I

COLLECTIO
SELECTA

SS. ECCLESI^ PATRUM,

cxxv.

PATBES QUINTI ECCLESLE SvECULL

• 6'. AUGUSTINVS.
XVIII.
 PROSTAT INSLPER VENALE
MONTIS PESSULANl,
Apcd VIRENQUE, bibliopolam; .

Apdd BIBLIOPOLAM, cci nomen gallice;

gOCIETF. POUR L4 PUBLICATION DES BONS LIVRES,

Rue des Saints-Peres, n° i6.

S.-CLODOALDT, E TYPOGRAPnEO BELIN-MANDAR.

 ,

COLLECTIO
SELECTA

SS. ECCLESIJE PATRUM,

COMPLECTENS

EXQUISFi ISSIMA OPERA

rUM DOGMATICA ET JIORAHA, TUM APOLOGETICA ET OBATOIUA;

ACClT.ANTlBrs

Dr A. B. CAILLAU,
CANOniCO BOHOaAAIO CBVOMAHERSl BT CAUUKCEKS!

.\ONNULLISQUE CLERI GALLICANI PRESBYTERIS.

OPUS REGI DICATUM.

TOMUS CENTESIMUS VIGESIMUS OUINTUS.

4.
^i>

PARISIIS
.4Plil) PARENT-DESBARRES, EDITOKEM
SAN"CT.€ SEDIS Or.DIMM INSICMBIS DECOUATIM ,

VIA YULGO DIGTA DE SEINE, 48.

S! DCCC. XXXIX.
 OpefS ororwa

SANCTI ALRELII

AUGUSTINI
HIPPONENSIS EPISCOPI

OPERUM Lv- .

PARS IV.

OPERA ORATORIA.

SERMONUM CLASSIS I.

SERMONES DE SCRIPinRIS.

cxxv.
S. AUR. AUGUSTINI
HIPPONENSIS EPISCOPI

SERMONES
AD POPULUM.

CLASSIS I.

SERMONES DE SCRIPTURIS.

SERMO XLVI*.

De Pastoribus, in Ezechiel. cap. xxxiv, ab illis verbis :

Et factum est , etc^ usque, Et pascam eas cum

judicio. Contra Donatistas.

I. Spes tota nostra quia in Christo est , et quia omnis

vera et salubris gloria nostra ipse est, non nunc primum
enim in ejus grege, qui in-
didicit Charitas Vestra. Estis
quoniam sunt pastores qui
tendit et pascit Israel ^ Sed ,

pastorum nomine gaudere volunt pastoris autem ofii-

,

I Alias de Tempore i65, velin tom. jx, editus. — ' Psal. lxxix, 22.
1.
 ,,

4 S. AUGUSXIM EPISCOH
cium implere nolunt, quid ad eos per Prophetam dicat
sicut lectum audivimus, recenseamus. Audite vos cura in-
tentione, audiamusnos cum tremore.
11. « Et factum est ad me verbum Domini , dicens :

» Fili hominis, propheta super pastores Israel'. »Hanc

lectionem modo, cum legeretur, audivimus : hinc cum

Vestra Sanctitate aliquid loqui decrevimus. Adjuvabit
ipse, ut vera dicamus, si non nostra dicamus. Nam si nos-
tra dixerimus ,
pastores erimus pascentes nos non oves , :

si autem illius sunt qu?e dicimus ,

per quemlibet ipse vos
pascet. « Haec Dicit Dominus Deus pastores Israel :

» qui pascunt se solos Numquid non oves pascunt pas~

!

» tores.? » Id est, non se pascunt pastores, sed oves. Haec

prima causa est ,

quare arguantur pastores isti ,
quia se
ipsos pascunt , non
Qui sunt qui se ipsos pascunt?
oves.
De quibus Apostolus dicit « Omnes enim quse sua sunt :

» quserunt, non quae Jesu Christi^ » Nos enim, quos in isto

loco, de quo periculosa Dominus secun-

ratio redditur,
dum dignationem suam, non secundum meritum nostrum
constituit habemus duo qusedam
, unum quod Chris- :
,

tiani sumus alterum, quod praepositi sumus. Illud quod

;

Christiani sumus, propter nos est quod autem prsepositi :

sumus, propter vos est. In eo quod Christiani suraus, at-

tenditur utilitas nostra in eo quod proepositi :nonnisi ,

vestra. Sunt autem multi Christiani et non prsepositi ,

,

qui perveniunt ad Deum , 1 aciliore fortasse itinere , et

tanto forte expeditius ambulantes, quanto minorem sar-
cinam portant. Nos autem excepto quod Christiani su- ,

mus, unde rationem reddemus Deo de vita nostra, sumus

eliam praepositi, unde rationcm reddemus Deo de dis-
pensatione nostra. Ad hoc istam diflicuitatem propono ,

ut compatientes nobis, oretis pro nobis. Veniet enim dies,

• Ezech. xxxiv, 2. — * Ibid. — ^ phiHp. n, 21.
 ,

SERMO XLVI, DE PASTOP.IBLS IN EZECH. 5

quo cuncta adducantur in judicium'. Et ille dies , si sae-

culo longe est, unicuique homini vitse suae ultimus prope

est. Tamen utrumque latere Deus voluit et quando ve- ,

niat finis saeculi, et quando sit in unoquoque homine hu-

jus vitae finis. Vis non timere diem occultum? Dum vene-
rit, inveniat te paratum. Gum ergo praepositi ad hoc sint,
uthis qui suhjecti sunt consulant non in eo quod prse- ;

sunt, omnino utihtatem suam attendant, sed eorum qui-

bus ministrant. Quisquis ita praepositus est , ut in eo
quod honorem suum quserat,
prflepositus est, gaudeat, et
et commoda sua sola respiciat, se pascit, non oves. Ad
hos sermo dirigitur. Audite tanquam oves Dei et videte ,

quemadraodum vos securos fecerit Deus qiiaiescumque :

sint qui vobis praesunt, id est, qualescumque nos simus^

vobis securitatem dedit ,
qui pascit Israel. Nam Deus non
deserit oves suas ; et mah pastores poenas debitas luent, et
oves promissa percipient.
Videamus ergo quid alloquatur pastores se ipsos
III.

pascentes, non oves, sermo divinus neminem palpans.

« Ecce lac consumitis et lanis vos tegitis, et quod cras-
,

)> sum est interficitis et oves meas non pascitis quod

, :

» infirmatum est, non confortastis et quod aegrotum est, ;

» non corroborastis et quod contribulatum est, non col-

5

» ligastis et quod errabat

; non revocastis et quod pe- , •,

» riit, non inquisistis et quod forte fuit, confecislis

; et :

» dispersae sunt oves meae, eo quod non sit pastor-.» Di-

citurin pastores pascentes semetipsos, non oves, qui di-

ligant quid neghgant. Quid ergo dihgunt? « Lac consu-
,

» mitis, et lanis vos tegitis. » Propter quod Apostolus

dicit « Quis plantat vineam, et de fructu ejus non su-

:

» mit ? Quis pascit gregem et de lacte gregis non perci- ,

» pit ^ ? » Invenimur ergo esselac gregis, quidquid a plebe

' Eccli. XII, 14. — ' Ezech. xsxiv, 3, 4- — ^ i Gor. ix, 7.
 ,
:

6 S. AUGUSTINI EPISCOPI
Dei tribuitur praeposilis ad sustentandum victum tempo-
ralem^ Inde enim loquebatur Apostolus, cum hsec di-
ceret quas commemoravi"^.
IV. Et quidem Apostolus quanquam elegerit manibus
suis transigi, et nec ipsum lac quaerere ab ovibus ; tameii
lactis percipiendi potestatem habere se dixit, et sic Domi-
num disposuisse, ut qui EvangeHum annuntiant, de Evan-
gelio vivant. Et dicit alios co-apostolos suos usos fuisse hac
potestate : non usurpata sed , data. Plus ille fecit, ul nec
quod debebatur acciperet^. Ipse ergo donavit et debitum
sed alius non exigit indebitum : ille plus fecit. Fortassis
enim ipsum significabat ,
qui aegrum cum adduceret ad
stabularium , dixit ; « Si quid amplius erogaveris , in re-
)) deundo reddam tibi*. » De his ergo qui non indigent
lacte gregis ,
quid plura dicamus ? Misericordiores sunt
vel potius ipsius misericordiae ofiicium largius impendunt.
Possunt enim ; et quod possunt, faciunt. Laudentur hi,
nec damnentur illi. Nam et ipse Apostolus datum non
quaerebat ^ fructuosas tamen oves esse cupiebat, non ste-

riles sine lactis ubertate^ Itaque cum esset quodam tem-

pore in magna indigentia, vinctus in confessione veritatis,

missum est unde necessitati et indigentiae

illi a fratribus
ejus ministraretur. Respondit autem illis gratias agens, et
dixit « Bene fecistis communicare necessitatibus meis.
:

» Ego enim didici in quibus sum sufiiciens esse scio et :

» abundare , et penuriam pati omnia possum in eo qui :

» me confortat. Verumtamen vos bene fecistis usibus meis

» mittere. » Sed ut ostenderet, in eo quod illi bene fe-
cerunt ,
quid ipse quaereret ne inter illos , esset qui se
ipsos pascunt, non oves, non tam suae gaudet subventum
esse necessitati, quam illorura gratulatur foecunditati.
' Floriis ad i Gor. ix. — '2 Thess. in, 8. — ^ i Cor. ix, 12. — 4 Luc.
X, 35. — 5 Florus ad Philip. iv, — ^ Philip. iv, n-i4.
 ,

SERMO XLVI, DE PASTORIBUS IN BZBCH. 7

Quid ergo ibi quaerebat? « Non quia quaero, inquit, da-

))tum, sed requiro fructum ^ » Non ut ego, inquit,
explear , sed ne vos inanes remaneatis.
V. Qui ergo non possunt facere quod Paulus , ut ma-
nibus suis se transigantaccipiant de lacte ovium
, sus- ,

tententsuam necessitatem sed non negligant ovium infir-

5

mitatem non hoc sibi quaerant tanquam commodum

: ,

suum ut ex necessitate suae penuriae videantur annun-

,

tiareEvangelium sed hominibus illuminandis praebeant

•,

lucem verbi veritatis -. Sunt enim tanquam lucernae si- ,

cut dictum est « Sint lumbi vestri accincti et lucernae

: ,

» ardentes et nemo accenditlucernara, et ponit eam sub

:

» modio sed super candelabrura, ut luceat omnibus qui

,

» in domo sunt sic luceat lumen vestrum coram homi-

:

» nibus ut videant bona opera vestra et glorificent Pa-

, ,

» trem vestrum qui in coelis est^, » Si ergo tibi lucerna

accenderetur in domo nonne adjiceres oleum , ne extin-

,

gueretur ? Porro si lucerna accepto oleo non luceret , ,

non erat plane digna quse in candelabro poneretur , sed

quae continuo frangeretur. Unde ergo vivitur, necessitatis
est accipere charitatis est praebere non tanquam venale
, :

sit Evangelium, ut illud sit pretium ejus, quod sumunt

qui annuntiant unde vivant. Si enim sic vendunt mag- ,

nam rem vili vendunt. Accipiant sustentationem necessi-

tatis a populo, mercedem dispensalionis a Domino. Non

enim est idoneus populus reddere mercedem illis, qui sibi

in charitate Evangehi serviunt. Non expcctent illi merce-
dem, nisi unde et isti salutem. Quid ergo isti increpan-
tur, unde arguuntur.^ Quia cum Jac consumerent, et
lanis se tegerent, oves neghgebant. Sua ergo tantum quae-
rebant, non quae Jesu Christi.
YI. Sed quoniam diximus quid sit lac consumere, quae-
> Philip, IV, 17. — 2 Luc. iii, 35. — 3 Mattli. t, i5, i6.
 ,

8 S. AUaUSTINI F.PTSrOPI

ramus quid sit lauis se tegerc. Qui praebet lac , victum

praebet ;
qui praebet lanam , honorem praebet. Ista sunt

duo quae a populis quaerunt ,

qui se ipsos pascunt , non
oves, commodum favorem ho-
supplendae necessitatis , et

noris et laudis. Etenim vestimentum propterea bene in-

telligitur in honore quia nuditatem contegit. Est enim
_,

unusquisque homo infirmus. Et quid est quisquis vobis

prseest, nisiquod vos estis ? Carnem portat, mortalis est,
manducat, dormit, surgit, natus est, moriturus est. Si
ergo cogitas quid sit secundum se ipsum homo est tu , :

tamen honorando eum velut Angelum, contegis quod in-

firmum est.
VII. Hujusmodi indumentum acceperat a bona Dei
plebe idem Paulus, cum diceret « Sicut Angelum Dei sus- :

)) cepistis me : testimonium vobis perhibco ,

quia si fieri

)) posset, oculos vestros eruissetis, et dedissetis mihi ^ . )) Sed

cum tantus illi honor exhibitus esset, numquid propter
ipsum honorem sibi exhibitum , ne forte cum argueret
negaretur, et minus ipse Apostolus laudaretur ,
pepercit
errantibus ? Nam si hoc fecisset , esset inter illos qui se
ipsos pascunt,non oves diceret apud se ipsum Quid ad : :

me pertinet? Quisque quod velit agat victus meus sal- :

vus est honor meus salvus est et lac et lana satis esl
, ; ,

mihi eat quisque qua potest. Ergo integra tibi sunt om-
:

nia si eat quisque qua potest ? Nolo te praepositum fa-

,

cere, unum te constituo de ipsa plebe « Si patitur unum :

)) membrum compatiuntur omnia membra ^. Proinde

, ))

ipse Apostolus , cum

commemoraret quales fuerint eos
erga illum ne quasi oblitus eorum honorificentiae vide-
,

retur, testimonium perhibet quod sicut Angelura Dei ,

susceperint eum ^et quod, si fieri posset, oculos suos vel-

lent eruere , et illi dare : et tamen accedit ad ovem lan-
' Gal. IV, i4, i5. — ' I Cor. xii, 26
 ,:

SERMO XLVI, DE PAST0R1BUS IN EZECH. 9

guidam ad oveni putridam secare vulnus non parcere
, , ,

« Ergo
putredini. inquit inimicus factus sum vobis ve-
, ,

))rum prsedicans^? » Ecce et accepit de lacte ovium, si-

cut paulo ante commemoravimus , et indutus est lanis

ovium sed tameh oves non neglexit.Non enim sua

, qute-
rebat , sed quae Jesu Christi-.
VIII. Absit ergo ut dicamus vobis : Vivite ut vultis
securi estote Deus neminem perdet, tantummodo fidem
,

christianam tenete non perdet ille quos redemit non •, ,

perdet pro quibus sanguinem fudit. Et si spectaculis vo-

lueritis obiectare animos vestros , ite 5
quid mali est ? Et
festa ista quae celebrantur per universas civitates in Iselitia
convivantium , et pubhcis mensis se ipsos ut putant ju-
cundantium , revera magis perdentium, ite , celebrate :

magna est Dei misericordia^ quae lotum ignoscat. Coro-

nate vos rosis, antequam marcescant ^. In domo Dei vestri
quando volueritis , convivamini 5 implemini cibo et vino

cum vestris ad hoc enim data est ista creatura ut ea

: ,

perfruamini non enim impiis et paganis eam dedit Deus,

:

et vobis non dedit. Haec si dixerimus forte congregabi- ,

mus turbas amphores et si sunt quidam qui nos sentiant :

hsec dicentes non recte sapere, paucos offendimus_, sed

muhitudinem concihamus. Quod .si fecerimus, non verba
Dei , non verba Christi dicentes , sed nostra ; erimus pas-
tores nosmetipsos pascentes , non oves.
IX. Cum autem dixisset quae dihgant isti pastores , di-
cit et quse negligant. Vitia enim ovium late patent 5 sanse
atque crassae oves perpaucae sunt , id est, soiidae in cibo
veritatis , munere Dei. Sed mah
utentes pascuis bene de
illi non parcunt tahbus. Parum est quod illas
pastores ,

languentes et infirmas et errantes et perditas non curant

etiam istas fortes et pingues necant, quantum in ipsis est.
'
Galat. IV, 16. — ' Pliilip. ii, Qi. — ^ Sap. ii, 8.
 ,
:,

10 S. AUGUSTINI EPISCOPI
Illae vivunt de misericordia Dei : tamen quantum ad pas-
tores malos attinet, occidunt, Quoraodo,, inquis, occi-
dunt ? Male vivendo malum exemplum praebendo. An ,

frustra dictum est servo Dei, eminenti in membris summi

pastoris « Girca omnes te ipsum bonorum operum praebe
:

» exemplum ^ ? » et « Forma esto fidelibus'^. » Attendit

,

enim ovis etiam fortis plerumque prsepositum suum male

viventem : si declinet oculos a regulis Domini , et inten-

dat in hominem incipit dicere in corde suo Si praepo-

, :

situs meus sic vivit, ego quis sum qui non faciam quod
ille facit ? Occidit ovem fortem. Si fortem ergo occidit

ovem jam de cseteris quid faciet qui illud quod non ipse
; ,

fortificaverat , sed forte aut robustum invenerat , male vi-

vendo interfecit? Dico Charitati Vestrae , iterum dico
etsi etsi fortes sunt oves in verbo Domini
vivunt oves ,

et tenent illud quod audierunt a Domino suo « Quse di- :

» cunt f acite quae autem faciunt

, facere nolite ^
;
» ta- , :

men qui in conspectu populi male vivit quantum in illo ,

est, eum a quo attenditur occidit. Non sibi ergo blandia-

tur, quia ille non est mortuus. Et ille vivit, et ille homi-
cida est. Quomodo cum lascivus homo intendit in mulie-
rem ad concupiscendum eam ecce illa casta est et ; ,

moechus est iste. Domini enim vera et aperta sententia est

« Quisquis viderit mulierem ad concupiscendum eam, jam

» moechatus eam in corde suo » Non pervenit ad illius

est ^*.

cubiculum, et in interiore jam suo cubiculo volutatur. Sic

omnis qui male vivit in conspectu eorum quibus praepo-
situs est, quantum in ipso est, occidit et fortes oves. Qui

ergo imitatur praepositum maium moritur qui non imi- ,

;

tatur, vivit tamen quantum ad illum pertinet ambos

: ,

occidit. « Et quod crassum est inquit interficitis, et , ,

» oves meas non pascitis. »

' Tit. II, 7. — » I Tim. iv, 12. - 3 MaHh. xxm, 3.-4 Id. v, 28.
 ,

SERMO XLYI, DE PASTORIBUS IN EZECH. 11

X. Jam audistis quid diligant, audite quid negligant :

« Quod infirmum est, non confortastis et quod male ha- ;

» huit , non corroborastis et quod contribulatum est

5

» id est , confractum non colligastis et quod errabat

, ;

» non revocastis •, et quod periit, non inquisistis et quod ^

» forte fuit , confecistis ^ , » id est , interfecistis et occi-

distis. Infirmum quippe animum gerit ovis ,

quando ten-
tationes sibi futuras non credit. Pastor negligens, quando
sic credit talis infirmus, non illi dicit : « Fili, accedens ad
» servitutem Dei , ista in justilia et timore , et prsepara
» animam tuara ad tentationem'.))Quienimhoc loquitur,
confortat infirmum, et ex infirmo facitfirmum, ut non ille

cum crediderit ,
prospera hujus soeculi speret. Si autem
doctus fuerit sperare prospera hujus saeculi , ipsa prospe-
ritate corrumpitur : supervenientibus enim adversitatibus
sauciatur, aut fortassis extinguitur. Non ergo eum aedifi-

cat super petram qui sic aedificat sed super arenam ^. ,

« Petra autem erat Christus*.)) Christi passiones imitandae

sunt, non a Christiano deficiae conquirendae. Confortatur
infirmus , cum ei dicitur : Spera quidem tentationes hu-
jus saecuh , sed ab omnibus eruet te Dominus , si ab illo

non recesserit retro cor tuum. Nam ad confortandum cor

tuum venit ille pati venit ille mori venit sputis ilhniri,
, ,

venit spinis coronari , venit opprobria audire , venit pos-

tremo hgno configi : omnia haec ille pro te •, tu nihil pro
illo, sed pro te.

XI. Quales autem sunt, qui timentes eos laedere quibus

loquuntur, non solum non praeparant ad imminentes ten-
tationes , sed etiam promittunt fehcitatem hujus saeculi,
quam Deus ipsi saeculo non promisit. Ille praedicit labores
super labores usque in finem venturos ipsi saeculo , et tu

' Ezech. xxxiv, 4- — ' Eccli. u, i. et Florus ad 2 Tim. in. — 3 Matth.

VII, 24, etc. —4 I Cor. x, 4-
 :

12 S. AUGUSTINI EPISCOPI
vis ab istis laboribus exceptum esse Christianum ?qui quia
Christianus est, aliquid plus passurus est in hoc sseculo.
Etenim ait Apostolus : « Omnes qui volunt in Christo pie
)) vivere, persecutionem patientur. )> Jam si tibi placet,

o pastor , tua quaerens , non quae Jesu Chrisli , ille dicat

K Omnes qui volunt in Christo pie vivere, persecutionera
)) patientur ^ : » et tu dic : Si volueris in Christo pie vivere,
abundabunt omnia bona et
tibi ; si fdios non habes, susci-
pies, et enutries omnes nemo , tibi morietur. Haeccine
est sedificatio tua ? Attende quid facias , ubi ponas : super
arenam est quem constituis, venturus est imber , influxu-
rus est fluvius, flaturus est ventus, et impingent in do-
mum istam fiet ruina ejus magna^. Leva de
, et cadet, et
arena ,
petram in Christo sit quem vis esse
poiie supra :

Ghristianum^. Attende ad passiones Christi, attende ad

iflum sine uflo peccato, quae non rapuit, exolventem ^ : at-
tende Scripturam dicentem tibi : « Flageflat autem omnem
)) filium quem recipit^ )) Etpara te flagellari , aut certe
non quaeras recipi. « Flageflat autem, inquit, omnem filiura

» quera recipit. )) Et tu forte exceptus eris.? Si exceptus a

passione flageliorum, exceptus a numero filiorum. Tta-ne,
inquies, flageflatoranem filium ? Prorsus ita flagellat om-
nem filium, ut et Unicum. Unicus ille de Patris substan-
tia natus, aequalis Patri in forma Dei, Verbum per quem

facta sunt omnia*^, non habebat unde flageUaretur ad :

hoc carne indutus est, ut sine flageilo non esset. Qui ergo
flagellat Unicum sine peccato, numquid relinquit adopti-
vum cura peccato?Tn adoptionem vocatos nonesse Apos-
tolus dicit. Adoptionem filiorum accepimus , ut essemus
Unici cohaeredes, essemus etiam haereditas ejus'^. « Pos-
)) tula , inquit , a rae , et dabo tibi gentes haereditatem
• 2 Tim. 111, 12. — * Matlli. vii, i2. — 3 Florus ad Hebr. xii. — 4 Psal.

Lxvm, 5. — 5 Hebr. xu, 6. — ^ Joan. i, 3. — 1 Galat. iv, 5.

 ,

SERMO XLVI , DE rASTOtllBUS 1» EZECH- 13

» tuam ^ » Exemplum nobis proposuit in passionibus

suis.

