Вы находитесь на странице: 1из 74

Situación, evolución e perspectivas de D.O.

Bizkaiko Txakolina.

Ramon Amenabar

Xornada Técnica, Viticultura y Enoloxía no Norte de Galicia (Viños


da Terra de Betanzos) e Cornisa Cantábrica.

Xoves, 17 de xuño de 2010


Bakio
Getaria
Baigorri

Referencias históricas de la viticultura en el Arco Cantábrico del País


Vasco
- Los Monjes de Orreaga-Roncesvalles en el Siglo XI plantan vides para los
peregrinos.

- En 1659, Pacto de los Pirineos, el viñedo de Irulegi pasa a manos de los


baserritarras de la zona.
Bizkaiko txakolina
Getariako Txakolina
Irulegi

Arabako Txakolina

Denominaciones de Origen del Arco Cantábrico del País Vasco


Variedades Viñedo Atlántico

Blancas

Hondarribi Zuri Gros Courbu


Hondarribi Zuri Zerratia Petit Courbu
Muna Mahatsa Folle Blanche
Izkiriota Gros Manseng
Izkiriota Ttippia Petit Manseng
Variedades Viñedo Atlántico

Blancas

Hondarribi Zuri Gros Courbu


Hondarribi Zuri Zerratia Petit Courbu
Muna Mahatsa Folle Blanche
Izkiriota Gros Manseng
Izkiriota Ttippia Petit Manseng

Tintas
Hondarribi Beltza
Berdesarie Cabernet Franc
Tannat Tannat
Datos de las Denominaciones de Origen

Denominaciones de Concesión Superficie Actual


Origen Año Superficie (ha) (ha)
Irulegiko Arnoa 1970 50 250
Getariako Txakolina 1990 120 400
Bizkaiko Txakolina 1994 95 420
Arabako Txakolina 2003 25 80
Denominación de Origen
Bizkaiko Txakolina /
Chacolí de Bizkaia
Real Academia Española © Todos
los derechos reservados

chacolí.
(Del vasco txacolín).
1. m. Vino ligero algo agrio que se hace en
el País Vasco, en Cantabria y en Chile.
Un txakoli Gernikes recibe el "Bacchus de Oro", prestigioso
galardón internacional
Vasco Press - Viernes, 19 de Marzo de 2010 - Actualizado a las 13:48h.
votación

El concurso internacional 'Bacchus 2010' ha premiado a la Bodega vizcaína


Itsasmendi con un 'Bacchus de Oro' a su txakoli Itsasmendi n§7 de 2008 y
dos 'Bacchus de Plata' a sus txakolis "Itsasmendi Urezti" de 2006 y "Txakoli
Itsasmendi" de 2009.

BILBAO. Más de 1.700 vinos de 21 países han participado en este concurso


internacional y el jurado ha estado compuesto por cerca de sesenta
afamados catadores
Viticultores, Denominación de Origen Bizkaiko Txakolina

2000 2003 2007 2009


Productores D.O. 232 260 293 275
Hectáreas 179 193 301 360

Superficie media m2 7.715 7.423 10.273 13.909


Bodegas, Denominación de Origen Bizkaiko Txakolina.

2000 2003 2007 2009


Número de bodegas 64 73 59 56
con declaración
Txakoli elaborado L. 458.100 687.830 905.168 1.240.209

Litros por bodega 7.158 9.422 15.342 22.147


Bodegas, Declaración de Elaboración 2009, D.O. Bizkaiko Txakolina.

Litros Elaborados Número de bodegas Porcentaje sobe total


> 100.000 3 36.33
20.000-100.00 12 43.32
< 10.000 41 20.34
Factores a considerar en la evolución de subsector del Txakoli en Bizkaia:

* Viticultura:
- Cambio varietal. Folle Blanche – Hondarribi Zuri.
- Incremento de la superficie vitícola. Contratos con bodegas.
- Concentración de la producción.
- Desplazamiento de la viticultura de parcelas de huerta a ladera e incluso a monte.
- No hay tierras.

+ Disminución del los rendimientos productivos


+ Necesidades de mecanización.
+ Problemática fitosanitaria.

Cambia el perfil del viticultor-elaborador a viticultor-productor


Factores a considerar en la evolución de subsector del Txakoli en Bizkaia:

* Bodega:
- Concentración de la elaboración.
- Inversiones importantes en bodega.
- Innovación tecnológica.
- Enólogo/a de la empresa.

