İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ

ÇOK KATLI YAPILARA ÇOK KATLI YAPILARA

GİRİŞ GİRİŞ

Dr. Kağan YEMEZ Ders 8

Yangına karşı tasarım
KY.IU2008@gmail.com

1 2

Yangına karşı
tasarım The fire triangle
Heat

Fuel + Oxidant = Combustion products

CH4 + O2 = CO2 + 2H20

Reaction
occurs when
Oxygen/fuel
mixture hot
enough

Fuel Oxygen

XXX 311201 - 3 4

Giriş Yangın Güvencesi

• Yangın güvencesi • Can ve mal kaybı riskini azaltma
• Aktif sistemler :
• Yangın direnci
– Yangın tarama
• Yangın koruma metodları – Yangını önleme,...
• Pasif sistemler :
– Yapısal yangın direnci
– Bölme duvar uygulamaları,...

XXX 311201 - 5 XXX 311201 - 6

 30 60 90 120
Doğal Yangın evreleri ve
Yangın Direnci standard
Temperature
yangın test eğrisi
Post-Flashover
Pre-Flashover 1000-1200°C
 Zaman dilimi olarak ölçülendirilir
• Standart laboratuvar koşullarında yapısal Flashover

elemanların istenen dayanıklılığının ölçülmesi

• Yangın muslukları bulunması Natural fire curve

ISO834 standard fire

curve

Time
Ignition - Smouldering Heating Cooling ….
XXX 311201 - 7 8

EC1 (ISO834) standard yangın Farklı EC1

eğrisi
Gas Temperature (°C)
zaman-sıcaklık eğrileri
Gas Temperature (°C)
1000 1200 Hydrocarbon Fire
945  Fire resistance times
900 based on standard
842 1000
800 781 furnace tests - NOT on
739 survival in real fires. Standard Fire
700 675 800
600 576  EC1 Parametric Fire External Fire
500 temperature-time curves. 600
400 20 + 345 log( 8t + 1 ) { t in min utes } Based on fire load and
compartment properties 400 Typical EC1
300 Parametric fire
(<500m2). Only allowed
200 with calculation models. 200 curve
100
0
0 600 1200 1800 2400 3000 3600 0 1200 2400 3600
9 10
Time (sec) Time (sec)

Standard fire resistance furnace

Furnace tests on structural test
elements
Deflection (mm)
300

Fire Testing Problems

 Load kept constant, fire  Limited range of spans 200
temperature increased using feasible, simply supported
Standard Fire curve. beams only.
 Maximum deflection criterion  Effects of continuity ignored. 100
for fire resistance of beams. Beams fail by “run-away”.
 Load capacity criterion for  Restraint to thermal expansion
fire resistance of columns. by surrounding structure
ignored. 0 1200 2400 3600
11 Time (sec) 12
 Cardington test
Standard fire resistance
furnace test
Deflection (mm)
300
Span2/400d
If rate <
200 span2/9000d
Span/30

100

Standard Fire

0 1200 2400 3600

Time (sec) 13 14

Cardington test Cardington test

15 16

Carparks Carparks

New test in CTICM

VTT Fire tests (Finland) ECSC Research n° 7210-SA/518
in 1991

17 18
Carparks Carparks
Development of a new fire engineering model Development of a new fire engineering model

Determination of the fire Determination of the fire

scenario scenario

Development and
spread of the fire

19 20

Carparks Carparks
Development of a new fire engineering model Development of a new fire engineering model

Determination of the fire Determination of the fire

scenario scenario

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
0
Development and Development and ∆V
-50
spread of the fire spread of the fire
-100
-150
-200
Heating of the structural Heating of the structural -250
elements elements -300
-350
-400
Mechanical behaviour of the -450
structure

21 22

Carparks Carparks
Development of a new fire engineering model Demonstration test - Vernon in France - 2000