XII. Sed ne in futuris tentationibus deficiat infirraus ^

nec falsa spe decipiendus est, nec terrore frangendus^. Dic

ei : «Praepara animam tuam ad tentationem ^.m Sed forte

incipit labi, contremiscere , nolle accedere. Habes aliud :

« FidelisDeus,qui non vossinat tentari supra quam ferre

» potestis. » autem promittere, et praedicare futuras
Illud
passiones infirmum confirmare est. Timenti autem ni-
,

mium, et ex hoc deterrito, cum polliceris misericordiam

Dei, non quia tentationes deerunt, sed quia non permitlit
tentari supra quam ferre potest, fractum colligare est*.
Sunt enim qui cum audierint venturas tribulationes, ar-
mant se magis et quasi potum suum sitiunt parvam
, :

enim sibi putantfidelium medicinam, sed quseruut et mar-

tyrum gloriam. Sunt autem alii qui auditis futuris et ne-
cessario venientibus tentationibus, quas proprie oportet
venire Christiano^ quas nemo sentit, nisi qui voluerit esse
vereChristianus : imminentibus ergo sibi aliquibus, fran-

guntur et claudicant. Affer consolationis alligamentum

aUiga quod fractum est. Dic : Ne timeas, non deserit in
tentationibus quem credidisti fidelis Deus qui te
iile in :
,

non sinit tentari supra quam potes ferre. Non hoc a me au-
dis Apostolus dicit qui etiam dicit « An vultis experi-
, : :

» mentum ejus accipere qui in me loquitur Christus ^ ? » ,

Hecc ergo cum audis, ab ipso Christo audis audis et ab :

illo enim dictum est « Pota-

pastore qui pascitlsrael. lili :

» bis eos inlacrymis, in mensura'^. » Quod enim ait Aposto-

lus « Non sinit tentari supra quam ferre potestis » hoc ait
: :

Propheta, « In mensura. » Tantum tunoii dimittere corri-

• Psal. II, 8. — ^ Florus ad i Cor. x. — 3 Eccli. ii, i. — 4 i Cor. x, i3.

— 5 2 Cor. xiii, 3. — 6 Psal lxxix, 6.
 :

14 S. AUGUSTINI EPISCOPI
pientem et hortantem , terrentem et consolantem, percu-
tientem et sanantem.
XIII. « Quod infirmum est, inquit, non confortastis*.»
Pastoribus malis dicit, pastoribus falsis, pastoribus sua
quaerentibus , non quse Jesu Ghristi , ex commodo lactis

et lanae gaudentibus , oves omnino non curantibus , et

quod male habuit non corroborantibus. Inter infirmum,
id est non firmum nam dicuntur infirmi etiam aegro-
, :

tantes : sed inter infirmum et aegrotum , id est , male ha-

bentem , hoe mihi videtur interesse. Etenim ista, fratres,

quae distinguere utcumque conamur , forte et nos possu-

mus majore diligentia melius distinguere, et alius peritior
vellumine cordis plenior interim ne fraudemini quan- :
,

tum ad verba attinet Scripturae, quod sentio loquor. In-

firmo ne accidat tentatio, et eum frangat, timendum est
languens autem jam cupiditate aliqua aegrotat, et cupi-
ditate aliqua impeditur ab intranda via Dei , a su-
beundo jugo homines volentes
Christi. Attendite illos

bene vivere, jam statuentes bene vivere, et minus ido-

neos mala pati sicut parati sunt bona facere. Pertinet
,

autem ad christianam firmitatem non solum operari ,

quse bona sunt , sed et tolerare quse mala sunt. Qui

ergo videntur fervere in operibus bonis , sed immi-
nentes passiones tolerare nolle , aut non posse , infir-
mi sunt. Qui vero aliqua cupiditate mala amatores
mundi ab ipsis bonis operibus revocantur, languidi et
aegroti jacent quippe qui ipso languore, tanquam sine
:

ullis viribus , nihil boni possunt operari. Talis in anima

paraly ticus ille fuit ,
quem cum ad Dominum inferre non
possent ,
qui eum portabant , tectum aperuerunt , et de-
posuerunt - : id est, tanquam si in anima hoc velis facere,

' Ezecb. xxuT, 4- "" * Majc. ii, 3.

 ,

SERMO XLVI , DE PASTORIBUS IN EZECH. 15

ut tectum aperias, et deponas ad Dominum animam pa-
ralyticam, dissolutam omnibus membris, et vacantem ab
omni opere bono gravatam utique peccatis suis et lan-
,
,

guentem morbo cupiditatis suae. Si ergo dissoluta sunt

membra omnia , et est paralysis interior ut pervenias ad ,

medicum , ( fbrte enim latet medicus , et intus est , hoc

est, iste verus intellectus in Scripturis occultus est, ) expo-
nendo quod occultum est aperi tectum , et depone para-
lyticum. Quod qui non faciunt et qui , facere negligunt
audistis quse audiant Quod male habuit non corrobo-
: « ,

» rastis •, et quod contribulatum est, non coUigastis. » Jam

hinc diximus. Fractus enim erat terrore tentationum : ac-
cidit aUquid unde quod fractura est eolligetur consola- , ,

tio illa :« Fidelis Deus qui non vos sinat tentari supra
» quam potestis ferre , sed faciet cum tentatione etiam
» exitum , ut possitis sustinere*. »

XIV. « Et quod errabat , non revocastis*. » Ecce unde

Et quod errabat, non re-
inter haereticos periclitamur. «
» vocastis^ et quod periit, non inquisistis. » Hinc inter
manus latronum et dentes luporum furentium utcumque
versamur et pro his pericuhs nostris ut oretis oramus.
: ,

Et contumaces sunt oves quia quseruntur errantes, alie- ,

nas se a nobis dicunt errore suo et perditione sua. Quid

nos vultis ? quid nos quaeritis ? Quasi non ipsa causa sil
quare eas vehmus, et quare quaeramus, quia errant, et
pereunt. Si in errore, inquit, sum, si in interitu, quid me
vis? quid me quaeris? Quia in errore es, revocare volo :

quia peristi , invenire volo. Sic volo errare , sic volo pe-
rire. Sic vis errare, sic vis perire ? Quanto melius ego nolo?
Prorsus audeo dicere, importunus sum. Audio enim di-
centem Apostolum w Praedica verbum insta opportune, : ,

» importuiie \ » Quibus opportune ? quibus importune ?

> I Cor. X, i3. — ' Ezech. xxxiv, 4- — ^2 Tim. iv, 2.
 ,:

16 S. AUGUSTIM EPlSCOri

Opportune ulique volentibus, importune uolentibus. Pror-

sus importunus sum, audeo dicere Tu vis errare, tu vis :

perire : ego nolo. Non vult postrerao ille qui me terret

Si voluero , vide quid dicat , vide quid increpet : « Quod
)) errabat , non revocastis ^ et quod periit , non inquisis-
» tis.M Te magis timebo quam ipsum ? Oportet nos oranes
exhiberi ante tribunal Christi^ Non te timeo 5 non enira
potes evertere tribunal Christi, et constituere tribunal Do-
nati.Revocabo errantem requiram perditam velis nolis , ,

id agam. Et si me inquirentem lanient vepres sylvarum,

per omnia angusta me coarctabo omnes sepes excu- ;

tiam j
quantum mihi virium terrens Dominus donat, om-
nia peragrabo : revocabo errantem, requiram pereuntera.
Si me pati non vis , noli errare^ noli perire.
XV. Parura est quod doleo te errantem atque pereun-
tem timeo ne negligens
5 te, etiam quod forte est, occidara.
Vide enira quid sequitur : « Et quod forte fuit, confecis-
» tis. » Si neglexero errantem atque pereuntem , et eum
qui fortis est delectabit errare atque perire. Cupio lucra
exteriora , sed timeo plus darana interiora. Si indifferen-
tem habuero errorem tuum , attendit qui fortis est, putat
nihii esse ire in haeresim. Quando aliquod comraodura de
sseculo reluxeritunde mutetur, statim mihi dicit fortis ille
periturus cum te perditura non requiro Et hac et hac
, :

Deus est ^ quid interest ? Homines inter se litigantes hoc

fecerunt ubicumque colendus est Deus. Si forte illi dixe-
,

rit aliquis Donatista Non tibi daho fdiam meara nisi : ,

fueris de parte mea : iili opus est ut attendat , et dicat

Si nihil raali esset esse de parte eorura non contra ilios
,

tanta dicerent pastores nostri , non pro illorum errore sa-

tagerent. Si ergo cessemus et taceamus , contraria locutu-
rus est : Utique si malura esset esse in parte Donati , lo-
' 2Cor. V, 10.
 SERMO XLVI , DE i'AS10raBUS IIM EZECH. 17
querentur contra , redarguerent eos , salagerent lucrari
illos : si errant , revocarent illos ; si pereunt ,
qusererent
illos. Non frustra ergo, cum jam dixisset superius: «Quod
)) crassum est, interfecistis : » hic iterum in novissimo
posuit : « Et quod forte fuit , confecistis. )> Ipsa est enim
repetita sententia , nisi ex his qu.ne supra dixit nata est :

« Quod errabat , non revocastis ; quod periit ^ non re-

et

» quisistis ; » et hoc faciendo ,

quod forte est interfe- ,

» cistis. »

XVI. Proinde audi quid sequatur de ista neghgentia

malorum, imo falsorum pastorum « Et dispersee sunt :

» oves meae eo quod non sit pastor et factae sunt in co-

, ,

» mesturam omnibus bestiis agri^ » Furantur lupi insi-

diantes rapiunt leones frementes cum oves non hcerent
, ,

pastori. Nam praesens est pastor, sedmale agentibus non

est pastor. Et inhaerent pastoribus non pastoribus se ip- 5

sos, non oves pascentibus et lethalis error consequitur. :

Eunt in bestias depraedantes se_, et de iilarum morte se

satiari cupientes. Tales enim sunt oranes, qui gaudent de

erroribus alienis 5 bestiae sunt pastae mortibus disper-

sarum.
XVII. « Et dispersae sunt et erraverunt oves mese in ,

» oranem montem et in oranem coUem altum^.» Bestiee ,

a montibus et colhbus tumor terrenus et superbia sse- ,

cuh. Extulit se superbia Donati fecit sibi partem sub- , :

sequens eum Parraenianus iUius confirmavit errorem. IUe

mons est_, ille collis est. Sic omnis nujuslibet auctor erro-

ris terrena elationeintumescens, proraittit ovibus requiem,

pascua bona ; et ahquando inveniunt ibi oves pascua de

pluvia Dei , non de duritia montis : habent enira et ipsi

Scripturas , habent sacramenta. Non sunt ista montium :

sed cum inveniuntur in montibus, raale remanetur in

» Ezech. xsxiv, 5. — » Ibid. 6.

cxxv. 2
 ,:

18 S. AU&USTINI. EPISCOPI

moiitibus. Errando enim in raontibus et in collibus de- ,

serunt gregem, deserunt unitatem, deserunt munitas co-

hortes adversus leones et lupos. Inde ergo revocet Deus
ipse revocet. Modo audietis ipsura revocantem « Erra- :

» verunt , inquit , oves mese in omnem montera et in ,

» omnem collem altum : » hoc est in omnem tumorem

,

terrenae superbiae. Sunt enim et montes boni « Levavi :

» oculos meos in raontes , unde veniet auxiliura mihi^. »

Et vide quia non tibi in montibus spes est « AuxiHura, :

» inquit , raeura a Domino qui fecit coelum et terrara. » ,

Noh putare injuriam te facere montibus sanctis quando ,

dixeris « Auxihura meum non a raontibus

: sed a Do- ,

» mino qui fecit cceluni etterram. » Ipsi raontes hoc tibi

clamant. Mons erat qui claraabat Audio in vobis schis- :

raata fieri, et unusquisque vestrum dicit « Ego sum Pauh, :

» ego ApoUo, ego Cephae, ego autem Christi^. » Leva

oculos in istura montem , audi quid dicat 5 et nec in ipso
monte reraaneas. Audi enira quid sequatur : « Numquid
» Paulus crucifixusestpro vobis? » Ergo posteaquam leva-
veris oculos in montes, unde veniet auxilium tibi , id est,
in auctores Scripturarum divinarum , attende omnibus
medulhs suis, omnibus ossibus clamantem : « Domine, quis
» similis tibi^? » ut securus sine ulla injuria montiura dicas
« Auxihum raeura a Doraino, qui fecit coelum et terram *.»
Non solum tunc tibi non succensebunt montes sed tunc ;

amabunt , tunc magis favebunt si in ipsis spem tuam :

posueris , contristabuntur, Angelus multa divina et mira

ostendens homini , ab homine adorabatur , tanquam le-
vante oculos in montem. At ille a se revocans ad Domi-
num: « Noli , inquit , facere ; iUum adora : nam ego con-
» servustuus sum, et fratrum tuorum^. »

' Psal. cxx , I. — 2 I Cor. i, i2. — 3 psal. lxxxii, 2. —4 Id. cxx, 2.

— 5 Apoc. xxu, 9.
 SERMO XLVI , DE PASTORIBUS IN EZECH. 19
XVIII.« In omnem montem et in omnem collem et , ,

» inomnem faciem terrae dispersae sunt. » Quid est « In ,

» omnem faciem terrse dispersse sunt ? » Omnia terrena

sectantes , ea quae in facie terrae lucent , ipsa araant , ipsa
diligunt. Nolunt mori , ut abscondatur vita ipsorum in
Christo. « Super omnem faciem terrse , » dilectione ter-
renorum •, et quia errantes oves sunt per totam faciem ter-
rae. Non omnes haeretici per totam faciem terrae : sed ta-
men hgeretici per totam faciem terrae. Alii hic , alii ibi,
nusquam tamen desunt : ipsi se non norunt. Alia seeta in
Africa alia haeresis in Oriente alia in ^Egypto , alia in
, ,

Mesopotamia verbi gratia. Diversis locis sunt diversse

, :

sed una mater superbia omnes genuit sicut una mater 5

nostra catholica omnes Ghristianos fideles toto orbe difTu-

sos. Non ergo mirura, si superbia parit discissionem, cha-
ritas unitatem. Tamen ipsa catholica mater, ipse pastor in
ea ubique quaerit errantes, confortat infirmos, curat lan-
guidos , , alios ab istis , alios ab illis non
alligat confractos
Sed tamen iUa omnes novit, quia
se invicera scientibus.
cum omnibus fusa est. Verbi gratia , est in Airica pars
Donati, Eunomiani non sunt in Africa ; sed cum parte
Donati est hic cathoHca. Sunt in Oriente Eunomiani, ibi
autem non est pars Donati sed cum Eunomianis ibi est
5

eatholica. Illa sic est , tanquam vitis , crescendo ubique

diffusa : illi sic sunt , tanquam sarmenta inutilia , agri-
colae falce prsecisa merito sterilitatis suae 5 ut vitis putare-
tur , non ut amputaretur. Sarmenta ergo illa ubi praecisa
sunt , ibi remanserunt. Vitis autem crescens per omnia et
sarmentasuanovitqu8einillamanserunt,etjuxtasequaede
illa praecisft sunt. Inde revocat errantes quia et de rarais
:

fractis dicit Apostolus : « Potens est enim Deus iterum in-

» serere iilos^. » Sive dicas oves errantes a grege, sive
' Rom. XI, 23.

2.
 ,

20 S. AUGUSTINI EPISCOPI
dicas iigna pra^cisa de vite 5 nec ad revocandas oves , nec
rursus ad iuserenda ligna minus idoneus est Deus ;
quia
ille summus pastor, ille verus agricola. « Et in omnem
» faciem terrae dispersae sunt ; et non fuit qui requireret,
w non fuit qui revocaret. Non fuit , » sed in illis pastori-
bus malis : « non fuit , » sed homo , « qui requireret. »

XIX. « Propterea,pastores, audite verbum Domini Vivo :

» ego, dicit Dominus Deus^ » Videte unde coepit. Tan-

quam juratio est Dei, testificatio vitse suse. « Vivo ego,
» Dominus.» Mortui sunt pastores sed securse sunt
dicit :

oves , vivit Dominus. « Vivo ego dicit Dominus Deus. » ,

Qui autem pastores mortui sunt ? Sua quaerentes, noii quae

Jesu Ghristi. Erunt ergo, et invenientur pastores non quae
sua sunt quserentes sed quae Jesu Christi ? Erunt plane
,

et invenientur •,
plane nec desunt, nec deerunt. Videamus
ergo quid dicat Dominus ,
qui se dicit vivere : utrum di-
cat ablaturum se oves a pastoribus mahs ,
pascentibus se
ipsos , non oves ; et daturum se eas pastoribus bonis, pas-
centibus oves, non se. « Vivo ego, dicit Dominus Deus,
» nisi pro eo quod factae sunt oves mese in comesturam
» omnibus bestiis campi, eo quod non esset pastor.»Rur-
sus pastorem dicit, et paulo ante, et nunc. Non ait, ex eo
quod non sint pastores. Ovibus enim tahbus male erran-
tibus , male pereuntibus non est pastor , etsi praesens est
pastor : quia et cura praesens est lux , non est caecis lux.
« Et non quaesierunt pastores oves meas, et paverunt
» pastores se ipsos oves autem meas non paverunt. »
,

XX. « Propter istud, pastores, audite verbum Domini.»

Sed qui pastores audite?«Haec dicit Dominus Deus Ecce :

» ego super pastores, et inquiram oves meas de manibus

» eorum"^.» Audite et discite oves Dei : a mahs pastoribus ]

inquirit Deus oves suas^ et de manibus eorum inquiret

' Ezech. XXXIV, 7,8. — = Ibid. 9, lo.
 SERMO XLVI , DE PASTOKIBUS IN EZECH. 21
mortem earum. Dicit enim alioiii loco per cumtlem Pro-
phetam : « Fili hominis , speculatorem dedi te domui
)) Israel : audies ex ore meo sermonem, et praemcnstrabis
)) eis ex me. In eo cum dixero peccatori : Morte morieris,
)) et non fueris locutus, ut caveat impius a via sua ^ ille

)) facinorosus in suo facinore morietur, sanguinem autem

)) ejus de manu tua exquiram. Tu autem si praenutiaveris
)) facinoroso viam ejus , ut avertatur ab ea, et non fuerit
)) aversus a vita sua-, iste in facinore suo morietur, et tu
)) animam tuam liberabis^ » Quid est, fratres? Videtis
([uam sit lacere periculosum ? Moritur ille , et recte mo-
ritur : in impietate sua et peccato suo moritur^ negligen-
tia enim ejus occidit eum.Nam pastorem inveniret viven-
tem qui ait
, : « Vivo ego , dicit Dominus : )) Sed cum
fuerit negligens, non admonente illo qui ad hoc est prse-
positus et speculator , ut admoneat, et ille juste moritur ,

et iste juste damnatur. « Si autem dixeris, inquit, im-

)) pio , ^lorte morieris , cui ego gladium fuero commina-
» tus , et ille neglexerit vitare imminentera gladium , et
)) venerit gladius, et interfecerit eum •, ille in peccato suo
)) morietur , tu autem animam tuam liberasti "^.
» Propter
hoc ad nos quidem pertinet non tacere ad vos autem ;
,

etiam si taceamus, de Scripturis sanctis verba pastoris

audire.
XXI. Videamus ergo ,
quia sic proposueram , utrum
auferat oves a pastoribus malis, et det eas pastoribus bo-
nis.Video eum aufercntem oves a pastoribus malis. Hoc
enim dicit « Ecce ego ipse super pastores et inquiram
:
,

))oves meas de manibus eorum et avertam ab eis ut , ,

))non pascant oves meas et non pascent adhuc pastores ;

)) semetipsos. » Cum enim dico pascant oves meas; illi

,

se pascunt, non oves meas. « Avertam ut nonpascant ,

' Ezecli. xxsui, 7, etc. — ' Ibid. 3, efc.

 ;

22 S. AUGTJSTINI EPISCOPI

)) oves meas. » Quomodo avertit , ut non pascant oves

ipsius ? « Quae dicunt, facite ;
quae autem faciunt , facere
)) nolite^. )) Tanquam diceret, Mea dicunt, sua faciunt.
Si diceret, Facite securi quod faciunt, ipsos damnabo
male viventes vobis autem parcam, quia secuti estis prae-
5

positos vestros si hoc diceret, deterreret malos pastores,

:

pascentes non oves sed se. Sed quoniam terret non so- ,

lum csecum ducentem, sed et caecum sequentem ( neque ;

enim ait « Cadit in foveam ducens et non cadit se-

: ,

)) quens » sed , « Gsecus caecum ducens, ambo in foveam

:

)) cadunt ; » admonuit oves et ait « Quae dicunt , fa-

"^
, :

)) cite quoe faciunt , facere nolite.

;
Cum enim non fa- •»

citis quae faciunt mali pastores, non vos ipsi pascunt : cum
autem facitis quae dicunt , ego vos pasco : mea enim di-
cunt, et non faciunt. Securi, inquiunt, sequimur episco-
pos nostros. Dicunt hoc saepe hsereticiquando veritate ,

manifestissima convincuntur Nos oves sumus, illi de no- :

bis reddent rationem. Reddent plane malam de morte

vestra. De morte ovis malignae reddet malus pastor ma-
lam rationem. Nuraquid ideo vivit ovis quia assignatur ,

pellis ipsius ? Increpatur pastor , quia neglexit ovem er-

rantem, et propterea in fauces lupi irruit, ut devoraretur.
Quid illi prodest, quia afFert pellem signatam? Paterfa-
milias vitam ovis inquirit. Sed ecce makis pastor attulit
pellem : reddat de pelle rationem. Forte mentiturus est?
Videbat desuper qui postea judicat. Cui yerba ille ficta
,

numerat cogitationes inspicit. Reddat pastor malus ra-

,

tionem de pelle ovis mortuae. Clamavi ei verba tua , et

sequi noluit dedi operam ut a grege non aberraret , et
:

non obteraperavit. Plane si hoc dicat, et verum dicat

(novit autem ille utrum verum dicat •,) reddit bonara ra-
tionera de ove mala. Si autem inspicit Deus quia neglexit
' Mattli. xxui, 3. — 5 IJ. XV, i4-
 ,

SERMO XLVI, DE PASTORIBTJS 1N EZECH. 23

errantem quia non quaesivit pereuntem quid prodest
, ;

quod invenit pellem quam referret ? Ipsam revocaret ne ,

peJlem mortuae demonstraret. Si ergo non bonam ratio-

nem reddit, quia non qusesivit errantem qualera reddet, j

qui fecit errantem ? Hoc est quod dico Si in catholica :

episcopus constitutus non bonam rationem reddit de ove,

si non qusesierit errantem a grege Dei qualem rationem 5

redditurus est haereticus, qui non solum non revocavit ab

errore , sed etiam impuiit in errorem?
XXII. Sed videamus ut dixi , quomodo revocet Deus ,

oves a pastoribus mahs. Jam commemoravi « Quse di- :

» cunt, facite; quae autem faciunt, facere nolite^. » Et

iion vos ipsi pascunt, sed Deus : quia velint nolint pasto-

1es, ut perveniant ad lac et ianam, verba Dei dicturi sunt.

