LÔØI MÔÛ ÑAÀU

Vaán ñeà con ngöôøi luoân laø chuû ñeà troïng taâm cuûa lòch söû
trieát hoïc töø coå ñieån ñeán hieän ñaïi. Töø tröôùc ñeán nay coù nhieàu
quan ñieåm khaùc nhau veà con ngöôøi. Tuy nhieân trong ñoù ñeå giaûi
quyeát nhöõng noäi dung lieân quan ñeán con ngöôøi nhö baûn chaát con
ngöôøi laø gì ?, vò trí, vai troø cuûa con ngöôøi ñoái vôùi theá giôùi nhö
theá naøo ? moái quan heä giöõa caù nhaân vaø xaõ hoäi trong ñôøi soáng
con ngöôøi …, laø nhöõng caâu hoûi ñaët ra khoâng ñôn giaûn vaø khoâng
phaûi nhaø trieát hoïc naøo, quan ñieåm tröôøng phaùi naøo cuõng giaûi
quyeát ñöôïc moät caùch ñöùng ñaén. Coù nhöõng quan ñieåm trieát hoïc
quan nieäm con ngöôøi treân quan ñieåm theá giôùi quan duy taâm, thaàn bí.
Hoï cho raèng con ngöôøi toàn taïi chæ laø hö aûo,khoâng hieän thöïc, hoï
höôùng con ngöôøi ñeán moät theá giôùi taâm ling thaàn bí. Hoï cho raèng
baûn chaát con ngöôøi laø do “ Thieân meänh ” chi phoái quyeát ñònh, cho
raèng con ngöôøi sinh ra töø moät caùi gì ñoù mang tính töï nhieân Maø ôû
ñoù con ngöôøi chæ neân tuaân theo leõ töï nhieân, thuaàn phaùt, khoâng
neân haønh ñoäng moät caùch giaû taïo, goø eùp vôùi töï nhieân. Trieát hoïc
phöông taây trung coå xem con ngöôøi laø saûn phaåm cuûa thöôïng ñeá
taïo ra ,vaø ôû ñoù moïi soá phaän cuûa con ngöôøi ñeàu do thöôïng ñeá
xaép ñaët, vaø con ngöôøi trôû neân nhoû beù tröôùc cuoäc soáng nhöng
ñaønh baèng loøng vôùi cuoäc soáng taïm bôï treân traàn theá …. nhìn
chung con ngöôøi trong trieát hoïc ôû ñaây bieåu hieän yeáu toá duy taâm,
vaø pha troän tính chaát duy vaät chaát phaùt ngaây thô trong moái lieân
heä vôùi töï nhieân vaø xaõ hoäi, vaø do ñoù quan ñieåm veà con ngöôøi
chöa ñöôïc theå hieän ñuùng ñaén.
Lyù luaän vaø thöïc tieãn cho thaáy, chæ coù trieát hoïc Maùc –
Leânin môùi laø trieát hoïc duy nhaát, coù quan ñieåm ñuùng ñaén veà con
ngöôøi, maø trong ñoù trieát hoïc Maùc – Leânin ñaõ chæ ra ñöôïc baûn
chaát cuûa con ngöôøi moái quan heä cuûa con ngöôøi vôùi nhieân vaø xaõ
hoäi moät caùch bieän chöùng phuø hôïp vôùi thöïc tieãn, nhaèm giaûi
phoùng con ngöôøi, thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa con ngöôøi ngaøy
caøng tieán boä, vaø laàn ñaàu tieân vaán ñeà con ngöôøi ñöôïc ñaët ra, vaø
ñöôïc giaûi quyeát moät caùch thöïc söï khoa hoïc, ñöôïc nghieân cöùu nhö
moät chænh theå trong söï thoáng nhaát giöõa maët sinh hoïc vaø maët xaõ
hoäi cuûa con ngöôøi. Vì theá töø vieäc nghieân cöùu moät caùch saâu saéc
veà chuû nghóa Maùc – Leânin , tö töôûng Hoà Chí Minh maø ñaïi hoäi laàn
thöù IX cuûa ñaûng ta ñaõ chæ roõ, phaùt trieån kinh teá, caûi thieän cuoäc
soáng, naâng cao daân trí, ñaøo taïo nhaân löïc, boài döôõng nhaân taøi, coi
khoa hoïc vaø coâng ngheä, giaùo duïc vaø ñaøo taïo laø quoác saùch haøng

1
ñaàu, chính laø söï quan taâm ñeán con ngöôøi vaø vì con ngöôøi. ñeå tieáp
tuïc söï nghieäp ñoåi môùi, thöïc hieän thaéng lôïi coâng nghieäp hoùa,
hieän ñaïi hoaù. Ñaûng ta ñaõ coi troïng vaán ñeà chieán löôïc cuûa vieäc
phaùt trieån con ngöôøi Vieät Nam laø vaán ñeà quan troïng haøng ñaàu,
laø vaán ñeà cô baûn trong söï nghieäp xaây döïng chuû nghóa xaõ hoäi, ñeå
xaây döïng con ngöôøi vieät nam môùi, Ñaûng ta xaùc ñònh phaûi ñaûm
baûo thöïc hieän thaéng lôïi muïc tieâu daân giaøu, nöôùc maïnh, xaõ hoäi
coâng baèng, daân chuû, vaên minh.
Naèm nghieân cöùu, tham khaûo veà vaán ñeà con ngöôøi cuûa chuû
nghóa Maùc – Leânin, vaø yù nghóa cuûa cuûa nhöõng quan ñieåm aáy
trong vieäc vaän duïng xaây döïng con ngöôøi Vieät Nam trong theá kyû 21,
trong thôøi kyø coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc hieän nay,
vaø lieân heä nhöõng yù nghóa ñoù vôùi baûn thaân. Ñoù chính laø lyù do
em chon ñeà taøi tieåu luaän “ Moät soá quan ñieåm trieát hoïc veà con
ngöôøi ”. Trong giôùi haïn veà thôøi gian vaø chuyeân moân, hôn nöõa ñaây
laø moät vaán ñeà roäng, ña daïng veà höôùng tieáp caän thoâng tin, thöïc
teá …., chaéc haún khoâng traùnh khoûi nhöõng sai soùt, haïn cheá taát
yeáu. Kính mong quyù thaày nhaän xeùt goùp yù boå sung . Em xin chaân
thaønh caûm ôn ! .

MUÏC LUÏC

2
 Trang
Lôøi môû ñaàu
1
I. Phöông phaùp vaø ñoái töôïng nghieân cöùu .
4
II. Noäi dung . 4
1. Quan nieäm veà con ngöôøi trong trieát hoïc tröôùc Maùc .
4
1.1 . Quan ñieåm veà con ngöôøi trong trieát hoïc phöông ñoâng tröôùc Maùc .
4
1.2 . Quan ñieåm veà con ngöôøi trong trieát hoïc phöông taây tröôùc Maùc .
5
2. Quan ñieåm cô baûn cuûa trieát hoïc Maùc – Leânin veà con ngöôøi .
7
2.1 . Quan ñieåm veà baûn chaát con ngöôøi .
7
2.2 . Con ngöôøi – chuû theå saùng taïo vaø laø saûn phaåm cuûa lòch söû .
11
2.3. Quan ñieåm veà giaûi phoùng con ngöôøi . 12
3.Yù nghóa cuûa vieäc vaän duïng nhöõng quan ñieåm cuûa chuû nghóa
16
Maùc – Leânin trong tình hình thöïc tieãn ôû Vieät Nam .
III. Keát luaän vaø ñeà nghò 18
Taøi kieäu tham khaûo
19

