ჟურნალი „მუზეუმი" #6 2020

14 / ოქროს საწმისის ქვეყანა
36 / საქართველოს მინიმოდელი
46 / ახალი მუზეუმი ბოლნისში
saqarTvelos erovnuli muzeumi 80 / არქეოლოგია ეროვნულ მუზეუმში
N6 / 2020 104 / დმანისი ონლაინ
ეროვნული მუზეუმის 15 წელი
ახლად შექმნილი გაერთიანების და მისი
გენერალური დირექტორის წინაშე იდგა
საკმაოდ რთული ამოცანა – არსებულ
უნიკალურ ტრადიციებზე დაყრდნობით
შეექმნა თანამედროვე სამეცნიერო-
კულტურული დაწესებულება.
14 / მთავარი თემა
დასავლეთ საქართველოში, პატარა
ქალაქ ვანში, შემაღლებულ ადგილას
ანტიკური ტაძარი დგას. სინამდვ ი
ლეში ეს ცოდნის ტაძარია – მუზეუმი
– წარსულის სარკე, რომელიც ან
ტიკური კოლხეთის რვასაუკუნოვან
ისტორიას აცოცხლებს.
06 ინტერვიუ
საქართველოს ეროვნული მუზეუ
მის გაერთიანება 2005 წელს შეიქმნა.
15 წლის შემდეგ ეროვნული მუზე
უმის გენერალური დირექტორი,
ეროვნული აკადემიის წევრი, აკადე
მიკოსი დავით ლორთქიფანიძე მო
გითხრობთ უკვე განხორციელებული
და სამომავლო პროექტების შესახებ.
სარჩევი 46 / რეგიონი
ბოლნისის ახალი მუზეუმი XXI
32 / ოთარ ლორთქიფანიძე – 90 საუკ უნის რეგიონული მუზეუმის მო
დელს წარმოადგენს. მისი შექმნის
42 / ინტერვიუ სვენდ ჰანსენთან აუცილებლობა ქვემო ქართლის
66 / ლეო გაბუნია სპეციფიკამ და მნიშვნელოვნებამ
განაპირობა.
68 / ოთარ ჯაფარიძე
70 / საერთაშორისო გამოფენები - 15 წელი 36 / ისტორია
74 / ადგილობრივი გამოფენები - 15 წელი თბილისში ღია ცის ქვეშ ეთნოგ
80 / არქეოლოგია ეროვნულ მუზეუმში რაფიული მუზეუმის დაარსებით
დაიწყო ახალი ეტაპი სამუზეუმო ის
90 / კოლექციების მართვა და რესტავრაცია ტორიის განვითარებაში არა მარტო
92 / ჟურნალი Nature დმანისის შესახებ საქართველოში, არამედ ზოგადად
კავკასიაში.
94 / სვანეთის ნუმიზმატიკური საგანძური
104 / დმანისი ონლაინ 96 / განათლება
106 / ტერენტი გრანელის „მემენტო მორი“ ამ ღონისძიებებმა დიდი პოპულა
110 / ერთ დღეში შეცვლილი სამუზეუმო

რობა მოიპ ოვა – მუზეუმი მართ
ლაც რომ შეხვედრისა და შემეცნე
ცხოვრება ბის ადგილი გახდა.
114 / ადგილი, სადაც დღისით ისტორია
ცოცხლდება, ღამით კი – ექსპონატები
04 საქართველოს ეროვნული მუზეუმის მეგობრების საზოგადოება
museum.ge/support
facebook.com/MuseumFriends
წ
ელს საქართველოს ეროვნული მუზეუმი 15
წლის გახდა და მოხარული ვარ, წარმოგიდ
გინოთ ჩვენი ჟურნალის საიუბილეო გამო
ცემა. წინამდებარე ნომერში ჩვენ შევეცადეთ თავი
მოგვეყარა ამ ხნის მანძილზე განხორციელებული
პროფ ეს იონ ალთ ა გუნდ ი, რომელსაც აქვს ცოდ
ნა, გამ ოცდ ილ ებ ა და უნარ ი იმის ა, რომ გან ავ ი
თარ ოს თან ამ ედრ ოვ ე ინს ტ იტ უც ია , რომ ელ იც
ტოლს არ დაუ დ ებს მსოფლ იო ს ნებ ისმ იე რ წამყ
ვან დაწ ეს ებ ულ ებ ას. ამის დასტ ურ ია თუნდ აც ის,
გახდი მუზეუმის მეგობარი
მნიშვნელოვანი პროექტებისთვის და გაგვეცნო
თქვენთვის ჩვენი სამომავლო გეგმები.
სამუზეუმო გაერთიან ება 2004 წლის მიწურულს
შეიქმნა; მასში შევიდა ჩვენი ქვეყნის უმნიშვნ ელო
ვანესი მუზეუმების ნაწილი და სამეცნიერ ო-კვლ ე
რომ პანდ ემ იი ს დროს საქ ართ ვ ელ ოს ეროვნ ულ
მა მუზ ეუ მმ ა შეძლ ო არა მარტ ო გაე გრ ძ ელ ებ ინ ა
აქტ იუ რ ი საქმ ია ნ ობ ა ონლ აი ნფ ორმ ატშ ი, არამ ედ
ისიც, რომ გაე ხს ნ ა ორი ახალ ი მუზ ეუმ ი ბოლნ ის
სა და ვანშ ი.
და
აღმოაჩინე მეტი
ვითი დაწესებულებები. თითოეუ ლ ინსტ იტუციას ბოლნისისა და ვანის მუზეუმებში წარმოდგენი
უკვე კარგად ჩამოყალიბებული საკუთარი ტრადი ლია ჩვენი ქვეყნის სამი მთავარი ბრენდი – პირ
ცია ჰქონდა, რომელიც უმეტეს შემთხვევაში სათა ველი ევროპელები, საქართველო – ღვინის სამ 13 მუზეუმი
ვეს XIX-XX საუკუნეების მიჯნაზე იღებდა. გაერთი შობლო და ოქროს საწმისის ქვეყანა. ეს მუზეუმები ეროვნული გალერეა
ანების შექმნ ის მიზანი სწორედ ამ წარსულსა და შეუერთდნენ სვანეთის, ახალციხისა და სიღნაღის
ტრადიციაზე დაყრდნობით თანამედროვე, მულტი რეგიონული მუზეუმების სიას თანამედროვე სა ორი კვლევითი ცენტრი
დისციპლინარული სამეცნიერო-კულტურული და მეცნიერო ინფრასტრუქტურითა და საზოგადო ოთხი სახლ-მუზეუმი
წესებულების შექმნა და, ამასთანავე, კულტურული ებრივი სივრცეებით. ეს კი, თავის მხრივ, საშუა
მემკვიდრეობის მოძრავი ძეგლების, მნიშვნ ელო ლებას აძლევს ჩვენს გაერთიანებას, კიდევ უფრო
ვანი ინტელექტუალური და სამეცნიერო-კვლ ევი აქტიურ ად აწარმოოს უმაღლესი რანგის სამეცნი
თი პოტენციალის თავმოყრა გახლდათ. სიმართ ერო კვლევა, მოახდინოს შეძენილი ცოდნის ინ
ლე გითხრათ, პირველივე წუთებიდან ვგრძნობდი ტერპრეტაცია და წარუდგინოს ის საზოგადოებას.
უდიდეს პასუხისმგებლობას, თუმცა თავიდან ვერ ყოველივე ეს ამყარებს როგორც საქართველოს
წარმომედგინა, თუ რა მასშტაბის ინსტ იტუცია იქ ეროვნული მუზეუმის, ისე მთლიანად ქვეყნის პო
მნებოდა – ბევრი რამ ნელ-ნელა, მუშაობ ის პრო ზიციას საერთაშორისო სამეცნიერო-კულტურულ
ცესში გამოჩნდა. რუკაზე.
ჩვენ მიერ 15 წლის წინ დას ახ ულ ი გეგმ ებ იდ ან
საკმაოდ ბევრი განხ ორციელდ ა; ბევრ ი ჯერ კი
დევ განხორც იელებ ის პროცესშ ია . ერთ ი რამ
დანამდ ვილ ებით შემ იძლ ია გითხრ ათ – დღეს
ეროვნულ მუზეუმს ჰყავს მრავალპ რ ოფ ილ ია ნ
მამაკაცის ხელის თითები –

ქანდაკების ფრაგმენტი. ბრინჯაო.
ძვ. წ. III-I საუკუნეები
მთავარი რედაქტორი: დავით ლორთქიფანიძე
სარედაქციო კოლეგია: ეკატერინე გამყრელიძე, ნათია ხულუზაური, მიხეილ წერეთელი, მერაბ მიქელაძე
არტ-რედაქტორი: თორნიკე ლორთქიფანიძე
ფოტოგრაფები: მირიან კილაძე, ფერნანდო ხავიერ ურკიხო, მალხაზ მაჭავარიანი, ანი დავარაშვილი, ლიზა მეფარიშვილი, ტბელ აბუსერიძე, მუზეუმის მეგობრის ბარათი – საუკეთესო საჩუქარი
მაიკლ ულრიხი/გერმანიის არქეოლოგიის ინსტიტუტის ევრაზიის განყოფილება, საქართველოს ეროვნული მუზეუმის ფოტოარქივი
გამომცემელი: „ააიპ ეროვნული მუზეუმის მეგობრები“
მენეჯერი: მარიამ ინანიაშვილი
ყდა: გამარჯვების ქალღმერთ ნიკეს ქანდაკება. სარიტუალო ჭურჭლის შემკულობა. ბრინჯაო. ძვ.წ. II-I საუკუნეები
ყდის ფოტო: ფერნანდო ხავიერ ურკიხო
სტამბა: სეზანი, თბილისი, წერეთლის 140, ტელ.: 2 357002
დაგვიკავშირდით
მადლობას ვუხდით კომპანია JTI-ს ჟურნალის გამოცემის მხარდაჭერისთვის
+995 322 995 895
ISSN 2298-0318
საქართველოს ეროვნული მუზეუმის მეგობრების საზოგადოება
შოთა რუსთაველის გამზირი N3, 0105 თბილისი
06
ეროვნული მუზეუმი 15 წლის იუბილეს ველთვის ბევრი დამთვალიერებელი რა არის ის კომპონენტები, რომელ
აღნიშნავს; როგორ შეაფასებდით განვ ჰყავდა და მიუხედავად იმისა, რომ თაგანაც შედგება თანამედროვე მუზე
ლილ პერიოდს? შემდეგ დაიხურა, ბევრს გვახსოვს ბავ უმი?
როგორ შევაფასებდი? ალბათ, ერ შვობიდან; არქეოლოგიური გამოფენა, ეს არის კლასიკური საქმიანობა – კო
თმნიშვნელოვნად ძნელია შეაფასო 15 რომელიც ალექსანდრე ჯავახიშვილ ლექციების მოვლა-პატრონობა და მათი
წლის ნამუშევარი. შემიძლია გითხრათ, მა და ავთო ვარაზმა შექმნ ეს; ჰამე სამეცნიერო კვლევა, თუმცა კვლევაში
რომ დაგეგმილიდან ბევრი რამ გაკეთ რის იმპრ ესიონისტების კოლექციების არ ვგულისხმობ მხოლოდ ზოგად იკო
და, თუმცა კიდევ ბევრია გასაკეთებელი. დიდი გამოფენა, რომელიც თბილის ნოგრაფიულ და აღწერილობით კვლე
ამასთან ერთად შემიძლია გითხრათ, ში მოეწყო... იყო საგანმანათლებლო ვას – ეს ძირითადად ისტორიული და
რომ ბევრი რამ მუშაობის პროცესში პროგრამები და, რა თქმა უნდა, დიდი ხელოვნების მუზეუმებისთვის არის და
აღმოჩნდა გასაკეთებელი. თუკი გაერ სამეცნიერო აღმოჩენები, თუმცა, ჩემი მახასიათებელი – არამედ ვგულისხმობ
თიანების მასშტაბზე ვილაპარაკებთ – აზრით, აკადემიური ნაწილი და საზო ტექნოლოგიურ კვლევასაც. ყოველივე
სიმართლეს გეტყვით – დასაწყისში ვერ გადოებასთან ურთიერთობის ნაწი ამასთან ერთად, მნიშვნელოვანია სა
წარმომედგინა ამ გარდაქმნის მასშტა ლი ორგანულად შერწყმული არ იყო გამოფენო პოლიტიკა, უფრო სწორად,
ბი... მთლიანად ინსტიტუციის მასშტაბი. და არ ატარებდა სისტემურ ხასიათს. ვიტყოდი, გამოფენების დინამიკა, რად
ამასთან ერთად, ვიტყვი, რომ არქეო გან, როგორც წესი, საქართველოში იყო
ზოგადად, რას გულისხმობს კულტუ ლოგიაშიც, კოლექციებსა და კვლევას მუდმივმოქმედი გამოფენები, ხოლო
რულ-სამეცნიერო დაწესებულება? შორის, გარკვ ეული წყვეტა იყო. შეიძ დროებითი გამოფენების ფუნქცია ფაქ
ამის გასაგებად, ალბათ, იმაზე უნდა ლება შემომედაონ ამაზე, მაგრამ, ალ ტობრივად აღებული ჰქონდა მხოლოდ
ვისაუბროთ, თუ რას ეფუძნება ესა თუ ბათ, ყველა დამეთანხმება იმაში, რომ გალერეას. ჩვენს შემთხვევაში ეს ერ
ის დაწესებულება. ჩვენ უნდა ვილაპა ამ პროცესს არ ჰქონდა მასშტაბური თმანეთს გადაეჯაჭვა. ვფიქრობ, რომ
რაკოთ იმაზე, თუ როგორი უნდა იყოს ხასიათ
ი. ჩვენ ვცადეთ სწორედ კვლე მუდმივმოქმედი და დროებითი გამო
ის დაწესებულება, რომელიც ფლობს ვისა და კოლექციების კომპონენტების ფენების თანაარსებობა და ბალანსი თა
ქვეყნისთვის უმნიშვნელოვანეს კო კონცენტრირება ერთი კონცეფციის ნამედროვე მუზეუმის მნიშვნელოვანი
ლექციებს, რომლებსაც, ამასთანავე, ფარგლ ებში. დასაწყისში ბევრისთვის კომპონენტია.
დიდი მნიშვნელობა აქვს როგორც ბუ აბსოლუტურად გაუგებარი იყო, თუ რა რაც შეეხება საგანმანათლებლო
ნების ისტორიისთვის, ისე კაცობრიო პრინციპით უნდა გაერთიანებულიყო, პროგრამებს, რა თქმა უნდა, წინათ ისი
ბის ისტორიისთვის. ჩვენი ამოსავალი ვთქვათ, უძველესი გეოლოგიური ეპო ნიც არსებობდა, ეწყობოდა ექსკურსიე
წერტილი ეს არის და, შესაბამისად, ძა ქების ამსახველი კოლექციები და XX ბი სკოლებიდან, მაგრამ ცალკე პროგ
ლიან ლოგიკურია, რომ საქართველოს საუკუნის მხატვრობა ერთი ქოლგის რამები საკმაოდ იშვიათი მოვლენა იყო.
ეროვნული მუზეუმი უნდა იყოს ის დაწე ქვეშ, თუმცა მე ყოველთვის ვთვლი ჩვენ შევქმენით საგანმანათლებლო
სებულება, რომელიც უვლის საგანძურს, დი, რომ ეს მიდგომა შეიძლება იყოს პროგრამების სრული სისტემა, რომე
მის კოლექციებს, ატარებს სამეცნიერო ეფექტური, განსაკუთრებით ჩვენთან, ლიც ასევე აუცილებელი კომპონენტია
კვლევას და შემდეგ პოულობს სხვადას – ერთი მხრივ, ეს არის XIX საუკუნის თანამედროვე მუზეუმისთვის.
საქართველოს ეროვნული მუზეუმი -

ხვა ფორმებს მათი საზოგადოებისთვის ენციკლოპედიური, კლასიკური მუზეუ
წარსადგენად. ამას დავუმატებდი, რა მის მოდელი, მორე მხრივ კი, ვიტყო შეიცვალა თუ არა თავდაპირველი
თქმა უნდა, იმ ეროვნულ და ფუნდამენ დი, რომ ეს არის XXI საუკუნის მუზეუ გეგმა ინსტიტუციური განვითარების
ახალი ცოდნის გაზიარების ადგილი

ტურ ღირებულებებს, რომელთა წარმო მის რაციონალური მოდელი. პროცესში?
ჩენაც ჩვენი ტიპის დაწესებულების ვალ რა თქმა უნდა, გარკვეული ცვლილე
დებულებაა. როდესაც ეს კომპონენტები რა იყო ის ამოცანები, რომლებიც 15 ბები მოხდა. ალბათ, ყველაზე მეტად
თავის ადგილზეა, შეგვიძლია უკვე ვი წლის წინ საკუთარ თავს დაუსახეთ იცვლებოდა დაწესებულების მასშტა
ინტერვიუ > ნათია ხულუზაური ლაპარაკოთ განვითარებაზე, სტრატე როგორც ახალი გაერთიან ების ხელმ ბები. თავიდან მასშტ აბები ძალიან პა
საქართველოს ეროვნული მუზეუმის გაერთიანება 2005 წელს შეიქმნა და მის ხელმძღვანელად აკადემიკოსი გიაზე, დროსთან ადაპტაციაზე და ა.შ. ძღვანელმა? ტარა იყო, შემდეგ ნელ-ნელა მოიმატა
დავით ლორთქიფანიძე დაინიშნა. გაერთიანებაში შევიდა ჩვენი ქვეყნის პრაქტიკულად ყველა მთავარი მუზეუმი პირველ რიგში, ჩემთვის მთავა და დღეს ეროვნული მუზეუმი უკვე ძა
და რამდენიმე სამეცნიერო-კვლევითი დაწესებულება. თითოეულ დაწესებულებას თავისი უნიკალური ისტორია, რა ხდებოდა ეროვნული მუზეუმის გა რი ამოცანა იყო, რომ სამეცნიერო ლიან მძლავრ ქსელს წარმოადგენს.
ერთიანების შექმნამდე? დაწესებულება ქცეულიყო საზოგადო მაგალითად, თუ სვანეთის, ახალციხისა
კოლექცია და ტრადიცია ახლდა თან, თუმცა თითოეული უმძიმეს დღეში იყო, ისევე როგორც მთელი ქვეყანა
არ ვიტყოდი, რომ სამუზეუმო სფერო ებასთან აქტიურ კავშირში მყოფ ინ და ვანის მუზეუმი თავიდანვე შევიდა
გასული საუკუნის 90-იანი წლების შემდეგ. ახლად შექმნილი გაერთიანების და მისი გენერალური დირექტორის მანამდე წარუმატებელი იყო – რა თქმა სტიტუციად და მიგვეღო ის ბალანსი, ეროვნული მუზეუმის შემადგენლობაში,
წინაშე იდგა საკმაოდ რთული ამოცანა – არსებულ უნიკალურ ტრადიციებზე დაყრდნობით შეექმნა თანამედროვე უნდა, საკმაოდ დიდი წარმატება ჰქონ რომელიც დამახასიათებელია ერთი სიღნაღის მუზეუმის შემოერთება გა
ინტერდისციპლინარული სამეცნიერო-კულტურული დაწესებულება, რომელიც ეროვნული საგანძურის კვლევით და, თანაც ყველა მიმართულებით. მხრივ არამომგებიანი ორგანიზაციისა დაწყდა უკვე შემდგომ და ძალიან ბედ
მიღებული ცოდნის მიღებისა და გაზიარების, გართობისა და დასვენების ადგილად იქცეოდა და რომელიც ჩვენი ეწყობოდა არაჩვეულებრივი გამო და მეორე მხრივ კომერციასა და მო ნიერი ვარ, რომ სიღნაღის მუზეუმი
ქვეყნის სახელს აღბეჭდავდა თანამედროვე მსოფლიოს სამეცნიერო-კულტურულ რუკაზე. ფენები საქართველოში, მაგალითად, გებაზე ორიენტირებული დაწესებუ გარკვეულწილად პიონერად იქცა სა
ბუნების გამოფენა, რომელსაც ყო ლებისთვის. ქართველოს ეროვნული მუზეუმის გა
saqarTvelos erovnuli muzeumi 7

ვფიქრობ, ეს იყო ძალიან მნიშვნელო აღინიშნოს, რომ ეს იყო კულტურის სფე
ვანი, მე ვიტყოდი, გარდამტეხი ეტაპი როში განხორციელებული „თვინინგის“
ჩვენი ინსტიტუციისთვის, რადგან, გარ პირველი პროექტი. ამ პროექტის ერთ-
და იმისა, რომ ეს გამოფენები საერ ერთი უმნიშვნელოვანესი ასპექტი სწო
თაშორისო საზოგადოებისთვის კოლ რედ ის გახლდათ, რომ მჭიდრო პროფე
ხეთის კიდევ ერთხელ წარდგენა და სიონალური კავშირები ჩამოყალიბდა
მსოფლიოსთვის მისი კიდევ ერთხელ არა მხოლოდ ტოპ-მენეჯმენტის, არამედ
გაცნობა იყო, ეს ასევე იყო ძალიან მუზეუმების სხვადასხვა რგოლის თანამ
მნიშვნელოვანი ეტაპი ჩვენი ინსტიტუცი შრომლებს შორის.
ის საერთაშორისო საზოგადოებისთვის
წარსადგენად და მსოფლიოს წამყვან რა ხდებოდა საქართველოში, როდე
სამეცნიერო-კულტურულ ინსტიტუცი საც კოლხური საგანძური მსოფლიოს
ებთან თანამშრომლობის დასაწყებად. გარშემო მოგზაურობდა?
თითოეული გამოფენა მთლიანად ჩვე როგორც უკვე ვახსენე, სწორედ იმ
ნი მასპინძლების დაფინანსებით ხორ პერიოდში გაიხსნა სიღნაღის მუზეუმი,
ციელდებოდა და ერთ-ერთი მთავარი მოგვიან ებით, რეაბილიტაციის შემდეგ,
მოთხოვნა ყოველთვის იყო ჩვენი თა გაიხსნა ს. ჯანაშიას სახელობის საქართ
ნამშრომლების მოსამზადებელ პროცე ველოს მუზეუმი. ყოველგვარი თავმდაბ
სებში აქტიური ჩართვა. ვფქრობ, რომ ის ლობის გარეშე ვიტყოდი, რომ ძალიან
ბირთვი, რომელიც დღეს ერთად წარ წარმატებული იყო დიმიტრი შევარდნა
მართავს მუზეუმის საქმიანობას, სწო ძის სახელობის ეროვნული გალერეის
რედ მაშინ ჩამოყალიბდა. სწორედ ამ ფართომასშტაბიანი განახლება. გალე
სვანეთის მუზეუმი
გამოფენებმა მოგვცა საშუალება, შიგნი რეის ეფექტური, მნიშვნელოვანი ის
დან გვენახა მსოფლიოს წამყვანი მუზეუ ტორიული შენობა უკვე ძალიან მოძვე
ერთიანებაში – ის თავიდანვე აშენდა პირველ ეტაპს, რომელიც 2004 წლი ლად. ერთი მხრივ, ჩვენ შევეცადეთ, რომ მომენტში (ეს მოხდა 2000-2001 წელს), მები. ამ პროცესში ჩამოყალიბდა განსა ლებული იყო. ამიტომ გადაწყდა, რომ
როგორც თანამედროვე მუზეუმი. ჩვენს დან დაიწყო, მე ვუწოდებდი მოსამ გაგვეცოცხლებინა „მუზეუმების უბნის“ ძალიან დიდი საჯარიმო სანქცია გვქონ კუთრებული ურთიერთობები როგორც ისტორიულ შენობას ბაღის მხრიდან
გაერთიანებაში ასევე მოგვიანებით შე ზადებელ ეტაპს. მაშინ ჩვენ რამდენი პროექტი, რომელშიც ჩავრთეთ ფრანგი და, ქვეყანას ჰქონდა ვალი. მე ძალიან მუზეუმის პროფესიონალებს, ისე თავად დამატებოდა თანამედროვე ნაწილი,
მოვიდა ბოლნისის მუზეუმი და მოხარუ მე ლოკალური გამოფენა მოვაწყვეთ. არქიტექტორი ჟან ფრანსუა მილუ, რათა მადლიერი ვარ როგორც მაშინდელი სა ინსტიტუციებს შორის. მთელი ამ პროცე რაც შენობას სრულიად თანამედროვე
ლი ვარ, რომ ძალიან მაღალი ხარისხის სხვათა შორის, სწორედ მაშინ წარ ის უკვე თანამედროვე მოთხოვნილებე ქართველოს კულტურის სამინისტროსი, სის შედეგი იყო ევროკავშირის მხარდა შესაძლებლობებისა და სტანდარტების
მუზეუმი გამოვიდა. ვუდგინეთ საზოგადოებ ას ვანის ახ ბისა და ხედვის გათვალისწინებით გა ისე საქართველოს მთავრობისა, რად ჭერით განხორციელებული „თვინინგის“ შესაბამის გალერეად გახდიდა. ის ერთი
ლად აღმოჩენილი ნივთები, რაც კომუ ნახლებულიყო, მეორე მხრივ კი უნდა გან ჩვენ ერთად შევძელით ისტორიის პროექტიც, რომელიც საქართველოს კედელი, რომელიც დღეს გალერეის
რა ეტაპებს გამოყოფდით, რომლებიც ნიკაციის საკმაოდ ახალი ფორმა იყო დაგვეწყო კონკრეტული მუზეუმების რე ამ ფურცლ ის გადაშლა. თუმცა, უნდა ით ეროვნული მუზეუმისა და ბერლინის ძველ და ახალ ნაწილს აკავშირებს ერ
ეროვნულმა მუზეუმმა ამ 15 წლის მან დამთვალიერებლისთვის. იმ პერიოდში აბილიტაცია და სწორი, ინსტიტუციური ქვას, რომ უკვალოდ ამას არ ჩაუვლია. მუზეუმების კუნძულის (პრუსიის კულ თმანეთს, სწორედ იმის მაგალითია, თუ
ძილზე განვლო? უკვე აქტიურ ად ფუნქციონირებდა გეო პოზიციონირება. პირველი ეტაპი სწო მაშინ საზოგადოებრივმა მოთხოვნამ ტურული მემკვიდრეობის ფონდი) დაძ როგორ შეიძლება თანამედროვეობისა
ლოგიის ა და პალეონტოლოგიის განყო რედ ეს იყო – პოზიციონირება. შემდეგ გააჩერა ძალიან მნიშვნ ელოვანი გამო მობილებას ისახავდა მიზნად. უნდა და წარსულის შერწყმა.
ფილების საგანმანათლებლო პროგრა უკვე მნიშვნ ელოვანი გახდა საერთაშო ფენა, რომელიც ამერიკაში უნდა წასუ
მები როგორც თბილისში, ისე დმანისში. რისო გამოფენების მოწყობაც. რა თქმა ლიყო და ამ მოვლენის კვალი, ვიტყოდი,
დროთა განმავლობაში ეს პროგრამები უნდა, საერთაშორისო გამოფენები, რომ დღესაც არის დარჩენილი საზოგა
კიდევ უფრო მრავალფეროვანი გახდა რომლებმაც დატოვეს გარკვეული კვა დოების ცნობიერებაში. დღეს არ ღირს
და საერთაშორისო მასშტაბი შეიძინა. ლი, მანამდეც ეწყობოდა, მაგალითად ყველა დეტალის განხილვა, უბრალოდ
ვიტყოდი, ასევე, რომ ძალიან მნიშ არქეოლოგიური გამოფენები საარბრი გეტყვით, რომ 2006 წლიდან დავიწყეთ
ვნელოვანი იყო ორმხრივი პოზიციო უკენში, ბოხუმში (გერმანია). მუშაობა იმაზე, რომ საერთაშორისო გა
ნირება – ერთი მხრივ გვინდოდა აღ მოფენების მოწყობის შესაძლებლობა
გვედგინა „მუზეუმების უბნის“ იდეა, რა ხდებოდა საერთაშორისო გამო ისევ გვქონოდა. ნამდვ ილად მეამაყება,
რომელიც თავდაპირველად XIX საუ ფენების მიმართულებით საბჭოთა კავ რომ მაშინ, როდესაც ს. ჯანაშიას სახე
კუნეში შეიქმნა, შემდეგ დიმიტრი შე შირის დაშლიდან ეროვნული მუზეუმის ლობის საქართველოს მუზეუმი ფონდ
ვარდნაძე და მისი თანამოაზრეები შექმნამდე? „ქართუს“ თანადგომით რეაბილიტა
ფიქრობდნენ ამაზე, მოგვიანებით კი როდესაც ეროვნული მუზეუმი შეიქმნა, ციის პროცესში იყო, ჩვენ შევძელით
არქიტექტორი ვლადიმერ ქურთიშვილი ჩვენ საკმაოდ რთულ მდგომარეობა პრობლემების გადაჭრა და საერთაშო
და ხელოვნების მუზეუმის მაშინდელი ში ვიყავით საერთაშორისო გამოფე რისო გამოფენების მოწყობა. კოლხური
დირექტორი თამაზ სანიკიძე მუშაობ ნებთან დაკავშირებით. იმის გამო, რომ საგანძურის ცნობილი ტურნე ბერლინში
დნენ პროექტზე ხელოვნების მუზეუმის საქართველომ ჩაშალა უკვე დაგეგმილი დაიწყო და შემდეგ მოიარ ა მსოფლიოს
სიღნაღის მუზეუმი ახალციხის მუზეუმი
ირგვლივ „მუზეუმების უბნის“ შესაქმნე საერთაშორისო გამოფენა უკანასკნელ წამყვ ანი მუზეუმები.
8 saqarTvelos erovnuli muzeumi saqarTvelos erovnuli muzeumi 9

კიდევ რა იყო აუცილებელი ამ შედე ნი გახდა, ჩვენი გაერთიანების ძალიან
გის მისაღწევად გარდა ტექნიკური და პრინციპულ ელემენტს წარმოადგენს,
ფინანსური შესაძლებლობებისა? რადგან სწორედ ეს აუდიტორიები გახ
ვფიქრობ, რომ ყველაფერი, რაზეც ვი ლავთ ის პლატფორმა, სადაც მყარდე
საუბრეთ, ძალიან მნიშვნელოვანი იყო, ბა ურთიერთკავშირი სხვადასხვა სფე
თუმცა ამ შედეგების მიღწევა შეუძლე როებს შორის. ეროვნული მუზეუმ ის
ბელი იქნებოდა ადამიანების გარეშე. ფუნქცია და დევიზი გახლავთ ინტერ
როდესაც ჩვენ იმდროინდელ გარემოზე დისციპლინარული ფუნქც იონირება და
ვლაპარაკობთ, უნდა გავითვალისწი ხელოვნებისა და მეცნიერ ების კავშირი,
ნოთ, თუ რა ხდებოდა გარშემო: ეს იყო რაც თანამედროვე აუდიტორიის გარეშე
2002-2005 წლები, ცვლილებების დრო, შეუძლებელია.
ქვეყანაში ძალიან დიდი ენერგია იყო ზოგადად, ყოველთვის დიდი გამოწ
კონცენტრირებული, იცვლებოდა ყვე ვევაა პოზიციონირება, დაფინანსება...
ლაფერი და იცვლებოდნენ კადრებიც. ახლა ამ ყველაფერს დაემატა პანდე
უნდა გითხრათ, რომ მაშინ აკადემიურ მიაც. რა თქმა უნდა, ფინანსური შე
დაწესებულებებს ძალიან გაუჭირდათ, საძლებლობები მწირია და ტურიზმის
აჰყოლოდნენ ცვლილებებს. ხშირი იყო შემცირებასთან ერთად ეს პრობლე „მედეას ოქრო – ახალი აღმოჩენები „ანტიკური ვანის ოქროს სამარხები“,
საქართველოდან“, Altes Museum, ბერლინი, გერმანია ფიცვილიამის მუზეუმი, კემბრიჯი, ინგლისი
კადრების დენადობა, მათ შორის – არა მა კიდევ უფრო მატულობს, მაგრამ
ნებაყოფლობითიც. ვფიქრობ, რომ ჩვენ ყოველთვის უნ
მე სიამაყით შემიძლია გითხრათ, რომ და ვიბრძოლოთ. სირთულეების გა საძლებლობების ფართო სპექტრი. ჩვენ თუმცა, ნელ-ნელა, მემგონი, მაინც მივი დროს, ხელოვნების განსაკუთრებუ თხვევაში ვიყავით სწორედ ვიზიტორთა
ჩვენ შევძელით ის, რომ არც ერთ ძველ დალახვაში ტრაგედიას ვერ ვხედავ, გვსურს, ყოველთვის ვპასუხობდეთ სა წევთ წინ. ისევ გავიმეორებ, რომ გარკვე ლი ნიმუშების სრულყოფილ მოვლას, ცენტრის სისტემის „არქიტექტორები“ და
თანამშრომელს დაწესებულება არ და სტიმულს კი მაძლევს ის, რომ მაღალი ერთაშორისო სტანდარტებს და დღეს ული მიმართულებებით ის, რაც თავიდან კვლევასა და საზოგადოებისთვის წარ ამასთანავე, პროექტში ვითავეთ სამეც
უტოვებია. მათ დაემატნენ ახალგაზ რანგის მეცნიერებას ვავითარებთ და უკვე ამ სტანდარტებით ფუნქციონირება ვერ გავთვალეთ და არ ველოდით, იყო დგენას. ეს პროცესი შეუძლებელია ნიერო ინფორმაციის ინტერპრეტაცია.
რდებიც და ყველამ ერთად, ბუნებრი ფართო სპექტრ ის საგანმანათლებლო შეუძლია არა მხოლოდ დედაქალაქში მასშტაბები, ამ შემთხვევაში ის, რომ რა საქართველოს მართლმადიდებელ ჩვენ პარტნიორები გვყავს, ასევე, კო
ვია, ხელი შეუწყო მუზეუმის წინსვლას. პროგრამებს ვქმნით. სწორედ ეს არის არსებულ მუზეუმებს, არამედ სიღნაღის, ღაცებს იმაზე გაცილებით მეტი დრო დას ეკლესიასთან მჭიდრო თანამშრომლო მუნიკაციის სისტემაში, მაგალითად,
დღეს შემიძლია, გადამეტების გარეშე ის ორი მიმართულება, რომელიც სა სვანეთის, ახალციხის, ბოლნისისა და ჭირდებოდა, ვიდრე ვფიქრობდით. ბის გარეშე. სასიხარულოა, რომ დღეს მჭიდროდ ვთანამშრომლობთ საზო
გითხრათ, რომ ეროვნულ მუზეუმში არ ბოლოო ჯამში საზოგადოებას ზრდის, ვანის მუზეუმებს, რაც ასევე ნამდვილად ეროვნული მუზეუმისა და საპატრიარ გადოებრივ მაუწყებელთან, რომელიც
სებობს ბირთვ ი, რომელსაც შეუძლია რაც, თავისთავად ცხადია, ქვეყნისთ საამაყოა. მეამაყება ისიც, რომ საქართ რა მნიშვნ ელობა აქვს სისტემურ მიდ ქოს თანამშრომლობა ძალზედ ჰარმო ჩვენი მუდმივი პარტნიორია, განსაკუთ
ნებისმიერი პროდუქტის თავიდან ბო ვის არის უმნიშვნელოვანესი. ველოს ეროვნული მუზეუმი სამეცნიერო გომას თანამედროვე მართვაში? ნიული და მრავალმხრივია. ვფიქრობ, რებით კი ამ მიმართულებით გამოვ
ლომდე შექმნა. თუ დასაწყისში ჩვენს ცოდნის გავრცელების პლატფორმად ჩემთვის როგორც ხელმძღვანელის ჩვენი მუზეუმის მოვალეობაა, აუხსნ ას ყოფდი National Geographic Magazine
პროექტებში ძალიან ბევრი უცხოელი რა გეამაყებათ დღეს? იქცა. ჩვენ აქტიურად ვმონაწილეობდით თვის და მეცნიერისთვის, რა თქმა უნ საზოგადოებას, რომ ცოდნა და რწმე – საქართველოს, რომლის დაფუძნება
მონაწილეობდა (და მე მათი ძალიან დღეს სიამაყით შეგვიძლია აღვნიშ საქართველოს პირველი სამეცნიერ ო და, ბუნებრივია ნებისმიერი პროექტის ნა განუყოფელია და რომ მეცნიერე ში გარკვეული ფორმით ეროვნული მუ
მადლიერი ვარ, თითოეული მათგანის ნოთ, რომ სამი მთავარი ბრენდი, რომ კვირეულის და შემდეგ უკვე ფესტივალის სისტემური გააზრება და დანახვა. ამის ბა და რელიგია კი არ ეწინააღმდეგება, ზეუმიც მონაწილეობდა. National Geogr
ჩამოთვლა შემიძლია, განსაკუთრებით ლითაც ჩვენი ქვეყანა მსოფლიოშია დაფუძნებაში, რომლის საზეიმო გახსნა გარეშე შეუძლებელია განვითარება, არამედ ავსებს ერთმანეთს და ხელს pahic Magazine – საქართველო თავიდან
არქიტექტორებისა და კონსერვაცია- ცნობილი – პირველი ევროპელები, საც სწორედ საქართველოს ეროვნულმა განსაკუთრებით დღეს. სწორედ სა უწყობს მყარ ფუნდამენტზე დაფუძნე ბოლომდე „სილქნეტის“ მიერ დაფინან
რესტავრაციის სპეციალისტებისა), სა ღვინის სამშობლო და ოქროს საწმისის მუზეუმმა უმასპინძლა. სიცოცხლო სისტემის კომპონენტებია, ბული, განათლებული საზოგადოების სებული პროექტია, რომლის პარტნი
მუშაოს დიდ ნაწილს ჩვენ უკვე თვითონ ქვეყანა – იმ მასალაზეა დაფუძნებული, რომლებსაც ვეფუძნებით და დაწესებუ განვითარებას. ამ ეკოსისტემაში შედის ორი გახდა საქართველოს ეროვნული
ვართმევთ თავს. რომელიც ეროვნულ მუზეუმშია დაცული რას იტყოდით იმ მიმდინარე პროექ ლებები ვალდებულნი არიან, მოძებნონ სხვადასხვა უმაღლესი სასწავლებელი, მუზეუმი. პარტნიორი და მასპინძელიც
და კვლევებს, რომლებიც ამ სამ დებუ ტებზე, რომლებიც ამა თუ იმ მიზეზების ამ ელემენტების ურთიერთკავშირები. პირველ რიგში, რა თქმა უნდა, თბილი გარკვეული ფორმით... ამ ჟურნალის სა
რა არის თქვენთვის ახალი გამოწვევა ლებას უმაგრებს ზურგს, სწორედ ეროვ გამო ჯერაც არ დასრულებულა? ურთიერთკავშირის და დიალოგის გა სის სახელმწიფო უნივერსიტეტი, ასევე ქართველოში დაარსების მთავარი მი
დღეს, რა ეტაპზეა ახლა ეროვნული მუ ნული მუზეუმის თანამშრომლები ატარე ჯერჯერობით ვერ შევძელით ხელოვ რეშე განვითარება შეუძლებელია. ასე ბიზნესის და ტექნოლოგიის უნივერსი ზანი განათლების ხელშეწყობა და იმის
ზეუმი? ბენ. ამ კონცეფციით შეიქმნა არაერთი ნების მუზეუმის სრული რეაბილიტაცია, თი სისტემური განვითარება შესაძლე ტეტი; ჩვენი პარტნიორები არიან შოთა გაგებაა, თუ როგორ უნდა განვითარდეს
დღეს ჩვენ უკვე ცოდნის გავრც ელე საერთაშორისო გამოფენაც და ჩვენ იმ თუმცა, დარწმუნებული ვარ, ამასაც მა ბელია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ რუსთაველის საქართველოს ეროვნუ სამეცნიერო კომუნიკაციის, ცოდნის გა
ბის ფუნდამენტური ქსელი ვხდებით; სამეცნიერო კვლევების ინტერპრეტა ლე მოვახერხებთ. სწორედ ესაა ახლა არსებობს ფართო ხედვა და ეროვნულ ლი სამეცნიერო ფონდი, კულტურული დაცემის პროცესი. ეს ეხება როგორც
ეს ყველაზე პრინციპულია და ჩვენი ციისა და წარდგენის შესაძლებლობა პრიორიტეტი – ხელოვნების მუზეუმისა მუზეუმს ეს ნამდვ ილად აქვს. მემკვიდრეობის სააგენტო, გოეთეს ინ ილუსტრაციებს, ასევე აზრის ჩამოყალი
ხუთი რეგიონული მუზეუმიც სწორედ მოგვეცა, რომლებსაც ეროვნული მუზე და კონსერვაცია-რესტავრაციის ცენტრის ჩვენ ვხედავთ ჩვენს შემადგენლობაში სტიტუტი, ბრიტანეთის საბჭო, დაცული ბებას, რუკებს და ასე შემდეგ.
ამას ემსახურება – სამეცნიერო ცოდ უმი აწარმოებს; აღვნიშნავდი 2018 წელს რეაბილიტაცია, შეიძლება ითქვას, თავი შემავალ ელემენტებს და, აგრეთვე, იმ ტერიტორიების სააგენტო. ამ უკანასკ თავისთავად ცხადია, ძალიან
ნის გავრცელებას. სწორედ იმ სამეცნი ფრანკფურტის წიგნის ფესტივალზე ჩვენ დან შექმნა. სამი კორპუსიდან ჩვენ, ჯერ ეკოსისტემას, რომელშიც ვარსებობთ. ნელთან თანამშრომლობა, ვფიქრობ, მნიშვნელოვანია კერძო სექტორ
ერო ცოდნისა, რომლის კონცენტრირე მიერ ორგანიზებულ სამ გამოფენას, ჯერობით, მხოლოდ ერთის დასრულება ძალიან მნიშვნელოვანია ეროვნული ძალიან მნიშვნელოვანია და ნოვატო თან თანამშრომლობა; უკვე ვახსენე
ბაც მუდმივად მიმდინარეობს კვლევაზე რომლებიც სწორედ პირველი ევრო შევძელით, ორი კვლავაც მოლოდინის საგანძურის უმთავრესი ნაწილის, შალ რული იყო. ჩვენი ჩართულობითა და „სილქნეტი“. ჩვენ არაერთი საინტერე
დაყრდნობით. ის საკონფერენციო დარ პელების, ღვინისა და ოქროს საწმისის რეჟიმშია. სამწუხაროდ, ჯერჯერობით ვერ ვა ამირანაშვილის სახელობის ხელოვ ეროვნული მუზეუმის სტანდარტით, და სო პროექტი განვახორციელეთ, მაგა
ბაზები, აუდიტორიები, რომლებიც, შე ქვეყანას წარადგენდნენ. ყოველივე ეს შევძელით ფინანსირების მოძიება იმისთ ნების მუზეუმში დაცული, უნიკალური ცული ტერიტორიების რამდენიმე ვიზი ლითად, BP-სთან, JTI-სთან, „თიბისი“
იძლება ითქვას, ჩვენი საფირმო ნიშა იმას ნიშნავს, რომ ჩვენს ხელთ არის შე ვის, რომ ეს პროცესი დასრულებულიყო, ქრისტიანული სიწმინდეების და ამავე ტორთა ცენტრი შეიქმნა. ჩვენ ამ შემ ბანკთან, „ლიბერთი ბანკთან“, „დავით

