Вы находитесь на странице: 1из 10

- 58 -

4.ЭЕНЕРАТОРЛАРЫН МЦЩАФИЗЯСИ

4.1.Эенераторларда зядялянмяляр вя гейри -нормал


реъимляр

Эенераторларда ашаьыдакы зядялянмяляр вя гейри-нормал


реъимляр йарана билир:
Зядялянмялярин нювляри:
- фазаларарасы гысагапанма;
- бир фазанын сарьылары арасындакы гапанма;
- бир фазанын эювдяйя гапанмасы;
- ротор дюврясиндя эювдяйя икигат гапанма.
Гейри-нормал реъимлярин нювляри:
- харижт гысагапанманын ифрат жяряйанлары;
- ифрат йцклянмя;
- гейри-симметрик гысагапанмаларда вя натамам фаза
реъимляриндя статор жяряйанларынын гейри-симметриклийи;
- йцклярин кяскин ачылмасы заманы эярэинлийин йцксялмяси.

4.2.Эенераторларын узунуна диференсиал


мцщафизяси

Эенераторларда фазаларарасы гысагапанмадан ясас мцщафизя


узунуна диференсиал мцщафизядир. Беля мцщафизянин схеми шякил
4.1-дя эюстярилмишдир.
Мцщафизя харижи гысагапанмаларда ишлямямялидир. Бунун цчцн:
I m.i I q.b. max (4.1)
шярти юдянмялидир.
Гейри-баланс жяряйанларынын гиймяти жяряйан
трансформаторларынын (ЖТ) характеристикаларынын ейнилийиндян,
мцщафизя голларынын мцгавимятиндян, щямчинин ЖТ-нин 1-жи тяряф
жяряйанындан асылы олур вя бу кямиййятлярин артмасы иля артыр.
Мцщафизянин ишлямя жяряйаны практики олараг ашаьыдакы ифадя
иля тя йин едилир:
I m.i ks ka I qb max ks ka key I k3max , (4.2)
бурада кс =1,2 - сазлама ямсалы; k a - гысагапанма жяряйанындакы
апериодик топлананыны нязяря алан ямсал; кей =0,5 1 - ЖТ-нин
- 59 -

характеристикаларынын ейнитиплилик ямсалы; - ЖТ-нин хятасы;


3
I k max - эенераторун сыхажларындакы 3-фазалы гысагапанма
жяряйанынын ян бюйцк башланьыж гиймятидир.

Шякил 4.1. Эенераторларын узунуна диференсиал мцщафизяси

Диференсиал мцщафизя тез тя сиредян мцщафизя олуб эюзлямя


вахты олмадан ишляйир, онун селектив иши схемин юзц иля тя мин
олунур. Щяссаслыьы артырмаг цчцн жяряйан релеси тездойан ЖТ иля
гошулур, бу, гысагапанма жяряйанынын тяркибиндяки апериодик
топланан чох олдугда практики олараг мцщафизяни ишлямяйя
гоймур. Бу заман k a 1 гябул едилир.
Мцщафизянин голларындакы нагиллярдя гырыг олдугда
фазалардан бириндяки реледя эенераторун йцк жяряйанына уйьун
жяряйан йараныр вя мцщафизянин йанлыш ишлямясиня сябяб олур.
Бундан горунмаг цчцн ПТ-40 релеси тятбиг олунур вя
мцщафизянин ишлямя жяряйаны беля гябул едилир:
I m.i. 1,3 I g .nom . (4.3)
Тябиидир ки, бу щалда мцщафизянин щяссаслыьы азалыр.
Мцщафизядя ПЩТ-565 типли реледян истифадя олундугда ися:
- 60 -

I m.i . 0,5 0,6 I g .nom (4.4)


Мцщафизянин щяссаслыьы шябякядян ачылан эенераторун
чыхышларындакы 2-фазалы гысагапанма жяряйанына эюря йохланылыр.
Електрик гуьуларынын гурулуш гайдаларына (ЕГГГ) эюря
k h I k 2.min / I m.i . 2 олмалыдыр.
Гейд едяк ки, узунуна диференсиал мцщафизя бир фазанын
сарьылары арасында гапанма олдугда, щямчинин эенераторун
нейтралына йахын нюгтялярдя 3-фазалы гысагапанма олдугда (юлц
зонасы) ишлямир. Анжаг практикада нейтрала йахын нюгтялярдя
гысагапанма щаллары мцшащидя олунмамышдыр. Она эюря дя юлц
зонасыны арадан галдырмаг цчцн щяссаслыьы йцксялтмяйя ещтийаж
галмыр.