3
I .Phöông phaùp.
Nghieân cöùu saùch giaùo khoa, caùc tö lieäu veà con ngöôøi qua
caùc thôøi kyø lòch söû cuï theå, lieân heä thöïc teá veà vaán ñeà con ngöôøi
treân theá giôùi vaø Vieät Nam. Phaân tích baûn chaát cuûa con ngöôøi döïa
treân quan ñieåm duy vaät bieän chöùng, treân nhöõng baèng chöùng lòch
söû cuûa con ngöôøi töø tröôùc ñeán nay, qua ñoù tìm hieåu moät caùch
khaùch quan veà baûn chaát con ngöôøi , veà vai troø lòch söû cuûa con
ngöôøi .
II. Noäi dung.
1. Quan nieäm veà con ngöôøi trong trieát hoïc tröôùc Maùc .
1.1. Quan Ñieåm veà con ngöôøi trong trieát hoïc phöông ñoâng .
Caùc tröôøng phaùi trieát hoïctoân giaùo phöông ñoâng nhö phaät
giaùo, hoài giaùo nhaän thöùc veà baûn chaát con ngöôøi treân cô sôû theá
giôùi quan duy taâm, thaàn bí hoaëc nhò nguyeân luaän. Trong trieát hoïc
phaät giaùo, con ngöôøi laø söï keát hôïp giöõa danh vaø saéc ( vaät chaát
vaø tinh thaàn ). Ñôøi soáng con ngöôøi treân traàn theá chæ laø aûo giaùc
hö voâ, vaø cuoäc ñôøi con ngöôøi khi coøn soáng chæ laø soáng göûi, chæ
laø taïm bôï, cuoäc soáng vónh cöûu laø phaûi höôùng tôùi coõi nieát baøn,
nôi tinh thaàn con ngöôøi ñöôïc giaûi thoaùt ñeå trôû thaønh baát dieät.
Quan ñieåm veà con ngöôøi ôû ñaây ñöôïc chi phoái bôûi theá giôùi quan
duy taâm hoaëc nhò nguyeân, suy ñeán cuøng, con ngöôøi trong quan nieäm
cuûa caùc hoïc thuyeát toân giaùo phöông ñoâng ñaõ phaûn aùnh sai laàm
veà baûn chaát con ngöôøi, hoï höôùng con ngöôøi ñeán theá giôùi thaàn
linh. trong trieát hoïc phöông ñoâng, vôùi söï chi phoái bôûi theá giôùi quan
duy taâm hoaëc duy vaät chaát phaùt, bieåu hieän tö töôûng nho giaùo, laõo
giaùo, quan nieäm veà baûn chaát con ngöôøi cuõng theå hieän moät caùch
phong phuù. Khoång Töû cho raèng baûn chaát cuûa con ngöôøi laø do
“thieân meänh ” chi phoái quyeát ñònh. Ñöùc “nhaân” chính laø giaù trò cao
nhaát cuûa con ngöôøi, ñaëc bieät laø ngöôøi quaân töû. Ñoái vôùi Maïnh
Töû thì laïi quy tính thieân meänh cuûa con ngöôøi vaøo naêng löïc baåm
sinh, do aûnh höôûng cuûa phong tuïc, taäp quaùn xaáu maø con ngöôøi bò
nhieãm caùi xaáu, xa rôøi caùi toát ñeïp. phaûi thoâng qua tu döôõng, reøn
luyeän ñeå giöõ ñöôïc ñaïo ñöùc cuûa mình. Maïnh Töû cuõng cho raèng
phaûi laáy loøng nhaân aùi, quan heä ñaïo ñöùc ñeå daãn daét con ngöôøi
höôùng tôùi caùc giaù trò ñaïo ñöùc toát ñeïp.

4
 Trieát hoïc tuaân töû cho raèng, baûn chaát con ngöôøi khi sinh ra laø
aùc, nhöng coù theå caûi bieán ñöôïc, phaûi choáng laïi caùi aùc thì con
ngöôøi môùi toát ñöôïc.Laõo Töû, laø ngöôøi môû ñaàu cho tröôøng phaùi
ñaïo gia, cho raèng con ngöôøi sinh ra töø “ñaïo ”. Do vaäy, con ngöôøi caàn
phaûi soáng “voâ vi ”, theo vôùi töï nhieân thuaàn phaùt, khoâng haønh
ñoäng moät caùch giaû taïo, goø eùp, traùi vôùi töï nhieân. ñaây laø quan
ñieåm bieåu hieän tö töôûng duy taâm, chuû quan cuûa trieát hoïc ñaïo gia.
Trong trieát hoïc phöông ñoâng coøn coù quan nieäm duy taâm cho raèng
trôøi vaø con ngöôøi coù theå hoaø hôïp vôùi nhau ( thieân nhaân hôïp nhaát
), moät soá ngöôøi keá thöøa nho giaùo theo khuynh höôùng duy taâm cöïc
ñoan quan nieäm trôøi vaø con ngöôøi coù theå thaáu hieåu laãn nhau. Ñaây
laø quan ñieåm duy taâm, quy cuoäc ñôøi con ngöôøi vaøo vai troø quyeát
ñònh cuûa “ thieân meänh” .
Coù theå noùi vôùi nhieàu heä thoáng quan nieäm khaùc nhau, trieát
hoïc phöông ñoâng bieåu hieän tính ña daïng vaø phong phuù, thieân veà
vaán ñeà con ngöôøi trong moái quan heä chính trò, ñaïo ñöùc. con ngöôøi
trong trieát hoïc phöông ñoâng bieåu hieän yeáu toá duy taâm, coù pha troän
tính chaát duy vaät chaát phaùt ngaây thô trong moái quan heä vôùi töï
nhieân vaø xaõ hoäi .
1.2. . Quan ñieåm veà con ngöôøi trong trieát hoïc phöông taây tröôùc
Maùc .
Trieát hoïc phöông taây tröôùc Maùc bieåu hieän nhieàu quan nieäm
lhaùc nhau veà con ngöôøi. Caùc tröôøng phaùi trieát hoïc toân giaùo
phöông taây, ñaëc bieät laø Kitoâ giaùo, quan nieäm veà con ngöôøi treân cô
sôû theá giôùi quan duy taâm thaàn bí, cho raèng con ngöôøi laø keû coù
theå xaùc, theåå xaùc seõ maát ñi nhöng linh hoàn thì toàn taïi vónh cöûu.
Linh hoàn laø giaù trò cao nhaát trong con ngöôøi, phaûi thöôøng xuyeân
chaêm soùc phaàn linh hoàn ñeå höôùng ñeán thieân ñöôøng vónh cöûu.
Trieát hoïc Hy Laïp coå ñaïi quan nieäm con ngöôøi laø ñieåm khôûi
ñaàu cuûa tö duy trieát hoïc. Con ngöôøi vaø theá giôùi xung quanh laø taám
göông phaûn chieáu laãn nhau, coi con ngöôøi laø moät tieåu vuõ truï trong
vuõ truï bao la vaø “ con ngöôøi laø thöôùc ño cuûa vuõ truï ” . Arixtoát
quan nieäm con ngöôøi chæ coù linh hoàn, tö duy, trí nhôù, yù chí, naêng
khieáu ngheä thuaät laøm cho con ngöôøi noåi baät leân, con ngöôøi laø
thang baäc cao nhaát cuûa vuõ truï, nhìn chung trieát hoïc Hy Laïp coå ñaïi
böôùc ñaàu ñaõ coù söï phaân bieät con ngöôøi vôùi töï nhieân, nhöng chæ
laø hieåu bieát beân ngoaøi veà toàn taïi con ngöôøi .
Trieát hoïc taây aâu trung coå quan nieäm con ngöôøi con ngöôøi laø
saûn phaåm cuûa thöôïng ñeá saùng taïo ra. Thöôïng Ñeá xaép ñaët moïi soá
phaän, nieàm vui , noãi buoàn, söï may ruûi. Trí tueä con ngöôøi thaáp hôn

5
lyù trí anh minh saùng suoát cuûa thöôïng ñeá. Con ngöôøi baèng loøng vôùi
cuoäc soáng taïm bôï treân traàn theá, vaø haïnh phuùc vónh cöûu laø ôû
theá giôùi beân kia .
Trieát hoïc thôøi kyø phuïc höng – caän ñaïi ñaëc bieät ñeà cao vai
troø cuûa trí tueä, lyù tính cuûa con ngöôøi, xem con ngöôøi laø moät thöïc
theå coù trí tueä. Ñoù laø moät trong nhöõng yeáu toá quan troïng nhaèm
giaûi thoaùt con ngöôøi khoûi moïi chaät heïp goâng cuøm cuûa chæ nghóa
thaàn hoïc thôøi trung coå ñaõ aùp daët cho con ngöôøi. Tuy nhieân, ñeå
nhaän thöùc ñaày ñuû baûn chaát con ngöôøi caû veà maët sinh hoïc vaø
maët xaõ hoäi, thì chöa coù moät tröôøng phaùi naøo ñaït ñöôïc. Con nguôøi
theo hoï môùi chæ ñöôïc nhaán maïnh veà maët caù theå, maø xem nheï
maët xaõ hoäi .
Trong trieát hoïc coå ñieån ñöùc: Can Tô, Heâgghen ñaõ phaùt trieån
quan ñieåm veà con ngöôøi theo khuynh höôùng cuûa chuû nghóa duy taâm.
Heâgghen cho raèng, con ngöôøi laø hieän thaân cuûa “ yù nieäm tuyeät
ñoái ”vaø söï vaän ñoäng cuûa yù nieäm tuyeät ñoái thoâng qua qua trình
töï yù thöùc cuûa con ngöôøi. Ñaõ ñöa con ngöôøi trôû veà vôùi giaù trò
tinh thaàn, giaù trò baûn theå cao nhaát trong ñôøi soáng con ngöôøi .
Heâgghen cuõng trình baøy moät caùch coù heä thoáng veà caùc quy luaät
cuûa qua trình tö duy cuûa con ngöôøi, laøm roõ cô cheá cuûa ñôøi soáng
tinh thaàn caù nhaân trong moïi hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi. Maëc duø con
ngöôøi ôû ñaây ñöôïc nhaän thöùc töø goùc ñoä duy taâm khaùch quan,
nhöng Heâgghen khaûng ñònh vai troø chuû theå cuûa con ngöôøi ñoái vôùi
lòch söû, ñoàng thôøi laø keát quaû cuûa söï phaùt trieån lòch söû .
Phoi ôbaéc laïi pheâ phaùn tính chaát sieâu töï nhieâ, phi vaät chaát,
phi theå xaùc veà baûn chaát con ngöôøi. Trong trieát hoïc Heâgghen, oâng
khaûng ñònh ,con ngöôøi do söï vaän ñoäng cuûa theá giôùi vaät chaát taïo
neân, con ngöôøi laø keát quaû cuûa söï phaùt trieån cuûa theá giôùi töï
nhieân. Con ngöôøi vaø töï nhieân laø thoáng nhaát , khoâng theå taùch rôøi.
Oâng ñeà cao vai troø trí tueä cuûa con ngöôøi vôùi tính caùch laø nhöõng
caù theå ngöôøi. Ñoù laø nhöõng con ngöôøi caù bieät, ña daïng , phong
phuù , khoâng ai gioáng ai. Ôû ñaây Phoiôbaéc ñaõ döïa treân neàn taûng
duy vaät, ñeà cao yeáu toá töï nhieân, caûm tính, nhaèm giaûi phoùng caù
nhaân con ngöôøi . Phoiôbaéc ñaõ khoâng thaáy ñöôïc baûn chaát xaõ hoäi
trong ñôøi soáng con ngöôøi , taùch con ngöôøi khoûi nhöõng ñieàu kieän
lòch söû cuï theå. Con ngöôøi cuûa Phoiôbaéc laø phi lòch söû, phi giai caáp
vaø trìu töôïng .
Nhìn chung, caùc quan nieäm veà con ngöôøi trong trieát hoïc tröôùc
Maùc, coù theå döïa treân cô sôû cuûa theá giôùi quan duy taâm, nhò
nguyeân luaän hoaëc duy vaät sieâu hình, ñeàu khoâng phaûn aùnh ñuùng