ბეჟუაშვილის განათლების ფონდთ ან“ ლობა არის განვითარების გზა. ამ გზაზე, რომლებიც, რა თქმა უნდა, არ ეწინა
ერთად. ახლა ვიწყებთ თანამშრომლო რა თქმა უნდა, შეცდომების გარეშე ვერ აღმდეგება ზოგადსაკაცობრიო პრინ
ბას Visa-ს წარმომადგენლობასთან. გავივლით, თუმცა ამ შეცდომებზე შეიძ ციპებს. ჩვენი მისია საბოლოო ჯამში
შესაბამისად, ჩემთვის მუზეუმი, თა ლება ვისწავლოთ არა მხოლოდ ჩვენ, არის ახალი ცოდნის მიღება და გადა
ვისთავად არის თანამედროვე, დი არამედ ისწავლონ სხვებმაც. ცემა. ჩვენი მთავარი ფუნქციაა იმ ცნო
ნამიკური დაწესებულება, რომელიც ბისმოყვარეობის შენარჩუნება, რო
მუშაობს სისტემურად და სხვადასხვა რამდენად კმაყოფილი ხართ განვლი მელიც დევს ადამიანში და რომლის
ელემენტების სინთეზს წარმოადგენს. ლი 15 წლით და უკვე მიღწეული შედე კიდევ უფრო გაღვივება და განვითა
ჩვენ ვართ ქსელი, გვაქვს ქსელური გით როგორც ამ ინსტ იტუციის ხელმძღ რება შეგვიძლია ჩვენ-ჩვენი პროფე
ხედვა და არა იზოლირებული ბლოკე ვანელი? სიული სფეროს საშუალებით.
ბის გაერთიანება. მიხარია, რომ გარკვეული ნაბიჯები,
რომლებიც თავის დროზე საზოგადო როგორი გსურთ იყოს ეროვნული მუ
რითია განსაკუთრებული ასეთი – ქსე ების განხილვის საგნად იქცა, სწორი ზეუმი კიდევ 15 წლის შემდეგ?
ლური – სისტემა? აღმოჩნდა. როდესაც მუზეუმმა პირვე ჩვენ უკვე გვაქვს მომდევნო 5 წლის
ალბათ, ის მარტივი ფორმულა, რომ ლად გახსნა კარი, დიდი დისკუსია გაი გეგმა და ზუსტად ვიცი, თუ რას უნდა
ყველაფერი ერთიანია, თუმცა თითოე მართა იმის შესახებ, შეიძლება თუ არა, მივაღწიოთ მომდევნო ხუთწლ ეულში.
ული განსხვავებულია, ძალიან კარგად რომ მუზეუმს რამდენიმე შესასვლელი რაც შეეხება მომდევნო 15 წელს, ზო
ხსნის ჩვენი სისტემის არსს. ის, რომ ჰქონდეს და რომ შესასვლელი კარი გადად გეტყვით – ვისურვებდი, რომ
ეროვნულ მუზეუმში სხვადასხვა თაო იყოს შუშის. ამის გამო ჩვენ გარკვეულ არა მხოლოდ ეროვნული მუზეუმი,
ბის, სხვადასხვა პროფესიის ადამიანები წილად გაგვაკრიტიკეს. კრიტიკა მოჰ არამედ საქართველოში ჩვენი ტიპის
ერთიანდებიან იმ საერთო მიზნისთვის, ყვა მუზეუმში პირველი კაფეს გახსნა ყველა დაწესებულება წარმატებული
რომ შექმნან ისეთი სტანდარტის გამო საც... ის ელემენტარული რაღაცები, რაც იყოს და ყველა ხედავდეს, რომ მეცნი
ფენები, საგანმანათლებლო თუ სამეც დღეს ყველასთვის მისაღებია, სწორედ ერება არ არის ფუფუნება. მეცნიერება
ნიერო პროექტები, რომლებითაც ჩვენ ეროვნულ მუზეუმში დაიწყო. ეროვნულ პირველ რიგში იმისთვის გვჭირდება,
თავისუფლად შევძლებთ წარვდგეთ მუზეუმში შეიქმნა ტექნოლოგიების გა რომ კარგად ვიცხოვროთ და არ უნდა
ჩვენს საერთაშორისო პარტნიორებთან, მოყენების სტანდარტიც. აღარაფერს ველოდებოდეთ კარგად ცხოვრებას
განსაზღვრავს ჩვენი დაწესებულების ვამბობ საგანმანათლებლო პროგრამე იმისთვის, რომ დავიწყოთ მეცნიერე
განსაკუთრებულობას. ბის ფართო სპექტრზე, რომელიც ძალი ბის განვითარება. ვფიქრობ, რომ ჩვე
ალბათ, ისიც აღსანიშნია, რომ სა ან კარგად გამოჩნდა პანდემიის დროს, ნი ქვეყნისთვის მეცნიერების ყველაზე
ქართველოს ეროვნულმა მუზეუმმა როდესაც ჩვენ მზად აღმოვჩნდით სხვა პრიორიტეტული მიმართულება უნდა
უკვე არაერთხელ მოიპოვა აღიარება დასხვა ხერხით ონლაინ ცოდნის გასავ იყოს ჩვენი როგორც კულტურული,
საერთაშორისო პარტნიორების მხრი რცელებლად. ისე ბუნებრივი ეროვნული საგანძურის
დანაც. 2014 წელს ნიუ-იორკის მეტ რაც ყველაზე მთვარია, როგორც ონ კვლევა. ეს თავისთავად, ასევე ძალიან
როპოლიტენ მუზეუმის დირექტორის ლაინ, ისე ზოგადად ჩვენ მიერ მომზადე მნიშვნელოვანია, საერთაშორისო სა
ინიციატივით დაფუძნდა მუზეუმების ბული სხვა პროგრამები არ არის მხო მეცნიერო სამყაროსთვისაც. ეროვნუ
საერთაშორისო კოლოკვიუმი. საქარ ლოდ საკუთარ თავთან საუბარი, არამედ ლი მუზეუმიც სწორედ ამას უნდა ემსა
თველოს ეროვნული მუზეუმი როგორც ეს არის ჩვენს დამთვალიერებელთან ხურებოდეს და უნდა აცნობიერებდეს,
ერთ-ერთი წამყვანი ინსტიტუცია პირ დიალოგი – კავშირი. ეს არის ის, რასაც რომ აკისრია როგორც მეცნიერების,
ველ 14 მუზეუმს შორის დასახელდა, თითოეული ჩვენთაგანი ცდილობს. ასე ისე თანამედროვე ხელოვნების გან
რაც საკმაოდ მნიშვნელოვანი აღი რომ, მიუხედავად პრობლემებისა და ვითარების ხელშეწყობის ვალდებუ
არებაა. ეს პროცესი გრძელდება და სირთულეებისა, ჩვენ წინ მივდივართ. ლება. ვფიქრობ, რომ რაც უფრო მეტი
მე როგორც ქართველს, ბუნებრივია, ახალგაზრდა მიიღებს სრულყოფილ
მსურს, რომ არასოდეს ვიყოთ უმცრო რა არის ის მთავარი გზავნილი, რომ ცოდნას მუზეუმში და, ამასთან ერთად,
სი ძმის როლში; მინდა, რომ ჩვენ ყო ლის გაზიარებაც გსურთ ჩვენი მკითხვე მიიღებს ინსპ ირაციას, მეტი წარმატე
ველთვის ვიყოთ წამყვანი ინსტიტუცი ლისთვის? ბული ადამიანი გვეყოლება ქვეყანაში.
ების პარტნიორები. ერთი რამ არის მთავარი – ეროვ ასე რომ, ეროვნულ მუზეუმს აქვს
იგივეს ვიტყოდი კერძო სექტორ ნული საგანძური ყველას ეკუთვნის. დიდი ხნის ისტორია, რომელიც ერთი
თან თანამშრომლობაზეც. ნამდვილად ჩვენი როგორც ინსტიტუციის ვალდე მხრივ სათავეს იღებს კავკასიის მუ
მადლიერი ვარ იმ კომპანიების და ბულებაა, ღირსეული ადგილი დავი ზეუმიდან, მეორე მხრივ კი ეს ახალი
ბიზნესჯგუფების, რომლებიც ჩვენთან კავოთ როგორც ჩვენს ქვეყანაში, ისე ინსტიტუციაა; ის იყო, არის და იქნება
თანამშრომლობენ. ვფიქრობ, რომ სა ქვეყნის გარეთ. ჩვენთვის ყოველთ ჩვენი ქვეყნის მთავარი განძთსაცავი და,
ერთაშორისო, ადგილობრივ, საჯარო ვის პრიორიტეტულია საქართველოს რაც მთავარია, დასაყრდენი ეროვნული
თუ კერძო სექტორებთან თანამშრ ომ ეროვნული ინტერესების გატარება, ღირებულებების გავრცელებისთვის.
„საქართველო მეღვინეობის აკვანი“, ღვინის ქალაქი, ბორდო, საფრანგეთი
14
მთავარი თემა > ლიზა მეფარიშვილი
ვანის მუზეუმი
ფოტო: ფერნანდო ხავიერ ურკიხო, ტბელ აბუსერიძე, ანა დავარაშვილი
დასავლეთ საქართველოში, პატარა ქალაქ ვანში, შემაღლებულ ადგილას ანტიკური ტაძარი დგას. სინამდვილეში
ეს ცოდნის ტაძარია – მუზეუმი – წარსულის სარკე, რომელიც ანტიკური კოლხეთის რვასაუკუნოვან ისტორიას
აცოცხლებს. ესაა მისტიკური ადგილი, სადაც იკარგება ზღვარი მითსა და რეალობას შორის. აქ თქვენი თვალით
ნახავთ, მოისმენთ და შეიგრძნობთ ისტორიებს არგონავტების ლაშქრობაზე, მედეაზე, აიეტზე, გამარჯვების
მოგზაურობა ოქროს საწმისის ქვეყანაში ქალღმერთ ნიკეზე, დიონისესა და აპოლონზე, თვითონ კოლხებზე და კოლხეთზე – საქართველოზე,
რომელიც თავიდანვე იყო ევროპული ცივილიზაციის ნაწილი და ამავე დროს ძალიან ინდივიდუალური
კულტურის მატარებელი. მუზეუმში სიამაყეც კი დაგეუფლებათ იმის გამო, რომ ასეთი თავისუფალი და ასეთი
უნივერსალური ცოდნის მატარებელი წინაპრები გვყავდა, რომ ასე საინტერესოდ ითვისებდნენ ძველი სამყაროს
წამყვან ტენდენციებს და არგებდნენ მათ ადგილობრივ გარემოს. ამ ყველაფერზე თავად ვანის ნაქალაქარზე
აღმოჩენილი არტეფაქტები ლაპარაკობენ – ვანის განახლებული მუზეუმის საგამოფენო სივრცეებში
ექსპონატების სრულიად მოულოდნელი ინტერპრეტაცია ცნობისმოყვარეობას გაგიღვიძებთ და საოცარ
თავგადასავლებში გამოგზაურებთ.

ვ
ანში წვიმიანი დღეა. ბისთვ ის ბორცვი ყოველთვ ის წმინდა გორიდან ნიაღვარმა ხან ოქროები, ხან – ტიმ სევერინის, რომელმაც საუკ უნეების „ვანი არის ძეგლი, რომელსაც თუკი ერთხელ დაუკავშირე ცხოვ
ამინდის მიუხედავად ახვლე ადგილი იყო. XVIII საუკუნის ბოლოს ამ ოქროს ძეწკვი, ხან ბეჭდები, ხან რა და შემდეგ იასონის კვალზე თანამედრო რება, ვერასოდეს მიატოვებ“ – დარეჯან კაჭარავა.
დიანების გორაზე მივდივართ ბორცვზ ე ლეჩხუმიდან გადმოსული ახ რა ნივთეულ ები“. ვე არგოთი კოლხეთისკენ გაიკვლია გზა
– იქ, სადაც ქრისტეს შობამდე 8 სა ვლედიანები დასახლდნენ. სწორედ ამ აქ წვიმა თურმე კარგის ნიშანია. იქნებ (1984). მიუხედავად ამისა, ეს მოგზაურობა
უკუნის განმავლობაში ერთმ ანეთს დროიდ ან, თურმე, დაუჯერებელ ამბებს გაგვიმართლოს და „დროებაში“ დაწე ჩემთვ ის მითიურ ია. ვანში ჩვენი დროის ლებული ექსპ ოზიციის კოორდინატორი მოჩენებთან ერთად, ოთარ ლორთქიფა
ენაცვლებოდა საკულტო მოედნები, ყვებოდნენ იქაურები. 1876 წელს გაზეთ რილი ეს სიტყვები რეალობად იქცეს – „არგონავტებს“ დავემგზავრე. მათ შორის სალომე გურული და ვანის მუზეუმ ის სა ნიძის ხელმძღვანელობით ჩატარებული
„ოქრომრავალი“ სამარხები, ტაძრები. „დროებაში“ წერილიც კი გამოქვეყნე ჩემთვის ვჩურჩულებ. არიან: არქეოლოგები დარეჯან კაჭარავა გამოფენო კონცეფციის ავტორი ნინო მეცნიერული კვლევების საფუძველზე
მოგვიანებით აქ ეკლესიაც აუგიათ. რო ბულა: „ისე წვიმა არ მოვა, რომ ახვ ეს არც იასონის მოგზაურობაა და მარინე ფირცხალავა, რესტავრატო ლორთქიფანიძე. ვანმა არა მხოლოდ სახელი გაუთქვა სა
გორც ჩანს, ადგილობრივი მოსახლეო ლედიანების კარებთან არ ჩამოიტანოს „არგოთი“ და არც ინგლ ისელი მეცნიერის რი ნინო კალანდაძე, მუზეუმ ის განახ დარეჯან კაჭარავა ექვთიმე თაყაიშვი ქართველოს სამეცნიერო წრეებში, არა
ლის სიტყვებს იხსენებს, რომელმაც ამ მედ წაშალა ზღვარი მითსა და რეალობას
ადგილას XIX საუკუნის დასასრულს პირ შორის. სწორედ ამ დროიდან გახდა ვანი
ველი მეცნიერული გათხრები დაიწყო და მსოფლიოს წამყვანი მეცნიერების მიზი
იწინასწარმეტყველა, რომ ახვლედიან ე დულობის ცენტრი.
ბის კარ-მიდამოში ძველი ქალაქის ნაშ როგორც ჩანს, ვანის მფარველი
თები იქნებოდა დამარხული. წინასწარ ღვთაებები დღეს არ გვწყალობენ. ველ
მეტყველება მოგვიანებით სრულად ახდა. ზე ყოფნის დროს ნიაღვარს არც ოქროს
ახვლედიან ების გორა დღეს მსოფლიო სამკაული ჩამოუტანია და არც სხვა არ
მნიშვნელობის არქეოლოგიურ ი ძეგლია. ტეფაქტები. ამის მიუხედავად, იმ ეპო
არქეოლოგიური გათხრების შედეგად აქ ქის წარმოსახვითი რეკონსტ რუქციის
გამოვლინდა ძვ.წ. VIII-I საუკუნეების ნა საშუალ
ება მაქვს ჯერ არქეოლოგიური
ქალაქარი. აქ აღმოჩენილი უნიკალური გათხრების ადგილას, შემდეგ კი ვანის
მასალა უმნიშვნელოვანესი წყაროა ჩვე განახლებულ მუზეუმში. ვერასოდეს ვი
ნი წარსულის, კოლხეთის ისტორიისა და, ფიქრებდი, რომ ლეგენდარული არქეო
ზოგადად, ჩვენი ქვეყნის მნიშვნელობის ლოგის – ოთარ ლორთქიფანიძის მიერ
გასაგებად ანტიკურ სამყაროში. 30 წლის განმავლობაში ჩატარებული
„ვანი არის ძეგლი, რომელსაც თუკი არქეოლოგიური გათხრების, 1985 წელს
ერთხელ დაუკ ავშირე ცხოვრება, ვერა კავკასიის რეგიონში ერთ-ერთი პირ
სოდეს მიატ ოვებ“ – ჩვეული თავმდაბლო ველი „საიტ“ მუზეუმის დაარსების და
ბით ამბობს დარეჯან კაჭარავა, რომელიც აქ გამართული საერთაშორისო სიმპო
22 წლიდან ჩართულია ვანის არქეოლო ზიუმების შესახებ თავად ამ პროცესის
გიურ ექსპედიციებში. იგი 2002 წლიდან მონაწილე თუ მომსწრე ადამიან ები –
ვანის ექსპედიციის ხელმძღვანელი გახ დღეს საქართველოს ეროვნული მუზეუ
ლავთ. მის თანამშრომლები – მომიყვებოდნენ.
ვუახლოვდებით ვასილ ახვლედიან ის თითოეულ აღმოჩენას თავისი, უმეტეს
ყოფილ კარ-მიდამოს და დავით ლორთ შემთხვევაში დაუჯერებელი ისტორია
ქიფანიძის მოყოლილი ისტორია მახსენ აქვს. კოლეგები მეუბნებიან, რომ არ
დება სწორედ აქ აღმოჩენილი ელინის უნდა გამიკვირდეს, უფრო მეტიც, ამას
ტური ეპოქის ჭაბუკის ბრინჯაოს ტორსის სულ მალე თავადაც ვიგრძნობ. ნინო
(ძვ.წ. II-I საუკუნეები) – „ვასიკოს“ შესახებ. ლორთქიფანიძე მიხსნის, რომ ეს ვანია
თურმე ტორსი ექსპედიციის ბოლო დღეს – ადგილი, რომელსაც XVIII საუკუნის
მოულ ოდნელად აღმოჩნდა, ვასიკო კი ქართველი ისტორიკოსი და გეოგრაფი
ვასილ ახვლედიან ის პატივსაცემად და ვახუშტი ბაგრატიონი „საჩინოს“, ანუ გა
ერქვა. მორჩეულ ადგილს უწოდებდა.
ექვთიმე თაყაიშვილის შემდეგ ვანის ვანში მოგზაურობისას ჩემი მთავარი
არქეოლოგიურ გათხრებს პირველი ქარ მასპინძელი სწორედ ნინოა. მისთვის ვანს
თველი ქალი არქეოლ ოგი ნინო ხოშტა ორმაგად მნიშვნელოვანი დატვირთვა
რია ხელმძღვანელობდა, მოგვიან ებით აქვს. ნინოსთვის ეს ადგილი ბავშვ ობას
კი ოთარ ლორთქ იფანიძე, რომელმაც თან, მამასთან და, რა თქმა უნდა, თავის
დაიწყო ძეგლის კომპლექსური შესწავ პროფესიასთან არის დაკავშირებული.
ლა, გამოყო ნაქალაქარის ისტორიულ ი თითოეულ აქ მომხდარ მოვლენას თუ
ეტაპები და განსაზღვრა ვანის როგორც აღმოჩენას, ზაფხულში ოჯახთან ერთად
რელიგიურ ი ცენტრის მნიშვნელობა გატარებულ დღეებს, განსაკუთრებულად
კოლხეთის სამეფოსთვის. მდიდრულ აღ იხსენებს და ემოციებსაც ვერ მალავს.

პანი. სარიტუალო ნივთის შემკულობა თხის რქებიანი ღვთაების
ბრინჯაო. ძვ.წ. II-I საუკუნეები გამოსახულება – რიტონის შემკულობა
ვერცხლი. ძვ.წ. V-IV საუკუნეები
ანთროპომორფული
ქანდაკება სამკაულებით
ბრინჯაო, ოქრო
„არქეოლოგიური გათხრები ვანში ©
ვანის მუზეუმის ფოტოარქივი
გრძელდება... ვინ იცის, ჩვენი ეროვნუ
ლი ისტორიის კიდევ რამდენ საიდუმ
ლოსა და უცნობ ფურცელს ინახავს ეს
მადლიანი მიწა!“ – ოთარ ლორთქიფა
ნიძე
საფეხურებიანი საკურთხეველი
„პირველი უბანი“, ძვ.წ. III-I საუკუნეები
©
„ახლა ვხვდები, თუ რამოდენა ბედნიერება იყო იმ ადამიანებთან მუზეუმ ის სიმბოლოდ ქცეული კოლხური
ურთიერთობა, რომლებიც წლების წინ აქ განსაკუთრებულ გარე ოქრომჭედლობის გამორჩეული ნიმუში
მოს ქმნიდნენ“ – ნინო ლორთქიფანიძე. – კუს გამოსახულებიანი ყელსაბამი, ასე
ვე ოქროს დიადემა, სამაჯურები და კიდევ
მრავალი მდიდრული ნაკეთობა, რომელ
„ახლა ვხვდები, თუ რამოდენა ბედნიე განსაზღვრა ის, რომ თითოეულმა ნივთ თა უმეტეს ნაწილს ანალოგი არ მოეძებ
რება იყო იმ ადამიანებთან ურთიერთო მა საექსპოზიციო კონცეფციის შემუშავე ნება. ირკვევა, რომ მითები კოლხეთზე,
ბა, რომლებიც წლების წინ აქ განსაკუთ ბის დროს თითქოს მისთვის ბუნებრივი როგორც ოქრომრავალ ქვეყანაზე, რეა
რებულ გარემოს ქმნიდნენ – რუსუდან ადგილი დაიმკვიდრა“. ლურია. „თუ რაოდენ სახელგანთქმული
ფუთურიძე, ვერა თოლორდავა, მარინე შემოვიარეთ თითქმის 8 ჰექტარზე გა იყო ძველად ეს ქვეყანა, ამას მოწმობს მი
მიწიშვილი, ელენე გიგოლაშვილი, ანა დაჭიმული დაახლოებით ათასი წლის ის თები იაზონის ლაშქრობაზე, ხოლო მასზე
ჭყონია, ნანა მათიაშვილი, დარეჯან კა ტორიის მქონე ნაქალაქარი – საკულტო ადრე – ფრიქსეს ლაშქრ ობაზე... ამ ქვეყნის
ჭარავა, მარინე ფირცხალავა, გურამ და თავდაცვითი ნაგებობების ნაშთები, სიმდიდრე ოქროთი, ვერცხლითა და რკი
კვირკველია, დიმიტრი ახვლედიანი და სარიტუალო ორმოები და ის ადგილები, ნით იყო ნამდვილი მიზეზი ამ ლაშქრობე
ექსპედიციის კიდევ სხვა წევრები – მათ სადაც არქეოლოგებმა დიდგვაროვან ბისა“ (სტრაბონი, „გეოგრაფია", I, 2, 39. ძვ.წ.
დღემდე შემოინახეს ვანის ნაქალაქარის თა სამარხებს მიაგნეს. მათ შორისაა 1969 I საუკუნე).
ისტორია და შექმნეს დიდი სკოლა. მათი წელს აღმოჩენილი წარჩინებული კოლხი ვანში აღმოჩენილი განძის სიმრავლე
დამსახურებაა, რომ დღეს მუზეუმში ყვე ქალის სამარხი, სამეცნიერო წრეებისთვის სა და ისტორიულ მნიშვნელობაზე მეტყ
ლა თაობის ადამიანის ცოდნა და კვლე ცნობილი როგორც სამარხი N11. სწორედ ველებს ის ფაქტიც, რომ ეს არტეფაქტები
ვის შედეგი იყრის თავს. სწორედ ამან აქ გამოვლინდა მოგვიანებით ეროვნული საქართველოს ორ მუზეუმშია წარმოდგე
ნილი – ნაწილი ს. ჯანაშიას სახელობის სა
ქართველოს მუზეუმში, ძირითადი ნაწილი
კი სწორედ ვანის განახლებულ მუზეუმში.
„თითოეულ მუზეუმში განსხვავებულ
კონტექსტში ვყვებით ვანის შესახებ. არ
ტეფაქტები გვაძლევენ საშუალებას, სა
ქართველოს მუზეუმში ვილაპარაკოთ
კოლხეთზე როგორც „ოქრომრავალ
ქვეყანაზე“, მეორე შემთხვევაში კი – გა
ვაცოცხლოთ ვანის ნაქალაქარისა და
ტიმ სევერინი და ოთარ თვითონ კოლხეთის როგორც ანტიკური
ლორთქიფანიძე. ვანის
ნაქალაქარი. 1984 წელი
სამყაროს მთავარი რელიგიური ცენტ
©
ვანის მუზეუმის ფოტოარქივი რის ისტორია“. – მიხსნის ნინო.
20 saqarTvelos erovnuli muzeumi

ვანის უნიკალური აღმოჩე
ნები მილიონობით ადამი
ანმა საქართველოს ფარგ
ლებს გარეთაც იხილა. 2007
წლიდან საქართვ ელოს
ეროვნული მუზეუმის ორგა
ნიზებით ვანის საგანძურმა
მსოფლიოს წამყვან მუზეუ
მებში იმოგზაურა.
ნაქალაქარიდან ლითონის ხიდს პირ ლების, ღმერთების, ღვთაებების და
დაპირ ვანის მუზეუმთან გადავყავართ. მუზების არსებობა. თითქოს მუზეუმიც
არქიტექტურული პროექტი შემუშავდა ეს თითქოს მეტაფორაა იმ უწყვეტო ყველაზე კარგად აქ ამართლებს სიტყვა
ინგლისური საპროექტო კომპანია „Ellis ბისა, რომელიც დღემდე გვაკავშირებს მუზეუმის – „მუსეიონის“ თავდაპირველ
Williams Architects“ და საქართველოს ანტიკურ ეპოქასთან. ეს ხიდი თითქოს სემანტიკას – ის ხომ თავიდან მუზების
ეროვნული მუზეუმის არქიტექტორების დროის პორტალია, რომელიც რამდენი სამყოფლად მიიჩნეოდა.
პარტნიორობის ფარგლებში. მე საუკ უნით უკან, ანტიკურ კოლხეთში მუზეუმში მისტიკურობის შეგრძნებას აძ
გვაბრუნებს და ძვ.წ. VIII-I საუკუნეებ ის ლიერებს ექსპოზიცია, თითოეული ნივთის
ვანზე, ოქროს საწმისის ქვეყნის – კოლ მხატვრული ინტერპრეტაცია, თანამედრო
ხეთის – რელიგიურ ცენტრ ზე გვიყვება. ვე ინსტალაციები, შუქ-ჩრდილის მონაცვ
ხიდი „ტაძრისკენ“ მიგვიძღვება. სწორედ ლეობა, ბუნებრივი და ხელოვნურად შექ
აქ იწყება ნამდვილი მოგზაურობა ოქ მნილი განათების სინთეზი, ეს ყველაფერი
როს საწმისის ქვეყანაში. კი მეცნიერულ კვლევაზე, წლების განმავ
თავდაპირველი მუზეუმი 1985 წელს ლობაში დაგროვილ ცოდნაზე დაყრდ
ოთარ ლორთქიფანიძის ინიციატივით, ნობითაა წარმოდგენილი და ერთობლი
გიორგი ლეჟავას არქიტექტურული პრო ობაში საოცარ შთაბეჭდილებას ახდენს.
ექტის მიხედვით აშენდა. გამოფენას, მუზეუმის პირველივე დარბაზში თითქოს
იმ დროისთვის უჩვეულოდ, სცენოგ რიტუალის მონაწილე ხდები, რიტუალის
რაფებიც ჰყოლია – გურამ ყიფიანი და წარმოსახვით რეკონსტრუქციაში კი მუდ
ნოდარ ამაშუკელი. საინტერესოა, რომ მივად გეხმარება საგამოფენო სივრცეში
მუზეუმისთვ ის ადგილი ისეთივე პრინცი წარმოდგენილი წერილობითი წყაროები.
პით შეირჩა, როგორც ამას ტაძრის აშე ესეც საგამოფენო კონცეფციის ნაწილია.
ნებისას აკეთებდნ ენ ძველ სამყაროში. გამოფენის კურატორი მიხსნის, რომ
ნელ-ნელა ირკვევა, რომ აქ ყველაფერს საგამოფენო პროცესში ამოსავალი წერ
თავისი სიმბოლური დატვირთვა აქვს. ტილი თავად ნივთი და მისი ისტორიაა,
თითქოს ყველა დეტალის უკან რაღაც ვანის 1000-წლიანი ნაქალაქარის მასშტა
გამოცანა იმალება, მათი ამოხსნ ა კი ერ ბი კი დროსა და სივრცეში მოგზაურობის
თი დიდი თავგადასავალია. შესაძლებლობას იძლევა. ვანის განახ
ვანის ოთარ ლორთქ იფანიძის სახელო ლებულ მუზეუმს უნდა გადმოეც ა ის გან
ბის არქეოლოგიური მუზეუმ ის რეკონსტ წყობა, რომელიც ამ ქალაქს ახასიათებ
რუქცია 2020 წელს, ეროვნული მუზეუმის და ძველ სამყაროში; ბუნებრივია ახალ
გუნდის 10-წლიანი მუშაობის შემდეგ დას მუზეუმს უნდა გაეგრძელებინა ის იდეა,
რულდა. განახლებულმა შენობამ შეინარ რომელიც ძველ მუზეუმს ჰქონდა, თუმ
ჩუნა ძველი იერსახე. ის მართლაც რომ ცა ახალი, თანამედროვე ფორმებითა
ტაძარს ჰგავს თავისი არქიტექტურული და კონცეფციით. საექსპოზიციო დიზაინ
ფორმებით. მთის ბორცვზე აღმართული სა და თითოეული ნიმუშის საგამოფენო
მკაცრი იერის ნაგებობა სრულად ერწყმის სივრცეში ინსტალაციას განსაკუთრებუ
ლანდშაფტს. თითქოს ეს საკრალური სივ ლი როლი აქვს ამ პროცესში, რომელ
რცეა, რომელიც შენობაში შესვლისთანა შიც ფრანგ დიზაინერ ლინა ლოპესთან
ვე ახდენს ზემოქმედებას. აქ თითოეული ერთად ე.წ. „მაუნთების ჯადოქრები“ –
ნივთი კონკრეტულ ეპოქას ირეკლავს. რესტავრატორები და ინსტალატორები
შეუძლებელია მუზეუმში არ იგრძნ ო მის იყვნენ ჩართულნი: ფრიდონ ლობჯანიძე,
ტიკა, რომელიც თავად ამ ქალაქს აქვს. ვატო ხოშტარია, ლევან და გიორგი მინ
ვანი ერთდრ ოულ
ად არის ელდორა დორაშვილები, ნინო თავართქილაძე,
დოც და პომპეიც. ადგილი, სადაც თავს თეა კინწურაშვილი, სალომე ახალაძე,
უფლებას აძლევ, დაიჯერო ბუნების ძა სესილი სორდია და თემურ ფარჯანაძე.
ეროვნული მუზეუმის გუნდი 10 წლის განმავლობაში მუშაობდა ვანის არქეოლოგი

ური მუზეუმის განახლებაზე. პროექტი საქართველოს მთავრობისა და მსოფლიო
ბანკის მხარდაჭერით განხორციელდა. მუზეუმის პარტნიორები არიან შელბი ვაი
თი; ლეონ ლევის ფონდი; თიბისი.

აფროდიტეს გამოსახულება საყურე-სასაფეთქლეები
ტერაკოტა. ძვ.წ. III-I საუკუნეები ფრინველების გამოსახულებით
ოქრო. სამარხი N 19
ძვ.წ. IV საუკუნის მეორე ნახევარი –
ძვ.წ. III საუკუნის დასაწყისი

მინის ჭურჭელი
სამარხი N 11
ძვ. წ. V საუკუნის შუახანები
მცირე პლასტიკის გამორჩეული ნი ლიან ბევრი კითხვა გაგიჩნდებათ. დამალული განძით ვიგებთ, რომ ძვ.წ. I
მუში – „თამადა“ ერთ-ერთი პირვე თითოეული ნივთი თავისი არსით დო საუკუნეში ვანის ქალაქი დაინგრა. შე
ლია, რომელიც ვანის მუზეუმში თავი კუმენტია კოლხეთში მიმდინარე პრო იძლება ითქვას, რომ ვანის მუზეუმში
დანვე გაგიწევთ მეგზურობას. მასთან ცესების – გაიგებთ, რომ ვანი ძვ.წ. I წარმოდგენილი ბრინჯაოს ნაკეთობე
ერთად იხილავთ კოლხური კულტუ ათასწლეულის განმავლობაში კოლ ბი დღეს ვანის განახლებული მუზეუმის
რის განმსაზღვრელ ბრინჯაოს შე ხეთის პოლიტიკური და საკულტო ცენ სავიზიტო ბარათია. მითოლოგიური
დევრებს – მხედრების ფიგურებით ტრი, ელინისტურ სამყაროში კი ერთ სცენების მიხედვით შექმნილი ჭრაქე
შემკულ ცულს, ექვთიმე თაყაიშვი -ერთი გამორჩეული სატაძრო ქალაქი ბი და სასაკმევლე, ჭაბუკის ტორსის,
ლის აღმოჩენილ ბრინჯაოს დიადემას. იყო. კოლხებმა იცოდნენ ყველაფე ნიკეს, დიონისეს და სხვა ღვთაებათა
სრულიად განსაკუთრებული სცენოგ რი ის, რაც იმდროინდელ სამყაროში ქანდაკებები – ეს ყველაფერი ცხადად
რაფიისა და ინსტალაციების საშუა ხდებოდა და ამ ყველაფერთან ერთად აჩვენებს ვანის ადგილს ელინისტურ
ლებით თავადაც გახდებით იმ რიტუა ჰქონდათ თავიანთი ხედვა. ისინი ირ სამყაროში; არქეოლოგ მარინე ფირ
ლების მონაწილე, რომლებიც უდაოა, ჩევდნენ უნივერსალურ სახეებსა და ცხალავას მიერ შესწავლილი სატაძ
რომ ვანში ხშირად ტარდებოდა – ამ გამომსახველობით ფორმებს. მუზეუმ რო ქალაქის შემკულობის, მათ შო
შეგრძნებას კიდევ უფრო გაგიმძაფ ში წარმოდგენა გვექმნება ამ ადგილას რის ქანდაკებების – ღვთაებებისა და
რებთ სარკეებიანი დარბაზი, სადაც, მცხოვრები ადამიანების ცოდნაზე, შეჯავშნული მეომრის ფრაგმენტების
ფანტასტიკური ცხოველების ფიგურებ შესაძლებლობებსა და გემოვნებაზე. საფუძველზე, რომლებიც ოდესღაც
თან ერთად, თქვენ თავსაც დაინახავთ. განახლებულ მუზეუმში განსაკუთ ამკობდა დიდებულ ქალაქს, თითქოს
მუზეუმში შესვლისთანავე ის ნიმუშები რებული ადგილი უჭირავს კოლხური სრული სიზუსტით გაცოცხლდა ის გა
დაგხვდებათ, რომელთა ფორმებმა და ოქრომჭედლობის ნიმუშების დამზა რემო და განწყობა, რომელიც ამ ქა
მოტივებმა მთელი 8 საუკუნის გან დების ტექნოლოგიის წარმოჩენას. ლაქს უნდა ჰქონოდა. ეს, ალბათ,
მავლობაში არ დაკარგა აქტუალობა. ერმილე მაღრაძის მიერ ჩატარებული მაღალპროფესიონალურ დონეზე ჩა
მუზეუმის საგამოფენო სივრცეებში, ექსპერიმენტების წყალობით მუზეუმში ტარებული არქეოლოგიური გათხრე
რომლებიც ორ სართულზეა განლაგე გაიცნობთ ძველი კოლხების ცოდნას ბის შედეგიცაა – თანდათანობით გაწ
ბული, მასალათა მრავალფეროვნება, ოქროს მოპოვებისა და დამუშავების მენდილი ფენების საშუალებით ერთი
ნაკეთობათა ნაირსახეობა და სიმრავ შესახებ. მუზეუმის მეორე სართული შეხედვით სრულიად წარმოუდგენელი
ლეც გაგაოცებთ. საგამოფენო კონ თავისი სცენოგრაფიით მთლიანად სცენების რეკონსტრუქცია გაკეთდა
ცეფცია ისეთ განცდას შეგიქმნით, რომ ტაძრის იმიტაციას ქმნის – ელინისტუ მუზეუმში.
თითქოს იქვე, მოულოდნელად წააწყ რი ეპოქისთვის დამახასიათებელი არ უკანასკნელი დარბაზის ნახვის შემდეგ
დით მდიდრული ნივთებით სავსე სა ქიტექტურული დეტალები, ღვთაებათა ემოციებით ვარ სავსე. ღია ვერანდისკენ
მარხებს – ოქროსა და ვერცხლისგან და მითოლოგიურ პერსონაჟთა გამო მივიწევ, სადაც ომარ გაბუნია, ძველი და
დამზადებულ ნაკეთობებს, იმპორტულ სახულებები, ძვირფასი შეწირულობე განახლებული მუზეუმის ხელმძ ღვანე
ამფორებს, კოლხურ ფულს, ფიგუ ბი, საკურთხევლები. აქ წარმოდგენილ ლი მხვდება და საოცარ ამბავს მიყვე
რებს, რომლებიც მაშინვე ჯაკომეტის რამდენიმე არქიტექტურულ დეტალში ბა – „სიმბოლურია, რომ განახლებულ
ფიგურებს მოგაგონებთ. ვისთვის და შესაძლოა ქრისტიანული საწყისებიც მუზეუმში უკანასკნელი დარბაზის ინს
რისთვის იყო განკუთვნილი ეს ნივ კი ამოიკითხოთ. აქვე ნახავთ არქე ტალაციის დასასრულს კოკისპირული
თები, ვინ იყო ოსტატი? რა კავშირები ოლოგ დიმიტრი ახვლედიანის მიერ წვიმა წამოვიდა. ეს თითქოს ისეთივე ნი
ჰქონდა ვანსა და მის შემოგარენს სა აღმოჩენილ ე.წ. „გადამალულ განძს“ – შანი იყო, როგორც წინათ ამოვარდნილი
ბერძნეთსა და აქემენიდურ ირანთან? სატაძრო ინვენტარს, რომლითაც, რო დიდი ქარი ან წვიმა, რომელიც ახალი
რა რელიგია ჰქონდათ ამ ადგილას გორც ჩანს, მდიდრულად იყო შემკული აღმოჩენების მაუწყებელი იყო ჩვენთვის,
მცხოვრებ ადამიანებს? – უეცრად ძა ვანი როგორც რელიგიური ცენტრი. გა ველზე მყოფი არქეოლოგებისთვის“.

განიმედე და არწივი – ჭრაქის მორთულობა
ბრინჯაო. ძვ.წ. I საუკუნის შუახანები
და მაინც, „რა საიდუმლოს ინახავს ვა
ნი?“ აკროტერიუმი მტრედების
ამას დღემდე იკვლევენ არქეოლ ო გამოსახულებით. კირქვა
ცენტრალური ტერასა
გები, რესტავრატორები, ხელოვნების ძვ.წ. II-I საუკუნეები
ისტორიკოსები, ფილოლოგები. დღეს
ნაქალაქარზე არსებული არქეოლოგი
ური ძეგლების თანამედროვე არქიტექ
ტურული გადახურვის წყალობით გაგ
რძელდება არქეოლოგიური გათხრები
და ამავდროულ ად დამთვალიერ ებელ
თა და მკვლევართა მიღება – თითოეუ
ლი ვიზიტორი შეიძლება უეცრად გახდეს
ახალი არქეოლ ოგიურ ი აღმოჩენის მო
ნაწილე.
განახლებული მუზეუმი სამეცნიერო
კვლევის მიმართულებით მრავალფე
როვან შესაძლებლობას იძლევა. მუზე
უმის ლაბორატორიაში წარიმართება
ნივთის ისეთი სრულყოფილი კვლევა,
როგორიც წლების წინ ჩვენთვ ის მხო
ლოდ ოკეანის გადაღმა იყო შესაძ
ლებელი. დღეიდან ნივთის შესწავლა
დაიწყება თვითონ ველზე, არქეოლ ოგი
ური აღმოჩენის მომენტიდანვე, შემდეგ
კი გაგრძელდება მისი კომპლ ექსური
კვლევა რესტავრაცია-კონსერვაციის სა
მეცნიერო ლაბორატორიაში. ნინო კა
ლანდაძე მიხსნ ის, რომ ვანის მუზეუმი
ანტიკური კულტურის კვლევის საერთა
შორისო ცენტრს წარმოადგენს. როგორც
ჩანს, საქართვ ელოში სამეცნიერ ო მი
მართულებით ახალი ეტაპი იწყება.
ლაბორატორიის გარდა, მუზეუმში
შეიქმნა ლეონ ლევისა და შელბი ვაი
თის ბიბლიოთეკა მდიდარი სამეცნიე „ვანი არის არგუმენტი იმისა, რომ მითიური კოლხეთი მართლაც
რო ლიტერატურით, მუზეუმში განთავ არსებობდა“ – დავით ლორთქიფანიძე.
სებული აუდიტორია კი საუკეთესო გზაა
საზოგადოებასთან დიალოგის დასამ ზია და ღია ვერანდები. ბუნებრივია, ამ რამდენადაც განყენებული გეჩვენება
ყარებლად და წლების წინ დაწყებული პროცესში დიდი როლი ითამაშა თანა მუზეუმის შენობა ერთი შეხედვით, იმ
საერთაშორისო სიმპოზიუმების გამარ მედროვე არქიტექტურამაც, რომელიც დენად ღია და ახლოა ის სინამდვილეში
თვის ტრადიციის გასაგრძელებლად. უცხოელი არქიტექტორების გუნდმა საზოგადოებისთვის. ის XXI საუკუნის სა
„ვანის ძველი მუზეუმ ი თავის თავში შეიმუშავა დიტერ პფანენშტილის ხელ განმანათლებლო, სამეცნიერო და ტურის
მოიც ავდა იმ ხედვას, რომელსაც დღეს მძღვანელობით. მათ ზუსტად დაიჭირეს ტული ცენტრია, რომელიც ჩვენი ქვეყნის
ეფუძნება ეროვნული მუზეუმი. ის ფაქ სიძველისა და სიახლის ბალანსი – შეი ისტორიის უმნიშვნ ელოვანეს ფურცელს
ტობრივად იყო თანამედროვე მუზეუმე ნარჩუნეს ძველი შენობის იერი და, ამა შლის და აგრძელებს იმ ტრადიციას, რო
ბის მოდელი. შესაბამისად, შეუძლებელი ვე დროს, მოარგეს ჩვენს რეალობასა მელიც საუკუნის წინ ქართველმა არქეო
იყო, არ გამოგვეყენებინა თანამედროვე და თანამედროვე მოთხოვნებს. „Ellis ლოგებმა და მეცნიერებმა შექმნ ეს.
ტექნოლოგიური შესაძლებლობებიც“, – Williams Architects“-ის გუნდთან ერ „ვანი არის არგუმენტი იმისა, რომ მი
მეუბნება სალომე გურული. თად ამ პროცესში ჩართული იყო ქარ თიური კოლხეთი მართლაც არსებობ
მუზეუმში უახლესი სტანდარტების თველი არქიტექტორი ზაზა იაშვილი. და“, – შორიდან მესმის დავით ლორ
დაცვით მოწყობილია ფონდები, აუდი ვანის მუზეუმის ინფრასტრუქტურულ თქიფანიძის ხმა, რომელიც სტუმრებს
ტორია და საზოგადოებრივი სივრცე განვითარებას ხელმძღვანელობდა მა მუზეუმის შესასვლელში ხვდება.
ები, მათ შორის კაფე, მუზეუმის მაღა მუკა საღარაძე. ვანში წვიმიანი დღეა.

