UVOD......................................................................................................................................

METODA UZORAKA............................................................................................................3

OSNOVE TEORIJE UZORKOVANJA..................................................................................4

IZRADA PLANA UZORKOVANJA......................................................................................4

PREDNOSTI I NEDOSTACI METODE UZORAKA............................................................6

METODI IZBORA UZORKA.................................................................................................7

STRATIFIKOVANI UZORAK...............................................................................................8

SISTEMATSKI UZORAK....................................................................................................10

KVOTNI UZORAK (Quota Samples)...................................................................................11

EKSPERTNI UZORAK (Expert Samples)............................................................................12

UZORAK “GRUDVA” (Snowball Sample)..........................................................................12

PRIGODNI UZORAK (Accidental Samples)........................................................................13

LITERATURA.......................................................................................................................14
 UVOD

Statistika je, prema definiciji u enciklopedijskom rečniku, grana matematike koja se bavi
metodama sistematizacije, obrade i primene podataka dobijenih iz većeg broja uzoraka. Postoji više
vrsta kao npr. demografska, industrijska, ekonomska, zdravstvena statistika itd. Svaka statistika ima
utvrđenu klasifikaciju, definicije, norme, izvore i specifičnu metodologiju prikupljanja podataka. Za
provođenje statističkih istraživanja neophodna je primena jedinstvenih statističkih standarda koji
omogućavaju međunarodnu uporedbu dobijenih podataka.

2
 METODA UZORAKA

Statistička analiza na bazi potpunog posmatranja podrazumeva raspolaganje informacijama

o svakoj statističkoj jedinici posmatrane pojave. Potpunu informaciju o karakteristikama populacije
daje samo statistički popis, koji iziskuje mnogo vremena i stvara velike troškove, pogotovu kada se
radi o velikom osnovnom skupu. Uz sve prednosti koje nam pružaju potpuna posmatranja, odnosno
analize na osnovu takvih potpunih informacija o osnovnim skupovima, može se navesti i niz
njihovih karakteristika zbog kojih se takva posmatranja izvode samo povremeno ili se nastoji da
drugim metodama postignemo njihovu zamjenu.
Pojava koja se želi upoznati ili istražiti metodom uzorka zove se POPULACIJA ili
OSNOVNI SKUP, a njezin deo koji se u tu svrhu ispituje zove se UZORAK. Da bi zaključci o
čitavoj masi na osnovi uzorka bili validni, uzorak treba biti reprezentativan. Uzorak će biti
reprezentativan ako je po svojim osnovnim karakteristikama nalik na osnovni skup odnosno ako je
uzorak umanjena slika osnovnog skupa. Reprezentativnost uzorka postiže se ispravnim izborom
elemenata osnovnog skupa. Ispituju se samo izabrani elementi za uzorak. Podaci dobijeni
opažanjima, odnosno merenjima, obrađuju se tako da bi se dobile karakteristike uzorka pomoću
kojih će se proceniti karakteristike osnovnog skupa. Uzorkom se dolazi do procene karakteristika
osnovnog skupa, a statističkom metodom određuje se pouzdanost i preciznost te procene. Svi ti
postupci čine metodu koja se zove METODA UZORAKA ili REPREZENTATIVNA METODA.
Nijedna metoda uzorkovanja nije tako dobra da bi se mogli, u potpunosti, pouzdati u njenu
primenu. Izbor nije uvek “jednostavni slučajni”, već je komplikovaniji; veličina uzorka nije fiksna,
već varira, baš zbog mnogih nesavršenosti u procesu prikupljanja podataka; ne dolazi se do istinitih
varijabli, već do opažanja koja podležu greškama.
Međutim, kao i u drugim istraživačkim disciplinama, i ovde se odvija proces razvoja kome
je svojstvena određena nezavisnost i suprostavljenost teorije i prakse. Radi potvrde navodimo reči
britanskog statističara (O’Muircheartaigha) koji kaže da “teoretičarima smeta indiferentnost
praktičara da teorijske domete ugrade u metodologije, a na drugoj strani, praktičari teoretičare
posmatraju i sa strahopoštovanjem i sa prezirom; strahopoštovanje je zbog kompleksnosti
matematičkih izvođenja i sofisticiranosti pristupa problemu i dobijenih rješenja; prezir je zbog
sterilnosti i praktične neupotrebljivosti većine rezultata.”

