Signature and Name of Invigilator
(To be filled by the Candidate)
1. (Signature) __________________________
(Name) ____________________________
2. (Signature) __________________________
(Name) ____________________________
D-0909
Time : 1 1/4 hours] PAPER-II
EDUCATION
Number of Pages in this Booklet : 16
Instructions for the Candidates
1. Write your roll number in the space provided on the top of
this page.
2. This paper consists of fifty multiple-choice type of questions.
3. At the commencement of examination, the question booklet
will be given to you. In the first 5 minutes, you are requested
to open the booklet and compulsorily examine it as below :
(i) To have access to the Question Booklet, tear off the paper
seal on the edge of this cover page. Do not accept a booklet
without sticker-seal and do not accept an open booklet.
(ii) Tally the number of pages and number of questions
in the booklet with the information printed on the
cover page. Faulty booklets due to pages/questions
missing or duplicate or not in serial order or any
other discrepancy should be got replaced immediately
by a correct booklet from the invigilator within the
period of 5 minutes. Afterwards, neither the Question
Booklet will be replaced nor any extra time will be
given.
(iii) After this verification is over, the Test Booklet Number
should be entered in the OMR Sheet and the OMR Sheet
Number should be entered on this Test Booklet.
4. Each item has four alternative responses marked (A), (B), (C)
and (D). You have to darken the oval as indicated below on the
correct response against each item.
Example : A B C D
where (C) is the correct response.
5. Your responses to the items are to be indicated in the Answer
Sheet given inside the Paper I Booklet only. If you mark at
any place other than in the ovals in the Answer Sheet, it will
not be evaluated.
6. Read instructions given inside carefully.
7. Rough Work is to be done in the end of this booklet.
8. If you write your name or put any mark on any part of the test
booklet, except for the space allotted for the relevant entries,
which may disclose your identity, you will render yourself
liable to disqualification.
9. You have to return the test question booklet and OMR Answer
sheet to the invigilators at the end of the examination
compulsorily and must not carry it with you outside the
Examination Hall.
10. Use only Blue/Black Ball point pen.
11. Use of any calculator or log table etc., is prohibited.
12. Negative Marking :- For each incorrect answer, 0.5 marks
shall be deducted.
D-0109
D-0909
OMR Sheet No. : .........................................
Roll No.
(In figures as per admission card)
Roll No.____________________________
(In words)
Test Booklet No.
[Maximum Marks : 100
Number of Questions in this Booklet : 50
¯Ö¸ü߁ÖÖÙ£ÖµÖÖë êú ׻֋ ×­Ö¤ìü¿Ö
1. ¯ÖÆü»Öê ¯Öéšü êú ‰ú¯Ö¸ü ×­ÖµÖŸÖ Ã£ÖÖ­Ö ¯Ö¸ü †¯Ö­ÖÖ ¸üÖê»Ö ­Ö´²Ö¸ü ×»Ö׏֋ …
2. ‡ÃÖ ¯ÖÏ¿­Ö-¯Ö¡Ö ´Öë ¯Ö“ÖÖÃÖ ²ÖÆãü׾֍ú»¯ÖßµÖ ¯ÖÏ¿­Ö Æïü …
3. ¯Ö¸ü߁ÖÖ ¯ÖÏÖ¸ü´³Ö ÆüÖê­Öê ¯Ö¸ü, ¯ÖÏ¿­Ö-¯ÖãÛß֍úÖ †Ö¯ÖúÖê ¤êü ¤üß •ÖÖµÖêÖß … ¯ÖÆü»Öê ¯ÖÖѓÖ
״֭֙ü †Ö¯ÖúÖê ¯ÖÏ¿­Ö-¯ÖãÛß֍úÖ ÖÖê»Ö­Öê ŸÖ£ÖÖ ˆÃ֍úß ×­Ö´­Ö×»Ö×ÖŸÖ •ÖÖÑ“Ö êú
׻֋ פüµÖê •ÖÖµÖëÖê וÖÃ֍úß •ÖÖÑ“Ö †Ö¯ÖúÖê †¾Ö¿µÖ ú¸ü­Öß Æîü :
(i) ¯ÖÏ¿­Ö-¯ÖãÛß֍úÖ ÖÖê»Ö­Öê êú ׻֋ ˆÃ֍êú ú¾Ö¸ü ¯Öê•Ö ¯Ö¸ü »ÖÖß úÖÖ•Ö úß
ÃÖᯙ úÖê ±ú֛Íü »Öë … Öã»Öß Æãü‡Ô µÖÖ ×²Ö­ÖÖ Ã™üߍú¸ü-ÃÖᯙ úß ¯ÖãÛß֍úÖ
þÖߍúÖ¸ü ­Ö ú¸ëü …
(ii) ú¾Ö¸ü ¯Öéšü ¯Ö¸ü ”û¯Öê ×­Ö¤ìü¿ÖÖ­ÖãÃÖÖ¸ü ¯ÖÏ¿­Ö-¯ÖãÛß֍úÖ êú ¯Öéšü ŸÖ£ÖÖ ¯ÖÏ¿­ÖÖë
úß ÃÖӏµÖÖ úÖê †“”ûß ŸÖ¸üÆü “Öîú ú¸ü »Öë ׍ú µÖê ¯Öæ¸üê Æïü … ¤üÖÂê Ö¯ÖæÖÔ
¯ÖãÛß֍úÖ ×•Ö­Ö´Öë ¯Öéšü/¯ÖÏ¿­Ö ú´Ö ÆüÖë µÖÖ ¤ãü²ÖÖ¸üÖ †Ö ÖµÖê ÆüÖë µÖÖ ÃÖß׸üµÖ»Ö
´Öë ­Ö ÆüÖë †£ÖÖÔŸÖ ×úÃÖß ³Öß ¯ÖύúÖ¸ü úß ¡Öãיü¯ÖæÖÔ ¯ÖãÛß֍úÖ Ã¾ÖߍúÖ¸ü ­Ö
ú¸ëü ŸÖ£ÖÖ ˆÃÖß ÃÖ´ÖµÖ ˆÃÖê »ÖÖî™ü֍ú¸ü ˆÃ֍êú ãÖÖ­Ö ¯Ö¸ü ¤æüÃÖ¸üß ÃÖÆüß
¯ÖÏ¿­Ö-¯ÖãÛß֍úÖ »Öê »Öë … ‡Ã֍êú ׻֋ †Ö¯ÖúÖê ¯ÖÖÑ“Ö ×´Ö­Ö™ü פüµÖê •ÖÖµÖëÖê …
ˆÃ֍êú ²ÖÖ¤ü ­Ö ŸÖÖê †Ö¯Öúß ¯ÖÏ¿­Ö-¯ÖãÛß֍úÖ ¾ÖÖ¯ÖÃÖ »Öß •ÖÖµÖêÖß †Öî¸ü ­Ö
Æüß †Ö¯ÖúÖê †×ŸÖ׸üŒŸÖ ÃÖ´ÖµÖ ×¤üµÖÖ •ÖÖµÖêÖÖ …
(iii) ‡ÃÖ •ÖÖÑ“Ö êú ²ÖÖ¤ü ¯ÖÏ¿­Ö-¯ÖãÛß֍úÖ úß Îú´Ö ÃÖӏµÖÖ OMR ¯Ö¡Öú ¯Ö¸ü
†Ó׍úŸÖ ú¸ëü †Öî¸ü OMR ¯Ö¡Öú úß Îú´Ö ÃÖӏµÖÖ ‡ÃÖ ¯ÖÏ¿­Ö-¯ÖãÛß֍úÖ ¯Ö¸ü
†Ó׍úŸÖ ú¸ü ¤ëü …
4. ¯ÖϟµÖêú ¯ÖÏ¿­Ö êú ׻֋ “ÖÖ¸ü ˆ¢Ö¸ü ׾֍ú»¯Ö (A), (B), (C) ŸÖ£ÖÖ (D) פüµÖê ÖµÖê
Æïü … †Ö¯ÖúÖê ÃÖÆüß ˆ¢Ö¸ü êú ¤üߑÖÔ¾Öé¢Ö úÖê ¯Öê­Ö ÃÖê ³Ö¸üú¸ü úÖ»ÖÖ ú¸ü­ÖÖ Æîü •ÖîÃÖÖ
׍ú ­ÖߓÖê פüÖÖµÖÖ ÖµÖÖ Æîü …
ˆ¤üÖÆü¸üÖ : A B C D
•Ö²Ö׍ú (C) ÃÖÆüß ˆ¢Ö¸ü Æîü …
5. ¯ÖÏ¿­ÖÖë êú ˆ¢Ö¸ü êú¾Ö»Ö ¯ÖÏ¿­Ö ¯Ö¡Ö I êú †­¤ü¸ü פüµÖê ÖµÖê ˆ¢Ö¸ü-¯Ö¡Öú ¯Ö¸ü Æüß
†Ó׍úŸÖ ú¸ü­Öê Æïü … µÖפü †Ö¯Ö ˆ¢Ö¸ü ¯Ö¡Öú ¯Ö¸ü פüµÖê ÖµÖê ¤üߑÖÔ¾Öé¢Ö êú †»ÖÖ¾ÖÖ
׍úÃÖß †­µÖ ãÖÖ­Ö ¯Ö¸ü ˆ¢Ö¸ü דÖÅ­ÖÖÓ׍úŸÖ ú¸ŸÖê Æïü, ŸÖÖê ˆÃ֍úÖ ´Ö滵ÖÖӍú­Ö ­ÖÆüà
ÆüÖêÖÖ …
6. †­¤ü¸ü פüµÖê ÖµÖê ×­Ö¤ìü¿ÖÖë úÖê ¬µÖÖ­Ö¯Öæ¾Öԍú ¯ÖœÍëü …
7. ú““ÖÖ úÖ´Ö (Rough Work) ‡ÃÖ ¯ÖãÛß֍úÖ êú †Û­ŸÖ´Ö ¯Öéšü ¯Ö¸ü ú¸ëü …
8. µÖפü †Ö¯Ö ˆ¢Ö¸ü-¯ÖãÛß֍úÖ ¯Ö¸ü †¯Ö­ÖÖ ­ÖÖ´Ö µÖÖ ‹êÃÖÖ úÖê‡Ô ³Öß ×­Ö¿ÖÖ­Ö ×•ÖÃÖÃÖê
†Ö¯Öúß ¯ÖÆü“ÖÖ­Ö ÆüÖê Ã֍êú, ׍úÃÖß ³Öß ³ÖÖÖ ¯Ö¸ü ¤ü¿ÖÖԟÖê µÖÖ †Ó׍úŸÖ ú¸üŸÖê Æïü ŸÖÖê
¯Ö¸ü߁ÖÖ êú ×»ÖµÖê †µÖÖêµÖ ‘ÖÖê×ÂÖŸÖ ú¸ü פüµÖê •ÖÖµÖëÖê …
9. †Ö¯ÖúÖê ¯Ö¸ü߁ÖÖ ÃÖ´ÖÖ¯ŸÖ ÆüÖê­Öê ¯Ö¸ü ¯ÖÏ¿­Ö-¯ÖãÛß֍úÖ ‹¾ÖÓ OMR ˆ¢Ö¸ü-¯Ö¡Öú
×­Ö¸ü߁֍ú ´ÖÆüÖê¤üµÖ úÖê »ÖÖî™üÖ­ÖÖ †Ö¾Ö¿µÖú Æîü †Öî¸ü ¯Ö¸ü߁ÖÖ ÃÖ´ÖÖÛ¯ŸÖ êú ²ÖÖ¤ü ˆÃÖê
†¯Ö­Öê ÃÖÖ£Ö ¯Ö¸ü߁ÖÖ ³Ö¾Ö­Ö ÃÖê ²ÖÖÆü¸ü ­Ö »Öêú¸ü •ÖÖµÖë …
10. êú¾Ö»Ö ­Öß»Öê/úÖ»Öê ²ÖÖ»Ö ¯¾Öևՙü ¯Öî­Ö úÖ Æüß ‡ÃŸÖê´ÖÖ»Ö ú¸ëü …
11. ׍úÃÖß ³Öß ¯ÖύúÖ¸ü úÖ ÃÖӐ֝֍ú (îú»Öãú»Öê™ü¸ü) µÖÖ »ÖÖÖ ™êü²Ö»Ö †Öפü úÖ
¯ÖϵÖÖêÖ ¾ÖÙ•ÖŸÖ Æîü …
12. ­ÖêÖêיü¾Ö †Óú ¯ÖϝÖÖ»Öß : ¯ÖϟµÖêú Ö»ÖŸÖ ˆ¢Ö¸ü êú ׻֋ 0.5 †Óú ú֙êü
•Ö֋ѐÖê …
1 P.T.O.
 EDUCATION
Paper – II