32
ოთარ ლორთქიფანიძე
ა
ბიოგრაფიული პორტრეტები
მარინე ფირცხალავა
წელს, შემოდგომაზე, ოთარ

ლორთქიფანიძეს 90 წელი შეუსრულდა;
სიმბოლურია, რომ ამავე დროს მისი
ინიციატივით 1985 წელს დაარსებული და
მისი სახელობის ვანის არქეოლოგიური
მუზეუმი (კავკასიის რეგიონში ერთ-ერთი
პირველი მუზეუმი ნაქალაქარზე), დღეს
სრულიად განახლებული სახით ახალ
სიცოცხლეს იწყებს.
მ მოვლენებთან დაკავშირებით,
ბუნებრივია, გვინდა, რომ კიდევ
ერთხელ მოვიგონოთ ჩვენი მას
წავლებელი და მასთან გატარებული
წლები: 1960-იანი წლების დასასრული
დან ოთარ ლორთქ იფანიძემ თანდათა
ნობით შემოგვიკრიბა ვანის ექსპედი
ციის ბაზაზე ახალგაზრდები, მომავალი
არქეოლოგები და აქედან ყოველი ჩვენ
განის ცხოვრებაში დაიწყო ახალი ერა.
მასთან გატარებული წლები იყო საინ
ტერესო ხანა სწავლებისა, არქეოლ ო
90
ორის მიყოლებით ჩნდება მონუმენტური
ნაგებობების ნაშთები: ქვედა ტერასაზე
ითხრება თავდაცვის სისტემის მნიშვნე
ლოვანი ნაწილი – კარიბჭის კომპლ ექსი
(1966 წ.) და ტაძარი-პროპილეუმ ი (1971
წ.); ცენტრალურ ტერასაზე – ე.წ. მოზა
იკურიატაკიანი ტაძარი (1967 წ.), მრგვა
ლი ტაძარი (1967 წ.), სამლოცველო და
თორმეტსაფეხურიანი საკურთხეველი
(1978 წ.), ხოლო ზედა ტერასაზე – ხის
ნაგებობა და საკულტო კომპლ ექსების
მთელი წყება (1973); ჩნდება მდიდრუ
ბის კრებულებს რომ გადავხედოთ, ეს
ავტორთა ნაკრებშიც ჩანს – აქ არის ნაშ
რომები, შექმნ ილი ხელმძღვანელთან
დიალოგის გზით. ქვეყნდება მოპოვებუ
ლი მასალის ისეთი კატეგორიები, რო
გორიცაა ხუროთმოძღვრება (სატაძრო
არქიტექტურა, დიდი და მცირე ფორმის
საკურთხევლები, თავდაცვითი სისტე
მა და მისი შემადგენელი ელემენტები
– კარიბჭე, კურტინები, კოშკები, ტაძა
რი-პრ ოპილეუმ ი), კოლხური ოქრომ
ჭედლობა, ადრეანტიკური ხანის (ძვ.წ.
გიის ხიბლის წვდომის ხანა, ხანა ხანგ ლი სამარხები. VI-IV საუკ უნეების) კოლხური კერამი
რძლივი ექსპედიციებისა და ჩვენთვის, ბატონ ოთართან ყოფნა ექსპედიცი კა (სამეურნეო, სამზარეულო, სუფრის,
მისი მოწაფეებისთვის, ეს იყო „ოქროს აში მუდმივი დღესასწაული იყო. მას სამგზავრო, საკულტო დანიშნულების
ხანა“, ნამდვილი „ოქროს ხანა“ ისტო ჰქონდა სწავლების განსაკუთრებული ჭურჭელი, კვირისტავები), ბერძნული
რიული „ოქრომრავალი კოლხეთის“ უნარი შთაენერგა შენთვის, რომ „შენ იმპორტი (ტორევტიკა, თიხის ნაწარმი,
შუაგულში. ამას შეძლებ“ – რა რთული საქმეც არ მინა, მძივები, გლიპტიკური ძეგლები,
1966 წლიდან ოთარ ლორთქიფანი უნდა დაევ ალებინა. ის გმართავდა შე მონეტები), დაკრძ ალვის წესები, სხმუ
ძის ხელმძღვანელობით ვანსა და მის ნი შესაძლებლობის ფარგლებში და ლი ბრინჯაოს ქანდაკება – სხვადასხ
შემოგარენში იწყება ფართომასშტაბია თუ ვინმე აღზრდას ექვემდებარებოდა, ვა მასშტაბის ფიგურების ფრაგმენტები,
ნი გათხრები და ძეგლის კომპლექსური ის იზრდებოდა. მისი მოწაფეობა შენს სამშენებლო კერამიკა, კერამიკული
მეცნიერული შესწავლა. ყოველი სეზო წიგნიერ ებას გულისხმობდა, პირობა დამღები). ეს იყო პროცესი შრომატევა
ნი, მისი ხელმძღვანელობით ჩატარე იყო შენი წიგნიერება. არქეოლ ოგიური დი, ზოგჯერ დაძაბულიც კი, თუმც საინ
ბული, განსაკუთრებული აღმოჩენებით განათლება, აღზრდა მიმდინარეობდა ტერესო და სიხარულის მომნიჭებელი.
აღინიშნება. მიმდინარეობს ნაქალაქა მასთან დიალოგის გზით. მარტო ვანის მოწაფის ნაშრომის გაცნობა ბატონი
რის სამივე ტერასის ათვისება; ერთიმე არქეოლოგიური ექსპ ედიციის შრომე ოთარისთვის უპირველესი საზრუნავი
ოთარ ლორთქიფანიძე
ვანის არქეოლოგიური ექსპედიცია. 1971 წელი
©
იყო – გვეტყოდა ერთ კვირაში წავი კენ, ცენტრიდან – დიდისკენ, პირადი და იყოს ქვეყანა, ეს პროცესი არ უნდა
კითხავო და უკვე მეორე დღესვე გვი მაგალითით გვიბიძგებდა ერთი კონკ შეწყდეს. ძნელბედობის ხანაში ასეთი
ნიშნავდა შეხვედრას განსახილველად რეტული ფორმის, ერთი ტიპის, ან თუნ „სამოთხის“ მოწყობა სასოწარკვეთი
და შესაფასებლად. სწავლება ველზე, დაც ერთი არტეფაქტის კვლევისაკენ; ლებამდე მისული კოლეგებისათვის
ვანის ნაქალაქარის უბნებზე – სრუ აქედან სხივები რადიუსებად იშლებოდა პროფესიონ ალურ სარბიელზე განკურ
ლი ნდობა შენთვის ჩაბარებულ უბანზე სხვადასხვა მიმართულებით და გადიო ნების ყველაზე ერთგული საშუალება
პლუს დელიკატური კონტრ ოლი, სწავ დი დიდ სამყაროში დიდ პრობლემას იყო.
ლება ექსპედიციის ბაზის ვერანდაზე და თან. ბატონი ოთარი განსაკუთრებულ ატ
ვანის არქეოლოგიურ ი მუზეუმის აივან ოთხმოცდაათიან წლებში, დაქცეუ მოსფეროს ქმნიდა. ჩვენ ვსუნთქავ
ზე, საიდ ანაც იშლება ზღაპრული ხედი ლი ქვეყნის პირობებში, დამსხვრ ეულ დით იმ ატმოსფეროთი, რომელსაც ის
რიონის დაბლობზე, სწავლება მის მი და ჩაბნელებულ თბილისში, ბატონმა ქმნიდა. მისთვის არქეოლოგია „ზეიმის
ერ შექმნილი არქეოლოგიური კვლე ოთარმა შეძლო განათებულ და მეტ- სამყარო“ იყო, ყოველდღიურობიდან
ვის ცენტრის კაბინეტებში. სწავლება ნაკლებად გამთბარ დაწესებულება ამოვარდნილი დღესასწაული. ის ზეი
გრძელდებოდა ბატონი ოთარის ინიცი ში მუშაობის ატმოსფეროს შექმნა; მის მობდა და შენც გაზეიმებდა. მას ყოფითი
ატივით დამკვიდრებული ვანის სახელ მიერ დაარსებული არქეოლოგიური მომენტებიც შეეძლო ზეიმ ამდე აეყვანა,
განთქ მული საერთაშორისო სიმპოზიუ კვლევის ცენტრი დილიდან საღამომ ბავშვური სიხარულით: უნიკალური ნივ
მების მოსამზადებელ პერიოდ ებშიც და დე, ზოგჯერ გვიან ღამემდეც, სავსე იყო თის ან ნანატრი კედლის აღმოჩენაც და
მათი მსვლელობის დროსაც, როდესაც თანამშრომლებით, მისი არაჩვეულ ებ ამ აღმოჩენასთან დაკავშირებული ვახ
ვეცნობოდით ჩვენი დარგის ბრწყინ რივი უნარი ყველა პიროვნების საქ შამიც.
ვალე წარმომადგენლებს და მათ მიღ მეში ჩართვისა, ყველასთვის ადგილის ცხადია, ბატონი ოთარი არ იყო ცრუ
წევებს ანტიკური სამყაროს კვლევის მიჩენისა, იმ წლებში განსაკუთრებით მორწმუნე, მაგრამ მას სჯეროდა ნიშ
სფეროში. ვხედავდით, ვანის მდიდრულ მძაფრად გამოვლინდა და ეს ხდებოდა ნისა: სჯეროდა უეცრად ამოვარდნილი
აღმოჩენებთან ერთად სწორედ მეცნი გაოც ებული ნაცნობ-მეგობრების მხრი დიდი ქარისა როგორც დიდი აღმოჩე ვანის არქეოლოგიური ექსპედიცია. 1971 წელი
©
ერული კვლევების საფუძველზე ვანმა დან განუწყვეტელი შეძახილების თან ნის მაცნისა, რაც თითქმის ყოველთვის ვანის მუზეუმის ფოტოარქივი
როგორ გაუთქვა სახელი ქვეყანას სა ხლებით: „არავინ რომ აღარსად აღარ თან ახლდა ვანის უნიკალურ აღმოჩე
ერთაშორისო სამეცნიერო წრეებში. მუშაობს, თქვენ რაღას აკეთებთ?“ არ ნებს; სჯეროდა იღბლიანი უჯრედებია
ბატონი ოთარი გვასწავლიდა ნივთის შეწყვეტილა ტრადიციულ ი სესიებ ი და ნი პერანგისა, დიდი აღმოჩენის მოლო
დანახვას და ნივთიდან მაქსიმალური კონფერენციებ ი, არქეოლოგიური პერი დინში ერთსა და იმავე ლურსმანზე რომ დოდ და ერთ-ერთმა თანამშრ ომელმა ის ინიციატორია: 2. ვანის არქეოლოგიური მუზეუმი
ინფორმაციის ამოღებას. გვიხსნიდა, ოდული კრებულის გამოცემა, სიმპოზი უნდა დაეკიდებინა ძილის წინ. იცოდა სასწრაფოდ წამოიღოს ის თბილის 1. მუდმივმოქმედი საინსტიტუტო სემი (1985 წელი);
რამდენის მთქმელია ყოველი უმცირე უმები... ეს იყო ოთარ ლორთქიფანიძის თქმა, ემოციურ ი არა ვარო... როგორ ში, ლაბორატორიაშ ი გასაწმენდად და ნარებისა: 3. არქეოლოგიური კვლევის ცენტრის
სი დეტალიც კი, თუ მის დანახვას და იმ რწმენის შედეგი, რომ არქეოლ ოგია არა, თუკი საქმე არქეოლ ოგიას ეხებო დასამუშავებლად. სადგურზე მე დაგხ ა) „არქეოლოგიური საუბრები“ (ე. წ. ჟურნალი „ძიებანი“ (1998 წლიდან)
გააზრებას შეძლებ. გვიხსნიდა, როგორ ეროვნულ-კულტურულ პოტენციალს და, იმდენად, რომ რეალობიდან მოწყ ვდებითო, იმეორებს. ყურმილი ხელი ოთხშაბათობები); 4. საქართველოს არქეოლოგიის მრა
შეიძლება სვლა ნაწილიდან – მთელის ქმნის და რა მდგომარეობაშიც არ უნ ვეტაც შეეძლო. ამის საილუსტრაციოდ დან ხელში გადადის, ვერც ერთი ვერ ბ) „საქართველო და გარე სამყარო“ ვალტომეული (რვა ტომად), დაიბეჭ
კიდევ ერთხელ გავიხსენებთ ერთ ეპი ვბედავთ შეპასუხებას, რომ ამ ღამით (1993 წლიდან); და I ტომი – ქვის ხანა (თბილისი, 19..); II
ზოდს: 1985 წელია. აღმოჩნდა წარწე ეს შეუძლებელია, ისეა ბატონი ოთარი 2. საერთაშორისო სიმპოზიუმებისა: ტომი – ენეოლით-ადრე ბრინჯაოს ხანა
რიანი ბრინჯაოს დაფა. ბატონი ოთარი მოცული მეორე დილითვე დაფის ნახ ა) „შავიზღვისპირეთის ძველი ისტო (თბილისი, 1992);
თბილისშია სასწრაფო საქმეზე წასული. ვის სურვილით. და აი აქ გაისმა ხმა – რიისა და არქეოლოგიისადმი მიძღვნ ი 5. სერია ვანი, არქეოლოგიური გათხ
უნდა შევატყობინოთ. მოგეხსენებათ, „მომეცით ყურმილი!“ ოცდაორი წლის ლი (1977 წლიდან; ჩატარდა 10 სიმპოზი რები, დაიბეჭდა 10 ტომი;
ეს ის ხანაა, როცა ჩვენ არ ვცხოვრობთ დათო ლორთქიფანიძე იღებს ყურმილს უმი)“ 6. Полевые археологические исследования
მუდმივი კავშირის სამყაროში და არც და ამბობს – „მამა, შენ საათი გა-აქვს?“ ბ) „კავკასიის იბერია და მისი მომიჯ в Грузии, 1973-1992.
„მარშრუტკის“ ცნება არსებობს ჩვენ ამ რამდენიმე სიტყვამ გვიხსნა ჩვენ, ბა ნავე ქვეყნების ძველი ისტორია და არ 7. Journal of Georgian Archaeology, vol.
თვის; ერთადერთი კავშირი თბილის ტონი ოთარი კი მიწაზე დაეშვა. ქეოლოგია“ (1997 წლიდან; ჩატარდა 2 1, Tbilisi, 2004.
თან – ეს არის ვანის ფოსტა და ფოთის ჩვენ არ გავკადნიერდებით, რომ შე სიმპოზიუმი) ბატონი ოთარის რედაქტორობით
მატარებელი სამტრ ედიიდ
ან ღამის ათ ვაფასოთ ბატონი ოთარის მეცნიერული 3. ქართული არქეოლოგიის გამოფე გამოვიდა შავიზღვისპირეთის ძველი
საათზე. რის ვაი-ვაგლახით შევატყობი ღვაწლი. ეს ხომ ისედაც ყველასთვის ნისა გერმანიაში, ბოხუმის სამთო მუზე ისტორიისა და არქეოლოგიისადმი მიძღ
ნეთ. ღამის მეთორმეტე საათია. ფოთის კარგადაა ცნობილი. უბრალოდ შეგახ უმში – „Schätze aus dem Land des Gol ვნილი ვანის საერთაშორისო სიმპოზიუ
მატარებელი სამტრედიიდ ან კარგახნის სენებთ, თუ რა შექმნა და რა დაამკვიდ denen Vlies“, 2001 წლის 28 ოქტომბერი მების მასალების 9 ტომი (1979-2002).
გასულია. ექსპედიციის სამზარეულოში რა მან. ასე: – 2002 წლის 19 მაისი მართლაც რომ „ქართული არქეო
ჯაბახანა ტელეფონთან თავმოყრილე ბატონი ოთარი ავტორია 270-ზე მეტი ლოგიის პოპულარიზაციისათვის არავის
ბი რიგრიგობით ვუყვებით აღმოჩენის სამეცნიერო ნაშრომისა, რომელთაგან 19 მან დააარსა: გაუკეთებია იმდენი, რამდენიც შესძლო
ვანის არქეოლოგიური მუზეუმი. 1985 წელი დეტალებს, ბატონი ოთარი კი ითხოვს, მონოგრაფიაა და სამი სახელმძღვანელო 1. არქეოლოგიური კვლევის ცენტრი პროფესორმა ოთარ ლორთქიფანიძემ“
არქიტექტორი გიორგი ლეჟავა
რომ ახლავე შევფუთოთ დაფა სათანა ანტიკური არქეოლოგიის საკითხებზე. (1977 წელი); (ე. ვილერი).

36
საქართველოს
მინიმოდელი
ისტორია > თამილა ცაგარეიშვილი
ქ
ართულ ი ეთნ ოგრ აფ იის დაბ ა საფ უძვლ ად დაედ ო „საქართველოს ზეუმის დაარსების შესახებ (1956 წლის 17 რიული წარსულისა, რომელიც განვლო ნებლობა: წნული ფაცხა და ძელური,
დების ადგილ ი საქართვ ელ ოს ერთ იან ეთნ ოგრ აფ იუ ლ გამ ოფ ენ ას“ დეკემბერი) საქართველოს სახელმწ იფო ქვეყანამ მუდმივი ომების ქარცეცხლში, რომელიც განვითარებას პოვებს ქვის ან
ეროვნული მუზეუ მ ია იმ დროი 1954 წ., რომ ელ იც სამ უზ ეუ მ ო საშ უა მუზეუმის ფილიალის სახით, მაგრამ უშე ქართველმა კაცმა შესძლო შეენარჩუ ხის ბოკონებზე შემდგარ აივნიან ოდა
დან, როდესაც 113 წლის წინ, 1907 წ., ლებ ებ ით ასახ ავდ ა ქართვ ელ ი ხალ დეგოდ. მხოლოდ 1960 წლის ივლისში და ნებინა და განევითარებინა მეურნეობა, სახლებში (სამეგრელო, იმერეთი, გუ
საქართველ ოს საისტორ იო და საეთ ხის ყოფ ას ა და კულტ ურ ას წარს ულს ა ადგინა ქალაქის საბჭოს აღმასკომმა სა საცხოვრებელი გარემო, სადაც გამოავ რია, აფხაზეთი). ისლითა თუ ქართული
ნოგრაფიო სამეცნიერო საზოგ ად ოე და თან ამ ედრ ოვ ეო ბ აშ ი. გამ ოფ ენ ის ბოლოო საზღვრები კუს ტბის ჩრდილოეთ ლინა თავისი გენეტიკური უნარი, სილა კრამიტით დახურული სამზადი სახლები,
ბის ძალისხმევით თბილ ისშ ი დაარს დ ა კონცეფც ია გულ ისხ მ ობდ ა ეროვნ ულ ი ფერდობზე მუზეუმისთვ ის. 1964 წელს ძეგ მაზის შეგრძნების, შემოქმედებითი ნი კოპწია სასიმინდეები, ფერდობებზე შეი
ისტ ორიულ-ეთნოგრ აფ იულ ი მუზეუმ ი. ხას იათ ის ერთ ია ნ ობ აშ ი წარმ ოჩ ენ ას ლთა დაცვის საზოგადოებას მიეცა უფლე ჭისა და გემოვნების. ეს ყველა თვისება ფინა იმერული პალატიან ი ოდასახლები.
ცალკე გაიხსნა ეთნ ოგრ აფ იის განყო (საწარმოო, მატ ერ ია ლ ურ და სულ ი საქართველოს გეოგრაფიულ მდებარეობასთან ბა, გამოეყო შესაბამისი დაფინანსება და ყველა კუთხეების მიხედვით ინდივიდუ აჭარულ სახლებში გამოვლინდა ხეზე და
ფილ ება. 1921 წლიდ ან, მუზეუ მ ის რე ერ კულტ ურ აშ ი). სამ უზ ეუ მ ო გამ ოფ ე შეფარდებული მუზეუმის ტერიტორიის ზონირების რუკა. შეეერთებინა ღია ცის ქვეშ ეთნოგრაფიუ ალურია, ერთად კი მრავალფეროვანი, ქვაზე ჭრის უმდიდრესი კულტურა.
ავტორები პროფ. ლ. სუმბაძე, კონსულტანტი აკად.
ორგანიზაც იის პერიოდში, იზრ დ ებ ა ნის შემდგ ომ ი ეტაპ ი ვარ აუ დ ობდ ა ამ გ. ჩიტაია, 1960 ლი მუზეუმი. რაც ქვეყნის ერთიან სახეს სამუზეუმო აღმოსავლეთ საქართველოს ამშვე
ეთნოგრაფთა კადრებ ი და ემატებ ა პროექტ ის ღია სივრ ც ეშ ი გად ატ ან ას 1968 წელს დამტკიცებული მუზეუმის გე მნიშვნელობას ანიჭებს“. ამიტომაც, მისი ნებს დარბაზები, ქართლის, სამცხისა და
ახალი ძალები: სერგ ი მაკ ალ ათ ია , და სამ უზ ეუ მ ო ექსპ ონ ატ ებ ის თავ ის *** ნერალური გეგმის პროექტის ავტორი იყო გეგმით, ღია ცის ქვეშ მუზეუმი თბილის კახეთის ბანიან-გვირგვ ინიანი და ერდო
ვერა ბარდაველ იძე, სოლ ომ ონ იორ ბუნ ებრ ივ ადგ ილს ამყ ოფ ელშ ი დაბ ი თბილისში ღია ცის ქვეშ ეთნოგრაფიუ არქიტექტორი ლონგინოზ სუმბაძე, კონ ში საქართველოს მინიმოდელს წარმო იანი სახლები – არქიტექტურულ-კონსტ
დანიშვილ ი, სტეფან ე მენთ ეშ აშვილ ი, ნავებ ას. ლი მუზეუმის დაარსება ქართულ მუზეო სულტანტი კი მუზეუმის სამეცნიერო საბ ადგენს. რუქციული თვალსაზრისით უნიკალური
მარიამ ბარათაშვილ ი; 1922 წლიდ ან – 1966 წლის 27 აპრილს თბილისში არ ლოგიაში მნიშვნელოვანი მოვლენაა. ამ ჭოს თავმჯდომარე, აკადემიკოსი გიორგი ინდივიდუალურმა კოლორიტმა ასახვა ნაგებობა, რომელიც შესულია ნაციონა
გიო რგი ჩიტაია, ფაფალა ქიქოძ ე, რუ სდება კავკასიაში პირველი ეთნოგრა ტიპის მუზეუმის შექმნით დაიწყო ახალი ჩიტაია. ღია ცის ქვეშ მუზეუმის სტრუქტუ პოვა საქართველოს კუთხეების მიხედ ლური კულტურის საგანძურში. საკარ
სუდან ხარაძე, ლუბ ა ბოჭ ორ იშვილ ი, ფიული მუზეუმი ღია ცის ქვეშ როგორც ეტაპი სამუზეუმო ისტორიის განვითარე რისა და დაგეგმარების ძირითადი პრინ ვით მუზეუმის შიდა დაგეგმარებაშიც. და მიდამო ექსპოზიციებში თავი მოიყ არა
ალექსი რობაქიძე. საქართვ ელ ოს სა სამეცნიერო-საგანმანათლებლო და ბაში არა მარტო საქართველოში, არამედ ციპები ჩამოაყ ალიბა აკადემიკოსმა გი ცულ იქნა საცხოვრებლის განვითარების ქართული სოფლის სახასიათო ელემენ
ხელმ წიფო მუზეუმშ ი შექმნ ილ ი ეს პა წესებულება – საბუნებისმეტყველო, ზოგადად კავკასიაში. მისი შექმნის ინი ორგი ჩიტაიამ. ტიპოლოგია, ინტერიერ ი, საკარმიდამო ტებმა: შრომის იარაღები და სატრანს
ტარა ჯგუფი გახდ ა შემდ გ ომ ქართ ულ ი მატერიალური და სულიერი კულტუ ციატორი იყო ქართული ეთნოგრაფიუ ჩიტაია მხარს უჭერდა მუზეუმის აგე და სამეურნეო კულტურა, იარაღ-ინვენ პორტო საშუალებები, ქვის საცეხველე
ეთნოლ ოგიური სკოლ ის საძ ირკ ველ ი. რული მემკვიდრეობის ძეგლთა სა ლი სკოლის ფუძემდებელი აკადემიკოსი ბის კულტურულ-ისტორიულ პრინციპს: ტარის მრავალფეროვნება დ ა.შ., რაც ბი, თონეები, ქვევრები და სხვა. აღდგა
1938 წლამდ ე ეთნ ოგრაფ იუ ლ ი მეც ცავი. მისი 52 ჰექტარზე გადაჭიმული გიორგი ჩიტაია, რომელმაც ამ სურვილის ქვეყნის გეოგრაფიული მდებარეობის ნათლად წარმოაჩ ენს ქართველი ხალხის ძველქართული გალავნები, ხის ჭიშკრე
ნიერ
ების ძირითად კერ ას წარმ ოა დ ტერიტორია დაყოფილია 11 ისტორი განხორცილებას რამდენიმე ათეული გათვალისწინებით, კულტურული მემკ ცხოვრების ეროვნულ სტილს და მრა ბი, ყორით წყობა.
გენდ ა სახელმწიფო მუზეუ მ ი. გიორ ულ-ეთნოგრაფიულ ზონად, სადაც წელი მოანდომა. ამ ტიპის მუზეუმის შექ ვიდრეობ ის წარმოჩენის ფონზე, ქრონო ვალფეროვნებას. 1976 წლის 13 ივლისს თბილისში გაიხს
გი ჩიტაიამ ამ პერ იოდშ ი შეიმ უშავა წარმოდგენილია საქართველოს ბარი, მნის იდეა საქართველოში XX საუკუნის ლოგიურად, დროის გარკვეულ მონაკ მუზეუმის მშენებლობა დაიწყო 1966-67 ნა ეთნოგრაფიული მუზეუმი ღია ცის ქვეშ.
„სამუზეუმო გამოფენ ებ ის დეტალ იზე დასავლეთ საქართველოს დაბლობი, 30-იან წლებში დაიბადა და მსოფლიო ვეთში – XVIII საუკუნიდან XIX საუკუნის წლებში VI-VIII საუკუნის ძეგლის, თიან ე დაარსებისას ფონდებში ირიცხებოდა
ბულ ი პროგრამა“, რომ ელ იც განხ ორ საქართველოს მთიანეთი. ერთი ზონა სამუზეუმო პრაქტიკის გამოცდილებიდან 60-იან წლებამდე. თის სიონის ბაზილიკისა და ქვის სამა 3000-მდე ექსპონატი. 1987 წელს მუზეუმს
ციე ლდ ა ჯერ რეგ იონ ულ თემ ატურ ეთმობა ისტორიულ-არქეოლოგიურ წამოვიდა. მხოლოდ 50-იან წლებში მი „საქართველო, – წერდა იგი, – თავად როვნის გადმოტანით, პარალელურად მიენიჭა აკადემიკოს გიორგი ჩიტაის სა
გამოფენებში (1931-1940), შემდ ეგ კი ძეგლებს. ღებული იქნა პირველი დადგენილება მუ მუზეუმია. მიუხედავად იმ მძიმე ისტო მიმდინარეობდა კოლხეთის ზონის მშე ხელი.

მუზეუმის ისტორიაში მნიშვნელოვა საკონსერვაციო სამუშაოე ბი, მუდმივმოქ გან იგი გააზრებული მაქვს როგორც
ნი მოვლენა იყო 2004 წელი, როდესაც მედ და დროებით გამოფენებზე წარმოდ სამეცნიერო და კულტურულ-საგანმა
ქვეყნის ძირითადი მუზეუმების გაერ გენილია „გაცოცხლებული ისტორია“, ნათლებლო დაწესებულება, საზოგა
თიანების ბაზაზე შეიქმნა საქართვ ელოს ტარდება რეწვის პროგრამის მასტერკ დოებრივი სარგებლობისა და ცოცხალი
ეროვნული მუზეუმ ი. მის სტრუქტურაში ლასები, ფუნქციონ ირებს პრეისტორიული ცოდნის მიღების საშუალებად.
გაერთიანდა გ. ჩიტაიას ეთნოგრაფიუ ხანის ლაბორატორია. თბილისის ეთნოგრაფიული მუზე
ლი მუზეუმი ღია ცის ქვეშ. აქედან იწყება სიმბოლურია, რომ წელს გიორგი ჩი უმი არის ღია ტიპის ქვეყნის ცენტრა
ახალი ეტაპი მუზეუმის განვითარებაში: ტაიას დაბადებიდან 130 წლისთავს ეთ ლური და არა ლოკალური, მუზეუმის
ექსპონატებისა და სამუზეუმო კოლექ ნოგრაფიული მუზეუმი ღია ცის ქვეშ ტიპი, აგებული კულტურულ-ისტორიუ
ციების რეაბილიტაციის, ინფრასტრუქ საქართვ ელოს ეროვნული მუზეუმის ლი პრინციპით, რომელიც ვარაუდობს,
ტურის მოწესრიგების, მუზეუმის ახალი სტრუქტურაში გაერთიანებული ხვდება, მკაცრი მეცნიერული მოთხოვნილებე
მართვის სისტემის ჩამოყალიბების. შე რომლის მიზანი საერთაშორისო სტან ბის დაცვით, ქვეყნისათვის სახასიათო
მუშავდა მუზეუმის განვითარების ათწ დარტების შესაბამისი თანამედროვე ბუნებრივ-გეოგრაფიულ
ი მონაცემებისა
ლიანი გეგმა. მუზეუმის შექმნ ა და სამეცნიერ ო-საგან და ისტორიულ ი, საზოგადოებრივ-ეკო
ეროვნული მუზეუმის საიუბ ილეო წელს მანათლებლო მუშაობის სტრუქტურული ნომიკური მონაცემების გათვალისწი
ეთნოგრაფიული მუზეუმი ღია ცის ქვეშ და ინსტიტუციურ ი რეფორმის საფუძ ნებით, დროის გარკვეულ მონაკვეთში,
შემდეგი შესრულებული პროექტებით ველზე გარდაქმნაა. ეს დამფუძნებლის ვითარცა ფოკუსში, წარმოაჩინოს ხალ
ხვდება: გიორგიწმინდის დარბაზის, აფხა სანუკვარი სურვილი იყო. ხური ყოფის, მეურნეობ ის წარმოებისა
ზური სახლის, გურული სახლის, მეგრული “ღია ცის ქვეშ ეთნოგრაფიული მუზე და სულიერ ი ცხოვრების იერი. ხედვის
სახლის, შიდა ქართლის დარბაზის რეა უმი, – წერდა გიორგი ჩიტაია, – თავისი ეს ერთობლიობ ა აამაღლებს დამთვა
ბილიტაციით, ახალი უბნით – ხალხური პროფილით ესადაგება საქართველოს ლიერებლის შეგრძ ნებას, მისაწვდომს
რეწვის; დაარსდა სამეცნიერო-შემეც სახელმწიფო მუზეუმს და არა ძეგლ ხდის იმას, თუ რამდენად ოპტიმალუ
ნებითი ცენტრი „ეთნოგრაფის სახლი“, თა დაცვას, რომლის მთავარი ფუნქც ია რად მიუგნია ხალხს ცხოვრებაში ხელ
გაიხსნა ახალი ექსპოზიცია „ხალხური ძეგლი-ნაკრძალის რესტავრაცია-აღდ საყრელი შედეგისათვის. ასეთი ტიპის
ტრანსპორტი“, მოწესრიგდა საარქივო გენით შემოიფარგლება. მე თავიდანვე მუზეუმი ისტორიის ნაწილის დოკუმენ
და საფონდო მონაცემები. ხორციელდება ვითხოვდი მისი სახელმწიფო მუზეუმის ტაციას ახდენს, რომელსაც „ცოცხლად“
სხვადასხვა პროექტი, სარესტავრაციო- დაქვემდებარებაში გადაყვანას, რად უნდა კითხულობდე“.

42
პროფ. ჰანსენ, საქართველოს ეროვ ტურისტებისთვის მოსანახულებელი ად თქვენ იმ გუნდის ნაწილი ხართ, რო
ნულ მუზეუმთან თქვენ მრავალწლიანი გილების სიაში აუცილებელი გაჩერება მელმაც დაათ არიღა ნეოლითურ ძეგ
თანამშრომლობა და მეგობრობა გაკავ იქნება, რაც სამომავლოდ ადგილობრი ლზე აღმოჩენილი კერამიკის ფრაგმენ
შირებთ. შეიძლება ითქვ ას, რომ ინსტი ვი რესტორნებისა თუ სუპერმარკეტების ტები და მასზე უძველესი ღვინის კვალი
ტუციის განვითარება თქვენ თვალწინ გაჩენას შეუწყობს ხელს. არქიტექტუ დაადასტურა. ამ პროექტზე რას იტყო
მიმდინარეობდა. როგორ შეაფასებდით რა და მუზეუმოგრაფია ძალიან კარგია. დით?
15 წლის მანძილზე განვლილ გზას? არუხლოს ძეგლზ ე ჩვენი ექსპედიციის მე პირდაპირ არ ვყოფილვარ ჩართუ
საქართველოში პირველად 2004 მიერ მოპოვებული მასალა ახლა მუ ლი ამ პროექტში; ჩვენმა ექსპ ედიციამ
წელს ჩამოვედი. მუზეუმი დაკეტილი ზეუმშია წარმოდგენილი და ჩვენ სი კერამიკის ნარჩენები მიაწოდა ჯგუფს,
იყო. უკანასკნელ 15 წელიწადში ფუნ ამოვნებით გამოვიყენებთ მუზეუმის რომელიც ამ თემაზე მუშაობდა. ეს პრო
დამენტური ცვლილებები მოხდა. დღეს ინფრასტრუქტურას მათი დეტალური ექტი იდეალ ური მაგალითია იმისა, თუ
მუზეუმი დამთვალიერებელს მთელი შესწავლისთვის, პანდემიის შემდეგ კი, როგორ უნდა იკვლიო არქეოლოგია
მსოფლიოდან იზიდავს. დმანისის სენ დიდი იმედი მაქვს, მუზეუმი კონფერენ სამეცნიერო მეთოდოლოგიით. ამ პრო
საციური აღმოჩენები პირველივე სარ ციებსაც უმასპინძლებს. ექტის გარეშე მხოლოდ მარჩიელობა
თულზე გეგებება. საგანძურის დარ შეგვეძლო იმაზე, თუ რას სვამდნენ ამ
ბაზებში უნიკალური არქეოლოგიური როგორც არქეოლოგი და მეცნიერი, ჭურჭლ იდან. 2018 წელს, ფრანკფურ
საგანძურია წარმოდგენილი. მუზეუმის ფიქრობთ თუ არა, რომ არქეოლოგი ტის გამოფენაზე, ღვინის თემა ჩვენ სა
დათვალიერების შემდეგ შეგიძლია კა ური გათხრები და სამეცნიერო კვლევა თაურშიც გამოვიტანეთ; მას „ოქრო და
ფეში ყავითა და ნამცხვრით ისიამოვნო. მუზეუმის ცხოვრების აუცილებელი კომ ღვინო“ ეწოდა. ზოგადად ვიტყოდი, რომ
თავად მუზეუმი საერთაშორისო მასშ პონენტებია? დღევანდელი ქართული ღვინის ხარის
ტაბის სამეცნიერო-კვლევით ინსტ იტუ დღეს არქეოლოგია მეცნიერებას ხი ბევრად უკეთესია, ვიდრე ნეოლითუ
ციად იქცა. ამაზე მეტყველებს მრავალი ეფუძნება. მასალა სამეცნიერო მეთო რი ღვინისა.
ერთობლივი საერთაშორისო პროექტი. დების გამოყენებით თარიღდება. ზოო
რა თქმა უნდა, ეჭვგარეშეა, რომ ასეთი ლოგები და ბოტანიკოსები გვეუბნებიან, როგორც მსოფლიოს სხვადასხვა
პოზიტიური განვითარება მუზეუმის გე თუ რა იყო ნეოლითური თუ ბრინჯაოს მნიშვნელოვან ძეგლზე მომუშავე არ
ნერალური დირექტორისა და მისი გუნ ხანის ადამიან ის საკვები. დღეს უკვე უხ ქეოლოგი, სად მიუჩენდით ადგილს სა
დის დამსახურებაა. სოვარი დროის ადამიანების კვების რა ქართველოს და, ზოგადად, კავკასიის
ციონის შესახებ ინფორმაციას გვაწვდის ტერიტორიაზ ე არსებულ ნეოლითურ
ყველაზე ახლო წარსულში თქვენ მათი კბილის მინერალიზებული ნადები. ნამოსახლარებს მსოფლიო კონტექსტის
ეროვნულ მუზეუმთან ბოლნისის მუზე გენეტიკოსებს შეუძლიათ აღადგინონ გათვალისწინებით?
უმის პროექტზე იმუშავეთ. ამ რეგიო მოზრდილი პოპულაციების მიგრაციის 1960-იან წლებში ოთარ ჯაფარიძისა და
ნული მუზეუმის და მისი კოლექციების ან ინდივიდების ურთიერთობის ფორ ალექსანდრე ჯავახიშვილის გათხრებმა
მნიშვნელობის შესახებ რას გვეტყოდით? მები. სულ ცოტა ხნის წინ სრულიად ახა შულავერის გორაზე და ტარიელ ჩუბი
ბოლნისის მუზეუმი გვიჩვენებს რეგი ლი ინფორმაცია გავიგეთ შავი ჭირის ნაშვილის გათხრებმა არუხლოში იმ ნე
ონის განვითარების სამ უმნიშვნელო მსგავსი პანდემიის შესახებ. არქეოლო ოლითური დასახლებების ხასიათი გან
ვანეს ეტაპს - პირველი ევროპელების გია არასოდეს ყოფილა ისეთი აქტუა საზღვრა, რომლებიც სამხრეთ კავკასიის
პერიოდს, სოფლის მეურნეობის საწყი ლური, როგორიც დღეს. ნეოლითური დასახლებების უფრო დიდი
სებს კავკასიაში და ოქროს წარმოე არქეოლოგიური მუზეუმების როლი ჯგუფის ნაწილს წარმოადგენდნ ენ. ჩვენი
ბის საწყისებს. ამ სამივე ასპექტის ერთ შეიცვალა უკანასკნელი 20 წლის გან გათხრები არუხლოში დაახლოებით 10
სივრცეში თავმოყრა არაჩვეულებრი მავლობაში. ისინი კვლავაც უვლიან და წელია მიმდინარეობს და ძვ. წ. VI ათას
ვი საშუალებაა, მაგალითად, მასწავ წარადგენენ კოლექციებს, თუმცა უკვე წლეულით თარიღდება. აშკარაა, რომ
ნეოლითური ხანის მკვლევარი

ლებლებისთვის, რათა მოსწავლეებს მხოლოდ ექსპონატებზე მტვრის გადაწ ისინი იყვნენ ადრეულ ი კოლონიზატო
ადამიანის განვითარების ძირითადი მენდით აღარავინ არის დაკავებული რები, რომლებმაც თან მოშინაურებული
ეტაპები აუხსნ ან. ქვემო ქართლის მო - კვლევა მუზეუმის ცხოვრების აუცი ცხოველები, ცხვარი, თხა, ძროხა და
სახლეობას შესაძლებლობა მიეცა, სა ლებელი კომპონენტი გახდა. საზოგა ღორი მოიყვანეს. ამასთანავე მათ უკვე
მუზეუმის მეგობარი > ნათია ხულუზაური კუთარი რეგიონის ისტორიას გაადევ დოებას ინფორმაციის მიღება მაღალ ჰქონდათ კულტივირებული მცენარეულ ი
ნონ თვალი, რაც მათ არქეოლოგიური სამეცნიერო დონეზე სურს. სამეცნიერო კულტურები, როგორიცაა ასლი და ცალ
საქართველოს ეროვნული მუზეუმის რიგებში არაერთი გამორჩეული მეცნიერი და ადამიანია. გერმანიის
ძეგლების მიმართ ინტერესსა და პატი ცოდნა, თავის მხრივ, ძალიან დინამი მარცვალა ასლი. ფართო პერსპექტივით
არქეოლოგიის ინსტიტუტის ევრაზიის განყოფილების დირექტორი, პროფესორი სვენდ ჰანსენი საქართველოში ვისცემას განუვითარებს. გერმანული კურია და იცვლება უახლესი კვლევების თუ შევხედავთ, ეს დასახლებები კავშირს
პირველად 2004 წელს ჩამოვიდა. შეიძლება ითქვას, რომ ის საქართველოს ეროვნული მუზეუმის როგორც დასახლებების ისტორიის ჩვენება კარგი მიხედვით. ამასთანავე, ახალი აღმოჩე ავლენს სამხრეთ კასპიის სანაპიროების
ინსტიტუციის ჩამოყალიბების პროცესის ერთ-ერთი მონაწილეა. ჩვენი ჟურნალის საიუბილეო ნომერში სწორედ დასაწყისია XX საუკუნის რთული ისტო ნები ყოველთვის ძალიან მიმზიდველია ნეოლითური პერიოდის მოსახლეებთან.
მასთან გადავწყვიტეთ ინტერვიუს ჩაწერა. რიის, ემიგრაციისა და უმცირესობების და საზოგადოებას, გარკვეულწილად, ამ ამასთანავე, ჩვენ აღმოვაჩინეთ უცნაური
პრობლემების ასახვისთვის. ეს მუზეუმი ცოდნის „წარმოების“ პროცესში რთავს. სოლისებური თხრილები დასახლებებში,