+ Las bodegas necesitan uva. Precio?


+ Inversiones-amortizaciones-crisis.
Factores a considerar en la evolución de subsector del
Txakoli en Bizkaia:
* Tipo de chacolí.

- Mantener las peculiaridades del chacolí.


- Evolución a vinos-chacolis mas comerciales.
Otros factores a considerar en la evolución de subsector del
Txakoli en Bizkaia:

- Precio del chacolí, “txikiteo” , restauración,…


- Promoción. Presentación de las bodegas en Madrid, Barcelona,….

- Enoturismo. Proyectos de Bodegas ligados a Restauración….


Diputación Foral Gobierno Vasco
de Bizkaia Fundación Kalitatea
Convenio
Convenio Ayudas a las bodegas
Experimentación Acreditación ENAC

D.O. Chacolí de Bizkaia


Consejo Regulador

Grupo de Trabajo Grupo de Trabajo Grupo de Trabajo


Promoción Técnico Comunicación
Diputación Foral de Bizkaia:

Competencias de Producción y Sanidad Vegetal:

- Registro Vitícola. Planes de Restructuración

- Convenios de colaboración con:


* Denominación de Origen Bizkaiko Txakolina
* BIALTXA

- Experimentación Vitivinícola.
Experimentación Vitivinícola
Estación y Bodega Experimental de Zalla
Líneas de trabajo:

1.-Ensayos Viticultura
2.-Ensayos Enología
3.-Ensayos Sanidad Vegetal
4.-Normas de Producción Integrada
5.-Proyectos Externos
-Ensayos Viticultura

1-1.-Prospección clonal en las


variedades:

Hondarribi Zuri
Hondarribi Zuri Zerratia (Petit Courbu)
Mune Mahatsa (Folle Blanche)
Antecedentes 1990:

* Variedad no catalogada.

* Falta de garantía varietal. Confusión Viveros.

* Falta de garantía sanitaria.

* Folle Blanche mayoritaria en Bizkaia. 90%


• Prospección Clones:

1991-1993
72 Folle Blanche
47 Hondarribi Zuri
3 Hondarribi Zuri Zerratia
• Selección:

Estación de Fruticultura de Zalla


Parámetros controlados:
• Estado sanitario:
Virus enrollado (GLRVIII)
Virus entrenudo corto ( GFLV)
• Sensilidad a plagas y enfermedades
• Producción
• Caracteristicas Tecnológicas
Selección Clonal.

1990-1991 Selección de 47 cepas en plantaciones de Gipuzkoa y Bizkaia

1994-1995 Plantación de las candidatas a cabezas de clón


en la Estación de Fruticultura de Zalla

Comprobación Sanitaria
Valoraciones agronómicas
y tecnológicas
11 cabezas de clón

Umbráculo
2 plantas de reserva de clón

Campo de material base


Selección Clonal.

Regalmento Técnico de Control


y Certificación de plantas de vid 11 cabezas de clón
(Orden 1 de julio de 1986, B.O.E. 15-07-86),
en consonancia con las Directivas Europeas
68/193, 74/649 y 77/129

Homologación:
Valoraciones agronómicas Mantenimiento del material
y tecnológicas Parental y Base

Clones para la producción de


material certificado
Caracterización de los clones.
Enológica.

Bodega Experimenta de Zalla.


Fichas de los clones:

Variedad Hondarrabi Zuri

Clon X8

Fenología Brotación: Media

Aptitudes Agronómicas: Aptitudes tecnológicas:


Producción Media Grado Alto
Vigor Alto pH Medio
Resitencia al mildiu Media Acidez total Bajo
Resitencia a la botritis Media-alta
1.2.- Determinación del sistema de
formación, carga óptima, en
variedades de Vid para Chacolí
Material y metodo.
Variedades:
Sauvignon
Riesling
Folle Blanche
Hondarribi Zuri
• Tratamientos:
-Cordon Royat
-Guyot 1 piso
-Guyot 2 pisos
Varas

Pulgar
Pulgar de dos yemas.
Perchón Perchón
2005 2006 2007
Produc. Produc. Produc.
Variedad Formacion Plant. Plant. Plant.