Determination of the fire

scenario

Development and
spread of the fire

Heating of the structural

elements

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Mechanical behaviour of the 0

-50
∆V
-100
structure -150
-200
-250
-300
-350
-400
-450

23 24
Carparks
Demonstration test - Vernon in France - 2000 Scénarios d ’incendie

44’
25’
10’
1’

25 26

Steel stress-strain curves at Steel stress-strain curves at

high temperatures high temperatures
Stress (N/mm2) Stress (N/mm2)
300 300
 Steel softens progressively 20°C  Strength/stiffness 20°C
from 100-200°C up. 250 200°C reduction factors for elastic 250 200°C
300°C modulus and yield strength 300°C
 Only 23% of ambient- (2% strain).
temperature strength 200 400°C 200 400°C
remains at 700°C. 500°C 500°C
150  Elastic modulus at 600°C 150
 At 800°C strength reduced reduced by about 70%.
to 11% and at 900°C to 600°C 600°C
100 100
6%.  Yield strength at 600°C
50 700°C reduced by over 50%. 50 700°C
 Melts at about 1500°C.
800°C 800°C
0 0.5 1.0 1.5 2.0 0 0.5 1.0 1.5 2.0
Strain (%) 27
Strain (%) 28

Degradation of steel strength Concrete stress-strain curves

and stiffness at high temperatures
% of normal value Normalised stress
• Strength and stiffness
100 Concrete also loses 1.0 20°C
reductions very similar Effective yield strength 
for S235, S275, S355 (at 2% strain) strength and stiffness 0.9
Rft 200°C
structural steels and 80 from 100°C upwards. 0.8
hot-rolled reinforcing SS 0.7
 Does not regain strength
bars. (SS) on cooling. 0.6
60 400°C
• Cold-worked reinforcing SS 0.5
Rft  High temperature
bars S500 deteriorate 40 properties depend mainly 0.4
more rapidly. (Rft) on aggregate type used. 0.3 600°C
20 Elastic modulus 0.2 800°C
0.1 1000°C
0
0 300 600 900 1200 1 2 3 4
Temperature
29 (°C) Strain (%) 30
 Degradation of concrete Concrete strength in heating
strength and stiffness and cooling
Strength reduction factors Strength (% of normal) Strain (%)
25
6
 Accurate for normal Stress-strain
density concrete with relationship at
100 Lightweight Concrete 5
siliceous aggregates. ambient temperature Stress-strain relationship
in heating phase (700°C)
15
4
 Conservative for normal Strain at maximum Stress-strain
strength 3 Stress-strain relationship
density concrete with relationship in heating
in cooling from 700°C (at
calcareous aggregates,. 50 phase (400°C)
400°C)
Normal-weight 5
2
Concrete
 Conservative for light-
weight concretes. All 1 0,01 0,02 0,03
types treated the same. Stress-strain relationship
0
200 400 600 800 1000 1200 after cooling from 700°C
31 32
Temperature (°C) (at 20°C)

Thermal expansion of steel

and concrete
Expansion
Other steel thermal
Thermal conductivity Specific Heat
properties
Coeff /°C (x 10-6) (W/m°K) (J/kg°K)

• Steel thermal expansion 4,5

60 5000
stops during crystal 4,0 λa=45W/m°K (EC3 simple
structrure change in the Normal-weight
concrete 50 calculation model) ca=600J/kg°K
700-800°C range. 3,5 4000
(EC3 simple
3,0 40 calculation
Steel 3000
• Concrete unlikely to reach 2,5 model)
30
700°C in time of a building 2,0 Steel
2000
fire. 20
1,5 Steel
1,0 10 1000
• Light-weight concrete
treated as having Lightweight concrete
0,5
uniform thermal 0 200 400 600 800 1000 1200 0 200 400 600 800 1000 1200
expansion coefficient. 0 100 200 300 400 500 600 700 800 900
Temperature (°C) 33 Temperature (°C) Temperature (°C) 34

