. La oración
también recibe el nombre de enunciado.
SINTAGMA
w
en E~jsten expresiones que equivalen a una oración
el:
a:
u. sUjeto y el predicado' es el caso de las interi .' es.Io en las cuajes no es posible distinguir cl 2. Construya una oración a partir de cada una de las siguientes frases:
form~das por verbos 'meteorológicos. A es;~et~c~~:s, os saludos, las despedidas y las oracioDf¡
constltuyen una unidad indivisible: p oracIOnes se les llama unimembres, porqlt
a) Abiertas de par en par _
b) A fuerza de golpes _
¡Madre mía!
¡Hola! e) De aquí para allá _
¡Adiós! d) De rodillas _
iFuego! e) Por tu propio bien _
Anocheció pronto f) En son de paz _
L1ueve intensamente g) Ánimas en pena _
h) Lejanos plañidos _
~FRASE

Existen expresiones que no siempre lIe an a ." . .. SINTAGMA


de un verbo, de ahí que no pescan un s~nt'd COnSIJl~IUuna oraoon porque les falta la presencil
, J o comp ero: estas construcciones se llaman frases: Sintagma es una unidad conformada por una palabra que es la más importan le)' que funciona
como núcleo; éste puede ir acompañado de complementos o modificadores yjuntos forman un
Una mañana de septiembre
bloque. Es posible distinguir el núcleo en los sintagmas porque éste es imprescindible y las
La bicicleta verde de mi padre palabras que lo acompañan pueden omitirse. Existen diferentes tipos de sintagmas, dependiendo
Con mucha simpatía de la categoría gramatical del núcleo:
Porsiacaso
a) Sintagma nominal. Tiene como núcleo un nombre o sustantivo; también puede ser un
De vez en cuando
pronombre o una palabra sustantivada:

Ejercicios El nido de las palomas

r¡I.if 1."ni'" '" el espacio'" bi,"w siI'''igui'",,,

a) De un día a otro.
expresíon-, son oracione, o f~,,,
La saludable comida vegetariana de mis amigos
La maestra
Ella misma
Lo bueno
b) ¡Mientes! -------------_~
El núcleo de los sintagmas nominales puede tener artículos y adjetivos funcionando como
e) Se ha roto el cántaro de la fuente. sus complementos o modificadores directos; estos elementos siempre concuerdan en
d) Domingo a domingo. ----------- género y número con el núcleo:
e) Trata de entender.
Ríos anchos y profundos
f) La violencia no po:dr:á~c=o=n=tra=--:-Ja-p-a-z-.
-----------
La tierra estéril
g) Casi siempre.
. Un barco fantasmal
h) La lista negra.----------------
i) Ya tuve bastan'~te-:.----------------- También es posible encontrar otro tipo de complementos nominales que modifican
indirectamente al núcleo sustantivo; se trata de sintagmas prepositivos o preposicionales:
j) La gente no qUier·:e-=c:on:m=is=er=a~c:;ió-n-.
-----------
k) No sabría contestar sus preguntas.----------- Un punto de apoyo
J) Síy no. El color de la cerveza
rn) De norte:-::a~s~u~r.
-----------------_ La bufanda peruana de colores llamativos
Una mujer con vestido verde
ORACIONES SIMPLES Y COMPUESTAS

b) Sinta~a adjeúvo. Tiene co,mo núcleo un adjetivo, el cual puede ir acompañado de un e) Sintagma verbal. Tiene como núcleo un verbo y por ello, si~m~re consútu~e el predi~ado
adverbio o smtagma adverbial que funciona como su complemento o modificador: de una oración; sus complementos son el objeto directo, el indirecto, los circunstanciales,
el predicativo y el agente:
Bastante solidariQ
Sospechosamente ~ fiQr!miQ la taza •
Muy~
Demasiado mal redactadQ
~ su vida a esa causa
CantamQs toda /a noche
en
~
~ sorprendente
~Inúcleo adjeú~o, también puede tener como complemento o modificador indirecto un
smtagma preposinvo. ' Fye vista por todos los vecinos

~ de convencer
APjQ para las ventas
.Qig!1Q de confianza
En los siguient~s sintagmas se encuentra subrayado el núcleo; escriba en el espacio indicado el
tipo de sintagma a que pertenece cada uno de ellos:
e) Sintagma adverbial. Su núcleo es un adverbio que puede ser modificado por otro adverbio:
a) Convencjdo de sus méritos _..:.-~::.:- ---::: _
Muy~
b) La tenaz lllOOS! de anoche __ ----:-...,.,- --::.... _
Bastante QrQn1Q
e) ~ tanto ---,,- --;:::-- --;- __
Tan ingratament~ d) Una cálida m.imda de ella _
e) QQn todas sus fuerzas _
d) Si?tagma pre~osiúvo o preposicional. ~tá constítuído por una preposición, que es el
nucleo, y un sintagma nominal que recibe el nombre de término, el cual funciona como f) Muy contento de sí mismo ~-'-...:----------
complemento de la preposición: g) Tan repentinamente -'- -;- _
h) sin la ayuda necesaria _
EQr su culpa i) La amargyra de su silencio --'- _
.QQn singular alegría j) Bastante ~, ~:.....:c-----~----
En la orilla del río k) QQn las manos totalmente vacías __ -.:.- ;-- _
1) La ~ de las brujas medievales --¡- _
Dado ~ue el términ.o es un sintagma nominal, dentro de él es posible encontrar un núcleo m) Sumamente agdQ ----.:.:....- _
sustantivo con modIficadores directos e indirectos:
n) ~ lo necesarto , ~ .:.:__=_ _
De gran trascendencia ñ) ~ más --';- -----, _
Núcleo del sintagma preposiúvo: de
Término: gran trascendencia
Núcleo del término: trascendencia ~ ORACIONES SIMPLES Y COMPUESTAS
Modificador directo del núcleo del término: gran
Las oraciones pueden ser simples o compuestas; las primeras son las que tienen un solo verbo, ya
Con un ramito de yerbabuena sea simple o perifrástico:

Núcleo del sintagma prepositivo: con El acusado g,yj§m un jurado imparcial.


Término: un ramito de yerbabuena
Núcleo del término: ramito La marea ~ muy alta.
Modificador directo del núcleo del término: un Anoche todos dyrmieron inquietos y preocupados.
Modificador indirecto del núcleo del término: de yerbabuena El unicornio sólo ha existido en la imaginación.
Voy a viajar a Singapur.
CLASIFICACiÓN DE LAS ORACIONES

Las, oraciones
D
compuestas son las que uenen
. dos o más b .
estan armadas por dos o más oraciones: ver os, simples o perifrásticos, es dec~ CLASIFICACiÓN DE LAS ORACIONES

Cuando ~ los ruidos se nos ""rtl. .


Lasoraciones pueden clasificarse de acuerdo con dos criterios básicos:
Te hab' d' h
..
'
la IC oqueme~muchosilo~
~ la respnaclón, Q
a) Desde el punto de vista de la actitud del hablante, son: enunciativas, interrogativas,

,en
SI ~ esa esperanza ~ necesario . exclamativas, imperativas, desiderativas, dubitativas.
Los mosquitos nos molestarQn por la noc~ue vuelvas a ~Qmenzar.
Es importante hablar de nuest y desapareclemn al amanecer b) De acuerdo con el tipo de verbo que tengan, son: copulativas, transitivas, intransitivas,
ras penas. .
reflexivas, recíprocas, pasivas, impersonales.

~ Al Oraciones desde el punto de vista


de la actitud del hablante
Escriba en el espacio indicado si las siguientes oraciones son simples o compuestas:
11 Oraciones enunciativas
a) Pintó sus óleos a /a luz de una ve/a.
Se llaman también declarativas o aseverativas porque el hablante sólo enuncia un
b) La melancolía se agrava si uno la ex-p-re-s-a-e-n-'a-m--en-t-os-.------~iJ juicio, una idea, una opinión; estas oraciones informan de algo que está
sucediendo, que sucedió en el pasado o que está por ocurrir. Pueden ser afirmativas
c) El saber de los fibras no ha muerto.
o negativas:
---JI
d) Si me trae,sagua y te sientas frente a--m-:í~e-s-cu-c-h-a-rá-s-lo-in-c-on-c-e-b-ib-,e-.
Mañana olvidaremos todas estas ofensas.
Está fatigada de mirar el mismo paisaje.
e) Un corazón sensible ama las cosas sencillas y frágiles. No quería que te fijaras en detalles.
f) Una avecilla de colores cantaba frente a mi ventana -------..!...I No has dicho nada grave.
g) Le falta color a la luna porque le falta pasión. . --"..------1
h) Entornaba los ojos y s "
• Oraciones interrogativas
onrera languidamente cuando evocaba aquellas horas.
Expresan una pregunta sobre algo que el hablante desconoce. En la comunicación
oral una pregunta se reconoce por la entonación, pero en la lengua escrita es
i) Es inútil quejarse. necesario representarla gráficamente por los signos de interrogación, abierto al
j) N =:-:~--:-----------
o nos causarías tanta risa si no fueras tan solemne.
principio y cerrado al final:

k) La cortesía es una forma del desdén. -------- ¿Cómo puede irritarte algo tan simple?
1) Se basó en argumentos tramposos. ¿Quién se quedará con las cosas que amas?
m) ¿Estarás bien cuando yo me vaya? ---------:-----~ ¿Volvió a contar la misma mentira?
¿Recibiste mi mensaje?
n) Me lanzó una mirada fulminante.
ñ) M ~----------- Existen, además, oraciones de este tipo que no se escriben entre signos de
uy pronto su desfachatez quedará al descubierto.
interrogación; se llaman oraciones interrogativas indirectas y se reconocen por la
o) ¿Quién habrá de juzgar nuestras vidas de hoy? -----~--- presencia de un adverbio o pronombre interrogativo que va acentuado:
p) La verdad tiene muchas caras.
No sabia cómo empezar.
q) La reflexión sobre la muerte no e-n-s-e-ñ-a-a-m-o-r-ir-.
----------
Me pregunto ~ estarán satisfechos con esa decisión.
Ignoramos ~ está escondido el tesoro.
(J) CLASIFICACiÓN DE LAS ORACIONES
w
z • Oraciones exclamativas
o
~ • Oraciones copulativas
Ir Expresan la emoción del hablante, que puede ser de Sorpresa, de dolor, de mi
o de alegría, de ira. Se reconocen en el lenguaje oral por la entonación y,en la Son las que se construyen con verbos copulativos:
(J)

:s
w
escritura, por la presencia de los signos de admiración, al principio y al final de ~
oración: La fiesta ~ divertida. .
e iQué hermosa mañana! Los animales del zoológico ~ asustados.
z
'o jAh, tú siempre improvisando!
~ ¡Ay! • Oraciones transiti"as
o
¡¡: ¡Bravo!
¡¡; Son las que tienen un verbo transitivo:
<
..J iCuánto he esperado este momento!
o Rosina ~ agua de frutas.
• Oraciones imperativas Ismael .mató un insecto.

También reciben el nombre de exhortativas o de mandato; expresan una petición, • Oraciones intransiti"as
una orden, un ruego o una súplica:
Se construyen con verbos intransitivos:
No fumes en este lugar.
María estornudó tres veces.
Te pido por segunda vez que me pongas atención.
Sal inmediatamente de aquí.
Tatiana nªº-ª
muy bien.

No me abandones en estos momentos difíciles. • Oraciones reflexi"as


• Oraciones desiderativas Son oraciones que tienen un verbo reflexivo:

Con estas oraciones, el hablante expresa el deseo de que Ocurra algo, sin pedirlo Él se admira a sí mismo.
directamente a alguien. En general, se construyen con el verbo en modo subjuntilt

Ojalá sople el viento.


Ayer te ~ en el río.
.
t

• Oraciones recíprocas "ti


Que tengas un feliz cumpleaños.
Quisiera tu suerte y tu dinero. se construyen con un verbo recíproco:

Felipe y Vicente se gritaron injurias.


• Oraciones dubitativas
Madre e h"IJase ~besaron cariñosamente.
Expresan la duda que tiene el hablante de que Ocurra algo; con estas oraciones no
se afirma ningún hecho, sólo se marca la vacilación y,en algunos casos, la posibilidad • O 'ones pasi"as
de que suceda o haya sucedido: rac, rif ástica o
Son las oraciones que tienen el verbo en voz pasiva, ya sea en forma pe r
Habrán sido las ocho cuando suoe que no vo/vería.
Acaso "ueva mañana. re~ t~g~
'd ..!.!r~,-,-,-",,-,=~
ecomendada por los nu no.
Una dieta baja en grasas nhªaJi~I!J,1j¿o
Quizá Laura comience a recuperarse. Se registraron movimientos srsrmcos.

~ 8) Oraclonellegún .lllp. d. v••••• • Oraciones Impersonales


Las distintas clases semánticas a las que los verbos pueden pertenecer determinan el tipo Estas oraciones tienen un verbo impersonal:
de oración. Esta clasificación de verbos, según su significado, está desarrollada en el
apartado de Morfología. Se lucha por la democracia.
La semana pasada gmngQ.
:z :JI!!:Ejercicio
El. SUJETO

i~~'" en el espacio '" bl,",",qué clase """" . . e


~O
.-CJ
o acuerdo con la actitud del hablante. P e cada una de las sIguIentes oraciones, de
en

Elementos de
el:
...1
W
Q
a) Cállate de una vez.
Z b) ¿Él fue el que Ilamó-a-ye-r-:-?
--------------
ca
'o
~
~
éii
c) Tomó su café con calma, como si nada.
d) Perdóname una vez más. -----------
la oración ••o
-
el:
...1
o e) ¡Ánimo compañeros!
f) Ojalá Iloviera pronto. ----------------~
ca
g) No matarás.
EL SUJETO Q)
h) No soy el que::tú:-c~re~e-s-.----------------~

i) Quizá se recupere pronto.


j) iSalud! --------------
Elsujeto es la palabra o frase que se refiere a una idea, un concepto, una persona, un animal o
una cosa, de los cuales' se dice algo; es de quien se habla en la oración; e! sujeto, generalmente,
realiza la acción de! verbo. Se puede identificar con las preguntas ¿quién o qué realiza la acción? o
,de qué o de quién se habla?:
"oen
k) Ven y dl:'m=e~,o~t~Od=-o-.
-----------------

1) Su silueta se desdibujó en la niebla. La silueta de la muchacha se reflejó en el espejo.


Las hormigas trabajan afanosamente.
••e
rn) ¿A dónde vas con tanta prisa? ------------
El viento y la lluvia golpeaban las ventanas.
Q)
n) Tal vez acierte.
E
-
Otra manera de reconocer los sujetos es que siempre concuerdan en número (singular o plural)
ñ) Querría encontr-a-r-u-n-c-am-in-o-d-e-Sp-e-ja-d-O-,
------------ con el verbo: Q)
o) Sería en diciembre cuando se fue de casa. Los gatos prefieren la carne cruda. (Plural)
p) iNos dieron la beca! ---------- El pintor de acuarelas regaló todos sus cuadros. (Singular) Q)
Me duelen las piernas. (Plural)
q) ¿Es el tiempo una ilusión?
Los árboles de mi tierra tienen un extrañocolor amarillo. (Plural)
r) Ojalá pudieras comprender-m-e-.-------------- Le preocupaba la guerra. (Singular)
s) Me preguntó qué buscaba en ese sitio. El sujeto puede encontrarse al principio, en medio o al final de la oración:
--------
Las primas de Silvestre piensan viajar disfrazadas.
Mañana nosotros prepararemos una cena al estilo italiano.
Comenzarán a trabajar todos los amigos de Leopoldo.

El sujeto puede estar constituido por:

a) Un pronombre o un sustantivo con o sin modificadores; es decir, por un sintagma


nominal:
Tú atenderás las llamadas.
En ese momento tQQQ.S levantaron la mano.
Ellas controlaban la situación.
EL SUJETO
~
w Nos llegaron rumore¡¡.
3
III
.QlÑQ se enamoró de Eurídice. . l sui o seencuentra expresado,setrata de sujetos
..1
2.morfológicos.Escriba,en
Enlassiguientesoraciones,e su]e.ton blanco, l a personagramatical que corresponda:
el espacIoen
W El viaje de los a¡¡tronaut~ terminó bien.
La historia del mundQ registra muchas guerras. Ejemplo: Ahora nos explicarás las condiciones del pacto.
LQ¡¡árabe¡¡ invadieron España en el siglo VIII. Tú
La fiebre y el hambre lo hacían delirar.
b) Una oración: a) La última noche la vi silenciosa.

b) No se despidió de nadie.
El Que llegue primerQ enfrentará esa dificultad.
Atenuar el dQlor es el objetivo de todos.
Quien pide cQmpa¡¡ión no merece ser oído. e) E~ las fiestas haees demasiadas bromas.
Me indigna @a exi¡¡ta tQdavía la pena de muerte.
d) Buscábamos afanosamente una respuesta a nuestras inquietudes.
En ocasionesel sujeropuede omitirse; en estoscasossedice que esmorfológico y se
reconocepor la desinenciadel verbo; también sele llama sujeto tácito. Por ejemplo: e) Salían espantadas y sin aliento.

Olvidamos el asador en el bosque.


(S*to: nosotros-as)
Fingirás cortesía durante toda tu vida. 3.Subrayeel sujetode lassiguienteso~~iones y,al fina 1de cada un a, escribasi estáformado
(Sujeto: tú)
Se cansó muy pronto de sus impertinencias. por un sintagmanominal o una oracion:
Corté unas naranjas agrias. (Sujeto:él, ella o usted)
(Sujeto:yo) Ejemplo: Este pueblo tiene tod~s las calles empedradas.

e:
'!!!:EJel'Cicios Forma del sujeto:sintagma nQmlnal.

a) Pedro se muestra cauteloso.


Sub"ye d '~"ude las,;gu;,",,, oracion-, Formadel sujeto: . _
b) Sólo en su rostro per d uran las huellas del cansancto.
a) Sus palabras desconcertaron a nuestros lectores. Forma del sujeto: _
'b) Por la noche, surgió a mi alrededor una tenue luz. e) Ella decidió aumentar el sueldo a sus empleado~.
c) En ese momento, yo mismo inicié la discusión entre los invitados. Forma del sujeto:
d) Todos esperan de mí cualquier cosa. d) El que observó todo olvidó muy pronto lo sucedido.
Forma del sujeto: .
e) La humedad y el silencio destruyeron la casa de mis antepasados.
e) Hablar en público requiere de cierta preparación.
f) Por primera vez, le desagradaban las novelas de horror.
Forma del sujeto:
g) En la sala OScura del cine, nosotros buscábamos asientos vacíos.
h) A Guadalupe le fascinan los poemas de Pablo Neruda.
i) Un comité especial resolvió e/ problema económico.
M'" Núcleo r modificadoros del I.jeto _
..
Todo sujeto explícito que seasin~ag~nad~~~~~~~~~~~~ . Ieo que esla palabramas
nuc
j) Las piedras y los gritos vo/vieron a zumbar a nuestro alrededor.
importante; puede estaracompana o

La misteriQ¡¡a caja de música encantó a la familia


EL SUJETO

La palabra más importante es el sustantivo caja; concuerda en número con el verbo y es la


Una mujer con larga melena tocó a mi puerta.
~ imprescindible; si se suprime, la oración pierde sentido: la misteriosa de música encantó a lafa
(f) El libro sin pastas tiene ilustraciones extrañas.
..J
El núcleo del sujeto siempre es un sustantivo, un pronombre o una palabra sustantivada:
W
Los modificadores indirectos están constituidos por una. p.r~posición y un sin~g~a
Me gustan los postres de frutas. nominal que funciona como complemento de la'preposlclOn y recibe el nom re e
(Núcleo: sustantivo)
Los autos de carreras enloquecen a los jóvenes. término; la estructura de este último puede ser simple:
(Núcleo: sustantivo)
Ellas pensaron en ti.
(Núcleo: pronombre) Los dulces de México son exquisitos. .
En esta casa trabajamos nosotros.
(Núcleo: pronombre) El aullido de los lobos hambrientos nos desperto.
Llegaron los indeseables.
(Núcleo: adjetivo sustantivado)
~ le traía falsos recuerdos. . Su estructura es compleja si dentro tiene otro modificador indirecto:
(Núcleo: adverbio sustantivado)
Es posible que en el sujeto aparezcan dos o más núcleos: Los vidrios de las grandes ventanas del edificic,e estremecieron por el impacto.
El cielo con nubes de color gris parecía amenazante.
El escritor y el crítico literariQ se reunieron en una cafetería.
Continuaron firmes la oscuridad. el silencio y la llovizna. 1 b s llama aposición; es un sintagma nominal
Existe
que se otro tipo depor
caractenza comple~b~nlo
escn me endetreo~o':: yrpe~¡~:r i~tercambiable c~n el núcleo del sujeto:
J:0LYQ padeceremos las consecuencias.

El núcleo del sujeto puede estar acompañado por modificadores directos e indirectos: Jorge, mi hermano, practica varios deportes. . _
Los dos estudiantes de mi curso. Rolando v José, trajeron un Instrumento extraño,
a) Modificadores directos. Acompañan al nombre para agregar algo a su significado o pan Simón Bolívar, el Libertador, nació en Caracas. ..
precisarlo; deben concordar con él en género y número. Esta función la desempeñan el Esos indígenas, los tarahumaras" recorren a pie grandes distancias.
artículo y el adjetivo:

Los espejos reflejan la imagen.


Ejercicios
Un leve temblor lo delataba.
Una ligera brisa marítima refrescaba el ambiente. 1. Subraye los sujetos de las .siguientes o~ci.ones y escriba, como se indica en el ejemplo, el
Sus pasos cansados resanaban en medio del silencio. núcleo, los modificadores directos y los indirectos.
Sus palabras precisas y oportunas llegaron a todos.
Ejemplo: El concurso de oratoria estuvo muy reñido.
Tres desconQcidQs anunciaron el trágico accidente.
Núcleo: concurso
Es posible encontrar sintagmas adjetivos formados por un adjetivo y un adverbio, el cual,' Modificador directo: ~
su vez, puede tener como modificador otro adverbio. En estos casos, todo el sintagma
adjetivo cumple la función de modificador directo: Modificador indirecto: de oratoria

Una avenida muy amplia atravesaba la ciudad. a) La ronca voz del vendedor nos despertaba cada mañana.
Dos hombres terriblemente crueles se burlaban de los animales en el zoológ~ Núcleo _
El sobre lo trajo un mensajero bien vestido.
Modificadores directos _
Una explicación bastante mal fundamentada provocó desagrado.
Una alimentación muv bien balanceada evita enfermedades. Modificador indirecto _

b) Modificadores indirectos. Son sintagmas prepositivos o preposicionales que modifican el b) La lentitud habitual de los procedimientos burocráticos impacientaba a los
núcleo del sujeto. Se introducen mediante una preposición; también se llaman ciudadanos.
complementos adnominales:
Núcleo _
La casa de mi niñez ya no existe.
Modificadores directos -'-_
El estudio de los astros, empezó hace mucho tiempo.
Modificador indirecto _
EL SUJETO
c) Su palidez y sus ojos hundidos me alarmaron.
Modificador directo ....::- _
Núcleos _
Modificador indirecto _
Modificadores directos _
1) La magnitud de su terrible traición atormentaba a Daniel.
d) Las exclamaciones de asombro corrlan de boca en boca.
Núcleo _
Núcleo _
Modificador directo ~...:.:.......--:.- __'_ _
Modificador directo -,- __
Modificador indirecto -..:. _
Modificador indirecto _
m) Los terribles problemas de insomnio ?gobian a mucha gente.
e) Llegó a la estación desierta un forastero poco amigable.
Núcleo _ Núcleo
Modificadores directos _
Modificadores directos _
Modificador indirecto _
f) Una pregunta con mala intención molestó al entrevistado.
Núcleo _ n) Un medio de transporte del siglo XIX es el ferrocarril.
Núcleo
Modificador directo _
Modificador directo .:....... _
Modificador indirecto _
Modificador indirecto --- _
g) Un cielo sin estrellas cubre a los habitantes de la gran ciudad.
Núcleo _ ñ) Siempre me han espantado las mariposas negras de la época de lluvias.

MOdificadordirecto _ Núcleo
Modificadores directos _
Modificador indirecto _
Modificador indirecto _
h) En medio del silencio de la gente, surgió aquel grito de euforia.
Núcleo _ 2. Subraye la aposición que aparece en el sujeto de las siguientes oraciones:
Modificador directo _
Modificador indirecto _ a) Mi amigo, ese joven prudente y tlmido, tenia el propósito de viajar por todo el

i) Los niños del coro dieron un concierto. mundo.


Núcleo _ b) Nosotros, los pobres mortales, nunca perdernos la esperanza.
Modificador directo _ c) Antonio, mi mejor alumno, publicó un libro de poemas.
Modificador indirecto _ d) Los gatos, hermanitos menores de los tigres, cazan roedores.
j) El tema de su inslpida charla siempre era el mismo. e) Afrodita, la diosa griega de la belleza, es la madre de Eros.
Núcleo _ f) Sor Juana Inés de la Cruz, la Décima Musa, escribió el poema 'Primero sueño".
MOdificadordirecto _ g) La ambrosfa, manjar de los dioses, daba la inmortalidad.
Modificador indirecto _

k) El café de la esquina más famosa del barrio estaba muy concurrido a esas horas.
Núcleo _
"o
EL PREDICADO
e ~ EL PREDICADO
~
5 El predicado es la parte de la oración qu e ._ .
w
a::
o.. estados en los que éste puede encontra .esdecir la acoon que realiza el sujeto o los diferen Subraye el predicado de las siguientes oraciones y encierre en un círculo su núcleo:
por un verbo y sus complementos: rse; es ecrr, es todo lo que se dice del sujeto. Está fa
..J

u
W
a) Miguel buscaba mejores condiciones de vida
Los asist~ntes del m~dico guardaron silencio durante la operación. b) Andaba diciendo cosas raras.
Por la manana circulo la noticia sobre el secuestro.
c) En un barrio de la ciudad ocurrió un milagro.
Los fuegos artificiales estallarán a la hora exacta.
En el vado del río crecen cipreses. d) Acababa de decidir su futuro.
e) La gente ha renunciado a sus deseos y preferencias.
El verbo puede aparecer sin complementos y constituir, por sí solo, un predicado: f) No le gustaba la vigilancia estricta del internado.
Unos desconocidos cantaban. g) El lunes tengo que recoger los resultados.
Cociné. h) Ellos viven intensamente.
Ustedes van a descansar. i) De pronto Pablo se calló.

El predicado puede estar al principio o al final de la .- ._


dividido, porque el sujeto se ha colocado en medio: oracron: t<lmblen puede encontrarse ~ B) Predicado verbal y predicado' nominal

Apareció en la mirada del científico un destello de malicia. El predicado verbal es aquel que tiene como núcleo un verbo con significado pleno; es
Un dest~"o de malicia apareció en la mirada del científico. decir, por sí mismo puede predicar o dar información. Casi todos los verbos son de este tipo:
Apareclo un destello de malicia en la mirada del científico. quemar mirar sospechar salir

M' A) Núcleo del predicado


hervir
trabajar
escribir
pensar
reír
vivir
volver
sacar
decidir
arreglar
explicar
calzar
El núcleo del predicado siempre es un verb . I . _ . pagar dormir protestar regar
ímponant- y con cuerda en n - o, sirnp e o penfrastJco; es la palabra más intentar cruzar votar ocultar
umero y persona con el núcleo del sujeto:

La familia de mis primos no asistió al funeral. El predicado nominal se construye con verbos copulativos, los cuales se caracterizan por no
tener un significado pleno; se acompañan de un adjetivo, un sustantivo o una oración,
Sara nunca ha vistQ un eclipse.
estos elementos son los que aport<ln la información del predicado. En estas oraciones el
EI'~nes yo voy a preparar una comida tailandesa. verbo sólo cumple la función de enlazar el sujeto con el predicado, de ahí que reciba el
Manbel y Elvira contaron la historia detalladamente nombre de copulativo. Los verbos copulativos más comunes son sery estar:
Ahora tú tendrás Queaclarar las dudas. .
Él es el doctor.
La concordancia del núcleo del predicado con el d l sui . Algunos detalles son caóticos.
oraciones, sobre todo en aquéll 1 onle. e sujeto permite reconocer a éste en~
, as en as que e SUjetono es agente de la acción verbal: Su rostro estaba triste.
Te enferma la miseria. Ella fue la que me delató.
A Sonia le repugnaban los reptiles. Es frecuente encontrar verbos plenos funcionando como copulativos; en ese caso necesitan
Se dañaron las tuberías. apoyarse en un adjetivo, el cual modifica al sujeto y, generalmente, concuerda en género y
El rey fue derrocado por el pueblo. número con él:
Eva permaneció quieta.
En los ejemplos anteriores los sujetos son la . . lo . Julio caminaba distraído.
que de ellos se habla en 1 ' . . susena; s repMes, las tubetias y el re» puesto
as 01 acrones )' concuerd 1 b "JI
Todas las empleadas llegaron preocupadas.
agente de la acción. an con os ver os, aunque ninguno sea
Los colegas se mostraron encantados.
EL PREDICADO

Mi hermano construyó un helicóptero de madera. .


El enfermo abandonó su rutina alimentaria.
Todos asumieron su destino trágico con entereza.
Roberto arrojó los papeles en el cesto de la basura.
a) Homero y Antonieta se miraron en silencio. Armida nunca leía el periódico.

El complemento directo puede estar formado por:


b) Muchos se mostraron escépticos.
a) Un pronombre: me, te, se, lo, la, los, las, nos, os, todo, algo, etc.

e) La sorpresa y la inquietud se apoderaron de todos. ~ asaltaron anoche.


Te trajeron a la fuerza.
d) El cachorro tenía una mirada triste. Mi sobrino ~ cubre con una manta.
La noticia lQs dejó satisfechos.
~ han olvidado.
e) Ahora nuestras preocupaciones son otras.
~ arrojaron al abismo.
El economista negó tQQQ.
f) El escritor no pidió ninguna explicación por el maltrato.
b) Un sintagma nominal, constituido por un sustantivo con o sin modificadores:

g) Se sentían indignadas por el agravio sufrido. Esa canción transmitía ~.


Una sombra cubre ~.
h) El pelo largo le caía sobre la espalda. Ella extendi6 sus largos y blancos brazos.
El mago se subió el cuello de la camisa.

i) Amalia y Rosa gritaron eufóricas. e) Un sintagma preposicional introducido por la preposición a.


Esta forma sólo se usa cuando el objeto se refiere a personas o seres
personificados o singularizados:

Visité a mi prima.
Buscaban a los estudiantes.
~ el Complemento. del n6.leo del precll.edo
La estructura del predicado está conformada por el verbo que funciona como núcleo y
Encontramos ~.
..
~
por los complementos de éste. d) Una oración:

Pidi6 Que todos escribieran una carta.


~s. complementos del verbo son: objeto o complemento directo, objeto o complemento
indirecto, complemento circunstancial, predicativo o atributo y complemento agente. Marcos pensaba Que tenía mucho dinero.
Hizo lo Que pudo.

Objeto o complemento directo Existen tres procedimientos para reconocer el complemento directo:

El complemento directo se refiere a la persona, animal o cosa que recibe a) Con la pregunta ¡qué es 1.0•• .1
directamente la acción del verbo; se conoce también corno paciente, dado que es
el que resulta afectado o modificado por la acción del verbo. se presenta con Todosdenunciaron el crimen. l Qué es lo denunciado ~ El crimen
verbos transitivos: l Que es lo oído ~ Los aamies de la músua
Él oía los acordes de la música.
Javier adoptó un niño. l Qué es lo adoptado ~ Un niño
EL PREDICADO
o
e
b) Mediante la sustitución del complemento directo por los pronombres:
~ lo, la, los, las: . r los pronom b res, lo la, lOS" las el complemento directo
. que aparece subrayado en
ci
w
2. Sust1~uya
las po.oraciones. Ad e más cambie las oraciones a voz pasIva:
sigUientes
a:
e, El médico atendió a su paciente.
..J
El médico ./.Q atendió.
El perro se comió la pierna de pollo. a) Algún detalle enturb!aba la transparenpia de la magia.
W El perro se la comió.
El abuelo añoraba los viejos tiempos.
El abuelo los añoraba.
Vio las agitadas olas del mar. Las vio.
Estos pronombres se refieren al objeto directo y por ello deben concol'll4 b) Un barco velero transportó ~.
con él en género y número. Cuando se colocan antes del verbo se llaman
proclíticos; cuando se posponen y se adjuntan se llaman enclíticos:

Los compadecieron por su mala suerte.


c) Las sociedades favorecen una forma de vida.
Necesita dinero para comprar@.
Por la tarde voy a verlas en la biblioteca.
Piénsa1Q.
d) Una sirena peinaba sus ca b e 1\ os en medio del océano.
Cuando el objeto directo se antepone a los demás elementos oracionale,
repite mediante un pronombre, nunca en otros casos:

A mis estudiantes no los he convencido de mi teoría.


e) Con la cabeza hizo un gesto cortés.
Las tareas de reconstrucción las atiende un arquitecto.

c) Mediante el cambio de la oración a voz pasiva, en la que el complemento


directo pasa a ser sujeto:
Voz activa f) Desde la cima el hombre agitó un pañuelo.
Vozpasiva
Luis recogió la basura.
La basurª fue recogida por Luis.
La base naval solicita un buzo.
Un buzo es solicitado por la basenaval

el
Marisa examinó la grieta. g) Conservaban las legumbres en salmu~ra.
Ejercicios
Lª grieta fue examinada por Marisa.
..
r¡~ 1. Subraye el complemento directo en las siguientes oraciones: h) Trajo enseguida una botella de jerez.

a) Eugenia encontró las llaves de su casa bajo una carpeta.


b) Con furia, Luz arrancó el tapiz de la pared.
c) El olor de los eucaliptos no la reconfortó. i) Los días desafortunados asfixiaron sus Ilusiones.
d) Los habitantes del pueblo recordaban el rumor de sus pasos.
e) Fernando tenía una herida en la mano izquierda.
f) Vio de reojo los trajes de payaso. j) El cónsul lanzó una mirada nerviosa por encima de su hombro.
g) Alrededor de la casa, las plantas devoraban todo.
h) Fumigaron los sembradíos con sustancias tóxicas.
i) El paraíso no evoca mejores tiempos.
j) Canalizó toda su frustración en el trabajo.
k) Cómete un conejo asado.
- ......•••-"----------------- - ._-_.- ._---
EL PREDICADO
o
e • Objeto o complemento Indirecto
e( Existen dos procedimientos para reconocer el complemento indirecto:
e
i5
,. w El complemento in.directo es la ~ersona, animal o cosa que recibe indirectamen~ a) Mediante la pregunta ,a quién o para quién ... ?
a:
a. la accion del verbo, es el benefiCIado o pelJudlCado por la acción. Siempr
b di I . " e se une
-'w ver o me iante a preposicon a y, en algunas ocasiones, acepta la preposición /JI»! Entregó la carta a su dueño. ,A quién la entregó? A su dueño
Es ~~y frecue?te que un pronombre repita el complemento indirecto en una
oracron. Por ejemplo:
Aplicó el examen a todos. ,A quién lo aplicó? A todos
Compré un regalo para ti. ,Para quién lo compré? Para ti
Armando les dio una sorpresa a sus socios. b) Mediante la sustitución por los pronombres le o les:
No m cuentes todo a Raguel.
A Lidia m demostraron una gratitud exagerada. Pidió a los extranjeros una identificación. Les pidió una identificación.
~ explicaron el problema. Prometieron ayuda al campesino. Le prometieron ayuda.
Th deseamos buena suerte. Felipe no prestó atención a los festéjos. Felipe no ~ prestó atención.
El abogado trajo malas noticias a los prisioneros. Sólo es posible la sustitución por estos pronombres cuando el
Tejió una bufanda para mi abuelo. complemento indirecto corresponde a la tercera persona.
El complemento indirecto está constituido por: En ocasiones aparecen dos complementos indirectos en una oración:
a) Un sintagma prepositivo:
Compré ~ unos dulces para mis hijos.
Carmela pidió las copias ~. A mi hermana le preparé un flan para sus invitados.
La feria proporcionó beneficios para todos nosotros.
b) Un pronombre: me, nos, te, os, se, le, les.

Rafael ~ entregó los billetes. 1. Subraye el complemento indirecto de las siguientes oraciones:
Th gusta la carne de cerdo.
~ lavó las manos.
ºªdedicamos esta canción.
~ ofreció una taza de chocolate.
a) Un amigo te facilitará el pago de las deudas.

b) Anselmo presentó sus condolencias a los dolientes.


~ dieron una esperanza. e) Las investigadoras expusieron su proyecto a la junta directiva.
lO
El pronombre de complemento indirecto se antepone al verbo, aunque en d) El público le creyó al mago todos sus trucos.
algunos casos se presenta como enclítico:
e) Los lectores reprochaban al autor del libro su actitud pesimista.
~ impusieron uniformes.
f) La tarde le transmitió un extraño sentimiento de melancolía.
Ie lo prometieron ayer.
Escríbem una nota. g) Me gustan los días nublados.
Quieren comunicar~ algo.
h) Nos faltaba entereza.
Voy a recomendarre una novela.
i) Se lo voy a decir cara a cara.
e) Una oración:
j) Al cielo le faltaban nubes.
Exigió silencio a guienes estaban cerca.
Paco presentó su libro a los Que no craían en él.
EL PREDICADO
o
e
ct
2. Sustituya los complementos indirectos subrayados por los pronombres le o les:
(J
b) Un sintagma prepositivo o preposicional:
5 a) Repetí la explicacíón a mis colegas.
w
a: Se comporta de una forma extraña.
Do
..J Habla con mucha seguridad.
W b) Cancelé mi cita al psicoanalista.
Llegarán a otro planeta .
Se hospedaron en un hotel tenebroso.
c) Derrotados, dejaron la ciudad a los enemigos. Brindo por ella.

c) Un sintagma nominal:
d) Organicé un homenaje para los jubilados.
Se paseaba todos los fines de semana.
e) Muy pronto Natalia pidió consuelo a su madre. Algunas veces llegan las-ballenas.
Esta tarde comenzará un diluvio.
f) Los intelectuales respondieron a sus interlocutores con claridad. La próxima semana podrás conocer las nuevas instalaciones.
d) Una oración:
g) La nueva medicina trajo esperanzas a los desahuciados.
Los deportistas utilizabanel parque para realizarsus ejercicios matutinos.
Antes de gue se descubrieraAmérica,los europeosno conocíanlas papas.
h) La ciencia permitió a la humanidad una vida más confortable.
Cuando despertó, la películaya habíaterminado.
Vivo donde nacieronmis padres.
i) Ofreció una recompensa a quien diera noticias sobre el perro extraviado.
Las múltiples circunstancias en las que se realiza la acción del verbo pueden ser de:

a) Modo. Se refieren a la manera como se realiza la acción; responden a la


pregunta ¿cómo?
• Complemento circunstancial

Expresa la manera, el tiempo, el lugar y demás circunstancias en las que se realiza Lo estudiaremos con detenimiento.
la acción del verbo: . Abrió la puerta cautelosamente.
Lo hizo como le enseñaron.
Víctor vive cerca.
En 'a madrugada la señora entró a la habitación. b) Tiempo. Expresan el momento en el cualse lleva a cabo la acción; responden
a la pregun ta ¿ cuándo?
Joaquina miró fijamente a Ignacio con una expresión de desali~
El próximo lunes empezarán las festividades. Llegará en el momento menos esperado.
El complemento circunstancial puede estar formado por: Mañana aparecerá su nombre en los periódicos.
El mes entrante sostendré un debate.
a) Un adverbio, un sintagma adverbial o una locución adverbial: Mientras aterrizaba el avión casi todos los pasajeros dormían.
El sol nunca girará alrededor de la Tierra. c) Lugar. Indican el sitio, espacio o lugar donde se realiza la acción; responden
Quizá se produzca b.QY lo esperado. a la pregunta ¿dónde?
Llov'ó muy fuertemente.
Dora se sentó junto a la estufa.
Ayer se encontraba estupendamente bien.
Ahí venía él.
Pescó al vuelo la respuesta inverosímil.
Hizo la maleta a la ligera. Paseó la mirada por donde estaban unos mendigos.
EL PREDICADO

o d) Cantidad. En general, sólo se emplean adverbios que indican medida,


o j) Duda. Expresan incertidumbre,
el:
U puesto que denotan cantidad. Responden a la pregunta ¿cuánto?
sw QJ.!ká encuentre un sentido distinto a esas acciones.
a:
o.. Comió bastante.
~ podamos recuperar el terreno perdido.
..J
W
A veces escribía mucho . ¿~ es falsa tu humildad?
Pidió más.

Los adjetivos numerales no se emplean para formar complementos


circunstanciales de cantidad; en expresiones como compré cinco sillas, el
adjetivo cinco se refiere al sustantivo sillasy,junto con él, forma el objeto
directo. r,~ Subraye todos los complementos ci.rcunsta?ciales que aparecen en l~ siguientes oraciones y
• escriba en el espacio en blanco el upo de circunstanoa que expresan.
e) Instrumento. Aluden al objeto con el cual se realiza la acción; responden
la pregunta ¿con qué?
a) Las moscas revoloteaban insistentemente alrededor del pastel.
Golpeó la mesa con el vaso.
Recortó las imágenes con unas pequeñas tijeras.
Amaestró al halcón con un método desconocido. b) El sol resplandecía ahora sobre el mundo.
f) Compañía. Señalan con quién o con quiénes se realiza la acción:

Isabel se fue al puerto con sus dos perros.


c) Ambos escrutaban el cielo por las tardes.
Alfonsina que ría ir a los llanos con nosotros.
Bailó conmigo.
d) El agua cayó tristemente toda la noche.
g) Tema. Se presentan con verbos que aluden a las acciones de leer, habia;
esaibu; conversar, pensar, expresan el asunto, argumento o tema sobre el qll
tratan dichos verbos; responden a la pregunta ¿solire qué?
, , e) El pirata golpeó con su garfio en la escotilla para hacer callar a los marinos.
No se cansaba de hablar sobre la eternidad.
La conferencia giró en torno a la medicina homeopática.
Conversaron sobre aparecidos durante toda la noche.
f) El inmenso tren avanzaba velozmente por el desierto.
h) Causa. Manifiestan las razones o los motivos por los que se realiza la accilÍf
responden a la pregun ta ¿por qué?

No fue a la guerra por miedo. g) Porque tenía miedo a la gente, se retiró a su ermita.
Adelgazó debido a la mala alimentación.
No vendió sus cuadros porque estaban muy mal hechos.

i) Finalidad. Expresan el objetivo o propósito que se persigue con el h) Gastó demasiado con sus malos amigos.
cumplimiento de la acción verbal. Responden a la pregunta ¿para qué?

El caballo empezó a saltar por el establo para encontrar una ~.


Se ocultó en el almacén con el fin de esquivar a sus acreedor~.
Da limosna para tranquilizar su conciencia.

67
EL PREDICADO

o i) Acaso ya no encuentres la respuesta.


e Roberta era mi amiga.
el:
e El agua estaba turbia.
s
w ~
a: Este animal es la fiera más hambrienta del zoológico.
a.
..J
w
j) Ustedes siempre han resuelto los problemas con una pizca de malicia. Los gritos se percibían desesperados . •
Una de ellas se mostró bastante indiferente.
Las praderas se encontraban devastadas.

k) Quizá mañana la gente se reirá a sus costillas. El predicativo se caracteriza porque siempre se refiere al sujeto y, en muchas
ocasiones, concuerda con él en género y número.

Puede estar formado por:


1) Compré veneno para las ratas porque estaban destruyendo los sembradíos.
a) Un sintagma nominal:

El arquitecto era un hombre de avanzada edad.


m) A la luz de la luna, las hienas devoraban la carroña con sus filosos colmillos. Remedios es un ser ajeno a la realidad.

b) Un sintagma adjetivo:

Angelina estaba muy avergonzada.


n) Para provocar compasión se comportaba hipócritamente.
Una mano se alzó tímida.

c) Un pronombre:

ñ) Su conversación siempre versaba sobre asuntos filosóficos. Tú nunca serás eso.


El problema es aquél.
.bQ somos.
o) En la antigüedad, un astrólogo famoso vivía pobremente en Grecia, en d) Una oración:
compañía de su esposa.
El novelista es el que sabeo
La abeja reina es la que nunca trabaja.
Guadalupe es quien no quiere la herencia.
p) Discurrió incansablemente sobre la vida extraterrestre. Morir es ausentarse definitivamente.

Es posible encontrar predicativos que se refieren al complemento directo; siempre


concuerdan en género y número con él:

El juez declaró ~ al acusado.


• Complemento predicativo o atributo Encontré hoy más dichosas a las bailarinas.
Veo a Jorge incapaz de trabajar.
Es el complemento que predica o informa sobre cualidades, atributos o
peculi~ridades del sujeto. Aparece en las oraciones con predicado nominal, Los complementos directos en las oraciones anteriores son al acusado, a las
es decir, con los verbos copulativos sery estar, también puede presentarse con bailarinas, aJorge; los predicativos son culpable, más dichosas, incapaz de trabajar, los
verbos de significado pleno: cuales no deben confundirse con complementos circunstanciales de modo, puesto
que éstos nunca pueden estar desempeñados por un adjetivo o sintagma adjetivo.
EL PREDICADO
s ¡JereiCiO
~¡f~ Subraye el complemento
~ .~ predicativo de las siguientes oraciones:
c) Las tierras fueron trabajadas por los campesinos.
d) La novela fue escrita por un europeo contemporáneo.
o..
e) La carta no fue enviada por ella.
ii1 a) Sus ambiciones de actriz siempre fueron un poco falsas.
f) La manzana había sido mordida por Adán.
b) El resplandor de la luna se proyectaba tenebroso en los pantanos.
e) En la plaza el tumulto era inmenso.
• DJ Elementos de afirmación '1 de negación
d) El rinoceronte es un mamífero con uno o dos cuernos.
e) Durante algún tiempo ella recorrió solitaria las oscuras calles. Los adverbios de afirmación y de negación, síy no, no siempre funcionan como
f) Su pesimismo era producto de la decepción. complementos o modificadores del verbo. Pueden tener distintos usos y valores:

g) Los gestos de esa mascota se va/vieron feroces. a) Suelen equivaler a una oración, en casos como:
h) En tierra firme el mundo seguía desaforado.
¿Piensastrabajar hoy en la tarde? -Sí.
i) Los egipcios eran expertos en el arte de embalsamar.
¿Hicistelas correccionesal trabajo? -No.
j) Ellas corrieron asustadas hasta la esquina más próxima.
k) Ustedes están abrumados porque quieren. Las respuestas síy no se consideran oraciones con el verbo omitido, pues
equivalen a decir si pienso trabajary no hice las correCCIOnes,respectivamente.
1) La liebre se quedó encandilada por la luz de los faros.
m) Los caracoles son un alimento exquisito.
n) La clasificación de las yerbas resultó muy laboriosa.
b) Funcionan como elementos enfáticos, es decir, refuerzan lo señalado po: el
verbo; la negación suele emplearse combinada con otro elemento negativo: ••
ñ) Margot y Asunción elaboraron juntas una revolucionaria propuesta médica. Carlos ~ conoce a mis amigos.
Yo no sé nada.
Complemento agente c) El adverbio no sirve para negar distintos elementos oracionales:

Este complemen~o aparece solamente en las oraciones en voz pasiva y designa al Augustono comió. (Niega el verbo)
a~en te de .la aman verbal; a pesar de referirse a quien realiza la acción, no es el Augusto no comió !W§. (Niega el objeto directo)
sujeto, Se mtroduce por la preposición por.
Augustono comió uvashQy. (Niega el complemento circunstancial)
La historia de la humanidad ha sido escrita por unos cuantos. Augusto no comió uvasverdes. (Niega el adjetivo)
Su trayecto fue interrumpido por una fuerte lluvia.
La segunda estrofa será leída por Manuel.
Sus obras han sido olvidadas por todos ustedes.
El jardín fue cuidado por Quienes no salieron de viaj§.

