Вы находитесь на странице: 1из 57

Разылашдырылыб: Тясдиг

едирям:

ФЩН СИТЭДМН Карасу Ямялиййат


Ширкятинин Президенти Дювлят Аэентлийинин
Нефт мцфяттишлийинин ряиси
_________Н.А Мяммядгулийев ___________А.М. Мухаммедзйанов

“___”аррел 2010 “___”аррел


2010

Нефт вя газ чыхарма усталары вя МТИ - нин


ямяйин мцщафизяси вя техники тящлцкясизлик
uzrə щазырлыг вя биликляринин йохланмасы цчцн
СORĞU MATERİALLARI

Бакы 2010
Нефт вя газ чыхарма усталары вя МТИ - нин ямяйин мцщафизяси вя
техники тящлцкясизлик uzrə щазырлыг вя биликляринин йохланмасы
цчцн
СORĞU MATERİALLARI

1. Нефт вя газ чыхарылмасы цзря операторun мцстягил ишя бурахылма


гайдасы неъядир;
Нефт вя газ чыхарылмасы цзря оператор кими мцстягил ишя ашаьыдакылар бурахылыр:
- 18 йашына чатмыш шяхсляр;
- тибби мцайинядян кечмиш вя саьламлыьы йол верян шяхсляр;
- Ихтисаслашдырылмыш тядрис мяркязиндя сянайе тящлцкясизлийи сащясиндя тялим
кечмиш вя нефт вя газ чыхарылмасы цзря оператор вясигяси олан шяхсляр;
- Giriş тялиматı almış вя иш йериндя тялиматландырылмыш шяхсляр;
- Ики щяфтядян аз олмайан мцддятдя иш йериндя тяърцбя кечмиш, биликляри йохланмыш вя
нефт вя газ чыхарылмасы цзря оператор ишлямяйя бурахылмыш шяхсляр;
- техники тящлцкясизлик вясигяси олан шяхсляр;

2. Иш йериндя тящлцкясиз иш апармаг цчцг тякрар тялимат нечя


вахтдан бир кечирилир. Ясас ихтисас цзря ямяйин мцщафизяси сащясиндя
биликлярин йохланмасы нечя вахтдан бир кечирилир;
Оператор щяр цч айдан бир ишин тящлцкясиз апарылмасы цзря тякрар тялимат кечмялидир
вя илдя бир дяфядян аз олмамагла ясас ихтисасы цзря биликляри йохланмалыдыр.

3. Нефт вя газ чыхарылмасы цзря операторларла иш йериндя щансы


щалларда планданкянар тялимат кечирилир;
Нефт вя газ чыхарылмасы цзря операторларла иш йериндя планданкянар тялимат ашаьыдакы
щалларда кечирилир;
- йени вя йа йенидян ишлянмиш стандартларын, гайда вя тялиматларын гябул
едилмяси заманы, щямчинин бунлара дяйишикликляр едилдикдя;
- техноложи просес дяйишдирилдикдя, аваданлыг, ъищаз вя алятляр, илкин хаммал,
материаллар вя ямяйин тящлцкясизлийиня тясир дюстярян диэяр факторлар
дяйишдирилдикдя вя йа модернляшдирилдикдя;
- болмядя, сехдя, сащядя, бригадада ишчилярин ялавя тялимат кечмясиня ещтийаъ
доьуран бядбяхт щадися вя йа гяза баш вердикдя;
- ишчилярин ямяйин тящлцкясизлик шяртлярини позмаьы нятиъясиндя травма, гяза,
партлайыш вя йа йаньына сябяб олмуш позунлутар заманы;
- мцяссисянин рящбярлийинин ямри вя йа эюстяриши, дювлят нязарят органларынын
тялябиня ясасян;
- ишдя фасиляляр заманы – 30 тягвим эцнцндян артыг мцддятя ямяк
тящлцкясизлийиня ялавя (эцъляндирилмиш) тялябляри олан ишляр цчцн;

4. Нефт вя газ чыхарылмасы цзря операторларын ямяйин мцщафизяси


цзря нювбядянкянар тялиматландырылмасы вя биликляринин
йохланмасы щансы щалларда кечирилир;
Операторун ямяйин мцщафизяси цзря биликляринин нювбядянкянар йохланмасы вя
тялиматландырылмасы ашаьыдакы щалларда кечирилир:
- техноложи просес дяйишдирилдикдян, йени аваданлыг вя механизм нювляри ишя
салындыгда, ямяйин мцщафизяси цзря йени гайдалар гябул едилдикдя;
- мцяссисянин рящбярлийинин ямри вя йа эюстяриши, дювлят нязарят органларынын
тялябиня ясасян;

5. Инсана тясир етмя характериня эюря щансы истещсалат факторлары


тящлцкяли вя зярярли щесаб едилир;
Оператор зярярли вя тящлцкяли истещсалат факторларынын характеристикасыны вя
онларын инсана тясирини билмялидир.
Нефт вя газ чыхарылмасы цзря операторлара тясир едян зярярли вя тящлцкяли
истещсалат факторларына бунлар аиддир: сяс, рцтубят, температур, щава щярякятинин
сцряти, ишыгландырма, йаьларын бухарлары, сон щяддя чатдырылмыш карбощидроэенляр,
иш просесинин эярэинлийи, травма тящлцкяси, бору кямярляри системиндя йцксяк тязйигли
иш шяраити, ъяряйанкечириъи нагиллярин вя електротехники гурьуларын олмасы.

6. Йаньын вя партлайыш-йаньын тящлцкяли обйектлярдя иш заманы


щансы алятлярдян истифадя етмяйя иъазя верилир;
Йаньын вя партлайыш-йаньын тящлцкяли обйектлярдя иш заманы оператор гыьылъым
йаранмамасы цчцн мисляшмиш вя йа солидол вя йа диэяр сых консистентли сцрткц иля
сцртцлмцш рянэли метал алятлярдян истифадя етмялидир.

7. Механизмлярин, техноложи ъищазларын техники хидмяти вя йа тямири


заманы щансы тящлцкясизлик тядбирляри нязярдя тутулур;
Механизмлярля иш заманы ашаьыдакылар гадаьандыр:
- механизмлярин щяр щансы бир щиссясинин хидмяти вя йа тямири;
- щярякятдя олан щиссяляри тянзимлямяк, йаьламаг, тямизлямяк;
- щярякятдя олан щиссялярин барыны (чяпярини) эютцрмяк вя йа ашмаг;
- щярякятдя олан щиссяляри ял вя йа айагла, щямчинин ял алтында олан материаллары
гоймагла дайандырмаг;
- ютцрцъц гайышларын (зянъирлярин) цзяриндян кечмяк, онлары атгыг, дартмаг вя йа
бошалтмаг;
- билаваситя щярякятдя олан щиссялярин йахынлыьындакы тящлцкяли зонада олмаг;
Механизмлярин, техноложи ъищазларын техники вязиййятинин йохланмасы вя
тямириндян яввял оператор бцтцн ютцрцъцляри сюндцрмяли (гапамалы) вя онларын
тясадцфян гошулмасына гаршы тядбирляр эюрмяли, ишясалма гурьулары цзяриндя
«Гошмамалы! Адамлар ишляйирляр» плакатлары асмалыдыр.
Мехзанизмляри йалныз адамлары хябярдар етдикдян, тящлцкяли зона щцдудларындан
кянарлашдырдыгдан, чяпяр гойдугдан вя габагъадан гойулмуш сигнал вердинкдян сонра ишя
салмаг олар.

8. Тязйиг алтында олан борu кямярляриндя тямир ишляри заманы


щансы тящлцкясизлик тялябляриня ямял етмяк лазымдыр.
Тязйиг алтында олан бору кямярляриндя тямир ишляри заманы тямир едилмяли олан
сащяни щяр ики тяряфдян гапамагла сийиртмя васитясиля айырмаг вя орадакы тязйиги
атмосфер тязйигиня гядяр азалтмаг лазымдыр.

9. Техноложи ъищазларын донмуш сащяляринин гыздырылмасы заманы


щансы тящлцкясизлик тялябляриня ямял етмяк лазымдыр.
Щидрат-парафин тюрямяляри вя йа гуйу аьзы сарьыларынын, техноложи бору
кямярляри сащяляринин, гапама арматурларв, кесчириъи дцйцнлярин донмасы заманы
бунлары исти су, парла гыздырмаг лазымдыр. Бу заман гыздырылан сащя ясас системдян
айрылмалыдыр. Донмуш сийиртмяляри ачмаг (баьламаг) цчцн линэ, гол бору вя диэяр
алятлярдян истифадя едилмяси йолверилмяздир.

10. Фонтан арматурунун атгы хяттиндя штусерин дяйишдирилмяси


заманы щансы тящлцкясизлик тялябляриня ямял етмяк лазымдыр.
Фонтан арматурунун атгы хяттиндя штусери дяйишдирмяк цчцн ашаьыдакылар зяруридир:
- идаряетмя стансийасында гурьуну (ШDN, ЕМН) дяйишдириъи ачарла «Bağlıdır»
вязиййятиня салмаг, идаряетмя стансийасына «Гошмамалы – адамлар ишляйир» лювщяси
асмаг;
-манифолд,боруархасы, бярабярляшдириъи вя кяси сийиртмялярляри баьламаг, айрылмаш
сащядя нцмуняэютцрян вентил васитясиля тязйиги атмосфер тязйигиня гядя ендирмяк;
- штусер камерасынын гапаьыны чевирмяк вя штусери дяйишмяк (чыхармаг);
- йухарыда садаланан сийиртмяляри ачмаг вя гурьуну ишя салмаг;

11. Насос компрессор борулары (НКБ) парафиндян механики тямизлямя


заманы щансы тящлцкясизлик тялябляриня ямял етмяк лазымдыр.
НКБ парафиндян механики тямизлямя заманы скребканы гуйуйа салмамышдан яввял
оператор ашаьыдакылары йохламалыдыр:
- лубрикаторда кирэяъ сыхлашдырыъынын щерметиклийини;
- лубрикаторда вентилин гапанмасыны вя буфер сийиртмясинин ачылмасыны;
скребканы гуйуйа саларкян оператор буъурьадын барабаныны хцсуси яйляъ васитясиля бир
гядяр лянэитмчлидир.
скребканы йалныз барабанын эерийя щярякятинин гаршысыны алан саз дилчякли
сийиртмяли гурьу васитясиля галдырмаг дазымдыр.
скребканы нязярдян кечирдикдя вя йа дяйишдиряркян буфер сийиртмясини баьламаг вя
лубрикатор венtил васитясиля лубрикаторда тязйиги атмосфер тязйигиня гядяр ендирмяк
лазымдыр.
Гуйу аьзындакы мейданчада оларкян оператор ашаьы ендирилян зинданын гяфлятян
дайандырылмасы заманы йарана билян илэякдян горунмалыдыр.

12. Манометрляря щансы тялябляр гойулур


Манометрляри еля сечмяк лазымдыр ки, ишчи тязйиг манрометрин цмуми
шкаласынын цчдя икинъи щиссясиндя олсун. Манометрдян истифадя етмяк олмаз, яэяр:
- пломб йохдурса;
- довлят йохламасынын вахты кечмишдирся;
- чыхарылдыгдан сонра да манометрин ягряби сыфыра гайытмырса;
- шцшя сынмыш вя йа манометрин эюстяриъиляриня тясир едян диэяр зядяляр варса;
Манометрляр илдя бир дяфя дювлят йохламасындан кечмялидир. Манометрин
пломбунда дювлят йохламасынын басма или, арха щиссясиндя ися кварталы
эюстярилмялидир.

13. Иш йерляринин вя истещсалат яразисинин сахланмасына щансы


тялябляр гойулур.
-Гышда пиллякянин иш мейданчасы вя кечидляр га рвя буздан тямизлянмялидир. Оператор
иш йерляринин вя бцтцн нефт истещсалы ъищазларынын тямизлийиня нязарят етмялидир.
- Истещсалат обйектиня бирляшян ярази щямишя тямиз сахланмалыдыр, мешя
массивляриндя йерляшян истещсалат вя йашайыш мянтягяляринин ятрафы ися еля
сахланмалыдыр ки, мешя вя торф йаньынларынын биналара вя гурьулара кечмяси истисна
едилсин.
- бцтцн ярази тямиз сахланмалыдыр. Кечид вя чыхышлар, дящлиз вя тамбурлар, пиллякян
сащяляри мцхтялиф яшйалар, чищазларла галагланмамалыдыр. Евакуасийа йолларында
ялдягайырма аракясмяляр гоймаг, сийирмя вя йа щярлянян шапылар гоймаг гадаьандыр.
-Бцтцн истещсалат вя инзтибаит яразиляр илкин йаньынсюндцрмя васитяляри вя
йаньынсюндцрмя инвентарлары, илкин тибби йардым гутуларында минимум дава-дярманла
тямин едилмялидир.

14. Адамларын автоняглиййатла дашынмасы заманы щансы


тящлцкясизлик тялябляриня ямял етмяк лазымдыр.
Адамларын дашынмасы заманы башчы сечилир, о ися щярякятя башламаздан яввял ямин
олмалыдыр ки, адамларын тящлцкясиз дашынмасы шяртляри йериня йетирилмишдир вя
сцрцъц иля автомобилин дайандырылмасы зяруряти йарандыгда щансы ишарядян истифадя
едилмясини дягигляшдирмялидир.
Йола дцшмяздян яввял башчы сярнишинляря минмя вя дцшмя гайдалары щаггында
тялимат вермяли вя онлары хябярдар етмялидир ки, щярякят едян автомобилин кузовунда
(банында) даod təhlükəliг гадаьандыр.
Дашынан адамларын сайы отураъаг цчцн гурашдырылмыш йерлярин сайындан чох
олмамалыдыр.
Щярякятя йалныз гапылары баьладыгдан сонра башламаг лазымдыр вя там даod
təhlükəliмыш гапылары ачмаг олмаз.
Сярнишинляри йалныз няглиййат васитяси там дайандырылдыгдан сонра вя йалныз
йолун кянарында миндирмяк вя дцшцрмяк олар.
Ашаьыдакыларда адам дашымаг гадаьандыр:
- йцкбошалдан автомобиллярдя, систерн автомобиллярдя вя диэяр хцсуси йцк
автомобилляриндя, йцк гошгуларында (йарымгошгуда) вя тракторларда;
- сцрцъцнцн йанындакы отураъагда йерлярин сайынын техники характеристикасында нязярдя
тутулдуьундан даща чох.

15. Газ тящлцкяли вя od təhlükəli işlər заманы щава мцщитиня нязарят


неъя кечирилир.
Газ тящлцкяли вя od təhlükəli işlər заманы щава мцщитиня нязарят обйект, хидмят, сащя вя
йа подрат тяшкилатлары рящбярляринин йазылы сифариши ясасында йериня
йетирилмялидир; сифариши ишлярин апарылмасындан бип сутка яввял верирляр.
Щава мцщитиня нязарят гайдасы, щава нцмунясинин эютцрцлмя йери вя дюврилик бу
тялиматын тяляблярини нязяря алмагла бюлмя рящбяри тяряфиндян мцяййянляшдирилир вя
газ тящлцкяли ишлярин йериня йетирилмяси цчцн бурахылыш-сярянъамда вя йа od təhlükəli
ишляринин апарылмасына иъазядя эюстярилир.
Газ тящлцкяли ишлярин йериня йетирилдийи йерлярдя щава нцмуняси анализинин
нятиъяляри газ тящлцкяли ишлярин йериня йетирилмяси цчцн бурахылыш-сярянъамда вя йа
od təhlükəli ишляриин апарылмасына иъазядя эюстярилир.
Щава мцщитиня нязарят газ тящлцкяли ишляря щазырлыг вя йериня йетирилмясиня
нязарятя мясулиййят дашыйан шяхслярин иштиракы иля олмалыдыр.
Чянин, техноложи апаратларын вя бору кямярляринин байыр цзцндя od təhlükəli işlər
эюрцляркян онларын ичярисиндя бухар вя газларын консентраты НПВ-нин 5% -ня бярабяр
олан ПДВК чох олмамалыдыр.
Авловлу ишляр заманы щава мцщитиня нязарят билаваситя ишлярин апарылдыьы
йерлярдя, о ъцмлядян тящлцкяли зоналарда бухар вя газ чыхмасынын мцмкцн мянбяляри
нязяря алынмагла апарылмалыдыр.
Чянин, техноложи апаратларын, бору кямярляринин дахилиндя щава мцщитиня нязарят
йалныз онлар тямир ишляриня щазырландыгдан сонра апарылмалыдыр.
Резервуарларын, чянин, техноложи апаратларын, бору кямярляринин дахилиндя щава
мцщитиня нязарят заманы ашаьыдакылар сечилир:
- резервуар вя чянлярдя – дибиндян 0,3 метрдян аз олмайан йцксякликдя, ишлярин
апарылдыьы йерлярдя, о ъцмлядярн ашаьы вя йухары лйуклар васитясиля йухары зонада;
- сцтун типли апаратларда бунларын бцтцн бойу иля лйунлардан вя йа фланс
бирляшмялярдян;
- бору кямярляриндя болтлары ачылмыш фланс бирляшмяляр вя йа ачылмыш дяликлярдян;
Габлардан, хариъи гурьу апаратларындан щава нцмуняси эютцрцляркян лйуку бир
болтла бяркидилмиш klapanла еля юртмяк лазымдыр ки, нцмуняэютцрян бору цчцн йер
галсын.
Щава мцщитиня нязарят заманы щава нцмуняляри ашаьыдакылар олдуьу щалларда
эютцрцлмялидир:
- иш зонасында няфяс сявиййясиндя бухар вя газларын зярярли консентратлары олдугда;
- мцяййян йердя, отагда партлайыш тящлцкяли консентратлар олдугда;
- щавайа эюря чыхма йери цзяриндян сыхлыьы азы 1,0-0,5 м, чоху 0,7 м. олдугда газларын
чыхмасы заманы;
- щавайа эюря чыхма йери цзяриндян сыхлыьы 1,0-0,5 вя йа чыхма йериндян 0,7 метрдян
чох олмадыгда газларын чыхмасы заманы;
- щавайа эюря дюшямя цзяриндян сыхлыьы 1,5-дян чох, 0,5 м. щцндцрлцкдя газларын
чыхмасы заманы;
- хариъи гурьуларда, хидмят сащяси цзяриндян 0,5 метрдян чох олмайан щцндцрлцкдя
карбощидроэен бухарларынын партлайыш тящлцкяли консентратлары олдугда.

16. Щава мцщитиня нязарят заманы щансы тящлцкясизлик тядбирляри


нязярдя тутулур
Газ тящлцкяли вя od təhlükəli işlər заманы щава мцщитиня нязарят ишлярини йалныз
газдан мцдафияваситяляринин тятбиги цзря тялимат вя тялим кечмиш, зярярли бухар вя
газлардан зийан чякмиш адамлара илкин йардым эюстярмяк гайдаларыны билян, о ъцмлядян
сящщятиня эюря ялейщгазла ишлямяйя бурахылан адамлар апармалыдыр.
Щава мцщитиня нязарят ишляри заманы лаборант фярди мцдафия васитяляри иля тямин
олунмалыдыр.
Нцмуня эютцряркян нязяря алмаг лазымдыр ки, дцзэцн эютцрцлмямиш нцмунянин ян
дягиг анализи 100% сящвя сябяб ола биляр, бу ися партлайыш вя травмалара эятириб
чыхарар.
Ачыг мейданчаларда олан бору кямярляри вя апаратлардан, гановлар, хяндякляр,
гуйулардан нцмуняляр кцляк тутмайан сямтлярдян эютцрцлмялидир.
.Газ тящлцкяли вя od təhlükəliишляр заманы хцсуси тящлцкяли йерлярдян нцмуняни
мцшащидячинин (дублйорун) иштиракы иля эютцрмяк лазымдыр;
Гаранлыг вахтларда щава мцщитиня нязарят зярури олдугда партлайышдан мцдафия
олунан, 12В чох олмайан эярэинликли лампа тятбиг етмяк вя йанында мцшайиятчи сахламаг
лазымдыр.
Бу тялиматын позулмасыны ашкар етмиш лаборант вя йа бюлмя ишчиси дярщал бу
барядя бюлмянин рящбярлийиня мялумат вермялидир.

17. Ял иля йцк дашынмасы нормалары неъядир.


Ялля йцклярин йцкляниб-бошалдылмасында вя дашынмасында (гыса мясафяйя) щяр бир
фящляйя дцшян йцк нормасы ашаьыда эюстярилян щяддян чох олмамалыдыр:
-кишиляр цчцн – 50 кг;
-гадынлар цчцн – 15 кг;
-щядди-булуьа чатмайан (йашы 16-дан 18-я гядяр) оьланлар цчцн – 15 кг;
-щядди-булуьа чатмайан гызлар цчцн – 10 кг.
Гадынлар вя щядди – булуьа чатмайанлара йалныз ашаьыдакы йцклярин йцкляниб—
бошалдылмасына иъазя верилир:
-сяпялянян йцклярин;
-йцнэцл чякили йцклярин, бош габларын;
-тахта материалларынын (назик тахта вя тирляр).
Ял иля йцклярин дашынмасына йалныз мясафяси 60 м-дян, йцксяклийя галдырмаг цчцн
ися йцк галдырылан мейданча пиллякянля тяъщиз олундугда вя мейданчанын щцндцрлцйц 3
м-дян чох олмадыгда иъазя верилир.
Йцк дашынан пиллякянлярин вя трапларын ени 1 м-дян аз олмамалы вя онларын щяр
ики тяряфдян мящяъъяри олмалыдыр.
18. Йцкгалдыран машынла yükləmə-boşaltma işləri заманы щансы
тящлцкясизлик тялябляриня ямял етмяк лазымдыр
Йцкгалдыран механизмлярля йцклярин йерини дяйишмяк цчцн йцклямя-бошалтма ишляри
заманы фящляляр ямялиййатлары йалныз ишин рящбяринин ишаряси иля йериня
йетирмялидирляр.
Кран тятбиг етмякля йцклямя-бошалтма ишляриня рящбярлик едян ишчи еля йердя даod
təhlükəliлыдыр ки, онунла кранчы бир-бирини айдын эюря билсинляр.
Ашаьыдакылар гадаьандыр:
-галдырылмыш йцкцн алтында вя онун щярякят йолунда даod təhlükəliг;
- кцтляси мялум олмайан йцкц галдырмаг;
- йери дяйишилян йцкц билаваситя ялля тутмаг, чевирмяк вя йюнялтмяк (бу ямялиййатлары
йцкя бяркидилмиш гырмаг вя йа ипля етмяк лазымдыр);
- йцк асылы вязиййятдя оларкян онун тросларында, о ъцмлядян строп вя галдырыъы
гурьуларда щяр щансы бир дяйишиклик етмяк;
- йцкгалдыран кранлардан аьыр йцкляри дартмаг, башга яшйалар арасында галмыш йцкц
чыхармаг мягсядиля истифадя етмяк;
- сыхылмыш строплары, кяндирляри, мяфтилляри, зянъир вя с. ял иля дартыб чыхармаг;
Механикляшдирилмиш йцклямя вя йа йцк бошалдылмасы заманы галдырылан узун юлчцлц
йцкляр траверс тятбиг етмякля ики стропла баьланмалыдыр.
Такелаж гурьулар йери дяйишдирилян йцкц мющкям тутмалыдыр.
Пакет шяклиндя йыьылмыш йцкляр еля стропланмалыдыр ки, галдырыларкян дцшмя
ещтималы там истисна едилсин.
Кранла йцк апараркян гаршыйа чыхан яшйаларла онун арасындакы щцндцрлцк 0,5 метрдян
аз олмамалыдыр.
Автомобилин банында йцкц ашаьыдакы тялябляря уйьун йерляшдирмяк лазымдыр:
- галама йыьаркян йцкц банын бцтцн узунлуьу бойу бярабяр шякилдя йерляшдирмяк,
автомобилин бортундан йухары галдырмамаг;
- бортдан йухары галхан ядяди йцкляр мющкям бянд едилмялидир;
- топланмыш йцклярин щцндцрлцйц йолун щярякят щиссясинин, тунел вя дарвазаларын
габарит юлчцляриндян чох олмамалыдыр.

19. Фяалиййятдя олан йералты коммуникасийа зоналарында торпаг


ишляри заманы щансы тящлцкясизлик тялябляриня ямял етмяк
лазымдыр
Фяалиййятдя олан йералты коммуникасийа зоналарында торпаг ишляриня башламаздан яввял
бу коммуникасийалары истисмар едян тяшкилатларла разылыг ялдя едилмяли, ямяйин
тящлцкячсизлийи илябаьлы тядбирляр щазырланмалы, йералты коммуникасийаларын
йерляри ися щямин яразидя мцвафиг ишаря вя йазыларла гейд олунмалыдыр.
Фяалиййятдя олан йералты коммуникасийа зоналарында торпаг ишлярини билаваситя иş
icrasıçının (прораб) вя йа устанын рящбярлийи алтында, эярэинлик алтында олан кабеллярин
горундуьу зоналарда вя йа фяалиййятдя олан газ кямяри сащясиндя ися щям дя електрик вя
йа газ тясяррцфаты ишчиляринин нязаряти алтында йериня йетирмяк лазымдыр.
Партлайыш тящлцкяси олан маддяляр ашкар едилдикдя мцвафиг органлардан иъазя алана
кими бу йерлярдя торпаг ишляри дярщал дайандырылмалыдыр.

