Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
א
–אא
د رة
2008
אא
א
א"!א#– אWא
א
ëçÞ^nÖ]<Üé×ÃjÖ]<àÚ<ínÖ^nÖ]<íߊÖ]
<l^é•^è…<Ïi<–<l^é•^è…
íéfè†rjÖ]<Ýç×ÃÖ]
1
אא
א
–אא
د رة
2008
: 06
: )(I
☜ ! :
. "#$ % &'$ () *
+ ,-
2
אא
א
–אא
د رة
2008
: (T0) >? 71
3 •
ه ا *ة ا ﻡ& ا *ﺹ Aﻡور Aﻡ (S) [5 Aﻡ Y! Aﻡ ﻡ Aا ! q*& [A'A] Yا@. e
: Uا Fور اﻡ #ا :
أ -ا
r A/ $
: (S) [5 mﺙ ا
01ا Fور #5اﺱً ﻡً ﺵ r ، ً :ﻡA
→ Jﻡ ) *Gا (2 – !"#و ﻡ Aأﺝ# Zﻡن ﻡ #ا
ﺡ! L aﻡJﺹ! ،و a Uآ ً
T
F&Eه ﺙ أي أن . T ~√m :
F
آ #آ ! qا Fور . Tﺙ[ rﺥ Qا &S5
● )(m √
ب -ﺙ oﻡو ا & q* #5 : k Zا & اس و
# Aا
ﺙ و : Rﺙ oا و
→ → و ذ Tﺱل F1ة ا #
Zﻡ& ﺙ oﻡو ﻡ A1 Gاsﺥ ،ﺙ[ rﺥ Qا Fاء eF&E T√k
P=mg
ﺙً أي أن . T ~ :
√
3 FB 3$ C)6 3 D6E : 02 "6
ﻡ ﺱ A
U/ا ! ل إن T ~ :أي
. T
Aا
Cte o3ر ا ا?و r 0ﺥ m = 0,1 kg Qو $E Z ، T = 0,628 s : F&E k = 10 N/mا :Jا?ﺥة : F
T!
2π /1 b/+ . Cte = 6,28 = 2πرة دور ا & اس ا ن : #
n
G0
●
→
( ?: >? - •
R أﺙ&ء دراﺱ ا آ : /
→ →
F G ∗ آ ا & Zﻡ أﻡم ا
[5 mا S+ا &! (S) $Yا ط . aE
f
● ∗ ا@ﺡ
آت و ﻡ!وﻡ ا اء آ ﻡ .
→ ا [ ا Gر ) (x'OxﻡY 4/و ا & FXا ا $Wا ? /3رض ) .ا(3 – !"#
P آ ه ﻡ v ، #
n b.ﺙ 01ا [5ا S+ا &! $E (S) $Yﻡآ G a Y1
-X x +X
.R ، Pا & F
Zو #Eا & FXا ا
$W
ا ! ى ا Gرﺝ ا :ا
#!3
' F
' R
m a
'x | | x
)O(x=0 P U/Yا ! ن ا G : A & $3
gﺱ!ط ا :Jا 1nا $E !5ا [ ا Gر )ﻡ ر أ $!Eﻡ ﺝ e@ aا ﺝ(S
./ 0 ./ 0
7"#G < = : 03 "6 (1) ... ' x
0 ⇐ kx+t-
m F = m aG : Fو ﻡ&: a
.1/ .1/
و ه $ﻡد * .ﻡ Aا /ا 3ﺡ ) » x(tﺝ « $/ﻡ Aا x(t) = X cos(ω0t + φ) : #
n
ﺡ: y
Xﺱ ا آ » ا ! ا?Y %1ل « xوﺡ(m) aF
ω0ا & Z/ا Qا $آ ،وﺡ(rad/s) aF
: φا *+ا@Fا ) Wا Yر ا@Fا ( $Wآ و n : Uوط ا@Fا Wآ F&1ا . t = 0 %
: ω0 >* @A
AB •
/1 &Fرة ا *ﺹ ) ا Yل ( آx(t) = X cos(ω0t + φ) : % #
.0
/1 $رة ا 15ا
Xω! sin+ω! t ' φ- : %
.1
./ 0 ./ 0 ./ 0
⇐ ' ω! x+t-
0
⇐
ω! x+t-
& /1رة ا 5رع ا
ω! X cos+ω! t ' φ- : $%
.1/ .1/ .1/
!ω
! ωو ﻡ&: a !Yا :Jا?ﺥة ﻡ -ا د ): F (1
: T0 71
3
AB •
;
، T!
2πﺡ : U yا Fور ـ ) mو (kو !Fر $Eا ة ا Fو ﺡFة ). (s
!⇐ ω
! Tو : &F
=<
: f0 >? 71ه F1د ا@هازات $EواﺡFة ا ﻡ ) Aا 3ا اﺡFة ( ،ﻡ aﻡ ، f0وﺡ » aFا « Hz •
=<
!f
أي ) :إهازة /ﺙ 1/s :أو /1 0Y ، ( s-1ر: :J a
=T ;
3
אא
א
–אא
د رة
2008
a(t) = v'(t) = x''(t) ، v(t) = x'(t) ، x(t) : >* H •
@;
ن ﻡد@ت$ .+φ
- آ$WاF@ ر اY اE
ن، t = 0 % اF&1 هازJ ﺥﺹWاFر ﺵوط اG 45/
@;
. 4 – !"# ا$E 0Y ن ا/ ا3 لY % رة ا/ ا، (1) ... x(t) = X cos(ω0t + ) : #
n اAا آ ﻡ
@;
. 5 – !"# ا. 15 % رة ا/ ا، (2) ... v+t-
Xω! sin Bω! t ' C
@;
. 6 – !"# ا. 15 % رة ا/ ا، (3) ... a+t-
ω! X cos Bω! t ' C
2
a(m/s ) v(m/s) T x(m)
T 0
0 T0
a(t)Q
, PH : 06 "6 v(t)B, PH : 05 "6 x(t) O$ PH : 04 "6
(| * )ﻡ% # آoار ﺙF!( ﻡS [5 ﺝ، Z) 3 ا ا:H :
Ec1 Ep1 Ec2 – Ec1 = Epe1 – Epe2 ⇐ Epe1 + Ec1 = Epe2 + Ec2
E = Cte ⇐ ∆E = 0 ⇐ ∆Ec + ∆Epe = 0 ⇐ ∆Ec = - ∆Epe D
: I 3 >* 'A: •
$ I ST GA : 08 "6
E (t) = mv2(t) + kx2(t) = Cte : &F
.E .F
mv+t- ' kx+t-. v+t-
0 : A ﻡ/5& Un اQﺥr
E(J) .1 .1
Ec ./ 0
Ep ' x
0 : $
.1
5
אא
א
–אא
د رة
)x(m
2008
.P ./ P
vو !: 01 #+ ، m 01 5
aو أن :
.1 .1/
./ P Q .P
' '
0
.1/ .1
)t(s
و ه $ﻡد * .ﻡ Aا /ا /5& 3ـ ، xﺡ ﺥرج ا /ﻡ} .
ـ ﺡ ا@ﺡ
آت ا : /+
T
vﺙ 01ا [5ا S+ا &! $E (S) $Yﻡآ G a Y1ا ! ى ا Gرﺝ ا :
T
ا ، P
#!3ا & : ، F
Zة ا@ﺡ
ك
fو #Eا 5ى
) . Rا(16 – !"#
' F
' R
P
'
f
m a
_8( P(3 W b
:15 "6
U/Yا ! ن ا G : A & $3
G0 ﺱ!ط 01ا ر ) (x'Oxا ود [ : F + O, I
-
●
)0 – kx(t) + 0 + f = m ax(t
→
R )E : x(tﺹ ﻡآ ا [5 G Yا $E (S) S+آ. % #
→ → : ax(t) = /ا 5رع ا . $%
./ P
F G f .1
● : F Z
./ 0
→ 5! ، k+t- ' f
mا : 01 #+ ، m 01 AEY
.1/
P
x +X
-X
./ P R
'x x '
0
| |
)O(x=0 .1/
Ac >+ 3 7"#G <$ =V : 16 "6 و ه $ﻡد * .ﻡ Aا /ا /5& 3ـ ، xﺡ ﺥرج ا /ﻡ} .
QR .3.1.1ا@هازات ا
:
)x(m )x(m
\[ "e \[ &J8 @ Gﺡآ أي ﻡ ﻡ
$
ﺡ!! $ﻡG Aﻡv ، Fدي إ 0
& $E ~:ﺱ ا@هازات ،
)t(s *ظ 01ﺱ ﺙ Jهازات )t(s
Z Sا :Yا WX
T * #ا@ﺡ
آت ﺱار .
T [ ذ Tاﺱ Yأﺝة ﺥﺹ
dR P(3 W b
:17 "6
+ -12 :18 "6 ﻡ #3إ E.ﺙ! #ﻡ ازن 15ا 4W
أو Zﺡو $آ $Eﺱ1ت ا ... Fإ .
إن QRا@هازات ا
[ : U/Yة 01ا [5ا )v @ y (Sﺙ 01ﺱ ا@هازات و إ gﻡ
أن ض #
n
ﻡ 5آ #ا :Yا / #* WXا@ﺡ
آت b/+ y ،ﺱ ا@هازات ﺙ $*Eا & اس ا ن ا? b/+ $!Eا د →
ا * .ﻡA
. 0
R و ﺡ ه x(t) = X cos(ω0t + φ) : ا #
nا ' x
0 : $
.1
●O و ا آ ا ﺹ ! ل » : &1ﺡآ ﻡ !5ﺝ« /
.2.1ااس ا: !2
)∆(
ـ :ا & اس ا $ !3ه آ #ﺝ [5ﺹg Sﻡ
aا@هاز ﺡ ل ﻡ ر دوران أ(∆) $!E
θ
ﺙ oو @ ﻡ Aﻡآ . G a Y1ا19 – !"#
●G .1.2.1ازن ا & اس :
→
ن ا & اس ا $E $ !3ﺡ » 6ازن
F&1 « !4ﻡ
ن ﻡآ G a Y1وا ً:ﺵً :
●G P أﺱ* #ا &! ، O Yا $ﻡ& ﻡ ر ا@هاز )∆( ) @ﺡ cا #
nا !( #
⊕ F&1إزاﺡ ا & اس A1و -.از aا ) !5ا :nل( او θو آ& agE a a
→ اهازات ﺡة ﺡ ل ﺵ :ل !. a! Y
P
! ل إن ا [5ا أ » اه94ازة آ
F&1 « 7ﻡ ﻡآ a Y1ﻡ Y! Aﻡ ﻡ Aﻡ5رe
ﻡور Aﻡ -. /5& a5* e@ A/:ا ازن .
( < g%3 ) OIf
T
T
T0
-3
R PH : 20 "6 g8 P(3 W h : 21 "6 Ac >+ : 22 "6
ذج اس : $ L
ن ذج & $ Lاس ﻡ Aﺥ 4ﻡ #ا
a& # (ℓ) a Hا ة ﺝ ً5ﺹ ًY! ً/آ (m) aو #3هQا ا & اس ذﺝً
& اس ا . 45/
.3.1ااس ا: ;" 0
6ی< r :ﻡ Aﺥ L # H 4ﻡن (ℓ) a Hﻡ #ا
ﻡ a& Uا ة ﺝ[5
آ (m) aأد eﻡ & Y /5ل ا ) 4Gﺝ . ($Y! [5ا23 – !"#
.1.3.1ﺡ اهازات ﺡة LﻡGﻡFة :
θ0 θ ?ا
"> ااس ا A/ : ;" 0ا Fراﺱ ا @ /هازات اس 45أن :
→ ℓ ـ دور ا@هازات ﻡ A1 #!5ا 5ا او θ0ﻡ Aأﺝ #ا@هازات ﺹRة ا . 5
●
T ① g%3 ـ داد :دور ا@هازات آ ازداد Hل ا 4Gأي T ~√ℓ :
② g%3
● h1 ـ & : ~:دور ا@هازات آ ازدادت ا ذ أي T ~ :
)(m h2 T
→ ● Epp = 0
ℓ
P }&5ﻡ ﺱ U/أن T
k :
T
P,) = :23 "6
F $د :ا ) k o3ﺙ oا &ﺱ q! (Sا Fور & Tاس H 45ل ﺥℓ = 1 m aY
$Eﻡ
ن ﺡ ، T = 2 s F&E g = 9,8 m/s2 yو ﻡ&: a
T
k = 2π ⇐ k
T
6,28
2W
Epp1 ℓ
Ec2
/1 0Yرة دور ا & اس ا 45/ﻡ Aأﺝ #ا@هازات ﺹRة ا : :J (θ0<10°) 5
ℓ
T!
2π
T
WT Epp2
: ,-.
/
=Y
Ec1 ' T
T! B1 C
ﻡ Aأﺝ #ﺱت ﻡ/ة )gE ، (θ0 >10°ن :
Z
ﺡθ(rad) : y
-I c* :24 "6 : "; اس ا@?ی اAراﺱ
إnء ا د ا *: .
ـ ا ا Fروﺱ ) :آ +أرض(
ـ ا [ ا Gر :ﻡ[ ﻡ? 4/رض .
ـ ا +ا :Yﻡ Aا ① A.و ② .ا24 – !"#
ﺡ S5ﻡF/أ ﺡ* cا 0 + mgh1 + 0 = mv2(t) + mgh2 ⇐ Ec1 + Epp1 + WT = Ec2 + Epp2 : :Y
v+t-
[2gℓ+cos θ cos θ! - ⇐ 2gℓ(cosθ – cosθ0) = v2(t) ⇐ mg(h1- h2) = mv2(t) D
7
אא
א
–אא
د رة
2008
)θ(rd v2(t) = 2gℓ(cosθ – cosθ0) : &F
2
)θ''(rd/s ) θ'(rd/s .F .Y
T0 rﺥ Qا /5& Unﻡ2v+t-
2gℓ+sinθ ' 0- : A
ω02θ0 .1 .1
.F ./ Y .Y
ω 0 θ0
ℓ ⇐ v+t-
ℓ :
θ0 .1 .1/ .1
./ Y /
. Y .Y .Y
ℓ
g sinθ ⇐ ℓ ]
gℓ sinθ : $
.1/ .1/ .1 .1
)t(s
./ Y T ./ Y T
' أو sinθ
0 &
ن
sinθ :
.1/ ℓ .1/ ℓ
ﻡد * .ﻡ Aا /ا 3ﺡآ دور Lﺝ/
ـ ﻡ Aأﺝ #ﺱت ﺹRة )sinθ ≈ θ(rad) : S
(θ0<10°
T0 ./ Y T
(1) .......... b/+ا د ا * .ا !5ﻡ Aا ' θ+t-
0 : #
n
.1/ ℓ
A
3 >* H : 25 "6 و ه $ﻡد * .ﻡ Aا /ا 3و ﻡ- 5آ " "0دورا
" دوری
ـ « kK g) » θ(t) -3
R PH ﺡ #ا د ا * .ﻡ Aا : #
n
ـ « kK g) » θ'(t) -3
B, PH )) ... θ(t) = θ0 cos(ω0t + φا د ا ﻡ& آ(
.Y
ـ « kK g) » θ''(t) Y3
Q
, PH ا د ا ﻡ& 15ا او آ
θ +t-
ω! θ! sin+ω! t ' φ- :
.1
./ Y
ا د ا ﻡ& 5رع ا اوي آ
θ +t-
ω! θ! cos+ω! t ' φ-
ω! θ+t- :
.1/
./ Y
(2) .......... و ﻡ&' ω! θ+t-
0 : a
.1/
θ A !Yا د (1) Aو ): F (2
ℓ ; T T
T!
2W
! Tو ﻡ&: a
!: A
. ω
! ωو ﻡ&: a
T =< ℓ ℓ
: T0ه ا Fور ا QاJ $هازات ا ة Lا GﻡFة ،وﺡ aFا (s) 3و 4!E Uـ . ℓ ، g
x
=<
! fوﺡ aFا )(Hz
ا ا ا Qا $آ ): (f0
=T ;
$ _m& P( h :26 "6
.2.3.1ﺡ اهازات ﺡة ﻡGﻡFة :
rﺥ Qاﺱً ًY5و #آ aداﺥ #ﻡء ﺝ $E Fآrس زﺝﺝ $و ا S:ﺡآ F aإزاﺡa
A1و -.ا ازن .ا26 – !"#
[ ﺡآ ا & اس داﺥ #وﺱ 4ﻡ . -Wا وﺝ @E T Qﺡ
آت @ & -ا & اس ﻡ Aا@هاز
و
& #ﺱ ا@هازات &F ~:رً ﺡF& 0م ،ﻡ F1 #د ا@هازات أ #:ﻡ&
$Eا اء Q .ا
ن ا@هازات ﺵ a/دور ﻡGﻡFة .ا28.ⓐ - !"#
θ
Fا و
F Aإذا آ ﻡ Aا $E
5ا ء أو اﺱF/ال ا ء . oا27 – !"#
[ ﺡآ ا & اس $Eه eQا داﺥ #ا oأي داﺥ #وﺱ 4وﺝ aﻡ/ة ،
Qا ا@ﺡ
آت ا
Wن & b5 @ $ ، :اس @هاز ،و
ن
x C-
_m& P( h :27 "6 ا &%م ا ! @ [Wدوري ﺡج .ا28.ⓑ - !"#
:
)θ(rd
b داد Gﻡ Fا@هازات آ ازدادت Eا@ﺡ
آت ﺡ: y
a إذا آ oا@ﺡ
آت gE *.ن & ~:ﺱ ا@هازات
ن Fر
ﺥJل ا ﻡ AﺡF& 0م ،و
ن ا Gﻡ F0G Fدوري ،ﺵ a/دور اهازاa
)t(s ه . Tﻡ Aأﺝ #اﺡ
آت *.ﺝًFا
ن ا Gﻡ ً*. Fو F&1ه
ن
. T = T0
T إن ا Fا@ﺡ
آت إ : 0آ/ة & @ nهF&1 Fه اهازات و
ن
ا &%م Iدوري -ج .
Y
3& ZA [\ ⓐ : 28 "6
] Y
3& + [\ ⓑ
8
אא
א
–אא
د رة
2008
9
אא
א
–אא
د رة
2008
( }ﻡ/ ) ﺡ ﺥرج ا. R,L,C 55 ارة اF ا$E ةFﻡG ا ة اW
ا@هازات ا3 ا/ اA ﻡ.* ﻡد$و ه
: L,C "2 ا77 ةKازات ا94هI( ا2
A D : L,C 3 ارة اF .* ا د ا
i ا د$E R = 0 Z ( 34 – !"# ) اL,C ارة ا ةF .* اﺱ&ج ا د اA
./ ^
C L
② ' g+h-
0 : F&E ① .* ا
.1/ LC
i
B E $E ةFﻡG اL ا ةW
ا@هازات ا، q ـ/5& 3 ا/ اA ﻡ.* ﻡد
: #
n اA
ن ﻡ.* ا د اeQ ه# ﺡ. L,C 55 ارة اF ا
L,C ,,$
PH :34 "6 . *3
0% & اn ا: Q y ﺡ، q(t) = Q cos (ω0t + φ)
: ةFﻡG اL هازات ا ةJ $اQ ور اF رة ا/1
: F&E A ﻡ/5& A ا د ﻡeQ هUn . q(t) = Q cos (ω0t + φ) : &n % رة ا/ & اF
./ ^ .^
q(C)
ω! Q cos+ω! t ' φ-
ω! g+t- ⇐
Qω! sin+ω! t ' φ-
i(A) .1/ .1
T0 ./ ^
Q ' ω! g+t-
0 : أي
I0 .1/
ω!
: a& و ﻡω!
: F ② .* ا د ا-! ﻡY
√LC LC
t(s)
;
T!
2π√LC : a& و ﻡT!
: A
<=
(s) 3 ا: aF وﺡ. ةFﻡG اL هازات ا ةJ $اQ ور اF ه ا: T0
. L,C ـ4!E U و
T0
. (Hz) ر ا اF! f!
: ارةF $اQ ا ا ا
T= ;√LC
3 `$ V?
:35 "6 : $W
ر ا% ة اFn رة ا/1
U
+) 78) q(t) = Q cos (ω0t + φ) : &F
.^ ;
`
Qω! sin+ω! t ' φ-
Qω! cos Bω! t ' φ ' C : $
.1
E(J) . A ﻡ/5& ن/& دا ن ﺝn و ا$W
ة ا ر اFأي أن ﺵ
E(C) E(L) q(t) = Q cos ω0t : نgE φ = 0 E ﺥﺹ
نWاFﺥر ﺵوط ا
E ; ;
`+t-
Qω! cos Bω! t ' C
I! cos Bω! t ' C : a&و ﻡ
: ا ةW
ارة اF ا$E :Y ا
: L,C 3 ارة اF ا$E :Y ∗ ا
^/ +1-
E+C-
: $* ه3
ا$E G ا:Y ـ ا
C
E+L-
L`
i(A)
: $ ا ﺵ ه$E G ا:Y ـ ا
0
^/ +1-
+) I H :36 "6 E
' L` : $ هL,C ارةF ا:H D
C
E(J) : % # آ$E ﺙL,C 3 ارة اF ا:H ت أن/∗ إﺙ
E(C) E(L) ^/ +1-
E
' L` : &F
C
`+t-
Qω! sin+ω! t ' φ- ⇐ q(t) = Q cos (ω0t + φ) : yﺡ
Q/
E
cos +ω! t ' φ- ' LQ ω! sin +ω! t ' φ- : $
C
Q/ LQ/
E
cos +ω! t ' φ- ' sin +ω! t ' φ- ⇐ ω!
: A
C LC LC
Q/ Q/
t(s) E
ncos +ω! t ' φ- ' sin +ω! t ' φ-o
: a&و ﻡ
C C
L,C
W U
+) I H :37 "6
10
אא
א
–אא
د رة
2008
E
L I! p0 : $ هL,C ارةF ا:H ً أنX أA/ أنA
Q/
E
L I! p0
. % # آ$E oار ﺙF! ﻡL,C 3 ارة اF ا:H :
C
./ ^ ^
'
0
R0
C . 5 و ﻡ3 ا/ اA ﻡ.* ﻡد$و ه أو
.1/ LC
i i i' is
● ●
M
: "ﺉOUازات ا94هIی اcb6 (3
ً1 &~ ﻡG اA
@ $ ا@هازات ه ا !وﻡ و اFﻡG A1 ولv5 أن ا
-12
& PH :39 "6 ارةF اeF!* ي ض ﺱار ﻡQ و ا#! ا#
n b. اS ا آ#5 اQ
ا:Y ا@هازات دور أي ﺱ ﺙ و اb/+ y ﺝ ل#* :H Aﻡ
uAM(V) . | *ارة ﻡF
: (39 – !"#ارة )اF ﻡ
ت ا
. QR ارة ا ة ا ادF ن اJ
n (L,r) وﺵ، (C) *3
ـ ﻡ
. (A O) $!/Y [GXـ ﻡ
. (+15 V, - 15V) F ـ ﻡ
QR دارة ا
. R0 Fـ ﻡ
i(A) . R1 ـ ﻡ!وﻡن ﻡﺙن
@F ًY ﺥa: R ًW ًا آ$Y F ﻡ01 ل+ Sا ا آQ هb5
uAM = f (i) <) : 40 "6 uAM = R0i : رة/ اUE( و40 – !"# )ا$W
ة ا ر اFﺵ
uAM = uAD + uDM : S
، ا ات- دﺱ ر ﺝU/Y
./ sC .sC .d ^
LC ' +r R ! -C ' uC +t-
0 ⇐ R ! `
L ' r` ' : نgE uDM = uC(t) = uC ر/1
.1/ .1 .1 C
/
. sC ./ sC
① ' uC +t-
0 أوLC ' uC +t-
0 : #
n ا01 .* ا د اb/+ ، r = R0 Qﺥr
.1/ LC .1/
11
אא
א
–אא
د رة
uC(V) 2008
e" [\ J8& [\
. ! ا ور ﺡ اF ﺙ5 اo/اﺹ
:
t(s)
(ارة ا ةF دة !وﻡ اX )ﻡ/ ور ﻡ!وﻡ ﺱF oﻡ: QR ن دارة اrو آ
: اةQR رة دور ا@هازات ا/1 ∗
: F&E A! ﻡ5 ① ا.* ا د ا# ﺡUn
./ sC .sC
ω! U! cos+ω! t ' φ- ⇐
U! ω! sin+ω! t ' φ-
.1/ .1
+ -12 : 41 "6
./ sC
② ' ω! uC +t-
0 : a&و ﻡ
.1/
ω!
: a& و ﻡω!
: F ② ① وA.* اA ا دA !Y
√LC LC
;
T!
2π√LC : a& و ﻡT!
: A
<=
G0
●
i →
R
→ →
L C F G f
● ● ● ●
A B D →
P
x +X
-X
x' | | x
O(x=0)
G
.1 C
.^
( *3
) ﺵ& اq = qB y
` ﺡ .1
: F (x'Ox) ا ر01 1n ا:J ﺱ!ط ا
./ P
./ ^ ^ .d ./ ^ - k x = m / : a& و ﻡFx = m ax
L '
0 : a&و ﻡ
.1
.1/ C .1 .1/
./ P
ω!
⇐ ω!
LC y ﺡ.1/ ' ω! g+t-
0
./ ^ ω!
⇐ ω!
yﺡ ' ω! +t-
0
√LC .1/
ا ةW
ا@هازات ا3 ا/ اA ﻡ.* ﻡد . x ـ/5& 3 ا/ اA ﻡ.* ﻡد$و ه
: ﺡ. L,C ارةF ا$E (اةQR ة )اFﻡG اL : #
n اA ﻡA ﻡ$/ ﺝ- ه.* ا د اeQ ه#ﺡ
q(t) = Q cos (ω0t + φ) x(t) = X cos (ω0t + φ)
T!
2π√LC : $اQ ور اF رة ا/1 T!
2π : $اQ ور اF رة ا/1
^/
E
' L` : ا:H E (t) = mv (t) + kx2(t) : ا:H
2
C
: $
اUY اA ∗
R,L,C 55دارة ﻡ Z + آ
q : &n ا x : E5 ا
i = dq/dt : $W
ة ا ر اFﺵ v = dx/dt : 15 ا
d2q/dt2 : $W
ة ا ر اF ﺵUnﻡ a = dv/dt = d2x/dt2 : رع5 ا
L : ذا ا ﺵ m : [5 آ ا
1/C : *3
ﻡ! ب ﺱ ا k : Z& ﻡو اoﺙ
12
אא
א
–אא
د رة
2008
13
אא
א
–אא
د رة
2008
• ﻡ AأﺝG #ﻡE Fل :ول ا Aو
ن ا && 0ﻡ& ) ًY5/و. ( 45 - ⓒ !"#
)θ (rad
☜ : U/Yدراﺱ ﺡآ أرﺝ ﺡ :
a F&1ﻡ ك رﺝ ﺡ ﺡ ا آ Fإزاﺡ A1و-.
'( FB b D6E : 45 "6 از او θﺹRة Jﺡ cأ & F1ة اهازات
ﺙ[ ، :ﺡ yﺱ اهاز F/أ آ/ة ﺙ[ rﺥ~:& Q
b & N3p ⓐ :
+
Fرً ﺡF& 0م .د ا $E S/5ذ Tﺡ
آت 01ﻡ 5ى
7)A% N3p ⓑ ﻡ ر ا Fوران و ا اء ،و ا Qي F/د ﺝءًا ﻡ :H Aا?رﺝ ﺡ
c Qا
ن ا@هازات ﺡة ﻡGﻡFة ،و ﺥ ده * U
N3p K- + ⓒ اsﺡ
آت .ا. 46 – !"#
)f (Hz ﺡ 5 0ا?رﺝ ﺡ @هاز ! م ﺵ1) ~Gﻡ #ﺥرﺝ( $
)θ(° -EFا?رﺝ ﺡ ! ة ﺙ $Eآ #اهازة )دور زﻡ&. ($
F! T Qم ا ~Gnرﺝ ﺡ F :Hف Zا :Yا WX
$Eه eQا ا?رﺝ ﺡ ا S:ﻡ Aا ا ! ة ا !/Y
أي أن ا
~Gnن E F:ض 01ا ا ا ! ة ا $
K
q b
: 46 "6 !&E ، 1 !/Yل إن ا?رﺝ ﺡ @ -XGهازات
)t(s . 5:ا. 47 – !"#
)θ(rad Z ﻡA ﺡ ا?رﺝ 01 ا !/Y إذا اﺱ o1Yا ! ة
آ #ا :Yا 0!/ y WXا :Yا
ﺙ
آ b/+ ، % #ا@هازات دور ﺝrE ، /ﺥ Qﺱ
)t(s اهازات ا?رﺝ ﺡ F&1 0%1 :ﻡ 5وى ا
ا ! ة ا !/Yﻡ -ا اهازات ا?رﺝ ﺡ .ا. 48 – !"#
! ل $Eه eQا أن ا?رﺝ ﺡ دﺥ $E oﺡ
» 6وب
" « U"
Uﻡ : -ة ا -EFا Gرﺝ .
g# I T0 $5ا ~Gnـ » ا 7ا ، « iKو ا?رﺝ ﺡ
ـ » ا 7او ) ا
ن ( « .
%r s )3t s
)t(s
K
q -,I
: 47 "6 7$ N35 u : 48 "6
14
אא
א
–אא
د رة
)Ieff (A
2008
Ieff max ـ R #3ات @F Ieffا ا ، fا ا ض )ا #+ ، (F
01ا /ن ا . 51 – !"# #3
!: F ، f ـ S5ا ا ا QاF $ارة RLCﻡ Aا : :J
;√LC
. f0 = 163 Hz
ـ ﻡ Aا /ن Jﺡ cأن ا Fnة ا & ر ا
0%1 : / $WﻡA
أﺝ #ا ا ، f0 = 163 Hz Fأي أن :
6ا 6اKض )6 = (GBFا 6اوب ) ! ، (R,L,Cل F&1ه إن
)f (Hz ا Fارة $Eﺡ » 6وب آOﺉ ) ر
"> ( « .
ـ ا 4nا & QEاات ا ن )ا Fارة ا ة( arﻡل ا اات
163 I
ا ا UEـ IqRR w z{{ |}~ :
√
Ieff = f (f) f N3p FV?V : 51 "6
☜ rﺙ ا Gﻡ
: Fر ا ا : R !5ا !وﻡ : R
ـ ﻡ Aأﺝ #آ! : #وﻡ R #3 ، Rات ا Fnة ا & ر @Fا ا
)Ieff (A 01 #+&Eا /ت .ا. 52 – !"#
∗ ﻡ Aأﺝ #ﻡ!وﻡ ﺹRة
، R = 40 Ωن ا Gﻡ ً*. Fو ا وب ﺡدًا .
40Ω
∗ ﻡ Aأﺝ #ﻡ!وﻡ ﻡ ﺱ
، R = 100 Ω Yن ا Gﻡ Fﻡ ﺱ ًYو ا وب
Lوا. ( $/. ) b.
100Ω ∗ ﻡ Aأﺝ #ﻡ!وﻡ آ/ة
، R = 500 Ωن ا Gﻡ Fآً/ا و ا &&0
ﻡ& ًY5/و @ ﺝ Fوب .
500Ω ﻡ ﺙ& $Wا ! 01 R,L,C SYا : #55
N35 FB 3"$ D6E : 52 "6 0Yﻡ ﺙ& SY: $Wآ 1 $Wﻡً :Jا :
{{Uz =U
)f (Hz
Zو !Fر ﺡFة اZوم ) :) ... (Ωن أوم ا م(
{{Iz =I
~
GBF ☜ rﺙ ا اﻡ 01 C ، L ، R #ﻡ ﺙ& $Wا !: RLC SY
A C ! Uدارة ﻡ . RLC 55ا53 – !"#
R L
● ● ● rﺙ C ، L o/3 : Rو . fﻡ AأﺝF1 #ة [:ﻡ! *Gوﻡ ! Rأ
[:ا ا &} ا !س $EH Aا Fارة ، Ueffو ا Fnة ا & ر ا ر
V Ieffو S5ﻡ ا Fارة ﻡ Aأﺝ #آ! : #وﻡ F&Eأ aآ ازدادت
ا !وﻡ داد ا .
RLC 8)
PH : 53 "6 rﺙ C ، R o/3 : Lو . fﻡ AأﺝF1 #ة Q [:ا
ا ﺵ ! Lأ [:ا ا &} $EH Aا Fارة ، Ueff
)Z (Ω و ا Fnة ا & ر ا ر Ieffو S5ﻡ ا Fارة
)Z (Ω ﻡ Aأﺝ #آQ : #ا F&Eأ aآ ازدادت o+:& L
ﻡ ا Fارة Zﺡ ! #+ 0ﺹRى F&1ا وب F/أ
Fه ا . Fا54 – !"#
rﺙ L ، R o/3 : Cو . fﻡ AأﺝF1 #ة [:
ﻡ 5 *Gا
! C *3أ [:ا ا &} $EH A
ا Fارة ، Ueffو ا Fnة ا & ر ا ر Ieff
Réq و S5ﻡ ا Fارة ﻡ Aأﺝ #آ : #ـ F&E ، Cأa
)L (H آ ازدادت o+:& C :ﻡ ا Fارة ﺡ#+ 0
! ﺹRى F&1ا وب F/أ Fه ا. F
Lω0 < 1/Cω0 Lω0 > 1/Cω0 f0 )f (Hz rﺙ ا ا ر L ، R o/3 : fو . C
Lω0 = 1/Cω0 ﻡ AأﺝF1 #ة [:ﻡ *Gا ا ر ا ! f #5أ
[:ا ا &} $EH Aا Fارة ، Ueffو ا Fnة ا &
1 +) '$ D2 : 54 "6 +) '$ D2 : 55 "6 ر ا ر Ieffو S5ﻡ ا Fارة ﻡ Aأﺝ #آ#
:ا F&E ،أ aآ ازدادت Z o+:& fﺡ#+ 0
! ﺹRى F&1ا وب F/أ Fه ا . Fا55 – !"#
ﻡJﺡF&1 : %ﻡ
ن ﻡ ا Fارة أﺹ
( Z = Réq ) Rن ا Fnة ا & ر أ. ( Ieff = Ieff max ) %1
15
אא
א
–אא
د رة
2008
!"0@6ت
:
① h"0@6ااس ان » Aﻡ ل – ، 1ص 370 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
Z &Fﺙ oﻡو o/3 ، k = 10 N.m-1 aأﺡ aEH Fإ $E Y! 0ﺝFار ﺵ ، $ :و aEYاsﺥ o/3ﺝ [5ﺹ (S) Sآa
-Y5 m = 1 kgأن ك دون اﺡ
ك 01ﻡ 5أ (S) S5 . $!Eأ 4RX y ً!Eا &F! Zار 2 cmﺙ[ آ a aدون
ﺱ 1اFا F&1 Wا . t = 0 %
.1ﻡ #3ا ! ى ا vﺙة 01ا . (S) [5
.2أوﺝ Fا د ا * .آ .