6
baûn chaát con ngöôøi . Ñeàu phaûn aùnh con ngöôøi moät caùch trìu
töôïng, tuyeät ñoái hoaù maët tinh thaàn hoaëc theå xaùc con ngöôøi , tuyeät
ñoái hoaù maët töï nhieân – sinh hoïc maø khoâng thaáy maët xaõ hoäi trong
ñôøi soáng con ngöôøi. Tuy nhieân moät soá tröôøng phaùi trieát hoïc ñaõ
ñaït ñöôïcnhöõng thaønh töïu trong vieäc phaân tích, quan saùt con ngöôøi,
ñeà cao lyù tính, xaùc laäp caùc giaù trò veà nhaân baûn hoïc ñeå höôùng
con ngöôøi vôùi töï do. Ñaây laø nhöõng tieàn ñeà coù yù nghóa cho vieäc
hình thaønh tö töôûng veà con ngöôøi trong trieát hoïc Maùc xít
2. Quan ñieåm cô baûn cuûa trieát hoïc Maùc – Leânin veà con ngöôøi .
Treân cô sôû tieáp thu moät caùch coù choïn loïc, keá thöøa vaø phaùt
trieån nhöõng tö töôûng hôïp lyù cuûa caùc nhaø trieát hoïc trong lòch söû
nhaân loaïi nhö trieát hoïc Aán Ñoä, Trung Quoác, Hy Laïp –La maõ coå
ñaïi, ñeán caùc nhaø trieát hoïc coå ñieån Ñöùc, trieát hoïc Maùc – Leânin
ñaõ khaéc phuïc nhöõng haïn cheá cuûa nhöõng tö töôûng treân, vaø ñaõ
ruùt ra ñöôïc nhöõng tö töôûng ñuùng ñaén veà baûn chaát con ngöôøi, veà
con ngöôøi .
2.1 . Quan ñieåm veà baûn chaát con ngöôøi.
Ñeå tìm ra baûn chaát con ngöôøi, vaø nhaän thöùc ñôøi soáng con
ngöôøi, caùc nhaø saùng laäp chuû nghóa Maùc ñaõ khaûng ñònh caàn
phaûi nghieân cöu moät caùch cuï theå ñôøi soáng sinh hoaït hieän thöïc
cuûa con ngöôøi, vaø chæ baèng caùch ñoù môùi coù theå bieát ñöôïc
nhöõng hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi, vaø nhieäm vuï nhaän thöùc con
ngöôøi caàn phaûi ñöôïc tieán haønh treân cô sôû quan ñieåm duy vaät veà
lòch söû. Xem xeùt lòch söû xaõ hoäi loaøi ngöôøi töø quan ñieåm duy vaät
bieän chöùng.Theo Ph.AÊngghen, thì caàn phaûi nghieân cöùu moät caùch
cuï theå, moät caùch kinh nghieäm veà caùc caù nhaân trong hieän
thöïccuûa hoï laø tieán tôùi “ con ngöôøi ” laø phaïm truø toái cao cuûa
nhaän thöùc, ñoàng thôøi phaûi luaän chöùng vì sao noù laø phaïm truø toái
cao cuûa nhaän thöùc, vaø chuùng ta chæ coù theå hieåu “ con ngöôøi ” theo
ñuùng nghóa cuûa noù, khi xuaát phaùt töø caùc caù nhaân kinh nghieäm,
baèng xöông , baèng thòt vaø chæ coù treân cô sôû aáy, caùc caù nhaân
môùi khoâng ñôn giaûn laø caùc caù nhaân, maø trôû thaønh nhöõng con
ngöôøi treân hieän thöïc vôùi ñuùng nghóa cuûa noù .
Coù theå thaáy raèng quaù trình hình thaønh quan nieäm veà con
ngöôøi cuûa caùc nhaø saùng laäp chuû nghóa Maùc khi ñaõ yù thöùc ñöôïc,
moät caùch roõ raøng lòch söû nhaân loaïi , laø söï caûi tieán khoâng
ngöøng “baûn tính con ngöôøi ” vaø “baûn tính con ngöôøi ” bao giôø cuõng
laø saûn phaåm cuûa lòch söû, thì nhaän thöùc veà baûn chaát cuûa con
ngöôøi môùi trôû neân roõ raøng .

7
 C.Maùc vaø ph.Aêngghen quan nieäm giôùi töï nhieân bao giôø
cuõng toàn taïi hieän thöïc ñoái vôùi con ngöôøi , vaø laø ñoái töôïng cho
hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi. Song trong moïi hoaït ñoäng cuûa mình con
ngöôøi luoân xuaát phaùt töø nhu caàu cuûa baûn thaân mình, vaø ñieàu ñoù
ñaëc tröng cho söï vaän ñoäng lòch söûû cuûa ñôøi soáng, sinh hoaït hieän
thöïc cuûa con ngöôøi. cuõng nhö cho vieäc nhaän thöùc söï vaän ñoäng aáy.
Trong quaù trình nhaän thöùc lòch söû nhaân loaïi, con ngöôøi bao giôø
cuõng baét ñaàu töø söï nhaän thöùc veà baûn thaân mình, vôùi tö caùch laø
tieàn ñeà xuaát phaùt. Caùc Oâng cho raèng lòch söû laø keát quaû hoaït
ñoäng cuûa chính con ngöùoøi, vaø nhaän thöùc veà lòch söû thöïc chaát
cuõng laø söï töï nhaän thöùc vaø hoaït ñoäng cuûa chính con ngöôøi , laø
khaùt voïng naém baét tieán trình lòch söû cuûa con ngöôøi döïa treân
nhöõng thaønh töïu môùi nhaát veà con ngöôøi, töùc laø töø chính baûn
thaân con ngöôøi .
Chuû nghóa Maùc-Leânin trình baøy quan nieäm cuûa mình veà con
ngöôøi vôùi muïc ñích giaûi phoùng con ngöôøi khoûi söï noâ leä, söï tha
hoaù, söï aùp böùc baát coâng, söï baàn cuøng hoaù …. Giaûi û phoùng
ngöôøi lao ñoäng , giaûi phoùng con ngöôøi laø lyù töôûng cao caû cuûa
Chuû nghóa Maùc-Leânin, vôùi caùch nhìn nhaän nhö vaäy Chuû nghóa
Maùc-Leânin mang laïi cho hoïc thuyeát veà con ngöôøi moät ñieåm môùi
cô baûn, coi con ngöôøi laø ñieåm xuaát phaùt, vaø söï giaûi phoùng laø
muïc tieâu cao nhaát maø nhaân loaïi caàn ñaït tôùi. C.Maùc khaûng ñònh “
baûn chaát con ngöôøi khoâng phaûi laø moät caùi tröøu töôïng coá höõu
cuûa caù nhaân rieâng bieät. trong tính hieän thöïc cuûa noù, baûn chaát con
ngöôøi laø toång hoaø nhöõng quan heä xaõ hoäi ” Oâng cuõng cho raèng “
baûn thaân con ngöôøi baét ñaàu baèng söï phaân bieät vôùi suùc vaät, ngay
khi con ngöôøi baét ñaàu saûn xuaát ra nhöõng tö lieäu sinh hoaït cuûa
mình, ñoù laø moät böôùc tieán do toå chöùc caù theå cuûa con ngöôøi quy
ñònh. saûn xuaát ra nhöõng tö lieäu sinh hoaït cuûa mình, nhö theá con
ngöôøi ñaõ giaùn tieáp saûn xuaát ra chính ñôøi soáng vaät chaát cuûa mình
”. nhö vaäy coù theå noùi trieát hoïc Maùc-Leânin quan nieäm con ngöôøi
luoân toàn taïi moät caùch hieän thöïc, toàn taïi vôùi phöông thöùc ñaëc thuø
cuûa noù, phöông thöùc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi, hoaøn toaøn khaùc
vôùi phöông thöùc hoaït ñoäng cuûa con vaät noùi chung. Hoaït ñoäng cuûa
con ngöôøi laø hoaït ñoäng coù yù thöùc, hoaït ñoäng coù yù thöùc naøy laø
hoaït ñoäng rieâng chæ coù ôû con ngöôøi ,vaø hoaït ñoäng coù yù thöùc
naøy ñaõ laø nhaân toá cô baûn ñeå phaân bieät con ngöôøi vôùi con vaät.
Trieát hoïc Maùc-Leânin cho raèng lao ñoäng laø hoaït ñoäng baûn chaát
cuûa con ngöôøi. Ñoù chính laø quùa trình con ngöôøi cheá taïo ra coâng cuï
lao ñoäng vaøù duøng noù ñeå taùc ñoäng vaøo theá giôùi töï nhieân, taïo ra