RIESLING C.Royal 4,76 2,85 2,45


Guyot 2 arba 5,07 3,81 3,83
Guyot 3 arba 4,15 4,46 3,57

SAUVIGNON BLANCHEC.Royal 5,44 1,86 3,31


Guyot 2 arba 3,53 2,16 4,07
Guyot 3 arba 4,28 2,59 3,74

FOLLE BLANCHE C.Royal 4,67 1,67 2,01


Guyot 2 arba 4,66 1,17 2,60
Guyot 3 arba 4,17 2,03 2,11

HONDARRABI ZURI C.Royal 3,96 1,31 3,07


Guyot 2 arba 2,89 1,59 4,86
Guyot 3 arba 3,73 2,23 5,33
1.3.- Sistemas de Formación
Variedades:
• Mune mahatsa (Folle Blanche)
• Hondarribi Zuri
• Hondarribi Zuri Zerratia (Petit Courbu)
Sistemas de formación:

• Guyot 4 varas en un piso.


Sistemas de formación:

• Guyot 4 varas en un piso.


• Guyot 3 varas.
Sistemas de formación:

• Guyot 4 varas en un piso.


• Guyot 3 varas.
• Guyot 2 varas.
Varas

Pulgar
Inausketa araberako ekoizpenak
Producción según sistema de formación.
Iñausketa bereiztua
2002 2003 2004 2005 2006 2007 Urteetakoa
Landareko Landareko Landareko Landareko Landareko Landareko Landareko
Variedad kiloak kiloak kiloak kiloak kiloak kiloak kiloak
Hondarrabi Zuri-2 3,047 4,274 7,771 4,938 2,226 5,178 27,435
Hondarrabi Zuri-3 4,067 4,578 10,028 4,676 2,625 6,833 32,807
Hondarrabi Zuri-4 4,762 5,165 9,694 5,886 2,416 5,278 33,201
Folle Blanche-2 6,292 5,084 6,716 4,819 1,972 3,863 28,745
Folle Blanche-3 6,590 5,578 6,583 5,294 1,873 3,694 29,612
Folle Blanche-4 7,520 6,283 6,436 5,341 1,516 2,946 30,041
Petit Courbu-2 4,689 5,267 6,917 4,935 2,089 4,033 27,931
Petit Courbu-3 5,163 5,837 7,532 4,511 3,154 5,385 31,581
Petit Courbu-4 6,586 6,381 7,493 5,192 3,371 4,971 33,994
1.4.- Estudio de portainjertos de
vigor reducido en la Hondarribi
Zuri.
Portainjertos:

- 3309
- 101-14
- Riparia gloria
2005 2006 2007 Pilatuta
Mentagaiak kg. Landa kg. Landa kg. Landa kg. Landa
Riparia gloria 0,574 1,400 4,174 6,148
101-14 0,397 1,222 3,922 5,542
3309 0,544 1,209 4,012 5,765
1.5.- Evaluación de variedades
“minoritarias”.
Seguimiento material vegetal

• Petit Courbu 813 • Gros Manseng 661


885 439
572
• Gros Courbu 812 397
731
634
• Petit Manseng 573 • Baroque
440 • Arriloba
• Tannat
• Cabernet Franc
HAUTAKETA
areadas 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Urteetakoa
Landareko Landareko Landareko Landareko Landareko Landareko Landareko Landareko Landareko Landareko
Variedad kiloak kiloak kiloak kiloak kiloak kiloak kiloak kiloak kiloak kiloak
Gros Manseng-731 2,14 10,56 5,50 9,70 8,40 11,07 7,05 0,84 5,20 60,46
Gros Manseng-634 2,14 11,15 4,71 8,93 7,42 10,74 6,54 0,88 4,63 57,14
Gros Manseng-572 2,82 9,96 6,86 9,89 6,55 11,07 5,27 0,80 5,52 58,75
Gros Manseng-397 2,86 8,63 5,79 8,00 6,80 10,67 5,12 0,75 6,15 54,76
Gros Manseng-661 3,18 9,82 5,29 8,46 5,57 10,07 4,87 0,87 5,00 53,13
Gros Manseng-439 2,00 9,81 5,57 7,65 3,98 10,58 4,07 1,02 3,85 48,53
Petit Manseng-573 0,96 5,67 4,41 3,41 4,48 6,59 3,86 0,86 3,44 33,69
Petit Courbu-813 2,50 6,92 6,36 7,71 6,14 7,96 6,00 0,98 4,52 49,08
Gros Courbu-812 0,21 3,96 3,78 4,46 4,17 10,01 5,67 1,36 3,57 37,19
1.6.- Prospección clonal en las
variedades Tintas
PROYECTO DE PROSPECCIÓN DE
VARIEDADES DE VID TINTAS EN EL
TERRITORIO HISTÓRICO DE BIZKAIA.