Note : This paper contains fifty (50) objective type questions, each question carrying two (2)
marks. Attempt all the questions.

1. Which of the following is not a task of Philosophy ?

(A) Speculation (B) Description and Analysis
(C) Prescription (D) Observation

2. Which of the following is not a unique feature of education envisaged by Swami

Vivekananda ?
(A) Cultivation of heart and physical strength.
(B) Residential programme of education.
(C) Intelligent productive manual labour
(D) Importance to concentrations.

3. ‘Intuitive Knowledge’ is attained through

(A) External experiences
(B) Internal experiences
(C) Both internal and external experiences
(D) Neither internal or external experiences

4. ‘The child is an integral part of the ultimate universe’ is the view point of
(A) Realism (B) Pragmatism
(C) Existentialism (D) Idealism

5. Which of the following is not a suited connotation for ‘Equality of educational

opportunity’ ?
(A) A policy of open access to education to all.
(B) Equitable rationing and distribution of available resources to all.
(C) Equalisation of educational attainment by providing resources in favour of less
able and less motivated group.
(D) Investing more funds on education.

6. ‘Learning in communion with nature’ was propagated by

(A) Swami Vivekananda (B) Sri Aurobindo
(C) Rabindranath Tagore (D) Mahatma Gandhi

Paper-II 2 D-0909
 ׿ÖÖÖ
¯ÖÏ¿−Ö¯Ö¡Ö – II
−ÖÖê™ü : ‡ÃÖ ¯ÖÏ¿−Ö¯Ö¡Ö ´Öë ¯Ö“ÖÖÃÖ (50) ²ÖÆãü-×¾Öú»¯ÖßµÖ ¯ÖÏ¿−Ö Æïü … ¯ÖÏŸµÖêú ¯ÖÏ¿−Ö êú ¤üÖê (2) †Óú Æïü … ÃÖ³Öß ¯ÖÏ¿−ÖÖë êú ˆ¢Ö¸ü ¤ëü …
1. ×−Ö´−Ö ´Öë ÃÖê úÖî−Ö ÃÖÖ úÖ´Ö ¤ü¿ÖÔ−Ö¿ÖÖÃ¡Ö úÖ −ÖÆüà Æîü ?
(A) ¤æü¸üú»¯Ö−ÖÖ (B) ¾Ö,ÖÔ−Ö ŸÖ£ÖÖ ×¾Ö¿»ÖêÂÖ,Ö
(C) ×−Ö¬ÖÖÔ¸ü,Ö (D) †¾Ö»ÖÖêú−Ö

2. ×−Ö´−Ö ´Öë ÃÖê úÖî−Ö ÃÖÖ, þÖÖ´Öß ×¾Ö¾ÖêúÖ−ÖÓ¤ü «üÖ¸üÖ ¯ÖÏן֯ÖÖפüŸÖ ׿Ö4ÖÖ ¯Ö¨ü×ŸÖ úÖ †−Öã¯Ö´Ö 6Öã,Ö −ÖÆüà Æîü ?
(A) Çü¤üµÖ ŸÖ£ÖÖ ¿ÖÖ¸üß׸üú ¿ÖÛŒŸÖ úÖ ×¾ÖúÖÃÖ
(B) ׿Ö4ÖÖ êú †Ö¾ÖÖÃÖß úÖµÖÔÎú´Ö
(C) ÃÖã²Öãרü ŸÖ£ÖÖ ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö¿Öᯙ ¿ÖÖ¸üß׸üú ÁÖ´Ö
(D) ‹úÖ6ÖÏŸÖÖ úÖ ´ÖÆü¢¾Ö