რომლებსაც ანალოგი ჯერჯერობით არ სებლად. საქართველო ამ პროგრამის ნაურის ყორღნიდან და ოქროს ლომის
მოეძებნებათ და, სავარაუდოდ, სარიტუ ნაწილი გახდა და ჩვენ აუცილებლად ქანდაკება წნორიდან – ქართული არ
ალო დანიშნულება ჰქონდათ. ნეოლი უნდა ვუბიძგოთ ჩვენს სტუდენტებს, სცა ქეოლ ოგიის ორი განსაკუთრებული ნი
თურ არუხლოსა და მიმდებარე ტერიტო დონ სტიპენდიის მოპოვება განათლე მუში. კავკასიის არქეოლ ოგია კიდევ უფ
რიებს საკმაოდ ბევრი საერთო აქვს შავი ბის საწყის ეტაპზე, პირველი ხარისხის რო ცნობილი გახდა ამ გამოფენისა და
ზღვის მეორ ე მხარეს არსებულ ნეოლი მოპოვებამდე. მისი კატალოგის მეშვეობ ით. გამოფენას
თური პერიოდის ძეგლებთანაც, მაგრამ ახლდ ა ასევე სამეცნიერო კოლოკვიუმი,
მრგვალი შენობები, სოლისებური თხრი მაინც რას სწავლობენ უცხოელი რომელშიც მონაწილეობდნ ენ არქეო
ლები და მატერიალური კულტურის გარ ახალგაზრდა მეცნიერ ები ქართველი ლოგები მთელი კავკასიიდან. პუბლიკა
კვეულ
ი ელემენტები დამახასიათებელია მეცნიერ ებისგან და რას იღებენ საქარ ცია მზადდება და მომავალ წელს დაი
მხოლოდ სამხრ ეთ კავკასიის ნეოლი ველოში არქეოლოგიურ ექსპედიციაში ბეჭდება.
თისთვის. ძლიერ ი სტრატიგრაფიისა და მონაწილეობით?
რადიოკარბონული (C14) დათარიღების არქეოლ ოგია საერთაშორისო დის სამეცნიერო კონფერენციები კიდევ
მეთოდზე დაფუძნებული ქრონოლოგი ციპლინაა. ერთ თანამედროვე არქეო ერთი მნიშვნელ ოვანი ნაწილია თქვენი
ით შეგვიძლია ბიოლოგიური მონაცე ლოგიურ ფენომენსაც კი ვერ მეტყვით, ცხოვრებისა, ხშირად მათი ინიციატორი
მების ინტეგრაცია ნამოსახლარის ევო რომელიც 100 პროცენტით არის წარ ბრძანდებით. რატომ არის მნიშვნელო
ლუციის აღწერისას. მომდევნო ნაბიჯი მოდგენილი რომელიმე თანამედრო ვანი ასეთი თავყრილობების მოწყობა?
იქნება გენეტიკური ანალიზების ჩატარე ვე ქვეყანაში. ნეოლ ითის, ბრინჯაოს, ან ინფორმაციის პირდაპირი გაცვლა
ბა ცხოველთა ძვლებზე, რათა მეტი გა ნებისმიერი სხვა პერიოდის გასააზრებ მეცნიერებს შორის ყველაზე მნიშვნ ე
ვიგოთ ამ მოშინაურებული ცხოველების ლად აუცილებელია საკუთარი ქვეყნის ლოვანია მეცნიერების ნებისმიერი დის
წარმომავლობის შესახებ. ტერიტორიას გასცდე და რაც შეიძლება ციპლინის გასავითარებლად. კონფე
მეტ არქეოლოგთან გქონდეს კონტაქ რენციებზე დასწრება გეხმარება იმაში,
თქვენს გუნდში ყოველთვის შეხვდე ტი; რაც უფრო ადრე დაიწყებ ამას, მით რომ ყოველთვის კარგად იყო ინფორ
ბით ქართველ და უცხოელ ახალგაზრ უკეთესია. სტუდენტები ქართველი მეც მირებული, რასაც მხოლოდ წიგნები
დებს, რომელთაც მუშაობ ა და სწავლა ნიერ
ებისგან სწავლობენ პირველ რიგში სა და სტატიების კითხვით ვერ შეძლებ.
სურთ. თქვენ მათ ასწავლით როგორც ქვეყნის არქეოლოგიასა და ისტორიას, სწორედ პანდემიის დროს კიდევ ერ
ველზე მუშაობას, ისე ხელს უწყობთ რასაც ვერაფრით ჩაანაცვლ ებ მარტო თხელ გამოჩნდა, თუ რამდენად მნიშ
გერმანიის წამყვან სამეცნიერო ინს ლიტერატურის კითხვით. მათ უნდა ის ვნელოვანია ასეთი კონფერენციები.
ტიტუციებში სწავლის გაგრძ ელებაში. წავლონ, თუ როგორია იმ ქვეყნის არ კონფერენციებზე ჩვენ გვაქვს ორივე
რამდენად მნიშვნე ლოვანია ქართველი ქეოლოგიური ექსპედიციების მოწყობის – ფორმალური სამეცნიერო დისკუსია
ახალგაზრდებისთვ ის საზღვარგარეთ წესი და, ზოგადად, ახლო კონტაქტში საკონფერენციო დარბაზში და არა ნაგებობებში დისტანციის დაცვა პრაქ გეს გარკვეული ტექნიკური პრობლემის ტის ევრაზიის დეპარტამენტი სულ ცოტა
არსებულ სამეცნიერო დაწესებულებებ უნდა იყვნენ ქვეყანასთან და მის ხალ ფორმალური საუბრები საკონფერენ ტიკულად შეუძლებელია. ძალიან გაგ განსახილველად ექსპ ედიციის მზადების ხნის წინ 25 წლის გახდა. ამჟამად ჩვენ
თან კავშირი? ხთან. სწორედ ეს გამოცდილება ახდენს ციო ვახშამზე. ურთიერთობა ადამიანის ვიმართლა, რომ გეოფიზიკური კვლევის პროცესში ან, უბრალოდ, გამარჯობის ვმუშაობთ პუბლიკაციებზე, რომლებიც
ალბათ, არ არსებობს მსოფლიოში მომავალი მეცნიერების ფორმირებას. სახეობის ერთ-ერთი მთავარი ასპექტია. ჩატარება შევძელით ოქტომბერში. ზოგა სათქმელად, მაგრამ, დარწმუნებული არუხლოს ნეოლითურ ნამოსახლარს
ქვეყანა, სადაც არქეოლ ოგიაში დღეს ის ჩვენი კულტურის ნაწილია, საქართ დად, ბევრი არქეოლ ოგისთვის ჩაკეტვა ვარ, რომ ჩვენ კვლავაც გავემგზავრე უკავშირდება. საქართვ ელო ძალიან
არსებული უამრავი ვიწრო სპეციალის 2018 წელს საქართველოს ეროვნული ველო კი არაჩვეულებრივი მაგალითია სულმთ ლად დაკარგული დროც არ იყო, ბით ათასობით კილომეტრზე ჩვენს კო მნიშვნელოვან როლს თამაშობს ჩემს
ტი ერთად იყოს თავმოყრილი. სწორედ მუზეუმ ი ფრანკფურტის წიგნის ფესტი იმისა, თუ როგორ უნდა იურთიერთო რადგან ბევრმა ეს დრო სტატიებ ისა თუ ლეგებთან სალაპარაკოდ. ასევე, სკო ERC-ს მიერ დაფინანსებულ გრანტშ ი
ამიტომ იძლევა საერთაშორისო თანამ ვალზე რამდენიმე გამოფენით წარსდ ადამიანებთან მაგიდის გარშემო. წიგნების დასაწერად გამოიყ ენა, თუმცა ლებსა და უნივერსიტეტებში ეკრანი (ERC Advanced Grant), რომლის ფარ
შრომლობა არქეოლოგიაში უმაღლე გა. თქვენ აქტიურ ად იყავით ჩართული სტუდენტები, დოქტორანტები და პოსტ- (იმედი მაქვს) არასოდეს ჩაანაცვლებს გლებშიც ვიკვლევ ძირითად ტექნო
სი სტანდარტით კვლევის წარმოების ერთ-ერთ პროექტშ ი. გაგვიზიარეთ, თუ 2020 წელი საკმაოდ რთული აღმოჩ დოქტორანტები, ვფიქრობ, ძალიან და მასწავლებელს როგორც პიროვნებას, ლოგიებს, როგორებიცაა დარიშხანი,
შესაძლებლობას. ეს ეხება სამეცნიერო შეიძლება, ამ გამოფენისა და მისი მნიშ ნდა ადამიანებისთვის; პანდემია ჩვენი ზარალდნენ დაკეტილი ბიბლიოთეკების რომელთანაც მოსწავლეს პირდაპირ ვერცხლი, ცხვრის მატყლი, ბორბალი
ლაბორატორიებს, თუმცა ასევე მუზე ვნელ
ობის თქვენეული ხედვა. ყოველდღიური ცხოვრების პრაქტი და ასევე მარტოობ ის გამო. შეუძლია კომუნიკაცია. და ეტლი. ეს არის ძვ. წ. IV ათასწლეუ
უმებსა და უნივერსიტეტებს. გარკვეუ ფრანკფურტის წიგნის ფესტივალი კულად ყველა ასპექტს შეეხო. როგორ ლის ყველა ინოვაცია, რომელშიც კავ
ლი დროით რომელიმე უნივერსიტეტში ნამდვილად დიდი მოვლენა იყო ქარ აისახა ის თქვენს დარგზე და რა სირთუ რამდენად ეფექტურია სამეცნიერო წელს ეროვნული მუზეუმი 15 წლის კასიამ, სავარაუდოდ, მნიშვნ ელოვანი
საზღვარგარეთ სწავლა არქეოლოგი თული ლიტერატურისა და კულტურის ლეებს წააწყდით თქვენ როგორც არქე კომუნიკაციის ვირტუალურ სივრცეში იუბილეს აღნიშნავს. როგორ შეაფასებ როლი ითამაშა. უკანასკნელი სიახლე
ას სხვა პერსპექტივიდან გიჩვენებს და პოპულარიზაციისთვის გერმანიაში. მა ოლოგი და მეცნიერი? გადატანა? რა შეიძლება იყოს ამის და დით უკვე განხორციელებულ პროექ ისაა, რომ დამტკ იცდა პროექტი, რომ
აფართოებს მეცნიერის თვალსაწიერს. ღაზიებ ი სავსე იყო ქართული ლიტე დაგეგმილი ექსპედიციების უმეტესობა დებითი მხარე და რა არის ის, რასაც ტებს და რას გვეტყოდით თქვენს სამო ლის ფარგლებშიც უნდა შევისწავლოთ
ეს სხვათა, შორის, ეხებათ არა მარტო რატურისა და პოეზიის თარგმანებით. გაუქმდა საზღვრების ჩაკეტვის გამო, მა მეცნიერება ვერასოდეს მიაღწევს ვირ მავლო გეგმებზე ჩვენს ინსტიტუციასთან მტკვარ-არაქსის კულტურიდან ყორღა
ქართვ ელ, არამედ გერმანელ სტუდენ ტელევიზია მოგვითხრობდა ქართველი გალითად, რუსეთში და ასევე იმის გამო, ტუალ
ურ სამყაროში? დაკავშირებით? ნულ კულტურაზე გადასვლის პროცესი.
ტებსაც. ერაზმუსის გაცვლ ითი პროგ მწერლების, თავად ქვეყნის, მისი ისტო რომ ჩვენი ინსტიტუტების (ასევე უნივერ როგორც უკვე გითხარით, ვიდეო ვფიქრობ, რომ ეს წლები თანამშ მე, ასევე, ვიმედოვნებ, რომ ამ პროექ
რამების საშუალებით, ევროკავშირს რიის ა და არქეოლოგიის შესახებ. ჩვენს სიტეტების) ოფიციალური მოთხოვნების კონფერენციები ვერ ჩაანაცვლებენ რომლობის ძალიან ნაყოფიერი ხანა ტის ფარგლებში შევძლებთ ხელი შე
არაჩვეულებრივი ინსტრუმენტი აქვს გამოფენაზე სხვა ექსპონატებთან ერ დაცვა ჰიგიენური თვალსაზრისით ველ პირდაპირ სამეცნიერო კომუნიკაციას. იყო ჩვენი დაწესებულებებისთვის. ვუწყოთ არქეოლოგთა დიალოგს კავ
სტუდენტური მობილობის წასახალი თად წარმოდგენილი იყო ხის ეტლი ანა ზე ვერ მოხერხდებოდა – გასათხრელ ვირტუალ ური სივრცე შეიძლება გამოდ გერმანიის არქეოლოგიური ინსტიტუ კასიის ყველა ქვეყნიდან.

46
ბოლნისის
ახალი მუზეუმი
კიდევ ერთი საერთაშორისო
სამეცნიერო-კვლევითი ცენტრი
რეგიონი > სალომე გურული
ფოტო: ფერნანდო ხავიერ ურკიხო, სტეფან ბატუიკი, გელა ბედიანაშილი, ანა დავარაშვილი,
ლიზა მეფარიშვილი, ჯიმშერ ჩხვიმიანი, საქართველოს ეროვნული მუზეუმის ფოტოარქივი
საქართველოს ეროვნული მუზეუმის ინსტიტუციას გაერთიანებიდან 15 წლის შემდეგ ქვემო

ქართლში ახალი მუზეუმი შეემატა. ბოლნისის თანამედროვე მუზეუმი XXI საუკუნის რეგიონული
მუზეუმის მოდელს წარმოადგენს. მისი შექმნის აუცილებლობა ქვემო ქართლის სპეციფიკამ და
მნიშვნელოვნებამ განაპირობა.

ერთ-ერთი გარანტია ეროვნული თვით
შემეცნების და კულტურის განვითარებისა.
კულტურის დეცენტრალიზაცია სასიცოცხ
ლოდ აუცილებელია როგორც რეგიონის,
ასევე ჩვენი ქვეყნის განვითარებისთვის.
სწორედ ეს ხედვა დაედო საფუძვლად
ახალი მუზეუმის შექმნას ბოლნისში. სა
ქართველოს ეროვნული მუზეუმის გუნდი
დავით ლორთქიფანიძის ხელმძღვანე
ლობით პროექტზე რამდენიმე წლის გან
მავლობაში მუშაობდა და შექმნა ახალი
მუზეუმის პროგრამა.
მუზეუმის სამეცნიერ ო კონცეფცია სა
ქართველოს ეროვნული მუზეუმ ის სა
მეცნიერ ო ჯგუფთან ერთად შეიმუშავეს
გერმანიის არქეოლოგიური ინსტიტუტის,
გერმანიის სამთო მუზეუმ ის (ქ. ბოხუმი),
ტორონტოს უნივერსიტეტის და ფრან
კფურტის არქეოლ ოგიური მუზეუმის,
პრუსიის კულტურული მემკვიდრეობის
ფონდის, ბერლინის სახელმწიფო მუ ბოლნისის მუზეუმის სამეცნიერო-კვლევითი ლაბორატორია. პალინოლოგი ინგა მარტყოფლიშვილი. 2020 წ.
ზეუმების, ფრანკფურტის ზენკენბერგის
მუზეუმ ის, ტიუბინგენის უნივერსიტეტის, ბოლნისის მუზეუმის სამეცნიერო-კვლევით ლაბორატორიაში
ტიუბ ინგენის ქალაქის მუზეუმის, სამხ მიმდინარეობს მცენარეებისა და ცხოველების კულტივაციის შეს
არქეოლოგიური ექსპედიცია ნეოლითის ეპოქის
ნამოსახლარ გადაჭრილ გორაზე. 2016 წელი რეთ კავკასიაში გერმანული კულტურუ წავლა ბოლნისის რეგიონში, მაშავერის გორაზე ახალაღმოჩენი
ლი მემკვიდრეობის დაცვის კავშირის ლი ნეოლითური პერიოდის არტეფაქტების ზოოარქეოლოგიური
ქ
ვვემო ქართლი მდიდარია რო ლებს, მნიშვნელოვან ინტელექტუალურ საზოგადოებისთვის წარდგენა. რეგიონში მეცნიერებმა. და პალინოლოგიური მასალის კვლევის საფუძველზე.
გორც ბუნებრივი, ასევე კულტუ და სამეცნიერო-კვლევით პოტენციალს და ძლიერი კულტურულ-საგანმანათლებლო
რული მემკვიდრეობის ძეგლებით. ერთიანი მართვის სისტემის შემოღებით კერის არსებობა, რომელიც სამეცნიერო
ალბათ ძნელი წარმოსადგენია რეგიონი, განახორციელოს ეროვნული საგანძურის კვლევას და მომავალი თაობის აღზრდას
რომელიც ასე გამოირჩევა საერთაშორი სისტემური და მრავალმხრივი კვლევა, ემსახურება, როგორც მეცნიერულ-შემეც
სო მნიშვნელობის ძეგლების სიმრავლით ეფექტური მოვლა-პატრონობა და ფართო ნებითი, ასევე შემოქმედებითი კუთხით,
და აღმოჩენებით. სწორედ ამ აღმოჩენებ
მა მიანიჭა საქართველოს პირველი ევ
როპელების, უძველესი ღვინის და ოქროს
საწმისის სამშობლოს სტატუსი. ამის დას
ტურია უახლესი აღმოჩენები, რომლებიც
2014-2017 წლებში საქართველოს ეროვ
ნული მუზეუმ ის და საერთაშორისო პარ
ტნიორ ების მონაწილეობით განხორცი
ელდა. მულტიდისციპლინარული კვლევა
ადასტურებს, რომ ქვემო ქართლის ტერი
ტორიაზე მოსახლე ტომები ღვინოს ჯერ
კიდევ ძვ.წ. 6000-5800 წლებში, ე.ი. 8000
წლის წინ აყენებდნენ.
საქართველოს ეროვნული მუზეუმის მი
ზანია, შექმნას ინტერდისციპლინარული
კვლევების პლატფორმა, ძლიერი კულ
ტურულ-სამეცნიერო, საგანმანათლებლო
ინსტიტუცია, რომელიც, ამასთან ერთად,
აქტიური საერთაშორისო პარტნიორია.
იგი ცდილობს, თავი მოუყაროს საქართვე
ლოს კულტურული მემკვიდრეობის ძეგ
არქეოლოგი თომას შტოლნერი. ბალიჭი-ძეძვების სამთოელთა საქართველოში უძველესი როტონდის ტიპის წრიულ-გუმბათოვანი
ნამოსახლარი (ძვ. წ. IV-III ათასწლეულები) გეგმარების ტაძრის ნაშთები, ვარდისუბანი. IV-V საუკუნეები
მუზეუმში განთავსებულია
გოეთეს ინსტიტუტის მედი
ათეკა, რომელიც ვიზიტო
რებს სთავაზობს თანამედ
როვე ტექნოლოგიებით
აღჭურვილ მყუდრო სა
მუშაო გარემოს, სივრცეს
საქმიანი და შემოქმედე
ბითი შეხვედრებისთვის,
გერმანული ენის უახლეს
სახელმძღვანელოებს,
შემეცნებითი, მხატვრული
და დარგობრივი წიგნების
ბიბლიოთეკას, ფილმებისა
და აუდიომასალის კოლექ
ციას. აღსანიშნავია, რომ ეს
არის პირველი შემთხვევა,
როდესაც გოეთეს ინსტი
ტუტმა, რომელიც მსოფლი
ოს 90-ზე მეტ ქვეყანაშია
წარმოდგენილი, მუზეუმში
მედიათეკა გახსნა.
ბოლ50
ნისის მუ ზეუმ ის მშენerovnuli
saqarTvelos ებლობისmuzeumi
და აღჭურვის პროექტი saqarTvelos erovnuli muzeumi
დაფინანსებულია კომპანია „RMG“-ის მიერ.

ბოლნისის მუზეუმის არქიტექტურული ლიო მნიშვნელობის არქეოლოგიური მოგვაგონებს; აქ განთავსებულია მუ
პროექტის ავტორია გაგა კიკნაძე, რომე ძეგლის და ბუნებრივი გარემოს მაქსი ზეუმის აუდიტორია – დისკუსიების და
ლიც საქართველოს განათლების, მეცნი მალურ დაცვასა და წარმოჩენას უზრუნ არაფორმალური განათლების ცენტრი.
ერების, კულტურისა და ძეგლთა დაცვის ველყოფს. ბოლნისის ტუფი და ბაზალ უახლესი სამუზეუმო სტანდარტების
სამინისტროს მიერ 2015 წელს ბოლნისში ტი, რომლებიც რეგიონის ქრისტიანულ დაცვით მოეწყო მუდმივმოქმედი ექსპ ო
ახალი მუზეუმის არქიტექტურული პრო ძეგლებზე გვხდება, გამოყენებულია თა ზიცია, დროებითი საგამოფენო სივრცე,
ექტის შესაქმნელად გამოცხადებული ნამედროვე მასალასთან (ბეტონი, მინა) ფონდები, სამეცნიერო ლაბორატორია,
კონკურსის გამარჯვებულია. სინთეზში. პირველი სართულის ფასადი აუდიტორია, გოეთეს ინსტ იტუტის მედი
ჰორიზონტალურად გადაჭიმული მუ თითქმის მთლიანად შემინულია, რაც ათეკა და საზოგადოებრივი სივრცეები
ზეუმის ორსართულიანი შენობა ცენტრა სიმბოლურად ინსტიტუციის ხელმისაწ (კაფე, მუზეუმის მაღაზია, ღია ვერანდა).
ლურ მხარეს კონსოლური საჩრდილობ ვდომობას და ღიაობას განასახიერებს. მუზეუმი ადაპტირებულია შეზღუდულ შე
ლით, შთაგონებას სწორედ რეგიონის მუქი ფერის ალუმინის ვიტრაჟები გერ საძლებლობის მქონე პირთათვის. ბოლ
ერთ-ერთი საინტერესო თანამედროვე მანული „ფახვერკის“ გეომეტრიას იმე ნისის მუზეუმის თანამედროვე შენობა
არქიტექტურის ნიმუშიდან, კერძოდ, ორებს. ფასადზე ყურადღებას იქცევს აკმაყოფილებს როგორც კოლექციების
დმანისის არქეოლოგიური ძეგლის გა უჟანგავი ფოლადის არქიტექტურული უსაფრთხოებისა და დაცვა-შენახვის, ასე
დახურვიდან (არქიტექტურული პროექ ჩანართი, რომელიც უჩვეულო აქცენტს ვე ვიზიტორების უსაფრთ ხოების დაცვის
ტი „Studio Milou“ ) იღებს, რაც მსოფ ქმნის და ოქროს კრისტალის ფორმას სტანდარტებს.

მუდმივმოქმედ გამოფენაზე საერთაშორისო სამეცნი
ერო მნიშვნელობის არქეოლ ოგიურ
ი მასალა, უახლესი
აღმოჩენები, ხელოვნების ნიმუშები და ეთნოგრაფიუ
ლი მასალა წარმოდგენილია ძირითადად საქართვ ე
ლოს ეროვნული მუზეუმ ის კოლექციებიდან და ასევე
ბოლნისის მხარეთმცოდნეობის მუზეუმ იდან. აღსანიშ
ნავია, რომ მუზეუმ ის გახსნამდე კოლექციების ნაწი
ლი გამოფენილი იყო მსოფლიოს წამყვან მუზეუმ ებში,
როგორებიცაა: ბორდოს „ღვინის ქალაქი“, გამოფენა:
„საქართველო – მეღვინეობ ის აკვანი“, 2017 წ; ქ. ფრან
კფურტის (მაინზე), ზენკენბერგის საბუნებისმეტყველო
კვლევების ცენტრი და მუზეუმი, გამოფენა: „Homo ge-
მუზეოგრაფიის პროექტზე მუშაობდა საქართველოს ეროვნუ orgicus – თავის ქალა პირველი ევროპელების სამშობ
ლი მუზეუმ ის ჯგუფი ქართველ და უცხოელ სპეციალისტებთან ლოდან“, 2018 წ.; ქ. ფრანკფურტის (მაინზე) არქეოლოგი
ერთად. საექსპოზიციო ს ივრცის დიზაინი:ლინალოპესი, ის მუზეუმი, გამოფენა: „ოქრო და ღვინო. საქართველოს
სამუზეუმოგანათება: ჟან ლუი ტარტარინი.
უძველესი საგანძური“, 2018 წ. და ა.შ.

მუდმივმოქმედ ექსპოზიციაზე დამთვა IV საუკუნეში ქრისტიანობის შემოსვლას რომლებიც სამშობლოს ძიებაში ქვემო
ლიერებელს საშუალება აქვს, იმოგზაუ უკავშირდება და ქართული სახელმწი ქართლში დასახლდნ ენ.
როს დროში და ერთ სივრცეში გაეცნოს ფოებრიობის ერთ-ერთი საფუძველია. მუზეუმის ამოცანაა რეგიონის ისტორი
ქვემო ქართლის ისტორიას, რეგიონის სწორედ ამ რეგიონში, ბოლნისის სიონ ული მეხსიერების ჩვენება, წარსულის არა
ბუნების მრავალფეროვნებას და თვა ში, დასტურდება ქართული ასომთავრუ მხოლოდ აღწერა, არამედ ახალ რაკურსში
ლი გაადევნოს როგორ ხდებოდა ბუნე ლი დამწერლობის ადრეული ნიმუში. რეკონსტრუქცია, ე.წ. „ემოციური რეკონსტ
ბის გარდაქმნა ადამიანის გონების მიერ. ბოლნისის მუზეუმში გამოფენილი ეპიგ რუქცია“ რაც დამთვ ალიერებელს ეხმარე
გამოფენაზე ერთიანობაშია წარმოდგე რაფიკული მასალა ქართული დამწერ ბა წარსული აღიქვას არა მხოლოდ წარ
ნილი ცოდნის ის უძველესი სისტემები, ლობის უძველეს ნიმუშებს წარმოად სულად, არამედ აწმყოდაც. აღნიშნულის
რომლებიც ლოგიკურ ჯაჭვს ქმნის და მო გენს. მისაღწევად და სამეცნიერო კვლევების
იცავს კაცობრიობის განვითარების ის დამთვ ალიერებელი ასევე გაეცნო მაქსიმალურად წარმოსაჩენად გამოყენე
ტორიაში უმნიშვნელოვანეს პერიოდებს, ბა მულტიკულტურულ რეგიონს, რო ბულია თანამედროვე კომუნიკაციის ყვე
რითაც საქართველომ დაიმკვიდრა თა მელსაც ეთნოგრაფი გიორგი ჩიტაია ლა საშუალება – საგამოფენო სივრცეების
ვისი ადგილი მსოფლიო ცივილიზაციაში „მიკროკოსმოსს“ უწოდებდა, რომელშიც ორგანიზება, სპეციალური სამუზეუმო განა
როგორც პირველი ევროპელების, უძვე ქართვ ელებთან ერთად თანაცხოვრობ თება, მხატვრული ინსტალაციები და კონ
ლესი მიწათმოქმედების და უძველესი მე დნენ აზერბაიჯ ანელები, სომხები, ოსე ტექსტუალური დიზაინი. ასეთი გარემო აღ
ტალურგიის ქვეყანამ. ბი, ბერძნები, რუსები და სხვ. მუზეუმში ქმის კატალიზატორის როლში გვევლინება:
საქართველოს ისტორიაში ისეთი წარმოდგენილია ასევე 200 წლის წინ დამთვალიერებელი არა უბრალოდ მაყუ
მნიშვნელოვანი მოვლენა, როგორიც სამხრ
ეთ გერმანიიდან საქართველოში რებელია, არამედ მთავარი მონაწილეა და
არის ქართული დამწერლობის შექმნა, ემიგრირებული გერმანელების ისტორია, ყველაფერი ურთიერთმიმართებაშია.

მუზეუმში დაცული კულტურული მემკვიდრეობა და იქ
მიმდინარე სამეცნიერო კვლევები უზარმაზარი წყაროა
ისტორიის შეგრძნებისთვის, ტრადიციის ნოვატორული გა
ცოცხლებისთვის და ეხმარება დამთვალიერებელს, ზუსტად
განსაზღვროს თავისი ადგილი დროში. ნიშანდობლივია,
რომ ახალი მუზეუმი სწორედ პანდემიის დროს გაიხსნა და
ცხადყოფს, რომ მუზეუმი ყველაზე რთულ დროსაც ინარჩუ
ნებს სიცოცხლეს და გვაზიარებს იმ ღირებულებებს და ცოდ
ნას, რომლებიც მარადიულობას რჩება.

66
ლეო გაბუნია
ბიოგრაფიული პორტრეტები > დავით ლორთქიფანიძე
ა
დამიანი აღორძინების ხანიდან – თვალსაზრისით. ლეო გაბუნიამ შეისწავ ვილად დავრწმუნდებით, რომ ეს პრობ
ეს სიტყვები თანამედროვე ქარ ლა ადგილსამყოფელები დინოზავრთ ა ლემა ჩვენში განსაკუთრებით მწვავედ
თველებიდან, ალბათ, ყველაზე ნაკვალევიდან დაწყებული მეოთხეული დგას. ჩვენი ვალია, თავიდან ავიცილოთ
მეტად აკადემიკოს ლეო გაბუნიას შეე ფაუნით დამთვრებული. ეკოლოგიური წონასწორობის რღვევის
საბამება. იგი გახლდათ ფართო სპექ უნდა ითქვას, რომ ყოველივე ზემოთ შეუქცევადი პროცესები. ჩვენმა აზროვ
ტრის ინტერდისციპლინარული განათ ქმულთან ერთად იგი გამორჩეულად ნებამ ათეული წლების მანძილზე ისეთი
ლებისა და ენციკლოპედიური ცოდნის პროგრესული მოაზროვნე იყო. მისი დეფორმაცია განიცადა, რომ მისი გას
მქონე პიროვნება. მიუხედავად გამორ მოსაზრებები დღესაც არ კარგავს აქ წორება უკვე საკმაოდ ძნელია. ამიტომ,
ჩეული მუსიკალური ნიჭისა და, ზოგა ტუალობას როგორც საზოგადოების დღეს უდიდესი როლი ენიჭება ეკოლო
დად, ხელოვნების დიდი სიყვარული განვითარების, ასევე ეკოლოგიის ამა თუ გიური შეგნების ჩამოყალიბებას, ეკო
სა, ბატონმა ლეომ პროფესიად მაინც იმ საკითხთან დაკავშირებით. კითხვაზე, ლოგიური განათლების გავრც ელებას. ჩე
ფუნდამენტური მეცნიერება აირჩია. თუ რა არის ჩვენთვის უმთავრესი, იგი მი ღრმა რწმენით, ეკოლოგიური ცოდნის
გამორჩეულმა ბუნებისმეტყველმა და პასუხობდა: „უმთავრესი, ჩემი აზრით, დაფუძნება ჩვენი არსებობის უზრუნველ
ნატურალისტმა ახალ ეტაპზე აიყვანა ის არის, რაც მუდამ გვაკლდა და მუდამ ყოფის ტოლფასია“.
პალეოანთროპოლოგიური ფუნდამენ იყო ჩვენი უდიდესი სატკივარი საქართ ასე რომ, ბატონი ლეო გაბუნია გახლ
ტური კვლევები საქართველოში და სა ველოს მრავალსაუკუნოვანი ისტორიის დათ ადამიანი, რომელიც ყოველთვის
ფუძველი ჩაუყარა ხერხემლიანთა პა მანძილზე: ურთიერთმხ არდაჭერა, ან ფეხდაფეხ მიჰყვებოდა (ხშირად უსწ
ლეონტოლოგიურ კვლევას კავკასიაში. გარიშგაწევა, ერთიანობა, საზოგადოებ რებდა კიდეც) თანამედროვეობას. მას
პატრიოტმა და, ამასთანავე, გლობა რივი საქმისა და სამსახურის საკუთარ უდიდესი წვლილი მიუძღვის ქართული
ლური აზროვნების მქონე მეცნიერმა გა ინტერესებზე მაღლა დაყენება. დღეს ეს მეცნიერების მსოფლიო სისტემაში ინ
დამწყვეტი როლი შეასრულა როგორც სატკივარი სისხლდენად ჭრილობად გა ტეგრაციისა და მიმდინარე პროცესებში
დმანისში აღმოჩენილი ევრაზიაში უძვე დაიქცა და თუ დაუყოვნებლივ არ შევმ ჩართვის საქმეში.
ლესი ჰომინიდების კვლევაში, ასევე ამ ჭიდროვდით და ყველა ჩვენი მისწრაფე და ბოლოს, ბატონი ლეო ჩემთვის პი
აღმოჩენის მსოფლიო სამეცნიერ ო წრე ბა და მიზანი სამშობლოს სამსახურს არ რადად გახლდათ უძვირფასესი ადამი
ებში აღიარების საქმეში. დავუქვემდებარეთ, სამუდამოდ შევირ ანი. იგი იყო ჩემი მენტორი და მასწავ
ლეო გაბუნიას ხელმძღვანელობით ცხვენთ თავს და ყელსაც საკუთარი ხე ლებელი, რომელმაც წარადგინა ჩემი
შესრულებული უკანასკნელი ნაშრომი, ლით გამოვიჭრით“. პირველი სამეცნიერო სტატია მეცნიე
რომელშიც დმანისელი ჰომინიდი Homo დღეს, როდესაც კლიმატის ცვლილება რებათა აკადემიის მოამბეში. მაშინ ჯერ
Georgicus-ად იქნა განსაზღვრული, სამ და ადამიანის მიერ ბუნებაში უხეში ჩა კიდევ ვერ წარმოვიდგენდი, რომ ამ
წუხაროდ, მხოლოდ მისი გარდაცვალე რევა სულ უფრო და უფრო ხმამაღალი უდიდეს მეცნიერთან თანამშრომლობის
ბის შემდეგ გამოქვეყნდა. ზოგადად დმა განსჯის საგანი ხდება, ხშირად მახსენდე პატივი მექნებოდა და მისი აღმოჩენების
ნისელი ჰომინიდების კვლევა პირდაპირ ბა ბატონი ლეოს სიტყვები: „ეკოლოგია თანამონაწილე ვიქნებოდი. სწორედ ამ
კავშირშია ბატონ ლეო გაბუნიასთნ. იგი კარგა ხანია გასცდა ტრადიციულ ი ბი განსაკუთრებული ტაქტისა და პედაგო
ჯერ კიდევ 1984 წელს წერდა: დმანისში ოეკ ოლოგიის საზღვრებს და გადაიქცა გიურ ი ნიჭის მქონე ადამიანმა გამიკვლ
ია
ნაპოვნი მასალა ადასტურებს, რომ ჰომო ისეთ ყოვლისმომცველ მეგაეკოლოგი გზა მეცნიერებაში და მაზიარა ფრანგულ
ერექტუსების გავრცელების არეალი უფ ად, რომელიც მჭიდროდ უკავშირდე კულტურას. მისივე რეკომენდაციით და
რო ფართო იყო, ვიდრე ადრე მიაჩნდა ბა როგორც ბუნებისმეტყველებისა და ვიწყე მუშაობა მუზეუმში და მისგან მიღე
თო. ტექნიკის თითქმის ყველა დარგს, ისე ბული გაკვეთილები დღემდე მეხმარება
ბატონი ლეოს ყველა ტიტულის ჩამოთ ჰუმანიტარულ დარგებს. პრობლემა როგორც სამეცნიერო საქმიანობის, ასე
ვლა და ღვაწლის შეფასება ძალიან შორს გლობალურია, მაგრამ ჩვენი პლანეტის ვე რთული ადმინისტრაციული გადაწყ
წაგვიყვანს, ამაზე, ალბათ, ცალკე მონოგ ერთ პაწაწინა ნაწილს ხომ საქართვე ვეტილებების მიღების დროს.
რაფიის დაწერა შეიძლება, თუმცა ძალი ლოც შეადგენს. თუ ჩვენი რესპუბლიკის ერთი წინადადებით თუ შევეცდები
ან მოკლედ შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ლანდშაფტების არაჩვეულებრივ კონ გითხრათ, ჩემთვის ლეო გაბუნია გახ
მისი კვლევის არეალი წარმოუდგენლად ტრასტულობას გავითვალისწინებთ და ლდათ XX საუკუნეში მცხოვრები
ფართო იყო როგორც ქრონოლოგიუ მათი დეგრადაციის საგანგაშო შემთხ რენესანსის ეპოქის ადამიან ი, რომე
რი, ისე თემატური მრავალფეროვნების ვევებსაც მივიღებთ მხედველობაში, ად ლიც უსწრებდა დროს.

68
ოთარ ჯაფარიძე
ბიოგრაფიული პორტრეტები > მიხეილ წერეთელი
ს
ამეცნიერო დარგისთვის დიდი ბედ ის მის მშობლიურ სოფელს და დიდ წი ისიც უწყობდა ხელს, რომ ქვეყანაში დი
ნიერებაა ჰყავდეს ისეთი ლიდერი, ნაპრებს გვაცნობს: დი გაჭირვება იყო...
რომელიც პროფესიული უნარ-ჩვე „მამაჩემი რაჭის ერთ-ერთ ულამაზეს ... რაც უფრო რთულდებოდა და მძიმ
ვების გარდა განსაკუთრებული პიროვნუ სოფელიდან ხირხონისიდან იყო, რომე დებოდა ცხოვრება, მით მეტად იზრდე
ლი თვისებებით არის დაჯილდოებ ული. ლიც ონის თავზე მდებარეობს და საიდა ბოდა კრიმინალური სამყარო... ბევრ
ასეთი პიროვნებები დისციპლინის შემ ნაც მოჩანს რიონის ხეობა, მარად თოვ „კირპიჩნელს“ გაუმრუდდა ცხოვრების
დგომი განვითარებისთვის მყარ საფუძ ლიანი კავკასიონის მწვერვალები. მისი გზა, მათ შორის, ზოგი ჩვენი ბავშვობის
ველს ქმნიან. ქართული ისტორიული მეც მამა სიმონ ჯაფარიძე „დიდ სიმონად“ მეგობარიც იყო. გზას აცდენილთა რიცხ
ნიერების დიდ ოჯახს ბევრი გამორჩეული წოდებული, რაჭაში საკმაოდ გავლენია ვმა განსაკუთრებით 30-იანი წლების შუა
მოღვაწე ჰყოლია – დიდი მკვლევარები ნი პიროვნება, წლების მანძილზე რაჭა- ხანებში იმატა, როდესაც დაიწყო დაპა
და შესანიშნავი პედაგოგები, საქმისადმი ლეჩხუმის თავად-აზნაურთა წინამძღო ტიმრებების საზარელი ეპოქა. უდედმა
თავდადებული, კეთილშობილი ადამი ლი, მარშალი იყო. წარმომავლობით მოდ დარჩენილი ბავშვ ები ქურდულ სამ
ანები. მათ უდიდესი წვლილი შეიტ ანეს სოფელ შარდომეთიდან ვართ ჯაფარი ყაროს მიეტმასნენ“.
მეცნიერებაში და ასევე, შექმნ ეს მუშაო ძე-ნასყიდაშვილები“. 1939 წელს ოთარ ჯაფარიძე თბილი
ბის თუ ქცევის კულტურა, და ფასეულო ოთარ ჯაფარიძე გაიზარდა თბილისში, სის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ისტო
ბები, რომლებიც აძლიერებს დარგს აც ვერის უბანში, ახლანდელ ბაქრაძის ქუ რიის ფაკულტეტის სტუდენტი გახდა და
და მთლიანად საზოგადოებასაც. ამგვარი ჩაზე, რომელსაც ადრე „კირპიჩნის ქუჩა“ მისი ცხოვრება სამუდამოდ დაუკავშირ
გამორჩეული პიროვნებები იმსახურებენ ერქვა. მოგონებების წიგნში ოთარ ჯაფა და საქართველოს უძველესი კულტურის
ეპითეთებს: ლეგენდარული, ღვაწლმო რიძე იმ რთულ გარემოზეც საუბრობს, კვლევას. სტუდენტობისა და ასპირანტუ
სილი, ამაგდარი... ასეთი იყო არქეოლოგი რაც ბავშვობისა და ახალგაზრდობის რის წლები მეორე მსოფლიო ომის უკი
ოთარ ჯაფარიძე. წლებში იყო. ო. ჯაფარიძის წიგნში გად დურესად რთულ წლებს დაემთხვა. დღეების დასრულების შემდეგ 86-ე აუდი ემსახურებოდა არქეოლოგიის კათედ დარბაზის ტექსტები უნდა მომზადებუ
2016 წელს გამოიცა მისი მემუარული მოცემულ ამ ამბებთან დაკავშირებით, 1948 წელს ოთარ ჯაფარიძემ ბრწყინვა ტორია, რექტორის გადაწყვეტილებით, რას. 1979 წელს ო. ჯაფარიძე აირჩიეს ლიყო. მეცნიერთა ჯგუფმა პასუხისმგებ
ხასიათის ნაშრომი „საბჭოთა საქართვ ე მისი მოსწავლე და დღეს უკვე ცნობილი ლედ დაიცვა საკანდიდატო დისერტაცია არქეოლოგიის კათედრას დაეთმო. დიდი საქართველოს მეცნიერებათა აკადემი ლობები გადავინაწილეთ პერიოდების
ლოში განვლ ილი წლები – არქეოლოგის ეთნოლოგი პროფ. თამილა ცაგარეიშ და იგი მიიწვიეს უნივერსიტეტის აღმო აუდიტორია ორად გაიყო. წინა ოთახში ის წევრ-კორესპონდენტად, 1995 წლი შესაბამისად. ბატონი ოთარი ყველას
მოგონებები“. ამ წიგნმ ა უმალვე მკითხ ვილი აღნიშნავს: „პირველად ლიტერა სავლეთმცოდნეობის ფაკულტეტზე, ახა არქეოლოგიურ ი გამოფენა მოეწყო, სა დან საქართველოს მეცნიერებათა აკა გვასწრებდა, ის იყო პირველი, რომელ
ველის დიდი მოწონება დაიმსახურა. ავ ტურაში, გაცოცხლებულია XX საუკუნის ლი დისციპლინის „არქეოლოგიის სა დაც ყველა ეპოქა იყო წარმოდგენილი დემიის აკადემიკოსად. საც სრულყოფილად და მოწესრიგებუ
ტორი საოცარი ლაკონურობითა და, რო 30-იანი წლების, თბილისის ერთ-ერთი ფუძვლების“ წასაკითხად. 1952 წლიდან საქართველოში ადამიან ის პირველი გა „...ცხოვრების გზა ძირითადად თბი ლად მოჰქონდა ტექსტები“.
გორც თვითონ აღნიშნავს, „ყოველგვარი უძველესი „აგურის“ ქუჩის, ძველთბილი ო. ჯაფარიძის მოღვაწეობა ძირითადად მოჩენიდან საშუალ ო საუკუნეების ჩათვ ლისის სახელმწ იფო უნივერსიტეტსა და ოთარ ჯაფარიძემ დიდი წვლილი შე
შელამაზების და დამატებების გარეშე“ სურად „კირპიჩნის“, ისტორია და ვერის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტ ლით. გამოფენილი იყო უნივერსიტეტის საქართველოს სახელმწ იფო მუზეუმს იტანა საერთაშორისო სამეცნიერ ო-კვ
გადმოსცემს მის მეხსიერებაში დალე უბნის ახალგაზრდების მიერ განვლილი თან არის დაკავშირებული. 1962 წელს მან არქეოლოგიურ ი ექსპედიციის მიერ მო შორის გადიოდ ა. დღესაც, უკვე სიბერის ლევითი პროექტების შექმნასა და განვი
ქილ ამბებს. ცხოვრების მძიმე გზა, რომელიც ლეგენ დაიცვა სადოქტორო დისერტაციაც. 1963 პოვებული ექსპონატები, შემოწირული ჟამს, არ გამიწყვეტია ურთიერთობა ამ თარებაში. იგი იყო ერთ-ერთი მთავარი
ოთარ ჯაფარიძე მოგვითხრობს: დად დადიოდა ჩემს თაობაში“. წელს იგი აირჩიეს თბილისის სახელმწი ნივთები და საქართვ ელოს სახელმწიფო დიდებულ დაწესებულებებთან“. წერს ინიციატორი 1995 წელს ზაარბრუკენში
„დავიბადე 1921 წლის 16 სექტემბერს ოთარ ჯაფარიძე იხსენებს: ფო უნივერსიტეტის ხელოვნების ისტო მუზეუმიდან დროებით გადმოცემული კო ოთარ ჯაფარიძე. გამართული არქეოლოგიურ ი გამოფენი
ახლად გასაბჭოებულ თბილისში“. „ეს ქუჩა მარტო სახელოვანი პიროვნე რიის, არქეოლოგიისა და ეთნოგრაფი ლექციები. მას მართლაც განსაკუთრებული და სა „ოქროს საწმისის კვალდაკვალ“.
„ცხოვრების უდიდესი ნაწილი საბჭო ბების საცხოვრებელი ადგილი კი არ იყო, ის კათედრის პროფესორად. 1967 წელს მეორე ოთახი აუდიტორიას დაეთმო, მოკიდებულება ჰქონდა მუზეუმთან. მისი ოთარ ჯაფარიძე ცხოვრებაშივე იქცა
თა საქართველოში გავატარე. მე იმ თა არამედ უფრო ცნობილი იყო როგორც აღნიშნულ კათედრას ცალკე გამოეყო სადაც სლაიდ ების საჩვენებლად ეკრა ავტორობით მუზეუმის სამეცნიერო თუ ლეგენდად. ასზე მეტი სამეცნიერო ნაშ
ობას ვეკუთვნ ი, რომელმაც გამოიარა ე.წ. „კოშ“-ის („კირპიჩნი ოხერი შაი არქეოლოგიის კათედრა. მას სათავეში ნი იყო მოწყობილი. არქეოლ ოგიის კა პოპულარულ გამოცემებში ბოლო პერი რომის ავტორი, საქართველოს მეცნი
გასაბჭოებ ის უმძიმესი ხანა. ჩემი ბავშვო კა“) ადგილსამყოფელი. წარწერა „კოშ ჩაუდგა ოთარ ჯაფარიძე. ოთარ ჯაფარი ბინეტს კათედრის დამაარსებელ პროფ. ოდამდე იბეჭდებოდა მეტად საინტერე ერებათა ეროვნული აკადემიის აკადე
ბა და ყრმობა იმ წლებს ემთხვევა, რო „(„КОШ“) თბილისის თითქმის ყველა გა ძე იხსენებს: „ 1968 წელს ფართოდ აღი გიორგი ნიორ აძის სახელი ეწოდა. გამო სო ნაშრომები, სტატიები და მოგონებები. მიკოსი, თბილისის ივანე ჯავახიშვილის
დესაც ინგრეოდა ძველი და საფუძველი მორჩეულ ადგილს „ამშვენებდა“. აქ იყ ნიშნა უნივერსიტეტის 50 წლის იუბილე... ფენა დიდხანს ემსახურა ისტორიის ფა 90 წელს გადაცილებული იგი აქტიურად სახელმწიფო უნივერისტეტის პროფესო
ეყრებოდა ახალ წყობას, ახალ საბჭოთა რიდა თავს მეზობელი ქუჩების ყველა ამ თარიღთან იყო ფაკულტეტების მიერ კულტეტის სტუდენტებს..“. ეს კაბინეტი, მონაწილეობდა საქართველოს არქეო რი, და ასევე, რექტორი (1991 წ.), მრავა
ქვეყანას“. რჯულის ხალხი. რატომ იყო ეს ქუჩა თავ ნახევარი საუკუნის განმავლობაში ჩატა მისი არაჩვეულებრივი გამოფენით, მარ ლოგიის ახალი გამოფენის მოწყობაში. ლი ჯილდოს მფლობელი. და მაინც, მისი
ოთარ ჯაფარიძე მუდამ დიდი სიყვარუ შეყრის ადგილი, არ ვიცი. აქ ახალგაზრდა რებული სამუშაოების შედეგები. გამოფე თლაც რომ ამშვენებდა უნივერსიტეტის პროფ. დარეჯან კაჭარავა იხსენებს: „... ცხოვრების მთავარი გვირგვინი იყო ის
ლით საუბრობდა რაჭაზე. ამ კუთხიდან სულ ადვილად შეიძლებოდა აცდენოდა ნა მართლ აც შთამბეჭდავი იყო, რაც მოწ პირველ კორპუსს. სამუშაო ჯგუფი, რომელშიც ჩვენი მეცნი საყოველთაო სიყვარული, რაც მის მი
იყვნენ მისი წინაპრები. წიგნშიც კარგად გზას და არა ერთმა „კირპიჩნელმა“ გა ვეული ახალგაზრდა არქიტექტორების ოთარ ჯაფარიძე ოცდაათ წელზე მე ერ-თანამშრომლები შედიოდნენ გამო მართ მის კოლეგებს, ახლობლებს და
აისახა მისი ეს დამოკიდებულება, როცა იმრუდა ცხოვრება. რა თქმა უნდა, ამას დიდი დამსახურება იყო. ამ საიუბილეო ტი ხნის განმავლობაში დაუღალავად ფენის კონცეფციაზე შევჯერდით. ახლა მოსწავლეებს ჰქონდათ.