3
 OSNOVE TEORIJE UZORKOVANJA

Osnovna karakteristika svih načina nepotpunog ili delimičnog posmatranja i prikupljanja

podataka jeste ta da izborom manjeg ili većeg broja jedinica iz populacije, dolazimo do informacija
o celoj posmatranoj pojavi. Broj jedinica koje su nam neophodne za donošenje konačnih zaključaka
biće veći ili manji, nekada veoma mali, ali se uvek mora paziti da taj broj bude dovoljan za
donošenje objektivnih zaključaka.
Postoji više vrsta nepotpunog posmatranja i ispitivanja a među najznačajnije ubrajamo:
anketa, uzorak, procena, selekcija i monografski opis. Kod svih navedenih vrsta posmatranja
pouzdanost i tačnost podataka prikupljenih na takav način uslovljena je selekcijom jedinica iz
populacije.
Osnovna razlika između deskriptivne i inferencijalne statistike zasniva se na znanju o
populaciji. U deskriptivnoj statistici se pretpostavlja da analitičar poseduje određena znanja o
populaciji koja je predmet istraživanja. U inferencijalnoj statistici znanje o populaciji je ograničeno
na podatke koji se mogu dobiti iz uzorka. U takvim slučajevima jedini način da se stekne određena
predstava o populaciji svodi se na analizu uzoraka, te procenu i testiranje hipoteza o pojedinim
karakteristikama populacije.
U istraživanjima, koja se temelje na radu s uzorcima, cilj je pronaći i odrediti jačinu veze
između nekih vidljivih obeležja i nekih traženih ili manje vidljivih obeležja. Strukture različitih
uzoraka, koje po principu slučajnosti možemo izvući iz jednog osnovnog skupa, na različit način
odražavaju strukturu osnovnog skupa.

IZRADA PLANA UZORKOVANJA

U situacijama kada se sprovodi delimično istraživanje neophodno je napraviti plan

uzorkovanja, u kojem će biti utvrđeno kako će se određivati jedinice istraživanja. Često se pojmovi
uzorak i uzorkovanje poistovećuju, ali treba praviti razliku jer je uzorak skup elemenata, dok se
uzorkovanje odnosi na način njihovog odabira. Proces uzorkovanja obuhvata više koraka (slika 1).
Koliko god se definisanje osnovnog skupa činilo jednostavnim u svakodnevnom radu
nailazimo na mnoge teškoće jer se dešava da se populacija iz koje se bira uzorak (sampled
population) po obimu razlikuje od populacije koja je cilj
istraživanja (target population).

4
 Slika 1. Postupak plana uzorkovanja

Definisanje
Definisanje
osnovnogskupa
skupa
osnovnog
Utvrđivanjeokvira
okvira
Utvrđivanje
uzorka
uzorka
Odlukaoovrsti
vrsti
Odluka
uzorka
uzorka
Utvrđivanjeveličine
veličine
Utvrđivanje
uzorka
uzorka
Provođenje
Provođenje
uzorkovanja
uzorkovanja

Za pravilno definisanje osnovnog skupa važno je da se poznaju zahtevi statističkog

istraživanja koji obezbjeđuju ispravnost i pouzdanost zaključaka o osnovnom skupu. S tog gledišta
statistički skup treba da bude homogen u pogledu konstitutivnih osobina, celovit i izdiferenciran u
pogledu posmatranih karakteristika. Statistički skup je homogen ako su izabrane jedinice skupa
istovrsne i uporedive, odnosno ako pripadaju prostoru i vremenu koje smo uzeli kao konstitutivne
elemente za određivanje statističkog skupa.
Osnovni zahtev koji mora biti ispunjen da bi okvir uzorka uopšte postojao je da se precizno
odredi lokacija ili adresa jedinica. OKVIR UZORKA je najčešće formiran od lista, imenika,
spiskova ili od mapa područja iz kojih se mogu izabrati jedinice uzorka. Osnovna uloga okvira je da
omogući izbor probabilističkog uzorka. Okvir izbora uzorka vrlo često ne sadrži sve elemente
osnovnog skupa ali ima praktičnu vrednost jer pomoću njega rešavamo praktične probleme.
Osnovni kriterijum za podelu uzoraka je RAČUN VEROVATNOĆE. Prema ovom
kriteriju razlikujemo: uzorke koji su zasnovani na teoriji verovatnoće (probability samples) i uzorke
s namernim odabirom (purposive samples).
U vezi veličine uzorka treba razmotriti sledeće faktore:
VARIJABILNOST POPULACIJE. Kao što se zna, što je populacija homogenija to je
potrebno izabrati manji uzorak da se dostigne preciznost određenog parametra. Činjenica da je
informacija o varijabilnosti obeležja osnovnog skupa toliko značajna, a ujedno nepoznata, svodi
postupak određivanja veličine uzorka na umetnost i veštinu.