.3أوﺝ : Fا Fور .
.4أآ Sا د ا ﻡ& آ ). x = f (t
.5أﺡ S5ﺱ 1ﻡور eا?ول -.ا ازن $Eا@ eا ﺝ. S
.6أﺡ : : S5ة ارﺝع F&1ا ور Yل ا? $%1ا . S 5
ا: K
G0 .1ا ! ى ا Gرﺝ ا vﺙة 01ا ، (S) [5ﻡ 3ﺱ[ $Eا #
nا . UE
● '
'
U/Y .2ا ! ن ا
: A & $3
→ gﺱ!ط ا :Jا 1nا 01 !5ا ر x'Oxا ﺝ e@ aا ﺝ Sا Gر : F
R
→ '
+-و ﻡ&+-
: a )⇐ Fx = m ax(t
G F
● و ه $ﻡد * .ﻡ Aا /ا 3و ﻡ. 5
ﺡ #ه eQا د ا */1 .رة - A1ﺝ $/ﻡ Aﻡ Aا : #
n
→
P +-
+ ' -
-X x +X
'x | | x
/1 .3رة ا Fور ا QاJ $هازات ا ة /Lا GﻡFة ه: $
)O(x=0
/1 ) ... T0 = 2 s : $ر ( π2 ≈ 10 :
.4ا 3ا oا ة آ ا@هاز ا ﺹ ه: $
ـ ﺱ ا@هاز ) ... X = 2 cm :ﺡ S5ا Yت (
ـ Z/ا@هاز . ω0 = 2π/T0 = π rad/s ⇐ T0 = 2 s :
ـ ا Yر ا@Fا : $Wﺝ ع إ 0ا nوط ا@Fا Wآ F&1 ،ا t = 0 %آcosφ = - 1 : $ ، x(0) = - 2 cm = - X o
و ﻡ&. φ = π rad : a
ـ ا د ا ﻡ& آ +-
+ ' - … +- ⇐ +-
+ ' -
) ... +-و ه 01 $ا -ﻡ -ا *ﺹ ( .5ﺡ5ب ا
+ ' - : 15
F&1ا ور -.ا ازن x(t) = 0و ﻡ&+-
⇐ + ' -
⇐ + ' -
a
أن ا ور [ @ eا ﺝQ Sا rﺥ Qا ! ا ﺝ) /ا 15أ %1ﻡ ﺝv = ω0X = π × 0,02 = 0,0628 m/s : (/
.6ﺡ5ب :ة ارﺝع F&1 :ا ور Yل ا? $%1ا
S 5ن x = - X :و ﻡ&a = + ω02X : a
)at(m/s2
⇐ . F = 0,2 N
] ] ,
, : $
② h"0@6ااس ا A » !2ﻡ ل – ، 2ص 371 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
0,1
rاس 45ﻡ Aﺥ ℓ = 1 m a H 4ﻡ #ا
و [F1ا@ﻡYط ،
)θ(rad و ﺝ $Y! [5آ 5 . m aﺹRة $Eﻡ 5ﺵ #3 ، $ :ا /ن ①
-1 Rات ا 5رع ا اوي @F atا *ﺹ ا او ، θو #3ا /ن ② Rات
ن ① ﺱ a1ا او @Fا ﻡ. A
dθ
) (rad/sـــــ A1 .1ا nوط ا@Fا Wآ ) أي F&1ﻡ t = 0ﻡ هE $ﺹ ا ك
dt و ﺱ a1؟ (
0,5 .2اﺱ A/ Aا A!5د θ0 ، ω0و . φﺙ[ أآ Sا د ا ﻡ&
ن ② *ﺹ ا او .
F&1 .3ا ور -.ا ازن : oRا . 1,026 N 4GأﺡS5
)t(s r . m :ﺥ ، g = 10 m/s2 : Qو . π2 ≈ 10 /
16
אא
א
–אא
د رة
2008
ا: K
.1ا nوط ا@Fا Wآ :
و ﻡ& ، θ(0) = θ0 : aو /1ر +-
+ ' - ﻡ Aا /ن ② ⇐ F&1ﻡ gE ، t = 0ن
⇐ θ(0) = + θ0 F A
،
+ ' - : $ا@JYق ﻡ/ﺵة ﺡ S5ا /ن آ¡ 0 o
أي أن ﻡF/أ ا?زﻡ& ) (t = 0ا % UEﻡور ﻡآ ا [5 G Yا S+ا &! $Yﻡ Aا Yل ا? $%1ا ﺝ. S
.2ﺡ5ب ا 3ا θ0 ، ω0 oو : φ
ﻡ Aا /ن ① : &Fﻡد ا 4Gا at(θ) $/ﻡ Aا (1) ... at = - 10 θ = - π2 θ #
n
= (2) ... at ﻡ Aا Fراﺱ ا &] ¢
] ¢ ] : &F %
A !Yا /ر Aا (1) /و ا
)
⇐ ¢
: A
،
] ¢ : F (2
و ﻡ&ω0 = π rad/s : a
,£
¤
⇐ ﻡ Aا /ن ②
¤
⇐ 0,5 = ω0 θ0 : &F
) ش .اFا ، θ(0) = + θ0 ⇐ t = 0 : ( Wأي θ0 cosφ = + θ0 :و ﻡ& cosφ = + 1 : aو ﻡ&φ = 0 rad : a
+- ∴ ا 3ا oا ة آ ) θ0 ، ω0و ⇐ ( φا د ا ﻡ& آ … +¤
- :
N
← !"# .3ﺡ5ب : m :
&Fأﺙ&ء ا@هاز و % F&1ا ور :nل ) و -.ا ازن ( @ ...ﺡ cا #
nا !#
'
→
F ا ! ن ا
⇐ A & $3
ﺱ!ط 01ا ر ا &|[ ) PN + FN = m aN : (ONو ﻡ&- mg + F = m aN : a
●G ¥
)ا 15ا او أ(%1
F&1 ،ا ور -.ا ازن
! :
B C ] ¢ : A
¢
→
P
&
ن aN = ω02 θ02 ℓ :و ﻡ&⇐ F = m(g + ω02 θ02 ℓ) : a
¦§ ¢
O
¨,
&$%
⇐ m = 0,1 kg = 100 g ت .ع
, ¦ :
ק
××+ -×
©
17
אא
א
–אא
د رة
2008
.5ﺝ ع إ 0ا /ن F&1 Fا@هازة ا ا
ن @) ... uC(t) = 11 V :ﺡ cا /ن(
$E $ه eQا
ن :Hا ¬+«-
« ®«
] ¯© ]
¨, ] ¯© ± :
أي أن ا F! o+:& :Yار ا :Yا # WXا اري ا دث و ا Qي دل ) ∆E(Cﺡ: y
²¬+«-
¬+«- ¬+«-
+, £ , ¨- ] ¯©
, ¨© ] ¯© ±
¬
³
³
¬ ⇐ .6ا Fnة ا 0%ر ا
: $WأgE ًXن ª ³
:
ª
) Emax = 11,25 × 10-3 J؛ Imax = I0 = 0,29 A = 290 mA ⇐ ( L = 0,26 H
.7ﻡ Aأﺝ $E : R = 0 Ω #ه eQا ! ل A1ا Fارة ا ة RLCإ »
« "2و
ن ا@هازات ا دﺙ » Eاه94ازات
آOﺉ" دوری -ة ["
A
N4ة « .
ﻡ Aأﺝ : R = 500 Ω #آ زادت :ا !وﻡ ا
F Eارة زاد ﺥ د ا@هازات ﺡ 0إذا ﻡ : oRآ/ة زا oﻡ Aأﺝ
ا@هازات و b/+ا &%م ا ! $E [Wا Fارة ﺡﺝً @ دورً آ ه ا ل & ! /5ا !وﻡ R = 500 Ωو ا ? $ﺝ
ن
ا /ن ) I uC(tدوري -ج .
④ h"0@6اIه94ازات اOUﺉ" ا! ی » Aﻡ ل – ، 4ص 373 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
ﺝء ﻡ Aدارة آ 01 [X Wا #: #55أوﻡ $ﻡ!وﻡ، R = 10 Ω a
~ وﺵ ) ( L = 1 H , rو ﻡ
*3ﺱ CﻡRة QR .ى ا Fارة ﻡ&وب
ﺝ/1 $/ر aا ®
£√ + ' - : %
GBF
A C
R A L,r ﺡ. t(s) ، u(V) : y
●B ● ● ●
$EH #+ا !وﻡ إ 0راﺱ[ اهازات 01 %Eﺵﺵ aا /ن ). uR(t
.1ﻡذا ! qﺝز اsﻡ $E /ا Fارة ؟
Y1 .2أﺡ ) Ieff S5ا Fnة ا & ر ( .
)u(V .3أﺡ S5ﻡ ا Fارة . Z
20√2 .4إذا o1أن اﺱ 1Yا #ا اري ا F WXارة هP = 60 W $
، r A1ا !وﻡ ا Fاﺥ ﺵ .
R .5ﺱ ا
*3ﺡ n 0ﻡ!س اsﻡ /إ F/ 0%1 : 0أ Fه &: ~:
)t(s أ -ﻡ ه $ا ا
F Wارة F&1ﻡ
ن ا Fnة ا & ر 0%1؟
ب -أﺡ S5ﺱ ا
$E *3ه eQا .
ا: K
$E .1ﺡ دارة ﻡQRاة & -/ر ﻡ&وب ﺝgE $/ن ﻡ!س اsﻡ /ا ﺹ ل 01ا F #55ارة ! qاAtة ا Ieff 4ر
ا Qي زه أﻡ ﻡ!س ا * 4ا ﺹ ل 01ا *ع AY! Aﻡ Aا Fارة q!Eا 64ا Ueff u4ا . & U/Y
.2ﻡ Aا /ن ³
√ ´ ⇐ ®+-
√
³
³ : &F
³µ¶¶
´ ⇐ ³
³µ¶¶ √
√ ´ :
√£ ¶¶¸µ ¸
· ⇐ ·
£ ¹
· ⇐
£ ¹
.3ﻡ ا Fارة ، Zﺡ : S5ن أوم ا م :
√ ¶¶³µ ³
.4اﺱ 1Yا #ا اري ا ﺹ $E #ا !وﻡ ا
F Eارة Réq = R+rه: $
¨
¤
£ ¹ ⇐ ¤
£ ¹ ⇐ ¤
⇐ P = Réq Ieff2 = (R+r) Ieff2
¶¶³µ
.5أ -أن ﺵFة ا ر ا Fارة $Eه eQا » أgE #! ، « ",ن ﻡ ا Fارة
ن » أﺹbی « و ﻡ5و 4!E
!وﻡ ا?وﻡ ا
F Eارة
QWF&1 ،ن ا Fارة 6 - » $Eوب )ر
">( آOﺉ « .
ب -ﺵط ا وب ه أن ! Uﻡ : $ا 0اcا) GBF A7 6اKض( = ا 0اcاA7 6ارة ) RLCا
ن(
«¤
¯© ⇐ «¤ أي Lω0 = 1/Crω0 :أو ⇐ LCrω02 = 1
] ª
18
אא
א
–אא
د رة
2008
⑤ h"0@6ااس ان » ، 1 – Aص 374 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
rاس ﻡن أ $!Eﻡ Z Aﻡن ﻡ #ا
ﺡ! L aﻡJﺹ! و ﺝ (S) [5آ ، m = 1 kg aﺡآ aد ا *.
ا ' +-
:
.1ه #ا@هازات ا ﺹ ﺡة ؟ ذا ؟
.2أﺡ Z/ S5ا@هازات .
.3أﺡ : S5ﺙ oﻡو ا &. Z
ا: K
.1ا@هازات ا ﺹ ﺡة ?ن ا د ا * .ا $ه ﻡ Aا /ا /5& 3ـ xو ﻡ ، 5ﺡ ﻡ Aا : #
n
) ، x(t) = X cos(ω0t + φو ا @ ! :H 0ﻡ Aا ﺱ 4ا Gرﺝ. $
Un .2ا د )) x(tﺡ #م .ت( ﻡ /5& Aﻡ' +-
: F A
!Yﻡ -ا د ا * .ا Yة $Eا Z/) ...
¤
/ ⇐
: F Aا@هازات( .
]) ... k = 100 N.m-1 ⇐
100ﺙ oﻡو ا &(Z
]1=100 N.m-1 ⇐
⇐
: .3
19
אא
א
–אא
د رة
2008
ا: K
+-
' +- .1ا /رة ا /ـ ) a(xه⇐ a = - 10 x : $
و ه
» $د >
"7i6ا 06ا 0 "
2ـ ) x(tو
، «
4ﺡآ اهاز ﺝ ، /و أن ا @ !0
:Hﻡ Aا ﺱ 4ا Gرﺝ $إذًا ا@هازات ﺡة ،أي ا@هازات ا ﺹ » -ة ["
A
N4ة « .
!Yﻡ -ا د ا * .ا
¤
/ ⇐
: F !5 [ .2أن ' +-
:
⇐
و ﻡ&
: a
2
) a (m/s
.3ا #3ا $/ـ ): a(t
0,2 /1ر ) ، x(t) = X cos(ω0t + φﺝ ع إ ) 0ش.اFا(W
آ ا Yة ﺡφ = 0 ⇐ x(0) = +X ⇔ t = 0 y
0 )t (s a(t) = - 0,2 cos πt ⇔ x(t) = 0,02 cos πt : $
1 2
و ﻡ& aا Fول ا ا $و ا /ن ا UEﺝ: a/
- 0,2 T0
)t (s 0 0,5 1 1,5 2
)x (m 0,02 0 - 0,02 0 0,02
a = f (t) ' (
)*+, -+./
a (m/s2) - 0,2 0 0,2 0 - 0,2
⑧ h"0@6ااس ان ا ، 4 – A » !JZص 374 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
rاس ﻡن أ $!Eﻡ Z Aﻡن ﻡ #ا
)x (cm )Epe (J ﺡ! L aﻡJﺹ! و ﺝ (S) [5آ#3 . m a
2 ① 0+1 0,005 ا"0ن ① Rات Eﺹ ﻡآ Y1ا [5أﺙ&ء
0 )t (s 0 ﺡآ x = f (t) aو #3ا"0ن ② Rات ا t (s) :Y
1 ا
ﻡ& ا و ). Epe = f (t
② 0+1 .1أوﺝ Fا د ا * .آ .
.2أآ Sا د ا ﻡ& آ .
A1 ّ/1 .3ا :Yا
ﻡ& ا و . (t) @F
.4أوﺝ. k ، m : $: F
ا: K
G0 .1ا Fراﺱ ا
:
●
U/Yا ! ن ا 01 A & $3ا ا
$ﺝ: a/
→ gﺱ!ط ا :Jا 01 1nا ر : F x'Ox '
'
¼
→ R
F G
ﺡy
+-و ﻡ&' +-
: a
●
و ه $ﻡد * .ﻡ Aا /ا 3و ﻡ ، 5ﺡ -ﺝ $/ﻡ Aﻡ Aا : #
n
→ )x(t) = X cos(ω0t + φ
P
x .2ا د ا ﻡ& آ :
-X +X
'x | | x ﻡ Aا ① A/و ② ) X = 2 cm : Fﺱ ا@هازات(
)O(x=0 ) T0 = 2 sدور ا@هازات( ⇔ Z/) ω0 = π rad/sا@هازات(
F&1ﻡ t = 0آx(t) = 2 cos(πt + π) … (cm) : $ φ = π rad ⇐ cos φ = - 1 ⇐ x(0) = - 2 cm o
.3ا /رة ا :Y %ا
ﻡ& ا و :
¬½µ +- ⇐ + ' - ¬½µ +-
+- :
.4ﺡ5ب : k ، m $:
¬½µ+
-
, £ ±
، ¬½µ+
-ﻡ Aﻡ 4YGا +, - : &F :Y ﻡ/1 Aرة ا :Yا A/ !5أن
∴ ) k = 25 N/mﺙ oﻡو ا &. (Z
£
⇐ ) m = 2,5 kgآ ا ([5
⇐ ¦
, £ &Fآ T Qﻡ Aا &: Z/
20
אא
א
–אא
د رة
2008
⑨ h"0@6ااس ان ا ، 5 – A » ?tص 374 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
rاس ﻡن ﺵ $ :ﻡ Z Aﻡن ﺙ oﻡو k aﺡ! L aﻡJﺹ!
)v (m/s ﻡ #ا
و ﺝ (S) [5آ #3 . m = 200 g aا /ن ا R UEات ﺱ1
0,02 ﻡآ Y1ا @F (S) [5ا ﻡ. A
.1ﻡ Aا /ن Aّ1ا %ا $ﻡ Aأﺝ
ن ا 5رع أ ً%1ﻡ ﺝ ً/ﺙ[
)t (s أوﺝ. a: F
0 0,5
Aّ .2أن ا :Yا آ ا m
0%ه. 4 × 10-5 J $
.3ﻡR #3ات ا :Yا آ ) @F Ec(tا ﻡ. t A
.4أوﺝ. k : F
ا: K
.1ن ا 5رع » أF&1 « ً0
ً",ﻡ
ن ا *ﺹ » أ ",ﺱ « 0أي x(t) = - X :و ﻡ&a(t) = + ω0 X : a
2
و هQا ا% UEت » ا
Aام ا « . v(t) = 0 :ﺥJل دور زﻡ& ، $و ﺡ S5ا /ن )F& v(tم ا F&1 15ا %ت :
. t = T0 ، t = T0/2 ، t = 0
/1ر )gE x(t) = X cos(ω0t + φن ): $ ، v(t) = x'(t) = - ω0 X sin(ω0t + φ
ا UEا t = 0 %ا ور &! Yا E $ﺹ & x(0) = - Xا UEا t = T0/2 %ا ور &! Yا E $ﺹ
x(T0/2) = + Xو ﻡ& a(T0) = + ω02X ⇔ x(T0) = - X : aأي أن أول % F %ا@JYق
t = 0ن ﻡ Aأﺝ
ا 5رع أ ً%1ﻡ ﺝ ً/ه Z/) ω0 = π rad/s ⇐ T0 = 2 s : $ا@هاز(
ً vmax = 0,02 m/s : &Fﺡ) X = (1/50π) m ⇐ vmax = ω0X = πX yﺱ ا@هاز(
∴ :ا 5رع ا?/ ⇐ amax = ω02X = π2 × (1/50π) = (π/50) m.s2 : $%1
£
)Ec (J
¬+
-
⇐ ¬ +- +- : .2
4×10-5 ⇐ ¬+
-
] , ] ,
© ] ¯£ ±
0 )t (s .3ا /ن ): Ec(t
0,5 1 1,5 2 )t (s 0 0,5 1 1,5 2
v (m/s) 0 0,02 0 0,02 0
××10-5 0 4
×Ec (J) 0 4 ×10-5 0
)Ec = f (t 0+, .4ﺡ5ب : k
k = 2 N.m -1
و ﻡ&⇐ k = π × 0,2 = 2 N/m ⇐
: a
2
[ أن
:
⑩ h"0@6ااس ا !2ا ، 6 – A » ;" 0ص 375 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
اس H 45ل ﺥF: 5 ، ℓ = 1,0 m aYره 10 cmو Fور F:ر. 2,0 s e
.1ه #ا@هازات ا ﺹ ﺹRة ا 5؟
.2ﻡ ه ا ا@هازات ؟
.3ﻡ ه : $ا ذ ا?ر $E .ﻡ
ن ا ؟
.4ﺡFد ا -.ا Qي
ن eF&1ا 0%1 15؟
A1 .5ا *ﺹ ا او ا
$ن F&1ه ا 5رع ا اوي أ ً%1ﻡ ﺝ. ً/
.6ﻡR #3ات ا 5رع ا اوي @Fا *ﺹ ا او . θ
ا: K
,
[ .1ا@هازات ﺹRة ا ? 5ن ﺱ ا@هاز ا او ه
, ¤
¾ ¨° : $
¢
→
¶
º» : .2
g θ0
ℓ © ¢ ¢
→
¦
¦ ⇐ [ .3أن ⇐
:
T ¦
.4ن ا 15أ F&1 %1ا ور -.ا ازن )ﺵ :ل ! Yا x(t) = ℓ θ(t) = 0 : (U
● و ﻡ&
aن ا 5رع أ ً%1ﻡ ﺝ ً/ﻡ Aأﺝ: #
+- : &F .5
)(m X
→ ● θ(t) = - θ0 = - 0,1 rad ≈ 6 °
P ($%&) 0
23
21
אא
א
–אא
د رة
2008
)d2θ/dt2 (rad/s2
¶
¤
/ : &F .6
T
آ
+-
+- : T Q
+1
+ 0,1 ا : UE و ﻡ& aا Fول ا $و ا /ن
À+ -
)θ (rad
- 0,1 0 )θ(t) (rad - θ0 = - 0,1 0 + θ0 = + 0,1
-1 )d θ(rad/s2
2
+1 0 -1
dt2
⑪ h"0@6ااس ا !2ا ، 9 – A » ;" 0ص 375 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
rاس 45ﻡ Aﺥ # ( ℓ ) a H 4آ ! #3 . ( m ) Yا /ن
(dθ/dt)2 (rad/s)2 ا !R #ات ﻡ -ﺱ a1ا او @Fﻡ -ا *ﺹ ا او ) . ( θ2
Aّ .1أن اهازات ا & اس ﺡة LﻡGﻡFة و ذ Tا1دا 01ا /ن .
0,4 .2أﺡ S5دور ا@هازات .
.3أﺡ S5ا 5ا او θ0و ا Yل 4G ℓا & اس .
b .4ا & اس A1و -.از aاو θ = 30°ﺙ[ آ a aدون
ﺱ 1اFا . Wأﺡ S5ﺱ 1آ F&1 aا ور -.ا ازن .
θ2 (rad)2 ) . ( g = 10 m/s2
0 0,025
ا: K
&F .1ﻡد ا /ن ا B C
© : 0Y
⇐
© ] ]
Á ] rﺥ Qﻡ Unا /5& AEYﻡ: F ، A
و ه $ﻡد * .ﻡ Aا /ا /5& 3ـ θو ﻡ #/! ، 5ﺡ ً
Jﺝ ً/ﻡ Aا : #
n ⇐
' © +-
. +-
+ ' -إذًا اهازات ا & اس ﺡة و LﻡGﻡFة دور دورا .
1 .2ﻡً &J /5هازات ا
ا ة Lا GﻡFة & اس ﺙ!
، 45 $ن ' +-
:
ω0 = 2π rad/s ⇐ ω02 = 40 = 4π2 : F !Yﻡ -م .ت .ا ' © +-
: !5
) ...دور ا@هازات( . و ﻡ&
: a
( F&1ﻡ
ن ا *ﺹ أ %1أي . θ(t) = ± θ0 :ﻡ Aا /ن : &F .3ﺡ5ب [ : ℓ ، θ0أن ا
15ن ﻡFوﻡ )
¤
⇐ θ02 = 0,025
¦ ¦
ℓ = 25 cm ⇐ ¢
⇐
, £
آ ، T Qﻡ Aا : :J
© ¢
→
g .4ﺡ5ب ا 15ا
YGا & اس %ا ور -.ا ازن )ا :nل( :
θ0
ℓ ا ا Fروﺱ ) :آ +أرض (
→ ا +ا : :Yﺡ S5ﻡF/أ ا*ظ ا : S
:Y
T
Epp1 + Ec1 + WT = Epp2 + Ec2
v2 = 2 gℓ (cos0 – cosθ0) ⇐ mgh + 0 + 0 = 0 + mv2 : $
)(m ●
h Epp = 0
→ ●
&
ن
[¦¢+ - :
P ($%&) 0
23
[ ] ] , £+ °-
, Á ت.ع :
WT
Ec1 Epp2
22
אא
א
–אא
د رة
2008
⑫ h"0@6ااس ا !2ا ، 10 – A » ;" 0ص 376 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
rاس 45ﻡ Aﺥ 4ﻡ #ا
Lﻡن ( ℓ ) a Hﻡ UﻡO Y! A
)T (s و #آ ! b . m = 50 g Yا A1و -.ا ازن 5زاو
ﺹRة θ0و آ دون ﺱ 1اFا Wو ﻡ AأﺝF1 #ة [:ـ ) q! ( ℓ
دور ا آ ا & ﺙ[ ﺱ[ ا /ن ) T = f ( √ ℓا #
n b.ا !. #
.1أآ Sا /رة ا . /
2
.2ﻡ Aا Fراﺱ ا :Yأوﺝ/1 Fرة ا Fور .
.3اﺱ&} ﻡ ﺱ $E g : U/ﻡ
ن ا .
√ ℓ (m)1/2 #5 .4هQا ا & اس Yل ℓ = 1 mو A1 aو -.ا ازن
0 1 او α = 60°و آ a aدون ﺱ 1اFا . WأﺡS5
at ، aو F&1 anﻡ -&+ا 4Gﻡ -ا :nل زاو β = 30°
ا: K
¢
.1ا /رة ا
⇐ a = 2 s.m-1/2 = 2π/π = 2π/√10 = 2π /√g ، T = a√ℓ : /
¦
.2ا Fراﺱ ا : :Y
Ec2 Epp1
ﺡ S5ﻡF/أ ا*ظ ا : S
:Y
θ0
θ Epp1 + Ec1 + WT = Epp2 + Ec2
ℓ
→ WT ¦+Â Â - ' '
' ¥
T
●
¦Â
¥
Ec1 Epp2
h2
● ¥
¦+¢ ¢ -
)(m
→ ●
h1 Epp = 0 ¥
¦¢+ -
¥
P ($%&) 0
23 : F ،
¢ ¥
¢و ﻡ&a Unا /5& AEYﻡ Aﺡy
¦ ¦ ¥
' ⇐
⇐ ¥
¦¢
¢ ¢
¦
(1) ... ﻡ Aأﺝ #ﺱت ﺹRة ) ، sin θ ≈ θ (rad) : S
( θ < 10°أي ' +Ã-
:
¢
و ه $ﻡد * .ﻡ Aا /ا /5& 3ـ ، θﺡ ﻡ Aا +-
+ ' - : #
n
rﺥ Qا /5& Unﻡ/ Aرة ا
+ ' - : F !5
(2) ... ⇐
' +Ã-
و F&1ا@ﺵ!ق ﻡة ﺙ
+ ' - : F
¢ ¦ ¦
⇐
⇐ A !Yا (1) A:Jو ): F (2
¦ ¢ ¢
(*) ... أي √¢ :
¦[
و ﻡ&g = π2 = 10 m.s-2 a A !Y .3ا /ر Aا ) /ا (/و ا &
: F %
¦[
¥
Æ, ° B C ⇐ ¥
¦¢+°° ¨°- ⇐ ¥
¦¢+Ä Å- : &F .4
Æ,° ¥
) ...ا 5رع ا &|( $
⇐
Æ, ° أن :
¢
5ب ا 5رع ا ﺱ : U/Y at $ن Aا 01 $3ا ا .
→ 30° '
#
nا !
: #
T ﺱ!ط 01ا ر ا س P sin 30° = m at : F
at = g sin 30° = 5 m.s-2 : $
[
'
: &F
●
→ ●
P ﺡ yأن at = 5 m.s-2 :و an = 7,3 m.s-2
67 gEن a = 8,86 m.s-2 :
)
23
אא
א
–אא
د رة
2008
⑬ h"0@6اIه94ازات اKة A7ارة ا94Oة ، 13 – A » LCص 377 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
ُ Anﻡ
*3ﺱ *ُ ، u = 10 V a: o C = 20 nFغ ه eQا
$E *3وﺵ ذا L = 0,05 Hو ﻡ!وﻡ ا Fاﺥ r
ا :Yا WXﺥJل 1ا * دل ا :Yا@Fا Wا $E Gا
. *3
¨
.1ﻡ
0ن ﺵFة ا ر 0%1ﺥJل ا * ؟
.2أﺡ S5ا Fnة ا 0%ر ا
. ( Imax ) $W
$E .3أ
%ن . i = Imax
ا: K
.1إذا Fأ * ا
F&1 *3ا
t = 0 %ن ﺵFة ا ر F&1ه ) $Eا F/ا( ﻡ&Fﻡ ،و Fﻡور زﻡF: Aرe
©
&Fم ﺵ& ا
*3و /ﺵFة ا ر F&1ه . 0%1 :
$ ¬+«-ا :Yا * $E Lا ﺵ ¬+«-و ا :Yا $E WXﻡ!وﻡ ا Fارة ه$
« ®«
: .2
¨
⑭ h"0@6اIه94ازات اKة اOUﺉ" » ، 14 – Aص 377 :ﻡ Aا ب ا Fرﺱ« $
)uC(V ي دارة آ 01 (1) Wا #55ﻡ
*3ﺱ C1 = 0,1 µFو وﺵ
) ، ( L , r = 0و ي دارة آ 01 (2) Wا #55ﻡ
*3ﺱ C2
3
ﻡ و * qا ﺵ ) $E ، ( L , r = 0آ ا
Aن ا
*3ﻡ n
0 )t(ms
F&1ﻡ EH #+إ $EH 0ا ﺵ F&1ا . t = 0 %
)(L,C1 ﺡ Y - 0ر ا ا
$EH A $Wا
#5 *3راﺱ[ اهازات
1,6 01 #+&Eا A/ا : A
)uC(V
.1أﺡ L $: S5و . C2
3 .2آ vﺙ ا 01 5دور ا@هازات ؟
0 )t(ms .3أﺡ :H : S5آ #ﻡ Aا Aا . A
.4أﺡ S5ا ! ا Fn 0%ة ا ر ا
$E $Wآ #ﺡ .
)(L,C2
1,4
ا: K
.1ﻡ Aا /ن ) T0(1) = 4 × 10 s ⇐ 4 T0(1) = 1,6 ms = 1,6 × 10 s : ( L , C1
-4 -3
+-
[ª« : &Fو ﻡ&L = 0,04 H ⇐ © ] ¯©
√ª ] ¯Æ a
+-
T0(2) = 6 × 10-4 s ⇐ Æ ﻡ Aا /ن )
, ©
, © ] ¯© : ( L , C2
°
+-
[ª« : &Fو ﻡ&C2 = 0,225 × 10-6 F ⇐ ¨ ] ¯©
[, © ] « a
&F .2ﻡ ﺱ $ T0(2) > T0(1) ⇔ C2 > C1 : U/آ 7ازدادت ا ازداد اAور .
[ .3أن ¬+« -
« ®«
] ¯Æ ] ¨
, Á ] ¯¨ ± :
¬+« - آ« ®«
] , £ ] ¯¨ ] ¨
©, £ ] ¯¨ ± : T Q
24
אא
א
–אא
د رة
2008
.4ا Fارة ) (1أو ا Fارة ) (2ﻡ 3آ @ ي ﻡ!وﻡ ¬+« -
¬+ª- : $ ،و ¬+« -
¬+ª-
¨¯ ] ³ +-
Ç, £ ] ¯° ´ ⇐ , Á
] , © ] ³ +- ⇐ ¬+« -
¬+ª- و ﻡ&ª³ +- : a
¨¯ ] ³ +-
©, ] ¯° ´ ⇐ ©, £
] , © ] ³ +- ⇐ ¬+« -
¬+ª- آª³ +- : T Q
K [Xدارة آ 01 Wا #55وﺵ ﺹ) Eﺹف( ) ( L = 100 mH , r = 0
● ● و ﻡ
*3ﺱ C = 10 µFﻡ $E nا F/ا آ $Eا #
nا UEﺝ. a/
uL uC URا !*E Hغ ا
$E *3ا ﺵ #
nدوري .
i C
L .1ﻡ ه $ا %هة ا F $ث $Eا Fارة ؟
● ● .2أآ Sا د ا *F .ارة @Fا qA &nا 01ا /س . A
A B .3أآ Sا /رة ا F Eور ا QاJ $هازات T0ﺙ[ أﺡ a: S5ا Fد .
ا: K
.1أن ا Fارة @ LCي ﻡ!وﻡ $Eﻡ 3و UL) !L F&1ا ! R (K Hﺵ& ا
@F *3ا ﻡ #
n Aدوري
)ﺡFوث اهازات آ Wﺡة LﻡGﻡFة( .
Ê Ê+- É Ê+-
ª '
⇐ª ' : U/Y .2ن ا ات $Eا Fارة ا
⇐ uL(t) + uC(t) = 0 : LC 55
« «
Ê Ê
) ...م.ت.ﻡ Aا /ا /5& 3ـ ( q ﺡy أو
' Ê+- ' Ê+-
: $
ǻ ǻ
⇐ «
û
؛ : .3
ǻ
25
אא
א
–אא
د رة
2008
⑰ h"0@6اIه94ازات اKة اOUﺉ" A7ارة ا ، 18 – A » RLC 7 7 4ص 378 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
)uC(V دارة آ Wﻡ R,L,C 55ﻡ 3آ #
nا !. #
K 5 ا
*3ﻡF nا UR .ا ! F&1 Hا ، t = 0 %
● ● و R -ات ) 01 #+&E uC(tا /ن ا : $
.1ﻡ /Hا@هازات ا دﺙ $Eا Fارة ؟ . #1
i C 0 : Aّ1 .2ﺵ a/دور ا@هازات .