4.3.Бир фазанын сарьылары арасындакы гапанмадан


мцщафизя

Беля мцщафизя статор долаглары ики паралел будагдан ибарят


олан эцжлц эенераторларда тятбиг олунур(шякил 4.2).

Шякил 4.2. Бир фазанын сарьылары арасындакы гапанмадан


мцщафизянин схеми
- 61 -

Нормал вя харижи гысагапанмаларда долагларын нейтралыны


бирляшдирян хятдян анжаг гейри-синусоидаллыг вя гейри-
симметриклик нятижясиндя йаранан жяряйан щармоникалары ахыр.
КАЗ сцзэяжи бу жяряйанлары мцщафизя дюврясиня дахил олмаьа
гоймур. Сарьыларарасы гапанма олдугда зядялянмиш фаза
контурунда ясас тезликли бярабярляшдирижи е.щ.г. вя жяряйан ( Еб вя
Ыб ) йараныр, реледян Ыр= Ыб/кЫ жяряйаны ахыр.
Ыб Ым.и олдугда мцщафизя ишляйир. Гапанан сарьылар сайы аз
олдугда, бярабярляшдирижи жяряйан аз алыныр. Бу да мцщафизянин
юлц зонасы олдуьуну эюстярир. Реленин ишлямя жяряйаны харижи
гысагапанмада гейри-баланс жяряйанларына эюря тя йин едилир.
Мцщафизя ротор дюврясиндя икигат йерля гапанма олдугда
сящв ишляйя билир. Буну арадан галдырмаг цчцн КТ заман релеси
тэ =0,5 1 сан. эюзлямя мцддяти иля ишляйир.

4.4.Харижи гысагапанмаларын ифрат жяряйанындан вя ифрат


йцклянмялярдян мцщафизя

Беля мцщафизянин схеми шякил 4.3-дя эюстярилмишдир.


- 62 -

Шякил 4.3.Харижи гысагапанмаларын ифрат жяряйанындан вя ифрат


йцклянмялярдян мцщафизянин схеми

Симметрик гысагапанмаларда эенераторун жяряйаны артыр вя


эярэинлийи азалыр, ифрат йцклянмя заманы ися жяряйан практики
олараг дяйишмяз эярэинлик шяраитиндя артыр. Бу щал симметрик
гысагапанма вя ифрат йцклянмядян мцщафизянин йериня
йетирилмясиндя истифадя олунур.
Симметрик гысагапанмаларын ифарт жяряйанындан мцщафизя
КА2, КВ, КЛ1, КТ2, КЩ вя КЛ2 релеляринин кюмяйи иля
щяйата кечирилир. Гысагапанма йаранаркян КА2 жяряйан вя КВ
минимал эярэинлик релеси ейни заманда ишляйир. Бу заман КЛ1
релесинин контактлары васитясиля КТ2 заман релеси цчцн дювря
йараныр вя мцщафизянин селективлийини тямин едир. Мцщафизя Г
ачарыны вя САС-ы ачыр.
Мцщафизянин ишлямя эярэинлийи:
- 63 -

U is. min
U m.i. 0,5 0,6 U g .nom. (4.5)
k s kq

КА2 релесинин ишлямя жяряйаны:

ks ksx I g .nom
I r .i , ks 1,1 1,15. (4.6)
kq k I
КТ2 релесинин эюзлямя вахты:
t2 tb. max t, (4.7)