3. ‘†−ŸÖ´ÖãÔ=Öß –ÖÖ−Ö’ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü

(A) ²ÖÖÊ †−Öã³Ö¾ÖÖë «üÖ¸üÖ
(B) †Ö−ŸÖ׸üú †−Öã³Ö¾ÖÖë «üÖ¸üÖ
(C) ²ÖÖÊ ŸÖ£ÖÖ †Ö−ŸÖ׸üú ¤üÖê−ÖÖë †−Öã³Ö¾ÖÖë «üÖ¸üÖ
(D) −Ö ²ÖÖÊ ŸÖ£ÖÖ −Ö Æüß †ÖÓŸÖ׸üú †−Öã³Ö¾ÖÖë «üÖ¸üÖ

4. ‘²Ö““ÖÖ ¯Ö¸ü´Ö ²ÖÎÉ úÖ †×³Ö−−Ö †Ó6Ö Æîü…’ µÖÆü ×¾Ö“ÖÖ¸ü ×−Ö´−Ö ´Öë ÃÖê ×úÃÖúÖ Æîü ?
(A) µÖ£ÖÖ£ÖÔ¾ÖÖ¤ü (B) ¾µÖ¾ÖÆüÖ¸ü¾ÖÖ¤ü
(C) †Ûß֟¾Ö¾ÖÖ¤ü (D) †Ö¤ü¿ÖÔ¾ÖÖ¤ü

5. ×−Ö´−Ö ´Öë ÃÖê úÖî−Ö ÃÖß µÖãÛŒŸÖ ‘¿Öî×4Öú †¾ÖÃÖ¸üÖë úß ÃÖ´ÖÖ−ÖŸÖÖ’ êú ÃÖÓ¤ü³ÖÔ ´Öë ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ −ÖÆüà Æîü ?
(A) ÃÖ²Öêú ×»Ö‹ ׿Ö4ÖÖ êú ¤ü¸ü¾ÖÖ•Öê =Öã»Öê ÆüÖ−ê ÖÖ …
(B) ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ÃÖÖ¬Ö−ÖÖë úÖ ÃÖÖ´µÖ ×¾ÖŸÖ¸ü,Ö ú¸ü−ÖÖ …
(C) ú´Ö µÖÖê6µÖŸÖÖ ŸÖ£ÖÖ †»¯Ö¯ÖÏê׸üŸÖ ¾Ö6ÖÖí êú ¯Ö4Ö ´Öë ¿Öî×4Öú †¾ÖÃÖ¸üÖë úÖ ²Ö¸üÖ²Ö¸ü ×¾ÖŸÖ¸ü,Ö …
(D) ׿Ö4ÖÖ ¯Ö¸ü †Öî¸ü †×¬Öú =Ö“ÖÔ …

6. ‘¯ÖÏéú×ŸÖ êú ÃÖÓÃÖ6ÖÔ ´Öë †×¬Ö6Ö´Ö’ úÖê ×−Ö´−Ö ´Öë ÃÖê ×úÃÖ−Öê ¯ÖÏÃÖÖ׸üŸÖ ×úµÖÖ £ÖÖ ?
(A) þÖÖ´Öß ×¾Ö¾ÖêúÖ−Ö−¤ü (B) ÁÖß †¸ü×¾Ö−¤ü
(C) ¸ü¾Öß−¦ü−ÖÖ£Ö ™îü6ÖÖê¸ü (D) ´ÖÆüÖŸ´ÖÖ 6ÖÖÓ¬Öß
D-0909 3 Paper-II
7. The founder of Pragmatism was
(A) John Dewey (B) William James
(C) Kilpatrick (D) Charles Sanders Peirce

8. Rousseau’s conception of ‘freedom’ was not accepted by

(A) Pestalozzi (B) Jean Paul Sartre
(C) Paulo Freire (D) John Dewey

9. “Discipline through direct consequence” was propagated by

(A) Existentialist (B) Pragmatist
(C) Naturalist (D) Realist

10. The School of Philosophy which upholds the primacy of ‘mind over matter’ is
(A) Existentialism (B) Realism
(C) Pragmatism (D) Idealism

11. The teacher is very much concerned with epistemology because his aim is to promote
(A) Values (B) Truth
(C) Knowledge (D) Skills

12. Which School of Philosophy maintains that the ‘universe is an expression of

intelligence and will’ ?
(A) Pragmatism (B) Realism
(C) Idealism (D) Existentialism

13. “Education according to interest rather than the caste, creed, race or religion” was
propagated by
(A) Vedantic Education (B) Islamic Education
(C) Jainistic Education (D) Buddhistic Education

14. The major constraint of social change is

(A) caste (B) education
(C) religion (D) poverty

15. Modernisation of ‘educational programmes’ has posed many issues in the society.
Which one of the following is not applicable ?
(A) Increasing numbers of crimes in teenagers.
(B) Increasing number of suicides in students.
(C) Misuse of media by youngsters.
(D) Reduced status of teachers.

Paper-II 4 D-0909
7. ¾µÖ¾ÖÆüÖ¸ü¾ÖÖ¤ü úÖ ¯ÖϾ֟ÖÔú £ÖÖ
(A) •ÖÖò−Ö ›ü¶æ¾Öß (B) ×¾Ö×»ÖµÖ´Ö •Öê´•Ö
(C) ×ú»Ö¯Öî×™Òüú (D) “ÖÖ»ÃÖÔ ÃÖÖ,›üÃÖÔ ¯ÖßµÖÃÖÔ

8. ºþÃÖÖê úß ‘þ֟Ö−¡ÖŸÖÖ’ úß †¾Ö¬ÖÖ¸ü,ÖÖ úÖê ×−Ö´−Ö ´Öë ÃÖê ×úÃÖ−Öê þÖßéúŸÖ −ÖÆüà ×úµÖÖ £ÖÖ ?
(A) ¯ÖêÙüÖê»ÖÖò•Öß (B) •Öß−Ö ¯ÖÖò»Ö ÃÖ¸ü¡Öê
(C) ¯ÖÖî»ÖÖê ±ÏúßµÖ¸ü (D) •ÖÖò−Ö ›ü¶æ¾Öß

9. “ÃÖ߬Öê ¯Ö׸ü,ÖÖ´Ö «üÖ¸üÖ †−Öã¿ÖÖÃÖ−Ö” úÖê ×úÃÖ−Öê ¯ÖÏן֯ÖÖפüŸÖ ×úµÖÖ ?

(A) †Ûß֟¾Ö¾ÖÖ¤üß (B) ¾µÖ¾ÖÆüÖ¸ü¾ÖÖ¤ß
(C) ¯ÖÏéúן־ÖÖ¤üß (D) µÖ£ÖÖ£ÖÔ¾ÖÖ¤üß

10. ¤ü¿ÖÔ−Ö •ÖÖê ‘¦ü¾µÖ ÃÖê †×¬Öú ´ÖÛßÖÂú’ úÖê ¾Ö¸üßµÖŸÖÖ ¤êüŸÖÖ Æîü, ¾ÖÆü Æîü
(A) †Ûß֟¾Ö¾ÖÖ¤ü (B) µÖ£ÖÖ£ÖÔ¾ÖÖ¤ü
(C) ¾µÖ¾ÖÆüÖ¸ü¾ÖÖ¤ü (D) †Ö¤ü¿ÖÔ¾ÖÖ¤ü

11. †¬µÖÖ¯Öú úÖ †×¬Öú ÃÖ´²Ö−¬Ö –ÖÖ−Ö-¤ü¿ÖÔ−Ö ÃÖê Æîü ŒµÖÖë×ú ˆÃÖúÖ ˆ§êü¿µÖ Æîü
(A) ´Ö滵ÖÖë úÖ ×¾ÖúÖÃÖ (B) ÃÖŸµÖ úÖ ×¾ÖúÖÃÖ
(C) –ÖÖ−Ö úÖ ×¾ÖúÖÃÖ (D) úÖî¿Ö»Ö úÖ ×¾ÖúÖÃÖ

12. ‘²ÖÎÉÖ,›ü ²Öãרü ŸÖ£ÖÖ ‡“”ûÖ úß †×³Ö¾µÖÛŒŸÖ Æîü…’ µÖÆü úÖî−Ö ÃÖê ¤ü¿ÖÔ−Ö úÖ ×¾Ö“ÖÖ¸ü Æîü ?
(A) ¾µÖ¾ÖÆüÖ¸ü¾ÖÖ¤ü (B) µÖ£ÖÖ£ÖÔ¾ÖÖ¤ü
(C) †Ö¤ü¿ÖÔ¾ÖÖ¤ü (D) †Ûß֟¾Ö¾ÖÖ¤ü