R=10Ω L=1,0H )t(ms .3أﺡ S5ﺱ ا
. *3
.4اﺡ S5ا :Yا@Fا Wا $E Gا
. *3
2,5
Aّ1 .5ا :Yا Fة $Eا ﺵ F&1ا .
%
©
⑱ h"0@6اIه94ازات اKة اOUﺉ" A7ارة ا ، 20 – A » RLC 7 7 4ص 379 :ﻡ Aا ب ا Fرﺱ« $
ت ـ ﻡ *1Xﺱ ا
*3أر -ﻡات vدي ﺡ/1 S5رة ا Fور ا !5إ 0زدة :دور
ا /ن )? uC (tﺝR = 0 # ا@هازات
√ª ] ©«
] √ª«
Á : b/+
ث ـ ?ﺝgE t = 2T #ن @) ... uC(t) = 6,125 Vﺡ cا /ن(
+-
«® «
¬+«-
] ¯¨ ] +¨, £- ¾ , Ç ] ¯£ ± : $
$Eا F) Anا ا *( ،و ?ﺝgE t = 0 #ن @) ... uC(0) = 10 Vﺡ cا /ن(
¬+«-
« ®« +-
] ¯¨ ] +- ¾ £, ] ¯£ ± : $
∆¬+«- +£, إذًا ا :Yا Qٍ WF&1 WXه , Ç- ]
°, ] ¯£ ± : $
¯£
ـ ـ ?ﺝ b/+ R = 0 #ا@هازات دور LﻡGﻡFة آ ه ﻡ $E A/ا /ن ا . UE
26
אא
א
–אא
د رة
2008
⑲ h"0@6اIه94ازات اKة اOUﺉ" » ، 21 – Aص 380 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
rﻡ آ $Wﻡ $ 3ﻡ Aوﺵ ذا Lﻡ!وﻡ ا Fاﺥ ﻡ ،ﻡ
*3
ﺱ ، H: ، C = 22 µFأﺱJك ﺹ #و ﻡ!س 4 Eا A
)uC(V
$EHا
uC (t) = uAB *3ﺡ. iAB > 0 y
10
.1ﺡ! Uا Fارة .
F&1 .2ا UR t = 0 %ا ! Hو R #5ات F1 $E uCة %ت
0 )t(ms 01 #+&Eا /ن ا ! . #أآ Sا A :JﺵFة ا ر ا ر Fارة
22,5 و ا uC
.3ﻡ ه 4ا@هازات ا ﺹ ؟ . #1
0Y .4ا د ا *F .ارة :Jا :
Ë
« «Ë« +- ' ª
)uC(V أوﺝ : Fا Fور ا QاJ $هازات ا ﺹ واﺡ. L S5
.5أﺙ o/أن ﻡ :H Unا Fارة & /5ﻡ AﻡFوم ﺙ[ أوﺝ Fا ! ا Fد
eQا . :Y
b* .6ا ! Hو F Xارة ﻡ!وﻡ ﻡRة Rﺙ[ UL Fا !H
0 ﻡ Aﺝ . FFﻡ Aأﺝ
R = 10 Ω #ن Rات @F uCا ﻡ Aآ t(ms) $E
20,4
ا /ن ا !: #
أ -ﻡ ه 4ا@هازات ا ﺹ ؟
ب -هv #ﺙ :ا !وﻡ 01ﺵ a/دور ا@هازات ؟ أوﺝ : Fﺵ a/ا Fور .
ج -أﺡ S5ا ! ا Fn 0%ة ا ر ا
$Wا ر Fارة .
ا: K
K ﻡ 4YGا Fارة @ ) ...ﺡ cا #
nا !( # .1
«Ë Ê Ê+-
«
É+-
⇐ É+-
Ë« +-و
● ●
: .2
«
i C 4ا@هازات ا ﺹ :ﺡ yأن R = 0و ﺱ ا@هازات ﺙ .3
A B L
● ● ﺥJل ا ﻡ gE Aاهازات دور .
Ç
ﻡ Aا /ن T0 = 10 ms ⇐
, £ :و ﻡ&: a .4
©
V «¯
√ª ] ] ¯¨ ⇐
û
⇐ L = 0,125 H
¬ « ®« +- ' ªÉ +- ⇐ E = E(C) + E(L) : .5
«Ë «Ë
¬ « ®« +- ' ª« B
«
C : $ ، É+-
: A
¬ «Ë « Ë
« Ë« Ë «Ë
«®«
«' ª «
«BË ' ª
« rﺥ Qا /5& UnﻡC : F A
¬ « Ë « Ë
أي E(t) = Cte « Ë« ' ªو
T Qن
: أو
' ﻡ Aأﺝ #دارة ﻡgE LC 3ن
Ë« +-
ǻ
¬
¬+«- « ¸
] ] ¯¨ ]
, ] ¯° ±
.6أ 4 -ا@هازات ﺡة ﺵ a/دور
بv @ -ﺙ :ا !وﻡ : 01ﺵ a/دور ا@هازات و إ vﺙ /H 01ا@هازات ﺡ yآ ازدادت ا !وﻡ آ ازداد
Gﻡ Fا@هازات و !~ F1ده .ﻡ Aا /ن T = 10,2 ms ⇐ 2T = 20,4 ms :
ﺝـ ، E = E(C) + E(L) : &F -و F&1ا
t = 0 %ن i(0) = 0و ﻡ& E(L) = 0 aأي ¬
¬+«-
] ±
©¯
ن ﺵFة ا ر F&1 0%1ا
%ﺡ uC = 0 yو $Eه eQا
ن ¬
¬+ª-
] ¯© ±
©
I0 = 0,130 A = 130 mA ⇐ ] ¯©
] , £ ] ³ ⇐ ¬+ª- أن ª ³
27
אא
א
–אא
د رة
2008
⑳ h"0@6اIه94ازات اKة اOUﺉ" » ، 24 – Aص 381 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
ي ا Fارة ا #
n &/ا !: 01 #
ﻡ
*3ﺱ ، Cوﺵ ) ، (L,rو : uC(t) A1 / . K H:ا $EH A
i K ا
*3ج إ 0ا q &nو ﺵFة ا ر ا
i(t) $Wا 01 A/ا . 4YG
● ● .1ا
*3ﻡ o nﻡ ﺝ UR . U0 Sا ! F&1 Hا . t = 0 %
q إذا آ oا :Yا $E WXا Fارة * #ﺝ ل ﻡ 01 #+اهازات
C L,r
!ω آ Wﺝ /ذات Z/
«√ª
أ -أآ/1 :F Sر $ا ) uC(tو ا ر ): @F i(t
C ، U0 ، ω0و S
@ ) . tا د ا *( .
ب -أرﺱ[ آ*ً ن Rات ) uC(tو ) i(tﺥJل دور AاFاءًا ﻡ Aا . t = 0 %
.2ا :Yا #* WXﺝ ل Lﻡ
،ن ا@هازات ﺵ a/دور .آ b/+ن Rات ) uC(t؟
¸Í
A: A * .3ض أن ا :Yا #* WXﺝ ل ﺥJل ﺵ a/دور واﺡ Fه 10 % $ﻡ Aا :Yا@FاF Wارة .أﺡ S5ا &/5
¸
A%1ﻡ ﺝ A/ﻡ . A
¸
؟ .4آ[ ﺵ a/دور ج ! b/+ $
ً/ﺱ ا@هازات 5وي
ا: K
.1أ -أن ا Fارة ﻡ 3أي @ ي 01ﻡ!وﻡ $ا@هازات دور و ﻡ&
aن /1ر uC(t) $و ) i(tه :
)uC(V )q(t) = U0.C cos (ω0t + φ) ⇐ uC(t) = U0 cos (ω0t + φ
Ê
)i (t
i(t) = - U0.C.ω0 sin (ω0t + φ) ⇐ É+- و ﻡ&a
U0
I0 ﺡ S5ا nوط ا@Fا: &F W
uC(0) = U0 cos φ = U0 > 0
⇐ φ =0 ⇐ t =0
0 )t(s i(0) = - U0.C.ω0 sin φ = 0
&
ن uC(t) = U0 cos ω0t :؛ i(t) = - U0.C.ω0 sin ω0t
-I0 ب – ا /ت ) uC(tو ) ) ... i(tأ %ا #
nا !. ( #
-U0 .2إذا آ oا :Yا #* WXﺝ ل Lﻡ gEن ا@هازات ﺵ a/دور
ﻡGﻡFة @ ) ...ﺡ cا /ن ا UEﺝ. ( a/
.3ن ا :Yا $E Gا
$E *3ا F/ا ه: $
)uC(V ¸ «
¬+«-
U0 /1رة ا :Yا $E Gا
F *3ﻡور nﺵ a/دور :
® «
¬+«-
Fﻡور n + 1ﺵ a/دور ¬+«-Í
« ®§ :
0 )t(s
T0 2T0
ﺥJل ﺵ a/دور واﺡ F!* ( n+1 – n = 1 ) Fا 10 %
ﻡ
E :H Aن ا :Yا !/ه ، 90 % $و
Aأن
: S
Ç Ç
§® «
¬+«-Íأي ] « ® : ¬+«-
¸Í Ç
√, Ç
, Ç£ أو
§® ⇐ ¸ ¸§
√, Ç
⇐ ® ]
¸
¸ ¸Í
$ ،ﻡ Aأﺝ #ﺵ a/ا Fور ا?ول اFا ًء ﻡ Aا F/ا
√, Ç : .4ﺥJل ﺵ a/دور واﺡ Fآن
√, Ç : &F
¸ ¸
¸
ﻡ Aأﺝ n #ﺵ a/دور b/+ا :Jا !5ﻡ Aا
√, Ç : #
n
¸
¸ ¸
, Ç ⇐ √, Ç ⇐
¸ gEن F&1ﻡ & ~:ﺱ ا@هازات ـ 100ﻡة أي
¸
¦) ⇐ ªاهازة( n ≈ 88 و ﻡ&
ª¦ , Ç a
أي S?46 U ” :ﺱ اIه94ازات ـ )A! uC(tار
100ة
> ?" O4اA4Iاﺉ"
>
AI U0ور 88اه94ازة !6ی“ ً0
28
אא
א
–אא
د رة
2008
21 h"0@6اIه94ازات ا! ی و ا4وب » ، 28 – Aص 383 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
[Xدارة آ 01 Wا #55وﺵ ) (L = 0,1 H , r = 20 Ωو ﻡ
*3ﺱ QR . C = 2,5 µFي ا Fارة ﻡ&وب ﺝ $/ﺵaF
ا & . Ueff = 40 V
N (Hz) 240 260 280 310 330 340 360 380 .1أﺡ N0 S5ا ا ا QاF $ارة F&1ا وب .
Ieff (A) 0,34 0,47 1,28 1,76 1,62 1,21 0,75 0,54 .2أﺡ S5ا Fnة ا & ر ا
F&1 $Wه .
$E .3ا Fول ا !R &F #ات ﺵFة ا ر ا
$W
ا & @F Ieffا ا . N
أ -أرﺱ[ ا /ن ). Ieff = f (N
ب -أوﺝ N0 ً Fو ) N2 ، N1ﺡFي ا 4nا &. ( QE
ج -أﺡ S5ﻡﻡ #ﺝ دة ا Fارة .
ا: K
⇐ N0 ≈ 318,5 Hz
⇐ »
°Á, ©Æ º F&1 .1ا وب
ن :
¨[,],£]Î «√ª
F&1 .2ا وب
ن ﻡ ا Fارة » اﺹbی « ، Zmin = Réq = r :و
T Qن ﺵFة ا ر ا
$Wا & » أ، « ",
©
¶¶¸µ
)Ieff(A
¶¶³µ¶¶
´ ⇐ ³µ¶¶
´ ⇐ ³µ وﻡ&: a
¤
Ieff(max)=2 2,1 .3أ – رﺱ[ ا /ن )@ ) Ieff = f (Nﺡ cا #
nا !( #
1,8
ب – N0 Aو : N2 ، N1
●
ً N0 = 320 Hz :
¶¶³µ
●
!
√
, © ´ F&E √2 01 Ieff [5
1,5
Ieff(max)/√2
● √ √
1,2 ●
ﺱ[ ﻡ [!5أ $!Eﻡ Aا &!-Y! ، Ieff = 1,41 A Y
0,9 هQا ا [!5ا /ن AY! $Eا?و E 0ﺹ N1 = 302 Hz
● و ا E 3ﺹ @) ... N2 = 334 Hzﺡ cا /ن ﺝ(a/
0,6
● ● N1 = 302 Hz ، N0 = 320 Hz : $و N2 = 334 Hz
●0,3 ج – ﻡﻡ #ﺝ دة ا Fارة :
°
)N(Hz
Ï
:
240 260 280 300 320 340 360 380 ∆ °°©¯°
⇐ Q = 10
N1=302 N2=334
N0=320
22 h"0@6اIه94ازات ا! ی و ا4وب » ، 29 – Aص 384 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
ن ﺝء ﻡ Aدارة آ Wﻡ #: Aأوﻡ $ﻡ!وﻡ ، R = 15 Ω aوﺵ ذا
)Ieff (A Lو ﻡ!وﻡ ا Fاﺥ rو ﻡ
*3ﺱ ، Cآ ﻡ ﺹ 01ا QR . #55ي
هQا ا ء ﻡ Aا Fارة ﻡ&وب ﺝ/1 $/ر aا %ه: $
(V : 4 E) .......... u (t) = 10 √2 cos 100 π t
Eز ا Fارة ر ﺵ aFا & Ieff = 0,2 A
.1ﻡ ه 4ا@هازات $Eا Fارة ؟ . #1
.2أوﺝ Fﻡ ا Fارة .
R .3ﻡ Aﺱ ا
*3و R #5ات ا Fnة ا & ر اﺱY
ا !اءة 01ﻡ!س £ﻡ . /ﺙ[ ﺱ[ Rات ا Fnة ا & ر
0,1 ا
@F $Wﺱ ا
01 #+&E *3ا /ن ا !. #
)C (µF
أ -ﻡه $ا %هة ا / $زه ا /ن ؟
34,7 ب -أوﺝ Fذا ا ﺵ .
ج -أوﺝ : Fا !وﻡ ا Fاﺥ ﺵ .
ااب ا: W4N
4ا@هازات ا ﺹ ? 5:ن ا Fارة ﻡQRاة & -/ﻡ&وب ﺝ* $/ض دور اهازا 1 aﻡ vﺙ 01ﺱ ا@هاز .
Z = Ueff / Ieff = 10 / 0,2 = 50 Ω؛ |هة ا وب )ا (Aا
$W؛ ﺵط ا وب L = 1/Crω02 ⇐ ω02LCr = 1
و ﻡ& L = 2 mH a؛ آ F&1 T Qا وب . r = Z – R = 5 Ω ⇐ Z = R+r = Ueff / (Ieff)max = 10 / 0,5 = 20 Ω
29
אא
א
–אא
د رة
2008
8> s
AI : 07
30
אא
א
–אא
د رة
2008
$Eا ) Qri = Qrf = K = 10 ، C n/أو (yi = yf = 1 :هQا & $أن ا @ Yر 01ا 5ى ا ) $ا آوﺱ
($ -
أي أ $Eﺡ ازن @ .ﺡ : cا3 . !"#
Qri K
Qr
Qri < K ا Yر $Eا@ eا /ﺵ
ا3 – !"#
K Qri
Qr
ا Yر $Eا@ eا آQri > K q
(2-1ا @ت أآF5ة – إرﺝع :
C = 1×10-2 mol.L-1ﺙ[ aE qRﺱ
ً ﻡA -
$E -X :أ /ب اﺥ/ر 10 mLﻡ Aﻡ ل ات ا * Xآ eا $
ا &س J .ﺡ cن ا ل ?زرق و | ر ﺵات ﻡ Aا * 01 Xا T5ا &ﺱ – $ا4 . !"#
ﻡد ا * #1ا &Qج ل ا
$Wا دث :
ﻡ ل
ﻡ ل ↓)Cu (s) + 2 Ag+ (aq) = Cu2+ (aq) + 2Ag (s
)(Ag+ + NO3-
(Cu2+ + 2NO
)2 3- ﺙ oا ازن ا ا #1* UEا Fروس $Eا@ eا /ﺵ ه :
K = 3,8×1015
ÜCà/Í ßÕ
ﺱ Sﺵات )(Ag = Qri آ 5ا * $E #1ا ا@Fا= 0 : W
nATÍ oÕ
و Cu2+) #
n
(Cu ﺵات )(Ag ?ن [Cu2+]i = 0 :
ﺱ(Cu T
)(Cu أن Qri < K :ا Yر $Eا@ eا /ﺵ و هQا
ا4 – !"# ا UEﻡ -ا Jﺡ%ت ا . /
K
:
Qri
Qr ی 2آ ا"
Qr 4رًا AK4ی Aو ?6ا@6 ~6ر 7آ""ﺉ"
ا Yر $Eا@ eا /ﺵ
! K4ل آ""ﺉ !76ﺉ J ،ذا آن :
ا K $E : Qri = Kا@46 I 7ر 6 - J OJ ،ازن .
ﺡ ازن
Qr : Qri < Kا@46 7ر Jا ~6Iا G0د ا. 4
Qri : Qri > Kا@46 7ر Jا ~6Iاآ د ا. 4
K Qri
Qr ﻡJﺡ : %إذا Yرت ا ا
Y gE ، Wر !ًW
ﺡ ا ازن – ا5. !"#
ا Yر $Eا@ eا آq
ا5 – !"#
M7 h"0@6 (2اAZة :
Zn (1-2ا ل ا
$Wا ! # $Wا
و $ﻡ/ﺵ :
@
/ت ا &س ( Cu2+ (aq) + SO42- (aq)) ) II n $E -X :ﻡ ً
ﺙ[ aE qRﺹ* ﻡ AﻡFن ا – Zn Tا6.!"#
Cu2++SO42-
ﺱbY 01 ا &س ﻡA أﺡ راﺱS #
n Jﺡ cا وال ا Fر ّ $ن ا?زرق ل ﻡ-
راﺱ}
> Cu ا ء ﻡ Aا *+ا Rر $Eا ل ،د@ 01ﺡFوث ل آ. $W! $W
ا? اع ا
Wا * 1ه $ذرات ﻡFن ا Zn (s) Tو ﺵ ارد ا &س ا Cu2+ (aq) $W&3
ا6 – !"# ا J $ﻡ $E 5ا n/ل إ 0ﺵ ارد ا Zn2+ (aq) Tو ذرات ﻡﺱ /ﻡ AﻡFن ا &س ). Cu (s
-ا د ا & *+ا@
و ا?آF5ة Zn (s) = Zn2+ (aq) + 2e- : (Zn2+/Zn) W&3
). Cu2+ (aq) + 2e- = Cu (s)↓ : (Cu2+/Cu -ا د ا & *+ا@
و ا?آF5ة /Cu W&3
-ﻡد ا * #1ا &Qج ل ا
$Wا دث ! $E ًWا ) n/ا د اﺝ :أآF5ة – إرﺝع ( :
↓)Zn (s) + Cu2++ (aq) = Zn2+ (aq) + Cu (s
ÜZÞ/Í ß
إن آ 5ا * #1ا@Fا $Wا ا Y UEر ا $Eا@ eا /ﺵ ه ? Qri = nCà/ÍoÕ = 0 :ن . [Zn2+]i = 0 :
Õ
أن ﺙ oا ازن ا ا #1* UEا Fروس $Eا@ eا /ﺵ ه gE K = 1037 :ن Qri < Kو Y T Qر ا $Eا F/ا @e
ا /ﺵ * #1و هQا ا UEﻡ -ا nهFات ا . /
ﻡ Aﺝ ﺙ ،و ﺡ yأن A
K >> 104ا/1ر ا ل ﻡً و
Sﻡد aا &Qﺝ : #
n
↓)Zn (s) + Cu2+ (aq) → Zn2+ (aq) + Cu (s
31
אא
א
–אא
د رة
2008
-ا #ا@
و $ﻡ Aا ﺝ Zn (s) -إ 0ا vآF Cu2+ (aq) F5ث ( *1) W! !Yو ﻡ/ﺵة .
-إن ا $E Rا :Yا Fاﺥ ا
WﺥJل هQا ا ل ا
A
@ $Wا@ﺱ*دة ﻡ&@ aﺱ aإ £ 4 0ﺥ ﻡA
ا . :Y
(2-2ا ل ا
$Wا ! # $Wا
و L $ﻡ/ﺵ 1 $Eد :
4@J ا ~W+Gا
Wد :
• آ 1 Sد #
n :ا د ﻡ: A*+ A
)M2 (s )M1 (s -ا & +ا?ول #
n :أﺱﺱً ﻡ Aﺹ* ﻡ? Fﺡ Fا دن M1
K7 Í
ﻡ Rﺱ $Eﻡ ل آ $ي ا nارد ا . M ÞÔ F
-ا & +ا #
n : $3ه اsﺥ ﻡ Aﺹ* ﻡF Fن M2
Í
ﻡ Rﺱ $Eﻡ ل آ $ي ا nارد ا . M Þ/ F
-ﺝ 5ا ﺹ : #ه إﻡ أ /ب ي 01ﻡ ل ﺵردي أو ورق
+ +
ﺵ a) bﻡ5ﻡت( ﻡ #/ل ﺵردي ?ﺡ Fا?ﻡJح أو nLء
n2
7Kل )M2 (aq
n1
7Kل )M1 (aq
ﻡ5ﻡ . $ا7 – !"#
• ا ﻡ ا@ﺹJYﺡ $د :
ا7 – !"# إذا آن ا 5ى M1ه ا ! SYا ﺝ Sو ا 5ى M2ه ا ! SYا S 5
Í Í
د agEﻡ اﺹJYﺡً Qا ا د ﻡ â M / M Þ/ M ÞÔ /M ã :
إ4Uو
ت nا ﻡ إ 0ﺱ 5ا &! #ا
$Wا #
n $ا د ﺡy
ا 4Gا ) 1Xا دوج( $*+ Aا د Fل 01ا ﺹ
A ا
وآ: & W
)laiton (s . د ا رﻡ ﻡA ا A إ 0 ً
ﻡ دو ن
( ا 4/ -ا ! SYا ﺝ) ã S
-ا ! SYا ) â S 5ا
(F+ن دوﻡً إ 0ا 5ر ﻡ Aرﻡ ا د .
)Zn (s
• آ ﻡد ا * #1ا &Qج ل ا
$Wا ا #Rn UEا د :
>
9-ا!@> اAوف
^UKاAt
-ا د ا & *+آF5ة F&1ا ! SYا ) S 5ا (F+د :
ا8 – !"#
ا د ا &¦ *+رﺝع F&1ا ! SYا ﺝ) Sا (4/د : -
ا د اﺝ آF5ة – إرﺝع )ﻡد ا * #1ا &Qج ل ا
، ($Wه U/Y F $ﻡF/أ ا*ظ ا &nا
W -
)!!ً ! اJ1* Aت ا?آF5ة – ارﺝ: (1
32
אא
א
–אא
د رة
2008
• ا ! ة ا آ ا
Wد :
ا ! ة ا آ E #3ق ا
ن ا
A AWﻡ $5ا د )F&1ﻡ @ ي
ا د
ا
E (V) W أي ر آ ، ($Wا ! ة ا آ ا
E Wد .
3,17 ⊕⊖Mg/Mg2+∥Ag+/Ag
ً1 Aا
$/Y: A1 nا د ﺱل ﺝز ا * – 4ﻡ .
0,48 ⊕⊖Sn/Sn2+∥Cu2+/Cu ! Uا?F1ة ) و ( 9 – !"#ﺡ q* # yا آ ا $
، C = 10-3 mol.L-1ﺙ[ ! 1 #
E qد J .ﺡ cأن U E
1,10 ⊕⊖Zn/Zn2+∥Cu2+/Cu /Yا W&3ت ا F $ﺥ $E #آ Sا د ،آ
AأًX
ا rآ Fﻡ Aأ Uاآ ا #ا #
n $ا د .
Ag Cu Sn Zn Mg ﻡJﺡ A
: %ﺡ& ٍ &+ Qا دن و UEا ! ة ارﺝ1
ا اFة .ا10 – !"#
96ای Aا!ة ار"
ا10 – !"# • دور ا 5ا $أو ا nRء ا 5ﻡ: $
ا 5ا $و ا Qي a1 UYأ ًXا 5
Oا
!4ل ا4UIو
ت ا OاIﺹ@"47 "-.ر ا
وآ A§
ُ $Wﻡ Aا@+ل ا
$W
R $*+ Aا د )و ﻡ& -اﺥJط ا (A
ا !⊕ SY ﻡ Aﺝ ،و ﻡ Aﺝ ﺙ n b5ارد ا ل
ا !⊖ SY ا $ك ﻡ Aأﺝ. #ن ا دل ا
$W
)ا (F+ )ا (4/
K7
+ -
. A
)Zn (s ) (K + Cl Cu )(s ا &n ﺡﻡJت ﺡآ A/ ( 11 – ا!"#)J
ً 3E
2e-
2e- ﺥJل اﺵRل 1د دال .
• آ ا
ء ا 1 & $د ﺥJل اﺵ: a R
ا11 – !"# - + 0
ا *راداي ): (F -
Cl K Cu
ا *راداي ه آ ا
ء ا & $ﻡ ل
0
Zn )(s
)(s
Ei2
33
אא
א
–אא
د رة
2008
I>0 ﻡد ا * #1ا &Qج ل ا
) $Wا #ا
: ($W
2+ -
↑)Sn (aq) + 2 Cl (aq) = Sn (s)↓ + Cl2 (g
Aء ا ) SQﺡFى ﺙ& (aWأن Fﺥ 1 $E #ا #ا
) $Wا ل ا
: ($W
⊕ ⊖ F&1ا H+/H2O : 2 H2O (ℓ) = O2 (g)↑ + 4 H+ (aq) + 4e- : ⊕ F+
AW
;0O F&1ا H2O/HO- : 2 H2O (ℓ) + 2e- = 2 HO- (aq) + H2 (g)↑ : ⊖ 4/
Aآ T Qأن Fﺥ #أﺡ Fا ) A5ا ًFF F+ا( $Eا و ه ﻡ ف
ـ ” -ا AWاF : “ Kث F #ن )ﻡدة ا (F+ﻡ Aا F+إ 0
ا . 4/ا15 – !"#
2ل :ا #ا
$Wل آ/ت ا &س IIﺱل ﻡ F+ﻡ Aا &س :
-ا د ا & *+آF5ة Cu (s) = Cu2+ (aq) + 2e- :
7Kل Cu2+ راﺱ} Cu -ا د ا &¦ *+رﺝع Cu2+ (aq) + 2e- = Cu (s) :
F $ث F #ن ا &س Cuﻡ Aا F+إ 0ا . 4/
ا15 – !"# -آ ا
ء ا
5ﺥJل ﻡFة زﻡ& : ∆t
إذا آ I oﺵFة ا ر ا
$Wا Qي * a.ا gE ، Fن آ ا
ء ا
5
ﺥJل ﻡFة زﻡ& ∆tه . Q = I.∆t : $ﻡ Aﺝ أﺥى ،إذا آن ) x (molه !Fم ا * #1ا &Qج ل و آن zه F1د
ا@
وت ا F&1ﻡ Fث ا * #1ﻡة واﺡFة gEن آ ا دة ¦
وت ا nqÎ
z . :
34
אא
א
–אא
د رة
2008
)Q (C
ن ﺡ& ٍ Qآ ا
ء ا رة $Eا Fارة :
Qf
Q
nqÎ ] F
z . . F
ا16 – !"# ﺡ #3 F yا *اداي . 1 F = 96500 C.mol-1 :ا16 – !"#
)x (mol
0 xf ا +ا :Yا
$E Wو1ء ا #ا
: $W -
ﺥJل 1ا R #ا :Yا Fاﺥ ا
UH A1 W
Ei1 ا #ا
We $Wا Qي !Fﻡ aا . Fا17 – !"#
We
ﻡد ا*ظ ا Ei1 + We = Ei2 : :Y
ا18 – !"#
36
אא
א
–אא
د رة
2008
: :J ا?ﺱة#1* UE ا ازن ا اo ﺙ0Y
ÜإﺱßÙ ]ÜﻡءßÙ
K=
ÜZﺡßÙ ]Üآ لßÙ
: S
&& أن، ر اY لJ ﺙً ﺥe/ يQ و ا$1* ا4 ه ﺡ[ ا ﺱV إذا آن
ÞÙ+إﺱ- ]ÞÙ+ﻡء-
K=
ÞÙ+Zﺡ- ]ÞÙ+آ ل-
n ( إﺱmol )
. (تJ1* ا & ا} )اA ه ﻡ# ً/Q ﻡq ا ا ءeQ ه$E : %ﺡJ ﻡ
: ا?ﺱة#1* 1 ﺱ-
)| ر( اﺱ#
n 1ن ﺱgE ، % # آ$E n ( = )إﺱx : أنyﺡ
.P .Þ
.v=
: #1* ا1 ﺱ#3
.1 .1
اﺱ#
n 1 ( أن ﺱ22 – !"# ) اn ( = )إﺱf (t) 0&& ا%
~:& [ا ﺙF/ ا$E ًاFة ﺝ/(
ن آ% # آ0&& ا س# ﻡ:)
. ة @ء4ﺱZل اK6 : ًاF ﺝH &ة زﻡE F مF& T ذF
t ( min ) : ا اري ﺱةS ا-
0
. X وM AرQ اA M – X Y ا ا:Y DM – X ﻡ ـ
22 – !"#ا
: y ﺡ#1* ا:H Eréaction A
Echim1 = ∑ (DM – X)i : تJ1* ا:H ــ
Echim2 = ∑ (DM – X)f : } ا & ا:H ــ
Eréaction = Echim2 – Echim1 : $ ه#1* ا:H D
: ل3 ﻡ-
: ل3 ا- ﻡT 3 اZ ﺡ#1* ﻡد
O O
CH3 C + C2 H5 OH = CH3 C + H2O
OH O C2H5
T 3 اZﺡ ل3ا #3 ات ا3إﺱ إ ا ء
DC O
– DC O : ل إﻡه اﺱ
أﺱة
37
אא
א
–אא
د رة
2008
) n ( mol (Jو 1 mol 1 molﻡ Aﺡ Zآ آ) $5ﺡ Zا T 3ﻡً 3
(Jأو 1 molإﺱ )إ 3اتﻡ Aآ ل أﺡدي ﻡ) -/nا 3ل ﻡً 3
1,00 ا (#3و 1 molﻡء - ،ا ل ا دث UH A1ﻡة ا Z
إﺱ ﻡn$!/
Aﻡ Aرﺱ[ ا &&) = f (t) : Aإﺱ( nو )) = g (tﺡn (Z
0,67 ا. 24 – !"#
ﺡ Fا?ﺱة }Wدراﺱ ا && A/ Aأن ﺱة و إﻡه اﺱ ا 5* ~W+G
0,33 ﺡ Fاﻡه و gE T Qن ا آ /ا } ا * $E #1ﺡ ا ازن )ا
ا & e U @ (Wا * . #1ا. 25 – !"#
ا Zﻡn#
n
) t ( min ﻡدود ل ا?ﺱة و ﻡدود ل إﻡه اﺱ
0 )ﻡ} ﻡ5وي ا @ت ( :
ا24 – !"#
#3 -ﻡدود ا?ﺱة ا & /5ا ا &F! Wم ا *#1
ا &Qج ، aأي ) = τf × 100 :ا?ﺱة(r
PÙ -إﺱÞÙ+
= τf
ﺡ: y
2 mol 2 mol Pëìí -ﺡÞ=+Z
أﺱ4ة 3 3
إ
ه إﺱ4
1 mol1 mol إﺱ ﻡء 1 mol1 mol #3ﻡدود إﻡه اﺱ ا & /5ا -
ﺡ Zآ ل إﺱ ﻡء ا &F! Wم ا * #1ا &Qج ، aأي :
1 mol 1 mol ) = τf × 100اﻡه(r
3 3 PÙ -ﺡÞÙ+Z
-اA4اﺉ" آ ل ﺡZ -اA4اﺉ" = τf
ﺡ: y
Pëìí -إﺱÞ=+
ا6 - J 7ازن أن * #1ا?ﺱة و * #1اﻡه ﻡJزﻡن و £ن -
و Fﺙن ه AﻡآgE A5ن :
ا25 – !"# ) = 100%ا
ه() + rاZﺱ4ة(r
) : $ا?ﺱة() = 1 – rاﻡه(r
(2ا?K6 0ل آ""ﺉ :
F&1اﺹ&Yع ا? اع ا
Wأو F&1إﺝاء #و :ﺱت ّX ،ا
$Wا nوط ا /ا &ﺱ /ﺙ[ ! م ا/:
ا @ت ا
Wﻡ Aﺝ Sﺱ 1ا * #1ا &Qج ل و آQا ا aو ﻡدود. e
(1-2ﻡا /:ا & ا} :
ورق
<GU 70 $E AG5 -ﺡ ﺝ ﻡ* ﺡ آ ﻡ Aا 3ل إ L 0
<"Gی4رد ا26 – !"# Fا | ر GرF eﺥ F #ذ Tداﺥ #ا ﺝ ﺱ
ً
ﺱK
7ﺱ ﻡ هً ﻡ Aا &س )ﻡ AG5إ L 0ا@ﺡار( ،
إی
2ل 6J !S ﻡ/ﺵة [nرا Wﻡﺙ ا Wا *ح ،و F&1
ورق ﻡ
#/ﺵ ﺵ ﻡ E Aه ا ﺝ Jﺡ cأن
ا رق رد .ا26 – !"#
$E AG5 -ﺡ ﺝ أﺥى آ ﻡ Aا 3ل إ F L 0ا
| ر Gر . eر ا G/ر 01ﻡ 5ق ا? Aا AG5
[n JEأي را. W
Jﻡ Aﻡء ا /وم ا J&E $ !/ﺡ cزوال . a ً : X
ا. 27 – !"#
ا27 – !"# Gر rآF5 و 0 $E -ا ا?
