/>-

/t)'/

COLLECTIO
SELECTA

SS. ECCLESl/E PATRUM,

CXXIV.

I^AllilS QVimi KCCLKSM-: SyliCULL

S. AUCrUSTJNUS.
XVIL
 PROSTAT INSUPER VENALE

MONTIS PESSULANI,
XPvh VlRENQUE, bibuopolam ;

p/imsns,

Apod filBLlOPOLAM, cci komen gallicb;

SOOlETE POUR LA PUBLICATION DES BOWS LIVRESj,

Rue des Saints-Peres, n» i6.

S. CLODOALDT, E TYPOGRAPIIEO BELIN-MANDAR.

—,-3-.

COLLECTIO
SELECTA

SS. ECCLESI.E PATRUM,

COMPLKCTEKS

EXQUISITISSIMA OPERA
lUM DOGMATICA ET MORALIA, TUM APOLOGETICA ET OBATORIA;

ACCCRANTIBCS

D. A. B. CAILLAU,
CAFtuHlCO aoaOAAJUtU CBKOMANEtiSI BT CA.UU&CEM)I,

NONNULLISQUE CLERI GALLICANI PRESBVTERIS.

OPUS REGI DIGATUM.

TOMUS CENTESIMUS VIGESIMUS QUARTUS.

PARISTIS,
APUD PARENT-DESB.VURES, EDITOREM,
SA^tl.i: SlblS OUblMM l.>SIi,NllJl> DEiOUATHC ,

VIA VULGO DICTA DK SEINE , 48.

M OCCC. XXVMII
6k
6s'

t.Vl
 Operev 0\ tVA^a
i

SANCTI AURELII

AUGUSTINI
HIPPONENSIS EPISCOPI

OPERUM rvol.n]
PARS III.

OPERA EXEGETICA.

PKOPOSmO.M-S E\ KPISTOI.A Al> ROMANOS.

EPISroi.;!-: AD HOMANOS I.NCIIOATA EXPOSITIO.
EXPOSIHO EPIS lOL.E AD GALATAS.

CXXIV
 f »

3«5^e n
S. AUR. AUGUSTINI
HIPPONENSIS EPISCOPl

EXPOSITIO

QUARUMDAM PROPOSITIONUM
EX EPISTOLA
AD ROMANOS.
LIBER UNUS'.

Sensus hi sunt in Epistola adiRomanos Pauli apostoli*.

Primo omnium ut quisque intelligat in hac Epislola quaes-
tionem versari operum legis et gratiae.

I. Quod autem ait : « Secundum Spiritum sanctifica-

» tionis ex resurrectionemortuorum^, quia Spi- » id est,

ritus donum acceperunt post ejus resurrectionem mor- :

tuorum vero resurrectionem memorat, quia in ipso omnes

crucifixi sumus , et resurreximus.

II. Quod autem dicit « Ut graliam vobis spiritalem

:

)) impertiar^ : )> dilectionem scihcet Dei , et proximi, ut

per charitatem Christi Gentibus inEvangelium vocatis mi-
nimc invidcrent.
Scriptus circiter Christi an. 3g4. Scilicet Augustino adbuc presbytcro.—
' Vide Rctract, lib. i, cap. 23. — ' Rom. i, 4- — ^ Ibid, ii»

1.
 4 S. AUGUSXmi EPISCOPl

III. Qiiod autem dicit; « Revelatur ira Dei de coelo su-

» per omnem impietatem ^
, etc. » ait enim et Salomon
de sapientibus : « Si enim tantum potuerunt scire, ut pos-
» sent aestimare saeculum
,
quomodo ipsius mundi Domi-
» num et creatorem non
invenerunt ^ ? » Sed quos
facilius
arguit Salomon non cognoverunt per creaturam creato-
,

rem quos autem arguit Apostolus, cognoverunt, sedgra-

:

tias non egerunt et dicentes se esse sapientes, stulti facti

,

sunt, etad colenda simulaora decideruni^ Nam sapientes

Gentium quod invenerint Greatorem, manifesteidem Apos-
tolus, cum Cum enim
Atheniensibus loqueretur, ostendit.
dixisset : « Quia in ipso vivimus et
movemur, et sumus ^ : >»

addidit « Sicutet quidam secundum vos dixerunt.» Hac

:

autem intentione prius arguit impietatem Gentium ut ex ,

hac probet etiam ad gratiam posse pertingere conversos.

Injustum est enira, ut pcenam subeant impietatis, etprse-
mium fidei non accipiant.
IV. Quod autem dicit : « Cognoscentes Deum non , ut
» Deum glorificaverunt, aut gratias egerunt^ » hoc caput
est peccati , de quo dictum est, initium omnis peccati su-
perbia. Qui si gratias eglssent Deo, qui dederat hanc sa-
pientiam, nonsibi ahquid tribuissent cogitationibus suis**.
Quapropter in desideria cordis sui traditi sunt a Domino,
ut facerent quae non convenirent.
V. Quod autem dicit : « Tradidit * » intelligitur
,
, di-
misit in desideria cordis eorum. Mercedem autem mu-
tuam dicit recepisse de Deo^ ut traderentur in desideria
cordis sui.
VI. Quod autem demum dicit « Tradidit illos Deus in :

» reprobam mentem, » etc, « repletos, ait omni iniqui- ,

» tate», » datur intelligi ad nocendum pertinere

,
ista,
• lloni. I, i8. - ' Sap. xni, 9. — Rom. i,
3 21. — 4 Act. xvu, 28. —
5 Rom. I, 21. — 6 Eccli. X, i5. — 7 Rom. 1, 24. - « Ibid. 28.
 PROPOSITIONES EX EPISTOLA AD ROMANOS. 5
quae nunc dicit , id est , facinora. SujDcrius autem dice})at
de corruptelis, quse flagitia nominantur, ex quibus adfa-
cinora pervenitur : quoniam quisque perniciosam dulce-
dinem flagitiorum sequens , dum impedientes personas
removere conatur, pergit in facinus. Sic distinctus est
etiam illelocus in Sapientia Salomonis, ubi cum enume-
rasset superiora flagitia , ait « Circumveniamus paupe- :

» rem justum ,
quoniam inutilis est nobis ^ , » etc.

VII et VIII. Quod autem dicit « Non solum qui ea fa- :

» ciunt, sed etiam qui consentiunt facientibus-, » signi-

ficat quia quaecumque fecerunt , non inviti , sed cum ad
raala facta consentiunt, etiam illa quse fecerunt appro-
bant : et ideo de perfectis jam peccatis dicit : « Propterea
» inexcusabilis es , o homo omnis quijudicas^. Omnis »
autem cum dicit , subintrat jam ut monstret non solum
Gentilem , sed etiam Judaeum qui secundum Legem vo-
,

lebat judicare de Gentibus.

IX. Quod autem dicit « Thesaurizas tibi iram in die :

» irae^ » iram Dei ubiquc loquitur pro vindicta. Idcirco

ait : Notandum autem quia ira Dei
« Justi judicii Dei. »
,

ponitur et in Novo Testamento quod cum Vetere legunt :

homines * qui Legi veteri adversantur culpandam eam ,

putant: cum Deus utique sicuti nos perturbationibus non

subjaceat dicente Salomone Tu autem Domine virtu-
, :

» tum cum tranquillitate judicas". » Sed ira ut dictum ,

est, in vindicl.e significatione ponitur.

X. Quod autem dicit « Contestante conscientia illo- :

» rum^, » secundum illud loquitur Joannis apostoli quo

ail : « Dilectissimi, si cor nostrum nos reprehenderit, ma-

» jor csl Dcus conscienlia nostra", » etc.

' Sap. II, li. — » Huni. I, 3i. — Id. ii, i. -- i It>i.| ('». — '<
M.ini-
clirei. — « S!i|i. XVII, i8. -- 7 H..m. ii, i.^. — " i .lonn. if.-io.
6 S. AUGUSTINI EPISCOPI
XI. Quod autem non littera » hoc
dicit : « Spiritu ,
* ,

est , ut secundum spiritum non secundum quod habet ,

littera, Lex intelligatur quod utique contigit illis, qui :

circumcisionem raagis carnahter quam spiritaliter acce-

perunt.
XII. Quod autem dicit : « Cujus laus non ex homini-
» bus , sed ex Deo'^ , illi convenit quod ait : « Qui in se-

» creto Judaeus est. »

XIII-XVIII. Quod autem dicit : « Quia non justifica-

» bitur in Lege omnis caro coram illo ,
per Legem enim
» cognitio peccati ^ , » et csetera simiha ,
quae quidam pu-
tant in contumeliam Legis objicienda, soUicite satis le-
genda sunt ut neque Lex ab Apostolo improbata videa-
,

tur, neque homini arbitrium liberum sit ablatum. Itaque

quatuor istos gradus hominis distinguamus ante Legem, ,

sub Lege sub gratia in pace. Ante Legem sequimur

, , ,

concupiscentiam carnis sub Lege trahimur ab ea sub : , :

gratia , nec sequimur eam nec trahimur ab ea in pace , :

,

nulla est concupiscentia carnis. Ante Legem ergo non

pugnamus ; quia non solum concupiscimus et peccamus,
sed etiam approbamus peccata sub Lege pugnamus sed : ,

vincimur ; fatemur enim mala esse quae facimus et fa- ,

tendo mala esse, utique nolumus facere, sed quia non-

dum est gratia , superamur. In isto gradu ostenditur no-
bisquomodo jaceamus, et dum surgere volumus et cadi-
mus, gravius affligimur. Inde hic dicitur « Lex subin- :

» travit, ut abundaret delictum*. » Inde et quod nunc

positum est « Per Legem enim cognitio peccati^ » Non
,

enim ablatio peccati est ;

quia per solam gratiam aufertur
peccatum. Bona est ergo Lex ,
quia ea vetat quae vetanda
sunt , et ea jubet quae jubenda sunt. Sed cum quisque
illam viribus suis se putat implere non per gratiam libe- ,

> Rom. II, 29. — ' Ibid. — 3 U. ,„^ 20. — 4 Id. V, 20. — 5 1,1. „,^ 20.
 PROPOSITIONES EX EPISTOLA AD ROMANOS. 7
ratoris sui , nihil ei prodest ista prsesuinptio : imo etiam
tantum nocet , ut et vehementiori peccati desiderio rapia-
tur, et in peccatis etiam praevaricator inveniatur. « Ubi
» enira non est Lex, nec prsevaricatio ^ » Sic ergo jacens
cum se quisque cognoverit, per se ipsum surgere non va-
lere, imploret Liberatoris auxilium. Venit ergo gratia quse
donet peccata praeterita, et conantem adjuvet, et tribuat
charitatem justitioe , et auferat njetum. Quod cum fit , ta-
raetsi desideria quaedara carnis , dum in hac vita sumus ,

adversus spiritum nostrum pugnant , ut eum ducant in

peccatum non tamen his desideriis consentiens spiritus
, ,

quoniam est fixus in gratia et charitate Dei desinit pec- ,

care. Non enim in ipso desiderio pravo, sed in no?ira con-

sensione peccamus. Ad hoc valet quod dicit id^m Aposto-
lus «Non ergo regnet peccatum in vestro nvrtali corpore
:

» ad obediendum desideriis ejus'^. » Hi^ic enim ostendit

esse desideria quibus non obediendr peccatum in nobis

,

regnare non sinimus. Sed quoniam ista desideria de carnis

mortalitate nascuntur ,
quae trahimus ex primo peccato
primi hominis , unde carnaliter nasJimur ^ non finientur
haec nisi resurrectione corporis imnntationem illara, quae
nobis promittitur , merueriraus ,
^bi perfecta pax erit

cura in quarto gradu constituetrur. Ideo autem perfecta

pax, quia nihil nobis non resistentibus Deo. Hoc resistet;

est quod dicit Apostolus Corpus quidera raortuura est : '

» propter pcccatura spirtus autem vita cst propter jus-

,

» tiliam. Si eigo Spirituscjus qui suscitavit Jesum a mor-

» tuis, habitat in vobi< i
qui suscitavit Christura Jesura
» a raortuisvivificabi'et raortalia corpora vestra per
, in-

» habitanlcm Spiiilun ejus in vobis^» Liberura ergo ar-

l)iliium perfecte fuit in prirao homine , in nobis autem

anlo graliam non esl .iberum arbilrium ut non pecceraus,
' Uom. IV, i5. — » M. 1, 12. — ' Id. viu, lo, ii.
8 S. AUGUSTINI EPISCOPI
sed tantum ut peccare nolimus. Gralia vero eflicit, uL non
lantum velimus recte facere sed etiam possimus non , ;

viribus nostris , sed Liberatoris auxilio, qui nobis etiam

perfectam pacem in resurrectione tribuet quae pax per- ,

fecta bonam voluntatem consequitur. « Gloria enim in

» excelsis Deo , et in terra pax hominibus bonae volun-
)) tatis^. ))

XIX. Quod autem dicit « Legem ergo evacuamus per

:

)> fidem ? Absit : sed Legem statuimus » id est, firma- - ,

mus. Sed quemadmodum firmanda erat Lex , nisi per jus-

titiam ? Justitiam autem quae est per fidem quia ea ipsa :

quEs non poterant impleri per Legem per fidem impleta ,

sunt.

XX. Quod autem ait « Si enim Abraham ex operibus

:

)) justificatus ost , habet gloriam, sed non apud Deum%))

hoc est ,
quia AVaham sine Lege dum non ex operibus
Legis gloriam cont^irit, quasi suis viribus Legem im-
pleat, cum adhuc Lex ista data non esset, Dei illa gloria,
non sua est. Non enim merito sui tanquam ex operibus
sed Dei gratia fidc juuificatus est.

XXL Quod autem

Et autem qui operatur, mer- ut : «

)) non imputatur ^ecundum gratiam sed secundum

ces ,

))debitum^ » dixit queiBadmodum homines hominibus,

reddant mercedem. Nam Dq.is per gratiara dedit, ut per
fidem juste viverent, id est, b^ne operarentur. Quod ergo
bene operamur jam aceepta iratia, non nobis, sed iUi
tribuendum est qui per graliaii nos justificavit. Nam si
,

debitam mercedem vellet redde^ poenam redderet de- ,

bitam peccatoribus.
XXIL Quod autem ait : « Qui jujtificat impium ^ hoc ))

)) est ex impio pium facit , ut de ^aetero in ipsa pietate

' Luc. n, 14. — » Roin. iri, 3i. — 3 u. iv, -., _ 4lbid. i.
— 5 ibid. 5.
 PROPOSITIONES EX EPISTOLA AD ROMANOS. 9
» permaneat atque justitia •,
quia ideo justificatus est ut
justus non ut peccare sibi licere arbitretur.
sit,

XXIII. Quod autem ait « Lex enim iram operatur^ :

vindictam significat et ad illum gradum pertinet cum , ,

est quisque sub Lege.

XXIV. Quod autem ait: « Ante Deum qui credidit'^, »

significavit fidem interiore homine esse in conspectu Dei

non in ostentatione hominum , sicuti est carnis circum-
cisio.

XXV. Quod autem ait de Abraha m : Dans gloriam

)) Deo ^ , » adversus illos positum est ,
qui gloriam suam
de operibus Legis coram hominibus quaerebant.
XXVI. Quod autem ait ; « Non solum autem , sed et
» gloriamur in tribulationibus *, » et coetera gradatim per-
ducit usque ad charitatem Dei, quam charitatem dum di-
cit nos habere per donum Spiritus , monstrat illa omnia
quae possemus nobis tribuere, Deo esse tribuenda, qui per
Spiritum sanctum gratiam dare dignatus est.

XXVII et XXVIII. Quod autem ait : « Usque ad Le-

» gem enim peccatum in mundo fuit ^ , » intelligendum
est quousque veniret gratia. Contra eos enim dictum est,

qui arbitrantur per Legem auferri potuisse peccata. Dicit

autem Apostolus manifestata esse peccata per Legem
,

non autem ablata, cum dicit « Peccatum autem non de- :

» putabatur, cum Lex non cs.sel'\ » Non enim ait, non

erat scd, « non deputabatur.» Neque cum Lex data est,

:

abiatum esl sed depulari coepit id est, apparore. Non

; ,

ergo putemus, « uscpie ad Legem » ita dictum esse, ,

quasi jam sub Lege non esset peccntum sed sie diitum :

est « usque ad Legem

: » ut tolum Legis tempus ;innu- ,

meres usque ad finem Legis, quod cst Cbristus.

• Rom. IV, i5. — > Ibia. 17, — Ml.i.l. io — 4 1,1. v, J. — 5 llji.l. i3.
— « llid.
10 S. AUGUSTINI EPISCOPI
XXIX. Quod autem ait : « Sed regnavit mors ab Adam
» usque ad Moysen , et in iis qui non peccaverunt in si-
» miiitudinem praevaricationis Adae ^ , » duobus modis
distinguitur : aut, « In similitudinem prsevaricationis Adse
» regnavit mors ; » quia et qui non peccaverunt , ex ori-
gine mortalitatis Adam , mortui sunt. Aut certe « Regna-
» vit mors , et in his qui non in similitudinem praevarica-
» tionis Adae peccaverunt,» sed ante Legem peccaverunt j

ut illi peccasse intelligantur in similitudincm praevarica-

tionis Adae, qui Legem acceperunt 5
quia et Adam accepta
praecepti lege peccavit. Sane etiam id quod dictum est
« usque ad Moysen, » totum tempus Legis intelligendum
est. Forma autem futuri dictus est Adam, sed a contra-

rio ut quomodo per illum mors sic per Dominum nos*

: ,

trum vita. Quod autem ait « Sed non sicut delictum ita : ,

» est duobus modis donatio praeccUit vel

donatio-, » ,

quod multo magis abundat gratia, quia utique in seter-

num per illam vivitur temporaliter autem per mortem ;

Adae mors regnavit vel quod unius delicti condemna-

:

tione mors multorum factaest per Adam per Dominum ,

autem nostrum Jesum Christum muitorum delictorum

donatione data gratia in vitam aeternam. Aliam vero difFe'
rentiam sic explicat , dicens : « Et non sicut per unum
M peccantem , donum. Nam judicium quidem
ita est et

» ex uno in condemnationem gratia autem ex multis :

» delictis , ad justificationem^. Ex uno » ergo quod dic-

tum est, subauditur, delicto ;
quia sequitur : « gratia au-
» tem ex muitis delictis. »quod Ergo haec ditrerentia est,
in Adam unum deiictum damnatum est, a Domino autem
multa donata sunt. Quod ergo sequitur, ambas istas dif-
ferenlias tenet ut expiicetur sic « Si enira ob unius de-
, :

» iictum mors regnavit per unum, muito magis qui abun-

' Rora. V, 14. — * Ibid. 17. — 3 Ibid. i5.

 PROPOSITIONES EX EPISTOLA AD ROMANOS. 11
)) dantiam gratise et justitiae accipiimt, in vita regnabunt
)) per unum Jesum Ghrislum.)) Quod ergo dixit : « Multo
)) magis regnabunt* , quod
)) ad vitam aeternam pertinet :

autem dixit « Abundantiam gratiae accipiunt

: ad do- , )>

nationem multorum pertinet delictorum. Post explicatas

autem has differentias redit ad formam unde cceperat,

cujus ordinem suspenderat cum diceret « Sicut enim , :

per unum hominem peccatumintravit in hunc mundum,

)) et per peccatum mors*. Ad quod nunc redit ^ cum ))

dicit « Itaque sicut per unius delictum in omnes homi-

:

» nes ad condemnationem, ita et per unius justificatio-

)) nem in omnes homines ad justificationem vitae. Sicut
)) enim per inobedientiam unius hominis peccatores cons-
)) tituti sunt multi , ita et per unius obedientiam justi
)> constituentur multi ^. » Hsec est forma futuri Adam
de qua superius loqui coeperat, el ejus aliquas differen-
tias interponens dislulerat ordinem , ad quem nunc re-
deundo conclusit, dicens : « Itaque sicut per unius delic-
» tum in omnes homines , » etc.

XXX. Quod autem ait : « Lex subintravit ut abundaret

» delictum*, » ipso verbo satis significavit nescisse Ju-
dseos qua dispensatione Lex data sit. Non enim data est
quae posset vivificare 5
quia gratia vivificat per fidem : sed
data est Lex ad osteiidendum quantis ([uamque artis vin-
peccatorum constringerentur qui de suis viribus ad
culis
implendam juslitiam pr.Tesumebant. Sic abundavit pecca-
tum , cum et concupiscentia cx prohibitione ardentior
facta est, et peccantibus contra Legem pmevaricalionis
crimen accessit. Quod intelligit qui secundum gradum in
illis (juatnor gradihus considerat ''.

XXXI, Quod autem ail : « Quid ergo dicebimus? Per-

• Hoin. V, 17. — > Ibitl. i2. — ^ Ibi'!. iti, 19. — 4 Iliid. jo. — ^ Viilo

supra Prop. xiii.

 12 S. ArCxUSTINI EPISCOPI
)) manebimus in peccato, ut gratia ahuiulot? Ahsit. Qui
)) mortui sumus peccato, quomodo vivemus in eo^^ »
Hinc ostendit de praeteritis peccatis factum esse ut dona-
rentur, et in eo superahundasse gratiam, ut
preeterita pec-
cata dimitterentur. Ergo cjuisquis adhuc quserit
augmenta
peccati, ut augmentum gratiae sentiat, non intelligit se
id agere, ut nihilin eo gratia operetur. Opus enim gratijF
est , ut moriamur peccato.
XXXII-XXXIV. Quod autem ait « Hoc scientes q^a :
,

» vetus homo noster simul criicifixus est, ut

evacuaretur
)) corpus peccati%
» refertur ad illud quod per
Moysen
dictum Maledictus omnis qui in ligno pependerit^ »
est :
«
Veteris enim hominis crucifixio significata
est in cruce
Domini sicut novi hominis instauratio in
,
resurrectione
significata est. Manifestum est, autem secundum eum nos
agere veterem hominem qui maledictus est propter
, :

quem peccatum et deDomino dictum esse nemo ambigit,

quod peccata nostra portavit, et peccatum pro nobis
fe-
cit, etde peccato condemnavit peccatum". Quid
est au-
tem evacuare corpus peccati? Ipse exposuit «
Ut :
ultra
non serviamus peccato.
))
Et illud quod ait « Si mor-
)>
:

tui sumus cum Christo,

))
hoc est, Si crucifixi sumus ))

cum Christo. Dicit enim aholoco « Qui enim Christi

Jesu :

))sunt, carnem suam crucifixerunt cum vitiis

et concu-
» piscentiis^ Non ergo Domino maledixit Moyses, sed
)>

quid ostenderet ejus crucifixio prophetavit.

XXXV. Quod aulem ait « Peccatum enim in voI)is :

)) non dominabitur, non enim estis suh Lege,

sed sub
)) gratia% » utique ad tcrtium illum gradum
jam pcrti-
net, ubi homo jam mente servit Legi Dei,
quamvis carne
serviat legi pcccati^ Non enim obaudit
desiderio pcccati,
Ro.n. VI, I, 5. - » IhiJ. 6. - 3 Deiit. xxi, 23. - 4 Isai. u.i ' n _
SGalal. V, 24. — '^Roni. vi, 14.-7 Id. vii, 9.5.
 rROPOSlTIONES EX EPISTOLA AD ROMAKOS. 13
quamvis adhuc soUicitent concupiscentiae et provocent ,

ad consensionem , donec vivificetur etiam corpus et ab- ,

sorbeatur mors in victoriam ^ Quia ergo non consentimus

desideriis pravis in gratia sumus et non regnat pecca-
, ,

tum in nostro mortali corpore -

: el omnino ex illo loco
ubi ait : « Qui mortui sumus peccato ,
quomodo vivemus
)) in eo ^? «eum describit, qui est sub gratia constitutus.
Cui autem dominatur peccatum quamvis velit peccato ,

resislere adhuc sub Lege est, nondum sub gratia.

,

XXXVI. Quod autem dicit « Muher enim sub viro :

» vivo marito , vincta est legi , si autem raortuus fuerit

)) vir ejus, evacuata est a lege viri'*, )) etc. animadver-
tendum est, istam simihtudinem in hoc ditFerre ab ea re,
propter quam adhibita est ,
quod hic virum dicit mori
ut muher nubat cui volet , hberata utique a lege viri : ibi

autem cum constituat animam quasi mulierem, virum au-

tem quasi passiones peccatorum, quae operantur in mem-
bris , ut fructum ferant morti , id est , ut tah conjugio
proles digna nascatur 5 et Lex ' quse data est non ad au-
ferendum peccatum vel ad hberalionem a peccato sed , ,

ad ostendendum peccatum ante gratiam per quod fac- ^

tum est, ut sub Lege posili vehementiori desiderio pec-

candi raperentur, etamphus etiam pi.Tevaricatione pecca-
rent : cum ergo et anima tanquam muher,
ibi tria sint,

passiones peccatorum tanquam

et Lex tanciuam lex vir ,

viri, non ibi tamen peccatis morluis, tanquam viro mor-

tuo , hl)erari animam dicit sed ipsam animam mori pec- ^

cato, et hberari a Lege, ut sit alterius viri, id est Christi,

cum morlua fueril peccato, (|uamvis adluic ([uasi vivente

ipso peccato :quod ht cum adhiu; manentil)us in nobis

desideriis et incitamentis quibusdam ad peccandum noii ,

'
I Coi-. XV, 54.— » Iloiii. VI, 12 — 3 Jhia. 2. — ''•
Icl. VII, i. —^Fortc
cl lf(;ciii viii iiunsi Lfgcm <\ux , clf.
14 S. AUGUSTINI EPISCOPI
obedimus tamen , neque consentimus , mente servientes
legi Dei 5
quia mortui sumus peccato^ Morietur autem et
peccatum, cum reformatio corporis in resurrectione facta
f uerit , de qua post dicit : « Vivificabit et mortalia corpora
)> vestra ,
propter Spiritum manentem in vobis "^.
»

XXXVII. Quod autem dicit: « Occasione autem accepta

)) peccatum per mandatum operatum est in me omnem
» concupiscentiam inteliigendum est non omnem ^ , ))

fuisse concupiscentiam antequam prohibitione aucta es- ,

set. Augetur enim prohibitione concupiscentia quando ,

deest gratia liberantis ideo nondum est omnis antequam :

prohibeatur cum autem prohibita fuerit desistente ut

: , ,

diximus, gratia tantum crescit concupiscentia , ut ita in

,

suo genere omnis , id est consummata fiat ut etiam con- ,

tra Legem fiat et praevaricatione crimen accumulet.

,

Quod autem dicit « Sine Lege enim peccatum mor- :

)) tuum est * non quia non est dixit « mortuum est,

, )) , )>

sed quia latet : quod in consequentibus manifestat cum

,

dicit : « Sed peccatum ut appareat peccatum, per bonum

» mihi operatum est mortem *. » Bona est enim Lex sed :

sine gratia ostendittantummodo peccata non tollit. ,

XXXVIII. Quod autem ait: « Ego autem vivebam ali-

» quando sine Lege ^ » intelligendum est vivere mihi , ,

videbar quia ante mandatum latebat peccatum. Et quod

;

ait « Adveniente autem mandato, peccatum revixit ego

:
5

» autem mortuus sum ' » intelhgendum est peccatum ,

,

apparere coepit, ego autem mortuum me esse cognovi.

XXXIX. Quod autem ait «Peccatum enim occasione :

» accepta per mandatum fefellit me et per illud occi- ,

» dit^, » ideo dictum est, quia desiderii prohibiti fructus

dulcior est. Unde etiam quaecumque peccata occulte fmnt,
' Rom. Tu, 25. — » Id. VIII, ii. — 3 Id, vii, 8.-4 Ibid, —5 Ibid. i3.
— 6 Ibid, 9. -^ 7 Ibid. 10. — ^ ijjjd, n,
 PROPOSITIONES EX EPISTOLA AD ROMANOS. 15
dulciora sunt : quamvis mortifera ista dulcedo sit. Inde
est quod apud Salomonem fallacis doctrinae imagine se-
dens mulier, et invitans ut ad se veniant insipientes, scri-

bitur dicere Panes occultos libenter edite et aquam

: « ,

» furtivam dulcem bibite ^. m Ista dulcedo est occasio per

mandatum inventa peccati : quae cum appetitur, utique
fallit , et in majores amaritudines vertit.
XL. Quod autem
ait « Quod ergo bonum est, mihi :

» factum mors? Absit sed peccatum ut appareat pec-

est :

)) catum, per bonum mihi operatum est mortem^, hic )>

evidenter ostendit, quod superius dixerat « Sine Lege :

)) enim peccatum mortuum est ^ » ideo dixisse quia la- ,

,

tet quando quidem nunc dicit, non illud bonum, id est^

:

Legem factam sibi esse mortem, sed peccatum operatum

esse mortem per bonum Legis, id est ut appareret pec- ,

catum quod latebat sine Lege. Tunc enim se mortuum

quisque cognoscit, cum illud quod recte prcneceptum esse
confitetur, implere non potest j et praevaricationis crimine
amplius peccat, quam si non prohiberetur. Hoc est quod
in consequentibus dicit : « Ut fiat supra modum peccator
» aut peccatum per mandatum * : » quod ante mandatum
minus erat quia ubi non est lex , nec praevaricatio.
^

XLI. Quod autem ait « Scimus quia Lex spiritalis est, :

» ego autem carnahs sum ^ » satis ostendit non posse ,

impleri Legem , nisi ab spiritalibus qualos facit gratia ,

Dei*^. Simihs enim quisque factus ipsi Legi, facile im-

plet quod praecipit ; nec erit sub illa , scd cum ilia ; is cst
autem jam non tjui capitur temporahbus bonis
nec ter- ,

retur temporahbus mahs.

XLII. Ouod autcm ait « Venumdatus sub peccato', » :

intelligendum est quod unusquisquc pcccando animam

,

' Prov. IX, 17. — ' Roiii. VII, i3. — 3 IbiJ. 8.-4 Ibid. i3. — ^ Ibid.

14. — ^'
I I\cUact. xxiu. — 1 Rom. vii, i4-
16 S. AUGUSTINI EPISCOPI
suam diabolo vendit tanquam pretio dulcedine
, accepta
temporalis voluptatis. Unde
Dominus Redemptor nos- et

ter dictus est, quia hoc modo quo dictum est, venditi
eramus.
XLIII. Quod autem ait: « Quod enim operor, ignoro^»
potest videri minus intelligentibus contrarium esse illi ,

sententiae Peccatum ut appareat peccatum

qua dixit : « ,

» per bonum milu Dperatum est mortem -. » Quomodo

enim appareat, si ignoratur? Sed « ignoro, » sic dictum

esl hoc loco, ut inteUigatur, non approbo. Quomodo
enim tenebrse non videntur, sed lucis comparatione sen-
tiuntur hoc est autem sentire tenebras
^ quod non vi- ,

dere sic et peccatum, quia non illustratur luce justitiae ,

:

non inteUigendo dignoscitur sicuti tenebras dictum est ,

non videndo sentiri. Et ad hoc pertinet quod in Psalmo

dicitur : « Delicta quis inteUigit ^ ?

XLIV. Quod autem ait « Non enim quod volo hoc :

» sed quod nolo hoc facio. Si autem quod nolo hoc

ago :

» facio consentio Legi quoniam bona est*, » satis qui-

, ,

dem Lex ab omni criminatione defenditur sed caven- :

dum , ne quis arbitretur his verbis auferri nobis liberum

voluntatis arbitrium ,
quod non ita est. Nunc enim horao
describitur sub Lege positus ante gratiam. Tunc enim pec-
catis vincitur , dum viribus suis juste vivere conatur sine
adjutorio hberantis gratiae Dei. In hbero autem arbitrio
habet ut credat Liberatori, et accipiat gratiam, ut jam
iUo qui eam donat liberante et adjuvante non peccet ; at-
que ita desinat esse sub Lege , sed cum Lege vel in Lege ,

implens eam charitate Dei ,

quod timore non poterat.

XLV. Quod autem ait : « Video aham legem in mem-

» bris meis repugnantera
, legi mentis meae , et captivan-

« Rom. VII, i5. •— 2 Ibid. i3. — 3 Psal, xviii, i3, — 'i

Roni. vii, 19, 20.
 PROPOSITIONES EX EPISTOLA AD ROMA^OS. 17
» tem me sub lege peccati quae est in membris meis » * ,

legem peccati dicit qua quisque carnali consuetudine ,

implicatus astringitur. Hanc repugnare ait legi mentis

suae , et se unde intelligitur
captivare sub lege peccati ;

ille homo describi -, qui nondura est sub gratia. Si enim

repugnaret tantum consuetudo carnalis et non captiva- ,

ret non esset damnatio. In eo enim est damnatio, quod

,

obtemperamus et serviraus desideriis pravis carnabbus. Si

autem exislant et non desint talia desideria non tamen
, ,

his obediamus non captivamur, et sub gratiajam su-

5

mus de qua loquetur cum exclamaverit et imploraverit

,

Liberatoris auxilium^ ut possit per gratiam charitas,

quod
per Legem timor non poterat, Dixit enim « Infelix ego :

)) homo, quis me liberabit de corpore mortis hujus^? ))

Et subjecit : « Gratia Dei per Jesum Christum Dominum

)) nostrum. )) Deinde incipit describere hominem sub gra-
tia qui tertius gradas est illorum quatuor
constitutum :

quos superius distinximus *.

XLVI. Ad huncgradum jam pertinet quod statira sub-
jungit : « Igitur ego ipse mente servio Legi Dei , carne
)) autem legi peccati^ : )) quia hcct existentibus desideriis
carnahbus ,
jam non
consenliendo ad faciendum servit

peccatum, qui sub gratia constitutus mente servit Legi

Dei, carne autem legi peccati. Legem autem peccati dicit
c X transgressione Adte conditionem mortalem qua mor- ,

tales facti sumus.Ex hac enim hbe carnis concupiscentia

carnahs soHicitat, et secundum hanc dicit aho loco : « Fui-

» mus et nos natura fiiii irce, sicut etcneteri'^. »

XLVII. Quod autem dicit « Nulhi ergo condemnatio :

» estnunc his qui sunt in Christo Jesu' » satis ostendit ,

condemnationem non essc si exislant desideria carnaha ,

,

' Uoni. VII, 23. — »1 Rctract. xxni, — Uom. vu, 7^. — n. i. ' 't Piop.
xi'i. -- '•
lloin. VII, 25. — ^
Kplifs — Koin. vni,
II, J. 7 i.

cxxiv. -2
18 S. ADGrSTINI EPISCOPI
sed si eis ad peccandum non obediatur. Quod contingit his
qui sub Lege constituti sunt, nonduni sub gratia. Nam
sub Lege constituti non solum repugnantem hal)ent con-
,

cupiscentiam,sedetiam captivi ducuntur , cum obtempe-

perant ei. Non autem contingit his qui mente serviunt
Legi Dei.
XLVin. Quod autem ait « Quod enim irapossibile erat
:

» Legi , in quo infirmabatur per carnem Deus Fihum ,

)) suum misit in simihtudine carnis peccati, et de peccato

» damnavit peccatum in carne, utjustitia Legis iraplere-
» tur in nobis, qui non secundura carnera arabulamus,
» sed secundum spiritura ^ , » manifestissirae docet , ea-
dem ipsa praecepta Legis propterea non irapleta ,
quaravis
essent implenda, quoniam quibus data erat Lex ante gra-
tiam , dediti erant carnahbus bonis , et ex his beatitudi-
nera acquirere cupiebant nisi cura , neque raetuebant ,

tahbus bonis iraminebat adversitas et ideo cum ista tem- 5

poraha bona turbarentur, facile recedebant a praeceptis

Lex non implendo quod praeci-
Legis. Infirmabatur ergo
piebat non sua culpa sed per carnera id est eos ho-
, , , ,

mines qui carnaha bona appetendo non araabant Legis

justitiara , sed ei teraporaha commoda praeponebant. Ideo
Liberator noster Dominus Jesus Christus suscipiendo mor-
talem carnem venit in simihtudine carnis peccati. Garni
,

enim peccati debita raors est. At vero illa mors Domini

dignationis fuit , non debiti : et tamen hoc quoque Apos-
tolus peccatura vocat susceptionera raortahs carnis, quam-
visnon peccatricis ideo quia imraortahs tanquara pec-
,

catum facitur cum moritur. Sed « de peccato, inquit

» damnavit peccatum in carne. » Id enim egit mors Do-
mini ne mors tiraeretur et ex eo jara non appeterentur
, ,

temporaha bona nec metuerentur temporaha mala , in

,

' Uom. viii, 3, 4'

 PROPOSITIONES EX EPISTOLA AD ROMAKOS. 19
quibus carnalis erat qua impleri Legis
illa prudentia , in
praecepta non poterant. Hac autem prudentia in homine
Dominico destructa et ablata, justitia Legis impletur,
cum secundum carnem non arabulatur, sed secundum
spiritum '. Unde verissime dictum est « Non veni Legem :

» solvere , sed implere ^, » Plenitudo ergo Legis charitas.

Et charitas eorum secundum spiritum ambulant.
est qui
Haec enim ad gratiam pertinet Spiritus sancti. Quando
enim non eratcharitas justitiae, sed timor, Lex non im-
plebatur.
XLIX. Quod autem ait : « Quia prudentia carnis ini-
» mica in Deum •, Legi enira Dei non est subjecta, nec
» enira potest ^ » ostendit quid dixerit
, « inimica » ne , :

quis putaret tanquam ex adverso principio aliquam na-

turam ,
quam non condidit Deus inimicitias adversus ,

Deum exercere. Inimicus ergo Dei dicitur, qui Legi ipsius

non obteraperat , et hoc per carnis prudentiara , id est,
cura appetit temporalia bona , et timet temporalia mala.
Definitio enim prudentiae in appetendis bonis et vitandis
malis explicari solet. Quapropter recte appellat Apostolus
carnis prudentiam ,
qua hoec appetuntur pro magnis bo-
nis ,
quae non perseverant cum homine ; et ne haec amit-
tantur tiraetur, ([uae quandoque amittenda sunt. Non po-
test autera talis prudcntia Legi Dei obtemperare. Sed tunc
obteraperatur Legi , cura haec prudentia extincta fuerit
ut ei succedat prudentia spiritus ,
qua nec in temporali-
bus bonis spes nostra est , neque in mahs timor. Eadem
namque animae natura et prudentiam carnis habet cum
,

inferiora sectatur ^ et prudentiam spiritus , cum superiora

eligit.Quemadmodum eadem af|uu' uatura et frigore con-
gelascit ,ot calore resolvilur. Sic crgo dictum est : « Logi
» Dei non est subjecla prudentia carnis , nec enini po-
• MatUi. V, 17. — » Koiu. xui, 10. — ^ iJi ym, 7.

2.
20 •
S. AtGtJSTINI EPISCOPI

» tcst : » quoraodo recte diceretur nivem non posse ca- ,

lefieri^ necjue enim potest sed cum adhibito calore sol- ;

vitur , et calescit aqua jam nemo potest eam nivem

,

dicere.
L. Quod autem ait : « Corpus quidem mortuum est
» propter peccatum , spiritus autem vita est proptcr jus-
)) titiam^ : Corpus mortuum » dicitur, mortale. Ex ipsius

enim mortalitate indigentia rerum terrenarum sollicitat

animam et quaedam desideria excitat quibus ad pec-
,
,

candum non obtemperat qui jam mente servit Legi Dei.

LL Quod autem ait « Si spiritus ejus qui suscitavit :

» Jesum Christum a mortuis vivificabit et mortalia cor- ,

» pora vestra per inhabitantem Spiritum ejus in vobis ^.»

Jam quartum gradum demonstrat ex illis quatuor ,

quos
superius distinximus. Sed gradus iste in hac vita non in-
venitur. Pertinetenim ad spem qua expectamus redemp-
tionem corporis nostri quando corruptibile hoc induet ,

incorruptionem et mortale hoc induet immortaiitatem ^.

,

Ibi pax perfecta est, quia nihil molestiarum anima de

corpore patitur jam vivificato, et in coelestem quahtatem
imrautato.
LIL Quod autem ait : « Non enim accepistis spiritum
» servitutis in tiraorera , sed accepistis spiritura adoptio-
» nis filiorura , in quo clamaraus , Abba , Pater ^ , » evi-

dentissirae duorura Testaraentorum distincta sunt tem-

pora. lUud enim ad timorem pertinet , Novum autem ad
charitatem. Sed quaeritur quis ut spiritus servitutis? Nara
spiritus adoptionis fihorura , utique Spiritus sanctus est.

Spiritus ergo servitutis in timore , ille est qui potestatem

habet mortis ; quia ipso limore per totam vitara rei erant
servilutis qui sub Lege agebant non sub gratia. Nec rai- ,

rum est quod eum acceperunt per divinara providentiam

' Roni. viii, 10. — 2 IbiJ. li. -^ ^ i Cor. sv, 53. — 4 Rom, viii, i5.
 PROPOSITIONES EX EPISTOLA AD ROMANOS. 21
qui hona teinporalia sectabantur, non quia ipsius est Lex
et mandatum. « Nam Lex sancta, et mandatura sanctum
» et bonum^ » ille autem spiritus servitutis
justum et :

non utique bonus quem accipiunt qui prsecepta datae

,

Legis implere non possunt, dura serviunt desideriis car-

nalibus nondum gratia Liberatoris assumpti in filiorum
,

adoptionem. Quia et ipse spiritus servitutis non habet

quemquam in potestate nisi qui ei per ordinem divinae ,

providentise traditus fuerit, Dei justitia sua cuique tri-

buente. Quam potestatera acceperat Apostolus, cum dicit
de quibusdam Quos tradidi satanae, ut discant non
: «

» blasphemare^. » Et iterum de alio « Jam judicavi, in- :

» quit, tradere hujusmodi satanoe in interitum carnis, ut

)) anima salva sit ^ Qui ergo nondura sub gratia sunt,
))

et sub Lege constituti vincuntur peccatis ad obediendum

desideriis carnalibus , et pr?evaricatione augent reatura
criminum. suorum, spiritum acceperunt servitulis, id est,

spiritum ejus qui potestatem mortis habet. Nara si spiri-

tura servitutis ipsum spiritum horainis intellexerimus
incipit et spiritus adoptionis ipse intelligi tanquam in rae-
lius comrautatus. Sed quia spiritum adoptionis Spiritum
sanctum accipimus^, quem manifeste ostendit cum dicit:

« Ipse Spiritus testimonium reddit spiritui nostro : )> rcs-

tat ut spiritum servilutis ilium intelligaraus , cui serviunt
peccatores : ut queraadmodura Spiritus sanctus a tiraore
mortis vindicat , sic spiritus scrvitutis c[ui potestatcm ha-
bct mortis cjusdera lerrore reos tcncat , ut se ad Libe-
ratoris auxilium ([uisque convcrtat , etiam ipso diabolo
invito, (jui eum scmper in potestatc hal)ero desiderat.
LIM. Qiiod autem ait : « Nam expeclatio creatune re-
» velationem iiliorura Dei expectat. Vanitati enim crca-
» lura subjecta esl, non sponte, » elc. usquead id, i(uod
• oiii. VII, 17. — 'I Tiiii. I, 9.O. — ^ I C.iii . V, .1. — '^ Kom. viii, iG.
22 5. AUGUSTINI EPISCOPI

ait : « Et ipsi in nobismetipsis ingemiscimus, adoptionem

» expectantes, redemptionem corporis nostri* , » sic in-

telligendum est, ut neque sensum dolendi et gemendi opi-

nemur esse in arboiibus et oleribus et lapidibus , ct cae-

teris hujuscemodi creaturis ; hic enim error Manichseo-

rum neque Angelos sanctos vanitati subjectos esse
est :

arbitremur et de his existimemus quod liberabuntur a

;

servitute interitus , cum interituri utique non sint : sed

omnem creaturam in ipso homine sine ulla calumnia co-
gitemus. Non enim creatura ulla esse potest , nisi aut spi-
ritahs ,
quae excellit in Angelis 5 aut animalis ,
quse etiam
in vita bestiarum satis apparet ; aut corporaUs ,
quae vi-
deri aut tangi potestomnis autem est etiam in homine :
;

quia homo constat spiritu et anima et corpore. Ergo « crea-

» tura revelationem filiorum Dei expectat, » quidquid
nunc in horaine laborat, et corruptioni subjacet, illam
scihcet manifestationem de qua idem dicit Apostolus :

« Mortui enim estis, et vita vestra abscondita est cum

» Christo in Deo : cum Christus apparuerit vita vestra
» tunc et vos cum ipso apparebitis in gloria "-.
» Dicit et

Joannes : « Dilectissimi , nunc nondum

filii Dei sumus, et
» apparuit quid erimus : cum appa-
scimus autem quia
» ruerit , similes ei erimus quoniam videbimus eum si-
,

» cuti est^. » Hanc ergo revelationem fiUorum Dei expec-

tat creatura : quae in homine nunc vanitati subjecta est
quandiu dedita est temporahbus rebus quae transeunt ,

tanquam umbra. Unde et in Psalmo dicitur « Homo va- :

» nitati simihs factus est , dies ejus velut umbra praeter-

» eunt*. » Salomon loquitur, cum
De qua vanitate etiam
dicit « Vanilas vanitatum, et omnia vanitas
: quae abun- :

» dantia homini in omni labore suo, quo ipse laborat sub

' Rom. vui, ig, 20 et 23. — ' Colos. iii, 3. — ^ 1 .Toan. ni, 2. —
4 Psal. cxun, 4.
 PROPOSITIONES EX EPISTOLA AD ROMANOS. 23
)) sole^ ? De qua item David dicit « ut quid diligitis va-
)) :

)> nitatem, et quaeritis mendacium * ? Non sponte autem )>

dicit esse subjectam vanitati creaturam, quoniara poenalis

est ista subjectio. Non enim homo sicut sponte peccavit,
sic etiam sponte damnatus est qusetamen damnatio non :

sine spe reparationis irrogata est naturae nostrae. Et ideo,

« Propter eum, inquit, qui subjecit in spe; quia et ipsa
)) creatura liberabitur a servitute interitus in libertatera
)) gloriae filiorum Dei ^ , » id est, etiam ipsa quae tantum-
modo creatura est, nondum per fidem aggregata numero
filiorum Dei : sed tamen in eis qui credituri erant , vide-
bat Apostolus quod dicit ,
quia « creatura liberabitur a
» servitute interitus ut interitui non serviat cui ser-
, )) ,

viunt omnes peccatores. Peccatori enira dictum est :

« Morte morieris*. Liberabitur autem in libertatem glo-

» rise filiorum Dei, )) id est, ut et ipsa perveniat ad liber-
tatem gloriae filiorum Dei per fidem : quae fides cum in ea
non tantummodo creatura dicebatur. Et ad ipsam
erat ,

refert quod sequitur « Scimus enim quia creatura con- :

» gemiscit et dolet usque adhuc^ » Erant enim adhuc

,

credituri qui etiam spiritu subjacebant laboriosis errori-

bus. Sed ne quis pularet de ipsorum laborum tantura dic-
tum esse , subjungit etiam de iis qui jam crediderant.
Quanquam enim spiritu, hocest, mente servirent Legi
Dei, tamen quia carne servitur legi peccati^, quandiu
moicstias ct soliicitationes mortalitatis nostrae patimur
ideo addidit, dicens : « Nonsolum autem ipsi , sed et nos
» primilias spiritus habentes, et ipsi in nobismetipsis in-
» gemiscimus '. » Non solum ergo, in((uit, ipsa (juoe tan-
tunimodo creatura dicitur in hominibus (jui nondum cre-
didcruiil, ct idco nondum in (ihorum Dei numcro consti-
' Rrcli. I, }.. — ' iN.il. IV, 3. — 3 Uom. vin, ao, 7x. — * Oen n, 17.
* Hiiiii. VIII, -i'. — ' l<l. VII, "25 — 7 I.l. vin, '2'i
24 S. AUGUSTINI EPISCOPI
tuti sunt , congemiscit et dolet : sed etiam nosmetipsi qui
credimus, et spiritus primitias habemus, quia jam spiritu
adhaerenius Deo per fidem, et ideo non jam crcatura, sed
filii Dei appellamur tamen « et ipsi in nobismetipsis in-
;

» gemiscimus adoptionem expectantes redemptionem

,

» corporis nostri. » Haec enim adoptio quse jam facta est ,

in iis qui crediderunt, spiritu, non corpore facta est.Non-

dum enim etiam corpus formatum est in coelestem illam
immutationem sicut spiritus jam mutatus est reconciha-
,

tione fidei ab erroribus conversus ad Deum. Ergo etiam

in iis qui crediderunt expectatur adhuc illa manifestatio
quae in corporis resurrectione proveniet quae pertinet ad :

quartum illum gradum ubi ex toto perfecta pax erit , , et

quies aeterna nulla nobis ex ahqua parte corruptione
; re-
sistente, aut solhcitante molestia.
LIV. Quod autem ait « Simihter et Spiritus adjuvat :

» infirmitatem nostram quid enim oremus sicut oportet, :

» nescimus ^ » manifestum est eum de Spiritu sancto

:

dicere, quod in consequentibus clarurrt est, ubi ait: «Quia

» secundum Deum interpellat pro sanctis-. » Nos ergo
« quid oremus sicut oportet , nescimus , » duas ob res
j

quod et illud quod futurum speramus , et quo tendimus

nondum apparet : et in hac ipsa vita multa possunt nobis
prospera videri quae adversa sunt , et adversa quae pros-
pera. Nam quando accidit servo Dei ad pro-
et tribulatio
bationem vel emendationem, videtur nonnunquam minus
intelhgentibus inutihs sed si referatur ad iUud quod dic-
:

tum est « Da nobis auxihum de tribulatione, et vana

:

» sahis hominis^ » intehigitur, quia plerumque de tri-

:

bulationenos adjuvat Deus- et frustra salus optatur, qure

aliquando adversa est, cum delectatione et amore hujus
vitae imphcat animam. Inde est et illud : « Tribulationem
Rom. vtii, o.G. — » Ihiil. 27. — ^ P!=al. nx, i3.
 PROPOSITIONES EX EPlSTOLi AD KOMANOS. 25
))et dolorem inveni, et nomenDomini invccavi^ » Gum

enim dicit, inveni, significatutilem. Non enim recte gra-

tulamurnos invenisse, nisi quod quserebamus. Ergo « quid
» oremus sicut oportet, nescimus. wDeus enim novit, et

quid nobis in hac vita expediat, et quid post hanc vitam

daturus sit. « Sed ipse Spiritus interpellat gemitiljus ine-
)) narrahilibus -. )) Gemere dicit spiritum ,
quod nos ge-
mere faciat charitate , concitanS desiderium futurse vitse
sicut dicit : « Tentat vos Dominus Deus vester , ut sciat si

» dihgitis eum ^ : )) id est, ut scire vos faciat. Non enim

Deum ahquid hitet.

LV. Quod autem ait . « Quos vocavit ipsos et justifi- ,

)) cavit * , )) potest movere ,et quseri utrum omnes qui ,

vocatisunt, justificentur. Sed ahbilegimus : « MuUi vo-

)> cati ,
pauci autem electi ^ . )> Tamen quia ipsi quoque
electi utique vocati sunt, manifestum est non justificatos
nisi vocatos ,
quanquam non omnes vocatos , sed eos qui
secundum propositum vocati sunt , sicut superius dixit.
Propositum autem Dei accipiendum est non ipsorum^. ,

Ipse autem exponit quid sit secundum propositum cum ,

dicit : « Quoniam quos ante prcescivit et prffidestinavit

)) conformes imaginis Fihi ejus ". » Non enim omnes qui
vocati sunt, secundum propositum vocati sunt hoc cnim :

propositum ad prnescientiam et ad proedestinationem Dei

pertinet 5 nec prsedestinavit ah(|uem, nisi quem praescivit
crediturum secuturum vocationcm suam, quosct elec-
et

tos dicit. Muhi cnim non veniunt cum vocati fuerint , :

nemo autem venit (jui vocatus non fuerit.

LVI. Quod autem dicit « Ut sit primogenitus : in mul-
)) tis fralrihus " , )) satis docct , ahlcr intcjligcn(ium Do-
minum nostrum unigenitum, ahtcr primogcnitum. Nam
• Psal. cxiv, 3, 4- — ' Koni. viii, '^7. — ' Di-uf. xiit, 3. — 4 Roni. viii, 3o.
— '^Mr.llli. XXII, 14 — ' Kom. viii, 5». — 7 li.i.l 99. — « llii.l.

t
26 S. AUGrSTINI EPISCOPl
ubi Unigenitus dicitur, fratres non habet , et naturaliter

est Filius Verbum in principio per quod facta

Dei : « ,

sunt omnia ^ Secundum susceptionem autera hominis et

incarnationis dispensationem per quam nos etiam non ,

naturahter fihos in adoptionem filiorum vocare dignatus

est ,
primogenitus dicitur cum adjunctione fratrum. Ubi
enim primus dicitur , non utique solus , sed consecuturis
fratribus in id quo ipse praecessit. Unde et aho loco pri-
mogenitum eum primatum te-
a mortuis dicit , ut sit ipse
nens^. Resurrectio enim mortuorum ut jam non morian-
tur ante illum nulla
, post illum autem raultorum :

sanctorura est quos fratres non confunditur appellare

,

propter ipsara coraraunicationem humanitatis.

LVIl. Quod autem Qui nos separabit a chari- dicit : «

» tate Christi?an angustia an persecu-

Tribulatio, ,

)) tio^ » etc. ex superiore sententia pendet

, ubi ait « Si , :

)) taraen compatimur ut et glorificeraur existirao enira , :

» quod non sunt condignae passiones hujus temporis ad

)) futurara gloriara ,
quae revelabitur in nobis*. » Ad ip-
sara enim hortationem oranis hujus loci intentio directa
est, ne illi quibus loquitur persecutionibus frangerentur,
si viverent secundura prudentiara carnis , qua teraporaha
bona appetuntur, et timentur temporaha mala.
LVIII. Quod autera ait : « Certus sura enira^ et non , ))

dixit , Opinor enim ,

plena fide tenuit, « quod nec mors »
ulla , « nec vita » temporalis promissa , nec caetera sub-
sequentia possunt credentem a charitate Dei detorquere.
Nemo ergo separat , nec qui minatur mortera 5
quia qui
credit in Christo neque qui poih-
, licet raoriatur , vivet :

cetur vitam quia iile dat vitara aeternam.Nara tempora-

;

lis vitae poilicitatio aeternae coraparatione contemnenda

,

' Joan. I, I. — a Colos. i, 18. — ^ Rom. viii, 35. — 4 Ibid. 17, etc. —
5 Ibid. 38.
 PROPOSITIONES EX EPISTOLA AD ROMANOS. 27
est^ « Neque Angelus » separat, quia licet Angelus, in-
quit, de coelo descendat, et annuntiet vobis praeter quara
quod accepistis , anathema sit. « Neque principatus , » id

est , contrarius ,
quia exuit se ipse hos principatus et po-
testates,triumphans eos in semetipso'^. « Neque praesen-
» neque futura » id est, temporalia vel quse delec-
tia ,

tantj vel quae premunt, vel quae spem dant vel quae ,

incutiunt timorem. « Neque virtus. » Et hic virtutera con-

trariam oportet inteliigi , secundum quam dicit : « Nemo
» vasa fortis diripiet, nisi prius alhgaverit fortem^ Ne-

» que altitudo , neque profundum. » Plerumque enim

inanis curiositas earum rerum quae inveniri non possunt
aut frustra etiam inveniuntur sive in coelo sive in abysso,
separat a Deo , nisi charitas vincat ,
quae ad certa spirita-
lia non vanitate rerura quae foris sunt , sed veritate quae
intus, homines invitat. « Neque creatura aha. » Quod duo-
bus modis intelhgi potest : aut visibihs creatura ,
quia et
nos anima creatura sumus sed invisibihs ut
, id est , , , ;

hoc dixerit quod nos non separat aha creatura id est

,
,

amor corporum aut cecte quia nos non separat aha crea-
:

tura a charitate Dei, ex eo quod nulla creatura est aha

inter nos et Deum quae se opponat et a complexu ejus ,
,

excludat. Supra huraanas enim mentes quae rationales

sunt, jam nulla creatura sed Deus est. ,

LIX. Quod autem dicit : « Quorum patres et ex quibus

» Christussecundum carnem, » et adjecit : « Qui est su-

M per omnes Deus benedictus in saecuJa* , » pienissimam

fidem commendat;, quia Dominum nostrum et secundum
susceptionem carnis filium hominis confilemur, et secun-
dum aeternitatem Verbum in principio Deum benedictum
super omnes in saecula. Hujus autem confessionis Judaei
quoniam partem tenuerunt, refeilunlur a Domino. Nam
'
Gal. I, 8. — ' Coloss. ii, i5. — ' IVlallli. xii, ii). — 4 Uom. u, 5.
 28 S. AUGrSTINl EPISCOPI
ciim eos interrogasset , cujus filiura dicerent esse Chris-
tura : David^ Hoc autem secundum car-
responderunt ,

nem est. De divinitate vero cjus quod Deus est, niliil res-
ponderunt. Ideo Dominus ait eis Quomodo ergo David :

in Spiritu vocat eum Dominura ? Ut intelligerent hoc se

confessos esse tantum quod Christus fdius est David
,

hoc autem lacuisse, quod est Christus Dominus ipsius Da-

vid. lUud enira est secundura susceptionem carnis hoc ,

secundum aeternitatem divinitatis.

LX. Quod autera ait «Nondura enim nascentiura, ne- :

» que agentium aliquid boni aut mali, ut secundura elec-

» tionera propositura Dei maneret non ex operibus sed , ,

)) ex vocante dictura est ei_, quia raajor serviet minori, si-

» cut scriptura est , Jacob dilexi , Esaii autem odio ha-

)) bui^ , )) nonnullos movet, ut putent apostolura Paulum
abstulisse liJjerum voluntatis arbitriura ,
quod proraere-
mur Deura bono pietatis, vel maio irapietatis offendimus.
Dicunt enim, quod ante opera aliqua, seu bona seu mala,
duorum nondum nascenliura Deus unura dilexerit , alte-
rura odio habuerit. Sed respon^emus ,
praescientia Dei
factura esse, qua novit etiara de nondura natis, quahs
quisque futurus sit. Sed ne quis dicat Opera ergo elegit ,

Deus in eo quera dilexit, quanquara nondura erant, quod

erant futura praesciebat quod si opera elegit quoraodo :
,

dicit Apostolus, non ex operibus factara electionem ^ .?

Propterea ergo intelligendum est opera bona per dilec- ,

tionem fieri dilcctionera autem esse in nobis per donum

,

Spiritus sancti sicut idem Apostolus dicit

, « Charitas :

» difFusa est in cordibus nostris pcr Spiritum sanctura qui

» datus estnobis. » Non ergo quisquara gloriari debet ex
operibus tanquara suis ,
quse per donura Dei habet , cura
• Matth. xxii, 42. — ' rxoni. ix, ii-i3; Gen. xxv, 23, ct Malacli. i, 2,3.
'<^,
Jt' — 3 ]\oni. V, G.
 PROPOSITIONES EX EPISTOLA AD ROMANOS. 29
ipsa dilectio in eo bonum operetur. Quid ergo elegit Deus?
Si enim cui vult donat Spiritum sanctum per quem di- ,

lectio bonum operatur, quomodo elegit cui donet.^ Si

enim nuilo merito, non est electio ; aequales enim omnes
sunt ante raeritum, nec potest in rebus omnino aequalibus
electio nominari. Sedquoniam Spiritus sanctus non datur
nisi credentibus , non quidem Deus elegit opera quae ipse
largitur, cum dat Spiritum sanctum, ut per charitatem bona
operemur : sed tamen elegit fidem. Quia nisi quisque cre-
dat in eum et in accipiendi voluntate permaneat non
, ,

accipit donum Dei, id est Spiritum sanctum per quem ,

,

difFusa charitate bonum possit operari. Non ergo elegit

Deus opera cujusquam in praescientia ,
qufc ipse daturus
est 5 sed fidem elegit in prsescientia : ut quem sibi credi-
turum esse praescivit ipsum elegerit cui Spiritum sanc- ,

tum daret, ut bona operando etiam vitam aeternam conse-

queretur *. Dicit enim Apostolus « Idem Deus qui opc- ;

)) ratur omnia in omnibus -. » Nusquam autem dictum

est, Deus credit omnia in omnibus. Quod ergo credimus,

nostrum est quod autem bonum operamur, illius (jui

:

credentibus in se dat Spiritum sanctum. IIoc autem exem-

plum qui])usdam Judaeis objectum est, (|ui Christo credi-
derunt, et de operibus ante gratiam gloriabantur , et di-
cebant se ipsam Evangeiii gratiam per sua bona opera
praecedentia meruisse, cum bona opera in nuUo esse pos-
sint, nisi (jui accepcrit gratiam. Est autem gratia , ut vo-
catio peccatori proerogetur, cum ejus merita nuJla nisi ,

ad damnalionem prsecesserint. Quod si vocatus vocantem

secutus fuerit, ([uodestjam in libero arbitrio, merebitur
el Spiritum sanctum ,
per (jucm bona possit operari , iu

(|uo pernianens ,
((|Uod nihilo minus est iu Jibero arbi-
' 1 lluliact. xxm, n. 2, cl lib. i ilc PkliJc^I. SS. cuii. j dicit .sc liic er-
rassc. — > a (^oi. xii, U.
30 S. Atjgustini episcopi

trio ) raerebitur etiam vitam aeternam ,

quae nulla possit
labe corrumpi.
LXI. Quod autem ait : « Miserebor cui misertus ero
» et misericordiam praestabo cui misericors fuero ^ , » hinc
ostenditur non esse iniquitatem apud Deum quod pos- ^

sunt dicere quidam cum audiunt Antequam nasceren- , ,

tur, Jacob dilexi , Esaii autera odio habui^. « Miserebor

» enim inquit, cui misertus ero. » Primo enim misertus
est nostri Deus cum peccatores essemus ut vocaret nos.
,

« Cui ergo misertus ero, » inquit, ut eum vocem « mi- ,

» serebor » adhuc ejus cum crediderit. Quomodo autem

adhuc nisi ut det credenti et petenti Spiritum sanctum ?

,

Quo dato misericordiam prsestabit cui raisericors fuerit

id est , ut laciat eum misericordem quo bona possit per ,

dilectionem operari. Nemo ergo sibi audeat tribuere quod

misericorditer operatur : quia Deus illi per Spiritum sanc-
tum dedit per dilectionem , qua nemo potest esse rai-
sine
sericors. Non ergo elegit Deus bene operantes , sed cre-
dentes potius, ut ipse illos faciat bene operari. Nostrum
enira est credere et velle , illius autcra dare credentibus
et volentibus facultatem bene operandi per Spiritum sanc-
tum ,
per quem charitas Dei difTunditur in cordibus nos-
tris, ut nos misericordes efiiciat^.
LXU. Quod autem ait : « Igitur non volentis neque ,

» currentis , sed miserentis est Dei * ,» non tollit liberum

voluntatis arbitriura , sed non sufiicere dicit velle nos-

trura, nisi adjuvet Deus, raisericordes nos efficiendo ad
bene operandum per donura Spiritus ^ancti , ad hoc re-
ferens, quod superius dixit : « Miserebor cui misertus ero,
» et misericordiam praestabo cui raisericors fuero ^.» Quia
neque velle possumus , nisi vocemur ^ et cum post voca-
' Rona. IX, i5, et £x.od. xuui, 19. — * Malac. 1, 2, 3. — ^ i Ketracl.
XXIX, n. 3, et Roni. v, 5. — 4 Roni. ix, 16. — 5 itid. ^5,
 PROPOSITIOHES EX EPISTOLA AD ROMAKOS. 31
tionem voluerimus, non sutficit voluntas nostra et cursus
noster Deus et vires currentibus praebeat et perdu-
, nisi ,

cat quo vocat K Manifestum est ergo non volentis neque

currentis sed miserentis Dei esse quod bonum opera-
, ,

mur : quanquam ibi sit etiam voluntas nostra quae sola ,

nihil posset. Unde sequitur etiam de Pharaonis supplicio

testimonium , cum ait Scriptura de Pharaone : « Quia ad
» hoc te excitavi, ut ostendam in te potentiam meam , et
» nomen meum in universa terra -.» Sicut
ut annuntietur
enim legimus in Exodo « Obduratum est cor Pharaonis, :

» ut tam evidentibus signis non moveretur ^.» Quod ergo

tunc Pharao non obtemperabat praeceptis Dei jam de ,

supplicio veniebat.Non autem quisquam potest dicere ob-

durationem illam cordis immerito accidisse Pharaoni, sed
judicio Dei retribuentis incredulitati ejus debitam poe-
nam. Non ergo hoc iili imputatur, quod tunc non obtem-
peraret, quandoquidem obdurato corde obtemperare non
poterat sed quia dignum se praebuit cui cor obdurare-
5 ,

tur priore infidelitate. Sicut enim in iis quos elegit Deus,

non opera, sed fides inchoat meritum, ut per munus Dei
bene operentur * sic in his quos damnat infidclitas et
: ,

impietas inchoat poenae meritum, ut per ipsam pcenam

etiam male operentur sicut et superius idem dicit Apos- :

tolus « Et {[uoniam non probaverunt Deum in notitia

:

» habere tradidlt illos Deus in reprobum sensum ut fa-

,

» ciant quffi non conveniunt^. » Quapropter ita conclu-

dit Apostolus « Ergo cui vult miscretur, et qucm vult
:

» obdurat". » Cujus enim miseretur, facit eum bene ope-

rari : et quem obdurat, relinquit eum ut male operclur.

Sed et illa miscricorclia pr.necedcnti mciilo fidci tribuitur,

' I Uctratl. xxiii, n. 3, — > Uoi». ix, 17, «l Exod. ix, iG. — * ExoJ.
X, I. — ^ I Kctiact. xxiii, n. 3. -* Uom. 1, 28. — <'IJ. ix, 18.
32 S. AUGUSTINI EPISCOPI
et ista obduratio praecedenti impietati' : ut et bona per
donum Dei operemur et mala per , supplicium 5
cum ta-

men homini non auferatur liberum voluntatis arbitrium,

sive ad credendum Deo ut consequatur nos misericordia
sive ad impietatem ut consequatur supplicium. Qua con-
clusione illata, infert quaestionem tanquam a conlradi-

cente. Ait enim : « Dicis itaque raihi, quid adhuc con-

» queritur? Nam voluntati ejus quis resistit ^? « Cui sane
inquisilioni sic respondet , ut intelhgaraus spiritalibus vi-
ris, etjam non secundum terrenum hominem viventibus,
patere posse prima merita fidei et impietatis ,
quomodo
Deus praescius ehgat credituros , et daranet incredulos 5

nec illos ex operibus eligens , nec istos ex operibus dam-

nans 5 sed illorum fidei praestans ut bene operentur, et

istorum irapietatem obdurans deserendo ut male operen-

tur. Qui quoniara intellectus utdixi, spiritahbus patet, ,

a carnali autem prudentia longe reraotus est, sic refellit

inquirentera ut intelligat se deponere debere prius ho-
,

minera luti, ut ista per spiritum investigare mereamur.

Itaque, inquit: «O homo tu quis es ,
qui respondeas Deo ?

» Nuraquid dicit figraentum ei qui se finxit, Quare sic

» me fecisti ? An non habet potestatera figulusluti, ex ea-
)) dera conspersione vas facere, ahud quidem in honorem,
)) aliud in contumeham ^
Quandiu figmentura es in-
? )) ,

([uit et ad raassara luti pertines nondura perductus ad

, ,

spiritalia, ut sis spiritaHs orania judicans et a nemine ,

judiceris , cohibeas te oportet ab hujusraodi inquisitione ,

et non respondeas Deo. Cujus consiUum quis scire cu-

piens, oportet ut prius in ejus amicitiara recipiatur quod :

contingere nisi spiritahbus non potest jam portantibus ,

imaginem coelestis hominis. « Jam enira, inquit, non vos

)) dicam servos sed amicos omnia enim quae audivi a
, :

' I Retiact, xxm, n. 4« — * Rom. ix, 19. — 3 ibiJ. 20, 21.

 PROPOSlTIOMES EX EPlSXOLA AD ROMA^OS. 33
» nota feci vobis ^ » Quandiu utique vas fic-
Palre raeo ,

tile conterendum est hoc ipsiim iu te prius virga illa

es ,

ferrea de qua dictum est « Reges eos in virga ferrea, et

, :

» tanquam vas figuli conteres eos - » ut corrupto exte- :

riore homine, et interiore renovato, possis in charitate

radicatus et fundatus comprehendere latitudinera longi- ,

tudinem^ altitudinem, ct profundum, cognoscere etiara su-

pereminentem scientiam charitatis Dei ^ Nunc itaque cum

ex eadem conspersione Deus alia vasa in honorem facit
aha in contumehara non est tuum discutere cjuisquis , ,

secundum hanc conspersionem adhuc vivis id est ter- , ,

reno sensu et carnaliter sapis.

LXIII. Quod autem ait : « Attulit in raulta patientia
» vasa ircfi
,
quae perfecta sunt in perditionera * : » hinc
satis significavit obdurationem cordis ,
quse in Pharaone
facta est, ex meritis venisse occultae superioris impietatis :

quam tamen patienter sustinuitDeus, donec ad illud tem-

pus perduceretur quo opportune in eum vindicta pro-
,

cederet ad correctionem eorum quos ab errore institue-

,

ratliberarc, et ad cultum suum pietate vocando pcrdu-

cere, precibus eorum et gemitibus opem pr.-^ebens.
LXIV. Quod autem ait « Quos et vocavit nos, non :

» solum e\ Judaeis, sed etiam ex Gentibus. Sicut et in

» Oscc dicit, Vocabo non pJebem meam, plebem raeam *,»

et caetera. Totius hujus disputationis propositum ad hoc

perducit, ut quoniam docuit misericordice Dei esse , (juod
J)ene operamur, non tanciuam ex opcTibus Judcci gloricn-
tur, {|iii cum Kvangclium percepissent, tancjuam mcrilis
suis id liil)uendum existimantes, nolebant Gentihus dari
a (|ua supcnbia jam debent desistcrc, inlclligcnles, quo-
niam si non ex operil)U3 , sed miscricordia Dei vocamur
'
1 Joaii. XV, i5. — ' l'bal. ii, 9. — ' Kiilas. 111, i(j. — 4 Koiii. i\, ui.
^ Ibid. a4, 2.5, ct Oscx. 11, 24.
CXXIV. 3
 *
34 S. ADGUSTINI EPISCOPI
ut credamus, et credentibus pr,iestatur ut beiie operemur,
non est Gentibus ista invidenda misericordia^ quasiprae-
lato merito Judaeorum quod nullum est. ,

LXV. Quod autem dicit « Isaias au-tem clamat pro Is- :

)) rael Si fuerit numerus filiorum Israel quasi arena ma-

,

)) ris, reliquiae salvse fient^, )) ostendit quemadmodum sit

Deus utrumque parietem in se conjun-

lapis angularis ,

gens^. Testimonium enim Osee prophetae dictum est pro

Gentibus « Vocabo non plebem meam plebem meam ,
:
,

)) et non dilectam dilectam^ et Isaiae testimonium , : ))

dictum est pro Israel quoniam reliquiae salvae fient ut ,

,

ipsffi dcputentur in semen Abrahae , quae ci^ediderunt in

Christum ^ ita concordes ambospopulos facit, secundum

:

et Domini testimonium dicentis in Evangelio de Gentibus :

« Habeo alias oves quae iion suntde hoc ovili, quas opor-

)) tet me adducere , et erit unus grex , et unus pastor^. ))

LXVI. Quod autem ait: « Fratres , Bona voluntas cor-

)) dis mei et deprecatio ad Deum fit pro illis in salutem
'^
:

hinc jam incipit de spe Judaeorum loqui , ne etiam Gen-

tes superbire audeant adversus Judaeos. Sicut enim Judaeo-
rum superbia refellenda erat tanquam ex operibus glo-
riantium : sic et Gentibus occurrendum est ne tanquam ,

Judasis praelati superbiant.

LXVII. Quod autem dicit : « Prope estverbum in ore
)) tuo , et in corde tuo , hoc est verbum quod prae-
fidei

)) dicamus ^ : quia si confitearis in ore tuo quia Dominus

)) esl Jesus , et credideris in corde tuo quia Deus illum
» suscitavit a mortuis , salvus eris. Corde enim creditur
» ad justitiam, ore autem confessio fit in salutem ^. » To-
tus hic locus ad illud refertur, quod superius dixit : « Ver-

' Retiact. xxm, n. 3, 4- — ' Rom. ix,27, et Isai. x, ii. — 3 Ephes. ii, 20.
— 4 Osee 11, i!\. — 5 isai. x, 11. — ^ Joan. x, i6, — 7 Rom, x, i. —
^ ll)id, 8, el Deut. xxx, \t\. — 9 Rom, x, 9, xo.
 PROPOSlTIONES EX EPISTOLA AD ROMANOS. 35
)) l)um enim consummans et l^revians faciet Dominus su-
» pertenam^)) Remotis enim innumerabilibus et mul-
tiplicibus sacramentis, quibus judaicus populus preme-
balur, per misericordiam Dei factum est^ ut brevitate
confessionis fidei ad salutem perveniremus.
LXVIII. Quod autem dicit, secundum testimonium
Moysi « Ego ad .emulationem yos perducam in non gen-
:

))tem, in gentem insipientem irritabo vos', dicendo ))

« gentem insipientem » exposuit quid dixerit « in non , ,

))gentem quasi quod nec gens dicenda sit quae insi-

: ))

piens est. De cujus tamen fide irritandum dicit populum

judaicum quia illi apprebenderunt quod isti respuerunt,
,

Vel certe « in non gentem, in gentem insipientem »quia :

cum esset gens insipiens omnis populus idoJa colens, ta-

men gentilitatem credendo deposuit. Unde illud ctiam est:
« Si igitur praepulium juslitias Legis custodiat, nonne
» praeputium ejus in circumcisione deputabitur^
? Ut ))

sit bic sensus aemulationem : Ego

vos adducam in eam, in
qufc non gens factaest, deponendogentibtatemper fidem
Cbrisli , cum fuisset gens insipiens colendo idola.
LXIX. Quod autem ait : « Numquid repuUt Deus ple-
)) bem suam'.' Absit. Nam et ego Israebta sum, ex semine
» Abraham, dc tribu Benjamin^, » ad hoc refertur, quod
superius dixit : «Non potest autem excidere verbum Dei.
» Non cnim omnes qui sunt ex Lsraei , lii sunt Israebt.e ?

» ne{|ue quia sunt semen Abraham omnes fiJii sed in ,

;

» Isaac vocabitnr tibi semen ut de ipso sciJicet popuJo :

» .ludirorum iili dcputenliir in semen, (jui Domino credi-

» dermit'. » De lioc ilem dicit sup(;rius « UeJi(|uirc saJ- :

» vae fient*^. »

'
Iloin. IX, 'it(. — » lil. X, 19, <'l Dtul. xxMi, 21. — 3 |;oii(. n, i{\ —
'\
Id. \i, i.— '>
lcl. IX, U, cU;. - '• iliiil. 27.
36 S. AUGUSTINI EPiscon
LXX. Quod autem dicit : « Dico ergo, Numquid sic dc-
)) liquerunt ut caderent ? absit. Sed illorum delicto salus

)) Gentibus ^ )> Non ideo dicit ,

quia non ceciderunt •, sed
quia casus ipsorum non iuit inanis ,
quoniam ad salutem
Gentium profecit. Non ergo ita deliquerunt utcaderent,
tantummodo caderent quasi ad poenam suam
id est , ut ,

solum; sed ut hoc ipsum quod ceciderunt, prodesset Gen-

tibus ad salutem. Deinde incipit ex hoc loco Judaeorurn
populum commendare, etiam de ipso casu infidelitatis,
ut non superbiant Gentes quia etiam casus Judaeorum ;

tam pretiosus extitit pro salute Gentium sed magis de- :

bent cavere Gentes, ne dum superbiunt, similiter cadant.

LXXI. Quod autem dixit : « Si esurierit inimicus tuus,
» ciba illum ; si sitit ,
polum da illi : hoc cnim faciens ,

» carbones ignis congercs super caputejus^, » multis vi-

deri potest repugnare iili sententise, qua Dominus praece-
pit , ut diligamus inimicos nostros oremus pro iis ([ui
, et

nos persequuntur^ : vel liuic etiam quam idem Apostolus

superius dixit : « Benedicite persequentes vos, benedicitc,
)) et nolite maledicere * : )> et iterum : « Nulli malum pro
)) malo reddentes^.)) Quomodo enim quisque diligit eum,
cui propterea cibum et potum dat, ut carbones ignis con-
gerat super caput ejus, si carbones ignis hoc loco ali((uam
gravem poenam significant ? Quapropter intelligendum
est,ad hoc dictum esse, ut eum qui nos laeserit provoce-
mus ad poenitentiam facti sui , cum ei nos benefacimus.
Istienim carbones est contribula-
ignis ad cxuslionem, id
tionem spiritus vaient, ([ui est ([uasi caput animae, in ([ua
exuritur omnis malitia cum homo in meiius per poeni- ,

tentiam commutatur, ut sunt ilii carbones de quibus ,

' Roiu. XI, 11. — ' lil. xu, 10, el Prov. xxv, '2i. — ^ Liic. vi, 35. —
''•
I\om. xii, i/(. — 5 IbiJ. 17.
 PROPOSITIONES EX epistola ad romAnos. 37
dicitur in Psalmis : «Quid detur tibi, aut quid apponatur
)) tibi ad linguam subdolam^? » Sagittae potentis acutae
cum carbonibus vastatoribus.
LXXII. Quod autem Omnis anima potestatibus
ait : c

)) sublimioribus subdita non est enim potestas nisi a

sit :

)) Deo*^, )) rectissime jam monet, ne quis eo quod a Do-

mino suo in libertatcm vocatus est, factusque Christianus,
cxtollatur in supcrbiam , et non arbitretur in hujus vitae
ilinere servandum esse ordinem suum, et potestatibus su-
blimioribus, quibus pro tempore rerum temporalium gu-
bernatio tradita est, putct non se esse subdendum. Gum
enim constemus ex anima et corpore, et quandiu in hac
vita temporali sumus ctiam rebus tcmporalibus ad sub-
,

sidium degendre hujus vilae utamur oportet nos ex ca •,

parte, quae ad hanc vitam pertinct subditos esse potes- ,

tibus, idest, hominibus res humanas cum aliquo honorc

adminislrantibus. Ex illa vero parte, c(ua credimus Deo,
et in rcgnum ejus vocamur, non nos oportet essc subditos
cuiquam homini idipsum in nobis evertere cupienti
,

quod Deus ad vitam ffiternam donare dignatus cst. Si quis

crgo putat ([uoniam Ghristianus est non sibi essc vccti-
, ,

gal rcddendum, aut tributum aut non esse exhibendum ,

honorem debitum cis quse hrcc curant potcstatibus in •

magno crrore versatur. Item si quis se putat esse subdeii-

dum, ut etiam in suam fidem hal)ere potestatcm arbitrc-
lur cum, c[ui temporalibus adminislrandis ahqua subHmi-
late prnecellit ; in majorcm crrorem labilur. Sed niocliis

isle scrvandus est, ([ucm Dominus i[)sc prrescribil, uL rod-

damus Goesari ([uae Gsesaris sunt , cl Deo qune Dei sunt ^
Quan([uam enim ad illud rcgnimi voccinur, ubi nulla cril

pol(.'slas hujusmodi : in hoc laiucn ilincrc duiu ;igiinus ,

donec pervcniamus ad illud s.cculinn, ubi lil cvacualio

' Ps;il. (.xix, 3. —' Uoiii. xui, I. — ' M;illli. x\n, >!.
38 S. AUGrSTINI EPISCOPI
oninis principatus et poteslatis, conditionem nostram pro
ipso rerum humanarum ordine toleremus nihil simulate ,

facientes et in eo ipso non tam hominibus quam Deo

,

qui haec jubet, obtemperantes.

LXXIII. Quod autem ait : « Vis autem non timere po-
» testatem ? bonum fac , et habebis laudem ex illa ^ » ,

potest movere ahquos , cum cogitaverint ab istis potesta-

tibus persecutionem saepepassos fuisse Christianos. Num-
quid ergo non faciebant bonum, quia non solum non sunt
laudali ab istis potestatibus, sed etiam pcenis affecti et ne.
cati sunt? Consideranda ergo sunt verba Apostoh. Non
enim ait , Bonum fac , et laudabit te potestas : sed ait

« Bonum fac, et habebis laudem ex illa,» Sive enim pro-

bet factum tuum bonum, laudem ha-
sive persequatur, «
» bebis ex illa ; » vel cum eam obsequium Dei lucratus in
fueris , vel cum ejus persecutione coronam merueris. Hoe
etiam in consequentibus intelhgilur , cum dicit : « Dei
» enim minister est tibi in bonum ^ , » etiam si sibi in

malum.
LXXIV. Quod autem ait : « Ideoque necessitati subditi
» estote", »ad hoc valet, ut intelhgamus, quia necesse est
propter hanc vitam subditos nos esse oporte-re, non resis-
tentes si quid ilh auferre voluerint in quod sibi potestas ,

data est, de temporahbus rebus-, qune quoniam transeunt,

ideo et ista subjectio non in bonis quasi permansuris sed ,

in necessariis huic tempori constituenda est. Tamen quo-

niam dixit : « Necessitati subditi estote 5
» ne quis non
integro animoetpura dilectione subditus fieret hujusmodi
potestatibus addidit, dicens : « Non solum propter iram,
» sed etiam propter conscientiam , » id est , non sohim ad
iram evadendam, quod potest etiam simulate fieri ; sed
ut in tua conscientia certus sis, illius dilectione te facere,
' Rom, xiii, 3. — ' Ibid. 4. -- 3 Ibid. 5.
 PROP0SITIO5ES EX EPISTOLA AD HOMANOS. 39
ciii subditus fueris jussu Domini tui, qui omnes vult sal-
vos fieri, et in agnitionera veritatis venire K Et hoc enim
cum diceret Apostolus de ipsis potestatibus agebat. Hoc est
quod servisalio loco suadet : «Non ad oculum servientes,
» quasi hominibus placentes - : » ut idipsum quod sub-
duntur dominis suis , non eos oderint , aut fallaciis pro-
mereri desiderent.
LXXV. Quod autem dicit : « Qui enim diligit altenmi
» Legem implevit^, » ostendit consummationem Legisin
dilectione positam , id est in charitate. Unde et Dominus
,

in illis duobus prseceptis totam Legem pendere dicit , et

oranes Prophetas , id est, in dilectione Dei et proximi *.

Unde et ipse qui Legem venit implere , dilectionem dona-

vit per Spiritum sanctum , ut quod antea timor implere
non poterat postmodura impleret. Inde est ct
, charitas
illud ejusdem Apostoli « Plenitudo autem Legis chari- ,

» tas*. » Et illud autem praecepli est charitas de

: « Finis
» corde puro , bona et fide non ficta ^. »
et conscientia ,

LXXVL Qiiod autera ait « Et hoc scientes tempus, :

» somno surgere ' » illuc spec-

quia hora est jam nos de ,

tat quod diclum est « Ecce nunc tempus acceptabile, :

» ecce nunc dics sahitis'*. » Tempus enim EvangeUi sig-

nificalur , et illa opportunitas salvos faciendi credentes in

Deum.
LXXVIL Quod autera ait : « Et carnis providentiara ne
» tec<M-itis iu concupiscentiis ^ , » ostendit non esse cul-

pandam carnis providentiara, quando ea providentur qu?p

ad necessitalera salntis corporalis valent. Si autem ad su-
perfluas dclectationes aquc luxurias ,
ut quisque in his
gaudcat quae carne cupit , recte reprchenditur ,
quia pro-

'
I Tliii. II, i. — ' l^iilies. VI , 6. — ' Hoiu. xiii, 8. 4 Mattli.

XXII, \o. — 5 Roin. 1111, 10. — '^

I Tini i , 5. — 7 Roin. xiii. ii —
" 2 <;i«r. VI, 2. — "I r»oiii. XIII, \\
40 S. AUGXJSTINI EPISCOPI

videnliam carnis in concupiscenliis facit. « Quoniam qui

» seminat in carne sua, decarne mettet corruptionem ^»
id est , qui delectationibus carnalibus gaudet.
LXXVIII. Quod autem dicit: «Infirmum autem infide
)) recipite, non dijudicationibus cogitationum^, ))hoc di-
cit , ut eum qui infirmus in fide est, recipiamus, et nos-
tra firmitate infirmitatem ejus sustineamus , neque diju-
dicemus cogitationes ejus , id est ,
quasi ferre audeamus
sententiam de alieno corde, quod non vldemus. Ideo se-
quitur, et dicit : « Alius quidem credit manducare om-
)) nia : qui autem infirmus est , olus manducet^. )> Quia
iilo jam tempore multi jam firmi in fide, et scientes se-
cundum sententiam Domini, non commacuiare ea ,
qucie

in os intrant, sed quse exeunt , indifferenter sumebant ci-

Los salva conscientia * : quidam vero infirmiores abstine-

bant a carnibus et a vino, ne vel nescientes inciderent in
ea quae idolis sacrificabantur. Omnis enim tunc immola-
titia caro in niacello vendebatur, et de primitiis vini liba-
l)ant Gentes simulacris suis , et quaedam in ipsis torcula-
ribus sacrificia faciebant. Jubet ergo Apostolus et his qui
salva conscientia talibus ahmentis ulebantur , non sper-
nere infirmitatem iliorum qui se a talibus cibis et polu
abstinebant ilHs infirmis
: et ne eos qui carnibus non ,

abstinebant vinum ,bibebant^

et tanquam pollui judica-
rent. Ad hoc valet quod consec^uenter dicit « Qui man- :

)) ducat, non manducantem non spernat et qui non man- 5

)) ducat, manducantem non judicet^ » Firmi enim infir-

miores contumaciter contemnebant et infirmi firmos ,

temerc judicabant.
LXXIX. Quod autem dicit : « Tu quis es qui judices
)) alienum servum^? » Ad hoc dicit, ut in his rebus, quae

« Gal. vx, 8. — Rom. xiv, i. —

' 3 ibid. 2. — 4 Mattli. xv, 17. —
5 Rom. XIV, 3. —6 iij^i, ^.
 PnOPOSlTIONES EX EPISTOLA. AD T.OMA^OS. 41

possunt et hono animo fieri et malo ,

judicium Deo dimit-
tamus , nec audeamus de alterius corde ,
quod non vide-
mus compre-
ferrc sententiam. Tn his vero rebus qu^e ita
henduntur, bono et casto animo non posse fieri
iit eas
manifestum sit non improbatur, sijudicemus. Itaque
,

quod de cibis dicit quia ignoratur quo animo fiat non,

,

vult nos esse judices sed Deum de illo autem nefario , :

stupro, ubi uxorem patris sui quidam habuerat, praecepit

debere judicari ^ Non enira poterat ille dicere bono ani- ,

mo se tam immane Oagitium commisisse. Ergo quaecum-

que facta ita manifestantur ut non possit dici Bono , ,

animo feci, judicanda sunt a nobis quaecuraque autera :

ita fiunt ut quo anirao fiant incertum sit non sunt ju-
, ,

dicanda , sed reservanda judicio Dei : sicut scriptum est :

« Quae occulta sunt , Deo quse autem palam

5
sunt, vobis
)) et fdiis vestris erunt -. »

LXXX. Quod autem ait : « Alius quidera judicat alter-

» nos dies, alius autera judicat omnera diera% )) seques-
trata interim meliore consideratione , non de duobus ho-
minibus mihi videtur dictum, sed de horaine et Deo. Qui
cnira alternos dies judicat , horao est : potest enira liodio
aliud , cras aliud judicare : id est, ut quemcuraque hodic
malum convictum confessumve damnaverit, cras bonum
inveniat cum se correxerit^ contra, cum aiiquem juslum
hodie laudaverit, cras inveniat depravatum, Qui autem
dijudicat omnem diem Deus , est : quia non solum quahs
(|nis(|ue sit , sed eliam ([uaiis omni die futurus sit, novit.
Ergo, « unus(|uis((ue in suo intclleclu ajjundet, » inciuit:

id est, quantum humano intellectui, vei unicuique ho-

mini concessum est, tantum audeat judicarc. « Qui sapit,
» in(|uit, diem, Domino sapit *
: » id esl, (juia lioc ipsura
(|uod prfiescntem diem bene judicat , Domino sapil. IIoc
' I Cor. V, I. — ' Dciir. XXIX, Qi). — ' lloin. xiv, '». — 'i \\<\<\. (».
42 S. AIJGTJSTINI EPISCOPI

est autem bene judicare ad diem, ut noveris non esse de

correctione ejus desperandum in futurum, de cujus ciilpa
raanifesta in prsesentia judicaveris.
LXXXI. Quod autem ait : « Beatus qui non judicat se-
» metipsum in quo probat^, » ad id potissimum referen-
dum est quod superius di\it
,
: « Non ergo blasphemetur
» bonum nostrum-. » Hoc est etiam quod nunc ait ante
istam sententiam. « Tu fidem quam habes penes temetip-
» sum habe coram Deo ^ » ut quoniam bona est haec
, :

iideSj qua credimus omnia munda mundis *, et in ea fide

nos probamus bene utamur ipso bono nostro ne forte
, •,

cum ad offendiculum infirmorum fratrum eo bono abusi

fuerimus ,
peccemus in fratres •, et in eo ipso bono nos ju-
dicemus cum scandahzamus infirmos
, , in cpio bono nos
probamus, cum ipsa fides nobis placet.
LXXXII. Quod autem ait « Dico enim Ghristum Je- :

» sum ministrum fuisse circuracisionis, propter veritatem

» Dei, ad confirmandas promissiones Patrura, Gentes au-
» temsuper misericordia glorificare Deum^, » ad hoc di-
cit , ut intelligant Gentes Dorainum Christura ad Judaeos
essemissum et non superbiant. Judaeis enim repellenti-
,

bus quod ad ipsos missum est, factum est ut Gentibus

Evangelium praedicaretur quod et in Actibus Apostolo- :

rum manifestissime scribitur , cum dicunt Apostoli Ju-

daeis : « Vobis primura oportuit praedicari verbum , sed
» quoniam indignos vos judicastis ecce convertimus nos ,

» ad Gentes ^. » Secundum ipsa etiam Dcraini testimonia,

cum dicit : « Non sum missus nisi ad oves perditas domus
» Israel Non est bonum panem filiorum
: » et iterum : «

» mittere canibus ". » Quod Gentes si bene considerent

intelligunt ista sua fide qua jam credunt omnia munda , ,

« Rom. XIV, 22. — ' Ibid. i6. — ^ Ibid. 22. — 4 Tit i, i5. — 5 Rom.
XV, 8, 9. — fi
Act. xni, 46. — 7 Maltli. xv, 24 et 26.
 PROPOSITIONES EX EPISTOLA AD ROMANOS. 43
mundis ^ , non se debere insultare his, si qui forte infirrai

ex circumcisione fuerint ,
qui propter communicationem
idolorum nullas omnino audeant carnes attingere.
LXXXIII. Quod autem dicit « Utminister sim Christi :

» Jesu in Gentibus , consecrans Evangehura Dei , ut fiat

» oblatio Gentium acceptabilis , sanctificata in Spiritu

» sancto ^ , » hoc intelligitur , ut offerantur Gentes Deo
tanquam acceptabile sacrificiura cura -, in Ghristura cre-
dentes per Evangelium sanctificantur : sicut et superius
dicit : « Obsecro itaque vos , fratres ,
per misericordiam
» Dei, ut exhibeatis corpora vestra hostiam vivam, sanc-
» tam^ Deo placentem ^. »
LXXXIV. Quod autem ait : « Obsecro vos, fratres, ut
» intendatis in eos , qui dissensiones et scandala ,
praeter
» doctrinara quara vos didicistis, faciunt^ , » de his intel-

ligitur dicere, de quibus et ad Tiraotheum scripsit, di-

cens : « Sicut rogavi te , ut sustineres Ephesi , cum irera
» in Macedoniam ut denuntiares quibusdam ne ahter _,

» docerent neque intenderent fabuHs et genealogiis in-

,

» terminatis ,
quae quaestiones magis praestant quam oedi-

» ficationem Dei, quae est in fide ^ : » et ad Titura : « Sunt

» enira multi non subditi, vaniloqui et mentis seductores,
» qui raaxime ex circumcisione sunt, quos oportet refelii,

» qui universas domos subvertunt , doccntcs quae non

» oportet , turpis lucri gratia "'
: » dixit cjuidam ex ipsis
proprius eorura Propheta , Gretenses seraper raendaccs
malae besliae, ventrcs pigri, Ad hoc enim rcferlur c|uod cl
hic ait : « Ili enim Ghristo Domino non serviunl, sed suo
» ventri " : » De cjuibus alio loco dicit : « Quorum Deus
» venter csl**. »

' Til. i, if». — ' Hom. XV, iG. — ^ Id. xii, i. — 'ilil. xvi, 17- — ''1 Tiiii.

I, a, 3. — '' I il. I, 1(1, etc. — 7 lloiii. XVI, 18. — " Pliili|i. 111, U).

i- */
S. AUR. AUGUSTIN
HIPPONENSIS EPISCOPI

EnsrOLJE AD ROMANOS
INCHOATA EXPOSITIO.
*\\ wwww» wv\ vwt WV\ VWl WW VW\ W/VWW \VW» WV» VWWW» VW\ WM w\\ vvw w

LIBER UNUS*.

IN yUO SAH-TATlO TANTIMMODO EXl-P.DlTrR , ET DlSflTATUR DE 1'ECCAI0 l.>

SPIKITIM SANCTUM.

1. In epistola ([uam Paulus apostolus scripsit ad Roma-

nos -, (luantum ex ejus tcxtu intelligi potcst, ([Ufcstioncm
habet lalem: Utrum Jud.cis solis Evangelium Domini nos-
tri Jesu Christi vcnerit propter merita operum Legis, an
vcro nullis operum mcritis pra^cedcntiljus, omnibus (icn-
libus vcnerit justificalio (idci, ([Uie cst in Christo Jcsu
ut non ([uia justi crant homincs, eredcrcnt 5
scd crcdcndo
justificati , deince|is juste vivcre incipcrent. Hoc ergo do-
ccrc inlcndit , omnibus vcnissc grali;iin Kvangclii Domiiii
nostri Jcsu Clirisli. Quod proptcrca i-liam yraliam voiari

' S(ii|)liis ciiciliT ('.liri»li niiii. Jtjj. SciiiLct Aui^iisliiiu ailliuc i'ic^li\(i'ro.

— ' Viilc lilj, Kcliucl. Iil>. 1, cap. 25.

46 S. AUGUSTINI EPISCOIl
ostendit, quia noii quasi debitum justitiee redditum est
sed gratuito datum. Goeperant enira nonnulli qui ex Ju-
dceis crediderant, tumultuari adversus Gentes, et maxime
adversus apostolum Paulum, quod incircumcisos et Legis
veteris vinculis liberos admittebat ad Evangelii gratiam ,

pniedicans eis ut in Ghristum crederent , nullo imposito

(^arnalis circumcisionis jugo. Sed planetanta moderatione,
uti tanquam de meritis
nec Judoeos superbire permittat ,

operum Legis nec Gentes merito fidei adversus Judaeos

5

inflari quod ipsi receperint Ghristum quem illi cruci-

, ,

fixerunt : tan([uam enim ( sicut alio loco dicit ^

)
pro ipso
Doroino legatione fungens -, hoc est, pro lapide angulari ^,

utrumque populum tam ex Judaeis quam ex Gentibus ,

connectit in Christo per vinculum gratiae utrisque aufe- ,

rens omnem superbiam meritorum, et justificandos utros-

que per disciphnam humihlatis associans.
IL Itaque epistolam sic exorsus est, « Paulus servus
» Jesu Ghristi vocatus Apostolus , segregatus in Evange-

» iium Dei *. » Breviter in duobus verbis Ecclesiae digni-

tatem a synagogoe vetustate discernit. Ecclesia quippe ex

vocatione appellata est , synagoga vero ex congregatione.
Gonvocari enim magis hominibus congruit, congregari
autem magis pecoribus : unde greges proprie pecorum
dici solcnt. Quanquam ergo plerisque Scripturarum locis
ipsa Ecclesia grex Dei, et ovile Dei, et pecus Dei voce-
tur : tamen homines pecora dicunlur
in comparatione
ad vitam veterem pertinent. Et apparet hujusmodi homi-
nes,non cibo sempiternae veritatis, sed temporahum pro-
missionum tanquam terreno pabulo esse contento. « Pau-
» lus ergo servus Ghristi Jesu vocatus est Apostolus, quae
vocatio illum cooptavit Ecclesiae, « In Evangelium autem
» Dei segregatus » est , unde nisi a grege synagogae , si

' 2 Cor. V, 20. — ^ Ephus. vi, 20. — ^ M. 11, 20. — 4 Roni. i, i.

 EPISTOL^ AD ROMAINOS EXPOSlTIO. 47
verborum latinorum significatio omni modo cum graeca
interprctatione concordat?
III. Sane Evangelium Dei in quod segregatum se esse ,

commemorat, commendat auctoritate Prophetarum ut :

quoniam credentes Ghristum in quorum numerum vo- ,

catus est , Judseis praeposuerat, a quibus se dixerat segre-

gatum , Gentes rursus jam non superbire admoneat. Si
([uidem de populo Judaeorum fuerunt Prophetae, per quos
Evangelium , cujus fide credentes justificantur_, ante pro-
missum esse testatur : «Segregatus enim, inquit, inEvan-
» gelium Dei, quod ante promiserat per Prophetas suos^»
Fuerunt enim et Prophetse non ipsius, in quibus etiam
aliqua inveniuntur quae de Christo audita cecinerunt, si-

cut etiam de Sibylla dicitur quod non facile crederem, :

nisiquod poetarum quidam in romana lingua nobilissi-

mus antequam diceret ea de innovatione seeculi quae in
,
,

Domini nostri Jesu Christi regnum satis concinerc et con-

venire videantur , praeposuit versum , dicens :

Ultima cumaei jam venit carminis aetas '.

Cumaeum aulem carmen Sibyllinum esse, nemo dubita-

verit. Sciens ergo Apostolus ea in libris Gentium inveniri
testimonia vcritatis ,
quae etiam in Actibus Apostoloruni
loquens Atheniensibus manifestissime ostendit ^, non so-
lum ait , « per Prophetas suos, » ne quis a pseudoprophe-
tis per quasdam verilatis confessiones in aH([uam impie-
tatem seduceretur ^ sed addidit cliam « in Scripluris
» sanctis : » volens uti([uc ostendcre littcras Gentium su-
perstitiosae idololatrine plenissimas , iion idco sanctas ha-
beri oportere , ([uia in eis ah([uid ([uod ad Chrislum |xm-
tinet invenitur.
IV. Et ne ([uis([uam etiam Pro[Mictas aIi(|uos remotos

•
Kom. 1, 2. — ^ Vny. Eclot;. iv. — ^ Acl. \vn, 2tJ.
48 S. AUGUSTINI EPISCOPI
al(|ue alienos a gente Judoeorum forte proferret, m qui-
l)us nullus quantum attinet ad
simulacrorum cultus esset,

simulacra ([une humana operatur manus nam simulacris :

phantasmatum suorum sectatores suos omnis error illu-

dit ne quis tamen aliqua hujusmodi proferens, quia ibi
;

Christi nomen ostentat, cas potius sanctas Scripturas esse

asserat non eas c[Uce populo Hebraeorum sunt divinitus
,

creditae , satis op[:)ortune mihi videtur adjungere, cum

dixisset : u In Scri[5turis sanctis , »quod adjecit, « de Fi-
)) suo, ([ui factus est ei cx semine David, secundum
lio

» carnem ^ » David enim certe rex JudcTorum fuit. Opor-

tebat autem ut ex illa gente orirentur Christi prcienuntia-
tores Pro[ihetcne, ex qua gente carnem assumpturus erat
quem prcenuntiabant. Occurrendum autem erat etiam il-
lorum impietati ([ui Dominum nostrum Jesum Christum ,

secundum hominem tantummodo, quem suscepit, acci-

piunt divinitatem autem in eo non intelligunt ab uni-
j

versae creaturae communionem discrctam : velut ipsi Ju-

daei ,
tantummodo esse o[5i-
qui Christum fdium David ,

nantur ignorantcs excelientiam qua Dominus est ipsius

,

David secundum id quod est Filius Dei. Unde illos in

,

Evangelio redarguit per prophctiam quae ipsius David ,

ore prolata cnim ab eis, qucm ipse David Do-

est. Quoerit
minum appcllat ([uomodo filius ejus sit cui del)crent,
-
:

utique respondere c[uod secundum carnem filius esset ,

David secundum divinitatem autem Filius Dei et Domi-

,

nus ipsius David. Quod Paulus a[)ostolus quia jam didi-

ceral, [^ostca quam dixit : c. In Evangehum Dei , quod
» ante promiserat per Prophetas suos in Scripturis sanc-
» lis , de Filio suo , c[ui iactus est ei ex semine David , »

addidit , « secundum carncm : » ne hoc solum et lotum

in Christo esse arbitrarentur, c[uod faclus crat sccundum
> Uoni. I, 3. — ^ Mallli, xsii, 42.
 El'lS'l<*L.'!: AI> l;0MA>O6 hXKj.-jHIO. -lO

carncm. Addendo ergo , « sccundum carnem » servavit ,

divinitali dignitatem suam.Qufie non soJum semini David,

sed nec alicui angclic;/! aut cuju.svis excellenti.ssim.'je crea-
tur?e generalioni IriJHii potesl quandor|uidem ipsum esL ;

Verlnim Dei, pcr quod facta sunt omnia. Quod Verbum

ex semine David caro iactum est, et habitavit in nobis '
,

non mutatum conversum

carnem j sed carne ut car-
et in
nalibus congruenter appareret indutum. Quapropter Apos-
tolus non solum eo verbo fjuod ait « .secundiim carnem, :

huraanilatem a divinitate distinxit : sed etiam illo (juo ait,

« factus est. » Non est enim factus secundum id ([uod
Verbum Dei est. « Omnia per ipsum facta sunt^ ; » nec
fieri cum omnibus posset per qu(,'m f)icta sunt omnia. No
(jue ante omnia fn.-rent omnia
factus est, ut per ipsum
ipso enim excepto, siante illa jam factus esset, non cssent
illa omnia qurf^ per illum fierent nec possent vere dici •,

facta omnia per ipsum in quibus ipse non esset si ipsc , ,

etiam factus esset. Et ideo Apostolus cura factum diceret

Christum, addidit « secundum carnera » ut secimdura
, :

Verbum ([uod est Filius Dei non lactum a Deo, sed na- ,

tum esse monstraret.

V. Eumdem sane ipsum « qui secundum carnem factus
» est ex .semine David, prjed('Slinatum dicit 1'ilium Dci ,

» in virtute '
: » non secundum carnem, « sed S(.cundum
» Spiritum : » nec quemlibet spiritum scd « Spirilum
,

» sauctificallonis ex resurrectione morluorum.'» In r(.,ur-

rectione cnim virtus morienti.s apparct, ut dicer(,tur« pr.c-
» destinatusinvirtute s»,'cundum S[iiritum sanclificalionis
» ex morluorum. » Deinde sanctificalio vi~
r(.'Surr(;clione

tara novamfccit, ([uic in Domini nostri resurrectione sig-

nata cst. Undc idem Apostolus alio loco dicit « Si (.011- :

» surrexistis cum Christo, ([ua; sursum sunt qureritc, n|,i

• Joati I, I
i-
— ' M- 1, 3. — 3 ll"iii. I, 4-

cxxiv. 4
 50 S. AUGUSTINI EPISCOPI
» Christus est in dextera Dei sedens^ » Potest cjuidem
etiam sic esse ordo verborum ut non ad « Spiritum sanc- ,

. » tificationis » adjungamus quod ait « ex resurrectione ,

» mortuorum » sed ad idquod ait,« praedestinatus est »

: :

ut ordo sit « qui praedestinatus est ex resurrectione mor-

,

» tuorum : » cui ordini interposita sint haec , « Filius Dei

» in virtute secundum Spiritum Et ni- sanctificationis. »

mirum iste ordo certior et melior videtur, ut sit filius Da-

vid in infirmitate secundum carnem Filius autem Dei in ,

virtute secundum Sp ritum sanctificationis. « Factus est

» ergo ex seinine David , » id est , filius David ex mortali
corpore, propter quod et mortuus est. « Pr.-rdestinatus est

» autem Dominus ipsiur David « ex re-

Filius Dei , » et ,

» surrectione mortuorum. » In quantum enim mortuus

est, ad id pertinet quod est fdius David in quantum au- :

tem resurrexit a mortuis ad id quod est Filius Dei et , ,

Dominus ipsius David sicut alibi idem Apostolus dicit , :

« Nam et si mortuus est ex infirmitate, sed vivit in virtute

» Dei ^ : » ut infirmitas pertineat ad David , vita vero
seterna ad virtutem Dei.Ideoque in his ipsis verbis Do-
minum suum designat eum David dicens « Dixit Domi- , :

» nus Domino meo sede ad dexterara meam, donec po- ,

» nam inimicos tuos sub pedibus tuis ^. » Ex eo enim quod

resurrexit a mortuis , sedet ad dexteram Patris. Praedes-
tinatura ergo ex resurrectione mortuorura , ut sederet ad
dexterara Patris, videns in Spiritu David , non auderet
dicere filiurasuum, sed Dominumsuum. Unde et conse-
quenter Apostolus hic adjunxit : « Jesu Christi Domini
» noslri , » postea quara dixit , « ex resurrectione raor-
» tuorum : » tanquam admonens unde illum David Do-
minura suum potius quara filiura esse testatus sit. Non
autem ait eura « praedestinatum » a mortuis , sed « ex re-
Coloss. lu, I. — 2 :i Cor. xiu, 4- — ^ Psal. cix, i.
 EPISTOLjE AD KOMAKOS EXP051TI0. 51
» siirrectione mortuorum. » Noii enim resurrcclione ipsa
sua Filius apparet Dei, propria illa et eminentissima dig-
nitate, qua etiara est caput Ecclesise, cum et caeteri mor-
tui resurrecturi sint : sed Filius Dei prsedestinatus est
quodam principatu resurrectionis quia ex ,
resurrectione
omnium mortuorum ipse prsedestinatus est, id est, ut prae
caeteris et ante cseteros resurgeret designatus. Ut quod hic
positumest, « Filius Dei , » cum dixisset, « prsedestina-
» tus est » ad documentum valeat tantae sublimitatis.
,

Non enim sic praedestinari oportuit nisi Filium Dei, se-

cundum quod est etiam caput Ecclesiae unde illum alio :

loco primogenitum ex mortuis appellat ^ Eum enim de-

cebat venire ad judicium resurgentium ,
qui praecesserat
ad exemplum : neque ad exemplum omnium resurgen-
tium, sed ad exemplum eorum qui sic resurrecturi sunt
ut cum illo vivant et regnent in sempiternum quorum ;

etiam caput est , tanquam corporis sui. Ex ipsorum enim

resurrectione etiam praedestinatus est, ut ipsis princeps
fieret : caeterorum autem in sua conditione resurgentium
noii princeps, sed judex est. Non itacjue ex illorum mor-
tuorum resurrectione praedeslinatus est, quos est damna-
turus. Praedestinatum enim esse ex resurrectione mortuo-
rum , ut praecederet resurrectionem mortuorum , vult
inleiligi Apostolus : hos autem praecessit , ([ui ad ipsum
cadeste regnum quo (!0s pnecessil, secuturi sunt. i»rop-
,

ter quod non ait « Qui praedeslinatus est Filius Dei ex

:

» r(?surreclione mortuorum » Jesus Clirislus Dominus

noster, scd « ex rcsiirrcclione inortuortnii .lcsu (^hristi Do-

» mini noslri: »laii(|iiam si dicercl^Qui prapdestinatus est
Filius. Dci ex rcsurrcctione morluorum suorum, lioc cst

ad sc pcrtiiicnlium iii vilam «etcrnaiii ; vclulsi intcrioga-

retur , (juorum morluorum et respondcret, ipsius Jcsu
' Cula>. I, i8.
52 S. AUGUSTINI EPISCOPI
Ghristi Domini enim coeterorum
noslri, Ex resurrectione
mortuorum non proecessit ad
est prsedestinatus, quos non
gloriam vitse seterna^ non utique secuturos, quoniam ad ,

pcenas suas impii resurrecturi sunt.Ergo ille tanquam Fi-

lius Dei unigenitus, etiara primogenitus ex mortuis « prae-
» destinatus est, ex resurrectione mortuorum, nisi « Do-
» mini nostri Jesu Ghristi? »

VI. « Per quem accepimus inquit gratiam et aposto- , ,

» latum^ Gratiam » cum omnibus fidehbus « Aposto- ,

» latum » autem non cum omnibus. Et ideo si tantum-

modo apostoJatum sc diceret accepisse, ingratus exlitisset
gratiae,qua tanquam enim me-
illi peccata dimissa sunt :

ritis priorum operum accepisse aposlolatum videretur.

Optime itaque tenet ordinem causse, ut nemo audeat di-

cere vitce prioris meritis sed ad Evangelium esse perduc-
tum quando nec ipsi apostoh qui cgeteris membris post
:
,

caput corporis supereminent, accipere apostolatum pro-

prie potuissent , nisi prius communiter cum cseteris gra-
tiam, quse peccatores sanat et justificat, accepissent. Quod
autem subjungit « Ad obediendum fidei in omnibus gen-
:

» tibus pro nomine ejus » ad hoc dicit Apostolatum se 5

accepisse ut obediatur fidei pro nomine Domini nostri

,

Jesu Christi lioc est, ut credant omnes Christo, et sig-

,

nentur in ejus nomine qui salvi esse cupiunt. Quam sa-

lutemnon solis Judseis, sicut nonnuUi qui ex ipsis credi-
derant arbitrabantur venisse jam ostendit, cum ait « in , ,

» omnibus gentibus : in quibus estis, in(|uit, et vos vo-

» cati Jesu Christi-, » id est , ut et vos sitis ejus Jesu
Christi, qui omnium gentium salus est, quanquam non in
numero Judaeorura^ sed in nuraero caeterarum gentium
sitis inventi.
VII. Huc usque dixit ipse quis esset qui scribit episto-
' llom. i, 5. — ' Ibiil. 6.
 EPISTOL^ Ad ROMANOS EXPOSlTIO.
53
lam Est enim qui scribit epistolam,
« Paiilus servus
Jesu
Chnsti vocatus Apostolus,
>>
segregatus iii Evangelium
» Dei. Sed quia occurrebat Ouod
),
,
Evangelium P res-
pondit, Quod
ante promiseral per Prophetas
«
suos in
« Scriptuns sanctis de FiJio suo.«
Item quia occurrebat
De quo FiJ.o suo ? respondit, « Qui
factus est ei ex semine
» Davidsecundum carnem qui
, pr^edestinatus est FiJius
» Dei m
vn-tute secundum spiritum
sanctificationis ex
« resurrectione mortuorum Domini nostri Jesu
Christi ,
>,

Et quasi diceretur, Quomodo tu

ad eum pertinesPrespon-
« Per quem accepimus gratiam et
dit
apostolatum ad ,
>> obediendum lidei in omnibus gentibus pro nomine ejus „
Item quas. dice.'etur O.ire igitur
, causa est ut sc.il^as ad
nos?respond,t,« In cjnibus estis et vos vocati Jesu Ch.'isti „
Nuncdeinde adjungit ex more epistol* quibus sc.^ibat •

« Omnibiis niquit qui sunt Roma?

, , , diJectis Dei voca-
» l.s sanct.s. „
Etiam hic signif.cavit benignitatem
Dei
potius (|uam meritum ilJorum.
Non enim ait, diligentibus
Deum; sed, « d.Jectis Dei. „ P.^or enim diJcxit nos ante
omnia merita ut et nos eum diJecti
diJige.emus
,
Uiide »

etiam add.dit, « vocatis sanctis. „

Quanquam enim sil)i
quis tnbuat .{uod vocanti
obtempe.-at, nemo potesl .ibi
tnbuere quod vocatus est. « V< catis autem sanctis, „ non
ila .nteJl.gendum est , tanquam ideo vocati sint, c,ui,
sa,icl. e.-ant sed idco sa,.rli
:
Hf.rli , quia vocali sunt.
VIII.
Kestatcgo ulsalutem dicat, ut
compleatur u.i-
tatum episloJ.-e pnncipium, tanquam
iJJo illis salulcMn
Pro co aulc>m ac si diccrc-t salutc>m, «
Gralia , inquit vo".
»b.s el pax a Dc^o Pal.c. nosl,o, et Domino J(>su Cl.rislo „
Nonen.m omn.s g,-niia c>st a Dco. Nam
et Ji.dicc>s ,li m
l"-«'l)<.'nt g,-at,;„., in acripiendis pc.-sonis
alic|ua cupiditato
'llecl,
,
aul t,mo,v prrtr. ,iii. NVqur omnis p,x Dci ,.«1
' I .ll',lll IV, II
54 S. AUGUSTINI EPISCOPI

vel ab illo : unde ipse Dominus discernens ait : « Pacem

» meam do vobis^ : » adjungens etiam et dicens, non se
talem pacem dare qualem dat hic mundus. Gratia est
,

ergo a Deo Patre et Domino nostro Jesu Christo^ qua

,

nobis peccata remittuntur, quibus adversabamur

Deo. Pax

veroipsa qua reconciliamur Deo. Gum enim per

gratiam
restat ut
remissis peccatis absumptse fuerint inimicitiae ,
pace adhgereamus ilU, a quo nos sola pcccata dirimebant:
sicut Propheta dicit : « Non gravabit aurem ,
ut non au-

)) diat ; sed peccata vestra inter vos et Deum separant^. »

Quibus remissis per fidem Domint nostri Jesu Christi nulla

separatione interveniente pax erit.

IX. Fortasse autem quisque miretur ,

quomodo intelli-

genda sit justitia judicis Dei cum gr.ntiam praebet ignos- ,

^endo peccatis. Sed hoc plane justum est apud Deum ;

quia vere justum est, ut ii quos peccatorum suorum poe-

nitet eo tempore quo nondum poenarum
,
manifestus ter-
separenturab eis qui defen-
ror apparet, misericorditer
siones peccatorum suorum pertinaciter exquirentes, nulla

poenitentia corrigi volunt. Injustum est enim ut cum his

ilU ad consortiura poenale copulentur, qui vocantem
Deum
non spreverunt, et peccantes disphcuerunt sibi, ut quem-
admodum ille peccata eorum, sic etiam ipsi odissent sua.
Ea enim demum est humauc-e justitioe discipHna, non in se
amare nisi quod Dei est, et odisse quod proprium est nec 5

approbare peccata sua , nec in eis ahum improbare, sed

se ipsum j nec putare satis sibi esse , ut sua peccata dis-

pliceant •, nisi etiam vigilantissima deinceps intentione vi-

tentur -, nec in eis vitandis vires suas existimare sufiicere,
Justum est ergo apud Deum ut
nisi divinitus adjuvetur. ,

ignoscatur talibus qusecumque antea commiserunt, ne

(quod injustissimum est) cum eis qui tales non sunt con-
I
Joan. XIV, 27. — » Isai. ux, i, 2.
 EPISTOL.E AD ROMANOS EXPOSlTIO. 55
fundaiitur atque misceantur. Quapropter et quia talibus
non ignoscitur ,
justitia Dei est : et quia ignoscitur, gratia

est. Justa est ergo gratia Dei, et grata justitia , cum in eo

quoque etiam poenitentiae meritum gratia praecedat ,
quod
neminem peccati sui poeniteret , nisi admonitione aliqua
vocationis Dei.
X. Porro justitise divinae tanta constantia est, ut cum
poena spiritalis et sempiterna fuerit relaxata, pressurae ta-

men cruciatusque corporales ,

exercitatos noviraus
meruit nostra natura
quibus etiam Martyres
^
postremo mors ipsa,(|uam peccando
nulli relaxetur. Quod enim etiam
,

justi homines tamen exolvunt ista supplicia de

et pii , ,

isto justo Dei judicio venire credendum est. Ipsa est quae
in sacris Scripturis etiam disciplina nominatur, quam ne-
mo justorum effugere sinitur. Neminem quippe excepit
cum « Quem enim diligit Deus, corripit
diceret : flagel- :

» autem omnem filium quem recipit^ » Unde etiam

lat

ipse Job qui propterea tam multa illa passus est ut ho-
, ,

minibus quis vir esset, et quantus Dei servus, eluceret, poc-

nas tamen corporis pro peccatis suis sc exolvere testatur.
Petrus quoque apostolus exhortans fratres ad perferendas
pro Christi nomine passiones, ita loquitur «Nemo autem :

» vestrum patiatur quasi homicida, aut fur, aut maledi-

» cus, aut curas alienas agens: si vero quasi Christianus,

» non erubescat glorificet autcra Deura in isto nomine
^

» (|uia lempus inciioationis judicii a domo Dei si autem :

» inilium a nobis, ((uis finis eorum qui non credunt Evan-

» gelio Dei? Et si justus (juidem vix salvus sit, peccator
» cl. impius ubi par(;bunt'-i' » Manifeste ostcndit easdem

ipsas passiones , (juas jusli patiuntur, ad judicium Dei

pcrliner(! : quod inchoari dixit ex domo Dei, ul iiide con-
jicialur, (|uantie im|)iis futuraeservantur. Unde etiam ips»r

• '
' ll(*l>r XII, (i I l'rlr, IV, if), «'(c.
56 S. AUGUSTINl EPISCOPl

Paulus ad Thessalonicenses dicit : « Ita ut nos ipsi dc vo-

» bis glorieraur in Ecclesiis Dei, pro vestra patientia et
» fide in omnibus persecutionibus vestris, et pressuris
» quas sustinetis in exemplum justi judicii Dei^ » Quod
omnino ad illud respicit, quod ait Petrus tempus esse in-
choationis judicii a domo Dei : et illud quod de Propheta
interposuit Et si justus vix salvus erit, peccator et im-
: «

» pius ubi parebunf^? » Unde mihi videtur etiam illa ,

quse per Nathan prophetam regi David comminatus est

Deus quanquam statim ignoverit poenitenti propterea
, ,

tamen accidisse omnia ut demonstraretur illam veniam ,

spiritaliter datam propter futurum judicium poenarum ,

quod expectat eos qui hoc tempore corrigi nolunt^ Dicit

enim et alibi Petrus «Propter hoc enim et mortuis evan- :

» gelizatum est, ut judicentur quidem secundum homi-

» nem in carne, vivant autem secundum Deum in spi-

» ritu*. » Hoc dixi ut ostenderem quantum possem et , ,

quantum opportiinitas praesentis loci Scripturarum sinit

non sic accipiendam gratiam et pacem Dei cum dicitur, ,

ut existiment homines a justitia Deum posse discedere.

Nam et ipsam pacem cum promitteret Dominus_, ait :

« Hsec dixi , ut in me pacem habeatis , mundo autem

in
» pressuram ^. » Scd tribulationes et moiestiije cum per

justitiam Dei redduntur peccatis, bonos et justos, et qui-

bus jam plus peccata ipsa disphcent quam ulJa corporis

poena , non reflectunt ad peccandum , sed ab omni labe

penitus purgant. Pax enim perfecta etiam corporis suo
tempore dabitur, si nunc pacem quam Dominus per fidem
dare dignatus cst, inconcusse spiritus noster atque incom-
mutabiUter teneat.
XI. Quod autem Apostolus gratiam et pacem a Deo Pa-
• 2 Thess. 1, 4 — ' P\o\. XI, 3i. — 3 2 Res;. xii, 2, etc, — 4 i Petr.
)V, fi. — ''
.Tiinti XVI, S,'?.
 EPISTOLjE AD KOMANOS EXPOSITIO. 57
tre et Doraino nostro Jesu Ghristo dicit , non adjungens
etiam Spiritum sanctumnon mihi aha ratio videtur, nisi ;

quia ipsum donum Dei Spiritum sanctum intelhgamus :

gratia porro et pax ,

quid aliud est quam donum Dei ?

Unde nullo modo dari hominibus gratia potest qua libe-

ramur a peccatis , et pax qua reconciliamur Deo , nisi in

Spiritu sancto. Et ideo ipsa Trinitas pariterque incommu-

tabilis unitas in ista salutatione cognoscitur. Quod prop-
terea raaxime credo, quoniam excepta epistola quam ad
Hebrreos scripsist , ubi principium salutatorium de indus-
tria dicitur eum pugna-
omisisse, ne Judsei qui adversus
citer oblatrabant, nomine ejus offensi vel inimico animo
legerent, vel omnino legerc non curarent, quod ad eorum
salutem scripserat, unde nonnulli eam in canonem Scrip-
turarum recipere timuerunt sed quoquo modo se habeat :

ista ((Ufiestio, excepta hacepistola, c.ieterae omncs quae

nulla dubitante Ecclesia Pauli apostoH esse firmantur, ta-

lem continent salutationem : nisi quod ad Timotheum in
utraque interponit misericordiam. Nam ita scribit: « Gra-
)) tia, Deo Patre, ct Jesu Christo Do-
misericordia, pax a
)) mino nostro ^ » Quo enim familiarius, eo dulcius quo-
dam modo scribens ad Timotheum, id verbum interposuit,
(|uo plane aperitur atcjue ostenditur non meritis operum ,

priorum,sed secundum misericordiam Dei nobis dari Spi-

ritum sanctum ut et peccatorum abolitio liat (|uibus
, ,

sc^jungeljamur a Deo et reconcihatio, ut ilU inh.Troamus.

;

\II. Nec ah;n Apostolorum epistoloe quas usus eccle- ,

siasticus recipit, parum nosadmonent de ista Trinitate in

principiis suis. Nam Petrus ita dicit : « (iratia vobis ct pa\

» adimplcatur . )) Deinde stalim subjicit, liencdicttis

Deus ct Pater Domini nostri Jesu Chrisli. Ut per graliam

' I Tlm. I, 9, cl oTim. i, •(. — ' i \'o\v. 1,7, 1.

^
58 S. AUGUSTINI EPISCOPl
et paceni Spiritu sancto inteilecto, Patris et Filii comme-
moratio animum de Trinitate commoneat. Et in aliasic
ait : « Gratia vobis et pax multiplicetur in recognitione
» Dei et Christi Jesu Domini nostri^ » Joannes autem
nescio quam ob causam misit tale principium ^ sed piane
Trinitatis commemorationem nec ipse negiexit pro gratia
et pace, societatem interponens : « Quod ergo vidimus,
» inquit, nuntiamus et vobis, ut et vos societatem habea-
» tis nobiscum , et societas nostra sit cum Patre et Filio
» ejus Jesu Christo ^. » In secunda vero illis quae ad Ti-
motheum sunt gonsonat , dicens : « Sit vobiscum gratia ,

» misericordia ,
pax, a Deo Patre et Jesu Christo Fiiio
Patris ^. » In tertiae principio de Trinitate penitus tacetur,
credo ,
quod sit omnino brevissima. Sic enim incipit
« Senior Gaio diiectissimo, quem ego diligo in veritate*.»
Quam veritatem pro ipsa Trinitate positam puto. Judas
nominato Deo Patre et Domino Jesu Christo ad inteiii-
gendum Spiritum sanctum, hoc est donum Dei, tria verba
ponit : sic quippe incipit : « Judas Jesu Christi servus,
)) Irater autem Jacobi , in Deo Patre diiectis , et Jesu
» Christo conservatis et vocatis, misericordia vobis, et
» pax, et charitas adimpieatur^»Gratia enim et pax sine
misericordia et charitate inteiligi non potest. J-icobus au-
tem usitatissimum exordiura fecit epistoi.s ila scribens , :

« Jacobus Dei et Domini nostri Jesu Christi servus, duo-

» dccim tribubus quse sunt in dispersione saiutem ^. »

Credo considerans saiutem non esse nisi in dono Dei
,

ubi gratia et pax. Et quanquam ante hoc verbum nomi-

naverit Deum et Dominum nostrum Jesum Christum ta- :

men quia nulia gratia et nuiia pace saivi (iunt homines ,

• 2 Petr. II, 9. — ' I Joan. i, 3. — ^ i Joan. i, 3. — 4 3 Joan. i, ~

5 Judoe. I, I. — SJacob. r, i.

't*
 EPISTOLiE AD TIOMANOS EXPOSITIO. 59
nisi quse est a Deo Patre et Domino Jesu Christo, sicut
Joannes in tertia veritatem , sic iste salutem pro ipsa Tri-
nitate posuisse mihi videtur.
XIII. Quo ioco prorsus non arbitror praetereundura ,
quod pater Valerius animadvertit admirans in quorum-
dam rusticanorum collocutione '. Cum enim alter alteri
dixisset , « Salus, » quoesivit ab eo qui et latine nosset et
punice ,
quid esset « Salus : » responsum est, « Tria. w

Tum ilie agnoscens cum gaudio salutem nostram esse Tri-

nitatem , convenientiam linguarum non fortuitu sic so-
nuisse arbitratus est , sed occultissima dispensatione di-
vinae providentiae : ut cum latine nominatur « Salus , » a

Putiicis intelligantur « Tria; » et cum Punici lingua sua

« nominant, latine intelligatur « Salu5. » Chana-
Tria »

naea enim hoc est, Punica mulier, de finibus Tyri et Sy-

,

donis egressa, quae in Evangeho personam Gentium gerit,

salutem petebat filiae suae cui responsum est a Domino , :

« Non est bonum panem filiorum mittere canibus'^.» Quod

crimen ol)jectum illa non negans, tanquam de confessione
peccatorum impetratura salutem fili?e, hoc est novac vitae

suae , « Ita, intjuit Domine, nam et canes edunt de micis

» quae cadunt de mensa dominorum suorum. Tria » enim
mulieris lingua « Salus » vocantur : erat enim Chananaea.
Unde interrogati rustici nostri quid sint, puuice respou-
dentes « Chanani, » corrupta scilicet , sicut in talibus so-
let , unaliltera, (|uid aliud respondent (|uam Clianaiiaeii'
Petens itatjue salulem , Trinitatem pelebat : (|uia et ro-

mana lingua, quae in salutis nomine Trinitatcm punice so-

nat , caput Gentiuni invcnta est in advcntu Doniini : et

diximus, Clianaiiieam muliercm , (jcntium sustincrc pcr-

sonam. Pancm autcm appcllans Dominus id ipsnm tjuod
a muliere pelebatur , ({uid aliud t|uam Trinitali atlcsta-
' Valerius cpiscopus liipponeici';. — ' MaUli. xxv, aG.
 ^ S. AUGUSTINl EPISCOPI
tur? Namque eamdem Trinitatem in tribus pa-
alio loco
nibus mtelligendam esse,
apertissime docet. Sed h«c ver-
borum consonantia, sive provenerit,
sive provisa sit, non
pugnaciter agendum est, ut ei
quisque consentiat , sed
quantum mterpretantis elegantiam hilaritas
audientis ad-
mittit.

XIV. Illud sane magna intentione

animi consideran-
dum, et totis viribus pietatis amplectendum
satis apparet
quoniam si gratia et pax ad implendam
Trinitatis comme-
morationem sic ab Apostolo ponitur, ac
si Spiritum sanc
tum nommasset ille peccat in Spiritum:
sanctum qui ,
desperans vel irridens atque
, contemnens prsedicationem
gratiae per quam peccata diluuntur, et pacis per
quam
reconcihamur Deo detrectat agere poenitentiam de
,
pec-
catis sms, et in eorum impia atque mortifera quadam
sua-
vitate perdurandum sibi esse decernit et in , finem usque
perdurat. Quod ergo ait Dominus, dimitti homini, si ver-
bum dixerit adversus filium
hominis si aulem verbum :

dixerit adversus Spiritum sanctum,

non eidimitti, nequo
hic
,
neque m futuro saeculo sed reum , esse £eterni pec-
cati, non negligenter audiendum est '.
Constituamus enim
ahquem latmne linguae ignarum cum
, illo audiente pro-
nuntiatus ab aliquo Spiritus sanctus,
f uerit
qu^rere quid
rerum significetur sub isto syllabarum
sono ab aliquo :

autem deceptore vel irrisore impio

rcsponderi aliquid
ahud, quodlibet vile et abjectum ut qua^rentem deci-
,

piat sicuti a talibus fieri solet ridendi gratia

,
illum au- :

tem per ignorantiam contempsissehoc nomen,

dum nescit
quid significet ,
et aliqua etiam in hoc convicia jactitasse
:

neminem esse arbitror tam vanum et inconsideratum,

qui
hunc hominem ullo crim.ine impietatis aspergat.
At con-
tra, si tacito nomine res ipsa verbis quibuspotest ad qu.-c-
' M.-illIi. XII, 32, e^ Liic. XII, lo.
 EPISTOL^ AD ROMANOS EXPOSlTIO. 61
rentis intelligentiam perducatur, tum vero contumeliose
in tantara sanctitatera vel verba vel facta protulerit, reus
tenebitur. Quse cum ita sint , raanifestum esse arbilror
eum qui hoc nomine audito, aliam pro alia rem signifi-
cari putaverit ^ et adversus eam rem quam significari hoc
nomine credidit , verbum
non hunc sic peccare dixerit :
,

ut adversus Spiritum sanctum verbum dixisse judicetur.

Ita quoque si quisquam quserens quid sit Spiritus sanc-
tus, audiat ab imperito, hunc esse Filium Dei per quem
facta sunt omnia qui etiam certa opportunitate temporis
,

de virgine natus sit, et occisus sit a Judaeis, et resurrexe-

rit ,
quibus auditis vel neget \el irrideat quse dicta sunt :

non eum sic teneri putandum est, ac siverbum adversus

Spiritum sanctum dixerit; sed potius adversus Fihum Dei,
vel filium hominis , sicut et vocari et esse dignatus est.
Non enim quid sit imperito per vocem propositum, sed
per rationem expositum , considerandum est. Quia ille

cum maledicta profcrret, ei ulique maledicebat, quem

sibienarratum in cogitatione intuebatur. QuodHbet au-
tem vocaretur, utrum res ipsa vcncranda an neganda , ,

vel vituperanda esset , hoc quaeritur. Hoc modo ctiam si

quispiam quserat cpiis sit Jesus Christus , et ca (juaerenli

respondeanlur qu.-ie non in Filium Dei, sed potius in Spi-
rilum sanctum conveniunt, quibus auditis iile blasphe-
met non uliquo adversus Filium, sed adversus Spirilum
:

sanctum verbum dixisse tencbitur.

XV.Sed sitransitorieac negligcnler attenderimus (|uod
dictum est, Si quis verbum dixerit adversus Spirilum
sanclum , non remittetur ei , neque in hoc saeculo, nc(|UL'

in fiiluro : (juis iiivcniri potcrit cui vciiiam pcccatorum

dederit Deusi*Nam et Pagani qui appelJantur, cliam nuiic
tolani nostram rcligioncm, (|uia jam lcrro ct c;i'dil)Ms pro-
inbcntur, malcdiclis contumcliiscpic inscctaiUur; il (|uid-
62 S. ATJGUSTIKI EPISCOPI

quid de ipsa Trinitate dicimus, negando et blasphemando

contemnunt. Non enim excipiunl sibi Spiritum sanctum
quem venerentur, ut in ctetera sseviant : sed simul adver-
susomnia quaecumque sollicite de trina Dei majestate lo-
quimur, quanto possunt furore impietatis oblatrant. Nam
neque de ipso Deo Patre digna sentiunt, quem partim pe-
nitus negant ,
partira sic fatentur, ut de illo falsa fingen-
(lo, non utique illum, sed sua figmenta venerentur. Multo
magis ergo quod de Filio Dei , vel de Spiritu sancto dici-
mus , suo impio more deridere ,
quam nostra pia socie-
tate colere quantum possumus
maluerunt. Quos taraen , ,

adhortamur ad Christum cognoscendum, et per ipsum

Patrem Deum, summoque et vero Imperatori militandum
esse suademus jcosque promissa impunitate praeteritorum
omnium peccatorum invitamus ad fidem. Qua in re satis
judicamus, etiam si quid adversus Spiritum sanctum in
sua sacrilega superstitione dixerunt , cum Christiani facti
fuerint,sine ulla caligine dubitationis ignosci. Judaei vero
quales adversus Spiritum sanctum fuerint, testis est Ste-

phanus ,
quem ipso Spiritu sancto plenum lapidaverunt
cum illa omnia quae in eos dixit , ipse Spiritus dixerit. In
quibus verbis apertissime dictum est Judaeis :Vossem-
«

)) per restitistis Spiritui sancto ^ » In illo tamen numero

Judoeorum resistentium Spiritui sancto , et non ob aliud
Stephanum vas ejus , nisi quod ipse eo plenus erat , lapi-
dantium , etiam Paulus apostolus erat , in manibus om-
nium quorum vestimenta servabat : quod ipse sibi postea
eliam poenitendo increpitat, eo ipso Spiritu jam plenissi-
mus primo inanissimus resistebat, et paratus jam la-
, cui
pidari pro talibus dictis qualium praedicatorem ipse la-
:

pidaverat. Quid Samaritani nonne ita Spiritui sancto ,

adversantur, ut ipsam prophetiam penilus conentur extin-

• Acl. vii, 5i.
 EPISTOLjE ad romAnos expositio. 63
guere, quae per Spiritum sanctum ministrata est?Quorum
tamen saluti et ipse Dominus attestatur , in eo qui de de-
cem leprosis mundatis solus reversns est ut ageret gratias,

cum esset Samaritanus ^

5 et in illa muliere , cum qua ad
puteum sexta hora locutus est , vel eis qui per illam cre-
diderunt^. Post Domini autem ascensionem , sicut in Ac-
tibusApostolorum scriptum est, quanta gralulatione sanc-
torum recipit Samaria verbum Dei^? Simonem quoque
magum arguens Petrus apostolus, quod tam male de Spi-
ritu sancto senserit, ut eum venalem putans pecunia sibi
emendum poposcerit ; non tamen ita de iJlo desperavit
ut veniae locum nuUum relinqueret : nam benigne etiam
ut eum poeniteret admonuit. Ipsa denique catholicae Ec-
clesiae tam insignis auctoritas ,
quae in eodem dono Spiri-
tus sancti omnium sanctorum mater toto secunda orl)e
diffundilur cui unquam hoeretico vel schismatico spem
,

liberalionis, si se corrigat, amputavit? cui placandi Dei

aditum clausit ? Nonne omnes ad ubera sua, quae superbo
fastidio reliquerunt, cum hicrymis revocat.? Quis vero vel
de principibus, vel de grcgibus haereticorum invenitur,
qui non adversetur Spiritui sancto? Nisi fbrte quisquam
tam perverse sentit , ut arbitretur eum teneri reum qui
,

adversus Spiritum sanctum ali(|uid dixerit ; eum vero (jui

adversus Spiritum sanctum multa fecerit, non teneri. Qui

autem tanta evidentia contra Spiritum sanctum pugnant
quam illi adversus Ecclc.sia» paccm superbissimis conten-
tionil)us s.rviunt ? Sed si dc vtMbis ([u.eslio est ,
qu;ero
utrum nihil dicant adversus Spiritum sanctum, cum alii

eum ,
quod ad ipsum proprie pertinet omnino non esse ,

asseverent s(h1 ita csseunum Deum ul idem ipse Paler,

; ,

idem ipse Filius, idem ipse Spirilus s.inetus jppilletur.

Alii fateantur (|uidem esse Spiritum sanctum ; sed tequa-
'
Luc. XVII, li). — ' Joiiii. IV, 7. — 'Att. VIII, y.
64 S. AtJGUSTINI EPISCOPl

lem Filio , vel omnino esse Deum negent. Alii unara qui-
dem et eamdem Trinitatis substantiam esse fateantur, sed
de ipsa divina substantia tam impie sentiant, ut eam coni-
mutabilem et corruptibilem putent ; ipsumque Spiritum
sanctum, quem Dominus Discipuiis se missurum esse pro-
misit, non quinquagesimo die post ejus resurrectionem ,

sicut Apostolorum Acta testantur sed post trecentos fere ,

annos per hominem venisse confmgant^ Alii similiter ad-

ventum ejus quem tenemus, negent ^ et eum Prophetas
,

in Phrygia, per quos tanto post loqueretur, elegisse con-

tendant. Ahi sacramenta ejus exsutiient, et baptizatos in
nomine Patris, et Fihi, et Spiritus sancti denuo bapti- ,

zare non dubitent. Sed ne pergam per singuia quae sunt ,

innumerabilia his certe omnibus quos pro tempore bre-

,

viter attigi ad sponsam Christi redeuntibus et errorem

, ,

atque impietatem pocnitendo damnantibus nulia catho- ,

lica discipiina negandam Ecciesiae pacem et ciaudenda ,

viscera misericordiae judicavit.

XVI. Quod si quisquam tunc putat verbum dici adversus
Spiritum sanctum, cum ab eo dicitur cui jam per baptis-
mum dimissa sunt peccata attendat nec taiibus per Ec- :

ciesioe sanctitatem auferri poenitentiae iocum. Si enim

propterea credit non

veniam ei quia gratia fidei sa-
dari ,

cramentisque fideiium jam perceptis non potest dici pec-

casse ignorantia videat aiiam causam esse
; cum dicitur ,

propterea non ignosci quia non ignorantiae tempore pec-

,

catum est et aiiam causani esse cum dicitur propterea

5 ,

non ignosci quia verbum dixit adversus Spiritum sanc-

,

tum. Si enim soia ignorantia veniam meretur, et igno-

rantia non accipitur nisi antequam quisque fuerit bapti-
zatus non soium si adversus Spiritum sanctum, sed etiam
;

si adversus fiiium
hominis post baptismum dixerit ver-
> Acl. u, I.
 EPISTOL^ AD UO-MANOS EXPOSIXIO.
65
bum ;
et omnino si qua fornicatione , vel homicidio , vel
ullo flagitio, aut facinore post baptismum sese maculave-
rit, non potest pcenitendo curari. Quod si senserunt exclusi
sunt a communione catholica ; satisque judicatum est
eos in ilJa crudelitate, divinae misericordi* participes
esse
non posse. Si autem iUud solum, quod adversus
Spiritum
sanctum dicitur sine venia esse post acceptura
,
baptis-
mum putatur
primo Dominus cum inde loqueretur, nul-
:

lum tempus excepit sed regulariter ait «

Qui dixerit
, :

» verbum adversus Spiritum sanctum, non

remittetur ei,
>)neque in hoc sseculo neque in futuro ^. »
Deinde Si- ,

mon quem paulo ante commemoravi jam baptismum

,
,

acceperat, cum Spiritum sanctum

turpissimo mercatui
subditum credidit ^ cui correpto a se Petrus
:
tamen con-
silium pcenitendi dedit. Quid autem de iis ,
qui cum bap-
tismi sacramenta pueri vel etiam
infantes perceperint
postea negligenter educati, per ignorantia;
tenebras vitam
turpissimam ducunt , nescientes omnino quid
christiana
disciplJna jubeat aut vetet quid poUiceatur et quid mi-
, ,

netur , quid credendum , quid spciaudum, quid diligen-

dum sit
5
num audebimus peccata eorum propterea^non
ignorantiae dcputare, quia baplizati
peccaverunt, cum
oranino ignorantes et omnino quemadmodum
, , dicitur,
ubi caput haberent nescientes, in magno errore pecca-
verint?
XVII. Quod si eo terapore cum scientia (juisque pec-
casse dicatur, (|uo scit malum cssc (piod ficit , et tamen
facit cur hoc in Spiritum sanctum solum, non
;
etiam iu
Dominuni Jesum ClH-istum irremissibilc judicatur
Aut si i'

hoc ipsum esse creditur pcccare, vcl verbum

dicere ad-
versus Spiritum sanctum, (luodhbet peccatum
cum scien-
Ija committere; ut quid(|uid liomines ignorando
peccant
' Mallli. xu, 32, ol LuL. xii, n,. -— :>
Acl. viii, i3.
CXXIV. r
66 S. AUGUSTINI EPISCOPl
in Filium peccare ;
quidquid autem scientes peccant , in
Spiritum sanctum peccare judicentur : quaero quis nesciat
raalum esse , verbi gratia^ corrumpere pudicitiam uxoris
alienae, vel eo ipso certe quod hoc in sua conjuge nollet
perpeti ; aut fraudare quemquam in negotio, aut circum-
venire mendacio , aut opprimere testimonii falsitate , aut
auferendae rei ejus causa insidiari, etoccidere quempiam-,
et si quid omnino est quod sibi ab altero fieri non vult, et

si fieri senserit , toto corde indubitanter accusat. Aut si

haec ab ignorantibus fieri dicimus, quid invenimus in quo

scientes homines peccare videantur.? Restat ergo ut, si
hoc est peccare in Spiritum sanctum ^ peccare cum scien-
tia, ilhspeccatis quae commemoravi negetur poenitendi
locus quoniam peccato in Spiritum sanctum omnem
;

spem veniae Dominus amputavit quod si regula chris- :

tiana respuit omnesque iilos qui sic peccant ad correc-

, ,

tionem vitae vocare non cessat adhuc quaerendum est •,

quid sit peccare in Spiritum sanctum cui peccato venia ,

nulla conceditur.
XVIII. An forie non est dicendus cum scientia pec-

care ,
qui peccatum ipsum malum esse novit , et tamen
Deum voluntatemque cjus ignorans peccat ? Hoc enim vi-

detur ad Hebcaeos dicere cum dicit « Voluntarie enim , :

» peccantibus nobis accepimus scientiam veritatis, non

» adhuc rehnquitur pro peccatis sacrificium ^ » Parum
enim erat, sitantummodo diceret « Voluntarie peccan- :

» tibus nobis, nisi adderet, postquam accepimus scien-

» tiam veritatis » in qua utique Deus voluntasqueejus

:

cognoscitur. Quae scientia videtur congruere Dominicae ilh

sententiae , cum ait : « Servus ignorans voluntatem do-
» mini sui , et faciens digna plagis, vapulabit pauca, ser-
» vus autem sciens voluntatem domini sui , et faciens
» Hebr. x, 26.
 EPISTOL^ AD ROMANOS EXPOSITIO. 67
)) digna plagis , vapulabit multa '. )) Ut hoc putemus dic-
tum esse, quod dictum est , vapulabit pauca , tanquara si

diceret emendatus ad veniam pertinebit in eo

, leviter :

vero quod dictum est, vapulabit multa sempiternum ,

supplicium intelligatur quod minatur peccantibus in

,

Spiritum sanctum quibus dicit nunquam posse dimitti

,

peccatum ut hoc sit peccare in Spiritum sanctum cog-

:
,

nita Dei volunlate peccare. Quod si ita est, cogitari opor-

tet , et discuti prius quando cognoscatur voluntas Dei.
Nonnulli enim et ante pcrceptum l)aptismi sacramentum
cognoverunt eam. Nam et CorneliusCenturio voluntatem
Dei utique apostolo Petro docente cognovit^ et ipsum Spi-
ritum sanctum manifestissimis coattestantibus signis , an-
tequam baptizetur, accepit^: quanquam non ideo sacra-
menta illa contempserit sed multo certius baptizatus sit j
,

ut etiam ipsa sacrosancta signacula ,

quorum res in eo
praecesserat, ad perficiendam scientiam veritatis percipere
nullo modo moraretur. Multi autem nec post acceptura
baptismum curant cognoscere voluntatem Dei. Quaprop-
ter quis(iuis ante baplismum cognita Dei voluntate pec-
caverit non possumus dicere, aut ullo modo credere ,
,

cum ad baptismum accesserit, non ei dimitti omnia qucc-

cum^iue peccavit. Huc accedit quod voluntas Dei in dili-
gendo Deo et proximo breviler insinuetur crcdentibus
ita ut in his duobus prneceptis tota Le\ pendeat, et omnes

Prophetae^ Dileclionem aulem proxMni, id est, dileclio-

nem liominis us(|ue ad inimici dilectionem
nobis Domi- ,

nus ipse commcndat videmus (|uam multi jam bapli-

: et

zati, et vera esse ista fateantur, et tan(|uam Domini prae-

cepta venerentur ; cum autem perp<s.si lucrint aiicnjus

animo ad ulciseendimi, et taiitis
inimicilias, ita rapiuntur

inardescunt lacibus odiorum, ut nec prolato et recilato

' Luc. xu, 47. — ^ Atl, X, I, clc— 3 Maltli. xxii, ^o.

6.
68 S. AUGUSXliNl EPISCOPl
Kvangelio placari possint : talibus hominibus jam bapti-
zatis Ecclesiae plenae sunt quos tamen spiritales viri fra-
5

terne admonere non cessant, et in spiritu lenitatis instan-

ter instruunt^ ut hujusmodi tentationibus occurrere ac
,

resistere parati sint, et raagis diligant in Chrisli pace reg-

nare ,
quam de inimici oppressione laetari. Quod inaniter
fieret, si tahum peccatorum nuUa poenitentise medicina
remaneret. Et certe caveant qui hoc sentiunt , ne David
patriarcham divina electione probatum atque laudatum
,

ignorasse afiirment voluntatem Dei, cum alienae conjugis

amore perculsus, etiam maritum ejus decipiendum necan-
dumque curavit - de quo tamen scelere cum esset primo
:

sua, deinde Prophetae voce damnatus poenitendi humiU-

,

tate, et peccati confessione liberatus est.

Sed plane vapu-
lavitmulta, et exemplo suo docuit inteUigi, non ad sem-
piternam poenam, sed ad severiorem disciplinam pertinere
qnod dictum est a Domino « Qui autem novit volunta- :

» tem Domini sui,, et facit digna plagis vapulabit multa ^»

XIX. Nam ei illud ad Hebraeos qui diligentius pertrac-
tant sic intcUigunt, ut non de sacrificio contribulati per
,

pcenitentiam cordis accipiendum sit quod dictum est :

« Non adhuc
pro peccatis relinquitur sacrificium ^ » sed :

de sacrificio de quo tunc loquebatur Apostolus , id est

,
holocausto dominicae passionis ,
quod eo tempore offert
([uisquepropeccatissuis, quo ejusdem passionis fide de-
dicatur, et Christianorum fidelium nomine baptizatus im-
buitu ut hoc significaverit Apostolus, non posse deinceps
:

eum qui peccaverit , iterum baptizando purgari. Quo in-

tellectu non includitur poenitendi locus : ita sane, ut eos
qui nondum baptizati sunt, nondum plenam scientiam
veritatis accepisse fateamur. Ex quo conficitur , ut omnis
" Galat. VI, I. — ^ 2 Reg. xi, i, cf xii, i. — 3 Luc. xi,>J7. — !\
Hel)i.
X . 26.
 EPISTOL^ AD ROMAKOS EXPOSITIO. 69
qui scientiam veritatis accepit, etiam baptlzatus intelliga-
tur. Non autem omnis baptizatus etiam scientiam
veritatis
accepit ,
propter quorumdam posteriorum provectum vel
miserabilem negligentiam et tamen illud sacrificium
:
de
quo loquebatur, id est, holocaustum Domini quod tunc
,

pro unoquoque offertur quodam modo, cum ejus nomine

in baptizando signatur, iterum .peccaverit ^ offerri non
si

potest. Non enim possunt denuo

baptizari qui semel bap-
tizati sunt, quamvis etiam post baptismum per ignoran-
tiam veritatis peccaverint. Ita fit ut, quoniam
sine bap- ,

tismo nemo recte dicitur accepisse scientiam

veritatis
omnis qui accepit eam , non ei relinquatur pro peccatis
sacrificium, hoc est , non possit denuo baptizari : nec ta-
men omnis qui non accepit per doctrinam scientiam veri-
talis, debeat arbitrari posse pro se illnd offerri sacrificium,
sijam oblatum est id est, si jam ejusdem veritatis per
;

baptismum sacramenta percepit, non potest iterum bap-

tizari. Tanquam si diceremus omnem hominem non esse ,

quadrupedem non ideo tamcn omno animal quod homo

,

non est etiam quadrupes esse. Eos enim qui jam

,
bapti^
zati fuerint, curari meJius dicimus per p(jenitentiam, non
renovari : quia renovatio in baptismo est. Lbi quidem
operatur pfenitentia sed tanquam in fundamento.
Ma-,

nente itaque fundamento, recurari aedificium

potest si :

autem fundamentum iterare quis voiuerit totum , .edifi-

cium subvertat necesse est. Propterea hoc dicit
;

Hebr;oi.s
qui ex Novo Testamento ad sacerdotium vetus decfinasse
vidcbantur : « Ideoqiie rcmittentes, inquit , initii Christi
» verhum, consummationem respiciamus, non itcrum
in

» jacicntes fundamentum pd^nitentiae a

mortuis opcribus,
,» ct fidci in Dcum, lavacri doctrinie,
imposilionis manus,'
1» resurreclionis cliam moiluorum, cljudicii aicini '. »
' H<lii. VI, I, •j>.
70 S, AUGUSTINI EPISCOPI
Ista omnia in baplismo traduntur, quae nogat esse repe-
tenda, utique in consecrandis fidelibus. Nam in verbi Dei
tractationeatquedoctrina,non iterum tantum, sed ssepius
dicenda sunt, sicut rerum de quibus disseritur opportu-
nitas flagitat.
XX. An vero jam illud occurret, ut non jam si quodli-
bet peccatum sciens admiserit, sed si proprie peccatum in
Spiritum sanctum sciens admiserit tunc non habere ve- ,

niam judicetur? Quo loco quaeri potest , utrura scirent

Judaei per Spiritum sanctum operari Dominum quando ,

eura in principe daemoniorum daemonia excludere bhs-

phemabant ^ ? Miror autera quomodo possent in illo Spi-
ritura sanctum cognoscere cum ipsum Dominum Filium , 1

Dei esse nescirent : in illa scilicet caecitate ,

quae ex parte '

Gentium intraret. De
in Israel facta est, donec plenitudo
qua opportunius suo loco, Domino adjuvante atque per- j

mittente , tractabitur"^. Deinde si dijudicatio spirituura ilia 1

intelligitur qua quisque dijudicat, utrura in quoquam

,
I

Spiritus sanctus, an fallaciae spiritus operetur ; haec autem

dijudicatio certo quodam tempore per Spiritum sanclumii
fidclibus datur, sicut aho loco idem Apostolus dicit ^ quo- :

modo poterant infideles Judaei sine isto munere dijudi-

care utrum per Spiritura sanctum Dominus operaretur
, :

et tamen ineis, ut justa poena ferirentur , apertissima vi-i

dicia malevolentioe claruerunt, et cum falsos testes in eum|
compararunt*, et submiserunt simulatores qui eum in

verbo caperent ^
j et cum tremenda rairabilia, quse in ejus

resurrectione facta sunt , eis renuntiarentur , faraam fal-

sam disseminare ac veritatem abscondere_, custodura cor-

ruptione conati sunt** : et alia malitiosi et venenosi animi

« Matthi. IX , 34. — » Rom. xi, 25. — 3 i Cor. xii, 10. — 4 Mattli.

XXVI, 60. — * Id. XXII, 16. —6 Id. XXVIII, i3.
 EPISTOL.i: AD ROMANOS EXPOSITIO. 71
signa in eis, quantum evangelica narratio deraonstrat,
apparuerunt.
XXI. Cndejani velutincfepit eliicere, eum peccare iri

Spiritum sanctum, qui opeiibus quoe pcr Spiritum sanc-

tum fiunt , malevolo animo contradicit. Quanquam enim
nesciat utrum ille sit Spiritus sanctus ; tamen qui hoc
anirao est, ut ea opera quibus irividet, malit non esse Spi-
ritus sancti •, non quia mala sunt, sed quia invidet eis, quia
ipsi bonitati est contrarius per malitiam suara •
recte in
Spiritum sanctum peccare judicatur. Verumtamen si ex
eo quoque hominum numero quibus Dominus illud cri- ,

men objicit, veniens ad fidem Christi , et pcenitendi cru-

ciatibus edomita invidia salutem cum lacrymis poscens
sicut eliam nonnulli eorum fortasse fecerunt quaero 5

utrum quisquam tanto errore crudescat, ut aut neget eos

ad Christi baptismum admitti opportuisse, aut frustra ad-
missos esse contendat.^ Nam si quis *
per invidiam opera
divina blasphemat, quoniam bonis Dei hoc , est donis Dei
malitia sua rcsistit, in Spiritum sanctum peccare, et prop-
terea spem veniae non habere existimandus est attenda- 5

mus utrum ex eo numero fuerit apostolus Paulus. Dicit

enim « Qui prius fui blasphemus, et persecutor, et in-
:

» juriosus, sed misericordiam consecutus sum, quia ig-

)) norans feci in incredulitate ^. » An forte ideo non per-

tinuit ad hoc genus criminis, quia non erat invidus?