13. “¹ý×“Ö êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ׿Ö4ÖÖ −Ö ×ú •ÖÖןÖ, ¬Ö´ÖÔ ŸÖ£ÖÖ úÖµÖÔ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü” µÖÆü ú£Ö−Ö
(A) ¾Öê¤üÖÛ−ŸÖú ׿Ö4ÖÖ úÖ Æîü … (B) ‡Ã»ÖÖ×´Öú ׿Ö4ÖÖ úÖ Æîü …
(C) •Öî−Ö ¬Ö´ÖÔ úÖ Æîü … (D) ²ÖÖî¨ü ¬Ö´ÖÔ úÖ Æîü …

14. ÃÖÖ´ÖÖוÖú ¯Ö׸ü¾ÖŸÖÔ−Ö êú ×»Ö‹ ÃÖ²ÖÃÖê ²Ö›Íüß ¹ýúÖ¾Ö™ü Æîü

(A) •ÖÖן֯ÖÏ£ÖÖ (B) ׿Ö4ÖÖ
(C) ¬Ö´ÖÔ (D) ×−Ö¬ÖÔ−ÖŸÖÖ

15. ‘¿Öî×4Öú
úÖµÖÔÎú´ÖÖë’ êú †Ö¬Öã×−Öúßú¸ü,Ö −Öê ÃÖ´ÖÖ•Ö êú ÃÖÖ´Ö−Öê ²ÖÆãüŸÖ ÃÖê ´Öã§êü ¸ü=Öê Æïü … ×−Ö´−Ö ´Öë ÃÖê úÖî−Ö ÃÖÖ ‡−Ö´Öë
¿ÖÖ×´Ö»Ö −ÖÆüà Æîü ?
(A) ×ú¿ÖÖê¸üÖë ´Öë ²ÖœÍüŸÖß †¯Ö¸üÖ¬Ö ¯ÖϾÖé×¢Ö
(B) ²Ö““ÖÖë ´Öë ²ÖœÍüŸÖß †ÖŸ´ÖÆüŸµÖÖ úß ¯ÖϾÖé×¢Ö
(C) ”ûÖê™êü ²Ö““ÖÖë «üÖ¸üÖ ÃÖÓ“ÖÖ¸ü ´ÖÖ¬µÖ´ÖÖë úÖ ¤ãü¹ý¯ÖµÖÖê6Ö
(D) †¬µÖÖ¯ÖúÖë úß ¯ÖÏÛãÖ×ŸÖ ´Öë ×6Ö¸üÖ¾Ö™ü
D-0909 5 Paper-II
16. Analysis of the sociological processes involved in the educational institutions could
be known as
(A) Social foundations of Education
(B) Sociology of Education
(C) Educational Sociology
(D) Social Science of Education

17. According to Talcott Parson, social change deals with

(A) Spiritual upliftment (B) Economic upliftment
(C) Cultural revolution (D) Functional needs of the society

18. Caste system can create a

(A) closed society (B) changing society
(C) dead society (D) open society

19. It is often complained that there is a ‘brain drain’ in our country. The implication is
that
(A) the brains of educated persons are being washed in unnecessary pursuits.
(B) students’ brains are burdened with education unnecessarily.
(C) education today is creating strain to the brains of students.
(D) educated and capable people are seeking jobs in other countries for better
opportunities and economic benefits.

20. Some sociologists have given importance to the functioning factors of social
interaction. These factors are concerned with
(A) the proximity and similarity of the societies
(B) the purpose and common facts of societies.
(C) the needs and past experiences of the societies.
(D) goodness, common cause and economy of the societies.

21. National Reconstruction in any country should be based on

(A) improvement of adjustability and adaptability of people.
(B) familiarising the children with the nation’s culture and philosophy.
(C) weeding out the unsocial and unscientific practices at the top level.
(D) developing ambitious outlooks among administrator.

22. Which of the following is not an attribute of culture ?

(A) Shared (B) Transmittable
(C) Innate (D) Learnt
Paper-II 6 D-0909
16. ¿Öî×4Öú ÃÖÓãÖÖ†Öë ´Öë ×−Ö×ÆüŸÖ ÃÖÖ´ÖÖוÖú ¯ÖÏ×ÎúµÖÖ†Öë êú ×¾Ö¿»ÖêÂÖ,Ö úÖê úÆüÖ •ÖÖ ÃÖúŸÖÖ Æîü
(A) ׿Ö4ÖÖ úß ÃÖÖ´ÖÖוÖú ¯Öéšü³Öæ×´Ö
(B) ׿Ö4ÖÖ úÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö¿ÖÖáÖ
(C) ¿Öî×4Öú ÃÖ´ÖÖ•Ö¿ÖÖáÖ
(D) ׿Ö4ÖÖ úÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö ×¾Ö–ÖÖ−Ö

17. ™üÖ»ÖúÖê™ü ¯ÖÖ¸üÃÖ−Ö êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ÃÖÖ´ÖÖוÖú ¯Ö׸ü¾ÖŸÖÔ−Ö úÖ ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö Æîü
(A) †Ö¬µÖÖÛŸ´Öú ˆŸ£ÖÖ−Ö ÃÖê (B) †ÖÙ£Öú ˆŸ£ÖÖ−Ö ÃÖê
(C) ÃÖÖÓÃéúןÖú ÎúÖÓ×ŸÖ ÃÖê (D) ÃÖ´ÖÖ•Ö úß ×ÎúµÖÖ¿Öᯙ †Ö¾Ö¿µÖúŸÖÖ†Öë ÃÖê

18. •ÖÖ×ŸÖ ¯ÖÏ£ÖÖ ˆŸ¯Ö−−Ö ú¸ü ÃÖúŸÖß Æîü

(A) ÃÖÓãú×“ÖŸÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö (B) ¯Ö׸ü¾ÖŸÖÔ−Ö¿Öᯙ ÃÖ´ÖÖ•Ö
(C) ´ÖéŸÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö (D) ´ÖãŒŸÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö

19. †úÃÖ¸ü ׿ÖúÖµÖŸÖ ÆüÖêŸÖß Æîü ×ú Æü´ÖÖ¸êü ¤êü¿Ö ÃÖê ‘×¤ü´ÖÖ6Öß ²Ö×Æü6ÖÔ´Ö−Ö’ ÆüÖê ¸üÆüÖ Æîü … ×−Ö×ÆüŸÖÖ£ÖÔ µÖÆü Æîü ×ú
(A) ׿Ö×4ÖŸÖ »ÖÖê6Ö †¯Ö−ÖÖ ×¤ü´ÖÖ6Ö †−ÖÖ¾Ö¿µÖú ¯Öϵ֟−ÖÖë ´Öë ¾µÖ£ÖÔ 6Ö¾ÖÖÑ ¸üÆêü Æïü …
(B) ”ûÖ¡ÖÖë êú פü´ÖÖ6Ö †−ÖÖ¾Ö¿µÖú ׿Ö4ÖÖ êú ²ÖÖê—Ö êú −Öß“Öê ¤ü²Öê Æãü‹ Æïü …
(C) ×¾ÖªÖÙ£ÖµÖÖë êú פü´ÖÖ6Ö ¯Ö¸ü †Ö•Ö úß ×¿Ö4ÖÖ ŸÖ−ÖÖ¾Ö ¯Öî¤üÖ ú¸üŸÖß Æîü …
(D) ׿Ö×4ÖŸÖ †Öî¸ü ÃÖ4Ö´Ö »ÖÖê6Ö †Öî¸ü-†×¬Öú †“”êû †¾ÖÃÖ¸ü †Öî¸ü †ÖÙ£Öú »ÖÖ³Ö ¯ÖÖ−Öê êú ×»ÖµÖê ¤æüÃÖ¸êü ¤êü¿ÖÖë ´Öë
−ÖÖîú¸üß œæÑüœÍüŸÖê Æïü …