Qui prsedicas non f urandum f uraris dicit Apostolus ad , ,

eos qui bona dicunt et mala faciunt'^. Tu audi prsedican-

tem, ne fureris : noli imitari furantem. Si furantem imi-
tari volueris , venenum sub-
ipse te paseit facto suo : tibi

ministrat , non cibum. Si vero hoc ab illo audis quod ,

non dicit de suo sed de Dei non potest quidem uva de

, 5

spinis legi : ( Nam et ipsa Domini sententia est : « Nemo

» colligit de spinis uvara, et de tribulis ficus^ :
) nec ideo
tamen quasi calumnieris Domino tuo , et dicas Domine :

noluisti me, quia fieri non potest, de spinis legere uvam :

et rursus dixisti mihi de quibusdam « Quse dicunt , fa- :

» cite quae autem faciunt

,
facere noHte. » Nempe mala ,

facientes utique spinee sunt. Quomodo vis de spinis me

colligere uvam verbi tui ? Respondebitur , Non est illa uva
spinarum sed ahquando increscens sarmentum implicat
:

se in sepem, et pendet uva inter densa spinarum, sed non

surgit de radice spinarura. Tu si esurieris , et aliud non
habes unde sumas , caute manum mitte , ne lacereris ab
» Matth. xxin, 3. — » Roni. u, 21. — > 3 Matth. vu, i6.
 ,:

24 S. AUfVTISTrNT EPTSCOPI

spinis, id est, ne facta imiteris malorara et lege uvam 5

inter spinas pendentem, sed de vite nascentem. Ad te

perveniat botri alimentum : spinis servatur ignis tor-
mentum.
XXIII. Et extraham oves meas, inquit, de ore eo-
«

)) rum de raanibus eorum et non erunt eis adhuc in

, et :

)) cibum ^ » Hoc et in Psalmo dicitur « Nonne cognos- :

)) cent oranes qui operantur iniquitatera, qui devorant

))populum meum in cibum panis ? Et non erunt eis ad- -

))huc in cibum quoniam hsec dicit Dominus Deus, Ecce :

))ego ipse^. Abstuli a malis pastoribus oves meas, mo-

)>

nendo, ut dixi, ne quod faciunt, faciant id est, ne quod ;

faciunt mali pastores, faciant incautae et neghgentes oves.

Et quid ait? Cui dat quod ilhs abstuht? Forte bonis pas-
toribus ? Non hoc
Et quid dicemus fratres ? sequitur. ,

Nonne sunt pastores boni ? Nonne aho loco Scripturarum

dicitur: aEt constituam eispastores secundum cor meura,
)) et pascent eas cum disciphna ^ ? » Quomodo ergo oves
quas mahs pastoribus tollit , non dat bonis sed tanquam •,

omnino nusquam remanserint boni, dicit «Ego pascam?)) :

Petro dixerat : « Pasce oves meas ^. )> Quid ergo facimus ?

Cum Petro commendantur oves , non ibi dixit Dominus

Ego pascam oves meas , ron tu : sed , « Petre , amas me ?
)) pasce oves meas. )) An forte quia modo non invenitur
Petrus, (
jam Apostolorum
enira assumptus est in requiem
et Martyrum ) non est cui dicat securus Dominus oviura,
,

«Pasce ovesmeas,))etquodam modo quasi necessitate des-

cendit ad officium pascendi oves suas, non habens quibus
comraendet nec tamen deserens ? Hoc enim videtur se-
,

qui : «Haec dicit Dominus Deus , Ecce ego ipse. )> Cui di-
cebamus : « Qui pascis Israel , intende ;
qui deducis tan-
• Ezech. xxxiv, lo. — ' Psal. xin, 4. — ^ Ezecii. xxxiv, 1 1. — 4 Jerem.
in, i5. — 5 joan. XXI, 17.
 SEHMO XLVT, DE PASTORIBUS IN EZECH. 25
«quam oves Joseph,populum iii /Egypto constitutum^»
Jam diffusus in Gentibus Israel, ipse est Joseph. Nostis
enim ,
quia migravit Joseph in TEgyptum vendentibus :

fratribus factumest-. Vendiderunt Christum Judaei non :

sine causa et inter Apostolos ipse Judas venditor fuit.

Coepit esse Christus in gentibus, ibi honoratus est, ibi

crevit popuhis ejus, non eum deserit pastor ejus.«Excita,
» inquit, potentiam tuam, et veni, ut salvos facias nos^.»
Plane facit et faciet. Ait enim
, « Ecce ego ipse et in- : ,

» quiram oves meas et visitabo eas sicut visitat pastor

j ,

» gregem suum *. » Non curaverunt maU pastores non :

enira suo sanguine redemerunt. « Sicut visitat ,*inquit,

» pastor gregem suum in die. » In quali die? « Cum fuerit
» nimbus, et nubes: » id est, et in pluvia, et in nebula.
Pluvia et nebula, error saecuH hujus : caligo magna sur-
gens de cupiditatibus hominum , et nebula valida conte-
gens terram. Et ditlicile est, ut non errent oves in isla

nebula : sed pastor non deserit eas. Inquirit eas, penetrat

nebulam oculis acutissimis non impeditur caligine nu- ,

bium videt, undique errantem revocat in tantum ut fiat

: :

quod dicit in Evangelio « Quae sunt oves meae, audiunt

:

» vocem meam et sequuntur me^ In medio ovium dis-

,

» persarum, sic inquiram oves meas, et educam eas ab

» omni loco, quo dispersae sunt ilhc, in die nubis et nini-

» bi. » Quando ditiicile est eas inveniri, tunc ego inve-

niam. Crassanebula est, pinguis nimbusest oculos ejus :

nihil latet.
XXIV. « Et educam eas de gentibus ei coUigam eas ,

» de regionibus, et inducam eas in terram earum, et pas-

» cam eas super raontes Israel*^. » Constituit raontes

Israel, auctores Scripturarum divinarum. Ibi pascite, ut
' Psal. Lxxix, 1. — ' Gen. xxxvn, 28. — ^ Psal. lxxix, 3. — 4 Ezech.
xxxiv, 12. — 5 Joan. x, 27. — ^ Ezech. xxxiv, i3.
 ,,:

26 S. kVQV&Tim EPISCOFI

securae pascatis. Quidquid inde audieritis, hoc vobis bene

sapiat: quidquid extraest^ respuite. Ne erretis in nebula,
audite vocem pastoris : colligite vos ad montes Scripturse
sanctae : ibi sunt deliciae cordis vestri , ibi nihil veneno-
sum , nihil ahenum ; uberrima pascua est : vos tantum sa-
nae venite, sanae pascimini in montibus Israel. « Et in ri-
)) vis omni habitatione terrae. » A montibus enim
, et in
quos ostendimus manaverunt rivi praedicationis evange-
,

licae cum in omnem terram exiit sonus eorum ^ et facta

, :

est omnis habitatio terrae ad pascendas oves laeta atque

foecunda. « In pascua bona pascam eas, et in montibus
)) altis Israel. Erunt stabula earum illic"^ hoc est, ubi : ))

requiescant , ubi dicant Bene est ubi dicant Verum : : :

est manifestum est, non fallimur. In gloria Dei requies-

,

cent, tanquam in stabulis iihs. « Et dormient,)) hoc est,

requiescent «Et requiescent in deliciis bonis.
: )>

XXV. « Et in pascua pingui pascentur super montes

)> Israel^. » Jara dixi montes Israel, montes bonos, quo
levamus oculos ut nobis inde auxilium veniat. Sed auxi-
,

)> lium nostrum a Domino, qui fecit coelum et terram *. ))

Ideo ne vei in montibus bonis esset spes nostra cum ,

dixisset « Pascam oves meas super montes Israel

: rur- : )>

sus ne tu spem poneres in montibus, subjecit statim «Ego :

)) pascam oves meas ^ Leva tu oculos tuos in montes

» unde veniat auxihum tibi ^ sed attende dicentem : )>

« Ego pascara. Auxihum enim tuum a Domino, qui fecit

)) coelum et terram. )>

XXVI. Et ego requiescere faciam eas , dicit Dominus

«
))Deus. » Sed ut requiescere faciat primo curavit. Quod ,

enim primo curavit posterius dicit « Haec dicit Dorai- , :

)) nus Deus : Quod periit requiram et quod erravit re-

, 5

• Psal. xviu, 5.-2 Ezech. xxxiv, 14. — Ibid. — 4 Psal. cxx, 2. — ^

5 Ezech. xxxiv, i5. •— 6psal. cxx, i.

 ,

SERMO XLVI , DE PASTOKIBVS IN EZECH. 27

» vocabo quod comminutum est colligabo et quod
5 et , ;

» exanime confortabo et quod pingue est et quod

est , ;

» forte est custodiam ^ » Quod non faciebant mali pasto-

res, se ipsos pascentes, non oves. Non ait Dominus
Constituam alios bonos pastores, qui faciant haec sed, :

Ego , inquit , faciam ; oves meas nuUi committam. Securi

vos, fratres; securae vos oves : nobis videtur timendum :

quasi desit pastor bonus ?

XXVII. Claudit sic : « Et pascam eas cum judicio ^. »

Vide quia sic solus pascit cum judicio. Quis enim homo
judicat dehomine ? Temerariis judiciis plena sunt omnia.
De quo desperaverimus, subito convertitur et fit optimus :

de quo multum praesumpserimus, subito deficit, et fit pes-

simus. Nec timor noster certus est, nec amor noster certus
est. Quid sit hodie quisque homo^ vix novit ipse homo ta- :

men utcumque ipse quid hodie quid autem cras, nec ipse. j

Pascit ergo ille cum judicio, dispertiens propria propriis 5

haec istis, illa ilhs, debita eis quibus debetur hoc aut illud.
Novit enim quid agat : cum judicio pascit, quos judicatus
redemit. Pascit ergo ipse cum judicio.
XXVIII. In pnopheta enim Jeremia ait « Clamavit :

» perdix , congregavit quae non peperit faciens divitias ,

» suas non cum judicio ^. » Contra istum perdicem fa-

cientem divitias suas non cum judicio pascit iste pastor ,

cum Quare ilie sine judicio ? Quia congregavit

judicio.
quae non peperit. Quare iste cum judicio ? Quia fovet quod
peperit. De pastore tamen bono loquimur. Pastores boni
aut non sunt, aut latent. Si non sunt, quid agimus? Si
latent, quare de illis tacetur? Perdix quidem ille a qui-
busdam majoribus et ante nos Scripturarum tractatoribus
diabolus intellectus est, congregans quae non peperit . Non
enim ille creator sed deceptor , est , faciens divitias suas
1 Ezech. xxxiv, 16. — » Ibid. — 3 Jerem. xvn, ii.
 ,,

28 S. AUGUSTINI EPISCOPI

non cum judicio. Non enini ad eum pertinet,, quis isto

quis illo modo erret : omnes errantes vult, quibuslilDet

erroribus. Quam diversae sunt hsereses ,

quara diversi er-
rores, omnibus vult errare homines. Non dicit dia-
ille in
Lolus Donatistae sint
, non sint Arriani sive hic sint , :

siveilHc, ad eura pertinent congregantem sine judicio.

Idola inquit adoret meus est in Judaeorum supersti-
, , , :

tione remaneat, meus est deserta unitate in illara vel in il- :

lara haeresira pergat, meus est. « Congregat ergo sine judicio

» faciens divitias suas. » Sed quid sequitur? in dimidio

dierum ejus derelinquent eum et in novissirais suis erit ,

insipiens. « Venit ille congregans undique oves suas. In

» diraidio dierum ejus priusquam sperabat antequam ,
,

» putabat , derelinquent eum , et erit insipiens in novis-

» simis suis. » Quare in primis suis sapiens erat , et in no-
yissimis suis fit insipiens ? Audite , fratres : Dicitur ali-
([uando in Scripturis sapientia pro astutia, abusione verbi
non proprietate Mnde enira dicitur: « (Jbi sapiens, ubi scri-
» ba, ubi conquisitor hujus sseculi - ? » Nonne stultam fecit
Deus sapientiara hujus raundi ? Et iste perdix, idem draco,
idera serpens tanquara sapiens erat , quando Adam per ,

Evara decepit^ : verum dicere putatus est , bonum consi-

lium dare existimatus est, contra Deum creditus est. Quod
vero dicitur sapientia abusione verbi et in malo , consue-
tudine quidera Scripturarum nostrarum ,
(nam quemad-
modum loquantur auctores raundi ,
quid ad nos ? ) habes
in eodera hbro : «Eratibi serpens sapientior omnibus bes-
» tiis*. » Iste sapieniior omnibus bestiis , astutus et acu-
tus ad decipiendura agnoscitur. Postea non ei creditur 5

et Renuntiaraus tibi sufficit quod incautos

dicitur ei : ,

prirao decepisti. Ergo ita in novissimis suis erit insipiens,

apertae erunt fraudes ejus, et ideo jam fraudes non erunt.
' Florus ad i Cor. i el lu. — * i Cor. i, 20. — ^ Gen. iii, 6. —4 Ibid. i.
 ,

SERMO XLVI , DE PASTORIBUS IN IZECH. 29

In novissimis suis erit insipiens ,
qui congregavit quse nou
peperit, et fecit divitias suasnon cum judicio. Pascitcon-
tra illum Redemptor noster cumjudicio.
XXIX. etsi non frater dia-
Existat et aliquis haereticus ,

boli , ipsum dixerim perdicem

certe adjutor et filius 5 et
contentiosum animal. Hoc enim animal, ut aucupes no-
runt etiam contendendi studio capitur. Contendunt isti
,

contra veritatem et contenderunt ex quo se diviserunt.

,

Modo dicunt Contenderenolumus quia jam capti sunt.

: :

Non habet quod dicat Nolo contendere. O capte, aU- :

quaudo certe tu eras qui primis temporibus seditionis tuse

traditores arguebas, innocentes damnabas, judicium im-
peratoris quaerebas judicio episcoporum non consentie-
,

bas victus toties appellabas apud ipsum imperatorem

, ,

studiosissime litigabas congregabas quae non peperisti.

,

Ubi est nunc cervix tua ? ubi est lingua tua ? ubi sibilus
tuus?Certe in novissimis tuis factus es insipiens, pavisti

sinejudicio. Non enim verum vis, vel de errore tuo, vel

de veritatejudicare. Pascit contrateChristus cumjudicio,
discernit oves suas ab ovibus non suis. « Quse sunt oves
vocem meara, etsequuntur me^.»
» meae, inquit, aiidiunt
XXX. Hic invenio omnes pastores bonos in uno pastore.
Non enim vere pastores boni desunt sed in uno sunt. ,

Multi sunt, qui divisi sunt : hic unus praedicatur, quia

unitas commendatur. Neque enim vere modo ideo tacen-
tur pastores, et dicitur pastor quia non invenit Dominus ,

cui commendet oves suas tunc autem ideo commenda- ;

vit quia Petrum invenit

5
imo vero et m ipso Peti o uni- :

tatem commendavit. Multi erant Apostoh, et uni dicitur:

<(Pasce oves meas -. » Absit ut desint modo boni pastores :

absit a nobis ut desint absit a misericordia ipsius, ut non

,

eos gignat atque constituat ^. Utique si sunt bonae oves

« Joan. X, 27. — » Jd. xxi, 17. — ' ? Flcius ad i Cor. i.
 ,,

30 S. ArGUSTINI EPISCOn

sunt et boni pastores : nam de bonis ovibus fiunt boni pas-

tores. Sed omnes boni pastores in uno sunt , unum sunt.
lUi pascunt, Christus pascit. Non enim vocem suam di-
cunt amici sponsi, sed gaudio gaudent propter vocem
sponsi. Idem ergoipse pascit cum ipsi pascunt et dicit, , :

Ego pasco quia in illis vox ipsius, in illis charitas ipsius.

;

Nam et ipsum Petrum, cui commendabat oves suas quasi

alter alteri , unum secum facere volebat , ut sic ei oves
commendaret ; ul esset ille caput , ille figuram corporis
portaret , id est tanquam sponsus et sponsa
, Ecclesiae , et
essent duo commendaret,
in carne una. Proinde ut oves
quid ei prius dicit ne illi tanquam alteri commendaret ?
,

Petre, amas me? El respondit, Amo. Et iterum, Amas

me?Et respondit, Amo. Et tertio Amas me ? Et respon- ,

dit, Amo^. Gonfirmat charitatem ut consolidet unita- ,

tem. Ipse ergo pascit unus in his, et hi in uno et tacetur ;

de pastoribus sed non tacetur. Gloriantur pastores sed

: :

qui gloriatur, in Domino glorietur. Hoc est Christo pas-

cere hoc est in Christo pascere , et cum Christo pascere
,

praeterChristum sibinon pascere.Neque vero inopia pas-

torum, tanquam istafutura mala tempora Propheta prae-
dicaret dixit « Ego pascam oves meas, » non habeo cui
, :

commendem. Etiam cum ipse Petrus erat, et cum adhuc

ipsi Apostoli erant in hac carne , et in hac vita , tunc ait

illeunus , in quo uno omnes unum « Habeo alias oves :

» quse non sunt de hoc ovili oportet me et eas addu- ;

» cere , ut sit unus grex et unns pastor *. » Sint ergo om-

ues in pastore uno, et dicant vocem pastoris unam, quam

audiant oves, et sequantur pastorem suum, et non illum,
aut illum , sed unum et omnes in illo unam vocem di-
:

cant diversas voces non habeant. Obsecro vos , fratres

,

ut idipsum dicatis omnes,et non sint in vobis schismata^.

» Joan. xxi, i3. — ' Id. x, i6, — ' i Cor. x, lo.
 ,,

SERMO XLVI, DE PASTOUIBXJS IN EZECH. 31

Hanc vocem eliquatam ab omni schisraate purgalam ab ,

omni hseresi audiant oves et sequantur pastorem suum

, ,

dicentem « Quse sunt oves meae, vocem meam audiunt

:

» et sequuntur me. »

XXXI. Nam vis nosse, haeretice, quam non habeas vo-

cem pastoris et periculose te sequantur oves tectum in-
,

dumento ovium et intus lupum rapacera ? Audiant vo-

,

cem tuara, videamus an Christi sit. Ecclesiam quaerit

infirma ovis a grege aberrans, nesciens ubi sit grex, quse-
rit quo se aggreget ,
quo
audiamus intret. Ede vocem :

an Christi sit audiamus, utrum agni sit an perdicis*.

: ,

Ovis Dei gregem suum quaerit puta ovem de Oriente ve- :

nisse in Africam quserit gregem suum incurrit in te , in

, ,

basihcam tuam intrare vujt commoveris ignota f acie, vel 5

tu , vel minister tuus stans vel sedens ad ostium inter-

, ,

rogat ovem quserentem gregem suura imo gregera Dei , :

cum grege suo intrare vult , ubi eum esse putat : quaeris,
Paganus es, an Christianus ? Respondet, Christianus ovis :

estenim Dei. Quaeris ne forte catechuraenus sit, et irruat

Sacraraentis : respondet , FideHs. Quaeris cujus corarau-
nionis sit : respondet, CathoHcus. Christianum , fidelem,
cathohcura reprobas : qui sunt quos intus tenes ? Ita vero
projice , reproba. A te reprobatus^ a Christo probatur.
Utinam apud te agnoscant te, et in dirai-
et ilU qui sunt ,

dio dierum tuorum derehnquant te. Quidam fratres nos-

tri hesterno die ierunt ad basilicam eorum etsi ad malos :

fratres, tamen ad fratres. Attendite , fratresraei, quid

intersit inter fiduciam veritatis et limorem falsitatis. ,

Quando alic[uos eorum in hoc populo agnoscitis quo- ,

modo gaudetis ? Quia in vobis ille est qui quaerit quod

perierat. Suggeritur ahquando vobis , Audiet et discedet.
Et vos , Audiat et discedat. Audiet et irridebit , Audiat et
' lOatth. Yii, i5.
32 S. AUGUSTINI EPISCOPI
irrideat. Aliquando sapiet, aliquando cognoscet aliquando :

relinquitur a populo suo remanet cum corde suo, renun-

:

tiat errori sao, gratias agit Deo suo. Illi autem quid?Qui
estis ? Christiani sumus. Non , sed exploratores. Etilli,
Catliolici sumus. Conati sunt injuriare : meliore consilio
poenituit eos. Atque utinam sic poeniteat et ihi remanere,
quomodo poenituit eos quiingressi sunt injuriare. Tamen
quos projecerunt ? Ghristianos , fideles, catholicos. Quos
tenuerint , nolo dicere. Quos projecerint, video : quos te-
nuerint , ipsi dicant.

XXXII. Dicant ergo vocem suam videamus an : Christi

sit an pastoris sit vox quam sequantur oves. Sive
vox ,
,

per bonum sit vox ista, sive per malum hominem, utrum
pastoris sit vox, attendamus. Quserit infirmus Ecclesiam,
quaerit errans Ecclesiam. Tu quid dicis ? Partis Donati est

Ecclesia. Ego vocem Lege hoc mihi de

pastoris inquiro.
Propheta, legemihi de Psahno, recita mihi de Lege, re-
cita de Evangeho, recita de Apostolo. Inde ego recito
Ecclesiam toto orbe dilTusam, et Dorainum dicentem :

» Quae sunt oves mea3, vocem meam audiunt, et sequun-

» tur me*. » Quae est vox pastoris ? « Et praedicari in no-

)) raine ejus poenitentiara et remissionem peccatorum per
» omnes gentes, incipientibus ab Jerusalem^. » Ecce vox
pastoris , agnosce et sequere , si ovis es.
XXXIII. Sed ilh codices tradiderunt , et ilh thus idolis
posuerunt, ille et ille. Quid ad me de illo et illo? Sife-
cerunt , non sunt pastores tu vocem pasioris edicito ; :

quia ner de illlc vocciu pastoris annuntias. Tu accusas,

non EvangeUum tu accusas non Propheta non Apos-
•, , ,

tolus de quo mihi vox ista loquitur de illo credo aliis

: , ^

non credo. Sed Acta profers Acta profero. Credara tuis : :

crede et tu meis. Non credo tuis noh credere meis. Au- :

» Joan, X, 27. — 2 Luc. xxiv, 4?.