20. Йцксяклийдя иш заманы щансы тящлцкясизлик тялябляриня ямял


етмяк лазымдыр
Йцксякликдя мцстягил иш эюрмяйя 18 йашына чатмыш, тибби мцайинядян кечмиш,
йцксякликдя тящлцкясиз иш гайдалары цзря тялимат кечмиш вя биликляри йохланмыш, цч
иш нювбясиндян аз олмайан истещсалат тяърцбяси кечмиш, техники тящлцкясизлик
вясигяси йаныфнда олан шяхсляр бурахылыр.
Йцксякликдя ишя торпагдан, юртцкдян вя йа ишчи дюшямядян 1,5 метр йухарыда эюрцлян
ишляр аид едилир.
Яэяр фящля физики вязиййятиня эюря йцксякликдя ишляйя билмирся (башы щярлянир вя с.),
бу барядя устайа мялумат вермялидир.
Торпагдан (мейданча, дюшямя, юртцк) 5 метр йцхарыда йериня йетирилян ишляр кяллячарх
щесаб олунур вя йалныз хцсуси сечилмиш вя юйрядилмиш фящляляр тяряфиндян йериня
йетирилир.
Кяллячарх ишляр йериня йетириляркян вя 1,5 метрдян йухарыда айагалтыларсыз вя йа
чяпярсиз айагалтыларда гысамцддятли иш эюрмяк лазым эялдикдя мцтляг горуйуъу
кямярлярдян истифадя едилмчялидир.
Кямярляр саз олмалы вя цзяриндя сынаг мцддятини, йцкгалдырма габилиййятини вя
инвентар нюмрясини эюстярян паспорт вя биркасы олмалыдыр. Горуйуъу кямярин сазлыьы
щямчинин онун щяр истифадясиндян яввял йохланмалыдыр, ишлярин рящбяри (уста) ися
буну декадада бир дяфядян аз олмамагла йохламалыдыр.
Йохлама барядя гейд олмадыгда горуйуъу кямярдян истифадя етмяк ГАДАЬАНДЫР.
Бир гайда олараг, йцксякликдя иш эцндцз вахты йериня йетирилмялидир (онун эеъя
вахтларында йериня йетирилмяси цчцн обйектин рящбяринин йазылы иъазяси олмалыдыр вя
зярури йахшы кейфиййятли ишыгландырма иля тямин едилмялидир).
Йцксякликдя ишя мцтляг ахыра кими дцймялянмиш мцвафиг иш палтарында, сцрцшмяйян
айаггабыда вя горуйуъу дябилгядя башламаг лазымдыр.
Туфан, дониуш йердя, сцряти 8м/с-дан чох олан кцляк заманы фцксякликдя иш апармаг
гадаьандыр.
йцксякликдя иш заманы ашаьыдакы тялябляря ямял етмяк лазымдыр:
- ашаьыда ишляйянляри йериня йетирилян иш барядя хябярдар етмяк;
- баьланмамыш алятляри вя бяркидиъи материаллары (аляти, деталлары, мыхлары, болт вя
диэяр яшйалары апармаг вя йа сахламаг цчцн) орада гоймамаг вя йеря дцзмяк, йцксякликдя
ишляйянляр фярди гуту вя чанталарла тямин едилмялидирляр, ачарлара вя диэяр алятляря
ипдян илмяляр баьламаг – бунлары иш заманы яля тахырлар: илмяляр аляти тясадцйян йеря
дцшмякдян сыьорталайыр;
- иш заманы лазым олан яшйалары ипля ашаьы салламаг вя йа галдырмаг: бу заман ипин уъу
ашаьыда дайанан ишчинин ялиндя олмалыдыр (аляти вя диэяр хырда деталлары йухары
галдырмаг вя йа ашаьы ендирмяк цчцн бунлары чанта вя йа гапаьа олан гутуйа гоймаг
лазымдыр).
Тямир ишляри цчцн йцкцн йухары галдырылмасы вя ишин йериня йетирилмяси заманы
щямин йер чяпярлянмяли вя «Кечмяйин, йухарыда ишляйирляр» лювщяси асылмалыдыр.
Истяр йухарыда, истярся дя ашаьыдаишляйян шяхсляр онлардан йухарыда вя ашаьыда
эюрцлян ишляр барядя хябярдар едилмялидирляр.
21. Сюйкямя нярдиван вя асма нярлдиванда иш заманы щансы
тящлцкясизлик тялябляриня ямял етмяк лазымдыр
Сюйкямя нярдиван вя асма нярлдиванда 4 метря гядяр йцксякликдя (айагдан дюшямяйя
гядяр) иш эюрмяк олар. Сюйкямя нярдиванын цмуми узунлуьу 5 метрдян чох олмамалыдыр.
Эярэинлик алтында олан ъяряйан кечириъилярин йахынлыьында дямир нярдиванлардан
истифадя етмяк ГАДАЬАНДЫР.
Ачылан асма нярдиванлар онларын юзбашынеа ачылмасыны истисна елян гурьуларла тямин
едилмялидир. Сюйкямя нярдиванларын маиллийи 1:3-дян чох олмамалыдыр.
Нярдиванларда иш ашаьыдакы щалларда ГАДАЬАНДЫР:
- фырланан трансмиссийаларын йанында вя кямярлярля щярякят едян машынларын цзяриндя;
- эярэинлик алтында олан вя онлара тясадцфян тохунма истисна едилмядикдя ъяряйан
кечирян щиссялярин йахынлыьында (беля йерлярдя иш эюрмяк цчцн ъяряйан кечири
щиссяляр кясилмялидир);
- сцращи вя йа дайаглары олмайан нярдиванларын йухары ики пиллясиндя дайанараг
ишлямяк;
- нярдиванын пилляляриндя бир няфярдян артыг адамын дурмасы.
Тахта нярдиванлар илдя бир дяфядян аз олмамаг шяртиля вахташыры статик йцкя
давамлылыг сынаьындан кечирилмялидир. Сынаьын нятиъяляри цзря акт тяртиб едилир.
Нярдиванда иш заманы горуйуъу кямярин карабинини (йайлы гармаг) гурьунун етибарлы
елементляриня бяркитмяк лазымдыр.
Сюйкямя нярдиван вя асма нярлдиванлара кямярля баьланмаг ися ГАДАЬАНДЫР.
Тахта нярдиванлар мющкям материалдан (аьаъ), чатсыз, икитяряфли дцйцнлярсиз вя диэяр
гцсурларсыз олмалыдыр.
Ачылан нярдиванлар онларын юзбашына тярпянмясини истисна едян гурьуларла тямин
едилмялидир.
Нярдиванларын ашаьы кянарларында ити метал диш формасында дайаглар олмалы вя йа
онлара резин уълуглар тахылмалыдыр.
Сюйкямя нярдиванда ишляйяркян онун йухары кянарындан 1 метрдян аз олмайан мясафядя
йерляшян пиллясиндя даod təhlükəliг лазымдыр.
Пиллякян сащяляринин пилляляриня нярдиван гоймаг ГАДАЬАНДЫР.
Пиллякян сащяляриндя ишлямяк зярури олдугда йеря дайаглар гурашдырылмалыдыр.
Чох эцс тяляб едян ишлярин йериня йетирилмяси заманы, щямчинин електрикляшдирилмиш
вя пневматик алят тятбиг етмяк лазым эялдикдя сюйкямя нярдиванлардан истифадя етмяк
ГАДАЬАНДЫР.
Нярдиваны ики адам башга йеря апараркян онун уълугларыны арха тяряфя тутмалы вя
гаршыдан эялянляри хябярдар етмялидирляр. Яэяр нярдиваны бир фящля апарырса, онун
габаг тяряфини йердян 2 метрдян аз олмайан маили вязиййятдя сахламалыдыр.

22. Ашаьы və yuxarı температурlarда ачыг щавада иш заманы щансы


тящлцкясизлик тялябляриня ямял етмяк лазымдыр
1. Havanın temperaturu 45 dərəcə Selsidən çox olan hava şəraitində açıq havada və sərinləşdirici
qurğular olmayan örtülü binalarda, otaqlarda və digər iş yerlərində bütün növ işlərin görülməsi
dayandırılır və işçilərə sərinləşmək üçün imkan yaradılmaqla fasilələr verilir.
2. Havanın temperaturu Selsi ilə mənfi 10 dərəcə və daha aşağı olduqda və eyni zamanda küləyin
gücü 3 baldan artıq olduqda açıq havada bütün növ işlər dayandırılır və ya işçilərə isinmək üçün
fasilələr verilir.
3. İstehsalın fasiləsiz xarakterli olması ilə əlaqədar işi dayandırmağın qeyri-mümkün olduğu yerlərdə
işin dayandırılması bir-birini əvəz edən növbələr müəyyən olunması ilə əvəz edilir. Növbələrin bir-
birini əvəz etməsi həmkarlar ittifaqı təşkilatının razılığı ilə işəgötürən tərəfindən müəyyən olunur.
4. İlin soyuq vaxtında örtülü, lakin isidilməyən binalarda temperatur Selsi ilə müsbət 12 dərəcədən
aşağı olduqda, işçilərə fasilələr verilir və ya iş dayandırılır.
5. İşlərin dayandırılması və isinmək üçün fasilələr verilməsi, habelə bu fasilələrin sayının və
müddətinin müəyyən edilməsi işəgötürənlə həmkarlar ittifaqı təşkilatının birgə qərarı ilə həyata
keçirilir.

23. Ял чилинэяр аляти иля иш заманы щансы тящлцкясизлик


тялябляриня ямял етмяк лазымдыр
Ял чилинэяр алятляринин тахта тутаъаглары рцтубятлилийи 12%-дяг чох олмайан бярк
аьаълардан (тозаьаъы, палыд вя с.) щазырланмалы вя щамар олмалыдыр.
Тутаъаьын цстцндя ойуг вя гопуглар йолверилмяздир.
Чякиъ, эцрз вя диэяр зярб алятляринин тутаъаглары овал кясикли вя бош кянарына доьру
енлянмиш шякилдя олмалыдыр. Метал щиссясиня тахыларкян тутаъаглар парчаланыр.
Тутаъаьын узунлуьу беля олмалыдыр: чякиъин чякиси 200 грам олдугда 310 мм, 400 грам
олдугда 350 мм, 700 грам олдугда 300 мм, 835 грам олдугда 430 мм.
Чилинэяр чякиъ вя эцрзляри азаъыг габарыг формалы олмалы, цзяриндя щеч бир дялик,
пярчимлянмя вя чат олмамалыдыр.
Яйя, винтачан, бычгы вя тутаъаьа тахылмаг цчцн диэяр итиуълу алятляри йалныз метал
щалгасы олан тутаъагларла ишлядирляр.
Зярб алятляринин (гялям, deşikaçan, крейцмейссел, açar dili, кернер вя б.) тутаъагларында
ашаьыдакылар йолверилмяздир:
- ишляк уъларда зядяляр (ойуглар, гопуглар);
- йан тяряфлярин ялля сыхылан йерляриндя чатлар вя ити тилляр;
- арха тяряфлярдя чатлар, тилишкяляр, пярчимлянмяляр вя гопуглар;
Яля дяймямяси цчцн гялямин узунлуьу 150 мм-дян чох олмамалыдыр, щям онун
назилдилмиш щиссяси ися 60-70 мм олмалыдыр.
Гялямлярин вя крейцмейссели тийяляри емал едилян материалын бярклийиня уйьун буъаг
алтында итилянмялидир, кясиъи кянары ися дцз вя йа азаъыг габарыг хятли олмалыдыр.
Эцрзля ишляйяркян паз вя йа гялями тутаъаьынын узунлуьу 0,7 мм-дян аз олмайан
пазтутанла сахламаг лазымдыр.
Метал вя диэяр материаллары кясмяк цчцн гялям вя диэяр ял чилинэяр алятляри иля
ишляйяркян фящляляр сынмайан шцшяси олан горуйуъу ейняклярля тямин
еджилмялидирляр. Диэяр фящляляря зядя вураъаг бядбяхт щадисяляря йол вермямяк цчцн
кясмя ишляри апарылан йерлярдя сых тору олан сипярляр вя йа ширмалар
гурашдырылмалыдыр.
Дямирчи кялбятинляри дюйцлмцш метал парчаларынын юлчцляриня уйьун олмалы вя
тутаъагларында сыхыъы щалгалар олмалыдыр.
Гайка ачарларыны гайкларын юлчцляриняуйьун сечмяк лазымдыр. Онларын ишляк
тяряфляри кцтляшмямяли, тутаъагларында ися тилишкяляр олмамалыдыр.
Гайкалары ачар вя гайка арасында метал пластинка гоймагла бюйцк юлчцлц гайка ачарлары
иля ачмаг вя баьламаг, щямчинин диэяр ачар вя йа бору гошмагла гайка ачарларыны узатгыг
гадаьандыр.
Алятлярин йерини дяйишдиряркян вя йа башга йеря апараркян онларын ити вя йа кясиъи
уъларыны цзлцк вя йа диэяр васитялярлягорумаг лазымдыр.

24. Аваданлыг там дайандырылмадан тямир ишляри щансы сянядляр


ясасында апарылыр.
Ишляр щазырлыг, тямир вя йекунлашдырыъы адланан щиссяляря бюлцнцр.
Авадынлыьын айры-айры щиссяляри тямиря дайандырыларкян ППР графикиня мцвафиг
олараг, щазырлыг ишляринин щяъми вя нювц, онларын йериня йетирилмя ардыъыллыьы,
тямиря щазырлыг вя онун йериня йетирилмяси заманы тяляб олунан тящлцкясизлик
тядбирляри, щямчинин тямиря щазырлыг вя онун иърасында мясулиййят дашыйан шяхсляр
гурьунун ряиси тяряфиндян тяйин едилир.
Гурьунун, сехин тямиря дайандырылмасы цчцн ясас сех цзря сярянъамдыр.
Сярянъамда ашаьыдакылар эюстярилир:
а) дайандырманын вахты вя тарихи, тямиря щазырлыг мцддяти вя онун давамиййяти вя ишя
буцрахылма тарихи;
б) тямирин тяшкили вя йериня йетирилмясиня, апаратлар вя коммуникасийанын тямиря
щазырланмасы, тямир ишляринин тяшкили вя йериня йетирилмяси планында нязярдя тутулан
ишлярин тящлцкясизлийини тямин едян тядбирлярин йериня йетирилмясиня эюря
мясулиййят дашыйан шяхсляр;
в) тямир ишляринин иърачсылары.
Od təhlükəli ишляриин тяшкили вя йериня йетирилмясиня эюря мясулиййят дашыйан
шяхс цзяриня тямир едилян обйектдя тящлцкясизлийин тямин едилмяси вя тямир ишляринин
йюнялдилмяси вязифяси гойулур.
Тямир ишляринин тяшкили вя йериня йетирилмясиндя ашаьыдакылар мясулиййят
дашымалыдырлар:
а) бюлмя дайандырыларкян – бюлмянин рящбяри, апарыъы мцщяндис;
б) айрыъа бир авадынлыг дайандырыларкян – бюлмянин баш мехинаки, бюлмя механики,
гурьунун ряиси.
Аваданлыьын тямиря щазырпланмасы вя тящвил верилмясиндя мясулиййят дашыйан шяхс
цзяриня мцяййян едилмиш ардыъыллыьа ямял етмякля щазырлыг тядбирлярини там шякилдя
йериня йцтирмяк, тямир ишляри заманы тящлцкясиз шяраитин йарадылмасы вя щазырлыьын
кейфиййятинин тямин едилмяси вязифяси гойулур.
Подратчы тяряфиндян ишин щяъминдян асылы олараг, тямир ишляриндя мясулиййят
дашыйыр: уста, прораб, сащя ряиси, бюлмя вя йа СУ, СМУ рящбяри.
Щазырлыьа эюря гурьунун ряиси, бюлмянин механики вя баш механики мясулиййят
дашыйырлар.
Там дайандырылмадан вя бцтювлцкдя обйектин там айрылмадан вя щазырланмадан, о
ъцмлядян паралел ишляйян айры-айры техноложи апаратларда, юз иш йериндя техноложи
персонал тяряфиндян ъари истисмар гяйдасы иля эюрцлян ишляр истисна едилмякля, айрыъа
бир аваданлыгда апарылан тямир ишляри иъазя-эюстяришля йериня йетирилир.
Иъазя-эюстяриш гурьунун ряиси тяряфиндян ики нцсхядя йалныз бир бригада цчцн вя бцтцн
иш дюврцня тяртиб едилир. Иъазя-эюстяриш щяр эцн тямир едилян обйектин рящбяри вя
ишин иърачысы тяряфиндян узадылмалыдыр.
Тямир бригадасынын тяркиби вя бригада цзвлярини тямир ишляри заманы тящлцкясизлик
тядбирляри цзря тялимат кечмяси щаггында гейдляр ишин щазырланмасында мясул
шяхсляр вя иърачы тяряфиндян едилир.
Тялимат заманы щазырлыьа мясул шяхс кянар тяшкилатын вя тямир бюлмяляринин
фящляляриня бу обйект вя иш йери цчцн сяъиййяви тящлцкя вя зярярляр барядя, обйектин
яразисиндя давраныш Гайдалары вя мцмкцн тящлцкяляр барядя мялумат вермялидир.
Тямир ишляри заманы тящлцкясизлик тядбирляри цзря тялиматы тямир тяшкилатынын
нцмайяндяси кечирир вя буну щямин тяшкилатын гойдуьу гайдайа мцвафиг шякилдя тяртиб
едир.
Тямир ишляринин йериня йетирилмяси цчцн иш йеринин щазырлыьы йохландыгдан вя
тящвил-тяслимдян сонра бу, иърачы вя ишлярин щазырланмасына мясул шяхсин имзалары
иля тясдиглянир, нювбя бурахылышынын бир нцсхяси иърачыйа, икинъиси ися нювбя цзря
обйектин баш операторуна верилир.

25. Айрылыгда дайанмыш обйектлярдя апаратлар вя коммуникасийа иш


мцщитиндян там айрылдыгдан вя фяалиййятдя олан
коммуникасийалардан тяърид едилдикдян сонра тямир ишляри щансы
сянядляр ясасында апарылыр.
Айрылыгда дайанмыш обйектлярдя апаратлар вя коммуникасийа иш мцщитиндян там
айрылдыгдан, мядян дахилиндя фяалиййят эюстярян коммуникасийалардан сюндцрцляряк
тяърид едилдикдян сонра тямир ишляри иъазя-эюстяриш тяртиб едилмядян, тямиря тящвил
верилмя акты ясасында йериня йетирилир, йалныз ашаьыдакы нормативляр вя диэяр
сянядлярля мцяййян едилян хцсуси иш нювляри истисна едилир:
а) торпаг ишляринин йериня йетирилмяси цзря тялиматлар;
б) od təhlükəli ишляриин тящлцкясиз тяшкил едилмяси цзря тялиматлар;
ъ) газ тящлцкяли ишлярин тящлцкясиз тяшкил едилмяси цзря тялиматлар;
д) електрик гурьуларынын истещлакчылар тяряфиндян истисмары заманы техники
истисмар вя тящлцкясизлик техникасы Гайдалары.
Бцтцн бу ишляр хцсуси иъазяляря ясасян, йухарыда эюстярилян Гайдарапа,
тялиматлара ясасян йериня йетирилир.

26. Аваданлыьын тямирə щазырлыьы заманы щансы ишляр йериня


йетирилир.
Аваданлыьын тямиря щазырлыьы цзря ишляря ашаьыдакылар дахилдир:
а) електрикенержисинин кясилмяси;
б) аваданлыьын, коммуникасийа вя канализасийа системляринин сюндцрцлмяси вя
гапанмасы;
ъ) аваданлыг вя коммуникасийадан маддялярин чыхарылмасы, зяряли, алышган маддялярдян
(сонрадан иш йеринин зибиллярдян тямизлянмяси) вя газлардан тямизлянмя (йуйулма,
бухарландырма, щавасыны дяйишдирмякля сойудулма вя с.).
д) чалаларын, каналларын, гановларын тямизлянмяси, канализасийа гуйулары вя бору
кямярляринин йуйулмасы;
е) тямир олунан обйектлярдя, аваданлыгларда, отагларда, гуйуларда, чалаларда
йанаъагларын, зящярли газларын олмасынын йохланмасы вя юлчц вя анализлярин лазыми
гайдада тяртиб едилмяси.

27. Тямирдлян сонра обйектин ишя салынма гайдасы неъядир.


Тямир гуртардыгдан сонра гурьунун (обйектин) ишя салынмасына гядяр ишлярин иърачысы
йериня йетирилмиш ишлярин кейфиййятини характеризя едян, ишлярин йериня
йетирилмяси вя гябулу Гайдалары, норма вя техники шяртляриндя нязярдя тутулмуш гайдада
тяртиб едилмиш бцтцн сянядляри сифаришчийя верир.
Обйект комиссийа тяряфиндян мцвафиг акт ясасында гябул едилир.
Oбйектин тямирдян гябул етдикдян сонра онун ишя салынмасы цчцн ясас сех цзря Сярянъам
вя йа сех ряисинин йазылы сярянъамыдыр. Сярянъамда эюстярилир: ишя салынмайа
башланма вахты; обйектин ишя салынмасына эюря мяул шяхс; ишя салынманы тямин едян
техноложиобйект хидмятляринин гаршылыглы фяалиййят гайдасы.
Гурьунуну ишя салынмасында мясулиййятли шяхс гурьунун ряиси ола биляр.
Ишя салынмайа эюря мясулиййят дашыйанлара комплекс сынагларын тяшкили вя
тящлцкясиз кечирилмяси (пресмлямя, бош щамарлама вя с.), тящлцкясизлик тядбирляриня
ямял етмякля режимя гоймаг тапшырылыр.
Ишя салынмайа щазырлыг, обйектин ишя салынмасы вя онун режимя гойулмасы
техноложи регламентя (тямир дюврцндя техноложи схем вя хяритядя едилмиш ялавя вя
дяйишикликляр нязяря алынмалыдыр), тящлцкясизлик техникасы цзря истещсалат
тялиматларына мцвафиг шякилдя йериня йетирилмялидир
Oбйектин ишя салынмасы заманы ишя салынма иля ялагяси олмайан щяр щансы бир
иш эюрмяк гадаьандыр.
Нювбя журналларында тямирдян сонра нювбя ярзиндя обйектин ишя салынмасы иля
баьлы йериня йетирилмиш ишляр щаггында ятрафлы гейдляр апарылмалыдыр.

28. Горуйуъу кямярлярин сынаг гайдасы неъядир.


Горуйуъу кямярлярин сазлыьы ишчиляр тяряфиндян щяр дяфя истифадядян яввял, уста
тяряфиндян щяр он эцндя 2 дчяфядян аз олмамагла вя кямярлярин сынаьы цзря комиссийа
тяряфиндян 6 айда 1 дяфядян аз олмамагла йохланмалыдыр. Йохламанын нятиъяляри вя
тарихи «Горуйуъу кямярляни йохланмасы журналы»на гейд олунур.
Мцяссисянин алдыьы бцтцн горуйуъу кямярляр обйектя верилмяздян яввял мцтляг
механики давамлылыг сынаьындан кечирилмялидир.
Алынмыш партийадан бцтцн кямярляри статик сынагдан кечирмяк мцтлягдир.
Кямярлярин юзляри, кямяр карабинляри вя сыьорта кяндирляри статик йук сынаьындан
кечмялидир.
Кямярлярин сынаьы мцяссися цзря ямрля тяйин едилмиш мясул шяхсин рящбярлийи
алтында кечирилир.
Кямярлярин , кямяр карабинляринин вя сыьорта кяндирляринин илкин сынаьы статик 300 кг
йцкля, дюври 225 кг йцкля кечирилир, сынаьын давамиййят мцддяти 5 дягигядир.
Яэяр сынагдан сонра кямярлярин йохланмасы заманы корланма вя кямяр елементляринин
деформасийа галыглары мцяййян едилмямишдирся, кямярляр сынагдан чыхмыш щесаб
едилир.
Алынмыш партийанын щяр 10 кямярини динамик сынагдан кечирмяк ваъибдир.
Кямярин давамлылыьынын динамик сынаьыны сыьорта кяндиринин узунлуьуна 85 кг
чякили йцк салламагла кечирмяк лазымдыр.
Яэяр истисмар просесиндя кямяр динамик йцкя мяруз галмышдырса (ишчинин йыхылмасы
щалларында сычрама заманы), ону статик сынаг кечириляня кими мцсадиря етмяк
лазымдыр.
Зядя нятиъясиндя истисмара йарарсыз щесаб едилмиш горуйуъу кямярляр ляьв едилмялидир.
Кямярлярин сынаьынын нятиъяляриня эюря акт тяртиб едилир вя хцсуси журналда гейд
апарылыр.

29. ППУ гуйунун аьзындан щансы мясафядя гойулур.


Гуйуда иш заманы гурьуну гуйунун аьзындан 25 метр аралы, кцляк тутан тяряфдя еля
гурун ки, машинистин эюрмя сащяси тямин едилсин. Гурьунун машинисти иш сащясини
кифайят гядяр эюря билмядийи щалларда мцтляг сигналчы айырмаг лазымдыр.

30. ППУ ишя салма гайдасы неъядир.


Гурьуну ишя салмаздан яввял ашаьыдакыларын олмасыны вя сазлыьыны йохлайын:
-Гапама дцйцнц.
-Кюмякчи маэистрал бору кямяри.
-Дюнэя бяндляри;
-Термодавамлы резин шланг;
-Ялляри od təhlükəliгдан горуйан алятля тяъщиз едилмиш метал уълуг;
-Гуйу арматурлары, гуйунун гапама арматурунун идаряолунмасы, фланс бирляшмялярин
юртцкляри;
-Бухарын сыхылмасына эюря тяъщиз ежилмиш гуйу яразиляринин сяпярляри.

31. ППУ кюмяйи иля авадынлыьын, габларын, НКB систернляринин


истиликля емалы заманы щансы тящлцкясизлик тялябляриня ямял етмяк
лазымдыр
Истиликля емал дюврцндя емал обйекти вя тятбиг олунан аваданлыглар цзяриня
хябярдаредиъи «Ещтийатлы олун! Истиликля емал!» лювщяляри вурулмалыдыр.
Бирляшмялярдян бухар чыхдыьы щалларда бухар вурулмасыны дайандырмалы вя бору
сойудугдан сонра бошлуглар арадан галдырылмалоы вя сыхманы тякрар давам етдирмяли.
Бухарын сиркулйасийаны дайандыгда бухарлама просесини дайандырмалы, бу барядя гурьу
машинистиня сигнал вермяли.
Атгы хяттинин бухара верилмяси заманы хятт бойу вя гуйу аьзы йахынлыьында адамларын
олмасы гадаьандыр.
Бору кямярляриндя щидрат тыхаъларынын гыздырылмасы заманы донмуш сащяни щяр ики
тяряфдян сюндцрцн вя борунун башланьыъындан (сонундан) башлайараг гыздырманы
йериня йетирин.
Бухарландырылан боруйа бухар вурулмасы тядриъян борунун диэяр уъундан бухар чыхана
кими давам етдирилмялидир.
Насос-компрессор боруларына бухар вуруларкян борунун диэяр тяряфиндя даod təhlükəliйын.
Габлара, юлчцъцляря бухар вураркян лйук вя сийиртмяляри ачыг сахлайын.
Метал уълуглу термодавамлы шланг тятбиг етмякля габлары, систернляри, чянляри вя с.
истиликля емал едяркян бухар тязйигинин габдан уълугу атгысына гаршы тядбир эюрцн.
Иш заманы термодавамлы шлангларын ити буъаг алтында гатланмасына вя бцкцлмясиня
йол вермяйин.
Фасилясиз олараг бору кямярляринин вя арматурларын бяркимя вязиййятиня нязарят един.
Гуйудиби зоналарын истиликля емалы хцсуси щазырлыг кечмиш бригада тяряйиндян йериня
йетирилир.
Гурьунун гуйу иля ялагяляндирилмяси заманы бору кямярляринин йивли бирляшмялярини
дартаркян зярбя заманы гыьылъым вермяйян алятлярдян истифадя един.
Газлы мцщитдя иш эюряркян тяняффцс органларыны зярярли газларданг вя бухарлардан
горумаг цчцн шланглы ялейщгазлардан, кислород апаратларыны тяърид едян
респираторлардан истифадя един.
Унутмайын ки, ъяряйаны кясилмямиш аваданлыьын Бухара верилмяси гадаьандыр.
Яэяр авадынлыьа бухар верилмяси фящлянин 1,3 метр вя даща артыг щцндцрлцйя
галдырылмасы иля баш вермялидирся, щасарлары вя йан кянарлары олан кюрпцъцклярдян
истифадя един.
Метал уълуглу термодавамлы шланг тятбиг етмякля бухар вурма заманы тязйигля бухар
чыхан уълуьу йа йухарыйа, йа да кянарлара тутмаг лазымдыр ки, йерля гапанма
йарадылмасына йол верилмясин.
Цзяриндя аваданлыг олан, донараг йеря йапышмыш гурьулары гыздыраркян заманы
термодавамлы шлангын метал уълуьуну хизяк тайынын борусуна дирямяк лазымдыр.
Лювбярлярин гайнагланмасы заманы гайнаг йериндя бухар, гум сычрамасы вя с. гаршысыны
алмаг цчцн дямир тябягядян мцдафия екраны гоймаг лазымдыр (диаметри 500 мм-дян аз
олмайан вя йа тяряфляри 500-мм-дян кичик олмайан квадрат формалы).
Лювбярлярин гайнагланмасы цчцн метал уълуг бухар ютцрцъцсц иля тез айрыла билян
бирляшмялярлябирляшдирилмялидир.
Техноложи ямялиййатлар заманы ишя башламаздан яввял верилян сигнализасийадан
истифадя един.
Гуйу диби йахынлыьы зоналарын истиликля емалы истилик дашыйыъысынын тязйиги
алтында истисмар кямяри цчцн максимал иъазя верилян термодавамлы пакер
гурашдырылдыгдан сонра йериня йетирилмялидир.
Бухарын температуру 200ºС-дян чох олдугда боруларын истилик насос-компрессор
боруларынын истилик изолйасийа едиъиси олмалыдыр.

32. Tящлцкясиз истисмар шяраити йаратmaг цчцн тязйиг алтында олун


габ няlərlə təchiz олunмалыдыр.
Tящлцкясиз истисмар шяраити йаратмаг цчцн тяйинатындан асылы олараг, габда
ашаьыдакылар олмалыдыр:
- гапайан вя йа гапайан-тянзимляйян арматур;
- тязйиг юлчян ъищазлар;
- температур юлчян ъищазлар;
- горуйуъу гурьулар;
- майенин сявиййя эюстяриъиляри;

33. Гапайан вя йа гапайан-тянзимляйян арматурун щансы нишаны


(markirovka) олмалыдыр.
Арматурун ашаьыдакы нишанлары олмалыдыр:
Истещсалчы мцяссисянин ады вя йа ямтяя нишаны.
Шярти йанашма, мм-ля.
Шярти тязйиг, Мра (кгс/см²).
Материалын нишаны.

