UNIVERZITET ALFA

FAKULTET ZA OBRAZOVANJE DIPLOMIRANIH PRAVNIKA

I DIPLOMIRANIH EKONOMISTA ZA RUKOVODEĆE KADROVE
___________________________________________________________________________
 UNIVERZITET ALFA
FAKULTET ZA OBRAZOVANJE DIPLOMIRANIH PRAVNIKA
I DIPLOMIRANIH EKONOMISTA ZA RUKOVODEĆE KADROVE
___________________________________________________________________________

UVOD.....................................................................................................
...2

1. OBLICI ORGANIZACIJE RADA U TRŽIŠNOJ EKONOMIJI.....3

1.1 Društvo sa neograničenom solidarnom
odgovornošću.......................4
1.2 Komanditni
društvo..........................................................................5
1.3 Društvo sa ograničenom
odgovornošću.............................................6
1.4 Dioničko
društvo..............................................................................7

2. INTEGRACIONI OBLICI
PREDUZEĆA.........................................8

3.POJAVNE FORME SLOŽENIH

OBLIKA........................................9

LITERATURA........................................................................................
11

2
 UNIVERZITET ALFA
FAKULTET ZA OBRAZOVANJE DIPLOMIRANIH PRAVNIKA
I DIPLOMIRANIH EKONOMISTA ZA RUKOVODEĆE KADROVE
___________________________________________________________________________

UVOD

Od prve ljudske zajednice ljudi su se ujedinjavali da bi obavljali

različite aktivnosti. Razlog tome je što su shvatili da je lakše uraditi
neki posao zajedničkim snagama, a ne pojedinačno. Prvi oblici
industrijske proizvodnje zasnivali su se na jediničnoj proizvodnji, da
bi postepeno prešli na serijsku, pa masovnu proizvodnju. Danas
preduzeća pretstavljaju organizacije koje koriste menadžersku
koordinaciju za interno funkcionicanje i tržišnu koordinaciju u odnosu
na druga preduzeća ili pravne i fizičke osobe.
Danas postoje različiti oblici preduzeća i različite forme udruživanja
preduzeća. Svi oni imaju isti krajnji cilj a to je ostvarivanje dobiti,
mada ni ostale ciljeve ne treba zanemariti kao što su: rast, razvoj,
image, doprios društvenoj zajednici, bezbjednost zaposlenih, itd.

3
 UNIVERZITET ALFA
FAKULTET ZA OBRAZOVANJE DIPLOMIRANIH PRAVNIKA
I DIPLOMIRANIH EKONOMISTA ZA RUKOVODEĆE KADROVE
___________________________________________________________________________

1. OBLICI ORGANIZACIJE PREDUZEĆA U TRŽIŠNOJ

EKONOMIJI

Pod pojmom preduzeća podrazumjevamo pravnu osobu, organiziranu

u jednom od oblika utvrđenih zakonom, koja samostalno obavlja
privrednu djelatnost radi sticanja dobiti.1 Ova definicija sadrži četiri
obilježja preduzeća i to da:
-je pravna osoba
-samostalno obavlja djelatnost
-je pravna osoba koja obavlja privrednu djelatnost
-obavlja djelatnost radi sticanja dobiti
-organizirano je u jednom od oblika utvrđenih zakonom.
Generalno, sva preduzeća možemo podijeliti na osnovu pravnih
odnosa članova društva međusobno, prema društvima i prema trećim
osobama na društva lica i društva kapitala.2 U društva lica ubrajamo:

-društva sa neograničenom solidarnom odgovornošću

-komanditno društvo,
1
Uvod u ekonomiju, Vilogorac Esad, Sarajevo 2001. godine, str,166
2
Poslovno pravo, Dizdarević Sead, Mostar 2004. godine, str 144

4
 UNIVERZITET ALFA
FAKULTET ZA OBRAZOVANJE DIPLOMIRANIH PRAVNIKA
I DIPLOMIRANIH EKONOMISTA ZA RUKOVODEĆE KADROVE
___________________________________________________________________________

a u društvo kapitala

-društvo sa ograničenom odgovornošću

-dioničko društvo.

