Το Κίνημα του Ναυτικού στο Ναύσταθμο Σαλαμίνας

στις 22/23 Μαΐου 1973

Από τον Πλοίαρχο (Ο) Α. Τσιλιβίγκο ΠΝ

Κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα έλαβαν χώρα τρία στρατιωτικά κινή-
ματα στο γεωγραφικό χώρο της Σαλαμίνας και συγκεκριμένα στον ομώνυμο
Ναύσταθμο, τα οποία λειτούργησαν ως καταλύτες για τις μετέπειτα πολιτικές
εξελίξεις στην Ελλάδα. Εκτενής αναφορά στα δύο πρώτα εξ αυτών έγινε σε
προηγούμενα φύλλα της παρούσας εφημερίδας και ειδικότερα στα φύλλα μη-
νός Φεβρουαρίου 2011 με τίτλο «Το Κίνημα στο Γουδή και η Αφανής Ναυμα-
χία της Σαλαμίνας το 1909» και μηνός Μαρτίου 2011 με τίτλο «Το Κίνημα της
1ης Μαρτίου 1935 στη Σαλαμίνα».
Το τρίτο εξ αυτών που είναι γνωστό ως το κίνημα του Ναυτικού κατά
της δικτατορίας, οργανώθηκε και σχεδιάστηκε από στελέχη του Πολεμικού
Ναυτικού, που ήταν αντίθετα προς το δικτατορικό καθεστώς της περιόδου
1967-1974. Το σχέδιο δράσης προέβλεπε αρχικά τον απόπλου αριθμού πο-
λεμικών πλοίων, που ευρίσκονταν στο Ναύσταθμο Σαλαμίνας στις 22/23 Μα-
ΐου 1973 με μυημένους στο κίνημα Κυβερνήτες, Αξιωματικούς και Υπαξιωμα-
τικούς, καθώς επίσης και την κατάληψη μιας νήσου των Κυκλάδων (Σύρος),
απ΄ όπου θα ασκούνταν πιέσεις προς την Κυβέρνηση για να παραδώσει την
πολιτική εξουσία. Ευθύς εξ αρχής πρέπει να επισημανθεί ότι όλα τα μυημένα
στελέχη του Πολεμικού Ναυτικού ενεργούσαν με δική τους πρωτοβουλία, χω-
ρίς να συνδέουν τις κινήσεις τους με τις επιδιώξεις οποιασδήποτε πολιτικής ή
κομματικής παράταξης. Επίσης οι συμμετέχοντες στο κίνημα αποσκοπούσαν
να επαναφέρουν τη χώρα στη συνταγματική ομαλότητα και δεν απέβλεπαν οι
ίδιοι να καταλάβουν την πολιτική εξουσία.

1
 Ως ημερομηνία για την εκδήλωση του κινήματος αποφασίσθηκε το
βράδυ της 22ης προς την 23η Μαΐου 1973, πλην όμως το σχέδιο δράσης
προδόθηκε με επακόλουθο τη σύλληψη των κινηματιών και την αποτυχία του
όλου εγχειρήματος. Παρ΄ όλα αυτά το αποτυχημένο κίνημα έπληξε σοβαρά το
δικτατορικό καθεστώς και αποτέλεσε την απαρχή μιας σειράς γεγονότων που
επέφεραν τελικά την πτώση του. Είναι δυσχερές για κάποιον, που αγνοεί τα
ιστορικά γεγονότα εκείνης της περιόδου, να αντιληφθεί πως είναι δυνατόν ένα
αποτυχημένο κίνημα να επιφέρει σοβαρό πλήγμα σ΄ ένα πανίσχυρο στρατιω-
τικό καθεστώς. Τα γεγονότα που ακολούθησαν μετά την 23η Μαΐου δίνουν την
εξήγηση.
Ένα από τα πολεμικά πλοία, που θα ελάμβανε μέρος στο κίνημα, ήταν
το αντιτορπιλικό (Α/Τ) ΒΕΛΟΣ με κυβερνήτη τον μυημένο Αντιπλοίαρχο Ν.