33. Тязйиг алтында ишляйян габда гурaşdırılmış горуйуъулара щансы


тялябляр гойулур.
Горуйуъу гурьу кими ашаьыдакылар тятбиг едилир:
- йайлы горуйуъу klapanlar (ЙГK);
- линэli-йцкlü горуйуъу klapanlar;
- баш горуйуъу klapanдан (БГГ) вя бирбаша тясир эюстярян идаряедиъи импулсив klapanдан
(ИИГ) ибарят олан импулсив горуйуъу klapanлар (ИГГ);
- даьылан мембраны (мембран горуйуъу гурьулар – МГГ) олан горуйуъу гурьулар;
Горуйуъу klapanларын кечирмя габилиййяти вя онларын сайыны еля сечмяк лазымдыр ки,
габда артыг тязйиг йаранмасын, бурада артыг иш тязйиги габда 0,3 (3кгс/см²) гядяр дахил
олмагла 0,05Мпа (0,5кгс/см²) чох олан, габда артыг иш тязйийи 6,0 Мпа (60 кгс/см²) гядяр
дахил олмагла 15 % вя габда артыг иш тязйийи 6,0 Мпа (60 кгс/см²) артыг олмагла 10%
артыг.
Горуйуъу klapanлар билаваситя габа гошулмуш гол боруларда вя йа бору кямярляриндя
гурашдырылыр.
Горуйуъу klapanларын бирляшдириъи кямярляри юз иш мцщитиндя донмагдан мцдафия
олунмалыдыр.
Горуйуъу klapanларын гурашдырылдыьы гол борулардан (вя гадан klapanлара гядяр
бирляшдириъи кямярляри сащяляриндя) иш мцщитинин сечилмяси йолверилмяздир.
Горуйуъу klapanлар онлара хидмят едилмяси мцмкцн олан йерлярдя гурашдырылмалыдыр.
Габ иля горуйуъу klapan арасында арматур гурашдырылмасы йолверилмяздир.
Апарат ишляйяркян горуйуъу klapanлары сазламаг вя тянзимлямяк, о ъцмлядян гапамаг
гадаьандыр.
Мцнтязям олараг, 24 айда бир дяфядян аз олмадан, горуйуъу klapanлар хцсуси стенддя
сазланмалы вя тянзимлянмялидир; бундан сонра онлар пломбланмалы вя мцвафиг
сянядлярля тяртиб едилмялидир.
Щяр бир гапаьын корпусуна пасланмайан полад вя йа алцминдян лювщя йапышдырылмалы
вя пломбланмалыдыр; цзяриндя ися ашаьыдакылар щякк олунмалыдыр:
а) гапаьын завод нюмряси;
б) гапаьын башланьыъ) тязйиги;
с) сон тяфтиш вя тарасынын тяйин едилмя тарихи.

34. Тязйиг алтында ишляйян боруларын техники мцайиня дюврилийи


неъядир.
Истисмарда олан вя Дювлят даь техники нязарят органларында гейдиййата алынмалы
олмайан габларын техники мцайиня дюврилийи (дахили вя хариъи мцайиня) 2 илдян сонра,
щидравлик сынаг ися сяккиз илдян сонра тяйин едилмишдир.
Дювлят даь техники нязарят органларында гейдиййата алынмыш габларын техники
мцайиня дюврилийи беля тяйин едилмишдир: дахили вя хариъи мцайиня АСЪ-ня нязарят
цзря мцщяндис тяряфиндян 2 илдян сонра, Дювлят даь техники нязарят инспектору
тяряфиндян 4 илдян сонра, щидравлик сынаг 8 илдян сонра.

35. Тязйиг алтында ишляйян габларын гязайа эюря дайандырылмасы


щансы щаллары нязярдя тутулур.
Габ иш режими вя тящлцкясиз хидмят тялиматында нязярдя тутулмуш щалларда дярщал
дайандырылмалыдыр, хцсусян:
- яэяр габда тязйиг иъазя верилдийиндян чох галхмышдырса вя персоналын эюрдцйц
тябдирляря бахмайараг, енмирся;
- горуйуъу klapanларда насазлыг ашкар едилдикдя;
- тязйиг алтындаишляйян габ вя онун елементляриндя бошлуглар, габарыглар, ара
гатларында йарыглар ашкар едилдикдя;
- манометр насаз олдугда вя тязйиги диэяр ъищазларла мцяййян етмяк мцмкцн олмадыгда;
- od təhlükəli гыздырыъысы олан габларда майе сявиййясинин гойулан щяддян ашаьы енмяси
щалларында;
- майе сявиййясинин бцтцн эюстяриъиляринин сырадан чыхмасы щалларында;
- горуйуъу блокировка гурьуларынын насазлыьы заманы;
- тязйиг алтында олан габ цчцн билаваситя тящлцкя тюрядя билян йаньын баш вердикдя.
Габын гязайа эюря дайандырылмасы вя йенидян ишя салынмасы гайдасы габын
гурашдырылдыьы обйектдя гязаларын арадан галдырылмасы планларында
эюстярилмялидир.
Габын гязайа эюря дайандырылмасы сябябляри нювбя журналында гейд олунмалыдыр.

36. Гуйунцн мянимсянилмяси заманы компрессор гуйу аьзындан щансы


мясайядя гурашдырылыр. Бу заман компрессор ня иля
комплектляшдирилир.
Гуйудан истифадя заманы компрессор вя агрегаты гуйу аьзындан 25 метрдян аз олмайан
мясафядя, кромрпрессора нефт газы вя йа нефт дамъысынын дцшмясини истисна едян йердя
гурашдырмаг лазымдыр.
Яэяр компрессора нефт тозу дцшмцшдцрся, ону дярщал дайандырмаг вя гуйуну щавадан
тямизлямяк лазымдыр.
Компрессор вя насос агрегаты ишляйяркян гуйу аьзы мейданчада вя басма хятт
йахынлыьында олмаг гадаьандыр.
Тязйиг алтында басма хятляри тямир етмяк вя гуйудан истифадя заманы онун яразисиндя
кянар шяхслярин олмасы гадаьандыр.
Гуйунун эеъя вахты мянимсянилмяси заманы иш йерляринин ишыгландырылмасы 13
лйуксдан аз олмамалыдыр. Гуйу аьзында гойулмуш ишыгландырыъылар партлайыша гаршы
мцщафизя олунмалыдыр.
Гуйунун мянимсянилмяси заманы 70 метр радиусда ачыг оддан, мяшялдян истифадя етмяк,
амбарларда нефт йандырмаг, гайнаг ишляри апармаг гадаьандыр.
Фонтан гуйусунун мянимсянилмяси заманы йалныз гуйунун йанында гуйу аьзында
эюзлянилян максимал тязйигя мцвафиг ютцрцъц чархы олан сийиртмя вя йа гол бору олдугда
насос-компрессор боруларыны ашаьы ендирмяйя вя галдырмаьа иъазя верилир.
Гуйуда нефт-газ эюрцндцйц, о ъцмлядян эеъя вахты боруларын ендирилдийи вя йа
галдырылдыьы вахт ишыгландырма хятти гяза цзцндян кясилярся, дярщал гуйу аьзында
йухарыда эюстярилян сийиртмя гоймаг вя ишляри дайандырмаг лазымдыр.
Гуйунун мянимсянилмяси заманы иш фасилясиндя фонтан арматурунун мяркязи сийиртмяси
вя кясишмя сийиртмяси баьлы олмалыдыр.
Сыхылмыш щаванын тязйиг алтына салынмасы йолу иля вя йа майенин щава иля аерасийа
едилмяси йолу иля нефт ахыны йарадаркян просесдя фасиляляр гадаьандыр.
Гуйудан истифадя просесиндя вя ондан сонра майенин НКB щяъминя бярабяр щяъмдя
чыхарылмасы цчцн чыхма сийиртмяляр ачыг олмалыдыр.
Сяййар щава компрессорларыны тятбиг етмякля гуйудан истифадя ашаьыдакы шяртляря
ямял етмякля мцмкцндцр:
Бору кямяри сарьысынын техноложи схеминдя мющкям бяркидилмиш тязйиг салма хяттиндя
ишчи сийиртмяни гуйу аьзындан 30 метрдян аз олмамагла нязярдя тутмаг.
Щаваны гуйудан эюстярилян сийиртмя васитясиля компрессор дайандыгдан 10-15 дягигядян
эеъ олмадан чыхармаг лазымдыр.
Гуйуцда тязйиги атмосфер тязйигиня гядяр ендирмяк. Тязйигин ендирилмяси анында
хидмяти персонал гуйу аьзында даod təhlükəliмалыдыр.
Компрессорун лубрикаторуну компрессорун картериндян чыхарылмыш йаьла долдурмаг
олмаз. Лубрикатору долдурмаг цчцн компрессор гурьусунда айрыъа баьлы габда ян азы бир
сутка цчцн нязярдя тутулмуш ещтийат компрессор йаьы ромалыдыр; йаь компрессорун
истисмары цзря тялиматда нязярдя тутулмуш маркадан олмалыдыр.
Компрессору бцтцн мярщялялярдя цмуми узунлуьу 30 метрдян аз олмайан щава ютцрцъцсц
иля, эерийя klapanла вя термометрлярля иля комплектляшдирмяли. Гуйудакы компрессорун
сарьысында компрессорун сарьысыдястиня дахил олмайан кянар деталлардан (эцнйя,
сийиртмя вя с.) истифадя едилмясиня йол вермямяли.

37. Бору кямярляриндя вя апаратларда гурашдырылмыш tıxaclara


(zaqluşka) щансы тялябляр гойулур.
Мцщитин иш параметрляриндян, конкрет истисмар шяраитиндян асылы олараг,
zaqluşka, арматур, мющкямлядиъи детал вя ара гаты материалларыны гцввядя олан ДЦИСТ
нормаларына ясасян сечмяк лазымдыр. Даими zaqluşkaлар бору кямярляриндя вя
арматурларда истещсалат тяляб етдийи щалларда, техноложи схемлярин дяйишдирилмяси,
йенидян гурулмасы вя с. заманы гурашдырылыр.
Мцвяггяти zaqluşkaлар тямир мцддятиндя вя йа техноложи бору кямярляринин айры-
айры сащяляринин дайандырылмасыны тяляб едян истещсалат ишляри заманы диэяр
системлярдян етибарлы шякилдя айырмаг цчцн бору кямярляриндя, апаратларда
гурашдырылыр.
Zaqluşkaларын материаллары вя юлчцляри гойулдуглары бору кямярляриня мцвафиг
олмалыдыр. Zaqluşka флансларын бяркидиъи сятщини бярабяр шякилдя юртмялидир
(Zaqluşkaнун уъуна онун нюмряси, шярти тязйиги вя диаметри, уълугсуз диш-ойуг типли
фланс бирляшмялярдя гойулан zaqluşkaнун ися нюмря вя тязйиги юз цзяриня вурулур).
Бу zaqluşkaнун галынлыьы мцмкцн максимал тязйигя щесабланараг сечилмялидир.
Zaqluşkaларын цзяриндя икитяряфли дяликляр, дярин батыглар, чатлар вя zaqluşkaнун
давамлылыьына вя кечирмямя габилиййятиня тясир едя биляъяк диэяр гцсурлар
йолверилмяздир. Zaqluşkaнун цстц щяр ики тяряфдян дямир йаныьындан, палчыг вя пасдан
тямизлянмялидир.

38. Тязйиг алтында ишляйян боруларда гурашдырылмыш горуйуъу


клапанлара щансы тялябляр гойулур.
Горуйуъу клапанлар аваданлыьын ишчи мцщитинин чюкмяси нятиъясиндя
йолверилмяз тязйигдян мцдафия цчцн нязярдя тутулмушдур вя иш тязйигинин даod
təhlükəliсы вя бярпасы заманы чюкцнтц баш вермясинин гаршысыны алыр.
Клапан – золотник алтында мцщитин тязйигиня гаршы йайын мцгавимят эюстярдийи
автоматик щярякят механизмидир.
Мцщитин тязйигинин галхмасы йайын сыхылмасына, золотникин галхмасы, артыг
мящсулларын атылмасы дренаж хяттинин йаранмасына сябяб олур.
Горуйуъу клапанларын бирляшдириъи бору кямярляри (эириш борулары, чыхыш
борулары, дренаж борулары) онларын дахилиндя ишчи мцщити донмадан мцщафизя
етмялидир.
Горуйуъу клапанларын чыхыш бору кямярляри вя ИПУ импулсив хятляри конденсатын
мцмкцн йыьылма йерляриндя конденсатын арадан галдырылмасы цчцн дренаж гурьуларла
тяъщиз едилмялидир.
Дренаж бору кямярляриндя баьлама органларынын вя йа диэяр арматурларын
гурашдырылмасы гадаьандыр. Горуйуъу клапанлардан вя дренажлардан чыхан мцщит
тящлцкясиз йеря апарылмалыдыр.
Бору вя горуйуъу клапан арасында, щямчинин гапаьын архасында арматур
гурашдырылмасы йолверилмяздир.
Клапанларын ачылмасы цчцн йайын тяляб олунан тязйигя уйьун тянзимлянмяси
тянзимляйиъи винтля йериня йетирилир. Клапанын сямярялилийини тянзимлямяк цчцн иш
вязиййятиндя стопор винтлярля фиксажланмыш ашаьы вя йухары тянзимлячйиъи vtulkaлар
нязярдя тутулмушдур.
Клапанлара эювдядя эюстяриляндян даща артыг тязйиг тятбиг етмяк йолверилмяздир.
Бир юлчцдя олан клапанлара башга юлчцдя олан клапан вя йа щесаблама
характеристикасыны дяйишдирмяк ГАДАЬАНДЫР.
Йайлы клапанын гурулушу йайын гойулмуш юлчцдян даща чох дартылмасы
имканыны истисна етмялидир, йай ися арзуолунмаз гызмадан (сойумадан) вя яэяр йайын
материалына пис тясир эюстярирся, ишчи мцщитин она билаваситя тясириндян
горунмалыдыр.

39. АДПМ гуйу аьзындан щансы мясафядя гурашдырылыр. Басгы хятти


вя агрегатын техники вязиййятиня тялябляр.
Гуйуйа газын, бухарын, кимйяви вя диэяр аэентлярин вурулмасы ишляри нефтгазчыхарма
идаряси тяряфиндян тясдиг олунмуш лайищя вя плана уйьун йериня йетирилмялидир. Планда
щазырлыг ишляринин апарылма гайдасы, аваданлыгларын йерляшмя схеми, просесин
апарылма технолоэийасы, тящлцкясизлик тядбирляри, ишляря ъавабдещ олан рящбяр
эюстярилмялидир.
Гуйу аьзынын йахынлыьында басгы хяттиндя якс клапан гурашдырылмалыдыр.
Басгы системи гурашдырылдыгдан сонра (реаэентляри вурмамышдан яввял) эюзлянилян
ишчи тязйигдян 1,5 дяфя артыг тязйигля сынанылмалыдыр.
Басгы системляринин щидравлик сынаглары заманы хидмяти щейят тящлцкяли зонадан
(планда нязярдя тутулмуш) узаглашдырылмалыдыр.
Тязйиг алтында олан системлярдя сызмаларын ляьв едилмяси гадаьандыр.
Гуйуда сяййар агрегатлардан истифадя олунмагла апарылан техноложи просесин
башланмасындан яввял ишин рящбяри икитяряфли рабитя ялагясинин мювъудлуьуна ямин
олмалыдыр.
Гыш вахты реаэентлярин, суйун вурулмасындан яввял вя ишляр мцвяггяти олараг
дайандырылдыгдан сонра насос гурьуларынын коммуникасийаларында вя басгы хятляриндя
буз тыхаъларынын йаранмадыьына ямин олмаг лазымдыр.
Бору кямярляринин ачыг оддан истифадя етмякля гыздырылмасы гадаьандыр.
Гуйуда кип олмайан кямяр вя кямярархасы ахын олдугда, гуйудиби зонанын ишлянмяси вя
нефт (газ) верилмясинин артырылмасы ишляринин апарылмасы гадаьандыр.
Истиликля вя комплекс ишлянмя мцддятиндя гуйу вя тятбиг олунан аваданлыг ятрафында
50 м-дян аз олмайан радиусда тящлцкяли зона мцяййян олунур.
Сяййар насос гурьулары гуйу аьзындан 10 м-дян аз олмайан мясафядя
йерляшдирилмялидир. Онлар арасында мясафя 1 м-дян аз олмамалыдыр. Ишлярин йериня
йетирилмясиндя истифадя олунан диэяр гурьулар (компрессор, бухар эенератору гурьусу вя
с.) гуйу аьзындан 25 м-дян аз олмайан мясафядя йерляшдирилмялидир.
Ишлярин апарылмасынын техноложи режими, агрегат вя гурьуларын конструктив иърасы,
апарат вя бору кямярляринин дахилиндя партлайыш-йаньын тящлцкяли гарышыгларын ямяля
эялмясини истисна етмялидир.
Бцтцн обйектлярдя (гуйуларда, бору кямярляриндя, юлчмя гурьуларында) партлайыш –
йаньын тящлцкяли гарышыгларын ямяля эялмяси йолверилмяздир.
Ишлярин апарылмасы планында мцтляг иш просеси заманы газ-щава мцщитинин дюври
олараг йохланылмасы нязярдя тутулмалыдыр.
Насосун горуйуъу гурьусунун атгы хятти мющкям бяркидилмяли, юртцкля баьланмалы,
хцсуси тутума вя йа насосун гябул хяттиня истигамятляндирилмялидир.
Басгы коммуникасийаларында олан вибрасийа вя щидравлик зярбяляр гябул олунмуш
нормалардан артыг олмамалыдыр.

40. Електрик мяркяздянгачма насосу (ЕМН) иля тяъщиз едилмиш


гуйуларын истисмары заманы щансы тящлцкясизлик тялябляриня ямял
етмяк лазымдыр.
Електрик мяркяздянгачма насослары иля тяъщиз олунмуш гуйуларда ашаьыдакы
аваданлыглары торпагламаг лазымдыр:
Трансформатор, електрик мцщяррикляри, бурахыъы;
Кабеллярин зирещлярини;
Аваданлыьын ъяряйанкечириъи елементлярини гапайан горуйуъу гурьулары;
«Ишя салма» вя «стоп» щярякят дцймялярини;
Ишыг лампаларынын арматурларынын метал корпусларыны;
«Електрик мцщяррики – кабел» системинин изолйасийасы, йцкляйиъи електрик
мяркяздянгачма насосунун гурулмасы 0,05 Ом-дан ашаьы, йерцстц гурьуларын
гурашдырылмасы ися 1,0 Ом-дан ашаьы олмамалыдыр.
Йцкляйиъи електрик мяркяздянгачма насосу цчцн торпаглама гисминдя кондуктор вя
йа гуйунун техники борусундан истифадя едиля биляр. Торпаглама кечириъи металдан, 48
мм2- -дян аз олмайан кясикли олмалыдыр, ян азы ики йердян кондуктора (техники боруйа)
гайнагланыр вя 0,5 метрдян аз олмайан дяринликдя торпаьа басдырылыр.
Яэяр йцкляйиъи електрик мяркяздянгачма насосунун торпагцстц електрик аваданлыьы
баьлы йердя гурашдырылмышдырса, идаряетмя стансийасы еля йерляшдирилмялидир ки,
онун гапылары ачыг олдугда байыра ращат чыхмаг имканы тямин едилсин. Отаьын гапысы
байыра ачылмалыдыр.
Стансийанын гапысы ачарла баьланмалы, ачар ися гурьуйа хидмят едян
електротехники персоналын мясул ишчисиндя олмалыдыр.
Гуйу аьзына эедян зирещлянмиш кабел хцсуси дирякляр цзяриндян чякилмялидир.
Йолун щяр 50 метриндя хябярдаредиъи ишаряляр гойулмалыдыр. Корпцляр тяряфдян вя
галдырыъы трактор гурашдырылмасы цчцн нязярдя тутулмуш йерлярдян кабел чякмяк
гадаьандыр.
Галгырма-ендирмя ямялиййатлары заманы кабелдя щяр щансы бир иш эюрмяк
гадаьандыр.
Гуйунун истисмарында бюйцк фасиляляр олдуьу заман бцтцн йцкляйиъи електрик
мяркяздянгачма насос гурьусунда эярэинлик тамамиля кясилмялидир.
Йцкляйиъи електрик мяркяздянгачма насос гурьусунун ишя салынмасы цчцн яввял
идарятемя стансийасынын кечириъисиндя коммутасийа гурьусуну, сонра ися хятти
контактору гошмаг лазымдыр.
Гурьуну дайандырмаг цчцн яввял мцтляг контактору, сонра ися эиряъяйиндя
коммутасийа гурьусуну дайандырмаг лазымдыр.
Гуйу аьзында йцкляйиъи електрик мяркяздянгачма насосунун електрик мцщяррикинин
сынаьы заманы кабеля тохунмаг гадаьандыр.
Гуйулара хидмят эюстярян гейри-електрик персонала йалныз йцкляйиъи електрик
насосун ендирилмясини вя йа галдырылмасыны йериня йетирмяйя иъазя верилир.
Йцкляйиъи електрик насосунун идаряетмя стансийасы гаршысында изолйасийаедиъи
алтлыг гурашдырылмалыдыр.
Идаряетмя стансийасында тямир вя профилактика ишляри йалныз эярэинлик
кясилдикдян сонра апарылмалыдыр.
Ишлямяйян йцкляйиъи електрик насосуну ишя саларкян операторун ону йалныз
дцймя иля ишя салмаьа ихтийары вар. Яэяр ЕЕТ икинъи ъящддян сонра да ишя дцшмцрся,
оператор даща буна ъящд эюстярмямяли вя бу барядя диспетчеря мялумат вермялидир.

41. ŞDN иля тяъщиз едилмиш гуйуларын истисмары заманы щансы


тящлцкясизлик тялябляриня ямял етмяк лазымдыр?
Mancanaq дязэащ еля гурашдырылмалыдыр ки, онун щярякят едян щиссяляри
фундаментин деталларына вя торпаьа тохунмасын.
Mancanaq дязэащын електрик ютцрцъцсцня вя яйляъиня хидмят етмяк цчцн чяпярляри
олан мейданча йарадылыр.
Mancanaq дязэащын кяндир асгысы хцсуси гурьу вя алятлярля дяйишдирилмялидир.
Бяркидиъинин кипэяъи долдуруларкян гуйу аьзы кипэяъин гапаьы гуйу аьзы штокда хцсуси
сыхаъла сахланылыр.
Кривошип-шатун механизминин дишляринин йерини вя йа онларын юзлярини
дяйишдиряркян гуйу аьзы штока мцтляг сыхаъ гоймаг, сцрэц голуну ися mancanaq дязэащын
диряйиня мющкям бяркитмяк лазымдыр.
Mancanaq дязэащын таразлашдырыъы якс аьырлыьы кривошип-шатун механизмля гуйу аьзы
штокун балансирля бирляшдирилмясиндян сонра мцяййянляшдирилмялидир.
Балансирин башлыьы ян ашаьы щяддя олдугда кипэяъ штокунун асгысынын траверси вя йа
штангтутуъу иля гуйу аьзы кипэяъ арасында ян азы 20 см мясафя олмалыдыр.
Mancanaq дязэащларын таразлашдырыъы якс аьырлыглары щяр бири 40 кг-дан аьыр
олмайан вя мющкям бяркидилмиш бюлмялярдян ибарят олмалыдыр.
Редукторун шкивини ял иля ачмаг вя йа бору, линэ вя диэяр яшйалары миллярин арасына
салмагла дайандырмаг гадаьандыр .
Mancanaq дязэащы ишя салмаздан яввял ямин олмаг лазымдыр ки, дязэащын редуктору
дайандырылмамышдыр, чяпярляр гойулмушдур, тящлцкяли зонада ися щеч ким йохдур.
Mancanaq дязэащын кривошип-шатун механизми вя пазшякилли гайыш ютцрцъцсцнцн
чяпяри олмалыдыр.
Гуйу аьзы кипэяъин йухары дирякляри гуйу аьзы мейданчадан 1000 мм-дян чох вя 450 мм-
дян аз галхмамалыдыр.
Mancanaq дязэащын гайышларынын дяйишдирилмясини mancanaq дязэащын редукторуну
дайандырдыгдан сонра електрик мцщяррикинин йерини дяйишмякля йериня
йетирилмялидир.
Балансирин башлыьы гыраьа чякилдийи щалда юн голунун кянарындан гуйу охуна кими
мясафя ашаьыдакындан аз олмамалыдыр:
250 мм – щамар штока ян бюйцк иъазя верилмиш йцкц 30 кЩ (3те) гядяр олан
mancanaq дязэащлар цчцн,
500 мм – диэяр mancanaq дязэащлар цчцн.
Тямир ишляриня башламаздан яввял вя йа автоматик, дистансион вя йа ял иля ишя салма
гурьулу вахташыры ишляйян гуйу аваданлыьына нязарятдян яввял ютцрцъц
дайандырылмалы, ишя салма гурьусу цзяриндя ися «Ишя салмамалы! Адамлар ишляйир!»
лювщяси асылмалыдыр.
Автоматик, дистансион ишя салма гурьулу mancanaq дязэащ гуйулары цзяриндя ишя салма
гурьулары йахынлыьында, эюрцнян йердя «Диггят! Автоматик ишясалма» сюзляри
йазылмыш лювщяляр асылмалыдыр. Беля бир лювщя ишя салма гурьусу цзяриндя дя
асылмалыдыр.
Дяринлик насос гурьуларынын електрик мцщяррикляри цчцн торпаглама васитяси кими
кондуктор вя йа гуйунун техники борусундан истифадя едилмялидир.
Кондуктор (техники бору) mancanaq дязэащын чярчивяси иля кондуктора (техники бору) вя
йа чярчивяйя мцхтялиф йерлярдян гайнагланмыш ян азы ики полад топраглама кечириъиси
иля ялагяляндирилмялидир. Щяр бир кечириъинин кясийи 48 мм-дя аз олмамалыдыр.
Mancanaq дязэащын чярчивясини кондукторла (техники бору иля) бирляшдирян торпаглама
кечириъиляри торпаьа ян азы 0,5 м дяринликдя басдырылмалыдыр.
Торпаглама кечириъиси кими даиряви, золаглы, тинли вя йа диэяр формалы поладдан
истифадя едиля биляр. Бу мягсядляр цчцн полад канатдан истифадя едилмяси
йолверилмяздир.
Торпагланмыш mancanaq дязэащын чярчивясиня електрик мцщяррики гурашдырыларкян вя
онлар арасында мющкям контакт йарадаркян електрик мцщяррикини ялавя топрагламайа
ещтийаъ галмыр.
Електрик мцщяррикини дюнмя киршяляриня гурашдыраркян кясийи 34 мм-дян аз олмайан,
тез яйиля билян полад кечириъи иля торпагланмалыдыр.
Mancanaq дязэащын ишя салма гурьусу гаршысында 5.18 бяндиндя эюстярилян тялябляря, о
ъцмлядян ашаьыдакы тялябляря ямял едяркян изолйасийаедиъи дайаг вя йа диелектрик
юртцйц тятбиг етмяк мцтляг дейил.
Mancanaq дязэащын електрик ютцрцъцсцня вя ишя салма гурьусуна хидмят цчцн
йарадылмыш мейданча цмуми олмалы вя метал, йа да метал олмайан, анъаг метал ясас
цзяриня гойулмуш дюшямяси олмалыдыр; щям дя дюшямя вя йа ясас ян азы дюрд йердян
mancanaq дязэащын торпагланмыш чярчивясиня гайнагланмалыдыр.
Ишя салма гурьусунун эювдяси тахта диряйя гурашдырыларкян кясийи ян азы 35 мм олан
полад кечириъи васитясиля метал дюшямяйя бирляшдирилир, метал диряйя вя йа гурьуйа
гурашдырылдыгда ися диряк вя йа гурьу ян азы ики йердян дюшямяйя гайнагланыр, бу заман
эювдянин метал гурьу иля етибарлы контакты тямин олунмалыдыр.
Персонал оператив кечирмяляри диелектрик ялъяклярля йериня йетирмялидир.
Оператор йалныз електрик мцщяррикини ишя сала вя йа дайандыра биляр. Електрик
мцщяррикинин истянилян насазлыглары заманы диспетчеря сифариш вермякля нювбятчи
електрик монтйору чаьырмаг лазымдыр.
Mancanaq дязэащ ишляйян заман щяр щансы бир гцсуру арадан галдырмаг гадаьандыр
Оператор mancanaq дязэащы нязярдян кечиряркян ашаьыдакылара диггят йетирмялидир:
Болт бяркитмяляринин, шпон бирляшмялярин давамлылыьына;
Чарх голларында вя балансирлярдя чарх голлары вя йухары дишлярин, сцрэц голларынын,
якс аьырлыгларын бяркидилмясиня;
Електрик мцщяррикляринин чяпярляриня, пиллякян вя мейданчаларынын сазлыьына;
Канат асгынын щамарланмыш штокла бирляшмясинин етибарлылыьына вя щамарланмыш
штокун кипэяъинин мющкямлийиня.
Канат асгынын вязиййятиня;
Яйляъин сазлыьына;
Подшипник вя щанъама дцйцнляринин йаьланмыш олмасына.
Електрик мцщяррикинин пазшякилли бяркитмя кямярляринин киршяляря бярабяр
баьланмасына.
Канат асгыны балансир башлыьынын дийиръяйиндян йалныз щамарланмыш штоку сыхаъла
мющкям бяркитдикдян сонра, асгы канатларыны зяифлятмякля балансир башлыьыны ашаьы
вязиййятя эятирдикдян вя mancanaq дязэащын яйляъини бяркитликдян сонра чыхармаг
(асмаг) лазымдыр.
Балансирдя ола-ола канат асгыны балансир башлыьынын дийиръяйиндян чыхармаг (асмаг)
гадаьандыр.
Канат асгынын траверсини байырда вя йа гуйуаьзы кипэяъ цзяриндя дайанаркян
щамарланмыш штокла бирляшдирмяк (айырмаг) гадаьандыр .
Канат асгынын траверсинин щамарланмыш штокла бирляшдирилмя (айырма) ишляри даod
təhlükəli мейданчасы олан нярдиван цзяриндя йериня йетирилмялидир.
Канат асгынын траверсиня динамографы монтаж етмямишдян яввял балансирин башлыьыны
ашаьы вязиййятя эятирмяк вя mancanaq дязэащын яйляъини мющкям сыхмаг лазымдыр.
Якс аьырлыьын йердяйишмясини асанлашдырмаг цчцн чарх голунун узунуна сятщини
йаьламаг (тавот чякмяк) гадаьандыр .
Mancanaq дязэащы таразламаг цчцн балансирдя дура-дура йцк плитялярини балансирин
уъуна чякмяк (орадан эютцрмяк) гадаьандыр .