Audiamus (iuid alil)i dicat: « Fuimus enim, incjuit, el nos

» stulti aIi([uando et increduli , errantes, servientes vo-
» luplalibus et desideriis variis, in raalilia et invidia agen-
» tes , abomiiiabiI(,'s, inviccm odio liabcnles*. »

XXII. Si ergo nec 1'aganis, nec llcbrieis, nec h.Treti-

cis, aut scbismaticis nondum bapli/.alis, ad baptismum
Christi adilus clauditur , ubi condemnata vita priore in
'
/•'nrte i|iii, rrl i|iiiM|iii.s, — > i Tiiii. i, i3. — * Til. iii,,J.
72 S. AUGUSTINI EPISCOPI
meliiis commutentur •, quamvis Ghristianitati et Ecclesise
l)ei adversantes antequam christianis sacramentis ablue-
rentur , etiam Spiritui sancto quanta potuerunt infesta-
tione restiterint : si etiam hominibus, qui usque ad sacra-
mentorum perceptionem veritatis scientiam perceperunt
el post haec lapsi Spiritui sancto restiterunt, ad sanitatem
redeuntibus, et pacem Dei poenitendo quaerentibus, auxi-
lium misericordiae non negatur si denique de : illis ipsis ,

quibus blasphemiam in Spiritum sanctum ab eis prola-

tam Dominus objecit , si qui resipiscentes ad Dei gratiam
confugerunt, sine ulla dubitatione sanati sunt* : quid aliud
restabat, nisiut peccatum in Spiritum sanctum, quod ne-
que inhoc saeculo neque in futuro dimitti Dominus di-
,

cit , nullum inteliigatur nisi perseverantia in nequitia et

in malignitate, cum desperatione indulgentiae Dei? Hoc
est enim gratiae illius et paci resistere, de quibus nobis
sermo nunc ortus est. Nam hinc licet advertere etiam ,

ipsis Judaeis, quorum blasphemiam Dominus arguit non ,

fuisse clausum corrigendi se et poenitendi locum quod ,

idem Dominvis in ea ipsa reprehensione ait ilhs Aut fa- : «.

)) cite arborem bonam et fructum ejus bonum aut fa- , :

)) cite arborem malam et fructum ejus malum ^. Quod , )>

utique nulla ratione diceretur eis, si propter illam blas-

phemiam jam commutare animum in melius^ et recte fac-
torum fructus generare non possent, aut frustra etiam
sine peccati sui dimissione generarent.
XXIII. Ergo quia Dominus in Spiritu Dei expellebat
daemonia, caeterosque humanorura corporum morbos lan-
guoresque sanabat , non ob aliud nisi ut crederetur di-
centi sibi : « Agite poenitentiam , appropinquavit enim
» regnum coelorum^. )) Invisibiliter enim peccata dimit-
tuntur, cui dimissioni fidem miracuiis comparabat : quod
• Mattli. xu, 3i. — ' IbiJ. 3.3. — 3 M. m, 2.
 EPISTOL^ AD ROMANOS EXPOSITIO, 73
in lllo paralytico manifestissime ostenditur. Ciim enim
primo ei doniim visibile obtulisset ,
propter quod vene-
rat ^ non enim jam venerat filius hominis , ut judicaret
saeculum* : cum ergo dixisset, Dimissa sunt tibi peccata:
murmuratumque esset a quod eis Judoeis indignantibus
tantam pdtestatem sibi arrogasseQuid est videretur : «

)> inquit , faciiius dicere Dimissa sunt tibi peccata an , ,

» dicere , Surge et ambula ? Ut sciatis autem quia po- ,

» testatem habet fdius hominis dimittere peccata, ( dicit

» paralytico ,
) Tibi dico surge , tolle grabbatum tuum ,

» et vade in domum tuam ^. » Quo facto , et quibus dic-

tis , satis declaravit , ideo se illa facere in corporibus, ut
crederetur animas peccatorum in dimissione liberare , id
est , ut de potestate visibiU potestas invisibilis mereretur
fidem. Quia ergo in Spiritu Dei faciebat illa omnia , ut
gratiam pacemque hominibus largiretur^ ,
gratiara in re-
missione peccatorum, pacem in reconcihatione Dei, a quo
separant sola peccata : cum dixissent Judaei quod in BeeJ-
zebub ejiceret daemonia , misericorditer eos voluit admo-
nere , ne verbum dicerent , et blasphemiam in Spiritum
sanctum*, hoc est ne gratiae Dci pacique resisterent,
quam per Spiritum sanctum donare Dominus venerat.
Non quia jam hoc fecerant (|uod sibi ncque in hoc sae- ,

culo , ne({ue in futuro dimitteretur •, sed ne desperando

de venia, aut quasi de sua justitia praesumendo, et poeni-
tentiam non agendo , aut perseverando in peccatis , hoc
facerent : hoc modo enim diccrent verbum , hoc est blas-
phemiam in Spiritum sanctum, in quo Dominus signa illa

propter largiendam gratiam pacemque faciebat, si perse-

verantia peccatorum ipsi gratirc paci(|ue resisterent. Ver-
bum enim dicere , non ita videtur hic positum , ut tan-

' Mallli. u, 1 ; Maic. ii, 3, ft Joan. iii, 17 — ' M.nc. 11, i) . ctc —
S I Kftia<t.lil, I, cap. v^i — '4 M.illli. xii, v',
 74 S. AUGUSTINI EPISCOPI
tummodo illud quod per linguam fabrica-
intelligatur,
mus sed quod
, corde conceptum etiam opere exprimi- ,

mus. Sicut enim noa confitentur Deum qui tantum oris ,

sono confitentur, non etiam bonis operibus nam de his :

dictum est « Confitcntur enim se nosse Deum

: factis ,

» autem negant *. » Ex quo manifestum est negari ali-

quid factis. Et sicut illud quod ait Apostolus « Nerao :

» dicit Dominus Jesus, nisi in Spiritu sanclo'^ » non po- :

test recte intelligi , nisi in factis dicere intelligatur. Non

enim hoc in Spiritu sancto dicere putandi sunt, qui-
bus ipse Dominus dicit, ut quid mihi dicitis : « Do-
» mine , Domine, et non facitis quae dico vobis ^ ? » et

illud , Non omnis qui mihi dicit , Domine Domine in-

, ,

trabit in regnura coelorum. Sic etiam qui hoc verbum

quod sine venia vijlt inteliigi Dominus, in Spiritum sanc-
tum dicit, hoc est, qui desperans de gratia et pace quam
donat, in peccatis suis perseverandum sibi esse dicit , di-
cere intelligendus est factis : ut quomodo illi factis Do-
minum negant, sic isti factis dicant se in mala vita sua et
perditis moribus perseveraturos , et ita faciant, hoc est
perseverent. Quod si faciunt ,
quis jam miretur , aut quis
non intelligat, et Dominum Jesum Christum per illam
comminationem ad poenitentiam vocasse Judseos ut eis ,

in se credentibus gratiam pacemque donaret et huic gra- j

tiae pacique resistentibus et hoc modo verbum atque ,

blasphemiam in Spiritum sanctum dicentibus , hoc est

in peccalis suis desperata atque impia mentis obslinatione

perseverantibus , et adversus Deum sine hurailitate con-
fessionis atque poenitentiae superbientibus, neque in hoc
saeculo, neque in futuro veniam posse concedi ? Quse si ila

sunt , opportunitate tractandi de gratia et pace ,

quae no-
bis est aDeo Patre et Domino nostro JesuChristo, magna
\, " Tit. 1, i6. — ' I €or. xii, 3. — 3 Luc. vi, 46, et Matth. vu, 2i.
 EPISTOL^ AD ROMANOS EXPOSITIO. 75
et diilicillima eodem ipso Domino largiente qusestio dis-
soluta est. Quisquisautem adhuc de re tanta diligentio-

rem considerationem tractationeraque desiderat, in Evan-

gelii tractatione atque in verbis Evangelistarum silii desi-
deranda esse cognoscat : et meminerit nos nunc epistolam
Pauli apostoli ad Romanos suscepisse traclandam , cujus
epistolae textum consequentem in aliis voluminibus , si

Dominus voluerit, vestigabimus, ut hujus jam tandem

iste sit modus.

m
S. AUR. AUGUSTINl
HIPPONENSIS EPISCOPI

EPISTOLtE AD GALATAS
EXPOSITIO.

LIBER UNUS'.

I. Causa propter quam scribit Apostolus ad Galatas-

haec est', ut intelligant gratiam Dei id secum agere, ut
sub Lege jam non sint. Cum
enim praedicata eis esset
Evangelii gratia, non defuerunt quidam ex circumcisione,
quamvis Christiani noraine , nondum tamen tenentes ip-
sum gratirc beneficium, et adhuc volentes esse sub one-
ribus Legis, quae Dominus Deus imposucrat , non justitiae

servientibus, scd peccato ,

justam scilicet Legcm injustis
hominibus dando ad demonstranda peccata eorum non ,

aiiierenda. Non cnim aufcrl peccata nisi gratia fulci, qu;c

per dilectionem bpcratur. Sub hac ergo gratia jam Gala-
tas conslitutos, illi volebant constituere sub oneribus Lc-

' Scri|jtus «;iiti(Lr (",liiihli aniMini 3^^ scilioot Aiimislini) atlluu. |iii>sl»lcio.

— ' Vi.le I). Guilloiij lom. xxi, pay. .loO-iii):. — 3 Vidc lilj. Hcliact. lil». i,

cap. '^4*
78 S. AUGUSTINl EPISCOPI
gis asseverantes nihil eis prodesse Evangelium, nisi cir-
cumciderentur , et coeteras carnales Judaici ritus obser-
vationes subirent. Et ideo Paulum apostolum suspectum
habere coeperant, a quoillis Evangehum praedicatum erat,
tanquam non tenentem disciphnam caeterorum Apostolo-
rum qui Gentes cogebant judaizare. Cesserat enim ta-
,

lium hominum scandalis apostolus Petrus, et in simula-

tionem ductus erat, tanquam et ipse hoc sentiret, nihil
prodesse Gentibus Evangelium , nisi onera Legis imple-
rent : a qua simulatione idem apostolus Paukis eum re-
vocat , sicut in hac ipsa epistola docet. Talis quidera
quaestio est et in epistola ad Romanos ^ : verumtamen vi-
detur aliquid interesse, quod ibi contentionem ipsam di-
rimit, Utemque componit, quae inter eos qui ex Judaeis,
et eos qui ex Gentibus crediderant , orta erat , cum iUi
tanquam ex meritis operum Legis sibi redditum Evange-
lii prtemium arbitrarentur quod praemium incircumcisis ,

tanquam immeritis nolebant dari illi contra Judaeis se 5

praeferre gestirent, tanquam interfectoribus Domini in :

hac vero epistola ad eos scribit qui jam commoti erant ,

auctoritate illorum qui ex Judaeis erant, et ad observatio-

nes Legis cogebant : coeperant enim eis credere, tanquam
Paulus apostolus non vera praedicasset, quod eos circum-
cidi Holuisset. Et ideo sic coepit « Miror quod si tam cito
» transferimini ab eo, qui vos vocavit in gloriam Christi
» in ahud Evangelium-. » Hoc ergo exordio causoe quaes-
tionem breviter insinuavit. Quanquam et ipsa salutatione,
cura dicit se Apostolum, « non ab hominibus , neque per
)) hominem ^, » quod in nulla aha epistola dixisse inveni-
tur, satis ostendit, et illos qui taha persuadebant, non
esse a Deo, sed i\h hominibus ; et caeteris Apostolis, quan-
tum ad auctoritatem testimonii evangehci pertinet, im-
• Galat. II, 14. — » Id. I, 6. — 3lbid. i.
 EPISTOL^ AD galatas expositio. 79
parem se haberi non oportere quandoquidem non ab :

hominibus, neque per hominem, sed per .Fesum Chris-

tum et Deum Patrem se Apostolum noverit. Singula igi-

tur ab ipso epistolae vestibulo ,

permittente Domino et
adjuvante studium nostrum , sic consideranda et trac-
tanda suscepimus.
11. « Paulus apostolus non ab hominibus, neque per
» hominem , sed per Jesum Christum, et Deum Patrem,
» qui suscitavit iJlum a mortuis, et qui mecum sunt om-
» nes fratres, ecclesiis Galatiae ^.» Qui ab hominibus mit-
titur, mendax est : qui per hominem mittitur, potest esse
verax , quia et Deus verax potest per hominem miltere :

qui ergo neque ab hominibus , neque per hominem , sed

per Dcum mitlitur , ab ilio verax est ,
qui etiam per ho-
mines missos veraces facit. Priores ergo Apostoli veraces,
qui non ab hominibus, sed a Deoper homincm missi sunt,
per JesumChristum scihcet adhuc mortalem. Verax etiam
novissimus Apostolus ,
qui per Jesum Christum totum
jam Deum post rcsurrectionem ejus missus esf^. Priores
sunt cteteri Apostoli per Christum adhuc ex parfehomi-
nem, id est, mortalem : novissimus est Paulus apostolus,
per Christum jam totum Deum, id est, omni ex parte im-
mortah^m. Sit ergo teslimonii ejus aecpudis auctoritas , in
cujus honorcm implet clarificatio Domini, si quid habe-
bat ordo temporis minus. Ideo enim cum dixisset : « Et
» Deum Patrem , » addidit, « qui suscitavit ilhim a mor-
» tuis : » ut eliam ex hoc modo breviter jam a chiriticato
missum se esse commemoraret.
III. « Gratia vobis et pax a Deo Patre et Domino Jcsu
» Christo*. » Gratia Dei est, qua nobis donantur pcctata,
ut rcconcihemur Deo ^
•,
pax aulcin, (|ua rcconcilinmur
' Galat. I, 1, 2.— ' I Rclract. xxw, n. i.— ' Galat. i, 3. —4 i Ikliacl.
XXIV, n. 2.
80 S. lUGUSTlNl EPISCOPI
Deo. « Qui dedit seraetipsum pro peccatis nostris, ut exi-
» meret nos de prsesenti saeculo maligno *. » Saeculum
praesens malignum propter malignos homines qui in eo ,

sunt , intelligendum est sicut dicimus et malignam do- :

mum ,
propter malignos inhabitantes in ea. « Secundum
» voluntatem Dei et Patris nostri , cui est gloria in sae-
» cula saeculorum, Amen ^.» Quanlo igitur magis homines
non debent arroganter ad se ipsos referre si quid ope- ,

rantur boni ^ quando et ipse Dei Filius in Evangeho, non

5

gloriam suam se quserere dixit neque voluntatem suam ,

venisse facere , sed voluntatem ejus qui eum misit ^ ?

Quam voluntatem gloriamque Patris nunc commemoravit

Apostolus quoque Domini exemplo, a quo mis-
, ut ipse
sus est , suam significaret, nec
non se quserere gloriam
facere voluntatem suam in praedicatione Evangelii sicut ,

paulo post dicit : « Si hominibus placerem , Ghristi ser-

» vus non essem ^. »

IV. « Miror quod si tam cito transferimini , ab eo ,

qui
» vos vocavit in gloriam Ghristi, in ahud Evangelium ,

» quod non est ahud ^. » Evangehum enim si ahud est

praeter id quod sive per se sive per ahquem Dominus
, ,

dedit jam nec Evangehum recte dici potest. Vigilanter

;

autem cum dixisset « transferimini ab eo qui vos vo-

, ,
,

» cavit , » adjunxit , « in gloriam Ghristi , » quam vole-

bant ilh evacuare ,
quasi frustra venerit Ghristus , si jam
circumcisio carnis atque hujusmodi opera Legis tantum
valebant , ut per illa homines salvi fierent. « Nisi ahqui
» sunt conturbantes vos , et volentes convertere Evange-
» hum Ghristi. » Non quemadmodum istos conturbant
itaetiam convertunt Evangehum Ghristi, quia manet fir-
missimum : sed tamen convertere volunt ,
qui ab spirita-
' Galat. I, 4- — " It>i'i. 5, — ^ Joan. viii, 5o. — 4 Id. vi, i3. — 5 Gaial.

1, 10. — ^ibid. 6, 7.
 EPiSTOL/E AD GALATAS EXPOSITiO. 81
libus ad carnalia revocant intentionem credentium. Illis

cnim ad ista conversis manet Evangelium non conver- ,

sum. Et ideo cum dixisset « conturbantes vos, » non ,

dixit . et convertentes , sed , « volentes , inquit , conver-

» tere Evangelium Christi. Sed licet nos, aut Angelus de
)) coelo vobis evangelizaverit prseter quam quod evange-
)) lizavimus vobis anathema sit ^ » Veritas propter se
,

ipsam diligenda non propter hominem aut propter

esl , ,

Angelum per quem annuntiatur. Qui cnim propter an~

,

nuntiatores dihgit eam potest etiam mendacia diligere ,

si qua forte ipsi sua protulerint. « Sicut praediximus et ,

» nunc iterum dico-, si quis vobis evangehzaverit, praeter

M quam quod accepistis anathema sit"'. » Aut praesens ,

hoc prsedixerat, aut quia iteravit quod dixit, proptei*ea

voluit dicere, « Sicut praediximus. » Tamen ipsa iteratio
saluberrime intenlionem movet ad firmitatem retinendi
eam ,
quae sic commendatur, fidem.
V. « Modo ergo hominibus suadeo, an Deo ? aut quaero
» hominibus placere ? Si adhuc hominibus placerem
» Christi servus non essem^. » Nemo Dcjo suadct, quia
manifesla sunt iliiomnia scd hominibus ille bene sua-
:

det non se ilhs placere vult, scd ipsam (juam suadct

, (|ui

veiitatem. Qui enim placet hominibus, non ab ipsis suam

gloriam (|u.nerens, sed Dei nonjam homi- , ut salvi fiant,
nibus, sed Deo jam cum el Deo placet
placet : aut ccrte
simul et hominibus non uti(juc hominibus placet. Aiiud ,

est enim placcre hominibus aliud el Dco ct homiuibus. ,

Item (|ui hominibus propler veritatem placet , nou jam

ipse iliis , scd veritas placcl. « 1'Iyccrcm » aulcuj dixit
quantum in se ipso cst , (luanlum ad cjus volunlatcm atli-

net : ac si diceret, placcre vellem. Non enim sihoc eo non

agente placeat alicui , ([uasi propler se ipsum cl noii ,

• Galal. I, 8. — ' Ibid. 9. — 3 Ibid. 10.

cxxiv.
82 S. AUGIJSTINI EPISCOPl

propter Deum atque Evangelium quod annuntiat^ super-

biae ipsius, quam errori ejus cui perverse placet, tribuen-
dum est. Iste ilaque sensus est , Modo ergo hominibus
suadeo , an Deo ? aut quia hominibus suadeo, quaero ho-
rainibus piacere ? Si adhuc hominibus qusererem placere,
Christi servus non essem. Jubet enim ille servis suis , ut
discant ab ipso mites esse et humiles corde^ Quod nullo
modo potest, qui propter se ipsum, id est ,
propter suam
quasi privatam et propriam gloriam placere hominibus
quserit. Dicit Hominibus suademus Deo
autem et alibi : ,

autem manifestati sumus^, ut intelligas quod hic ait « Ho- :

» minibus suadeo an Deo ? » non utique Deo sed homi- ,

nibus suadendum. Non ergo moveat, quod ahbi dixit :

« Sicut et ego omnibus per omnia placeo^.» Addidit enim

« Non quaerens quod mihi prodest sed quod multis ut , ,

» salvi fiant.»Nulliautem prodest, ut salvus fiat, sihomo

«i propter se ipsum placeat qui non placet utiliter nisi: ,

cum propter Deum placet, id est ut Deus placeat et glo- ,

rificetur cum dona ejus attenduntur in homine aut per

, ,

ministerium hominis accipiuntur cum autem sic homo :

placet_, non jam homo, sed Deus placet. Utrumque ergo

recte dici potest, et ego placeo, et non ego placeo. Si

enim adsit bonus intellector piusque pulsator patebit , ,

utrumque et nulla inter se repugnantia repellet in-

,

trantem.
VI. « Notum enim Evangelium
vobis facio, fratres , ,

» quod evangeiizatum est a me quia non est secundum ,

» hominem. Neque enim ego ab homine accepi illud, ne-

» que dici, sed per revelationem Jesu Christi *. » Evange-

lium quod secundum hominem est mendacium est ,

« Omnis enim homo mendax ^ » quia quidquid veritatis :

> Matth. XI, ug. — > 2 Cor. v, ii. — 3 j Cor. x, 33. —4 Galat. i,

II, 12. — 5 psal. XI, n.

 EPlSTOL^ AD GALATAS EXiOSlTIO. 83
homine non est ab honiine sed a Deo per
invenitur in , ,

horainem. Ideo jam quod secundum hominem est nec ,

EvangeHum dicendum est quale ilh afFerebant, qui in :

servitutem ex libertate attrahebanl eos, quos Deus ex ser-

vitute in libertatem vocabat.
VII. « Audistis enim conversationem meam aliquando
in Judaismo ,
quia supra modum persequebar Ecclesiam
» Dei , et vastabam illam , et proficiebam in Judaismo
» supra multos coaetaneos meos in genere meo, abundan-
lius oemulator existens paternarum mearum traditio-
» num'. » Si persequendo et vastando Ecclesiam Dei
proficiebat in Judaismo , apparet contrarium esse Ju-
daismura Ecclesioe Dei , non per illara spiritalera Legem
quam acceperunt Judaei, sed per carnalem conversatio-
nem servitutis ipsorum. Etsi aemulator , id est, iraitator
paternarum suarum traditionum persequebatur Paulus
Ecclesiam Dei ,
paternae ipsius traditiones contrarise sunt
Ecciesise Dei , non autem Legis illius culpa est -
5 Lex
enim spiritaiis est , nec carnaiiter se cogit inteiiigi : sed
illorura vitium est ,
qui et illa quae acceperunt , carna-
lii''r sentiunt, et raulta etiara sua tradiderunt, dissoiven-
, sicut Dorainus dicit, raandatum Dei, propter tradi-
iies suas^.
VIII. « Cum autera piacuit Dco, qui me segregavit de
» ventre raatris mere, et vocavit per gratiani suara, reve-
M lare Fiiium suum in me, ut annuntiarem eum in Gen-
tibus, conlinuo non adciuicvi carni et sanguini *. » Segre-
gatur quodara raodo de vcntre matris, ([uis(|uis a carna-
iium parentum consueludine caeca separatur : ad(|uiescit
autem carni ct sanguini, ([uisquis carn.ilibus propiii([uis

et consanguineis suis carnaiiter suadenlibus assentitur.

> (Jalal. IV, i3, 14. — ' Rom. vu, i^. — * MaUli. xv, 3.-4 Gal.il.

Vf, i5, 16.

0.
84 S. AUGUSTIjyi EPISCOPl

« Necfue veni inJerosolymam ad proecessores meos Apos-

)) Arabiam et iterum reversus sum Da-
tolos, sed abii in
mascum. Deinde post annos tres, ascendi Jerosolymam
))videre Petrum et mansi apud illum diebus quinde-
,

)) cim^ )) Si cum evangelizasset Paulus in Arabia, postea

viditPetrum non ideo ut per ipsum Petrum disceret
,

Evangelium nam ante eum utique vidisset sed ut fra-

j
:

ternam charitatem etiam corporali notitia cumularet.

« Alium autem Apostolorum non vidi nisi Jacobum fra- ,

))trem Domini-. Jacobus Domini frater, vel ex filiis

)>

Joseph de alia uxore, vel ex cognatione Mariee matris ejus

debet intelligi.

IX. « Quae autem scribo vobis eece coram Deo quia

, ,

)) nonmentior^. )) Quidicit, « Ecce coramDeo, quianon

)) mentior, )> jurat utique. Et quid sanctius hac juratione
Sed non est contra praeceptum juratio quae a malo est

non jurantis , sed incredulitatis ejus cui jurare cogitur.

Nam hinc inteUigitur ita Dominum prohibuisse a jurando,
ut quantum in ipso est quisque non juret : quod multi
faciunt in ore habentes jurationem tanquam magnum aut
suave aliquid. Nam utique Apostolus noverat prseceptum
Domini , et juravit tamen. Non enim audiendi sunt, qui
has jurationes esse non putant. Quid enim facient de illa :

« Quotidie morior per gloriam vestram , fratres, quam

» habeo in Christo Jesu Domino nostro ^ : )) quam grsRca
exemplaria manifestissimam jurationem esse convincunt ^.

Quantum ergoinipso est, non jurat Apostolus : non enim

appetit jurationem cupiditate aut delectatione jurandi.
Ampiius est enim quam « Est, est non, non** et , ; : ))

ideo a malo est, sed infirmitatis aut incredulitatis eorum,

qui non aliter moventur ad fidem. « Deinde veni in par-
' Galat. IT, 17, 18. — ' Ibid. 19. — ^ Ibid. 20. —4 i Cor. xv, 3i. —
* Videlib, 1, de Serm. Doni. in nionte cap. xvii, n. 5i. — ^ Maltli. v, 3;.
 HPISTOL^ AD GALATAS EXPOSITIO. 85
tes Syrlae , et Ciliciae. Eram autem ignotus facic Ecclesiis
» Judaere ,
Animadvertendum
quse in Christo sunt'. «
,

non in sola Jerosolyma Judaeos m Christum credidisse •,

nectam paucos fuisse utEcclesiis Gentium miscerentur: ,

sed tam multos ut ex illis Ecclesise fierent. « Tantum ,

» autem audientcs erant quia qui aliquando nos perse- ,

» quebatur nunc evangelizat fidem quam aliquando

,
,

» vastabat : et in me raagnificabant Deum'-. » Hoc est

quod dicebat , non se placere hominibus, utique per se
ipsum, sed ut in illo magnificaretur Deus ; hoc est quod
etiam Dominus dicit Luceant opera vestra coram ho- : «

» minibus, ut videant bona facta vestra, et glorificent

» Patrem vestrum ,
qui in caelis est ". »

X. Deinde post annos quatuordecim iterum ascendi

» Jerosolvmam cum Barnaba assumpto etiam Tito^. » ,

Tanquam testimoniis pluribus agit, cum etiam istos no-

minat. « Ascendi autem secundum revelationem * : » ne
moveret eos quare vel tunc ascenderit, quo tandiu non
ascenderat. Quapropter si ex revelatione ascendit tunc ,

proderat ut ascenderet. Et exposui illis Evangelium, quod

» praedicoin Gentibus ; seorsum autera hi.squi videntur. »

Quod seorsum cxposuit Evangclium eis qui eminebanl ,

in Ecclesia cum jam iilud exposuisset coram omnibus,

,

non ideo factum est quod aliqua falsa dixerat , ut scor-

sum paucioribns vera diceret : sed alicjua tacuerat, <|uae
adhucparvidi portare non poterant qualibus : sc ad CiOrin-
thios lac dicit dcdisse, non escam'". Falsum enim dicere
nihil licet : aliquando aulem ali(piid veri lacere ulile ,

est. Perfeclioncm ipsius opus erat ut scirent caeleri Apos-

toli. Non enim sc(juebatur ut si lidclis esset, veram(|uc it
rectam tenerct (idem, jam cliam Apostolus osse dcbcrct.
• r.alnt. I, or,29. — » IbiJ. i3, 14. — ' M.illli. v. i(i.— • (;,iLil 11, 1.

— 5 ll>i.l. } —'• ('...I I III. >.

86 S. AUGITSTINl EPISCOPl

likul autem qnocl siibjangit, « Ne forte m vaciuim curro,

» aut cucurri^ » non ad illos cum quibus seorsum con-
tulit Evangelium, sed ad istos quibus scribit, quasi per
interrogationem dictum intelligendum est : ut ex eo ap-
pareret , non eum in vacuum currere aut cucurrisse, quia
jam etiam attestatione caeterorum nihil ab Evangelii ve-
ritate dissentire approbatur.
Sed neque Titus qui mecum erat, inquit, cum
XI. «

))esset Grsecus, compulsus est circumcidi'^. Quamvis ))

Titus Graecus esset et nulla eum consuetudo aut cogna-

,

tio parentum circumcidi cogeret sicut Timotbeum fa- , ,

ciie tamen etiam istum circumcidi permisisset Apostolus.

Non enim tali circumcisione salutem docebat auferri sed ,

in ea constitueretur spes salutis hoc esse contra salutem ,

ostendebat. Poteral ergo ut superfluam sequo animo to-

lerare, secundum sententiam quam alibi dixit « Circum- :

» cisio nihil est, et praeputium nihil est, sed observatio

mandatorum Dei^. « Propter subintroductos autem falsos
fratres *,
)) non est compulsus Titus circumcidi id est,
)) :

non ei potuit extorqueri ut circumcideretur quia illi ,

^

« qui subintroierunt, )> dicit proscultare libertatem » eo-

rum , vehementer observabant, et cupiebant circumcidi
Titum , ut jam circumcisionem etiam ipsius Pauh at- ,

testatione et consensione, tanquam saluti necessariam

prsedicarent ; et sic eos, ut ait, « in servitutem redige-

)) rent, » id est , sub onera Legis servilia revocarent.
« Quibus se nec ad horam, » id est, nec ad tempus « ces-
sisse » dicit « subjectioni , ut veritas Evangelii permane-
» ret ad Gentes^. »

XII. Denotabant autem suspectumque haberi volebant

invidi apostolum Paulum, quod aliquando persecutor
'
Galat. n, i. — ^ ibid. 3. — ^ i Cor. vii, 19. — 'i
Galat. 11, !\.
—
5 Ibid. 5.
 EPISTOL^ AD GALAtAS EXPOSlTIO. 87
Ecclesiarum f uerit : et ideo dicit , « De his autem qui
videntur esse ali({uid ,
quales aliquando fuerint , nihil
» mea interest^ » Quia et qui videntur esse aliquid, car-
nalibus hominibus videntur esse aliquid nam non sunt :

ipsi aliquid. Etsi enim boni ministri Dei sunt, Christus

in ilhs est aliquid , non ipsi per se. Nam si ipsi per se
essent aliquid, semper fuissent aliquid. « Quales aliquando
» fuerint , » id est ,
quia et ipsi peccatores fuerunt, nihil
sua dicit interesse : quia « Deus hominis personam non
)) accipit, )) id est , personarum acceptione omnes ad
sine
salutem vocavit , non reputans illis dehcta eorum. Et
ideo absentibus illis ,
qui priores facti erant Apostoli
Paulus a Domino perfectus est : ut quando cum eis con-
tulit , nihil esset quod perfectioni ejus adderent ; sed po-
tius viderent eumdem Dominum Jesum Christum ,
qui
sine personarum acceptione salvos facit, hocdedisse Paulo
ministraret Gentibus, quod etiam Petro dederat ut mi-
nistraret Judaeis. Non ergo
inventi sunt in aHquo dissen-
tire ab illo , ut cum ille se porfectum Evangelium acce-
pisse diceret , illi negarent , et aliquid vellent tancpiam
imperfecte addere : sed e contrario pro reprehensoribus
impcrfectionis , approi)atores perfectionis fuerunt. « Et
» dederunt dexteras societatis^,
id est, consenserunt )>

in societatem paruerunt voluntati Domini, consen-

, et

tientcs ut Paulus et Barnabas irent « ad Gentes ipsi au- ,

)) tcm in circumcisionem, » qu.ie praeputio, id est , Gen-

tibus contraria videtur. Nam ctiam sic potest intelligi
quod ail : « e contrario ^ , » ut ordo iste sit : Miiii cnim
qui videntur ali((uid apposuerunt, sed e conUario,
, nihil
ut nos (juidcm in Genles iremus (|u;e sunt contrariic cir-,

cumcisioni, ipsi autem in circumcisioncm, consenserunl

' (i.il.U. II, (i. — ^ Il.i.l. 9 — Mbiil. 7.
88 S. AUGtJSTINI EPISCOPI

mihi et Earnabae : lioc est , « dextera societatis nobis de-

» derunt.
XIII. Neque in contumeliam prsecessorum ejus putet
quis ab eo dictum. « Qui videntur esse aliquid, quales

» aliquando fuerint, nihil mea interest. » Et illi enim

tanquam spiritales viri volebant resisti carnalibus, qui
putabant aliquid ipsos esse, et non potius Christum in
eis ; multumque gaudebant, cum persuaderetur liomini-
bus, et se ipsos praecessores Pauli, sicut eumdem Paulum,
ex peccatoribus justificatos esse a Domino ,
qui personam
hominis non accipit : quia Dei gloriam quaerebant, non
suam. Sed quia carnales et superbi homines, si quid de
vita ipsorum prseterita dicitur , irascuntur , et in contu-
meliam accipiunt^ ex animo suo conjiciunt Apostolos.
Petrus autem et Jacobus et Joannes honoratiores in
Apostolis erant, quia ipsis tribus se in monte Dominus
ostendit in significatione regni sui , cum ante sex dies di-
xisset : « Sunt hic quidam de circumstantibus ,
qui non
gustabunt mortem , donec videant filium hominis in
» regno Patris sui ^ » Necipsi erant columnae, sed vide-
Ijantur. Noverat enim Paulus sapientiara aedificasse sibi

domum , et non tres ciolumnas constituisse , sed septem-

c(ui numerus vel ad unitatem Ecclesiarum refertur ^ :

( Solet enim pro universo poni , sicut in Evangelio dic-

tum. est Accipiet in hoc saeculo ^ septies tantum

, ac si :

diceret « Quasi nihil habentes, et omnia possidentes^ »

:

Unde etiani Joannes ad septem scribit Ecclesias, quae

utique iiniversaHs Ecclesiae personam gerunt^ ;
) vel certe
ad septenariam operationem Spiritus sancti magis refertur
septenarius numerus columnarum , sapientiae et intellec-

' Matth, XVI, 28. — ' Prov. n, i. — ^ Matth. x, 29. — 4 Forte in

2;i'.TC0 prat ETTra Tj.i.r,''.vit.. — ^ 1 Cor vi, 10. — *> Apoc. i, 4-

 EPISTOL^ AD GALATAS EXPOSITIO. 89
Lus, consilii el fortitiidinis, scienti.ie et pietatis, et timoris

Dei\ quibus operationibus domus Filii Dei , hoc est,

Ecclesia continetur.
XIV. Quod autem ait « Tantum ut pauperum memo- :

res essemus, quod et siudui hoc ipsum facere'^ » com- :

munis cura erat omnibus ApostoHs de pauperibus sanc-

torum qui erant in Judaea, qui rerum suarum ven-
,

ditarum pretia ad pedes Apostolorum posuerant^. Sic

ergo ad Gentes missi sunt Paukis et Barnabas ut Ec- ,

clesiaeGentium quae hoc non fecerant, ministrarent

hortatione ipsorum eis qui hoc fecerant sicut ad Ro-
, :

manos dicit « Nunc autem pergam Jerusalem mi-

:

))nistrare sanctis placuit enim Macedonioe et Achaiae

:

)) communionem ahquam facere in pauperes sanctorum,

» c(ui sunt in Jerusalem. Placuit enim illis, et debi-
» tores eorumsunt^. » Si enim spiritalibus eorum com-
municaverunt Gentes, debent et in carnahbus minis-
trare eis.
XV. In nullam ergo simulationem Paulus lapsus erat,
quia servabat ubique quod congruere videbat sive Ec- ,

clesiis Gentium
Judreorum, ut nus(juam auferret
, sive
consuetudinem, quae servata non impediebat ad obtinen-
dum regnum Dei : tantum admonens, ne quis in super-
(hiis poneret spem salutis, etiamsi consuetudinem in eis
propter olfensionem infirmorum custodire velict. Sicut
ad Gorinthios dicit : « Gircumcisus ([uis vocatus est,
» non adducat pr.rputium in pnppntio ((uis vocatus est, :

» non circumcidalur. Circumcisio nihil (^st, ct pr.Tpufium

» nihil cst , sed observatio mandalorum Dci \ » Ihuis-
(|uis(|ue in ((ua vocatione vocatus est , in ea |3ermaiu'al.
Iloc enim ad eas consuetudincs vcl condilioncs vilie

' Ih.'»i. XI, 2. — ' Ci.ilal. II, lo — ^ Afl. IV, {'>. — i i;.>iii. XV, •),'">, ••Ir.

— • I Cor, VM, 1« clc

m
 ^^ S. AUGUSTINI EPISCOPI
retulit, qux nihil obsunt fidei bonisque moribus. Non
enim si latro erat quisque cum vocatus est, debet in la-
trocinio permanere. Petrus autem
cum venisset Antio-
chiam objurgatusest a Paulo, non quia
,
servabat consue-
tudinem Judaeorum, in qua natus atque
educatus erat,
( quanquam apud Gentes eam non servaret; sed
) objur-
gatus est, quia Gentibus eam volebat
imponere^ cum :

vidisset quosdam venisse ab Jacobo

id est, a Judtea nam ,

Ecclesiae Jerosolymitanae Jacobus

prsefuit. Timens ergo
eos qui adhuc putabant in
observationibus salutem illis

constitutam, segregabat se a Gentibus, et

simulate illis
consentiebat ad imponenda Gentibus illa
onera servitutis :

quod in ipsius objurgationis verbis satis

apparet. Non
enim ait cum Judaeus sis gentiliter, et non
: « Si tu,
,

» judaice vivis %
quemadmodum rursus ad consuetu-
,,

dmem Jndaeorum reverteris sed, « quemadmodum,

in- ;

»qmt, Gentes cogis judaizare.? >, Quod aulem hoc ei

coramomnibusdixit, necessitas coegit, ut omnes iUius
objurgatione sanarentur. Non enim utile erat errorem
quipalara noceret, in secreto emendare.
Huc accedit,'
quod firmitas et charitas Petri, cui ter a
Domino dictum
est « Amas me? pasce oves meas ^
:
„ objurgationem ,

talem posterioris pastoris pro salute gregis

libentissime
sustmebat. Nam erat objurgatore suo ipse qui
objurgaba-
tur mirabilior, et ad imitandum Facihus est
difiicilior.
enim videre quid in alio corrigas , atque id vituperando
vel objurgando corrigere quam videre quid in te corri-
,

gendum hbenterque corrigi vel per te ipsum, nedum

sit, ,

per alium; adde posteriorem, adde coram

omnibus. Valet
autem hoc ad magnum humihtatis exempium,
qase ma-
xima est disciphna christiana humilitate
enim conser- :

vatur charitas. Nam nihil eam citius violat quam superbia.

Galat. 11, u. _ 3 ibiJ. 14. _ 3 Joan. xxi, i5.

J.
 EPIST0L.)E AD GALA.TAS EXPOSITIO. 91

Et ideo Dominus non ait, ToUite jugura meum

et discite

sepulcris cadavera exus-

a me quoniam quatriduana de
,

cito,atque omnia dgemonia de corporibus hominum mor-

bosque depello , et csetera hujusmodi : sed k ToUite ,
m-
» quit, jugum meum , et discite a me quia mitis sum ,
et

» humiliscorde '. » IUa enim signa sunt , rerum spirita-

lium : mitem autem esse et humilem charitatis conserva-

torem res ipsae spiritales sunt ad quas per illa dicuntur,

,

qui oculis corporis dediti fidem invisibihum quia

jam de ,

notis usitatisque non possunt, de novis et repentinis visibi-

hbus quserunt. Si ergo et iUi qui cogebant Gentes judai-

zare, didicissent mites esse et humiles corde, quod a Do-
inino Petrus didicerat ; sahem correcto tanto viro ad imi-
tandum invitarentur , nec putarent EvangGhum Christi
tanciuam debitum redditum « scd scientes
justitiae siige ,

» quoniam non justificatur homo ex operibus

Legis nisi ,

» per fidem Christi Jesu ^ » ut impleat opera Legis ad- , ,

non meritosuo, sed gratia

juvante infirmitatem suam ,

Dei non exigerent de Gentibus

,
carnales Legis observa-

tiones sed per ipsam gratiam fidei spiritaha opera Legis

, ,

eos implere posse cognoscerent. Quoniam ex operibus

Legis, cum suis viribus ea quisque tribuerit, non gratiae
miserantis Dci,non justificabitur omnis caro, id est, om-
nis homo sivc omnes carnaiiter sentientes. Et idco
ilii ,
,

qui cum jam essent sub Lege Christo crediderunt non ,

quia jussi erant , sed ut justificarentur , venerunt ad gra-

tiam fidei.

XVI. Peccatorum autem nomen Gentil)us imposuerant

Jud.-xjijjam vctusta quadam superl)ia tanquam ipsi justi ,

essent videndo stipulam in oculo alieno et non Irabem

, ,

in suo. Seiundum eorum morem hicutus Apostohis ail :

non ev Gcntibus pcccatores^ » id

» Nos natura Jud;ei, (.'t

I MaUli. XI, 29. — ' Galat. 11, iG. — ^ ll.iJ- i5.

92 S. AUGUSTINI EPISCOPI
est, quos apellant peccatores, cam sint et ipsi peccatores.
« Nos ergo , inquit , natura Judoei , » cum gentiles non
essemus, quos ipsi peccatores appellant, tamen « et nos »

peccatores « in Ghristo Jesu credidimus , ut justificemur

» per fidem Christi ^ » Non autem quoererent justificari
nisi essent peccatores. An forte quia in Christo voluerunt
justificari ,
peccaverunt? quia, si jam justi erant, aliiid
quaerendo utique peccaverunt : sed, si ita est , inquit,
ergo « Christus peccati minister esf-. » Quod utique non
possunt dicere ,
quia et ipsi qui noiebant nisi circumcisis

Gentibus tradi Evangeliura , in Christo crediderant. Et

ideo quod dicit, « Absit, » non solus sed cum ipsis di- ,

cit. Destruxit autem superbiam gloriantem de operibus

Legis ,
quEe destrui et deberet et posset , ne gratia fidei

videretur non necessaria, si opera Legis etiam sine illa

justificare crederentur. Et ideo praevaricator est, si rur-

sus iila fledificat , dicens quod opera Legis etiam sine gra-
tia justificant , ut Christus peccati minister inveniatur.
Posset ergo illi objici dicenti, « Si enim quse destruxi,
» haec eadem rursus aedifico, prflevaricatorem me ipsum
)) constituto^. » Quid ergo ,
quia fidem Christi oppugna-
bas antea, quam nunc .Tedificans, prsevaricatorem te cons-
tituis ?Sed illam non destruxit, quia destruxi non potest.
Hanc autem superbiam vere dcstruxerat constanterque ,

destruebat, quiadestrui poterat. Et ideo non ille prteva-

ricator est, qui rem veram cum conaretur destruere, et
postea veram esse ac destrui non posse cognosceret te- ,

nuit eam utin ea aedificaretur sed ille pr.ievaricator est, :

qui cum destruxerit rem falsam, quia destrui potest, eam

rursussedificat.
XVH. « Mortuum autem se Legi * » dicit , ut jam sub
Lege non esset , sed tamen « per Legem : » sive quia
' Galat. II, i6. — ' Ihi.l 17. — ' Ibi.l. 18. — 4 Il.i.l. 19.
 EPlSTOLiE AD GAlATAS EXPOSlTlO. 93
Judaeus erat , et tanquam psedagogum Legem acceperat
sicut postea manifestat. Hoc autem agitur per pgedago-
gum , ut non sit necessarius paedagogus ^ : sicut per uLera
jam uberibus non indigeat et per na-
nutritur infans, ut ;

vem pervenitur ad patriam ut jam navi opus non sit. Sive ,

per Legem spiritaliter intellectam Legi mortuus est ne ,

sub ea carnaliter viveret. Nam hoc modo per Legera Legi

ut morerentur volebat, cum eis paulo post ait : « Dicitc
)) mihi sub Lege volentes Legem non legistis? esse ,

))Scriptum est enim quod Abraham duos filios habuit ,

))etc ^. » ut per eamdem Legem spiritahter intellectam

morerentur carnahbus observationibus Legis. Quod autem
adjungit : « Ut Deo vivara ^ , )) Deo vivit quisub Deo est-
Legi autem qui sub Lege est : sub Lege autem vivit , in-
([uantura quisque peccator est, id est, inquantum a vetere
homine non est mutatus ; sua enim vita vivit , et ideo Lex
supra illum est : quia qui eam non implet, infra illam est.

Nam Lex posita non est id est imposita ut supra

justo , ,

illum sit * in illa est enim potius quam sub illa

: quia 5

non sua vita vivit cui coercendae Lex imponitur. Ut enim

,

sic dicam, ipsa quodam modo Lege vivit, qui cum dilec-

tione justitise juste vivit non proprio ac transitorio sed , ,

communi ac stabiii gaudens bono. Et ideo Paulo non erat

Lex imponenda (jui dicit « Yivo autem jam non ego
, ,
,

)) vivit vero in me Christus ^ )> Quis ergo audeat Chrislo

Legem imponere, (|ui vivit in Paulo? Non enim audet
(juis diccre Christum non recte vivere, ut ei coercendo
Lex imponenda sit. « Quod autem nunc vivo , inquit, in
)) carne , » (|uia non posset dicere Christum adhuc raor-
lalitor vivcre , vita aulem iii carne mortalisest, « in lide,
)) in((uit, vivo Filii Dei : » ut eliam sicChristus vivat iii

• Gal;il. III, 'i]. — ' Id. iv, 'ii, ctc. — ' Id. ii, ly. — ! i Tiiii. i, 9. —
* Gulal. II, 70.
 94 S. AUGUSTINl EPISCOPI
credente , habitando in .interiore liomine per fideni, ut
postea per speciem impleat eura cum absorptum ferit ,

mortale a vita. Ut autem ostenderet, quod vivit in illo

Ghristus , et quod in carne vivens in fide vivit Filii Dei
non meriti sui esse , sed gratiae ipsius : « Qui me , inquit
» dilexit et tradidit se ipsum pro me. » Pro quo utique
nisi pro peccatore , ut eum justificaret? et dicit hoc qui
Judaeusnatus et educatus erat, et abundantius aemulator
existerat paternarum suarum traditionum. Ergo si et pro
tahbus se tradidit Ghristus , etiam ipsi peccatores erant.
Non ergo meritis justitise suse datum dicant, quod non
opus erat justis dari. « Non enim veni vocare justos, ait Do-

)) minus , sed peccalores ^ : » ad hoc ulique , ne sint pec-

catores. Si ergo Christus me dilexit , et tradidit se ipsum
pro me : « non irritam facio gratiam Dei , » ut dicam per
Legem esse justitiam, « Nam si per Legera iustitia, ergo
» Ghristus gratis mortuus est'^ : » id est , sine causa mor-
tuus est ,
quando per Legem , id est ,
per opera Legis
quibus Judaei confidebant, posset esse justitia in homini-
bus. Gratis autemmortuumGhristum necilH dicuntquos
refellit, quoniam Ghrstianos se voiebant haberi^. Non

ergo recte per illa Legis opera Ghristianos justificari sua-

debant.
XVI IL Quibus recte dicit : « O stulti Galatae ,
quis
» vos fascinavit ? Quod non recte diceretur de his qui
nunquam profecissent , sed de his qui ex profectu defe-
cissent. « Ante quorum oculos Ghristus Jesus proscriptus
» est , crucifixus » hoc est quibus videntibus Ghristus
:
,

Jesus hoereditatem suam possessionemque suam amisit :

his utique auferentibus eam, Dorainumque inde expellen-

tibus qui ex gratia fidei per quara Ghristus possidet Gen-
,

les, ad Legis opera eos qui crediderant revocabant, aufe-

> Malth. u, i3. — =»
Galat. u, 21. — Id. lu, r.
 EPISTOL^ AD GALATAS EXPOSlTIO. 95
rendo illi possessioiiem suam, id est, eos iii qiiibus jure
gratiae fideique inhabitabat. Quod in ipsis Galatis acci-
disse vult videri Apostolus : nam ad hoc pertinet quod
ait : « Ante quorum oculos. » Quid eni.m tam ante oculos
eorum contigit, quam quod in ipsis contigit? Cum au-
tem dixisset « Jesus Christus : » proscriptus est, » ad-
didit, « crucifixus : » ut hinc eos maxime moveret ,

cum considerarent quo pretio emerit possessionem "

,

quam in eis amittebat ut parum esset gratis eum mor- :

tuum quod superius dixerat. Illud enim ita sonat tan-

,
,

quam non pervenerit ad possessionem pro qua san- ,

guinem dedit. Proscripto aulem etiam quae tenebat,

auferuntur : sed hoec proscriptio non obest Christo ,
qui
etiam sic per divinitatem Dominus est omnium ; sed ipsi
possessioni ,
quae hujus gratia? cultura caret.
XIX. Hinc jam incipit demonstrare, quemadmodum gra-
tia fidei suiliciat ad justificandumsine operibus Legis-, ne
quis diceret quidem operibus Legis tantum totam
non se
hominis justificationem tribuere, sed neque tantum gratioe
fidei,exutro([ue autem perfici salutera. Sed hoec qurestiout
dihgenter tractetur, ne quis fallatur ambiguo, scire prius
debet opera Legis bipartita esse. Nam partim in sacramen-
tis, partim vero in moribus accipiuntur. Adsacramenta per-
tincnt,circumcisiocarnis,s'ibbatum temporale,neomenia?,
sacrificia, atque omneshujusmodi innumerse observatio-
tiones. Ad mores autem : « Non occides , Non nuecha-
» beris, Non falsum lestimonium dices, et lalia csetera'. »
Numcjuidnam ergo Aposlolus ita polest non curare, utrum
Christianus homicida aut moechus sit, an castus atque in-
nocens; ([ucinadmodum non curat, utrum circumcisus
carne, an pr.epuliatus sit Nunc ergo de his o[X'ribus i'

maxime tractal, quie sunt ia sacrameatis, ([uan([uara ct

£xod, x%, i3.
96 S. AUGUSTIWI EPISCOPI
illa interdum se admiscere significet. Prope finem autem
Epistolse , de his separatim tractabit ,
quae sunt in mori-
bus : et illud breviter , hoc autem diutius. Haec enim
onera *
potius imponi Gentibus quorum utihtas in intel-
lectu est : nam haec omnia exponuntur Christianis , ut
quidvaleant, tantum intelligant, non etiam facere co-
gantur. In observationibus autem , si non intelligantur,
servitus sola est ;
qualis erat in popuio Judaeorum , et est
usque adhuc : si autem et observentur illa , et intelJigan-
tur , non modo nihil obsunt , sed etiam prosunt ahquid
si tempori congruant 5 sicut ab ipso Moyse Prophetisque
observata sunt, congruentibus illi populo, cui adhuc tahs
servitus utilis erat, ut sub timore custodiretur. Nihil enim
tam pie terret animam quam sacramentum non intellec-
,

tum : intellectum autem, gaudium pium parit, etcelebra-

tur hbere, si opus est tempori : si autem non est opus,
cum suavitate spiritah tantummodo legitur, et tractatur.
Omne autem sacramentum cum intelhgitur, aut ad con-
templationem veritatis refertur, aut ad bonos mores.
Contemplatio veritatis in solius Dei dilectione fundata
est : boni mores in dilectione Dei et proximi , in quibus
duobus prceceptis tota Lex pendet et Prophetae : « Nunc
w igitur quemadmodum circumcisio carnis , et caetera
» hujusmodi Legis opera, ubi jam gratia fidei est, non
» sint necessaria videamus ^. » ,

XX. « Hoc solum , inquit, volo discere a vobis, ex

» operibus Legis Spiritum accepistis, an ex auditu fidei ^ ?»

Respondetur, Utique ex auditu fidei ab Apostolo enim

praedicata est eis fides in qua piaedicatione utique ad- ,

ventum et praesentiam sancti Spiritus senserant^ sicut iJIo

tempore in novitate invitationis ad fidem etiam sensibili-

' Forte prohibet imponi, aut, potius exponit. — » Mattli. xxu, l\0. —
3 Galat. ni, 2.
 EPISTOL^ AU GALAXAS EXPOSlTlO. 97
bus miraculis prsesentia sancti Spiritus apparebat, sicut
in Actibus Apostolorum legitur ^ Hoc autem factum erat

apud Galatas antequam isti ad eos pervertendos et cir-

cumcidendos venissent. Iste ergo sensus est, Si in illis

operibus Legis esset salus vestra , non vobis Spiritus sanc-

tus nisi circumcisis daretur. Deinde intulit , « Sic stulti
» estis, ut cum spiritu coeperitis, nunc carne consumme-
)) mini -
^ » Hoc est quod superius in exordio dixerat :

« Nisi aliqui sunt conturbantes vos , et volentes conver-

» tere Evangelium Ghrisli^. » Gonturbatio enim ordini
contraria est : ordo est autem a carnalibus ad spiritalia
surgere, non ab spiritalibus ad carnalia cadere, sicut istis

acciderat.Et haec estEvangelii conversio retrorsus quod :

quia bonum non est, non est Evangelium cum hoc an- ,

nuntiatur. Quod autem dicit « Tanta passi estis* » , :

multa jam pro fide toleraverant non timore tanquam , ,

sub Lege positi, sed magis in ipsis passionibus charitatc

timorem vicerant. Quoniam charitas Dei diflusa est in
cordibus eorum per Spiritum sanctum quem accepe- ,

runt^ « Sine causa ergo inquit tanta passi estis, » qui , , ,

ex charitate, quae in vobis tanta sustinuit ad timorem ,

relabi vultis. « Si tamen sine causa » tanta passi eslis.Quod

enim sine causa factum dicitur, superfluum est; super-
fluum autem nec prodest, nec nocet hoc vero videndum :

est, ne ad perniciem valeat. Non enim hoc est non sur-

gere, (juod est cadere : quamvis isti nondum cecidisscnt

sed jam incUnarentur ut caderenl. Nam utique adhuc in
eis Spiritus sanctus operabatur, sicut consequenter dicit,
« Qui ergo tribuit vobis Spiritum, et virlutes operatur
» in vol)is, ex operibus Lcgis , an e\ auditu fidei'*?»
Respondelur , utique ex auditu fidei, sicut superius Irac-
' Acl. II. — ''
Galal. lu, S. ~ ^ lcl. i, 7. — 4 Id. 111, .\. — ^ Kom.
V , f). — ''
(Jalal. 111, 5.

CXXIV 7
98 S. AXJGUSTINl EPISCOPI

tatum est. Deinde adhibetexemplum patris Abraham , de

quo in Epistola ad Romanos uberius apertiusque disser-
tum est^ Hoc enim maxime in eo victoriosum est, quod
antequam circumcideretur deputata est lides ejus ad ,

justitiam, et ad hoc rectissime refertur quod ei dictum

est « Quia benedicentur in te omnes gentes'^: » imita-
:

tatione utique fidei ejus, qua justificatus est etiam ante

sacramentum circumcisionis, quod ad fidei signaculum
accepit et ante omnem servitutem Legis
, quae multo ,

post data est.

XXI. Quod autem ait : « Quicumque enim ex operibus

» Legis sunt, sub maiedicto sunt Legis ^ : » sub timore
vult intelligi, non in libertate : ut scilicet corporaii prae-
sentique vindicta vindicaretur in eos ,
qui non permane-
rent in omnibus quae scripta sunt in libro Legis, ut face-
rent ea huc quoque accederet, ut in ipsa corporum pcena
•,

etiam maledicti ignominiam formidarent. lile autem jus-

tificatur apud Deum, qui eum gratis colit, non scilicet

cupiditate appetendi aliquid ab ipso prseter ipsum , aut

timore amittendi. In ipso enim solo vera nostra beatitudo
atque perfecta est quoniam invisibilis est oculis car-
5 et
neis fide colitur, quandiu in hac carne viviraus, sicut
,

supra dixit « Quod autem nunc vivo in carne in fide

: ,

» vivo Filii Dei* » et ipsa est justitia. Quo pertinet quod

:

dictum est, « Quia justusex fidevivit^. » Hinc enim os-

tendere voluit quia in Lege nemo justificatur
,
quia ,

scriptum est justum ex fide vivere. Quare intelhgendum

est in Lege , quod nunc ait « in operibus Legis, » dictura
esse-, et hoc istis, qui in circumcisicne carnis et talibus
observationibus continentur : in quibus qui vivit, ita in

Lege est, ut sub Lege vivat. Sed Legem , ut dictum est

• Uoiu. IV, 3. -- » Gen. xxu, 18. — 3 Galat. xn, 10. — 4 lU. u, 20. —
^ Id. III. II,
 EPISTOL^ AD CALATAS expositio. 99
pro ipsis operibus Legis nunc posuit ,
quod in posteriori-
bus manifestatur. Ait enim, Lex autem non est fide «

)) sed qui fuerit ea, vivet in illis^ Non ait, Qui fecerit ))

eam vivet in ea ut inlelligas Legem in hoc loco pro

, :

ipsis operibus positam. Qui autem vivebant in his operi-

bus, timebant utique ne , si non ea fecissent lapidatio- ,

nem , vel crucem, vei abquid hujusmodi paterentur. Ergo

« qui fecerit ea, inquit, vivet in ha- illis, )> id est,
bebit piaemium morte puniatur. Non ergo apud
, ne ista

Deum, cujus ex fide si quis in hac vita vixerit, cum hinc

excesserit, tunc eum magis habebit praesentissimura
praemium. Non itaque ex fide vivit ,
quisquis praesentia
quae videntur, vel cupit, vei timet : quia fides Dei ad
invisibilia pertinet, quae post dabuntur. Nam est ista
quaedam in operibus Legis justitia , (
quando sine suo
praemio relicta non est, ) ut qui fecerit ea , vivat in eis.
Unde et ad Romanos dicit : « Si enim Abi*aham ex operi-
busjustificatusest , habet gloriam, sed non ad Deum'*. )>

Aliud est ergo, non justificari : abud, non justificari apud

Deum. Qui omnino non justificatur, nec illa servat, (pine
temporaie habent praemium, nec iila quaeaeternum : qui
auteminoperibusLegisjustificatur, nonapud Deum justi-
ficatur^ quia temporalem inde expectat visibilemque mer-
cedem. Sed tamen est eliam ista ut dixi qunpdam ut , , ,

sic dicam , terrena carnalisque juslitia : nam et ipse Apos-

tolus eam juslitiam vocat, cum alibi dicit : « Secundum
« justitiam (juae in J-ege est, conversatus (|ui fuerim sine
» (|uerela ^. »

XXn. Propterea Dominus Jesus Christus jam liberta-

tem dafurus crc(l('nlil)us , <|u;«'(l:im cnrum obscrvntionum
non servavit ad fitleram. L'nile cliam cum sabhato csu-
rientes Discipuli spicas evuisissent, respondit indignanti-
• Gttlal. Jii, 12. — » Kojn. iv, i. — i l liilip. iii, (5.

7.
100 S. AUGUSTIMI EPISCOPl
bus, Dominum esse filium hominis etiam sabbati'. Ita-
que illa carnaliter non observando, carnalium conflagra-
vit invidiam : et suscepit quidem poenam propositam illis,
qui ea non observassent : sed ut credentes in setalis poenae
timore liberaret : quo pertinel quod adjungit , « Ghristus
)) nos redemit de maledicto Legis , factus pro nobis ma-
)) ledictum ;
quia scriptum est, Maledictus omnis qui
)) pendet in hgno -. » Quae sententia spiritahter intelh-
aentibus sacramentum est hbertatis : carnahter autem
senticntibus , si Judsei sunt ,
jugura est servitutis^ si pa-
gani aut haeretici velamentum est csecitatis. Nam quod
,

quidam nostri minus in Scripturis eruditi, sententiam

istam nimis timentes , et Scripturas veteres debita pietate
approbantes non putant hoc de Domino esse dictum, sed
,

de Juda traditore ejus aiunt enim propterea non esse :

dictum M Maledictus omnis, n qui figitur in ligno; sed

, ,

u qui pendet in ligno » quia non hic Dominus significa- :

tus est , sed ille qui se laqueo suspendit : nimis errant

nec attendunt se contra Apostolum disputare qui ait ,
;

« Christus nos redemit de maledicto Legis , factus pro

» nobis maledictum ^
quia scriptum est, Maledictus om-
» nis qui pendet in hgno. Qui ergo pro nobis factus est
)>

maledictum, ipse utique pependit in hgno id est, Ghris- ,

tus ,
qui nos hberavit a maledicto Legis : ut non jam
timore justificaremur in operibus Legis sed fide apud ,

Deum quae non per

,
timorem , sed per dilectionem opera-
ratur. Spiritus enim sanctus ,
qui hoc per Moysen dixit,
utrumque providit , ut et timore visibihs poense custodi-
renlur ,
qui nondum poterant ex invisibihum fide vivere ^

et ipse timorem istum solveret suscipiendo quod timeba-

tur, qui timoro sublato donum dare poterat charitalis.
Nec in hoc quod maledictus est dppellatus, qui pendet in
« Matth. xij, I. - =»
Ga'at.iii, i3, ct Duut. xxi, 23.
 EPISTOL.f: AD GALATAS EXPOSITIO. 101
ligno , contamelia in Dominum putanda. E\ parte quippe
mortali pependit in ligno : mortalitas autem unde sit

notum est credentibus : ex pcena quippe est , et maiedic-

tione peccati primi iiorainis ,
quam Dominus suscepit et
peccata nostra pertulit in corpore suo super lignum^ Si

ergo diceretur Mors maledicta est nemo exborresceret

, ; :

quid autem nisi mors Domini pependit in ligno , ut mor-

tem moriendo superaret eadem igitur maledicta quae :
,

victa est. Item si diceretur, Peccatum maledictum est;

nemo miraretur quid autem pependit inligno, nisi pec-
:

calum veteris hominis quod Dominus pro nobis in ipsa ,

carnis mortalitate suscepit? Unde nec erubuit, nec timuit

Apostolus dicere, peccatum eum fecisse pro nobis, addens
(( Ut de peccato condemnaret peccatum -. » Non cnim et ve-
tus homo noster simul criicifigeretur, sicutidem Apostolus
morte Domini peccati nostri figura
aJibi dicit, nisi in iJla

penderet, utevacuarcturcorpus peccati, ut uJtra non servia-

mus Moy-
peccato^. [n cujus peccati et mortis figura, etiam
eremo superlignum exaltavit serpentem^.Persuasione
ses in
quippe serpentis homo in damnationem mortis cecidit. Ita-
({ueserpens ad significationem ipsius morlis, convenienter
in ligno exaJlatus est : in iJJa enira figura mors Domini pen-
debat in Jigno. Quis autcm abhorreret, si diceretur, "Ma-
ledictus scrpens qui pendct in Jigno ? Et tamen mortem
carnis Domini prrefigurans serpens pendebat in ligno, cui
sacramento ipse Dominus atl(.'status est , dicens : u Sicut
» exaJlavit Moyscs serpcntem in eremo , ita exaltari
» oportet (ilium hominis super terram ^ » Non enim cl
hoc in contumeliam Domini Moysen fecissc, aiiquis di-
x(;rit,cum tantam in ca cruce saJutcm Iiominum csso
cognoscerel, ut non ob aJiud ad cjus indicium st i pcnlem
'
( !'('li'. ii,'>\. — • KoMi. viri, 1. — M * VI, (J. — 'i Niiin. xxr, t| —
' .iiiiii. III, i4
102 S. AUGUSTINI EPISCOPI
illum erigere juberet, nisi ut eum intuentes, qui morsi a
serpentibus morituri erant, continuo sanarentur. Nec
propter aliud iile serpens aeneus factus erat, nisi ut per-
mansurae passionis Dominifidem significaret. Etiara vulgo
quippe dicuntur aenea, quorum numerus' manet. Si enim
obliti essent homines, et obliteratum esset de memoria

tcmporis ,
quod Christus pro hominibus mortuus est,
vere morerentur nunc autem tanquam aenea perraanet
:

crucis fides, ut cura alii moriantur , alii nascantur , ipsam

tamen sublimem permanere inveniant, quam intuendo
sanentur. Non igitur mirum, si de maledicto vicit maledic-
tum, qui vicit de morte mortem, et de peccato peccatum,
de serpente serpentem. Maledicta autem mors, maledic-
tum peccatum, raaledictusserpens : ethaec otnniaincruce
triuraphata sunt. « Maledictus omnis qui pen-
» igitur «

» det in llgno. » Quia ergo non ex operibus Legis, sed

ex fide justificat Christus credentes in se , tiraor raaledic-
tionis crucis ablatus est : chaiitas benedictionis Abrahae
propter exemplum fidei permanet ad Gentes. Ut annun-
tiationem , inquit, spiritus per fidem accipiamus^ ; » id

est, ut non quod timetur in carne , sed quod spiritu dili-

gitur , credituris annunlietur.
XXIII. Undeetiam testamentihumanimentionem facit,

quod utiqueraultoestinfirmius, quamdivinum. Tamenho-

« minis confirraatum testamentum, inquit, nemo irritum
» facit aut superardinat^. » Quia cum testator mutat tes-
tamentum non confirraatum mutat
, testatoris enim :

morle confirmatur. Quod autem mors testatoris valet ad

confirmandum testaraentum ejus, quia consilium mutare
jam non potest hoc incommutabilitas promissionis Dei
:

valet ad confirmandam haereditatem Abrahse, cujus fides

deputata est ad justitiam. Et ideo semen Abrahae, cui
'
Forte memoria. — » Galat. lu, i^. — ^ Ibid, i5.
 EPISTOL^ AD GALATAS EXPOSITIO. 103
« dictae siint promissiones * , » Ghristnm dicit Apostolus,

hoc est omncs Ghristianos Ahraham quod

fide imitantes :

ad singularitatem redigit, commendando ({uod non dic-

tum est^.Et seminibus, sed, Sernini tuo ,
quia et una est
fides, et non possunt simihter justificari qui vivunt ex
operibus carnaliter, cum his qui vivunt ex fide spiritali-
ter. Vincuntur autcm quod infert : « Lex nondum data
erat, nec posset post tot annos ita dari ^ ut antiquas Abrahae
.promissiones irritas faceret^. Si enim Lex justificat, non
est justificatus Abraham ,
qui multum ante Legem fuit.

Quod quia non possint, coguntur fateri, non Legis

dicere
operibus justificari hominem, sed fide. Simul etiam nos
cogit intelligere, omnes antiquos qui justificati sunt, ex ,

ipsa fide justificatos. Quod enim nos ex parte prseteritum,

id est, primum adventum Domini ex parte futurum, •,

id est, secundum adventum Domini credendo salvi effici-

mur hoc totum illi id est, utrumque adventum futurum
:

credebant revelante sibi Spiritu sancto, ut salvi fierent.

Unde est etiam illud , Abraham concupivit diem meum
videre, et vidit, ct gavisus est^.
XXIV. Sequitur qunestio satis necessaria : Si enim fides
justihcat^et priores sancli ,
qui apud Deum justificati

quid opus erat Legem

sunt, per ipsam justificati sunt ,

dari?Quam quaestionem tractandam sic intulit interro- ,

gans, ctdicens, « Quidergo^?» Huc usquc enim inter-

rogatio est : deinde infertur responsio*, « Lex transgres-
» sionis gratia proposila est, donoc veniret, inquit, semcn,
» cui promissum e^t, dispositum per Angclos in manu
» mediatoris. Mediator autem unius cst Deus vcro non ,

» unusest". » Mediatorcm Jcsum Ghristum secundum

hominem dici , ex illa ejusdem Aposloli sentenlia fit pla-

Kom, IV, 9, (!l r.alnt. in, iG. — ' 17. —

Ibi.l. 3 Jo.in. viii, 'S. —
* Galaf. III, 19. — '"'

I Kt^hiicl. xxiv,.n. 1. — ^ Oalal. 111, ao.

104 S. AUGUSTINI EPISCOPI
nius ,cum ait « Unns cnim Deus unus et mediator Dei
: ,

)) Dei et hominum homo Ghristus Jesus^ » Mediator

ergo inter Deum et Deum esse non posset quia unus est ,

Deus : « Mediator autem unius non est , » quia inter ah-

quos medius Angeh porro qui non lapsi sunt a cons-
est. ,

pectu Dei mediatore non opus habent per quem recon-

,
,

cihentur. Item angeh qui nullo suadente spontanea prae-

varicatione sic lapsi sunt, per mediatorem non reconci-
hantur. Restat ergo, ut qui mediatore superbo diabolo
superbiam persuadente dejectus est , mediatore humili
Christo humihtatem persuadente erigatur. Nam si Fihus
Dei in naturah sequahtate Patris manere vellet , nec se
exinaniret, formam servi accipiens 5 non esset mediator
Dei et hominum- quia : ipsa Trinitas uiius Deus est

eadem in tribus , Patre et Filio et Spiritu sanclo , deitatis

tieternitate etaequalitate constante. Sic itaque unicus Filius
Dei_, mediator Dei cum Verbum Dei
et hominum factus est, ,

Deus apud Deum et majestatem suam usque ad humana , I

deposuit et humilitatem humanam usque ad divina sub-

,

vexit ut mediator esset inter Deum et homines homo pei

,

Deum ultra homines. « Ipse est enim speciosus forma

)) prse filiis hominura, et unctus oleo exultationis prse
)) participibus suis^. )) Sanati sunt ergo ab impietate sn-
perbiae , ut reconciliarentur Deo , cjuicumque homines
humilitatem Christi , et per revelationem antequam fie-

ret per Evangelium postea quam facta est , credendo di-

lexerunt , diligendo imitati sunt. 8ed haec justitia fidei .

qui non pro merito data est hominibus , sed pro miseri-
coidia et gratia Dei, non erat et popularis antequam Deus
homo inter homiues nasceretur. « Semen autem « cui
)>
,

» promissum populum significat

est, )> : non illos paucis-
simos , qui revelationibus eam futuram cernentes, quam-
' 1 Tim. II, 5. — ' Pliilip. 11, 7. — ^ Psal. xi.iv, 3.

J
 EPISTOL^ AD GALATAS EXPOSITIO. 105
vis per eadem salvi firrent, populum tamen salvum facere
non poterant. Qui populus sane , si per totum orbem
consideretur (nam de toto orbe Ecclesiam Jerusalem coe-
lestem congregat) pauci sunt ,
quia via angusta pauco-
rum est : in unum tamen congregatl ,
quotquot existere
potuerunt , ex quo Evangelium praedicatur , et quotquot
poterunt usque in fmem saeculi per omnes gentes, adjunc-
tis sibi etiam illis ,
quamvis paucissimis ,
qui ex fide Do-
mini , fide prophetica , ante ambos adventus ejus salutem
gratiae perceperunt , implent sanctorura beatissimum ci-
vitatis sempiternae statum. Superbienti ergo populo Lex
posita est , ut quoniam gratiam charitatis nisi humiliatns
accipere non posset , et sine hac gratia nullo modo prse-
cepta Legis impleret , transgressione humiharetur , ut
qua^reret gratiam , nec se suis meritis salvum fieri ,
quod
superbum est , opinaretur : ut esset non in sua potestate
et viribus justus , sed in manu mediatoris justificantis
impium. Per Angelos autem ministrata est omnis dispen-
satio veteris Testamenti, agente in cis Spiritu sancto, et
ipso Verl^o veritatis, nondum incarnato, sed nuncjuam
ab aliqua veridica administratione recedente. Quia per
Angelos disposita est illa dispensatio Legis, cum aliquando
l)ei personam Prophetarnm etiam mors est
, sicut , ago-
rent ;
perque illam Legem morbos ostendentem , non
auferenlem, etiam praevaricalioniscriminecontrita est su-
perbia : « dispositum est per Angelos semen in manu me-
» diatoris, » ut ipse liberaret a peccatis ,
jam per trans-
gressionem Legis coaclos confiteri , opus sibi csse gratiam
<'t misericordiam Domini , ut sibi peccata dimitterentur,
et in nova vita per eum , ([ui pro sc sanguinem fiulissci,

reconciliarenlur Deo.
XXV. \n istisenim erat per Iransgressioncm Lcgis con-
fringenda superbia, (|ui glorianlcs de partc Abraham,
106 S. AUGUSTINI EPISCOPI
quasi naturalem se jactabant habere justitiam, et merita
sua in circumcisione caeteris genlibus tanto perniciosius,
quanto arrogautius praeferebant. Gentes autem facillime
etiam sinehujusmodi Legis transgressione humiharentur.
Homines enim nullam ex parentibus originem justitiae se

trahere praevidentes , simulacrorum etiam servos invenit

Evangehca gratia. Non enim, sicut istis dici poterat non
fuisse illam juslitiam parentum eorum in colendis idohs
quam esse arbitrabantur, ita etiam Judaeis dici poterat
falsam fuisse justitiam patris Abraham. Itaque illis dici-
tur : « dignum poenitentiae
Facite ergo fructum et ne :

» dixeritis vobis Patrem habemus Abraham. Potens est

,

» enim Deus de lapidibus istis suscitare filios Abraham^. >»

Istis autem dicitur « Propter quod memorcs estis, quia

:

)) vos ahquando Gentes in carne, qui dicimini praeputium'

)) ab ea quae dicitur circumcisio in carne , manu facta
)) qui eratis illo tempore sine Ghristo, ahenati a societate
)) Israel, et peregrini testamentorum, promissionis spem
)) non habentes, etsine Deo in hoc mundo^. )) Denique
iUic infideles de ohva sua fracti, hic autem fideJes de oleas-
tro in ohvam illorum inserti esse monstrantur ^. Illorum
ergo erat de Legis transgressione atterenda superbia. Si-
cut ad Romanos cum Scripturarum verbis peccata eorum
exaggerasset autem inquit, quoniam qusecum-
: « Scilis ,

» que Lex dicit, his qui in Lege sunt loquitur, ut omne

)) obstruatur, et reus fiat omnis mundus Deo* » Judaei :

scihcet de transgressione Legis, et Gentes de impietate

sine Lege. Unde et iterum ait « Conclusit enim Deus :

» omnia in incredulitatem , ut omnibus misereatur^. »

Hoc et nuncdicit, refricans ipsam quaestionem « Lex ergo

» adversus promissa Dei ? absit. Si enim data esset Lex

' MaUh. III, 8, 9. — ' Ephes. n, 11, etc. — ^ Rom. xi, 17. — 4 M.
111, 19. — 5 id, XI, 32.

i
 EPISTOL* Ad galatAs expositio. 107
» qnoe posset vivificare, omninoexLege csset juslitia. Sed
» conclusit Scriptura omnia sub peccato , ut promissio
» ex fide Jesu Christi daretur credentibus^ » Non ergo
Lex data peccatum auferret, sed ut sub peccato
est ut

omnia concluderet. Lex enim ostendebat esse peccatum ,

quod illi per consuetudinem caecati possent putare jus- ,

titiam ut hoc modo humilitati, cognoscerent non in sua

:

manu esse saJutem suam sed in manu mediatoris. Ma- ,

xime quippe humilitas revocat, unde nos dejecit su-

perbia. Et ipsa humilitas est accommodata percipiendae
gratise Christi, qui singulare humihtatis exemplum est,

XXVL Nec quisquam hic tam imperite dixerit Cur ,

ergo non profuit Judseis ,

quod pcr Angelos Legem mi-
nistrantes , in manu mediatoris dispositi sunt? Profuit
enim, quantum non potesl. Quae enim Gentium Ec-
dici
closine venditarum rerum suarum prelia ad pedes Aposto-

lorum posuerunt, quod tot milha hominum tam repente

fecerunf*? Nec turbae infidelium considerandae sunt om- :

nis enim area mullis partibus ampliorem habet paleam,

quam frumentum. Unde autem etiam iJla ejusdem Apos-
toJi verba ad Romanos, nisi de sanctificatione Judneorum :

« Quid ergo? numquid repulit Deus plebem suam? absit.

» Nam Ego IsraeJita sum ex semine Abraham, tribu

et
» Benjamin. Non repuJit Deus pJebem suam, quam praes-
» civit^. » Cum autem Jaudaret prae caeteris EccJesiis Gen-
tium Kcclesiam Thessalonicensium , simiJes eos factos ait
Ecclesiis Jud;ie;ie * : quia midta a contrihulibussuis pro fide
passi erant fiuomodo et illi a Jud;Teis. Ilinc est et ilJud ,

quod paulo ante commemoravi quod ait ad Romanos , :

« Si cnim spirilalibiis eorum communicaverunt Gentes,

» dclnjnt et in carnalibus ministrare eis*. » De ipsis ergo

' Gal. III. 21, Tx — ' Act. >T, 34.— ' Rom. \\, 1, a — 4 i Tties». u, i^.
— * Rom, XV, 27.

'f^

.^^^
108 S. AUGUSTINI EPISCOn
Judaeis etiam consequenter dicit , « Prius autem quan i
» veniret fides, sub Lege custodiebamur, conclusi in ean
» fidem ,
» Ut enim tam prop
quae postea revelata est^-
invenirentur tam de proximo ad Deum venditis sui
, et
rebus accederunt, quod Dominus eis praecepit qui vellen
esse perfecti'^. Lege ipsa factum est sub qua custodie ,

bantur, « conclusi in eam fidem , » id est in adventun

ejus fidei, « quae postea revelata est : « conclusio enin
eorUm erat tum timor unius Dei. Et quod prsevaricatorei
ipsius Legis inventi sunt non ad perniciem sed ad uti-
, ,

litatem vaiuit eis qui crediderunt cognitio enim majorij :

aegritudinis , et desiderari medicum vehementius fecit.

et diligi ardentius. Cui enim plurimum dimittitur ,
plu-'

rimum diligit^
XXVn. «ItaqueLex, inquit, paedagogus noster fuil
M in Christo quod ait « Sub Lege custodie-
* : » hoc est, :

» bamur conclusi in ea. Postea quam venit fides jani ,

» non sumus sub paedagogo ^. » Eos ergo nunc reprehen-

dit , qui faciunt irritam graliam Christi : quasi enim non-
dum venerit, qui vocaret in hbertatem, sic adhuc voluu'
esse sub paedagogo. Quod autem filios Dei dicit esse om-
nes per fidem ,
quia induerunt Christum, quicumque in
Christo baptizati sunt^ : ad hoc valet , ne Gentes de se

desperarent^ quia non custodiebantur sub paedagogo , et

ideo se fiUos non putarent : sed per fidem intuendo Chris-

tum, omnes non natura sicut unicus Fiiius,
fiunt , fiiii , ,

qui etiam Sapientia Dei est neque praepotentia et singu- 5

laritate susceptionis ad habendam naturaliter et agen-

dam personam Sapientiae, sicut ipse mediator unum cuni
ipsa suscipiente Sapientia sine interpositione aHcujus me-
diatoris elFectus : sed iUii fiunt participatione sapientife ,

" Galat. m, 23. — ' Matlli. xk, 21. — ' Luc. vii, ^7. — 4 Galaf. iii, ?4
— s Ihid. 3i3 et af). — ^ Ibi.l. 26, 9.7.
 EPlSlOL.E AD GALATAS EXPOSITIO. 109
id praeparante atque praestante mediatoris fide : quam
t
fidei gratiam nunc indumentum vocat , ut Christum in-
I
duti sint, qui in eum crediderunt, et ideo filii Dei fratres-
I
que ejus mediatoris efiecti sunt.
XXVIII. Inquafidenonestdistantia Judaei, nequeGraeci,
non servi neque liberi, non masculi et ffeminse Inquantum :

enim omnes fideles sun^, omnes unum sunt in Christo Jesu '

Et si hoc facit fides, per quam in hac vita juste ambulatur,

quanto perfectius atque cumulatius id species : ipsa fac-
tura est, cum videbimus facie ad faciem ? Nam nunc quam-
vis primitias habentes spiritus, qui vita est, propter justi-
tiam fidei--, tamen quia adhuc mortuum est corpus propter
peccatum , differentia ista vel Gentium , vel conditionis,
vel sexus, jam quidem ablata est ab unilate fidei, sed
manet in conversatione mortali; ejusque ordinem in hu-
jus vit.Tc itinere servandum esse , et Apostoli praecipiunt ,

qui etiam regulas saluberrimas tradunt, quemadmodum

secum vivant pro differentia gentis Jud?ei etGrseci, et
pro ditferentia conditionis domini et servi, et pro diffe-
rentia sexus viri et uxoris vel si qua talia cnetera occur-
,

runt. Et ipse prior Dominus, qui ait « Reddite Caesari :

» quae Csesaris sunt, et Deo quae Dei sunt^. » Alia sunt

enim quoe servamus in unitate fidei sine ulla distantia, et

alia in ordine vit^e hujus tanquam in via, ne nomen Dei

et doctrina balphemetur. Et hoc non solum propter iram,
ut elfugiamus oflensionem hominum ; sed etiam propter
conscientiam, ul non simulate, quasi ad oculos hominum
ista faciamus, sed pura dilectionis conscientia propter
Deum , {jui omnes homines vult salvos fieri, et in agni-
lioMi-m vcriliilis vcnire': <« Omncs ( r^o, in(|nit, vos unum
» (Sli.s in Chri.slo Jesu''. » Et addidit , « Si autcm , » ut
• ' (ialnl. m, t2b.~ » i Cor. xiii, 12, ef riiini. viii, 215.— * MaUli. xrii,ai.
— 4 1 'rilU. »1,4 — ^ tijllul. 111, 2». — t'
liiid. Ui).
110 S. AUGUSTINI EPISCOPl

hic subdistinguatur , et subaudiatur, « vos unum estis in

» Christo Jesu, » ac deinde inferatur, « Ergo Abrahae

« semen eslis*. » utiste sensus, Omnes ergo vos unum
estis in Christo Jesu , si autem vos unum estis in Chrislo
Jesu, vos ergo Abrabae senienestis. Superius enim dixe-

rat : « Et seminibus, tanquam in mullis sed

Non dicit, ;

))tanquam in uno Et semini tuo, quod est Christus'^. »

,

Hic ergo oslendit unum semeii Christum, non tantura

ipsum mediatorcm inteiJigendum esse, verum etiam Ec-
clesiam, cujus ille corporis caput est ut omnes in Christo :

unum sint , et capiant secundum promissionem haeredi-

tatem per fidem, in quam conclusus erat, id est, in ciijus

adventum tanquam sub praedagogo custodiebatur popu-

lus usque ad aetalis oportunitatem qua in libertatem vo- ,

candi erant ^ qui in eodem populo secundum propositum

vocati sunt , id est qui in illa area frumentum inventi
,

sunt.
XXIX. Ad hoc enim adjungit , « Dico autem ,
Quanto
» tempore haeres parvulus est, nihil differt a servo, cum
» sit dominus omnium sed sub procuratoribus et acto-^

» ribus est usque ad praefinitum tempus a patre sic et :

» nos cum essemus parvuh, sub elementis hujus mundi

» eramus servientes^. » Quaeriautem polest quomodo se-

cundum hanc simihtudinem sub elementis hujus mundi

fueiint Judaei cum illis per Legem quam acceperunt
•,
,

unus Deus qui fecitcoelum et terram, colendus commen-

daretur. Sed potest esse alius exitus capiluli hujus, ut

cum superius Legem praedagogum fecerit , sub quo erat

ille populus Judaeorum ^ nunc procuratores et actores :

dicat elementa mundi, sub quibus serviebant Gentes ut :

filius ille parvulus , id est populus propter unam fidem ad

unum semen Abrahae pertinens ,
quoniam et de Judaeis et
» Galal. 111, 29. — ' Ibid. 16, — 3 id. iv, i-3. — 4ld. 111, 24.
 AD GALATAS EXPOSlTIO.
EPlSTOLiE
111
etdegentibus congregatus est partim fuerit
sub prseda-
gogo Legis, tempore pueritiae suae, id est
ex ea parte
,
qua de Judaeis congregatus est; partim sub
elementis hu-
jusmundi, quibus tanquam procuratorihus et
actoribus
serviebat, ex ea parte qua Gentibus
congregatus est ut
quodimmiscet Apostolus personam suam non
dicens ,
,
Cumessetis parvuli, sub elementis hujus mundi
eratis-
sed dicens, « Cum essemus parvuli , sub elementis hujus
>> mundi eramus servientes, » non pertineat ad signifi-
cationem Judaeorum , ex quibus Paulus
originem ducit,
sed magis ad Gentium , hoc
duntaxat loco : quoniam et
eorum personae decenter se potest annectere, quibus ad
evangeJizandum missus est.
XXX.
Deindejamdicit, veniente plenitudine temporis
iJeummisisseFilium suum ad liberandum
parvulum hee-
1' dem, servientem ex parte Legi
tanquam pcedagogo, ex
parte cJemenlis hujus mundi tanquam procuratoribus et
acloribus « Misit Deus, inquit, Fihum
:
suum factum ex
» muhere». Mulierem pro foemina posuit, more locu-
,,

Honis Hebraeorum. Non enim

quia de Eva dictum est •

« Formavit eam in muJierem, jam passa

erat concubitura
» viri, quod non scribitur passa nisi
cum dimissi essent
" de parad.so^ „ Factum autem dixit,
proptcr suscep-
lionem creaturae quia qui nascuntur ex fceminis,
:
non tunc
'A Deo nascuntur sed tamen Deus iJJos
facit, ut sic nasci
,

|>ossmt, ut oinnem crcaturam. «

Faclum » autem « sub
" Lege „ dixil, quia el circumcisus
est, et Iioslia pro iJIo
I.Kilima oblata est^ Nec mirum si et illa Legis opera sus-
tinuit, ex quibus liberarct (|ui eis
servililcr lenebantur
,
<|iu etiam mortem sustinuit, ut ox ca
Iil)eraret eos (jui
• -irtalilate
tenel)anlur Ut adoptionem
, imiuil, niiorum
:

" vecipiamus^
1
„ Adoplionem proplerea dicit, utdislinctc
(Jalat. IV, 4. - ' Gcii. ,1, 22. - 3 n.c. n, 21 ct 24. - 4 Galal. iv, 5.
112 S. AUGUSTINI EPISCOPI
intelligamus unicum Dei Filium. Nos enim beneficio et
dignatione misericordiae ejus filii Dei sumus ille natura :

est Filius, qui hoc est quod Pater. Nec dixit accipiamus,

sed « recipiamus : » ut significaret hoc nos amisisse in

Adam , ex quo mortales sumus. Hoc ergo quod ait « Ut :

» eos qui sub Lege erant redimeret , » et ad Hberandum

eum populum pertinet, qui parvulus sub psedagogo ser-
viebat-, et relertur ad id quod dixit : « factum sub Lege. »

lUud autem quod ait : « ut adoptionem fiUorum recipia-

M mus , » refertur ad id quod dixit, « factum ex mu-
» liere. » Hic enim adoptionem recipimus ,
quod ille

Unicus non dedignatus est participationem naturse nos-

Irae , factus ex muliere, ut non solum Unigenitus esset,
ubi fratres non habet, sed etiam Primogenitus in multis
fratribus fieret^ Duo enim proposuit , « factam ex mu-
» liere, factum subLege : » sed mutato ordine respondit.
XXXL Jam ilhim populum adjungens, qui parvulus
sub procuratoribus et actoribns serviebat , id est, ele-
mentis hujus mundi putarent se non esse fihos ,
quia non
erant sub praedagogo , « Quoniam autem filii estis , in-
» quit , misit Deus Spiritum Fihi sui in corda vestra, cla-
» mantem , Abba Pater , -. » Duo sunt verba quae posuit,
ut posteriore interpretaretur primum. Nam hoc est « Ab-
» ]ja, » quod «Pater. » Eleganter autem intelhgitur non
frustra duarum hnguarum verba posuisse idem signifi-
canlia, propter universum populum, qui de Judaeis et de
Gentibus in unitatem fidei vocatus est : ut hebraeura ver-
bum ad Judaeos ,
graecum ad Gentes , utriusque tamen
verbi eadem significatio ad ejusdcm fidei spiritusque uni-
tatcm pertineat. Nam et ad Romanos, ubi similis quaestio

de pacein Christo Judaeorum Gentiumque tractatur, hoc

dicit. « Non enim accepistis spiritum servitutis iterum iii

' Roni. viu, 29. — ^ Galat. iv, 6.

 EPISTOLjE ad galatas expositio. 113
)) timore : sed accepistis Spiritum adoptionis liliorum , in
» clamamus, Abba Pater *. » Recte autem de prae-
cfuo ,

sentia et de dono Spiritus sancti probare voluit Gentibus,

quod pertineant ad permissionem haereditatis. Non enim
evangelizatum est Gentibus nisi post ascensum Domini ,

et adventum Spiritus sancti. Cceperant enim jam Judaei

credere cum in terris adhuc Filius Dei mortalem homi-
,

nem gereret, sicut in Evangelio scriptum est : ubi quan-

quam et Chanan^se mulieris fidem ipse laudaverit'- , et
illius Centurionis , de quo ait , non se invenisse talem
fidem in Israel tamen proprie tunc Judaeis esse evan-
'^
:

gelizatum , Domini satis clarum est, cum ad

verbis ipsius
ipsius Chananaeae deprecationem dixit non se esse rais- ,

sum nisi ad oves quae perierunt domus IsraeP : et Disci-

pulos cum mitteret, ait : « In viam Gentium ne abieritis,
» et in civitates Samarilanorum ne introieritis 5 sed ite pri-

» mum ad oves quae perierunt Gentium domus Israel'.

autem ahud ovile appellavit cura diceret « Habeo ahas , :

» oves que non sunt de hoc oviH, quas tamen se adduc-

» turum ait, ut esset unus grex, et unus pastor » quando ''

:

autem, nisi post clarificationem suam? Post resurrectio-

nem autem etiam ad Gentes Discipulos misit, cum eos in-
terim Jerosolymae manere jussisset donec eis secundum ,

promissionem suam Spiritum sanctum mitteret^ Cum crgo

dixisset Apostolus « Misit Deus Fihum suum, factum ex
:

M muhere factum sub Lege ut eos qui sub Lege erant

, ,

M redimerct , ut adoptionem fihorum accipiamus^: » res-

tabal, ut ctiam Gentes, (juu' non orant sub Lege, ad eam-

dcm tamen adoptionem filiorum pertinere ostenderet :

quod de sancti Spiritus dono, qui omnibus datus est, do-

cet. Undeseetiam Petrusde bapti/.alo incircumciso Cen-

•
Roiii, viii, i5. — » MaUli. xv, l6. — ^ IJ. viii, lo. — 4 IJ. xv, -^4.

— 5 IJ. X, 5. — fi
Joan. 1, 16. — 7 Act. i, 4. — » Galat. it, 4.

rixiv. 8
114 S. AUGUSTIM EPISCOPI

turione Cornelio defendit apud Judaeos qui crediderant

dicens, non se potuisse aquam negare illis, quos jam Spi-
ritum sanctum accepisse claruerat^ Nam et ipso gravissi-

mo docuraento etiam superius usus est Paulus cum di- ,

ceret: « Hoc solum volo discere a vobis, ex operibus Legis

» Spiritum accepistis, an ex auditu fidei '^? » Et paulo
post : « Qui ergo tribuit vobis Spiritum , et virtutes ope-
» ratur in vobis, ex operibus Legis, an ex auditu fidei ^?»
Sic et hic , « Quoniam , inquit , filii Dei estis , misit Deus
» Spiritum Filii sui in corda vestra clamantem , Abba
» Pater. »
XXXU. Deinde manifestissime ostendit , de his etiam
se dicere ,
qui ex Gentibus ad fidem venerant, ad quos
etiam epistolam scribit : « Itaque jam, inquit, non est ser-
» vus , sed fiiius^ : » propter id quod dixerat : « Qandiu
» haeres parvulus est, nihil difiert a servo ^ Si autem filius,

» inquit, et haeres, per Deum^ : » id est, per misericor-

diam Dei non per promissiones Patrum de quibus car-
, ,

naliter sicut Judaei natus non est sed tamen filius Abrahae •,

secundum imitationem fidei cujus fidei gratiam per mi- ,

sericordiam Domini meruit. « Sed tunc quidem inquit ,

» ignorantes Deum, his qui naturaliter non sunt dii ser-

» vistis^.» Nunc certe quia non Judaeis scribit, sed Gen-

tibus ; nec ait servivimus, sed « servistis : » satis probabile

est etiam superius de Gentibus dictum, quod sub elemen-
tis hujus mundi erant servientes, tanquam sub procura-
toribus et actoribus*. Nam ipsa elementa utique non sunt
naturaliter dii , sive in coelo , sivc in terra : quemadmo-
dum multi dii, ct domini multi^ : sed nobis unus Deus
Pater , ex quo omnia , et nos in ipso ^ et unus Dominus
Jesus Chrislus ,
per quem omnia , et nos per ipsum.Cum
• Act. X, 47. — ' Galat. m, 2.-3 Ibid. 5.-4 Id. iv, 7.— 5 ibid. i.

— 6 Ibid. 7.-7 Ibid. 8.-8 Ibid. 2. —9 i Cor. vui^ 5.

 EPISTOLjE AD GALATAS EXPOSlTlO. 115
autem dicit: « His qui naturaliter non sunt dii, servistis,»

satis demonstrat unum verum Deum natura esse Deum ,

quo nomine Trinitas fidelissimo et catholico gremio cor-

dis accipitur. Eos autem qui natura non sunt dii ,
prop-
terea superius procuratores actoresque appellat, quia nulla
creatura est , sive quse in veritate manet , dans gloriam
Deo 5 sive quse in veritate non stetit, quaerens gloriara
suam : nulla inquam creatura est, quae non, velit nolit

divinse providentiae serviat : sed volens lacit cum ea quod

bonnm est de ; illa vero_, quae hoc non vult, fit quod jus-
tum est. Nam si etiam ipsi prsevaricatores angeli , cum
principe suo diabolo non recte dicerentur procuratores ,

vel actores divinae providentiae non Dominus raagistra- ,

tum hujus mundi diabolum diceret nec uteretur illo ad ;

correptionera horainura ipsa potestas apostolica, eodera

Paulo alibi dicente : « Quos tradidi satanae, ut discant
» non blasphemare ' : » et alio loco ad salutem, ait enim :

« Ego quidera sicut absens corpore, praesens autera spi-

)t ritu jam judicavi quasi praesens, eum qui sic operatus
,

» est, in noraine Domini nostri Jesu Cinisti congregatis

» vobis et raeo spiritu , cura potentia Doraini nostri Jesu
» Chrisli, tradere hujusmodi Satanae in interitum carnis,
» ut spiritus salvus sit in die Domini Jesu ^. » Sedet ma-
gistrato sub staluto imperatore non facit, nisi cjuantum
illi perraitlitur ; et procuratores actoresque hujus muudi
nihil faciunt nisi quantum Dominus sinit. Non enim latet
( iim ali(|uid , sicut horainera ; aut iu aliquo est rainus po-
lcns, ut procuratores at(jue actores ,
qui sunt in ejus po-
l('state , aliquid ipso sive non permittenle, sive nesciente,
in subjeclis sibi pro suo gradu rebus clliciant. Non eis ta-

men rependitur, quod de ipsis juste sit , scd (|uo anirao

I
ipsi iaciunt : ([uia nequc liberam voiuutatem ralionaii
* 1 Tmi. 1, 20. — » 1 Coi. V, 3, ttc.
8.
116 S. ACGUSTIM EPISCOPI

crealurae suao Deus negavit -, et tamen potestatem ,

qua
etiam injustos juste ordinat, sibi relinuit. Quem locum
latius et uberius in libris aliis ssepe tractavimus. Sive ergo
solem ^ et lunam , et sidera , et coelum , et terram , caete-
raque hujusmodi Gentes colebant, sive daemonia, recte
sub procuratoribus et actoribus fuisse intelliguntur.
XXXIII. Verumtamen ea quae sequuntur ,
jam quasi
explicatam quaestionem rursus implicant. Cum enim per
totam epistolam non ab aliis ostendat soUicitatam fuisse
Galatarum fidem , nisi ab eis qui ex circumcisione erant
et ad carnales observationes Legis tanquam in eis salus ,

esset adducere cupiebant hoc tantum loco ad eos loqui

, :

videtur qui ad Gentilium superstitiones redire tentarent.

,

Ait enim « Nunc autem cognoscentes Deum

: imo cog- ,

» niti a Deo ,
quomodo revertimini iterum ad infirma et
» egena elementa ,
quibus rursus ut antea servire vul-
» tis ^ ? » In eo enim quod dicit , « revertimini , » quando
non circumcisis, sed Gentibus loquitur, sicut in tota epis-
tola apparet non utique ad circumcisionem dicit eos re-
•,

verti, in qua nunquam erant, sed « ad infirma inquit, ,

» et egena elementa, quibus rursns ut antea servire vul-

» tis. » Quod de Gentibus intelligere cogimur 5 his enim
supra dixerat : « Sed tunc quidem ignorantes Deum , his
» qui natura non sunt dii"^ : » ad quam servitutem reverti
eos velle significat , cum ait : « Quomodo revertimini ad
» infirma et egena elementa ,
quibus rursus ut antea ser-
vire vultis ?
XXXIV. Quod autem adjungit : « Dies observatis , et
» menses , et annos , et tempora : timeo vos ne f orte sine
» causa laboraverim in vos ' , » magis hanc sententiara
confirmare videri potest. Vulgatissimus est enim error Gen-
tilium iste , ut vel in agendis rebus, vel in expectandis
' Galat. IV, 9. — ' Ibid, 8. — 3 Ibid. lo, ii.
 EPISTOL^ AD GALATAS EXPOSITIO. 117
eventis vitae ac negotiorum suorum ah Astrologis el Chal-
dseis notatos dies et menses , et annos , et tempora obser-
vent. Fortasse tamen non opus est , ut hoc de Gentihum
errore inteUigamus, ne intentionem causae, quam ab exor-
dio susceptam ad finem usque perducit, subito in aliud
temere detorquere velle videamur ; sed de his potius , de
quibus cavendis eum agere per totam epistolam apparet.
Nam et Judsei servihter observant dies, et menses^ et an-
nos , et tempora in carnah observatione sabbati et neo-
meniae et mense novorum, etseptimo quoque anno vocant
Sabbatum sabbatorum.Quae quoniam erantumbrae futuro-
rum, jam advenienteChrislo in superstitione reraanserunt,
cum tanquam salutaria ol)Scrvarentur a nescienlibus quo
referenda sint ut tanquam hoc dixerit Apostohis Genli-
:

|bus Quid prodest vos evasisse servitutem qua teneba-

,

Tiini, cum serviretis elementis mundi, c[uando rursus ad

aha reditis, sedacti ab eis qui nondura agnoscentes hber-

•alis suae tempus, inter caetera opera Legis quae carnahter
iapiunt , etiam temporibus serviunt, quibus et vos rursus
,it antea servire vullis, et oi)servare cum eis dies, et raen-
ies, et annos, et tempora, quibus serviebatis et antequaju
lliristo crederetis? Manifestum est enim , volumina tem-
)orum per elemcnta hujus mundi, hoc est, ca-lum tt ter-
am et motus at(jue oidiiiem siderum adrainistrari. Quae
( inhrma » appellat, ex eo quod iniirma et instabili spe-
ic variantur : « egena » vero , ex eo (juod egent sumraa
L slabih specie Greatoris, ut quomodo sunt, osse possinl.
\XXV. Ergo ehgat lector utram volet scntentiam dura-
,nodo iutelhgat ad tantuui periculum aniinne perlinere
tuperstitiosas teraporum observationcs , ul liuic loco sub-
ecerit Aposlolus : u Timco vos, nc rortc sine causa laho-
'
raverim in vos'. » Quod cum tanla eelcbrilate al(|ue
'
G:.l;il. IV, II.
118 S. ArGrSTINI EPISCOPI

anctorltate per orbem terrarum in Ecclesiis legatur, plena

sunt conventicula nostra hominibus ,

qui teropora rerura
agendarum a mathematicis accipiunt. Jamvero ne aliquid
inchoetur, aut «dificiorum aut hujusmodi quorumlibet ,

operum, diebus quos segyptiacos vocant, saepe etiam nos

monere non dubitant, nescientes, ut dicitur ubi ambu- ,

lant.Quod si locus iste de Judseorum superstitiosa obser-

vatione inteUigendus est, quam spem habent, cum
Chris-

tianos se dici vehnt, ex ephimeridis vitam

naufragam
gubernantes quando de divinis hbris , quos Deus adhuo
carnah popuio dedit si more Jud<Teornm tempora
,
obser-

varent , diceret eis Apostohis « Timeo vos ne forte sine :

tamen ^ si deprehenda-
>)causa laboraverim in vos.? » Et
ritu sabbatum
tur quisquam vel catechumenus judaico
observans, tumultuatur Ecclesia. Nunc autem innume*
rabiles de numero fidehum cum magna
confidentia in fat

ciem nobis dicunt Die post Kalendas non

,
proficiscor. ^(

vix lente ista prohibemus arridentes

ne irascantur el , ,

timentes ne quasi novum ahquid mirentur. Vae peccati?

hominum quse sola inusitata exhorrescimus. Usitata vers

,

quara»
pro quibus abluendis Filii Dei sanguis effusus est ,
hbet magna sint , et omnino claudi contra se faciant
reg»

num Dei, ssepe videndo omnia tolerare, saepe tolerandf

nonnuUa etiam facere cogimur atque utinam, o Dominei :

non omnia qu^ non potuerimus prohibere , faciamus.

XXXVI. Sed jam videamusquae sequuntur. Sane praei
terieramusquod dictum est « Nunc autem cognoscent^ :

Deum imo cogniti a Deo '\ » Videtur enim certe ho(

» ,

congruere velle infirmitat

loco etiam apostolica locutio
: ne tantummodo in Veteris Testamenti Ubrii
hominum
modus divin
usque ad terrenas hominum cogitationes
eloquii descendisse videatur. Nam quoniam correxit quw
• Forte et tantuni. — » Galat. iv, 9.

l
 EPISTOLjE Ad galatas expositio. 119
dixerat , « » nihil nos movere debet
cognoscentes Deura,
manifestum enim quandiu per fidem arabulamus, non
est

per speciem nondura nos cognovisset Deum ^ ; sed ea

,

fide purgari, ut opportuno tempore cognoscere valeamus.

Sed quod in ipsa correctione ait, « imo cogniti a Deo, »

si proprie accipitur, putabitur Deus quasi ex tempore ali-

quid cognoscere quod ante non noverat. Translate ergo

,

dictum est , ut oculos Dei accipiamus ipsam dilectionem

ejus, quam comraendavit mittendo pro impiis occiden-
dum unicum Filium : sic enira de iis qui diliguntur dicere
solemus quod ante oculos habeantur. Hoc est ergo « cog-
» noscentes Deum, imo cogniti a Deo, » quod et Joannes
dixit : « Non quod nos dilexerimus Deum, sed quoniam
» ipse dilexit nos ^. »

XXXVII. Dicit autem : « Estote sicul et ego^ : » qui

utique cum Judaeus natus sim, jam ista carnalia spiritali
dijudicatione contemno , « Quoniam et ego sicut vos : » id
'st, homo sum. Deinde opportune ac decenter facit eos re-
( olcre charitatem suam , ne tanquam illum deputent. Di-
rit enim : « Fratres ,
precor vos , nihil me laesislis : » tan-
(|uam si diceret, Ne ergo putetis, quod ego laedere vos
cupiam. « Scitis quia per infirmitatem carnis jampridem
)) evangelizavi vobis* : » id est, cum persecutionera pa-
lcrer. « Et tentationem vestram in carne mea non spre-
» vistis , necjue respuistis ^ » Tentati sunt enim, cum
pcrsecutionem pateretur Apostolus utrum timore dese- ,

rcrent cum, an charitatc ampiecterentur. Et « neque spre-

)) vislis , incjuit, » tan(|uam ulilcm istam tentationem :

'< nequc rcspuistis , » ut non susciperelis communionem

pcriculi mei. « Sed sicut Angclum Dui excepistis me, si-
» cut Christum Jesum. » Deiude admirans, opus eoruiQ
• 1 Cor. V, 7. — ' I .loan. iv, 10. -' ' (iulal. iv, 11. — 4 Ilii.l. i,{, —
lliid, i4
 120 S. AUGUSTINI EPISCOPl
spiritale coramendat, ut hoc intuentes, in carnalem limo-
rem non decidant. « Quae ergo fuit , inquit, beatitudo
» vestra ? Testimonium enim vobis perhibeo ,
quoniam si

» fieri posset, oculos vestros eruissetis, et dedissetis mihi.

M Ergo inimicus factus sum vobis verum vobis praedi- ,

» cans ? » Respondetur utique *

Non. Sed quid « verum ,

» praedicans, » nisi ut non circumcidantur? Et ideo vide

quid adjungit « ./Emulantur vos non bene^ » id est,

: :

invident vobis, qui vos carnales de spiritahbus volunt fa-

cere , hoc est , « semulantur non bene. Sed excludere
» inquit , vos volunt, ut illos aemulemini, » hoc est, imi-
temini : quomodo , nisi ut servitutis jugo attineamini
sicut ipsi attinentur ? « Bonum autem , ait , aemulari in
» bono semper^ » Vult enim ut semper ipsum imiten-
tur •, Et non solum cum praesens
propter hoc addidit : «

» sum apud vos. » Cum enim praesenti oculos suos dare

vellent utique ipsum conabantur imitari quem ita dili-

, ,

gebant.
XXXVIII. Ad hoc dicit etiam : Filioli mei » ut tan- ,

quam parentem utique imitentur, « Quos iterum, inquit

)) parturio, donec Christus formetur in vobis*. » Magis
hoc ex persona matris Ecclesiae locutus est : nam et ahbi

dicit : « Factus sum parvulus in medio vestrum, tanquam

)) si nutrix foveat fihos suos ^ » Formatur autem Christus
in credente per fidem in interiore homine , vocato in h-
bertatem gratiae, raiti et huraih corde, non se jactante de
operum meritis quae nulla sunt sed ab ,
; ipsa gratia meri-

tum ahquod inchoante quem possit rainimum ,

dicere

suum , id est , enim

se ipsum
fecis- , ille qui ait : « Cum
» tis uni ex minimis meis, mihi fecistis ^ » Formatur enim
Christus in eo, qui formara accipit Christi formara autera :

« Galat. IV, i5, i6.— > Ibid. 17.— Ubiil. i8.— 4lbid. 19. — ^iTbess.
n, 7. — '^
Mntth x\v, ^n.
 EPISTOL^: ID GALATAS KXPOSITIO. 121

accipil Christi, qui adhseret Christo dilecLione spiritali.

Ex hoc enim fit ut hujus imitatione sit quod ille, quan-

,

tum gradu suo sinitur. Qui enim dicit se in Christo ma-

nere, ait Joannes, debet quomodo ille ambulavit^ et ipse
ambulare^ Sed cum homines a matribus concipiantur ut
formentur, jam formati autem parturiantur ut nascantur,
potest movere quod dictum est « Quos iterum parturio ;
,

)) donec Christus formetur in vobis-. » Nisi parturitio-

nem hanc procurarum angoribus positam intelligamus ,

quibus eos parturivit ut nascerentur in Christo •, et iterum

parturit propter pericula seductionis, quibus eos contur-
bari videt. SoUicitudo autem tahum de ilhs curarum
qua se quodam modo parturire dicit, tandiu esse poterit
donec perveniant in mensuram setatis plenitudinisChristi,
ut jam non moveantur omni vento doctrinae^. Non ergo
propter initium fidei,quojam nati erant , sed propter
robur et perfectionem dictum est : « Quos iterum partu-
)) rio , donec Christus formetur in vobis. » Hanc partu-
ritionem aliis verjjis etiam aUbi commendat ubi dicit , :

« Incursus in me quotidianus , solhcitudo omnium Ec-

)) clesiarum. Quis infirmatur, et ego non inhrmor? Quis
)) scandahzatur , et ego non uror *? »

XXXIX. Quod vero subjecit « Vellem autem nunc

:

» adesse apud vos, et mutare vocem meara quia con- :

» fundor in vobis ^ : » quid ahud intelhgatur, nisi quia

(iholos suos esse dixerat ,
parcens eis forlasse per htleras,
ne severiore objurgatione commoti lacile in ejus odium
traducerentur a deceptoribus illis, quibus abscns non pos-
set resistere. « Veliem ergo , imjuit , nunc adesse apud
» vos , et mulare vocem meam, » id esl, negare vos fihos;

'
I Joaii. II, (i. — ' Ibid. :j5 — ' F.pln» iv, i3. — 4 i Coi. xi, 'jB. —
«Galal. IV, 'io.
122 S. AUGUSTINI EPISCOPI
« quia confundor in vobis. » Malos enim filios,, ne de his
erubescant , etiam parentes abdicare solent.
XL. Deinde subjungit « Dicite mihi sub Lege volentes
:

» esse Legem non audistis ? » Et de duobus quidem

,
^

fihis Abrahae quod dicit facile inteihgitur nam ipse in-

, :

terpretatur hanc allegoriam. Hos enim duos fihos habebat

Abraham, cum duo Testamenta significata sunf*. Post
mortem autem Sarse quos de alia uxore genuit, non per-
,

tinent ad hanc significationem. Et ideo multi legentes

Apostolum hbrum autem Geneseos ignorantes, putant
,

solos habuisse duos fihos Abraham. Hoc ergo solos com-

memorat Apostolus, quia adhuc habebat, cum haec
solos
significarentur ,
quod ille de
quae consequenter exponit :

ancilla quae Agar vocabatur, Vetus Testamentum signi-

ficat , populum Veteris Testamenti propter jugum
id est ,

servilecarnahum observationum, et promissa terrena, qui-

bus irretiti et quse tantummodo sperantes de Deo non
, ,

admittuntur ad haereditatem spiritalem coeleslis patrimo-

nii. Non autem quod de hbera uxore natus est
suflicit,

Isaac, ad significandum popukim haeredem novi Testa-

menti: sed plus hic valet, quod secundum promissionem
natus est. Hle autem et de ancilla secundum carnem et ,

de hbera nasci poluit secundum carnem, sicut de Cethu-

ra, quam postea duxit Abraham, non secundum promis-
sionem, sed secundum carnem suscepit fdios^. Isaac enim
mirabihter natus est per repromissionem , cum ambo pa-
rentes senuissent. Quod si data per Apostolum fiducia,
qua duos illos allegorice accipiendos apertissirae ostendit,
voluerit aliquis etiamCethur<Te filios in aliqua rerum figura
futurarum inspicere ; ( non enim frustra de tahbus per-
sonis administratione Spiritus sancti liaec gesta conscripta

' Galat. IV, 21. — ^ Gen. xxi, i. — ^ id. xxv, i.

 EPISTOL^ Ad gAlatAS expositio. 123
simt :
) inveniet fortasse hoereses et schismata significari.
Qui filii de libera quidem , sicut isti de Ecclesia ^ sed ta-
men secundum carnem nati sunt , non spiritaliter per re-
promissionem. Quod si ita est, nec ipsi ad haereditatem
inveniuntur pertinere, id est, ad coelestem Jerusalem ,

quam sterilem vocat Scriptura, quiadiu fiHos in terra non

genuit. Quae deserta etiam dicta est, coelestem justitiam
deserentibus hominibus terrena sectantibus, tanquam vi-

rum habente illa terrena Jerusalem, quia Legem accepe-

rat.Etideo coelestem Jerusalem Sara significat quae diu ,

deserta est a concubituviri proptercognitam sterihtatem.

Non enim tales homines, qualis erat Abraham, ad explen-
dam libidinem utebantur foeminis, sed ad successionem
prolis. Accesseratautem steriiitati etiam senectus, ut ex
omni desperatione divina promissio magnum meritum cre-
dentibus daret. Certus ergo de promissione Dei officio
gignendi accessit ad fetatem jam gravem quam in annis
vigentioribus corporali copulatione deseruerat. Non enim
ob aHud Apostolus , adjuncta earum mulierum figura
interpretatur ([uod per Prophetam dictum est : « Quoniam
» muhi fiHi desertae magis (|uam ejus qu.ne habet virum ' : »

cum et marito prior Sara sit mortua, neque inter eos ul-
lum extitisset divortium. Unde ergo illa deserta, aut illa
habcns virum , nisi quod Abraham propagandne prolis
operam ad Agar ancillne foecunditatem ab uxoris Sarae
stcrilitate transtulerat? ipsa tamen permiltenle et ultro
oirerent(^, ut marilus ejus de ancilia susciporet (ilios. An-
ti(|ua enim justili.e regula est , (juam commendat ad Co-
rinlhios idcm Apostolus : « Muiicr sui corporis potcslatcni
» non habet, sed vir'' : » simililcr autcm et vir sui cor-
poris potcslalcm non liabct, scd tuulicr. Et liiijnsmodi
enim debita,sicut ca;tera, in eorutn quibus (lcbcuLur po-
' Galat. IV, 'i7, ot Isai. liv, i. — ' i Oor. vii, 4-

Sl"^
<'i
124 S. AUGrSTINI EPISCOPl
teslate consistunt. Cui potestati qui fraudewi non facil

ille castitatis conjugalis jura custodit. Senectus autem pa-

rentum Isaac ad eam significationem valet, quoniam Novi
Testamenti populus quamvis sit novus, praedestinatio ta-
men ejus apud Deum et ipsa Jerusalem ccelestis antiqua ,

est. Unde et Joannes ad Parthos dicit : « Scribo vobis pa-

» quoniam cognovistis quod erat ab initio ^ » Car-
tres,
nales autem qui sunt in Ecclesia, ex quibus haereses et
schismata fiunt ex Evangeho quidem occasionem nas-
,

cendi acceperunt sed carnalis error quo concepti sunt

;
_,

et quem secum trahunt, non refertur ad antiquitatem ve-

ritatis ; et ideo de matre adolescentula , et de patre sene
sine repromissione nati sunt. Quia et Dominus nonnisi ol)

antiquitatem veritalis in Apocalypsi albo capite apparuit'^.

Nati sunt ergo tales ex occasione antiquae veritatis in no-
vitio temporahque mendacio. Dicit ergo nos Apostolus se-
cundum Isaac promissionis fihos esse : et sic persecutio-
nem passum Isaac ab Ismaele ,
quemadmodum hi qui
spiritahter vivere coeperant , a carnahbus Judoei persecu-
tionem patiebantur frustra tamen, ; cum secundum Scrip-
turam ejiciatur ancilla et fihus ejus, nec haeres esse possit
cum fiho liberae ^. « Nos autem , inquit, fratres, non su-
» mus ancillae fihi , sed liberae *. » Ea enim hbertas nunc
maxime opponenda est servitutis jugo quo in operibus
,

Legis tenebantur, qui ad circumcisionem istos trahebant.

XLI. Cum autem dicit « State ergo^,» significat eos
:

nondum cecidisse, accommodatius enim diceret Surgite. :

Sed quod addidit « Et ne iterum servitutis jugoattinea-

:

» mini, » quando quidem hic nullum ahud jugum potest

intelhgi quo eos attineri noht, nisi circumcisionis tahum-

,

que observationum judaicarum ita enim et sequitur, :

' I Joan. II, i3, — ' Apoc. i, i^- — ^ Gen, xxi, lo. — 4 Galat. iv, 3i.

— 5 Id. V, I.
 EPISTOL^ AD GALATAS EXPOSITIO. 126
« Ecce ego Paulus dico vobis ,
quia si circumcidamini
» Christus vobis , nihil proderit : » quomodo accepturi
sumus quod ait : « ne iterum servitutis jugo attineamini : »

cum ad eos scribat qui Judsei nunquam fuerant ? Nam

hoc agit utique, ne circumdantur. Sed nimirum hic de-
claratur et confirraatur illa sententia , de qua superius
disputavimus. Quid enim aliud hoc loco Gentibus dicat,
non invenio, nisi utprositillis quod a servitute superstitio-
nis suae per fidera Christi liberati sunt, ne iterum servi

esse velint sub jugo observationum carnahum ,

quamvis
sub Lege Dei, tamen carnalem populum serviliter alh-

gantium. Christum autemnihil eis profuturum esse dicit,

si circumcidantur •, sed illo modo quo ,
eos isti volebant
circumcidi, id est, ut in carnis circumcisione ponerent
spera salutis. Non enim Timotheo non profuit Christus ,

c[uia Paulus ipse illum jam christianura juvenera circura-

cidit ' : fecit autem hoc propter scandalura suorum, nihil
simulans omnino , sed ex iJla indifferentia ,
qua dicit :

« Circumcisio nihil est , et praeputium nihil est-. » Nihil

enim obest ilJa circumcisio ei, qui salutem in iJla esse non
credit. Secundum hanc sententiara etiam illud addidit ,

« Testificor autem orani homini circuracidenti se ^, » id

cst , tanquam salutarem istam circumcisionem appetcnti,
« quia debitor cst universae Legis faciendne. » Quod ideo
ait , tam innumerabiJium observationum
ut veJ terrore ,

quae in Legis operibus scriptae sunt ne omncs impJcre ,

cogcrentur, (quod nec ipsi Judaei nec parentes corum ,

implerc potucrunt^ sicut Pctrus in Actibus Apostoloriim

dicit, ) abstinerent se ab his , tjuibus cos isti subjugarc
(upiebant.
XLII. « Evacuati, inquit, cstis a Christo, qui in Lcgc

' .\tt. XVI, 3. — > I (.or. vii, i<). — ^Galal. v, 3. — ^ Atf. xv, lo.
126 S. AVGUSTINI EPISCOPl
)) justificamini *.» Haec est illa proscriptio, qua Christum
proscriptum superius dixerat^^ utcumisti cvacuarentur a
Christo, id est, Christus ab eis tanquam a possessione
quam tenebat, abscedit, opera Legis in eam possessionem
tanquam vacuam inducantur. Quod quia non Christo
in ,

sedillis obest, addidit « a gratia excidistis. Cum enim , ))

hoc agat gratia Christi ut iUi qui debitores erant operum,

Legis, liberentur hoc debito ; isti ingrati tantae gratiae,

debitores esse volunt universae Legis faciendae. Nondum
autem erat factum 5 sed quia voluntas moveri coeperat
ita plerisque locis loquitur quasi factum sit. « Nos enim
)) inquit, spiritu ex fide spem justitise expectamus^. )) In
quo demonstrat ea pertinere ad fidem Christi, quae spiri-
taliter expectantur, non quae carnaliter desiderantur, qua-
libus promissionibus servitus illa tenebatur : sicut alio loco
dicit : «Non respicientibus nobis quae videntur, sed quae non
)) videntur. Quaeenim videntur, teraporalia sunt:quae au-
)) tem non videntur, aeterna sunt^. Deinde subjunxit, « In )>

)> Christo enim J esu neque circumcisio quidquam valet, ne-

)) que praeputium ^ ut illam indifferentiam declararet, ni-
: ))

hilque perniciosum esse in hac circumcisione ostenderet,

nisi ex illa salutem sperare. Nihil ergo valere circumcisio-
nem aut praeputium , « sed fidem quae per dilectionem
)) operatur. ))Ethic illlud tetigit, quia sub Lege servitus
per timorem operatur. « Currebatis bene , inquit, quis vos
)) impedivit veritati non obedire "^
? )> Hoc est ,
quod su-
perius ait : « Quis vos fascinavit^? Suasio, inquit, vestra
)) non ex eo enim suasio car-
est qui vocavit vos^. » Haec
nalis est iUe autem in libertatem vocavit. Suasionem
,

autem eorum dixit quod eis suadebatur. Eos autem pau-

,

• Galat. V, 4. — * Iil 1", I. — 3 Id. V, 5. — 4 2 Cor. iv, i8. — 5 Galat.

V, 6. — 6 ibid. 7. — 7 Id.ui, i. — 8 Id. V, 8i

 EPISTOLjE AD GALAXAS EXPOSITIO. 127
cos, qui ad illos veniebant, ut ista suaderent , quia in
comparatione multitudinis credentium Galatarum exigui
numero erant, fermentum appellal^ Recipient autem isti
fermentum et tota massa id est, tota eorum Ecclesia
; ,

in corruptione carnalis servitutis quodam modo fermenta-

bitur , si tales suasores tanquam justos et fideles recipien-
tes honoraverint. « Ergo, inquit, confido in vobis in Do-
» mino, quod nihil aliijd sapietis^. » Hinc utique mani-
festum est, nondum illos fuisse possessos a tahbus. « Qui
)) autem conturbat vos , inquit ,
portabit judicium ,
qui-
)> cumque ille fuerit. » Haecest iJla conturbatio contraria
ordini , ut de spiritalibus carnales fiant. Et quoniam in-
lelJigendum est fuisse quosdam ,
qui cum velJent eis is-
lam servitutem persuadere , et viderent eos PauJi apostoJi
auctoritate revocari , dicerent etiam ipsum PauJum id
scntire, sed non eis faciJe aperire voJuisse sententiam suam,
opportunissime subjecit « Ego autem fratres, si cir- : ,

)) cumcisionem adhuc praedico, quid adhuc persecutio-

)) nem palior^ ? » Etiam ab ipsis enim patiebatur perse-
culionem, qui taJia persuadere moJiebantur , cum jam
EvangeJium suscepisse viderentur. Quos tangit alio Joco
ubi ait : « PericuJis in faJsis fratrii)us ^*? » et hic in capite

EplstoJjfi, ubi dicit: « Propter subintroductos autem faJ-

)) sos fratres ,
qui subintroicrunt proscuJlare Jibcrtatem
>' nostram , (|uam habcmus in Chrislo Jesu , ut nos in
)) servitutem redigerent ''. » Ergo si circumcisionem prae-
dicabat, dosinercnt eum perse(|ui. Qui tamen nc timo
rciitur ab (;is ,
(jiiibus christiana Jibcrtas annuntiabatur ;

.uit ne ab ipso ApostoJo timeri putarentur, propterea su-

pcrius Jibcra pJcnus fiducia , nomcn suum eliam proles-
>us est, dicens : « Ecce cgo PauJus dico vobis , (|uia si

'
Galal. V, 9. — ' IbiU. 10. — ' Ibid. ii. — 4 a Coi. xi, 26. — * Ga-
lat. V, 2.
128 S. AUGUdTIM EMSCOPI
» circumcidamini , Christus vobis nihil proderit *
: » taii-

quam si diceret , Ecce me imitamini , ut non timeatis •,

aut in me causam refiindite , si timetis. Quod autem di-

cit : « Ergo evacuatum est scandalum crucis"^, m senten-
tiam illam repetit : « Si ex Lege justitia , ergo Ghristus
•» gratis mortuus est^. •» Sed hic quoniam scandalum no-
minat , inmemoriam revocat propterea maxime in Christo
passos esse scandalum Judaeos ,
quia istas carnales obser-
vationes ,
quas pro ipsa salute se habere arbitrabantur
eum ssepe animadvertebant prseterire atque contemnere.
Hoc ergo ita dixit, ac si diceret, Sine causa ergo Chris-
tum cum ista contemneret scandalizati Judaei crucifi-
, ,

xerunt, adhuc eis pro quibus crucifixus est, talia per-

si

suadentur. Et adjecit elegantissima ambiguitate quasi sub

specie maledictionis benedictionem dicens « Utinam et , ,

)) abscidantur qui vos conturbant^. )> Non tanlum, inquit,

circumcidantur , sed et abscindantur. Sic enim fient spa-
dones propter regnum coelorum, et carnalia seminare
cessabunt^.
LXIIT. « Vos enim, inquit, in libertatem vocati estis
)> fratres^. » Quia illa conturbatio a spiritalibus ad car-
nalia revocans in servitutem trahebat. Sed jam hinc opera
illa Legis tractare incipit , de quibus eum supra dixeram
in fine Epistolse tractalurum ,
quae ad novum quoque Tes-
tamentum pertinere nemo ambigit''^ sed alio fine, quo
liberos ea facere decet , id est , charitatis aeterna speran-

tis hinc prsemia , et ex fide expectantis. Non sicut Ju-

daei ,
qui timore ista implere cogebantur , non illo casto
permanente in sseculum saeculi,sed quo timebant prae-
senti vitae suae : et ideo quaedam opera Legis implebant
quae in sacramentis sunt ^ •, illa vero quae ad bonos mores

• Galat. V, 2.— » Ibid. ii.— ' Ibid, 21,— 4 Ibid. i2.— ^ MaUh. xix, i'2.

— 6 Galat. V, i3. — 7 Vide supra n. 19. — 8 psal. xvia, lo.

 EPlbXOLA: AU GALATAb EXfoSlXlO. 129
omnino non poterant. Non enim iraplet ea nisi
pertiiienl,
charitas. et hominem si propterea non occidit ali-
Quia
(|uis, ne et ipse occidatur^ non implet praeceptum justi-

ti^e; sed si ideo non occidit, quia injustum est, etiamsi id

possit facere impune, non solum apud homines, sed etiam

apud Deum. Sicul David cum divinitus accepisset in potes-
lalem regem Saill, impuneuli(|ue otcideret, nechominibus
inse vindicaturis,cjui niultum ah eis dihgebatur idem Da-
vid^ ^ nec Deo, qui hanc ipsam potestatcm dedisse se dixerat,
omnino ei faceret quod vellet. Pepercit ergo dihgens pro-
ut
ximum tanquam se ipsum non solum persecutum sed , ,

etiam persecuturum, qui eum corrigicjuam interfici male-

})at : homo in veteri Testaraenlo, sed non homo de veteri
'restamentoc|uem fides futune h.iereditatis Christi revelata

et creditasalvum faciebat ct ad imilandum vocabat. Ideo ,

nunc dicit Apostolus, « Tn libertatem vocati estis fratres,

tantum ne libertatem in occasionem carnis detis-
..
» :

id est, ne audito nomine libertatis, impune vobis peccan-

dum esse arbitremini. « Sed per charitateni, incjuit, ser-

» vito invicem. » Qui enim per charilatem servit, libere

^^(•rvit ^ et sinc miseria obtemperans Deo cura amore fa- ,

( icndo (piod docetur, non cum timore (|uod cogitur.

XLIV. « Omnis enim Le\ inquit in uno sermone , ,

)) impletaest, in eo {|Uod diliges proximum tuum lan-

» (piam t(! ipsum ^ « Omnem ergo Legeni nunc dicit ex
his operibus , (|uae ad bonos mores pertinent. Quia et illa
(|ii;esuntiu sacramentis, cum ben(;a liberis iiilelliguului ,

u(( carnaliter observanlur a servis , ad illa duo pi.»'( cpli

K-fcrantur necesse est , dilectionis Dei et proximi. Heclc
it;ique accipitur ad hoc pertinere (piod eliam Dominus
aiL : « Non veni Legem solvcre ,
scd implcre^ : » (luia
( rat ablaturus timorem carnalem j
spiritalcm autom cha-
'
I 1(0«. XXIV. 4. — ' Galat. v, i'5, ~ '*
Il>i<l. i^. — 4 M.itlli. v, 17.

CXMV. 1)
130 $. AUGUSTIM EPISCOPl

ritatem daturus , qua

sola Lex impleri potest. Plenitudo
enim Legis charitas^ ut quoniam fides impetrat Spiri-
, :

ritum sanctum per quem charitas Dei diflusa est in cor-

,

dibus operantium justitiam nullo modo quisquam ante ,

gratiam fidei de bonis operibus glorietur'^. Quapropter

istos jactantes sc de operibus Legis ita refellit Apostolus,
dum ostendit opera vetusta sacramentorum umbras fntu-
rorum iuisse ,
quas jam adventu Domini libero haeredi
necessarias non esse monstravit : opera vero ad bonos
mores pertinentia non impleri nisi dilectione, per quam
Unde si opera Legis quaedam post fidem
fides operatur.
superflua, qusedam ante fidem nulla sunt^ vivat justus ;

ex fide, ut et onus grave servitutis abjiciat, levi sarcina

Christi vegetatus , et justitiae metas non transgrediatur

lenijugo charitatis obtemperans*.
XLV: Quaeri autem potest, cur Apostolus et hic solam
commemoravit proximi dilectionem qua Legem dixit ,

impleri-, et ad Romanos cum in eadem quoestione versa-

retur « Quienim dihgit alterum inquit, Legem imple-
: ,

» plevit Non adulterabis, Non homicidium facies,

: nam_,
» Non furaberis, Non concupisces, et si quod est ahud
» mandatum in hoc sermone recapitulatur, Dihges pro-
,

» ximura tuum tanquam te ipsum. Dilectio proximi ma-

» lum non operatur^. » Plenitudo autem Legis chari- ,

tas. Cum ergo nonnisi in duobus praeceptis dilectionis Dei

et proximi perfecta sit charitas, cur Apostolus et in hac

et in illa Epistola solam proximi dilectionem commemo-

rat 5 nisi quia de dilectione Dei possunt mentiri homines,
(luia rariores tentationes eam probant, in dilectione au-
tem proximi facihus convincuntur eam non habere, dum
inique cum hominibus agunt ? Consequens est autem, ut
'
Roui. xni, xo. — 2 Id. v, 5. — ^ Galut. v, 6. —4 Ilabac. u, et Matth.

XI, 3o. — 5 Roni. xiu, 8, etc.

 EP1ST0L£ AD GALATAS EXPOSITIO. 131
qui ex toto corde , ex tota anima , ex tota mente Deum
diligit, diligat et proximura tanquam se ipsum : quia hoc
jubet ille, quem ex toto corde, ex tota anima , ex tota
mente diligit. Item diiigere proximum, id est, omnem
hominem tanquam se ipsum, quis potest, nisi Deum di-
ligat , cujus praecepto et dono dilectionem proximi possit
implere.? Cum ergo utrumque praeceptum ita sit, ut neu-
trum sine altero possit leneri, etiam unum hurum com-
memorare plerumque agitur de operibus sullicit , cum
justitiae : de quo quisque facilius
sed opportunius illud ,

convincilur. Unde Joannes dicit « Qui enim non diligit ;

» fratrem suum quem videt, Deum quem non videt quo-

» modo potest diligere^? » Mentiebantur enim quidam

dileclioncm se Dei habere, et de odio fraterno eam non

habere convincebantur dequo judicareinquotidiana vita :

et moribus faciie est. « Si autem mordetis, inquit et co- ,

» meditis invicem, videte ne ab invicem consumamini - : »

hoc enim raaximevilio contentionis et invidentiae, perni-

ciosae disputationes inter eos nutriebantur , male de invi-

(ein loc|uendo , et quaerendo (iuis(|ue gioriam suam va-
n;im(|ue victoriam ,
quibus sludiis consumitur societas
popuii , dum Quomodo autem ista
in partes discinditur.
ambuient, et concupiscentias
vilare possunt, nisi spiritu
carnis non pLrficiant? Primum enim et magnum munus
est Spiritus humilitas et mansueludo. Uude diud, (juod
, ,

jam commemoravi , Dominus ciamat : « Discile a me, quia

« mitis sum et liumiiis corde^ » et iiiud Prophetae
, :
:

« Super qucm re(|uiescit Spirilus meus, nisi super iiumi-

» lem et quietum et trementem verba mea ? » ,
^

XLVI. Quod aulem ait « Caro cuim concupiscit ad- :

» vcrsus spintum , spirilus autem adversus carnem ; h:vc

i|» enim invicem adversantur ,ut non ea quac vuitis fa-
'
i JoiUJ, IV, 20, — - Ualiil. V, i5. — 3 A'«!lli. \', ay. — ••
Isai. l v. 7

9.
132 S. AtiGUSTlJNl KPISCOPI

» ciatis ' : » puLant hic hominem liberum volunlatis ai-

bitrium negare Apostolum nos habere , nec intelligunt
hoc eis diclum, si gratiam fidei susceptam tenere nolunt,
per quam solam possunt spiritu ambulare , et concupis-
centias carnis non perficere; si ergo nolunt eam tenere,
non poterunt ea quae volunt facere. Volunt enim operari
opera jusliticC quse sunt in Lege sed vincuntur concu-
, ,

piscentia carnis quam sequendo deserunt gratiam fidei.

,

Unde et ad Romanos dicit « Prudentia carnis inimica :

» in Deum Legi enim Dei non est subjecta, neque enim

:

» potest -. » Gum enim charitas Legem impleat, pruden-

tia vero carnis commoda temporalia consectando spiritali

charitati adversetur, quomodo potest Legi Dei esse sub-
jecta , id esl, Jibenter alque obsequenter implere justi-
tiam, eique non adversari •, quando etiam dum conatur,
vincatur necesse est , ubi invenerit majus commodum
temporaie de iniquitate se posse assequi ,
quam si custo-
diat sequitatem. Sicut enim prima hominis vita est ante
Legem cum , nulla nequitia et mahtia prohibetur , neque
ulla ex parte pravis cupiditatibus resistit •, quia non est qui
prohibeat secundaestsubLegeante gratiam, quando
: sic

prohibetur quidem et conatur a peccato abstinere se, sed

vincitur; quia nondum justitiampropterDeumet propter
ipsam justitiam dihgit, sedeam sibi vult ad conquirendum
terrena servire. Itaque ubi viderit ex alia parte ipsam, ex
alia commodum temporale , trahitur pondere temporalis
cupiditatis, etrelinquitjustitiam : quam propterea tenere
conabatur, ut haberet illud, quodse nunc videt amittere,
si illam tenuerit. Tertia est vita sub gratia ,
quando nihil
temporalis commodi justitioe prseponitur : quod nisi cha-
ritate spiritah quam Dominus exemplo suo docuit, et

gratia donavit, fieri non potest. In hac enim vita elianisi

'
QA-\l- V, 17. — 2 Uom. viu, 7.
 KPISTOL« AD GALATAS EXPOSITIO. 133
exislant dcsideria carnis de mortalitate corporis , tameii
mentem ad consensionem jam peccati non subjugant. Ita

: non regnat peccatum in nostro mortali corpore quamvis ^

non possit nisi inhabitare in eo quandiu mortale corpus ,

est^ » Primo enim non regnat cum mente servimus ,

Legi Dei quamvis carne legi peccati, id est, pcenali

,

consuetudini , cum ex illa existunt desideria, quibus ta-

men non obedimus -. Postea vero ex omni parte extingui-
tur. Quoniam si Spiritus Jesu habitat in nobis, qui susci-
,
tavit Jesum Christum a mortuis, vivificalMt et mortalia
) corpora nostra ,
propter Spiritum qui habitat in nobis^.
! Nunc ergo implendus est gradus sub gratia, ut taciamus
'
quod voKnnus spiritu, etiamsi carne non possumus id :

! est, non ol)ediamus desideriis pcccati ad prcTbenda illi

'
membra nostra arnia inic|uilatis, etiamsi non valernus elH-
ccre ut eadem non existant^
desideria : ut ([uamvis non-
dum simus in pace cx omni liominisparte per-
illa jjeterna

fecta, jam tamen desinamus esse sub Lege ul)i praevari- ,

c.ationis rea mens tenetur, dum eam concupiscenlia carnis

in consensionem peccati captivam ducit^ simus auteni sub
gratia , iibi nulla est condemnatio iis cpii sunt in (^hristo
Jcsu 5
quia non certantem scd victum poena consequitur.
XLVn. Ordinatissime ita(|ue subjungil^, « Quod si

» spiritu ducimini , non adhuc ostis sub Lege^ : » ut in-

tclligamus eos css(.> sub IvCge , cjuorum spiritus , ita con-
ciipiscit adversus carnem , ut non ea (lu.ne volunt (aciant :

i(l cst , non s(! tcncant inviitos in cliaritatc justiti.i', scd a

loncupiscculc advcrsum s(,' (arnc vincanlur- non soluin
ca repugnante l(3gi menlis eorum, sed etiam captivanto
illos sub lcgc pcccati (pi;c est in mcmbris mortalibus.
,

Oiii cnim non (iucuntiir spiritu se(|uitur ut carnc du- ,

'
Udiii VI, 17. — lil VII, o'). — * lil. VIII, II. — '• M VI, 1 >.
—
'
I l'icli;i(;l VXIV, M ' - '' (illl.ll V, iH.
134 S. A.UGUSTINI EPISCOPI

cautur. Nonaiitem, pati adversifatem carnis, sed duci a

carne , damnatio est. Et ideo, « Quod si spiritu , inquit,
» duciraini, non adhuc estis sub Lege, » Nam etsuperius
non ait « Spiritu ambulate, et concupjscentias carnis
:

» non habueritis; sed ne perfeceritis^. » Quippe non

,

eas omnino habere, non jam certamen, sed certaminis

praemium est, si obtinuerimus victoriam perseverando sub
gratia. Commutatio enim corporis in immortalem statum
non habebit.
sola carnis concupiscentias
XLVIII. Deinde enumerare, utin-
incipit opera carnis
telligant se, si ad operandum ista desiderii carnalibus
consenserint tunc duci carne, non spiritu. « Manifesta
,

» autem sunl, inquit opera carnis, quae sunt fornica-

,

» tiones, immundicitiae, idolorum servitus, veneficia,

» inimicitiae, contentiones, animositates, aemulationes,
» dissensiones, haereses, invidiae, ebrietates, comessatio-
» nes, et his similia , quse praedico vobis , sicut praedixi,
» quoniam qui taha agunt, regnum Dei non posside-
» bunt^. » Agunt autem haec qui cupiditatibus carna-
libus consentientes facienda, esse decernunt, etiamsi ad
implendum facultas non datur. Caeterum qui tanguntur
hujusmodi motibus, et immobiles in majore charitate con-
sistunt, non solum non eis exhibentes membra corporis
ad male operandum , sed neque nutu consensionis ad ex-
hibendum consentientes; non haec agunt, et ideo regnum
Dei possidebunt. Non enim jam regnat peccatum in eo-
rum morlab corpore, ad obediendnm desideriis ejus^ :

quamvis habitet in eorura mortali corpore peccatum, non-

dum extinclo impetu consuetudinis naturahs, qua mor-
tahter nati suraus , et proprioe vitoe nostrae , cum et nos
ipsipeccando auximus quod ab origine peccati humani
damnationisque trahebamus. Aliud est, enim non pec- ,

I
Galat. V, i6. — ' Ibid. 19-21. J— 3 Rom. vi, 12.

I
 EPISTOL^ Ad GALATAS expositio. 135
care; aliiid non habere peccatum. Nam in quo peccatum
non regnat, non peccat, id est, qui non obedit desideriis
ejus in quo autem non existunt omnino ista desideria, non
:

solum non peccat, sed etiam non habet peccatum. Quod

etiamsi ex multis partibus in ista vita possit eflici, ex
omni tamen parte nonnisi in resurrectione carnis atque
commulatione sperandum est. Potest autem movere quod
ait : (( Quop praedico vobis, sicut proedixi, qui talia agunt,
)) regnum Dei non possidebunt, » si quseratur ubi ista
praedixerit nam in hac Epistola non invenitur. Ergo aut
•,

prsesens cum esset , hoc praedixerat 5 aut cognoverat per-

venisse ad illos Epistolam ,
quae missa est ad Corinthios.
Ibienim sic ait Nohte errare, nequefornicatores, ne-
: ((

» que idohs servientes neque adulteri neque molles , ,

,

neque masculorum concubitores neque fures neque , ,

» avari, neque ebriosi , neque maledici, neque rapaces

» regnum Dei possidebunt^. »
XLIX. Hic crgo cum enumerasset opera canais qui- ,

bus clausum est regnum Dei, subjecit etiam opera spiri-

tus , (juos spiritns fructus vocat : (( Fructus autem spiri-
» ritus est, infjuit, charilas, gaudium, pax, longanimitas,
» mansueludo, conlinentia » et addidit,
bonitas, fides , :

» Adversus hujusmodi non est lex » ut intelligamus "^

:

illos sub Lege positos in quibus ista non regnant. Nam ,

in (|uibus h.TC regnant ipsi Lege legitime utuntur, qula ,

non est illis Lex ad coercendum posita major enim et :

pr.'r'pnll(>nlior dclectatio eorum juslitia est. Sic enim ad

Timollicumdicit Scimus enim(|nia bona est Lex,siquis

: ((

» ea legitime utatur, sciens hoc quia Lex, justo posita non

» est : injuslis autem, et non subditis, impiis et pecc.Ttori-
» bus, et scclcstis, el contaminatis, partricidis, et matrici-
» dis, homicidis, fornicatoribus, masculorum concubito-
'
I Cor. VI, 7 ot 10. — ' (liilat. v, Ti, ti.
136 S. AUGUSTINI EPISCOPI
)) rihus, plagiariis, mendacil)us, peijuris, ct si qnid aliud
» sanac doctrinae adversatur : subauditur, his Lcx posita
» est'. ))Regnantergo spiritales isti fructusinhomine, in
quo peccata non regnant. Regnant autem ista bona, si tan-
tum delectant, ut ipsa teneat animum in tentationibus
ne in peccati consensionem ruat. Quod enim amplius nos
delectat, secundum operemur necesse est ut verbi
id :

gratia, occurrit forma speciosae foeminae, et movet ad de-

lectationem fornicationis ; sed si plus delectat pulchritudo
illa intima et sincera species castitatis ,
per gratiam quae
secundum hanc vivimus, et secundum
est in fide Christi ,

hanc operamur- ut non regnante in nobis peccato ab

obediendum desideriis ejus, sed regnante justitia per cha-
ritatem cum magna delectatione faciamus quidquid in ea
Quod autem de castitate et do
T)eo placere cognoscimus.
fornicatione dixihoc de caeteris inteUigi volui.
,

L. Neque moveat vel quod non omnino ad eumdem

,

nuraerum et ordinem opera carnis in hac Epistola enu-

meravit atque in illa ad Corinthios vel quod spiritaha
, :

bona pauciora, pluribus carnalibus vitiis opposuit; neque

ita e contrario ut fornicationibus castitas, immunditiis
munditia , atque ita caeteris caetera occurrerent. Non enini
hoc suscepit ut doceret quod sint, sed in quo genere iHa
vero expetenda sint, cum carnis et spiritus nominibus a
poena peccati atque peccato ad gratiam Doraini atque jus-
titiam nos converti oportere praediceret : ne deserendo
gratiam temporalem qua pro nobis Dominus mortuus
,

est, non perveniamus ad aeternam quietem in qua pro ,

nobis Dominus vivit; neque intelhgendo poenam tempo-

ralem in qua nos Dominus morlalitate carnis edomare
dignatus cst , in poenara serapiternam incidamus, qune
perseveranti adversura Dominumsuperbise praeparata est.
I
1 Tiin. 1, 8, e'c
 EPISTOL^- AD GALATAS EXPOSlTiO. 137
Cum cnim commemoratis multis opciibuscarnis, addidit
j
« el his similia » satis ostendit non se ista examinatiore
:

Inumero collocasse sed liberiore sermone posuisse. Hoc

,

etiam de spiritalibus fructibus fecit Non enim ait Ad- :

I
versus haec « non est Lex » sed, « AdvQrsus hujusmodi, » :

hoc est, sive isla , sive etiam coetera hujusmodi.

LI. Sed tamen diligenter considerantibnsnonhic omni
j
modo carnalium spiritahumque operum oppositio inordi-
1
nata atque confusa est. Ob hoc autem latet, quia pau-
i ciora, vel singula quibusdam pluribus opponuntur. Nam
I
ex eo quod carnalium vitiorum in capite posuit fornica-
( tiones , in capite autera virtutum spiritalium charitatem,
j
quem non divinarum litterarum studiosum faciat inten-
tum ad perscrutanda cTetera? Si enim fornicatio est amor
a legitimo connubio solutus
vagus explendae hbidinis et ,

consectando licentiam tam legitime ad spiritalem

; ([uid
fecunditatcm conjungitur (juam anima Deo? Cui quanto
fixus inhaeserit, tanto est incorruplior. Inhaeret autem
charitate. Recte igitur lornicationi opponitur charitas,
in qua sola est cuslodia castitaiis. Immunditise autcm sunt
omnes pcrturbationes de illa fornicalione conceplnp qui- ,

bus gaudium tran(|uiliitatis opponitur. Idolorum auteni

.servitus , ultinia fornicatio est anim.e, propltr (|uam
etiam bellum adv(.Tsus Evangelium cum reconciliatis Deo
furiosisssimum gestum esl , cujus reliquiae quamvis tritae

diu , adhuc tamen rccalont. Hui(' ita((uc pax contraria est,

qua reconciliamur Deo, cadcnKiuc pacc etiam cum ho-
minibus cuslodila, vcneficiorum inimicitiarum, contcn- ,

tionum remulationum animositatum, disscnsionum((uo

, :

vilia sanantur in nobis : ut autcm iu aliis, inter (|uos vi-

vimus, jusla uiodcralionc traclcnlur, ct ad suslincuduiu
longanimitas , cl ad curandum bcnignitas, ct ad igno>-
rendum bonilas niiiilal. Jam vro h.crcsibus lidcs. in\i-

i
 l^^S S. AUGXJSTINI EPISCOPI
diae mansuetudo, ebrietatibus et comessationibus conti-
nentia reluctatur.
LII. Ne quis sane arbitretur hoc esse invidiam quod est
aemulatio : vicina enim sunt, et propter ipsam vicinitatem
plerumque utrumlibet horum pro altero , vel semulatio
invidia, vel invidia pro aemulatione ponilur. Sed quia
utrumque hic locis suis dictum est, utique distinctionem
de nobis flagitant. Nam aemulatio est dolor animi cum ,

alius pervenit ad rem, quam duo pluresve appetebant,

et nisiab uno haberi non potest- Istam sanat pax_, qua id
appetimus, quod omnes qui appetunt, si assequatur,
unum in eo fiunt. Invidia vero dolor animi est, cum in-
dignus videtur aliquis assequi etiam quod tu non appe- ,

tebas. Hanc sanat mansuetudo, cum quisque ad judicium

Dei revocans, non resistit voluntati ejus, et magis ei
credit recte factum esse, quam sibi quod putabat indi-
gnum.
LIII. « Crucifixerunt autem carnem suam cum passio-
w nibus et concupiscentiis', « sicut consequenter dicit,
u qui sunt in Christo Jesu. » Unde autem crucifixerunt,
nisi timore illo casto permanente in sseculum
sreculi, quo
cavemus offendere illum quem toto corde, tota anima,
,

tota mente diligimus-? Non enim hoc timore timet adul-

tera, ne custodiatur a viro, quo timet casta ne deseratur
:

illi enim tristis est praesenlia viri, huic

absentia. Et ideo
timoriJle corruptus est, et transire non vult hoc s.tcu-
lum iste autem *castus permanet in soeculum sseculi. De
:

quo timore crucifigi optat Propheta cum dicit « Con- , :

» fige clavis a timore tuo carnes meas ^. crux

» Ista est de
qua Dominus dicit : « Tolle crucem tuam , et sequere
» me *. »

' Galat. V, 24. — ' Psal. xviii , 10. — ^ Id. cxviii, 120. — 4 Mattli.
XXVI, 34.

I
M
 EPISTOL^ AD GAlATAS EXPOSITIO. 139
LTV. « Si spiritu, inquit , vivimus , spiritu et secte-
)) mur^ )> secundum id nos vivere
Manifestum est certe

quod sectati fuerimus, sectabimur autem quod dilexeri-

mus. Itaque si ex adverso existant duo praeceptum jus- ,

titiae, et consuetudo carnalis, et utrumque diligitur id ,

sectabimur quod amplius dilexerimus si tantumdem :

utrumque diligitur nihil horum sectabimur sed aut ti-, ^

more, aul inviti trahemur in alterulram partem , aut si

utrumque aequaliter etiam timemus , in periculo sine du-

bioremanebimus, fluctu dilectionis et timoris allernante

cjuassati.Sed pax Christi vincat in cordibus nostris^. Tunc

enim orationes et gemitus et in auxilium invocata dex- ,

tera misericordiue Dei sacrificium contribulati cordis non ,

despicit , charitatemque sui ampborem commendatione

periculij de quo liberavit, exsuscitat. In eo autem illi
fallebantur, quod negare quidem non poterant, sectan-
dum sibi esse Spiritum sanclum , assertorem ac ducem
libertatis sur£ •, sed ad opera servilia carnaUler conversi
retrorsum se conari non intelligebant. Propterea non ait

(( Si spiritu vivimus, )> spiritum sectemur^ sed , (c spiritu

» sectemur, incjuit. » Fatebantur enim Spiritui sanclo
servire oportere : et eum non spirilu suo, sed caine vo-
lebantsectari ; non spiritaliter oblinentcs graliam l)ei, sed
in circumcisione carnali et caeteris hujusmodi spem cons-
tituentes salutis.
LV. <( Non ediciamur, intpiit , inanis glori.ie cnpidi
)) invic(.'m invidenles, et inviccm provocantes^. » Prorsus
magnific(?et omiiino divino ordinc, poslca (juam eos ins-
Iruxil advcrsus illos a (|uibus in servitulem Legis sedu-
ccbantur, hoc in eis cavet, nc inslnicliores facii , et vo-
lenles jam calumniis carnalium rcspondere, conlenlio-
' Giil.il, V, 'i5. — ' (joIoss. III, if). — J (;alat. v, -iG.
 140 S. AtJaCSTINI EPTSCOPl

nibus sLudeant , et appetituinanis glorinp , Legis oncribus

non servientes , vanis cupiditatibus sorviant.
LVI. Nihil autem sic probat spiritalem virum ,
quam
peccati alieni tractatio, cum liberaf.ionem ejus potius quam
insultationem ,
potiusque auxilia quam convicia medita-
tur, et quantum facultas tribuitur suscipit. Et ideo dicit

« Fratres , etsi pnfioccupatus fuerit homo in aliquo de-

V licto, vos qui spiritales estis , instruite hujusmodi^. »

Deinde ne sibi quisque videatur instruere, etiam cum

proterve exagitat irridetque peccantem, aut superbe tan-
qnam insanabilem detestatur, « in spiritu, inquit, man-
)) suetudinis , intendens te ipsum ne et tu tenteris. » Ni-
hii enim ad misericordiam sic inchnat ,
quam proprii
pericuh cogitatio. Ita eos nec deesse voluit tVatrum cor-
reptioni , nec studere certamini. Multi enim homines cum
a somno excitantur^ litigare volunt; aut rursus dormire,
cum litigare prohibentur. Pax igitur et dilectio . commu-
nis periculi cogitatione , in corde serventur : modus au-
tem sermonis , acrius , sive blandius proferatur , sicut sa-
lus ejus quem moderandus esL.
corrigis postulare videtur,
Nam et aho loco dicit « Servum autem Domini litigare :

» non oportet » sed mitem esse ad omnes

- docibilem,
: ,

patientem. Et ne qiiisquam ex eo putet cessandum sibi

esse a correptione erroris alterius , vide quid adjungat :

« In modestia, incjuit, corripientem diversa senlientes^»

Quomodo in modestia, (piomodo corripientem nisi cum ,

lenitatem corde retinemus ,et aliqnam medicamenti acri-

moniam verbo correptionis aspergimus ? Nec aliter acci-

piendum video quod in eadem Epistola positum est :

« Praedica verbum, insta opportune, importune, argue,

» hortare increpa in omni longanimilate et doctrina *. »

,

' r.alat. v:, I. - '9, Tim. ii, 24. — ' Ilii'l. 9.5. — '1
M iv, 2.

i\
 LPlSlOLii: AU tiALAXAS tWOjlllO. l4l
linportunitas enim opportunitati ulique contraria est :

neque omnino uUuni niedicamentum sanat nisi quod ,

opportune adhibueris. Quanquam ergo et sic possit dis-

tingui, insta opportune, ut alius sit sensus , Importuue

argue, deinde caetera contexantur, Hortare, increpa cum
omni longanimiate et doctrina : ut tunc opportunus sen~
tiaris, cuminstas sedificando^ cum autem destruis ar-
guendo non cures etiamsi importunus videaris si hoc
, ,

est talibus importunum. Ita duo quse sequuntur, ad duo

superiora possunt singillatim referri , Hortare cum oppor-
tune instas, increpa cum importune arguis : deinde cae-
tera duo similiter sed converso ordine referuntur, Cum
, ,

omni longanimitate ad sustinendas indignationes eorum

(|uos destruis et doclrina ad instruenda eorum studia
,

quos ijedificas. Tamen etiamsi illo usitaliore modo distin-

guatur : Insta opportune ;
quod sihoc modo non proficis,

importune : ila intelligendum cst , ut tu opportunitatem

omnino non deseras^ et sic accipias (juod dictum est, im-
portune , ut ilii videaris importunus ,
qui non libenter
audil quae dicuntur in eum :tu lamen scias hoc illi esse
opportunum et dilectionem curamque sanitatis ejiis
,

animo teneas mansueto et modesto et fraterno. Multi

enim postea cogilantes quae audierint, et quam justa au-
dierint, ipse se gravius et severius arguerunt; et quamvis
perlurbatiore a medico viderentur abscederc ,
paulatini
verbi vigore in mediillas penetrante , sanati sunt : (|uod
non lieret, si semper expectaremus pcric Tilanteni pulre.s-

centibus membris, (juando eum liberet aut uri aut secari.