20. ÃÖÖ´ÖÖוÖú †ÓŸÖ:×ÎúµÖÖ êú ×ÎúµÖÖ¿Öᯙ úÖ¸üúÖë úÖê ãú”û ÃÖ´ÖÖ•Ö¿ÖÖÛáֵÖÖë −Öê ´ÖÆü¢¾Ö פüµÖÖ Æîü … µÖÆü úÖ¸üú ÃÖÓ²ÖÓ×¬ÖŸÖ Æïü
(A) ÃÖ´ÖÖ•Ö úß ×−Öú™üŸÖÖ †Öî¸ü ÃÖ´ÖÖ−ÖŸÖÖ êú ÃÖÖ£Ö
(B) ÃÖ´ÖÖ•Ö êú ÃÖ´ÖÖ−Ö ŸÖ£µÖ †Öî¸ü ˆ§êü¿µÖ êú ÃÖÖ£Ö
(C) ÃÖ´ÖÖ•Ö úß †Ö¾Ö¿µÖúŸÖÖ†Öë †Öî¸ü ³ÖæŸÖúÖ»Öß−Ö †−Öã³Ö¾ÖÖë êú ÃÖÖ£Ö
(D) ÃÖ´ÖÖ•Ö úß †“”ûÖ‡µÖÖÑ, ÃÖÖ´ÖÖ−µÖ úÖ¸ü,Ö †Öî¸ü †£ÖÔ¾µÖ¾ÖãÖÖ êú ÃÖÖ£Ö

21. ×úÃÖß ³Öß ¤êü¿Ö úÖ ¸üÖ™ÒüßµÖ ¯Öã−ÖÙ−Ö´ÖÖÔ,Ö †Ö¬ÖÖ׸üŸÖ ÆüÖê−ÖÖ “ÖÖ×Æü‹
(A) »ÖÖê6ÖÖë úß ÃÖ´ÖÖµÖÖêוÖúŸÖÖ †Öî¸ü †−Öãæú»Ö−Ö¿Ö߻֟ÖÖ êú ÃÖã¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü
(B) ¸üÖ™Òü úß ÃÖÓÃéú×ŸÖ †Öî¸ü ¤ü¿ÖÔ−Ö¿ÖÖÃ¡Ö ÃÖê ²Ö““ÖÖë úÖê ¯Ö׸ü×“ÖŸÖ ú¸üÖ−Öê ¯Ö¸ü
(C) ˆ““Ö ÃŸÖ¸ü ¯Ö¸ü ¯ÖÏ“Ö×»ÖŸÖ †ÃÖÖ´ÖÖוÖú †Öî¸ü †¾Öî–ÖÖ×−Öú ¯ÖÏ£ÖÖ†Öë úÖê ×−ÖúÖ»Ö ¤êü−Öê ¯Ö¸ü
(D) ¯ÖÏ¿ÖÖÃÖúÖë ´Öë ´ÖÆü¢¾ÖÖúÖÓ4Öß ¥üÛ™üúÖê,Ö úÖ ×¾ÖúÖÃÖ ú¸ü−Öê ¯Ö¸ü

22. ×−Ö´−Ö×»Ö×=ÖŸÖ ´Öë ÃÖê úÖî−Ö ÃÖÖ ÃÖÓÃéú×ŸÖ 6Öã,Ö¬Ö´ÖÔ −ÖÆüà Æîü ?
(A) ÃÖÛ´´Ö×»ÖŸÖ (B) ÃÖÓ“ÖÖ¸ü,ÖßµÖ
(C) †ÓŸÖÙ−Ö×ÆüŸÖ (D) †×¬Ö6Öé×ÆüŸÖ
D-0909 7 Paper-II
23. The Kothari Commission’s report was entitled as
(A) Education and National Development
(B) Learning to Be
(C) Diversification of Education
(D) Education and social change in Democracy.

24. Acculturation is the process of

(A) developing qualities affecting the culture of a nation.
(B) accepting the innovations required for the development of nation’s culture.
(C) being influenced by the cultural imperatives of a nation.
(D) following the latest trends of a culture as opposed to the past traditions.

25. The SUPW has been introduced in the school curriculum due to the recommendation
of
(A) The Kothari Education Commission’s Report
(B) The Ishverbhai Patel Educational Review Committee
(C) The Secondary Education Commission’s Report
(D) The University Education’s Committee Report

26. For Harmonious development of the personality of the child, parents should
(A) Over-protect the child.
(B) Regularly compare the child with other children.
(C) Provide conducive environment at home.
(D) Engage qualified teachers for Her.

27. During early phases of Development, Educational Psychology has drawn its content
from the researches in
(A) Physical Sciences (B) Medical Sciences
(C) Social Sciences (D) Natural Sciences

28. Who among the following described the intellectual development as age related
development ?
(A) Jerome S. Bruner (B) Jean Piaget
(C) David Ausubel (D) Hilda Taba

29. Most important factor(s) in the development of child are

(A) Physical and moral environment of the child.
(B) Social and Economic status of the family.
(C) Educational and social status of parents.
(D) Socio-economic and intellectual environment of the child.

Paper-II 8 D-0909
23. úÖêšüÖ¸üß ú´Öß¿Ö−Ö úß ×¸ü¯ÖÖê™Ôü úÖ ¿ÖßÂÖÔú £ÖÖ
(A) ׿Ö4ÖÖ †Öî¸ü ¸üÖ™ÒüßµÖ ×¾ÖúÖÃÖ
(B) ÆüÖê−Öê úß ×¿Ö4ÖÖ
(C) ׿Ö4ÖÖ úÖ ¾Öî×¾Ö׬Öú¸ü,Ö
(D) »ÖÖêú¿ÖÖÆüß ´Öë ׿Ö4ÖÖ †Öî¸ü ÃÖÖ´ÖÖוÖú ¯Ö׸ü¾ÖŸÖÔ−Ö

24. ÃÖÓÃéúןÖ-ÃÖÓÎú´Ö,Ö úß ¯ÖÏ×ÎúµÖÖ úÖ †£ÖÔ Æîü

(A) ¤êü¿Ö úß ÃÖÓÃéú×ŸÖ ¯Ö¸ü †ÃÖ¸ü ú¸ü−Öê ¾ÖÖ»Öê 6Öã,Ö¬Ö´ÖÖí úÖ ×¾ÖúÖÃÖ ú¸ü−ÖÖ …
(B) ¤êü¿Ö úß ÃÖÓÃéú×ŸÖ úÖ ×¾ÖúÖÃÖ ú¸ü−Öê êú ×»ÖµÖê †Ö¾Ö¿µÖú −Ö¾ÖÖ“ÖÖ¸üÖë úÖê 6ÖÏÆü,Ö ú¸ü−ÖÖ …
(C) ¤êü¿Ö úß ÃÖÖÓÃéúןÖú †×−Ö¾ÖÖµÖÔŸÖÖ†Öë ÃÖê ¯ÖϳÖÖ×¾ÖŸÖ ÆüÖê−ÖÖ …
(D) ÃÖÓÃéú×ŸÖ úß ³ÖæŸÖúÖ»Öß−Ö ¯Ö¸Óü¯Ö¸üÖ†Öë êú ×¾Ö¹ý¨ü †Ö¬Öã×−Öú ¯ÖϾÖé×¢ÖµÖÖë úÖ ¯ÖÖ»Ö−Ö ú¸ü−ÖÖ …

25. ×¾ÖªÖ»ÖµÖ-¯ÖÖšü“ÖµÖÖÔ ´Öë SUPW úÖ ÃÖ´ÖÖ¾Öê¿Ö ×−Ö´−Ö×»Ö×=ÖŸÖ ´Öë ÃÖê ×úÃÖ †ÖµÖÖê6Ö úß ×ÃÖ±úÖ׸ü¿ÖÖë êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü ×úµÖÖ
6ÖµÖÖ £ÖÖ ?
(A) úÖêšüÖ¸üß ú´Öß¿Ö−Ö
(B) ‡Ô¿¾Ö¸ü³ÖÖ‡Ô ¯Ö™êü»Ö ú×´Ö™üß
(C) ´ÖÖ¬µÖ×´Öú ׿Ö4ÖÖ †ÖµÖÖê6Ö
(D) ×¾Ö¿¾Ö×¾ÖªÖ»ÖµÖ ×¿Ö4ÖÖ ÃÖ×´ÖןÖ