5
 VRSTA PLANA ZA IZBOR UZORKA. Prednost se daje dizajnima uzorka koji uz manji
uzorak, daju ne samo traženu preciznost, već i omogućavaju niže troškove.
OGRANIČENA FINANSIJSKA SREDSTVA. Sva istraživanja se provode pod određenim
finansijskim ograničenjima. Ta činjenica ne utiče samo na odluku o veličini uzorka već i na vrstu
uzorka i način prikupljanja podataka. Isto tako, ova ograničenja mogu da utiču na odluku o primeni
neprobabilističkog uzorka, ako je jeftiniji.
ZAHTEV ZA PRECIZNOŠĆU. Ako su svi uslovi jednaki, tada se veća preciznost postiže u
zavisnosti od metode ocene traženog parametra populacije, a tada preciznost raste sa povećanjem
uzorka.
RETKOST POJAVE. Ako je frekventnost pojavljivanja nekog obeležja u populaciji veća to
je potrebna veličina uzorka manja i obratno.

PREDNOSTI I NEDOSTACI METODE UZORAKA

Korištenje uzorka za prikupljanje podataka ima svojih prednosti i nedostataka.

Tabela 1. Prednosti i nedostaci metode uzorka

PREDNOSTI METODE UZORKA NEDOSTACI METODE UZORKA

- veća brzina prikupljanja podataka - rezultati sadrže grešku uzorka
i dobivanja rezultata, (sampling error),
- niži troškovi u odnosu na troškove - neophodna je specijalna obuka
popisa celokupne populacije, kadrova i rukovođenje statističara,
- veća pouzdanost rezultata jer - uzorak ne daje podatak za svaku
istraživanje vrše statističari i specijalno jedinicu posmatrane populacije.
pripremljeni anketari / kontrolori, čije je - kod neprobabilističkih uzoraka ne
angažovanje opravdano zbog smanjenog mogu se donositi procene parametara
obima poslova, populacije u strogo naučnom smislu.
- veća fleksibilnost u vidu različitih
vrsta podataka koji se mogu prikupiti,
- moguće je optimizirati veličinu
uzorka uz odgovarajući rizik koji su
istraživači spremni prihvatiti.

6
 Pomoću uzorka se mogu provoditi istraživanja sa različitim dometima i sadržajnošću.
Istraživanja, s obzirom na zacrtani cilj, možemo podeliti na sledeće tri vrste:
DESKRIPTIVNA, koja imaju za cilj da dođu do informacija o velikim grupama,
ANALITIČKA, koja se ne ograničavaju na puku deskripciju obeležja osnovnog skupa, već
zadiru u međuodnose između podskupova tog skupa, kako bi se ustanovile sličnosti i razlike s
ciljem postavljanja i testiranja hipoteza o razlozima postojećih razlika,
DESKRIPTIVNO-ANALITIČKA istraživanja, koja predstavljaju kombinaciju prethodnih.

METODI IZBORA UZORKA

Da bi bio u stanju odlučiti se za optimalno rešenje problema odnosa greške uzorka i