Quod nec ipsi corporis medici atlendunl, (|ui terrentc
merccdis intuitu cnr.iiit. Quotiis eium (|iiis(|ue reperitur,
(|ui ferrum (jorum aut ignem non lignalus experlus sili*

cum et illi rariores siiit (|ui volciilr, lig;ili fucrint i' l'liires

eniin resislcnles , et mori se m;il(' (lamanlcs, ([u.im illo

l42 S. ACGUbXIJNl EPISCOPI

curari modo , vix lingua ipsa eorum relicta libera omni-

bus membris constrinxerunt ^ neque ad suum neque ad
,

relactantis, sed ad ipsius artis arbitrium : quorum tamen

conviciisque dolentium nec commovetur curantis animus,
nec quiescit manus. Medicinae autem coelestis ministri
aut per odiorum trabem cernere stipulam in oculo fratris
volunt, aut toierabiiius mortem videre peccantis, quam
verbum indignantis audire quod non ita accidisset si
: ,

tam sanum animum curando aiterius animo adhibere-

mus, quam sanis manibus iiii medici aiiena membra per-
tractant.
LVII. Nunquam itaque alieni peccati olijurgandi sus-
cipiendum estnegotium, nisi cum internis interrogationi-
bus examinantes nostram conscientiam iiquido nobis ,

coram Deo responderimus, diiectione nos facere. Quod si

convicium, vel minae , vel eliam persecutiones ejus quem
argueris, laceraverint animum , si adhuc iiie per te sanari

posse videl)itur , nihii respondeas donec saneris prior : ne

forte carnalibus motibus tuis ad nocendum consentias, et

exhibeas linguam tuam arma iniquitatis peccato ad red-

dendum maium pro maio, aut maiedictum pro maie-
dicto^ Quidquid enim lacerato animo dixeris, punientis

est impetus, non charitas corrigentis"^. Diiige, etdicquod

voles nuilo modo maiedictum erit quod specie maledicti
:

sonuerit, si memineris senserisque te giadio verbi Dei

liberatorem hominis esse veiie ab obsidione vitiorum.
Quod si forle, ut plerumque accidit diieclione quidera ,

taiem suscipis actionem et ad eam corde diiectionis ac-

,

ccdis, sed inter agendum subrepserit aliquid , dum tibi

resistitur, (juod te auferatab hominis vitio percutiendo,

homini faciat infestum postea teiacrymis lavantem
etipsi 5

hujusmodi pulverem muito saiubrius meminisse opor-

,

> Roiu. VI, i3. — ^ Id. xn, 17.

 EPISXOL^ AD GALATAS EXPOSlTIO.* 143
tebit ,
quam non debeamus super aliorum superbire pec-
cata, quando in ipsa eorum objurgatione peccamus cum ,

facilius Jios ira peccantis , iratos ,

quam miseria miseri-
cordes facit.

LVIII. « Alter alterius onera portate , et sic adiraple-

» bilis Leg€mi Christi ' : » Legem utique charitatis. Si au-
tem impltt Legcm qui diligit proximum , dilectioque
proximi etiam in veteribus Scripturis raaxime commenda-
tur qua dilectione dicit alio loco idem Apostolus ,
^ ; in
recapitulari omnia mandata Legis^ manifcstum est etiam :

iliam Scripturam, quae priori populo data est Legem ,

Christiesse, quam venit implere charitate, quae non im-

plebatur timore*. Eadem igitur Scriptura et idem man-
datum, cum bonis terrenis inhiantes prcmit servos Tes- ,

!tamentum vetus; cum in bona aeterna flagrantes erigit

jliberos, Testamentum novum vocatur.
LIX. « Si enim aliquis, inquit, videtur esse aliquid
» cum nihil sit se ipsum seducit*. » Non enim eum se-
,

ducunt laudatores ejus scd ipse polius quia cum sibi sit , :

ipse pr^senlior quam illi, mavult se in illis quaerere, quam

in se ipso.Sed (juid dicit Apostolus? « Opus aulem suum
» probet unusquisque , et lunc in se ipso tanlum gloriam
» habebit, el non in aitero'^^ » id est, inlus in conscien- ,

tia sua « et non in

: altero, » id est, cum eura alter lau-

dat. « Unusquisque enim, incjuit proprium onus porta- ,

)) bil^ » Non ergo laudatores noslri minuunt onera

I
conscienti.c nostne : at(|ue utinam non eliam accumulent,
'
cum pK'rumt|ue ne illis oHensis iaus nostra niinuatur,
iiit objurgalione illos curare negligimus , aul jaclanler eis
ali(|uid noslrum oslenlanuis ,
polius c|uani coiistanler
lostendimus. Omilto ea (juie liugunt il mentiunlur de sci

'
tiulal. VI, J, fl llom. XIII, 8. — ' Lc\il. mx, u6. — ^ lloiii. xiu, y.
i MaUli. V, 17. — 5 Galal. vi, 3. — **
Ibid. 4. — 7 ILia. 5.

1
l44 S. AUGUSTIJNI Eiuscori

homines propter hominum laudes. Quid enim ista caeci-

tate tenebrosius, ad oblinendam inanissimam gloriam
errorem hominis aucupari Deum testem in corde con-
, et

temnere ? Quasi vero uUo modo comparandus sit error

ilHus qui te bonum putat, errori tuo qui homini de falso
bono placere studes de vero malo disphces Deo. ,

LX. Jam caetera planissima esse exislimo. Nam et illud

usitatum praeceptum est, ut praedicatori verbi Dei prse-
beat : necessaria, cui praedicatur. Ad bona enim opera
liortandi erant , ut etiam cgenti Christo ministrarent
staturi ad dexteram cum agnis : ut plus in eis operaretur
dilectio fidei ,
quam Legis posset timor. Neque hoc quis-
quam majore fiducia debet prcccipere ,
quam hic Apos-
tohis, qui manibus suis victum transigens, hsec in se

nolebat fieri , ut majore pondere, propter eorum ma-

gis utilitatem qui hsec exhiberent ,
quam propter eo-
rum quibus exhiberent ea , se monere omnibus demons-
traret^
LXl. Quod autem deinde subjungit, « NoHte errare,
))Deus non subsannatur quod enim seminaverit homo :
,

))hoc et metet^ » novit inter quse verba perditorum ho-

:

minum laborent, qui constituuntur in fide rerum earum,

quas non vident. Vident enim seminationem operum suo-
rum sed messem non vident. Nec tahs eis messis pro-
,

mittitur , quahs hic reddi solet quia justus ex fide vivit. 5

« Quia qui seminaverit , inquit , in carne sua , ex carne

)) metet corruptionem^. )) Hoc dicit de amatoribus vo-
luptatem magis quam Dei. In carne enim sua seminat, qui
omnia quse facit etiamsi bona videantur propterea
,
,

tamen facit ut carnahter ei bene sit. « Qui autem semi-

,

))naverit in spiritu de spiritu metet vitam seternam. , )>

"
Act. xvm, 3, et xx, 34 ;
i Cor. iv, 12; i Tbess. n, 9, et 2 Tbcss.

111, 8. — » Galat. vi, 7. — 3 Habac. u, 4, et Galat. vr, 8.

 EPISTOLjE AD GALAxAS EXPOSIXIO. 145
Seminatio iii spiritu est , ex fide cum charitate servirejus-
lilise, et non obaudire desideriis peccati, quaravis demor-
lali carne existentibus. Messis autem vitae aeternse cum
inimica novissima destrueturmorsetabsorbebitur mortale
a vita, et corruptiijile hoc induet incorruptionem ^ In hoc
ergo tertio gradu ,
quo sul) gratia sumus , seminamus in
lacrymis, cum existuntdesideria de" animali corpore^ qui-
bus non consentiendo renitimur, ut in gaudio metamus,
cum etiam reformato corpore, ex nulla parte hominis,
ulla nos solJicitabit molestia uUumve lentationis pericu-
lum. Nam etiam ipsum animale corpus deputatur in se-
mine. Seminatur enim corpus animale, ait aholoco- : ut
1
ad messem pertineat quod adjunxit , surget corpus spiri-
Huic ergo sententiae Propheta concinit, dicens
tale. :

Qui seminat in lacrymis, in gaudio metet^, » Bene au-

«

;tem seminare id est, bene operari facihus est, quam

, ,

jin eo perseverare. Fructus enim solet laborem consolari :

;messis autem nostra in fine promitlitur- et ideo perseve-

rantia opus est. Qui enim perscveraverit usque in finem ,
hic salvus erit^ Et Propheta clamat « Sustine Dominum, :

» viriliter age , ct confortelur cor tuuin , et susline Do-

» minum \ » Quod nunc A[)OStoius ait : « Bonum autem
» tacientes , incjuit, non infirmemur : proprio enim tem-
11» porc metemus infatigabilcs. lta(|ue dum lempus habe-
'» mus, operemur bonum ad omncs , maxime autem ad
» domeslicos fidei^^.^Quoseum credendumest, nisiChris-
jtianos significare? Omnibus enim pari dilectione vita
.nelcrna optanda cst : sed non omnibus cadempossunt e\-
hil)('ri diicclionis ollicia.
LXII: Deinde cum docuisset , opera ipsa Legis , ((uu*

, jsunt salubria ct ad bonos morcs pcrlinent , dilectione li-

I Cor. XV, iG. — ' lJ)id. /|4- — ' Tsal. cxxv, 5.-4 Mallli. x, j.>. —
Psal. XXVI, 14. — ^" Galat. v, 9, 10.

cxxiv. 10
146 S. AUGUSTINJ EPISCOPI
dei posse tantummodo impleri non tiraore servili redit, ;

ad illud , unde tota causa agitur « Vidistis, inquit, qua- :

» libus litteris vobis manu mea^. » Gavet, ne quisquam

sub nomine Epistolae ejus fallat incautos. « Qui volunt
» inquit, placere in carne, hi cogunt vos circumcidi, tan-
))tum ut in cruce Christi persecutionem non patiantur ^. )>

Multum enim persequebantur Judsei eos qui videbantur ,

deserere traditas hujusmodi observationes : quos ipse

quam non timeat satis ostendit , cum tales litteras eliam
sua manu timorem adhuc in
scribere voluit. Docet ergo
istis operari tanquam sub Lege constitutis qui ad cir-
,
,

cumcisionem Gentes cogerent. « Neque enim qui circum-

)> cisisunt, hi Legem custodiunt^. » Illara enim dicit
custoditionera Legis , Non occidere , Non moechari , Non
falsum testimonium dicerej et si qua hujusraodi ad bonos
mores pertinere raanifestura est : quae nisi charitate et spe
bonorum seternorura, quae per fidera accipiuntur, irapleri
non posse jara dictura est. « Sed volunt vos circuracidi,
» inquit, ut in vestra glorientur carne : » id est , ut non
solura non patiantur persecutionem a Judaeis, qui nullo
modo ferebant incircumcisis Legem prodi , sed etiara glo-
rienturapud eos quod tam multos proselytos faciunt.
,

Ut enim unura proselytura Judaei facerent mare et ter- ,

ram eos circuire solere Dorainus dixit*. « Mihi autem

,

» absit gloriari nisi in cruce Doraini nostri Jesu Christi

» per quem mihi mundus crucifixus est , et ego mundo ^.

» Mundus mihi crucifixus est » ait ut , , rae non teneat

« et ego mundo » ut eum non teneara
, : id est , ut ne-
que raundus raihi neque ego de mundo
nocere possit ,

aliquid cupiara. Qui autera in cruce Christi gloriatur, non

vult placere in carne quia persecutiones carnaliura non
-,

" Galat. Ti, II. — « Ibid. i2. — ^ Ibid. i3. — 4 Matth. xxiii, i5. —
f Galal. VI, 14.
 EPISTOLjE AD GALATAS EXPOSITIO. 147
timet ,
quas prior ut crucifigeretur iJIe sustinuit, ut ves-
tigia sua sectantibus praeberet exemplum.
LXIII. « Neque enim circumcisio aliquid est
neque ,

» praeputium. » Servat usque in finem illam

indifferen-
tiara , ne quis eura putaret, vel
Timothei circuracisione
simulate aliquid egisse , vel in cujusquara
agere si forte ,

aliqua talis causa extitisset. Ostendit

non ipsam cir*
enira,
cumcisionera obesse aliquid credentibus,
sed spem sa-
lutis in talibus observationibus
constitutam. Nam et in
Actibus Apostolorum hoc modo inveniuntur illi circum-
cisionera persuadere, ut aliter eos,
qui ex Gentibus cre-
diderant , salvos fieri negent posse K
Non ergo ipsius ope-
ris, sed hujus erroris perniciera
refellit Apostolus. « Neque
» circumcisio » ergo , « aliquid est, neque prseputiura,
J> sed nova, inquit, creatura. » Novara creaturara dicit
vitara novara per fidera Jesu Christi et notandura ver-
:

bura est. Diflicile enira inveneris creaturara vocari etiam

eos qui jam credendo in adoplionera filiorum
,
venerunt.
Dicit taraen et alio loco « Si qua
: igitur in Christo nova
» creatura, vetera transierunt, ecce facla sunt orania
» nova omnia autem
ex Deo \ » Ubi autcm dicit
:
« Et :

» ipsa creatura liberabitur a servitute

interitus » etpos- :

tea dicit « Non solura aiitem , sed et nos

:
ipsi primitias
» Spiritus habentes : » discernit eos qui crediderunt ab
appellationc creaturae, (luoraodo eosdera aliquando ho-
rames, ali(|uando non homines dicit. Nam exprobrans
objecit Corinthiis (|uodam loco, (juod adhuc homines
essent ubi ait « Nonne homines estis
, :
, et sccundum
'»hominem ambulatis^i' » Quoraodo eumdera
Dominum
eUam posl resurrectionem alicubi non
hominem appel- ,

^^^
' Ad. ,vi , 3. - . a Cor. V, 17, ,8, et H..m. v.,i, i.. - 3
, Co,.

10.
 148 S. AUUUSTIM EPISCOI'1

lat, siciiL iii principio hujusEpistolae, cum ait : a Noii ab

» hominibus, neque per hominem, sed per Jesum Ghris-
tum^;
» alicubi autem hominem, sicut illo loco ubi
))

« Unus enim Deus, unus et mediator Dei et horai-

ait :

num homo Christus Jesus^. Et quicumque, inquit,

))

» hanc regulam sectantur pax super illos et misericor- ,

M dia et super Israel Dei ^

, » id est eos qui vere ad vi- : ,

sionem Dei prseparantur non qui vocantur hoc nomine, ,

et carnali caecitate videre Dominum nolunt quando gra- ,

tiam ejus respuentes servi esse temporum cupiunt.

LXIV. De caetero inquit, laborem nemo mihi praes-,

» tet^. » Non vult per turbulentas contentiones taedium

sibi fieri de re ,
qnantum satis erat , exposita, et in Epis-
tola quam ad Romanos scripsit, et hacEgo enim ipsa. «
» stigmata Domini Jesu Christi in corpore meo porto » :

id est, habeo alioscontlictus et certamina cum carne mea,

quae in persecutionibus quas patior, mecum dimicant.
Stigmata enim dicuntur notae quaedam poenarum servi-
lium ut si quis, verbi gratia, servus in compedibus fuerit
:

propter noxam id est propter culpam vel hujusmodi

, , ,

aliquid passus fuerit , stigmata habere dicatur : et ideo in

jure manumissionis, inferioris est ordinis. Nunc ergo
Apostolus stigmata voluit appeliare, quasi notas pcena-
rum de persecutionibus, quas patiebatur. Propter culpam
enim persecutionis, qua persecutus erat Ecciesias Christi,
haec sibi retribui cognoverat : sicut ab ipso Domino dic-
tum est Ananiae, cum idem illum Ananias tanquam per-
secutorem Christianorum formidaret : « Ego illi osten- i

» dam, inquit, quae oporteat eum pati pro nomine meo*.» i

Verumlamcn propter remissionem peccatorum , in qua

Gnlal. 1, I. — ' I Tini. ir , T). — ? (lalal. vi , Ki. — 1 Ibi I 17. -

5 Act. jx, iG.
 EPISTOL^ AD GALATAS EXPOSlTIO. 149
baptizatus erat omnes illse tribulationes non ei valebant
,

ad perniciem, sed ad coronam victoriae proficiebant.

LXV. Conclusio Epistolae tanquam subscriptio mani-
festa est ; nam et in nonnuJlis aliis Epistolis ea utitur :

K Graiia Domini nostri Jesu Christi cum spiritu vestro ,

)) fratres. Amen^
' Galat. VI, i8.
 SANCTI AURELII

AUGUSTINI
HIPPONENSIS EPISCOPI

OPERUM
PARS I\.

OPERA ORATORTA.

SERMONUM CLASSIS I.

SERMONES DE SCRIPTDRFS.
 S. AUR. AUGUSTINI
HIPPONENSIS EPISCOPI

SERMONES
AD POPULUM.

CLASsrs r.

SERMONES DE SCRIPTURIS.
1/M 'VVV^'VVV^ A/VV% -VVV^ 'VVV^ V%/V% V(/%^ «VVV^ VV\^ V«/V% VL/V% -VVV^ V^

SERMO r.

De eo quod scriptum est, (Gen. i, 1. ) hi principio fe-

cil Deus coeliun et terrcun , etc. (Joan. 11. ) 1n
principio erat verhimi : contra Manichnpos.

I. Qvi meminit debiti sui*^, sentenli.T(|ue apostolican,

qua diclum esl « Nemini (juidt|iiam dcheati.s, nisi ut in-

:

» vicem diligatis se ipsum dehet ad reddendum ipse

,

» compcllen;'. » El revcra (|uanlolll)('t IVcmilu dchilo-

rihus cxactoriuu lcrror incumhal uuillo vchcmcnliiis ^

exigit charitas, i[y\x aulert ah cxactione pondus timoris,

• Alias <lc hivci.si» i/|. — • Vi.li- !>. (iiiillon, I wii, |i;i^ .'|-j3-444 —
' lliim, XIII, ^.
154 S. AUGUSTINI EPISCOPI
et verecundiae majus imponit. Memini me f uisse pollicitum
Charitati Vestrse , adversus Manichaeorum stultas perni-
ciosasque calumnias , quibus Veteri Testamento insidian-
tur, responsionem per nos non defuturam, quantumDo-
minus donare dignatur. Advertite igitur, et videte laqueos
serpentinos, atque inde subtracta jugo Christi colla sup-
ponite. Audent quippe ilH hujuscemodi dolos praetendere
incautis , ut dicant adversari sibi Scripturas Novi et Vete-
ris Testamenti, ita ut una fide retineri utrumque non pos-
sit : ita ut una fide retineri utrumque non possit : et ipsa
principia libri Geneseos et Evangehi /.xra Joannem sibimet
inimica persuadere mohentes ,
quasi ex adversa f ronte

committunt.
Moyses enim dicit, inquiunt, « In principio fecit
II.

» Deus ccelum et terram ^ » nec nominat Filium per ,

,

quem facta sunt omnia cum Joannes dicat « In princi- : :

» pio erat Verbum, et Verbum erat apud Deura, et Deus

» erat Verbum. Hoc erat in principio apud Deum. Omnia

» per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihi'^. »

Hoccine contrarium est, an potius sibimetipsi contrarii
sunt ,
qui ea quae non intelhgunt, caecitate reprehendere,
quam pietate quaerere maluerunt? Quid enira dicturi sunt,
cura ipsura principiura FiHum Dei esse respondero, in quo
Deum fecisse coelum et terrara,Genesis loquitur? An forte
hoc probare non potero cura de ipso Novo Testaraento ,

cui vehnt nohnt fracta superbiae cervice subduntur, tes-

,

tes raihi praesto esse cognoscam ? Ait enira Dorainus in-

creduhs Judaeis : « Si crederetis Moysi, crederetis et mihi
» ille enim de rae scripsit ^. » Cur ergo non ipsum Domi-
num intelligara, in quo principio fecit Deus Pater coelum
et terrara ? Nara « In principio fecit Deus coelura et ter-
» rara , » Moyses utique scripsit, quera de Doraino scrip-
I Gen. I. — ' Joan. i, i, etc. — ^ ij. y, 46.

'^*'
 SERMO I, CONTRA MANICHJEOS. 165
sisse, ipslus Domini voce firmatur. An forle non est etiam
ipse principium ? Neque hinc dubitare oportebit, loquente
Evangelio , ubi Judsei cum a Domino quaesissent quis es-
set, ipse respondit : « Principium ,
quia et loquor vobis *.»
Ecce in quo principio fecit Deus coelum et terram. Coelum
ergo et terram fecit Deus in Filio ,
per quem facta sunt
omnia , et sine quo factum est nihil : ut etiam Evangelio
concordante cum Genesi , secundum Testamenti utrius-
que consensum teneamus haereditatem , litigiosasque ca-
lumnias exhaeredatis haereticis relinquamus.
III. modo autem Vestram Prudentiara movere
Nullo
debet, quod cum Joannes evangelista non dixerit, Omnia
in ipso facta sunt sed « Omnia per ipsum facta sunt «
, ;

non legamus in Genesi, Per principium fecit

Deus coelum
et terram sed « In principio fecit Deus coelum et ter-
, ,

» ram.» Dicit enim Apostolus « Ut ostenderet nobis mys- :

» terium voluntatis suae secundum bonam voluntatem

» suam ,
quam proposuit in illo in dispositione plenitu-
» dinis temporum , instaurare omnia in Christo ,
quae in
» ccehs sunt , et quae in terris , in ipso-. » Quemadmo-
dum itaque hic sic audis quod ait , « in ipso, » ut intelli-
gas et « peripsum » sic in eo quod dicit Joannes « Om-
: :

» per ipsum » etiam « in ipso » inlelhgere cogeris. Et

,

quemadmodum hic non mihi aufertur intellectus quo ,

inteUigo in ipso facta esse omnia cum « per ipsum » le- ,

gam sic in Genesi cum legam in ipso tactum esse coelum

:

et terram, quis me intelhgere prohibet et per ipsum ?Nisi

forte e duobus Testamentis Manichaei transferunt litem ,
el eam intcr beatissimos restcs Novi Tcstamenti hoc est, ,

inter Paulum Joannemcjuc constituunt quia ilJe ait, «iu :

)i ipso^ » iile, ct « per ipsum. » Sed nos sicul Paulum ,

el Joanncm contrarios sibi esse non crcdimus ita de ;

' Joan. VIII, iH. — » E|)lics. i, 9, 10.

t
156 . S. AUGUSTTNI EMSCOPI
Moysl et Pauli concordia eliam ipsos cogimus confiteri.
IV. Et quoniani sicut duo sibi, sic etiam Joannes
isti

consentit ambobus quia ita dixit « per ipsum » ut « in

: ,

» ipso » intelligi non prohibeat omnia divina scripta inter :

se pacata consistunt. Sed quemadmodum solet accidere

ut quando transeuntes nubes per obscura noctis intue-
mur, earura caligine sic acies nostra turbetur ut in con- ,

trarium nobis sidera currere videantur : sic isti haeretici

quia in sui erroris nubilo pacem non inveniunt , videtur

eis potius divina Scriptura rixari.
V. Fortassis dicant , non de Verbo Dei dictum esse :

»< In principio fecit Deus coelum et terram. » Fac esse

non in principio ,
quod est unicus Filius Dei-, sed in prin-
cipio temporis dictum intelligatur quod scriptum est « In :

» principio fecit Deus coelum et terram » non quiajam :

erat tempus , antequam esset nulla creatura ( non enim :

vel tempus esse coaeternum quisquam dixerit Deo qui ,

est conditor temporum : ) sed ut cum coelo et terra esse

coeperit tempus. Si ergo quisque sic intelligat, cognoscens
duntaxat creaturae Creatorisque distantiam , ne coaeter-
num Deo qui fecit, dicat esse quod fecit ; certe vel in illo
verbo elucebit numerus personarum , ubi dictum est :

« Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nos-

» tram^ »et_, «Fecit Deus hominem ad imaginem Dei'^.»
:

Quanquam etiamsi non appareret , et sub unitatis appel-

latione Trinitas intelligentibus insinuaretur ; non ideo
contrarium principio Geneseos, Evangelii principium vi-
deri debuit prudentibus non enim videri nisi impruden- :

tibus potuit. Habemus enim taliura in Scripturis locutio-

num innumera exempla. Ipse Dominus loquens ait « Ego :

» autem dico vobis Non jurare omnino neque per coe-

, ,

» ium ,
quia sedes Dei est ; neque per terram , (|uia sca-
' Gon. I, 2fi. — ' Iliid 27.
 SEaMO I, COJNTRA MAlNlCH.tOS. 157
)) l)ellum esl pedum ejus '. » Numquid propterea quia ibi
se non nominat, fortasse negaturi sunt quod sedeatChris-
tus in coelo ? Ilem dicit Apostolus : « O altitudo divitia-
» rum sapientiae, et scientice Dei : quam inscrutabilia sunt
» judicia ejus , et investigabiles \'isc ipsius 1 Quis enim
» cognovit sensum Domini, aut quis consiliarius illi fuit?
» aut quis prior dedit ei , et retribuetur ei ? Quoniara ex
» ipso , et per ipsum , et in ipso sunt omnia : ipsi gloria

» in soecula soeculorum ^. » Etiam hic Filii mentio nomi-

natim non facta est. Unum dicit esse Apostolus Deum ct

Dominum, ex quo omnia, per quem quo omnia. omnia_,in

Cur ergo isli Moysen sibi elegerunt c[uem Joanni evan- ,

gelislae opponerent Paulum autem apostolum ei oppo- ,

nere noluerunt? Quia scilicet imperitis hominibus duo

Testamcnla persuadere voluerunt esse contraria ut uno 5

leste utantur alterum respuant. Hoc cnim profitetur er-

,

ror ipsorum. Nam si esset alius, cujusitem dementissimus

furor ipsum Novum Testamentum sibi contrarium apud
imperitos conaretur ostendere 5
quid aliud ageret , nisi

quemadmodum Moysen ct Joannem ita ille Paulum

isti ,

et Joannem tanquam inimicos rixantesque proponeret?

,

Sicut autem sincerissima et vcrissima fides commendat

Pauli Joannisque concordiam et in eo quod beatus Pau- ;

lusait « Ex ipso, et per ipsum, et in ipso sunt omnia

:
,

» non solum Patrem sed ct Filium et Spiritum sanctum ,

» docet intelligi » Sic Moysi et Joannis paccm intuens,

:

iii co (|uod Moyses dixit:« In priiicipio lccil Dcus c(i'Iiim

» etlcrrain , » si principium accipit lcmporis, nihil aliucl

in co quod dictum est , « Deus, » nisi Trinitatis unitatcm

agnoscil \ aut principinm in (|U0 fccit Dcus cccium cl li-i-

rain , ipsum Kilium incimctanlcr amplcclitur. Mull;i siiiil

alia (pi.-csccundum lias rcgulas loculionisdivinarum Scrip-

' MaUli. V, .'ij, 'i:>. — » Kom. xi, 3;), ctc.
 158 S. AUGXJSTINI EPISCOPI

turarum commemorare possimus, sed ne oneremus me-

moriam Sanctitatis Vestrae, ista commemorasse suflfecerit.

Caetera vos ipsos quaerere , vel cum Scripturae leguntur,

advertere, atque inter vos considerare concorditer et per-
tractare adhortamur. Gonversietc.

SERMO IV.

De tentatione Ahrahce a Deo.

I. NoTissiMA pietas patris nostri Abrahae reddita nobis

est in memoriam per recentem lectionem : et est quidem
ita mirabilis, ut nullum cor arbitrandum sit tam oblivio-
sum ut inde aliquando elabi possit. Verumtamen nescio
,

quomodo, quotiescumque legitur, quasi tunc fiat, ita

afiicit mentes audientium. Magna fides magna pietas ,

non solum in Deum sed etiam in ipsum unicum Filium

,

cui nihil mali esse pater credidit, quidquid de illo jusse-

rat qui creavit^. Pater enim filii sui esse poterat Abra-
ham secundum operationem carnis non autem creator
, ,

etconditor, secundum operationem majestatis. Et qui-

dem sicut dicit Apostolus non secundum carnem natus
, ,

est Isaac Abrahse sed ex promissione^

, non quia eum :

carne non erat operatus, sed quia de summa desperatione

susceperat et nisi adesset promittens Deus nihil tam se-
; ,

nex de visceribus aniculae conjugis sperare audebat pos-

teritatis. Sed credidit nasciturum, et non plangit moritu-

rum. Ejus dextera ehgitur ad sacrificium ut moreretur ,

5

cujus cor electum est ad fidem , ut nasceretur. Non trepi-

' Alias de Tempore 72. — ^ Paulusad Hcbr. xi, 17. — 3 Galat. iv, 23.
 SERMO 11, DE TENTATIONE ABRAH^. 159
davit Abraham credere quando promittebatur non tre- , ;

pidavit offerre quando cxigebatur nec fuit religio cre-

,
:

dentis contraria devotioni obedientis. Hoc dico non sibi ,

dixit Abraham Deus mihi locutus est quando promisit

, :

filium^ credidi quia mihi daturus esset Deus posteritatem

et qualem posteritatem ? Ut diceret mihi : « In Isaac vo-
» cabitur tibi semen^ » Et ne forte sic vocaretur mihi
semen Isaac , ut ante me meus fdius moreretur k In se- :

» mine tuo inquit , , benedicentur omnes gentes ^. » Ipse

mihi ergo loquens promisit fiUum , et ipse exigit ut occi-

dam ?Non sibi fecit qua?stionem quasi de contrariis et sibi

I
adversantibus verbis Dei promittentis fibum nasciturum ,

et postea dicentis , Occide mihi filium tuum : sed erat in

corde ejus fides semper inconcussa, et nullo modo defi-
ciens. Cogitavit enim Abrahara , Deum qui dedit ut ille

de senibus nasccretur qui non erat, posse etiam de morte

reparare ^. AmpHus enim est quod jam fecerat Deus, cum
qui non erat post tantam dcsperationem videbat sibi da-
tum filium , et si humanam infirmitatem consulas, im-
possibile. Adjecit itaque animum ad fidem non credidit
:

aliquid impossibile esse Creatori. Qui , ([uemadmodum

crediderat , suscepit fihum , credidit postca jubenti Dco :

I
iin in suscepto filio probaverat Deum. Credidit filium
suscepturus , credidit occisurus. Ubi(jue fidehs, nus(|uam
crudclis. Omnino pcrduxit fihum ad locum victimre : ar-
mavit etiam dcxtcram cuUro. Attendis quis feriat, et quem
lcriat: attende quisjubeat. Pius ergo Abraham obtempe-
r.indo : (|iiid Dcus jubendo? Ne forte infirmis, non dicam
sacrih'gis animis, ipse displiccat (pii jubcbat. Scd si pl;u!ct

qui obtemperabat, quomododispficebat qui jubebat?Quia

si Abraham l)cne fccit obtcmpcr;m(lo ; nuilto mclius , et

longe melius, incomparabili modo, Deus jubcndo.

'
Gen. XXI, 12. — • ' Id. xxii, 18. — ^ 2 RcUacl. cap. xxii, n, a.
160 S. AUGUSTINI EPISCOPI
II. Fortasse sacramentum quaeratur. Non enim frustra

hoc Deus juberet, aut carnaliter accipiendum est, quod

lectum fortasse nonnuUorum minus intelligenlium corda
commovit. «Tentavit, inquit, Deus Abraham^» Sic ergo
ignarus est Deus rerum , sic nescius cordis humani , ut
tenlando hominem inveniat? Absit : sed ut ipse homo se

inveniat. Primo itaque, fratres, propter ilios qui adversan-

tur Legi veteri , Scripturse sanctae quia nonnulh non in-
^

telhgentes citius volunt exagitare quod non intelhgunt

quam quserere ut intelhgant^ et non fiunt humiles inqui-
sitores , sed superbi calumniatores : propter hos ergo qui
Evangehum vohmt accipere, et Legemveterem respuere^

putantes in via Dei posse se esse et recte uno pede am-

,

bulare ^
quoniam non sunt Scribse eruditi in regno Dei,
qui proferunt de thesauro suo nova et vetera ^ : propter
hos ergo tales ne qui forte hic lateant aut etsi hic non
, ,

sunt habeant qui adsunt, quid tahbus respondeant, bre-

,

viter solvenda est ista qusestio. Diciraus tahbus Evange- ,

hum accipitis, Legem non accipitis : nos autem dicimus,

eumdem esseEvangehi misericordissimura largitorem, qui
extitit etiam Legis terribilis lator.Lege enim terruit, Evan-
geJio conversos sanavit, quos ut converterentur Lege ter-
ruerat. Imperator dedit legem , et multa commissa sunt
contra legem : lex quara dedit imperator, non noverat nisi

punire peccantes : restabat ergo , ut ad solvenda dehcta

eorum , ipse cum indulgentia veniret, qui legem praemi-
serat. Sed quid dicit perversum cor, quia dicit accipere se

Evangehum Legem vero , Quare respuitPQuia respuere ?

scriptum est, inquit, « Tentavit Deus Abraham. » Ego

Deum colam qui tentat ? Christum cole quem habes in ,

Evangeho. Ipse te revocal ad intelhgendam Legem. Sed

quia non transierunt ad Ghristum, in suo biasphemate re-
> Gen. XX», i. — » MaUh. xiii, 52,
 5ERMO If. DE TEKTATIONE ABRAH^. 161
nianseruiiL. Non enim coliint Cbristum ,
qualis praedica-
tur in Evangelio, sed qualem ipsi sibi finxerunt. Propterea
super velanien stultitiae suae naturalis , addunt alterum
velamen perversse opinionis. Et quando per duplex vela-
racn poterit videri quod lucet in Evangelio.^ Displicet tibi
tentans Deus , displiceat tibi tentans Ghristus. Sed cura
placuerit tibi tentans Christus ,
placeat tibi tentans Deus.
! Et Christus enim Filius Dei Deus , el cum Patre Christus
unus Deus. Lbi igitur legimus tentantem Christum ? Evan-
gelium loquitur enim Phihppo «Unde ememus pa-
: ait :

» nes , manducent
hi ? » Et se(|uitur Evangelista « Hoc
ut ;

» autem dicebat tentans enim ipse enim sciebat quid

, :

j
» esset facturus ^ » Refer nunc animum ad Deum ten-

i
tantem Abraham ipse enim sciebat i[uid esset faciurus.
:

Agnoscitur tentator Christus, agnoscitur tentator Deus :

corrigatur tentator haereticus. Non enim sic tentat haereti-

cus ,
quomodo tentat Deus. Deus enim lentat^ ut aperiat
homini ; hsereticus tentat, ut Deum sil)i chiudat.
III. Ergo noverit Charitas Vestra , tentatione Deura
non id agere, ut ipse aliquid cognoscat quod ante nescie-
bat ^ sed ut ipso tentante , id est , interrogante , quod est
inhomineoccultum prodatur. Noii enimsibi homo ita no-
tus est , ut (^rcatori ; ncc sic ;pger sibi notus cst , ut me-
dico. iEgrotat bomo ^ ipse patitur, nu^bc il^ iion palitui j

et ab illo qui non patitur , cxpectat audiic (|ui patitur.

Ideo in Psalmo clamat liomo : « Al) occullis meis munda

» me, Domine'^. » Quia sunt in homine occulla ipsi ho-
mini non procedunt, ne<|ue aperiuntur
in (pio sunt ^ et ,

neque inveniuntur, nisi in tentationibus. Si Dcus ccssat

tentare, magister cessat docere. Sed Deus tenlat ut do- ,

ceat ^ diabolus tentat, ut decipiat ^ Cui t^imcu nisi illc

qui tentalur dederit lociitn , iiianis tenlatio ct irridiMida

'
Joan. VI, 5, (). — ' Ps;»!. xviii, i3. — •*
Ueila c( rluriis ;ul Eiihtis. iv.

CXMV. 11

i
162 5. A,C(iUSTlM EFISCOJPI

repellitur. Ideo Apostolus : «Neque detis, ait, locum dia-

» bolo ^ » Dant autem locum homines diabolo ex concu-
piscentiis suis. Non enim vident homines diaholum , cum
quo pugnant, sed facile habent remedium. Se ipsos inte-
rius vincant , et de illo foris triumphant. Quare hoc dici-

mus? Quia nescit se homo , nisi in tentatione discat se.

Cum autem didicerit se, non se neghgat. Si enim se negh-

gebat latentero , non se neghgat totum.
IV. Quid ergo dicimus , fratres ? Etsi sciebat se Abra-
ham, nos non noveramus Abraham. Aut sibi, aut certe

nobis prodendus erat : sibi, ut sciret unde gratias ageret ^

nobis , ut sciremus vel quid a Domino deprecaremur, vel

quid in homine imitaremur. Quid ergo nos docet Alira-
ham ? Ut breviter dicam ut Deo non prseponamus quod ,

dat Deus. Interim ad htteram rerum gestarum, antequam

tractetur latebra sacramenti , id est quid lateat in hoc
mysterio,quo jussus Abraham occidere unicum fihum.
est

Ergo nec illud quod tibi pro magno praestat Deus, prse-
ponas ilh qui praestitit : et cum tibi voluerit subtrahere ,

non tibi vilescat quia gratis amandus est Deus. Quod

:

enim dulcius a Deo praemium quam ipse Deus ? ,

V. Ergo impleta Abraham devotionis obedientia, audit

a Deo « Nunc cognovi quoniam tu times Deum '^.» Quod
:

ita intelhgitur quod Abraham fecerit Deus ut sibi inno-

,

tesceret. Sicut quando loquitur Propheta ( Christianis :

loquor, vel proficientibus in schola Dei non sunt rudia ^

nec nova quae dico, sed Vestrae Sanctitati nobiscum usi-

tatissima et manifestissima ) quando Propheta loquitur :
,

quid dicimus? Dixit Deus , plane dicimus. Dicimus etiam,

Dixit Propheta. Et utrumque recte dicimus^ etutrumque
in auctoiitate invenimus. Et Apostoh sic intellexerunt
Prophetas, ut dicerent, Dixit Deus. Et alio loco, Dixit
' Ephes. IV, 27.-2 Gen. xxii, 12,
 SERMO II. DE TEMATIOJNE ABF.AH.*:. 163
Isaias. Utrumque verum est, quia utrumque invenimus
in Scripluris. Solvat mihi Christianus quaestionem^ quam
modo proposui 5 et solvet sibi, quam paulo ante proposui.
Quoraodo ? Quia quod homo dicit de dono Dei Deus di- ,

cit secundum illud « Non enim vos estis qui loquimini,

; :

» et caetera ^ » Et iterum « Ecce ego Paulus loquor vo- ,

» bis^. » Et iterum « Christus.qui in me loquitur^. »

,

Ergoistam regulam, fratres, transferte ad illud quod ali-

quando tortuosum videbatur, et rectum erit.
VI. Illum ergo omnes intueamur ut esurientes animas ,

nostras ille pascat ,

qui esurivit propter nos ;
qui pauper
factus est , cum dives esset , ut ipsius paupertate nos di-
taremur^. Opportune ad eum paulo ante cantavimus :

« Orania a te ^ expectant, ut des ilhs escam in tempore op-

» portuno'^. » Si omnia , omnes , si oranes , et nos. Non
ergo si quid boni in sermone daturi sumus , nos dabimus,
sed ille a quo omnes accipimus ^
quia omnes ad eum ex-
pectamus, Tempus est det : sed faciamus quod dixit , ut
det, id est, expectemus ad eutn ; ipsum corde intueamur :

quia sicut ocuU cordis et aures ad iilum. Patente aure"

magnum sacramenlum. Omnia quidem sa-
cordis audilo
cramenta divinarum Scripiurarum utique magna atque
divina sunt : sunt tamen insigniora , magisque praecipua,
quj?e maxime intentos nos desiderant , et {(uae prae caeteris
aedificaut lapsos, satiant esurientes : ((ui non ita salianlur,
ut fastidiapt 5 sed ut si salietas sine fastidio ,
jX'llensino-
piam , non assumens conlem[)tum. Qucm non moveal
jussus immolari unicus lilius ei, a cjuo promissus est ? El
maxime res ita gesta , ut audivimus, iatentos animos facit
ad ((uoerendum exponi sacramentum.
VII. Ante omnia tamen , fralres , hoc in noraine Do-
' Mallli. X, '20. — » Galat. v, t. — * a Coi'. xiii, 3. — 4 M ym, i). —
'
/'i)ilc iu\ te. — 6 pgal. tiii, 37. — 7 rnrle aJ illum |iati'iil aiin* , vic.

H.
164 S, AUGtSliM EPISCOPI

miiu el admoiiemus, quanlum possuraus, et prsecipimus,

ut quando auditis exponi sacramentum Scripturoe narran-
tis quae gesta sunt, prius illud quod lectum est credatis

sic gestum ,
quomodo lectum est •, ne subtracto funda-
mento rei gestse ,
quasi in aere quaeratis aedificare. Abra-
ham pater noster homo erat ilUs temporibus fidehs , cre-
dens Deo ,
justificatus ex fide, sicut Scriptura dicit, et

vetus et nova. Suscepit filium de Sara uxore , jam in se-

nectute utrisque constitutis, ex magna desperatione^ sed
secundum hominem Quid autem de Deo non speran- * .

dum, cui difticile nihil est? Qui sic facit magna, quomodo
parva ^ sic suscitat mortuos, quomodo creat vivos. Si pic-
tor eadem arte f acit murem qua elephantem ( diversa
, ,

opera , sed ars una :

)
quanto magis Deus qui dixit , et

f acta sunt , mandavit , et creata sunt ^ ? Quid diiiicile fa-

cit ,
qui verbo facit ? Qua facihtate creavit Angelos ultra
coelos , ea faciUtate luminaria in coehs , ea facihtate pis-
ces in mari , ea facilitate arbores et animaha in terra : ea
facihtate magna, qua parva. Gui ergo cuncta facilhmum
fuit facerede nihilo mirandum est qua dedit senibus ,

fihum ? Tales ergo illos viros vel illos homines habebat ,

Deus et illo tempore tales fecerat praecones Fiho ven-

,

turo ut non solum in his quae dicebant, sed etiam in his

,

quse faciebant, vel in his ([uae ilhs accidebant , Christus

quaeratur , Ghristus inveniatur. Quidquid Scriptura dicit
de Abraham, et factum est, et prophetia est : sicut Apos-

tolus quodam loco dicit « Scriptum est enim, quod Abra-

» ham duos fdios habuit, unum de ancilla, et alterum de
» hbera^ : » quae sunt in aliegoria. Haec ergo sunt duo
Testamenta.
VIII. Jam ergo nou imprudenter dicimus, quia Isaac et
'
Geii. XV, 6 : Rom. iv, 3; et Galat. ni, 6.— « Psal. cxLviii, 5. — ^ Ga!aL
 SEnMO ir. DE TENTATIO^K ABRAH;^^. 165
natus est Abrahae, et aliquid significavit. Sicut et immo-
lare filium jussus obtemperat Deo, perducit ad locum, per-
venit triduo, dimittit duos servos suos cum jumento, per-
git ipse quo Deus praeceperat; levat lignum in altare, levat
fdium super lignum. Antequam veniat filius ad locum sa-
crificii, portat lignura quo levandus est. Deindecum jam

pene feriretur, sonat vox, ut parcatur et non tamen sine :

sacrificio et sine sanguine fuso receditur. Apparet aries in

vepre inhaerens cornibus , immolatur, peragitur sacrifi-

cium. Peracto sacrificio dicitur ad Abraham : « Facio se-

» men tuum , sicut stellas coeli , et arenam maris •, et ob-
» tinebit semen tuum civitales adversariorum ^ et bene-
)) dicentur in semine tuo omnes gentes terrae, eo quod
)> exaudisti vocem meam'. » Vide ergo quando factum
est, et quando fit commemoratio facti ipsius. Quando di-
cit ille Aries « Foderunt manus meas et pedes meos
: et ,

» caetera ^. » Quando peractum est illud in Psalmo sacrifi-

cium tunc in ipso Psalmo dictum est « Commemora-
, :

» buntur et convertentur ad Dominum universi fines

» terrae •, et adorabunt in conspectu ejus universa? patriae

» gentium : (juoniam ipsius est regnum , et ipse domina-
» bitur gentium^. commemorabuntur, dictum est» Si

praesignatum ost aIi(|uando (|uod fieri jam videmus. ,

IX. Vid(}amus ergo quomodo impletum sit et unde ,

implelum quo praecedente sacrificio implctum c^uod

, ,

dictum est Abralia;: « In semine luo l)eu(.'(licentur onuies

» genles ^ » Felices gcntes , (|uac illud nou audierunl
et nunc Icgentes crediderunt (juod , crcdidil illc qui au-
divit. Credidit enim Abraham Deo, ct reputatum cst illi

ad juslitiam, etamicus D(n app^illatus est''. Quod cr<'didil

Dco, iulus iu cordc, in sola lidc cst" : (|Uod aulcin iuiuio-

' C,i'u. xMi, 17, iH.— 'IVsil. x\i, 17.— ' lliid 'iH, 'jy. - 4 c,.,,. XXII, i!i.

— ' JjlCiil». II, 'i^. - ''

r.nlu r\ l'|nms .iii Itolii. ||t
1()6 S. AUGUSTINI EPISCOPI
landiim duxit filium, quod intrepidus dexleram armavit,
quod jam feriret, nisi voce teneretur, magna fides est uti-

que, et magnum
ipsum opus laudavit Deusopus : et

cum diceret « Quoniam exaudisti vocem meam. » Quare

:

ergo apostolus Paulus ait « Arbitramur justificari homi- ;

ftnem per fidem sine operibus Legis ^ ? » Et alio loco di-

cit : « Et fides quae per dilectionem operatur'^, » Quo-

modo fides per dilectionem operatur quomodo justi-

; et

ficatur homo per fidem sine operibus Legis ? Quomodo ,

intendite fratres. Credidit ahquis, percepit fidei sacra-

menta in lecto et mortuus est defuit ilh operandi tem-
, :

pus.Quid dicimus? quia non est justificatus? Plane dici-

musjustificatum,credentemineumquijustificatimpium^.
Ergo istejustificatus est, et operatus non est ; etimpletur
sententia Apostoh dicentis ;«Arbitramur justificari homi-
» nem per fidem sine operibus Legis. » Latro qui cum
Domino crucifixus est , corde credidit ad justitiam , ore
confessus est adsalutem^.Nam fides quse per dilectionem
operatur, non sit in quo exterius operetur in corde
etsi ,

tamen illa fervens servatur. Nam erant quidam in Lege ,

qui de operibus Legis gloriabantur, quae fortasse non di-

lectione , sed timore faciebant j et volebant se justos vi-

deri , et praeponi Gentibus, quse opus Legis non fecerant.

Apostolus autem prtedicans fidem Gentibus , cum eos qui
accedebant ad Dominum , videret justificatos ex fide, ut
jam qui crediderant bene operarentur, non quia bene
operati sunt credere merercntur, exclamavit securus, et
ait : Quia justificari homo potest ex fide sine operibus
Legis : ut ilh magis non fuerint justi ,
qui quod facie-
bant , timore faciebant 5 cum hdes per dilectionem ope-
retur in corde, etiamsi foras non exit in opere.

' Rom. lu, 28. — ' Galat. v, 6. — ^ Rom. iv, 5. — 4 Id. x, 10.
 SERMO III. DE AGAR ET ISMAELE. 167

SERMO m.

De Agar et Ismaele.

Fragmentum in Bedse ac Flori collectione et in regio MS.

repertum.

I. Testamentum vetus ad Judaeos proprie pertinet. Ete-

nirn carnalia beneficia promittebantur, quia spiritalia non
capiebantur. Regnum illud terrenum, et vita terrena lun-
ditus dejecta, subjectioni inimicorum tradita. Totum car-
naliter sperabant de Domino_, et propter haec serviebant.

Interrogentur Ghristiani, si modo nulli sunt tales. Tales

ad Vetus Testamentum pertinent. Non enim nomen inter-

rogo, sed vitam. De his talibus sunt hseresis et schisma.

Fugit a facie Saroe iila, et alliigebat eam Sara*. Quid mi-
randum ? Aflligebat eam corporahter. Si quid alflictionis
passa est pars Donati, propter superbiam suam Agar passa
est ancilla a Sara. Audiat Agar vocern Angeh , « Rcdi ad
» dominam tuam**.» Sed sicut tunc qui secundum carnem
natus est ,
persetjuebatur eum ,
qui secundam spiritum ;

ita (t nunc *. Non invcnimus corporahter persecutum Isaac

ab Ismaelc : sed tantum ([uia dixerit Aposlolus persecu-
tionem. Nota ibi ubi dixit : « Sed sicut tunc ille qui se-
» cundum carnt-m natiis est pcrsc^picbatur eum qui se- ,

» cundum spiritum ita et nunc. Scd (juid ait Scriptura?

^

» Ejice anciliam et (ilium ejus; non cnim haeres erit fdius

» ancillui cum filio libcrae. » Ergo uhi illud dicit Scrip-
' (Jori. XVI, G — » Ihiil. <). — J lialat. iv, 29.
168 S. AUGUSTINl EPISCOPl
tura, ibi quaeramus. Quid ait in Genesi ? « Et factum est,

» cum luderet Ismael et Isaac, vidit eos ludentes '. » Quis

persecutus est ? quem persecutus est ? Ludentes eos vidit
Sara , et ait : « Ejice ancillam et filium ejus. » Quare?
Quia vidit eos ludentes. Sed lusum illum Paulus persecu-
tionem vocat : quia lusio iila illusio erat. Si illusio , se-
ductio et deceptio est.Omnis lusus puerorum simulacrum
est negotii majoris : et quando major ludit cum minore
quasi ut seducatur , sciens se habere negotia alia quse in-
tendit , et sim.ulat qusedam puero , id est infirmo , ludens
cum illo. Major erat Ismael , et roboratus in malitia : sed
ludens cum puero Isaac seducebat Isaac et quasdam , ,

Traudes iudendi cum infirmo faciebat, Animadvertit ma-

terlusum illum esse persecutionem. Sic intelligens Sara
mater lusum illam dixit « Ejice ancillam et filium ejus
, :

» non enim haeres erit filius anciilae cum fiiio meo Isaac -.»

Et Ecclesia dicit Ejice liaereses et filios earum non enim

: :

hseredes erunt haeretici cum. catlioiicis. Sed quare non

erunt hseredes ? Nonne de semine Abrahse nati ? Et quo-
modo baptismum Ecciesise habent ? Baptismum habent
hseredem faceret semen Abrahae, nisi ab haereditate su-
perbia exciuderet. Eodem verlio nasceiis, eodem sacra-
raento 5 sed ad eamdem haereditatem vitae aeternae non
pervenis , nisi ad Ecciesiam Gathoiicam reversus fueris.
Ex semine Abrahae nasceris ; sed fiiius anciliae foris prop-
ter superbiam.
' Gen. XXI, 9. — ' Ibid. 10.
 SERMO IV. DE JACOB ET ESAU. 169

/VV\^ 'l/VVX ^VV^ V\/V\ V\/*\ 'VVV* VVV* ^-VV» VVV\ 'VA/%^ VV^^-VVV* vvv\ vvv\

SERMO IV'.

De Jacoh et Esaii.

In festo Vincentii maityris habitus.

I. Hestern/e lectionis debitores nos esse meminimus :

sed sicut nos debemus sermonem , ita et vos debetis au-

dientiam. Et leclio quideni illa carnaliter sonat : qui au-
tem Spiritum Dei accepit, spiritaliter sapit. Dixit enim
Apostolus : « Sapere secundum carnem, mors est-. » Et

ad hoc promisit Dominus Paraclitum Spiritum veritatis.

Ergo sicut promisit, et misit, ut unuscjuisque jam ([ui eum

Spiritum recepit , non sit temporalibus voluptatibusser-
vus, sed dominus corporis factus et servus Creatoris, di-
rigat se in viam pr.Teceptorum Dei : nec vestigia ejus nu-
leni, nec oculi ejus palpitent sed intentione fidei proii- ;

ciat, ut veniat ad id (juod nec oculus vidit, nec auris

audivit nec in cor hominis ascendii'' quod creditur an-
, :

le(|uam videatur, ut cum venerit, (|ui credidit, non con-

fundatur. Intendat ergo ambulans in spe , sperans quod
nondum tenet, credens (juod nondum videt , amans cui
nondum hajret. Exercitatio autem aninue in lide in spe ,

et charitate , facit eum idoneum capere quod ventu-

rum est.

II. (Uim ergo carnaliter adhue sapere Petriis , lurhalus

ad interrogationem ancilLe , negavil Dominum ter. I*i;e-

dixcrat enim medicus icgrolu (|iii(l in illu lulinuin crat :

I
Alias (Jc l)iv( r»i« \t\. — ' Koiu. viii,().— ^i (ior. ii^ i). — ''•
M;i(lL. ii, («.
170 5. AUGUSTINI EPISCOPI
qui aeger casns aegritudinis suse non noverat , et plus dc
se segrotus prsesumpserat ; sed verus medicus videbat
Dixerat enim se cum Domino et pro Domino moriturum.
Nondum autem poterat, quia infirmus erat. At ubi venil
postea Spiritus sanctus missus de coelo, et confirmavil
eos , in quos venit, impietus ille fiducia spiritali, coepit
jam vere paratus esse mori pro eo, quem ante negaverat.
Hac fiducia repleti omnes Martyres, tenentes rectam
fidem non morientes nec patientes pro lalsa fide proj
, ,

vano phantasmate, pro spe inani, pro re incerta sed pro' ;

veritatis pollicitatione certum habentes eum qui promi-

,

sit, potentem esse qui exhibeat, omnia praesentia con-

tempserunt in futura exarserunt quse cum fuerint illis;

,
,

praesentia non erunt prseterita.

, j

III. Recordamini ergo, qui interfuistis hesterno die ,

|

duos fihos Isaac Esaii et Jacob quomodo majori praepo-!

, ,

nitur minor ut ad Jacob pertineatis Esaii non ametis.

*
: ,

Erit autem Esaii qui vult carnaliter vivcre vel carnalia

: ,

in futuro saeculo sperare. Sive ergo carnaliter vivens , et

tahbus gaudens in hoc tempore , et talia de Deo sperans , i

quaiia habent et mali totam felicitatem suam in ipsa

, et {

ponens , de qua gaudent et iniqui 5 aut certe contemnens

istam praesentem, et talem sperans in futuro carnahs est, ;

carnalem habens fidem, carnalem spem , carnalem cha-

ritatem. Fides autera spiritalis est , credere quod protec-
tor sit temporaliter Dominus tuus, ut venias ad illud quod
temporale non erit ; et sperare te habiturum vitarh Ange-
lorum^ non in corruptionibus carnis, non in voluptatibus
et illecebris , non in fornicationibus et ebrietatibus et
gaudio epularum carnahum , non in superbia possessio-
num dominationis terrenae , sed tantummodo quomodo
Angeli vivunt.
' Gen. ivu.
 SERMO IV. DE JACOB ET ESAU. 171
'
non creaturse, sed
IV. Vivunt autem Angeli in gaudio,
Gaudium enim creaturse est quidquid videtur
Creatoris. :

gaudium Creatoris est quod non videtur oculis corporis ,

sed purgataacie mentis. Beati mundo corde^ Adquamvi-

I sibhem beati sunt? quoniam ipsi Deum videbunt. Non

enim putetis , fratres, quia gaudent Angeli ex eo quia vi-

dent terram , aut coelum , vel quaecumque in his sunt.

Non ex eo gaudent ,
quia vident coelum et terram •, sed
quia vident eum, qui fecit coelum et terram.

I
V, Ille autem qui fecit cfjelum et terram, nec coelum est,
'
nec terra ; nec quid terrenum potest cogitari, nec quid coe-
'
leste, nec quid corporeum vel spiritale poteris cogitare non :

hoc est Deus. Non tibi

hominem ahquem grandem et facias
pulchrum non circumscribilur humana forma Deus non
:
•

[
continetur loco, non tenetur spatio. Non tibi facias quasi
!
aureum Deum:non hocest Deus.Namaurura,undetibi vis
1
facere Deum Deus ipse fecil et hoc infirmum
, c(uia in ;
'^
,

I
terra. Non tibi proponas, quia ahquid tale cst Deus, quale
I
vides in coelo, vel lunam, vel solem, vel sidera, vel quid-
i
quid fulget non hoc est Deus. Sed
et splendet in ccelo :

i nec ilerum ideo non videatur Deus cjuod sol, quia sol
tii)i

I
tanquam rota quaedam est, non immensum lucis spatium
j
et dicas tibi Ergo Deus infmitfc lucis est ct immensae
, :

j
ut (juasi lcndas ipsum solem et facias iilum non habere ,

I
fidem riec hac hec illac nec sursum nec deorsum et
, , ,
•

I tamen lucem tibi immensam proponas Deum: ntc hoc est

I
Deus. Deus (juidem habitat lucem inaccessibilem^ sed :

lalis lux rton est rota , nec potest esse nota oculis carnis.
I

VI. Scd si vidcre potes (|uid est veritas, quid est sa-
pientin, <|uid juslilia, (piomodo dictum csl : « Acccdite ad
» eum ct iliuminamini '
: » (|uomo(lo cst illud lumcn ve-
rutn, quod illuminat omnem homincm venieiitem in Iuuk
' Mallli. V, b. — "Forte inUuiuiri. — * i iiin. vi, i6. — 4 INal. xxxiii,G.

#
172 S. AUGUSTINl EPISCOPl
» mundum ^
5
» quomodo Joannes ipse Baptista non eral
lumen verum. Dicit enim Joannes evangelista : « Non erat
» ille luraen, sed ut testimonium perhiberet de lumine -.»
Non solum autem Joannes Baptista verum lumen non eratj
sed nec Paulus verumlumen erat, nec Petrus verum lu-
men erat nec aliqui Apostoli verum lumen erant. Ete
,

nim verum lumen est quod ,

illuminat omnem hominera
venientem in hunc mundum. Uli vero lumina erant, quia
illuminabantur. Nam et oculi carnis nostrse dicuntur lu-
mina •, et unusquisque jurat, Per lumina mea. Lumina
ista quid suntPsi desit sol, si desit luna aut lucerna,certe
in tenebris remanent. Ubi sunt lumina , videant ante se,
praebeant ducatum pedibus et tamen lu- , si lumina sunt :

mina sunt. Quare lumina sunt? Quia possunt lumen re-

cipere. Etenim cum fuerit lumen illatum, lumen ipsum
non sentit frons tua, nec auris tua, nec olfactus tuus, nec
manus tua nec pes tuus sola membra in te qui vocan-
, :

turoculi, sola sentiunt lumen illatum. Absente luraine

tenebrantur : sed illato lumine sola illuminantur , id est,
quia sola sentiunt lumen. lliuminantur quidem et caetera
merabra tua sed ut videri possint, non ut videre possint,
^

Nam lux quse oritur vel quae infertur omnia membra , ,

perfundit ; oculos ut videant, caelera ut videantur. Sic

omnes sancti illuminati sunt , ut viderent , et ut quod vi-
debant ,
praedicarent. Ideo illis dictum est : « Vos estis
» lumen mundi^» Sed lumen, non verum lumen. Qare?
« Quia erat lumen verum quod iliuminat omnem homi- ,

» nem *.» Omnera horainera dixit si de isto sole diceret, :

non diceret Omnem hominera quia iste sol non a sohs

,
^

hominibus videtur. Vident illura et pecora, et minulissima

animaha et muscse vident istum solera illud autera lu-
, :

men quod Deus est, nemo videt, nisidequibus dictum

Joan. I, 9. — ' Jbid. — ^ Mallh. v, a^- — ^ Joan. j, i.
'

SERMO IV. UE JACOB ET ESAU. 173

est : « Beati mundo corde ,
quoniam ipsi Deum vide-
;
» hunt ^ »

j
Conamini cogitare, fratres, lumen veritatis, lucem
VII.
I
sapientiae quomodo ubique prsesens est omnibus cona-
,
;

mini cogitare lumen justitise praesens est enim omni co- 5

gitanti. Quid enim est quod cogitat ? Qui vult injuste vi-

vere, peccat. Deserit justitiam : diminuta est? Conversus

I est ad justitiam : quid? aucta est? Deserit eam , integram
: illam relinquit : convertitur ad eam , integram illam in-
'venit. Quid est ergo lumen justitise? De oriente hoc sur-
git, et in occidentem vadit ? An est aJiiis locus unde ori-
'
tur,aut quo venit? Nonne ubique praesto est? Homo certe
(jui est in occidente , si vult juste vivere, id est, secun-
dum justitiam , numquid deest illi quam intueatur et vi-
deat^ secundum ipsam justitiam? Itcrum in Oriente posi-
! tus si velit juste vivere, id est , secundum eamdem justi-
tiam,numquid deest enim est justitia prsesto est
iJli?Ibi :

juste viventi. Secundum ejus regulam vident quemadmo-

idumjuste vivant et illi sicut justi bene vivendo eam
:

vident, ita etinjusti male vivendo non eam vident. Nam

et ille juste vivit , cum eam videt 5 et iJJe ipsam videt, ut
Isiecundum eam actus suos dlrlgaf : (|uia nisi secuntlum
justitine regulam direxerit actus suos, in errorem inic[iiita-
tis impingitur. Quia ergo et huic pricsto esse potuit ibi
]con.sistenti , nuUo loco est, et ubique est : sic justitia , sic
isapientia , sic veritas_, sic castitas. Conamini ergo viderc
lalem Iu(;em : sed non |)ot('slis •
paJpilat mentis acies ;

|)urg<!tur, utvideat. Dt autem purgelur cl videat, credat,

iut purgari mereatur. Quod ergo videre non potestis, dil-
lerte , ut curcmini , et vid( le possitis.

Vlll. Non tamcn tale aJi([uid in luluro sjccuIo cogilc-

lis ,
quale nunc videtis : t[uia si lale aJitjuid cogitavcrilis,

« Mallh. V, 8. — > Foite ut vivat.

174 S. AUGUSTIKI EPISCOPl
et tale aliquid dilexeritis •, cutn ipso mundo vullis ire extra
mundum, tollere vobiscum vultis mundum. Non erunt
ibi ista. Lux ibi erit quaedam, unde hoc rorat nescio quid,
c|uod modo intelligimus , et gaudemus. Sed si habemijg
benedictionem a rore coeh , habemus abundantiam a fer
tilitate terrse : sic est enim benedictus Jacob : ad eunj
pertineamus, et non carnaliter vivamus^ Quia unusquis'
que incipit carnaliter vivere, ideo major dictus est Esaii.

Duo Testamenta dicuntur in Lege unum Vetus et alte- , ,

rum Novum^. Vetus promissiones habebat temporales,:

sed significationes spiritales. Intendat Charitas Vestra. Sr

promissa est Judaeis terra repromissionis, significatahquid

spiritaliter terra repromissionis : si promissa est Judaeisi
civitas pacis Jerusalem , significat ahquid nomen civitatis'

Jerusalem : si data est Judaeis circumcisio carnis , signifi-

cat aliquam spiritalem circumcisionem ; si jussi sunt Ju-

daei unum diem sabbatum observare de septem diebus,
significat spiritalem quietem, quae non habet vesperam.
Nam et in ipsis septem diebus , in Genesi in omnibus die-
bus dictum est : Facta est vespera : in septimo die noi;
dicitur, Facta est vespera.Septimo die qui vesperam non
habet, significatur nobis reqnies sempiterna, ubi nullus
est occasus^^. Si data sunt sacrificia Judoeis carnaha ,
per
victimas animahum omnia significant sacrificia spiritaha.
Ergo qui sic intellexerunt, quasi praesens iUis ahquid da-
retur pro magno , et futurum nihil quaesierunt , nec spjr
ritahter ea quae carnahter agebantur , intelhgere value-t
runt, ad majorem fihum pertinent, ad Vetus Testamentuiii
pertinent.
IX. Vetus enim Testamentum est promissio fignrata :

Novum Testamentum est promissio spiritahter intellecta.

Cum enim Jerusalem quae fuit in terra ,

pertineat ad Ve-
' Gen. xxvu, 28, — » Id. xxv, 23. — 3 M. 1, 5, etc.
 SERMO IV. DE JACOB ET ESAU. 175
I tus Testamentum imaginem habet ad Jerusalem quse est
j

I in coelo, et pertinet ad Novum Testamentum, Circumci-

j
sio carnalis pertinet ad Vetus Testamentum circumcisio :

j
cordis perlinet ad Novum Tcstamentum. Liberatur secun-
dum Vetus Testamentum populus de iEgypto liberatur :

1 secundum Novum Testamentum populus a diabolo. Per-

secutores /Egyptii et Pliarao persequuntur exeuntes de
I

j
iEgypto Judaeos:persequuntur populum christianum pec-
i
cata ipsorum et diabolus princeps peccatorum. Sed sicut

j
Judseos usque ad mare persequuntur ^Egyptii : sic Chris-
I tianos usque ad baptismum persequuntur peccata. Inten-
i
dite, fratres, et videte, liberantur per mare Judaei, ob-
ruuntur in mari yEgyptii : liberantur Christiani in remis-
sione peccatorum,delentur pcccata per baptismum.Exeunt
post mare rubrum, et arabulant per eremum :sic et Chris-
tiani post baptismum nondum sunt in terra repromissio-
nis sed sunt in spe. Saeculum autem hoc eremus est et
, •,

vere Cliristiano est eremus post baptismum, si inteJligat

quod accepit. Si non solum signa corporaha in ilio fiant ,

sed si etiam in corde spiritafis eircctus , intelligit sibi ere-

mum esse istum mundum , inleliigit in peregrinatione se
vivere, patriam desiderare Quandiu autem desiderat '.

in spe est. « Spe enim salvi facti sumus spes autem qu^e :

» videtur non est spes. Quod enim videt quis

, quid spe- ,

» rat ? Si autem ([uod non videmus, speramus, per pa-

» tientiam expcctamus^ » Ista patientia in oremo facit

ali(|uid sperare sj jam se pulat in |)atria, non pervenit ad

:

patriam si jam sc pulat in patria, remanet in via ut

: :

autem non reman(jal in via, spcrct patriam, desiderct

patriam, ne dcviet. Nam occurrunl tenlationes : ita post
baplismuin (xrcurrunt. Sicut cnim non soii eranl liostes
Judoeorum yligyptii, ((ui illos ab iEgypto perscqueban-
' Forto dcsiJcral. — ' rioiu. vui, l^.
176 S. AUGUSTIWI EPISCOPl I

tur ,
( ipsi enim prseteriti hostes erant ,
quomodo unum-
quemque persequitur praeterita vita sua et prseterita pec- 1

cata sua cum principe suo diabolo :

) sed extiterunt in

eremo, qui vellent impedire viam, et pugnatum est cum

illis , et victi sunt : sic post baptismum cum coeperit am-

bulare Christianus viam cordis sui in spe promissorum
Dei , non deviet. Nam occurrunt tentaliones ahud ahquid
suggerentes , dehcias hujus mundi, aham quamdam vi-

tam, ut unumquem.que de via detorqueant, et a proposito

abducant. Si autem isto desiderio istas suggestiones evi-
ceris, vincuntur hostes in via, et perducitur populus ad
patriam.
X. Audi Apostolum, quia ista figurae nostrye fuerunt.
Nolo enim , inquit , vos ignorare , fratres ,
quia omnes
patres nostri sub nube fuerunt. Si sub nube fuerunt, sub
caligine fuerunt. Quid est sub cahgine fuerunt ? Non eis
,

intelhgentibus spiritahter, quae cum eis corporahter age-

bantur. « et omnes in
Et omnes per mare transierunt,
Moyse omnes eumdem cibum spirita-
baptizati sunt, et
» lera manducaverunt ^ » Datum est enim iUis manna in
deserto , sicut nobis datur dulcedo Scripturarum ut du- ,

remus in ista eremo vitae humanae-. Et norunt quale

manna accipiunt Christiani ,
quibus dixit ipse Psalmus :

<( quam suavis est Dominus ^. Et om-

Gustate et videte ,

» nes, inquit, eumdem cibum spiritalem manducaverunt.»

Quid est, eumdem Idem significantem. « Et omnes .?

» eumdem potum spiritalem biberunt. » Et attende c[uo-

modo unam rem exposuit, et caetera tacuit « Bibebanl :

» enim de spiritah sequente petra ^

petra autem erat
|

autem
'

» Christus. Haec figurae nostrse fuerunt ^. » Illis

sunt exhibitae , sed figurae nostrae fuerunt : quia ilhs cor-

I I Cor. X, I, etc. — ' Exod. xvi, i3. — ^ psai_ xxxi)i,9. — 4 i Cor.

X, 3, etc.
 SERMO IV. DE JACOB ET ESAU. 1/7
poraliter exhibebantur , nobis spiritaliter significabaulur.
Ergo illi qui corporaliter ea tenuerunt, ad Yetus Testa-
mentum pertinuerunt.
XI. Jam videte quia senuerat Isaac. Cujus personam
gessit Isaac ,
quando voluit benedicere filium suum majo-
rem ^? Jam senuerat^ ubi senectus, vetustas 5
per senec-
tutem intelligo vetustatem ; et per vetustatem intelligo
Vetus Testamentum. Hoc ergo Vetus Testamentum quia
illi non intelligebant ,
qui sub nube fuerunt , ideo dicun-
tur caligasse oculi Isaac. Caligo oculorum corporis Isaac ,

caliginem significat mentium Judaeorum ; senectus Isaac

vetustatem significat Veteris Testamenti. Quid ergo, fra-
tres? Vulttamen benedicere et majorem filium Esaii.
Minorem amabat mater, etmajorem pater, tanquam pri-
mogenitum nam aequalis in ambos justitia sed erat
: ,

charitas major erga primogenitum. Vult ille benedicere

majorem ,
quia Vetus Testaraentum primo populo pro-
non loquitur nisi ad Judseos ipsis
miltebat. Promissiones ;

videtur promittere videtur omnia poliiceri. Vocan-

, ipsic

tur ab yEgypto liberantur ab hostibus

, per mare du- ,

cuntur, pascuntur manna, accipiunt Testamentum, acci-

piunt Legem , accipiunt promissiones , accipiunt ipsam
terram repromissionis. Non mirum ,
quia ilJe benedicere
voluitprimum fihum sed sub iigura majoris benedicitur
:

minor. Mater enim typum gestat Ecclesiap.Ecclesiam au-

tem accipite, fratres non in his sohs (jui post Domini
,

adventum ct nativilatem esse coeperunt sancti sed omnes ;

quot(|uot fucrunt sancti, ad ipsam Ecclesiam pertiuent.

Non enim non ad nos pertinct patcr Abraham , ([uia ille

fuit antequam Christus nasceretur de Virgine , et nos

tanto post , id csl ,
|)OSl passionem Cluisli facli sumus
Christiani : cum dicat Aposlohis: «Quia fihi sunuis Ahr.i-
' Gcii. XXVII, I.

CXXIV. {-2
178 S. AUGUSTINl EPISCOPl
)) hae , imitando fidem Abrahse^ )> Ergo nos imitando
illura ipsum ab Ecclesia ex-
ad Ecclesiam admittimur, et

clusuri sumus? Haec Ecclesia significatur in Rebecca uxore

Isaac : haec Ecclesia erat in sanctis etiam Prophetis, qui
intelhgebant Vetus Testamentum , quia promissiones illae

carnales spiritaie nescio quid significabant. Si spiritale,

spiritales ergo ad minorem filium : quia prior est carna-
hs , et postea spiritahs.
XII. Jam hesterno die praemisimus Sanctitati Vestrse ,

ideo majorem fiiium dici Esaii , quia nemo fit spiritahs ,

nisi ex carnah ; sed si perseveret in prudentia carnis,

semper erit Esaii : si autem
fihus minor j fiat spiritahs, est

sed ipse minor enim tempore praecedit

erit major : ille

iste virtute. Namque cum coxisset lentem Jacob deside- , j

ravit Esaii accipere antequam veniret ad istam benedic-

, }

tionem et ille ait ilh « Da mihi primogenita tua, et dabo

: : 1

» tibi lentem quam coxi Vendidit primogenita sua

,
"^.
)>

minori : abstuht ille voluptatem temporalem, abstuht ille

dignitatem sempiternam. Ergo qui temporahbus volupta-

tibus serviunt in Ecclesia, lentem manducant. Quam qui-
||
dem coxit Jacob , sed non manducavit Jacob : idola enim '

magis in iEgypto viguerant. Lens cibus est ^Egypti. Per

lentem omnes errores Gentium significantur. Quia ergo
Ecclesia eminentior et manifestior in filio minore de Gen-
tibus ventura significabatur , lentem coxisse dicitur Ja-
cob , et Etenim dimiserunt idola Gen-
manducasse Esaii.

tes, quse colebant ^ Judaei autem serviebant idohs nam :

conversi corde in iEgyptum ducebantur per eremum j ,

et cum interfecti essent in mari hostes eorum, et fluctibus

obruti essent inimici eorum , desideraverunt idolum fa-

cere, quia non viderunt Moysen, et non intellexerunt se-
cum praesentem Deum^; sed in praesentia hominis haben-
• Rom. IV, 12, et Gal. xm, •]-•> — * G«n. xxv, 3i, — 3 gxod. xxxu; ii

I
 SERMO IV. DE JACOB ET KSAU. 179
tes spem, non viderunt oculis hominem et putare coepe- ,

runt ,
quia non ibi esset Deus cum ipse solus per Moy- ,

sen tanta patraret. Quaesierunt hominem ocuhs carnis

quia non habebant oculos unde Deura in Moyse cordis ,

viderent. Perdiderunt ergo primatum suum, quia conversi

corde in iEgyptum manducaverunt lentem. Accipite. Po-
pulus christianus est ; sed in ipso populo christiano illi

primatum tenent_, qui pertinent ad Jacob : qui vero car-

naUter vivunt , carnaliter credunt , carnahter sperant
carnahter dihgunt, adhuc ad Vetus Testamentum perti-
nent nondum ad Novum adhuc
, ; in sorte sunt Esaii
nondum in benedictione Jacob.
XIII. Intendat Sanctitas Vestra. Benedicere ergo vole-
i bat majorem fiiium Isaac senex caliginosis ocuHs ,
quia
Vetus Testamentum ad Jud.-ieos directum erat. Quod Ve-
tus Testamentum non ab eis intelHgebatur ideo caligi- ,

nosi oculi dicunlur. Ut dixi fratres , ad majorem lo([ui- ,

!tur^ ad minorem pervenit benedictio. Etenim mater ista ,

iqusein sanctis omnibus mtelligitur, id est, Ecclesia, quae

intellcxit prophetiam, ipsa dat consilium filio minori, et
jdicit illi : « Ego ipsa audivi patrem tuum dicentem fratri
» tuo, Vade, et affer mihi venationem ut manducem, ,

» et benedicat te anima mea , antequam moriar. Nunc

» ergo , fiii , audi me*. » Et dedit ilii consilium ut iret
airerret(|ue duos hredos dc proximo grege, et faceret iiios

mater, (|uomadmodum delectabatur pater ejus et man- ;

ducaret et benediceret fdium suum minorem al^sentc

,

majore. Ilie autem timuit et ait « Frater meus piiosus , :

I»
est ego aulem lenis sum
, ne conlingat me et compai- ,

[)pet paler meus, et inteiiigat (juia cgo sum Jacob, et

|> acquiram non benedictionem, sed maledictionem. « At
lla, « Vade, inquit, fih, audi me : malediclio tua supcr
'
Gcii. xxvu, 6, olc.
180 S. A.CGUST1JS1 EPISCOPI

)) me sil. » Perrexit , et attulit duos haedos : lacti sunt, et

apposuit patri suo : et quemadmodum prsedixit, quia non

illum agnoscebat in voce, tetigit, invenit pilos ^
quia pel-
libus haedorum circumdederat mater brachia ejus cre- :

didit majorem esse et benedixit. In benedictione majo-

,

rem intendebat et benedictio ad minorem perveniebat.

,

Quid est ergo quod sub specie majoris benedicitur minor,

nisiquia sub figuris Veteris Testamenti promissi populo
Judaeorum, pervenit benedictio spiritalis ad populum
Christianorum ? Attendite , fratres : audiunt illi terram
promissionis , audimus et nos : tanquam ad Judaeos vide-

tur Scriptura loqui de terra promissionis , et ad nos per-

venit intellectus terrae promissionis ,
qui dicimus Deo :

« Spes mea es tu ,
portio mea in terra viventium^. » Sed
hoc ut diceremus , mater nos docuit , id est , in sanctis
Ecclesia ipsa Prophetis docet nos, quemadmodum spiri-

taliter intelligamus ipsa promissa carnaha.

XIV. Sed non posset ad nos pervenire benedictio nisi ,

jam mundati a peccatis per nativitatem regenerationis

ahorum peccata per tolerantia portemus. Genuit enim
mater ambos fihos. Intendite, fratres genuit unum pi- :

losum alterum lenem. Pili peccata significant, lenitas

,

autem mansuetudinem, id est, munditiem a peccatis.Duo

fihi benedicuntur quia duo genera benedicit Ecclesia.
:

Quomodo duos peperit Rebecca, generantur in utero Ec-

clesiae duo unus pilosus,alter lenis quorum diversita- , :

tem exposuimus. Sunt enim homines qui nec post baptis-

mum volunt dimittere peccata sua , et ea volunt facere

quae antea faciebant. Verbi gratia , Si faciebant fraudes ,

volunt iterum fraudare : si mendacium jurabant volunt ,

adhuc pejerare : si ciicumveniebant dohs innocentes vo- ,

lunt adhuc circumvenire : si homicidia cogitabant , eadem

^ Psal. cxUf 6
 SERMO IV. DE JlCOB ET ESkV 181
cogitant : si fornicabantur, si inebriabantur, ea ipsa nihilo
minus faciunt. Ecce Esaii natus pilosus. Quid facit Jacob?
Dicitur ei a matre, Vade , benedicat te pater tuus. Et di-
cit, Timeo, non accedam. Sunt enim homines in Ecclesia,
qui timent misceri peccatoribus , ne quasi per consortium
peccatorum in unitate raaculentur,et per haereses et schis-
mata pereant ^
XV. Quid ergo dicitur huic piloso Esaii qui non bene ,

conversatus est in domo ? Nam et hoc de iUis dicitur :

« Erat ille agrestis venator , Jacob autem sine dolo con-

» versabatur in domo-. » Ideoque eum amabat mater,
cujus conversationem dulcem scntiebat. Ipse est Jacob
qui postea appellatus est Israel, cum luctaretur cum An-
gelo : et hoc in magno mysterio. Benedictus, appellatus
est Israel ^ : ideoque quia sine doJo erat. Intendite , fra-
tres mei , et videte quam sine dolo fuerit. Nathanaelem
Dominus quando vidit, quia noverat qualis esset ait , :

« Ecce vere Israelita, in quo dolus non est*. » Si ergo

ideo iste Israelita, quia non est in eo dolus in ipso Israel ;

utique non erat dolus. Quid sibi ergo vult quod dicilur , :

« Venit frater tuus cum dolo, et abstulit bencdictionem? »

Sine dolo eum commendat Scriptura conversantem in do-

mo: Dominus etiam perhibet testimonium, quia sine dolo
erat , cum dicit de Nathanaele : « Eccc verc lsrai'Iita , in
» ([uo dolus non est. » Quid sibi ergo vult, cum dicitur :

« Accessit cum dolo , et abstulit bonedictioncm ? »

XVI. Dolus interim quid significet, attendamus et ;

videamus quid debeat facere Jacob.Portat aliena peccata,

et portat cum lolerantia quamvis alicna hoc cst onim ,
:

habere pclles h;jedinas : id est, palienler aliena portal ,

non h.eret suis. Sic omnes (jui |iro imitale Kcclfsia' tolc-
rant aliena peccata , Jacob imitantur. Qiiia c.l ipse Jacob
' /''i>/7(' |ui('unl. — ''
(icii. XXV, 27. — ^ M. XXXII, -iS. — 'ijoaii. 1, 4?-
182 S. AUGUSTINI EPISCOPI
iiiChristo cst siquidem Christus in semine Abraham.
;

Dictum est enim « In semine tuo benedicentur omnes

:

))Gentes^ » Dominus ergo noster Jesus Christus, qui

nuUum peccatum f ecit portavit aliena peccata et de- , :

dignatur portare aliena peccata, cui peccata dimissa sunt ?

Sic ergo Jacob transit ad Christum post aliena peccata '^

id est , haedinas pelJes. Et quid est dolus ?

XVII. Venit enim quod jussit pater
ille sero, et affert
et invenit fratrem se suum benedictum pro
et non be- :

nedicitur altera benedictione. Quia duo illi homines, duo

populi erant una benedictio unitatem significat Eccle-
:

sise. Duo autem populi ipsi sunt, qui est et Jacob. Sed

alio modo figurati duo populi pertinentes ad Jacob. Ete-

nim Dominus noster Jesus Christus, qui ad Judaeos et
Gentes venerat , repudiatus est a Judaeis, qui pertinebant
ad fiiium majorem elegit tamen quosdam qui pertine-
:
,

bant ad fiUum minorem qui spiritahter coeperant desi- ,

derare et intelligere promissa Domini, non carnaliter illara

terram ,
quam desiderabant accipientes •, sed spiritalem
illara civitatem desiderantcs , nemo nascitur carnali-
ubi
ter ^
quia nerao ibi carnaliter , nemo spiritaliter moritur.
XVIII. Hanc ergo cura coepissent desiderare, cceperurit
pertinere ad Jacob ,
qui crediderunt in Christo, et factus
est grex Domini in ipsa Judaea. Sed quid dicit Dominus de
ipso grege? Habeo ahas oves, quae non sunt de hoc ovih :

vado, adducam eas, et erit unus grcx et unus pastor^.

Quas alias oves habet Dominus Jesus Christus^ nisi de
Gentibus? Junctse sunt oves de Gentibus Judaeis ovibus.
De Judoeis enim ApostoH. Inde erant et quingenti fratres,
qui viderunt Dominum post resurrectionem *. Inde erat
ipse Nathanael , cui testimonium perhibuit Dominus , in

' Gen. xxu , i8. — » Forte portat. — ^ Joan. x, i6. — 4 i Cor.

XV , 6.
 SERMO IV. DE JACOB ET ESATJ. 183
quo dolus non esset^ Inde erant centum viginti, qui cum
essent in domo venit , Spiritus sanctus , ut eos perfunde-
ret ,
quem promiserat
Inde erant tot miilia Discipulis ^.

hominum, quae legimus in Actibus Apostolorum baptizata

in nomine Christi, ex his qui crucifixerant Christum ^.
Ergo inde erant oves, et multae oves sed non solae ha- j :

bebat Dominus alias de Genlibus. Ipsi duo populi tan-

quam de diverso venientes etiam duobus parietibus sig- ,

nificantur. Venit enim Ecclesia Judaeorum de circumci-

sione venit Ecclesia Gentium de praeputio
; de diverso :

venientes in domo conjuncti sunt. Ideo Dominus dictus

est lapis angularis dicit enim Psalmus « Lapidem quem
: :

» reprobaverunt aedificantes , hic factus est in caput an-

» guli*. » Dicitet Apostolus : « Ipso summo angulari la-
» pide existente Christo Jesu*. » Ubi est angulus, duo
parietes copulantur : in angulo duo parietes , nisi de di-
verso non conveniunt nam si ex una parte veniunt
, :

angulum non faciunt. Duo ergo haedi, ipsi sunt duo po-
puli ipsa sunt duo oviha ipsi sunt duo parietes, ipsi
, ,

sunt duo cseci qui sedebant in via ipsec sunt duae na- f'
5

ves, in quas ievati sunt pisces ^. Multis in iocis Scriptu-

rarum infeihguntur duo popuh sed unum sunt in Jacob. :

XIX. Quare haedi, dicet aii{[uis? Haedi nostis quia pec-

catores sunt : nam ad sinistram erunt haedi , ct ad dexte-
ram agni^. Sed qui perseveraverint haedi, ipsi erunt ad
sinistram. Nam nisi prius haedi essent, non diceret Domi-
nus : «Nftn veni vocare justos, sed peccalores*. » Quando
enim Dominus convorsal^atur cum peccatoribus, et man-
ducabal cum publicanis, Judrri quasi agni , id est ,
quasi
jusli , el pcr superbiam magis hirci, ol:)jecerunt Domino
• Joaii. I, 47- -~ ' Atl. 1, i5, ctc. — ' IJ. )i, 38. — 4 Psal. cxvn, au.
' Eplies. II ,00.—*' Maffl». xx, .3a. — 7 Luc. *, 7. —' Mallli. x\v, 33.
— 'I Id. u, i3.
184 S. AXJGUSTINI EPISCOPI

tanquam crimen , imo Discipulis ejus dixerunt : « Quare

» magister vester cum publicanis et peccatoribus mandu-
» cat ? » Respondens Dominus, quomodo se defendit? « Non
» est opus , inquit , sanis medicus sed male habentibus
, :

» non veni vocare justos , sed peccatores^ » Vocat ergo

haedos sed ut non perseverent hsedi. Occidit enim illos Ja-
;

cob , et praeparavit inde epulas patri suo •, id est , ad in-

telligentiam spiritalem ,
quae in illa benedictione habebat
intelligi, quamvis figurabatur in fiHo majori ad hoc oc- :

cisi sunt haedi et manducati sunt et trajecti in corpus

, ,

unum. Sic occiduntur peccata in peccatoribus , et trans-

eunt interfecti in corpus unum Ecclesiae : cujus Ecclesiae

figuram gerebat Petrus, quando ei dictum est : « Macta et

» manduca '^.
» Ergo ille agrestis , iste in dorao , mansue-
tus : ille major, iste minor : ad illum videbantur respi-
cere benedictiones, ad istum perveniebant. Respiciebant
ad illum ,
quia promissa carnaha promittebantur Judaeis,
ad istum perveniebant, quia spiritahter intelligenda erant,
et accipienda Christianis. Ad istum benedictio non perve-
niret , nisi portaret peccata ,
quic ipse jam non faciebat.
XX. Intelligat itaque Sanctitas Vestra ,
quomodo sint
portanda peccata. Sunt enim qui portare sibi videntur
peccata , jam ista simulatio detes-
et tacent peccatoribus :

tanda est. non ut ames peccatum in

Porta peccatorem ,

illo, sed ut persequaris peccatum propter illura. Dihge

peccatorem, non in quantum peccator est sed in quan- ,

tum homo est. Quomodo si dihgis segrum ,

persequeris
febrem : namnon dihgis aegrum. Dic ergo
si parcis febri ,

quod verum est f ratri tuo noh tacere. Quid enim aUud ,

agimus, quam dicere vobis quod verum est Noli men- .?

daciter aperta veritate dic quod verum est

: sed donec :

corrigatur, portetur. Diversis teraporibus fieri potuerunt

' Matth IX, ii^ etc. — » Act. x, i3.
 SERMO IV. DE JACOB ET ESAr. 185
occisio haedorum et portatio pcUium rem tamen signifi-
:

uno tempore fieri

cant, quae potest.Simul enim et arguit
justus peccatores quod est haedos occidere et peccata
,
•,

eorum misericorditer tolerat quod est pelles portare. ,

Quantum in ipso fuit , occidit haedos , occidit peccatores

sed portabat aliena peccata , et portabat cum tolerantia ;

meruit benedici : quia charitas omnia tolerat. Ipsa chari-

tas erat in matre, et figuram charitatis ipsius gerebat ma-
ter : quae figura omnium sanctorum erat, figuram chari-
tatis quia sancti non sunt
gerebat ;
nisi qui habuerint ,

charitatem. Quid enim proderit si linguis hominum

« ,

» loquar et Angelorum charitatem autem non habeam ? ,

» Factus sum aeramentum sonans , aut cymbalum tin-

» niens. Et si habuero omnem fidera, ita ut montes trans-

» feram, charitatem autem non habeam, nihil sum. Et si

» sciero omnia sacramenta, et omnem prophetiara et ,

» tradam corpus meum ut ardeam, charitatem autem non

» habeam nihil mihi prodest^ » Qualis est ergo chari-

,

tas, quae sola multum prodest, sine qua caetera nihil pro-

sunt ? Ergo ipsa charitas dat consihum et obedit filius ,

charitatis.
- XXI. Quale consilium dat ? Ut accipiat ille pelles hae-
dinas , ad patrera. Maiorem quaerit pater, et
et accedat
minorem benedicit Vetus Testamentum Judaeos intuelur :

per litteram, et per spiritaiem ejus intelligentiam Chris-

tiani in illo benedicuntur. Intendat Sanctitas Yestra ,

magnura mysterium, magnum sacramentum. Dicit Isaac:

« Venit frater tuus cum dolo, » de homine sine dolo.

Sine dubio Isaacille, ut erat spiritu prophetico, noverat

quid agebatur, et ipse figurate agcbat , omnia ponit in
magna alliluditK.' sacramentorum : nam si nescircl (|uid
ageret, irascercliu- fallenti se filio. Venit raajor, el dicit:
' I (my. iiii, I , clc.
186 S. AXJGUSTINI EPISCOPI

« Ecce pater, manduca sicut jussisti mihi , feci. » Dicit :

ille Quis es tu ? » Respondit , « Ego sum filius tuus

: ('.

)) major Esaii. Et quis est, inquit ille , a quo jam man- ,

» ducavi •, et benedixi eum , et benedictus erit ^ ? )> Irasci

videbatur 5 expectabat ab ore ipsius Esaii maledictionem
aliquam in fratrem : cum expectat ille maledictionem
confirmat iste benedictionem. O irasci , o indignari ! Sed
noverat mysterium, et caligo oculorum ejus corporeorum
significabat caliginem mentis Judaeorum : oculi autem
cordis ejus videbant altitudinem mysteriorum.
XXII. « Venit, inquit, frater tuus cum dolo, et abs-
» tulit Dicebamus
benedictionem videte quid est ^. » :

« cum dolo » dolus hic, non est dolus. Quomodo dolus

:

non est dolus ? Quomodo petra non est pelra Quomodo '?

dicitur mare, et non est mare ? quia aliud significat sic :

dicitur petra, et non est petra quia aliud significat. Di- 5

citur mons et non est mons dicitur leo de tribu Juda

, :

Dominus Jesus Christus et non est leo dicitur agnus , :

et non est agnus dicitur pecus, et non est pecus

: dici- :

tur vitulus, et aliud est. Sic dicitur dolus, et non est do-
lus. Quare ergo dicitur dolus, quaeramus. Quare dicta

sunt illa omnia quaeramus. Quare dictus est leo ? Prop-

,

ter fortitudinem. Quare dictus est petra? Propter firmita-

tem. Quare dictus est agnus ? Propter innocentiam. Quare
dictus est vitulus? Propter victimam. Quare dictus est
raons ? Propter magnitudinem. Quare manna ? Propter
dulcedinem.Quare ergo dolus ? Jam quid sit dolus videa-
mus, et inveniamus quare dictus sit dolus. Novimus enim
quid sit petra : et tamen dicitur de homine absurdo et
duro petra et de homine robusto et iramobili dicitur pe-
,

tra et ad laudera inde duxisti firmitatem et ad vitupe-

; ,

rationem duritiam. Novimusin petra firmitatem, etacce-

' Gea. xxvu, 19, etc. — " Ibid. 35.
 SERMO IV. DE JACOB ET ESAU. 187
pimus Christum petram Petra autem erat Christus*. In
:

leone fortiludinem novimus et tamen leo etiam diabolus :

nominatus est. In dolo quid novimus, ut accipiamus in

quemadmodum accipitur et mons, quem-
figura doIum_,
admodum accipitur leo, quemadmodum accipitur agnus,
quemadmodum accipitur petra et caetera ? ,

XXIII. Dolus ergo quid est?Dolus est quando aliud

agitur, et aliud simulatur. Quando itaque aliud est in in-
tentione, aliud in factis, dolus dicitur. Dolus ergo in pro-
prietate reprehensibilis ,
quomodo petra in proprietate.
Qui dixerit petram in proprietate Chrislum , blasphemat:
quomodo vilulum qui dixerit in proprielate Christum
blasphemat. Vitulus in proprietate pecus est , in figura
victima : in proprietate lapis terra obdurata est, in figura
firmitas. Dolus in proprietate fraus, in figura ipsa figura.
Omnis enim figurata et aliegorica lectio vel locutio, aiiud
videtur sonarecarnaiiter,aliud insinuare spiritaiiter. Hanc
ergo figuram doii nomine appeiiavit. Quid est ergo, « Ve-
T} nit cum benedictionem tuam ? » Quia
dolo , et abstulit
figuratum erat quod agebatur, ideo dictum est , « Venit
» cum dolo. » Nam iiie doloso homini benediclionem non
confirmaret, cui debebatur justa maledictio. Non ergo erat
verus ilie dolus, maxime quia non est mentitus dicendo :

« Ego sum fiiius tuus rnajor Esaii :

»
jam enim pactus erat
ille cum fratre suo, et vendiderat primogenita sua. lloc
se dixit habere patri, quod emerat a fratre : quod ille per-
diderat in istum transicrat. Non enim primogenili lionor
exclusus erat de domo Isaac primogenili lionor ibi eralj
:

inillo non erat ,

qui eum vendiderat ubi erat, si non in :

minore erati' Ideo scicns hoc in myslerio Isaac, tonfu'ma-

vit benediclionem, et dicit filio : « Quid libi iacturus
» sum ? » El ille , « Benedic et nu; paler :non enim una
• I Cor. X, 4-
188 S. AUGUSTINI EPISCOPI
» tibi est benedictio '. » Isaac autem sciebat unam.
XXIV. Quare unam? Aderit Spiritus sanctus , ut di-
cam, et intelligatis. Videamus ipsas benedictiones qua- ,

lem benedictionem accepit Jacob et qualera benedictio- ,

nem accepit Esaii. Ipse Isaac ad Jacob : « Tu es filius

» meus Esaii ? » Respondit Jacob Ego. » Et dixit , «t :

« Apponemihi, et manducabo de venatione tua, fili, et

» benedicat te anima mea antequam moriar sed ad- , ,

» move mihi osculum^.»Ilium non est osculatus a pace :

coepit hujus benedictio.Quare osculo confirmavit pacem?

Quia et ille propter pacem portabat ahena peccata. « Et
» accessit et osculatus est eum
, et odoratus est odorem :

» vestis ejus. » Stolam enim habebat fratris sui id est :

dignitatem primogenitorum quam ille perdiderat, iste ha-

bebat. In isto jam bene olebat quod ille male perdide- ,

rat. « Odoratus est odorem vestis ejus et benedixit eum, ,

» et dixit Ecce odor filii mei, sicut odor agripleni,

:

» quem benedixit Dominus. » Odorem vestimenti acce-

pit , et dixit odorem agri. Intellige Christum in mysterio
interiori , et intellige vestem Christi Ecclesiam.
XXV. Intelhgat Sanctitas Vestra. Multis enim modis
significatur una res : id est , Ecclesiam ,
quam significant

ilH duo haedi, ipsam significat vestis ista. Quia una res

multis modis significatur, quae nihil horum est per essen-

tiam omnia per figuram.
, Agnus non potest esse leo leo ;

non potest esse agnus Dominus enim noster Jesus Chris- :

tus et leo potuit esse , et agnus : sed quia nec leo nec ag-
nus per essentiam , et leo et agnus per figuram. Sic haedi
non possunt esse vestis , et vestis non potest esse haedi
Ecclesia vero ,
quia nec haedi nec vestis per essentiam
et haedi et vestis est per figuram ; et quidquid aliud dici

potest.
' Gen.'xsvu, 37,etc. — ' Und. 24, etc.
 SERMO IV. DE J/LCOB ET ESAL. 189
XXVJ. « Odoratus est vestimenta ejus , et dixit : Ecce
» odor filii mei , sicut odor agri pleni ,
quem benedixit
» Dominus *. » Ager iste, Ecclesia est. Probemus ,
quia
ager est Ecclesia. Audi Apostolum dicentem fidelibus -.

Dei agricultura estis , Dei aedificatio estis^. Non solum

ager est Ecclesia , sed et agricola Deus. Audi ipsura Do-
minum : k Ego sum vitis , vos sarmenta , et Pater meus
» agricola est^. » In hoc ergo agro laborans operarius, et
sperans mercedem sempiternam, ipse Apostolus nihil sibi
arrogat , nisi quantura decet operarium. « Ego , inquit
» plantavi, ApoUo rigavit , sed Deus incrementura dedit.
» Itaque neque qui plantat est aliquid , neque qui rigat,
» sed qui incrementum dat Deus *. » Quomodo servavit
humilitatera, ut ad Jacob pertineret, ut ad ipsura agrum,
id est , Ecclesiara , ne araitteret stolara , cujus odor erat
sicut odor agri pleni, et transiret ad superbiara Esaii, car-
naliter intelligens et typho plenus.^ Olet ergo ager de veste
filii : sed non ager ille ex se ahquid est , ideo adjecit
« quera benedixit Dominus. Et dabit tibi Dorainus de rore
» coeli desursum , et ab ubertate terrae, et multitudinem
» Irumenti et vini : et servient tibi Gentes, et eris domi-
» nus fratris tui, et adorabunt te fihi patris tui. Qui ma-
M ledixerit te , maledictus erit ; et qui benedixerit te

» benedictus erit''. » Hoec benedictio Jacob : si non be-

nediceretur et Esaii , nulla esset quoeslio : benedicitur et
ipse , sed non ipsa benedictione ; nec tamen ab hac pe-
nitus aliena.
XXVII. Audiamus crgo (juomodo benedicitur Esaii ^ et
videamus qiud intersit inter spirilales Ecclesire fibos , et
carnales •, inter eos qui spiritahter vivunt, et eos (lui

semper carnalibus gaudiis deh.-ctantur. Respondens au-

• Gen. txvii, 57. — ' i Cor. 111, 9 — Jo.in. i, 5. — 'i 1 Coi. 111, 6,7.
— * Gcn. nvii, 2K, •2(j.
190 S. AUGUSTINl EPISCOPI
tem Isaac , dixit ad Esaii : « Quis ergo venatus est mihi
)) venationera, et intulit mihi? benedictus sit. Factum
)) est autem ut audivit Esaii verba Isaac patris sui
)) exclamavit voce magna , et dixit : Benedic et me pa-
)> ter. Et dixit illi : Venit frater tuus cum dolo , et acce-
)) pit benedictionem tuam^ )>

XXVIII. « Et dixit Esaii , « Juste vocatum est nomen

)) ejus Jacob ^. )> Supplantatio enim vocatur Jacob.Et nec
ipsa supplantatio inanis est : quia figura accipitur, quo-
modo dolus. Non enim jam erat tanta malitia in fratre
ut vellet supplantare fratrem suum. Tunc enim dictus est
supplantator , quando manu fratris sui nascentis pedem
tenuit : tunc supplantator est dictus. Supplantatio autem
carnalium, vita spirilalium est. Omnes enim carnales,
cum in Ecclesia invident spiritalibus , supplantantur , et

fiunt Audi Apostolum hoc ipsum dicentem

pejores. ,

maxime quia ibi commemoravit odorem , quem hic ex-

pressit Isaac dicens « Ecce odor filii mei
, sicut odor
: ,

)> agri pleni, quem benedixit Dominus^.M Ait ergo Apos-

tolus, Christi bonus odor sumus in omni loco et adjecit :

« Ahis quidem odor vitae, in vitam ahis odor mortis in 5 ,

))mortem * » et ad haec quis idoneus ? id est ut intel-

: ,

hgat, quomodo odor mortis sumus in mortem hominum

nulla nostra culpa. Ambulant etenim vias suas spiritales
nihil aliud norunt quam bene vivere et qui innocenter ;

viventibus invident , faciunt peccata gravia , unde illos

puniat Deus : et fit eis ille odor in mortem ,

qui est ahis
odor ad vitam. Nam ipse Dominus prius factus est odor
bonus ad vitam credentibus et odor malus ad mortera ,

persequentibus. Quia enim muhi ilJi crediderant, invide-

runt Judsei , et fecerunt tantura scelus occidendo inno-
centem , sanctum sanctorum : quod si non facerent , ad
« Gen. «VII, 33, etc. — » Ibid. 36. — 3 ibid. 27. — 4 aCor. 11, 16.
 SERMO IV. DE JACOB ET ESAU. 191
mortem eis non valeret bonusodorChristi.Ergosupplan-
tatus est Esaii in benedictione patris^
XXIX. Respondit autem Isaac, et dixit ad illum : « Do-
)> minum illum tuum feci'^
non enim aliud potuit ac- : »

cipere Esaii quod dictum est « Et omnes fratres ejus :

» servient illi tibi autem quid faciam, fili ? Et dixit Esaii

:

» ad patrem suum Benenedic tamen et me. Cum stran-

:

» guiatus esset Isaac » id est cum coactus esset. Magna : ,

res, magnum sacramentum, utinam capiamus coactus :

j
benedicit tamen benedicit et quod benedicit verum
, et ;

est, sed tamen coactus benedicit. Quid sit hoc, attendite.

,
Videamus ipsam benedictionem et inteUigamus quid sit ,

coactum benedicere.
XXX. Respondit autem Isaac (Pater sane Esaii non ,

est osculatus ) et ait illi « Ecce a fertilitate terrae erit

: :

» habitatio tua , hoc et

et a rore coeh desuper^. » Dixit

i illi , « ab ubertate hoc ergo com-

terrae , et a rore coeli : »
'
mune est Jacob et Esaii. Quid est proprium Jacob ? « Ser-
: » vient tibi gentes. » Quid est proprium Jacob? c Omnes

» fratres tui tibi servient •, et qui te benedixerit, benedic-

» tuserit, ct qui te maledixerit, maledictus erit. » Habet
et iste nescio quid proprium, quod non dictum est Jacob:
« Et in gladio vives , et fratri tuo servies. » Sed ne tolle-

ret iiberum arbitriiim ,

(jam liinc et hesterno diximus ,

adjecit aulem cum deposueris etsolveris jugum

: « Erit ,

V de collo tuo'*. » Quid est, « Erit autem cum deposue- ,

» ris etsolveris jugum de coUo tuo ? » Libenim tibi est,

si volucris, converli non quasi duo erilis, sed unus Ja-:

cob. Omncs enim (|ui convertunlur ab Ksaii, ad J;iiob

peilinent. Similitudo unum facit , dissimihtudo facil di-
versitatem. <,>uid ergo? « A rorc cceli , et a fcrlilitati' ter-

» rae , » ambo habenl. « Serviant tibi Gentes et fralrcs

'
2-'oncita.im, — ' Ucn. xxvu, 37.-3 Ibid. Sg. —4 Ibid. 4y-
192 S. AUGUSTINI EPISCOPI
» tui et filii patris tui , » soius Jacob habet. « In gladio
» autera tuo vives, » solus Esaii. Quiddam commune ha-
bent ,
qusedam singuli.
XXXI. Sunt mah in Ecclesia pertinentes ad Esaii : quia
et ipsi filii Rebeccae , filii matris Ecciesiae , de utero ipsius
nati,et pilosi in peccatis carnalibus perseverantes, de iliius
tamen utero Habent ergo a rore coeli, et a fertilitate
nati.
terrae : a rore coeli omnes Scripturas omnem serraonem ,

divinura : a fertihtate vero terrae omnia visibilia sacra- ,

menta; visibile enira sacraraentum ad terram pertinet.

Haec omnia communia habent in Ecclesia et boni et mali.
Nara et ipsi habent et participant sacramentis et quod :

norunt fideles , a tritico et vino. Et habent de rore cceh :

quia super omnes descendit sermo Dei de coelo. Venit

sermo Dei , et irrigat : sed qui irriget et quid irriget , at-
tende. Nam et illos irrigat et illos, bonos et malos : sed illi

bonam pluviam in radicem spinarum convertunt •, illi au-

tem ad fructum bonum pluviam trahunt. Nam simul pluit
Dominus super segetem et super spinas sed segeti pluit ad :

horreum^ spinis ad ignem et tamen una est pluvia. Sic :

verbum Dei omnes compluit. Videat quisque qualera ra-

dicera habeat videat quisque quo trahat pluviara bo-
:

nara : si eam trahit , ut generet spinas , nuraquid ideo

phivia Dei accusanda est ? Antequara veniat ad radicem ,

dulcis est pluvia illa , dulce est verbum Dei, donec veniat
ad cor malum , et convertat ad fraudem suam pluviam
Dei , convertat ad hypocrisira , convertat ad radices raa-
larura concupiscentiarura , ad perversitates et depravatio-
nes suas. Incipit quidem generare spinas , sed de pluvia
bona : Et quoniara non exclu-
habet enira a rore coeii.

duntur oranes maii a sacramentis Dei , habet et ab uber-

tate terrae, quod norunt ilii qui jam voluerunt esse par- ,

ticipes mysteriorura fidelium.

 SEUMO IV. DE JACOB ET ESAr. 193
XXXII. Cum ad ambos pertineant ista^non tamen
pertinent omnes gentes nisi ad spiritales quia ipsi perti- ,

nent ad Ecclesiam, quae implevit totum orbem terrarum.

Attendite, fratres, et discernite ([uantum potestis, vel
quantum vobisDominus dat. Omnisspiritalis videt ,
quia
Ecclesia per totum orbem terrarum est una, vera, catho-
lica, et nihil sibi arrogat , et tolerat peccata hominum,
quos non potest purgare de area dominica , antecjuam ve-
niat iile ultimus ventilator, qui falli non potest, ut purget
aream suam, et frumentum mittat in horreum, paleas au-
tem det ad comburendum quia ipse habet excludere pa- :

leam , ct segregare a frumento , et prijeparare horreum

tritico ,
paleis ignem. Itaque quia novit, tolerat peccato-
res in fine separandos. Per omnes gentes peccatores et
omnes carnales mixti sunt spiritahbus, et serviunt eis :

spiritales autem non serviunt quia de iJlis proficiunt, ^

cum ipsi deficiunt. Attendite, fratres mei, dicam si pos- ,

sum, et non timeam, non tacebo urgeor enim ut dicam : :

et si mihi forle ahqui succensuerint 5 sed dentveniara,

timeo enim , ut dixi 5 timori dent veniam. Ghristus nerai-
nem timuit : nos autem Ghristum timendo non parcimus,
ne nobis, dum tales nolumus contrislare, ille non parcat.
Quid velim dicere dignamini audire , et intontissime ad-
vertere. Acceperunt ambo a rore cceli et ab ubertate ter-
rae, Jacob et Esaii ambo illud habent (juod jam dixi-
^

mus, ((uod novimus (juod nostis scd ut scrvianl ei

, :

Igentes, non accepit nisi Jacob^ quia (arnales in Ecclesia

per totimi orl)em tcrrariim non serviunt nisi spirilalibus.
Quare i' Quia de iilis proficiuut spiritalcs. Nam idco car-
Inaleshomines servi dicuntur et si (juod nolinit faciunt, :

jprodest tamen spirilalibus mala conversalio carnalium :

{(|uia et e\ oadcm (•onvcrsationc proficiunl , ct pci lolc-

'rantiam coronantur.
cxxiv. 13
194 S. AUGUSTIM EPISCOPI

XXXIII. Intendat Sanctitas Vestra quod dicimus. liii

autem Esaii non sunt datae gentes : quia omnes carnales ,

qui sunt in Ecclesia , aut divisi sunt , aut faciles sunt ad

divisionem. Ecce pars Donati inde facta est , inde est, de
ipsis carnalibus carnaliter sentientibus. Garnales erant :

sed quia qusesierunt honorem suum , vel patientiam per-

diderunt , invenerunt aditum , et divisi sunt : amaverunt
honorem suum multum ei tribuerunt typho superbiae
, ,

tumuerunt non habuerunt tolerantiam id est non ha-

, , ,

buerunt charitatem. Scriptum est enim «Gharitas omnia :

» tolerat omnia sustinet non aemulatur, non inflatur,

, :

» non agit perperam ^ » Itaque quidquid aUud haberent,

quia illud non habebant per quod prodest quidquid ha-

betur, diviserunt se. Et quotquol haereses vel praecisiones
et schismata facta sunt , per hos carnales facta sunt. Aut
enim carnaliter senserunt, et fecerunt sibi imagines phan-
tasmatum suorum, et erraverunt, et reprehendit eos fides
cathohca : et cum arguerentur , exclusi sunt foras pon-
dere suo •, cum homi-
autinvenieutes sibi iites et simultates
nibus , Qui
diviserunt
se ergo diviserunt se.
nisi ad quos ,

pertinet gladius ille de quo dictum est « In gladio

, tuo :

» vives ? » Non quia gladius non accipitur in bono nam

" :

quemadmodum dicta sunt illa superiora , id est quomodo

ille et ad firmitatem propterGhristum
accipitur lapis et ,

ad reprehensionem propter stultum quoraodo leo dictus ;

est Ghristus propter aliud , et leo dictus est diabolus prop^

ter aliud : sic accipitur gladius ahquando in bono, ali*

quando in malo. Sed hic non sine causa non datus est'

Jacob , sed datus est Esaii : nisi quia ahquid mysterii sig-
nificatur in gladio. Quomodo
et ipsa servitus non est alienj

a mysterio id est quod dictum est « Servies fratri tuo

5 ,
: :

nara et hoc in magno mysterio dictum est. \

' I Cor. xiu, 4» etc. — » Gen. xxvu, 40« '

 SERMO IV. DE JACOB ET ESAU. 195
XXXIV. Ergo , fratres ,
qui se dividunt , ipsi habent
gladium divisionis , et in gladio suo moriuntur, et in gla-
dio suo vivunt. Sed quia verum dixerat Dominus : « Qui
» gladio percutit ,
gladio morietur ^ : » videte illos , fra-
tres mei, qui se ab unitate praeciderunt, in quot frusta
prsecisi sunt. Nostis quot partes fecit pars Donati , nec ar-
bitror latere Sanctitatem Vestram, quia « qui gladio per-
)> cutit ,
gladio periit. » Diclum est illi : « In gladio tuo
\» vives. » Sic et illi qui non recesserunt ab Ecclesia , et
tales sunt ,
quales si foris essent. Qui enim amant honores
5U0S inEcclesia , omnino tales sunt ,
qui amant in Ecclesia
commoda sua saecularia , et ipsi palea sunt •, sed ventus
deest , idco non volant de area : hoc est quod dico brevi-
ter , tentatio dcest, nam volarent de area. Denitpie ([uando
contra illos alicjuid egerit Ecclesia , cjuomodo facile se
praecidunt? quomodo facile extra colligunt, et nolunt di-
,nittere principatum suum ([uomodo proi[:)so principatu
,

.nori volunt? ([uomodo tenere volunt sub se plebes , et

jion dimittere plebes unitati Christi ? quomodo volunt fa-
pere oves suas, ([uas suo sanguine non emerunt, et ideo
wles habcnt, ([uia non emerunt? Quid opus est hinc diu-
. ^ius disputarc? Attendite illos per universam Ecclesiam,
[ridete tales, et eos ([ui intus sunt, et eos qui inventa occa-
iione de area volaverunt, et volunt secum trahere grana;
ied grana vera et plena toierant paleam , et manent in
, lirea usque in finem, cjuous([ue veniat ultimus ventilator :

jicut illc cuni pcllibus li;edinis toleravit aliena peccata, et

, pl' eruit acci|icrc' bencdictionem paternam.

XXXV. Quare autem « sugillatus » Isaac bcnedixit ?

lam enim necessitale, jam coactus patcr (^jus dixit illi :

» Ecce ab ubcrlate terr.e erit tibi habitatioa rore ((leli •'.»

^; ne idco te [lulcs bonum , « lii gladio luo vivcs, cl fra-

MuUli. XXVI, f>i. — ' (icii. XXVII, 3i), '•!(
196 S. AUGUSTIM EPISCOPI

» tri tuo servies. » Sed ne de te desperes ,

quia potes te
corrigere. « Erit autem , cum deposueris et solveris ju-
» gum de collo tuo. » Ecce ab ubertate terrae et a rore

coeli accipiet ; sed Isaac sugillatus projicit illi benedictio-

nem non , dat. Nonne fit modo in Ecclesia raalis homini-

bus, qui volunt perturbare Ecclesiam , ut tolerentur ad

necessitatem ipsius pacis ut admittantur, ut habeant sa-
,

cramenta communia Et aliquando scitur quia mah sunt,

?

et convinci forte non possunt ut emendentur et degra-

dentur , ut excludantur , ut excommunicentur , non pos-
sunt convinci. Si institerit ahquis , ahquando itur in dis-
ruptiones Ecclesiae. Gogitur gubernator Ecclesiae tanquam
dicere , Ecce ab ubertate terrae erit tibi , et a rore coeh :

utere sacramentis manducas judicium tibi bibis ju-

, tibi ,

dicium u Qui enim manducat et bibit indigne^ judicium

:

» sibi manducat et bibit ^ » Nosti quia admitteris ex ne-

cessitate pacis Ecclesiae non habes in corde nisi pertur-
,

bationes et divisiones. Ideo in gladio tuo vives : nam in

eo quod accipis a rore cceli , et ab ubertate terrse , non
ibi vives : non enim hoc te delectat , aut suavis est tibi

Dominus. Si enim hoc te deleciaret , et suavis tibi esset

Dominus imitareris humiiitatem Domini non super -
, ,

biam diaboh. ( Quamvis ergo accipiat mysterium humih-

tatis Domini a rore cceh et ab ubertate terrae non tamen ,

deponit superbiam diaboli cui nihil faciam qui semper ,

,

dissensionibus et seditionibus gaudet. ) Quamvis sit tibi

ista communio a rore coeh et ab ubertate terrae tamen ^

in gladio tuo vivis, seditionibus el dissensionibus aut gau-

des aut terreris. Muta ergo te , et tolle jugum a collo tuo.
XXXVI. Haec vobis, iralres ,
pro raagniludine myste-
riorum forte pauca; pro tempore tamen et pro viribus
nostris et pro vestris multa dicta sunt : et si forte enu-
• I Cor. XI, 99.
 SERMO rv. DE JACOB ET RSAC. 197
cleatius haec qiipestio discussa non partim tamen
est, magna
mysteria, quae postea si tractentur, inveniuntur. Date ve-
niam et angustiae temporis , et viribus nostris, et capaci-
tati vestrse. Vultis plus capere, crescite : vultis crescere
bene vivite. Qui enim non non vult vult. bene vivere ,

crescere. Has vobis epulas exhibuerit Dominus Deus nos-

ter per natahtia martyris sui Vincentii. Vincentius nomen
victoriae est. Amate autem , ut vincatis : non enim deest
persecutio diabolus persecutor est, nunquam
:
deficit oc-
casio coronae tantum miles Christi intelbgat pugnam,
:
et
sciat quem vincat. Numquid quia non te urget hostis ma-
nifestus corporis, non te urget persecutor occultus illece-
bris carnis? Quanta suggerit mala, quanta per cupidita-
teni ,
quanta per timorem ? Quil)us ilJecebris persuadet ut
eas ad sortilegos , ad mathematicos, quando dolet caput?
Qui dimittunt Deum et eunt ad hgamenta diabobca
,

victi sunt a diabolo. Contra si cui suggestum 1'uerit, se-

cunduni corpus fortasse cflicere remedia diaboli , unde
ahus sanatus esse dicitur, (|uia accepto ab ilio sacrificio
suo, deserit persequi corpus, quia cor obtinuit : ergo cui-
cumque suggesta fuerint isla remedia scelerata , et dixe-
rit, Moriar potius ,
quam tahbus remediis utar ; si vult
Deus, (lagellat ct liberat me ; si iiovit quia necessarium
est, liberet me j si autem scit quia debeo exire de hac vita,
sive contrister, sive l.eter
sequar vohuitatem Domini. ,

Ecce (!nim post parvum tempus ([ua Iroule cxiturus suni

ad Dominum :' Non enim hoc milii pncstant remedia dia-
boli, (|uo(l praestat Deus , vitam .elcrnam. Quare ergo
d.imno animie mcu' emo paucos dies' corpori meo?Qui
haec dicit, et non it, nec applicat cor suum ul faciat mala
rcniedia ,
uti((ue vincit. Uuam rcm di\i cxcmpli gratia :

vidclis certc jam (juatita diabolus suggcrit. Vides illum

certe langucre, vid(.'S anhclantcn» in lcclo, videsvix uu)-
198 S. AUGUSTINI EPISCOPI
ventem memhra vix moventem linguam, lassus iste dia-
,

bolum vincit. Multi coronati sunt in amphitheatro pug-

nantes ad bestias multi in lecto vii^centes diabolum co-
:

ronantur videntur non se movere posse, et intus in cordei

:

tantas vires habent, tantam pugnam exercent. Sed u])i est

occulta pugna, ibi occulta victoria.
XXXVII. Quare ista diximus, fratres ? Ut quando cele-

bratis natahtia Martyrum , imitemiui Martyres ^ nec pu-

tetis ideo vobis deesse posse occasiones coronae, quia modo"
desunt tales persecutiones. Nec modo enim desunt quo-
tidie persecutiones a diabolo^ sive per suggestionem , sivei

per molestias ahquas corporis. Tu tantum scito te haberei

Imperatorem^ quia jam praecessit in ccelum dedit tibii :

viam qua sequaris tenete ad illura. Noli cum viceris

, ,

per superbiam tibi tribuere ,

quasi de viribus tuis lucta-
tus fueris : sed praesume de eo qui dedit vires, ut vinceres.
quia ipse vicit saeculum : et semper coronaris , et Martyi

hinc exies , si omnes tentationes diaboli superaveris ^

• Joan. XVI, 33.
 SERMO V. DE LUCTATIOME JACOB. 199

*/*VlW%/V'WV\'lX\,1.'VV WWVVl-^ WW WWXVWIX WWWVV^W WWVX-W WWVWVWWWWXWiV

SERMO V^

De luctatione Jacob cum Angelo.

Habitus paulo ante Pascha.

I. H>?-c maxime regula disciplinae necessaria est viro

christiano , ut verbum Dei audiat, cum est in hoc saeculo,

ut attendat eum ,
qui venit saeculum salvare primo per
misericordiam , per judicium. Et ideo
et postea discutere

Dominus noster Jesus Cristus imitandum se nobis prae-

buit ut quoniam Christiani sumus, aut ipsum imitemur,

5

aut alios qui eum imitati sunt. Sunt enim quidam, eorum
qui Christiani vocantur et non sunt •, (juos partim diges-
sit Ecclesia , tanquam stercora 5 ut sunt omnes haereses
et omnia schismata ,
quae etiam comparantur sarmentis
infructuosis de vite praecisis , et paleis quas ante ventila-
tionem de area ventus rapit ; sunt autem alii ,
qui intus
mali sunl , et ipsa communione catholica continentur j

quos necossf est toleretChristianus lionus usque in finem,

quia ventilatio messis hujiis areae non erit nisi dies judi-
cii. Haec semper cantavimus vobis, et in nomine Christi
arbitramiir (|nia liaprcnt pcctoribus vestris. Istae lectiones
qurc Yobis leguntur, numquid modo primum voliis legun-
tur, et non eaedem (juotidie repetuntur ? Sicut autem lec-
tiones Dei ((uotidie opus est ut repetantur, ne sneculi mala
et spinae nascantur in cordibus vestris, ct «Mrorcnt scmcu,

Aliau *'K Sinnotiili.iiiis

200 S. ArorsTiNi episcopi
quod ibi seminatum est : sic oportet et sermonem Dei vo-
bis semper repeti , ne obliti dicatis vos non audisse quod ,

dicimus non dixisse.

II. Accedunt multi, et modo tempus est, ut in nomine
Dei festinent accipere gratiam baptismi, credentes dimitti
sibi omnia peccata, quse antea commiserunt, prorsus om-
nia; et exire inde nihil debentes Domino quemadmodum :

servus ille, qui rationem reddebat domino suo, et invenit

illum debere decem millia talentorum ^
^ sic tamen reces-
sit nihil debens, non quia nihil ipse debebat, sed quia
ilJe misericors erat, dimisit omnia, et debitorem absolvit.
Et tamen , fratres^ quomodo nos terruit vehementer idem
ipse servus? Quia noiuit dimittere conservo suo , vel dif-
ferre solutionem centum denariorum, replicavit illi domi-
nus decem miUia talentorum , quae illi dimiserat. Hi ergo
([ui exituri sunt de baptismo nihil debentes , et absoluti

omnibus peccatis , caveant ne si quis in illos peccaverit

et noluerint ipsi dimittere , non solum deinceps non illis

dimittantur, sed etiam omnia quse dimissa fuerant, repli-

centur. Nemo ergo dicat, Quis istud lacit, aut quis istud fe-
citPDicendo sibi istud honiines moriuntur. Dilige inimicum
tuum, dicit Dominus et tu, Quis istud facit? Quia ipse :

non fecit putat quia nemo potuit facere. Res in corde

,

est unde vides quis illud facit ? Putas enim quia non di-
:

misit ille qui clamat ? Forte enim aliquando clamat ali-

quis , et juhet csedi hominem et putas quia non dimisit. ,

Quare ? Tu quando csedis fihum tuum tenes odium in ,

corde tuo ? Ergo res in corde est : solus Deus videt si di-

missum est. Ahquando enim non caedit aliquis , videtur

parcere manu , et saevit in corde, et optat male homini
intus, et vult eum necari : tenet contra illum malam vo-
luntatem, quamvis nihil illi corporaliter reddere videa-
' Mallli. XVIII, '?\.
 SERMO V. DE LUCTATIONE JACOB. 201
tur. E contra sunt, qui corporaliter videntur quasi red-
dere ; sed corporalis illa correptio quasi dilectio est : ad
bonam vitam vult illum pervenire et tanto magis vult 5

eum corripi,quanto illura amat. Sic etDeus numquid non

nos diligit? non adhoc nos hortatur, ut diligamus inimi-
cos nostros ut quomodo possumus similes illi simus ?
, ,

Nam sic dixit : « Estote autem vos perfecti , sicut Pater

» vester qui in coelis est *, qui solem suum driri facit su-
» per bonos et malos, et pluit super justos et injustos. »

Quanta ergo dilectio est in Domino ,

quando pro pec-
catoribus et impiis Christum crucifigendum misit, et
pretio sanguinis ejus nos redemit, qui ei iniraici eramus,
amando ea quse fecit pro eo qui fecit? Cum ergo ista

faceremus , misit Deus , sicut Apostolus dicit , Fihum

suura ^ irapiis, ab ahis impiis occiden-
; et eura pro nobis
dura nondura fidehbus tantum raunus da-
tradidit. Et si

tura est quid ergo servatur fidehbus ? Ecce quoraodo

,

Deus dihgit homines. Attendamus, fratres, numquid non

illos flagellat? num([uid non illos corripit? Si non illos

corripit, unde fames?unde aegritudines?unde pestilentiae,

et morbi? Omnes enim istae correptioncs Dei sunt. Sicut

ergo ille dihgit, et tamen corripit sic et tu habes ah- : ,

quem in potestale , cjuamvis serves afTectum dilectionis

noli tamen negare (lagellum correptionis. Quia si negave-
ris, non tenebis dilectionem quia ille morilur in pecca- :

tis ,
qui forte correplus ca relinquerct ; et magis tibi im-
putatur vcrum odium.
III. Nemo ergo dicat ,
Quis istud potest ? Conlendite
hoc implere in cordibus vestris ; tenete, ut dihgatis. Luc-
tamini , <'t viucetis. Cljrislus eiiim ibi viucit. (^ontra quid
luctaraini?coutra pcccalum hu lamiui, coutra vcrba lionii-
num male dicentium : Ergo nou tc viiuhcas?ergo rema-
' M.iiHi. V, /jH, ••if. — » (;.ii.it. IV, .;.
 202 S. AUGUSTINI EPISCOPI
nebis indefensus, et non illi ostendis o si mecura haberet : 1

Luctamini, et vincite. Si enim vellet Christus jubere terrae,

quando a Judaeis tanta passus est, utaperta sorberet perse-
cutores ejus, non posset? Si ergo qui habuit potestatem, sic
eos pertulit, quousque levaretur in crucem, et pendens in
cruce ait : « Pater , ignosce ilhs ,
quia nesciunt quid fa-
» ciunt * : )) tu serve redempte sanguine crucifixiDomini tui,
non imitaberis Salvatorem tuum? Quid enim illi opus erat
tanta pati, cui licebat et non pati ? Nam sic dixit: « Potes-
)) animam meam, etpotestatem habeo
tatem habeo ponendi
))sumendi eam nemo tolht eam a me sed ego pono eam,
:
;

))et iterum sumam eam -. » Et sic fecit. Quid enim factum

est fratres? Pendebatin cruce, quomodo ^ Gompetenti-
,

bus legimus at ubi vidit completas in se omnes Scriptu-

:

ras , ut illi darent etiam acetum : « Perfectum est, ait : et

)) inclinavit caput, et emisit spiritum ^
^ )) quasi ad hoc sta-
ret , ut impleretur. Gum vellet ergo , animam suam po-
suit. Et ideo homines qui juxta illum
iile Deus erat , illi ,

erant crucifixi. Ille citius moritur, illi tardius. Et cum jus-

sum esset, ut corpora deponerentur de cruce propter sab-
batum, ut sepelirentur, invenerunt illos latrones viventes,
et eis crura fregerunt 5 Dominum autem jam defunctum ,

et tamen unus ipsorum lancea percussit latusejus, et pro-

^ij^' fluxit sanguis et aqua. Ecce pretium tuum. Quid enim

^ i""'' {
profluxit de latere, nisi sacramentum quod accipiunt fide-

0^^ I
les? Spiritus, sanguis, et aqua. Spiritus quem emisit, et
i sanguis et aqua quae de latere protluxerunt. De ipso san-
guine et aqua significatur nata Ecclesia. Et quando exivit
sanguis et aqua de latere? Gum jara dorrairet Ghristus in
cruce : quia Adam in paradiso somnura accepit, et sic illi

de latere Eva producta est. Ecce ergo pretium tuura. Imi-

' Luc. xxiii , 34. — ' Joan. x, i8. — ^ Forte qiiod modo. — ^ .Toan.

XIX, 3o.
 SERMO V. DE LrCTATIONE JACOB. 203
tare humilitatem et vestigia Domini tui , et noli dicere ,

Qais istud facit ? Est circa te forte et qui non facit. Sed in

ilJa turba si tu feceris , sic tibi computabitur, quomodo si

unum granum et paleas infmitas. Ditli-

invenias in area ,

duo grana simui juncta sed inter granapalea

cile invenis :

commixta est. Sic inter eos qui servire volunt Deo stre- ,

pitus et multitudo est malorumhominum circumdans illos

undique ;
quia quocumque se verterint , non inveniunt
nisimalos suasores. Esto ergo ut granum et noli curare ,

de palea. Veniet tempus ut separetur. Ideo cantavimus :

« Judica meDeus, et discerne causam meam de gente non

» sancta '. » Ecclesia illud dicit gemens inter peccatores.

Putatis , fratres ,
quia ad hoc vult se discerni Ecclesia, ut
ab haeresibus tanquam sarmentis praecisis separetur ? Jam
ab ipsis separata est. Numquid ita dicit Ecclesia: « Judica
» me Deus, et discerne causam meam » ut a parte Donali,
aut ab Arianis , vel a Manichaeis segregetur? Non se ro-
gat discerni , nisi ab his qui ei mixti sunt , c[uos oportet
ut toleret usque in finem. Sed hoc dicit : « Judica me
» Deus, et discerne causam meam : » id est, ne cum
ipsis judicer et perdar in die judicii. Nam nunc dictum
est, Dimitte zizania crescere -
: et tolerantur modo mali a
bonis , in die judicii separandi.
IV. Et ideo Jacob ille, qui modo lcctus est populum ,

significat christianum : ipse cst cnim minor lilius (juia ;

populus Judaeorum Esaii est. De Jacob quidem nata est

gens Jud.Torum, sed in figura magis Esail Jud«;i intelli-
guntur c|uia populus major rcprobatus est populus au-
:
,

tem minor primatum accepit. Cum etiam in uttMo lucta-

rentur, ct taedium matcr palcrclur, cjuia impcllcbanlur
visceracjus, ait : « Quid milii sici' Mclius milii cral stcri-
» litas , (juam iit hoc palcrcr ^» Dictuni csl ci a Domino,
• P«;il. XLii, 1. — > MaUli. xui, 3o. — ^ Gon. xxv, ui.
204 S. AUGUSTINI EPISCOPI
quod duo populi in utero cjus confligereut, et duae gentes,
et quia major serviet minori. Quod dictum est cum in
utero essent, hoc dictum est iterum in benedictione Isaac,
cum benediceret minorem ^
putabat autem se benedicere
majorem, Personam Legis ferebat Isaac. Videtur Lex data
Judaeis : et ipsum regnum datum est Christianis. Atten-
dite quia Lex videtur regnum promittere. Judoeis dicitur
(( Propterea auferetur a vobis regnum et dabitur genti ,

» facienti juslitiam ^ » Auferetur ab Esaii et dabitur ,

Jacob. Hirsutus natus erat et pilosus Esaii, id est, plenus

peccatis 5 haerebant in illo peccata : ille autem ut accipe-
ret primatum , accepit pelles haedorum in brachiis ; et sic
illum benedixit pater, palpans brachia ipsius , et inve-
niens hirsutum. Sed illi'^ capilU et peccata portabantur a
Jacob, non hserebant in Jacob. Sic ergo et Ecclesia Dei
aliena peccata portat, non sua, tolerans, usque in fmem 5

sicut et Dominus Jesus Ghristus aliena portavit. Et bene-

dixit minorern pater. Et quomodo benedixit ? Mysterium
sanctum quales futuri erant. Volunt enim oculos acutos
,

ScripturfiR. Benedixit fiHum suum minorem et videtur :

deceptus quasi benedixisse ahum pro aho. Venit ille qui

erat ad venationem, apportans quod pater jusserat, et di-
cit : « Pater, manduca, sicut voluisti. Dixit Isaac ,
Quis
» es ille, Ego sum Esaii fiiius tuus major. Et di-
tu? Et
» cit, Ergo tu es Esaii? Quis est autem jam qui attuht
» mihi escam et manducavi et benedixi illum et bene-
, , ,

» dictus est ^^
? » O irasci deceptori ! irasci fallaci ! Imo
dic ,
Qaare me decepit ? quare me fefelht ? tollat bene-
dictionem illam frater ipsius, et sit in malis. Nonne cla-
mat haec res in mysterio facta, ut major serviat minori?
Accipit ergo talem et ipse benedictionem. Sed subjunxit
K Eris servus fratris tui. Gura ille diceret, Numquid fini-

' Matth. XXI, 43. — ' Forte pilli. — 3 Gcn. xxvii, 3r, etc
 SEllMO V. DE LUCTATIOWE JACOB. 205
» tse sunt benedictiones ? benedic et rae : ait, Cum illum
» talem feci, tibi quid habeo dare. Et dixit , Benedic et
» me pater. » Et extorsit, et accepit benedictionem prope
similem , a rorc coeli et fertililate terrae omnem abundan-
tiam. Et subjecit statim : « Et servies fratri tuo. Et erit
» tibi sic , cum solveris jugum ejus a cervice tua. » Quid
esl illud quod dictum est : « Et erit tibi sic , cum solve-
» ris jugum ejus a cervice tua, » nisi quia ostendit illos ,

quos Esaii praefigurabat, sic esse peccatores, ut in potes-

tate haberent , et in libero arbitrio , mutari et fratri con-
jungi?
V.Attendite mysterium.Ecce Judaeus servus est Chris-
tiani. Et hoc manifestum est, etimplevit orbem terrarum,
sicut videtis, Jacob. Et ut noveritis quia dicebantur ista,
considerate ipsam historiam, et videte quia non sunt im-
pleta in ipsis duobus Major : enim serviet minori *. Ditatus
legitur Esaii multum , abundan-
et rcgnare coepit in tota
tia. Ille^ autem Jacob, ut pasceret oves alienas. Et ciim
coepisset redire , et timere fratrem suum , sicut modo le-
gebatur, mittit munera nescio quanta pecorum, mittit ct
servum (jui dicat : « Ecce munera fratris tui ^ » Noluit
eum videre quam muneribus placaret et postea
,
prius ^

illum acceptis muneribus vidit. Et cum ad eum Jacob ve-

nisset ,adoravit eum a longc. Quomodo ergo, Major ser-
vict minori minor videtur adorare niajorem ?
, ([iiando
Sed ideo non sunt impleta, ut intelligan-
ista in historia

lur (le iuturo dicla. Minor filiiis accepit prim;iliim, i?t

niiijor lilius perdidit primaluin. Ecce Jacob inq^Icvit ter-

ram, tenuit gentes et regna ^ Jussit Imperator roma-

nu.'> (I j, jam christianiis , iit ad ipsam Jerusali'm non ac;-

cederent Jud.nei. Et sparsi per orbem terrarum, facti sunt

'
Gfii xxxvi, 7. — ' J''orte illi. — ^ Gcn. xitxii, ^8. — •! Vido iii Psal.

XI., l4, <.'l LVI,<).

206 S. AUGUSTINI EPISCOPI
cfuasi custodes librorum nostrorum. Quomodo servi
quando eunt in auditorium dominiipsorum, portant post
illos codices, et foris sedent sic factus est filius major
:

filio minori. Nam aliquando movent aliqua in Scripturis 5

et de Judseorum codicibus certi aliquid cognoscitur. Ideo

ergo sparsi sunt , ut nobis libros servent. Major ergo mi-
nori servit. Videte enim cum quanta dignitate sit populus
christianus , et in quanta defectione sit populus Judseo-
rum. Quando forte ausi sunt vel modicum movere se con-
tra Ghristianos, quse ilhs contigerint audistis in recenti
tempore. Ergo modo verum est, Major serviet minori.
Quomodo ergo illa beneditio , « Erit tibi a rore coeli et a
» fertihtate terrae.^ Quomodo minorem, sic et majorem
)) benedixit. » Sed majori dictum est : « Et eris servus

» fratris tui. Et erit hoc , cum

jugum ejus a cer-
solveris
» vice tua. » Quanti sunt qui solverunt jugum a cervice
sua , et facti sunt fratres nostri ? Quanti Judaei credide-
runt attendite. Et modo si quem Judaeum inveneris et , ,

evangehzaveris illi Dominum Jesum Christum et credi- ,

derit, nonne solvit jugum a cervice sua? Et quanta hoc

fecerunt primis temporibus fidei milha ? Omnino qui tunc
crediderunt , sicut legimus, ex servis iacti sunt fratres et
cohseredes.
VI. Non ergo Ecclesia quae dicit : « Judica me Deus
» ct discerne causam meam de gente non sancta ^ , » ab
Esaii se vult discerni, a quo jam discreta est, sed a Ghris-
tianis mahs. Iste enim Jacob. in quo figuratur populus
christianus, audistis quemadmodum luctatus sit cum Do-
mino"^. Dominus enim ilh apparuit , id est , Angelus ges-
tans personam Dei : luctatus est cum illo, et volebat illum
tenere et comprehendere. Luctabatur ille 5
pracvaluit , et

tcnuit ^ cum teneret , non dimisit nisi benedictus, Domi-

' Psal. xui, I. — » Gen. xxxii, 24.
 SERMO V. DE LDCTATIONE JACOB. 20*7

nus det tantum mysterium. Luctatur,

, fratres , explicare
praevalet^ et vult benedici ab eo cui prsevaluit. Quid est
ergo quod luctatur, et vult tenere? Ait Dominus in Evan-
gelio « Regnum coelorum vim patitur
: et qui vim fa- ,

» ciunt, diripiunt illud ^ » Hoc est quod dicebamus jam-

dudum'^ Luctare, ut teneas Christum ut diligas inimi-

: ,

cum. Tenes enim Christum hic si inimicum dilexeris. Et ,

quid dicit ipse Dominus id est Angelus in persona Do- , ,

mini , cum praevaleret et teneret eum ? Tetigit latitudi-

nem femoris ejus , et exaruit, et ideo claudicabat Jacob.
Dicit ei : « Dimitte me ,
jam enim mane est. » Et ille,

« Non te dimitto , nisi benedixeris me^. » Et benedixit

illum : quomodo? Mutando illi nomen. « Non vocaberis
» Jacob, sed Israel : quoniam prsevaluisti cum Deo, prae-
» valebis, et cum hominibus^. » Ista benedictio est. Vi-
dete unum hominem 5 ex parte tangitur_, et arescit; et ex
parte benedicitur. Ipse unus homo ex parte aruit, et clau-
dicat 5 et ex parte l)enedicitur , et viget.
VII. Quid est autem : (quantum Dominus suggerit, di-
cimus, sine praejudicio melioris intellectus ;
)
quid est,
« Ecce mane jam venit , dimitte me ? » Hoc est ()uod Do-
minus dicit post passionem mulicri , ({ut« volebat illi te-

nere pedes. « Noli me tangere, nondum enim ascendi ad

» Patrem ^ » Quid est hoc ? Nam et cum legeretur ipsa
lectio, tractavi inde ali([uando , (|uomodo diceretur :

« Noli me tangere , nondum ascendi ad 1'atrem.» Quare?

Nerao illum tetigit corporaliter , nisi cum ascendit ad Pa-
tremPAdliuc hic erat ,
palpavit cicatrices Discipulus (jui

non cr(idel)al. Quomodo ergo nolcbat se tangi , nisi »|uia

hoc figurate dictum est? Illa mulier Ecclesia erat : et hoc

est , Noli me langerc , noli me carnaliler tangere ; sed
' MaUli. XI, 12. -^ ' Vitk'Mi|iia n. J. — ' (Jtii. xxui, iG. — 4 lliij. 28.
— ^ Joan. XX, 17.
208 S. AUGLSTINT EPISCOPI
qualis sum, quia non me,
aequalis Patri. Noli rae tangere :

sed carnem meam enim in evectione profectus

tangis. Dicit

sui Paulus « Et si npveramus secundum carnem Chris-

:

» tum, sed nunc jam non novimus ^ » Et Vetera tran- ,

)) sierunt ecce facta sunt nova omnia autem ex Deo-.»

, j

Quid noveramus secundum carnem Ghristum,

est , « Et si

)> sed nunc jam non novimus ? » Quia quando eum car-
naliter noveramus non putabamus nisi quia homo erat
,

tantum : at vero post quam gratia ejus illuxit nobis in- ,

telleximus Verbum aequale Patri. Tenebat ergo et luc- ,

tabatur, quasi eum carnali habitu Jacob araplecti volens.

lUe autera dicebat : « Dimitte me , » carnaliter : « quia
» ecce jam raane est, » ut spiritaliter illuraineris : id est,
Noli rae putare hominem ^.« Dimitte, quia jam mane est.»

Maue in luce veritatis intellexiraus , et sapientice, per

quam facta sunt omnia. Ipsa perfrueris, cum nox ista

transierit , hoc est iniquitas hujus saeculi. Tunc enim fiet

mane cum venerit Dominus, ut ita a nobis videatur

,

quemadraodura ab Angelis videtur. Quia nunc videmus

per speculum in aenigmate tunc autem facie ad faciera*. ,

Teneamus ergo hoc fratres quod dictum est « Dimitte , ,

:

» me, quia jam mane est. » Sed ille quid dixit? « Non te

» dimittam, nisi me benedixeris? » Quia per carnem nos

prius benedicit Dominus. Norunt fideles quid accipiunt

quia per carnem benedicuntur et sciunt quia non essent 5

benedicti, nisi caro illa crucifixa daretur pro saeculi vita.

Quomodo autera benedicitur ? Quia proevaluit Deo ,

quia
tenuit fortiter, et perseveravit , et de manibus non dimi-
sit ,
quod araisit Adara. Tenearaus ergo fideles ([uod acce-
piraus , ut benedici raereamur.
VIII. Pars arida Jacob Christianos raalos significat 5 ut
in ipso Jacob et benedictio sit , et claudicatio. Benedictus
» 2 Cor. V, 16. — 2 Ibid. 17. — ^ Subaud. tantum. — 4 i Cor. xm, 12.
 SERMO V. DE LLCTATlOiVE JACOB. 209
est ex parte benc viventium , claudicat ex parte male vi-
ventium. Sed adhuc in uno homine est utrumque : erit
autem diremptio quodoptatinPsalmo
et discretio postea 5

Ecclcsia, dicens « Judica me Deus et discerne causam

: ,

» meara de gente non sancta ^» Ita sane, quia dicit Evan-

geUum : « Si scandahzaverit te pcs tuus, abscinde eum ,

» et projice ahs te. Expedit enim tibiunum pedem ha-

» benlem intrarc in regnum Dei ,
quam cum duobus pe-
» dibus ire in ignem aeternum -.» Isti ergo mali praescindi
habent in fine. Modo clauda est Ecclesia , unum pedem
fortiter ponit , alterum invalidum habet. Paganos atten-
dite , fratres. Inveniunt aliquando Christianos bonos
servientes Deo, et admirantur, et adducuntur, et credunt,
Aliquando attendunt male viventes et dicunt Ecce , :

Sed isti male viventes ad latitudinem pertinent

Christiani.
femoris Jacob tacti ,
qui aruit. Tactus autem Domini
manus est Domini corripiens et vivificans. Ideo ex parte
henedicitur, et ex parte arescit. Et istos male viventes in ^o
Ecclesia ostendit Dominus 5
quia inde est quod scriptum ^ p

est in Evangelio ,
quia cum crevisset herba_, apparuerunt
zizariia ^ : quia cum coeperint homines proficere, tunc in-
cipiunt malos .sentire. Haec nota sunt vobis, ex dono Dei
eflicitur ut cognoscantur. Sed modo toleranda sunt zizania
us(|ue ad finem messis, ne fbrte eradicando zizania , era-
dicetur simul et triticum. Veniet autem tempus ut exau-
dialur Ecciesia dicens: « Judica me Deus, et discerne cau-
» sam meam de gente non sancta * : » cum Dominus ve-
neril in claritate sua cum Angeiis sanctis , et coiiigenlur

ante eum omnes gentes, et segregabit eos , sicut pastor

segregat ovcs ab hitdis ^ et ponentur jusli ad dexteram ,

hadi autcm ad sinistram : et iilis dicetur : Venite, bene-

• rsal. \i.ii, I. — ' MaUli. xviii, b. — ^ Id. xiii , aG. — \ l'siil.

XUI, I.

cxxiv. li
210 S. AUGUSTINI EPISCOPI
dicti Patrismei, percipite regnum^ : illis autem , Ite iu

ignem aeternum ,
qui prseparatus est diabolo et angelis
ejus.

SERMO VP.

De eo quod appamit Dominus Moysi in rubo.

I. GuM sanctae lectiones legerentur , in ea quae scripta

sunt in prima lectione, quae nobis recitata est, animo in-
tendiraus , et ea quse Dominus suggerit , breviter cum
Vestra Sanctitate participare curamus : ne carnaliter acci-
pientes divina mysteria non solum non proficiatis sed
, ,

etiam Occurrit enim primo aspectibus nostris

deficiatis.

ex ilia lectione divina quod Deus apparuit Moysi^. Ap-

,

parere autera per substantiara suam, sicuti est nonnisi ,

mundis cordibus dignatur. Sic enim scriptum est in Evan-

geiio « Beati raundi corde
: quoniam ipsi Deum vide- ,

» bunt ^.))Oculis autem corporalibus sanctorum siquando

Deus voluit apparere, non per se ipsura sed per creatu- ,

rara visibiiem atque sensibilem quantum ista carne sen- ,

tiri potest, apparuit vel per vocem sonantera auribus,

j

vel per ignem oculis^ vel per Angelum in aliqua visibili

specie apparentem, sed personam Dei gestantem. Sic in-
leliigimus, fratres, apparuisse Moysi Deum. Non enim
majestas illa ,
quae fecit coelum et terram, et quae regit
universum mundum, cui semper inliaerent Angeli contem-
plando ejus pulchritudinem puris mentibus, oculis mor-

' Matth. XXV, 3i, etc. — * Aliasde Diversis 17. — 3 Exod. iii, 2.
—
* Matth. V, 8.
 SERMO VI, DE APPARmONE DOMIKI. 211
talibus hominis potuit apparere , nisi assumpta visibili et

sensibili creatura ,
qute ad istos oculos visibiles corporis
pertinetquandoquidem et
: ipsa Sapientia Dei, per quem
omnia humanis
lacta sunt , oculis non appareret, nisi hu-
manam carnem assumeiet.
II. Quomodo ergo Verbum Dei, id est , Filius Dei , ut
appareret ocuhs carnem assumpsit sic semper Deus, ut
, :

appareret ocuhs hominum, in ahqua creatura visibiU ap-

parere dignatus est. Nam apertissime habes in Actibus
Apostolorum ,
quia Angelus apparuit Moysi in rubo *.

Numquid ista Scriptura vera , et iila talsa est ? aut illa

vera, et ista falsa est? Sed quid ? Si Ghristiani sumus , si

bene credimus •, ambae sunt verae. Si ergo ambae sunt ve-

rae ,
quomodo hic Deus apparuit ,
quomodo ibi Angelus
dicitur apparuisse, nisi quia iJJe Spiritus, qui in Actibus
Apostolorum dixit apparuisse Angelura , exposuit hanc
lectionem quomodo apparuit Deus? Ilia dcclaratio, expo-
silio est obscuritatis hujus : ne inteiiigeres Deum per se
ipsum apparuisse, illic tibi expositum est quemadmodum
apparuerit Deus per creaturam Angelum. Sic quid mi- ,

raris quia dicitur cum apparet Angelus « Dixit Deus ?

, ,

» Et vocavit Deus Moysen et accessit ad locum, et dixit,

» Dominus ad Moysen? » Quia non attenditur lempium

Angeius, sed inhabitator Angeii. Ipse enim Angelus tem-

piura Dei erat. Si enim dignatur in homine habilare et

loqui, ut quando Propheta loquitur, dicatur Dixit Deus: :

jquanto magis per Angeium? Et cum dicitur, Dixit Deus

'per Isaiam quid erat Isaias ? nonne homo portans car-
,

nera nalus dc palre et matre sicuti omnes nos ? Et ta-

, ,

jmen loquilur, et quid dicimus in eloquiis ipsius? Haec

idicit Dominus^ Quomodoergo Deus , si Isaias, nisi quia

' \ct. vu, 3o. — ' I»ai. L, I.

IV.
212 S. AUGUSTIJNI EPiscon

Deus per Isaiam? Sic et hic loquente Angelo dicitur Deus >

loqui. Quare, nisi quia per Angelura Deus?

III. Advertite itaque soiuta qusestione etiam istud, in
cujus rei signum videtur factum ,
quod in rubo apparuit,
et rubus non comburebatur, non incendebatur : et appa-
rebat tanquam ignis, et non incendebat rubum. Putamus
rubum bonum aliquid signilicare, cum sintspinae? Si
euim consumpsisscl ignis spinas significaret quia et ver- ,

bum Domini quod dictum est Judaeis, consumpsisset pec-

cata illorum et Lex illa finiret iniquitates ipsorum. Si
, i

enim sic ignis in rubo quomodo Lex in Judaeis sic sunt

,
: \

spinae rubi, quomodo peccata Judseorum sic ignis hic :

non cremavit spinas quomodo Lex non cremavit pec-,

cata.
IV. Loquitur autem Dominus ad Moysen (
jam illa :

nostis, et non diutius vos tenere debemus, propter angus-

tias Ego sum qui sum Misit me qui est. »
temporis : ) « ;

Cum enim quaereret nomen Dei hoc dictum est « Ego , :

» sum qui sum. Hsec dices fdiis Israel Qui est misit me ,

» ad vos', » Quid est hoc? O Deus, o Domine noster

quid vocaris? « Est » vocor, dixit. Quid est , « Est » vo-

cor? Quia maneo in aeternum ,
quia mutari non possuni.
Ea enim quae mutantur non sunt quia non permanent. ,
,

Quod enim est manet. Quod autem mutatur fuit ah-

, ,

quid , et aiiquid erit : non tamen est ,

quia mutabiie est.

Ergo incommutabilitas Dei isto vocabulo se dignata est

intimare, « Ego sum qui sum. »

V. Quid est ergo, quod postea iterum aiiudnomen sibi

dixit, cum diceretur: « Et dixit Deus ad Moysen Ego ,

» sum Deus Abraham, et Deus Isaac, et Deus Jacob hoc :

» mihi nomen est in sempiternum ^ ? » Quomodo lila

' Exod. III, i4- — ' Ibid. i5.
 SERMO Vf, DR APPAniTIONE DOMIM.
213
vocor hoc sum » et ecco hac aliud nomen, «
quia «
,
E-o
sum Deus Abraham et Deus Isaac et Deus
.)
Jacob :>^, , ,

Quia quomodo est Deus incommutabilis

fecit omnia per ,

misericordiam dignatus est ipse Filius Dei mutabilem

,
et
carnem suscipiendo manens id quod
Verbum Dei est ,

venire et subvenire homini. Induit

ergo se carne mortali
iUe qui est ut dici posset «
, Egosum Deus Abrahf^m et :

'
Deus Isaac et Deus Jacob. »
» ,

VI. Deinde signa jam attendite,

qua? signa dedit Moysi
cum diceret « Si mihi dixerit populus,
:
Non te misit
» Deus quibus signis ostendam quia misisti
:
me^ ? „ Dic-
tum est « Projice virgam, quam liabes
:
in manu tua •
,,

projecitquevirgam,etfactus est serpens et

, exhorruit
Moyses. Ait iterum Dominus : « Apprehende caudam
» ejus
apprehendit, et facta est virga sicut
: „
erat Dedit
et ahud signum « Mitte manum
in sinum » et :
: misit eam
« Produceam produxit, ct facta est alba sicut
: »
nix id
est, leprosa. Color enim
albus in cute humana vitiosus
est. « Mitte illam in sinum
iterum » : misit, et recepit co-
lorem suum. Dedit ei terlium signum
« Tolle aquam
de :

» llumme, et funde
requalem locum » tulit et fudil in :

et conversa est in sanguinem. « [n his

signis audiet te po-
» pulus si m primo non exaudierit
:
in secundo nulem ,

» et in tertio audiet ^ »
VII. Nos ea qme significant,
quanlum Deus adjnv.m
lendamus edicere. Virga regnum signifieat
serpens mo. - ;

tahlalem. A scrpente enim homini

mors propinala (si
Ipsam moilem Dominus dignatus est
:

assumere. Vima («r-o

jveniens in terram, .S(^rpentis .spe(i(>m
habuit ^ (,m-i n^o •

-n.m D(M (,uod est Christus Jesus

,
venit ad terram. Mor- ,

lul.lale indulusest, (|unm infixil i„ <.niee. Novit autcm

^Sanctitas Veslra. (,uia <,uan(lo
|.o,,ulus ilje in cromocei-
214 8. ATJGUSTINI EVISCOPI

vicatns et siiperbus murinurasset adversns Deum , coepit

morderi a serpentibns , et ipsis morsibus cadere. Miseri-
cordia sua dedit Deus remedium quod remedium
,
prae-
sentem quidem sanitatem atlerebat sed futuram sapien- ,

tiam prsedicabat. Ait Moysi « Suspendeserpentem aeneum :

» in media eremo in ligno, et dic populo , Quicumque

))fuerit percussus, serpentem istum intueatur. Et percussi
))homines intuebantur serpentem et sanabantur^. » Et ,

attestatur Dominus in Evangelio tali signo. Nam cum Ni-

codemo loqueretur ait « Sicut Moyses exaltavit serpen-
, :

)) tem in deserto , ita exaltari oportet Filium hominis ; ut

)) omnis qui credit in eum, non pereat, sed habeatvitam
)> seternam'^. Sed hoc est, quicumque percussus fuerit
))

a serpentibus peccatorum, Christum intueatur, et habebit

sanitatemin remissionem peccatorum. Ergo, fratres, ipsa
est mortalitas, quse suscepta est a Domino, quam necesse
est habere corpus ejus, cnjus est caput homo in coelo. Ita
Ecclesia mortahtatem habet ,
quod vulnus iriflictum est

per suasionem serpentis. Debemus enim mortem peccato

primi hominis : sed per eam ad vitam perveniemus oeter-

nam, per JesumChristumDominnm nostrnm. Sed quando

venit ad vitam et redit ad regnum ? In fine ssecuh. Nam
,

ideo caudam tenuit , ubi finis est , ut ad pristinum revo-

caret.
VIII. Quid illa manus? Certum est quia et illa manus
populum ipsum significat. Sinus hominis quid est? Sinus
Moysi secretum Dei. Cum esset homo in secreto Dei , in-

coiumis erat, et bono colore. Exiit a secreto Dei, progres-

sus est Adam de paradiso, offenso Deo, et factus est vitio-

sus. Facta est ergo manus illa alba : sed rediit ad sinum^
per sinum Domini nostri Jesu Ghristi, et recepit colorem.
Quid autera iila aqua ? Aqua illa significat sapientiam.
» Num. XXI, 8, 9, — » Joan, iii, i4, »5.