8
saûn phaåm phuïc vuï cho cuoäc soáng cuûa mình . Ñoàng thôøi qua ñoù
laøm bieán ñoåi theá giôùi töï nhieân, saùng taïo ra theá giôùi cuûa mình,
theo muïc ñích cuûa mình, vaø qua ñoù con ngöôøi cuõng bieán ñoåi chính
baûn thaân mình. Do ñoù nhôø coù lao ñoäng maø con ngöôøi ngaøy caøng
phaùt trieån, ngaøy caøng hoaøn thieän, nhaän thöùc cuûa con ngöôøi veà
theá giôùi khaùch quan ngaøy caøng saâu saéc, khaû naêng chinh phuïc töï
nhieân ngaøy caøng coù hieäu quaû.
Thoâng qua lao ñoäng, con ngöôøi ñaõ taïo ra nhöõng tö lieäu theo yù
muoán cuûa mình, ñoàng thôøi cuõng thoâng qua lao ñoäng, baûn chaát töï
nhieân cuûa con ngöôøi ñöôïc bieåu hieän ra. Ñoù laø nhöõng nhu caàu
khaùch quan ñeå duy trì cuoäc soáng nhö aên, maëc, ñi laïi …, ñeå thoaû
maõn nhöõng nhu caàu naøy, con ngöôøi phaûi haønh ñoäng maø ñoù
khoâng phaûi laø nhöõng haønh ñoäng baûn naêng, haønh ñoäng sinh vaät
ñôn thuaàn. Tuy coù moät soá haønh ñoäng cuûa con ngöôøi cuõng mang
tính baûn naêng thuaàn tuyù nhö sinh ñeû, duy trì noøi gioáng, baûn naêng
sinh duïc …, nhöng trong ñoù con ngöôøi cuõng ñaõ bieát ñieàu tieát sao
cho phuø hôïp vôùi ñieàu kieän xaõ hoäi, vôùi nhu caàu xaõ hoäi. Nhö vaäy
coù theå noùi yeáu toá sinh hoïc trong moãi con ngöôøi khoâng phaûi toàn
taïi beân caïnh yeáu toá xaõ hoäi, maø chuùng hoaø quyeän vaøo nhau vaø
toàn tai trong yeáu toá xaõ hoäi . Baûn tính töï nhieân cuûa con ngöôøi ñöôïc
chuyeån vaøo baûn tính xaõ hoäi cuûa con ngöôøi vaø ñöôïc caûi bieán
trong ñoù .
Theo quan ñieåm cuûa trieát hoïc Maùc – Leânin, hoaït ñoäng cuûa
con ngöôøi chuû yeáu laø hoaït ñoäng lao ñoäng saûn xuaát, hoaït ñoäng
caûi taïo töï nhieân, caûi taïo xaõ hoäi vaø thoâng qua nhöõng hoaït ñoäng
naøy, con ngöôøi cuõng caûi taïo chính baûn thaân mình, laøm cho con
ngöôøi ngaøy caøng hoaøn thieän. Chính nhöõng hoaït ñoäng naøy chöù
khoâng phaûi laø caùi gì khaùc ñaõ laøm bieán ñoåi maët sinh hoïc cuûa con
ngöôøi vaø laøm cho noù mang tính ngöôøi – tính xaõ hoäi. Vaø cuõng
chính hoaït ñoäng thöïc tieãn aáy ñaõ laøm cho nhöõng nhu caàu sinh vaät
ôû con ngöôøi trôû thaønh nhu caàu xaõ hoäi . Ph,Aêngghen ñaõ vieát “ lao
ñoäng laø ñieàu kieän cô baûn ñaàu tieân cuûa toaøn boä ñôøi soáng loaøi
ngöôøi. Vaø lao ñoäng ñaõ saùng taïo ra baûn thaân con ngöôøi ”.
Chuû nghóa Maùc – Leânin coi con ngöôøi laø saûn phaåm cuûa söï
phaùt trieån cao nhaát cuûa töï nhieân, con ngöôøi gaén boù chaët cheõ vôùi
tö nhieân, töï nhieân laø thaân theå voâ cô cuûa con ngöôøi, vaø baèng hoaït
ñoäng thöïc tieãn cuûa mình ñaëc bieät laø hoaït ñoäng saún xuaát, con
ngöôøi ñaõ bieán thuoäc tính töï nhieân cuûa mình thaønh baûn chaát xaõ
hoäi .Chæ coù trong xaõ hoäi , con ngöôøi môùi theå hieän baûn chaát cuûa
mình. Töï nhieân vaø xaõ hoäi thoáng nhaát vôùi nhau trong baûn chaát con

9
ngöôøi. Con ngöôøi laø toång theå toàn taïi bao goàm caû hai maët töï
nhieân vaø xaõ hoäi. Con ngöôøi chính laø “ ñoäng vaät xaõ hoäi ”, con
ngöôøi khoâng chæ gaén lieàn vôùi töï nhieân, maø coøn coù khaû naêng
laøm chuû töï nhieân, laøm chuû xaõ hoäi .con ngöôøi vöøa laø chuû theå
cuûa nhaän thöùc,vöøa laø khaùch theå cuûa nhaän thöùc. töø ñoù chuû
nghóa Maùc – Leânin cho raèng baûn chaát ñaëc thuø cuûa con ngöôøi
khoâng phaûi laø thaân xaùc, maùu thòt cuûa noù, khoâng phaûi laø ôû theå
xaùc tröøu töôïng, maø laø phaåm chaát xaõ hoäi cuûa noù .
Luaân ñieåm cuûa chuû nghóa Maùc – Leânin veà baûn chaát con
ngöôøi khoâng chæ vaïch ra caùi baûn chaát toäc loaïi chung cuûa con
ngöôøi , phaân bieät con ngöôøi vôùi con vaät, maø quan troïng hôn laø ñaõ
vaïch ra caùi baûn chaát cuï theå xaùc ñònh cuûa con ngöôøi , ñeå qua ñoù,
cuøng vôùi quaù trình caûi taïo töï nhieân vaø xaõ hoäi con ngöôøi cuõng
caûi taïo luoân caû baûn chaát cuûa mình, naâng mình leân cao hôn nöõa.
Töø ñoù cho chuùng ta thaáy theá naøo laø baûn chaát con ngöôøi noùi
chung, thaáy roõ baûn chaát aáy bieán hình nhö theá naøo trong moãi thôøi
ñaïi lòch söû nhaát ñònh, bôûi baát kyø lòch söû naøo cuõng khoâng phaûi
laø caùi gì khaùc, maø laø söï bieán ñoåi khoâng ngöøng cuûa baûn chaát
con ngöôøi.Trong ñoù baûn chaát con ngöôøi chính laø caùi chung cuûa con
ngöôøi, nhöng trong moãi thôøi ñaïi lòch söû, baûn chaát aáy laïi theå hieän
nhöõng neùt rieâng. Caùi chung vaø caùi rieâng ôû ñaây thoáng nhaát bieän
chöùng vôùi nhau, chuyeån hoaù cho nhau. ôû nhöõng thôøi ñaïi khaùc
nhau, baûn chaát con ngöôøi ñöôïc theå hieän ra vôùi nhöõng ñaëc ñieåm
khaùc nhau xaõ hoäi loaøi ngöôøi luoân luoân vaän ñoäng maø con ngöôøi
laïi laø saûn phaåm cuûa xaõ hoäi , vì theá noù cuõng bieán ñoåi theo.
Chaúng haïn trong xaõ hoäi coù söï phaân chia giai caáp, thì baûn chaát cuûa
con ngöôøi taát yeáu cuõng mang tính giai caáp .
Nhö vaäy roõ raøng laø trong quan nieäm cuûa chuû nghóa Maùc –
Leânin thì con ngöôøi khoâng phaûi laø caùi gì tröøu töôïng , maø laø saûn
phaåm cuûa töï mhieân, cuûa xaõ hoäi, mang tính lòch söû –cuï theå .Con
ngöôøi ñoù laø con ngöôøi hieän thöïc, con ngöôøi cuï theå, caûm tính. Baûn
chaát cuûa con ngöôøi ñöôïc theå hieän ra, toàn taïi vaø phaùt trieån trong
lao ñoäng saûn xuaát, trong hoaït ñoäng chinh phuïc töï nhieân vaø ñaáu
tranh giai caáp , caûi taïo xaõ hoäi cuûa con ngöôøi. Baûn chaát con ngöôøi
do nhöõng moái quan heä xaõ hoäi quy ñònh …, quan nieäm cuûa chuû
nghóa Maùc – Leânin veà baûn chaát con ngöôøi ñoøi hoûi chuùng ta phaûi
hieåu raèng, baûn chaát aáy cuûa con ngöôøi vöøa phaûn aûnh caùi chung
cuûa söï phaùt trieån xaõ hoäi loaøi ngöôøi, laïi vöøa phaûn aûnh caùi rieâng
bieät cuûa moãi thôøi ñaïi lòch söû. Maëc duø con ngöôøi coù baûn chaát
chung xuyeân suoát moïi thôøi ñaïi, nhöng caùi chung aáy laïi ñöôïc bieåu