داﺥ #ا *ن ﺝ &&: FﺹRة ي ﻡ 5ق ا? . A $E اء ا rآA5 ا 3ل
ا 3ل ا Qي S/5 AG5ﻡور eداﺥ #ا *ن G/و وﺱ Hﻡ Fﻡ Aا &س Cu
و } A1ذ TأAه"ًAا )ذو ا ا [ Wع ا ء ﻡ& F&1 aﻡJﻡ a5ﺱ 4ا? . A
ا ة آا Wا *ح و ا Qي ّLای >"7"2ا g #
nزا ن
7Kل #ﺉ ا0وم
ا Qاب $Eرا -آ ر ا *[ : ن آﺵ ﺵ إ 0ا ردي(
CH2 = CH2 + Br2 → CH2Br – CH2Br /ا ل ا دث أآ Aة
Aة
اA3 ! $ [F1ا ن )
!AW4ة( و ﻡد ا *#1
Cu
ا &Qج aه: $
CH3 – CH2 – OH + [O] = CH3 – CHO + H2O
إی
2ل إی
2ل
ء
38
אא
א
–אא
د رة
2008
$Eا ا 3ل Gر ا 3ل إ 0أ
) Aأ 5ن :ا / . (A3ا ل ا دث
7 ً9ء )داﺥ ا9یTت( ،ﻡد -
Al2O3 ا * #1ا &Qج aه: $
C2H5 – OH = C2H4 + H2O
إی
2ل
ء إی>"7"2
39
אא
א
–אא
د رة
2008
ﻡJﺡ /H : %ا Zا Xي @ vﺙ $Eﻡدود ل ا?ﺱة .
اﺱF/ال ا r Zﺡ Fﻡ a!nا ﻡ) Xاﺱل آ ر ا?ﺱF #ل ا Zا
آ: ($5
: -
آ ر ا?ﺱ #ع آ X1 $Wي Unﻡ Aا Zا
آ $5ا ا UEﺱF/ال – OHـ Clو ً!Eد ا *: #1
O O
وﺱ4
R C + SOCl2 R C + SO2 + HCl
OH Cl
ﺡ
Xآ$5 آ ر ا?ﺱ#
ﺝيء آ ر ا # /
O O
R C ؛ ا + R+ا *: + C ا ﻡة ا ة :
Cl Cl
ا F/5 : 5ل ا Jﺡ! » و $E « Tاﺱ[ ا Zا اJ UEﺡ! » و« # -
ﻡ -إ E.آ » آ ر « $Eا F/ا .
O O ﻡ3ل : -
ﺝيء آ ر ا# 3 H C آ ر ا # 3 CH3 C آ ر ا# 3
Cl Cl
: -
n $E -Xﺝف 4,6 gﻡ Aا 3ل ﺙ[ -Xا n/داﺥ#
و1ء واﺱ -ي ) 01ﻡء +ﺝ -X . (Fا $Eﺱ
ا Fﺥ& ) (hotteﺙ[ F S
5رً اﺱ Yﺱﺡ $E ،ا n/
آ ر ا# 3 7,85 gﻡ Aآ ر ا # 3ﻡ -ا ّج ا F&1 . 5ﻡ !ب
ورق ا ـ pHﻡ E Aه ا . ّ ، n/
F&1اء ا ل ا
#1*) $Wﺵ ارة( ا Qي Fوم
Zا 3ا S
5 ، $ﻡ ى ا $E n/آrس aﻡء رد J&E ،ﺡc
ا 3ل
*Hع آ X1 $Wي aرا Wﻡﺙ اE Wآ ا ز و L
ﻡ} إﺱ ¦ #:ﻡاج ﻡ -ا ء .ا31 – !"#
)ﻡء +ﺝ(F ﻡء رد )إﺱ +ﺡ(Z #+E Fا آ Sا Xي ا &} ! qآF aه !رب . 8,8 g
ا ل ا
$Wا دث &Qج * #1ذي ا د :
ا31 – !"#
O O
CH3 C + C2 H5 OH = CH3 C + HCl
Cl O C2H5
آ ر ا# 3 ا 3ل إﺱ إ 3ات ا#3 ﺡ Zآ ر ا FروﺝA
ا Rز ا & # UYورق ا ـ pHن ن ا?ﺡ ﻡ Fل 01أL aز آ ر ا Fروﺝ . HCl Aا & ع ا
$Wا Xي
ا &} ه إﺱ أ #:آ E3ﻡ Aا ء و @ ج ﻡ) aز $ا ! ام( و aراE Wآ ا ز ه إﺱ إ 3ات ا. #3
ا * #1ا دث ﺵ ارة SYا F/و &L a&1 UYز ﺡﻡ $Xﺥ Yﻡ $1F5إﺝاء ا * o #1ﺱ! ﻡFﺥ& و ه
&Qج ل آ $Wﺱ -و م )أﺱة ﻡ( .
ﻡدود ا ل : -
ñ,òó ð,Z
= )آ ر ا?ﺱn0 (# &Fﻡ AﻡYت ا ا !5و ) = = 0,1 mol : Wآ ل( n0؛ = 0,1 mol
ñò,ó ðZ
ò,ò
) = = 0,1 molإﺱ( ) = 100 % ⇐ nfا?ﺱة(r
òò
Dا ل م و ﺱ. -
:
Aاﺱ4ل أ A-ا!4tت ا) "
Kآ7ر اZﺱ" أو أ
A"Oری AاA (Kل ا Kاي اUآ " 7یUن K6ل
اZﺱ4ة ، ً
6ﺱیً و
ًGا K7ارة .
40
אא
א
–אא
د رة
2008
O O ﻡد@ت ا *: #1
R C ’+ R = OH R C + HCl
Cl O ’R
آ ر ا?ﺱ# آ ل إﺱ أ
ات ا?
# ﺡ Zآ ر ا FروﺝA
O
R C O O
’O + R = OH R C + R C
R C O ’R OH
O
Jﻡء ا Z آ ل إﺱ أ
ات ا?
# ﺡ Zآ آ$5
ﺡQف أﺡ Fا & ا} :
!"س -اري
Jو ﻡ Aأﺝ #ﻡ& -ﺡFوث * #1إﻡه اﺱ #ا?ﺱة ﻡ ﻡً 3
Oز
ّ0د ا آ S qﺡQف )ﺱ (Sا ء ا #
nأو اﺱ ا . #
n
ﺡQف ا ء ا : #
n -
AﺡQف ا ء ا F #
nرً ﺱل وﺱ #Wا ! Yا Gﺹ
أو ﺱل ﻡدة ﻡﺹ )ﺵه( ء 4!Eآ Zا
o/ا آ .
ء رد ﺡQف اﺱ ا : #
n -
ّ>N
ء 6Jد إذا آ oدرﺝ Lن اﺱ ه $ا?ﺹ Rﻡ A Aدرﺝت Lن
دوارق ا"@!4 ا? اع ا
Wا?ﺥى )ا ، Zا
ل و ا ء(
AﺡaEQ
-ا"
2ی
ء ﻡ Aا ﺱ 4ا * » $1ا ! Yا أ « .ا32 – !"#
+ا"
2ل A"7 +
ﻡ3ل :
!7-رﺹﺹ" $Eﺡ ﻡ 3ات ا agE #3ا آ Sا?آًY 3ا )(θ = 31,5 °C
ﻡ A Aﻡآ/ت :ﺡ Zا ، (θ = 100,7 °C) T 3ا ء
"
2ات
ا""2 ) (θ = 100 °Cو ا 3ل ). (θ = 65 °C
A
$ﺱ a/ﻡ Aا ﺱ 4ا *F Y! $1رً
E ،ن
ا KاO ل ا?ﺱة ﻡً و ا Qي &Qج * #1ا Qي ﻡد : a
)(pierre ponce
H – COOH + CH3 – OH → H – COO – CH3 + H2O
100,7 °Cد.ا"7bن /ا ;bا
,ا32 – !"# 65 °C 31,5 °C 100 °C
Aآ T Qإ E.ﻡ ل أﺱﺱ : $ي و ﻡآ )ﻡ ل ا +دا أو ا /س( ﺱ 4ا * #1*E $1ﻡ -اﺱ ا &} ﺥﺹ ﻡ-
اﺱات ا Fﺱ )ﺙJﺙت ا : F5Rا nم و ا ت( Eل هQا ا?ﺥ إ » 0ﺹ ن « )آ آJ5ت ا +د م أو
آ آJ5ت ا /ﺱ م( و #1* ً!Eذي ا د :
R – COO – R’ + (Na + HO ) = (R – COO- + Na+) + R’ – OH
+ -
إﺱ
) 4دة دﺱ( اWدا اUوي آآ ".ت اWدیم )اWن( آKل
41
אא
א
–אא
د رة
2008
: ( ن+ ل ا+ )اﺱA/+ ا#1* ﻡد
R COO CH2 CH2 OH
+
R COO CH + 3(Na+ + HO-) = 3(Na + R COO-) + CH OH
دا+ ﻡ ل ا د م+ ت اJ5آ آ
R COO CH2 ( ن+ ) ا CH2 OH
F5R ا$ﺙJﺙ ( – ل3،2،1 – ول )ون5R ا
$ﺙJ )ﺙ$&هF اﺱ اX $E #ﺥF $ ﺱ( اF ه& )اF ا?ﺡض ا/Y U }& ن ا+ ~ اW+ إن ﺥ: %ﺡJ ﻡ
. a + اﺱF&1 ن+ EX ا?دو اZ ات أوY ت و اT Q( و آF5R ا
: د: ا
~W+ ﺥa رات ?ن5 د: ( آColza) ت ا
ا/ o ز$E F اﺱل اﺱ ا اﺝ$E
* ا0 ﺡ ً إ1&+ اa
. o/
ا01 aWم اﺡ اF ً ﺙ#: أa
E. د ا زوت: ﻡﺙ
:
"!ت0@6
« $رﺱF ا ب اA ﻡ428 : ص، 1 – ﻡ لA » "!ﺉ74ت اIK4 ا1 h"0@6
a ﺡII ت ا &س/ ﻡ ل آ$E رةR ا &س ﻡA ﺹ* ﻡA ﻡ#
n يQ و اCu/Cu2+∥Ag+/Ag : ا د ذي ا ﻡ/
y ﺡ100 mL a ﺡX* ات اA ﻡ ل ﻡ$E رةR ﻡX* اA و ﺹ* ﻡnCu§ o
0,20 mol. L¯ y ﺡ100 mL
. ﺱ م/ ل آ ر ا#/ ﻡb ورق ﺵA1 رة/1 $ ﻡ5 ﺝA و ﻡnAg § o
0,20 mol. L¯
. ا د#Rn $E نJﺥF A اox/réd AW&3 ّد اF ﺡ.1
. ا د$E ثF يQ ا$W
ج ل اQ& ا#1* ﺙ[ ﻡد اA5 اF&1 A*+& اA ا دS أآ.2
ﺵ ه/ اe@ ا$E U5 ا#1* UE ا ازن ا اo ر ا إذا آن ﺙY e و ّر ا#1* $WاF@ ا5
اS5 أﺡ.3
؟U5 ا ل اA1 ا ! لA
ﻡذا. K = 2,1×1015
& ا د$ آ ا
ء اS5 أﺡ، ∆t = 2 h &ة زﻡFل ﻡJ ﺥI = 0,2 A aFًا ﺵ5ً ﻡW إذا آن ا د &} رًا آ.4
. ةF اeQل هJﺥ
. #1* م اF! ولF @ﺱAg (aq) وCu (aq) اردn AW& اA اA ا آAّ1 .5
+ 2+
: Kا
Ag+/Ag ؛Cu2+/Cu : ه، ا د#Rn $E نJﺥF ا نox/réd نW&3 ا.1
Cu (s) = Cu2+ (aq) + 2e- : ةF5* آ+& ا د ا.2
2×[ Ag+ (aq) + e- = Ag (s) ] : * ¦رﺝع+& ا د ا
Cu (s) + 2Ag+ (aq) = Cu2+ (aq) + 2Ag (s) : ا د#Rn F&1 ا دث$W
ج ل اQ& ا#1* ﻡد ا
ÜCà/Í ßÕ
Q öc
/
5 : $WاF@ ا#1* ا5 آ.3
nATÍ oÕ
. #1* ﺵ/ اe@ ا$E رY ن اgE Qri < K أن
Cu (s) + 2Ag (aq) → Cu (aq) + 2Ag (s) : ًر ا ل ﻡ/1 اA
، K >> 104 أن
+ 2+
42
אא
א
–אא
د رة
2008
2 h"0@6اIK4ت ا! ی » Aﻡ ل – ، 2ص 429 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
$E -Xو1ء ا #ا
100 mL $Wﻡ Aﻡ ل ات ا * Xﺡ nAg § o
0,1 mol. L¯ yﻡ -اﺱل ﻡ A5ﻡ Aا Rا oEو
ا AQﺹ إ $/Y: 0ﻡ Fر ا
$Wا
E ، 5ن ﺵFة ا ر ا
J ، I = 0,20 A $Wﺡ cﺡ& ٍ QاJYق Lز ﺙ&$W
ا?آ F&1 O2 A5ا & F+ﺱ SﻡFن ا * F&1 Xا . 4/
.1أآ Sا د Aا & F&1 A*+ا A5ﺙ[ اﺱ&} ﻡد ا * #1ا &Qج ا #ا
. $W
.2آ[
ن آ ا
ء ا F
5ﻡور ﻡFة زﻡ& F:ره 01 15 minا ؟ و ﻡ ه !Fم ا *Q£ #1اك ؟
/1 .3ر ا ل م ،ه
#ن 1ا #ا
F: $Wا o؟
-1
.4أﺡ S5آ ا * Xا ﺱ /و ﻡ ه ﺡ[ Lز O2ا & UY؟ ا [ ا $ا Rزي $Eﺵوط ا . VM = 24 L.mol
ا: K
.1ا د ا & *+آF5ة 2H2O (ℓ) = 4H+ (aq) + 4e- + O2 (g) :
ا د ا &¦ *+رﺝع 4×[ Ag+ (aq) + e- = Ag (s) ] :
ﻡد ا * #1ا &Qج ل ا
2H2O (ℓ) + 4Ag+ (aq) = 4H+ (aq) + 4Ag (s) + O2 (g) : $W
.2آ ا
ء ا Q = 0,2×15×60 = 180 C : $ Q = I.∆t :
5
F1د ا@
وت ا F&1ﺡFوث ا * #1ﻡة واﺡFة . z = 4 :
!ò Q
=x = xأي
0,5 ] 10¯@ mol : ﺡ yأن gE Q = z . x . F :ن
!!ð]ûZó ù.F
ﺝFول !Fم ا *: #1
د ا4 )2H2O (ℓ = )+ 4Ag+ (aq )4H+ (aq + )4Ag (s + )O2 (g
-ا7 ) n( H2O ) n( Ag+ ) n( H+ ) n( Ag ) n( O2
ا KاA4Iاﺉ" دة 10-2 0 0 0
ا Kا"!4
I دة 10-2 – 4x 4x 4x x
ا KاOﺉ" دة 10-2 – 4xf 4xf 4xf xf
& $ا ل إذا ) oاﺥ* (oآ #ا nارد ) Ag+ (aqأي xf = 2,5×10-3 mol ⇐ 10-2 – 4xf = 0
.3ا ل م ،ذ $& Tأن xmax = xf = 2,5×10-3 mol :
-3
أ F aﻡور 15 minﻡF! Aم 1ا #آن x < xf $ ، x = 0,5×10 molأي أن ا ل [ &. F a
.4آ ﻡدة ا * Xا ﺱ : Ag (s) /ﻡ Aا Fول nAg+ = 4x = 4×0,5×10-3 = 2,0×10-3 mol : &F ،
$آ راﺱ Sا * Xا 01 #
nا mAg = nAg+ . MAg = 2×10-3×108 = 0,216 g = 216 mg : 4/
! ، #ﺡ[ O2ا & UYه VO/
n. VM
. VM
0,5 ] 10¯@ ] 24
12 ] 10¯@ L
12 mL :
3 h"0@6ا?K6 0ل آ""ﺉ » Aﻡ ل – ، 3ص 430 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
X Fع آ X1 $Wي Eو ه ﻡ 3ات ا. #3
.1ﻡ ه $ا |* ا
Wـ E؟ و ﻡ ه $ا? اع ا
Wا S $اﺱ ؟
$E -X .2ﺡ ﺝ ﻡ&ﺱ 0,3 mol /ﻡ Aﺡ A Zو 0,3 molﻡ Aآ ل Y: X ، Bات ﻡ Aﺡ Zا
o/ا آ F5 ،
ا ﺝ ،ﺙ[ $E Xﺡم ﻡ $Wﺡ yدرﺝ ا ارة . 50°C
-ﻡ ا Fف ﻡ AإY: E.ات ﻡ Aﺡ Zا
o/و و -.ا ﺝ $Eﺡم ﻡ $W؟
-أآ Sﻡد ا * #1ا &Qج ل ا
. $W
Aّ1 -ﺙ oا ازن ا اQ UEا ا *. #1
X .3إ 0ا } ا U5و ه $Eﺡ ازن 0,1 mol ،ﻡ Aا $E -: َ . A Zأي ا Y eر ا و اﺱ&} آ ا دة
¦ﺱ F&1ﺡFوث ا ازن ا . FF
U! .4اsن ﻡً
ن ﻡ 1 mol Aﺡ 1 mol ، Zآ ل 3 mol ،إﺱ و 2 molﻡء $E .أي ا Y eر ا ا
W؟
اﺱ&} ا آ Sا F&1 } $غ ﺡ ا ازن .
ا: K
.1ﻡ 3ات ا » #3إﺱ « a1 #+ﻡ Aﻡ* 1ﺡ Zا A T 3و ﻡ Aا 3ل . B
.2ﺡ Zا
o/ا آ و ا ارة 1ﻡJن ﺡآن 15ن ا Aا آ) A5أﺱة – إﻡه إﺱ( دون ا $E Rﻡدوده
-ﻡد ا * #1ا &Qج ل HCOOH + C2H5OH = H2O + HCOOC2H5 :
A -ﺙ oا ازن ا ا #1* UEا?ﺱة :
ا
ل C2H5OHأو $ا ) = 67 % $ &+ا?ﺱة( rأي ) = 0,67×0,3 = 0,20 molا?ﺱة(). rﺡ) = n0(Zاﺱ(nf
آ
T Qن $Eﺡ ا 4WJGﻡ5و ا @ت ) = 0,20 mol :ﻡء() = nfاﺱ(nf
43
אא
א
–אא
د رة
2008
) = 0,3 – 0,2 = 0,1 mol : $ا ) = 0,1 mol ⇐ nf(Zﺡ) = nf(Zآ ل(nf
-ﻡء- ]ÞÙ+إﺱÞÙ+ !,]!,
=K
⇐
4
-آ ل- ]ÞÙ+ﺡÞÙ+Z !,]!,
F .3إ 0,1 mol E.ﻡ Aا $E Zﺡ ا ازن b/+آ Sا } ) = 0,1 + 0,1 = 0,2 mol :ﺡn(Z
& ) = 0,1 mol :آ ل( n؛ ) = 0,2 molإﺱ( n؛ ) = 0,2 molﻡء(n
-ﻡء- ]Þ+إﺱÞ+ !,]!,
= Qr
Eن : T Qآ 5ا * F&1 #1إ E.ا Zو ا $Eﺡ ازن
2 :
-آ ل- ]Þ+ﺡÞ+Z !,]!,
، Qr < K $و ا L b/+ﻡ از %إ E.ا Y Zر إ 0ﺡ ازن ﺝFFة $Eا esا /ﺵ * #1أي
* #1ا?ﺱة .
y Aه آ ﻡدة اﺱ ا #
nأﺙ&ء Yر ا Aﺡ ا ازن ا?ول و ﺡ ا ازن ا FFو ﺡ yأن ﺙ oا ازن @
-ﻡء- ]Þ+إﺱÞ+
=K ) Rدرﺝ ا ارة ﺙ( gEن
4 :
ا د ﻡء +إﺱ = آ ل +ﺡZ -آ ل- ]Þ+ﺡÞ+Z
0,2 – y 0,1 – y 0,2 + y 0,2 + yﺡ ا ازن ﺝ ع إ 0ا Fول ا Gل !Fم ا * #1ﺝgE a/ن :
+!,§þ-]+!,§þ-
K = +!,¯þ-]+!,¯þ-
4ﺡ0 < y < 0,1 mol y
ا #ا Qي ! Uا nط ه y = 0,027 mol
F&1 Dﺡ +ل ا ازن ا
FFن آ ﻡدة اﺱ ﺙ F&1ا ! ) = 0,027 molإﺱ(nf
S5& .4آ 5ا * #1ا@Fا: $W
]@ -ﻡء- ]Þ+إﺱÞ+
= Qri = = 6 ⇐ Qri
] -آ ل- ]Þ+ﺡÞ+Z
Jﺡ cأن ⇐ Qri > Kا Yر @ eا آ qل ا?ﺱة أي eل إﻡه اﺱ .
y Aه آ ا دة $E Zﺡ ا ازن و أن
ا د آ ل +ﺡ = Zﻡء +إﺱ ﺙ oا ازن @ gE Rن :
3 – y 2 – y 1 + y 1 + yﺡ ا ازن +@¯þ-]+¯þ-
K = +§þ-]+§þ-
4ﺡ0 < y < 2 mol y
ا #ا Qي ! Uا nط ه
E y = 0,0148 molن ا آ Sا } $ا & $E $Wﺡ ا ازن :
) = 2,852 molإﺱ( n؛ ) = 1,852 molﻡء( n؛ ) = 1,148 molﺡ n(Z؛ ) = 1,148 molآ ل(. n
4 h"0@6اK4ل ا!74ﺉ » ، 1 – Aص 432 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
أآ Sا د@ت ا & *+ا ! W&3ت MnO4-/Mn2+ :؛ H+/H2؛ I2/I-؛ . Fe3+/Fe2+
ا: K
MnO4-/Mn2+ : MnO4- + 8H+ + 5e- = Mn2+ + 4H2O
H+/H2 : 2H+ + 2e- = H2
I2/I- : I2 + 2e- = 2I-
Fe /Fe2+ : Fe3+ + e- = Fe2+
3+
5 h"0@6اK4ل ا!74ﺉ » ، 2 – Aص 432 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
Xآ ﻡ Aﺥا Hا &س إ 0ﻡ ل ات ا *J&E ، Xﺡ cن ا ل ?زرق .
أآ Sﻡد ا * #1ا &Qج ل .ه #هQا ا ل ا
$W! $W؟ ّر إﺝ. T
ا: K
ن ا ل ?زرق د 01 #ﺡFوث ل ! *1) $Wي( AﻡFن ا &س و ﺵ رد ا *Q& Xج * #1ﻡد : a
)Cu (s) + 2Ag+ (aq) = Cu2+ (aq) + 2Ag (s
6 h"0@6اK4ل ا!74ﺉ » ، 4 – Aص 432 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
-1
0,5 g -Xﻡ Aا $E Zn Tﻡ ل Zآ ر ا ء آ eا J . Ca = 0,2 mol.L $ﺡ cأ 50 mL #
n aﻡL Aز ﺙ&$W
ا Fروﺝ Aﻡ!ﺱً $Eا AHnا &%ﻡ. A
.1أآ Sﻡد * #1ا?آF5ة و ارﺝع ا &Qج ل ا
$Wا دث .
@ !Fم ا * #1ا
$Wﺙ[ Aّ1ا * #1ا . F
F: .2م ﺝFو ً
44
אא
א
–אא
د رة
2008
ا: K
.1ﻡد * #1ا?آF5ة ارﺝ 1ا &Qج ل ا دث Zn (s) + 2H+ (aq) = Zn2+ (aq) + H2 (g) :
.2ﺝFول ا !Fم *: #1
ا د Zn (s) + )2H+ (aq )= Zn2+ (aq) + H2 (g
7,7×10-3ا ا@FاW n0 0 0
5,48×10-3 n0 – 4,46×10-3 2,23×10-3 2,23×10-3ا ا &W
F&1ا ل xf = 2,23×10-3 mol :
، xf < nZn = 7,7×10-3 mol : $ﻡ & $أن ا * #1ا Fه )H+ (aq
Dآ ﻡدة ا Tا ) = 5,48×10-3 mol : $!/ﻡnZn($!/
و ﻡ& aآ Znا ) .MZn = 5,48×10-3×65 = 0,356 g : !/ﻡmZn = nZn($!/
7 h"0@6اK4ل ا!74ﺉ » ، 6 – Aص 432 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
8 h"0@6اK4ل ا! ي » ، 8 – Aص 433 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
! F&1 ، Uدرﺝ ﺡارة ، 25 °Cا #ا
$Wل د ا Fروﺝ ( H+ (aq) + I- (aq) ) Aﺱل ﻡ L A5ﻡ* A1ﻡA
ا . AJ/ﻡ Aأﺝ #ذ #5 ، Tﺡً V = 500 mLﻡ Aا ل آ eا J . C = 0,1 mol.L-1 $ﺡ | cر ع آa $W
! F&1 $ا F+و اJYق Lز F&1ا . 4/
.1آ
Aا ف 01ا & ع ا
$Wا Qي | F&1ا F+و A1ا Rز ا Qي ا F&1 UYا 4/؟
.2أآ Sا د Aا & F&1 A*+ا ، A5ﺙ[ ﻡد ا * #1ا &Qج ل ا
$Wا دث $Eا 1ء .
pH Aّ1 .3ا ل ا@Fا. $W
ً1 .4أن ا داﻡ ∆t = 45 min oو ﺵFة ا ر ا
$Wا Qي a.Eا . I = 0,5 A Fأﺡ S5آ ا
ء ا $أ
ا . F
@ !Fم ا * #1ﺙ[ اﺱ&} آ ا دة nHÍ+}-ا . !/F: .5م ﺝFو ً
pH Aّ1 .6ا ل $Eا ا &. W
45
אא
א
–אא
د رة
2008
ا: K
A1 nا & ع ا
$Wا Qي | F&1ا ) F+ﻡء ا د I2ذي ا ن ا #5 ($ !/ﺹ ا &nء ،أﻡ ا Rز ا &F&1 UY .1
ا L) 4/ز ﺙ& $Wا Fروﺝ S #n agE (H2 Aأزرق ﺥ oEﻡ -ﺡFوث . :E
ا د ا & *+آF5ة ار ا 2I- (aq) = I2 (aq) + 2e- : F+ .2
ا د ا &¦ *+رﺝع ار ا 2H+ (aq) + 2e- = H2 (g) : 4/
- +
ﻡد ا * #1ا &Qج ل ا
$Wا دث $Eا 1ء 2I (aq) + 2H (aq) = I2 (aq) + H2 (g) :
[H3O+]0 = C = 10-1 mol/L : &Fو ﻡ&pH0 = – log[H3O+] = 1 : a .3
آ ا
ء ا & ﻡH Aف ا Q = 0,5×45×60 = 1 350 C : $ Q = I.∆t : F .4
ﺝFول ا !Fم *: #1 .5
ا د )2I- (aq + )2H+ (aq = )I2 (aq + )H2 (g
-2
ا ا@FاW 5×10 5×10-2 0 0
ا ا &W 5×10-2 – xf 5×10-2 – xf xf xf
F&1ا F1 :د ا@
وت ا F&1ﺡFوث ا * #1ﻡة واﺡFة ه z = 2
Q ! @ó
= xf
7 ] 10¯@ mol ⇐ Q = z.xf.F = 2xf.F : $
F !!]ûZó
nHÍ+}- و ﻡ& aآ ﻡدة ا nارد H+ا @) !/ﺡ cا Fول(
5 ] 10¯ 7 ] 10¯@
4,3 ] 10¯ mol :
.6ﺡ[ ا ل V = 0,5 L :و F&1ا nHÑOÍ
4,3 ] 10¯ mol : &F
ÞH OÍ
nH@ O§ o Ñ
⇐
8,6 ] 10¯ mol/L
V
pH = – log[H3O+] ≈ 1,1 D
9 h"0@6اK4ل ا! ي » ، 11 – Aص 434 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
F&1إﺝاء ا #ا
$Wل ا +دا L UY& ،ز F&1 H2ا 4/و Lز F&1 O2ا . F+
.1آ
Aا rآ Fﻡ /H Aا Rز Aا & A!Y؟
.2أآ Sﻡد ا * #1ا & F&1 $*+آ #ﻡ5ى ﺙ[ اﺱ&} ﻡد ا * #1ا &Qج ا #ا
. $W
ا: K
L .1ز #n H2ﻡ -ﺡFوث :Eو Lز 01 F15 O2ا@ﺵل .
.2ا د ا & *+آF5ة ار ا 4HO (aq) = O2 (g) + 2H2O (aq) + 4e- : F+
-
ا د ا &¦ *+رﺝع ار ا F) 4/ﺥ #ا ء ا 4H2O (ℓ) + 4e- = 4HO- (aq) + 2H2 (g) : (SQ
ﻡد ا * #1ا &Qج ل ا
$Wا دث $Eا 1ء 2H2O (ℓ) = O2 (g) + 2H2 (g) :
ﻡJﺡ $E : %ه eQا * 5ا ل ا دث #ا
$Wء ا SQدون
Rﻡدة ا +دا ا
وي ا Qاب Eداد
آ ا ل ا !F1ي ا +!& #ن ﺡ[ ا ء ا . #
10 h"0@6اK4ل ا! ي » ، 13 – Aص 434 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
SQآ ر ا ن $Eا ء ا ! 01 #+& Yﻡ ل ﺵردي .ي ا #ا
Q $Wا ا ل Fة 41 minﺡ yﺵFة ا ر
ا
$Wﺙ و ﻡ5و . I = 0,04 A
Jآ /ا . /
.1إذا آن ا 5ن ﻡ Aا Rا ، oEﻡ #3ﺵ
ً
F&1 .2أي ﻡ5ى ﺱ Sا ن ا Ti (s) $F؟
ً1 .3أ aﺱ 25 mg Sﻡ Aّ1 ، Ti (s) Aﺵ& ﺵردة ا ن ا ا !Eو اﺱ&} ا R+ا
ر ا ن ا . #5
A G ا: K
.1ا آ /ا @ : /ﺡ cا #
nا !. #
V
⊕ ⊖ .2ﺱ Sا ن ا F&1 Ti (s) $Fا ) 4/ا 5ى ا . ( ⊖ S 5
.3ا د ا &¦ *+رﺝع ا Tin+ (aq) + ne- = Ti (s) : $Y/
LاoE
n = z = 2 ⇐ Q = I.∆t = z.x.F = n. .F : &F
M
أي أن ﺵ& ﺵردة ا ن Tin+ه +2e $أي . Ti2+
ﻡ ل $ا R+ا
ر ا ن ا #5ه. TiCl2 $
)(Ti2++2Cl-
46
אא
א
–אא
د رة
2008
11 h"0@6ا?K6 0ل آ""ﺉ » ، 16 – Aص 435 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
Fدراﺱ ل ا?ﺱة Aﺡ X1 Zي و آ ل .
.1أآ Sﻡد ا * #1ا
$Wا &Qج ل )ﺡ Zا T 3و ا /ون – – 1أول( .ﻡ ه اﺱ[ اﺱ ا &} ؟
.2ﻡ ه $ﺥ ~W+هQا ا ل ؟
.3ذا
ن ا ل ﻡFودًا ؟
.4آ
A5 Aﻡدود هQا ا ل ؟
ا: K
.1ﻡد * #1أﺱة ا /ون – – 1أول Zا : T 3
O O
H C + CH3 CH2 CH2 OH = H C + H2O
OH O CH2 CH2 CH3
ﺡ Zا T 3 ا /ون – – 1أول إﺱ ﻡ 3ات ا /و# ا ء
اﺱ[ اﺱ ا &} :ﻡ 3ات ا /و#
.2ﺥ ~W+ل ا?ﺱة :ﻡFود ) Lم( ل إﻡه اﺱ ؛
1س )ﻡ ازن( ؛ $Yء و @ ﺡاري .
.3ن ل ا?ﺱة ﻡFودًا ل إﻡه اﺱ أي أن ا £ : Aن و ﻡآ5ن &ن إ 0ﺡ ازن آ. & $W
A5 A
.4ﻡدود ا?ﺱة @JYق ﻡ Aﻡ} اFا) $Wﺡ Zآ آ + $5آ ل( Lﻡ
¬Eا @ت أو S5أﺡ Fا}
ا *) #1اﺱ أو ا ء( أو ﺱF/ال ا r Zﺡ Fﻡ a!nا ﻡ) Xآ ر ا?ﺱ #أو Jﻡء ا . (Z
11 h"0@6ا?K6 0ل آ""ﺉ » ، 18 – Aص 435 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
Fدراﺱ ا اﻡ #ا v $ﺙ 01ل إﻡه اﺱ .