70
საქართველოს ეროვნული მუზეუმის

საერთაშორისო საგამოფენო საქმიანობა –
(თითქმის) ყველაფერი, რაც უნდა იცოდეთ
გამოფენები > ალისა დათუნაშვილი
მუზეუმი, თავისი კულტურული, სოციალური, ეკონომიკური თუ პოლიტიკური როლით, არა მხოლოდ წარმოაჩენს,
არამედ, გარკვეულწილად განსაზღვრავს კიდევაც ამა თუ იმ ხალხის ნაციონალურ, კულტურულ თუ სოციალურ
იდენტობას. მკვლევრები თანხმდებიან, რომ მუზეუმი ის ადგილია, სადაც დამთვალიერებელი საკუთარი
იდენტობის რეფლექსიას ახდენს და გვევლინება კულტურული და პოლიტიკური დებატების კატალიზატორად.
დ
ღევანდელ გლობალიზებულ წარმოადგენს. ახალი გამოფენები რო ბიგჰაუსი თუ ვენის ალბერტინა. თავისი
მსოფლიოში სულ უფრო აქ გორც საქართველოში, ისე – მის ფარგ არსებობის თხუთმეტი წლის მანძილზე
ტუალურია დებატები იმის შე ლებს გარეთ იმთავითვე საქართველოს საქართველოს ეროვნულმა მუზეუმმა
სახებ, თუ ვის ეკუთვნ ის კულტურული ეროვნული მუზეუმის სტრატეგიის ნაწი მონაწილეობ ა მიიღო მსოფლიოს სხვა
მემკვიდრეობა: ცალკეულ ადამიანებს, ლია. დასხვა მუზეუმსა და გალერეაში მოწყო
ამა თუ იმ კულტურას, ერს თუ მთელს როდესაც, თხუთმეტი წლის წინ, ახ ბილ ორმოცზე მეტ გამოფენაში.
კაცობრიობას? როგორ შეიძლება ამ ლადდაარსებული საქართველოს მაგრამ რა მოუტანა ამან მუზეუმსა
პროცესების სხვადასხვა მონაწილეებ ეროვნული მუზეუმის ერთ-ერთი უმ და ქვეყანას? საერთოდ, რატომ არის
მა გამოიყენონ ექსპონატები საკუთარი ნიშვნელოვანესი ექსპონატის – დმანის მნიშვნელოვანი გააცნო საერთაშო
იდენტობის წარმოსაჩენად? ში აღმოჩენილი ადამიანის წინაპრის რისო საზოგადოებას შენი ქვეყნის
ეს კითხვები განსაკუთრებულად აქ თავის ქალის პირველი საერთაშორი საგანძური? რამდენად დაცულია ექს
ტუალურია საქართველოსნაირი მცირე სო გამოფენა იგეგმებოდა გერმანია პონატები ტრანსპორტირებისა თუ გა
ერებისათვის, რომელმაც სულ რაღაც ში, წარმოდგენაც კი არ შემეძლო, თუ მოფენისას?
ოცდაცხრა წლის წინ აღიდგინა სახელმ რამხელა მასშტაბებს მიიღებდა მუზე ამ შეკითხვების ადრესატი ხშირად
წიფოებრივი დამოუკიდებლობა და მას უმის საერთაშორისო გამოფენები და გამხდარა ეროვნული მუზეუმი. ისინი აქ
შემდეგ ხელახლა უწევს თავის დამკვიდ მაოც ებდა ერთი მხრივ მუზეუმის ძირ ტუალური არა მხოლოდ საქართველო
რება საერთაშორისო თანამეგობრობა ძველ თანამშრომელთა გადაჭარბე ში, არამედ, ყველა ქვეყანაში ყოფილა.
ში. საქართველოს ეროვნული მუზეუმის ბული სიფრთხილე და, მეორ ე მხრივ, სწორედ ამისათვის შექმნილია საერთა
ერთ-ერთი პრიორიტეტი ჩვენი ქვეყნის მუზეუმის ახალგაზრდა მმართველთა შორისო საკანონმდ ებლო ბაზა, სამუ
კულტურის წარმოჩენა და მისი მსოფ შემართება და ენთუზიაზმი. კულტურულ ზეუმო ეთიკის კოდექსი და სამუზეუმო
ლიოსათვის გაცნობაა. MAXXI (იტალიის ფასეულობათა საზღვარგარეთ გატა ექსპონატების საზღვარგარეთ გატანის
21-ე საუკუნის ხელოვნების ეროვნული ნის საერთაშორისო და ადგილობრივ სპეციალური ინსტრუქციებ ი, რომლებიც
მუზეუმი) შემოქმედებითი დირექტორის კანონმდებლობაში ჯერ კიდევ გაუთ წლების განმავლობაში იხვეწებოდა და
სიტყვებით: „სინამდვილეში, ხელოვნე ვითცნობიერ
ებელი, ვერაფრით ვიფიქ დღეისათვის მყარ ნიადაგს ქმნის საერ
ბა არ არსებობს სახელოვნებო ღონის რებდი, თუ წლების შემდეგ მე თვითონ თაშორისო გამოფენების უსაფრთხოდ
ძიებების გარეშე. უფრო ზუსტად – თუ გავხდებოდი უშუალო მონაწილე ისეთ წარმართვისათვის. სპეციალური დაზღ
გვინდა, რომ ხელოვნების ნიმუში ეფექ მნიშვნელოვან საერთაშორისო დაწე ვევა, რომელიც თითეულ ექსპონატს
ტურად წარმოვაჩინოთ, ის რომელიმე სებულებებთან ურთიერთობაში, რო აზღვევს მუზეუმის კედლიდან მოხსნ ი
სახელოვნებო ღონისძიებ ის ნაწილი უნ გორებიცაა: ბერლინის ნოიე ს მუზეუ სა და მისი უკან დაბრუნებამდე ტრანს
და გახდეს“ [Hou Hanru 2003:36] მი, ზენკენბერგის მუზეუმი, გეტისა და პორტირებისა და გამოფენის პერიოდის
აქედან გამომდინარე, მუზეუმის ერთ მეტროპოლიტენის მუზეუმები აშშ-ში, ჩათვლით; ხელშეკრულება მუზეუმებს
-ერთ უმნიშვნელოვანეს ფუნქციას სწო ფორი იმპერიალი რომში, ღვინის ქა შორის, სადაც დეტალურადაა გაწერი
რედ ასეთი ღონისძიებების ორგანიზება ლაქი ბორდოში, ფრანკფურტის ლი ლი ტრანსპორტირების, გამოფენის,
ლისტის მიერ დეტალურ დათვალიე ასეთი შედევრებით მდიდარია სა ცენტრად და საგანმანათლებლო კე სახელოვნებო დაწესებულებასთან,
რებასა და აღწერას ექვემდებარება. ქართველოს ეროვნული მუზეუმის კო რად იქცა. რათა საქართვ ელოშიც შევძლოთ
აღნიშნული სპეციალისტი ესწრება და ლექციები. სწორედ ისინი ხდება ჩვე ზემოთ „სავიზიტო ბარათი“ ვახსენე, მსოფლიო ხელოვნების ნიმუშებით
ნიშნულების ადგილზე ექსპონატების ნი ქვეყნის „სავიზიტო ბარათები“, თუმცა ფრანგი მკვლევარი დომინიკ დამთვალიერებლის განებივრება.
გახსნას და ამოწმებს მათ მდგომარეო რომელთა პოპულარიზაციასაც ეწევა პულო ექსპ ონატებთან მიმართებაში ამის შედეგია მისი დაარსების ადრე
ბას. ასევე, მეთვალყურეობს ექსპონატე საქართველოს ეროვნული მუზეუმი მი იყენებს ტერმინს „ელჩი“ („ambassa ულ ეტაპზევე ისეთი აღიარებული ხე
ბის მონტაჟს გამოფენაზე. წამოღებისას სი უცხოელი პარტნიორების დახმარე dor objects“), რომელიც ზედმიწევნით ლოვანების შემოქმედების გამოფენა,
კი იგივე პროცედურები მეორდება. სწო ბით. მაგალითად, ფრანკფურტის წიგნის შეესაბამება ფიროსმანის შემოქმედე როგორებიცაა მაქს ერნსტ ი (2006 წ.)
რედ მუზეუმ ის სპეციალისტების პროფე ფესტივალის ფარგლებში მოწყობილი ბას. მუზეუმის სახვითი ხელოვნების და პაბლო პიკასო, რომლის გამოფე
სიონალიზმი არის ჩვენი გამოფენების ერთ-ერთი გამოფენა სულ რაღაც ორ კოლექციებში ალბათ არაფერია იმაზე ნა 2009 წელს არა მარტო თბილის
ერთ-ერთი წარმატების მიზეზი და ჩვე თვეში 18 000-მდე დამთვალიერებელ მეტად მშობლიური, ვიდრე მისი მხატ ში, არამედ სიღნაღშიც მოეწყო. 2018
ნი მშვიდი ძილის გარანტია. განსაკუთ მა ნახა. განსაკუთრებული წარმატებით ვრობა და არაფერი წარმოაჩენს სა წლიდან კი საქართველოში იტალიის
რებული როლი აქვს, რა თქმა უნდა, სარგებლობს ანტიკური კოლხეთის კო ქართველოს იმაზე უკეთ, ვიდრე მისი საელჩოსთან თანამშრომლობით სა
გადამზიდავს, რომელიც აუცილებლად ლექცია, რომელიც არგონავტებისა და შედევრები. სწორედ ამიტომ, მუზეუმის ფუძველი ჩაეყარა გამოფენათა სე
ხელოვნების ნიმუშების გადატანაზე მედეას შესახებ მითს უკავშირდება. ამ თანამშრომლები განსაკუთრებული აღ რიას იტალიის სხვადასხვა მუზეუმი
სპეციალიზდება და ამისათვის სპეცია ნარატივით გამოფენები ბერლინის სა ფრთოვანებით შევხვდით შემოთავაზე დან. დამთვალიერებელმა დიმიტრი
ლურად მომზადებული შემფუთავები და ხელმწიფო მუზეუმების „ნოიეს მუზე ბას ევროპის საყოველთაოდ ცნობილი შევარდნაძის სახელობის ეროვნულ
გადამტანები ჰყავს. ასევე, შეუძლია უზ უმში“, სმითსონის ინსტიტუტის არტურ ალბერტინას მუზეუმიდან. მიუხედავად გალერეაში იხილა მიქელანჯელოს,
რუნველყოს ტვირთზე მეთვალყურეობა მ. საკლერის გალერეაში, კემბრიჯის იმისა, რომ ნიკო ფიროსმანს ინტერესი ბოტიჩელის, ბერნინის, დე კირიკოს,
საერთაშორისო აეროპორტებში, რათა ფიცუილიამის მუზეუმში, ათენის, სტოკ არც მანამდე აკლდ ა, (გამოფენები უკ კანალეტოსა და სხვათა შედევრები,
მუდმივად მოგვაწოდოს ინფორმაცია ჰოლმის, სევილიის, ლოს-ანჯელესის, რაინაში, ბელარუსში, ლიეტუვაში, საფ რომლებიც საგამოფენოდ გადმოგვცა
კოლექციის გადაადგილების შესახებ. რომისა და ფრანკფურტის მუზეუმებ რანგეთში, თურქეთსა და ჰოლანდიაში), ტურინის გალერია საბაუდამ, ფლო
აღსანიშნავია, რომ ყველა ხარჯს ში მოეწყო. განსაკუთრებული წვლილი ვენის ალბერტინა იყო ადგილი, სადაც რენციის კაზა ბუონაროტიმ, ტურინის
მიმღები მხარე ფარავს, თუმცა ამგვ ა მიუძღვის ეროვნულ მუზეუმს ქართული მისი შემოქმედება მსოფლიო ხელოვნე სამეფო ბიბლიოთეკამ, პალაცო კიჯიმ.
რი გამოფენების მთავარი „მოგება“ ღვინის კულტურის პოპულარიზაცია ბის შედევრების კონტექსტში წარმოჩნ თხუთმეტწლიან ი არსებობის მანძილ
ის ურთიერთობები და თანამშრომ ში – 2006 წლიდან ლონდონში, ჰიუს დებოდა. მხატვრის გარდაცვალების ასი ზე საქართველოს ეროვნულმა მუზეუმმა
ლობაა, რომლებიც წლების განმავ ტონში, ფლორენციასა და ბერლინში წლისთავისადმი მიძღვნილმა გამოფე შეძლო გაეგრძელებინა საუკუნოვანი
ლობაში გრძელდება და გვეხმარე გამართული გამოფენების შემდეგ, 2017 ნამ საფრანგეთში, ვან გოგის ფონდის სამუზეუმო ტრადიცია საქართველოში,
ბა გავიზიაროთ მსოფლიოს წამყვანი წელს ქ. ბორდოს ,,ღვინის ქალაქმა’’ მუზეუმში გადაინაცვლ
ა, სადაც ისეთი დაემკვიდრებინა ღირსეული ადგილი
მუზეუმების გამოცდილება. მუზეუმის (La Cité du Vin) უმასპინძლა საქართ წარმატება ხვდა, რომ დადგენილი ვა მსოფლიო სამუზეუმო თანამეგობრო
თანამშრომლები – რესტავრაცია-კონ ველოს, როგორც პირველ ქვეყანას გა დის შემდგ ომ კიდევ რამდენიმე თვით ბაში. იგი იქცა თანამედროვე მუზეუმად,
სერვაციის სპეციალისტები, მენეჯერე მოფენათა ციკლის „მოწვეული ვენახი“ გაგრძელდა. რომელიც ეხმარება ადამიანებს, გაიმ
ბი და კურატორები ხვეწენ თავიანთ ფარგლებში. ფართო ქრონოლოგიურ გარდა ჩვენი ექსპონატების საზღ დიდრონ თვალსაწიერი და განსხვავე
პროფესიონალიზმს და ეცნობიან თა ჭრილში იყო წარმოდგენილი ღვინის ვარგარეთ წარდგენისა, საქართვე ბულად დაინახონ საკუთარი თავიცა და
ნამედროვე ტექნოლოგიებსა და მიღ კულტურასთან დაკავშირებული მდი ლოს ეროვნული მუზეუმი აქტიურად სხვებიც სხვადასხვა კულტურებისა და
წევებს სამუზეუმო საქმეში, ამყარებენ დარი არქეოლოგიური და ეთნოგრაფი მუშაობს სხვადასხვ ა საერთაშორისო დროის ასპექტებში.
და აღრმავებენ კონტაქტებს საერთა ული მასალა, რომელიც წარმოაჩენდა
შორისო აკადემიურ წრეებთან. ამის ათასწლეულების განმავლობაში ღვი
მაგალითად თუნდაც ჯონ პოლ გეტის ნის წარმოების ტრადიციის უწყვეტო
მუზეუმის ლაბორატორიაში ვანში აღ ბას. სწორედ ეროვნული მუზეუმის კო
მოჩენილი მამაკაცის ტორსის რეს ლექციებში დაცული არტეფაქტებითა და
ტავრაცია (საქართველოს ეროვნული ქართველი და უცხოელი მკლვევრების
მუზეუმის წარმომადგენელთა თანხ ძეგლთა დაცვის ეროვნული სააგენტო მუზეუმის სპეციალისტების მონაწი ჩართულობით მოხდა საქართველოში
ლების პირობები და ე.წ. „სახელმწიფო გასცემს საქართველოდან კულტურულ ლეობით) ან მუზეუმის მენეჯერების ღვინის დამზადების უძველესი კვალის
გარანტია“ – ოფიციალური დოკუმენტი, ფასეულ ობათა დროებით გატანის ნე სმითსონის ინსტიტუტში სტაჟირება დამოწმება.
გაცემული უფლებამოსილი ორგანოს ბართვას. ექსპონატების დროებით შეიძლება დავასახელოთ. აღსანიშნა აღსანიშნავია დმანისის ნაქალაქარ
(სამინისტროს ან ფედერალური/მუნი სარგებლობაში გადაცემისას, მხოლოდ ვია, რომ ზემოთხსენებული ბრინჯაოს ზე აღმოჩენილი ადამიან ის წინაპართა
ციპალური მმართველობის) მიერ, რო მიმღები მუზეუმის საერთაშორისო ავ ტორსი ელინისტური ხანის ხელოვ ნაშთები, რომელთა მეცნიერ ული შეს
მელიც უზრუნველყოფს ექსპონატების ტორიტეტი არაა გადამწყვეტი. უმნიშვ ნების შედევრადაა მიჩნეული და სამ წავლისა და საერთაშორისო გამოფე
დროულად დაბრუნებას – არის ძირი ნელოვანესია პროცედურები, რომელ უდიდეს მუზეუმში: ფლორენციის პა ნებსა და სამეცნიერო ღონისძიებ ებში
თადი ჩამონათვალი იმ დოკუმენტები საც ნივთები გაივლის. თითოეული ლაცო სტროციში, ჯონ პოლ გეტის მუ ჩართვის შედეგად დმანისი არა მხო
სა, რომელთა საფუძველზე საქართვე ექსპონატი შეფუთვის წინ შესაბამისი ზეუმსა და ვაშინგტ ონის ეროვნულ გა ლოდ ტურისტთა, არამედ საერთაშო
ლოს კულტურული მემკვიდრეობისა და რესტავრაცია-კონსერვაციის სპეცია ლერეაში იყო წარმოდგენილი. რისო მკვლევართა მიზიდულობის

74
ადგილობრივი გამოფენები - 15 წელი 12
1 9
14
1 ნივერსალური ღირებულებები: ბოტიჩელი -

უ
სილამაზე, კარავაჯო -სინათლე“, 2017 წელი
2 შ ალვა ქიქოძის 120 წლის იუბილესადმი მიძღვნილი
გამოფენა „შალვა ქიქოძე 120“, 2016 წელი
3 ანამედროვე ჩინელი არტისტების გამოფენა
თ
2 6 10 13 „თანავარსკვლავედი“, 2017 წელი
4 ანამედროვე იტალიელი არტისტების გამოფენა
თ
Evidence, A new State of Art, 2018 წელი
5 დავით კაკაბაძის ნამუშევრების გამოფენა, 2013 წელი
6 „ მიქელანჯელო და სიქსტის კაპელა“ გრაფიკული
ნამუშევრების გამოფენა, 2018 წელი
7 „ ეზოთერიკოსი დე კირიკო. მოგზაური ორ სამყაროს
შორის“, 2019 წელი
8 „პეტრე ოცხელი - რეტროსპექტივა“, 2012 წელი
9 ნ იკო ფიროსმანაშვილის დაბადებიდან 150
იუბილესადმი მიძღვნილი გამოფენა „ფიროსმანი 150“,
3 2013 წელი
7
10 „ ტიციანი, ფერთა ოსტატი: ღვთისმშობელი ყრმით“,
2018 წელი
11 ვ ახო ბუღაძის პერსონალური გამოფენა „გარეუბანი“,
2015 წელი
12 „ ფერი ტინტორეტოდან კანალეტომდე - იტალიური
მხატვრობის სამი საუკუნე“, 2019 წელი
13 ელიქს ვარლამიშვილის გამოფენა „ვარლა“, 2019
ფ
წელი
14 ი ტალიური ხელოვნება საქართველოში „რენესანსის
დიდოსტატები“, 2018 წელი
4 5 8 11
10 11
1
12 13 14
1 „ ჰიპერპოზიცია – ინსტალაციიდან
სკულპტურამდე“, 2013 წელი
3
2 ქ ართული, ირანული, აზერბაიჯანული,
თურქმენული, ავღანური, სომხური და
დაღესტნური ხალიჩა-ფარდაგების გამოფენა, 2006
წელი
3 „პიკასო საქართველოში“, 2009 წელი
4 ს აქართველოს ეროვნული მუზეუმის კოლექციებში
დაცული XVII-XX საუკუნეების პორტრეტების
გამოფენა, 2013 წელი
4 5 6 5 ი აპონელი ხელოვანის, კოშუს (აკემი ლუკასი)
კალიგრაფიის ნამუშევრების პერსონალური 15
გამოფენა „ექო“, 2019 წელი
6 „ უკანასკნელი ფურცელი – იური დოიჩისა და
კატია კრაუსოვას ფოტოგრაფიული მოგზაურობა“,
2017 წელი
7 „დიეგო და ფრიდა. ღიმილი შუა გზაზე“, 2018
8 „ აღმოსავლური კოლექციების ახალი სიცოცხლე“,
2012
9 „ კატინი – დღე განსაკუთრებულად დაიწყო“, 2018
წელი
10 IMMAGICA, მულტიმედიური, თანამედროვე
7 ტექნოლოგიებით შექმნილი გამოფენა – XIV-XIX
საუკუნეების იტალიურ ფერწერა და ქანდაკება,
2019 წელი
11 ,,ქართველ ებრაელთა კულტურული მემკვიდრეობა“,
2013 წელი
12 „ ნაპოლეონი და მისი ეპოქა საქართველოს
ეროვნულ მუზეუმში“, 2013 წელი
13 „მარინისტული პეიზაჟი“, 2016 წელი
14 „ავანგარდი/Avant-garde 1900-1937“, 2016 წელი
15 ს აქართველოს ეროვნული მუზეუმის უცნობი
კოლექციები – ინდოეთი, ჩინეთი, იაპონია, 2018
16 „წითელი ტერორი და ქართველი მხატვრები“, 2018
16
8 9
6 7
10
1
1 ფოტოკონკურსი „ქოლგა თბილისი ფოტო“, 2019 წელი
2 აღესტნელი ხელოვანის მანაბა მაგომედოვას

დ
ფოტონამუშევრების გამოფენა „ფოტოგრაფიის
ხელოვნება. დაღესტანი და საქართველო 1950-1970-
იანი წწ“, 2016 წელი
3 როიტერის 2004 წლის საუკეთესო ფოტო, 2005 წელი
4 ა რნო ფიშერის ფოტოგრაფია. გოეთეს ინსტიტუტი,

IFA (უცხოეთთან ურთიერთობის ინსტიტუტი), 2014
წელი
5 ა ნრი კარტიე ბრესონი - პარიზი ფოტოკონკურსი

8 9 „ქოლგა თბილისი ფოტო“, 2018 წელი
6 ბ აუჰაუზის ფოტოგრაფია. გოეთეს ინსტიტუტი

საქართველოში და IFA (უცხოეთთან ურთიერთობის
2 3 ინსტიტუტი), 2007 წელი
7 ი ნგლისელი ფოტოგრაფის მაიკლ კენას გამოფენა

„ფრანგული პეიზაჟი“, 2008 წელი
8 ე დუარდ კურტისი და ჩრდილოეთ ამერიკელი

ინდიელები: დედამიწა, ტრადიცია, რიტუალი, 2017
წელი
9 ა მერიკული დასავლეთი, ამერიკის გეოგრაფიული

საზოგადოების XIX-XX საუკუნის ფოტოგრაფია, 2014
წელი
10 შ ვედი ფოტოგრაფის მიხეილ ნასბერგის

პერსონალური ფოტოგამოფენა, 2013 წელი
11 იმიტრი ერმაკოვის მოგზაურობა თურქეთში, 2019

დ
წელი
12 ა ლექსანდრე როინაშვილის გამოფენა და მეორე

წიგნის პრეზენტაცია, 2007 წელი
4 5 11 12
80
არქეოლოგია > ნინო ჯაყელი
არქეოლოგია ეროვნულ საქართველოს ეროვნული მუზეუმი ამიერკავკასიაში უძველესი

მუზეუმის, XIX საუკუნეში დაარსებული კავკასიის სამხარეთმ
მუზეუმში
ცოდნეო მუზეუმის, მემკვიდრეა. მისი კოლექციები თავდაპირ
ველად კერძო პირების მიერ შეწირული საბუნებისმეტყველო,
საისტორიო და ეთნოგრაფიული მასალით ივსებოდა.
1867
წელს გაიხსნა კავკასი შემდეგ საქართველოს სახელმწ იფო მუ ტომაც მეცნიერები სხვადასხვა ქვეყნიდან
ის მუზეუმი, რომელშიც ზეუმ ი ეწოდა. 1925 წლიდან მუზეუმ ის მიერ სხვადასხვა პერიოდის არქეოლოგიურ
მხოლოდ ოთხი გან წარმოებულ არქეოლოგიურ კვლევა-ძი ექსპედიციებში ჩაერთნენ და დაიწყო ახა
ყოფილება იყო: ეთნოგრაფიის, ზოოლო ებას სათავეში გიორგი ნიორ აძე ჩაუდგა. ლი, ინტერდისციპლინარული კვლევები.
გიის, ბოტანიკისა და გეოლოგიის. მოგ მან გათხარა და შეისწავლა ქვის ხანის შედეგმაც არ დააყოვნა და მალევე დმა
ვიან ებით მას დაემატა ორნამენტებისა ძეგლები საკაჟია და დევისხვრ ელი და ნისში აღმოჩენილმა ჰომინინებმა შეცვა
და სიძველეთა განყოფილება, რომელიც მათ ფუნდამენტური ნაშრომები მიუძღ ლა აფრიკიდან ადამიანის განსახლების
შემდეგ არქეოლოგიის განყოფილებად ვნა. თუ ადრე მუზეუმის არქეოლოგიურ ი თეორია და დაამტკიცა, რომ საქართვე
გადაკეთდა. კავკასიის მუზეუმის არქეო ფონდები შემთხვევითი მონაპოვრებით ლო პირველი ევროპელების სამშობლო
ლოგიური ფონდი ივსებოდა ფილიმონო ივსებოდა, XX საუკ უნის 50-იანი წლები ა. დმანისში წარმოებული სამეცნიერო
ვის, ბაიერნის, უვაროვას მიერ შემთხვევი დან, სიმონ ჯანაშიას ხელმძ ღვანელობით, კვლევები მსოფლიოს ისეთ წამყვან სა
თი და გათხრების შედეგად მოპოვებული შემუშავდა არქეოლოგიურ ი კვლევების მეცნიერო ჟურნალებში გაშუქდა, როგო
მასალით; საქართველოს სამხედრო გზის სამეცნიერ ო-საორგანიზაციო გეგმა და რიცაა მაგალითად Science.
გაყვანის დროს აღმოჩენილი სამთავროს საქართველოში დაიწყო სისტემატური 2004 წლის 30 დეკემბერს დაარსდა სა
სამაროვნის, ბაგინეთის, არმაზისხევის არქეოლოგიური გათხრები, რომლებმაც ქართველოს ეროვნული მუზეუმი, რო
განათხარი ნივთებით, ასევე ქსნის ხეო მოიცვა საქართველოს მთელი ტერიტო მელშიც გაერთიანდა არა მარტო თბილი
ბაში აღმოჩენილი ახალგორის განძის მა რია და ყველა ეპოქა: ქვის ხანა, ნეოლ ი სის და რეგიონული მუზეუმები, არამედ
სალით, რომელიც ექვთიმე თაყაიშვილმა თი, ბრინჯაო-რკ ინის და ანტიკური ხანა, სამეცნიერო-კვ ლევითი ინსტიტუციები
შეაგროვა, შეიძინა და კავკასიის მუზეუმს შუა საუკ უნეები. თავისი ლაბორატორიებითა და ინფ
გადასცა. 1916 წელს პოლონელმა არქე 1991 წელს, საქართველოს დამოუკი რასტრ უქტურით. გაერთიანების მნიშვ
ოლოგმა კრუკოვსკიმ იმერეთში მოიძია, დებლობის აღდგენის შემდეგ, ზოგადად ნელოვანი და დადებითი გამოწვევა იყო
გათხარა და შეისწავლა პალეოლითური ქვეყანაში და, მათ შორის, არქეოლოგი სამეცნიერო-კვლ ევითი სტრუქტურების
ძეგლები, რომელთა მასალა ახლა მუზე აშიც, რეფორმებისა და დასავლეთთან სამუზეუმ ო სივრცეში გაერთიან ება. მუზე
უმის ფონდებში ინახება. სამეცნიერო ინტეგრაციის პერიოდი და უმი და მის ფონდებში დაცული არქეო
საქართველოს დამოუკიდებლობის პე იწყო. მძიმე სოციალურ-ეკ ონომიკური ლოგიური მასალა ჩვენი ქვეყნის არა მარ
რიოდში, 1919 წელს, კავკასიის მუზეუმის მდგომარეობის მიუხედავად, საქართვე ტო კულტურული მემკვიდრეობაა, არამედ
ბაზაზე გაიხსნა საქართველოს მუზეუმ ი, ლო მიმზიდველი და არქეოლოგიურად სამეცნიერო-კვლევითი საქმიან ობის სა
რომელსაც საქართველოს გასაბჭოებ ის ჯერ კიდევ ამოუცნობი ქვეყანა იყო. ამი ფუძველიც. დღეს საქართვ ელოს ეროვ
ნული მუზეუმის ფონდებში სხვადასხვა
დროს არქეოლოგიური გათხრების შედე
გად მოპოვებული მასალის შესწავლაში
ჩართულია არა მარტო საქართველოს,
არამედ მსოფლოს წამყვანი ინსტიტუციე ლა პერიოდის არქეოლოგიურ ძეგლზე
ბი და მეცნიერები. მიმდინარეობს, ინტერნაციონალური
საქართველოს ეროვნულ მუზეუმში არ და ინტერდისციპლინარული კვლევების
ქეოლოგიური კვლევა რამდენიმე ფუნდა შედეგები კი ისეთ საერთაშორისო სა
მენტური მიმართულებით ხორციელდება: მეცნიერო ჟურნალებში ქვეყნდება, რო
პირველი ჰომინინები ევრაზიის ტერი გორიცაა Science, Nature, PNAS, Nature
ტორიაზე; ნეანდერტალელები სამხრ ეთ Communications, Journal of Human Evolu
კავკასიაში; Homo sapiens-ის მიგრაციის tion, PLOS/one და სხვ.
პრობლემები და საქართველო; მონადი „აღმოჩენა, რომელმაც სამყარო შეც
რე შემგროვებლობიდან დამჯდარ მეურ ვალა“ – დმანისში აღმოჩენილმა 1.700 000
ნეობაზე გადასვლა; საქართველოსა და წლით დათარიღებულმა Homo erectus-მა
კავკასიის ბრინჯაოს ა და რკინის ხანის რეგიონული, ტაქსონომიური და ანთრო
არქეოლოგიური კულტურების კვლევა; პოლოგიურ ი განსხვავებები გამოავლინა
საქართველო და ანტიკური სამყარო; შუა და ბევრი სადავო სამეცნიერო კითხვა გა
საუკ უნეების საქართველოს კულტურუ აჩინა. დმანისელი Homo erectus-ის შეს
ლი, რელიგიური და ეკონომიკური ურთი წავლა ადამიანის ევოლუციის კვლევის
ერთობები დასავლეთ და აღმოსავლეთ ფუნდამენტური საკითხია.
სამყაროსთან. Homo sapiens-ი საქართველოს ტერი
ამ მიმართულებით არქეოლოგიური ტორიაზ ე – ამ მიმართულებით რამდენიმე
გათხრები და სამეცნიერო კვლევები სა კვლევა მიმდინარეობს: აფრიკიდან გა
ქართველოს სხვადასხვა რეგიონში, ყვე მოსული თანამედროვე ადამიან ის მიგრა

ციების გზებისა და თარიღების დადგენა, ბოლნისის მუნიციპალიტეტში, საყდრ ის არქეოლოგიური ძეგლების, მდიდრუ
გენეტიკური კვლევები, არქეოლოგიურ ი სა და ბალიჭი-ძეძვების ნამოსახლარზე ლი ყორღნების აღმოჩენა და კვლევა,
კულტურების შესწავლა გვიანპლეისტო გათხრები აწარმოა ქართულ-გერმანულ თრიალ ეთის კულტურის ქრონოლოგი
ცენსა და ადრეჰოლოცენში. მსოფლიო მა ექსპედიციამ. აღმოჩენილია ოქროს ის, მისი მახასიათებლების, დაკრძ ალ
ში უძველესი ველური სელის ბოჭკოები სამთო წარმოებ ის მსოფლიოშ ი უძველე ვის რიტუალ ის, ბრინჯაოს ხანის სოცია
აღმოჩენილია ძუძუან ას მღვიმის ზედაპა სი კერა, ოქროს მაღაროები და სამუშაო ლურ-ეკონომიკური ურთიერთობების
ლეოლითურ ძეგლზე, რომელიც გამოქ იარაღი. მისი მნიშვნ ელობა საქართვ ე შესწავლა; ამ ტერიტორიაზ ე გრძელდება
ვეყნდა ჟურნალ Science-ში. 2015 წელს ლოს ფარგლ ებს სცილდება და ასახავს სხვადასხვა პერიოდის ძეგლების არქეო
ჟურნალ National Comunication-ში გამოქ კავკასიის კულტურულ-ეკონომიკურ კონ ლოგიური გათხრები, რომელთა შედეგე
ვეყნებული სტატია აღწერს საწურბლიას ტაქტებს მსოფლიოს უძველეს ცივილიზა ბი თავმოყრილია სამეცნიერო ნაშრომში
და კოტიას კლდის მღვიმის ანთროპო ციებთან. საყდრისის ოქროს მაღაროები „თრიალეთი – კულტურულ-ისტორიული
ლოგიურ მასალაზე ჩატარებულ გენეტი მტკვარ-არაქსის კულტურის ადრეული მემკვ იდრეობა, უძველესი წყაროები და
კურ კვლევას, რომელმაც გვაჩვენა, რომ ეტაპიდან, ძვ.წ. IV ათასწლ ეულის მეორე კვლევის პერსპექტივები“.
სამხრეთ კავკასიური გენი იმ გენეტიკუ ნახევრიდან გამოიყენებოდა. რამდენიმე წლის წინ საქართველოს
რი ჯაჭვის ერთ-ერთი მთავარი რგოლია, გრძელდება არქეოლ ოგიური და ინ ეროვნული მუზეუმ ის არქეოლოგიურ
რომლის მემკვიდრეები არიან უკანასკნე ტერდისციპლინარული კვლევები ად მა ექსპედიციამ არმაზციხე-ბაგინეთში
ლი გამყინვარების შემდგ ომი პერიოდის რებრინჯაო-მტკ ვარ-არაქსის პერიოდის გააგრძელა არქეოლ ოგთა წინა თაობის
ევროპელები. ძეგლზე – ჭობარეთის ნამოსახლარზე, კვლევა და აღმოაჩინა ახ.წ. II-III საუკუ
ნეოლითი ადამიანის ისტორიაში გარ რომელიც ამ პერიოდ ის ერთ-ერთი დიდი ნეებით დათარიღებული ათამდე ნაგე
დამტეხი მომენტია; საზოგადოებაში დასახლებაა არა მხოლოდ კავკასიაშ ი, ბობა, დაადგინა შენობის არქიტექტუ
ხდება ფუნდამენტური ცვლილება, რაც არამედ მთელ წინა აზიაში. რამდენიმე რული ტექნოლოგია, აღმოაჩინა მინისა
საკვების მოპოვების ახალ სტრატეგიასა ნაგებობიან ი ძეგლი სამცხე-ჯავახეთის და კერამიკის ჭურჭელი, ძვლის საწერი
და შიდა საზოგადოებრივი ურთიერთო სტრატეგიულ ადგილასაა აგებული. აქ სტილოსი, რომელსაც გასანთლულ და
ბის ცვლილებას უკავშირდება. 2017 წელს წლების განმავლობაში მიმდინარეობს ფაზე დასაწერად იყენებდნ ენ. გამოვ
PNAS-ში გამოქვეყნდა სტატია, რომელიც არქეოლოგიური გათხრები უცხოელი და ლენილ ნაგებობებზე – დედოფლის აბა
მნიშვნელოვან აღმოჩენას ეხება: დაად ქართვ ელი მეცნიერ ების მონაწილეობით ნო, წარმართული ტაძარი, სვეტებიან ი
გინა, რომ სამხრეთ კავკასია, კერძოდ, და ტარდება არქეოლ ოგიური, ანთრო დარბაზი, ერთნავიანი ეკლესია, ორსე
საქართველო, მეღვინეობის, ვაზის დო პოლოგიური, პალინოლოგიური, პალე ნაკიანი ნაგებობა – ჩატარდა საკონსერ
მესტიკაციის სამშობლოა. ძვ. წ. 6,000-5,800 ობოტანიკური, იზოტოპური, რადიოკარ ვაციო სამუშაოე ბი.
წლით დათარიღებულ ძეგლებზე, გადაჭ ბონული კვლევები. სამცხე-ჯავახეთი გრძელდება გათხრები ქარელის რაი
რილ გორასა და არუხლოზე, მრავალ ისტორიულ ად საქართვ ელოს ბეღლად ონში, დედოფლის გორაზე; ძეგლის შეს
წლიანი საერთაშორისო ინტერდისციპ ითვლებოდა. გამოვლინდა, სულ მცირე, წავლა გასული საუკუნის 80-იან წლებში
ლინური კვლევის, კერამიკულ მასალაზე ოთხი ჯიშის ხორბალი. ამ მოსახლეობას დაიწყო. გათხრილია ადრე შუა საუკუნე
ჩატარებული ბიომოლეკულური ანალი ჰქონდა თავისი ტრადიციებ ი, არქიტექტუ ების, ანტიკური ხანის ფენები. აღმოჩე
ზის, პალინოლოგიური და პალეობოტანი რა, კულტურა, ურთიერთობები სხვა ქვეყ ნილია ძვ.წ. I ათასწლეულის I ნახევრით
კური კვლევის შედეგად დადგინდა, რომ ნებთან. დათარიღებული სასახლის გალავანი
მიწათმოქმედებისა და მეცხოველეობის არქეოლოგებისა და გეოლოგების თა და სათავსოები, აგრეთვე ანტიკური ხა
გარდა, საქართველოში ადრესამიწათ ნამშრ ომლობით ექსპედიციები ჩატარდა ნის საკურთხეველი, მცირე ზომის ქან
მოქმედო კულტურის მატარებელი მოსახ ლეჩხუმის რეგიონში, განვითარებული დაკების პოსტამენტი, ბრინჯაოს თასები
ლეობა მეღვინეობას მისდევდა. გვიანბრინჯაო-ადრერკინის ხანის ძეგ და სხვ. დედოფლის გორის სადაზვერვო
კახეთში გაითხარა ძვ.წ. III ათასწლეუ ლებზე. აღმოჩენილია განვითარებული ჭრილში გამოვლინდა ანტიკური, ად
ლით დათარიღებული ბედენის კულტუ სპილენძის მეტალურგიის არქეომ ეტა რერკინის, გვიანბრ ინჯაოს და ადრებ
რის ანანაური III-ის ყორღანული სამარ ლურგიული ძეგლები, რომელიც ძვ.წ. XII რინჯაოს ხანის ფენები.
ხი. ინტერდისციპლინარული კვლევების -IX, IX-VIII საუკუნეებით დათარიღდა. ამ გრძელდება არქეოლოგიური სამუშაო
შედეგები ასახულია ფუნდამენტურ მო აღმოჩენებით შეივსო კოლხური ბრინჯა ები უძველესი თბილისის ტერიტორიაზე,
ნოგრაფიაში „ანანაურის დიდი ყორღანი ოს კულტურის მეტალურგიის ,,ისტორიის რომლებიც ჩვენი დედაქალაქის ისტო
N3“, რომელშიც გადმოცემულია ამ პე ჯაჭვი,’’ რომელიც მხოლოდ რკინის მე რიის ყველაზე ადრეულ ეტაპებს მოიც ავს.
რიოდის სამხრეთ კავკასიის ბუნებრივი ტალურგიის ძეგლებით იყო ცნობილი. ეს თბილისი ერთ-ერთი უძველესი ისტორი
პირობები, პალინოლოგიური კვლევის კვლევები ასახულია ორენოვან მონოგრა ის ქალაქია. ადამიანთა უწყვეტი ცხოვრე
შედეგები, კულტურული განვითარების ფიაშ ი „მეტალურგიის წარმოშობა და გან ბის კვალი ქალაქის ტერიტორიაზ ე 6 000
ისტორიულ-არქეოლოგიური მონაცემები ვითარება მთიან კოლხეთში (ლეჩხუმი)“. წელიწადზე მეტს ითვლ ის. დედაქალაქი
და ყორღანში აღმოჩენილი არტეფაქტე ბორის კუფტინის სახელთანაა დაკავ დასავლურ და აღმოსავლურ კულტურათა
ბის რესტავრაციის პროცესი. შირებული თრიალეთის ბრინჯაოს ხანის გზაჯვარედინზე მდებარეობს და, ამ მხრივ,

