Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
Santarpaniya
Adhyaya
Share
Abstract
Introduction
athAtaH santarpaNIyamadhyAyaM
vyAkhyAsyAmaH||1||
santarpayati yaḥ
snigdhairmadhurairgurupicchilaiḥ|
navānnairnavamadyaiśca
māṁsaiścānūpavārijaiḥ||3||
gōrasairgauḍikaiścānnaiḥ
paiṣṭikaiścātimātraśaḥ|
cēṣṭādvēṣī divāsvapnaśayyāsanasukhē
rataḥ||4||
rōgāstasyōpajāyantē
santarpaṇanimittajāḥ|5|
santarpayati yaH
snigdhairmadhurairgurupicchilaiH|
navAnnairnavamadyaishca
mAMsaishcAnUpavArijaiH||3||
gorasairgauDikaishcAnnaiH
paiShTikaishcAtimAtrashaH|
ceShTAdveShI
divAsvapnashayyAsanasukhe rataH||4||
rogAstasyopajAyante
santarpaNanimittajAH|5|
Excessive consumption of unctuous,
sweet, heavy to digest and slimy food, new
grains (especially new rice), new wine,
flesh of animals living in marshy area or
born in water, cow’s milk and its products,
and those prepared with sugar or
molasses, varieties of cakes lead to
santarpana. Those who indulge in
sedentary, inactive lifestyles and sleep
during the day are prone to santarpaniya
vyadhis (i.e. santarpana induced diseases).
[3-4]
त ा लै यम त ौ यमाल यं गु गा ता||६||
pramēhapiḍakākōṭhakaṇḍūpāṇḍvāmayajv
arāḥ||5||
kuṣṭhānyāmapradōṣāśca
mūtrakr̥cchramarōcakaḥ|
tandrā klaibyamatisthaulyamālasyaṁ
gurugātratā||6||
indriyasrōtasāṁ lēpō buddhērmōhaḥ
pramīlakaḥ|
śōphāścaivaṁvidhāścānyē
śīghramapratikurvataḥ||7||
pramehapiDakAkoThakaNDUpANDvAmay
ajvarAH||5||
kuShThAnyAmapradoShAshca
mUtrakRucchramarocakaH|
tandrA klaibyamatisthaulyamAlasyaM
gurugAtratA||6||
Management of santarpana-induced
diseases
vyāyāmaścōpavāsaśca dhūmāśca
svēdanāni ca||8||
shastamullekhanaM tatra vireko
raktamokShaNam|
vyAyAmashcopavAsashca dhUmAshca
svedanAni ca||8||
sakṣaudraścābhayāprāśaḥ prāyō
rūkṣānnasēvanam|
cūrṇapradēhā yē cōktāḥ
kaṇḍūkōṭhavināśanāḥ||9||
sakShaudrashcAbhayAprAshaH prAyo
rUkShAnnasevanam|
cUrNapradehA ye coktAH
kaNDUkoThavinAshanAH||9||
mātrākālaprayuktēna
santarpaṇasamutthitāḥ||11||
दं ा ख दरो न बो ह र े व च व सकात्||१२||
santarpaṇakr̥taiḥ sarvairvyādhibhiḥ
sampramucyatē||13||
ēbhiścōdvartanōddharṣasnānayōgōpayōjit
aiḥ|
santarpaNakRutaiH sarvairvyAdhibhiH
sampramucyate||13||
ebhishcodvartanoddharShasnAnayogopay
ojitaiH|
mūtrakr̥cchraṁ pramēhaṁ ca
pītamētadvyapōhati||16||
mUtrakRucchraM pramehaM ca
pItametadvyapohati||16||
Kustha (Saussurea lappa), gomedaka
(onyx), hingu (Ferula narthex), bones of the
krauncha bird (Ardea Jaculator, demoiselle
crane), sunthi (Zingiber officinalis), pippali
(Piper longum), maricha (Piper nigrum),
vacha (Acorus calamus), vasa (Adhatoda
vasica Nees), ela (Elettaria cardamoum),
gokshura (Tribulus terrestris), kharahva
(Trachyspermum roxburghianum), and
ashmabheda (Bergenia ligulata – crushed
and mixed with buttermilk, whey and the
juice of a sour variant of badara (Zizyphus
jujuba) are used to treat mutrakruchchra
(dysuria) and prameha (obstinate urinary
disorders including diabetes mellitus