26. ²Ö““Öê êú ¾µÖÛŒŸÖŸ¾Ö êú ‹úÃÖæ¡ÖßµÖ ×¾ÖúÖÃÖ êú ×»Ö‹ ´ÖÖÑ-²ÖÖ¯Ö úÖê “ÖÖ×Æü‹ ×ú ¾ÖÆü
(A) ²Ö““Öê úÖê †×ŸÖÃÖã¸ü×4ÖŸÖ ¸ü=Öë …
(B) ²Ö““Öê úß ŸÖã»Ö−ÖÖ »Ö6ÖÖŸÖÖ¸ü ¤æüÃÖ¸êü ²Ö““ÖÖë ÃÖê ú¸ëü …
(C) ‘Ö¸ü ´Öë †−Öãæú»µÖ ¾ÖÖŸÖÖ¾Ö¸ü,Ö ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ú¸ü¾ÖÖ‹Ñ …
(D) ²Ö““Öê êú ×»Ö‹ µÖÖê6µÖ †¬µÖÖׯÖúÖ úÖ ¯ÖϲÖÓ¬Ö ú¸ëü …

27. †¯Ö−Öê ×¾ÖúÖÃÖ êú †Ö¸üÛ´³Öú “Ö¸ü,ÖÖë ´Öë ׿Ö4ÖÖ ´Ö−ÖÖê×¾Ö–ÖÖ−Ö −Öê †¯Ö−Öß ×¾ÖÂÖµÖ ÃÖÖ´Ö6ÖÏß ×•ÖÃÖ 4Öê¡Ö êú ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö úÖµÖÖí ÃÖê »Öß
¾ÖÆ Æîü :
(A) ³ÖÖîןÖú ×¾Ö–ÖÖ−Ö (B) דÖ×úŸÃÖÖ ×¾Ö–ÖÖ−Ö
(C) ÃÖÖ´ÖÖוÖú ×¾Ö–ÖÖ−Ö (D) ¯ÖÏÖéúןÖú ×¾Ö–ÖÖ−Ö

28. ×−Ö´−Ö×»Ö×=ÖŸÖ ´Öë ÃÖê ×úÃÖ−Öê ²ÖÖîרüú ×¾ÖúÖÃÖ úÖê †ÖµÖã ÃÖê ÃÖ´²ÖÛ−¬ÖŸÖ ×¾ÖúÖÃÖ ²ÖŸÖÖµÖÖ Æîü ?
(A) •Öê¸üÖî´Ö ‹ÃÖ. ²ÖÎæ−Ö¸ü (B) •Öß−Ö ×¯ÖµÖÖ•Öê
(C) ›êü×¾Ö›ü †ÖîÃÖÖê²Ö»Ö (D) ×Æü»¤üÖ ŸÖÖ²ÖÖ

29. ²ÖÖ»Öú êú ×¾ÖúÖÃÖ ´Öë ÃÖ²ÖÃÖê ´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ,ÖÔ úÖ¸üú Æîü

(A) ²ÖÖ»Öú úÖ ³ÖÖîןÖú ‹¾ÖÓ −ÖîןÖú ¾ÖÖŸÖÖ¾Ö¸ü,Ö …
(B) ¯Ö׸ü¾ÖÖ¸ü úß ÃÖÖ´ÖÖוÖú ‹¾ÖÓ †ÖÙ£Öú ÛãÖ×ŸÖ …
(C) ´ÖÖŸÖÖ-ׯ֟ÖÖ úÖ ¿Öî×4Öú ‹¾ÖÓ ÃÖÖ´ÖÖוÖú ßָü …
(D) ²ÖÖ»Öú úÖ ÃÖÖ´ÖÖוÖú-†ÖÙ£Öú ‹¾ÖÓ ²ÖÖîרüú ¾ÖÖŸÖÖ¾Ö¸ü,Ö …

D-0909 9 Paper-II
30. Differences in ‘Learning Styles’ among learners may be attributed to
(A) Socialisation process of learner.
(B) Thinking strategies adopted by learner.
(C) Economic conditions of the family.
(D) Parenting of the child.

31. Two-factor theory of intelligence is given by

(A) Alfred Binnet and L. Simon (B) C.E. Spearman
(C) J.P. Guilford (D) L.M. Terman

32. Children whose mental age is lower than chronological age are called
(A) Gifted children (B) Normal children
(C) Learning disabled (D) Retarded children

33. Concepts are important vehicles in

(A) Learning communication (B) Thinking processes
(C) Motivating the learner (D) Achievement of learner

34. The meaningful reception learning was explained by

(A) Robert Gagne (B) David Ausubel
(C) Jean Piaget (D) Jerom S. Bruner

35. The type of learning explained by Albert Bandura is also known as

(A) Insight learning (B) Observational learning
(C) Sign learning (D) Verbal learning

36. A child is working very hard for her examination. Her behaviour is an indicator of her
(A) Sharp cognitive abilities
(B) High achievement motivation
(C) Very busy schedule
(D) Desire to impress her parents

37. The purpose of instructional theory is

(A) Descriptive (B) Instructive
(C) Prescriptive (D) Evaluative

Paper-II 10 D-0909
30. ×¾ÖªÖÙ£ÖµÖÖë ´Öë ¯ÖÖ‹ •ÖÖ−Öê ¾ÖÖ»Öß ‘†×¬Ö6Ö´Ö ¿Öî×»ÖµÖÖë’ ´Öë ׳Ö−−ÖŸÖÖ úÖ úÖ¸ü,Ö ÆüÖê ÃÖúŸÖê Æïü
(A) ×¾ÖªÖ£Öá êú ÃÖÖ´ÖÖ•Ößú¸ü,Ö úß ¯ÖÏ×ÎúµÖÖ …
(B) ×¾ÖªÖ£Öá «üÖ¸üÖ †¯Ö−ÖÖ‡Ô •ÖÖ−Öê ¾ÖÖ»Öß ‘דÖ−ŸÖ−Ö úß µÖãÛŒŸÖµÖÖÑ’ …
(C) ¯Ö׸ü¾ÖÖ¸ü úÖ †ÖÙ£Öú ßָü …
(D) ²ÖÖ»Öú úÖ ¯ÖÖ»Ö−Ö ¯ÖÖêÂÖ,Ö …

31. ²Öã¤Ëü×¬Ö úÖ ¤üÖ-ê úÖ¸üú ×ÃÖ¨üÖÓŸÖ ×¤üµÖÖ £ÖÖ

(A) ‹»Ö±Ïêú›ü ײÖ−Öê ‹¾ÖÓ ‹»Ö. ÃÖÖ‡Ô´Ö−Ö (B) ÃÖß.‡Ô. ïÖ߆¸ü´Öî−Ö
(C) •Öê.¯Öß. ×6Ö»±úÖê›Ôü (D) ‹»Ö. ‹´Ö. ™ü¸ü´Öî−Ö

32. ¾ÖÆü ²Ö““Öê וÖ−Öúß ´ÖÖ−Ö×ÃÖú †ÖµÖã ˆ−Öúß úÖ»ÖÖ−ÖãÎú×´Öú †ÖµÖã ÃÖê ú´Ö ÆüÖêŸÖß Æîü, úÆü»ÖÖŸÖê Æïü
(A) ¯ÖÏןֳÖÖ¿ÖÖ»Öß ²ÖÖ»Öú (B) ÃÖÖ´ÖÖ−µÖ ²ÖÖ»Öú
(C) †×¬Ö6Ö´Ö †¯ÖÓ6ÖŸÖÖ (D) ´ÖÓפüŸÖ ²ÖÖ»Öú

33. ÃÖÓ¯ÖÏŸµÖ ´ÖÆü¢¾Ö¯Öæ,ÖÔ ¾ÖÖÆü−Ö Æîü :

(A) ÃÖÓ¯ÖÏêÂÖ,Ö †×¬Ö6Ö´Ö êú ×»Ö‹ (B) דÖ−ŸÖ−Ö ¯ÖÏÎú´Ö êú ×»Ö‹
(C) ×¾ÖªÖÙ£ÖµÖÖë úÖê †×³Ö¯ÖÏê׸üŸÖ ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ (D) ×¾ÖªÖ£Öá úß ˆ¯Ö»ÖÛ²¬Ö ´Öë

34. †£ÖÔ6ÖÏÆü,Ö †×¬Ö6Ö´Ö Ã¯Ö™ü ×úµÖÖ 6ÖµÖÖ

(A) ¸üÖò²Ö™Ôü 6ÖÖ‹−Öê −Öê (B) ›êü×¾Ö›ü †ÖêÃÖÖê²Ö»Ö −Öê
(C) •Öß−Ö ×¯ÖµÖÖ•Öê −Öê (D) •Öê¸üÖî´Ö ‹ÃÖ. ²ÖÎæ−Ö¸ü −Öê