Παππά, ο οποίος υπήρξε από τους πρωτεργάτες και τα ηγετικά στελέχη του
Α/Τ ΒΕΛΟΣ
κινήματος. Τέσσερις ημέρες πριν από την αποφασισθείσα ημερομηνία εκδή-
λωσης του κινήματος, ήτοι στις 18/5/1973, το Α/Τ ΒΕΛΟΣ απέπλευσε από το
Ναύσταθμο Σαλαμίνας προκειμένου να συμμετάσχει μαζί με άλλα πέντε συμ-
μαχικά πλοία στην άσκηση «αμέσου δράσεως» (Driving for Ge) της Ατλαντι-
κής Συμμαχίας, που θα διεξαγόταν στα ιταλικά χωρικά ύδατα. Μετά τη λήξη
της νατοϊκής άσκησης το Α/Τ ΒΕΛΟΣ θα επανέπλεε στην Ελλάδα προς ενί-
σχυση του κινήματος, το οποίο εν τω μεταξύ θα ευρισκόταν σε εξέλιξη.
Δεδομένων τούτων και ενώ η νατοϊκή άσκηση εξελίσσετο, στις
23/5/1973 γίνεται γνωστή στον κυβερνήτη του Α/Τ ΒΕΛΟΣ η είδηση της απο-
τυχίας του κινήματος στην Ελλάδα και της σύλληψης των κινηματιών συνα-
δέλφων του. Στην έκθεση, που συνέταξε ο αυτοεξόριστος δικηγόρος στη
Ρώμη Γ. Κουράτος με ημερομηνία 18/6/1973 και την απέστειλε προς ενημέ-
ρωση του ευρισκομένου στο Παρίσι Κ. Καραμανλή, αναγράφεται μεταξύ των

2
άλλων ότι ενόψει της διαμορφωθείσας κατάστασης, ο κυβερνήτης του Α/Τ
ΒΕΛΟΣ είχε να επιλέξει μία εκ των κατωτέρω τριών λύσεων:
Πρώτη: Να επιστρέψει στην Ελλάδα μετά τη λήξη της άσκησης,
γνωρίζοντας ότι η ενδεχόμενη αυτή ενέργειά του θα οδηγούσε στην ολοκλη-
ρωτική αποτυχία του κινήματος και στη βέβαιη σύλληψή του.
Δεύτερη: Να πλεύσει προς το Κρητικό Πέλαγος απ΄ όπου με την
απειλή βομβαρδισμού στρατιωτικών βάσεων της Κρήτης, θα εκβίαζε την απε-
λευθέρωση των συλληφθέντων συναδέλφων του με πιθανή συνέπεια η ενέρ-
γεια αυτή να προκαλούσε ανθρώπινα θύματα.
Τρίτη: «...Να αποχωρήσει από την άσκηση του ΝΑΤΟ,
επικαλούμενος λόγους εθνικής ανάγκης, όπερ δέχεται το Σύμφωνο ΝΑΤΟ και
να ενεργήσει μόνον προς τον σκοπόν συγκλονίσεως της διεθνούς κοινής
γνώμης, ενώπιον της οποίας να φέρει το θέμα της τραγικής καταστάσεως των
Ενόπλων Δυνάμεων και ιδιαιτέρως να αποκαλύψει την πραγματικότητα αυτήν
ενώπιον της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας του ΝΑΤΟ και των μελών
Κυβερνήσεων. Την λύση αυτή προέκρινε με σύμφωνη γνώμη των αξιωματι-
κών του...».
Τελικά στις 25/5/1973 το Α/Τ ΒΕΛΟΣ αποχώρησε από την νατοϊκή
άσκηση και κατέπλευσε στη θαλάσσια περιοχή Φιουμιτσίνο της Ιταλίας, πλη-
σίον της Ρώμης. Εκεί ζητήθηκε από τις ιταλικές αρχές και χορηγήθηκε πολι-
τικό άσυλο για 31 Αξιωματικούς- Υπαξιωματικούς του πληρώματος του Α/Τ
ΒΕΛΟΣ, το οποίο στη συνέχεια με άλλον κυβερνήτη επανέπλευσε στην Ελ-
λάδα. Τα δε 31 άτομα, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνεται και ο Σαλαμί-
νιος Δόκιμος Κελευστής Γεώργιος Ασημίνας1, επανήλθαν στην Ελλάδα μετά
την μεταπολίτευση στις 26/7/1974.
Ωστόσο το πρωτοφανές εγχείρημα του Α/Τ ΒΕΛΟΣ προκάλεσε το
ενδιαφέρον της διεθνούς κοινής γνώμης, καθώς όλα τα διεθνή μέσα ενημέ-
ρωσης αναφέρονταν σ΄ αυτό το γεγονός με επακόλουθο η παγκόσμια προ-
σοχή να στραφεί προς την Ελλάδα και να γίνει απ΄ όλους αντιληπτό ότι οι ελ-
ληνικές Ένοπλες Δυνάμεις δεν υποστήριζαν σύσσωμες τη στρατιωτική δικτα-
τορία. Η παράτολμη κίνηση του Α/Τ ΒΕΛΟΣ υπήρξε στην κυριολεξία ένα βέ-
λος στην καρδιά του αυταρχικού καθεστώτος, το οποίο έκτοτε άρχισε να κλο-
νίζεται σοβαρά. Οι ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις που ακολούθησαν, οδήγησαν
στην αποδόμηση του δικτατορικού καθεστώτος.