42. Фонтан гуйуларына хидмят заманы щансы тящлцкясизлик


тялябляриня ямял етмяк лазымдыр?
Фонтан гуйусунун арматурунун ишчи тязйиги гуйу аьзында эюзлянилян максимал
тязйигя уйьйн эялмяли вя истисмар борусунун преслямя тязйигиндян аз олмамалыдыр. ДНГ
цзря оператор фонтан гуйусунун арматурунун йыьылма схемини билмялидир.
Фонтан арматуру гуйу аьзында гурашдырылмамышдан яввял йыьылмыш шякилдя
паспортда эюстярилмиш сынаг тязйигиня уйьун преслянир. Фонтан арматуру гуйу аьзында
гурашдырылдыгдан сонра истисмар борусу цчцн иъазя верилян преслямя тязйигиня уйьун
преслянир. Преслямянин нятиъяляри актла тяртиб едилмялидир.
Фонтан гуйуларында буфер тязйигини вя боруархасы фяза тязйигинин юлчцлмяси цчцн
цчкодлу краны олан манометрляр гурашдырылмалыдыр.
Боруархасы фязада тязйиги йалныз крестовикдян сонра икинъи сийиртмядя
гурашдырылмыш штусер васитясиля ашаьы салмаьа иъазя верилир.
Штусерляри вя штусер гол боруларыны дяйишмямишдян яввял штусер архасында
ахынын тязйигини хятдя гурашдырылмыш вентилин кюмяйи иля атмосфер тязйигиня гядяр
ендирмяк лазымдыр (шырнаьы ещтийат атгыйа кечирдикдян вя ишчи атгыда мцвафиг
сийиртмяляри баьлалдыгдан сонра).
Фонтан гуйусунун истисмары просесиндя истещсалчы заводун тялиматларына
мцвафиг олараг вахташыры кясиъи клапанын ишлямясини йохламаг лазымдыр. Кясиъи
клапанын гурашдырылмасы вя онун щазырлыьынын йохланмасы актла тяртиб едилмялидир.
Фонтан арматурунун насазлыгларынын арадан галырылмасы, ишлякликдян тез чыхан
вя явязлянян деталлары тязйиг алтында дяйишдирмяк гадаьандыр . Айры-айры (гяза)
щалларда бу ишляри хцсуси техники васитялярдян истифадя етмякля хцсуси щазырлыг
кечмиш ишчиляр йериня йетиря биляр.
Идаряетмя стансийасыны фонтан арматуру иля бирляшдирян щава кечириъиляри вя
кабелляр естакадалардан чякилмялидир.
Гыш вахты фонтан арматуруну йалныз бухар вя йа исти су иля гыздырмаг олар.
Йай вахты ДНГ цзря оператор фонтан гуйусу аьзында мейданчаны ялля щазырламалы,
щямчинин ашаьыдакылары йериня йетирмялидир:
- гуйуаьзы ъищазларыны тямиз сахламалы;
- фонтан арматуруну рянэлямяли, гуйунун нюмрясини вя с. эюстярян лювщя асмалыдыр.
Иш баша чатдыгдан сонра ДНГ цзря оператор эюрцлмцш ишляр вя ашкар едилмиш
насазлыглар барядя нювбя журналында гейдляр етмяли, щямчинин устайа хябяр вермялидир.

43. Гуруда вя су щювзяляриндя мазут вя нефт сызмасыны арадан


галдырмаг цчцн эюрцлян ишляр заманы щансы тящлцкясизлик
тялябляриня ямял етмяк лазымдыр?
Чирклянмиш сащяни техникадан истифадя етмякля бяндя аларкян щямин йерин
релйефи нязяря алынмалыдыр.
Булдозеря 36°-дяк маиллийи олан йерлярдя ишлямяйя иъазя верилир. Зядялянмиш
бору кямяринин чыхарылмасында бир чOd təhlükəli екскаваторун ишлядилмясиня маиллийи
22°-дян чох олмайан йерлярдя иъазя верилир.
Нефт кямяринин зядялянмиш сащясинин билаваситя екскаватора йахын йердя
ачылмасы гадаьандыр .
Щямчинин зярбя алятляриндян дя (линэ, кцлцнэ, пневмоалятлярдян) истифадя етмяк
олмаз.
Мазут вя нефт сызмасынын арадан галдырылмасы заманы бошалдыъы техника вя
нефттоплайыъылардан истифадя етмяк лазымдыр.
Мазутланмыш сащяляри йандырмаг гадаьандыр .
Бошалдыъы техника чирклянмя зонасынын бяндиндян кянарда, мющкям ясаслар
цзяриндя гурашдырылыр.
Гуруда вя биринъи типли батаглыг йерляриндя нефт топлайаркян нефт топлайыъыны
гошмамышдан яввял електрик мцщяррикинин дцзэцн гошулмасыны йохламаг лазымдыр.
Дисклярин щярякят истигамяти топлайыъы дворник тяряфдян йухарыдан ашаьыйа
олмалыдыр.
Топлайыъы дисклярин цстц тямиз олмалыдыр.
Гановларда зибил олмамалыдыр.
Топлайыъы дворникляр ишчи гата мющкям отурдулмалыдыр.
Кабел вя шланг нефт топлайыъысынын ишиня мане олмамалыдыр.
Бирляшдириъи кабел асылы вязиййятдя олмамалыдыр.
Рубилник (ишя салан) ишляйян агрегатдан 100 м-дян узаг олмамалыдыр.
Нефт топлайыъысынын яридилмясинин су кясиминдян ашаьы олмасы гадаьандыр (су кясими
агрегатын чярчивясидир)
Нефт топлайыъысынын нормал вязиййяти щоризонталдыр.
Нефт топлайыъысынын истисмары заманы диск бычагларынын торпаьа тохунмасына
йол вермяк олмаз.
Йерин сятщиндян топланмыш нефт сонрадан мядян коллекторуна вурулмаг цчцн
габлара топланмалыдыр.
Мазута буланмыш торпаьы мцтляг айырмаг вя хцсуси айрылмыш шлам
топлайыъыларда ишлядилмялидир, чиркляндирилмиш сащяйя ися сонрадан гуру торф вя
тямиз торпаг тюкцлмялидир.
Мазутланмыш яразидя иш апарыларкян орадан 50 метря гядяр мясафядя сигарет
чякмяк вя очаг галамаг гадаьандыр .
Су щювзяляринин (чай, эюл) сятщиндян нефт вя нефт мящсулларынын сызмасынын
гаршысыны алмаг цчцн «УЖ-М» манеяляри вя йа бон манеяляри тятбиг едилир.
Чяпяр вя боплардан ахын сцряти 1,5 м/сан-дян, дальасынын щцндцрлцйц 0,3 м-дян
чох олмайан су щювзяляриндя истифадя етмяк олар.
Чирклянмянин локаллашдырылмасы цчцн су щювзяляриндя манеяляр щювзялярин
юлчцсцндян асылы олараг цзмя васитяляри вя йа йерцсту йедяк техникасындан истифадя
етмякля гурашдырылыр. Бу заман йедяк тросларынын вязиййятиня хцсуси диггят йетирмяк
лазымдыр.
Батаглыг вя су щювзяляриндя чирклянмя галыгларыны «Деградойл» типли бактериал
препаратла вя йа минерал дузларла тямизляйяркян горуйуъу ейняклярдян, резин узунбоьаз
чякмялярдян вя бядянин ачыг йерлярини щерметик баьлайан хцсуси эейимлярдян истифадя
етмяк лазымдыр. Бу заман ян азы 20 литр ширин су ещтийаты сахламаг лазымдыр.

44. Гуйуларын дебитинин юлчцлмяси заманы щансы тящлцкясизлик


тялябляриня ямял етмяк лазымдыр?
Ишя башламаздан яввял ашкар едилмиш бцтцн насазлыглар арадан галдырылмалыдыр.
Юлчмя-дяйишдириъи гурьуйа дахил олмамышдан 15 дягигя яввял вентиля тору гошмалы вя
йалныз бундан сонра щямин отаьа дахил олмалы. Ичяридя чох галдыгда вя нефт тюкмякля
баьлы иш эюрмяк мяъбуриййяти олдугда вентилйатор фасилясиз ишлямялидир.
Груп гурьусу истисмара бурахыларкян системин йуйулмасыны яввял бцтцн
гуйуларын цмуми бору кямяри иля ишлямяси, сонра ися ПСМ дяйишдириъи ачары васитяси
иля йериня йетирмяк лазымдыр, бу заман ян йцксяк дебитли гуйу сепаратор васитясиля
ишлямялидир. Йуйулма 48 саатдан аз олмамалыдыр (щяр йуйулма нювцня 24 саат).
Гуйуларын ясаслы тямириндян сонра вя атгы бору кямярляриндя гайнаг ишляриндян
сонра гуйуну сепаратора гошмамышдан яввял йуйулманы сярбяст бору кямяри иля 24 саат
ярзиндя давам етдирмяк лазымдыр.
Щяр дяфя юлчмяйя башламамышдан яввял юлчмя сепараторунда манометрлярин
эюстяриъиляринин дцзэцнлцйцнц йохламаг лазымдыр. Яэяр манометрдя пломб вя йа мющцр
йохдурса, йохлама вахты кечмишдирся, гошуларкян манометрин ягряби шкаланын сыфыр
эюстяриъисиня гайытмырса, шцшяси сынмыш вя йа онун эюстяриъиляриня тясир едя
биляъяк башга зядяляр вардырса, манометр хараб щесаб едилир. Манометрдя сепаратордакы
иъазя верилян иш тязйигиня уйьун эялян гырмызы хятт олмалыдыр. Гырмызы хяттин явязиня
манометрин корпусуна щямчинин гырмызы рянэя бойанмыш вя манометрин шцшясиня кип
дирянян метал лювщя йапышдырыла биляр.

ИШ ЗАМАНЫ ТЯЩЛЦКЯСИЗЛИК ТЯЛЯБЛЯРИ


Гурьуларын ишлямяси ашаьыдакы гайдада баш верир:
Гуйу мящсулу гуйуйа гурашдырылмыш бору кямярляри иля ПСМ дяйишдириъисиня
кечирилир. ПСМ дяйишдириъи ачарынын кюмяйи иля мящсул гуйуларын бириндян
сепаратора ютцрцлцр, диэяр гуйуларын мящсуллары ися цмуми бору кямяриня эюндярилир.
Сепараторда газын майедян айрылмасы баш верир. Klapan ачыг олдуьу вязиййятдя
айрылан газ цмуми бору кямяриня дахил олур, майе ися сепараторун ашаьы габына йыьылыр.
Йыьылмыш майенин ТОР-1-50 турбин майе щесаблайыъысындан дюври кечиди
сярфиййат тянзимляйиъиси вя цзэяъ бярабярляшдириъиси иля бирляшдирилмиш гапаьын
кюмяйи иля тямин олунур.
Борунун партламасына йол вермямяк цчцн Гуйуларын юлчмя блокундан долама бору
кямяриня вя эерийя кечиди истисмар тялиматында эюстярилмиш ардыъыллыгла йериня
йетирмяк лазымдыр.
Електрик гурьулары вя ъищазлара хидмят вя онларын тямири заманы «Техники
истисмар вя сянайе мцяссисяляриндя електрик гурьуларына тящлукясиз хидмят
Гайдалары»на мцтляг ямял етмяк лазымдыр.
Бошлуглардан (кипэяъляр, фланс бикляшмяляр вя с.) сызмыш нефти тямизлямяк цчцн
юлчмя кечириъи гурьуларын бцнювряляриндя гол бору вардыр. Нефт атмасыны гурьуларын
бирляшдирилмяси лайищясиндя нязярдя тутулмуш дренаж габына вя йа гуйуйа ютцрмяк
лазымдыр .
Гуйулардан гурьулара гядяр борулара бухар вурулмасыны ишляйян гуйуларда йериня
йетирмяк лазымдыр, йаранмыш гарышыьын температуру ишляйян гуйуда 100°С-дян чох
олмамалыдыр.
Бухар вурулмасы заманы ТОР-1-50 сайьаъыны чархла явяз етмяк лазымдыр.
Гыш вахты пиллякяни гар вя буздан тямизлямяк лазымдыр. Юлчмя гурьусунун
йахынлыьында йаьланмыш уълугларын, кющня яшйаларын вя диэяр тез алышан
материалларын сахланмасы гадаьандыр .
Нефт нцмунялярини йалныз хцсуси тяйин едилмиш нцмуня эютцрян кран
васитясииля эютцрмяк лазымдыр.
Ишя башламамышдан яввял нцмуня эютцрян кранын сазлыьына ямин олмаг
лазымдыр.
Нцмуня эютцрцлдцкдян сонра краны баьламаг, штусери чевирмяк вя ямин олмаг
лазымдыр ки, нефт сызмасы йохдур.
Ичиндя нефт вя йа нефт мящсуллары олан бутулка вя диэяр шцшя габлары йа
билаваситя ялдя, йа да палтарын ъибляриндя апармаг гадаьандыр .
QÖC аваданлыгларынын щерметиклийинин бошалдылмасы иля баьлы ишляри газ
тящлцкяли ишлярин йериня йетирилмясиня гойулан тялябляря мцвафиг шякилдя апармаг
лазымдыр.
Гуйуларын дебитляринин юлчцлмяси заманы оператор нормайа вя гайдалара эюря
ишин тящлцкясизлийини тямин едян бцтцн лазыми мцдафия васитяляриня малик олмалы вя
онлардан истифадя етмялидир. Хцсуси эейимин салланан кянарлары олмамалыдыр.

45. Инзибати биналара битишик яразиляря щансы йаньын


тящлцкясизлийи тялябляри гойулур?
Биналар арасында йаньына гаршы кясиклярин щцдудларындакы ярази вахтлы-вахтында
алышан туллантылардан, зибилдян, габлардан, тюкцлмцш йарпаглардан, гуру от вя с.
тямизлянмялидир.
Алышан туллантылары, зибили вя с. хцсуси айрылмыш мейданчаларда контейнерляря
вя йа йешикляря йыьмаг вя сонра апармаг лазымдыр.
Биналар арасында йаньына гаршы кясиклярдян материал, аваданлыг вя габларын
сахланмасы цчцн анбар кими, машын дайанаъаьы, биналарын (гурьуларын) тикилмяси вя
диэяр тикилиляр цчцн истифадя етмяйя иъазя верилмир.
Йаньынсюндцрмя цчцн истифадя едилян инзибати биналара эедян йоллар, кечидляр,
эиришляр, стасионар йаньын пиллякянляриня вя йаньын инвентарларына апаран йоллар
щямишя бош олмалы, йахшы вязиййятдя сахланмалы, гышда ися гар вя буздан
тямизлянмялидир.
Йолларын вя кечидлярин тямир вя йа йаньынсюндцрян машынларын кечмясиня манея
тюрядян диэяр сябябляр цзцндян баьланмасы щаггында дярщал йаньынсюндцрмя
мцщафизясиня мцтляг хябяр верилмялидир.
Йолларын баьландыьы мцддятдя мцвафиг йерлярдя йандан ютмя эюстяриъиляри
гойулмалы вя йа тямир едилян сащялярин цзяриндян вя кечидлярдян су щювзяляриня
кечидляр гурашдырылмалыдыр.
Йаньына гаршы кясиклярин лайищяляшдирилмяси нормаларында мцяййян едилмиш
щцдудларда, анъаг биналардан да 50 метрдян аз олмайан мясафядя ачыг од тятбиг
едилмясиня, тулланты вя габларын йандырылмасына иъазя верилмир. Тулланты вя габларын
йандырылмасы бу мягсяд цчцн хцсуси айрылмыш йерлярдя хидмяти персоналын нязаряти
алтында йериня йетирилмялидир.
Инзибати биналарын яразисинин йаньына гаршы су щювзяляринин, хариъи йаньын
пиллякянляри, биналара эиришляри тез тапмаг цчцн кифайят гядяр сцни ишыгландырмасы
олмалыдыр.
Инзибати биналарын яразисиндя ачыг мейданчаларда вя щяйятлярдя ЛВЖ вя ГЖ
габларыны, о ъцмлядян ичярисиндя сыхылмыш вя йа майеляшдирилмиш газлар олан
баллонлары сахламаг олмаз.
Анбар, гараж вя диэяр тикилилярин гурашдырылмасы йалныз мцвафиг гайдада иъазя
алындыгдан сонра йериня йетириля биляр.

46. Инзибати биналара щансы йаньын тящлцкясизлийи тялябляри


гойулур?
Йаньынсюндцрмя системляри вя гурьулары (тцстцдян мцдафия, йаньын автоматы
васитяляри, йаньынсюндцрмя су тяъщизаты, йаньына гаршы гапылар, klapanлар, йаньына
гаршы дивар вя юртцлярдя диэяр мцщафизя гурьулары вя с.) щямишя саз иш вязиййятиндя
сахланмалыдыр.
Гапыларын юз-юзцня баьланмасы цчцн гурьулар саз вязиййятдя олмалыдыр.
Йаньына гаршы вя йа тцстцйя гаршы гапыларын (гурьуларын) нормал баьланмасына мане
ола билян гурьулар гурашдырмаг олмаз.
Тикинти биналарынын, истилийи изолйасийа едян материалларын йаньындан
мцдафия юртцкляринин (суваг, хцсуси бойалар, лаклар, сцрткцляр вя с., о ъцмлядян
йаньындан мцдафия васитяляринин итирилмяси) позулмасы дярщал арадан
галдырылмалыдыр.
Норматив тялябляря мцвафиг шякилдя емал едилмиш (щопдурулмуш) тахта
конструксийалар вя парчалар емал (щопдурма) тарихи ютдцкдян сонра вя тяркибляринин
йаньына гаршы мцдафия кейфиййятляри итдикдя йенидян емал едилмялидир.
Йаньына гаршы емалын (щопдурулманын) вязиййяти илдя ики дяфядян аз олмамагла
йохланмалыдыр.
Йаньына гаршы диварларын, юртцлярин вя мящдудлашдырыъы конструксийаларын
кясишмя йерляриндя йаранмыш бошлуглар вя дяликляр тяляб олунан щцдудларда йаньына
давамлылыг вя тцстц-газ кечирмяйян тикинти мящлулу вя йа диэяр алышмайан
материалларла долдурулмалыдыр.
Яразинин йенидян гурулмасы, отагларын функсионал тяйинатынын дяйишдирилмяси
вя йа йени гурьу гурашдырылдыьы заман тикинти лайищяляшдирилмясинин мювъуд
нормаларына ямял едилмялидир.
Йерляр иъаряйя эютцрцляркян иъарячиляр щямин бина типляри цчцн нязярдя
тутулмуш йаньындан мцдафия тялябляриня ямял етмялидирляр.
Инзибати биналарын отагларында ашаьыдакылар гадаьандыр:
Зирзями вя ЛВЖ i ГЖ кцрсц мяртябяляриндя барыт, партлайыъы маддяляр, газ балонлары,
аерозол габларында маллар, селлулоид вя диэяр йаньын тящлцкяли маддя вя материаллар
сахламаг (мювъуд норматив сянядлярдя эюстярилян щаллар истисна едилир);
Чарлаглардан, техники мяртябялярдян, вентилйасийа камералары вя диэяр техники
отаглардан истещсалат отаглары, емалатхана йаратмаг, о ъцмлядян аваданлыг, мебел вя диэяр
яшйаларын сахланмасы цчцн истифадя етмяк;
Зирзями вя кцрсц мяртябяляриндя, яэяр онлара эириш цмуми пиллякян
мейданчаларындан тяърид едилмямишдирся, бунларда йанаъаг материаллары анбары вя
емалатхана гурашдырмаг, о ъцмлядян диэяр тясяррцфат отагларыны орада йерляшдирмяк;
вестибцл вя щолларын, дящлизлярин, тамбур вя пиллякян мейданчаларынын лайищядя
нязярдя тутулмуш гапыларыны чыхармаг;
Балкон вя лоъийаларда гапы вя лйуклары, байыр евакуасийа пиллякянляриня бир-бири
иля ялагяли кечид вя чыхышлары мебел, аваданлыг вя диэяр яшйаларла долдурмаг;
Бензин, керосин, вя диэяр ЛВЖ и ГЖ иля тямизлямяк, о ъцмлядян донмуш борулары
лещим аляти вя диэяр Odlu тятбигедиъи васитялярля гыздырмаг;
Мцвафиг гайдада тясдиг едилмиш норма вя гайдаларда нязярдя тутулмуш щаллар
истисна едилмякля, пянъяряляря ачылмайан шябякяляр гурашдырмаг;
Пиллякян мейданчаларында вя дящлизлярдя анбар дцзялтмяк, щямчинин
пиллякянлярин алтында вя мейданчаларында яшйалар, мебел вя диэяр йанаъаг материаллары
(биринъи вя кцрсц мяртябяляриндя пиллякянлярин алтында йалныз мяркязи исидиъи
идаряетмя говшаглары, суюлчян говшаглар вя електрик шитляри цчцн алышмайан
материаллардан щазырланмыш аракясмяляр гурашдырмаьа иъазя верилир);
Биналарын вя тикилилярин дамларында хариъи йаньын пиллякян вя чяпярляри саз
вязиййятдя сахланмалы вя илдя ян азы ики дяфя давамлылыьы йохланмалыдыр.
Йалныз бир евакуасийа чыхышы олан йерлярдя 50 няфярдян чох олмадан тядбир
кечирмяйя иъазя верилир.
ЫВ вя В дяряъяли йаньына давамлылыьы олан биналарда адамларын кцтляви
иштиракы иля (50 вя даща артыг) йалныз биринъи мяртябядя тядбир кечирилмясиня иъазя
верилир.
Чардагларын, техники мяртябялярин вя зирзямилярин пянъяряляриня шцшя
салынмалы, гапылар ися баьлы сахланмалыдыр. Гапыларда ачарларын сахландыьы йер
эюстярилмялидир.
Бина вя гурьуларын зирзями вя кцрсц мяртябяляринин ишыг ойугларындакы
бошлуглар вахташыры алышган зибилдян тямизлянмялидир. Щямин бошлуг вя пянъяряляри
тамамиля юртмяк олмаз.
Евакуасийа йоллары
Евакуасийа чыхышларынын бцтцн гапылары отагдан байыра сярбяст ачылмалыдыр. Отагда
адамлар олдуьу заман гапы йалныз ичяридян вя тез ачылан гыфылла баьлана биляр.
Ашаьыдакылар гадаьандыр :
Кечидляри, дящлизляри,тамбурлары, пиллякян мейданчаларыны, пиллякянляри мебел,
шкаф, аваданлыг вя диэяр материалларла тутмаг, о ъцмлядян евакуасийа чыхышларынын
гапыларыны тутмаг;
Чыхышларын тамбурларында палтар гурутмаг цчцн истянилян конструксийалар,
палтарлар цчцн асылганлар гурашдырмаг, истянилян инвентар вя материалларын
сахланмасы (о ъцмлядян мцвяггяти);
Евакуасийа йолларында инсанларын сярбяст евакуасийасына мане олан асгы,
турникет, чякилян, галдырылан вя фырланан гапылар вя диэяр гурьулар гурашдырмаг;
Евакуасийа йолларында (В дяряъяли йаньына давамлылыьы олан биналардан башга),
щямчинин пиллякян мейданчаларында вя пиллялярдя бязяк, цзлцк, дивар вя таванларын боod
təhlükəliсы цчцн алышган материаллар тятбиг етмяк;
Пиллякянлярдя, дящлизлярдя, щолл вя тамбурларда юзц баьланан гапылары щямишя ачыг
вязиййятдя сахламаг, (яэяр бу мягсядляр цчцн йаньын заманы юзц ишя дцшян автоматик
гурьулардан истифадя едилмирся), щямчинин бунлары чыхармаг;
Аваданлыьын йерляшдирилмяси заманы отагларда евакуасийа кечидляринин
пиллякянляря вя диэяр евакуасийа йолларына чыхышлар лайищяляшдирмя нормаларына
мцвафиг шякилдя тямин олунмалыдыр.
Електрик гурьуларына йаньын тящлцкясизлийи тялябляри:
Ишдян сонра баьланан вя нювбятчи персоналын нязаряти алтында олмайан бцтцн
отагларда (тяйинатындан асылы олмадан) бцтцн електрик гурьулары вя електрик ъищазлары
ъяряйандан айрылмалыдыр (йалныз нювбятчи вя гяза ишыгландырмасы, йаньын вя
мцщафизя сигнализасийасы истисна олмагла).
Електрик гурьуларынын истисмары заманы гадаьандыр: истещсалчы мцяссисялярин
тювсийяляриня (тялиматларына) уйьун эялмяйян вя йа йаньына сябяб ола биляъяк
насазлыглары олан електрик апаратлары вя ъищазларындан истифадя етмяк, о ъцмлядян
изолйасийасынын мцдафия тясирини итирмиш вя йа зядялянмиш нагил вя кабеллярин
истисмары;
Зядялянмиш розетка, рубилник, диэяр електрик истигамятляндириъи маллардан
истифадя етмяк;
Електрик лампалары вя чырагларыны каьыза, парчайа вя диэяр алышган материаллара
бцкмяк, щямчинин онларын башлыгларыны (ишыг йайыъыларыны) чыхардараг ишлятмяк;
Електрик цтцляриндян, електрик плитяляриндян, електрик чайданлары вя диэяр
електрик гыздырыъы ъищазлардан алышмайан материалдан дцзялдилмиш алтлыьы олмадан
истифадя етмяк;
Шябякяйя гошулмуш електрик гыздырыъы ъищазлары, телевизор, радиогябуледиъи вя
с. нязарятсиз гоймаг;
Гейри-стандарт (ялдя гайырма) електрик гыздырыъы ъищазлар ишлятмяк,
калибрляндирилмямиш ярийян ялавялярдян вя йа ялдя гайрылмыш артыг йцклянмя вя йа
гыса гапанмадан мцдафыя апаратларындан истифадя етмяк;
Анбар яразиляриндян, о ъцмлядян йаньын тящлцкяли вя партлайыш-йаньын
тящлцкяли зоналардан транзит електрик шябякяляри вя кабел хятляри чякмяк;
«Чыхыш» ишыг эюстяриъиляри щямишя саз вязиййятдя олмалы вя ишыгланмалыдыр.

47. Йаньын заманы ишчинин щярякят гайдалары неъядир?