 — ,

6ERMO XLVl, DE PASTORIBUS IN EZECH. 33

Ede mihi
ierantur chartse humanae, sonent voces divinse.
unam vocem pro parte Donati audi innume-
Scriplurae :

rabiles, pro orbe terrarum. Quis eas enumerat? Quis eas

terrainat? Tamen ut pauca commemoremus, Legem at-
tende, primum Dei Testamentum « In semine tuo be- :

» nedicentur omnes gentes^ » Et in Psalmo « Postula :

» a me, et dabo tibi gentes haereditatem tuam, et pos-

» sessionem tuam, terminos terrae -. Commemorabun-

» tur et convertentur ad Dominum universi fines teiTcC;

» et adorabunt in conspectu ejus universae patriae gen-
» tium : quoniam ipsius est regnura, et ipse domina-
» bitur gentium^.Cantate Domino canticum novum
» cantate Domino omnis terra *. Et adorabunt eura
» omnes reges terrse, omnes gentes servient ilU^ » Quis
enumerare sufficiat ? Prope omnis pagina nihil ahud sonat
quam Christum et Ecclesiam toto orbe ditlusam. Exeat
,

raihi una vox pro parte Donati. Qnid raagnum est quod
quaero ? Ecclesiam toto orbe diflusam, perituram fuisse
dicunt. Peritura praedicta est tot testimoniis mansura?
Nec una vox ista per Legem ,
per Prophctas, per Cantica
pastoris est. Neque enim ilU verum dicere sine Verbo Dei
potuerunt; quod est Christus.
XXXIV. Audi vocem Verbi et ex , ore Verbi. Miratus
fidem Centurionis « Amen inquit, : nonin- , dico vobis ,

» veni tantam fidem in IsraeL Propterea dico vobis, quia

» multi ab Oriente et Occidente venient et recumbent ,

» cum Abraham etlsaac et Jacob in regno coelorum^. Ab

» Oriente et Occidente multi venient : » Ecce Ecclesia
Christi, ecce grex Christi : tu vide, si ovis es. Non enim
te latet grex qui ubiqueest. Nonhabebis quid respondeas
judici tuo, quem non vis esse pastorem tuum non habebis, :

• Gen. xxu, i8. — ^ Psal. n, 8. — ^ Id. x.ti, 28, 29. — 4 Id. xcv. i.

* Id. Lxxi, II. — 6 MaUh. vui, lo, ii.

cxxv. 3
34 S. AUGUSTIKI EPISCOn

inquam, quod respondeas judici tuo Nescivi, nonvidi, : <t

))non audivi ^ » Quid est quod nescisti ? « Nec est qui se

» abscondat a calore ejus. wQuid est quod non vidisti ? « Vi-

))derunt oranes fines terrae salutare Dei nostri'^. » Quid

est quod non audisti ? « In omnem terram exivit sonus
» eorum et in fines orbis terrae verba eorum ^. »
,

XXXV. Sed recte a vobis quaeritur vox Ghristi , vox

pastoris ,
quam oves audiant et sequantur. Non invenitis

quid dicatis, vocem pastoris non habetis. Audite, et se-

quimini dimittite vocem lupi, sequimini vocem pasto-
:

ris; aut date vocem pastoris. Damus, inquiunt. Audiamus.

Damus et nos vocera pastoris. Audiaraus. In Canticis,
inquiunt , canticorum loquitur sponsa ad sponsum , Ec-
clesia ad Ghristum. Novimus Gantica canticorura , sancta
cantica , amatoria cantica, sancti amoris, sanctae chari-
tatis, sanctae dulcedinis. Plane volo inde audire vocem
pastoris, vocem dulcissimi sponsi. Ede , si quid habes :

audiamus. Sponsa^ inquiunt, ad sponsum « An-

dicit :

» nuntia raihi quem dilexit anima mea, ubi pascis, ubi

» cubas*?» Et ille, inquiunt, respondet, In meridie. Ma-
uifesta tibi testimoniaproferebam, non eratquemadmodum
aliter interpretareris : « Postula a rae , et dabo tibi gentes
» haereditatem tuam, et possessionera tuara terrainos
» terrae^Gommemorabuntur et convertentur ad Dominura
» universi fines terrae^. » Quid est quod mihide Ganticis

canticorum profers? Quod forte non intelligis. Etenira illa

Gantica aenigraata sunt ,
paucis intelligentibus nota sunt,
paucis pulsantibus aperiuntur. Tene et devote accipe
aperta , ut merito tibi pandantur obscura. Quomodo eris

penetrator obscurorum, contemptor manifestorum ?

XXXVI. Ecce taraen ut possumus, fratres, haec verba

' Psal. xviu, 7. — 'Id. xcvn, 3. — ^ Id. xvm, 5. —4 Cant. 1, G. —
5 Psal. n, 8. — G 1,1. XXI, 28.
 SERMO XLVI , DE PASTORIBCS IW EZECH. 35
discutiamus Dominus ut videatis ibi sanum in-
: aderit ,

tellectum. Primo^ quod ab omnibus et imperitis facillime

judicatur verba ipsa male distinguunt nunc audietis,
, :

nunc probabitis. Etenim sic se habet textus ipse lec«

tionis. Sponsa loquitur ad sponsum « Annuntia mihi :

» quemdilexit anima mea, ubi pascis, ubicubas ^» Quod

sponsa sponso dicat, quodEcclesiaChristo dicat, necnos

dubitamus, nec ilh. Sed omnia verba sponsse audi. Quare
verbum quod adhuc sponsae est, vistribuere jam sponso?
Omnia quae dicit sponsa, dic tunc respondebit sponsus. :

Audi evidentius hanc distinctionem quam dicturus sum ,

non invenies ahquid plus. « Annuntia mihi quem dilexit
» anima mea ubi pascis , ubi cubas iu meiidie. Ipsa ad-
,

» huc dicit , ubi pascis , ubi cubas in meridie. » Et vide

quia adhuc ipsa dicit Sequitur enim « Ne forte fiam si- :

» cut operta super greges soladium tuorum. » Puto omnes

peritos imperitosque discernere genus mascuhnum et foe-
raininum. Operta qusero cujus generis sit ab omni ho-
, ;

mine qutcro, Mascuhni est,anfoeminini? Annuntia,inquit,

mihi quem dilexit anima mea. Quem, cum dicit, mascu-
lum ailoquitur spbnsum alloquitur. Quia vero foemina
,

virum alloquitur consequentia verba indicant: « Aniiun-

,

» tia mihi , ubi pascis , ubi cubas in meridie ; ne forte

» fiam sicut operta. » Audi tu operta , ut fiant tibi haec
aperta. « Annuntia mihi quem
dilexit anima mea, ubi
» pascis, ubi cubas in meridie
ne forte fiam sicut operta ^

» super greges sodalium tuorum. » Huc usque verba

sponsae jam incipiunt verba sponsi de manifesto

: « Nisi :

» cognoveris temetipsam. Agnosce evidenter lceminam.

» Temetipsam, o pulchra inter muheres : nisi cognoveris
» temetipsam, o pulchra inter muheres j
exi tu in vestigiis
» gregura, et pasce hoedos tuos in tabernacuhs pastorum :

' Cant. 1, 6.

3.
 ,

36 S. AUGXJSTIWI EPISCOPl

» non in tabernaculo pastoris^. » Vide quomodo com-

rainetur sponsus : vide quemadmodum in periculo, quam-
vis ille dulcis , abstulit de medio blandimenta. Quam
blande illa ? « Annuntia mihi quem anima mea, ubi
dilexit
» pascis, ubi cubas in meridie. » Veniet enira medius dies,
quando ad umbraculum concurrant pastores et forte la- -,

tebit me ubi tu pascis et ubi cubas et volo mihi annunties, :

ne forte fiara sicut operta, idest, sicut occulta, et non cog-

nita. Ego enira manifesta sura : sed ne sicut operta, sicut
celata incidara super greges sodaliura tuorura. Omnes enim
hseretici a Ghristo exierunt 5 omnes qui facti sunt pastores
mah, habentes greges suos sub noraine Christi , ilHus so-
dales fueruiiL , illius coiiYiviura acceperunt. Sodales enim
dicuntur, tanquam unius convivii. Latina lingua sic dicti

sunt sodales ,
quasi simul edales eo quod simul edant. ;

Audi illura in Psahno arguentera sodales malos, id est

unius convivii. « Si inimicus, inquit , meus exprobrasset
» raihi , sustinuissera utique-, et si super rae raagna iocu-
» tus fuisset , abscondissera rae utique ab eo : tu vero
» unianimis et notus raeus ,dux meus qui simul raecura ,

» dulces capiebas cibos-. » Ergo raulti sodales ingrati

mensae Dominicae exierunt foras : mali sodales fecerunt

sibi suas mensas, erexeruut altaria contra altare. In eis ista

timet errare.
XXXVII. Et si putas quia raeridies Africa est quan- :

quam possem obtinere magis esse raundi raeridiera partes

^Egypti, et illas exustas sole regiones, ubi pluvia non ap-
paret : quia ipse est meridies , ubi servet medius dies. Ibi
autem eremus plena raiihbus servorura Dei. Unde si ad
meridiera locorum veiimus advertere , quare non ibi pas-
cat ille magis, et ibi requiescat, quando ante prsedictura
est , U bera erunt deserta ererai ? Sed ecce consentio , me-
' Cant. 1,7.-2 Psal. uv, i3.
 SERMO XLVI , DE PASTORIBTJS IN EZECH. 37
ridies Africa sit. Africa sit meridies : hic sunt sodales
mali. Ecclesia transmarina in alicpio suorum navigante in
Africam, sollicita ne erret, invocat sponsum suum, et
dicit ei Abundare audio haereticos in Africa abundare
: ,

audio rebaptizatores in Africa esse autem ibi tuos non ^

minus audio et illud audio, et hoc audio sed qui sint

: :

tui a te volo audire. « Annuntia mihi quem dilexit anima

,

» mea , ubi pascis , ubi cubas in meridie ? » In illo meri-

die, ubi audio duas partes esse, unam Donati, alteram uni-
verso tuo cohaerentem •
tu mihi dic quo eam , ne forte
velut operta, id est, ignota fiam super greges sodalium
tuorum , incurram in greges haereticorum , conantes po-
nere lapidem super lapidem qui destruatur, ne irruamin
rebaptizatores , annuntia mihi. Et ille qui commendat
unilatem pastoris, qui in hac lectione dixit, a Ego pas-

» cam; » pastores autem reprobat ,

quimulti esse volue-
runt , unitatem amiserunt; severissime, non blande res-
pondens, sedpro magnitudine pericuh : k Nisi cognoveris,
» temetipsam,opulchraintermuheres.»PuIchraes
inquit,
inter muHeres sed agnosce te. Ubi te agnosces? In toto
:

orbe terrarum. Si'enim pulchra , unitas est in te : ubi di-

visio, foedilas est, non pulchritudo. Nisi cognoveris temet-
ipsam. In me credidisti, agnosce te. In me quomodo credi-
Quoraodo et illi mali sodales, consentiunt Verbum
disti ?

carnem factum, natum ex Virgine, crucifixum, resurre-

xisse, ascendisse in coelos : in talem me credidisti, talem et
iUi sonant.Cognosce te et me ; me in coelo, tein toto orbe ter-
rarura. Unum quemhbet ex Ecclesia tanquam Ecclesiam
Christus alloquitur. Nam quomodo Ecclesia quaerit Ec-
clesiam Secundum ipsos loquor. « Annuntia mihi quem
?

anima mea, ubi pascis, ubi cubas ?» Quid quaerit ?

» dilexit
Ecclesiam. Et ille tanquam ostendens Ecclesiam dicit, «In
» raeridie : » sicut illi volunt. Respondeant mihi, quomodo
 ,

38 S. AXJGUSTINI EPISCOPI

Ecclesia quaeral Ecclesiam. « Annimlia mihi quem dilexit

» anima mea. » Quae loquitur ? Ecclesia. Quid sibi vult an-
nuntiari? Ubi pascis , ubi cubas, id est, ubi sit Ecclesia.
Ecclesia loquitur , et interrogat ubi sit Ecclesia : et res-

pondet ille, ut putant, In meridie. Si in solo meridie est,

ut dicunt, in Africa; quomodo ipsa interrogat ubi ipsa
sit? An vero portio Ecclesiae transmarinae beneinterrogat'
de meridie, ne hic erret ? Alloquitur unumquodque mem-
brorum Ecclesiae suae Ghristus, tanquam suam Ecclesiam,
et dicit: Nisi cognoveris temetipsam, o pulchra inter mu-
lieres , exi. Exire , haereticorum est. Aut cognosce te , aut
exi : quia si te non cognoveris, exitura es. Exitura quo?
In vestigiis gregum sequendo malos greges. Ne forte pu-
;

tes quia oves sequeris , si exis : audi quid sequitur, Exi

tu in vestigiis gregum , et pasce hoedos tuos ;
jam non oves.
Nostis, fratres, ubi erunt hoedi. Ad sinistram erunt om-
nes qui exieruntab Ecclesia.Manenti Petro dicitur :« Pasce
)) oves meas^ : » exeunti haeretico, Pasce hoedos tuos.
XXXVIII. ahud testimonium.Nihilo-
Est, inquiunt, et
minus contra te dic, audiamus. Erit sic contia te quo-
modo hoc quod putabas pro te. Si meridiem inquiunt,
interpretaris yEgyptum. MuUis quidem modis interpreta-
mur raeridiem, et iEgyptum possumus ad locum mundi
et ipsam Africam sic intelligere. Audi quid inteUigam per
meridiem inteUigo fervorem spiritahum, flagrantem igne
:

charitatis, splendentem lumine veritatis. Nam dicitur in

quodam Psalmo « Dexteram tuam notam fac mihi , et
:

» eruditos corde in sapientia^. » Dexteram, non hoedos :

et eruditos corde in sapientia, ipsi sunt meridies. Unde dici-

tur a Propheta, «Et tenebrae tuae sicut meridies erunt^. »

Multis ergo raodis possumus intelhgere meridiem : sed

prorsus Africam intelhgo, omnino Airicara intelhgo. Ac-
^Joan. XXI, 17. — » Psal. l\xxix, i2. — ^ Isai. tviii, 10.
 ,

SERMO XLVr, DE PASTORIBUS in ezech. 39

cipio a te aliquid forte melius quara saperem, nisi a te
coramemorarer : Africa sit raeridies. Timet Ecclesia trans-
marina incidere in rebaptizatores, timet incidere tanquam
ignota in greges sodalium ,
quaerit ab sponso suo ut an-
nuntiet illi ubi pascat , ubi cubet in meridie. Quia in ipso
meridie in aliis pascit in aliis non pascit in aliis cubat, , i

in aliisnon cubat. Audiat consilium, veniat ad catholi-

cam Ecclesiam non incurratin greges sodalium, non pas-
:

cat hoedos suos. Sed dic aliud quod te dicebas esse dictu-
rum. Propheta inquit, ait Deus ab Africo veniet*. Et
, :

jam ubi Africus, utique Africa. testimonium! Deus ab

Africo veniet. Ab Africa veniet Deus? Alterura Christum
in Africa nasci, et ire per raundum hseretici annuntiant.
Rogo quid est «Deus ab Africo veniet ? »Si diceretis Deus
: :

in Africa remansit utique turpiter diceretis nunc au-

, :

tera etiam, Ab Africa veniet, dicitis. Noviraus ubi sit na-

tusChristus, ubi sit passus, ubi in coelum ascenderit,
unde discipulos miserit , ubi eos Spiritu sancto repleverit,
ubi per totum raundum evangelizare jusserit : et obtem-
perarunt ei , et impletur orbis terrarum Evangelio ; et tu
dicis Deus ab Africa veniet ? »
: «

XXXIX.Ergotumihi,inquit, expone quid est : « Deusab

» Africo veniet. »Dic totura, et fortassis intelliges.w Deus ab
» Africo veniet, et sanctus de raonte urabroso.»Tu mihi ex-
pone si jam ab Africa, quoraodo de raonte umbroso ? De
,

Numidia nata est pars Donati ipsi missi sunt primo in :

dissensionem et tumultum et scandalum quaerentes

, ,
,

ingens vulnus, Numidae raiserunt*. Secundus Tigisitanus

raisit , ubi sit Tigisi , notum est. Qui raissi sunt clerici
extra congregaverunt ab Ecclesia, ad clericos Carthaginis
accedere noluerunt. Visitatorem posuerunt, a Lucilla sus-
cepti sunt. Auctor totius hujus mali Numida haereticus
' Habac. iri, 3. — » Yide Epist. xtin, et lib. de hseresibus.
 40 S. AUGtJSTINI EPISCOPI

f uit. In Numidia unde ventimi est liuc cum tanto malo,

,

muscarium vix invenitur in cupsonibus habitant. Quo- ,

modo mons umbrosus Numidia ? Dic mihi ergo noli huc :

usque recitare, « DeusabAfrico » exigoetsequentia, «Et :

» sanctus de monte umbroso. » Sed ostende mihi partem

Donati a Numidia, de monte umbroso venire. Invenis nuda

omnia, pigues quidemcampos, sed frumentarios non oli- :

vetis fertiles non cseteris nemoribus amoenos. Unde ergo

,

mons umbrosus in Numidiae partibus unde hoc scanda- ,

lum venit?
XL. Tumihi, inquit, ergo expone quid est, «Deus ab
)) Africo veniet,et sanctusde monteumbroso. )>Vide quam
facile exponam. Primo illud audi quod ait Dominus :

« Oportebat Christum pati et resurgere , tertio die, et

)> praedicari in nomine ejus poenitentiam et remissionem
» peccatorum per omnes gentes incipientibus ab Jeru- ,

)) Ecce unde veniet. Incipientibus cura dixit,

salem^ »

inde utique se in sanctis suis ad alias gentes venturum esse

prsedixit. Lege divisionem terrse filiorum Israel in omni-
bus tribubus in libro Jesu Nave aperte ibi dictum est : :

« Jebus ab Africo, quae est Jerusalem'^. » Lege, quaere,

et invenies. Utinam cum inveneris credas utinam ani- , 5

mositatem deponas. « Jebus ab Africo, quae est Jerusalem.

» Et Dominus, incipientibus ab Jerusalem ))hoc est, « Deus ;

» abAfricoveniet.»Quomodoergoamonteumbroso.^Evan-
gelium jam lege. De monte Ohveti Christus ascendit in
coelum. Sequere. Et quid dilucidius? Audis ab Africo , :

audisti, de monteumbroso. Legem recitamus, Evangehum

recitamus. Audisti, « Incipientibus ab Jerusalem : » audi,
» Per omnes gentes, » in eodem Propheta. Sequereverba
illa quae contempsisti, verba illa quae praetermisisti : « Deus
» ab Africo veniet, et sanctus de monte umbroso : coo-
' Luc. XXIV, 4<>- — ' Josue xv, 8.
 ,:

SERMO XLVI , DE PASTORIBUS IN EZECH. 41

» periet montes urabra ejus, et gloria ejus plena est

)) terra^ Per onines ergo gentes

)) , incipientibus ab Je-
)) rusalem : Deus ab Africo veniet , et sanctus de monte
)) umbroso et condenso 5 )) id est , a monte Oliveti , unde
ascendit in coelum, unde misit Discipulos suos, ubi etiam
ascensurus ait : « Non enim vestrura est scire tempora
)) quae Pater posuit in sua potestate 5 sed accipietis virlu-
))tem ex alto, et eritis mihi testes. Videte quomodo inci- ))

))pit Evangelium Et eritis mihi testes ia Jerusalem et: ,

))in Judaea et Samaria, et usque in totam terram-. « Ergo

Deo veniente Christo, et nomen ejus et praedicalio ,

EvangeHi ejas ab Jerusalem, id est, ab Africo et a monte 5

umbroso id est a monte Oliveti quia per omnes gentes

; , :

dilFamatum est Evangelium, Operiet montes umbra ejus,

id est, refrigerium ejus, protectio ejus; et laudis ejus plena
est terra. Cantate ergo cum tota terra canticum novum ;

non canticum vetus cum angulo terrae.

XLI. Dicunt etaliud, « Cyrenaeus, inquiunt, quidam
» Simon angariatus est, ut toUeret crucem Domini^.))Legi-

mus : sed quid te adjuvet, volo scire. Cyrenaeus , inquit

Afer est:quare ipse angariatus est qui crucem tolieret.

Ubi sit Cyrene, forte nescis : Lybia est, PentapoHs esl,

contigua est Africse, ad Orientem magis pertinet. Vel in
distributione provinciarum imperatorum cognosce : Im-
perator Orientalis mittit judicem ad Cyrenen. Breviter
respondeo, Ubi est pars Donati, non invenitur Cyrene :

ubiest Cyrene, non invenitur pars Donati. Manifesta ve-

ritas convincit errorem. Det mihi Cyrenen, ubi est pars
Donati : det mihi partem Donati , ubi est Cyrene. Mani-
festum est enim , fratres , in Pentapoli Ecclesiam esse
catholicam ,
partem Donati ibi non esse. Sed securi irri-
deamus flendos, et fleamus irridendos, Quid dicis? Meri-
' Habac. m, 3. — » Act. 1, 7, 8. — 3 Matth. xxvii, 32.
 ,

42 S. AUGrSTINI EPISCOPl
ritum Cyrenensis hujus magnum commemoras ,
quia tulit
crucera Domini, et Afrum dicis. Orientalis est. Lybia enim
duobus modis dicitur, vel ista quae proprie Africa est, vel
ilJa Orientis pars ,
quse contigua est Africse , et omnino
collimitanea. Sed Afer fuerit Cyrenensis. Beatum putas,
quod angariatus crucem tulerit.? Quanto melius torte di-
ceret alius in Arimathsea remansisse Ecclesiam Christi ?

Quia Josephille dives ab Arimathaea*, habens ante oculos

regnum Dei, non angariatus, non coactus venit ad cru-
cem Domini cura cseteri formidarent petiit a Pilato se-
:
,

peliendum corpus Domini, de ligno deposuit, obsecutus

est funeri in sepulcro condidit laudatus est in Evange-
, ,

lio. Quia ergo de Arimathaea fuit iste pius tantum exhi-

bens obsequium corpori Domini in Arimathaea remansit ,

Ecclesia ? Aut si magis vos delectat angariatus id est ,

qui ccgitur tollere crucem recte ergo faciunt imperato- ;

res catholici ,
qui vos cogunt ad unitatem.

<VVt/% '\'V%/% VV^ VVV\ VVV%%VV\ 'VVl/^ iVVV^fVVVl VVV\\iVV« vvi*^^

SERMO XLVIP.

De ovibus in Ezechiel cap. xxxiv. ab illis verbis

, Et :

vos oi^es mece etc. usque Et ego vester, dicit Domi-

?ms Deus. Contra Donatistas.