бурада тб.мах - эенератор эярэинликли шинлярдяки бирляшмялярин


мцщафизясинин ян бюйцк эюзлямя вахтыдыр.
Мцщафизя эенераторун ифрат йцклянмяси заманы КВ релесинин
дюврясиндя гырыг олдугда сящвян ишляйя билир. Бу щалдан гачмаг
цчцн КВ релесинин эярэинлик дюврясиндя позулма олдугда
мцщафизя сигнал верир. О, КЛ1 релесинин икинжи контакты иля
щяйата кечирилир.
Эенераторун симметрик ифрат йцклянмясиня КА1 релеси иля
нязарят едилир. Ифрат йцклянмя барядя сигнал КТ1 релеси иля
йарадылан т1 эюзлямя мцддяти иля верилир:
t1 t m.c.m. t t2 t, (4.8)
бурада тм.ж.м – максимал жяряйан мцщафизясинин харижи
гысагапанмаларын ифрат жяряйанындан эюзлямя вахтыдыр.
КА1-ин ишлямя жяряйаны КА2-йя уйьун тя йин едилир вя
щяссаслыьы артырмаг цчцн кс =1,05 гябул едилир.
Гейри-симметрик гысагапанмаларын ифрат жяряйанындан
мцщафизя якс ардыжыллыглы жяряйан сцзэяжи иля щяйата кечирилир.
Мцщафизя сцзэяжи адятян ики комплекдян ибарят олур. Биринжи
комплект (КАЗ, КТ2, КН вя КЛ2) эенератор вя САС-ын
ачылмасына ишляйир, икинжиси ися (КА4, КТЗ) эюзлямя вахты иля
сигнала ишляйир. Щяр ики комплектин ишябурахма органы (КАЗ вя
КА4) якс ардыжыллыглы жяряйан сцзэяжиня (ЗА2) гошулур вя
симметрик гысагапанмаларда, щямчинин ифрат йцклянмялярдя
ишлямир. 1-жи комплект харижи гейри-симметрик
гысагапанмалардан эенераторун ачылмасыны тя мин едир, икинжиси
- 64 -

(щяссас комплект) ися эенераторун якс ардыжыллыглы жяряйан иля


ифрат йцклянмяси щаггында сигнал верир.
КАЗ релесинин ишлямя жяряйаны эенераторун якс ардыжыллыглы
жяряйаны иля гызма шяртинин бурахылабилян тб.б мцддятини нязяря
алмагла сечилир вя щяссаслыьына эюря гоншу елементлярин
мцщафизяляри иля (ялагя трансформаторуру, айрылан хятляр)
узлашдырылыр. Мцщафизянин ишлямя жяряйаны ики шярти юдямялидир:

A
I m.i I g .nom , (4.9)
tb.b
I m.i . k s I 2 hes , (4.10)
бурада Ы2щес - гоншу елеметлярин мцщафизяси ишлямя щяддиндя
олдугда гысагапанма шяраитиндя эенераторун якс ардыжыллыглы
щесаби жяряйаныдыр; кс =1,1.
Бу заман лазыми щяссаслыг тя мин олунмалыдыр
кщ=Ы2мин /Ым.и.=1,2.
КТ2 релесинин эюзлямя вахты ики шярти юдямялидир:
t2 tb. max t, (4.11)
t 2 t b .b . , (4.12)
Икинжи комплект цчцн ися:
I m.i. I q.b , (4.13)
I m.i. I 2b.b , (4.14)
бурада Ыг.б - якс ардыжыллыглы жяряйан сцзэяжинин гейри-баланс
жяряйаныдыр. Практики олараг
I m.i 0,1 0,12 I g .nom гябул олунур.
КТ3 релесинин эюзлямя вахты ися t 3 t2 t гябул
олунур.

4.5.Йерля гапанмадан мцщафизя

Мцщафизя сыфыр ардыжыллыглы жяряйан трансформаторларындан


(САЖТ) истифадя едилмякля йериня йетирилир. Кабел (ТПН) вя йа шин
(ТНПШ) типли САЖТ-лар вардыр. Онларын ичликляри щяр цч фазаны
ящатя едир. САЖТ-лар эенератор вя онларын ачары арасында
- 65 -

гурашдырылыр. САЖТ-ын биринжи тяряфиндяки сыфыр ардыжыллыглы


жяряйанын гиймяти йерля гапанма нюгтясинин олдуьу йердян
асылыдыр.

