Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
PÜSKÜRTME BETON
MEHMET YERLİKAYA
İçindekiler :
• PÜSKÜRTME BETON
• KARIŞIM DİZAYNI
• PÜSKÜRTME BETON TEKNİĞİ
• SİLİS DUMANI
• DİZAYN
• UYGULAMALAR
• REFERANSLAR
SUNUŞ
Çelik tel donatılı püskürtme betonlar pekçok ülkede yaygın olarak başarıyla
kullanılmasına rağmen, ülkemizde bu alanda çok az uygulama yapılmıştır. İlk
uygulamalar, Çayeli Bakır İşletmelerinde ıslak sistem olarak başlamıştır. Bu
alanda yazılmış Türkçe eserlerin az oluşu ve edinilen bilgi ve tecrübelerin
benzer uygulamaları yapacak mühendislerle paylaşma arzusu,bizim bu el
kitabını hazırlamaya sevketti. Kitabı hazırlarken, büyük oranda
M.Vandewalle’nin hazırladığı ‘Tunnelling the World’ kitabı esas alındı .
Kitapta yer alan bilgiler , çelik tel donatılı püskürtme beton tahkimatı
konusunda temel bilgileri içermektedir.Dizayn ve testler konusunda daha
detaylı bilgi için, ekte sunduğumuz referans listesi yardımcı olabilir.
Mehmet Yerlikaya
N.V. BEKAERT SA
PÜSKÜRTME BETON
1.TARİHÇE
1907 İlk~ püskürtme beton makinası 1907 yılında Carl Ethan Akeley
(ABD) tarafından , dinazor modeli yapmak amacı ile üretildi.
2.TARİF
3.PÜSKÜRTME BETONUN
İŞLEVİ
Betonun kaya yüzeylerine püskürtülmesiyle çatlak ve yarıklar
doldurulur,kısmen desteklenen parçalar birbirine bağlanır ve yüzeyin
bozulması önlenir. Kaya yüklerinin, stabil kayalara transferi sağlanır. Eğer
yapışma zayıfsa, eğilmeye çalışan bir membran olarak rol oynar.
Yapışma, betonun özeliklerine ve kaya yüzeyine bağlıdır.Pürüzlü,iyi
yıkanmış kaya yüzeylere yapışma, çatlaklı ,çamurlu ve su gelen yüzeylere
göre daha iyidir. Kaya yüzeylerinin temizlenmesi, püskürtme başlığından su
ve basınçlı havanın püskürtülmesi ile yapılır. Sızıntı sular ,hasara yol
açabilir.Püskürtme beton yapılmadan önce,bu noktalardan delikler açılarak
boru sokulmalı ve drenaja bağlamalıdır. Kayaçların özeliklerine göre,sızıntı
sular, betona etki ederek mekanik özeliklerini zayıflatabilirler. Hızlı
mukavemet artışı sağlayabilmek amacı ile, priz hızlandırıcı katkı
kullanılabilir.Nihai dayanımdaki düşüş, bazen öngörülenden daha fazla
olabilir.
4.PÜSKÜRTME BETON
SİSTEMLERİ
Püskürtme beton, kuru karışım ve ıslak karışım olmak üzere 2 şekilde
uygulanır. Uygulama yapılan yerin özeliklerine, uygulama hızına ve istenen
beton kalitesine bağlı olarak bu 2 sistemden birisi tercih edilir.
KURU SİSTEM
SU
ISLAK PÜSKÜRTME
Başlıca 2 tip dağıtım elemanı kullanılır. -Yeğin akım iletim sistemi. İletim
hava basıncı ile sağlanır. -Yoğun akım iletim sistemi. İletim pistonlu
pompa ile sağlanır. Günümüzde pistonlu iletim sistemi daha çok tercih
edilmektedir. Pompalanarak püskürtme başlığına gelen beton /harç ,burada
basınçlı hava ve katkı ilave edilerek yüzeye püskürtülür. Kaliteli,yüksek
dayanımlı bir beton elde etmek için, su/çimento oranını düşürmek
gerekir.Bu amaçla su azaltıcı katkı kullanılması tavsiye edilir. Birçok
uygulamalarda , priz hızlandırıcı katkı püskürtme başlığında ilave
edilir.Katkı dozajının püskürtme betonun kalitesi üzerinde büyük etkisi
vardır. Uygulama yüzeyindeki beton yoğunluğunun ,püskürtme hızına
değil, iyi bir agrega dağılımına ,beton karışımına ve püskürtme yöntemine
bağlı olduğu unutulmamalıdır.
Resim 3 . Putzmeister ıslak püskürtme beton makinası
Resim 4…. Aliva 285 Islak sistemden kuru sisteme birkaç dakika içinde
geçebilir.