Щяр бир ишчи йаньын вя йа йаньын яламятляри (тцстцлянмя, йаныг гохусу, истилийин
галхмасы вя с.) ашкар етдикдя ашаьыдакылары йериня йетирмялидир:
- бу барядя дярщал йаньын мцщафизясиня зянэ вурмалыдыр (бу заман обйектин цнваныны,
йаньынын йаранма йерини, щямчинин юз сойадыны билдирмялидир);
-мкан дахилиндя адамларын евакуасийасы цчцн, йаньынын сюндцрцлмяси вя мадди
дяйярли яшйаларын мцщафизяси цчцн тядбир эюрмялидир;
Йаньын йериня эялян мцяссися рящдяри (диэяр мясул шяхс) ашаьыдакылары
етмялидир:
Йаньын баш вермяси щаггында йаньын мцщафизясиня тякрар зянэ вурмалы вя йухары
тяшкилатлари, диспетчери, обйект цзря мясул нювбятчини мялуматландырмалыдыр;
- щяйат цчцн тящлцкя йарандыгда адамларын хилас едилмяси цчцн бцтц эцъ вя
васитялярдян истифадя етмякля онларын хиласыны тяшкил етмяли;
- автоматик йаньын мцщафизяси системлярини ишя дцшмясини йохламалы (адамлара
йаньын баш вердийинни билдирилмяси; йаньынсюндцрмя, тцстцдян мцдафия);
- лазым эялярся, електрик енержисиниджайандырмалы (йалныз йаньынсюндцрмя
системи истисчна едилмякля), бухар вя су коммуникасийаларыны кясмяли, гязанын баш
вердийи вя йа онунла битишик отагларда вентилйасийа системинин ишини дайандырмалы,
бинанын отагларында йаньынын вя тцстцлянмянин артмасынын гаршысыны алмаг цчцн
лазым олан диэяр ишляри йериня йетирмяли;
- бинада йаньынын сюндурцлмяси иля баьлы тядбирлярдян башга, бцтцн ишляри
дайандырмалы;
- йаньынын сюндурцлмясиндя иштирак етмяйян ишчилярин щамысыны тящлцкчли
зонадан узаглашдырмалы;
-йаньын мцщафизяси бюлмяси эяляня кими йаньынын сюндурцлмясиня цмуми
рящбярлийи (обйектин спесифик хцсусиййяилярини нязяря алмагла) щяйата кечирмяк;
- йаньынын сюндурцлмясиндя иштирак едян ишчилярин бцтцн тящлцкясизлик
тяляблярини эюзлямяляриня нязарят етмяли;
- йаньынын сюндурцлмяси иля ейни заманда мадди дяйяри олан яшйаларын
мцдафияси вя евакуасийаны тяшкил етмяли;
- йаньын мцщафизяси бюлмяляринин гаршыланмасыны тяшкил етмяли вя йаньын
оъаьыьына йахынлашмаг цчцн ян гысча йол сечмяйя комяк етмяли.
Йаньын бюлмяси эяляня кими мцяясися рящбяри (вя йа ону явяз едян шяхс )
йаньынсюндцрмя групунун рящбяриня бинанын конструктив хцсусиййятляри, она бирляшян
тикили вя гурьулар, сахланан вя тятбиг едилян маддялярин, материалларын, мящсулларын
мигдары вя йаньын тящлцкяси хцсусиййятляри барядя мялумат вермяли вя йаньынын арадан
мцвяффягиййятляр галодырылмасы цчцн лазым олан диэяр мцщцм мялуматларла таныш
етмяли, щямчинин йаньынын сюндурцлмяси вя онун артмасынын гаршысынын алынмасы
цчцн лазым олан диэяр мцщцм тядбирлярин щяйата кечирилмяси мягсяди иля обйектин эцъ
вя васитялярини топламалыдыр.

48. Нефт вя газ чыхарма обйектляриндя йаньына гаршы щансы


тящлцкясизлик тялябляриня ямял етмяк лазымдыр?.
Аваданлыг, коммуникасийа вя конструксийаларда Od təhlükəli ишлярин апарылмасына
щазырлыгла баьлы бцтцн иш нювляри щазырлыг ишляриня аиддир.
Обйектин орада Od təhlükəli ишлярля баьлы обйектин истисмар персоналы
тяряфиндян эюрцлян щазырлыг тядбирляри, щямчинин кянар тяшкилатларын обйектдя
апардыглары ишляр хцсуси сечилмиш мясул шяхсин рящбярлийи алтында йериня йетирилир.
Щазырлыг ишляриня эюря мцяссися цзря мцвафиг ямрля тяйин едилмиш вя йалныз
щямин обйектин мцтяхяссисляри мясул шяхс кими сечиля биляр.
Od təhlükəli ишляр апарылан структур бюлмянин рящбяри вя йа ону явяз едян шяхс Od
təhlükəli ишляря щазырлыг заманы бу ишлярин щазырланмасы вя йериня йетирилмясиня
эюря мясулиййят дашыйанларла бирликдя тящлцкяли зонаны мцяййян едирляр; онун
сярщядляри хябярдаредиъи нишанлар вя йазыларла айдын эюстярилир.
Гайнаглама, кясмя, гыздырма вя с. йерляр табашир, бойа, бирка вя йа диэяр айдын
сечилян таныма нишанлары иля эюстярилир.
Цзяриндя Od təhlükəli ишляр эюрцляъяк апаратлар, машынлар, габ, бору кямярляри вя
диэяр аваданлыглар дайандырылмалы, онлардакы партлайыш тящлцкяли, йаньын-
партлайыш тящлцкяли вя токсик мящсуллар бошалдылмалы, ишляйян аппарат вя
коммуникасийалардан zaqluşkaларла айрылмалы (бу барядя zaqluşkaларын гойулма вя
чыхарылма журналында гейд олмалыдыр) вя йаньын тящлцкясизлийи Гайдалары, сащя
тящлцкясизлик гайдалары вя аваданлыьын тямиря щазырланмасы цзря тялиматлара мцвафиг
олараг Od təhlükəli ишляря щазырланмалыдыр. Машын вя механизмлярин ишя салынмасы
цчцн нязярдя тутулмуш апаратлар ъяряйандан айрылмалы вя машын вя механизмлярин
гяфлятян ишя дцшмясинин истисна едян тядбирляр эюрцлмялидир.
Od təhlükəli ишляр эюрцлян зонадакы мейданчалар, метал конструксийалар,
биналарын конструктив елементляри партлайыш тящлцкяли, йаньын-партлайыш тящлцкяли
вя йаньын тящлцкяли мящсуллардан (тоз, гатран, йанаъаг мафйеляри вя материаллары вя с.)
тямизлянмялидир.
Алышан газлар вя бухар олмасы ещтималы олан майе чалалары, ганов чыхынтылары
вя канализасийа иля ялагяси олан диэяр гурьулар баьланмалыдыр. Od təhlükəli ишляр
эюрцлян йерлярдя гыьылъымлар сычрамасы ещтималынын истисна едилмяси цчцн тябдирляр
эюрцлмялидир.
Od təhlükəli ишляр эюрцлян йер илкин йаньынсюндцрмя васитяляри (odsöndürən,
гумла долу йешик, бел вя с.).

49. Партлайыш тящлцкяли вя йаньын-партлайыш тящлцкяли


обйектлярдя od təhlükəli ишлярия иъазя-бурахылыш ким тяряфиндян,
нечя нцсхядя тяртиб едилир вя орада ня эюстярилир?
Od təhlükəli ишлярин йериня йетирилмяси заманы щямин вахтда техноложи просесля
мяшьул олмайан вя партлайыш тящлцкяли вя йаньын-партлайыш тящлцкяли обйектлярдя Od
təhlükəli ишлярин апарылмасында тящлцкясизлик гайдаларыны билян бюлмя
мцтяхяссисляриндян бири мясул шяхс ктмт еяйин едилмялидир.
Od təhlükəli ишляря щава мцщитиндя партлайыш тящлцкяли вя йаньын-партлайыш
тящлцкяли маддяляр олмадыгда вя йа онларын мигдары мювъуд санитар нормаларына эюря
сон консентрасийа щяддиндян артыг олмадыгда иъазя верилир.
Od təhlükəli ишлярин йериня йетирилмяси заманы эюстярилян ишлярин йериня
йетирилдийи апаратларда, коммуникасийаларда вя тящлцкяли зонада щава мцщитинин
вязиййятиня вахташыры нязарят олмалоыдыр.
Тящлцкяли зонада, апарт вя йа бору дахилиндя йаньын-партлайыш тящлцкяли
маддялярин тяркиби йцксяк олдугда Od təhlükəli ишляр дярщал дайандырылмалы вя йалныз
газын чох олмасы сябябляри ашкар едилдикдян вя арадан галдырылдыгдан, нормал щава
мцщити бярпа едилдикдян сонра давам етдириля биляр.
Обйектин техноложи персоналы тяряфиндян Od təhlükəli ишляр йериня йетирилян
заман щава мцщитиня партлайыш тящлцкяли, йаньын-партлайыш тящлцкяли вя йаньын
тящлцкяли маддялярин чыхмасыны истисна едян тядбирляр эюрцлмялидир. Лйукларын
ачылмасы, апаратларын klapanларынын галдырылмасы, маддялярин бошалдылмасы, башга
габа тюкцлмяси, ахыдылмасы, ачыг лйклардан йцклямя вя Od təhlükəli ишляр апарылан
йерлярин газла долмасы вя йа тозлу олмасы нятиъясиндя йаньын вя партлайышлара сябяб
ола биляъяк диэяр ямялиййатларын апарылмасы гадаьандыр .
Od təhlükəli ишлярин йериня йетирилмясиндя мясулиййят дашыйан шяхс Od
təhlükəli ишляря башламамышдан яввял иърачыларла щямин обйектдя Od təhlükəli ишляр
заманы тяляб олунан тящлцкясизлик тядбирляри иля баьлы тялимат кечир. Тялиматын
кечирилмяси иъазя - бурахылышда Od təhlükəli ишлярин йериня йетирилмясиндя мясулиййят
дашыйан шяхс вя иърачыларын имзалары иля тясдиглянир.
Od təhlükəli ишлярин йериня йетирилмясиня бурахылыша аваданлыьы Od təhlükəli ишлярин
щазырланмасына ъавабдещ олан шяхсдян гябул етдикдян сонра вя щава мцщити гянаятбяхш
олдугда Od təhlükəli ишлярин йериня йетирилмясиндя мясулиййят дашыйан шяхс иъавзя
верир. Бу тялиматын позулмасы ашкар едилдикдя, иъазя – бурахылышда нязярдя тутулмуш
тящлцкясизлик тядбирляриня ямял едилмядикдя, щямчинин тящлцкяли вязиййят йарандыгда
Od təhlükəli ишлярин йериня йетирилмяси дярщал дайандырылыр.
50. Електрик гыздырыъы ъищазлардан истифадя заманы йаньына гаршы
щансы тящлцкясизлик тялябляриня ямял етмяк лазымдыр?.
Щяр щансы бир йаньынын йаранмасын йол вермямяк цчцн вагон- евляр йаньын тящлцкяли
обйектлярин йахынлыьында (гуйу аьзындан 32 метр) йерляшдирилмямялидир.
Вагон-евлярин дамындан гыздырыъы собаларын тцстц боруларынын чыхышы od
təhlükəliйан материалдан 1х1 юлчцдя олмалыдыр.
Хюряк гыздырмаг вя йа су гайнатмаг цчцн електрикплитяси, електрик чайданындан
истифадя едяркян онлары od təhlükəliйан алтлыг цзяриня гоймаг лазымдыр.
Елекутрик гыздырыъы ъищазлар онлардан истифадя заманы ашаьыдакы електрик вя
йаньын тящлцкясизлийи тялябляриня ъаваб вермялидир:
- елктрик шябякясиня тез гошулмалв вя айрылмалыдыр;
- Ишдя тящлцкясиз олмалы вя тясадцфян тохунулмасы мцмкцн олан ъяряйанкечириъи
щиссяляри олмамалыдыр;
Вагон-евляри гыздырмаг цчцн електрик собалары диварын дахили щиссясиня 0,7 м-дян
йахын мясафядя гурашдырылмамалыдыр.
Електрик собаларынын гошулмасы зирещлянмиш кабел вя йа метал боруъуьа кечирилмиш
ПРГ мяфтилляри васитясиля йериня йетирилмялидир.
Изолйасийа позулдуьу щалларда ъяряйан алтында ола билян електрик собаларынын метал
щиссяляри торпагланмалыдыр. Изолйасийа едилмямиш щиссяляр айрылмалыдыр.
Електрик енержиси габагъадан сюндцрцлмямишдян яввял електрик собасынын
эириш гутусуну вя гапаьыны ачмаг ГАДАЬАНДЫР.
Бригада цзвляриня ИЗАЗЯ ВЕРИЛИР:
- Електрик ачары васитясиля електрик гыздырыъы ъищазларыы сюндцрцлмяси
вя гошулмасы ямялиййатларыны йериня йетирмяйя;
- Битишдириъи мяфтил вя торпагламанын тамлыьыны защири мцайиня иля
йохламаг;

ГАДАЬАНДЫР:

- зяряйан кечириъи щиссялярдян мящдудийцйятляри чыхармаг;


- ялдягайырма електрик гыздырыъы ъищазларындан истифадя етмяк;
- електрик шябякясини монтаж етмяк;
- корланмыш розетка, рубилник вя диэяр електрик сазлайыъы алятлярдян истифадя етмяк;
- калибрлянмямиш ярийян ялавяляр тятбиг етмяк;
- електрик гыздырыъы ъищазларыны, телевизор, радиогябуледиъи вя с. нязарятсиз олараг
ачыг гоймаг;
- електрик гыздырыъы ъищазларын цзяриня кянар вя йанан яшйалар гоймаг;
- отаьа тез алышан вя йаньын тящлцкяли маддяляр эятирмяк вя орада сахламаг;
- отагларын ичярисиндя електрик гыздырыъы ъищазларын йерини дяйишдирмяк вя онлары
йана билян материаллардан дцзялдилмиш дива рвя аракясмяляря йахын йерляшдирмяк;
- електрик гыздырыъы ъищазлары тямир етмяк;
- електрик məftilлярини каьыза, парчайа бцкмяк, цстцндан плакат, шякил асмаг, мяфтилляри
ип кими чякмяк, изолйасийасыны позмаг, дийиръякярдян, розетка вя електрик ачарларындан
асылганлар асмаг, чыраглар цчцн каьыз вя диэяр йана билян материаллардан хцсуси каркасы
олмадан абажур кими истифадя етмяк;
- изолйасийа мцдафия хцсусиййятини итирмиш вя йа зядялянмиш мяфтил вя кабелдян
истифадя етмяк;
Електрик гыздырыъы ъищазлары гошмамышдан яввял защирян нязярдян кечирмякля
спиралын сазлыьына, кянар яшйаларын олмамасына, нагиллярин изолйасийасынын
тамлыьына, торпаглайан кечириъинин сазлыьына ямин олмаг лазымдыр.

51. Нефт вя газчыхарма обйектляриндя щансы илкин йаньынсюндцрмя


васитяляри тятбиг едилир? Ширкятин обйектляриндя щансы
одсюндцрянлярдян истифадя едилир? Одсюндцрянлярдян истифадя
гайдалары неъядир?
Нефт вя газ сянайеси обйектляри илкин йаньынсюндцрмя васитяляри иля тямин
едилмялидир.
Обйектлярдя онлар цчцн нязярдя тутулмуш йаньын инвентарлары вя аваданлыг ларын
сийащысы, архасында ися бундардан истифадя гайдалары йазылмалыдыр.
Илкин йаньынсюндцрмя васитялярини йаньынын даща чох баш вермя ещтималы олан
йерлярин йахынлыьында, эюрцнян йердя йерляшдирмяли вя онлара ращат йол
гойулмалыдыр.
Об йектин яразисиндяки илкин йаньынсюндцрмя васитялярини (отаглардан кянарда) хцсуси
йаньын пунктларында, эцнлцк васитяси иля вя метал щиссялярини минерал йаьларла
сцртмякля атмосфер чюкцнтцляринин тясириндян мцщафизя едяряк груплашдырмаг
лазымдыр.
Илкин йаньынсюндцрмя васитяляри пунктларыны йаньын хидмяти иля разылашдырараг вя
онларын хидмят обйектляри групларыны нязяря алараг йерляшдирмяк лазымдыр.
Айры-айры обйектлярдя йцрляшян йаньын инвентары вя йаньынсюндцрмя васитяляринин
алынмасы, щазырланмасы вя вахтлы-вахтында тямири цчцн обйект рящбярляри мясулиййят
дашыйырлар.
Гуйуларда, компрессор странсийаларында, нефт-насос стансийаларында, анбарларда вя с.
йаньынсюндцрмя васитяляринин олмасы, сазлыьы вя онлардан дцзэцн истифадяни йаньын
тящлцкясизлийиня эюря мясулиййят дашыйан шяхс вя йа обйектин кюнцллц йаньын
дястясинин ряиси йериня йетирир.
Илкин йаньынсюндцрмя васитяляриндян тясяррцфат вя йаньынсюндцрмя иля ялагяси
олмайан диэяр тялябатлар цчцн истифадя едилмяси йолверилмяздир.
Йарарсыз щала дцшмцш йаньынсюндцрмя васитяляри вя аваданлыгларынын щесабдан
силинмяси цмуми ясаслоар йзря йериня йетирилир.
Илкин йаньынсюндцрмя васитяляри гисминдя одсюдцрцъцлярдян, асбест парчаларындан,
ъод тцклц парчалардан (кечя), гумдан истифадя етмяк тювсийя олунур.
Одсюндцрянляр, гум цчцн йешикляр, су цчцн чялляк, инвентар цчцн шкафлар, балта вя бел
саплары, кечя цчцн футлйар QOST тялябляриня мцвафиг бойа иля рянэлянмялидир.
Кюпцк одсюндцрянлярин йцкцнцн йарарлыьы мцвафиг олараг йериня йетирилмялидир.
Кюпцк одсюндцрянлярин корпусларынын давамлылыьынын щидравлик сынаьыны
ашаьыдакы мцддятлярдя йериня йетирмяк лазымдыр:
- истисмарындан 1 ил сонра – одсюндцрянлярин 24%;
-истисмарындан 2 ил сонра - одсюндцрянлярин 50%;
- истисмарындан 3 ил сонра - одсюндцрянлярин 100%;
Кюпцк одсюндцрянлярин йахшы галмасы вя тясиринин тящлцкясизлийи цчцн гыш вахты
одсюндцрянлярин долдурулмасыны етиленгликол вя с. тятбиг етмякля йериндя
щазырланмыш гыш йцкц иля долдурмаг лазымдыр.
1ºС-дян ашаьы температурда одсюндцрянляри мцтляг гыздырылан отаглара кечирмяк вя
«Бурада одсюндцрянляр вар» лювщяси асмаг лазымдыр.
Одсюндцрянляри еля йерляшдирмяк лазымдыр ки, онларын цзяриня бирбаша эцняш
шцалары дцшмясин, истилик, механики вя диэяр арзуолунмаз факторларын (вибрасийа, сярт
мцщит, йцксяк рцтубятлилик вя с.) тясириня мяруз галмасын. Онлар йахшы эюрцнян вя
йаньын заманы ращат эютцрцлмяси мцмкцн олан йердя йерляшдирилмялидир.
Одсюндцрянляри йаньыны баш вермя ещтималы даща чох олан йерлярдя, кечид бойу,
щямчинин отаглардан чыхышлара йахын йерлярдя йерляшдирмяк даща мягсядяуйьундур.
Одсюндцрянляр йаньын заманы адамларын евакуасийасына мане олмамалыдыр.
Илкин йаньынсюндцрмя васитялярини истещсалат вя анбар яразиляриндя йерляшдирмяк
цчцн, щямчинин мцщафизя олунан обйектлярин яразисиндя йаньын мянтягяляри
гурашдырылмалыдыр.
Одсюндцрянлярин гаршысыны тутан истещсалат вя йа диэяр аваданлыгларла долу олан
отагларда онларын йерини эюстярян лювщяляр йцрляшдирилмялидир. Мцмкцн йаньын
оъаглары иля одсюндцрянляр арасындакы мясафя иътимаи биналар вя гурьулар цчцн 20дян
метр, А,Б, вя В категорийалары цчцн 30 метрдян, В вя Г категорийалары цчцн 40 метрдян, Д
категорийасы цчцн 70 метрдян чох олмамалыдыр.
Сяййар одсюндцрянляри асма кронштейнлярдя вя йа хцсуси шкафларда гурашдырмаг
лазымдыр. Одсюндцрянляр еля йерляшмялидир ки, онлардан истифадя едилмя гайдаларыны
эюстярян йазы вя пиктограмлар йахшы эюрцнсцн вя цзляри байыр тяряфя вя йа онлара
йахынлашма даща чох ещтимал едилян тяряфдян олсун.
Одсюндцрянлярин гапайан – ишя салан гурьусу вя шкафын гапылары (яэяр онлар
шкафларда йерляшдирилмишлярся) пломбланмалыдыр.
Там кцтляси 15 кг-дан аз олан одсюндцрянляр еля йерляшдирилмялидирляр ки, йухары
тяряфляри дюшямядян 1,5 метрдян щцндцрдя олмасын; там кцтляси 15 кг вя даща чох олан
сяййар одсюндцрянляр еля йерляшдирилмялидирляр ки, йухары тяряфляри дюшямядян 1,0
метрдян щцндцрдя олмасын. Онлары тясадцфи тясир нятиъясиндя ашмамагдан фиксасийа
етмякля йердя дя гурашдырмаг олар.
Гапыдан одсюндцряня гядяр мясафя еля олмалыдыр ки, гапынын ачылмасына мане
олмасын. Одсюндцрянляр температур эюстяриъиси одсюндцрянлярдя эюстярилмиш
температур диапазонундан кянара чыхмасын.
Истисмара бурахылмыш щяр бир одсюндцряня корпусу цзяриндя бойа иля йазылмыш сыра
нюмряси верилмяли вя она паспорт ачылмалыдыр. Одсюндцрянин паспортунда сыра
нюмряси, типии, бурахылыш или, истещсалчы заводун ады, алынма тарихи, биринъи
долдурулма тарихи вя йцкцн нювц, щидравлик тязйигя гаршы бцтцн ясас йохлама вя
сынагларын тарихи вя нятиъяляри эюстярилмялидир.
Паспортунда истещсал или вя сынаг тарихи олмайан одсюндцрянляри долодурмамышдан
яввял сынагдан кечирирляр. Корпусу щидравлик тязйигя давамлылыг сынаьындан кечя
билмяйян одсюндцрянляр сонракы истисмара бурахылмыр.
Обйектлярдя ашаьыдакы одсюндцрянлярдян истифадя едилир:
- карбонат йцкц ОУ – 2 , ОУ – 5 , ОУ – 8 карбон 4 оксиди олан одсюндцрянляр;
- йцкц ЙТ -10; ЙТ-50; ЙТ-100; ЙТ-10Щ; ЙТК-2 йаньынсюндцрцъц тоз олан тоз
одсюндцрянляри;
- газ балонлары олан одсюндцрянляр;
Одсюндцрянлярин ишя салынмасы ашаьыдакы ардыъыллыгла йериня йетирилир:
а) карбонат оксидли (КО) одсюндцрянин дястяйиндян сол ялля тутараг ону Odluа мцмкцн
гядяр йахына эятирмяли, борусуну йаньын оъаьына истигамятляндирмяли вя вентили саат
ягрябинин якси истигамятдя фырладараг ачмалы. Боунун кюмяйи иля чыхан газы ардыъыл
олараг бир йанан йердян о бириня дюндярмяк лазымдыр. Боруну йалын ялля тутмаг олмаз,
чцнки онун температуру чох ашаьы олур. Йанан неят мящсулларыны карбонат оксидли
одсюндцрянля сюндцряркян ян йахшы еффект йаньын оъаьына гядярки мясафя минимум
олдугда ялдя едилир.
Йаньын ляьв едилдикдян сонра nazim çarxы чевирмякля одсюндцрянин вентилини баьламаг
лазымдыр.
Диэяр одсюндцрянляри онларын цзяриндя эюстярилян ардыъыллыгла вя йа корпуса
йапышдырылмыш ъядвяля уйьун ишя салмаг лазымдыр.
Ял одсюндцрянлярини сямяряли тятбиг етмяк цчцн ашаьыдакылар зяруридир:

- одсюндцрцъц маддянин итирилмямяси цчцн одсюндцрянляри йаньын йеринин


йахынлыьында ишя салмаг лазымдыр;
- одсюндцрянлярля ъялд щярякят етмяк лазымдыр, чцнки онларын иши гысамцддятлидир
(кюпцклц 60-70 сан., карбон оксидли 30-40 сан., тозлу 6 санийядян 60 санийяйя гядяр);
- бярк маддя вя яшйалары кюпцклц одсюндцрянля сюндцряркян кюпцк ахыныны Odluу
йухарыдан ашаьыйа тядриъян сюндцрмякля даща чох йанан йерляря йюнялтмяли;
- Даьылмыш майенин йанаркян сюндцрмяникянарлардан башлайараг тядриъян бцтцн сятщи
юртмякля давам етдирмяли;
Йаньын гапалы йерлярдя карбон оксидли вя бром етил одсюндцрянля
сюндцрцлдцкдян сонра боьулма вязящярлянмяйя йол вермямяк цчцн дярщал отагларын
щавасы дяйишдирилмялидир; карбон оксидинин гаршякилли кцтлясинин билаваситя
инсанын бядяниня тясири донмайа сябяб олур.
Тоз одсюндцрянляри иля 1000 В эярэинлик алтынла олан електрик аваданлыьыны
сюндцрмяк гадаьандыр . Тоз одсюндцрянлярдян тоз дцшдцкдя сырадан чыха билян
аваданлыьы (електрон-щесаблама машынлары, електро аваданлыг, коллектор типли електрик
машынлары) горумаг цчцн истифадя етмяк олмаз.
Електрик эярэинлийи алтында олан аваданлыьы, бярк гызмыш вя йа яримиш
маддяляри, щямчинин су иля реаксийасындан исти ифраз едян вя йанаъаг сычрайышлары
йарадан маддяляри су одсюндцрянляри иля сюндцрмяк гадаьандыр .
Автоматик одсюндцрян гурьуларла тяхщиз олунмуш отаглара щесаблама мигдарынын
50%-ни одсюндцрянлярля тямин етмяйя иъазя верилир.
Асбест парча, кечя материаллары гапаьы олан метал габларда сахламаг, вахташыры
(3 айда бир дяфя) гурутмаг вя тозуну тямизлямяк мяслящят эюрцлцр.
Дахили йаньын кранларынын голлары щямишя гуру, йахшы гатланмыш олмалы,
голун бир уъу эювдяйя, диэяр уъу ися йиньын кранына сюйкянмялидир. Йаньын краны вя
голу шкафда гойулмалы вя пломбланмалыдыр.
Илдя ики дяфя гол бору, бирляшдириъи башъыг, ендирмя краны вя манометрдян
ибарят олан нязарят гурьусу васитясиля дахили йаньын кранларында тязйиги йохламаг
лазымдыр.
Гум цчцн йешикляр 0,5 м³, йанаъаг майеси анбарларында 1 м³ гумун сахланмасы
цчцн нязярдя тутулмалыдыр, гырмызы рянэя боod təhlükəliлы, кип баьланан klapanлары вя
цзяриндя ися аь бойа иля «Йаньын сюндцрмяк цчцн гум» сюзляри олмалыдыр.
Гуму йешийя тюкмямишдян яввял топаланмамасы цчцн гурутмаг вя ялямяк лазымдыр.
Ичиндя гумм олан байыр йешиклярини дайаглар цзяриня гоймаг, тахта йешиклярин
klapanларыны ися рубероидля юртмяк лазымдыр. Щяр бир йешийин йанында бел
олмалыдыр.
Су долу чянлярин тутуму 250 литрдян чох олмамалы, гырмызы рянэлои klapanлары
вя цзяриндя «Йаньын цчцн су» йазысы олмалыдыр.