1.1 Društvo sa neograničenom solidarnom odgovornošću

Ovo društvo čine najmanje dvije osobe, odnosno dva člana cruštva
koji su neograničeno solidarno odgovorni za obaveze društva i za
obaveze društva odgovaraju cjelokupnom svojom imovinom.
3
Društvo se osniva ugovorom o osnivanju. Ulozi članova mogu biti u
novcu, stvarima, pravima i izvršenim uslugama. Vrijednost uloga u
stvarima, pravima i vršenju usluga utvrđuje se ugovorom o osnivanju
društva. Ulozi članova su jednake vrijednosti. Ulozi članova postaju
imovina društva.
4
Ugovor o osnivanju društva s neograničenom solidarnom
odgovornošću obavezno sadrži ime, prezime i adresu prebivališta ili
firmu i sjedište članova društva, firmu, sjedište i djelatnost društva i
prava i obaveze članova. U podjeli dobiti, snošenju rizika i pokrivanju
3
http://www.pksa.com.ba/bosanski/poslovni_ambijent/zakoni_i_drugi_propisi/zakon07.html

4
http://www.pokreniposao.ba/index.php?=&ID=26&katID=1&off=4&pkatID=0

5
 UNIVERZITET ALFA
FAKULTET ZA OBRAZOVANJE DIPLOMIRANIH PRAVNIKA
I DIPLOMIRANIH EKONOMISTA ZA RUKOVODEĆE KADROVE
___________________________________________________________________________
gubitaka, osnivači učestvuju solidarno i preduzećem upravljaju svi
članovi ravnopravno i odgovorno.

Prednosti ovoga društva su:

-zatvoreni krug članova, pri čemu novi član može pristupiti samo uz
saglasnost svih postojećih članova

-odsustvo obaveze konstituisanja organa upravljanja, odnosno pravo

svakog člana da neposredno upravlja i zasupa društvo

-dobit se ravnopravno raspoređuje između članova društva.

Nedostaci ovog oblika preduzeća su:

-neograničena solidarna odgovornost članova preduzeća za njegove

obaveze, što znači da članovi društva u slučaju stečaja ili likvidacije
snose potpuni rizik i nadoknađuju gubitak iz lične imovine
-dodatni kapital nije moguće obezbijediti emisijom vlasničkih
vrijednosnih papira.
1.2 Komanditno društvo

Ovo društvo čine dvije vrste članova komanditori i komplementari.

Položaj komplementara je jednak položaju članova društva u društvu
sa neograničenom odgovornošću, znači oni za obaveze društva
odgovaraju solidarno i neograničeno cjelokupnom svojom imovinom.
S druge strane, komanditori odgovaraju za obaveze društva samo do
visine uloga unesenog u društvo. Novi članovi se mogu uključiti samo
uz saglasnost svih postojećih člnova. Dobit se raspoređuje na dio za
komanditore i dio za komplementare.
5
Komanditno društvo se osniva ugovorom i na njega se primjenjuju
odredbe ovog zakona o društvima s neograničenom solidarnom
odgovornošću, ukoliko drugim odredbama ovog zakona nije propisano
5
http://www.pksa.com.ba/bosanski/poslovni_ambijent/zakoni_i_drugi_propisi/zakon07.html

6
 UNIVERZITET ALFA
FAKULTET ZA OBRAZOVANJE DIPLOMIRANIH PRAVNIKA
I DIPLOMIRANIH EKONOMISTA ZA RUKOVODEĆE KADROVE
___________________________________________________________________________
drugačije.
Komanditno društvo se može transformisati u komanditno društvo na
dionice.

Poseban oblik komanditnog društva čini komanditno društvo na

dionice. Ovo društvo ima karakteristike komanditnog društva kao
društvo osoba i dioničkog društva kao društva kapitala.
Komplementari su zastupnici komanditnog društva na dionice i imaju
svoje pravo u glasačkoj skupštini društva, a komanditori mogu izabrati
odbor komanditora koji ih predstavlja u organima uprave. Prednost
komanditnog društva na akcije u odnosu na komanditno društvo
sastoji se u tome da se dodatni kapital može obezbjediti emisijom
vlasničkih vrjednosnih papira.