35. †»Ö²Ö™Ôü ²Ö−Ö›æü¸üÖ «üÖ¸üÖ ²ÖŸÖÖ‹ 6Ö‹ †×¬Ö6Ö´Ö êú ¯ÖÏúÖ¸ü úÖê _____ ³Öß úÆüŸÖê Æïü …
(A) †ÓŸÖ¥ÔüÛ™ü †×¬Ö6Ö´Ö (B) †¾Ö»ÖÖêú−ÖÖŸ´Öú †×¬Ö6Ö´Ö
(C) דÖÅ−Ö (ÃÖÖ‡Ô−Ö) †×¬Ö6Ö´Ö (D) ´ÖÖî×=Öú †×¬Ö6Ö´Ö

36. ‹ú ²ÖÖ×»ÖúÖ †¯Ö−Öß ¯Ö¸üß4ÖÖ êú ×»Ö‹ ²ÖÆãüŸÖ ´ÖêÆü−ÖŸÖ ú¸üŸÖß Æîü … ˆÃÖúÖ µÖÆü ¾µÖ¾ÖÆüÖ¸ü ˆÃÖúß ____ úÖ ÃÖÓêúŸÖú Æîü …
(A) ŸÖß4,Ö ÃÖÓ–ÖÖ−ÖÖŸ´Öú µÖÖê6µÖŸÖÖ
(B) ˆ““Ö ˆ¯Ö»ÖÛ²¬Ö †×³Ö¯ÖÏê¸ü,ÖÖ
(C) †×¬Öú ¾µÖÃŸÖ úÖµÖÔÎú´Ö
(D) ´ÖÖŸÖÖ-ׯ֟ÖÖ úÖê ¯ÖϳÖÖ×¾ÖŸÖ ú¸ü−Öê úß ‡“”ûÖ

37. †−Öã¤êü¿ÖßµÖ ×ÃÖ¨üÖÓŸÖ úÖ ˆ§êü¿µÖ Æîü

(A) ¾Ö,ÖÔ−ÖÖŸ´Öú (B) †−Öã¤êü¿Öß
(C) †Ö¤êü¿ÖÖŸ´Öú (D) ´Ö滵ÖÖÓú−ÖÖŸ´Öú
D-0909 11 Paper-II
38. The quality of questions in a test is assessed by using the method of
(A) Item Analysis (B) Task Analysis
(C) Content Analysis (D) Trend Analysis

39. The size of a population is 100 and every 5th person is selected to form a sample. This
technique of sampling is known as
(A) Random (B) Stratified
(C) Cluster (D) Systematic

40. The operational definition of a variable indicates as to how that variable may be
(A) observed (B) described
(C) measured (D) explain

41. If a test measures mastery level achievement in a subject, it is known as

(A) Criterion-referenced test (B) Diagnostic test
(C) Norm-referenced test (D) Prognostic test

42. In an ethnographical study which of the following technique is most appropriate ?

(A) Psychological testing (B) Questionnaire
(C) Observation (D) Sociometry

43. The correlation between X and Y is significant. It means that

(A) X causes variation in Y. (B) X and Y vary together.
(C) Y causes variation in X. (D) X and Y vary independently.

44. If Q1, Q2 and Q3 represent 1st, 2nd and 3rd quartiles respectively and Q semi intrinsic
quartile then Q may be written as
Q3 – Q1
(A) Q1 – Q3 (B) 2
Q3 + Q1
(C) 2 (D) Q2 – Q1

45. If K is added to every score of a distribution with mean ‘M’ and standard deviation
‘s’, the new standard deviation will be
(A) K (B) s
(C) s + K (D) Ks

Paper-II 12 D-0909
38. ×úÃÖß ¯Ö¸üß4Ö,Ö êú ¯ÖÏ¿−ÖÖë úß 6Öã,Ö¾Ö¢ÖÖ úÖ ´Ö滵ÖÖÓú−Ö ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ ¯ÖϵÖãŒŸÖ ×¾Ö×¬Ö úÖê úÆŸÖê Æïü
(A) −Ö6Ö ×¾Ö¿»ÖêÂÖ,Ö (B) úÖµÖÔ-×¾Ö¿»ÖêÂÖ,Ö
(C) ×¾ÖÂÖµÖ¾ÖßÖã ×¾Ö¿»ÖêÂÖ,Ö (D) ¹ý—ÖÖ−Ö ×¾Ö¿»ÖêÂÖ,Ö

39. ‹ú ÃÖ´ÖÛ™ü úÖ †ÖúÖ¸ü 100 Æîü ŸÖ£ÖÖ ˆÃÖ´Öë ÃÖê ¯ÖÏŸµÖêú 5¾Öë ¾µÖÛŒŸÖ úÖê −µÖÖ¤ü¿ÖÔ ´Öë ¿ÖÖ×´Ö»Ö ×úµÖÖ 6ÖµÖÖ … −µÖÖ¤ü¿ÖÔ “ÖµÖ−Ö
úß ‡ÃÖ ×¾Ö×¬Ö úÖê úÆüŸÖê Æïü
(A) †úôÖÖŸÖË /µÖÖ¥üÛ“”ûú (B) ßָüßéúŸÖ
(C) ÃÖÖ´Öæ×Æüú (D) ¾µÖ¾ÖÛã֟Ö

40. ×úÃÖß “Ö¸ü úß úÖµÖÖÔÛ−¾ÖŸÖ ¯Ö׸ü³ÖÖÂÖÖ µÖÆü ²ÖŸÖÖŸÖß Æîü ×ú ˆÃÖ “Ö¸ü úÖê ×úÃÖ ¯ÖÏúÖ¸ü
(A) ¯ÖÏê×4ÖŸÖ ×úµÖÖ •ÖÖ ÃÖúŸÖÖ Æîü (B) ¾ÖÙ,ÖŸÖ ×úµÖÖ •ÖÖ ÃÖúŸÖÖ Æîü
(C) ´ÖÖ¯ÖÖ •ÖÖ ÃÖúŸÖÖ Æîü (D) ïÖ™ü ×úµÖÖ •ÖÖ ÃÖúŸÖÖ Æîü

41. µÖפü úÖê‡Ô ¯Ö¸üß4Ö,Ö ×úÃÖß ×¾ÖÂÖµÖ ´Öë ¤ü4ÖŸÖÖ ÃŸÖ¸ü úß ˆ¯Ö»ÖÛ²¬Ö úÖ ´ÖÖ¯Ö−Ö ú¸üŸÖÖ Æîü ŸÖÖê ˆÃÖê
(A) ×−ÖúÂÖ-ÃÖÓ¤üÙ³ÖŸÖ ¯Ö¸üß4Ö,Ö úÆüŸÖê Æïü (B) ×−Ö¤üÖ−ÖÖŸ´Öú ¯Ö¸üß4Ö,Ö úÆüŸÖê Æïü
(C) ´ÖÖ−Öú-ÃÖÓ¤üÙ³ÖŸÖ ¯Ö¸üß4Ö,Ö úÆüŸÖê Æïü (D) ³Ö×¾Öµ־ÖÖ“Öß ¯Ö¸üß4Ö,Ö úÆüŸÖê Æïü

42. ×úÃÖß •ÖÖןֿÖÖáÖßµÖ †¬µÖµÖ−Ö ´Öë ×−Ö´−Ö ´Öë ÃÖê úÖî−Ö ÃÖß ŸÖú−Ößú úÖ ˆ¯ÖµÖÖê6Ö ÃÖ¾ÖÖì×“ÖŸÖ Æîü ?
(A) ´Ö−ÖÖê¾Öî–ÖÖ×−Öú ¯Ö¸üß4Ö,Ö (B) ¯ÖÏ¿−ÖÖ¾Ö»Öß
(C) ¯ÖµÖÔ¾Öê4Ö,Ö (D) ÃÖ´ÖÖ•Ö×´ÖŸÖß