La preposición de se empleaba antiguamente para introducir el complemento En las siguientes oraciones, señale el sujeto, el predicado, sus ~úcleos y cada uno de sus
agen te: ese sirviente esfavoreCÚÚJdel rry. complementos; hágalo de la manera como se muestra en los ejemplos:

:!!!!: Ejercicio Ejemplos:

fIJ ~"b",Y' el wmpl,m,mo agente de 1" siguientes 0"'000"

a) Fue interceptado en la frontera por los agentes de migración.


Las
U
débiles antorchas
L--.J[
Modificadores
directos
Núcleo
del castillo
I I
Modificador
indirecto
I
iluminaban los pasadizos
I
Núclec
I I I
Complemento
directo
en la noche
I I
Complemento
circunstancial
de tiempo
b) Sus miradas de desconfianza fueron filmadas por los espías.
Sujeto Predicado
o
Q Le erigieron
ce un inmenso monumento al falso héroe
o Sujeto U l I l I I I
Compl. Núcleo
5 morfológico Complemento Complemento
w o tácito indirecto
a: directo indirecto

La oración
l1.
..J
W
Predicado

a) Una cruel experiencia lo había marcado desde su niñez. compuesta


b) No podrás ver otro fin de siglo. E
c) En un ardiente día de verano empecé a sentir este odio tan desbordante.

d) La industria informática ha crecido mucho en los últimos años. oracionessimples son las que tienen un solo verbo, simple o perifrástico, con su correspondiente
. o;cuando en un enunciado aparece más de un verbo, se trata de una oración compuesta.
e) El mar era un espejo de la furia humana.
oracióncompuesta, también conocida como período, es la expresión que está formada por dos o más
aciones,entre las cuales se establece una relación:
'O
t-
f) Le pedí discreción.
Me alejé cuando se apagaba el crepúsculo.
U
g) Las reglas del juego fueron respetadas tácitamente por los contendientes.

h) El crujido de la madera se ovó en la habitación contigua.


La luna iluminaba la calle y los sonidos adquirían resonancia.
Nadie me negará que he tenido éxito con la novela que publiqué. ••O
~

Dentrode la oración compuesta siempre es posible distinguir una oración principal; en los ejemplos

-
i) Maximiliano y Carlota Em d ..
, pera ores de México, cruzaron engañados el océano lteriores, me alejé, la luna iluminaba la calle y nadie me negará son las oraciones principales, pues son ~
en el siglo XIX. IDidadescon independencia sintáctica y sin conjunciones o adverbios que las introduzcan y las vinculen
tOn otroselementos.

j) Al esquimal le regalaron unos guantes de piel fina. ¡¡oración compuesta puede llegar a constituir una cláusula o un párrafo si todas las oraciones que
!OQlponen este último, están relacionadas entre sí; una simple enumeración de oraciones no
k) De pie esperaban ansiosos a sus invitados. ilttesariamenteequivale a una oración compuesta:

1) Los volcanes arrojaron con violencia una lava roja. La tarde había caído sobre el poblado; algunos campesinos caminaban solitarios por las
calles. A lo lejos se dibujaba en el cielo un relámpago repentino.
m) Ella se senlía muy inquieta.
!nelejemplo anterior, las oraciones están separadas por signos de puntuación y no hay palabras que
n) Un viejo sombrero negro coronaba la cabeza del muñeco. llIablezcanningún tipo de enlace entre ellas; se trata de tres oraciones simples, independientes, que
lJnnanun párrafo, pero no una oración compuesta. En cambio, el siguiente enunciado sí constituye una
ñ) L
as teclas del piano eran golpeadas inmisericordemente por sus torpes manos. taeión compuesta porque las tres oraciones están enlazadas:

Te Q® que no caminaras por esos barrios que no conoces.

laPrimera oración es la principal, te dij¡;, la segunda es su objeto o complemento directo, que no


~Irlinaraspor esos barrios; y la tercera, que no conoces, equivale a un adjetivo del sustantivo barrios.

L1relación entre las oraciones puede establecerse mediante tres formas: coordinación, subordinación y
•..
}UXtaposición.
ORACIONES COORDINADAS

i'
CIl
s
~
~ ORACIONES COORDINADAS
81 Adversativa. .
'z
i5 Las oraciones coordinadas se encuentran unidas mediante una conjunción o locución c0!!iun¡j¡¡
a: riedad superable o insuperable. Las conjunciones
o coordinante; cada una de las oraciones coordinadas tiene sen tido completo, es decir, no depen~ Son oraciones que expresan una contra. , e no obstante sin embargo, con todo, antes,
o adversativas más usuales son: pero, mas, smo, SinO qu , ,
o una de otra. Las oraciones coordinadas pueden expresar diversas relaciones entre sí, pero
CIl ninguna de ellas llega a convertirse en complemento de la otra. anies bim:
w
z
o Con base en el significado que aporta el nexo o conjunción que relaciona las oraciones Ese camino al mar es muy bonito ~ es muy peligroso.
~ coordinadas, éstas se clasifican en copulativas, adversativas, disyuntivas y distributivas. Lo invité a mi casa lW.Q no aceptó.
a:
o Debería descubrirse una vacuna para esa enfermedad J:I!-ªª,
~ A) Copulativas desgraciadamente, aún no se ha conseguido. . hó todo
No gastó el dinero en reparaciones de su casa SinO que lo derroc
Son oraciones que se enlazan mediante una conjunción copulativa que indica suma o en una fiesta. IJ d a
adición:
Siempre he creído en la buena fortuna, sin embargQ, ahora he ega o
tener serias dudas. , . b'
Mi madre es maestra y mi padre 1!:a.bai.a como oficinista.
A Aurelio no le gustaba externarsus opiniones en publico, antes len,
No he solicitadQ aumento de sueldo ni lo oom
en todo este mes.
prefería permanecer en silencio.
La economía de nuestros países d en quiebra y las devaluaciones de ~
moneda nos amenazan continuamente. La conjunción aunque puede ser adversativa cuando equivale a pero:

Las oraciones coordinadas pueden tener el mismo sujeto o éste puede ser diferente: Estas motocicletas son muy ve leoces ~ cuestan demasiado.
Teresa es una buena persona aunque no lo parece.
LQs adQlescentes indagan, buscan y preguntan.
Pedro lee novelas de terror y Alicia escucha música norteña.

Las conjunciones copulativas más usuales son: y, e, ni. Sólo se emplea e cuando la palabra
M' C) Disyuntivas

que le sigue inicia con [, o hi-, Es común repetir la conjunción ni o combinarla con el " exc Iuye a Ia o,tra es decir , una de las oraciones
Se caracterizan porque una oracion
adverbio no:
presenta una alternativa o dilema.

Gilberto toca la guitarra y. canta canciones románticas. ..


Las conjuncIones mas, comunes son o, u', esta última sólo se usa cuando la palabra que le
Luis trabaja por las tardes ~ Irene lo hace por las mañanas. sigue empieza con o- u ho-:
Esa obra de teatro ni es comedia ni es drama ni es nada. Dinos la verdad Q ya no te volveremos a creer nada.
Sergio llQ come ni duerme.
Compra ese libro ahora Q te arrepentirás después. ..
La conjunción que puede ser copulativa cuando equivale ay: Teníamos que explicar el incidente u ocultar muy bien las evidencias,

Come~come.
Debes trabajar ~ no divertirte tanto.
M' D) Distributivas

. . . d o más acciones alternativas. No existen conjunciones


~ En ocasiones la conjunción y tiene valor adversativo, es decir, puede equivaler a pero; aun Las oraciones distributivas expresan os . de a ciertas palabras que funcionan
en estos casos, las oraciones se siguen considerando copulativas: ' 1 r este tipo de oraciones: se acu
especificas
como nexospara e~ aza.
o conjunCIones para esta bl ecer 1a co rrelación.Ias
, más comunes son: ora ... ora,
Me habló muy claro y. no le entendí. éste... aqué~ unos ... otros, ya ...ya, bien ... bien, sea... sea:
Mi auto se descompuso y. no lo he arreglado.
Ora reían, Qm lloraban.
~ construye cosas, Ml.I.é.! las destruye.
i./nQS cantaban, ~ bailaban.
ORACIONES COORDINADAS

g
ce
A continuación se presenta un cuadro con todos los tipos de oraciones coordinadas:
e) Sus palabras me afrentaron e hirieron a mis amigos.
z
sa:
O Oraciones Coordinadas f) Ora avizoramos la desgracia, ora vislumbramos un futuro ra~iante.
O
o
l/l
W Clasificación Ejemplos
Z g) José Y sus hombres no habían regresado ni se les volvería a ver en
O
Ü
ce Copulativas Mi padre preparó la cena y todos se lo agradecimos este mundo.
a:
O
Adversativas Escribió un libro pero nadie se lo quiere publicar
h) La familia ahorraba constantemente para la nueva casa pero aún les
faltaba bastante.
Disyuntivas Te comes toda la ensalada o no te daré el postre

1 Distributivas Durante su enfermedad, ya sentía calor, ya sentía frío i) O se solucionan nuestras demandas o la lucha se intensificará.

j) Lo desterraron injustamente pero la posteridad lo reivindicará.


Cada oración coordinada puede analiz.arse como cualquier oración simple, es decir, tiene
sujeto, predicado y sus complementos correspondientes; por ejemplo:
k) Por lo general ella nunca rechazaba las ideas de los demás, antes bien, le
Pedro reconoció sus errores en pÚblicQpero nQmQdificó su actitud. gustaba oírlas.

Son dos oraciones coordinadas adversativas, unidas por la conjunción pero. La primera
tiene como sujeto a Pedro, su verbo es reconoció, su objeto directo es sus erroresy su .
1)Laura Elena invitó a la fiesta de su cumpleaños a todas sus amigas, sin
complemento circunstancial es en público. La segunda oración tiene sujeto morfológíco,lIl embargo, algunas lo olvidaron.

e.:
verbo es modificó, su complemento u objeto directo es su actitud y el adverbio no es un
elemento que indica negación.
m) Ora divagaba, ora pasaba períodos de lucidez.

n) La casa tenía grandes ventanales y un jardín en el centro, pero llevaba muchos


años deshabitada.
~ :Ob"," el que "1",, 1" ';1(";'"'" oraciones coordinadas, escriba en ,1 espacie en blane
1Ir~ 00"
la clase a la que pertenecen: copulativas, adversativas, disyuntivas o distributivas.
ñ) La actitud rebelde de Gisela era aceptada, mas algunos de sus amigos la
a) La relación del ser humano con la naturaleza ha sido destructiva, pero consideraban escandalosa y falsa.
esta actitud ha cambiado en los últimos años.

b) O te reconcilias con tus viejos amigos o sufrirás abandono y soledad. o) Ya me elogiaban, ya me denostaban.

----------------------------
e) Nadie se acogió a la amnistía decretada, antes bien, todos radicalizaron sus
posiciones.

-----------------------------
d) El grupo de teatro montó una obra del renacimiento y en todas las q) El hombre tenía una mandíbula agresiva, sin embargo, sus ojos pertenecían a
representaciones la respuesta del público fue excelente.
una persona ansiosa y vulnerable.
-----------------------------
ORACIONES SUBORDINADAS

1II
~ ~ ORACIONES SUBORDINADAS En términos generales, puede decirse que las oraciones subordinadas cumplen las mismas
<
z funciones que las desempeñadas por los sustantivos, los adjetivos y los adverbios; de acuerdo con
5 Las 0:aciones ~ubordinadas están integradas dentro de otra oración, donde desempeñan una esto, se clasifican en:
a: fun~lOn espeCIfic,a;son parte de una oración principal y por ello no tienen independencia
om sunacuca m sernanuca:
:> Oraciones sustantivas
1II
1II Oraciones adjetivas
W El arquitecto prohibió gue demolieran el edificio.
Z Oraciones adverbiales
o
En e.lperíodo a.nterior, el verbo de la oración principal es prohibió; su complemento directo esIl!l
~
a: oracion subord~na?a: que demolieran el edifiCIO. En forma aislada, esta oración no tiene sentido ~ A) Oraciones subordinadas sustantivas
o comple~o por SI mlsm~, debido a que es complemento del verbo principal; es decir, es
dependiente o subordinada, Las oraciones de este tipo pueden encontrarse desempeúando todas las funciones que
realiza un sustantivo dentro de una oración. Esto significa que en lugar de un sustantivo o
Las oraciones subordinadas s!empre tienen un verbo, conjugado o no conjugado, su propio sintagma nominal, siempre es posible encontrar una oración subordinada sustantiva.
sUJ:to: el cual puede ser el rmsmo que el de la oración principal, y sus complementos; a menudo
estan mtroduCJd~s por una p~lab~ de enlace, llamada nexo subordinan te, que puede ser un Las oraciones subordinadas sustantivas pueden desempeñar las funciones de sujeto,
pronombre relativo, una conjunoon o frase conjuntiva, una preposición o frase prepositiva, un complemento directo e indirecto, término de una preposición y complemento predicativo. ~
adverbio o frase adverbial:

~ conteste primero todas las preguntas ...
Quien mencione esa clave secreta ...
fu obtienes la beca ...
...porgue no sabe conducir un auto
• Oraciones sustantivas con función de sujeto

Estas oraciones desempeñan la función de sujeto de la oración principal:

Pintar con las manos es divertido.


···mua obtener alguna ganancia Quien se acercó primero al estrado era un impostor.
sin decir una palabra ... El gue ambiciona demasiado puede sufrir grandes decepciones.
Cuando llegamos a la sierra ... Es indispensable gue realicemos ese trámite .
...gm}Q vivió en su infancia No es admisible gue renunciemos a nuestra vocactón.
Es frecuente encontrar oraciones subordinadas sin ningún elemento que las introduzca: En lugar de las oraciones subordinadas ante~ores, es posible ~olocar un sustantivo,
un sintagma nominal o un pronombre, funcionando como sUJeto:
Lo vi haciendo ejercicio.
Se sentía atrapado en un laberinto. ~ es divertido.
Comer frutas y verduras es recomendable. Aguel hombre era un impostor.
La gente puede sufrir grandes decepciones.
Las funciones que pueden desempeñar dentro de una oración principal son múltiples:
Es indispensable ese trámite.
Es difícil hablar en público. No es admisible nuestra renuncia.
(Sujeto)
José Luis supo gue lo iban a denunciar.
(Complemento directo) Las oraciones subordinadas sustantivas con función de sujeto pueden construirse
Entregó su vida a guien lo amó.
(Complemento indirecto) con un infinitivo y sus propios complementos:
Ese individuo es el gue habló mal de ti.
(Complemento predicativo)
La certeza de ganar el premio lo obsesionaba. Convencer a mis padres me resultó muy difícil.
(Término de preposición)
La caricatura gue me hiciste es muy cruel. Ir a la Luna o a Marte debe ser algo increíble.
(Modificador de un sustantivo)
Encendernos el horno cuando hacemos pan en casa. Actualmente es indispensable saber emplear una computadora.
(Complemento circunstancial)
Las oraciones subordinadas sustantivas, frecuentemente, son introducidas por un
pronombre relativo:
ORACIONES SUBORDINADAS
ti)


<:1:
e Quien encuentra sentido a esas incoherencias es Roberto.
el:
z Los que revolucionan la ciencia no siempre disfrutan de sus Oraciones sustantivas con función
s
a: beneficios. de complemento u objeto indirecto
O
al Lo que te dije ayer es falso.
:::l Las oraciones subordinadas sustantivas que funcionan como complemento ..
en indirecto están introducidas por un pronombre relativo y por las dos preposICIones
en La conjunción que puede introducir una oración con función de sujeto:
w que suelen acompañar este complemento: a y para. Ejemplos:
z
o Es interesante gue nadie se haya enterado aún de esa notiQ@.
Ü Regaló un boleto para Acapulco al gue obtuvo el primer lugar en el
el:
a: Que hicieran esos ejercicios le preocupaba muchísimo al maestro certamen.
o de música.
La compañía dio un aumento de sueldo a los gue tenían estudios
Me gusta gue hayas tomado una decisión firme.
especializados. . .
Prepararé una sorpresa para Quien gane esta partida de aíedrez.
• Oraciones sustantivas con función Pagaremos la multa a Quien esté autorizado por la ley.
de complemento u objeto directo Les expliqué mi posición a los Que me lo solicitaron.

Estas oraciones se llaman también completivas. Suelen estar introducidas por un


pronombre relativo o por la conjunción complementan te que.

Siempre he tenido lo que he necesitado.


• Oraciones sustantivas con fun~i~,nde término
o complemento de una preposlclon
Los modificadores indirectos o sintagmas preposicionalesson complem:osE~e los
En el avión identificó a los gue me estaban vigilando.
nombres están formados por una preposición y un término: casa de ma a.. .
Ramón piensa que ya es demasiado tarde para él.
término de una preposición es desempeñado, generalme,nte, por un sustantIvo,.
Les pedimos Que tra;eran alguna pista. debido a esto es posible encontrar en su lu~ar, una. o~aClonsubordinada sustantiva
que depende de un nombre, ya sea sustantivo o adjetivo.
En algunas ocasiones aceptan la conjunción si, algún pronombre, adverbio o frase
interrogativa: quién, qué, dónde, cuándo, cómo, por qué. Esto sucede en el caso de las Estas oraciones suelen estar introducidas por la conjunción que precedida de una
oraciones interrogativas indirectas con función de complemento directo. Este tipo preposición:
de oraciones puede mantener u omitir la conjunción subordinante que.
El hecho de que no cumpliera con el contrato cambiaba las cosas.
El herido preguntaba gue quién lo había lastimado. Tu idea de encender aquí una fogata es maravillosa.
Adalberto gritó que por Qué lo perseguían. Nos paraliza el miedo de que se pierdan las cosechas.
Esteban no sabe si debe confiar en sus dos nuevos compañero.s. Mi primo es muy fácil de convencer.
No me dijo dónde se realizaría la asamblea. Están satisfechos de Que esas personas hayan reaccionado
Nunca sabrás cuándo firmé el convenio. positivamente.
Todos se preguntaban cómo lo habría hecho. Julián es muy capaz de inventar pretextos para todo.
No sé por gué se habrá comportado de esa manera.
Las oraciones subordinadas sustantivas con función de término o complemen~~ de.
~ Como en todos los objetos directos animados, también los que están expresados una preposición también pueden encontrarse con los llamados verbos preposiuvos:
mediante una oración subordinada, pueden tener al principio la preposición a: acordarse de constar de gustar de, preocuparse por, pensar en, ocup~rse de..Estos
compleme~tos, semá~ticamente, son muy parecidos a los objetos directos:
Sólo quería a las gue consideraba como hijas.
Rechazó a guienes Jocriticaron. Nunca se acordaba de poner el reloj despertador.
Los políticos no siempre piensan en mejorar las condiciones de
vida de sus comunidades.
En esa época Rafael se preocupaba por comenzar muy temprano
su faena.
ORACIONES SUBORDINADAS
lf)

i3<1: Este tipo de oraciones también suele emplearse como término de la pre o . " 1) A todo el mundo le gusta contar su historia.
Z
en el complemento agente, dentro de una oración en voz pasiva: p SlQOO
pIJT

15
a:
o
III
La operaci~n fue filmada PQrQuienes contaban con eQuiQ.Q. g) Las nuevas reglas del juego brindaron oportunidades inesperadas a quienes
::J Fu~ron retirados todos los objetos robados por los Que hab~ habían perdido sus esperanzas.
lf)
lf) realizado la labor de rescat~.
w
z Las invitaciones fueron repartidas por Quienes estaban
o h) Algunos sugerían que el museo misterioso había sido una quimera de la
Ü Interesadas en presentar un espectáculo distinto. imaginación.
<1:
a:
o
Oraciones sustantivas con función i) El temor de que abrieran el cajón secreto le provocaba sobresaltos.
de complemento predicativo

La f~?ción de ~redicativo o atributo también puede ser desempeñada por una j) Me exaspera la idea de perder mi juventud en este pueblo.
oracion subordinada sustantiva. Estas oraciones siempre se presentan con los
verb~s ~opulalJvos sery estar. Muchas veces carecen de alguna palabra de enlace
k) Los fanáticos son los que no escuchan a los demás.
que as introduzca y, cuando la tienen, suele ser un pronombre relativo:

Mi ma~stro de historia fue Quien me prometió un mapa d~ 1) Se preguntaba si ella había sido la responsable de ese dolor y de esa pérdida.
Qceanla. .
Su mascota es la Que duerme en ese sillón.

¡
m) Les incautó los bienes a quienes estaban indefensos.
No perdonar un agravio es estar un poco fuera del mundo.
Monr es QMQar.
Ejercicio n) Dudar es un principio básico para el desarrollo del conocimiento.

rft.ll
S"b",.I" o"'do~_","bo"H",'",",,,",,,,, q"' '1"''''"
denblanco~
enseguida Yanote, en ,1"acie
l~.función que desempenan: sujeto, objeto directo e indirecto predicativo o ~rmino
e preposronn '
ñ) Desde esa noche prohibieron terminantemente al niño que se acercara al muelle.

o) El homeópata le recomendó que se alimentara exclusivamente a base de


a) Quien preparó el tema sobre la intolerancia de nuestra época presentó verduras crudas.
argumentos contundentes a favor de la libertad de expresión. J

p) Todos nos preguntábamos si el atleta superaría el récord mundial.


b) La d~rrota del campeón provocó entre sus partidarios lo que nadie había
previsto
q) Ella ofrecía la imagen más distorsionada de sí misma a los que leían sus novelas.

c) dLosque visitaron por lástima a las víctimas del desastre se sintieron


etraudados por la frialdad de la recepción. r) Un sector del mercado mundial es el que corresponde a la tecnología espacial.

d) Las imágenes fotográficas sobre la guerra fueron las que alteraron el ánimo. s) Nadie debe sospechar cómo es nuestra verdadera vida.

e) indáa~arsobre el sentido de la existencia es una de las reflexiones filosóficas t) No sabemos por qué el destino ha de preferir a unos por encima de otros.
m s Importantes.
ORACIONES SUBORDINADAS
lf)

~
et
w( 81 Oraciones subordinadas adjetivas
Las subordinadas adjetivas pueden carecer de nexo c~ando tienen un verbo en participio:
Z
5 siempre que este último funcione como verbo, es decir que tenga complementos verbales,
a: Estas oraciones, también conocidas como relativas, siempre se refieren a un SUstantivo
si no los tiene, se le puede considerar como un simple adjetivo:
o palabra sustantivada. Equivalen a un adjetivo y funcionan como modificadores directos~
IX!
:::l
un nombre:
lf) El pan horneado estaba riquísimo.
lf)
w El pino que derribamos ayer era gigantesco. El pan horneado en tu casa estaba riquísimo.
z
o En la constructora despidieron al ingeniero, quien había diseñad~
ti En la primera oración, el participio horneado es adjetivo y funciona co~o modificador
et auditorio de la ciudad.
a: directo del sustantivo pan, dentro del sujeto, En la segunda, el partICipIO horneado forma
o Ayer asamos la carne que nos trajeron de Sonora. una oración subordinada adjetiva,junto con su complemento Clfcun~tanCialde lu~ar en tu
El gato que me regalaron se murió. casa. A continuación se presentan otros ejemplos de este upo de oraoones subordmadas
adjetivas:
En lugar de las oraciones subordinadas anteriores, es posible colocar un adjetivo: derriIJad¡,
diseñador, traída, regalado. El cielo ennegrecido por las nubes me daba miedo.
El vestido bordado con tanto esmero por Eli!la fue destrozado en la
El sustantivo al que modifican estas oraciones puede encontrarse en el sujeto, en el lavandería.
complemento directo o Indirecto, en el predicativo, etc.
Los árboles dañados en sus raíces no volvieron a florecer.
Las oraciones adjetivas, generalmente, están introducidas por un pronombre relativoel
c~al nene como antecedente el sustantivo al que modifica; concuerda con él en géneroy Existen dos clases de oraciones subordinadas adjetivas: las explicativas o incidentales y las
numero. Los pronombres relativos más usuales son que, quien, quienes, el que, la que, losqw, determinativas o especificativas.
fas que, cuyo, cuya, cuyos, cuyas; el único pronombre invariable es que. En ocasiones pueden
Ir precedidos de una preposición:
• Oraciones adjetivas explicativas
Nunca olvidamos los errores que cometen los demás.
Tienen carácter calificativo, es decir, expresan una cualidad, defecto o
Acabamos de ver la obra que nos recomendaron. particularidad del sustantivo al que modifican; por ello se escriben entre comas y
Aquéllos que mienten cotidianamente se exponen a ser descubiertos en son prescindibles:
cualquier momento.
Mi suegra, que es muy diligente, hizo todos los preparativos para la
La carta a la Quete refiere!l está guardada en una caja de seguridad.
ceremonia.
El maestro por quien votamo!l todos para pre!lidente es un anarquista.
Raimundo, quien frecuenta poco las fiestas, no asistió a la reunión
El barco en que viaiaban llegó al puerto en medio de grandes peligros.
de bienvenida en la universidad.
Las casas, cuyas ventana!l sean lo suficientemente grande!l, se cotizarán
a mejor precio. Daniel, quien !luele !ler indiferente, no me reconoció ayer en la
cafetería.
Los árboles, baio cuya sombra descansamos ayer, son desconocidos en
mi pueblo.
• Oraciones adjetivas determinativas o especificativas
~ambién suelen usarse como nexos los adverbios donde, como, cuanto, en los casos en que
uenen como antecedente un nombre: Determinan el sustantivo al que se refieren; se diferencian de las anteriores en que
no se escriben entre comas, ni hay pausa al pronunciarlas, además de que no son
El país a donde te vas a estudiar tiene un clima muy extremoso. prescindibles:
La manera como actuaron los vecino!l fue muy criticada.
Todocuanto hacía era sospechoso. Los hombres que recibieron tratamiento P!liquiátrico mostraron un
cambio en su conducta.
II:W Estos nexos son adverbios e introducen oraciones adverbiales cuando no se refieren a ul1 El budismo es una religión que tiene muchO!l adeptos.
Sustantivo: trabajo donde siempre he querido, vivimos como podemos.
¿Qué utilidad le encuentras a ese trabajo que te dieron?
ORACIONES SUBORDINADAS

Las oraciones adverbiales se clasifican de acuerdo con el tipo de circunstancia que


expresan:

Locativas
Temporales
a) No conocemos el crepúsculo que no termina nunca.
Modales
b) Las piedras que cubrían el camino estaban gastadas.
Comparativas
e) En esa ciudad que visitamos el año pasado se encuentra una enorme presa. Consecutivas
d) Ahí había un café donde nos encontrábamos al salir de la universidad. Causales
e) El capitán recibió al indígena en quien había depositado su confianza. Finales
f) No le permitían realizar aquellas tareas de las que se hubiera podido ocupar Condicionales
perfectamente. Concesivas
g) Asdrúbal nació un día de junio en que cayó una gran tormenta.
h) Ignoro los motivos por los que Simón nunca solicitó los servicios municipales • Oraciones adverbiales locativas
para el control de la plaga.
Expresan el lugar donde se realiza la acción del verbo principal; ~quivalen a un .
i) El pollo, desplumado sin miramientos, se escondía debajo de un tronco. complemento circunstancial de lugar. Gene~~~nte van introducidas por el adverbio
j) Los intrusos evitaban instintivamente aquel sitio, por alguna razón que nunca donde, al cual se le puede agregar una preposlClOn:
pudieron elucidar.
Te espero donde ya sabes,
k) El árbol gigantesco, cuyas raíces se aferraban a la tierra, se desplomó de golpe,
Ellos comfan donde era posible.
1) El barco, anclado en las márgenes del río, fue saqueado por unos forasteros. Caminó por donde le fueron indicando.
m) El temor y la culpabilidad deformaban los rostros de quienes iban en la barca. Vive donde nadie conoce la miseria.
n) En los mitos griegos y babilónicos el mundo tiene su origen en peleas Llegó hasta donde se lo permitieron las circunstancias,
sostenidas por los dioses paganos.
ñ) El helicóptero que sobrevolaba los tejados fue derribado. Oraciones adverbiales temporales

Sitúan en el tiempo la acción del verbo principal; equivalen a un complemento


circunstancial de tiempo. Las palabras que más frecuentemente se emplean c~mo
~ el Oraciones subordinadas adverbiales nexos o enlaces son: cuando, mientras, mientras que, en cuanto, antes de que, despues de
que, desde que, apenas, tan pronto como, luego quro
Las oraciones subordinadas adverbiales cumplen las funciones propias de los adverbios,
por ello se llaman también circunstanciales, Expresan los múltiples tipos de condicione! Cuando nos hartemos de tanta mentira, quizá ya sea demasiado tarde,
circunstancias en las que se realiza la acción del verbo principal. Como palabras de enlaet Empecé a hacer muy bien las cosas después de Que me comunicaron mi
emplean diversos tipos de nexos: conjunciones, locuciones conjuntivas, adverbios, inminente despido.
locuciones adverbiales, preposiciones, así como combinaciones entre ellos:
No expreses ninguna opinión, mientras estés trabajando en esa oficina.
Todos estaban muy familiarizados con el poema porque eran profesoret En cuanto apareció el anuncio en el pizarrón electrónico mis amigos
de literatura. comenzaron a gritar de gusto y emoción.
Si te Quedas, me marcho. Antes de Que comiencen las lluvias tenemos que prepararla tierra.
Las cosas no son como tú has dicho. Se volvíó muy descuidado desde Que aumentó de peso,
¿Qué explicaciones darás cuando se descubra el fraude? Apenas amaneció, don Pablo fue a revisar las caballerizas,
ORACIONES SUBORDINADAS

z
a
e(
Es fre~uente el.empleo de oraciones con formas no personales del verbo,
mfimuvos, partiCIpIOSo gerundios, en la construcción de oraciones subordin ~_
Aceptó el ofrecimiento de empleo en Alaska, como para consolarse
de sus fracasos.
o temporales: aU<ll
a: Su educación no es como para comportarse de esa forma.
o
ID Partiremos al salir el sol.
:l
ti)
ti) Dichas aquellas amenazadoras palabras, salió del recinto.
w • Oraciones adverbiales comparativas
z Caminando ayer por la Avenida de las Américas me encontré con ella.
o
Estas oraciones subordinadas adverbiales comparan la cantidad o cualidad entre
~
a: dos o más cosas; siempre implican la idea de cantidad o intensidad: trabaja tanto
o • Oraciones adverbiales modales como..., es tan alto como... Tienen la característica de establecer una correlación
debido a su propia naturaleza comparativa.
E
In.dican la ~~nera como se desarrolla la acción del verbo principal; desempeñanb O
misma función que los adverbios de modo. Los nexos más frecuentes para introd .
estas subordmadas son: como, como si, igual que, según, sin, sin que, conforme. lQ
Es muy común suprimir el verbo de la oración subordinada, pues es el mismo que
el de la oración principal: es tan inteligente como tú (eres).
fJ
Andrés se explicó Qomo convenía a sus intereses. La comparación puede establecerse en términos de igualdad o desigualdad; para el
Paula baila como le enseñaron en la academia. primer tipo comúnmente se emplean los nexos correlativos tan ... como, tanto ... como,
tal... como. La comparación de desigualdad, puede presentarse como de
Las bib~~ote~assiempre requieren de una constante actualización,
como dllo mi maestro. superioridad o de inferioridad, y se emplean los nexos más ... que, mejor...que,
mayor... que, menos ... que, pe01:..que... , menor. ..que. -
Lloraba como si lo fueran a matar.
El in~eniero diseñó el edificio Qomo si éste fuera a ser un museo.
Lleno el formato segÚn le habían explicado.
Mis abuelos fueron tan generosos como sólo ellos sabian serio.
Fernando trabajó tanto como se lo permitieron sus fuerzas.
••
-
Nos pagarán segÚn lo Quetrabajemos.
La arena de las playas del Caribe es tan fina como el talco.
Se fue de la casa sin Que se dieran cuenta.
Rebeca camina sin fijarse en nada.
Hay que ser más precavidos Queaudaces. ca
Este postre es mejor gue cualquier pastel.
El abogado actuó conforme lo señala la ley. cfi
Los animales enjaulados son menos felices gue los libres.
Mi ración es menor gue la tuya.
Las oraciones subordinadas modales pueden carecer de nexo o palabra de enlace
cuando su verbo es un gerundio:
• Oraciones adverbiales consecutivas
Julio salió dando un portazo.
Esa gente se pasa la vida inventando fantasías. En estas oraciones se enuncia la conclusión o continuación lógica de lo que se ha
Ayer estudié pensando en viajes y aventuras. dicho en la oración principal.
Riéndose a carcajadas nos cantó lo sucedido.
Los nexos más usuales para introducir este tipo de oraciones son conque, así es que,
por consiguiente, por lo tanto, luego:
A men~do estas ora~iones pueden omitir el verbo; esto sucede cuando el verbo
subordinado es el mismo que el de la oración principal:
Armando suele fantasear mucho conque no le creas sus historias.
Jerónimo habló como (habla) un orador. No hicimos las reservaciones a tiempo, así es Que no iremos a la
representación.
Te comportas como (se comporta) un niño pequeño.
Un cielo sin estrellas es como (es) un mar sin olas. A ustedes les encanta la natación, por consiguiente inscríbanse en
un club más adecuado.
En ocasiones, al.adverbio co:oparativo como se le puede agregar la preposición para. La propuesta de la empresa le provocó desconfianza, por lo tanto.
con lo cual se anade un matiz de finalidad, sin que por ello se pierda el significado a Última hora no firmó el contrato de compra-venta.
modal:
ORACIONES SUBORDINADAS
(/J
c5 Las oraciones subordinadas consecutivas también d
<1: e • Oraciones adverbiales condicionales
Z
el efecto o el resultado de lo que se ha dicho en laPoura~,n ex~re~rlla consecue~
. cron pnnopa Este ti
s
a: ~~~~~~~~I~i~lea c~mo ne.~o la ~on~unción que, la cual se relaciona ~on a1~dt En estas oraciones se enuncia la condición o requisito que debe cumplirse para que
o a en a oracion principal. tanto ... que, tan ... que, taLque.
ID sea posible la realización de! verbo principal.
:::l
(/J Los nexos más comunes son: si, siempre que, en caso de que, como:
(/J Llovió tanto Que se inunejQ.
w
z Habl~ ~e tal manera Que convenciQ a tooo el mundQ. Si nQ tiene dinefQ no podrá pagar la multa.
O
~ RemIgiO es tan distraído Que no se percató eje nada. Te hubieras divertido mucho si hubieras escuchadQ su charla.
a: Le gust~ tanto la película Que fue a verla tres veces.
O Firmaremos el convenio siempre Que se especifiQuen las
Se sentía tan angustiado gue se enfermó. resPQnsabilidades eje cada participante.
Te castigaré duramente, cQmo nQ regreses antes eje meejianoche.
Oraciones adverbiales causales
Es común añadir la preposición por a la conjunción condicional si; con ello se
Exp~elsanla cau~a de lo señalado en la oración principal. Equivalen al introduce un matiz causal a la oración subordinada, aunque ésta sigue
comp emento CIrcunstancial de causa. considerándose condicional:

Los nexos que se emplean con mayor frecuencia son porque, pues, puesto que dado Te lo digo PQrsi nQ IQsabes.
que, por, ya que, a causa de que, dado que, en vista de que: ' Les dejaremos aquí las llaves del auto por si se animan a venir
CQnnQsQtras.
No juegues conmigo PQrQue YQsiempre gano.
No ~epresten m~~ha atención a ese hombre, pues sQlo está
haCiendo prosehtlsmQ en favor de su partiejo. Oraciones adverbiales concesivas

ªDlebes ~er este n~evo documental


estudIO de los rnsectQs.
puestQ QUe estás interesado en Las oraciones subordinadas concesivas manifiestan una dificultad u objeción para
que se realice la acción del verbo principal; esta dificultad o inconveniente, sin
iQr.glQ saber naeja eje la ciuejad eje Calcuta recibió una reprimenda embargo, no impide el cumplimiento de la acción verbal.
ern e en el examen oral.
Las oraciones concesivas tienen implícita la idea de causalidad yeso las diferencia de
Prefirió quedarse en casa ya Que anunciafQn una fuerte tormenta.
las coordinadas adversativas; en el período aunque hace jrÚJ iremos al paseo, la oración
concesiva aunque hace jrÚJ manifiesta la causa por la cual no se podría realizar la
• Oraciones adverbiales finales acción del verbo principal iremos. Esto no sucede con las coordinadas adversativas,
pues éstas no tienen una idea de causalidad: Julieta es muy inteligente pero su hermano
~ orl~cionles s~~ordinadas finales indican la finalidad o e! propósito que se busca es un tonto; mi perro es de raza pura aunque se ve muy feo.
a rea Izar a aceren del verbo principal.
Las palabras que comúnmente se emplean como enlaces de estas oraciones son
S\~ara~terizan porque s~ verbo, cuando está conjugado, siempre está en aunque, por más que, aun cuando, a pesar de que, si bien, así:
.~.
su ~ulfintlv~: Los nexos mas usuales para introducirlas son para para que afin de mil.
con e zn UI: que: ' , tr: .
AunQue se IQ juré varias veces, no me lo creyó.
Alejandro será nuestro jefe, aunQue nQ nQs guste.
F~~a Canadá para participar en el cQngreso sQbre teQría Iiterada. No quiso aceptar la dirección de la revista PQr más Que le
~I ultl.mo ~escubrimiento me animó para cQntinuar cQn la rogamQs.
IOvestlgaclQn.
No terminó su tesis aun cuandQ le diefQn una beca PQrtres años.
Lo pres~onaron en la empresa Para Que renunciara a su cargo. A pesar eje Que tenía PQcQdinero realizó un viaje a Centroamérica.
~on el fin eje Que nQ niegue IQsuceejiejQ, los miembfQs del jurado Así me 'Q pidas de mil maneras no vo/veré a confiar en ti.
uscaran nuevos testigos del accidente.
ORACIONES SUBORDINADAS

n) Los duendes del castillo desaparecieron para que los inquilinos no tuvieran
que marcharse.

ñ) Si vamos a acampar debemos llevar alimentos suficientes para una semana.

,
a) Le cantó todo a su hermana porque no tenía secretos para ella. o) El jurado emitió su dictamen sin consultar a los testigos.

b) Los conquistadores de México se quedaron asombrados cuando vieron las . p) César respiraba como SI tuviera un problema en la nariz .
espléndidas ciudades de los indígenas.

q) Si vamos a Mérida, como sin duda iremos, visitaremos las ruinas de Uxmal.
c) Sus pasos hacia la barra sanaron metálicos, como si llevara en las suelas
unas placas o láminas de bailarín.

r) El sabor amargo de la rabia le impedía pensar con claridad, así que trató de
d) Los abogados hablaron con el acusado para conocer sus intenciones. controlar sus impulsos.

e) Nuestra casa está siempre en silencio porque a nadie le interesa la música.

f) Si el crepitar de las llamas te hace sentir nostalgia, no encenderé más la


~- -
Oraciones Subordinadas
--
A continuación se presenta un cuadro con todos los tipos de oraciones subordinadas:
---
chimenea.
t
Clasificación Ejemplos

g) Así me lo encarezcas no iré más a tu casa. Con función de sujeto Bailar es una necesidad
~ Con función de objeto directo Gastó lo que le pagaron
Sustantivas Con función de objeto indirecto Regaló su fortuna a quienes amaba
h) Se frustraron mis proyectos porque puse mi confianza en apoyos falsos. Con función de predicativo Lo importante es lo que está en ju~go
Con función de término Lo asustó la certeza de que monas

i) Su pena era tan extrema que lloraba todo el día. Mi casa, que es muy frfa, tiene dos

'1 ~"i~,
Explicativas
pisos
Determinativas La carne que comftenía un sabor raro
j) El estallido de la bomba fue tan horroroso como lo sería el fin del mundo.
Locativas En su bicicleta Ruth va a donde quiere
Temporales Prepararé la cena mientras terminas
k) Nada le disgustaba más que una expresión de indiferencia. Modales Corría como si lo persiguiera un perro
Comparativas Es más aburrido quedarse en casa
que ir a esa fiesta
1) Los alumnos estudiaban murmurando cancioncillas. Consecutivas Su discurso fue tan conmovedor que
Adverbiales todos lloraron
Causales No terminó su licenciatura porque no quiso
m) Lo sorprendió la fecha del aniversario sin haber hecho los preparativos Finales Memorizó el poema para decirlo en
correspondientes. el recital
Condicionales El naranjo se secará si no lo regamos
Concesivas Todos lo notarán aunque disimules

.,
-'
ESTRUCTURA DE LA ORACiÓN COMPUESTA
l/)

~ ~ ORACIONES YUXTAPUESTAS
l/)

n
W Predicado
:J
a.
Las oraciones yuxtapuestas son aquellas que carecen de nexos o palabras de enlace; se encuenlJ'an Oración Subord. Adverbial Final
~ unidas por medio de signos de puntuación:
><
:J Sujeto Predicado
>-
l/)
w Ven conmigo, te enseñaré la biblioteca. O. Sub. Adjativa
z
o
~
a:
o
Todos estábamos impacientes; sólo esperábamos el final.
No me gusta el té, prefiero el café.

Estas oraciones no tienen nexos que las introduzcan o las enlacen, pero puede existir una relaciÓll iI6 hermanas

elaboraron un plan perfecto para que la discusión que tenian sus hermanos no terminara como pleito.
específica entre ellas. Esta relación, que es de naturaleza semántica, equivale a la que establecelll
nexo coordinante o uno subordinan te; a pesar de ello, se consideran oraciones yuxtapuestas,
debido a la ausencia de un elemento coordinador o subordinador. Por ejemplo:
~LJI~ 0.0.
~Lyj
C.C. Final
LJI
Verbo C. C. Modo
11

La conoció hace un año; no la ha vuelto a ver.


. I nexo ue introduce la oración subordinada, éste
El mapamundi estaba en el centro del estudio, se veía espectacular. Cuando un pronom~r.e o un .a~verblO es.e entro de la oración, además de ser nexo _
Arcelia cerro la ventana, IIovía demasiado. desempeña una función smtacuca específica d. osición o locución éste sólo desempena la
subordinante; cuando el nexo es ~na conJunClon:::: preposiciones c~mo las conjunciones no
Patricia y Rolando siempre tenían la misma conversación, se veían aburridos. función de nexo o palabra subordmante, porque. las b di d
son palabras con significado léxico pleno, son partículas su or ma oras.

~ ESTRUCTURA DE LA ORACiÓN COMPUESTA . .. múnmente están introducidas por un nexo que. es un .


Debido a que las "oraciones adjetivas co . d e la fu nc\'0' n de enlace , la función de ser sujeto, objeto
le ademas
pronombre relativo, este cump , . . I dentro de la oración subordinada:
Todas las oraciones coordinadas, subordinadas y yuxtapuestas pueden analizarse como cualquier directo, indirecto o complemento circunstancrat,
oración simple, es decir, todas ellas tienen sujeto, predicado y sus complementos
correspondientes; por ejemplo: Conseguí el libro que habla sobre los mijos de Occidente. Sujeto
Las personas que vieron el encuentro son pocas. Sujeto
Armandina dijo gue ella deseaba leer toda la obra de José Saramago. ¿Cuál respuesta darías a ese problema que te plantearon? Objeto directo
La historia que me contaron era totalmente fal~a. Objeto directo
La oración subordinada sustantiva anterior es complemento directo del verbo principal dy'u, pero . El profesor a quien entregué mi tesis es aleman .. Objeto indirecto
tiene su propia estructura interna, pues su sujeto es ella, su verbo es deseaba lee; su complemento Vendí el auto al que le había puesto aire acondicionado. Objeto indirecto
directo es toda la obra deJosé Saramago.
Recordé aquel verso con el que conQuista~te a José. C. Circunstancial
Este es el sitio donde se firmó la ConslltuClón. C. Circunstancial
Es posible encontrar, dentro de una oración subordinada, otra u otras oraciones subordinadas:
. . d lo mismo cuando éstas tienen un pronombre rela~~o
Las dos hermanas elaboraron un plan perfecto Rara Que la discusión que tenfan En el caso de las oraciones sustantivas suce e f . . . táctica específica dentro de la oracion
como palabra de enlace; esta última cumple una unción sin
sus hermanos no terminara como pleito. subordinada, además de ser nexo subordinante:

En el período anterior, el verbo principal es elaboraron, el cual tiene una oración subordinada Quienes llegaron temprano hablaron a su favor. Sujeto
adverbial final como su complemento: para que la discusión que tenían sus hermanos no terminara como -
Compró 'd
lo que tanto hablaesea d o. Objeto directo
pleito. Dentro de esta oración adverbial, que tiene como nexo subordinante para que, el sujeto es f¡¡ Les dije la verdad a quienes estaban presentes. Sujeto
discusión que tenían sus hermanos, su verbo es terminara, y su complemento circunstancial modal es
como pleito. Dentro del sintagma nominal la discusión que tenían sus hermanos aparece una oración . . ubordinadas también tienen dos funciones: ser nexos
subordinada adjetiva que tenían sus hermanos, la cual modifica al sustantivo discusión. En la oración Los adverbios que mtroducen oraCl~nes s ta ciales dentro de la oración subordinada:
subordinan tes y ser complementos circuns n
adjetiva, el sujeto es sus hermanos, el verbo es tenían y su complemento directo es el pronombre
relativo que. Esto mismo puede representarse en un esquema o diagrama como el siguiente:
Cuando terminó su tarea se sintió libre ~ feliz. C. Circunstancial temporal
Siempre ha trabajado donde le pagan bien. C. Circunstancial locativo

19
ESTRUCTURA DE LA ORACIÓN COMPUESTA

¡ :f!:Ejerc/c/os generales

~fIJl:·
a) Si tienes malestar estomacal, prueba este té de yerbabuena.