I. Verba quae cantavimus, continent professionem nos-

tram, quia oves Dei suraus nec importune poscimus cum:

lacrymis ejus misericordiam , cujus oves sumus. Diximus

enim : « Ploremus ante Dominum, qui fecit nos quoniam ;

» ipse est Dominus Deus noster^. » Ne quisquam plorans

» Matth. xxvii, 57. — » Alias in toni. ix. — ^ Psal. xciv, 6, 7.
 :

SERMO XLVII , DE OVIBrS IN EZECH. 43

se cxaudiri posse desperet, commeraorata est necessitudo
quaedam exaudiendi nos Deo. « Quoniam ipse est Domi-
» nus noster ,
qui fecit nos. » Ille Deus uoster : nos po-
» pulus pascuae ejus et oves manuum ejus. » Pastoresho-
mines, vel etiam patresfamilias domini pecorum, oves
quas habent, non ipsi fecerunt : oves quas pascunt, non
ipsi creaverunt : noster autem Dominus Deus, quia Deus
et creator est, fecit sibi oves quas habeat , et quas pascat
nec alter instituit, quas ipsepascit^necquas ipse instituit,
Ploremus ergo anteillum. Neque enimin bono
alter pascit.
sumus, cum in hoc saeculo sumus. Cura enim placebimus
Domino in regione vivorum , tunc detergentur lacrymc-fi
nostrae 5 et dicemus ei laudes , qui nos exemit de vincuhs
mortis, pedes nostros a lapsu, oculos nostros a lacrymis, ut
placeamus Domino in regione vivorum ^ : quia difiicile est

ut ei placeatur in regione raortuorura : Est autem et hic

unde illi placeamus, ejus misericordiam in nos deprecando,
a peccatis nos, quantum possumus, abstinendo, in quan-
tum autem nonpossumus, confitendo atque plangendo.
Itain hac vita sumus sperantes ahara vitam, plorantes in
spe^ imo plorantes inre, gaudentes in spe.
II. Professi ergo in hoc cantico, quia oves ejus su-
mus, populus pascuae ejus , oves manuura ejus 5 au-
diamus quid ad nos loquatur, tanquam ad oves suas.
Pridera pastoribus loquebatur superiore lectione : prae-
senti autem et hodierna ovibus loquitur. IniUis ergo ejus
verbis nos cura treraore audiebaraus , vos cum securitate :

quid ergo in istis verbis hodiernis Numquid vicissim nos

?

cura securitate, vos cura treraore ? Non utique. Primo,

quia et si pastores sumus pastor non solura quod dicitur
,

ad pastores cura tremore audit sed etiara quod dicitur

, ,

ad oves. Si enim securus auditquod ad oves dicitur non ,

« Psal. cxiv, 8, 9.
 ,

44 S. AtJGUSTINI EPISCOPI

est illi cura de ovibiis. Deinde jam et tunc diximus Chari-

tati duo quaedam in nobis esse consideranda
Vestrse, :

unum Christiani sumus

,
quod alterum quod prsepositi ^

sumus^ Quod ergo praepositi sumus inter pastores de- ,

putamur, siboni sumus quod autem Christiani sumus, :

et nos vobiscum oves sumus. Sive ergo Dominus pastori-

bus loquatur , sive ovibus , nos omnia cum tremore opor-
tet audire : nec recedat sollicitudo de cordibus nostris, ut
ploremus ante Dominum qui fecit nos.

III. Audiamus itaque , fratres, unde Dominus oves

improbas corripiat , et quid promittat ovibus suis. « Et

)) vos , inquit, oves meae , haec dicit Dominus Deus'^. )>

Primo ,
quanta felicitas est , esse gregem Dei si quis co- ,

gitet, fratres, etiam in istis lacrymis et in istis tribula-

tionibus magnum gaudium concipit. Neque enim in ejus
grege est, quem lupi possunt flagellare , aut cujus som-
num possunt captare praedones. Uli enim dictum est :

« Qui pascis Israel ^ : )> de quo dictum est : « Non dor-

)> miet, neque dormitabit, qui custodit Israel*. » Vigilat
ergo ille super nos vigilantibus nobis , vigilat et dormien-
tibus nobis. Si ergo de pastore homine securum est pecus
hominis quanta debet esse nostra securitas pascente Deo,
•,

non tantum quia pascit nos, sed etiam quia fecit nos?
Una est nostra solhcitudo quae nobis imponitur
IV. ,

audire vocem pastoris et est nunc tempus audiendi, quia :

illenondum assumpsit tempus judicandi. Qui loquitur

modo tacet. Loquitur enim in prsecepto tacet in judicio. ,

Ideo dicit quodam in loco « Tacui, numquid semper :

» tacebo^? » Quomodo tacuit, cum hoc ipsum loquendo

dixerit? Qui dicit, Tacui^ non tacet : quia,et hoc ipsum

dicere , Tacui , non tacere est. Audio ergo te loquentem
' Videin superiore Sermone n. 3. — * Ezech. xxxiv, 17. — ^ Pj^al. lxxix, "i.

— 4 Id. cxx, 4- — ^'

Isai. xLii, 14.
 ,,

SERMO XLVII , DE OVIBUS IJV EZECH. 45

in lot piaeceptis, in tot sacramentis , in tot paginis , in toL
ILbris : audio denique in hoc ipso quod dicis , « Tacui
» numquid semper tacebo? » Quomodo ergo tacuisti? Quia

nondum dico « Venite, benedicti Patris mei percipite

:
,

» regnum^ » Et nondum dico aliis « Ite, maledicti in :

» ignem aeternum, qui praeparatus est diabolo et angelis

» ejus^ : nondum dico, ut jam praedi-
» et haec ipsa ita

cara. Ultimam sententiam quam dicturus est judex in , ,

tabella scripturus manu sua_, ultra quam sententiam nihil

jam judicaturus est, partes non audiunt : illis foras exeun-
ambae partes atque suspensae,
tibus scribitur. Attonitse sunt
contra quam
qua sententia iUius procedat. 3Iag-
vel pro
num secretum judicis, unde secretarium nominatur. Mag-
nus timor eorum qui in causa sunt quid ille cogitet et 5
,

quid scribat ignoratur : et homo est , et iili de quibus ille

judicat, utique homines sunt. Ille autem Deus noster est,

et nos populus pascuae ejus et oves manuum ejus. Et cum
sit ille Creator, nos creatura^ ille immortalis , nos morta-
les ^ iile invisibilis, nos visibilesj noluit nos in hac vita
latere, quam ultimam sententiam iii fine dicturus sit. Nemo
ante dicit, Damno, qui vult damnare : nemo ante dicit
Ferio, qui vult ferire.
V. Magna ergo lenitas, magna misericordia , magna
raansuetudo : sed si non abutamur patientia ejus ad nos-
tram nequitiam et illo nostra portante peccata nos quasi
; ,

ad faciendum ei onus augeamus peccata peccatis quasi 5

ut ille non iaborat cum portat peccata

plus portet, qui :

nostra, quibus adhucparcit, quia adhuc sustinet illius ,

ostendunt patientiam, nostram cumulant sarcinam. « Igno-

» ras , inquit-, quia patientia Dei ad poenitentiara te ad-
» ducit^? » Patientia illa est, quam taciturnitatem vo-
cat, de qua dicit : « Tacui, numquid semper tacebo? »

> Matt. XXV, 34. — 2 Ibid. ^i. —^ Roin. 11, 4.

46 S. AVGUSTINI EPISCOPl
Ergo cutn argueret quosdam et diceret « Qui prsedicas , :

•»
non furandura furaris qui dicis non adulterandum ,
,
;

)) adulteras, )) etc. ait : « An divitias bonitatis ejus etlon-

» ganimitatis contemnis^? » Quia ille bonus est, quia
longanimis, quia videt et tacet, quia videt et sustinet,
putas iilum iniquum? « Ignoras, quia patientia Dei ad
)) pcenitentiam te adducit? » Et vide si semper tacebit :

qui modotacet. « Tu autem, inquit, secundum duritiam

» cordis tui et cor impoenitens , thesaurizas tibi iram in
)) die irae et revelationis justi judicii Dei ,
qui reddet uni-
)) cuique secundum opera sua^. Ergo tacet, numquid
)>

semper tacebit? Item dicit post quaedam enumerata pec-

cata « Haec fecisti, et tacui^ : » id est, hsec fecisti,
:

et non vindicavi suspicatus es iniquitatem, quod ero

:

tui simihs. Et revera hoc cogitant multi, cum fecerint

multa maia , non tan-
et mali sibi accidere nihil viderint,
lum placent eis facta sua mala, sed etiam Deo placere
putant in tantum procedit impietas, ut et Deum sibi si-
:

niilem existimet impius conteraptor. Et cura Deus eum

ailducat monendo docendo hortando corripiendo ad
, , , ,

similitudinem suam non solum non sequitur similitu-

5

dinem Dei, sed Deum vult ducere ad simihtudinem

suam. Haec est iniquitas major, quam ipsa peccata, a
cjuibus se non corrigit. Suspicatus es iniquitatera, quod
oro tibi similis Et quid sequitur? Arguam te. Quare
?

lioc?« Tacui, nuraquid seraper tacebo?)) Itaque, fratres,

quoniam serrao iste qui de Dei ore procedit, et me ter-
rct, et vos5(oranes enim unam spera bonam haberaus
debemus he illo ofTenso
in illo, et oranes pariter tiraere ,

non inveniamus quod sperabamus, sed experiamur quod

contempsimus :
) audiaraus oranes tanquara oves Dei, dum
loquitur qui tacet, dura monet nos, et nondum judicat
\ Rom. u, ai, etc, — 2 ibid. 5, 6, — 3 Psal, xux, 21*
 SERMO XLVII, DE OVIBUS IN EZECH. 47
nos qui fecit nos, dum vacat audire, dum licet etlegere.

YI. Et vos, inquit, oves meae hsec dicit Dominus

« ,

» Deus, Ecce ego judico inter ovem et ovem, et arietes

» et hircos^ » Quid hic faciunt hirci in grege Dei? In

eisdem pascuis, in eisdem fontibus, et hirci tamen sinistrae

destinati dextris miscentur et prius tolerantur qui sepa- ,

rabuntur et hic exercetur ovium patientia ad similitudi-

,

nem patientiae Dei. Separatio enim ab iilo erit , aliorum

ad sinistram , aliorum ad dexteram. Nunc autem ipse ta-
cet, tu vis loqui. Sed unde dico^ tu vis loqui? Unde ipse
tacet. A vindicta judicii, non a verbo correptionis. Ipse
nondum separat, tu vis separare. Ipse mixta tolerat, qui
seminavit. Si ante ventilationem frumentum vis esse pur-
gatum, tuo vento pessime ventilaberis. Licuerit servis
dicere : « Vis imus , et colligimus ea ? » Stomachati enim
sunt videndo zizania , et doluerunt segeti bonae permixta
zizania j et dixerunt , « Nonne bonum semen seminasti - ? »
» Unde ergo apparuerunt zizania ? » Ille rationem reddidit

unde apparuerunt non tamen permisit ut ante tempus

5

"evellerentur. Quamvis et ipsi servi stomachati adver-

sus zizania consilium tamen et praeceptum a doraino ex-
;

petiverunt. Disphcebant iUa inter segetem : sed videbant

servi, quia si vel in ipsis zizaniis evellendis aliquid sua
sponte facerent , ipsi zizaniis annumerarentur. A domino
expectaverunt praeceptam ,
jussionem regis sui qusesie-
runt ; « Vis^ imus, et colligimus ea? » Et ille, Non. Et
reddidit inde causam : « Ne forte , cum vultis colligere
» zizania, eradicetis simul et triticum. » Sedavit ab indig-
natione, nec reliquit in dolore! Grave enim videbatur
servis esse zizania inter frumentum ; et vere grave erat.
Sed alia est conditio agri, aha quies horrei. Tolera, ad
hoc enim natus es tolera, quia fortc toleratus es. Si sem-
:

TEzecb. xxxiv, 17. — « Matth. xui, 28, elc,

48 8. AUGUSTINI EPISCOPI
per bonns fuisti , si aliquando ma-
habelo misericordiam :

lus fuisti, memoriam. Et quis est semper

noli perdere
bonus? Facilius, si te Deus diligenter discutiat, inveniet
te eliam nunc malum, quam tu te semper bonum. Ergo to-
leranda sunt zizania baec inter frumentum, hirci inter
arietes, hcedi inter oves. Quid autem ille de frumento?
« In tempore inquit, messis, dicam messoribus Golli-
,
:

» gite primura zizania, et alligate in fasciculos ad combu-

)) rendum ea triticum autem meum recondite in hor-

,

» reo. » Transiet ergo agri concretio , veniet raessis

discretio. Exigit de modo Dominus patientiam,

nobis
quara proponit in se, dicens tibi, Ego certe si raodo vo-

luero judicare , nuraquid inique judicabo ? Ego si modo

voluero judicare , nuinquid falli potero ? Si ego qui sem-
per recte judico, et qui falli nonpossura, diflero judicium
meum; tu ignorans quemadraodum judicandus sis, audes
tam praepropere judicare ? Videte, fratres, quemadmodum
illis servis volentibus ante tempus eradicare zizania, hoc
opus nec in raesseconcessit. Ait enira : « In tempore mes-
» sis dicara messoribus : » non ait, Dicara vobis. Sed
quid , si ipsi servi raessores erunt? Non. Nam exponens
omnia singillatira _,
« Messores, ait , Angeli sunt. » Horao
ergo carne septus, carnera portans, aut forte caro totus,
id est, carocorpore, carnalis anirao, audes anteusurpare
officiura alienura ,
quod nec in messe erit tuum ? Hoc de
separandis zizaniis ; de hircis quid ? « Gum venerit Filius
M hominis, et oranes Angeli cura eo sedebit in sede gloriae ,

» suse, et congregabuntur ante eum oranes gentes , et se-

» parabiteas, sicut pastor separat oves ab hoedisi. » Et
veniet, et separabit : veniet raessis , et separabuntur. Modo
ergo terapus separationis non est , sed tolerationis. Nec
ideo ista dicimus, fratres , ut corripiendi dorraiat diligen-
T Matth. xxui, 3i, 32.
 SERMO XLVII , DE OVIBUS IW EZECH. 49
tia : imo vero ne in illud judiciiim incauti veniamus, et
caeci negligentes caecitatem nostram subito nos ad sinis-
tram inveniamus, disciplina exerceatur, judicium non
prsecipitetur.
VII. Quid ergo Dorainus? « Ecce ego judico inter ovem
» etovera, et aiietes et hiicos ^ Ego judico : » magna
securitas, ipse judicat, securi sint boiii. Judicem ipsornm
nullus adversarius corrumpit , nuilus advocatus circum-
venit,nuUus testis illudit. Sed quantum securi sunt boni,
tantum tiraeant mali. Non talis judicat, cui ali([uid abs-
condatur. Numquid enim Deus judicans quaesiturus est
lestes ,
per quos discat quis sis ? Unde potest falli quis sis,

qui noverat quis esses futurus.^ Te iiiterrogat ,non alium

de «Dominus, inquit, interrogat justum et
te. impium ^. »
Interrogat autem te, non ut discat a te sed ut confun- ,

dat te. Habentes ergojudicem talem, quem nemo contra

nos fallit nemo pro nobis sic agamus ut ejus judicium
, 5 ,

venturum non timeamus sed expectemus et desideremus. ,

Numquid enim frumenta tiraent ne mittantur in hor- ,

reura ? Imo optant vebementer, et desiderant. Nuraquid

oves timent, ne ponantur ad dexteram ? Irao nihil eis tara
^tardum est quara donec fiat. Hi vero ex anirao et tota
,

^inceritate dicunt, cura orant : « Veniat regnum tuura^.»

Mali vero hominis in his verbis et cor trepidat , et lingua
titubat. Quomodo enim dicis : « Veniet regnum tuum ? »

,Ecce veniet : qualem te iuveniet ? Sic ergo age , ut secu-

Jrus ores. Et si quid forte inest in conscientia errati atque
peccati , habes iu ipsa oratione raedicinam : « Dimitte no-
:» bis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus
•.» enim Dcns sic te esse debitorem, ut ha-
nostris *. » Voluit
beas debitorem. Peccanuo qui[jpeinimicura te facis Deo:
^ed attende ne forte tu habeas iniraicum. Dimitte, et dimit-
• Ezech. xxxiv, 17. — ^ Psal. x, 6. — 3 jMatili. vi, 10. — 4 Ibid. 12.

CXXV. h
 ::

50 S. AUGUSTIKI EPISCOI'1

tetur tibi. Quod facis qui potes in peccato iiiveniri, hoc in

te faciet qui de nullo peccato poteris judicari. Si autem ut
homo in peccato positus ,
peccatori tuo non parcis , nec
tuam in ilio conditionem respicis , nec de csetero lapsum
tuae fragilitatis horrescis ;
quid tibi facturus est ,
qui tam
securus judicat,quomodo qui nunquam peccat?
VIH. Danda ergo opera est purae conscientiae : et si

fortealiquis inestscrupulus, «Praeveniamus faciem ejus in

» conf essione. » In Psalmo nunc,cum cantaretur,audivimus
« Praeveniamus faciem ejus in confessione. » Praevenia-
mus eum, ne nos ipse praeveniat. Post confessionem non
afferet ultionem , si et tu post confessionem non repetas
iniquitatem. Praeveni antequam praeveniaris. Quia enim
venturus est , certum est : perdes , si non desideras quod
futurum est. Nam et te nolente venturus est. Numquid
eum dilaturus es , recusando ne veniat ? Sicut noverat
horamquajudicari debuit, sic novit ethoram qua debeat
judicare. Veniet ille, tu vide qualis futurus sis. Hodie
inest scrupulus, hodie sit confessio, hodie renunlietur
scrupulo 5 hodie dimittitur, hodie laxatur. Non est ut di-
cas : Deus veniam tu noli differre medicinara
Differt :

tuam. Habes enim ahquid in animo quod te angat et si :

angit, et soUicitat. Utique si in domo tua esset lapis offen-

dens oculos tuos juberes ,
eum auferri de medio ; maxime
si ahquem paulo raajorem hospitem in domo tua esses re
cepturus. Gum ergo Deum invocas, in te vocas 5
quomodo
veniet in te cui locum quo recipias non mundasti ? Sed
, ,

minus idoneus es auferre de corde tuo, quod tibi ipse fe-

cisti? Ipsum invoca, ut mundet ipsum invita, ut intret ;

dum tamen quod facturus es modo facias cum loquitur , ,

monendo , et tacet judicando.

IX. Dixit hic hircos , dixit arietes , et judicat inter eos.
" Psal. xciv, 2.
 »,,

SERMO XLVII , DE OVIBUS IN EZECH. 51

Et quid eis dicit ? « Numquid non sufficit vobis quia bo- ,

» nam pascuam pascebatis ? et reliquias pascuae vestrae

» conculcabatis pedibus vestris et potabatis aquam, quae 5

M subsidebat ^ , » id est ,
quae pura et tranquilla erat, « et
» reliquam pedibus vestris turbabatis : et oves mese con-
» culcationes pedum vestrorum depascebant, et contur-
» batam pedibus vestris aquam potabanf^. » Quid est
hoc? Pascua Dei bona sunt et fontes Dei puri sunt. Ha- ,

bemus hoc in Scripturis sanctis- Quisuntergo, qui quod

tranquillum est inde bibunt et quod mundum est inde •,

pascuntur ; et conculcant rehquias et turbant aquam ut ,

oves ahae conculcatas herbas accipiant et aquam contur-

batara bibant? Et hoc utique videtis disphcere pastori,
qui dicit dum fiunt ista, « Ego judico inter ovem et ovem :

ad hoc utique ne fiant. Sunt muhi qui tranquilie discunt,

perturbate docent , et cum habeant doctorem patientem
saeviunt in discentera. Quam nos enim tranquille doceat
ipsa Scriptura ,
quis nescit ? Venit ergo ahquis , et legit
prsecepta Dei , legit et capit , capit tranquillus de tran-
quillo bibens , et de viridi et mundo pascens. Venit ali-
quis audire ab illo ahquid , indignatur, perturbatur,
tarditatem ahquando serius intelJigentis accusando , tur-
batum facit minus intelligere ,
quod poterat audire tran-
quillus.
X. Nec hoc ideo dixerim, fratres, quia non est ahquando
corripienda duritia, quam ipsa tanta veritatis tranquillitas
corripit , dicens : « insensati et tardi corde ad creden-
» dum ^ ! » si ista fiunt ea dilectione ,
qua volumus cu-
ram incutere hominilius , ad incutiendam dihgentiam in-
tentionis , et ad serenandam forte nubem mentis suae
quam de curis saecuh contraxerunt •, et forte cogitando
alia inutiha ,
quod utUe est audire uon possunt. Deinde
I
Ezech, xxxiY, i8. — 3 Ibid, 19. — * Luc. xxiv, 25.
4.
 ,

52 S. AUGUSXIM El'lSCOPI

etiamsi iu se quisque videat tarditatem , iion siiie causa

ille accusatur , ut Deum roget , et solvat tarditatem , do-

net veritatem. Aut enim si negiigentia nostra minus in-
teiligimusquod audivimus, utique negligentia corripienda
est : aut
tarditas est
si cum f uerit accusata erit unde , ,

rogetur Deus.Nec doctoresergo tales reprehendendi sunt:

sed qui hoc iaciunt animo amaro, animo invido, ipsi con-
culcant pascua , et turbant fontes : quidquiti forte nove-
rint, ita volunt nosse , ut alii non noverint. MaHgnae
mentis homines , tartareo zelo pleni , lividi non in cor-
pore, sed in corde , legerunt et intellexerunt ; cum inter-
rogati fuerint , Multum est ad te , ego tibi ista credam ?
et tu dignus es ista legere vel audire? Quid turbas aquam ?

Ambobus fons manat. Quid conculcas herbas commu-

nes ? Non tu pluisti , ut nascerentur.
XI. Est ahud in his verbis ,
quod non absurde potest
intelhgi. Sunt homines qui putant bene vivendo
sibi in

sufficere conscientiam ^ et non valde curant quid de ilhs ,

alter existimet ^ ignorantes quia cum homo viderit homi-

nem bonae conscientiae neghgentius viventem, passim se
cuihbet et ubihbet conjungentem , habentera scientiam
quod nihil sit idolum , et tamen
recumbentem in idoho ,

conscientia illius cum sit non ad ea

infirma , aedificatur
quae perscrutatur, sed ad ea qure suspicatur '. Neque enim
homo par tuus , frater tuus intrare potest in conscientiam
tuam, quam novit Deus ^. Conscientia tua coram Deo est,

conversatio tua coram fratre tuo : si de te ille ahquid mah

suspicans ,
perturbatus aedificatur ad ahquid faciendum ,

quod te putat facere , cum sic vivis ,

quid prodest ,
quia
venter conscientiae tuae hausit aquam puram , et ille de
tua negligenti conversatione bibit turbatam ?

XII. Et audis tales , cum corripiuntur ne ista faciant

' I Cor. vm, 10. — » Florus ad Galat. i.
 : ,

SERMO XLVII , DE OVIBtS IN EZECH. 53

respondere nobis , et dicere , Apostolus dixit : « Si homi-
» nibus placere vellem , Christi servus non essem^ » Et
hic aquam turbas, pascua conculcas. Attende melius, ne
et libi aquam turbes quod ait Apostohis « Si homini- ,
:

») bus piacere vellem, Christi servus non essem. m Optime

accipio , apostolicam sententiam hbenter agnosco. Sed
ahud non legisti ? « Placete omnibus per om-
in Apostolo
» niaomnibus per omnia placeo non quae-
, sicut et ego ,

» rens quod mihi prodest sed quod muhis ut salvi , ,

» fiant^.M Rursus eiimdem Apostolum non audisti.? « Sine

» offensione estote Judaeis et Graecis et Ecclesiae Dei ^ » ,

Terlio eumdem Apostolum non audisti? « Providemus

» enim bona non sohim coram Deo sed etiam coram
, ,

M hominibus^. » Ait ergo ille « Expone itaque mihi :

» quomodo intelhgam diversa atque contraria : » hac di-

centem Aposlolum « Si hominibus piacere vellem, Christi ;

» servus non essem » hac dicentem « Placete omni- : :

» bus per omnia sicut et ego omnibus per omnia pla- ,

» ceo ^ : » hac dicentem : « Gloria nostra haec est , testi-

» monium conscientise nostrge : » hac dicentem : « Provi-
» demus bona , non solum coram Deo , sed etiam coram
» hominibus. » Si tranquillus audias , si tibi ipsi aquam
tuae mentis non perturbes quantum potero, fortassis ,

exponam. Sunt homines temerarii judices detractores, ,

susurrones murmuratores quaerentes suspicari quod

,
,

non vident_,.qu3erentes etiam jactare quod nec suspican-

tur : contra tales quid remanet , nisi testimonium con-
Neque enim fratres etiam in iilis qui-
scientiae nostrae? , ,

bus placere volumus gloriam nostrara quaerimus aut , ,

gloriam nostram quaerere debemus sed illorum salutem ,

ut si bene ambulamus nos sequendo non errent, imita- ,

• Galat I, lo. ^ ' I Cor. x, 33. — 3 Ibid. 32. — 4 2 Cor. viii, 2i. —
5 1 Cor. X, 33.
 .