52. Ял електрик машынларына, ял чырагларына вя дашына билян


електрик алятляриня щансы тялябляр гойулур? Бунларла иш заманы
щансы тящлцкясизлик тялябляриня ямял етмяк лазымдыр?.
Електрик аляти вя ял електрик машынлары ДЦИСТ тялябляриня вя истисмарчыларын
електрик гурьуларындан истифадя етдикляри заман техники тящлцкясизлик гайдаларына
ъаваб вермялидир.
Дашына билян електрик аваданлыгларын електрик дрелляри, електрик гайка
буранлар, ъилалайыъы вя пардахлайыъы машынлар,биьраторлар, електрик ряндяляр вя
даими футлйарда мющкямляндирилмямиш диэяр електрикляшдирилмиш механизмляр
аиддир.
Електрик ъяряйаны вурмасынын йцксяк тящлцкялилийи олан Ы синиф електрик
алятляри вя ял електрик машынлары иля ишя отаглардан кянарда да електрик
тящлцкясизлийи цзря ЫЫ-дян ащаьы олмайан группа малик ишчиляр бурахылабиляр.
Кюмякчи аваданлыьын (трансформаторларын, тезлик дяйишдириъиляринин,
сюндцрцъц мцдафия гурьуларынын вя с.) шябякяйя гошулмасы вя айрылмасы ЫЫЫ групдан
ашаьы олмайан електротехники персонал тяряфиндян йериня йетирилир.
Електрик ъяряйанынын зядялямя тящлцкялилийи дяряъясиня эюря отаьын
категорийасындан асылы олараг, ашаьыдакы синиф електрик алятляри вя ял електрик
машынлары тятбиг едилмялидир:
Ы синиф - истещсалат шяраитиндя истисмар заманы (монтаж-тикинти ишляринин
щазыоланмасы вя йериня йетирилмяси истисна едилмякля). Ы синиф електрик алятляри вя ял
електрик машынлары иля иш заманы фярди мцдафия васитяляриндян истифадя етмяк
лазымдыр. Яэяр машын вя йа алят вя щям бя йалныз бири айырыъы трансформатордан,
мухтар мцщяррик-эенератор гурьусундан, айырыъы сарьылары вя йа сюндцрцъц мцдафия
гурьусу олан тезлик дяйишдириъисиндян гидаланырса, Ы синиф електрик алятляри вя ял
електрик машынлары иля фярди мцдафия васитяляриндян истифадя етмядян ишлямяйя иъазя
верилир.
ЫЫ – ЫЫЫ синифляр - истянилян щалларда истещсалат шяраитиндя истисмар заманы,
монтаж-тикинти ишляриня щазырлыг вя истещсалат заманы отагларда, йцксяк
тящлцкялилик шяраитиндя ися отаглардан кянарда да. ЫЫ – ЫЫЫ синиф машынларындан
истифадя едяркян фярди мцдафия васитяляриндян истифадя етмядян ишлямяйя иъазя
верилир., монтаж-тикинти ишляриня щазырлыг вя истещсалат истисна едилир; бу заман
електрик машынлары вя ЫЫ синиф алятляри иля иш заманы эюстярилян васитялярдян
истифадя олунмасы зяруридир.
- ЫЫЫ синиф - хцсусян ялверишсиз иш щяраити олдугда ( габларда, апаратларда вя
операторун щярякят вя чыхмасы мящдуд олан диэяр метад габларда), щямчинин монтаж-
тикинти ишляриня щазырлыг вя истещсалат заманы хцсуси чятин шяраитдя.
Монтаж-тикинти ишляриня щазырлыг вя истещсалат заманы бу шяраитдя ЫЫЫ
синиф ял електрик машынлары вя алятляри йалныз фярди мцдафия васитяляриндян
истифадя етмякля ишлятмяйяиъазя верилир.
ГЕЙД: шяраитдя ЫЫЫ синиф ял електрик машынлары вя алятляри олмадыгда, електрик
тясяррцфатына эюря мясулиййят дашыйан шяхс Ы вя ЫЫ синиф машынларыны тятбиг
етмяйя иъазя веря биляр, йалныз бир шяртля: машын вя йа алят, щям дя йалныз бири, мухтар
мцщяррик-эенератор гурьусундан, айырыъы сарьылары гидалансын вя йа сюндцрцъц
мцдафия гурьусу олсун.
Електрик машынлары вя електрик алятляри ашаьыдакы тялябляря ъаваб вермялидир:
- шябякяйя тез гошулмаг вя сюнмяк (анъаг юз-юзцня йох);
- ишдя тящлцкясиз олмаг;
Йуксяк тящлцкяли шяраити олан отагларда иш заманы эярэинлийи 42 В-дан чох олмайан ял
електрик чырагларындан истифадя олунур.
Хцсусян ялверишсиз щава шяраитиндя иш заманы эярэинлийи 12 В-дан чох олмайан
ял електрик чырагларындан истифадя олунур.
Гидаланма мянбяйи кими эярэинлийи 12 В-дан чох олмайан електрик чырагларына
йцкляйиъи трансформаторлар, машын dəyişdiriciляри, эенераторлар, аккумулйатор
батарейалары тятбиг едилир. бу мягсядляр цчцн автотрансформаторлардан истифадя
едилмяси йолверилмяздир.
Електрик алятляри вя дашына билян електрик чырагларына гошулмаг цчцн нязярдя
тутулмуш штепсел бирляшмялярин тохунмадан узаг олан ъяряйанкечириъи щиссяляри вя
ялавя торпаглайыъы контакты олмалыдыр.
Кабел вя мяфтиллярин електрик алятиня кечдийи йердя юртцйц гырылмамаг вя
сцртцлмямяк цчцн мющкям бяркидилмялидир.
Електрик алятляри сыра нюмрясиня малик олмалы вя гуру йердя сахланмалыдыр.
Електрик алятляри вя дашына билян електрик чырагларынын сазлыьына нязарят мясул
шяхсляр тяряфиндян йериня йетирмялидир.
Корпусда гапанма олмадыьыны, електрик аваданлыьыны вя дашына билян електрик
чырагларыны торпаглайан мяфтилдя гырыьын олмадыьыны, щямчинин йцкляйиъи
трансформаторларын вя тезлик дяйишдириъисинин изолйасийасынын вязиййятинин
йохланмасы мегометрля, айда бир дяфядян аз олмамаг шяртиля електрик
тящлцкясизлийицзря ЫЫЫ групдан ашаьы ихтисас групу олмайан шяхс тяряфиндян
щяйата кечирилир.

53. Електротехники гурьуларын истисмары заманы електрик ъяряйаны


зядясиня гаршы щансы мцдафия тядбирляриня ямял етмяк
лазымдыр?.
Електрик ъяряйанындан зядя алмаьа гаршы мцдафия тядбирляри ашаьыдакылардыр:
- эярэинлик алтында олан ъяряйан кечириъи щиссялярин ялчатмазлыьына онлары изолйасийа
етмякля, ял чатмайан щцндцрлцкдя йерляшдирмяк вя ъяпярлямякля (бцтюв, торлу вя с.) наил
олмаг олар;
- эювдялярдя, юртцклярдя вя ектрик аваданлыьынын диэяр ъяряйан дашымайан
щиссяляриндя еектрик ъяряйанындан зядя алмаг тящлцкясинин арадан
галдырылмасынацдафия торпагламасы, сыфырлашдырма, мцдафиясюндцрмяси, икигат
изолйасийа, щямчинин кичикъяряйанлар тятбиг етмяк сайясиндя наил олмаг олар;
Електрик гурьуларынын изолйасийасынын вязиййятиня изолйасийа мцгавимятинин
вахташыры юлцлмяси вя йцксяк эярэинликля йохланмасы йолу иля нязарят;
- хцсуси мцдафия васитялярини (изолйасийаедиъи, мящдудлашдырыъы вя горуйуъу) тятбиги;
Инсаны мцмкцн олан ъяряйан кечмясиндян изолйасийа едян мцдафия васитяляриндян
йалныз ьу васитялярин билаваситя тяйинатлары цчцн истифадя етмяк олар.
Щяр бир мцдафияедиъи изолйасийа васитясиндян истифадя етмямишдян яввял
фящляляр ашаьыдакылары етмялидирляр;
- онун сазлыьыны вя защири зядялярин олмадыьыны йохламалы, тоздан тямизлямяли
вя силмяли;
- дешиклярин олмадыьыны (резин ялъякляри бармаглара тяряф фырлатмагла) йохламаг;
- щямин васитянин щансы эярэинлийя тятбиг олунмасыны штампы иля йохламалы вя онун
вахташыры сынаг вахтынын кечмядийиня ямин олмалы;
Сынаг мцддяти кечмиш изолйасийаедиъи васитялярдян истифадя етмяк гадаьандыр .
Мящдудлашдырыъы изолйасийа васитяляри тясадцфян тохунмаг тящлцкяси вя йа
тящлцкяли мясафяйя йахынлашмаг ещтималы олан ъяряйан кечириъи щиссяляри мцвяггяти
мящдудлашдырмаг цчцн , щямчинин коммутасийа апаратлары иля сящв ямялиййатларын
гаршысыны алмаг цчцн нязярдя тутулмушдур. Бунлара аиддир: мцвяггяти сяййар щядляр
(лювщяляр, гяфясляр, изолйасийа едиъи бяндляр), мцвяггяти дашынабилян гурьулар вя
тящлцкясизлик нишанлары.
Горуйуъу мцдафия васитяляри ишчини ишыг, истилик вя електрик гювсцнцн механики
тясириндян , електрик ъяряйанынын вя елекутрик сащясинин тясириндян, щямчинин
йцксякликдян йыхылмагдан фярди мцдафия цчцн нязярдя тутулмушдур. Бунлара аиддир:
горцйцъц ейнякляр, горцйцъц папаг, ялейщгаз, горцйцъц монтйор кямяри, сыьорталама
кямяри вя монтйор дырнаглары.

54. Статик електрик ня демякдир? Бору кямярляриндя вя апаратларда


статик електрикя гаршы щансы мцдафия тядбирляри нязярдя
тутулмушдур?.
Статик електрик дедикдя нефт-газ мящсулларынын тюкмя-долдурма ямялиййатлары
заманы бору кямярляри иля щярякяти, резервуарларын долдурулмасы вя йа бошалдылмасы,
кямяр ютцрцъцляринин електриклянмяси вя сыхылмыш газ ахыны заманы йаранан йцк баша
дцшцлцр. Яэяр беля йцклянмиш ъисим торпагланмышдырса, онда бир мцддят кечдикдян
сонра бцтцн йцкляр торпаьа эедир. Торпаглама торпаьа йалныз йахшы ютцрцъц ъимислярин
йцкляринин тез ютцрцлмясини тямин етдийиня, зяиф ютцрцъц ъисимлярдян ися йалныз узун
мцддят ярзиндя йцкц торпаьа ютцрдцйцня эюря аваданлыьын торпагланмасындан ялавя,
статик електрик тязащцрляри иля мцбаризя йцклярин топланмасынын гаршысыны алмагдан
ибарятдир.
Практикада статик електрик йцкляриндян горунмаг цчцн тядбирляр икинъи шимшяк
тязащцрляриндян мцдафия тядбирляри иля цст-цстя дцшцр. Бунунла ялагядар олараг, икинъи
шимшяк тязащцрляриндян горунмаг цчцн щазырланмыш торпаглама контуру статик
електрик йцкляри тязащцрцндян горунмаг цчцн истифадя едиля биляр.
Статик електрик йцкляринин зярярли тязащцрцндян горунмаг цчцн торпаглама
гурьулары башга тяйинатлы хцсуси торпаглама гурьулары иля бирляшмяли вя йа тябии
торпаглайыъылардан истифадя едилмялидир.
Електрик йцкляринин ахмасы цчцн тяйин едилмиш торпаглайыъы гурьунун
мцгавимяти 100 ом-дан артыг олмамалыдыр.
Истисмар заманы мцмкцн тясадцфи гырылмалары вя торпаглама зянъиринин диэяр
зядялянмялярини истисна етмяк цчцн ъяряйан ютцрцъцляри механики ъящятдян мющкям
олмалыдыр.
Партлайыш тящлцкяли неефт вя газ сянайеси обйектляриндя нефт мящсулларынын
електрикляшмя дяряъяси партлайышдан мцщафизя олунан юлчц ъищазлары иля мцяййян
етмяк лазымдыр. Техноложи аваданлыьын бцтцн електрик ютцрцъц щиссяляри статик
електрикдян диэяр мцдафия васитялярини тятбиг едилиб-едилмямясиндян асылы олмайараг,
торпагланмалыдыр.
Яэяр гейри-метал аваданлыьын ичяри вябайыр цздян сятщинин истянилян нюгтясинин
мцгафимяти торпагламайа нисбяти10 омдан артыг олмадыгда бу аваданлыг електрик
торпагланмыш щесаб олунур.
Метал вя електрик ютцрцъц гейри-метал аваданлыг, бору кямярляри бцтцн хятт бойу
партлайыш тящлцкяли зона щцдудларында торпаглама контуруна ян азыики нюгтядя
бирляшдирилмяли олан фасилясиз електрик зянъири тясяввцрц йаратмалыдыр.
Диаметри 2,5 м олан дик резервуарлардан башга, 50 куб.метрдян бюйцк олан
резервуар вя габлар торпаглайыъылара ян азы ики торпаглайыъы ютцрцъцляр васитясиля
диаметрал якс истигамятлярдя бирляшдирилмялидир.
Статик електрик йцкц йаранмасы ещтималы олан бцтцн апаратлар, габлар, агрегатлар
онлара бирляшдирилмиш коммуникасийа вя гурьуларын торпагламасындан асылы олмайараг,
Айрыъа гола айрылмагла торпаглама контуруна бирляшдирилмялидир.
Нефт мящсулларында статик електрик йцкляринин топланма интенсивлийини ашаьы
салмаг цчцн резервуарларын дахилиндя шагули вязиййятдя йухарыдан дибиня кими
дартылмыш метал мяфтиллярдян истифадя етмяк олар. Бу щалда резервуар
торпагланмалыдыр.
Бору кямярляринин, апаратларын, klapanлы корпусларын фланс бирляшмяляри вя
бортларын ачылмасындакы бирляшмялярфасилясиз електрикзянъири йаратмаг цчцн ялавя
тядбирляр тяляб етмир. Бу заман диелектрик материаллардан шайба вя гейри-електрик
ютцрцъц бойаларла рянэлянмиш шайбаларын тятбиг едилмяси гадаьандыр .
Торпагламасы олан електрик ютцрцъц кямярин монтажы щяр 20-30 метрдян бир
гурашдырылмыш торпагланмыш метал щалгаларла йериня йетирилмялидир.
Партлайыш тящлцкяли, бухар-газ ая щава-тоз гатышыьынын йаранма ещтималы олан
габ вя апаратларын ичярисиндя, яйниндя комбинезок, эюдякчя вя електрикляня материалдан
щазырланмыш диэяр цст эейими оларкян иш эюкмяк гадаьандыр .
Патрлайыш тящлцкяли сехлярдя електрик мцщяррикини билаваситя иърачы
механизмля бирляшдирмяк, йа да редуктор вя диэяр ютцрмя типини тятбиг етмяк тювсийя
олунур.
Партлайын тящлцкяли обйектлярдя гайыш ютцрцъцляритятбиг етмяк гадаьандыр

55. Електрик ъяряйаны инсан цчцн ня кими тящлцкя йарадыр? Инсанын


електрик ъяряйанындан хилас едилмясинин щансы цсулларыны
билирсиниз?
Електрик ъяряйаны юз мювъудлуьу щаггында щеч бир ишаря вермяйян тящлцкядир,електрик
гурьуларынын зядялянмяси щалларында ися зядя йеринин ятрафында 20 метря гядяр
мясафядя тящлцкяли електрик сащяси йараныр. Эярэинлик алтында олан ъяряйан ютцрцъц
щиссялярятохунаг инсан цчцн тящлцкялидир.
Електрик ъяряйаны зядяси шяртляриня эюря вя техники истисмар нюгтейи-нязяриндян
електрик гурьулары эярэинлик тяъщизаты 1000 В-а гядяр вя 1000В-дан чох олмагла ики йеря
айрылыр.
Електрик ъяряйанынын инсан организминя тясири чох мцряккябдир вя юзцнц
ашаьыдакы кими бцрузя верир:
- инсанын ъяряйан ютцрцъц щиссяляря билаваситя тохунмасындан електрик ъяряйанынын
истисинин вя електрик гювсцнцн тясири алтында защири йерли зядялянмя йараныр
(йаныглар) .
Йаныглар сятщи вя йа дярин ола биляр,йалныз дяридя дейил, щям дя дяриалты
тохумаларда, дярин гатларда йерляшян язялялярдя, ясяб вя сцмцкдя дя олар биляр.
Електрик йаныьынын цч дяряъясини айырырлар:
Ы – дярини гызармасы;
ЫЫ – сулугларын йаранмасы;
ЫЫЫ – дярини гаралмасы вя кейиклянмяси.
Йаныг йаралары чох лянэ саьалыр, бядянин 2/3 щиссясинин зядялянмяси ися юлцмля
нятиъяляня биляр. Дахили механики зядялянмяляр дя йараныр (тохумаларын вя бязи дахили
органларын парчаланмасы). Бу, тясадцфян 1000В-дан чох ъяръинлийи олан ики апарыъы
шиня ейни заманда тохунаркян електрик ъяряйанынын инсан бядяниндян кечмяси заманы
динамик артыг эярэинлийин нятиъяси ола биляр.
Механики зядя щям дя ъяряйанын зяиф, практик олараг тящлцкясиз тясириндян
горхараг йцксякликдян йыхылмасы нятиъясиндя, йцксякликдя иш цчцн вахтында
тящлцкясизлик тядбирляри эюрцлмядикдя баш веря биляр.
Зядялярин бцтцн нювляриндян ян тящлцкялиси електрик вурмасыдыр,бузаман
ъяряйанын инсан бядяниндян кечмяси заманы бцтцн организм зядя алыр, гыълашгма,
няфясин кясилмяси, цряк фяалиййятинин аритмийасы баш верир. Електрик ъяряйаны
тящлцкясинин дяряъяси организмдян кечн ъяряйанын эцчцнэян асылыдыр.

Инсанын електрик ъяряйаны тясириндян хилас едилмяси.


Эярэинлик алтында олан ъяряйан ютцрцъцляри щиссяляриня тохунма яксяр щалларда
язялялярин гейри-иради гыълашараг йыьылмасына сябяб олур. Бунун нятиъясиндя яэяр
мяфтил зяряр чякмишын ялиндядирся, бармаглары еля бярк сыхыла биляр ки, онлары
араламаг мцмкцн олмур. Бу щалда щяр шейдян яввял зядя чякмиши електрик ъяряйанынын
тясириндян хилас етмяк лазымдыр.
Бу заман ашаьыдакылары нязяря алмаг лазымдыр:
- яэяр зяряр чякмиш йуксякликдядирся, гурьунун дайандырылмасы вя онун електрик
ъяряйанындан айрылмасы йцксякликдян йыхылма иля нятиъяляня биляр. Бе щалда зяряр
чякмишын йыхылмасынын тящлцкясизлийини тяминедян тядбирляр эюрмяк лазымдыр.
- гурьу сюндцрцляркян ейни заманда електрик ишыгландырмасыдадайана биляр, буна эюря
дя гурьунун сюндцрцлмясини вя зяряр чякмиша йардымы лянэитмядян ишыгландырманы
диэяр мянбядян тямин етмяк лазымдыр;
- яэяр гурьуну кифайят гядяр тез сюндцрмяк мцмкцн дейился, зяряр чякмишы онун
тохундуьу ъяряйан кечириъи щиссялярдян айырмаг лазымдыр;
- 1000 В эярэинлик заманы зяряр чякмишы ъяряйан кечириъи щиссялярдян вя йа мяфтилдян
айырмаг цчцн гуру палтардан, канатдан, аьаъдан вя йа електрик ъяряйаныны кечирмяйян
щяр щансы бир башга (мцтляг) гуру яшйадан истифадя етмяк лазымдыр. Метал вя йа йаш
яшйалардан истифадя етмяк гадаьандыр .
- хцсуси эейими олмайан хиласедиъи яллярини изолйасийа етмяк цчцн диелектрик ялъяк
эеймяливя йа ялляриня гуру шарф доламалы, ялиня мащуд кечирмяли, пенъяк вя йа
палтосунун голуну ялинин цзцня чякмяли, резин материал вя йа садяъя гуру парча
эютцрмялидир;
- зяряр чякмишы ъяряйан кечириъи щиссялярдян айыраркян имкан дахилиндя бир ялля
щярякят етмяк тювсийя едирил;
- яэяр електрик ъяряйаны зянъирини дрщал гырмаг мцмкцн олмурса, зяряр чякмишы
мяфтилдян дартыб узаглашдырмаг, йа да гуру тахта иля нагилин гырылмыш уъуну кянара
атмаг лазымдыр.

Инсаны ъанландырма цсуллары

Илкин йардым зяряр чякмишын електрик ъяряйанынын тясириндян хилас едилдикдян сонра
щансы вязиййятдя олмамындан асылыдыр.
Зяряр чякмишын вязиййятини ашаьыдакы гайдада мцяййян етмяк олар:
- ону архасы цстя бярк йеря узандырмаг;
- няфясинин олмасыны йохламаг;
- билянэиндя вя йа йуху дамарында нябзини йохламаг;
- бябякляринин вязиййятини йохламаг (бябяклярин эенялмяси бейиня ган дювранынын
писляшмясини эюстярир).
Електрик ъяряйаны вурмасы щалларынын щамысында хястянин вязиййятиндян асылы
олмадан щяким чаьырылмасы ваъибдир. Яэяр зяряр чякмишын няфяси йохдурса, дярщал
сцни няфяс вермяйя башламаг лазымдыр. Сцни няфяс вермянин ян еффектив цсулу «аьыздан
аьыза»дыр. Бу цсулда йардым эюстярян зяряр чякмишы еля вязиййятдя узандырыр ки, онун
башы архайа мцмкцн гядяр чох яйилсин, бу заман дили бюоьаз йолу иля щава кечидини
тутмамалыдыр. Сонра кюмяк эюстярян бир нечя дяфя дяриндян няфяс алыр вя щаваны зяряр
чякмишын аьзы васитяси иля дягигядя 10-12 няфяс алма сцряти иля (щя 5-6 санийядян бир)
аь ъийярляриня цфцрцр; буну зяряр чякмишын няфяси там бярпа олана кими, йа да щяким
эяляня кими етмялидир.
Зяряр чякмиш няфяси алмадыгда сцни няфяс вермя иля ейни заманда цряйин хариъи массажы
да лазымдыр.
Od təhlükəli, сыныг вя диэяр зядя алмалар заманы йалныз тибб хидмяти ишчиляри йардым
эюстяря биляр. Бцтцн илкин йардым эюстярмя щалларында ачыг йара олдугда стерил
материаллардан истифадя етмяк лазымдыр.
Електрик гурьуларында йаньынын (алышманын) сюндцрцлмяси
Електрик гурьуларында йаньын (алышма) баш веряркян хидмяти персонал ашаьыдакы
тябдирляри эюрмялидир:
- нювбя башчысына йаньынын (алышманын) баш вермяси щаггында мялумат вермяли;
- имкан дахилиндя електрик ъищахларыны сюндцрмяли;
- дярщал йаньын (алышма) оъаьынын сюндцрцлмясиня башламалы.
Эярэинлик алтында олан електрик гурьуларында йаньыны, бир гайда олараг, ЩО-2 типли
щидроэен оксидли одсюндцрянлярля сюндцрцрляр, беля ки, кюпцкшякилли кцтля електрик
ъяряйаныны кечирмир.
ЩО-2 одсюндцрянин тясир мцддяти 30 санийядир.
Одсюндцрянлярдян истифадя едяркян фящлянин йяниндя хцсуси эейим, папаг, ейняк вя
ялъяк олмалыдыр. Одсюндцрян ишлядиляркян кюпцйцн инсанларын цзяриня дцшмясиня йол
вермяк олмаз.

56. Електрик ъяряйаны вурдугда щансы илкин йардым (щякимя гядяр)


эюстярилир?
Електрик ъяряйаны вурдугда зяряр чякмиш адамы ъяряйанын тясириндян мцмкцн гядяр тез
хилас етмяк лазымдыр, чцнки електрик травмасынын дяряъяси бу тясирин чохлуьундан
асылыдыр.
Эярэинлик алтында олан електрик кечириъи щиссяляря тохунма яксяр щалларда
язялялярин гейри-иради гыълашараг йыьылмасына вя цмуми щяйяъана сябяб олур ки, бу да
тяняффцс органларынын вя ган дювранынын позулмасына вя йа там даod təhlükəliсына
эятиря биляр. Яэяр зяряр чякмиш адам мяфтили ялляри иля тутмушдурса, бармаглары еля
бярк сыхыла биляр ки, мяфтили онун ялиндян алмаг мцмкцн олмур. Буна эюря дя йардым
эюстярян илк нювбядя електрик гурьусунун зяряр чякмиш адамын тохундуьу щиссяси
сюндцрмялидир. Сюндцрмя електрик ачары, рубилник вя йа диэяр сюндцрмя апараты иля,
щямчинин горуъуъулары (тыхаъ) сюндцрмяк вя йа бурмаг, штепсел бирляшмясини
чыхармагла йериня йетирилмялидир.
Яэяр зяряр чякмиш адам йухарыдадырса, гурьунун сюндцрцлмяси вя бунунла да онун
ъяряйандан айрылмасы йыхылмасына сябяб ола биляр. Бу щалда зяряр чякмиш адамын
йыхылмасынын гаршысын алан вя йа тящлцкясизлийин тямин едян тядбирляр
эюрцлмялидир.
Електрик гурьуларыны сюрдцрдцкдя електрик ишыьы да сюня биляр. Буна эюря дя
эцн ишыьы олмадыгда яразинин партлайыш вя йаньын тящлцкясини нязяря алмагла вя
електрик гурьусунун сюндцрцлмясинилянэитмядян башга мянбядян (гяза
ишыгландырмасыны, аккумулйатор фянярляри вя с. гошмалы) ишыг алынмасыны тямин
етмяк зяряр чякмиш адама йардым эюстярмяк лазымдыр.
Яэяр гурьуну кифайят гядяр тез сюндцрмяк мцмкцн дейился, зяряр чякмиш адамы
ъяряйанын тясириндян азад етмяк цчцн башга тядбирляр эюрмяк лазымдыр. Истянилян
щалда йардым эюстярян лазыми тящлцкясизлик тядбирляри эюрмядян зяряр чякмиш Адама
тозунмамалыдыр, чцнки бу, щяйат цчцн тящлцкялидир. О щям дя нязарят етмялидир ки, юзц
дя ъяряйан кечириъи щиссяллярля контактда вя аддым эярэинлийи алтында олмасын.
Эярэинлик 1000 В гядяр.
Зяряр чякмиш адамы 1000 В гядяр эярэинлик алтында олан ъяряйан кечириъи щиссялярдян вя
йа мяфтилдян айырмаг цчцн канат, тахта, лювщя вя йа електрик ъяряйаныны кечирмяйян щяр
щансы бир гуру яшйадан истифадя етмяк олар (ону щямчинин палтарындан тутмагла дартмаг
олар), мясялян, пенъяйинин вя йа палтосунун ятяйиндян, йахалыьындан дартмаг олар; бу
заман ятрафдакы метал яшйалара вя йа зяряр чякмиш адамын палтар дяймяйян бядян
щиссяляриня тохунагдан ещтийат етмяк лазымдыр.
Йардым эюстярян зядя аланын айагларындан чякяркян юз яллярини йахшы изолйасийа
етмядян онун айаггабысына вя йа палтарына тохунмамалыдыр, беля ки, айаггабы вя йа
палтар ням олар вя електрик ъяряйаныны ютцрцъцсц ола биляр.
Йардым эюстярян яллярини изолйасийа етмяк цчцн диелектрик ялъяк эеймяли вя йа ялиня
шарф доламалы, мащуд папаг кечирмяли, палто вя йа пенъяйинин голларыны ялинин цстцня
чякмяли, зяряр чякмиш адамын цстцня резин халча, резинляшдирилмиш парча (плаш) вя йа
садяъя мащуд парчаатмалыдыр. Щямчинин резин халча, гуру лювщя вя йа електрик
ъяряйаныны кечирмяйян айагалты, палтар бцкцлцсц вя с. цзяриндя даod təhlükəliгла юзцнц
изолйасийа етмяк олар. Зяряр чякмиш адламы ъяряйан кечириъи щиссялярдян айыраркян
бир яли ъибдя вя йа архада сахлайараг, йалныз бир ялля щярякят етмяк мяслящят эюрцлцр.
Яэяр електрик ъяряйаны торпаьа зяряр чякмиш адам васитясиля кечирся вя о, гыълашараг
бир ялиндя ъяряйан кечириъи елемент (мясялян, мяфтил) тутурса, ону торпагдан айырмагла
(алтына гуру лювщя гоймаг, йа айагларыны йердян ипля галдырмаг, йа да палтарындан
дартмагла) ъяряйаны дайандырмаг даща асандыр; бу заман щям юзц, щям дя зядя алан цчцн
йухарыда эюстярилян тящлцкясизлик тядбирляриня ямял етмяк лазымдыр. Щямчинин
мяфтилляри гуру тахта сапы олан балта иля гырмаг вя йа изолйасийалы дястякляри олан
алятлярля (ити аьызкялбятин, пассатижляр вя с.) кясмяк олар. Мяфтилляри фаза-фаза, йяни
щяр бир мяфтили айрылыгда кясмяк вя йа гырмаг олар; бу заман имкан дахидинжя гуру
лювщяляр, тахта пиллякян вя с. цзяриндя даod təhlükəliг мяслящят эюрцлцр. Изолйасийасы
олмайан алятин дя дястяйини гуру парчайа бцкяряк ондан истифадя етмяк олар.
Эярэинлик 1000 В йухары.
Зяряр чякмиш адамы 1000 В чох эярэинлик алтында олан ъяряйан кечириъи щиссялярдян вя
йа мяфтилдян айырмаг цчцн диелектрик ялъяк вя чякмя эеймяк вя штанга вя йа щямин
эярэинлийя щесабланмыш изолйасийаедиъи кялбятинля ишлямяк лазымдыр; бу заман яэяр
ъяряйанкечириъи щисся (мяфтил вя с.) йердядирся, аддымын эярэинлий тящлцкясини
унутмаг олмаз вя зяряр чякмиш адамы ъяряйан тясириндян хилас етдикдян сонра ону
тящлцкяли зонадан чыхармаг лазымдыр.
Електрик ютцрцъц хятляриндя, онлары гидаланма мянтягяляриндян тез айырмаг мцмкцн
олмадыгда, яэяр зяряр чякмиш адам мяфтилляря тохунурса, ону хилас етмяк цчцн
мяфтиллярин цзяриня еластик изолйасийасыз мяфтил атараг гыса гапанма йаратмаг
лазымдыр. Мяфтил кифайят гядяр кясими олмалыдыр ки, ондан гыса гапанма кечяркян od
təhlükəliсын.
Мяфтили атмамышдан яввял онун бир уъуну торпагламаг (ону торпагланмыш метал
диряйя вя с. бирляшдирмяк) лазымдыр.
Мяфтили ращат атмаг цчцн ютцрцъцнцн сярбяст уъуна йцк баьламаг йахшы олар.
Ютцрцъцнц еля атмаг лазымдыр ки, адамлара, щямчинин йардым эюстярянляря тохунмасын.
Яэяр зяряр чякмиш адам бир мяфтиля тохунурса, йалныз бу мяфтили торпагламаг лазымдыр .
Електрик ъяряйанындан зядя алмыш адама илк йардым.
Зяряр чякмиш адамы електрик ъяряйанынын тясириндян азад етдикдян сонра онун
вязиййятини гиймятляндирмяк лазымдыр . онун вязиййятлярини тез мцяййян етмяк
яламятляри ашаьыдакылардыр:
а) шцуру: айдындыр, йохдур, позулмушдур (зяряр чякмиш кейляшмишдир,
щяйяъанлыдыр);
б) дяри юртцйц вя эюрцнян селикли гишаларын (додаглар, эюзляр) рянэи: чящрайы,
эюйярмиш, аьармыш;
ъ) тяняффцсц: нормал, няфяс алмыр, позулмушдур (дцзэцн дейил, сятщидир,хырылтылыдыр);
д) йуху дамарында нябзи: айдын вурур (ритми дцзэцндцр вя йа яксиня), пис ешидилир,
йохдур;
е) бябякляри: даралыб, эенялиб.