En cada uno de los siguientes períodos ~ ha sub ra"do o"' oración; escriba en " "1"0,.
8 blanco la clase a la que pertenecen: coordinadas, subordinadas o yuxtapuestas: b) En la Edad Media uno de los pasatiempos favoritos de los hombres eran los
z torneos, en los cuales se arriesgaba el honor y la vida misma.
'o a) El polvo cubría los viejos muebles, nadie daba señales de preocupación.
~
a:
O c) Ese hombre se preocupó porque no comprendía la relación entre la naturaleza
<
...1 b) Ella no comprendía claramente la razón por la gue sólo él había sido juzgado. y el ser humano.
w
o
<
a:
E
::) c) Los gue lograron sus propósitos se quedaron esperando la admiración de la d) El náufrago lanzó una botella al mar y esperó pacientemente su rescate.
f-
o gente.
::)
a:
f-
CIl e) La democracia no se construye sólo en las urnas, pide compromisos duraderos.
W
d) Adalberto mostraba cierto desasosiego; nosotras lo acompañábamos solemne§..

f) La televisión puede servir para educar a la gente.


e) No había olvidado los cuentos' de su niñez; tenía un recuerdo confuso de ellos.

g) Los mares guardan aún grandes misterios que no hemos podido desentrañar.
f) El desconcierto gue mostraron todos provocó una atmósfera tensa.

h) El mundo que habitaron los dinosaurios se ha perdido irremediablemente.


g) Expresó su inconformidad pero nadie lo escuchó.

i) El tiempo es un falso curandero, aunque la gente piense lo contrario.


h) La monotonía de la existencia asfixiaba a Quienes habían soñado con una vida
aventurera.
j) Me persigue tanto el recuerdo de tus canciones que a veces me paraliza la
nostalgia.
i) La lluvia se ha convertido en nieve y caen grandes y suaves copos.

k) En ocasiones me siento un explorador que ha descubierto un país extraordinario.


j) Después de su convalecencia se sentía capaz de caminar más de un kilóme!rQ.

1) Las noticias de mi abogado me produjeron un efecto insólito porque no volvería


k) Aceptó una copa de jerez gue le ofreció la recepcionista. a verte.

1) No realizaron la difusión necesaria ni distribuyeron adecuadamente el mater@!o m) Vivía un exilio voluntario meditando en su honor perdido.

n) Leer las cartas era muy doloroso.


2. En cada uno de los siguientes períodos, identifique las oraciones coordinadas, subordinadas o
yuxtapuestas que haya; en el caso de las oraciones coordinadas y subordinadas, anote además la
clase a la que pertenezcan o la función que cumplen:
~ ñ) Gerardo se quedó en la oficina de correos escribiendo telegramas toda la
en
w
:::l
a.
::¡;
o o) Un cierto barullo se produjo entre el público y pudieron captarse gritos de
e indignación.
z
'o
Ü
<
Ir
o p) Lo que lo despertó fue el estruendo de la tempestad.
<
.J
w
o
< q) Aunque todos eran especialistas en el tema, ninguno pudo hablar con precisión.
Ir
:::l
1-
U
:::l
Ir r) Repararían el edificio dañado; sus ocupantes corrían un peligro inminente.
ti;
W

s) El malestar gravitaba sobre todos pero trataban de disimularlo.

t) Estoy donde siempre había deseado estar.

u) Ofrecemos nuestros servicios a organismos internacionales o perderemos


comodidades incomparables.

v) Cuando se vive un cambio de siglo y de milenio, la gente irremediablemente


experimenta una profunda incertidumbre.
Fonética y fonología
esdrújula grave
grave esdrújula
a-cue-duc-to an-te-ojos
grave aguda
co-ar-ta-da cons-trui-do
esdrújula grave
lec-ción ter-mó-me-tro
ciu-dad dic-cio-na-rio
p 15 continúan cálidamente quemólo o quémolo
a-cor-de-ón Cuau-tJa grúa tendria beduino
ruina oír huida
1cento vahído leído distribuido
,13 em-pe-ra-® ven-@-na típicamente reír fácilmente
ce-pe-@]) de-sa-@-lIo acostóse dúo cantóle o cántole
@-elo a-@"§ -da-te
ex-po-@ clo-ro-@-mo . Acento diacrítico
bi-blio- ®-ca za-@)-to
p.17 a)
@-Io bi-ci-@-ta
mí mi
co-ra-@ pa-se-@

mi
~13 laurel volverá planchar reloj
bl
comió autobús sutil calcetín

verdad febril revolución calor
si
comerás mejor melón cantar

resolvió ojalá amanecer ladrón
si
huir hollín calamidad tener
e)
acné casual tabú rubí sé
feliz anís camaleón francés
se
sé se
~14 lunes ángel tesis césped
d)
hora lápiz perro suerte
de
dátil difícil cauce cama
dé de
frágil espacio cáliz examen

huésped álbum resumen lectura
de de
bursátil colegio carácter grácil
e)
peces hule almíbar orden

mánnol joven gennen cóndor
tu tu
túnel dictamen carta trébol
1)
cárcel acento origen lentejas
éste
este
~ 14 género clásico ridículo éxito
gl
pronóstico congénito cómico déficit
más
cónico líquido gráfica pálido
mas
álgebra vorágine ácido sólido
b)
lámina cáscara matemáticas rápido
esta ésta
ésta
p.15 1
comiéndoselo arréglatelo comprándoselo . Acento enfático
corrígeselo avísamelo entrégamelos
p.19 a) e) el
p.15 2 que qué cómo donde
esdrújula grave qué cómo dónde
aguda grave que como
esdrújula esdrújula b) dl
esdrújula esdrújula cuándo quién
aguda aguda cuando quien
Morfología d) Cien soldados murieron en esa batalla. · Derivación y composición
EL SUSTANTIVO abstracto abstracto
-n ,)

~
Tal vez algún cliente descubra el fraude.
Su nombre es San Ambrosio.
Rodrigo se caracteriza por tener bastante mal
p.45 1
atigrado volátil, volado
p. 28 a) vencidos b) concreto concreto aguerrido bailable, bailado
caminar pequeños humor.
e) pro contra lechoso cocinable, cocinado
d) mal ~l El chileno es buen vino.
e) con trario f) malquerida : B) Comunes y propios semanal estimulable
g) errar vagabundos estudiantil, estudioso competitivo
p.34 propio propio ¡dentes gramaticales
común común p.45 2
Accidentes gramaticales común
Género serial
común autoral
A) Género propio común ,40 artesana hábil proverbial mental
p.30 propio común doctora servicial circunstancial mortal
arquitecta periodista
común común escritora interesante visual institucional
cantante escritora
emperatriz astuta regional correccional
patriota tía
estudiante comadre
. C) Colectivos yegua negra vital fantasmal
faraona egipcia
panadera pájara p. 35 semillero alameda p.45 3
asamblea enjambct actriz ignorante
testigo condesa correctivo (a) transitivo (a)
jugadora atrevida
elefanta nuera • D) Simples E) Derivados F) Compuestos lesivo (a) directivo (a)
pintora contemporánea
sobrina sacerdotisa conminativo (a)
p.36 I apelativo (a)
peatona hembra
derivado derivado Número vomitivo (a) aditivo (a)
persuasivo (a) aumentativo (a)
B) Número compuesto simple ~41 1
representativo (a) selectivo (a)
derivado simple creadores mayores
p. 32 tractores plantaciones derivado compuesto adorables estimables
capataces regalos simple compuesto voraces reprobados
· Clasificación de los adjetivos
especies cables derivado
atenciones las cirrosis
derivado crueles tenaces · A) Calificativos
compuesto compuesto peores fritos
ataúdes magueyes grises ásperos p.46 tibetano salvadoreño
los éxtasis colibríes p.36 chileno bogotano
las tuberculosis guardarropas petición reproducción p.H 2 uruguayo iraní
los virus los atlas resurrección corrección alemanas comestible quiteño antillano
aludes los miércoles aparición fabricación cálido delicada búlgaro puertorriqueño
tamices wats alimentación creación holgazán interesante costarricense cubano
autoridades filoso polaco romano
p.36 3
parisino, parisiense canadiense
ligereza flaqueza Grados
C) Aumentativos, diminutivos y despectivos belleza crudeza
p. 32 cortinota, cortinón pueblote franqueza extrañeza
p,43 ardentísimo inquietísimo · B) Determinativos
gastote, gastazo rernediote, remediazo crudelísimo rojísimo
p.36 miserabilísimo indispensabilísimo
: - Demostrativos
ojote, ojalO, ojón puertota
ratonsote camionsote prejuicio subgénero antiquísimos extremísimo p.48 I p.48 2
subsuelo presentimiento responsabilísimo solísimo a) estas a) aquellos, esos
p.33 ropita periquito, periquillo antifaz antesala autoritarísimo ciniquísimo b) aquel b) esta
humito calorcito, calorcillo presuposición antebrazo e) aquella e) ese
dinerito cuernito, cuernillo, cuernecillo subdesarrollo prehistoria Aumentativos, diminutivos y despectivos d) este d) esa
torrecita, torrecilla vueltita, vueltecilla, vueltica bilateralidad anteposición, preposición P·43 blancota blanquita blancucha e) ese e) aquel
bimotor an teproyeeto perdidote perdidito perdiducho
p.33 canastucha arbolucho
borrachote borrachito borrachillo : - Posesivos
pajarraco maestrucho, maestrillo
callesucha, callezuela
. EL ADJETIVO fragilote fragilito fragilucho p.50 a) su
calducho, caldillo
ricote, ricazo riquito riquillo b) tu
Clasificación de los sustantivos . Apócope grandote, grandecito grandesucho e) mi
grandesote d) su
A) Concretos y abstractos p. 39 a) Cualquier individuo pensaría que estamos pobresote pobrecito pobrecillo, e) mis
equivocados. pobrezuelo f) tuyas, suyas, vuestra
p. 34 concreto concreto
b) ¿No te has aprovechado de ningún delgadota delgadita delgaducha g) mía
concreto abstracto beneficio?
abstracto concreto extranjero te extranjerito extranjerucho h) tuya
e) Ése fue el primer hombre en llegar. feote feíto feúcho, feíllo
- Indefinidos p.55 2 Bl Pronombres demostrativos • E) Pronombres interrogativos
p.51 1 a) indeterminado masculino singular
~64 1 p.69 I
a) algún b) determinado neutro
al ésta a) qué
b) cierto algunos determinado neutro
b) esto b) cuál
c) diferentes ningún e) indeterminado masculino plural
el aquello e) quién
d) algún d) determinado femenino singular
d) aquélla d) qué
e) ninguna semejantes indeterminado femenino singular
e) éstos e) quién
f) mucho e) determinado masculino plural f) eso f) cuál (el más largo)
g) cualquier
p.57 a) el g) éste g) cuántos
b) alguna
b) el b) cuántas (las que olvida)
p.64 2
p.51 2 e) los
a) conferencia p.70 2
locura. idea ... d) un
enemigo. cliente ... b) amigos a) relativo
cualidades. costumbres ... e) el
gente. amabilidad .. e) palabras b) interrogativo
día. niña ... f) una
asunto. lugar ... d) líneas e) relativo
país. dinero ... g) la
negocio. detalle ... e) Lauro d) relativo
año. libro ... h) el
individuo,olor. .. f) el accidente había ocurrido a las cinco de la e) interrogativo
i) la
mañana f) relativo
j) la
- Numerales g) canción g) interrogativo
k) el
p 52 a) primer. tercer 1)
h) interrogativo
el
b) primer ) Pronombres posesivos
e) quinto p.58 a) al p.66 a) suyos : F) Pronombres indefinidos
d) veinte h) del b) mío p.71 I
e) XX e) al e) nuestro a) varios f) pocos
f) medio d) del d) suya b) uno cualquiera otros
g)
g) doble e) al e) míos e) LOdo h) ninguno
f) de El f) suyos d) nadie j)
p.53 a) hábil alguno
calificativo dos mmvral cardinal • g) de El g) suya e) alguien algo j) algunas
b) cualquier inlÚfinido lisa h) a El
califirativo h) nuestros
e) peruana califiratillo muchos p.72 2
inlÚfinido
1, d)
e)
ningún
este
intkfiniiW
dnnostmtivo
subterráneo
terrible
calificativo : El PRONOMBRE ) Pronombres relativos a) muchos
la (guardó)
frronombre indefinido
pronombre personal
calificativo p.67 I
f) qué mtmvgalivo tus b) que frronombre relativo
POSI!.üvo
g) su !)()sesivo primer
. Clasificación de los pronombres a) que
lo fn'Onombre personal
numtralordinal b) lo que
h) media llumtral primer numeral ordinal : A) Pronombres personales e)
e) que pronombre relativo
quienes
partitivo p.62 l lo frronombre personal
i) cuál
d) quien
itllmogativo gitana califiratit10 a) sí tercera persona se frronombrf personal
j) mi
e) las cuales
!JOus;lJO tres numeral cardina! h) yo primera persona se pronombre pmono!
f) cuantos
k) qué illtnrogntivo novedosa calificativo e) ti d) tuyos pronombre posesivo
segunda persona g) cuantas
d) se tercera persona me pnmomin» fJfnonal
e) contigo segunda pmon« P·68 2 e) qué pronomb'f intmvgativo
El ARTíCULO f) me primera petson« a) lectores f) varios pronombre indefinido
p.55 g) nos primera persona b) compañeras g) lo que pronombre relativo
1 p.55
h) lo tercera persona e) javier h) quién pronombre interrogativo
las los unos un j) ella d) playas éste pronombre demostrativo
la el tercera persona
una unas e) ahorros j) nadie pronombre indefinido
el las una p.62 2
unos f) Federico estudia muy poco le pronombre personal
los el unos a) Eliseo
una j) cuántos pronombre intmvgativo
p.55 I h) Nicanor P·68 3 se fn'Onombre personal
e) prima a) que que pronombre relativo
Me gustó lo puntual de su discurso.
d) anfitriones b) cuantos k) consigo fn'Onombre personal
Lo frágil de la vida me asusta.
e) Jaime e) quien 1) quienes frronombre relativo
Prevalece lo histórico en esa obra.
f) disco d) lo cual nos pronombre personal
Lo blanco simboliza la inocencia.
Lo frío me hace daño. g) anciano e) las cuales se fn'Onombre personal
h) María Elena m) ti pronombre personal
nada pronom.lnr indefinido
EL VERBO b) era roprttérito Itrcera 2
p.94
persona antepresente primera persona plural a) Los últimos sueños eran recordados por ellos.
Accidentes gramaticales e) había an~cofmtérito ptimera o antepretérito segunda persona singular b) Buenos hábitos fueron adquiridos por
charlado
A) Persona y número creyó
tercera persona presente primera o Itrcera persona singular Orlando en su infancia.
d) pretérito segunda antepresente /mera persona plural e) Los pacientes serán atendidos con cuidado
p.75 a) caminaba primera persona singular persona presente segunda persona singular por los médicos.
era tercera persona singular e) sería pospretérito Itrcera antefuturo Itrcera persona plural d) Los discos que deseaba han sido comprados
b) volvió terara persona singular persona . pretérito Itrcera persona plural por mí.
e) supimos primera persona plural f) has an/ejmsen~ segunda futuro primera o Itrcera personn singular e) La multitud era observada.
había perdido Itrcera persona singular mezclado persona presente Itrcera persona plural f) Grandes nevadas eran esperadas por la gente
d) deleitamos primera persono plural g) hacía copretérito tenera antepretérito primera persona plural de la ciudad.
vimos primera persona plural persona antepretérito primera o /mera pers01W singular g) Las puertas del almacén fueron cerradas.
e) abandonarás segunda persona singular colocaban copretérilo Itrcera pretérito primera persona plural h) Todas las casas fueron destruidas por el
quieres segunda persona singular persona antepresente primera persona plural huracán.
f) dieen tetera persona plural h) sabernos presenlf primera antepretérito /mera persona plural i) Tus opiniones fueron subestimadas por los
vendrán tmera persona plural persona sindicalistas.
g) quedaron segurUÚl persona plural hubo 3
pretérito Itrcera j) Joaquín fue convencido por el profesor para
h) dormiste segunda persona singular f1restnlf primera plural
persona a) desesperemos que hiciera un nuevo proyecto.


i) recordó Itrcera persona singular i) pers01W
había an~roprtthito Itrcera k) El barco fue abandonado en medio del río.
había Itrcera pers01ll1 singular b) hubiera anttpretérito Itrcera singular
pensado persona


j) lees segunda persona singular preferido persona
era cofmtérito tercera
dijeras pretérito segunda singular
persona : Clasificación de los verbos
e) Tiempo j) habremos an~futuro primera plurrJ persona
p.84 1 hablado persona e) hayas anttpresente segunda singular : A) Por su flexión: regulares,
copretérito segunda persona singular
k) tendrías pospretérilo segunda si olvidado persona irregulares, defectivos e
d) hayamos anttpresen~ primera plural
pospretérito primera o tercera persona singular
persona impersonales o unipersonales
1) tengo presente primera singvlr tenido persona
antecopretérito primera o tetera persona singular p.97 1
persona e) bubiese anttprethito /mera singular
presente primera persona singulllr En el siglo XIX se abolió la esclavitud.
he aniepmeue primera singvlr acercado persona
presente Itrcera persona singular Tu problema no me concieme.
acostumbrado persona hubiera anttpretérito terura singular
antepretérito Itrcera persorw


singulllr persona Solía tomar café con leche por las tardes.
pretérito m) permanecía roprttérilo Itrcera estado
tatem persona singulllr No nevó en mi pueblo.
persona f) sea presenlf tercera singulllr
copretérito Itrcera persona plural Relampagueó mucho toda la tarde.
tratábamos cofmtérito primera plurrJ persona
presente segunda persona singular Atardece muy temprano en esa ciudad.
persona fuere futuro Itrcera singulllr
antepresen le primera persona plural Esos asuntos no te atañen.
persona
antepretérito tatera persona singulllr p.89 l Granizó fuertemente sobre los sembradíos.
g) hubiera anttprelirito Itrcera singulllr
presente segunda persona singular dispare distinguiera o distinguiese fatigado persona
futuro segunda persona p.97 2
singulllr dispares distinguieras o distinguieses prelirito segunda singulllr
pospretérito h) dijeras a) nieve
tercera persona plural dispare distinguiera o distinguiese pers01W b)
pospretérito primera persona plural disparemos distinguiéramos o distínguléseme
antepospretérito primera o tatera persona p.92 e)
singulllr disparéis distinguierais o distinguieseis a) ofrece
antepretérito tetem persona d)
plural disparen distinguieran o distinguiesen b) comprended
pretérito ~cera persona e)
singulllr e) despiértate asómate
antepresen te recorriere haya incluido f) amaneció
~cera persona plural d) mezcle agregue
futuro recorrieres hayas incluido g) se come
Itrcera persona singular e) escucha
pretérito recorriere haya incluido h) lloviznó
segunda persona singular recorriéremos hayamos incluido
copretérito primera o tatera persona singulllr
antepresente segunda persona
recorriereis hayáis incluido VOZpasiva : B) Por su significado: transitivos,
singulor recorrieren p.n
hayan incluido 1
antefuturo primera persona singulllr
a) fue recibida
intransitivos, copulativos,
antepospretérito primera o Itrcera persona singulllr hubiera o hubiese respirado hubiere seguido reflexivos, recíprocos y auxiliares
antecopretéríro b) serán aclamados
primera persona plural hubieras o hubieses respirado hubieres seguido
e) se venden
antefuturo segunda persona singulllr hubiera o hubiese respirado hubiere seguido
d) se celebraba : - Transitivos e intransitivos
hubiéramos o hubiésemos hubiéremos seguido
p.85 2 e) fue recibido p.99 a) transitivo
respirado
a) gustaría posprelirito primera singular f) fue dispersada b) intransitivo
hubierais o hubieseis respirado hubiereis seguido
persona g) fueron sacados e) transitivo
hubieran o hubiesen respirado hubieren seguido
b) se reflejó d) intransitivo
e) intransitivo
f) transitivo . - Auxiliares primitivo simple • B) Gerundio
g) intransitivo p.104 1 compuesto p.1I1 I
b) transitivo a) habría (tenido) primitivo simple suprimiendo
i) transitivo b) habrás (oído) despertando
j) intransitivo e) ffrasis verbales recolectando
k) transitivo d) habíamos (esperado) ,.108 1 yendo
1) transitivo e) a) cornenzó a apreciar gimiendo
m) in transi tivo f) has (envenenado) b) hubo marchado trayendo
n) transitivo g) e) poder sobrevivir construyendo
ñ) intransitivo b) he (trabajado) d) anduvo recorriendo riendo
o) transitivo i) e) tenía que buscar frunciendo
p) intransitivo f) vaya enviar alzando
p.104 2
q) transitivo g) habían pagado meciendo
a)
h) debían colocar destruyendo
b) es (maltratada)
i) has de saber naciendo
- Copulativos e)
j) acaban de pintar rehuyendo
p.IOO I p.IOO 2 d) van (a construir)
k) pusieron a reír
a) está a) está e) hemos (entendido) desea (vernos) p. 112 2
1) tuvieron que guardar
b) andas b) era, se veía f) pude (analizar) a) coleccionando
e) e) quedó g) debes (hacer) 2 b) arreglando
d) es d) está, anda h) está (lloviendo) a) ver e) jugando
e) quedó e) quedó, estaba, parecía i) quiere (cooperar) b) ir d) consiguiendo
f) f) es, resultaba j) fue (rechazada) e) creer e) habiendo dicho
g) g) quedó
k) d) leer f) gritando
b) son b) estaban 1) teníamos (que atender) e) comer
i) hallo i) eran, parecían m) vamos (a esperar) f) hacer : C) Participio
n) habían estado (caminando) g) gritar p. 113 1
ñ) anda (dando) h) molestar
- Reflexivos o) querría (comenzar)
molestado molesto
p.IOl a) caído
p) deberíamos (tener)
b) rmas no personales del verbo anotado
e) te levantas )Infinitivo supervisado
d) me duermo
: C) Por su estructura: primitivos, derivados, p.110 I
descalzado descalzo
e) . simples, compuestos y prepositivos distribuir
consumido
• p. 106 derivado rolO
f) se baña oír
g) compuesto freído frito
haber
derivado visto
h) me atrevo traer
i) se sienta derivado despertado despierto
poner
j) prepositivo muerto
colocar
k) compuesto puesto
pensar
1) derivado cubierto
ser
primitivo simple echado
contribuir
derivado ido
- Recíprocos pedir
prepositivo sido
tocar
p.102 a) recíproco primitivo simple hartado harto
construir
b) reflexivo primitivo simple eximido
e) recíproco derivado 2 soltado suelto
d) reflexivo derivado a) ganar ser
p.113 2
e) reflexivo prepositivo b) llegar
a) terminado i) conservado
f) recíproco derivado e) revivir
b) vivido j) deslumbrado
g) recíproco derivado d) recordáruelo)
e) hecho
b) reflexivo primitivo simple e) solicitar
d) construidos
i) recíproco prepositivo f) leer
e) colocado
j) reflexivo derivado g) ir
f) disfrazadas
k) recíproco compuesto b) conseguir(te)
g) observado
compuesto
h) querido
EL ADVERBIO . LA PREPOSICiÓN f) a pesar de que e) los artú:uiIJ determinado,
p. 115 I p.125 I g) sino masculino, plural
a) terriblemente a) de(l) sobre h) sin embargo tres adjetivo numtral
b) entonces b) i) puesto que individuos slLltantivo, masculino, plural
e) fuertemente e) para j) así que estaban verbo, modo iruiú:ativo,
d) allí d) de k) que para que tiempo cofmtiriro,
e) definitivamente e) ante 1) si len:tra pmona, plural
f) mortalmente f) por de bajo m) pues de pie Jrase o ilJcua6n advtrbial
g) tal vez nunca g) en de n) que de modo
h) ya no más h) contra ñ) pero frente a [mse o iIJCUMnprepositiva
i) sólo i) desde hasta o) que la articulo, determinado,
j) siempre afuera j) de con /emmino, singular
k) atrás 2
k) en de de a) final barra sustanuoo, femenino, singular
1) nunca ahora 1) con hacia b) completiva o complementante adversativa d) siempre advtrbw de tiempo
m) apenas definitivamente m) entre
n) completiva o complementan te habría de recordar perifrasis veriJa/, modo
demasiado bien n) desde de
ñ)
e) ilativa o consecutiva indicativo, pospretériro,
muy ñ) sin
o) nuevamente eompletiva o complementante primera o tenem
pronto o) según d) condiciona! pmona, singular
p.115 p) de e)
2 ilativa o consecutiva aquella adjetivo demostrativo,
a) q) tras f)
modifica al adjetivo productivo copulativa /emmino, singular
b) modifica al adverbio nunca
r) hasta de g) ilativa o consecutiva expresión sustantivo, femenino, singular
e) modifica al verbo comportó p.126 2 h) distributiva sombría adjetivo, femenino, singular
d) modifica al verbo escucha a) hasta i) adversativa
e) modifica al adverbio pronro j) condiciona! e) vio verbo, modo indú:ativo,
b) en
f) modifica a! adjetivo obsesiva e) entre k) completiva o complementante tiempo pretiriro, tercera
g) modifica al verbo ladro d) de 1) causal pmona, singular
h) modifica al adverbio lejos e) ante m) completiva o complementan te que conjunción complctiva °
i) modifica a! verbo vaya a nadar f) ilativa o consecutiva c01llplcrncntanlt
por
j) modifica al verbo trajirnos n) causal alguien prono. indefinido
g) para
k) modifica a! verbo ani7/lt a leer lo PrOn01IIlm pmona~ tercera
1) modifica al verbo recibimnos p.126 3 pmona, masculino, singular
Ejercicio general
m) modifica al verbo abrió a) encima de golpeaba verbo, modo iruiú:ativo,
p.l36 a) la articulo determinada, femenino,
b) después de tit1llpo cofmtirito, len:era
e) singular
antes de persona, singular
Clasificación de los adverbios d) en contra de
luz sustanm»; /emcnino, singular despiadadamente advtrlJjo de modo
A) Calificativos B) Determinativos e) debido a
del preposicitin y aniculo
p. 119 a) determinado, masculino, singular f) sufría verbo, "nodo indicativo,
demasiado cantidad f) delante de
muy sol sustantivo, masculino, singular tiempo cofmtirito, primera
cantidad g) debajo de(l)
b) ahora tiempo h) lejos de
penetraba verbo. modo indú:ativo, tiempo ° tercera pmona, singular
e) más cantidad i) cofmtirittJ, tetcem persona; porque conjunción causal
en favor de
d) nunca tiempo singular iba a perder periJrasi.s vtrbal, modo
j) de acuerdo con
e) tanto por preposicitin ;ndú:ativo, tiempo copretérito,
cantidad k) junto a
f) encima lugar 1) dentro de
una articula indeterminada, °
primera len:tra pmona,
g) pronto tiempo /emmino, singular singular
h) sutilmente modo rendija sustantivo, /emcnino, singular el atticulo determinada,
i) no negación masculino, singular
: LA CONJUNCiÓN b) he perdido verbo, modo iruiú:ativo, tiempo
empleo SlLltantivo, masculino, singular
aquí lugar anteprtsmJe, pri7lltTa pmona,
j) recientemente tiempo que PrOn01IIlm relativo
singular
no negación : Clasificación de las conjunciones había obtenido verbo, modo iruiú:ativo,
horas SlLltantillO, /emcnino, plural
k) tal vez duda p.132 I ant«opretériro, primera o
preciosas adjetivo, /t1IItnino, plural
1) escandalosamente modo a) aunque tercera pmona, singular
esperándote verbo, gerundW y prono. preposición
m) sí afirmación b) pero con
e) pmonal encÜlú:O,segunda tanto
que adfrtivo indefinido.
d) por lo cual persona, singular
masculino, singular
e) si y esfuerzo sustantivo, masculino, singular
Sintaxis 2
a) yo
k) el café de la esquina más famosa del barrio
café
b) él, ella o usted el
ELEMENTOS BÁSICOS f) oración simple
e) tú de la esquina más famosa del barrio
g) oración compuesta d) nosotros o nosotras 1) la magnitud de su terrible traición
h) oración compuesta
Oración Frase e) ella magnitud
i) oración compuesta
p.14O I la
j) oración compuesta p.151 3
a) frase de su terrible traición
k) oración simple a) Pedro sintagma nominal
b) oración 10) los terribles problemas de insomnio
1) oración simple b) la huellas del cansancio sintagma nominal
e) oración problemas
10) oración compuesta e) ella sintagma nominal
d) frase d)
los terribles
n) oración simple el que observó todo oración
e) oración de insomnio
ñ) oración simple e) hablar en público oración
f) oración n) un medio de transporte del siglo XIX
o) oración simple
g) frase medio
h) frase
p) oración simple Núcleoy modificadores del sujeto IIn
q) oración simple p.153 I
i) oración de transporte del siglo XIX
a) la ronca voz del vendedor la mariposas negras de la época de lluvias
j) oración ñ)
k) oración : Clasificación de las oraciones voz mariposas
p. 148 a) oración imperativa la ronca las negras
1) frase
b) oración interrogativa del vendedor de la época de lluvias
10) frase
e) oración enunciativa b) la lentitud habitual de los procedimientos
p.141 2 d) oración imperativa burocráticos P 155 2
a) Dejó las ventanas abiertas de par en par. e) oración exclamativa lentitud a) ese joven prudente y tímido
b) Aprendió a fuerza de golpes. f) oración desiderativa la habitual b) los pobres mortales
e) Camina de aquí para allá. g) oración imperativa de los procedimientos burocráticos e) mi mejor alumno
d) Pidió perdón de rodillas. h) oración enunciativa e) su palidez y sus ojos hundidos d) hermanitos menores de los tigres
e) Debes hacerlo por tu propio bien. i) oración dubitativa palidez ojos e) la diosa griega de la belleza
f) Los enemigos se despidieron en son de paz. j) oración exclamativa su sus hundidos f) la Décima Musa
g) Se sentía perseguido por ánimas en pena. k) oración imperativa d) las exclamaciones de asombro g) manjar de los dioses
h) se escuchaban lejanos plañidos. 1) oración enunciativa exclamaciones
10) oración interrogativa las . EL PREDICADO
Sintagma n) oración dubitativa de asombro
: A) Núcleo del predicado
ñ) oración desiderativa e) un forastero poco amigable
p. 143 a) sintagma adjetivo p. 157 a) ~mejores condiciones de vida
b) sintagma nominal o) oración dubitativa forastero
un poco amigable b) (andaba diEiendo) cosas raras
e) sintagma verbal p) oración exclamativa
f) una pregunta con mala intención e) en un banio de la ciudad (owrrió)
d) sintagma nominal q) oración interrogativa
pregunta d) (acababa de decidir)su futuro
e) sintagma prepositivo o preposicional r) oración desiderativa
una e) (ha 1trlunciado)a sus deseos y preferencias
f) sintagma adjetivo s) oración interrogativa (indirecta)
con mala intención f) nole~
g) sintagma adverbial g) el lunes C"'t",=go""-qut-re-co-ífij-)
los resultados
g) un cielo sin estrella
b) sintagma prepositivo o preposicional : ELEMENTOS DE LA ORACiÓN h) ~intensamente
cielo
i) sintagma nominal
un i) de pronto se @ID
j) sintagma adverbial . El sujeto sin estrellas
k) sintagma prepositivo o preposicional
1) sintagma nominal
p.150 I h) aquel grito de euforia . B) Predicado verbal y predicado nominal
a) sus palabras grito p. 158 a) predicado verbal
m) sintagma adjetivo
b) una tenue luz aquel b) predicado nominal
n) sintagma verbal
e) yo mismo de euforia e) predicado verbal
ñ) sintagma adverbial
d) todos i) los niños del coro d) predicado verbal
e) la humedad y el silencio niños e) predicado nominal
Oraciones simples y compuestas f) la novela de horror los f) predicado verbal
p.144 a) oración simple g) nosotros del coro g) predicado nominal
b) oración compuesta h) los poemas de Pablo Neruda j) el tema de su insípida charla h) predicado verbal
e) oración simple i) un comité especial tema i) predicado nominal
d) oración compuesta j) las piedras y los gritos el
e) oración simple de su insípida charla
1]
c) Complementos del núcleo del predicado p.164 2 e) solitaria
a) Les repeú la explicación. f) producto de la decepción núcleo: ha crecido
- Objeto o complemento directo b) Le cancelé mi cita. g) feroces e.c. de cantidad: mucho
e) Derrotados les dejaron la ciudad. b) desaforado e.c. de tiempo: en los últimos
p.16O 1
a) las llaves de su casa d) Les organicé un homenaje. i) expertos en el arte de embalsamar años
b) el tapiz de la pared e) Muy pronto Natalia le pidió consuelo. j) asustadas e) sujeto: el mar
e) la f) Los intelectuales les respondieron con claridad. k) abrumados núcleo: mar
d) el rumor de sus pasos g) La nueva medicina les trajo esperanzas. 1) encandilada modificador directo: el
e) una herida h) La ciencia le permitió una vida más confol1able, m) un alimento exquisito
predicado: era un espejo de
f) los trajes de payaso i) Le ofreció una recompensa. n) muy laboriosa
ñ) juntas la furia humana
g) todo núcleo:
h) los sembradíos
• - Complemento circunstancial era
predicativo:
i) mejores tiempos p.167 a) insistentemente modo Complemento agente un espejo de la
alrededor del pastel furia humana
j) toda su frustración lugar ~170 a) pqr los agentes de migración
k) b) ahora b) por los espía f) sujeto:
un conejo asado lugar morfológico (yo)
sobre el mundo lugar e) por los campesinos predicado: le pedí discreción
p.161 2 e) por las tardes tinnpo d) por un europeo contemporáneo núcleo: pedí
a) Algún detalle la enturbiaba. d) objeto directo:
tristemente mooo e) por ella discreción
La transparencia de la magia era enturbiada toda la noche titmpo f) por Adán objeto indirecto: le
por algún detalle. e) con su garfio instru7lllTdt g) sujeto:
b) Un barco velero la transportó. en la escotilla las reglas del
lugar rcicio general
Mana fue transportada por un barco velero. para hacer callar a los marinos fm;¡lidod juego
e) Las sociedades la favorecen. ~17l a) sujeto: núcleo: reglas
f) velozmente modo una cruel
Una forma de vida es favorecida por las experiencia modificador directo: las
por el desierto lugar
sociedades. núcleo: experiencia modificador indirecto: del juego
g) porque tenía miedo a la gente causa
d) Una sirena los peinaba en medio del océano. modificadores directos: una predicado: fueron respetadas
a su ermita luglJ1' cruel
Sus cabellos eran peinados por una sirena predicado: tácitamente por
h) demasiado cantidad lo había marcado
en medio del océano. con sus majos amigos desde su niñez los contendientes
eompoñÍ4 núcleo:
e) Con la cabeza lo hizo, núcleo: había marcado fueron respetadas
i) acaso dU<ÚJ
Un gesto cortés fue hecho con la cabeza. objeto directo: e.e. de modo: tácitamente
ya tinnpo lo
f) Desde la cima, el hombre lo agitó. c.c. de tiempo: agente: por los
j) siempre titmpo desde su niñez
Un pañuelo fue agitado por el hombre con una pizca de malicia modo b) contendientes
sujeto: morfológico (tú)
desde la cima. k) quizá dU<ÚJ h) sujeto:
predicado: no podrás ver el crujido de la
g) Las conservaban en salmuera. mañana tinnpo
Las legumbres eran conservadas en salmuera. otro fin de siglo madera
a sus costillas modo núcleo: núcleo:
h) La trajo enseguida. podrás ver crujido
1) porque estaban destruyendo eaUSII objeto directo: modificador directo:
Una botella de jerez fue traída enseguida. otro fin de siglo el
los sembradíos modificador indirecto:
i) Los días desafortunados las asfixiaron. e) sujeto: de la madera
m) a la luz de la luna modo morfológico (yo) predicado:
Sus ilusiones fueron asfixiadas por los días predicado: se oyó en la
con sus filosos colmillos instrulfllllll en un ardiente habitación
desafortunados, n) para provocar compasión fillflljtJo¡/ día de verano contigua
j) El cónsul la lanzó por encima de su hombro. hipócritamente modo empecé a sentir núcleo: se oyó
Una mirada nerviosa fue lanzada por el ñ) siempre tinnpo este odio tan e.e. de lugar:
cónsul por encima de su hombro. en la habitación
sobre asuntos filosóficos ftlTlll desbordante contigua
o) en la antigüedad tinnpo núcleo: empecé a sentir
- Objeto o complemento indirecto pobremente rTllldo objeto directo: este odio tan
i) sujeto: Maximiliano y
p.163 I en Grecia lugar desbordante Carlota,
a) te h) nos en compañía de su esposa COmpa1Ü4 e.c. de tiempo. en un ardiente Emperadores de
b) a los dolientes i) se p) incansablemente modo día de verano México
e) a lajunta directiva j) al cielo ... le sobre la vida extraterrestre ltlM
núcleos: Maximiliano
d) sujeto:
d) le ... al mago la industria Carlota
e) al autor del libro : - Complemento predicativo o atributo núcleo:
informática aposición: Emperadores de
f) le industria México
p.170 a) un poco falsas modificadores directos:
g) me la informática predicado: cruzaron
b) tenebroso predicado: ha crecido engañados el
e) inmenso
mucho en océano en el
d) un mamífero con uno o dos cuernos
los últimos años siglo XIX
núcleo: cruzaron
objeto directo: el océano predicado: eran golpeadas k) los que no escuchan a d) para conocer sus intenciones final
e.e. de tiempo: en el siglo XIX inmisericordem~lt los demás prtdilativo e) porque a nadie te interesa
predicativo: engallados por sus torpes 1) si ella había sido la responsable la música causal
manos de ese dolor y de esa pérdida objeto directo
j) sujeto: morfológico 1) si el crepitar de las llamas te
núcleo: eran golpeadas m) a quienes estaban indefensos objeto indirecto
(ellos o ellas) hace sentir nostalgia condicional
e.c. de modo: inmisericordem~1t n) dudar sujeto
predicado: al esquimal le g) así me lo encarezcas concesiva
agente: por sus torpes ñ) que se acercara al muelle objeto directo
regalaron unos h) porque puse mi confianza en
manos o) que se alimentara exclusivamente
guantes de piel apoyos falsos causal
fina a base de verduras crudas objeto directo i) que lloraba todo el día
: LA ORACiÓN COMPUESTA p)
consecutiva j
núcleo: si el atleta superaría el récord j) como lo sería el fin del mundo
regalaron comparativa
mundial objeto directo k)
objeto directo: unos guantes de que una expresión de indiferencia comparativa I,
piel fina : Oraciones coordinadas q) a los que leían sus novelas objeto indirecto 1) murmurando cancioncillas modal
r) el que corresponde a la
objeto indirecto: . al esquimal ... Ie p.176 a) pero adversativa m) sin haber hecho los preparativos J

k) sujeto: morfológico
b) 0...0 disyuntiva
s)
tecnología espacial
cómo es nuestra verdadera vida
predicativo correspondientes modal i
c) antes bien adversativa objeto directo n) para que los inquilinos no tuvieran
(ellos) t) por qué el destino ha de
d) y copulativa que marcharse final
predicado: de pie esperaban preferir a unos por encima

I
e) e copulativa ñ) si vamos a acampar condicional
ansiosos a sus de otros objeto directo o)
f) ora ...ora distributiva sin consultar a los testigos modal
invitados p)
g) ni copulativa como si tuviera un problema
núcleo: esperaban h) pero adversativa
B)Oraciones subordinadas adjetivas en la nariz I
modal
objeto directo: a sus invitados i) p.186 a) (crepúsculo) que no termina nunca q) si vamos a Mérida
0...0 disyuntiva rondicional
c.c. de modo: de pie como sin duda iremos
j) pero adversativa b) (piedras) que cubrían el camino modal
predicativo: ansiosos r)
k) antes bien adversativa así que trató de controlar sus
e) (ciudad) que visitamos el año pasado
1) sujeto: los volcanes 1) sin embargo adversativa impulsos consecutiva
m) ara...ora distributiva d) @donde nos encontrábarnos al
núcleo: volcanes
modificador directo: n) pero adversativa salir de la universidad . Ejercicio general
los
predicado: arrojaron con ñ) mas adversativa e) (indígena) en quien había depositado su p.196 I
violencia una o) ya...ya distributiva confianza a) yuxtapuesta
lava roja p) Y copulativa f) ~ b) subordinada
de las que se hubiera podido
núcleo: arrojaron q) sin embargo adversativa e) subordinada
ocupar perfectamente
objeto directo: una lava roja d) yuxtapuesta
e.e, de modo: con violencia . Oraciones subordinadas g) ®en que cayó una gran tormenta
e) yuxtapuesta
b) ( IIIOtivos) por los que Simón nunca
m) sujeto: ella : A) Oraciones subordinadas sustantivas 1) subordinada
solicitó los servicios g) coordinada
núcleo: ella p.182 a) quien preparó el tema sobre
municipales para el control de h) subordinada
predicado: se sen tía muy la intolerancia de nuestra época sujeto
la plaga i) coordinada
inquieta b) lo que nadie había previsto objeto
j) subordinada
núcleo: se sentía c) los que visitaron por lástima a i) (fjj!!iJ desplumado sin miramientos
k) subordinada
predicativo: muy inquieta las víctimas del desastre sujeto j) ~ que nunca pudieron elucidar 1) coordinada
d) las que alteraron el ánimo predicativo k) ~
n) sujeto: un viejo cuyas raíces se aferraban a la
e) indagar sobre el sentido de p.196 2
sombrero negro tierra
la existencia sujeto a) si tienes malestar subordinada
núcleo: sombrero 1) ~ anclado en las márgenes del río
f) contar su historia suje/(¡ estomacal adverbial
modificadores directos: un viejo negro
g) a quienes h~bían perdido m) (rostros) de quienes iban en la barca condicional
predicado: coronaba la
cabeza
h)
sus esperanzas
que el museo misterioso había
objeto; n) cii§ sostenidas por los dioses b) en los cuales se arriesgaba
paganos el honor y la vida misma subordinada
del muñeco
sido una quimera de adjetiva
núcleo: coronaba objeto ñ) (luliláptero) que sobrevolaba los tejados
la imaginación e) porque no comprendía la
objeto directo: la cabeza del
i) de que abrieran el cajón relación entre la naturaleza
térmilllJtiI e) Oraciones subordinadas adverbiales
muñeco subordinada
secreto adverbial
ñ) sujeto: las teclas del prepositióA p.192 a) porque no tenia secretos y el ser humano causal
piano para ella
j) de perder mi juven tud en causal d) esperó pacientemente su
núcleo: teclas térmilllJdt
este pueblo b) cuando vieron las espléndidas rescate coordinada
modificador directo: las prtpositió' ciudades de los indígenas temporal copulativa
modificador indirecto: del piano e) como si llevara en las suelas unas e) pide compromisos
placas o láminas de bailarín moda; duraderos yuxtapuesta
f) para educar a la gente suJxrrdinada ñ) escribiendo telegramas subordinada
adverbial final adverbial
g) que no hemos podido toda la tarde modal
desentrañar subordinada o) pudieron captarse gritos coordinada
adjetiva de indignación copu/aliva
h) que habitaron los p) lo que lo despenó subordi_
dinosaurios subordinada susta_
adjetiva sujtllJ
1) aunque la gente piense lo subordinada q) aunque todos eran subordi_
a4vtrbial adverbial
contrario conusiva especialistas en el tema ctmUlÍtJtl
j) que a veces me paraliza la subordinada r) sus ocupantes corrían un
adverbial peligro inminente yuxtopuesta
nostalgia consecutiva s) trataban de disimularlo coordinada
k) que ha descubierto un país advmaliva
extraordinario suJxrrdinada

1) porque no volvería a verte


adjetiua
subordinada
t) donde siempre había

deseado estar
subordina¡/¡¡
adverlJial
localiva
USO DE GRAFíAS
ro) meditando en su honor
adverbial causal
subordinada
adverbial
u) perderemos comodidades
incomparables coordinada USO DE MAYÚSCULAS
di.ryunliua
perdido modal v) cuando se vive un cambio subordina4a
n) leer las cartas subordinada adverbial
sustantiva de sujeto • de siglo y de milenio IlmfXmú
escribe B:

1. Antes de -1 o -r

tabla obligar blusa hablar blanco


brillo broma brujo bruma abrazar
2. Después de m-

ambos ambiguo embajador tambor cambiar

3. En los prefijos hi-, bis-, subo

bipolar bisnieto subdirector


bilabial bisabuelo subíndice

4. En palabras que empiezan por bur-, bus-

burbuja bursátil burla burdel


busto búsqueda busco buscón

5. En las terminaciones -ble, -bilidad, -bundo, -bunda, Excepto movilidad, civilidad, que son
derivados de móvil y civil

flexible corregible comprable


amabilidad habilidad durabilidad
tremebundo vagabundo nauseabunda

6. En las palabras que empiezan por bien- o la forma latina bene-, siempre y cuando esté
presente el sentido de bueno, bondad

bienestar bienaventurado bienvenido


benefactor beneficio beneplácito

7. En las terminaciones del tiempo copretérito de los verbos que lo forman mediante las
desinencias -aba, -abas, -aba, -ábamos, etcétera. También las formas verbales del verbo iren
este mismo tiempo

amaba caminaban pintaba cantábamos


íbamos iban iba ibas

8. En todas las formas verbales, cuyo infinitivo termina en -buír, -bir, Excepto hervir, servir, viviry sus
derivados

recibió concebían prohibido contribuir


distribuir atribuir concebir percibir
::".;.-

Se escribe v: bello (hermoso) vello (pelo)


acerbo (áspero al gusto) acervo (caudal, montón)
1. Después de b-, do, Do bacilo (bacteria) vacilo (del verbo vacilar)
bienes (propiedades) vienes (del verbo venir)
obvio subversivo subvenir
adverso adverbio adversario
enviar invierno invocar \eescribe c:
2. Cuando las palabras comienzan con eva-, eve-, eví-, evo-. Excepto ébano, ebanista 1. En las palabras terminadas en -ancia, -encia, -ancio, -encio, -uneia, -uncio. Excepto ansia, hortensia

evadir evaporado evaluar prestancia esencia rancio denuncia anuncio


eventualidad evento Evelina
evidente evitar evidenciar 2. En las desinencias de diminutivo: -cito, -cita, -cico, -cica, -cillo, -cílla, excepto cuando hay una -5- en
evocar evolución evocado la última sílaba de la palabra: cosita; bolsita, masita, cosita

3. Cuando las palabras empiezan con las sílabas dio,le-, sal-, cla-, Excepto dibujary sus derivados ratoncito leoncita rinconcito hombrecillo florecilla

diverso divertido levita levantar leve 3. En las palabras terminadas en -cida, cuando está presente el sentido de matar
salvo salvaje clavar clave clavel
parricida raticida insecticida suicida
4. Todas las palabras que inician con vice- y villa-. Excepto billar, bíceps y sus derivados
4. En las formas plurales de las palabras que terminan en -z
vicecónsul vicerrector villancico Villahermosa
feroces cruces rapaces peces lápices
5. Enlosadjetivostenninadosen-avo,~va,-evo,-eva,~vo,~va
5. En los verbos terminados en -cer, -cir, Excepto ser, coser, toser, asir
octavo nuevo vengativa lesivo decisiva
primitivo longeva pasivo activo agresivo crecer mecer decir uncir lucir conducir

6. En las palabras terminadas en -ave, -eve, Excepto árabe 6. En los verbos terminados en -ciar, Excepto ansiar, extasiar, lisiar

suave ave grave breve leve rociar enunciar anunciar pronunciar

7. Todas las formas del pretérito de indicativo y de subjuntivo de los verbos tener, andary estar
hscribe S:
tuvo tuviera
anduve anduviéramos 1. En palabras que empiezan con des-, dís-, Excepto dizque
estuvimos estuvieras
despintar desesperar disgusto distinto
8. Todas las formas del presente de indicativo, imperativo y subjuntivo del verbo ir
2. En los adjetivos que terminan en -oso, -osa
voy vamos ve vaya vayas
mañoso glorioso ocioso amoroso horroroso
Algunas palabras homófonas con b y v:
3. En la desinencia -ísimo, -ísima de los superlativos
tubo (conducto, cilindro) tuvo (del verbo ~)
botar (una pelota) votar (emitir un voto) hermosísimo altlsimo grandísimo fefsimo
t.
4. En palabras que inician con los grupos as-, es-, is-, os- seguidos de consonante.

cause (del verbo causar) cauce (lecho del río)
Excepto izquierda., azteca ' seda (tela) ceda (del verbo ceder)
sien (parte de la frente) cien (número, cantidad)
astucia asma estado isla oscuro espía (del verbo ver) vez (ocasión)
ves
sumo (del verbo sumar) zumo Uugo o líquido de las frutas)
5. En palabras terminadas en -ista y en -ismo azar (destino, suerte)
asar (verbo)
recepcionista telefonista comunismo budismo
leescribe H:
6. En sustantivos terminados en -sión, relacionados con adjetivos terminados en -so, -sor,
-sible y -sivo 1. En todas las palabras que empiezan con humo,hue-, hui-, hie-, hia-, Excepto umbilu:a~ umbra~ umbrío
confusión (confuso) sucesión (sucesor) hueso huir hiena hiato
humo humedad
comprensión (comprensible) evasión (evasivo)
Existen palabras cuyos derivados se escriben con h, aunque las palabras de donde proceden no la
7. En las desinencias del pretérito de subjuntivo -ase, -ese lleven; esto se debe a la regla anterior
amase trabajase comiese saliese hueco (oquedad)
huele (oler)
huérfano (orfandad) hueso (óseo)
Se escribe Z:
2. En las palabras que empiezan con homo-, hetero-, hexa-, hecto, hepta-, herm-, Excepto ermita y sus
derivados
1. En las palabras terminadas en -anza, -azgo. Excepto mansa, transa
homogéneo heterodoxo
añoranza esperanza enseñanza hexágono hectárea
liderazgo hallazgo noviazgo heptasílabo hermoso

2. En los verbos derivados formados con el sufijo -izar, No entran en esta regla los verbos que tieneo 3. En algunas interjecciones se escribe h al final de la palabra
en su raíz la desinencia -isar, como requisar, precisar, pisar
iAh! ¡Eh! ¡Bah! ¡Oh!
atomizar agudizar amenizar sintetizar divinizar

3. En las desinencias -zuelo, -zuela de los despectivos. También en la terminación -azo de superlativo se escribe G:
mozuelo escritorzuelo 1. En todas las formas de los verbos cuyo infinitivo termina en -ger, -gir. Excepto tejer, crujir
cazuela mujerzuela
cañonazo pitazo proteqenan regiremos
coger fingirá

4. En las desinencias verbales de algunos tiempos, en el caso de verbos cuyo infinitivo se escribe cone Se escribe j cuando antecede a una a u o:
crezco envejezcan conozco nazca parezco coja finjo proteja rijo
Algunas palabras homófonas con e, s o z: 2. En palabras terminadas en -gente
meses (plural de mes) meces (del verbo mecer) vigente regente contingente insurgente
serrar (cortar con sierra) cerrar (verbo)
enseres (objetos) enceres (del verbo encerar)
3. En palabras que se construyen con geo-
- Nombres que se refieren a órganos de gobierno, co~oracione~ y socie~ades: Congreso de la
Unión, Tratado de Libre Comercio, Sociedad de Esentores Latmoamencanos.
geografía geológico geometría apogeo - Los nombres, calificativos y apodos con que se designa a determinadas personas: El Cid
Campeador, Alfonso el Sabio, Juana la Loca. . . .,
4. En palabras que tienen las terminaciones -gío-a, -ogía, -ógico-a - Los sustantivos y adjetivos que componen el nombre de una msutucion, o de un . .
establecimiento comercial: Supremo Tribunal de Justicia, Museo de Bellas Artes, Universidad
contagio magia prodigio elogio vestigio Nacional Autónoma de México, Banco de los Andes.
prestigio hemorragia biología patológico lógica - Las siglas y abreviaturas que representan el nombre de organismos, instituciones o países:
ONU, S. A., ONG, EUA.
- El número romano que designa reyes, papas y siglos: Pío V, Fernando n.l, siglo XX: ,
Se escri be J:
- Épocas, períodos históricos, acontecimientos, celebraciones: Edad Media, Revolución
Mexicana, Semana Santa.
1. En los conjuntosja,jo,ju
3. Los conjuntos ch y ll, llevan mayúscula sólo en la e o L iniciales, respectivamente: Chihuahua,
caja jabón jolgorio joven junto juez China, Llosa, Llorente.