characterized by excess frequency of
micturition). [15-16]
takrābhayāprayōgaiśca triphalāyāstathaiva
ca|
takrAbhayAprayogaishca
triphalAyAstathaiva ca|
hiṅgu kēbukamūlāni
yavānīdhānyacitrakān|
cūrṇatailaghr̥takṣaudrabhāgāḥ
syurmānataḥ samāḥ|
hi~ggu kebukamUlAni
yavAnIdhAnyacitrakAn|
cUrNatailaghRutakShaudrabhAgAH
syurmAnataH samAH|
Indications
pramehA mUDhavAtAshca
kuShThAnyarshAMsi kAmalAH||22||
उ ं स तपणो ानामपतपणमौषधम्|२६|
vyāyāmanityō jīrṇāśī
yavagōdhūmabhōjanaḥ|
uktaṁ
santarpaṇōtthānāmapatarpaṇamauṣadha
m|26|
vyAyAmanityo jIrNAshI
yavagodhUmabhojanaH|
santarpaNakRutairdoShaiH sthaulyaM
muktvA vimucyate||25||
uktaM
santarpaNotthAnAmapatarpaNamauShad
ham|26|
dēhāgnibalavarṇaujaḥśukramāṁsaparikṣa
yaḥ|
jvaraḥ kāsānubandhaśca
pārśvaśūlamarōcakaḥ||27||
śrōtradaurbalyamunmādaḥ pralāpō
hr̥dayavyathā|
viṇmūtrasaṅgrahaḥ śūlaṁ
jaṅghōrutrikasaṁśrayam||28||
vakShyante
sauShadhAshcordhvamapatarpaNajA
gadAH||26||
dehAgnibalavarNaujaHshukramAMsaparik
ShayaH|
jvaraH kAsAnubandhashca
pArshvashUlamarocakaH||27||
shrotradaurbalyamunmAdaH pralApo
hRudayavyathA|
viNmUtrasa~ggrahaH shUlaM
ja~gghorutrikasaMshrayam||28||
parvAsthisandhibhedashca ye cAnye
vAtajA gadAH|
स ः ीणो ह स ो वै तपणेनोपचीयते|
nartē santarpaṇābhyāsāccirakṣīṇastu
puṣyati||31||
narte santarpaNAbhyAsAccirakShINastu
puShyati||31||
dēhāgnidōṣabhaiṣajyamātrākālānuvartinā|
kāryamatvaramāṇēna bhēṣajaṁ
ciradurbalē||32||
dehAgnidoShabhaiShajyamAtrAkAlAnuvar
tinA|
kAryamatvaramANena bheShajaM
ciradurbale||32||
Some of the critical factors for deciding a
course of treatment of emaciation in
chronic patients include: body
constitution, power of digestion,
predominant doshas, form of medicine,
dose, and season and time of
administration (of the therapy). [32]
snānāni
bastayō'bhyaṅgāstarpaṇāstarpaṇāśca
yē||33||
snAnAni
bastayo~abhya~ggAstarpaNAstarpaNAsh
ca ye||33||
jvarakāsaprasaktānāṁ kr̥śānāṁ
mūtrakr̥cchriṇām|
tr̥ṣyatāmūrdhvavātānāṁ vakṣyantē
tarpaṇā hitāḥ||34||
jvarakAsaprasaktAnAM kRushAnAM
mUtrakRucchriNAm|
tRuShyatAmUrdhvavAtAnAM vakShyante
tarpaNA hitAH||34||
śarkarāpippalītailaghr̥takṣaudraiḥ
samāṁśakaiḥ|
sharkarApippalItailaghRutakShaudraiH
samAMshakaiH|
saktudviguNito vRuShyasteShAM
manthaH prashasyate||35||
पबे मा त व मू कफ प ानुलोमनम्||३६||
pibenmArutaviNmUtrakaphapittAnuloman
am||36||
tarpaṇaṁ
mūtrakr̥cchraghnamudāvartaharaṁ
pibēt||37||
phANitaM saktavaH
sarpirdadhimaNDo~amlakA~jjikam|
tarpaNaM
mUtrakRucchraghnamudAvartaharaM
pibet||37||
manthaḥ
kharjūramr̥dvīkāvr̥kṣāmlāmlīkadāḍimaiḥ|
parūṣakaiḥ sāmalakairyuktō
madyavikāranut||38||
manthaH
kharjUramRudvIkAvRukShAmlAmlIkadADi
maiH|
parUShakaiH sAmalakairyukto
madyavikAranut||38||
त ोकः-
tatra ślōkaḥ-
tatra shlokaH-
santarpaNotthA ye rogA rogA ye
cApatarpaNAt|
Fasting
Hypocholesterolemic Action:
Pharmacological and Clinical studies
carried out indicates that Plumbago
zeylanica extract has hypolipidaemic and
antiatherosclerotic activities.