troškova prikupljanja podataka, istraživač mora, pre svega, znati koje mu sve mogućnosti, kada se
radi o vrstama uzoraka, stoje na raspolaganju.
A. Uzorci bazirani na teoriji verovatnoće (probability samples)
Donošenje objektivnih numeričkih tvrdnji u pogledu preciznosti rezultata uzorka je jedino
moguće kada su uzorci zasnovani na teoriji verovatnoće. U ovom slučaju svaka jedinica populacije
ima poznatu i pozitivnu verovatnoću da uđe u uzorak i onda je moguće utvrditi distribuciju
frekvencija svih ocena koje se mogu izračunati. Tada za donošenje ispravnih zaključaka i
generalizaciju pomoću rezultata uzorka na raspolaganju stoji aparat statističkog zaključivanja.
Jedna od osnovnih prednosti rada sa slučajnim uzorcima je u tome da istraživači ne moraju
poznavati obeležja osnovnog skupa iz kojeg uzimaju uzorak, kao ni njihovu raspodelu. Od uzoraka
zasnovanih na verovatnoći najčešće se koriste:
JEDNOSTAVNI SLUČAJNI UZORAK (The Simple Random Sample)
STRATIFIKOVANI UZORAK (Stratified Sample)
UZORAK GRUPA (Cluster Samples)
SISTEMATSKI UZORAK (Systematic Sample)
KOMBINOVANI TIPOVI UZORAKA (Multistage Samples)
JEDNOSTAVNI SLUČAJNI UZORAK ima značajne teorijske prednosti ali i praktične
nedostatke kada se radi o njegovoj primeni u praktičnim istraživanjima. Ovaj uzorak se ovom
prilikom detaljnije analizira jer je u njemu sadržana suština slučajnog izbora i može pomoći u
razumevanju ostalih metoda izbora. Pored toga, ovaj uzorak se može primeniti u okviru ostalih

7
metoda kada područje istraživanja svedemo na manje celine u kojima je jednostavni slučajni izbor
moguć.
Jednostavni slučajni uzorak veličine n elemenata dobit će se iz osnovnog skupa koji ima N
elemenata ako se izbor obavlja tako da svaki uzorak veličine n koji se može izabrati iz tog
osnovnog skupa ima istu verovatnost da bude izabran.
Da bi izbor pojedinih elemenata u uzorak zaista bio slučajan, neophodno je pridržavati se
načela primene računa verovatnoće pri izboru jedinica u uzorak. Najčešći načini slučajnog izbora
jedinica su: upotreba tablice slučajnih brojeva, izbor jedinica u pravilnim intervalima s liste, izbor
prema redovima u popisu, pomoću RNG funkcije, pomoću screena, izvlačenjem brojeva iz kutije i
drugi.
Međutim, mada nam veoma dobro može poslužiti za objašnjavanje suštine metoda uzorka
ovaj uzorak se retko može primeniti u praktičnim istraživanjima. Naime, u praksi su retki slučajevi
u kojima postoji zadovoljavajuća lista koja ujedno predstavlja jedinu raspoloživu informaciju o
predmetu istraživanja, te kod kojih su troškovi po jedinici nezavisni od lokacija izabranih jedinica.
Istina, jednostavni slučajni uzorak ne zahteva prethodna znanja o strukturi i karakteristikama
populacije, ali to za istraživače znači da svoja prethodna znanja ne mogu primeniti na konkretnom
slučaju, što je često neprihvatljivo.
Prema tome, primena jednostavnog slučajnog uzorka, ako se želimo konsekventno
pridržavati teorije, uvek će nam prouzrokovati čitav niz organizacionih problema. Samo onaj
jednostavni slučajni uzorak koji je odabran uz striktno poštovanje svih teorijskih pretpostavki, može
biti dovoljno pouzdan i samo tada možemo kvantificirati stepen te pouzdanosti. U tom slučaju
potrebna ulaganja su najčešće veća od efekta kojeg ćemo imati realizacijom određenog istraživanja.

STRATIFIKOVANI UZORAK

Za populacije kod kojih je prisutan visok stepen heterogenosti u smislu jakog varijabiliteta
obeležja koja se istražuju, pri ograničenjima u pogledu veličine uzorka, teško je na bazi
jednostavnog slučajnog uzorka izvesti ocene zadovoljavajuće preciznosti. Postupak kojim se postiže
značajno poboljšanje preciznosti slučajnog uzorka je stratifikacija.
Može se reći da je stratifikovani uzorak vrsta uzorka koji se temelji na deobi osnovnoga
skupa na slojeve ili stratume, a iz stratuma se biraju manji jednostavni slučajni (pod) uzorci. Dakle,
ovaj uzorak se koristi onda kada je populacija heterogena po određenim značajnim obeležjima, dok