2009

Nekazaritza Zerbitzua
Servicio Agrícola
LÍNEAS DE TRABAJO SOBRE VARIEDADES TINTAS DE
VID EN BIZKAIA

1.- RECOGIDA MUESTRAS DE PROPECCIÓN DE VARIEDADES TINTAS DE


VID.

AÑO 1995
–BAKIO: BERDESARIE / CABERNET FRANC.
–BALMASEDA: GASCÓN Y SEÑA.
–TXORIERRI: TINTORERA.
PLANTACIÓN EN E.F.Z. CON EL OBJETIVO DE CARACTERIZACIÓN DESDE EL PUNTO DE VISTA
AGRONÓMICO Y TECNOLÓGICO.

2.- ESTUDIOS DE ELABORACIONES CON VARIEDADES TINTAS.


Proyecto de caracterización polifenólica de variedades de txakolis tintos en
Bizkaia. Participación de la UPV, viticultores y bodegas.

3.- ADAPTACIÓN DE VARIEDADES TINTAS “FORÁNEAS” A LAS CONDICIONES


AGROCLIMÁTICAS DE BIZKAIA.
Plantación en la E.F.Z. de Tannat, 4 clones de Cabernet Sauvignon y 2 de
Cabernet Franc.
Nekazaritza Zerbitzua
Servicio Agrícola
LÍNEAS DE TRABAJO SOBRE VARIEDADES
TINTAS DE VID EN BIZKAIA

4.- EN 2008 C.R.D.O. BIZKAIKO TXAKOLINA PROPONE A LA D.F.B. REALIZAR


UN ESTUDIO DE LAS VARIEDADES TINTAS PARA ELABORACIÓN DE
TXAKOLI. SE COMPONE DE 2 LÍNEAS:

4.1.- PROSPECCIÓN Y CATALOGACIÓN DEL MATERIAL VEGETAL


GENÉTICO DE VARIEDADES TINTAS EN BIZKAIA.

4.2.- ESTUDIO DE ADAPTACIÓN DE NUEVAS VARIEDADES TINTAS


“FORÁNEAS”.

Nekazaritza Zerbitzua
Servicio Agrícola
BIZKAIAN PROSPEKTATUTAKO MAHATS MATERIAL
BEGETALAREN BANAKETA.

DISTRIBUCIÓN DEL MATERIAL VEGETAL DE VID PROSPECTADO


EN BIZKAIA.

BAKIO

MENDEXA

GAMIZ-FIKA

LEZAMA
LARRABETZU

GALDAKAO

ZALLA

LANDARE
UDALERRIA MAHASTIZAINAK
KOPURUA
MUNICIPIO VITICULTORES
Nº PLANTAS
BAKIO 7 22
GAMIZ-FIKA 1 1
GALDAKAO 1 2
LEZAMA 3 7
LARRABETZU 2 4
MENDEXA 1 2
ZALLA 1 6

GUZTIRA / TOTAL: 16 44
PROSPEKTATUTAKO MAHATS MATERIAL BEGETALAREN KARAKTERIZAZIOA
CARACTERIZACIÓN MATERIAL VEGETAL DE VID PROSPECTADO

MAHATSONDO material begetala Landare


GENOTIPO EZEZAGUNAK
GENOTIPOS DESCONOCIDOS
KOPURUA % osasuntsuak kp.
Nº CEPAS material vegetal Nº cepas sanas
EZEZAGUNAK / DESCONOCIDOS 3 7 1

MAHATSONDO material begetala Landare


BARIETATEAK / VARIEDADES KOPURUA % osasuntsuak kp.
Nº CEPAS material vegetal Nº cepas sanas
BERDEXA BALTZA / HONDARRABI BALTZA 17 39 14
BERDESARIE / CABERNET FRANC 7 16 5
CABERNET SAUVIGNON 6 14 6
GARNACHA 2 5 2
GARNACHA TINTORERA 2 5 2
AGUDELO 1 2 1
ESPADEIRO 1 2 1
GRACIANO 1 2 1