[94]Plumbagin, an active principle isolated
from plumbago zeylanica brings about a
definite regression of atherosclerosis and
prevents the accumulation of cholesterol
and triglycerides in liver and aorta.
Panchcole, an Ayurvedic formulation
containing plumbago zeylanica as one of
its chief ingredients has been advocated
to produce hypolipidaemic effect[95].
Terminalia
Bibhitak Combretaceae Kashaya Madhura U
bellerica
Cissampelous
Patha Meninspermiaceae Tikta Katu U
pareira
Alstonia
Saptparna Apoyanaceae Tikta-kashaya Katu U
scholaris
Cyprus
Vatsak Apoyanaceae Tikta-kashaya Katu S
rotundus
Azardirecta
Nimb meliaceae Tikta,katu Katu S
indica
Azardirecta
Aragvadh leguminaceae Madhura Madhura S
indica
Tribulis
Gokhshur Zygophyllaceae Madhura Madhura S
terreestis
Berberis
Daru-haridra Berberidaceae Tikta kashaya Katu U
aristata
zinziber
Sunthi zinziberaceae Tikta-kashaya Katu U
officinale
Pimpli Piper longum Piperaceae Katu Madhura A
u
S
Carum
Ajmoda Umbelliferae Katu,tikta Katu U
roxburghianum
Bergenia
Pashanbhed Saxifragaceae Kashaya,tikta Katu S
ligulata
Aconiatum
Ativisha Ranunculaceae Tikta,katu Katu U
hetero phylum
Trachyspermem
Ajawayan Umbelliferae Katu,tikta Katu U
um ammi
Picrorhiza
Kutki Scrophulariaceae Tikta Madhura S
kurroa
Desmodium-
Shalparni leguminosae Madhura,tikta Katu U
Gangeticum
Costus
Kebhukmool Zinziberaceae Tikta,kashaya Katu U
speciosus
Coriandrum
Dhanyaka Umbelliferae Tikta,kashaya,madhura,Katu Katu U
sativum
Plumbago
Chitraka Plubaginanaceae Katu Katu U
zeylanica
Juniperus
Hapusha Pinaceae Katu ,tikta Katu U
communis
Cinnamomum
Twak Lauraceae Katu ,tikta,madhura Madhura S
zelyanicum
Solanum
Bruhati Solaneaceae Katu ,tikta Katu U
indicum
Phoenix
Khajura Palmae Madhura Madhura S
sylvestris
Amala(unripened)
Vrukshamal Garcinia indica Guttiferae Amala U
Madhuramala(ripened)
Punic a A
Dadim punicaceae Madhur,kashaya,amala Madhur/amala
granatum U
Cuminum
Ajaji (jeerak) Umbelliferae Katu Katu U
cyminum
Elettaria
Ela Zinziberceae Katu , madhura Katu S
cardmomum
Cyprus
Musta Cyperaceae Tikta,katu, kashaya Katu S
rotendus
University of Pune:
References
Retrieved from
"http://www.carakasamhitaonline.com/mediawiki-
1.32.1/index.php?
title=Santarpaniya_Adhyaya&oldid=30994"