8
se broj jedinica uzorka iz svakog stratuma određuje na osnovu proporcionalnosti ili na bazi ocjene
o značaju svakog stratuma.
Prilikom stratifikovanja skupa treba voditi računa da razlike između stratuma budu što veće,
a da se pri tome osigura najmanja greška ocene neke karakteristike. Cilj je, dakle, da se stratumi
urede kako bi se oni što više razlikovali jedan od drugoga i da masa unutar svakog sloja bude što je
moguće homogenija. Neophodno je, da bi se kvalitetno odredio broj stratuma i način stratifikovanja,
prethodno prikupljanje informacija o strukturi izučavanog skupa. Informacije se odnose na ona
obeležja koja će se ispitivati i čije karakteristike će se procenjivati ili testirati.
Pored određivanja broja stratuma, značajan problem u primeni ovog uzorka predstavlja
raspored ukupnog uzorka na pojedine stratume. U vezi s tim razlikujemo proporcionalni i optimalni
raspored. Ako su u svim stratumima zadržane proporcije kao i u osnovnom skupu, tada je reč o
proporcionalnom rasporedu.
UZORAK GRUPA se koristi u slučajevima kada ne postoji kompletna lista svih jedinica
osnovnog skupa koja bi služila kao osnov za formiranje uzorka ili u slučaju kada je izbor jedinica u
uzorak povezan sa problemima tehničke, organizacione i finansijske prirode. Ocene karakteristika
osnovnog skupa na osnovu uzorka grupa su preciznije ukoliko je unutrašnji varijabilitet grupa veći a
spoljni varijabilitet manji.
Grupa je u ovom slučaju primarna jedinica izbora definisana kao onaj element ili skup
elemenata koje uzimamo u obzir za izbor u nekoj etapi izbora uzorka. Praktično, ako umesto
pojedinačnih članova neke populacije, na bazi slučaja, biramo određene grupe članova, onda
govorimo o uzorku grupa. Tako, na primer, umesto da uzmemo uzorak iz čitave populacije jednog
grada, možemo na bazi slučaja odabrati određeni broj kvartova grada i samo se na njih
koncentrisati.
Treba napomenuti da se uzorak grupa najčešće koristi u dizajniranju uzorka kao prvi korak,
koji podrazumijeva dodatne zahtjeve selekcije unutar izabranih grupa. Kada se radi o grupisanju
treba voditi računa o sledećem:
Prvo, da li određeni broj jedinica možemo nazvati grupom zavisi od okolnosti. U
navedenom primeru sa kvartovima grada jedinicu uzorkovanja nazvali smo opravdano grupom jer
sadrži određeni broj domaćinstava, a domaćinstvo je bila jedinica istraživanja.
Drugo, grupe ne moraju biti nužno biti prirodni skupovi. Možemo iz praktičnih razloga
stvoriti veštačke grupe ucrtavanjem određenih površina na mape.
Treće, u bilo kakvoj shemi uzorka mogu se koristiti različite vrste grupa. Tako, na primer,
možemo područje grada podijeliti na kvartove, zgrade, stanove i onda, konačno, unutar njih na
stanare.

9
 U praksi je izbor grupa najčešće diktiran prirodnim grupisanjem ali treba voditi računa o
značajnom povećanju greške uzorkovanja koja je često posledica grupisanja.
Ako su za grupe kao primarne jedinice izabrane geografske površine, takav se uzorak naziva
uzorak površina (area sample). UZORAK POVRŠINA je vrsta uzorka kod kojeg jedinicu skupa
predstavljaju geografska područja (delovi grada, škole, blokovi kuća, zgrade i sl.). Ovaj uzorak se
koristi često u praksi jer rešava probleme kada ne postoji popis jedinica osnovnog skupa. Uzorak
površine se može realizovati kao jednofazni ili dvofazni postupak. Ukoliko se podaci prikupljaju od
svih jedinica iz slučajno odabranih područja (blok, zgrada, škola i sl.) kažemo da se radi o
jednofaznom postupku. Umesto toga, postoji mogućnost da se izabrana površina uzima kao grupa
iz koje se onda u daljnjem postupku biraju jedinice uzoraka. Tada kažemo da se radi o dvofaznom
uzorku površina, koji može biti jednostavan i proporcionalan.