2. En sustantivos y adjetivos terminados en -jero, -jería, Excepto ligero, Jlamígero acento ortográfico debe mantenerse en las mayúsculas: Álvaro, África, Océano Índico. .
nombres de los días de la semana, de los meses, de las estaciones del año y de las notas musicales,
relojero conserjería cerrajería escriben con minúscula, salvo que inicien párrafo.

3. En palabras que comiencen con aje-, eje-. Excepto agencia, agente, agenda, Egeoy sus derivados

ajeno ajedrez ejecutivo ejemplo ejercer

4. En palabras terminadas en -aje. Excepto ambage

ramaje lenguaje paraje viaje

5. Las formas verbales del pretérito de indicativo y pretérito y futuro de subjuntivo de los verbos
terminados en -decir, -ducir, -traer

conduje condujera condujere


traje trajera trajere
aduje adujera adujere
redujo redujera redujere

USO DE MAYÚSCULAS

l. Al principio de cualquier escrito, así como después de punto y seguido y punto y aparte.

2. Todos los nombres propios: Rosa García, Platón, Guatemala, América, Everest, Lima, Amazonas.
- El título de un libro, película, artículo, obra escultórica, pictórica, musical: El llano en llamas,
A marcord, El placer que el teatro nos procura, La victoria de Samotracia, Las meninas, La novena
sinfonía.
- Los tratamientos y títulos, si están abreviados, así como los nombres de dignidad: Lic., Dr., Sr.,
Ud., Sumo Pontífice.

227
Se presentan 72 modelos de
conjugación de verbos. Al
final se incluye una lista de
los verbos más usuales, con
el número del modelo de
conjugación al que siguen;
este número no remite a
páginas, sino al modelo
MODELOS DE CONJUGACiÓN
MODELOS DE CONJUGACiÓN -..\:...

Presente Pretérito Futuro Copretérito Pos pretérito Presente Pretérito Futuro Copretérito Po.spretérito
pienso pensé pensaré pensaba pensaría ~111'1l() '1011\' '1IJllal"C s(lIlaba snn.ma
piensas pensaste pensaras pensabas pensarías ,tlclia" \Illl;¡slt: \clllar;is 'i(lllabas 'ioriarías
piensa pensó pensara pcnsaba pensaría \llt'lia \Ol]() '1uriar;í 'i(liJaba '(Illaría
pensarnos pensarnos pensaremos pensábamos pensaríamos \(II¡;IlJlOS
O O \Oll;ll11m

-
Stlllan'lIlll\ '¡(tú,íhamos .\illiaríalllos
> pensiis pensasteis pensaréis
peusarán
pensabais
pensaban
pensaríais
peusarían
> "IoI1<lis ,\lti<l~[t'is '1lJlian;is '¡(lllahais \(lIiaríais

fi
U
piensan

Antepresente
pensaron

Antepretérito Anteluturo Antecopretérito Antepospretér~o


!;;¡
U
"I11l'lian

Antepresente
\tl1hnm

Antepretérito
\tltür;ín

Anteluturo
'itlliahan \iJllarian

Antecopretérito Antepospretérito
Q he pensado hube pensado habré pensado había pensado habría pensado Q he ,ol-Iado hub« soúado habré 'i(l1ü<!o hahía soúarlo lubna SOt\,U!I)
has pensado hubiste pensado habrás pensado habías pensado habrías pensado ha, 'IOliad()
! ha pensado hubo pensado habrá pensado había pensado habría pensado ! 11,1sonado
hubiste s(ll"¡;¡do
1111bosoúado
hahr,is S()I"I,Ic!O
habr.i s(lli,u[o
hahias ~(lIi;¡do
hahía sonado
h.rbrus vlliac!o
hemos pensado hubimos pensado habremos pensado habíamos pensado habríamos pensado hemos -oúado hahria .\ollado
hubimos .~olüdo habremos ~()li;¡do habumr» sonado
habéis pensado hubisteis pensado habréis pensado habíais pensado habríais pensado habéi ....soúado lubnamos sClliado
hulustei, sOlüdo hahréi.'i \(liiado !lahíal.\ sOlhdo
han pensado hubieron pensado habrán pensado habían pensado habrían pensado han soúado habríais soúado
hubicrnll.\Ollado hal)r;ín "(fllado IJ.lhlilll snnado habnauxoúado

Presente Pretérito Futuro Presente Pretérito Futuro


piense pensara o rensase pensare \lll'I'IC \Oli,lra u \oJia.;t' \tlll,!I"C
pienses pensaras o pt'nsases pensares ~llcJH'S .;(lIiaras o .\(lliase.' ';OIiarl'.~
O piense pensara o pensase pensare
O O ~lll'lll' ';(lllara o ~niia~l' .,;oli'lrl'
> pcnsemos pensáramos o pensásemos pcnsárcmos
> ~ ~ll1il'lI11lS \()li;ir;lllHls o ~lll·I,íSl'lllcf.' .;o¡j;in'IIH)S O
t= penséis pensarais o pensaseis pensares ~oúl'i~ >
Z picnsen remaran o pensasen pellSaren fia: piensa (tú)
piense (usted)
•••
Z
;:,
SIIl'lll'Jl
~(H'¡arais n ~oliast~is
\l)j'l,ll':ln O\I¡tlrlM'1l
soúan-is
.~()tl,ln'll
fi SUella ([1'1)

.,::) Antepresente Antepretérito Anteluturo 111


Q,
pensad (voSOlrO~illl
piensen (l~tede!1
., Antepresente Antepretérito Antefuturo
a:
111
SIIl'lle
S0I1;ld
(Il.,lcdl
(vosotros-ns 1
ID haya pensado hubiera o hubiese pensado hubiere pensado 111 h,l\'(l SOll,ldo Q, ~lll'tlell (ll.'llt'dt's)
::) ;:, hubiera n hllhi(',\c ~otl;tdo hltbicre S()II;ldo
fn
hayas pensado
haya pensado
hayamos pensado
hubieras o hubieses pensado
hubiera o hubiese pensado
hubiéramos o hubiésemos pensado
hubieres pensado
hubiere pensado
hubiéremos pensado
-
:::E
lA
hayas S(¡tildo
luva soúado
11a~·alll()SSllJlado
hubieras o hllhil'sn ~oli<ld()
hubiera o hllhit'st' SOI-'<lOO
hllbil'raml)s t) hubiésemos sonado
hubieres SOI"lllel,)
hubien- SOllado
hubiéremos sOliado
-
:::E
hayáis pensado hubierais o hubieseis pensado hubiereis pensado hadj.., SOI-j:\(!o huhierai, o hubieseis sOliado hubiereis SOllado
hayan pensado hubieran o hubiesen pensado hubieren pensado havan -onado hubieran () huhicsen SOllado hubieren sollado

Presente Pretérito Futuro Copretérito Pospretérito


f Presente Pretérito Futuro Copretérito Pospretérito
comienzo comencé cornenzaré comenzaba comenzaría lúerl.O I()]'((: {ill"lart' ['(Ir/aba for/.ma
comienzas comenzaste comenzarás comenzabas comenzarlas IUCr7<lS Iilt"Za~(t' 1(lti;lr;ís íorzabas !{JI7;lrias
comienza comenzó comenzara comenzaba comenzaría luerz.r IOI"/D Iln/ar;i for/aba !(Ir/aria
O comenzarnos comenzarnos comenzaremos comenzábamos comenzaríamos O l"orz;l11HlS lortamos !()r7<ln'lll(l~ 11117;.íballlos II)rzarialll()S
> comenziis comenzasteis comenzaréis
comcnzarán
comenzabais comenzaríais
> fomíis fnl"/a.'ileis li)l"I;ln"I.l¡ fi)r¡¡¡h;¡is íorz.mais

fi
U
comienzan

Antepresente
comenzaron

Antepretérito Antefuturo
comenzaban

Antecopretérito
comenzarian

Antepospretérlto
~
(J
flll'r/:ul

Antepresente
lorvarnn

Antepretérito
Iorzar.in

Antefuturo
!l)\"7.aban ¡ür/arían

Antecopretérito Antepospretérito
Q he comenzado hube comenzado habré comenzado había comenzado habría comenzado S he lórlado hube fl)r/<lClo h;lhré Ior/ado había ¡imarlo

-
Z has comenzado
ha comenzado
hemos comenzado
habéis comenzado
hubiste comenzado
hubo comenzado
hubimos comenzado
hubisteis comenzado
habrás comenzado
habrá comenzado
habremos comenzado
habréis comenzado
habías comenzado
había comenzado
habíamos comenzado
habíais comenzado
habrías comenzado
habría comenzado
habríamos comenzado
habríais comenzado
-
Z has íorzado
ha forzado
hemos for/<ldo
Ilabéis lúr/ado
hubist« forzado
hubo torzado
hubimos 1()l1ado
hllhisleis forzudo
habrás lilf!;¡d(l
luhni forzado
habremos forzado
hahía.~ f()f/ado
había forzado
hablamos íorvado
habría lor/ado
habrías f()r¡;ulo
habria lor/arlo
habrr',ltllOS !()17<l(lo
hahréis fnrtad() habiais fcrzadn habriais !úrl.ado
han comenzado hubieron comenzado habrán comenzado habían comenzado habrían comenzado hun forz.nlo hubieron Ior/ado habran lorzado habían f(1I7<lC!') hahrian fllr¡;¡dn

Presente Pretérito Futuro Presente Pretérito Futuro


comience comenzara o comenzase comenzare fuerrc torzaru o lór¡¡¡st' 1()r¡aJ'e
corniences comenzaras o cornenzases comenzares fUlTce., 1()fl3r<ls o fOl7íl'WS forzares
O comience comenzara o comenzase comenzare O fucrce l{¡rzara o lorzase
O íorzarc
> comencemos comenzáramos o comenzásemos comenzáremos
> > fi)l"ct'JlloS torz.iramos o Iorzisemos forz.ircmos
O
t= comencéis comenzarais o comenzaseis comenzareis ~ ¡úrcéis >
z
.,::)
comiencen comenzaran o comenzasen comenzaren fi
a:
comienza (tú)
comience (usted) Z
.,::)
fuero-n
lorzarais o lorzuseis
fo!'zarilll o for/asell
lorzareis
forvaren
fi fuerza (ui)
Iuerre (usted)
Antepresente Antepretérito Antefuluro 111
comenzad (l'osotI1»i!1
comicncen (ustede] Antepresente Antepretérito Antefuluro
a: forzad (vosorros-as)
ID hava comenzado hubiera o hubiese comenzado hubiere comenzado
Q, ID har;l f¡lJ7.ado
111
Q, íuerccn (ustedes)
::) ::) hubiera o hubics« !órzado hubiere lorzado
fn
hayas comenzado
haya comenzado
hubieras o hubieses comenzado
hubiera o hubiese comenzado
hubieres comenzado
hubiere comenzado
! lh
havas forzado
ha~';¡ f(¡r/ado
hubieras o hubil'.~t'.~ lór7ado
hubierao Illlbiese lorzado
h ubieres lorzado
hubiere forzado !
hayamos comenzado hubiéramos o hubiésemos comenzado hubiéremos comemado havamos I(wlac!o hllbiératllos o hubiésemos forzado hubiéremos f()rzado
havais comenzado hubierais o hubieseis comenzado hubiereis comenzado hav.iis lorzado hubierais o huhieseis forzado hubiereis forzado
hayan comenzado hubieran o hubiesen comenzado hubieren comenzado havan forzado hubieran o hubiesen forzado hubieren forzado

2
MODELOS DE CONJUGACIÓN
MODELOS DE CONJUGACiÓN

Copretérito Posprelérito Presente Pretérito Futuro Copretérito Pospretérito


Presente Pretérito Futuro cnvio cnvié cnvi.u«
¡ligaba Jllg~lrla enviab •• cnviaría
juego ill~lIé ¡ligaré cmias
jugaba, jllgarías enriaste enviaras euviabas cnvi.mas
juegas jugaste j\lgarás enrió
JU~i\ría ~'1I\'Ía enviara cuviaba cnviana
jugó JlIganí .Iugaba
illl:'ga jllgaríalllos O ttl\'iC\IIIOS cnvi.uuos enriaremos rnviáhamo» enriaríamos
jllg-an:Ill()s i\lg~ihalll()S
¡ugamos
O jugillnos
jugilréis jllgilbals .Illgaríais > enviáis enriasteis enviaréis enviabais enviariais
> jllg,íis jugasl('is
jugarou jllgadn ¡lIgaban jugarian CI1\'Í;¡n cnviarnn cnviaran enviaban rnviarian
¡\legan ~
~ Antecopretérito Antepospretérito
(,) Antepresente Antepretérito Anteluturo Antecopretérito Antepospretérito
(,)

s
Antepresente
he jugado
Antepretérito
hube jugado
Anteluturo
habré jugado había jugado habría .Iugado a he enviado
I!;\S enriado
hube enviarlo
hubiste enviado
habré enviado
habrás enviado
habia enriado
hnbías enviado
habria enriado

hasjugado hubiste jugado habrás jugado 1¡,lbíasjl\gadn habrías jugado


! ha enviado
habrías enviado
! ha jugado bubojugado habrajueado
habremosjugado
lubiajugado
habíamos ju~ado
habría jugado
habríamos jugado hemos enriado
huho enviado
hubimos enriado
habrá enriado
habremos enviado
había enriado
habíamos enviado
habría enviado
habríamos enriado
hemos jugado hubimosjugado habéis enviado
habíais jugado ¡",hríaisjugado hubisteis en dado habréis enriado habíais enviado habríais enriado
habéis ¡ugado hubisteisjugado irabréisjllgado
hahian jug;,do habrían jugado han enviarlo hubieron enviado habrán enviado habían enriado habnan enviado
han jugado hubieron jugado lubr.in jugado

Presente Pretérito Futuro


Pretérito Futuro
Presente l'l1víe enviara o enviase cnviare
jll,~"ra O.illgaSL' jllgarr
¡Ilcgut' L'll\"Ú·S enviaras o enviases enviares
jugaras o jugasL's Jugares
Jllt::gUCS O l'míc l'll\'iara o enviase cnviure
.Jugill'a u jugase iu~;u"c O O
O ¡uegue
jl1g<írt'lIltls > > cnvicmos rnviaramos o cnvi.isemos envi.iremos
>
> jllgllt'll\OS jllg;íramos o jug,isemos
Illgall'ls ¡: t'lI\"iL;is rnviarais () cnviasci- cuviareis
¡: iuguéis ¡lIgarais n.illg,¡seis
¡ligaren ~
jllega (IÚ)
Z cmíl'll rnviurun o cnviasen cuviaren
~
cmía (tú)
Z
.,
::»
jlll'guen

Antepresente
jugaran o ¡ugasen

Antepretérito Antefuluro
ce
W
A.
jlll'gue (usted)
jllgad (rosotros-as)
jllL'gllen (ustedes)
.,
::»
al
Antepresente
haya enviado
Antepretérito Antefuluro
ce
W
A.
cnvíe (usted)
enviad (vosotros-as)
rnvien (ustedes)
hubiera o hubiese enviado huhicre enviarlo
al hubiera o hubiese ¡ligado hubrcre jugado
::»
-
1laya jugado
::» ha~'as.illg{\do hubieras o hubie,esjugado hubieresjugado :lE In
havas enriado
lla\'a enviarlo
hubieras o hubieses enviad»
hubiera o hubiese enviado
hubieres enriado
hubiere enriado
!
In luva j\l~ado hubiera o hubiese ju:'!;ado hubiere jugado
luvamos CIl\Üc!O lmhiéramos o hubiésemos enviado hubiéremos enviado
hubiéramos o hubiésemos jugado hubiéremosjugarlo
Ila~'amosjllgado ha\,.íis enviado hubierais o hubieseis enriado hubiereis enviado
hubierais o hubieseis jugado hllbiereis.ill~ado
ha"jisjugad(1 havan enriado hubieran o hubiesen enviado hubieren enviado
hubieran o hubiesen'jugado hubieren jugado
!rayan jU~<Hlo

Copretérito Pospretérito Presente Pretérito Futuro Copretérito Pospretérito


Presente Pretérito Futuro .rctúo actué
daba daría actuaré actuaba arlllaría
doy di daré
dabas darías acuus actuaste actuaras actuabas acruanas
da, diste darás
daría acuia actuó .ictuara aunaba actuaria
dio dar,í daba
da daríamos O auuamos acreamos actuaremos arruábamos actuariamos
dimos daremos dahamos
O damos
daréis dabais daríais > t1rlu;iis actuasreis nctuaréis actuabais acuuríais
> dais disteis

~
dan dieron dar.in daban darían

Antepospretérito
5
CJ
acnian

Antepresente
actuaron

Antepretérito
aunaran

Antefuturo
anuaban

Antecopretérito
actuarian

Antepospretérito
(,) Antepretérito Antefuturo Antecopretérito
Antepresente
había dado habría dado 2i he actuado hube actuado habré actuado había actuado habría actuado

-
habré dad"
2i he dado hube dado
habrás dado habias dado habrías dado Z has actuado hubiste actuado habrás actuado hahías actuado habrías aunado

-
Z ha, dado
ha dado
hemos dacio
habéis ciado
hubiste dado
hubo dado
hubimos dado
huhisteis dado
hahra dado
habremos darlo
habréis dado
habia dado
habíarnos dado
habíais dacio
habría dado
habriamos dado
habríais dado
ha actuado
hemos actuado
habéis actuado
han actuado
hubo actuado
hubimos actuado
hubisteis actuado
habrá actuado
habremos actuado
habréis actuado
había actuado
habíamos actuado
habíais actuado
habría actuado
habríamos actuado
habríais actuado
habían dado habrían dado hubieron actuado habrán actuado habían actuado habrían actuado
han dado hubieron dado habrán dado

Futuro Presente Pretérito Futuro ¡


Presente Pretérito aruie actuara o acruase
diere actuare
dé diera o diese
dieras o dieses dieres
acules actitaras o ac tuases actuares f
des O acuie actuara o actuase actuare l'
diera o diese diere O > O
O de
diéremos
> actuemos actuararnos o actuisemos actuaremos
> ,.
> demos diéramos o diésemos
diereis ¡: actuéis actuarais o actuaseis actuareis
¡: deis dierais O dicseis da (tú)
Z <ICIÚCn actuaran o actuasen acunren
~
acuia (tú)
dieren ~
Z
.,al
:;)
den dieran o diesen

Antepretérito Antefuturo
ce
W
dé (usted)
dad (vosotros-as]
den (ustedes)
.,
:)
Antepresente Antepretérito Antefuturo
ce
W
acuie (usted)
actuad (vosotros-as)
actúen (ustedes)
Antepresente A. ID Ilaya actuado hubiera o hubiese actuado hubiere actuado A. 1:
hubiera o hubiese dado hubiere dado :)

- -
haya dado :lE
::» havas dado hubieras o hubieses dado hubieres dado :lE 111
havas actuado hubieras o hubieses actuado hubieres aunado
ha,:a actuado hubiera O hubiese actuado hubiere actuado
In haya dado hubiera o hubiese dado hubiere dado
havamos actuado hubiéramos o hubiésemos actuado hubiéremos actuado 1,
hubiéramos o hubiésemos dado hubiéremos dado
havamos dado haviiis arruado hubierais o hubieseis actuado hubiereis actuado
hubierais o hubieseis dado hubiereis dado
hal',iis dado ha}'an actuado hubieran o hubiesen actuado hubieren actuado
hubieran o hubiesen dado hubieren dado
hayan dado

23
MODELOS DE CONJUGACiÓN
MODELOS DE CONJUGACiÓN

Presente Pretérito Futuro Copretérito Pospretérito


;¡yeriguo Presente Pretérito
a\'eri~üé ;lvcri~lIaré :!wrigu;¡ha J\'..:rig-uaría Futuro Copretérito
al¡Jio ;lllilé Pospretérito
an:riguas ;I\'criguaslc il\'l'rig-uar;ís ;¡rerigllahas .l\l'rigllarias allJiaré
.uiJias aullaba allJiaría
an:rigua (l\'(;'rig-uü .I\"crigllaní il\lTigllaba ,1[lllaste ;lllllarois
,l\eri~\Iaría .uilla allllabas aullarías
O ;\\"erigllallH)S averiguamos avniguarernos il\Triglláballlos .rllJiÓ ;llrila r;i
a\ t'riguaríamos allJiaba
> a\'crigu;íis i1\'criguaslcis a\'t'riguaréis a\l'riguabai., il\·..:rigllaríais
O .urll.unos aullamos aullaremos allliaría
;lvcriguan averiguaron <l\'criguar:in a\'criguah:111 ;l\lTigu;lIún > aull.iis
.uillan
aullasteis aullaréis
;llrll;íbamos
.utllahais
aullanamos

= aullaron aullaríais
:Iltllar;ín aullaban
e Antepresente Antepretérito AnteMuro
~ auilarun
Antecopretérito Antepospretérlto () Antepresente
iS he an:riguado hube ¡j\'t:rig-uado habré avcriguado había averiguado habría <I\'('rigltado
S he aullado
Antepretérito AnteMuro Antecopretérito

- hube allllado Antepospretérito


Z has averiguado hubiste averiguado habrás ;ln'riguarlo habías <I\"criguac!o habrías ;lI'eriguado has aullado
habré aullado había aullado
ba averiguado
hemos averiguado
hubo averiguado
hubimos averiguado
habrá awriguado hahta averiguado hahría avcriguado ! ha aullado
hubiste aullado
hubo aullado
babr;is aullado habms aullado
habría aullado
I",brías aullado
habremos a\'l:rigllado llahíanlos arerigllado habríamos averiguado hahra aullado babía aullado
habéis averigllado hemos .urllado hubimos aullado habna aullado
hubisteis averiguado habréis averiguado habíais <I\'l.'rigllado habríais averiguado habremos aullado
habéis aullado hubisteis aullado lubiamos aullado habnarnos aullado
han averiguado hubieron averiguado habrán averiguado habían averiguado habrían averiguado habréis aullado
han aullado habíais aullado habríais allJiado
hubieron aullado habrán aullado habían aullado habrían aullado
Presente Pretérito Futuro Presente
aVl'l"igile Pretérito
ilvcriguara o avc:rigllast' areriguare aúlil' Futuro
a\'erigücs aullara o aullase
averiguaras o a\'erigllases an:l"igllares alílles aullare
aullaras o aullases
O an:rigÍlc avcriguara o al'l'l'iguase a\'triguare alílle aullares
> ;In~rigücmos a\'erigu<iramos o ,I\'erigu;íst'mos ;lverigll:irelll()s
O O aullara o ¡¡ullase aullare
¡: a\'criglléis > > aullemos
<lu!lciramos o auil.isunos O
Z :'\'l.'ri~üen
a\'tTiguarais o a\'criguascis
;!\l'rigllar,¡n o aVt'rigu:l.'iell
a\'LTiguareis
"I'erigrra (tú) ¡: :lldléis .urllarais (J aullaseis
atlll~írl'l1lus
aullareis >
=
a\'criguarell aullen
:::) Z aullaran o aullasen
., a: :I\l'ri~ül' (usted]
.,:::)
aullaren ",illa (rú)

m
:::)
en
Antepresente
haya averiguado
hayas an'riguado
Antepretérito
hubiera o hubiese íl\'crigu:ldo
hubieras o hubieses averiguado
AnteMuro
hubiere a\'eriguado
hubieres a\'eriguado
111
A.
!
;r\l'lig1l;rd (VOSOtrtls>ll)
;rverigílen (u"tedes)
m
:::)
Antepresente
bava aullado
h,,~as aullado
Antepretérito
11llbina o hubiese aullado
Anteluturo
hubiere aullado
=
a:
111
A.
"úlle
.tuilad
.uillen
(u.'ted)
(vosotros-as)
(ustedes)
hava averiguado hubiera o hubiese a\'eriguar!o hubiere <lVCrigllado cn hava allllado
hubieras o hubieses aullado hllbieres aullado
havamos averiguado
haV<Íisaveriguado
hubiéramos o hubiésemos averiguado hubiéremos a\'('riguado iuvamox aullado
hubiera o hubiese aullado
hubiéramos u hubiésemos aullado
hubiere aullado !
hubierais o hubieseis J\'criguado hubiereis averiguado h";'¡iis aullado hubiéremos aullado
hayan averiguado hubieran o hubiesen averiguado hubierais o huhirsris aullado
hubieren averiguado havan aullado hllbiereis aullado
hubieran o hubiesen aullado hllbieren aullado

Presente Pretérito Futuro Copretérito Pos pretérito


ando anduve andaré Presente Pretérito
audaba andana Futuro Copretérito
andas ~'CITO CITt: Pos pretérito
anduviste andar.is andabas audarias CITaré erraba
amia unduvo andará .mdaba , .mdaría verras erraste CITarás errabas
tiTaría
verra erró errarías
O andamos anduvimos andarcmos anrlahamos andaríamos errar;.] erraba
> andáis .mduvisteis andaréis andabais O CITamos erramos erraremos
erraría
andan anduvieron andarán .mdabun
.mdanais
.mdunan
> erráis rrrasrcis erraréis
errábamos
errabais
erraríamos

=
verran CITaron erraríais
crrar.in
e Antepresente ~ erraban errarían
Antepretérito Antefu!uro o
a be andado hube andado habré andado
Antecopretérito
había andado
Antepospretérito
habría andado
a
Antepresente Antepretérito AnteMuro Antecopretérito

-
Z has andado
ha andado
hemos andado
habéis andado
hubiste andado
buba andado
hubimos andado
habrás andado
babra andado
habremos andado
habías 'ludada
había andado
habíamos andado
habrías andado
habría andado
habríamos andado
!
he errado
has CITarlo
ha errado
hemos errado
hube errado
h ubiste errado
hubo errado
hubimos errado
habré errado
habrás errado
hahra errado
había errado
habías errado
había errado
Antepospretérito
habría errado
habrías errado
habría errado
hubisteis andado habréis andado habíais andado habríais andado h:¡bremos CITado
habéis errado habíamos errado habríamos errado
han andado hubieron andado habrán andado habían andado habrían andado hubisteis errado habréis errado
han errado habíais CITado habríais errado
hubieron errado habran errado habían errado habrían errado
Presente Pretérito Futuro Presente Pretérito
ande anduviera o anduviese anduviere Futuro
verre errara o errase
andcs auduvieras o anduviescs anduvieres errare
verres CITaras o errases
O ande anduviera o anduviese anduviere errares

-
O O yerre
> andemos anduviéramos o anduviésemos anduviéremos
> > erremos
errara o errase
errare
¡: andéis anduvierais o anduvieseis erráramos o crnisemos O
Z anden anduvieran o anduvicsen
anduviereis
anduvieren anda [ui) ••Z erréis errarais o erraseis
erraremos
>
= verren errareis
:::)
., a: 'lude (usted)
~
erraran o errasen erraren yerra (tú)
Antepresente Antepretérito AnteMuro 111
andad (vosotroses] ~ yerre (usted)
al hava andado hubiera o hubiese andado A. anden (ustedes)
") Antepresente Antepretérito a: errad (vosotros-as)
:::) hubiere andado ID hava errado AnteMuro
111

-
hubiera o hllbiese errado
en ha~'as andado
baya andado
hubieras o hubieses andado hubieres andado ~ ~ havas errado hubieras o hubieses errado
hubiere errado A. ycrren (llstedes)
hubiera o hubiese andado hubiere andado u) hava errado hubieres errado
hayamos andado
havais andado
hubiéramos o hubiésemos andado
hubierais o hubieseis andado
hubiéremos andado havamos errado
hubiera o hubiese errado
hubiéramos o hubiésemos errado
hubiere errado !
hubiereis andado ha\':íis errado hubiéremos errado
bayan andado hubieran o hubiesen andado hubieren andado hubierais o hubieseis errado hubiereis errado
ha~';'lIl errado hubieran o hubiesen errado
hubieren errado
MODELOS DE CONJUGACIÓN MODELOS DE CONJUGACiÓN

Presente Pretérito Futuro Copretérito Pospretérito Presente Pretérito Futuro Copretérito Pospretérito
cnraizo cnr.ucé cnraizaré cnraizaha l'llraizaría educo l'duqllt: ('r!uclré educaba ('c!lll';¡rfa
cnraízas cnraizasie cnruizar.is cnraizubas rurai/arias l'f!IlC\S t'dll(a.~ll' l'dUCariís cduclbas
edura educarías
cnraiza cnraizó enraizara cnraiznha cnraizana l'lIIICÚ cducar.i ('(IIIC~lb;l t'dlIG\rí~1
O enraizamos enraizamos cnraizaremos l'lIrail.íibal1los t'llrailaríanlos O l'dIICIllItIS cduramos educaremos rduc.ib.unos cducanamos
> enraiz.iis enraizustcis cnraizaréis enraizahais rnr:¡il.ariais > ('r!uci¡s
cduc.m
('(ILIl";l~lt'is CdllGlréis educabais cducariais
enraizan cnraizaron enraizanin cnraizaban cllrfliz;¡tún educaron rtluranin educahan educarían
~ ~
(J (J Antepresente
aZ
Antepresente
he enraizado
Antepretérito
hube enraizado
Antefuturo
habré enraizado
Antecopretérito
había enraizado
Antepospretérlto
huhria enraizado s !le educado
Antepretérito
hube educarlo
Antefuturo
J¡,¡hré cdur.nlu
Antecopretérito
hahia educado
Antepospretérito
hahria educado

- has enraizado
ha enraizado
hemos enraizado
hubiste enraizado
hubo enraizado
hubimos enraizado
habrás enraizado
habrá enraizado
habremos enraizado
habías enraizado
había enraizado
habíamos enraizado
habrías cnrailado
habría enraizado
habríamos enraizado
-
Z has cdurudo
ha educado
hemos educado
hubiste educado
hubo educado
hubimos educado
hnbr.is e<!ucu!o
luhra educado
habremos eourafio
hahías edll(';loO
h<thía educado
habíamos cducudo
habnas educado
habría educado
h.rbnamos edll(;¡d()
habéis enraizado hubisteis enraizado habréis enraizado habíais enraizado habríais enraizado habéis educadn hubisteis educado habréis educarlo habíais educado hahríais C(hICH!l)
han enraizado hubieron enraizado habrán enraizado habian enraizado habrían enraizado han f'ciuCl(lo hubierollcducado habnin educado habían educado hahrían educado

Presente Presente Pretérito


Pretérito Futuro Futuro
cnraíce cnraizare edu~ue educara o edUC\M' t'ducHe
enraizara o cnruizase
euraices t'duqul'!i l'(IIIClras o ("'(ltJcases cducuros
enraizaras o enraizases cllraiZarCll
t'c1uqlle rrlucara o cdurasc
O -nraíce enraizara o enraizase cnraizare
O O rdurare
> cnraicemos cnraizáramos () enraiz.isemos cnrai/~re1ll0S
> > crluqucmos cdur.iramos () educásemos rdur.iremos O
¡: cnraiccis cnraizarais o cur.uzascis t'11raitareis ¡: ('dufjul;is educarais o educ¡:.,cis t'c!llclreis >
Z
l'llraíren cnraizaran u enrainS('ll ('llrai7;lren
~
ellfaíl<l (IÚ)
Z
rduqurn educaran () edur.tsru (,IIUCLlTll
~
cdur.¡ (tu)
¡
..,
j
Antepresenle
a::
cur.ure (usted]
enraizad (\'Osotros-asl ..,
j
Antepresente A ntepretérito a::
('(hl~!le (!I.'I<'d)
educad (vo.\()[n)s·as)
al
j
hava enraizado
ha"cLllenraizado
Antepretérito
hubiera o hubiese enraizado
Antefuturo
hubiere enraizado
W
D.
!
cnraíccn (ustedes) al
j
hara educado
havas edurado
hubiera o hubiese educarlo
hubieras () hubieses educado
Antefuturo
hubiere eduradn
W
D. eduquen (ustedes)
I
ir
hubieras o hubieses enraizado hubieres enraizado hubieres educado
en ha\r;l enraizado hubiera o huhiese enraizado hubiere enraizado
en hava educado hubiera o hubiese educado hubiere educarlo !
ha\'amos enraizado hubiéremos enraizado havanu», Cc!IICIc!O hubiéramu, o huhiésemos educado
hubiéramos o hubiésemos enraizado hllhiért'l1los educado
ha\'iíis enraizado haváis educado hubierais o hubieseis educado
hubierais o hubieseis enraizado hubiereis enraizado hubiereis educado q
havan enraizado hayan educado hubieran u hubiesen educado
hubieran o hubiesen enraizado hubieren enrui/ado hubieren educado 1
!

Presente Pretérito Futuro Copretérito Pospretérito Presente Pretérito Futuro Copretérito Pospretérito
cazo cacé cazaré cazaba cazaría ciego cl'g"ué c('~art: cegaha ct'garla
cazas cazaste cazaras cazabus razarías cicga,~ (('gaste (cgarás cegab~ls cegarías
caza caló razar.i razaba rMaría ciq{a (cgü ce::{ar,i ccgaba cegaría
O cazarnos calamos cazaremos (¡¡¡,íbamos cazaríamos O regamos cq{amúS cegareOl<I .... c('l{;íhal1l0S ct')pu"Íamos
> rnziis cazasteis cazaréis cazabais calaríais > c<'g¡lis
cicgan
ccgaslris ccgaréis (cgabais ccgaríais
cazan cazaron cazarán cazaban calarían Cl'garon rcgar;ín ccgaban ccgarían
~ ~
(J Antepresente Antepretérito Antefuturo Antecopretérito Antepospretérlto
(J Antepresente Antepretérito Antefuturo
ci he cazado hube cazado habré cazado había cazado h,¡bría Calado ci he cq{ado hube rt'g,¡do /labre cegado
Antecopretérito
hahía cegado
Antepospretérito

-
habría rcgado

-
Z has cazado
ha cazado
hemos calado
habéis cazado
hubiste calado
hubo cazado
hubimos cazado
hubisteis cazado
habrás calado
habrá cazado
habremos cazado
habréis calado
habías cazado
había cazado
habiamos cazado
hahíais calado
habrías calado
habría cazado
habríamos cazado
habríais cazado
Z has c('garlo
ha cegado
hemos cegado
habéis cegado
huhi ....le cegado
hubo cegado
hubimos cl'gado
huhisteis cegado
habr;ís cegado
habrá cegado
habremos n'gado
habréis cegarlo
habías cegado
habia cegado
habíamos cegado
Ilabr~as ll'grldo
habría cegado
habriamth crgadn
habíais ('q~ado habríais cq.{<'lCio
han calado hubieron cando habrán catado habían cazado habrían calado han cegado hubieron Legado habr.in cegado habían regarlo hahnan regad"

Presente Pretérito Futuro Presente Pretérito Futuro


cace cazara o cazase cazare (iq{Ht' cl'~ara () cl'gase cl'gare
caces cazaras o calases calares (legues (t'garas o cq~ases cegares
ricg-uc
O cace cazara o cazase cazare
O O ceg:u'l o cL'gase ccgare
> cacemos cazáramos o cazisemos cazaremos
> > reguerucs ccgaramos o ceg,ísemos cegárelllos O
¡: cacéis cazarais o cazaseis calareis
(ataren
,,",a (ni) ¡: (eguéis
cicguen
cegarais o cl'gaseis cegarris >
z cacen cazaran o calasen
~ cace (usted) Z (('¡{aran o (egasen rcgaren ciega (tli)

..,
j
Antepresente Antepretérito Antefuturo
a::
W
cazad (vosotros-as)
cacen (ustedes)
..,
j
Antepresente Antepretérito Antefuturo
~
a::
[ieglle (usted)
cegad (vosotros-as)
al hava cazado hubiera O hubiese calado hubiere cazado A. al haya cegado hubiera o hubiese cegado W cieguen (ustedes)
j
hubiere cegado D.
-
j ha\·as cazado hubieras o hubieses cazado hubieres cazado :::E hayas cegado hubieras o hubieses cl'~ado
en hava cazado hubiera o hubiese cazado hubiere cazado en 11<I)acegado hubiera o hubiese cegado
hubieres cegado
hubiere cegado !
havamos cazado hubiéramos O hubiésemos calado hubiéremos cazado hayamos cegado hubiéramos o hubiésemos cl'g-ado hubiéremos cegado
ha\'¡iis calado hubierais o hubieseis cazado hubiereis cazado hay;iis ccg;ldo hubierais o hubieseis ce~ado hubiereis cegado
ha;'an cazado hubieran o hubiesen cazado hubieren cazado hayan cegado hubieran o hubiesen ce!rldo hubieren cegado

23
240 241
MODELOS DE CONJUGACIÓN
MODELOS DE CONJUGACIÓN
<.;.