54 S. AUGUSTINI EPISCOPI
tores nostri sint, si nos Ghristi-, si autera nos non Christi,
imitatores sint Christi^ Ipse enim pascit gregem suum,
et cum omnibus iDcnepascentibus ipse solus est : quia om-
nes in illo sunt. Non ergo utilitatem nostram quaerimus,
quando placere hominibus volumus sed gaudemus eis :

placere quod bonum est, propter ipsorum utilitatem, non

propter nostram dignitatem. Contra quos autem dixerit
Apostolus hominibus placere Ycliem, Christi servus
: « Si

» non manifestum est » et propter quos dixerit

essera, : :

« Placete omnibus per omnia, sicut et ego oranibus pla-

» ceo per omnia, manifestura est » utrumque diluci- :

dum, utrumque tranquillum utrumque purum, utrum- ,

que non perturbatum : tu tantum pasce et bibe, noli con-

culcare et turbare.
XIII. Nam et Dominum ipsum Jesum Christum magis-
trum Apostoiorum utique audisti « Luceant opera vestra :

» coram hominibus, ut videant bona facta vestra, et glo-

» rificent Patrem vestrum qui in coelis esf^ » id est, qui ;

vos fecit tales. « Nos enim populus pascuae ejus et oves ,

» manuum ejus^. » lUe ergo laudetur, qui te fecit bo-

num, sinon tu, qui per te ipsum non poteras
bonus es j

esse nisi malus. Quid vis autem in contrarium ducere ve-

ritatem ut quando boni aliquid facis te vehs laudari
, ,
5

quando mali aliquid facis, Dominum velis vituperari ? Uti-

que enim qui dixit « Luceant opera vestra coram homini-
:

» bus » ipse dixit in eodem sermone «Nohte faccre justi-

: :

» tiara vestrara corara hominibus ^» Sed sicut in Apostolo

ista tibi contraria videbantur, sic et in Evangeiio. Si au-

tem non perturbes aquam cordis tui , et hic agnosces pa-
cem Scripturarura , et habebis cura eis et tu pacera. Si
autem tu cum eis habere nokieris pacem , tu in te com-
mittis litem tuam, illae non amittent pacem suam. Propter
» I Cov. IV, 16. — 2 Matth. V, i6. — ^ Psal. xCiVj 7. ~ 4 Matth vi, i
 ,

SERMO XLVII , DE OVIBUS IN EZECH. 55

illos enim qui se hominibus jactando commendant , et ita
bonorum operum suo-
ventilant bona opera sua, ut finem
rum in laude hominum ponant eamdemque laudem ho- ,

minum quasi pro mercede computent bonorum operum

suorum de his dicitur « Amen dico vobis, perceperunt
; :

))mercedem suam^ » Contra eos dicitur « Cavete jus- ;

)) coram hominibus. » Proinde se-

tiliam vestram facere
quitur « Ut videamini ab eis. » Ultra on porrexit in-
:

tentionem hic fecit fmem. Nohte sic facere coram homi-

,

nibus quidquid boni facitis ut videamini ab eis, ut ipse

, ,

sit finis operis vestri videri ab eis. Nohte ergo sic ut vi- , ,

deamini ab eis. Hacautem non ibi ponit fmem , ut videa-

mur ab hominibus, coram quibus vult esse bona facta
nostra sed ait : « Luceant opera vestra coram homini-
:

» bus, ut videant bona opera vestra*. » Non quievit,

neque hic remansit sed duxit hinc te sursum et tulit te : ,

a te (caderes enim si esses in te ) et ubi tutus esses^

, , :

posuit te « Videant , inquit, bona opiera vestra et glo-

: ,

» rificent Patrem vestrum qui in coehs est. » Noli irasci

quia ille glorificatur apud illum esto et in illo glorifi- : ,

caberis. « Ut non glorietur, ait Apostolus, omnis caro co-

» ram illo^. » Ergo sine gloria remanebimus ? Non. Ait

enim ipse « Qui gloriatur, in Dominoglorietur"*. » Nam

:

et testimonium conscientiae nostrae ita nobis gloria est,

quia in illo est. Nam si ita est gloria nostra , ut nobis pla-
ceamus, et efliciamur placentes nobis ; valde stulto ho-
mini placet qui sibi placet. ,

XIV. Curemus ergo, fratres, non tantum bene vivere,

sed etiam coram hominibus bene conversari nec tantum ;

habere bonam conscientiam sed quantum potest nostra ,

infirraitas quantum vigilantia fragilitatis humanae, cure-

,

mus nihil etiam facere quod veniat in malam suspicionem

' Mafth. VI, 2. ~ * I<J. V, i6.— J I Cor. i, 29. —4 Ibid. 3t
 :

56 5. AUGUSTINI EPISCOPI
infirmo tratii : ne forte punis^herbas mandendo. et piiras
acjuas bibcndo conculcemus pascua Dei , et oves inlirmtnp
conculcatum manducent, et turbatum bibant. Et vae ,

propter istum qui dicit Egojudico inter ovcm etovem^»

«

XV. « Pro istis haec dicit Dominus Deus ad eos Ecce :

)> ego judico inter ovem fortem , et inter ovem imbecil-

» lam -. » Aliud ahquid dicat. Jam audivimus de his qui
conculcant herbas, et perturbant aquas : audiamus aliud
genus mah, et magnum genusmah. Postea de hircis nul-
lam mentionem semel illos nominavit, ut sciremus
facit :

esse. Ipse enim illos bene novit. Postea sic loquitur, tan-

quam omnes oves sint. Primo quomodo ipse videt, postea

vero quomodo nos videmus locutus est. Hirci enim quia ,

insunt et quia in fine separabuntur

, notum sit ovibus , :

modo tanquam inter ovem et ovem discerno. Non scit nisi

praedestinatione et praescientia oves et hircos , ille solus,
(]ui praedestinare potuit qui prsescire. Modo cjuia omnes ,

sub signoChristi omnes ad gratiam Deiaccedunt,

surit, et

ovem te putas, hircum te forte Deus novit sed tanquam :

ovis audi quod audis « Ecce ego judico inter ovem for-
:

» tem et inter ovem imbecillam. »

,

XVI. « Quoniam lateribus et humeiis vestris impelle-

)) batis et cornibus vestris percutiebatis et omne quod
, ,

)) deficiebat comprimebatis, quoadusque dispergeretis eas

)) foras*.)) Quis hoc non intelhgat ? quis non exhorrescat?
Si nuUse oves foris sunt, non est factum. Si autem multas
oves foraserrare plangimus, vae quorum humeris et late-
ribus et cornibus factum est. Non enira hsec facerent, nisi
fortes oves. Quae sunt fortes? De suis viribus praesumen-
tes. Quae sunt fortes.? De sua justitia glorianles. Non divi-

serunt oves, non foras miserunt, nisi qui se justos esse

dixerunt humeri audaces ad impellendum
: quia non ,

' Ezech. XXXIV, 17. — ' Ibid. 20. — • 3 Ibid. 21.

 ,,

SERMO •XLVII , DE OVIBUS IN EZECH. 57

portant sarcinam Dei : latera mala ,
conspirantes amici
socielas pertinaciae ; cornua erecta , elata superbia : im-
pelle lateribus et humeris , ventila cornibus, mitte foras
quod non emisisti. Certe ipsa tota causa est, quia tu jus-
tus et alii injusti, et indignum erat ut justus esset cum in-
justis ; indignura videlicet , ut frumenta essent inter ziza-
nia 5 indignum ut oves inter hircos pascerent, donec pastor
veniret qui in separando non errat. Ita-ne tu Angelus
eradicans zizania?Non te agnoscerem Angelum eradican-
tem zizania , nec si jam messis venisset. Ante messem non
tu, sed quisqnis fuerit, non est verus. Qui designavit
messores, designavit et tempus. Possent et homines se
Angelosdicere, Invenimus fortassein Scripturisethomines
dictos Angelos , sed tamen ego tempus messis attendo.
Angeb tibi nomen tempus messis non
potes imponere,
potes breviare. Itaque falsum dicis, quia sis quia non- ;

dum venit quando sis. Proinde cum venerit, et veri mes-

sores missi fuerint nescio ubi te inveniant utrum piu'-
, ,

gandum qui in horreo recondaris an aUigandum qui in ,

ignem projiciaris Jdeo enim dico, forte, quia non audeo judi-
.

care. Modo te foris doleo utrum sisfuturusintus, ignoro. :

XVII. Interim audi ex alio Scripturse testimonio de te

scriptum esse, cum vivis ; et noli velle zizania eradicare,

quando tempus non est 5 sed tu ipse intro redi , cum tem-
pus est. Dicit alia Dei Scriptura ; « Filius malus ipse se
» justum dicit *.» Hi sunt humeri et latera et cornua tua.
Male fortis quanto meiius esses infirmus ? Male fortis
, ,

sed non sanus, Male fortis phreneticus caedit et medicum.

Dicis te perfectum ut facias defectum. Quanto potius,
,

quanto utiUus esses infirmus, ut ille te perficeret, qui no-

vit imperfectum tuum ? Apostolus Paulus vas electionis

ne extoUeretur in revelationibus (quod dicere non aude-

» Prov. xxiT, juxta lxx.
 ,

68 S. AUGUSTINI EPISCOPI

remus nisi ipsi dicenti crederemus ,

) « In magnitudine
» inquit^ revelationum ne extollar, datus est mihi stimu-
» lus carnis meae, angelus Satanae, qui me coJapliizet^»
Ne cornua erigeret, colaphizari se dicebat. «Propter quod,
» inquit , ter Dominum rogavi, ut auferret eum a me ; et
» dixit mihi : Sufficit tibi gratia mea, nam virtus in infir-
» mitate perficitur'^. » Quam est ergo utilior infirmitas
quae perficitur, quam illa firmitas quae impellit oves, quae
ventilat ut excludat. Filius ergo malus ipse es, tu te jus-
tum dicis. « Filius malus ipse se justum dicit, exitum au-
» tem suum non abluit. » Attendite, fratres mei senten- ,

tiam quamdam brevem numero verborum sed ingentem ,

pondere veritatis. Justum se dicit, ut exeat et excludat.

Justum se dicit, sed raalus est ideo exitum suum non :

abluit. Quid est, non abluit?Non purgat, non defendit,

non excusat. Quare enim te separasti quare existi? Quare .?

tibi tremit cor, quando audis ex libris divinis « Ex no- :

» bis exierunt sed non erant ex nobis ^

, » si tamen illa :

mala fortitudo qua oves Dei impeUis et impingis , et

,
,

ventilas permittit tremorem ad cor tuum ? Nam utique

,

cum audis « Ex nobis exierunt, sed non erant ex nobis »

: :

ille loquebatur qui in Ecclesia erat. Ecclesia toto orbe

difFusa est , tu quid facis foris ? Neque enim ego annuntio
Ecclesiam toto orbe ditlusam Prophetse annuntiaverunt, :

Apostoli annuntiaverunt , ipse Dominus annuntiavit Ec-

clesiam toto orbe difFasam. Modo cum Psalmus legere-
tur, audivimus : «Non
Dominus plebem suam*.» repeilit

Tanquam quaereretur, Quam? « Quoniam in manu ejus ,

» inquit fines terrae. » Ipse non repellit et tu impellis.

, ,

Impellis ventilas, excludis, jactas traditores

, non pro- ,

bas. Gornua sunt ista ventilantis non mansuetudo pas- ,

centis. Ecce plebs Dei in finibus terrae : ecce plebs Dei

' 2 Cor. XII, 7. — ' Ibid. 8, g. — ' i Joan. 11, 19. — 4 Psal. xcrv, 4-
 SERMO XLVir, DE OVIBUS IN EZECH. 69
gemens et plorans ante Deum _,
qui eam fecit , dicit in

Psalmo ipsi Domino ante qiiem plorat « A fniibus terr?e :

» ad te claraavi, cum angeretur cor meum^» Videquem-

admodum se humiliat in angorecordis. Etquid sibi praes-

titum dicit? In petra exaltasti me. In petra Christo exal-

tasti , non de monte Donato praecipitasti. I nunc, et jacta
cornua , extende latera , infla humeros tuos et irapene ,

oves", et dic : Justus sum. Respondebit tibi Scriptura :

Malus , non justus. « Filius malus ipse se justum dicit. «

Si justus es, quid exis foras ? Quid ejicis foras ? Quid cum
his quos ejicis facis foras? Tanquam ovis hircos fugisti.
Mehus ab ipsis a pastore ad dexteram separaris, quam cum
ipsis ad sinistram confutaris. Hirci erant, tu ovis : pasce-
res cum hircis. Quid te pascua, quid te fontes offende-
rant ? Postrerao quid te ipse pastor offenderat ? qui ad
tempus gregem utrumque perraiscuit qui etiam sibi ^

quandolibet hoc bene facienti, taraen separationem in

finem servavit. Neque enim ille etiamsi raodo separaret,
erraret. Ilie in fmem differt, tu ante tempus separas. Non
expectas fmera nesciens quando tibi sit finis. Unde hoc
, ,

nisi quia et ipsos quos tanquara hircos accusasti, falso ac-

cusasti? Nam si vere accusasses , non te separasses. Tua
separatio , illorum est purgatio. Si zizania erant, quid ea
voluisti ante terapus separare? Gura ipsis perraixtum tri-

ticumesses, et eodem agro radicareris, eadem pluvia ri-

gareris. Quare ergo existi? Numquid invenis causam?

Quos accusas , non convincis : exeundo autera ante tera-
pus , et te separando , ipse convinceris. Vide quia fihus
malus es •, ipse te justum dicis , exitum autem tuum non
abluis. Ego non dico tibi : Tu es potius traditor. Quod si

dicam , facUe probo : sed ideo nolo dicere ,

quia tui fece-

runt , non tu fecisti. Non tibi imputo facta aliena , etiam

' Psal. Lx, 3.
 :

60 S. AUGUSTINI EPISCOPI
tuorum tuum factum attendo quod foris
:
;
es , arguo.
Exitum tuum arguo. Prorsus omnia removeo, quae in vos
dici possunt. Omitto ebriositates vestras, foenus et usuras
super usuras ; omitto greges et furias Circumcellionum ;

omitto haec omnia quaecumque alia quse enumerare

, et
non possum. Non omnes forte apud vos ista faciunt. Ille
qui ibi ista non facit, ille cui displicent ista quae ibi fiunt-,
ipse ergo accedat, ipse loquatur non ei objicio crimen :

alienum abluat exitum suum. Vides quia recte illi dicitur

,

« Fiiius malus ipse se justumdicit. » Dominus enira dicit,

qui verum dicit «Filius malus ipse sejustum dicit.»Non

:

ego sed ipse. Si vultut ego dicam justum, veniat, bonos

,

fructus in cathoiica pace aflerat, in cathohca pace custo-

diat : quia et fructus non est, ubi non est tolerantia. « Et
» fructum , inquit, afferent cum tolerantia ^ » Vis vi-
vere quemadmodum grandinatus sis ? Audi ex aho loco :

« Vcie his qui perdiderunt tolerantiam "^.

»

XVIII. 3Iodoaliquem putatecogitare, quia etssepecontiii-

git, ubi sitChristianus. Motus est, ut sit Christianus, at-
tendit in nomen Christi concurrere genus humanum :

nulla temporah proposita commoditate vult esse Chris-

tianus, non ut Majorem amicum concihet, non ut ad
concupitara uxorem perveniat, non ut ahquam pressuram
hujus saeculi evadat : quanquam multi etiam sic intrantes
corriguntur ingressi. Sed faciamus aliquem cogitantem de
anima sua , et volentem esse Christianum : attendit ubi
duas partes videt ,
quaerit causas ,
quare se illi ab ilhs se-

paraverunt. Respondent ilh, Separavimus nos tanquam

justi a peccatoribus. Quasi vero caeco loquantur audienti
quid dicant non videnti quid agant. Si itaque inspiciens
,

mores ipsorum et ea quae paulo ante commemoravi dicat

, ,

ilhs Rogo vos, justos vos dicitis et ideo vos recle sepa-
, ,

» Luc. vui, i5. — ' Eccli. u, i6.

 SERMO XLVl, DE OVIBCS IN EZECH. 61

rasse contenditis; ((uare apud vos sunt tales et tales? El

illi fortasse quia negare non audent quia ea dicuntur ,

quae oculis objiciuntur. Sunt quidem apud nos tales, sed

nnmquid omnes sumus tales? Optirae. Video ergo teforis
cum peccatoribus : quare non intus? Merces enim sepa-
rationis tuae esse debuit, cum peccatore non vivere. Si fo-
ris sic esses, non haberes, quo-
ut quales te fmgis fugisse
quo modo ferrem separationem tuam. Attendat ergo iste
cupiens esseChristianus, ubi sit , Christianus : videt illos
separatos'quasi a peccatoribus, plenos peccatoribus. Rur-
secundum probabilem vitam
sus attendat Ecclesiam Christi
morum generis huraani secundum quos mores potest ipse ,

eliam veniens de sseculo utcumque judicare videt et hic :

ahquos sobrios aliquos ebriosos aliquos pascentes paii-

, 5

peres aliquos rapinam rerum alienarum appetentes etcae-

, ,

tera taHa : videt hic , videt et ibi. Attendat jam Deum ,

quid
dicat de Ecclesia sua Deum dicentera per omnes
: invenit :

gentes Ecclesiam suam invenit Deum etiara in ista simili-

;

tudine zizaniorum dicentem Ager est hicmundus*. » : «

Non ager est Africa^ sed hic mundus. Per totura mundum
frumentura per totum mundum zizania ( taraen ager est
, ,

mundus seminator , Filiushorainis, messores Angeli, non

principes Circuracellionum ,
) crescere utrumque usque ad
messera : non crescere zizania , etdecrescere fruraenta 5 sed
utruraque crescere usque ad messera. Quara messera? Ip-
sura audi : « Messis est finis saeculi - . » Audit hsec plane,
quid dicit ? Non ero in illa concisione hac
et recte judicans 5

ero bonus ero in nomine ejus cujus ero et bonus ero,

, et :

non rae ipsum bonum faciens ,sed ab illo fieri expectans non j

me ipsura bonura etj ustum dicens,sed ab iilo dici desiderans.

Intrat, fit catholicus. Ecce ipse abluit ingressum suura,
ablue et tu exitura tuum. Non potes : « Filius enim malus
, Malth, XIII, 38. — ^ Ibid. 39.
 62 S. AUGUSTIKI EPISCOPI

ipse se justum dicit, exitum autem suum non abluit. »

XIX. (c Lateribus et humeris vestris impellebatis , et

') cornibus vestris percutiebatis et omne quod defi-
,

» ciebat comprimebatis, quoadusque dispergeretis eas

» foras. Et salvabo oves meas. » Sicut detestanda illorum
iniquitas et crudelitas ita laudanda pastoris nostri
, vere ,

Dei nostri , misericordia : salvabit oves suas. Forte, fra-

Ires mei, quamvis per minimos servos suos, forte per iii-

dignos hoc facit, cum hoc dicimus : Salvet oves suas : au-
diant vocem pastoris sui, et sequantur eum. Non quserant
Ecclesiam ex ore hominum : ex ore Dei quaerant, ex ore
Christiquaerant. lUequemdicitimpium, impiusest^quem
dicitjustum,justusest5quemdicitovem,ovis est; quemdicit
hircum, hircus est. Ipse estveritas, ipse loquatur , abillo
Ecclesia quoeratur. Dic nobis Domine, ubi est Ecclesia
,

tiia? Et ille oranibus : Ubi ego sim, scitis? Respondeant

omnes : In coelo ad dexteram Patris. Integra fides ; hanc
uocui, hanc seminavi; sed per mundum seminavi. Cum
me inquit confitemini in coeio venit vobis certe in
, , ,

mentem ille Psalmus « Exaltare super coelos Deus. » Ec-

:

clesiam quaeritis ? Legite quod sequitur « Et super om- :

))nem terram gloria tua. » Ibi, fratres, ubi dictum est.

« Exaltare super coelos Deus, » de Christo resurgente et
ascendente ^ ibi statim sequitur : « Et super omnem ter-

)) ram gloria tua. » Sponsus in coelo est, sponsain terra

pst : ilie super omnes coelos , illa super omnem terram.
h£eretice, credis quod in coelo non vides, negas quod
in terra vides. Dicat ergo hsec , dicat et audiatur : salvet
oves suas. « Et salvabo jam non , inquit, oves meas, et
» erunt in vastationem et judicabo inter ovem et ovem.» :

XX. «Et excitabo super eas pastorem unum^.» Nonne

ipse in superiori lectione dixerat : «Ego pascara * ?» Modo
' Ezech. sxxiv, 2i. — = Psal. cvii, 6.— 3 Eaech. xxxiv, 23.-4 Ibid. i3.

-*
 :

SERMO XLVII , DE OVIBUS I» EZECH. 63

excitat pastorem unum ille qui pascit. An forte intra tam
parvum intervallum lectionis taedio affectus estpascendo,
et excitavit pastorem , cui commendaret curam ovium ,

ut esset ipse securus ? Audiamus quem pastorem dicit ; et

ibi intelligimus ,
quare et ipse pastor etiam excitato isto
pastore ipse pascat , et solus pascat. « Excitabo super eas
» pastorem unum, et pascet eas servus raeus David , ipse
» pascet eas. » Prophetiaro esse de Christo veniente ad
horaines ex seraine David, cito intelligitis, fratres, si tem-
pora cognoscatis. Iste propheta Ezechiel tempore captivi-
tatis fuit, quae facta est ex transmigratione populi in Ba-
byloniam. A tempore David usque ad tempus hujus
transmigrationis generationes sunt quatuordecim. Ecce
quanto post dicit : « Et David pascet eas. » Si hoc dice-
retur tempore Noe , aut tempore Abraham aut tempore ,

Moysi aut tempore saltem ipsius SaiiHs cui successit in

, ,

regno David recte intelligeremus de ipso David filio Jesse

5

dictum esse hoc, quod ipse futurus esset pastor gregis

Dei cui regnanti populus ille commissus est nunc vero
, :

jam regnaverat Dayid, jam de vita ista exierat jam pa- ,

tribus appositus erat jam pro merito suo quiescebat

, :

quid est quod dicit « Excitabo David, et faciam eis eum

:

» pastorem unum , » nisi quia David ille est, cpii venit ex

semineDavidPQuoraodoergo erigit nobis pastorem Deus?
Quem pastorem unum ? « Et pascet eas servus meus Da-
» vid.» Jamdudura ipse pascebat nos Deus pascebat nos 5

modo pascit nos servus ejus David.Quare tanquam alter?