1.3 Društvo sa ograničenom odgovornošću

Ovaj oblik društva prestavlja oblik porodičnog preduzeća ili

preduzeća koje podrazumjeva angažovanje manjeg iznosa kapitala i
manje odgovornosti za obaveze preduzeća. Društvo sa ograničenom
odgovornošću je kao i dioničko društvo, pravna osoba korporacijskog
tipa što znači da odnosi svakog od članova prema društvu dominiraju
nad međusobnim odnosima članova mada ne toliko kao kod dioničkog
društva. Ovo društvo ima osnovni kapital koji je propisan zakonom o
osnivanju društva i koji je podjeljen na udjele koji ne mogu biti u
obliku vrijednosnih papira. Prenos udjela u društvu sa ograničenom
7
 UNIVERZITET ALFA
FAKULTET ZA OBRAZOVANJE DIPLOMIRANIH PRAVNIKA
I DIPLOMIRANIH EKONOMISTA ZA RUKOVODEĆE KADROVE
___________________________________________________________________________
odgovornošću podrazumijeva obavezno pravo preče kupnje od
postojećih članova.
6
Društvo sa ograničenom odgovornošću je društvo čiji je osnovni
kapital podijeljen na udjele i osniva se ugovorom. Kada društvo s
ograničenom odgovornošću osniva samo jedan osnivač, osnivački akt
je odluka o osnivanju. Odredbe ovog zakona o dioničkom društvu
primjenjuju se na društvo s ograničenom odgovornošću, ako posebnim
odredbama nije drugačije određeno.
U društvu s ograničenom odgovornošću koje nema nadzorni odbor
njegova ovlaštenja vrše članovi društva.
Osnovni kapital društva s jednim ili više osnivača iznosi najmanje
2.000 KM, ako drugim zakonom nije određeno drugačije. Vrijednost
pojedinačnog uloga ne može biti manja od 100 (stotinu) KM.

1.4 Dioničko društvo

Dioničko društvo je tipičan i dominantan oblik društva kapitala. Ovaj

vid društva omogućava prikupljanje odnosno udruživanje većeg broja
manjih uloga u cilju ostvarivanja zajedničke dobiti. Članovi društva za
obaveze društva odgovaraju shodno svojim ulozima. Dioničko društvo
ima propisan osnovni kapital koji je podjeljen na dionice i koji ne
može biti manji od zakonom propisanog. Dobit u ovom društvu se
6
http://www.pksa.com.ba/bosanski/poslovni_ambijent/zakoni_i_drugi_propisi/zakon07.html

8
 UNIVERZITET ALFA
FAKULTET ZA OBRAZOVANJE DIPLOMIRANIH PRAVNIKA
I DIPLOMIRANIH EKONOMISTA ZA RUKOVODEĆE KADROVE
___________________________________________________________________________
raspoređuje na osnovu visine uloga. Osnovna prednost ovoga društva
jeste mogućnost prikupljanja velikog iznosa kapitala na osnovu javne
emisije dionica.
7
Dioničko društvo se osniva izdavanjem dionica, a vlasnici dionica su
dioničari (suvlasnici) dioničkog društva. Dioničko društvo se osniva
ugovorom, a upis i uplata dionica se vrši kod izabrane banke. Osnovati
se može simultano- otkupom emitovanih dionica i sukcesivno-
raspisivanjem javnog poziva za kupovinu dionica. Zakonski
minimalna glavnica je 50 000 Km, i osnivački kapital se iskazuje u
novcu, a stvarni ulozi mogu biti u novcu, stvarima i pravima.

Dioničko društvo predstavlja oblike društva čija je osnovna glavnica,

odnosno osnivački kapital podijeljen na dionice. Osnovni kapital i
dionice moraju glasiti na nominalne iznose izražene u valuti,
konkretno u BiH u kovertibilnim markama. Dionice mogu biti
redovne i povlaštene. Redovne dionice daju imaocu pravo glasa u
glavnoj skupštini društva, pravo na isplatu dividende i pravo na isplatu
dijela ostatka stečajne mase, povlaštene dionice daju imaocu određena
povlaštena prava , kao npr. pravo na dividendu u unaprijed utvrđenom
iznosu, pravo prednosti pri isplati dividende ...Osnovna glavnica
dioničarskog društva izražava se u novcu. Ulozi u dioničarskom
društvu mogu biti u novcu, stvarima i u pravima.