10
hieän thoâng qua caùi rieâng, con ngöôøi bao giôø cuõng laø con nguôøi
rieâng bieät, con ngöôøi cuï theå cuûa nhöõng thôøi ñaïi lòch söû cuï theå,
cuûa moãi giai ñoaïn lòch söû nhaát ñònh. Con ngöôøi aáy duø soáng trong
nhöõng taäp ñoaøn ngöôøi naøo ñoù nhöng noù vaãn mang baûn chaát cuûa
nhaân loaïi . Do ñoù, trong xaõ hoäi coù giai caáp, con ngöôøi laø con
ngöôøi giai caáp, nhöng noù ñoàng thôøi laø con ngöôøi chung, phaùt trieån
cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa lòch söû nhaân loaïi, caùi chung aáy laø
caùi chung bieän chöùng .
2.2 . Con Ngöôøi – chuû theå saùng taïo vaø laø saûn phaåm cuûa lòch
söû .
Khoâng coù theá giôùi töï nhieân, khoâng coù lòch söû xaõ hoäi thì
khoâng toàn taïi con ngöôøi. Con ngöôøi laø saûn phaåm cuûa lòch söû,
cuûa söï tieán hoaù laâu daøi cuûa giôùi höõu sinh .Quan troïng hôn con
ngöôøi luoân luoân laø chuû theå cuûa lòch söû –xaõ hoäi theo C.Maùc
“toaøn boä caùi goïi laø lòch söû toaøn theá giôùi chaúng qua chæ laø söï
saùng taïo cuûa con ngöôøi, kinh qua lao ñoängcuûa con ngöôøi, söï sinh
thaønh cuûa töï nhieân cho con ngöôøi ”. Con ngöôøi vôùi tö caùch laø
nguoàn lôïi quan troïng nhaát cuûa söï phaùt trieån xaõ hoäi, chuû theå
saùng taïo lòch söû neân con ngöôøi luoân laø ngöôøi ñaïi dieän cho chaát
löôïng vaø trình ñoä trí tueä môùi . Do ñoù con ngöôøi ñaõ ñöôïc ñaët ôû vò
trí cao nhaát cuûa söï phaùt trieån xaõ hoäi , cuûa tieán boä lòch söû. Theá
giôùi tinh thaàn cuûa con ngöôøi ñöôïc coi laø tinh hoa cuûa lòch söû vaên
minh, vaên hoa, laø giaù trò cuûa moïi giaù trò, laø coäi nguoàn cuûa moïi
söï phaùt trieån. Ñoù laø nhöõng con ngöôøi khaùt voïng vöôn tôùi nhöõng
chaát luôïng môùi trong “söùc maïnh baûn chaát ngöôøi ” cuûa mình, coù
naêng löïc trong hoaït ñoäng thöïc tieãn nhaèm laøm cho noã löïc chuû quan
cuûa mình phuø hôïp vôùi bieän chöùng phaùt trieån khaùch quan heát söùc
phöùc taïp vaø sinh ñoäng cuûa ñôøi soáng. Nhöõng con ngöôøi aáy ñang
phaù vôõ caùc quan nieäm xô cöùng, baûo thuû, giaùo ñieàu ñeå töï khaûng
ñònh khaû naêng vaø dieän maïo cuûa mình, töï khaûng ñònh tö caùch chuû
theå saùng taïo cuûa mình .
Chuû nghóa Maùc – Leânin khaûng ñònh tieán trình lòch söû, nhìn
nhaän moät caùch bieän chöùng, chính laø giaûi quyeát haøng loaït maâu
thuaãn maø löïc löôïng giaûi quyeát maâu thuaãn ñoù chính laø con ngöôøi.
Con ngöôøi ñaõ laøm neân nhöõng cuoäc caùch maïng trong thôøi ñaïi cuûa
mình. Chính con ngöôøi laø ñoäng löïc cho söï phaùt trieån xaõ hoäi vaø laø
chuû theå saùng taïo neân nhöõng neàn vaên minh, vaên hoaù,vaø nhö vaäy
vai troø cuûa nhaân toá chuû quan bieåu hieän ôû naêng löïc nhaän thöùc
ñöôïc caùc quy luaät khaùch quan, vaø baèng hoaït ñoäng thöïc tieãn, con
ngöôøi ñaõ bieán khaû naêng thaønh hieän thöïc, theo quy luaät khaùch quan

11
nhaèm caûi taïo theá giôùi vaø caûi taïo chính baûn thaân mình.Trong thôøi
ñaïi ngaøy nay, khi khoa hoïc ñaõ thöïc söï phaùt trieån vaø trôû thaønh löïc
löôïng saûn xuaát tröïc tieáp, vôùi söï phaùt trieån maïnh meõ cuûa cuûa
khoa hoïc hieän ñaïi thì con ngöôøi ngaøy caøng coù vai troø lôùn trong löïc
löôïng saûn xuaát noùi rieâng, trong söï phaùt trieån xaõ hoäi noùi chung.
Vaø con ngöôøi laø nguoàn löïc chuû yeáu, vöõng chaéc, laâu beàn nhaát
trong söï phaùt trieån, laø nguoàn löïc cuûa moïi nguoàn löïc, laø chuû theå
saùng taïo. Ñieàu ñoù khaûng ñònh con ngöôøi laø chuû theå quyeát ñònh
cuûa moïi qua trình phaùt trieån xaõ hoäi. Ñoàng thôøi con ngöôøi cuõng
chính laø muïc tieâu cuûa tieán boä xaõ hoäi .Do ñoù con ngöôøi khoâng
ngöøng caûi taïo töï nhieân, caûi taïo xaõ hoäi nhaèm phuïc vuï nhu caàu
cuûa mình vaø thoâng qua ñoù con ngöôøi cuõng caûi taïo chính mình vaø
con ngöôøi cuõng laøm ra lòch söû cuûa mình .Do ñoù con ngöôøi laø saûn
phaåm lòch söû, ñoàng thôøi ûlaø chuû theå saùng taïo ra lòch söû cuûa
chính baûn thaân con ngöôøi .
Khoâng coù con ngöôøi tröøu töôïng, chæ coù con ngöôøi cuï theå
trong moãi giai ñoaïn phaùt trieån nhaát ñònh cuûa xaõ hoäi , baûn chaát con
ngöôøi trong moái quan heä vôùi ñieàu kieän lòch söû xaõ hoäi luoân luoân
vaän ñoäng bieán ñoåi, cuõng phaûi thay ñoåi cho phuø hôïp. Baûn chaát
con ngöôøi luoân töông öùng vôùi ñieàu kieän toàn taïi cuûa con ngöôøi.
Maëc duø con ngöôøi laø “toång hoaø caùc quan heä xaõ hoäi ”, con ngöôøi
coù vai troø tích cöïc trong tieán trình lòch söû vôùi tö caùch laø chuû theå
saùng taïo, thoâng qua ñoù baûn chaát con ngöôøi cuõng vaän ñoäng vaø
tieán leân cuûa lòch söû, seõ quy ñònh töông öùng vôùi söï vaän ñoäng vaø
bieán ñoåi cuûa baûn chaát con ngöôøi. Vì vaäy ñeå phaùt trieån baûn chaát
con ngöôøi theo höôùng tích cöïc, caàn phaûi laøm cho hoaøn caûnh ngaøy
caøng mang tính ngöôøi nhieàu hôn ( moâi tröôøng vaø xaõ hoäi ) ñeå hoaøn
caûnh coù theå taùc ñoäng ñeán con ngöôøi theo khuynh höôùng phaùt
trieån, nhaèm ñaït tôùi caùc giaù trò coù tính muïc ñích, töï giaùc, coù yù
nghóa ñònh höôùng giaùo duïc. Thoâng qua ñoù con ngöôøi tieáp nhaän
hoaøn caûnh moät caùch tích cöïc vaø taùc ñoäng trôû laïi hoaøn caûnh treân
nhieàu phöông dieän khaùc nhau nhö : Hoaït ñoäng thöïc tieãn , quan heä
öùng xöû , haønh vi con ngöôøi, söï phaùt trieån cuûa phaåm chaát trí tueä
vaø naêng löïc tö duy, caùc quy luaät nhaän thöùc höôùng con ngöôøi tôùi
hoaït ñoäng vaät chaát. Ñoù laø bieän chöùng cuûa moái quan heä giöõa con
ngöôøi vaø hoaøn caûnh trong baát kyø giai ñoaïn naøo cuûa lòch söû xaõ
hoäi loaøi ngöôøi .
2.3. Quan ñieåm veà giaûi phoùng con ngöôøi .
Giaûi phoùng con ngöôøi laø ñöa con ngöôøi ra khoûi söï kheùp kín
veà ñaúng caáp , veà ñòa vò , veà vò trí con ngöôøi trong xaõ hoäi ,laø söï