Presente Pretérito Futuro Copretérito Pos pretérito


haré Presente Pretérito Futuro Copretérito
hago hiu: hacia haria Pospretérito
haces
luce - hiciste
hilo
harás
haní
hacías
haría
llarías
haria
quiero
Cjuieres
quiere
quise
quisi-tc
quiso
qucrrc
qucrr.is
qurrni
qllnía
quenas
quema
llllt'ITía~

O hacernos hicimos harunos haríalllos harumos qucría qucrua


> O (¡UeI'Clll()S qui ....irnos querremos queriamos
klCü~
hacen
lucistcis
hicieron
haréis
hanin
hariais
hacían
luruis
harían :: queréis
quieren
quisisrci,
quisieron
qllrrr~is
querr.in
qll('rí;¡i.~
qucrri:l1IlllS
qlll'lTíais
~ qucnan querriau
()
Q
Antepresente
he hecho
Antepretérito
hube hecho
Antefuturo
habré hecho
Antecopretérito
hahía hecho
Antepospretérito
habría hecho =
()
Q
Antepresente
he querido
Antepretérilo
hube querido
Antefuturo Antecopretérito Antepospretérito

- has hecho habré querido hahla querido


Z hubiste hecho habr,is hecho habías hecho habrías hecho h.ihna querido
ha hecho
hemos hecho
hubo hecho
hubimos hecho
habr.i hecho
habremos 11t'[110
había hecho habría hecho ! has querido
ha querido
hubiste (¡unido
hubo querido
hahnis querido
habrá querido
habías querido
hahía qucrid»
habrías querido
habría querido
habíamos hecho habríamos hecho
habéis hecho lu-mos querido hubimos querido habremos querido habíamos querido
hubisteis hecho habréis hecho habíais hecho habríais hecho habríamos querido
habl:is querido hubisteis querido habreis querido habíais querido
hao hecho hubieron hecho hubran hecho habían hecho habrían hecho habríais querido
han querido hubieron querido habrán querido habían querido luhrun querido

Presente Pretérito Futuro


llaga Presente Pretérito Futuro
hiciera () hiciese hicierc
ltlg;¡s quina quisicra o quisic~e quivicre
hirieras o hicicses hicicres
llaga qureras quisicrax o qlli~ir'it's quisicns
O hiciera o hiciese hiciere quiera
O O quisicm () qui.sÍl'se qlli.~il're
> h.lgamos hiciér.unos () hiciésemos hirirremos
> > (lucramos qllisllT;U110S () qllisiést'll1()~ f]llisil;I"l'Il}(lS O
¡: h,lg;íis
hagan
hirierais o hioeseis
hicieran o hiciesrn
hiricrcis
hicirren haz (IÚ) ¡: l[ul'LÍis lJllisierais e quisicst-is quisicn-is >
Z ~ ha~a 11I.I'led) quietan quisieran o quisie-cn qlli.~il'[t:1I quicr« (uil
::') Z
-:t Antepresente a: haced (l'Osolro~:ll) ::') ~ quieLI (u,"'d)
al ha\'a hecho
Antepretérito
hubiera o hubiese hecho
Antefuturo
hubiere hecho
1&1
Do ha~an (ustedes) -:t Antepresente Antepretérito Antetuturo a: quered (\'o:>o(Jl['()S·'IS)
::') havas 11t:("110 hubieras o hubieses hecho al haya querido liubicra o hubiese querido hubiere querido
1&1
Do quicran (1I:>o[t'dl's)
I/t hava hecho hubiera o hubiese hecho
hubieres hecho
hubiere hecho :! ::')
I/t
hayas querido
hav<l querido
hubieras () hubieses qucrid«
hubiera o hubiese querido
hubieres querido
:!
ha\'amos hecho hubiéramos o hubiésemos hecho hubiéremos I1C(110 hubiere querido
h.ivamos querido hubiéramos tI hubiésemos querido huhiérrmos querido
lu\';íis hecho hubierais o hubicsei, hecho hubiereis hecho
hav.m hecho hay,íis querido hubierai, o hubieseis querido hubiere« querido
hubieran o hubiesen hecho hubieren hecho
ha~·an querido hubieran o hubiesen querido hubieren querido

Presente Pretérito Futuro Copretérito Pospretérito


pierdo Presente Pretérito Futuro Copretérito
perd: perdnc perdra perdería Pos pretérito
picrdes perdisre tengo ruve [{'ndré t('nía
perderas perdías prrderías lt:lldria
pierde perdió perderá tiencs tuviste tcndras ternas
pC'rdía pcrdena (elldrías
ticne IU\'O ll'ndní
O perdernos pcrdimos pcrderemos perdiamos perdenamos
O rcnemos tuvimos
tenía tl'¡¡dría
> pcrrléis
pierden
perdisteis perdcréis pcrdíais
pcrdían
perdenais
> tl'néi.'\ [11\'istCIS
rcndrcmos
tendréis
tl'llianlOs
u-níais
rcndriamos
perrlieron perderan prrdcnan tendnais
uenen ruvicron tendran
~ ~
trillan tcndnan
() Antepresente Antepretérito Antefuturo Antecopretérito Antepospretérito () Antepresente
Q he' perdido hube perdido habré perdido había perdido babría perdido
Q he tenido
Antepretérito Antefuturo Antecopretérito Antepospretérito

- has perdido hube tenido habré tenido hahía [('nido


Z hubiste perdido habrás perdido hahías perdido habrías perdido hahría tenido
ha perdido
hemos perdido
h(lbéi~ pl'rdido
hubo perdido
hubimos perdido
hubisteis perdido
habrá perdido
habremos perdido
habréis perdido
había perdido
habíamos perdido
habiais perdido
habría perdido
habríamos perdido
habríais perdido
-
Z has tcuido
ha len ido
lu-rnos tenido
hubiste tenido
hubo tenido
hubimos tenido
habr.is tenido
habr:í tenido
habremos tenido
habías tenido
había len ido
!l:1bíalJlo~ tenido
habrías [cllido
habría tenido
habríamos tenido
han perdido habéis ten ido hubisteis tenido habréis tenido habuis tenido
hubieron perdido habr.in perdido habían perdido habrían perdido habríais tenido
han tenido hubieron [en ido habrán tenido habían tenido habrían u-nido

Presente Pretérito Futuro


pierda Presente Pretérito Futuro
perdiera o perdiese perdiere
pierdas lenga tuvicra o tuviese tuviere
perdieras o perdicses perdieres
pierda lt'ng-as tuvieras 1) tuvieses unieres
O perdiera o perdiese perdiere
O O tenga ruvieru o tuviese
> perdamos perdiéramos o perdiésemos perdiéremos
> > rengamos tuviéramos o tuviésemos
tuvrere
O
¡: perdáis
pierdau
perdierais o perdicseis
perdieran o perdiesen
perdiereis
pierde (ni) ¡: trngáis ruvierais o ruvieseis
tuviércmos
tuviereis >
perdieren
Z ~ pierda (usted) (rngan ruvieran o uniesen tuvieren tcn Iuil
::') Z
-:t Antepresente Antepretérito a: perded (vosotrosas) ::') ~ len~a (usted)
al haya perdido hubiera o hubiese perdido
Antefuturo
hubiere perdido
1&1
Do pierdan (ustedes) -:t Antepresente Antepretérito Antefuturo
a: tened (vosotros-ax)
::') hayas perdido hubieras o hubieses perdido al hava tenido hubiera o hubiese rcnido hubiere tenido
111
Do lenWIll (ustedes)
I/t
hubieres perdido
:! ::') hai'as len ido hubieras o hubieses tenido
::E
haya perdido
havamos perdido
hayáis perdido
havan perdido
hubiera o hubiese perdido
hubiéramos O hubiésemos perdido
hubierais o hubieseis perdido
hubiere perdido
hubiéremos perdido
hubiereis perdido
I/t ha\'J tenido
havamos tenido
ha";íis tenido
hubiera o hubiese tenido
hubiéramos o hubiésemos tenido
hubierais o hubieseis tenido
hubieres tenido
hubiere len ido
hubiéremos tenido
hubiereis tenido
-
hubieran o hubiesen perdido hubieren perdido
ha\'an tenido hubieran o hubiesen tenido hubieren tenido

42
MODELOS DE CONJUGACiÓN
MODELOS DE CONJUGACiÓN

Presente Pretérito Futuro Copretérito Pospretérito Presente Pretérito Futuro


pOI1¡.{O puse pondré pnllía pondría vuclvo Copretérito Pos pretérito
pÓiles pusistc rolrí \'OJreré \'(lIria
pondnis pomas j1(J1ldrías \'lJI\'cría
vuelvcs \"\,]\,iste \,oh'cr;Ís volvias
pone puso pondra ponía pondna \'()[\'trías
vuelve \'otriú
O poncmos pusimos pondremos poniamos p(l'ldriamos
\'t)l\'cLÍ ml,ia \'Ol\'nía
> penéis pusisteis pondréis poniais pondríais
O volvernos \nl\'imos volveremos \"t)lvia!llos mlnTíanH)s
roJ\'t:is
ponen pusieron ponrlran ponían pondrun ~ vuclven
\'(lld.\lt'is
volvicron
volven-is \'ol\íals volveríaix
vulvcr.in

=
volvian ml\'críflJl
(,)

=
Q
Antepresente
he puesto
Antepretérito
hube pUl'SIO
Antefuturo
habré pllesto
Antecopretérito
había PU('!110
Antepospretérito
habría PW'::SlO
(,)

S
Antepresente
he vueh«
Antepretérito Antefuturo Antecoprelérito Antepospretérito

-
hube vuelto
Z has puesto hubiste PUCWI habrá." puesto habías puesto habnas puesto has rutilo
habré Inchn habia \'UdIO hahria vuelto
ha puesto
hemos puesto
hubo puesto
hubimos puesto
habrá puesto habia puesto habna puesto ! ha vuelto
hubiste vucho
huho vucho
hahr;is vuelto
habr.i vueltn
lubias rurltl)
había vuelto
hahrias vuelto
habremos puesto habíamos PUtSlO habríamos puesto hemos vuelto habría vuelto
habéis pllesto hubisteis puesto hubimos vueho habremos vuelto hahiamos vucho
habréis puesto habíais puesto habríais puesto habríamos \'lIt'110
han pue.lto habeis vuclrn hubisteis vurltn habréis vuelto
hubieron puesto habrán puelto habían puesto lubrian puesto habiais vuelto h.ibnais vueho
han vuclro hubieron vuelto habran vuelto hahían vueho h;lbrían ruello
Presente Pretérito Futuro
pOIlg-il Presente Pretérito
pusieru o PllS]CSe pusiere Futuro
vuelva \Olriera o ml\'icsC' volvicn-
pong<ls pusieras o pusicses pusieres rUL'h'as volvieras o ml\'it,st's
O pOllga pusiera o pusiese pusiere vnlviercs
vuelva
> pI)]Ig-amos pusiéramo ....el pusiéwmos pusiéremos O O vulviera o ml\'icse volvierc

t= pCll1g.iis pusicrais O pu ....icsr-is pusiercis > > \oh'amos \'()lyje:ramos CIH)lrié,\t'lnm \111\'iércmos O
Z p()ll~an pusieran o pusiesen pusiere» pOIl (tri) t= \01\';iis
vuelvan
volvicrais o ml\'it'.'t'is
vulvirran o \01,il'st'll
\o!Yint'is >
.,
::::) a:
ponga (usted) Z
.,
mlrit'I't'1I vuelv« (lií)

al
::::)
Antepresente
11;1\'<1
plltSIO
hayas pllCSIO
Antepretérito
hubiera o hubiese puesto
hubieras o hubieses puesto
Antefuturo
hubiere pueslo
hubieres pllCSIO
=
LU
A.
poned (vosotros-aJ)
pongan (ustedes)
::::)
al
Antepresente
It;lr<l \'IICItO
Antepretérito
huhiera (l hubiese vueho
Antefuturo
hllhicrt' vuel:o
a:
=
LU
A.
\'lId\'a (lI.Itrd)
volved (\'()~(Jln)S-a.'\)
vuclvan (ustedes)
fn haya PUt'SIO
luvamos puesto
hubiera o hubiese puesto hubit're puesto ! ::::)
fn
har;ls vuelto
hava rucho
hubieras o hubieses vucito
hubiera o hubiese vuelro
hubieres HIClll1
!
hubiéramos o hubiésemos pllesto hubiéremos puesto hubiere vuelto
hav.iis puesto havamos \'Ild!() hubiéramos () hubiésemos vuelto
hubierais o hubieseis pues ro hubiereis pllt'sto hllhién:rnos vueho
havan puesto ha~';iis vuelto hubierais o hubieseis vuelto
hubieran o hubiesen puesto hubieren puesto hubirreis vuelto
havan vuelto hubieran () hubiesen vuelto hubieren nicho

Presente Pretérito Futuro Copretérito Pospretérito Presente Pretérito


11IIedo pude podre podia podría Futuro Copretérito
«xvré Pospretérito
pucdes pudistc podnis
(U('1.0
ror: roda
podias podrias rueces rorena
pucde pudo coriste cucer.is (ocias
podra podía podría rncenas
C11t'Ct' (Oció
O podemos pudimos podremos podíamos podriamos
cocera cocía rocrría
> podéis pudisteis podréis O cocernos rocirnos cocercmos cooamos
pueden pudieron podnin
podiais
podían
pudríais
podrían
> rocéis
ruecen
ojcislcis coccrris ruriais
roceriamos
LOceríai,~
cocicron rocerán cocí;\ll cocenan
o ~
=
Q
Antepresente
he podido
Antepretérito
hube podido
Antefuturo
habré podido
Antecoprelérito
h;rhí;r podido
Antepospretérito
habría podido
(,)

S
Antepresente Antepretérito Antefuturo Antecopretérito Antepospretérito

-
he cocido hube cocido
Z has podido hubiste podido hahnis podido habías podido habrías podido
J¡;lbré cocido hahi;l cocido habría cocido
ha podido
hemos podido
hubo podido habni podido había podido habría podido ! has cocido
ha cocido
hubiste (ocido
hubo cocido
/labr,ís cocido
habr.i cocido
habías cocido habrms cocido
hubimos podido habremos podido habíamos podido habríamos podido había cocido habría cocido
habéis podido hemos cocido hubimos cocido habremos cocido
hubisteis podido habréis podido habíais podido habríais podido hahíamos cocido habríamos cocido
han podido hahéi,~ cocido hubisteis cocido habréis cocido
hubieron podido habr.in podido hnbian podido habrían podido habíais cocido h.ibriais ('l)(ido
han rorido hubieron cocido lubr.in cocido hahían cocido habrían cocido
Presente Pretérito Futuro
pueda Presente Pretérito
pudiera o pudiese pudiere Futuro
puedas cueza cocina o cociese
pudieras o pudieses pudieres rocicre
pueda cuezas rocieras o cocieses
O pudiera o pudiese pudiere cueza
cocieres
> podamos pudiéramos o pudiésemos purliéremos O O rociera o cociese cocicre
t= podáis pudierais o pudieseis pudiereis > > rozarnos cociéramos o cociésemos cociéremos O
Z puedan pudieran o pudiesen pudieren puede (tú) ~ coz;iis
cuezan
rocierais o cncieseis cocicreis >
Z cocieran o cocicsen
.,
::::)
a:
pueda (usted)
.,::»
cocieren cuece (tú)

al
::::)
Antepresente
haya podido
havas podido
Antepretérito
hubiera o hubiese podido
Antefuturo
hubiere podido =
LU
A.
poded
puedan
(vosotros-as)
(ustedes)
ID
::»
Antepresente
hava cocido
Antepretérito
hubiera O hubiese cocido
Antefuturo
hubiere cocido
a:
=
LU
A.
cueza
coced
cuezan
(usted)
(vosotros-as)
(ustedes)

-
hubieras o hubieses podido
fn hava podido hubiera o hubiese podido
hubieres podido :1 havas cocido hubieras o hubieses cocido hubieres cocido
hayamos podido hubiéramos o hubiésemos podido
hubiere podido
hubiéremos podido
u) haya cocido
havamos cocido
hubiera o hubiese cocido
hubiéramos o hubiésemos cocido
hubiere corido !
hay'iis podido hubierais o hubieseis podido hubiereis podido hubiéremos cocido
hayan podido haváis cocido hubierais o hubieseis cocido
hubieran o hubiesen podido hubieren podido hubiereis cocido
hayan cocido hubieran o hubiesen cocido hubieren cocido

44 94 J
MODELOS DE CONJUGACiÓN '"
MODELOS DE CONJUGACiÓN .. I
·1

Presente Pretérito Futuro Copretérito Pospretérito Presente Pretérito Futuro Copretérito Pospretérito
\l'O 1"1 \{'ré \l'ía \'nía hucln n!í
viste
oln¿ olía oltría
\'('I! ver.is H~las venns h\ldt'.'\ oliste olenis olías olerías
le \'10 ver;! \tÍa \cria bucle olio oltd olía
O vemos vunos \'t.'I'CIllC)S \'('í,IIllOS veríamos olería
O olernos olimos oh-remos olíamus
> \'l'IS
ven
visteis
\ icron
vereix
ver.in
veíais
n-ían
\'t'ríais
~ oléis olistcis o1eréis olíajs
olcriamos
olcríais
verían burlen olicron oler.in

=
ohan »lerían
~
U Antepresente Antepretérito Antefuturo Antecopretérito Antepospretérito· U Antepresente
aZ he visto hube \'i'\1O hahré visto hahía visto habría visto
aZ he olido
Antepretérito
hub« "lirio
Antefuturo
hahré elido
Antecopretérito Antepospretérito

- h.l.' \"iS[O hahía "lid" hahría olido

-
hubiste "¡SIO hahds \'i\1O h;¡hías visto habrías \'iS10 lus olido hubiste olido habrás olido habías olido hahrías olido
ha visto hubo visto habrj visto h;lbía visto habria visto ha olirlo hubo olido habroí olido había olido
hemos visto hubimos visto habremos visto habíamos visto habnamos visto habría olirlo
hemos olido hubimos olirlu habremos olido habíamos olido
habéis visto hubisteis visto haoréis visto habíais visto habríais visto habrumos olido
hahéis olido hubisteis olido hahréis olido habíais olido
han \"ÍSiO hubieron visto habr.in visto habían Ü~1O habrían visto habríais olido
han olido hubieron olido habrán olido habían olido habrían olido

Presente Pretérito Futuro Presente Pretérito


vea viera o viese vnre
Futuro
hll<'la oliera II ()Ii('~l' olil're
\l\IS vieras o vieses vieres liuclas ulieras u olil'"~l's olieres
\ea riera o viese viere
O O O hucla oliera 1I oliest' olier«
> veamos viéramos o \'iéseuHls vieremos
> ~
nLullos oliéramos u oliés\'lllOS oliércmos O
¡: ve.iis
vran
vierais o vies-is
vieran o VIesen
viereis
vieren ve (IÚ) ~
ol.iis olicrais U olies('is oliereis >
Z ~ Z
hUl'LIIl olicran u olil'~t'1l olieren bucle (tú)

.,
:::»
lllJ
Antepresente
¡tira visto
Antepretérito
hubiera o hubiese visto
Antefuturo
hubiere visto
a:
W
Do
11'a (usted)
ved (\"llSt1lros--as)
vean (ustedes)
.,
:::» Antepresente Antepretérito Antefuturo
~
a:
W
huela (usn-d)
oled (msotros-,I.')
lllJ haya olido hubiera o hubiese olido huclau (uIl<'des)
:::» hubiere olido Do
en
ha"<ls visto
hava visto
havamos ,,¡SIO
ha\-ais visto
hubieras o hubieses visto
hubiera o hubiese visto
hubiéramos o hubiésemos visto
hubierais o hubieseis visto
hubieres visto
hubiere visto
hubiéremos visto
hubiereis visto
-
~ :::»
en
havas olido
11<1\"aolido
h.ivamos olido
hubieras o hubieses olido
hubiera o hubiese olido
hubiéramos o hubiésemos olido
hubieres olido
hubiere olido
hubiéremos olido -
~
h:miis olido hubierais o hubieseis olido hubiereis olido
hayan visto hubieran o hubiesen visto hubieren visto h,I~'all olido hubieran o hubiesen olido hubieren olirlo

Presente Pretérito Futuro Copretérilo Pospretérito Presente Pretérito


Ieí leeré Futuro Copretérito Pospretérito
leo lel,t lcena ,,;lIgo val: ,;ddré
lees teísle leeras lelas lccnas \'alía raldría
vales vaiiste raldr;is I
Ice levó leer.i leía lcerfa ralias laldlÍa'
vale valió v.rldra 11
\'alía "aldría
O leeruos Irlmos lceremos leíamos leeriamos
O valernos valimos valdrcrnos valfamos , I
> k{-is
leen
Icísteis
leveron
leeréis
leer.in
lcíais
ll'Ían
lccríais
leerían > rajéis valisteis ':lldréis valías
vaklriamos
valdnais
valen vaiicron valdr.in valian valdnan
~ ~
U Antepresente Antepretérito Antefuturo Antecopretérito Antepospretérlto U Antepresente Antepretérito Antefuturo
i5
Z
he Ieido
has leído
hube leído
hubiste leído
habré leído
habrás leído
había leido
habías leído
habría leído
habrías leído
aZ he valido hube valido habré valido
Antecopretérito
hahia valido
Antepospretérito
hahna valido
ha leído
hemos h-ido
habéis leído
hubo leído
hubimos leído
hubisteis leído
habr;í leido
habremos leído
habréis lcido
había leído
habíamos kído
habíais leído
habría leído
habríamos leído
habríais leído
- has valido
ha valido
hemos valido
hubiste valido
hubo valido
hubimos valido
h,¡Imis valido
habni valido
habremos valido
hahias valido
había valido
habíamos "al ido
habrías valido
habría valido
habríamos valido
habéis vaiido hubisteis valido habréis valido habíais valido
han leido hubieron leído habrán lefdo habíau leído habrían leído hahríais valido
han valido hubieron valido habrán valido habían valido habrían valido

Presente
ka
Pretérito
levera o levese
Futuro
levere
Presente Pretérito Futuro I
O
leas
lea
1e~"t'ras o leveses
1e~"era o levese
leveres
levere
ralga
valgas
vaiiera o valiese
valieras o valieses
valiere
valieres I
I ;'
ralga valiera o valiese
O O valiere
> leamos Ie~'éramos"o levésemos le\'érelTIos
> > "<lIgamos valiéramos o valiésemos valiéremos O
¡: leais
lean
leverais o leveseis
leveran () levesen
levereis
lee (11;) ¡: valgoíis valierais o \,llicseis valiereis > 1
leveren
Z ~ Z valgan v.ilieran o valiesen valiereu 1",<Ie(ui) j.

.,
:::)
lllJ
Antepresente
haya leído
Antepretérito
hubiera o hubiese leido
Antefuturo
hubiere leído
a:
W
Do
lea (usted)
leed (vosotros-as)
lean (ustedes)
.,:::» Antepresente Antepretérito Antefuturo
~
a:
valga (usted)
valed (vosotros-as)
:1
!
lllJ hava valido hubiera o hubiese valido W valgan (ustedes)
:::» hubiere valido Do
en
hayas leído
hava leído
ha~la01(Js leído
haí·;iis leído
hubieras o hubieses leído
hubiera o hubiese leído
hubiéramos o hubiésemos leído
hubierais o hubieseis leído
hubieres leído
hubiere leído
hubiéremos leioo
hubiereis leíd@
-
~ :::»
en
ha~as valido
ha~'a valido
ha)lal1los valido
hubieras o hubieses valido
hubiera o hubiese valido
hubiéramos o hubiésemos valido
hubieres valido
hubiere valido
hubiéremns valido
!
haváis valido hubierais o hubieseis valido
hayan leído hubieran o hubiesen leído hubieren leído hubiereis valido
ha¡·anvalido hubieran o hubiesen valido hubieren valido

24
MODELOS DE CONJUGACiÓN MODELOS DE CONJUGACiÓN

Presente Pretérito Futuro Copretérito Pospretérito Presente Pretérito Futuro Copretérito


(aigu Pospretérito
quepo CUpt "ahre clhía cabria raí caeré cua raeria
cabes rabnis clhías cabrías caes ('aiste caer.is
rU!l1Ste raías caenas
<ahe raoní rabia cabría cue rayó cleni
CIIP() caía raeria
O rubemos rupimos cahremos clhi:UIlOS rubrumos O caernos caímos caeremos caíamos caenamos
> Libéis cupisteis (.¡hreís Llhiais rahnuis > cléis
raen
raísteis cacréis caíais cacnais
caben rupieron caht ..•in (;l!>ían (abrían rayeron caerán caíau raenan
~ ~
U Antepresente Antepretérito Antefuturo Anlecopretérito Antepospretérito e Antepresente Antepretérito Antefuturo Antecopretérito Antepospretérito
Q he rabi do hube cabido habré cabido hahia cabido habría rabi do Q he raído hube caído habré raído había caído

-
habría caído
Z has caído

- has cabido hubiste cabido habr.is cabido habülI cabido habría, cabido hubiste caído habrás caído
Z ha caído hubo raído
habías <aídu habrías caído
ha cahido hubo cabido hahrá cabido había cabido habría cabido hab ••i caído había raído habría caído
hemos cabido hubimos <ahido habremos Llbirlo habíamos cabido habríamos cabido hemos caído hubimos caído habremos caído habíamos caído
habéis caído habríamos caído
h,¡béis cabido hubisteis cabido habréis cabido h.rbiais cabido habríais cabido hubisteis caído habréis caído habíais caído
han caído habríais caído
han cabido hubieron rahido habrán cabido habían cabido habrían cabido hubieron caído habrán caído habían caído habrían caído

Presente Pretérito Futuro Presente Pretérito Futuro


rupicra o rupiese cupiere cai~a (drera o cayese ravere
qul'J'"
(,li~;¡s cayeras o caYl'ses
quep'l.s rupieras o cupieses cupieres cayeres
caig-<1
O tlllepa rupicra o cupies« cupiere
O O .
c.lver;¡o ravrse
. . rayere
> quepamos cupiéramos o rupiésemos cupiercrnos
> > raig-amos enveramos o cavésemos rayércmos O
¡: '1IU:p,iis .upierais tl cupies-! .... rupicreis
ruhe (ti',)
¡: caig;iis
(aigan
ca)'erais o cayescis cavereis >
quepan rupieren r.iveran o cavescn cae (ni)
Z
cupreran o (\lpiesl'1l
~ Z cayeren
:;:)
quepa (usted)
:;:)
., ~ cai~a (usted I
., Antepresente Antepretérito Antefuturo
a:
W
a.
Llherl (rosOlro~as)
quepan (ustedes) a:a
Antepresente Antepretérito Antefuturo a:
W
caed (vosotros-as)
a:a Ima cabido hubiera o hubiese callid() hubiere cabido
:;:)
ha)'a caído hubiera o hubiese caído hubiere raído a. caigan (ustedes)
:;:) hubieras o hubieses cabido huhiercs cabido
:!
havas raído hubieras o hubieses raído

-~
havas cabido hubieres caÍllo
lA ha;a cabido hubiera o hubiese cabido hubiere cabido lA ha~'a caído hubiera o hubies« caído hubiere caído
hav.uuos cabido hubiéramos o huhicsernos cabido hubiéremos rabido havamos caído hubiéramos o hubiésemos caído hubiéremos caído
ha~',iis cabido hubierais o hubieseis cabido hubiereis cabido haváis «udo hubierais o hubieseis caído hubiereis caido
havan cabido hubieran o hubiesen cabido hubieren cabido ha}'an caído hubieran o hubiesen caído hubieren caído

Presente Pretérito Futuro Copretérito Pospretérito Presente Pretérito Futuro Copretérito


sé ¡raigo Pospretérito
supe sabré s.lhía ,ahría traje traeré traía uueria
-abes supiste ,;lbr;is sabía~ ~;¡brias traes trajiste traer.is traias traerias
.•abe ,upo ,ahrá ,ahia sabria frac 1I:~0 traeni traía rracna
O sahemos supimos sahn-mos .•abíamos sabríamos O uuemos lr;~jimos rraercmos traíamos uucnamos
> salléis supisteis -ahréis -abiais 'abríais > traéis
traen
rrajisteis traeréis tr¡¡íais tracriais
saben sllplcron -ahran ,ahían xabrian uujeron rraenin traían traerian
~ ~
(,)
(,) Antefuturo Antecopretérito Antepresente Antepretérito
Antepresente Antepretérito Antepospretérito Antefuturo Antecopretérito Antepospretérito
Q he sabido hube sabido habré sabid« había sabido habría sabido Q be traído hube traído habré traído había traído habría traído
Z
- hubiste sabido habrás sabido habrías sabido has traído hubiste traído habrás trafdo
Z has sabido había, sabido
ha traído
habias traido habrías traído
ha sabido hubo sabido habrá sabido había sabido habría sabido hubo Ira ido habrá traído había traído habría traído
hemos sabido hubimos sabido habremos sabido habumos sabido habríamos sabido hemos traído hubimos traído habremos traído habíamos traído habríamos [raído
habéis sabido hubisteis sabido habréis sabido habíais sabido habríais sabido habéis traído hubisteis truido habréis traído habíais traído habríais traído
han sabido hubieron sabido habrán sabido habían sabido habrían sabido han traído hubieron traído habrán traído habían traído habrían traído

Presente Pretérito Futuro Presente Pretérito Futuro


I

sepa supiera o supiese supiere u:liga trajera o trajese trajere


i
sepas supieras o supieses supieres traigas tr~erJS o tr;.~jeses trajeres '1
.sepa supiera o supiese supierc O u:liga tca¡era o tr;~ese
O tr;uere
> sepamus supiéramos o supiésernos supiéremos O
> > lraigamos tr,~¡éra~nos o ~r;ú~semos trajéremos o
¡: sepáis supierais o supieseis supiereis
sabe (tú)
¡: ¡raigáis
traigan
lraJClalS o trdJescls Irajereis > ir
~t'pall supieran o supiesen supieren Z trajeran o uujesen trajeren trae (tú)
Z ~ sepa (usted)
.,:;:) Antepresenle Antepretérito Anteluturo
a:
W
sabed (vosotros-e] .,:;:) Anlepresente Antepretérito Antefuturo
~
a:
u¡¡iga (usted)
traed (vosotros-as)
a:a haya sabido hubiera o hubiese sabido hubiere sabido a. sepau (ustedes) a:a ha)'a traído hubiera o hubiese traído W
a. traigan (ustedes)
:;:) havas sabido hubieras o hubieses sabido hubieres sabido ~ :;:) hayas traído hubieras o hubiese, traído
hubiere traído
hubieres traído
lA ha)·a sabido hubie ••, o hubiese sabido hubiere sabido lA hava traído
hayamos traído
hubiera o hubiese traido hubiere traído :!
h.rvamos sabido hubiéramos o hubiésemos sabido hubiéremos sabido hubiéramos o hubiésemos traído hubiéremos traído
hay;iis sabido hubierais o hubieseis sabido hubiereis sabido hayais traído hubierais o hubieseis traído hubiereis traído
hayan sabido hubieran o hubiesen sabido hubieren sabido hayan traído hubieran o hubiesen traido hubieren traído

248 4 ,
MODELOS DE CONJUGACiÓN
MODELOS DE CONJUGACiÓN

Presente Pretérito Futuro Copretérito Pospretérito Presente Pretérito Futuro Copretérito


ere/en nl'rí ( rCl'rré t rCcla nCU'Jú Pospretérito
("lIjo lOgi Wgl'l'l:
rrcccs cn:riSll' crccer.is rn:cías crt:n.:rí;l.'I lO~fa cogerla
coges cogiste coger;ís cog"Ías
{rrcc lTl'ci(í ll"l'(l'r¡.Í ( reda rrl'cl'l'ía l(lgl: rr)lTió co~erias
(recemos i rcrimos Cl'l'(l'rl'll1ll, (ITcíalllO~ cl"l'(CrÍ;lnlos o COglTij Lugia l"(l~('ría
O O (()gl'IlHIS rngirnos COj.{l'll'JllOS ClJgt<lIllOS
> crecéis rrrrisu-is
crrrierun
lT('cl'n;i~
rrrccnin
crl'ciais ('!'cccríai.,
> (Ogéis nlgi~tt'is ((lgeréis COgí;lis
cog(:'rí;lIlHls
(ogeríai.~
5 crecen CITeía11 (·nT('ríall
cugen Cflgicron ((Igcr;ín cogían cogerían
()
Q
Antepresente
hcrrrrido
Antepretérito
hube crecido
Antefuluro
h;¡bré rrl'l'iC\()
Antecopretérito
había crrrido
Antepospretérito
1¡¡lhri;¡ (I"tTid{)
habrías crecido
=
o
Q
Antepresente
hl' co,~iclu
Antepretérito
hube cogido
Antefuluro
habré cogido
Antecopretérito
había cogido
Antepospretérito
habría co¡.{ido

- -
Z has crecido hubiste rrcrido hahr~ís crerido hilhías rrecid«
hubo crecido luhrií crc..ido había crecido hahrb rrrrido
Z ha.~ cog-ido hubi.\[(:' ('og-ido habrás n 19ido habfas co,l{ido habrías (u~idu
ha crecido ha cogido hubo cogido
hahumos nccid() htlbríalll~)~ crecido habra cogido había (Q~irlo habría (o~ido
hemos rrecido hubimos crecido habremos crecido hemos cogid\) hubimos cogido habremos cogido lubiamos cogido
habéis crecido hubisteis crecido habréis rrerido habíais crerido luhrfai.'! crecido habrumos cogido
habéis cogido huhisleis cogido habréis cogido habíais ((l¡{ido
han crecido hubieron crecido habrán crt'cido habían crecido hahríall (1 erido habríais cogido
han cogido hubieron cogido habrán cogido habían (O~ido habuan cogido

Presente Pretérito Futuro Presente Pretérito Futuro


rrelCI crcciera o (rcciese rrrricn: (lIja cogiera o cogiese ("()giere
tTt.:lCIS nctit.:LlS()Crcrit.:~l','\ cn'cil'rcs nJj,¡~ mgicl-;ls u rogicst's fl)gieres
t"["t'/.ca crrrirra o rrccicse rrccicrt, roja
O rrccicrrmos O O Ctlg-it.:ra o co~iesl' cugien.:
> crt:/(;11l10S lTcriéralllos o en:cil:St'1ll0S
crerierais o tTt'cil'~ris cn'cl("n'i~ > > ((~janHls nlgiérallHls e mg'irsell1o~ ('IJgi(:rrlllos O
t=
rrc/cíis (oi~iis >
Z
.,
frt.:/GIII cn-rieran o rrccicsen ITCrierCIl
5
r.t
crt'll'(tú)
cre/el (usted)
•••
Z rlljan
(ogit'rais o cogieseis
mgit'ran () rogiest"n
wgit.:l'cis
t'llgitTt:11
5 ("~r (ui)
::::»
Antepresente Antepretérito Anteluturo W
Do
ctuu'd (\'osotros-as)
ere/cm (ustedes, .,::::» Antepresente Antepretérito Anteluturo
r.t roja ("'lrdJ
coged (\'mo[ros-as)
al haya crecido huhiera o hubiese rrrrido hubiere crrcido al h;l~'a rngido hubiera tl hllhicSt' cogido W
Do cojan (ustedes)

-
hubiere [()gido
::::» havas crecido huhieras o hubieses crcrido hubieres crecido ~ ::::» ha\'~l.~cogido hubieras o hubieses (()gifio
tn
-~
hubieres cogidu
ha~'(\ crecido hubieru () hubiese crecido luihierc rrecidu
hubiéremos cruido
tn ha~'a cogido hubiera tJ huhies« cogido hubiere cogido
havamos crecido hubiéramos o hubiésemos crecido hav.unus cogido hubiéramos o hubit'scmos cogido hubiéremo, [ogido
h,\\';íis crecido hubierais () hubieseis crrrido hubiereis crecido hav.iis cogido hubierais o hubieseis cogido hubiereis cogido
havau crecido hubieran () hubicseu nrrido hubieren crecido havau (O~id() hubieran o hubiesen (O~ido hubieren cogido

Presente Pretérito Futuro Copretérito Pospretérito Presente Pretérito Futuro Copretérito


venzo \l'IlCí u-urcré \'t'llcía H'IlCCI"Ía [;[110 Pospretérito
tl1ií [;lIlnt~ lallía
vences venciste vencerás \t'llrfas \ (,llcerfas tarits taneria
t.tllisit t;lI'lt'l"á,~ [,llifas
vence vrncio vcncer.i venda \l'llc('ría [;¡IIt~
ram-nas
1,1l1Ó [al1n::¡
vencemos vencimos \Cnccrt'Il\O'\ vt'ncíamos v-nu riamos t.uua laiicría
O O taúcmus t.uumos lalleremos t.uuamos
> vencéis vencisteis vcnccn-is \'cllcíais venceríais
> [,l1lt:is t.uiistcis t~111e rl' is t.uuaís
[all.crfamo'í
¡aJlcríais
5
e
vencen

Antepresente
\t'llcicron

Antepretérito
vencerán

Antefuturo
vencian

Antecopretérito
vcucerian

Antepospretérito
5
o
fallen

Antepresente
uúeron

Antepretérito
uuu-r.in lallían taúerian

Antefuturo Antecopretérito
Q hc vencido hube vencido hahré vcnrid« había vcnndo llahrfa vencido Q he taúido hllbe uúido h.rhre taúido
Antepospretérito
has vencido hubiste vencido habrás \'t'1\l.'ido habías n'Ilt'ic!o hllbrías vencido había lallido habría unido
Z
ha vencido
hcmos vcnrido
habéis vencido
hubo vencido
hubimos vencido
hubisteis vencido
habrá vcnrido
habremos vencido
habréis vencido
habfa vencido
habíamos vcnrido
habuis vencido
habría vencido
habríamos vencido
habríais vencido
-
Z has t.uiido
ha unido
hemos uúido
hubiste tuúido
hubo iaúido
hubimos f;u'lido
habrás taúido
hahr.i tañido
habremos t.uudo
habías unido
habia taúido
habíamos tanido
habrías raúido
habrfa taúido
habrí;¡JllOs t;lúi(!\J
habéis unido hubisteis rariido habréis taúido hahiais taúido
han vencido hubieron vencido hahr.in vencido hahí;lll vencido habrían vencido han tañido habríais tanido
hubieron uúido luhr.in taúido habían taúido habrían tañido

Presente Pretérito Futuro Presente Pretérito Futuro


\'t'llltl venciera o venciese venciere [illia taúera o tancse taúere
venzas vencieras o vencieses vrnricres ".U1;15 t::lJiCril,~o Latieses taneres
venza venciera o \'encicst' venciere t,1I1::1
O venciéramos o venciésemo, veucicremos O O taliera o tanese taúere
> venzamos
venzáis vencierais o vencieseis venciereis > > ianamos tanéramos o latiésemos taúéremos O
t= taúais
>
Z
.,
venzan vencieran o vcncirscu vencieren
5r.t vence (IÚ)
venza (usted)
t=
Z taúan
uúerais () taIieseis
taúeran o taúesen
uúereis
uúeren l:lIie (IÚ)
::::»
al
Antepresente Antepretérito Antefuturo W
Do
venced (lOsotro",,'
venzan (ustedes) .,::::» Antepresente Antepretérito Antefuturo
~
r.t rana (usted)
taried [vosotros-as)
hava vencido hubiera o hubiese vencido hubiere vencido al hava raúido hubiera o hubiese ranido hubiere I¡uiido
W
Do taúan (ustedes)
::::»
tn
ha~as vencido
ha~ja vencido
ha\'amos vencido
hubieras o hubieses vencido
hubiera o hubiese vencido
hubiéramos (J hubiésemos vencido
hubieres vencido
hubiere vencido
hubiéremos vcnrido
-~ ::::»
tn
halas unido
Ila"a taúido
havamos tanido
hubieras o hubieses tuúido
hubiera o hubiese taúido
hubiéramo,'í o hubiésemos t:ulido
hubieres tañido
hubiere tañido
hubihcmos t¡uiido
!
ha~';íis vt'llcido hubierais o hubieseis vencido hllbiereis Vl'IILic!o ha~'(íis [¡¡Iliclo hubicrais o hubieseis tailido huhiereis t¡:¡úido
ha~'all vcncido hubieran o hubiesen \'encido hubieren \'t'llcido lJav;:¡n IJriic!o hubienlll o hubiesell tallido hubieren tallido

5
MODELOS DE CONJUGACiÓN t
MODELOS DE CONJUGACiÓN

Presente Pretérito Futuro Copretérito Pospretérito Presente Pretérito Futuro


f
ya7co o ,,¡ligo \"ilcí r;lcer': \;l(ía \;ln:ría vivo Copretérito Pospretérito
\iri \i\in~ I'hía
vnces vaciste y¡¡«~r;ís \,lcl,\S \;lCt:r1aS vives \irirú
\'iri.\te ri\'Íní~ vivías
Y;I<:C ució \';[(<:1"<1 ~';¡cía \,lCl"I'ia \'i\'l~ ,¡"irías
\i\'i¡) vivirá
O varemos vacunos varcrrmos "aríalllos \,lCcrí;\lI]()S viría \'i\'iría
O vivunos vivimos
> ~acéjs
vacen
\'acisttis
vaciernn
~'afcrt'is \'<lríais :';¡rl'rí;¡¡~
> "iris \iü'\[t'is
\'i\'ilTIlH)S
viviréis
vivíamos
vivíais
viviríamos
viviríais
vareran ";Irían y,¡o"riall ri\'i,'n vivieron vivir.in
~ ~
,irían vivinan
o Antepresente Antepretérito Antefuturo Antecopretérito Antepospretérito e Antepresente Antepretérito
Q he varido hube varido Antefuturo Antecopretérito
Z has' yacido hubiste varido
hahré \'ari(lo
habrás vacido
había varido ILlhría Yilcido Q he vivido hube ,il'ido habré vivido h,¡hía \'ivido
Antepospretérito

-
hahías \,;\cid(1 h;lhrLt.~' "afielo h,ll1ría "¡,,id!)
ha v;¡cido hubo varido habrá vacido habí" vacido habría varido
Z has vivido huhiste vivido h;tlmís\irido ll<lbía.~ vivido IlahrÍ;l.s vivirk:
ha \'irido hubo vivido habd vivido
hemos yacido !Jubillíos vacido habremos v.uido habí;llnos varido habríamos yacido hahía vivido h;lhrí<l ri\'ido
hemos vivido huhimo, vivirlo habremos \'i, ido
habéis ~1¡¡ci(lo hubisteis yacido hahn;i,'\ r;\l:id() habíais varido hahríais varido habumos \'i\idn habríamos vivido
habéis vivido hubisteis vivido
han yacido hubieron yacido lubr.in ,,¡¡cido habían \';lciril) hahréis vivirlo halnais vivirlo
habrían yacido han vivido hubieron vivido h'lbríais vivido
h.ibr.in "irido ha hian vivido halman vivido
Presente Pretérito Futuro Presente
\'al.ca o ~'a/~il yariera o va("iese
Pretérito Futuro
\arine "iva
)al.cls {l ~';lIg'as varicras o yacil'ses "i"iera o vivies« vivicr«
vacicres ri\-as
yal.GI () Yalga vaciera o vacicse vivieras o ri"ieses \'i,'il'rcs
O yarine viva
O O ,i"iera o \i\iese
> ~'al.c\m()s o ~'alg-alllos variéramox o r<lcil'S('llIoS "acit:ITlllOS
> > vivamos rir;éralllm \1' iril;~t·llIl)S
\'i\'il'l"e
O
;: ~';\lcíis o ya/g;íis
vazr.m O Yilzgan
\al'Ícr;lis o \';\{:ic~t.'is
\'aciCril1l o vncirsen
r;[ril'rt'is
\arincn
vace o "al (tú) ¡: viv.iis vivierais o ri\'il',~l'is
"iv[érCIlHls
ri"irni'i >
Z ~'MC\ o "Mga (uSle{!) vivan
~ Z \'iricrall o vivirsrn vivieren ri,'e (IÚ)
.,
::::»
Antepresente Antepretérito Antefuluro IX
W
~';It'c.:d(rosolros-as)
~';I/Clll u y;¡zg¡¡n ..,
::::»
Antepresente Antepretérito Antefuturo
~
IX
lir" (usled)
vivid (roS(lll'l),'hb)
al! hava vacido hubiera o hubiese varido hubiere varido A. (usledc\) al! harit vivido W
::::» hayas vacido hubieras o hubieses varido hubiera o hubiese vivido hubiere vivido A. vivan (ll~rt'rll's)
huhicn-s vacido
In hava vacido hubiera o hubiese varido hubiere v~lt'ido ! ::::»
In
luvas vivido
ha\';¡ vivido
hubieras (1 htlhi('se" vivido
hubiera o hubiese vivido
hubieres vivirlo
!
hav.rmos vnrido hubiéramos o hubiésemos vacido hubiércnu« varido hubiere vivido
luv.unos vivido hubiéramos o lnrhiésernos vivido
h<l\';lis yacido hubierais o hubieseis vacido hubiereis vaéido hubiéremos vivido
hilr;íis vivido hubierais o hubieseis vivido
ha\'Jn \'acido hubieran o hubiesen yacido hubieren varido hubiereis vivido
11:1\'<111
vivido hubieran o hubiesen vivido hubieren vivido

Presente Pretérito Futuro Copretérito Pospretérito Presente Pretérito Futuro


roo o roigo mí meré roía roena roy
Copretérito Pospretérito
roes roerás fui itl~ iba
miste roí~IS rornas \;IS iría
!úi,~le iri'\ ibas
1'0(' royo roení roía rocru ra irías
¡uc id jb;1
O memos roímos meremos roíarnos rocriamos
O vamos luirnos irLI
> roéis
nWI1
roíslcis
roveron
rt)crt;is
roer.in
rouis roeriais
> v.ris
fllisteis
iremos
iréis
íbamos
ibais
iríamos
roían l'llClÚn van in.iis
furron irán
~
(,) ~
ib.m in.rn
Antepresente Antepretérito Antefuturo Antecopretérito Antepospretérito o Antepresente Antepretérito
Q he roído hube roído habré roído había roído hahría roido Q he ido hube ido
Antefuturo
habré ido
Antecopretérito Antepospretérito
has roído
! hubiste roído hanr;i.s roído habías roído había ido

-
habrías roído habría ido
ha roído hubo roído habr.i roido había roído
Z has ido hubiste ido ha¡mis ido habtas ido
habría roído ha ido huho ido habnas ido
hemos roído hubimos roído habremos roído habíamos roído habríamos roído lubni ido h"bía ido habna ido
hl'1I10., ido hubimos ido habremos i{h>
habéis roído hubisteis roído habréis roído habíais roído habríais roído habíamos ido Itlbríalllos ido
habéis ido hllhi"leis ido habréis ido
han roído hubieron roído habr;ín roído habian roído habrían roído habíais ido habríais ido
han ido hubieron ido lubr.in ido hahían ido hahnan ido
Presente Pretérito Futuro Presente Pretérito
roa o roiga rovera o royese roYl·re \,Ira
Futuro
mas f) miRas royeras o reveses fuera o Ji/ese fuere
roveres vavas
roa o roi~a rovera o royese f1leras o fueses li.H'rt's
O rovere
O vava
> mamas a roigamos rovéramos o rovésemos rovéremos O fuera o fuese fuere
;: ro.iis o roig;iis roverais o roveseis rovercis > > varamos lité ramos o fuésemos fuéremos O
roan o roig-<lIl roveran a royesen roveren roe (tú) ¡: vavais fuerais o fuC'seis fuereis >
Z ~ Z "aran fueran o fUe-"~tl ve (tú)
.,
::::»
Antepresente Antepretérito Antefuturo IX
W
roa o miga (usted)
roed (vosotros-as)
roan o roig<m (ustede]
..,:::» Antepresente Antepretérito
fueren
~
IX
'ava (usled)
id (l'Osolros-"s)
al! hava roído hubiera o hubiese roído hubiere roído A. Antefuluro
al! hava ido hubiera o hubiese ido W vayan (ustedes)
::::» ha\'i\s roído hubieras o hubieses roído hubieres roído :::» hubiere ido A.
en ha\la roído hubiera o hubiese roido hubiere roído ! In
ha\'as ido
hara ido
hubieras o hubieses ido
hubiera o hubiese ido
hubieres ido
!
hayamos roído hubiéramos o hubiésemos roído hubiéremos roído hubiere ido
haváis roído luvamos ido hubiéramos o hubiésemos ido
hubierais o hubieseis roído hubiereis roido hubiéremos ido
ha\';íis ido hubierais o hubieseis ido
ha~'an roído hubieran o hubiesen roído hubieren roído hubiereis ido
h;¡~'an ido hubieran o hubiesen ido hubieren ido

52 2~.
MODELOS DE CONJUGACiÓN
MODELOS DE CONJUGACiÓN

Presente Pretérito Futuro Copretérito Pospretérito Presente Pretérito Futuro Copretérito


pi do pedi prdiré pedía pediria rengo \'11)(' \(.'t1dré
Pospretérito
pides puliste pedirás pedías pcdirias vicn-s '{'JlI;! vrndría
vinixre vcndr.is
pide pidió p•.dini pcdiría vicru, vrnias vendrías
pedía vino \'('1 HI r;i 1"<'11í;l vendria
O pedimos pedirnos pedin-mos pcdíamos pedinamos O \,ttlillloS vinimo, vrudremos
> pedís pcdisu-is pedin:is prdíais pcdiríais
2: \'('nis vuusteis \'C1Hlrejs
\'ctlíamm
vcniais
vcndrumos

fie pidcn

Antepresente
pidicron

Antepretérito
pcdir.in

Antefuturo
pedian

Antecopretérito
pcdirían

Antepospretérito =
e
\"lCIlCIl

Antepresente
vinicrnn veudr.in vrnían
\'t'lldríais
vvndnnn

Antepretérito Antefuturo
ca he pedido hube pedido b,¡hré pedido había pedido habna pedido ca he venido hube venido habrt> venido
Antecopretérito Antepospretérito

-
habra vellido
Z has pedido hubiste pedido habrás pedido hahías pedid" habrías pedido
! has venido hubiste venido habr.is venido habías venido
h.rhna venido
ha pedido hubo pedido hahrá pedido habia pedido hahna pedido ha venido hubo venido habrías venido
hahr,i venido habu venid«
hemos pedido hubimos pedido habremos pedido habíamos pedid» habriamos pedido-o hemos venido hubimos vemdo habría venido
habremos vrnido habíamo.'l venido
habéis pedido hubisteis pedido habréis pedido habrais pedido habríais pedido habéis venido hubisteis wnido habríamos n'llitt()
habréis vellido hahiais vellido
han pedirlo hubieron pedirlo habrán pedido habían pedido hahrian pedido han venido hubieron venido habríais venidu
habnin vellido habían \cnicln hahnan vrnidu

Presente Pretérito Futuro Presente Pretérito


pida pidiera o pidiese pidiere
Futuro
wlIga viniera o rinicse
pidas vinicre
pidieras o pidicscs pidieres I"l'llga~ \inieras o \inicst's
pida pidiera o pidiese rinicres
O pidiere religa
O O vinicra o rinicK' vinier«
> pidamos
pid.iis
pidiér.uno, o pirliéscmos pidiéremos
> > \t'ngalllns viniéramos o \'iniést'IlH)S vinicremos O
¡: pidierais () pidiescis pidiereis ¡: r{,llg;íis vinierais (1 rinicscis >
Z
.,
:;)
pidan pidieran o pidiesen pidiercn
fi
a:
pide (¡ú)
¡>ida (usted)
pedid (lOsotros-asj
Z
.,:;)
rt'll,l{all vinierau n \lni{'st'll
\'ini('n-is
vin icnn
fi 1<'\1 (1Ii)
\'t'tlga (USICC!)
r.D
Antepresente
haya pedido
Antepretérilo
hubiera O hubiese pedido
Antefuluro
hubiere pedido
11.1
A. pid.m (ustedes) r.D
Antepresente
h;¡\,;[ venido
Antepretérilo Antefuturo a:
11.1
venid (\OSolroS·;ts)
huhiera o huhiese \'t'llirlu hubiere venido A. H'ngall (lIstl'dl's)
:;) haya, pedido hubieras o hubieses pedido :;)
tn haya pedido hubiera o hubiese pedido
hubieres pedido
hubiere pedido ! tn
ha\'a,~ \'l'l¡jdo
haya venido
hubieras o hubieses \'t'nidu
hubiera o hllhicse venido
huhieres venido
hubiere vCllido !
hayamos pedido hubiéramos O hubiésemos pedido hubiéremos pedido ha~;Imos venido huhiéramus o hubiésemos venido
havais pedido hubierais o hubieseis pedido hubiereis pedido h;l\'íÍis venido hubiéremos venido
hubierais o hubieseis venido hubien:is venido
hayan pedido hubieran o hubiesen pedido hubieren pedido h.ivan venido hubieran o hubiesen venido hubieren venido