.1أآ Sﻡد ا * #1ا
$Wا &Qج ل إﻡه ات – 2ﻡ #3و. #
.2ﻡ ه اﺱ[ آ #ع آ } $W؟
.3ﻡ ه ا ﺱ 4ا Qي
Aاﺱ -5 aا * #1؟ ه #هQا ا ﺱ -E 4ﻡ Aﻡدود ا * #1؟
.4ﻡ ه ا Rض ﻡ Aاﺱل ا ء دة ؟
ا: K
.1ﻡد * #1إﻡه ات – 2ﻡ #3و: #
O O CH3
CH3
C3H7 C + H2O = C3H7 C + CH CH2 OH
O CH2 C CH3 OH CH3
ا ء ﺡ Zا T / – 2ﻡ #3ا /ون – – 1أول
H
إﺱ ات – 2ﻡ #3ا /و#
.2أﺱء ا? اع ا
Wا & A1ل اﻡه ا U5ه: $
-ا Zا
آ : $5ﺡ Zا ) T /ﺡ Zا Fة( .
-ا
ل – 2 :ﻡ #3ا /ون – – 1أول )آ ل أو . ($
.3ا ﺱ 4ا Qي
Aاﺱ #1* -5 aاﻡه دون Rﺡ) eFﻡدود (eه :ر -:درﺝ ﺡارة ا ﺱ 4ا * $1أو ا ﺱH
ا ﻡ) H+ XإY: -X E.ات ﻡ Aﺡ Zا
o/ا آ( .
.4ا Rض ﻡ Aاﺱل ا ء دة ه إﺝاء ل اﻡه } )اﺱ +ا ء( Lﻡ
$E ¬Eآ ا دة ﺡ
0ن ا *#1
ا &Qج Qا ا ل ﻡً $Eا & )زدة ﻡدود اﻡه( .
12 h"0@6ا?K6 0ل آ""ﺉ » Aﺥرﺝ : $ا 3ل و ﺡ Zا« T 3
! م Xﻡ} ﻡ
¬Eا @ت ﻡ Aا 3ل و ﺡ Zا -X . T 3آت ﻡدة ﻡ5و ﻡ Aا } ا 12 $E ّXأ /ب ﻡF5ودة
gﺡ
م ،و $E -.ﺡ 5 &.د Eدرﺝ ﺡارة ﺙ [ .إY: E.ة ﻡ Aﺡ Zا
o/ا آ ا E $ا nارد H3O+إ 0
+ا Fد ﻡ Aا? A . Sه AQا * $E A1آ #أ /ب Fث ا * #1ا Qي ﻡد : a
C2H5OH + CH3CO2H = CH3CO2C2H5 + H2Oﺡ/1 CH3CO2C2H5 yرة A1إﺱ .
47
אא
א
–אא
د رة
2008
FﻡF1 Eد ا @ت nﻡ Aاﺱ ا ? ، #
nﺝ #ذ Tو F&1أزﻡ& ﻡ *GﻡFدة $Eا Fول ا UEأدG5 ، eج ا?S .1
ا اﺡ Fاsﺥ و ا F/ [ $ه ﻡ/ﺵة Fإﺥاﺝ ﻡ Aا . &.
)t (h 0 1 3 6 9 12 15
+
)F n(molون H3O
0 0,12 0,23 0,33 0,37 0,39 0,41
ا 1
) n(molﻡH3O+ -
0 0,47 0,64 0,65 0,66 0,66 0,66
ا 2
ﻡ ا Fف ﻡ F/ Aا? Sﻡ/ﺵة Fإﺥاﺝ ﻡ Aا &.؟
إذا آن n naإ 0آ ﻡدة ا Zا@Fا $E Wآ #أ /ب ،آ
&& FF ً/آ ا دة ¦ nﺱ ا $E #
n .2
ا? Sا @ $ي 01ﺡ Zا
o/؟
أرﺱ[ q* $Eا [ ا && n = f (t) Aا ا 1 A A!Eو 2و UEا : [5 .3
? 1 hﺝ 01 1 div #ﻡ ر ا * اﺹ. # -
? 0,05 molﺝ 01 1 div #ﻡ ر ا ا. S -
إن ﺱ 1ا * % F&1 #1آ* tف . v(t) = dn(t) / dt : :J .4
آ
&& FFﺱ 1ا * % $E v #1ﻡ Aا %ت tا ً:JYﻡ Aا /ن ) n = f (t؟ -
?ﺝ #آ #ﻡ Aا ، AﺡّFد ً :ا 15ا *F % F&1 #1ا * #1ا?ﺱة ) F&1ا (t = 0 % -
آ[ ه : $ا 15ا * F&1 #1ا $E t = 15 h %ا 2؟ -
ا: K
اﺱ ا Zا
آ $5ا
ل ا Fف ﻡ F/ Aا? Sﻡ/ﺵة Fإﺥاﺝ ﻡ Aا &.ه .1
t=0 n n 0 و :ا * #1أو ا ا آ#1* $
n – xﺥJل ا Yر n–x x » « trempe ou blocage cinétiqueو ذ -. Tا? /ب
ا & n – xf n – xf xf ا G5ج ﻡ Aا &.ﻡ/ﺵة ) $Eﻡء +ﺝ (Fآ& 0&5 $
ا o:ا
$Eة آ ا دة Z naا . $!/
&& FF ً/آ ا دة ¦ nﺱ ا $E #
nا? Sا @ $ي 01ﺡ Zا
) o/ا ( 1و ذ Tة .2
آ ﻡدة ا Zا $!/ﻡ #1* Aا?ﺱة F&1ا ﻡ Aا /ل ا +دا ﺙ[ أﺥ Qا *ق Aآ ﻡدة ا Zا #+
1و آ ﻡد aا@Fا Wا Qي #3آ ا دة ¦ nﺱ ا . #
n
ا /ن ) : n = f (tأ %ا /ن ا !# .3
)n (mol .P
ا 15ا * #1هv
] : $ .4
ا ② V .1
0,5 ه eQا FF A
15ه ً % $Eﻡ Aا %ت ﺱ[ ا [!5
.P
ا س /ن ) F&1 n = f (tا %ا /ة و إد )ا (#ﺙ[
.1
ا ① ا ! 01 5ﺡ[ ا ﺱ 4ا * $1ا Qي e/ﺙً ﺥJل ا ل .
:ا 15ا *F % F&1 #1ا * #1ا?ﺱة ) F&1ا : (t = 0 % -
ا ① :آ ه ﻡ #
n b.
0,3 .P
0,1 ¯
7,5 ] 10¯ mol. h
.1 +1
-
.P !,ó
2 5
)t (h
ا ②
0,5 mol. h¯ :
.1 +1
-
dx 0,3
dt = = 7,5 × 10-2 mol.h-1
)(t=0 2
:ا 15ا * F&1 #1ا $E t = 15 h %ا : 2 -
ا [!5ا س && F&1 n = f (t) 0ا
، t = 15 h %ن أً!E
و ﻡ& 01 ً!/Yا /ن $ﻡ aﻡFوم ﻡ & $أن ﺱ 1ا *
#1ن ﻡ&Fﻡ F&1ه eQا ) %آ Sا } @ Yر( .
48
אא
א
–אא
د رة
2008
13 h"0@6ا?K6 0ل آ""ﺉ » Aﺥرﺝ : $ا?ﺱة و إﻡه اﺱ «
$E -X .1ﻡ* #1ذي درﺝ ﺡارة ﺙ ﻡ} #
nﻡ Aﻡ ل واﺡ Fﻡ Aﺡ Zا ) #Gﺡ Zا (T 3و ﻡ ل واﺡ Fﻡ Aا
ل
ا) $3ا 3ل( F&1ا . t = 0 %ا * #1ا
$Wا دث @ eا /ﺵ و ه * @ #1ﺡاري a&1 }& ،ا ء و ﻡآS
X1ي : X
r -ي ع ﻡ Aا *J1ت ا
U Wا?ﻡ ؟
-أآ Sا د اﺝ *. #1
-أ 41اﺱ[ ا آ Sا Xي . Xأﺡ S5آ aا ا .
#ﻡ& /5إ 0ا [ ا
$ﺱ4 R .2ض ﻡ ا Yر ا
r ، $Wﺥ QﺥJل ا ﻡ Aﻡ 1ﻡ Aا ّ&ت [
!!
ا * $1ﺡ F/ [ yا ّ& % ً£ﻡ .ﺡ Zا $E #Gا ّ& ا rﺥ ذة ل +دا )هFروآ F5ا +د م(
% nُ1ﻡ) $آ . (0,1 mol.L-1 eا /ن ا ا Y ~G $ر ا ا ً:JYﻡ Aا & }Wا ! 1 #+س ا : $/
1,2 -آ[ ه ا [ ا
¬Eﻡ Aﻡ ل
ا +دا ا
5ب ﺥJل ﻡة
آ ﻡدة ﺡ Zا n : #Gـ )(mol
49
אא
א
–אא
د رة
2008
اﺱ ا Y! #
nا أ .
$Eﺡ إﺝاء ا $Eوﺝ د وﺱ Hﺡﻡ) XإY: -X E.ات ﻡgE (H2SO4 Aن ذ v Tدي إ -5 0ا * #1دون -
ا rﺙ 01ﺡ ، eFو ﻡ& aﺱ ا && 0ا ) = f (t) $/ﺡ Zا $E n(#Gوﺝ د ) (H3O+آ $Eا #
nا UEأ. eJ1
14 h"0@6ا?K6 0ل آ""ﺉ » Aﺥرﺝ X : $أﺡ Fا Yر «
ا ف Z 01ا آ/ت ا : Xﻡ 3ات – 2ﻡ #3و a Y1 #را Wﻡnوب ت ا . framboise U (I
ا + R+ا *Q +ا ا آ Sا Xي ) (CهH – COO – CH2 – CH(CH3)2 : $
.1ﺱ[ و أ 01 Hا + R+ا * +ا ﻡة ا |* Qا ا آ. S
A
.2ا +ل 01ا آ Sا Xي )$Y #1* (Cء Aﺡ Zآ آ (A) $5و ﻡآ X1 Sي £ﺥ ). (B
(iأآ Sا +ا +ا * +آ (A) A/و ) (Bو أ 41اﺱ .
(iiأآ Sﻡد * #1ا +ل 01ا آ (C) Sا ً:JYﻡ #1* Aا آ (A) A/و ). (B
.3ا آ Sا Xي ) A
(Bأآ aF5ل ﻡ Zﻡ Aﻡ&&Rت ا /ﺱ م .ا W&3ا Fاﺥ $Eا *. MnO4-/Mn2+ #1
أآ Sﻡد هQا ا * . #1ﻡ ه اﺱ[ ا آ Sا Xي ا &} ؟
Xأﺡ Fا Yر F :ﺥ $E #ﺡ ﺝ 0,5 molﻡ Aا آ (A) Sو 0,5 molﻡ Aا آ 2 mL ، (B) Sﻡ AﺡZ (II
ا
o/ﻡ -X -ﺡ//ت ا *Gف )ا ا ® U! . (pierre ponce :آ / /ا ! Yا F
) 4/X . (refluxﺡارة ﻡ AG5ا Fوارق 01ا Fرﺝ . 65°C
.1ﻡ #3ا آ /ا /ا ! Yا . Fﻡ ا *FWة ﻡ Aه
Qا ؟
.2ﻡ اﺱ[ ا * #1ا
$Wا دث Aا آ (A) A/و ) (B؟ ﻡ ه $ﺥ ~W+هQا ا * #1؟
1 - .3ا Yر ا
$Wﺡ / yﺡ[ ا ﺱ 4ا * $1ﺙً ﺥJل هQا ا Yر ّF .د آ 6 min #آ ا دة n+C-
آ (C) Sا &} 01 #+ .ا & }Wا :
)t(min 0 6 12 18 24 30 36 42 48 54 60 66
n(C) en
0 0,14 0,21 0,25 0,27 0,29 0,31 0,33 0,33 0,33 0,33 0,33
mol
أوﺝ/1 Fرة ا 15ا ) #1* v(tا +ل 01ا آ. (C) S
FF F&1 .4ا A15ا F&1 #1* Aا t1 = 18 min A%و . v(tl) > v(t2) F ، t2 = 42 minﻡ ه ا ﻡ#
ا آ $ا v5ول R A1ات ) v(tور ا ﻡ A؟
ّ1 .5ف ﺙ[ أﺡ S5ﻡدود ا * #1ا
$Wا دث Aا آ (A) A/و ). (B
.6ه R #ا ! ا Fد دود ا *ّ) #1ر إﺝ (T؟
(FF) Hg (iﻡFة ا . AG5
*1X (iiآ $ا دة *. A1
(iiiدة آ ﺡ Zا
o/ا EXﺱ 4ا *. $1
-E (ivدرﺝ ا ارة ا@Fا AG5 Wا Fوارق !Fار . 20°C
.7ﺥJل ا Xا $1&+آ Sﻡ 3ات – 2ﻡ #3و #ّX* ، #اﺱل ﻡآ X1 Sي £ﺥ )’ #1* (Aﻡ . (B) -ﻡ
اﺱ[ ا آ (A’) S؟ و ذا ُ* #ّXاﺱ a؟
ا: K
(I
.1ا ﻡة ا |* ا?ﺱ H – COO – CH2 – CH(CH3)2 :
.2
(A) (iه ﺡ Zا &) #ﺡ Zا H – COOH : (T 3
) (Bه ا
ل – 2ﻡ #3ون – – 1أول
HO – CH2 – CH(CH3)2
(iiﻡد ا * #1ا
$Wا &Qج ل ا?ﺱة :
H – COOH + HO – CH2 – CH(CH3)2 = H – COO – CH2 – CH(CH3)2 + H2O
.3م.ن .آF5ة )ا vآE F5ة( HO – CH2 – CH(CH3)2 + H2O = HOOC – CH(CH3)2 + 4H+ + 4e- :
م.ن¦ .رﺝع MnO4- + 8H+ + 5e- = Mn2+ + 4H2O :
م .اﺝ أآF5ة – إرﺝع :
5 HO – CH2 – CH(CH3)2 + 4 MnO4 + 12 H → 5 HOOC – CH(CH3)2 +11 H2O +4 Mn2+
- +
Dا?آF5ة ا Fة )ا !F+ة( $Eوﺝ د آ وEة ﻡ Aا vآ
MnO4- F5ل – 2ﻡ #3ون – – 1أول $Y ،ا Z
ا
آ : $5ﺡ – 2 Zﻡ #3و T
50
אא
א
–אא
د رة
2008
(II
.1ا آ /ا /ز ا ! Yا @ : Fﺡ cا #
nﺝ. a/
ﻡء E إن 1ا ! Yا Aّ
Fﻡ Aا F&1 #ﺡارة ﻡ Fﺱ4
ا *) $1داد ﺱ 1ا * (#1دون أي .ع $Eا دة .
ﻡ/د ﻡ$W
#1* .2ا?ﺱة $Y :ء ،ﻡFود * #1اﻡه و @ ﺡاري .
.Þ+C-
]
v .3ا 15ا *: #1
V .1
ﻡء رد
ﺡ : V yﺡ[ ا ﺱ 4ا *) $1ا ل ا وي 01ا *J1ت( .
.4ا 15ا * #1ا Yة /رة ا F ~:& !5رً
أوراق ا Gاﻡ + 0ﻡء ور ا ﻡ AﺥJل Yر ا ﺡ ا ازن S/5آ ن
+ﺡ ا *Gف
آت ا دة )ا اآ ا ا@FاJ1* (Wت & ~:أﺙ&ء
ا Yر .
ﻡ AG5دوارق .5ﻡدود ا * : #1ا & A /5آ ﻡدة اﺱ ا F&1 /ا ازن
PÙ @@!,
= )ا?ﺱة(r
و آ ﻡد aا &) %ا
&(
0,66
67 % :
Pëìí !,ó
#+ .6ا ازن ا
) $Wﺡ + Zآ ل +إﺱ +ﻡء( F&1ا F ، t = 48 min %ه eQا R @ %ﺡ Fا *#1
)ﻡدود (eﺱار ا . AG5
*1Xآ $ا دة * A1أو دة آ ا ﺱ 4أو ا ) #إﺝاء ا ( F&1درﺝ ﺡارة 1ﺝًFا ... ،آ #هQا vدي
إ 0غ ﺡ ا ازن rﺱع و o:ﻡ
Aدون ا rﺙ 01ﻡدود ا *. #1
.7ا آ Sا Z (A’) #F/ا
آ : (A) $5ﺡ Zا H – COOH T 3ه آ ر ا?ﺱ : #آ ر ا # 3
) H – COClأو أFر Fا (H – CO – O – CO – H T 3و $Eه eQا
ن ا * #1ا دث AهQا ا Un
ا $Xو ا
ل )* #1ا?ﺱة( ﻡً .
15 h"0@6ا?K6 0ل آ""ﺉ » 30 – Aص 441 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
! 15 mL A/+ Uﻡ Aإ 3ات ا # /اﺱ Yﻡ ل ا +دا ا #5دة F&1 .ا ل 01 #+آ m = 8,1 gﻡA
ا
ل .
.1أآ Sﻡد ا * #1ا
$Wا &Qج ل ا
$Wو ﻡ ه اﺱ[ ا
ل ا &} ؟
.2ﻡ ه $ا
ا?
%1ل ا A
$ا +ل 1؟
.3اﺱ&} ﻡدود ا ل .
-1
: 0Yا
ا ¦ﺱ . ρ = 0,87 g.mL
ا: K
.1ﻡد ا * A/+) #1اﺱ( :
CH3 – COO – C4H9 + HO- = CH3 – COO- + C4H9 – OH
أو CH3 – COO – C4H9 + ( Na+ + HO- ) = ( CH3 – COO- + Na+ ) + C4H9 – OH :
إﺱ إ 3ات ا # / ﻡ ل ا +دا ا +ن » إ 3ات ا +د م «
ا
ل ا &} ه :ا /ن – – 1أول .
.2ا
ا?
%1ل ا A
$ا +ل 1ﻡ #1* Aا A/+ا : U5
-إﺱm+ ً%آ اﺱ ا -
0,87 ] 15
13 g : A/+إﺱ- ] V+إﺱ
ρ+
-إﺱ+ @
= )اﺱ ا *) = n0(#1ا
ل ا &}(nf = ⇐ = 0,1125 mol
-إﺱM+ Z
لmp0+ -آ ل
nê+ -آ ل] M+ -آ
0,1125 ] 74
8,325 g : ً% $
-
8,1 g ⇐ ً/ .3آ لmê+
، $ﻡدود ا * #1ه ا & A /5آ ا
ل ا &} ً/و آ aا
& : ً%
-ا
ل ا +/ ò,
= )ا *r(#1 = = 0,97 = 97 %
-ا
ل ا &M+% ò,@ó
#1* Dا ? A/+ﺱ X1ي
ن » ً1ــــــــــم «
51
אא
א
–אא
د رة
2008
f+ u : 08
ﻡ&0
●
52
אא
א
–אא
د رة
2008
(2 -1اWNﺉ Sا
اج :
(J
(Jﺝ Fا eواﺡnJ Fر & $Eوﺱ 4ﺙ& $Wا ) F/ﺱ bYﺱ #Wﻡً 3 1.2.1ا
!4ل ا@? $E :ا ﺱ 4أﺡدي ا ) F/ﺡ #/ﻡً 3
& nا ﺝ ا !Fﻡ $Eﺝ -ا@هت .آ n& T Qا ﺝ $Eﺝ -اهت ا *Xء ا ً:JYﻡ Aا & $E -/وﺱ 4ﺙJﺙ$
ا?د .
» t46ا " Jا6Iهت ا J O -4وﺱ; اt4
Iر و یا hJذ ا
!4ل ?@7دون ا
!4ل 7دة «
2.2.1ﺱ ا
t4ر ا o/3 :ا rن ﺡآ اnر ا?ﻡ اج 1ﻡً ه- $آ
– ,4ا(4) !"#
u إن ا@Y.اب ا اﺹ #إ 0ا &! $E M' Yا t' %ه *a5
M t
● ا اﺹ #إ 0ا &! $E M Yا F t = t' – τ %ﺹFور eﻡA
●S 'M ●
ا &H) S -/ف ا F&1 (#/ا t = 0 %ﺡ #3 τ yزﻡA
u
v 'M x t' = t + τ اnر ا@Y.اب ﻡ Aا &! M Yإ 0ا &!v 15 M' Y
¥
●
●S M ● ف ا 15ا ﺱnJ Yر : :J
d x ﻡ (s) 3 τ ، (m) d -و &1 / vـ ). (m/s
ﻡJﺡ: %
: ④ - "6ا!ل ﻡ ﺝ H 01 .1ل ﺡ#/ ﺡ a و ا@nر وﺱ4 /Y ﻡ
ﺝ ﻡ اnر ﺱ1 U
Jﺱ 1اnر ا +ت $Eا اء A1 Gﺱ1 ا * ، Wﻡً 3
¥ اnر $E eا * @ذ .آ T Qﺱ 1اnر ا?ﻡ اج H 01ل ﺡ ! U #/ة ﺵ (e ) eFو
aا : YG
È
ﺡ : F yة ا #/؛
µه $ا
ا ) #/ YGا & A /5آ m aو (ℓ a H
ℓ
(3 -1اA4اﺥ ،اU
Iس و ا
اج ا
Zاج :
ⓐ : >"4
r!6 1.3.1إن اآ Sﻡ ﺝv H! F&1 Aدي إ 0ﺡFوث |هة ا Fاﺥ. #
F&1ﻡ Fاﺥ #ﻡ ﺝن أو أآ $E 3ﻡ& !Yﻡ&ّ )ﺡ! #ا Fاﺥ! (#ل &1إ »
4اآ« 0
ⓑ ﺡ 0Yُ yدا ا ﺝ ا +ـ »
A0أ ا4اآ} ا « @Nا Qي &~ 01أن :ا
ا >
u46 "7Uاع ا
@Nاج ادی ا4اآ . 0ا(5) – !"#
-إذا آ oدوال ا?ﻡ اج ا *د * qاﺵرة gEن ا Fاﺥ
#ن » ّ ًء « و
ن
ⓒ ا@!ل ا #+أآ /ﻡ&? aي واﺡFة ﻡ& .
-إذا آ oإﺵرة ا?ﻡ اج ﻡآgE 5ن ا Fاﺥ
#ن » ه ّAا
ً « و
ن ا@!ل
ا #+أﺹ Rﻡ&? aي واﺡFة ﻡ& .
A
-أن 01 -:أن Fاﺥ ( > 0 ) ? #و ?ع ) q* ( < 0ا v #
nدي F&1 : ⑤ - "6اآ SاY.ا
Aن
إ 0اFاﻡ و زوا .
ا@!ل ا ﺹ #ه ﻡ ع ا@! Aا *دA
/ -ا !&F ، $ث » اA4اﺥ اّ0ء « F&1ﻡ
ن ا ﺝن * qا Yر
)ا ! . (*+ل أ @ aﺝE Fق $Eا ) & *+ﻡ ا $E !Eا Yر او 01ا. (UE
F -ث » اA4اﺥ اّAOام « F&1ﻡ
ن ا ﺝن ﻡآ5ن $Eا *+و $Eه eQا اE UEق ا Yر Aا ﺝ Aزاو
180°أو 01 π radا? #! #:ا UEذ * Tوت زﻡ&F: $ر 01 eا? + #:دور ) (T/2ﺵط أن
ن ا ﺝن ﻡ ا:ن
ﻡ ﺝ واردة 2.3.1ا
Uس ا
Zاج F&1 :ﻡ #+اY.اب & H 01 nل ﺡ #/إ . q
& agE a 0
-إذا آ oا & ﻡ) /3ﻡ!Fة( – اgE ، (6) -ⓐ . !"#ن ا@Y.اب &
q
ا آ 5ورود. e
ﻡ!Fة
ⓐ &
q ب ا@Y.ا gEن ، ( 6 ) - ⓑ . ا!"# – -إذا آ oا & ﺡة )(!H
&* qﺝ ورود. e
F&1 -ا A 4ﺡ #/ﺥ* و ﺡ #/ﺙ! . #اJ ، (7) – !"#ﺡ cﺡFوث ا
س
ﻡ ﺝ ﻡ&
5 ﺝ $Wو ﻡور ﺝ $Wﺡ: y
F&1 -ورود ا@Y.اب ﻡ Aا #/ا *Gﺝء ﻡ& aإ 0ا #/ا ) #!3ﻡور ﺝ($W
و &
qا ء اsﺥ 01ا #/ا *Gا آ 5ورود) eا
س ﺝ($W
?ن ا #/ا + #!3ف و آ arﻡ!Fة )ﺝFار( ⓐ -
ﺡة
ⓑ
$E -ا ا آF 5ث ﻡور ﺝ $Wو ا
س ﺝ q*& $Wا ?ن ا #/ا *G
+ف و آ arﺡة ⓑ -
F&1 :اnر اY.اب 01 ⑥ - "6 ﺡ #/ﺥ* ﺡ #/ﺙ!# ﺡ #/ﺙ!# ﺡ #/ﺥ*
ⓐ ⑦ - "6 ⓑ
Hل ﺡ q
& #/ﻡ! ً إذا آ oا & ﻡ!Fة ا
س ﺝ$W
ⓐو @
ن ﻡ! ً إذا آ oا & ﺡة ⓑ ﻡور ﺝ$W ا
س ﺝ$W ﻡور ﺝ$W
53
אא
א
–אא
د رة
2008
& (9 &=>9# (9 $E -ﺡ ا?ﻡ اج ﺙ& Wأو ﺙJﺙ ا?د ،آ?ﻡ اج 01ﺱ bYا ء
θi θr
ن O0ا ه $ا?ه[ 01F .ا [!5ا ﺱ م $Eاe
ا آ و ا دي 01ﺝ /ا ﺝ ـ » اtع ا « .
AﻡJﺡ %أن ﺝ/ت ا?ﻡ اج ا F/ة A1ا & F!* -/ا eا&W
<;: <;: و
ن ﻡ !5آ ه ا ل $E ً/ Lﺝت ا Yت UY .
1إ ًذا أﺱ[ ات ا 4ی .ﻡ Aأﺝ #ا?ﻡ اج ﺙ& Wو ﺙJﺙ ا F/
8 >9# 8
ن ا او ا &+ $ا ﺝ ا اردة ﻡ -ﺱ bYا@
س ﻡ5و
θi θr او ا رود θiو ه $ا او ا &+ $ا nع ا ارد ﻡ -ا &|[
01ﺱ bYا@
س ،أو ا او ا &+ $ﺝ /ا ﺝ ﻡ -ا س
: ⑧ - "6ا
س ﻡ ﺝ ذات AF #3 . bY5زاو ا@
س #3 θrا ﺝ ا &
. 5ا(8) – !"#
*9 3.3.1ا
اج ا
Zاج F&1 :ﻡ ﻡ ﺝ ﻡ AﺥJل EﺹRة )ﺙ!(S
ﻡ ﺝ د $Eﺡﺝ F gEد إ 0ﺝ $/ا S!3ﺥ ا ﺝ 01F .ه eQا Gﺹ
ـ » ا
Iاج «
.ن ه eQا %هة أآ 3أه F&1ﻡ
ن ا ﺝ أو ا *
أآ 3ﺹًRا ﻡ H Aل ا ﺝ .
&&
Jﺱع ا?ﺵء ا +ﺡ 0و إن [ | S/5هة ااج ا +ت ﻡً 3
Aﻡ Aرؤ ?ن ا +ت وز ا اﺝ .
*9 ا@اج ﻡة ﻡ Aﻡات اnر ا?ﻡ اج FE ،وﺙ aد 01 #وﺝ د أﻡ اج
ﻡ&nة .
54
אא
א
–אא
د رة
2008
-إن اK4ت و اKا 9ذات اZد ا"bWة
6اج اء .إن اه ا
Iاج U6ن أآ 2وزًا آ 7آ
VاK4ت و
اKا 9أآ 2ﺹًbا .
a
إن ا?ﺵ
ل ا nهFة 01ا nﺵ ) ا #
n ( 13 - ⓐ - !"#أﺱﺱً ﻡ-! A
d
ﻡآ ﻡXءة 1ض . dا13 - ⓑ - !"#
ⓐ إذا ﺵه Fا 01 !/ﺵﺵ ﻡ F/ 5ﻡ A1 D E5ﺵ F ، a a.1 Uأن
D ا او A θﻡ& +ا !/و أول ﻡ& !Yﻡ) %أول ا*Yء(
FF Aه
. .
. θ+rad-
tanθا13 - ⓒ - !"# : :J
D D
ⓑ d o/3ا Fراﺱ ا A
$
ar /ﻡ AﻡJﺡ %ا %هة Sأن
ن أد ا Unﻡ Aر H /ل ﻡ ﺝ ا Xء ا ، #5آ o/3
ا Fراﺱ ا & %أن ا او H @F &1 / θل ﻡ ﺝ اﺵع
ا &ج θ+rad-
: :J
p
θ ! 3.1.2ااج } A1ﺵ: U
a
ⓒ ﺵU d
ا@اج
Aا/1ر ﺵ Uر a a.1 45 -Eآ 1ﻡ Aا & -ا W X
θ ا &!* . Yض أن اﺵع ا $W Xا Qي $Xء ا ، Unوﺡ Fا ن
Hل ﻡ ﺝ. λ a
D ?ﺱ/ب [5! 1ا F Unد زوﺝ $ﻡ Aا & -ا &! 12 ) Yﻡ&( ً/
آ $Eا . #
nا(14) – !"#
: ⑬ - "6ااج اﺱ Yﺵa a.1 U +رة 1ﻡ ﺝF Fاﺥ #ه ّFام Aﺵ AW . A1ﻡاآq*& A/
اﺵع ا ﺡ Fا ن ا Qي Hل ﻡ ﺝ λ aإذا آن Eق ﻡ5
%ا +رة ! ا@اج ا آ ا $
ا AW Xإ F Y! 0اﺥ ﻡ5وً .
01 d .1ا nﺵ ا ﺝ دة D F 01
*ض أن Eق ا A 5ا & A/ا AFﻡ Aا ) Unا & -/ا?ول و ا &-/
ن ا او Aﻡآ ا !/و أول ا*Yء θ
ا ( n1 $3ه 0& λأن [5! . a sinθ = λ :ا Unإ AY: 0آ#
Y:ي 6ﻡ&
E ، -ن Eق ا 5ﺵ 1و 7؛ 2و 8؛ 3و 9؛ ...
& 0أ
aن F &Fاﺥ #هّFام م . و ه
Qا ه
A
1
2 ﺱ@Fل ﻡﺙ -Y5 #أن q* 01 #+ا & إذا آن Eق ا 5
3
4 B Aا & -/ا?ول و ا?ﺥ ه ، 2λو $Eه eQا
[5! Aا Unإ 0
a 5 θ أر -Y:و آF1 01 #n Y: #د آ /ﻡ Aا &F& . -م أزواج ا &-
6 θ θ
7
8 a C ﻡ Aا ! Yا?و AB 0ﻡ % -ﻡ Aا ! Yا BC 3ﻡ 0&3ﻡ 0&3و
9
10 D و ا?ﻡ ﺱن & -& /5ا ! CD AYو ، DEو
a1ن &FآT Q
11 Fاﺥ #هّFام م F&1ﻡ . a sinθ = 2λ :
12
E 2λ E [5! $E 5ا F&E ، Unأ aﺝ Fدوﻡً Fاﺥ #هّFام م $Eﻡ&UH
λ
ﻡF %ث Eا*Yءات Aا -!/ا a sinθ = kλ : y
n
⑭ - "6 ﺡ . k = ±1 , ±2 , ±3 , … : yا(15) – !"#
a sinθ = λ a sinθ = 2λ ا@! ا 7,اZوAK6 Mث
:
A
Fاﺥ #هّFام Aا?زواج Fاﺥ #هّFام Aأزواج ا & $E -ا &AB UH إذا آ
θ Vﺹ"bة یUن Aی +¤
-
:
1و 7؛ 2و 8؛ ... و BCو $E T Aا & CD UHو DE
55
אא
א
–אא
د رة
2008
I ( 2 – 2ا
t4ر اء Jااغ :
1.2.2ﺱ 1ا Xء :
إن أ U"
"0ن ُ ّ Fﻡ Aأﺡ A5ا !&ت !س ﺱ 1ا Xء
ﺡ [ yأﺥ: Qﺱت Fة 40ﺱ& ) $E ( 1920 – 1880ﺝ& ب آ"ر
" .
$Eه eQا [ ﺝ . aء ﻡ& 01 -/أﺡ Fﺱ Yح ﻡ£ة دوارة ذات
⑮ - "6 ﺙ أﺱ n& . bYا Xء ا &
01 qا £ة ا Fوارة ﻡ£ة ﺙ
ﻡ 01 1 .ﻡF E5ة ) ( 35 kmو &
qﺙ د r .ﺥQ
ﺱ 1دوران ﻡ£ WJة ا Fوارة &
qا nع ا &
qﻡ Aﺝ01 FF
أﺡ Fأوﺝ aY: Fا A E5ا A£ذهً و إً و [ رﺹ eFﻡA
sinθ
-3λ -2λ -λ 0 λ 2λ 3λ Hف ﻡnه Fاﺱ
5 Yب .ا(16) – !"#
a a a a a a
gE Jن ا Xء ا &
[ @ qﻡnه. aF
إذا [ Rﺱ 1ا Fوران ً :
Eﺱ 1دوران ا £ة و ا A E5ا [ AYﺡ5ب ﺱ1
ااج } % . Y5 E A1ا ﺙ!