Шякил 4.4.Йерля гапанмадан мцщафизянин гурашдырылма йерляри

Харижи гысагапанмаларда (К1 нюгтясиндя) САЖТ-дан Ыж.э


жяряйаны, эенераторун чыхышындакы гысагапанмаларда ися (К2
нюгтясиндя) (Ыж - Ыжэ ) жяряйаны ахыр, йя ни

I Ic I cg (4.15)
Ic 3U f C (4.16)
I cg 3U f C g (4.17)
бурада Ж - эенератор эярэинликли шябякянин фаза тутуму; Жэ -
эенераторун статор долаьынын фаза тутумудур.
Будагланмыш кабел шябякяси цчцн Ic I cg олур. Бу
заман эенераторун йерля гапанмадан еффектив мцщафизяси
- 66 -

тя мин олунур. Харижи йерля гапанма вя харижи 2-фазалы


гысагапанмаларда мцщафизя ишлямир вя эенератордакы
гапанмайа кифайят гядяр щяссас олур.
Мцщафизянин схеми шякил 4.5-дя эюстярилмишдир.

Шякил 4.5.Йерля гапанмадан мцщафизя

Мцщафизя ики чох щяссас (КА2, КЛ1, КТ, КЩ2 вя КЛ2


релеляри) вя аз щяссас (КА1, КЩ1, КЛ2) комплектлярдян
ибарятдир. Даща щяссас орган эенератордакы гапанмада ишляйир.
Харижи гысагапанмаларда о, ифрат жяряйан мцщафизяси иля ишдян
айрылыр.
Мцщафизянин ишлямя жяряйаны харижи шябякянин щяр щансы бир
нюгтясиндя йерля гапанма вя ейни заманда башга бир
нюгтясиндя ися диэяр фазалар арасында гапанма йаранаркян олан
жяряйана эюря сазланыр:
1 '
I m.i. ks I c. g ks'' I q.b.hes , (4.18)
kq
бурада - мцщафизядя т =0,5-1 сан. эюзлямя вахты олдугда
k s 2 3 ; k s 1,3 1,5 ; Ыг.б.щес - эенераторун икифазалы
гысагапанмалардан ачылма анында, онун щесаби йцк жяряйанына
аид едилян САЖТ-ын гейри-баланс жяряйаныдыр.
- 67 -

Эенераторун щесаби жяряйаны ифрат жяряйанлардан мцщафизянин


гайытма жяряйанына бярабяр гябул едиля биляр. КТ
релесиндя т = 0,5 -1 сан. эюзлямя вахтынын олмасы мцщафизяни
харижи йерля гапанмада йаранан тутум жяряйанлары тяканларына
эюря сазламаьа имкан верир. Бу заман мцщафизянин щяссаслыьы
йцксялир.
Аз щяссас комплект САЖТ-ын ян бюйцк гейри-баланс
жяряйаны нязяря алынмагла харижи гысагапанма заманы кечид
просесиндя тутум жяряйанларына эюря сазланыр. Щесаби зядялянмя
нювц харижи шябякянин ейни заманда бир нюгтясиндя йерля
гапанманын вя диэяр нюгтясиндя икифазалы гысагапанманын
олмасы гябул едилир. Бу заман:
I m.i k s I s. g k s I q .b.max
бурада Ыг.б.мах - харижи гысагапанмалардакы максимал гейри-
баланс жяряйаныдыр.
Практики олараг Ым.и. 100А гябул олунур.
Гейд едяк ки, мцщафизянин эенераторун нейтралына йахын
нюгтяляриндя юлц зонасы олур. Бу, гапанма жяряйанынын гапанан
сарьыларын сайына мцтянасиб олмасы иля изащ едилир.

Вам также может понравиться