12
thöøa nhaän baûn chaát phoå bieán cuûa con ngöôøi , thöøa nhaän baûn
tính loaøi cuûa con ngöôøi xuyeân suoát söï toàn taïi hieän thöïc cuûa con
ngöôøi . Laøm cho lao ñoäng vaø hoaø bình , nhaân baûn , nhaân ñaïo vaø
bình ñaúng … , nhöõng thuoäc tính noäi taïi cuûa con ngöôøi ñöôïc thöïc
hieän vöõng chaéc ôû töøng con ngöôøi vaø caû coäng ñoàng xaõ hoäi .
Chuû nghóa Maùc – Leânin xuaát phaùt töø quan ñieåm duy vaät veà con
ngöôøi , coi baûn chaát con ngöôøi laø toång hoaø caùc moái quan heä xaõ
hoäi, laø chuû theå saùng taïo cuûa lòch söû. Ñaõ laáy tö töôûng “Vì con
ngöôøi vaø giaûi phong nhaân loaïi ”vaø “Xaõ hoäi khoâng theå naøo giaûi
phoùng cho mình ñöôïc, neáu khoâng giaûi phoùng cho moãi caù nhaân
rieâng bieät ” laøm tö töôûng neàn taûng ñeå xaây döïng hoïc thuyeát cuûa
mình veà xaõ hoäi noùi chung, veà xaõ hoäi coäng saûn chuû nghóa noùi
rieâng . Maø trong ñoù xaõ hoäi coäng saûn chuû nghóa,con ngöôøi caàn
höôùng tôùi laø söï giaûi quyeát hieän thöïc maâu thuaãn giöõa con ngöôøi
vaø töï nhieân, giöõa con ngöôøi vaø con ngöôøi. Chuû nghóa Maùc –
Leânin höôùng ñeán vieäc xaây döïng moät cheá ñoä xaõ hoäi vaên minh,
coâng baèng, khoâng coøn hieän töôïng ngöôøi boùc loät ngöôøi, khoâng
coøn hieän töôïng con ngöôøi bò tha hoaù, moïi ngöôøi ñeàu bình ñaúng,
ñeàu coù quyeàn ñöôïc höôûng töï do vaø cuoäc soáng aám no, haïnh phuùc.
C.Maùc vaø Ph.AÊngghen ñaõ coi moät trong nhöõng ñaëc tröng cô baûn
nhaát cuûa cheá ñoä xaõ hoäi môùi maø giai caáp voâ saûn coù söù meânh
phaûi xaây döïng thaønh coâng laø giaûi phoùng con ngöôøi , giaûi phoùng
nhaân loaïi. Caùc oâng quan nieäm muïc tieâu cao nhaát cuûa cheá ñoä xaõ
hoäi môùi laø phaùt trieån con ngöôøi toaøn dieän “Taïo neân nhöõng con
ngöôøi môùi ” nhöõng con ngöôøi “Coù khaû naêng söû duïng moät caùch
toaøn dieän naêng löïc phaùt trieån toaøn dieän cuûa mình ”.
Ngay töø khi baét ñaàu xaây döïng quan nieäm cuûa mình veà con
ngöôøi C.Maùc vaø Ph. Aêngghen ñaõ noùi ñeá vaán ñeà giaûi phoùng con
ngöôøi, giaûi phoùng nhaân loaïi. Khi coi xaõ hoäi tö baûn laø moät böôùc
tieán trong söï phaùt trieån cuûa nhaân loaïi, caùc Oâng ñaõ nhaän thaáy
noäi dung cuûa böôùc tieán ñoù laø ôû choã, thôøi kyø hoang daõ cuûa lòch
söû nhaân loaïi ñaõ ñöôïc khaéc phuïc, giôùi haïn chaät heïp bao boïc xung
quanh hoaït ñoäng soáng cuûa con ngöôøi ñaõ bò phaù vôõ. Cô sôû cho
moät söï phaùt trieån roäng lôùn hôn, cho söï phaùt trieån baûn chaát con
ngöôøi ñaõ ñöôïc taïo ra, ñieàu kieän cho söï giaûi phoùng con ngöôøi, giaûi
phoùng nhaân loaïi ñaõ ñöôïc hình thaønh,vaø baát kyø söï giaûi phoùng
naøo cuõng bao haøm ôû choã noù traû cho theá giôùi con ngöôøi nhöõng
quan heä cuûa con ngöôøi veà vôùi baûn thaân con ngöôøi …, C.Maùc goïi
ñoù laø söï giaûi phoùng ñeå “Quy con ngöôøi, moät maët, thaønh thaønh

13
vieân cuûa xaõ hoäi coâng daân, thaønh caù nhaân vò kyû, ñoäc laäp, vaø
maët khaùc, thaønh coâng daân cuûa Nhaø Nöôùc, thaønh phaùp nhaân ” .
Chuû nghóa Maùc – Leânin cho raèng söï giaûi phoùng con ngöôøi
trong chuû nghóa tö baûn laø töï giaûi phoùng baûn chaát phoå bieán cuûa
con ngöôøi khoûi giôùi haïn chaät heïp cuûa söï phaân taùn thôøi trung coå.
Nhöng söï giaûi phoùng ñoù ñaõ daãn tôùi choã ñoái laäp baûn chaát phoå
bieán cuûa con ngöôøi vôùi ñôøi soáng hieän thöïc cuûa noù, ñoái laäp con
ngöôøi vôùi tö caùch loaøi vôùi con ngöôøi vôùi tö caùch caù nhaân tröøu
töôïng. Khi ñöôïc giaûi phoùng khoûi söï ñoái laäp aáy, con nguôøi laïi bò
chia nhoû ra thaønh voâ soá nhöõng caù theå ích kyû, tröøu töôïng, hoï thöïc
hieän baûn chaát loaøi cuûa mình moät caùch duy linh, trao baûn chaát aáy
cho moät keû trung gian xa laï ñoái vôùi toàn taïi hieän thöïc cuûa hoï laø
nhaø nöôùc chính trò. Phaân tích xaõ hoäi tö baûn vôùi nhöõng bieåu hieän
thöïc tieãn cuûa söï tha hoaù trong xaõ hoäi naøy, C.Maùc vaø Ph.Aêngghen
cho raèng nhöõng maâu thuaãn trong tieán trình phaùt trieån cuûa xaõ hoäi
tö baûn theå hieän ra laø nhöõng bieán daïng thöïc tieãn trong söï vaän
ñoäng bò tha hoaù cuûa baûn chaát con ngöôøi. Caùc oâng cho raèng caùch
maïng xaõ hoäi, söï giaûi phoùng con ngöôøi phaûi ñöôïc coi laø söï keát
thuùc cuûa nhöõng bieán daïng aáy, ñöa con ngöôøi trôû veà vôùi baûn
chaát ñích thöïc cuûa con ngöôøi .
Theo C.Maùc. vieäc giaûi phoùng con ngöôøi laø xoaù boû söï ñoái
laäp giöõa con ngöôøi caù nhaân vaø ngöôøi coâng daân tröøu töôïng, vieäc
xoaù boû aáy chæ coù theå thöïc hieän ñöôïc baèng hoaït ñoäng tích cöïc
cuûa con ngöôøi .Oâng cho ñoù laø cuoäc ñaáu tranh nhaèm muïc ñích xoaù
boû söï tha hoaù cuûa con ngöôøi. Maø cô sôû cuûa söï tha hoaù aáy cuûa
con ngöôøi laïi chính laø cheá ñoä tö höõu veà tö lieäu saûn xuaát gaén lieàn
tröïc tieáp vôùi cheá ñoä xaõ hoäi tö baûn chuû nghóa. Do ñoù theo C.Maùc
vaø Ph.Aêngghen vieäc “xoaù boû cheá ñoä sôû höõu tö saûn ” thöù “sôû
höõu vaän ñoäng trong söï ñoái laäp giöõa hai cöïc tö baûn vaø lao ñoäng ”
laø tieàn ñeà cô baûn cho vieäc xoaù boû moïi söï tha hoaù cuûa con
ngöôøi , cho söï nghieäp giaûi phoùng con ngöôøi , giaûi phoùng xaõ hoäi.
C.Maùc chæ roõ “xuaát phaùt töø quan heä cuûa lao ñoäng bò tha hoaù vôùi
sôû höõu tö nhaân, coøn coù theå keát luaän theâm raèng söï giaûi phoùng
xaõ hoäi khoûi söï sôû höõu tö nhaân …,khoûi söï noâ dòch trôû taønh hình
thöùc chính trò cuûa söï giaûi phoùng coâng nhaân, vaû laïi vaán ñeà ôû
ñaây khoâng chæ laø söï giaûi phoùng cuûa hoï, vì söï giaûi phoùng cuûa
hoï bao haøm söï giaûi phoùng toaøn theå loaøi ngöôøi ” ñieàu ñoù cho
thaáy, löïc löôïng xaõ hoäi coù sö meänh thöïc hieän thaønh coâng söï
nghieäp giaûi phoùng con ngöôøi, giaûi phoùng nhaân loaïi laø giai caáp voâ
saûn , giai caáp tuyeân boá söï giaûi theå cuûa traät töï theá giôùi tröôùc kia,