Other concrete thermal

properties Çelik Kesitlerin Yangın Direnci
May assume constant
May assume constant
value for NC:
value for NC:
Kesit oranı A / V
3 1,60 W/m.K 1200 cc* 1000 J/kg.K
NC
NC
1000
2

1 800
LC
LC
400 Dü
Düşşük A - Yüksek V -> Yavaş
Yavaş ısınır
200 600 1000 °C
200 600 1000 °C
Thermal conductivity λc (W/m.K) Specific heat cc (J/kg.K) Yüksek A - Dü
Düşşük V -> Hızlı ısınır
35 XXX 311201 - 36
 Section factor Am/V - Çeliğin ısınması
unprotected90%steel members Korunmasız vs Korunmalı
! b

Fire Fire
Steel
temperature temperature
temperature
h Steel
temperature
Steel

Steel
perimeter exposed perimeter 2(b+h)
c/s area c/s area c/s area Protection

37 38

Section factor Am/V -

inherently protected systems Yangın Koruma Metodları
• Korunmasız Çelik
• Kutu içinde Yangın Koruması
• Püskürtme sıva ile Yangın Koruması
• Yangına Dayanıklı Boya Uygulaması
• Kompozit Döşeme
exposed perimeter exposed plate exposed flange
• Ínce Döşeme Sistemleri
Total c/s area Total c/s area Total c/s area
• Kompozit H Elemanları
• Beton Dolgulu Tüp Kolonlar
• Muhafazalı Elemanlar
39 • Su Dolaşımlı Sistemler XXX 311201 - 40

30 60 90 120 30 60 90 120

Kutu içinde Yangın Koruması

Korunmasız Çelik
Gypsum, Mineral fibre, Vermiculite
• Düşük kesit oranı •

• Kolay uygulanabilirlik
• Yangın durumunda • Estetik

düşük yük koşulu • Düşük ve yüksek yoğunluk

• Değişik yüzey bitirmeleri
• Genel çerçeve davranışı • Değişik renk çeşitleri

• Mimari etki • Önhazırlıksız çelik

• Karmaşık olmayan detaylarda
• Nemsiz ortamlarda

XXX 311201 - 41 XXX 311201 - 42

 30 60 90 120
Section factor Ap/V - protected
Kutu içinde Yangın Koruması
steel members 90% b
!
• Bağlantı özellikleri
– yapıştırma
h
– vidalama
– cıvatalama
• Kalınlık
inner perimeter
Steel perimeter of board 2(b+h) – istenen yangın direnci
steel c/s area steel c/s area c/s area
– Kritik sıcaklık

43 XXX 311201 - 44

Püskürtme sıva ile Yangın

30 60 90 120 Püskürtme sıva ile Yangın
30 60 90 120

Koruması Koruması

• Mineral fibre or vermiculite in cement binder • Gözden ırak kirişler

• Estetik değil • Tozlu
• Görünmeyen, Gizli elemanların
• Kalınlık kontrol
korunması
edilmeli
• Dü
Düşşük maliyetli
• Hızlı uygulama • Nemsiz ortamlarda
• Karmaşşık detaylarda da
Karma
• Paslanmaya karş
karşı koruma olanağ
olanağı

XXX 311201 - 45 XXX 311201 - 46

Passive fire protection

Yangın
Koruma

Sprayed protection

XXX 311201 - 47 48
 30 60 90 120 30 60 90 120

Yangına Dayanıklı Boya

Yangına Dayanıklı Boya

Gözüken elemanlarda • Az nemli ortamlarda

Ince mikron kalınlığında uygulama • Kumlama önerilir

• Astar boyama önerilir

Yüksek sıcaklıkta ısı yalıtımı sağlayan
• Örgü dokumalı
bir katman oluşturur.
görünümlü yüzey

Karmaşık detaylarda da

Kalın kaplama -> 120 min.