Мцяййян вярдишляр олдугда, йардым эюстярян юзцнц итирмядян бир дягигя ярзиндя зяряр
чякмишин вязиййятини мцяййян едя вя она ня гядяр вя щансы гайдада йардым эюстяря
биляр.
Дяри юртцйцнцн рянэи вя няфясинин олмасыны (дюш гяфясинин галхыб-енмясиня эюря)
визуал (эюрмякля) мцяййян едирляр. Вяйярли вахты аьыза вя буруна эцзэц, парлаг метал
яшйа гоймаьа сярф етмяк олмаз. Щушуну итирмяйи дя, бир гайда олараг, визупл тяйин
едирляр вя онун олмамасына там ямин олмаг цчцн, зяряр чякмиш адама вязиййятини
сорушмагла мцраъият етмяк олар.
Йуху дамарында нябзини икинъи, цчцнъц вя дюрдцнъц бармагларын йумшаг щиссяси иля,
онлары боьазда хиртдяк вя чейнямя язяляси арасында йерляшдиряряк вя йцкэцлъя онурьайа
сыхмагла йохлайырлар. Йуху дамарында нябзи мцяййян етмяк цсулларыны юз цзяриндя вя
йа йахынлары цзяриндя асанлыгла юйрянмяк олар.
Гапалы эюзлярдя бябяклярин енини беля мцяййян едирляр: шящадят бармагларынын йумшаг
уъларыны щяр ики эюзцн klapanларына гойурлар вя онлары йцнэцл эюз алмаъыьына сыхыр
вя йцхары галдырырлар. Бу заман эюзлярин арасыачылыр вя аь фонда эирдя гцзещли гиша,
онун эирдя формасынын мяркязиндя ися гара бябякляр эюрцнцр ки, онларын да вязиййятини
( даралмыш вя йа эенялмиш) гцзещли гишанын щансы щиссясини тутмасы иля мцяййян
едирляр.
Бир гайда олараг, шцурун позулма дяряъяси, дяри юртцйцнцн рянэи вя тяняффцс
вязиййятини ейни заманда нябзи тутмагла мцяййян етмяк олар; бу, 1 дягигядян артыг вахт
апармайаъаг. Бябяклярин мцайинясиня ъями бин нечя санийя лазфмдыр.
Яэяр зяряр чякмишин щушу, няфяси, нябзи итмишдирся, дяри юртцйц эюмэюйдцрся,
бябякляри ися эенялмишдирся (диаметрдя о, 5 мм),щесаб етмяк олар ки, о, клиник
юлцмвязиййятиндядир вя дярщал «аьыздан аьыза» вя йа «аьыздан буруна» цсулу иля сцни
няфяс вермяк вя цряйя цстдян массаж етмякля организмин ъанландырылмасына башламаг
лазымдыр . Гиймятли санийяляри зяряр чякмишин палтарыны сойундурмаьа вахт итирмяйя
дяймяз.
Санландырмайа башлайараг щяким вя йа тяъили тибби йардым чаьырмаг лазымдыр . Буну
йардым эюстярян дейил, бир башгасы етмялидир ки, йардым дайандырылмасын.
Ячэяр зяряр чякмиш щушуну итирмямишдирся, анъаг буна гядяр байылмышдыса вя йа
шцуру цстцндя дейилдися, анъаг сабит нябзи вя няфяси вардыса, онун алтына ня ися мясялян,
палтар салмаг, няфяс алмасына мане олан йахалыьыны ачмаг, тямиз щава ахыныны тямин
етмяк, яэяр сойугдурса, бядянини иситмяк лазымдыр ; яэристидирся, сяринлик йаратмаг, там
ращатлыг йаратмаг лазымдыр; бу заман фасилясиз олараг нябзи вя няфясини нязарятдя
сахламаг, артыг адамлары кянарлашдырмаг лазымдыр .
Яэяр зяряр чякмиш щушуну итирмишдирся, мцтляг тяняффцсцнц излямяк лазымдыр вя яэяр
дилибоьазына эетдийи цчцн няфяси чятинляшмишдирся, алт чянясини бармагларла
кцнъляриндян тутараг габаьа дартмаг вя дилин гатланмасыны дайанана кими бу вязиййятдя
сахламаг лазымдыр .
Зяря чякмиш гусмаьа башлайарса, гусма кцтлясини даьытмаг цчцн онун башыны вя
чийинлярини йана чевирмяк лазымдыр .
Гятиййян зяряр чякмишя щярякят етмяйя, хцсусян дя ишлямяйя иъазя вермяк олмаз, чцнки
електрик ъяряйанынын эюрцнян вя йа диэяр сябяблярин яламятляринин (йыхылма вя с.)
олмамасы щяля онун сонрадан вязиййятини писляшмясини истисна етмир.
Зяряр чякмиши башга йеря о заман апармаг олар ки, онун цчцн вя йа йардым эюстярян
шяхс цчцн щяля дя тящлцкя вар вя йа щямин йердя (мясялян, дирякляр цзяриндя) йардым
эюстярмяк мцмкцн дейил.
Зяряр чякмиши гятиййян торпаьа басдырмаг олмаз, чцнки бу она йалныз зийан вура биляр
вя онун хиласы цчцн гиймятли олан дягигялярин итирилмясиня сябяб олар.
Илдфрфм вурмасы заманы да електрик ъяряйаны вурмасы заманы да щямин йардым
эюстярилир.

СЦНИ НЯФЯСВЕРМЯ ЦСУЛЛАРЫ

а) аьызын тямищлянмяси;
б) сцни няфясвермя заманы зяряр чякмишин башынын вязифййяти;
ъ) «аьыздан аьыза» цсулу иля сцни няфясвермя;
д) «аьыздан буруна» цсулу иля сцни няфясвермя;

ЦРЯЙЯ ХАРИЪИ МАСАЖ ЕДИЛМЯСИ

а) яллярин йери
б) йардым эюстярянин вязиййяти;
Щадися баш верян йеря щяким чаьырмаг мцмкцн олмадыгда зяряр чякмиши мцтляг
йахынлыгдакы мцалиъя мцяссисясиня чатдырмаг лазымдыр . Зяряр чякмиши йалныз
гянаятбяхш няфяс алдыгда вя нябзисабит вурдугда щара ися апармаг олар.
Яэяр зяряр чякмишин вязиййяти онун йерини дяйишдирмяйя имкан вермирся, она йардым
эюстярмяйи давам етдирмяк лазымдыр .

57. Нефт вя газ чыхарма обйектляриндя щансы ялейщгаз нювляриндян


истифадя едилир вя онлардан истифадя гайдалары неъядир?
Шланглы ялейщгазлар оксиэен чатышмайан атмосфердя вя йа щавада зярярли газларын
бюйцк консентраты олдугда инсанын тяняффцс органларыны мцдафия цчцн
изолйасийаедиъи ъищаз типидир.
Шланглы ялейщгаз инсанын няфясини ятраф атмосфердян там тяърид едир вя мцдафия
едилмяйян дяри васитясиля зящярлянмя веря билян маддялярдян башга, истянилян газ, тцстц,
думандан горунмасыны тямин едир. Шлангынын узунлуьу 10 метря гядяр ялейщгазла
ишлямяк цчцн ПШ-1. ялейщгазындан истифадя етмяк олар. Шлангынын узунлуьу 10 метрдян
чох олан ялейщгазла ишлямяк цчцн ПШ-2. ялейщгазындан (щаванын мяъбури верилмяси
иля) истифадя етмяк олар.
Апаратларын, габларын, гуйу вя тунеллярин ичиндя ишляйяркян йалныз шланглы
ялейщгазлардан истифадя едилмялидир.
Ишябашламаздан яввял ялейщгазларын щерметиклийи йохланылыр.

ЯЛЕЙЩГАЗЛАРЫН ТЯЙИНАТЫ ВЯ ГУРУЛУШУ

Филтрляйиъи ялейщгазлардан йалныз атомосфердя сярбяст оксиэен щяъми 19 фаиздян


аз олмадыгда вя зярярли маддялярин 0,5 фаиз щяъминдян чох олмадыгда истифадя едиля
биляр.
ДЦИСТ мцфафиг шякилдя истещсал едилян филтрляйиъи сянайе ялейщгазлары
мцхтялиф сянайе сащяляри вя кянд тясяррцфаты фящляляляринин тяняффцс органларыны вя
эюзлярини щавада олан зярярли газлардан, бухарлардан, тоз вя тцстудян горумаг цчцн фярди
мцдафия васитясидир.
Ялейщгазын йцклянмиш филтрляйиъи гутусу инсанын уддуьу щаванын зярярли
маддялярдян тямизлянмясиняхидмят едир. Зяряли гатышыгларын тяркибиндян асылы олараг
гутуда бир вя йа бир нечя хцсуси удуъу вя йа удуъу вя аерозол филтри олур.
Гутулар тяйинатына эюря ихтисаслашдырылмышдыр, онлара онла тяляблярдян
асылы олараг, удуъуларын тяркибиня иля, защири эюркяминя эюря ися фяргляндириъи
рянэляри иля бир-биринддян фярглянир.
Гутуларын юлчцляри, фяргляндириъи рянэи вя мцдафияедиъи хцсусиййятляри
щаггында мялуматлар ашаьыдакы 1№-ли ъядвялдя верилмишдир.

ЪЯДВЯЛ № 1

Гутула- Ялейщгазын филтрляйиъи Зярярли маддялярин сийащысы


рын гутусунун техники
маркасы характеристикасы вя танынма рянэи
А Цзви бухарлар:
бензин, керосин, асетон, бензол,
karbon-sulfid, толуол, спиртляр, ефирляр,
анелин, бензола бирляшмяляри,
щалоидцзви бирляшмяляр,
тетраетилгурьушун
Аерозолсуз филтрли , Щяминкиляр,о ъцмлядян тоз,думан, тцстц
Аь шагули золаьы олан аерозол
филтрли
Б Аерозолсуз филтрли, сары Турш газлар, кцкцрдлц газ, хлор,
Щидроэен сулфид, азота туршусу, хлорлу
оксиэен, фазэен.
аерозол фильтрли, Сары -аь шагули Щяминкиляр, о ъцмлядян тоз,думан,
золаглы. тцстц
Г Аерозолсуз филтрли, гара вясары. Ъивя бухарлары,
аерозол фильтрли, Гара -аь шагули Щяминкиляр, о ъцмлядян тоз,думан,
золаглы., тцстц
Е Аерозолсуз филтрли, гара вясары. Арсен вя фосфорит щидроэен
аерозол фильтрли, Гара -аь шагули Щяминкиляр, о ъцмлядян тоз,думан,
золаглы.,. тцстц

СО Аерозолсуз филтрли, аь Карбон туршусу


БКФ аерозол фильтрли, горуйуъу, аь Турш вя цзви газлар вя бухарлар тоз,
шагули хятли думан вя тцстц оланда

Мющкямлийини артырмаг цчцн гутунун корпусунда байырдан ениня гойулмуш тилляр


дцзялдилмишдир.
Гутунун гапаьында ону ялейщгазын цз тяряфиня бирляшдирмяк цчцн йивли боьазлыг вар.
Гутунун дибиндя удулан щаванын дахил едилмяси цчцн эирдя дешик вар, СО вя Е маркалы
гутуларын дибиндя дешик явязиня йивли боьазлыг вар.
СО вя М маркалы гутуларда тез нямлянян удуъулар олур, буна эюря дя боьазлыг резин
аралыг гат иля щерметик баьланмалыдыр.
Башга маркалы истянилян гутунун боьазлыьы картон аралыг гаты олан klapanла баьланыр.
Гутунун дибиндяки дешик резин тыхаъла баьланыр.
Сянайе ялейщгазынын цз тяряфи филтрасийа елементляри олан бирляшмялярдя (гутуларла
тяъщиз едилмиш) зярярли газларла чиркляндирилмиш атмосфер шяраитиндя ялейщгазла
ишляйян адамларын тяняффцс органлары вя эюзлярини етибарлы шякилдя горуйур. Ону цзя
дцзэцн отуртдугда цз тяряфи 6саатлыг иш мцддятиндя аьры щисси ойатмамалыдыр. Цз
тяряф ашаьыдакы бянд вя деталлардан ибарятдир:
Резин шлем-маска;
Ейняк-шцшя:
Шланглы дахил олма-чыхма системи;
Бцзмялянмиш бору.
Клапан гутусу удулан щава ахынынын бюлцшдцрцлмясиня хидмят едир. Бцзмялянмиш
бору цз щиссясини ялейщгаз гутусу иля бирляшдирир. Ялейщгаз чантасы ялейщгазын
сахланмасы вя дашынмасы цсцн нязярдя тутулмушдур.
Масканын сечилмяси, ялейщгазын топланмасы вя йыьылмасы:
Ялейщгазын шлем-маскалары беш юлчцдя щазырланыр:
0; 1; 2; 3; 4. Юлчц шлем-масканын чяня щиссясиндя рягямля эюстярилир. Шлем-масканын
юлчцсцнц сечмяк цчцн сантиметрли лентля башын ики юлчцсцнц эютцрцрляр.
Биринъи юлчцдя чяня, йанаглар вя тяпя нюгтясиндян кечян даиряви хяттин узунлуьу
юлчцлцр. Икинъи юлчцдя бир гулаг бошлуьундан о бири гулаг бошлуьуна гядяр алынла
гашцстц гювсля кечян йарымдаирянин узунлуьу юлчцлцр. Ики юлчцнцн нятиъялярини
топлайыр вя 2№-ли ъядвялдя верилмиш мялуматлара ясасланараг шлем-масканын юлчцсцнц
мцяййян едирляр.

Ъядвял № 2

------------------------------------------------------------
Юлчц , см Шлем-масканын юлчцсц
------------------------------------------------------------
93-дян 95-я гядяр 1
95-дян 99-я гядяр 2
99-дян 103 -я гядяр 3
103 вя ондан бюйцк 4
------------------------------------------------------------
Шлем-масканын юлчцсцнцн дцзэцн сечилмясини эейиб бахмагла юлчцрляр.
Эеймямишдян яввял йени шлем-масканын ичини тямиз яски вя йа исладылмыш памбыгла
чилмяк, бцзмялянмиш боруъуьу ися цфцрмяк лазымдыр . Ишлядилмиш масканы dezinfeksiya
etməк вя йа чирклянмишдирся, гутудан айырмаг, спиртля вя йа 2% формалин мящлулу иля
силмяк, йа да су вя сабунла йумаг вя гурутмаг лазымдыр . Шцшялярин тярлямясинин
гаршысыны алмаг цчцн тярлямяйян плйонкадан истифадя етмяк лазымдыр; бунлары
ашаьыдакы гайда иля салырлар:
Шлем-масканын ич тяряфиндя ейняк щалгасынын йайлы цзцйцндян сыхыъы щалганы
чыхарырлар, сонра сялигя иля, плйонканын сятщиня тохунмадан бармагларла ону тярляйян
тяряфи шцшяйя сыхмагла ейняк щалгасынын йайлы цзцйцня кечирирляр, бундан сонра
сыхыъы щалганы тахырлар.
Ялейщгазы йыьмамышдан яввял гапаьын боьазъыьындан (СО и М маркалары цчцн
диб гапаьынын боьазъыьындан) юртцйц, дибиндя ися дешикдян резин тыхаъы чыхарырлар.
Ялейщгазы бу гайда иля йыьырлар: шлем-масканын соля ля эютцрцр вя саь ялля гайка иля
она бцзмяли боруну бирляшдирирляр. Сонра гутуну саь яля эютцрцр (ашаьы салланмыш
шлем-маска иля бцзмяли бору сол ялдя галыр) вя ону бцзмяли бору нун цстдян гойулмаш
гайканы ахыра кими сыхырлар. Цз тяряфи М вя СО маркалы ялейщгазлара дцзэцн
бирляшдирмяк цчцн гутуда дахил олан щаванын истигамятини эюстярян ох вар, бцзмяли
боруну охун уъу эюстярдийи боьазъыьа гошурлар.
Истифадядян яввял ялейщгазы аларкян ашаьыдакы ардыъыллыгла защири мцайиня кечирмяк
лазымдыр:
- шлем-масканын, ейняк шцшяляринин сазлыьыны, гуту гапаьында арагат щалгасынын
олмасыны йохламаг;
- дешик вя кясикляри олан ялейщгазлардан истифадя етмяк гадаьандыр ;
Гуту гапаьында зядялярин олмадыьына ямин олмаг, klapanларын олмасы вя кейиййятини
йохламалы. Яэяр чыхыш гапаьы зибиллянмишдирся, ону масканын ичяри тяряфиндян щава
иля цфцлмяк мяслящят эюрцлцр;
бцзмяли боруну нязярдян кечирмяк вя онда дешик вя кясиклярин олмадыьыны,
гайкаларын язилмядийини йохламаг лазымдыр ;
ялейщгаз гутусуну нязярдян кечирмяк вя онда пас, язик, дешик (йарыг) олмадыьыны,
боьазъыг вя таъвары щиссянин язилмядийини мцяййянляшдирмяк лазымдыр ;
ялейщгаз чантасынынязярдян кечирмяк, klapanда илмялярин олмасыны вя
вязиййятини, дцймяляри, лентляри йохламаг лазымдыр .
Ялейщгазда зядяляр мцяййян етдикдя ону башгасы иля явяз едирляр.
Насаз ялейщгаздан истифадя етмяк гадаьандыр .
Масканын дцзэцн сечилмясинин, ялейщгазын дцзэцн йыьылмасы вя сазлыьынын
(щерметиклийинин) йохланмасыны мцяййян етмяк цчцн масканы эеймяк, бошлуьу ялля
тутмаг вя 3-4 дяфя дяриндян няфяс алмаг лазымдыр. Яэяр бу заман няфяс алмаг мцмкцн
олмурса, демяли, ялейщгаз гайдададыр (щерметикдир). Яэяр няфяс аларкян щава кечирся,
демяли, ялейщгаз насаздыр вя ондан истифадя етмяк олмаз.
Насазлыьы ашкар етмяк цчцн ялейщгазы щисся-щисся йохламаг лазымдыр .
Масканын йохланмасы: саь ялля бцзмяли боруну гуту гапаьы алтында яймяк вя
мющкям сыхмаг вя 3-4 дяфя дяриндян няфяс алмаг лазымдыр. Яэяр бу заман няфяс алмаг
мцмкцн олмурса, демяли, ялейщгаз гайдасындадыр вя дцзэцн сечилмишдир. Яэяр няфяс
аларкян щава кечирся, демяли, ялейщгаз насаздыр вя дцзэцн сечилмямишдир.
Насазлыглар арадан галдырлдыгдан сонра вя маска йериня отурдулмушдурса, тяняффцс
гапаьыны вя йеня дя масканы йохлайырдар. . Яэяр бу щалда щава кечирся, цз тяряфи йахшы
вязиййятдя оланла дяйиширляр.
Бцзмяли борунун йохланмасы: дяриндян няфяс алмаг, саь ялля бцзмяли боруну
ялейщгаз гутусунун боьазъыьы йанында ашаьы тяряфдян сыхмаг вя 3-4 дяфя няфяс алмаг
лазымдыр . Яэяр бу заман няфяс алмаг мцмкцн олмурса, демяли, бцзмяли бору
гайдасындадыр.
Ялейщгаз гутусунун йохланмасы: гутунун дибиндяки дешийи тыхаъ (М вя СО
гутулары цчцн klapan) вя йа ялля баьламаг вя 3-4 дяфя няфяс алмаг лазымдыр Яэяр бу заман
няфяс алмаг мцмкцн олмурса, демяли, ялейщгаз гутусу гайдасындадыр.
Ялейщгазы йохладыгдан сонра ону йыьыр вя чантайа гойурлар: кичик тахта тирляр
олан эюзя ялейщгаз гутусуну, о бири эюзя ися бцзмяли бору иля бирликдя цз щиссясини. Цз
щиссясини чантайа еля гоймаг лазымдыр ки, шцшяляр зядялянмясин вя цз щиссясини
чантадан асанлыгла чыхармаг мцмкцн олсун. Бунун цчцн цз щиссясини яввял узунуна еля
гойурлар ки, сол шцшя юртцлсцн.
Бундан сонра чантайа бцзмяли борунугойурлар, онун цстцндян кюндяляниня
исяklapanлыгутусу цзцашаьы гатланмыш цз щиссясини гоурлар. Ялейщгаз чантасы чийиня
тахылыр вя сол тяряфдя гапваьы байыра олмагла сахланылыр. Ялейщгазы «щазыр»
вязиййятя кечирмяк цчцн чантанын гапаьыны ачмаг, орадан гайтан-ленти чыхармаг вя
чантаны беля бяркитмяк лазымдыр .

ИСТИФАДЯ ГАЙДАЛАРЫ
Ялейщгазларын паспортлашдырылмасы заманы истещсалчынын тятбиг етдийи йохлама
зярярли маддяляр цчцн йцклянмиш филтрасийаедиъи гутуларын горуйуъу тясир мцддяти 3
№-ли ъядвялдя эюстярилдийиндян аз олмамалыдыр:

ЪЯДВЯЛ № 3

Ялейh Зярярли маддянин ады йохлама Тясир мцддяти Янг азы дяг.
газын зярярли
марка маддя Филтрсиз Филтрли гутулар
сы консентрат гутулар
ы мг./л
А Бензин 25.0+1.0 120 50
Б sianid turşusu. 10.0+1.0 60 30
В Сулфид газ 8.6+0.3 90 45
Г Ъивя бухарлары доймуш бухарлар 6000 3600
20 º.С т-да ºº
Е Арсенли щидроэен 10.0+0.2 360 120
КД hidrogen sulfid. 4.6+0.1 240 40
КД Аммонйак 2.3+0.1 240 120
СО Карбон оксиди 6.2+0.3 150 -
М Карбон оксиди 6.2+0.3 90 -
М Бензол 10.0+1.0 50 -
М Аммонйак 2.3+0.1 90 -
БКФ Сианид туршусу 3.0+0.3 - 70
БКФ Арсенли щидроэен 10.0+0.2 - 110
-----------------------------------------------------------

Филтляйиъи гутуларын горуйуъу тясир мцддяти ашаьыдакы даими сынаг шяртляри иля
мцяййянляшдирилир:
Бензол, сианид туршусу, сулфид газ, арсенли щидроэен карбонит оксиди, аммонйака эюря:
Бухар-газ-щава гаитышыьынын даими ахынынын щяъм сцряти - 30 + 0.6 л/сан
Нисби рцтубятлилик 50 + 3 %.
Ятраф мцщитин температуру 20 + 5º С

-----------------------------------------------------------

Карбон оксидя эюря:


Пулсасийаедиъи щава ахынынын сцряти дягигядя 21-24 пулсасийада 30 + 0.6 л/дяг.
Нисби рцтубятлилик 90 + 5 %.
Ятраф мцщитин температуру 20 + 5º С

58. Йараланма (кясик, ачыг йара, дяри гатынын диэяр зядялянмя


нювляри) заманы илкин йардым неъя эюстярилир?
Щяр бир йарайа зядялямиш яшйада, зязяр чякянин дярисиндя, щямчинин тозда, торпагда,
йардым эюстярянин ялиндя вя кирли сарьы материалында олан микробларлар дцшя биляр.
Йарлым эюстярякян ашаьыдакы гафйдалара мцтляг ямял етмяк лазымдыр:
- йараны су вя щятта щяр щансы бир дярман васитяси иля йумаг, цстцня дярман тозу тюкмяк
вя маз сцртмяк олмаз, чцнки бу, онун саьалмасына мане олур, дяри цстцндян орайа чирк
дцшмясиня сябяб олур вя иринлянмя йарадыр;
- йарадан гумм,торпаг, хырда дашлары эютцрмяк олмаз, чцнки бу йолла йараны булайан
шейлярин щамысыны тямизлямяк мцмкцн дейил. Йаранын ятрафындакы дяри кянарларындан
башлайараг чирки ещтийатла тямизлямяк лазымдыр ки, йарайа чирк дцшмясин; йара
ятрафында тямизлянмиш сащяни сарьыгоймамышдан яввял йод tinkturası иля силмяк
лазымдыр .
- йарадан ган лахталарыны, кянар хъисимляри чыхартмаг олмаз, чцнки бу, эцълц ганахмайа
сябяб олабиляр;
- йараны изолйасийаедиъи лентля сарымаг вя йа тетануса йол вермямяк (кейихиб галма) цчцн
цзяриня щюрцмчяк торугоймаг олмаз.
Йараланма заманы илкин йардым эюстярмяк цчцн дярман гутусунда олан фярди пакети
каьызы цзяриндя чап олунмуш тювсийяйя мцвафиг шякилдя ачмаг лазымдыр. Сарьы
гойаркян онун билаваситя йара цзяриня гойулаъаг щиссясиня ял иля тохунмаг олмаз.
Яэяр щансысасябя цзцндян фярдипакет йохдурса, сарьы цчцн тямиз бурун
йайлыьындан,тямиз парча вяс. истифадя етмяк олар. Билаваситя йара цзяриня памбыг гоймаг
олмаз. Яэяр йарадан щяр щансы бир тохума вя йа орган чыхырса (бейин, баьырсаг), гятиййян
бу тохума вя йа органы йаранын ичярисиня итялямяйяъящд етмядян сарьыны цстдян гоймаг
лазымдыр .
Йараланма заманы йардым эюстярян шяхс яллярини йумалы вя йа бармагларыны tinkturası
иля силмялидир, йаранын юзцня ися щятта йуйулмуш ялля беля тохунмаг олмаз.
Яэяр йара торпаьабуланмышдырса, tetanusa qarşı peyvənd етмяк цчцн дярщал щякимя
мцраъият етмяк лазымдыр .

59. Ганахма заманы илкин йардым неъя эюстярилир?