J
 SERMO VII, DE LECTIONE EXODI. 215
Saepe enim posita est aqua in sirnililudinem sapientige : et
dictum est: «Fietin eo fons aquae salientis in vitam aeter-
» nam'. » Sed aqua illa sapientia, quae in terra sanguis
effecta est, non nobis ostenditYerbum carnem factum et
habitantem in nobis ? Utique ostendit. Omnia ergo futuri
populi signa sunt , et mysteria de Domino nostro Jesu
Christo. Et si qua alia sunt in veteribus libris sacramenta,
sive ilJa intelligamus, sive non inteJligamus quaerentem ,

desiderant , noa reprehendentem. Petamus ergo, quaera-

mus et pulsemus , ut aperiatur nobis. Illis futura prse-
dicta sunt sacramenta : nos praesentia videmus in Ec-
clesia.

<VtVVVVVVV%Vl/VVVVV\VVIA.VVVV\VVVVVVVVVVV««VVt«VVVVVVt<VVXVV\\Vk'VVVVVVVV\%'VM\VVV«

SERMO Yir.

De lectione Exodi , de ruho in quo Jlamma erat

et ruhus non comharehatur.

\. GuM divina lectio legeretur, magnum miraculum ,

quod Moysen famulum T)ei intentissimum fecerat , eliam

nos corde expeclavimus •,
quia intenti etiam ipsi facti su-
quomodoin rubo apparebat ignis, et rubus non cre-
miis,
mabatur^ Deinde advertimus sacram Soripturam prius
dixisse, (juod Angelus Domini apparuerit Moy.si in rul)o ^
Deindc Moyses non jam ([uasi cum Angelo, sed tanquani

cum Domino Io(|U(,'batur. Tertio advertimus, ((uod cum

Moys(,'S nomeu Dei (|u;er('rel, ut habcret (|uid dieeret filiis

Israe'I, interrogantibus (|uod uomen Dei esset (jui illuni ,

> Jd.iii. IV, i4 ~ ' S.\\'\^ VI, «X Cartusiii: MSS. editus, — ^ ExoU. iii, i.
— '\ A( I Tii. 3o.
216 S. AUGUSTINI EPTSCOPI
ad eos inisisset, respondit : a Ego suni (|ui sum '. » Neque
hoc transeunter, sed repetitione commendans adjecit
« Dices itaque filiis Israel, Qui est misit me ad vos.» Pos-

tremo jam enuntiato nomine suo, adhuc adjunxit : « llflec

» dices eis,Dominus Deus patrum vestrorum, Deus Abra-

» ham, et Deus Isaac et Deus Jacob misit me ad vos. Et
,

i>hoc mihi nomen est in aeternum » De his quod Do- '^.

_,

minus donat audite. Magna quidem sunt tanquam in

, ,

volucra mysteriorum Dei : quae si congruenter et sutli-

cienter conemur evolvere, nec vires, nec tempus sut-

ficient.

II. Quod ergo breviter possumus dicere , non frustra ,

non inaniter, non sine ahcujus significatione secreti, in

rubo flamma erat, et rubus non cremabatur. Rubus enim
spinarum est quoddam genus : nec in laude ahqua poni
potuit ,
quod peccatori terra produxit. Nam primitus pec-
canti homini dictum est : Terra spinas et triiiulos pariet

tibi ^. Neque idipsum quod rubus non cremabatur, id est,

flamma non comprehendebatur, bonum aliquid putare

debemus. Si enim flamma significat ahquid boni in qua ,

Angelus apparebat, vel Dominus-, unde etiam cum venit

Spiritus sanctus, visae sunt ilhs linguae divis.Te velut ignis'' ^

comprehendi debemus hoc igne non autem propter du- ,

ritiam noncremari. Rubus quem non cremabat, populus

qui Deo reluctabatur. Spinosum igitur populum Judaeo-
rum significabat rubus quo Moyses mittebatur. Et ideo
,

rubus non cremabatur, quia duritia Juda?orum, sicut dixi,

legi Nam si ille populus spinis non sig-
Dei reluctabatur.
non ab eo spinis Christus coronaretur^.
nificaretur,
III. Quod autem idem ipse (|ui loquebatur Moysi et , ,

Angelus Domini et Dominus dicitur, magna quaestio esl

Evod. m, 14. — ' Ibid. i5. — 3 Gen. in , 18. — 4 Act. 11, 3. —
-'"
Matlli. xxvii/^j^, ct .Toan. xix, 5.
 SERMO VIT , DE LECTIOHR KXODI. 217
nec lemerarium dehet habere anirmatorem , sed cautum
inquisitorem. Duse sunt autem sententiae, quae hincpro-
ferripossnnt,quarum quaelibet vera sit, ambae secundum
fidem sunt. Quod dixi quaenam earum vera sit hoc dixi, ,
:

quidnam eorum senserit qui scripsit. Namquando nos in-

quirentes Scripturas sentimus aliquid, quodscriptor forte
non sensit ; non tamen hoc sentire. debemus, quod abhor-
ret a regula fidei, a regula veritatis. Ergo ambas senten-
propono sit fortassis et tertia quae me latet. Ex his
^tias :
,

autem duabus propositis eligatis quam volueritis. Ahqui ,

dicunt ideo etAngelum Domini dictum etDominum,quia

Christus erat, de quo aperte Propheta dicit quod sit ,

magni consihi Angelus'. Angelus enim oflicii nomen cst

non naturse. Nam angelus grnece ,
qui latine nunlius ap-
pellatur. Nuntius ergo actionis nomen cst : agcndo, id est,

aliquid nuntiando , nuntius appellatur. Quis neget Chris-

tum rcgnum coelorum? Deinde Angelus
nuntiasse nobis ,

id est , eum ahquid nun-

nuntius mittitur ab eo, qui per
tiat. Et quis neget Christum missum ? qui toties dicit :

« Non veni facere voluntatem meam, sed voluntatcm ejus

» (jui me misit- : » ipse proprie missus. Nam Siloc, illa

piscina , interpretatur missus ^. Ideo cui oculos luto

inunxit, inde lavare faciem jussit. Nullius enim visus ape-
ritur , nisi cjus cpii a Cliristo mundatur. Ergo idem Ange-
lus, id(!m Domiiius.
IV. Sed hic occurrit ali(juid praecavendum. Noii cnim
desunt hicrclici <|ui dicant , Palris cl l-^ilii di^^tarc r[ dis-

sonare naturas, ct non (!0S csse unius (>jus(h'm(|uc suhstan-

tim;. Catholica aiilcin lidescredit P.ihcm ct Kilium cl Spi-
ritum snnclum unum Dcum, unius suhslanti;c Trinitalcm,
inscpnrahililcr , ;i'(|ualilcr , non commixlione conliisam ,

non distinctionc scparat;un. Illi crgo (|ui jicrsuadcrc mo-

• In.ii'. IX, (!. — ' .lo.iii, VI, ^8. — * M. M, 7
218 S. AUGUSTINI EPiscon
liuntur Filium non esse ejusdem substantiae cujus est Pa-
ter, argumentantur ex lioc ,
quod Filius visus est Patri-
bus : Pater, inquiunt , non est visus : invisibilis autem et

visibilis diversa natura est. Et ideo, inquiunt , de Patre

dictum est ; « Quem nemo hominum vidit, nec videre po-
» test^» Ut ille qui visus est non solum 3Ioysi^ sed etiam
Abrahae ^ non solum Abrahae, sed etiam ipsi Adam et cae-
teris patribus , non Deus Pater, sed Filius potius creda-
tur, ut intelligatur creatura. Catholica non hoc dicit. Sed
quid dicit? Deus Pater, Deus Filius •
incommutabihs Pa-
ter, incommutabilis Fihus 5 aeternus Pater , coEEternus
Filius; invisibilis Pater, invisibilis Filius. Nam si dixerit
Patrem invisibilem, Filium visibilem distinxisti, imovero
sperasti substantias. Quomodo gratiam invenisti, qui fidem
perdidisti ? Solvitur ergo ista qusestio sic : Deus Pater et
Filius et Spiritus sanctus , natura propria invisibilis est

apparuit autem quando voluit, cui voluit non utest, sed 5

ut voluit, cui serviunt omnia. Sienim anima tua cum sit

invisibibs in corpore tuo ut appareat profert vocem et , ,

vox in qua apparet anima tua cum loqueris non est sub- ,

stantia animse tuse aliud est illa, ahud est vox et tamen
5 ^

apparet, et in ea re quae ipsa non est sic et Deus si in igne :

apparuit, non est ignis si in furao apparuit non est fu- ; ,

mus si in sono apparuit non est sonus. Non sunt hoec

5 ,

Deus sed indicant Deum. Hoc retento, securi credimus

,

potuisse dici Fiiium qui apparuit Moysi et Dominum et ,

Angelum Domini.
V. Qui vero existimant vere eum Angelum Domini
fuisse non Christum , sed Angelum missum, necesse est
,

ut exigatur ab eis ratio quare dictus sit Dominus. Quo- ,

modo enim ab eis qui Cluistum fuisse dicunt, exigitur

quare dictus sit AngeJus sic ab eis qui Angelum dicunt, :

' I Tini. VI, 26.

 SERMO VII, DE LECTIONE EXODI. 219
exigitur quare dictus sit Dominus. Sed illi qui Christum
dicunt fuisse,jam coramemoravi quomodo inde exeant ,

quare dictus sit Angelus quia Propheta aperte dixit Do- ,

minum Christum magni consilii Angelum ^ lUi ergo qui

dicunt Angelum respondere debent quare appellatus sit
,

Dominus. Respondent et ipsi : Sicut in Scripturis Propheta

Dominui loquitur non quia Do-
loquitur, et dicitur quia •,

minus est Propheta sed quia Dominus est in Propheta,

;

sic et cum per Angelum dignatur Dominus loqui quo- ,

modo per Apostolum, quomodo per Prophetam, recte di-

citur et Angelus propter se ipsum et Dominus propter ,

habitantem Deum.Gerte enimPaulus homo erat, etChris-

tus Deus et ait tamen ipse Paulus
; « An vultis experi- :

» mentum ejus accipere, qui in me Joquitur Christus- ?

dixit et Propheta : « Audiam quid loquetur in me Domi-

» nus Deus". » Qui loquitur in homine , loquitur in An-
gelo. Ideo apparuit Moysi Angelus Domini, et dixit : « Ego
» sum qui sum *. » Habitatoris vox est , non temph.
VI. Nam si propterea Christus erat , cum Angelus dic-
tus sit, quia unus erat quid facimus, quando Abrahae •

tres apparuerunt? quid hic dicimus? Tres apparuerunt

et Abraham tanquam ad unum loquens dixit, Domine ^.

Quid dicimus? quare tres? An ipsa Trinitas erat ? Quare

ergo Dominus?Quia Trinitas unus Dominus, non sunt tres
Domini : et Trinitas unus Deus non trcs una substan- , ;

tia , tres personse. Neque enim Pater Filius est, aut Filius
Pater est, aut Spiritus sanctus vol Pater vcl Filius est.

Sed Pater non est nisi Filii j Filius non est nisi Patris

Spiritus et Patris et Filii. Quamvis in illis tribus aliqui

dicunt , (juod unus ibi excellebat, quem Dominum appel-

' Isai. u, (;.—»! Cor. xui, 3. — ' Psal. i.xxxit, 9. — '1 F.vml. m, i^.-

— * Gen. xviii, 2.
 29.0 S. AUGUSTINl EPISCOPI
labat Abrahara quando apparuerat cum duobus lan-
,
,

quam Christus cum Angelis suis. Sed quid agimus quia ,

cum duo mitterentur ad Sodomam apparentes fratri Abra-

hae Lot', et ipse agnoscit in eis divinitatem et cum duos ^

videat, Dominum appellat? Et ille in tribus Dominum,

et in duobus ille Dominum. Ne separemus ergo Trinitatem

et f aciamus in Sodoma dualitatem ,

puto quod melius in*

lelligimus ,
quia Patres nostri Dominum in Angelis ag-
noscebant, habitantem in habitatione intelligebant ; non
portantibus , sed insidenli gloriam dabant. Qaam senten-
tiam confirmat, nonsolum Epistola qune scribitur ad He-
brceos, ubi dicitur « Si enim qui per Angelos dictus est
:

» sermo, factus est firmus'^ » (loquebatur enim de Ye- :

teri Testamento, commendavit quod ibi Angeii loqueban-

tur 5 sed Deus in Angelis suis honorabatur, et per Ange-

los interior habitator audiebatur :
) sed etiam in Actibus
Apostolorum Stephanus dicit, arguens et increpans Ju-
d.Teos : « non circumcisi corde et auri-
Dura cervice , et
» bus ^.»Dura cervice spinae non crematse. «Vos semper
,

)) resistitis Spiritui sancto. » Ideo rubus non cremabatur 5

qnia flammfe Spiritus ab spinis peccatorum resistebatur.

« Vos semper resistitis Spiritui sancto. Quem Propheta-
» rum non occiderunt patres vestri? ( Et unde agitur :

» qui accepistis Legem in edictis Angelorum, et non cus-

» todistis. » Si diceret Angeli , et non Angelorum non ,

deerant illi qui dicerent , Christus est ,

quia dictus est
magni consilii Angelus. Angelus Christus , numquid An-
geli Chrislus.^ Dicit et apostolus Paulus , (juoniam semen
Abrahae dispensatum est : « Dispositum , inquit, per An-
» gelos in manu mediatoris ^. »

VIl, Jam ergo Angelus , et in Angelo Dominus, dice-

' G<'n. XIX, I. — ' Ilebr. u, 2. — ^ Act. vn, 5i. — 4 Galaf. iii, ig.
 SERMO VIJ , DIL LtCXXO^E ESODI. 221
bat Moysi quaerenti nomen suum , « Ego suni qui sum :

» Dices filiis Israel ,

Qui est, misit me ad vos^ » Esse,
nomen est incommutabilitatis. Omnia enim quae mutan-
tur, desinunt esse quod erant, et incipiunt esse quod non
erant. Esse verum , esse sincerum , esse gerraanum , non
habet nisi qui non mutatur. lUe habet esse cui dicitur :

« Mutabis ea ct mutabuntur, tuautem idem ipse es-. »

Quid est, «Egosum quisum,» nisi, aeternus sumPQuidesl,

« Ego sum qui sum , » nisi , mutari non possum ? Nulla
non coelum, non terra,non Angeius, non Virtus,
creatura,
nonSedes,nonDominationes,non Potestates.Cum ergosit
hoc nomen quod dignatus est habere
j^eternitatis ,
plus est
nomen Ego sum Deus Abraham et Deus
misericordiae. « ,

» Isaac et Deus Jacob ^ » IJlud in se

, hoc ad nos. Si ,

enim hoc solum esse vellet quod est in se, quid essemus _,

nos ? Si intellexit imo quia intellexit Moyses cum ei di-

, ,

ceretur : « Ego sum qui sum ,

Qui cst misit me : » multum
hoc credidit esse ad homines, multum hoc vidit distare ab
hominibus. Qui enim hoc quod est et vere est , digne in-
tellexerit, ct quahtercumque Jumine veracissimae cssen-
ti.c, vel strictim , sicut coruscatione alliatus fuerit ; longe
se videt infra, longe remotissimum, iongc dissimiilimum :

sicut ille ait : « Ego dixi ivi extasi mea''. » Assumpta enim
mente vidit nescio quid, (|uod plus ad illum orat. Hoc erat
quod verum erat. Dixi^ inquil, in extasi mea. Quid? Pro-
jectus sum a facie oculorum tuorum. Cum ergo ad id quod
dicebatur, non ad id (|uod videJjatur, longe se imparem
videret Moyses et (|uasi minus capacem, unde inllamma-
lus ipso desiderio videndi (|uod cst , dicebat Deo cum (juo
lo(|ueI)atur : Ostende mihi temelipsum ^
: ([uasi ergo al)

illa excellenliacssentiie longe dissimilis desperarel, erigil

'
Exod III, i4. — ' ''"^al. ci , jb. — ^ l.xod. iii, i;>. — 4 Psiil.

XXX, 'ii. — * tiod. \XMii, 18.

222 S. ADGUSTINI EPISCOPI
despeiantem, quoniam vidit tiraentem : tanquara diceret
Quoniam dixi, « Ego sura qui sum, » et a Qui est, misit
» me : » intellexisti quid sit esse , et desperasti te capere.
Erige spem, Ego sum Deus Abraham, Isaac et Jacob »
u ^ :

sic sum quod sum sic sura ipsura esse, sic sum cum ipso
,

esse ut nolim hominibus deesse. Si quo modo possumus

,

Dorainura quaerere et investigare eum qui est et quidem ,

non longe positum ab unoquoque nostrum k In illo enim ;

"^
» viviraus et moveraur et suraus » laudemus ergo inef- :

iabiliter ejus essentiam, et araeraus raisericordiam. Araen.

SERMO VIII.

De decem plagis et decem prceceptis.

I. Prius in fundamento posita rerura gestarum firmi-

tate, significantiam debemus inquirere ^ nesubtracto fun-
daraento, in aere velleaedificare videamur. Sed ad plagas
decem non pertinet quod primum factura est signi causa
ut virga in serpentem converteretur^. Aditus enim ipse
erat ad Pharaonem, quo commendabaturMoyses eductu-
rus ex -^gypto populum Dei nondum autem contumaces
:

feriebantur , sed divino signo jam terrebantur. Virga sig-

nificat regnum Dei idemque regnum Dei esse utique popu-
:

lum Dei. Serpensautem tempus mortahtatishujus mors j

enim a serpente propinata est. Tanquam ergo cadentes de

manu Domini in terram, mortales efTecti sunt unde pro- :

jecta virga ex manu serpens effecta est. Fecerunt et Magi

Pharaonis simihter, virgis eorum projectis serpentes facti
' Exod. ui, i4' "" ' ^ct. xvu; 27. — 3 Exod. vu, 10.
'

SERMO Vlll , DE DECEM PLAGIS EX PR.lECEPTlS. 223

suiit : sed prius serpens Moysi, id est, virga Moysi devoravit
i omncs serpentes Magorum. Tunc demum cauda eompre-
'

hensa, identidera virga facta est , et regnum remeavit ad

manum. Suntergo virgae Magorum populi impiorum victi
Christinomine cum in ejus corpus transferuntur, tanquam
^

a serpenteMoysi devorantur donec redeat regnum Dei ad :

manum Dei, sed in fine mortalis saeculi, quod significat

! cauda serpentis raagnum signum fiat. Audistis quae de-
,

beatis desiderare j audite quae debeatis vitare.

I
II.Primum praeceptum in Lege de colendo uno Deo
'
« Non erunt, inquit tibi dii alii praeter me^ » Prima ,

plaga iEgyptiorum , aqua conversain sanguinem-. Com-

i
para primum praeceptum primae plagge , Deum unum ex
; quo sunt omnia, in similitudine intellige aquae , ex qua
]
gcnerantur omnia. Quo autem
ad pertinet sanguis , nisi

carnem mortalem? Quidest ergo conversio aquae in san-

guinem nisi quia obscuratum est insipiens cor eorum ?
,

« Dicentes enim se esse sapientes stulti facti sunt ? et ,

» commutaverunt gloriam incorruplibilis Dei in similitu-

» dinem imaginis corruplibilis hominis^, » Gloria incor-

ruptibilis Dei sicut aqua, similitudo imaginis corruptibihs

hominis sicutsanguis *. Et hoc quidem fit in corde impio-

rum. Nam Deus incommutabilis manet. Neque enim quia

et Aposlolus dixit : « Commutaverunt , » ideo mutatus
est Deus.
III. Secundum praeccptum : « Non accipies nomen Do-
» mini Dei tui in vanum''. » Qui accipit nomen Domini
Dei sui in vanum
non inundabitur. Nomen Doniini Dci
,

enim dixit « Ego sum

noslri JcsuChrisli veritas esl: ipse :

» verilas". » Vcritas ergo mundat, vanitas in([uinat. Et

quoniam qui loiiuitur veritatem dc Deo loquitur, qui ,

• Lxod. XX, ;j. — '

H. VII, 20. — 3 Uoiii. 1, ui, clc. — 4 Hoiu^ itil Ro-
man. i. — 5 Exod. x, 7. — 6 joan. xiv, 6.
 224 S. A.U(iUSXlJNl EPISCOPI

enim loquitur meiidaciuni , cle suo Joquitur ^

: veritatem
loqui , est rationabiliter loqui : vanitatem autem loqui
est strepere potius ,
quam loqui : merito, quia secundum
prseceptum est dilectio veritatis, cui contraria est dilectio

vanitatis : loquitur autem veritas, perstrepit vanitas : huic

praecepto secundo contrariam videte secundam plagam '^
Quseest illa secunda plaga? Ranarum abundantia. Habes
expressam significatam vanitatem si attendas ranarum ,

loquacitatem. Vide amatores verilatis non accipientes ia , i

vanum nomen Domini Dei sui, loqui sapientiam inter per-

fectos etiam inter imperfectos ^ Non quidem Joqui quod
,

capere non possunt non tamen recedere a veritate, et ^

pergere in vanitatem. Quamvis enim imperfecti non ca-

piunt si quid pauJo excelsius fuerit disputatum de verbo
Dei Deo apud Deum ,
per quod facta sunt omnia, pos-
sintque capere quod inter eos loquitur Paulus tanquam
inter parvulos Ghristi , Jesum Christum , et hunc cruci-
fixum j non tamen illa est veritas ct ista vanitas. Vanitas
autem esset , si Christum mortem non implevisse , sed
finxisse diceremus •, si vulnera illa in phantasmate fuisse ,

si sanguinem non verum , sed simulatum de vulneribus

emanasse 5 si falsas eum cicatrices, tancjuam post falsa vul-
nera, demonstrasse. Cum vero ista omnia vera dicimus,
facta dicimus , certa , expressa, impleta credimus et prse-
dicamus quamvis de sublimi illius et de incommutabili
^

veritatenon loquamur, non tamen imus in vanitatem.

Qui autem illa omnia in Christo falsa et simulata dicunt
ranae sunt clamantes in palude : strepitum vocis habere
possunt, doctrinam sapientiae insinuare non possunt. De-
nique in Ecclesia loquuntur haerentes veritati Veritatem
per quam facta sunt omnia , Veritatem Verbum carnem
factum et habitantem in nobis 5 Veritatem Christum na-
' Joaa. vui, 44- — ^ txoJ. viii, 6. — 3 Beda et Floriis ad i Cor. ii.
 SERMO Vlll, DE DECEM 1'LAgIS EX PRjECEPTIS. 225
tum de Deo , unum de uno , unigenitura et coaeternum ;

Veritatem accepta forma servi natum cx virgine Maria

passum, crucifixum, resurgentem _, ascendentem : ubique
Veritatem , et quam perfecti capiant , et quam parvulus
capere potest ; Yeritatem, et in pane, et in lacte
in pane 5

magnorum , pavulorum. Idem quippe panis ut

in lacte ,

lac fiat ,
per carnem trajicitur. Qui autem huic veritati
contradicunt, et in sua vanitate decepti decipiunt , ranae
- sunt toedium inferentes auribus , non cibum mentibus.
Audi denique homines rationabiliter loquentes « INon :

» sunt loquelse neque sermones quorum non audian-

,
,

» eorum sed voces non inanes; quia in omnem

tur voces :

» terram sonus eorum et in fines orbis terrae verba

exiit _,

» eorum ^» Si autem et ranas vis e contrario intelligere,

illura versum Psalmi recole « Vana locuti sunt unus- :

» quisque ad proximum suum ^. »

IV. Tertium praeceptum « Meraento diem sabbati :

» sanctificare eum^. » In tertio isto praecepto insinuatur

qua?dam vocationis indictio quse est cordis tranquillitas ,

ac menlis, quam facit bona conscienlia. Ibi sanctificatio

quia ibi Spiritus Dei. Denique videte vocationem, hoc est,
quietem. Super quem , in([uit , requiescet spiritus meusi*
« Superhumilem et quielum et trementem verba mea*.»
ln(|uieii ergo resiliunt ab Spiritu sancto , rixarum amato-
res , calumniarura seminalores , conlentionis quam veri-
lalis ciipidiores, iiKjuietudine sua non ad se admillunl
quietem sabbali spiritalcm.Contra islorum inc|uietudincin
dicitur, lancjuara ut sabbaluni habeant in corde sancli-
ficationcm Spirilus l)ei : « Esto , inquit , mansuetus ad
» audiendum vcrbum, ut inlelligas '*. » Quid intclieclu-
rus sum Deum dicentera, Ccssa ab
i^ incpiictudine tua ,

'
Psal. XV. 11, 4. - ' Iil. XI , J. — ^ Exod, xx, 8. — 4 Is;ii. i.xvi, u. —
" Lctli. V, i3.

CXXIV. I.")
226 S. AUGUSTINI EPISCOPl
non sit turaultus quidam in corde tuo ,
per corruptionem
volitantibus phantasmatibus et corapungentibus te non :

sit. enim Deum inteliecturus es dicentem libi « Va-

Ita :

» cate et videte quoniam ego sum Deus^ » Tu per in-

,

quietudinem vacare non vis contentionum tuarum cor- ,

ruptione csecatus exigis videre quod non potes. Attende

,

enim et contrariam tertiam plagam huic praecepto tertio*.

Sciniphes natae sunt in terra iEgypti de limo : rauscae quae-
dam sunt rainutissimae , inquietissimse , inordinate voli-
tantes , in oculos irruentes , non permiltentes liominem
quiescere, dum abiguntur et irruunt^ dum abaclae rursus
redeunt : sicut omnino vana phantasmata cordis conten-
tiosorum. Tenete prseceptum, cavete piagam.
V. Quartum praeceptum est : « Honora patrem tuum ,

» et matrem tuam^. » Huic contraria quarta ^gyptio-

rum plaga icjvoajra est*. Quid est wjvojjijra ? Canina musca :

graecum vocabulum est. Ganinum est parentes non ag-

noscere. Nihii tam caninum quam cum illi qui genue- ,

runt, non agnoscuntur. Merito ergo et catuli canum caeci

nascuntur.
« Non moechaberis ^ »
VI. Quintum praeceptum est :

Quinta plaga mors in pecora iEgyptiorum®. Gompare-

est

mus da hominem moechari meditantem conjugio non

: ,

contentum suo appetitum quemdam carnis in se do-

:

mare non vuit qui est nobis pecoribusque communis.

,

Etenim concumbere et generare , etiam pecorum est ra- •,

tiocinari, intelligere, humanum est. Ideo ratio quae prae-

mente, motus inferiores carnis, tanquam regnans
sidet in
et dominans f renare debet , non immoderate et iilicite
passim vageque laxare. Ideoque ipsis pecoribus natura
datum est, instituente Greatore, ut non moveantur ad
' Psal. XLV, II.— » E\od. viu, 17. — ^ Id. xs, 12. - 4 Id. vni, 24.
5 Id.xxj 14. — ^ld. IX, 6.
 SERMO VIIX, DE DEC2M PLAGIS ET PR^CEPTIS. 227
fceminas et ad concubitum, nisi certis temporibus : neque
enim ratione se cohibet alio tempore pecus , sed omnino
ipso motu frigescente torpescit. Homo autem ideo semper
moveri potest, quia el refrenare motum potest. Tibi do-
mmationem rationis Greator dedit tibi
praecepta conti- ;

nentiae, tanquam in bestias inferiores lora

concessit. ,

Tenes tu quod pecus non potest et

ideo speras tu quod ;

pecus non potest. Laboras aliquantum

in continendo, non
laborat pecus sed gaudebis semper
: in jeternitate, ad quam
non pervemt pecus. Si opus fatigat,
^ merces consoletur :

et ipsa enim patientia est

, interiorem motum frenare et
quod habes commune ciim pecore
non tanquam pecus ,

m omnia laxare. Quod

I

si contempseris te , et in te imagi-
nem Dei in qua fecit te, neglexeris
victus capiditate in-
,

smuatarum rerum, tam(uam araisso homine eris pecus

non quasi conversus in naturam
pecoris, sed in hominis
torma habens simihtudinem pecoris,
qui non audis di-
centem « Nohte esse sicul equus
:
et raulus non haben- ,

tes mtellectura^ Sed forte ehgis ribi esse pecus,

.,
Ji
et
Iibera vagarrhhidine, nulJa
lege appetitura carnis
ad con-
mentiara refrenando. Attende
plagara : si pecus esse non
limes saltenj mori time.
,

VI [ Sextumpraeceptum:«Nonoccides^,,Sexta
plac^a- *
Pustulae in corpore et vesicve
bullientes et scaturientes
et incend.a vulnerum ex
favilla lornacis^. Talcs
sunt ani^
mae hom,c.dal.s, ardent ira , quia per irara
horaicidii fra-
termlas depen.t. Ardent
homines ira ardent et gralia , •

sed ahus esl fervor sanitatis,

alius fervor ul.eris.
Arde.i-
tes papulae per totum
concepta homicidia scatent
et sa-
nnm non est fervet , sed non de
:
Spiritu Dei. Nara' et c,ui
vult subvenire, fervet
; et (,ui vult occidere. fcrvet •
ille
pr^cepto. iste raorbo ille bo.us
^ o,)c..bus , iste saniosis
'Psal.txx,, 0. --iiijod. XX,
.3 - J
M. ,x, ,o.
228 S. ALGUSTIM EPISCOPI

iilceribLis. Si possemus videre animas homicidarum, plus

plangeremus , c[uam putrescentia corpora ulceratorum.
VIII. Sequitur : « Non furaberis *. » Prseceptum septi-
raum : et plaga septima, Grando infructibus -. Quodcon-
tra praeceptum subducis, de coelo perdis. Nemo enim habet
injustum lucrum sine justo damno. Verbi gratia, Qui fura-
tur, acquirit vestem ; sed coelesti judicio amittit fidem.
Ubi lucruffi, ibi damnum visibiliter lucrum, invisibih» ^

ter damnum lucrum de sua csecitate damnum de Domini

: ,

nube. Neque enirn ahquid sine providentia, charissimi.

Autvere putatis, ea quge patiuntur homines, dormiente
Deo pati ? Passim videntur fieri hsec , nubes colhgi imbres ,

infundi, grandinemjaci , tonitruis terram concuti, corus-

catione terreri ^
passim putantur fieri , et quasi ad divinam
providentiam non pertinere. Contra tales cogitationes vi-

gilat ille Psalmus : « Laudate Dominum de terra, ( cum

» laudes istae essent de ccelo ,
) dracones et omnes abyssi
» ignis^ grando, nix ,
glacies, spiritus tempestatis, quae

» faciunt verbum ejus^. » Ergo qui suo malo desiderio

forinsecus furantur, justo Dei judicio intrinsecus grandi»
nantur. O si possent inspicere agrumcordis sui, profecto
lugerent , dum ibi non invenirent ,
quod in os mentis mit-
terent •, etsi in f urto suo invenirent quod in aviditatem
,

ventris mitterent, major fames esset hominis interioris,

major fames, et periculosior plaga, et gravior mors. Muki
mortui amJjulant , et multi facinorosi de vanis divitiis

exultant. Denique servum Dei Scriptura intus locupletem

dicit : « Absconditus, incjuit , cordis vestri homo ,
qui est

» ante Deum dives ^ ? » Non ante homines dives, sed ante

Deum dives^ et ubi Deus videt , ibi dives. Quid ergo tibi

prodest, si ubi homo non videt furaris, et ubi Deus videt

grandinaris ?

' EkoJ. XX, i5.— » M. IX, 23.— ^ .' sal. txLvui, 7, .S. — 4 i ictr. ;ii, 4-I
 SERMO VITI, DE DECEM PLAGIS ET PR^CEPTIS. 229
IX. Octavum prseceplum « Falsum testiraonium :

))non dices^ Octava plaga, Lociista animal dente

)) ,

noxium -. Quid autem vult falsus testis, nisi nocere mor-

dendo, et consumere mentiendo ? Denique admonens
homines Dei Apostolus, ne se falsis criminationibus appe-
tant : « Si mordetis, inquit, etcomeditis invicem, videte
ne ab invicem consumamini^.
X. Nonum Prteceptum : « Non concupisces uxorem
)> proximi tui^ )> Nota plaga, Densae tenebrse ^. Etenim
estquaedam moechia, contra quam supra praeceptum est^
ctiam in non appetenda castitale uxoris alienae. Moechus
(
est enim qui non it ad uxorem alienam tanlum quia non
,

contentus est sua. Jamvero non solum post suam pec-

I
care , sed etiam alienam attentare , vere dens?e sunt te-
nebrae. Nihil enim sic dolet in corde patientis^ et qui hoc
facit alteri, nihil sic volet pati . Ad alienam paratior est omnis
I
homo : hoc autem nescio utrumne est qui tolerabilitei
ferat. O densas tenebras ista facientium , laha concupis-
centium ! Vere excaecantur furore horribiJi. Furor enim
indomitus est , conculcare viri uxorem.
XI. Decimum praeceptum : « Non concupisces ullam
» rem proximi tui, non pecus, non possessionem, non sub-
» jugium, non aliquid omnino proximi tui concupisces'^. »
Huic malo plaga contraria cst decima, Afors primog<>ni-
torum'. \n (jua plaga cum comparationem quamdam
quaero, nihil mihi interim occurrit : fortassis occurrat
melius diligenlius(|ue inquirentibus omnes rcs
: nisi (jui

quas habet haeredibus servat, rcprcdcnditur. Iliiic aulem

I
clamat, qui rem proximi concupiscit, ct (|ui lurto au-
lert, et (|ui furalur ali(juid proximi, non potost nisi rein
proximi lurari. Scd de furto supcrius jiim pr.iMcplum (\st
;

•
\:xn'\. \\, 16. -- >
1,1 X, ,3. _ 3 f;:,|.-,|. v,
1
'> ',
\\ .' \x 1 —
* M \, 97 ~ '•
Iil x<, 17. — : I.|. \ii, •}()
230 S. AUGUSTIKI EPISCOPI
iibi intelligas et rapinam. Non enim de furto prseciperet,
et de rapina taceret Scriptura, nisite intelligere voluisset,
quia si poenale est clanculo auferrc , multo majoris poenae
est violenter eripere. Auferre ergo nolens^ sive occulte,
sive palam, habet prseceptum suum. Concupiscere autem
rem proximi, quod notat Deus in corde, etiamsi justam
ibi successionem quaeras, non licet. Denique qui volunt

res alienas tanquam juste possidere , haeredes se quaerunt

fieri Quid enim tam justum videtur, quam
a morientibus.
rem sibi derelictam possidere, habere jure communi? Quid
apud te facit homo? Dimissum est mihi hsereditate con- :

secutus sum testamentum lego. Nihil videtur justius isla

:

voce avaritiae. Tu laudas quasi jure possidentem Deus :

damnat injuste concupiscentem. Vide quahses, qui optas

te ab ahquo haeredem fieri. Non vis ut habeat haeredes.
In hseredibus autem nihil carius primogenito. Proinde
in primogenitis tuis punieris ,
qui concupiscendo res alie-
nas, id quod tibi jure non debebatur, quasi juris umbra
perquiris. Et facile est quidem , fratres, corporaliter
amittere primogenitos. Moriuntur enim homines, sive

ante parentes suos, sive post parentcs suos, morituri

moriuntur : illud molestum est , ne per hanc occul-
tam et injustam concupiscentiam primogenita eordis
tui perdas. Primogenitus enim in nobis imaginem habet

gratiae Dei, novus natus, prior natus, inter omnes tan-

quam natos cordis nostri primogenita fides est. Nemo enim

bene operatur, nisi fides praecesserit. Omnia opera tua
bona lilii sunt tui spiritales, sed inter hos tibi primogenita
est fides. Quisquis rem alienam occulte concupiscis,inte-
rius fidem perdis. Eris enim primo sine dubio simulator,
obsequens non charitate , sed fraude vcluti amans eum a
5

quo te cupis fieri haeredem , amando eum mori quseris,

'
Forte volcns.
 SERMO Vril , DE DECEM PLAGIS ET PR^CEPTIS. 231
etutin re ejus te videas possessorem , illi invides suc-

!
cessorem.
XII. Eia, fratres, decursis decem prseceptis et decem
! plagis, comparantes contemptores prseceptorum contuma-
ciae iEgyptiorum , cautos vos fecimus, ut habeatis se-
curi res vestras in praeceptis Dei-, res vestras, inquam ,

i res vestras interioris arcae vestrse , interioris thesauri ves-

1 tri 5 res vestras ,

quas vobis nec f ur , nec latro , nec vi-
j
cinus potens possit auferre; ubi nec tinea, nec rubigo
metuenda est cum quibus dives exit et naufragus. Sic
;

! enim erilis populus Dei inter iniquos iEgyptios ilJis haec ,

j
in corde patientibus, vobis autem incolumibus in ipsis in-

1
terioribus hominibus vestris , donec educatur populus de
I iEgypto quodam exodo suo quod et fit nam illud se- 5
:

mel factum est, hoc non cessat fieri.

XIII. Sanctificatio nulla divina et vera est, nisiab Spi-
ritu sancto. Non enim frustra dictus est proprie Spiritus
sanctus^ cum sit et Pater sanctus et Fihus sanctus, nomen
tamen proprium hoc Spiritus accepit, ut tertia in Trinitate
persona Spiritus sanctus diceretur. Ipse requiescit super
humilem et quietum tanquam in sabbato suo^ Ad hoc
,

septenarius numerus etiam sancto Spiritui deputatur, hoc

Scripturae nostr.c satis indicant. Viderint meliora melio-
res, et majora majores; et de isto septenario numero sub-
tilius ahquid et divinius ahquid dicant et explicent : ego
tamen, in praesenli sat est , illud video , illud vos ad vi-
dendum commemoro septenariam istam rationem inveniri
propriesanclo Spirilui drputatam ;
quia seplimo die sonat
sanclificalio. Kt undc prol)amus sancto Spiritui depulari
septenariam numeri rationem ? Dicit Isaias Spirilum Dei
venire sup<'r (idclem, super Christianum, super Christi
membrum, sapienti:e et intellectus, consilii et forlitudi-
'
liai'. i.xvi, •).
232 S. AtJGUSTINI EPISCOPI

nis, scientiflR et pielatis, Spiritum timorisDei* Si secuti , ostis,

septem res percucurri, tanquam descendentem ad nos Spi-

ritum Dei a sapientia usque ad timorem, ut nos ascendamus
a timore adsapientiam : Initium sapientiae timor Dei^. Ita
ergo septenarius Spiritus et unus Spiritus, septenaria opera-
tione unus. An aliquid evidentius vultis? Pentecosten diera
festum Scripturasancta deseptimanis factum commemorat.
Habetisin scriptura Tobiae, ubi evidenter dicitur istum diem
factum de septimanis^. Septies enim septem, quadraginta
novem in summa redeunt. Sed tanquam ut redeatur ad
caput. Spiritu enim sancto ad unitatem colligimur, non
ab unitate dispergimur : ideo ad quadraginta novem ad-
ditur unum unitatis, et fiunt quinquaginta. Nonergo jam
sine causa quinquagesimo die post ascensionem Domini
venit Spiritus sanctus. Resurrexit Dominus , ascendit ab
inferis, nondum in coelum : ab illa resurrectione , ab ilia

ab inferis assumptione numerantur quinquaginta dies , et

numero tanquam
venitSpiritus sarictus, in quinquagenario
natalem apud nos faciens. Quadraginta enim diebus
sibi

hic conversatus est Dominus cum Discipulis suis quadra- ,

gesimo die ascendit in coelum et peraclis ibi decem die- ,

bus, tanquam decimo praeceptorum signo, venit Spiritus

sanctus quia nemo implet legem nisi per gratiam Spiri-
;

tus sancti. Itaque , fratres , manifestum est septenarium

istum numerum ad Spiritum sanctum pertinere. Quisquis
autem non cohseret unitati Christi , et oblatrat adversus

unitatem Christi, iatelhgendus est non habere Spiritum

sanctum. Contentiones enim et dissensiones non faciunt
nisi animales, de quibus Apostolus dicit : « Animalis au-
» tem homo non percipit quse sunt Spiritus Dei* » Deinde
scriptum est et in epistola .Tudae apostoli : « Hi sunt qui
' Isai. XI, 2. — - Piov. 1, 7- — "'
Tob ii, i, juxta i.xx, — 4 i Cor.
II ,
i^.
 SERMO VIII, DE DECEM PLAGIS ET PR^CEPTIS. 233
» segregant semetipsos ^
: » (reprehendens loquebatur,
Hi sunt qui segregant semetipsos, animales, Spiritum non
habentes. Quid manifestius? quid evidentius? Merito ve-
niant, etsi eadcm credentes quae nos, tamen accepturi
Spiritum sanctum quem habere non possunt quandiu
, ,

sunt hostes unitatis. Hos autem comparat Apostolus Ma-

gis Pharaonis «( Habentes, inquit, formam pietatis, sed
:

virtutem ejus abnegantes- : ) » qui in signo tertio defe-

cerunt.
XIV. Jam videte quare in tertio signo defecerunt. Me-
mentote eos qui adversantur unitati, non habere Spiri-
tum sanctum. Tria vero illa prsecepta prima in Decalogo
ad Dei dilectionem perlinere intelHguntur, ut septem
caetera intelligantur ad dilectionem proximi pertinere^ ut
duabus tabulis Legis et decem prseceptis, duo illa tan-
quam summaria praecepta teneantur « Dihges Dominum :

» Deum tuum ex toto corde tuo , et ex tota anima tua

» et ex tota virtute tua , et dihges proximum tuum tan-
n quam te ipsura duobus praeceptis tota Lex pen-
: in his
det et Prophetoe^. Referamus ergo tria prima praecepta
ad dilectionem Dei. Quae tria prima? Primum , « Non
» erunt tibidii ahi proeter me : » cui contraria plaga est,
Aqua conversa in sanguinem ,
propler quod summuni
principium Creatoris ad simila tionem humanix^ carnis
adductum. Secundum praeceplum, « Ne accipias nomen
» Domini Dci tui in vanum, » perlinct quantum arbitror,
ad rogiium Dci, (|uod cst Filius Dci. rnus enim Deus ol
unus Dominus noster Jesus Ghrislus perquem omnia.Con-
tra verbum, Kan.ne videte conlra verbum ranas, conlra
:

rationcm strcpitum, contra vcritatcm vanitalcm. Tcrtium

pra^ccpluni dc S;il)bato pcrlincus ;ul S|)iritum s;iiutuui ,

propler sanclificationem , (|Ufn prima in sabbalo sonuit,

' Jiid I, i() ' 'i 'riiii III, 'i. — < M.illli. XXII, 1-, ,1,
234 S. AUGUSTINI EPISCOPI

qiiod vobis paulo ante velaemeiiter ,

quantum potuimus
commendavimus. Huic praecepto contraria inquietudo in
Muscis de corruptione nascentibus, in oculos irruentibus.
Ideo in hoc tertio signo defecerunt, qui unitatis inimici
Spiritum sanctum non habuerunt : facit enim hoc Spiri-
tus sanctus poena. Aliud enim facit gratia, aliud pcena 5

aliud enim facit implendo, ahud deserendo. Denique ut

jam evidenter ipsis confitentibus Pharaonis magis agnos-
cere valeamus, quomodo appellatus est in Evangelio Spi-
ritus Dei, videamus, quod nomen accepit, Objicientes
Domino convicium Judaei, cum dixissent : « Hic non ejicit

» daemonia, nisi in Beelzebub principe daemoniorum :

)) respondit ille, Si ergo in Spiritu Dei ejicio dsemonia,

)) certe supervenit in vos regnum Dei^ )) Quod ahus
Evangehsta, sic enarrat : « Siego in digito Dei ejicio dae-

)) monia -. )) Quod ahus Evangelista dixit, Spiritus Dei-,

ahus dixit , digitus Dei. Ergo digitus Dei , Spiritus
Dei. Ideo Lex data scripta digito Dei ,
quae Lex data
est in monte Sina quinquagesimo die post occisionem
ovis celebrato Pascha a populo Judaeorum. Implentur
quinquaginta dies post occisionem ovis, et datur Lex
scripta digito Dei : implentur quinquaginta dies post oc-
cisionem Christi, et venit Spiritus sanctus. Gratias Do-
mino, occultanti providenter, aperienti suaviter. Jam vi-
dete hoc etiam, fratres, Pharaonis magos evidentissime
confiteri. Deficientes in tertio signo dixerunt : « Digitus Dei
)) est hic^, )) etc.

' MaUh. xn, 24, elc. — ' Luc. xi, 20. — ^ Exod. viii, 19.
 SERMO IX , DE DECEM CHORDIS. 235

wvv» V vv» vvv» vvvwvv» vi/v-\ vvt vvv^ vvvv VMA ^arv» VVV\ \VV» VVV\ VW.'» VVV\ VIA\ vvv» vvv» v\

SERMO IX 1.

De decem chordis.

I. DoMiwxjs et Deus noster misericors et miserator, lon-

ganimis et multum misericors , et verax"^ •, quam largiter
prserogat misericordiam in praesenti saeculo , tam severe
minatur judicium in futuro saeculo. Verba quae dixi scripta
sunt, et divinis auctoritatibus continentur, quia , Miseri-
cors et miserator Dominus , longanimis et multum mise-
ricors et verax^. Multum delectat omnes peccatores et
amatores saeculi hujus ,
quia misericors et miserator Do-
minus, quia longanimis et multum misericors. Sed si amas

tam multa milia timo ibi et ultimum (|uod ait et ve-

, :

rax. Si enim nihil aliud diceret nisi, Misericors et mi- ,

serator Dominus, longanimis etmultum misericors-, quasi

jam converteres te ad securitatem et impunitatem , et ad
licentiam peccatorum •, faceres (juod velles , utereris sae-
culo, vel (juantum tibi permitteretur , vel r|uantum tibi

libido jusjisset : et si (|uis te bcne admonendo objurgaret

atque terreret, ut cohiberes te ab immoderato fluxu eundo
post concupiscentias tuas , deserendo Dcum tuum , inter
medias voces objurgantis obsisteres, impudenti quidem
lionte, veluti audita divina auctoritate, et lcgcres dc libro
Dominico : Quid me terres de Deo nostro ? Ille misericors
est, et miscr.itor ct multtmi misericors. Ne talia homines
dicerent , unum verbum addidit in liuc, (|uod ait, Et ve-
' .Vli.is xcvi de Tein|>orc — » Psul. cii. 8, L-t ctuv, 8 — ' ViJe Tiacl.
xXYiii, in Jo.-in.
236 S. AUaUSTINI EPISCOPI
rax : male praesumentium et induxit
et excussit laetitiam ,

timorem dolentium. Gaudeamus ad misericordiam Do-

mini sed timeamus adjudicium Domini. Parcit, dum ta
:

cet. Tacet, sed non semper taceJMt. Audi dum non tacet

in verbo , ne non tihi vacet audire dum non tacebit in

judicio '.

II. Modo enim licet tibi causam tuam componere. Ante

ullimum judicium Dei tui compone causam tuam. Non est

unde prsesumas cum ille venerit nec falsos testes addu-
, ,

ces quibus ille fallatur nec patronum fraudulentis cir-

, ,

cumventionibus et linguosis artibus adhibebis, nec ambies

ahquo modo ut judicem possis corrumpere. Quid ergo
,

agis apud talem jadicem quem nec fallere, nec corrum- ,

pere poteris ? Et tamen est quod agas. Tunc enim ipse

erit judex causae tuae, qui modo testis est vitae tuae. Cla-
mavimus , et laudavimus : componamus causara nostram.
Qui testis est operum nostrorum , ipse testis est vocum
istarum : non sint inanes, convertantur ad gemitum. Tem-
pus est concordandi cum adversario tuo cito. Tam longa-
nimis est Deus videndo iniqua et non puniendo , ut ta-
men cito futurum judicium. More quippe humanse
sit

vitae prolixum est, quod Deo breve est. Sed et ipsi saeculo
et humano generi quod ionge videtur quid consolatur? ,

Numquid si totius generis humani ultimus dies longe est,

uniuscujusque dies ultimus longe est? Hocdico, ex Adam
multi anni evoluti sunt , multi anni fluxerunt , et dein-
ceps fluent^ non quidem tam multi, sed tamen usque in

finem saeculi transibunt anni, sicut et ifli transierunt

longum videtur quod restat , (
quanquam non erit tan-
tum quantum transactum
,
est :
) et tamen ex transaclo
proeterito tempore , sperandus est rehqui temporis finis.

Fuit tunc quidam dies qui diccretur hodiernus, e\ illo

' T^^ni. xf.ii, 14.

'
SERMO IX , DE UECEM CHORDIS. 237
iisqiie ad hunc hodiernum, nonne quidquid futurum fuit,

pra3teritum factura est? Taie habetur, ac si non fuerit.

Sic erit quidquid restat extremum. Sed sit et hoc longum,
sit prolixum, quantum putaveris^ quantum dixeris, quan-
tum quantum tibi non format Scriptura sed
cogitaveris ,
,

fingit cogitatio,quantum vis diem judicii prolonga, nura-

quid ultimum diem tuum, id est, vitae tua3, quo exiturus
) es de corpore hoc, producturus es in longum? Sit tibi se-

nectus certa, si potest cui autera potest ? Nonne ex quo :

incipit homo vivere, jam potest et mori? Possibihtatem

mortis initium vitce facit. In hac terra et in genere hu-
mano ille solus mori nondum potest, qui nondum ca'pit
vivere. Incertus ergo dies tanquam quotidianus speran-
dus autem tanquam quotidianus sperandus est in-
est. Si

certus dies componatur cum adversario, dum est tecum

,

in via. Via enira vocatur haec vita, per quam omnes trans-
eunt et non recedit iste adversarius.
;

III. Quis est autem iste adversarius? Adversarius iste

non estdiabolus nam nunquam te hortaretur Scriptura,

:

utcum diabolo concordares. Est crgo alius adversarius,

quem sibi homo facit adversariura nara ille si advcrsa- :

rius esset , tecum in via non esset. At hic est tecum in

via, ut concordet tecum. Scit enim quia nisi in via secum
concordaveris, jam Iradet te judici, judex autem ministro,
minister in carcerem '. Elo(|uia ista evangeiica sunt, recor-
dantur nobiscum , vel qui legerunt, vel qui audierunl.
Ergo (juis cst adversarius? Sermo Dei. Sermo Dei adver-
sariiis liiiis ('sl'- : Quare adversarius esl ? Quia contiaria
jubet, (|uam Ui n Unus est Deus tuus
facis. Dicit tibi :

» uiium Dcmii dimisso uno Dco tan^iuam

colc''. » Tu vis

legilimo viio anim.e, Ibrnieari pcr inulta da.'raonia ct :

(|no(l est gravius, noii (piasi apcrlc deserens el repudians,

•
iMalili V, U). — ' I.iic. XII, ;'ib, — ^ K\od xx, a, clc.
238 S. AUGIJSXINI EPISCOPI

sicut apostatae faciunt •, sed taiiquam manens in domo viri

tui admittis adalteros : id est, tanquam Christianus non
dimittis Ecclesiam , consulis mathematicos , aut harus-
pices, aut augures, aut maleficos, quasi de viri domo non
recedens adultera anima, et manens in ejus conjugio for-
nicaris. Diciturtibi, « Ne accipias in vanum nomen Dei
» tui* . » Ne existimes creaturam esse Ghristum, quia pro
te suscepit creaturam : et tu conteranis eum qui aequalis
est Patri , et unum cum Patre. Dicitur tibi ut spiritaliter
observes sabbatum non quomodo Judaei observant sab-
:

batum carnali otio; vacare enim volunt ad nugas atque

luxurias suas*^. MeUus enim faceret Judaeus in agro
suo aliquid utile ,
quam in theatro seditiosus existeret :

et melius foeminae eorum die sabbati lanam facerent,

([uam toto die in menianis suis impudice saltarent. Tibi
autem dicitur ut observes spiritahter sabbatum, in spe
futuroe quietis ,
quam tibi promittit Dominus. Quisquis
enim propter illam quietem futuram agit quidquid potest,
quamvis laboriosum videatur quod agit^ taraensi ad fidem
promissae quietis id refert nonduni quidem sabbatum ,

habet in re sed habet in spe. Tu autem ad hoc vis re-

,

quiescere, ut labores; cum ad hoc debeas laborare, ut

requiescas. Dicitur tibi « Honora patrem tuum et ma- ,

» trem tuam^.»Tu autem contura*eharairrogasparentibus,

quam non vis pati a fihis tuis. Dicitur tibi « Non occides^.» :

Tu autem occidere vis inimicum tuum et ideo forte non :

f acis, quia times judicem hominem non quia cogitas Deum. ,

Ignoras quia ilie testis est cogitationum.^ Illo vivo quem

vis mori, te homicidam tenet in corde. Dicitur tibi « Non :

» moechaberis^ : » id est, non ibis ad ahquam aham praeter

uxorera tuara. Tu autem exigis hoc ab uxore^ et non vis

'
Exod. XX, 7. — ' Cod. Cass. 11 , fol. 116 : « Melius autem aliijuiJ uti!c

opcicntur. Melius enini, ctc. — ^ ExoJ. xx, 12. — 4 Ibid. i3.— * Ibid. i'|.
 SERMO IX, DE^DECEM CHORDIS. 239
hoc recldere uxori : cum
debeas in virtute prsecedere
et
uxorera ,
quoniam castitas virtus est tu sub uno impetu ;

.
libidinis cadis, et vis uxorem tuam victricera esse, tu vic-
I lusjacens : et cum tu caput sis uxoris tuse, preecedit te
'
ad Deura, cujus caput es. Vis domum tuam capite deor-
sum pendere '(
Gaput enim mulieris
ubi autem est vir^ :

melius vivit raulier quara vir, capite deorsum pendet do-

I

mus. Si caput est vir, melius debet vivere vir, et prae-

j

cedere in omnibus bonis factis uxorera suam ut illa imi-

^ 5

.
teturvirura, et sequatur caput suura. Quoraodo caput
!
Ecclesiae Christus est , et hoc jubetur Ecclesige ut se-
quatur caput suura et ut
per vestigia arabulet capitis
,

sui :
uniuscujusque domus habet caput virura, et tan-
sic

quam corpus fcfiminara. Quo caput ducit iJluc debet ,

j

corpus sequi. Quare ergovult caput ire quo non

j , vult ut
corpus sequatur? Quare vult ire vir, quo non vult ut
I
uxor
jsequatur? Hcccjubendo serrao Dci adversarius est. jVo-
lunt enim hon)ines facere quod vult sermo Dei. Et quid
I

dicam, qui adversarius est serrao Dei, quoniara

jubet?
Timeo ne ego ipse adversarius sira quibusdara, quia
haec
jloquor. Quid ad rae pertinet? Fortem mefaciat qui terret
utloquar,ut non timeam querelas hominum. Nam
qui
.nolunt castitatem servare uxoribus suis,
( et abuiidant
tales, ) nolunt me ista dicere. Sed veJiat
nolint dicturus ,

jSum. Si enim vos non exhortor ut cum adversario

con-
,cordetis, ego cum illo in lite reraancbo.
Qui vol)isjubet
utfawiatis, ipse nobisjubet ut loquamur.
non fatiendo Si
jquod jubet ut faciatis, adversarii ejus estis
non dicendo ;

quod jubtt ut dicamus, adversarii ejus remanebimus.

IV. Num(juid in caeteris, qu:r supra dixi
nuillis im- ,

moratus sura? lloc cnim pi^esumiujus de Charilate

Ves-
• Eplies. V, a'3.
 240 S. AUGUSTIWI EPiscori
tra ,
quia unum Deum colitis. Hoc praesumimus de fide
catholica ,
quoe in vobis est , quia Filium Dei aequalem
creditis Patri : nec in vanum accipitis n^men Domini Dei
vestri , ut putetis creaturam esse I ilium Dei. Quoniam
oranis creatura vanitati subjecta est Sed creditis eum
.

aequalem Patri esse, Deum de Deo, Verbum apud Deum,

Verbum Deum per quod facta sunt omnia, lumen de lu-
,

mine, coaeternum illi qui genuit, unum cum illo qui !

genuit ethoc Verbum creditis assumpsisse creaturam, de

:

virgine Maria assumpsisse mortalitatem et passum fuisse ,

pro nobis ea legimus et credimus ut salveraur. Nec in

j , ,

eo iraraoratus sura, ut quidquid facitis, pro spe lutura

faciatis. Novi enim omnium Christianorum raentes de SJ3e-

culo futuro cogitare. Qui enira non de futuro saeculo co-

gitat nec propterea Christistianus est ut id quod iti
, ,

fme Deus promittit, accipiat, nondum Christianus est.

Neque in eo immoratus sum ubi dicit sermo Dei « Ho- , :

)) nora patrera tuura, et raatrem tuam^. » Multi enim

honorant parentes , et raro inveniraus parentes conque-
rentes de iraprobitate filiorura ,
quaravis non desint : sed
taraen quam raro fit , tara breviter monendum fuit. Nec
in eo ubi dictum est : « Non occides, )> imraorari vohu :

non enira credo esse hic turbara homicidarura. lUud vero

malura late serpens plus occupavit, etin eo veheraentius
irritatur adversarius ille, qui ideo claraat, ut sit aliquando
araicus. Querelse quotidianae sunt, quanquam ipsae foe-

minae jam nec audent conqueri de viris suis. Ita invadens

omnia consuetudo pro lege observatur, ut jara et raulieri-

bus forte persuasura sit licere hoc viris non , , licere mu

lieribus. Solent enim audire adductas mulieres esse ad
forum, quae forte cum servis inventae sunt : adductum
'
Rom. vni, 20. — ^ Exod. xx, 12.
 SERMO IX, UE DECEM CHORDIS. 241
virum ad lorum, quia invciilus est cum ancilia sua, nun-
quam audierunt; cum sit par peccatum. In peccato pari
innocentiorem facit videri virum , non divina veritas, sed
humana perversitas. Etsi forte hodie acriorem quis-
quam passus fuerit uxorem suam et liberius mur- ,

murantem cui jam videbatur quia licebat viro, et audi-

,

vit in Ecclesia quia non licet viro.: si ergo passus fuerit

uxorem suam liberius jam, ut dixi murmurantem et , ,

dicentem sibi Non licet quod facis simul audivimua

, •,

Christiani sumus, quod a me exigis, redde mihi fidem :

tibi debeo, fidem mihi debes, fidem Christo ambo debe-

mus-, et si me fallis, non fallis eum cujus sumus, non

falhs eum qui nos emit. Hcec atque hujusmodi au-
diens ille ,
quse non solet, dum non vult in se fieri sanus,
in me fit insanus, irascitur, maledicit : fortassis etiara di-

cat, Quomodo factum est ut huc ille veniret (2), aut uxor
mea Et hoc credo quod
ipso die in Ecclesiam procederet ?

in cogitatione sua dicat nam libere erumpere in vo- :

cem non audet, nec ante solam uxorem suam. Fortassis

enim si cruperit et hoc dixerit potest iJla respondere
, ,
_,

et dicere, Quare maledicis cui pauio ante acciamaJias? ,

Certe conjugcs sumus cum lingua tua discordas : me- ,

cum concorditer ([uomodo vivere poterisPNos, fralres,

pericuia vestra intuemur non voluntates vestras atlen-
,

dimus nam et : medicus si voluntatem aegri attendat

numpiam ilium curat. Quod non est iaciendum, non
fiat (juod proliibct Deus, non liat. Qui Dco crcdit, ab
:

iipso audit (piod dicimus. Ccrte mehus erat quibusdam

jnolentibus corrigi, ut vel huc non veniremus, si ista
dicluri eramus ^ vel (juia jam venimus, non ca di(orc-
mus.
V. Nudiustertiano die memini mc dixissc Sancliuui
jVeslrae , ([uia si cithara-di cssemus , ut hujusniodi aliqniil
cxxiv. 10
2i2 s. AUGXJSxmi Eriscopi

populariter exhibentes pro studiis nugacitatis vestroe, quae

j<im qufESumus ut relinqnatis, tenuissetis nos ,
ut dare-
mus vobis diem^ et quisquc pro modulo s^o conferret
nobis mercedem. Quare ambularemus delectati vanis
canticis nulli rei profuturis, ad tempus dulcibus, inpos-
terum amaris? Talibus etenim turpitudinibus cantionum
animi humani illecti enervantur , et decidunt a virtute
defluentes in turpitudinem j et propter ipsas turpitudines

postea sentient dolores , et cura magna amaritudine dige-

runt, quod cum dulcedine temporali biberunt. Melius
crgo nos amara vobis cantamus ad tempus ,
quoe postea
dulccscant in vobis. Nec mercedem aliquam exigimus
nis: ut faciatis quse dicimus imo non faciatis si nos di-
: ,

cimis si autem omnibus illedicit, qui neminem timet,

:

et per quem fit in nomine ipsius et in gloria misericordiae

ipsius ut et nos neminem timeamus omnes audivimus
,
5 ,

omnes faciamus omnes cum nostro adversario concor-

,

demus.
VI. Putate me citharsedum esse quid vobis possum ,

amphus canere? Ecce psalterium fero, decem chordas

habet hoc vos paulo ante cantastis, antequam inciperem
:

loqui-, chorus meus vos fuistis. Nonne vos paulo ante can-

tastis, Deus canticum novum cantabo tibi, in psalterio

decem chordarum psallam tibi ^ ? Ipsas decem chordas
modo percutio. Quare amara est vox psalterii Dei ? Psal-
lam tibi in psalterio decemchordarum.Non vobis hoc canto,
([uod vos non faciatis. Decalogus enim Legis decem prae-
cepta habet : quae decem praecepta sic sunt distributa, ut
tria perlineant ad Deum, septem pertineant ad homines.
Triaad Deum
jam dixi Unus est Deus noster, ei
,
quse :

nuliam similitudinem debemus lacere, et non fornicari post

Deum, qui unus est quia Deus et Ghristus Filius Dei unum
:

• Psal. CXLUI, l).

 SER.MO IX, DE DECEM CHORDIS.
243
cum Patre. Et ideo non debet a nobis
est
accipi iu va-
num, ut putemus eum factura id
est, creaturam ,
ali-
quam per quem facta sunt omnia quia
, : ipse unus Deus
Pater est et Filius et Spiritus
sanctus. In Spiritu saacto'
hoc est m
dono Dei, requies nobis sempiterna
promitti-
tur. Inde modo pignus
accepimus. Sic enim dicit Apos-
tolus « Qui dedit nobis pignus Spiritum^
:
Si pignus
,,

accepimus, ut incipiamus in Domino

et in Deo nostro
tranquilliesse, ut simus in Deo nostro
mites, simus in
Deo patientesj erimus etiam in iUo
unde pignu5 accepi-
mus, m
aeternum quieti quod erit sabbatum
sabbato- ;

rum , propter ipsam requiem pertinentem

ad donum Spi-
ntus sancti. Tertium itaque
praeceptum de sabbato, quod
diximus, quod carnaliter Judaei
celebrant, nos spiritali-
ter agnoscamus. Nam quia
Spiritus sanctus dicitur,
prop-
terea septimum diem sanctificavit
Deus quando iedt ,
omnia opera sua, sicut in Genesi scriptum
legimus. Non
ibi habes nominatam sanctificationem
nisi iJlo die ubi ,

dicitur Requievit Deus ab operibus suis. Non

,
enim fati-
gatus erat Deus ut diceretur,
, « Requievit Deus ab ope-
» nbus suis^; » sed in Ulo verbo tibi
laboranti requiem
promisit ut quia fecit omnia bona valde
, et sic dicitur
Hequievit Deus intelligas etiam te post
, bona opera re-
quieturum et sine fine
,
supe- requieturum. Nam omnia
nora quae dicta sunt, idcst, dies
superiorcs habent ves-
peram septimus iste dies non habet
:
vesperam^ ubi
Deus sanctificavit requiem. Dicitur ibi,
Factum est raane
utmciperet ipse dies. Non dictum est,
Factum est ves-
• 2 Cor. ., ax - > Gca. u, , .
- 3 cod. Cass. u, fol. m8 : « Kon haWt
vo«,,eram nan, .n i.ri.ua die dicitur
,
..t
: Factum est vespore ct in
ft in tertio, et in
; secundo
quarto, et in quinto, et in sexto die.
dicitur •
Factun. Jt
vMpcro. Vcn.tur ad septiinum , uLi Deu^
sanctilicav.t requiem. i„c,t

la.
244 S. AUGUSXIM EPISCOPI

pera, ut fmiretur dies sed dictum est, :

Factum est maue,
incipit ergo requies nostra
ut fieret sine fuie dies. Sic
quasimane sed non fmitur, quia in seternum viveraus.
:

sabbatum
Ad hanc spem quidquid facimus si facimus ,

decalogi ; id
observamus. Ipsa est tertia chorda hujus
psalterii decachordi in tribus enim
chordis ad Deum
:
est,

pertinent praecepta.
VII. Si diceretur nobis , Diliges Dominum Deum tuum
ex tota mente
ex toto corde tuo et ex tota anima tua et
tua S et de proximo nostro nihil diceretur,
non esset deca-
chordum, sed trichordum. Quia vero addidit Dominus,
et con-
Et diliges proximum tuum tanquam te ipsum-,
duobus praeceptis tota Lex pendet et
texuitdicens, In his
duobus prseceptis est in dilec-
Prophetse * tota Lex in:
,

tione Dei et dilectione proximi^ ad duo

itaque praecepta ,

id est ad dilectionem Dei et proximi pertinet Decalogus.

,

Ad primum prseceptum tres chordae pertinent, quia Deus

id est ad di-
est Trinitas. Ad alterum vero prseceptum , ,

lectionem proximi septem cordse

,
quomodo vivatur :

Nam ipse numerus septenarius tanquara

inter homines. ,

septem chordarum ab honore parentum. « Ho-

, incipit

» nora patrem tuum et matrem tuara^ » Ad parentes

enim suos horao aperit oculos , et haec vita ab eorum
autem suis parentibus
amicitia sumit exordium. Quisquis
non honorem quibus parere poterit ? « Honora
defert ,

dieit Apostolus
» patrem tuum et matrem tuam. » Et
:

u Honora patrem tuum ct matrem tuam, quod est man-

))datum primum^ » Quomodo primum quando quar- ,

tura est mandatum nisi quia in septenario

,
numero est
primum ? Ad dilectionem proximi primum est in altera

tabula. Nam ideo duae tabulse Legis datae sunt. Deus enim
'
Deul. V, 6. — ' MuUh. xxii, 3; , etc. — 3 Exud. xx, i2. — 4 Epl.es.

v\ , i.
 SERMO IX DE UECEAI CHORDIS.
,
245
lamulo siio Moysi in monte duas tabulas dedit, in quibus
duabus tabulis lapideis conscripta erant decem
preecepta
LegisS (quod est psalterium decem chordarum
) tria in ,
una tabula ad Deum pertinentia septem in altera , tabula
ad proximum. In altera ergo tabula primum
est : « Ho-
» nora patrem tuum etmatrem tuam. »
Secundum, « Non
« mcechaberis. « Tertiun; . « Non occides. » Quartum,
« Non furaberis. » Quintum, «Non falsum testimonium
)) dices. » Sextum, « Non concupisces uxorem proximi
» Septimum
tui. »
, « Non concupisces rem proximi tui.»
Haec jungamus illis tribus ad dilectionem Dei pertinenti-
l)us ,
si in psalterio decem chordarum volumus cantare
canticum novum.
VIII. Attendat enimCharitas Vestra, ut dicam
quod Do-
minus suggerit. Accepit Legem populus Judeorum
istam
in decalogo : non observavit. Et quicumque obtempera-
bant, tiraore obtemperabant poenae non amore
justiti« ,
:

portabant psalterium, non cantabant. Cantanti

enim vo-
luptas est, timenti onus est. Ideo vetus homo
aut non facit,
aut timore facit, non amore sanctitatis
, non delecta-
lione castitatis temperantioe charitatis, sed timore.
,
Ve- ,

tus enim horao est et vetus horao canticura vetus cantare

;

potest, nonnovura. Ut autem cantet canticum

novnm,
siL novus homo. Quomodo autera
possit esse novus horao,'
.mdi, non me sed Apostolum diccntom « Exuite
, :
vos
» veterem horainera, et induite novura -. » Et nc
quis
pularet, cum dixit « Exuite vos veterera homincm :
ot
» induite novum
» aliquid doponendum esse
et ali-
:

quidaccipiendum,cum de mulando pr.Tcipcret homin.',

,'

subjecit et ait : « Quapropter deponentes mcndaciuui

)) io(iuimini veritatcm^ » IIoc est quod :iit : « Exuitc ve-
» terem hominera et induite novura
, : » hoc dixit, Mu-
' lAod. XXXI, i8. — 1 i;|,|„.s, ,v, -ri, ci.-. — 3 ii.i.i. .,',
246 S. AVGUSTINI EPISCOPI

tate mores. Saeculum diiigebalis, Deum diligite : nugatoria

iniquitatis , temporales voluptates diligebatis j
proximum
diligite. Si dilectione facitis , canticum novura cantatis :

si timore facitis tamen portatis quidem psalte-

, facitis 5

rium, sed nondum cantatis si autem nec hoc facitis, pro-

:

jicitis ipsum psalterium. Melius est vel portare, quam

projicere sed rursus, melius cum voluptate cantare,

:

quam cum onere portare. Nec pervenit ad canticum no-

vum, nisi jam cum voluptate cantans. Nam qui portat
cum timore adhuc in vetustate est. Et quid est quod dico,
fratres, attendite. Non concordavit cum adversario suo,
qui cum timore adhuc facit timet enim ne veniat Deus,
:

et damnet illum. Nam nondum delectat castitas, nondum

illum delectat justitia 5 sed judicium Dei formidans , a fac-
tis temperat : non concupiscentiam ipsam damnans, quae
saevit in eo. Nondum illum delectat quod bonum est
nondum ibihabet suavitatem, ut cantet conticum novum
sed de vetustate poenas timet : nondum concordavit cum
adversario.
IX. Tales enim homines plerumque supplantantur tali

cogitatione , ut dicant sibi , Si fieri posset , non nobis mi-

naretur Deus , non talia per Prophetas suos diceret ,
quae
homines deterrerent ; sed antequam veniret , daret omni-
bus indulgentiam, ignosceret omnibus, postea veniret,
neminem mitteret in gehennas. Jam quia iniquus est,
iniquum vult Deum. Vult te Deus facere similem sui , et
conaris tu Deum facere similem tui. Placeat. tibi ergo
Deus quahs est, non qualem illum esse vis. Perversus
enim es, et talem vis Deum quaiis es, non quahs est. Si
autem placeat tibi quahs est, corrigeris et diriges in eam ,

regulara cor qua nunc ahenus

tuum, a distortus es. Pla-
ceat tibi Deus qualis est, ama quahs est : non te ipse
amat qualis es, sed oditte quahs es. Ideo tui miseretur.
 SERMO IX , DE DECEM CHORDIS. 247
([uia odit te qualis es, ut faciat te qualis nondum es. Fa-
ciat te , dixi ,
qualis nondum es. Nam illud tibi non pro-
raittit, quia faciet te qualis est. Nam eris qualis est sed ,

ad quemdam modum, id est, imitator Dei velut imago,

sed non qualis imago est Filius. Nam etiam imagines in
hominibus diversse sunt. Filius hominis habet imaginem
patris sui, et hoc est quod pater ejus quia homo est sicut ,

pater ejus. luspeculo autem imago tua non hoc est quod
tu. Aliter est enim imago tua in filio aliter in speculo , :

in fiiio est imago tua secundum-aequalitatem substantia? •,

iii speculo autem quantum longe est a subslantia et ta- ,

men est quaedam imago tua quamvis non talis qualis in , ,

filio tuo secundum substantiam. Sic in creatura, non hoc est

imago Dei, quod est in Filio qui hoc est quod Pater id ,

est , Verbum Dei per quod facta sunt omnia. Recipe ergo
similitudinem Dei ,
quam per mala facta amisisli. Sicut
enim in nummo imago imperatoris aliter est, aliter in
filio : nam imago et imago est sed aliter impressa est in
;

nummo , aliter in filio, ahter in solido aurco imago im-

peratoris : sic et tu nummus Dei es ex iioc melior quia , ,

cum intellectu et cum quadam vita nummus Dei es, ut

scias etiara cujus imaginem geras , ct ad cujus imaginem
factus sis : nam nummus ncscit se haijere imaginem im-
peratoris. Ergo ut dicere coeperam , odit te Deus quaiis es,

sed amat te talera (jualera te esse vult : et idco ille te ut

muteris hortatur. Goncorda cura ilio,et incipe jirinio

bene velie, et odisse te qualis es : hoc sit tiln iuitium

concordiaj cum scrmone Dei , ut incipias primo tu odissc
te (pialis es. Cum c(X'peris et tu odissc te taliMU (jualis cs,

sicut tc taiem odit Deus, incipis jam ipsum diligere Dcum

qualisest.
X. yEgrum attendite. TEger negrotantem se odit (jualis
est : inde incipit concordare cura raedico. Quia et mcdi-
248 S. AXJGUSTINI EPISCOPI

cus odit cum qualis est nam ideo vult sanum essc quia
:
,

odit eum febrientem et est medicus febris persecutor

:

ut sit hominis liberator. Sic avaritia , sic libido , sic

odium , concupiscentia , iuxuria , sic nugacitas spectacu-

lorum febres sunt animae tuae, debes illas odisse cum
,

medico ita concordas cum medico niteris cum medico,

: ,

et libenter audis quod jubet medicus, libenter facis quod

jubet medicus, et proficiente jam sanitate incipiunt etiam
delectare praecepta. Quam onerosus est cibus aegris quando
reficiuntur? et pejorem horam deputant segri refectionis
suae quam
,
suee accessionis ; et taraen cogunt se concor-
dantes cum quamvis inviti et obluctantes vin-
medico, et
cunt se ut aliquid accipiant. Quanta aviditate sani ma-
jora percepturi sunt unde segri minora vix accipiunt ?
,

Sed unde hoc factum est? Quia oderant febrem suam,

et cum medico concordaverunt, et simul persequebantur
febrem medicus et segrotus. Gum ergo et nos talia dici-
mus non odimus nisi febres vestras imo in nobis ipse
, :

sermo Dei febres vestras odit cum quo concordare de- ,

betis. Nam nos quid sumus , nisi hberandi vobiscum sa- ,

nandi vobiscum.?
XI. Modo non me
intueamini, sed sermonem Dei. Nohte
irasci medicamento vestro^ non inveni enim ahud qua
transirem. Veni ad quintam chordam homo qui tango ,

psalterium decem chordarum numquid proetermissurus ,

erara quintara ? Imo assidue percussurus. In illa enim vi-

deo jacere totum pene genus huraanum, in illa video phis

laborare. Ipsam percutiendo quid dico ? Nolite moechari
post uxores vestras, quia non vuhis ut raoechentur post
vos uxores vestrae. Nohte ire vos quod eas sequi non ,

vuhis. Sine causa vos excusareconamini, quando dicitis,

Numquid eo ad uxorem ahenam ? Ad ancillam meam eo.
Vis nt dicat uxor tua tibi, Numquid eo ad virura ahenum ?
 SERMO IX , DE DECEM CHORDIS. 249
Ad servum meum eo. Dicis, Non est u\or aliena ad , quam
vado. Numquidvis dicatur tibi , Non est vir alienus, ad
quem vado? Absit ut dicat hoc illa. Melius enim dolet te,
quam imitatur te. llla enim casta et sancta fcemina et vere
Christiana, quae dolet fornicantemvirum, etnon dolet prop-
ter carnem, sed dolet propter charitatem non ideo non vult •,

ut facias, quia et ipsa non facit, sed quia tibi non eipedit.
Nam si propterea non facit, ut tu non facias-, si feceris, faciet.
Si autem Deo illud debeat, si Christo illud debeat quod tu
exigis, et ideo reddat, quia iubet iile ^ et si fornicatur vir,
castitatem foemina iila Deo enim ioquitur
exhibet. Christus
in cordibus bonarum, foeminarum, ioquitur intus ubi non
audit vir ,
quia nec dignus est , si taiis est : loquitur ergo
iiie interius, et dicit, et fdiam suam consoiatur hujusmodi
verbis : Deinjuriis viri tui torqueris, quid tibi enimfecit?
Dole ; sed ipsum noii imitari, ut male facias , sed ipse te
imitetur inbono. Nam in eo quod maie facit, noli eum
putare caput tuum , sed me Deum tuum. Nam si et in co
quod male facit caput est , et secuturum est corpus caput
suum eunt ambo per praeceps. Ut autcm non sequatur
•

maium caput suum teneat se ad caput Ecciesiae Chris-

,

tum huic debens castitatem suam, huic deferens hono-

:

rcm suum al)sens sit vir praesens sit vir, non peccat
,
,

illa quia nunquam est aljsens, cui d(!bet ut non pcccet.

;

XII. Haec ergo fratres mei facite , ut possitis concor-

dare cum Nec amara sunt ([Uie dico aut si
adversario. ;

amara sunt, curant. Potio isla si amara est accipialur , :

quia in pericuio sunt viscera amara est, bibatur. Melius ,

est modica amaritudo in faucibus, (juam ;clcrnum lor-

menlum in visceribus. Mulate ergo vos. (Juicunujuc non

faciel)atis lioc bonum castitatis jam facite. Noiitc diccrc, ,

Non potesl fieri. Ffi*dum est, fialrcs mei, turpc est , ut

vir dical, non possc ficri, (|uod lacil ficmina. Scclus csl,
250 S. AUGUSTINI EPISCOPl
ut vir dicat, Non possum. Quod potest lcemina , vir non
potest ? Quid enim , illa carnem non portat ? Prior a ser-
pente decepta est. Castse uxores vestrae ostendunt vobis
fieri posse quod non non posse.
vultis facere, et dicitis fieri

Sed forte dices ideo illam facilius facere posse, quia

,

multa illi custodia est, legis praeceptum diligentia mari- ,

talis, terror etiam legura publicarum; est etiam verecun-

diae et pudoris illius magnum munimentum, Multae cus-

todiae faciunt foeminam castiorem , virum castum faciat
ipsa virilitas. Nam ideo mulieri raajor custodia ,
quia ma-
jor infirmitas. Illa erubescit viro, tu non erubescis Ghristo ?

Tu liberior, quia fortior : quia facile vincis,ideo tibi

commissus es. Super illam et diligentia viri, et terror

legum , et consuetudo morum et verecundia major et , :

Deus super te tantum Deus Invenis enim facile pares

,

viros, quibus non timeas erubescere, quia faciunt illud

multi. Et tanta est perversitas generis humani, ut ali-
quando raetuendum sit ne castus erubescat inter impudi-
cos. Ideo non cesso tangere quintam istam chordam,
propter ipsam perversara consuetudinem et labem totius,
ut dixi generis humani. Si quis inter vos faciat homici-
,

dium quod avertat Deus pellere illum vultis de patria

, , ,

et continuo, si fieri potest, excludere. Si quis faciat fur-

tum, odistis illum, nec videre vultis. Si quis dicat falsura

testimonium , abominamini , nec vobis homo videtur. Si

quis concupiscat alienas res, raptor et injustus deputatur.
Si quis volutatur cum anciilis suis , amatur, blande acci-
pitur, convertuntur vulneramjoca. Siquis autem existat
qui dicat se castum, nonfacere adulterium, notum autem
sit quod non faciat erubescit accedere ad iilos non sui
;

similes ne insultent
, ne irrideant ne dicant non esse
, ,

virum. Ad hoc delapsa est humana perversitas, ut vir

habeatur victus a libidine et vir non habeatur victor li-
,
 SERMO IX , DE DECEM CHORDIS. 251
bidinis. Trtumphantes exultant , et non sunt viri jacent
prostrati, et viri sunt? Si spectares, ille tibi videretur
fortior, qui jaceret sub bestia, quam qui perimeret bes-
tiam?
XIII. Sed quia dissimulatis a pugna interiore , et de-
lectant vos pugnae exteriores, ideo non vultis pertinere
ad canticum novum ubi dicitur « Qui docet manus
j :

» meas ad praelium ^ , et digitos raeos ad bellum *. » Est

enim bellum quod secum agit homo dimicans contra
,
,

concupiscentias malas frenans avaritiam ehdens su-, ,

perbiam , suffocans ambitionem_, trucidans Hbidinem.

Has pugnas facis in occulto et non vinceris in aperto. ,

Ad hoc docentur manus vestrae ad proehum, et digiti vestri

ad bellum. Non est hoc in spectacuhs vestris. In ilhs
spectacuhs non id est Venator quod citharista ahud ,
;

agit Venatorahud cilharista in spectaculo Dei unum

, :

est. Tange easdem decem chordas, et feras occides,

utrumque simul facis. Tangis primam chordam qua ,

unus cohtur Deus cecidit bestia superstitionis. Tangis

;

secundam qua non accipis nomcn Domini Dei tui in

,

vanum cecidit bestia erroris nefandarum hfcresum, qusp

•,

id putaverunt. Tangis tertiam chordam , ubi pro spe fu-

turae quietis facis quidquid facis •, interficitur crudehor
caeteris bestiis amor sircuh hujus. Propter amorem enim
saecuh hujus laborabant homines in omnibus negotiis : tu
autem omnibus bonis operibus tuishibora, non prop-
in
ter amorem s<'€cuh hujus sed proptor sempilernam re- ,

quiem quam promitlit Deus. Vide quomodo utrumciue

simul facis, et chordas tangis , et heslias occidis, id est

ct citharista cs el Vonalor. Non vos diluclant laha spocla-

cula, ul)i promcremur oculos liditoris, sed oculos
noi\
Kedcmptorisi' « Honora patrem tuum cl matrcm luani » :

' Ps.il. XVII, .ir) — ' M. cxr.iii, I.

262 S. AUGUSTINI EPISCOPI
tangis quartam chordam lU honorem parentibus deferas ,
•

cecidit bestia impietatis.« Non moechaberis » tangis quin- :

tam chordam^ Non occides »

cecidit bestia libidinis. « :

tangis sextam chordam cecidit bestia crudelitatis. « Non

5

)) furtum facies ^
: )> tangis septimam chordam 5 cecidit
bestia rapacitatis. « Non falsam testimonium dices : )>

tangis octavam chordam cecidit bestia falsitatis. « Non 5

» concupisces uxorem proximi tui tangis nonam chor- : )>

dara cecidit bestia adulterinae cogitationis. AHud est enim

;

non facere aliquid tale prseter uxorem aliud non appe- ,

tere alienam uxorem. Ideo duo praecepta sunt « Non ,

» moechaberis » et « Non concupisces uxorem proximi

, ,

» tui. Non concupisces rem proximi tui » tangis deci- :

mam chordam cecidit bestia cupiditatis. Ita cadentibus

•,

omnibus bestiis securus et innocens in Dei dilectione et

,

humana societate versaris. Tangens chordas decem, quot

bestias occidis^? Nam multa capita sunt sub istis capitibus.
In singuhs chordis non singulas bestias , sed greges inter-
ficis bestiarum. Sic ergo canticum novum cum amore,
non cum tiraore cantabis.
XIV. NoH diceretibi, quando forte luxurianter aliquid
vis agere, Uxorem non habeo, facio quod volo non 5

enim post uxorem meampecco. Jam nosti pretium tuum,

jam nosti quo accedis quid manduces, quid bibas; imo ,

quem manduces quem bibas. Abstine te a fornicationi-

,

bus. Ne forte mihi dicas Ad fornicem vado, ad meretri- ,

cera pergo, ad prostitatam co ; nec illud pr.neceptum violo,

quo dictum est, « Nonmoechaberis^ » quia uxorem non- •,

dum habeo , nec posl illam ahquid facio nec illud \>Yfe- :

' Cod. Cass. II, fol. 122 : « Mulla bestia subrepit in humanitate. Humana
enim societas ex eo conficiturj ut unusquisque ea quaj sua ,
qurc justa pos-
sidet securus possideat. Tangis, etc. » — » Cod. Cass. ii, fol. 1^2 : « F.t ca-
pita di\iinus. Nam mnlta , etc. » — ^ E\od. xx, 1 ^,
 SERMO IX , DE DECEM CHOKDIS. 253
ceptum violo, ubi dictum est : « Non concupisces uxorem
» proximi tui ^ » Qui ad publicam vado in quod prse-
. ,

ceptum incurro ? Non invenimus cbordam quam tanga- ,

raus? non invenimus chordam? Quo nervo ligemus fugiti-

vum istum^ ? Non fugiat, habet unde ligetur sed amet, :

et non erit ligamentum, sed ornamentum. Non enim liga-

mentum sed ornamentum in ipsis decem chordis inveni-

,

mus. Decem enim prsecepta ad duo illa referuntur, sicuti

audivimus ut diligamus Deum et proximum et duo illa
, :

ad unum ilhid. Unum est autem, Quod tibi fieri non vis,
ahi ne feceris. Ibi continentur decem ibi continentur ,

duo.
XV. Sed dicis, Furtum si faciam, id facio quod pati
nolo : si occidam, id facio quod ab altero pali nolo : si

parentibus meis honorem non deferam quando volo ut ,

deferatur mihi a fihis meis id facio quod pati nolo si , :

sini moechus et ahquid tale mohar, id facio quod pati nolo ^

nam si quis interrogetur, dicil, Nolo ut uxor mea tale ah-

quid faciat : si concupisco uxorem proximi mei , nolo c[uis-

quam concupiscat meam ; id facio quod pati nolo : si

concupisco rcm proximi raci , nolo ut auferatur mea ^ id

facio quod pati nolo : cum vcro ad meretricem eo , cui
facio ([uod pati nolo? Quod gravius est, ipsi Deo. Inlclh-
gat Sanctitas Vestra. Etcnim, Quod fieri libi non vis, ahi
nc feceris , ad duo praecepta pertinet. Quomodo pertinet
Si homini non fcceris ([uod pati non
ad duo praecepta ?
visabhomine, ad proximi praeceptum jicrlinel, ad di--
lectionem proximi , ad septem chordas : si aulcni (|uod
non vis pati ab homine , ipsi Deo vis lacere, quid est hoc?
non facis alleri ([uod jwli nou vis? Carior til)i faclus csl
'
Exod. XX, 17. — ' Cod. Cass. 11, M. iT2 : " {)no (•cimiiii i^lmii lim—

Mius .' — * Tob. IV, iG.

254 S. AUGUSTIWI EPISCOPI
homo quam Deus? Ergo quomodo, inquit, facio ipsi Deo^?
Cormmpis te ipsum. Et unde injuriam facio Deo ,
quia
corrumpo me ipsum Unde facit tibi injuriam qui vo-
? ,

luerit forte lapidare tuam tabulam pictara in qua tabula ,

imago tua est in domo tua inaniter posita ad vanum ho-

norem tuum, nec sentiens, nec loquens, nec videns? Si
quis illam iapidet, nonne in te id contumeha est? Cum
vcro imaginem Dei ,
quod es tu , corrumpis in te per for-
nicationes et per diffluentias hbidinis ^ , attendis quia ad
nuhius uxorem accessisti, attendis quia post uxorem tuam
nihil fecisti ,
quia uxorem non habes ; et non attendis per
hbidines et ilhcitas fornicationes cujus iraaginem violasti?
Postremo Deus quiscit quid tibi utile sit, qui vere sic
suos servos gubernat ad utihtatem illorum_, non ad suara 5

non enira indiget servis quasi ad adjutoriura, sed tu in-

diges Doraini auxilio : ipse ergo Dominus qui scit quid
tibi sit utile , uxorem concessit, nihil amplius. Hoc jussit,
hoc praecepit , ne per illicitas voluptates corruat templum
ejus, quod esse coepisti. Nuraquid hoc ego dico? Aposto-
lura audite : « Nescitis quia teraplum Dei estis, et Spiritus

)) Dei habitat in vobis Hoc dicit Christianis, hoc dicit

^ ? »

fidelibus : « Nescitis quia templum Dei estis, et Spiritus Dei

)) habitatin vobis?)/Siquis terapluraDeicorruperit, corrum-
pet illum Deus ? Videtis quomodo minatur ? Non vis cor-

rumpi domura tuam, quare corrumpis domura Dei? Certe

facis alicui quod pati nonvis. Non estergo qua evadatur :

tenetur ille qui se teneri non putabat. Orania enim pec-

,

cata hominum, aut ad corruptelam pertinent flagitiorum,

aut ad facinora nocendi. Quia Deo nocere non potes in

« Cod. Cass. 11, fol. 122 : « Ergo quomodo facio, inquit, Deo injuriam?
Quia corrumpis te ipsum. « — » Cod. Cass. ii, fol. i22 : « Cui fit injuiia,
nisi Deo ? Attendis, etc. » — ^ i Cor. ni, i6.
 SEUMO IX , DE DECEM CUORDIS. 255
iacinoribus , in flagitiis eum offendis , in corruptelis eum
offendis, in te illi facis injuriam. Facis enim injuriam
gratia3 ipsius , dornui ipsius.
XVI. Servum si haberes , velles ut serviret tibi servus
tuus : Domino Deo tuo. Servum tuum non
servi tu meliori
tu fecisti^ et te et servum tuum ille fecit vis ut tibi ser- :

viat cum quo factus es, et non vis servire ei a quo factus es ?
Ergo cum vis ut serviat tibi servus tuus homo, et tu non
vis servire Domino Deo tuo facis Deo quod tu pati ,

non vis. Ergo iJlud unum praeceptum continet duo,

illa duo continent decem illa decem continent om- ,

nia. Gantate ergo in psalterio decera chordarum can-

ticum novum. Ut autem cantetis canticum novum, estote

homines novi. Diligite justitiam : habet pulchritudinem
suam. Ideo non quia ahud amalis.
vultis iJJam videre ,

Nam sinon amaretis eam utique videretis. Quare

aJiud ,

illam videtis quando illam exigitis ? Quare laudas fidem,

,

quando iJJam exigis de servo tuo ? Quam pulchra res fides ?

Sed tunc puichra est, quando de servo exigitur tunc vide- ;

tur, quando ab alteroexpetitur quando de te exigitur, non :

videtur.Aurum vides, fidem non vides. SicutJucetaurum ad

oculos corporis, sic lucet fides ad oculos cordis. Aperis ad il-

lamocuJos cordis, quandovis utexhibeat ilJam tibi servus

tuus. Si tibi iJJam exliibueiit, Jaudas servum , et praedicas

eum,etdicis,PraecJarumservumhabeo,magnumservumha-
beo, fidelem servum habco. Quod laudas in servo, non exhi-
bes Domino : et eo sceJeratius, quia vis ut meJiorera Jiabeas
tu servum, quam te Deus'. Jubet Deus servo tuo , ut bo-
iius sit erga te. Quomodo jubet uxori tuae , ut et si lu

' Coil. Ca^s. II, iol. T24 : « Melioiem si vis liiibcre .'<orviiiu (Hi.im Doii.s
habcal te, iii({iiiui ost IIuuk^ qiii habcat serviiin bonuiii qiiniu tu. Tu bonuiii
•ervum non cxhibus bco, et exigis n sorvo luo, ut bouiusit circii tu, c|uiix>n

Til bonus Cisii circu Dcuiii. Lccc jubct Dcu>, etc.

266 S. AUGUSTINI EPISCOPI
moechaberis non moechetur sic jubet servo tuo ut et
, : ,

si Domino tuo serviat tibi. Sed hoc totum

tu non servis ,

vide ut ad admonitionem tuam valeat non ad perniciem ,

tuam. Etenim servus ille quod tibi servit indigno digne

id est quod indigno tibi bene servit
,
et fideliter servit, ,

et pure te diligit Deo debet non tibi. Justum est ergo,

, ,

ut et tu attendas quia sub Domino es, ad quera et iJle at-

tendit, ut serviat tibi. Imple ergoquod dictum est « Quodi ;

)) tibi non vis fieri, alii ne feceris^)) Sed ipsum alii cum(

dicis utrumque attende et proximum et Deum. Ganta

, ,

in psalterio decem chordarum canta canticum novum ,

concorda cum sermone Dei cum est tecum in via. Con ,

corda cum adversario tuo cito , ne cum discordia venias

ante judicem. Si facis quod audis , concordasti cum eo
si autem non facit rixaris cum eo , et nondum compo
,

suisti quousque facias.

XVII. Ut autem concordetis, abstinete vos a detestai

biUbus corruptelis et a detestabiUbus inquisitionibus, a

a mathematicis , ab haruspicibus , a sortilegis , ab augu-

ribus , a sacrilegiis ; abstinete vos, quantum potestis , a

nugatoriis spectaculis. Si quae delectationes saeculi sub-

repunt in animam j exercete vos in misericordia exer- ,

cete vos in eleemosynis , in jejumis , in orationibus.

His enim purgantur quotidiana peccata ,
quae non pos-
sunt nisi subrepere in animam propter fragihtatem hu
manam. NoH illa conteranere ,
quia minora sunt j se^
time, quia plura sunt. Attendite fratres mei. JVIinut»

sunt, non sunt magna. Non est bestia quasi leo, u1

uno morsu guttur frangat sed : et pierumque bestiae mi-

nutae multse necant. Si projiciatur quisquam in lo-l

cum puhcibus plenum , nuraquid non moritur ibi? Non

sunt quidem majores : sed infirma est natura humana
I Tob. IV, i6. i
 SERMO IX , DE DECEM CHOUDIS. . 257
quse etiam minutissimis bestiis interimi potest. Sic et
raodica peccata : attenditis quia modica sunt j cavete
quia plura sunt. Quam minutissima sunt grana arencc ; si

arenae amplius in navem mittatur, mergit illam ut pereat.

Quam minutae sunt guttae pluviae : nonne flumina implent,
et domos dejiciunt ? Ergo ista nolite contemnere. Sed dic-
turi estis Et quis potest sine istis? Ne hoc diceres, (quia
,

vere nemo
potest , ) Deus misericors videns nostram Iragi-
litatem, posuit contra remedia. Quse suntremedia? Elee-
mosynarum, jejuniorum, orationum ipsa sunt tria. Ut :

i
autem verum dicas in oratione ,
perfectae implendae sunt
eleemosynae. Quse sunt perfectae eleemosynae? Ut ex quo
I tibi abundat^ des ei qui non liabet^ et cum te laedit ali-

;
quis, ignoscas illi.

I
XVIII. Sedneputetis,fratres,quialaciendasuntquotidie
'
adulteria, et eleemosynis cjuotidianis mundanda sunt. Ad
illamajora scelera non sulliciunt c[uotidianae eleemosyna?,
j ut ea mundent. Aliud est ubi mutes vitam, aliud est ubi to-
i lercs vitam. Illa mutanda est : si mcecbus eras , noli csse
racjL-chus : si fornicator eras, noli fornicari : si homicida,
I noli esse homicida : si ibas ad matliematicum et ad cae-
'
teras pestes sacrilegas, jam desine^ Arbiiraris haec , nisi
'

fieridesinant, cjuotidianis eleemosynis posse

mundari ? Illa
; dico quolidiana peccata, qu;t> aut per linguam facile coni-

I
mittuntur, ut est verbum durum, aut cum labitur alicpiis
in risum immoderatum aut in hujusniodi nugas cjuoli- ,

(auh ipsa u\ore si

dianas. In ipsis concessis peccala sunl.
lexceditur concumbendi modus procreandis liberis debitus,
jam pcjccatum csL. Ad lioc ctenim ducitur uxor : luun id

iCtiam tabuhe indicant, ubi scrihilur, Liberorum pro-

' Cod. CasH. II, Ibl. i'j4 : " ^i iL>u>> •)•! iiugui'C!i , iioli iiuigcie , iiia\iiiic

cura pcccatum hoc gravius oil, ot sit bcblia «lux' (juttur l'raii(jut. An aiLi-
tr«rii, otc. »
'

cxxiv. 17
258 S. AUGUSTIM EPISCOPI

creandorum caiisa. Quando tu uti uxore aniplius quam

procreandorum liberorum cogit, volueris, jam
necessitas
peccatum est et ipsa talia peccata quotidianoe eleemo-
:

synae mundant. In ipsis alimentis, quae utique concessa

sunt , si forte excedis modum , et amplius accipis quam
necesse est ,
peccas. Quotidiana sunt ista quae dico :

sed tamen peccata sunt 5 et non sunt levia ,

quia plura.
Quia vero quotidiana et plurima timenda est ruina mul- ,

titudinis, etsi non magnitudinis. Talia peccata dicimus,

iratres, quotidianis eleemosynis posse mundari. Sed facite
eleemosynas , et nolite cessare. Attendite vitam vestram
quotidianam ipsis peccatis scaturientem , minutis ipsis
dico.
XIX. Et cum facis eleemosynam , non superbe facias
nec sic ores quemadmodum Pharisaeus^ Sed tamen
ille

([uid ibi dixit ? « Jejuno bis in sabbato, decimas do om-

» nium quajcumque possideo*.» Et nondum fusus erat san-
guis Doraini. Tantum pro nobis pretium accepimus, et
saltem nec tantum erogamus, quantum Pharisseus. Et
habes aho loco aperte dicentem Dominum « Nisi abun- :

» daverit justitia vestra plus quam Scribarum et Pha-

» risaeorum non intrabitis in regnum coelorum^. »
,

Ergo ilii dant decimas tu si centesimam dederis ahquid 5 ,

magnum te fecisse gloriaris. Attendis enim quid ahus non

faciat, non quid te jubeat Deus facere. Metiris te de com-

paratione pejoris non de jussione melioris. Non quia ille

,

nihil facit , ideo tu magnum aliquid facis *

5 sed quia gau-

• CoJ. Cass. 11, fol. 124 : « Nec sic descendas de templo , non justificatus.

Sed tanicn , etc. » — ^ Luc. xvui, i2. — Cod. Cass. u, fol. 124 : « Et non-
dum erat vedemptus , et quid dico , nondum erat redemptus ? nondum erat

fusus, etc. » — 3 Matth. v, 20. — 4 Cod. Cass. 11, fol. 124 : « Et tu ali-

quid faci.'' , sed quia illo nihil facieutc , magaum aliquid te fecisse aibitraris

et quia sic gaudetui- , elc. «

 SERMO IX , DE DECEM CHORDIS.
059
deturadqu^damminima opera vestra , ( quia tanta'cst
sterilitas vestra
ut ad modica gaudeatur
,
I ) quasi secun
vobis hlandimini de minimis
granis eleemLynarr
et
aceiTos obliviscimini
peccatorum. Protulisti forte
nescio
quid parvum quod alius
aut non habuit, aut non
pro-
tidit cum haberet.
Noli attendere post te quis
non faciat

ffeclionlf
affectionibus
'
saeculanbus"?'r '^""- ^"^^^"^^' ^-- - -^
non vobis sufficiunt quos pr^-
cessistis,sed vultis esse divites ,.
aequales ditioribus vobisP
Won attenditis quantos pauperiores
transcenditis vineere :
vultis ditiores. Sed in
eleemosynis habetur modus.
Hic
dicitur, Jam usquequo facio.Pet illic non dicitur, Quantis

rtbihumt'd-"^
abilium mendicorum non
, respiciuntur posteriores mul-
itudines pauperum sed paucitas pr^cedentium
:

divitum
ante oculos ponitur Cur
in opere bono non attenditur
zachaeus qu. dimidmm rerum suarum dedit pauperi-
i^us Sed optare cogimur, ut attendatur
^
saltem ille Pha-
nsaeus, qui omnium quae
possidebat decimas dabat
XX. Noh parcere thesauris caducis, thesauris vanis
Noli
sub imagine augere pecuniam. Filiis meis
pietatis
servo •

magna excusatio, Filiis meis servo.

Videamus : servat tibi
pater tuus, servas tu filiis tuis, filii tui fdiis suis
et sic
per omnes ,
et nullus
facturus est pra?cepta Dei '
Quare
non ilh potius impendis omnia, qui te
fecit ex nihilo ?
Oui
te fecit, ipse te pascit ex his
que-e fecit, ipse pascit et fi-
hos tuos. Neque enim melius committis
filios tuos
patri-
monio tuo, quam Creatori tuo. Et
mentiuntur quidem
liomines. Mala est avarilia palha.e sr
:
volum nominc
pictatis, etdealbare,ut (juasi
proptcr hhos videantur
ser-
varc homines, cjuod proptcr
avaritiam servant. Nam
ut
' Luc, XIX, 8.

17.
260 S. AUGUSTIM EPISCOPI

noveritis quiasicplerumque contingit, dicitur de quoquam,

Quare non facit eleemosynam? Quia servat filiis suis^ Con-
tingit ut amittat unum : si propter filios servabat, raittat post
illum partem suam. Quare illam tenet in sacculo, et iilum
relinquit ab animo ? Redde illi quod suum est, redde quod
illi servabas, Mortuus est, inquit. Sed praecessit ad Deum,
pars ipsius pauperibus debetur illi debetur ad quera "^
•,
,

perrexit^ Christo debetur ad ipsum enim perrexit et , :

ipse dixit : « Qui uni ex minimis istis fecit, mihi fecit, et

» qui uni ex minimis istis non fecit, mihi non fecit^. » Sed
quid dicis? 'Servo fratribus ille, non ipsius. Si viveret
erat cum mortua Mor-
suis fratribus divisurus ? O fides !

tuus est enim filius tuus ? Quidquid dicas mortuo debes ,

quod vivo servabas. Mortuus est filius meus sed tamen ,

partem filii mei servo fratribus ipsius. Sic credis quia

mortuus est? Si pro ilio Christus mortuus non est, mor-
tuus est ipse si autem est in te fides, vivit filius tuus.
:

Vivit prorsus; non decessit, sed praecessit. Qua fronte

venturus es ad fihum tuum qui praecessit cui praecedenti ,

non mittis partem suam in ccelum ? Annon potest raitti

in coelum ? Potest prorsus^. Audi ipsum Dominum dicen-
tem « Thesaurizate vobis thesauros in coelo^. » Si ergo
:

ille thesaurus melius custoditur in coelo , numquid tunc

non mittendus est fiiio ,
quando si raissus fuerit-, non
peribit? Tenebitur hic ubi potest perire, non mittitur
illuc ubi Christus est custos? Certe ea quse hic tenes, et

non vis mittere post filium tuum ,

quibus commendas ?
Actoribus tuis commendas illius partem qui praecessit , et

' Cod. Cass. n, fol. 124 : « Propterea non facit eleemosynam. Contigit ut

effenet unum ex his quos habebat, ut fit quotidic. Mortuus est ergo, ut

dixiraus, unus, ut aniittat, ctc. » — ' Cod. Cass. 11 , fol. laS : « Quia illead
Christum ivit. » — 3 Matth. xxv, ^o et 45. — 4 Cod. Cass. 11 , fol. i25 :

<t Potest prorsus. Audi quia quod das in ccelum mittis. » — 5 Matth. vi, 20.
 SEnMO IX, VE DKCEM CHOBDIS. 261
Christo noncoramendas ad qiiem prsecessit'? An idoneus
est tibi procurator tuus, minus idoneus Christus ?

XXI. Videtis, Fratres, quia mendacium est quod di-

cunt homines, Filiis meis servo. Mendacium est fratres ,

mei mendacium est avari sunt homines. Vel sic certe

, :

cogantur confiteri quod nolunt, cum erubescunt tacere

quod sunt fundant, voma: in cbnfessione quod portant.
: \

Pectus premitur crapula iniquitatis evomat eam confes- ;

sio sed non canino more redeatur ad vomitum. Estote

:

Christiani. Valde parum est vocari Christianos. Quanta

donatis histrionibus ? quanta donatis venatoribus? quanta
turpibus personis ? Donatis eis qui vos occidunt. Per ipsas
enim exhibitiones voluptatum interficiunt animas vestras :

et insanitis quis plus donet. Si insaniretis quis plus ser-

vet, non essetis ferendi. Quis plus servet insanire, avari-
tise est : Nec
quis plus donet insanire, profusionis est.
avarum Deus nec profusum vult. Collocare te vult
te ,

quae habes, non projicere. Certatis quis vincat in pejus,

non datis operam quis sit melior : atque utinam non da-
retis quis sit pejor. Et dicitis, Christiani sumus. Ad favo-
rem populi projicitis res vestras, contra jussa Christi te-
netis res vestras. Ecce non jubct Christus, rogat Christus,
eget Christus. Esurivi, dicit Christus, et non dedistis
mihi manducare-. Egere voluit propter te, ut habercs ubi
seminares tcrrena, ({u.tc dedit, et meleres vilam a-lcrnain.
Nolite pigri esse et male securi. Moies emendate, peccala
redimitc. Et cum h.TC feceritis, Deo gratias ngite, a (|uo
accepistis benc vivere. Et sic ci gratias agile, ut non
insultetis his qui nondum bene vivunt j sed eos ipsos mo-
ribus vestris liortemini. ll;ec faciemh), hal)elis perfeclam,
quanlum in hac vita potest ,
jusliliam. Conversanles in
' Coil. Cass. II, fol. 175 : <( P.uloni illiiis C.iiiisto {'oiiiiiieiula. Aii iilit-

neu»*, clc. » — ' INlallli. xxv,4j.

262 S. AXJGUSTINI EPISCOPI

bonis operibus, in orationibus, injejuniis, in eleemosynis

propter minuta peccata , et abstinendo vos ab iUis mag-
nis peccatis, concordatis cum adversario : et securi di-

citis in oratione : « Dimitte nobis debita nostra, sicut et

» nos dimittimus debitoribus nostris^ » Habetis enim
quod quotidie vobis dimittatur, qui habetis quod quotidie
dimittatis. Sic ambulando securi in via non timebitis Ja-
trocinia diaboli : quia Christus viam et stratam magnam
se ipsum fecit, per quam ducit ad patriam^. Omnis ibi
securitas , omnis quies : ubi et ipsa misericordiae opera
cessabunt ,
quia nuUa ibi erit indigentia miserorum. Erit
ergo illic sabbatum sabbatorura j ut quod hic desideramus,
ibi inveniamus. Amen.
» Matth. VI, 12. — " Cod. Cass. ii, fol. i25 : « ViJetis ergo, fi-atres niei,

Christi misericordiam ; Deo gratias ,

quia per pericula ista mortifera viventes
auditis. Nemo vos fallat ; odit ista Deus ; vindicat ista Deus. Ideo parcit , ut
mutemini ; ideo nunc non vindicat ista Deus , ut convertamini ad illum. Nani

vindicat postea, si conversi non fueritis. Ideo non vindicat , ut vias vestras
mutetis , ut corrigere valeatis in conspectu ejus mores vestros. Omnis ilji

securitas , ubi nlhil tale patiaris , nihil tale tolerare, nihil tale devitaro ju-

bearis. Non frangis nemo ibi esurit. Non vestis nudum ,

panem egeno ,
quia
Non suscipis peregrinum, quia oranes
quia omnes immortalitate vestiti sunt.
inpatria suavivunt. Non visitasffigrum,quiaomnes perpetuo sani sunt. Non i

sepelis mortuum quia semper ibi vivitur. Non concordas litigiosum quia
, ,
,

aeterna ibi pax. Omnis ibi securitas , omnis quies , etc. »

 SERMO X, DE JUDICIO SALOMONIS. 263

«VVtWVVVV^^VVl/VVVVlVVVVVVVVVVVVVVVVVVVllMAIVlM/liVt/VXVVV^VVVVl^fVVVVl^^lVVtVVV^rv^

SERMO X.

De Judicio Salomonis inter duas mulieres

meretrices,

I. Inter duas mulieres certantes de parvulofilio mira-

bile judicium Salomonis prsedicat Scriptura Regnorum.
Scriptum est enim : « Tunc apparuerunt duae mulieres
» meretrices regi Salomoni , et steterunt in conspectu
» ejus , et dixit mulier una , Animadverte , Domine , ego
» et mulier haec habitabamus in domo una , et peperi in
» domo, postquam peperi, peperit
et contigit die tertio
» etiam haec mulier fiJium eteramus in uno, et non erat ,

» quisquam nobiscum praeter ambas nos in domo et :

» mortuus est filius muHeris hujus per noctem, mox dor-

» mivit super eum et surrexit media nocte, et tuht fi-
5

» iium meum ab asceUis meis , et collocavit in sinu suo

» et fihum suum mortuum in sinu meo 5 et surrexi mane
» dare lac filio meo , et ille erat mortuus : consideravi
» eum mane, et ccce non erat iihus meus quem peperi.
» Et dixit muiier ilia aiia , Non , sed fiiius raeus est qui
» vivit , (iiius aulem luus qui morluus est. Et ipsa dixit,
» Non niius tuus cst iilc mortuus, ct nieus fiiius est qui
» vivit. Et locutae sunt in conspectu Regis. Et dixit eis
» Rex, Tu dicis , llic est lilius meus (|ui vivit, et (iiius
» ejusmorluus est; ct tu dicis , Non, sed lilius meus vi-
» vit, et lilius(r|us morluus esl. Et ait llex, Airerle mihi
» machfieram. Et obtuierunl ei machaeram in conspectii
» lUigis. Et dixil llcx, Dividite pucrum qui vivil in duas
264 s. AUGusTiNi EPiscon
» partes, et date dimiditim ejiis hiiic, et dimidium ejus
» huic. Et respondit muher cujus erat fihus qui vivebat,
» et dixit ad Regem, quoniam conturbata est vulva ejus
)) super fdio suo; et dixit, Animadvertite, Doraine, date
)) ei puerum et nohte eum morte aflicere. Et hsec dixit
,

» Neque mihi, neque huic sit, sed dividite illum.Et respon-

» ditRex etdixit ei muheri quae dixit, Date eumilh, et
,

» morte nohte eum afficere^ quia hsec est mater ejus'. »

Prudentia quidem Regis divino munere concessa in hoc
judicio mirabihs eminet. Non enim decuit, aut oportuit
aliam judicare esse matrem pueri , nisi eam quae illum
iterum quodam modo concepit , cum cognovit ablatum ;

et iterum parturivit, dum a falsa matre defendit; et ite-

rum peperit , dum non permisit occidi. Verumtamen si-

cut solent divini veteres hbri, non solum rei gestae fidem,
sed etiam futurae insinuare mysterium , consideranda est

ista scriptura , utrum nobis in duabus istis muheribus si-

gnificatum ahquid figuratumque demonstret.

II. Et duae quidem foeminae Synagoga et Ecclesia in
priraa facie considerationis occurrunt Synagoga enim ;

fihum suum Christura ex Judaeis secundum carnem na-

tum occidisse convincitur dormiens id est praesentis vitae ,

sequendo lucem, manifestationemque veritatis in verbis

Domininon intelhgens verumetiam scriptum est : « Surge :

» qui dormis_, et exurge a mortuis, et illuminabit te

» Christus'^. » Quod vero et duae et solse in una domo
inhabitant, non absurde illud significat, quod praeter
circumcisionem et prseputium nullum in hoc mundo re- ,

ligionis genus inventum est ut in persona unius mulieris :

unum genus circumcisorum hominum constituas sub unius

Dei et cultu lege comprehensum ^ in alterius vero mulieris

persona universara praeputiorum Gentilitatem idolorum

' .'!
Res;. iii, in-0.7. — ' F.plies. v, ij.
 SERMO X, DE JUDICIO SALOMONIS. 265
cultui deditam autem ambae fuerunt
intelligas. Meretrices

dicit enim Apostolus Judseos etGrsecos omnes sub peccalo

esse'. Omnisanima quse deserta aeternitate veritatis, ter-

renis sordibus delectatur, fornicatur a Domino. Et de
Gentiliquidem fornicatione veniens Ecclesia manifestum
est quod non occiderit Christum sed quomodo maler :

Christietiam ipsa sit, cogitandum est. Attende Evange-

lium, et audi Dominum dicentem : « Qui fecerit volunta-
)) tem Patris mei_, hic mater mea, et frater, et soror
» est^ )) Ubi ergo dormivit hsec, non ut somno praefo-
caret, sed tamen ut posset
mortuus supponi, et vivus ei

auferri? An forte hoc est, quod ipsum sacramentum cir-

cumcisionis, quod apud Judaeos jam mortuum remanse-
rat, quia totum de illo carnaliter sentiebant hoc ergo :

sacramentum circumcisionis quod apud Judaeos non vi- ,

1
vebat qui occidcrant Christum qui omnium sacramen-
, ,

1 lorum vita est-, quoniam in ilio vitahter intelhgitur, quod

'
apud Judaeos visibiiiter celebratur hoc itaque sacramen- :

tum circumcisionis tanquam examine corpus quidam J udaei

I
voIebantpersuadereGentilibu3,quiChristo crediderant,si-
cut in Actibus Apostolorum scriptum est, dicentes, non
posse eos esse salvos, nisi fierent circumcisi^PPersuadebant
autem hocignorantibusLegem, tan(|uam in tenebrls noctis
hhum mortuum supponentes. Nec tauK^n potuitali(inid va-
lereiilapersuasio,nisicumEccIesij«Gentiumexaii(|uaparte
somnus oi)repsit. Quam vidctur (|uasi dormien-
stuilitifje

tem Apostoius excilare, ciamans, « O stulli (ialal.e, (|uis

» vos fascinavit''? » Etpaulo post « Sic stulli eslis, in- :

» quit, ut cum spiritu coeperitis, nunc carne consum-

» mcmini ''.
» T;in(|uam si diceret, Sic slulti est'S, ut cum
prius habiurilis spiritale opus vivuin, hoc amisso poslea

» lloin. III, 2$. — '

MaMli. xii , ^to. — ^ Ail. xv, i. — 4 (i.il.it. m, i.

— • ll)iJ. ;t.
266 S. AUGrSTINI episcopi
mortuum accipiatis alienum. Ipse quippe Apostolus alibi
dicit : « Spiritus vita est propter justitiam K » Et alibi :

« Sapere autem secundum carnem, mors esf^. » His au-

tem atque hujusmodi vocibus illa mater evigilat; et fit ei
mane, cum verbo Dei, hoc est cum Christo qui orieba- ,

tur , hoc est loquebatur in Paulo , Legis illuminatur obs-

curitas. Hanc enim illuminavit , cum ait : « Dicite mihi
» sub Lege volentes esse, Legem non audistis? Scriptum
» est enim quia Abraham duos fiHos habuit unum de ,

» ancilla , et unum de libera : sed is qui de ancilla , se-

» cundum carnem natus est ;
qui autem de hbera , per
» repromissionem 5 quae sunt in allegoria. Hsec enim sunt
» duo Testamenta , unum quidem a monte Sina, in ser-
» vitutem generans ,
quod est Agar. Sina enim mons est
» in Arabia ,
quae nunc est Je-
quse conjuncta est huic _,

» rusalem enim cum fihis suis^. » Quse autemsur-

: servit
sum est Jerusalem hbera est ? Non ergo mirum, si prop-
,

ter mortua opera, ad eam quae deorsum est, mortuus j

et propter spiritalia vivus pertinet ad eam quae sursum,

est Jerusalem, Quia etinferi deorsum sunt, quo pertinent

mortui : superi autem sursum, quo pertinent vivi. Hac
illuminatione , tanquam mane facto, intelHgit Ecclesia
gratiam spiritalem ; repellens a se carnale opus Legis,
tanquam mortuum ahenum et sibi vindicans vivam fi- ^

dem, quoniam justus ex fide vivit^ quam in Patris et :

Fihi et Spiritus sancti nomine consecuta est et ideo tan- •,

quam triduanum fihum certa cognoscit , nec eum sibi

eripi patitur.
IIL Nunc claraet illa suum esse EvangeUum, tanquam
sibi debitum , et per se generatum. Nam hoc dicebant
Gentibus in ipsa contentione ,
qui ex Judseis carnahter
sentientes Christianos se dicere audebant. Tanquam debi-
' Rom. vm, lo. — ' Ibul. lo. — ' Galat. iv, 2i, etc. — 4 Rom. i, 17«
 SERMO X, DE JUDICIO SALOMONIS. 267
tum enim justitiae suae dicebant venisse Evangeiium. Sed
non erat eorum, quod spiritaliter non noverant. Quod
ergo Christiani vocabantur, alieno nomine gloriantes,
tanquam illa de filio quem non ipsa pepererat, etiam con-
tendere audebant ; cum ipsi ex operibus Legis excluso in-

tellectu spiritali tanquam de corpore operis sui animam

ejecerant, et extinguentes prophetiae spiritum vivum, ad
carnalia opera sine vita , hoc est , sine intellectu spiritali
remanserant ;
quae Gentibus etiam supponere cupiebant,
et tanquam vivum filium nomen auferre christia-
ab eis ,

num. Quos ita refelht Apostolus ut tanto minus ad eos ,

pertinere dicat gratiam christianam quanto magis eam ,

sibi tanquam debitam vindicant, et quasi jure operum

suam esse gloriantur. « Ei enim qui operatur inquit ,

)) merces non imputatur secundum gratiam sed secun- ,

)) dum debitum. Ei vero qui non operatur credenti au- ,

)) tem in eum qui justificat impium deputatur fides ad ,

)) justitiam ^ Et ideo illos etiam ab eorum numero

•»

excludit, qui ex Judaeis recte crediderant, et vivam spi-

ritalemque gratiam retineljant.Quas reliquias dicit popuH
Judaeorum salvas factas , cum multitudo issct in perditio-

nem ? « Sic ergo et in hoc lempore , inquit , rehquiae per

)) electionem gratiae saivae faclae sunt-.)) Si autem gratia,
jam non ex operibus jam non est gratia.
: alioquin gratia
Ut illi excludantur a gratia, qui tanquam suum proprium,
id est , operibus suis debitum et datum Evangelii prae-
mium vindicant quasi clamante Synagoga « Meus est
: ,

))filius. Sed menticbatur acceperat enim eum et ipsa

)) ; :

sed super eum dormiens , id est , superl)e sapiens necave-

rat. Vigilabat autem jam ista matcr , et intelligcl)at , non
meritis suis, quia meretrix eral, sed gratia Dei sil)i libum
esse concessum , opus videlicet evnngelicae fidei , (juod in
" Rom. IV, 3 ot r», — » Id. XI, '>, 6.
268 S. A.UGUSTINI EPISCOPI

siiiu cordis niUrire cupiebat.Itaqiieilla gloriam hominum

quaerebat in alieno filio : lioec alFectum dilectionis serva-
bat in suo.
IV. Illud autem inter ambas regale judicium nihil ahud
nos admonet, nisi ut pro veritate certemus, et expellamus
hypocrisim tanquam falsam matrem a spiritali Ecclesias ,

dono tanquam ab alieno vivo filio nec patiamur eam do- j

minari concessae ahis gratiae, quse suam custodire non po-

tuit. Sed hoc faciamus defendentes atque certantes non

usque ad periculum divisionis. Illa enim sententia judi-

cis, cum jussit parvulum dividi, non est unitatis prsecisio,

sed probatio charitalis. Salomonis enim nomen, sicut La-

lini interpretantur pacificum est. Rex vero pacificus non
,

diJacerat membra ,
quse unitate atque concordia vitalem
spiritum continent : sed minando invenit matrem veram
et judicando separat falsam. Si ergo ad hujusmodi tenta-
tionem ventum fuerit , ne unitas christianne gratiae divi-

datur, docemur dicere « Date illi puerum tantum vi-

: ,

» Non enim honorem matris, sed salutem fdii, quae

vat. »
mater vera est quaerit. Ubicumque ille fuerit plus eum ,

possidebit sincera dilectio matris quam falsse usurpatio. ,

V. Item video significare duas mulieres in una dc- istas

mo duo , genera una Ecclesia unum eorum

hominum in :

in quibus vera charitas regnat, alterum eorum in quibiis

simulatio dominatur. Ut ista duo omnino tanquam duas
.muUeres intueamur, dilectionem et simulationem. Dilec-
lionem quippe simulatio fallaciter imitatur. Et ideo istam
cavet Apostolus, cum dicit ^» : «Dilectio sine simulatione
Quamvis enim habitent una domo quandiu reticulum in
illud evangelicum in mari est, simulque bonos et raalos i

pisces, donec ad littus perducatur, includit tamen sua ^

}

opera singulae faciunt^. Meretrices autem fuerunt ambae ; j

' Rom. xii, 9. — 2 MaUh, xni, 47- i

 SERMO X, DE JUDICIO SALOMOMS. 269
quia omues ex cupiditate sseculi convertuntur ad gratiam
Dei , nec de prioribus justitise meritis vere potest quis-
quam gloriari. Meretrix autem quod fornicatur, ipsius est

quod habet fdiura Dei est. Omnes enim homines ab uno

,

Deo creatore formantur. Nec mirandum est quod etiam ,

in peccatis hominum Deus bene operatur. Nam etiam de

scelere Judae traditorisDominus noster salulem humani
generis operatus est. Sed hoc interest quod de cujusque ,

peccato cum ahquid boni Deus fecerit, plerumque id nol-

let ille peccator:non solum quia cum peccat, non eo pcc-

cat animo, qua providentia Deus de peccato ejus operatur

justitiam ( non enim hoc animo Judas tradidit Christum,
:

(juo animo Christus se tradi passus est ) sed etiam ((uia :

peccati sui eventum cum in aliquid

, mehus ([uod ipse ,

nollet ,
pervenire cognoveril, dolet potius, quam laetatur.

Tanquam si venenum aUquis inimico aegrotanti dare cu-

piens fallatur in specie medicamenti, et ahud pro aho sa-

kitare ahquid offerat ^ fiat et aeger sanus Dei beneficio

(jui facinus inimici ejus convertere voluit in sahitem : ((uod
tamen cum malus iJle cognoverit, de sanitate hominis,
quae per manus ejus gesta est cruciatur. Si autem mc-,

retrix conceptum fdium hbcntcr habeat, nec hbidine, nec

avaritia turpis mercedis impulsa abortionis poculo dc vis-

ceribus ejiciat quod conceperat , ne peccanti htcunditas

contradicat; cupiditas illa, ((uae defluebat in phirimos, ad
unum Dei donum * conversa , non jam cupiditas , sed di-
leclio nominabitur. Meretricis ergo fihus recte intelhgi-
tur gratia jieccatricis. Ex vetere autem turpitudine novus
homo natus indulgentia peccatorum est.

VI. Dominus crgo et in numcro Discipuhirum

ij^so

(juamvis ex peccaloril)US omncs eh'gerit priores lamcu ,

elegit perseveraturos in dilectione, quam Judam simuhi-

• rorte dono.

l
270 S. AUGU3TIN1 EPISCOPI
torem. Non est quidem scriptum quo ordine electus sit 5

sed tamen notum est ante illum electos bonos •, et non

frustra ultimus numeratur.Et post Domini ascensionem
omnibus qui erant uno in loco Spiritus sanctus, secun-
dum pollicitationem Domini desuper missus infusus est: ,

a quibus coepit Ecclesia , boni erant , et sine simulatione

diligebant ^ Postea ergo simulatio ccepit operari in Ec-
clesia : et ideo dilectio prior peperit. Triduo autem major
est fructus dilectionis, ut jam possit agnosci continentia
et justitia et expectatio futurorum. Simulatio vero etsi

pepererit, id est, etiamsi ad exiguum tempus peccatorum

remissione laetata f uerit , tanquam somno saecularis cupi-
ditatis oppressa , cum de spe coelestium dejecta prsemio-
rum terrenam requiem gravato corde reliditur , quasi
in
dormiens effocat indulgentiam, quam credendo meruerat.
Tales autem homines malunt justitiae nomine, quam ve-
ritate gaudere ; bonumque opus alienum per obscuras fal-

lacias ,
quasi per noctem vivum fdium mentiendo ad se ,

transferre conantur. Nec solum aliorum bona opera sibi

usurpant, sed aliis etiam objiciunt scelera sua (3) ,
quasi
mortuum filium supponentes.
VII. Quando autem simulationi tantum licebit, ut falso
nomine nuJlo prohibente , glorietur, et spiritale
justitiae ,

vivum opus quod ipsa non genuit et quod in se ali-

,
,

quando genuerat pondere crudelissimi soporis extinxit

,

ad fallacem jactantiam materni nominis applicet sibi , et

scelera sua bonis atque innocentibus objiciendo suppo-

nat? Quando ergo simulatio ita regnabit , nisi cum abun-
dabit iniquitas , id est , tenebrae peccatorum quasi caeca
nocte prcevalebunt ; et refrigescet cbaritas multorum^, id
est , operis spiritalis tanquam vivi pueri mater obdor-
miet? Tamen quia ita refrigescet charitas, ut negligen-
' Matth. X, 4- — =" IJ- XXIV, 23.
 SERMO X, DE JUDICIO SALOMOMS. 271
tius lerveat •, iion enim dictum est ,
penitus extinguetur ,

,
ut omnino non sit : sic dormivit hsec mater, ut non occi-
1
deret filium sed tamen fraudibus simulationis dederit lo-
j

cum. Sed expergefacta cum impietatem, quam ipsa non ,

fecit ab eis qui faciunt sibi objici viderit et spiritali

, ,

opere gratise ,
quam custodivit , cernit simulationem au-
dere gloriari , se iniquitatis operalricem , simulationem
j
vero matrem boni operis nominari, pacifici Judicis implo-
rat auxilium. Nam Salomon pacificus interpretatur. Quem

j
videmus duas protulisse sententias primam tanquam ig- ,

, norantis^ ultimam vero cum manifesta cognitione judi-

cantis. Certamen pietatis prima proponit ^ dat praemium
, secunda victori : in prima probatur mater , in ultima lae-

I
tatur: in prima flens mittit semen suum, in secunda cum
, exultatione reportat manipulos suos^ Quod pertinet ad
'
duo tempora Ecclesiaj, quae Dominus Christus judcx pa-
I
moderatur; unum quod nunc est, alterum quod
cificus

futurum est in isto probamur, in illo coronamur.

:

VUI. Sed nulla majorestin Christi Ecclesia'^ proJ)atio

charitatis, quamcumetiam honor ipsc(4),qui apud homi-
nes videtur esse , contemnitur , ne menibra parvuh divi-
dantur, et unitalis dissidio christiana diianietur infirmitas.
Dicit enim Apostolus tanquam matrem se exhibuisse par-
vulis, in quibus jjonum opus cvangehcum fecerat non j

ipse, sed gratia Dei cum illo. Nam illa meretrix sua non
potcrat dicere nisi peccata : donum autom iircundilalis ex
Deo. Tanto autem ampiius dihgitur gralia donanlis,
quanto supplicium debebalur. Et bene de meretrice Do-
minus ait : « Cui piurimum dimittitur, piurimum diii-

» git'*. » Dicit crgo apostoius l'auius : « Kaclus sum par-

» vulusin modio vcstrum, lancjuani si nutrix ibvcat liiios

' Psal. cjtxv, 0. — > Foitc Ecck'»i;mi. — ^ Luc. vii, 4/-

272 S. AUGUSTINI EPISCOPI
» suos^ » Sed cum ad periculum ventum fuerit, quo
parvulus dividatur, cum sibi honorem falsum simulatioj
vindicat , eontemnat ma«
et scindere parata est unitatem 5

ter honorem suum dum filium videat integrum vivum-, ,

que servet ne forte cum debitum visceribus suis honorem!

^

pertinacius vindicat , det locum simulationi per machae-

ram schisraatis infirma membra dividere. Dicat ergo cha-
ritas mater : « Date illi puerum. » Sive occasione, sive|

veritate Ghristus annuntietur ^. InMoyse charitas clamat

« Domine aut ignosce , ilhs, aut dele me de hbro tuo^ »

In Pharisseis autem simulatio loquitur : « Si dimiserimusi

» eum , veniunt Romani et toUunt nobis gentem et lo-
,

» cum *. » Non enim veritatem, sed nomen volebant ha-

bere justitiae, et honorem debitum justis per fallaciam
tenere cupiebant. Tamen regnans in eis simulatio cathe-
dram Moysi sedere permissa est , ut dici posset a Domino :

« Quae dicunt facite , sed quae faciunt , facere noUte ^. » Ut

honorem falsum habentes, veritate tamen Scripturarum
parvulos infirmosquenutrirent. Simulatio enim suum ha-
bet scelus, quo novum hominem quem ,
per gratiam do-
nantis acceperat pondere suae dormitionis extinxit sed
,
:

lac fidei quod habet non est ejus. Quia ctiam necato par-
,

vulo ,
qui renascentem vitam significat jam in malis mo-
,

ribus simulatio constituta , retinet tamen in meraoria

tanquam in uberibus , verba fidei doctriviamque christia-
nam ,
quae omnibus ad Ecclesiara venientibus traditur. Ex
isto lacte poterat etiam falsa mater verae tamen fidei suc-

cum sugenti parvulo infundere. Inde secura est vera ma-

ter, cum etiam a simulatoribus in Ecclesia parvulus ejusj

divinarum Scripturarum catholicae fidei lacte nutritur,'

• I Thess. n, 7. — ="
Philip. i, 18. — 3 Exod. xxxu, 3i. ^ 4 Joan.
XI, 48. — 5 MaUh. xxm, 3.
 SERMO XI, DE ELIA EX VIDUA SAnEPTA^A. 273
cum prohibita divisione unitas salva est , et sententia ju-
dicis ultima ,
qua ultimum Christi judicium figuratur ,
pro-
bala charitas, quai proptcr salutem parvuli et unitatis
firmamenlum etiam smiulationi honorem cessit,ut amo-
rem tenens complexumque vitahs gratiae sempilerno piai ,

matris praemio perfruatur.

rt/^^^^V^-VVV'^ VVX-^JVVVA-VV-V» V-VVl^VVM ^/M/* VV\'* VV*-* \a'\'» 'VVV\ V*A,AX'^

SERMO Xr.

De EUa et vichia Sareptana.

DoMiNus Deus noster nolens aliquem nostrum perirc

I .
,

j
excolens Ecdesiam suam velut agrum suum, quyerens
I
fruclum de arboribus suis antequam tempus securis ad- ,

I
veniat , cum necesse erit infructuosas arbores amputare

I
non cessat admonere, ut cum tempus est, et cum Dci ad-
!
jutorio in nostra potestate consistit bona opera faciamus. ,

j
Cum cnim transierit lcmpus bene operandi non , restat nisi
t recipicndi. Ncnio libi (.liijiurub cst post rcsurrcclioncm
mortuorum in rcgno Dci « Frangeesurienli panem tuum :
;

» i[uia non invcnics csuricntcm » N(?mo diclurus cst '-.

:

Vcsti nudum , ul)i omninm tunica immorlahlas crit. Ncmo

dicluriis csl : Suscipe pcregrinum, ul)i omncs in palria

sua vivcnt. Nam modosumus ind(! pcrcgrini. Ncmo dicit

Visita .'egrum , ubi cst sanitas scmpitcrna. Ncmo chcct :

SepcU morluum, ubi mors moritur. Isla omnia piclalis

oificia in vita aeterna necessaria non cruul, ubi s(>I;i \y,\\

orit ct Irnlili;i scmpitcrn;i. Iri islo autcui tcnq^orc , iil no-

verimus (ni;mlum luibis c()inmciui;tl Dcus opcr;i miscii-

'
Ali.is ifi iMlci I,. llomiliiis, — ' l^ai i.viii, 7

cwiv. JH
274 S. AUGUSTINI EPISCOPI

cordise, etiam ipsos sanctos suos egere fecit ; ut cum fiunt

hic amici de mammona iniquitatis , recipiant et ipsi ami-

cos suos in seterna tabernacula ^ id est , ut cum servis :

Dei qui dum jugiter Deo vacant , aliquoties indigent,

,

illi qui habent mundi divitias , eleemosynam largiuntur,

quomodo eos participes faciunt in terrena substantia , sic

cum illis partem habere mereantur in vita aeterna.

II. Hoc dixi propter lectionem Regnorum, quam primo

audivimus.Numquid Deus defecerat pascere servum suum
Eham ? Nonne illi quia deerant homines alites minis-
, ,

trabant ? Nonne illi panem atferebat corvus mane , et ad

vesperam carnes ? Ostendit ergo Deus ,
quia unde volue-
rit, et quomodo voluerit ,
potest pascere servos suos : et

tamen ut posset eum religiosa vidua pascere , fecit eum

egere. Egestas animae sanctae in abundantiam versa est
animse religiosae. Non poterat Eiias de misericordia Dei
dare sibi, quod lagunculae dedit ? Videtis nempe , et ma-
nifestum est, quod aliquando servi Dei ideo non habent
ut probentur qui habent. Et tamen illa vidua nihil habe-
bat : quod illi reliquum erat , finitum fuerat, et cum suis

fihis moritura erat. Processit ergo , ut faceret sibi panem,

coUigere duo ligna : et tunc eam vidit Elias. Tunc eam

homo Deividebat, quando illa duo hgna quserebat. Mu-
lier illa typum gerebat Ecclesiae et quia duo ligna cru- :

cem faciunt ,
quaerebat moritura , unde semper esset vic-

tura. Adumbrato ergo mysterio , Elias loquitur ad eam

quod audivit : narrat illa dispositionem suam , morituram
sc dicit, cum consummaverit quod remansit. Ubi est ergo
t[uodDominus dixerat Eliae « Vade in Sarepla Sidonise :
5

)) enim mandavi viduae ut pascat te ^ ? » Videtis

ibi ,

quemadmodum mandat Deus, non in aure, sed in corde.

Numquid legimus quia missus est aliquis Propheta ad illam
' Luc, XVI, 9. — a 3 Reg. xvu, 9.
 SERMO XI, DE ELIA ET VIDUA
SAREPTA.NA. 275
mulierem , et dictum est ei H^c : dicitDominus ventu
rus est ad te esuriens servus
meus , ex eo quod habes mi-
mstra illi mopiam noli timere
:
ego supplebo quod de- 5

deris ?Hoc ei dictum non

legimus. Nec hoc legimus,
quod
m somnis ad eam missus fuerit
Angelus, et praenuntiave-
rit Eham esurientem
esse venturum, et de iUo
pascendo
aJiqms muherem illam admonuerit.
Sed mandat Deus mi-
ris modis, qui in cogitationibus
loquitur. Dicimus man-
dasse Deum loquendo in
corde, suggerendo quod opus
erat, persuadendo quod
utile erat rationah
animge vidu^
muhens. Sic etiam in Prophetis
legimus,
quod Dominus
mandaverit vermi, ut roderet radicem
cucurbitcei. Quid
est, Mandavit nisi Cor praeparavit? Inspiratione itaque
, ,

Domini vidua illa mulier cor

preeparatum habebat ad
obediendum. Tahs venerat, talis
cum Eha loquebatur.
Qui erat in Elia ut pryeciperet
ipse erat in vidua ut obe- ,

diret. Vade, mquit, mihi

prius fac de egestate tua, non
dehcient divitiae tuae. Patrimonium
enim viduae modi- ,

cum erat farinae et modicum

hoc modicum non olei :

defecit. Quis habet talem

villam ? Libenter viduaservum
Dei esurientem pascebat
quia patrimonium ejus in clavo
,

pendebat. Quid felicius hac paupertate

? Si hic talia reci-
pit, quaha in fine sperabit?
III. Ideo hoc dixi ut seminationis nostrse.
,
mercedem ,
non isto tempore quo semmamus speremus. Hic enim
bo-
norum operum messem cum labore seriraus, sed in i uturo
fructus illius cum gaudio colligemus 5 secundum illud
(luod scriptum est : « Euntes ibant et flebant, mittentes
» semina sua 5
venientes autem venient cum exultatione,
» porlantes manipulos suos^ » Illud enim pro
signofac-
tum est non pro dono. Nam si vidua illa (juod pavit
,
ho-
minem Dei, hic recepit, non est magnum (piod ^cmina-
' Joiui;. IV, j. — >
Psal. cxxv, C,

18.
276 5. AliGCSTlJVl Eviscon

vit ciuia noii niagnam scgetem messuit. Tempoiale est

5

rjuod accepit, non deficientem farinam , nec diminutum

oleum, quousque daret Deus piuviamsuper terram. Ac
sic tunc magis ccepit egere quando dignatus est Deus ,

pluere tunc enim laboratura erat, expectatura agri fruc-

:

tus et coliectura. Quando autem non piuebat, victus ejus

de faciii veniebat. Signum hoc ipsum quod Deus iiii ad
paucos dies pra^sliterat^ signum erat futurse vitae , ulii

merces nostra desinere nescit. Farina nostra Deus erit.

Quomodo illa per iilos dies non defecerunt, sic ilie non
deficiet in oelernum. Talem mercedem speremus, quando
bona facimus : ne forte aiiquis veslrum tentetur taii cogi-
tatione, ut dicat : Pascat aiiquem servum Dei esurientem,
ut iagena mea non deficiat, et in cupa mea semper vinum
inveniam. Noii hoc liic quaerere. Semina securus, messis
tua serius veniet , tardius veniet : sed cum venerit, fmem
non habebit-

WrtWMVM/WWVWWWl/V VVVV«/WV\*WVW1 w/w wwww vvwwwwwwwwwww ww

sf:rmo XII s

l)eeo quod scriptum est in Job cap. i, 6 Et ecce ve- :

nentnt Aiigeli in conspectum Dei , et diabolas in

medio eonim, ctc. Et de eo quod in Evangeiio dicitur,
(Matth. V, 8.) Beati qui puro sunt corde, quoniam
ipsi Deum videbunt : contra Manichaeos.

T. 1« divinis et sanctis veteribus iibris frauduientissima

faiiacia Manichaeos insidiari, jam Vestrse Prudentioe , di-
lectissimi fratres j satis probatum esse confidimus. Offeri-

' Alias de Diveisis i6.

 SEHMO XII, IN JOB I, 6, RT MATTH. V, S. 2^7
mus tamen adhuc eorum dolos inspiciendos obtulibus
cordis vestri ut nonsolum eos, quantum ad vos perii-
:

net, evitetis, sed etiam ut alios infirmos et divinarum lec-

tionum rudes, ut quisque vestrum potest evitare atque ,

contemnere doceatis. Apud Job scriptum est, inquiunt,

« Ecce venerunt Angeli in conspectum Dei et diabolus ,

» in medio eorum, Et Deusait diabolo Unde venisfQui :

» respondens dixit: Gircuiens totum orbem adveni huc^»

Hic, inquiunt, demonstratur diaboJum non solum vidisse
Deum , sed etiam locutum esse cum eo. \i\ Evangelio au-
tem dicit : « Beati qui puro sunt corde, quoniam ipsi

» Deum videbunt^.» Etiterum dicit : « Ego sum janua,

» nemo polest venire ad Patrem , nisi per me^. » Deiiide
adjungunt ratiocinationem, dicentes : Si igitur lii soJi (jui

sunt puro corde vident Deum, quonam modo sordidissimo

et immundissirao corde diabolus potuit videre Deum ? aut
qualiter per januam , hoc est, per Ciiristum ingreditur ?

Iterum Apostoius, inquiunt, testatur et confirmat dicens:

« Quod neque Principes , necjue Potestates , neque Vir-
» tutes Deum cognoverunt. »

11. Calumnia quidem iiiorum his omnino verbis huc

USque proponitui", ct rcvora quoeotio cat prudeiili diSLil-

tienda Christiano. Sed eam calumniam proponenlium ani-
mus facit , ut simiiiter imperitos ad sibi credendum a sa-
]ul)errima Scripturarum auctoritate detorqucant. Scd
prinio ab istis veiiem qu.erere,ubi Adimantus npud Apos-
tolum legerit , nam taiium caiumniarum istc conscriplor
est 5
vellem ergo diceret ubi lcgerit testantem Apostolum
et confirmantem , ut dicit : « (piod ne(|ue Principes, ne-
» (|ue Poleslates, n(M|ue Virlulcs Deum cognovcrunt : »

cum Dominus eliam hominum in sc crcdcnlium dicat.Vn-

gelos quotidie videre faciem Patris ^Nisi forle illud <|uod
'
Jol). i,<i, 7. — » .M.illli, V, 8. ^ J.iaii. V, 7 -• '• .Malll) win, 10,
278 S. ArGUSTINI EPISCOPI
Paulus apostolus ait : « Sapientiam loquimur inter per-

» fectos, sapientiam autem non hujus sseculi neque ,

)) Principum hujus saecuh, qui evacuantur sed loquimur :

» Dei sapientiam in mysterio , quae abscondita est, quam

)) praefmivit Deus ante saecula in gloriam nostram , quam
)) nemo principum hujus sseculi cognovit. Si enim cog-
)) nunquam Dominum gloriae crucifixissent* ? »
noviasent,
Si istum locum iste conscribere cogitabat, cur addidit
Potestates et Virtutes quod non
,
ibi dictum est ; et de-
traxit hujus saeculi ,
quod dictum est : Sed utinam hoc
errore potius ,
quam malitia fecerit. Verumtamen etiarasi
hoc modo dixisset Apostolus , numquid propterea diabo-
lusvocem Dei audire non potuit ? Scriptum est enim
quod in conspectum Dei venerit non scriptum est, quod :

Deum ipse conspexerit. Principes enim hujus saecuH aut

superbi homines inteUiguntur , et vana pompa jactationis
elati •, aut ipse diabolus et angeh ejus ^. Nam principem
vel magistratum hujus saecuH eum Dominus apertissime
appellat : quia ssecuH hujus nomine peccatores intelhgun-
tur, quorum
spes nuUa est, nisi in hoc saeculo. Sicut enim
dicitur mala domus, cum significantur habitatores ejus :

sic malum hoc aecculum dicimus, cuni eos significamus |

qui corde hoc sseculum inhabitant, hoc est, quorum con-

versatio non est in coehs. Nostra enim_, dicit Apostolus,
conversatio in coelis est. Diabolo autem serviunt cuncti j

peccata , qui Hbero arbitrio princeps vokiit esse peccati

propterea princeps hujus saecuH dicitur. Quain regulam ,

intelligentise moneo cordibus vestris infigatis : adjuvabit i

per hanc Dominus ad multa Scripturarum discutienda at-

que solvenda , de quibus iUi laqueos nectunt erroris sui.

III. Gum ergo scriptum non sit ,

quod diabolus viderit

Deum , sed tantum quod venerit cum Angelis in conspec-

' I Cor. u, 6, etc. — ^ .Toan. xii, 3i.
 SERMO XII , IN JOB I, 6, ET MATTH. V, 8. 279
tum Domini vocemque , ejus audierit •, cur isti miseri de
visione Dei caluraniari Scripturis , et imperitos pervertere
student ? Quapropter hsec eorum propositio , brevissima
responsione superatur. Quantalibet enim loquacitate per-
quirant, quomodo viderit diabolus Deum respondemus,
:

non vidit diabolus Deum. Dicent Quomodo ergo cum eo ,

locutus est ? Hic vero non a nobis sed a csecis hominibus ,

convincenda est caecitas cordis ipsorum. Hi enim quicar-

nahbus oculis cseci sunt ,
cum his
quotidie loqui possunt
quos videre non possunt. Quomodo ergo venit, inquiunt,
in conspectum ejus? Quomodo caecus in conspectum vi-
dentis, quem ipse non conspicit. Et istae quidem simili-
tudines , dilectissimi fratres, ideo dictae sint, ut hominum
carnalium refellatur improbitas ut si fieri potest hoc ; ,

modo ad discendi mansuetudinem impia corda

repulsi,
convertant. Numquid enim Deus continetur loco, quem
praesentem habet omnis angehca et humana conscientia ,

non solum bonorum, sed etiam malorum ? Verura hoc in-

terest, quod bonis conscientiis adest ut pater, malis ut
judex quomodo scriptum est «Dominus interrogat jus-
: :

» tum et impium *. » Item scriptum est « In cogitatio- :

» nibus impii interrogatio erit ^. » Nec vehementins in

auribus corporis Deus, quam in secreto cogitationis in-

terrogal, ubi solus audit, solus auditur. Nonne eliam mah

homines,si quando verum loquuntur et non eis creditur,
jurant et dicunt Testis est Deus, et verissime dicunt? Ubi,
:

quaeso, testis est? In hngua, an incorde? in sono vocis an

in Unde autem plerumque stoma-
silentio conscienti.e ?

chanlur, quia sil)i non creditur, cum vcrum se dicere no-

verint, nisi quia cor suum nol)is apcrire non possunl, ul)i
testis est Dcus ?

IV. Muhi aiitem modi sunt, (juibus nobiscum lo(|uitur

' r«;il. X, (') — '

S;ni I,
y
280 S. ATJGUSTINI EPISCOPI \

Deus. Loquitur aliquando per aliquod iiistrumentum , si-

cut per codicem divinarum Scripturarum : loquitur per

aliquod elementum mundi , sicut per stellam Magis locu-
tus est^ Quid est enim locutio, nisi significatio volunta-
tis?Loquitur per sortem, sicut de Matthia in locum Judae
ordinando locutus est : loquitur per animam humanam ,

sicut perProphetam loquitur per Angeium sicut Pa- : ,

triarcharum et Prophetarum et Apostolorum quibusdam

locutum esse accipimus- loquitur per aliquam vocalem :

sonantemque creaturam sicut de coelo voces factas cum , ,

oculis nullus videretur, legimus et tenemus. Ipsi denique

liomini,non extrinsecus per aures ejus aut oculos, sed
animo non uno modo Deus loquitur sed aut in
intus in :

somnis sicut Laban Syro ne Jacob servum ejus in ali-

, ,

([uo Isederet , et Pharaoni de septem annis opulentis toti-

demque sterilibus demonstratum est •, aut spiritu homi-

nis assumpto, quam Graeci extasim vocant , sicut oranti
Petro vas plenum similitudinibus crediturarum Gentium
visum est submissum esse de coelo ^ aut in ipsa mente
cum quisque majestatem vel voluntatem intelJigit, sicut

ipse Petrus ex illa ipsa visione, quid se agere vellet Domi-

nus, apnd se ipsum cogitando cognovit. Non enim hoc
({uisquam potest , nisi apud se intus sonante quodam la-
cito claraore verilatis agnoscere. Loquitur etiam Deus in
bonorum malorumque conscientia. Nam et approbare
(|uod bene facit, et improbare quod peccat, nemo recte
potest , nisi ad eadem iila in silentio cordis vel laudante
vei clamante voce veritatis. Veritas autem Deus est : quae
cum tam multis modis loquatur hominibus et bonis et
malis, quanquam non omnes, quibus tot modis Io([ui-
(

tur, possint quoque ejus substantiam naturamque cons-

picere 5 ) quis hominum potest conjiciendo aut cogitando
I
Mattl). II, 2. — ' Act. I, 26.
 SERMO XII, IN JOB I, 6, ET MATTH. V, 8. 281
colligere ,
quot et quibus modis eadem veritas loqualur
Angelis , sive bonis ,
qui ejus inetFabili specie et pulchri-
tudine per mirabilem charitatem contemplando perfruun-
tur, sive mahs ,
qui depravatiper superbiam suam, et ab
ipsa veritate in inferioribus ordinati ,
possunt quibusdam
latentibus modis vocem ejus audire, quamvis faciem vi-

dere non digni sint?

V. Quapropter , dilectissimi fratres, fideles Dei, et ca-
tholicse matris germanissimi fihi , nemo vos decipiat ve-
nenatis cibis adhuc estis lacte nutriendi pcrse-
, etiamsi :

veranter nunc ambulate per fidem veritatis ut certo et ;

opportuno tempore ad speciem veritatis ejusdem venire

possitis. Sicut enim Apostolus dicit « Hic manentes cor- :

» pore, peregrinamur a Domino per fidem cnim ambula- ^

» mus non per speciem

_,
» Ad speciem autem visionis ' .

Patris fides christiana perducit. Unde Dominus dicit

, :

« Nemo venit ad Palrem nisi per me '. » Sine causa crgo ,

isti quoerunt, quomodo diabolus ad Deum potuit venire

per Ghristum. Diabolus enim ad illam contcmphitionis

beatitudinem non polest pervenire, (|uo eos (|ui puro sunt
corde fides christiana perducit. Nec ideo tamcn diaboius
vocem Dci loquGntls an(Hre non potuit f>\c\\t niulli ho- ;

mines ctiam qui non crediderunt Chrislo, |H)tuenuU vo-

cem audire de <(elo dicenlis Dei : u Et chirilicavi el elarih-
cabo^ : » curn Dominus , dixisset: « Pater, cKiririea riHiiin

» luum. »

VI. Quod aulem scriptum esl , diabohiin venisse iji

conspectum Dei non ideo scriptum esl <juia quis^iuain

, ,

potest aliquando conspeclum Dei fiigere cujus oculis ,

cuncta subjeela siint,el cui cordis eujushbet profundilas

pateL : sed (|iiia in secreto cn.-alura' aela siiiil, (|ii;e Sc rip-

tura narravit, propteixja scripLuni est : « Kl eece vene-

• 2 Cor. V, (j^ .j. _ > jo.iii. XIV, (» — ^ 1.1. XII, -J^.
282 S. A.rGTJSTINI EPISCOPI

» runt Angeli in conspectum Dei^ quamvis a conspectu : »

Dei nunquam recedantc Quocumque enim mittuntur, ibi

quoque praesto est conspectus Dei. Sed illic proprie cons-
pectus Dei dicitur, quo humanus non potest penetrare
conspectus ^ sicut sunt secreta conscientiae. Propterea cum
redarguimus mentientem , non eum dicimus in conspectu
Dei locutum quod in animo
5
quia non hoc locutus est ,

ejus conspicit quo conspectum dirigere non potest

Deus ,

homo. Quia ergohaec tam latenter gesta sunt, ut indicari

horainibus per Scripturas sanctas , nisi sancto Spiritu re-
velante , non possent , in conspectum Dei ventum esse
atque ibi gesta esse narrantur.
Vn. Quod autem diabolus in medio Angelorum fuit
si sic in medio eorum inteUige
bonos Angelos inteUigis,
diabolum, medio apparitorum judicii au-
sicut reus in
diendus assistit. Non enim Scriptura declarat quales iUi
Angeh fuerint. Si aiitem in medio angelorum malorum ,

quid mirum est principem ac ducem turba ministrorum,

suorum esse circumdatum ? Si autem « in conspectum

» Dei » quod dictum est , sic accipias , ut iUi in conspec-
tum Dei veniant, qui non solum conspiciuntur ab eo, sed
etiam conspicinnt enm ; sic intelligfndnm est in mcdio eo*
rum fuisse diabolum , ut tamen Deum quem ,
ipsi vide-
bant, ille non viderit ut etiam per aliquem sanctorum ;

Angelorum Deus diabolo sit locutus. Nec tamen in libro

scriptum est , nisi « Dixit Deus. » Sicut etiam in negotiis
publicis quanquam pleraque per praeconem judex Jo-
,

quatur, judicis tamen nomen, cum gesta scribuntur, non

etiam prseconis inseritur. Sicut autem ahquis homo vi-
sione prophetica indignus potest tamen in medio Pro- ,

phetarum stare ut tantum audiat quod per eos dicit Do-

,

minus nec tamen videat quod ilH vident sic potuit et

, :

> Job. 1, 6.
 SERMO XII , IN JOB I, 6, ET MATTH. V, 8. 283
diabolus esse in medio sanctorum Angelorum Deum vi-
dentium ,
per quos audiret vocera Dei ,
quem videre ipse
non posset.
machinamenta quidem Manichseorum quan-
VIII. Et ,

tum ad hanc quaestionem pertinet multis modis soluta ,

esse perspicitis ut non jam putetis charissimi fratres,

, ,

vere diabolum sic locutum esse cum Deo ut etiam fa- ,

ciem veritatis, quam pura corda conspiciunt , videre po-

tuerit-, aut ad ilJam contemplationem beatitudinis venerit,
quo nemo nisi per Dohiinum Jesum Christum venire pcr-
Sed tamen multum admiror hominum istorum
mittitur.
impudentiam qui de visione substantise divinae calum-
,

niari nobis volunt, et id quod scriptum non est de Scrip-

turis nostris mentiuntur, quod Deum diabolus viderit ; et
tantam hinc invidiam conflare conantur ut quisquis ex- ,

horruerit , et indignum esse judicaverit ut diabolus vide-

rit Deum ,
penitus a divinarum Scripturarum auctoritate,
suspiciosa ignorantia non intelhgens quod scriptum est

avertatur : cum ipsi Dominum nostrum Jesum Christum

Deum esse non negent , et sine assumptionc humani cor-
poris eum hominibus apparuisseconfingant.
IX. Quando crgo diaholus tt^ntaro auBus eet Domlnum,
cum eum videret , ([ui videbat? Si corpus ojus videbat,
hal)ebat ergo Dominus corpus quod noiunt perditi cdn- ,

fiteri. Si autem corpus non habebat, ipsa divina substan-

tia diaboH oculis subjacebat quam non vident nisi qui : ,

puro sunt corde , sicut ex Evangelio nobis ipsi comme-

moranl. O importuna cnecitas h.preticorum I Cur Scriptu-
ras nostras, (piod Deum diabohis viderit , mendaciter
arguis; elnegando ( orpus Christi , divinnni (^jus substnn-
tiam diaboH oculis pubiicare vclic convinceris An fbrtc,
?

sicul dicere solent, ita non iiai)ei)al corpus humanum, ut

lamen quasi haljere monstrarct ? Quis ergo verius et
284 S. AUGUSTINl EPISCOPl
rectius sentit , insani ,
qui credit Deum locutum esse cum
diabolo, an qui credit Deuni non solum cum diabolo
locutum , sed etiam diabolo esse mentitum ? Quosdam
enim Angelos humanis oculis apparuisse, Scriptura com-
memorat sed utique potestati eorum corpoream creatu-
:

ram ita Dominus subdidit, ut illis eam pro voluntate

coaptaret*. Unde et illi, quamvis non nati ex foeraina
verumtamen corpus habuerimt, quod ex qualibet specie
in quamUbet speciem pro sui ministerii atque ollicii ra-
tione converterent ex vera tamen in veram. Non enim
5

et ipse Dominus cum aquam convertit in vinum aut ,

aquam falsam aut vinum falsnm fuisse possumus dicere.