MAHATSONDO material begetala Landare


PATROIAK / PATRONES KOPURUA % osasuntsuak kp.
Nº CEPAS material vegetal Nº cepas sanas
BACO 1 1 2 0
COUDERC 7120 1 2 1

MAHATSONDO material begetala Landare


BESTEAK / OTROS KOPURUA % osasuntsuak kp.
Nº CEPAS material vegetal Nº cepas sanas
BESTEAK / OTROS 2 4 2

GUZTIRA / TOTAL : 44 100 36


Nekazaritza Zerbitzua
Servicio Agrícola
PROSPECCIÓN DE VARIEDADES TINTAS DE
VID EN EL T.H.B.

MATERIAL GENÉTICO INFECTADO EN RELACIÓN CON LOS TIPOS DE


VIRUS ANALIZADOS.

KUTSATURIKO MATERIAL AZTERTUTAKO BIRUS MOTA


TIPO DE VIRUS ANALIZADOS
GENETIKOA
MATERIAL GENÉTICO GFLV
GLRaV1 GLRaV3 GFKV
ARMV
Entrenudo Mosaico de
INFECTADO corto
Enrollado 1 Enrollado 3 Jaspeado
Arabis

BERDESARIE / CABERNET FRANC +


BERDESARIE / CABERNET FRANC +
BERDEXA BALTZA / HONDARRABI BALTZA + + +
BERDEXA BALTZA / HONDARRABI BALTZA +
BERDEXA BALTZA / HONDARRABI BALTZA +
BACO I +
Ezezaguna 1 / Desconocido 1 * +
Ezezaguna 2 / Desconocido 2 * + +

* *Antzeko
Genotipogenotipoa / Idéntico
berdina / genotipo genotipo.
idéntico.
1.7.- Mecanización:

Despunte.
Deshojado.
% % Racimos % Racimos
% Racimos no
Estrategia Variedad Racimos
aprovechables
aprovechables aprovechables
sano MILDIU BOTRITIS
P.C. 14,16 4,57 72,15 9,13
H.Z. 11,97 22,22 57,26 8,55
Despunte F.B 5,04 15,13 36,13 43,70

10,39 13,97 55,18 20,46


P.C. 11,80 11,80 67,98 8,43
H.Z. 12,58 29,56 52,20 5,66
Despunte+desnietado F.B 4,31 36,21 19,83 39,66

9,56 25,86 46,67 17,92


P.C. 42,67 4,00 50,67 2,67
H.Z. 22,29 13,25 62,05 2,41
Despunte+desnietado+ F.B 12,71 11,02 54,24 22,03
deshojado

25,89 9,42 55,65 9,04


2.Ensayos de Enología.
- Elaboraciones monovarietales. Cupage.
Txakoli blanco, tinto, ojo gallo,……
Vendimias tardías,..
Espumosos,…
Destilados

- Técnicas de elaboración.
Estudio de Levaduras, Enzimas…..
Crianzas en barrica, chips……..
Criomaceración………

- Proyectos de colaboración:

Selección de levaduras autóctonas en el Txakoli de Bizkaia.


(EHU-UPV, Aitor Rementería)
Caracterización de Txakolies tintos, Perfiles polifenólicos.
(EHU-UPV, Blanca Gallo)
Vendimia Txakoli
tardia Blanco
-Txakoli en barrica
-Fermentado en
barrica
-Barrica después de
la fermentación en acero
inox.

-Txakoli con virutas


-Fermentado con
virutas (5g/l)
-Virutas después de
la fermentación en acero
inox.(3g/l)
ESPUMOSO
Ojo Tinto
Gallo
Sidra