XXX 311201 - 49 XXX 311201 - 50

30 60 90 120
Structural fire protection
Kompozit Döşeme Composite sections
Passive Protection – Composite sections
 Traditional downstand beam

Çok katlı binalarda kullanılır  top flange upper face totally shielded by the slab

Ekonomik ve hızlı

Normal tasarımdaki
gibi demir -> yangın
Downstand Beam Downstand Beam
direnç artşışı
Shelf-angle Beam

XXX 311201 - 51 52

30 60 90 120 30 60 90 120

Kompozit Döşeme İnce Döşeme Sistemleri

• Desteksiz ise limitli açıklık • İskandinavya
• Konutlarda
• ! Otopark ve tuz :
• Ofis binalarında
Su geçirmez beton
• 60 dakikaya kadar
• En düşük 30 dk. koruma gerektirmez

XXX 311201 - 53 XXX 311201 - 54

 30 60 90 120
Inherent fire protection to
İnce Döşeme Sistemleri
steel beams
• Normal döşemeden
pahalı
• Tüm şartnamelerde
“Slim-floor” Systems bulunmayabilir
• Görünen alt başlık

55 XXX 311201 - 56

30 60 90 120 AF System

Kompozit H Elemanları
• Yüksek yük kapasitesi
• Yüksek yangın direnci
• Gömülü ise paslanmaz
• Sismik dayanıklılık

XXX 311201 - 57 58

AF System
Validity of EC 4 Part 1.2
Beams
COMPOSITE BEAMS:

59 60
 ISO yangınına 90 dakika Structural fire protection
dayanıyor ! Composite sections
Passive Protection – Composite sections
 Beams with concrete encasement
 Have high fire resistance (up to 180 minutes).
 Involve complicated construction of joints.
 Require formwork.

Encased
Beam

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çok Katlı Yapılara Giriş 61 62

30 60 90 120
Validity of EC 4 Part 1.2
Columns Kompozit H Elemanları
COMPOSITE COLUMNS:
• Ölü ağırlıkta artış
• Ağır prekast elemanların
montajı
• ! Bağlantı detayları
• Kompozit tasarım

63 XXX 311201 - 64

ISO yangınına 90 dakika

dayanıyor ! Yangın koruma

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ Çok Katlı Yapılara Giriş 65 XXX 311201 - 66

 • PARE asked for special “fire resistant joints” Picture of the structure
• Additional rebars needed over middle support

Composite column
T T T T T T T T T T Concrete Slab
3 x 2 M27 Bolts
IPE 600
2 M12 Bolts

In that case the beams could stay

completely unprotected
P. 67 P. 68

30 60 90 120

Picture of the connection Beton Dolgulu Tüp Kolonlar

• Havalimanlarına uygun,…
• Estetik
• Toplam boyut
değişmez
• Sismik dayanıklılık

P. 69 XXX 311201 - 70

30 60 90 120 30 60 90 120

Beton Dolgulu Tüp Kolonlar Muhafazalı Elemanlar

• Min. boyut : 140 mm • Bölme duvar arasında
kolonlar
• Mimari etki • Yangına dirençli asma
tavan
• Kompozit soğuk
tasarım

dışkolonlar
XXX 311201 - 71 XXX 311201 - 72
 30 60 90 120 30 60 90 120

Muhafazalı Elemanlar Su Dolaşımlı Yapılar

Tuğla örgülü kolonlar • Limitsiz yangın direnci

• Büyük binalarda hesaplı

• Suyun doğal dolaşımı

Tuğla dolgulu kolonlar

XXX 311201 - 73 XXX 311201 - 74

30 60 90 120
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
Su Dolaşımlı Yapılar
• Sadece boşluklu ÇOK KATLI YAPILARA
kesitlerde GİRİŞ
• Eğim > 45 deg
• Mimari etki Dr. Kağan YEMEZ
KY.IU2008@gmail.com

XXX 311201 - 75 76