,

X. Omne
itaque corpus, cujus est natura et ordo mu-
tabihs, ad nutum omnipotentissimi Conditoris in quas- ,

cumque species fuerit commutatum, a veritate tamen in

suo genere non recedit quoniam quacumque varietate :

mutetur, et corpus tamen et verum corpus esse non de-

sinit. Sed cum isti omnem naturara corpoream , non ab
omnipotente conditore Deo , sed a tenebrarum gente
nescio qua, esse confingant ;
quaerimus ab eis, Dominus
nosler Jesus Ghrislus ? Si enim unde corpus assumpserit
nunum oorpus eum assumpsisse dicunt, qnid erat ilJud
quodhumanis atque corporeis ocuhs apparebat? Aut enim
mendacium phantasmatis erat, quod execrabile est cre-
dere : aut si ipsam divinam substantiam suam nulla cor-
poris assumptione humanis oculis eum demonstrasse con-
tendunt; hanc etiam diabolus vidit, ubi est quod in
et

ista quaestione calumniosa voce proclamant « Beati qui :

» puro sunt Qorde quoniam ipsi Deum videbunf-? »

,

Quod si forte dicunt , divinam et propriam substantiam

Domini non talem esse apud Patrem, qualem se in terris

voluitnullo assumptocorporeostendere -^quid aliud etiam,

' Furii: .;'a,.. coapLaotui-. — * Matlli. v, 8.
 SEIVMO XII, ly jni; I. 6, ET MAlTH. V, 8. 285
nisi Jocis et temporihus essc mulaiiilem , miseri credide-
runt. Non enim legere voliint , aut inlelligere facile pos-
sunt quod per Prophetam dicitur : o Mutabis ea , et mu-
» tabuntur -, tu aulem idem ipse es , et anni tui non
» deficient^ » Et ({uod in divince sapientiae litteris de ipsa
Sapientia scriptum est : « In se ipsa manens , innovat
» omnia "^.
»

XI. Secundum illorum auterri sensum, si quis eis di-

cat : Quid ergo miramini , si et Deus mutavit speciem di-
vinitatis suae , ut posset eum qui corde sordidissimo est
diabolus, intueri, sicut de Christo Deo vobis videtur ? quid
responsuri sint nescio.Quia et nunquam dicerc ausi sunt,
Patrem et Filium nisi unius esscsubstantiae : et si alte-
rius esse substantipe Filium dicerent ,
posset eis respon-
deri : Unde igitur scitis , utrum cum Patre an cum Filio
locutum esse diabolum , velus illa Scriptura commemo-
rat? Deinde quaerimus, Solem istum videt diabolus , an
non videt ? Si videt ,
quomodo crgo sol Deus est , (|uem
diabolus videt.^ Si non videt mali tamen eum homines ,

vident (juomodo ergo Deus est quem vident qui non

j ,

puro sunt corde.? Aut si ut videri possel, eliam ipse mu-

tatus est, et non hoc est quo(J videtur ([uid si ergo vos ^

aliud ostenditis , et aliud estis , ut imitari etiam soleni,

non tantum adorare possitis? Et tamen si eos interroges
utrum commutabilis an incommulabiiis sit divina subs-
tantia non possunt nisi incommuiabih-m dicere, nou
,

ducli ratione, sed pudore confusi. ilestatergo, ut co-

gantur lateri, Dominum nostrum Jesum (Ihristum aliunde
assumpsisse corpus, ut humanis oculis apparent. Quod si

latentur, (|u;ero undc assumpserit? Si de hoc mundo di-

cunl,(|u;i'ro ipsius mundi undi' sit orpiis^CoMlinuo mihi, (

De lenebrarum gcnte, respondent.O niira deincuti.i Cur I

• Pi^al, ci, •2']. — ' Sap. Vii, 'i7.

286 S. AUGUSTIMI EPISCOPI
ergo miseri in corpore Salvatoris timetis uterum virginis,
et gentem daemonum non timetis ?

XII. Nos quidem universam naturam corporis ab om-

nipotente conditore Deo esse profitemur : et propterea
undecumque Dominus noster assumeret corpus , de sua
creatura utique assumeret : sed ex foemina maluit humilis,
qui ad liberandum perditam creaturam venerat, quae per
foeminam lapsa est. Unde utrumque sexum
spem volens in
renovationis et reparationis adducere, virilem in quo nas-
ceretur, foemineum per quem nasceretur, elegit. Vos au-
tem qui exhorrescitis casta virginis viscera eligite obse- , ,

cro unde Dominus corpus assumeret. Dicitis omne

, ,

corpus gentis tenebrarum essesubstantiam. Eligite ergo,

ut dixi,unde corpus Filius Dei deberet assumere. An per-
didistis respondendi lucem ,
quia tenebrae vobis quocum-
que oculos converteritis occurrunt ? Sed caro mortalis ,

inquiunt, videtur immundior. Recitate eis Apostolum :

« Omnia munda mundis. » Et recitate in eos Apostolum:

« Immundis autem et infidelibus, nihil est mundum sed ^

» polluta sunt eorum et mens et conscientia ^ » Si autem

non dicunt Immundior sed infirmior consentimus pla- , :

ne 5 et ideo tihristus esi nostra firmitas ,

quia eum nostra
non mutavit infirmitas. Hic agnosco Prophetae illam vo-
cem : « Mutabis ea , et mutabuntur , tu autem idem ipse
)) es , et anni tui non deficient '. )) Non solum enim non
eum mutavit in deterius infirmitas carnis , sed ab eo in
melius ipsa mutata est. Sol iste corporeus ,
quem corpus
non esse arbitrantur ( usque adeo nec quid sit corpus , in-
telligunt ,
qui de spiritalibus disputationibus se fallaciter
jactant : ) sol ergo iste corporeus , tantum quia coeleste
corpus est, illuminat terram, nec ab ea ipse obscuratur;
siccat aquam , nec inde humectatur j solvit glaciem nec
I Tit. 1, 5. — » Psal. ci, 27i
 SERMO XII, IN JOB I, 8, ET MATTH. V, 8. 287
inde frigescit limum nec inde mollescit. Et Do-
5 duiat ,

minus noster JesusChristus Verbum Patris,per quod facta

sunt omnia, virtus et sapientia Dei^ ubique prsesens, ubi-
que secretus, ubique totus, nusquam inclusus, perten-
dens a fine usque ad fmem fortiter et disponens omnia ,

suaviter, timent infelices, ne non potuerit sic hominem

assumere ut vivificaret mortalia nec ab eis mortificare-
, ,

tur sanctificaret carnem

5
nec iride pollueretur dissol-
, ;

veretmortem nec inde ligaretur mutaret in se homi-

, 5

nem, nec in hominem mutaretur? Aliud ex alio disputare,

propter quorumdam titubationem , et periculosam infir-
mitatem fidei , compuisi sumus. Quod autem attinet ad
propositam quaestionem ,
quanquam illa Scriptura ( de ,

qua insidiari quam illuminari maluerant ,

) Deura a dia-
bolo visum esse, non probet : videant tamen ipsi quomodo
gens tenebrarum divinam substantiam videre potuerit
quando ante pugnara ,
qua bonum et malum dicunt esse
commixtum , nuUum adhuc corpus divina subsLantia , ut
ab hoste suo videri posset , assumpserat. Ex quo cognos-
cant , frustra se catholicse fidei firmamenta velle subver-
tere, cum suas fabulas ruinosas (|ualibuscumque respou-
sionum destinis tulclre nou pobsint.
288 s. AuGusTiM Enscori

i\i\m\x\i\'* y/^iw^/vww/v^ \\\\\/\y\i\ vw» wv% wv» vw^^vwwwwwx^vvv» vw» vwv vwt wvt w/

sEiiMo xur. I

De eo quod scriptum est in Psalmo n 10 , ; Emdimmi

omnes qui judicatis terram.

Habilus ad niensara sancli Cypriani, vi, Kal. jun.

I. « Ervdimiki omnes qui judicalis terram. » Terram

judicare , est corpus domare. Audiamus Apostolum judi-
cantem terram : «Non sic pugno, inquit, tanquam aerem
)) caedens ; sed castigo corpus meum, et in servitutera re-

» digo ne forte aliis praedicans ipse reprobus efticiar'^. »

,

Audi ergo terra judicantem terram et judica terram, ne ^

sis terra. Si enim terram judicaveris coelum eris, et inte ,

j

factam gloriam Domini enarrabis. « Cceli enim enarrant j

» gloriam Dei^. » Si autem terram non judicaveris terra , !

eris. Si autem terra fueris, ad eum pertinebis cui dictum

est « Terram manducabis \ » Audiant ergo judices terrae

:

corpus castigent, libidines frenent , araent sapientiam

vincant concupiscentiam : et ut hoc faciant , erudiantur.
II. Haec est autem summa eruditionis : « Servite Do-
» mino in tiraore et exultate ei cum tremore^. » Exulta
,

ei non tibi ei a quo es quod es el quod homo es et

, : , ,

quod justus es si tamen jara justus es. Si autem putave-

:

ris quod ab illo quidera horao es a te autem justus es ,

j

non servis Domino in tiraore nec exultas ei in tremore ,

sed libi in praesumptione. Et quid tibi fiet, nisi quod se-

'
Alias de Tempoie 94. — ^ i Cor. ix, 26 ,27. — 3 Psal. xviir, 2. —
H(;en. 111, 14— * P*al. ", i'-
 SERMo xin, m PsALMo II, 10. 089
qiiitur?((Ne quando irascatur Dominus
et pereatis iu
quit, de via justa^ » Non
>'
enim ait Ne quando iras- :

catur Dommus et non intretis in viam

,
justam sed
« pereatis de via justa.>, Jam enim
videris tibi justus non
rapiendo alienum, non adulterando,
non homicidium fa-
ciendo non falsum testimonium adversus
,
proximum di-
cendo ,
patrem et matrem honorando, unum Deum
co-
lendo, idohs et daemoniis non serviendo
de hac via :

penbis, s. tibi ista praesumpseris,

, si tibi istaa te ipso esse
'
putaveris. Infideles enim non intrant in viam justam
su-
perb. pereunt de via justa.
Quid enim ait.? Erudimini ((

» omnes qu. judicatis terram. >, Et ne forte vires et po-

tentiam quajud.catis terram, vob.s tr.buat.s,
,
et a vobis
ipsis eam vobis 'esse credatis nolite ; sic : (( Servite Do-
>' m.nom timore; exultate, >,non vobis in
pr^sumptione
sed (( ei in tremore. Ne quando
I

irascatur Dominus , et pe^

» reatisde via justa, cum exarserit
j
cito ira ejus^ >,
Quid
ergo faciendum est, ne
! pereamus de via justa ? ,( Beati
» omnes qui confidunt in eum. » Si beati qui confidunt
imeum;
I

m,seri qui confidunt in

se. Maledi, tu. enim
((

» omnis homo qui spGm suaiii ponit in homine ^ „

£^„0
nec m te, qu.a et tu homo es. Si enim spem
tuam posue-
iris m ahohomine, inordinate l.um.hse.'is
autem spem : si
tuam posueris .n te, periculosesuperbis^Quid
autem in
lerest ? Ltrumque pe.niciosum
nihil horum ehgondum :

Inordmate humiiis non levatur

pericuiose supe.bus •p :
n.
'
cip.tatur.
m. Donique ut noverit Sanctilas Vestra
, propter is
lum sc.sum redarguendum et
consumend.mi (niod in se
,

quisque confidit, dicta esse ista verba : „ Scrv.h- Dommo

".umore, et exuJtate ei cum t.emore
;>
; „ ApostoJum
^ud.te h.ec .psa veri,a d.centen.
, ct sentent.am cur cJicta

cxxiv. ,,;
•
 290 S. AUGUSTINI EPISCOPI
sint, explanantera, Ecce Apostoli verba sunt : « Cum ti-

» more et tremore vestram ipsorura salutem operamini *.»

Quare ergo cum timore et tremore meam salutem ope-
ror , cum sitin potestate mea operari salutera meam ? Vis
audire quare cum timore et tremore? « Deus est enim qui
)) operatur in vobis'*. » Ideo cum timore et tremore.Quia
quod impetrat humilis, araitlitsuperbus. Si ergo Deus est
qui operatur in nobis ,
quare dictura est : Vestrara ipso-
rum salutem operaraini? Quia sic in nobis operatur, utet
nos operemur. « Adjutor meus esto ^.») Designat et se ope-
ratorem, qui invocat adjutorem. Sed voluntas, inquit,
bona, mea est. Fateor, tua. Sed et ipsa a quo data, a quo
excitata? Noli rae ipsum audire : Apostolum interroga.
« Dcus enim, inquit, qui operatur in vobis et velle
est
» et operari pro bona voluntate. » Quid est ergo quod tibi
arrogabas? Quid est quod superbus ibas, et peribas ? Redi
ad cor tuura, inveni te raalum et ut sis bonus, invoca ;

bonum. Nonenim in teplacet Deo,nisi quod habesex Deo:

quod autem habes ex te, displicet Deo. Si bona tua cogi-
tas qtiid habes quod non accepisti * ? Si autem accepisti,
,

quid gloriaris, quasi iiuu dcccpeiis? Solus cst ille qui non
novit nisi dare. Non habet datorem, qui non habet me-
liorem. Quo tu si inferior es, imo quia inferior es, gratu-
lare quod ad ejus imaginera factus es ut in illo inve- ;

niaris qui in te peristi. Non enim potuisti in te nisi

,
,

perdere te ; nec scis invenire te, nisi ille qui lecit te, quae-
rat te.
IV. Alloquamurtamen et eos qui secundum istam visi-
biiem et popuiarem intclligenliam judicant terram. Judi-
cant enira terram reges, duces, principes, judices : unus-
quisque pro munere quod accepit in terra judicat
, ,

terrara. Quid est autemquod dicitur; Judicat terram, nisi

'
Philii). II, 12. — » Ibid. i3. — 3 Psal. xxvi, 9. — 4 i Coi. ir, 7.
 SERMO XIII, IN PSALMO II, 10. 291
jud.cat homines qui sunt
in terra ? Nam terram proprie
si
non acc.p,.s, n,si quam calcas ; agricolis ergo d.ctum
est
« Qui judicatis terram. >, Porro autem si reges iud,can;
terram, et qu.squi. sub
regibus potestatem accep.t
a e.
gibus erud.antur el ipsi
5 quia terra judicat terran, :
•
et
^mere debet eum qui est in
cceJo terrl jud.cans terram
Paremqu.ppe suum judicat,
homo hominem, morlaJis
n|or taJem, peccator
peccatorcm. S, en.m proccdat
in me-
d. n dom.n.ca dJa sententia : .. Qui s.ne peccato est, prior
>
m .Jlam Jap.dem mittat ^
: nonne omn.s jud.cans terram
>.

terroe motum palitur ? EvangeJicum capitulum reco-

lamus. Phar.s.3e. tentantes Dominum, adduxerunt ante
eum muJ.erem m aduJteno deprehensam ; de quo peccato
pc^na fuerat Lege definita,
Lege sciJicet data per Moysen
amulum Der-. Hac ergo compJexione
doJosa et fraudu-
lenta ad Dom.num Pharis^ei
accesserunt, ut s. juberet Ja-
p.dan muJ,e,em d.flamatam
, perderet mansuetudinem •

si autem c,uod Lex jusserat

prohiberet, peccasse tenerel
tur ,n Legem. S.cuL autem
interroganles de tributo
sari reddendo, ore
C^-
suo cepit vicissira interrogan.
,
cuiu3
esset proJatus nummn.,
cujua hcb.ret imaginem
et su
persc-.piionem. Re.pondentes enim
ipsi qui inte.TocT,ve.
rant, m
nummo esse imaginem C.Tsaris;
respondii eis
secundum os ipsorum « Reddite C*sari
:
qu* C^saris
>» su.U, et Deo qu... Dei sunt^ ; „ ut admoneret sic
>ed.
dendam Deo m homine imaginem Dei, (|uemadmodum in
nummoimago sua redditur C-esari. Ita et
in isfa aduJiera
mterrogatores interrogavit, et ideo
judices j„d,cavit Non
proh,beo, inqu.t, lapidari, quam
Japidari Lex jussit sed
qu.a.ro aqu.bus. Non enim
resisto, sed Legis m,nistrum
requiro. Deniquc audite « Lapidare
vuitis :
secundum Le-
Joan. VIII, 7. — > Leyit. xx, 10 — 3 l„c ^^ ,5
19.
292 S. AUGUSTIWI EPISCOPI
)) gem ? Qui sine peccato est ,
prior in illam lapidem
» mittat. ))

V. Quando autem haec audivit, digito scribebat in ter-

ra, ut erudiret terram. Quando autem hoc dixit Phari-

saeis , levavit oculos suos ipse , et inspexit terram , et fecit

eam tremere. Proinde cum hoc dixisset , iterum coepit

scribere in terra. At illi compuncti et tremefacli , unus
post alterum discesserunt. O terrae motum , ubi sic terra

mota est , ut etiam mutaret locum ! lllis ergo discedenti-

bus , remansit peccatrix et Salvator : remansit aegrota et
medicus : remansit misera et misericordia. Et aspiciens
mulierem, dixit : « Nemo te condemnavit *
?» Et illa, Ne-
mo, Domine. Sed tamen adhuc sollicita erat. Peccatores
enim damnare non ausi sunt : non ausi sunt lapidare pec-
catricem, qui se ipsos intuentes sirailes invenerunt. Sed
adhuc mulier erat in magno periculo : quia et ille ei ju-
dex remanserat qui erat sine peccalo. « Nemo, inquit, te
,

» damnavit? At illa, Nemo, Domine si nec tu, sccura

)> :

sum. Cui sollicitudini tacita Dominus voce respondit :

« Nec ego te damnabo. )>Nec ego, quamvis sim sine pec-

cato, nec ego te clamucibo. lllos a vindicta repressit con-
scientia me ad subveniendum inclinat misericordia.
:

VI. Haec attendite, et « erudimini omnes qui judicatis

» Omnes scilicet, quia etiam sic intelligendum
terram. »
est quomodo de quibus Apostolus dicit
,
« Omnis anima :

» potestatibus sublimioribus subdita sit. Non est enim

» potestas , nisi a Deo. Quae autem a Deo sunt, ordinatae
» sunt.Qui resistit potestati, Dei ordinationi resistit. Prin-
» enim non sunt timori boni operis sed mali ^. »
cipes ,

Vis autem non limere potestatem ? lionum fiac, et habebis

laudem ex illa. Et si non ab illa tamen ex illa. Aut enim ,

juste agis , et justa potestas laudabit te : aut juste agen-

' Joan, vm, lo, etc. — * Rom. xm, i, etc.
 SERMO Xlir, iN PSALMO II, IQ. 293
tem etiamsi potestas injusta
damnet te Deus iustus co-
,
ronabit te. Ac per hoc tu
justitian. tene tu bene ^ ve
,
etsive damnet, sive
absolvat, habebis laudem
ex iUa.*
Beatus ilJeS cujus hic
sanguis fusus est, nonne
ex ipsa

nvemtPConfessionempromisit, in fide
permansit mor- :

tem non timmt, sanguinem

fudit, diabolum vicit
VII. Ut ergo non sitis
iniquae potestalisS
quicumque
homines vuJt.s habere in homines
potestatem , erudimini
ne perverse judicetis, et ante in anima pereatis, quam
quemquam m
carne perdatis. vis ( non potes Judex esse ,
meritis,) vel pecunia
nondum reprehendo. Fortasse enira
:

prodesse cupis rebus humanis

et emis ut, prosis ut ser- :

vias justitiae, non parcis pecuni.-^. Prius

propter te esto
judexin te : priusjudica de te , ut de penetrali
conscien-
tiae securus procedas ad aJterum.
In te ipsum redi , te
attende, te discute, te audi.
Ibi te volo probare inteorum
judicem , ubi non quaeris testem.
Procedere vis cuin po-
testate, ut alter tibl dicat de aliero
quod tu nescis prms
mtus judica. Nihil tibi de te dixit conscientia ^
tua Si nolis
negare, utiquedixit. Nolo audire
quid dixerit tu jud.ea •

qu, aud.sti. Dixit tibi de te quid

fecens, quid acceperis
qu.d peccaveris. Vellem scire qualem
senlentin.n pnu.i-
iisn, Si bene audisti, si recte
audisti, si i., audi...,do
le
justus fu.sti, si tuae mentis tribunal
ascendisti, si te ip.um
ante te .psum in eculeumcordis
suspfudisti, si graves lor
tores adhibuisli timoris
bene audisli,si sic audisli
; •
..i
procul dubio poenitendo peccatum
punisli. Ecce et dis
cussisti et audisti, et punisti ; c-t lamen tibi pepercisf.
S.c aud. et prox.mum tuum si e.-ud.a.i.s sicut
admo....il
,

Isalmus « Krud.m.ni omnes (|ui

:
jud.calis te.iam. ..

VIII. Si sic audis proximum

luum (|uomodo audi.«; oi .

• C.vpriaiius maifvr. - » /'„ric |..)»..s«i,ie .

294 S. AUGtJSTINI EPISCOPl

te; peccata persequeris, non peccantem : et si forte quis-

quam durus est ad corrigenda peccata, aversus a timore

Dei ; hoc ipsum in eo persequeris, hoc ipsum corrigere
conaberis, hoc perdere et tolJere laborabis, ut servetur
homo peccalo damnato. Duo enim nomina sunt ^, homo et
peccator : hominem Deus fecit^ peccatorem se ipse homo
fecit : pereat quod fecit homo, liberelur quod fecit Deus.
Noli ergo usque ad mortem , ne cum persequeris pecca-
tum perdas hominem. Noli usque ad mortem ut sit
,
,

quem poenileat homo non necetur ut sit qui emende-

: ,

tur. Hanc in corde retinens homo ia homines dilectionem,

estojudex terrre et ama terrere, sed dilige. Si superbis,
,

superbi in peccata non in hominem. In illud soevi quod

,

tibi displicet et in te non in eum qui factus est sicut tu.

•

De una oflicina existis, unum artificem habuistis, tinusli"

mus est vestra materies. Quid perdis non amando quem ju-
dicas? Quoniam justitiam perdis,perdis non amando quera
judicas. Adhibeantur poenfle , non recuso, non inierdicoj
sed animo amanlis, animo diligeniis, animo corrigentis.
IX. Non enim filium tuum non erudis. Et prius agis,
ut, si ficri potest ,
pudore et liberalitate erudiatur , eru-
bescat patrem offendere, non tanquam severum judicena
timeat ; gaudes ad talem filium : sed si fuerit forte ista

contemnens, adhibes et verbera ;incutis poenam, ingeris

dolorem , sed quseris salutem. Multi amore, multi timore
correcti sunt : sed per tremorem timoris ad amorem per-
venerunt. « Erudimini qui judicatis terram. » Diligite et
judicate. Non enim sic quaeritur innocentia, ut pereat dis-
ciplina. Scriptum est : « Disciplinam qui abjicit, infeJix
» est *. » Bene potest addi ad islam sententiam : Sicut
dlsciplinam qui abjicit , infelix est : sic disciplinam
qui negat , crudelis est. Ausus sura aliquid dicere , fra-
' 23 q. 4 cap. Duo. Tracl. xu in Joan. xiu. — * Sap. iii, n.
 SERMO XIV, DE VEBSU 14 PSALMI IX. 295
Ires mei quod vobis aliquanto plenius exponere ipsius
,

rei obscuritate compellor. Repeto quod dixi « Discipli- :

» nam qui abjicit, infelix est : » hoc manifestum est. Dis-

ciplinam qui non dat , crudelis est ; teneo prorsus, teneo

et ostendo feriendo pium, parcendo crudelem •, exemplum
ante oculos pono. Ubi invenio feriendo pium ? Non eo ad
alios, ad patrem et filium eo: pater et quando ferit, amat;
et non vult puer caedi : contemnit voluntatem, consulit
ad utilitatem. Quare? Quia pater est, quia haeredilatem
parat, quia successorem nutrit. Ecce feriendo pius est pa-
ter, feriendo misericors est. Da mihi hominem parcendo
crudeJem. Non recedo a personis, eos ipsos ante oculos
pono. Sed puer impunitus et indisciplinatus si sic vivat
ut pereat, et pater dissimuh'l ;
pater parcat, pater perdi-
tum filium distiplinae asperitale oifendere timeat , nonne
parcendo crudeiis est? w Erudimini crgo omnes qui judi-
* catis terram : » et bene judicando non a terra proe-

mium , sed ab illo expectate qui lecit coelum et terram.

SEKMO XIV \

De 14 yersu Psalmi tx : Tihi derelictus est pauper,

pupitlo tu eris adjutur.

Habitus Carlha{i[ine in basilica Novarum , die dominico.

Cantavimus Domino, et diximus « Tibi derellctus

I. :

» est pauper, pupillo tu cris adjutor^ » Quaeramus pau-

peiem qii;eramus pupiilum. Ncc mirum sit quod :ulmo-

,

nco ut quicramus, (pios sic abundaie cernimus el senli-

' AliaHdc Tcnipori; iio. — ' P''.'»!. ix, i4
296 s. AUGUSxrNi episcopi
mus. Nonne pauperibus plena omnia? Nonne pupillis plena
sunt omnia? Tamen inter omnia qusero pauperem, quaero

pupillum.Ac prius ostendendum est Gharitati Vestrae id ,

quod putamus, non hoc esse quod quoerimus. Qui enim

dicuntar pauperes et sunt , in quos a Deo mandatae elee-
mosynae fiunt de quibus fatemur scriptum « Include
, :

» eleemosynam in corde pauperis et ipsa exorabit pro te ,

» Dominum » abundat quidem hoc genus hominum

*
:
•

sed allius intelligendus est iste pauper. De illo genere est

iste pauper, dequo dictum est : « Beati pauperes spiritu,

» quoniam ipsorum estregnum coelorum'^. » Sunt paupe-
res non habentes pecuniam victum quotidianum vix in- ,

venientes , alienis opibus, misericordia sic indigentes, ut

etiam mendicare non erubescant : si de his dictum est :

« Tibi derelictus est pauper ; » nos quid facimus, qui hoc

non sumus? Ergo nos qui Ghristiani sumus, non sumus
Deo derelicti? Et quae alia nobis spes est, si non sumus illi
derelicti qui nos non derelinquit ?
,

II. Discite ergo esse pauperes et Deo relinqui o com- ,

pauperes mei. Dives esL , superbus est. Nam et in divitiis

istis, quae vulgo appellantur divitise, quibus est contraria
vulgaris ista paupertas 5 in divitiis ergo istis nihil est sic

cavendum quam superbiae morbus. Qui enim non habet

,

pecuniam non habet amplissimas lacultates non habet

, 5

unde se extoUat. Si ergo qui non habet unde se extollat

non laudatur pro eo quod non se extoliit qui habet, lau- :

detur, si se non extoUit. Quid ergo laudo humilem pau-

perem, qui unde superbiat non habet ? Quis autem ferat ,

etinopem et superbum? Lauda divitem humilem, lauda

divitem pauperem. Tales vult apostolus Paulus ,
qui scri-
bens ad Timotheum dicit : « Praecipe divitibus hujus sse-
» culi , non superbe sapere ^. » Novi quid dicam hoc : illis

'
EccU. XXIX, [5. — ' Matlli. v, 3. — ^ , xiin. vi, 17.
 SERMO XIV, DE VERSU 14 PSALMI IX. 297
praecipe. Habent enim divitias intrinsecus superbiam per-
suadentes, habent divitias in quibus laborant esse humi-
les. Da mihi Zacchaeum habentem magnas divitias, prin-

cipem publlcanorum, confessorem peccatorum , statura

brevem , animo breviorem , ascendentem lignum , ut
transeuntem videret qui pro illo pendebat in ligno. Da
mihi dicentem, dimidium rerum mearum do pauperibus^
Sed multum dives es, o Zacchaee, multum dives es. Ecce
dimidium dabis dimidium ([iiare reservabis? Quia si cui
:

aliquid absluli quadruplum reddo. ,

III. Sed ait mihi quisque mendicus debilitate fessus, ,

pannis obsitus, fame languidus, respondet mihi, et dicit

Mihi debetur regnum coelorura ego enim similis sum ;

illi Lazaro ,
qui jacebat ulcerosus ante divitis domum, cu-
jus canes linguebant ulcera , et quaerebat saturari de mi-
ciSj quae cadebant de mensa divitis ' •
ego illi simiUor
sum , inquit. Nostrum genus est , cui debetur regnum
coelorum -, non ilU generi qui induuntur purpura et hys-
so ,
et epulantur quotidie splendide. Talis enim cral ille ,

ante cujus domum jacebat pauper ulcerosus : et videte

exitus amborum. Conligit enim mori inopem illum , el

auferri sinum Abrahre. Mortuiis est aulem

ab Angclis in
dives, et sepultus est. Nam pauper forte nec sepultns. El
quid postea? Cum apud inferos dives ille in tormentis
esset, lcvavit oculos suos, vidit pauperem (|uem conlt'mp-

serat in Abrah.ie gremio quiescentem desideravil gut- :

tam, a <juo ille micam : et quoniam dilexit opulenliam ,

non invenit misericordiam. Voliiit snbvcniri frrUribu'^

suis, semper v.ipcors, sero misericors : nihil omnin(i (pioil

postulavit, a( ccpit.

j
IV. Disccrniimus (Tgo , in(|uit milii, paupcres (>t divi-
tes ; quid m^; ad alia intclligcnda cxbortarisi' Apcrti sunt
'
Luc. XIX, 8, - - ' I<l. XVI, to

i
A
298 S. AUGUSTINI EPISCOPI
pauperes , aperti sunt divites. Audi ergo me de hoc quod
proposuisti , domne pauper. Gum enim illum sanclum
ulcerosum te esse dicis , timeo ne supcrbiendo non sis

quod dicis. Noli contemnere divites misericordes, divites

humjles; et ut citius dicam ,

quod paulo ante dixi , divi-
tes pauperes noli contemnere. Opauper, esto et lu pau-
per^ pauper, id est , humilis. Si enim dives factus est
humilis, quanto magis pauper esse debet humilis? Pau-
per non habet unde inflelur dives habet cum quolucte- ,

tur. Audi ergo me. Esto verus pauper, esto pius esto ,

humilis. Nam si de ista pannosa et ulcerosa paupertalc

gloriaris, quia talis fuit ille qui ante domum divitis inop?
jacebat ; attcndis quia pauper fuit, et aliud non attendis
Quid, inquis, attendo? Lege Scripturas, et invenies quod
dico. Lazarus pauper fuit : in cujus sinum levatus est, di-

ves fuit. Contigit, inquit , mori inopem illum , et auferri

ab Angelis ^ Quo? In sinum Abrahae, id est, in secretum

ubi erat Abraham. Nolite enim carnaliterintelligere, quod
velut in sinum tunicae Abrahae levatus sit pauper. Sinus
eral, quia secretum erat. Unde dicilur Redde vicinis :

nostris in sinum eorum. Quid est, in sinum eorum? In

secrela eorum. Quid sinum eorum? Torqup
est, Redde in

conscientiam eorum. Lege, aut si legere non potes, audi

cum legitur, et vide Abraham opulentissimum fuisse in
terra , auro , argento, familia ,
pecore ,
possessione : et

tamen dives iste pauper fuit, quia humilis fuit '^. Humilis
autem fuit : « Credidit enim Abraham Deo, deputatum
et
» est illi ad justitiam^. » Justificatus est gratia Dei non ,

propria praesumptione. Fidclis erat, bene operabatur. Fi-

lium jussus est neque cunctatus est ei oiferre
immolare •,

quod acceperat, a quo acceperat. Probatus est Deo, cons-

titutus est exemplum fidei. Jam Deo notus erat sed no- :

J
Luc. XVI, 22. — 2 Gen. xiu, 2. — 3 id, xv, 6.
 SEKMO XIV, DE VERSU 14 PSALMI IX. 299
bis monstrandus erat. Non cst inflatus quasi in bonis ope-
ribus suis ; quia pauper erat dives iste. Et ut scias quia
non est inflatus, tanquam in bonis operibus suis: (sciebat
enim quia quid(|U5d habebat, a Deo habebat et non in ;

se ipso sed in Domino gloriabatur :)audi Paulum apos-

,

tolum « Si enim Abraham ex operibus juslificatus est,

:

» habet gloriam sed non ad Deum ^ »

,

V. Videtis, quia cum abundent pauperes, recte quse-

rimus pauperem in turba quserimus, et vix invenimus.
:

Occurrit mihi pauper, et quaero paupercm. Interim tu

manum porrige pauperi quem invenis. Corde quaeiis,
quem quaeris. Tu dicis Pauper sum sicut Lazarus dives : :

iste meus humilis non dicit Dives sum sicut Abraham. :

Ergo tu te extollis ille se humiliat. Quid inflaris, et non

,

imitaris? Ego inquit, pauper levor in sinum Abrahae.

,

Non vides quia pauperem dives e-xccpit ? Non vides quia

dives susceptor est pauperis? Si enim superbis contra eos
qui habent pecuniam, et ncgas eos ad rognum coelorum
pertinere ; cum in eis fortasse invcniatur humililas ,
quce
in te non invenilur non times ne tibi, cum mortuus fue-
:

ris dicat Abraham Rccede a nie,quia blasphcmasti me.

, :

VI. Admoncamus ergo diviles nostros, quod Apostolus

admonuit. Non superbc saperc, ncf(uc sperarein inccrto
diviliarum admoniti sumus "^ DivitiiE ill.Te, quas putalis
plenas esse deliciarum, plcniores sunt periculorum. Pau-
per erat, et securior dormiebat : somnus facilius accede-
bat ad diiram tcrram, (juam ad lcclum inar^cntatiim. At-
tcndite curas divitum , cl comparate sccurilali paupcrum.
Sed audiat dives istc, ut non supcrbe sapiat, ne(|uc spe-
rct in inccrto divitiariim. [Hatur mundo, lan(jtiam uon
utcns. Sciat sc viam ambularc, ct in hasdivili.is l;iiupiam

" Rom. IV, u. — ' "i Tim. vi, 17.

300 S. AUGUSTINI EPISCOPI
in stabulum intrasse. Reficial, viator est : reficiatse, et
transeat ^ non secum tollit quod in stabulo invenit. Alius
viatorerit, et ipse habebit, sed non auferet. Omnes hic
relicturi sunt, quod hic acquisierunt. « Nudus, inquit,
M exii de utero matris mece : nudus revertar in terram.
» Dominus dedit, Dominus abstulit ^«Non abstulit, quia
« tibi derelictus est pauper. Nudus exii de utero matris
)) mese, nudus revertar in terram. »

VII. Audi alium pauperem. « Nihil intulimus in hunc

)) mundum , sed nec auferre aliquid possumus : victum et
)) tegumentum habentes , his contenti sumus. Nam qui
)) volunt divites fieri , incidunt in tentationem et deside-
)) ria multa, stulta et noxia ,
quae mergunt homines in
)) interitum et perditionem. Radix est enim omnium ma-
)) lorum avaritia : quam quidam appetenles a fide per-
)) erraverunt , et inseruerunt se doloribus mullis -. )) Qui
sunt isti qui a fide pererraverunt, et inseruerunt se dolo-
ribus multis? Qui volunt divites fieri. Modo mihi respon-
deat ille non vult dives fieri
pannosus. Videamus, si :

videamus, interrogemus eum, si non vult dives fieri res- :

pondeat, non mentiatur. Audio linguam, sed interrogo

conscientiam. Dicat si non vult dives fieri. Si autem vult j

jara incidit in tentationem et desideria muha, stulta et

noxia. Non enim opes dico, sed desideria. Unde.? Quia

vult dives Quid inde.? « Desideria multa et stulta
fieri.

)) et noxia, quae mergunt homines in interitum et perdi-

» tionem. Vides ubi sis? Quid mihi ostentas nullas fa-
))

cultates, cum ego convincam tantas cupiditates.? Ecce

jam compara duos. Istedives est, ille pauperest scd iste :

dives jam est non vult fieri. Iste dives est aut de pa-
,
, ,

rentibus aut de donis et haereditatibus. Ponamus, fa-

,

' ,Tob. I, 91. — ' I Tim. vi, 7, ctc.

 SERMO XIV , DE VERSU 14 l'SALMl IX. 301
ciamus ; dives est etiam de iniquitatibus. non vult
Jara
addere, imposuit modum, fixit limitem cupiditati jam ,

corde militat pietali.

VIII. Dives est, inquis. Respondeo, Dives est.Iterum tu
accusator respondeset dicis, de iniquitate dives est. Quid si

facit amicos de mammona iniquitatis? Dorainus noverat

quod dicebat ; utique non errabat, quando praecipiebat
» Facite vobis amicos de mammona iniquitatis, ut et ipsi
» recipiant vos in tabernacula aeterna ^ » Quid si hoc
facit iste dives.? Jam fmit cupiditatem, exercet pieta-
tem. Tu nihil habes, sed dives vis fieri : incides in tenta-
tionem , sed fortc inde factus es pauperrimus et egentis-
simus, quia nescio quid habebas paternum, quod te

sustentaret , et calumnia aliqua compctitoris abstuht.

Gemis, audio, tempora accusas quod gemis, si posses :

faceres. Annon videmus, annon quotidianis exemplis

plena sunt omnia? Hori gemebat, quia perdebat sua 5

hodie pertinens ad majorem, rapit aUena.

IX. Invenimus verum pauperem, invenimus pium hu-
milem non de sc fidentem pauperem verum membriim
,
,
,

pauperis qui propter nos pauper factus est, cum dives

esset. Vide divitem nostrum qu\ propter nos pauper fac- ,

tus est, cum divesessef^. Videillum divitem « Omnia :

» per ipsum iacta sunt et sine ipso factum est nihil ^ »

,

Plus est aurum facere, quam habere. Dives es auro

argento, pecore, familia, fundis, fructibus, tibi isla

creare non potuisti. Vide illum divitem « Omnia per :

» ipsum facla sunt.» Vide illum pauperem Verbuni caro : «.

» factum est, et habitavit in nobis^ » Quis digne cogitel

diviliascjus? Quomodo laciat (|ui non fit, (|iiomodo creet

non creatus, formet non foiniatus, niulabiJia iiKmens,
tcmporalia sempiternusi' Quis dignecogitet divitias ejus?
'
Luc. XVI, 9. — '2 (Joi. viii, 9. — * Jyaii. i, 3. — 4 lliid. 14.
302 S. AUGUSTINI EPISCOPI
Paupertatem cogitemus , ne forte pauperes vel ipsam ca~
piamus. Concipitur utero fceminae virginali, includitur
visceribus matris. paupertas! In angusto diversorio
nascitur, involutus infantilibus tegumenlis in praesepio
ponitur, fit cibaria jumentis pauperibus \ deinde coeli et

terrae Dominus , creator Angelorum omnium , visibilium et

invisibilium effector et conditor sugit, vagit, nutritur,
crescit, tolerat aetatem , occultat majestatem : postea te-
netur, conlemnilur, flagelJatur, iliudilur, conspuitur,!
colaphizalur, spinis coronatur, ligno suspenditur, lancea
perioratur. paupertas! Ecce caput pauperum quos re-
quiro, cujus pauperis membrum invenimus verum pau-
perem.
X. Breviter quaeramus pupillum quia in paupere re- :

quirendo fatigati sumus. Domine Jesu pupillum quaero j ,

fatigatus quaero : cito responde, ut inveniam. « Ne vobis,

» inquit, palrem in terra*.
dicatis » Pupillus in terra,
immorlalem patrem invenit in coelo. « Ne vobis, inquit,
» dicalis patrem in terra. » Inventus est pupilius iste.

Oret pupillus isle : audiamus eum, et imitemur eum.

Quae est ejus oratio? « Quoniam pater raeus et matermea
» dereliquerunt me. Pater, inquit, meus, et mater mea de-
» reliquerunt me Dominus autem
: assumpsilme"^. Si ergo
» beati pauperes spiritu ,
quoniam ipsorum est regnura
» coelorum^-, tibi derelictusest pauper. » Si pater meus et
mater mea dereliquerunt me, Dominus autem assumpsit
me ; « Pupiilo tu eris adjutor. »
' Matth. xxMi, 9. — » Psal. xxvi, 10. — ^ Matlh. v, 3.
 SERMO XV, DE VERSU 8 PSALMI XXV. 303

SERMO XV ^

De versu Psalmi xxv_, 8 : Domine , dilexi decorem

domus tuce j et locum tabernaculi claritatis tuce.

I. Decorem domus Dei , et locum tabernnculi claritatis

ejus diligimus, si et nos ipsi sumas. Quis est ergo decor

'
domus D.'i, et locus tabernaculi claritatis ejus, nisi tera-
1 plum ejus, de quo Apostolus dicit, « Templum enim
» Dci sanclum est, quod estis vos **? » Sicut ergo in fabricis

maniifjclis, cum elcganter et magnifice constrnunlur,

I corporalis noster mulcelur aspectus : ita cum lapides vivi,
corda fulclium charitatis vinculo conlinentur, docor est
domus l)ei, et iocus tabernaculi ciaritatis ejus. Discite
ergo quod amare debetis ut amare possitis. Qui enira ,

Idiligit decorem domus Dei non est dubium quia ,

lEcclesiam ddigit non in fabrefactis parielibus et tectis,

;

1
non in nilore marmorum et iaquearibus aureis ^ sed in
jhomirjibus fideiibus, sanctis, Deum diligentibus ex toto
corde suo et ex tota ahima sua et ex tola mente sua , et
proximum suuin lancpiam se ipsum.
II. Sed in congregatione christiana ,
quanlum pertinet
ad pnrlicip;itionem et communioncm Sacramentorum,
mulliplicali suntsu[)er numcrum ^. Alius est ergo nume-
rus : alii super numerum. Numerus est , de (piibus dicit

Apostolus, « Novit Dominus qui sunt ejus*. » Supcr

numerum autem : « Quoniam in magna domo non solum
•Alias de Tcmpuie 264. — ' i Cor. 111, 17. — ' Psal. xxxix, 6. —4 j Tim.
U, 19.
 304 S. AUGtJSTI»! EPISCOPI

» vasa sunt aurea et argentea, sed et lignea et fictilia

» quidem in honorem, alia in contumeliam^
alia

Numerus ergo, vasa in honorem super numerum, vasa :

incontumeliam. Cumergo duo genera vasorura, sint ista

numquid dubitaraus ubi sitdecor domus Dei? Si ergo vis
diligere, agens quod cantasti, decorem doraus
Dci, et lo-
cum tabernaculi claritatis ejus •
qusere vasa in honorem.
Etnolodicas, « Quaesivi, et non inveni. » Ideo enim
quaesisti, quia quod quaesisti tu non fuisti. Similis simili
cohaeret, dissimilis dissimilem refugit. Si fueris vas in
con-
tumeham , procul dubio vas in honorem grave tibi erit et
ad videndum. Non audis quomodo quidam de quodam
dicant, « Gravis nobis estetiamad videiidum^? »
Quod tibi
grave est ad videndum, quando erit apertum ad invenien-
dum? Vasa enim ista, interiorum hominum sunt. Non
utique cum visus fuerit justus, jam agnoscitur justus.
Eumdem aspectum habet et justuset injustus : uterque
horao, sed non uterque doraus Dei. Et si amboChristiani
appellantur, utrumque vas, sednon utrumqueinhonorera
sed ahud in honorera, aliud in conturaeliam.
Numquid propter mala vasa deserenda est doraus
III.

magna? Novit Deus uti id est Dominus raagn^e doraus, et ,

vasis in honorem, et vasis in conturaeliara. Sicuti est ma-

lorura male uti etiara bonis , sic e contra Dei bene uti etiam
malis. Quantis bonis utuntur mah? Omnis enim creatura
Dei bona est^ Quoraodo earaale utunturraah? Quomodo
eos increpat Scriptura, dicens : « Petitis, et non accipitis, eo
» quod male petatis, ut in concupiscentiis vestris insuraa-
» tis *.
» Quod noraen acceperunt isti male u tentes bonis Dei ?
Sequitur, et dicit : « Adalteri. » Unde adulteri? « Nescitis,
» quia amicus hujus mundi, iniraicus Deo constituitur^? »

' 2 Tiin. II, 20. — ' Sap. ii, i5. — 3 i Tim. iv, 4. — 4 Jacob. iv. 3,—
5 Ibid. 4.
 SERMO XV , DE VERSU 8 PSALMl XXV. 305
Adulteri, inquit. Sunt animoe adulterae , sunt fbrnicariae :

discutiamus eas. Fornicariae animaesunt, multis diis falsis

quodam modo prostitultc : aduUerae autem , tanquam

legilimojam conjugio copulalae , et ipsi legitimo con-
jugio non servantes anirate castitalem. Ut autem hoc
dicam expressius, « Pagani anima fornicaria est, Ghris-
» tiani mali aduitera. » Pagani anima fornicaria, legiti-
mum virum non habet, per diversa d.iemonia prostituta
corrumpitur : Ghristiani autera mali quare adultera est?
Quia nec castitatem diligit, nec virum deserit. Non ergo
dicas, « Quare sunt isti indomo Dei.^ » Respondetur tibi,

)) Vasa sunt in contumeham. » Novit eis uti Deus : non

\
errat qui creavit : quoniam qui potuit creare, novit ordi-
I
nare habentin domomagnalocum suum. Siautemquae-
:

I ras a me , (juomodo eis bene utatur Deus fateor Dei : ,

consilium, sicut homo, exphcarenon possum. Novi enim

I

cum PauJo apostolo expavescere, quod etiam ilJe cum

I consideraret, expavit, etexpavescens excJamavit : « O aJ-

1
» titudo divitiarum sapientiae et scientitie Dei ! quam in-
» scrutabiJia sunt judicia ojus, ot invcstigabiles viae ejus I

)) Quis enim cognovit sensum Domini, aut quis consiha-

)) rius ejusfuit? aut quis prior dedit illi, et retribuetur ei ?
I

I
)> Quoniam ex ipso et per ipsum et in ipso sunt omnia :

!
» ipsigloria insaecula s;ecuIorum. ^ » Nobis cojisideratio,
admiralio, tremor, excJamatio: quianulla penetralio. Ipsi

]
autem quid? (jloria in saeculasaeculorum. Sive devasis in
honorem, sivc de vasis in contumeJiam, ipsi gJoria in
swcuJa saeculoruni. Alios coronat , alios ilannial , nus-
t
quam (;rrat : aJiosprol)at, de aliis probat, omnesordinat.
IV. (}i\\d raciunl, in(|uil. in lioc muiulo Iiomincs maJi?
I
Respondc milii, in Ibrnacc aurilicis p;ilca(|uid liu il? INilo

'
Koiii. XI, '
', 'U
CXXIN' liO
306 S. AUGUSTINI EPISCOPI
non ibi esse sine causa paleam ubi aurum purgatur. Vi- ,

deamus quae ibi sint omnia fornax est palea est, aurum :
,

est, ignis est, artifex est sed illa tria aurum palea, ig-
: , ,

nis, in fornace 5
artifex, ad fornacem. Attende etiam is-

tum ranndum mundusfornax est;palea, homines mali

:

aurum, homines boni ignis tribulatio artifex, Deus. ; , 5

Attende et vide aurum non purgatur, si palea non uratur.

:

Vide aurum in hoc ipso Psalmo, ubi diligimus decorem do-

mus Dei, et locum tabernaculi claritatis ejus. Vide ibi au-
rum vide vocem auri purgari cupit « Proba me Do-
,
;
:

» mine, et tenta me, ure renes meoset cor meum. Proba

» me, » inquit, « Domine et tenta me*. » Qui timere
debuit tentationem , petit tentationem. « Proba me » ,

inquit, Domine, ettentame*. » Et vide sinonignem

«

quaerit « Proba me, et tenta me ure renes meos et cor

: ,

» meum. » Non times neinigne deficias? Non inquit. ,

Quare.? « Quia misericordia tua ante oculos meos est*. »

Ecce, inquit quare securus dico, « Proba me Domine,
,
,

» et tenta me ure renes meos et cor meum

, » non quia :

idoneus sum viribus meis ignem sustinere tentationis sed ,

» quia misericordia tua ante oculosmeos est. » Quimihi,

inquit donasti ut aurum probatum essem in fornace me

, ,

perire permittis ? Prorsus mittis purgandum ejicis pur- ,

gatum. « Custodiat Dominus introitum tuum et exitum

» tuum^. » Vide ipsum exitum, vide ingressum inforna-

cem. « Omne gaudium existimate, fratres mei_, cumin ten-

» tationes varias incideritis'*. » Ecce audisti ingressum
qusere exitum. Facile enimestintrare : exire magnum est.
sed noli timere : « Fidelis Deus. » Nempe quia ingressus
fueras, de exitu cogitabas. « Fidelis Deus, qui non vos per-
» mittit tentari supra id quod potestis , sed faciet cum
' Psal XXV, 2. — > Ibid. 3. — ^ Psal, cxx, 8. — 4 Jacob. i, 2.
 SERMO XV , DE VERSU 8 PSALMI XXV. 307
» tentatione etiam exitura ^ » Quid est exitum? Ut possi-
tis sustinere. Intrasti, incidisti, sustinuisti, existi.
V. Magna bonorum abundan-
materies est purgationis ,

tia malorum. Nam in multitudine malorum quamvisper-

mixti lateantboni, novit Dominus quisuntejus. Submanu

tanti artificis, auri mica in magna palea perire non potest.

Quanta ibi palea, quam modicum aurum? Sed noli ti-

mere tantus est artifex ut purgare possit perdere non
5 ,
,

possit « Vide aurum beatum Apostolum in ista fornace

:

» mundi hujus quemadmodum periculis probatur ^ » ut :

veniamusad vasa inhonorata quae intus sunt, quibus no-

vit bene utiDominus magnae domus. Apostolus ergo cum

pericuhs probaretur, quid dicebat? « Periculis in mari,

» periculis in deserto, periculis ex genere, periculis ex
» gentibus^. » Istaomniaforis sunt. Intus attende. « Pe-
» riculis in lalsis fratribus. » Alloquor ergo aurum Dei, al-

loquor vasa facta in honorem , alloquor grana in tritura

areae inter paleam laborantia. Tibi dico, quisquis audis
non me, sed per me « Esto bonus, toleramalum. » Nolo
:

dicas : Quis est bonus? Imo et hoc volo dicas quoniam :

quantumcumque fueris bonus, non eris sine aliquo malo.

Underectissimedicitur: «Nemo bonus, nisi unusDeus^, »
Sed bonus ille qui facit bona, Deus est. Si ergo bonus Deus
qui facit bona, et solus ille bonus eilector bonorum quo- ;

modo esteircclor l)onorum, si nullushominumost bonus?

Secundura modulum ergo proxiraura est et homo bonus.

Qui si non esset, Dominus ipse non diceret : « Homo bo-
» nus de bono thesauro cordis sui profert bona'' »

VI. Esto ergo bonus, et toiera malum. Eslo simphciler

bonus, et dupliciler tolera raalum. Bonus, nonnisi intus :

nara si non intus, nusquara bonus. Estoergo l)onus iutus,

' I Cor. X, i3. — » "2 Tiin. ii, nj. — * 1 Coi. ti, l6.— 4 Liic. xviii, 19.
-5 Id. VI, 45.

io.
308 S. AtGVSXINl EPISCOPI
malum tolera et Ibris et intus. Foris tolera hi^ereticum ,

tolera paganum , tolera Judaeum 5 tolera et intus malum

Christianum. Quia inimici hominis domestici ejus^ Pa-
tiens molestos multos intusmalos stomacharis, indignaris,
quasi jam venerit tempus ventilationis. In tritura positus
es, in tritura es adhuc , area trituratur adhuc 5 adhuc
grana et manipuli , cum gentes credunt , ad aream coUi-
guntur. Putas esse te posse in area triticum solum? Erras.
Geme in area , ut gaudeas in horreo. Fiunt multa mala a
Christianis malis : illi qui foris sunt, et nolunt esse Chris-
tiani, inveniunt occasiones ad excusationes. Hortatorisuo
ut credat , ista respondet : Vis me esse quod estilleet ille?
Et nominat illum et illum aliquando et verum dicit. :

Cum autem verum non potest inveniri, quid magnum est

calumniari? Cum ille non trepidatcalumniari, facit alium
quod non videt suspicari. Tu cum audieris hominem ista

dicentem , forte quia nosti fratres tuos malos , dicis apud

teipsum : Verum dicit ; « Periculis in falsis fratribus^. »

Sed noli deficere, quod ille quserit, tu esto. Esto bonus

Christianus, ut convincas calomniosum Paganura.
VIT. Sed ille calumniatur, et de bonis dicit falsa, ple-
runique ilii Quid facit aurum? Undique paleaest,
credilur.
ignis. Sordes pone, non fidera esto mundior, ipsa exerci- :

tatione esto mundior valeat tibi ille, qui auferat quo sor-
:

didior es, non qui opprimat quod aurum es. Etenim si

defeceris, peris in palea et si peris in palea, aurum non :

eras, sed aurum te essefingebas. Novit Dominus qui sunt

ejus. lUi autem qui suntmali_, dequibus erubescis quando

es inter malos qui sunt foris, memento quod non sint in

domo magna ubi es, vas in honorem, sedin contumeliam^
Instruxit te Apostolus, regat te Deus. Si mah non essent
pro quibus oraremus quando nobis diceretur « Oratc
,
:

' Michseeo vii, G. — ' 2 Cor. xi, 26. — ^ 2 Tim. 11, 19.
 SERMO XV, DE VERSU 8 PaAI.Mt XXV. 309
)) pro inimicis vestris' ? » An forte vellemus bonos habere
inimicos? Unde fieripotestPNon habebisbonuminimicum,
nisi fueris malus si autem fueris bonus
: inimicus tuus ,

non erit, nisi malus. Orate proinimicis vestris. Ergo boni

orate pro malis. Redi ad cor tuum. O tu qui in ista fornace
purgaris, si potuit esse vox tua : « Proba me, Domine, et
)) tenta me ; ure renes meos et cor meum quoniam mi- ,

» sericordia tua ante oculos meos est'- : » ecce redi adcor

tuum. Sub Deo es, orationem fusurus es^ occurrit tibi qui
te Isesit, occurrit tibi qui le pressit, occunit tibi qui te spo-
liavit, occurrit tibi qui te in carcerem misit : eia attende
cortuum, respice Dominum tuum. Ecce raalus inimicus
tuus, ecce bonus Dominus tuus : nocet tibi inimicus tuus
malus, oraproinimico tuo, dicittibiDominus tuus bonus.
Inter inimicum tuum malumetDominum bonum, (|uid lu
facturuses? Gontra illum oraturus, aut huic obtempera-
turus.^

VIII. Suscipis ex proecepto Domini lui orare pro ma-

ligno illo inimico tuo : quid facturuses? Dominus jussit
dura jussit : sed magnapromisit. Quce dura jussit.^ « DiH-
» gite inimicos vestros, benefacite his t|uioderunt vos '. »

Dura sunt : sed propter verba labiorum tuorum ego custo-

divi vias duras*. Unde tibi viril)us tuis custodire vias
duras, nisi « quia misericordia tua anle oculos nieos
» est? » Ecce dura jussit, amara jussit, vidc ((u;e promi-
sit. « Orate propersequentibusvos, utsitis fdii Patris ves-
» tri, quiin ccelis est. » Si tibi diccrcl : (Jra pro inimiro
tuout sisfihus patris tui, nc cxli.Teredet te pater carnalls,

qui hoc tibi relicturus est, quod hinc non est ablalu-

rus •
timcrcs, ct facercs : promitlilur tibi pro his duris,
ut sis fdius Allissimi ; cogila Palrcm , ct agnosce iirrre-

' MaUl». V, 44. — » :» PmI. xxv, ?, .'{. — ' Maltli. v, 44. — 4 Pnal.

XVI, 4.
310 S. AUGUSTINI EPISCOPI
ditatem. Dic ergo, incipe orare pro inimico tuoillo magno,
qui tibi multa mala fecit, qui in te multa dura congessit :

incipe pro illo orare , et vide cor tuum tecum litigare.

Quod ergo vis, quod placet tibi, quod delectaris secundum
interiorem hominem ,
quod obtemperas Doraino tuo et ,

oras pro inimico tuo, aurum est quod vero, cum orare
:

coeperis , incipit tecum carnalis infirmitas litigare, ipsse

sunt sordes , a quibus te Deus vult in fornace purgare.

IX. Exercere ergo in mediis malis, o bone , si quis es
bonus non de tuo bone, quia fuisti malus, sed de illius
:

qui nunquam est malus : exercere in mediis malis. Nec

mihi volo dicas, Saltem si necesse esset propter exercita-
tionem nostram ut essent mali, pauci essent mah, et boni
multi essent. Non attendis quia si pauci essent , multis
non nocerent? Utique considera vir prudens, quia si multi
boni essent, et pauci mali essent ,
pauci maH multis bonis
nocere non auderent. Si non auderent, non exercerent.
Nunc vero quia multi sunt mali, Jaboratur a paucis bonis
inter multos malos et cum laboratur, sudatur et cum
: ^

sudatur, aurum purgatur. Esto ergo in decorem domus

Dei. Jam tecum in corde tuo Htigavit infirmitas : invoca,
ut vincas : adsit tibi Deus, adjuvet qui jubet. Jam factus
es victor infirmitatis tuae ,
jam suscepisti animum et fruc-
tum orandi pro inimico tuo : vide quid boni sit ; compara
illum tibi. IUe meditatur tentationes, tu fundis orationes :

ille si nocet , palam nocet ;quod pro illo oras Deus

tu ,

novit : ille non credit ,

quia cor tuum non discutit. Cum
ergo ille palam nocet , tu occulte oras : in isto torculari
(quia et torculari Ecclesia comparata non ille, est), vide si

quipalamnocet, amurcacurrensestperpubhcum. Amurca

per pubhcum currit, oleum autem ad sedemsuam occul-
tos transitus habet. Et cum occuite transeat in magnitu- ,

dine apparet. Quam multi enim, o fratres mei, quam multi

 SERMO XVI, IN PSALMO XXXIII, 13. 311
m ista conflictatione
rerum, in hujus mundi malitia in ,

istamalorum abundantiasubtraxerunt se, etconversisunt

ad Deum, et vale-fecerunt mundo, et coeperunt pauperi-
bus subito donare res suas, qui paulo ante rapiebant alie-
nas. Sed multi raptores , invasores , spoliatores publice
apparent, amurca illa est per plateas currens : illiautera,
unushinc, unusinde, corde conjuncto^ malus faciensmala
permanere erubescens Dei monita cogitans spem saeculi
, ;

irridens, spem coelestem expectans, mutans amores et

mores oleum sanctitatis est in torculari vas in honorem
: ,

est in domo magna, aurum estin fornace, granum est in

horreo. Ibi est decor domus Dei.

SERMO XVI ^
Deeo quod scriptum est in Psalmo xxxin, Quis est 13.
homo qui vult vitam, et diligit videre dies bonos ?

I. humanum genus Spiritus Dei, jubendo quid

VocANs
promittendo quid sperare debeamus, prius men-
facere, et
tem nostram inflammat ad praemium ^ ut (juod prnecipltur
magis bonum amando, quam malum timendo faciamus.
» Quis est homo, inquit ,
qui vult vitam , et dihgit vi-
» deredies bonos^? » Sic interrogatur quisiste sit, quasi
possit inveniri qui non sit. Quis enim non vult vitam.^ Quis
non dihgit viderc dics bonos? audi crgo <[uod secjuitur,
quicum(|ue hoc vis et dihgis homo, audi (juod se([uitur
omnis liomo « (^ohibe, » in(|uil, « hnyuam tuam a
:

» malo, cllabia tua iion lo(|uanlur dolum. Dediuaa malo,

» etfac bonum (junere pacem j

ct se(juere eam ^. » Ho- ,

' Fortr r.ompunclo. — ' Alia» i >'x llomiliis rio. — < Psal. xxxiii, i3 —
« Ibi.l. i4, i.l.
 312 S. AVGXJSTTNI EPTSCOPI

nim omninm caPlera snpcriora sunt in pr.TRcepto , nlti-

mum in prsemio. Nam ut cohibeamus linguam nostram a
malo , et labia noslra non loquantur dolum , declinemus
a malo, et faciamus bonum , ut quaeramus pacem prseci-
pitur nobis : ut autem sequamur eam ,
promittitur nobis.
Quae ista pax est, nisi quam non habet mundus? Quae ista

pax est, nisi quam non habet ista vita, quse in hujus vitae
comparatione nec vitaestPNequeenimde hacvita diceret,
» Quis est homo qui vult vitam » et ad istam vel reti- :

nendam vel producendam praeceptis consequentibus hor-

taretur, tanquam et istam quis non vellet. Nam et hfpc

optatur saltem proHxa, quia non potest esse sempiterna :

et per hanc potest homo pervenire ad illam , si quemad-

modum vult eam longam, sic velit et bonam. Quantum
est autem inhac vita longum quod erit aliquando ftnitum?
,

et quod erat longum, erit nullum quia et quando erat :

non stabat quando producebatur, non augebatur nec

; ;

addendo crescebat, quia veniendo recedebat.

11. Quisquis igitur es amator longae vitae, esto potius

bonae vitae. Nam si male vivere volueris, longa vita non

erit verum bonum, sed erit longum malum. Vide auteiii

quam sis absurdus atque perversus : cum te vitam fatea-

risplus amare, quamviliam ; villam vis polius bonam ha-
bere, quam vitam. Nam ut inhiando et male concupis-
cendo adipiscaris villam bonam, fraudando eflicis vitam
malam. Tamen si tibi diceretur, sia tequaereretur, utrum
malles villabona carere perdendo, anvita raala moriendo:
responderes, te, si utruraque retinere non posses, para-
tiorem esse ut villa tibi aufcrretur. Cur igitur non sicama-
tur vila , ut sit etiam bona, qune abs te omnibus tuis bo-
nis praefertur eliam mala? Cupis certe ut longa sit, licel

maia sit : imo fac ut bona sit , et noli timere ne brevis

sit. Nam si te sollicito bene agitur, te securo cito fmietur.
 SEP.MO XVI, IN PSALMO XXXIII , 13. 313
Succedet ei namque vi(a aeterna, sine raetu beala, siue
rinelonga. De illa quippe interrogat, qui dicit : « Quisest
» homo qui vult vitam , et diligit videre dies bonos? « In
hac autem vita jubetnos Apostolus redimeretempus, quo-
niam dies maiisunt^ Et quid est redimere tempus, nisi,

cum opus est etiam detrimento temporaliura commodo-

,

rum ad aeterna quaerenda et capessenda spatia temporis

comparare? Unde et Dominus prsecipit^ dicens « Si quis :

» voluerit tecura judiciocontendere, et tunicam tuam tol-

» lere, dimitte illi et pallium -. » Ut scilicet amissa re ali-

qua temporali, impendas ad quietem ,
quod eras impen-
surus ad litem
III. Quod itaque non de vita et diebus hujus temporis
loquatur Spiritus Dei , dicens : « Quis est horao qui vult
» vitam, et cupit videre dies bonos, » sequentia docent.
Talia enira pr?ecepta subjungit ,
quibus obaudiendo vitam
bonos habere possimus, ut haec vita quam nunc
et dies

agimus et hidiespro cisdem pr;ieceplis implendisplerum-

,

que araittendi sint. Proinde si hanc vitam, in qua nunc

suraus, intellcxerimus in eo f|nod dictum fst : Quis est
>» horao qui vult vitam, » et proptcr hanc habendam quae
conncctuntur praecepta faciamus •, (juidaclnrisumus, cum
j
aliquisin malilia potcns mortem nobisluerit comminatus,

I
nisi falsum testiraoniura dixerimus? Profecto enirasi face-
rimus (juodhic jubetur : <; Cohibe linguam tuani a malo, »

ut propterlioc pneceptum tcstimonii lallaciam rccusemus,

quasi d(jcepti videbimur : (|uia propter habend;e vitne

cupiditalera pra^ccptum servarc susccpimus, ct eam magis

prnpceptum servando perdidimns. Porro, si vitam intcl-
lcxerimus in aelernum bealara, (|nam post istara Deus da-
bit obedicntibns sibi j de (|ua Dominus dixit ad (|ncm-
dam : « Si vis venire ad vilam, serva maiulala' : » tunc
•
F,|.linR V, i6. — ' M:\\\U v, /jo. — *
Maflli iu, 17.
314 S. i.UGUSTINI EPISCOPI

vero interrogati , « Quis est homo qui vult vitam ? » res-

pondemus nos velle vitam , et si etiam sub ipso percus-

soris ictu veritatem servabimus in testimonio, mortem
contemnimus in mundo, vitam consequimur in coelo.

IV. Hoc de diebus bonis intelligamus. Nam si propter

dies praesentis saeculi ,
qui boni dicuntur, et non sunt, in
sepultura cordis per epularum aggeres , in luxurise ac vi-

nolentiae gurgitibus , in turpissimis ingluvium voluptati-

bus : si ergo propter istos dies ,
quasi propter dies bonos,
susceperimus praeceptum, ut labia nostra non loquantur
dolum plerumque tales dies cogunt amatores suos loqui
5

dolum et tales dies negantur eis qui non loquuntur do-

,

lum. Quidenim aliud est, loqui dolum, nisi aliud labiis

promere, cum aliud claudatur in pectore? Ad hoc maxime
adulatorum exarsit negotium ;
quia pene semper , ne pro-
hibeantur ab opimis mensis apparatisque conviviis , blan-
diendo non tacent falsum ; et ab his prohibentur, si amando
Deum dixerint verum. Ergo propter istos dies, quos pu-
tant bonos , ut eis exhibeantur , loquuntur dolum 5 et eis

negantur, si non loquuntur dolum. Ahi sunt igitur dies

boni , de quibus admonemur ut si eos videre dihgimus ,

cohibeamus a malo hnguam nec dolum loquamur. Non ,

sunt de isto sseculo dies ilh non eos habet coelum quod :

transiet sed quod permanebit

, non eos novit terra mo- :

rientium, sed terra viventium. Hos quisquis intellexerit et

dilexerit , et si eum terror mor-
linguam cohibet a malo :

tis cogat ad malum,

non loquuntur dolum et
labia ejus :

si diebus fallaciter bonis invitetur ad dolum dechnat a ,

malo etiam inter bona facit bonum etiam inter mala

,
;

quaerit pacem quse non est super terram et sequitur eam

,
,

in illo qui fecit coelum et terram.

V. Proinde, fratres, concupiscite vitam , et dihgite vi-
dere dies bonos ubi nulla nox erit : vitam in qua dies
 SERMO XVII, IN PSALMO XLlX 3.
, 315
malus non timealur dies bonos in quibus
nunquara
; ,

.
vita finiatur. Sed
hanc mercedem diligitis cavete ne
si
,

opus, cujuseamercesest, recusetis. Illam enim

pacem
quaerendo sequimini quaerite autem manibus vestris :

nocte coram Deo, et non decipiemini ^ Quid est

enim
manibus vestris nisi operibus vestrisPQuid est nocte,
,

nisi in tribulatione ? Quid est coram Deo, nisi conscientiae

puritate? Sic vivendo et hoc amando, habebitis Deum in
contemplatione et in illo vitam sine defectione dies bo-
,
5

nos sine contenebratione, paceni sine dissensione.

I^*V1**WVW1*W1*WVVVVVVVVVVVVVVVV1*%**VVVVVVVVVVVVVVWVVVVV\VVVVVV\*VVV^

SERMO xvir.

De eo quod dicitur in Psalmo (49.3.) Deus manifestus

veniet j Deiis noster, et non silebit. etc.

I. Cantavimus, fratres, « Deus manifestus

j
veniet,
! » Deus noster et non silebit. » Doum Christum Scrip-
,

tura praedixit venturum ad judicium vivorum et morluo-

rum. Quando enim prius venit judicari occullus fuit , :
I

quando veniet judicare, manifestus erit. Quam fuerit

\
tunc occultus , hinc intelligite quod ait Apostolus : « Si

j
» enim cognovissent , nunquam Dominum u\ov\x cruci-

j
» fixissent^ » Tunc autcm siluit interrogatus, sicut Evan-
gelium lo((uitur , ct impietur in eo Isai.T prophetia diccn-
I

tis : « Sicut ovis ad immolantlum ductusest, et sicut agnus

» coram tondente se fuit sine voce sic non aperuit os ,

» suum*. Veniet ergo manifestus, et non silebit. « Ad

Psal. Lxxvi, 3. — > Alias 28 cx Ilom. 5o. — ' i Cor. n, 8. — A Isai.
LUI, 7.
 316 S. AUGUSTINl E}>ISC0P1

lioc diclum esl : « Non siJeblt , » quia siliiit judicatus.

Nam quanlum attinet ad voces ipsius nobis necessarias
quando siiuit? Non siluit per Patriarchas, non siluit per
os carnis suae : etmodo si sileret Scriptura non loquere- ,

tur. Lector ascendit, et ipse non silet. Tractator loquitur,

si vera loquitur, Christus loquitur. Si sileret Christus,
ego vobis ista non dicerem. Nec per os vestrum siluit :

nam quando cantabatis, ipse loquebatur. Non silet opus ,

est ut nos audiamus , sed aure cordis : nam facile est au-
dire auribus carnis. illis auribus audire debemus ,
quas
quaerebat magister ipse , cum diceret : « Qui habet au-
)) res audiendi, audiat ^ )) Quis enim ante illum, quando
ista dicebat, sine auribus carnis stabat? Omnes aures ha-
bebant , et pauci habebant : non omnes habebant auroy;

audiendi, hoc est, obediendi.

II. Quam terribiliter locutus est per prophetam Ezechie-
lem, credo adhibuistis aurem , credo audistisquemadmo-
diim dixerit : « Ad domum Israel mittam te, non ad popu-
)) kirn altioris linguae te mittam.Populus autemillenolent
)) audire te, quia noluntaudire me'^. ))Quidostendit, nisi quia
ipseDeus per Pro tam loquebatur ? Quia vero in ipsis verJjis
propheticis nos maxime territi sumus, id est, Praepositi quos
posuit loqui ad populum suum, prius in illis verbis videmus
faciem nostram. Demonstratum est enim nobis, sonante lec-
tore, quasi speculum ubi nos inspiceremus 5 et inspeximus
nos ;inspicite vos, Ecceegofacio, quodibi audivi. « Si non
» discreveris, inquit ,
justum •, si non dixeris peccatbri,
» Morte morieris et ostenderis illi ut rccedat ab iniqui-
,

» talibus suis ipsequidem in peccatis suismorietur, san-

j

» guinem autem ejus de manu tua exquiram. Si autem

» dixeris, et ille contempserit, ot non obedierit ille in scele- •

» ribus suis morietur, tu autem animam tuamliberabis^.

' Mattli. XIII, 9. — '
Ezecli. in, 5, etc. — 3 Id. xxxm, 8.
 SERMO XVII,
1'SALMO XLIX 3. TJV
3l7 ,

Dico vobis^ libero animam meam. In magiio cnim sum

non periculo, sed exitio constitutus, si tacuero. Sed cum
ego dixero , et implevero ofiicium raeum , vos jam atten-
dite periculum vestrum. Quidautemvolo.^ quid desidero?
([uid cupio? quare loquor? quare hic sedeo ? quare vivo?

nisi hac intentione, ut cum Christo simul vivamus ? Cu-

piditas raea ista est, honor meus iste est, gloria mea ista
est,gaudium meum hoc esl possessio mea ista est. Sed
,

sinon rae audieritis , et tamen ego non tacuero animam ,

meara liberabo. Sed nolo salvus esse sine vobis.

III. Nolite ergo contemnere, fratres raei, peccata, in qui-
bus forte consuetudinem jam fecistis. Omne enim pecca-

tum consuetudine vilescit et fit homini quasi nullum sit

,

obduruit, jam dolorem perdidit. Quod valde putre est,

nec dolet quod non dolet, non pro sano habendum, sed
:

pro mortuo computandum cst. Attendite ([ua3 dicat Scrip-

tura el ibi videte quemadmodura vivcre debeatis. Quis
,

non contemnat ebriositatis peccatum? Abundat talc pcc-

catum et conteninitur. Jam cor ebriosum perdidit sen-
,

sura non habet dolorem quia riec salutem. Quando ali-

,
,

quid pungituret dolet,aut sanura est, aut est in illo spes

ali([ua sanitatis quando autem tangitur, pungitur, vcl-
:

licatur, ncc dolet^ pro mortuo habendum est ac de cor- ,

pore praecidendum. Sed aliquando nos [wrcimus et non ,

novimus nisi lo((ui cxcommunicare de Ecclesia proji-

: ,

cere pigri suraus. Aliquando enim timemus, ne ipso Ihi-

gello |)ejor fiat qui caeditur. Et quamvis qui tales sunt,
jara in aniraa mortui sint tamen (juia Medicus noster
:

omnipotens est, non est desperandiim de liis; sed tolis

viribus sup[Dlicandum , ut aures cordis, quas clausas ha-
bere probantur , Dominus aperire digiictur. Sed nun([uid
ille par(U't, iium^uid silcbil ([uem timerc dcbcmus? Au-
distis in i[)so l'salmo, fratrcs mci , cum cnumcrarcl pcc-
318 S. AUGXJSTINT EPISCOPI

cata peccatoris, ait : « Hsec fecisti, et tacui^ » Contrahoc

dictum est, « Veniet et non silebit. » Praesentia sua non
silebit. Exceptoenim quod Dominus Christus significatur,
quia siluit in judicio, ut impleretur in illo etiara ea pro-
phetia ,
quara paulo ante commemoravi , hoc excepto
modo Deus ipse per se ipsura Dorainus Christus tacet. As-
cendit enim in coelum, et sedet addexteram Patris, inde
vcnturus est judicare vivos et mortuos : quandiu ibi est
donec veniat tacet. Voces ejus in libris audimus, de ore
ipsius non audiraus. Audistis vocem ipsius de sanctis Scrip-
turis isto loco : auditis cum vos ipsas comraeraoratis , et
forte de his rebus inter vos sermocinamini.
IV. Qui vuit audiri aDeo, Charissimi, prius audiat
Deura. Nunquid audis illura quando facis adulteriura , ;

et latere te putas quia horao te non videt ? lUe te videt

,

sed tacet. Quando furtura f acis captas oculos ejus cui ,

furaris, et si eum latet, facis si propterea non facis, :

quia tijnes ne videaris , intus fecisti , in corde fecisti ; fur

teneris , et nihil tulisti : sed et tu , si opportunitas detur
ad implendum malum factum tuum , furaris , et laetaris
quia tacet. Audi ergo Psalmum : te admonuit, te qui-

cumque es forte hic hodie stas , nocte aliquid fecisti , te

admonuit, tibi dixit : « Haec fecisti , et tacui. Suspicatus
» es iniquitatem ,
quod ero tibi similis ^ ? » O homines ,

qui haec verba ,

quas dicturus sura , nec in ore habetis
nec in corde , felices estis. Nonne quotidie homines mala
facienles , aut quos bene fecisse poenitet , et poenitentia
perversa fundunt quod mulserunt nonne quotidie dicunt, ;

et ista murmura inter se rodunt Vere si Deo dispHcerent :

ista, permitteret illa fieri, aut ilH qui ea faciunt fehces es-
sent in terra ? Videmus raptores videraus infirraorum ,

oppressores, videmus vicinorum expulsores, videmus vio-

' Psal. xm, 21. — =•
Ibid.
 SERMO XVII, IN PSALMO XLIX 319 , 3.

lentos limitum iiivasores ,videmus caluraniatores et ta- ;

men potentes , divites , felices in hac terra. Si vere Deus

ista videret , si ista curaret ,
parceret eis ? Addunt et hoc,
quod pejus est, Non placent nisi mali. Contingat autem
ut faciat bene aliquis , et sequatur forte ahqua tentatio ,

continuo ad mauum habet Non expedit , bene facere qui :

fecerit bene, nihil illi prodest. Parum est tibi quod male
vis facere , et bene facientibus maledicis ? « Hsec fecisti
» inquit, et tacui. Suspicatus es iniquitatem ,
quod ero
)) tibi simihs. )) Quid est, « quod ero tibi simihs? )) Quia
sic mihi placet malum ,
quomodo tibi : hoc es suspicatus.
Hoc dixisti in corde tuo : sed ego audivi, quando dixisti
in corde tuo. Quod pejus est, in haec verba progrediuntur,
ut nec audiri timeant.
V. Ergo « quod ero tibi similis.
Suspicatus es inique ,

)) Arguam te : » quomodo non

quando non pu- putas, et
tas « arguam te. » Sileo cum facis
, sed non sileo cum :

judico. « Arguam te. » Quid tibi faciam quando arguam ,

te? « Statuam te ante faciem tuam. Modo enimquando ))

male facis putas quia bonus es quia non vis te videre.

, ,

Ahos reprehendis te non respicis ahos accusas , de te , ^

non cogitas ahos ponis ante oculos tuos te ponis post

^ ,

dorsum tuum. Ego quando te arguo, contra facio tollo :

te a dorso tuo, et pono te ante oculos tuos. Vidcbis te, et

planges te et non erit jam tunc ([uomodo corrigas te.
•,

Contemnis ergo tempus misericordia^ , veniet tempus ju-

dicii : quia lu in ecclesia mihi canlasti : « Mist ricordiain
)) et judicium cantabo tibi , Domine'. )> Ex ore nostro
exit, et ubi([ue ecclesia? concrepant Christo : « Misericor-
)> diam et judicium cantabo tibi , Domine. » Tempiis est

misericordine , ut corrigamur : nondum vonit Umpus ju-

dicii. Locus cst, spatium est : peccavimus, corrigamur.
« Psal. c. I.
320 S. AUGUSXIM EPISCOPI

Nondura finita est via, nondum clausus est dies, nondum

expiratum est ^ non desperetur quod ,
est pejus : quoniam
propter ipsa peccata humana et tolerabilia, et tanto cre-
briora ,
quanto minora
Deus in Ecclesia tem- , constituit
pore misericordise praerogandae quotidianam medicinam ,

ut dicamus « Dimitte nobis debita nostra, sicut et nos

:

-» dimittiraus debitoribus nostris ^ : » ut his verbis lota

facie ad altare accedamus , et his verbis lota facie corpore
Christi et sanguine communicemus.
VI. Sed quod est gravius, ipsam medicinam sic homines
contemnunt ut non solura non dent veniara quando in
,

illos peccatur, sed nec vehnt petere quando ipsi peccant.

Intravit tentatio, subrepsit ira^ tantura dorainata est

iracundia ,
quantum potuit, ut non solum tumultuaretur
cor, sed et convicia et crimina vomeret Jingua. Non vides
quo teimpuht? Non vides quo te prsecipitavit? Tandem
corrige, dic, Male feci, peccavi. Non enim morieris si ,

dixeris crede, non mihi, sed Deo. Quid sura ego? Homo
:

sura par vester sura carnera porto inftrraus sura

,
om- , , :

nes credaraus Deo. Attendite vobis. Ipse Dorainus Chris-

tus ait , attendite vobis : « Si peccaverit frater tuus , cor-
)) ripe eum inter te et ipsura solum. Si te audierit, iucratus
» es fratrem tuum si te non audierit, adhibe tecura duos
:

» aut tres. In ore duorura aut triura testium stabit omne

» verbura. Si nec ipsos audierit , refer ad Ecclesiara. Si

» necipsam audierit, sit tibi tanquam Ethnicus et Pubh-

» canus-. » Ethnicus Gentihs est -, ille est, qui in Chris-

tum non credit. Si nec Ecclesiam audierit, mortuura com-

puta. Sed ecce vivit, ecce intrat, ecce signat, ecce genu
figit, ecceorat_, ecce ad altare accedit. Sed sit tibi tan-
quam Ethnicus et Pubhcanus. NoU in illo attendere faisa

signa : vivens mortuus est. Lnde vivit? quomodo vivil?

' Mallh. VI, 12. -« * Iil. xvm, i5, ctc.

 SERMO XVII ; Itt PSALMO XLIX , 3. 321
Si dicam alicui in conspectu vestro , Tu hoc iecisti : res-
pondebit postea, Quantum erat? Intus me
moneret, intus
mihi diceret, quia male feci , intus viderem peccalum
meum : quare in populo arguit? Quid
si feci et non cor- ,

Quid si feci et adhuc perseveras ? Quid si feci

rexisti ? ,

et adhuc tibi bene ft-cisse videris in corde tuo ? Quia tacet

ille,justus es? Quia ille modo non vindicat, nihil male

fecisti? Non times, « Arguam le? •» Non limes, « Consti-
)) tuam te ante faciem tuam ? » non limes ?
VII. Sed longe est , inquis ,
judicium. Primo quis tibi

dixit, quia longe est dies judicii? Numquid si longe cst

dies judicii, longe est dies tuus? Unde scis quando est?
Nonne mulli sani dormierunt et obduruerunt? Nonne
casus nostros nobiscum in hac carne portamus? Nonne
fragiliores sumus, quam si vitrei essemus ? Vitrum enim
etsi fragile est, tamen servatum diu durat : et invenis
calices ab avis et proavis , in quibus bibunt nepotes et
pronepotes. Tanta fragilitas custodita est per annos. Nos
aiitem homines, et sub tantis casibus quotidianis fragiles
ambulamus; etsi casus ipsi repentini non acciderent,
diu tamen vivere non valeremus. Vita humana tota brevis
est, ab infantia usque ad decrepitam senectutem tota bre-
vis cst. Adam si adhuc viveret, et hodie moreretur, cjuid
illi vitae longitudo profiiisset? Huc acccdit {|uia ipse dies, ,

qiii quasi naturaliter servit , morbo illecto incertus est.

Quolidie moriuntur liomines : et tjui vivuiit deducunt
,illos , exsecjuias celcbrant, et vitam sibi promittunt. Ncmo
dicit, Corrigam me, nc cras hoc sim (juod iste (|uem de-
iduxi. iMacent vobisverba, cgo (purro facta. Nolilc me
icontristarc pravis moribus vcslris : (|uia delcctatio mea non
est in hac vita, nisivcstra bona vita.

cxxiv. '2i
322 S. ACGUSTINI EPISCOPI

njxxiwx/w/w/wv^ wvwwvwwwwwwwwwwwwwwwwwwww wwvwvwwww

SERMO XVIIP.

De eodem versu Psalmi (49.) Deus manifestus

veniet etc.

I. Ad exhortandas mentes Charitatis Vestrae, pauca de

prsesenti Psalmo, quae donat Dominus, gratanter accipite.
De Domino nostro Jesu Christo prophetalum est in isto
Psalmo , ubi audivimus et cantavimus , « Deus manifestus
» Deus noster, et non silebif^.
veniet, Ipse enim Do- )>

minus Christus Deus noster Filius Dei primo adventu

, , ,

venit occultus secundo adventu veniet manifestus.

,

Quando venit occultus,non innotuit nisi servis suis quando :

veniet manifestus, innotescetbonisetmaUs. Quando venit

occuhus, venit judicandus quando veniet manifestus,
:

veniet judicaturus. Denique tunc cum judicaretur, siluit,

et de silentio ejus Propheta prsedixerat « Sicut ovis ad :

)) immoiandum ductus est, et sicut agnus coram tondente,

)) non aperuit os suum^ Sed « Deus noster manifes-
sic )>

» tus veniet, Deus noster, et non silebit. Non quo- )>

modo siluit, quando judicandus erat, ita silebit, quando

judicaturus erit. Et nunc non silet, si sit qui audiat sed :

dictum est, « Tunc non silebit, » quando vocem ejus

agnoscent et qui modo contemnunt. Modo enim quando
dicuntur prsecepta Dei, quibusdam in risum veniunt : el

quoniam quod promisit Deus modo non ostenditur, et

quod minatur modo non videtur, quod prsecipitirridetur.

I Alias de Teuipoie 22o. — » Psal. xnx, 3. — 3 Isai. lui, 7.

 SERMO XVIII, DE EODEM VERSU. 323
Modo enim felicitatem qu£e dicitur mundi hujus habeut ,

et mali : infelicitatem quse dicitur mundi hujus, habent

et boni. Attendunt homines qui credunt praesentia
et non
credunt futura, quoniam bona etmala praesentis sae- ista

culi promiscue habent boni et mah. Si divitias optant,

vident habere divitias et pessimos homines et bonos homi-
nes : vident etiam, si exhorrent paupertatem et miserias
hujus saeculi, laborare in his miseriis non solum bonos,
sed etiam malos et dicunt in corde suo , quia res huma-
:

nas Deus nec respicit, nec regif, sed omnino in intimo

quodam mundi hujus fundo dimisit nos casibus volvi
nec aliquam providentiam exhibet nobis. Ac per hoc fit
in iJlis contemptus praecepti, quia non vident manifesta-
tionem judicii.
Veruratamen etiam modo debet quisque attendere,
II.

quia quando vult Deus, respicit et judicat^ et ad horam

non diifert quando autem vult, dilfert. Et unde hoc?
:

Quia si nunquam in praesenti judicaret, non esse Deus cre-

deretur si omnia in prsesenti judicaret
: nihil judiciore- ,

servaret. Ad hoc enim multa servantur judicio et quie- ,

dam in pra3sentia judicantur, ut illi qui difleruntur,

limeant, et convertantur. Non enim amat Deus damnare,
sed salvare etideo patiens est in malos, ut de mahs faciat
:

bonos. Sed dicit Apostolus, quia reveiabitur ira Dei super

omnem impietatem^, et reddet Deus unicuique secundum
operasua-.Admonelautemetcorripilhominemcontemnen-
tem : et dicit : « An divitias bonitalis et lonyanimitatis ejus
» contemnis ^ ? » Quia bonus est in te, quia longanimis est
in te, quia patiens (;st in te, (juia dilfert te et non auiert
te, contemnis, et omnino nulium jiidieiura Dei putas :

« ignorans quia jialientia Dei ad p(L'nilentiam teaddueil ?

» Tu autem secundum duritiam cordis lui tliesauri/as tibi

' Kyiii. i, 18. — > l.i. 11, G. — i IbiJ. 4.

:21.
324 s. AUGtsTiNi Emcori

)) irain iii die irse et revelalionis justi judicii Dei ,

qui red-

» det unicuique secundum opera sua. »

III. Quidquid ergo horao facitmodo, in thesaurum mit-

tit, sed nescit quid colhgat : quomodo divites, qui in thesau-
rum terrre mittunt, quasi sciunt quid coUigunt, sed nesciunt
cui colligunt. Quis enim possideat divitias eorum postmor-
tem ipsorum prorsus ignorant et aliquando divitise eo-
,
:

rum ad inimicos eorum perveniuntS Et ideo se quisque

fVaudat nolens manducare, ut
ditescat, ut alius de labo-

ribus ejus fluat et luxurietur et dissolvatur. Quomodo ergo

colhgunt quidem scientes, sed cui coUigant , nesciunt : sic
contra in thesaurum coelestem boni quid colligant sciunt,
mali quid coUigant nesciunt. Bonus enim ponit in the-
sauro coelesti omnia opera misericordiae , quae fecit circa
homines quibus subvenit j et scit quoniam fidehs est cus-
tos qui ilU servat omnia quse reponit. Et non ea videt,
,

sed de thesauro suo certus est, quia neque aliquid a fure

subripitur , neque ab hoste invaditur , neque ab inimico
et improbo et potente quasi e victo toUitur sed seraper :

manebit ,
quia a Domino potentissirao custoditur. Si enim
pecunias homines fideU servo comraendant, et securisunt;
misericordias suas comraendant potenti Domino , et sol-

Uciti sunt ? Noverunt ergo, quia quidquid reponunt, to-

tum ibi salvura est : qui fideles sunt, potentiae Doraini sui
fidera jungunt. Credunt enim quia servat, et inveniunt
quod servat. Nam et homines qui pecuniara coUigunt,',
nunquid vident arcara ipsara , aut in arcara pecuniam,
semper coUigunt et mittunt, aut infodiunt et servant?!
Non vident : tamen quasi conscientia eorum scit, quia|
et

ibi est in loco iUo ubi posuerunt. Et forte jam fur tuUt, et
vanus gaudet qui inaniter reservavit. In thesauro autemi
coelesti si quid posuerimus, et de Domini custodia securi

> Florus adRom. i.*

 SERAIO XVIII, DE EODEVl VERSr.
325
sumus, et omnino furem nullum patimur,
nec damnum
ahquod sustinemus.Maliveroetipsi mittunt in
thesaurum
omnia mala opera sua, et servat ilhs Deus.
Hoc est quod
dixit Apostolus, Thesaurizas tibi iram in die irse iusti iu-
^
dicii Dei.

IV. Sed quoniam servatur quidquid mah faciunl

, et
^nesciunt ubi venerit Deus noster manifestus,
et non
:

;silebit; convocabit ad se omnes gen tes sicut , dicit in

Evangeho, et separabit quosdam ponens ad
dexteram
quosdam ad sinistram ' et incipiet jam :
tractare the-
sauros utrorumque, quid quisque posuit ut inveniat.
« Vemte, inquit, benedicti Palris mei,
ad eos qui sunt
ad dexteram, percipite regnum, quod
)>
vobis paiatum
))est ab initio mundi^. „ Rcgnum
coelorum, regnum
|sempiternum, societatem cum Angehs, «ternam
v^itam,
|ubi nullus oritur,neque moritur, hoc percipite. Quando
^enim opera vestra in thesaurum mittobatis,
regnum coelo-
jrum emebatis. « Percipite regnum (juod vobis paratum
,

.estab initio mundi. » Etiam ostendit ilhs thesauros suos :

1« Esurivi et dedistis mihi manducare

, •, sitivi , et po-
i» tastis me nudus
; fui, et vestistis me ; hospes fui , et ad-
» duxistis me; in carcere fui, et venistis ad me ; seger fui,
et visitastis me. Et respondent ilh, Domine,
•)
quando tt'
) vidimus inhisnecessitatibusconstitutuni,ctminislravi-
> mustibi?.)Etille: « Quando uni ex niinimismeis (irislis,
> mihi fecistis. )> Quia ergo quando uni ex minimis meis
• (.istis, mihi fecislis, percipite (juod misl.stis, possidcte
juod cmistis. Mihi enim Servalori ideo cicdidistis.
peinde convertet se ad illos qui sunt a sinistris, et oslendel
llis thesauros suos inanes o|ieris boni : « Ile, inquil, in
) ii^Miem .'elernum, qui paratus(;sl diaboloel angelisejus.
Mallli. xxv, 3-^ — » Il.iJ. 34,etc.
326 S. AUGUSTINl EPISCOPl

)) Esurivi, ct non dedistis mihi manducare. » Aut si ali-

quid invenistis in thesauro isto, aut ahquid misistis, cogi-

tate, et reddetur vobis. Sed nunquam te, inquiunt ipsi,
vidimus esurientem. Et ille :« Quando uni ex minimis

» meis non fecistis, nec mihi fecistis. » Forte enim ideo

mihi non faciebatis , quia me in terra ambulare non vide-
batis ? Tam maii estis ut si videretis, sicut Judsei crucifi-
,

geretis. Hodie enim mah homines ,

qui conantur^ si fieri

posset, non esse ecclesias ubi ilhs praedicentur prsecepta

Dei, nonne et ipsum Christum occiderent, si in terra vi*

ventera invenirent ? Sed audebunt dicere ,

quasi illi qui
nesciat cogitationes hominum
Domine quando te vidi- :
,

mus esurientem ? Et ille, Quando uni ex minimis meis non

fecistis, nec raihi fecistis. Minimos meos egentes posuerara

vobis interra ego tanquam caput, dicet, in coelo sedebam

:

ad dexterara Patris, sed raerabra mea in terra laborabant

merabra raea in terra egebant membris raeis daretis, et •,

ad caput perveniret quod daretis. Et sciretis quia raini-

mos raeos egentes quando vobis in terra posui laturarios ,

vobis institui qui opera vestra in thesaurura meura por-

,

tarent : nihiJ in eorura raanibus posuistis, propterea apud

me nihil invenistis.
V, Tunc ergo non silebit, sed apparebit : ideo dictum
est , « Non silebit. » Modo autera dicit illud Lector de
codice^ et conteranitur ; dicit iilud de ore suo tractator
aut disputator Episcopus , et irridetur. Numquid sic irri-

deri liabet, quando ab ipso judice potentissimo dicetur?

« Unusquisque recipiet quod fecit, bonum sive malum*.»
Tuncdicturi sunt homines sera et infructuosa poenitentiat
si possemus iterura vivere, etquod conterapsiraus audire
et facere. Tunc dicent iUi ,
quos ex adverso constituunt
« 2 Cor. V, 10.
 SERMO XVIII, DE EODEM VERSU. 327
iniquitates eorum, sicut dicitur in libro Sapientia; : « Quid
» nobis proluit saperbia, et divitiarum jactantia quid
» contulit nobis '.
Transierunt omnia sicut umbra '. » Vi-
detis quia pcenitebit eos : sed ista poenitentia cruciabilis

non sanabilis. Yis habere utilem pcenitentiam ? Modo habe.

Si enim modo habueris, corrigeris cum correctus fue- :

ris, fundetur ille thesaurus tuus, ubi coUigebantur roala

opera tua, et implebitur alius thesaurus tuus,ubi bona opera
tuacoUigantur. Sed forte conversus adDeum, statim mo-
rieris, opera tua nuJla forte invenientur in iJlo thesauro?
Plane ibi invenies opera tua , quia scriptum est Pax in
: «

» terra hominibus bonae voluntatis'^. » Deus non annotat

facultatem , sed coronat voJuntatem. Scit quia voluisti^
et non sic te annotat, quasi feceris quod vo-
potuisti ^

luisti.Ergo opus est ut convertaris, ne differendo subito

moriaris, et omnino nihil inveniatur quod in praesenti
habeas et in futuro possideas. Conversi ad Domi-
,

num etc.

' Sap. T, 8. — ' Luc. II, 14.

328 3. AUGUSTINl EPISCOPl

'VVVtVV\'^'VVV«VVV1VVV\VV\^i%/l/V'tVVVk'VVV%VVVlVVV\V%/VV'VVV\VVV\'Vl'%VVV%^'^^

SEPtMO XIX ^

l)e eo quod scriptum est in Psalmo (l. 5.) Quoniam

iniquitatem meam ego agnosco.l^\.'m Psalmo lxxii: :

1.) Quam bonus Deus Israel rectis corde.

Habitus in basilica Restituta (5) , in die Munerum (6).

T. CantAntes Dominum rogavimus, ut avertat faciem

suam a peccatis nostris, et omnia facinora nostra deleat.

Sed animadvertere potestis, fratres, quod in eodem Psalmo

audierimus : « Quoniam iniquitatem meam ego agnosco,
» etpeccatum meum ante me est semper^. » Dicitur autem
Deo alibi « Ne avertas faciem tuam a me^
: : » cuidixi-
mus, « Averte faciem tuam a peccatis meis*. » Cum sit

ergo persona una homo et peccator,homo dicit, «Ne aver-

» tas faciem tuam a me : » peccator dicit : « Averte faciem
» tuam a peccatis meis. » Hoc ergo dicitur, Ne avertas
faciem tuam ab eo quem fecisti , averte faciem tuam ab
eo quod feci. Oculus tuus, inquit, utrumque distinguat,
ne propter vitium natura dispereat. Fecisti tu aliquid, feci

et ego aliquid : quod tu fecisti , natura dicitur ;

quod
ego feci , vitium vocatur : vitium sanetur ut natura ser- ,

vetur.
II. « Facinus, inquit, meum ego agnosco. » Si ego
agnosco, ergo tu ignosce. Bene vivamus, etbene viventes
sine peccato nos esse minime proesumamus : sic vita lau-
' .\lia« '\ ex Sirmniiilinnis. — ' Ppal. i., .'i. — ' M. xxvi, 9- — ^ Id. l, ii.
 SERMO XIX, IN PSALMO L, 5. 329
detur, ut venia postuletur. Desperati autem
homines,
quanto minus intenti sunt in peccata sua, tanto
curiosio-
res sunt in aliena. Quaerunt enim non quid corrigant,
sed
quid mordeant : et cum se non possint excusare parati
,

sunt alios accusare. Non sic iste nobis orandi et satis Deo
taciendi demonstravit exemplum, dicens, « Quoniam la-
)) cinus meum ego agnosco, et peccatum meum ante me
y> est semper. » Non erat iste intentus in aliena peccata :

advocabat se ad se; nec se palpabat, sed penetrabat, et

in se ipsum altiusdescendebat. Sibi non parcebat et ideo :

ut sibi parceretur non impudenter rogabat. Peccatum

enim, fratres, impunitum esse non potest si peccatum :

impunitum remaneat, injustum est ergo sine dubitatione :

puniendum. Hoc tibi dicit Deus tuus Puniendum est :

peccatum aut a te, auta me. Punitur ergo peccatum, aul

ab homine poenitente, aut a Deo judicante'. Puniturergo
auta te sine te, aut a Deotecum. Quid estenimpa-niten-
tia, nisi sua in se ipsum iracundia ? Qui prenitet, irascilur
sibi. Nara si noa ficte fiat, unde est et pectoris tunsio ?
Quid feris , si non irasceris ? Quando ergo tundis petlus
irasceris cordi tuo, ut satisfacias Domino tuo. Potesl enira
etiam sic intelJigiquod scriplum est : « Irascimini, et no-
hte peccare'. » Irascere quia peccasti , et puniens te ip-
sum noli peccare. Exsuscila cor pteniteudo_, et lioc fril
sacrificium Dco.
III. Placari Deo vis? Nosce (|nid aga> tecum , ut Deus
placelur tibi. In eodem Psalmo adverle : ibi fuim K-gilur :

» Quoniam si voiuisses sacrilicium , dedissom ulique j

» liolocaustis nondelcctaberis'. » Krtjosinc^.icrilicioeris?

niiiil oblaturus, (lc' nulla oblatiouc j>cum placaturus'.'Qiud
dixisti?« Si vohiisses sairilicium , dcdissem utiqiu' ; liolo-

•
Vide infra Soinn. \v, ii. 7, <'t Sciiiin \xviii, r;i|. ft. - » Pwl u, '• —
M(l I., ,8.
330 S. AUGIJSTIWI KPISCOPI

» caustis non delectaberis. » Sequere, et audi, et dic aSacri- :

)) ficiumDeospiritus contribulatus, corcontritum et humi-

» liatum Deus non spernis'. » Abjectisquae offerebas, in-
venistiquod otferas. OUerebas enim apud Patres victimas
pecorum et sacrificia vocabantur. « Si voluisses sacrifi-
,

cium, dedissem utique. » lUa ergo non quasris, et tamen

sacrificium qu?eris. Populus tuus dicit tibi Quid otferam, :

qui quod otferebam non otlero? Ipse enim populus, aliis

decedentibus, aliisque nascentibus, idem est populus.
Sacramenta sunt mutata non fides. Signa mutata sunt ,

quibus aliquid significabatur, noii res quaesignificabatur.

Pro Christoaries, pro Christo agnus, pro Christo vituhis,
pro Christo hircus, totum Christus. Aries, quia ducit gre-
gem : ipseestinventus invepribus,quandopater Abraham
filio jussus est parcere, nec tamen sine oblato sacrificio

inde discedere -. Et Isaac Christus erat, et aries Christus

erat. Isaac sibi ligna portabat Christus crucem propriam

:

bajulabat. Pro Isaac aries, non tamen pro ChristoChristus.

Sed in Isaac et aries et Christus. Tenebatur cornibus in
vepre aries : interroga Judaeos, unde tuncDominum coro-
naverint. Agnus
Ecce agnus Dei, ecce qui toUit
est : «

)) peccata mundi^. Taurus est attende cornua crucis.)> :

Hircus est propter simiUtudinem carnis peccati. Velata

,

sunt ista, donec aspiraret dies, et removerentur umbraei^.

Iii eumdem ergo Dominum Christum non solum quod ,

Verbum sed etiam quod mediator est Dei et hominum

,

homo Christus Jesus^ et patres antiqui crediderunt, et ad

nos eamdem fidem praedicando et prophetando transmise-
runt. Unde dicit Apostolus « Habentes eumdem spiri- :

)> tum fidei, propter quod scriptum est, Credidi propter

)> quod locutus sum*'. » Eumdem habentes, quem habue-
' Psal. L, 19, — Gen.
' xiii, 12, etc — ^ Joan. 1, 29. — 4 Cant. 11, 17.
— 5 I xiin. 1,^ 5. — 62 Cor. IV, i3.

m [
 SERMO XIX ^ IN PSALMO L, 5. 331
runt et illi qui scripsenint : <. Credidi, propter quod lo-
)) cutus sum. Habentes ergoeumdem, inquit , spiritum
» fidei,propter quod scriptum est ab Antiquis. Credidi,
» propter quod loculus sum, et nos credimus propter ,

» quod et loquimur. » Quando ergo David sanctus ila di-

cebat : « Quoniam si voluisses sacrificium, dedissem uti-
» que, holocaustis non delectaberis, » tunc iila sacrificia

offerebanturDeo, quaemodononofferuntur. Ergoquando

cantabat, prophetabat, et prsesentia spernebat, et futura
prsevidebat. « Holocaustis, » inquit, « non delectaberis. »
Quando ergo holocaustis non delectaberis, sine sacrificio
remanebis? Absit. « Sacrificium Deo spiritus contribuJa-
M tus : cor contritum et hum.iiiatum Deus non spernis. »

Habes quod ofFeras. Xon gregeracircumspicias, non navi-

gia prsepares, et permees ad extremas provincias, unde
aromata deferas : quoere in corde tuo quod gratum sit Deo.
Cor conterendum est. Quid times ne contritum pereai? Ibi
habes « Cor mundum crea in me, Deus. » Ut ergo cree-
:

tur mundum cor, conteraturimmundum.

IV. Discipliceamus nobis quando peccamus, cjuia pec-
cata dispiicent Deo. Et quia sine peccato non sumus, vel
in hoc Deo similes sumus, quia hoc nobis displicet, quod
ilH. Ex ahqua parte conjungeris voluntati Dei , (|uia ho<-

tibi disphcet in te, quod odit et ille ijui ftcit te. Artift-x

tuus ipse est : sed vide te ipsum, etdele in te ipso quod

non est ex ipsius oflicina. Deusenim ,
sicut scriptum est ,

creavithominem rectum^ « Quam bonusDeuslsraflrettis

» corde^! » Si ergo sis rectus corde, non til)i displicehit
Deus, bonustibi erit Deus, laudabis Deum. Omnino, el iii
eo(juod prnestat, et in eo (juod castigat, laudahis Deum
Hle enim (jui dixit : « Quam botuis Deus lsr.n-1 rec tis

» corde, » se ipsum inspexerat, qui aliquando iion «1.11

" Eccli. TU, 3o. — 'Psal. lixii, i

t
332 S. AUGUSTINl EPISCOPl
rectus corde, et displicebat ei Deus : postea vero resipuit,
et vidit non esse Deum perversum , sed se fuisse non rec-
tum : et recordatus tempora pravitatis suae, et praesens
correctionis suae, ait : « Quam bonus Deus Israel » sed I

quibus? « rectis corde. Mei autem, »

» Quid enim tu? «

inquit, « pene commoti sunt pedes paulo minus effusi ,

» sunt gressus mei^ » id est, pene lapsus sum. Unde

:

hoc? « Quiazelavi inpeccatoribus, pacempeccatorumin-

» tuens^. Unde ergocommoti fuerintpedes hujus et pene

lapsi sintgressus, quoniam non tacuit, cavendum monuit.

Expectabat a Deo, secundum vetus Testamentum , igno-
rans ibi esse signa futurorum j expectabat ergo a Deo
praesentis vitse felicitatem , et in hac terra quaerebat quod
suis Deus in coelo servabat. Felix volebat esse hic, cum fe-
licitas non sit hic. Res enim bona et magna est fehcitas j

sed habet regionem suam. De regione fehcitatis Ghristus

venit, et hic eam nec ipse invenit. Irrisus est, exprobratus
est, apprehensus est, flageliatus est, vinctus est, pahnis
contumeUa sputorum, spinis corona-
caesus est, aflectus
tus est, hgno suspensus ad extremum, Domini exitus
:

mortis. In Psalmo scriptum est, (Hi acclamaverunt qui

cognoverunt), « Et Domini exitus mortis^. » Quid hic
ergo, serve, fehcitatem requiris,. ubi et Domini exitus
mortis? Cum ergo in regione non sua fehcitatem, requi-
reret ille, de quoloqui coeperam, et propter illam in hac
vita adipiscendam cohiberet- Deo, eique serviret, et ejus
praecepta ut poterat faceret •, vidit hoc magnum , vel pro
magno, quod quaerebat a Deo, et propter quod Deo ser-
viebat, esse apud eos qui Deonon serviebant, sed d?emo-
nia colebant, et verum Deum blasphemabant. Vidit et ,

commotus est quasi perdidisset fructum laboris sui. Hoc

,

« Psal. Lxxn, 2. — ' Ibid. 3. — ' Psal. lxvii, 2i. — 4 Fnrte cohnereret,
vel obedircl.
 SEUMO XIX , ITV 1'SALMO L . 5. 333
esl cjuod zelavit in peccaloribus, pacem peccatorum in-
tuens. Uenique habes ibi : « Ecce ipsi peccalores et abun-
» dantes in saeculo obtinuerunt divitias. Numquid sine
» causa justificavi cor meum , aut lavi inter innocentes
» manus meas, etfui flagellatus tota die^? » Colo Deum.
blasphemant Deum : iUis felicitas
ubi , mihi calamitas :

aequitas? Inde moti pedes, inde pene etiusi gressus, inde

proprinquus interitus. Nam ad quod periculum venerit,
videte : ibi ait, « Et dixi, quomodo scit Deus, et si cst
scientiain Altissimo?
» Videte ad quod periculum venerit

quaerendo a Deo pro magno praemio terrenam tclicitatem.

eam si habelis contemnere, nec
Disciteergo, Charissimi, ,

Ego quia colo Deum ideo bene

dicere in cordibus vestris :
,

estmihi. Videbis enim, ([uo modo tibi putas bene, el ilhs

qui non colunt Deum esse bene et movebuntur gressus ^

tui. Aut enim habes illam, colens Deum et videbis quod ,

habeat taiia non colens Deum et ideo pulabis frustra le ^

colere Deum, quia et iJle habet fehcitatem qui non coht

Deum aut non illam habes, et multo amphus Deum accu-
:

sabis, qui dateam blasphematoribussuis. et negat cuUori-

bus suis. Discite ergo terrena contemnere, si vultis Dco
fideli corde servire. Habesiliam? noli putare inde le esse

bonum , sed fac te inde Ijonum. Non habes? noli putare

inde te esse maium ; sed cave maium, (juo non venit bo-
nus.
V. Etenim iste resipiscens , et reprchendens sc ipsum ,

quod malc cceperat de Dco sentire, anheiaui, jH-ccator, ci

pacem intuens peccatorum reprehendcns ergo se ipsum, •

ait « Quid enim mihi est in cteio, et a te (luid volui ^u-

:

)) per terram? » Jam rcsipiscens, jam corrccto cord» ,

agnovit (juantum valcatcidliis \)n : (|ucm Dcicullum vilis-

simo prelio addixerat ,

quando pro illO lerrenam lclitila-

' Psill. LXXll, 12, i3, i4. — ' l''i''' "•

334 S. AUGUSTIKI EPISCOPI
tem quaerebat. Agnovit quid debeatur sursum cultoribus
Dei, ubijubemur habere cor et respondemus ibi nos ha-
bere : quod et utinara non mentiamur , saltem ipsa hora,
saltem ipso momento , saltem ipso temporis puncto ,

quando respondemus. Resipiscens ergo ille, et cor corri-

gens^ reprehendit se quaesisse aUquando in terra felicitatem
terrenam, quasi mercedem cultus Dei. Sed reprehendens
se ait « Quid enim mihi est in ccelo ? » Quid est ibi mihi ?
:

Vitaaeterna, incorruptio, regnum cum Christo, societas

Angelorum ubi nulla perturbatio, nuUa ignorantia, nul-
^

lum periculum nulla tentatio vera , certa fixa securi-

, ; ,

tas. Ecce quid mihi est in coelo.« Et a te quid volui super

» terram ? » A te quid volui super terram ? quid volui ?
divitias fluxas , caducas , volaticas. Quid volui ? aurum,
pallorem terrae^ argentum, hvoreni terrae^ honorem, tem-
poris fumum. Ecce quid a te volui super terram. Et quia
vidi hoc in peccatoribus commoti sunt pedes raei , , et
paulo minus elFusi sunt gressus mei. O quam bonus est
rectis corde ! Quid ergo quseris, Propheta fidehs? Aurum,
et argentura, et divitias terrenas? Ergo tanti valet fides
matronae fidehs quod habet et meretrix ? Tanti ergo va-
,

let fides viri fidehs quod habet et mimus Auriga

,
Ve- , ,

nator, latro? Absit, fratres mei, absit ut tanti valeat fides

vestra. Avertat Deus hoc a cordibus vestris. Nam quanti
valet, vuhis nosse?pro ea Christus mortuus est. Quid ergo
terrenam mercedera quseris, auro et nuramis addictus?
Injuriara facis fidei pro qua mortuus est Christus. Et ,

quid est, inquit, quanti valet? lUum attende qui ait ,

:

« Quid enim mihi est in coelo ? » Non enira expressit quid

erit illud. Sic ait : « Et a te quid volui super terrara? »

lliud laudando , hoc abjiciendo, utrumque taraen dixit :

Quid est iliud ? quod oculus non vidit. Quid est hoc ?
quod fidelis oculus non sitit. Quid est illud ? quod inve-
 SERUO XIX, IW PSA,LMO L, 5. 335
iiit Lazarus ulcerosus. Quid est hoc ?quod habuit dives
inflatus.Quid est illud ? quod perire non polest. Quid est
hoc ? quod teneri non potest. Quid est illud? ubi non erit
labor. Quid est hoc ? quod non deserit timor. « Quid enira
» mihi est in coelo ? » Quid ? Ipse qui fecit ccfclum pre- •

Deus tuus est ipsum habebis se ipsum

tiura fidei tuae ;
,

praeparat prsemium cuhoribus suis. Considerate, charis-

simi universam creaturara coelura terrara , mare quae
, , , ,

in coelo, quae in terra, quae in mari, quam pulchra, quam

mira, quam digne ordinateque disposita. Movent vos ista?
Movent plane. Quare ? quia pulchra sunt. Quid est qui
fecit?Puto rehebesceretis si videretis pulchritudincm
,

Angelorum. Quid est ergo creator Angelorum? Ipse csl

praemium fidei vestrae. Avari quid vobis sullicit, si Deus,

ipse non vobis suflicit?

VI. Bene ergo vivamus, et ut hoc possimus, cum qui
hoc praecepit invocemus. Neque bonae vilae noslru; ler-
,

renam mercedem a Domino requiramus. Ad iila qua* pro-

mittuntur intentionem nostram extendamus. Cor nos-
,

trum ibi ponamus, ubi putrescere non potcst siecularibus

curis. Transeunt ista ,
quae occupani homines ^
volaul
isla j vapor est vita humana super terram. Accedunt cliam
ipsius fragilis vitae tanta et tam quolidiana pericula. Terr:e

motus magni de Orientalibus nuntiantur (7) nonnulla' ;

magnae repentinis ^ collapsoe sunt civitates. Territi ;ipud

Jerosolymam qui incrant Judaji, pagani , catechumcni ,

omnes sunt bapti/.ati. Dicuntur lbrtas.«.e bapiizali seplcm

milha hominum. Signum Christi in vestibus Juda'orum
baptizatorum apparuit. Kclatu fnitrum fidclium constan-
tissimo ista nuntianlur. Sitifcnsis cliain civitas gravissiino
terrae motu concussa est (8), ut omncs forlc tiuinque
die-

bus in agris mancrcnt, cl ibi bapti/.ata dicunlur fcrcduo

' Forlc uiltl. luiiiii.
336 S. AUGCSIINI EPISCOPI
milliahominum, Undique Deus terret, quia non vult inve-
nirequo damnet. Nonnihil agitur in isto torculari. Mun-
*

dus est torcular-, abundant pressurae ejus oleum estote, ;

non amurca. Gonvertatur quisque ad Deum, et mutet vi-

tam. Occultum habet iter oleum ad secreta sua tendit. 5

Alius subsannat, irridet, blasphemat, clamat perplateas,

amurca defluit. Dominus taraen torcularis per operarios
suos ,
per sanctos Angelos suos non quiescil operari. No-
vit oleum suum , quo pondere pres-
novit quid recipiat ,

surae eliquetur. Novit enim Dominus qui sunt ejus.Oleum

estote, amurcam fugite recedant ab iniquitate omnes qui
j

nominant nomen Domini '^ Odia autem nolite concipere,

aut cito finite. Non enim illa metuenda sunt. Times terrae
motum ? tiraes coeli fremitum ? tiraes bella ? Time et fe-
brem subito, cumilla magna metuuntur, ipsa non ve-
:

niunt, et de transverso una febricula aufert hominem. Et

si talem invenit ille judex qualem non novit, qualibus ,

dicturus est : « Nescio vos ^ , recedite a me ^

; » quid fiet

postea? quo itur? per quem ambitur

unde vita repa- ?

randa redimitur? Quis iterum vivere, et quod male fe-

cit emendare permittitur? Finitum est. Pauci quidem

convenistis (9) sed si bene audistis, abundatis. Non vos

;

fallat qui fallit quia non vos decipit qui non fallit.
,
:
,

' Forte quos. — »2 Tim. ii, 19— — ' MaUh. xxv, i2. — 4 Luc.
xiiij 27.

i
 StKMO W ,
Uli \EUiL 12 1'3AL.M1 L. 337

SEllMO XX^

l)e versLi 12 Psalmi l: Cor tnundum crea in rneDeui.

Et de versu 5 Psalmi xl : Ego dixi : Dotnine niise-
rere niel , etc.

VocE consona , corde concordi ,

pio ipso corde nosUo
Dominum deprecantes diximus « Cor mundum crca : iii

» me Deus et spiritum rectum innova in visceribus

,

« meis '. » Hinc pauca qute Dominus dederil, in ejus gra-

liam nianirestabimus vobis. Psalmus est poenilenlis, amis-

sam spem recuperare cupientis lapsu suo jacentis et , :

Deum magnis deprecationibus urgenlis, tanquam qui liitv

rit idoneus ad se vulnerandum et non sit ad sananduni. ,

Sicut enim ipsam carnem nostram percutere et vulnerare

cum volumus possumus ut autem sanetur, mcdicum
, ;

c|Uierimus, nec ita nosLra polestale saivamur , ut noslra

potestate sauciamur : ita ad peccandum anima ^ibi ipsa

suiiicit ; ad sanandum ([iiod peccaUim litseril , [Jci luedi-

cinalem dexteram implorat. Lnde dicil iii alio I's;ilmo :

« Ego dixi Domine, misereie mei^ sana aninium mcam,

:

» quia peccavi libi'^ .» Ad hoc ail : « Kgo ilixi, •< ulcons-

litueret ante oculos voluntalem arbiuiuiiKjue prccandi ex
anima oriri, sibique suUicere ul perdal se^ Dei autcm essf
qufcerere, et salvum tacere quod se vulncraverat. Viiul

enim l-jlius liominis (jurercre , ct salvuiii raccic (|uod pe-

rierat^ llinc prccem liiiidcnlcs (liciiiiiis : « Cor muiidum

)» crea in uic Deus el spirauin rccUiiii iiiiio\;i iii xiaccii-
,

'
A|i;.m3 ex Sirinondiaiu».— ' Psal. I ,
«2 M.l »l. > - i Lut. ui, ...

•t •»
rxxiv.
338 S. AUGUSXiWI EPISCOPI
)) bus raeis. » Dicat aninn nuae peccavit, ne pluspereat
desperando ,
quam se perdidlt delinquendo.
II. Ante omuia qiiippe danda est opera , ne pecceraus,
ne quamdam farailiaritatem et amiciliam cum peccato
tanquam cum serpente faciamus. Morsu quippe venenato
perimit peccantem, nec tale aliquid est, cum quo facienda
sit araicitia : sed si forte aut infirraum oppresserit , aut
iucauto subrepserit, aut errantem ceperit , aut in errores
eundo deceperit, non pigeat animam confiteri , nec quse-
rat excusationem, sed sui accusationera. Nara et inde ora-
vit quodara in Psalrao , et ait : « Pone, Domine, custo-
» diam ori meo, et ostium continentiae circura labia raea :

» et non declines cor raeum in verba maligna ad excu- ,

» sandas excusationes in peccatis ^. » Peccatum quisque

suadet tibi?ante omnia recusetur. Sed persuasura est ? non

excusetur, sed potius accusetur. Nara et iste qui dicebat

« Cor mundura crea in me Deus , » sic inccepit , « Mi-
» serere raei Deus , secundura magnara misericordiara
» tuara'^. » Magnam misericordiam magnus peccator im-
plorat : raagnara medicinara raagnura vulnus desiderat.
Ibi dicitur : « Averte faciera tuam a peccalis meis, et ora-
» nes iniquilates meas deie^. Cor mundum crea in me
» Deus'. » Avertit ergo Deus faciem suam a peccatis
confitentis, et se ipsura accusantis, Deique auxiliura et
misericordiara deprecantis. Avertit enim faciem suam a
peccatis ejus, non avertendo ab ipso. Cuienira dicitur
« Averte faciera tuara a peccalis meis, et omnes iniqui-
» tates meas dele : » eidera aiibi dicitur : « Ne avertas
» faciem tuam a me*. » Averlit, quando non advertit
nara siadvertit, evertit. Ideo et judices in conviclos reos
sententiam proferentes animadvertere dicuntur. Hoc ne
faciat Deus, id est, ne aniraadvertat , dicimus : « Averte
' I'.-al. cxL, 3, 4- — ' IJ- •-} 3. — ^ Ibid. n. — ^Iil. xxvi, 9.
 SERMO XX, DE VERSC 12 PSALMl L. 339
» faciem tuarn a peccatis meis. » Ne agnoscat, ignoscat.
Quomodo autem nobilem dicimus nobilem non autem ,

nobiiem dicimus ignobilem sic noscenlem noscentem :

non aulem noscentem ignoscentem. Tamen si vis ut ille

ignoscat Impunitum non potest esse pecca-
, tu agnosce.
tum : impunitum
non decet non oportet, non est esse ,

justum. Ergo quia impunitum non debet esse peccatum ,

puniatur a te^ ne puniaris pro illo. Peccalum tuum ju-

dicem habeat, non patronuni. In tribunal mentis tuae
te

ascende contra te, et reum conslitue te ante te. Noli po-

nere te post te, ne Deus ponat te ante se. Ideo dicit in
eodem Psalmo unde facillimam impetret veniam , , « Quo-
)) niaminiquitatem meamego agnosco,et peccatum meum
)) ante me est semper ^ » Tanquam dicens Quoniam ante :

me est , ne sit ante te ; et quia ego agnosco, tu ignosce.

Ergo peccatum aut a te punitur, aut a Deo sed : a le sine

te a Deo tecum. Te crgo hjbeat punitorem, ut

, tu Deum
habeas defensorem -. Dic : Egofeci,» Egodixi, Domine, mi-
)) sereremei; sana animam meam,quoniam peccavi libi''.»

Ego,inquit,dixi. Ego non (|Uciero ad excusalionem peccati,

quisdemepeccaverit, auttjuis me peccarecompulerit. Non
dico Fortuna : fecit. Non dico Fatum hoc voluit. Postremo
:

non dico : Diabolus fecit. Nam et ipse diabolus suadendi

habet potestatem, poslremo terrendi •,
graves etiam, si

permissns fuerit , molestias inferendi : a Domino dcpre-

canda virtus est , nc illecebrosa capiant , aut ne dura con-
fringant. Donet nobis contra illecebras et minns inimiei,
duas virtutes, continere et sustinere ; conlinerf bbidint-s,
ne prospera capiant; suslinere terrores , ne adversa con-
fringant. Et cum scirem , in(|iiit, (|uia nemo potest fss«

continens, nisi Deus det^ liinc ergo dicebal : « Cor mun»

• Psal. 1,5. — » Vi(Jc supra Scim. xii, 0. t, et infri Scrm xtTin, c S.

— * Psal. XI, !').— 4 S.ip. VIII, ai.

2 -2.
340 S. AUGLSXIJNI KMSCOl»!

» dum crea in me Deus : » et , k Vse his qui perdiderunt

» sustinentiam ^ » Neminem ergo quaeras accusare , ne
accusatorem invenias, a quo non possis defendere. Nam te

et ipse inimicus noster diabolus quando accusatur, gau-

det : et vult oranino ut accuses illum ; vult ipse ut a te
ferat qualem volueris criminationem, cum tu perdas con-
fessionem. Contra hujus astutiam exclamat iile : « Ego
» dixi , Doraine. » Sine causa mihi insidiatur inimicus 5

novi astutias ejus : captat hnguam meam, vult utdicam:

Diabolus fecit, « Ego dixi , Domine. » His ergo versuliis
seducit aniraas , et a medicina confessionis avertit ; aut
persuadens eis ut se excusent, et quaerant quos accusent
aut persuadens eis, quia jam peccaverunt , ut nunc des-
perent , et omnino se ad veniam posse pertinere ^ non ar-
bitrentur ; aut persuadens eis, quia cito Deus totura ignos-
cit , ut sese homo non corrigat.
III. Videte quanta sint , adversus quae vigilare debeat
Ne se excusando alterum accuset veniat
cor poenitentis. ,

ei in mentem « Ego dixi Domine miserere raei sana

, , , ;

» aniraara meam, quoniara peccavi tibi ".» Ne desperando

pereat ut quoniam peccavit et graviter peccavit putet

, ,
,

se jam non posse sanari •, et donet se hbidinibus , trahen-

dum oranibus cupiditatibus. Facit quidquid hbet, quam-
vis non hceat. Et si non facit, ibi non facit, ubi homines
limet. Omnino animo quodam gladiatorio quoniam vi- ,

tam desperat quidquid potest facere ad satiandam cupi-

,

ditatem et hbidinera suam facit tanquam devotus ad ,

victimara. Tales desperatione'pereunt. Gontra istos pro

his, id esl contra tales cogitationes eorura, vigilans Scrip-
tura dixit : « In quacuraque die conversus fuerit iniquus ,

)) et fecerit justitiara, omnes miquitates ejus obhviscar ^.»

' Eccli. n, 16 ' Forte pcrvenire. - ^ Psal, xi, b. — 4 Ezecli. xviiij

11, et \xxiii, iTi.

 SEBMO XX. nr. vEr.sti 12 psAi.Mr i. 34i
Rursiis recreata anima, si his verbis crediderit, a despe-
rationis malo, inveniet aliam foveam , ut quse despera-
tione perire non potuit, spe pereat. Et quis est (jui spe
pereat? Eccequalem propono qui dixerit in animo suo , :

Jam Deus veniam promisit omnibus avcrtentibus se a

peccatis, in quacumque hora conversi fuerint, omnes ini-
quitates eorum obliviscetur ergo faciani quidquid volo :
:

quando voluero convertam me, delebilurque i|uod f.--

cero. Quid dicemus ? quia nonquando se converterit, cu-
rat Deus poenitentem? dimittit Deus omnia peccala pra^-
terita? Si negamus, indulgenti<£ divime contradicimus :

verbis denique propheticis obviamus , divinis eloquiis re-

pugnamus. Non est hoc fidelis dispensatoris.

IV. Kecurrit, et mihi dicit quisquam : Dabi? ergo Jaxa-

mentum peccatis, ut faciant homines quidquid vchnit,
promissa venia, promissa impunitate cun\ se convtTlcrint ?

Laxant habenas ad peccandum : feruntur magno impflu,

nullo revocantc , spe desperati. Ita-n*^ vero , vigilarel
Scriptura adversus desperantes , et non vigilaret advcisus
male sperantes? Audi ejus vigilias adversus malam cl pcr-
versam spem « Ne tardes converli ;id Dominum. ncquc
:

» diiferas de die in diem subito enini vcnicl ira ejus,

:

» et in tempore vindiclae disperdet le '. » Quid est crgo ,

maligne sperator? Si desperes, peris ; si spercs, pcris. I bi

tibi tutus locus erit, ut ab utraque fovea lc eripi.is, ci

constituas te in via rccta, serviens Deo, miserans aninuiui

tuam, placens Deo?]VlaJe desper;ibas, audisti : u In tiu.i-

» cum(pie die conversus fuerit ini(|uus, onnurs initpui.!-

» tes ejus obliviscar. » Male spcrare ((fijeras, ;iudi ii

(( ISe tardes converti ad Domiiium, ncquc dilfcr;is d«- <lic

» in diem. » lJndi(|ue tc circunulcdil pro\i(Uiilia Dci uu-

sericorditer. Quid dicis? Promisii iinbi Dcus mdiiluoi-
' i:<<li V, ii, q.
 S. A.TJGXISTI1SI EPISCOPI
342
tiam; quando convertero, dabit eam. Plane dabit,
me
quando te converteris sed quare tenon convertis? Quo-
:

Pi orsus quando te con-

niam quando me converlero, da bit.
verteris^ dabit sed ipsum
quando quando est?Quare non
:

audis? quare non cum

hodie e^st? quare non cum tu me
cum laudas? Clamor meus sit adjutor
clamas? quare non
clamor tuus sit testis contra te. Quare non ho-
pro te :

inquit indulgentiam mihi

die? quare non modo? Cras,
•,

si forte, si mihi
Deus promisit.Cras tu tibi promiltis? Aut
tibi promis^am
legisde libro sanclo , sicut indulgenliam
esse converso, sic tibi
promissum crastinum diem differ ,

et crastinum. Nonne hoc

primo posuit in terrore medici-
nali nonne cum te increparet
,
hoc dixit « Ne differas de :

» die in diem subilo enim veniet ira ejus? » Sed vide-

,

licet homo sapiens times ne

plus habeas biduo bonae vitae.
et biduum sit.
Sierit crastinus dies, sit et hodicrnus
•,

crastinus dies, hodiernus securum te in-

Si enim non erit
hodierno. Tu
veniet:si aulem erit craslinus, addetur
non times habere
autem cupis habere longam vitam et ,

malam vitam. Diu vis vivere, et male vivere. Longum ma-

lum quEeris quare non potius longum bonum?

,
Quid au-
Sola vita erit, quae in te
tem non bonum habere vis?
quseras interrogem te
mala incurrit. Qualem vestem ,
si ,

qualem villam bonam qualem con-

bonam respondes •,
, 5

iugem bonam quales fihos bonos qualem domum

, •,
, ; ,

bonam solam vilam malam. Et omnibus

bonis tuis prse-
•,

omnia bona tua solam

et inter
vis vitam
ponis vitam ,

quoe bona requirebas vestem

malam. Nam omnia illa, ,

et caetera paratus es dare pro vita tua.

domum viUam ,
, ,

Si tibi quisquam Aut da mihi omnia bona tua

dixerit :

paratus es omnia bona tua dare

aut aufero vitam tuam :

et illara etiam malam

tenere. Quare non vis ut tibi sit
bona ? Ecce ablata
bona, pro qua etiam mala das omnia
 SEUMO XXr, IN fSAl.MO LMli, H. 343
cst excusalio, adsit accusatio , iie invenial Llamnalio.
V. Exhortamur Charitatem Vestram ut impigre el
, m-
gilanter verba Dei minislrantibus presbyteris vos
audire
non pigeat(io). Dominusenim Deus nosier est ipsa veri-
tas, quam auditis per quemlibet Joquatur-, et ni.'mo
est
major in vol)is, nisi qui minor fuerit. Praeloquendum ergo
nobis fuit ex more , et vos facite ex amore.

WWVWWVWWVWVMVt vwvvvw vwvwvtwwwwvvwvwwwwvwvwvwvwvvwvw»

SERMO XXP.
De eo quod scriptum est in Psalmo lxiii ,11: Jucundu-
hilur justus in Domino.

I. « JucoKDABiTUR justus in Domino , et sperahit in eo,

» et gloriabuntur omnes recti corde ^» Hoc certe voce et
ore cantamus. Hoec verba Domino dixit et conscienlia et
lingua christiana ; « Jucundabilur juslus in Domino , »

non in saeculo. Lux orta est justo, dicitalibi, et rectis

cordc jucunditas^. Quaerens unde jucunditas, hic audis :

« Jucundabitur justus in Domino. »Lux orta est jusio,

dicit alibi. Et ahbi : « Delectare in Domino et dabil tibi ,

» petiliones corchs tui *. » Qiiid nobis indicitur? t|iiid do-

natur? ((uid jubelur ? quid dalur!' Ul jucundemur in Do-
mino. Quis jucundabitur in ea re, quam non videt? An
fbrlevidemus Dominum? Hoc in promissione delincmus:
nunc aulem pcr fidcm ambulamus, quandiu sumu^i iii
corpore peregrinamur a Domino; per fidi?m non per
,
,

speciem. Tunc ad spcciem veniemus, (jUimdo implebilur

qiiod item Joanncsdicit : « Dileclissimi, lilii Dti sunius ,

» ('t nonduin apparuit (pjid erinius : scimus tjuia cum

Alias 5 <'x Siiiii(tniliani'i — ' Psnl. liiii, m. — ' M. »cti, i i .
— I»I

xtxvi, .\.
 ?iii s. AiTr.iisTiNi F.PTsr.on

» npparuevit, similes ei erimiis ,

qiiando eum vide])imus
» sicuti est^» Tunc ergo magna et perfecta jucunditas, et
tunc plenum gaudium , uIh jam non spes lactat , sed res
nutrit'^. Tamen etiam nunc, antequam res ipsa veniat no-
bis antequam nos ad rem ipsam veniamus jucundemur
, ,

in Domino. Neque enim parvam jucunditatem habet spes,

cujus postea erit res. Et in istis temporalibus rebus in ,

jucunditate, non Domini sed saeculi nonnulli multa , ,

amant et ad ea quae amant, nondum pervenerunt et

, :

tamen ardor in spe currit, rem nondum tenet. Verbi gra-

tia , amas pecuniam non amares si non sperares amas •, , :

uxorera non ductam, sed adhuc ducendam et forte du-

, ;

cenda amatur, ducta odio habebitur. Quare hoc?Quia

talis non apparuit ducta qualis ab animo pingebatur du- ,

cenda. Deus autem non vilescit praesens amatur absens. ,

Quantumcumque enim sibi humana mens exaggeraverit

bonum quod Deus est, minus agit et valde infra est et , •,

necesse est plus inveniat adeptio, quam formabat cogila-

tio. Plus ergo amabimus cum viderimus , si potuerimus
amare et antequam viderimus. Modo ergo in spe ama-
mus. Tdeo « jucundabitur, inquit, justus in Domino. » Et
continuo ,
quia nondum videt , « et sperabit in eo. »

II, Habemus tamen primitias Spiritus , et ahunde for-

tasse , ei quem dibgimus propinquamus ^
,
et quod avide
manducaturi et bibituri sumus, nunc etsi , tenuiter, prae-

lambimus atque gustamus. Unde hoc probamus? Ncque

enim Deus_, quem jubemur diligere in quo jubemur ju- ,

cundari, aurum est, aut argentum est, aut terra est, aut
cffilum est , aut lux ista sohs est aut quidquid de coelo
,

fulget, aut quidquid de tena resplendet luce pcrfusum.

NuUum corpus est Deus , spiritus est. Ideo, inquit, qui
adorant, in spiritu et veritate oportet adorare^. Non in
'
I .luin. iii, 'y. — ' rioviH .ml 7 Cor v. — ^ .Tonii. iv, o/i.
 SERAIO X\r , IN PSALMO LXIII , 11. 34.-,

loco aJiquo corporis ,

quia non est corpus : non Lanquaiii
in monte excelso, ut per altitudinera montis putes te pro-
pinquare Deo. Excelsus quidem est Dominus , sed humi-
lia respicit ' 5
excelsa autem a longe cognoscit ; humilia
non longe. Gerte excelsus est, et utique, si excelsa a longe
cognoscit, hurailia longinquius debet advertere. Si ai)

excelsis celsitudine sua longinquus est, ut ea a Jonge cog-

noscat, quanto raagis, ait aliquis, ab humilibus ejus longe
celsitudo secessit? Non ita est. Excelsus est enim Deus, et
humiJia respicit. Quomodo ea respicit ? Prope est Domi-
nus omnibus his qui oblriverunt cor -. Noli ergo quaerere
montem aJtuni, unde tibi vicinior esse videaris. Si extollis

te, longe secedit a te : si humihas te, inclinat se ad te.

Publicanus de Jongestabat, et ideo Dcus iJJi Ihcihus pro-

pinquabat : nec ocuJos levare audebat ad creJum \ et jam
secum habeJjat qui Lnde ergo jucunda- fecerat ccelum.
mur in Doraino, si a noJjis tam Jonge est Dominus ? It
non sit longe et ut Jonge sit tu lacis. Ama, et propiu-
, ,

quabit ama ethabitabit. Dominus in proximo est, nilnl

: ,

soJJiciti fuerilis*. Vis viderc quam si amaveris tecnm sil?

Deus charitas est^ Quid Jonge Jaleque voJitant phantas-

mata cogitalionis tune^ etdicis tibi Pulas ((uid esl Deus ? :

j
putasqualis estDeus? Quidtjuid fmxeris, non esl (|uid- :

quid cogitatione comprehenderis non est. Si enim ips»* ,

j
esset , cogitationc comprehcndi non possel. Sfd iil ali-

quid gustu accipias , Deus charitas est. Dicturus «s inilii ,

1 Putas ciuid est charitas? CJiaritas cst (iiia diliuimu-. :

(|md
H diligimus? inellabiJe bonum, boiium bcnclit um bonum ,

bonorum omnium creatorem. Ipse tc dclcctel a (|uo li;i- ,

bes (juidquid te dclectat. Non pcrcatiim dico naiii pc,

-

'
Psal. (.xxxvii, (». — > lil. xwiii, 19. — ' Lin-. xviii i I ' flulil'

IV, Ti, 0. — ''

I .l.i.in, IV, H
346 S. lUGUSTINI EPISCOri
catum solum ab illo non habes. Excepto peccato, ab illo

habes quidquid ahud habes.

III. Non ergo quod ,
dixi, ipse te delectet, a quo habes
quidquid te delectat, peccatum intelligas, et dicas : Ecce
delectal me peccatum numquid , Deo habeo peccatum ?
a
Vide primo ne forte non le delectet peccatum sed ahud ,

te delectet, ubi facias peccatum. Amando ergo creatu-

ram inordinale, contra usum honestum , contra licilum,
contra ipsiusCreatoris legemet voluntatem amando crea-
turam peccas. Non ipsum peccatum amas sed male :

amando quod amas, illaquearis peccato. Escam in reti

appelis et nesciens peccato vesceris; idemque sic defen-
,

dis. Si peccatum est mullum bibere, quare vinum insti-

tuit Dominus? Si peccatum est aurum amare, amator sum

auri non Creatoris Creator auri Deus est quare creavit

, :
5

quod amare malum esl ? Sic caetera quse amas male, in

quibus est omnis luxuria, ubi commiltuntur multa flagi-

tia : attende, inspice, considera ,

quia omniscrealura Dei
bona est, et illic peccatum non est, nisi quia male uteris.

Hoc ergo audi, o homo. Dicis : Quare Deus instiluit quod

me amare prohibet? Non ipse institueret , et non esset
quod ego amarem non institueret creaturam quam me
•,
,

jubet non amare et non esset quod amarem et amando

; ;

damnarer. Si vocem habere posset ipsa creatura quam ,

male amas, quia nec te amas, responderet tibi Nolles ut :

faceret me Deus ne esset quod amares nunc ergo vide

, ;

quam iniquus sis, et in ipsis verbis tuis iniquissimus de

prehendaris : velles ut Deus faceret te ,
qui est super te
et nolles faceret aliud bonum. Quod tibi fecit Deus, bo-
num est : sed alia sunt magna bona alia parva bona ,

alia terrestria bona alia spiritualia bona alia temporaliafc

, ,

bona : omnia tamen bona quia bonus fecit bona. Ideo ,

quodam in loco Scripturarum divinarum dicitur : « Ordi-iij

 SERMO XXI, IN PSALMO LXIII , H, 347
» nate in me charitatem ^» Bonum aliquid te lecit Deus
sub se fecit aliquid inferius et sub te : sub alio es, super
aliud es : noJi relicto superiore bono , curvare te ad in-
ferius bonum. Rcctus esto , ut lauderis : quiau laudabun-
» tur omnes recti corde ^ Unde enim peccas, nisi quia
»

inordinate tractas res, quas in usum accepisti? Esto bcne

utens rebus inferioribus , et eris recte fruens bono su-
periore.
IV. Nunc audi , et discute ipsas agnitiones tuas : et in-
terroga te qui traclas , et res quas traclas. Ecce si in ne-
gotio tuo argentum praeponas auro, si plumbum argcnto,
si pulverem plumbo nonne ab omnibus sociis tuis, si
;

forlenegotiator es,dementissimusjudicaberis, et abeorum

societate seduceris , diccrisque damnosus, et forte etiam
toto capite sanandus.^Quid aliud cnim dicerent omnes so-
cii tui, cum dixeris : Charius est argentum auro, aut mebus
est argentum auro? Nonne hapc clamai)unt, Insane decipe-
ris,quid patcns,quandopraeponis argenlum auroPEtnemo
tibi dicet,quid quandopraeponisaurum DeoPQuo-
pateris,

modo, inc(uit, praepono aurum DeoVSi enim perquamdam

demenliam piaeposueroargentum auro,ideodenu-nsdicor,
quia de duabus speciebus, quas ambas video, (|uasaml)as
lintueor, ((uas ambas manu contrecto, praepono viJiorom
chariori aurum Deo quomodo pr.nepono? atirum video,
:

Deum non vid(;o. Nec hinc te excnsabis. Quare amas ar-

IgentumPquia charum cst, quia charo valel. Qii^re plus
aurum? ((uia charius est. Argentum charum, aurum cha-
rius : Deus ipsa charitas est.

V. Ecce ali((uid dicam muneris Dei , ut citius te con-

vincam ,
quomodo praeponis aurum Deo ((uamvis auruiu ;

iVicleas, Dcum non videas ; et ideo tibi non videaris pru*-

ponere, ((uia veiit nemo [)ia'()on(it' lem ((uam vidcl ei roi

'
Canl. II, 4 — ' I's;il. LXiii, 1
348 S. AUGUSTINI EPISCOPI
quam iion videt. Ecce aliquid dico. Quid tibi videtur?
fides argentum est? aurum est?nummus est? pecus est?
terra est ? coelum est ? Nihil horum est et tamen ahquid ,

est, Non tantum aUquid est ^ sed magnum est aliquid.

[nterim non loquor de fide illa superiore qua fidelis vo- ,

caris , accedens ad mensam Domini tui , respondens ex

fide verba fidei : interim hanc submoveo paulisper. Deilla
fide loquar, quse vulgo etiam fides dicitur : non quam
magnam tibi imperat Deus tuus , sed quam tu exigis a
servo tuo. Ipsam dico ,
quia et ipsam imperat tibi Domi-
nus tuus, ne cuiquam fraudem facias, fidem serves in ne-
gotio , fidem serves uxori in lecto. Et hanc tibi fidem
imperat Deus tuus. Quid est fides ista ? Certe eam non
vides : si non
quando tibi frangitur clamas?
vides, quare
Clamore tuo convinco quod vidcas. Dicebas Quomodo :

aurum Deo praepono? aurum video Deum non video. ,

Ecce aurum vides fidem non vides. An quod verius est

,

fidem vides sed quando exigis vides illam quando de

•, ,
;

te exigitur, non vis eam videre? Apertis ocuhs clamas :

Redde fidem quam promisisti clausis oculis clamas Nihil : :

tibi promisi. In utroque oculos aperi. Inique , noli fidem,

sed ipsam iniquitatem perdere : quod exigis redde.
VI. Servum tuum manumittendum manu ducis in ec-
clesiam. Fit silentium, libellus tuus recitatur , aut fit de-
siderii tui prosecutio. Dicis te servum manumittere (11),
quod omnibus servaverit fidem. Hoc diligis, hoc
tibi in

honoras, hoc donas praemio libertatis quidquid poles :

facis facis liberum quia non potes facere sempiternum.

', ,

Deus tuus clamat ad te , et in servo tuo convincit te : di-

cit tibi in corde tuo tuum de domo lua
: Duxisti servum
ad domum meam vis eum de domo mea hberum revo-
;

care in domum tuam tu quare male servis in domo mea?

:

Das ilji (jnid pol<\s ;

promitto tibi quod possum : tu facis
 SERMO XXI, 1]N fSALMO LXlll , 11. 349
liberum servantem fidem
sempiternum,
tibi 5 ego te facio
si servaveris mihi fidem. Quid adiiuc argumentaris contra
me in animo tuo ? Kedde Domino tuo
quod laudas in ,

servo tuo. An forte tibi tantura arrogas ut te dignum ,

putes, qui servum fidelcm habeas quem dicis Compa- ,

:

ravi et ego non sum dignus

^ qui servum fidelem ha- ,

beam quem creavi ? Haec tibi loquitur Dominus tuus in-

tus, ubi non audit nisi tu et ipse tibi ioquitur, qui veni
, ;

loquitur. Quid enim hac locutione verius ? NoU obsurdes-

cere. Ecce fidem amas in servo tuo certe non vides fidem ^

quare illam amas in altero et totum quod dixi in altero , ,

et in servo quem pecunia comparasti non tamen (|uem ,

creasti Gemina necessitudine tecum agit Dominus tuus.

.^

Et creavit tc et comparavit te. Antcquam esses, inquit

,

tibi, feci te ; cum ex te sub peccato venundatus esses,

redemi te. llt raanumittas servum tuum, frangis tabuhis
ejus (12) Dcus non frangit tabulas tuas. Tabulre tuie
:

EvangeUum sunt ubi est sanguis quo comparatus es

;
,
:

manent, quotidie reciiantur, admoneris conditionis luie,

commemoratur tibi pretium tuum.
VII. Si tibi servus tuus , quem manumittis, fidem non
exhiberet, nec se manumissione tua dignum fidem ser-

vando faceret , et eum in aiiquibus in domo tua traudi-

bus invenires , ([uid clamaie i' Male serve, fidcm milii nou
servas ? Nescis quia emi te? nescis quia sanguinem meum
pro numeravi? Clamas (|uanlum j^otcs, et ((i^lum in-
te

vidiosis puisas vocibus Sanguinem mcum pro te dcdi :

maie serve. Et omnes qui audiunt; Verum dicil. Si libi

auderctt respondere sic invehenti et chimanti ipse servus

tuus, non erubesccres si tibi dicat : Qucm rogo te , san-
guiiicm pro mc; dedisti ? (piando me cmisli , ncc saltcin le

phlcbolomasti. Sed sanguinem tuum pecuuiam tuain vo-

cas. Tantum amas pecuniam tuam ut cain appelles san- ,
350 S. AUGUSTIM EPISCOPI

guinem tuura, De voce tua conyincit Dominus tuus. Vo-

cas pecuniam tuam sanguinem tuum et ideo exigis a ,

servo tuo empto fidem quia pro eo dedisti non utique

,
,

sanguinem, sed nummum, vel aurum ego quid dede- :

rim, recolis. Tabulas tuas lege, si non recolis lege pro te \

mortem Salvatoris lanct^am percussoris pretium Re-

,
,

demptoris. Potest et homo vivens vena, ut dixi, percussa

dare sanguinem suum et tamen vivere, plus est quod :

tibi dicit Dominus tuus Non de me vivente sanguis ex-

:

pressus est, sanguine meo te emi addo morte mea te 5 ,

emi. Quid habes quod Redde fidem domino tuo

dicas ?

quam exigis a servo tuo. Vides aurum vides et fidem , :

non exigeres si non videres non Jaudares si non vide-

, : ,

res non libertate donares si non videres

; sed aurum
, :

oculis carnis vides, fidem ocuiis cordis vides. Quanto me-

lioressunt cordis tanto melius est quod vides ocuhs cor-
,

dis. Tu autem huic fidei quam tibi imperat Dominus

,

tuus, praeponis aurum et commendatum non reddis et

, ,

dicis Nihil mihi dedisti

: aut ei cui non commendasti
:

dicis Redde quod tibi commendavi. Non das quod acce-

:

pisti, repetis quod non dedisti. Ecce acquire, sic tolle, et

exaggera tibi lutum. Quid premis ? dicendo Da quod :

,

non commendasti negando quod commendatum acce- P^

; E
pisti. Tolle, coUige lucra damnosa ecce arcam implesti, h :

multum aurum acquisisti arcam cordis discute, fidem

;

perdidisli.
VIII. Redi ergo, si sensisti aliquid, si erubuisti , si

quod pravum et curvum fuerat correxisti redi delec- , ,

tare in Domino, jucundare in Domiiio. Jucundare in iis i

quae jussit Dominus ut jucunderis in Doraino. Jucun-

,
^

dare in fide, jucundare in spe ,

jucundare in charilate, [li

jucundare in misericordia ,
jucundare in hospitalitate, «

jucundare in castitate. Hcec omnia bona sunt, thesauri

 SER.MO XXI, IJS PSALMO LXIU , H. 351
mtenoris hominis^ gemmae, nou arcse tu&e, sed conscien-
tise tiine. His ama dives esse ,
quas divilias nec naufragio
possis araiitere^ unde si nudus exieris, plenuseiis. Sic
enim exis et rectuscorde , ut laudcris , non repreliendens
Dominum tuum , si quid tibi acciderit in hoc saeculo et ,

laudanstlagelkimPatris,cujnsexpectashaereditatem.Fuge
sub manu emendantis. Non te avertas a disciplina, quia

ille qui emendat te, errare non potest. Novit quid tecum
faciat qui te fecit. An forte tara imperilum pulas arli-
ficem tuum , ut sciret facere te^ et obliviscatur quid
tecum faciat ? Antequam esses , de t'3 cogitavit : nam nisi

de te cogitasset, nunquara esses. Ergo de te cogitavit an-

tequam esses , ut esses ; etjam te existentem, manentem,
viventem , sibi servientem contemnet , tecjue despiciet?

Despexit , inquis : jam oravi , non me audivit. Qtiid si

hoc pelebas, c[uod malo tuo accepisses, si acccpisses "? Plo-

ravi ante illum et non mihi dedit. O puer insensate, ia
,

quo plorastiPut acciperes felicitatem carnalem, leiitita-

tem temporalem, feiicitatem terrenam. Quid si ista feii-
citas, quam exoptab is et petebas, et pro qua plorabas,
praecipitaret te.^ Jamdudum loquebar de servo tuo , nunc
simiiitudinem accipe de fdio tuo. Piorat ante te fiiius tuus

parvus^ ut eum ieves in e(|uum tuum : numcjind audis ?

numquid exaudis? Durus es , an polius miscricors ? Quid

est, dic mihi, quo consilio facis? Certe hoc consiliura est

charitatis, quis dubitet? Cui gr;mdi servas totam do-

mum ,
parvuiura piorantem non ievas in e(|uum. Omnia
quse habcs, et domum et (|uidi|uid in domo, cl agrum et
quid(|uid in agro, iiii servas \ et tamen in eqiuim non le-
vas parvulum piorautem. Ploiel (|uantum vull , lola die

pioret : non exaudis, et miseiicordia non txaudis, el si

exaudires crudelis esses. Vide crgo ,

cogila lioc ' libi la-
,

• Fortc an lioc.
362 S. AUGUSTIWI EPISCOPI
ciat Dominus tiius, quando petis incongrua, et non acci-
pis. Forte enim te inopia erudiet, copia corrumpet. Quye-
ris tu copiam corruptionis , cum necessaria lortasse sit

inopia eruditionis. Dimitte Deo tuo, qui scit quid det tibi,
quid tollat tiJDi. Nam
quod male petis, forte ira-
si det tibi

tus dat, Audi exempla de Lege. Israelitas concupiscen-

tesconcupiscentias ventris et gutturis, exaudivit iratus* :

Paulum dicentem : Tolle a me stimulum carnis , nou

exaudivit propitius-.
IX. Ideo delectare in Domino jucundare in Domino ,

noii in saeculo. In Domino enim jucundabatur ille qui ,

cum perdidisset totam jucunditatem speculi, remansit ei

Dominus, in quo jueundaretur : remansit ei in ira sim-

plex , perfecta et immutabilis jucunditas cordis ejus. Quae
habebat possidebat, non possidebatur ; a Domino autem
possidebatur : illa calcabat, ex illo pendebat : ille illis

subtractis quae calcabat , quo pendebat.

haesit in illo in

Ecce enim quid sit in Domino jucundari. « Domi-

» nus dedit Dominus, » , ( vide jucunditatem, ) « Do-

» minus abstuht^ » numquid : se abstuht? Quod dedit

abstuht ,
qui dedit , se obtuht ;
jucundatur in Domi-
no. Ergo , « Dominus dedit , Dominus abstuht •, sicut
» Domino placuit, ita factum est : sit nomen Domini
» henedictum. » Quare disphceat servo id quod pla-
cuit DominoV Aurum , inquit, famiham per- perdidi ,

didi ,
pecora perdidi ,
quidquid habui perdidi
a quo :

halieo, non perdidi. Perdidi quod dederat eum non per- 5

didi , cujus ipse sum. Delectatio mea ipse^ divitiae meae

ipse. Sed quare? quia non perversus non capite deor- ,

sum, non neglexit eum qui supra se cst, et diiexit ea quae

infra se. Ipsa est enim perversitas male utendi creatura.
X. Quid accusas qui dedit aurum ,
qui recte accusaris
'
Exod. XVI. — ' 2 Coi. xii, 7. — ^ Job. 1, 21.
 SERMU \X1I , UE 3 VEUSU PiALMI LXVII. 353
male araando aurum ? Habe aurura , dicit tibi Deus dedi ,

tibi,bene utere. Ornari vis auro orna potius aurum ho- ; ;

norem vis decus vis ab auro decus praesta auro, ne sis

, ^

dedecus auri. Aurum habet scortator fornicator luxu- ,

_,

riator edit pompaticos ludos insana munera donat his-

: ,

trionibus •, esurientibus pauperibus non donat : non est

decus auri. Nonne qui recte attendit hoc dicit : Doleo au-
rum quod in illum incurrit o si ego illud haljerem Et ; !

tu aurum si haberes modo enim dicis, Doleo aurum :

quod in istum incurrit o si ego illud haberem quid ta- ^ !

ceres ? Peregrinos susciperem , inopes pascerem , nudos

vestirem, captivos redimerem. Bona loqueris antequam
habeas : vide loquaris quando habueris. Si sis talis, eril

aurum in tuo ornatu. Si vero sic uteris auro ,

quia plus
diligis eum qui creavit aurum, eris rectus, superiora plus
diligens , inferioribus recte utens ; et delectaberis in Do-
mino ,
justus in Domino iucuiidaberis. Non erit in te ac-

cusatio Creatoris, sed erit gratiarum actio Redemptoris.

SERMO XXII».

Dc 3 versu Psalmi i.xvn : SiciU dejicit fumiu>

deficiant, ctc.

I. AuDiviMDs, et conlremuimus ,
quod in voce Psahm
est prophclatum. Ait cnim : « Sicut deficil fumus, dcfi-

» ciaiit- sicut fluit cera a facie ignis, sic pereant

peccato-

» res a facie Dei ^ » Non dul)ito, fratres mei (juod ora- ,

•
Alias Jc lpini>oit; lug. — ' T-^al. 1.XTI1. 3.