მის ტერიტორიაზე გამოვლენილი არქეო
ლოგიური მასალა მეტად საყურადღებოა.
ისტორიულ ჰერეთში, ნეკრესის ნაქა
ლაქარზე, ლევან ჭილაშვილის ხელმძღ
ვანელობით ჯერ კიდევ XX საუკუნის 80-
იანი წლებიდან, ანტიკური და ადრეული
შუა საუკუნეებ ის არაერთი მნიშვნელოვა
ნი ძეგლია აღმოჩენილი. ამჟამად, მდინა
რე დურუჯის მარჯვ ენა ნაპირზე, ითხრება
რომაულ-ბიზანტიურ ი სამყაროს უადრე
სი ბაზილიკების სტილით IV-V საუკუნე
თა მიჯნაზე აგებული ქართული ქრისტი
ანული ბაზილიკური ხუროთმოძღვრების
განვითარების პირველი ეტაპის ტაძარი.
დასავლეთ საქართველოში, ნოქალა
ქევის ციხე-ქალაქის არქეოლოგიური
შესწავლა ივანე ჯავახიშვილის ინიციატი
ვით 1930-იანი წლებიდან იწყება. აქ მუშა
ობდნენ ლევან მუსხელიშვილი, გიორგი
გოზალიშვილი, 1970-იანი წლებიდან კი
სისტემატურ გათხრებს პარმენ ზაქარაია
ჩაუდგა სათავეში. დღეს ამ ძეგლზე, რო
მელიც მოიც ავს ისტორიის უდიდეს პერი
ოდს – ძვ.წ. IV-III საუკუნეებ იდან ახ.წ. XVIII
საუკ უნის ჩათვლ ით – წარმატებით მუშა
ობს ქართულ-ბრ იტანული მისია.
ქართველი არქეოლ ოგები მონაწილე ბობს: საყდრისის უძველესი მაღაროები ცოდნას, ისმენენ არქეოლოგიურ კვლე პუბლიკაცია ვერ მოახ ერხა. ძეგლის
ობას იღებენ საერთაშორისო ექსპ ედი უახლესი წარსულის სწორედ ერთ-ერთ ვებთან დაკავშირებულ ლექციებს სხვა მნიშვნ ელობიდან გამომდინარე,
ციებში. 2010 წლიდან კუნძულ ფაილ ა ასეთ სამწუხარო მაგალითს წარმოად დასხვა დისციპლინაში. ეს ყველაფერი 2017 წელს, ალექსანდრე ჯავ ახიშვ ი
კაზე და მის კონტინენტურ ნაწილში ას გენს. არქეოლოგიური მეცნიერების განვითა ლის 100 წლის იუბილესთან დაკავ
საბიას მიმდებარე ტერიტორიაზე არქე არქეოლოგიური კვლევა-ძიების შე რებას, საერთაშორისო სამეცნიერო ურ შირებით, საქ ართვ ელოს ეროვნულ
ოლოგიურ კვლევა-ძიებ ას აწარმოებს დეგები, ტრადიციულად, ყოველწლიუ თიერთობების დამყარებასა და ახალგაზ მა მუზეუმმა გამოსცა მონოგრაფია
„საქართველოს არქეოლოგიური მისია რად ჯამდება „საველე-არქეოლოგიური რდა თაობის ჩართულობას ემსახურება. „ბერიკლდეების ნასახლარი“. აღსა
ქუვეითში“. კვლევა-ძიების შედეგებისადმი მიძღ მუზეუმი საგანმანათლებლო ცენტრია, ნიშნავ ია, რომ წიგნში შესული მდიდა
კომპანია BP-მა და მისმა პარტნიო ვნილ სესიაზ ე“, ხოლო მნიშვნელოვა ბევრი საინტერესო პროგრამაა მომზა რი საილუსტრაციო მასალა, გრაფიკუ
რებმა საქართველოს კულტურული მემ ნი აღმოჩენები და კვლევის შედეგები – დებული სასკოლო ასაკის მოზარდების ლი ნახაზები, ფოტოები, ჩანახატები
კვიდრეობის, არქეოლოგიურ ი ძეგლე „არქეოლოგიურ ოთხშაბათობებზე“. თვის. არქეოლოგიის პოპულარიზაციის თავ ად ალექსანდრე ჯავ ახიშვ ილის
ბის კვლევასა და შენარჩუნებაში დიდი არქეოლოგიურ კვლევათა შედეგები მიზნით ტარდება შემეცნებითი-გასართო მიერაა შესრულებული.
როლი ითამაშეს. მუზეუმის თანამშრ ომ იბეჭდება მუზეუმ ის პერიოდულ გამოცე ბი პროგრამები, როგორიცაა სახალისო თამაზ კიღურაძის 70 წლისთავს ეძღ
ლების მიერ არაერთი ძეგლია შესწავ მებში, როგორიცაა ჯერ კიდევ პირველი არქეოლ ოგია, პრეისტორიული თამაშები, ვნება მის მიერ გათხრილი და შესწავ
ლილი, რომლის შედეგები თავმოყრილია დამოუკ იდებლობის დროინდელი მუზე არქეოლოგიური ნივთების აღდგენა და ლილი ადრესამიწათმოქმედო გორა-
ორენოვან გამოცემებში "ბაქო-თბილისი- უმის „მოამბე“, „ძიებანი საქართვ ელოს სხვ. ნამოსახლარების სრული პუბლიკაცია
ჯეიჰანის სამხრეთ კავკასიის მილსადენი არქეოლოგიაშ ი“, „მაცნე – საბუნების მუზ ეუ მსა და მის ფონდებშ ი დაცულ „აღმოსავლეთ საქართველოს ნეოლი
და არქეოლოგია საქართველოში". მეტყველო და პრეისტორიული სექცია“, არქეო ლოგიუ რ მასალასა და სავე თური და ენეოლითური კულტურები“.
ქვეყნის ინფრასტრ უქტურის განვითა „იბერია-კოლხეთი, საქართვ ელოს კლა ლე დოკუმ ენტ აციაზ ე დაყრ დნ ობ ით, შიდა ქართლში, 1964-66 წლებში, გუ
რებას, სამწუხაროდ, არაერთი არქეო სიკური და ადრე შუა საუკუნეების პერი მეცნ იერ ებ ი აგრ ძ ელებ ენ კვლევას რამ ნემსაძის ხელმძ ღვანელობით გა
ლოგიური ძეგლი ეწირება, თუმცა, უმეტეს ოდი“. და მათ პუბლიკაცია ს: ბერ იკლდ ეე ითხარა ზღუდერის არქეოლოგიური ძეგ
შემთხვევებში, მათი შესწავლა სხვადას არქეოლოგიური ექსპედიციები ახალ ბის მრავალფ ენ ია ნ ი ნამ ოსახლარ ი ლი, 2009 წელს კი გამოიცა მონოგრაფია
ხვა კომპანიის მხარდაჭერითაა შესაძ გაზრდა თაობის სასწავლო-საგანმანათ (ენეოლითიდან ადრ ერკინ ის ხან ამ „საგანძური ზღუდერიდან – ელიტარული
ლებელი, როგორც ეს დოღლაურისა და ლებლო ცენტრებად გადაიქცა. საზაფხუ დე) 1979-1992 წლებშ ი გათხარ ა და სამარხები კავკასიის იბერიიდან რომა
ბებნისის ადრე და გვიან ბრინჯაოს სამა ლო სკოლებში (დმანისი, გადაჭრილი შეი სწ ავლა ცნობ ილმ ა არქეოლ ოგმ ა ნულ ხანაში ახ.წ. 200-250“.
როვნების შემთხვევაში მოხდა, მაგრამ, ამ გორა) ქართველი და უცხოელი სტუდენ და მუზ ეო ლოგმ ა ალექსანდრ ე ჯავა მუზეუმში დაცული წინაქრისტიან ული
თვალსაზრისით, გამონაკლისებიც არსე ტები იღებენ პრაქტიკულ და თეორ იულ ხიშვილმ ა, თუმცა გამთ ხრ ელმ ა მისი და ადრეფეოდალური ხანის საქართვე

ლოს მცირე და მონუმენტური ქანდაკების ნაცემები შეჯერებულია წერილობით წყა სამაროვნის“ სრული კატალოგი და სა სვანეთის მუზეუმის ფონდებში ინახება განუყოფელი ნაწილია, რომელიც ყვე მხოლოდ საქართველოში მოპოვებული
ნიმუშები აღწერილია გიორგი ჯავახიშვი როებთან, მოცემულია ცნობები ანტიკური მეცნიერო კვლევა. ზემო ჭუბერში აღმოჩენილი შოთა ჩარ ლაზე კარგად ასახავს ჩვენი თანამშ მასალაა წარმოდგენილი. ეს ყველაფე
ლის მონოგრაფიაშ ი „ადამიანის გამოსა პერიოდის საქართველოს სამხედრო- მუზეუმის ძვირფასი ლითონების ფონ თოლანის ხელმძღვანელობით გათხრი რომლების სამეცნიერო და სამუზეუმო რი მრავალი წლის სამეცნიერო კვლევი
ხულება საქართველოს უძველესი ხანის პოლიტიკური და საბრძოლო ისტორი დში ჯერ კიდევ ბევრი შეუსწავლელი და ლი ლარილარის სამაროვნის მასალები. საქმიანობას, მაგრამ სანამ ნივთი სა სა და სხვადასხვა დარგის სპეციალ
ისტ
პლასტიკაში (ნეოლითის ხანიდან ადრე ის შესახებ ორტომეულ მონოგრაფიაში გამოუქვეყნებელი მასალაა; ამ მასალის ანტიკური ხანის ამ მნიშვნელოვანი და სა გამოფენო ექსპონატად იქცევა, გრძელ თა შრომის შედეგია, ხოლო ეს შედეგი,
ფეოდალურ ხანამდე)“. „იარაღ-საჭურველი ძვ.წ. V – ახ.წ. IV საუ ერთი ნაწილი გამოქვეყნდ ა წიგნ-ალბომ ინტერესო ძეგლის მასალა და დაკრძ ალ და საინტერესო გზას გადის – აღმოჩენა, ეროვნული მუზეუმის თანამშრ
ომელთა
საფონდო მასალაზე დაყრდნობით კუნეების საქართველოში“. ში „ქართული ოქრომჭედლობის ნიმუშები ვის წესები გამოქვეყნებულია წიგნ-ალ კონსერვაცია, სამეცნიერო კვლევა. გა ძალისხმევის წყალობით, საინტერესო
შესწავლილია ანტიკური ხანის არქე გამოიცა 1990-იან წლებში გათხრილი სამთავროს სამაროვნიდან (საქართველოს ბომში „ლარილარის სამაროვანი“. მოფენა ყველაზე კარგად ასახავს ჩვენი და უნიკალურ ფენომენს – ადამიანის
ოლოგიურ ძეგლებზე მოპოვებული ბრინჯაოს და ანტიკური ხანის მდიდრული ეროვნული მუზეუმის კოლექციებ ის ინტერ არქეოლოგიური აღმოჩენა და გამო ქვეყნის ისტორიას, არქეოლოგიას, მით წარმოშობიდან ჩვენი ქვეყნის უწყვეტ
იარაღ-საჭურველი. არქეოლოგიურ ი მო არქეოლოგიური ძეგლის „ტახტიძირის დისციპლინარული კვლევა)“. ფენა, მუზეუმი და გამოფენა – ეს ორი უფრო, რომ ჩვენს ყველა გამოფენაზე ისტორიას – აღწერს.

90
კოლექციების მართვა და
რესტავრაცია – 15 წელი
რესტავრაცია > ნინო კალანდაძე, ფოტო: ანი დავარაშვილი
ლოს ეროვნული მუზეუმის შექმნამდე და,
ამავდროულად, შეიქმნა ახალი სარეს
ტავრაციო ლაბორატორიები. საქართვე
ლოს ეროვნული მუზეუმის შექმნიდან 15
წლის თავზე წარმატებით ფუნქციონირებს
ს. ჯანაშიას სახელობის საქართველოს
მუზეუმის არქეოლოგიური და ეთნოგ
რაფიული ნივთების რეაბილიტირებული
კვლევითი სარესტავრაციო ლაბორატო
რია (წარსულში ეწოდებოდა: ს. ჯანაშიას
მუზეუმის ქიმიურ-სარესტავრაციო ლაბო სვანეთის, ბოლნისის და ვანის უზეუმები,
რატორია); შალვა ამირანაშვილის სახე შალვა ამირანაშვილის ხელოვნების მუ
ლობის ხელოვნების მუზეუმის ფერწერის, ზეუმის III კორპუსი, გ. ჩიტაიას სახელო
ტემპერისა და გრაფიკის სარესტავრაციო ბის ეთნოგრაფიული მუზეუმის საცავი და
ლაბორატორია; შალვა ამირანაშვილის ქსნის არქეოლოგიური კოლექციების სა
სახელობის ხელოვნების მუზეუმის ქსო ცავი), რომლებიც სრულად აკმაყოფილე
ვილების და ნაქარგობის სარესტავრაციო ბენ თანამდეროვე მოთხოვნებს უსაფრ
ლაბორატორია; ეროვნული გალერეის თხოების და პრევენციული კონსერვაციის
თანამედროვე ფერწერის სარესტავრა კუთხით.
ციო ლაბორატორია; ო. ლორთქიფანი 15 წლის განმავლობაში დაინერგა ახა
ძის სახელობის არქეოლოგიური კვლე ლი დოკუმენტაციის სისტემა, რომელიც
ვის ცენტრის პირველადი დამუშავების გულისხმობს კოლექციების ინვენტარი
ლაბორატორია (წარსულში ეწოდებოდა: ზაციის წარმოებას, მდგომარეობის ანგა
ინტერდისციპლინარული კვლევების და რიშების, დაცულობის აქტებისა და სა
ს
აქართველოს ეროვნული მუზეუმი განსხვავებული სამუზეუმო კოლექციები. რესტავრაციის ლაბორატორია). კონსერვაციო ბარათების მომზადებას.
აერთიანებს ძალზედ მრავალფე საქართველოს ეროვნული მუზეუმის კო 2009-2011 წლებში თბილისში შეიქმნა შეიქმნა გზამკვლევები კოლექციების
როვან და მრავალრიცხოვან კო ლექციების დაცვის მთავარი გზა პრევენცი ორი ახალი ლაბორატორია: ფოტოქა უსაფრთხო გადაადგილების და ტრანს ებიც: ბერლინის სახელმწიფო მუზეუმები გლებში დეტალურად გაეცნენ უკანასკ
ლექციებს, რომლებიც განსხვავებულნი აზე, რესტავრცია-კონსერვაციის და მონი ღალდის სარესტავრაციო ლაბორატორია პორტირების შესახებ. – პრუსიის კულტურული მემკვიდრეობის ნელ წლებში საქართველოს ეროვნულ
არიან თარიღით, წარმომავლობით, ფუნ ტორინგის კომპლექსურ ღონისძიებებზეა და პალეონტოლოგიური მასალის ასლე იმედს ვიტოვებთ, რომ უახლოეს მო ფონდისა და საქართველოს ეროვნული მუზეუმში განხორციელებულ პროექტებს.
ქციით და სხვა მრავალი მახასიათებლით. დამყარებული. საქართველოს ეროვნულ ბის დამზადების და რესტავრაციის ლაბო მავალში კიდევ მრავალი წარმატებული მუზეუმის სპეციალისტების მიერ შემუშავ იტალიის კულტურული მემკვიდრეობის
ასე მაგალითად, ჩვენი კოლექციის უძვე მა მუზეუმმა შეიმუშავა და გამოსცა სამუზე რატორია. პროექტი დაემატება კოლექციების მართ და პრევენციული კონსერვაციის გზამკვ მეცნიერებათა ინსტიტუტ CNR-თან თანამ
ლესი ზოოლოგიური ექსპონატი რამდენი უმო კოლექციების პრევენციული კონსერ 2011-2020 წლებში საქართველოს ეროვ ვის მიმართულებას, რომელიც მჭიდროდ ლევები და სტანდარტები, შეიქმნა რესტვ შრომლობა ითვალისწინებს ციფრული
მე მილიონი წლისაა, უახლესი ექსპონატი ვაციის სტანდარტები და შექმნა საბაზისო ნულმა მუზეუმმა შექმნა რეგიონალური – თანამშრომლობს ისეთ მოწინავე საერ რაცია-კონსერვაციის ცენტრის დეტალური ტექნოლოგიების დანერგვას კოლექციე
კი – თანამედროვე ხელოვნების ნიმუში ინფრასტრუქტურა კოლექციების დასაცა სვანეთის, ბოლნისის და ვანის მუზეუმების თაშორისო ინსტიტუციებთან, როგორი პროექტი. ამერიკის შეერთებული შტატე ბის კვლევისა და დოკუმენტაციისთვის.
– სულ რამდენიმე წლის არის. საქართვე ვად და „სამკურნალოდ“. კოლექციების რესტავრაცია-კონსერვაციის კვლევითი ცაა: ბერლინის სახელმწიფო მუზეუმები ბის პოლ გეტის მუზეუმთან, სმიტსონის ამ მოკლე სტატიაშ ი ჩამოთვლ ილი პრო
ლოს ეროვნულ მუზეუმში დაცულია ქსო მართვის მიმართულებით საქართველოს ლაბორატორიების სრულიად ახალი ინფ – პრუსიის კულტურული მემკვიდრეობის ინსტიტუციასთან და იაპონიის ტეიკოს ექტების განხორციელება შეუძლებელი
ვილის, ქვის, კერამიკის, მინის, ლითონის, ეროვნულმა მუზეუმმა შესძლო ინსტი რასტრუქტურა. ფონდი, ამერიკის შეერთებული შტატების უნივერსიტეტთან ეროვნული მუზეუმის იქნებოდა საქართველოს ეროვნული მუ
ქაღალდის, პლასტმასის, თაბაშირის და ტუციური ტრადიციების შენარჩუნება და, კოლექციების მართვის მიმართულების პოლ გეტის მუზეუმი, სმიტსონის ინსტ იტუ რესტავრატორები თანამშრომლობენ სა ზეუმის თანამშრომლების თავდაუზოგავი
სხვა მასალებისგან დამზადებული ნივ ამავდროულად, თანამედროვე სტანდარ მხრივ უდავოდ დიდი მნიშვნელობა ჰქონ ტი, იტალიის კულტურული მემკვიდრეო მეცნიერო კვლევების მიმართულებით, შრომის და მაღალი პროფესიონალიზმის
თები, რომლებიც ასევე სხვადასხვაგვარი ტების შესაბამისი ცვლილებების განხორ და ძველი საფონდო სივრცეების რეაბი ბის მეცნიერებათა ინსტიტუტი, იაპონიის ეგვიპტის ცივილიზაციის მუზეუმის და უკ გარეშე, რომელიც ეფუძნება როგორც
– ორგანული და არაორგანული, ხელოვ ციელება. ამის ნათელი მაგალითია ის ლიტაციას (ს. ჯანაშიას სახელობის საქარ კულტურული მემკვიდრეობის ინსტიტუ რაინის ხელოვნების მუზეუმის რესტავრა დიდ პროფესიულ წარსულს, ასევე ახალ
ნური და ბუნებრივი წარმომავლობისაა. ფაქტი, რომ დღეისთვის შენარჩუნებულია თველოს მუზეუმი, თბილისის ისტორიის ტის ტეიკოს უნივერსიტეტი, ეგვიპტისა და ტორები სასწავლო ვიზიტების ფარგლებ ინოვაციურ მიდგომებს და მუდმივ ძიებას
რთული წარმოსადგენი არ არის, რაოდენ ყველა ის სარესტავრაციო ლაბორატო მუზეუმ ი) და ასევე ახალი საცავების შექ უკრაინის მუზეუმები. განსხვავებულია სა ში არაერთხელ სტუმრობდნენ ეროვნულ თანამედროვე გამოწვევების საპასუ
კომპლექსურ მიდგომას საჭიროებს ასეთი რია, რომელიც არსებობდა საქართვე მნას (ეროვნული გალერეა, ახალციხის, ერთაშორისო თანამშრომლობის სფერო მუზეუმს და სასწავლო პროგრამების ფარ ხოდ.

92
ლაზე ადრეული გენეტიკური ინფორმაცია
კუნძულ იუკონზე (ჩრდილო-დასავლეთი
კანადა) აღმოჩენილი 700.000 წლის წინან
დელი ცხენიდან იყო მიღებული).
პირველ ეტაპზე კვლევისას აღებუ
ლი იქნა ნიმუშები დმანისში აღმოჩენილ
ცხოველთა ნაშთებიდან. შედეგად შესაძ
ლებელი გახდა მარტორქის კბილის მი
ნანქრიდან 1.8 მილიონი წლის წინანდელი
მნიშვნელოვანი გენეტიკური ინფორმა
ციის – ცილების პროტეომების თანმიმ
დევრობის სრული ჯაჭვის ანალიზი. აქვე
უნდა აღინიშნოს, რომ მარტორქის კბი
ლის მინანქრის პროტეომ ების კვლევამ
მარტორქის განამარხებული ნაშთი დმანისიდან
მოლეკულურ პალეონტოლოგიაში ახალ
მიმართულებას დაუდო საფუძველი.
ანალიზები ჩატარდა კოპენჰაგენისა უძველეს ბიომ ოლეკულურ კვლევებში, და ჰომო ერექტუსს ეკუთვნის. მისი ასაკი
და კემბრიჯის უნივერსიტეტების და მაქს რაც საშუალებას აძლევს მეცნიერებს, 1.77 მილიონი წლით განისაზღვრება.
პლანკის ინსტიტუტის სამეცნიერო ლა აღადგინონ 1 მილიონი წლით უფრო ად ჟურნალ Nature-ში გამოქვეყნებული
ბორატორიებში. ეს არის ცხოველის ნაშ რეულ ი ევოლუციური სურათი, ვიდრე ეს ორივე კვლევის შედეგები დიდი გარღვე
თიდან აღებული მსოფლიოში ყველაზე დღემდე იყო შესაძლებელი, ასევე, გამო ვაა გენეტიკის შემსწავლელი მეცნიერე
დეტალური მოლეკულური ინფორმაცია, იკვლიონ ცხოველების და ადამიანის წი ბისთვის, რადგან აღნიშნული პროექტე
რომელმაც მეცნიერებს საშუალება მისცა ნაპრის ისტორია“, – წერდა საერთაშორი ბის ფარგლებში მკვლევრებმა ისტორიაში
აღედგინათ მარტორქების განვითარების სო პრესა. პირველად შეძლეს ცხოველისა და ადა
დმანისის მარტორქა, მხატვრული რეკონსტრუქცია,
ილუსტრაცია: მაურისიო ანტონი დეტალური ევოლუციური სურათი. 2019 დმანისის აღმოჩენები მარტორქიდან მიან ის წინაპრის ასეთი ძველი გენეტიკუ
წლის სექტემბერში მსოფლიოს წამყვან დაიწყო და სიმბოლურია, რომ პირველი რი მასალის მოპოვება.
ჟურნალი Nature
სამეცნიერო ჟურნალში „Nature“ კვლევის გენეტიკური ინფორმაციაც სწორედ მარ უკანასკნ ელი კვლევის შედეგად დად
შედეგების შესახებ გამოვაქვეყნეთ სტატია ტორქის ნაშთიდან მოპოვებულ მასალა გინდა, რომ ესპანეთში აღმოჩენილი ჰომო
„Early Pleistocene Enamel Proteome from ზე დაყრდნობით არის მიღებული. რო ანტესესორი თანამედროვე ადამიანების,
დმანისის ახალი კვლევების შესახებ

Dmanisi Resolves Stephanorhinus Phylo გორც მოსალოდნელი იყო, აღნიშნულმა ნეანდერტალელებისა და დენისოვანების
geny“. სტატიის ავტორებს შორის ქართვე კვლევამ საფუძველი დაუდო დმანისის (ციმბირში ნაპოვნი პირველი ადამიანე
ლი მეცნიერები დავით ლორთქიფანიძე, კვლევების ახალ ეტაპს. ბი) დობილ გენეტიკურ ჯგუფს მიეკუთვ
პუბლიკაცია მაია ბუხსიანიძე და გოჩა კილაძე არიან. 2020 წლის აპრილში ჟურნალში „Na ნება, დმანისელი ჰომინინის კვლევამ კი
აღნიშნულმა პუბლიკაციამ ფართო სა ture“ კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი კვლე ამ ეტაპზე დაადასტურა, რომ თითქმის 1.8
დმანისის არქეოლოგიური მასალიდან დნმ-ის გამოყოფამ საფუძველი დაუდო ახალ სამეცნიერო დისციპლინას – ერთაშორისო აღიარება მოიპოვა და კი ვის შესახებ გამოქვეყნდ ა სტატია: „The მილიონი წლის წინანდელი კბილიდანაც
მოლეკულურ პალეონტოლოგიას. დევ ერთხელ მოაქცია დმანისი მსოფლი dental proteome of Homo antecessor“, ამ არის შესაძლებელი გენეტიკური მასალის
ოს ყურადღების ცენტრში: „ესაა გარღვევა ჯერად უკვე უძველესი ადამიანების კბი მიღება და ჰომინინების ევოლუციური კავ
1983
წელს პროფესორ ყდაზე დმანისის მე-5 თავის ქალის ფოტო ბისთვის ზეზვას სახელით არის ცნობილი, ლებში შენარჩუნებული პროტეომების შირების, სქესისა და მათი ბიოლოგიური
მა აბესალომ ვეკუამ დაიბეჭდა, ხოლო სტატიამ, რომელიც ჟურნალის ყდაზე იყო წარმოდგენილი. (ცილების) შესახებ. ფუნდამენტურ სამეც თავისებურებების განსაზღვრა, რაც, სავა
დმანისის ნაქალა მსოფლიოს წამყვ ანი მეცნიერ ების (მათ ძეგლის შესახებ დოკუმენტური ფილმები ნიერო კვლევაში ამჯერადაც მეცნიერთა რაუდოდ, უახლოეს მომავალში მოხდება.
ქარზე შუა საუკუნეების სამეურნეო ორ შორის ქართველი) თანაავტორობით გა აქვთ გადაღებული ისეთ მაუწყებლებს, საერთაშორისო გუნდი იყო ჩართული აღნიშნული კვლევები მკვეთრად აფარ
მოში ნაპოვნ ძვლებს შორის მარტორქის მოქვეყნდა, კიდევ ერთხელ აალაპარაკა როგორებიცაა BBC, PBS და ა.შ. და ერთ-ერთ წამყვან როლს ამჯერადაც თოებს გენეტიკური ანალიზების ჩატარე
კბილი აღმოაჩინა. აქედან დაიწყო დმა მსოფლიო დმანისის ძეგლისა და აღმო დმანისში აღმოჩენილი ჰომინინების ქართველი მეცნიერები, აკადემიკოსი და ბის არეალს და შესაძლებლობას აძლევს
ნისის როგორც პრეისტორიულ ი ძეგლის ჩენების მნიშვნ ელობის შესახებ. უნდა ნაშთები 1,8 მილიონი წლით თარიღდე ვით ლორთქ იფანიძე და დოქტორი ანა მეცნიერებს, უკეთ შეისწავლონ ადრეული
ისტორია. მაშინ ნათელი გახდა, რომ აღინიშნოს, რომ დმანისის არქეოლო ბა და ევრაზიაში უძველესად და ყველაზე მარგველაშვილი ასრულებდნენ. ადამიან ები და ცხოველთა სამყარო.
ფენები მინიმუმ 1 მლნ. წლით თარიღდე გიურ
ი ძეგლი მრავალჯერ მოექცა არა პრიმიტიულად ითვლება. ძირითადი ანალიზები კოპენჰაგენის საქართველოს ეროვნულ მუზეუმ
ბა. მას შემდეგ დმანისმა საერთაშორისო მხოლოდ სამეცნიერ ო, არამედ წამყვანი 2014 წელს პალეოა ნთროპოლგმა, აკადე უნივერსიტეტის ლაბორატორიაში ჩატარ ში დაცული კოლექციები კაცობრიობის
აღიარება მოიპოვა, მსოფლიოს ყველაზე სამეცნიერო-პოპულარული მედიის ობი მიკოსმა დავით ლორთქიფანიძემ და კო და.პროექტისფარგლებშიდეტალურადიქ ისტორიისთვის უმნიშვნელოვანეს ინ
ავტორიტეტულმა სამეცნიერო ჟურნალმა ექტივშიც. დმანისელი ჰომინინების შესა პენჰაგენის უნივერსიტეტის პროფესორმა, ნა შესწავლილი და გაანალიზებული ორი ფორმაციას შეიცავს, რომლის კვლევაში
Science („მეცნიერება“) დმანისის გათხ ხებ არაერთი სტატია გამოაქვეყნა ჟურ ცნობილმა გენეტიკოსმა ესკე ვირსლევმა უძველესი კბილი. მათგან ერთ-ერთი ეს მსოფლიოს წამყვ ანი ლაბორატორიები
რებისას მოპოვებული მასალა რამდენ ნალმა National Geographic, ხოლო 2002 გადაწყვიტეს დაეწყოთ დმანისის ნამარხე პანეთში აღმოჩენილ ჰომო ანტესესორს მონაწილეობენ. დმანისის არქეოლოგი
ჯერმე დაასახელა მსოფლიო აღმოჩენე წელს ერთ-ერთი ჰომინინის რეკონსტ ბის კვლევა თანამედროვე ბიომოლეკულუ ეკუთვნის და 800 000 წლით თარიღდება, ური ძეგლი კიდევ ბევრ საიდუმლოს ინა
ბის ათეულში. 2013 წელს ამავე ჟურნალის რუქცია, რომელიც ფართო საზოგადოე რი მეთოდიკის გამოყენებით (აქამდე ყვე ხოლო მეორე დმანისში იქნა გათხრილი ხავს; კვლევები გრძელდება.
დმანისელი ჰომინინის კბილი

danarTi VII
94
danarTi IV
სვანეთის ნუმიზმატიკური 1
daviT IV aRmaSenebeli (1089-1125). vercxli
siem-mestia
საგანძური
David IV the Builder (1089-1125). Silver
SMHE-Mestia
პუბლიკაცია > მაია პატარიძე 1

2 seqst pompeusis gema. TabaSiris asli. sem
Plaster copy of a gem of Sextus Pompey. GNM
იყო საქართვ ელოს ეროვნული მუზეუმის მელიც მკითხველს მულტიდისციპლინა sem
David IV the Builder (1089-1125). Silver
გენერალური დირექტორი, აკადემიკოსი რული კვლევის საშუალებით აჩვენებდა,
GNM
დავით ლორთქ იფანიძე, მენეჯერი – სა თუ როგორ შეიძლება არქეოლოგიურმა,
ლომე გურული. საქართველოს ეროვ ეთნოლოგიურმა, წყაროთმცოდნეობით
ნული მუზეუმ ის მიზანი იყო, თავისი მა, გლიპტიკურმა და ნუმიზმატიკურმა
3 2
ინტელექტუალური რესურსებით დახმა კვლევებმა შექმნას კონკრეტული რეგიო
daviT IV aRmaSenebeli (1089-1125). fragmenti. sasanianTa irani. h H ormizd IV (579-590). zarafxana abarSahri. vercxli.
რებოდა რეგიონ ულ მუზეუმს იქ დაცული ნის – სვანეთის ისტორიის მეტ-ნაკლებად siem-mestia s
M ofeli latali. mO estiis municipaliteti. ojaxis sakuTreba.
კულტურული მემკვ იდრეობის მოძრავი სრული სურათი და, ამავდროულად, მისი David IV the Builder (1089-1125). Coin Fragment. Sasanid Persia. Hormizd IV (579-590) Abarshahr emission. Silver
SMHE-Mestia Village of Latali (Mestia municipality). Personal belonging
ძეგლების შესწავლასა და ეფექტურ მოვ გენეტიკური კავშირი მთელი ქვეყნის წარ
ლა-პატრონობაში. სულთან და კულტურასთან.
ამ დღიდან დაიწყო არა მარტო სვანე წიგნი დაიბეჭდა მესტიის მუნიციპალიტე
თის საგანძურის აღრიცხვა და განსაზღვრა ტის მხარდაჭერით.
ევროპული სტანდარტების შესაბამისად, 4
არამედ მისი სკრუპულოზური სამეცნიერო 3
stefanwmindis muzeumi
კვლევა. danarTi XXII danarTi
David IV the Builder XVIII). Silver
(1089-1125 sasanianTa irani. kavad I (488-531). vercxli.
Museum of Stefantsminda onis (raWis) mxareTmcodneobis muzeumi
წიგნის ავტორმა, მაია პატარიძემ შეის Sasanid Persia. Kavad I (488-531). Silver
წავლა სვანეთში არსებული ნუმიზმატიკური mZivebi, sardioni, mTis broli,
Oni (Racha) Museum of Local Lore
giSeri, moWiquli mTis broil,
კოლექციები, რაც საფუძვლად დაედო სა VIII-IX ss. samarxi N15.
მ
ონეტა იურიდიული ხასიათის დოკუ ქართველოს მუზეუმ ების ისტორიაში პირ rusTavi
d
D aculia rusTavis
მენტია, რომლის მოჭრა სახელმწი ველი „მიუნცკაბინეტის“ (ნუმიზმატიკური istoriul muzeumSi
ფოს პრეროგატივაა, ამიტომაც, ამა ექსპოზიციის) შექმნას, შემდგომში კი და Bead, carnelian, rock crystal,
glazed rock crystal, jet, 8th-9th cc,
თუ იმ რეგიონის პოლიტიკის, ეკონომი იწერა სადისერტაციო თემა: „სვანეთში Store tomb. N15. Rustavi danarTi VI
კისა და კულტურის ისტორიის შესწავლის აღმოჩენილი ნუმიზმატიკური მასალის პო Preserved at Rustavi Historical
კუთხით, ნუმიზმატიკური ძეგლებს სხვა ლიტიკურ-ეკონომიკური და ეთნოლოგი Museum
წყაროებ ისგან განსხვავებით გარკვეული ურ-კონფესიურ ი ასპექტები (ძვ.წ. V – ახ.წ.

უპირატესობაც აქვთ სანდოობის და ობი XVIII სს.)“. ხელმძღვანელი – პროფესორი
1
ექტურობის თვალსაზრისით. შესაბამისად, გიორგი დუნდუა.
1 2
ნუმიზმატიკური კოლექციების შესწავლა თემის მთავარი მიზანი იყო ზოგადის osmaleTis imperia. axCebis ganZi. vercxli. XVII-XVIII ss. solidi. bizantiis imperia. solidi. bizantiis imperia.
პრიორიტეტულია ნებისმიერი მუზეუმისთ ტორიული, არქეოლოგიური თუ ეთნოლო siem-uSguli herakle (610-641). oqro. H erakle (610-641). oqro.
h
Ottoman Empire. Hoard of akces. Silver. 17th-18th cc. siem-mestia siem-mestia
ვის. სვანეთის (მესტია, უშგული) მუზეუმში გიური კვლევის საშუალებით განხილუ SMHE-Ushguli Byzantine Emperor Heraclius (610-641). Byzantine Emperor Heraclius (610-641).
დაცული მონეტები და სამონეტო განძები ლიყო სვანეთი არა როგორც ცალკეული century. Constantinople Solidus. Gold. century. Constantinople Solidus. Gold
ადგილობრივად არის აღმოჩენილი, რაც რეგიონი, არამედ როგორც მთელი სა SMHE-Mestia SMHE-Mestia
გამოარჩევს სვანეთის მუზეუმს არა მხო ქართველოს განუყოფელი ნაწილი და ამ

ლოდ საქართველოს, არამედ მსოფლიოს ფონზე ნუმიზმატიკურ ძეგლებზე (და არა
სხვა მუზეუმებისგანაც. მარტო ნუმიზმატიკურზე) დაყრდ ნობით
2009 წლის აგვისტო-სექტემბერში სა წარმოჩენილიყო სვანეთის პოლიტიკურ-
3
ქართველოს ეროვნული მუზეუმიდან ეკონომიკური ვითარება დროის უდიდესი solidi. bizantiis imperia. hHerakle (610-641). oqro.
ძეგლების ინვენტარიზაცია-აღრიცხვის მონაკვეთის განმავლობაში, მისი მჭიდ Byzantine Emperor Heraclius (610-641). Constantinople Solidus. Gold.
მიზნით სვანეთში გაემგზავრა სპეცია რო ურთიერთობა კოლხეთის ბართან და

2
ლისტთა კომპლექსური ჯგუფი, რომელიც ამ გზით – მეზობელ ქვეყნებთან. კვლე yelsabami, sardioni, moWiquli faiansi,
kvarci, kaurebi, g G iorgi III monetebi
მივლინებული იყო მესტიისა და უშგულის ვას მეორე მიზანიც ჰქონდა – სამეცნიერო XII-XIII ss., samarxi N9. rusTavi
osmaleTis imperia. axCebis ganZi. vercxli. XVII-XVIII ss.
siem-uSguli Cvabianis mTavarangelozis eklesia, XII s. adiSis macxovris eklesia, XII-XIII ss.
მუზეუმებში. პროექტის ხელმძღვანელი მიმოქცევაში შესულიყო ნაშრომი, რო daculia rusTavis istoriul muzeumSi
Ottoman Empire. Hoard of akces. Silver. 17th-18th cc. Chvabiani church of Archangel, 13th c. Adishi church of the Savior, 12th-13th cc.
Necklace-cornelian, glazed faiance and quartz,
SMHE-Ushguli
kauri, coins of king Giorgi III, 12th-13th cc,
ground burial N9. Rustavi
Preserved at Rustavi Historical Museum
96
მ
უზეუმის საზოგადოებრივი განათ
ლება კომპლექსური და მრავ
ლისმომცველი მიმართულებაა.
აქედან გამომდინარე, საქართველოს
ეროვნული მუზეუმი იმთავითვე დიდ
მნიშვნელობას ანიჭებდა პარტნიორულ
ურთიერთობებს სხვა მუზეუმებთან, სა
განმანათლებლო, კულტურულ თუ სა
მეცნიერო ცენტრებთან, საელჩოებთან
და საერთაშორისო ორგანიზაციებთან,
კერძო სექტორთან, ადგილობრივ თუ
უცხოურ ორგანიზაციებთან. ერთობლი
ვი პროგრამები საქმის უფრო ეფექტუ
რად და შედეგიანად განხორციელების
მნიშვნელოვანი პირობა იყო.
2005 წელს ევროპის ფონდი (იმჟამად
მას ევრაზიის ფონდი ერქვა) იყო პირ
ველი საერთაშორისო ორგანიზაცია,
რომელმაც ახლად შექმნილი საქართ
ველოს ეროვნული მუზეუმის პროექტი
დააფ ინანსა. პროექტი უცხოელი სპეცია
ლისტების ჩართულობით მუზეუმის ორ
განიზაციული განვითარების კონცეფცი
ის შემუშავებასა და თანამშრომელთა
ტრეინინგს ითვალისწინებდა.
2005 წლიდან დაიწყო მჭიდრო თანამ
შრომლობა BP საქართველოსა და სა
ქართველოს ეროვნულ მუზეუმს შორის.
2007 წელს დასრულდა BP საქართვე
ლოს და მისი პარტნიორობის ფინანსუ
რი მხარდაჭერით დაწყებული საქართ
ველოს ეროვნული მუზეუმის პროექტი,
რომელიც აუდიტორიის რეაბილიტაცი
ას გულისხმობდა. აუდიტორიის დიზა
ინი შეიმუშავა ფრანგულმა კომპანიამ
„სტუდია მილუ“. თანამედროვე აუდიო-
და ვიდეოტექნოლოგიით აღჭურვილი
აუდიტორია ბრიტანეთის მუზეუმში მოქ
მედი BP-ის საკონფერენციო დარბაზის
(BP Lecture Theatre) მაგალითზე შეიქ
მნა. განახლებული აუდიტორიის გახ
სნის ცერემონიალს ესწრებოდნენ BP-
ის, UNESCO-ს, მთავრობისა და
განათლება და თანამშრომლობა კულტურის სფეროს წარმომადგენლები.