3
 Α/Τ ΒΕΛΟΣ - ΡΩΜΗ 27/5/1973
Ο Κυβερνήτης και το πλήρωμα
που έλαβαν πολιτικό άσυλο στην Ιταλία

Αναλυτικότερα και υπό τη πίεση της διεθνούς κατακραυγής, στις 1/6/1973 το

αυταρχικό καθεστώς προαναγγέλλει την εγκαθίδρυση Κοινοβουλευτικής
Προεδρικής Δημοκρατίας στην Ελλάδα. Στις 19/8/1973 ο δικτάτορας Γ.
Παπαδόπουλος αυτοδιορίζεται Πρόεδρος της Δημοκρατίας και στις
11/10/1973 ορκίζει κυβέρνηση πολιτικών προσώπων με Πρωθυπουργό τον Σ.
Μαρκεζίνη. Στις 17/11/1973 τα θλιβερά γεγονότα του Πολυτεχνείου αλλάζουν
ριζικά την πορεία των εξελίξεων. Στις 25/11/1973 ο «αόρατος» δικτάτορας Δ.
Ιωαννίδης ανατρέπει το Γ. Παπαδόπουλο και τοποθετεί Πρόεδρο της Δημο-
κρατίας τον Αντιστράτηγο Φ. Γκιζίκη και Πρωθυπουργό τον Α. Ανδριτσό-
πουλο. Παράλληλα στα τέλη του 1973 με την ανακάλυψη κοιτασμάτων πετρε-
λαίου ανοικτά της Θάσου, η Τουρκία προβάλλει διεκδικήσεις επί της υφαλο-
κρηπίδας των ελληνικών νησιών του Α. Αιγαίου. Την ίδια περίοδο οι σχέσεις
του Δ. Ιωαννίδη με τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Αρχιεπίσκοπο
Μακάριο επιδεινώνονται και περιέρχονται σε ρήξη, όταν ο Μακάριος στις
3/7/1974 ζητά την ανάκληση 650 ελλαδιτών αξιωματικών από την Εθνική
Φρουρά της Κύπρου. Στις 15/7/1974 μονάδες της κυπριακής φρουράς και του
ελληνικού στρατού, εκτελώντας εντολές της ελληνικής κυβέρνησης, εξαπολύ-
ουν πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου και καταλαμβάνουν κυβερνητικά κτί-