-•'
CXXJV.
354 s. AuausTiNi episcopi
niura vestrum corda concussa sint , nec cujusquam con-
scientia sub his verbis intrepida steterit. « Quis enim glo-

)) riabitur, castura se haberecor? aut quis gloriabitur,

)) mundura se esse a peccato ^ ? Ac per hoc cum Scrip-
))

tura dicit : « Sicut fluit cera a facie ignis, sic pereant pec-
)) catores a facie Dei , » quis non contremiscat ,
quis non
pavibundus exiliat? Quid ergo faciemus , aut quae spes
nobis est? Neque enim frustra haec cantantur •
aut vero
cum hsec dicit Propheta , optat ea hominibus , ac non
potius ventura praevidet. In verbis quidera figura optantis
apparet , sed intelligitur praescientia nuntiantis. Sicut
enira quaedara in Scriptura Prophetarum tanquam in prae-
teritura facta narrantur , cum f utura praedicantur : ita

qusedam tanquara voto dicuntur optantis ; sed qui recte

intelligunt quod audiunt visionem praenuntianlis agnos- ,

cunt. Longe autem ante nativitatem dorninicae incarna-

tionis , isti Psalmi dicti atque conscripti sunt. Non ante
Deum Christum, sed ante natum ex virgine Maria Chris-
tura. Nam profecto pater Abraham longe ante David re-
gem , fuit. Domi-
cujus tempore hi Psalmi cantati sunt,
nus autem Ante Abraham ego sum*.)) Ipse enim
dixit : «

est Verbum Dei, per quod facta sunt omnia sed ipse im- :

plens Prophetas , in carne se esse venturura per eos prae-

dixit.Adejus autera incarnationem pertinet passio. Neque
enim potuit pati illa quae in Evangelio scripta sunt , nisi
in carne mortah etpassibili, quam gerebat. Et ibi utique
legitur ,
quemadraodum Domino crucifixo hi qui cruci-
fixerunt eum , vestiraenta ejus diviserunt sibi, et cum in-
venissent in eis tunicara desuper textara , noluerunt eam
conscindere , sed sortem super eara raiserunt ^ •, ut ad
tjuera perveniret , integra perveniret : qua significabatur
charitas, quae dividi non potest. Haec ergo cura in Evan-
'
Piov. XX, 9 — ^ Joan. viii, 58. — ^ Id. xix, 23.
 SERMO XXII , DE 3 VERSU PSALMI LXVII. 355
geliojam factanarrentur, longe ante multos annos in
Psalmo cum futura praenuntiarentur tanquam gesta et ,

transacta cantata sunt. « Foderunt inquit manus meas , ,

» et pedes meos, et dinumeraverunt omnia ossa mea. Ipsi

» vero consideraverunt et inspexerunt me : diviserunt sibi

» vestimenta mea et super vestem meam miserunt sor-
,

» tem^ » Omnia tanquam praeterita dicuntur, et futura

praedicuntur. Sicut ergo in verbis praeteriti temporis fu-
tura facta significantur sic in figura optantis praenun-
:

tiantismens intelligenda est. Sic et de Juda Domini tra-

ditore, tanquam optat ei Propheta, quod venturum esse
praedicit. Et de ipsis Judaeis « Fiat, inquit, mensa eo-
:

» rum in laqueum, et in venationem, et in scandalum ^.»

Quod de his praedictum esse sine dubitatione exponit : si-

cut de Juda quae sub eadem figura praenuntiata sunt

apostolus Petrus commemorat ^.
II. Nec sine causa et quae futura sunt, tanquam tran-

sacta dicuntur. Deo enim sic certa sunt, ut jam pro factis
habeantur et tanquam optans videtur dicere Propheta ,
^

quod certum prajvidet esse venturum nihil aliud, quan- :

tum mihi videtur ostendens nisi nobis non debere dis-

, ,

phcere cognitam senientiam Dei,quam fixara immobLlem-

que constituit. Et ideo in Actibus Apostolorum, tum
quidam Propheta nomine Agabus, praediceret aposto-
,

lum Paulum in Jerusalem a Judaeis multa esse passurum,

et usque ad vincula perventurum , cum hoc audito iia-
tres rcvocarect retinere veiienl, ne iihic pergeret : « Quid
» facitis, inquit, conturbantes cor non meum ? Ego enini

» solum aihgari, sed etiam mori paratus sum pro nomine

I»
Domini nostri Jesu Clinsti '. » Atcpie ila cum vid.reiit
Ifratres immobilem viri ad omnia pertercnda conslanli;ini
dixerunt « Fiat Domini volunlas. » Numquid eigo (|uia
:

» i'bal. XXI, 17, flc,— ' IJ. i.xv)n, ^3. — ^ Acl. 1, ao. - 4 Id. kii, iJ.

23.

1
356 s. AuiitsriM episcopi
dixerunt, Fiat voluntas Dei, optaverunt Aposlolo, ut
talia pateretur, ac non potius mentem suam sublimi et di-

vino statuto devotissime subdiderunt ? Sic et Propheta

cum dicit : « Sicut fluit cera a facie ignis, sic pereant pec-
» catores a facie Dei *, » videt hoc certissime peccatoribus
imminere, et placet ei quod Deus statuit , ne Deo ipse
disphceat.
III. Quid ergo faciemus dum tempus , fratres , nisi ut,
est, vitam mutemus qua mala sunt, , et facta nostra , si

corrigamus ? U t quod sine ulla dubitatione venturum est

peccatoribus nos non inveniat super quos veniat
, non :

quia non erimus sed ut non tales inveniat, qualibus ven- ,

turum esse praedictum est. Propterea se judex venturum

minatur, ut non inveniat quos puniat, cum venerit. Prop-
terea illud cantant Prophetae ut corrigamur. Si damnare ,

vellet, taceret. Nemo volens ferire dicit Ohserva. To- ,

tum, fratres quod audivimus per Scripturas, vox est Dei

,

dicentis, Observa. Et totum quod patimur, tribulationes

in hac vita , flagellum Dei est corrigere volentis, ne dam-
net in fme. Quasi dura sunt, molesta sunt, horrent
quando narrantur ,
quae quisque gravia valde patitur in
hac vita : in comparatione autem seterni ignis non parva,
sed nulla sunt. Sive ergo nos flagellemur , sive cum ahi
flagellantur , admonemur a Domino. Omnia ista , fratres,

quae in hac vita infliguntur a Domino admonitiones sunt

,

et stimuli correctionis nostrse. Veniet autem ignis aeter-

nus^ de quo dicetur ilHs qui ad sinistram constituendi

sunt « Ite in ignem aeternum qui paratus est diabolo et
:
,

» angelis ejus^. »Tunc acturi sunt quidam poenitentiam.

Nam scriptum est in hbro quodam Sapientine : « Dicent
» intra se poenitentiam agentes, et prae angustia spiritus

» gementes, Quid nobis profuit superbia, et quid divitia-

J P$al. L\yn, 3. — '- Matlli. xxv. '|i.
 SERMO XXII, DF. ?^ VEr.Sl PSALMT LX\11. 357
)) rum jactantia conlulit nobis? Tiansierunt omnia illa.
)) tanquam umbra ^ » Erit enim poenitentia, sed intruc-
tuosa : eritibi pcenitentia, sed dolorem habeni, medici-
nam non habens. Nunc est fructuosa pcenitentia
, quando
correctio libera.Poeniteatte ad vocem Scripturae. Nam ad
vocem prsesentis judicis, sine causa poenitebit te. Tunc
jam ille sententiam dicturus est et non erit quod repre- :

hendas, quando sententiam dicturus est. Non enim tacuit

ante sententiam. Non enim te distulit , nisi ut corrigeres
te ; quandoc[uidem latroni in cruce pendenti se mutare
permisit-. Tunc enim latro pendens cuni Domino cre- ,

diditin Christum, quando de illo Discipuh titubaverunt.

Contempserunt Judaei mortuos suscitantem non con- ,

tempsit latro secum in cruce pendentera. Non est ergo

quod in fme dicatur Domino Non me permisisti bene ,

vivere ; aut , dilationem correctionis non mihi dedisti

aut , non ostendisti quid appeterem , ([uid vilarem. Yi-

dete quia non tacet, videte quia difiert, \idete (juia ijlan-

ditur, hortatur, minatur. Constituit verbum suum in su-

bhmitate; pertotum mundum recitatur universo humano
generi. Non est quijam dicat Nescivi non audivi. Im- :
,

pleturquod dictura est in Psalmo « Nec est qui se abs- :

» condat a calore ejus^. )> Modo ergo calor ejus in verbo

ejus est : mutare modo a caiore ejus, et non dellues sicut

cera ab igne ejus.

IV. Nam illud, fratres mei , venturum est ali(|uando,

quod modo rident impii, quod modo tontcniniuU dcri-

sores, ([uod putant falso cantari ; aliquando vcnturum

est. Si non venerunt tania, quanta pnedicta sunl; despc-
remus ct ilhid ali(|uando venlurum : si aulc m oinnia ([ii;r

de Ecclesia fulura pnsnuntiata sunt, jaui vidoiuus o\hi-

^hita , et cfcorum ctiam oculos leriunt ; (|uid duhitanuis

'
S;i|. V, 3. >•>, .) '- ' F.iic. XXIII, ',3, ~ ' •'-;il \vtti,7.
358 S. AUGUSTINI EPISCOPI
etiamilla venturaPQuando dicebatur Ecclesia Ghristi fu-
tura per totum orbem terrarum dicebatur a paucis et , 5

ridebatur a multis. Modo jam impletum est quod tanto ,

ante prsedictum est difFusa est Ecclesia per totum orbem

:

terrarum. Ante millia annorum promissum est Abrahse :

« In semine tuo benedicentur omnes gentes ^ » Venit

Christus ex semine Abrahae , benedictse. sunt in Christo

jam omnes gentes. Praedicta sunt schismata , et hscreses
futurse : videraus illa. Prsedictae sunt persecutiones : fac-
tae sunt a regibus colentibus idola. Pro ipsis idohs adver-
sus nomen Christi repleta est terra Martyril)us. Sparsum
est semen sanguinis , surrexit seges Ecclesiae. Nec frustra
oravit Ecclesia pro inimicis suis : crediderunt et qui per-
sequebantur. Praedictum est etiam ,
quia ipsa idola ever-
tenda essent per nomen et hoc invenimus
Christi : nam
Ante paucos atmos Christiani illa legebant,
in Scripturis.
et non videbant adhuc futura illa expectabant et sic
; ,

abierunt non illa viderunt sed tamen credentes quod

: ,

futura essent, cum fide abierunt ad Dominum : nostris

teraporibus etiam ipsa cernuntur. Omnia quae ante prae-
dicta sunt de Ecclesia, videmus impleta solus dies ju- :

diciinon est venturus ? Ipse solus praenuntiatur et non ,

veniet? Usque adeo suraus duri et lapidei cordis ut le- ,

garaus Scripturas, et videamus omnia prorsus adlitteram

evenisse quae scripta sunt, et de his quae remanent des-
peremus ? Quantum est enira quod remanet,' ad ea quae
jam nobis exhibita videmus ? Tam plura Deus ostendit, et
de residuo nos fraudaturus est ? Venict judicium redditu-
rum pro meritis, bonis bona, malis raala. Boni siraus, et
securi judicera expecteraus.
V. Fratres mei, raaxirae nunc dicentera me audite.
Nolo tecura coraputare praeterita : ab hodierno die te
' Gen. XXII, i8;
 SERMO XXII LXVII. DE 3 VERSU PSALMI
,
359
muta ,
cras te alterum inveniat.
Nos autem perversitate
nostra sic volumus Deum misericordem, ut non sit
justus.
Alii rursus quasi praefidentes de justitia sua sic
volunt ,

justum, ut nolint misericordem, Utrumque se exhibet

Deus, utrumque prsestat, nec misericordia ejus praescri-
bit justitiae, nec justitia ejus aufert misericordiam. Mise-
Unde misericordem probamus? Parcit
ricors et justus est.
modopeccatoribus, dat veniam confitentibus. Unde pro-
bamus quod justus est ? Quia venturus est dies judicii
quem modo differt, non aufert, et cum venerit, reddi-
turus est pro meritis. An hoc vultis ut reddatur aversis
quod reddetur conversis
justum videtur vobis, ? Fratres ,

ut ponatur Judas, ubi positus est Petrus? Et ipse ibi

ibi

poneretur si se correxisset, Sed de venia desperans po-

,
,

tius sibi collum ligavit ,

quam Regis cleraentiam suppli-
cavit.
VI. Itaque, fratres, sicut dicere coeperam, non est
unde reprehendamus Deum. Quid contra illum dicamus,
non erit, cum venerit judicare. Cogitet unusquisquc pec-
cata sua, et modo illa emendet, cum tempus est. Sit fruc-
tuosus dolor, non sit sterilis poeniludo. Tanquam hoc
dicit Deus : Ecce indicavi sententiam , sed nondum
protuii : praedixi, non fixi. Quid times, quia dixi.!^ Si
mutaris mutatur. Nam , scriptum est quod pceniteat
,

Deum^ Numquid quomodo hominem, sic pcenitet Deum?

Nam dictum est « Si poenituerit vos de peccatis vestris
:
,

» poenitebit et me de omnibus malis quae facturus cram

» vobis ^. » Num([uid quasi errantem pcenitet Deum? Sed
poenitentia dicitur in Deo mutatio sententi;«. Non est ini-
(|ua , s(;d justa. Quare justa ? Mutatus est reus mutavil ,

judex sentenliam. Noli terreri. Sentenlia mutala est, iion

-
justitia. Justitia integra manet : quia mutato debel pai
' Gcri. VI, 6. — ' Jerem. xviii, 8.
360 5. AUOUSTfNl FVTSCOPI

cere qui jusliis csl. Quomodo pertinaci noii parcit, si(^

mutato parcit. Ipse rex est indulgentise ,

qui dator est
legis. Misit legem, venitcum indulgentia. Reum te fece-
rat lex, absolvit te qui dedit legem. Imo non absolvit :

nam absolvere est innocentem judicare: donat potius pec-

cata converso. Omnes enim sunt rei qui peccatis suis ,

involuti sunt. Nemo se optet absolvi omnes veniam de- :

preceraur. Venia vero datur mutato : et erimus securi,

cum audierimus : « Sicut fluit cera a facie ignis, sic pereant
)> peccatores a facie Dei^ »

VII. Certe, fratres, modo pereant peccatores, et non pe-

reuntpeccatores. Si incipiant juste vivere, peribunt utique

peccatores, sednon peribunt homines. Homo peccator, duo

nomina sunt homo unum nomen est, et peccator unum
:

nomen est. In his duobus nominibus intelligimus quia ,

unum horum Deus fecit, alterum horum homo fecit. Homi-

nem enim Deus fecit, peccatorem se ipse homo fecit. Quid
ergo contremiscis, quando tibi dicit Deus Pereant pecca- :

tores a facie mea? Hoc tihi dicit Deus Pereat in te quod :

tu fecisti et servo quod ego feci. Et modo ardet ignis in

,

calore verbi ; res est in fervorc Spiritus sancti, sicut dixi-

mus jamdudum ,
quia scriptum est in alio Psalmo : « Nec
» est qui se abscondat a calore ejus-. » Spiritum autem
sanctum esse calorem, dicit Apostolus, Spiritu ferventes^.
Ergo pro facie Dei tibi pone interim Scripturam Dei , :

Uquesce ab illa 5
poeniteat te, cum audis haec de peccatis
tuis. Cum autem te poenitet , et cum le ipsum excrucias
sub calore verbi , nonne cum etiam lacrymsR currunt ,

cerfle tanquam in lacrymas currenti simiHs

labescenti, et
inveniris? Modo ergo fac quod in posterum tiraes et non ,

habebis quod in posterum timeas.

VITI. Tantum non sicut fumus deficiant. Nam utrum-
' P?;tl. i.wii, 3. — ' M. xviii, 7. — ' Roni. xir, ii.
 SERMO XXII , DE 3 VEP.SU PS\LMI I.XVII. 3G1
c(ue ibi liabes positum : torle non sine causa, quia est
etiam distantia peccatoium. In ipso uno verbo utrumque
posuit Psalmus : « Sicut deficit fumus, deficiant •
et sicut
)) fluit cera a facie ignis, sic pereant peccatores a facie
)) Dei. )) Qui sunt, qui sicut fumus deficiunt? Qui sunt,
nisi superbi non confitentes peccata sua sed defenden-
, ,

tes ?Quare fumo comparati sunt ? Quia fumus erigit se ,

extoUit se tanquam in crelum sed quanto fit superior, :

tanto facilius evanescit et disperit. Rursus considerate

quod dixi. Solidior est fumus igni proximus , et terrre

proximus ; nondum sic evanuit, nondum sic est disper-

sus in ventos quando autem attenuatur, evanescit, et
:

disperit quando se multum extulerit, Quia ergo super-

,

bussic.se erigit contraDeum, quomodo fumus conlra

coelum restat ut ita deficiat et tanquam in ventos suae
; ,

vanitatis elatione dissipatus inteieal;quemadniodum dis-

perit fumus elatus , tumida, non solida magnitudiue in-

enim fumus vides magnam molem habes

flatus. Sic est : ;

quasi quod videas , et non habes quod teiieas. Tiilem

ergo poenam fratres, anle omnia detestamini nec de-
,
:

fendatis peccata vestra et si adhuc facilis nolite defen- : ,

dere. Subdite vos Deo, et sic tundite pectora vestra, ut

et ipsa qune remanserunt, non fiaut. Conaniini non fa-
cere, et si fieri potest, nulla facite : si auteni ficri noii

potest, ut nuUa faciatis, maneat tamen illa pia confessio.

Erit enim respectus misericordine ipsius, ut te lonaiUe

orania perimere, et ([uantum adjuveril pcrimente, dc re-

liquis qu;» tibi restant in itinere invento, et in conatu
comprehenso, facile ignoscat tanliim prolicere alVecta : ,

non deficere. Si non te invenit dies iiltiiuns victoreni iii- ,

venial vel pugnantem non captuni ct addictuni. ,

IX. Est autem raisericordia abumlantissim;i et larga ,

cjus benevolentia, (|ui nos s;in!;nint' Tiiii siii r.ili-niil .

362 S. AUGUSTINI EPISCOPI

cum propter peccata nostra nihil essemus. Nam ipse ali-

quid magnum fecit, cum hominem ad imaginem et simi-

litudinem suam creavit. Sed quia nos nihil fieri voluimus

peccando , traducem mortahtatis de parentibus duxi-
et

mus , et massa peccati massa irae facti sumus placuit

, :

tamen ilh per misericordiam suam redimeret nos tanto

pretio : dedit nobis sanguinem Unici sui innocenter nati
innocenter viventis, innocenter mortui. Qui nos tanto pre-
tio redemit, non vult perire quos emit. Non emit quosper-
dat sed emit quos vivlficet. Si peccata nostra superant nos,
:

prelium suum non contemnit Deus. Pretium magnum

dedit.Nec tamen nobis tantum de ipsius misericordia blan-
diamur , si non fuerimus conati adversus peccata nostra •,

nec si aliqua maxime capitalia fecerimus speremus ita ,

futuram esse misericordiam , ut ei conjungatur iniquitas.

Numquid enim et eos qui nihil egerunt , quemadmodum
correcti viverent , sed in pertinacia et duritia animi per-
manserunt , accusaverunt etiam Deum defendendo pec-
cata sua, ibi constituturus est, ubi constituit sanctos Apos-
tolos , Prophetas ^ Patriarchas , et fideles suos bene de se
meritos , sibi servientes , ambulantes in castitate modes-,

tia, humihtate, eleemosynas facientes , ignoscentes quod

a quoquam perpessi sunt? Tahs est enim via justorum
tahs est via sanctorum tenentium Deum patrem , tenen-
tium Ecclesiam matrem, nec illum parentem, nec istam
olfendentes , sed in amore utriusque parentis viventes, et
ad haereditatem aeternam properantes , non laeso patre
non laesa matre datur unicuique haereditas ,
'.

X. Quia duo parentes nos genuerunt ad mortem , duo

parentes nos genuerunt ad vitam. Parentes qui nos ge-
nuerunt ad mortem , Adam est et Eva parentes qui nos
5

genuerunt ad vitam , Christus est et Ecclesia. Et pater

' Florus ad Rom. vin.
 SERMO XXII, DE 3 VERSr PSALMI LXVII. 363
meus qui me genuit ad mortem Adam mihi fuit et ma- , ;

ter mea Eva mihi fuit. Nati suraus secundum istam pro-
geniem carnis ex munere quidem Dei quia et istud
,
5

munus non est alterius, sed Dei et tamen, fratres quo- :

,

modo nati sumus ? Certe ut moriamur. Praecessores ge-

nuerunt sibi successores numquid genuerunt sibi cum
:

quibus hic seraper vivant ? Sed tanquam decessuri qui ,

illis succederent, genuerunt sibi.Deus autem pater et ma-

ter Ecclesia , non ad hoc generant : generant autem ad
vitara seternam, quia et ipsi seterni sunt.Et habemus hae-
reditatem promissam a Christo vitam aeternam. Secun-
dum quod « Verbum caro factum est , et habitavit in no-
» bis ^, » nutritus crevit_, passus, mortuus et resuscitatus

accepit hsereditatem regnum coelorum. In ipso hominc

homine
accepit resurrectionem et vitam aeternam, in ipso
accepit Verbo autem non accepit quia incommuta-
: in •,

bihter manet ab aeterno in seternum. Quia ergo accepit

resurrectionem et vitam aeternam caro illa , cjuae resiir-

rexit et vivificata ascendit in coelum, hoc nobis promis-

sum est. Ipsam haereditatem expectamus, vitam aeternam.
Adhuc enim non totura corpus accepit quia ;
caput in
coelo est, raembra adhuc in terra sunt nec caput soluni :

accepturum est haereditatem, et corpus rehn(juclur totiis :

Christusaccepturusest haereditatem; totus sccundum ho-

minera, id est, caput et corpus. Membra ergo Christi sumus,
speremus haereditatem quiacumomnia ista transierint, hoc
:

bonum accepturi sumus (juod non transil)it, et boc maluni

evasuri quod non transibit letcrna sunt cnim utr;u|Uf. Non
;

enim aliquid non seternum promisit suis nec ali(|uid lcm- ,

porale minatus estimpiis. Quomodo vitam, beatiludincm,

regnura, haereditatcm sempiternam siru' liuc promisit sauc-

Jonn. I, 14.
364 s. AXJrxUSTTivi episcopi

tis :sic ignem felernum rainatus est impiis. Si quod promi-

sit nonduniamamus, saltem quod minatus est timeamus.

i%,V^\ VVl^ VV\/V VVVV V\ai\' V^A^- V%/VV %A/V% AVVV VVX/Xi vvv^ vvv^^^/vvv t^vvvv%/v^

SERMO XXIIP.

De 24 versu Psalmi lxxii Temdsti inanum : deccterce

mece et de visione Dei. :

I. QuoD cantavimus Domino, propositum nobis ad lo-

quendum credamus hinc vobis fiat sermo noster. Et : cui
diximus : « Tenuisti manum dexterae meae , et in volun-
)* tatetua deduxisti me, et cum gloria assumpsisti me^ :»

ipse ad intellectum clariorem assumat corda nostra , et

adjuvet misericordia et gratia sua me loquentem, vos ju-
dicantes. Quanquam propter commoditatem depromendae
vocis altiore loco stare videamur : tamen in ipso altiore
loco vos judicatis , et nos judicamur. Doctores dicimur,
sed in multis doctorem quaerimus : nec volumus nos ha-
jieri magistros. Periculosum est enim et prohibitum Do-
mino ipso dicente : « Ne velitis dici magistri, unus est
)) magister vester Ghristus^. )> Periculosum ergo magiste-
rium, discipulatus securus est. Ideo Psalmus : « Auditui
» meo inquit, dabis gaudium et exultationem ^. » Se-
,

curior est enim verbi auditor, quam verbi prolator. Ideo

ille securus stat , et audit eum , et gaudio gauclet propter
vocem sponsi^.
II. Et quia doctoris Apostolus susceperat necessitate
' Alias ije Diveisis 127. — ' Psal. lxkii, 24. — ' Matlh. \\\u. 10 —
4 Psnl r., 10, — 5 joan. iii, '»9,
 SEU.MO XXIU, DE 24 VEaSt PSALMl LXXU.
365
personani, videte quid dicat : « Cum timore et tremore
» multo fui apud vos^ » Tutius ergo est, utetnos qui
loquimur ,
et vos qui auditis sub uno magistro condisci-
,

pulos nos esse noverimus.Omnino tutius est, et hoc

expe-
dit, ut nos non tanquam magistros, sed tanquam
condis-
cipulos vestros audiatis. Videte enim quia sollicitudo
nobis imposita est ,
ubi dicitur : Fratres, nolite plures
magistri fieri, in multis enim offendimus omnes-. Quis
non contremiscat, cum Apostolus dicit «Omnes ? «Quid :

sequitur ? « Quisquis in verbo non otfendit hic perfeclus ,

))est vir. Quis autem audeat dicere se esse perfectum ?

)>

Qui ergo stat et audit, in verbo non ollendit. Qui autem

loquitur, etsi, (
quod difficile est , ) non otfendit ,
p.iti-
tur^ tamen et timet ne oilendat. Oportct ergo vos csse
non solum loquentium auditores sed et timenlium mise- ,

ratores ut in eo quod verum dicimus

: (|uoniam omne ,

verum a veritate est non nos, sed ipsum laudetis ubi , :

autem sicut homines otiendimus, eumdem ipsum pro no-

bis oretis.
III. Scripturae sanctae sunt, veraces sunt , inculpal^e
sunt. Omnis Scriptura divinitus inspirata utilis est ad do-
cendura ad arguendum ad exhortationem ad doctri-
, , ,

nam*. Nihil est ergo quod Scripturam accusemus, si nos

forte illa non intellecla, in alitjuo deviemus. Cluni ipsam
,

intelligimus, recti sumus cura autem ea non inlellecla :

pravi sumus, ipsam rectam dimittimus non enim eam :

depravati depravamus ; sed illa stat recta, ut ad illam

corrigendi redeamus. Verumtamrri ut nos exerceat ea-
dem Scriptura, in multis locis velut carnahter loquitur,
cum semper spiritalis sit. « Lcx cnim , ut ait Aposlohis
» spiritahs est , ego autem carnahs suu\ '. » Cum sit crgo
'
I Cor. II, 3. — » J.icol). III, I, i. — ' l'i>itr |iavfl — i Tmi.
t

III, iG. — '-•

Hoiii. VII, i4.
366 S. AUGUSTINI EPISCOPI
tamen saepe cum carnalibus quasi carnali-
illa spiritalis ,

ter ambulat. Sed non eos vult remanere carnales. Quia et

mater parvulum amat nutrire sed eum non amat parvu- ,

lum remanere. In sinu tenet, manibus fovet, blanditiis

consolatur, lacte nutrit. Omnia parvulo facit : sed optat
ut crescat , ne semper talia faciat. Videte Apostolum :

melius enim ipsum intuemur ,

qui se etiam matrera non
dedignatus est dicere , ubi ait : « Factus sum parvulus in
» medio vestrum tanquam nutrix fovens filios suos ^. »
,

Apostolus vero germano et pio charitatis affectu et nu-

,

tricis personam suscepit dicendo fovet et matris ad- , , ; ,

dendo filios suos. Sunt enim nutrices foventes quidem

, ,

sed non filios suos : item sunt matres nutricibus dantes ,

non foventes filios suos. Idem ergo nutritor et fotor alio

quod paulo ante commeraoravi «Gura timore
loco dicit^ :

» et tremore multo fui apud vos -. »

IV. Sed dicis : Quales illi erant, ut ille cum timore

et tremore multo esset apud illos Tanquam parvulis
.? «
» inquit, in Christo lac vobis potum dedi non escam. ,

» Neque enim poteratis, sed nec nunc quidem adhuc po-

» testis ; estis enim adhuc carnales ^. » Quos carnales di-
cit, parvulos taraen in Christo dicit 5 sic arguit, ut non
abdicet. parvuH in Christo non vult ta-
Et carnales , et :

men eos esse carnales quos dicit esse parvulos in Chris- ,

to optat esse spiritales

: omnia dijudicantes et qui a , ,

nemine dijudicentur. « Animalis enim homo, sicut ipse

» dicit, non percipit quae sunt Spiritus Dei : stultitia enira

» est illi , et non scire potest ,

quoniam spiritaliter diju-

» dicatur. Spiritalis dijudicat omnia, ipse autem a nemine

» dijudicatur ^. » Idem ipse dicit : « Sapientiam loqui-
» mur inter perfectos^. » Utquid ergo loqueris, si inter

' I Thess. u, 7. — ' I Ooi-, n, 3. — 3 ij. n^ 2, 3. —4 Id. iij i4, i5.

— 5 Ibid. 6.
 SERMO XXIII, DE 24 VEIISU PSiLMI LXXII. 367
perfectos Quid enira opus est te loqui homini perfecto ?
?

Sed quaere in quo perfectus sit. Forte enim non invenio

perfectum cognitorem , sed jam invenio perfectum audi-
torera. Est ergo perfectus et auditor, mente jam capax,
cui solidus cibus nullam faciat perturbationem , nuUam
ingerat cruditatem. Quis est hic, et laudabimus eum.? Nec
dubito tamen esse aliquos spiritales , bene audientes ,

bene dijudicantes : apud istos non laboro. Aut enim car-

nalis invenior, et misericorditer" mecum agit : aut capit
quod dico , et congratulatur mihi.

V. Ecce nunc suscepi verba Psalmi ,

quem modo can-
tavimus : « Tenuisti manum dexterae meae. » Da carna-
lera auditorem, quid putabit , nisi quia Deus apparuit in
forraa huraana , apprehendit illi raanum dexteram , non
sinistram , et deduxit in suara voluntatera , el (juo voiuit
assurapsit ? Si hoc intellexerit , irao si hoc putaverit, nun-
quara inteUigit. Qui enim inteUigit, verura inteUigit. Qiii

autera putat falsura, noninteUigit. Ergo si hoc putaverit

horao carnalis, quia Dei natura atque substantia distincta
merabrisest, determinata forma, circumscripta (|uanti-
tate manens loco quid cum illo facio ? Si dixero Non
,
, ,

est ita Deus non capit. Si dixero Ita est ille ([uasi ca-
: , :

pit sed ego decipio. Non possum dicere, Ita est

5 ne :

mentiar; et undecunque, sed de Deo meo, de Salvatore

et Redemptore meo, despe mea, de iilo ad quem cxtendo
manura meara desiderium meum. Non cst res lovis de
,

tali mentiri. De tali falli molestum cst et periculosum est:

de tali autem mentiri exitiosum est et perniciosum. Non

omnis qui mentitur , fallitur. Si autem ipsc putat esse
verura, ([uod verum non est , fallitiir : ct si lioc dicil ([uod

verum putat , non menlitur, sed lamcn fallitur. Deus do-

net illi non falli, (jui noluit menliri.

VI. Si ergo, ut dixi, parvulus illc noster talcm credi-

368 S. AUGUSXIKI EPISCOPI
derit Deum , habentem certis corporis sui locis membra
disposita , circumscriptum figura , terminatum forma , lo-

caliter manentem, localiter se moventem, juxta id quod

dicitur : « Quo ibo a spiritu tuo et quo a lacie tua fu-
,

» giam ? Si ascendero in coelum , tu illic es •, si descen-

» dero in infernum, ades^ » Si in coelo ipse, si in terra

ipse , si in inferno adest 5

quid facit modo ilie parvuius ?

Si audit, quaerat cum Saraaritana montes et templa quo

vult ire adDeum, ad Jerusalem, ad montem Samariae' :

non ad tempium visibile, non festinet, non quaerat ali-

quod tempium quo veniat ad Deum. Ipse sit templum, et
ad ilium veniet Deus. Non contemnit, non refugit, non
dedignatur : imo dignalur.
non dedignatur, audi poi- Si

licenlem audi interim promittendo dignantem, non mi-

:

nando dedignantem. « Veniemus inquit, ad eum ego et ,

» Pater^. » Ad eum quem supra dixit dilectorem suum

obeditorem praeceptorum suorum, custodem mandati sui,

amatorem Dei, amatorem proximi sui. « Yeniemus, in-

» quit ad eum et mansionem apud eum faciemus. »
, ,

VII. Non est angustum cor fidelis, cui angustum fuit

templum Salomonis. Nam et ipse cum fabricaret hoc ,

dixit « Si coelum coeli non sutlicit tibi *. » Et certe tem-

:

plum Dei sanctum est, quod estis vos. « Nos enim, ait
» aiio loco, templum Dei vivi sumus^ » Et hoc unde

probas tanquam ei diceretur ? « Sicut scriptum est in-

, ,

» quit Habitabo in eis

, » Si tibi aliquis magnus patro- '^.

nus diceret Habitabo apud te : quid faceres ? Cum an- ,

gusta domus esset procul dubio turbareris, omnino,

terrereris, optares ne fieret. NoIIes enim esse in angustiis

recipiens magnum, cujus adventui domus tua paupercula )

non sutHceret. Noli timere adventum Dei tui noli timere , I

'
Psal. cxxxviii, 7, etc. — ' Joan. iv, 20. — 3 ij x,y^ 23, — 4 2 Par.

VI, i8, — 5 r Cor, 111, 17. —^2 Cor. vi, 16.

 SEUMO Will DE 24 VEKSli KSALMI LXXII.
,
369
aHectum Dei tui : non te angustat , cum venerit imo ve-
;

niendo dilatabit te. Nam ut scias, quoniam dilatabit te,

non solura adventum suum promisit Habitabo in eis ,
;

sed ipsam etiam latitudinem, addendo, Et deambulabo.

Latitudinem istam , si diligis , vides. Timor tormentum
habet, ergo angustias habet : ac per hoc amor latitudi-
nem habet. Vide latitudinem charitatis : « Quoniam cha-
» ritas Dei diftusa est , inquit , in cordibus nostris '. »

VIII. Sed tu queerebas locum. Ipse inhabitator dila-

ei

tet : DitFusa est enim charitas in cordibus nostris, non

tamen ex nobis , sed per Spiritum sanctum qui datus est
nobis. Si ditlusa est charitas in cordibus nostris, et Deus
charitas est -
^
ecce jam ex quantulocumque pignore deam-
bulat Deus in nobis. Pignus enim accepimus. Quid ilhid
est, cujus pignus tale est? Quanquam mehus habent co-
dices, qui habent arram, quam qui hal)ent pignus. Eam-
dem (juippe rera interpretes dicere voluerunt^. Inleresi
tamen aliquid in loquendi usu inter arram et pignus. Pig-
nus enira quando datur^ cum datum fuerit propter quod
pignus datum est, pignus auferetur. Jam muhos vestrum
intellexisse non dubito. Non video sed ex colJocutione, ,

quia loquimini ad alterutrum,sentio eos (jui intellexerunt.

velle exponere iis ,
quiErgo pla- nondum intellexerunt.
nius ah(|uanto dicara omnes perveniat. Accipis,
, ut ad
verbi gratia , codicem abamico tuo ut tibi det, das aii- 5

quod pignus ; cura reddidcris (|Uod accepisti ,

propler
quod pignus posuisti^ illc ([uod rcddideris habcbil , lu

pignus recipies : non enim habebit ambas rcs.

IX. Quid ergo, fratres ? Si charitalem modo IK-us t.m-

quam pignusdedil per Spiritum sancluni suum, cum rcni

ipsara rctldidcrit, (jua promissa pignusdcdit, aurercndimi

est nobis pignusV Absit. Sed ((uoddedit, hoc mipKbii.

'
RoDi. V, r) — » I Joaii it, H — 'Floius >6 V.\>hrs. ,

cxxiv. ^i'»
370 S. AUGUSTIINI EPISCOn

Ergomelius arra qiiam pigniis. Aliquando enim pretium,

verbi gratia, praeparas dare proearequam tenes bonae fi-
dei contractu , de ipsopretio dasaliquid 5 non
et erit arra,

pignus ;
quod sit complendum , non quod auferendum.
Jam ergo intellige. Si invenio dilectorem , habet arram ,

et ex arra desiderat plenitwdinem. Arram ipsam conside-

ret : hoc enim complebitur, unde arra data
Ipsam co- est.

gitet , ipsam apud se disculiat ipsamde , ipsam inspiciat,

plenitudine illa quam non videt, interroget ne forte ahud :

in plenitudine desideret, quam est in eo quod accepit.

ForteDeus aurum daturus est, auri plenitudinem comple-
turus , et de auro arram dedit. Metuendum est ne tu pro
auro plumbum Aspice ergo arram si tibi po*
desideres. :

tuero suadere ut aspicias Deus charitas est. :

X. Inde habemus ahquid, inde aspersi sumus, inde ir»

rorati. Gujus ros talis est, qualis fons? Rore isto asper-

sus, sed flagrans in fontem dic Deo tuo « Quoniam apud , :

)) te est fons vitse^ )> In rore isto natum est desiderium , in

quod sufficit nobis. « Fihi autera
fonte satiaberis. Ibi est
))hominumin tegmine alarum tuarum sperabunt-. Quid )>

desideramus pro magno ea Dei beneficia, quae donat et

bestiis? Beneficia quidem ipsius sunt , quis dubitatPAquo
salus vel minima , nisi ab illo de quo dictum est , Domini

est salus ^ ?

XI. Sedait idem ipse Psalmus: Homines et jumenta sal-

vos facies, Domine, sicut multipUcata est misericordia tua,

Deus. Tam multiplicem misericordiam habes, ut nontan-
tum ad homines, verumetiam ad jumenta perveniat. Tanta
praevales misericordia, ut facias solem tuum oriri supei
bonos et malos, et pluas super justos et injustos* .Nihil-m
peculiare a te sancti tui, nihil proprium pius accipit.

quod impius non accipiat ? Plane accipit : audi quod se

' Psal. XXXV, 10. — ' Ibid. 8. — 3 Id. m, 9.-4 Matth. v, 45.
 •, T .
^
^SkLm Lxxii. 371
ciuitur. Jam enim dixerat : « Homine. .,
^* J^"^^nta
•
.

>' facies Domine salvos

sicut mnl^ "l
» Deus^ : » adjunLi teTau^^^^^^^^ ^-
ergopauIoant^edixistiPHomm^^^^^^^^^^^^^
Homines, inquit. et
«
autem hominum
jumenta salvos facies 7ZZ
«^ r'
» filn ^

Quid er.o^ . >,

i,
sub tegmine alarum
>>
tuaL^^b J':
cumj„s. Quare ergo isti et
t^^^^^^^
etiam homines
illi homines^ Annon
filii hominum ? Profecto et
hominum. Unde igifur ista homines fi
distinctio, nisi quTa
quinoneratmiushominis.P Homo
Tt ho!!n
Adam homo filius hominis,
:
^on
Christus. Sicut in
£t^:^
Adam mo
nuntur,sicinChristoomnesvivificabuntur.QuJ^^^^^^^^
u em cum jumentis qui
moriuntur, et non victuri
tur moriun-
et non quaerunt
:
salutem cum fihis hominum ut
nunquammoriantur? Eliquata
estistadistinctio. 1111^-
Unent ad homines, isti filii
hominum ad filium hominis
XIL Quid ergo sequitur? « Filii
autem hominum sub
tegmine alarumtuarum sperabunt.
Ecce spero ecce >,

spes : sed quae videtur,

non estspes^ Futura ergo
awe
promittuntur, inebriabunt.
« Inebriabuntur ab
ubertate
domus tu^. „ Timeo ne forte
'>

quemadmodum paulo
ante membra corporis
quaerebat in Deo, sic in ejus
ebrie-
tatecogitetsatietatem, non inefiabihum
bonorum sed
crapulam carnahum conviviorum.
Dicamus lamen. coojtet
quodpotest, simajoranonpotest,
nonrecedat desinu' ta-
mencrescat. Sequamur, et qui
possumus, quantum pos-
sumu3,spiritaliter delectemur. «
Inelm.bunlur, in,,„it al,
'» ubertate domus tuae, et torrente
voluptatis tu:K potabis
'
eos. « Quo
quo musto, qua unda, quo melle, ,,uo
vino,
"cctare? Quaeris (|uo? Quoniam a|)ud l,« esl fous vit.,-. «c
..

Ihbe, si potes vitam. Conscicutiam jKua, uon

,
-iil.uii
' INal. XXXV, 7, clc. - ' , 1:0,. XV, ii. ~ 1
KoM., vm, j,.
•)'.
372 5. AL'GLSiirJi Eriacorj

meutem, iion ventrem. Si audisli, si intellexisti , si di-

quantum potuisti, jam inde
lexisti, bibisti.

XIII. Attende quid biberis. Charitatem bibisti. Si nosli

illam, Deuscharitasest'. Si ergo charitatem bibisli , dic
mihi in quo Joco bibisti. Si nosti illam, si vidisti illam , si

amas, unde amas? Quidquid enim bene amas charitate ,

amas. Quomodo aulem charitate? Autquid amas, qui chari-

tatem amas? Ergo amas, unde amas? Venit ad te et
si ,

nosti eam et vides eam et non in loco videtur, nec cor-

, :

porabbus oculis qu^eritur, ut vehementius ametur nec 5

auditur affatu et quando ad te venit

; non sentiebatur ,

incessu. Numquid deambulantis in corde tuo ahquando

plantas sensisti charitatis ? Quid ergo est? Gujus hoc est

quod jam est in te , et non capitur a te? Sic disce amare

Deum.
XIV. Sed deambulavit in paradiso^, sed visus est ad ili-
cem Mambre ^ sed locutus est cum Moyse in monte Sina
,

os ad os*. Et quid inde? Ecce qui videtur in loco non ,

sentitur incessu. Vis audire ipsum Moysen, ne mihi quam-

vis nutrire cupienti inquietus infans tsedium facias? Vis-
ne ergo audire ipsum Moysen ? Certe loquebatur et Deo
os ad os. Cui ergodicebat, nisi ipsi cum quo loquebatur:
« Si inveni gratiam ante te ostende mihi te ipsum ? » ,

Loquitur cum ipso os ad os sicut quis loquitur ad ami- ,

cum suum , et dicit ei : « Si inveni gratiam ante te , os*

)) tende mihi te ipsum manifeste^» Quid videbat, et quid
sciebat? Si non erat ipse, quomodo ei dicitur : « Ostende
» mihi ipsum ? » Non possumus dicere, quod non erat
te

ipse. Si non esset ipse, hoc ei diceret, Ostende mihi Deum.

Cum dicit ergo, Ostende mihi te ipsum, manifestat quod
'
I Joan. jv, 8. — > Gen. iii, 8. -- ^ ki. xvm, i. —^4 E\od. xxxm, ii.
— Sib,,]. i3.
 SEKMO XXIII, l)E -24 VlihSU PSALMl LXXII. 3/3
ipse erat ,
quem volebat ostendi. Loquebatur et cum
sibi

eo 03 ados, sicut quis loquitur ad amicum suum.

Vis
ergo audire? Si capis, Deus Moysi apparebat lalens. Si
enim non appareret, non esset cum quo os ad os loquens
diceret :
« Ostende mihi temetipsum. » Si autem non late-
ret, non adhuc quaereret videre
ergo eumdem ipsum. Si
capis ,
si potest hic Deus simuJ apparere et la-
intelligis ,

tere; apparere specie, latere natura.

XV. Hoc si ut potuisti intellexisti , , ; vide ne subintret
tibi ,
quod Deus ut appareat in quam , vult spcciem na»
turam suam convertit. Incommutabilis est Deus, non tan-
tura Pater , sed Pater et Filius et Spiritus sanctus. « \n
» principio erat Verbum,
Verbum erat apud Deum, et et
» Deus erat Verbum ^ » Ipsum Verbum Deus incommu-

tabilis est sicut Deus apud quem est Deus. Nihil in ulla
,

persona cogites detrimenti , nihil commutationis. Deus

enim pater luminum apud quem non est commutatio, ,

nec momenti obumbratio -. Si ergo incommutabiiis cst

inquis, quid est illa species in qua ut , voluit, cui voluit,
apparuit , deambulando, sonando, vel se eiiam ipsis car-

nalibus oculis exhibendo ? Quneris a me quid sit , unde

taciat Deus praesentiam sui •
quasi j'im explicai'e possim
unde fecerit mundum , unde focerit ccehim , unde f<'(t'-

rit terram , unde fecerit te. Jam vidco lespondes, do ,

limo. Ecce te de limo : unde limum ? Respondes de tcr- ,

ra. Sed puto non de illa terra , (juam alter (ccit ; sed dc
illa terra ,
quam liecit qui fecit ccelum et tcrram. Indf
ergo et ipsa terra? Dixit, et facta sunt^ Bcnc, optime res-
pondes, agno.scis: Dixit, et facta sunt : nihil plus (pi;iMo.

Sed quomodo cum tu dicis, Dixit, et facta sunt ^epo iiihil

plus (iusero : sic nec lu plus (jiueras, cum dico ,

Voluii

el apparuit,
'
Joan. I, I. ' J.icdl.. I, 17. — ^ l'^;"l <Mviu. '•.
374 S. A.UGIISTIWI EPISCOPI

XVI. Apparuit congruum judicabat latuit, si-

, sicut ^

non videtur, non videtur amor,

cut erat. Verus aflectus
non videtur dilectio. De ilio pignore in id aestuet in ,

quod aestuabat et Moyses qui ei quem videbat, dicebat ,

rt Ostende mihi temetipsum.wSi hoc ergo quaerimus, filii

ipsius sumus. « Filii enim Dei sumus, et nondum apparuit
» quid erimus. Scimus quia cum apparuerit similes ei ,

)) erimus, quoniam videbimus eum sicuti est^.wNon sicut

visus est ad ilicem Mambre non sicut visus est Moysi ,

ut adhuc ei dicamus Ostende nobis temetipsum : sed :

videbimus eum sicuti est. Quo merito? Quia fihi Dei

sumus. Et hoc non ex nostris meritis sed gratia iilius ,

misericordiae. « Pluviam enim voluntariam segregans Deus

» hsereditati tuse et infirmata est,» non de se praesumendo
:

videre quod non videt, sed*credendo quod videre deside-

rat : « tu vero perfecisti eam'^. » Perfecta ergo haereditas
ejus, et fihi ejus videbimus eum sicuti est.
,

XVII. Sed de filiis quid dixit Dominus ? « Beati paci-

» fici quoniam ipsi filii Dei vocabuntur ^,» Ergo de tam
,

abditis difiiciilimisque qusestionibus si quid minus intei- ,

ligimus, pacifice requiramus. Non infletur alter pro altero

adversus alterum^.Nam si zelum amarum habetis, etcon-
tentiones in vobis sunt : non est ista sapientia desursum
descendens-, sed terrena, animalis, diabolica^. Filii ergo
Dei sumus ; et agnoscimus quod ejus sumus nec ag-filii ,

noscimur , nisi pacifici fuerimus. Nara unde videamus

Deum non habebimus , si contendendo in nobis ipsum
oculum extinxerimus.
XVIII. Attende quid dicat cur timens et tremens lo- ,

quor. Pacem sectamini cum omnibus et sanctificationem

sine qua nemo poterit videre Deum. Quomodo terruit

'
I Joan. III, 2. — ' Psal. lxvii, io. — ^ MaUh, v, 9. — 4 i Cor. iv, 6.
— 5j;,cob. ui, i.(, etc.
 SERMO XXIII, DE 24 VERSU PSALMI LXXII. 375
amatores?Non terruit nisi amatores. Numquiddixit : Pa-
cem sectamini cum omnibus , et sanctificationem , quam
qui non habuerit , in ignem mittetur , seterno igne cru-
ciabitur , infatigabilibus tortoribus dabitur ^
? Et vera
sunt , et haec non dixit. Amatorem te voluit esse
boni
non formidatorem mali : et ex eo ipso quod desiderabas
inde te terruit. Deum videbis : propterea contemnis
propterea rixas ,
propterea turbas moves. « Pacem secta-
» raini cum omnibus , qua ne-
et sanctificationem, sine
» mo potuit videre Deum, » Quam stulti essent duo vo-

lentes videre solem oriturum, si contenderent inter se, qua

parte oriturus esset , et quomodo videri posset , et nata

inter se controversia Jitigarent, litigando se caederent

caedendo oculos suos extinguerent, ut illum ortum videre
non possent? Ergo ut Deum vi(iere possimus, fide corda
mundemus, charitate sanemus, pace firmemus: quia hoc
ipsum unde invicem dihgimus, jam ex illoest, quem
videre desideramus.

' Florus m\ Hebr. xii, i4-

37 G S. AUftUSTINl EprscopJ

l^<VVVt«VM««VV«VMVVM'VVV«VVVt'VVVt«VV%'VVVtVVVt'VVV»VVV\'VVV»'VVV\VVM«V«V«>VV««V\'t

SERMO XXIV ».

De versu 2 Psalmi lxxxii : Deus quis similis

tibi?

I. Gratias Domino Deo nostro, et abundantiam laudis

illi Deo, quero decet hymnus in Sion. Gratias illi, cui cor-
dis et oris devolione cantavimus , « Deus quis similis
') tibi '^
? » quod
sanctam charitatem invisceratam
ejus
sentimus cordibus nostris quod ipsum tanquam Domi- :

aum timetis taiK[uam Patrem diligitis. Gratias illi qui

,
,

desideratur antequam videatur, et prsesens sentitur , et

futurus speratur. Gratias illi , cujus timorem non excutit
amor, cujus amorem non impedit timor. Ipsum benedici-
mus, ipsum honoramus, et pro nobis, et in nobis^. Tem-
plum enlm Dei sanctum est quod estis vos *. Jam videte ,

quantum ille vivat vel quomodo vival quando lapides ,

,

templi ejus sic vivunt. Cogitate , fratres ,

quid dicatis ,

et cui dicatis Deus quis similis tibi ? » Lapides vivi di-

: «

cunt habitatori suo « Deus quis simihs tibi 7 » Occurrat :

cordibus vestris universa creatura , terra et quidquid in

terra, mare el quidquid in raari, aer et quidquid in aere,

coelum et quidquid in coelo : « Ipse dixit , et facta sunt •,

» ipse mandavit \ et creata sunt ^. » Ergo « Deus quis

» simihs tibi? » dicat universum cor, dicat universa obe-
diens lingua, dicat omnis devota conscientia, dicat secura,

' Aliis 6 CK SirmamliamV. — ' P,«al. iaxxii, r>. — ' Forte \\vo vobis et in

voliis. — ( I Cnr. 111, 17. — '

P.«al. TX-..VIII, ."i.
 SERMO XXIV , DE 2 VEnSU PSALMI LXXXII. 377
« Deus quis similis tibi ? » lili enim dicit , de quo non
erubescit. Dignum est hoc , decet hoc lapides vivos.
II. Nam lapides mortui utinam sentiant in se misericor-
diam lapidum vivorum. Mortuos dico, non ilios, quibus

fabricse istse consurgunt , nec in quibus ferrum artificum

operatur, nec quos sculpsit homo, ut dii sint 5 irao sculpsit
homo, ut vocentur et non sint non ipsos dico mortuos lapi- ^

des sed homines dico mortuos lapides, quibus dii similes

:

sunt. Lapides vivi sunt, quos alloquitur apostoius Petrus, et

dicit Et vos, fratres, tanquam lapides vivi coaedificamini
: «

» templum Dei sanctum ^ » Ltinam ergo, fratrcs mei, sen-

tiant lapides mortui misericordiam in se lapidum vivorum !

Quid enim satagimus? quid cordis nostri vel angustia vel ia-
tkudinepercurrimus?quidcuramus,quidstudemus,nisi ut
lapidem Hberemus a lapide? Lapides enim vivi oculos ha-
bent et vident, aures habent et audiunt , manus habent et

operantur, pedes habent et ambulant etenim noverunt : lac-

torem suum. At vero lapides mortui, sciunt lapides suos,

deos attendunt , adorant, et cognoscuntur'^ ; sacrificium
inferunt, et sacrificium ipsi diabolo fiunt. Ouod ipsi, Ira-

tres, si et oculos lial^erent ad videndum, et auros ad au-

diendum, quantumeratvidereimpleriChristi prophelias?
Quantumerat altendere veridicoscodices, etoracula, sed
.'
non fallacia ? Sed quare non vident? quarc non audiunt
Quia et hic prophetia dicit : « Sirailes sint illis homines
» qui faciunt ea , et qui confidunt in eis^ » Ergo despe-
rati et desperandi ? Absit. Et quid sperandum est de lapi
dibus mortuis? Ouid putatis , nisi (|uod jani ^ striplum
tenemus : « Potens eslDeusde iapidibus istis suscilarc li-

» hos Abraline^? »

III. Itaque Charissimi quouiam uosiis cui Dco di\i-

,

'
I IVIr. II, f). — > Foi-ic (irtii c.ii^nosniiifiir. — * P-tI <\iu , 8 —
'1 /'orie <'ti.im. — ' M.ilHi. iii, <|.
378 S. AUGUSTINI EPISCOPI
mus, « Deus quis de quo non erubescimus,
sirailis tibi? »

cujus titulum non in lapide legimus , sed in corde gesta-

mus cujus nomen et notum est omnibus, et vivit in cre-
:

dentibus, habitat in subditis, debellatsuperbos quoniam :

novimus cui diximus, « Deus quis similis tibi? » non nos

moveant ad odium sui homines quos fecit Deus sed mo- , ^

veat ad odium sui quidquid in homine bene facto a Deo

malefecit ipse homo. Homo nomen unumest. Hujus crea-
turae artificem qusero, Deus est. Numquidnam hominis tan-
tummodo creator Deus? Nonne et pecoris, et piscis, et
volatihs et Angeh, et coeh, et terrae, et siderum, et sohs,
,

et lunadj et omnium supra infraque conditorum et tempe-

ratorum, imorum atque summorum, unitatis vinculo con-
nexorum? nonne istorum omniura artifex Deus? Sed
hominem ad iraaginem et simihtudinem suam fecit. SimiU-
tudo aliqua dicitur homo et quanta ad quantum ? quid ,

ad quem ? horao ad Deum ? Quid est horao nisi quod me- ,

mor es ejus ^ ? Dicamus ergo adimaginemet siraihtudinem

facti ipsius Deo nostro dicamus « Deus quis siraihs tibi ? »
, ,

Addidit enira « Memento quia pulvis sumus*. » Sic

:
,

longe es a simihtudine Dei. Homo factusad simihtudinem

Dei sed ipsa similitudo sic distat , ut eam coraparari non
:

deceat. Et tamen cor hominis cor Christiani, qui non ,

potest dicere Homini deo libenter legit Hercuh deo.

, : ,

Titulus non loquitur, sed vel legitur, Hercuh deo. De

quo dictum est ? Ipse dicat de quo dictum. Utrumque
mutura utrumque insensatum supra mendacium infra
, : _,

figraentura. Titulus accusans scriptorem, confundens ado-

ratorem. Titulus non commendans lapidera deum, sed
indicans horainem stultum. Titulus nomen dei imponens
figmento, et nomen cultoris delens de hbro viventium.
Quam particulam sensus in se sentit ?

• Psal. viii, 5. — 2 Id. cu, i4«

 SERMO XXIV, DE 2 VERSU PSALMI
LXXXII. 379
IV. Quia tamenpotens est Deus de lapidibus
istis exci
tare fUios Abraham, attendat ibi quod fecit in homine
Ipse Deus, cui diximus, « Deus, quis similis tibi? ,, at-
tendatin homine ipso quod fecit, deleat
quod ab ipso
homme factum est contra eum qui hominem fecit.
, Per-
cutiat et sanet, occidat et vivificet. Gui
Do- enim dixit, «
» mine, quis simihs consequenter adjunxit tibi , » ei
:

« Ne taceas, neque mitescas Deus. » Quid

vero? In isto
Cantico fratres mei, adiracundiam Deum
,
provocavimus,
cui dixirnus , « Ne sileas, neque mitescas Deus? » Nerape
aut ille qui misit, aut ilJe ipse qui venit, et ait : « Discite
» a me
quia mitis sum et humihs corde \ » Mitis et
hu-
milis corde Fihus Dei Ghristus. Quid ergo? IJle dixit,
Discite a me quia mitissum et humihs corde
et nosei di- ;

ximus, « Ne taceas, neque mitescas Deus? » Sed respon-

deat nobis : homo parum , est quia tu non a me discis
ut sis mitis, et me vis docere ne sim mitis ? Videte, fratres,
intendite, adjuvate nos, ut exeamus in ejus nomine,
(adjuvate nos pia intentione, castaoratione, ex hisan-
)
gustiis. Litigarc videntur divina elo([uia : contrarium pu-
tantur sonare , nisi adsit
suscipiamus al, intelJectus , et
iUo ipso, cui diximus, « Deus, quis simUis tibi? » t|aod
et ipse dixit : « IntcUectum tibi dabo% » suscipiamus.
I Novimus hoc : « Pacem meam do vobis^ » Dixit Chris-
tus, ut intersc paccm habeant Christiani. Quomodo imi-
tabuntur? quomodoaudient,si ipsa divina elot|uia pacem

habere non possunt? Intendile, videte quasi reso-

inttr se

Inantiam contrariorum. « Venite ad rae^ »et, « Discite a

!» me. Quid? primo quis vocat? quem vocal?adquid
),

iVOcat? Audi quis vocat « Gonfiteor tibi, Doniiiu', Pali-r

:

I» c(x;li et terrae , (|uia abscondisti htxc a sapifutibus i-i

'
Matlli. XI, .»9. — » Psal. xxxi, 8. — * Joan. xiv , J^. — 4 Mairh
380 S. AVGVSTINI EPISCOPI
» prudentibus , et revelasti ea parvulis. Ita Pater, quo-
» niam sic placitum est coram Omnia mihi
te. tradita
» sunt a Patre meo. » Ecce quis vocat. « Omnia mihi tradita
» sunt a Patre meo. Quia nerao cognoscit Filium nisi Pa-
» ter, et nemo cognoscit Patrem nisi Filius , et cui volue-
» rit Filius revelare^. » Ingens magnitudo, et inefiabilis

altitudo. « Omniatradita suntmihi, inquit, aPatre meo. »

Solus agnosco, a solo agnoscor. Quid , nos remansimus?

non agnoscimus ? Et ubi est , Cui voluerit Filius reve-
lare ?
V. Animus vester et studium fidei, et flagrantia chari-
tatis , et abundantia zeli domus Dei , apparuit in vocibus
vestris, quas satis claras vestri cordis testes habuislis.
Sinite ut appareat et paucorum fidelium Dei, per quos
gubernamini , studium circa istam voluntatem ves-
tram"^. Vos enim , fratres, populus Dei estis, sicut ipse
dixit, et oves pascuae ejus". Ilabetis in nomine Dei pas-
tores , servos pastoris et membra pasloris. Multitudi-
nis animus ad quamque rem faciendam istis
et voluntas
vocibus poterit apparere paucorum autem cura pro vo- :

bis, non vocibus, sed rebus debet ostendi. Itaque, fra-

tres quoniam jam quod ad vos pertinebat , implestis ac-
,

clamando sinite ut probetur vobis utrum et quod ad

; ,

nos pertinet, impleamus agendo. Probavimus vos; probate

nos , si post istas voces testes cordis et studii vestri , nos
in agendis quae agi oportet , segnes fuerimus. Absit a no-
bis , ut vos inveniamini probi, et nos reprobi. Sed quo-
niam voluntas agendi de iisquibus acclamastis, una est et
vestra et nostra modus vero agendi par esse non potest
5

putamus, Charissimi, ideo oportere, ut voluntas accipia-

tur a vobis , consilium implendae voluntatis vestrae expec-
tetur anobis. Ut membraChristi non discordent, impleant
'
M.-itth XI, 2"), i'l<'. — Flnnis n.i (lor. \!i. — P>al. xciv, 7.
2 i
'
 SERMO X\1V , DE 2 VERSll l'SiLMl LXXXU. 381
omuia qvx m illius corpore sunt , otiicia sua : laciat ocu-
lus in sublimi locatus quod quod ad oculum pertinet, auris
ad aurem pertinet, manus quod ad quod ad manum, pes
pedem^ ut non sint scissurae in corpore, sed idem ipsum
utpro se invicem sollicita sint membra. Gratulamur ita-
que et gratulamur Charitati Vestrae, quia sancto domino
et collegae nostro Episcopo vestro obedistis, in eo quod ,

vobis mane locutus est. Hoc sequimini ab ista via non ,

recedatis, ne cadatis. Valde enim adjuvat Deus quod vul-

tis si quod jusserit feceritis. Quid^nim, ut dicere coepe-
,

ram omnis homo ? aut quae est vita hominum, quam,

,

sicut scriptum est , vapor ad modicum apparens *

? Cogi-
taie ergo, fratres , fragilitatem vestram , humihtatem
\ cstram, conditionem carnis, hujus saeculi volaticos transi-
tus •, et videte quia tunc vobis bene erit , si tota spes ves-
tra in illo sit, in quo solo potest firmiter collocari. Quo-
modo autem ibi erit spes nostra , nisi obediamus praeceplis
eius?
VI. Numquid dicimus , Nolite (|uod vultis? Imo etiani
jiiatias agimus id vos velJe quod Deus vult. Ut enim omiiis
Paganorum et Gentilium superstitio deleatur, Deus vult,
Deus jussit, Deus prsedixit, Deus jam implere ccepit et ,

muhis jam terrarum locis etiam ex magna parte coniple-

vit. Si voluntas noslra ab hac civitate inciperet , ul liic

piimitus aboleri superstitiones daemonum (|Uiercrctis, Ibr-

lasse aliquis arduus labor esset, non tamen desperandus ;

iiuMc vero si facta sunt ista eflicaciter ubi fieri cceperunt,

(1 cxcmpla non praecesserant quanto •,
ellicacius in nomine
Doinini, in adjulorio dexlerae ipsius liic quoquc cilici possc
cicdimus, quando jam pr.i^ccdcntia pronuntianlur exem-
|)l.i ? Clique hic clamastis Quomodo Koma, sic et
: Car-
ili.i^o. Si in capite (icntium res pnrccs^it membra , ntni

'
J;ic;ob, iv, i i.
382 S. AUGUSTINI EPISCOPI
sunt secutura ? Cogitate , fratres , adyertite in libris ipsis
Gentium, audite al) eis, in quibusipsius infelicitatis reli^
quise remanserunt (3) : vel audiendo, vel Jegendo, cog-
noscite litteraseoium et videte quia illi et isti dii ro-
:

mani vocantur. Ergo isti dii vocantur Romani. Et quando

Christiani cogebantur, fremente impetu Paganorum, ut
eos adorarent, etrecusantes, eorum saevitiam usque ad effu-
sionem sanguinis sustinebant •, ea videbatur tota culpa
Martyrum quorum fundebatur sanguis quia deos ro-
, ,

manos adorare nolebant quia ceremonias erga deos ro-

,

manos respuebant, quia romanis diis non supplicabant

et totus impetus, tota invidia non fiebat, nisi de nomine
deorum romanorum. Si ergo dii romani Romae defece-
runt, hic quare remanserunt? Hsec ergo, fratres, haec at-
tendite, haec dixi , haec inhibete. Dii romani, dii romani,
dii romani. Si ergo romani Romae defecerunt hic
dii ,

quare remanserunt? ambulare possent, dicerent quia

Si
huc inde fugerunt. Sed non f ugerunt remanserunt ibi :

Romae. Qui ahquando dictus est deus Hercules Romae ,

jam non est. Hic autem etiam barba deaurata esse voluit
Erravi plane, quia dixi, esse voluit. Quid enim vult insen-
satus lapis? Ilie ergo nihil voluit, nihil potuit. Sed qui
deaurari eum voluerunt , de raso erubuerunt. Suggestio
itaque nescio quas novo Judici obrepsit. Quid egit? Non
egitutique ut a Christianolapishonoraretur j sed ut Chris-
tianus iUi superstitioni ad radendum misceretur non : incli-

navit ad obsequendum ;
sed movit ad vindicandum. Fra-
tres, puto ignominiosius fuisse HercuU barbam radi, quara
caputpraecidi. Quod ergo positum est cum erroreiUorum,
ablatum est cum dedecore illorum. Deus fortitudinis so-
let dici Hercules : tota virtus ejus in barba. Malo suo re-
fiilsit; quod non fulgebat luce dominica , non a luce, sed
a Uico fulgebat.
 SERMO XXIV, DE 2 VERSU PSALMI LXXXII. 383
VII. Sileant ergo , videant modo, cui Deo legant fide-
les et dicant, « Deus quis similis tibi? Ne sileas, nec mi-
M tescas, Deus. » Hoc susceperam ,
quomodo non mites-
cat, non evertendo homines, sed errores. Non mitescit
ergo irascitur : si mitis est , ergo et miseretur. Irascitur
et miseretur : irascitur ad percutiendum , miseretur ad
sanandum : irascitur ad mortificandum , miseretur ad vi-
vificandum. In uno homine facit hrec. Non quasi ahos
mortificans , ahos vivificans : sed in eisdem ipsis et irasci-

tur, etmitis est. Irascitur erroribus , mitescit correctis

moribus, « Ego percutiam , et ego sanabo : ego occidam,
)) et ego vivere f aciam ^. » Unum Saulum ,
postea Paulum,
et prostravit , et erexit : prostravit infidelem , erexit fi-
delem prostravit persecutorem erexit praedicatorem. Si
: ,

non irascitur, unde Hercuh barba rasa est? Fecit enim

hoc per fideles suos, per Christianos suos per potestates ,

a se ordinatas etChristi jugo jam subditas. Itaque, Iratres,

hoc libenti animo accipite et in Domini adjutorio caetera ;

prosperius jam sperate.

' Deut. XXXII, 39.

 384 S. Al)&USllM EPISCOPI

SERMO XXY^

De versiculo 12 Psalmi xcm Beatus homo quem

: tu
erudieris , Domine, etc.

I. Ctjm cantaremus Deo , diximus ei, « Beatus homo

)) quem tu erudieris , Domine , et ex lege tua docueris
))eum. » Ergo Dei Evangelium sonavit ZacchaRUs clee- ,

mosynas -fecit. Discite. Quse mehor enim lex Dei, quam

sanctum Evangelium? Lex enim Testamenti novi, de quo
Propheta cum legeretur audistis « Ecce dies veniunt_,
, :

)) Dominus, et consummabo super domum Jacob

dicit
)) Testamentum novum non secundum Testamentum :

)) quod statui patribus eorum, cum educerem eos de terra

)> jEgypti -. Teslamentum ibi promissum, hic redditum
))
5

promissum per Prophetam redditum per Dominura ,

Prophetarum. Testamentum illud quod dicitur vetus, le-

gite, et videte. Lex Dei data est etiam tunc, legite, vel
audite quando legitur, et videte quae ibi promissa fuerint.
Promissa est ibi terra terrae ; terra fluens lacte et melle ;

sed tamen terra. Verumtamen si intelligamus spiritaliter,

(quando non illaterra fluxit lacte et melle, )alia est terra

quae fluet lacte et melle : terra illa de qua dicitur : « Spes

)) mea es tu ,
portio mea in terra viventium^. )> Haec enim
terra morientium est. Lac et mel quaerilis ? « Gustate et
videte quam suavis est Dominus*. » Gratiaejus significata
est nomine laclis et meliis : dulcis et nutritoria est. Haec

'
Alias de Diversis 19. — ' Jerem. xxxi, 3i, 32. — ' Psal. cxli, 6. —
4 Id. xxxui, 9.
 8E11MO XXV, DE YEKSICULO 12 PSALMl XCllI. 385
autem gratia in vetere Testamento figurala, in novo re-
velata,
II. Denique Lex ilJa , propter eos qui carnaliter sapiunt,
et talia praemia quaerunt a Deo , et propter illa Deum co-
lere volunt quae ibi promissa sunt, audire meruit ab Apos-
tolo Paulo, quia ad servitutem generat^ Quare? Quiacar-
naliter intelligitur a Judaeis. Nam spiritaliter intellecta
Evangeliura est. Ergo Quos? Quiin servitutem generat.
propterbonaterrenaDeoserviunt.Quandoillis adsunt, gra-
tias agunt ; quando desunt, blasphemant.Qui enim propter

ea Deo serviunt, vero corde servire non possunt. Atten-

dunt enim eos qui Deo nostro non serviunt vident enim :

eos habere propter quod ipsi Deo serviunt et dicunt in ;

corde suo, Quid mihi prodest quia Deo servio? Numquid

habeo tantum quantum ille qui quotidie blasphemat ?
,

Orat et esurit blasphemat et ructat. Qui ad ista atten-

, 5 ,

dit, homo est; homo est de Testamento veleri. Qui vero

in Testaraento novo Deum colit, novam hsereditatem de-
bet sperare, non veterem. Si novam haereditatem speras,
terram transi, calca vertices montiura, hoc est, contemne
fastigiumsuperborum. Sed quando conterapserisctcalca-
veris , ne de allitudine cadas. Audi, Sursum
hurailis esto ,

cor j sed adDorainum non contra Dominura. Oranes su-

,

perbi sursum cor habent, sed conlra Dominum. Si auteni

vis tu vere sursum cor habere ad Dominum liabe. Si j

enim ad Dorainura habueris cor sursum, ipse tenet cor

tuum, ne cadat in terram.
III. Beatus ergo vir : « beatus homo quem tu crudicris,
» Doraine. » Ecce lo(iuor, ecce clamo, ecce expono. Qui
me audiunt? Scio qui rae audiunt : « Beatus bomo (|uem
» tu crudicris, Domine ^ » cui Deus in cordcJo(|intur , et

quandocgo taceo, ipse (^st « beatus quem lu crudieris,

'
Galul. IV, •j.^.

-^"'
cxxiv.
386 S. AUGUSTINI EPISCOPI
» Domine , et Quid sequitur ?
ex lege tua docueris eum. »

Huc usque cantavimus « Et ex lege tua docueris eum. :

» Ut mitiges eum a diebusmalignis, donec fodiatur pec-

» catori fovea^ » Ipse est vir qui eruditur a Domino,
ipse est qui ex lege Dei discit a Domino ,
qui mitigatur a
diebus malignis, donec fodiatur peccatori fovea. Audite
quid sit. Maiigni dies sunt. Numquid isthic, ex quo de
Paradiso projecti sumus , malignos dies agimus ? Et majo-
res nostri planxerunt dies suos , et avi eorum planxerunt
dies suos. Nullis hominibus dies placuerunt, quos vivendo
egerunt. Sed posteris placentdies majorum et ilUs iterum
:

illi dies placebant ,

quos ipsi non sentiebant et ideo pla- ,

cebant. Quod enim praesens est, acrem habet sensum. Non

dico propius admovetur sed cor tangit quolidie. Omni

, j

anno plerumque dicimus quando frigus senlimus Nun- ,

quam fecit tale frigus : Nunquam fecit tales sestus. Sem-

per facit ipse qui facit. Sed « beatus vir quem tu erudie-
» ris , Domine : ut mitiges eum a diebus malignis , donec
» fodiatur peccatori fovea. »
IV. Mahgni dies. Numquidisti dies maligni sunt, quos
agitatcirculus solis ? Faciunt malignosdiesmalignihomi-
nes : et sic est prope totus mundus. Inter turbas mahgno-
rum gemit paucitas frumentoum Revocemus ad ipsos jus-
tos. Mahgni sunt illij et faciunt mahgnos dies : quid ipsi

justi, iionne in diebus malignis sunt et apud se ipsos,

quod patiuntur mahgnos homines, inter quos ge-
praeter
munt? Et apud se ipsos^, inquam, quando sunt, attendant
se, descendant inse, bene se considerent ; inveniunt in
in se dies mahgnos. Bellum nolunt, pacem volunt el :

quis non ? Et cum omnes belium nohnt , et omnes pacem

vehnt , revoeat ad se oculos et qui juste vivit, et beihim
in se invenit. Quaere a me quod bellum. « Beatus homc
' Psal. xciii, i3.
 SERMO SXV ,
DE VERSICULO 12 PSA.LM1 XCIII. 387
)) quem tu erudieris , Domine , et ex lege tua docueris
)) eum. » Ecce horao quaerit a me , quod bellum in se
patiatur justus : doce illum ex lege tua
loquatur Apos- ,

tolus : « Caro concupiscit adversus spiritum, et spiritus

)) adversus carnem '. )) Et ubi projicio camem, si sonet
bellura-, si, quod Deus avertat, hostis irruat ? Fugit homo,
et secum trahit belhmi suum ,
quocumque it. Non dico,
si malus e^t : prorsus si bonus est, si juste vi^-it, invenit
in se quod Apostolus dicit : « Caro concupiscit adversus
)» spiritum, et spiritus adversus camem. » In isto belJo
quomodo sunt dies boni.'^
V. Ergo raahgni sunt dies : sed mitigemur. Quid est,
Mitigemur ? Judicio divino non irascamur. Dicamus illi :

« Bonum est mihi ,

qucniam humihasti me , ut discam
» justificationestuas-.)!De paradisoehsisti, de beatitudine
projecisti sum, in gemitu sura gemitus meus
: in aerurana ,

non est absconditus a te. Sed bonum est mihi quoniam .

humihasti me ut discam justificationes tuas. In diebus

,

malis disco quaerere dies bonos. Qui sunt dies boni? Nohte
illos modo quaerere : mihi credite , imo mecum credite

i
non invenietis. Transibunt dies mali, et veuient boni : sed
\ boni venient bonis, mahs pejores.
VI. Etenim et ego interrogo vos : « Quis est homo qui
T» vultvitam'? » Scio, omnium corda mihi respondent,

j
Quis enim horao qui non vult vitani ? Addo : « Et dihgit

I
» videre dies bonos? » Omnes respondetis, Quis est qui
I non diligat videre dies bonos? Bene rcspondetis; vuhis vi-
, tani, vultis dius bonos. Curte quando dicebani, Quis est

1
homo qui vult vitam omnis homo mihi respondet, Ego.
,

i;
Quis est homo cjui vull videre dies bonos? Nonne in si-

,1 lentio quisijue veslrum dicil, Ego? Audi (juod setjuitur.

jj
u Contine hnguam tuam a malo*. » Modo dic , Ego.
'
Galat. V, 17. — • l'sal. civiii, 71 — MJ nxiii, iJ. — Ibkl. 14.

25.
388 S. AUGUSllJNi EPISCOPI

QuaBris veniam modo teinveniam. Transierunt

: praeterita :

fuerit lingua tua maligna, fueris susurro, fueris crimina-

tor, fueris calumniator, fueris maledicus :ista omnia fue-
ris. Transeant ista oum diebusmalis : noli tu transire cum
diebus malis. Est enim quo te teneas, ut non transeas.
Res humana tanquam fluvius currit maligni dies tanquam :

fluvius currunt. Tene te ad lignum , ne traharis. Ecce

fluvius currit. Omnis enim caro fcenum et omnis honor ,

carnis, utflos foeni*. Prsecipitatur, transit, foenum aruit,

flos decidit. Quo me teneo.? Verbum Domini manet in
seternum.
VII. Prohibe ergo hnguam tuam a malo et , labia lua
ut non loquantur dolum. Tu qui volebas vitam , aut vis
vitam et dies bonos dechna a malo, et fac bonum^. »
, «

Quaere pacem quam optamus omnes et in ista carnis mor-

,

tahtate , et in ista carnis fragihtale , et in ista mendacis-

sima vanitate. Omnes pacem quaerite. Quaere pacem et ,

sequere eam. Ubi est ? Quo sequor? Qua transiit ? qua

transiit, utsequar ? Per te transiit, sed non in te remansit.

Cui dico? treneri humano non unicuique vestrum, sed :

generi humano. Per genus humanum transiit ipsa pax :

ipsa transeunte clamavit caecus in hesterna lectione. Et

quo Primo vide quse sit pax et vide quo ierit, et se-
iit? ,

quere eam. Quse est pax? Apostolum audi, de Ghristo di-

cebat « Ipse est pax nostra qui fecit ulraque unum^.
:
,
-i

Pax ergp est Christus. Quo iit ? Crucifixus est, et sepultus.

resurrexit a mortuis, ascendit in ccelum.Ecce quo iit pax.
Quomodo eam sequorAudi quomodo se-
? Sursum cor.
quaris. Quotidie quidem audis breviter, quando til)i di-
citur, Sursum cor; akius inde cogita, et sequeris. Tameni
audi etlatius, ut sequaris pacem vcram, pacem tuam, pa-
cem qufie pro te pertuht belUun pacem quse cum pro tt j ,

'
Isai. XL, 6. — ' Psal. xxx, i5. — 3 Ephes.iij 14.
 SEKMO XXV ,
DE VEUSIC^LO 12 rsALMT
XCIir 3H9
toleraret bellum, oravit pro
hostibus pacis, et
pendens dixit
: « Pater, ig„osce ilJis, quia nesciunt n
» faciunt Bellum
i
. >, erat, et pax de Jigno manabat.T .
nabat sed postea quid?
Ascendit in c«.Jum. Qu^re pa
cem. Et quomodo sequeris?
Aud. Apostolum « Si re^4^ :

» rexistis cum Christo quo^ sursum sunt,

,
qu^rite ^bi
>> Chrjstus est m dextera Dei sedens; qu. sursum
,

sunt
» sapite, non quaesuper
terram. Mortuienim estis
etvita
» vestra abscondita est cum
Christo in Deo cum Chris :

» tus apparueritvitavestra, tunc

et vos cum ipso
appa-
» rebitis m gJona ^ ,, Ecce dies i>oni, ipsos desideremus •

propter hoc vivamus, propter

hoc oremus, propter hoc
eleemosynas demus. ^ ^
VIII. Jam
ecce, Deo propitio,
hyems est de paupe- :

nbus cog.tate, quomodo Christus

vestiatur nudus.
Quando
Evangehum, numquid non omnes
legel3atur
beatificavi-
mus Zaccha^um, quando eum
Cli.istus suspexit in
intentum ut vidcret ti^anseuntem
a.W
Nam quando speraret .^'

mdomo sua haJ3itantem? Quando ei dixit

« Descende :

» Zacchaee, hod.e oportet me in

domo tua manei-e^ •
„
audivi gemitus gratulationis
vestrre, Quasi omnes "

in /ac-
chaeo fu,st.s, etChristum excepistis
: sic dixit omnium ves-
trum cor,0 beatum ZaccJi.-^um Dominus
intravit i„ !

domum ipsius.O beatum Numquid nobis

pot.st ita eontin-
!

gere? Jam Christus in coelo est.

Kecita milu CJuisto IVs-
tamentum novum fac I^eatum de lege tua.
:
Recita ut
sciastenonfraudariChristipivTsentia. Audi
judi.aturum •

« Quando um ex minimis meis

iicistis mil.i fecistis^ , ..

Kxpectat unusquisque vestrum

suscipere Christum scd.-n-
l^-m m c(do : atlendite ilh.m j;.,enl,m suh porti,„
attendite esurienlem,
attendit,' Jrigus pat.entem,
atl.'n,l.i.'
';-•• xx.u,/ir>. - . ,>.,oss. „,, ,, .,,.. - 3 ,,,,. ,„, ,. _ 4 „,.,„,
390 S. AUGUSTIIHI EPISCOPI

egenum, attendite peregrinum. Facite quod soletis,

facite

opera bona.
quod non soletis. Crescit doctrina, crescant
Laudatis sementem exhibete messem. Amen. ,

SERMO xxvr.

DeverbisPsalmixciv. Fenite, adoremus et prosterna-

mur ei.fleamus ante Dominum qui nos fecit etc. Et
de verbis Apostoli ad Gal. cap. n.
si per legem Nam
esset Lex quce
justitia etc. Et cap. m. Sienim data
possit vivificare. Etad Rom. cap. ix. O homo, tuquis

etc. Etcap. xi. altitudo etc. Contra haeresim Pela-

gianorum.

PsALMusquem cantavimus Deo, et nos invicem ex-

I.

sumus ut « adoremus eum , et prosternamur illi,

hortati ,

Dominum, qui nos fecit, » admonet quse-

» etfleamus ante
rere ahquanto dihgentius,
quid sibi veht quod ait « Qui :

enim homo a Deo creatus est , nullus

» nos fecit, » Quod
est. Novimus enim quia
qui ingratus
dubitat horno , nisi ,

credidimus, quod fecit Deushominem,

ita legimus , et ita

inter muha quse fecit, ad imaginem suam^ Haec hominis

Non
estprima conditio, haec est humana prima creatura.
commonere
tamen arbitror hoc nos pro magno voluisse
,

Psalmo quod « Fleamus

Spiritum sanctum in hoc
ait , :

» ante Dominum qui nos fecit^ »

Aho enim loco dicit:
,

fecit nos, et non ipsi nos^ »

Unde quidem, ut
<c Ipse
. Aliasdeverlns Apostoli ,i.-Cod. Cass. n, fol. 172 l.abet titulum

« Sermo liabitus in basilica theoaosiana. » — ' Gen. i. -3p?al. xciv, <

— 4 Td. xcix, 3.
 SERMO XXVI, DE VERBlS PSALMI XCIV. 391
di\i, Christianus dubitat nemo : quia non solum Deus
creavit primum hominem, ex quo omnes homines , sed
Deus hodiecjue creat singulos homines; illequi ait cuidam
sancto suo « Prius quam te formarem in utero
:
novi ,

» te^ » Prius ergo creavit hominem sine homine, modo

creat hominem ex homine. Tamensive hominem sine ho-
mine sive hominem ex homine, Ipse fecit nos, et non
:

ipsi nos. Ad istum itaque primum verborum istorum et

facilem sensum, sedtamen verum, adoremus eum, » fra-
«

tres , « et prosternamur ei , et ploremus ante Dominum

» qui nos fecit. » Non enim fecit, et deserit : non enim
curavit facere , et non curat custodire. « Ploremus ante
» Dominum, qui nos fecit : » quia non ploravimus quando
nos fecit , et tamen fecit. Qui ergo fecit antequam roga-
retur, deserit cum rogatur? Tanquamergo dubitaret horao
utrum exaudiretur orans admonuit eum Scriptura, cum ,

dicit « Ploremusante Dominum, qui nos fecit. » Utique

:

exaudit quos fecit utique non potest non curare quos

:

fecit.

II. Verumtamen altiore intellectu , et ,

quantum exis-
timo , utiliore , vidit quosdam Spiritus sanctus dicentes
vel dicluros, quod Deus fecerit eos homines, justos autem
ipsi se faciant : praeviditeos, admonuit eos, et ab hac ex-
tollentia revocavit eos^ dicens, Ipse fecit nos , et non ipsi

nos. Quare enim addidit : « Et non ipsi nos, » cum suflice-

ret dicere : « Ipse fecit nos ? » nisi quia illam facturam vo-
luit admonere , ubi dicunt homines, Ipsi fecimus nos, id
est , ut justi essemus, justos nos libera voluntate fecimus :

quando condili sumus , liberum arbitrium accepimus •, ut

ergo justi simus, libero id arbitrio agimus. Quid adhuo
Deum invocamus, utjustos nos faciat, quod habemus in
polestate, ut nos ipsijustos faciamus? Audite, audite : Et
' Jerem. i, j.
 QQO
S. AUGUSTINI EPISCOPI
justos et i„j,istos Ipse lecit nc et „o„ ipsi nos.
est pnmus homo m „atura ,iae culpa, i„ „atura si„eCreatus
vitio
creatus est rectus „o„ se fecit rectum.
,
Quid se autem ipse
iccerit, uotum cadeus a ma„u figuli fractus
est :
est. Re-
gebatemmeum ipse qui fecerat, voJuit
deserere a quo
iactus erat, permisit Deus,
tauquam diceus, Deserat me et
mvemat se, et misera sua probet quia
„ihiJ potest si„e i^e.
m. Hoc modo ergo osteudere voluit Deus
homiui quid va^
leathberumarbitnumsiueDeo.Omalumliberumarbitrium
sme Deo Experti sumus quid
!
valeat si„e Deo. Ideo miseri
facti sumus, quia si„e Deo quid
valeat experti sumus. Ex-
perti ergo taudem ahquaudo
uoverimus, et veuite adoremus
eura, et prosternamur ei.
« Veuite adoremus
, et proster-
» namur ilh, et
fleamus coram Domiuo qui
„os fecit •
,,
ut perditos „os per „os
reficiat „os qui fecit
,
„os. Ecce
bo„usfactusesthomo,etper liberum
arbitrium factus
est malus homo quaudo
facturus est bo„um homiuem
lus homoper Iiberum
:
ma-
arbitrium desereus Deum?
Servare
se „o„ potmt bo„us bo„um,
et facturus est se malus bo-
num.P Cum
bouus, „o„se servavit bo„um:
esset
et cum
sit malus, dicit, Facio
me bonum.P Quid facis malus, qui
peristi bo„us, „isi reficiat
te qui permauet bo„us?
IV. «Ipse ergo fecit nos, et
„o„ ipsi nos. No« au
« tem populus ejus et oves pascuse ejus^
„ Ecce iecit
nos
hommes populum suum qui „os fecit. No„ ,
e„im
creati homines jam populus
ejus eramus. Videte
fratres
mei, et de ipsius Psalmi verbis
atteudite, u„de dixe-
nt, Ipse fecit „os, et „o„ ipsi „os.
Hi„c dixit, Fecit nos
et „o„ ,psi „os, ut simus « populus ejus
et oves pas-
o> cuae ejus. Ipse fecit „os. Nam et Paga„i
,,
„ascu„tur
et omnes impii, oranes adversarii Ecclesi^ ejus, ut
„asce-
re„tur ipse fecit eos. Non e„im
, alius Deus creavit eos
 SERMO XXVI, DE VERBIS PSALMI XCIV. 393
Qui de Paganis nascunlur, ab ipso factisunt, ab ipso creati
sunt et non sunt populus ejus et oves pascuae ejus. Com-
; ,

munis est omnibus natura, non gratia. Nalura non pute-

tnr gralia ; sed et si putetur gratia, ideo putetur gratia,
quia et ipsa gratis concessa est. Non enira homo qui non
erat promeruit ut esset. Si promeruit, jam erat : sed non-
dum erat. Ergo qui promeretur, nonerat ; ettamen fac-
tus est : nec ut pecora factus est , nec ut arbor factus est
nec ut saxum factus est ^ sed factus est ad imaginem Crea-
toris'. Hoc beneficium quis dedit? Deus quierat, et ex
aeterno erat. Cui dedit? Homini qui nondum erat. Dedit
qui erat non erat. Quis autem hoc facere
, accepit qui
potuit, nisi qui vocat ea quse nort sunt, tanquam eaquae
sunt^ ? De quo dicit Apostolus « Qui nos elegit ante mundi :

» constitutionem ^. » Elegit ante mundi constitutionem :

in mundo isto facti sumus, nec mundus erat quandoelecti

sumus. Ineffabiha mirabiha , fratres mei. Quis hoc exph-
care suffecerit? quis saitem quod exphcet, cogitare? Eli-
guntur qui non sunt : necerrat quieligit, nec vane ehgit.
Ehgit tamen , et habet electos, quos creaturus est ehgen-
dos : habetautem apud se ipsum , non innaturasua, sed
in praescientia sua.
V. Ergo nohte extolh homines sumus Ipse fecit nos.
: •,

Et fideles sumus : si tamen sumus quando ista contra ,

gratiam disputamus : sed ecce fideles sumus eliam fi- ;

deles, etiam justos, quia justus e\ fide vivit ^

: « Ipse f"e-

cit nos , et non ipsi nos. » Qunero (|uid nos feccrit ? Dic-
turus es , Homines. Non inde Psalmus loquebatur
illud scimus, illud notum est, illud palct nec magna :

ut hoc noverimus , doctrina indigcmus ,

quia homi-
nes ipse nos fecit. Sed unde loi|uebalur, vidc Ipse :

fecit nos , et non ipsi nos. Quid nos fecit nisi (juod su- ,

' I lr>rii<: ail Ilom iv. — ' Itoni iv, 17, • ^ F.|ihe>;. i, 4- — ''
l>rtin- 1, 17
394 S. AlJGVSTm EPISCOPI

mus? Quid autem sumus? « Nos autem. » Ecce quid su-

mus. Quid ? « Populus ejus et oves pascuae ejus. » Ipse
nos fecit populum suum , ipse nos fecit oves pasciioe suae.
Qui misit jugulandamovem innoxiam, fecit oves delupis.
Hsec est gratia. Exceptailia qua communi gratia naturae ,

homines facti sumus nec , non fuimus digni fuimus, quia :

excepta illa gratia, haec est major gratia qua facti sumus
« populus ejus et oves pascuae ejus , » per Jesum Chris-

tum Dominum nostrum.

VI. Sed dicit aliquis : Per Jesum Christum facti sumus,
ut etiam homines essemus. Ita vero, per Jesum Christum
facti sunt et Pagani. Nam Pagani , non ut essent Pagani,
sed ut essent homines, per Jesum Christum facti sunt.
Quis est enim Jesus Christus, nisi « in principio erat Ver-
bum, et Verbum erat apudDeum, et Deus erat Verbum?
» Hoc erat in principio apud Deum. Omnia per ipsum

» factasunt^ » Ilh ergo debent et Pagani quod homines

creati sunt ; et tanto magis puniendi ,
quia dimiserunt
eum a quo facti sunt, et coluerunt quae ipsi fecerunt.
VII. Excepta ergo illa gratia, qua condita est humana
enim Christianis Paganisque communis est :)
natura-, (haec
haec estmajor gratia, non quod per Verbum homines creati
sumus, sed qnod pcr Verbum carnem factum fideles facti
sumus. Unus enim Deus et unus mediator Dei et homi- ,

num homo Christus Jesusin principio erat Verbum. Non-

dum erathomo Christus Jesus, et Verbum erat apudDeura;
et Deus erat Verbum. Ipse mundus non erat quando ,

Deus erat verbum. Omnia per ipsum facta sunt, et mun-

dus per ipsum factus est. Ergo tunc quando nos fccit
ut homines essemus nondum erat homo. Magis istam
,

gratiam commendat Apostohis Christianis , ubi dicit :

« Unus enira Deus, et unus mediator Dei et hominum*. »

' Joan. I, I, etc. — ' i Tim. ii, 5.

 DE VEtVBlS PSALMl XCIV. 395
SERMO XXVI ,

Non ait , Christus Jesns ne tu putares secundum Ver-

;

sed addidit, homo Mediator Dei et

ho-
bum dictum :
:

Christus Jesus. Quid est mediator? Per

minum, homo
per quem reconciharemur quia
quem conjungeremur ,
;

in morte eramus,
peccatis propriis separati jacebamus,
Christus homo, quando
prorsus perieramus. Non erat
homo ille factus est
creatus est homo ne periret : ,

homo.
hseresim , quse tentat
VIII. Hsec vobis contra novellam
quia vos firmos vo-
assurgere, ssepe disputare cogimur :

in bono , integros autem a

malo. Haecenim est
lumus esse
exoriri cceperunt et
disputatio eorum, quando primo
multum non hber-
tribuentes
contra gratiam disputare ,

et jacentem miserum homi-

latihominis, sed infirmitati ;

porrecta va-
nem ideo extoUentes, ne manu sibi desuper
leat surgere. Disputantes ergo
contra gratiam pro hbero
cathohcis offensionem.
arbitrio, fecerunt auribus piis et
coeperunt ut certa pernicies devitari;
Coeperunt horreri,
gratiam disputarent et
coepit de ilhs dici , quod contra
:

invidiam tale commen-

invenerunt ad relevandam istam
Dei disputo. Unde pro-
tum. Non inquit, contra gratiam
,

bas?Eo ipso, inquit, non contra gratiam Dei disputo

acumen, sed
quod hberum arbilrium defendo. Videtc
sed frangitur veritate. At-
vitreum. Quasi lucet vanitate,
quam sit qiiasi acute excogitatum quod dicere vo-
tendite
luerunt. Hoc ipso, inquit, quia hberum arbitrmm ho-
quia hberum arbitrium sulhciens
minis defendo, et dico
gratia Dei dico. Erectae sunt
estut justus sim, non sine
jam qui audit, incipit gratulari. Deo
ista
aures piorum :

arbitruim.
gratias. Non sine Dei gratia defendit liberum

Estenim hberum arbilrium, sed nibil valclsine Dei gralia.

Si ergohberum arbitrium
non sine Dei gratia defendunt,
o doctor (|uam di-
quid mah dicunl Expone ergo nobis,
'( ,
 S. AUGUSTINl EPISCOPl
cas graliam. Cum dico, inqui,, |iber„m
hominis arbitrium

vit. Oeus.
Q,„se,l,berum arb.trium dedit.?
hommem Deus Si er^o
Deus ereavit, et homini
Deus liherum donarit
a.b,tr,um, .,„,dquidpotest
homo de libero arbi.rro c„
arbuno Et hoc q„as, acute
.
ab ipsis dicl„m.
IX. \,dete tamen,
fratres mei, yuomodo
illam genera
lem grat,am pra,dicent,
qua creatus est homo la ho'
m„,essum„s:et„tiqueet cum
sed non cum ,mp„s Christiani sumus.
homiue impiis ImL
Hanc er™ eraTi^m
c,„a Chr,st,a„, s„m„s,
ipsam vol„m„s p,-.d,ce„t^
voumus agnoscant; ipsam vol„m„s,
n m
tolus Non ,rr,tam
facio gratiam Dei.
de c„a d" [ ZIT
,
.,

» J"st.„a ergo Christus gratis

Na,L si pe Wem
..

mortuus esf., ^fdete fnd

d«,t Apostolus. De Lege
dixit Si per Legem tst : ,.
tia
» e,-goChr,stus gratis mor.uus
non era,jus.,t.a
ideo mortuus cst
,, Q„ia
frgo est.
« We
Chr.^tus , „t per fidem
,

«s..ficent„r, qui ex Lege

non jos.ificabant;-. „1
.nq„,t data esset Lex e„r
, q„. p„.,et vivificare, om iZTx
Iralw
morav,m„s '"'r
'^
i'''™'^''''^"
''~d,ccom:,:
„ sed concl„s,t Sc,ipt„ra omnia sub
peccato

.pse lacit. „ Ut p,-om,ss,o, .nquit, ex

fide Jesn Christi H,
» .^etur credentibus, „ Ecce q^uales nos
gra .^"sa- inv t
va o quos nec Lex sanos ficere
,s,
potuit. Quare „,«
dabatur Lex, s, sumciebat
natura? E, tamen nec
fice.e potu,t, „a infirma lex suf
erat ipsa natura
data est Lex :
sed
nou qu^ posset viv,fica,.e.
Qua,. ergo data est Le
mqu.t Apostolus, «
.^. Lex
'
p,-aeva,-icatio„is gi-atia
data est
pr=«var,cat,o„is gratia posita
es.
,
„t te^aceret
Xiea:
.0!..
-*„',;;,." ~ ' '" " ""-' *" *'- >' 1» ve,.b,-, .,po,.
 SERJVIO XXM , DE > ERBlS rSALill XCIV. 397
torem. Quare, ut me iaceret praevaricatorem ? Quia nove-
rat Deus superbiam tuam : noverat quia dicebas , si sit

qui doceat , o qui mihi ostendat. Ecce Lex dicit

si sit

tibi : « Non concupisces^ » Cognovisti Legem dicentem :

« Xon concupiscGs. » Surrexit concupiscentia, quam non

noveras 5 inerat enim , sed nesciebatur : ccepisti conari
vincerequod inerat, et apparuit quod latebat. Superbe,
per Legem factus es preevaricator agnosce gratiam et : ,

esto laudator.
X. Sed Legem, inquis, quis dedit? Quia sunt homines
qui dicunt Legem ab aho datam
vani, ct pejus impii , ,

gratiam vero per Dominum nostrum Jesum Christum 5

quasi Legem malam, quasi Legem perversam, gratiam

vero rectam et volunt ita discernere duo Testamenta ut
: ,
I

i
vetus Testamentum dicantesseancscio quo principetene-
I brarum novum autcm Testamenium a Domino Deo Pa-
:

tre Domini nostri JcsuChristi. Ipsum apostolum PauJura

I audi. Si propterea putas Legem datam ab aho, non a Deo,
quia per illam factus es prcevaricator •
audi ipsum Apos-
1 tolum Legis laudatorem Lex quidem : « Itaque , inqnit ,

» etmandatumsanctum » adde,«etjustum »ad-

sancta, : :

huc adde, « etbonum. Quod ergobonumest, inquit, mihi

» factum est mors? Absit sed peecatum ut appareat -.

)) peccatum^^.wEratenimpeccatum, sedlatebat peccatum.

Quandolatebatpeccatum?Quando teadversariumnondum
patiebatur.Ccjepisticoaari,etapparuit qui tenebat.Qu.indo
sequebaris , catenam non sentiebas : qur^sisli refugium, et
apparuit vincuium-, voluisti fugere, et cijepisti Irahi. Qula
crgo ccepisti trahi , subveniat tibi qui non est Ugatus. Quis
non esl ligatus,nisi quidixit,« Si invenistisin mepcccatum,
» dicite"':? »Quisnonest hgatus, nisi qui dixit :« Ecce vonlt

» princeps mundi, et in menihil inveniet^? » Quare mc oc*

'
Kom. vii, 7. — ' Ibjd. 11, i3. — ^ Joaii. viii, .^itJ.
— '<
hl. iiv, 3o.
398 S. AUGUSTINI EPISCOPI
cidat, nihil inveniet quia mors peccato juste debetur. :

Quare ergo morieris ? « Ut sciant, inquit, omnes, quia vo-

))luntatem Patris mei facio^ » Ipse solvit, qui ligatus
non est : ipse a mortuis liberat ,
qui est in mortuis liber.
XI. Sed ipse misit et Legem. Per servum suum Legem,
per se ipsum gratiam. Attende Elisseum in magno altoque
mysterio, tanquam prophetam, agendo praenuntiantem ,

non solum loquendo. Mortuus erat filius hospitae ipsius.

Quid significabat mortuus puer nisi Adam? Nuntiatum ,

est sancto Prophetae gerenti in prophetia typum Domini

,

nostri Jesu Christi misitper servum baculum suura, et

:

ait illi « Vade vade

: pone super puerum mor-
,
,

» tuum'^.» Perrexit ille, tanquam servus obediens. Sciebat

Propheta quid fecerat. Posuit baculum supra mortuum

non surrexit. « Si enim data esset Lex quae possit vivifi-
» care, omnino exLege essetjustitia^. » Non ergo potuit

Lex vivificare. Venit ipse grandis ad parvulum salvator ,

ad salvandum vivus ad mortuum ,venit ipse. Et quid :

fecit? Juvenilia membra contraxit, tanquam seipsum exi-

naniens ut formam servi acciperet *. Juvenilia ergo mem-
,

bra contraxit parvum se parvo coaptavit ut efficeret

,
,

corpus humilitatis nostrae conforme corpori gloriae suse ^.

Itaque in isto typo Christi prophetice expresso suscitatus
est mortuus^ tanquam justificatus est impius.

XII. Ista gratia praedicetur, ista est gratia Christiano-

rum per hominem Mediatorem ,
per passum et resuscita-
tum qui ,
ascendit in coelum , et captivavit captivitatem

et dedit dona hominibus. Ista , inquam ,

gratia praedice-

tur , contra istam gratiam ab ingratis non disputetur. Ba-

culus propheticus mortuo non suffecit ipsa mortua na- :

tura sutliceret? Et istam qua conditi sumus, quanquam

• Joan. xiY, 3i. — ' 4 Reg. iv. — 3 Galat. ui, 21. — 4 Phiiip. u, 7.

•5ld. m, 21.
 SERMO XXVI, DE VERBIS PSALMI
399 XCIV.

hoc nomine appellatam minime legerimus, tamen quia

gratis data est, gratiam fateamur. Sed ostendamus vobis

majorem esse istani qua Christiani sumus attendite.

, :

Antequam conditi essemus nihil boni merebamur et , •,

ideo gratia, qua conditi sumus, cum boni nihil merere-

mur. Si ergo quando nihil boni mere-
raagna est gratia,
bamur quanta gratia est quando tantum mali mereba-
5 ,

mur? Qui nondura erat, bene non merebatur; peccator

et raale merebatur. Nondum erat qui factus est , non-
dum erat 5 sed nec otfenderat. Nondum erat et factus ,

est : otfendit, et salvatus est. Qui nondum erat, nihil

sperabat , factus est : lapsus autem damnationem expec-
tabat , et hberatus est. Haec est gratia per Jesum Chris-
lum Dominum nostrum. Ipse fecit nos^, et antequam
essemus omnino ipse fecit nos , et factos et lapsos ipse et

justos fecit nos, et non ipsi nos. Si qua igitur in Christo

nova creatura, lapsa est vetus, facta estnova.
XIII. Una erat massa perditionis ex Adam , cui nonnisi
supplicium debebatur : facta sunt vasa inde in honorem
ex eadem massa. Habet enim potestatem figulus luti, ex
«

» eadem massa *. » Qua massa ? Certe jam perierat, certe

jam illi massae justa damnatio debebatur. Gratulare quia ,

tu evasisti mortem quippe debiiam evasisti, et vitam non

:

debitam reperisti. « Habet potestatem figulus kiti, ex ea-

» demmassa facere aliud ([uidem vas in honorem aliud ,

» in contumeham. » Sed dicis Mc quare fecit in hono- :

rem et alium in contumeham ? Quid responsurus sum ?

,

Auditurus es Augustinum qui non audisti Apostolum ,

dicentem « O homo tu quis os {|ui rcspondoas Deo ^ ? »

:
_,

Duo parvuh nati sunt si debitum c|uneras ambo tcnent : ,

massam pcrditionis. Sed cur mater ahum portat ad gra-

tiam , alium mater dormiens sulfocat? Dicturus es milii
• PBal. xcix, 3. — 3 Kom. ix,2i. — ^ IbiJ. 20
400 S. AUGUSTINI EPISCOPI
quid ille meruit ,
qui portatur ad gratiam ,
quid ille

meruit ,
quem mater dormiendo sufFocat ? Ambo nihil
l)oni meruerunt sed « habet figulus luti potestatem
:

))ex eadem massa facere aliud vas in honorem, aliud

» in contumeham. « Disputare vis mecum? Imo mi-

rare mecum et exclama mecum «

, ahitudo divitia- :

» rum *
! » Ambo expavescamus, ambo clamemus « O :

» aUitudo divitiarum I » Ambo in pavore concordemus,

ne in errore pereamus. « O altitudo divitiarum sapientiae

» et scientife Dei, quam inscrutabiha sunt judicia ejus, et

» invesligabiles viae ejus ! » Scrutare inscrutabilia , fac
impossibiha , corrumpe incorruptibiha , vide invisibiha.
XIV. « Inscrutabiha sunt judicia ejus , » audisti , suf-
ficiat tibi : « ct investigabiles vise ejus. Quis enim cogno-
» vitsensum Domini , aut quis consiharius ejus fuit? Aut
» quis prior dedit ilh , et retribuetur ei ^ ? » Quis prior
dedit , cum totum gratis accepit ? « Quis prior dedit ihi

» et retribuetur ei ? » Si Dominus retribuere vellet

nihil nisi poenam debitam retribuisset. Nihil dederunt,
ut eis retribueretur. « Pro nihilo salvos faciet illos^. Quis
>> prior dedit ilJi , » quasi suorum gratia meritorum ?

« Quis prior dedit ilh , » c[uis praevenit gratiam quae ,

gratis datur? Si ahquid meritorum antevenit gratiam, jam

non gratis datur, sed ex debito redditur. Si autem gratis
non datur, gratia quare vocatur? « Quisergo prior dedit
» ilh et retribuetur ei ? Quoniam ex ipso et per ipsum
,

» et in ipso sunt omnia*. » Quae utique nisi omnia bona ,

quae ab illo accepimus, et accepimus ut boni simus ? Omne

enim datum optimum et omne donum perfectum de- , ,

sursum est descendens a Patre luminum, apud quem non

est immutatio ^ Nam lu in pejus mutalus es apud quem :

' Korn. xij 33. — ' Ibid, 34, 35. — ^ Psal. lv, 8. — t Rom. xi, 35, 36.
— 5 Jacob. I, 17.
 SKr.MO XXVI, UJi VliKBli PaALMl XCIV. 40l
nou immulalio, ipse subvenit. xVpud quem non est,
est

nec momenti obumbratio nam tu in tencbris noctis tuse :

jaces. Ab illo ergo omnia : nemo illi prior aliquid dedit,

nemo exigat debitum. « Gratia salvi facli eslis per fidem ,

» hoc non ex vobis sed Dei donum est *. »

ct ,

XV. Sed movet rae, inquis, quod ille perit, ille bapti-
zatur movet me, movet tanquam horainem. Si veruni
:

vis audire et me movet quia homo sum. Sed si et tu ho-

,

mo, et ambo audiamus dicentem « O homo »

ego homo - •, : !

Utique movemur quia homines sumus ipsam

si ideo , ,

naturam humanam infnmam ac debilem Apostolus allo-

quilur dicens « , homo tu (piis es qui respondeas
: ,

» Deo ? Numquid dicit figmentuni ei qui se finxit, Cur

» me sic fecisti ^ ? » Si posset loqui pecus, et dicere Deo

Quare istum hominem fecisti et me pecudem nonne , :

juste succenseres ct diceres : O pecus , tu quis es qui res-

pondeas Deo? Et tu horao es, sed ad Deum pecus es et :

utinam sis pecus ejus et ovis pascuae ejus. Agnosce bene-

j
ficia pastoris, et non se([ueris lupos erroris. Lupi eramus:
Fuimus et nos natura fdii irae , sicut et caeteri* :sed mor-
?tua est ovis Ecce agnus Dei, ecce
, et fecit nos ovcs. «

qui tollit peccatum,» non hujus aut ilhus,« sed mundi*.»

j
»

Nihil ergo nobis, fratres mei, ex eo quod ahquid sumus,

si lamen in ejus fide ahquid sumus, cjuanlumcumque su-

mus , nihil quod accepimus per-

nobis arrogemus j ne et

(lcimus : sed in eo quod accepimus,

ilh gloriam demus,

ij>..um honoremus, semina sua ipse comphial. Quid ha-

hcret terra nostra, nisi ipse seminasset? Sed dat et phi-

viam, non deserit quod serainavit. « Dominus dabit
» suavitatcm , et terra noslra dabit liuctum suum » ''.

Conversi ad Dominum , etc.

'
KiilicB. II, H. — ^ Florus ad Koiu, ix. — •<
Kuin. ix, jo. — 4 li|)|u,'s.

(, j. — 5 .loan. I, 2C). — 6 psal. i.xxxiv, i.i.

cxxiv. 20
402 S. AUGUSTIKI EPISCOPI

IVW^ VW» WV» VW\/WM vw» vw%wv»w*i wv-ww» vw\ wv\ ww wv \vw» vw\ wvv vw» v%

SERMO XXYin.

De titulo et prioribus versiculis Psalmi xcv, et de verbis

Apostoli ad Rom. ix : Miserebor cui misertus fue-
ro , etc. Gontra Pelagianos.

I. QuoMODo janua introducit in domum , sic titulus

Psalmi introducit in intellectum. Praenotatur enim sic :

« Quando domus sedificabatur post captivitatem ^. » Quae-

ris quce domus , indicat tibi jara Psalmus : « Cantate Do-

))mino canticum novum cantate Domino omnis terra. » ,

Ecce quse domus. Quando omnis terra cantat canticum

novum, domus Dei est. Cantando aedificatur, credendo
fundatur , sperando erigitur , diligendo perficitur. Modo
ergo sedificatur : sed in fine saeculi dedicatur. Concurrant
ergo lapides vivi ad canticum novum, concurrant et co-

aptentur in structuram templi Dci : agnoscant Salvato-

rem , recipiant habitatorem.
II. Dictum est quae domus : dicendum est post quam
captivitatem. Et hoc tibi indicat Psalraus , sequere pau-
lulura : « Cantate Doraino canticura novura , cantate Do-
» mino omnis terra. Cantate Domino, benedicite nomen
» ejus bene nuntiate de die in diem salutare ejus. An-
,

» nuntiate inter gentes mirabilia ejus in omnibus popu- ,

» lis gloriam ejus^. Quoniam omnes daemo- dii gentiura

» Ecce sub quorum captivitate latebat doraus. Ex

nia* »

prima enim transgressione primi hominis, universum ge-

nus humaiium natum cum obhgatione peccati, victor
'
Alias de veibi? Apostoli 20. — ' Psal, xcv, i .
— 3 Hjjd. 2, 3. —4 Ibid. 5.
 diabolus possidebat. Si pnim =„1 •

non caplus: venit ad capiivof """""^

redlendos J^
hoc est, iniquitatis
livitatis,

pretiumnostrum portans
haberet, unde in Verbo
an
'"

W
''''P*
habe^rtr'"''"^ "««=''*

„r;"""°
'

"'°"^"^™ ""'^
"'"'"^ '""-
deret? Il]e autem qui ad
similitudine carnis peccat,
capti
non
uri'':" "° '""" ="""
S.md,tudo en>m erat "
ijla camis
s.m,l,s car„,s pecca.i
peccati : vera cl 'H
vera caro" sed
lUe ergo qm ,ta venit
:
non receat ^
quis erat ? „ Bene nunl?
/j
. in diem
,

. Ecce q„.s e'rat. De die

in di m ^ D

~ ~'
Deo erat, lunien de Jumine erat « u^d':
•
.Prl v. i-

;tu.est uthabUaret.^:^:^^^^^
"^ -naturlnfirmitas, et
teS
III. Si ergo universus mundus sub captivitate teneba-
ur, bened.ctum cst « .I.erebor
misertus fueTo e
, cm
. misericordiam praestabo cui
misertus f uero ^ « Si
totus mundus sub
enim
captivUate, totus mundus
in pe caTo
totusmundusjustissimesupplicio destinatus,scd
per rnisericordiam liberatus,
expme
I
quis dicat Quare daJnna! :

mundum ? Quomodo accusatur judex

I
Deus quando ,
damnatur mundus rcus ? Reus es
si quid debeas :
conside
res, poena vocatur: nec cum
debitum exigitur exac a te
torjuste reprehenditur.
Reprehendatur exactor si inde-' :

bitum exigit cum vero

debitum exigit, quis reprehendat
:

.exactorem, quamvis expectet

donatorem? « Cui vult mi
seretur, et quem vuJt obdurat. Dicis itaque
mihi
l^'
•

Quid
adhuc conqueritur ? nam
voluntati ejus quis resistii
i»
homo, tu quis esqui respondeas
'
O
^» Deo^-^ „ Quis sit ille,
' Florus ad Rom. ix — ^ Jo ,n
- ^"'"'"-"-"•' "-,,9.
i . ,
'
i- i

„..
«, .5. 4 IW. ,8, Cc.

20.
 in4 S. ALGLiSilM ElHSLOri

atteude : quis sis tu, attende. llle Deus est, lu homo. Sed
justitiani tibi loqui videris tu, et fons ille justitise siecatus
est 1 Si justum loqueris Aut injustum loque- , unde tibi?

ris et debes tacere

, aut justum loqueris et non liabes : ,

nisi de lonte justitiae fons autem justitiae quis est nisi : ,

Deus ? Primum ergo fundamentum fidei pone « Numquid :

» iniquitas apud Deum ^ ? » Latere te aequitas potest, esse

ibi iniquitas non potest.

IV. Expectas a me fortasse ut dicam tibi quare cui ,

vult miserctur , quem vult obdurat ? Expectas a me

et

homo ? Si et tu homo et ego homo ambo audiamus «0 , :

)) homo, Deo ? Melior est enim

tu quis es qui respondeas ))

fidelis ignorantia quam temeraria scientia. Deus mihi ,

dicit, per Apostolum Christus loquitur u O homo tu : ,

» quis es qui respondeas Deo? » Et ego indignor, quia

non novi iustitiam Dei? Si homo sum non indigner ex- , :

cedam hominem si possum, et fontem attingam. Sedet

,

si attigero homini non dicam excedat et ipse et attin-

, : ,

gat mecum. Et quis est inquis qui homo hominem ,

,

excedat ? Ergo non quibusdam exprobrat Apostolus et ,

dicit « Cum enim dicitis, Ego Pauh

: ego Apollo nonne , ,

» homines estis - ? » Quid eos facerc volebat, quibus

exprobrabat quod homines erant? Homo es, ad Adam per-

tines. Pertine ad Fihum hominis.
V. Et forte dicit tibi : « Jam non dicam vos servos, sed
» amicos ^
quoniam quae audivi a Patre meo, nota vobi.-

» feci^. » Sed Discipulis hocdixit, ilhs Apostolis , illib

hoc dixit non debemus contristari quia nondum tales

:
,

sumus. Et tamen etiam ipsis quomodo hoc dixit, Omnia

quae audivi a Patre meo, nota vobis feci ? Puto quia in spc
dixit hoc, nondum in re puto quod facturus erat, non
:

cjuod jam fecerat. Et unde probatur cum ille dicat Nota , ,

' Koiii. IX, j4. — ' 1 Ow. Jn, 4- ~ "'

J»^"- XV, i5.
 SEKMO XXVU, „E T.TUIO
V.Al.Mt Vx 4^-
non dicat, Nota vobis faciam?
vobis feci 5
Quia dicuntur
qu^damin Scnptuns de proeterito qua^
intelligantur de ,

fufiro Quomodo dicuntur depr^terito, cum

intelliean-
tur de futuro ? « Foderunt, inquit, manus meas
et pedes
» dmumeraverunt omnia ossa mea^
Nondum faclum >,

erat, et tanquam factum

annuntiabatur quod futurum
erat. Salvos nos fecit per lavacrum regenerationis
^ AUo
autem loco ipse dicit « Spe salvi facti
sumus : ^ •
spes
» autem qu^ videtur, non est spes. Spe
salvi facti sumus >,

nonnisi de prsterito dicimus

quoniam spe salvi facti
: et
sumus ,
nondum re , adhuc futurum est quod speramus
Nam jam videmus et tenemus sed nondum res, sed :
spes
« Quod enim videt quis, inquit, quid sperat
? Si autem
» quod non videmus speramus, per patientiam
expecta-
« mus^ Et tamen salvi facti sumus, et tamen
)>
adhuc
salutem speramus et expectamus,
nundum tenemus. Sic
et Dommus Discipulis ait : « Omnia qu.-^ audivi a Patre
» meo, nota vobis \ » Si hoc jam factum erat, quare
feci
aho loco dicit ilhs Adhuc multa habeo vobis dicere: «

» sed non poteslis iJla portare modo ? »

Certe, « Omnia •'

^' quae audivi a Patre meo, nota vobis feci. »

Scd cum
dicit Non potestis iJla portare modo,
: et dicit, Habeo vo-
bis dicere differt, non aufert. Propter certam er-o
5
spem,
quia sine dubio sciebat id se fuisse lacturum,
npud illuni
tanquam factum computabatur et ideo dicebat
: : Nota
vobis feci,
VI. Ouandiu ergo sumus in corpore peregrinamur a ,

Domino per fidem enim ambuJanuis, et non per spc-

:

cicm '. Quantum nol)is datur, fidem teneamus, etde

jns-
titia Dei non dubitemus. Ini((uitalcm apud illiim cssc
omnmo non credamus, ne in magnam voragincm impie-
Ps.-il. XXI, 17, ,8. — ' Tit. 111, 'i. — 3 i;o,„ VIII. /4. _ 4 ll.i.l
•,-, _
' ''iii vv, ij — 'J
1,1, XVI, 1-2. — 7j'j!Ciir. v,(i 7.
406 S. AUGUSTINl EPISCOPI
talis veniamus. Et cum perfccta fide tenuerimus, nullam
apud eum esse iniquitatem ^ et si illam modo non vide-
mus, id est, aequitatem quae est apud ipsum fmiatur via, :

et veniamus ad patriam non potest videri tempore fidei, •,

videbitur tempore speciei. Nunc enim per fidem ambula-

mus, tunc per speciem. Quid est per speciem ? Specio- ,

sus forma prae filiis hominum ^ « Quia in principio erat

» Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat
» Verbum Qui diligit me, inquit mandata mea custo-
"^.
,

» dit et qui diligit me, diligetur a Patre meo, et ego di«

;

» ligam eum.»Et quid illi dabis?((Et ostendam me ipsum

» illi ^. » Haec erit species, quando faciet quod dixit Et :

ostendam me ipsum illi. Ibi sequitatem Dei videbis ibi ,

sine codice in Verbo leges. Ergo cum viderimus eum si-

cutiest, jam transiet peregrinatio nostra*: postea vero
gaudebimus gaudio Angelorum. Haec enim via, quid est?
rides est. Propter fidem tuam factus est deformis Chris-

tus, manet autem speciosus Christus. Speciosus forma prae

filiis hominum , videbitur post peregrinationem. IModo
autem fide quaUs videtur ? (( Et vidimus eum , et non ha-
» bebat speciem neque decorem : sed vultus ejus abjec-
» tus , et deformis positio ejus, hoc est virtus ejus : des-
» pectus et deformis positio ejus , homo in plaga positus,
» et sciens ferre infirmitates*. »Deformitas Christi te for-
mat. lUe enim si deformis esse noiuisset, tu formamquara
perdidisti non recepisses. Pendebat ergo in cruce defor-
mis : sed deformitas iUius pulchritudo nostra erat. In hac
ergo vita deformem Christum teneamus. Quid est, defor-
mem Ghristum? « Absit mihi gloriari, nisi in cruce Do-
» mini nostri Jesu Christi ,
pcr quem mihi mundus cru-
» cifixus est, et ego mundo^.wHoec est deformitas Christi.
• Psal. xnv, 3. — » Joan. i, i. — ^ IJ. xiv, 5i. — ^ Florus ad Galat. vi.

— 5 ifai. 1,111, "2, elc. — ^ Galat. vi, i^.

 SERMO X-XVir, DE TITULO PSALMI XCV. 407
Numquid dixi me aliquid scire in vobis nisi viam ? H.tc ,

est via, credere in crucifixura. Hujus deformitatis signum

in fronte portamus : de ista deformitate Christi non eru-
bescamus. Hanc viam tenearaus et ad speciem pervenie- ,

mus. Gum pervenerimus ad speciem, aequitatera Dei vi-

bimus et jam non erit tibi dicere Quare huic subvenit,
:
,

ethuicnon? quare iste adductus est a gubernatione Dei,

ut baptizaretur ille autem cura bene catechumenus vixe-
•,

rit , subita ruina mortuus est et ad baptismum non per- ,

venit ? ille autem cura scelerate vixerit cum luxuriosus ,

,

cum moechus cum Scenicus^ cura Yenalor, a?grotavit,

,

baptizatus est, discessit, peccatura in eo convictum est,

peccatura in eo deletum est ? Quaere merita ; non inve-
nies , nisi pcenam : quEcre gratiara • « altitudo divilia-
» rum I » Petrus negat , latro credit, « O altitudo divi-
» tiarum ! »

VII. Hoc nos putas perscrutari posse, quod Apostohis

beatus expavit? Et cura tantara profunditatera ct altitu-

dinem inspiciens contremisceret , exclamavit : « O ahi-

» tudo sapientiae et scientiae Dei ^
! » Quid enim dixerat
ante , ut ad exclamationem hanc veniret ? Rem dixerat
ubi si non credatur Deo, quia non est iniquitas apud
Deum, iniqua judicabitur. Gentibus dicebat, fidehbus di-
cebat de Judseis : « Sicut vos , inquit, non credidistis
» Deo, nunc autem raisericordiam consecuti estis illo-

» rum increduhtate : sic et hi non crcdiderunt in vcs-

» train misericordiara , ut et ipsi misericordiam conse-

» (juantur. Conclusit enim omnes Deus in incredulitate ,

» ut omnium misereatur'^. » Ilinc postea Paukis dixit. Et

quae ista ratio est recjuitatis et justitiae Dei, conchulere
omncs in increduhlale, ut omnium misercatur ? Qu.Tris
tu rationem, ego expavcsco ahitudinem. « Oahitudoth-
< Rom. XI, 33. — > M. xii, 3o, ctc.
AOCy S, AUGUSTINI EPISCOPI
tatis veniamus. Et cum perfecta fide tenuerimus, nullam
apud eum esse iniquitatem ^ et si illam modo non vide-
mus, id est, aequitatem quae est apud ipsum fmiatur via, :

et veniamus ad patriam non potest videri tempore fidei, •,

videbitur tempore speciei. Nunc enim per fidem ambula-

mus, tunc per speciem. Quid est, per speciem ? Specio-
sus forma prse filiis hominum ^ « Quia in principio erat
» Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat
» Verbum ^. Qui diligit me, inquit mandata mea custo- ,

)) dit et qui diligit me, diligetur a Patre meo, et ego di-

5

)) ligam eum Et quid illi dabis ? k E t ostendam me ipsum

. ))

» illi ^. » Haec erit species, quando faciet quod dixit Et :

ostendam me ipsum illi. Ibi sequitatem Dei videbis ibi ,

sine codice in Verbo leges. Ergo cum viderimus eum si-

cutiest, jam transiet peregrinatio nostra^: postea vero
gaudebimus gaudio Angelorum. Hffic enim via, quid est?
Fides est. Propter fidem tuam factus est deformis Ghris-
tus, manet autem speciosus Christus. Speciosus forma prae
filiis hominum , videbitur post peregrinationem. Modo
autem fide quahs videtur ? « Et vidimus eum , et non ha-
» bebat speciem neque decorem : sed vultus ejus abjec-
» tus , et deformis positio ejus, hoc est virtus ejus : des-
» pectus et deformis positio ejus , homo in plaga positus,

» etsciens ferreinfirmitates^. )>Deformitas Christi te for-

mat. lUe enim si deformis esse noluisset, tu formamquam
perdidisti non recepisses. Pendebat ergo in cruce defor-
mis : sed deformitas illius pulchritudo nostra erat. In hac
ergo vita deformem Christum teneamus. Quid est, defor-

mem Christum? « Absit mihi gloriari, nisi in cruce Do-

» mini nostri Jesu Christi ,
per quem mihi mundus cru-
» cifixusest, et ego mundo^.wHsec est defoimitas Christi.

' Psal. xiiv, 3. — ^ Joan. i, i. — ^ Id. xiv, "Jt. — ^ Florus ad Galat, vi.

— 5 isai. Lui, -i, etc. — ^ Galat. vr, i^.

 SERMO XXVII, DE TITULO PSA.LMI XCV. 407
Numquid dixi me aliquid scire in vobis
, nisi viam ? Hcec
est via , credere in crucifixum. Hujus deformitatis signum
in fronte portamus : de ista deformitate Christi non eru-
bescamus. Hanc viam teneamus, et ad speciem pervenie-
mus. Gum pervenerimus ad speciem, aequitatem Dei vi-
bimus et jam non erit tibi dicere
: Quare huic subvenit, ,

et huic non ? quare iste adductus est a gubernatione Dei

ut baptizaretur ille autem cum bene catechumenus vixe-

-,

rit, subita ruina mortuus est, et ad baptismum non per-

venit ? ille autem cum scelerate vixerit cum luxuriosus ,

,

cum moechus cum Scenicus ^ cum Venator aegrotavit

, ,

baptizatus est, discessit, peccatum in eo convictum est,

peccatum in eo deletum est ? Qusere merita non inve- ;

nies nisi pcenam

, quoere gratiam u altitudo divilia-
:
•

» rum ! » Petrus negat , latro credit, « O altitudo divi-

» tiarum ! »

VII. Hoc nos putas perscrutari posse, quod Apostolus

beatus expavit? Et cum tantam profunditatem et altitu-
dinem inspiciens contremisceret , exclamavit : « O alti-

» tudo sapientiae et scientise Dei ^ 1 » Quid enim dixerat

ante , ut ad exclamationem hanc veniret ? Rem dixerat
ubi si non credatur Deo, quia non est iniquitas apud
Dcum, iniqua judicabitur. Gentibus diceJDat, fidelibus di-
cebat de Judaeis : « Sicut vos , inquit, non credidistis
» Deo, nunc autem misericordiam conseculi estis illo-

» rum incredulilate : sic et hi non crediderunt in ves-

» tram misericordiam , ut et ipsi misericordiam conse-

» (|uantur. Gonclusit enim omnes Deus in incredulitate ,

» ut omnium miserealur^. » Iline postea Paulus dixit. Et

qufie ista ratio est .'P(juilatis et justitiie Dei, coucludere
omncs in incredulilale, ut omnium misereaturi' Quaeris
tu rationem, ego expavesco altitudinem. (( Oaltiludodi-
' R.im. XI, 'J3. — ' M. XII, 3o, e»c.
408 S. ADGUSTINl EPIsr.OPl

» vitiarutn sapienti.Te et scienti.ie Dci ! » Tu ratiocinare

ego mirer tu disputa ego credam altitudinem video,
; , -,

ad profundum non pervenio. « altitudo divitiaruni sa-

» pientiae et scientiae Dei, quam inscrutabilia sunt judi-
» cia ejus , et investigabiles viae ejus ! » Forte expositurus
cst? « Quis enim cognovit sensum Domini, aut quis con-
» siliarius ejus fuit? aut quis prior deditilli, et retribue-
» tur ei? Quoniam ex ipso, et per ipsum, et in ipso sunt
» omnia 5 ipsi gloria in ssecula saeculorum. » Requievit
cjuia invenit admirationem : nemo quoerat a me occulto-
rum rationem. lUe dicit : « Inscrutabilia sunt judicia
/) ejus : » et tu scrutari venisti? Ille dicit : « Investiga-
» biles sunt viae ejus : » et tu investigare venisti? Si in-
scrutabilia scrutari venisti , et investigabilia investigare
venisti 5 crede, jam peristi. Tale est velle scrutari inscru-
tabilia et investigabilia investigare ,
quale est velle invi-
sibilia videre et incfFabilia fari. Ergo aedificetur domus :

cum pervenerit ad dcdicationem , tunc fortasse inveniet

istorum occultorum apertissiraam rationem.

»\\%\1\«»/\'V\'\'\»»VX'\\WV\11.'VVWVV»'\Vt/«,'V\A»»\\«,W*lW\WW\Vl*VW\\WVVV\*A'»'\^*'»'\^

SERMO XXYIIP.

Do versiculo 3 Psalmi civ : Lcetetur cor qucerentiwn

Dominum.

I. Ex omnibus divinis eloquiis hinc potius adjuvanto

Domino disseramus, quod ultimum audivimus. « Laetetur

» cor qu.TBrentium Domiuum ^ » Opportune namque etiam .

ventribus jejunamus. L.ietabitur cor nostrum, si mentibus

• Alin<; 7 cillloviim PxGartliii=uc MSS. — ' Ps.il. civ, .1.
 SERMO XXVIIl , Di; VErtSl 3 PSALMI CI\ . -i09

esuriamus. Jejuni sumus , cum aliqua suavia apponuntur

in epulis nostris, laetantur fauces quaerentium cibura :

ciim varie colorata blandeque depicta apponuntur aspec-

tibus nostris, lcTlantur oculi quaerentium aliquid videre
luminosum : laetantar aures quaerentium cantum : l.Tta-

tur olfactus quaerentium odorem gratum. Ergo « , Laete-

)) tur cor quaerentium Dominum. »

II. Procul dubio singula ,

quae exliibentur diversis son-
sibus nostris, singulos sensus delectant. Neque enim vel
sonus delectat aspectum , vel color auditum. Cordi autem
nostro Dominus et lux est, et odor est , et cibus est : et
ideo omnia est quia nihil horum est et ideo nihil est , 5

horum, quia horum omnium creator est. Est lumen cordi

nostro, cui dicimus ^
: « Auditui meo dabis exultationem
)) et laetitiam -. )) Est odor cordi nostro , de quo dicitur,
Christi bonus odor sumus^ Si autem ciburn quseritis,
quia jejunatis : «Beati qui esuriunt et sitiunt justitiam \ )>

De ipso autem Domino iesu Christo dictum est, quia fac-

tus est nobis justitia et sapientia^ Ecce epulae praeparatae
sunt : justitia Christus est ,nusquam deest*^, nec de
transmarinis partibus velut poma peregrina a negotiato-
ribus apportantur : cibus est quem sentit omnis qui sanas
fauces habet, interioris hominis cibus est. Se ipsum com-
mendansait « Ego sum panis vivus, qui de coelo des-
:

» cendi^ Cibus est qui reficit, nec deficit cibus esl

)> :

(|ui insumitur ct non consumitur cibus est qui esurien-

, :

tes satiat, et integer manet. Cum hinc ad mensas vestras

discesseritis , nihil tale manducabitis. Quia ergo ad istas

'
Cod. Cass. ji, fol. j'V). :
<• Eit liimen CorJi nostro ,
ctii «litiimi- : In lu-

niine tiio videbimus lumcn. Kst sonus cortli nosrro, ciii diLiimis : Aiulilui

nieo, etc. » — 2 Psnl. l, io. — ^ 1 Cor. ii, iT). — •')

M.itlli v, 0. —
I Cor. r, 3o.— '"'
Cod. Ca.ss. ii, lol. i3a : "Non a co.|uis pr;f|i:ir:il-ir nolti^ ,

ui-r. dc irnnsiTiarinis, flo. — 7 Joaii. vi, ."u.

 410 S. AXJGTJSTINI EPISCOPI

epulas convenistis bene comedite sed cum abieritis

, :

bene digerite. Bene enim manducat et male digerit qui ,

audit verbum Dei et non facit non enim ducit utilem :

succum, sed crudum ructat indigestione fastidium.

III. Nec miremini quod corda nostra sic epulantur, ut

et ipsa reficiantur, et non minuant unde reficiantur. Cor-

poralibus oculis nostris Deus talem cibum dedit. Nam lux
ista cibus est oculorum 5 hac lumina nostra pascuntur , et
si quis diutius in tenebris fuerit, tanquam jejunando dc-
ficiunt. Perdiderunt enim homines oculos sedendo in te-
nebris, nec abquid irruit oculis, nec quispiam percussit^
nec humor alienus influxit nec fumus pro-, nec pulvis , :

ducitur homo non videt quod videbat

post tenebras , et
oculi ejus fame mortui sunt; cibum suum, hoc est, lucem
non sumendo defecerunt. Videte ergo quod proposui
quahs sit cibus oculorum nostrorum. Ista lux videtur ab
omnibus, pascit omnium oculos 5 et aspectus videntis refi-
citur, et lux integra perseverat. Si duo videant, tanta
permanet ; si pkires videant , eadem permanet : dives
videat ,
pauper videat , aequalis est omnibus. Nullus in ea
limites figit , impletur pauperis inopia , vacat divitis ava-
ritia. Numquid enim qui plus habet ,
plus videt, aut pro-
lato auro praeoccupat pauperem, etemit sibi quod videat,
ut non habeat
ille ? Si ergo
cibus est ocuhs nostris
talis

quid Deus mentibus nostris ?

est ipse

IV. Et aurium quidam cibus sonus est, et ipse qualis

est ? De his enim sensibus corporis mentis intelHgibilia
conjiciamus. Ecce loquor Charitati Vestrae: adsuntaures,
adsunt mentes. Duo quaedam nominavi, aures et men-
tem et in eo quod loquor duo quredam sunt sonus et
; ,

intellectus •, simul feruntur , simul ad aures perveniunt 5

sonus remanet in aure, intellectus descendit in corde. Sed

de sono ipso prius advertamus quanto excellentius intel-
 SERMO XXVril , DE VERSU 3 PSALMI CIV. 411
lectum amare debemus. Sonus est quasi corpus, intellec-
tus est quasi animus. Sed sonus mox ut aurem percusse-
rit, auremque tetigerit, transit, nec revocatur. Nec adhuc

sonat. Ita enim syllabae praeeundo et sequendo succedunt,

ut secunda non sonet, nisi prima transieril. Yerumtamen
sic quomodo quoddam transitorium magnum habet mira-
culum. Ecce enim si vobis esurientibus panem apponerem,
non perveniret ad singulos, totum divideretis vobis \ tanto
minus haberetis modo autem sermonem profero verbi
:

inter vos syllabas non dividilis nec secatis sermonem ,

meum , ut alius tollat istam partem ahus ilJam , et sic

,

minutatim et particulatim ad singulos quosque quod dico

perveniat sed totum audit unus
: totum audiunt duo ,
,

totum audiunt plures et quotquot venerint totum au- ,

diunt et omnibus sufiicit et singulis integrum est: prae-

; ,

paratur ad audiendum auris tua , nec eam fraudat vicina

auris aliena. Si hoc fit de verbo sonante quid fit de Verbo
omnipotente? Quomodoenim voxista nostra auribus om-
nium audientium singulis tota est et apud singulos tota
est ; nec tot sunt meae voces quot vestrae aures _, sed una
vox multas aures implet, non divisa, sed omnibus tota :

sic cogitate Verbum Dei totum in coelis totum in terris, ,

totum in Angelis totum apud Patrem totum apud Vir-

, ,

ginem , totum in aeternitate totum totuni ad

, in carne ,

inferos , cum visitaret totum totum in paradiso quo ia-

,
,

latronem transtuiit. Haec dixi de sono.

V. Quid si de inteiJectu aiiquid dicam ? quanto minus
est quam Verbum Dei ? Ecce enim sonum non revoco
sed si volo audiri, alterum sonum profero, et cum et ipse

transierit, profero alterum , ant silcnlium conso((uotur :

inteilectum vero et profero ad te , ct teneo apud mc; et

Cod. Cass. 11, iol, i32 : « V.t qiiand» pliires essclis , tanto iiiinii> lia-

beietis.
412 S. AUGUSTINI EPISCOPl
iiivenis quod audisti , ct noii perdo quod dixi. Videto
quam vera sint, « et Isetetur cor qu?erentium Dominum.»
Dominus enim ipsa principalis veritasest. Intellectus ergo
manens in corde meo migrat ad tuum, nec deserit meum.
Verumtamen cum intellectus inest cordi meo, et volo ut
insit etiam cordi tuo, qusero qua ad te transeat quasi vehi-
culum sonum assumpto quasi sono ei impono intellec-
; ,

tum et profero et produco et doceo et non amitto. Si

, , ,

potuit hoc facere intellectus ^meus de voce mea ^ Ecce

enim Verbum Dei Deus apud Deum sapientia Dei ma- ,

nens incommutabiliter apud Patrem_, ut procederet ad

nos carnem quasi sonum qusesivit ei se inseruit et ad
, , ,

nos processit et a Patre non recessit. TnteUigite sapitc

, ,

hoc, quod audistis quantum sit et quale cogitate et de

, ,

Deo majora sentite. Vincit ille omnem lucera, vincit om-

nem sonum, vincit omnem intellectum. Desiderandus esl,

et ad eum charitate inhiandum est, ut « Lsetetur cor quae-

)) rentium Dominum. »

' Cod. Cass. n, lol. i32 : « Non puhal Verbum Dei do cavno sua.

Ecce , etc. »
 SEK.MO XXIX , UE 1 \tUSt V&AL.Ml CXMl. 4l3

tW VV»»VVWXW*1W*1VVV »VY1 vwvxvvvvtv^ vvvv vwv wvv vwv vwvvvwvvw

wwvvwww

SERMO XXIX ^

De 1 versu Psalmi cxvii : Confitemini Doniino ,

quo-
niam bonus est.

Uabilus Cailhagine, in basllica Resliluta, dic Pcnlecoslcs

iu Vii,'iliis,

1. Admoniti sumus , et Spiritu Dei praeceptum est no-

bis , ut confiteamur Domino et ea causa dicta est confi- :

tendi Domino, quoniam bonus est. Breviter dicitur, quod

I
profundissime cogitatur. « Gonfitemini, inquit, Domino.')
Et tanquam qucTereremus quare responsum est « quo- ,
: ,

» niam bonus est. » Quid plus quaeris aut si aliud (}ua3- ,

ris, quam bonum.^ Tanta vis est boni, ut bonum quaerant

et mali. Sed alia qutc dicuntur bona
ab abquo bono ha- ,

bent ut bona si autem quaerimus omnia bona a t|uo

sint :

habent ut sint bona recolamus quod dictum est « Et

j :

» fecit Deus omnia et ecce bona valde^. » Nullum igi-

,

tur esset bonum, nisi factum esset a bono. Et a quali

bono? Quod nullus fecit. NuUum ergo bonum esset, nisi
a bono factum esset quod factum non est. Bonum cci?-
,

lum sed factum bonum boni Angeli sed fhcti boni

, : , :

bona sidera, sol et luna alternatio noctis et diei tem-

, ,

porum vices volumina saeculorum cursus annorum

, , ,

germina her])arum et arborum nalune animahum ct , ,

inter haec omnia creatura laudatrix homo omnia bona, ^

scd facta bona et a Deo bona, non a sc. Qui fccit ha,'c
^ ,

'
.Mias ilf Divcisis 3. — ' (iL-ii. i, ji.
414 S. AUGUSTINI EPISCOPI
super omnia 8St bonus : quia nuUus eum fecit bonus, sed
a se ipso bonus est. Nec tamen sibi soli , sed et nobis bo-
nus est. «Confitemini ergo Domino, quoniam bonus est.

II. Gonfessio aut laudantis est , aut pcenitentis. Sunt

enim parum eruditi ,
qui cum audierint confessionera in
Scripturis, tanquam non possit, coii-
nisi peccatorum esse

tinuo tundunt pectora velut jam moneantur confiteri •,

peccata. Sed ul noverit Charitas Vestra non ad sola pec- ,

cata pertinere confessionem, audiamus illum, de quo du-

bitare non possumus quod nullum omnino habebat pec-
catum, exclamantem et dicentem : « Confiteor tibi, Pater,
» Domine coeli et terrae ^» Quis hoc dixit? Qui peccatum

non fecit nec inventus est dolus in ore ejus'^. Qui solus
,

verissirae dicere potuit : « Ecce venit princeps raundi, et

» in me nihil inveniet^. » Et taraen confitetur. Sed con-
fessor iste , laudator est, non peccator. Denique audi quid
confiteatur , audi laudes : et laus ista salus est nostra.
Quid enim confitetur Deo Patri Filius sine peccatoPCon-
fiteor tibi, inquit , Pater^ Doraine cceli etterrae, quia
abscondisti haec a sapientibus et prudentibus, et revelasti
ea parvulis. Istam laudem coramendavit Patris ,
quia
abscondit haec a sapientibus , id est , superbis et arrogan-
tibus j et revelavit ea parvuhs , id est, infirmis et humi-
hbus.
III. Sed quod verum est , est etiam salubris eonfessio
peccatorum. Unde audivimus in Psalmo qui primo lectus
est : « Pone, Domine , custodiara ori meo, et ostium con-
» tinentise circum labia raea ut non dechnes cor meum ,

» in verba mahgna ad excusandum excusationes in pec-

,

» catis*. » Rogat Deum, ut custodiam det ori suo et :

cujus rei custodiam exponit, et dicit. Sunt enim homines

•
MaUh. XI, 25. — » 2 Pctr. u, 22. — ^ Joaa. xiv, 3o. — 4 Psal. cxl,
Sct 4.
 SERMO XXIX, DE 1 VERSU PSALMI CXVII. 415
qui valde abundant 5 cur-qiii cum ccjeperint accusari ,

runt se excusare. Excusare autem est causas quaerere et

causationes innectere quare ad se non videatur perti-
,

nere peccatum. Alius dicit, Diabolus mihi fecit : alius

dicit, Fortuna mihi lecit Fato compulsus sum
: alius ,
:

nemo ad se. Gum vis esse excusator tuus triumphat de ,

te accusator tuus. Vis ergo facere

quod doleat et gemat
accusator tuus, id est, diabolus? Fac quod audisti, fac
quod didicisti et dic Deo tuo « Ego dixi Domine mi-
; :
, ,

» serere mei, sana animam meara, quoniam peccavi tibi ^»

Ego, inquit, ego dixi non diabolus, non fortuna, non :

fatum. Ego dixi non me excuso sed accuso. Ego dixi

: , :

« Domine miserere mei, sana animam meam. » Unde

,

enim aegrotat? « Quoniam peccavi tibi. »

IV. « Gonfitemini ergo Domirio ,
quoniam bonus est.
Si laudare vis, quid securius laudas ,
quam bonum? Si
laudare vis , si confessionem laudis habere vis ,
quid se-
curius laudas quam bonum ? Si peccata tua confileri vis,
,

cui tutius quam bono? Homini, quoniam malus est, con-

fiteris, et damnaris : Deo, quoniam bonus est, confiteris,

et purgaris. Si confessionem laudis attendas, quidquid

copiose iaudaturus es, circa hoc occupata est intentio tua,
ut ostendas bonum esse quod laudas. Bona enim recte
laudantur, sicut mala recte vituperantur. Breviter tibi

Domini Dei tui, « Bonus est. » Si et tu bo-

dicta est laus
nus es lauda unde es bonus si malus es, lauda unde sis
, :

bonus. Si enim bonus es ab illo bonus es si malus es, a , :

te malus es. Fuge te, et veni ad illum (|ui fecit te : ([uia

fugiendo te , sequeris te ; et sequendo te, haercs in eo qui

fecit te.

V. Quanta bona ([useris ,homo male. Gertc malus es :

dic mihi quid vclis, nisi bonum? Ei[uum (|UJT?ris, non-

• Psal. XL, 5.
4lfi S. AliGUSTIM EPISCOPX
nisi fundum quieris, nonnisi bonum domum
bonum ; ;

([uaeris , bonam uxorem quoeris, nonnisi bonam

nonnisi ; •,

tunicam nonnisi bonam caligara nonnisi bonam ani- , :

mam solam malam. Nonne tibi ipse es contrarius, qui

bona quaeris cum sis malus ? Si bona quiieris prius esto
, ,

ipse quod quaeris. Si autem malus multa bona invenisti

quid tibi prodest quia tu peristi ? Amate bonas animas
,

vestras odio habete malas animas vestras. Sed amando

:

illurn a quo est omne bonum boni eritis. Odio habentes ,

mala vestra , bona eiigite.

VI. Quid est, odio habere mala tua? Poenitendo confi-

teri peccata tua. Omnis enim poenitens, et peccata sua
pcenitendo confitens, irascitur sibi ^et quodam modo poe-
nitendo vindicat in se quod displicet sibi. Deus enim odit
peccatum. Si et tu oderis in te ,
quod et Deus odit inte- ,

rim aliqua voluntate conjungeris Deo , dum hoc in te

odisti quod odit et Deus. Ssevi in te ut Deus intercedat ,

tibi et non damnet te. Peccatum enim sine dubitatione

,

puniendum est hoc debetur peccato, punitio, damna-

:

tio. Puniendum est peccatum, aut a te aut ab ipso. Si ,

punitur a te tunc punietur sine te si vero a te non pu-

, :

nitur, tecum punitur ^ «Goniitemini ergo Domino, quo-

)) niam bonus est. Laudate quantura potestis amate
)> ,

quantum potestis effundite coram illo corda vestra, Deus

:

adjutor noster ^ « quouiam bonus est. »

,

' Vide supia Scim. xix, n. 2, cl Scrm. xx, a. 2. — ' Pbal. lxi, 9.
 SliKAlO \XX, Ut ViiUJJlii 1'bAL.Ml CXMil. [7
4

VV»^«-V\»^V*»VM.»\VM'WV\V»/\'»/W»'»VVMXW»-kW\1.W»'WV»AV%\VWXXYAVVX^VXA^V»,V\VV

SERMO XXX 1.

De verbis Psalmi cxvm : Gressus ineos diri^e , elc. El

Apostoli Rom. vii : Lex spiritaUs est , ego aatein
carnalis, etc. Contra Pelagianos.

1. SiKE dubio, fratres, gravem quamdam sarcinam cl

grave jugum iniquitatis vitare cupiebat, qui Deo dicebat
« Gressus meos dirige secundum verbum tuum et non ,

» dominetur mihi omnis iniquitas-. » Yideamus ergo

quando homini dominelur iniquitas ut intelHgamus quid ^

orantem audierimus , quid respondendo etiam nos ipsi

et

oraverimus. Omnes enim ad sanctum Psalmum, quantum

arbitror , devoto et veraci corde respondimus , orantes et
dicentcs Domino Deo nostro « Gressus meos dirioe se- :

)) cundum verbum tuum, et non dominetur mihi omnis

)) iniquitas. )) Ab hujus pessimae dominae dominatu , pri*-
tioso sanguine redempti sumus. Et quid proderat Legem
accepisse jubentem ac minantem, et non adjuvantem_, ut
sub illa essemus rei ante gratiam Dei.^Frustra Lex niina-
tur, quando Lex enim non est cor-
iniquitas dominatur.
poralis non est carnahs
, sed quoniam Dcus spiritus est :

qui Legem dedit, procul dubio Lex spirilalis est. Sed quid
ait Apostolus? « Scimus enim, quia Lex spiritalis est ego ,

» autem carnalis sum venundatus sub pcccato^ » IVoli

ergo niirari, o venundate sub peccato, si tihi domincliu-

'
Alias clt; verljis Apostoli i2. - Cotl. Ciss. ii, (ol. 17«) : « Tituluni li,i-

bct:Sermolialjitus in ba^ilica Tri;iii(iuni , ilio (l()iiiinit.(i,— ' l's;il. cTvni, iJ.J.

— 3 Hom. viij \'\.

cxxiv. 27
418 S. AUGUSTINI EPISCOPI
cui es veiiundatus. Audi apostolum Joannem : « Pecca-
» tum iniquitas est ^ » Contra talem ergo dominam invo-
camus Dominum cui diciraus « Gressus meos dirige
, :

» secundum verbum tuum, et non dorainetur mihi omnis

» iniquitas. »
II. Venundatus clamat, redemptor exaudiat. Ipse homo
se vendidit per hberum arbitriura sub dominante iniqui-
tate, et accepit pretium exiguam de arbore vetita volup-
tatem. Ipse ergo clamat , Itinera mea dirige ,
quae ego
distorsi : « Gressus meos dirige , » quos ipse meo arbitrio
depravavi « dirige secundura verbura tuum. » Quid est,
;

« dirigesecundum verbum tuum?» Ut recti sint gressus

mei, quia rectum est verbum tuum. Ego inquit distor- , ,

tus sura sub pondere iniquitatis , sed verbura tuum est

regula veritatis : me ergo a me distortum, corrige tan-

quara ad regulara ad verbum rectum. Ergo
, hoc est,
« Gressus meos dirige secundum verbum tuum, et ne do-
» minetur mihi oranis iniquitas. » Vendidi rae, redime
me. Vendidi me arbitrio meo, redime me sanguine tuo.
In venditore erubescat superbia, in redemptore glorietur
gratia. Deus enim superbis resistit , humihbus autem dat
"*.
gratiara
III. « Lex enira spiritalis est 5 ego autem carnahs sum,
» venundatus sub peccato. Quod enim operor ignoro :non
» enim quod volo ago. Non quod volo ago ^ » carnahs ,

dicit non Legem, sed se accusat. Nam Lex spiritahs non

:

habet culpam carnahs venundatus incurrit in culpam.

:

Non agit quod vult cum vult non potest quia quando :
,

poterat noluit. Per malum velle ,

perdidit bonum posse 5

et captivus jam loquitur et dicit , captivus « Non c(uod

:

» volo ago. Non enim quod volo, facio bonura sed quod :

» odi malum, hoc ago. Non quod volo. » Et contra ho-

» I Joan. V, 17. — > Jacob, iv, 6. — * Roin. vu, i4, etc.
 5ERM0 XXX^ DE VERBlS PSALMI CXVIH. 4l9
mo , Vis prorsus. « Non quod volo ago. » Omuino quod
vis , agis. « Non quod volo ago : » crede mihi , fiater,
« non quod volo ago. »0 si velles, ageres quia non vis, :

non agis bonum. « Non quod volo ago » crede mihi, novi :

quid in me agatur « non quod volo ago. » Contradictor :

gratia? non es arbiter conscientiae ego me novi non

, :

quod volo agere, et tu dicis Quod vis agis ? Nemo scit :

quid agatur in homine, nisi spiritus hominis qui in

ipso est^
IV. Et tu homo es ; si non vis credere mihi , intende
tibi. Ita-ne tu ita vivis in hoc corruptibiH corpore ,
quod
aggravat animara : ut caro non concupiscat adversus spi-
ritum tuum , et spiritus adversus carnem tuam ? Ista rixa
non est in te ? Nulla esl concupiscentia carnis ,
quae resis-
tat legi mentis ? Si nihil in te alteri resistit , vide totum
ubi sit. Si spiritus tuus a carne contra concupiscente non
dissentit , vide ne ibrte carni mens tota consentiat : vide
ne forte ideo non sit bellum, quia pax perversa est. Forte
in totum carni consentis, et nulla rixa est. Quam spem
habes quod possis ali([uando vincere, qui nondum coepisti
pugnare? Si autem coudclectaris legi Dei secundum inte-
riorem hominem , vides autera ahara legem in membris
tuis repugnantem legi mentis tuae; si hac condelectaris,
hac ligaris , liber es in mente , servus in carne si jam ita :

est, compatere polius horaini dicenti, « Non quod volo

)) ago. » Tu enim non vis ut concupiscentia illa qure re-
'
tit menti omnino non sit in te? Mali voli homo es,
tuae ,

; tali adversario non vis carere. Ego fateor tibi quid- ,

,

(|uid in me rebellat adversus mentera meam , et litigat

mecum (lelectatione contraria, (juidquid lale in me est

omnino lulerricere vol ». Ktsiei forte adjuvante Domino ,

iion consentio \ nolo habere cum ([uo Iiligem. MiiUo cst

'
I Cor. II, 11.
•27.
420 S. AOGLSTINl EPISCOPI
mihi optabilius , iniraicum non habere ,
quam vincere.
Neque enim illud ipsum quod caro concupiscit adversus
spiritum non est meum, aut vero ex contraria natura :

compactus sum ? Et iilud meum est et quod ei non con- j

sentio, meumest. Pars aliquantum libera, resistit reliquiis

servitutis. Totum sanum sit volo quia totus sum ego. ,

Nolo ut a me caro mea tanquam extranea in aeternum , ,

separetur sed ut mecum tota

^ sanetur. Si hoc tu non vis,
nescio quid de carne sentias : arbitror tc putare nescio
quid unde sit, Faisum est,hae-
quasi degente contraria.
reticum blasphemum est mentis et carnis unus est
est , :

artifex. Ipse quando hominem creavit, utrumque fecit,

utrumque conjunxit carnem animae subdidit, animam :

sibi. Si semper illa staret sub Domino suo, semper et ista

obediret dominae suae. NoH ergo mirari , si ea quae dese-

ruit superiorem ,
poenas patitur per inferiorem. Caro
enim concupiscit adversus spiritum , spiritus autem ad-
versus carnem^ « Haecenim, inquit, invicem adversantur,
» ut non ea quce vultis faciatis. » Inde et iste, «Non quod
» volo ago. » Goncupiscit enim caro adversus spiritum ,

et nolo concupiscat pro magno habeo, si non consentiam,

:

opto taraen ut caream. Ergo, « Non quod volo ago. » Yolo

enim ut non concupiscat caro adversus spiritum et non ,

possum hoc est quod dixi « Non quod volo ago. »

: ,

V. Quid mihi hic calumniaris ? Ego dico « Non quod ,

» volo ago » et tu dicis, Quod vis agis. Quid mihi calum-

:

niaris? Ingrate medico ,

quid calumniaris infirmo? Sine
ut medicum rogem. « Redime me a calumniis hominum ,

» et custodibo legem tuam-. » Custodibo per rederap-

tionem tuam, non per potestatem meara. Ideo raihi sani-
nondum habeo, nonarrogo; quia raedicum
tatera, quara
rogo. Tu autem naturae defensor ^
quod utinam esses, non
> GalaL v, 17. — ^ rsal. uvvni, 134-
 SRP.MO XXX, ni; vereis psalaii cxviir. 421
quasi sanae defensionem falsam adhiberes , sed pro non-
dum sana medicum rogares : nunc vero tu naturae defen-
sor , dum quasi de natura sana
vel potius oppugnator ,

laudas Creatorem, excludis a languida Salvatorem. Qui

creavit , sanat 5
ruentem per se ipsam, levat per se ipsum.
Ipsa fides est , ipsa veritas , hoc est christianae fidei fun-
damentum, Unus et unus : unus homo per quem ruina,
ahus homo per quem structura : per illum ruina ,
per
hunc structura. Cecidit qui non mansit, erigit qui non
cecidit. Ruit ille quia dimisit manentem, manens ille des-
cendit adjacentem.
VI. Si ergo concupiscit caro adversus spiritum , ut in
hoc ipso non quod vis agas, quia vis utnon concupiscat,
et non potes ;
tene saltem in gratia Domini vokintatem ,

etin ejus adjutorio persevera : dicei quodcantasti, « Gres-

» sus meos dirige secundum verbum tuum et ne domi-
,

« netur mihi omnis iniquitas. » Quid est, « ne domine-

» tur mihi omnis iniquitas? » Audi Aposlolum « ?son :

» regnet peccatumin vestro mortalicorpore*. » Quid est,

Non regnet? « Ad obediendum desiderlis ejus. » Tson di-

xit, Noh habere desideria mala. Quomodo enim in hac
carne mortaU, ubi caro concupiscit adversus spirituni, et

spiritus adversuscarnem, non habco desidcria mala? llliid

ergo fac. « Non regnet peccatum in veslro mortali cor-

» pore ad obediendum desideriis ejus. » Elsi sunt dosi-
deria, non eis obediatur, ne iniquitas dominetur. Nec
exhibeatismembra vestra arma iniquitatis peccato'^. Non
fiant membra lua arma iniquitatis, et non dominotur libi

omnis iniquitas. Sed etiam hoc, utnonfiant membra liia

arma iniquitatis, numquid lii libi viribus luis pr.oslas?
Hoc ipsum inquam hoc ipsum (|uod non liant nuMubra
, ,

lua arma ini(|iiilalis, lu tibi pnoslas viribjis liiisVCnni

» lliid. "!.
'
I''l<)i'iH riil riDiii. VI, I'). - I
•i22 S. AUGUSTI»! EVISCOPl
enim non fumt membra tua arma iniqiiilatis, est(|ni(jem ini-
illicitis, sed non reg-
quitas in membristuis, in desideriis
nat. Quomodo regnat, qui arma non habet ? Pars tua,
caro tua , concupiscentia carnis tuse languore rebellat ad-
versus Languor iste tyrannus est si vis te tyranni esse
te. :

victorem Christum invoca imperatorem.