KURU VE YAŞ PÜSKÜRTME YÖNTEMLERİNİN KARŞILAŞTIRMASI
Kuru sistem genelde daha yaygın kullanılmaktdır. Ekipmanlar daha hafif ve
ucuzdur. Kuru malzeme daha uzak mesafeye iletilebilir. Yaş sistemin
ekipman maliyeti, kuru sistemin 3 – 10 katı daha yüksektir. Buna karşılık ,
yaş sistem ile 20 m3/saat’lik bir tüketim hızına ulaşılabilir ve geri dökülme
daha azdır. Kuru sistem toz üretir ve püskürtme beton kalitesi ,ıslak sisteme
göre daha azdır. Beton için gerekli su miktarı, operatör tarafından el ile
ayarlanır.Az veya çok su , geri dökülmeyi arttırır ve dayanımı azaltır.Islak
sistemde ise, su miktarı beton santralında ayarlanır ve sabittir. Buna
karşılık, bu makinaların uygulama sonrası temizlenmesi daha zahmetlidir.
Şekil 4…. DIN 1045’e göre agrega dağılımı (max. agrega çapı 16 mm)
Şekil 5……DIN 1045’e göre agrega dağılımı (max. agrega çapı 8 mm)
KATKILAR
Priz Hızlandırıcı
ROBOT
Yıllar önce, püskürtme beton uygulanması sadece el ile yapılan bi işlemdi.
Beton kalitesi , her zaman iyi ,üniform değildi.Beton kalınlığı değişkendi.
Çalışanlar kendilerini tozdan ve geri sıçrayan malzemelerden korumak
zorundaydı. Robot ile yapılan ıslak püskürtme işleminde bu sorunlar
ortadan kalkmıştır. Hızlı kazı tekniği, aynı hızla parelel ilerleyen kaplama
tekniğine ihtiyaç duymuştur. 10 m3/saatin üzerindeki kapasitesiyle ıslak
püskürtme beton makinaları , hızlı tünel tekniğinin ilerlemesine yardımcı
olmuştur.
PÜSKÜRTME BAŞLIĞI
MESAFESİ
Püskürtülen beton yüzeyi ile püskürtme başlığı arasında 0,60 m-1,80 m
arasında mesafe bulunur. Bu mesafe, en iyi sonucu alacak şekilde ayarlanır.
Amaç en az geri sıçramayı ve en yüksek derecede sıkışmayı sağlamaktır.
Şekil 6…. Püskürtme başlığının doğru
kullanılması
YAPIŞMA
Tünel dizaynı,zemin ve kaplamanın birbirlerine olan etkisi göz önünde
bulundurularak yapılır.Bu nedenle, kaplama mümkün olduğunca zemine
yakın olmalıdır.Doğal gerilmeleri korumak amacıyla, zemin mümkün
olduğunca bozulmadan korunmalıdır. Püskürtme beton kaplamanın kuru ,
temiz bir zemine yapışma gücü , zaman içinde artar.Zemin ıslak, yumuşak ve
pürüzsüz ise yapışma genelde zayıftır. İyi uygulanmış bir püskürtme beton
kaplama su geçirmez. Ancak zeminden gelen suya karşı uygulama
yapıldığında, çimento partikülleri uzaklaşır dayanım düşer ve yapışma azalır.
Sert, kuru granit benzeri kayaçlarda yapışma, 1,4 Mpa’ya ulaşırken, yumuşak
ıslak zeminde sıfıra inebilir. Yumuşak veya ıslak zeminlerde püskürtme beton
, invert ile takviye edilmeli, böylece yüklerin inverte transferi sağlanmalıdır.
Rötre çatlakları yapışmayı azaltır.Püskürtme betona ilave edilen çelik teller
rötre çatlaklarına mani olurlar. Bu şekilde hasır donatılı püskürtme betona
kıyasla daha mükemmel yapışma sağlanır.
GERİ SIÇRAMA
Yüklenicinin bakış açısından ,kayıp püskürtme beton:
Kayıp Püskürtme Beton=Geri Sıçrama + Fazla kazının doldurulması+Atık
Düzenli bir püskürtme beton uygulaması için yeterli havayı temin eden bir
hava kompresörü gereklidir.Basınçlı hava miktarı, ekipmana ve işlem şekline
bağlıdır.
KURU SİSTEM
Eğer 30 metre ve daha kısa malzeme hortumu kullanılıyor ise hava basıncı, 175
ISLAK SİSTEM
kPa’dan En) az
(1.75 atm hava
daha ihtiyacı,
düşük 7 atm basınçtabasıncı, her 15 metre ilave
olmamalıdır.Hava
3uzunluk
m3/ dakikadır.
için 35 kPa , her 8 metre kot farkı için 35 kPa arttırılmalıdır.
KÜR