2. INTEGRACIJONI OBLICI PREDUZEĆA

Preduzeća se mogu udruživati u složenije oblike organizacije s ciljem

obezbjeđivanja njihovog opstanka, rasta i razvoja. Udruživanje
7
http://www.pokreniposao.ba/index.php?=&ID=26&katID=1&off=4&pkatID=0

9
 UNIVERZITET ALFA
FAKULTET ZA OBRAZOVANJE DIPLOMIRANIH PRAVNIKA
I DIPLOMIRANIH EKONOMISTA ZA RUKOVODEĆE KADROVE
___________________________________________________________________________
preduzeća naziva se još i integracija preduzeća. U integrisanim
preduzećima udružena preduzeća mogu zadržati svoj pravni i poslovni
subjektivitet ali i ne moraju. Mogu se udruživati preduzeća iz iste
grane, međuzavisnih grana, ali i preduzeća koja nisu granski ili
međugranski povezana. U osnovi postoje tri forme integracije
preduzeća:
-vertikalno integrisana preduzeća koja nastaju udruživanjem
preduzeća čiji se procesi rada nadovezuju jedan na drugi. Radi se o
proizvodnom nizu koji započinje proizvodnjom sironina i materijala,
nastavlja se preradom sirovina i materijala u gorove proizvode a
završava prodajom proizvoda na tržištu. Smisao ovakvih integracija
jeste da se uskladi razvoj sirovinskih i prerađivačkih kapaciteta,
obrzbjrdi stabilnost snadbjevanja, iskoriste prednosti
komplementarnih tržišta, ekonomija obima i ušteda na transacijskim
troškovima.
-horizontalno integrisana preduzeća nastaju udruživanjem preduzeća
koji se bave istom vrstom proizvodnje. Cilj njihovog udruživanja jeste
da se ostvari prednost specijalizacije, kooperacije i komplementarnosti
proizvodnje i tržišta. Organizacijska struktura se postiže tako da jedno
preduzeće pretstavlja matricu a drugi se okupljaju oko njega ili da iz
jednog preduzeća izrastaju drugi proizvodni pogoni ili zasebna
preduzeća.
-konglomeratski integrisano preduzeće nastaje udruživanjem
preduzeća koja nisu proizvodno ili poslovno povezana i međuzavisna.
To je zajednica preduzeća koja niti konkurišu niti su komplementari.
U konglomeratskom preduzeću udružena preduzeća su zaštićena od
kriznih udara i bankrota.

10
 UNIVERZITET ALFA
FAKULTET ZA OBRAZOVANJE DIPLOMIRANIH PRAVNIKA
I DIPLOMIRANIH EKONOMISTA ZA RUKOVODEĆE KADROVE
___________________________________________________________________________

3. POJAVNE FORME SLOŽENIH OBLIKA

U složene forme ubrajaju se8

-Holding kompanije ovdje je riječ o procesu kupovine kontrolnog

paketa akcija od drugih korporacije tako da se formira glomazna
organizaciona struktura sa velikim brojem korporacija na čijem se čelu
nalazi holding kompanija. Osim toga kao holding organiziraju se i
preduzeća koja imaju diverzifikovanu proizvodnju, odnosno više
relativno ili apsolutno nezavisnih, samostalnih proizvodnih programa,
zatim starija, složenija i veća preduzeća.
-merdžeri i konsolidacija, merdžeri nastaju u procesima u kojima
jedna ili više korporacija apsorbuju, odnosno progutaju druge
korporacije. Konsolidacije nastaju u procesu kombinovanja dvaju ili
više korporacija u formu jedne nove ili konsolidovane korporacije.
Nastanak va dva oblika organizacije preduzeća je podstaknut snažnom
koncentracijom i centralizacijom kapitala.
9
Holding je oblik statusnog povezivanja više samostalnih trgovačkih
društava na bazi učešća u kapitalu i upravljanju. Holding nastaje
podjelom imovine dvaju ili više preduzeća koje se osniva sticanjem
kapitala u drugom preduzeću i investiranjem svog kapitala u drugo
preduzeće. To se naziva u praksi čisti holding, a ako preduzeće u
skladu sa Zakonom o preduzećima obavlja proizvodne, trgovačke ili
druge djelatnosti postaje mješoviti holding.
Broj osnivača je najmanje dva kad holding nastaje podjelom kapitala,
a kad nastaje kao specijalizirano menadžersko preduzeće sa
plasmanom kapitala fizičkih i pravnih lica, osnivača mora biti
najmanje deset. Holding se osniva ugovorom. Dakle, holding se
organizira kao dioničarsko društvo ili kao društvo sa ograničenom
odgovornošću.