4
ρια στην Κύπρο, καθώς και το Προεδρικό Μέγαρο. Στις 20/7/1974 η Τουρκία,
επικαλούμενη τα δικαιώματα που της παρείχε, ως εγγυήτριας δύναμης, η
Συνθήκη της Ζυρίχης, εισβάλλει στην Κύπρο και καταλαμβάνει το 40% του
εδάφους της. Στις 23/7/1974 το δικτατορικό καθεστώς στην Ελλάδα διαλύεται
με τίμημα την εθνική τραγωδία της Κύπρου. Στις 24/7/1974 η Ελλάδα εισέρχε-
ται σε μια νέα περίοδο της πολιτικής ζωής, τη γνωστή περίοδο της μεταπολί-
τευσης.
Τελειώνοντας την ιστορική αναδρομή και ανάλυση των ανωτέρω
γεγονότων, συμπερασματικά προκύπτει ότι το κίνημα του Ναυτικού στο Ναύ-
σταθμο Σαλαμίνας στις 22/23 Μαΐου 1973 υπήρξε ένα κίνημα με πολλές ιδιαι-
τερότητες, καθώς οι συμμετέχοντες σ΄ αυτό αποσκοπούσαν να επαναφέρουν
τη χώρα στη συνταγματική ομαλότητα, χωρίς οι ίδιοι να αποβλέπουν στην κα-
τάληψη και εν συνέχεια στην άσκηση της πολιτικής εξουσίας, σε αντίθεση με
τα κινήματα του παρελθόντος όπου οι κινηματίες κατά κανόνα εποφθαλμιού-
σαν την εξουσία. Βέβαια ως σχέδιο δράσης μπορεί να απέτυχε, επειδή προ-
δόθηκε λίγο πριν εκδηλωθεί, πλην όμως επί της ουσίας επέτυχε στο σκοπό
του με το πρωτοφανές και παράτολμο εγχείρημα του Α/Τ ΒΕΛΟΣ, το οποίο
υπήρξε τελικά το επιστέγασμα της αντιδικτατορικής κίνησης που αναπτύχθηκε
στο Πολεμικό Ναυτικό κατά την περίοδο 1967-1974.

5
1
Πολιτικό άσυλο χορηγήθηκε στους:
- Αντιπλοίαρχο Ν. Παππά,
- Σημαιοφόρους Κ. Γκορτζή, Κ. Ματαράγκα, Γ. Στράτο, Ν. Ζησιμόπουλο, Η. Προκοπάκη και Π. Χατζηπέρο,
- Αρχικελευστές Δ. Ρουσόπουλο, Π. Καλλίνο, Δ. Πανούση, Ε. Ρέντζη, Γ. Σαραφιανό, Κ. Κωνσταντινίδη, Γ. Κιμι-
γκέλη και Κ. Καραμίχα,
- Επικελευστή Σ. Μιλιώτη,
- Κελευστές Α. Αυγερινό, Α. Βιτάλη, Γ. Γούτσο, Ε. Σπυριδάκη, Μ. Σαμψών και Δ. Μητακάκη,
- Δόκιμους Κελευστές Α. Αβραάμ, Ν. Λοΐζο, Ι. Γκαρούτσο, Γ. Αντωνίου, Π. Αγγελή, Γ. Ασημίνα, Ι. Ελευθεριάδη,
Γ. Θεοδωρίδη και στον
- Ναύτη Πρότακτο Γ. Ματζανά.
Στους ανωτέρω προστέθηκε ο Κελευστής Κ. Κωστάκης του ναρκαλιευτικού ΦΑΙΔΡΑ, ο οποίος εγκατέλειψε το
ευρισκόμενο στον κόλπο Λα Σπέτσια πλοίο του για να ενσωματωθεί με τους συνάδελφούς του από το Α/Τ
ΒΕΛΟΣ.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- «Η Ιστορία και ο Πολιτισμός του Ελληνικού Έθνους», τόμος 2 ος , Εκδόσεις ΠΑΠΥΡΟΣ,
1998.
- Ν. Παπαδημητρίου «Το Κίνημα του Πολεμικού Ναυτικού- Μάιος 1973», Εκδόσεις
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΥΡΩΕΚΔΟΤΙΚΗ, 1985.
- Κ. Καραμανλής «Αρχείο, Γεγονότα και Κείμενα», Τόμος 7ος , Εκδόσεις ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ,
2005.
- «Χρονικό του 20ου Αιώνα», Εκδόσεις ΔΟΜΙΚΗ, 2002.