Presente Pretérito Futuro Copretérito Pospretérito Presente Pretérito


río
Futuro Copretérito Pospretérito
rd rcue rela reina sienro -cnn
reíste 'cnliré 'clltía
ríl's rrir.is rl'la,~ reinas .'oll'IHt's .'Ientisle .'iellliría
rió semir.ís scnuas ....ennnas
ne rcir.i reia reina siente siruió
rcímos scntira 'it:lllía .,cmiria
O J'CIIllOS reirernos reíamos rciriarnos O sentirnos scntimos sentircmos
> reís rcístcis rciréis ruais reinais > sentís scntisreis scntiréi-
senuamos
senuais
scntirfamns

fi
e
rien

Antepresente
rieron

Antepretérito
reiran

Antefuturo
rcían

Antecopretérito
reinan

Antepospretértto
~
o
sicnten

Antepresente
-imieron scnriran scnuan
sClltiJúis
sentirian

Antepretérito Antefuturo
ca he reído hube reido habré reído hahía reírlo habría reído 2i he senrido hube sentidu habré sentido
Antecopretérito Antepospretérito

-
Z has reído
ha reído
hemos reído
habéis reído
hubiste reído
hubo reído
hubimos reído
hubisteis reído
habrás reído
habra reído
habremos rtido
habréis reído
habías reido
había reído
habíamos reído
habrías rudo
habría reído
habríamos reído
-
Z has sentido
ha sentirlo
hvmos scntido
hubiste sentido
hubo sentido
hubimos sentido
lubr.is scutidn
habni sentido
hahn'll1os sentirlo
habí<l sentido
habías sentido
había sentido
hahíarnos sentido
habría sentido
habrías sentido
habría sentido
hahri;ullos srnrido
habíais reído habríais reído habéis sentido hubislei.\ sentido
han reído habrán n-ído hahréis sentido hahiais sentido
hubieron reído habían reído habrían reído han sentido hubieron sentido habl'iais seutidu
hahr.in senudo habían sentido hahrian sentido

Presente Pretérito Futuro Presente Pretérito


ría riera o riese riere sienta
Futuro ,
sinticra o simiese sllllÍere
rías rieras o rieses rieres sicnus
da riera o riese
sinrieras n simieses simieres II
O nere O sierua sintiera o sintiese
O simiere i
> riamos riéramos o riésemos riéremos
> > siuramos sintiéramos o suuiésemos sinuérernos O
¡: riáis rierais u rieseis riereis
i= ~ill(,íis sinuerais o sintieseis > 1
Z
.,
:::)
rían rieran O riesen rieren
fia: ne (tú)
ria (usted)
reíd (vosotros-as)
Z
.,
:;)
Siellfatl sintieran o sintiescu
siruiereis
sinuercn
fi siellte
sieuta
(tú)
(usted)
,1,

r.D
Antepresente
hava reído
Antepretérito
hubiera o hubiese reído
Anteluturo
hubiere reído
11.1
A. rían (ustedes)
ID
Antepresente
haya sentido
Antepretérito Antefuturo a:
11.1
sentid (vosotros-as)
1;
hubiera o hubiese sentido sicntan (u,\tedes)
:;) havas reído :» hubiere sentido A.
,
-
::E
hubieras o hubieses reído hubieres reído havas sentirlo
tn hubieras o hubieses sentido hubieres sentido
haya reído
havarnos reído
hubiera o hubiese reído
hubiéramos O hubiésemos reído
hubiere reído
hubiéremos reído
11) ha\'él seruido
ha\'¡UllOS sentido
hubiera o hubiese sentido
hllbiéramos o hubiésemos sentido
hubiere sentido !
haY¡íis reído hubierais o hubieseis reído hubiéremos ....cnrido
hubiereis reído havais sentido hubierais o hubieseis sentido
haV'1I1reído hubieran o hubiesen reído hubieren reído havan semidu hubiereis sentido
hubieran o hubiesen sentido hubit'rt'1l sentido
MODELOS DE CONJUGACiÓN
MODELOS DE CONJUGACiÓN r
i

Presente Pretérito Futuro Copretérito Pospretérito Presente Pretérito Futuro Copretérito


murro morí moriré muria moriria Pos pretérito
mnrirás
ll!¡.{ll 01 oill.~ ella oiría
mueres monstc 11101"Í;¡~ lIIoriría~ (I)'CS Ol,'llt' oid.'!
muere mudó 1Ilorir;í mona moriría olas oirias
O)t' II\tl nir.i ola
O morirnos morunos moriremos moríarnos moriríamos oiría
> morís morisieis moriréis moriais moririais O \ÚIllC)'i uunus urrrruns l)íalllo~ uiriarnos
rnucren murierou morirán morían morirían > oís oi:-.tl'IS n¡I'(.:i~ 01;\1.\ uirfais
~
U Antepresente Antepretérito Antefuluro Antecopretérito Antepospretérlto
5
U
oven

Antepresente
O\Croll

Antepretérito
niran

Antefuluro
oian oinan

S he muerto hube mueno habrc muerto había muerto habría muerto


S he oído hube oído h,l!>rt' uuin
Antecopretérito
h.lbía nulu
Antepospretérito
habría nido
Z has mucno hubiste muerto habrá\ mucno llabias muerto hahrías muerto ha..•.oido huhi.\lt' ()icio
ha muerto
hemos muerto
hubo muerto
hubimos muerto
habr;.i muerto había muerto habría muerto ! ha oído hubo oído
h¡¡bLb oído
)¡;lbní oídn
h~lhí¡¡s «ido
había oído
h;t!)J'Ías oido
¡l¡¡oría oido
habremos muerto habíamos muerto habríamos muerto hemos oído hubimos oído habrcm. I.'J oído h.rbiamos oido habríamos nídí)
habéis muerto hubisteis muerto habréis muerto habíais muerto habríais muerto habéis oído hulnsu-is oído ll;lbréis oido habíais oido
han muerto hubieron muerto habrán muerto habiaumueno habrían muerto 1Jabriai." oído
han oído hubieron oído ltabdn oído lubím nido habrían oíd()

Presente Pretérito Futuro Presente Pretérito Futuro


muera muriera o muriese muriere
oiga o\l']"a II OH'.'ll'
mueras murieras o murie.cs muricres 1)\'\'I"e
oiga:'l 0\ l'r~l.' U 0Yt'Sc."J o\'l'rl'S
muera nutriera o murie«: muriere
O O O (liga (l\l'l"a U on'se ovcre
> muramos muriérarnos o 1lII1ril:serJI(IS muriéremos
> > {ligarnos U\l:1l1lT10.'J \l ovcsrmos 11n;rClIlos O
¡: muráis
mucran
nutrierais o muricscn
murieran o muriesen
muriereis
muricren muere (tú) 1-
()1l4"~Il~ (l\'l't<tis 11 O\'('S('IS ovcn-is >
Z ~ muera (usted) Z oigall (l\'l'[";m 11 ()~ l'sell ovvreu 0\1' (tú)
~ ~
"")
al
Antepresente
haya muerto
Antepretérito
hubiera o hubiese muerto
Antefuturo
hubiere muerto
a::
1&1
A.
morid (msolros-asl
mucran (ustedes) .,al
:::»
Antepresente
hav;! oído
Antepretérito
hubina o huhiese nido
Antefuluro
a::
1&1
oig-a (ll~l("dJ
nid (\"íl~()lJOs·<l~)
ni~¡lIl (\I.'JIl'(ks)
~ ha\'as muerto hubieras o hubieses muerto hubiin- oido A.
hubieres muerto
! :::» lJíl\'a~ oído llubinas o hubil'SCS oído hubicn-s oído ::E
'" hava muerto
hav.unos muerto
ha'·,iis muerto
hubiera o hubiese muerto
hubiéramos o hubiésemos muerto
hubierais o hubieseis muerto
hubiere muerto
hubiéremos muerto
hubiereis muerto
In ha~'a uido
ll.lv<lllIOSoído
ha\";iis oído
huhiera o hubu-,c oído
hllhirralllO'i o hubiescmos oído
huhierr oído
Illlbiért'lllt)S oído
ha\!<IJl muerto hubierais () hubieseis ntdo hubiert'is oído
hubieran o hubiesen muerto hubieren muerto havan oído hubieran o hubiesen oído hubieren oído

Presente Pretérito Futuro Copretérito Pospretérito Presente Pretérito Futuro Copretérito


salgo 'lalí saldré salía ~aldría Pospretérito
digo dile <Jire decía
sales .~atisle saldrás ,;lIías ~;¡ldrías (liria
diccs dijisle dinís dl'cías
sale salio ,aldrá satía "aldría elidas
dice dijo dir~í decíd
O .'Ialimos salirnos saldrernos ~alíalllos ~aldrí,llllos
O drcimos dijimos
rliria
> salís
salen
salisreis
salieron
'laldl't:is
'l,ddr,in
salíais saldriais
saldrían > decís dijisteis
din'llHls
.Iiréis
drrrarnos
dcoais
dinamos
dinais
",dían di«:n d(jerun dir.in
~ ~
decíJIl dinan
U Antepresente Antepretérito Antefuturo Antecopretérito Antepospretérito (J Antepresente Antepretérito
S he salido hube salido habré salido había salido habría salido
i5 he dicho
Antefuturo Antecopretérito Antepospretérito

-
hube dicho h,dm; dicho habia dicho h.ihria dicho
Z
-
has salido hubiste salido habrás salido habías salido habrías salido
ha salido hubo salido habr.i salido había salido habría salido
Z has dicho hubiste dicho Ilahds di('110 habías dicho h.ibnas dichu
ha dicho hubo dicho hubni dicho habia dicho
hemos salido hubimos salido habremos salido habíamos salido habríamos salido lubna dicho
hemos dicho hubimos dicho lubremos dicho habnmos dicho
habéis salido hubisteis salido habréis salido habíais salido habríais salido hahrialllns dil!Jo
habcis dicho hubisteis dicho habréis dicho habíais dicho
han salido hubieron salido habrán salido habían salido habrían salido Il.Ihríais dirho
han dicho hubieron dicho habrán dicho habían dicho habrían dicho

Presente Pretérito Futuro


Presente Pretérito Futuro
salga saliera o saliese saliere
diga dij-ra () dUese dij-re
salgas salieras o salieses salieres
digas dijeras o dUeses dijeses
O salga saliera o saliese saliere
O O diga dijera o dijese dijere
> .'ialgamos saliérarnos o saliésemos saliéremos
> > digalllOS dijéramo» o dijésemos dijéremos O
¡: salgáis salierais o salieseis saliereis
t: dig,jjs >
Z
.,
~
salga" salieran o saliesen salieren
5
a::
sal (ui)
salga (usted) Z digan
dijerais O dijeseis
dijeran o dijescn
dijereis
<lUcren
~
di (tú)

al
Antepresente
haya salido
Antepretérito
hubiera O hubiese salido
Antefuturo
hubiere salido
1&1
A.
salid (vosotros-as)
salgan (ustedes) .,~ Antepresente Antepretérito Antefuturo a::
1&1
dig,1 (usted)
decid (vosotros-as)
~ ID hava dicho hubiera o hubiese dicho hubiere dicho A. digau (ustedes)
::E
-
hayas salido hubieras O hubieses salido hubieres salido :::» havas dicho hubieras () hubieses dicho
::E
'" haya salido
hayamos salido
hayáis salido
hubiera 11 hubiese salido
hubiéramos o hubiésemos salido
hubierais o hubieseis salido
hubiere salido
hubiéremos salido
hubiereis salido
In hava dicho
havamos dicho
hay';is dicho
hubiera o hubiese dicho
hubiéramos o hubiésemos dicho
hubierais o hubieseis dicho
hubieres dicho
hubiere dicho
hubiéremos dicho
hubiereis dicho
-
halan salido hubieran o hubiesen salido hubieren salido
hayan dicho hubieran ü hubiesen dicho hubieren dicho

256, 57
MODELOS DE CONJUGACiÓN MODELOS DE CONJUGACiÓN

----
Presente Pretérito Futuro Copretérito
hendcciJ.
Pospretérito
Iwnd('riria
i I
Presente
prorluzro
Pretérito
prudUjl'
Futuro
P!Odllcin:
Copretérito Pospretérilo
b('ndigo hrndijc IWIlr!ccirr pnlcillfía 1H't)dufilia
lxndicr .... hrndiji,tc bcndrrir.is Ill'lldcci~
hetlciecÍl
lll'!lderirías
hendecina
I pnldllc('.'i
produre
pnldtlji."1l' pnl<iltcir;i.'l
produrir..
prociuclas
prndu: Ijt
produririas
bendice hClldijo helldecir;i jJmdujo protlllt'iJÚ
o heudcrimus hendijimos hc.:ndl'cin::IIlOS ht.'llrkciznl()s hClldrc;ríamos j
o prodllCillltl ...• prudujillll)\i pn)t\urin'llllh plot\urí.llll(l" prodllcili<ll11u'i
> ht'tu!rcís bClldUislCis hcndccucis
heudccir.in
ht'ndeoÍliis
hcndecun
hcndl't:iríais 1 '
~ producí'i
producrn
pro(lllji."ici'i
jJlllllllj('!'(ltl
pn)dllcin"i'i
prot!tlcir;ill
pn)(lut'Í.li"
produriau
pnldllciriai,'i

~
bendicen hcnrlijeron
!;¡ prodllririatl

u Antepresente Antepretérito Antefuturo Antecopretérito ~(~:~:::i~:~térito II!' u Antepresente Antepretérito Antefuturo Antecopretérito Antepospretérito
sz bendecido
11(' hubr bendecido habré brnderido había Il<fldcrido habría b('ndecido i5 he producido hub« producirlo Ildlm:pnl(\uritlu h.d>ia producido IlahrÍil prodllcitit)
has bendecido
ha bendecido
hemos bendecido
habéis bendecido
hubi-r« bendecido
hubo bendecido
hubimos bendecido
huhistei» bendecido
habrás bendecido
lubr;i benderido
habremos bendcrido
habréis bendecido
bahía,'i rr-ndcrirhl
hahia bendecido
h<lhíamOb lWllde( ido
habíais brnderido
hubrias bendecido
lubria hendecido
habríamos bendecido
luhriais bendecicio
I

I
i
i -
z has producido
Ita producido
IH':1110,l,producido
!Jabl"is producido
huhi"'lt' produridu
hubo prodruido
hubimos producido
huhi.'ilri, producido
h;thl ,í'i pn)ducidt)
lubra producido
habn'llHl." producido
habrl"i." producido
hahlas produridn
había producido
habumo ....producid»
habíais producido
habnas producido
11abrí<l producido
habriamos producid»
habríais producido
han bendecido hubieron benderido habrán bendecido habían ~ndecidn hahnan bendencio I~ IWl producido hubieron produrido lubr.in producirlo lubun prorhuido h:lbrian producido

Presente Pretérito Futuro Presente Pretérito Futuro


hencliga hcndijera o IWlld\il'~t' hctl(lijl'rt' pn1dll/Gl pnldlljer;ll) pn)(IIÜC"l' pn)dl~jt'rc
ht'l1di~as h('ndijeras o ht'ndijt'sl'S hetldijrres pJ'íHIII/Ll" pn)(h~jer;ls (1 produjnc" Ilnld¡!it'I'Cs
o h('lldi~a hl'lldjjera o bendijcse hctld\jcre
o o produ/ca
produzc.unos
pmdl~jl'l"a () prodlljcS('
pnlcllljérallHl'i () pnlcllljóCtllllS
prodnjere
prorlujén-mos o
> hcnciif{<Illlos hendU¿r<lll1os o hCl1dijócllIo:-i llellriijélTIllOS
> > >
¡: ht'lldig,íis hClldUl'rais o bcndijescis hcndijerris
bcndice (tú) i ¡: pn)dll/cíis
prudu/c.m
pnldlljrrais () pnlrll~jnái pnldlljcn-is
produo- (lli)
z ht't1digatl hcndijt'ran o bt'lIciij('s('1l bcndijercn
~ Ill'ndiga (usted) z
::)
lJ1'odllj",'r;ul o prol!ujt''il'lI produjrrrn
~ prodlll.ra (lhlnl)
::)
., Antepresente Antepretérito Antefuturo
a::
w
A. bendigan (ustedes)
l'
bendecid (I'osotros-as¡ ., Antepresente Antepretérito Antefuturo
a::
w
produud (\lhlllnJv.l.'il
pnuluzran (11\1('dt''il
ID haya bendecido hubiera o hubicsr bcndrcidn hubierr belldl'llllll) ID ha~'a producido hubiera n huhiesr producido hubicrr producido A.
::) ::)
en
havas bendecido
11<I\'abendecido
hayamos bendecido
hubieras o hnbiocs bendecido
hubiera (1 hubiese bcndrrido
hubiéramos () hubiesemo, hf"lldccido
hllhicJ'Cs bendorido
hubiere hendecrio
hubirrernus henéerido
-
:E en
ha!';¡,.'ipnlduriclll
hay;¡ producid«
ha\',uIHb producido
haYjíi\ producido
hubieras o IJllhie'iD producido
huhiera o hubie«. producido
huhieramos o hllhit:Sflll\).'l producido
huhirrais o huhu-sci ....producido
hubine.'i pro.lucido
hubiere producido
hllhilTL'1ll0S prorlurido
-
:E
ha\'<Íis bendecido hubierais o hubieseis bendecido hubiereis bend ido hubiereis producido
h~l\an bendecido hubieran o hubiesen bendecido hubieren ht'lIdt(ido ha~<lll producido hubieran o huhirvcn producido hubierrn producido

Presente Pretérito Futuro Coprel!rito Pospretérilo Presente Pretérito Futuro Copretérito Pospretérito
sigo seguí ~cguiré \t'g'uía ~t'g'l¡iría luzco ¡llcí lucill' luri~1 11Itiría
sigues 'il'guiste 'icguir,ís "l'g\lía:; \q.~lIirí;¡s luces 11Ici:\le lurir.i .... ludas lucirlas
sigue 'iiguió 'il'glllr,¡ ,c~uí(l "\('!-{lIiría luce lucio lucid lul'Ía IllCirí;¡
o segllilllt)S ~ehTllilll()s se~lIlrernos ,c~uíalrm 'iq~lIiriamos o lucirnos lucirnos luriremo .... ludamos luriu.nuos
> .'it'g'uís 'it'l{uisteis sq~l1iréis 'iL~lIíai¡;; "l'~uiríais
'il'~llil'Íi1n
> lll(í~ luci ....u-is
luricrou
luriróis
lurir.in
luríais
lucían
l\lcir͡li.~
sigilen ,,¡guil'ron ,"l'guir;ín scguían lurcn lucirian
~ ~
u Antepresente Antepretérito Antefuturo Antecq¡retérito Antepospretérito u Antepresente Antepretérito Antefuturo Antecopretérito Antepospretérito
i5 he ~t'guid() hube SCh'llido habré seguido había seguido hahría seguido s
z
he lucido hube lucido hahré lucido habla lucido h;lhria lucido
z
- has seguido
ha seguido
hemos SL'guido
hubiste segllido
hubo seguido
hubimos sq~lIidu
habrás seguido
habni seguido
habremos seguido
habias Ktgui(hl
hahía ~gllido
habiames seguido
hahria'i scguido
habría seguido
hubriamos sq~lIido
- has lucido
ha lucido
hemos lucido
hubi ....te lucido
hubo lucido
hubimos lucido
h.ibnis lucido
hahrá lucido
habremos lucido
habías lucido
había lucido
habíamos hlrir/o
h.rbríaslurid«
h"bria lucido
habriamc« lucido
habéis seguido hubisteis seguido habréis sq~uido habíais 'guido hahriais seguido hdhéis lucido hubi .sreis lucido habrcis lucido habíais lucido h~lbríai." lucirlcl
han seguido hubieron seguido habr.in seguido habían 'K:guido h<thrían SL'KlIido han lucido hubieron lucido lubr.in lucido luhían lucido hahrian lucido

Presente Pretérito Futuro Presente Pretérito Futuro


siga si~lIiera o siguicse !-iguiere luzca luciera o lucir ...•e luriere
sig<\s ·üguieras o siguiesl's sih'llieres luzras lucieras o lucieses IIICit'iTS
o Sigil siguiera o siglliese ~iglliert'
o o 1I1/,(a luciera u lucirse lucier«
o
> ~i!f<lmos ~igllieramos () .sigui¿selllos ,iglliérell1o~
> > lu/camos
luzcáis
luciéramos () luciésemos lucieremos
>
¡: sig,iis 'iiguierais o siguicseis ,;Jb'1liert'is
sigur (tú) ¡: lucierai ....o luricseis luciereis
luce (ui)
z siKan sigllierílll o sigtliescn siguieren
~ siga (usted) z::) IU/GIll luricrun o luciescn lucieren
~ lu/Ca (usted)
::)
., Antepresente Antepretérito Antefuturo
a::
w
A.
seguid (vosotros-as]
sigan (ustedes)
., Antepresente Antepretérito Antefuturo
a::
w
lucid (rmotro~-a")
luzcan (ustedes)
ID hap seguido hubiera o huhiese seguido hnbiere seguid., ID hava lucido hubiera o hubiese lucido hubiere lucido A.
::) ::)
en
hayas SCgllido
haya seguido
hayamos s('~ltido
hubieras o hubieses seguido
hubiera o hubiese seguido
hubiéramos o hubiéscmos seguido
hnbieres seg¡lill.
hnbiere seguid~
hubiéremos ~e~.¡jdo
-
:E en
hayas lucido
hal'<llucicio
ha}'alllos lucido
hubieras () huhieses hu,ido
hubiera o hubiest: lucido
hubiénlJnos o huhié\clIlos lucido
Illlhit:ll'S lucido
hubiere lucido
hllbirr('mo~ lurido
!
hay¡íis seguido huhierais O huhieseis seguido hnbirrris seguilb haúis lucido hubierais o hubicstis lucido hubiereis lucido
hayan seguido hubieran o bubiesen seguido huhit'rt'lI 'ieg-uifu !layan lllcido hubieran o hubic'lt'll luódo hubier('n lucido

25
MODELOS DE CONJUGACiÓN MODELOS DE CONJUGACiÓN

Presente Pretérito Futuro Copretérito Pos pretérito Presente Pretérito Futuro Copretérito Pos pretérito
concluvo condui conrluiré (Ondllía «mcluiría
dirijo diri~í dirigiré dirigía dirigiría
ronrluves roucluiste ronrluiras UJlldlli:¡s roncluirus
diri~es duigiste dirigiriís dirigías dirigirías
conclave ronrluvó (()llc\uir,¡ (,orlcluia roncluiría dirieió
dirig(· dirigirá dirigía dirigiría
r()l\c1u~lllos concluimos roncluiremos couchuamos conduinamo,
roncl 1lis rutuluisteis rOllcluin:'is romluiais ((Bit luiríais
o dirig-ilnm dirigit11US dirigirelllo'i d¡rigi~unos dirigiríamos
roncluvcn roncluvcron conrluir.in corH luían t'OJlr!ui,ún > dirigís dirig-islci~ dirigiréis .,
dirjlríais dirigiríais

Antepresente Antepretérito Antefuturo Antecopretérito Antepospretérito


5
o
dirigen

Antepresente
diri~ieroll

Antepretérito
diri~ir,ín

Antefuturo
dirigün

Antecopretérito
dirigirían

Antepospretérito
he concluido huhe concluido f¡ahre concluido h.lbía C()llr!uit!IJ !J,I!Jria ('IHlriuicio
hal1rjs ront luidu
Q he dirigido hube dirigido habré dirigido había (lirigido hahria dirigido
has concluido hubiste rouduid« había., conchudo habrias nmduido has dirisido hubiste dirigido
ha concluido hubo concluido habni concluido había concluido hahría colujuiclo ! ha dirigido hubo dirigido
habrás dirigido
habei dirigido
hahías dirigido
había dirigido
habrías dirigido
habría dirigido
hemos conchudo hubimos concluido habremos concluido h,lbíalllo~ concluido !J;,brÍ;ullo.'l concluido hemos dirigido hubimos dirigido habremos dirigido habíamos dirigido habríamos dirigido
habéis concluido hubisteis concluido habréis concluido habíais concluido lubnais collcluido habéis diri~ido habréis dirigido
hubisteis dirigido habíais diri~ido habríais dirigido
han concluido hubieron conduido halJr<íll concluido habían concluido habrl,tIl concluido h;1I1 dirigido hubieron dirigido habrán dirigido hahun diri~id() habrían dirigirlo

Presente Pretérito Futuro Presente Pretérito Futuro


«mduva conduvera o ronduvesc concluvrre dirija diri~ilTa o diri~it'st' dirigiere
cOlldu\'i\S roncluveras o conrluvcscx CllI1Clll\'CreS dirijas dirigieras o dirigieses dirigieres
cOllclll\'a cOllcluyera o conduvese .unduvere
COllClll\';IIllOS conduverarnos o concluvéscmos U)11CIIJ\"t;rClll\)S o dirija diri~iera (1 dirigiese dirigiere
o
('()Ilclll\'¡íis ("()llcILl\'erai~ o condllreseis conclu, erei~ > dirijamos
dir\j:íis
diri~iéri\lllos o dirigiésemos
dirigierais () dirigicM~is
dirigii'reJllos
>
couduyan rollrlu~'erall o roucluvcsrn roncluvrrcu
5a: (f)ndu\'l'
(()IH.'lu\';¡
concluid
(1(1)
(ll~tcd) dirtjan lliriginiln 11 dirigi('sell
dirigierei!\
dirigieren
5 dirige
dirija
(t';1
(usted)
Antepresente Antepretérito Antefuturo 111 (ondulan
(VOSOLrOS-as)
(ustedes) Antepresente Antepretérito Antefuturo
a: dirigid (ro~\!lros-.IS)
J¡.lva roncluido hubiera o hubiese C01H luido hubiere concluido A. 111 dirijan (ustedes)
ha~'a~ concluido huhiere, concluido
h~l~'a diri~id() hubiera o hubiese dirigido hubiere dirigido A.
hubieras o hubieses concluido :::E
h<1\.'<1 concluido
havarnos concluido
ha\'áis concluido
hubiera II hubiese concluido
hubiéramos o hubiésemos conchudo
hubierais o hubieseis concluido
hubiere concluido
hubiéremos concluido
hubiereis concluido
havas dirigido
h:I\,;I dirig-ido
havnnos dirigirlo
ha~ .iis dirigido
hubieras () hubieses dirigido
hubiera o hubiese dirigido
hubiéramos o hllbié'i('lllos dirigido
hubierais o hubieseis diri~ido
hubieres diri~ido
hubiere dirigido
hubiéremos dirigido
hubiereis dirigido
-
:::E

havan concluido hubieran o hubiesen concluido hubieren concluido havan dirigido hubieran o hubiesen dirigido hubieren d¡"igido

Presente Pretérito Futuro Copretérito Pospretérito Presente Pretérito Futuro Copretérito Pos pretérito
elijo degí elegiré degía dq~iría adquin
udquiero .rdquiriré adquiría adquiriru
eliges t'legislc l'h:gir~is t'!cgías ('lq~irías adquieres .ulquiristc adquiriras adquirías adquirirías
clige elivió
o c1q~ir~i rlegía ('leuiria .idquicre adquirió adquirir.i arlquina adquirina
O e1egimos de¡.~iJlloS degirel1lo~ cleg"Íai1lus ('lcgiríall1os
O adquirirnos udquirimos adquiriremos adquiríamos adquirirumos
> elegís clegisteis clt-'giréis c1cgíais ('lcgiríili~
> adquins .idquirisrcis adquiriréis adquinuis adquirinai,

5
U
digcn

Antepresente
cligieron

Antepretérito
dcgir.in

Antefuturo
ckgün

Antecopretérito
t'le,~iIÚIl

Antepospretérito
5
o
udquieren adquirierou adquirinin adquirían adquirirun

Antepresente Antepretérito Anteluturo Antecopretérito Antepospretérito


Q he elegido hube elegido habré elegido había elegido habría degido
Q he adquirido hube adquirido habré adquirido h;lhía adquirido habría adquirido
Z has elegido hubiste elegido habrás elegido habías elegido lubrias elegido
z
ha elegido
hemos elegido
habéis elegido
hubo elegido
hubimos elegido
hubisteis elegido
habr.i elegido
habremos elegido
habréis ekgido
había elegido
habíamos elegido
habíais elegido
habría elegido
habríamos elegido
habríais elegido
- has adquirido
ha adquirido
hemos adquirido
hubiste adquirido
hubo adquirido
hubimos adquirido
habrás adquirido
habrá adquirido
habremos adquirido
habías adquirido
había adquirido
habíamos adquirido
habrías adquirido
habría adquirido
habríamos adquirido
habéis adquirido hubisteis adquirido habréis adquirido habíais adquirido habríais adquirido
han elegido hubieron ekgido lubran elegido habían t:Iegido habrían degido han adquirido hubieron adquirirlo habran adquirido habían adquirido habrían adquirirlo

Presente Pretérito Futuro Presente Pretérito Futuro


elija eligiera o digiese digiere adquiera adquiriera o adquiru-sc adquiriere
elijas ('ligieras o digiest's digieres udquieras adquirieras o adquirieses .rdquirieres
elija eligiera o eligicse eligiere
O O adquiera adquirier» o adquiriese adquiriere
> elijamos eligiéramos o eligiésemo. cli~iéremos
> adquiramos adquiriéramos o adquiriésemos adquiriércmos O
¡:: elijáis cligierais o e1igieseis eligiert'is adquirais >
Z
.,;:)
elijan eligieran o eligiesen digieren
5
a:
elige (tu)
elija (usted)
elegid (vosotros-as)
adquiera»
adquirierais o adquirieseis
adquirieran o adquiriesen
.rdquiriereis
adquirieren
5 adquiere (tú I
adquiera (usted)
Antepresente Antepretérito Anteluturo 111 elíjan (ustedes) Antepresente Antepretérito Antefuturo
a: adquirid (vosotros-as)
al haya elegido hubiera o hubiese elegido hubiere elegido A. 111 adquieran (ustedes)
;:)
haya adquirido hubiera o hubiese adquirido hubiere adquirido A.
ln
hayas elegido
haya elegido
hayamos elegido
havais elegido
hubieras o hubieses elegido
hubiera o hubiese elegido
hubiéramos o hubiésemos elegido
hubieres elegido
hubiere elegido
hubiéremos elegido
-
:::E havas adquirido
11:1)':1 adquirido
havarnos adquirido
hubieras o hubieses adquirido
hubiera o hubiese adquirido
hubiéramos o hubiésemos adquirido
hubieres adquirido
hubiere adquirido
hubiéremos adquirido
-
:::E
hubierais o hubieseis elegido hubiereis elegido
hay'iis adquirido hubierais o hubieseis adquirido hubiereis adquirido
hayan elegido hubieran o hubiesen elegido hubieren elegido
havan adquirido hubieran o hubiesen adquirido hubieren adquirido

6 26
MODELOS DE CONJUGACiÓN MODELOS DE CONJUGACiÓN

Presente Pretérito Futuro Copretérito Pos pretérito Presente Pretérito Futuro Copretérito Pospretérito
pudri pudrirr pudriría delinco drlinquí delinquiré delinquía (ldin<Juiria
pudro pudría
pudres pudrinis pudri;L" pudrirías delinques dl'ljllqllj~ll' delinquir •.is deliuquras delinquirías
pudriste
pudrirá pudría pudriría delinque delinqnió dclinquir.i delinquía delinquiría
pudre pudrió
delinquimos delinquimos dcliuquirrmos delinquíamos dclinquinamos
O pudrimos pudrimos pudriremos pudríamos pudriríamos O
> pudrís pudrisu-is pudriréis plldríais pu(i1iriais > delinquís delinquisteis
dcliuquierun
delinquiréis
dclinquir.in
delinquíais delinquiríais
delinquirían
5
(,)
pudren

Antepresente
pudrieron

Antepretérito
pudrir.in

Antefuluro
purlriau

Antecopretérito
pndririan

Antepospretérito
5o delinquen

Antepresente Antepretérito Antefuturo


ddiuqui'lIl

Antecopretérito Antepospretérito
i5 Iie podrido huhe podrido J¡;lim:' podt ido hahía I)()(lricil) Iiahría podrido i5 Iie delinquido
has delinquido
hube delinquido
hubisir delinquido
habré delinquido
Ii,d,r", delinquido
hahía delinquido
¡",bíel< delinquido
lubría delinquido
habuas delinquido

-
lubr.is podrido habrías podrido
Z Iias podrido
lu podrido
huhisn- podrido
hubo podrido habrá podrido
hahia,\ podrido
habia podrido lubria podrido ! ha delinquido hubo delinquido hahrá delinquido había delinquido habría delinquido
hemos podrido hubimos podrido 11ahITnJ()S podrido habumos podrido hahn.unos podtido hemos delinquido hubimos delinquido habremos delinquido habíamos delinquido habnamos delinquido
habéis podrido hubisu-is podrido habréi:-t podrido habiais podrido habríais podrido habéis delinquido hubisteis delinquido habréis delinquido habíais delinquido babríai\ delinquido
han podrido hubieron podrido hahr.in podrido luhian podrido hahrian podrido han delinquido hubieron delinquido habrán delinquido habían delinquido habrían delinquido

Presente Pretérito Futuro Presente Pretérito Futuro


pudra pudriera () pudrirse pudriere dclinra delinquiera tl delinquiese delinquiere
plldr.¡, pudrieras o plldril'~t's pudricn ..:-t delincas (lelillquíeLI.'I o dl'lilIClllit'ses delinquieres
pudra pudriru- delinca delinquiera o drlinquirsc delinquiere
O pudriera (1 pudriese
O O (klincanlos delinquiéramos 4) dclinquiéscmo« rk-linquicremos O
pudriéremos
> pudramos
pudráis
plldriéramm o pudriéscmo,
pudriereis > ~ dclinr.iis dl'lillqllierai~o cldillqllit'~cis dclinquierri» >
¡: pudrierui- o ]Jlldrinris

Z
pudr.m pudrieran (\ pudrirwn pudrieren
5 pudre
plldra
(iú)
(u-red)
1-
Z
.,
delincan drlinquit'ran o dclinquicsrn drlinquirrt-n
5a: delinque (tú]
dcliura (lI'ted)

.,al
:;)
Antepresente
luva podrido
Antepretérito
hulnera o huhicse podrid«
Antefuturo
hubiere podrido
a:
W
D.
pudrid
pudran
(mso[I'OS-"')
(ustedes)
:;)
al
Antepresente
ha~a delinquido
Antepretérito
hubiera ti hubie« delinquido
Antefuturo
hubiere delinquido
W
D.
delinquid (Yt).'iOlrov,-t.It¡
delinrun (ll~ll'des)

:;)
:;)
tn
ha\·(\" podrido
h,¡ya podririo
hubieras o hllhil'~t'~podrido
hubiera o hllhit'~l' podrido
hubieres podrido
hubiere podrido
:::E tn
Ir"yas delinquido
haya delinquido
hubierus o hubieses delinquido
hubiera o hubiese delinquido
hubieres delinquido
hubiere delinquido !
haY(\lIH)S podrido hubiéramos o hubiésrmos podrido hubiéremos podrido luvamos delinquido hubiéramos o hubiésemos delinquido hubién-mo, delinquido
hay:¡is podrido hubierais o llubirst'i~ podrido hubiereis podrido hay(íi.'l delinquido hubierais () hubieseis delinquido hubiereis dl'lillquidn
h""<1I1podrido hubieran o hubiesen podrido hubieren podrido havan delinquido hubieran o hubiesen delinquido hubieren delinquido

Presente Pretérito Futuro Copretérito Pos pretérito Presente Pretérito Futuro Copretérito Pospretérito
IUITÍ IHrcin', /urcina cilio cnií ceúiré ({~óía (l'úiría
iliriO lurda
ll11ü"\j 1l1lTi.'\tl' /unir.is /urrias /urrinas (iI1l:s rcúiste rt:'lliras Ctl-lías (l'llirías
Imu' /urciri 1.lll"cir;í 11Ircía lurciría ciúe C111Ó ct'llirá (eúía ("ciliría
zurcimos zurcíamos /urciríamos O Ct'l1l11l0S rl'llil\lu~ ceúiremos ({,liÍamos rcniriamos
O IllITlt1l0S zumrcrnos
ccúiréis
> lurcís zurcisteis zurriréis /nrciais /urriríais
~ ceúís
ciúen
ccúisteis
ril'lcroll ceúir.in
rt'I-liais
rt'ii.ían
l"(,lliríais
(L'liirían
5
o
zurcen

Antepresente
IIIlTil'rOIl

Antepretérito
zurcirán

Antefuturo
/urcian

Antecopretérito
/urcirían

Antepospretérito
!;¡
o Antepresente Antepretérito Antefuturo Antecopretérito Antepospretérito
i5 he zurcido hube zurcido h;¡]ln; IUI"Cido hahía zurridn llabría zurcido i5 he ccúido hube ccúido Ilabré ccnido hahía ccnido lubria ceúido

- - has ceúido hubiste ceúido hahr.is Cálido habías ceúido habrías ceúido
Z lus zurrido hubistezurrido habras 7111"(i<l,) habías zurrid» h;¡hrías zurcido Z habr.i ceúido
ha zurcido hubo zurcido h.ibra zurrido había zurcido habría zurrido ha ceñido hubo reúido había ceúido hahna cenido
hell;os zurcido hubimos zurrid» lubrcmo- zurrido habíamos /urrido habríamos zurcirlo hemos ccúido hubimos ceúido habremos ceñido lubiamos ceúido habríamos u'úirlo
habéis zurrido hubi.'lleis zurcido habréis zurcido ll.lbiais zurcirlo habríais /urcido habéis ccúido hubisteis reúido habréis ceñido Itlbíais ceñido habríais c6Ii{]¡¡
han /urcido hubieron zurcido luhnin zurrido habun zurcido habrían zurcido han ceñido hubieron (CIlicio habr.in (('Jiid(l habían reúido habrían ccúido

Presente Pretérito Futuro Presente Pretérito Futuro


zurra zurciera o zurciese zurriere ciúa cillera o cine-e riúere
11117<1S -urrieras o ll1rcit'.'ll's zurncres cinas oncras o ciúcses ciúeres
zurza zurriera o zurriese zurciere ciúa riúeru o ciñese ciñere
O O O ciúarnos riúéramos o ciñéscmos ciñérernos O
> IllrZ;II1HIS zurciéramos o IIlfriésl'lllOS /iuriéremos
> > ciúáis >
¡: zurzáis zurcierais o zurrieseis zurriereis ¡: riúcruis o ciúeseis rinereis

Z
zurzan zurrieran o zurciesen zurrieren
5a: zurce (tú)
zurza (usted) Z
.,al
ciíian ciúeran o ciúescn ciúeren
5 riúe (tú)
riúa (usted)

.,al
:;)
Antepresente
hava zurcido
Antepretérito
hubiera o hubiese zurrido
Antefuturo
hubiere zurcirlo
W
D.
zurcid (vosotros-as]
zurzan (ustedes)
:;)
Antepresente
haya ceúido
Antepretérito
hubiera o hubiese ceñido
Antefuturo
hubiere (Cilicio
a:
W
D.
ceúid (vosotros-as)
cinan (ustedes)

:;) :;)
tn
ha~'as zurrido
hava zurcido
hubieras o hubieses /urndo
hubiera o hubiese zurcirlo
hubieres zurcido
hubiere zurcido
-
:::E tn
ha)'<ls (cilicio
haya ceúido
hubieras o hubieses ccúido
hubiera o hubiese ccúido
hubieres ceúid»
hubiere ceñido !
ha~·al1los zurcido hubiéramos o hubiésemos zurcido hubiéremos zurcirlo havamos (cñ ido hubiéramos o hubiésemos ceñido hubiéremos ceñido
h<lv(íis zurcido hubierais o hubieseis zurcido hubiereis zurrido ha\';íis ceñido hubierais o hubieseis ceúido hubiereis cálido
huvan zurcido hubieran o hubiesen zurrido hubieren zurrido havan ceñido hubieran o hubiesen ceúido hubieren cálido

262
MODELOS DE CONJUGACiÓN MODELOS DE CONJUGACiÓN

Presente Pretérito Futuro Copretérito Pospretérito Presente Pretérito Futuro Copretérito Pospretérito
(I1'l"1l0 tcmí cerniré (\Tilia «-rnina plaúo pl.uii 1>1'111iré pLlliía plaiória
Cl('l"Ill'S (cmislL' ccrnir;is tcmías cernirías pLllies plaúiste pl<u-Jirá •.• pl:lliia.s p!ariirias
ciernc (l'rniú lTrnir,í rcrrua cerniría pl:llie pLllió plallid pLuifa pJ:¡iriría
O CtTIl IIllOS cernimos cerniremos ccrniarnos cerniríamos O plaúimos planimos plaJiirCll\llS pbJlíalllos pl;\Iiirí:lll}(),'l
> cernís
oerncn
cernisteis
cernieron
ltrniréis
(l'rnir;íll
ccmíais ltTniríais
> pJ:¡ilis plaúisreis plaúiréis plailíais p!;lliiríais
rcmun rrruirian plaúen plaúeron plaúirán pl.nuan plaúirian
~ ~
U Antepresente Antepretérito Antefuturo Antecopretérito Antepospretérlto U Antepresente Antepretérito Antefuturo Antecopretérito Antepospretérito
Q he cernido hube cernido hilhré cernido h.¡hia CtTnirio habría cernido Q he plairidll hube plauido h.ibrepl.uiido hahia pl.uiido 1I:lhrí" pJ:¡ilido

-
Z has cernido
ha cernido
hemos cernido
hubiste o-ruido
hubo cernido
hubimos cernido
habr.is cernido
halm¡ cernido
habremos «-rnido
habías cernid«
hahí;l cernido
habíamos cernido
habrías reruirln
habría cernido
habríamos cernido
-
Z has pl:niid"
Ir" planido
hemos plaúirio
huhistc pl.uiido
hubo pl.mido
hubimo- pbilido
hnhr.is pl.mido
Ir"br,i piaúido
habremos pí.uudo
Ir"hías planido
lr:dJí" planido
hahiamos pl.uiido
habrías pl.uiido
habria pl.uiido
habríamos pl.mid«
habéis cernido hubisteis cernido habréis cernido habíais cernido habríais cernido luhéis plaúido hubisteis pl.lIiid(l habréis plañido habíais pl.mido 1I:lhríai, pl.mirlo
han rernido hubieron cernido habrán cernido habían crrnido habrían cernido han plañido hubieron plar'lino habrán plaúido h"hian pl.mido hubrian plaúido

Presente Pretérito Futuro Presente Pretérito Futuro


(lema cerniera o rermese cerniere pbil" plaúera o platl(''il'' pl.uiere
nemas rcrnicras o cernieses renucres pl,II'las pLlJler;lS u platie~es platieres
(lcma rcrnicra o rrrnicse rcrnicre pl:rila
O O O pLiúrra o pLllit'sr plaúere
> rrrnamos cerniéramos () cerniésemos rcruiércmos
> > plaú.nnos platiér;¡lll(l~ (1 platil'Sl'lIHIS rlaílért'Ill()S O
>
¡: CCr!l;íis u-rnicrais o cernieseis cerniereis
cicnu- (tú) ¡: plaú.iis platierais o plaúcv-is plit'·ler{"i,~
Z ucnuu tl'l'nieran (J ('nllit'~CIl rcmieren
!¡ cicrn" (usted) Z
plaúan plaúer.m t)plat-l{''iCtl pl.merru
~
pl"ilc
pl:lli,1
(t,'JI
(1I'lcd)
;:) ~ ;:)
~ Antepresente Antepretérito Antefuturo !Al
cernid (\'OSOtros-as)
ricrnan (ustedes) ~ Antepresente Antepretérito Antefuturo
~ planid (\¡).'i(llros·;l.\)
ID ha,,;! cernido hubiera o hubiese cernido huhirre cernido Do !Al pJ:¡iun (ustedes)
ID h"\,, pl.rliirio hubiera (1 hubiese plcilli(lo huhirr« pl.uiido Do
;:)
-
huvas cernido hubieras (J hubieses cernido hllbicrl's cernido ;:)
:::E
-
ha~';¡s pl.uiido hubieras o hubieses plaúido hubieres pl.uiido
en ha\';t cernido hubiera o hubiese cernido hubiere cernido en hava pl.uudo hubiera o hubic-« pl.uiido hubiere pkuiido
:::E
hayamos cernido hubiéramos o hubiésemos cernido hubiéremos cernido !lavamos plaúido huhieramos o hubiésemos pl.mido huhiérrmos platlido
lla\',íi~ cernido hubierais tl hllbiCSt'is cernido hubiereis cernido h.l\';íis pl;uiido hubierais () hubicsci, planido hubiereis plaúido
ha~lan cernido hubieran o hubiesen cernido hubieren cernido havan plaúidn hubieran o hubiesen plañido hubieren plaúido

Presente Pretérito Futuro Copretérito Pospretérito Presente Pretérito Futuro Copretérito


ir140(l vergo nguí crguiré ergllía crguiría asgn ;1..,1 .lsiré a..,irÍ¡¡
.¡~ía
irgues ti \'crgllt''i l'I'gllistt' ('rWlir;ís l'I'guí;¡s I..Tguirías .¡Sl'S '\siSlc ;I~ir;is así;ls ,birícls
irgue o yel'¡.{ul' irguió eq~uir.í crguía ergllina ase ;\..,ió ,lsit,í ;Isia asiría
O crguinlos erguirnos l.'rgulrcll1os cr~uíalllos erguiríamos O il.'limos asimos asiremos asíamos ;l.'iirianlos
> erguís t'rglli.~leis cq~uiréis t'r~ulais l'rguiríais > ;¡sís .Isistcis asiréis asíais a,\iIÚI\
irgucn () ~'erglll'l1 irguil'ron ,
cruuir.in crguían ngllirían asen asieron axinin asían asirían
~ ~
U Antepresente Antepretérito Antefuturo Antecopretérito Antepospretérlto U Antepresente Antepretérlto Antefuturo Antecopretérito Antepospretérito
Q he l'rguido hube erguido habré erguido había erguido habría el'h~rido Q he asido hube asido habré asido había asido lubria asido

-
Z has er~uid()
ha nguidlJ
hemos eq~ujd()
habéis erguido
hubiste (,txuido
hubo erguido
hubimos erguido
hubisteis erguido
habrás er~\l¡do
hubni erguido
habremos erguido
habías erguido
había erguido
habíamos er¡.{uido
habrías er~uid()
habría erguido
habríamos er6'1iÍdo
Z has .isido
ha "sido
hemos asido
hubiste asido
hubo asido
hubimos asido
habrás asido
habrá asido
habremos asido
habías ".Iido
había "sido
habíamos asido
llabrías asido
habna asido
h.rbriamos asido
habréis erguido habíais erguido habríais erguido habéis asido hubisteis asido habréis <!sido habíais a,ido hahríais ;l.'ij(h1
han erguido hubieron erguid« habrán t'r.~lIidu habían eri{\lido habrían erguido han asido hubieron asirlo lubr.in .ixidu habian asido habrían asido

Presente Pretérito Futuro Presente Pretérito Futuro


ir~a o \'crga irguiera o irguiese irglllcre ;¡~ga asiera o asiese asiere
irgas o vergas irguieras o irguies-s irguieres asgas asieras o asieses asieres
O irga o ~erga irguiera o irglliese irglliere .lSga asiera o asiese
O O asiere
> irgamos o vergamos irguiéramos o irguiésemo. irguiérernos
> > ~1.'l~atl10S asiéramos O asie,~('m(Js asiéremos O
¡: irg¡íis o yerg,íis
lrgan o yergan
irguierais o irguieseis
irguicran o irguiesen
irguiereis
irguicren irguc o vergue (tú) ¡: ,lsg;iis asierais o asieseis asiereis >
Z a,\gan asieran o asiescr: ,¡SlerCn ¡be [ui)
;:) ~ irga o \'er~" (usted) Z ~ "sga (usted)
~ Antepresente Antepretérito Antefuturo
~ erguiri (vosotros-as) ;:) ~ asid (\'oS(llrOs-as)
ID Iraya erguido hubiera o hubiese erguido hubiere er~uido
!Al
Do i'Wtll o yerg<tIl (usedel ~ Antepresente Antepretérito Antefuturo !Al asgan (ustedes)
;:) ID hava asido hubiera o hubiese asido hubiere asido Do
-
hayas erguido hubieras o hubieses erguido hubieres er~uido ;:)
en :::E havas asido hubieras o hubieses "sido hubieres asido
hava erguido
havamos erguido
hubiera o hubiese erguido
hubiéramos o hubiésemos erguido
hubiere er~uido
hubiéremos erguido
en lmva asido hubiera o hubiese asirlo hubiere asido !
h:l~r;1I110Sasido hubiéramos o hubiésemos asido hubiéremos asido
ha)'iis er~uido hubierais u hubieseis erguido hubiereis erguido ha\ráis asido hubierais o hubieseis asido hubiereis asido
hayan erguido hubieran o hubiesen erguido hubieren erguido luvan asido hubieran o hubiesen asido hubieren 'l.~ido

264\ 265 .;1


MODELOS DE CONJUGACiÓN INDICE DE VERBOS

Presente Pretérito Futuro Copretérito Pos pretérito


,lbolí ,lholirl' .lhulía ,lholirí.l
dholiS\l' ,IlJlllir;b .¡hu1ías .lboliti,IS
.ti>oli() ,¡holir;í ,tlHJlía .dJulin;t
O .ibolimos .tholilllOS ,¡h(lli:'l'1l111'l ,lhl)liall1o~ ;lbillili;lll\lI"o
> dholís .lhnl¡Q('js
.iholicruu
.thIJlin.;i~ .dJollai ...• .I1101ilÜi:\

5
(J Antepresente Antepretérito
,lhnlir;Íll

Antefuturo
,Ihnlídll

Antecopretérito
,¡jJillirí<ln

Antepospretérito
Q he ,lholido hube ,lbolillo lubn:;l!)i)li([iJ h.lhía (Jholido hahru aOillido

-
Z h,l~,¡holidu
1\,\abolido
11C1l\0' aholido
huhisn- .iholidu
huho abolido
hubimos ,l!lilli(to
11;IIH~b.rholidu
habr.i ;Ibolido
lubn-mo ...•abolido
h<lhías .Iholillo
h;lbía ~Il)l)lid(,
h~lhíalllo~ <Iblllid(1
habrías ;lholido
ltabri.1 abolido
IIílbríilll10S ablllido
1I.111(:i•• ,t!)\llidl) Iluhislt'is abolido habréis abolid(l Ilahtai....aholidú habríais abolido ~
h.m abolido huhierun a]¡l)lid(1 h.rbr.in abolido luluan ;lbllliclt, lubnan abolido J1J,\bll/ar.lli nbuh.u. I .nib.u.«. 1 .1l1I1.r1i¡:rr.11i ;Hlscnhir, .1.-)
,lb;\lIdn;lr. [ ahundar. I .nical.u. 1 .[(1\1;11, 10 .uiut ir, :-)7
Presente Pretérito Futuro .lbanil.lr, [7 .rhnr.u. 1 ,H iran-.u, 1 .u 11.11"1('1:11". ,1t!1ll'1-I:lI"S(',[
,Ihlllit'r;¡ o ,lb(llil'Sl' ,I!)u]inc .lbaratat', 1 ,IIHlrglll'~;lrS('. .u idiflr.u. [7 ,lClH hill.u, .rdular. 1
,lhillil'l"~IS o ,lbolil.'\l'~ ,d)olirll'S 17
.10,11'1;11', .ilnur.uvc-. I .uidul.u- 1 .uuci.u. I ,l<[ltlll'l';lr.1
~lh()liL'1"a(1,lhl)lil:"r (11)()lil:rl'
O O .lbanol;\I·. 1 .rbun-ir, Fl .ul.uu.n. I ;1\ iH Iill.u cc. ."hl'l'bi.r1il."l. Ir;
> ,lbllliérilllllJ\ (1 ,¡h()[i,··..•rrno .... .11)Cllit"Tl'lIIll.'i
> ,Ib:\."t('l'l'I, :{~l ,tI)11.>;;1
1",1 ;111:11';11",I !!)
••z
,IIIU!il. .Hhl'llíl. ,-){)
.\hnlirJ'ilis o aholiná ..• .lll(lli(TCi~ __ Iliíj

.,
;:)
Antepresente
.lholit.·Llll n abolirvu

Antepretérito
.I]¡lllirre\l

Antefuturo
5a: __
;Ihnlid
lll"'ICd)
olros·as)
(\O .•.•
•lb,\Ili".