43. X ŸÖ£ÖÖ Y ´Öë ÃÖÆüÃÖ´²Ö−¬Ö ÃÖÖ£ÖÔú Æîü … ‡ÃÖúÖ †£ÖÔ Æîü ×ú
(A) X, Y ´Öë ¯Ö׸ü¾ÖŸÖÔ−Ö úÖ úÖ¸ü,Ö Æîü … (B) X ŸÖ£ÖÖ Y ÃÖÖ£Ö-ÃÖÖ£Ö ¯Ö׸ü¾ÖÙŸÖŸÖ ÆüÖêŸÖê Æïü …
(C) Y, X ´Öë ¯Ö׸ü¾ÖŸÖÔ−Ö úÖ úÖ¸ü,Ö Æîü … (D) X ŸÖ£ÖÖ Y þ֟Ö−¡Ö ºþ¯Ö ÃÖê ¯Ö׸ü¾ÖÙŸÖŸÖ ÆüÖêŸÖê Æïü …

44. µÖפü Q1, Q2 ŸÖ£ÖÖ Q3 Îú´Ö¿Ö: ¯ÖÏ£Ö´Ö, ׫üŸÖßµÖ ŸÖ£ÖÖ ŸÖéŸÖßµÖ “ÖŸÖã£ÖÔú Æïü ŸÖ£ÖÖ Q †¬ÖÖÔ−ŸÖ׸üú “ÖŸÖã£ÖÔú ¯Ö¸üÖÃÖ Æîü ŸÖÖê Q
úÖê ×»Ö=Ö ÃÖúŸÖê Æïü
Q3 – Q1
(A) Q1 – Q3 (B) 2
Q3 + Q1
(C) 2 (D) Q2 – Q1

45. µÖפü ×úÃÖß ×¾ÖŸÖ¸ü,Ö êú ¯ÖÏŸµÖêú ¯ÖÏÖ¯ŸÖÖÓú ´Öë K •ÖÖê›Íü פüµÖÖ •ÖÖµÖê ŸÖÖê ‡ÃÖ ¯ÖÏúÖ¸ü ¯ÖÏÖ¯ŸÖ †ÓúÖë úÖ −ÖµÖÖ ´ÖÖ−Öú ×¾Ö“Ö»Ö−Ö
×úŸÖ−ÖÖ ÆüÖê6ÖÖ µÖפü ´Öæ»Ö ´Ö¬µÖ´ÖÖ−Ö ŸÖ£ÖÖ ´ÖÖ−Öú ×¾Ö“Ö»Ö−Ö M ŸÖ£ÖÖ s ÆüÖë …
(A) K (B) s
(C) s + K (D) Ks

D-0909 13 Paper-II
46. If each z-score of a distribution of scores is multiplied by 10 and the result increased
by 50, the standard deviation of the resulting numbers would be
(A) 50 (B) 40
(C) 10 (D) 5

47. Which of the following types of test-items make a ‘supply type’ test ?
(A) Multiple choice (B) Matching
(C) Classification (D) Completion

48. Which of the following purposes demands Action Research ?

(A) Developing a theory (B) Writing a thesis
(C) Solving a classroom problem (D) Testing a theory

49. Median is also known as

a. 5% point
b. 50th percentile
c. 2nd quartile
d. 5th decile
(A) acb (B) bca
(C) bcd (D) cda

50. Match the following List-I with List-II.

List-I List-II
(Type of Correlation) (Nature of Variables)
(a) Biserial Correlation (i) Continuous v/s continuous
(b) Pie coefficient (ii) Continuous v/s Dichotomous
(c) Point-biserial correlation (iii) Dichotomous v/s Dichotomous
(d) Tetrachoric correlation (iv) Dichotomized v/s Dichotomized
(v) Continuous v/s Dichotomized
Code :
a b c d
(A) iv i v ii
(B) v iii ii iv
(C) iii ii v ii
(D) v iv ii i
______________

Paper-II 14 D-0909
46. µÖפü ×úÃÖß ²ÖÓ™ü−Ö êú ¯ÖÏŸµÖêú z-¯ÖÏÖ¯ŸÖÖÓú úÖê 10 ÃÖê 6Öã,ÖÖ ú¸üêú ˆÃÖ´Öë 50 •ÖÖê›Íü פüµÖÖ •ÖÖµÖê ŸÖÖê ‡ÃÖ ¯ÖÏúÖ¸ü ¯ÖÏÖ¯ŸÖ †ÓúÖë
úÖ ´ÖÖ−Öú ×¾Ö“Ö»Ö−Ö ÆüÖê6ÖÖ
(A) 50 (B) 40
(C) 10 (D) 5

47. ‘†Ö¯ÖæÙŸÖ ¯ÖÏúÖ¸ü’ úÖ ¯Ö¸üß4Ö,Ö ŸÖîµÖÖ¸ü ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ¯ÖÏ¿−Ö ÆüÖë6Öê
(A) ²ÖÆãü-×¾Öú»¯Öß ¯ÖÏ¿−Ö (B) ŸÖ㻵ÖÖŸ´Öú ¯ÖÏ¿−Ö
(C) ¾Ö6Öáú¸ü,Ö ÃÖ´²Ö−¬Öß ¯ÖÏ¿−Ö (D) ¯Öæ¸üú ¯ÖÏ¿−Ö

48. ×−Ö´−Ö×»Ö×=ÖŸÖ ´Öë ÃÖê úÖî−Ö ÃÖê ˆ§êü¿µÖ úß ¯ÖÏÖÛ¯ŸÖ êú ×»Ö‹ ×ÎúµÖÖŸ´Öú †−ÖãÃÖ−¬ÖÖ−Ö úß †Ö¾Ö¿µÖúŸÖÖ ÆüÖê6Öß ?
(A) ×ÃÖ¨üÖ−ŸÖ úÖ ×¾ÖúÖÃÖ (B) ¿ÖÖê¬Ö ¯ÖϲÖ−¬Ö »Öê=Ö−Ö
(C) ú4ÖÖ úß ÃÖ´ÖõÖÖ úÖ ÃÖ´ÖÖ¬ÖÖ−Ö (D) ×úÃÖß ×ÃÖ¨üÖ−ŸÖ úÖ ¯Ö¸üß4Ö,Ö

49. ´Ö¬µÖúÖ úÖê úÆüÖ •ÖÖ ÃÖúŸÖÖ Æîü

a. 5% ײÖ−¤ãü
b. 50¾ÖÖÑ ¿ÖŸÖÖÓú
c. ¤æüÃÖ¸üÖ “ÖŸÖã£ÖÔú
d. ¯ÖÖÑ“Ö¾ÖÖÑ ¤ü¿ÖÖÓú
(A) acb (B) bca
(C) bcd (D) cda

50. ×−Ö´−Ö×»Ö×=ÖŸÖ ÃÖæ“Öß-I ŸÖ£ÖÖ ÃÖæ“Öß-II êú ¯Ö¤üÖë úÖ ×´Ö»ÖÖ−Ö úßו֋ :
ÃÖæ“Öß-I ÃÖæ“Öß-II
(ÃÖÆüÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ¯ÖÏúÖ¸ü) (“Ö¸üÖë úß ¯ÖÏéúןÖ)
(a) ׫üÎú´ÖßµÖ ÃÖÆü-ÃÖ´²Ö−¬Ö (i) ÃÖŸÖŸÖ ²Ö−ÖÖ´Ö ÃÖŸÖŸÖ
(b) ¯ÖÖ‡Ô 6Öã,ÖÖÓú (ii) ÃÖŸÖŸÖ ²Ö−ÖÖ´Ö ×«üÎú´ÖßµÖ
(c) ײÖ−¤ãü-׫üÎú´ÖßµÖ ÃÖÆü-ÃÖ´²Ö−¬Ö (iii) ׫üÎú´ÖßµÖ ²Ö−ÖÖ´Ö ×«üÎú´ÖßµÖ
(d) “ÖŸÖã‹Îú×´ÖŸÖ ÃÖÆüÃÖ´²Ö−¬Ö (iv) ׫üÎú×´ÖŸÖ ²Ö−ÖÖ´Ö ×«üÎú×´ÖŸÖ
(v) ÃÖŸÖŸÖ ²Ö−ÖÖ´Ö ×«üÎú×´ÖŸÖ
úÖê›ü :
a b c d
(A) iv i v ii
(B) v iii ii iv
(C) iii ii v ii
(D) v iv ii i
______________
D-0909 15 Paper-II
 Space for Rough Work

Paper-II 16 D-0909