BP აუდიტორიის გახსნ ის ღონისძიება
საქართველოს ეროვნული ორკესტრის
საქართველოს ეროვნულ მუზეუმში (2005-2020) კონცერტით დასრულდა.
აუდიტორია იმთავითვე გახდა უნიკა
განათლება > მიხეილ წერეთელი ლური საგანმანათლებლო კერა. მულ
ტიფუნქციური დარბაზი დღესაც ხელს
ამ ღონისძიებებმა მსმენელთა დიდი პოპულარობა მოიპოვა – მუზეუმი მართლაც რომ შეხვედრისა უწყობს მუზეუმსა და საზოგადოებას
და შემეცნების ადგილი გახდა, სადაც საუბრობდნენ ხელოვნებაზე, ადამიანის ევოლუციაზე, შორის ურთიერთობის ჩამოყალიბებას.
ასტროფიზიკასა თუ ისეთ რთულ ორგანოზე, როგორიც ტვინია. საქართველოს ეროვნული მუზეუმის BP-

ის აუდიტორიამ ათასობით საჯარო ღო ლექციებს პროექტის ავტორი, რეჟისო წარმოდგენილი ნივთების შესახებ მსმე
ნისძიებას უმასპინძლა. ათობით ათა რი გურამ მელივა უძღვებოდა. ლექ ნელებს არქეოლ ოგმა იულონ გაგოში
სი საზოგადოების წარმომადგენელი, ციებ ის ციკლის ბოლოს პროგრამის ძემ უამბო. აღნიშნული პროექტი იყო
სპეციალისტი, სტუდენტი თუ მოსწავლე მონაწილეებს დაუვ იწყარი ღონისძი ინსტიტუციებსა და სხვადასხვა დარგის
უფასოდ დაესწრო აქ გამართულ ლექ ება ელოდათ. გურამ მელივას ხელმ პროფესიონ ალებს შორის თანამშრომ
ციებს, საერთაშორისო კონფერენციებს, ძღვანელობით დაიდგა გეორგ ფრიდ ლობის გამორჩეული მაგალითი.
კონცერტებს, ფილმების ჩვენებებს და რიხ ჰენდელის ოპერა „რადამისტო“ გასული 15 წლის განმავლობაში აშშ-ის
სხვა ღონისძიებებს. (ადაპტირებული ვარიანტი), რომელშიც საელჩო რეგულარულად უჭერდა მხარს
ერთ-ერთი პირველი და, ამავდრო თბილისის ოპერის თეატრის წამყვანი საქართველოს ეროვნული მუზეუმის
ულად, საეტაპო პროგრამა, რომელიც სოლისტები მონაწილეობდნენ. დეკო პროექტებს. ეს იყო გამოფენები, ტრეი
აუდიტორიაში განხორციელდა, იყო რაციებ ის ნაცვლად გამოყენებული იყო ნინგები, საგანმანათლებლო პროგრა
„საუბრები ოპერაზე“. პროექტი მოი მუზეუმში დაცული იბერიის სამეფოსთან მები, მათ შორის ბანაკები, სპეციალის
ცავდა ლექციების ციკლს საოპ ერო ხე დაკავშირებული უნიკალური ნივთები. ტების გაცვლითი ვიზიტები, სამუზეუმო
ლოვნებაზე, რომელიც წარმოადგენს ექსპოზიცია საგანგებოდ ამ დღისთვის ნივთების კონსერვაცია, ბიბლიოთეკის
ხელოვნების სხვადასხვა დარგების, მოეწყო. ლიბრეტოში გადმოცემული შევსება ახალი ლიტერატურით და სხვ.
ისტორიისა და ლიტერატურის სინთეზს. ამბის ისტორიული კონტექსტისა და აქ ცალკე აღნიშვნის ღირსია პროგრა ოლოგიური მასალა. მჭიდრო კავშირები მავლის შექმნ ა“ იყო წარმომადგენლო აღნიშნულმა ღონისძიებებმა მჭიდრო
მის „ამერიკის ელჩის გრანტი კულტუ დამყარდა სკანსენის მუზეუმთან, რო ბითი ფორუმი. მას ესწრებოდა გოეთეს პარტნიორული ურთიერთობების დამ
რული მემკვიდრეობის დაცვისთვის“ მელიც მსოფლიოს ყველაზე ძველი ღია ინსტ იტუტის პრეზიდენტი კლაუს დიტერ ყარებას შეუწყო ხელი. განსაკუთრებით
ფარგლებში გაწეული მხარდაჭერა. ამ ცის ქვეშ მუზეუმია. მოეწყო გაცვლითი ლემანი, ბერლინის სახელმწ იფო მუ აღსანიშნავია უკრაინის ხელოვნების
პროგრამით მუზეუმის 5 პროექტი დაფი სასწავლო ვიზიტები, პროფესიული გან ზეუმის გენერალური დირექტორი მი ეროვნულ მუზეუმსა და საქართველოს
ნანსდა. შედეგი იყო ერთი მხრივ კონ ვითარების კურსები, გიორგი ჩიტაიას ხაელ აიზენჰაუერი, მეტორპოლიტენის ეროვნულ მუზეუმს შორის გაფორმე
კრეტული ექსპონატების კონსერვაცია, სახელობის ეთნოგრაფიული მუზეუმის ხელოვნების მუზეუმის, ბრითიშ მუზეუ ბული ურთიერთთანამშრომლობის მე
მეორე მხრივ ამ პროექტებით მუზეუმმა თვის შემუშავდა სპეციალური საგანმა მის, სმიტსონის ინსტ იტუტის, UNESCO-ს, მორანდუმი. 2014 წლის განმავლობაში
დააგროვა დიდი გამოცდილება, რამაც ნათლებლო პროგრამა. ფლორენციის მუზეუმების გაერთიანე საქართველოს ეროვნულ მუზეუმს სამ
საფუძველი ჩაუყარა სხვა მასშტაბური 2010-2012 წლებში საქართველოს ბის, სინგაპურის ხელოვნების ეროვნუ ჯერ ეწვია უკრაინის ხელოვნების ეროვ
ინიციატივების განხორციელებას. ეროვნულმა მუზეუმმა მიიღო ევროკავ ლი გალერეის და სხვა ცნობილი დაწე ნული მუზეუმის თანამშრომელთა ჯგუ
2008-2010 წლებში საქართველოს შირის ფინანსური მხარდაჭერა დაძმო სებულებების ლიდერები. ამასთანავე, ფი. ვიზიტის მიზანი იყო საქართველოს
ეროვნული მუზეუმ ის პარტნიორი ორგა ბილების („თვინინგის“) პროექტისთვის. კონფერენციაზე მოწვეულები იყვნენ ეროვნული მუზეუმის მიერ სხვადასხვა
ნიზაცია dvv international ევროკავშირის მუზეუმის პარტნიორი გახდა ევროპის სამუზეუმო საქმის სპეციალისტები ყო მიმართულებით გატარებული რეფორ
მხარდაჭერით ახორციელებდა პრო ყველაზე დიდი ინსტ იტუცია – „პრუსიის ფილი საბჭოთა კავშირის რესპუბლი მების გაცნობა და გამოცდილების გაზი
ექტს, რომელიც მუზეუმში ზრდასრულ კულტურული მემკვიდრეობის ფონდი“ კებიდან. მათ საშუალება ჰქონდათ, არება.
თა განათლებას ეხებოდა. ამ პროექტის და მასში შემავალი ბერლინის სახელმ გასცნობოდნენ დასავლეთისა და აზიის 2014 წელს საქართველოს ეროვნულმა
ფარგლებში გაფართოვდა საქართვე წიფო მუზეუმები. პროექტის ფარგლ ებში წამყვანი მუზეუმების საუკეთესო მაგა მუზეუმმა თანამშრომლობის მემორან
ლოს ეროვნული მუზეუმ ის პროფესი მოეწყო გაცვლითი სასწავლო ვიზიტები, ლითებს. დუმი გააფორმა ეგვიპტის წამყვან მუ
ული კავშირები მეზობელი ქვეყნების სემინარები, პროფესიული განვითარე გოეთეს ინსტ იტუტის და ბერლინის ზეუმებთან. მემორანდუმის ფარგლ ებში
სამუზეუმო დარგის სპეციალ ისტებთან, ბის კურსები, საჯარო ლექციები, პრაქ სახელმწიფო მუზეუმების ერთობლი მოეწყო გაცვლითი ვიზიტები. 2015 წელს
მოეწყო კონფერენციები, ტრენინგები, ტიკული სავარჯიშოები, კონფერენციები, ვი გადაწყვეტილებით საქართველოს საქართველოში სასწავლო ვიზიტით
სამუშაო შეხვედრები, ერთობლივი ვირ გამოფენები და სხვ. ორი წლის განმავ ეროვნული მუზეუმის ბაზაზე „სამუზეუმო ჩამოსულნი იყვნენ ეგვიპტის მუზეუმის
ტუალური გამოფენები, რომლებიც ით ლობაში საქართველოს ეროვნული მუ სფეროს პროფესიონალთა ფორმირე სპეციალისტები.
ვალისწინებდა მუზეუმების საგანმანათ ზეუმის თანამშრომლები ინტენსიურად ბის ცენტრი“ („Kompetenzzentrum Mu საქართველოს ეროვნული მუზეუმი
ლებლო მიმართულების გაძლიერებას. მუშაობდნ ენ 40 გერმანელ ექსპ ერტთან seum“) დაფუძნდა. „სამუზეუმო სფეროს წლების განმავლობაში თანამშრომლობ
შვედეთის ინსტიტუტის მხარდაჭერით სამუზეუმო საკითხებზე. პროფესიონალთა ფორმირების ცენ და თბილისის გოეთეს ინსტიტუტთან. თა
განხორციელდა პროგრამა, რომელმაც 2012 წლის სექტემბერში დაძმობილე ტრის“ ორგანიზებით ბერლინში, თბი ნამშრომლობის ფარგლებში რეგულა
ხელი შეუწყო შვედეთის მუზეუმებისა ბის პროექტის დასასრულს თბილისში ლისში, მესტიაში, ახალციხესა და ვანში რულად ეწყობა გამოფენები, იმართება
და საქართველოს ეროვნული მუზეუმის გაიმართა საერთაშორისო კონფერენ ჩატარდა სემინარების სერია, რომელ საჯარო ლექციები, ფილმების ჩვენებები,
დაახლოებას და ერთობლივი ინიციატი ცია თანმხ ლები გამოფენითა და სამუ საც ყოფილი საბჭოთა კავშირის ქვეყ ფორუმები, იბეჭდება ერთობლივი პუბ
ვების ხორცშესხმას. 2009-2010 წლებში შაო შეხვედრებით. ეს ღონისძიებები ნების სამუზეუმო სფეროს წარმომად ლიკაციები. 2014 წელს თბილისის გოეთეს
სტოკჰოლმის ხმელთაშუაზღვისა და წი ბერლინის სახელმწ იფო მუზეუმების, გენლები ესწრებოდნენ. ეს ინიციატივა ინსტიტუტმა და საქართველოს ეროვ
ნა აზიის კულტურის მუზეუმმა უმასპინ გოეთეს ინსტ იტუტისა და საქართველოს ითვალისწინებდა პოსტსაბჭოთა ქვეყ ნულმა მუზეუმმა დაიწყეს საგანმანათ
ძლა გამოფენას „მედეა საქართველო ეროვნული მუზეუმის ერთობლივი ძა ნების მუზეუმთა ქსელის შექმნას და იმ ლებლო პროგრამა – „ვისწავლოთ
დან“, რომელზეც წარმოდგენილი იყო ლისხმ ევით მოეწყო. კონფერენცია სა პლატფორმის საფუძვლ ის ჩაყრას, რო გერმანული ენა მუზეუმში“. პროგრამის
ძველი ვანის ნაქალაქარზე, საირხეში ხელწოდებით: „რას ნიშნავს მუზეუმი მელზეც მოხდებოდა გამოცდილების გა ფარგლებში, გერმანული ენის პედაგოგე
და სხვა ძეგლებზე აღმოჩენილი არქე დღეს? წარსულის შენარჩუნება და მო ზიარება. ბისთვის შემუშავდა დამხმარე სასწავლო

მასალა, რომელიც მათ საშუალებას აძ ვის, ტრენინგი სკოლის მასწავლებლე ლობით განხორციელდა ერთ-ერთი
ლევს, ჩაატარონ გასვლითი გაკვეთილები ბისთვის, რეგიონებში მოეწყო მოძრა შემეცნებითი მსვლელობა მთაწმინდის
მუზეუმებში. გაკვეთილები გაჯერებულია ვი გამოფენები, ბანაკები, ერთდღიანი პარკიდან ეთნოგრაფიულ მუზეუმამ
ინტერაქტიული თამაშებით. მონაწილეები ტურები არქეოლოგიურ ძეგლებზე და დე. ლაშქრობისას მონაწილეები ასრუ
ეცნობიან მუზეუმის გამოფენებს, აკვირ სხვ. აღსანიშნავია, რომ ამ პროგრამე ლებდნენ ინტერაქტიულ სავარჯიშოებს:
დებიან ექსპონატებს და მათ დეტალებს ბის განხორციელებაში აქტიურად იყვ მოსწავლეები აკვირდებოდნენ ბუნებას,
და ამ გზით სწავლობენ და პრაქტიკაში ნენ ჩართული ქართველი ახალგაზრდა ცოცხალ სამყაროს, გაიცნეს და ესაუბრ
იყენებენ ახალ გერმანულ გამოთქმებს არქეოლოგები. ბრიტანელი კოლეგები ნენ უცხო ადამიანებს. აქტიური სწავლე
თუ სიტყვებს. ეს პროგრამა შემოქმედე მათ ინგლისური ენის ცოდნის გაღრმა ბის პედაგოგიური მეთოდი, რომელიც
ბითი თანამშრომლობის და ინოვაციურ ი ვებაშიც ეხმარებოდნენ. ეფუძნება ყურადღებით დაკვირვებას
მიდგომის ერთ-ერთი გამორჩეულ ი მაგა ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი პროგრამა, გარემოზე, მოითხოვს გონებისა და სხე
ლითია. რომლის პარტნ იორ იც 2015 წლიდან სა ულის ერთდროულ ჩართულობას. აღ
გოეთეს ინსტიტუტთან წარმატებით ქართვ ელოს ეროვნული მუზეუმ ია, არის ნიშნული პროექტი ჰარვარდის განათ
განხორციელებულ პროგრამას მოჰყვა „გამოსვლა ედემიდან“. ამერიკელმა მწე ლების სკოლის პროექტის Project Zero
ანალოგიური ინიციატივები თურქული, რალმა და ჟურნალისტმა, პოლ სალოპეკ და ფონდ The Abundance Foundation,
ფრანგული და ინგლისური ენის გაკვე მა მრავალწლ იანი მოგზაურ
ობა კაცობ საქართველოში ჰარვარდის კლუბისა
თილები მუზეუმში, რომლებიც, შესაბა რიობის ისტორიის უძველესი პერიოდის, და National Geographic საქართველოს
მისად, თურქული ენისა და კულტურის ქვის ხანის ცნობილი ძეგლიდან დაიწყო. თანამონაწილეობით განხორციელდა.
ცენტრთან, ფრანგულ ინსტიტუტთან და ეთიოპიაში, დიდი რიფების ხეობიდან არქეოლ ოგიურ ი ექსპედიციები ახალ
ბრიტანეთის საბჭოსთან თანამშრომ დაწყებული მარშრუტით იგი ეცადა, გაევ გაზრდა თაობის სასწავლო-საგანმანათ
ლობით მომზადდა. ლო ის გზა, რომელიც ადამიანმა აფრიკის ლებლო ცენტრებად გადაიქცა. არქეო
2013 წლიდან მუზეუმმა დაიწყო სამი კონტინენტიდან გამოსვლის შემდეგ გაია ლოგიური ექსპედიციებ ი დმანისსა და
მეცნიერის, პროფესორების გია დვალის რა. სალოპეკი 2015 წელს საქართველოში გადაჭრილ გორაზე აწყობენ საზაფხუ
(ფიზიკოსი), დავით ლორთქიფანიძის შემოვიდა. მისი მასპინძელი და პარტნ ი ლო სკოლებს. ქართველი და უცხოე
(პალეოანთროპოლოგი) და ზაზა კოკა ორი საქართველოს ეროვნული მუზეუმი ლი სტუდენტები იღებენ პრაქტიკულ
იას (ბიოლოგი, სამედიცინო კვლევები) იყო. სალოპეკის მოგზაურობის ერთ-ერ და თეორ იულ ცოდნას, ისმენენ არქეო
ერთობლივი საჯარო ლექციების ორგანი თი საკვანძო ადგილი საქართველოში ლოგიურ კვლევებთან დაკავშირებულ
ზება. საერთაშორისო დონეზე აღიარებუ დმანისი იყო, სადაც ევრაზიის კონტინენ ლექციებს სხვადასხვა დისციპლინაში.
ლი მკვლევრები მსმენელებს აცნობდნენ ტზე ადამიანის შორეულ ი წინაპარის ყვე ეს ყველაფერი არქეოლოგიური მეცნი
თავიანთ დარგებში მიმდინარე კვლე ლაზე ძველი ნაშთებია აღმოჩენილი. ერების განვითარებას, საერთაშორისო
ვებს, განიხილავდნენ იმ ფუნდამენტურ პოლ სალოპეკის დედამიწის გარშემო სამეცნიერ ო ურთიერთობების დამყა
საკითხებს, რომლებზეც მუშაობენ სამეც ფეხით მოგზაურ ობა ჩვენი სამყაროს, რებასა და ახალგაზრდა თაობის პრო
ნიერო ინსტიტუტები. ამ ღონისძიებებმა სხვა ადამიანების, გარემოს, სხვადასხვა ფესიულ განვითარებას ემსახურება.
მსმენელთა დიდი პოპულარობა მოიპო კულტურების გაცნობას გულისხმობს. მი არქეოლოგიის პოპულარიზაციის
ვა – მუზეუმ ი მართლაც რომ შეხვედრისა სი ჟურნალისტური მეთოდი „ნელი“ და მიზნით, სასკოლო ასაკის მოზარდე
და შემეცნების ადგილი გახდა, სადაც სა ღრმაა (slow journalism). ეს მიდგომა ძა ბისთვის თუ ფართო საზოგადოებისთ
უბრობდნენ ასტროფიზიკაზე, ადამიანის ლიან ეფექტურად გამოიყ ენება განათ ვის ტარდება შემეცნებითი-გასართობი
ევოლუციასა თუ ისეთ რთულ ორგანოზე, ლებაში. სწორედ ამ მეთოდს ეფუძნება პროგრამები, როგორებიცაა სახალისო
როგორიც ტვინია. პოლ სალოპეკისა და ჰარვარდის უნი არქეოლოგია, პრეისტორიული თამაშე
2016 წლიდან საქართველოს ეროვ ვერსიტეტის განათლების სპეციალის ბი, არქეოლოგიური ნივთების აღდგენა
ნული მუზეუმის საგანმანათლებლო ტების ერთობლივი საგანმანათლებლო და სხვ. ამ პროგრამებს ჯერ კიდევ 1997
დეპარტამენტი მჭიდროდ თანამშრომ პროექტი, რომელიც საქართველოშიც წელს ჩაუყარა საფუძველი მუზეუმმა,
ლობს ექსეტერის უნივერსიტეტის წარ დაინერგა. პროგრამის დასაწყისში თბი როდესაც სიმონ ჯანაშიას სახელობის
მომადგენლებთან, პროფესორ ემა ლისში, ეროვნულ მუზეუმში, გაიმ ართა საქართველოს მუზეუმში პალეონტო
ლუზლისა და პროფესორ პიტერ ლიმინ საერთაშორისო კონფერენცია, რომელ ლოგიურ ი გამოფენა მოეწყო.
გთან. თანამშრომლობის ფარგლებში შიც ჰარვარდის უნივერსიტეტის სპეცია საქართველოს ეროვნული მუზეუმი
შემუშავდა დამხმარე მასალა სკოლის ლისტები მონაწილეობდნენ. თეორიულ აქტიურ ად მონაწილეობს ყოველწლი
პედაგოგებისთვის, რომელიც სკოლის მსჯელობასთან ერთად კონფერენციის ური მეცნიერების ფესტივალის ორ
მასწავლებლებს მუზეუმის გამოფენებ ფარგლებში მოეწყო შეხვედრები სკო განიზებაში. ფესტივალის პროგრამის
ზე გაკვეთილის ჩატარების დეტალურ ლის მოსწავლეებთან. ფარგლებში მუზეუმში ეწყობა გამოფე
გეგმას აცნობს. თანამშრომლობის ფარ ამის შემდეგ პოლ სალოპეკის უშუა ნები, საერთაშირისო კონფერენციები,
გლებში ჩატარდა საგანმანათლებლო ლო ხელმძ ღვანელობით და ეროვნუ საჯარო ლექციები, საგანმანათლებლო
პროგრამების მოწყვლადი ჯგუფებისათ ლი მუზეუმის სპეციალისტების ჩართუ პროგრამები.

2017-2020 წლებში საქართვ ელოს შემოქმედებითი დაწესებულების მოს ტრენინგები და სემინარები, რომელიც
ეროვნული მუზეუმ ის სხვადასხვა სა წავლეების და მათი პედაგოგების ითვალისწინებს რეგიონული მუზეუ
გამოფენო დარბაზში საქართველოში „ვეფხისტყაოსნის“ თემაზე შექმნ ილი მების საგანმანათლებლო საქმიანო
იტალიის საელჩოსთან, იტალიისა და სახვითი ხელოვნების ნაწარმოებები. ბის გაძლიერ ებას. საგანმანათლებლო
საქართველოს მთავრობათა მხარდა წარმოდგენილი ნამუშევრები კომ ცენტრ ი ხელს უწყობს სხვა მუზეუმებს
ჭერით და იტალიის სამუზეუმო ცენტ პლექსურად აღიქმებოდა განათებით, საგანმანათლებლო პროგრამების შე
რებთან და ორგანიზაციებთან თანამ პერსონაჟების მოძრაობით, ხმებით, შე მუშავებაში. ამ თვალსაზრისით აღსა
შრომლობით მოეწყო გამოფენები. ხებით, ფიზიკური ჩართულობით, გარ ნიშნავია მუზეუმის მიერ ჩატარებული
თბილისში წარმოდგენილი იყო ბოტი კვეული თამაშით და თეატრალური ტრენინგები თბილისის მუნიციპალურ
ჩელის, ლეონარდოს, მიქელანჯელოს, ეფექტებით. ინსტალაციებში არსებული მუზეუმებში, სვანეთის ისტორიულ-ეთ
რაფაელის, ტიციანის, ბერნინის და სხვა ფორმები და კონტექსტი იკითხებო ნოგრაფიულ მუზეუმში, ივანე ჯავახიშ
გამოჩენილ ხელოვანთა ნამუშევრები. და არა მხოლოდ თვალებით, არამედ ვილის სახელობის სამცხე-ჯავახეთის
დიდი წარმატება ჰქონდა პროექტებს, – ხელის შეხებით, მოსმენით, მხედვე მუზეუმში, აჭარის ავტონომიური რეს
რომლებმაც დამთვ ალიერებელს კარა ლობის პრობლემების მქონე ადამია პუბლიკის მუზეუმებში, სიღნაღის რაიო
ვაჯოს 40 ნამუშევრის და ლეონარდო ნების აღქმისა და შეგრძნების განსა ნის მუნიციპალურ მუზეუმებში და სხვა.
და ვინჩის 17 ფერწერული ნამუშევრის კუთრებულობის გათვალისწინებით. 2019 წელს ეროვნულმა მუზეუმმა და
რეალური ზომის ციფრული რეპროდუქ პროექტმა ხელი შეუწყო კულტურულ-შე იწყო საპილოტე პროგრამა, რომელიც
ციები წარუდგინა. ეს იყო ორგანიზაცია მოქმედებით და შემეცნებით პროცესებ გულისხმობდა ორშაბათობით საშუალო
RaiCom-ის მიერ მომზადებული საგანმა ში მხედველობის პრობლემების მქონე სკოლების მოსწავლეთა ვიზიტს მუზე
ნათლებლო-მულტიმედიური პროექტი ბავშვთა და მოზარდთ ა ინტეგრაციას. უმებში. პროგრამის ფარგლებში მუზე
„Opera omnia“, რომელმაც კარავაჯოს საქართველოს ეროვნული მუზეუმ ის უმს თბილისის ყველა სკოლა ესტუმრა.
და ლეონარდოს შემოქმედებას მოუყა თვის მნიშვნელოვანია მისი თანამშ ეროვნული მუზეუმის საგამოფენო დარ
რა თავი. გამოფენების ფარგლ ებში გა რომლების კვალიფიკაციის ამაღლება. ბაზები ექსკლუზიურად მათთვის იხს
იმართა საჯარო ლექციებ ი და ჩატარდა სწორედ ამ მიზნით მუზეუმი რეგულარუ ნებოდა ორშაბათობით. მოსწავლეები
საგანმანათლებლო პროგრამები, რომ ლად აწყობს სხვადასხვა ღონისძიებებს, ხვდებოდნენ მუზეუმის მეცნიერ-თანამ
ლებსაც ასობით დაინტერესებული ადა რომლებიც ხელს უწყობს პერსონალის შრომლებს და ეცნობოდნენ ჩვენი მემკ
მიანი დაესწრო. პროფესიულ ზრდას. 2005 წლიდან მუ ვიდრეობის გამორჩეულ ძეგლებს.
საქართველოს ეროვნული მუზეუმი ზეუმში ეწყობა ტრენინგები და სემინა 2020 წლის გაზაფხულზე დაწყებული
ცდილობს, რომ იყოს ადგილი, სადაც რები, რომლებსაც უძღვებიან სმიტსო პანდემიის პერიოდში საქართვ ელოს
მოსვლა, შემეცნება თუ თვითგამოხატვა ნის ინსტიტუტის, UNESCO-ს, ICOM-ის, ეროვნული მუზეუმი საგანმანათლებ
ყველას შეუძლია. გასული 15 წლის გან მსოფლიოს ცნობილი სამუზეუმო ცენტ ლო საქმიან ობას ვირტუალურ სივრცეში
მავლობაში მუზეუმში მოეწყო მრავალი რების სპეციალისტები. მუზეუმი მასპინ ახორციელებდა: შედგა მუზეუმის პროგ
ღონისძიება, რომელიც გათვლილი იყო ძლობს ICOM-ის კონფერენციებს, რომ რამების განრიგი, რომელზეც ეწერებოდ
განსხვავებული უნარების ადამიანთა ლებიც თბილისში ICOM საქართველოს ნენ როგორც თბილისის, ასევე რეგიონე
საჭიროებებზე თუ ინტერესებზე. მათ ორგანიზებით და სხვა პარტნიორ ებთან ბის სკოლები. მათ საშუალება ჰქონდათ,
შორის იყო 2015 წლის ივნისში მოწყო თანამშრომლობით იმართება. შეხვედროდნენ მუზეუმის სპეციალისტებს
ბილი გამოფენა „ხელმისაწვდომობა 2018 წელს საქართველოს ეროვ და უშუალ ოდ მათგან მიეღოთ ახალი ინ
– ფიზიკური გარემოს მიღმა“, შვედი და ნულმა მუზეუმმა უმასპინძლა ICOM/ ფორმაცია სამეცნიერო აღმოჩენების თუ
ქართველი შეზღუდული შესაძლებლო CECA-ს საერთაშორისო სამეცნიერ ო სამუზეუმო ექსპონატების შესახებ. რე
ბის მქონე პირთა ფოტოების ექსპ ოზი კონფერენციას „მუზეუმები, განათლე გულარული პროგრამების გარდა ვირ
ცია თავისი ისტორიებ ით, რომელიც შვე ბა და კულტურული აქტივობა: ძველ ტუალ
ურ სივრცეში მოეწყო რამოდენიმე
დეთის საელჩოს, შვედური ინსტიტუტისა და თანამედროვე მნიშვნელობებს შო კონფერენცია. მუზეუმის საგანმანათლებ
და დაწესებულების „კოალიცია დამოუ რის“. კონფერენცია ეხებოდა სამუზეუ ლო მასალა აიტვირთა საქართველოს
კიდებელი ცხოვრებისთვის“ ორგანიზე მო განათლებისა და კულტურული აქ განათლების, მეცნიერებისა და კულტუ
ბით ჩატარდა. ტივობის თეორიულ-მეთოდოლოგიურ რის სამინისტრ ოს ინიციატ
ივით შექმნილ
აღსანიშნავია, აგრეთვე, მუზეუმ საკითხებს. კონფერენციაში მონაწილე ინტერნეტპორტალზე. ამასთანავე, მომ
ში გამართული გამოფენა ,,მე ვხედავ ობდა მსოფლიოს 35 ქვეყნის 100-ზე მეტი ზადდა მცირე ვიდეორგოლები, შემეცნე
თითებით“, რომლის პროექტის ხელმ ექსპერტი, რომლებმაც წარმოადგინეს ბით-გასართობი კითხვარები, სკოლის
ძღვანელი მხატვარი ქეთევან მატაბე საგანმანათლებლო პროგრამების საუ მასწავლებლების დამხმარე სამუშაო მა
ლი იყო. გამოფენაზე წარმოდგენილი კეთესო მაგალითები. სალა, გასაფერადებელი ფურცლები და
იყო თბილისის სამხატვრო აკადემიის საქართველოს ეროვნული მუზეუმი სხვა პუბლიკაციები, რომლებიც სოცია
პროფესორ-მასწავლებლების და სტუ თავის გამოცდილებას უზიარებს სხვა ლური ქსელების საშუალებით მიეწოდე
დენტების, სხვადასხვა სასწავლო და მუზეუმ ებს. რეგულარულად ეწყობა ბოდა მუზეუმის ერთგულ აუდიტორიას.

104
დმანისი ონლაინ
კურსს კითხულობდნ ენ მსოფლიოს წამ დასავლეთ სანაპირო მზად იყო ყავის ჭი ასეთი ძველი მასალისგან ინფორმაციის
ყვანი მეცნიერები დედამიწის სხვადასხვ ა ქით ხელში ლექციის მოსასმენად. ლექ მიღება აქამდე შეუძლებელი იყო. მსმე
წერტილებიდან: ამერიკიდან, პროფე ციებს საშუალოდ 45 ადამიანი ესწრებო ნელებმა ასევე გაიგეს, რომ დმანისელი
სორები რიდ ფერინგი (ჩრდილოეთ ტე და ამერიკის შეერთებული შტატებიდან, ადამიანები ხორცითაც იკვებებოდნენ,
დმანისის პალეოანთროპოლოგიური საველე ხასის უნივერსიტეტი) და მართა ტაპენი

(მინესოტა, თვინ სითის უნივერსიტეტი),
ბრაზილიიდან, პორტუგალიიდან, გერმა
ნიიდან, ნიდერლანდებიდან, იტალიიდან,
რადგან ბალახისმჭამელი ცხოველების
ძვლებზე ქვის იარაღის კვალია აღმო
სკოლა COVID-19-ის რეჟიმში

იტალიიდან დოქტორები სავიორ ბარ შვეიცარიიდან, რუმინეთიდან, თურქე ჩენილი. ის ადამიანმა დატოვა ხორცის
ტოლინი (ფლორენციის უნივერსიტეტი), თიდან, საქართველოდან, ინდოეთიდან, ძვლიდან აცლისას. ასევე საინტერესო
ლუკა პანდოლფი (ფლორენციის უნივერ ისრაელიდან, კენიიდან, მალავიდან და იყო იმის გაგება, რომ დმანისელი ადამი
განათლება > ანა მარგველაშვილი სიტეტი) და ომარ სირილი (პიზის უნივერ სხვა. „დმანისი ონლაინ“ გახლდათ ერთ ანი კბილის ჩხირსაც იყენებდა და კარიე
სიტეტი), ყაზახეთიდან დოქტორი რიდ კო -ერთი პირველი (ან, შესაძლოა, სულაც სიც ჰქონდა. ის საკმაოდ ჭკვიანი იყო და
დმანისის პალეოანთროპოლოგიური საველე სკოლა უკვე 11 წელია უცხოელ სტუდენტებს მასპინძლობს. საველე ილი (ნაზარბაევის უნივერსიტეტი), ხოლო პირველი) საველე სკოლა, რომელიც გა მტაცებელი ცხოველებით მდიდარ გარე
სკოლა ოთხკვირიანი პროგრამაა და არქეოლოგიურ გათხრებთან ერთად თეორიულ ნაწილსაც მოიც ავს. დმა საქართველოს ეროვნული მუზეუმ იდან დავიდა ონლაინ რეჟიმში და პანდემიის მოში ახერხებდა ცხოვრებას. ამ გარემო
ნისში სტუდენტებს მსოფლიოს წამყვან მეცნიერებთან ურთიერთობისა და დისკუსიების წარმოების უნიკალური პროფესორი დავით ლორთქ იფანიძე, გამო არ გაუქმდა არც სტუდენტების მი ში, სადაც ასე უხვად იყო ხიფათი, მათი
საშუალება ეძლევათ. ეს მეცნიერები დმანისის არქეოლოგიური ძეგლის მკვლევრები არიან და სწორედ მათი დოქტორები მაია ბუხსიანიძე, ანა მარ ღება და არც სამეცნიერო დისკუსიები. (პერიოდული) არსებობის კვალი მაინც
გველაშვილი და თეონა შელია. გარდა ამით არა მარტო მსოფლიო რეგულაცი რამდენიმე ათეულ ათას წელს ითვლის.
უშუალო კვლევის შედეგებია ის სიახლეები, რომლებსაც ფართო საზოგადოება მოგვიანებით მედიისგან იგებს.
ამისა, ასევე საქართვ ელოს ეროვნული ების დაცვა მოხდა, არამედ გაფართოვდა ეს ხომ ბევრად მეტია, ვიდრე თანამედ
მუზეუმიდან, დავით ჟვანიამ და გიორგი დამსწრეთა რაოდენობაც. ბევრად მეტმა როვე ადამიანის დაწერილი ისტორია.
წ
ლევანდელი საველე სკოლა საკ ლობები ბევრად დიდია, ვიდრე ჩვენ წარ სამწუხაროდ, გათხრებში მონაწილეო ბიძინაშვილმა ჩაატ არეს ქვის იარაღების ადამიანმა შეძლო მონაწილეობა სრუ ყოველი ლექციის შემდეგ ინტენსიუ
მაოდ ნოვატორული იყო და წინა მოგვედგინა. დმანისის გუნდმა საკმაოდ ბას ვერ მიიღებდნ ენ მსურველი სტუდენ დამზადების ონლაინ მასტერკლასი. ლიად უსასყიდლოდ და თანაც მოახერ რი დისკუსიები იმართებოდა. საბოლოო
წლებში ჩატარებული შეკრებების სწრაფად მოახდინა ახალ გამოწვევებზე ტები და მეცნიერები, მაგრამ ონლაინ ლექციები დაგეგმილი იყო თბილისის ხა გაცნობოდა დმანისის უახლეს კვლე ანონიმური გამოკითხვით, რომელიც
გან მკვეთრად განსხვ ავდებოდა. რეაგირება და დროულ ი ადაპტაცია. დარ პლათფორმამ უნიკალური და შეუზღუ დროით საღამოს 6 საათზე. ეს დრო სა ვებს არქეოლოგიასა და გეოლოგიაში, უაღრესად პოზიტიური იყო, მონაწილე
2020 წელი COVID-19-ის პანდემიის გა ვინის პერიფრაზირება რომ მოვახდინოთ, დავი საშუალება მისცა მსოფლიოს ყვე შუალებას იძლეოდა, მაქსიმალურად მიგ დმანისის ნამარხ ცხოველებზე, ადრეულ ებმა მოითხოვეს ონლაინ პლატფორმის
მო გამოწვევებითაა სავსე. მართალია, გადარჩება არა ის სახეობ ა, რომელიც ლა წერტილში მცხოვრებ სტუდენტს ა თუ ვეცა დასწრების შესაძლებლობა მსოფ ადამიანებზე. დამსწრეებმა დამატებით შენარჩუნება და მომავალში ჩატარებულ
პანდემიის გამო ადამიანური, პირადი ყველაზე ჭკვიანი ან ძლიერია, არამედ ლექტორს, ერთმანეთს შეხვედროდნენ ლიოს თითქმის ყველა წერტილიდან შეიტყვეს, თუ როგორ იყენებდნენ სივრ ლექციებზე დასწრების სურვილიც გა
ურთიერთობები შეიზღუდა, მაგრამ მან ის, რომელიც ადვილად ეგუებ ა გარე და ლექციები და დისკუსიები გაემართათ. ლექციების მოსმენის მსურველთათვის. ცეს ადრეული ადამიანები და ცხოველები. მოთქვ ეს.
ისეთ სხვა ტიპის ურთიერთობებზე გა მო პირობების ცვლილებებს და ერგება “დმანისი ონლაინის“ ფარგლებში და ასეც მოხდა, ონლაინ სკოლას უამრავი მათ გაიგეს, რომ დმანისის მარტორქის დმანისის პალეოანთროპოლოგიური
დასვლას შეუწყო ხელი, რომლებიც არსე ახალ გარემოს. დმანისის გუნდიც მოერ იგეგმა ოთხკვირიან ი სალექციო კურსი, მსმენელი და მონაწილე ჰყავდა. საღამოს კბილის კვლევისას პირველად გახდა შე სკოლა შეინარჩუნებს ონლაინ პლათ
ბობდა, მაგრამ მათ ინტენსიურად არ ვი გო ახალ გარემო პირობებს და დმანი რომელიც 12 ლექციას მოიცავდა. ლექ 10 საათზე ერთვებოდნენ მსურველები მა საძლებელი პროტეომის (ცილა) ამოღება ფორმას და მომავალში მსურველებს
ყენებდით. ასეთია, მაგალითად, ონლაინ სის პალეოა ნთროპოლოგიურმა საველე ციები იმართებოდა ყოველ ორშაბათს, ნილადან (ფილიპინები), ხოლო დილის 7 და შემდეგ გენეტიკური კავშირების დად ბევრ საინტერესო ლექციას ა და სემინარს
პლატფორმები, რომელთა შესაძლებ სკოლამ ონლაინ სივრცეში გადაინაცვლა. ოთხშაბათს და პარასკევს. სალექციო საათზე ამერიკის შეერთებული შტატების გენა. ეს ახალი სიტყვაა მეცნიერებაში. შესთავაზებს.

106
ტერენტი გრანელის
„მემენტო მორი“
ახალი შენაძენი > ვახტანგ ცინცაძე
ს
აქართველოს ეროვნული მუ
ზეუმის კოლექციას კიდევ ერ
თი ახალი ექსპონატი – ტერენტი
გრანელის ლექსის MEMENTO MORI
მხატვრული ნამუშევარი შეემატა, რო
მელიც არგენტინაში მოღვაწე მხატვარ
გოჩა გაიოსის (შათირიშვილის) მიერაა
შექმნილი. ნამუშევარი წარმოადგენს
ერთადერთ ეგზემპლარად შექმნილ
მხატვრულ გამოცემას ათმეტრიან გრაგ
ნილზე. MEMENTO MORI-ს ორიგინა
ლური გაფორმება შესრულებულია აკ
ვარელით, მხატვრული კალიგრაფია კი
– ჩინური ტუშით. მასალად გამოყენებუ
ლია იაპონური ნაკარის ქაღალდი.
ნამუშევარი ნაწილია ციკლისა
,,ხელოვნება ქაღალდზე“, რომელიც
მოიცავს ქართველი პოეტებისა და
მწერლების (ტიციან ტაბიძე, გრიგოლ
რობაქიძე, პაოლო იაშვილი, ტერენტი
გრანელი, სიმონ ჩიქოვანი, გალაკტი
ონ ტაბიძე, კოლაო ნადირაძე და სხვ.)
ტექსტ ების მხატვრულ გაფორმებას,
შექმნილს არგენტინის დედაქალაქ ბუე
ნოს-აირესში 2014 – 2019 წლებში. გოჩა
გაიოსის თითოეული ნამუშევარი წარ
მოადგენს უნიკალურ და ერთადერთ
ეგზემპლარს, შესრულებულს სხვადასხ
ვა წარმომავლობის, ხარისხის, ფორმის,
ზომის, წონისა და სისქის ფურცელზე.
პოეტ ტერენტი გრანელის ლექსის
MEMENTO MORI-ს მხატვრული გამოცე
მის ავტორი, რომელმაც საქართველოს
ეროვნულ მუზეუმს საჩუქრად გადასცა
ეს უნიკალური ექსპონატი, სამშობლო
დან სამხრეთ ამერიკაში გადახვეწილი
ქართველი გაიოზ შათირიშვილია. სამხ
რეთ ამერიკის ერთ-ერთ ულამაზეს ქვე
ყანაში – არგენტინაში – მოქალაქეობის
მიღების შემდგომ მან არ დაკარგა თავი
სი ფესვები და მოღვაწეობა გოჩა გაიო

სის სახელით განაგრძო. უცხო ქვეყანაში
მამის სახელი მის გვარად და სავიზიტო
ბარათად იქცა, რამაც საკმაოდ დიდი
წარმატება მოუტ ანა ემიგრანტ ქართ
ველს. დღეს გოჩა გაიოსი, არგენტი
ნის მოქალაქე, მცხოვრები არგენტინის
დედაქალაქ ბუენოს-აირ ესში, Gocha’s
Books გალერიის მფლობელი და მრავა
ლი გამოფენების ავტორია, რომელსაც
მსოფლიოს სხვადასხვა ქალაქის მუზე
უმებისა და გალერეებ ის საექსპოზიციო
სივრცეებში მრავალი პერსონალური
გამოფენა აქვს მოწყობილი.
გოჩა შათირიშვილმა საქართველო 19
წლის ასაკში, 1989 წელს დატოვა. საქარ
თველოს სახელმწიფო უნივერსიტეტის
ფილოლოგიის ოთხი კურსის დასრუ რიოზულად გაიტაცა ხელოვნებამ. იგი დღეს უკვე არგენტინის მოქალაქე,
ლების შემდგომ მან სწავლა პოლონეთ დაუმ ეგობრდა ამ სფეროს წარმომად გოჩა გაიო სი, არ ტოვებს თავის ფიქ
ში გააგრძ ელა, ვარშავაში 1995 წელს გენლებს, განსაკუთრებით კი პოლონე რებს სამშობლოზე – საქართველოზე და
დაიცვა სადოქტორო დისერტაცია, რო ლი წარმოშობის ქალბატონს – ალიცია ამ ნოსტალგიას ქართული შემოქმედე
მელიც ეხებოდა XIX საუკუნის პოლო გოლდბაუშ დე ჯიანგრანდეს, რომელიც ბის სიახლოვეში ხედავს, რომლის კარ
ნეთის ისტორიოგრაფიასა და ლიტერა შემდგომში მისი ფერწერის პედაგოგი გი მაგალითია მის მიერ შესრულებული
ტურაში საქართველოს შესახებ დაცულ გახდა. მას ასევე ლექციებს უკითხავდ ქართველი მწერლებისა და პოეტების
ცნობებს. დოქტორის ხარისხის მიღების ნენ გამოჩენილი მხატვარი ხუან ეიშლე შემოქმედების გაზიარება, შერწყმა და
შემდეგ მას უნივერსიტეტში კათედრაზე რი, არგენტინის სიურრეალიზმის მამამ პოპულარიზაცია. სამშობლოზე მონატ
მუშაობა შესთავაზეს, მაგრამ მან ახალი თავარი ვიქტორ ჩაბი, გრავიურისა და რებული სიტყვის ძალას მხატვრულ ოს
ქვეყნის გაცნობა გადაწყვიტა და სამი გრაფიკის ხელოვნებას კი იგი ალიცია ტატობას უხამებს და ქმნის თავის შესა
კვირის თავზე არგენტინაში გაემგზავრა. დიაზ რინალდის სახელოსნოში დაეუფ ნიშნავ ნამუშევრებს.
არგენტინაში გოჩა შათირიშვილი სე ლა.