,

VII. Nam scio quid mihi eras dicturus vel quid apud ,

te ipsummodo et audis me,

dicas. Quisquis talis hic es ,

scio quid tibi Adhuc enim sub

intus loquatur iniquitas.
jugo es iniquitatis, quandonon agnoscis pretium Redemp-
toris. Scio quid tibi dicas. Ecce concupiscit caro mea ad-

versus spiritum meum concupiscit adulterium sed non

, ;

consentio , non annuo non decerno non solum non ago,

, :

sed nec agere consentio non solum foris per carnem

:

non perpetro sed nec ipsa mente sequor rebellanlera.

,

Consentio repugnanti cedo luctanti? Non facio. Ecce

,

non dominatur mihi omnis iniquitas. Ita est verum est. ,

Gratias age, si ita est ei qui tibi donavit ut ita sit. NoU
,

tibi hoc arrogare ne perdas quod accepisti

, et incipias ,

frustra rogare. Non times, Deus superbis resistit, humi-

libus autem dat gratiam ^ ?

VIII. Ergo tu tibi praestas, ut non dominetur tibi om-

nis iniquitas ? Si vera est tua ista prfesumptio , vana est

nostra oratio , ubi dicimus Deo ,Non dominetur mihi

«

» omriis iniquitas. » Cantasti verba ista hodie annon? ,

Hic eras , quando omnes dicebamus « Gressus meos ,

» dirige secundum verbum tuum et ne dominetur mihi ,

» omnis iniquitas? » Hic eras , cantasti verba ista, puto

te non negaturum. Ergo cantasti in populoDei, et rogasti

Deum , dicens, n Gressus meus dirige secundum verbum

» tuum, et ne dominetur mihi omnis iniquitas. «Si tibi hoc
praestabas,quare mecumrogabas? Tcneo precantera, te-
Jacob. IV, 6.
 9ERM0 XXX
DE VERBIS PSALMI CXVIII. ,
423
neo invocantem, convinco laborantem simul ergo au- :

diamus dicentem u Yenite ad meomnes qui laboratis *. »

:

Audiamus et veniamus. Quid

est, Veniamus? Credendo
proficiamus agendo accedamus
,
gratias perseverando ,

perveniamus. Vcniamus ad eum qui dicit, Venite ad me

omnes qui laboratis. Et tu laboras, et ego laboro illum :

audiamus ad illum veniamus, inter nos quare litigamus ?

,

Ambo audiamus, quia ambo laboramus : quare inter nos

litigamus.? an ut medicum vocantem non audiamus ? in-
felix infirmitas ! ad se vocat medicus , et litibus occupa-
tur segrotus. Vide vocando « Venite ad me
c[uid dicat :

)) omnes qui laboratis. » Ubi laboratis nisi sub sarcinis ,

peccatorum, nisi subjugomalaa dominae iniquitatis? Ve-

nite ergo ad me omnes qui laboratis, et onerati estis, et
ego vos reficiam. Ego qui feci, reficiam. « Ego, inquit,
)) vos reficiam : quia sinc me nihil potestis facere^. )>

IX. Quomodovosreficiam? « Tollite jugum meum super

)) Quid discimus a te? Novimus
vos, et discite a me^. »
te, Domine, in principio Verbum Verbum Deum, V'er- ,

apud Deum omnia per te facta novimus, quae vide-

:

mus et quse non videmus. Quid discimus a te? Non enim

,

alium mundum discipuli tui tanquam discipuli artificis ,

et fabricatoris , condituri sumus. Unum mundum condi-

disti, cfielum et terram fecisti : utrumque suis creaturis

ornamentisque Quid ate discimus? Discite, in-

illustrasti.

c[uit a me. Cum essem in principio Deus apud Deum

,

creavi vos hoc nolo discatis a me

5 sed factus sum quod :

feci, ne periret quem feci. Unde sum factus quod feci ?

« Sometipsum exinanivit, formam scrvi accipicns in si- ,

)) militudinem hominum factus , et habitu inventus ut

)) homo, humiliavit semetipsum *. » Hoc discite a me. « Hu-

Mallli. XI, 'xH. — 5 Jonn. xv, 5, — ' MaUli. xi, 29. — 4 Plii!i|.. n.

9, ctc.
A?.A S. AUGtJSTTNI EPTSCOPl

)) miiiaviL enini semelipsum , inquit. Discileame, quo-

» niam mitis sum, et humilis corde ^ » Non enim, inquit,
lioc vos doceo ,
quasi in forma Dei aliquando f uissetis ,

non rapinara arbitrantes esse vos sequales Deo. Illi uni

proprium erat , illi rapina non erat, cui natura inerat. In

Patris aequalitate natus est de Patre. Quid tamen fecit

prapterte? « Semetipsum exinanivit, formam servi acci-

» piens , in similitudinem hominum factus, et habitu in-
» ventus ut homo. » Ecce propter te Deus factus est homo,
et non te vis agnoscere, cum sis homo? Ecce propter
te factus est homo sine peccato , et non vis te agnos-
cere cum peccato? ut venias ad illum qui ait, Venite
ad rae omnes qui laboratis et onerati estis et ego vos ,

reficiam.
X. ToUite jugum meum super vos. TuHsti hocjugum?"
Tulisti ? Sentis te habere sessorem ? Tuhsti hoc jugum ?
Dicis , TuH. Sentis te habere sessorem ? Sentis te halDcre
rectorera? Sentio, inquis. IIU ergo dic , « Gressus raeos
» secundum verbum tuum. » Regit te sub jugo
dirige
suo, et sub sarcina sua. Ut eoim sarcina ejus sit tibi
levis et jugum ejus suave, ille tibi amorem inspiravit.

Amanti, suave est; non amanti, durum est. Amanti,

suave est : Dorainus dedit suavitatera^. An forte quia
vel venisti , audiens : « Venite ad me, » hoc ipsum tibi

arrogare intendis ,
quia venisti? Ecce, inquit, veni ad
illum arbitrio raeo , voluntate raea. Quia veni , refi-

cit me : quia veni, jugum suum iraponit raihi suave ;

qui dat araorera, sarcinara suara levem imponit raihi

amanti et diUgenti : haec omnia fecit in me^ sed quia

veni ad eum. Ergo hoc sapis ,
quia venisti , tu tibi hoc
pr.«stitisti ? Quid enim habes ((uod non accepisti^ ? Quo- ,

modo venisti? Credendo venisti sed nondum pervenisti, :

'
M;illl) XI, 7C). — > Ps.il. i.xxxiv, i.l. — ^ I Cor. iv, 7.
 SERMO XXXr, DE VEP.BIS PSALMI CXXV. 425
Adliuc in via sumus , vcnimus , sed nondum pei veni-
mus. « Servite Domino in timore , et exultate ei cum
» tremore; nequando irascatur Dominus, et pereatis de
» via justa^ » Time, ne cum tibi arrogas quia inventa
est a te via justa , ipsa arrogantia pereas de via justa. Ego,
inquit , veni , arbitrio meo veni, voluntate mea veni.
Quid turgescis ? quid tumescis? Yis nosse quia et hoc prses-
titum est tibi ? Ipsum audi vocantem : «Nemo venit ad
» me nisi Pater, qui me
, misit , traxerit eum *. » Conversi
ad Dominum etc. ,

I/V%/VVV VVVV %/VVV VVVV V%/V%/ t/%/\/V IVV\' Vt/VV V(/V\' WVV \iVVV %/%/vv vv\^

SEPiMO XXXP.

De verbis Psalmi cxxv: Qui seminant in lacrymis, etc.

\. PsALMus qui cantatur Domino , videtur sanctis Mar-

tyribus convenire : sed si membra Ghristi sumus , sicut
esse debemus_, ad omnes nos pertinere intelligamus. « Qui
» seminant in lacrymis, in gaudio metent. Euntes ibant
» et flebant , mittentes semina ua : venientes autem ve-
M nient cum exultatione, portantes manipulos suos \ »Quo
euntes, et unde venientes? Quid seminantes in lacrymis?
quaR sunt semina? qui manipuli? Eunles in mortcm, vo-
nientes a morte. Euntes nascendo, venientes resurgendo.
Seminantes opera bona, metentes mercedcm riRternam. Se-
mina ergosunl noslra, (juidquid boni rccerinuis; manipuli
nostri, quod in fine rccipicnuis. Si crgo bona sunt soniinj,

' Psal. n, II, 10», — ' .lonn. vi, !\l\, — ^ Allns d*» .Snnclis 'if).
— . 4 Ps.il.

f),
<.x\v, G.
426 S. AUGUSTINI EPISCOPI
bona opera , qiiare cum lacrymis , ciim hilarem datorem
Deus ^ ?
diligat
II. Hic primum videte, Charissirai ,
quomodo maxime
ad beatos Martyres verba ista pertineant. NuUi enim
tantum impenderunt se ipsos impen- ,
quam illi qui
derunt : Et ipse impendar pro
sicut dicit Apostolus : «

» animabus vestris ^. » Impenderunt enim se ipsos con-

fitendo Christum et impJendo in ejus adjutorio quod,

dictum est « Ad mensam magnam sedisti scito quo-

: ,

)) niam talia te oportet praeparare^. » Quae est magna

mensa, nisi unde accipimus corpus Christi et sangui-
nem ? Quid est Scito quoniam talia te oportet prae-
,

parare nisi quod beatus Joannes exponit « Sicut Chris-

, :

» tus pro nobis animam suam posuit, sic et nos debe-

)) mus pro Iratribus animas ponere*? Ecce quantum

impenderunt. Sed numquid perierunt quando securi- ,

tatem a Domino etiam de capillo acceperunt? Perit ma-

nus , ubi non perit pilus? Perit caput, ubi non perit
capillus ? Ubi non perit palpebra, perit oculus ? Hac ergo
accepta magna securitate, impenderunt se ipsos. Operibus
ergo bonis seminemus , cum tempus est , dicente Apos-
tolo : « Qui parce seminat, parce et metet^. Infatigabi-
)) les, inquit, cum tempus habemus operemur bonum ad
)) omnes, maxime autem ad domesticos fidei. » Et iterum,
« Bonum inquit, facientes non deficiamus tempore
, ^

)) enim suo metemus ^. » Qui defecerit in semine, non gau-

debit in messe.
III. Qnare ergo in lacrymis, cum omnia bona opera
nostra habere debeant hilaritatem? Et quidem de Marty-
ribus dici potest ,
quia cum lacrymis seminaverunt. For-
titer enim certaverunt , et in magnis tribulationibus fue-
I
2 Cor. IX, 7. — » Id. xu, i5. — 3 Eccli. xxxi, i'i.— 4 i Joan. 111, 16.
— 5 2 Cor. IX, 6.-6 Galat. vi, 10.
 SERMO XXXI , DE VERBlS PSALMI CXXV. 427
runt. Nam ut eorum lacrymas Christus consolaretur, trans-
tulit eos et tranfiguravit eos in se , et dixit : « Tristis est
)) anima mea usque ad mortem^ » Verumtamen, fratres
mei, videtur mihi, quod caput nostrum infirmioribus suis
membris compassum est , ne de se forte membra infirma
desperarent, et sicut est humana fragilitas, morte propin-

quante perturbarentnr , et dicerent non se ad Deum per-

tinere ; nam si pertinerent, gauderent. Ideo prius Chris-

tus dixit, Tristis est anima mea usque ad mortem. Pater,
si fieri potest, transeat a me calix iste. Quis hoc dicit? quse
potestas ,
quae infirmitas ? Audite quse dicit : « Potesta-
» tem habeo ponendi animam meam et potestatem habeo ,

» iterum sumendi eam. Nemo tollet eam a me, sed ego

» pono eam, et iterum sumo eam*. » Haec potestas tristis

erat, quando faciebat quod non faceret, nisi voluisset.

Potestate enim fecit, non conditione quia ipse voluit ^

non quia Judaeus potuit. Transfiguravit ergo in se infirma

membra corporis sui. Et forte de illis dictum est : « Qui
» seminant in lacrymis, in gaudio metent : » id est, de
infirmioribus. Non enim in lacrymis seminabat ille ipsius
Christi magnus
praeco, quando dicebat « Ego enim im- :

» molor, tempus mese resolutionis instat. Bonum cer-

et
» tamen certavi cursum consummavi fidem servavi; de
, ,

» caetero superest mihi corona justitise, corona de mani-

» pulis^ » Superest, inquit, mihi corona justiliae, quam
reddet mihi Dominus in illa die justus judcx : quasi di-
ceret Reddet mihi messem, cui me ipsum impendo se-
:

mentem. Haec verba quantum intclhgimus, fratrcs,

,

exultantis sunt, non plorantis, Numquid quando isla di-

cebat, in iacrymis erat? Nonne similis erat hilari dalori,

qucm dihgit Deus ? Ad infirmos ergo reforanms lucc vcrba,

' Matfli. XXVI, 38. — » Joan, x, i8. — ^ 2 Tim. iv, G, elc.
428 S. AUGtJSTINT EPTSCOPl

ut nec ipsi desperent qui in lacrymis seminarunt : quia

etsi seminarunt in lacrymis , transiet dolor et gemitus •,

transit tristitia cum fine , et venit laetitia sine fine.

IV.Verumtamen Charissimi, ecce quomodo mihi vide-

tur ad omnes pertinere quod dictum est « Qui seminant ,

» in lacrymis , in gaudio metent. Euntes ibant etflebant,

)) mittentes semina sua : venientes autem venient cum
)) exultatione, tollentes manipulos suos. )> Audite si, ad-
juvante Domino , explicare potuero, quemadmodum ad
omnes pertineat, « Euntes ibant et flebant.))Ex quo nas-
cimur imus. Quis enim stat? Quis non ex quo viam intra-
vit, cogitur ambulare ? Infans natus est, crescendo am-
bulat : mors finis est. Inde jam veniendum est, sed cum
exultatione. Quis enim non hic plorat in via ista mala
quando ipse infans inde incipit ? Utique infans quando nas-
citur , de angustiis uteri in hujus mundi latitudinem fun-
ditur , de tenebris procedit ad lucem tamen de tenebris :

veniens ad lucem ,
plorare potest, ridere non potest.

(Est enim vita ista , ut quando gaudetur hic, timenefal-

lat; quando hic ploratur , roga ut evadas : et transit tri-

bulatio ,
Et rident homines, et plorant
et venit tribulatio. )

homines et quod rident homines, plorandum est. Sed plo-

:

ratalius damnumsuum, plorat alius pressuram suam, quia

in carcere esi constitutus plorat aUus qviod amiserit mor- ;

tuum ahquem charissimorum suorum ^ifle hinc, iste hinc.

Justus unde ? Primo de his oranibus : justus enim plorat

veraciter plorantes steriliter. Plorat plorantes, plorat ri-
dentes : quia et qui plorant de rebus vanis , inaniter plo-
rant; et qui ridentde rebus vanis, malo suo rident. Ille

ubique plorat, plus ergo ipse plorat.

V. Sed « venient cum exultatione ,
portantes manipulos
)) suos. )) Vidcs ergo hominem justum , cum facit opus
 SEPiMO XXXI, UE VEU£1S PSALMI CXXV. 429
bonum , hilarem esse ? Ita plane hilarescit. Hilarem enim
datorem dihgit Deus^ Quando ergoplorat? Quando bona
opera sua orando commendat. Orationes sanctorum vo-
luit commendare Psalmus orationes peregrinantium ,

orationes in hac via laborantium , orationes amantium ,

orationes gementium , orationes aeternae patrise suspiran-

tium donec ea visa satientur qui nunc in mcerore sunt
,

constituti. Etenim fratres mei quandiu sumus in cor-,

,

pore peregrinamur a Domino -. Non desiderat patriam

,

peregrinatio sine lacryma. Si desideras quod non habes

funde lacrymas. Nam unde dicturus es Deo « Posuisti
:

» lacrymas meas in conspectu tuo ^ ? » Unde dicturus es

Deo «Factae sunt mihi lacry mae meae panis die ac nocte ^ ? »
:

Panis mihi factae sunt consolatte sunt gementem pave- :

,

runt esurientem. « Factae sunt mihi lacrymae meae panis

» die ac nocte. » Unde? Dum dicitur mihi quotidie, Ubi
est Deus tuus?Quis justus non habuit istas lacrymas ? Qui
non habuit, peregrinum se esse non doluit. Qua fronte ad
patriam venit, qui non absens suspiravit.^ Nonne quotidic
nobis dicitur Ubi est Deus tuus ? Discite, fratres niei,
:

discite de paucis esse. Bene vivite ambulate viam Dei ,

et videte quia auditis, Ubi est Deus tuus ? Fehces erilis,

cum hoc audieritis infehces, si dixeritis. Quando enim ;

defendimus fidem christianam , et respondetur nobis :

Ecce praedicatur ubique nomen Christi, quarc abundant

mala? quid ahud dicitur , nisi, Ubi est Deus tuus? Qiii

audit ,
gemit : quia qui dicit, perit.
VI. Sunt lacrymf£ piorum sunt lacrymae sanctorum , ,

quas indicant orationes eorum. Bene operatur, ct hilaris

est et plorat ut bene operetur
: plorat quia bene opera- :

tus est. Plorando exigit bonum opus ,

piorando coninun-
dat bonum opus quod fecit. Crebroe ergo sunt lacrymie

'
a Cor. IX, 6. — ^ IJ. v, 6. — ^ Psal. lv, y. —< tJ. »li,4.
430 s. Atjgustini episcopi

justorum, sed in ista via : numquid in patria? Quare non

in patria ? Quia « venientes venient in exultatione portan-
)) tes manipulos suos. » Felicitas venit , numquid lacryma
redit ? Porro autem illi qui hic inaniter plorant , inaniter
rident, cupiditatibus suis dissipati, quando fraudantur
gemunt, quando fraudant exultant plorant et ipsi in via :

ista, plorant et ipsi sed non in exultatione. « Venientes

;

« autem venient in exultatione, portantes manipulos suos.))

Quid colligunt, qui nihil seminaverunt ? Imo colligunt,
sed quod seminaverunt quia spinas seminaverunt, ignem :

coUigunt 5 et eunt non de fletu ad risura sicut sancti ,

« Euntes ibant, et flebant, mittentes semina sua , ve-

)) nientes autem venient in exultatione : )> ifli a fletu ad
fletum , a fletu cum risu ad fletum sine risu. Quid enim
ilhs fiet? Quo eunt quando resurrexerint ? Quo nisi quo
,

Dominus dixit :manus et pedes et projicite

« Ligate iUi ,

» iUum in tenebras exteriores ? Age quid postea ? Te- ^ )>

,

nebrae erunt, et dolor non erit ? Forte palpabunt, sed non

dolebunt? nonvidebunt, sed non cruciabuntur ? Absit.
Non solae tenebrse erunt non eis sola toUitur species qua ,

gaudebant, sed datur etiam quod in seternum gemant.Ne

contemneres enim tenebras , o quisquis es flagitiosus_, qui
soles propter tua mala facta , et propter lasciva adulteria

non solum tenebras non horrere sed quserere qui , ,

soles

plus gauderequando lucerna extinguitur non tales : tene-

bras habebis ubi gaudeas, ubi laeteris, ubi te voluptatibus

carnis oblectes, non sic erunt ipsae tenebrae. Sed quomodo
erunt ? « Ibi erit fletus et stridor dentium *. » Tortor sine
defectu, tortus sine defectu. Nec qui torquet, fatigatur^
nec qui torquetur moritur. Erunt ergo aeternse lacrymoe
,

illis qui sic vixerunt , erunt aeterna gaudia sanclorum

([uando « venientes venient in exultatione ,
portantes ma-
' MaUh. xxu, i3. — > Ibid.
 SERMO XXXII , IN PSA.LMtJM CXLIII. 431
» nipulos suos : » dicent enim tempore raessis Domino
suo, Dominc , adjuvante te fecimus quod jussisti, redde
quod promisisti.

SERMO XXXir.

In Psalmum cxliii :De Golia et David, ac de con-

temptu mundi.

I. Deus et Dominus noster curans et sanans omnem ani-

mse languorem multa medicamenta protulit de Scriptu-
,

ris sanctis, velut de quibusdam armariis suis, cum leclio-

nes divinae legerentur ;
quse per ministerium nostruni
adhibenda sunt vulneribus nostris. Non enim sic nos esse
profitemur pueros medici, per quos alios sanare dignetur,
ut nos ipsi jam non habeamus necessariam curationem. Si
in illum intendamus, si ei nos toto corde praebeamus cu-
randos , omnes sanabimur. Multa locta sunt , et magna
et necessaria : quanquam omnia sed tamen aha
ita sint ^

secretius in Scripturis absconduntur^ ut quaerentes exer-

ceant j aha vero in promptu et in manifestatione ponun-
tur, ut desiderantes curent. Psalmus hic magna c|uidcm
secreta continet, quae si omnia singillatim tractare volucri-
mus, vereor ne non ferat communis infirmitas ; sive propter

cestus temporales, sive propter corporis vires, sive propler

intelligenlioe tarditatem, sive etiam propter ipsam minus
idoneam suflicientianfi nostram. Pauca ergo inde dcliba-
bimus, quantum cxistimamus suflicerc otlicio nostro, et
intentioni Charitatis Vestrai;.

' Alias 10 do Diversie, el 3i ex Ilomiliis 5o.

432 s. AUGUsxiM Ei-iscoyx

II. Primo, titulus ejus est , « Ad Goliam K » Qui rudes

non sunt in Scripturis divinis ,
qui amant frequentare
istam scholam ,
qui non oderunt magistrum , sicut pueri
desperati , et intentam aurem praebent in ecclesia lectori-
bus, atque exceptorium cordis sui in fluenta Scripturae
divinae patefaciunt 5
qui non intra istos parietes domus
suae curam gerunt et domesticis fabulis delectantur , ut
ideo conveniant , ut inveniant cum quibus loquantur nu-
gatoria, non cum quibus audiant utilia j
qui non amant
loqui de rebus alienis , cum defecerint in suis : qui ergo
non ita conveniunt , et frequenter conveniunt , non sunt
rudes in isto litulo Psalmi ,
quod scriptum est , « Ad Go-

» liam : » norunt quis f uerit Golias. Tamen propter alios

qui vel nunc intenti sunt, alio autem tempore minus sunt
intenti, vel fortasse spinis saecularibus, id est, negotiorum
mundanorum curis, verbum in corde suo tanquam semen
utile etlocare consuerunt , narremus etiam ista pervetera,

et usitata intentis et studiosis litterarum divinarum.

III. Golias unus fuit ex Allophylis, id est, ex ahenige-
nis ,
qui bellum gerebant illo tempore adversus fiHos Is-
rael. Eo autem tempore David sanctus cujus est hoc ,

Psalterium_, imo per quem ministravit hoc Psalterium Spi-

ritus sanclus puer erat pascens oves patris sui , tenera
,

setate, vix dum adolescentulus ^. Fratres ejus jam juvenes

miUtabant, et in exercitu regis erant. Attuht eis missus a
parentibus ahquid de domo, usibus ipsorum. Ita illo tem-
pore quo pugnabatur , in exercitu inventus est nondum
miles , sed mihtum minister et frater. Extitit tunc Gohas
iste, de quo mentio facta est, ingens statura corporis
armis instructus , viribus etiam exercitatus , clatus jactan-

tia,qui superbe provocaretadmonomachiam adversarium

populum : hoc est ut unus inde electus ab ipsis proce-
,

' Tsal. cxLiii. — ' I Reg. 37.

 SEIVMO XXXII 5 IK PSALMUM CXLUI. 433
derct adversus eum , ut duobus pugnantibus examen to-
tius belli in medio versaretur , pacto et placito addito, ut
si quis duorum illorum vicisset , universae parti unde ste-
terattribueretur victoria. Rex ergo iile populi Judffioruro
filiorum Israel Saiil erat. Angebatur, aestuabat, quserebat
in universo exercitu illi verum non inveniebat parem :

nec forma corporis, nec audacia provocationis. Cum ergo

aestuaret, ausus est puer iste David, non praesumeus de
viribus suis, sed in nomine Dei sui^, proccdere adversus
eum. Nuntiatum non audacia pueritiae sed fidu-
est regi, ,

cia pietatis nec rex abnuit, non recusavit. Intellexit, cum

:

videret audentem puerum aliquid divinitatis in eo esse , ,

nec illam teneram aetatem sine divino instinctu talia posse

praesumere. Libenter accepit : processit adversus Goliam.
IV. In omnibus ergo, qui erant in ea parte, unde pro-
cedebat David , non erat praesumptio nisi de Deo : in illis

autem tota spes in unius hominis viribus. Sed quid est

homo , nisi quod in isto Psalmo cecinit? « Homo vanitati
» assimilatus est, dies ejus velut umbra praetereunt *. »

Ergo spes illorum inanis quae collocata est in umbra ,

transcunte. Armatus est autem David, ut quoniam aetate

et viribus impar erat quasi armis par esset sed arma ,
:

vetera non adjuvabant, potius onerabant novam aetatem.

Et ad hoc pertinet quod etiam apostolica leclio ante Psal-
mi canticum praesignavit, dicens « Exuile vos veterem :

» hominem, et induite novum-. » Noluit David vetiista-

tem armorum abjecit; onerosa esse dixit, quia

: impJica-
bant eum. Expeditissimus ille ad praelium procedere
jcupiel)al ^ fortis non in se, sed in Domino ^ armatus non
lam f(!rro , ([uam fide.

V. nimon abjeclis armis , elegit ali(|uid unde pugna-

icl : et hoc non sine sacraraenlo. Niim videlis quasi duas
I
r.Sjl CXI.Ilf, 7. ~ ' ColoSS. !ll, 9.

cxxiv. 28
 S. lUGUSTINI EPISCOPI
434
alteram in
quasdam vitas, unam in alienigenis veterem,
lUa pane
Israelitis novam, adversus invicem dimicare.ln
Domini Jesu Christi.
corpus diaboli, in ista prcefiguratio
torrente de fluvio et posuit in
Tulit quinque lapides de , ,

mulgeri solet, et ita processit ar-

vase pastoris, quo lac
continetur emm Lex
matus Quinque lapides, Lex
erat •,

.psa Lege decem prsecepta

quinque libris Moysi. Et in
sunt salutaria, quibus
decem pr^ceptis caetera serviant
et denario numero. Et
Pr^figuratur ergo Lex et quinario
«In
quinario, cecinit denario dicens
ideo David pugnavit
:

„ psalterio decem
chordarum psailam tibi K » Neque om-
sed unum tulit. Namque
nu- m
nes quinque lapides misit,
mero lapidum , numerum librorum
ostendit ,
uno la- m
pide unitatem implentium
Legem. Unitas emm ipsa implet

Ideo sublati sunt quinque ilb

Lgem idest,charitas.
quid significabat iUo tempore
.

lapides de fluvio. Fluvius

in Scripturis eadem sigmficantur
VI Non enim semper
debet Sanctitas Vestra, propter
rebus certis. Et hoc nosse
dociles Lectorem audiatis. Ea
ceeterasregulas, ut etiam
Scripturis, non semper ho.
qu^ ponuntur allegorice in
Lnificant. Non semper mons
Dominum significat, nou
non semper leo Domi-
semper lapis Dominum
significat ,

non semper bonum, non semper

malum ,

nuni sionificat,
quo pertinent csetera circum-
sed pro^ocis Scripturarum,
Quemadmodum htterae m tot mil-
stanlia ipsius lectionis.
rcpetuntur, non
libus verborum atque sermonum ipsce

finitae sunt tamen htterae :

augentur : verba infmita sunt,

potest ; htteras quivis potest ,
undc
verba numerare nemo
Cum una httera yariis loci.in
multitudo verborum est.

valet, non unam rem valet. Quce tan

oonilui-, cL pro loco
quam Deus et diabolus ?Tamen m capit.
diversa. res,
eum dicimus Deus et cum dicimus diabo-
D littera est,
,

I Psal. c%uii, 9-
 SERMO XXXII , IM PSALMDSI CXLIII. 435
Jus. Sicut ergo iittera pio loco valet : errat auttm, ct ni-
mis absurdus est, et intra '
pueriJe cor, qui cum ieverit
verl3i gratia , D
Jitteram in nomine Dei timet iilam po- ,

nere in nomine diaboJi, ne quasi Deo faciat injuriam. Sic

etiam qui imperite audit divinas Scripturas, ut de isto ipso
exemplo non recedamus cum audit , verbi , gratia , in
ailegoria positum fluvium, eo loco ubi dictum est: « Fiu-
» minis impetus iaelificat civitatem Dei'^: » dictum est
autem de inundatione Spiritus sancti, de qua alio ioco ait
Propheta : « Inebriabuntur ab ubertate domus tuae, et
» torrente voluptatis tuse potabis eos^ : » cum ergo sic
acceperit fluviuni in bono, et Jaudaverit, et deJectatus
fuerit ;
quando pro ioco dicitur ei, quod fluvius significet
homines fluentes,et temporaiibus deditos, cum transeun-
tium amore transeuntes expavescit quia in aiio ioco
, •,

acceperat fluvium in bono significare aiiquid , el pertur-

batur : ita fit in Scripturis mutus, quomodo in iitteris mu-
tus eflicitur , si noJuerit transferre ipsas Jitteras ad alia
verba , sed in his soiis verbis eas tenuerit , in quiJius eas
primo didicerit.
VII. Si percepit hoc Sanctitas Vestra, res vobis dicta est,

quantum arbitramur, utiiissima et quae vos muitum ad- ;

juvet, non soium ad audiendos Tractatus nostros, sed

etiam ad inteiiigendas ipsas Scripturas, de quibus vobis
ista tractamus. Fiuvius ergo, unde tuiit tunc David quin-
queiapides, non bonum aiiquid significavit iilo tempore.
Novic|uidempossequibusdam occurrere, bono signi- et in

ficare iiium fluvium sicuti si quispiam

: veiit baptismum
inteiJigere, ut Japides de baptismo levati, id est, homines

baptizati, fortissimi sint adversus dial)olum, qui signilica-

batur por (joliam, Tamcn propter (|uinarium niimcrum
constatnobis ratio, (juia dixeramus Lcgcm signiticari (jni-

'
l-'orlc geslal. — ' P^al. xlv, 5. — ^ 1<1 xxxv, i).

28.
436 S. AUGTJSTINl EPISCOPI

nario numero, propter quinque libros Moysi. Quid signi-

ficat quod de fluvio sunt ablati, et positi in vase pastoritio?
Jam diximus, quiain adventu Domini nostri JesuChristi,
ut vere diabolus vinceretur, Lex transiit ad gratiam.
Quid tam significans gratiam, quam lactis copia? Sublati
sunt autem illi lapides de fluvio. Fluvius significabat
populum fluxum, deditum temporalibus rebus, amantem
transeuntia, et cupiditatis impetu in mare hujus saeculi
decurrentem qualis erat populus Judaeorum vetus.
:

Acceperat Legem, sed calcabat Legem, et transibat super

Legem, et ferebatur in mare, quomodo fluvius super illos
lapides. Non enim lapides ifli limitem fecerant fluvio ut ,

statuerent fluvium. Quod si ita essent, significarent coer-

citionem Legis , et eos qui cum fluere coeperint volupta-
tibus et cupiditatibus suis, venientes ad praecepta Legis
consistunt, et refrenant impetus libidinum suarum. Non
autem ita erant iUi lapides ; sed in fluvio, super quos
transibat aqua , sicut super Legem transgressor populus
transibat. Inde ergo Dominus tulit Legem ad gratiam : id
est, de fluvio tulit, et in vase pastoris posuit.
Vin. Qui ergo vult implere Legem gratiam cogitet. ,

Ideo et ilia decem praecepta psalterii decem chordarum,

ipsa sunt quae erant in iflo populo vetere : sed illum

populum decem praecepta timore opprimebant. Non
enim erat in illis charitas, quse est per gratiam ; sed timor
erat. Praecepta Domini poenalia erant illi populo ; quia
impleri non poterant amore^. Gonabantur, sed cupiditate
superabantur. Cum ergo quisque ad gratiam transitum
fecerit, non alia praecepta implet : sed ipsa quae hac impleri
non poterant , hac implentur. Non est tamen vis praecep-

torum, sed vis gratireDei. Nam si praeceptorum Legis hoc

esset, et illa impleret. Qui transit ad Ghristum, transit a
' ForU: timoie.
 SEBMO XXXII, IN PSALMUM CXLHI. 437
timore ad amorem, et incipit amore jam posse, quod timore
non poterat et qui trepidaJDat in timore, non trepidat in
:

amore. Ideo hanc in decem preeceptis, quia significat

David hominem qui transit ad gratiam, cum dicit : « In
» psalterio decem chordarum psallam tibi^,))jamcantare
in praeceptis , hoc est hilariter praecepta complere.
IX. Et ut noverilis, fratres, quia gratia hoc implet
nemo^ debet de viribus suis praesumere hoc est enim :

praesumere de gratia Dei. Yocat enim te Deus, et jubet ut

facias : sed ipse dat vires , ut quod jubet , impleri possit.
Tibi autem capax fides adhibenda est, ut inundatione
gratiae huraihes te, supplices Deo, nihil de te praesumas ;

spohes te Goha, induas David. Ad hoc pertinet quod in

eodem Psalmo dicitur, quodjam commemorare cf^pera-
mus, « Quid est homo^ » Hoc enim monet, ne de se
praesumat homo. Nam videte quomodo incantat adversus
Goham, qui de se praesuraebat et commendat ibi David, ;

qui infirmus in hominibus in Deo firmissimus erat. ,

« Quid est homo? » Et dicit quid sit homo « Quoniam :

1»innotuisti ei. Hoc est totus homo, si innotescat ilU

)>

Deus si autem non illi innotescat Deus, nihil est homo.

:

Quid est homo, cui non innotuit Deiis? « Homo vanitati

» assimilatus est, dies ejus velut umbra praetereunt^ »

Ergo, « Quid est homo, quoniam innotuisti ei et tiUus :

» hominis, quoniam aestimascum? » Quidcst, « aestimas

» eum? Placuit tibi cUgere illum, et constituere in

))

aU([uo superiore et eminentiore loco : misericordiae tuoe

est, non meritorum ipsius.

X. Quaere (juid sit hominis proprium pcccatum inve- ,

nies. Quaerequid sit hominis proprium, meudacium iuve-

'nies. Tolle peccatum, et quidquidconsideraveris in homine

|Dei est. Non ergo amet homo (juod proprium esl. Ktiam

'
Psal. «.xi.iii, i). — ' J''urCi; ct ncinu. — * Psal. hliii, "5. — 4 ll.j I. 4.
438 S. ATJGUSTINI EPISCOPI

ad hoc potestperlinere illud quod dicit Apostolus « Nemo :

» quod suum est, quserat^MAliquaudoenim audiunt illud

homines a Lectoribus, et aedificantur ad auferendas res

alienas. Interest quis tibi dicat : NoH quserere quod
tuum est. Ah({uando enim dicitur
malo suasore, ah- a
quando autem dicitur a bono doctore. Deus bonus est
doctor. Quando ergo audis a Deo, Noh quaerere quod
tuum est noU sic accipere, quomodo dici solet. AHquid
:

boni est, quod te monet Deus. Quod dicebamus, quaere

quid sit tuum invenies peccatum. NoU ergo qu.Terere
,

peccatum et non quaeris tuum noh quaerere menda-

, :

cium, et non quseris tuum. Yeritas enim a Deo est, men-

dacium abs te.
XI. Et si diabolus aliquando aliquid suggerit, consen-
tientem tenet, non cogit invitum. Non enim seducit ille
aut trahit aliquem, nisi quem invenerit ex ahqua parte
jam similem sibi. Invenit enim eum aliquid cupientem :

et cupiditas aperit januam intranti suggestioni diaboli.

Invenit illum ahquid timentem, monet ut fugiat, quod
illum invenit timere monet ut adipiscatur, quod illura
:

invenit cupere : et per has duas januas cupiditatis et

timoris intrat. Claude illas, et imples Apostoh illud ia
hodierna lectione : « Non detis locum diabolo"^. » Ibi
enim voluit ostendere Apostolus, quia quamvis intret et
possideat diabolus homo illi tamen locum dedit, ut
5

posset intrare.
XII. Ergo quia nihil est homo cui non innotuit Deus et
quem non sestimat Deus dat illi gratiam suam, inveniens
;

in illo quod damnet, et donans omnia confitenti, ut coro-

net credentem. Quid enim invenit Dominus in hominibuj
quando venit, nisi quod damnaret? Omnino, fratres
cogitate et videte, sive in illo populo Israehtarum, sive in
• I Cor. X, iL. — ' Ephes. iv, 1'}.

,
 SERAIO XXXU, IN PS^LMLM CXLIII. 439
Gentibus, non invenit nisi quod damnaret. Et ideo ad
peccantcs humilis voluit venire, non judex, cum parcit
illis,utprimo praerogaretmisericordiam donandopeccata,
et sic postea redderet severitatem puniendo peccata. Non
abutamur, id est, non male utamur misericordia ejus, et
non sentiemus severitatem ejus. Ergo hoc esthomo totam,
quod eiinnotescit Deus, quod dat ilH gratiam suam, unde
praesumebat David GoHas autem de se, de viribus suis,
:

superbus, elatus, inflatus, primototam victoriam universae

partis suae in se uno constituit. Et quia omnis superbia
habet impudentiam frontis, in ipsam frontem lapide ve-
niente dejectusest. Evacuata est frons, quae habebat im-

pudentiam superbiae suse et vicit frons, quae habebat

5

humihtatem crucisChristi,
XIII. Propterea et nos signum ipsum crucis in fronte
portamus, qui illud intelhgit. Hoc dico, fratres, quia
multi illud faciunt, et intelhgere nolunt. Factorem quae-
rit Deus signorum suorum, non pictorem. Si portas in
fronte signum humihtatis Christi, porta in cordeimita-
lionem humilitatis Christi, Diximus autem, fratres, eum
dare locum diabolo, qui ilh aperit januas cupiditatis aut
timoris : sed cupiditatis cujus, aut timoris cujus? Nam et

regnnm coelorum cupimus, et gehennam timemus. Sed

quomodoillae januae, cupiditas rerum temporahum, et ti-
mor pfjenarum temporalium trahit plerum(|ue ad nequi-
tiam , et dat locum diabolo : sic cupiditas rerum aeterna-
rum, et timor poenarum aeternarum facit locum in corde
vcrbo Dei.
XIV. Breviter ergo, fratrcs, si volumus bcne vivere,
plus amemus quod promittit Deus, t|uam (juod promitlit
hic mundus ctplus timeamus quod minatur Dous, (|unm
5

quod minatur hic mundus, Num((uidmagnumahi|ui(l aiit

longum est ([uod diximus? Vcnil tcntatio libi alicujiLs
440 S. AUGUSTINI EPISCOPI
fraudem ut acquiras pecuniam pro-
fraudis, vis facere , :

mittit Deus fraudem non facientibus sempiterna regna

coelorum, vincit te cupiditas ad pecuniam. Nam quis est
qui nolit regna coelorum? Sed plus velle terrena, hocest
peccare : quod praesens est, non credere quod
plus velle
futurum est ;
quod videt liomo, et non deside-
plus velle
rare quod promittit Deus cum id quod videt homo, ;

etiam ab oculis potest auferri , etiam possessum potest

amitti 5 id autem quod promittit Deus , nec oculo car-
nis videri interim potest 5 et cum quisque ad Dei pro-
missa pervenerit, non timet ne amittat-, quia nemo est

potentior illo qui dedit. Itaque , fratres, haerete chari-

tate promissis Dei •, et non vos superabunt cupiditates
sseculi.

XV. Rursum timoris tentatio advenit :dicit tibi quisque,

Dic prome falsum testimonium. Primo promittit : sed
cum non deceperit, si forte praeponas promissa Dei polli-

citationi hominum, non vincit cupiditas : percomminatio-

nem tentat, et incipit minari horribiha. Potens esl forte
in civitate, potens in saeculo, videtur posse facere quod
minatur. Vincit te timor praesentis mali : quod et posset a

te utique Deus avertere, si hoc iiU videretur prodesse tibi

et si noUet avertere, inteUigere deberes, quia non tibi

permitteret evenire, nisiet hoc sciret prodesse tibi. Avertit

ignem a tribus pueris idem Deus. Numquid mutatus est

Deus, quia non avertit gladium a Martyribus.^ Idem ipse

fuitDeus trium puerorum, qui fuit Machabaeorum. lUi
de igne evaserunt illi ignibus cruciati sunt
, utrique :

tamen in Deo sempiterno viccrunt. Non enim aut iUi vita

ista temporali delectabanlur. aut iJli minis temporaUbus
frangebantur.
XVI. Ttaque noUtimere hominemminantem tibi. Quid
 SEKMO XXXII , IN PSALMUM CXLIIT. -441

est enim homo? « Vanitati assimilatus est, dies ejus siciit

» umbra praetereunt. «Aut non tibi nocebit, et ante

transibit illaumbra, quam ad te aculeus ejus transire po-
tuerit ;
potens est enim Deus aut si permissus fuerit
:

nocere, ad tempus nocebit umbrae tuae, idest, rei transi-

temporali tuse, vitae viteri tuae. Usque
torife ture, vitae

enim ad ultimum mortis portamus aliquid veteris hominis.

Temporalem vitam ille nocere potest, aeternamtibi vitam
nemo potest auferre. Tollet tibi impedimenta, quibus hic
teneris ; et haerebis Deo, cui tejam praemissa spe, charitate
colhgaveras.
XVII. Propterea in Psalmis elegantissime dicitur de
homine malo « Sicut novacula acuta fecisli dolum^ »
:

Sic illi insultat Spiritus Dei. Quid attendit in novacula?

Non c{uia occidi homines de novacula possunt sed ad :

quam rem factaest novacula. Factaestautem ad radehdos

capillos. Quid tam superfkmm iii corpore, quamcapilii?
Quanta quanto studio, quanta cautela, quanta
instantia,
intentione acuitur, ut radat capillum? Sic et homo malus
tollit se in partem , cogitat, recointat, excogitat, ponit
fraudem super fraudem, quaerit rnachinationem ministros ,

parat, falsos testes comparat, acuit novaculam. Quid fac-

turusjusto, nisi superflua rasurus?
XVIII. Itacjue, fratres, si vultis parati esse ad secjuen-
dam voluntatem quod vol^is dicimus, et nobis pri-
Dei,
mum dicimus imo omnibus dicit ille, qui securus dicit
;

si vobimns paraticsse ad sequendam voluntatem Dei, non

amemus ista quae transeunt, non putemus ipsam esse

feiicitatem, quae dicitur in hoc saeculo. Hoc enim puta-
bant illi alienigen.e -, totam febcitatem in rebus tempora-
liiius, totam suavitatem in umbra ponel)ant, non in ipsa

luce, non in ipsa veritatc. Ideo in isto Psalmo, <|ui « ail

• P»al. 1.1,4.
442 S. AUGUSTINl EPISCOPI
» Goliam » est, attendite posteriora Psalmi : omnino lu-
cidissimis verbis et enodatissimo sermone, qui non quaerat
interpretem autexpositorem, sed misericordia Dei ita sunt
posita, ut nemo dicat : Ecce hoc quomodo voluit dixit, et

pro ingenio suo interpretatus est, sensit utvoluit : sic sunt

posita, ut nemo se excuset. Posita sunt autem a David
dicente, id est, a nova vita, Christi vita, vita quse per
Chrislum nobis data est : insultans vitae veteri, fehcitati
veteri hominum, et illis qui in eam spem ponunt, etilUs
quiadipiscuntur eam, et in illa gaudent.
XIX. Videntur enim justi laborare in hoc saeculo, et
injusti feliciter in hoc saeculo vivere et quasi dormiat
:

Deus negligens
, res humanas illi plerumque extolluntur
,

impunitate, plerumque franguntur infirmitate, et pu-

isti

tant sibi nihil prodessequod bene vivunt quia non ha- ,

bent ea quibus videntur abundare peccatores, scelerati et

impii homines. Et quandiu talia rogant a Deo, ut pro
magno sibi prsestentur , tandiu errant j et cavendum est

ne dentur in potestatem cupiditatis suae. Nam dictum est

« Dedit illos Deus in concupiscentias cordis eorum ^ » Et

magis propitius est Deus, quando superflua et nugatoria

petentem non exaudit ut det sed exaudit ut sanet non ,

dando. Etenim quare ista quaerant homines , quis non

videt? Ut in luxuriis suis consumant, et in nugis, et in
insanissimis spectacuhs, a Deo* quserunt homines habere
ista.

XX. Da mihi hominera de saeculo, petat a Deo divitias ;

dentur, et vide innumerabiies consequi laqueos mortis

ejus. Opprimit inde pauperem, superbit homo mortahs
super hominem parem sibi, quaerit honores ab hominil)us
vanos: utautem adipiscatur, exhibetiliisludicra ne([uitiae,

ludicra malae cupiditatis : ludos et ursos emit , donat res

' Psal. txxx, t3. — ^* Forte ideo.
 SERMO XXXII, IN PSAL1VITJM CXLIII. 443
suas bestiariis, esuriente Christo in pauperibus. Quid opus
estpluradicere, fratresPVosipsi cogitatequoenos tacemus,
quanta mala faciant homines de superfluis rebus, quando
illis acciderit proventus illarum. Nonne melius est, quando

talis est homo ut possit sic uti copia rerum praesentium

,

ut auferat illi eam Deus non , illi eam det? Nonne tuncest
misericordia?
XXI. Et dicet Bene feci, et nihil alienum abstuli, et
:

non me exaudisti ex eo quod habeo do egenti, non tollo

:

alicui : a te peto, tu da. Quasi vero det tibi villam, nisi

alius perdat villam. Sidicatur tibi Vendas villam tuam : :

tanquam maledictum exhorrescis, injuriam tibi factam

putas •, odium servas in pectore, quia hoc audisti ab ho-

mine, ut venderes villam quasi emere possis, nisi alius :

vendat. Itaque quod valde cupis emere, et optas emere, si

malum est vendere, aliimalum quaeris. Bonum estinvenire
saccellum solidorum in via : quod cum invcneris, dicis

Deus mihi dedit : (|uasi possis invenire, nisi aliiis perdat.

Quare ergo nonoptas iliorum thesaurorum bona, quae te-

cum omnes sineangustia valeant possidero? Desiderasau-
rum, desidera justitiam. Ilabere aurum non potes, nisi
alius amittat : justitiam ambo complectimini , et ambo
dilatamini.
XXII. Redeamus ergo ad Psalmnm, ut intelligat Charitas
Vestra eos esse alienigenas, qui totam felicitalcm non pu-
tantnisipraesentem. Seddignum tejudicas cuietista Deus

det : qurere ([uomodo utaris. Si non dedit, scias(juia pro-

liluis tuus
dest tibi quia non dat pater bonus. Quia el

quando plorat, ut des illi formosum cultellum manubrio

deaurato ;
([uantuni vult ploret, non illi das und»' I.T-datur.

me de mauu fiiioruni alicnoruin, ([uo-

« Domine, libera
» rumos loculum cst vanitatem, el dexlera eorum dexlera
444 S. AUGUSTINI EPISCOPI
» iniquitatis Et exponit quam dicat vanitatem et
'. m

quam Dexteram enim iniquitatis dicit felicita-

dexterara.
tem hujus sseculi non quia non invenitur apud bonos
:

sed boni quando illam habent, in sinistra illam habent

non in dextera. Felicitatem perpetuam habent in dextera :

fehcitatem temporalem habentin sinistra. Cupiditas autem

rerum aeternarum et fehcilatis aeternae, non debet misceri
rerum temporalium, id est, fehcitatis praesentis
cupiditati
et temporaHs. Ethoc est, «Nesciat sinistra tua quid faciat
dexteratua-. » Ergo, « Dextera eorumdexterainiquitatis. »

XXIII. Auditejam quomodo locuii sunt vanilatem, et

quomodo dexteram habeant iniquitatis. Audiamusomnes,
prodest vobis. Audiatis, ne dicatis non vos audisse : quia
dictumest servo : Tu dares, et ego exigerem^. Et diximus
hesterno die, quia nos servi sumus dantes 5 alter est qui
exigat. Sorores nostrae, nolentes audire, quasi nolunt pati
cxactorem. Sine causa, fratres mei, nemo sibi hinc blan-
diatur. Ahud est non accepisse, aliud accipere noluisse.
Qui recusat donum Dei, ipsius recusationis reus tenetur*.
Quomodo enim dictum est servo dispensatori, Quare non
dedisti.'^ Sic dicetur servo, cui ille positus est dispensare,
Quare non accepisti? Si non fuit quidaret, excusabis te :

si autemsonant Lectores, etiamquandotacentTraclatores,

et ubique verlmm Dei praedicatur, et vere dictum est « In :

» omnem terram exiit sonus illorum , et calor verbi Dei

» ubique diff unditur, nec est qui se abscondat a caiore
» ejus^ : » Non erit quid dicere in judicio Dei. Fratres
audiamus, et faciamus volumus habere spem, non nos ; si

excusemus. Plerumque mendicus unum nummum petens,

ad ostium tibi praecepta Dei cantat.

Psal. cxuii, II. — » Matth. \i, 3. — ^ Luc. xix, 23. — 4 Vide in

Psal. xxxn, Serm. ii, n. i. — ^Psal. xviii, 5.
 SERMO XXXII , IPJ PSALMUM CXLllI. 445
XXIV. Audiamus ergo : « Quorum os locutum est va-
» nitatem, et dextera eorum dextera iniquitatis. ))Videte
felicitatem mundi, ubi illi spem ponebant qui locuti sunt
vanitatem, et quorum dextera iniquitatis est. Nam sic in-
cipit dicere : «Quorum filii eorum sicut novella; consta-
» bilitae^ » Felicitas licita est. Non hic dixit fraudes,
perjuria, rapinas, scelera : felicitatem dixit quasi innocen-
tium. Et si ista contemnenda
est; quemadmodum sunt
plangendi qui etiam rapinas faciunt, qui furta, ([ui
illi,

scelera, qui homicidia, qui adulteria et caetera qu£e etiam

ipsa mundana fehcitas damnat?
XXV. Videte qualem veht esse hominem de vita nova ,

qualem velit esse hominem ad vasa pastoralia pertinen-

tem et ad gratiam Dei, et ad lac quo nutrimur. Atten-
,

dite jam « Quorum filii eorum sicut novellae constabi-

:

)) htae-, fihse eorum ornatae sicut similitudo tempH. ))Forle

propterea sorores nolebant audire. Audiant ergo, velint

nohnt, et discant venire ad Dominicum, non in superbia
Gohae, sed in humihtate David. JSumquid enim ista ex-
ponenda sunt? Numquid obscura sunt? Loquuntur ho-
mines vanitatem et dicuntur ahenigenae non pertinent
, :

ad haereditatem Christi, adregnumejus cui dicimus, Pa-

ter noster ahenigense computantur. Et quam dicunt fe-
:

hcitatem? « Fihi eorum sicut novelloe constabiJitae » :

((uasi propagopropaginis. Habet multosfilios, muJlos iw-

potes; securus est adversus casus mortis. Quasi nonmiJJia

hominum pJerum(|ue unus casus absumat. « FiJii eorum
)) sicut noveJJce conslabiJilae. » Ecce puta sint iiiii sicut

novellae constabiJitae : nonne ah((uando etiam noveJIas

vicinas svJvarum ignis absumit? « Filire corum ornalie si-

cut similitudo lempli. » Cilo liinc transcamus consukn- :

dum est pudori fceminarum. Ipsie polius Iiabendo cognos-

Psal. C!ILIII, 13.
446 S. i.UGUSTIKI EPISCOPI

cantquid liabeant, quod nos commemorando erubescimus.

« Filiae eorum ornatse sunt sicut similitudo templi. Cel-
» laria eorum plena, eructantia ex hoc in hoc^ » Quo-
modo dicimus de abundantibus Non habet ubi ponat,
:

nescit quid habeat. Impletur unum cellarium, et redun-

dant fructus : redundant possessiones, eructant cellaria ex
hoc in hoc.
XXVI. « Oves eorum foecundae , multiplicantes in exi-
» tibus suis. » Intrant paucse 5
pariunt, et exeunt multse :

« Multiphcantes in exitibus suis. » Anno priore tot erant,

hoc anno tot sunt. Gaudetur et exullatur ; tumescit Go-
lias , et ad certamen provocat superbus in isla felicitate :

Quis mihi potest ? Quis mihi audet ? Si non illud dicunt

homines quibus haec abundant, si non quotidie unusquis-
que sentit in se. Habet ahquid amplius quam vicinusj
nonne dicit, Quis mihi potest? aut vicinus iste si mihi
fecerit injuriam non illi ostendo? Vide si non Gohas est
provocans ad certamen. Sed procedit David, nudus armis
belhcis, armatus lapidibus paucis, prosternet omnem su-
perbiam, id est, justus liomo : sicut Martyres fecerunt,
prostraverunt injuslos. Et eo tempore quo videbantur vic-
tores, ipsi vincebantur, quando in his dux ipsorum diabo-
lus superabatur.
XXVII. Verum fehcitatem illam attendite « Oves eo- :

» rum multiplicantes in exitibus boves eorum crassi. :

» Non enim plerumque maceria

est ruina sepis^. » Sepis

esse solet. « Non neque exitus » omnia

est ruina sepis , :

integra omnia perfecta omnia plena. « Neque clamor

, ,

» in plateis eorum » non lites non tumultus. Videte

: ,

qualem felicitatem quasi innocentium describat : ne dicat

sibi quisque, Sed hoc dixit de illis qui rapiunt res alie-
nas. Non est hinc dictum aliquid : alibi fit tahum menlio.
• Psal. cxLiu, i3. — » Ibid. i4-
 SEUMO XXXII, IN PSALMB.M CXLIII. 447
Nam manifestum est sceleratos esse puniendos. Et hinc
debent intelligere quse poena eos expectet ,
quando inno-
cens quisque cum his superbe utitur etimmoderate_, repro-
batur a Deo, et inter fiUos alienigenarum computatur.
Non enim et dives ille alienos fructus quaerebat , cui suc-
cessit regio in fructibus , et cum aestuaret , non habens
quo congregaret fructus mundanos, et non videret pau-
peres in quibus sibi thesaurizaret in ccelo : « Destruam,
» inquit, apothecas meas , et faciam novas amphores, et
)> Unde, nisi de fructibus suis ? « Et dicam
replebo eas. »

)) animae meae, Habes multa bona satiare. Dixit autem ,

)> ilh Deus Stulte hac nocte auferetur a le anima tua

, , :

» qnae praeparasti, cujus erunt^? » Sicut ergo in Evan-

geho, fratres insultatum est homini gaudenti de tem-

,

porah fehcitate, quamvis ilh fehcitate de agro proprio

esset non de rapinis ahenis
, sic et in isto Psalmo tem- :

porah fehcitati insultatur ut discat anima innovata et ,

regenerata per gratiam lactis, illam desiderare perpe-

tuam et sempiternam beatitatem. Ideo vide quomodo
connectat : « Quorum fihi eorum sicut novellae consta-
» biht.Ti fihse eorum ornata? ut simihtudo temph. Cella-
,

» ria eorum plena eructantia ex hoc in hoc. Oves eo-

,

» rum fcecundae , multiphcantes in exitibus suis : boves

» eoriim crassi. Non neque
est ruina scpis , neque exitus,
» clamor in plateis eorum. Beatum dixcrunt popuhim cui
» haec sunt'^. » Sed qui dixerunt ? « Quorum os locutum
» est vanitatem. » Superius enim descripti sunt.

XXVllI. Tu autem quid dicis ? Nam ilh « beatum di-

» xerunt populum cui haec sunt. » Ego quid dico ? « Bea-
» tus populus cujus est Dominus Deus ipsius. » Ergo ille

est beaius popuhis ,

qui pro filiis suis et pio hliabus or-

natis ,
pro crassitudine boum, pro foecundilate ovium,
' Luc. ui, i8, etc — ' Psal. gxlui, i5^
448 S. AUGUSXIM EPISCOPI

pro plenitudine cellariorum ,

peo integritate aedificiorum,
pro pace ac litibus et jurgiis civiiibus ,
pro ista omni fe-
licitate, Deum suum vult possidere, ut ipsum habeat
pro omnibus ,
qui condidit omnia , et dicat , Mihi autem
adhaerere Deo, bonum est^ : colat eum gralis-, colat quando
ista dat , et quando aufert , et quando non dat : et nihil

sic timeat ,
quam ne ipse se auferat. Itaque christianus
populus, fratres ,
qui dicit in cordesuo, Quidquid vult
auferat , se ipsum mihi non auferat , « Beatus est popu-
» lus , cujus est Dominus Deus ipsius.

iWVWVVfVW» WVWWWWl/VWt^Wft^VWWWVVWVVliVWlUVll 'VW«'VWVVWt wnivwi wv«

SERMO XXXIII ^

De versu ejusdem Psalmi cxlih. Deas canticum uo- ^

viun cantabo tibi , in psalterio decem chordarum

psallam tibi.

I. QuoNiAM « Deus canticum novum

scriptura est , ,

» caniabo decem chordarum psallam

tibi , in psalterio
)) tibi » decem chordarum psalterium
: decem praecepta ,

Legis intelliguntur. Cantare autem et psallere negotium ,

esse solet amantium. Vetus enim homo in timore est, no-

vus in amore. Ita etiam duo Tcstamenta discernimus,
vetus et novum ,
quse in allegoria dicit Apostohis etiam
in Abrahse uno de ancilla altero de iibera
fiiiis figurari, , :

« Quae sunt, inquit, duo Testamenta. Servitus enim per-

tinet ad timorem hbertas ad amorem^. Dicit enim Apos-
,

tolus : « Nonenim accepistis spiritum servitutis iteruni in

» limore •, sed accepistis spiritum adoptionis filiorum , in

• Ptal. Lxxii, 28. — 2 Alias de J)iveisis 18. — ^ Galat. iv, 22, elc.
 SEPvMO XXXlll, DE VEflSL 1-SALMl CXLllI.
449
» qiioclamamus, Abba, Pateri. » Dicit et Joannes : « Ti-
)) mor non est in charitate, sed perfecla charitas foras
)) mittit timorem-. )) Gharitas ergo cantat canticum no-
vum. Nam timor
hominc constitutus, ille servilis in veteri

potest quidem habere psalterium decem chordarum quia

,

ct Judaeis carnalibus data est ipsa Lex decem prscepto-

rum sed cantarein illa non potest canticum novum: sub
:

Lege est enim et implere non potest Legem. Organum,

ipsum portat, non tractat; ct oneratur psallerio, non or-

natur. Qui autem sub gratia est, non sub Lege, ipse im-
plet Legem quia non est ei pondus, sed decus; nec ti-
:

menti tormentum est, sed amanti ornamentum. Spiritu

enim dilectionis accensus jam in psaltcrio decem chorda- ,

rum cantat canticum novum.

II. Nam sic dicit Apostolus : « Qui enim dihgit alterum,
» Legem implevit. Nam non adulterabis, non homicidium
)) facies, non furaberis non concupisces , ; et si quod cst
)) aliud mandatura, in hoc sermone recapitulatur, DiJiges
)) proximum tuum tanquam te ipsum. Dilectio proximi,
)) malum non operatur. Plenitudo autem Legis, chari-
)) tas ^. Dominus etiam quia dixerat « Non veni sol-
)) :

)) Legem, sed adimplere ^

vere propterea tale mauda- : ))

tum Discipuhs dedit, undc Lex ab eis posset impleri.

« Mandatum , inquit, novum dovobis, ut vos inviccm
M diligatis^. )) Non ergo mirum si mandatum novum
,

cantatcanticumnovum quia, sicutdiclumest, psaltcrium :

deccm chordarum decem pniecepta sunt Legis, et plenitudo

Legis dilectio est. Paucas autem inde chordas commcmo-
rarc Apostolus voluit, ut ex eis cictera intclligantur, ul)i
ait, Nam non adulterabis, non homicidium lacics, etc.

Nam sicut duo sunt praeccpla dilcctionis, cx {|uibus Do-

Uom.
' — Jonii. iv^ Ki — Roni.
v.i', k").8, clc. — ' I
^ xiii, 4 M.,||I|.

1 7. — ' Jo lll. \lll, .1/|.

c.xxiv. 20
450 s. AuGusimi EPiscopi

minus dicit totam Legera Proplietasqiie pendere , satis

ostendens dilectionem esse plenitudinem Legis : ita ipsa

decem prsecepta in duabus tabulis data sunt. Tria quippe

dicuntur in una tabula esse conscripta et septem in altera.
Sicut autem illa tria pertinent ad dilectionem Dei , ita

septem csetera dilectioni proximi deputantur.

IIL Primum est illorum trium « Audi Israel, Domi- :

» nus Deus tuus Dominus unus est. Non facies tibi idolum

» aut cujusquamsimilitudinem, neque quae in coelo sursum,

» neque quae in terra deorsum , et caetera quibus ad unius
» Dei cultum relicta idolorum fornicatione constringit ^»
Secundum autem praeceptum est « Non accipies nomen :

Domini Dei tui in vanum » Tertium de observatione "^.

,

sabbati. Credo propter Trinitatem tria praecepta pertinent

ad dilectionem Dei. Unitas enira divinitatis a Patre habet
exordiura inde priraum praeceptum de uno Deo maxime
:

loquitur. Adraoneraur autem secundo praecepto , ne Fi-

lium Dei creaturara puteraus, si eura acceperiraus in sequa-
lera Patri. Oranis enira creatura , sicut dicit Apostolus,
vanitati subdita est : ibi autera prsecipitur , ne nomen Do-
mini Dei nostri in vanura accipiaraus. Jam verodonum
Dei ,
quod est Spiritus sanctus ,
promittit requiera sera-
piternara, quae sabbato figuratur : unde nos sabbatum
spiritaliter observaraus, si non faciaraus opera servilia.
Ab his enira etiara carnali intellectu Judaei sabbato pro-
hibentur. Qui autera spiritaUa vult intelhgere opera ser-
viha , audiat Dorainura dicentera : « Omnis qui facit pec-
» catura, servus est peccati^. » Peccatura autera non
solum illud est ,
quod in turpi aut iniquo facto apparet
hominibus •, sed etiam si habeat speciem boni operis, et
tamen propter mercedem temporalem fiat non propter ,

requiem serapiternara. Quodhbet enim quisque facit si ,

' Exod. XX, 2, etc. — ^ Deut. v, 6, etc. — ^ Joaa. viu, 34«

 SER.MO XXXin, DE \ERSU PSALMI CXLIII. 451
hoc animo facit, ut teiTenum emolumentum consequatur,
servrliter facit , et ideo sabbatum non observat. Gratis
enim amandus est Deus : nec anima potest nisi in eo quod
diligit, requiescere. iEterna autem requies ei non datur, nisi
in dilectione Dei, qui solus aeternus est, et ipsa est perfecU
sabbatun sabbatorum. Quaprop-
sanctificatio, et spiritale
terquoniam in Spirilu sancto sanctificamur, quis est quem
non moveat ad magnum sacramentum intelligendum
quod in tribus proeceptis ad Deum pertinentibus tertium
praeceptum estde sabbato? Etinhis oranibus quae Scrip-
lura in libro Genesis Deum fecisse commemorat non ibi,

dicitur sanctificasse nisi diem septimum , quod significat

sabbatum.
IV. Septem vero preeceptorum quse dilectioni proximi
tribuuntur, primum est, Honora patrem tuum et matrem
tuara. Secundum Non occides. Tertium^ Non moecha-
,

beris. Quartura. Non furaberis. Quintum, Non falsum

testimonium dices. Sextum_, Non concupisces uxorem

proximi tui. Septiraum Non concupisces rem proximi
,

tui. Huic distributioni manifeste attestatur Apostolus, ubi

dicit ; « Honora patrem tuum
matrem tuam ^ » quod et :

est mandatum primura. Quaeritur enim, et non in toto Deca-

logo invenitur priraum quia decem mandatorum illud est
:

primum ubi de uno Deo colendo praecipitur. Et ideo de

honorandis parentibus scriptum in alia tabula, primum-
que est, quia inde incipiunt praecepta quae ad dilectionem
proximi referuntur.
V. Cantemus ergo canticum novum, psallentcs psaj-
terio deccm chordarura. Hoc est canticum novum, gratia
novi Tci^tamenti, ([uod nos a vctere, horaine discvrnit
qui primus factus est de terra terrcnus. De limo enira f;ic-
tus cst , »1 amissa beatiludine in miseriani jurc projcctiis
' EpllCS. VI, 2.
2!).
452 s. AUGUSTiwi Eriscori
Scd (luid
est, quoiiiam praecepti praevaricator extiterat.
dicitapud Prophetam, qui gratias agit graticR Dci pcr re-
missionem peccatorum reconcilianti nos Deo , et reno-
vanti praeteritam vetustatem ? « Eduxit me , inquit , de
» lacu miseriae , et de luto limi : et posuit supcr petram
)) pedes raeos , meos et immisit in os
et direxit gressus :

meum canticum novum, hymnum Deo nostro ^ » Hoc est

canticum novum quod psalht in psalterio decem chor-
,

darum. Nemo enim laudatDeum, id est, dicit hymnum,

nisi ori suo factis consentiat, Deum et proximum dih-

gendo. Nec se arbitrentur rebaptizatores Donatistse ad

novum canticum pertinere ; non enim cantant canticum
novum , cjui ab Ecclesia omni terra essc ,
quam Deus in

voluit , superba impietate Etcnim aho loco praecisi sunt.

idem Prophetadicit « Cantate Domino canlicum novum,

:

))cantate Domino omnis terra Qui ergo cantare cum '-.

)>

omni terra non vuit, a vetere homine non recedens, non

cantat canticura novum nec psalUt in psalterio decem ,

chordarum : quia hostis est charitatis , quse sola Legis est

plenitudo ,
quam decem pr?eceptis ad charitatem Dci et

proximi pertinentibus dicimus contineri.

» Psal. xciu, 3; elc. — ^ Id. xcv, i.

 SEH.MO XXXIV, IK H.T.C VEP.CA PSVLMI CXLIX. 453

»M\\>V\'V».VV%\VW\V\\\..V1.\.WW\WV«.\-.-. • l .
•
»\\\\\\\VW\\V\\vv\vv\v\\Wlvx\\VVW

SERMO XXXIV \

\n liaecverba PsalraicxLix : Cantate Domino canticinn

mh>uin, laus ejus in Ecclesia sanctoruni etc. De can-
lico novo ct vita nova.

Habitus Carthagine ad Majores.

I. Admoniti sumus cantare Domino canticum novuni.

Homo novus novit canticum novum. Canticum res est ,

hilaritatis 5
et si diligentius consideremus, res cst amoris.
Qui ergo novit novam vitamamare, novit canticum no-
vum cantare. Quae sit ergo vita nova, commonendi sumu.<^
propter canticum novum. Ad unum enim regnum perti-
nent omnia homo novus, canticum novum Testamen-
, ,

tum novum. Ergohomo novus et cantabit canticum no- ,

vum et pertinebit ad Testamentum novum.

,

TI.Nemo est qui non amet sed qureritur quid amct. Non :

ergoadmonemur, ut non amemus sed ut e]igamus(|iiid :

amemus.Sed quideligimus, nisi prius eligamur.^Qui:i c ili- 11

ligimus, nisi prius diligamur. Joannem apostolumaudile.

Ille est Apostolus, qui super pectus Domini discumbebat,
et in eo convivio ccelestia secreta bibebat -. Kx ilio potu,
et ex illa felici ebrietate ructavit : « Inprincipioerat Ver-
» bum^. » Humilitas excelsa, et ebrietas sobria. lUe eigo

magnus ructator, hocest, praedicator, inter crctcra (jua«

bibit de Dominico pectore , etiam hoc dixit : Nos diligi-

Alia.s !<> I)iv<*r'!l< 7. — ' .lo.ni. xiii, ;>1. ^ \<\ i, i

 454 S. ALGUSTINl EPISCOPI
mus, quia ipse prior diiexitnos^ Multum enim dederat
homini, quandoquidem de Deo loquebatur dicendo , :

Nos diligimus Qui ? quem ? Homines Deum mortales

, ,

immoitalem ,
peccatores justum, fragiles immobilem, fac-
tura fabrum. Nos dileximus hoc unde nobis ? Quia : et

ipse prior dilexitnos. Quaere unde homini diligere Deum :

nec invenies omnino nisi quia prior illum dilexit Deus.

,

Dedit se ipsum quem dileximus dedit unde dihgere- :

mus. Quid enim dedit, unde diligeremus, apertius au-

dite per apostolum Paulum : « Charitas, inquit, Dei dif-
» fusa est in cordibus nostris-. » Unde? num forte a
nobis ? Non. Ergo unde? Per Spiritum sanctum, qui datus
est nobis.
III. Habentes ergo tantam fiduciam amemus Deum ,

de Deo imo quia Spiritus sanctus Deus est, amemii-

:

. Deum de Deo. Quid enim plus dicam; amemus Deum di

Deo? Certe quia dixi , Charitas Dei diffusa est in cordibu^
nostris per Spiritum sanctum qui datus est nobis : idec
est consequens , ut quia Spiritus sanctus Deus est 5 nec
diligere possumus Deum , nisi per Spiritum sanctum, amo
mus Deum de Deo. Hinc est ergo consequens. Audite ape r-
tius ipsum Joannem « Deus charitas est-, etqui manet ii
:

» charitate, in Deo manet et Deus in illo manet^ » Parun

,

est dicere, Charitas ex Deo est. Quisnostrum auderet di-

cere quod dictum est : « Deus charitas est? » Dixit c[u

noverat quod habebat. Quid ergo humana imaginatio e

volatica cogitatio fingit sibi Deum , et in corde suo fabri-

catidolum , coraponens qualem potest cogitare, non qua

lem meruit invenire? Tahs est Deus? Non, sed talis est
Quid lineamenta disponis ? Quid membra componis? Quit
staturam placitam formas? Quid pulchritudinem corpori
imaginaris ? Deus charitas est. Quis color est in charitate

I Joan. IV, lo. — » Rora. v, 5. — ^ i Joan. iv, 8.

 SEKMO XXXIV, IN H.CC VERBA PSALMI CXLIX. 455
Ouse lineamenta ? Quae forma ? Nihil horum videmus : et
tamen amamiis.
IV. Aiideo dicere Charitati Vestrae : in inferioribus at-
tendamus, qiiod in superioribus inveniamus. Ipse amor
infimus atque terrenus , ipse amor sordidus et flagitiosus
qui corporis pulchritudinis consectatur, aliquid nos admo-
net unde ad superiora et mundiora surgamus. Amat ah-
quis lascivus et impudicus pulcherrimam foeminam mo- :

vet quidem corporis pulchritudo sed intus quaeritur amo- ,

ris vicissitudo. Si enim audiat quod illa oderit eum, nonne

omnis ille sestus et impetus circa membra pulchrafrigescit,
et ab eo quod intenderat quodam modo resiht, averti-
tur , ofFenditur , quod amabat ?
odisse etiam ipse incipit
numqnid forma mutata Nonne ibi sunt omnia quae
est?
illexerant? Ibi sunt^ et tamen ardebat in eo quod vi-
debat et de corde exigebat quod non videbat. Si vero
,

cognoscat quia vicissim amatur quomodo vehementius ,

inardescit ? Videt illa illum, videt ille illam, amorem nemo

videt et tamen ipse amatur qui non videtur.
:

V. Erigite vos ab ista lutulenta cupiditate, ut maneatis

in illuminatissima charitate. Deum non vides ama et : ,

habes. Quam raulta in damnabihbus cupiditatibus aman-

tur, et non habentur : sordide quaeruntur, nec tamen
continuo possidentur. Numquid hoc
est aurum amare

quod aurum habere? Multi amant, non habent. Num- et

quid hoc est habere latissima et lautissima praedia, quod
multi amant, et non habent ? Numquid hoc est amare
honorem quod habere honorem? Muhi sine honore
,

inardescunt haberc quaprunt habere, et pKTumcjue

:

anto moriuntur, quam invcniant quod (|ua'rebant. IVus

nobis de compendio se offert clamat nobis Amate me : .

et habebitis me quia nec poteslis amare me, nisi

;

abueritis me.
4.56 S. AUGUSTINl EPISCOPl
Vf. O fratres, ofilii, o catholica germina, o sancta et
superna semina, o in Cliristo regenerati et desaper nati
aiidite rae, imo per me : « Gantate Domino canticum no-
» vum. » Ecce, inquis, canto. Cantas, planecantas. Au-
dio : sed contra linguam testimonium non dicatvita. Can-
tate vocibus , cantate cordibus , cantate oribus , cantate
moribus : « Cantate Dominocanticum novum^. «Quaeritis
quid decantetis de illo quem amatis ? Sine dubio de illo
quem amas cantare vis laudes ejus quaeris quas can-
, :
,

tes. Audistis CantateDominocanticumnovum. »Laudes

, «

quaeritis? « Laus ejus in Ecclesia sanctorum. » Laus can-

tandi, est ipse cantator, Laudes vultis dicere Deo? Vos
estote quod dicatis. Laus ipsius eslis, si bene vivatis. Laus
enim ejus non estin synagogis Judseorum, non est in in-
sania Paganorum, non est in erroribus hnereticorum, non
est in plausibus theatrorum. Quseritis ubi sit? Vos atten-
dite, vos estote. « Laus ejus in Ecclesia sanctorum. »

Quseris unde gaudeas quando cantas ? « Laetetur Israel in

)) eo qui fecit eum ^ » et unde laetetur non invenit nisi
:

Deum.
Vn. Bene, fratres mei, interrogate vos ipsos^ cellas
interiores discutite : videte, et attendite quid habeatis de
charitate, et hoc c(uod inveneritis augete. Attendite ad
lalera thesaurum, iit intus divites sitis. Caetera certequae
magnura habent pretium , chara dicuntur •
nec frustra.
Aspicite consuetudinem sermonis vestri : charius est illud,
quam illud. Quid est, charius est, nisi pretiosius est? Si
charius dicitur , quidquid pretiosius est ;
quid charius ipsa
charitate, fratres mei?Quodest, putamus, pretium ejus?
unde invenitur pretiura ejus ? Pretium tritici, nummus
tuus^ pretium fundi , argentum tuum •
pretium marga-
rit.ne, aurum tuum : pretiura charitatis, tu. Quaeris ergo
Psi!. €\nx, I. — Ibi i. 2.
 SERMO XXXIV , IN H^C VEP.BA PSALMI tXLlX. 457
uiKle posskleas fiindura. gommam ,
jnmGnlum : fundum
quGeiis unde emas, et quseris apud te. Si vis autem habere
charitatem, qu.Tre te, et inveni te. Quid enim times dare
te, ne consumaste? Imo si tenon dederis, perdisle. Ipsa
charitas perSapienliam loquitur, et dicit libi aliquid,
unde non expavescas quod dictum est Da : te ipsum. Si
quis enim vellet tibi fundurn vendere, diceret til)i , Da
mihi aurum tuum
si quis aliud aliquid, Da mihi num-
: et
mum tuum, da argentum tuum. Audi quid tibi dicat
raihi

ex ore Sapientiae charitas « Da raihi, Fili, cor tuum^ » :

Da mihi, inquit quid? FiU, cor tuum. Male erat, ([uando

:

a te erat quando tibi erat per nugas enim et amores

,
:

lascivos perniciososque trahebaris. ToUeinde. Ubi trahis?

ubiponis?Da mihi inquit, cor tuum. Sit mihi, et non
,

perit tibi. Videenim, si ahquid voluitdimittere in te, unde

ames vel te, quo tibi dicit : « Dihges Dominum Deum tuum
» ex totocorde tuo, et ex tota aniraa tua, et ex tola mcnle
)) tua^. Quid remanet de corde tuo, unde diligas le
))

ipsum? quid de anima tua ? quid de mente tua? Ex toto,

inquit. Totum exigit te, qui fecitte. Scd noh tristis esse,
quasi nihil undcgaudeas reraaneatin te. Laetetur Israel ci :

non in se, sed « in eo qui fecit eura. »

Vin. Respondebis, et dices Si nihil raihi remansit, :

unde diligara nie ([uia ex toto corde, et ex tota anima,

^

et ex tota raente jubeor diligere eum (|ui fecit rac; (|uo-

raodo secundo pr.xccpto jubeor dihgere proxinium tan-

quam me? Hoc est magis unde deb(^s ex loto corde , ct ex

tota anima , etex tota mente proximo. Quomodo?DiIiges

proximum tuum tan(|uara te ipsum. Dcum e\ toto me :

proximura sicut mc. Inde me, unde te? Vis audirc uud<?
dihgas te? Ex lioc dihgis te, quia Deum diligis e\ toto te.

I*ulas enim Deo proficere, (juod diligis Dcum ' d (|ui,i

' PlOV. XXIII, •>.(>. — ' M:ill!i. XXII, 3^.

458 S. AUGUSTINI EPISCOPI
diligis Deum Deo aliquid accedit ? et si tu non diligas
,

minus habebit? Cum diligis, tu proficis tu ibi eris , ubi

:

non peris. Sed respondebis et dices Quando enim non

, ;

dilexime? Prorsus non diligebas te. quando Deum non di-

ligebas qui fecit te. Sed cum odisses te, putabas quod
,

amares te. « Qui enim diligit iniquitatem , odit animam

)) suam.* ))

Dominum Deum Patrem omnipoten-

IX. Conversi ad
tem puro corde ei, quantum potest parvitas nostra,
maximas atque uberes gratias agamus precantes toto :

animo singularem mansuetudinem ejus, ut preces nostras

in beneplacito suo exaudire dignetur inimicum quoque:

a nostris actibus et cogitationibus sua virtute expellat,

nobis multiplicet fidem , mentem gubernet, spiritales co-

gitationes concedat, et ad beatitudinem suam perducat

Per Jesum Ghristum FiHum suum , Dominum nostrum ,

qui cum eo vivit et regnat in unitate Spiritus sancti Deus,

per omnia saecula sseculorum, Amen.

' Psal. X, 6.
 SERMO XXXV , IN PROVERBIIS SALOMONlS. 459

VM 'WV\'W*'* -Vt/V* 'WV%'WVVWV%'%/W% <WV\ 'WV\'WV«'WVWWVVWWWWWVWV\'VVVWWWW%

SERMO XXXV '.

De eo quod scriptum est in Proverbiis Salomonis : Si so-

piens fueriSj tibi et proximis tuis eris^ si autem
malus evaseris^ solus hauries mala.

I. Divina eloquia si non negligenter audiantur, non im-

merito forsitan moveat illud quodscriptura est, « Fili, si

» sapiens fueris, tibi sapieris eris, et proximis tuis; si

» autem malus evaseris, solus hauries mala.' » Quomodo

hoc enim recte possit intelligi? Quandoquidem sicut nos
bona proxfmi laetificat vita, ita etiam perversa contristat.
Aut si hoc propter suasionem dictum putatur quia sa- ,

piens etsibi est, et eis quibus persuadet sapientiam quo 5

pacto si malus evaserit, solus hauriet mala, cum .dc

tahum persuasionibus dictum Corrumpunt mores sit : «

» bonos coUoquia mala^? Quid enim ahud clamat voxilla

charitatis : u Si glorificatur unum membrum congau- ,

» dent omnia membra j ct sipatitur unum mcmbrum ,

» compatiuntur omnia membra ? » Quomodo ei go verum

est, « Fili, si sapiens fueris, tibi sapiens eris, ct proximis
» tuis-, autem malus evaseris, solus haurics mala? »
si

Quomodo ejus bono gaudebo cujus malo in me malus ,

non ero? Quomodo me delectat inventus (|ui me sccuro ,

poterit esse perditus? Nonne si sapiens fuoril, sanum

membrum erit, cui cnetera membra congaudenl? Quo-
• Alias. 10 ex Sirinondianis. — ' Prov. ix, i2, jmta lxi. — J i Cor.

XV, i3. — 4 IJ. XII, 26.

460 S. AUGUSTINI EP15C0P1
modo igitur Tnaliissoius liauriet mala, cum simiJiter regro
membro compatiantur et cfetera?
II. Haec proinde quaestio nisi fuerit soluta , turbabit.
Domino autem adjuvante solvetur , si primitus illud veri-
tate certissima definitum, fixum atque immobile tenea-
mus, nec bonum quemquam bono alterius, nec malum
malo alterius esse posse. Hinc enim ait Apostolus « Unus- :

» quisque nostrum proprium onus portabit*. » Et alibi,

» Igitur unusquisque nostrumpro se rationem reddef^. »

Et iterum « Opus autem suum probet unusquisque et

: :

» tunc in semetipso tantum gloriam habebit et non in ,

» altero^. » Hoc etiam per Propbetam Ezecbielem dicitur :

« Anima patris mea est, anima Fiiii mea est-, anima qu?e
» peccaverit, ipsa morietur*. » Totum illum locum sic

explicat, ut ostendat nec bonis parentum sublevari filios

malos, nec malis opprimi bonos, Qua veracissima sen-
tentia propter nosmetipsos primitus ac firmissime consti-
tuta, vestat iiispicere quid aliis impertiamur oiHcii; dili-
gentissime distinguentes quem nostrae salutis appetamus
allectum, quem proximis reddamus affectum. Si bonus
es, non quidem alterius bono, sed tuo bonus es verum- :

tamen eo ipso tuo bono quo bonus es, etiara bono alterius,
non mutuata bonitate, sed mutua dilectione congaudes.
Item si malus es non malus es malo alieno sed tuo
, ,

eodem quoque tuo malo non diligis proximum tanquam

te ipsum neque enim diligis vel te ipsum. Diligis quippe
:

iniquitatem acerrimam inimicam, non tibi extrinsecus ad-

motam, sed a])3 te tibi intrinsecus factam quse ut faci- :

lius vincatte, favesei contra le. Ita quod te oderis aperte

convinceris, cumeam diligis, a t[ua turpiter vinceris. Neque

enim divinum eloquium falsetur% quo dictumest « Qui :

» Gal. VI, 3. — ^ Rom. xiv, 12, — ^ Galat. vi, 4- — ^ Ezecli. xvni, /(.

— 5 /''or/p fnllihir
 SEUMO XXXVl, IJV l-ROVERBIJS SALOMOMS. 461
)) autem diligit iniquitatem odit animam suam '. » ,

111. Hinc est ergo quod bonus eo bono quo bonusest,

,

et bono alterius gratulatur, et malo alterius contristatur.

Ac per hoc tali proximo ([uoniam ipse verius ; dicitur proxi-
mus, de proximo attcndit, hoc est misericorditer
([ui te res-
picit; taliergoproximoutique, « si sapiensfueris, » et tibi
et ilh eris non quia bono tuo bonus erit, sed quia bono suo
:

boni tuidilector erit. « Si autem malusevaseris, wnon cum

illo, sed « solus hauries mala. Neque enim malo tuo makis ))

erit, sed in tuo misericors erit. Moestificat eum niahlia

sed non sequitur poena sua non : irrogat illi tristitiam ,

cum illo communicat Malus itaque non cum injustitiam.

proximo bona, sed « solus haurics mala quiatristitiam : )>

illam, quam de te habet bonus, suo bono habet et tuo ,

malo. Illa tristitia ilhus indicat dilectionem, tuam perdi-

tionem : te damnat, illum coronat : tedeprimit, iJlum
erigit. Ideo etiam scriptum est : « Obedientes cstote prcC-
)) ipsi enim vigilant pro animabus vestris
positis vestris :

)) tanquam rationem reddituri ut cum gaudio hoc i"a- :

)) ciant, et non cum tristitia; nequeenim expedit vobis'. »

Vobis ergo non expedit illorum tristitia praegravari. Nam
illis expedit de nostra mahtia contristari. Bonos crgo pro-

ximos deputa; et esto bonus, tuo quidem bono, non il-

lorum j et ipso non abs te tibi dato, sed divinitus impcM-
tito. Quid enim hal)es (|uod non accepisti^? Atcjueita,

(' Si sapiens fueris, tibi sapiens eris, et proximis tuis, )>

quibus bonum est de tua bonitate hetari. « Si autem

)) malus evaseris , solus hauries mala ;

)> non etiam illi,
([uibus ct hoc bonum est de tua mahtia contristari.

' Psal. X, (). — » llcl)!-. XIII, 17. — ' I Cor. iv, 7.

 462 8. AUGUSTINI EPISCOPI

(%/vv'i vvvv «vviA 'Vi/v% jvt/xa 'VVVA A/v^'^ Arv\'% «vxa^ «vvvt «vvvx «v^

SERMO XXXVP.

De eo quod scriptum est in Proverbiis Salomonis ; Sunt

quisedwites affectant , nihil habentes ; et sunt qui
se humiliant cuni sint divites. Redemptio animce
,

viri divitice ejus pauper autem, non suffert minas.

:

I. Sancta Scriptura, quae modo in auribus vestris lecta

est, admonuit nos, imo per illam Deus qui jubet nobis
loqui ad vos , quserere vobiscum et pertractare quid sit
et quid sibi velit quod lectum est « Sunt qui se divitcs :

» affectant , nihii habentes ^ et sunt qui se humiliant

» cum sint divites'^. » Non enim arbitrandum est, neque
omnino credendum quod de ,
istis divitiis, quibus inflan-
tur superbi, de visibilibus istis dico atque terrenis , cura-
verit Scriptura sancta nos admonere, ut vel eas pro magno
habeamus, vel non habere timeamus. Quid enim prodest
homini ait aliquis c[ui se divitem videri affectat cum
, , ,

nihil habeat ? Istum notavit Scriptura atque reprehendit.

Sed nec ille valde admirandus aut imitandus est et pro
magno habendus, quem videtur in laude posuisse, si tem-

porales atque terrenas divitias intellexeris. « Et sunt, in-

» quit ,
qui se humiUant , cum sint divites. » Ille recte

displicet nobis ,
qui cum nihil habeat , se divitem affec-
tat : quid , iste placet nobis ,
qui cum sit dives , humi-
liat se ? Forte placet quia humihat se : non tamen placet
quia dives est.

11. Accipiamus ergo et hoc : non indecorum est , nec

• Alias de Tempoie 212. — ' Prov. xiii, 7.
 SERMO XXXVI, Ijy PPOVERBllS SALOMOKlS. 463
inhonestum , nec inutile ,
quod Scripturae sanctae nobis
commendare voluerint humiles divites. Nihil enim in di-
vitiis tam timendum est, quam superbia. Bcnique aposto-

lus Paulus hoc admonet Timotheum « Praecipe inquit, : ,

)) divitibus hujus mundi, non superbe sapere ^ » Non

enim divitias expavit, sed morbum divitiarum. Morbus
autem divitiarura est superbia magna. Nam grandis ani-
mus est, qui inter divitias isto morbo non tentatur major :

animus divitiis suis, qui eas vincit, non concupiscendo, sed

contemnendo.Magnus est ergo dives, qui non se ideo mag-
num putat quia dives est qui autem ideo se magnum pu-
,
:

tat, superbus et egenus est 5 in carne crepat, in corde men-

dicat 5 inflatus est, non plenus. U tres autem duos si videas,
unum plenum , alterum inflatum j in utroque eadem est
magnitudo, sed non in utroque eadem plenitudo. Si atten-
dis, falleris 5 si appendis , invenies : qui plenus est , dil-
ficile movetur 5
qui inflatus est , cito aufertur.
III. « Praecipe , crgo , inquit, divitibus hujus mundi.»
Non adderet , hujus mundi , nisi quia sunt et divites non
hujus mundi. Qui sunt divites non hujus mundi? ([uorum
princeps et caput est iUe , de quo dictum est : « Pauper
)) pro vobis factus est, cum esset dives -» Sed si iUe solus,
quid profuit? Vide quid sequitur « Ut iflius paupertate :

» Puto quia paupertas Christi non no-

vos ditaremini. »

bis attuHtpecuniam, sed justiliam. Pauperlas autem ilhus

unde? Quia mortahs eflectus est. Ergo divitiui verae ira-
mortahtas enim veracopia, ubi nufla indigentia.Quia
: ibi

ergo nos immortalcs fieri non possemus, nisi pro Jiobis

Christus mortalis esset eflectus ^ ideo pauper lactus est
cum dives esset. Et non ait : Pauper faclus est, cum dives
fuisset : sed, Pauper tactus est, cum dives csset : pauper-
tatem assumpsit , et divitias non amisit '. Intus divcs, fo-
• I Tim. VI, 17. — » aCor. vui, 9. — ^ l"loru5 aJ 2 Cor. viii.
464 S. AUGUSTlNi EPISCOPl
ris pauper. Latens Deiis iii divitiis , apparens horao iii

paupertate. Vide divitias ejus : « In principio erat Ver-

)) Verbuni erat apud Deum et Deus erat Ver-
bum , et ,

)) bum
hoc erat in principio apud Deum. Omnia per
:

))ipsum facta sunt^ Quid ditius eo per quem facta ))

,

sunt omnia ? Aurum habere dives potest, creare non po-

test. Cum itaque ist.^e ejus divitiae commendatae essent
vide paupertatem ejus. « Et Verbum caro factum est et ,

)) habitavit in nobis '^.

)) Hac ejus sumus paupertate di-
tati : quia sanguine ejus, qui manavit de carne ejus, quod
Verbum caro factum est, ut habitaret in nobis, conscis-
sus est saccus peccatorum nostrorum. Per sanguinem
ilJum abjecimus pannos iniquitatis , ut indueremur stola
immortalitatis.
IV. Omnes ergo divites boni fideles. Nemo se contem-
nat ,
pauper in cella, dives in conscientia. Dives quippe
in conscientia securior dormit in terra, quam dives in pur-
pura. Ibi non excitat soJlicitudo mahgna, compuncto
corde de scelere. Serva divitias in corde tuo ,
quas tibi

contuJit paupertas Domini Dei tui. Imo ipsum adhibe tibi

custodem ne pereat de corde quod dedit servet ipse
: ,

qui dedit. Omnes ergo divites boni fideles sed non divi- ,

tes hujus mundi. Deniquc divitias suas nec ipsi sentiunt j

sentient postea. Vivitradix, sed hyemis tempore etiam
viridis arbor aridse similis est^. Tempore quippe hyemis

et arbor quse aret, et arbor quse viget, utraque nuda est

Iionore foliorum utraque vacua honore fructuum ve-
, :

niet sestas et discernet arbores viva radix folia produ-

, :

cit, irapletur fructibus ; arida inanis aestate, sicuthyerae,

remanebit. Itaque horreum praeparatur huic securis
illi ,

ndhibetur, ut amputata iu ignem mittatur. Sic aestas nos-

tra, Christus cst adventus hyems nostra , Christi occui- :

'
Joan, 1, I, etc — ' !l>itl. i/). — ^ Flonis ad C.oloss. lu.
 SEUMO WWI, IW Pi-OVEKBliS SALOMoMS. 465
tatio : oestas nostra, Christi revelalio. Deiiique aihoriljus

boiiis et fidelilous hanc allocutionem prrebet Apostolus :

u Morlui cnjm estis , et vita vestra abscondita est cum

» Christo in Deo^» Gerte mortui sed mortui specie, vivi :

in radice. Attende aiitem venturum tempus restatis, quo-

modo sequatur, et dicat « Cum autem Christus appa-:

» ruerit vita vestra , tunc et vos cum ipso apparebitis in

» gloria -. » Hi sunt divites , sed non hujus mundi.
V. Nectamenetdivites mundi contempti sunt. Et ipsos
lucratusestsuapaupertate,qui cumdives esset,propternos
pauper eflectusest. Nam si eos contempsisset, et in numero
sanctorum habere noluisset,non Timotheo, sicut dicebam,
Apostolus prsecepisset , ut et ipse praeciperet : « Prsecipe,

» inquit, divitibus hujusmundi non superbe sapere^. »

Inter hos qui fide sunt divites, sunt quidam divites hujus
mundi. Prsecipe illis, quia et ipsi membra iilius pauperis
iactisunt. Prsecipeillisquid inillis limeas a divitiis. « Non
» superbe sapere_, neque sperare in incerto divitiarum. »

Indeenim superbit dives, quia speratin incerto divitiaruni.

Nara si incerta divitiarum prudenter altenderet, nun-
([uam superbiret, sed semper timeret : ([uanto esset dilior,
tanto fierctsollicitior, et secundum hanc vitam, nonbolum
secundum illam. Mulli enim in istis saecuji perturbationi-

bus securiores pauperes fuerunt. Mulli autem propter

suas divitias quresiti et correpti sunt. 31ulti se babuissc

planxerunt, quod semper habere minime potuerunl.

Multos pciinituit consilium sui Domini non recepisse, t|ui
dixit : « Nolitevobis thesauros condcrc in terra, ubi tiui^a

M et comc^tura exterminat, et ubi fure.s ellbdiunt ct f'u-

» rantur : sed thesauri/.ale vol)is thes;iurunj in ccelis*. »

Non dico vobis ut perdatis, sed ut mi^retis. Mulli enini

hoc faccre nolucrunt, el non se obcdisse doluerunl ;

' Coloi-i. III, .1.— ' lbi'l. 4- - "* ' '""• ^'i '7- ~ ^ MaUli vi, ly, ^o.
.'}'
C.XXIV.
 S. AUGUSTINI EPISCOPI
^gg
sed propler illa et
perdUlerunt
nuando non solum saa
,

ergodivitibns lu^us mund. nou

"si periernnt. « Pr^cipe
eis quod audwnnus u,
P>o-
. superbe sapere » et fiet in
•.

« Sunt qui se hum.Uant, cum sm

ebio Salomonis:
Etsecundum istas div.fas temporales fieri
rrites »
Chnst.anus est,
It Sit humilis :
plus gaudeat quia
Non non e.tollatur : atten-
infletur,
luiadives est.
^rtn frater pauperts
rparperem fratrem, non ded.gnetur
enim d,vcs s,t d.Uor e t
appellarf. Quantumcumque
qu.bus sangu,-
suos esse voluit pro
Christus, qui fratres
i...Jii-

qu.d fa-
"TlTamenn:dicerentdivites,n„nse habere
suis, admonuit
Timotheum, ut eos et.am
ciant dedivitiis cum
coh.beret
consllt regeret, non solum pr^cepto :

.div.farum » ne
in ineerto
Il-set « Neque sperare
:

subjecl « Sed ,n Ueo

snem perdidisse arbitrarentur,
:

ad fruen-
nobis omnia abundanter
?
vTvo! qui prrestat
utendum, oeterna ad iruendum
» temporalia ad
dum ,nqu,t .n
Sedde suisquid faciant? « Div.tess.nt
divitiis
pros,nt d,v.t,ae
facile tribuanf. » Hoc
,

; operibus bonis,
tribuendi. Vult eni,n
pauper, etnon
L It tibi ditticultas
etpotest, « Facile tr,buant
commu-
potest •
vult dives,
tbesaurizent sibi fundamentum bonum ,u
rntent,
vitam. » Nam .sta v.ta
k urum , ut apprehendantveram
falsitate deceptus iUe .n purpura et
alsa e st Hujus vitae

ulcerosum pauperem ante suam januam

bvs!o iaeentem
thesaurum s.b,
contemiebat. Sed iUe li.retus a canibus,
Xrnri„Abrah.gremioeomparabat,ets.n«nabun
Ille auten,
danti facdtate, pia
tamen etoptmavoluntate».
videbatur in purpura e by
so,
dWe qui sibl magnus
Ate,-
1 ;,s sepultus cst in
inferno. Et qu,d .nven.t?
flammas. Suceess.t .gn.s
purpur.
r>l sUim, indeficie..tes
 SERMO XXXVI, IN PROVERBIIS
SALOMOKIS. 467
et bysso ea tunica ardebat, qua
:
se expoliare
nonpoterat.
Pro epuLs anditas etdesidermm
gutt^ de digito pauneris
sicut dli micarum de mensa
divitis. Sed iliiuse^estas
nr^'
tenens, hujus prena permanens.
Hoc attend^nt divites
hujus mundi, et non superbe
sapiant. « Facile tribuant
). communicent thesaurizent sibi
:
fundamentum bonum
» in futurum • « ubi sunt veri divites,
sed non huius
kmundi ut apprehendant veram
:
vitam.
;
VII. Forte ergo hoc admonuit Scriptura
divina, ubi aii •

« Sunt qui se divites affectant , nihii

habentes^ , ,, propter
superbos pannosos. Si enira vix toieratur
dives superbus
pauperem superbum quis ferat.P Meliores sunt er-o iiii
qui se humiJiant, cum sint divites.
i

Verumtamen d^^e aiiis

divitiisse dicere Scriptura testatur:
secutaenimadjunxif
I

« Rederaptioammae viri divitiaeejus

j
; pauperautem non
>' sulTert minas^ >, luteiligere dcl^emus ex alia nescio
qua pauperlatepauperem, etexaiiis
!
nescioquibus divitiis
divitem. Altius enim divites, in
corde divites, pleni forti-
tudme, opimi pietate, abundantes
charitate, secum sunt
divites, interiores sunt divites. «
Sunt autem qui se
I
» divites affectant, cum sint pauperes : » justi sii)i viden-
tur, cum sint iniqui. Divilias quippe illas inteiligere debe-
mus quoniamaperuit Scriptura quid
:
dixerit ; « Uedemp-
» tio anima3 viri, divitire ipsius. >, Intelhge, inquit,quas
tibi divitias commendem. Quoniam dixi « Sunt qui se
:

» divites aifectant, nihiJ habentcs ;et sunt qui se iiumi-

» Jiant, cum sint divites : „ iJIas temporales et terrenas
et visibiles divilias cogitabas
ego autem non ipsas dico, :

sed dicam consequenter admoiieo

(|uas
« Ucdempiio :

animae viri, divitiae ipsius sunt. „ Ergoqui

non Iial,<-iU
,

mimaeredemptionem, quiainiqui sunt et

justossevideri ,

nffcctant, quia Jiypocrit^B sunt, ipsi sunl de

quilnis ait :

• Prov. xjii, 7. — 1 ILiJ. 8.

30.
468 s. AfGusTiKi Einscopi
(c SunL qui se divites atleclant, nihil habenles : » uslos
se volunt videri , cum in cella conscientiae non habeant
aurum Et sunt pleni tanto humiiiores, quanto
justitioe. ,

ditiores de quibus dictum est « Beati pauperes spiritu,

: :

» quoniam ipsorum est regnum coelorum^

VllL Ouid ergo quyeris divitias_, quae oculis humanis et

carneis blandiuntur? Lucet aurura sed plus lucetfides. :

Eligcc[uid in corde habere debeas. Tntus plenus esto, ubi

«livitias tuas Deus videt^ horao non videt. Nectamenquia
homo non videt, ideo debes contemnere quod intus habes.
Vis videre^ quia et oculis iniquorum plus lucet fides,

quam aurum? Quomodo laudat etiam avarus dorninus

servum iidelem? INihii illo dicit esse pretiosius imo :

eum omnino pretium nonhabere testatur. Habeo servum,

inquit, non habet pretium. Expectas tu unde? Forte
bene saitat, aut optimus coquus est. Non attende in :

teriorem laudem. Niliii, inquit^ lidehus. Piacettibi homo

servus tuus fidelis, et tu non vis esse Deo servus fidelis?
Attendis quia habes servum, altende quia habes et Domi-
nuni. Servum tuum potuisti comparare, non creare Do- :

minus tuus et verbo suo creavit te, et sanguine suo rede-

mitte. Siviluisli tibi , recoie pretium : si el lioc obiitus
es, iege Evangeiium, inslrumentum tuum. Fidem amas
in servo tuo, et Dominus tuus noii quaerit eam in suo?
lledde quod exigis. Qiiod tibi gaudes reddi ab inferiore,
redde superiori. Amas servum ,
qui iideiiter custodit
aurum tuum contemnere Dominum qui miseri-
: noii ,

corditer custodit cor tuum. Omnes ergo habent oculos ac

iaudandam fidem, sed quando exigunt reddi sibi. Nan
quandoabeisexigitur, ciaudunt ocuios, noluntearaviden
quam puichra sit. Autfortestultainsania propterea nolun
reddere, ne perdant : cjuomodo timet quis reddere pecu
MaUli. V, 3.
 SEP.MO XXXVl , IN PP.OVHKBUS SAI.OMOM5. 469
uiam • cum enim rcdclidorit eam, non habebit. Non sic
redditur lidcs : ct reddiiur, et habetur. Mirum dictu :

imo si non redditur, non habetur.

IX. « lledemptio animce viri , divitiae ipsius. M.Merito
ilJi vanissimo diviti insultavit Deus, ut admoneret nos ne
lalia imitaremur 5
cui regio fructuosa succedens, turbavit
horainem copia plus quaminopia. Cogitavit enim apudse,
dicens « Quidfaciam, quo congregem fructus meos'?»
:

Kt cum aestuasset arctatus^ tandem sibi visus est invenisse

consiUum sed vanum consiliura. Hoc enim consilium
:

non invcnit prudentia, sed avaritia. « Destruam , inquit

)) veteres apothecas minores, et novasfaciara ampliores ,

)) et implebo eas; et dicam animse mese : Anima, habes

)> multa bona, satiare, jucundare. Ait iih :Stuite, in quo
)) tibi sapiens videris? stulte, quid dixisti? Dico anim.-ie

» meae Habes multa bona, satiare. Hac nocte auleretur

:

» a te anima tua hrec qute parasti cujuscrunt -? Ouid

:

» enim prodest homini,si totum mundum lucretur, anim.T

I
M autem suae detriraentum patiatur^? Ideo « Redcmplio
» animae viri, divitiseejus.» Hasille vanus et stultus divi-
tias non habebat. Aniraam quippe suam eleeraosvnis non
redimebat, fructus perituros condebat. Recondebal, in-
quara, perituros fructu.s periturus , nihil Jargiens Domino
ad quem fucrat exiturus. Quam frontem liabiturns est in

iJio judicio, cum audirc ca-perit : « Esurivi^ et non de-

» disti mihi manducare^? » Animam enim suam supjr-
fluis et nimiis epuiis satiare cupiebat, pauperum tot

inanes ventres superljissimus contemneJ)at. Xesciei^at

pauperum ventres apothecis suisesse tutiores. Quod enim

recondcbat in illis apothecis suis, forlassis et a furibus au-
ferebatur : si autcm reconderet in pauperum ventriJ)us, iii

' r.iir- XII, 1-. -- '

lbi.J. iH ^o. — ^ .M.(llli XVI, -.m; - i IJ.

xvv, !\i
470 S. AUGUSTINI EPISCOPl
terra quidem digerebatur, sed in coelo tutius servabatur.
Ergo « Redemptio animae viri, divitiae ipsius. »
X. Et quid sequitur ? « Pauper autem nonsuffert minas*
)) Pauper, » scilicet inanis justitia, nonhabens intus spi-
ritus plenitudinem ornamenta spiritalia supellectilem
, ,

spiritalem totumque illud quod oculis non videtur, sed

,

mente plus cernitur non habens hsec intus, « Nonsuffert :

)) minas. » Quando ei dictum fuerit ab ahquo potente :

Dic hocverbumcohtra inimicum meum dic falsum testi- ,

monium, ut eum quem volo opprimam et domem. Forte

tentat Non facio, non mihi adduco peccatum. Tantum
:

negat, quousque dives minari incipiat. Sed quia pau-

per est, non sufFert minas. Quid est « pauper » est ? ,

non habet divitias interiores, quas Martyres habuerunt

quipro veritate ac fide Christi omnes minas saecuH con-
tempserunt. Nihil de corde perdiderunt,incoeloquantum
invenerunt ? « Pauper ergo noh suflert minas. » Non
potest dicere diviti cogenti se ad ahcujus injuriam pro-
ferre falsum testimonium : Non facio. Non habet intus
unde respondeat non est thesauro interiore solidatus et
,

plenus non est qui dicat, quia non habet unde dicat
:
^

non est qui dicat : Quid mih.i facturus es qui mina-

ris? Ut multum ablaturus quod habeo tolUs quod
, :

rehcturus sum tolhs quod etsi non tollas, dum vivo

-,
,

forsitan perditurus sum : de arca interiore nihil perdo.

Cum mihi minaris auferre quod intus habeo, vere vis

auferre quod intus habeo. Sed illud potes auferre et ha-

bere : fidem si minando abstuleris, etego perdo, et tu non
habebis. Non ergo facio quod hortaris, non curo quod
minaris. Sed potes saeviendo etiam de patria me pellere.

Nocuisti, si iUuc me expuleris, ubi Deum meum invenire

non possum. Forte valebis etiam occidere. Ruenle carnali
' Prov. xni, 8.
 SERMO XXXVI, IN PROVERbIIS SALOMONIS. 47]
domo, incolumis habitator abscedo, et ad illum cui servo
fidera securus exibo, et te amplius non timebo. Vide enim

quid minaris, ut falsum testimonium dicam : mortem

minaris , sed corporis. Plus ego eum timeo, qui dixit :

« Os quod mentitur, occidit animam^ » His divitiis intus

pienus et opimus, talia minanti vel meliora respondet.
(V Pauper autem non suffert minas. »
XI. Simus ergo divites, et timeamus esse pauperes.
Quseramus autem impleri cor nostrura divitiis ab illo qui
vere dives est. Et si forte unusquisque vestnim intrat in
cor suum , et illic divitias istas non invenit ,
pulset ad
divitem : fiat ante januam illius pius mendicus, ut sit illo

donante dives impletus. Et vere, fratres mei, pauperta-

tem nostram , egestatem nostram debemus Domino Deo
nostro confiteri. Hanc confitebatur Publicanus, qui nec
oculos ad coeium audebat ievare^ Non enim liabebat cum
qua substantia levaret oculos suos homo peccator. Atten-
debat ad inanitatera suam sed plenitudinera Domini :

cognoscebat, noverat se ad fontem venisse sitientera.

Aridas fauces ostendebat, pie ubera impienda pulsabat
«Domine, inquit, lundens pectus^ oculos dejiciens in
» terram,propitius estomihi peccatori.» Dico ego,quia jam
ex aiiqua parte dives erat, dum ista cogitabat et petebat.
Nam adhuc omni modo pauper erat, hujus confessionis
si

gemmas unde proferebat? Sed tamen abundantior et

pienior de tempio descendit justificatus. liie autora Plia-
risaius ad orationem ascendit, et nihil rogavit. «Ascen-
» derunt, inquit, ad tempiura orare. » Iste rogat, ilie non

rogat. Sed unde orat? « Sunt (jui se diviles putant,

iiie

» nihii halDcntes. Domine, inquit, gratias tibi ago, quia non

» sum sicut cseteri homines, injusti, raptorcs, aduiteri, si-

» cut etiam hic Publicanus. Jejuno bis in sabbato, decimas

' Sa|). I, II. — ' l.iic. xviii. i3.
47?. 3. Aur,tT;;TlNl F.PiSCOVl

)) do omniurn ([iiae possitieo'.» Jactavit se-.sed innalioesl

isui, 11011 plenitudo. Divitemseputavit niliil habens : pau-
perem se ille cognovit jam aliqiiidhabens. Ut nihil aliud
dicam , habebat ipsam confessionis pietatem. Et descen-
derunt ambo. Sed « Justificatus, inquit, Publicanus ille

» magis quam Pharisaeus. Quia omnisqui se exaltat, hu-

» railiabitur; etquise humiliat, exiiltabitur'^. »

1». V« VVV^ VVW\ VVV^ A^t/V» A/V\a /VV^^ -^OfV^ A*V\ A/VM A/t/VTVVV\ -VVVI A^VV* V^

SERMO XXXVIP.

De lectione Proverbiorum Salomonis , ai) oo loco ubidic-

lum est Midierem fortem quis inveniet? usque, Et
:

laudetur in poriis virejus.

I. PR^STABrx nobis, qui diem istum commendavit in

.sanctis suis, ut infirmitas vocis nostr.ie suiliciat inten-
Hoc ideo commendavi, ut me silentio ves-
lioni vestrae.

tro adjuvare dignemini animus enim promptus est ad :

vos, sed caro infirma. Et ipse animus quaecumque ,

forte gaudia de Scriptura Dei concepit ,

parturit et pa-
rere quaerit in auribus et mentibus vestris : praestate in
vobis nidum sermoni. Commendatur enim et in Scriptura
turtur quaerere nidum sibi ubi ponat pullos suos '. Et
,
,

hoc quod gestamus in manibus Scriptura scilicet quam ,

videtis commendat nobis inquirendam et laudandam

,

mulierem quamdam, de qua paulo ante, cum legeretur_,

audistis, magnam, habentem magnum virum eum virum ,

qui invenit perditapi, ornavit inventam. De hac secundum

lectionis tenorem quam me portare conspicitis pauca , ,

' I.iii;. XVIII; I I, 12. — ' Il)!.l. I

'i.
— ^ Ali.i^de Divof. ;."> — 'i Psal. i.xwiii. .\-
 sni.MO XWVII , IN PROVEP.BIIS SAI.OMONIS. 4/3
pio Ifnrpore, qutK Domlnus suggesserit.dicam. Dies enim
est Martyrum et ideo magis laudanda est maler Marlv-
:

rum. Jam quae sit ista mulier, me proloquente accepislis :

videte etiam ut me legente agnoscatis. Omnis nunc au-

ditor, quantum ex affectu vestro satis apparet , dicit iii

corde suo ,
Ecclesia debet esse. Confirmo istani cogitatio-
nem. Nam c[uae potuit esse altera Martyrum mater? Jstu
cst : quod intellexistis, hoc est : de qua mulicre volumus
aJiquid dicere , Ecclesia est. Non enim decerct ncs loqui
de quacumque alia muliere.Ouanquam et iiirecilatione pas-
Martyrum audivimus tceminas, de quibus decenter
sionis
loquamur sed nec eas praetermittimus
: quando carum ,

matrem Jaudamus.
II. Attendite cujus membra "estis : inspicite cujus filii

MuJierem fortem quis inveniet ? » Congruit

estis. « ^
diei
Martyrum fortitudo mulieris. Nisi enim fortis esset illa

mulier , membra ejus in passione defecissent. a MuJierem

» fortem c[uis inveniet.? » Diflicile est invenire eam, imo
diflicile estnescire eam. Nonne i[3sa est civitas in monte,
quae abscondi non potest '? Quare ergo dictum est , « Quis
» inveniet? » cum
non inveniet Seil
dici debuerit: Quis '.'

lu civitatem in monte positam vides ut autem in monle :

poneretur inventa est quae jierierat. Quando ilhurala esi,

,

quis eam non videt? ([uando lalebat, (|uis cam iinciiirel T

Ipsa enim civitas est et una illa ovis (|uam pcrdilain, ,

qusesivit pastor, et inventam gaudens in liumcris rc[)or-

tavit ". Ipse pastor, mons est : ovis autem in liuuieiis

ejus , civitas in monle. Facile est ut videas eam colloca-

tam in monte : ([uando eam invenires, cum laterel \n vc-
pribus , in spiiiis uti(|ue deliclorum suorumMbi cuim
quaesisse, magmiin (.'St : ibi invcni.sse, mirabilc cst. Il;cc

eius dillicilis invciuio commendatiir, cuin dicitiir, « .Mu-

'
l'r(.v xxxi, in. — > M.illli. v, ii — ' I.ik'. xv, ').
 474 S. AUGUSTINI EPISCOPI
» lierem fortem quis inveniet ? Quis » enim quia unus ,

non quia nec unus. Quomodo dictum est de ipso viro ejus,
leone dc tribu Juda de quo Propheta ante praedixit , :

« Ascendisti recumbens^ » utique in cruce. Ascendisti, :

crux est recumbens, : mors est. Quid est enim, Ascendisti,

nisi quod scriptum est « Et crucifixerunt eum? » Unde :

et ipse ait « Sicut exaltavit Moyses serpentem in eremo,

:

» ita exaltari oportet Filium hominis ut omnis qui credit ^

» in eum non pereat, sed habeat vitam seternam^. » Quid

est , recumbens? « Et inclinato capite tradidit spiritum^. »

Cum ergo et ibi diceretur : « Ascendisti recumbens ^ » secu-

tus est « Dormisti sicut leo. Dormisti sicut leo »
: non fugisti
:

sicut vulpis. Quid est, «Dormisti sicut leo?»De potestate,

non de necessitate. Cum autem dictum esset, « Dormisti si-

» cut leo ; » secutus ait Quis suscitabit eura? Quis suscitabit?

:

neque enim nemo sed quis hominum ? Quia nonnisiDeus,

:

qui eum «Exaltavit a mortuis_, et donavitei nomen, quod

» est super omne nomen ^.» Suscitavit et ipse se unde ait :

« templum hoc, et in triduo suscitabo illud^. »

Solvite
Et modo quando auditis, « Mulierem fortem quis inve-
» niet ? » nolite putare de Ecclesia dici quae latet , sed de
illa neminem lateret. Ergo
quae ab uno inventa est, ut
describatur, laudetur,commendetur, amanda ab omnibus
nobis ut mater nam unius uxor est. « Mulierem fortera
:

» quis inveniet? » Mulierem istam tam fortem quis non

videt? Sed jam inventam, jam eminentem, jam conspi-

cuam, jam gloriosam jara ornatam, jam iucidam jam , ; ,

utcito explicem , toto terrarum orbe dilFusam.

autem est lapidibus pretiosis, quae ejus-
III. « Pretiosior

» modi Quid magnura quia pretiosior est mulier haec

est. » ,

lapidibus pretiosis?Simodohumanas avaritias cogitetis, si

' Gen. xux, 9. — » Joan, m, 14. — ^ U. .xix, 3o. — 4 Pliilip. 11, 9. —
5 Joan. II, 19.
 SERMO XXXVII , IN PROVERBIIS SA.LOMONIS. 475
ad proprietatem accipiantur lapides pretiosi, quid magnum
est quod quibuslibet lapidibus pretiosior invenitur Ecclesia ?
,

Nulla talis comparatio est :sed sunt lapides pretiosi in illa.

Tam pretiosi sunt lapidesisti, ut vivi dicantur. Sunt ergo

eam sed est ipsa pretiosior. Volo
lapides pretiosi ornantes :

aliquidcommendare Charitati Vestrse, quantum capio,

quantum capitis, quantum timeo,quantum timere debetis
de hislapidibus pretiosis. Sunt inEcclesia lapides pretiosi, et
semper fuerunt, docti, abundantes scientia et eloquio et
omni instructione Legis. Pretiosi plane lapides isti sunt sed :

ex eorum numero quidam aberraverunt ab ornamento mu-

lieris hujus. Quaiitum enim pertinet ad doctrinam et elo-

quium unde fulget lapis pretiosus erat Cvprianus

^ , sed :

mansit in hujus ornamento. Lapis pretiosus erat Do-

natus : sed resiluit a compage ornamenti. Ille qui mansit,
in ea seamari voluit : ille qui inde excussusest, prceter il-

lam nomensibiquaesivit. Illepermanenscum illa, ad illam

collegit ille resiliens, non colhgere, sed spargere con-
:

cupivit. Malifihi, quid sequimini lapidem preliosum, de

ornamento hujus mnlieris excussum? Respondetis mihi,
Quid enim ? Tu sic intelhgens quomodo ille? aut sic lo-
queris qiiomodo ille ? aut tam doctus es quam ille ? Sit hcet
intelhgens « Intellectus bonus, omnibus facientibus
:

» eum^ » Sit hcet doctus, licet hberalibus disciphnis et

mysteriis Legis instructus, lapis est pretiosus : redi ab
illo ad istam , « Pretiosior est lapidibus pretiosis. » Lapis
pretiosus si non sit in ornamento mulieris Imjiis ,
jacet in
tenebris. Lapis pretiosus cjuolibi-t jaccl, jacet in tene-
bris : opus illi erat, ut in ornamento hujus l(t'min;e per-

maneret, et esset in compagine ornamenti fjns. Kgo nii-

'
Cod. Ca.'is. 7,fol. 38o : « Fiili^ct lapis proliosus, doctiiiia i-iiini (loiiiiiiKM

fulgel : lapis prctiosus erat Cypiianus. » — ' Psal. cx, lo.

476 S. AUGUSTINI Fl-lSCOi'1

lcm fidenter dixerini ,

pretiosi Japides ideo dicli sunl
i|aia charo valent : jam illc vilisest, pretium perdidit, qui
noii liabet charitatem. Doctrinam suam jactet licet, lin-

guam suam jactet licet : audiat sestimatorem verorum la-

pidum matronse hujus^ audiat, inquam, quemdam artifi-
cem ornamenti inspectorem. Quid jactat linguam suam ,

jam non pretiosus, sed viJis JapisPw Si Jinguis hominum

)) loquar, inquit et Angelorum, charitatem autem non
,

» liabeam, factus sum aeramentum sonans, aut cymba-

)> lum tinniens^ Cymbalum est lapis ilJe jam non )> :

fulget, sed tinnit. Ergo discite lapides sestimare negotia-

lores regni coelorum : nullus vobis lapis placeat, praeter
hujus mulieris ornamentum. Hoec c[U8e pretiosior est la-
pidibus pretiosis , ornamenti sui ipsa pretium est.
IV. Confidit super eam corviri ejus^. » Plane confidil,
et ut confidamus docuit. Commendavit enim Ecclesiam
usque ad terminos terrae, per omnes gentes a mari usque ,

ad mare. Hsec si non usque ad finem perseveraverit non ,

super eam cor viri ejus confidit. a Confidit super eam cor
)) viri ejus : )) praescius confidit , falli non potest qui co»i-
fidit. Non dictum est , Confidit super eara cor filiorum :

poterant enim filii ejus parvuli falli : illius cor nullum

raendacium decipit. Yerum estergo, quod confidit. « Qua^
)) talis est , spoliis non indigebit : )) Non quia non quserit
spoUa, ideo non indigebit ; sed quia multis abundabit.
« Quae talis est, spoliis non indigebit. )) Undique spoHat
mundum, ubique dilfusa; rapit undique trophaea diabolo.
Hoc enim ei proraisit vir ejus, cui dicit in alio Psalmo :

« Exulto ego in verbis tuis , sicut qui invenit spolia

)) multa\ )) Queraadmodum spoliis indiget, quae undique
rapit, undique trahit, undique acquirit?
' 1 C'..ir. xiii, I, — -'
Prov, xxvi, ii. — ^ Pfal. cxvui, 162.
 SERMO XXXVU, IN rKOVtr.UUS bALO.MOMi. 477
V. Operatnrenim viro suo bona, et non mala, in
((

» omni tempore^ » Hinc est quod expoliat mulier isra

gentes, operando viro suo bona, et non niala. In orani

tempore operatur bonum et non malum nec sibi sed , : ,

viro ut qui vivit jam non sibi vivat sed ei qui mortiius
j , ,

est pro omni])us, et resurrexit -.Viro ergo operatur bonum.

corara Deo operatur bonum ilii servit, iJli devota est^ :

illum diligit, illi placere semper studet. Non se orna!,

nec propter oculos suos, nec propter oculos alienos. Non
est de sibi placentibus, non est de sua cpiaerentibus Ope- : ((

» om-
ratur enira viro suo. » Qui autera sibi operantur,
nes sua quaerunt, non quae Jesu Christi^.
VI. Inveniens lanam et linura fecit utile raanibus
(( ,

» suis*. » Lanificam et linificam matronam istam sanctu.^

Sermo describit. Quaeritur autem a nobis quid sit lana,

([uid sit linum. Lanara carnale aliquid puto, linum spi-
ritaie. Hoc conjicere audeo exordine vestinientorum nos.
trorum, interiora sunt enim linea vestimenta : lanea. ex-
teriora. Quidquid carne operamur, in promptu est : i|uid-
quidspiritu, in secreto. Operari autera cnrne, et non operari
spiritu^ quamvis bonum videatur,
non est. Operari utile

autem spiritu,etnon operari carne, pigrorum est. Invenis

hominem porrigentem manu eleemosynara pauperi, nec
tamen de Deo ibi cogitantem , sed hominibus placere cu-
pientera : lanea vestis videri potest , interiorem linean»
non habet. Invenis alium dicentem tibi : SuUicit mihi in
conscientia Deum colere, Deum adorare; (|uid mihi opus
est aut in ecclesiam irc , aut visibililer niisceri Christia-
nis? lineam vult habere sine tunica lanea. Non novil, ne-

(|uecoramendat talia opera mulierista. Dicenda sunt (jui-

dem et docenda spirilalia siiu- carnalibus : sed iJii qui

accipiunt , debent el lenere spirilalia, et non carnalitii
<
liov. wxi. 17. — » 2 Coi-. V, I V — 5 Pliil.i». II. — t 1'iov. wxi i3.
478 S. iUGUSTINI EPISCOPI
operari carnalia. « Invenit haec mulier lanam et linum
)) et fecit utile manibus suis. » Lana ista et linum hoc, in
Scripturis sanctis est. Multi inveniunt, sed nolunt facere
aliquid utilemanibus suis. Invenit et fecit. Gum audi- ,

tis, invenitiscum bene vivitis, facitis. « Inveniens lanam

:

» et linum, fecit utile manibus suis. » Videte illam cui ,

dicitur « In dexteram et
: in sinistram extende semen :

» enim tuum haereditabit gentes non est quod parcas ;

» porrige longius funiculos tuos ^ : » Videte illam : « Facta

» est quasi navis ,
qua negotialor a longe congerit sil)i

» divitias'^. » Divitiae mulieris hujus, laudes viri ejus. Vi-

dete quam a longe congerit sibi divitias : « A sohs ortu
» usqueoccasum laudabile nomen Domini ,
^. »

VII. « Exurgit de noctibus, et dedit escas domui et ,

» opera ancillis ^. Exurgit da noctibus : » Quid valent

noctes? Non eara premunt, non eam in tenebris jacere
cogunt. « Et de noctibus exurgit : » Noctes, tribulationes
sunt. Sed cui haec , et « de noctibus consurgit , » et in

Et dedit escas domui » in noc-

tribulationibus proficit. « ,

tibus praebuit se imitandam faciens docuit quod facien- ^ ,

dum dixit et tunc dedit eis escas. Quis comedat de nocte ?

j

Prorsus et tunc dedit escas ^ quibus enim dedit semper : ,

esuriunt. « Beati enim qui esuriunt et sitiunt justitiam •,

» c|uia ipsisaturabuntur ^.» A nocte spiritus meus vigilat

adte, Deus". « Media nocte surgebam ad confitendum

» tibi^. » Haec alimenta nocturna abundant in domo
mulieris hujus. Nemo ibi famem patitur, nec palpat ut
inveniat quod manducetur ardet ibi lucerna prophetiae. :

Sed numquid manducandum est et vacandum ? Illa enim

quse « dedit escas domui, » dedit « et opera ancilhs. »

' Isai. uv, 2. — ' Piov. xxsi, i^. — ^ Psal. cxii, 3. — ^ Piov. xxxi, i^.
— ^ Cod. Cass. VII, fol. 38o : « Et tunc dedit escas Domini in noctibus. » —
^ Matth. V, 6. — 7 Isai xxvi, 9. — ^ Psal. cxvm, 62.
 SERMO XXXVn , IN PROVERBHS SALOMOKlS. 4/9
Ancillae ist£e ipsius sunt , an viri ejus ? An quia viri ipsius
sunt, et ipsius sunt? An mullae ancillaeipsa est? Ipsa enirn
c[uanc{uam materfainilias, tamen ancillam sc non dedl"-
netur. Attendat pretium suum, diligat Dominum suum.
Agnoscat , inquara , se ancillam , nec timeat conditionem.
Nec enim dedignatur conjugem facere, quam tanti
ille

erait. Et unaquaeque conjux bona maritum suum domi-

nura vocat. Prorsus non soJura vocat , sed hoc sapit, hoc
sonat, hoc gestat corde , hoc profitetnr ore , tabulas ma-
triraoniales instrumenta emptionis suae deputat. Est ergo
ancilla, dans opera ancillis. Est ancilla : ejus enim fihus
est qui dicit : « Egoservus tuus, et filius ancillce tuae^ »

VIII. Quaesiturus eras quid agat ilhs operibus etiara

nocturnis : audi quid agat : « Pfospiciens agrum mercata
» esf^. » Prospiciens, non in praesenti, sed in futuro,
mercata est agrum istura : prospiciens fide , spe. Inde et
de noctibus surgit. « Si enim quod non videmus spera-
» mus per patientiam expectamus^. » In omnibus tri-
,

bulationem patiens* prospicit enim agrum quem merca-

:

tur. Inde enim muher fortis dicitur. Quid sunt noctes

illae prae agro illo? « Quod enim ad proesens temporaleest
» et leve tribulationis nostrae, (cum de noctibus surgi-
» mus, ) in incredibilem modum aeternum gloria? pondus

» operatur in noijis, (cor habentibus ad agrum ilJum,)

» non respicientibus quae videntur , sed quae non viden-
» tur. Quae enim videntur, teraporaJia sunt \ c[u;e aulem
» non videntur, oeterna^ » QuaJis estager iJJo? Qu;epuJ-
chritudo ejus est? Inardescamus adeum possidendum. Pu-
tamus non ipse est, de quo dixit Deus : Et species agri
mecura est ^ ?

IX. « Prospiciens agrum mercata cst.» Ubi mcrcata esl,

' Psal. CX.V, iG. — ' Prov. xxxi, iG. — ' Kom. viii, q5.— •< t Cor. iv, 8.
— 5 Ibid. 17, 18. — 6 Pgal. xLix, II.
480 S. AL'<illSXlM EPISCOPX

habet agrum. « Ubi agrum? Ubi mercata est? Ubi po-

ibi

suit et thesaurumsuum, ut fieret ei Lbi est thesaurus :

>) tuus, ibi est et cor tum ^ Prospiciens agrum mercata

» cst. Uiide mercata est? Ne forte tudespcres, et suspi-
>>

res, cl nihil agas ager iste segnem amatorem non amat.

,

Ibi ccrte cum ad eum veneris, forsitan requiesces, nec

opus erit ut labores. Non enira est tahs ager ille, quahs
ubi Adam in sudore vuitus sui comedit panem suum*.
iste,

Modo tamen ut ad iUius agri speciem pervenias compara ,

tibi unde compares agrum ibi. Quid? Colhge pretium.

Hoc enim agit haec mulier. Videte si tacitum est. Cum
dictum agrum mercata est » tan-
est : « Prospiciens :

quam diceres Unde mercata est? « De fructibus, ail,

,

» manuum suarum plantavit possessionem^ » Ipsa erant

opera quae dabat ancilhs , ut de fructibus manuum sua-

rum plantaret possessionem in seternum. lUamenim pos-
scssionem dixit ,
quae futura est . Hoc insinuat verbo
([uod ait : « Prospiciens. »

X. « Succincta fortiter lumbos suos , firmavit brachia

» sua^. » Vere fortis. Vide si non est ancilla. Quam de-
vote servit, quam apparate : ne fluitantes sinus carna-
lium concupiscentiarum impediant operantem ; succini:it

lumbos, ut nihil superOuum calcet dum in opere festi- ,

nat. Ibi enim castitas muheris hujus zona prsecepti con- ,

stricta, et ad omne opus ))onum semper parata. « Suc-

» cincta fortiter lumbos suos, firmavit brachia sua, » non

defectura. Unde hoc? « Gustavit quia bonum est ope-
» rari^ » Ubi est palatum, quo gustatur hoc? Fugiunt

homineslaborem, quasi amarum timendo gustare, nes- :

ciunt quid amare. Bonum opus facit conscicntia bona. Et

quid dulcius fratres, bona conscientia? Quae si non est,
,

' ^lattli. vr, II. — ' Gen. iii, 19. - ^ rrov. sxxi, 16. — 4 Uiid. 17.

— ^ ll>icl. tS.
 SERMO XXXVII^ DE PROVERBllS SA.LO.\IOMS. 481
pungit, amara sunt omnia. Gusta ergo gusta, etvidebis
,

quomodo sapiat, quam te delectabit, quam postea noa

desines, nisi totum consumas. « Gustavit quia bonum est
» operari. »
XI. « Non extinguetur lucerna ejus tota nocte^ »
« Nemoaccendit lucernara, et ponit sub modio-. Tu il-
» luminabis lucernam meam, Domine^ » Lucerna ejus,

spes ejus. Adiliamoperatur omnis homo, quiquid boni ad

spemfacit. Et in nocte ardetlucerna ista. Quod enim non
videmus, speramus ideo nox est. Si autem et non vide-
:

mus, et non speramus et nox est, et lucerna non ardet. :

Quid infelicius talibus tenebris? Ut autem non deficiamus

in tenebris, et per patientiam expectemus, quod non vi-
sum speramus , tota nocte ardeat lucerna nostra. Qui
enim nobis quotidie loquitur verbum, tanquam oieuui
infundit, ne lucerna extinguatur.
XII.Manus suas extendit ad utilia*. » Quantum ex-
«

tendit has manus? « A mari usque ad mare, et a llumine

».usque ad terminos orbis, quo pervenit^ » Unde non
frustradictum esl « Indexteram et sinistram extende'^.
;

» Extenditmanus suas, sed ad ulilia. »

XIII. « Brachia quoque sua firmavit in fusum ". » Non
ab infundendo sed in illud instrumentum Janificii, quod
:

vocant fusum. Defuso isto, quod Dominus donat, dicam :

neque enim ista laniiicia sunt a viris aliena. Audite quid

sit : « Brachia sua firmavit in fusum. » Potuit dicere, in
colum. Fusum dixit, forte non fruslra. Quamvis possit
videri, necabsurde intelligi de fuso lauiliciuin significa-

tum, de lanificio bonum opus, tani(uam caslie muiieris

et matron.fi impigraeet diligentis : lamen ego, cliarissiini,

in isto fuso, quod intelligo , non taceho. Omnis qui vivit

•
l'rov.. XXXI, iS. — ' Mattli. v, i.'). - ^ l'^;il. xvii, -jg. — 4 1'iov

xixi, icj. -- '•

l'sal. Lxxi, 8. — i"
l^ai. liv, u. — 7 Viv\ . xxxi, ly.

cxxiv. 31
im
5^.-

'582 s. iUGUSTi»! EPiscon

in bonis operibiis in sancta Ecclesia,non neglector, sed
effector prseceptorum Dei nescit quid,
quid faciat cras ,
5

fecerit hodie scit. De

, futuro opere timet de prseterito ,

gaudet et ut perseveret in bonis operibus vigilat ne

: , •,

forte negligens futurorum, perdat prseteritum. In orando

tamen Domino , in omni deprecatione sua, non habet fir-

mam conscientiam de opere futuro , sed de prseterito ; ex

eo quod fecit , non ex eo quod facturus est. Jam ergo si

hoc verum esse videtis mecum duo , attendite in lanificio

instrumenta colum et fusum. In colo lana involuta
ista ,

est , quse filo ducenda et nenda transeat in fusum. Quod

in colo est involutum est futurum quod in fuso collec-
, :

tum est, jam prseteritum est. Opus ergo tuum in fuso est,
non in colo. In colo enim est quod facturus es in fuso, ,
;

quod fecisti. Vide ergo si aliquid habes in fuso, ubifir-

mentur brachia tua. Ibi erit fortis conscientia tua ibi ,

securus Deo dices Da quia dedi dimitte quia diraisi

:
,
;
, 5

fac, quia feci. Non enim petis prsemium, nisi opere gesto,

non opere gerendo. Quidquid ergo operaris, totus animus

ad fusum sit. Quia et quod pendet in colo, ad fusum tra-
jiciendum est non autem illud quod collectum est in
:

fuso, ad colum revocandum est. Ergo vide quid agas, ut

habeas in fuso, ut brachia tua firmes in fusum ut totum ,

coletur ad fusum ut habeat aliquid fusum quod te con-

,

soletur, quod te confirmet quod tibi^ det fiduciam de- ,

precandi et sperandi promissa.

XIV. Et quid agara ? forte dicis : quid me jubes habere
in fuso Audi quid sequitur « Manus autera suas ape-
? :

» ruit pauperi ^ » Eia, non nos pudeat lanificium sanc-

tum docere vos. Videte, si quis habet plenum sacculum,

plenum horreum plenam apothecam omnia ista in colo
,
:

sunt, transeant in fusum. Videte quomodo net, imo vi-

' Pvov. IXXl, 20.
 SERMO XXXVXI , DE VROVERBIlS SA.L0M0M3. 483
dete quomodo neiat. Dum omnes instruantur gramma- ,

non timeantur. «
tici Manus autem suas aperuit pauperi
fructum autem porrexit inopi. » Manus pauperi_, fruc-
))

tum inopi. Est quidam pauper, manus tuas quaerit est :

quidam inops f ructum tuum quaerit. Qui quaerere non

,

vult a te, nisi quod necessitati suae prosit, pauper est, ma-
nus luas quserens. Est autem alius inops, qui dicit :

« Quasi niliil habentes et omnia possidentes \ Non

, )>

quasi necessitati suae vult satisfieri de dato tuo ; sed tan-

quam in arbore Dominica ,
quam plantavit et rigavit
fructum quaerit. Ipsum audi de quibusdam dicentem
cum de talibus lQC|ueretur « Non quia quaero datum,
:

» sed requiro fructura^. ))

XV. « Non est sollicitus de his quae in domo sunt vir

)) ejus , cum alicubi demoratur. Non est soUicitus quce in
I )) domo sunt, vir ejus" : » quia novit Dorainus qui sunt
I
ejus*.Quomodositsollicitus: «Quando quos prandestinavit
*
)) ipsos et vocavit ; et quos vocavit, ipsos et justificavit ; et
» quos justificavit, ipsos et glorificavit * ? Si Deus pro no-
» bis, quiscontranos*? Non est sollicitu virejus : wnovit
suos, noverunt eum sui. « Cum.alicubi demoratur. » Ubi
Idcmoratur, unde venturus est? Demoratur ibi, quasi
nisi

I dat ibi. Mulli enim jam desiderant adventurn ejus et ;

(I -iderium eorum differtur, donec impleatur numerus

111' mbrorum matronae hujus. Multi autem ad suam ira-
piitatem tarditate illius abutuntur; etdicitmalus servus:
« Tardat dominus meus. Et incipit cnedero consorvos, et

» inebriari cum mahs. Veniet dominus ejus, in die (jua nes-

» cit, et hora qua ignorat , etdivideteum''.» Ministrorum

cnim ct prfepositorum corpus est, ([uod dat in tempore
kJonserviscibaria.« Dividet, inquit, eum. »Habet bonoset
'
2 Cor. vi, lo. — » Pliilip. iv, 17. — * Prov. nxi, •ii. — 4 a run.
u, 19. — i Roin. viu, 3o, 3i .
— <* Luc. xii, 45, 46-
31.

i.v
y.fii
'i S. XUGUSTlIxl EPISCOI'!

malos , et separat malos a bonis. Et partem ejus cum hy-j

pocritis ponet. Non totum ministrum : quia sunt ibi e

desiderantes adventum Domini. Sunt ibi et ex illo nu

mero, de quo dicitur « Beatus ille servus, quem, cum :

» venerit dominus, invenerit ita facientem^ » Ergo ve-

uiet et dividet eum.

XVI. Nunc interim demoratur alicubi sed non est-sol- :

licitus quid agatur in domo. «Omnes enim apud eam vesJ

» titi sunt". » Numquid de nuditate servorum suorum

soUicitus erit, cum alicubi demoratur habens conjugem ,

talem ^ ? Vestiti sunt, optime vultis et optinie. Quam

nosse ? Quotquot in Christo baptizati estis, Chrislum in-
<(

)) duistis^. Omnes omnino apud eam vestiti sunt.nEt boni

servi et maU servi vestiti sunt : sed boni servi vestiti sunt
qui Ghristum induerunt, non tantum in forma sacra-
menti, sed etiam in opere exemph, sequentes vestigia Do
mini sui : alii vero usque ad sacramentum , reddituri de
sua veste rationem. Non non
cessat tamen illa muiier ,

cessat illa muUer omnes vestire ut nemo queratur ne- : ,

mo dicat : Ideo non sum bene operatus quia non sura ,

vestitus. Videteergo, quemadmodum induti esse debea-

tis.Pro vestibus nostris etiam opus faciamus. « Omnes
» enim apud eam vestiti sunt. »
XVII. Quid viro suo? Quae servos vestit, viro suo nihil
operatur? « DupUcia palUa fecit viro suo^. » Jam accla-
matis : credo quod agnoscitis quae sunt dupUcia paJUa ,

quse facit Ecciesia viro suo. PalUa quae iUi facit, laudes
sunt : laudes fidei , laudes confessionis , laudes prsedica-
tionis. Quare dupUcia ? Christum laudas Deum laudas et ,

hominem. Dupliciter lauda et simpUciter iauda dupli- , :

citer, quia homo et est Deus simpUciter, ut non sis fictus. 5

'
Luc. XII, 43. — ' Prov. xxsi, 2i — ^ Beda et Floms ad Galat. iu. —
4 Galat. ui, 'i-. — -'
Prov. xxxi, 23.
 SERMO xxxvir ,
nE i„ovp..B.,s SALOMo.Ms.
48-i
>.-scio qna. mulier.pud Photinum qucmdam
lap.d.m ,
quasi pretiosum de ornamento
hujus mulieris excussum
jam vilem et abjectum, unde
hreretici Photiniani
appel!
lantur, hoc elegit quasi simplex
palhum facere viro suo
Non accepit ille utique a sua conjuge , vere sua , sicut
scnptum est: Lnius duphcia sunt
pallia. Ille enim Chris-
lum solum hominem dixit. Rursus
extitit nescio qme aha
detestanda mulier, quasi et ipsa
texens viro pallium
texens autcm pannosas fabellas.
Ait enim Christus Deus :

est tantum ommno

hominis nihU habens. Hoc
,
Manicha^i
dicunt. Photiniani, homo tantum
Manich^i, Deus tan- ;

tum. IIIi nihil divinum in Domino

confitentur : isti quasi
totum divinum, et tamen tam falsum ut nec saltem ,

humanum. Si emm homo non erat, ergo mortuus non est

ergo crucifixus non est , ergo nec
resurrexit. Qui ille re-
surgcre potuit, qui mortuus non
est.? Ergo et dubitanti
Discipulo falsas cicatrices ostendit.
Procul dubio enim
falsae cicatrices iUae fuerunt,
vera vulnera non pr^ecesse- si
runt. Si autem vera vulnera
praecesserunt vera caro si , :

vera caro, vera mors, vera crux,

verus homo , et totus
yeritas lans abundans de colo hujus mulieris.
:
Qui autem
ista laudabiliter duplicia pallia timuerunt,
mendado dn-
plices remanserunt.(( Duplicia pallia
fecit viro suo... Pror-
sus duplicia pallia fecit. Confitere Deum, confitere homi-
nem lauda Deum in homine, lauda hominem
;
in Deo.
Texuit pretiosissimum illud pallium laudis
: « In prin( i-
» pio erat Verbum , et Verbum erat apud
Deum et Deiis ,

)) erat Verbum : hoc erat in principio apud Deum •. ,,

Texuit et aliud pallium, propter conver.sationem

inter lio-
mines quotidianam « Verbum caro factum :
est et hnbi- ,

!» tavit in nobis^ Duplicia pallia fecit viro suo. .»

XVlir. (( De l)ysso et purpura veslimenta sibi lecit '. ..

Joan. I, I. — ' IbiJ. i\ — 3 |',ov itti 1-}.

i
^g(} S. AUGUSTIM EPISCOPI

Non enim decebat matronam tanti viri , vel nudam ince-

et purpura vesti-
dere, vel pannosam. « Fecit dc bysso
« De bysso, candida confessione de pur-
» menta sibi. ;

Hujus byssum cum oramus,

pura, gloriosa passione. ,

agnoscimus^ hujus purpuram in Martyribus

mane lau-
damus. . • • ,
ni
Conspicuus autem fit in portis vir ejus^ » llle
XTX. «
conjuge de domo sua
qui alicubi demoratur, ille qui pro tali
sollicitus non est, ille quem demorantem alicubi nunc nemo
videt, « Conspicuus fit in portis. » Attende quando vide :

quodsequitur : « Cum sederit inconcilio cum senioribus

» terr^. » Nihil evidentius

: lege aUam prophetiam :

Veniet ad judioiura cum senioribus popuh sui ^ » In

«
judicantibus secum
illoconciho , hoc est , in iUo judicio,
Sedebitis super duodecim
sanctis , quibus dictum est : «
conspicuus
» sedes judicantes duodecim tribus IsraeP , »
majes-
erit. « Veniet enim Fihus hominis, sicut dixit, in
Ibi omnes
» tatesua, et omnes Angeh ejus cum eo^ «
Angeh et Archangeh ccelorum , et Angeh annuntiatores

Etenim et Propheta dictus est Angekis Ange-

verbi Dei.
:

lus enim nuntius est. Et, « Ecce ego mitto Angelum meura
» de Joanne dictum est. Et, « Si-
» ante faciem tuam^
,

» Apostolus loquitur.
cut AngelumDeiexcepislismeS
,,

nunc demorans de quo muhi di-

lUe ergo ille ahcubi , , ,

cunt, Quando venturus est, aut quis venturus est? « Cons-

» picuus erit in portis, » hoc est , in aperto, in manifesto.
erit » sed ahos admittet, contra
« In portis conspicuus :

portis vir ejus, cum

ahos claudet. « Erit conspicuus in
senioribus terrae. » Quoddonec
» sederit in conciho cum
fiat , hsec interim faciat
quod faciebat operetur , non ces- :

set
' futurum conspicuum in portis non
expectet illum ,

Prov. x.xi, a3.

. - ' Isai. n., i4. - ^ Malth. m., a8. - 4 IJ. xxv, 3..

— Malac.5 — iii, I. ^ Galat. iv, i4-

 SERMO XXXVII
contremiscat sanctum concilium judicii Dei
, DE PHOVERBIIS SALOMOHIS.
, cum bona
487 i
conscientia veniat ,
gloriosa veniat : quia ipsius mem-
bra sunt, et ipsius filii sunt, qui sunt cum ejus viro judi-
caturi.
XX. « Sindones fecit; et vendidit^ «Bene quia « sindo-

)) nes fecit : » quare « vendidit? » nisi quia non quse-

)) rit datum^ sed requirit fructum. » Venditionem enim
istam primo intelligite, fratres, gratuitara. Et aliquisemit
gratis ? Si gratis toUit non emit, : si emit ,
pretium dal
non gratis tollit. Et ubi est « Qui : sititis, venite ad aquam,
)) emite vobis sine argento '^
? Quando emis non argen-
»- ,

tum dasj et tamen emis. Si emis, aliquid das^ non tamen

argentum das : te ipsum das. Sindones enim referte ad
illa linea, quse spiritalia sunt ,
quae facit et praedicat ista

mulier per omnes terras. Et forte vendere dicenda est :

quia dixit Apostolus : « Si nos vobis spiritalia seminavi-

))mus, magnum est, si carnalia vestra metamus ^ ? » Ete-
nim ratio illa est dati et accepti : nam in omni venditione
ratio dati et accepti versatur. Contrislatur autem Apos-
tolus adversus qusedam fora , ubi non vendidit sindones :

« Nulla, inquit, mibi Ecclesia communicavit in ratione

» dati et accepti*. » Sed ille qui sic vendidil non qua.'- ,

ritdatum, sed requirit fructum ne quasi venditorcra :

Evangelii putetis. Est quidem ille mercator. Doraini sui

sed magis prelium ((uauit. Nam quidquid prorsus vendit
dat spiritalia : et i|uid quicrit? forte carnalia? Dcbentur
quidem et isla : sed non ipsa quaerebat ApostoJus, dicens :

« Non enim quaero vestra , sed vos ipsos^ « Date ergo

pretium , date vos ipsos. Ne([uo enim el Juscpb in itgypto
frumenla non veiidebat : et lamt'n ipsos cmcnles, scrvos
regios faciebal. Vplentes vivcrc in illa fanic, accipicbanl

• i'iov. XXXI, ^4. — ••

If^i. tv. I.— 5 4 Coi IX, li. — • riiili|i I», ij.

— ^ 1 Cor. xii, 14.

) 4SS s. ArarsTiM fviscopt

trumenta , et fiebant servi. Timemiis nos fien sorvi ? \ve

iiobis. si non erinnis illius sorvi^ QuiJ nobis prodest re-
cusare talem Dominum? Et sub diabolo erimus, et lamem
paliemnr, et potestatem veri Doraini non etrugiemus. Te
ipsum da. et eme tibi sindonem , id est, spiritale amicto-
rium. Sic etiam cujusdam panis pretium tu ipse es. Quid

enim ? Quia das to voiuptati, nonne pro concupiscentia car-

nis tanquam ut eraas nieretricem te ipsum das pretium?
, ,

Quantuni panom vivum tibi omas qui

ost ut Deo to dos. ,

de ca^Io doscendit, eodem ipso pretio quod tu ipse es?

Pretium enira meretricis tantum est, quantum panis uniiis-.
^> Sindones fecit , et vendidit. »

XXI. (i Cinctoria autem Chananneis\ " Cingant se,

operentur . veniant , sint sorvi de domo ista : ut oranes
vestiti, omnes pastisint. Cinctoria enim fecit. utique ad
opus : nam ot ipsa opus faciens . accinxit fortiter lumbos
suos. Qui sunt Cbanana^i ? Yiciuie gentos populo Israei
alienigenre. Aliquando qiii eratis longe facti estis prope
<« ,

^>in sanguine Cbristi*.>> Qui eratis aliquando peregrini Tes-

tamentorura. et promissionis spera non habentes, et sine
Deo in hoc mundo, nunc autem cives sanctorum et do-
raestici Dei . acceptis cinctoriis operamini in domo domi-
nica, jam facti doniostici Dei ex Chananneis, unde erat et
illamuher modo in Evangeho rocitata. Chanan.Ta erat
ad mensam filiorum accedero non audebat sed tanquam .

canis micas roquirobat. Vido quemadraodum so praecinxe-

rit ad opus. Pr.Tcinctorium ejus, fidos : hoc laudat ille.

« raulier magna est fides tua ^ »

XXII. C?etera videamus. « Fortitudine et decore induta

^) est^ Decore, » tanquara bysso ; fortitudine, tanquara
purpura. Quia enim fortis , ideo in passione sanguinea.

>
Gen. XLV. — * Prov. n, 26. — ' Id. \^si, 24 — ^ Ephe<. n, i3, —
5 Matlh Tv. oS. — '^^
Pr?v \w, 25.
 SEBMO XXXVH , DE PF.OVEKEIIS SALOMOJIIS. ^189
4
« Et Jsetata est in diebus novissimis. Lftetata est : » hic
ergo diu tribulata. Nam unde haberet purpurea vesti-
menta sine tribulationc^
XXIII. « Os suum apeniit attente^ » Prsestet nobis in

ilJa constitutis, ipsam Jaudantibus, illi cohaerentibus, cum

illa virum ejus expectantibus ut et nos aperia-
et in iJIa ,

mus attente osnostrumj non temere, sed caute, attente,

sollicite. Cum timore et tremore multo fui apud vos%
Apostolus dixit : tanquam diccns : « Os meum aperui
» Os nostrum patel ad vos, o Corinthii^ Os
attente.
» suum Etordinem posuit linguse sufe »
aperuit attente. :

laudans creaturam tanquam creaturam, Creatorem tan-

quam Creatorem, Angelos tanquam AngeJos, coelestia
tanquam cf^Iostia, terrestria tanquam terrestria, homines
tanquam homines, pecora tanquam pecora. Nihil pertur-
I:)atum , nihil inordinatum. Non accipiens in vanum no-
men Domini Dei sui , non substantiam creaturae sentiens
de Creatore : ita ordinate totum Joquens, ut non pr^po-
nat inferiora potioribus, nec subdat potiora inferioribus.
« Disposuit ordinem lingusesuse. » Nihil pulchrius hoc or-
dine. Unde et ipsa dicit : « Ordinate in me charitatem \ »
NoJite praepostere agere, noJite perturbare et confundere
Deus ordinavit. Ordinate in me charitatem. Amate
qu?fi

Imetanquam me, amate Deum tanquam Deum nc Deum :

offendatis propter me , nec me offendatis propler aJium

quemJibet, nec aJium quemlibet propter me. Ordinato in

me charitatem. Beata fiJia cjus in hoc ordine constituta,

cujus inter caeteras ceJebramus hodie passionem, paulo
iante audivimus confessionem , ordinans Jinguam suam ,

iHonorem , inquit, Caesari quasi Csesari, timorera aulcm

'
frov. xiti, uO. — ' I Cor. ii, 3. — '2 Or. Ti , ii — '•
(^jnl.

', 4
I 490 S. AtJGrSTINI EPISCOPI

Deo. « Os suum aperuit attente, et crdinem posuit lin-

» guae suae. »
XXIV. « Severae conversationes doraorum ejus^. Se-
» verae,»fortes,district;3e : nonestubidillluatur, nonamat
dissolutionem. « Cibos autem pigros non comedit. » Me-

rito tantum acquisivit.

XXV. Hic ergoista laboriosa, vigilans, sollicita, severe
castigans domum suam , surgens de noctibus , intuens
lucernam ne extinguatur , in tribulatione fortis , nondum
receptis promissis pavens, brachia sua in fusum confir-
mans , non pigrum panem manducans : sed post labores
istos quasi paupertatis et necessitatis ssecularis ,
quid erit

quia in diebus novissimis Isetata est ? Quid erit , audire

vultis ">
Audite propter quam spem ardeat lucerna nostra
tota nocte , nunc audite. « Surrexerunt filii ejus , et di-

)) lati Modo in paupertate vivimus in pauper-

sunt ^. » ,

tate vigilamus-, et cum morimur, in paupertate dormi-

mus : sed surgemus et ditabimur. Tunc ditabuntur filii

ejus. « Surrexerunt filii ejus , et ditati sunt. » Compara

nunc quaslibet divitias terrae hujus obnoxias furibus et ,

tineis. Quid te jactas? Quia infirmus es, ideo sunt tibi

multa necessaria. Opus est multum vestiaris quia frigus ,

pati non potes jumentis utaris, quia pedibus ambulare

:

non potes. Ista fulcimenta sunt infirmitatis non orna- ,

menta potestatis. Quse illoe divitiae sunt Angelorum? Unam

vestem habent lucis : nunquam teritur,-nunquam sordi-
datur. Illae sunt verae divitiae, ubi nulla erit inopia, nulla

erit indigentia. Quid modo quaeris hoc, antequam sur-

gas? Sifilius es mulieris hujus , attende quando tibi di-

vitiae promittantur. « Surrexerunt filii ejus , et ditati

» sunt. » Para te resurrectionis divitias accipere. Noli has

« Prov. XXXI, 27. — > Ibid. 28.