Nam utique cura ille pascebat Deus pascebat et cum
, :

Deus pascebat , Pater et Filius et Spiritus sanctus pasce-

bat. Modo excitatur, et fit tanquara alter pastor sed non 5

alter. Non alter secundum formara Dei quia in forraa Dei •,

ipse et Pater unus Deus : in forraa autera servi tanquam

alter excitatur , ut pascat ;
quia major est Pater. Audi
64 S. AUGUSTIJSI EPlSCOPi

uuuni pascejilem , et Christum pascentem : « Ego et Pa-

» ter uuum sumus^ » Audi excitari Christum pascen-
tem ; «Pater major me « Unus ergo pascit
esl ^. « Quia ^

» cum in forma Dei esset,non rapiuam arbitratus est esse

)> seqiiahs Deo^, » Excitatur autem, ut pascat quia se- ;

metipsum exinanivit , tormam servi accipiens. Hoc et hic

ipsa verba testantur : « Pascet eas servus meus David. »
Servus , in forma servi. « Servus ,
quia semetipsum exina-
» nivit , formam servi accipiens , jn simihtudine homi-
» num fiactus , et habitu inventus ut homo j humiliavit
» seuietipsum , factus obediens usque ad mortem , mor-
» tem autem crucis. » Excitetur ergo, ut pascat « Prop- :

» terquod, inquit Deus exahavit eum a mortuis, et ,

» donavit ei nomen quod est super omne nomen. » Jam

excitato servo suo David jam excitata forma servi, quam ,

posuit ad dexteram nomen quod est su- suam , donavit ei

per omne nomen. Vide quemadmodum pascat, quam lale

pascat « Ut in nomine Jesu omne genu flectatur, coeles-
:

» tium, terrestrium, etinfernorum*. » Ad quam angustam

partem Jatum possessorem vanitas haeretica impingis ? An
tantum fidis superbis humeris et cornibus tuis ut non ,

congreges ad pastorem sed et ipsum pastorem a grege ,

coneris excludere? « Pascet eas servus meus David. »Au'

dite oves pascentem vos David : audite vocem David pas-
toris vestri, nonvocem latronum, non uluiatus luporum.
« Pasceteas servus meus David. Ipse pascet eas.» Ocom-
mendanda res I « Ipse pascet eas. » Nemo se dicatpascere
prseter ipsum : « Ipse pascet eas. » Qui vult pascere iu ,

illo pascat : quia « Ipse pascet eas. » Deus paulo aute di-
cebat « Ego pascam
: » modo dicit « Ipse pascet eas.» : :

Respondeat Fihus et dicat nobis Utrumque vere dic- , :

tum est : « Ego et Pater unum sumus. » Qui dicit : « Ego

• Joan, X, 3o, — ' Id. xiv, 28. — * Philip. u, 6.-4 IbiJ, 7-10.
 SERMO XLVII, DE OVIBUS IW EZECU. 65
» pascam •, » non mentitur dicendo « Ipse pascet : : » et

cum dicit : « Ipse pascet ^ » non mentitur dicendo : « Ego

» pascam. Non credis , inquit ,
quia ego in Patre, et Pa-
» ter in me est? Philippe, qui me vidit, vidit et Patrem ^»
Recte dicitur : « Ego pascam : » recte dicitur : « Ipse
» pascet. » Distinctio est , non separatio : « Ipse pascet
» eas. » Nolite , oves , expavescere nonrelinquetvos qui :

dixit : « Ipse pascet eas. » Deus pascit, Pater et Filius et

Spiritus sanctus : ipse Deus pascit. Sed distinguenda erat
forma servi : non separanda et alienanda et in aliara per-

sonamconstituenda. Accepit in se Creator creaturam, non

mutatus est Creator in creaturam assumpsit quod non :

erat , non amisit quod erat.

XXI. « Pascet eas servus meus David. Ipse pascet eas,
» et erit eis in pastorem et ego Dominus ero illis in :

» Deum "^.
» Attendite , fratres : videte unitatem deitatis,
et personarum tamen distributionem ^ ne dicamus eum
esse Filium qui Pater est , aut eum esse Patrem qui Filius
est. Ecce dixit : « Ipse pascet eas : » qui paulo ante dixe-
rat, «Ego pascam eas. Et erit eis inquit, in pastorem , :

» egoDominus ero illis in Deum. » Expone nobis, Do-

et
mine nemo aquam turbet quod purum manat de puro
: ,

fonte, potemus. Quid enim quasi singillatim quod dixisti,

« Erit ipse in pastorem, ego ero in Deum : » tanquam
ipse sit Deus noster ? Quare, Domine,
pastor noster, tu sis

tu non es pastor noster, et ille non est Deus noster? Tran-

quille audi esto mansuetus ad audiendum verbum
, ut ,

intelligas. Forte enim modo audit mealiqua aurisdiversa

sentiens , et haeretico veneno tabefacta et irridet me di- ,

centem Patrem et Filium unum Deum cum non irri-

:
;

deat tot millia fratrum habentium animam unam ^ et :

dicit mihi Ecce aperte Deus dicit « Erit eis in pastorem

: :

' Joan. XIV, 9, lo, — ' Ezecli. xxxiv, 24. — ^ Act. iv, 32.
cxxv. 5
66 S. i.UGUSTIM EPISCOPI

» servus meus David, » quem tu ipse Christum intelle-

xisti, nec aliter potest intelligi : rationemenim reddidisti,

haec esse dicta, cum jam dormisset David: «Christus ergo

» erit eis in pastorem; et ego Dominus, ait , ero illis

» in Deum : » ille in pastorem , iUe in Deum. Tu ergo

mihi expone quid est : « Ego pascam ? » Quis dicebat ;

« Ego pascam? » Certe Deus loquens dicebat, « Ego pas-

» cam. » Quomodo non separavit Christum a pascendo,

cum diceret « Ego pascam » sic non separavit Chris-

: :

tum a deitate cum diceret « Ego Deus. » Ecce pastor est :

Christus, pastor est et Pater. Sic Deus est Pater,Deus est

et Christus. Sicut a pastore Christo non separas Patrem_,
sic a Deo Patre non separes Christum. Habet cum Filio
Pater pascendi miserationem habet cumPatre Fiiius di- ,

vinitatis eequalitatem. Sed nisi ita diceret, putares eum

esse Patrem qui est Filius. Ergo et ad unitatem deitatis te

admonuit, et ad personarum distributionem ut quod :

dicit « Ipse pascet

: et ego ero illis in Deum » non se
, ,

separans a Filio pascente nec Filium separans a se domi- ,

nante,etin Patre intelligas Deum Filium, et in Filio

intelligas pastorem Patrem. « Ego , inquit , Dominus ero
M illis in Deum, et servus meus David princeps in medio
» eorum. » Quare in medio eorum ? Quia Verbum caro
» factum est, et habitavit in nobis^ Princeps in medio
» eorum. Inde et raediator Dei et hominum 5 quia Deus
»

cum Patre, quia homo cum hominibus. Non mediator

^omo praeter deitatem 5 non mediator Deus praeter hu-
manitatem. Ecce mediator Divinitas sine humanitate :

non est mediatrix, humanitas sine divinitate non est

mediatrix, sed inter divinitatem soiam et humanitatem
soiam meUiatrix, est humana divinitas et divina liumani-

tas Christi. « Et servus meus David princeps in medio

' Joan, j, 14.
 SERMO XLVII , DE OVIBUS IN EZECH. 67
» eorum. Ego Dominus locutus sum * » non nescio quis :

haereticus « Ego Dominus locutus sum. »

:

XXII. « Et disponam ad eos testamentum pacis* » :

per ipsum utique qui ait « Pacem meam do vobis, :

» pacem meam relinquo vobis ^. » Hoc est testamen-

tum Patris nostri , testamentum pacis. Quselibet hsere-
ditas dividatur inter consortes, pacis haereditas dividi
non Pax nostra Ghristus est. Pax facit utraque
potest.
unum non duo de uno. Ipse enim pax nostra, dixit , qui
,

fecit utraque unum*. Testamentum Dei est, haereditas

pax est. A concordibus consortibus possideatur, non a li-

tigantibus dividatur. « Et disponam ad eos testamentum
» pacis. » Vigilate; haeretici audite a pastore testamen-
tum pacis , venite ad pacem. Irascimini Christianis im-
peratoribus ,
quia testamenta vestra valere noluerunt
in domibus vestris videte quam digna sit poena. Et quid
:

est quod testamentum vestrum non valet in domo vestra ?

Quid est ? quantum est ? Dolor iste admonitio est , non-
dura damnatio. Voluit enim Deus compati testamento pa-
cis suae. Condoies testamento tuo , si non stet testamen-

tum tuura in dorao tua^. Certe moriturus es , et quid

agatur in illa domo postea nesciturus. « In
enim die illa

» perient, inquit, omnes cogitationes ejus^: et non cog-

» noscet amplius locum suum '. » Non ergo sciturus quid
postea agatur in domo tua, cum mortuus fueris; dole£(
tamen non stare testamentum tuum in domo tua. Chris-
tus mortuus resurrexit, de coelo respexit, ut stet testa-
mentum ipsius. Evigiia ex dolore tuo, corrigere ex cru-
ot|ciatutuo. Ligno male curvo nosti calorem solere adhir.
beri : corrigat te dolor iste , nondum est flamma ignis
' Ezech. xxxiv, 24. — ' Ibid. 25. — 3 Joan. xiv, 27. — 4 Ephes. u, 14.
cifl
*- 5 Vide Epistolara xciu ad Vincentium, n. 19. — 6 psal. cslv, 4.-7 Id.
cu, 16.

5.
 , ,

68 S. AUGDSTIMl EPISCOPI
fetenii, tanquam calor foci est admotiis curvo cordi tuo, ut
hinc admoneatur et corrigatur. Dole ,
prorsus recte doles,
non stare tua. Domus Dei
testamentum tuum in domo
cor tuum est. Si vis valere testaraentum tuum in domo
tua, quarenon vis valere testamentura Dei in domo sua?
Dimittis fdiis tuis parietes , et si aliter fdios tuos divisuros
noveris, quam tu disposueris , doles. Deuna dorao vilis-

sima , de tecto ruituro ,

quantam curam habes ,
quantam
solhcitudinem concipis. Queraadmodum ardentibus febri-
bus ,
prementi morbo , ipsi morti urgenti resistis ,
quan-
tuni potes , anhelans verba extrema , ut impleas testaraen-
tura. Quot jusrisperitos consuhs, quantas iraudes ut stet ,

testamentum tuum contra ipsam legem iraperatoris in- _,

quiris ? De proximo tibi respondet Deus Noh fraudes :

quserere ^ uoh calumniosas formulas aucupari vis stare :

testamentum tuum ? Stet in te meum. Doles quia acqui- ,

sitionem tuam toUit ahus ,

quera nolebas : quid de haere-
ditate raeatam lata, tam pia? « In semine tuo benedicen-
)) omnes gentes ^ » Dixi ego servo raeo , dicit tibi
tur :

Deus , et credidit cura hsec non videret tu vides et ne- : ,

gas, Ecce ille factura* testamentum servavit tu apertum ,

discindis. Tunc enim testamentum servatum est, quando

auditum est tunc apcrtum est, quando impletum est.
:

Usque ad raanus tuas servatura est testamentum. Gerte

haeres "vis esse numquid sic tecum contendit cohaeres
:

tuus ut dicat tibi Tolle istam partem ego illam aut,

, : , ;

ToUe tu rainorem, et ego raajorem, Non dicit Simul :

dividamus sed Simul habeamus. Hoc enim vohiit qui

: ,

testatus est. Aperi, et lege. Et clamas Ne incenderetur, :

ego feci : ne incenderetur ego servavi. Ne incenderetur

tu servasli ? Aperi , et vide quia unde incendereris serva-
sti : quamvis te servasse absit ut credara, quem video non
' Gen. xxii, i8. — ' Forte auditum.
'tft
 SERMO XLVII, DE OVIBUS IN EZECH. 69
servare quod jubet. « Et ponam ad eos testamentum
» pacis. »
XXIII. « Et exterminabo bestias malas a terra^ » Bes-
tias, hostes testamenti pacis. De istis bestiis dicitur in

Psalmo : « Increpa feras calami -. » Quid est, ferascalami?

-Bestias adversarias sanctae Scripturae, quia calamo scriptae
sunt. « Exterminabo bestias malas a terra et habitabunt :

» in eremo in spe. » Quid est, « in eremo? » In solitu-

dine. Quid est, in sohtudine ? Intus in conscientia. Magna

solitudo, qua non soium nuUus hominum transit, sed nec
videt. Ibi habitemus in spe quia nondum in re. Etenim ,

totum quod foris est nostrum fluctuat tempestatibus et ,

tentationibus saecuM. Est interior eremus ibi interrogemus ,

fidem nostram •, interrogemus,si est charitas intus videa- :

mus, si non labia sonant, sed et pectus, cum dicimus : « Di-

» mitte nobis debitanostra, sicutetnos dimittimus debito-
» ribus nostris'^.» Si verum sonat, si verum dicimus, ubi

nemo horainum videt, ibi est eremus, ubi requiescimus in

spe ;
quia transit h?ec omnis tribulatio •, et quae spes erat,
fietres, et erit totumnostrum in requie. Jam conspicui
nobis erimus et non erit ovis tanquam abscondita, cogita-
;

tioj et non eriteremus conscientia: « Quia omnes sibi noti

» erunt, et cogitationes suas ignotas non habebunt cum ,

» venerit Dominus et illuminaverit abscondita tenebra-

,

» rum^ et manifestabit cogitationes cordis, et tunc laus

» erit unicuique a Deo*. » Nunc vero vides duos homines
in tribulatione, cor ipsorum videre non potes. Forte alius
conscientia mordetur, alius in conscientia, tanquam in
eremo ,'
requiescit. « Et habitabunt in eremo in spe et :

» somnum habebunt, » id est, quietem tanquam alienatis

sensibus ab omni strepitu sseculi, intus iln requiescent,

» Ezccli. xxxTv, •>5. — ' Psal. lxvii, 3i. — 3 Mnttli. vi, i2. — 4 t Cor.
 1
70 S. AUGUSTINI EPISCOPI

V m rivis. » In ipsa intus eremo sunt rivi quidam memo-

riae manantes,liquores divinosscaturientes exmente Scrip-
turam tenentis et recolentis. Etenim quod legisti, quod
audisti , si purum et liquidum et sanctum memoriae man-
daveris 5 cura coeperis in illa interiore eremo , id est , in
bona conscientia requiescere , eliquatur de interioribus
mentis tuae, et manatquodam modo recordatio verbiDei,
et cum cseteris requiescis in spe , et dicis : Verum est, bene
mihi est , ipsa est spes mea hoc mihi
, promisit Deus, non
mentitur , securus sum. Et ista securitas somnus est in
rivis Et somnum habebunt in rivis. »
: «

XXIV. « Et dabo eis in circumitu coUis mei benedic-

» tionem^. » Mons licet sit , collis licet sit, in circumitu
ejusbene sit nobis. Collis ipse Christus est. Sic enim ipse
in medio nostrum , nos sumus in circumitu ejus. Jam
dudum enim dixerat « David princeps in medioeorura'. »
:

Et quia princeps, ideo coUis ienis, non arduus et diffi- :

eilis ascendenti sed si non de alto pedes ponat. « Et dabo

:

» eis in circuraitu coUis mei benedictionem et deferam :

» imbrem in tempore suo, wpluviam verbi Dei. Estenim

et imber malus, qui dejicit domum super arenam consti-
tutam , cui magnum est ut resistat domus supra petram
fundata enim imber est ruinam quaerens
^ : tentationis ,
, j

non terram talis imber iste

rigans. quem se di-
Non erit ,

citdeferre Dominus. Quid enira ait? « Imbres benedictio-

» nis erunt. » Suspectum te fecerat nominatus imber :

imbreserunt benedictionis , nontentationis. « Imbres be-

» nedictionis erunt. »
XXV. Et vide quo proficit ille imber. « Et ligna quae
» incampo sunt, dabunt fructum suum*. In campo, » in 1(

planitie quadam, non in arduis in facilitate quadam vitae, 5

> Ezech xxxiv, 26. — ^ Ibid. 24. — ' Mnltli. vii, 9.7. —4 Ezech.
xxxiv, 27.

i
 SEUMO XLVII, DE OVIBUS IN EZECH. 71
Facilitatem qnamdam vitae liujus , nihil in se habentem
ardui, laboriosi, diflicilis, campum dixit : qualis est vita
raultorum fidelium in Ecclesia Dei , habentium conjuges,
fdios, domos suas^ velut in campo sunt ligna, arduum
nihil ascendere valuerunt. Sed accipiant imbrem, dabunt
et hisc ligna fructum suum. Horum lignorum fractus
est Frange esurienti panem tuum , et egenum sine
: «

» tecto induc in domum tuam*. » Talibus lignis dicebat

Apostolus « Non quia qusero datum, sed requiro fruc-

:

» tum'*. » Et lingua quae in campo sunt, dabunt fructum

» suura » etsi non habent majorem , habent tamen

:

quemdara suum. « Et terra dabit generationem suam » :

tota terra. « Et inhabitabunt in terra sua. » Jam campi,

coUes, montes dabunt generationes suas. Quid potest
campus ? quid potest colHs ? quid potest mons? Solus agri-
cola agnoscatur. « Et habitabunt in terra sua in spe. »
Videtis quia ea promittit, quae hoc tempore donat nobis.
Quandiu dicit « in spe » adhuc in hoc terapore intelligo.
,

Cum enim pervenerimus ad promissa , jam non erit spes,

sed res ipsa erit.

XXVI, « Et scient quoniam ego sum Dominus, in eo cum

» confregero furcas jugi eorum^ : » furcas quibus premi-
tur colkira eorum. Doraine, frange furcas, qnibushaere-
tici premunt colla infirmorura. Quid enim tam angustum
et furca compressum quam Noli audire Christum, audi
, :

me ? Reraove furcam , respirare perraitte. Nescio quid di-

cas. Audio vocem pastoris mei : « Per omnes gentes, in-
» cipientibus ab Jerusalem^. » Sine me sequi pastorem.
Quid premis ? ToUe furcam de collo meo toUam jugum ,

lene Domini mei. Haec audit, et premit. Domine, non vult

hrereticus furcam suspendere , tu furcam frange. Crax

I Isai. Lviu, 7. — ' Philip. iv, 17. — • ' Ezech. xxxrv, 27. — 4 Luc.
XXIV, 4?-
 ,

72 '
S. AUGUSTINI EPISCOPI
Domini sursum levat, furca haeretici deorsum premit. Sed
confringentur :(i In eo cum confregero furcas jugi eorum.»
Dominationem enira suam volunt hominibus imponere
volentes eos esse sub se, non sub Deo. « In eo cum con-
» fregero furcas jugi eorum et eximam eos de manu :

)) eorum, qui eos in servitutem redigebant. Quid est, )>

« In servitutem redigebant ? » Ad peccatum eos cogebant.

« Omnis enim qui facit peccatum, servus est peccati*. »
Videte quid eis persuaserint, fratres, ut dicant : lUi de
nobis reddent rationem : nos oves sumus, quo duxerint
sequimur-. Ovis es? Pastorem audi, non lupum.
XXVII. « Et non erunt adhuc in vastationem genti-
)> bus^. )) In omnibus enim gentibus non desunt, ahi hic,
alii ibi : non iUi ibi qui hic ; sed tamen non desunt furcis
prementes colla fidehum nec hic nec ibi. Dissentiunt , ,

inter se, contra unitatemomnes consentiunt.Unitas autem

non dissentit a se sed contra oranes dissentientes a se
•,

ubiquepugnat, ubique laborat sed est requies in ererao. :

« Et non erunt adhuc in vastationera gentibus et bes- ,

))tise terrse jam non comedent eos. Audientes vocem )>

pastoris, eruentur a dentibus luporum. Bestise illsecalami

non comedent eos , volentes ad sensum suum convertere

Scripturas , ab apertis Scripturis avertentes aures ; volen-
tes se audiri , et Scripturas non audiri. «Et bestiae terrae

)) non comedent eos, et inhabitabunt in spe. )> Videte

quoties ostendat, quia quod nunc proraittit , hic prorait-
tit Deus de rebus loquitur, quas adhuc hic exhibet. « Et
:

)) non erit qui eos terreat. » Quomodo non erit qui eos
terreat? Non erit prorsus. «In Doraino confido.)> Jam cum
cceperit dicere horao « In Deo laudabo sermonera, in :

))Domino laudabo verbura non in me ^. » lUe laudat :

' Joan. Yiii , 34. — ' Vidc superiorem Serrnoneni, n. 2r. — ? £;!ecli.

XKXIV, 28. — 1 P<:al. I.V, 1 I,

 ,
:

SERMO XLVII , DE OVIBUS IM EZECH. 73

verbum Quod vobis dicimus credite:nos
iii se, dicentes :

laudamus verbum Domino dicentes Quod nobis di- in ,

,

citur a Domino credamus. Non erit qui nos terreat; quia :

« In Deo laudabo sermonem, in Domino laudabo verbum

))in Deo speravi, non timebo quid faciat mihi homo Non :

)) erit qui eos terreat. ))

XXVIII. «Etexcitabo eisplantariumpacis^))Testamen-

tum pacis plantarium pacis. Germinet quod plantat Deus,
,

et extirpetur quod serainavit heereticus. Quod plantavit

Deus de se , de Ecclesia sua : de se in coelo , de Ecclesia
in terra de se super omnes coeios, de Ecclesia per omnes
;

terras hoc plantavit Deus. Veni autem huc, esto in parte

:

Donati in sola Af rica est Ecclesia non plantavit Deus

, :

non agnosco plantam Dei. Eradicandum est quod loque-

ris, non riganduni. « Et excitabo eis plantarium pacis :

» et jam non erunt qui exterminentur fame in terra. )>

Vere, fratres quia fames est quaerite et videte quantam

,
:

famem patiantur et quod pejus est circum os habent : ,

escara sed non manducant prorsus quomodo segri fasti-

, :

dio saepe moriuntur non quia deest quod comedant

, ,

sed quia comedere nolunt et aversantur. Nam utique et

Scripturae ista loquuntur : et hic utique et ibi sonat Psal-
mus : « Commemorabuntur et convertentur ad Dominum
)) universi fmes terrse, et adorabunt in conspectu ejus
)) universae patrise gentium-. )) Ecce esca est posita in

vasculo : si sanus esses et manducares, numquid ibi rema-

neres Et jam non erunt qui exterminentur iame in
? «

)) terra et jam non portabunt maledictum gentium.