110
და მუზეუმის მეცნიერები. ასე გაჩნდა დამხმარე ვიდეოებ ითა და საინტერესო ნაირი ენთუზიაზმით მონაწილეობდნენ
ახალი რუბრიკა „კურატორი სახლი ისტორიებ ით ვაზიარ
ებდით. როგორც სტუდენტები და სკოლის მოს
დან“, რომელშიც ეროვნული მუზეუმის ყველა ახალი რუბრიკის თუ კამპანი წავლეები, ასევე მათი მშობლები.
კურატორები ამა თუ იმ კოლექციისა ის წამოწყებისას ვითვალისწინებდით პანდემიის დროს აქტიურად ვაგრ
და მეცნიერული სიახლეების შესახებ მუზეუმის მეგობრების ინტერესსა და ძელებდით პარტნიორებთან თანამშ
გვიამბობენ ვირტუალურ სივრცეში. მსოფლიო მუზეუმ ების პრაქტიკას. სწო რომლობას. მაისიდან ინტერნეტსივ
ერთ დღეში შეცვლილი პირველი ვიდეოს გამოქვეყნებისთა

ნავე მიღებულმა პოზიტიურმა გამოხ
მაურებებმა და კომენტარებმა მიგ
რედ ასე დაიწყო კამპანია ინსტაგრამზე
და facebook-ზე „გააცოცხლე ეროვნული
მუზეუმის კოლექცია“, რომელშიც ერთ
რცეს შეემატა ეროვნული მუზეუმის,
„National Geographic საქართველოს“
და „სილქნეტის“ ერთობლივი გადაცე
სამუზეუმო ცხოვრება ვახვედრა, რომ სწორი გეზი გვქონდა

აღებული. ამას მოჰყვ ა ჩვენი რესტავ
რატორების არაჩვეულებრივი რუბრიკა
ეროვნული მუზეუმის ციფრული კომუნიკაცია მსოფლიო პანდემიის დროს „რესტავრაცია სახლიდან“, რომელშიც
ისინი გვიყვებიან, როგორ მოვუაროთ
კომუნიკაცია > ანა ვერულაშვილი ძველ ფოტოებსა თუ დოკუმენტებს სახ
ლის პირობებში. სოციალურ ქსელებში
საქართველოს ეროვნულ მუზეუმს დღეისთვ ის ყველა პოპულარული სოციალური მედიის არხზე თავისი ოფი სხვადასხვა შეკითხვას და სურვილებს
ციალური გვერდი აქვს. მსოფლიო პანდემიის დროს ჩვენი ინსტიტუციის ონლაინპლატფორმები კიდევ უფრო ვიღებდით, თუ რა თემებზე უნდოდა
გააქტიურდა. ჩვენმა გუნდმა მიიღო ეს გამოწვევა როგორც ახალი შესაძლებლობა და ჩვენს მეგობრებს ვირტუ ჩვენს აუდიტორიას ჩვენი კურატორე
ალურად გაუზიარა მუზეუმის მრავალფეროვანი მასალა. ბისა და რესტავრატორებისგან ინფორ
მაციის მიღება. შეიძლება ითქვას, რომ
კარანტინმა მოგვცა შესაძლებლობა,
ი
სევე როგორც ძალიან ბევრი ინს პლატფორმა და ჩვენი შემოქმედებითი ნულმა კრიზისმა გამოავლინა ჩვენი უშუალ ოდ მეცნიერებს და მთავარ რეს
ტიტუცია, ჩვენც სრულიად განსხ ვა უნარიც. მივხვდით, რომ ეს იყო შესაძ საქმიანობის ახალი მიმართულებები. ტავრატორებს შევხვედროდით და გაგ
ვებული რეალობისა და გამოწვევის ლებლობა, როდესაც მუზეუმი ახალი პირველ ეტაპზე ლუვრის, ბრითიშ მუზე ვეცნო ისინი.
წინაშე აღმოვჩნდით. ერთ დღეში უნდა ფორმატით უნდა წარმოჩენილიყო და, უმის, ორსეს, მეტროპოლიტენ მუზეუმისა დამეთანხმებით, რომ განსაკუთრე
შეგვეცვალა კომუნიკაცია საზოგადოე ამავდროულად, გაგვემარტივებინა და და კიდევ მრავალი მუზეუმის მსგავსად, ბული ყურადღება ჩვენს პატარა მეგობ
ბასთან – სამუზეუმო ცხოვრება უნდა გაგ გაგვეხალისებინა ჩვენი დამთვალიე ჩვენს ვიზიტორებს გამოფენების ონლაინ რებს სჭირდებოდათ, რადგან მათთვის
ვეგრძელებინა, თუმცა მხოლოდ ციფრულ რებლებისთვის სახლში ყოფნის პერი 3D დათვალიერება შევთავაზეთ. ყველაზე რთული იყო პანდემიის პირო
სივრცეში. ოდი. შემდეგ, გადავწყვიტეთ, დამთვალი ბებში სახლში ყოფნა. შევეცადეთ, გაგ
მიუხედავად სტრესისა, ოპტიმიზმი შე ვერ ვიტყვი, რომ ამ სიტუაციისთვის ერებლისთვ ის მეტი სიახლე შეგვეთა ვეხალისებინა მათი იზოლაციაშ ი ყოფნა
ვინარჩუნეთ და გამოწვევა მივიღეთ. სრულიად მოუმზადებელნი აღმოვჩ ვაზებინა: გვინდოდა ეგრძნოთ, რომ და საგანმანათლებლო დეპარტამენტთან
შეიძლება ითქვას, რომ მუზეუმის 100 ნდით, ვინაიდან ეროვნული მუზეუმი ეროვნული მუზეუმ ი აგრძ ელებს მათთ ერთად შევქმენით ეროვნული მუზეუმის
ათასზე მეტი ვირტუალური მეგობარი ყოველთვის განსაკუთრებული პასუ ვის მუშაობას და მათთან მეგობრობას. გამორჩეული ექსპონატების ონლაინგა
მოდუნების საშუალებას არ გვაძლევ ხისმგებლობით ეკიდებოდა ციფრულ ჩვენი ორი ძლიერი მხარე დავაკავ საფერადებლები, ფაზლები და წამახალი
და. გააქტიურდა ჩვენი ყველა ონლაინ კომუნიკაციას, მაგრამ სწორედ აღნიშ შირეთ ერთმანეთთან – კოლექციები სებელი ქვიზები, რომლებსაც სხვადასხვა
„ციფრული რესტავრაციის“ ონლაინთა
მაშებს და „ინტერაქტიულ ჰერბარიუმს“
აერთიან ებს. „ინტერაქტიული ჰერბა
რიუმი“ კავკასიის ტერიტორიაზ ე არსე
ბულ მცენარეთა მრავალფეროვნებას
გაგაცნობთ. შეგიძლიათ ნახოთ, რომე
ლი მცენარე სად იზრდება, რომელ ოჯახს
მიეკუთვნება და რა თვისებებით არის გა
მორჩეულ ი.
ჩვენი ინსტიტუციისთვ ის ბავშვებთან
კომუნიკაცია და სამუზეუმ ო ცხოვრე
ბის მათი ინტერესების გათვალისწინე
ბით წარმართვა პრიორიტეტია. განსა
კუთრებით გვახარებს მათი ინტერესი და
გამორჩეული ყურადღება, რომელიც 1
ივნისს, ბავშვებისთვის შექმნილ შემეც
ნებით-გასართობი აქტივობების ნაკრებს
„მხიარული თავგადასავლების მუზეუმ ი“
მოჰყვა. „მხიარული თავგადასავლების
მუზეუმ ი“ 5 შემოქმედებით სავარჯიშოს
აერთიან ებს ეროვნულ მუზეუმში დაცუ
მა „ადამიანი და სამყარო“. გადაცემის ტუტის დირექტორი, ნიუ-იორკის და მი ოჩვენებები და ინტერაქციული ლექ ლი კავკასიის ბიომრავალფეროვნების
წამყვანი, აკად. დავით ლორთქ იფანიძე, უნხენის უნივერსიტეტების პროფესორი ციებ ი. ჩვენი ონლაინაქტივობებიდან და ეთნოგრაფიულ ი კოლექციებ ის, ასე
მსოფლიოში ცნობილ ქართველ და უცხო გია დვალი, დაავადებათა კონტროლის გამოვყოფდი პროექტს, რომელიც ვე ფერწერული ნამუშევრების შთაგონე
ელ მეცნიერებთან ერთად, ყოველკვირე ეროვნული ცენტრის ხელმძღვანელი ამი XIX საუკუნის „ერივანსკის მოედნის“ ბით, რომლებიც თიბისისთან და სტუდია
ულად გვთავაზობდა ონლაინსაუბრებს რან გამყრ ელიძე და სხვ. (დღევანდელი თავისუფლების მო „ილუსტრატორთან“ პარტნ იორ ობით შე
თანამედროვე სამეცნიერო კვლევების, ახალი რეალობის გათვალისწინებით, ედნის) ციფრულ რეკონსტრუქციას იქმნა.
მიღწევებისა და აღმოჩენების შესახებ. მუზეუმ ების საერთაშორისო დღისად 360-გრადუსიანი ხედებით გთავაზობთ. დასასრულს მინდა აღვნიშნო დავით
ონლაინმაყურებელმა 12 გადაცემა იხი მი მიძღვნილი საქართვ ელოს ეროვნუ ვირტუალურ მოედ ანთან ერთად, შე ლორთქ იფანიძის საავტორო გადაცემა
ლა, რომლებშიც სხვადასხვ ა თემას წა ლი მუზეუმის ტრადიციული ფესტივალიც საძლებელია მოედნის ისტორიისა და „ექსპონატით მოყოლილი საქართვ ელოს
რადგენდნ ენ უცხოეთსა და საქართველში წელს ონლაინ გაიმ ართა. წლევანდელი მოედანზე დღემდე არსებული თუ უკვე ისტორია“ საზოგადოებრივი მაუწყებლის
მოღვაწე მეცნიერები: ნეირომეცნიერი, ფესტივალი საქართვ ელოს ეროვნული დაკარგული მნიშვნ ელოვანი ნაგებობე არხზ ე, რომელმაც პანდემიის დროს დი
ლუნდის უნივერსიტეტის პროფესორი მუზეუმ ის 15 წლის იუბილეს მიეძღვნა. ბის ხილვაც. ფესტივალის ფარგლებში, დი როლი ითამაშა არა მხოლოდ რიგითი
ზაზა კოკაია (შვედეთი), მიკრობიოლოგი, მუზეუმის ციფრული არხებით სა ეროვნული გალერეის 100 წლის იუბი მაყურებლისთვ ის, არამედ სკოლის მოს „აჭარელი ქალები“, 1921. შალვა ქიქოძე.
პასტერის ინსტიტუტის პროფესორი და ზოგადოებ ას ორი ახალი – ბოლნისის ლეს აღსანიშნავად, ვაჩვენეთ დოკუ წავლეებ ისა და მასწავლებლების საქმია
ვით ფრანგიშვილი (საფრანგეთი), მაქს და ვანის მუზეუმები გავაცანით, შევ მენტური მასალა და კურატორის ვი ნობაში.
პლანკის საზოგადოების ფიზიკის ინსტი თავაზეთ ახალი გამოფენების ვიდე დეორგოლი ეროვნული გალერეის
შესახებ. ფესტივალის დასასრულს, სა პანდემიის მიუხედავად, ეროვნული
ქართველოს ტრადიციული რეწვის ასო მუზეუმის გუნდი, რეგულაციების დაც
ციაციასთან ერთად, წარვადგინეთ ახა ვით, აგრძელებს გამოფენების მოწყობას,
ლი პროექტი – „ეროვნული მუზეუმი და ახალ საგანმანათლებლო-შემეცნებით
ტრადიციულ ი რეწვის ოსტატები“, რომ პროგრამებზე მუშაობას, მიმდინარეობს
ლის ფარგლებშიც მუზეუმის კურატო არქეოლოგიური სამუშაოები და სამეცნი
რები მოგვითხრობენ ჩვენთან დაცულ ერო-კვლევითი პროექტები და, რა თქმა
კონკრეტულ ექსპონატზე, ტრადიციული უნდა, ვაგრძელებთ კომუნიკაციას ჩვენს
რეწვის ოსტატები კი გვიზიარებენ, თუ დამთვალიერებლებთან ვირტუალურ
როგორ შეიძლება მსგავსი ტექნიკით სივრცეში.
თანამედროვეობაში ამა თუ იმ ნივთის შემოუერთდი ეროვნულ მუზეუმს ონ
დამზადება. ლაინსივრცეში:
საზოგადოების მაღალი ინტერესი museum.ge
დან გამომდინარე, პანდემიის პერიოდში facebook.com/gnmusem
ჩვენს ვებგვ ერდზ ე ახალი გვერდი გამოჩნ instagram.com/georgiannationalmuseum
და – „ინტერაქტიული მუზეუმი“, რომელიც youtube.com/NationalMuseumGe

114
წ
ელიწადში ერთხელ, ღამით,
მსოფლიოს ყველა მუზეუმი დამ
თვალიერებელს მრავალფერო
ადგილი, სადაც დღისით ვანი გამოფენებით ხვდება და განსაკუთ

რებით მიმზიდველ გარემოს სთავაზობს.
ეროვნულმა მუზეუმმა პირველად სა
ისტორია ცოცხლდება, ქართველოში, 8 წლის წინ ღამით, XX

საუკუნის ქართული ფერწერის პერსო
ნაჟები „გააცოცხლა“ და დამთვალიე
ღამით კი – ექსპონატები რებელს შეახვედრა. ასე დაიწყო აქცია

„ღამე მუზეუმში“, რომელმაც მოგვიან ე
ბით მასშტ აბური სახე მიიღო და დღეს
ეროვნული მუზეუმის ღონისძიებები – ტრადიციად იქცა ჩვენი ქვეყნის მუზე
უმებისთვის. ახლა უკვე მუზეუმის მოყ
15 წელი თქვენთან ერთად ვარულები და არა მარტო, წელიწადში
ერთხელ ამ დღეს როგორც წლის მნიშ
ვნელოვან ღონისძიებას, ისე ელოდები
კომუნიკაცია > ლიზა მეფარიშვილი, ანა დავარაშვილი ან. ღამით მუზეუმში ვიზიტი უჩვეულო,
შთამაგონებელი და ამაღელვებელია;
ეროვნული მუზეუმი თავისი 15-წლიანი ისტორიის ვიზიტორები თავიანთ თავს ბენ სტილე
განმავლობაში, დღისით თუ ღამით, მუდმივად ცდილობს, რომ რის პერსონაჟთან აიგივებენ ფილმი
თითოეული აქტივობით ვიზიტორს საინტერესო, მიმზიდველი დან „ღამე მუზეუმში“ და საგამოფენო
სივრცეებში რაღაც განსაკუთრებულის
და ინსპირაციული გარემო შეუქმნას. მუზეუმის პრიორიტეტი
მოლოდინში არიან.
ახალგაზრდებთან კონტაქტის დამყარება და მათთან
ეროვნული მუზეუმი თავისი 15-წლიანი
ინტერაქციაა. ისტორიის განმავლობაში, დღისით თუ
ღამით, მუდმივად ცდილობს, რომ თი
თოეული აქტივობით ვიზიტორს საინტე
რესო, მიმზიდველი და ინსპირაციული
გარემო შეუქმნ ას. მუზეუმის პრიორიტე
ტი ახალგაზრდებთან კონტაქტის დამ
ყარება და მათთან ინტერაქციაა. სწო
რედ ამიტომ, დღემდე, დროებითი და
მუდმივმოქმედი გამოფენების პარალე
ლურად, საზოგადოებას ვთავაზობთ სა
განმანათლებლო პროგრამებს, საჯარო
ლექციებს, ვორქშოფებს, საერთაშორი
სო კონფერენციებს, წიგნის პრეზენტა
ციებს, ფილმების ჩვენებას, კონცერტებს,
თეატრალურ წარმოდგენებს, ფესტივა
ლებსა და ფორუმებს.
ეროვნული მუზეუმის ქოლგის ქვეშ
გაერთიანებულ ჩვენს ყველა მუზეუმს,
როგორც თბილისში, ისე რეგიონებ
ში, თავისი უნიკალური მახასიათებელი
აქვს, თუმცა საერთო მიზანი ყველასთვის
ერთია – წლების განმავლობაში საკმა
ოდ წარმატებით ვცდილობთ, მუზეუმში
დაგროვილი ცოდნა ყველასთვის ხელ
მისაწვდომი გავხადოთ. საზოგადოებას
ვესაუბრებით თემებზე ფართო დიაპა
ზონით, დაწყებული არქეოლოგიური
აღმოჩენებით, დამთავრებული მარსზე

ფოტო: ციფრული თბილისი / ნატა სოფრომაძე
ქართული ვაზის კულტივაციით. თითოე წარმოშობის, ადამიან ის ევოლუციისა და მისი კვლევის პროცესზე ისაუბრა. სახელ რუსთაველისა და ავთანდილის სამოსში
ულ ამბავს მუზეუმის მეცნიერები და მოწ ტვინის განვითარების ირგვლივ გაკეთე ლუსისა და ბითლზ ის სიმღერის „Lucy in გამოწყობილი მსახიობების თანხლებით
ვეული სტუმრები გვიყვებიან მეცნიერულ ბული უკანასკნელი აღმოჩენების შესა the sky with diamonds“ ერთმანეთთან კიდევ ერთხელ შეეძლოთ.
ცოდნასა და საერთაშორისო ლაბორა ხებ. 2015 წელს, მეცნიერების კვირეულის კავშირი იქ მყოფ ქართულ აუდიტორიას მუზეუმი ტრადიციისა და თანამედრო
ტორიულ კვლევებზე დაყრდნობით. ფარგლებში, საზოგადოებამ პირველად დღემდე კარგად ახსოვს. ვეობის გზაჯვარედინია. თანამედროვე
ეროვნული მუზეუმი ქმნის პლატფორ გაიცნო დმანისის არქეოლოგიურ ძეგ 2015 წელს დამთვალიერებლისთვის სამუზეუმო ტენდენციების კვალდაკვალ,
მას, რომელიც ვიზიტორს მეცნიერებასა ლზე აღმოჩენილი მეხუთე თავის ქალის საოცრად შთამაგონებელი იყო შეხ წლების განმავლობაში, სპეციალურად
და ხელოვნებასთან აკავშირებს. ამის საფუძველზე შესრულებული ჰომინინის ვედრა National Geographic-ის წევრ ახალგაზრდებისთვის ტექნოლოგიებ
ერთ-ერთი მაგალითია 2015 წელს საქარ ბიუსტი, რომელზეც „იურული პერიოდის და მწერალ პოლ სალოპეკთან, რო თან ადაპტირებული არაერთი პროექ
თველოში მეცნიერებისა და ინოვაციების პარკის“ გმირების შემქმნელმა, პალე მელმაც თავისი 7-წლიანი პროექტის ტი განვახორციელეთ. მათ შორის არის
კვირეულის დანერგვა. 2016 წელს ღო ოარტისტმა ჯონ ენტონი გურჩიმ იმუშა ,,ედემიდან სვლა" შესახებ ილაპარა „მუზეუმი ფოკუსში“ – იმისათვის, რომ
ნისძიებამ საფესტივალო სახე მიიღო და ვა. 2016 წელს ფესტივალის უმთავრესი კა. მან ფეხით მოგზაურობა 2013 წელს Instagram-ზე ეროვნული მუზეუმის გა
დღეს საქართველოს განათლების, მეც მოვლენა იყო საერთაშორისო კონფე ეთიოპიაში, დიდი რიფების ხეობი მოჩენა განსაკუთრებულად აღგვენიშ
ნიერების, კულტურისა და სპორტის სა რენცია, რომელიც დმანისის პირველი დან უძველესი ადამიანების მიგრაცი ნა, 2015 წელს მოვიწვიეთ ახალგაზრდა
მინისტროს ინიციატივით საქართველოს დიდი აღმოჩენის 25 წლის და მსოფ ის კვალდაკვალ დაიწყო. საქართველო ქართველი ფოტოგრაფები და შევთა
ყველა სამეცნიერო დაწესებულება მოიც ლიოში Homo Erectus-ის აღმოჩენის 125 მისი მარშრუტის ერთ-ერთი მნიშვნე ვაზეთ მუზეუმის სივრცეებში ფოტოების
ვა. ყოველწლ იურ საფესტივალო პროგ წლის იუბილეს მიეძღვნა. კონფერენციას ლოვანი წერტილი იყო, ეროვნული მუ გადაღება. მოგვიანებით შერჩეული ფო
რამაში მუზეუმის ერთ-ერთი ყველაზე 80-მდე უცხოელი მეცნიერი, მათ შორის ზეუმი კი მისი მასპინძელი გახლდათ. ტოსურათების გამოფენა და Instagram-
პოპულარული პროექტია „საუბრები ცოცხალი ლეგენდები, სტუმრობდნენ. ასევე უნდა გამოვყოთ 2017 წელს მეტ გვერდის პრეზენტაცია გავმართეთ.
მუზეუმში“. გამოვყოფდით ლექციათა ამავე წელს არანაკლებ ემოციური იყო როპოლიტენის ხელოვნების მუზეუმის აღნიშნული ღონისძიება მომდევნო
სერიას „სამყარო, ადამიანი და ტვინი“, შეხვედრა „ლუსის“ აღმომჩენ ამერიკელ დირექტორთან, ფილიპ დე მონტებე წელსაც გაგრძელდა; უკვე ყველა ფო
რომელსაც ჯერ კიდევ 2013 წელს ჩაეყა პალეოანთროპოლოგ დონალდ ჯოჰან ლოსთან შეხვედრა. მასთან პირისპირ ტომოყვარულს შეეძლო მუზეუმში მისთ
რა საფუძველი – სამი ქართველი მეცნი სონთან. მან საქართველოს მუზეუმის ურთიერთობამ არაერთ ახალგაზრდა ვის საინტერესო დეტალი გადაეღო, აეტ
ერი – დავით ლორთქიფანიძე, გია დვა ეზოში 3,2 მილიონი წლით დათარიღე ქართველ სტუდენტზე იქონია გავლენა ვირთა სოციალ ურ ქსელებში ჰეშთეგით
ლი და ზაზა კოკაია ფართო აუდიტორიას ბული თანამედროვე ადამიანის ყველა და უბიძგა იმისკენ, რომ გამხდარიყო #MuseumInFocus და ჩართულიყო კონ
პოპულარულ ენაზე უყვებიან სამყაროს ზე ადრეული ნამარხის აღმოჩენისა და მენეჯერი კულტურის სფეროში. კურსშ ი. საუკეთესო ფოტონამუშევრე
ეროვნული მუზეუმი ცდილობს არა ეროვნულ გალერეაში შეგეძლოთ მოსი ბი საქართველოს მუზეუმში გამოიფინა.
ფორმალურ გარემოში საზოგადოებას არულე მარგარიტა და მეთევზე გეხილათ აღნიშნული პროექტი დღემდე გრძელ
გააცნოს ჩვენი ქვეყნის კულტურა და ის და მათთან ერთად ფოტოებიც გადაგე დება. ახლაც შეგიძლიათ გადაიღოთ ფო
ტორია. ეს პროცესი სახალისო და გასარ ღოთ. ვიზიტორებმა თავადაც მოირგეს ტო და ატვირთოთ სოციალ ურ ქსელებ
თობიც უნდა იყოს. 2017 წელს ძველით ფიროსმანის შემოქმედების მიხედვით ში ჰეშთეგით #MuseumInFocus2020 და
ახალ წელს ეროვნულ გალერეაში შევხვ შექმნილი კოსტიუმები და აქსესუარები. მოგვნიშნოთ. თქვენი ფოტო შესაძლოა
დით. ვიზიტორებისთვის უჩვეულო დროს ასევე უნდა გამოვყოთ დავით აღმაშე მუზეუმის სოციალურ ქსელებში ან, სუ
დამთვალიერებელმა ნიკო ფიროსმა ნებლის მონეტის გაცილების ღონისძიე ლაც, საგამოფენო სივრცეში მოხვდეს.
ნაშვილის ახლად რესტავრირებული სუ ბა, რომელიც 2019 წელს საქართველოს წლების განმავლობაში ელექტრ ო
რათი „სვირი“ პირველად იხილა. ამავე მუზეუმში გაიმართა – მანამდე, სანამ მო ნულ მუსიკას კლასიკურ და ფოლკ
დღეს, ცოცხალი მუსიკის თანხლებით, ნეტა ბრიტანეთის მუზეუმში დაბრუნდე ლორულ მუსიკასთან ერთად ხშირად
ფიროსმანის შემოქმედება მისმა პერ ბოდა, მისი ხილვა თითოეულ მსურველს მოისმენდით ეროვნული მუზეუმ ის
სონაჟებმა გააცოცხლეს – ერთი ღამით ნესტან დარეჯანის, თინათინის, შოთა კვირეულის ფარგლებში, რომელიც

საქართველო – მუზეუმი
აქ.ახლა
სტუდია ანიმატორი
ტრადიციულად ყოველ წელს, მაისში

იმართებოდა. ღონისძიებების სიმრავ
დილების გაზიარებისთვ ის: მოვიწვიეთ
კულტურისა და განათლების სფეროს
ზე ქართული ვაზის ჯიშის გენერირება
იგეგმება. პროექტზე მუშაობა გრძელ
საქართველოს ეროვნულ მუზეუმში
ლიდან და მრავალფეროვნებიდან გა სპეციალისტები, რომლებმაც მუსიკის დება. მაშო სამადაშვილი
მომდინარე, მუზეუმის საერთაშორისო თანხლებით არაფორმალურ გარემოში ეროვნული მუზეუმი დღემდე ჩარ
დღისადმი მიძღვნილი ეროვნული მუ ახალგაზრდა აუდიტორიას მიმდინარე თულია საერთაშორისო სახელოვნებო თიბისი და საქართველოს ეროვნუ მოიფ ინა, შემდეგ კი მის საცავში დაიდ
ო
ზეუმის კვირეული 2017 წლიდან ეროვ და სამომავლო პროექტები გააცნეს. თუ სამეცნიერო პროცესებში – ვთა ლი მუზეუმი უკვე რამდენიმე წელია ბინა.
ნული მუზეუმის ფესტივალად გადაიქცა. 15 წლის განმავლობაში ეროვნულმა ნამშრომლობთ საერთაშორისო ფეს თანამშრომლობენ. 2018 წელს ამ თა 2019 წელს თანამშრომლობა ახალ,
მუზეუმის ფესტივალი წლის განსაკუთ მუზეუმმა კიდევ რამდენიმე ფესტივალს ტივალებთან და ვართ არაერთი ფეს ნამშრომლობის ფარგლებში საფ მასშტაბურ ეტაპზე გადავიდა; მისი მიზა
რანგეთიდან საქართველოში ძმები ნია ეროვნული მუზეუმის არქივში დაცუ
რებული მოვლენაა როგორც მუზეუმის უმასპინძლა. მათ შორის იყო ხალხუ ტივალის თანაორგანიზატორი თუ ზუბალაშვილების არქივი იქნა დაბრუ ლი არტეფაქტების საზოგადოებისთვის
თანამშრომლებისთვის, ისე ჩვენი ვი რი რეწვის და ნატურალური ღვინისა მასპინძელი. 2019 წელს საქართველოს ნებული, რომელიც პეტრე ზუბალაშვი თანამედროვე საშუალებებით გაცნობა.
ზიტორებისთვის. მსოფლიო პანდემი და კერძების ფესტივალები ეთნოგრა მუზეუმის ეზოში შედგა მულტიმედიური ლის შთამომავლებმა ეროვნულ მუზე ერთი წლის განმავლობაში შეიქმნა ვიდე
ის მიუხედავად, მუზეუმის ფესტივალი ფიულ მუზეუმში. ღვინის თემას კიდევ პროექტი „Digital Tbilisi“ – ფრანგული უმს საჩუქრად გადასცეს. ორგოლების, პოდკასტების და ბლოგე
წელსაც გაიმართა, მან სრულად გადა ერთი საინტერესო პროექტი – „IX მი ფესტივალის „Scopitone“-ის ადაპტირე არქივი მოიც
ავს როგორც წიგნებსა ბის სერია, რომლებიც ფართო აუდიტო
და ფოტოალბომებს, ისე თავად ზუბა რიას როგორც მუზეუმის კურატორებთან,
ინაცვლა ონლაინსივრც ეში და კიდევ ლენიუმი“ უკავშირდება, რომლის პრე ბული ვერსია ქართული სახელოვნებო
ლაშვილების გვარის ისტორიას, პირად ისე დამთვალიერებელთან ერთად სხვა მხიარული თავგადასავლების მუზეუმი –
უფრო ინტერაქტიული გახდა. მუზეუმის ზენტაციაც ჩვენს პარტნიორ უწყებებთან სცენისთვის, რომელმაც მუსიკა, პერ ვასილი უტკინი / მიკიტა კუტეპოვი
ნივთებს, ბიოგრაფიებსა და გაწეულ ი დასხვა კოლექციებში დაცული საგანძუ
ფესტივალის ერთ-ერთი გამორჩეუ ერთად საქართველოს მუზეუმში შედგა ფორმანსის ხელოვნება და ტექნოლო თუ დაგეგმილი ქველმოქმედების დე რის შესახებ უამბობდა და საზოგადოებას
ვა, რომელშიც ის სამუზეუმო საგანძუ
ლი ღონისძიებაა „მუზეუმის ფორუმი“ – აქ პირველად გაჟღერდა, რომ საქარ გიები გააერთიანა. ტალებს. არქივი ჯერ სიმონ ჯანაშიას მუზეუმში ეპატიჟებოდა.
რის მეშვეობით დროში მოგზაურობს. ამ
– 2018 წელს მუზეუმში შევქმ ენით სასა თველო ჩაერთო კოსმოსის ათვისების ხანგრძლივად შეგვიძლია ვილაპა სახელობის საქართველოს მუზეუმში გა კოლაბორაციის ერთ-ერთი მნიშვნე
„მოგზაურობისას“ ის ხვდება ზეზვას და
უბრო პლატფორმა ცოდნისა და გამოც პროგრამაში და რომ პლანეტა მარს რაკოთ 15 წლის განმავლობაში ჩვენი ლოვანი მიმართულება ბავშვებში მუზე
მზიას, მედეას, დავით აღმაშენებელს, თა
უმისადმი ინტერესის გაღვიძებაა, რის
ინსტიტუციის მიერ განხორციელებულ მარ მეფეს, შოთა რუსთაველს, ექვთიმე
თვისაც თიბისის მხარდაჭერით სტუდია
ღონისძიებებზე. ჩვენი მიზანია, მუზეუმ თაყაიშვილს, ფიროსმანს... ნიკო იგებს,
„ილუსტრატორმა“ (ილუსტრატორები: ეკა
თუ როგორ გაიცნო იასონმა მედეა, ვის
მა შეინახოს ისტორია და, ამავე დროს, ტაბლიაშვილი, თათია ნადარეიშვილი)
თვის დაიწერა „ვეფხისტყაოსანი“ და
იყოს კულტურული თავშეყრის ადგილი, ეროვნული მუზეუმის საგანმანათლებლო
როგორ მიმდინარეობდა დიდგორის
სივრცე ხელოვნების მოყვარულთათ განყოფილებასთან თანამშრომლობით
ბრძოლა.
შექმნა აქტივობების ციფრული ნაკრები
ვის, შეხვედრებისა და გართობისთვის. თიბისის და საქართველოს ეროვნული
„მხიარული თავგადასავლების მუზეუმი“,
ამ ყველაფრის უკან, მუზეუმის გუნდთ ან მუზეუმის პარტნიორობის კიდევ ერთი
რომელიც Helloblog.ge-ზეა განთავსებუ
ერთად, არაერთი ორგანიზაცია, კომ მნიშვნელოვანი ნაწილი ვანის არქეო
ლი და ყველასთვისაა ხელმისაწვდომი.
ლოგიური მუზეუმია, რომელიც განახლე
პანია, სახელმწიფო უწყება, ადგილობ ნაკრები, რომელშიც უხვადაა ილუსტ
ბის შემდეგ სულ ახლახანს გაიხსნა და
რივი თუ საერთაშორისო ინსტ იტუცია რაციები, 5 აქტივობას მოიცავს და ბავშ
უკვე დაიბრუნა ქვეყნის ერთ-ერთი მთა
დგას. გვსურს, დიდი მადლობა გადავუ ვებს ახალი ცოდნის მიღებასთან ერთად
ვარი კულტურული და საგანმანათლებ
საშუალებას აძლევს, სახლის პირობებში
ხადოთ ყველა ჩვენს მხარდამჭერს, გან ლო სივრცის ფუნქცია.
საკუთარი ხელით დაამზადონ სამუზეუმო
საკუთრებული მადლობა კი მუზეუმის ექსპონატები.
ვიზიტორებს, რომელთა ემოციებიც კი 2020 წლის მთავარი მოვლენა ანიმა
დევ უფრო დიდ მოტივაციას გვაძლევს. ციური ვიდეორგოლის „საქართველო-
ჩვენ ვაგრძელებთ ახალი გზების ძი მუზეუმის“ პრემიერა იყო, რომელიც
საქართველოს ეროვნულ მუზეუმში სტუმ
ებას – ვცდილობთ მუზეუმი ვაქციოთ
რად მისული სკოლის მოსწავლის, ნიკოს
კიდევ უფრო მულტიფუნქციურ, ყველა თავგადასავალია. ექსკურსია მთავარი აღმოაჩინე მხიარული
სათვის საყვარელ ადგილად. გმირისთვის ერთგ ვარ თამაშად იქცე თავგადასავლების მუზეუმი
ძმები ზუბალაშვილების არქივი –
საქართველოს ეროვნული მუზეუმი
www.museum.ge
www.facebook.com/GNMuseum
www.instagram.com/georgiannationalmuseum კარიბჭის კომპლექსი. ძვ.წ. II-I საუკუნეები
ფოტო: ფერნანდო ხავიერ ურკიხო

ჟურნალი „მუზეუმი&quot; #6 2020

Загружено:

Сведения о документе

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Авторское право:

Доступные форматы

ჟურნალი „მუზეუმი&quot; #6 2020

Загружено:

Авторское право:

Доступные форматы

14 / ოქროს საწმისის ქვეყანა

110 / ერთ დღე­ში შეც­ვ­ლი­ლი სა­მუ­ზე­უ­მო

მამაკაცის ხელის თითები –

სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მი -

ახა­ლი ცოდ­ნის გაზიარების ად­გი­ლი

saqarTvelos erovnuli muzeumi 7

8 saqarTvelos erovnuli muzeumi saqarTvelos erovnuli muzeumi 9

10 saqarTvelos erovnuli muzeumi saqarTvelos erovnuli muzeumi 11

saqarTvelos erovnuli muzeumi 15

saqarTvelos erovnuli muzeumi 17

20 saqarTvelos erovnuli muzeumi

ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის გუნ­დი 10 წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში მუ­შა­ობ­და ვა­ნის არ­ქე­ო­ლო­გი­

24 saqarTvelos erovnuli muzeumi saqarTvelos erovnuli muzeumi 25

26 saqarTvelos erovnuli muzeumi saqarTvelos erovnuli muzeumi 27

28 saqarTvelos erovnuli muzeumi saqarTvelos erovnuli muzeumi 29

saqarTvelos erovnuli muzeumi 31

წელს, შემოდგომაზე, ოთარ

34 saqarTvelos erovnuli muzeumi saqarTvelos erovnuli muzeumi 35

38 saqarTvelos erovnuli muzeumi saqarTvelos erovnuli muzeumi 39

40 saqarTvelos erovnuli muzeumi

ნეოლითური ხანის მკვლევარი

saqarTvelos erovnuli muzeumi 43

44 saqarTvelos erovnuli muzeumi saqarTvelos erovnuli muzeumi 45

საქართველოს ეროვნული მუზეუმის ინსტიტუციას გაერთიანებიდან 15 წლის შემდეგ ქვემო

saqarTvelos erovnuli muzeumi 47

და­ფი­ნან­სე­ბუ­ლია კომ­პა­ნია „RMG“-ის მი­ერ.

52 saqarTvelos erovnuli muzeumi

54 saqarTvelos erovnuli muzeumi

62 saqarTvelos erovnuli muzeumi

64 saqarTvelos erovnuli muzeumi saqarTvelos erovnuli muzeumi 65

saqarTvelos erovnuli muzeumi 67

saqarTvelos erovnuli muzeumi 69

საქართველოს ეროვნული მუზეუმის

72 saqarTvelos erovnuli muzeumi saqarTvelos erovnuli muzeumi 73

ადგილობრივი გამოფენები - 15 წელი 12

1  ნივერსალური ღირებულებები: ბოტიჩელი -

2  აღესტნელი ხელოვანის მანაბა მაგომედოვას

3 როიტერის 2004 წლის საუკეთესო ფოტო, 2005 წელი

4 ა რნო ფიშერის ფოტოგრაფია. გოეთეს ინსტიტუტი,

5 ა ნრი კარტიე ბრესონი - პარიზი ფოტოკონკურსი

6 ბ აუჰაუზის ფოტოგრაფია. გოეთეს ინსტიტუტი

7 ი ნგლისელი ფოტოგრაფის მაიკლ კენას გამოფენა

8 ე დუარდ კურტისი და ჩრდილოეთ ამერიკელი

9 ა მერიკული დასავლეთი, ამერიკის გეოგრაფიული

10 შ ვედი ფოტოგრაფის მიხეილ ნასბერგის

11  იმიტრი ერმაკოვის მოგზაურობა თურქეთში, 2019

12 ა ლექსანდრე როინაშვილის გამოფენა და მეორე

არქეოლოგია ეროვნულ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მი ამი­ერ­კავ­კა­სი­ა­ში უძ­ვე­ლე­სი

82 saqarTvelos erovnuli muzeumi saqarTvelos erovnuli muzeumi 83

84 saqarTvelos erovnuli muzeumi saqarTvelos erovnuli muzeumi 85

86 saqarTvelos erovnuli muzeumi saqarTvelos erovnuli muzeumi 87

88 saqarTvelos erovnuli muzeumi saqarTvelos erovnuli muzeumi 89

saqarTvelos erovnuli muzeumi 91

დმანისის ახალი კვლევების შესახებ

saqarTvelos erovnuli muzeumi 93

პუბლიკაცია > მაია პა­ტა­რი­ძე 1

წყა­რო­ებ­ ის­გან გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბით გარ­კ­ვე­უ­ლი ურ­-­კონ­ფე­სი­ურ­ ი ას­პექ­ტე­ბი (ძვ.წ. V – ახ.წ.

გა­მო­არ­ჩევს სვა­ნე­თის მუ­ზე­უმს არა მხო­ ქარ­თ­ვე­ლოს გა­ნუ­ყო­ფე­ლი ნა­წი­ლი და ამ

მიზ­ნით სვა­ნეთ­ში გა­ემ­გ­ზავ­რა სპე­ცი­ა­ რო ურ­თი­ერ­თო­ბა კოლ­ხე­თის ბარ­თან და

გა­ნათ­ლე­ბა და თა­ნამ­შ­რომ­ლო­ბა კულ­ტუ­რის სფე­როს წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი.

saqarTvelos erovnuli muzeumi 97

98 saqarTvelos erovnuli muzeumi saqarTvelos erovnuli muzeumi 99

100 saqarTvelos erovnuli muzeumi saqarTvelos erovnuli muzeumi 101

102 saqarTvelos erovnuli muzeumi saqarTvelos erovnuli muzeumi 103

ჟურნალი „მუზეუმი" #6 2020

ჟურნალი „მუზეუმი" #6 2020

110 / ერთ დღეში შეცვლილი სამუზეუმო

საქართველოს ეროვნული მუზეუმი -

ახალი ცოდნის გაზიარების ადგილი

ეროვნული მუზეუმის გუნდი 10 წლის განმავლობაში მუშაობდა ვანის არქეოლოგი

დაფინანსებულია კომპანია „RMG“-ის მიერ.

1 ნივერსალური ღირებულებები: ბოტიჩელი -

2 აღესტნელი ხელოვანის მანაბა მაგომედოვას

4 ა რნო ფიშერის ფოტოგრაფია. გოეთეს ინსტიტუტი,

5 ა ნრი კარტიე ბრესონი - პარიზი ფოტოკონკურსი

6 ბ აუჰაუზის ფოტოგრაფია. გოეთეს ინსტიტუტი

7 ი ნგლისელი ფოტოგრაფის მაიკლ კენას გამოფენა

8 ე დუარდ კურტისი და ჩრდილოეთ ამერიკელი

9 ა მერიკული დასავლეთი, ამერიკის გეოგრაფიული

10 შ ვედი ფოტოგრაფის მიხეილ ნასბერგის

11 იმიტრი ერმაკოვის მოგზაურობა თურქეთში, 2019

12 ა ლექსანდრე როინაშვილის გამოფენა და მეორე

არქეოლოგია ეროვნულ საქართველოს ეროვნული მუზეუმი ამიერკავკასიაში უძველესი

პუბლიკაცია > მაია პატარიძე 1

წყაროებ ისგან განსხვავებით გარკვეული ურ-კონფესიურ ი ასპექტები (ძვ.წ. V – ახ.წ.

გამოარჩევს სვანეთის მუზეუმს არა მხო ქართველოს განუყოფელი ნაწილი და ამ

მიზნით სვანეთში გაემგზავრა სპეცია რო ურთიერთობა კოლხეთის ბართან და

განათლება და თანამშრომლობა კულტურის სფეროს წარმომადგენლები.

დმანისის პალეოანთროპოლოგიური საველე ხასის უნივერსიტეტი) და მართა ტაპენი

ერთ დღეში შეცვლილი პირველი ვიდეოს გამოქვეყნებისთა

სამუზეუმო ცხოვრება ვახვედრა, რომ სწორი გეზი გვქონდა

ადგილი, სადაც დღისით ვანი გამოფენებით ხვდება და განსაკუთ

ისტორია ცოცხლდება, ქართველოში, 8 წლის წინ ღამით, XX

ღამით კი – ექსპონატები რებელს შეახვედრა. ასე დაიწყო აქცია

ტრადიციულად ყოველ წელს, მაისში