 SEKMO XXXVII , DE PROVEHBIIS SALOMOWlS. 491
i
amare, ut merearis ad illas venire. « Surrexerunt filii ejus,
» et ditati sunt. »

XXVI. « Et vir ejus laudavit eam ^ » Nos eam lauda-

bimus, sed non de nostro. Ipse vir ejus laudavit eam.
Quando surrexerunt filii sunt attendit eam,
ejus, et ditati ;

et inspexit eam, et Jaudavit eam. Quis nolit audire quo-

modo laudaverit? Si tam jucunde audistis, cum laudare-
tur a nobis; quomodo audiremus, si possemus audire si-

cut eara laudavit vir ejus ? Laudavit eam in resurrectione

cum resurrexerimus , andiemus. An et modo non tacuit
laudem ipsius ? Hsec cst ipsa laus , ipsa sequetur -. Au-
diamus, audiamus quemadmodum eam laudaverit vir ejus,
videns eam jam cum tanta beatitudine filiorum, divitum
in resurrectione raortuorum.
XXVII. « Multae, inquit, filiae fecerunt potentiam^. »

Laudes sunt ,
quibus eara laudat vir ejus. « Mnltse filiae

» fecerunt potentiam. » Qux filfae, quibus haec compa-

ratur? Et non comparatur. « Multae filiae iecerunt polen-
» tiam : jam
tu autera superasti. » Attendite, rogo vos :

in fine lectionis sumus. Metuo enim ne ibi vos habeara

fatigatos ubi maxime exigo intentos. Audiamus laudes
,

illius. « Multae filiae fecerunt potentiam ^ tu autem supe*

» rasti et superposuisti omnes. » Tu, inquit, omnes su-

perasti, tu super omnes posuisti. Quae sunt ergo aliae li-

liae quae fecerunt potentiam, quas ista superavit, et supcr
quas ista superposuit? Aut quara polentiam fecerunt ^ aut
unde ista superavit? Sunt enim malae fiiiir", quae sunt luiv
reses. Quare fili.T ? Quiaet illa3 ex isla nata* sunt. Scd liliue

raalae non similitudine morum sed similitudine sa-

, filiae ,

cramentorum. Ilabent ct ipsae sacMamcnta nostra, habcut

Scripturas noslras , habent Amen ct Alioluia nostrum,

• l'rov. XXXI, v8. — ' CoJ. Ca"!». vii, fol. 3So : « Ipsa sf<|uitiir, auilia-

miu ; ita vivalis ia illa, c-t cum illa auJiamus, ctc. » — ' l'rov. xx\i, u^:
\
492 S. AUGUSTINI EPISCOPl
liabent pler.-sque wSymboIum nostrum habent mullae ,

Baptismum nostrum ideo fiHae. Sed huic mulieri vultis

: ,

nosse, quid alibi^dictumsit, inCanticis canticorum? « Si-

» cutlihum'in medio spinarum, itaproximameainmedio
» fiHarum ^ » Mirum dictum, easdem et spinas dixit et fi

lias.Et illae spinae faciunt pdtentiam? faciunt plane. Non vi-

detis quemadmodum et ipsae haereses orent, jejunent,
dent eleemosynas, laudent Christum? Possum dicere,
esse ibi pseudo-prophetas, de quibus dictum est :« Faciunt
» signa et prodigia raulta, ut fallant, si fieri potest, etiara
» electos Ecce praedixi vobis. Faciunt potentiam et
"^.
»

spin« : de qua pbtentia dicitur « Nonne in nomine tuo :

» manducavimus et bibimus, et in nomine tuo virtutes

» multas fecimus^ ? » Manducavimus et bibimus'' non de ,

quocumque cibo diceret :nostis de quo dicere potuit, vel

potu. Et virtutes multas fecimus. Faciunt potentiam
raultoe filiae, non negamus : et spinse florem habent, sed
fructum non habent. Hsec autem cui Tu autem
dixit, «
» superasti et superposuisti omnes, » unde superavit, nisi
quia non solum florem, sed el fructum habet?
XXYIII. Quera fructum habet ? Unde superavit ? Dica-
tur mihi. « Supererainentem viam vobis demons-
, inquit,
» tro^ » Quam supereminentem viam? Quia inde ista
superavit, inde ista superposuit omnes. « Si linguis ho-
» minum loquar et Angelorum, charitatera autem non ha-
» beam, factus sum aeramentum sonans, aut cymbalum
» tinniens^. » Loquitur linguis, ad potentiara illam flores
pertinent. «Si sciam omnia sacramenta et omnem scientiara,
» et habeam omnem propheliam et oranem fidem ita ut ,

» montes transferam, (quanta potentia )charitatem autem !

» non habeam, nihil sum. » Audi adhuc alias potentias ad ,

I Cnnt iT, o. — Matth. xxiv,

> 5',. — 3 Id. vii, 22, -* 4 Luc. riii, 26. —
5 I Cor. XII, 3r. — M. xni,
^ 1.
 SER-MO XXXVll , DE rROVEP.BUS SiLO.MOMS. 493
florem pertinentes , non adfructum. « Si distribueio om-

)) mea pauperibus, et tradidero corpus meura ut ardeam

nia
» charitatem autem non habuero, nihil mihi prodest'. »

Hanc habet ista supereminentem viam, unde iilidixit,

« Multae filise fecerunt potentias. » Multae locuiae sunt
linguis, scierunt omnia sacramenta , fecerunt virtutes
multas, daemonia excluserunt , res suas pauperibus dis-
tribuerunt, corpora sua ignibus trachderunt. Infra te sunt,
quia charitatem non habuerunt. « Tu autem superasti et
» superposuisti omnes : » non solura flore , sed et fructu
gravida, fructu abundans. Yide ipsum botrum, unde iii-

cipiat. Gum enumeraret opera carnis : « Fornicationes,

» inquit, immunditise, luxuris, idolorura servitus , vene-
» ficia , inimiciliae, contentiones , semulationes, animo'
» sitates , dissensiones , haereses , invidiae , comessatio-
» nes, ebrietates j et his simiUa, qute praedico vobis, siciil
» prsedixi, quoniam qui talia agunt^ regnum Dei non
» possidebunf^. » Enumeratis omnibus spinis in ignem
mittentis : « Fructus autem spiritus est, inquit, charitas. »
Et ab hoc capitc ab hac tani{uara radice caetera conte-
,

xuntur « Gaudium, pax, longanimitas, benignilas, bo-

:

nitas, fides, raansuetudo, continentia^. » Undeiste bolrus

pulcher? Quia pendet acharitate. « Multc-e filise fecerunt
» potentiam : tu autera superasti et siqierposuisti omues. »

XXIX. In illis quid remansit? « Falsie grati;c, et vana

» species muUeris*. Quia si charitateni non habeo , fac-

» tussura.Teraracnlumsonans^etcynii^alura linniens:nihil
i> sura, nihii niihi prodest. Fals.e sunt ergo gratiie, el
» vana species mulieris. Mulier enini sapiens benedicitur.»
Ista (|ii.'C tjuaesivit c|uid intelligcrel, quie intellectura cus-
todivit,ista sapiens, ist;i hcnetlicilnr : noii ill;e l;il>;e spe-

'
I Cor. XMi, 2, J. — ' Gal;»l. v, KJ--JI. - > ll>iil iJi. — •« l'iov.
494 S. AUGUSTINI EPISCOPI
cies, iion illa vaiia gratia. Sapiens mulier benedicitur.
« Timorem autem Domini ipsa coUaudat. » Ipsa quae be-
nedicitur, coUaudat aliquid unde benedicatur quia sa- ,

piens est. Quid coilaudat Tiraorem Domini, quo perducta .^

est ad sapientiam. « Initium enim sapientise , timor Do-

» mini Timorera autem Domini ipsa coUaudat. » La-
' :

boriosa tot noctibus , inter tot scandala patiens , provida

ad expectandum , fortis ad tolerandum , constans ad per-
severandum laboribus finitis, «Date illi de fructibus ma-
5

» nuum suarum *. » Quid date ? « Venite benedicti Pa- ,

» tris mei^. Dateilli de fructibus manuum ejus. » Quid,

date ? « Percipite regnum quod vobis paratum est ab ori-
» gine mundi. » Ecce quid « date. » De quibus « fructi-
» bus manuum ejus ? » Esurivi enim, et dedistis mihi
» manducare^. Date illi defructibus manuum ejus. »
XXX. Et quod illi deinde negotium erit , finitis labo-
ribus? « Et laudetur in portis vir ejus. » Ipse erit portus
laborum nostrorum, videre Deum, et laudare Deum.Non
ibi dicetur : Surge, labora, vestiservos, vesti te ipsam,
ornare purpura da escas famulis, attende ne lucerna ex-
,

tinguatur surge de noctibus aperi pau-

, sollicita esto , ,

peri manum, trajice de colo in fusum. Non erunt opera

necessitatis , ubi nuUa necessitas. Non erunt opera mise-
ricordiae , ubi nulla miseria. Non panem pauperi,
frangis
ubi nemo mendicat. Non suscipis peregrinum ubi omnes ,

in patria sua vivunt. Non visitas segrum, ubiomnes per-

petuo sani sunt. Non vcstis nudum ubi omnes seterna ,

luce vestiti sunt. Non sepelis mortuum ubi omnes sine ,

termino vivunt. Nec tamen ista non agens , nihil agis :

videbis enim quem desiderasti, et sine defectu laudabis.

' Psal. cx, 10. — ' Prov. xxxi, 3i. Cod. Cass. vn, fol. 38o : « Datc
illi de fructibus manuum suarura. Facit, digna cst recipere. Date iUi de fmc-
tibu» tuanuum suarum, quid, date 1 » — ^ Matth. xxv, 3^. — 4 Ibid. 35.
 SERMO XXXvni, DE VERBlS ecclesiastici. 495
Istum accipies fructum. Tunc erit una illa quam petisti
« Unam Domino hanc requiram, ut
petii a , inliabitem in
» domo Domini per omnes dies vitae meae^ » Et quid ibi
facies? « Ut contempler delectationem Domini. Etlaude-
» tur in portis vir ejus. Beati qui habitant in domo tua , in
» saecula sseculorum laudabunt te^. »

SERMO XXXYIIP.

De verbis Ecclesiasticiji Fili, accedens ad servitutem

:

Dei, etc^ Et de verbis Psalmi xxxvin Quanquam :

in imagine ambulat homOj etc. De continentia et sus-

tinentia.

I. Dco sunt , quae in hac vita veluti laboriosa nobis prae-

cipiuntur, continere eL sustinere. Jubemur enim conti-
nere ab his quae in hoc mundo dicuntur bona , ct sustinere
ea quae in hoc mundo abundant mala. lila continentia,
ista sustinentia vocatur. Dure virtutes quae mundant ani-
mam, et capacem faciunt Divinitatis. Iii frenandis libidi-
nibus et coercendis voluptatibus ne seducat quod male
,

blanditnr, et enervet quod prosperum dicitur coatinen- ,

tia nobis opus est : non credere fclicitati terrenic, ct usque

ad finem quaeren; felicitatem, quae non habet liiiem. Lt
autem est continentia3 , felicitatimundi non credere ; ila
sustinenti;e est , infelicitati mundi iion cedere. Sive eigo
in afHuentia rerum simu3,sive in angustia, expectandus
estDomiims (jui et (juod veru bonum
; el suave cst det , ct

quod vere malum est avertat a nobis.

• P»al. HTi, 4- — * Id. Lxiiiii, 5. — * Aliai deTwnpore ^\b.
496 S. AtJGXJSTlWI EPISCOPI

II. Bona Dei quoe promittit justis, infme servantur et :

mala quae minatur impiis in fine servantur. Bona et mala ,

quse versantur et miscentur in sceculo , nec boni soli ha-

bent , nec soli mali. Quidquid boni in hoc mundo dixe-
ris , habent boni , habent et maU : veluti salutem ipsam
corporis , et boni habent et mali. Divitias et apud bonos
invenies, el apud malos. Successum fihorum et bonorum ,

et malorum donum videmus esse commune. Vitam lon-

gam diu vivunt boni quidam diuvivunt et maliquidam. ,

Et quaicumque alia numerare volueris in hoc saeculo

J)ona permixte invenis apud bonos et malos. Rursum
,

quaecumque aspera qusecumque tristia et boni patiun-

,
,

tur et mali, famem, morbos, dolores, et damna, oppres-

siones, orbitates communis haec est omnium materies
:

iacrymarum. Facile est ergo hoc videre et bona sseculi ,

apud bonos et malos esse, et mala saeculi bonos malosque

perferre, Et ideo quorumdam pedes in via Dei titubant, et
exorbitare conantur. Multi enim deviant et exorbitant,
cum instituerint et proposuerint animo propterea servire ,

Deo ut bonis
, abundent et malis careant eaque
terrenis , ,

devitent. Cum enim sibi hoc proposuerint et hanc mer- ,

cedem constituerint pietatis et religionis suse quando 5

viderint se laborare, et florere iniquos ,

quasi perdiderint
mercedem ,
quasi eos fefelJerit qui vocavit ,
quasi frustra
opus indixerit qui in mercede decepit , renuntiant Deo. Et
quo se miseri convertunt , avertentes se ab illo a quo facti

sunt , el inhserentes illis quse facta sunt? Cum cceperit pe-

rire quod factum est, ubi erit amator temporis ,

qui per-
didit aeternitatem ?
III. Proinde propter illa bona^ quae non dabit Deus nisi

bonis , et propter illa mala ,

quae non inferentur nisi mahs,
quia in fme apparebunt utra([ue, credi sibi vult Deus. Quae
enim merces fidei, aut quod omnino vel nomen fidei , si
 SliUMO XXXVIII, Uli VEIliJla tLCLli^JIAs J((. I. 'i'j7

modo vis videre quod teneas ? Non debes ergo videre , quod
credas; sed credere, quod videas : credere quandiu non
vides, ne cum Ergo credamus, dum
videris erubescas.
tempus antequam sit tempus speciei. Si enim di-
est fidei ,

cit Apostolus « Quandiu sumus in corpore

: peregrina- ,

» mur a Domino per fidem enim ambulamus ^ » Ergo per

:

per fidem ambulamus, quandiu credimus quod non vJde-

mus lenebimus autem speciem cum. viderimus facie ad
: ,

faciem, siculi est. Tempus fidei, et tempus speciei Joan-

nes etiam apostolus in Epistoia sua distinguit , dicens ;

« nunc filii Dei sumus et nondum apparuit

Dilectissimi , ,

» quid erimus. » Hoc tempus est fidci videte tempus :

speciei. « Scimus inquit, quoniam cum apparuerit^ si-

,

» miles ei erimus, quoniam videbimus eum siculi est » '.

IV. Laboriosum est fidei tempus quis negat ? Labo- :

riosum est , sed hoc est opus cujus illa merces est. Noli
piger esse in opere mercedem dcsideras. Si (juem
, cujus
enim et tu ipse mercenarium conduxisses, non ante mer-
cedem numerares quam in opere exercercs. Diceres ei , :

Fac, et accipe non tibi diceret Da, ct facio. Sic ergo et

: :

Deus. Tu non fallis mercenarium tuum timens Deum te ;

ipse Deus faliet, qui jubet ne falias mercenarium ? Tamcn

tu quod promiseris poles et non daie el si non esl in ;

corde tuo dolus falsilatis, est tamen in fragililate liumana

iuopia dilficuitatis. Quid de Deo limeamus , ()ui nec fal-

lere potest, (|uia veritas est , et abundat omnibus, quia

fecit omnia ?

V. Gredamus ergo Deo, fratres. Hoc esl primum pi;e-

e[)tum, iioc est inilium religionis o\ vil.e noslra' , lixum

ajjere cor in fide, et ligcndo cor in lide vivcre bene
bstinereab omnibus seducloriis , suslinere mala tempo-
l'alia : et (|uandiu illa blandiunlur cl illa niinanlur, ad-
'
U (>0|-. V, (i. — ' I Jo.lll. III, "2.

cxxiv. .'l-i
498 S. AUGUSTINl EPISCOPI
versum utrumque inconcussum habere cor, ne in illa de-
fluas , ne in ilia frangaris. Habendo ergo continentiam
habendo etiam sustinentiam, cum bona tempornlia tran-
sierint, et mala quae inferantur non erunt habebis omne •,

bonura habebis nulium malum. Ideo in lectione quid

,

nobis dictum est? « Fih, accedens ad servitutem Dei, sta in

)) justitia et timore , et praepara animam tuam ad tenta-
)) tionem. Deprime cor tuum et sustine ut crescat in
, 5

)) novissimis vita tua^ )> Non ut modo sed ut in novissi-

,

mis vita tua crescat: « Ut crescat in novissimis vita tua. )>

Quantum, putamus, crescit? Ut fiat aeterna. Modo enim

vita humana, quandiu producitur et videtur produci,
decrescit potius quara crescit. Attendite et videte , ratio-
cinaraini et videte quia decrescit. Natus est horao : verbi
gratia , constituit ilii Deus vitae suae septuaginta annos
Accedit ilii vita , dicimus , crescendo. Accedit, an dece-
dit ? Ecce de septuaginta annis vixit sexaginta , remanse-
runt decem : diminutum est quod erat propositum 5 et

quanto plus vivit, tanto minus illi restat. Ideoque vivendo

hic decrescit vita , non crescit. Tene quod tibi promisit

Deus , « Ut crescat in novissimis vitatua. )>

VI. Deinde sequitur quod lectum non est ; « Omne

)) quod tibi applicitum fuerit accipe, et in dolore sustine,
)> et in hurailitate tua patientiara habe. Quoniara in igne
)) probatur aurum et argentum , horaines vero acceptabi-
» les in caraino huraihationis *. » Durum videtur, defe-
cisti. Nonne iilud quod non deficit perdidisti ? MuUi multa
patiuntur propter pecuniara periturara, et tu non vis pati
propter vitam mansuram ? Sic recusas laborare pro Dei

promissis, quasi non labores pro cupiditatibus tuis. Quanta

patiuntur pro sua iniquitate Jatrones, quanta patiuntur
pro suis sceieiibus perditi ,
pro sua nequitia iuxu-
'
Eccli n, i-J. — ' Ibid. 4, 5.
 SERMO XXXVIII, DE VERETS ECCLESlASXICI. •499

riosi ,
pro sua avarilia mare transmean- negotiatores
tes, ventis tempestatibuscjue et animam com- corpus
mittentes , sua relinquentes, ad ignota currentes? Judex
si pronuntiat exilium ,
poena est : avaritia jubet exi-
lium, et laetitia est? Quid ergo magnum tibi imperat
sapientia ,
quod non posset imperare avaritia ? Et ta-
men cum imperat avaritia , facis. Et cum feceris quod
imperat avaritia ,
quid habebis ? Plenam domura auro
et argento. Non legisti « Quanquam in : imagine ara-
» bulat homo tamen vane conturbatur
, ; thesaurizat
» et nescit cui ea colligat^? » Quare ergo cantasti et
dixistiDeo : « Auribus percipe lacrymasmeas ? » "^

Quare tu non percipis auribus verba cjus, a quo vis pcr-

cipi lacrymas tuas? Si accusaveris avaritiam tuam, invi-
tabit ad sapientiam suam. Sed cum susceperis jugum sa-
pientiae, laboriosa erit? Laboriosa plane : sed vide quo
fme, qua mercede. Numquid quse per sapientiam colligis,

nescis cui coliigas ea ? Tibi coUigis. Expergiscere, evigila,

habeto cor formicae^. iEstatis tempusest, collige quod
tibi ad hyemem prosit. Quando tibi bene est tunc , disce
unde sustenteris quando tibi male est. Bene libi , sestas

est : noli esse piger, collige grana de area Dominica, verba

Dei de Ecclesia Dei , et reconde intus in corde. \unc libi

Iquidem bene cst : veniet et (juando sit male. Onini ho-

pini veniet tribulatio : etsi omnia terrena sunt ei , ccrte
cum coeperit mori ,
per tribulationem transit ad aliam vi-

tam. Quis enim est qui dicat : Bene mihi crit , ct uon
oriar ?

VII. Quamvis , si amas vitam , et mortem times , ipse

imor rnortis, hytMns (|uotidiana cst. Et tunc maxime
ungit timor morhs. (juando uobis bi.-neest. Nam (|naiulo
ale est nobis, non liinomus morlem. Quando nobis beue
• PMiil. X1V.VIII, 7. — ' ll>i>i i.T. — ^ 1'iov. VI, (>
500 5. A.llGliSXliNl ElHSCOl'!

cst , tunc magis timemus mortem. Ideo ille dives, quem

delectabant multum divitiae suoe ,
(habebat eiiim magnas
divitias et magnas possessiones •, ) credo quod inlerpella-
batur timore mortis , et inter delicias contabescebat. Co-
gitabat enim se iLla bona relicturum : congregaverat , ci

nesciebat cui : et aliquid cupiebat acternum , et venit ad

Dominum, et ait illi : u Magister bone, quid boni faciam ,

» ut vitam aeternam consequar * ? » Bcnc cst mihi, sed la-

biturquod teneo: bene estmihi, scd subito non erit quod

habeo dic mihi unde habeam quod semper erit
: dic :

mihi quouiodo pervcniam ad id quod non perdam. Et

Dominus ilh « Si vis ad vitam ingredi, serva mandata.»
:

Qusesivit ,
quse mandata. Audivit. Respondit se a sua ju-
ventute orania servasse. Ait ilh Dominus consiharius vi-
tae aeternae : « Unum tibi deest ^ si vis perfeclus esse

» vade, vende omnia quae habes et da pauperibus, et ,

)) habebis thesaurum in ccelo. » Non enim dixit Perdc : :

sed « Vende et veni, sequere me, » Ille qui delectabatur di-

vitiis suis , et propterea quaerebat a Domino quid boni
faceret , ut vitam seternara consec|ueretur ,
quia a dehciis
ad dehcias migrare cupiebat et has (piibus delectabatur ,

rehnquere formidabat abscessit tristis ad ihesauros suos ,

terrenos. jXohut credere Domino c[uia potest servare in

coelo, quod periturum est in terra. Nohiit esse verus ama-
tor ihesauri sui. Male tenendo, perdicht : multura chh-
gendo, amisit. Nam sibene illum diligeret , in coelum mi-
graret, quo ipse postea sequerctur. Domum illi Deus m

ostendit ubi migrarel , non locum ubi perderet : secutus f

enira ait : « Ubi enim fuerit thesaurus tuus , illic erit et

» cor tuum -. »

Sed videre volunt horaines divitias suas.^Fac

VIII.
quod in terra thesaurizent nuraquid non timent videri ,

-Mallli. \i\, iG, clc. —

" Kl. VI, 2i. '
 SEBMO XXXVIIT, DF. VEP.ETS F.CCIESl ASTirr. 501
divitias siias? EnoHinnt et oh^tniunt et cooperiunt r-as -.

et cum obstruxerint et cooperuerint, numquid vident

quod habent ? Nec ipse videt : optat ut lateat , timet ne
pateat. Essevult dives in opiiiione, noninveritate. Quasi
sulficit habere in conscientia, quod servat in terra? O
quanto major tibi et melior conscientia erit, si servaveris
in cfjclo Hic cum obrueris in terra, times ne sciat servus
!

tuus et aufcrat, et fugiat: hic times ne auferat tibi servus

tuus non times, quia bene tibi servat Dominus tuus.
; ibi

Sedhabeo, inquis, servum fidelem qui et noverit ot ,

,

non prodat, et non tollat. Compara illum Domino tuo.

Si fideJem servum invenisti,
Dominus tuus quando le fe-
follit ? non potest servus tuus toliere potest tamen
Etsi ,

perdere Dominus tuus nec tollere nec perden- potest

:

nec perire permittit. Servat tibi, manet tibi, liberat tf,

nianentem le facit^ nec perdet te, nec perdct quod ei
commendaveris. Veni, inquit, accipe quod apnd me po-
suisti. Absit. Non hoc tibi dicit Deus. Ego, inquit tibi.fjui
te prohibui fr/^nerare, foL-neratus sum a te. Volebas enim
icftnore crescere, et dabas homini ut tibi pius redderet,
quando accipiebat gaudens etquando reddebat , plorans.
Hoc volebas, et ego prohibebam enim « Qui pecu- : dixi :

» niam suam non dedit ad usuram'. » Prohibebam te a

foenore : jubeo tibi foenus, me ff£nera. Hoc tibidicit Do-

minus tuus : Pauca vis dare, et plura accipere: rrlin(|ue
hominem ,
qui plangit, (juando exigis : me inveni , (ini

gaudeo quando reddo. Ecce adsum da, etsumc; fem-

,
:

pore redditionis reddam tibi. Et (|uid reddam? Patira dc-

disti, plura sumc tcrrena dedisti,c(i'l(htia sumc lcmpo-
: :

ralia dedisti, fcterna sume mea dedisti, me ipsum sumr. :

Quid enim dcdisti nisi ex eo (juod a me atccpi.<;ti? Qimd

,

dederis non rcddo (pii iindc darcs dcdi" •<< .

< • • >• ••!

' Ptal. iiv, I

502 S. A€GTJSTIN1 EPI5COPI

qui clares dedi ;

Ghrislum cui dares dedi, qui tibi
qui libi

diceret : « Quando uni ex minimis meis fecisti mihi fe- ,

» cisti^ )) Ecce cuidas, pascit et esurit propter te : donat

et eget.Quando donat, vis accipere quando eget, non vis :

dare. Eget Ghristus, quando eget pauper qui omnibus :

suis vitam aeternam paratus est dare in unoquoque pau- ,

pere temporaliter dignatus est accipere.

IX. Et consilium dat quo migres : dedit enim consi-
lium quo migrare debeas. Migra de terra in coelum, ne
perdas. Quam multi enim quod servabant perdiderunt
et nec sic correcti in coelo ponere didicerunt. Si forte tibi

aliquis diceret : Migra divitias tuas ab Occidente in Orien-

tem, si non vis ut pereant ^ aestuares, laborares, satage-
res, attenderes quanta essent quae haberes, videres te
multiplicitate rerum tuarum facile in longinqua migrare

non posse etforte fleres, quia ire cogereris et quomodo

: ,

tecum toUeres quod coUegeras non invenires. In longin-

quiora te migrare jussit qui non ait: Migra ab Occidenle ,

in Orientem; sed, Migra de terra in coelum. ^Estuas,

quasi difficultatem majorem tibi videris pati, et dicis tibi

Si noninveniebam jumentaetnaves, quibusab Occidente

migrarem ad Orientem quomodo inveniam scalas qui- , ,

bus a terra migrem in coelum^? Noh, inquit tibi Deus,

laborare, noli laborare : qui te divitem feci, qui tibi

quod dares dedi, laturariostibi pauperes feci. Si, verbi gra-

tia, invenires aliquem inopem de trans mare, autquo ire

velles , invenires inde civem ahquem necessitatem patien-

tera, diceres tibi : Givis iste inde est quo ego volo ire : eget
hic, do illi quod ibi mihi reddat. Ecce eget hic pauper,
civis est regni coelorum :quid dubitas facere trajectitium ^?

Si enim dant qui hoc faciunt, utpiura accipiant, cum ad ea

loca venerint, unde cst iile qui accepit; faciamus ct nos.
'
Ivlaltli. XXV, 4o- — ' Vidc supva Serni. xviii, n. 4-
 SEHMO XXXVIH, DE VERBIS ECCLESIASTICI. 503
X. Hoc credamus, si fidem excitemus. Nam vane
fit, si

conturbamur. Quare vaneconturbamur? Quia dormiente

Christo in navi, pene naufragaverunt Discipuli. Dormie-
bat Jesus, et turbabantur Discipuli'. Venti sseviebant,
fluctus excitabanlur , navis mergebatur. Quare? Quia
Jesus dormiebat. Sic et tu, quando tempesKites tentatio-
num saeviunt in isto saeculo, turbatur cortuum, tan-
quam navis tua. Quare, nisi quia dormit fides tua? Sic
enim Paulus apostolus dicit ,
quia habitat Christus per
fidem in cordibus nostris*^. Excita ergo Christumin corde
tuo, vigilet fidcs tua, tranquilletur conscientia tua , et
quoniam qui promisit, veraxest.
liberatur navis lua. Senti,
Nondura ostendit; quia nondum est tempus ut ostendat.
Multa jam tamen ostendit Christum suum promisit, et :

dedit resurrectionem ejus promisit et dedit Evange-

: , :

lium suum promisit, et dedit Ecclesiam suam toto orbe :

diffundendam promisit, et dedit tribulationes ipsas et :

aggeres calamitatum in rebushumanispraedixit, et osten-

dit. Quanta sunt quae restant? Implentur quae promissa
sunt, implentur quae prsedicta sunt et titubas ne non :

veniat quod restat? Tunc timere deberes, si cjuod praedic-

tum est non videres. Belia sunt, fames sunt contritiones ,

sunt. Regnumsuper regnum est, terrae motus sunt, cala-

mitatum sunt exaggerationes, abundantia scandalorum ,

frigus charitatis, copia inicjuitatis. Ha'c omnia lege, pr.T-

dictasunt. Lege, vide, quia omnia qune vides prnrdicta
sunt et crede le visurnm esse quod nondiim venit, nu-
:

merans{|uanla vcnerunt. Tu autem vidcndo Dcum ostcn-

dere (|uaR pnrdixil, non cri;dis tlaturiim cssc (|uod pro-
misit? Ibi credere debes, ubi turbari coepisti.
XI. Si finis niiipdi esl , migrandimi cst dc nniiuio, non
amandus est miindus. Eccc lurbalin nuindiis. ct :imntur
' Maltli. VII, 7.| — ' F.|>ln<i III, 17
r)0'i S. AUGUSTINI Einscopi
mundus. Quid sl Iranquilius esset mundus? Formoso quo-
modo h.Tercres (|ui sic amplecleris ra.^dum ? Flores ejus
,

quomodo colligeres qui ab spinis non revocas manum ?

,

Non vis relinquere mundum^ relinquit te mundus et ,

sequeris raundum. Cor ergo mundemus, charissimi et :

non perdamus sustinentiam ; sed percipiamus sapien-

liam , et teneamus continentiam. Transit labor, venit re-
quies : transeunt falsa dehciosa , et venit bonum quod
concupivit anima fidelis , cui inardescit et suspirat omnis
peregrinus in saeculo : patria bona, patria coelestis, patria
contemplationis Angelorum, patria ubi nullus civis mori-
tur, quo nuUus hostis admittitur ^
patria ubi habeas sem-
piternum Deum amicom, ubi nullum timeas inimicum.

lA/» VW^^VVM^VVt^liWMI^VWW» VWWW» VW^^IW» vt^v» wv\wv\ vw» vwv wvww^wwww

SERMO XXXIX ^
De eo quod scriptum est Ecclesiastici v : Ne tardes con-
verti ad Deum, neque differas de die indiem. Et
de verbis Apostoli 1 Tim. ywJSihil intulimus in hunc
mundwn, etc.

I. AuDiviMus, fratres, per Prophetam dicentem Domi-

num : « Ne tardes converti ad Deum, neque differas de
)) die in diem. Subito enim vcniet ira ejus, ct in tempore
)) vindictae disperdet te'^. )) Promisit tibi,quoniam quo
die conversus fueris, obliviscitur mala tua pn^terita : sed
nuraquid vitam crastini diei promisit tibi ? Au fortenou
libi illam promisit Deus, et promisit illam tibi mathema-
licus, ut damnet et te , et illum Deus? Diem raortis in-
certum salubriter constituit Deus : diem ultimum suum
'
Ali.T; 1.1 ex Iloniiliis 5o. — ' KccU. v, S, 9.
 SKnATo xxxix , nr. verp.is EfCLESiASxici. 505
((uiscjue salubriter cogitet. Misericordia Dej cst ,
quia
nescit liomoquando moriatur. Latet ultimus dies, ut oh-
serventur omnes dies.
II. Sed tenet mundus, illecebrae circumquaque blan-

diuntur delectat pecuni?e magnitudo dclectat honoris

; ,

fulgor, delectat potentiae terror : delectant ista 5 scd au-

diatur Apostolus : « Nihil intulimus in hunc mundum :

» sed nec auferre quid possumus '.» Honor te debet i[U[e-

rere, non tu ipsum.Delies enim in loco humihori discum-
bere, ut qui te invitavit, faciatte ad honoratiorem locum
ascendere -. Si autem noluerit, ubi recumbis, manduca :

quia nihil intulisti in hunc mundum. Parum est libi, c|uia

de aheno manducas? Discumbe uhicumque, et mandnca.
Dicturus es , De meo. Audi Apostohim: « Nihil intuhmus
» hunc mundum. » Ad mundum vcnisti, plenam men-
in
sam invenisti. « Sed Domini est terra et plenitudo ejus^. »
III. « Nam qui voiunt, inquit, divites fieri. » Non
dixit : Qui divites sunt : sed , « Qui volunt divites fieri : »

cupiditates accusavit , non facultates. « Qui voluiU divites

» fieri , incidunt in tentationem et desideria muha stuha

» et noxia , quae mergunt homines in interilum et perdi-
» tionem*. » Pecunia delectat, ista non limcs Bona res i'

esl pecunia, bona res est magna pecunia.w Incidunt in ten-

» tationem : » Non times? « In desideria muha inciduut
» stultaetnoxia :»Non times?Desideria (pio ducunf, timc.
Quid est, quo ducunt? « Quae mergunt, in(|uit, homines in

M interitum et perditionem, » Et adhuc surdus cs? Inleri-

tumet perditioncm non (imes? Sic Deus fonat, et sferfis i'

IV. Cteterum his <|ui jam (hvites sunt, adhiic consihum

dcdit Apostohis : « Prnecipe, iu(|uit, (hvitibus hujus mundi

» non superbe sapere^ » Vermis (hvitiarnm superbia cst.

I Tim. VI, 7. — » I.nr. xiv/'io. — ^ Psil xxin, i

'
i Tl.n vi .

— ''
F.ixli. V, 17.
606 S. AI3GUSTINI EPISCOPI

Diflicile est non sit superbus qui dives est. Tolle su-
ut ,

perbiam non nocebunt. Sed attende quid inde

, divitise

facere debeas ne vacet apud te quod largitus est Deus.

,

« Non superbe sapere » Istud vitium toUe. «Neque spe- :

» rare in incerto divitiarum » ToUe et hoc vitiura.Cum :

abstuleris ista exerce opera bona. Quae ? Audi

, « Divites :

» sint , inquit, in operibus bonis. Non sperent in incerto

» divitiarura '.» Sed ubi sperent ? « In Deo vivo ,
qui prae-
» stat nobis orania abundanier adfruendum. » Mundum
praestat Deus pauperi prgestat et diviti. Numquid quia ,

dives est duos ventres impleturus est? Attendite, et vi-

,

detc quoniam de datis Dei pauperes saturali dormiunt.

Qui pascit vos, pascit etillos per vos.
V. Ergo non ametur pecunia sed si jam habetur hoc : ,

inde fiat. Divites estote qui illam habetis. Sed ubi divi- ,

tes? « In operibus bonis. Facile, inquit, tribuant , com-

» municent '^.
» Hic jam avaritia contrahit se quando au- •,

dit : «Facile tribuant,communicent:»vehiti aqua frigida

perfunditur, rigescit, stringit sinum, et dicit : Non perdo
labores meos. Infehx, perdere non vis labores tuos? Ecce
morieris , et qui nihil huc attuhsti , nihil hinc potes au-
ferre : cum nonne perdidisti omnes la-
nihll abstuleris ,

])ores tuos ? Audi ergo consihum Dei. Non terrearis quia ,

dixit : « Facile tribuant comraunicent. » Audi quod se- ,

quitur. Expecta , noli contra rae claudere ostium , nec

aditura cordis tui ^ expecta. Vis nosse, « Facile tribuant,
» coraraunicent, » quia non perdes , et hoc solura non
perdes ? « Thesaurizent, inquit, sibi fundaraentura bonum
» in futuruin, ut apprehendant veram vitam'^. » Ista ergo
quae te delectat, falsa vita est : quasi in somnis hic vivis.
Si quasi in soranis hic vivis , cvigilaturus es quando rao-
rieris , et sic nihil habes invenire in manibus tuis. Quo-
' Eccli. V, i8. — ^ Ibid, 19.
 SERMO XXXIX, DE VEKBI8 ECCLESIASTICI. 507
modo si mendicus dormiat , et in somnis illi veniat hsere-
ditas , nihil illo feJicius antequam surgat. Videt se in
somnis tractare manibus vestes egregias, pretiosa vasa
aurea et argentea intrare in amcenissima et amphssima
,

praedia , obsequi sibi magnas familias : evigilat, et plorat.

Et quomodo vigilans accusat liominem qui ilJum expoJia-
vit, sic ille accusatqui iJlum excitavit. Apertissime hinc
locutus est PsaJmus « Dormierunt inquit
: somnum , ,

» suum, et niliiJ invenerunt omnes viri divitiarum in ma-

» nibus suis ,
postea quam finierant somnum suum ^ »

VI. Quia ergo nihiJ attulisti , nihil hinc abJaturus es.

Mitte sursum quod invenisti et non perditurus es. Da ,

cnim hic voJuit accipere. Da Christo, et

Cliristo ^CIiristus
non perdis. Non perdis, sicommendas servo tuo^ et per-
dis, sicommendas Domino tuoPNon perdis, si commen-
das servo tuoquod acquisisti; et perdes, si commendes
Domino tuo quod accepisti ab ipso Domino tuo ? Egere
hic voJuit Christus, sed propter nos. Omnes pauperes,
quos videtis ,
potuit iJJos Christus pascere quomodo per
,

corvum EJiam pavif* tamen et ipsi EJise subtraxit corvum,:

ut a vidua pasceretur non EJiae proestitit, sed viduoe.

Quando ergo Deus pauperes facit quia ipse non vult ut ,

ipsi habeant quando facit pauperes, probat divites. Sic

;

enim scriptum est « Pauper et dives occurrerunt sibi^ »

:

Ubi sibi occurrerunt? In hac vita. Natus est ille, natus est

etille : invenerunt se, occurrcrunt sibi. Et (piis rccil illos

ambos? Dominus. Divitem undc pauperem adjuvaret ,

;

pauperem unde divitem probarel. Pro viribus suis (|uis

,

que faciat non sic faciat, ut ipse paliatur angustias. Non

:

hoc dicimus. Superflua tua necessaria sunt alii. Audistis

lodo, cum EvangeJium legeretur « QuiiuiiKiuc (lcdciit :

' l'sal, i.xxv, i). — ' .3 Kot^. xvii, (>. — ^ i'riiv. xxii, Ji.
508 S. AUGUSTINl Eviscon
» caJicem tKjuce frigidge uni ex rainimis meis propter me ,

» non perdet mercedem suam '. » Regnum coelorum ve-

nale proposuit , et pretium ejus caiicem aquse frigidae esse
voluit. Sed quando pauper est qui facit eleemosynas, tunc
debent eleemosynae ejus esse calix aquae frigidae. Qui plus
habet, plus faciat. Vidua illa de duobus minutis fecit :

Zacchaeus dimidium rerum suarum dedit, et ad reddendas

fraudes suas , aliud dimidium reservavit^. Eleemosynae
ilhs prosunt ,
qui vitam mutaverunt. Das enim Christo
egenti, ut peccata tua redimaspraeterita. Nam si ideodas,
ut hceat semper impune peccare; non Christum pas-
ribi

cis, sed judicem corrumpere conaris. Ergo ad hoc facite

eleemosynas, ut vestrae orationes exaudiantur, et adjuvet
vos Deus advitam in mehus commutandam. Et qui com-
mutatis eamdem vitam ,in mehus commutate, ut per
eleemosynas et orationes deleantur mala vestra praeterita,
et futura bonaveniantsempiterna.

' Matth. X, ^7, et Marc. ix, 4o. — » Marc. xu, 4**, el, Luc. xix, 8.
 SEKMO XL, DE VERB16 ECCLESlASTIU. o09

,VVMVVWVVVV»/VVVVVVVVVVVlVVVVVVVVVVVVVVVVVVVtVVVVVV»VVVVVVVVVVV»\VVVX n

SERMO XL».

De eodem loco Ecclesiastici v, 8. ISe tardea converti ad

Deum etc. In eos qui conversionem de die in diem dif-
ferunt, quorum alii male sperando, alii desperaiulo
pereunt.

I. Fkeqtjenter, fratres , cum Psalmista cantavimus :

« Sustine Dominum, viriliter agc , et confortetur cor

)) tuum, et sustine Dominum'^.)) Quidest, « Sustine Domi-
» num .? ))Ut tunc accipias, quando dabit non tunc exigas, \

quando vis. Tempus dandi nondum est siistinuit lc, sus- :

tine illum. quod dixi, Sustinuit te, sustine illum ?

Quid est

Si jam juste vivis si jam ad illum conversus es

, si tibi ,

displicent facta tua praeterita si jam placuit tibi eligere ,

vitam bonam novam noli festinare exigere. Sustinuit te,

•

ut mutares vitam maiam : sustine illum, ut coronet vi-

tam bonam. Nam si et ille non sustineret, non esset (ui

darct. Susline ego^ (|uia sustentatus es.

II. Tu vero qui non vis corrigi, o quisquis hic cs qui

adhuc non vis corrigi ;
quasi unus sit : magis dicere debui :

Quicumque hic estis. Tu tamen (jui hic cs, (jui non sta-
tuisti corrigi : sic lo(|uar quasi ad unum : Quis(|uis non vis

corrigi, quid tibi promittis? Desperando pcris , an s|)c-

rando? Quis([uis desperando pcris, hoc dicis in aninio luo :

Ini(putas m<\'i super me est, in pcccsitis meis contabcsco;

qu.i^ mihi spcs cst vivcndi? Andi Propliclnm diccntcin :

(( Nolo mortem impii, tnntum rcvcilalur iinpius a via sua

)) pessima, etvivat^ » Qui sperando peris hoc dicis in ,

'
Aliiis II iiilcv lldiiiil r.o. — ' r.sil. XXVI, i^- — ' rzitli MMii, II.
510 S. AUGUSTINI EPISCOPI
animo tuo Bonus est Deus misericors est Deus ignoscit
: , ,

omnia non reddit mala pro malis. Audi Apostolum di-

,

centem « Ignoras quia patientia Dei ad pcenitentiam te

:

» adducit * ? »

III. Quid ergo restat ? Quia si obtinuimus apud te ali"

quid, si intravit in cor quod dixi ; video quid mihi res-

pondeas. Verum est, nec despero, ut desperando pereara
nec spero male, ut sperando peream. Non mihi dico :

Inicjuitas mea super me est, jam nullam spem habeo. Nec

raihi illud dico , Bonus est Deus, nemini reddit mala. Nec
illud dico , nec illud dico : premit me Propheta ,
premit
me Apostolus. Et quid dicis.? Adhuc modicum tempus
vivam quomodo volo. Isti sunt qui nos fatigant : plurimi
sunt , molesti sunt. Adhuc modicum terapus vivam quo-
modo volo postea quando me correxero utique verum
,
,

est quod dixit Propheta « Nolo mortem impii, tantum re- :

))vertatur impius a via sua pessima, et vivat. » Quando con-

versus fuero delebit omnia mala mea quare non addo
, :

aUquid voluptatibus meis et vivo quantum volo, quo- ,

modo volo , postea me conversurus ad Deum ?

IV. Quare hoc dicis , frater? Quare? Quia proraisit
Deus indulgentiam sime mutavero. Video, scio, promi-
,

sit Deus indulgentiam per sauctum Prophetam hanc pro-

^

mittit et per rae rainimum servum suum proraittit

, ve- :

rura est quod proraittit, hanc promisit per unicura Fihum

suura. Sed quid vis addere dies raalos diebus raahs? Suf-
ficiat diei raahtiasua ^ Malus dies hesternus ,roalus et ho-
diernus , raalus et crastinus. An putas esse bonos dies,
quando facis satis voluptatibus tuis ,
quando in luxuriis
enutris cor tuum
quando insidiaris aUenae pudicitiae
, ,

quando fraude contristas proximum tuum, quando cora-

mendata negas, quando falsum pro nummo juras ? Quando
> Kom. u, 4« — ' MaUh. vi, 34«
 SERMO XL, DE VERBIS ECCLESiISTICI. 511
exhibes tibi boniim prandium , ideo putas quia bonum
diem ducis? Unde fieri potestut dies bonus sit, cum ma-
homo? Malos dies vis addere malis diebus ?
lus sit
V. Rogo, aliquantum, inquit, dimittatur raihi. Quare?
Quia promisit mihi Deus indulgentiam. Sed crastino die
te victurum nemo tibi promisit. Aut lege mihi ,
quomodo
legis Prophetam , Evangelium , Apostolum ,
quia cum te
converteris, delet Deus oranes iniquitates tuas : lege mihi,
ubi tibi promissusest crastinus dies, et vive crastino die
male. Quanquam , fratermeus, non tibi hoc debui dicere.
Longa erit forte vita tua : si lon-ga erit , bona sit. Quare
vis haberelongam vitam et malam ? Aut longa non erit;
et illa longa debet te delectare ,
quae non habet finem :

aut longa erit 5 et quid maii erit ,

quia diu bene vixisti ?
Tu male vis diu vivere , bene non vis ? Et tamen crasli-
num diem nemo tibi promisit. Corrige te, audi Scriptu-
ram « Ne tardes converti ad Deum ^ » Verba ista raea
:

non sunt sed et mea sunt. Si amo mea sunt amate

: , :

et vestra sunt. Sermo iste quem modo dico, Scripturae

sanctse est : si contemnis illum adversarius tuus cst. Sed
,

audi Dominum dicentera ; « Concorda cum adversario

» » Audiant omnes
tuo cito^. verba recito Scripturae ,

divinae. O
male dilaior o crastini maie appelilor ,

audi Dominum dicentem, audi Scripturam sanctam prae-

dicentem. De isto loco specuJalor sum. « Ne tardes
» converti ad Deum , neque dilleras de die in diem. »

Vide si non vidit illos , vide si non inspexil iiios qui di-

cunt : Crastino bene vivo, hodie malL- vivam. Ktt um cias

venerit , hoc dicturus es. « Netardes convcrti ad Dt-um,

» ncque dilleras de die in difm. Subilo cnim venict iia
» ejus, et in tempore vindicla3 dispeidit te \ » Numquid
ego hoc scripsi? Numquid ego delere iliud possum .'
Si

« Eccli. Y, 8. — ' MaUh. t, a5. — ^ tctU. », 9.

512 6. AUfiUSXliMJ EI'1SC01'1

delevero, timeo delevi. Tacere illud possum timeo : tacere.

Pr.TRdicare cogor : territus terreo. Timete mecum , ut gau-
dealis mecum.
Ne tardes converti ad Deum. » Domine,
«

vide quia dico Domine, scis, quia terruisli me, cum tuus
:

Propheta legeretur. Domine, nosti in illa cathedra timo-

rem meum, cum tuus Propheta legeretur. Ecce dico, «Ne
» tardes converti ad Deum neque difieras de die in diem. ,

» Subito enim veniet iraejus, et in tempore vindictae

)) disperdet te. )> Sed nolo perdat te.

VI. Nolo mihi dicas ; Perire volo : quia ego nolo. Melius
est ergo , nolo meum, quam volo tuum. Si lethargicus
patcr tuus aegrotaret inter manus tuas , et tu adesses ju-
venis segrotanti seni , et diceret medicus Perichtatur :

pater tuus •, somnus iste gravedo est quaedam lethahs

observa eum, noH eum permittere dormire- si videris eum
dormire excita
, eum si paruni est excitare, vellica
5 si et 5

hoc parura stimida eum ne

, moriatur pater tuus ades-
, :

ses juvenis seni onerosus. Ille in dulcem morbum resolutus

iret , oculos gravedine illa premente clauderet , tu contra
clamares patri : Noli dormire. At ille, Dimiite me, dormire
volo. Et tu, Sed medicus dixit : Si voluerit dormire, non
dormiat. Atille, Rogo, dimitte me, mori volo. Sed ego
nolo, dicit fihus patri. Cui? Utiquc optanti se mori. Et
tamen vis differre mortem patris tui, et ahquando diutius
viverecum morituro sene patre tuo. Dominus tibi cJamat
Noh dormire, ne in seternum dormias evigila, ut mecum :

vivas, et patrem habeas quem non etreras. Audi», etsur-

dus es.

Vn, Quid ego sum, non vos gravo.

feci speculator ? liber

Scio dicturosquosdam Quid nobis voluit dicere? Terruit,

:

gravavit nos, reos nos fecit. Imo a reatu volui hberare.

Foedum est, turpe est nolo dicere malum, nolo dicere :

periculosum^ nolo dicerc exitiosum^ turpe csl ut vos fal-

 SERMO \Lj UE VERBlS ttCLEslASJ U.l 01 O
lam, si Deus me non fallit. Dominus morteni aiinatur
impiis, nequissimis _,
fraudaloribus, sceleratis , adulteris,
voluptatum inquisitori])us, suis contemptoribus, de tem-
poribus murmurantibus et mores suos non mutantibus :

Dominus illis mortem minatur, gehennas minatur inte- ,

ritum sempiternum minatur. Quid volunt, ut cgopromit-

tara quod ille non promittit? Ecce dat tibi securitatem
procurator quid tibi prodest, si paterfamilias non ac-
:

ceptet? Procurator sum, servus sum vis dicam tibi Vive : :

quomodo vis Dominus le non perdet? Securitatera tibi

,

procurator dedit : nihil valet seouritas procuratoris. Lti-

nam Dominus tibi daret, et ego te sollicitum facercm.
Domini enim securitas valct , etiam si nolim. Mea vero
nihil valet, si ille autem securitas, fra-
noluerit. Qu;c est
tres, vel raea vel vestra, nisi ut Domini jussa intenle et
diligenter audiamus, et proraissa fideliler expectemus ? In
his fatigaraur, quia homines sumus ipsius adjutorium :

imploreraus^ ad illum ingemiscaraus. Preces nostrae nou

sintpro rebus saecularibus praetereuntibus , transitoriis, et

vice vaporis ovanescentibus : sed sint preces nostrae pro

ipsaimplenda justitia, et sanclificatione pro nomine Dei :

non pro vincendo vicino sed pro vincenda libidine non

, :

pro sananda carne , sed pro domanda avarilia. llinc siut

preces nostrjc : intus nos adjuvent luctantes, ut coronenl

vincentes.

oxxiv
 514 S. AUGCSTmi EPISCOFI

SERMO XLV.

De eo quod scriptum est Ecclesiastici xxn Fidem pos- :

side ciim primo in paupertate ipsius, ut et bonis

ejus perfruaris.

I. CuM divinae Scripturae legerentur , de quarum sen-

Lentiisomnibus nunc loqui non valeraus, animadverti
unam sententiam verborum numero brevissimam, pon-
,

dere autem sensus amplissimam, unde elegi, adjuvante

Domino huic , tantae expfectationi Gharitatis Vestrae ,
pro
virium nostrarum mediocritate servire , et ministrare vo-
bis de cellario Dominico, unde et ego vobiscum vivo. Haec
ergo sententia est , de qua loquor : « Fidem posside cura
» proximo in paupertate ipsius, ut et bonis ejus perfrua-
» ris^. » Accipiamus hanc primum ut videtur sonare sira-

pliciter , ut eam possunt inteUigere omnes , etiam qui

nulla Scripturarum divinarum secretiora rimantur. « Fi-
» dem, inquit, posside cum proximo in paupertate ipsius,
» ut et bonis ejus perfruaris. » Verum est, inquit, qui
simpliciter audivit : quando amicus pauper est , non ei

frangenda est fidesj permanendum cum illo est, nec mu-

tanda amicitia , f acultate mutata •, sed servanda fides^ vo-
luntate firmata. Amicus enim meus , si cum dives esset
amicus fuit 5 cura pauper est , amicus non non ipse
est •,

mihi amicus , sed aurura ejus fuit. Si autem amicus meus

ipse homo fuit ; et manente auro , et recedente auro^ ipse
est qui fuit : quare ergo modo non sit amicus, qui etsi per-
.
' Alias II, ex Sirmondianis. — » Eccli. xxii, 28.
 SERMO XLI^ DE VERBIS ECCLESlASTICI. 515
didit thesaurum , non perdidit animum ? Equum si eme-
rem de tractis ornamentis et strato nudum forte non
, ,

despicerem et amicus mihi vestitus placuit expoHatus

; ,

displicet? Bene ergo prsecipit Scriptura divina salu-

briter omnino et accommodatissime moribus homi-
num, « Fidem posside cum proximo tuo in paupertate
» ipsius. »

Ut etbonisejusperfruaris. Quid ergo, acceden-

II. « ))

tesad posteriorem partem hujus sententiae, talem cogita-

tionem habebimus de amico, ut dicamus nobis Manen- :

dum est cum illo et servanda illi fides est in paupertate

ejus,utet bonisejus perfruamur? Eritenim dives qui modo
pauper est, et non te admittet ad divitias suas, cujus
paupertatem superbus antea fastidisti. Posside ergo cum
illo fidem, etiam cum pauper est, ut et bonis ejus per-
fruaris, quando illi accesserunt divitiae, et cum illo gau-
deas in eis. Posside cum illo fidem : pauper est, sed
magnam possessionem habet fidem. Qui parabas cum illo
et volebas possidere terram , si haberct terram quam
,

possideretis simul, quanto firmius cum illo possidos fi-

dem? TaUs est enim forte amicus tuus, ut ei possit aliquis

improbus auferre possessionem numquid poteritauferre :

fidem? Quid est ergo, « Ut et bonis ejus perfruaris? m

Uti([ue quia ex paupere poterit fieri dives, et perfrueris
divitiis ejus, quia ejus paupertatem non aspernatus cs.

III. Prior quidem pars sententire hujus, socundum

islum inleilectum popularem ,
placet milii : posterior
lamen, fateor, ofTendit me. Si enim propterea manes
cum amico in paupcrtate ejus ut ((uando divcs fucrit
perfruaris diviliis ejus ; adhuc non amicum, scd aliud
aliquid amas in amico. Fides et spes dune amicK? bonjp siint

et major his charitas. « Manenl, in(|uil Apostolus, Iria

» haec, fides, spes el charilas \ major aulcni liorum tii

Ol6 S. AUGUSllJSl EPiscori

» charitas. 6'ectamini charitatem ^ » Interrogo ergo

araicum de amico. Dic mihi, obsecro te : Fidem possides
cum isto in paupertate ejus? Fidem possides cum isto iu

paupertate ejus? Plane , inquit : audivi enim hoc in sacra

Scriptura, et commendavi cordi meo,
memoria et in
mea reposui : enim
libens recolo, libentius facio. Audivi
sanctum verbum « Fidem posside cum proximo in pau-
:

» pertate ipsius. » Et ego Quare hoc facis? an propter :

illud quod sequitur, « Ut et bonis ejus perfruaris? » Quid

ergo expectas? Ut quando inquit, dives fuerit et , ,

bona accesserint, admittat me ad bona sua, quia

non fastidivi maJa ipsius. Patere ergo adhuc me pau-
lulum interrogantem. Quid si iste, cum quo paupere
possides fidem , nunquam erit dives? quid si pauper
futurus est usque admortem? Pcrit fidcs, quia decepta
est spes? Quia non poteris aurum possidere cum divite,
poenitebit te fidcm possedisse hu- cum paupere? Si sapit

manum, imo verum, hac interrogatione turba-

si sapit
bitur, et dicet mihi Verum dicis. Bona res est, fidem
:

possidere cum proximo; sed si dicas: Spe possidetur fides

cum proximo paupere, ut ad ejus divifias perveniamus ,

ut in eis cum illo communionem habeamus sine dubio 5

cum mortuus fuerit iste pauper, non accedentibus quae

sperabantur divitiis, totius illius boni pcenitebit nos,
quod bene mulsimus, male fundemus. Vides ergo altius
esse istam sententiara perscrutandam non quomodo ,

vulgariter inteUigi potest, sed quomodo divina auctori-

tate condita est , ad aliquid magnum insinuandum ,
prai-
cipiendum, imperandum nobis, ubi spes nostra non fal-

latur, nepo?niteatfidem possedisse. Ad sententiam nostrara

non poteris sic pervenire.
IV. Ergo attende illura pauperem Lazarum jacentem
' I Cor. xiii, i3, (-'t XIV, I.
 SERMO XLl , DE VERBlS ECCLKSIASTICI. 51"'

anle januam divilis. Pauper iste miserabiliter fuit infir-

raus : nec saltem ipsius tenebat sanitatem corporis, quod

estpatrimonium pauperi. Ulcerosus eliam fuit, canes lin-
gebant ulceraejus. Erat autem in illa domo dives qui ,

induebatur purpura et bysso, et epulabatur quotidie

splendide, et nolebat fidem possiderecum paupere. Me-
rito Dominus Jesus, fidei amator et dator, plus attendit
ipsam fidem in paupere, quam aurum et delicias in divite :

plus attendit pauperis possessionem quam divitis elatio-

,

nem. Nam ideo pauperem illum nominavit ; illius autera

nomen esse tacendum judicavit. « Erat, inquit, dives
» quidam, qui induebatur purpuraet bysso, et epulaba-
)) tur quotidiesplendide: pauperautem quidam nomino La-
» zarus^wNonne videtur vobis de libro recitasse, ubi no-
men pauperis scriptum invenit, divitisnoninvenitPLiber
enim ille vivorum erat atque justorum, nonsuperborum et
iniquorum. Nominabatur dives illeab hominibus, pauper
tacebatur : contra Dorainus pauperem nominavit. diviteni
Noluitergofidem possiderecum paupere dives illc.
tacuit.
Mortni sunt ambo. « Contigit mori inopem illum, ei au-
» ferri ab Angelis in sinum Abrahne. Mortuus est dives

» et sepultus ; ( nam fortasse ille nec sepultus est ) : et

» cum apud inferos, ut legimus, in tormentis esset,

» pauperem in sinu
levavit oculos suos a longe, et vidit
» Abrahae, quem contempsit ante januam suam. » Non
cum illopotuit habere coramunem requiem,cum(|uofi(lcm
noluithabere communcm. <-Patcr,in(juit, Ai)raliam, niittc

» La/arum, ut intingat digitum suumin a((u;mi, ct slillci

» inlinguam meam;([uia crucior in hac (hmima. ««Rcspon-

sum est, « Mcmcnto, lili, (|uia pcrccpisli bona tua in vila

» tiia, Lazarus autem mala iiunr crgo hic rc((ui(scit tn : ,

ij » vcro tor([ueris. Et sujicr h;cc omnia chnos maguuMi , .

i

'l
' 1,111-. XVI, II). rli .
518 S. AUGUSTINI EPISCOPI
» quisquam ad vos transire
inter nos et vos, nec a nobis
» potest,neca vobis ad nos transmeare. » Vidit sibi ille
negatam misericordiam ,
quia ipsam negaverat. Vidit
quod verum esset « Judicium sine misericordia illi qui
» non fecerit misericordiam^. » Et qui noluitsuo tempore

pauperis misereri, fratrum suorum sero misertus est.

« Mitte ergo, inquit,Lazarum; habeo ibiquinquefratres,
» dicat eis quid hic agitur, ne et ipsi veniant in hunc
» locum tormentorum. » Et contra hoc responsum est « Si :

» nolunt venire in hunc locum tormentorum, habent

» Moysen et Prophetas, ipsos audiant. » lile qui solebat
irridere Prophetas, simul ulique cum fralribus suis :

credo enim, imo non dubito, quia cum ipsis fratribus

suis loquens de Prophetis monentibus bona , prohiben-
tibus mala , terrentibus de tormentis futuris et futura
praemia promittentibus , irridebat haec omnia dicens
,

cum fratribus suis : Quae vita post mortem? quae memoria

putredinis ? qui sensus cineris? Omnes illuc feruntur, et

sepeliuntur •,
quis inde reversus auditus est? Recolens
haec verba sua ,
propterea volebat Lazarum redire ad fra-
tres suos, ut jam non dicerent Quis inde reversus est? :

Et ad hoc apte digneque responsum est. Videtur enim

fuisse iste Judseus, et propterea dixisse, « Pater Abra-
» ham. » Ergo optime et congruenter responsum est :

« Si Moysen et Prophetas non audiunt, nec si quis a

» mortuis resurrexerit, persuadebuntur. » Impletum est in
Judseis, quia Moysen et Prophetas non audierunt, nec
Christo resurgenti crediderunt. Nonne hoc iUis ante
praedixerat : « Si crederetis Moysi , crederetis et mihi"^. »
V. Remansit ergo ilie dives sine adjutorio, finitis deliciis
temporaUbus, in poenis aeternis. Non fecitjusta, audivit
digna. « Mementoquia percepisti bona tua in vitatua. » Haec
'
JacoL). n, i3. — ' Joan. v, 46.
 SEBMO XLl , DE VERBIS ECCLESlASTICr. 519
ergo vita, quam nonest tua. «Percepisti bonatua.»
vides,
Haec ergo qucie de longinquo suspiras desiderans non sunt ,

tua. Ui)i sunt verba divitum , et divitibus adulantium

quando vident aliquem deliciis temporalibus allluentem
abundantem in terra, terram rapientem et exaggerantem
et plumbum cum quo demergatur?
trahentem ad se
Grande enim pondus illum divitera ad inferna perduxit,
et sarcina gravis usque ad ima depressit. Non enim au-
dierat ; « Venite ad me qui laboratis, et onerati estis.
» Jugum meum
lene est, et sarcina mealevis est^» Sar-
cina Christi pennae sunt. His pennis ille pauper in sinum
Abrahae volavit. Dives ergo hoc audire noluit. Adulan-
tiumenim linguas audivit. His linguis adversus Prophetas
obsurduit : linguis male laudantium et dicentium Soli :

estis, soli vivitis. Ergo, « Percepisli bona tua in vita tua. »

Haec enim bona tua existimasti : alia non credidisti, non
sperasti : percepisti illa in vita tua. Illam enim solam
vitam luam putasti, quando post mortem nihil futurum
sperasti , nihil triste timuisti. « Percepisti ergobona tua in
» vita tua : Lazarus autem mala. Non dixit, « sua » j scd
« mala,» quae hominesputant, quae homines timent,quae
homines pro magno devitant. Percepithic Lazarus mala.
Bona tua tunc non percepit nec tamen perdidit. Sicut :

autem non additum est, « sua ; » sic nec hoc additum

est, « in vita sua. » Alia enim cratvita ipsius, quam spe-
rabat in sinu Abrahae. Nam hic mortuus erat, hic non vi-
vebat illa morte raortuus erat, quam dicit Apostolus
: :

« Mortui enim estis, et vita vestra abscondita est cum

» Christo in Deo"^. » Pauper mala temporalia ferebat :

Deus autcm bona ejus dillerebat, non aulerebat. Quid

ergo dives apud inferos desideras, quod cum divitiij irue-

' MaUh. XI, 28. — > Coloss, 111, 3.

520 S. AUCUSTINT EPTSrOPI
reris, iioii sperasti? Nonne tiies ilie, qul pauperis conlemp-
tor, Moysen prophetam irridebas? Noluisti ergo fidem
possidere cum proximo in paupertate ejus, modo frueris
bonis ejus? irrisisti eum, quandoaudisti, « Fidem posside
» cum proximo in paupertate ipsius, ut et bonis ejus per-
» Modo vides longe bona
fruaris. » ejus, et non cum eo
possides. Ventura enim erant illa bona , ventura invisibi-
liter. Quando enim non videbantur, credenda erant, ne
quando videntur, remaneret tibi dolere posse, et non
posse tenere.
VI. Ergo, fratres, quantum mihi videtur, eliquata
est ista sententia. Intelligenda est quippe christiane a
Christianis, ne sic possideamus fidem cum proximo pau-
pere , ut divitias ei venturas temporaliter speremus, et ad
eas cum illo possidendas fidem nostram servemus. Nonsic
omnino, non sic. Sed quomodo, nisi secundum prsecep-
tum Domini nostri « Facite vobis amicos de mammona
:

» iniquitatis, ut et ipsi recipiant vos in tabernacula

» Sunthicenim pauperes non habentes taber-
aeterna? »
nacula, ubi nos ipsi recipiant. Facite eos amicosde mam-
mona iniquitatis, id est, de lucris quae iniquitas vocat

iucra. Sunt enim lucra, quae justitia vocat lucra ipsa :

sunt in thesauris Dei. Nolite contemnere pauperes non ,

habentes quo redeant, non habentes quointrent. Habent

quo intrent, habent tabernacula, habent et aeterna.
Habent quo frustra recipi optabitis, sicut dives ille, si non
eosnunc in vestra receperitis quia « Qui recipit justum :

» in nomine justi, mercedem justi accipiet qui prophe- ^

n tam recipit in nomine prophetae, mercedem prophetae

» accipiet : et qui dederit uni ex minimis meis calicem

» aquae frigidae tantum in nomine Discipuli, amen dico
' Luc. XVI, 9.
 SERMO XLI , DE VERElS EfXLESl ASTICI. 521
» vobis, non perdet raercedem suam '. » Fidera quoque
possidet cum proximo in paupertate ejus •
ideo bonis ejus
perfruetur.
Vn. Dicit tibi et Dorainus tuus, ipse qui cum dives es-
set ,
pauper factus est : exponit tibi melius et solidius is-

tam sententiam. Nam fortede illopauperequem suscepisti

in domum tuam, dubitat aliquantum et haesitat animus
tuus, utrum verax homo sit, an forte fallax simulator hv-
pocrita titubat animus in facienda misericordia quo-
:
,

niam cor inspicere non potes. Fac et cum malo ut per- ,

venias et ad bonum. Qui timuit ne bona sua semina in

vias, in spinas, in lapidescaderent, piger seminarehyeme,
esurivit aestate. Verumtamen dicit tibi Dominus tuus de ,

quo utiquenon dubitas, si Christianuses « Ego propter te :

» factus sum pauper cura dives essera. Qui cum in for-

,

» maDeiesset, (quidilla forraa ditius?) non rapiiiara

» arbitratus est esse aequalis Deo sed seraetipsum exina- ;

» nivit formara servi accipiens, (quid forma Dei ditius ?

» quid forraa servi pauperius? ) in simihtudinem homi-

M num factus, habitu inventus ut homo, humihavil se-
» raetipsum , factus obediens usuue ad raortem , morteni
» autera crucis -. » Adde adhuc : « Siliit in cruce , acce-
pit potura , non a miserante, sed al) insultante; et l)ibil

acetura in morte fons vitae. Noh aspernari , noH con-

temnere , noli dicere : Ergo Deus meus homo faclus est ?

Ergo Deus raeus occisus est, crucifixus esi?Eliara, plano,

ita, crucifixus est. Pauperlascjus libi conimi iidatur. l.ongt-

a te fuit : propinquavit libi paupertate. (« Fidem possidc

» cum proximo tuo in pauperlate ipsins.» ('tTle hic nus-
quam vacillal , nus([uara cahgat ista .scnlcnlia. l*ro no-
raine proximi, accipe nomen Christi, et humihs .iicipe.

Humihs enim congruis humih, altuui hinnihs ( iipis : hu-

•
M.illli. t, .'|i, \t » l'liili(. II <., i I.
522 S. kV&VSTllKl EPISCOPI

milis accipe, et intellige proximura. Prope est enim Do-

minus his qui obtriverunt cor : ut dicas in oratione tua :

« Sicut proximum, sicut fratrem nostrum , itacomplace-

» bam.» Unumergoverbum, quod Propheta addidit proxi-
mum nominans* prophetica enim locutio ahquantum
:

fuerat tegenda sacramenti velamine, ut desiderabihus quae-

reretur , ut suavius inveniretur. Ubi ergo ille proximum
nominavit, tuGhristum nomina ;
quia etille Ghristum ita
prophetice nominavit : tu Christum nomina , et vide cur-
rentem hquidam sententiam , et tanquam de fonte veri-
talis irrigantem sitim tuam. « Fidem posside cum Ghristo
» in paupertate ipsius , ut et bonis ipsius perfruaris. »

Quid est, « Fidem » In eo quod

posside cum Ghristo?
propter te homo quod de virgine natus
factus est , in eo
est, in eo quod accepit contumehas, quod flagellatus est,
quod hgno suspensus quod lancea vulneratus quod se-
, ,

pultus noH ista spernere, non tibi incredibiha videan-

:

tur et sic fidem posside cum proximo. Haec est enim

:

paupertas ejus. Quid est autem « Ut et bonis ejus per- ,

)> fruaris? » Audi quia hoc voluit audi

,
quia ideo in :
,

paupertate ad te venit audi vocem pauperis propter te :

Domini Dei tui ditantiste vide quomodo bonis ejus per- :

fruaris , si fidem cum eo in paupertate servaveris. « Pa-

M ter, inquit, volo ut ubi ego sum, et ipsi sint mecum ^»
' Psal, XXXIV, i4. — ' Joan. xvn, 24.
 SEHMO XLII, DE VERBIS ISAliE , I. 523

Mn«vvtvvvvvwwvvvvwwvwwvwwwwi. wwwwvwwvwwwwwww VVWVWlWWl

SERMO XLir.

De eo quod scriptum est in Isaia, cap. i Quo mihi multi- :

tudinem sacrijiciorum vestrorum?E\. inPsal.cxxxix.

Libera me, Domine, ab omni malo.

I. Ego , f ratres^ vires parvas habeo , sed verbum Dei mag-

nas hahet. Valeat in cordibus vestris. Ergo et quod Jente
dicimus, valde auditis , si obedieritis. Tanquam per nubem
suam, per Isaiam prophetam Dominus tonuit si sensum :

habetis, expavistis. Manifeste enim dixit, nec expositorem

habent ista necessarium, sed factorem. u Quo mihi, in-
)) mullitudinem sacrificiorum vestrorum-?
quit, Quis )>

enim exquisivit ista de manibus vestris? Deus nos quae-

rit, non nostra. Sed sacrificium Christiani est eleemosvna
in pauperem. Hinc enim fit Deus peccalis propitius. Nisi
autem peccatis propitius fiat Deus, quis reraanet , nisi

reus? Ab eis peccatis et dehclis , sinc ([uibus vila ista non

ducitur,mundantur hominesper eleemosynas qu.e sunt :

duorum generum, erogandoetremittendo; erogando quod

habes bonum, remittendo quod patcris malum. Hiecduo
genera eleemosynarum Dominus magisterbonus, qui ver-
bum breviavit super terram, ut esset fructuosum , et non
onerosum ,
quam breviter fuerit complcxus, audite : « Re-
)> mittite, inquit, et rcmittetur vobis; date, et dabitur vo-
)) bis^ Remittite, et remitetur vobis, )> pcrtiiiet ad ignos-
cendum « Date, et dabitur vobis, » pertinet ad crogan-
:

dum. Ex illaeleemosyna, qua ignoscis homini, nihil perdis.

' Alias U9 ex Honiiliis 5o. — » Isai. i, ii. — ' Luc. vi, ^l;, 38.
524 S. AtlGTISTim EPISCOPl

Ecce stalim veniam petil, igiiovisti, nihil amisisti. Chari-

tate amplior domum redisti. lilud aliud genus eleemosy-
narum, ubi jubemur erogare indigentibus, grave videtur :

quia quod quisque dederit, hoc ipsum quod dabit non

habebit.
II. Equidem et hinc securos nos facit Apostolus ,
qui
dixit : « Prout quisc[ue habet, non ut ahis sit refectio
» vobis angustia^ » Metiatur ergo unusquisque vires
suas non thesaurizare attendat in terra det, non perit
, :

quod dat. Non dico Hoc non perit-, seddico Hoc solum
: :

non perit. AHa vero quae non dederis, et abundant tibi,

aiit cum vivis amittis, aut cum moreris dimittis. Deinde,
fratresmei, tanta promissio quo nos hortetur, attendite:
« Dimittite, inquit, et dimittetur vobis; date, et dabitur
» vobis. wQuandodicit : «. Dateetdabitur vobis, » attende
cui dicat. Homini dicit Deus, mortali dicit Immortalis ,

mendico dicit tantus paterfamilias. Neque enim hoc revo-

caturus est quod dedimus. Invenimus quem fceneremus.
Demus in usuram, sed Deo^ non homini. Ei damus qui
abundat, ei damus qui dedit quod damus. Et pro modicis
rebus,pro frivohs, pro mortaUbus, pro putribihbus, pro
terrenis, seterna, incorrupiibiha sine fme manentia quid , :

multa dicturus sum? se promittit, qui promittit. Si amas

illum^ eme iUum ab illo. Et ut noveris te ipsi dare, audi
iHum dicentem : u Esurivi , et dedistis mihi manducare ^
» sitivi, et dedistis mihi potum; hospes fui, et suscepistis

» me-, nudus fui, et vestistis mc; aeger, visitastis me; inclu-

» sus, venistis ad me. » Et diccnt ilh : « Quando te vidimus
» in his necessitatibus constitutum, etministravimus tibi?
Et iile : « Quando uni ex mininiis meis fecistis, mihi fe-
» cislis'^. » Dat de coelo, accepit in terra. Ipse dat, ipse
accipit. Quasi foenus trajectitium facis.Hicdas,ibi recipis:
• 08 r.uv. viii, I-!.—-' MaUli. XXV, .15, etc.
 SERMO XLII , DE VERBIS ISKIJE , 1. 525
hic das res perituras , ibi recipis res sine fine raansuras.
Et quandocuraque dicis Deo u Libera me, Do-
III. :

» mine, ab liomine malo^ » lioc enim modo cantavimus. :

Scio enim quo gemitudicas «Libera me, Domine, ab ho- :

» mine malo. » Quis enim inisto saeculo non patitur ali-

quem hominem malum? Quando ergo hoc dicis Deo :

« Libera me, Domine, ab hominc maloj » sicut totis prse-

cordiis dicis, sicintentis oculis te prius altende. « Libera
» me, Domine, ab homine malo. » Fac tibi respondissc

Deum. A quo? Dicturus es a Gaio, a Lucio, a nescio

(|uo quem pateris. Et respondet tibi De te mihi nihil :

dicis. Si ab homine malo libero te prius es liberandus , ;i

te ipso. Pateris malum noii te ipsum pati mahim. Videa-

,

mus si invenit in te, quid tibi faciat alter makis. Quid

libi iaciat mahis? Tu noli esse mahis. Non tibi doniinetur

avaritia, non te calcet concupit>centia tua, non te liilurct

ira tua. Isti hostes interiores tui sunt. Tu ipse non libi

ali({uid facias. Vidcamus (|uid tibi facit vicinus makis,

patronus malus ,
potens makis : videamus (|uid tibi lacit.

Justum te inveniat, Ghristianum te inveniat : (juid libi

facturus est ? Quod Stephauo Judoei fecerunt. Faciendo

malum, miscrunt ad bonum. Ergo (juando petis ut liberet
te Deus ab hominc malo, atlende te, nok tibi paicere:

te a te Hberet. Quomodo te a te liberat? Dimittendo pec-

cata, donando merita , dando ti])i vircs pugnandi advcr-
sus concupiscentias tuas , inspirando virtutcm, dando
menti tuae ccjek^stem delectalionem, (|Ma omnis terrena
delcctafio super(;tur. ILec cum lil)i i^r.cilal Dcus, liberal
te a te, et sccurus cxpectas in liiijus N.eculi malis Iransito-

riis cum (ns bonis vcnturum Dominum , (|u;c transirc non

possunt. Satis sint vobis. Videtis cerle, quia nescio (|uo-
modo ego invalidus acccdo, ct lo(|ucn(lo fortis lio. T;in-

'
Psal. uKxxix, I.
526 s. AuGusTmi episcopi

tus est mihi animus tanta intentio in profectu vestro.

,

Operarius enim in agro fructum sperans, minus sentit la-

borem. Sitis fructus mei, ut vobiscum sim, et omnes
simus fructus Dei.

WVtWVWWVWVWWVWWWVV WWWWVVWtlVVV vvvwvw wwvw^wwwwvwvwvww»

SERMO XLIIF.

De eo quod scriptum est in Isaia , cap. vii. Nisi credide-

ritis, non intelligetis.

I. IiviTiuM bonae vitae, cui vita etiam aeterna debetur,

recta fides est. Est quod noridum
autem fides credere
vides : quod credis. Tem-
cujus fidei merces est, videre
pore igitur fidei tanquam tempore sementis non defi- ,

ciamus, et usque in finem non deficiamus sed perseve- :

remus, donec quod seminavimus metamus. Gum enim

aversum esset genus humanum a Deo, et jaceret in delic-
tis suis, sicut Creatore opus habebamus ut essemus, sic

Saivatore ut revivisceremus. Juslus Deus damnavit homi-

nem, misericors Deus liberat hominem. « Deus Israel ipse
» dabit virtutem et fortitudinem plebi suse, benedictus
)) Deus"^. » Sed accipiunt credentes, non accipiuntcontem-
nentes.
II. Nec de tamen ita gloriandum est, quasi
ipsa fide
aliquid nos possimus. Non enim fides nihil est^ sed mag-
num ahquid quam si habes, profecto accepisti. Quid
;

enim habes, quod nonaccepisti? Videte, charissimi, unde

Domino Deo gratias agatis^ ne in ahquo dono ejus ingrati
:

maneatis, et propter hoc quod ingrati estis quod ac- ,

cepistis perdatis. Laus fidei explicari a me nullo modo

' Alias de verbis Apostoli 27. — » Psal. lxvii, 36.— * i Cor. iv, 7.
 SERMO XLIII , DE VERBiS ISA.IJE , Vll. 527
potest sed a fidelibus cogitari potest. Porro si ex aliqua
,

parte, ut dignum est cogitetur, quis digne cogitet, quam

,

mullis donis Dei ipsiusprseferatur ? Et si rainora Dei dona

iu nobis debemus agnoscere, quanto magis illud quodea
superat, debemus agnoscere ?
IIL A Deo debemus ^ esse quod sumus. Quia quod noa
nihil sumus, nisi a Deo a quo habemus ? Sed sunt et ligna,
sunt et lapides, a quo nisi a Deo? Nos ergo quid plus?
Non vivunt ligna et lapides nos autem vivimus. Sed ad- :

huc nobis idipsum vivere cum arboribus frutectisque

commune est. Dicuntur enim et vites vivere. Nam si non
viverent, non scriptum esset « Occidit in grandine vi- :

» neaseorum*. » Vivit, cum viret j arescit, cum moritur.

Sed vita ista non habet sensum. Quid nos amphus? sen-
timus. Quinque-partitus corporis notus estsensus. Vide-
mus, audimus , olfacimus, gustamus , tactu etiam per to-
tum corpus nostrum mullia dijudicamus et dura , aspera
et lenia, cahda et frigida. Est ergo in nobis sensus quin-
que-partitus sed hunc habent et bestise. Uabemus ergo
:

ahquid ampUus nos. Et ista tamen quae enunieravimus,

fratres mei, si consideremus in nobis, quantam de his
gratiarum actionem quantam Creatori laudem debemus?
,

Sed tamen amphus quid habemus? Mentcm rationem ,

consilium quod non liabent besliie

,
non habent volu- ,

cres, non habent pisces in eo (acti sumus ad imagineni ;

Dei. Deniquc ubi Scriptura narrat, quod factisunuis ibi j

subjungit, ut nos pecoribus non solum antepunat, sed ot

pra'ponat, id est, ut ea nobis subjecta sinl : « Faciamus,
» in([uit, hominem ad imaginem elsimihtudinfm nostram,

» et habeat potestatem piscium maris , et volalihum cti li,

» et omnium pecorum, et serpcntium (juie rcpunt super

» terram^ » Lndehabeat potestatem? Propter imaginera
' Forle liabeuius. — ' l'sal. Lnvii, 47- — ' <'CU. i, 2I).

1
528 S. AUGUSTIM EPlSCOi'!

Uei. Unde quibusdam dicitur increpaudo : « Nolite essc

» sicul equus et mulus, quibus non est inteJlectus*. »
Sed illud est intellectus, aliud ratio. Nam rationem habe-
mus antequam intelligamus sed intelligere non vale-
et •,

mus nisi rationem habeamus. Est ergo animal ralionis

,

capax verum utmeliusetcitiusdicam animal rationale,

: ,

cui natura inest ratio et antequam inteliigat jam ratio- ,

nem habet. Nam ideo vult intelligere, quia ratio prsecedit.

IV. Hoc ergo unde bestias antecedimus, maxime in
nobis excolere debenuis , et resculpere quodam modo et
reformare. Sed quis poterit , nisi sit artifex qui formavit?
Imaginem in nobis Dei deformare potuimus, reformare
non possumus. Habemus ergo, ut cuncta breviter retexa-
mus, ipsum esse cum lignis el lapidibus, vivere cum ar-
boribus , sentire cum bestiis, intelligere cum Angelis.
Dijudicamusergo oculis colores, auribus sonores, naribus
odores, gustatu sapores , tactu calores, intellectu mores.
Intelhge. Omnis homo vult intelligere nemo est qui 5

nolit crederenori omnes volunt. Dicitmilii homo. Intel-

:

ligam, ut credam. Respondeo Credeut inleUigas. Cum :

ergo nata inter nos sit controversia talis quodam modo ,

ut ille mihi dicat : Intelligam, utcredam : ego ei respon-

deam Imocrede, : ut intelligas : cum hac controversia ve-
niarausadjudicem, neuternostrumprflesumatprosuaparte
sententiam. Quemjudiceminventuri sumus? Discussis om-
nibus hominibus , nescio utrum meliorem judicem inve-
nire possimus,quam hominem per quem loquitur Deus.
Non eamus ergo in hac re et in hac controversia ad litteras
sfeculares^ non inter nos judicet Poeta , sed Propheta.
V. Beatus apostolus Petrus cum duobus aliis Ghristi

Domini Joanne in monte cum ipso

Discipulis Jacobo et

Domino constitutus, audivit vocem delatam de ccelo :

' Psal. XXXI, 9.

 SERMO XLUl , UE VERBlS ISAlJT , VU. 529
« Hic est Filius meus
quo bene complacui dileclus , in
^

)) ipsum audite^ Quod commendans memoratus Apos-

)>

tolus inEpistola sua dixit « Hanc vocem nos audivimus :

)) de coelo delatam , cum essemus cum illo in monte

)) sancto '^.
)) Et cura dixisset : « Hanc vocem nos audivi-
» mus de coelo delatam : » subjunxit atque ait : « Et ha-
)> bemus certiorem propheticum sermonem. » Sonuit
vox illa de coelo, et certior est propheticus sermo. Atten-
dite, charissimi, adjuvet Dominus et voluntatem meam
et expectationem vestram, ut dicam quod volo, quo-
modo volo. Quis enim nostrumnon miretur delata voce
de coelo certiorem propheticum sermonem ab Apostolo
dictum esse? Certiorem sane dixit certiorcm non me- : .

liorem, non veriorem. Tam enim verus iJlescrmo de ccelo_,

quam sermo propheticus tam bonus, lam utilis. Quid est •,

ergo, Certiorem, nisi in quo mngis (onfirnielur auditor?

Quare hoc? Quoniam sunt homines infideles, qui sic de-
trahunt Christo, ut dicant eum magicis artibus fecisse
quse fecit. Possent ergo infideles etiam vocem delatam de
coelo, per conjecturashumanas, et iliicitas curiositatcs ad
magicas artes referre. Sed Prophetae ante fuerunt •, non
dico ante istam vocem, sed ante Christi carnem. Nondum
erat homo Christus, quando misit Prophetas. Quis(|uis
eum dicit magum fuisse : si ergo magicis artibus fccit ut

coleretur et mortuus , numcjuid magus erat , ante(|uam

natus?Ecce quareait aposlolus Petrus « Habemus cortio- :

» rem propheticumsermoncm. » Voxde c(elo, (|ua fidclcs

admoneantur propheticus sernio, quo infideles con\in-

5

antur. Intelleximus, quantum mihi vidctin , charissimi,

uaredixerit apostolus Petrus : « llabenuis ccrtiorcm pro-
phclicum sermonem, » post voccni dc ccrlo dclalam.

MaHh. XVII, .'>. — > I Pelr. i, i8.

cxxiv. "IV
530 S. AUGUhTINl EflSCOPI
VI. Et ipsa Christi quaiita dignalio? Petrus iste , cjui

sic loquitur , piscator fuit : et modo magnam laudem ha-

betorator, si potuerit ab illo inteliigi piscator ^ Propterea
primis Christianis loquens apostolus Paulus ait : « Videte
» vocationem vestram, fratres, quia non multi sapientes
» secundum carnem, non multi potentes, nonmuili nobi-
» les sedinfirraa mundi elegit Deus, ut conf undat fortia
:

» et stulta mundi eiegit Deus ut confundat sapientcs, et ,

» ignobilia mundi et contemptibilia elegit Deus, et ea quae

» non sunt tanquam sint, ut ea quae sunt evacuarentur ^.»

Si enim ddigeret Christus primitus oratorem diceret ora- ,

tor : Eloquentiae meae merito eiectus sum. Si eligeret se-

natorem diceret senator, : Dignitatis meae merito eiectus
sum. Postremo , si prius eligeret imperatorem, diceret
imperator : Potestatis mese merito eiectus sum. Quiescant
et diflerantur isti ,
paululum quiescantj non omittantur,
non contemnantur ^ sed aliquaatulum differantur ,
qui
possunt gloriari de semetipsis. Da mihi, inquit, illum pis-
catorem, da raihiidiotam, da mihi iraperitum, da mihi
eum , cum quo non dignatur loqui senator , nec quando
emit piscem Ipsura, inquit, daj hunc si implevero, ma-
:

nifestum quod egofacio. Quanquara et senatorem, et

erit

oratorem, et imperatorem ego sum facturus quandocum- :

que facturus ego et senatorem sed certius ego piscato- ,

rem. Potest senator gloriari de semetipso, potest orator,"

potest imperator non potest nisi de Christo piscator. :

Veniat propter docendam hurailitatem salubrem prius ,

veniat piscator ;
per ipsum melius adducitur imperator.
VII. Mementote ergo piscatorem sanctum, justum, bo-
num , Christo plenum, ad cujus missa per mundum retia
capiendus cum cseteris etiam populus iste pertinuit. Ergo
'
Floius ad i Cor. i. — ' i Cor. i, 26-28.
 SERMO XLIII , DE VEBBlS ISAIA; , Vll. 531
mementote eum dixisse «Habemus certiorem propheticum :

» sermonem. » Da mihi ergo ad illam controversiam j udicem

Prophetam. Quid inter nos agebatur? Tu dicebas Intel- :

ligam, ut credara; ego dicebam Ut intelligas, crede. :

Nata est controversia , veniamus ad judicem, judicet Pro-

pheta, imo vero Deus judicet per Prophetam. Ambo ta-
ceamus. Quid ambo dixerimus, auditum est. IntelJigam,
inquis, ut credam : Crede, inquam, ut intelligas. Res-
pondeat Propheta : « Nisi credideritis, nonintelligelis^ »
VIII. Putatis autem, charissimi, nihil dicere etiam illum
qui dicit : InteliigHm, ut credam? Quid enim nunc agi-
mus , nisi ut credant, non qui non credunt , sed qui ad-
huc parum credunt ? Nam si nullo modo credidissent, hic
non essent. Fides eos adduxit, ut audiant; fides eos fecit
praesentes verbo Dei : sed ipsa fides, quae germinavit, irri-

ganda est, nutrienda est, roboranda est. Hoc est quod

agiraus. «Ego, inquit, plantavi Apollo rigavit sed Deus ; :

))incrementum dedit. Itaque neque qui plantat est ali-

))quid, neque qui rigat sed qui incrementum dat Deus'. ; )»

Loquendo hortando docendo suadendo plantare pos-

, , ,

sumus et rigare non autem incrementura dare. Noverat

,

autem ille cum quo loquebatur qui fidei suse germinanti ,

et adhuc tenerae, et adhuc infirmae et ex magna parte ,

titubanti, non tamen nullae fidei sed alicui fidei adjuto- ,

rem orabat, cui dicebat : « Credo, Doraine ^ »

IX. Modo cum Evangelium legeretur, audislis : « Si po-

» tes credere, ait Dominus Jesus patri pueri ;si potoscre-

» dcre, omnia possibllia sunt credenti^ » Etille intuens

seraetipsum, et positus ante seraetipsum , non habens te-

mr^rariaraconfid(!ntiam ; sed prius discutiens conscienliara,
vidit in se esse ali(|uam fidem ,
vidit et lilnl^alioiicra,

utrumque vidit. Unura se habere conlessus esl , ct alleri

« Isai. vu, 0. — ' i Cor. m, 6, ']. — ^ Maic. n, u3. — i ll.id. -ii.

532 S. A.UGtJSTIM EPISCOPI

adjutorium postulavit.« Credo, inquit, Domine. «Quid se-

quebatur, nisi, « Adjuva fidem meam ^? » Non hoc dixit,

Credo, Domine-, video unde non mentior^

liic aliquid
credo,verumdico sed videobic etiam nescio quid, quod
:

mibi displiceat. Stare volo sed adbuc nuto. Stans lo-

:

quor, non cecidi, quia credo sed tamen adhuc nuto : :

« Adjuva incredulitatem meam. » Ergo, charissimi, et ille

quem contra me constitui, et propter cujus controver-

siam inter nos natam Prophetam judicem postulavi, non
nihil dicit etiam ipse, cum dicit : Intelligam, ut credam.
Nam utique modo quod loquor, ad hoc loquor, ut cre-
dant qui nondum credunt et tamen nisi quod loquor in-
:

telligant, credere non possunt. Ergo ex aliqua parte verum

est quod ille dicit, InteUigam, ut credam et ego qui :

dico, sicut dicit Propbeta Imo crede, ut intelligas verura

: :

dicimus, concordemus. Ergo intellige, ut credas crede, :

ut intelligas. Breviter dico quomodo utrumque sine con-

troversia accipiamus. Intellige, utcredas, verbum meum^
crede, ut intelligas, verbum Dei.

« Maic. IX, 23
 SEKMO XLIV, DE VERBIS ISAI/E, I.lll. 533

'X'>VVV'VVVVVVVV\kVVV\,VVVVVVVVVVVVVV\VVVVVVV\VVV^VVVVW.VVVV\\VVA.%VW\».<.\x-.».»-»XVW»

SERMO XUV.

Deverhislsciice, cap. liii, ^14.)

I. De Domino et Salvatore nostro, fratres dilectissimi,

ante multa tempora prophetatum est, « Ascendet sicut
» virgultum, et sicut radix in terra Quare ut
sitienti'^. »

radix ? Ideo : « Non est species illi,neque honor. » Passus

est , humiliatus est, consputus est non habebat speciem
:
5

homo apparebat, cum Deus esset. Sed quomodoradixnon

est pulchra, sed intus habet vim pulchritudinis suae. At-
mei videte misericordiam Dei. Attendis
tendite, fratres ,

arborem pulchram, amoenam foliis virentem fructibus , ,

opulentam laudas. Delectat aliquid de fructu carpere

,

sub umbra ejus sederc et requiescere ab cestu : laudas lo-

tam illam pulchritudinem. Si radix ostendatur tibi, nulla
pulchritudoineaest. Noli contemnere quod abjectum est
inde processit (|uod miraris, « Ut radix in terra siticnli «

Attendite modo clarilatem arboris.

II. Crevit Ecclesia, crediderunt gentes, vicli sunt tenfe
principes sub nomine Christi , ut essent victores in orbc
terrarum. Positum est collum eorum sui) jugo Christi.
Perscquebantur arite Christianos propler idolj, pcisecjuun-
tur idola propter Christum. Omnes conlugiunt ad au\i-
lium Ecclesi;e, in omni pressura , in oiniii iribuJatioiic

sua. Crevit illud granum sin.ipis^, facluiu c^l majiis suj)i r

omnia olora •, veniunt volalilia cceli , superbi Sifculi , ct

•
Vli.i'! .'!6<':c lliiiiiiliix '»0. — > ls.ii. liii, j. — ' .M;atli. »iii, 1|.
534 S. AUGXJSTIKI EPISCOPl

lequiescunt suL ramis ejus^ Undehsec lanta pulcliiiludo?

De nescio cjua radice surrexit : et ista pulchritudo in magna
gloria est. Quseramus radicem. Coiiiputus est, humiiiatus
est, flagellatus est, crucifixus est, vulneratus est, contemp-
tus est. Ecce hic species non est sed in E.cclesia gloria :

radicis pollet. Ergo ipsum describit sponsum ilium con- ,

temptum^ inhonoratum, abjectum. Sedmodo videre habe-

tis arborem quae surrexit de ista radice et implevit or-
,
,

bem terrarum. « Radix in terra sitienti. »

III. Non est species ilh neque honor et vidimus
(( , :

)) illum et non habuit speciem neque decorem ~. Nonne

,

)) hic est fabri filius ^? » Quam non habuit decorem, ut di-

ceretur « Nonne verum dicimus quia d.iemonium habes^?
:

In nomine ipsius daemonia fugiebant^ et ilii objicitur,

quia daemonium habebat. Sedquarehoc? «Vidimuseum,
)) et non habebat speciem neque decorem. » Quae est spe-
cies illius intus , ubi non videbatur ? « In principio erat
)) Verbum , et Verbum erat apud Deum, et Deus erat
)) Verbum^. Quae est species ilhus? » Qui cum in forma
))

)) Dei esset, non rapinam arbitratus est esse aequahs Deo^.»

IV. Et ubi visus est non haliere speciem neque deco-
rem? « Et non habuit speciem sed vultus ejus abjectus, :

)) et deformis positio ejus ab omnibus hominibus. Ilorao

» in plaga''. » In plaga homo, ante plagam Deus, post

plagam homo Deus « Homo in plaga et qui sciat ferre , ,

» infirmitates. » Infirmitates quorum ? Ipsorum a quibus

patiebatur. Medicus ferebat infirmitates phreneticorura ;

et cum ipse crucifigeretur, orabat et dicebat : « Pater,

» ignosce iUis ,
quia nesciunt quid faciunt^. » Attendite :

araemus sponsura. Quanto magis deformis nobis com-

mendatur, tanto charior, tanto duicior est factus sponsae.

' Luc. xin , ig. — ' Isai. i.ui. 2. — ^ Marc. vi, H — 4 Joan. vm, 48.
— * Id. 1, I. — ^ Philip. 11, 6. — 7 Isai. uii, 3. — * Luc. xxin, 34.
 SERMO XLIV DE VERBIS iSAT.t
,
, LIIl. 535
« Propter quod et avertit se. » Avertit se ne illum intel-
ligerent illi qui eum crucifigebant. « Facies ejus injuriaia
» est, nec magni sestimata est. »
V. Hic infirmitates nostras portat, etpro nobis in do-
«

)) loribus est et nos existimavimus illum in doloribus

:

» esse, et in plaga , et in poena. Ipse autem vulneratiis

» cst propter peccata nostra, et infirmatus est propter ini-
» quitates nostras. Eruditio pacis nostrse in eum, livore
» ejus sanati sumus. Omnes ut oves erravimus, et Dominus
» tradidit illum pro peccatis aostris*. » Evangelium est,
an prophetia? Quid dicunt contra ista Judcei? Nonne mi-
rum est audire illos ista , habere illos ista , legere illos
isla , non invenire de quo dici potuerit , nisi de illo uno
qui in Evangelio praedicatur per orbera terrarum , et ad-
huc non esse Christianos, sed sic illos esse caecos adversus
evidentissima eloqiiia Prophetarum ? Noli mirari csecita-
tem Judaeorum de Christo Ecce : transit quod dicitur de
sponso incipit dici et de sponsa
.
5 et quomodo in sponso
mirabaris caecitatem Judaeorum , sic in sponsa miraberis
caecitatem hsereticorum.
VI. Jam modo miremur caecitatem Judoeonim. « Do-
» minus tradidit illum pro peccatis nostris et ipse quo- :
,

» niam male tractatus ect, non aperuit os. Ut ovis ad

» immohindum ductus est : ut agnus ante eum qui se ton-
» deret fuit sine voce, sic non aperuit ossuum. In hii-
» militate jiidicium ejus sublatum est ^ » Et ne con-
temnas , « Generationcm ejus (juis ennrrabit?
» Qnani

gcnerationcm Ante luciferum genui te^. » Ecce una

? «

generatio. Antc luciferum, ante omnia quae facta sunt

ante omnes Angelos ante omnem creaturam. Quare? ^

« Quia omnia p(T ipsum facta sunt *. » Sed lortc strunda

ejus generatio narratur.Quis illam narral? l"ide concipilui

'
l8ai. Liii, /|-<i. — » Ibid. 7, 8 — ' PmI. ax, 3—4 Joao. 1, 3.
636 S. AUGtJSTtNl EFISCOPl

masculus non accedit uterus Virginis tumet procedit , :

tanquam sponsus de thalamo suo^ « Mirabilis ista genera-

» tio. » Mirabilis est humana ,
quia sine patre : mirabi-
lis illa ,
quia sine matre. « Ut ovis ad immolandum duc-
» tus est , eum qui se tonderet sic non
ut agnus ante ,

» aperuit os suum. Inhumilitate judicium ejus sublatum

» est. Generationem ejus quis enarrabit? Quoniam tolle-
» tur de terra vita ejvis. » Resurrectionem ejus praedicat.
Videtis quia vere Dominus ( quasi possit quid nisi vere Ve-
ritas, ) hoc dicebat : « Quae scripta sunt in Lege , et Pro-

» phetis , Quia oportebat Christum

et Psalmis de me'~. »

pati et resurgere Et resurgere modo audis-

, audistis. » ,

tis « Quoniam tolletur de terra vita ejus. Et praedicari

:

» innomineejus poenitentiam et remissionem peccatorum

M per omnes gentes , incipiens ab Jerusalem ^ : » audietis

illud et ab isto Propheta ; non quia debemus Prophetam

prseponere Domino. Praeco praecessit ,
judex secutus est.

Non sua , sed judicis verba prseco dicebat , et judex con-

sequens verba sua in praecone firmavit. « Quoniam tolie-
» tur de terra vita ejus. Ab mei duc-
iniquitatibus populi
» tus est ad mortem. » Audiebatis modo dicentem illis
Quid vobis feci ? Si invenistis in me peccatum , arguite.
Etilli, «Grucifige, crucifige : » ut putabant hominem., ta-
men innocentem. Ergo, « Ab iniquitatibus populi mei
» ductus est ad mortem. »

VII. « Dabo ergo malos pro sepultura ejus. » Quid

esthoc, « Dabo malos pro sepultura ejus, et divites pro
» morte ejus ^ ? » Malos propter sepulturam, divites prop-

ter mortem. « Dives ille ab Arimathaea Joseph, cum

M Dominus penderet in cruce intravit ad Pilatum
, et ,

» petiit corpus ejus : obsecutus est, ut sepeliret*^. » Dati

I
Psal. XVIII, 6, — = Lnc. xxiv, f\'i. — ' lhi'l. ^O. — 4 Ibitl. /j^. — ^lsai.

1,111,9. — '
^"
'^'•'il''' xxvii. ."17.
 SEKMO XLTV , DE VERBIS iSAI.t , LIII. 537
sunt divites pro morte ejus : sepelivit pauperem, in qiio
divitias requirebat. Ergo, « Divites mortem
propter
» ejus. » Quod postea dixit , primo factum est quod :

primo dixit ,
postea factum cst. « Malos pro sepultura
» ejus. » Ubi ostendimus? Intraverunt Judsei ad Pila-
tum , et dixeruntei « Domine audivimus quia ille
: ,

» planus^ id est, ilJe impostor, dixit Discipulis suis

» quia resurrecturus erit occisus jube custodiatur sepul- :

» crum ne forte veniant Discipuli ejus nocte, et aufe-

,

» rant eum et fiat error major priore. Ait illis Pilatus

, :

» Habetis milites , ite, custodite sicut vultis^ » Accepe-

runt milites, posuerunt ibi. Mali sunt isti : ipsi sunt dati
propter sepulturam ejus adcustodiendam. Sed unde pro-
bamus ,
quia raali sunt?Milites innocentes erant misbi :

judex eis prsecepit- venerunt adsepulcrum, custodienint.

Audi quia mali sunt lege Evangelium. Postea quam re- :

surrexit Dominus et viderunt Angclum conlerriti et

, ,

consternati sunt. Quando dictum estaJiis:« NoJitu timere

» vos, » isti timore perculsi, quia fide subJevati non sunt.
Et tamen cum ista scirent, venerunt ad Judneos, dixerunt
iJJis ista omnia. Dixerunt Jud.ei : Damus vobis pecnniam.
Ergo mali erant ; veritatem absconderunt , mendacium
vendiderunt. Kt (|uomodo mendacium vendiderunt? Non
mirum, mendacium vendiderunt mcndaciiim c;eci ciecis. ,

Dicite ,
(dictum est iJJis , )
quia dormu-ntihus vohis vene-
runt Discipuli ejus, et subtraxerunt cum. () vaniias vcn-
dens vanitatem vanilati ! Audiluri sunt vaiii tt crediluri.

Hodieque hoc esl apud Judeeos, sic liabtl ipsa (ama, (|uam
vana,quam falsa , (|uam inanis. Testimonium Mart\rum
nolunt audire, ul vivanl ^ et testimonium dormicnliuin
audiunt, ut pcrcatil. .Si iJormicbanl custodcs, undc polue-
runt scire, ([ui.s ilJum lulcrit iU' scpidcro!' Aul i|uiil vigi-
' (Jriec. i :t>.«vc;. — ' MitMli. (>'i (iV
538 S. AXJGUSTINI EPISCOPI

labas , male ? male de qiio non sine causa dixit Pro-

,

pheta: « Dabo malos pro sepultura ejus.wOmali, o pessimi,

aut vigilabatis , ercustodire debuistis 5 aut dormiebatis ,

et quid sit factum enim quod Spi-

nescitis. Impletum est
ritus sanctus per Psalmistam multo ante praedixerat « Co- :

» gitaverunt consilium, quod non potuerunt stabilire*. »

(VIII. Nos ergo (15,) fratres cbarissimi, pro quorum

salute ista omnia et praedicta sunt et impleta gratias aga- ,

mus divinae m.isericordi^, et quantum possumus, totis

viribus laboremus , ut beneficia Dei non nobis judicium
pariant, sed profectum : ut cum tremendus judicii dies el
tempus reddendse rationis advenerit ,
quidquid nobis Do-
minus et Salvator noster contuiit judicatus , integrum
inveniat judicaturus. Et quidem ille cum venerit, reddi-
turus est quod promisit, sed requisiturus est
quod rede-
mit quod in primo adventu contulit, exacturus est iu
: et
secundo. Quamvis multum praesumere debeamus de mi-
sericordia Dei, non tamen negligenter debemus timerc
justitiam ejus. Cum justitia enim te judicabit, qui cuni
misericordia te redemit. Nam quod tam longo tempore
peccamus et parcit, non est negligentia, sed patientia.

Non ille potentiam perdidit , sed nos ad poenitentiam re-

servavit. Timeamus ergo justitiam cujus misericordiam ,

desideramus. Parcit enim modo, sed non tacet sed ei :

si tacet^ non semper tacebit. Audiamus ergo eum dum

non tacet in prsecepto, si volumus ut nobis parcat, cum

non tacuerit in judicio. Modo enim nobis praerogatur mi-
sericordia, tunc a nobis exigetur justitia, et reddet uni-
cuique secundum opera sua •, ac fiet illud quod Apostolu^
dixit : « Judicium sine misericordia illi qui non fecit mi-
» sericordiarn'^.) »
« Psal. XX, 12. — ' Jacob. iii, i3.
 SERMO XLV, DE VERBIS ISAI.*:, LVII. 539

*W\ VVM VW» VVWVIV» Wn WU\ VWt V1AA VtA\ Vw\ wvv vwv vvv^ vvv\ wv> vwwwv w w vv

SERMO XLV*.

De eo quod in Isaia cap. lvii, scriptum est Qui aiitem :

dediti erunt milii , possidehunt terram , et inhabi-

tabunt montem sanctum meum. Et de Apostolo,
Has ergo promissiones habentes, charissimi, mun-
demus nos ab omni coinquinatione carnis et spiri-
tus, perjicientes sanctifwationem in timore Dei.

I. In omnibus lectionibus, quas recitatas audivimus, si

animadvertit Charitas Vestra primam lectionem Isaisepro-

phetae, quia omnia quse lecta sunt nec meminisse, ncc di-
cere possumus, recentissimum arbitror residere potuisse in
cordibus vestris, quo conclusit lector : « Qui autem dediti
)) mihi erunt_, possidebunt terram, mon- et inbabitabunt
» tem sanctummeum^, » Deinde ascendit Apostolica let-
tio, et inde coepit « Has ergo promissiones habentes,
:

» charissimi, mundemus nos ab omni coinfjuinatione car-

» nis et spiritus, perficientes sanctificationem in timore
» Dei^. » Procurante divina misericordia, quae nosregit,
et ({Liae nobis csurientibus escas praeparat, non solum cor-
porum reficiendorum proplerquasoriri ,
iacit solem super
bonos etmalos, et pluitsuper justos et injustos*, sedctiam
propter famem cordis nostri, quam patimur in hac eremo,
et morimur, nisi manna phiat mensam ergo suam nobis :

pr.Tcparante Domino, nuila humana iaduotria procuranle,

quod ipse novit, factum est, ut se lectiones sic sc{|ue-
rentur, ut in Isaia promilteretur nobisahquid , in Apos-
'
Alias. \i ex SirmoniJianis, -' Isai. lvii, i3. — *7(,or vii, i.
— » MaUh
T, 45.

I
 540 S. AUGXJSTINI EPISCOPI

lolo autem diceretur : « Ilas ergo promissiones habentes,

» charissimi , mundemus nos ab omni coinquinatione
)) carnis et spiritus ,
perficientes sanctificationem in ti-
))more Dei quasi una lectio
: )) esset Prophetae et Apos-
toli. Quid enim ait Apostolus ? « Has ergo promissiones
)) habentes , charissimi : )> et ibi non est dictum quas pro-
missiones, non quia non ibi sunt sed quia non inde coepit ;

lector et tanquam quaerebat animus auditoris, de quibus

:

promissionibus dicat Apostolus « Has ergo promissiones :

)) habentes, charissimi, mundemus nos ab orani coinqui-

)) natione carnis et spiritus. » Magnum enim negotium
nobisimponitur, et non parvus labor mundare nos ab ,

omni coinquinatione carnis et spiritus et nemo suscipit :

hunc laborem nisi audiat promissionis mercedem. Cum

,

ergo laborem mundationis carnis et spiritus nemo susci-

piat , nisi prsemio invilatus •, nescio quomodo factum est,
ut lector ab indictione laboris inciperet , et a promissione
mercedis non inciperet. Sed Deus noluit fraudare audito-
rem intentum. Si fortedubitabat suscipere laborem mun-
dationis carnis et spiritus ,
qui non audierat mercedem ,

armet se ad principium lectionis Apostolic^e : promissio-

nes autem si qurerit , attendat ad finem lectionis Prophe-
ticse. Ubi enim finivit Prophetica lectio, ibi est promissio :

unde coepit Apostoli lectio, ibi est operis indictio.

II. Erigamus ergo nos, et mundemus ab omni coinqui-
natione carnis et spiritus , has promissiones habentes.
Quas promissiones ? « Qui autem mihi dediti erunt , di-
))cit Dominus per Isaiam, possidebunt terram, et inhabi-

» tabunt montem sanctum meum. Hasergo promissiones

))habentes, mundemus nos ab omni coinquinatione carnis

)> ct spiritus. )) Dicit aliquis : Et propterea me mundabo
a coinquinatione carnis ct spiritus, ut possideam terram
et inhal)itcm monlem ? Procul dnl)io tjurfirendum, c|iiid
 SEUMO XLV , DE \ ERBiS ISAI.E , LVII. 54l
sibi vult possessio terrse et raontis habitatio : ne forte spe-
rent homines latas possessiones se accepturos, et non fi-
niant ciipiditatern sed differant: imo augeant et con-
, ,

temnant parva, putantes se de ipso genere accepturos esse

majora. Quis enim non contemnat unara centuriam si .

illi promittatur quia possessurus est centum ^

? Aut quis
non contemnat dehcias unius prandii, forte pauperioris et
frngalioris , si dicatur ei : Nisi te continueris , non venies
ad illam coenam lautissimam et opimam Qui sic conli-
?

nent a quibusdam prsesentibus , non fmiunt cupiditates.

Timendo ne perdant quod amplius desiderant ea qute ,

minora sunt contemnunt ipsa est tamen cupiditas. Num- •,

quid non est avarus, qui contcmnit centum folles, ut acqui-

ratmille? Non videatur jam finisse avariliam, quia
iil:)i

invenisti eum contemnenlem folles centum. Millecogitat,

ideo centum contempsit. Sunt homines, qui obsequuntur
plcrumque senibus filios non habentibus, et contemnunt in
illis multa, sed majora ex ipsis sperant. Istos misericordes
putamus, ancupidos?Ideoplusprobantur filii pauperum,
quando obsequuntur parentibus paupcribus (juia pietas il- ;

los ducit, non merces. Filii autem divitum (juando obse-

quuntur parentibus suis, non probatur pietas, et si est, la-

tet : quia etsi videtur a Deo, ab hominibus videri non potest.

Adeo et ipsi parentes maie sentientes plerum(|ue de fiJiis

suis, cum putant quia propter pecuniam obsequun-

ilhs

!tur fiiii sui , cum expediat aliquando filiis eorum ut emau

icipentura parentibus , exigit forle .'ili(|uod commoduni
luxorem ducturus , aut perveniendi ad alifjuem lionorero,
lut don(;nt illi ressuas , et dicunt : \on donabo, nam jam
ijnon mihi obsequctur. Qualem senlentiam tuiil dc iilio

Isuo, (juia ad pecmiiam illi obsequitur, non attcndcns |>a-

llernam charitatem? Siergo times neaccepta |)cciinia non

:
'
VitJe Enairal in r<;il. xi.iii, n. id, t-t Ps.il. LXixri, n 9.
542 S. AtJGUSTIWI EPISCOPI

tibi obsequatur filius tuus, non est amabilis pietas, sed

venalis. Quanto melior filius pauperis, filius aliquando
senis oeruranosi et egentis, qui nihil expeclans a patre
buo, quianon habet quod ei dimittat, laboribus et erumna
sudoris pascit patrem suum ? Aliquando et filii divitura
attendentes timorem Dei, non quia expectant aliquid a pa-
rentibus suis, sed quia parentes sunt et genuerunt et educa-
verunt, et Deus prsecepit dicens « Honora patremtuum et :

)) matrem tuam*,» ideo obsequuntur sed latet affectus, :

ubi propositum est praemium.Eo autem isti acceptiores sunt

apud Deum, quia mentem ipsorum non possunt videre ho-
mines, et Deus solus videt, nec laudari ab hominibus pos-
sunt, sicutJobquicolebatDeum. Putaverunt enimdaemo-
nes, quod propter raercedemcoleret Deum. Ubi autem pro-
batusest quia gratiscoleretPQuia perditis omnibus dixit :

« Dominus dedit, Dominusabstulit 5 sicut Domino placuit,

)) ita factum est : sit nomen Doraini benedictura'^. »
III. Quare ista dixi, fratres? Quia quotidie non tacet
Scriptura monere, ut teraporalia conteranentes , seterna
diligaraus : non tacet oranis pagina divina loqui nobis
aliquando aperte , aliquando in mysterio obscure. Sed ne-
mo fraudari se putet, quando obscure pagina divina lo-
quitur. Ubi a te prodit voluntas Dei , hoc est, ubi aperta
est , ibi illam dilige , ibi illam araa, quando aperte mo-
net. Et qualis est in aperto, talis est in obscuro^ qualis
cst in sole, talis est in umbra. Talem illam sequaris, si
lalem illam legis. Obscurum est enira , ut dixi : « Possi-

)) debit terram , et inhabitabit montera sanctura meum,»

Nam si carnaliter accipimus , non nos mundabiraus ab
omni coinquinatione carnis et spiritus : et sine causa 110-

bjs procuravit Deus finem lectionis Propheticoe conjunc-

tum cum principio lectionis Apostolicae, si propter possi-
' Exod. XX, 12. — » Job. I, 21.
 SERMO XLV, DE VERBIS iSklJE , LVII. 543
dendum montem terrenum ad avaritiara nos praeparamus,
non ad pietatem. Sed quid debemus inteliigere montera?
Obscurura est quid dixerit raontem. Sed si deseruisset nos
Deus, nusquam aperte diceret quid sit mons. Ubi autem
dicit aperte, ibi ama montem. Ubi aperte tibi coraraendat
montem , et ipsa Scriptura se aperit quid dicat montera ,

ibi illum ama. Etiam ubi audieris promitti montem ta-

lera, illum sequere :qualem araasti inaperto, talera in-
tellige in obscuro. Ubi putaraus dictura raontera ut pos- ,

siraus nos mundare ab orani coinquinatione carnis et

spiritus? Quis raons nobis promissus est?
IV. Prirao terra qualis nobis proraittitur sciaraus, quam
suspirat quodam loco propheta David , et dicit : « Spes
» mea es tu ,
portio mea in terra viventium^» Procul du-
bio ergo est quoedam terra viventium, quia ista terra mo-
rientium Aut si aliquis in ista terra nasceretur nisi
est.

moriturus, non diceret illam terram viventiura, nisi com-

parans istam terram et inveniens eam terram esse morien-
tium. Est ergo terra viventium ; nam cum aeterna et cce-
Jestis sit , lerra dicitur quia possidetur , non quia aratur.
Habet enim possessorem sine labore quia et ista posses- ;

sorem suura exercet in labore, et fatigat in timore. Quid

libi dicitur? S«rge ara terram, ut possis habere unde
,

vivas. Et velis noiis geraens et suspirans surgis et ope-

, ,

raris 5
quia se([uitur te sententia damnati Adam : u In la-
» l)ore vultus tui edes panem tuum -. » Cum autcm tran-
sierit omnis labor et gemitus, erimus in terra viventium.

Nihil ibi nascitur etcrescit : qnidiiuid ibi esl, codem inodo

est, siccstsemper. Non ibi allcrnant hyeras cl .estas, nox
et dies. Hic seminatur, ut ibi metatur 5 si tamen semina-
tur. Quis cst enim qui seminat hic, ut ibi metat ? Qui cro-
gat pauperibus. Erogalio pauperibus scniinatio csl in terra.
• Psal. cxLi. b. — ' Gcii. III, 19.

1
544 S. AUGUSTIWI EPISCOPI
Semina hic, et ibi invenies messem : sestate non secatur
ut transeat 5 sedet manducatur, et cum gaudio permanct.
Ibi enimjustilia saginaris. Terra illa habet panem suum.
Quis est iste panis? Qui huc inde ad nos venit ; « Egosum,
)) inquit, panis vivus qui de coelo descendi^ » Qualis est
iste panis? « Beati qui esuriunt et sitiunt justitiam ,
quo-
)) niarn ipsi saturabuntur-.))
V. Audivimus panem de terra illa , audiamus et mon-
tem. « Inhabitabunt, inquit, in monte sancto meo. )>

Puto enim invenimus in aha sancta Scriptura, quiamons

et ipse Chrislus est. Qui est panis, ipse est et mons sed :

panis quia pascit Ecclesiam

,
mons autem quia corpus 5 ,

ejus est Ecclesia. Ipsa Ecclesia est mons : et quid est ipsa

Ecclesia? Corpus Christi. Adjunge illi caput, et fit unus

homo. Caput et corpus, unus homo. Caput quis est? Hic qui
natus est de Virgine Maria, qui suscepit carnem mortalem
sine peccato, qui a Judaeis caesus, flagellatus, contemptus,
crucifixus : qui traditus estpropter delicta nostra etresur-
rexit propter justificationem nostram. Ipse est caput Ec-
clesiae , ipse panis Corpusautem ejus quod est?
de illa terra.

Conjuxejus, id est, Ecclesia « Erunt enim duo in carne:

))una.Sacramentum hoc magnum est: ego autem dico in

))Christo et in Ecclesia^. Sic etDominus in Evangeho,
)>

cum de viro etde uxore diceret « Igitur jam non sunt :

» duo, seduna caro^ » Ergo unum voluit esse hominem

DeumChristum et Ecclesiam. Ibi caput, et hic membra.
Noluit resurgere cum membris sed ante membra ut , ,

haberent quod sperarent membra. Sed ideo raori voluit

caput, ut prius resurgeret caput ;
prius ire in coelum
caput, ut in capite suo sperahaberent caetera merabra, et

expectarent impleri erga se quod prsemissum est in capite.

Joan. VI, 5i. — » Maftb. v^ 6. — 3 Ephes. v, 3i, 32. — 4 Mattli.

XIX, 6.
 SERMO XLV , DE VERBIS iSAlyE , L\1I. 515
Quid enira opus erat Christo mori, Verbo Dei, per qnocl
facta sunt omnia, de quo dicitur : « In principio erat
)) Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus eral
>» Verbum : omnia per ipsum facta sunt *
? » Et crucifi^n-
tur, et irridetur, et lancea percutitur , et sepelitur, ct
omnia per ipsum facta sunt. Sed quia dignatus e^t essc
caput Ecclesia, desperaret de se Ecch.-sia quia resurgeret,
si videret quia non resurrexisset caput. Kesurrexit ergo
caput, et visum est resurgere caput. Primo a muiieribus
visum est, et nuntiatum est viris. Primae mulicres vide-
runt resurgentem Dominum, et Evangelistis futuris Apos-
tolis a mulieribus Evangelium annuntiatum est , et per
mulieres illis Christus annuntiatus. Evangeiium enim
latine bonus nuntius est. Qui graece noverunt, sciunt
quid sit Evangelium. EvangeHum ergo bonus nuntius.
Quid tam bonum nuntium possumus dicere quam quia ,

resurrexit Salvator noster ^ aut quid majus praedicaturi

erant, quam quod eis foeminre nuntiaverunt? Sed tjuare
foemina nuntiavit Evangelium? Quia per foeminam mors
emendata Etenim ffeminam nuntiantem mortem con-
est.

solata est foemina nuntians vitam quia mortua erat pro- ,

pinans mortem. Per foeminam seductuscst Adam, ut ca-

deret in mortem per foeminam nunliatus cst Christus,
:

jam rcsurgens non moriturus. Sic et nos fuluri sumus re-

surgere et erimus nions sanctus Dei. In hoc monte habit;tl

qui deditus est Deo. « Quiautem mihi dediti erunt, pos-
)) sidebunt terram , et inhal)itahunt montem santtum
)) meum : » id est , non recedent ah Eeclesia. .Motlo l.i-

boremus in Ecclesia postea haereditabimus Ecclesiam.

,

Quando enim ibi erit gaudium nostrum sempiternMm ,

non ibi crimus nisi possessores, non aulem lahorahinuLs.

VI. Sed evidenter inveniamus ahbi monlem islttm : nam
< Joun. 1, I.

•'•'*
f.XXiV,
 546 S. AUGUSTIKI EPISCOPI
quasi obscurum videtur. Potest aiiquis dicere Ubi mons :

EcclesiaPetquando mons Christus? etquando mons cor-

pus Ghristi? Evidentissime Daniel dicifc nemo inde dubi- :

tat. Visionem jam numquid indiget exposi-

vidit Daniel,
tore? Videat Charitas Vestra. Quaedam verba ibi forte
indigent expositione, quae in nomine Christi exposita
aperientur vobis. Videte si potest dici nisi de Christo.
)) Vidi, dixit Daniel, etecce lapis abscissus de montesine
)) manibus^. » Non hoc dixit, Sine manibus erat ille
lapis : sed sine opere humano praecisus lapis de monte j

non humanse manus accesserunt , ut lapis de monte prae-

cideretur. Novit Charitas Vestra ,
quia non praeciduntur
lapides de monte, nisi accedentibus manibus humanis.
IUe autem praecisus est de raonte sine manibus et venit, :

et confregit omnia regna terrarum. Nescio si versatur

ante oculos vestros nisi Christus, de quo dictum est
« Adorabunt eum omnes reges terrae ^. » Ipse confregit
omnia regna terrarum. Superbus rex ante se nuUum
regem vult habere j modo omnes reges Christura habent
regem. Confregit ergo orania regna terrarum, ut ille

regnet. Et quid dicit iste? « Crevit lapis ille, et factus

)) est mons grandis, ita ut impleret universam faciem

)) terrae. )) Jam puto quia agnoscitis Christum. Audistis
de terra : « Qui dediti mihierunt, possidebunt terram*. ))

Audistis etde raonte : « Et iahabitabunt raontera sanc-

)) Has ergo proraissioneshabentes, charissirai,
tura raeura.
» munderaus nos ab orani coinquinatione carnis et spi-
)) ritus. Sed forte vultis nosse , quid est prsecidi sine
))

manibus. Hoc enira quasi obscure ibi positum est qui- :

busdara vero jara occurrit, antequara dicara sed patian- :

tur moras aliquas propter alios, qui cogitare inde non

possunt, nisi per nos ahquid audieriat. Quid est sine ma-
* Dan, II, 34. — ^ Psal, lx\i, ii. — ^ Dan. ii, 35. —4 Isai. lvu, i3.
 SERMO XLV, DE VEEBJS 1SAI.E , LVII. oA7
nibus? opere hominis. Et illud adverlatCharitas Yes-
Siiie

tra, fralres, lapidem praecisum de monte, et faclum

esse montera. De monte praecisus, et mons factus est cres-
cendo sed qualis mons factus? Non talis, qualis ille
:

unde praecisus est nam de illo monte unde praecisus

: ,

est , non dictum est Crevit et implevit universam ter-

: «

ram. » Duo montes sunt ergo primus mons Synagoga :

:

secundus Ecclcsia : primus mons, populus Judseorum

secundus mons ,
populus Christianus. Sed, ut fieret po-
pulus Christianus magnus mons, et impleret universam
terram, de illo monte prsecisus est lapis, quia de Judaeis
venit Christus.Quare ergo sine manibus? Sine opere
humano. Christus enim natus de Virgine, sine complexu
maritali conceptus est.
VII. Ergo manifestum istum montem habemus. Non
nobis propcnamus montes, aut qualis est Giddaba, aut
quales sunt quicumque nobis nominantur. Ahquando
enim carnaliter accipientes homines , ut puta, lcgunt :

« Exaudiet illum de coelo sanctosuo^ Benealiquando

»

de monte, et loquitur Christum : et currunt homines in

montem orare, quasi ibi exaudiat Deus. Carnahter sa-
pientes ,
quia vident plerumque nubes inhaerere in late-
ribus montium , ascendunt in montes , ut pro\imi sint

Deo. Oratione luavis contingere Deum? humiha te. Ite-

rum, quia diximus, Vis contingere Deum? humiJia te :

ne carnaJiter accipias, descendens in Jiypogjcas, ut ibi

roges Deum. Nec hypogreas, noc montem (|u;vrns. In
corde tuo habe humiJitalem, et Deus tibi dabil aJliludi-

nem^ veniet ad te, et erit tecum in cul)icuJo tuo. Ergo

IquaJcm montem liribcmnsChrislum, Ectic.siam ljal)('mus,

Ecclcsiam amemns. Crovit cl implcvit mons islc univor-

Isum orbem terrarum. Maniiestum est, quia non sunl in
Psal. XIX, 7.
548 S. AUOUSTIM EPISCOPI

isLo nionte qiii iii partesunt, et non tenent nobiscum

universam terram. Commemoramini, fratres, quiam omnis

pagina armat et implet nos contra lingiias hominum,

quas quotidie patimur. Si dixisset : Crevit ille raons , et
iraplevit universara AtVicara , numquid dicerent illi, nisi

quia pars Donati est? Compressit linguas ipsorum cres-

cendo. Tantum crevit, ut obturet ora verbosorum. Quo
enim iitcresendo ? Per universara terrara. Nara raonsille,
unde prsecisus est, non crescendo iraplevit universam ter-
ram quia etsi impleverunt universam terram Judaei, quia
^

debellati sunt, et suam terram perdiderunt; dispersisunt

per terram poenameritorum, non magnitudine incremento-
rum. Dominus autem Christuslapis angularis, subegitregna
hominum, fregit regna daemonum humiliavit omnes reges ,

ut cresceret, crevit et iraplevit universam faciem terrae.

Audeo dicere:Adhuc crescit, adhucsuntloca, quaeimplet.
VIII. Tu ergo ama ipsum montem, et para tehabitare
ipsura montem in seternum ; et raunda te ab orani coin-
quinatione carnis et spiritus , lias proraissiones habens.
Quas proraissiones? Si vis possidere terram, et inhabitare
raontem sanctum , munda te ab omni coinquinatione
carnis et spiritus. Quae sunt coinquinationes carnis? In-
tendat Charitas Vestra, et hoc debemus dicere. Quae sunt
coinquinationes carnis? Non ubi casu transit homo, et

Langit aliquid aut pede , aut ctiam facie ; auL si contin-

gat homini labi pede, et itacadere, ut in lutum, aul in
coenum veniat, coinquinata est facies. Facilis est ista

coinquinatio 5
quomodo solel dici, levatur , et exit. Coin-

quinatio vero carnis ,

quse cavenda est, non huc exit, nisi

de coinquinatione spiritus, et sic coincpiinat carnem.

Coinquinatio spiritus quae est? Libido. Coinquinatio car-
nis? Perpeiratio adulterii. Habes duo ; surrexit libido,

jam coi!U|(iiaaLu!5 csl spiritus , nondum acc.-ssit aduhc-

 SEUMO XL\ , DE VEllBIS 1SA1,E_, LMI. 049
rium, nondiim caro coinquinata cst. Sed quid piodest,
(juia caro munda est et haLitalor carnis immundus?
Tlle qui forte niundus est in carne , adulterum eum
Deus tenet in corde, sicut Dominus dicit « Amen :

)) dico vobis, qui viderit mulierem ad concupiscen-

)) dam eam, jam moechatus est eam in corde suo'. »
Ista est coinquinatio spiritus. Qiiando autem fit perfecta
sanctificatio ? Quando est et carnis et spiritus. Sunt enini
homines, qui temperant se a faclis, et non temperant se
a cogilationiljus mahs faciunt mundalionem carnis et
:
,

non faciunt mundationem sprrilus. Taies ideo non fa-

ciunt, (luia tinient homines. Libido ardel, timor revocat.
Quid times? Inveniri et damnari inveniri et expompari. ^

Ergo incoincjuinata videtur caro, sed non est peifecta

sanctificatio: quia quid dicit Apostolus? « Mundenius nos
)) ab onini coinquinatione carnis et spiritus » ut quo- :

modo te lemperas a mahs factis , sic te temperes

a mala

voluntate , a mahs cogitationibus. A malo facto contine,

et mundas te a coinquinatione carnis : a mala volunlate
abstine te, et mundas te a coinquinatione spiritus.
IX. Et sequitur : « Perlicientes sanctificationem in li-

» more Dei. Magnifice )) addidit, « in timore Dei. » Ecce

quia non perficit homo sanclificationem, nisi in timore
Dei. Quse est perfecta sanctificatio ? Sanctilicatio et cor-

poris et spiritus. Si sit corporis , et spiritus non sit , im-

perfecla csl. Nam illud non polest esse ^piritus saiiclilica-

tio , et corporis non esse. Esse coiporis, el non esse spi-

ritus, potest : esse spiritus, et non esse corpoiis, iioii

potest. Qui enim est mundus spiriUi operaii llagili.i noii ,

polest. Unde hoc? « Ex cordc enim procedunl, ail Douii-

» nus , adulteria, homicidia-. » llomo enim non potejii

perpetrare per membra ,

quod nou sibi in corde dixeiif.
'
Miitlli. V, a8. — ' IJ. XV, ly
550 S. AUGIJSTINI EPI5COPI

Verbum in corde concepit_,etdeputatum est in opus.Ideo

quodam loco Dominus : « Mundate quae intus sunt^ ait;
» et quae foris sunt , munda erunt ^ » Non dixit Mun- :

date quae foris sunt. Si a corpore inciperet, restabat ut

moneret nos, ut mundaremus et animum si autem ab :

animo non opus est ut mundemus corpus quia animi

,
5

munditiam sequitur corporis munditia. Ergo apostolus

Paulus ,
quia coepit a carne, opus erat ut diceret et de
spiritu, « Perficientes sanctificationem. Mundemus nosab
» omni coinquinatione carnis et spiritus 5 » quia potest
incoinquinata esse caro, non faciens adulteria , fornica-
tiones, et taiia : sed tamen esse libidines, et cogitationes,
et malae voluntates in anima. Et subjecit , « Perficientes

» sanctificationem in timore Dei. » Quis ergo facit sancti-

ficationem corporis , et non facit animse ? Qui homines

timet et non Deum. Nam qui in timore Dei est ,
perfecit
sanctificationem. Ideo certe noluisti perpetrare adulteria,
ne sciret homo : timore hominum carnem a com-
tenuisti

missis malis : ideo noluisti committere ubi videt homo. Si

et Deum times , noli et ibi , ubi videt Deus et perfecisti ,

sanctificationem. Intende : si possem, ait ah(juis, per-

venire ad illam foeminam : sed nonpossum, diligenter

custoditur, mantum vigilantem habet, ministrum non
habeo si ausus fuero comprehendor. Facit quasi mun-
•, ,

dationem corporis intus autem quia vult, non facit mun-

:

dationem spiritus. Ideo timebat in corpore facere, ne videret

homo et non timet intus facere ubi videt Deus oculos
: , :

hominis vitat, et Dei non timet. Quis ergo perficit sanctifi-

cationem?Qai in timore Deiest. « Perficientessanctificatio-
» nem Timor hominum forte corpus potest
in timore Dei. »
ab immunditi lemperare animam autem nonnisi timor
:
; ,

Dci. Sanclificavit animum ? Securas est de corpore. Qui

' Mattlv xxiii, 26.
 SERMO XLV, DE VERBIS ISAI.t, LVII. 551
vestitusest, mundus sit, et vestis ipsa munda erit. Inhabita-
tor bonus et sanus sit, et non timeat ruinam domus suse.
X. Quid enim ista caro ? Non iilam debemus contem-
nere. Quid enim hoc ? Foenum, sed aurum erit. Noh con-
temnere foenum mutabitur in aurum. Ille enim qui
,
,

potens fuit mutare aquam in vinum potens est mutare ,

foenum aurum, et decarne facere Angelum. Si desor-

in
dibus hominem, de homine non faciet Angelum?
fecit

Attendat enim Charitas Yestra unde factus est homo et ,

videte si vel cogitare illud volumus.

De istis sordibus fe-
cit hominem, et prsefecit ahis ahimahbus de homine non ^

faciet Angelum? Faciet prorsus. Amicos suos sibi fecit

homines non illos facturus est AngeJos ? « Jam non di-

,

)) cam vos servos, sed amicos*. )) Adhuc carncm portan-

tibus , adhuc morientibus , adhuc in ista egestate et fra-

gihtate vitae versantibus dixit : « Jam vos non dicam

)) servos , sed amicos. )> Et quid est Quod
daturus amicis?
in se ipso ostendit resurgente. Coronabuntur , et conver-
tentur in gloriam coelcstem , et erunt aequales Angehs
Dei. NuUa erit corruptio, nulla titillatio^. Non ibi nobis
dicetur : « Mundate vos ab omni coinquinatione carnis et
» spiritus.))Non laborabiraus, nec nobis promitteturprae-
mium 5
quia jam accepimus. Nec nobis dicetur ut gema-
mus ^
quia jani iaudamus. Sicut enim caro mortahs con-
vertitur in corpus Angeh •, sic et gemitr.s convertetur in

laudes. Hic poenitentia, et pressura, etg«'mitus : ibi lau-

df^s, laetitia , et gaudium. Postea ergo, modo non est la*-

tilia. Sed ubi? In spe. Nondum tenes , sed sperando gau-

des : quia qui promisit non potest decipere ; {|uia tjui

promisit, habet etdat.

FINtS TOMI CENTKSIMI VU;ESIMI QIMITI

^X-l^VlVWW^V^a^WMVxaWXAXMWVW^X^V^^^X^XViMVl^^XXWXA^^X^^^^V^XWMXVAW^

Al\!\OTATIO]XES.

AnnotAtio (1) pag. 205.

Sirmondus hoc loco putat indicari Constantinum Mag-

num ,
qui teste Chrysostomo in iii adversus Jud. homil.
,

Judaeos, quod urbem suam contra interdictum instaurare

a.ggressi essent, amputatis auricuhs male mulctatos in di-
versas regiones sparsit, ut terrori cseteris essent, ne ideiu
in posterum conarentur. Sed profecto Judaei Severo im-
perante jam erant patrio solo exclusi , ex Tertulhano iu

Apolog. cap. 21, et hb. contra Jud. cap. 13. Imo ipsos
longe ante Severum Hadrianus prohibuerat Jerosolvmo-
rum accessu, ex Eusebio, hb. iv histor. cap. 6. Itnque
hic non singularem hominem sed eum prae ocuhs habet
,

Augustinus, qui Romanum imperium gerebat, oo (juo lo-

quitur £evo jam Christianus.

Annotatio (2) pag. 241.

Hinc facile intelligas Sermonem abAugustino habiluin

esse in ahena ecclesia, forte apud Carthaginenses -.
ccilc
quidem apud homines hidisdeditos et spectaculis, a t|ui-

bus passim revocat iniia.

554 ANNOTA.TIONES.

Annotatio (3) pag. 270.

Quadrant hsec maxime in Donatistas , ad quos Augus-

tinus in Epist. lxxvi , n. 2 scribit : Majores enim ves-
tri^ in quorum sacrilega prcecisione perseveratis
quidam gestis municipalihus Codices sanctos et ins-
trumenta Ecclesice persecutorihus tradiderunt etc. ,

De crimine traditionis de quo ipsi inter se jam con-

,

senserant^ inauditos damnaverunt. Vide Epist. cv ,

n. 2 , et Enarrat. Psal. x , n. 4,

AnnotAtio (4) pag. 271.

Sic ipsi quidem catholici episcopi , honorem suum pro

concilianda EcclesisR pace deponere parad , scribunt ad
Marcellinum CoUationis Carthaginensis cum Donatistis
habitse cognitorem, in epistola inter Augustinianas cxxviii,
n. 3 : An vero ille de coelis in memhra humana des-
cendity ut memhra ne ipsa ejus
ejus essemus., et nos,
memhra crudeli dit^isione lanientur , de catliedris
descendere formidamus ? etc. Nam qua fronte in
futuro sceculo promissum a Christo sperahimus ho-
norem si Christianam in hoc sceculo noster honor
,

impedit unitatem?

Annotatio (5) pag. 328.

Eadcm est quse basihca major Carthagine , in qua cor-

pora sanctarum martyrum Perpetuae etFehcitatis sepuha
scribit Victor in hb. de persecutione Vandahca. Haec ipsa
in conciho Carthaginensi ii duplici nomine appellatur ba-
sihca Perpetua Restituta : in caeteris deinceps conciliis
 AKNOTATIONES. 555
quae ibidem celebrata leguntur , Restituta simpliciter , ut
in hoc loco. Sic dictam aliquis credidit a Restituta mar-
tyre Neapolitana apadCarthaginem passa. Vindingus vero
not. in Serm. alias de Diversis 102 a Restiluto episcopo
Carthaginensi , in cujus depositione Sermonem ab Au-
gustino habitum testatur Possidius. Baronius denique ad
annum 397 hoc nomen sortitam putat ,
quod possessa diu
a Donatistis, fuerit restituLa CathoUcis. Sic enim in Uza-
lensi urbe, ecclesia quce primitus , uti narrat Evodius de
miraculis S. Stephani lib i, cap. 7, a Donatistarum
divisione usurpata , postea unitati catholiciB est res-
tituta, inde etiam vocabulum sumpsit, et ecclesia Res-
tituta appellari meruit.

Ajsnotatio (6) pag. 328.

Gladiatoria spectacula Munerum nomine intelligit Sir-

mondus, cujus nota in hunc titulum sic habet Vetus : i

exemplar in fme Scrmonis, E.rplicit Sermo die Mune-

rum spectaculorum. De gladiatorum ita(|ue spectaculo
accipiendum, quod proprie Munus appellabatiir; unde
gladiatorum Miinus Cod. Theod. De G/adiatorihus
lib. II. Et in Kalnndario RomanoConstantinianorum tem-
porum, mense Decembri ,
quando commltti gladiatores
solebant, crebra Muneris est mentio ox \. D. IV. Nonas,
quo die inilium Muneris annotatur, usque in A. D. IX Ka-
lendas Januarias, quo cruenta, /.«i •wjTswita hfpc spectaeula
desinebant, ut Julianus quocjue Caesar docet extroma
oratione sua in Sohm. )Pr.'rt( ica vid<sis Surton. in Ci^s.

cap. 39, et Augustin. in lib. i contra Acadcm. n. 2 , et in

Psal. xxxix, n. 8, 9, 10, et in Psal. i.xlvii, n. 7.

556 ANNOTATIONES.

Annotatio (7) pag. 335.

De his Marcellinus Comes in Chronico, Monaxio et

CDXIX. Multce Palcestince ci-

Plinta Coss. anno Christi
t,ntates villcequemotu coUapsce. Multce tunc
terrce
utriusque sexus vicinarum gentium nationes , tam
visu quam auditu perterritce , atque credulce , sacro
Christi fonte ablutce sunt omnimnque baptizato-
:

rum in tunicis crux Cliristi salvatoris divinitatis nutu

ex templo impressa refulsit. Idatius quoque noster in
Chronico Durante episcopo quo supra, id est Joanne,
:

crrcwissinio terrce motu sancta in Jerusalem loca

r>

quasscmtur, etc. Et in Fastis Monaxio et Phnta His :

Consulibus S. Joannes epistolam dirigit per Eccle-

sias orbis terrarum quce liabetur de signis terrori-
,

busque divinitus perpetratis. Sirmond.

Anwotatio (8) Ibicl.

Sitifis ,
quae provinciae in Africa nomen dedit , id est
Mauritaniae Sitifensi. De hoc motu an
ejus civitatis terrae
meminerint ahi , non habeo compertum. Episcopum sane
Sitifitum fuisse constat Novatum qui et hoc ipso anno
,

interfuit, subscripsitque conciho Carthaginensi post con-

sulatumHonorii XII, et paucis ante annis Collationi quo-
que Donatistarum afluerat. Sirmond.
 ajsmotAtiox«es. 557

Amhotatio (9) pag. 336.

Ideo pauci ad Ecclesiam, quia plurimi ad spectaculum

confluxerant. Sic Enarrat. in Psal. cxlvii, n. 7 -.Prop-
terea hodie non venerunt, quia Munus est , etc. Vide
Chrysostomura in exordio Sermonis de Consubstantiali
et Asterium episcopum de festo Kalendarum.

AuNOTATio (lOjpag. 343.

Verbum Dei soli olim in Ecclesia prsedicabanl episcopi,

quorum id proprie munus erat : post etiam presbvteris
sed non uno apud omnes tempore, permissum. Primi
Orientales coeperunt quod et Pierii presbvteri apud
,

Alexandrinos et Chrysostomi adhuc idem presbyteri

,

apud Antiochenos, ahorumque apud ahos exempla decla-

rant. In Africa inusitatum fuit ante Augustinum cui ,

primum omnium apud Hipponem ca potestas facta est a

Valerio episcopo. Possidius in ejus Vita cap. 5 Eideni :

preshftero potestateni dedit corani se in ecclesia

Ev^angelium prcedicandi , ac frequentissime trac-
landi, contra usum quidem et consuetudinem Afri-
canarum ecclesiarum. Valerii e\emplum poslca seculi
sunt alii , et Aurelius episcopus Carlha^ini' , cui hoc no-

mine gratulatus est Augustinus epislola lwmi (nunc \i.i \

(|uod usurpare coepissct, ut presbvtcri pripscnlc ipso scr-

nioncm populo lunderenl. llacjue lanijuam usu jam in
Africa rccopto, presbyteros in hoc genere cum episcopis

conjungit in Sermone xlix de verbis Doniini : ^umquid

non ascendit (i/it/iatndo aiil prcshyter , aut episco-
658 AknotAtiones.
pus^ et non dicit aliud de superiore loco nisi ne ra^ ,

piantur res alience ? Apud Gallos serius usurpatum vi-

detur. Nam synodus Yasensis II, quae centum annis pos-
terior fuit Augustino , verijum faciendi presbyteris dat
potestatem : antea ergo non habuisse conjectura est :

quam Cyprianus quoque diaconus in Caesarii Arelatensis

episcopi Vita confirmat. Sirmond. in hunc locum.

Annotatio (11) pag. 348.

Manumissiones ut in ecclesia coram episcopo facere

liceret , Magni beneficio indultum est ut
Constantini ,

alias observavimus ad Ennodium, apud quem inter Opus-

cula extat libeilus seu petitorium Agapiti uomine com-

,

positum in quo Gerontium ille servum suum libertate

:

donari postuians ab episcopo , desiderii sui causas perse-

quitur, quae cum Augustini verbis mirifice consentiunt.
SiRMOND. in hunc locum.

Annotatio (12) pag. 349.

Frangebantur in manumissione servorum tabulse ,

qui-
bus emptio iilorum et servitus continebatur. Augustinus
Epist. L (nunc clxxxv,
n, 15) de Donatistis Pessimo- :

7'Mm_, inquit sen^orum^ ut liberi ahscederent , ta-

,

hulos frangehantur. Sirmond.

ANNOTATio(13)pag. 382.

Hinc apparet Carthagine habitum esse hunc Sermo-

nem , et episcopum paulo ante intelhgi Carthaginensem,
et judicem infra Proconsulem, cui suggestum a Christia-
nis fuerat, ut Herculi illudere hceret. Neque vero Car-
 annotAtiones, 559
thaginc duntaxat, sed aliis Africse locis, constat in cultu
Herculem ut apud Suffectanos in provincia Byza-
fuisse
,

cena : ubi cum

Herculis staluara comminuissent Cliris-
tiani, repentino in eos impetu populi
caesi sunt sexaginta.
Quam immanitatem exagitans Augustinus Epis-
furoris
tola ccLxvii (nunc l) simuJ Herculem deum uthoc loco, ,

scite deridet. Sirmohd.

Anjnotatio(14) pag. 533.

Possidius in Indiculo cap. ix , Sermonem hunc procul

dubio notat istis verbis, De lectione Isaice , Donunej
quis creclidit auditui /zo^^ro .^Mutilus itaqueSermo est,
nec priore tantummodo parte, sed posteriore etiam qua
,

Donatistarum haeresis redarguebatur minutus esse intel- ,

habet Incipit dici et de sponsa,

ligitur ex n» 5, ubi sic :

etquoniodo in sponso mirabaris ccecitatem Judceo-

rum, sic et in sponsa miraberis ccecitateni liceretico-
rum. Quibus verbis Augustinus non obscure pollicebatur
tractaturum se de subsequenti Isaiae capite : Lcetare steri-
lis , etc.Dilata locum tabernaculi tui, etc. Atque id
quod Propheta de Ecclesiae per omnes gentes extt^isione
dixisset, hac ipsa concione mox videndum significabat

n. 2 et n. 6. Audietis illud , inijuit et ab isto Pro~ ,

pheta^ etc. Non pauci tales in 60 Humiiiarum classe <ue-

runt minus integri Sermones, in (juibus impostorum irau-

dem fallaciamciue quidam non jure cont|uerilur. Nam qui
in Ecclesia legendi essent Auguslini Traclatus, neccssario
plerumquc decurtabantur, iiscjue exordium aplabatur et

idonea conclusio. Sic huicce xliv Sermoni ap|>ositam

aliundc pr.ofationem esse vides vel exveriiculo Isaia', (|ui

altera parle ex versionia Vulgatae , cum in rcliquo cap.

560 ANHOlATlONES.
August. sequatur lxx. Conclusionem porto ex Coesario
acceptam opinamur.

AwNoxATio (15)pag. 538.

Totum quod superest caput v quibusdam abest MSS.

videturque Augustinum minus quam Csesarium nobis
exhibere. Confer Sermonem Appendicis xm, num. 5.
Serm. xliv, n. 6, 3, et Caesarii Hom. xxvii.
Serm. xlv, n.
A*/V* ^/VVa ^VV\ V% -VA A^V%** 'V»/V%'VV*'% VV V» 'V'VV'\ 'VVV* A VV* V V V VVVVfc ^ V%'*

CONCORDANTIA

BlBLlOTHECiE LATIN.*: CUM GALLICA.

BIBLIOTUECA LATINA. BIBLIOTUECA GALLICA.

Expositio Epistola ad Galatas Ejusdem fragmenta, tom. ixi,

pag. 77 pag. So.')-!^^

Serraones. i53 Eoiumdem tragmenta , cxfrac-

trwjuc cx. iis scntenlia' , tom.
X.XI1, 4*3-444

:t(;
(XXIV.
 -WV» VVV» WM V».*\ WVWWWVVX^W^VWk vvvwvvv vvvv wvt ». VVWVV» VVV\ V VV» VI.V\ VVVV w

INDEX

rOMI CEIVTESIMI VIGESIMI-^^IUARTI.

PROPOSITIONES EX EPISTOLA
AD ROMANOS.
LiucK UNus. pag. J

EPISTOL^ AD ROMANOS EXPOSITIO

LIBER UNUS.

In quo salutatio (antummodo cxpeJifur, et disputalur de peccato iii S|>i-

liliiii) sanctum. •^

EPISTOLyE AD CiALATAS EXPOSIIIO.

LlBRH UNUS ^'

1
564

SERMONES AD POPULUM.

CLASSIS I

Sermones de Scrlpturis

Sekmo 1. De eo qiiod scriptumest ,

(Gen. i, 1.) In pimcipio
fecit Deus calum et terrara, etc (Joan. ii.)In
piincipio erat Verbum : contra Manichceos. pag. 153
II. De tentalione Abrahae a Deo. 158
III. De Agar ct Ismaele. 167
IV. De Jacob et Esaii. 169
V. De luctatione Jacob cum Angelo. 199
vj. De eo quod apparuit Dominus Moysi in rubo. 210
vii. De lectione Exodi de rubo in quofl:imnia erat
, et ru-
bus non coniburebatur. 215
vm. De decem plagis et decem prseceplls. 222
iz. De decem cliordis. 235
X. De judicio Salomouis inter duas mulieres meretrices. 563
XI. De E!ia et vidua Sareptana. 273
xu. De eo <fuod scriptum est in Job. cap. i, 6 : Et ecce
venerunt Angeli in conspectum Dei , et diabolus in
medio eorum , etc. Et de eo cjuod in Ei'angelio
dicitur, ( Matth. v, 8. ) Beali (jui puro sunt corde
quoniam ipsl Deum videbunt: conira Manichceos. 276
xin. De eo (juod scriptuin est in Psalmo ii, lo : Erudi-
mini omnes qiii judicatis terram. 288
xiv. De i4 versu Psalnii li. : iibi derelictus est pauper,
pupillo tu eris adjutor. 295
XV, De versu Psalmi xxv, 8 : Domine,dilexidecorem do-
mus tua;, etlocum tabernaculi claritatis tu;e. 803
XVI De eo quod scriptum est in Psalmo xxxm, i3 : Quis
cst homo qui vult vilam et diliijit videre , dies
bonos. ;ni
 INDEX. 5(^-,

Sermo XVII. De eo cjuod dicitur in Psalmo xlix 3 : Deus ma-

nifestus veniet, Deus noster, el non silebit, etc. d. 3ir,
xvitl. De eodem versu P-talmi xlix : Deus manilestus ve-
nict, etc, oQa
XIX. De eo cjuod scripUtm est in Psabno l, 5 Quoniam :

iniquitatem lueani ego agnosco. El in Psal mn,

1 : Quam bonus Deus Isiael rcctis corde. 32s
XX. De versu ii Psalmi l Cor mundnm crea in me, Deus. :

Et de -versu 5 Psulmi xi Ego dixi D iinine, nii- : :

serere raei , etc. 337

XXI. De eo qtiod scriptum est in Psalmn lxiii , 11 : Ju-
cundabitur juslus irr Domino. 34:j

XXII. De versu 3 Psalmi twn : Sicut defirit fumus , defi-

ciant , etc. 35:(

xxiii. De versu 24 Psalmi lxxii : Tenuisti irsinum dexte-

rae iueae : et de visione Dei 3t>-i
XXIV. De versu 1 Psalmi hxxxn Deus, quis similistibi? :
37ti
XXV. De versiculo 12 Psedmi xciii Beatus liomo quein lu :

erudieris , Doinine, etc.

XXVI. De verbis Psalmi xciv : Venifej adoremus et prosler-
naraurei^ fleainus anfe Dominum qui nos fecit, elc.
Et de ad Gnlat. cap.
verhis Apostnli Nain si 11 :

per legem justilia, etc. El cup. 111 Si enim data :

es;ct Lex quoe j>ossit vivificare Et ad Rom. cap. ix

liomo lu quis, elc. Et cap. xi
, altituJo, etc. :

Contra hceresim Pclagianoruin. 39o

XXVII De titido et prioribus versiculis Psalmi xcv, et de
x>erbis ApostoU ad Rom. 11 : Mi<erebor cui iniscr-
tiis fuero, ctc. Contra Ptdagitinos. 4(»?
xxvui De versiculo ."J Psalini c\\ : Lx'lelur cor (|iuxM-entiuiii
Dominuu). 4().s

XXIX. De versii i Psahnicxs» : r.onfitemini Domino, quo-

niaiii bonus est. 41.''

XXX. De verbis Psalnii cxviii : Cressus mons diri^e, etr.

Et Apostoli ail liom. vii : Lex spirititlii cnI , vjni

autem carnalis, etc. Conlru Pelai;ianoi. 417

XXXI. De i'eibis Psalmi cxxy 0"i : •*<'"""•"'• '"'•'•'•vniis.olc 44%
xxxii. //; Psithniini cxi.iii ; Dc flolia ct D.ivi'l , ac ilc coii

li'iii|itii niiiiiili 41 1

XXXIII Hc fcrsit r/indi-iii Psci/mi ixuil . Dcii-^, ciiihciiin 110

566 INDEX.
vum canlabo libi , in psaileiio decein clioidaium
psallam tibi. 448
Sekmo xxxiv. lii hcec verba P s almi cxLix. : Cantate Domino canti-
cum novum, laus ejus in Ecclesia sancforum, etc.
De canlico noi>o et vita no^a. 453
XXXV, De eo quod scriptum est in Proverbiis Salomonis :

Si sapiens fueris, tibi et proximis tuis eris ; si au-

tem malus evaseris, solus hauries mala 456
XXXVI. De eo quod scriptum est in Proverhiis Salomonis :

Sunt qui se divites affectant, niliil habentes ; et sunt

qui se humiliant, cum sint divites. Redemptio ani-
ma; viri divitioe ejus ,
pauper autem non suffert
minas. 462
xxxvu. De lectione Pro^erbiorum Salomonis , ab eo loco uhi
dictum est . Mulierem fortem quis invenict? us-
que , Et laudetur in portis vir ejus. 472
xfixviii. De verbis Ecclesiastici ii : Fili, accedens ad servi-
tutem Dei, etc. Et de ver-bis Psalmi xxxvni
Quanquam in imagine ambulat homo, etc. De con-
tinentia et suslinentia. 495
XXXIX. De quod scriptum est Ecclesiasticis Ne tardes
eo :

converti ad Deum, neque differas de die in diem.

Et de verbis Apostoli i Tim, vi Nihil intulimus :

in liunc mundum, etc. 504

XL. De eodem loco Ecclesiastici v, 8 Ne tardes con- :

verti ad Deum, etc. In eos qui conuersionem de

die in diem dijfferunt, cfuorum alii male sperando,
aUi desperando pereunt. 500
XLi. De eo quod scriptum est Ecclesiastici xxii, 28 Fi- :

dem posside cum proximo in paupertate ipsius, ut

et bonis ejus perfruaris. 514
XLii. De eo quod scriptum est in Isaia, cap. i : Quo mihi
BBuItitudinem sacriliciorum vestrorum ? Et in
Psal. cxxxix : Libera me, Domine, ab omni malo. 523
xmi. De eo quod scriptum est iti Isaia , cap. vn : Nisi

credideritis, non intelligetis. 526

XLiv. De verbis Isaiae, cap. liii. 533
XLV. De eo quod in Isaia scriptum est, cap. Lvn : Qui
autem dediti erunt mihi, pcssidebunt terram, et in-

hnbitabunt montem sanctum meum. Et de /1pos~

tolo . Has ergo promissiones habentes , charissiini,
 'KDEX. ,,.^
o67
i«unJemus nos ab omni
cofnquinatione carnis
et
^P.ntus, perficiente, .anctificationen, i„ ti^ore
ANNOTATiONK». P"g- ^Sq
CoNfORDANTIA. 553
561

EXPLICIT INDF.X.
 PLEASE DO NOT REMOVE
CARDS OR SUPS FROM THIS POCKET

UNIVERSITY OF TORONTO LIBRARY

BR Augustinus, Aurelius, Saint,

65 Bp. of Hippo
A5 cOpera omniaj
1835
t.l7

^
H