ﺵFة ا !ت ا Xو و -.ا & UHا % ا Xء .إن ا ! ا ! /ﺡ ً 15ا Xء ه: $
ﻡ(2) Y ﻡJﺡc c = 2,997 924 58 × 108 m.s-1ا ّFُ $ور إ 0ا ! ا !/
ﻡ£ة ﺙ
c = 3 × 108 m.s-1 = 300 000 km/s :
ﻡ£ة دوارة ●
#3ا 15ا !5ﺱ 1اnر ا Xء $Eا JGء ) ا *اغ (
⑯ - "6 $E ً1ا اء / .ه eQا 15آ 15ﻡﺝ [ 01
ﻡ(1) Y ﻡ&$W . -/ أﺱﺱ ا 15ا ّFا A $أن #+إ ﺝ[5
ا F5و 5ن 35 km ﻡك ﺡ? A
@ yي ﺝ [5أن وز ﺱ a1ﺱ 1ا Xء ا F F5ي
H 2.2.2ل ﻡ ﺝ اﺵع و ا: e
إن ا Gﺹن ا 5ن Fود ا & %ا ﺝ ا?آ 3أه Xء ه ا Fّnة )أو ا.ءة (luminosité :و ا ّ ن Fn F+! .ة ا Xء ،
ا :Yا آ #ﺙ و Uﻡ 3ﻡ #3ﺝ -ا?ﻡ اج -ا ّ5ﺝ $Eﺡ U Aن اﺵع ا Y $W Xل ﻡ ﺝ ا Xء
ا ا UEأو ا. e
&*$5 ا Yا $W ) λ(nmأﺡ
إن ا ل ا visible $Wﻡ H Aا Xء ا Qي a qا A
Fأ Hال ﻡ ﺝ aﻡ¦ /5& 0,39 µm Aﺵع ا $5*&/إ 0
UV IR ¦ /5& 0,78 µmﺵع ا?ﺡ .ا(17) – !"#
400 500 600 700
اﺵ1ت ا W Xا $أ Hال ﻡ ﺝ أ #:ﻡ01F 0,39 µm A
⑰ - "6 اﺵ1ت Eق ا (UV) 5*&/و ه $إﺵ1ت Lﻡ01F . W
آ T Qاﺵ1ت ا W Xا $أ Hال ﻡ ﺝ أآ /ﻡ0,78 µm A
ﺵ1ت oا اء ) (IRو ه $ا?ﺥى Lﻡ. W
01ا [LﻡF1 Aم ﺡ5ﺱ ا Aان Eق ا 5*&/و oا اء إ@
أن ه&ك أJEﻡ ﺱ& Wض eQا? ان و آ T Qﺝ Z Fأﺝة ا ؤ
ا أو أﺝة ا
[ F A1ا FG5 $م هQا ا & ع ﻡ Aاﺵ1ت .ف
ا?ﺵ Eق ا r 5*&/ﺙه 01ا ) Fﻡ * : #3ا ، bronzage qn
ﺱHن ا F+ & ( ... ، Fر ا?ﺵ oا اء ﻡ Aا?ﺝ5م ا &G5
: Jﺡ ا . ( $Yا(18) – !"#) ﻡً 3
1ﻡً ا ﺝ ا W Xأو اﺵع ا $W Xا ﺡ Fا ن Yل ﻡ ﺝ $E
λ
c. T ا *اغ $E ً1ا اء :
ê
ﺡ λ : yه H $ل ا ﺝ ). (m
c = 3×108ه $ﺱ 1اnر ا Xء $Eا *اغ آ #ﺙ ). (m.s-1
⑱ - "6 Tا Fور 3ا f ، (s) $ا ا ). (Hz
N 14
ﻡJﺡ : %اات اﺵ1ت ا Wﻡ Aر ، 10 Hz /ﺡ F yﻡ Aا : :J
¦ /5& -ﺵع ا?ﺡ . fr = 3,8 × 1014 Hz : λr = 800 nm
¦ /5& -ﺵع Eق ا . fv = 7,5 × 1014 Hz : λv = 400 nm $5*&/
56
אא
א
–אא
د رة
2008
3.2.2ا Xء ا ﺡ Fا ن و ا Xء ا?: Z
ا H UEل ﻡ ﺝ ﻡ& $E λا *اغ ً ﻡ&ً Xء » 01F 45و A"-ا7ن . « monochromatique :
Jا ر ا?ﺡ ا $E #5ا vﺱ5ت ا F+ر .ءًا ﻡ ً ﻡً 3
:س :ح : : ⑲ - "6س :ح Hل ﻡ ﺝ q
1 . λ = 632,8 nm aذ #
n Tا Xء ﻡFد ا? ان
ﻡF1 Aة إﺵ1ت ﻡ *GوﺡFة ا ن :ا اء ،ا *+اء ،ا ر:ء ... ،
ا Qي &} . A1ء ا qn
و ا X E . 5*&/ء ا? . Zء ﻡآ SﻡF1 Aد @ ﻡ& eﻡ Aا? .اء
ا Qي rﺙ !Yات ا ء
ا !ﺡ وﺡFة ا ن ا Wو Lا . Wا(19) – !"#
ا اة $Eا T .
آ #اﺵ1ت ا W ( 3 – 2اه اّA04د :
1.3.2ﻡﻡ ( &: ) #ا
5ر وﺱ 4ﺵ*ف :
& nا Xء $Eا?وﺱط ا L E*nا ،ا Rز ﻡ #3ا اء و ا W5ﻡ #3ا ء و ا /+ﻡ #3ا ﺝج أو ا س ...
آ #وﺱ 4ﺵ*ف ﻡ #ا
5ر ! A1 eا?وﺱط ا ? » 05 E*nی ا U
Iر « ُّف :Jا :
ﺡ c : yه $ﺱ 1اnر ا Xء $Eا *اغ )ا اء( ؛ vه $ﺱ 1اnر اﺵع ا $W Xوﺡ Fا ن $Eوﺱ 4ﻡ. A
F1 nد F Lي )Fون وﺡFة( .
ﻡJﺡ &: : %ا@
5ر *اغ أو اء 5وي ا ﺡFة ) & ( n = 1ﻡﻡJت ا@
5ر وﺱط ا?ﺥى
ن أآ /ﻡ AواﺡF
). ( n > 1
ا Yا $W
ّF/د ا Xء ا?: Z 2.3.2
ا Yا $W
gﻡ
ن ﻡ ﺵ ر زﺝﺝ FF/ $ا Xء ا? Zا آS
.ء أZ
) .ء ا qnأو .ء ﻡ/+ح ذو ﺱ Tﻡ ه} أو
:س آ ( ... Wإ 0إﺵ1ت ﻡ!ﺡ وﺡFة
.ء أZ
ا ﺵ ر ا ن .ا(20) – !"#
) .ء ا (qn ا ﺵ ر
إن ا Xء ا? #
n Zﻡ Aﻡ} ﻡ Aأ Hال
& : ⑳ - "6ف اﺵ1ت ا 5*&/اﺱY
ا ﺝت -اﺵ1ت ا ، Wو F&1ﻡ
ا ﺵ ر أآ 3ﻡ Aاﺵ1ت ا اء
4!5ﺡﻡ Xء 01ﻡ ﺵ ر &ف اﺵ1ت
وﺡFة ا ن ا * v $وا ﻡ F *Gوزه ﻡ& aﻡ H
nﻡ ن ﻡ » 05 5ا Yا « $Wو ً%ا
ن &:ا@
5ر
ن أآ H? /ال ا ﺝت ا?gE +:ن اﺵ1ت ا 5*&/ه $ا?آ 3اا ًEو ا اء ا? #:اا| 01F . ًEهة ّ #ا Xء
ا آ Sا? Zإ 0أ ان ا ¦ Yﺵ1ت ا ﺡFة ا ن ا Aّ 06 » a * vدًا « & !ل A1زﺝج ا ﺵ ر » وﺱ@ً
Aّ 0دًا « .
b.ا (21) – !"#أد eآ* ااف ا?ﺵ ا اء
ا qn )ﺥرج ا ! س( !Yات ا ء و ا
ﺱ اﺱ Yا bY5
LﻡHة ا . $*Gا?ﺡ ه ا? #:اا ًEو #+إ A1 0ا Jﺡc
ا ً:JYﻡY: Aة
ن ا?آً 1 3ا $Eا 5ء و
a1ن
أ : 01س :ح ه ا ن ا?ﺡ .
ﺵع ﺵ$5
ﻡ Fا Gوط
ﺵع ﺵ$5
:س
:ح
&*$5 أﺡ
ﻡJﺡc Y:ات
&*$5 :س
ﺝء Lﻡ$W !Y ﻡW
:ح
oا?رض ا &qn F ا A أﺡ
57
אא
א
–אא
د رة
2008
: c
f + -
3& K
f )(II
☜ ! :
λ = v . T : I' nu- . "$ K$ }'-
. K ]1V c <G '- . ]
_m <G '-
. * W )3& _'# nu- . W c
f B( x"-
(1ا
t4ر
" "U"
Uدوری :
( 1 – 1اAوری ا "
9و ا: "
U
$ن ا ﺝ ا
ﻡ5ة Sأن F+ر A1ﻡ& -/ﺥ -.آ دور و $E 05ه eQا »
A!4دوری « .
1.1.1ا Fور ا ﻡ& :
إن ا +ت ا +در £ A1ﻡ ﺱ! UYﻡ5ة ) ا( 22 – !"#
T ه ﻡ ﺝ ﺹ )ﻡ
( دور ﻡ5ة .
ن ا آ دور إذا
رت ﺥJل Eات زﻡ& ﻡ5و و ﻡ. /:
01FأﺹE Rة
ر Eا %هة دورً ـ » اAور ا «
9أو
دور ا آ Tو !Fر ﺡFة ا 01F . (s) 3ﻡ! ب ا Fور
f
T
ا ا و !Fر ﺡFة ا ) (Hzأو ) (s-1و ه F1د ا?دوار $EواﺡFة
ا ﻡ ) Aا 3ا اﺡFة ( .
4 -ﻡ Fا اات ا & /
X*Gا +ت $E aY/. Fا -X a:هات .
#+ -ا
وF A Eﺥ $راﺱ[ ا@هازات .
-X -ا
و M1) A Eو (M2ﺝ& ً/إ 0ﺝ& Sو ا S:ﺵﺵ راﺱ[ ا@هازات .
-ك ا
و Eن M1و F/ا
و Eن 4/ M2ء .
F&1ﻡ
ن ا
و Eن ار Xو F/ان A1ﻡ
/ا +ت &* qا ) E5اn (23 –ⓐ !"#ه 01 Fﺵﺵ راﺱ[ ا@هازات
ﻡ ﺝ Aﻡ ا A:و ﻡ ا ? A!Eﺹدر q* A1 Aا & F&1 . -/إد ا
و Eن 4/ M2ء *ق اﺵر X A1 Aأ ً!Eﺡy
&اح اﺵرة ا ! Yـ T A1 M2ا 3ا ! Yـ M1و داد ازاﺡ دة ا A E5ا
و
. A Eن ¦ﺵر q* Aا Yر
ﻡ Aﺝ ) FFا!Eن ﻡة ﺙ( 01ﻡ E5ﺥﺹ Aا
و . A Eإ E.إ 0هQا Jﺡ cأن اﺵر
Aن * qا Yر F&1ﻡE5ت
ﻡ -. *1Xا Gص ا 01F . U5ه eQا E5ـ » rل ا « λو ه $ا Fور ا
) $ا ($E5ﺝ ا +ا /ة .
58
אא
א
–אא
د رة
2008
746 :ا ا
A!4اAوری دوری
) دوری> ( : -
دور ز
ی MAاAور ). T(s
دور
Jیr MAل ا ). λ(m
3.1.1ﺱ 1و ّF/د ا ﺝ :
F&1ﻡ
ن ا
و Eن M2ﻡ ﺝ دًا d F 01ﻡ Aا
و Eن ) M1اgE (23 –ⓑ !"#ن ا ﺝ ا ! YﻡH Aف ا
و Eن M2
.
ن ﻡrﺥة ﻡ /5& τ Aﺝ ا ! YﻡH Aف ا
و Eن gE ، M1ذا آ oﺱ 1اnر ا ﺝ Aه A
v $أن
v
: S
ن ا ﺝن ﻡ ا!Eن إذا آن ا A F/ا
و A Eﻡ5وً Yل ا ﺝ λو ا UEذ * Tوت زﻡ& $ﻡ5وً ا Fور ، Tأي :
? τ = T ⇐ d = λن . λ = v.Tإن ا Fور Tو ا ا
fان ا ﺝ ا & 3/و @ :J1ﺱ 4ا@nر .
T
[ ﺱ*ً أن ﺱ 1اnر ا ﺝ /Y Uوﺱ 4ا@nر ) ه اء ،ﻡء ( ... ،و Fnة ا ﺝ ،آ أ
Aأن 4/ا $E .
ه eQا ! ل أن ا ﺱ 4ﻡّF/د .
& /5ﻡ اج ا +ا +درة A1ا@sت ا ﺱ! / @ ،ا اء وﺱ ًYﻡFّ /دًا ﺥJل 1ف ﺱ* ? ، $ن ا?ﺹ ات ا دة و ا %R
#+إ 0ﻡ5ﻡ& q* $Eا q
1 . o:ذ F&1 Tﻡ
ن ا Fّnة 1ﺝًFا )ا +ا b/+ (U1ا اء وﺱ ًYﻡFّ /دًا ?ن ﺱ 1ا +ت $EهeQ
ا b/+ﻡ Y/ا .
!ب ﻡ Aا /ق -5ﺹ ً ﻡًXا ﺝًFا ًF ، A
.ا A1ا /ق -5ﺹ ً ﻡ ا ً داد 5* . %Lذ Tأن ا
!1+ن ﻡ
nﻡA
أﻡ اج ﺹ %Lذات اات ﻡ& ، X*Gﺡ n& yا?ﺹ ات ا 4/ %Rء أآ 3ﻡ Aا دة ذات ا اات ا * #+Eا?ﺹ ات
ا دة إ 0ﻡ5ﻡ& $Eا F/ا ﺙ[ $Eا?ﺥ #+ا?ﺹ ات ا %Rﻡ vدي إ [GX 0ا . !1+
/ا ء وﺱ ًYﻡFّ /دًا ? aإذا [ إﺡFاث ﻡ ﺝ 01ﺱ $E aYﺡ ض و [ :س Hل ا ﺝ ﻡ Aأﺝ #اات ﻡ@ *Gهاز ا &-/
Jﺡ cأن ﺱ 1ا@nر R v = λ.fﻡ Aأﺝ [: #ﻡ *Gا .
- ( 2 – 1ا
Zاج ا": "0
ا ﺝ ا /ه $ا ﺝ ا $ﻡد -ﺝ $/ﻡ . Aا24 – !"#
#3 -ﻡ&& 0ا@!ل @Fا ﻡ Aاهازات ! 01 Yا ﺝ
)ا /ا ﻡ& أو ﺝ /ا ﻡ . (Aا25 – !"#
-ﻡ&& 0ا@!ل @Fا ) -.ا *ﺹ( #3ﺹ رة )ﻡ(%
ﺝ! -ط وﺱ 4ا@nر % $Eﻡ& )ا /ا
أو
ﺝ /ا . (E5ا26 – !"#
-ه eQا /ت
AاﺱFGاﻡ #3ا?ﻡ اج ا .و ا?ﻡ اج
ا ? Yن ا ر : 4!E #3 yا@!ل )ا Yل( .إذا آن
: 24 - "6ﻡ ﺝ ﻡ!Fﻡ دور ﺝ/ ا@!ل 1دً 01ا eاnر ا ﺝ
ن ا . "i
$Eﺡ ﻡ إذا آن ا@!ل ﻡﺱً 01ا eاnر ا ﺝ
ن
yS yM ا . "r
T T
A A
: 25 - "6ﺝ $/ا ﻡA
t t
& (x = 0) -/و &! Yآ*
x
T v ﻡ Aا ﺱE 4ﺹ x
ﺝ /ا ﻡS -/& yS(t) A ﺝ /ا ﻡ M Y!& yM(t) Aﻡ Aوﺱ 4ا@nر
y y
M N ا P t % M P ا t %
● ● ● ● ●
x x
: 26 - "6ﻡ) %ﺹ رة(
ⓐ ⓑ ﺱ 4ا@nر )ﺡ #/ﻡن(
y λ y 2λ
ا t' % ا t' % ﻡ!A% F&1 AY
ﻡt' ، t A*G
●
x
● ●
x ا &!ط P ، N ، M
● ●
M N P M P ﻡ ا $E !Eا Yر
ﺝ /ا N ، M AY!& y(x) E5ﻡ Aوﺱ4 ﺝ /ا P ، M AY!& y(x) E5ﻡ Aوﺱ4
ا@nر ا λ & F/ ا@nر ا 2λ & F/
59
אא
א
–אא
د رة
2008
-أن ا?ﺵ
ل ا F/ /و ﻡ5و &1 S ،ﻡJﺡ %ﻡور ا /ت & .ا Fول ا n $ح آ #ا Fود :
ا /رة ا ﻡ ا
! qا Rا Qي و % $E -:ﻡ Aا %ت ﻡور ا ﺝ Y! $Eﺥﺹ ﻡ Aوﺱ 4ا@nر .
ا@!ل )ا Yل( y #3 Jا@!ل ،ا E5ا Y! $ا [5ا ﻡ Aوa. & /5ﻡ اج ا
ﻡً 3
ا@Fا #/: $Wا@Y.اب .
ا@!ل ا? $%1ا ً:JYﻡ Aا -.ا ﺱ) $YﻡF/أ :س ا@!@ت . (y = 0 :
ا 5 A
إذا [ & :H ~:ا [5ا YXب gEن ا 0!/ 5ﺙ .
ا Fور T إ aا ﻡ 3 Aا Qي a:R5ا [5ا $Eاز اهازة واﺡFة ذهً و إً ور &! Yﻡ& .
ا ا f إF1 aد ا@هازات ا &ة $EواﺡFة ا ﻡ) Aا 3ا اﺡFة( و !Fر ﺡFة ا ﺡ. f.T = 1 y
إ aا Fور ا $E5ﺝ أي ا E5ا n& $ه ا ﺝ 15ا v 3ﺥJل دوره ا ﻡ&. $
Hل ا ﺝ λ
H #3ل ا ﺝ أ +:ﻡ AY! A E5ﻡ Aا ﺝ ﻡ ا $E A!Eا Yر ) 01ا. ( UE
ﺱ 1ا@nر v إ ا 15ا 3آ #ﺙ ) m/sأو (m.s-1ا $ﺝ /ا ﺝ )ﻡ!Fﻡ( أﻡم ﻡJﺡ cﺙ. o
●S t=0
●S ﺡ #/ﻡن /5& -ﺝ ا
/ن
λN :
T T
=t #3 -ا (27) – !"#ﺝ a/ﺝ/ت ا #/ E5ﻡن ! aYﻡ ﺝ ﻡ!Fﻡ
4 @T T T
T دور ﺝ F&1 /ا %ت . t = 2T ، t = T ، t
، t
، t
، t = 0 :
●S =t ð ð
→ 2 Jﺡًا $Eآ ﻡء ﺡFاث ﻡ ﺝ .ا28 – !"# -ﻡ $ﻡً 3
v 3T
اnر =t *ض أن x = 1 m F 01 -! AE Y:ﻡ Y! Aﺱ! ط ا ا / $ه ﻡ&-/
4 ا@هازات )E . S(x = 0اض أن ا ﻡ! Aس ا ً:JYﻡ Aا %ا E [Y $ا
●S
t=T )y(cm $Eا ء A
،آ :
●S ﺱ ا ﺝ هA = 2 cm : $
2 ﺱ 1اnر ا ﺝ ه: $
λ =vT 1 P
ﺝ /ا ﺝ
0 )t(s Y ,ó @
●S t = 2T
-1 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 Y: @هاز ا ﻡ&$ ا rﺥ ﺡ#3 θ y
-2 ا * A1 Aﻡ& -/ا@هاز . S
2λ
ا ا ﺝ ه :
!
: 27 - "6ﺝ/ت ا E5 : 28 - "6ﺝ /ا ﻡ Y! Aا *A
N
Hz
T @!, @
@
.λ ] Hل ا ﺝ ه
0,2 m :
ê @ !
6 ( 3 – 1اآ}
4ن "4"0ن :اA4اﺥ
F&1ﻡ ! $ﻡ ﺝن ﻡ q* Aا & ع &nان q* $Eا ﺱF gE 4اﺥJن و
Aا +ل 01 QWF&1ا ﺝ ا +ا & A1
ا Fاﺥ U/Y #ﻡF/ا ا اآ #3 A
. Sآ #ﻡ Aا ﺝ Aا@*اد Aا Fاﺥ Aه&Fﺱً nع
Eن ا ﺝ ا +ﻡn 3ع
ا #+ا &} A1ا ع ا $1n $1nا ﺝ Aا@*اد. A
إذا آ oا ﺝن ا /ن ا Fاﺥن * qا 5و * qا ا )ﻡ ا:ن( و q* $ا Fور و * qا &
Z/ن ا Fاﺥ #إذًا :
ً ّ& Jء F&1ﻡ Fاﺥ #ا ﺝن 01ا $E UEا Yر .ا. 29ⓐ - !"# F -اﺥ ً
JهّFاﻡً F&1ﻡ Fاﺥ #ا ﺝن 01آ $E qا Yر .ا. 29ⓑ - !"# F -اﺥ ً
62
אא
א
–אא
د رة
2008
F&1ﻡ ﺱرة ﺵ Hأو ﺱرة إﺱف g T/ﻡ
Tﺱع Eرق $Eا +ت F&1ﻡ ﻡ Aا ا ا $إ 0ا ا ا & Z*Gﺡy
*: -اب ا 5رة ﻡ& ، Tو &!~ ده .آ /5& T Qادارات ا ! 5س ﺱ 1ا 5رات ا &! و ا
ﺵ* : $* GاA
ا ور gEن ذ : &! [ Tس ا $E Rا ا?ﻡ اج ا &
5آ #5ا !& ذا آً3ا $EﻡFان ا SYﻡ Aأﺝ #ﺡ5ب ﺱ 1ا ّFم
$Eا وق و ﻡا /:ﺡآ ا F+ر ﺝ& ا 3Fﻡ Aأﺝ #ﻡاX/ 4 /:ت ا !. S
vs T 'λ
*ض أن ﻡ& -/ﻡ اج ا +ك ﻡ Aا 5ر إ 0ا 15 Aأ #:ﻡ Aﺱ1
→ → ا +ت $Eا اء )ﺱ 1ﺙ !رب $E 340 ms-1درﺝ ا ارة ا د( .إن
ⓐ
vs v
ا?ﻡ اج ا +ا +درة A1ا & -/اات ﺥﺹ
Eن H T Qل ﻡ ﺝ
vT ﻡFد :Fﻡ -وﺝ د ﺝ/ت أﻡ اج دا . Wإن ّك ا & -/ا nه Fا 5آ Aﻡ&e
أن ﺝ /ا ﺝ ا
+ن ﻡ& A YRXا & -/و ا nه 4!E FهQا ا?ﺥ أﻡ اﺝً
ﺹ Hل ﻡ ﺝ ﻡGل ا UEا أ 01ﻡ Aا?ﻡ اج ا . +ا %هة
ا & ه $أن ا nه -5 Fﺹ ً ا eأ 01ﻡ Aا ا +ت ا & y/ﻡ Aا &. -/
→ →
# %ﻡﺙ #و ﺱ -أ $E aﺡ اد ا & A1 -/ا nهgE ، Fن ا +ت ا !4
vs v
ن aا ﻡ& A
. Z*Gآ T Qا !ط Eرق $Eا ا $Eﺡ ا & -/ﺱآA
ⓑ ●
s و ا nه Fﻡك .ا(35) – !"#
o دراﺱ % %هة دو :
ﻡ ﻡ ) -/& (sو ﻡ ، a15 vsو ﻡ ﻡ )n (oهF
و ﻡ 15 n & a15 voاnر ا +ت ا +در ﻡ Aا &-/
'λ ﻡ . v
* -ض أن ا & $E -/ﺡ ﺡآ eا nه Fا 5آ . AﺥJل ا Fة
H : 35 - "6ل ا ﺝ أﻡم ا &-/ [ ∆tاRXط F1د ﻡ Aا?ﻡ اج A. fs×∆tﻡF: E5ره
ا ك أ #:ﻡ Aا د & $E
. (v – vs)∆tن Hل ا ﺝ λ0ا /!5 $ا nه Fا 5آ AﻡA
ا
Gن أآ /ﻡ Aا د
!λ
ا E5
ا & -/ا ك eه :
F1د ا?ﻡ اج
+¯ -∆1 ¯
!(1) .......... f
f و ا ا ا Qي a/!5ا nه Fه :
!، λ
و ﻡ&: a
= ¯ R ]∆1
R
أﻡ إذا آن ا & -/ك ﻡFً /ا A1ا nه !H q*& #+ Fاﺙ/ت H 01ل ﻡ ﺝ ﻡ!
4ن أآ /و ا ا ا ا
UEن -
(2) .......... f!
f أﺹ Rأي :
§
1ﻡً ،إذا آن ا & $E -/ﺡ ﺡآ و ا nه Fﺙً gE ،ن ا ا ا ! 4ﻡH Aف ا nهً & Fء 01ا (1) A:Jو ): (2 -
(*) .......... f!
f
$Eﺡ ك ا nه Fو !ء ا & -/ﺱآ&ً Gﺡ& ٍ !H Qاﺙ/ت :
→
* -ض أن ا nه! Fب ﻡ Aا & ) -/ا $E ، ( 36 – !"#هeQ
→
v vo ا #/!5ا nه Fا ك eا & -/ا 5آF1 Aدًا إًE.
●
s o ﻡ Aا?ﻡ اج .
ا Fد اﺹ $Eﻡ اج ﺥJلx1
f!
f ' B C
x1
x1
' f!
f
f ' f '
f '
f B1 أي C :
x1
λ §
(1) .......... f!
f و
a1ن :
}& : 36 - "6ﻡ& -/ﺱآs A $E -ﺡ اد ا nه A1 Fا & !H q* ، -/اﺙ/ت $Yاًا أﺹR
¯
أﻡ اج آو .ﺱ 1ا?ﻡ اج &/5 (2) .......... f!
f ه :
nه! o Fب ﻡ Aا & -/ه: $ 1 -ﻡً ،ﻡ (1) Aو ) (2و $Eﺡ ﺡآ ا nه Fو !ء ا & -/ﺱآ&ً S
،
(**) .......... f!
f
)( v + vo
ا ا ا !/ 4رة :
→ →
s vs o vo
Aﺡ Fا د (*) Aو )**( $Eﻡد واﺡFة ﺝﻡ
#ا @ت ،و ه: $
ⓐ N!
N
→ → -1
o vo s vs ﻡ3ل / :ﺱرة ﺵ q* $E vs = 50 m.s 15 5 Hا@5 e
ﺵﺡ& . vo = 25 m.s-1 15ا ﺹ*رة اQار 5رة ا Hnه :
ⓑ . fs = 1 200 Hzا(37) – !"#
63
אא
א
–אא
د رة
2008
إذا آ : oﺱ 1ا +ت $Eا اء . v = 340 m.s-1ﻡ ه ا ا ا 5ع ﻡH Aف ﺱ UWا nﺡ& إذا آ oﺱرة ا $E Hn
ا ا?و 0ﺥ ا nﺡ& )ا q* . (37 ⓐ – !"#ا v5ال $Eا ا F&1 3ﻡ
ن ﺱرة ا 5 Hnأﻡم ا nﺡ& آ ه ﻡ b.
) $Eا (37 ⓑ – !"#؟
$E -ا ا?و ! ⓐ 0ب ا &) -/ﺱرة ا (Hnﻡ Aا nه) Fا nﺡ&( و gE a1ن ا ا داد q* $E ،ا o:ا nهF/ F
¯ +@ð!¯ó-
f!
f ]
1 200 و gE a1ن ا ا &!~ ،و ﻡ&
1 303 Hz : a
¯ +@ð!¯ó!-
$Eا ا F/ ⓑ 3ا & A1 -/ا nه Fﻡ &!~ ﻡ Aا ا $E ،ذات ا ! o:ب ا nه Fﻡ Aا & -/ﻡ $E Fا ا -
§ +@ð!§ó-
f!
f ]
1 200 و ﻡ&
1 123 Hz : a
§ +@ð!§ó!-
ا . [ v
I
، L
10 . logو !Fر ﺡFة » اAی 0ل « dB : ف ﻡ 5ى ا Fnة ا : :J 5
=I
-12 -2
ﺡ #3 I0 : yا Fّnة ا +ا ﺝ و ا 5 $وي ا Fا $5ا?د. 10 W.m 0
ﻡ $ 5ا AFا A5ا?د 0و ا [ vذن ا د ه Lm = 130 dB ، L0 = 0 dB :
ﻡ3ل :إذا أ} ﻡ
/ﺹ ت ، 1: $EﺵFة ﺹ
10-4 W.m-2ن &FﺵFة ﺱ :
I !ÎØ
L
10 . log
10 . log
10 . log 10ò
10 ] 8
80 dB
=I !ÎÔ/
ﻡJﺡ : %إذا o*1Xا Fnة ا +ﺝ د ﻡ
/ﺹ ت £ﺥ إ 0ﺝ ار ﻡ
/ا +ت ا gE U5ن ﻡ 5ى ا Fnة ا 5داد
]!ÎØ
L
10 . log ـ ? 3 dBن
10 . log+2 ' 10ò -
10+0,3 ' 8-
83 dB :
!ÎÔ/
64
אא
א
–אא
د رة
2008
!"0@6ت
:
1 h"0@6ا
t4ر إGرة » Aﻡ ل – ، 1ص 498 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
Fرس اnر ﻡ ﺝ H 01ل ﺡ #/اﺱ Yا +ا . S:ا Fة ا #+* $
1,00 m Aﺹ ر Aﻡ Aه . ∆t = 0,25 s : $ا 1 – #
n
رة 6 ﺹ ّ1 .1ف ﺙ[ اﺡ S5ﺱ 1اnر ا ﺝ .
رة 7 ﺹ .2ﻡ ه $ا Fة ا
$ن Y! Eﻡ Aا $E #/ﺡ ﺡآ ؟
رة 8 ﺹ ا 1 – #
n إن Yر ا@ر* zA A1و A AY!& zBو Bﻡ Aا #/ﺥJل ا ﻡA
رة 9 ﺹ
ﻡ . 2 – #
n A3ا UEا F t0 = 0 s %ا ﺡآ Hف ا #/
zA ا Qي Y! #3ا &. S -/
@؟ .3أي ا &! A AYأم ، Bا + $ا@Y.اب أو ً
ا &!A Y
.4أي ا &! AYا?:ب إ 0ا & S -/؟
)t (s
0 0,50 1,00 1,50 2,00 2,50 ؟ .5ﻡ ه ا *وت ا ﻡ& A $ا &!AY
zB .6ﻡ ه $ا E5ا *ﺹ Aا &! A AYو B؟
ا 2 – #
n . t = 0,50 F/ .7أ ! Yﺙ $E C 3ا آ F&1ا s %
ا &!B Y C
)t (s ا &!ط أو.ع ن ﺡّFد ﻡ /5& .ـ . A :ﻡ01 #ّ3
0 0,50 1,00 1,50 2,00 2,50 B ، Aو Y!& /5& Cا & ) S -/ا (1 m #
2 div : [5
ا: K
.1ﺱ 1ا@nر vﺝ ه /5 $ﻡ E5ا@nر dﺝ إ 0ا Fة ا ا: ∆t !E
x
d A/ا +رن 6و 8أن d = 1,00 mا∆t = 2×0,25 = 0,50 s UE
!!,
و ﻡ&
2,0 : a
رة 6 ﺹ
رة 7 ﺹ m x !!,ó
رة 8 ﺹ ● ا &! m Yﺱآ& F&1ا %ا ا + !Eرة % 8وﺹ ل ﺝ /ا ﺝ .2
رة 9 ﺹ ●m إ و ه $ﺱآ& ﻡ Aﺝ F&1 FFا %ا ا + !Eرة 9و a1ﻡFة ﺡآ
ه eQا &! Yو أ ! Yﻡ Aا #/ﻡ 3ه $ا Fة ا *ﺹ Aﺹ ر Aﻡ A
أي ∆t = 0,25 s :
ﻡFة وﺹ ل ا@Y.اب إ 0ا &! A Yﺡ S5ا 2 – #
nهR5 & ، ∆tA = 1,50 s $ق ا@Y.اب $Eوﺹ aإ 0ا &!Y .3
@ ه $ا &!. A Y BﻡFة أآF: /ره . ∆tB = 2,00 sإذًا ا &! Yا + $ا@Y.اب أو ً
%وﺹ ل ﺝ /ا ﺝ إ 0ا &!
A Yن ا ﺝ ا &nة ﻡ Aا & oY: F: S -/ا : E5 .4
SA = dA = v. ∆tA = 2×1,50 = 3 m
&
B Y!& /5ن ﻡ E5ا@nر ا/1رًا ﻡ Aا &SB = dB = v. ∆tB = 2×2,00 = 4 m : S -/
⇐ dA < dB : $ا &! Yا?:ب إ 0ا & -/ه $ا &!. A Y
ا *وت ا ﻡ& A $ا &! B Yو ا &! A Yه θ = ∆tB – ∆tA = 2,00 – 1,50 = 0,50 s : .5
ا E5ا *ﺹ Aا &! A AYو Bهd = dB – dA = 4 – 3 = 1 m : $ .6
أن ا@Y.اب ا +در ﻡ Aا & F&1 S -/ا R5 t0 = 0 %ق ﻡFة #+ $
∆tC = tC = 0,50 sإ 0ا &!gE C Yن هeQ .7
→ ا?ﺥة ﺝ F 01 Fﻡ Aا &F: -/ر. dC = v. ∆tC = 2×0,50 = 1 m : e
S i C A B و ﻡ& aن أو.ع ا &!ط B ، Aو Y!& /5& Cا &: S -/
)x (m
0 1 2 3 4 5
2 h"0@6ا
اج ا
Zاج » Aﻡ ل – ، 2ص 499 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
! Uاﺱ Yﺡ ض ﻡ اج F1ة رب .