Вам также может понравиться

  • Evolucion Recollida Variedades
    Evolucion Recollida Variedades
    Документ9 страниц
    Evolucion Recollida Variedades
    Centro de Formación e Experimentación Agroforestal de Guísamo
    Оценок пока нет
  • BRIX DurezaSabor
    BRIX DurezaSabor
    Документ1 страница
    BRIX DurezaSabor
    Centro de Formación e Experimentación Agroforestal de Guísamo
    Оценок пока нет
  • Maquinaria para Acondicionamiento Del Contorno Rural
    Maquinaria para Acondicionamiento Del Contorno Rural
    Документ59 страниц
    Maquinaria para Acondicionamiento Del Contorno Rural
    Centro de Formación e Experimentación Agroforestal de Guísamo
    Оценок пока нет
  • Colocación Recuperación Salvacambium Ascenso PDF
    Colocación Recuperación Salvacambium Ascenso PDF
    Документ46 страниц
    Colocación Recuperación Salvacambium Ascenso PDF
    Centro de Formación e Experimentación Agroforestal de Guísamo
    Оценок пока нет
  • Regis Tro Ocb
    Regis Tro Ocb
    Документ73 страницы
    Regis Tro Ocb
    Centro de Formación e Experimentación Agroforestal de Guísamo
    Оценок пока нет
  • Registro ODMF
    Registro ODMF
    Документ5 страниц
    Registro ODMF
    Centro de Formación e Experimentación Agroforestal de Guísamo
    Оценок пока нет
  • CALIDORGANOLEPbitunel
    CALIDORGANOLEPbitunel
    Документ2 страницы
    CALIDORGANOLEPbitunel
    Centro de Formación e Experimentación Agroforestal de Guísamo
    Оценок пока нет
  • Anexo I 6 Oct 2010
    Anexo I 6 Oct 2010
    Документ25 страниц
    Anexo I 6 Oct 2010
    Centro de Formación e Experimentación Agroforestal de Guísamo
    Оценок пока нет
  • Volvoreta 2 PDF
    Volvoreta 2 PDF
    Документ16 страниц
    Volvoreta 2 PDF
    Centro de Formación e Experimentación Agroforestal de Guísamo
    Оценок пока нет
  • Daisychain PDF
    Daisychain PDF
    Документ11 страниц
    Daisychain PDF
    Centro de Formación e Experimentación Agroforestal de Guísamo
    Оценок пока нет
  • Boas Prácticas Na Aplicación de Fitosanitarios
    Boas Prácticas Na Aplicación de Fitosanitarios
    Документ26 страниц
    Boas Prácticas Na Aplicación de Fitosanitarios
    Centro de Formación e Experimentación Agroforestal de Guísamo
    Оценок пока нет
  • Volvoreta 2 PDF
    Volvoreta 2 PDF
    Документ16 страниц
    Volvoreta 2 PDF
    Centro de Formación e Experimentación Agroforestal de Guísamo
    Оценок пока нет
  • Presente y Futuro de La Agricultura de Precision
    Presente y Futuro de La Agricultura de Precision
    Документ126 страниц
    Presente y Futuro de La Agricultura de Precision
    Centro de Formación e Experimentación Agroforestal de Guísamo
    Оценок пока нет
  • Plagasyenferforestales
    Plagasyenferforestales
    Документ82 страницы
    Plagasyenferforestales
    Centro de Formación e Experimentación Agroforestal de Guísamo
    Оценок пока нет
  • Voldotain PDF
    Voldotain PDF
    Документ17 страниц
    Voldotain PDF
    Centro de Formación e Experimentación Agroforestal de Guísamo
    Оценок пока нет
  • Daisychain PDF
    Daisychain PDF
    Документ11 страниц
    Daisychain PDF
    Centro de Formación e Experimentación Agroforestal de Guísamo
    Оценок пока нет
  • No de Hondilla PDF
    No de Hondilla PDF
    Документ10 страниц
    No de Hondilla PDF
    Centro de Formación e Experimentación Agroforestal de Guísamo
    Оценок пока нет
  • No de Ancla Version 1 PDF
    No de Ancla Version 1 PDF
    Документ10 страниц
    No de Ancla Version 1 PDF
    Centro de Formación e Experimentación Agroforestal de Guísamo
    Оценок пока нет
  • Daisychain PDF
    Daisychain PDF
    Документ11 страниц