14
vaø chæ coù giai caáp voâ saûn môùi coù khaû naêng baûo ñaûm töï do vaø
bình ñaúng thöïc söï cho taát caû moïi ngöôøi. Trong quan nieäm cuûa caùc
oâng, giai caáp voâ saûn laø “söï maát ñi hoaøn toaøn cuûa con ngöôøi ”vaø
do ñoù noù “chæ coù theå hoài sinh ñöôïc baûn thaân mình baèng caùch
hoài sinh con ngöôøi moät caùch hoaøn toaøn ”. giai caáp naøy “khoâng
theå töï giaûi phoùng mình neáu khoâng töï giaûi phoùng mình khoûi taát
caû nhöõng lónh vöïc khaùc cuûa xaõ hoäi ”. C.Maùc vaø Ph.Aêngghen ñaõ
ñöa ra moät quan nieäm duy vaät trieät ñeå vaø söï nghieäp giaûi phoùng
con ngöôøi, giaûi phoùng giai caáp nhöõng ngöôøi bò aùp böùc, giaûi
phoùng nhaân loaïi xuaát phaùt töø nhöõng tieàn ñeà duy vaät hieän thöïc
cuûa con ngöôøi. Ñoù laø “nhöõng caù nhaân hieän thöïc, laø hoaït ñoäng
cuûa hoï vaø nhöõng ñieàu kieän sinh hoaït vaø thöïc chaát cuûa cuûa hoï,
nhöõng dieàu maø hoï thöôøng coù saün ,cuõng nhö nhöõng ñieàu kieän do
hoaït ñoäng cuûa chính hoï taïo ra ”. Bôûi theá muïc tieâu cao nhaát maø
cheá ñoä xaõ hoäi töông lai caàn ñaït tôùi laø taïo ra “nhöõng caù nhaân
ñöôïc phaùt trieån toaøn dieän ” . Ñoù laø nhöõng caù nhaân ñöôïc töï do
thay ñoåi moïi hoaït ñoäng cuûa mình vôùi tö caùch laø nhöõng ngöôøi saûn
xuaát, bôûi khi ñoù “xaõ hoäi ñieàu tieát toaøn boä neàn saûn xuaát ” coøn
caùc caù nhaân thì khoâng coøn bò leä thuoäc vaøo thöù lao ñoäng ñaõ
khieán hoï khoâng coù ñöôïc töï do thaät söï, khieán cho hoï trôû neân
“phieán dieän ,meùo moù vaø bò haïn cheá ”, vaø khi ñoù lao ñoäng bieán
thaønh hoaït ñoäng töï giaùc cuûa con ngöôøi. Xuaát phaùt töø tö töôûng
ñoù ,tö töôûng ñaõ trôû thaønh moät trong nhöõng nguyeân taéc cô baûn
cuûa quan ñieåm Maùc xít veà con ngöôøi, veà xaõ hoäi , theo ñoù xaõ hoäi
töông lai maø giai caáp voâ saûn coù söù meänh phaûi xaây döïng laø xaõ
hoäi maø trong ñoù, laàn ñaàu tieân con ngöôøi toå chöùc ñôøi soáng cuûa
hoï moät caùch töï giaùc .Maøø Ph.Aêngghen goïi ñoù laø “böôùc nhaûy
cuûa con ngöôøi töø vöông quoác taát yeáu sang vöông quoác töï do ”.
baèng hoaït ñoäng caùch maïng cuûa mình oâng cuõng nhaán maïnh “con
ngöôøi, cuoái cuøng laøm chuû toàn taïi xaõ hoäi cuûa chính mình cuõng do
ñoù maø laøm chuû töï nhieân, laøm chuû caû baûn thaân mình, trôû thaønh
ngöôøi töï do ”.
Tieàn ñeà vaät chaát cho söï nghieäp giaûi phoùng con ngöôøi, giaûi
phoùng nhaân loaïi chæ coù theå thöïc hieän khi nhöõng löïc löôïng saûn
xuaát hieân ñaïi ñaõ phaùt trieån, chæ khi xaõ hoäi loaøi ngöôøi ñaõ ñaït
ñeán moät trình ñoä phaùt trieån cao veà löïc löôïng saûn xuaát thì khi ñoù “
söï phaùt trieån ñoäc ñaùo vaø töï do cuûa caùc caù nhaân ” môùi “khoâng
coøn laø lôøi noùi suoâng ” vaø söï phaùt trieån aáy “chính laø do moái
lieân heä giöõa nhöõng caù nhaân quyeát ñònh, moái lieân heä ñöôïc bieåu
hieän moät phaàn trong nhöõng tieàn ñeà kinh teá , moät phaàn trong söï coá

15
keát taát yeáu cuûa söï phaùt trieån töï do cuûa taùt caû moïi con ngöôøi,
vaø cuoái cuøng trong tính chaát phoå bieán cuûa hoaït ñoäng cuûa caùc caù
nhaân, treân cô sôû löïc löôïng saûn xuaát hieän coù ”. Hôn nöõa, C.Maùc
vaø Ph.Aêngghen coøn khaûng ñònh raèng cheá ñoä töông lai ,maø loaøi
ngöôøi ñang höôùng tôùi khoâng chæ taïo ra moät cô sôû môùi, moät neàn
taûng vöõng chaéc cho vieäc phaùt trieån caù nhaân con ngöôøi rieâng bieät,
maø caàn xaây döïng nhöõng moái quan heä toát ñeïp giöõa con ngöôøi vôùi
con ngöôøi. theo caùc oâng, trong ñieàu kieän coù coäng ñoàng thaät söï,
caùc caù nhaân coù ñöôïc töï do, khi hoï lieân hôïp laïi vaø nhôø söï lieân
hôïp aáy . Bôûi chæ coù trong coäng ñoàng, caù nhaân con ngöôøi môùi coù
ñöôïc nhöõng phöông tieän ñeå coù theå “phaùt trieån toaøn dieän nhöõng
naêng khieáu cuûa mình ”, vaø do ñoù , chæ coù trong coäng ñoàng, con
ngöôøi môùi coù theå coù ñöôïc töï do caù nhaân, con ngöôøi môùi thöïc söï
ñöôïc giaûi phoùng.
Trong tuyeân ngoân cuûa Ñaûng Coäng saûn C.Maùc vaø
Ph.Aêngghen ñaõ khaûng ñònh xaõ hoäi loaøi ngöôøi seõ tieán tôùi moät
xaõ hoäi môùi, xaõ hoäi naøy, do nhöõng ñieàu kieän khaùch quan cho
pheùp, coù khaû naêng khaéc phuïc nhöõng haïn cheá lòch söû maø baûn
thaân xaõ hoäi tö baûn khoâng theå vöôït qua. Haïn cheá lôùn nhaát cuûa
xaõ hoäi tö baûn laø “söï tha hoaù cuûa con ngöôøi ” do vieäc taùch tö lieäu
saûn xuaát khoûi ngöôøi lao ñoäng, haïn cheá ñoù chæ coù theå ñöôïc khaéc
phuïc trieät ñeå baèng vieäc giaûi phoùng con ngöôøi,vaø quaù trình lòch
söû töï nhieân cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi chaüc chaén seõ daãn tôùi phuû
ñònh xaõ hoäi tö baûn,vaø “thay cho xaõ hoäi tö baûn cuõ, vôùi nhöõng giai
caáp vaø ñoái khaùng giai caáp cuûa noù ” seõ taát yeáu xuaát hieän. Moät
cheá ñoä xaõ hoäi môùi khoâng coù giai caáp , khoâng coøn hieän töôïng
ngöôøi boùc loät ngöôøi. “moät lieân hôïp, trong söï phaùt trieån töï do cuûa
moãi ngöôøi laø ñieàu kieän cho söï phaùt trieån töï do cuûa taát caû moïi
ngöôøi ”.
Theo quan nieäm cuûa C.Maùc vaø Ph.Aêngghen, thì söï nghieäp
giaûi phoùng con ngöôøi, giaûi phoùng nhaân loaïi “giaûi phoùng giai caáp
bò aùp böùc ” vaø söï phaùt trieån cuûa con ngöôøi toaøn dieän “söï phaùt
trieån ñoäc ñaùo vaø töï do cuûa caùc caù nhaân ” khoâng phaûi laø vieäc
laøm ñôn giaûn, choác laùt, maø laø moät quaù trình heát söùc laâu daøi,
voâ cuøng phöùc taïp vaø ñaày nhöõng böôùc thaêng traàm .noù ñoøi hoûi
phaûi thöïc hieän baèng moät cuoäc caùch maïng toaøn xaõ hoäi , baèng
vieäc xoaù boû traät töï xaõ hoäi, vaø “taát phaûi bao haøm vieäc saùng laäp
ra moät xaõ hoäi môùi” xaõ hoäi vì con ngöôø, vì cuoäc aám no vaø haïnh
phuùc cho taát caû moïi ngöôøi.