65
אא
א
–אא
د رة
2008
4/X .4ا ا : 61 Hz 01
أ -ﻡ ه $ا d E5ا F/ $و أن ا ﺝ Y:؟
ب -ﻡ ه $ﺡ& ٍ Qﺱ 1ا@nر ؟
ا: K
F .1ث |هة ااج ﻡ اج ﺥ ﺡﺝ ، aE !. E /1و @ &ج ا?ﻡ اج إذا آ oا * ﻡ 5ﺝًFا .
% .2ا F1ﺱآ& 01ﺱ bYا ء إذا ا! oا ﺝ ـ λﺥJل ا *ة ) Tsدور ا 5و ﺱ
ب :دور ا ﻡXت( أي A
وﻡ) AXإ.ء (Aﻡ $E ، Aه eQا ! Uا nط Ts = Tﺡ T yه دور ا ﺝ .
ﻡ Aأﺝ #ا!ل
2λن Ts = 2T؛ ﻡ Aأﺝ #ا!ل
3λن Ts = 3T؛ ...؛ ﻡ Aأﺝ #ا!ل
nλن . Ts = nT
R
أن
fن &Fﺡ ﺱ
ن |هي ﻡ Aأﺝ [: #ا اات
fأي ... ، 15 Hz ، 20 Hz ، 30 Hz ، 60 Hz :
Þ T
= gE ، λ = v . Tن v = 7×10-3×60 = 0,42 m/s ⇐ v = λ.f : .3أن :
R
!,ð
d
6,88×10¯@ m ⇐ d .4أ( ! -Yا ﺝ ا A d1 E5إ.ء ، Aﺡ: y
Z R
-3 -3
F/و أن ا ﺝ oY:ﻡ|) d E5هً ا ? Gن d = d1 – dr = (6,88 – 7)×10 = - 0,12 × 10 m : (f > fs
.
ب(
ن ﺱ 1ا@nر ا %ه هv = 0,12 × 10-3 × 61 = 7,23 × 10-3 m/s ⇐ v = d . f = : $
T
3 h"0@6اذج ا7 4ء » Aﻡ ل – ، 3ص 500 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
! Uااج ا Xء اﺱ Yر y/ﻡ ﺝ وﺡFة ا ن Hل ﻡ ﺝ . λ
ﺱa eY: T -X F 01 -Xﺱ&ات ﻡ Aا ر أﺱJآ 1د Y:ه ﻡوف a A
.
θ ! ﻡآ
● L .1 Y:ا [ ، T5ﻡnهFة ﺹ رة ا@اج 01ﺵﺵ Xء ﻡ 01 1 .ﻡE5
ا D E5 D = 1,60 mﻡ Aا?ﺱJك .ﻡ Aأﺝ #آ #ﺱ q! Tا ض !/ Lا آ .
ا1دا 01ه eQا !ﺱت و ا Yت
ن ﻡ Aا
Aﺡ5ب ا *رق ا اوي θ
ا 1 – #
n ﻡ ا &ﺝ )أ %ا 1 – #
nا . (UE
.1ا او θﺹRة و &1 /ادن و ُ! Uا tan θ = θ : :J
)θ (10-2 rad أ 41ا L A :Jو Dا $ﺱ5 oب #
θﺱ. T
3 ● .2أ 41ا :Jا λ ، θ 4 $و Aّ1 . aوﺡFات λ ، θو . a
2 .3ﺱ[ ا && 0Yُ . θ
N B C 0هQا ا && 2 – #
n 0ﺝ. a/
p
●
1 ● ●
. 2 ا v5ال $E ا Yة θ /1رة اUE a1 ا #+ أﺙ o/أن ا &&0
● .4آ
H A Aل ا ﺝ X λء أﺡدي ا ن ا #5ا1دا
0 )1 (104 m-1 01ا && 0ا U5؟
1 2 3 4 5 a
.5ﺱل ا ، 2 – #
nﺡّFد ﻡ [: A Aأ Hال ا ﺝت ا !ﺡ أدe
ا 2 – #
n ﻡ Aه $ا ! ا ا X !Eء ا FG5م ؟
560 nm؛ 560 µm؛ 560 mm؛ . 560 cm
.6إذا ه& ! q* Uا Fراﺱ ا /ﺱل ا Xء ا?n &gE Zه FأهFاً !ﺡ #1 .ﺥ+ر ا » %ا !ﺡ« $
+رة ا nهFة .
ا: K
L L
? θ+rad-
tanθن θزاو ﺹRة آ ن 1ض @ .1ﺱ & A
، 1 – #
nآ ا :Jا : 33
D D
ا L !/ﻡ Aر /ا ) (mmو Fا nﺵ Dﻡ Aر /ا ). (m
+-
θ+rad-ﺡ θ yادن λ ،و . a F .2ث أول ا*Yء إ 0ﺝ ! $/ا@اج ا آ ﻡ Aأﺝ#
p+-
.3ا /ن θ
N B Cا /1 2 – #
n 0Yرة » A1ﺥ 4ﻡ [!5ﻡ #Wﻡ Aا F/أ « :J1 #3ﺥ Yﻡ Aا : #
n
p
θ
k B Cو ه $ﻡ ، θ
λ × B C : :J !Yﺡ) k = λ yﻡﻡ #ﺝ aا . ([!5
p p
.4ﻡ ﺱ A/ U/أن H :ل ا ﺝ X λء أﺡدي ا ن ا ً A #5ﻡ Aﺡ5ب ا [!5 #ا ) $/ا . (2 – #
n
66
אא
א
–אא
د رة
2008
,ò]!Î/ xY
λ = 560 nm ⇐ λ
0,56 ] 10¯Z m
0,56 μm ⇐ k
λ &F .5ﻡ ﺱ: U/
ó]!Ø xp
F&1 .6اﺱل ا Xء ا? .) Zء ﻡآ+ (Sﺡ Sآ #إﺵع ﻡ Aاﺵ1ت ا
H aل ﻡ ﺝ و
a1ن ا !/
ا آ ا & A1ااج آ #اﺵ1ت ذات ن أ & Zﻡ* ) Eﻡ % (Hﻡ!ح aأﺡ ! ? $ن هeQ
ا?ﺵ أ Hال ﻡ ﺝت ه $ا?آ $E /ا Yا $Wو
ن 1 T Qض ! ا آ Lه ا?آ. /
4 h"0@6ا
t4ر و ا
اج اWت » Aﻡ ل – ، 4ص 501 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
y/ﻡ
/ﺹ ت ﻡ F #+اات ا & ( GBF ) X*Gﺹ ً ا #/! . 4/X #: f eأن ا ا ا /Xط 01ا ـ
GBFن
ﻡ5وً ا ا ﺝ ا . +
& nا ﺝ ا 15 +اnر #/!5 ، v = 340 m/sﻡ
و Eن ا +ت ا +در .
[ ﻡnهFة اﺵر) Aﻡ
/ا +ت – ﻡ
و Eن( 01راﺱ[ ا@هازات .
4/X .1ا ا ـ -X ، f = 2 000 Hz 01 GBFا
و Eن 01ﻡ D = 0,85 m E5ﻡ Aﻡ
/ا +ت .
أ H Aّ1 -ل ا ﺝ λﺝ ا +ا +درة A1ﻡ
/ا +ت .
ب Aّ1 -دوره . T
ج -اﺵح ذا
ن اﺵر $E Aا. UE
4/ F/ .2ء ا
و Eن $Eا eاnر ا ﺝ
.ن اﺵرن ﻡ ّFدًا $EاF&1 UEﻡ [ إد ا
و Eن d = 1,68 m E5
ه #ا $Eا UEﻡ -ا v5ال )-1أ( ؟
ّ .3ك 4/X #: a .1 Eأﻡم ا
و Eن .ا ا ه دوﻡً ّ . f = 2 000 Hzك ا
و Eن ﺥ ا * &
A
ﻡ FF Aا او @ αاج ا ﺝ 1 @Fض ا * .زاو ا@اج αا UEا & !Yا E #/!5 $ا
و Eن إﺵرة
a (cm) 10,0 7,5 5,0 2,5 ﺱ ! :س .
)α (° 20 30 40 50 ا ![ ﻡ ﺝ دة $Eا Fول ا : $
a α أ -ﻡ ه $ا %هة ا nهFة ؟
ب -ﻡ ه rﺙ ﻡ!س ا * 01ا او α؟
ج -ﻡ ه $ﺥ ~W+ا ﺝ Fﻡوره ﻡ Aا * ؟
د -ﻡ #3ﺵ
#ﺱ Yح ا ﺝ ) ا YGط ا -. &/
ﺱ bYا ﺝ $Eا #/: ( t %و Fا ور ﻡA
a ا * $Eا #
nا !. #
rﺥ
. a = 10 cm Qن ا [5ا #5ه :
) $Eا ا 01) 1 cm → 17 cm (-:ا . (4YG
ا: K
.1
λ أ( ف Hل ا ﺝ ا λ +ا +درة A1ﻡ
/ا +ت : :J
ê
!@ð
λ = 0,17 m = 17 cm ⇐ λ و ﻡ&
0,17 m : a
!!!
!,ñ
T
5×10¯ð s ⇐ T ب( ا Fور ا ﻡ& $ﺝ ا ، +ه :
!!! !@ð ê
ج( إذا آن ا AY! A F/ﻡ Aوﺱ 4ا@nر 5وي أﻡ3ل ﺹ ﻡ H Aل ا ﺝ gEن ه Aا &! AYان 01ا، UE
أي . d = n . λ :
، &Fا A F/ا
/و ا
و Eن D = 0,85 m :و Hل ﻡ ﺝ اﺵرة ا +ا +درة ﻡ Aا
λ = 0,17 m : /
، D = 5 λ : $أي ا
/و ا
و Eن ﻡF1/ان ـ (5) qGﻡات ﻡ H Aل ا ﺝ n = 5 :و ﻡ&: a
اﺵر) Aا +درة A1ا
/و ا !
Yو Eن( ﻡ ا. A!E
. ,Zò
،أي : F&1 .2إد ا
و Eن A1ا
b/+ /ا & F/ﻡ5وً gE d = 1,68 mن
9,89 ¾ 10 :
!,ñ
، d ≈ 10 λو
a1ن اﺵرن ﻡ ّFدًا $Eا UEﻡ & $أن ا ه $E eQا UEﻡ -ا v5ال )-1أ( .
.3
أ( ا %هة ا nهFة ا اة ه| $هة ″ااج ﻡ ﺝ ﺹ اﺱ. ‶ E Y
ب( ﺡ }W S5ا !س ا Yة $Eا Fول J ،ﺡ cأ aآ آن 1ض ا * aأآ 3ﺹًRا )ا * !.أآ (3آ آ oزاو
ا@اج αآ/ة )ا ﺝ ا +أآ 3ااﺝً( .
ج( Fﻡور ا ﺝ ا /1 +ا * &ج & #
n nآوي و آ rﺹدرة A1ﻡ& $Y! -/ﺝ FFأي b/+ا ﺝ
3ﻡ& -/ﺝ. FF
67
אא
א
–אא
د رة
2008
& nا ﺝ $Eآ #ا@هت ا ﺡ )آوً $Eا?د ا J3ﺙ( ا ﺙ oﻡ5و ـ . 2 000 Hz
د( Fﻡور ا ﺝ ا /1 +ا * &ج ﻡ&nة
$Eا اء آوً J3ث أد $Eﻡ& !Yزاو α = 20°
α = 20°
λ λ λ Jآ ه ﻡ b. إذا آن 1ض ا * a = 10 cmﻡً 3
#
nا ! #ﺡ F1/ yأوﺝ aﺱ Yح ا ﺝ !Fار
Hل ﻡ ﺝ اﺵرة ا +ا &ﺝ أي :
a = 10 cm λ = 17 cm . λ = 0,17 m = 17 cm
5 h"0@6ا
t4ر إGرة » ، 5 – Aص 504 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
!ح Aﺱ 1اnر ا?ﻡ اج Eق ا $E +ا ء .ﻡ Aأﺝ #ذ #5 Tﺡ ض أﺱك و ﻡ g b5 FﺹFار دEت Eق ﺹ $E
* qا $E o:ا ء و $Eا اء .
[ و -.أﺝة ارﺱل و ا@ﺱ!/ل ﺝ& ً/إ 0ﺝ& . Sا E5ا A #+* $ا ﺱ #و ا ﺝ ا Qي &
aE qا?ﻡ اج ﻡ5و ـ . 57 cm
ﻡFﺥ1 # U! Fا 01 #+ا Yت ا :
ﻡFﺥ2 # .1ﻡذا ∆t #3؟ ً1أن . ∆t = 0,002 7 s :
ﻡء ه اء .2ا ً:JYﻡ Aﺱ 1اnر ا?ﻡ اج Eق
ﻡﺱ $E #ا اء ا $E +ا اء )(vair = 340 m.s-1
ه اء ﻡ $E #/!5ا اء ﻡ Fأﻡ اج !ح إد ا $E 15ا ء ). (veau
ﻡء Eق ا + أ 41ا A:Jاء و ء ا ن Yن
ﻡﺱ $E #ا ء
ﻡ $E #/!5ا ء ا E5ا ! d 1 YﻡH Aف ا ﺝ
57 cm
Aأﺝة ارﺱل و ا@ﺱ!/ل ،ﺱ1
ﻡFﺥ( ×10-2-2 Volt) 1 # ∆t ا@nر و ا *ات tairو teauا #+* $
ﻡFﺥ+ 1,00 ( ×10 Volt) 2 # إﺹFار ا ﺝ و اﺱ!. /
رﺱ[ 1
0 .3أآ Sا د tair ، t Aو . teau
- 1,00
رﺱ[ 2 #+ه
Qا % 01م ﻡA
- 2,00
3ﻡد@ت و 3ﻡه. #
)t (×10-2 s
+ 0,25 + 0,50 + 0,75 + 1,00 + 1,25 + 1,50 .4ﺡ #ه eQا د@ت . veau A
ا: K
#3ا Fة ∆tا *ق Aا ﻡ Aا Qي a:R5ا ﺝ ﺥJل ا@nر $Eا ء و ا ﻡ Aا Qي a:R5ﺥJل ا@nر $Eا اء .1
ﻡ Aأﺝة ارﺱل و أﺝة ا@ﺱ!/ل ذهً و إً .
d = veau . teau؛ . d = vair . tairﺡ. d = 2×57 = 114 cm = 1,14 m : y .2
. ∆t = tair – teau .3
ﻡ ﺱ A
U/أن
veau . d = veau . vair . tair : Sو vair . d = vair . veau . teau .4
⇐ veau . [ d – vair . ∆t ] = vair . d ⇐ veau . d – vair . d = veau . vair . ∆t
ð]!Î/ .
= qpà = 1746 m.s-1 ⇐ qpà = pcö D
ð]!Î/ ¯@ð!]!,!!ñ . ¯ }Õ" . ∆1
6 h"0@6ﺱ اt4
Iر r M7ل ، 6 – A » 0-ص 505 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
x y
* .1ض أن ﺱ 1اnر اY.اب H 01ل ﺡ : @F 0Y #/ة ا F Fnو ا
ا v = F µ : 0Y . #/ µ YG
→
v اﺱ #ا #ا F/ي x Aو . y
A
.2ﺡ a #/ﻡ
01 . /3ة و a 4
آ H . 2,00 kg aل ا ء ا? 1,60 m #/ $!Eو آa
ℓ . 20,0 gﻡ ه $ﺱ 1اnر ا@Y.اب 01ا #/؟
.3ﺡJ/ن ﻡ1 &+ن ﻡ q* Aا دة Y: .ا 1 #/أآA /
m ﻡ Y: Aا ، 2 #/و
&r o -! aﺙ : +ة ﺵ. eF
أوﺝ. / F
Ô
68
אא
א
–אא
د رة
2008
5واة ا?ﺱ M
qو ا Yل Lو ا ﻡ 01 T Aا ا 01 #+ ، $ﺙJﺙ ﻡد@ت :
0=x+y & /5ـ : M -
1=x–y & /5ـ : L -
–1=–2x & /5ـ : T -
#ه eQا د@ت x = : F ،و – = . y
F
A
$آ ا
n v = Fx µy :Jا &. v = : $W
µ
#3 .2ﺙ! #ا ا H $E Uف ا ، #/ا ! ة ا Fn $ا #/أﺙ&ء ا@هاز أي F = P = mg = 2×9,8 = 19,6 N :
!]!ÎÑ ا
ا = µ : #/ YGآ ا #/
=µ = 1,25×10-2 kg.m-1 ⇐
!,Z Hل ا #/
û,Z
=v و ﻡ&= 39,6 m.s-1 : a
,ó]!Î/
$E .3ﺡ آ ن ا J/ن ﻡ1 &+ن ﻡ q* Aا دة ) * qا
ا ( gEن ا
Aا & AYGﺱ/ن ﻡ -ﻡ! -Yا #/أي
ﻡ -ﻡ . d2 Y: -أن gE ، d1 = 2d2 :ن µ 1 = 4µ 2 :
F/#
/ F/ ]#Ô F/ ]ð#/
ﺡ yأن = √8 ⇐ F1 = 0,5F2 :
/
= = =
FÔ ]#/ !,ó]F/ ]#/
FÔ#
Ô
Ô
7 h"0@6ا
t4ر
" "U"
Uدوری » ، 14 – Aص 507 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
Fرس ا+1ر $Eﻡ /Gا 3اﺱ ” Webcam Yض أﻡ اج “ #5 .ـ Webcamﺹ ر % FEﺱ bYا ء ) ﺱ!ط
01ا ﺝج ا دي ض ( [ .ﻡ ه eQا +ر اﺱ Yﻡ} ﻡ $E . [WJﻡ 5ى 1دي ! م هاز gﺡFاث ﺡآ دور
) دوره ، ( TﻡY5ة ﺹRة & ¬nأﻡ اﺝً ﺥ Yﻡ از & 01 nﺱ bYﻡء ا ض F ) v 15ون ا
س ( .
U1ﻡء ا ض hﺹ Rو ﺙv . oﺥ Qا +ر اﺱ Yا ـ % $E Webcamت tﻡ *ﺹ #زﻡ&F! $ر ـ τ = = 0,033 s :
!@
$Eا eاnر ا?ﻡ اج ) ا ر F . ( x'xد 01ﻡnه Fﻡ * qا ! ج ) ﺥ 4ﻡXء 01ا ﺝج ا?ﻡ. ( q
F #+ا ة E5ت 01ﺝFول ا !ﺱت ا :
t (s) 0,200 0,233 0,267 0,300 0,333 0,367 0,400
x (m) 0,098 0,105 0,114 0,122 0,130 0,138 0,147
.1أرﺱ[ 01ورق ﻡي ن . t @F xاﺱ&} ﺱ 1اnر ه eQا ﺝ ،ه #ه $ﺙ ؟
01إﺡFى ﻡnه Fا *[ Fد ) 01ا ر [: ( x'xا ج ر 1 [:و ا ج ر . 4 [:ا A E5ه Aا ! Aه . d = 0,088 m $ﻡA
ﺝ أﺥى [ FFا ا از اﺱ Yا 5و ﺱ
ب . 8 Hz < f < 9 Hz
.2ﺡFد Hل ا ﺝ eQ λا?ﻡ اج .
.3ه #ا ![ ا v 5و 01 λا UEﻡ -ا ا fا 0Yاﺱ Yا 5و ﺱ
ب ؟
F .4ون Rأي ﺵ$ء £ﺥ 4/X ،ا ا از : 0Y . f = 19 Hz 01س ﺱ 1اnر ا ﺝ ـ . v' = 0,263 m.s-1 :
أ: .رن Aﺱ 1ا@nر ه eQو Tا ﺝ دة . 1 $E
ب .ﻡ ه $ا %هة ا $أه F oاsن ،و ا
$ن ا *ق v Aو ' vﻡ E //5؟
ا: K
)x (cm .1ن : t @F xﺱ[ ا && 01 #+ x = f (t) 0ا /ن ا . UE
ا /ن /1رة A1ﺥ 4ﻡ [!5ﻡ @ #Wﻡ Aا F/أ ،ﻡد aﻡ Aا : #
n
0,15 ، x = at + bﺡ a yه ﻡﻡ #ا ﺝ) aا (#و ًWEا UEﺱ1
● ا@nر vﺝ r ً a5 ،ﺥ AY! Qﻡ Aا [!5آ &!AY
0,14 B
● P ¯P
Aو v = a = B A = 0,245 m/s : B
0,13 ● 1B ¯1A
0,12 ● إن ﺱ 1ا@nر ه eQﺙ )ﺡآ ا@nر ﻡ&? (%ن ﻡﻡ #ﺝa
●
0,11 ا [!5ﺙ. o
●
● 0,10 $: A .2ا Fة ر 1 [:و ا Fة ر ، 4 [:ه&ك A:ﻡ A
A AFر 2 [:و ر 3 [:ﺡ yا E5ا *ﺹ AآA: #
0,09 )t (s
0,22 0,26 0,30 0,34 0,38 0,42 ﻡور Aدل Hل ﻡ ﺝ $ . λا A E5ا Fة ر1 [:
0,20 و ا Fة ر 4 [:دل ﺙJﺙ أ Hال ا ﺝ λأي 3λ :
) @ﺡ cا #
nا ا ( $
69
אא
א
–אא
د رة
2008
4 : $
23 3λ = 0,088 m
3λ ● ا Fة ر1 [:
λ λ λ !,!òò
S ⇐ = 0,029 m
=λ
● 1 2 3 4 @
ا &S : -/ λ = 2,9 cm D
ﻡ! -Yﺵ bY5 $ :ا #W5 ﻡ& 1 %ي bY5ا #W5 : &F .3
!,ðó
= =f = 8,45 Hz ⇐ v = = λ.f
!,!û T
8 Hz < f < 9 Hz : $ﻡ & $أن ا ![ ا 5ا !5ـ vو λﻡ ا !Eﻡ -ا ا ا 0Yاﺱ Yا 5و ﺱ
ب .
.4أ R /ا ا از ﻡ f = 8 Hz Aإ f' = 19 Hz 0دون Rﺵ$ء £ﺥ gEن ﺱ 1اnر ا ﺝ Rﻡ v Aإ 0ﺱ 1أآ/
'. v
ب }&5 /ﻡ ﺱ U/أن ﺱ 1اnر ا?ﻡ اج ا ا?ﻡ اج .ه eQا %هة ف ـ ” A06د ا
Zاج “ .
7 h"0@6ا
t4ر
" "U"
Uدوری » ، 15 – Aص 508 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
y/ﻡ
/ﺹ ت $Eا اء ا اﺝ Fﺡ aﻡ ﺝ ﺹ اه . f
#+ﻡ
/ا +ت و ا
و Eن $Eا Fﺥ 1 #و 2اﺱ[ ا@هازات .
F&1 .1ﻡ
ن ا
و Eن
، M1 $Eن ا &&ن ا #+
$E 1ا nﺵ ﻡ. A!Y
→ راﺱ[ ا@هازات ا $Y/ ﻡذا ! ل $Eه eQا A1ا@هازات ا +درة A1ﻡ
/
ا +ت و ا /!5ﻡ Aا
و Eن ؟
#!& .2ا
و Eن إ M2 0و 01 #+ﻡ 4YGا@هازات
●
● ●
●
ا $E #3ا #3) 4YGا && 4G 0ﻡ! -Yا ﺝ
ا /!5ﻡH Aف ا
و Eن( .
ﻡ
/ا +ت Y1 Y2 أ .هr FF A
#ﺥ ا && 4G 0ﻡ!-Y
B.F ● ● OM & 0&& /5ا ﺱ م 4Gﻡ، 5
M1 M2 & ا 01 4YGﺵﺵ راﺱ[ ا@هازات ؟
ﻡ Fإﺵرات H.F ﻡ
و Eن
. #1
→ ﺝ ا!ل ا
و Eن
ب .إذا [ ا!ل ا
و Eن 4/ء
Aﻡ Aرؤ
Fا ا && $E Aا@*+ل ،ه A A
#ا rﺥ ا ﻡ&@ $هاز ا J /5& #/!5هاز ا +در ﻡH Aف ا
/؟
b .3ا
و Eن ﺡ 0ا &! ) M3 Yﺡ + ( M1M3 = 17 cm : yل ﻡFدا UY 01ا &&. A
أ H Aّ1 .ل ﻡ ﺝ ا +ت ا +در .
ب .آ
Aاﺱ YهQا ا :س :F λ؟
ج .ﻡ ه ا ا +ت ا +در A1ﻡ
/ا +ت ؟
ا: K
.1ا?ﻡ اج ا +درة A1ﻡ
/ا +ت و ا?ﻡ اج ا /!5ﻡH Aف ا
و Eن
ن $:ا. UE
.2أ #3 /ا && 0ا ! 0&& /5& -Yا اﺹ: #
T
-إﻡ rﺥًا -دور )!. (kT S
ð
@T
)!. (kT S -و إﻡ !Fﻡً J3ﺙ أرع ا Fور
ð
د ﻡnهFة ﺵﺵ راﺱ[ ا@هازات -Y5ﻡr Eﺥ أو !Fم ا && 0ا ! 0&& /5& -Yا اﺹ. #
T
ب & /ا ا &ة
،ن ا@هاز ا Qي #+إ 0ا
و Eن ﻡrﺥًا ـ &J /5هاز ا +در ﻡ Aﻡ
/ا +ت .
ð
.3أ $E /ا &!
M3 Yن ا &&ن $Eا
$ ، UEن &! M1 AYو q* M3ا ا@هاز و ا & F/دل Hل
ﻡ ﺝ ا +ت ا +در A1ﻡ
/ا +ت و ا ! 4ﻡH Aف ا
و Eن أي . M1M3 = λ = 17 cm :
ب + /ل : 01س أآ 3د S/5 :أﺥYء ا !س ا دﺙ أﺙ&ء ا !س
،ن ﻡ Aا?ﺡ [! A5ا!ل اF1 UEة أ Hال ﻡ ﺝ :
[! Jا E5ا + b5 $ل 01ا? #:ﻡ!Y 5 Aت && Aأي 5أ Hال ﻡ ﺝ . ﻡً 3
ﺝـ /ا ا +ت ا +در A1ﻡ
/ا +ت 5وي ا ا@هازات ا ! YﻡH Aف ا
و Eن أي :
!@ð
= =f = 2000 Hz
!,ñ
70
אא
א
–אא
د رة
2008
8 h"0@6ا
t4ر
" "U"
Uدوری » ، 16 – Aص 508 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
Fرس $EهQا ا Aاnر ﻡ ﺝ 01ﺱ bYا ء .
.1ﻡ& $Y! -/ﻡ .ع Eق ﺱ bYﺡ ض ﻡ اج ﻡ ء ء F ،ث اY.اً دورً ،
دور X [ . T = 1,0 s eﺱ bYا ء ا #3ﺝ. a/
أ .ﻡ ه $ﺥ ~W+ا ﺝ ا 01 n& $ﺱ bYا ء ؟
8,2 cm ب .ﻡذا #3ا YGط ا ؟
● ج .أرﺱ[ ﻡ! 1 ًYدً bY5ا ء .
د .ﻡ ه Hل ا ﺝ λ؟
~ .اﺱ&} ﺱ 1ا@nر ﺝ .
و .ﻡ ه ا ﻡ Aا Qي a:R5ﺱ bYا ﺝ ! -Yﻡ D = 30 cm E5؟
ي / .أن ﺱ bYا ء #:ا F/د :
-ﻡذا Fث إذا &*1.دور اهاز ا & -/؟
-ﻡ ه $ا !د ا 0!/ $ﺙ ؟
● a = 1 cm ● a = 2 cm ؟ &~: ا $ -ﻡ ه $ا !د ا $ا ، Fو
01 -X .2ﻡ5ر ا ﺝ ،ﺡ ﺙ! 1 Sدي . a a.1
أ .ﻡ ه $ا %هة ا n $هFه ؟ rي ﺵط ؟
ب .أ F1رﺱ[ ا?ﺵ
ل ا ! و أآ .
ا 1 #
n ا 2 #
n ؟ ا ﻡ ه $ا Gﺹ ا / $زه هeQ
ا: K
.1أ /ا ﺝ ا 01 n& $ﺱ bYا ء ه "U"
U"
” $دوری
“
A!4ﻡ) 5ذات . (AFو ه $آ T Qﻡ ﺝ .1
?ن ا!ل ﺝء ﻡ Aا دة * #ا@هاز
ن 1 Eدً 01ﻡ& 0اnر ا ﺝ .
ب /ا YGط ا ءة #3ا &!ط ا ة ا? %1ا ﺝ دة 01ﺱ bYا ء أي أ ([:) 01ا F1ا &nة *. #
S
ﻡ! -Yﺵ? $ :ﺱ* #ا ض
ا & -/ا ء ا $Xء ا ء ا [% ﻡء
ـ /آ ه ﻡ #
n b.ا !
#ن ا ! -Yا دي
ا
bY5 #3ا ء ﺝ. ً/
د 01 /ا 4YGﺝJ a/ﺡ cأن 4λ = 8,2 cm :
λ = 2,05 cm : $
8,2 cm ,!ó
= =v هـ= 2,05 cm/s : /
S T
● 1 2 3 4 5 v = 2,05×10-2 m.s-1 D
ﻡ! -Yﺵ bY5 $ :ا #W5 λ λ λ λ و -Y! /ﺝ /ا ﺝ أﺙ&ء ا@nر ﻡE5
D = 30 cmﺥJل ا Fة ا ﻡ& ∆tﺡ: y
D @!]!Î/
= . ∆t = = 14,6 s
,!ó]!Î/
ى /إذا &*1.دور اهازات ا &gE ، T' = 2T b/+ -/ن ذ v @ Tﺙ 01ﺱ 1اnر ا?ﻡ اج آ @ F Uور أو ا
ا@هازات .أن وﺱ 4ا@nر #:ا F/د )ﺱ bYا ء LﻡF/د(
ن λ' = v'.T' = v.2T = 2λ ⇐ v' = v : &F
أي أن ﺱ 1ا@nر 0!/ﺙ ﻡ 1X -أ Hال ا ﺝ .
.2أF&1 /ﻡ -Xأﻡم ﻡ5ر ا ﺝ ﺵ!ً أو ﺡﺝًا gE !. E aن ا ﺝ &ج /1 Fره Unﺥ ا ﺝ ،ﺵط أن
ن
1ض ا * !رب Hل ا ﺝ ا اردة ?ن |هة ا@اج @ Fث إ@ إذا آن 1ض ا a Unأ #:ﻡ. λ A
ب /آ ﺹ1 Rض ا ، Unآ آ| oهة ا@اج أآ 3و .ﺡً nط أن
ن $Eآ #ا @ت 1ض ا Unﻡ Aر H /ل
ا ﺝ $E .ه eQا
AﻡnهFة |هة ا@اج :
72
אא
א
–אא
د رة
2008
ا: K
Þ}Õ" . cÞ cÔ
( i2 = arc sin : U/Y .1ن د
رت ) ⇐ nair . sin i1 = nprisme . sin i2 :
ÞÚ"Õ|z
¦ /5& -ﺵع ا?زرق . i2B = 23,8° ⇐ i1 = 40° ، nprisme = 1,590 ، nair = 1 : B
¦ /5& -ﺵع ا?ﺡ . i2R = 25,2° ⇐ i1 = 40° ، nprisme = 1,512 ، nair = 1 : R
A .2ﻡ ـ Bو Cاو $ا y3ا Qي زاو أﺡ Fرؤوﺱ A aا ا A!Eأﺱ Aاsﺥ) Aا : (#
n
ا 4G [!5ﻡ! #3 -Yا &|[ 01وﺝ aا ﺵ ر Y! $Eا رود : $ ،
B C i'2 -ا او * = 90° – i2 : B
B
i1
i2 i'1 -ا او C+ = 90° – i'1 : C
*+B
A
Aﻡ ع زوا أي ﻡ5 y3وي ، 180°أي * + C+ = 180° :
*
$: A1 Zا او B Aو A + 90° – i2 + 90° – i'1 = 180° : F C
و ﻡ&. Â = i2 + i'1 : a
.3ﻡ ﺱi'1 = Â – i2 = 60° – i2 : &F U/
¦ /5& -ﺵع ا?زرق . i'1B = 36,2° ⇐ i2B = 23,8° : B
¦ /5& -ﺵع ا?ﺡ . i'1R = 34,8° ⇐ i2R = 25,2° : R
: U/Y .4ن د
رت F&1وز اﺵع ﻡ Aا ﺵ ر إ 0ا اء nprisme . sin i'1 = nair . sin i'2 :
ÞÚ"Õ|z . cÞ c, Ô
i'2 = arc sin B .5ﻡ :J1 Aد
رت ا C ⇐ !5
"Þ}Õ
¦ /5& -ﺵع ا?زرق . i'2B = 69,9° ⇐ i'1B = 36,2° ، nprisme = 1,590 ، nair = 1 : B
¦ /5& -ﺵع ا?ﺡ . i'2R = 59,6° ⇐ i'1R = 34,8° ، nprisme = 1,512 ، nair = 1 : R
| #3 .6هة FF/ا Xء ا? Zا آ U* $E Sاﺵ1ت ا Y5/وﺡFة ا ن ا
aاﺱ Yا ﺵ ر )ﺝ ﻡF/دة( .
آ رأ& $EهQا ا Aأن اﺵ1ت ا W Xا ) *Gا?زرق و ا?ﺡ( F&1ﻡ Fﺥ #ا ﺵ ر &* qزاو ا رود i1 = 40°
/ gEز ﻡ& aوا ا
5ر ﻡ i'2B = 69,9° : *Gو ! . i'2R = 59,6°ل A1ا ﺵ ر arﺝ ﻡF/دة # b5ا Xء
ا آ SﻡFد ا? ان آ Xء ا?. Z
11 h"0@6اذج ا7 4ء » ، 26 – Aص 512 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
#5رًا &} .ءًا Hل ﻡ ﺝ λ aﻡ .ع أﻡم ﺙ!a a.1 S
a ﺵﺵ E
وﺙ! 1 - ) ا %ا 4YGا : UEوﺙ! – n&E ( 1ه Fا +رة ) وﺙ! – ( 2
d ا
nﻡ 01 W . -! Aا nﺵ Eا D F 01 1 .ﻡ Aا . S!3
.1أ /ﻡ ه ا nط ا Qي Sأن !!1 aض ا 01 #+& S!3ه eQا +رة ؟
ﻡ& -/ر ب R /ا ض !/ dا آ 01ا nﺵ F&1ﻡ Rا A D F/
ﺙ!S D ا S!3و ا nﺵ H ،ل ا ﺝ λأو 1ض ا . a S!3
A/ﺱ 5ﻡ Aا رب ا &ة rن ا ض & dﺱH Sدً ﻡ H -ل
ا ﺝ Xء .