Ганын йарадан кянара ахмасы вя йа бядянин тябии дяликляриндян байыра ахмасы хариъи
ганахмадыр. Ганын бядян нащийясиндя топланмасы дахили ганахма адланыр. Хариъи
ганахмалар араснда даща тез-тез ашаьыдакы йаралардан ган ахмасы мцшащидя олунур:
-Капиллйар – сятщи йаралар заманы, бу заман ган дамъы –дамъы ахыр.
-Веноз – нисбятян даща дярин йараларда, мясялян, кясик, чапыг, тцнд гырмызы рянэли эур
ган ахмасы;
- артериал – дярин чапма, кясмяйараларда; ачыг-гырмызы рянэли йцксяк тязйиг алтында олан
артериал ган зядялянмиш артерийалардан фышгырараг ахыр;
- гарышыг – йардан щям веноз, щям дя артериал ган сызмасы олдугда,чох вахт беля ганахма
дярин йараларда олур.
Ганахманы дайанлырмаг цчцн ашаьыдакылар зяруридир:
- йараланмыш ятрафы йухарıйа галдырмаг;
- ган сызан йараны йумаг кими бцкцлицш sарьы материалы иля сарымаг йаранын юзцня
тохунмадан цстундян сызмаг лазымдыр
- бармагларыбурахмадан бу вязиййятдя 4-5 дягигя сахламаг лазымдыр . Яэяр ганахма
дайанарса, гойулмуш материалы эютцрмядян цстцндян башга пакетдян бир сарьы да вя йа
памбыг парчасы эютцрцб йцнэйлъя сыхараг йараны еля сарымаг лазымдыр, зядялянмиш
ятрафын ган дювраны позулмасын. Ял вя йа айаьыбинтля сарыйаркян бинт йумаьы ашаьыдан
йухарыйа – бармаглардан бядяня доьру истигамятлянмялидир.
- эцълц ганахма заманы, яэяр ону сыхан сарьы иля дайандырмаг мцмкцн олмурса, йара
йериня ган верян ган дамарларыны бармаглар, гайтанла сыхмаг вя йа ятрафлары ойнаглардан
бцкмяк лазымдыр . щяр бир щалда бярк ганахма заманы дярщал щяким чаьырмаг вя она
сарьы гойулмасы вахты дягиг билдирилмялидир.
Дахили органлардан ганахма щяйат цчцн тящлцкялидир. Дахили ганахма цзцн сон
дяряъя аьармасы, зяифлик, нябзин тез-тез вурмасы, тянэняфяслик, баш эиъяллянмяси, йаньы
вя байьынлыг вязиййяти иля цзя чыхыр. Бу щалларда тяъили щяким чаьырмаг, онун
эялишиня гядяр ися зяряр чякмиш цчцн там ращатлыг йаратмаг лазымдыр . яэяр гарын
нащийяси органларынын йараланмасына шцбщя варса, она су вермяк олмаз.
Зядя йериня сойцг шей гоймаг лазымдыр (ичиндя буз, гар, сойуг су олан резин говуг,
сойуг яшйалар вя с.).

60. Йаныг заманы илкин йардым неъя эюстярилир?


Йаныгларын беля нювляри вар: термик – Odlu, бухар, исти яшйалар вя маддяляр
нятиъясиндябаш верир; кимйяви – туршу вя гялявилярля йараныр; електрик – електрик
ъяряйаны вя йа електрик гювсцнцн тясири нятиъясиндя йараныр.
Зядялямя дяринлийиня эюря йаныг дюрд дяряъяйя айрылыр:
Биринъи – дяринин гызармасы вя шишмяси;
Икинъи – сулуглар;
Цчцнъц – дяринин сятщинин дярин вя цст гатларынын юлмяси;
Дюрдцнъц – дярини кюмцрляшмяси, язялялярин , вятяр вя сцмцклярин зядялянмяси.
Термик вя електрик йаныглары.
Яэяр зяряр чякянин палтары алышмышдырса, дярщал онун цстцна палто, ьхщкям парча вя йа
Odluу суиля сюндцрмяк лазымдыр .
Йанан палтарла гачмаг олмаз, чцнки кцляк Odluу даща да артырараг йаныьы эцъляндиряр.
Зярярчякяня йардым эюстяряркян йолухмайа йол вермямяк цчцн дяринин йанмыш
сащяляриня ял вурма вя йа онлара маз, йаь, пий, вазелин чякмяк, цзяриня гида содасы,
нишаста вя с. сяпмяк олмаг. Сулуглары кясмяк, йанмыш йеря йапышмыш мастика, канифол
вя йа диэяр гатранлы маддяляри кясмяк олмаз, чцнки онлары эютцряркян асанлыгла йанмыш
дярини соймаг вя бунунла да йаранын йолухмасы цчцн мцнбит шяраит йаратмаг олар.
Сащясиня эюря бюйцк олмайан биринъи вя икинъи дяряъяли йаныг заманы ц йериня стерил
сарьы гймаг лазымдыр .
Йанмыш йердян палтар вя йа айаггабыны чяктб чыхартмаг олмаз, бунлары мцтляг гайчы
илякясмяк вясонра чыхармаг лазымдыр . Яэяр палтарын йанмыш парчалары бядянин
йанмыш щиссяляриня йапышмышдырса, бунларын цзяриндян стерил сарьы гоймаг вя зяряр
чякяни мцалиъя мцяссисясиня эюндярмяк лазымдыр .
Аьыр вя эениш йаныгларда зяряр чякяни сойундурмадан тямиз мяляфяйя вя йа парчайа
бцкмяк, цстцнц юртмяк, она исти чай вермяк вя щяким эяляня кими ращат етмяк лазымдыр .
Йанмыш цзц мцтляг стерил тянзифля юртмяк лазымдыр .
Эюзлярин йаныьы заманы borat turşusu мящлулундан сойуг ислатма (бир стякан суйа йармы
чай гашыьы borat turşuсу) гоймаг вя зяряр чякяни дярщал щякимя эюндярмяк лазымдыр .
Кимйяви йаныглар.
Кимйяви йаныглар заманы тохумаларын зядялянмя дяряъяси даща чох кимйяви
елементлярин тясир мцддятиндян асылыдыр. Кимйяви маддянин консентрасийасыны вя онун
тясир вахтыны мцмкцн гядяр тез азалтмаг лазымдыр . бунун цчцн зядялянмиш йери дярщал
крандан, резин шлангдан эялян ахар вя йа ведрядян тюкцлян сойуг су иля 15-20 дягигя йумаг
лазымдыр .
Яэяр туршу вя йа гяляви дярийя палтардан кечяряк дцшмцшдцрся, онда яввял буну су иля
палтардан йумаг, бундан сонра ися дярини йумаг лазымдыр .
Инсанын бядяниня бярк маддя шяклиндя сулфат туршусу дцшдцкдя ону гуру памьыг вя йа
парча иля кянарлашдырмаг, сонра ися зядялянмиш йери су иля тямиз йумаг лазымдыр .
Кимйяви йаныг заманы кимйяви маддяляри су иля там йумаг олмур.
Бцуна эюря зядялянмиш йери су иля йудугдан сонра сарьы шяклиндя истифадя едилян
мцвафиг нейтраллашдырыъы мящлуллардан истифадя етмяк лазымдыр . Кимйяви йаныглар
заманы сонракы йардым термик йаныгларда олдуьу кимидир.
Туршу йанглары заманы чай содасы мящлулу иля (бир стякан суйа бир чай гашыьы сода)
сарьы гойулур.
Эюзя вя йа аьыз бошлуьуна майе шякилли, бухар вя газ туршу дцшдцкдя бунлары хейли су
иля, сонра ися чай содасы мящлулу иля (бир стякан суйа бир чай гашыьы сода) йумаг
лазымдыр .
Дяри гяляви иля йанарса, borat turşusu мящлулу иля (бир стякан суйа бир чай гашыьы ) вя йа
зяиф сиркя тушусу мящлулу иля (бир стякан суйа бир чай гашыьы) сарьы гойулур.
Эюзя вя йа аьыз бошлуьуна гяляви вя йа бухар сычрантылары дцшярся, зядялянмиш
йерляри хейли су иля, сонра ися borat turşusu мящлулу иля (бир стякан суйа бир чай гашыьы)
йумаг лазымдыр .
Яэяр эюзя кимйяви маддянин бярк щиссяъикляри дцшярся, яввял бунлары ням памбыгла
чыхармаг лазымдыр , чцнки эюзляри йуйаркян бунлар селикли гишаны зядяляйя вя ялавя
травма йарада биляр.
Туршу вя гялявиляр гида борусуна дцшярся, дярщал тяъили щяким чаьырмаг лазымдыр .
онун эялишиня гядяр зяряр чякянин аьзындан тцпцръяк вя селики чыхарылмаг, ону
узандырмаг вя цстцнц юртмяк, гарнына ися аьрыны азадтмаг цчцн сойуг шей гоймаг
лазымдыр .
Яэяр зяряр чякяндя боьулма яламятляри эюрцнмяйя башламышдырса, аьзын селикли гишасы
цчцн «аьыздан буруна» цсулу иля сцни няфясвермя лазымдыр.
Гусма йаратмагла мядяни йумаг вя йа гида борусуна дцшмцш туршу вя гялявинин
йандырыъы тясирини азалтмагла оону нейтраллашдырмаг олмаз. Сцд, йумурта аьы, битки
йаьы, яридилмиш нишаста ичмяк даща йахшы тясир эюстярир.
Дяри чох йандыгда, щямчинин эюзя туршу вя гяляви чох дцшдцкдя илкин йардым
эюстярдикдян сонра зяря чякяни муалиъя мцяссисясиня эюндярмык лазымдыр.

61. Донвурма заманы илкин йардым неъя эюстярилир?


Ашаьы температурун тясири нятиъясиндя тохумаларын зядялянмяси донвурма адланыр.
Донвурма сябябляри мцхтиялифдир вя мцвафиг шяраитдя (сойуьуг узун мцддятли тясири,
кцляк,йцксяк рцтубятлилик, дар вя йа йаш айаггаьы, щярякятсиз вязиййят, зяряр чякянин
цмуми пис вязиййяти - хястялик, əldən düşmə, алкогол сярхошлуьу, ган итирмя вя с.)
донвурма щятта 3-7º С температурда да баш веря биляр. Донвурмайа даща чох бармаглар,
ялляр, айаглар, гулаглар вя бурун мяруз галыр.
Илкин йардым зяряр чякянин, хцсусян бядянинин донмуш йерляринин исидилмясиндян
ибарятдир, бунун цчцн ону мцмкцн гядяр тез исти йеря апармаг лазымдыр. Щяр шейдян
яввял бядянин донмуш щиссясини гыздырмаг, орада ган дювраныны бэрпа етмяк лазымдыр .
Донмуш кянарлары 20º С температурда олан истилик ваннасына йерляшдирмякля буна даща
вя еффектив наил олмаг олар. 20-30 дягигя ярзиндя суйун температуру тядриъян 40º С-йя
гядяр артырырлар, бу заман щям дя донмуш щиссяни сабунла йуйараг чиркдян
тямизляйирляр.
Ваннадан (иситдикдян) сонра зядялянмиш щиссяляри гурутмаг (силмяк), стерил сарьы
иля баьламаг вя цстцнц юртмяк лазымдыр . Онлара пий вя йа маз чякмяк олмаз, чцнки бу,
нювбяти илкин йара тямизлянмясини чятинляшдирир. Бядянин дон вурмуш щиссялярини
гарла овушдурмаг олмаз, чцнки бу заман сойума даща да артыр, буз дяняъикляри ися дярини
йаралайа биляр ки, бу да донвурма йериня инфексийа дцшмясиня сябяб олар; щямчинин дон
вурмуш щиссяляри ялъяк, мащуд, бурун дясмалы иля дя овушдурмаг олмаз.
Тямиз ялля кянарлардан бядяня доьру масаж етмяк олар.
Бядянин мящдуд сащялярини (бурун, гулаглар)дон вураркян илкин йардым едянин
ялляринин щяраряти иля иситмяк олар.
Илкин йардым заманы зяряр чякянин бядянининцмуми гыздырылмасы мцщцм
ящямиййят дашыйыр. Она исти кофе, чай вя йа сцд верирляр.
Зяряр чякянин тибб мцяссисясиня тез чатдырылмасы дя щямчинин илкин йардымдыр.
Яэяр санитар няглиййатынын эялмясиня гядяр илкин йардым эюстярилмямишдирся, онда
буну зяряр чякяни апараркян машында етмяк лазымдыр. Йаралыны апараркян онун йенидян
донмамасына гаршы тядбирляр эюрмяк лазымдыр .

62. Сыныг, чыхыг, бурхулма, вятярлярин зядялянмяси, язилмяляр заманы


илкин йардым неъя эюстярилир?
Сыныг, чыхыг, бурхулма, вятярлярин зядялянмяси вя диэяр травмалар заманы зяряр чякян
бядянин зядялянмиш щиссясинин вязиййятини дяйишмяйя ъящд эюстяряркян бярк артан
кяскин аьры щисс едир. Бязян ятрафларын гейри-тябии вязиййяти вя гейри-ади бир йердян
яйилмяси (сыныг заманы) дярщал эюзя чарпыр.
Истяр ачыг сыныг заманы илкин йардымдан сонра (ганахманын
дайандырылмасындан вя стерил сарьы гойулдугдан сонра), истярся дя юртцлц сыныг заманы
илкин йардымдан сонра ян ясас мягам зядялянмиш ятрафын иммобилизасийасыдыр
(ращатлыг йарадылмасы). Бу аьрыны хейли азалдыр вя сцмцк гырынтыларынын сонрадан
йердяйишмясинин гаршысыны алыр. Иммобилизасийа цчцн щазыр шинлярдян, щямчинин
тахта, лювщя, хяткеш, фанер парчасы вя с. истифадя едилир.
Юртцлц сыныг заманы зяряр чякянин палтарыны чыхармаг лазым дейил, шини
палтарын цстцндян гоймаг лазымдыр .
Травманын йериня аьрыны азалтмаг цчцн сойуг шей (ичиндя буз, гар, сойуг су олан резин
говаг, сойуг сарьы вя с.) гоймаг лазымдыр.
Башын зядялянмяси.
- зяряр чякяни архасы цстцндя узандырмаг, башына бярк сарьы (яэяр йара варлырса, стерил)
вя сойуг шей гоймаг, щяким жяляня кими там ращатлыг щяраити йаратмаг;
Бел сцтунунун зядялянмяси.
Яламятляри: онурьада бярк аьры, белини яйя вя чеврилябилмямяк. Илкин йардым
ашаьыдакы кими олмалыдыр: аста-аста, зяряр чякяни галдырмадан онун кцряйи алтына
лювщя, петлялярдян чыхардылмыш гапы гоймаг вя йа зяряр чякяни цзц цстя чевирмяк
лазымдыр; бу заман нязарят етмяк лазымдыр ки, чевиряркян onurğa beyniнин зядялянмясиня
йол вермямяк цчцн онун бядяни гатланмасын. Башга йеря цзц цстя апармаг лазымдыр .
Чanaq sümüyüнцн сынмасы.
Яламятляри: тохунаркян чанаг сыцмцйцндя аьры, гасыьда, ома сцмцйцндя аьры, узадылмыш
айаьы галдырабилмямяк. Йардым бундан ибарятдир: зяряр чякянин кцряйи алтына
енлилювщя кечирмяк, ону «гурбаьа» вязийятиндя узандармыг, йяни гычларыны диздян
бцкмяк, айагларыны ися бирляшдирмяк, дизляринин алтына палтардан бурулмуш мцтяккя
гоймаг лазымдыр. Зяряр чякяни бюйрц цстя чевирмяк, сыхмаг вя айаг цстя галдырмаг олмаз
(бу, дахили органларын зядялянмясиня сябяб олабиляр).
Кюрпцъцк сцмцйцнцн сынмасы вя бурхулмасы.
Яламятляри: Кюрпцъцк сцмцйц нащийясиндя чийин язялялярини тярпятмяйя ъящд едяркян
артан аьры, айдын эюрцнян шишкинлик. Илкин йардым бундан ибарятдир: голтугалты
бошлуьа сынмыш тяряфдян балаъа памбыг йумаьы гоймаг, голу дирсякдян дцз буъаг
алтында бцкяряк бядяня сарымаг, голу йайлыг вя йа бинтля бойундан асмаг. Зядялянмин
голдан чийиня тяряф бинтлямяк лазымдыр.

Ятрафларын сынмасы вя бурхулмасы.


Яламятляри: сцмцкдя аьры, кянарын гейри-тябии формасы, ойнаг олмайан йердя щярякилик,
яйинти ( сцмцк гырынтыларынын яйиляряк сынмасы олдлугда) вя шишкинлик.
Илкин йардым эжюстярмяк цчцн сыныг вя йа бурхулма олмасы юнямли дейил, чцнки щяр
ики щалда зядялянмиш ятрафын там щярякятсизлийини тямин етмяк лазымдыр . чыхманы
юзбашына йериня салмаьа ъящд етмяк олмаз, буну йалныз щяким едя биляр.
Голун вя ял бармагларынын сынмасы вя чыхмасы заманы яли енли шиня (овуъ ениндя) еля
баьламаг лазымдыр ки, бу, базу юнц ортасындан башлайыб бармагларын уъунда гуртарсын.
Зядялянмиш голун овъуна габагъадан бир топа памбыг, бинт вя с. гойулмалыдыр ки,
бармаглар бир гядяр гатлансын. Голу йайлыг вя йа бинтля бьойундан асмаг лазымдыр .
Зядяляр.
Яламятляри: шишкинлик, зядя йериня тохунан заман аьры. Зядялянмиш йеря сойуг шей
гоймаг, сонра ися бярк сарымаг лазымдыр . Зядялянмиш йеря йод чякмяк, ону овцшдцрмаг
вя йа гыздырыъы kompress гоймаг олмаз., чцнки бу, аьрыны даща да артырар.
Аьыр шейля язилмя.
Зяряр чякяни аьырлыг алтындан чыхардыгдан сонра зядялянмиш щиссяни бярк сарымаг вя
алтына палтардан йумурланмыш мцтяккя гоймагла бир аз галдырмаг лазымдыр . бинтин
цстцндян сойуг шей гоймаг лазымдыр ки, зядялянмиш тохумаларын парчаланмасындан
йаранан токсик маддялярин щопмасы азалсын. Ятрафлар сынарса, шин гоймаг лазымдыр .
Яэяр зяряр чякянин няфяси вя нябзи йохдурса, дярщал сцни няфяс вермяйя вя цряйи масаж
етмяйя башламаг лазымдыр.
Бяндлярин zədələnməsi яксяр щалларда baldırla pəncəni birləşdirən вя бидяклярдяки бяндлярдя
олур. Яламятляри: ойнагларда аьры, шишкинлик. Йардым бярк сарьы гоймагдан,
зядялянмиш щиссяни ращатламагдан, сойуг шей гоймагдан ибарятдир. Зядялянмиш гыч бир
аз галдырылмалы, гол ися йайлыгла бойундан асылмалыдыр.

63. Эюзя вя йа дяри алтына йад ъисим душдуйц заман илкин йардым неъя
эюстярилир?
Дяри (вя йа дырнаг ) алтына йад ъисим дцшяркян ону йалныз асанлыгла вя там чыхармаьа
ямин олдугда чыхармаг олар. Азаъыг чятинликйаранарса, щякимя мцраъият етмяк
лазымдыр . Йад ъисми чыхардыгдан сонра йара йериня йод чякмяк вя сарьы гоймаг
лазымдыр .
Эюзя дцшмцш йад ъисимляри кянарлашдырмаьын ян йахшы цсулу стякандан, памбыгдан вя
йа тянзифдян су тюкмякля, ичмяли фявваряъик васитясиля, су шырнаьыны эюзцн кянар
уъундан (этъэащ тяряфдян) дахиля (буруна тяряф) йюнялтмякля йумагдыр. Эюзляри
овушдурмаг олмаз.

64. Щушуну итирмя, эцняш вурмасы вя йа зящярлянмя заманы илкин


йардым неъя эюстярилир?
Щушу итирмядян яввялки вязиййятдя (баш эиъяллянмясиндян шикайят, цряк буланмасы,
синядя сыхылмалар, щава чатышмамазлыьы, эюзлярин гаралмасы) зяряр чякяни узандырмаг,
башыны бядяниндян бир гядяр ашаьы салламаг лазымдыр , чцнки байылма заманы бейиня
ган эетмяси гяфлятян дайаныр. Зяряр чякянин няфяс алмасына мане олан палтарынын
йахасыны ачмаг, тямиз щава эялмясини тямин етмяк, сойуг су ичирмяк, naşatır spirti
ийлятмяк лазымдыр . баша сойуг сарьылар вя буз гоймаг олмаз. Цзцнц вя синясини сойуг су
иля ислатмаг олар. Яэяр артыг щушуну итирмишдирся, йеня щямин йардымы эюстярмяк
лазымдыр .
Газларла, о ъцмлядян: дям газы, асетилен, тяюии газ, бухар, бензин вя с. иля зящяолянмя баш
вермишдирся, башаьры, «эиъэащларда вурма», «гулагларда ъинэилти», цмуми зяифлик, баш
эиъяллянмяси, бярк цряк дюйцнмяси, цряк буланмасы вя гусма юзцнц эюстярир.
Бярк зящярлянмя заманы йухулулуг, апатийа, биэанялик, лап эжцълц зящярлянмядя ися
низамсыз щярякятлярля эярэин вязиййят, няфясин итмяси вя лянэимяси, бябяклярин
эенялмяси мцшащидя олунур.
Бцтцн зящярлянмяляр заманы зяряр чякяни зящярли зонадан байыра чыхармаг, няфяс
алмасына мане олан палтарынын йахасыны ачмаг, тямиз щава эялмясини тямин етмяк,
узандырмаг, айагларыны галдырмаг, цстцнц юртмяк, naşatır spirti ийлятмяк лазымдыр .
Щушуну итирмиш щалда олан зяряр чякян гуса биляр, буна эюря дя онун башыны сол тяряфя
чевирмяк лазымдыр .

65. Няфяс йолларына йад ъисим душдуйц заман илкин йардым неъя
эюстярилир?
Няфяс йолларына йад ъисим (мясялян, йемяк) душдуйц заман боьулма яламятляри олан,
анъаг щушуну итимямиш зяряр чякян мцмкцн гядяр тез щякимя мцрахият етмялидир.
Кцрякляринин ортасына вурмаг вя сыхмаг тящлцкялидир, чцнки бу, няфяс йолларынын там
тутулмасына сябяб олабиляр. Гисмян тутулма заманы юскцрмяк вя йа тцпцрмякля йад ъисми
кянарлашдырмаг мцмкцндцр.
Щушу цстцндя олан вя йа щушуну итирмиш зяряр чякянин няфяс борусуна йад ъисим
дцшдцйцнц мцяййян етдикдя цзц там ъюйярмишдирся, юскцрмяк щеч бир файда вермирся вя
там синяси там тутулмушдурса (бу щалда юскцряк олмур), еффектив щесаб едиля билян щяр
бир проседур юзцнц доьрулдур, чцнки бу, «цмидсизлик акты»дыр. Бу заман зяряр чякянин
башы ашаьы вязиййятдя вя йа гарны цстя узанмыш щалда кцряйинин ортасына ял иля цч-беш
дяфя йцнэцл вурмаг лазымдыр . Яэяр бу да кюмяк етмяся, зяряр чякяни архадан еля тутурлар
ки, кюмяк едянин ялляри qılıncvarы чыхынты вя эюбяйи арасында бирляшсин вя зяряр
чякянин гарнындан бир нечя (цч-беш) дяфя тез-тез басырлар. Бу проседуру зяряр чякяни
архасы цстцндя узадараг да етмяк олар: овуълары эюбякля qılıncvarы чыхынты арасында
йерляшдиряряк гарныны цч-беш дяфя бярк басырлар.

66. Хцсуси эейим, хцсуси айаггабы вя диэяр фярди мцдафия


васитяляриндян истифадя етмя гайдалары неъядир?
Иш заманы фящляляр онлара верилмиш хцсуси эейим, хцсуси айаггабы вя диэяр фярди
мцдафия васитяляриндян истифадя етмялидирляр.
Мцяссисянин администрасийасы вящлялярин вя гуллугчуларын иш заманы щягигятян
дя онлара верилян хцсуси эейим, хцсуси айаггабы вя диэяр фярди мцдафия васитяляриндян
истифадя етмяляриня нязарят етмялидирляр. Фящляляри вя гуллугчулары тяйин олунмуш
хцсуси эейим, хцсуси айаггабы вя диэяр фярди мцдафия васитяляри олмадан, щямчинин
конрланмыш, тямир едилмямиш, чирклянмиш хцсуси айаггабы вя йа насаз фярди мцдафия
васитяляри иля ишя бурахмаг олмаз.
Фящля вя гуллугчулар онлара верилмиш хцсуси эейим, хцсуси айаггабы вя диэяр фярди
мцдафия васитяляриндян сялигя иля истифадя етмялидирляр. Вахтлы-вахтында мцяссисянин
администрасийасына, хцсуси айаггабы вя диэяр фярди мцдафия васитяляринин кимйяви
тямизлямя, йуйулма, гурудулма, тямир, дегазлашдырма, дезактивляшдирмя, дезинфексийа,
зийансызлашдырма вя тозунун тямизлянмяси барядя мцраъият етмяли.
Хцсуси эейим, хцсуси айаггабы вя диэяр фярди мцдафия васитяляринин истифадя мцддяти
тягвим эцнляри иля мцяййян едлимишдир вя фящля вя гуллугчулара фактик олараг
верилдийи эцндян щесабланыр.
Фящля вя гуллугчуларын истифадя мцддяти битмиш, анъаг щяля йарарлы галмыш
гайтардыглары хцсуси эейим вя хцсуси айаггабылар тямир едилмяли вя тяйинатяна эюря
истифадя едилмялидир, анъаг истифадяйя йарарсыз оланлар щесабдан силинмяли истифадядя
олан вя хцсуси эейим вя хцсуси айаггабыларын тямири цчцн ишлядилмяли, щямчинин
истещсалат ещтийаъларына сярф едилмяли вя йа тякрар хаммал кими йенидян емал едилмяк
цчцн тящвил верилмялидир.
Хцсуси эейим, хцсуси айаггабыларын айры-айры нювляри истифадя мцддяти битдикдян
сонра тякрар хаммал кими йенидян емал едилмяк цчцн йарарлы дейился, онлар мцяййян
едилмиш гайдада мящв едилмялидир.
Мцяссисянин администрасийасы фящля вя гуллугчулара респиратор, ялейщгаз,
юзцнцхиласедян, горуйуъу кямярляр, üzlük tor, каска вя диэяр бу кими фярди мцдафия
васитяляри веряркян онлара бу васитялярдян истифадя гайдалары вя онларын
йохланмасынын ади цсуллары барядя тялиматлар вермяли, щямчинин бунлардан истифадя
етмяк мяшгляри кечмялидир.
Мцяссисянин администрасийасы фярди мцдафия васитяляринин (респиратор, ялейщгаз,
юзцнцхиласедян, горуйуъу кямярляр, üzlük tor, каска вя с.) истифадяси цчцн тяйин едилмиш
вахтлара уйьун олараг вахташыры бунларын сынаьы вя йохланмасыны тяшкил етмяли,
щямчинин мцдафия габилиййяти ашаьы дцшмцш филтрлярин, шцшя вя диэяр щиссялярин
дяйишдирилмясини тямин етмялидир. Фярди мцдафия васитяляри йохландыгдан сонра
онларын цзяриндя нювбяти йохлама мцддяти щаггында гейд (штамп) олмалыдыр.
Фящля вя гуллугчулара иш баша чатдыгдан сонра хцсуси эейим, хцсуси айаггабы вя диэяр
фярди мцдафия васитялярини мцяссисядян кянара чыхартмаг гадаьандыр .
Фящля вя гуллугчулара верилмиш хцсуси эейим, хцсуси айаггабы вя диэяр фярди мцдафия
васитялярини сахламаг цчцн мцяссисянин администрасийасы санитарийа нормасынын
тялябляриня уйьун олараг гурашдырылмыш отаг (гардероб) айырмалыдыр.
Айры-айры щалларда иш шяраитиня эюря хцсуси эейим, хцсуси айаггабы вя диэяр фярди
мцдафия васитялярини сахламаг цчцн мцяййян едилмиш гайдаларын тялябляриня уйьун
шяраит йаратмаг мцмкцн олмадыгда бунлар иш вахтындан сонра да фящля вя гуллугчцларда
гала биляр.
Беля щалларда хцсуси эейим, хцсуси айаггабы вя диэяр фярди мцдафия васитяляринин
саламатлыьы цчцн мясулиййят фящля вя гуллугчuларын юз цзяриня дцшцр.

ƏMTTƏMMvəS üzrə baş menecer M.A. Mehrabov

Вам также может понравиться