8
Organizacija preduzeća, seminar 2, str. 82
9
Dr. Sead Dizdarević, POSLOVNO PRAVO

11
 UNIVERZITET ALFA
FAKULTET ZA OBRAZOVANJE DIPLOMIRANIH PRAVNIKA
I DIPLOMIRANIH EKONOMISTA ZA RUKOVODEĆE KADROVE
___________________________________________________________________________
-Konglomerati nastaju kao rezultat koncentracije kapitala i
prizvodnje i pretstavljaju specifičnu organizacionu formu koja u sebi
objedinjuje različite privredne aktivnosti. Prije svega nastao je kao
rezultat ekonomskih intereasa, on pokazuje određene prednosti u
odnosu na druge organizacione oblike, a to su da održava stabilnu
finansijsku snagu, može da eliminuše određene konkurente itd.
10
U konglomerat se udružuju preduzeća heterogene proizvodnje, koja
među sobom nemaju nikakve tehnološke i druge sličnosti, u cilju
obezbjeđivanja dominantne monopolističke pozicije na širim tržišnim
prostorima.

-Multinacionalna preduzeća snažan razvoj multinacionalnih

preduzeća unosi nov kvalitativno različit element u nabavku i prodaju
gotovih prizvoda i izvoza kapitala koji praktično čine njihovu osnovu
razvoja. Pod pojmom multinacionalnog preduzeća treba
podrazumijevati organizaciju koja ima svoje filijale u mnogim
zemljama, koja je ekonomski prevazišla nacionalne granice i bitno
utiče na međunarodnu akumulaciju.
Multinacionalne kompanije su velika preduzeća koja su izašla iz
svojih nacionalnih granica i uspostavila proizvodne, finansijske,
kadrovske i tržišne pozicije u drugim državama širom svijeta.
Razlikuju se etnocentrična, policentrična, i geocentrična
multinacionalna preduzeća.

-Koncern (grupe preduzeća) ovaj oblik organizacije je veoma

popularan u uslovima dikontinuiteata, neizvjesnosti i rizika. Ovdje
dolazi do grupisanja preduzeća da bi se ostvarile zajedničke nabavke
sirovina i materijala, zajednička prodaja, zajedničko istraživanje
tržišta, zajednička promocija i dr. Koncerni mogu biti ugovoreni
koncerni i koncerni ekvivalencije.
Koncerne osnivaju dva ili više preduzeća u cilju ekonomski
racionalnijeg iskorištavanja raspoloživog kapitala i drugih proizvodnih
resursa, linijom njihove horizontalne i vertikalne reprodukcione
povezanosti, donošenjem strateških ekonomskih odluka iz jednog
centra, uz zadržavanje svoje ekonomske i pravne samostalnosti.
10
Dr. Safet Kurtović, EKONOMIJA

12
 UNIVERZITET ALFA
FAKULTET ZA OBRAZOVANJE DIPLOMIRANIH PRAVNIKA
I DIPLOMIRANIH EKONOMISTA ZA RUKOVODEĆE KADROVE
___________________________________________________________________________

LITERATURA

- Organizacija preduzeća, seminar 2.

- Poslovno pravo, Sead Dizdarević, Mostar 2004.godine

- Uvod u ekonomiju, Esad Vilogorac, Sarajevo 2001.godine

- Internet: www.pokreniposao.ba

- Internet: www.pksa.com.ba

-Ekonomija, Safet Kurtović, Beograd, 2004. godine

13