وﺙ! – 2 d إذا آن kﺙ @ oوﺡFة ! ، aح ا :Jت )(5) ، (4)، (3) ، (2) ، (1
ا :
pD D D
)d (mm =d = d؛ ) d = / ( 2؛ )( 3 )( 1
p p
D/
20 ) d = / ( 4؛ ). d = k a λ D ( 5
1 p
d =f 2 ا ً:JYﻡ Aا #ا F/ي ،ﺡFد ﻡ ه $ا :Jت ا A
$اﺱ/ده ؟
a +
0!/ .2آ #ا ﺱ L 4WﻡRة أﺙ&ء ا !ﺱت R ،ا ض S!3 a
و ! d [: qا ا. !E
10 + * #Xه eQا & 01 #+ ، }Wا &&ت ا ) . !Eوﺙ! – ( 4 ، 3
+ وﺙ! – 3 و bّ.ﻡ ه $ا :Jأو ا :Jت ا !ﺡ $Eا v5ال – .1ب ا $
+
+ 0!/أ ًXﻡ
& .ذا ؟
λ o/3 .3و a؛ bا nﺵ 01 #+&Eا & }Wا :
2 1
)(107 m-2
0 1 5 a2 D (m) 1,70 1,50 1,20 1,00
d (mm) 21 19 15 13
73
אא
א
–אא
د رة
2008
)d (mm ﻡ ه ا && 0أو ا &&ت ا
$ن رﺱ ﻡ اU! ً!E أ.
20 1 ا اب $Eا v5ال – 2؟ . #1
d =f + : ا $ ا [5 1د أرﺱ[ ا #3ا d = f (D) $/ ب.
a
+ 01ﻡ ر ا * اﺹ. 0,1 m #3 1 div : # -
01ﻡ ر ا ا. 1 mm #3 1 div : S -
Aّ1ﻡﻡ #ا ﺝ [!5 aا . a1 #+ ـ.
10 اﺱ&} E k :أF1 aد ﺹ bو أ& ! &:ﺱت ﻡ Aأﺝ# د.
+
+ وﺙ! – 4 λ = 633 nmو . a = 100 µm
+
-.ﺱ q* $E Tﻡ -.ا Unا q* $YE U5ا +رة .4
2 1 . ا Un 01 4/Xا nﺵ Y: S .ا q* T5ا Fور ض
0 )(103 m-1 J Tﻡ Qﺹم ر ) ّ: ، ( λ = 670 nmروا اﺱل هeQ
1 5 10 a
ا !س Y:ﺵة و 01 o.ﺡﻡ #+ . #ا Jﻡ01 Q
! ﻡآ F&1 d = 20 mm .1ﻡ
ن ا nﺵ D = 1,50 m F 01ﻡ Aا nة .أﺡ Y: S! S5ا nة .
ا: K
.1أ /ا nط ا Qي Sأن ! + Uل 01ﺹ رة ا ﺙ! – 2ه :
أن ا %هة ~Gااج ﻡ ﺝ S $ W .أن
ن 1ض ا Unﻡ Aر /ا
وﻡ ) $EﺡFود Hل ﻡ ﺝ اﺵع
ا $W Xا &ج( ﺡ
yن ا@اج أآ 3و .ﺡً آ ﺹ1 Rض ا . Un
ب S /أن
ن ا :Jت ا Yة ) (5) ، (4)، (3) ، (2) ، (1ﻡ 5ﻡ Aﺡ yا ﺡFات
F! . ًWE F $ر ا !د ، d
D ، λ ، aآ ﺡFة ا Yل )ا & (m :ا a q k o3وﺡFة ) ﻡ!Fار F Lي ( ،و ﻡ&: a
] D
= ] $ ، [dه eQا A
:Jأن
ن ﺹ . ==m ⇐ d -ا : (1) :J
p
] D
= ] ، [dه eQا L :Jﺹ . F/5 $ ==1 ⇐ d ا : (2) :J -
/ p/
] pD
= ] $ ، [dه eQا A
:Jأن
ن ﺹ . ==m ⇐ d ا : (3) :J -
]/ D/
= ] $ ، [dه eQا A
:Jأن
ن ﺹ . ==m ⇐ d ا : (4) :J -
/ p/
-ا ، [d] = m×m×m = m3 ⇐ d = k a λ D : (5) :Jه eQا L :Jﺹ . F/5 $
F/5 $ا :Jن ) (2و ) (5ﻡ A Aا :Jت ) (5) ، (4)، (3) ، (2) ، (1و أن ~ ا r b. Aن & dﺱS
Hدً ﻡgE λ -ن ا (3) :Jه $ا?ﺥى F/5و
Aا!ء 01 4!Eا (1) A:Jو ). (4
.2آ #ا ﺱ 4Wا?ﺥى L 0!/ﻡRة أﺙ&ء ا !ﺱت & ،ا ﺙ! – A/ 4أن dﻡ&ﺱ Sﻡ? -ن ا /ن ا /1 a1 #+رة
p
D
= F/5 & . dا ? (4) :Jن A1ﻡ [!5ﻡر F/أ ،و a1ا 4!E (1) :Jه $ا U* $ﻡ -ا & }Wا /أي :
p
دراﺱ ا ﺙ! – A/ 3أن & @ dﺱ Sﻡ. / -
p
r .3ﺙ ا A D F/ا nﺵ و ا 1 01 Unض ا !/ا آ : d
أ S /ا y/ﻡ AﺥJل ا & }Wا Yة $EﺝFول ا !ﺱت :J1 A1ﺥ D A Yو ? dﺱ ا@ﺱJRل ،و a1ا &&0
ا اﺝ Sرﺱ U! aهQا ا Rض ه ا /ن )? d = f (Dن ا UEﻡ -ا (1) :Jﻡ دﻡ& [ Rﻡ a $: Aو λﺡ: y
D
)d (mm = ) p = Cteﻡﻡ #ا ﺝ. ( a = d؛ = Cte . D = p . D
p p
+ ب /ا &&@ : d = f (D) 0ﺡ cا /ن ﺝ. a/
20 ﺝـ /ا /ن )/1 d = f (Dرة A1ﺥ 4ﻡ [!5ﻡF/ #Wأ اﺡFاﺙت ،
+
ﻡد aﻡ Aا d = p . D : #
n
!!, .
+ =p Dﻡﻡ #ا ﺝ= 12,5×10 ⇐ p = : p a
-3
,Z D
+
= p = Cte؛ و ﺡ ~ S5ا F1 k Aد ﺹb د: &F /
10 p
, .p
=k : $
)d = f (D -3
p = 12,5×10 ، λ = 633 nm ، a = 100 µm
,ó]!ÎÑ ]!ÎØ
2 =.k≈2 ⇐ k ⇐ = 1,98
'Z@@]!Î
)D (m D
0 0,2 1,0 2,0 .d=2 أي أن ا #
nا & (1) :J $Wه :
p
74
אא
א
–אא
د رة
2008
.4ﺡ5ب Y:ا nة :
D D
a=2 Y: ⇐ d = 2ا nة aه : ﻡ Aا : (1) :J
. p
Zñ!]!Î' ],ó
] . a = 100 µm ⇐ a = 2 = 1×10 m ⇐ D = 1,50 m ، d = 20 mm ، λ = 670 nm
-4
!]!ÎÑ
12 h"0@6اذج ا7 4ء » ، 27 – Aص 513 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
Fرس $Eه eQا ا
5ر ا Xء اﺱY: Yة ﻡء .إن ا ء وﺱ 4ﻡF/د :
Y n a&: 4/ل ا ﺝ ¦ λﺵع ا Qي . a:Gﻡ ـ &! nا ء ﻡ Aأﺝ #إﺵع Hل ﻡ ﺝ. λ a
n .1ذآ ا !& nﺱ 4ﺵ*ف .
1,335 H .2ل ﻡ ﺝ إﺵع &: ، λ $W .ا
5ر ا ء eQ nا ﺝ .
1,33 +ل /1 01رة ا !& nء H @Fل ا ﺝ ¦ λﺵع ﺱ[
1,325 ا && . n = f B / C : 0ا && 0ﻡ #3ﺝ. a/
1,32
أ .آ Yر ا !& H @F nل ا ﺝ ؟
1,315
1,31 ب Aّ1 .ﻡد ا . n = f B / C [!5
1,305 ـ U! .ﻡ Aأن ا !& n = 1,325ﺵع Hل ﻡ ﺝ. λ = 600 nm : a
1,3 n& .3ﺡﻡ ﻡ Aا Xء ا? $E Zا اء ا Qي n0 = 1 a&:و 01 4!5
0 ﺱY: bYة ﻡ Aا ء /آو * .ض أ aض @
س
واﺡ #/: 4!E Fا Gوج ﻡ Aا !Yة q .ا nع ا ارد Y:ة )1 2 3 4 5 6 7 8 12 (1012 m-2
λ
i I ا ء Y! $Eا رود ، Iزاو ورود ﺡﻡ ا Xء ا?Z
ه . i = 50° : $ض ا nع إ 0ا
س $Eا &!I' Y
r و ا
5ر ﺙ $E $ا &! I'' Yا G $ج ﻡ& ﻡY: Aة ا ء .
'r 'I #3ا 4YGﻡ!Y! ًYة ا ء Fون ا/1ر ا . [5
O ''r Sا@ﺡ*ظ ﻡ ا $E 0Yا &~ .
أ .ﻡ ه $ﺥ +ﺹ ا Xء ا? Z؟
'''r
ب .أ : 41ا Aد
رت 5
Jر و ا@
س .
ـ .ﺱFGام :ا Aد
رت أﺱ qا :Jا i 4 $ـ rﺙ[ r''' Aو'. i
''i' I د .ﺱFGام :ا Aد
رت أﺱ qا r' A :Jو''. r
هـ .ﺱFGام ا ! ا Aا &Fﺱ $EداWة ،أﺱ qا :Jت r Aو' rﻡ Aﺝ و r'' Aو''' rﻡ Aﺝ أﺥى .
و r : Aّ1 .ﻡ Aأﺝ H #ل ﻡ ﺝ . λ = 600 nmاﺱ&} r'' ، r' [:و''' rﺙ[ . i' :
ز .اﺱ&} ا@اف Dا Qي ض aا nع ا ارد او F iﺥوﺝ aﻡY: Aة ا ء .
-ـ r : Aّ1 .ﻡ Aأﺝ #إﺵع Hل ﻡ ﺝ . λ = 400 nm aﻡذا
Aأن }&5؟
ا: K
&: .1ا@
5ر nﺱ 4ﺵ*ف و ﻡ qه $ا & A /5ﺱ 1ا@nر X cء $Eا *اغ ) $E ً1ا اء( و ﺱ 1اnرv e
$EهQا ا ﺱ ، 4و ه $ﻡ!Fار F Lي )Fون وﺡFة( ،و ه $آ T Qدوﻡً أآ /ﻡ Aا اﺡ? Fن ﺱ 1اnر ا Xء $Eا *اغ ه$
أآ /ا 15ت 01اJHق .
، n = DﺡF! yر ا 15ن ﺡFة ) . (m.s
-1
،أي داد &:ا@
5ر آ ﺹRت Hل ﻡ ﺝ اﺵع .
.2أJ /ﺡ cﻡ Aا /ن n = f B / Cأن n :داد زدد /
p
n=b+ ب /ا &&/1 n = f B / C 0رة A1ﻡ [!5ﻡF/ @ #Wأ ﻡد aﻡ Aا : #
n
/
ﺡ a : yﻡﻡ #ا ﺝ aو bا F&1 Sا F/أ .
ً #nا [!5ا &! (0 ; 1,321) : AYو ) (6,0×1012 m-2 ; 1,330و gE a1ن b = 1,321 :
@,@@!¯,
=a Ô/ ⇐ = 1,5×10-15 m2
!]Z !¯
,ó]!ÎÔ-
n = 1,321 + $ﻡد ا b/+ n = f B / C [!5ﻡ Aا : #
n
/
,ó]!ÎÔ-
. n = 1,321 + +Z!!]!Î' -/
ﺝـ /ﻡ Aأﺝ
λ = 600 nm #ن $E Zا د ا = 1,325 !5
.3أ /إن ا Xء ا? Zه .ء ﻡآ
Sن ﻡF1 Aد @ ﻡ& eﻡ Aا ان ا Wو Lا Wﺡ +& yﻡل أ Hال ﻡ ﺝت
اﺵ1ت ا Wﻡ Aا ! $5*&/ /5& λ = 400 nm Aو /5& λ = 800 nmﺡ .
75
אא
א
–אא
د رة
2008
ب : /ا Aد
رت :
وارد ا &|[ ﻡ&
q & $ا?ﺵ ا اردة ،ا &
5و ا &
5ة آ &* qا 5ى و ه ﻡ 5ى -
ا رود ا Qي Fد nع ا ارد و ا [!5ا &|[ Y! $Eا رود . I
i1 r F&1ﻡ & nﺵع $W .وارد $Eوﺱ 4ﺵ*ف #+ n1 a&: 1إ 0ا bY5 -
n1 وﺱ1 4 ا *ﺹ A #هQا ا ﺱ 4و وﺱ 4ﺵ*ف £ﺥ Y! $E 2ا رود Iاو ورود i1
ﻡ -ا &|[ 01ا 5
& agE bY5او i2ﻡ -ا &|[ $Eا ﺱ 2 4ا Qي a&:
I n2ﺡ. n1 sin i1 = n2 sin i2 : y
n2 وﺱ2 4
-&+ا nع ا &
qزاو ا
س rﻡ -ا &|[ ﻡ5و او ا رود : i1 -
i2 . r = i1
ﺝـ : U/Y /ا Aد
رت ا 01 !5ﻡ Fث &Y! /5ة ا ء $Eا :
ا@
5ر ا?ول Y! $Eا رود n0 sin i = n sin r : I -
ﻡ 5ى ا رود ﻡ&
5
أن b/+ ، n0 = 1 :ا :Jا
n !5ا sin i = n sin r : 45/
ا@
5ر ا Y! $E $3ا /وز ''n sin r''' = n0 sin i' : I -
أن b/+ ، n0 = 1 :ا :Jا
n !5ا n sin r''' = sin i' : 45/
د /ﺡ : S5ن ا@
س . r' = r'' :
i I هـ $E /ا ( OII' ) y3ا 5وي ا r = r' : &F A:5
Y:ة ﻡء
ﺵع وارد &* qا +رة $Eا ( OI'I'' ) y3ا 5وي ا r'' = r''' : &F A:5
)r (n > 1
⇐ '''r = r' = r'' = r
ه اء 'r 'I و /ﻡ Aأﺝ
λ = 600 nm #ن &:ا
5ر ا ﺱn = 1,325 4
)(n0 = 1 O ''r ﺡ S5إﺝ ا v5ال – .2ﺝـ .و i = 50° : &F
'''r cÞ ó!°
= sin r ﺱل ا :Jت ا F !5د :ا او : r
,@ó
cÞ ó!°
'i ''I r = 35,3° ⇐ r = sin-1B C = 35,3° : $
ﺵع رز ,@ó
و ﻡ& aآ r' = 35,3° : T Qو r'' = 35,3°و . r''' = 35,3°
ﺱل :ن د
رت $Eا &!i' = i = 50° : I'' Y
ز /ا nع ا ارد او Y: 01 iة ا ء ض إ 0ااف #/: Dوز eاو ' iﻡ& #3 ،هQا ا@اف ﻡ 1ﻡA
ا@اEت ا داﺥ #ا !Yة ،ﺡD = DI + DI' + DI'' : y
D = ( i – r ) + ( 360° – r' – r'' ) + ( i' – r''' ) = 360° + 2i – 4r D
⇐ D = 360° + (2×50°) – (4×35,3°) = 318,8°
,ó]!ÎÔ-
ﺡـ /ﻡ Aأﺝ
λ = 400 nm #ن &:ا
5ر ا ﺱn = 1,321 + +ð!!]!Î' -/ = 1,330 : 4
ﺱFGام * qا :Jت ا FG5ﻡ $Eإﺝ $ا v5ا .2 – Aو،ز : 01 #+
cÞ ó!°
r = sin-1Bو ﻡ& aآ r' = 35,2° : T Qو r'' = 35,2°و . r''' = 35,2° C = 35,2°
!@@,
ﺱل :ن د
رت $Eا &!i' = i = 50° : I'' Y
ن ا@اف ا ﺹn #ع ) ( λ = 400 nmه D = 360° + (2×50°) – (4×35,2°) = 319,2° :
Jﺡ cأن D = 318,8° ⇐ λ = 600 nm :
D = 319,2° ⇐ λ = 400 nm
}&5أن :آ #ﺵع &ف او آ G DﺥJف Hل ﻡ ﺝ ، λ aو F T Qث F/د Xء ا آ SﻡFد ا? ان .
اﺵ1ت ذات Hل ا ﺝ ا?) +:ا & ($5*&/ف أآ 3ﻡ Aاﺵ1ت ذات Hل ا ﺝ ا? Hل )ا?ﺡ( .و هQا ﻡ
Jﺡ : #
n /5& a%س :ح ) .ا (#
n
ﺵع ﺵ$5
ﺵع ﺵ$5
&*$5 أﺡ
Y:ات
&*$5 :س
ﻡW
:ح
ا A أﺡ
76
אא
א
–אא
د رة
2008
13 h"0@6ا
t4ر اWت – هة دو ، 33 – A » 7ص 515 :ﻡ Aا
ب ا Fرﺱ« $
1 5ا Hnـ 40 m.s-1اFا ًWﺥ ﺵﺡ& q* $E 5ا@ 25 m.s-1 15 eا ا *+رة ه . 800 Hz
.1ﻡ ه ا $E Rا ا ا ! 4ﻡH Aف ﺱ UWا nﺡ& F&1ﻡ ز eﺱرة ا Hn؟
.2إذا ا o:ﺱرة ا Hnﻡ Aا nﺡ& $Eا eﻡآ ، qﻡ ه ا $E Rا ا ﻡH Aف ﺱ UWا nﺡ& F&1ﻡ ! $ا 5رة
nﺡ& ؟
! .3ب ﺱرة ا Hnﻡ Aا nﺡ& $Eا@ eا آ . qا ا *+رة ه دا 4! . 800 Hz ًWهQا ا ا ﻡH Aف ﺱUW
ا nﺡ& آ arا F&1 960 Hzﻡ !ن A1 . 61 m.s-1 /5 15ﺱ 1آ #ﻡَْآ. /
77
אא
א
–אא
د رة
2008
ً1 .3أن د :اﺡ+ء Fاد
ن ! Sاهازة ،ﺡFد ا@رب : $Eس ا . U
ﺵت ﺱ*& ا 5ر !م ﻡ Aأﺝ #و -.ن آ1? nق ا Yت [ .ا +ل $Eأﺡ Fا !ﺱت . n = 330 123 01
.4آ[ ه U1ا $E 4ﻡ
ن إﺝاء ا !س ؟
- µL
P = P0 . e & ~:ﺱ ا ﺝ Eق ا 5ﺥJل اnره ؛ $E L E5 Y: F/Eا ء
،ن ﺝ ﺱ :
ﺡ µ yه ﻡﻡ #ا Gﻡ. µ = 2,5×10-4 m-1 : F
F+ر ﺝز ارﺱل ﻡ ﺝ ﺱ ا@Fاg . P0 = 10,0 Pa Wﻡ
ن ﺝز ا@ﺱ!/ل أن ! 01 4ا? #:ﻡ ﺝ ذات ﺱ أ 01ﻡA
. Pmin = 1,0×10-3 Pa
.5أوﺝ Fﺱ ا ﺝ ا ! YﺥJل إﺝاء ا !س ا . U5ﻡ ه ا Uا? $%1ا Qي
Aز ا 5ر :ﺱ a؟
ا: K
-Y! .1ا ﺝ Eق ا 5ا d = 2h E5ﻡ $% Aإرﺱ و ا ! HﻡH Aف ﺝز ا@ﺱ!/ل ا Qي & $E $ﺡ&
اﺵRل ﺝز ارﺱل #5 .ا Fاد F1 Qٍ WF&1د nﻡ Aا?دوار Tﺝ ا [ $إرﺱ .
b5هQا FFﻡFة ارﺱل ﺝ و ا ﻡ Aا R5ق ﻡH Aف ه eQا ﺝ ذهً و إً ﻡ Aه
#ا &*5و :ا &ء :
/
، t = nTﺡ yأن = gE Tن t = :
ê ê
0 0ê
= (*) .......... v
Dﺱ 1ا@nر vﻡ اج Eق ا $E 5ا ء )ا ء ا : (b
/
F1دً n = 1 100 ، h = 20,0 m :و . v = 1,5×103 m.s-1 ⇐ f = 40 kHz
4/ .2ا Fور ا *ا Lﺝ Yل ه eQا ﺝ $ ، λا Fد ا
J $هازات $Eا *اغ ﻡ Aﺝز ارﺱل و :ا &ء
0 0 0 0 /
ه ﺡ S5ا .
/2Ù
/2Ù Ô
: (*) :J
1 1
3 3 Ù
$+ .3ا Fاد F1د ا@هازات ا
ﻡ 4!Eﺝ ،أي F&1ﻡ [ إرﺱل 4,01أو 4,99ﻡ Aا?دوار gEن ا Fاد n = 4 4!E #5
و $ا rYGا?) $%1ا@رب( ا
#5 $E Sا Fاد ه . ∆n = 1 :
∆/
= ∆h ا@رب ا
: $E ∆h Sس ا h Uه ﺡ S5ا : (*) :J
ê
F1دً f = 40 kHz ، v = 1,5×103 m.s-1 :و . ∆h = 1,9×10-2 m = 1,9 cm ⇐ ∆n = 1
,û]!Î/
...و ه ﺥ rYﺝ Fﻡ! /ل !! .
∆0
& $أن د :ا !س Uا &ء )ا@رب ا & ($/5ه = 0,095% :
0 !
.4ﻡ Aا U1 S5 (*) :Jا $E p 4ﻡ
ن إﺝاء ا !س F&1ﻡ #5ا Fاد ا ! : n = 330 123
!!@@!@]ó /
=p = = 6,2×103 m = 6,2 km ⇐ p
!!!!]ð ê
.5ﺥJل إﺝاء ا !س ا -Y! U5ا ﺝ Eق ا 5ا L E5ﺡ Qٍ WF&1 &&
، L = 2p yﺡ5ب ﺱ ا ﺝ ا ! YﻡA
ﺥJل ا :Jا Yة = P0 . e - µL = P0 . e - 2µp :ا !pY
F1دً µ = 2,5×10-4 m-1 ، P0 = 10,0 Pa :و = 4,5×10-1 Pa ⇐ p = 6,2×103 mا !pY
A1 y/ا Uا? pmax $%1ا Qي
Aز ا 5ر :ﺱ? aﺥ A Qا@/1ر أد 0ﺱ ﺝ ا A
$ا ! HﻡA
Hف ﺝز ا@ﺱ!/ل 5ر $E S ،ه eQا %وف أن
ن ≥ Pmin :ا !. pY
4 4
p ≤ ln = ⇐ – 2µp ≥ ln ë3 ⇐ P0 . e - 2µp ≥ Pmin : $
# 4ë3 =4
F1دً Pmin = 1,0×10-3 Pa ، µ = 2,5×10-4 m-1 :و p ≤ 1,8×10 m ⇐ P0 = 10,0 Pa
4
Q A
. pmax = 18 km Dا ا 5ر :س أ1ق آ #ا Yت 01وﺝ aا . Y5/
13 h"0@6ا
t4ر اWت – هة ا
Iاج » ا@اج اﺱ E Yب «
Jن ﻡ URاﺝ aE Fا?ﺵGص ا ور ، Aﺡ& Y F:أ /Rات
&& ﺱع ﻡدﺙ أو ﺡ ار @!ل ﺥ أﺡ Fا? اب ﻡ* ح ً :
x 01ا +ت ا 5ع .ا Fراﺱ ا ا [ %هة ااج ا +ت E /1ا /ب .
Fف 45/ا Fراﺱ F ،رس +ف ﻡ ﺝ ﺹ /1ا * و UEاه .
ن ا ا $/ﻡ Aﻡ : $
ﻡ
و Eن ﻡ
/ﺹ ت ﻡ ﺹ ل Fﺝ $/ا eﻡ $E -. Rأﺡ Fﺝ $/ا /ب .
-Xﻡ
و Eن $Eا Sاsﺥ ﻡ Aا /ب . D = 2,0 m F 01
ب O
T Aا
و Eن ازاة ا /ب [ُّ yﻡ 01 a.ﻡ ر )(O,x
ﻡ
/ﺹ ت D آ ه ﻡ 01 A/ﻡ 4YGا آ Sا !. #
$ #5ا اات ا?ر -ا 500 Hz :؛ 5 000 Hz؛ 10 000 Hz؛ . 10 000 Hz
ﻡ Aأﺝ #آ #ﻡ Aه eQا اات q! ،ﻡ 5ى ا Fnة ا ) 5ﻡ!Fرًا 01 (dB #/5Fﻡ 5ى
ﺝFار
78
אא
א
–אא
د رة
2008
ا
و Eن E @Fﺹ ﻡ /1@ . x a.رات ا &| ! ،م F 4!Eراﺱ ﻡ 5ى ا Fnة ا 5ﻡ Aأﺝ #ﻡ ا -.ا
و Eن ذات
ا * اﺹ x #ا ﺝ. /
ا & }Wا ! 1 #+س ر $E o/ا Fول ا : $
x (m) 0,00 0,20 0,50 1,00 5,00 7,00 10,00
f = 500 Hz
I (dB) 50 50 50 50 50 50 50
x (m) 0,00 0,20 0,50 1,00 1,60 5,00 10,00
f = 5 000 Hz
I (dB) 50 50 50 50 45 10 10
x (m) 0,00 0,20 0,50 0,70 2,00 5,00 10,00
f = 10 000 Hz
I (dB) 50 50 47 45 10 10 10
x (m) 0,00 0,20 0,45 1,00 2,00 5,00 10,00
f = 15 000 Hz
I (dB) 50 50 45 10 10 10 10
إن ﺱ 1اnر ا?ﻡ اج ا $E +ا اء ه . v = 340 m.s-1 $أﺡ S5أ Hال ا ﺝت ﻡ اج ا +ا?ر -ا $E 5 .1
ه eQا .
4YG Jا آ Sا S! -. ، 0YﺡFود ا & UHﻡ Aا *Xء ا A
$ﺱع اات هeQ q* 01ا ، 4YGﻡﺙ ً .2
ا?ﺹ ات * . S Eض أن ا +ت
ن ﻡ ً1 5إذا آن ﻡ 5ى ﺵ aFا 5أ 01ﻡ. 45 dB A
ﺡFد ﻡ Aأﺝ #آ #ا : ،زاو ا@اج ا Gو α $Hﻡ!Fرة ادن ). (rad .3
أرﺱ[ ا && 0ا #3او H @F αل ا ﺝ . λ .4
= αﺡ1 #3 a yض ا * .ﺡFد 1ض Eا /ب . Qآ rن ا /رة ا & %او αه: $
p
79
אא
א
–אא
د رة
2008
.4ﺱ[ ا /ن )@ : α = f (λﺡ cا #
nا !. #
)α (rad .5ا /ن ا /1 a1 #+رة A1ﺥ 4ﻡ [!5ﻡ #Wﻡر F/أ
1,4 + و ا Qي r A/ن زاو ا@اج ا Gو& α $Hﺱ Sﻡ-
1,2 Hل ا ﺝ λﺝ ا . +
B Qآ ا &~ rن ، α = :و هQا ﻡ vآ Fﺹ ا &}W
1 + p
ا . 1 #+
0,8 + زدة 01ﻡ أﺱ*& ،ا :Jا *g & b5 .د
0,6 /1رة ﻡﻡ #ﺝ aا ، [!5و ه $و ا A
$
p
0,4 + ﺡ ً 5ﺥر ! AYﻡ Aا [!5آ &!: AY
) O(0;0و ) ، B(0,05;1و ﻡ&: a
0,2 5B ¯5O !¯
. p = ¯ = !,!ó¯! = 20 m-1
B O
0 &&
$اﺱ&ج 1ض Eا /ب ،آ λ ( m) : $
0,00 0,01 0,02 0,03 0,04 0,05 0,06 0,07 0,08
. a = 0,10 m = 10 cm
14 h"0@6ا
t4ر اWت – هة اAWى » ا F+ى و ا
س ا +ت «
@!ل أﻡم ﺝFار X ،ب أﺡ Fﻡة 01آ* F . “ U*+ ” aه +:ة -5ﻡ Aﺝ FFﺹ ت ا : !*+إ |هة ا F+ى أو
ا
س ا +ت R .ض ﻡ Eﺱ 1اnر ا +ت $Eا اء ،و -.أﺡ Fﻡ
و Eن d = 10 m F 01 eF&1ﻡ! #أﺡ Fا Fران
ا
و Eن ﻡ ﺹ ل اﺱ[ اهازات ﻡ $Y/ﻡ #5و [ ً £ -! $
aY/.ﻡ Aا ه ا?و a! 0اﺵرة ا +ا ! YاﺱY
ا
و Eن و 5ﻡة واﺡFة UY& .ا b5ا? $!Eز % F&1ا !ط ا
و Eن ¦ﺵرة و Fث ﻡة واﺡFة 01ا nﺵ .
ﺹ* Uأﺡ Fﻡة واﺡFة aF 01و 01 T Q #+ا 4YGا . #
n b.
F1:ة ا ﻡ) Aا b5ا?. 10 ms/div : ($!E
.1ذآ & ع ا?ﻡ اج ا +؟
.2ﺡFد :ﺱ 1اnر ا +ت $Eا اء .
.3ذا
ن اﺵرة ا +ا &
#* 5ا F+ى ذات ﺱ أ .؟
$EإﺡFى ا #Yا Fرﺱ أﺙ&ء ا !م &ه ﺝ
/رت ا %هة ﻡ AﺝFF
ﻡ -أﺡ Fﺡ@ yﺡ cأﻡﻡ aﻡ 1ﻡ Aا Jل ا G+ا F A1 /و :ر
إرﺱل إﺵرة ﺹ #
nﺹﺥ ” هـ ..ه “ ه -5E ،ﺹ ت ﺹFى
ﺹﺥ 10 s F aﻡ % Aا. :JY
.4ﻡ ه $ا E5ا #+* $أﺡ A1 Fﻡ 1ا Jل ا G+ا اﺝ
aو ا $أﺡFﺙ oا F+ى ؟
@ .5ﺵ Tأن ا %هة *
5رت ﻡ Tأ oﺵ ، ً+Gو ﺱ T1ات
F1ة $Eه eQا nوط ا
3ﻡ | Aاه ا F+ى ا . *Gآ
& 5* Tا %هة ؟
ا: K
ا ﺝ ا +ه $ﻡ ﺝ ﻡ
F e n A1 Hث $Eا ﺱ $E #3 4ا $اهازات )!+ت و Fدات( .1
ت ا اء q* $Eﻡ& 0اnر ا ﺝ .
ﺥJل ا ،ا b5ا? $!Eز &F % UYء ا U*+و ه ﻡ أ 0Y1اﺵرة ا 5 5رًا 01ا nﺵ n& .ا ﺝ .2
ا +ذهً و إً Aأﺡ)Fأ Aﺝ Fا
و Eن( و ا Fار
.ن ا ﺝ oY: F:ﻡ % 2d E5ا ! Hﻡة ﺙ ﻡA
Hف ا
و Eن Fا
ﺱ 01ا Fار %E ،اﺵرة ا 01 ًً& 5ا nﺵ .
&& FFا ﻡ τ Aا R5ق ﻡH Aف ا ﺝ ذهً و إً ﻡ Aا 4YGا nه 01 Fا nﺵ & ًء F1: 4/. 01ة ا ﻡA
ز τ = 10 ms/div × 6 div = 60 ms : 01 #+ ، 10 ms/div
أن ا A E5ا
و Eن و ا Fار ه }&5 ، d = 10 m $ﻡ Aذ Tﺱ 1اnر ا +ت $Eا اء آ : $
!] .
=v ÎÑ = = 333 m.s ⇐ v
!]!Z
ا $E S/5آ ن اﺵرة ا +ا &
#* 5ا F+ى ذات ﺱ أ .ﺝ[ Gﻡ Fﺱ ا ﺝ ا +أﺙ&ء ا@nر . .3
! .
&Fﻡ Aا :Jا d' = 1,65 km ⇐ d' = 333× = 1650 m ⇐ d' = v'. ⇐ v = : !5 .4
!ب ﻡ Aﻡ 1ﻡ Aا Jل ا G+ا
@ /ن q* 01ا d F/ﻡ Aآ #أو ﺝ . #/آ #ﻡ Aه eQا Jل
& S aدور .5
Jﺹﺥ ” هـ ..ه “ ه &
$E qأزﻡ& 1آ qﺝ ا +ا اﺹ إ n@ aر /1ا اء و F&1 T QاﺹFار ﻡً 3
ﻡ *Gﻡ /:ﻡ * 5ﺱ+ &1ﺥت ﻡ
رة ” هـ ..ه “ q* $Eا #* o:ا F+ى .
80