    Daisychain PDF
    Centro de Formación e Experimentación Agroforestal de Guísamo
    Оценок пока нет
  • Volvoreta 2 PDF
    Volvoreta 2 PDF
    Документ16 страниц
    Volvoreta 2 PDF
    Centro de Formación e Experimentación Agroforestal de Guísamo
    Оценок пока нет
  • Daisychain PDF
    Daisychain PDF
    Документ11 страниц
    Daisychain PDF
    Centro de Formación e Experimentación Agroforestal de Guísamo
    Оценок пока нет
  • Volvoreta 2 PDF
    Volvoreta 2 PDF
    Документ16 страниц
    Volvoreta 2 PDF
    Centro de Formación e Experimentación Agroforestal de Guísamo
    Оценок пока нет
  • Prussik PDF
    Prussik PDF
    Документ7 страниц
    Prussik PDF
    Centro de Formación e Experimentación Agroforestal de Guísamo
    Оценок пока нет
  • Volvoreta 2 PDF
    Volvoreta 2 PDF
    Документ16 страниц
    Volvoreta 2 PDF
    Centro de Formación e Experimentación Agroforestal de Guísamo
    Оценок пока нет
  • Volvoreta 2 PDF
    Volvoreta 2 PDF
    Документ16 страниц
    Volvoreta 2 PDF
    Centro de Formación e Experimentación Agroforestal de Guísamo
    Оценок пока нет
  • Volvoreta 2 PDF
    Volvoreta 2 PDF
    Документ16 страниц
    Volvoreta 2 PDF
    Centro de Formación e Experimentación Agroforestal de Guísamo
    Оценок пока нет
  • Volvoreta 2 PDF
    Volvoreta 2 PDF
    Документ16 страниц
    Volvoreta 2 PDF
    Centro de Formación e Experimentación Agroforestal de Guísamo
    Оценок пока нет
  • Volvoreta 2 PDF
    Volvoreta 2 PDF
    Документ16 страниц
    Volvoreta 2 PDF
    Centro de Formación e Experimentación Agroforestal de Guísamo
    Оценок пока нет
  • Volvoreta 2 PDF
    Volvoreta 2 PDF
    Документ16 страниц
    Volvoreta 2 PDF
    Centro de Formación e Experimentación Agroforestal de Guísamo
    Оценок пока нет
  • No de Ancla Version 1 PDF
    No de Ancla Version 1 PDF
    Документ10 страниц
    No de Ancla Version 1 PDF
    Centro de Formación e Experimentación Agroforestal de Guísamo
    Оценок пока нет
  • 2007 F 2 N 1
    2007 F 2 N 1
    Документ2 страницы
    2007 F 2 N 1
    Jorge Huasasquiche
    Оценок пока нет
  • El Handball
    El Handball
    Документ6 страниц
    El Handball
    Karina Deysy Alfaro Quevedo
    Оценок пока нет
  • Les Platicare Algo Que Me Paso El Día de Ayer
    Les Platicare Algo Que Me Paso El Día de Ayer
    Документ4 страницы
    Les Platicare Algo Que Me Paso El Día de Ayer
    Jimmy Alexander V. Sanchz
    Оценок пока нет
  • Actividad Integradora U5
    Actividad Integradora U5
    Документ3 страницы
    Actividad Integradora U5
    irene76
    Оценок пока нет
  • Presentacion Sistema Operativo Android
    Presentacion Sistema Operativo Android
    Документ16 страниц
    Presentacion Sistema Operativo Android
    Joel Acosta
    Оценок пока нет
  • 03 Excel Manejo de Filas Columnas Celdas y Rangos1
    03 Excel Manejo de Filas Columnas Celdas y Rangos1
    Документ16 страниц
    03 Excel Manejo de Filas Columnas Celdas y Rangos1
    Sergio Aramayo
    Оценок пока нет
  • Cronograma Consultoria Restuarante La Cueva de Los Cuates
    Cronograma Consultoria Restuarante La Cueva de Los Cuates
    Документ3 страницы
    Cronograma Consultoria Restuarante La Cueva de Los Cuates
    David Alejo Sepulveda
    Оценок пока нет
  • Servir Como Las Aguilas
    Servir Como Las Aguilas
    Документ9 страниц
    Servir Como Las Aguilas
    Susan Cortez d'Sanjay
    Оценок пока нет
  • Manual de Juegos
    Manual de Juegos
    Документ20 страниц
    Manual de Juegos
    Delia Sevilla Romero
    Оценок пока нет
  • El Fabricante de Lluvia
    El Fabricante de Lluvia
    Документ2 страницы
    El Fabricante de Lluvia