.lhdi('lI.
Jhig;lll,ll".
1..)
[7
1
.unball.u.
.u'ab.n. I
,H;U!t.-llli/;Ir.
I

Itl
.ldilll:Il.11.1
aorb.u-d.u. 1
;U 1)( h.nnln.u; 1
.uuruul.tr .
I
;1(1111.11",
.nuu.u, I
.1I.11¡;lr.1

;dt.".lr. 1

1&1 __ III'lede.\) .rfi-rt.u.


al IU\',I abolido lruhirra c) huhicsr nholido huhiere abolido D. ,1hi'\lll:lr. I tclclnl.).
:1(;1\'("1'1 :{q ;H Ild,lr. 1 .1('111111(',11'>('.17 ,¡kil:lr.1
;:) ..-
-
11,1\,1.\ abolido IlllhirLh o hllhinl:'i .ibolido hubieres .ibolid»
en hol\;¡ ilholido hubier» o hubi« ...r .iholido
:::E .ll~jt11~tr, [ I', I
.nul.uubmr .... .uorfilku, I ,1t·ll:'.:lr.] ,,"'11'''1'.1
hllhil'l"l' abolido
.lhl;llHbr. 1 ,I t' <I1t•I 111I r ~1r Sc , :ICl)glT, 11 ad.ipuu- I .uc-uun:u',
h.rv.unos abolido ltuhil:r;¡IlIn. ..•(J hubil;sclllm abnlido hubil:rrtllIJ>; ;¡h()lido
h.l\';iis abolido hubierais o huhir ...eis abolido ,il)lll'g·;¡l". It{ .tr.rllar. \ <1('0.\..\01,11, \ adal'g"ar. \7
hubiereis abolido ;tlnr;lr,l
h.rvan abolido hubicrau o hubirscu abolido huhieu-u aholido ,¡bocaL 17 ar-alor.u; I .uojiu.u. I .nlc-c-eutar. 1 ,1li;llll;¡r.I()
,lboc!Jorll;¡r, ] ,ILtlllpar. I .uok har, 1 .ulccuar, l l ali('¡ollar. 1
Jhoit'll';IL I .n-aualar. I .u okhou.u. .rdr-l.uu.u, 1 ,¡Ji('br;¡r~t'.
JOt.lg-'ll'.17 .rcnnallar, 1 .uoll.trar. [ ,Ir!clg;ual", 1(; .dil.u; I
Presente Pretérito Futuro Copretérito Pospretérito
1 cu 11 o reuní .Iboli]' (ddl'll.). 71 Oll<ltllollar,I ~l("olll('dir~t-·. 17 :HklllL'ILll',1 ,di[i;¡r. I
reumrc rCUllla rruuiua
rrúuo, uunistc nunir.is lt'lll\l;Ls le urun ~lS
aholl.u, [ .uap.tr.u. I ~l\Tlllll'hT, :w ~H [('1111".1r>;('. 1 .uin.u. I
mine n-umo ICl111ir;í Ictlltía I"t.·ullil'ía JbOlt¡[);lr. 1 ,ICll;IIIll.:br, I ,IC0t110d:lr,1 ;tt!cn'/.ar. ]Ii .uinr.u, 17
O ¡tullimos rl'llniIllO,~ rrunirrmos lCU111;llllo."o rcunirumos ahnnnnar. .ILlrici;tr.1 arump.uuu. I .uh-udar, I ,dit 11];11',
[
> n'U\lÍ\ Il'Ullistcis It.'ullirá'l !Clllll<US lt'llllirí;li.s abnuu. 1 ;lCllr;¡rs(', I .1(C)lllp;I.'l;¡r. I iHIIJLTir. ;-)() ,llligir.lll

5
(J
11'l11H:n

Antepresente
n-urueruu

Antepretérito
n-unir.in

Antefuturo
u-unian

Antecopretérito
rruninan

Antepospretérito
,lhol'(l.lr. I
aborl"l'cn. :~~J
,\(;llTC~\I', 1
,ICtrlOIl;IL!
.u omphjar,
,H onc h.u, I
I .rdiciunar, 1
.nhcvu:u. I
.ill('i;¡r,l
.ulonrr. I
ar.u.rr. I
Q he reunid» hube n-uuidu habré n-nnido ]},lhí.1 reunido lubria reunido
lhonar, 1
ahlJl;lg:ll">;(" 17 I
;lCOlldici()ll:lr,
I
.tdir (<Idee!.). L-) .rlcnar, .-)
Z h.IS reunido hubiste reunido habr;ís n-unid» h,lbías reunido hahrLls reunido ,1(.11 ~u't ;¡1", .11nll~(~i,lr. .llli\'ill;ll',l .d!t'lllar,1
ha reunido hubo reunido hahd reunido Ilahía reunido habría reunido ahOllll1.1r. aCIII(bbl, [ ;1('()ll~t}lr. 1 ;ldicli\;II',1 .uroru:u. I
!te!llos reunido Jlubil1lOS rcuuido h;t1m.'llllIS n-uuido Ilahíalll\ls lCllllidl) Ilahlí,llll(IS reunido 1 ;iLllldiI1:lr, \
ahm,lt. .uontcrc-r {ddi'n.l. :~~J .H!jlldiLtl", 17 .lg~H \1;11, [
1!,,!Jl'¡S reunido 1llll1ish:is reunido habréis reunido lubíais 1l'lllliil(1 Jlahriais rrunido JhLI,.tI. ,1((edlT, ~O ,\( npl;tr. I .nljuntar. [ ,I14,lrr;l1,l
11,111 reunido hubieron rruuid« habuiu reunido 11,lhl<lll reunido habrían reunido
Jbra/;I!", [() .m-idr-ut.u. ,J( oplar, I ;ltlll1illi."lrar. ,lg;llrol:IL I
abrevar, I ,1("(ion;II',! :lcoLI/ar,llJ .rdnurar, 1 ,lg:l.";ljal. 1
Presente Pretérito Futuro abn-vi:u. I ;tU'Ch,II,1 .urudar. .l .uhuitir. 1:) ,Ig.ll.apar. 1
reunu reumera () n'I\llICSt:' 1('UIlICrC acedar. I
abriboll;¡rsl', [ .1(Orf!0I1,IL I adohar, l ,lgcllnar, I
It'lÍll<lS rcunicras o rCl1tlH'\('>; rl'lltllrre~
Jbrig~lr. ] 7 .m-it.u. I .uorralar. I ,1(\01 ('II:1¡-. I ,lglgallt;¡rst'.
O r('Ull;¡ reunicra o lTlIllit'St' rrunicrc

r
O abrillaut.u'. 1 .uclcrur, I acos;n, I
> rCUtl¡IIllOS rcunicr.unos o rl'1Illi~st'11l0S rcuuicrcmos
>
aduru in.u, I .lgilil.<Ir, 16
¡: reun.iis nnnicrais o rcunicseis reuniereis abrir. I.~l .tre-udrnr. I uro .•.•
I;¡I'. :l .uluh-rc-r, :~~l .lgitar. I
Z
.,
;:)
nuu:m rcurucran ti Il'llnie"'CIl rcumcien
5 rl'lílle (tú)
Il'lím (ll.'ltcd)
ahrorlt;lt,

17
ah1'il,~ilr,
I aceurn.u,
¡¡ceptar, I
I() .rcosuuuhnu.
;Indar, I
.idoprar, \
adoquinar, I
.tglollll'J";lr.
.lghllillal". 1
1

Antepresente Antepretérito Antetuluro ffi reunid (vosotros-asl


retinan (ustedes) abroncar. 17 .ucr.u, 1 .tcovunttuar, I .td.u.u; 1 agobiar, I
al haya reunido hubiera o hubiese reunido
hubier« reunido sbrum.u, \
;:) ha\";\s reunido hllhieras o hubiese x reunido hubiere ....reunido :::e ac errar, [7 .u rt 'Cl' nr. t r, :~ ;¡dUII1ll'ft'\", :~~J agolpar, I
en h.iva reunido hubiera () Illlhiesc rrunido hubiell: reunido -
ah'nlnT. ~q acertar. :~ <I( rc-rt-r. ~~J .rdormil.usc, I .lg"Olli/.{lr, !ti
ha\amos rl'IJl1ido Ilubit;ramos o hllhil:SCllIOS rl:lltlido hublelelllol¡ lt'llllld(J ah>;orhl'r. ~O are/.aL Iti ,tncditar, [ .l(IOrlllil;¡rq" I ag-oslar,l
ha\';iis 1l'llllido hubierais l) huhil'~eis rcunido hubiereis rt'Ulli<[o ab'If'IHTSl'. ~(i ,H'I1;lIar, I ,l\Tihilbl".1 ;¡t!llltl'lr. I agotar. I
h<l\;IIIITlIllido hubieran hubil'~t'n l"t'llllido huhieren reunido _ _ :~K
(1
abstLhT. 'Il!riel!'. 17 ,uTisll1ar, ;l(\o'''tlr. I .tgranar, I
abudlt\IJ'. I ,lChic!lanar, 1 ,1(li\'.lr, I ;¡dquirir. h:! agl';¡dar. I
íNDICE DE VERBOS iNDICE DE VERBOS

agrarleccr. ~~9 .ilercionar. I amargar, 17 anillar. I aplacer. :\9 aromar. 1 ,l5t'\'crar, l .uor.u, 1 avispar, l lxuuizar, 16 bruñir, (>9 r.mo-lar, I
agT:lIHbr,1 alechugar, 17 am.uillar, I animalizar, If) aplanar. I aromati/ar. 16 ¡¡fallar, I .uormeurar. 1 avistar, 1 heal ificar, 17 brutalizarse. 16 ranccrar. I
a~ra\·ar, 1 alc¡;ar. It amarinar, 1 animar, I aplastar, I arponear, 1 ¡stixiar. I atornillar. I avituallar, I beber. ~O bucear. 1 cunchear, I
agraviar, 1 akgorizar. \6 amarrar, I aniúarse, 1 aplatanar, l arquear, 1 ¡siguar,l atosigar, 17 avivar, 1 becar, I í bufar, 1 canjear, 1
agredir. -15 alegrar, I amartelar, I aniquilar, 1 aplaudir, ·15 .rrraigar, 17 ¡silar.1 ;11 rabancar, Ij avizorar, I hendecir,53 bufonear, I runouizar. Iti
agregar, It alejar, I amasar, I anochecer, :lY aplazar, 16 arranarse, l J,Sinlilar, 1 atracar, 17 avocar, 17 hCIll'!iciar, I bullir.li9 cansar, 1
agrcmiarse. 1 alelar. 1 arnasijar, 1 anonadar, 1 aplicar, Ii arrancar, l7 ¡sir, iO al raer. :~H ayudar, I berrear, I burbujear, I r.uualenr, 1
agriar, I alentar, :J ambicionar, I ,11 10 ta r, 1 apocar, Ii arrasar, 1 45
:l5istir. alrabp;ar,li avunar, I besar, I burilar, I rantulctc.u-
agrietar, I alertar, I ambientar, 1 anquilosar, I apocopar, 1 arrastrar, 1 ;¡sociar, I .u raganlar. 1 avuntar, I hesuquear,1 burlar, I c.uuar. I
agnparsc. 1 aleur¡;ar, Ii ambular, I ansiar, 9 apodar, I .urcar; ! asolar, 5 atrampar, 1 azafranar. bifurcarse. 17 burocr.uizar. 1f (,\lltrar, 1
agmpar,l aletear, 1 .uncdren tar, l anticipar, 1 apoderar. 1 arrebatar, 1 asolear, I atrancar, 17 azop;ar. 1i birlar, I buscar, 17 c.uuiufle:u;
aguailar, I alfabetizar, 16 amelcochar. I antipatizar, lfi apolillar, I arrebolar, 1 j5omar. 1 atrapar, 1 azolvar, 1 bisdar,l busconear, I cannurear. I
aguamar, 1 alfombrar. 1 amenazar, 16 antojarse. 1 apologizar. lf arrebujar, 1 ¡sombrar, I atrasar, 1 azorar, 1 bizquear, 1 caúonear, I
aguar, 1\ alhajar, I amenguar. I1 anualizar, IG apoltronarse, I arreciar. 1 JSol1alllal~ 1 ;\1 ravesar, 3 azorrarse. 1 blandear. 1 e capacitar, 1
aguardar, 1 ahar.9 amenizar. 16 anudar. I aporrear, 1 arredrar, 1 ¡sordar, I at reverse, 20 azorrillarse, 1 blandir (dcfect.). 71 cabalgar, Ii capar, I
agudizar. 16 alienar. I ameritar. 1 anular, I aportar, I arreglar, 1 ¡sperjar, 1 atribuir, 59 azotar, I blanquear, I cabecear. 1 capcar. I
ah~¡en;r (defect.), i1 ahgerar. I ametrallar. I anunciar, I aposentar, 1 arrellanarse, 1 aspirar, 1 atribular, I azucarar, l blasfemar, 1 caber, :~5 capilaliza,..16
agujjar. 1 alimentar. I amilanar, I aúudir, 45 apostar, ;) arremeter, ~O asquear, I arriucar. 1t alufrar, I blasonar, 1 cabildear, I capitanear, 1
aguijonear, I alinear, I aminorar, 1 allt:jar,1 apostillar, I arremolinarse. l ¡sollar,1 atrincherar, 1 azuzar, 1ü blindar, I cabrear. I capitular, I
;¡gl~jercar, I aliú.u, I amistar, I a úorar, 1 apostrofar, 1 arrendar, 3 ¡su·ingir. 61 atrochar, 1 bloquear, 1 cabriolar, I capon-ar, I
:¡gusanarse. alisar. I amnistiar, 9 apabullar. I apoyar. I arrepentirse, SO asumir.4r) .uroliar, 1 B bobear, 1 cacarear, I "11'1'1". I
,¡gil zar. 16 "lisiar, 1 amodorrarse. I apacentar, :l apreciar. 1 arrestar, I ¡sust,\r, I .uropellar, I babear. I bobinar, I rachar, I capturar, I
aherrojar, I aliviar, I amohinar. 15 apachurrar, ] aprehender, ~O arriar, 9 uacar, 17 ;\U1{;U, I babosear, I bocinar. I cachear, 1 caracolear. 1
ahijar, l'í allanar. I amojamar, I ;IJJaciguar, Il apremiar, I arribar, 1 uah\g-ar, 17 alllrdir,45 bailar, 1 bogar, 17 cachetcar. 1 cararteritar, 1ti
ahilar, 1:, allegar, Ii amolar, !i apadrinar, I aprender, 20 arricsg-ar, 17 .ujar, \ atusar. 1 bailotear, 1 boicotear, I cachifollar, I r.u-amlar, 1
ahincar, 1:1 almacenar, I amoldar. 1 apagar, \i apresar, I arrimar, I .[¡uler (defect.), 4~ auditar. l bajar, I bojar. \ cachondearse, 1 carbonizar, 16
ahilar, 15 almendrar, 1 amonestar, l apalabrar. 1 aprestar, I arrinconar, I .ur.1 allgurar, I baladronear, 1 bolear. \ caciquear, I carburar. I
ahogar. Ii almibarar, I amontonar. l apalancar, 17 apresurar, 1 arriscar, 17 ataran lar, I aullar, 13 balancear, 1 bollar. j caducar, 17 carcajear, 1
ahondar, I almidonar, 1 amoratarse, 1 apalear, I apretar. 3 arrobar, 1 uarazar, 16 aumentar, 1 balar, I bolsear, I caer, 3i carcomer, ~O
ahorcar, \i almizclar, 1 amordazar, 16 apantallar. I apretujar. 1 arrodillar. \ 'Iarrlecer, 39 aunar, l:J hal bucear, l bombardear. 1 cafetear, I cardar, 1
ahorrar. 1 almorzar, ti amortajar, 1 apañar. I aprisionar, l arrogar, Ii atarear. I aupar, 13 balbucir (defec.), 'í8 bombear, I cagar, 17 carear. 1
ahuecar, Ii alocar, Ii amortecer, :l9 apapachar, I aprobar, 5 arrojar, I aarugar, Ii aureolar, I halconear. 1 bonificar, 17 calafatear, I carecer, :~9
ahtesarse. 1 .ilojar. 1 amortiguar, II aparcar. Ii aprontar, I arrollar, I nasajar, \ auscultar, 1 baldar, 1 boquear, 1 (alar. 1 cargar. 17
ahumar. I:~ alquilar. 1 amortizar, lo aparear, I apropiar, I arropar, I uascar, Ii ausentarse, 1 baldear, I borbollar, I ralear, 17 caricaturizar. 16
ahuyentar, I alterar, 1 amoscar, 17 aparecer, ss aprovechar, I arrostrar, I a!.aviar,9 auspiciar, I baldonar, I bordar, I calcificar, 17 cannenar, t
airar, 15 altercar, \7 amostazar, 16 aparejar, \ aprovisionar, 1 arrugar, 17 atemorizar, 1ti .uuenuficar, 17 balear, I bordear, I cakillC\r,1 carnear, I
airear, 1 alternar, 1 amotinar, I aparentar. l aproximar, 1 arruinar, I ueuiperar, l .uuografiar, 9 b.unbolear, I bordonear, 1 calcular. 1 carpintear. l
aislar. 15 altivar, 1 amparar. ( apartar, I apuntalar, 1 arrullar, I , nenacear, 1 automatizar, 16 bandear, I hornear, 1 caldear, 1 carraspear. I
ajar. I alucinar. I arnpliar.I) apasionar, I apuntar, I arrumar, 1 atenazar. 16 autorizar, l6 banquetear, 1 borrar, 1 calentar, 3 carretear, 1
ajetrear, I aludir, 45 amplificar. Ii apear. I apuntillar, I {(rrumbar.l atender, 24 auxiliar, 1 baúar, l borronear, I calibrar, I canear, 1
ajuarar, I alumbrar, I ampollar. 1 apechugar, 17 apuñalar, 1 articular. 1 atenerse. 26 avalar, 1 barajar. I bosquejar, 1 calificar. Ii casar, 1
ajustar. I alunizar, 16 amputar, 1 apedrear, I apurar, 1 asalariar, 1 atentar, 1 avanzar, 16 barbarizar, lf bostezar, 16 callar. 1 cascabelear, I
ajusticiar, aluzar. \ti amueblar, I apegar. 1i aquejar, \ asaltar, l uenuar. 10 avasallar, l barbear. I botar, 1 callear. 1 cascamajar. I
alabar. I alzar, 16 amurallar. 1 apelar. \ aquietar. 1 asar, I uerir (delect.) , il avecinar, 1 barbechar, 1 hotonar, I callejear, I rascar, Ij
alambicar. 17 arnacharse. l analizar, 16 apellidar. \ aquilatar. \ ascender, 24 aterrar, 1 avecindar, I barbotear, 1 boxear, 1 calmar, I rastaúerenr, I
alambrar, 1 amacizar, 16 anarquizar. 16 apelmazar, 16 arañar, 1 asear, 1 aterrizar, 16 avejentar, 1 barbullar, 1 boyar, I calumniar, I rastellani/ar. 16
alardear. \ amadrinar, I anatemizar, 16 apelotonar, I arar, 1 asechar. I aterrorizar, 16 avellanar, 1 barnizar, 16 bracear. 1 calzar, 16 castigar, 17
alargar, It amaestrar. 1 anchar. 1 apenar, I arbitrar, 1 asedar, 1 atesorar, 1 avenir, 49 barrenar, 1 bramar, 1 ramandulear, 1 rastrar, 1
alarmar, 1 amagar, 1t anclar. \ apendejarse, I arbolar, \ asediar, I uestar;! aventajar, 1 barrer. ~O bregar. \i cambalachear, 1 catalogar, \i
albear, I amainar, 1 andar, I~ apergollar, 1 arborizar, 16 asegurar, I atestiguar, 11 aventar. 3 barruntar, l bribonear. 1 cambiar, I catapultar, 1
albergar. Ii amalgamar. I anegar, 17 apersonarse, 1 archivar. 1 asemejar, 1 atiborrar, l aventurar, I barzonear, I brillar, I camelar, 1 catar, 1
alborotar, I amamantar, I anejar, I apesadumbrar, I arder. 20 asenderear, 1 ltildar,l avergonzar, 6 basquear, l brincar, 17 caminar, 1 catarar, 1
alborozar, 16 amancebarse. 1 anestesiar, I apestar, \ arenar, 1 asentar, 3 atinar, 1 averiar, 9 bastar, 1 brindar. I camorrear, 1 catear, I
alburear, 1 amancillar. I anexar, 1 apetecer, 39 arengar. \i asentir, 50 uiriciarse, I averiguar, II bastimentar, 1 bromear, I campanear, 1 catequizar, 16
alcahuetear, I amanecer. 39 anexionar, l apiadar. I argüir, 59 aserrar, 3 .tishar, I avezar, 16 bastonear, 1 broncear, I campanillear, 1 causar. 1
alcalinizar, 16 amanerarse, l angostar, 1 apilar. I argumentar, 1 asesar, l atizar, 16 aviar, 9 basurear, 1 brotar; I campear, I camelar, l
alcanzar. 16 amansar, 1 angustiar, 1 apiñar. 1 aristocratizar, 16 asesinar. 1 atolondrar, I avillanar, I batallar. I brozar, 16 camuflar, I cauterizar, 16
alcoholizar. \6 amañar, I anhelar, I apisonar, I armar, 1 asesorar, I atomizar, 16 avinagrar, 1 hatear. 1 brujear, I canalizar, 16 cautivar, I
alebrestarse, 1 amar, I anidar, I aplacar, \ t armonizar, ~6 asestar, 1 IlDnlar, I avisar. 1 haur.45 brujulear, 1 cancanear, I cavar, 1
íNDICE DE VERBOS íNDICE DE VERBOS

cavilar, 1 rhicotear, I cloquear, I compadecer, ~19 conducir, 57 consumar. 1 corroborar, I culturizar, 16 demarcar, 17 descarnar. 1 despampanar, I detractar, I
calar, 16 chillar, I coaccionar, J compadrear. I conectar, I consumir, 45 (orrner. 44- cumplimentar, I democratizar. 16 descarriar, 9 despanzurrar. I devaluar, 10
cebar, I chillar, I coadyuvar. I compaginar, 1 confabular. I contabilizar, 16 pero 20 cumphr,45
(orrOI11 demorar, I descarrilar, 1 desparpajar, I devanar, 1
cecear, I chinchar, 1 coagular, 1 cOll1p;¡rar, I confeccionar, I contactar, 1 corrugar, 17 cuudir,45 demostrar, 5 descartar, I desparramar, 1 devanear, I
cedacear, 1 chinchorrear, I coartar, I comparecer, :$9 confederar, I (olllagiar. I I curar, I demudar, I
cortar, descender, 24 despatarrar, I devastar, I
ceder, 20 chingar, 17 cobijar, 1 compartir, 45 confesar, 3 contaminar, 1 conejar, I curiosear, 1 1
denigrar, descifrar, I despechar, I develar, 1
cegar, 18 chiquear, 1 cobrar, I compasar, 1 conferenciar, 1 contar, 5 cosechar, I cursar. l denominar, I desconcertar, 3 despedazar, 16 devengar, 17
cejar, 1 chirriar, 9 corear, l compatibilizar, I fi conferir, 50 coutem piar, I coser, 20 curtir, 45 denostar, 5 descorchar, 1 despedir, 47 devenir, 4')
celar, I chiscar, 17 cocer, 30 compeler, 20 confiar, 9 «)JltcllJporizar,16 cosquillear, I curvar, 1 denotar, I descoyuntar, I despejar, 1 devolver, 29
~elehrar, 1 chismear, 1 cocinar, 1 compendiar. I coufigurar, I contender, 24 costar, 5 custodiar. 1 densificar, 17 descrihir,45 despenar, I devorar, l
cenar, 1 chismorrear. I codear, I compenetrarse, I corrfiuar; 1 contener, 26 costear, 1 dentellar, I descuartizar, I fi despepitar, I diagnosticar, 17
censar, I chispear, I codiciar, I compensar, 1 contirmar,l contentar, 1 cot~jar, 1 O dentellear, 1 descubrir, 45 desperdiciar, I diagramar, 1
censurar, I chisporrotear, 1 'codificar, 17 competer. 20 confiscar, 17 cun testar, 1 cotillear, I damnificar, 17 denunciar, l desdecir, 54 desperdigar, 17 dialog-ar, 17
centellear, 1 chistar, 1 coercer, 40 competir, 47 confitar, I continuar, 10 cotizar, 16 danzar, 16
¡
deparar, I desdeñar, I desperezarse, 16 dibujar, I
centralizar, 16 chivatear, 1 coger, 41 compilar, I conllagrar, I comonearse, 1 dañar, I
cotorrear. I departir, 45 desdorar, I despenar, 3 dictaminar, 1
centrar, 1 chocar, 17 cohechar. l complacer, 3Y cont1uir,59 contornear, 1 coyotear, I dar, S depender, 20 desear, I despilfarrar, I dictar, 1
ceñir, 66 chochear, I cohesionar, I complementar, I conformar, 1 cOlltorsionarse, 1 datar, 1
erear, I depilar, I desembocar. 17 despistar, 1 diezmar, I
cepillar, I
cercar, 17
choclar, 1 cohibir, 72 completar, 1 confortar, I contrabandear, 1 1 crecer, 39 deambular, I deplorar, 1 desempeñar. l desplazar, 16 difamar, I
chorrear, 1 cohonesiar, I complicar, 17 confrontar, I coruractar, I creer, 32 debatir, 45 deponer, 27 desentumecer, 39 desplegar, 18 diferenciar, 1
cercenar, 1 chotear, 1 coincidir, 45 componer, '27 confundir, 45 contradecir, 54 cremar, 1 debelar, 1 deportar, I desenvainar, 1 desplomar, I diferir, 50

I
cerciorar, I chutar, I cojear, 1 comportar, l congelar, I contraer, 38 deber, 20
il crepitar, I depositar, 1 desertar, I despojar, I dificultar, I
cerdear, 1 chulear, I colaborar, I comprar, I congeniar, I cOlltrariar,9 debilitar, I
crespar, I depravar, I desfalcar, 17 desportillar, I difuminar, 1
ce-rnir, fi7 chupar, I colapsar, 1 cornpreuder.Yíl congestionar, I contrastar, 1 debutar, I
criar, 9 deprecar, 17 desfasar, 1 desposar, 1 difundir, 45
cerrar, :3 chupetear, I colar, 5 comprimir, 45 conglomerar, I contratar, 1 [rribar, 1 decantar, 1 depreciar, 1 desfilar, I despotricar, 17 di!;erir,50
certificar, 17
cesar, 1
churruscar, 17
chutar, I
colear, I
coleccionar, 1
comprobar. 5 cong-raciar, J cornravcnir.qq 1 erinar, 1 decapitar, I depredar, I destlorar, I despreciar, 1 digitalizar, 16
comprometer, 20 congratular, I contribuir, 59 (Iismar,l decepcionar, I deprimir, 45 desfogar, 17 despumar, 1 dignarse, I
cicatear, 1
chacharear,
chacotear, 1
I colectar, 1 compulsar, I conwegar, 17 contrisrar, 1 1 crispar, 1 . decidir, 45 depurar, I desfondar, I desquiciar, 1 digniílcar, 17
cicatrizar, 16 colectivizar, 16 compungir, 6 I conjeturar, l controlar, J cristalizar, 1 ti decir, 54 derivar, I desgajar, I desquitar, 1 dilapidar. I
chafallar, I ciclar, I colegiar, I computar, 1 conjugar, 17 controvertir, SO declamar, I
t cristianizar, 16 derogar, 17 desgañuarse. 1 destacar, 17 dilatar, I
chafar, 1 cifrar, 1 colegir, 60 computarizar. If conjurar, I conUlndir,45 declarar, J
criticar, 17 derramar, 1 desgaritar, 1 destazar, 16 dilucidar, I
chafarrinar, 1 cilindrar, 1 colerizar, 16 comulgar, 17 conmemorar. 1 conturbar, 1 croar. 1 declinar, 1 derrapar, 1 desgarrar, I destellar, 1 diluir, 59
chalanear, 1 cirnbrar, 1 coletar,1 comunicar. 17 conminar, 1 contusionar, 1 cromar, 1 decomisar, I derrengar, 17 desgreñar; 1 destemplar, 1 diluviar, I
chalar, 1 cimentar, 3 colgar, 19 concatenar, 1 conmocionar, 1 convalecer, 39 1 decorar, 1
cronometrar, derretir, 47 desherbar, 3 desternillarse, I dimanar, I
chambonear, 1 cincelar, 1 colindar, I concebir, 47 con mover, 29 convencer, 40 decretar, I
crucificar, 17 derribar, I deshilachar, 1 desterrar, 3 dimitir, .J5
champar, I cinchar, 1 colisionar, 1 conceder, 20 conmutar, 1 convenir, 49 dedicar, 17
cnüir,45 derrocar, 17 deshojar, 1 destetar, I dinamitar. I
charnpurrar, 1 c¡nglar,1 colmar, I concentrar, 1 connotar, 1 convergir,61 cruzar, 16 deducir, 57 derrochar, I designar, 1 destilar, I diuamizar, 16
chamuscar, 17 ciruarear, 1 colocar, 17 conceptuar, JO conocer, 39 conversar, 1 defecar, 17
cuadrar, I derrotar, I desistir, 45 destinar, 1 diplomar, I
chancar, 17 cintilar, I colonizar, 16 concernir (defect.), 67 conquistar, I convenir, .50 defender, 24
cuadricular, l derruir.5Y desleír, 48 destituir, 59 diptongar, 17
chancear, 1 circular, l colorar, I concertar, 3 consagrar, I convidar, I cuadruplicar, 17 defenestrar, I derrumbar, I deslenguar, II destripar, I diputar, I
chancletear, 1 circuncidar, l colorear, I conchabar, I conseguir, 56 convocar, 17 cuajar, 1 definir, 45 desafiar, 9 deslindar, I destronar, 1 dirigir, 61
changar, 17 circundar, l enludir,45 concienciar, I consensuar, 10 convulsionar, 1 cualificar, 17 deflagrar, I desaguar, II deslizar, 16 destrozar, 16 dirimir, -1-5
chantajear, I circunscribir, 45 columbrar, I conciliar, 1 consenur.óü cooperar, I defraudar, I
cuantificar, 17 desahuciar, 1 deslomar, I destruir, 59 discernir, 67
chantar, 1 ciscar, 17 columpiar, l concitar, 1 conservar, I cooptar, 1 cuartear, l degenerar, I desairar, 15 deslumbrar, I desvalijar, 1 disciplinar, 1
chapalear, I citar, I comadrear, 1 concluir, 59 considerar, I coordinar, 1 cuartelar, 1 deglutir, 45 desarrollar, 1 desmantelar, I desvanecer, 39 discontinuar. 10
chapar, 1 civilizar, 16 comandar, I concomitar, 1 consignar, 1 copar, 1 cubrir, 45 degollar, 5 desayunar, I desmayar, I desvariar, 9 discordar, 5
chapear, I
chapotear, I
cizaúar, 1
clamar, I
combar, 1
combatir, 45
concordar, 5
concretar, 1
consistir, -15
consolar, 5
copear, 1 I cucharear, I degradar, 1 desazonar, 1 desmenuzar, 16 desvelar, 1 discrepar, 1
copiar, 1 cuchichear, 1 deificar, 17 des balagar, 17 desmesurar, 1 desvenar, ] discriminar, 1
chapucear, 1 clamorear, 1 combinar, 1 concretizar, 16 consolidar, 1 coplear, 1 cuenrear, 1 dejar, 1 desbancar, 17 desmon tar, 1 desvencijar, ] disculpar, I
chapurrar, I clarear, I comediar, I conculcar, 17 consonantizar, 16 copular, I delatar, I
cuerear.} desbaratar, I desmoralizar, 16 desviar, 9 discurrir, 45
chapuzar, 16 clarecer, 39 comedir, 47 concurrir, 45 conspirar, 1 coquetear, I cuestionar, 1 delegar, 17 desbarrar, I desmoronar, 1 desvirtuar, 10 discursar, 1
chaquetear, 1 clarificar, 17 comentar, 1 concursar, 1 constar. 1 corcovar, 1 cuidar, I deleitar, I desbastar, I desmurar, 1 detallar, 1 discursear, 1
charlar, I clasificar, 17 comenzar, 4 condecorar, I constatar, 1 corear, 1 cuitar, I deletrear, I desbocar, 17 desnudar, I detectar, I discutir, 45
charolar, I claudicar, 17 comer, 20 condenar, I constelar, 1 cornear, 1 culebrear, I deliberar, I desbordar, 1 desojar, I detener, 26 disecar, 17
charrar, 1 clausular, 1 comercializar, 16 condensar, I consternar, I coronar, 1 delinear, I
culminar, 1 desbrozar, 16 desolar, 5 detentar, 1 diseminar, I
chascar, 17 clausurar, 1 comerciar, I condescender, 24 constipar, I corporeizar, 15 culpabilizar, 16 delinquir, 65 descabezar, 16 desollar, 5 deterger, 41 disentir, 50
chasquear, 1 clavar, 1 cometer, 20 condicionar. 1 constituir, 59 corregir, 60 culpar, I delirar, 1 descalabazarse, 16 desorbi tar, 1 deteriorar, I diseñar, I
chazar, 16 clavetear, I comiquear, 1 condimentar, l constreñir, 66 correr, 20 culteranizar, 16 deludir, 45 descalabrar, I despabilar, I determinar, 1 disertar, 1
checar, 17 cli matizar, 16 comisionar, 1 condoler, 29 construir, 59 corresponder, 20 cultivar, I demacrarse, 1 descansar, 1 despachar, I detestar, I disfrazar, 16
chequear, 1 elisar, 1 compactar, 1 condonar, I consultar, I corretear, l culturar, 1 demandar, 1 descararse, 1 despachurrar, I detonar, I disfrutar, I
íNDICE DE VERBOS
íNDICE DE VERBOS

disgregar, 17 eclosionar, 1 embocar, 17 empelotarse, 1 encapillar, 1 ellcuadernar, 1 engordar, 1 enraizar.Tó entretener, ~6 CSGlIllO(Car, J especular, I estrechar, I
disimular, 1 econom izar, 16 embodegar. 17 empellar, 1 encapotar, I encuadrar, 1 engorrar. I enrarecer, 39 entreverar, 1 escampar, 1 espejear, 1 t'Slregar, I H
disipar, I ecualizar, 16 embolar, 1 empeorar, I encapricharse. I encuartar, 1 engranar, I curasar; I entrevistar, I escamujar, I espeluznar, I estrellar, I
dislocar, 17 edificar, 17 embolsar. 1 empequeñecer, 39 encapsular, 1 encubar, j engrandecer, :J9 enredar, I entristecer, 39 escanciar, 1 esperanzar, I ti estremecer, 39
disminuir, 5Y editar, I embonar, I emperezar, 16 encapuchar, I encubrir, 45 engranujarse, 1 enrejar, 1 entroncar, 17 escandalizar, 16 esperar, l estrenar. I
disociar. l educar, 17 emborrachar, I emperifollar, I encaramar, 1 encuerar, I engrapar, 1 enripiar, 1 entronizar, 16 escandir, 45 espesar, I estreñir, 66
disolver, 29 cducir.ó? emborrar, 1 emperrarse, I encarar, I encuestar, 1 engrasar, I enriquecer. 39 entubar, 1 escapar, I esperar, I estriar, 9
disparar. I edulcorar, I emborrascar, 17 empelar, 4 encarcelar, 1 encumbrar, 1 .engreír.48 enristrar, 1 entumecer, 39 escarapelar. I espiar, 9 estribar, I
disparatar. 1 efectuar, 10 emborricarse, 17 empinar, 1 encarecer. 39 endemoniar, 1 engrifar, 1 enrocar, 17 l'lltlllllirse,45 escarbar. 1 espichar. I estropear, I
dispensar, 1 egresar, I emborronar. 1 empingorotar, I encargar, 17 enderezar, 16 engrillar, I enrojecer, 39 entupir, 45 escarcear, I espigar, 17 estructurar, I