SISTEMATSKI UZORAK

Elementi osnovnog skupa često su poredani nekim redom, npr, osobe popisane u nekoj
kartoteci ili popisu i sl. U takvim slučajevima može se primeniti sistematski način izbora elemenata
za uzorak. Taj se izbor vrši tako da se po redu broje elementi u osnovnom skupu i da se u uzorak
izabere, npr. svaki peti, deseti, pedeseti ili k-ti element. Redni broj elementa od kojeg počinje
brojanje određuje se slučajnim izborom iz tablice slučajnih brojeva, od brojeva između 1 i k. Kod
ovog izbora postoji za svaku jedinicu u osnovnom skupu jednaka mogućnost da bude izabrana za
uzorak, ako je broj elemenata koji se bira tačan delitelj broja elemenata u osnovnom skupu.
Prednost ovog uzorka je i u tome što se može koristiti i kada ne postoji popis jedinica
osnovnog skupa (npr. anketiranjem svakog k-tog posjetioca). Naravno, sistematski izbor dat će
slučajno izabrani uzorak samo onda kada su elementi skupa slučajno poredani. Ako u pojavi koja se
posmatra postoji različitost koja se ponavlja u pravilnim razmacima, može se dogoditi da
sistematskim uzorkom obuhvatimo upravo te «vrhove pojave».
B. Uzorci koji nisu bazirani na teoriji verovatnoće (nonprobability samples)
Do sada razmatrani uzorci su uključivali primenu slučajnosti, obezbeđujući na taj način da
svaka jedinica skupa ima izračunljivu verovatnoću da bude uključena u uzorak, što je istovremeno
neophodan uslov za procenu grešaka uzorkovanja.
Međutim, u praksi se često dešava da za primenjeni uzorak ne možemo tvrditi kako se u
potpunosti bazira na verovatnoći, niti da u potpunosti ignoriše ovaj princip. U konkretnim

10
istraživanjima se, iz praktičnih razloga, planira uzorak tako da se koristimo teorijom verovatnoće ali
i vlastitim iskustvom i znanjem.
U nastavku objasnit ćemo osnovne principe kojih se istraživač mora pridržavati pri
planiranju uzorka, a onda dati i kritički osvrt na primenu pojedinih vrsta neprobabilističkih uzoraka.
Od uzoraka koji nisu zasnovani na verovatnoći najčešće se koriste:
KVOTNI UZORAK (Quota samples),
EKSPERTNI - NAMERNI UZORAK (Expert samples),
UZORAK “GRUDVA” (Snowball Sample) i
PRIGODNI UZORAK (Accidental Samples).

KVOTNI UZORAK (Quota Samples)

Od svih uzoraka koji se ne baziraju na verovatnoći kvotni uzorak se po svojoj logici najviše
približava slučajnim uzorcima. Ovaj uzorak je na neki način kombinacija stratifikovanog i
namernog uzorka, jer se u uzorak biraju jedinice koje po proceni istraživača najbolje odgovaraju
cilju istraživanja. Drugim rečima, kvotni uzorak čine različite podgrupe osnovnog skupa, prema
njihovim važnim osobinama, u okviru kojih dalju selekciju vrši sam istraživač.
U dosadašnjim razmatranjima je, između ostalog, istaknuto da se preciznost probabilističkog
uzorka povećava s odgovarajućom stratifikacijom osnovnog skupa, čime se u odnosu prema
postupku jednostavnog slučajnog uzorkovanja, smanjuje slučajni varijabilitet jedinica uzorka.
Kvotni uzorak ima, takođe, sličnu namenu i zato je važno uočiti razlike između tih dvaju uzoraka:
Kvotni uzorak se vrlo često primenjuje zbog jednostavnog formiranja i relativno dobrih
rezultata, uprkos tome što se u dobijanju rezultata pomoću ovog uzorka ne mogu upotrebiti
određeni statistički postupci, odnosno ne mogu se donositi procene parametara populacije u strogo
naučnom statističkom smislu.
Kvotni uzorak se bira u postupku koji se odvija u tri faze. Prva, za određivanje kontrolnih
osobina, osobina koje smatramo značajnima za proučavanje sadržaja koji je predmet istraživanja,
moramo poznavati osnovni skup. Određivanje strukture uzorka, koja može biti proporcionalna ili
neproporcionalna, te veličine uzorka predstavlja drugu fazu. Treća faza se odnosi na selekciju
elemenata u uzorak na osnovu prethodno definisanih osobina.
Osnovni nedostatak kvotnog uzorka sastoji se u tome što istraživaču ostaje puna sloboda u
izboru elemenata u uzorak, pa se u tom postupku neminovno provlače elementi pristrasnosti.
Prednosti kvotnog uzorkovanja se ogledaju u sledećem:

11
 jedan od glavnih razloga zašto su kvotno uzorkovanje dosta koristi u praksi, uprkos
njegovim teorijskim slabostima, je ekonomičnost;
nezavisno od postojanja okvira, kvotno uzorkovanje je često i jedini primenljivi metod
uzorkovanja za populacije za koje ne postoji okvir.
Osnovni nedostatak kvotnog uzorkovanja ogleda se u tome što ovo uzorkovanje, koje nije
bazirano na verovatnoći, ne omogućava da se procene standardne greške povežu sa rezultatom iz
uzorka.
EKSPERTNI UZORAK (Expert Samples)

Slično kao kvotni uzorak i ekspertni uzorak ima samo težnju da bude reprezentativan. Ovaj
uzorak se naziva i namerni uzorak, jer stručnjaci biraju one jedinice koje smatraju “najtipičnijima”
za populaciju koja se istražuje.
Uzorak tipičnih jedinica pripada grupi tzv. promišljenih uzoraka, odnosno uzoraka koji se
zasnivaju na statističkom rasuđivanju (Judgemental Sampling). Proučavajući određenu statističku
populaciju čije osobine poznajemo, možemo odabrati uzorak onih jedinica koje su po našem
mišljenju tipične za istraživanje datog problema, odnosno one jedinice za koje smatramo da su
dovoljno reprezentativne.
Istraživanje pomoću ovog uzorka daje najbolje rezultate kada je osnovni skup veoma mali.
Njegova glavna primena je u eksplorativnim istraživanjima a takođe se koristi u prognozama ishoda
izbora. Kod ekspertnog uzorka ne možemo objektivno, jer se ne zasnivaju na principima
verovatnoće, oceniti veličinu greške. Greške koje nastaju u izboru ovih jedinica uzajamno će se
neutralisati, jer se oslanjamo na znanje stručnjaka koji su izvršili izbor jedinica uzorka.

UZORAK “GRUDVA” (Snowball Sample)

Čest je slučaj u praksi da karakteristike populacije nisu poznate pre odabira jedinica u
uzorak, tako da je primena kvotnog uzorka isključena. Iz tog razloga javljaju se druge tehnike koje,
takođe, zahtevaju znanje eksperta. Snowball uzorak ili uzorak koji se formira na principu formiranja
“grudve snijega” i zahteva od istraživača inicijalno identifikovanje jedne ili dve osobe koje imaju
određenu karakteristiku. Naime, te su osobe izabrane kao nosioci informacija jer se od njih traži da
identifikuju druge ispitanike koji imaju tražene kvalitete. Praktično, na osnovu informacija
dobijenih od inicijalnih ispitanika biraju se naredni ispitanici i tako dalje, pa otuda potiče naziv
formiranje “grudve snijega”. Osnovna prednost ovog uzorka je u ekonomičnosti.

12
 PRIGODNI UZORAK (Accidental Samples)

Prigodni ili raspoloživi uzorak predstavlja niz slučajeva do kojih smo u nekom trenutku
jedino mogli doći ili koji su nam se slučajno našli na raspolaganju. Takvog su tipa, na primer,
uzorci koje formira anketar presrećući prolaznike na ulici, studente koji su tog dana došli na
predavanja, kupce u robnoj kući i slično.
Stoga se jasno može reći da prigodni uzorci ne zadovoljavaju stroge kriterijume
reprezentativnosti. Međutim, oni su ponekad ipak pogodni za naučna uopštavanja dobijenih
rezultata, pogotovu kod istraživanja koja se odnose na funkcionalne i dinamičke osobine pojedinaca
ili grupa. Prigodni uzorci se često primenjuju u panel istraživanjima, kod testiranja novih proizvoda
i slično, dok kod istraživanja koja se odnose na mentalno-sadržajne osobine kao što su stavovi,
motivi, mišljenja i namere ovaj uzorak ne može biti reprezentativan.

13
 LITERATURA

1. Kvrgić G.,Osnovi finansijske statistike,VPŠ Čačak, Čačak, 2008.

2.Šošić, I., Primijenjena Statistika, Školska knjiga, Zagreb, 2004.

3.http://www.wikipedia.org/wiki/Statistics

14