    rafa68
    100% (2)
  • Instrucciones de Instalación
    Instrucciones de Instalación
    Документ20 страниц
    Instrucciones de Instalación
    Michael Stiiven Castiblanco Hernandez
    Оценок пока нет
  • Clase 1 - Bar Academy - El Bar PDF
    Clase 1 - Bar Academy - El Bar PDF
    Документ13 страниц
    Clase 1 - Bar Academy - El Bar PDF
    Jelisa Carreño Arancibia
    Оценок пока нет
  • Reseña de Arrlette de Oscary Arroyo
    Reseña de Arrlette de Oscary Arroyo
    Документ3 страницы
    Reseña de Arrlette de Oscary Arroyo
    María Fernanda Salazar Lizano
    Оценок пока нет
  • ACTIVIDAD N. 6 ESTADISTICA DESCRIPTIVA 06 Junio
    ACTIVIDAD N. 6 ESTADISTICA DESCRIPTIVA 06 Junio
    Документ6 страниц
    ACTIVIDAD N. 6 ESTADISTICA DESCRIPTIVA 06 Junio
    lizeth karina rojas ariza
    Оценок пока нет
  • Comunión - Eucarísticos
    Comunión - Eucarísticos
    Документ4 страницы
    Comunión - Eucarísticos
    Juan Carlos García Soledad
    Оценок пока нет
  • Cuarto Grado Es MUNDIAL
    Cuarto Grado Es MUNDIAL
    Документ9 страниц
    Cuarto Grado Es MUNDIAL
    vanigimenez24
    Оценок пока нет
  • VELÁZQUEZ
    VELÁZQUEZ
    Документ107 страниц
    VELÁZQUEZ
    Maite
    100% (4)
  • Edificio de viviendas multifamiliares: cálculos de instalación hidrosanitaria
    Edificio de viviendas multifamiliares: cálculos de instalación hidrosanitaria
    Документ30 страниц
    Edificio de viviendas multifamiliares: cálculos de instalación hidrosanitaria
    Carlos Huaraca T
    Оценок пока нет
  • El CI 555
    El CI 555
    Документ63 страницы
    El CI 555
    miguelcali
    100% (1)
  • Biologia 8
    Biologia 8
    Документ78 страниц
    Biologia 8
    Santos Canahuire Condori
    Оценок пока нет
  • Diseño de Modas
    Diseño de Modas
    Документ15 страниц
    Diseño de Modas
    Dayana Pinchao
    Оценок пока нет
  • Cuento El Mayor Anhelo
    Cuento El Mayor Anhelo
    Документ12 страниц
    Cuento El Mayor Anhelo
    Monse Vargas Ochoa
    Оценок пока нет
  • Juegos Tradicionales
    Juegos Tradicionales
    Документ4 страницы
    Juegos Tradicionales
    zulima
    Оценок пока нет
  • Rude Boy
    Rude Boy
    Документ4 страницы
    Rude Boy
    Dan Carmona Sandoval
    Оценок пока нет
  • Ed - Fis 4
    Ed - Fis 4
    Документ5 страниц
    Ed - Fis 4
    Alex Trejo Romero
    Оценок пока нет
  • Pack & Bulk - SimulTask 4 Reference Manual - Rev 2.00
    Pack & Bulk - SimulTask 4 Reference Manual - Rev 2.00
    Документ46 страниц
    Pack & Bulk - SimulTask 4 Reference Manual - Rev 2.00
    James Izquierdo
    Оценок пока нет
  • Revista Guitarra para Escuela Portovelo
    Revista Guitarra para Escuela Portovelo
    Документ12 страниц
    Revista Guitarra para Escuela Portovelo
    luispasquelzari
    Оценок пока нет
  • Inventario Doméstico1
    Inventario Doméstico1
    Документ2 страницы
    Inventario Doméstico1
    BienvenidoGamer HD
    Оценок пока нет
  • La historia de Arturo y Clementina muestra los efectos de la sobreprotección y la falta de autonomía
    La historia de Arturo y Clementina muestra los efectos de la sobreprotección y la falta de autonomía
    Документ13 страниц
    La historia de Arturo y Clementina muestra los efectos de la sobreprotección y la falta de autonomía
    Brandon Mauro
    Оценок пока нет
  • BALLET NACIONAL DE ESPAÑA. Teatro de La Zarzuela 18 Jun - 3 Jul Director Antonio Najarro
    BALLET NACIONAL DE ESPAÑA. Teatro de La Zarzuela 18 Jun - 3 Jul Director Antonio Najarro
    Документ44 страницы
    BALLET NACIONAL DE ESPAÑA. Teatro de La Zarzuela 18 Jun - 3 Jul Director Antonio Najarro
    Margarita Azcona
    Оценок пока нет