16
 3 .Yù nghóa cuûa vieäc vaän duïng nhöõng quan ñieåm cuûa chuû
nghóa Maùc – Leânin trong tình hình thöïc tieãn ôû vieät nam.
ÔÛ nöôùc ta, ngay töø buoåi ñaàu cuûa coâng cuoäc caùch maïng xaõ
hoäi chuû nghóa , khi vaän duïng quan ñieåm cuûa chuû nghóa Maùc –
Leânin veà con ngöôøi vaø giaûi phoùng con ngöôøi, ñaûng ta ñaõ khaûng
ñònh raèng con ngöôøi laø voán quy nhaát , chaêm lo cho haïnh phuùc cuûa
con ngöôøi laø muïc tieâu phaán ñaáu cao nhaát cuûa cheá ñoä ta. Trong qua
trình caùch maïng, vieäc chaêm lo haïnh phuùc cuûa moò ngöôøi , moïi nhaø
ñaõ ñöôïc Hoà Chí Minh, Ñaûng vaø Nhaø Nöôùc ta ñaët leân vò trí haøng
ñaàu, vaø coi ñoù laø nhieäm vuï trung taâm cuûa caùch maïng ñieàu naøy
ñöôïc hieåu laø phaûi xem con ngöôøi nhö moät yeáu toá trung taâm cuûa
caùc quaù trình xaõ hoäi, nhö yeáu toá caáu thaønh höõu cô cuûa löïc löôïng
saûn xuaát, gaén boù chaët cheõ vôùi tö lieäu saûn xuaát ,taùc ñoäng qua laïi
vôùi chuùng trong moät chænh theá thoáng nhaát vaø laøm neân nhöõng
bieán ñoåi kinh teá – xaõ hoäi goùp thaønh quaù trình ñöa coäng ñoàng
Vieät Nam ñi leân chuû nghóa xaõ hoäi. Con ngöôøi xaõ hoäi chuû nghóa
ôû ñaây laø chuû theå cuûa caùch maïng xaõ hoäi chuû nghóa ôû Vieät Nam.
Ñaûng ta coi troïng söï phaùt trieån con ngöôøi vieât nam toaøn dieän
laø nhieäm vuï khoâng chæ coù yù nghóa tröïc tieáp, tröôùc maét maø coøn
laø nhieäm vuï chieán löôïc laâu daøi. Vì vaäy, moïi chuû tröông, ñuôøng
loái, chính saùch cuûa ñaûng vaø nhaø nöôùc ta ñeàu nhaèm quaùn trieät tö
töôûng chaêm lo boài döôõng vaø phaùt huy nhaân toá con ngöôøi, höôùng
tôùi muïc tieâu phaùt trieån toaøn dieän con ngöôøi Vieät Nam – con ngöôøi
“ phaùt trieån toaøn dieän veà chính trò , tö töôûng trí tueä, ñaïo ñöùc, theå
chaát, naêng löïc saùng taïo, coù yù thöùc coäng ñoàng, loøng nhaân aùi,
khoan dung, toân troïng nghóa tình, loái soáng vaên hoaù, quan heä haøi
hoaø trong gia ñình, coäng ñoàng vaø xaõ hoäi ”. Nhö ñaïi hoäi laàn ñaûng
laàn thöù IX Ñaûng ta ñaõ khaûng ñònh.Töø vieäc nhaän thöùc roõ quan
ñieåm cuûa caùc nhaø saùng laäp chuû nghóa Maùc veà con ngöôøi, raèng
con ngöôøi laøm neân lòch söû cuûa mình baèng chính haønh ñoäng vaø
naêng löïc saùng taïo cuûa mình, ñaûng ta ñaõ nhaän thöùc roõ hôn vai troø
quyeát ñònh cuûa ñoäi nguõ ñoâng ñaûo nhöõng ngöôøi lao ñoäng nöôùc ta
khi vaïch ra ñònh höôùng phaùt trieån ñaát nöôùc theo höôùng ñaåy maïnh
coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù, keát hôïp töøng böôùc coâng nghieäp
hoaù ñaát nöôùc vôùi hieän ñaïi hoaù xaõ hoäi. Tranh thuû öùng duïng
ngaøy caøng nhieàu hôn, ôû möùc cao hôn vaø phoå bieán hôn nhöõng
thaønh töïu môùi veà khoa hoïc vaø coâng ngheä ,töøng böôùc phaùt trieån
kinh teá tri thöùc, phaùt huy nguoàn löïc trí tueä vaø söùc maïnh tinh thaàn
cuûa ngöôøi Vieät Nam. Ñaûng ta coøn cho raèng phaùt huy nguoàn löïc
con ngöôøi laø “yeáu toá cô baûn ñeå phaùt trieån xaõ hoäi, taêng tröôûng

17
kinh teá nhanh vaø beàn vöõng ”. Bôûi theá vaán ñeà phaùt trieån con
ngöôøi Vieät Nam trong thôøi kyø ñaåy maïnh coâng nghieäp hoaù, hieän
ñaïi hoaù theo quan ñieåm veà con ngöôøi cuûa trieát hoïc Maùc –Leânin
luoân laø vaán ñeà vöøa coù yù nghóa lyù luaän, vöøa coù yù nghóa thôøi
söï caáp baùch ñoái vôùi ñaûng vaø nhaø nöôùc ta hieän nay .

III. KEÁT LUAÄN VAØ ÑEÀ NGHÒ

1. Keát luaän
Hieän nay nhaän thöùc cuûa Ñaûng vaø Nhaø Nöôùc ta veà vaán ñeà
con ngöôøi ñaõ ñöôïc cuï theå hoaù thaønh haønh ñoäng trong caùc nghò
quyeát cuûa ñaïi hoäi Ñaûng toaøn quoác qua caùc kyø ñaïi hoäi ,ñang töøng
böôùc thöïc hieän muïc tieâu “daân giaøu , nöôùc maïnh, xaõ hoäi coâng
baèng, daân chuû, vaên minh” . Trong thôøi kyø môùi naøy ñaûng vaø nhaø
nöôùc ta ñaõ vaø ñang thöïc hieän chieán löôïc phaùt trieån con ngöôøi moät
caùch toaøn dieän, maø trong ñoù con ngöôøi coù theå ñaùp öùng ñöôïc nhu
caàu cuûa tình hình môùi, ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu cuûa thôøi kyø hoäi
nhaäp quoác teá. Tuy nhieân ñeå ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu treân laø vaán
ñeà treân laø moät vaán ñeà khoâng ñôn giaûn ,khi maø loaøi ngöôøi ñang
soáng trong thôøi ñaïi cuûa trí tueä, thôøi ñaïi maø cöù sau 20 naêm laø
löôïng tri thöùc laïi taêng gaáp ñoâi , thôøi ñaïi maø maø caùc nöôùc xaõ
hoäi chuû nghóa ñang ñoái phoù vôùi nguy cô cuûa “dieãn bieán hoaø bình
”, nguy cô cuûa “ñeá quoác haøng hoaù ”, nguy cô cuûa “ñeá quoác thoâng
tin ”. Bôûi vaäy vaán ñeà phaùt trieån con ngöôøi laø vaán ñeà soáng coøn
cuûa moãi daân toäc, cuûa moãi quoác gia. Ñaây laø vaán ñeà khoâng ñôn
giaûn noù ñoøi hoûi phaûi coù thôøi gian laâu daøi trong suoát moät chaëng
ñöôøng lòch söû cuûa moãi daân toäc.Do ñoù ñoøi hoûi phaûi coù moät
nhaän thöùc ñuùng ñaén veà con ngöôøi trong tình hình lòch söû môùi, ñaëc
bieät hôn phaûi phuø hôïp vôùi kieàn cuï theå cuûa moãi daân toäc, moãi
quoác gia .
Daân toäc ta ñaõ traûi qua qua trình giöõ nöôùc vaø döïng nöôùc, ñaõ
phaûi maát gaàn 12 theá kyû phaûi chòu caûnh ñoâ hoä. Hôn bao giôø heât
chuùng ta caàn xaây döïng con ngöôøi vieät nam laø con ngöôøi yeâu nöôùc,
coù yù thöùc daân toäc vaø ñoäc laäp daân toäc cao. vì ñoäc laäp töï do
cuûa Toå Quoác, con ngöôøi Vieät Nam saün saøng hy sinh taát caû , hieán
daân taát caû, chòu ñöïng vaø vöôït qua taát caû, laø con ngöôøi coù nghóa

18
khí. Con ngöôøi bieát baûo veä, xaây döïng Vieät Nam xaõ hoäi chuû nghóa
vaø xaây döïng thaønh coâng xaõ hoäi chuû nghóa ôû Vieät Nam.
2. Ñeà nghò .
Hieän nay theá heä treû Vieät Nam ñang ñöùng tröôùc thôøi cô vaø
thaùch thöùc lôùn . Tuy nhieân trong ñoù coù khoâng ít caùm doã veà vaät
chaát vaø tinh thaàn laø moât nguy cô lôùn laøm cho theá heä treû maát ñi
baûn chaát con ngöôøi Vieät Nam. Do Ñoù caàn coù keá hoaïch, ñònh
höôùng phaùt trieån veà chính trò cho theá heä treû moät caùch theát
thöïc,gaén lieàn vôùi nhu caàu cuûa theá heä treû, nhu caàu lòch söû cuï theå
.

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Giaùo trình trieát hoïc :PGS – TS Ñoaøn Quang Thoï, nhaø xuaát
baûn lyù luaän chính trò .
2. Lòch söû trieát hoïc : GS Nguyeãn Höõu Vui, nhaø xuaát baûn Giaùo
Duïc .
3. Trieát hoïc Maùc- Leânin veà con ngöôøi vaø vieäc xaây döïng con
ngöôøi Vieät Nam thôøi kyø coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù: TS
Nguyeãn Thieän Vöông, nhaø xuaát baûn chính trò quoác gia .
4. Ñaïi cöông trieát hoïc : Ñoaøn Chính, nhaø xuaát baûn chính tri quoác
gia 1997 .
5. Giaùo trình trieát hoïc Maùc – Leânin : hoäi ñoàng TW chæ ñaïo
bieân soaïn Giaùo trình quoác gia .
6. Lòch söû trieát hoïc phöông taây : Nguyeãn Ñaêng Thuïc nhaø xuaát
baûn thaønh phoá Hoà Chí Minh 1991.
7. Lòch söû trieát hoïc phöông taây : Nhaø xuaát baûn giaùo duïc 2002.

19