--
dispersar, I ejecutar, 1 emboscar, 17 emplastar, ( encariñar, l endeudarse, 1 engrosar, 5 enrolar, l enturbiar, J escarchar, l espinar. I esnujar; 1
disponer, 27 ejemplarizar, 16 embotar, 1 emplazar, 16 encarnar, 1 endiablar, 1 engruesar, I enrollar, 1 entusiasmar. 1 escardar, I espirar, 1 estudiar, 1
disputar, 1 ejemplificar, 17 embotellar, I emplear. 1 encarnecer, 39 endilgar, 17 enguantar, I enronquecer; 39 enumerar, 1 escariar, 1 espiri tar, 1 eternizar. 1f)
distanciar, I ejercer, 40 embovedar, I emplomar, 1 encarnizar, 16 endiosar, I engullir. 69 enroscar, 17 enunciar, 1 escarmenar, 1 espiritualizar; 16 etirnolo¡{izar. 16
distar, I ejercitar, l embozalar, 1 emplumar, 1 encarrilar, 1 endosar, l engurrumir, 45 ensalivar, I envainar, l escarmentar, 3 esplender. 20 etiquetar, 1
distender, 24 elaborar, 1 embozar, 16 empobrecer, 39 encanar, I endrogarse, 17 enharinar, 1 ensalmar, I envalentonar, I escarnecer, :39 espolear, 1 europeizar. 15
distinguir, 65 electrificar. 17 embragar, 17 empollar, 1 encasillar, l endulzar, 16 enhastiar, 9 ensalzar, 16 envanecer, 39 escarpar, l espolvorear, 1 evacuar, 1
distorsionar, 1 electrizar, 16 embravecer, 39 empolvar, I encasquetar, 1 endurecer, 39 enhehrar. I ensamblar, l envarar, l escasear, 1 esponjar, I evadir, 45
distraer, 38 electrocutar, 1 embrazar, 16 emponzoñar, 1 encasquillar, I enemistar, 1 enherbolar, I ensanchar, 1 envasar, 1 escatimar. 1 esposar, I evaluar, 10
distribuir, 59 elegantizar, 16 embriagar, 17 emporcar, 19 e-se-astillar, l energizar, 16 enhilar, I ensangrentar, 3 envejecer, :J9 escayolar. 1 espulgar, 17 evanescer, 39
~Iisuadir. 45 elegir, 60 embridar, I cmpotrar; ! encauzar, 16 cnervar; ! ,"jabonar, 1 ensañar, I envenenar, 1 escenificar, 17 espumar, 1 evangelizar. 16
divergir, 61 elevar, 1 cm brocar, 17 empozar, 16 encebollar, I enfadar, 1 tl~aezar, 16 ensartar, 1 cnviar,9 escindir, 45 esputar, l evaporar, 1
diversificar, 17 elidir, 45 embrollar, 1 emprender, ~O cnceguecer, 39 enfangar, 17 enjalbegar, 17 ensayar, l enviciar, I esclarecer. 39 esquematizar, 16 evidenciar, I
divertir, 50 eliminar, l embromar, I cniprimar, 1 encelar, 1 enfatizar, 16 enjambrar, I enseriar. ( envidiar, 1 esclavizar, 16 esquiar, 9 evitar, I
dividir, 45 dogiar,l embrujar, 1 empujar. 1 encenagarse, 17 enfermar, 1 enjardinar, 1 cnseficrear, I envigar, 17 escocer, 30 esquilar, I evocar. 17
divinizar, 16 elucidar, I embrutecer, 39 empuñar, 1 encender, ~4 en ti estarse. l enjaretar, 1 ensillar, I envilecer, :19 escoger, 41 esquilmar, I evolucionar, I
divisar, l elucubrar, I embuchar, 1 emputecer, 39 encentar, 1 enfilar, I enjaular, 1 ensimismarse. I envinagrar, I escolarizar, 16 esquinar, I exacerbar, I
divorciar, 1 eludir, 45 emburujar. 1 emular. I encepar, I <'nllaquecer,39 enjoyar, 1 ensoberbecer, 39 envinar. 1 escollar. I esquivar, I exagerar, 1
divulgar, 17 emanar, l embutir, 45 enajenar, 1 encerar, 1 enfocar, 17 enjuagar, 17 ensombrecer, 39 enviudar, 1 escoltar, 1 estabilizar, 16 exaltar, 1
doblar, 1 emancipar, 1 emerger, 41 enaltecer, 39 encerrar, 3 enfogar, 17 enjugar, 17 ensopar, I envolver, 29 escombrar. 1 establecer, :J9 examinar, 1
doblegar, 17 emascular. 1 emigrar, 1 enamorar, 1 encestar, 1 enfrascar, 17 enjuiciar, 1 ensordecer, 39 enyerbar, l esconder. 20 estacar, 17 exasperar, I
doctorar, 1 embadurnar, l emitir,4.fJ enarbolar. 1 encharcar, 17 enfrascarse, 17 mjutar, 1 ensortijar, 1 enyesar, 1 escorchar, 1 estacionar, 1 exceder, 20
documentar, I embalar, 1 emocionar, 1 enarcar, 17 enchilar, 1 enfrenar, 1 enlabiar, I ensuciar, l enzarzar, 16 escorzar, 16 estafar, I exceptuar, 10
dogmatizar. 16 embaldosar, I empacar, 17 enardecer, 39 enchinar, I enfrentar, 1 enlamar, I entablar, 1 enzoquetar, 1 escotar, 1 estallar, I excitar. 1
doler, 29 embalsamar, 1 empachar, I enarenar, I enchuecar, 17 enfriar, 9 enlatar, 1 entablillar, 1 epilogar. 17 escribir, 45 estambrar, 1 exclamar, 1
domar, 1 embalsar, I empadronar, 1 encabalgar, 17 enchufar, 1 enfundar, 1 enlazar, 16 entallar. I epitornar, 1 escri tu ra r, l estampar, I excluir. 59
domeñar, l embalumar, l empajar, 1 encabestrar, 1 encimar, l enfurecer, 39 en1ijar, 1 entarimar. l equidistar, I escrutar, I estancar. 17
domesticar, I 7 excogitar. I
embanastar, 1 empalagar, 17 encabezar, 16 encintar. 1 enfurruñarse, 1 enlodar, I entarugar. 17 equilibrar, 1 escuchar, I estandarizar, 16 excomulgar. 17
domiciliar, l embancarse, 17 empalar, 1 encabritarse, l enclaustrar, I engaitar, I mloquecer,39 entender, 24 equipar, l escudar, I estaquear, 1 excoriar, 1
dominar. 1 embarazar, 16 empalizar, 16 encabronar, 1 enclavar, 1 engalanar, 1 tnlucir,58 enterar, I equiparar, I escudillar, I rstar,2 excretar, 1
donar, I embarbecer, 39 empalmar, 1 encadenar, 1 encobijar, I engalgar, 17 mlutar, l enternecer, 39 equivaler, 34 escudriñar, 1 estatuir, 59
dorar. 1 embarcar, 17 excusar, I
empanar, I encajar, 1 encoger, 41 engallar, 1 enmaderar, 1 enterrar.B equivocar, 17 esculcar, 17 estereotipar, I execrar, l
dormir.ó l em bargar, 17 empantanar, 1 encajonar, I encolar, I enganchar, 1 nmagrecer, ~~9 entiesar, 1 erguir, 68 esculpir, 45 esterilizar, 16
dormitar, 1 exentar, 1
embarnizar, 16 empaliar, I encalar, 1 encolerizar, 16 engañar, 1 mmaruant entibiar, 1 erigir, 61 escupir, 45 estibar, I exfoliar, 1
ciosi1icar,17 embarrar, 1 empapar, 1 encallar, 1 encomendar, 3 engargolar, ] mmaraúar, 1 entintar, 1 ergotizar, 16 escurrir, 4.1 estigmatizar. 16 exhalar, 1
dotar. 1 embarrotar, 1 empapelar, 1 encallecer, 39 encomiar, 1 engaritar, I tmarcar,17 entoldar, I erizar, 16 esforzar, 6 estilar, I exhibir. 45
draga", 17 embarullar, I empaquetar, I encamar, 1 enconar, l engarrotar, 1 mmaridar,l entonar, 1 erogar, 17 esfumar, l estilizar, 16 exhortar, I
dramatizar, 16 embaucar, 17 emparedar, 1 encaminar, 1 encontrar. 5 engarzar, 16 mmascarar, J entornar. 1 erosionar, 1 esgrimir, 45 estimar, 1
drenar, 1 exhumar, 1
embaular. 13 emparejar, I encampanar. 1 encopetar, 1 engatillar, I nmelar, 3 entorpecer, 39 erradicar, 17 eslabonar. 1 estimular, 1 exigir, 61
drogar, 17 embebecer, 39 emparentar, 3 encanalar, 1 encorajinar, 1 engatusar, 1 nmendar,3 entrampar, 1 errar, 14 esmaltar, l estipendiar, 1 exiliar, 1
duchar, 1 embeber, 20 empastar, 1 encanarse, 1 encorar, 5 engazar, 16 mrnchecer, 39 entrañar, I eructar, 1 esmerar, f estipular, I
dudar, 1 eximir, 45
embelecar, 17 empatar, 1 encandecer, 39 encordar, 5 engendrar, 1 mmudecer,39 entrapajar, I esbozar, 16 esmerilar, 1 estirar. l existir, 45
dulcificar, 17 embelesar, 1 empavesar, 1 encandilar, 1 encorvar, 1 engentarse, 1 entrar, 1
~lllugrecer, 39 escabechar, 1 esnifar, I estocar, 17
duplicar, 17 exonerar, 1
embellecer, 39 empavorecer, 39 encanecer. Sü encostrar, 1 englobar, 1 , mustiar, I entredecir, 54 escabullir, 69 espaciar, 1 estofar, 1 exorcizar, 1ti
durar, I emberrincharse, l empecinarse. l encanijar, 1 encrasar, 1 engolar,l negrecer, 39 entregar, 17 escalar, I espantar, I estorbar, I
embestir, 47 exordiar, 1
empedernir(defec.), 71 encantar, 1 encrespar, 1 engolfar, 1 noblecer, 39 entrelazar, 16 escaldar, 1 españolizar, 16 estornudar, 1 exornar, 1
E embijar, 1 empedrar, 3 encañar, 1 encrestar. l engolondrinar, 1 nojar, I entrelucir, 58 escalfar, 1 esparcir, 64 estragar, 17
echar, 1 embobar, 1 expandir, 45
empelar, 1 encañonar, I encrudecer, 39 engolosinar, I orgullecer, 39 entremeter, 20 escalonar, 1 especializar, 16 estrangular, 1 expansionar, 1
eclipsar. I embobecer, 39 empellar, I encapar, 1 encruelecer, 39 engomar, 1 quistar, I entrenar, I escarnar, 1 especificar, 17 estratificar, 17 expatriar, 9
íNDICE DE VERBOS íNDICE DE VERBOS

fantasear. 1 fomentar. 1 gallardear, 1 gorrear, 1 hacer. n hojaldrar, I imbuir. :)9


expectorar, 1 individualizar, 16 instaurar, 1 irritar, I
gorrunear, 1 hachar. 1 laicizar, 16
expedir. 47 larfullar, 1 fondear, I gallear. 1 hojear, 1 imitar. I individuar, 10 instigar, 17 irrumpir, -4:') lambicar, 17
expeler, ~O farolear, 1 forcejear, 1 gallokar. I g-otcar, I hacinar, I holgar, 19 impacientar, indizar, 16 instilar, I islamizar. I ti lambisquear, j
rarsantear. I forjar, 1 galonear, I gozar, 16 hala¡(ar. 17 holgazanear, I impactar. I inducir, 57
expender, ~O insutucionalizar.Tb italianizar, 16 lambrucear, 1
íarsar, I formalizar. 16 galopar, I grabar. I halar, I hollar, 5 illlpartir.45
experimentar. 1 indultar. I instituir. 59 izar, 16
galvanilar, 16 gracejar, I halconear, 1 lan\l'ntar,1
expiar. 9 Iascinar, I formar, I hOlllbrear, I impedir. 47 industrializar, 16 instruir, :')Y
hallar, I lamer, 20
expirar. I fastidiar, I formular. I ganar, 1 gradar, 1 hOIlIl'n;Üear. 1 impeler, 20 industriar, I instrumentar. l J laminar, 1
fati~ar, 17 fornicar, 17 gandl~jar. I graduar. 10 hamacar, 17 homogeneizar, 15 imperar, l
explanar, 1 infamar, 1 insuflar, 1 jabonar, I
CJ explayar. I
explicar, 17
íavorecer. ~19
fechar, 1
forrar, I
fortalecer. :\~
gandulear, 1
gangrenarse. I
gr<~jear, I
granar, 1
hamaquear, I
hambrear, I
hOlllolo~ar, 17
hondear, I
impermeabiliz ..ar, 16 infartar, I
impetrar. 1 infatuar, 10
insultar. 1
insurreccionar, 1
jacarcar; I
jactar. I
lam iscar, 17
lampar, l
haraganear. 1 lamprear. I
explicitar. 1 fecundar. 1 fortificar, 17 ganguear, I granear, 1 honestar. l implantar, 1 infectar, 1 integrar, I jadear. 1 Iam pacear, 1
explorar, 1 fecundizar. 16 forzar, 6 gañir, 69 granizar, 16 harinear, 1 honorar. 1 implementar, 1 inferir, 50 iruelectualizar, 16 jalar, I
hartar, 1 lancear. I
explotar. 1 felicitar, I fosforescer, 39 garabatear, I granjear. 1 honrar. 1 implicar, 17 infestar, 1 intensificar, -'7 jalear, 1 lancinar, ]
expoliar. 1 fenecer, 3~ fosilizarse. 16 garan tizar. ]6 granular, 1 hastiar, 9 hopear, I implorar, 1 inficionar, I intentar, I jalonar, 1
batear. 1 languidecer; 39
exponer, 27 feriar. 1 fotognlliar. 9 garapiñar, I grapar, l horadar, 1 imponer, '27 infiltrar, 1 intercalar, I jaquear, 1 lanzar, 16
fermentar, I (ltolilOgraliar.9 ~arfear. I gratar, I hazaúar, I hormiguear, I
exportar, 1 , imponar,l inflamar, 1 interceder, 20 jarabear, I laúar, 1
expresar, 1 fertilizar, 16 fracasar, I garg~ear, 1 gratificar. 17 hebraizar, 15 roruaguear, 1 importunar, I inflar, I interceptar; 1 jaranear. I lapidificar, 17
exprimir, ·15 fervorizar, 16 fraccionar, 1 gargant.ear, I gratinar, 1 hechizar, 16 hornear. I imposibilitar, I inlli~ir, 61 interesar, 1 jarrear. 1 lapidar, I
expropiar, 1 festejar. I fracturar, 1 gargarear, I gratular. I heder. ~4 horquillar, 1 illlpustar.l influenciar. I interferir, 50 jarretar, 1· lapizar. 16
expugnar. 1 fcsunar, 1 fragmentar, I gargarizar, 16 g-ravar, 1 helar, :l 'horripilar, I imprecar, 17 influir, :")9 interiorizar, 16 jaspear, I laqucar, I
expulsar, I festonear. 1 fra¡(llar. 11 gadar. I gravitar, 1 helenizar, 16 j horrorizar, 1ti impregnar, 1 informar, I interlinear, 1 [crarquizar, 16 lardear, I
ex purgar, 17 lior.9 franjear, I garraliñar, I graznar. I heril brear, 1 hospedar, I impresionar, I iuíormauzar, 16 iniermitir, -45 jercruiquear, 1
henchir. 47 largar, 17
extasiar, 9 fichar, 1 franquear, 1 garrapatear. 1 grictarse, I hospitalizar, 16 imprimar. 1 infringir, 61 internacionalizar; 16 jetar, 1 lastimar. I
extender. '24 ligurar, 1 frasear. 1 garrochear, I grifarse, I heuder, ~4 hostigar, 17 imprimir. 4.1 infundir, 45 internar, 1 jinetear, 1 lastrar, 1
fijar. I fraternizar, 16 garrou~ar, I grillar. I heúir.fio hoslilizar. 16 improvisar, I
extenuar. 10 ingeniar, 1 interpelar, 1 jinglar. 1
herbajar, I lateralizar, 16
exteriorizar, 16 filetear, 1 frecuentar, I gasear, I grillarse, 1 thozar, J 6 impugnar, 1 ingerir, 50 interpolar, 1 jipiar,9 latiguear, 1
exterminar, 1 filiar, 1 fre¡(ar, 18 gasificar. 17 gritlr.1 herbar. 3 huchear, I impulsar. 1 ingresar, 1 interpretar, 1 joder, 20 latinear, I
cxternar, I filmar. 1 freír, 48 gastlr, I gruriir,69 herbolar, 1 huir,59 imputar, 1 inhalar, 1 interrogar, 17 jopear, 1
herborizar. 16 latinizar, 16
extinguir. 65 lilosofarI frenar. 1 gatear, 1 guachapear, 1 humanar, 1 inaugurar, 1 inhibir, ·15 interrumpir. 45 jorobar, I latir, 45
extirpar, I filtrar, I Irenetizar, 16 gauchear. 1 ~ualdrapear, I heredar. 1 4humanizar. 16 incendiar. 1 inhumar, I intervenir, 49 jubilar, 1 laudar, 1
extorsionar, 1 finalizar. 16 fresar, I gayar, 1 g"llantear, ] hel;r,50 lnumar, l incensar, 3 iniciar, 1 intimar. 1 judaizar, 15
hermanar, I laurear, 1
extractar, 1 financiar, 1 frezar. 16 geminar, 1 gll<lpear. I lhumear, 1 i ncen tivar, 1 in.jerir,50 intimidar, ] j ue rguearse, 1 lavar, 1
extraditar, 1 linar. I fricar, 17 gemir. ·-17 guardar, 1 hermanear, l .humectar, J incidir, 45 injertar, 1 intitular, I jugar, 7
hermetizar. 16 lavotear. I
extraer. 38 fincar. 17 friccionar, 1 generalizar, 16 ~uarecer, 39 humedecer, 39 incinerar, I injuriar, I intoxicar, 17 juguetear, 1 laxar. 1
extranjerizar, 16 fiu~ir. 61 frisar, 1 generar, 1 guarnecer, 39 hermosear, I humidificar, 17 incitar, 1 inmigrar.l intrigar, 17 [uruarse. 1 lazar, 16
extraúar. 1 finiquitar, 1 frivolizar. 16 gentilizar. 16 guarnicionar, 1 herniarse, 1 humillar, I inclinar, 1 inmiscuir. 59 intrincar. 17 juntar, I leer, :\2
extrapolar. I lintar, I frotar. 1 germallizar, 16 guarrear, 1 herrar, 3 hundir. 45 incluir, 59 iumolar] iutroducir. ñ? juramentar, I
guerrear. 1 herrumbrar, 1 Ic~alizar. 16
extraviar. 9 fi!TIlar,1 fructificar, 17 germinar, 1 hurgar, 17 incoar, I inmonalizar. If intubar, I jurar, I legar, 17
extremar, 1 fiscalizar, 16 fruncir, 64 gestar, 1 guerrillear, I herventar, :3 hurgonear, I incomodar, I inmunizar. 16 intuir, f)9 justar, 1 legislar. I
exudar, 1 lisgar,17 frustrar, I g-cstear. I guiar, 9 hervir, 50 \ur~uetear, I incordiar, I inmutar, 1 inundar. ! justificar, 17 legitimar, 1
exultar, I fisgonear, 1 fugar, 17 gesticular. l ¡(uillarse, I hesitar, 1 buronear, 1 incorporar, 1 iunovar. ¡ invadir, 45 jusuprecian t
~uilloLinar, I hibernar, 1 legrar, 1
eyacular, 1 Ila¡(elar, I fulgir. 60 gestionar, 1 hurtar. I incrementar, I inocular. I invaginar; ! juzgar, 17 lentificar, 17
llamear. I fulgurar. 1 gimotear, 1 guinchar,1 hidratar, 1 ~\Ismear. I increpar, 1 inquietar. 1 inventar, I Ict'iar, I
F flanquear, I fulminar, 1 ~irar, I guindar. I higienizar, 16 incriminar, 1 inquinar, l inventariar, 9 L lerdear, 1
fabricar, 17 flaquear, J fumar, 1 gitanear, ] ~uÍliar, 1 hilar, I I incrustar, 1 inquirir, 62 invernar, 3 laborar, I
hilvanar, 1 lesiollar,1
fabular, 1 flechar, I fumigar. 17 glasear, 1 guisar. 1 ¡lIealizar, 16 incubar, 1 insacular, 1 invertir, 50 laborear, 1 levantar, 1
fachear, 1 11e ti 1', 1 funcionar, 1 gloriar. ~ guitonear, 1 himpar.1 bear, I inculcar. 17 insalivar, 1 investigar, 17 labrar, 1 levar, 1
facilitar, I flexibilizar, 16 fundamentar, 1 glorificar, (7 guizgar, 17 himplar, 1 denuñcar, 17 incumbir (defen.),'¡5 inscribir, 45 investir, 47 lacear. 1
gulusmear, 1 hincar, 17 levigar, 17
facturar, 1 flexionar, 1 fundar, j glosar, 1 ,lIiotizar, 16 incurrir, 45 inseminar, I invitar, 1 lacerar, 1 lexicalizar, 16
facultar, I flirtear, J fundir, 45 glotonear, j gurruñar. 1 hinchar. 1 lIolarrar. 1 incursionar, 1 insertar, 1 invocar, 17 lacrar, 1 liar, 9
fajar, j flojear, I fungir,61 gobernar, 3 gustar, I hipar, J ~orar, I indagar, 17 insidiar, 1 involucionar, I lactar, I libar, 1
fallar, 1 florear, 1 fusilar, 1 ¡(olear, 1 hiperbolizar, 16 gualar, 1 indemnizar, 16 insinuar, 10 involucrar, ] ladear, I liberalizar, 16
fallecer, 39 florecer. '\9 fusionar, I golfear. 1 H hipertrofiarsel ~ninar, 1 independizar. 16 insist.ir,45 inyectar. 1 ladrar. 1
haber, 22 hipnotizar, 16 liberar, 1
falsear, j 1l0tar.1 fustigar, 17 golosinear, I ionar.J indexar, I insolar. I ionizar, 16 ladrillar, 1 libertar, 1
falsificar, 17 IluctuarlO ~olpear, 1 habilitar, 1 hipotecar. 17 lustrar, 1 indicar, 17 insolentar, 1 ir, 46 ladronear, l librar. 1
fallar, 1 fluir, .'>9 G ¡(olpetear, 1 habilar,1 hisopar, "1 l1lab'inar,1 indiciar, I inspeccionar, 1 irisar, I lagartear, I librear, 1
familiarizar, 16 láguear,1 gaíar, 1 gorgorilear. 1 habituar, 10 hispanizar, J6 !lanar, 1 indigestarse, I inspirar, I ironizar, 16 lagotear, I licenciar, 1
fanatizar, 16 foliar. 1 galantear, 1 gorgolear, j hablar, 1 historiar. 1 mantar, 1 iudignar.1 instilar, 1 irradiar, I lagrimar, l licitar, I
fanfarronear. 1 follar. 1 ¡(alardonar, 1 gotjear, I líacendar,3 hocicar, 17 ltlbricar. 17 indisponer, 27 instar, 1 irrigar. 17 lagrimear, I licuar, II

~
íNDICE DE VERBOS íNDICE DE VERBOS

liderar, I macular, 1 maquilar, I memorar, I modelar. I musicalizar, 16 obstar, I orquestar, 1 pardear, I pender, ~O piafar, 1 polvear, I
lidiar. I m.idrearse. 1 maquillar, I memorizar, 16 moderar, I musitar, I obstinarse, 1 osar, 1 parear, 1 penetrar. 1 pialar, I polvificar, 17
ligar, 17 madrigalizar. 16 maquinal'. I mencionar. 1 rnodern izar. 16 murar, 1 obstruir. 59 oscilar, I parecer, 39 1
penitenciar, piar. 9 polvorear, I
lignificar, 17 madrugar. 17 maquinizar, 16 mendigar, 17 modificar, 17 mutilar, I obtemperar, I oscurecer. ~m parir, 45 pensar, 3 picar, 17 ponderar, 1
lijar, I madurar, 1 maravillar, I menear, I modorrar, I obtener, ~6 osificarse, 17 parlamentar. I pensionar, '1 picardear, I poner, 27
limar. 1 maestrear, 1 marcar, 17 menguar, 11 modular. 1 N obturar, I ostentar, 1 parlar, 1 pepenar, I picotear, 1 pontificar, 17
limitar, I magnetizar, 16 marcear, 1 menoscabar, I mofar, I nacer, 39 ob\;ar, I otear, 1 parlotear, I percatar, I pifiar, 1 popularizar, ]6
limosnear, I magnificar, 17 marchamar, 1 menospreciar, I mojar, I nacionalizar, 16 ocasionar, I otoñar, I parodiar, I perchar, 1 pigmen tar, 1 po rdiosear, 1
limpiar, 1 magrear, I marchar, I menstruar, lO mojonar, 1 nada r, 1 ocluir, 59 otorgar, 17 parpadear. l percibir, 45 pignorar. l porfiar, 9
lincear, 1 magllllar.l marchitar, 1 mensurar, 1 moldar, I nalgllear,1 ocultar, I ovacionar, I parrafear, 1 percudir, 45 pillar, I pormenorizar, 16
linchar, 1 majadear. I marear, 1 mentalizar. 16 moldear, I narcotizar, 16 ocupar, 1 ovalar, I parrandear, I percutir, 45 pillear, I por rear, I
lindar. I majaderear, 1 ma rginar, 1 mentar. 3 mole r, ~9 narrar, l ocurrir, 45 ovar, 1 participar, 1 perder, 24 pilolar,1 portar, 1
linear, 1 majar, I maridar,1 mentir. 50 molestar, l nasalizar, 16 odiar, 1 ovilla r, 1 particularizar, 16 perdigar, 17 pincelar, I portear, I
liquidar, I malbaratar. 1 marinar, 1 menudear, I molificar, 17 naturalizar,16 ofender, ~O ovular, 1 panir,45 perdonar, l pinchar, 1 posar, 1
lisiar, 1 malcriar, 9 marinear, 1 mercadear, 1 molliznar, 1 naufragar. 17 ofertar, I oxidar, 1 parvificar, 17 perdurar, l pintar, 1 poseer, 32
lisonjear, I maldecir, 55 mariposear, 1 mercantilizar, Ih momificar, 17 navegar, 17 olicializar, 16 oxigenar, 1 pasar, I perecear, 1 pintarrajar, l posesionar, 1
listar, 1 malear, 1 marmotear, I mercar, 17 mondar, 1 nebulizar, 16 oficiar, 1 pasear. l perecer, 39 pinzar, 16 posibilitar, I
listonar, I maleficiar, I marmullar, I merecer, 39 monear, l necear, I ofrecer, 39 P pasmar, I peregrinar, I pi úonear, 1 posponer, ~7
liligar, 17 malgastar, 1 maromear,l merendar, 3 monetizar, 16 necesitar, I ofrendar, I pacer, 39 pastar, 1 perennizar. J 6 pirar, l postergar. 17
lilografiar,9 malhumorar, 1 marranear, l mermar, I monologar, 17 negar, 18 ofuscar, 17 pacificar, 17 pastear, 1 perfeccionar, l piratear, 1 postrar, I
lividecer, '39 maliciar, I marrar, I merodear, 1 monopolizar, 16 Ilegociar, I oír, .53 pactar, I pastelear, 1 perfilar, I piropear, I postular, I
llagar, 17 malignar, I manillar, I mesar, l montar, I negrear, 1 ojear, 1 padecer, 39 pasteurizar, 16 perforar, 1 piruetear, 1 potabilizar. 1ti
llamar, I mallar, I martirizar, 16 mestizar, 16 montear, I negrecer, 39 olear, 1 paganizar, 16 pastorear. 1 perfumar, I pisar, I potenciar, I
llamear, 1 malograr, I masacrar. I mesurar, I monumentalizar, 1f neutralizar, 16 oler. 33 pagar, 17 patalear, I perfumear, , pisonear, l practicar, 17
llanear, I malquistar, 1 mascar, 17 metaforizar, 16 moquear, 1 nevar. 3 olfatear, 1 paginar, I patear, I pergeñar, l pisotear, 1 precaver, 20
llegar, 17 malversar, 1 mascullar, 1 metalizar, 16 moquetear, I nimbar, I oliscar, 17 pajarear, I patentar, I periclitar, 1 pistar, 1 preceder, ~O
llena r, I mamar, I masificar, 17 metamorfosear, ., moralizar, 16 ningunear. 1 olisquear, 1 palabrear, 1 patentizar, 16 perifollar, I pitar, 1 precepluar, 10
llevar, 1 mampostear, 1 masticar, 17 metatizar, 16 morar, 1 niquelar, 1 olivar, ] paladear, 1 patinar, I peritar, I pitorrearse, I preciar, I
llorar, 1 mamujar, 1 masturbar, 1 meteorizar, 16 morder. 29 nivelar, l olorizar, 16 palanquear, 1 patrocinar, 1 perjudicar, ] 7 pizcar, 17 precipita •...]
lloriquear. l mamullar, 1 malar. 1 meter, 20 mordiscar, 17 nombrar, l olvidar, 1 palatalizar, 16 pat r ullar; I perjurar, 1 placear, 1 precisar, 1
llover, 29 manar, 1 matear, 1 metodizar, 16 mordisquear, 1 nominalizar, 16 omitir, 45 palear, 1 pausar, I permanecer, 39 placer. 39 preconizar, ]6
lloviznar, 1 mancar, 17 materializar, 16 metrificar, 17 moretear. 1 nominar, I ondear, 1 paletear, 1 pautar, 1 permit.ir, 45 plagar, 17 predecir, 55
loar, l manchar, I maternizar, 16 mezclar. 1 morigerar, 1 normalizar, 16 ondular, 1 paliar. 1 pavimentar, I permutar, 1 plagiar, 1 predicar, 17
localizar, 16 mancillar, l matizar, 16 mezquinar, l morir, 51 nortear, 1 opacar, 17· palidecer, 39 pavonar, 1 pernear, I planchar, 1 predisponer, '27
lograr, 1 mancipar, I matraquear. I migar, 17 mortificar, 17 notar. l opalizar, 16 paliquear, I pavonear, I pernoctar, I planear, 1 preterir, 50
lomear, 1 mancomunar, I matricular, l milagrear. I mosquear, 1 noticiar. 1 operar, 1 paliar, I payasear, 1 perorar, I planificar, It pregonar, 1
loquear, I mancornar, 5 matrimoniar, I milit.ar,l mostrar, 5 notificar, 17 opifar, 1 palmar, 1 pecar, 17 perpetrar, I plantar, 1 preguntar, l
losar, I mandar, I maullar, 13 militarizar, I [) motear, I novar, l opinar, l palmear, 1 pecha r, I perpetuar, 10 plantear; 1 preludiar, I
lotear, 1 mandrilar. I maximizar, 16 mimar, I motejar, 1 novelar, l oponer. 27 palmotear, I pedalear. I perseguir, 56 plantificar, 17 premiar, 1
lozanear, 1 manducar. 17 mazar, 16 mimbrear. 1 motivar. l novelizar, 16 opositar, I palotear, I pedantear, 1 perseverar, 1 plañir, 69 prendar, I
lubricar. 17 manear, I mear, 1 mimeografiar. 9 motorizar, 16 noviar, I op rimir,45 palpar, I pedir, 47 persignar, 1 plasmar, 1 prende r, 20
lubrificar, 17 manejar, I mecanizar, 16 minar, I mover. 29 nublar, 1 oprobiar, 1 palpitar, 1 pedorrear, l persistir, 45 plastificar, j 7 p r eusar, 1
luchar, ] mangar, lj mecanografiar, 9 mineralizar. 16 movilizar, 16 numerar, 1 optar, I pandear, 1 peer, 3~ personalizar, 16 platear, 1 preñar, 1
lucir, 58 mangonear, I mecer, 40 rniniarurizar, 16 muchachear, I nutrir, 45 optimar,l panderetear, 1 pegar, 17 personarse, I platicar, 17 preocupar, ]
lucrar, ] maniatar. I mechar. l minimizar, 16 mudar, I optimizar. 16 panificar, f 7 pegotear, I personificar. 17 plegar, 18 preparar, I
lucubrar, 1 manifestar, 3 mediar, 1 ministrar, l muestrear, 1 O opugnar, 1 papar, f peguntar, 1 persuadir, 45 pleitear, 1 presagiar, 1
ludir, 45 maniobrar, 1 mediatizar. 16 minorar, 1 mugir, 61 obcecar, 17 orar. l papear, I peinar, 1 pertenecer, 39 plisar, 1 prescindir. 45
lujuriar, 1 manipular, 1 medicar, 17 minutar. 1 multar, I obedecer, 39 ordenar, 1 papelear, 1 pelambrar. 1 pertrechar, 1 plomear, 1 prescribir, 45
lust rar, 1 manosear, 1 medicinar, 1 mirar, l mullir, 69 objetar, 1 ordeñar, I paquetear, 1 pelar, 1 perturbar, 1 pluralizar, 16 presenciar, 1
luxar, l manotear, l medir, 47 misar. l mutar, 1 objetivar, 1 orear, I parabolizar, 16 pelear, 1 perverti r,50 poblar, 5 presentar, 1
manquear, I meditar, 1 miserear, I multiplicar, 17 oblicuar, 11 organizar, 16 parafrasear, 1 pelechar, 1 pesar, l pobretear, I presentir, .50
M mantear, 1 medrar, I mistificar, 17 mundanear, 1 obligar. 17 orientar. 1 paralelar, I peligrar, I pescar, 17 podar, J preservar, 1
macanear, 1 mantener, 26 mejorar. 1 mitificar, 17 mundificar, 17 obliterar, 1 orifica r, 17 paralizar, 16 pellizcar, 17 pespuntear, 1 poder, 28 presidir, 45
macear, I manufacturar, 1 melancolizar, 16 rniugar.}? municionar, 1 obnubilar, 1 1 originar, 1 I
parangonar, pelotear, l pesquisar, ] podrir o pudrir, 63 presionar, 1
macerar. 1 manumitir, 45 melar, 3 mitotear, 1 municipalizar. 16 obrar, 1 orillar, I parapetarse, l peluquear, 1 pestañear, I poetizar, 16 prestar, I
machacar, 17 mañanear, I melcochar, I mixturar..I muñequear. 1 obsequiar, 1 orinar, I ¡Jarar. I penalizar, 16 pe tardea r, 1 polarizar, 16 prestigiar, 1
machear, I mañear, I melificar, 17 mocar, 17 muñir. 69 observar, I orlar, I parcelar, 1 penar, 1 peticionar, I polemizar, 16 presumir, 45
machetear, 1 manosear, I melindrear, 1 mocear. 1 murar, l obsesionar. 1 ornamentar, I parchar, 1 pendejear, 1 petrificar, 17 politiquear, 1 presuponer, 27
macizar, 16 maquear, 1 mellar, 1 mochar, I murmurar, l obstaculizar, ]6 ornar, 1 parcial izar, 16 pendenciar, 1 petrolear, 1 politizar, ]6 presupuestar, ]
íNDICE DE VERBOS íNDICE ANALíTICO

temblar, 3 torcer, 30 trasnochar, 1 turbar, I vejar, 1 vociferar, 1


temblequear. I torear. I traspapelarse. 1 turnar, I velar. I volar, 5
[usar, I
,
temer, 20 tornar, 1 trasquilar, I velarizar, 16 volatilizar, 16
temperar, I
templar. I
tornear, 1
torpedear, I
rrasroscarse, 17
trastabillar, I
tutear. I
tutelar, 1
vencer, 40
vendar. 1
volcar,
volear, I
19
, •
temporalizar. 16
tempranear, I
tenacear, 1
tender, 24
torrear, I
tortear, I
torturar, 1
toser, 20
trastear,
trastocar. 17
trastrocar,
trastornar,
19
1
I
U
ubicar, 17
ufanarse, 1
vender, 20
vendimiar. 1
venerar, 1
vengar, 17
voltear, I
voltejear, I
volver. 29
vomitar. 1
diee ana I leo
tener, 26 tostar, 5 trasuntar, 1 ulcerar, 1 venir, 49 vosear. 1
tensar, 1 totalizar, 16 trasvasar, 1 ultimar, 1 ventanear, l votar. I
tentalear, 1 trabajar, I tratar, I ultrajar, 1 ventear, 1 vulcanizar, 16
tentar, 3 trabar, 1 traumatizar, 16 ulular, 1 ventilar, 1 vulgarizar, 16
teñir, 66 trabucar, 17 travesear, 1 uncir, 64 ventisquear, I vulnerar, 1 Accidentes gramaticales 24-25, 28-33, 39-44, 74-92 Antefuturo (tiempo) 77,78,79,80,82-83,86,87,89
teologizar, 16 traducir, 57 travestir, 47 ungir, 61 ventosear, 1
.\cento 13-19 Antepospretérito (tiempo) 77,78,79,80,83
teorizar, 16 traer. 38 trazar, 16 unificar, 17 ver. 31 Y
terciar, I trafagar, 17 trazumar. I uniformar. 1 1
Diacrítico 15-17 Antepresente (tiempo) 77,78,79,80,82,86,87,88-89
veranear, yacer, 43
tergiversar, 1 traficar, 17 trebejar, I unir, 45 verberar, I yantar, 1 Enfático 18-19 Antepretérito (tiempo) 77,78,79,80,82,86,87,89
terminar, I tragar, 17 tremolar, 1 universalizar, 16 verdear, 1 yerbear, I Ortográfico 13-19,64,117 Apenas 1 [4, [18,187
terraplenar, I traicionar, 1 trenzar, 16 univocarse, 17 verdecer, 39 yermar, 1 Prosódico 13 Apócope 38-39, 48, 49, 50, 52, 117
terrear, 1 traillar. 15 trepanar. 1 untar. 1 verificar, 17 yugular, 1
\djetivo 24, 25, 26, 37-53, 116, 142, [52,184-186 Aposición 153
tersar, 1 trajear, I trepar.J uúir,09 verraquear, I
"'tertuliar. 1 trajinar, 1 trepidar. I urbanizar, 16 versar, I Z
Calificativo 46 A quel, aquella, aqueLLos,aq udlas [6, 47-48, 64
tesar, 1 tramar. 1 triangular. I urdir, 45 versificar. 17 zafar, I Determinativo 46,47-53 AquéL, aquéLLa, aquéLLos,aquéLLas, aquello 16, 63-64,
tesrar,l tramitar, 1 tributar, 1 ur¡,~r. 61 vertebrar, I zaherir, 50 Cardinal 51, 52 [69, [75
testiíicar, 17 tramontar, 1 trillar, I usar, 1 verter, 24 zahondar, I Demostrativo 47-48, 64 Artículo 24, 26, 54-58, 152
testimoniar, 1 trampear, 1 trinar. I usufructuar, 10 vestir, 47 zalear, I
tetar, I trancar, 17
Indefinido 47, 50-51, 71 Determinado o definido 54
trincar, 17 usurear, 1 vetar, I zamarrear, 1
tibiar. I tranquear, 1 trinchar, I usurpar, I vetear, 1 zambullir, 69
Interrogativo 47, 53, 69 Indeterminado o indefinido 54
tijeretear, 1 tranquilizar, 16 triplicar, 17 utilizar, 16 viajar, 1 zaminar, I Múltiplo 51,52 Aumentativo 24, 32, 43-44
tildar, 1 transar, 1 tripular, I viborear, I lampar, 1 Numeral 47, 51-52,166 Aunque 129, 132, 175, 191
timar, I transbordar, 1 trisar, 1 V vibrar. 1 zancadillear, 1 Ordinal 51-52 Cada 38,50
timbrar, 1 transcribir, 45 triscar, 17 vaca~, 17 vichar, 1 zancajear, 1
timonear, I transcurrir, 45 triturar, 1 vaciar, 9 viciar, I
Partitivo 51, 52 Canal I
zanganear, 1
tintar, I transferi r, 50 triunfar, 1 vacilar, 1 victirnar; I zangolotear, 1
Posesivo 47, 48-50, 65-66 Categoría gramatical 26
tintinar, I transfigurar, 1 trivializar, 16 vacunar, 1 vidriar. 1 zanjar, 1 Adverbio 25, 27, 114-119, 127, 142, 164, Cerca '25, 114, 118, 142
tinturar, I transformar, 1 trizar, 16 vadear, I vígílar; ! 1 178, 179, 185-193, 195
zanquear, Cláusula 173
tipificar. 17 transgredir, 45 trocar, 19 vagabundear. I vigorizar. 16 zaparrastrar, J Calificativo 115-[ 17 Código 1,2
tipografiar,9 transigir, 61 trocear, 1 vagar. 17 vilipendiar. I zapatear, 1
tiranizar, 16 transitar, 1 trompear, I vaguear, 1 vincular, 1 zapear, I
Determinativo 116, 1[7-119 Como 18,19,118,127,130,131, [32,184,188,189,191
tirar, I translimitar, J trompetear, 1 vahear, I vindicar, 17 zarandar, 1 Afirmación 119, [71 Cómo 18, 19, 118, 145
tiritar, I transliterar, 1 trompicar, 17 valer, 34 violar, I zarandear, 1 Cantidad 69, 71, 118, 166 Complemento agente 143, 158, 170-[71, 182
tironear. 1 transmigrar. 1 tronar, 5 validar, I violentar. 1 zarcear, 1 Duda 118 Complemento circunstancial 143, 158, 164-168,
titilar, l transmitir; 45 tronchar, I vallar, I virar, 1 zarpar. I
titubear, 1
Lugar 118 178, 185-190, 195
transparentar, 1 tronzar, 16 valorar, 1 virilizarse, 16 zigzaguear, 1
titular, I transpirar, 1 tropezar, ~ valorizar, 16 visar, 1 zollipar, I
Modo 118 Cantidad 166
tiznar. 1 transplan tar, 1 troquelar, 1 valsar, I visionar, 1 zonificar, 17 Negación 119, 171 Causa 166, 187, 190
tizonear, 1 transportar, 1 trotar, 1 valuar, 10 visitar, 1 zoquetear, 1 Tiempo 118 Compañía 166
tocar, 17 tranzar, 16 trovar, I vanagloriarse, I vislumbrar, 1 zorrear, 1 Afirmación 171 Duda 167
tolerar, 1 trapear, 1 trozar, 16 vaporear, I visualizar, 16 zozobrar, 1
tomar, I trapichear, 1
Agente 92, 93, 98, 156, 158, 170-171 Finalidad 166, 187, 190,194,195
trucar, 17 vaporizar, 16 vitalizar, 16 zulaquear, 1
tonar, I traquetear, 1 trufar, 1 vapulear, I vitorear, 1 zuliarse,l
Ahora 25, 118 Instrumento 166
tonificar. 17 trascender, 24 truncar, 17 vaquear, I vitrificar, 17 zumbar, 1 Alfabeto 8-9 Lugar [65, 187, 195
tonsurar, 1 trasegar, 18 tullir, 69 varar, 1 vituallar. I zunchar, 1 Algo70 Modo 165, 169, 187, 188-189, 194,195
tontear, 1 trashumar, 1 tumbar, I varear, 1 vituperar, 1 zuriir,69 Alguien 70 Tema 166
topar, 1 trasladar, I tunar, I variar, 9 vivificar, 17 zurcir, 64
topear, 1 trasla par, I tundear, 1 vaticinar, 1 \ivir,45 zurdear, 1
Alguno (algún), alguna, algunos, algunas 38,50,70 Tiempo 165, [87-188,195
topetar, I trasminar, 1 llIndir,45 vedar, I vocaliz ar, 16 zurrar, 1 Antecedente 59, 63, 65, 67, 184 Complemento u objeto directo 98,143, 158-161,
toquetear, I traslucirse, 58 llIpir,45 vegetar. I vocear, 1 zurrarse, 1 Antecopretérito (tiempo) 77,78,79,80,83 169,173,179,180,194,195
íNDICE ANALíTICO
íNDICE ANALíTICO

Complemento u objeto indirecto 143, 158, 162- Este, esta, estos, estas 16,17,47,64 Raíz,radical o lexema 2!)'25,74, 76, 94, 95, 96,97
164,179,181,195 Paciente 92, 93, 98, 158
Éste, ésta, éstos, éstas, esto 16,17,63,64,175 [orfologia 3-4, 21.136 Palabra 1!)'15, 2!)'26
Complemento predicativo o atributo 143, 158, Flexión 23, 24-25, 28-33, 39-44, 74-92, 94-98 Huy 118, 142
168-170,179,182-183 Aguda 13, 14
Fonema 7-12 ,Vada70,118
Composición 23, 25-26, 35, 44-45, 105 Clase (de palabra) 26
Fonética M, 5-19 Vadie 70
Comunicación 1-2 Derivada 25, 35, 44-45, 105
Fonología M, 5-19 egación 17] Esdrújula 14
Concordancia 39, 41, 47, 54, 63, 65, 93,100,141, Formas no personales del verbo 109-113 Vi 128, 174
149, 152,156,157,160,169,184 Grave o llana 14
Frase 140 Vinguno (ningún), ningzma38, 50, 71 Primitiva 25, 105
Conjugación 74, 76-92, 94-98 Frase o locución adverbial 114-115, 164, 178, 186 Vo119, 171
Conjunción 25, 26, 27,107,127-134,174,175,176 Sobresdrújula 14-15
Frase o locución conjuntiva 130, 174, 178, 186, 195 Voobstante 129, 175 Participio 109, 112-113, 185, 188
178,186,195 Frase o locución prepositiva 120-121, 178, 195 úcleo 141,142,143
Adversativa 129, 174, 175 Pasiva refleja 93, 147
Futuro (tiempo) 77,78,79,80,81-82,86,87,88 úcleo del predicado 156-157 Perífrasis (verbal) 102-103,107-109, 112
Causal 130 Género 24, 28-30, 39-40, 60, 65 úcleo del sujeto 151-155
Completiva o complementante 129-130 Período 173
Gerundio 107, 108, 109, 1]0-112, 188 ~Ílmero 24,30-32,41,54,60,61,62,63,65,67, Pero 127, 129, 175, 176
Concesiva 132 Grado 24, 42-43 74-75
Condicional 131 Persona (gramatical) 60-62,74-75
Comparativo 42,43 0128, 175
Copulativa 128, 174 Poco, poca, pocos, pocas 50,71, 118
Positivo 42, 43 nomatopeya 135 Porque 130, 190
Distributiva 129, ] 75 Superlativo 24, 42, 43 ración 135, 139-140, 14!).19B.
Disyuntiva 128, 175, Por qué 130
Grafía o letra 7, 8, 9, 10 Bimembre 139 Porqué 130
Final 13]-]32
Gramática M Copulativa 145, 147 Pospretérito (tiempo) 77,78,79,80,82
Ilativa o consecutiva 131 Haber 76,77, 78, 79, 80, 86, 87, 103 Desiderativa 145, 146
Conque 131,189 Predicado 139, 140, 143, 156-172
Habla 2 Dubitativa 145, 146 Predicado nominal 100, 157, 168
Consonante 7, 8, 9,10-12
Hablante I Enunciativa 145 Predicado verbal 157
Coordinación 127, 173, ] 74-177
Imperativo (modo) 76,91,92 Exclamativa 135,145,146 Prefuo 25, 35
Copretérito (tiempo) 77, 78, 79, 80, 82 Indicativo (modo) 76,77-85,92 Imperativa 145, 146
Cua4 cuales 18, 67 Preposición 25, 26, 27,105-106,108,120-126,142,
Infúo 25 Impersonal 145, 147 152-153,162,170,178,181,182,186,195
Cuá4 cuále: 18, 53, 69
Infinitivo 27, 74, 108, 109-110, 179, ]88 Interrogativa 145
Cualquiera (cualquier) 38,50 Presente (tiempo) 76,77,78,79,80,81,86,87,
Interrogación indirecta 53,69,145,180 Intransitiva 145, 147 88,91,92
Cuando 18, 19, 1]8,187,195 Intejección 26,135 Pasiva 145,147
Cuándo 18,19,1]8 Pretérito (tiempo) 76,77,78,79,80,81,86,87,88
Lengua 1-2 Recíproca 145, 147 Proclítico (pronombre) 160
Cuanto, cuanta, cuantos, cuantas 18, 67,118, ]84 Lengua escrita 2 Reflexiva] 45, 147
Cuánto, cuánta, cuántos, cuántas ]8, 118 Pronombre 24, 26, 56-73,141,149,152,169
Lengua hablada 2 Transitiva 145, 147 Demostrativo 60, 6%4
Cuyo, cuya, cuyos, cuyas 49,67, 184 Lenguaje I Unimembre 140
DemasUu1o,dernaSUUla, demasiados, demasiados 50, 7],118 Indefinido 60,70-71
Lingüística 3 ración compuesta 14!)'144, I nl97 Interrogativo 60, 68-69
Derivación 23, 25, 35, 44-45, 105
Lo 27,54,55, 61, 159, 160, 169 ración coordinada 173, 174-177, 194 Personal 60-63
Despectivo 24, 32, 33, 43
Luego 25, 114, 1]8, 127, 131, 189 Adversativa 174, 175, 176, 191 Posesivo 60, 65-66
Diminutivo 24, 32, 33, 43
Mas 16, 17, 129, 175 Copulativa 174, 176
Diptongo 12, 15 Relativo 60, 66-68, 178, 179, 180, 182, 184,
Más 16,17,118,129,166 Distributiva 174, 175, 176 194,195
Donde 18, 19, 118, 165, 184, 187, 195
Mensaje I Disyuntiva 174, 175, 176 Pues 127, 130, 132, 190
Dónde 18, 19, 118,145
Mi 16, 17, 49 ración principal 173, 178
Ello 6] Que 18,19,66,67,128,129,130,131,132,174,
Mí16, 17,61 ración simple 143, 149-172, 194 180,181,184,190,194,195
Emisor 1
Modificador directo 141, 142, 152, 184-185 ración subordinada 178-193,194-195 Qué 18,19,68,69,130
Enclítico (pronombre) 109, 1ll, 160, 162 Modificador indirecto 141, 142, 152-153 Adjetiva 179, 184-186, 193
Enunciado 139 Receptor 1
Modo 74,76-92 Adverbial 179, 186-193 Referente I
Epíteto 37
Morfema 2!)'25, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 39-43, 74-92, Sustantiva 179-183,193
Ese, esa, esos, esas 47,64 Se 16,17,61,93,101,102,109,111,159,162
94-97, 116, 117 ración yuxtapuesta 194 Sé 16,17
Ése, ésa, ésos, ésas, eso 63, 64, 169
Desinencia o gramema 2!)'25, 28, 29, 30, 31, tro, otra, otros, otras 38,50,71, 175 Semántica M
Estar 93, 99,103, ]47, ]57, ]68, ]69, ]82 32,33,39-43,74-92,94-97 ente 1
Ser92, 93, 95, 99,103,147,157,168,169,182
íNDICE ANALíTICO

Si 16,127,130,131,180,191 Tanto (tan), tanta, tantos, tantas 42,50, 118, 131,


Sí16, 61,119,171 142,189
Siempre 118 Término (de preposición) 142, 153, 179,181
Sinnpre qlle 127, 131, 191 Tiempo 24, 74, 76-92
Silaba 12, 13,14 Compuesto 77, 78, 79,80,86,87, 107
Átona 13 Simple 77, 78, 79, 80, 86, 87
Tónica 13,14 Todo, toda, lodos, ladas 50, 71, 159
Sin embargo 127, 129, 175 Triptongo 12
Sino 127, 129, 175 Uno, una, unos, unas 71, 175
Sintagma 141-143 Usted, llsledes61, 75
Adjetivo 142, 152, 169 Varios, varias 50, 71
I Adverbial 142, 164
Verbo 24, 25, 26, 74-113,143,156-158
Nominal 141, 142,149,153,159,165,169,179 Auxiliar 98, 102-104, 107
Preposicional o prepositivo 141, 142, 152, 159, Compuesto 105, 106
162,165 Copulativo 98, 99-100,147,157,168,182
Verbal 143 Defectivo 94, 96-97
Sintaxis 34, 137-198 Derivado 105
Solo 16 Impersonal 94, 97,147
Sólo16,117 Intransitivo 98-99,147
Sonido 7-12 Irregular 76, 94, 95-96
Subjuntivo (modo) 76, 77, 86, 87, 88, 89 Prepositivo 105-106, 121, 181
Subordinación 120,127,173,178-198 Primitivo 105
Sufijo 25, 35, 42, 44 Recíproco 98, 102, 147
Sujeto 92, 93,139,149-155,179-180 Reflexivo 98, 101, 147
\ Sujeto morfológico o tácito 150 Regular 76, 94-95
Sustan tivación 27, 56 Simple 105
Sustantivo 24, 25, 26, 27-36, 149, 152, 179-183 Transitivo 98,147,158
Abstracto 33-34 Vocal 7, 8, 9,10,12,13,14,15
Colectivo 35 Débil 12,15
Compuesto 35 Fuerte 12, 15
Común 34 Vos62,92
Concreto 33, 34 Voz activa 92, 93, .160
Derivado 35 Voz pasiva 92-93, 103, 107, 147, 160, 170, 182
Propio 34 YJ27, 128,174
Simple 35 Yuxtaposición 173, 194

Вам также может понравиться