, )>

Vere fratres, in tantum culmen in nomine Christi erecta

,

est Ecclesia utjara confundantur omnes maledici nec

, ,

audeant maledicere. Hoc solum ilhs reraansit, quod conira

nos dicant : Quare inter vos non consentitis ? Gentiles
• Ezech. XXXIV, 39. — » P^^al. xxi, 28.
 ,

74 s. AuGUSxmi episcopi

pagani qui remanserunt, non habentes quid dicant contra

nomen Christi , dissensionem Christianorum Christianis
objiciunt.Ergo quicumque ab haereticis transierint ad
Catholicam ^ non habebunthoc opprobrium gentium nec ;

portabunt maledictum dissensionis quia permanent in ,

radice unitatis, in plantatione charitatis : « Non porta-

» bunt maledictum. »

XXIX. « Et scient quoniam ego sum Dominus Deus

,

)) eorum , et ipsi populus meus domus Israel dicit Dom_i- ,

)) nus Deus ^ )> Ecce sunt oves, ecce est et vinea. Quomodo
cum de vinea loqueretur Isaias , arguens quamdam vi-
neam malam -, ne diceret vitis : Non intellexi 5 exposuit in
fnie dicens Vinea autem Domini Sabaoth, domus Israel
: «

)) est :» nedicerent Non nobisdictum est, sed vineae nescio

:

cui. Sic et hic , cum locutus esset de ovibus , ad extremum

ne quis dicat , Forte sunt aliquae oves Dei nescio ubi
quas curat Deus , et ego iilas non novi quanquam absur- :

dus est nimis humano sensui qui ista cogitaverit tamen :

pastor ille compatiens infirmis usque ad tales cogitationes

descendit , et quae essent oves ejus , apertissime exposuit.

« Et vos oves meae, et oves gregis mei homines estis ^. » ,

Sed qui homines? omnes homines? Non. « Beatus enim

» cujusestDominus Deusspesejus'*. » Et, « Quam bonus
» Deus Israel rectis corde ^ Beatus vir cujus est Dominus 1

» Deus ipsius^. »

XXX. Super omnes est Deus tamen nescio quomodo :

non facUe quisquam audet dicere, Deus meus, nisi qui in

eum credit et qui eum diligit ipse dicit, Deus meus''.
, :

Tuum tibi fecisti cujus es hoc amat ipse. Prorsus dul-

: ,

cedine affectustui, etsecura et praefidenti dilectione dic,

Deus meus. Securus dicis, verum dicis : cpiia tuus est, et
» Ezech. xxxiv, 3o. — > IsaJ. v, 7. — * Ezech. xxxiv, 3i. —4 Psal.
xxxix, 5. — ^id, Lxxu, I. — 6 id. cxLV, 5. — 7 Florus ad Rom. i.
 ,,

SERMO XLVII , DE OVIBUS IU EZECH. 76

non fecisti ut non sit Deus
alterius. Non enim sic dicis ,

meus quomodo equus meus. Equus enim tuus est non

5
, ,

equus alterius. Deus et tuus est et ejus qui sic dixerit ,

Deus meus, quomodo tu dicis. Singuli dicunt,Deus meus,

et Deus meus ille omnium est communiter omnibus se
: ,

ad fruendum prsebens in omnibus integer , in singulis

,

integer. Non enim qui dicunt Deus meus singuli divi- , ,

dunt inter se. Si sermo iste quem jacto lingua , et sono

constante litteris et syllabis , totus ad singulos pervenit
nec dividunt illum inter se qui audiunt 5 si sermo ad au-
res corporis corporaliter sonans , in propinquo clarius , in
longinquo languidius, ab omnibus tamen audientibus
totus excipitur, non inter se syllabatim eum dividentibus,
sed omnibus totum accipientibus : quanto magis ille Deus
ubique prsesens implens omnia, non propinqua clarius_,

et longinqua languidius , sed pertendens a fine usque ad

finem fortiter, et disponens omnia suaviter^^ aequaliter
possidetur ab omnibus ? Lux ista , fratres mei , certe cor-
porea de coelo fulget, oritur, occidit, circumit, dc
,

loco in locum mutatur tamen procedunt in eam et diri-

:

guntur omnium oculi , et omnium oculi pariter eam pos-

sident , non eam dividunt •, nuUus in ea dives limitem
fixit, nec prior prseoccupando ut videret, oculos pauperis
aut exclusit^. aut angustavit. Dicatpauper, Deus meusj
dicat dives Deus meus minus ille habet y plus hic ha-
, :

bet sed argentum non Deum. Ut perveniret ad Deum

; ,

Zacchseus dives , dedit dimidium patrimonii sui - ut per- :

veniret Petrus, retia et navem dimisit^ \ ut perveniret vi-

dua, duo minuta dedit^-, ut perveniret pauperior, cali-
cem aquse frigidae porrexit ; ut perveniret penitus pauper
et egenus, solam bonam voluntatem tribuit^. Diversa

' Sap. viu, r. — •»

Luc. xix, 8. — 3 Matth. iv, 22. —4 Luc. xxi, 2. —
5 Matth. X, 42.
76 s. AxiGrsTiBri episcopi

dederunt , sed ad iinum pervenerunt ,

quia non diversa
amaverunt. Sic et vos homines oves Dei, oves gregis Dei,
nolite perturbari temporalibus diversitatibus vestris, quod
alii in honore , ahi sine honore , ahi cum pecunia , ahi
praeter pecuniam , ahi pulchri corpore , ahi minus pul-
chri, ahi aetate fessi , ahi juvenes , ahi pueri , ahi viri , ahi
foeminae : Deus omnibus sequahter adest. Ille apud eum
plus habet loci, qui plus attulerit, non argenti, sed fi-

dei. « Et vos, inquit, oves meae , et oves gregis mei, ho-

)) mines estis^ et ego Deus vester , dicit Dominus Deus. »
O beatos nos tah possessione , et tah possessore ! Nam et
possidet nos , et possidemus iUum : possidet nos , ut colat
nos j
possidemus illum , ut colamus illum : sed nos coh-
mus lanquam Deum , ille coht tanquam agrum : ille nos
coht , ut f ructum afFeramus 5 nos eum cohmus , ut fruc-
tum domus. Totum ad nos recurrit, ille nostri non eget.
« Dabo tibi inquit haereditatem tuam et possessionem
, ,

))tuam fmes terrae ^. Ecce possessio ipsius sumus. « Do- ))

» minus, inquit ,
pars haereditatis mese , et cahcis mei^. »

Ecce possessio nostra est sed tamen qua distinctione ? :

Vos homines estis, ego Dominus Deus vester, dicit Do-

minus Deus noster.
' Psal. iij 8, — ' Iil. XV, 5.
 SERMO XLVIII, DE VERBIS MICHJEiE. 77

k\i\/\iv\i\nMvtn/*i\i\/\i*i%nivv%i\n/\f%/v\rkiww%Mn/wwi\/ii\/%yMi\i\/\^

SERMO XLYIIP.

De verbis Michaeae prophetae cap. vi(ll) : Qidd dignum

offeram Domino etc. Deque Psal. lxxii. Quam bo-
nus Israel Deus etc.

I. Lectione divinorum eloquiorum , cum recitarentur,

audivimus. Ea nobis est materies loquendi proposita inde ^

sapere debemus, inde seminare quod sapimus adjuvante ,

illo in cujus manu sunt, sicut scriptum est , et nos et ser-

mones nostri -. Nec frustra alio loco scriptum est « In :

» Domino laudabo sermonem in Doraino laudabo ver- ,

» bum ^. » Hoc laudatur in Domino quod dat Dominus. ,

Quamvis ergo infnmi simus, vasa tamen sumus ejus :

capimus quantum possumus communicamus sine livore ,

quodcapimus. Suppleatille incordibus vestris, quodnos

minus fecerimus "quia et quod operamur in auribus ves-
:

tris ,
quid est , nisi ille totum agat in cordibus vestris?
II. Lectio prima prophetica quid nobis commendaverit,
me comraemorante recoHte. « Quid dignum , inquit of- ,

» feram Domino*? » Quaerebat homo sacrificiura quo

placaret Deum, vel quo placeretDeo « Curvabo, inquit, :

» genu Deo excelso placabo eum in milhbus taurorum

, ,

» aut in denis miUibus caprarum pinguiura aut ofFeram ,

» Deo fructura ventris raei pro peccato animse mese ^ ? »Pri-

mogenita inquit mea ofFeram Deo raeo pro peccato ani-
, ,

» Alias Je Tempovc •SSG. — ' Sap, vii, 16, — ^ Psal. lv, 11. — -i Mi-
clu-cffi VI, G. — 5 jljij. ^.
78 S. AUGVSTINI EPISCOPI

mse meae? « Respondelur tibi, ohomo. » homo, aquo

respondetur, nisi a quo respondetur , nisi aquo factus est

homo ? Respondetur ergo tibi, o homo ,

quaerenti quid
offeras Deo , et unde places Deum , vel unde placeas Deo.
« Respondetur tibi quid sit bonum ; aut quid aliud Do-
» minus exquirat a te, nisi ut facias judicium et justitiam,
» et diligas misericordiam, paratusque sis ire cum Domino
» Deo tuo^. » Quserebas quid offerres pro te : offer te.

Quid enim Dominus quaerit a te , nisi te ? Quia in omni

creatura terrena nihil melius fecit te. Quaerit te a te, quia
tu perdideras te. Si autem facias quod jussit, invenit in

te judicium et justitiam : judicium primo in te ipso ,

jus-
titiam ad proximum tibi. Quomodo judicium in te ipso ?
Ut displiceas tibi quod eras, et possis esse quod non eras.
Judicium , inquam de te ipso in te ipso sine acceptione
,

personse tuse , ut non parcas peccatis tuis , nec ideo tibi

placeant ,
quia tu facis : nec te laudes in bonis tuis , et

Deum accuses in mahs tuis. Hoc enim est perversum ju-

dicium , et ideo nec judicium. Ut enim ostenderet Deus
perversum judicium non esse judicium , non ait : Quid
Dominus quaerit a te , nisi facere rectum judicium sed :

« facere, inquit, judicium. » Si enim rectum, tunc ju-

dicium autem perversum, non judicium sed vitium.
: si ,

Quid ergo faciebas quando te perdideras , et post tuam

,

perditionem ibas-, ibas, et non redibas?Quid faciebas?

Scio quid faciebas : id bonis tuis te laudabas, in malis tuis

Deum blasphemabas. Hoc estperversum judicium, etideo,

ut dixi, nec judicium. Vis ergo facere rectum judicium,
hoc est judicium ? Illud quod faciebas , corrige praepos-
tera , et rectum erit. Quid est , Corrige? Deum lauda in
bonis tuis , te accusa in mahs tuis. Cum tibi ergo perver-
sus displicueris , teque illo qui creavit adjuvante correxe-
' Michaese. vi, 8.
 SERMO XLVIII, DE VERBIS MICH^^. 79
ris, rectus servabis justitiam. Placebit enim tibi Deus, si

rectus fueris. Non discrepabis a recto, nisi pravus atque

perversus : rectus autem recto convenies , et sine dubio
dbi placebit Deus. Quando enim displicebat, perversitati
tuae displicebat.

III. Audi sanctum Psalmum : « Quam bonus Israel

» Deus rectis corde ^ ! » Iste qui hoc dicit in Psalmo :

Displicuerat Deus ? Absit a me ut arguam, et non po-

illi

tius confitendi credam. Ecce audite mecum , et conside-

rate quid dixerit. « Quara bonus Deus , inquit Israel » , !

Quibus? « Rectis corde. Mei aulem, » inquit, quando

non eram rectus corde « Mei autem pene commoti sunt :

» pedes, paulorainus effusi sunt gressus mei. » Quod est,

« commoti sunt pedes hoc est « Effusi sunt gressus - : » ,

» mei. » Quod est, « pene » hoc est, « paulorainus. » :

Quid itaque ait « pene , paulominus commoti sunt pe-

:

» des mei , effusi sunt gressus mei ? » Pene , inquit lap- ,

sus sum pene ,

cecidi. Unde in tantura pericuium perve-
nisti? Quia zelavi, inquit, in peccatoribus , pacem
«
» peccatorum intuens^. Zelavi, inquit, in peccatori-
» bus intuens pacem peccatorura » hoc est , malos ho- :

mines videndo fehces , titubavi sub Deo , pene cecidi a

Deo. Ecce unde illi dispHcuerat Deus quare mali habent ,

bona?
IV. Denique videte verba titubantis , quse apud se di-
xerit : « Ecce ipsi peccatores* : » In ipso Psalmo verba
sunt titubantis ; « Ecce ipsi peccatores in saeculo obtinue-
» runt divitias. Etdixi, Quomodo Deus^? » Ipse scivit

dicit in Psalmo , ipse loquitur , cui nondura recto Deus

displicuerat ,
quod mah abundarent bonis. « Quoraodo,
» inquit, scivit Deus, etsi est scientia in Altissimo ^ ? » Vi-
» Psal. Lxxu, I. — ' Ibid. 2. — ^ Ibid. 3.-4 Ibid. i2. — ^ Ibid. ii.

— ti
Ibid.
 ,

80 S. AUGUSHWI EPISCOPI

dete adhuc quid adjungat; videte quemadmodum titu-

bando propinquet casui, et sit vicinus perditioni 5 videte,
inquam quid adjungat
,
: « Numquid vane justificavi cor
» rneum, et lavi in innocentibus manus meas ^ ? » Perdidi,
inquit, totum quod bene vixi. « Justificavi cor raeum, lavi
» in innocentibus manus meas^, » ad hoc ut mah sint

felices, et ego tribuler. « Et fui, inquit, flagellatus tota

» die"^. » Gaudent illi, et ego flagellor : gaudent qui blas-
phemant Deum , flagellor qui colo Deum. Quomodo scivit

» Deus ? » Hinc titubavit hinc pene cecidit , , hinc puta-

vit ad Deum res humanas non pertinere.
V. Gura ergo hoc putaret, non recto, sed perverso
corde , et quasi verisimih ratione duceretur propter istara
inconvenientiam credere ad Deum gubernationem rerum
huraanarum non pertinere placuerat illi sic prsedicare 5 ,

hoc asserere, hoc docere revocatus est sanctorum aucto- :

ritate et praedicatione. Videte enira verba ejus : « Si dice-

» bara , inquit Narrabo sic ^ » praedicabo
; Si dicebara : ,

sic, docebo sic^ dicam hominibus ad Deum curam rerum

huraanarum non pertinere. « Si dicebam Narrabo sic : :

» ecce generationem ffliorum tuorum reprobavi. » Quo-

modo ergo narrabo sic ? Non sic narravit Moyses , non sic

narravit Abrahara, Isaac et Jacob ; non sic narravit Jere-

mias, non sic Isaias, non sic caeteri Prophetae. Isti autem

omnes filii tui. Ego ergo si narrabo sic, generationem filio-

rum tuorum reprobabo.
VI. Quid ergo faciam ? « Suscepi cognoscere. Suscepi
» inquit , cognoscere ^ : sed magnum est hoc cognoscere,
diflicile est cognoscere. « Hoc , inquit, postea quam dixi :

« Snscepi cognoscere : hoc labor est ante me » quomodo :

cognoscam et justum Deum esse, et res humanas nosse,

et perversis bene esse ^ rectis ahquando raale esse. « Quo-
• Psal. Lxxii, i3. — 2 Ibid. i^. — ^ Ibid. i5. — 4 Ibid. 16.
 ,
:

SERMO XLvm, DE VERBlS MlCHjtA. 81

)) niodo sit justum, suscepi cognoscere, et labor est

» anteme. »
VII. Quo usquelabor? « Donec introeam in sanctuarium
)) Dei et intelligam in novissima ^
, . » Intra ergo in sanctua-
rium Dei, anima fidelis; intra in sanctuarium Dei, animapia,
cui non displicetDeus in malis tuis, et in bonis raalorum cui
non displicet Dens. Et si nescis qua ratione fiat crede ,

non injuste fieri quod sinit aut facit Deus. Humafia ra-
tione ducebaris , divina auctoritate revocare , et crede ali-
quid ibi esse quod te latet. Nam Deum perversum et ini-
quum esse non posse, fide certissima credendum est. Sic
intrans fide in sanctuarium Dei, intrans credendo, discis
intelligendo. Sic enim ait : « Donec introeam in sanctua-
» rium Dei , » quo intrat fides : et post fidem quid ? « Et
)) intelligam in novissima. » Venient novissima ,
quando
nuUi bono male nulli malo erit bene. Venient in-
erit , ,

quam , novissima quando discernenlur pii ab impiis

,

justi ab injuslis, laudatores Dei a blasphematoribus Dei :

venient quando discernentur , ut nulli , sicut dictum est

bono sitmale, nulli maio sit bene. Quare ergo modo non
sic? Forte et modo sic : sed quod nunc est in occulto,
post erit in manifesto.
VIII. Ingredere mecum, si potes , in sanctuarium Dei
forte ibi, sipossum docebo te imo disce mecum ab eo
, :

qui docet me, etiam nunc malis non esse bene, et melius
esse bonis quam malis; quamvis nondum venerit bonorura'
plena nondumque venerit malorum poena novis-
felicitas,

sima. Forte intelliges mecum, non esse bene malis. Rogo

enim te, et qusero abs te: Tibiquare male est? Respon-
surus es : Egestas angit ,
premit difficultas , dolor fortasse
raembrorum, timor ab inimico. Tibi ideo male est, quia
pateris mala^ et bene est illi, qui est ipsum malum ? Mul-
' Psal. Lxxn, 17.
cxxv. 6
82 S. AUGVSTINI EPI6COPI
tum iuterest inter malum esse, et malum pati. Tu quod pa-
teris non es malum enim pateris sed tu malus non es.
: ,

Malum inquam pateris sed tu malus non es ille au-

, , 5 :

tem malum non patitur, et malus est. Noliergo falli, noli

falli non potest fieri ut tibi male sit qui pateris maium
:
, ^

et illi hene sit, qui est malus. Cum enim est malus, pu-
tas quia non patitur malum, cum patitur se ipsura? Tibi
male est, quia malum alienum pateris in corpore tuo et 5

illibene est , qui malura se ipsum patitur in corde suo ?

Tibi male est, quia malam habes villam? et bene est illi,
qui malam habet animam ? Esto bonus, qui habes bona.
Bonae sunt divitiae bonum est aurum bonum est argen-
, ,

tum, bonae faraihae, bonae possessiones omnia ista bona :

sunt, sed unde facias bene non quae te faciant bonum. ,

Habeto bona quse te faciant bonum. Quae sunt inquis

,
,
,

isla? Facjudicium, fac justitiam. Bonasuntquae habes :

fac judiciura, fac justitiam esto et tu bonus inter bona :

tua. Erubesce bonis tuis : esto bonus mansurusinterbona

peritura. Erubesce bonis tuis :noli esse malus in eis, ne
pereas cumeis. Caetera quomodo se habeant, fratres mei,
quomodo sit servanda quomodo diligenda mi-
justitia , et
sericordia , et quomodo debeat quisque paratus esse ire
cum Domino Deo suo, alio tempore , donante Domino,
disputabiraus vobis. Tenete rae debitorem, ne diu habea-
tis fatigatorem , sed pro viribus meis adjutorem.
 SERMO XLIX, DE VERBIS MICH^^. 83

*/vvvvvv«Aa\«vvvvv\vvvvvvvv\«vvv\a%/««vv\%ivvvwvvvvvwvvwiwvvvvvtiWVWVVVVVVVM

SERMO XLIX*.

in eumdem Michcece locum, de justitia quce facienda

jussa est et in Matth. xx, de conductis in vinea.
:

Habitus ad mensam sancti Cypriani , in die Dominico.

I. Lectiones sanctas plures, cuin recitarentur , audivi-

miis , et de liis quod Dominus luerit
nos oportet dicere ,

doiiare dignatus. Sed lectionum oranis auditor quod re-

itius lectum est magis meminit et ut inde aliquid a ,

Ljactatore verbi dicatur expectat. Cum ergo ultimum sit

sanctum Evangelium recitatum, non dubito cxpectare
Charitatem Vestram , ut de ista vinea , et de conductis ,
et de mercede denarii aliquid audiatis^. Sed ego raemini
superiore Dominico quid promiserim. Gum enim de sancto
Propbeta quod lectum fuerat aliquid exponere voluis-
sem lectum autem fuerat, quaerenti horaini quibus sa-
;

crificiis-placaret Deum, renuntiatum esse nihil ab illo

Deum queerere, nisi facerejudicium et justitiam, et dili-

gere misericordiam ^ paratumque esse ire cum Doraino
,

Deo suo tractavi, quantum potui, de judicioj tantum-

:

quc sermo productus est ut non remaneret temporis spa-

,

tium, quo possem de caeteris disputare. Undeme promisi

ihodierno die de justitia esse dicturum. Sed cjui expecta-
ibatis, ut de Evangelio loquerer, nolite vos putare frau-
datos. Opus enim in illa vinea, ipsa est justitia.
IL Putate ergo vos esse conductos. Qui pueri venerunt,
' Alias deTempore 237. — ' Matth. vi, lo. — 3 Miclitese vi, 6.

6.
 ,

84 S. AtJGUSTlNl EPlSCOPl

prima hora se adductos putent, qui adolescentuli tertia ,

5

quijuvenes, sexta ; qui graviores nona-, qui decrepiti ,

undecima. De tempore nolite causari. Opus quod faciatis

audite , mercedera securi expectate. Et si attenditis Do-
minus vester qualisest , nolite invidere , si merces aequa-
lis est. Quod est opus, nostis : sed tamen commemorabo.
Audite quod nostis, et facite quod audistis. Diximusopus
Dei essejustitiam. Interrogatus autem Dominus Jesusquod
esset opus Dei respondit
, « Hoc est opus Dei ut cre-
: ,

» datis in eum quera iile misit^. » Poterat dicere Justi- :

tia est opus Dei. Numquid ergo nos prsesumere alicjuid

conducti contra patremfamiJias ausi sumus? Si justitia

est quomodo erit opus Dei quod

opus Dei, sicut ego dixi,
Dominus dixit ut credatur in eum nisi ipsa sit justitia
, ,

credere in eum ? Sed ecce, inquis, a Domino audivimus :

Hoc est opus Dei ut credamus in eum a te audivimus,

, 5

quod opus Dei sit justitia proba nobis credere in Chris- :

tum, hanc esse justitiam. Videtur mihi, quoniam jam res-

pondeo quaerenti et justa flagitanti videtur tibi credere
, ,

in Christum non esse jastitiam ? Quid est ergo? Impone

huic operi nomen. Procul dubio si bene consideras quod
audisti responsurus es mihi : Ista fides vocatur 5 credere
in Christum , fides vocatur. Accipio quod dicis , credere
inChristum, fides vocatur. Audi et tu alium Scripturae
Jocum : « Justus ex fide vivit'. » Facite justitiam, cre-
dite : « Justus ex fide vivit. » Difiicile est ut raale vivat,
qui bene credit. Credite ex toto corde, credite non clau-
dicantes, non haesitantes , non contra ipsara fidera huma-
nis suspicionibus argumentantes. Fides appeilata est ab
eo quia fit quod dicitur. Duae syllabse sonant cum dici- ,

turfides : prima syllaba est a facto, secunda a dicto. In-

terrogo ergo te utrum credas ? Dicis, Gredo.Fac quod dicis,
' Joan, VI, 29. — ' Hiibac, ii, 4> et Roiii. j, i8.
 SERMO XLIX ^ DE VERBIS MICHX.JE. 85
f't Ego enim respondentis vocem audire possum,
lidesest.
cor credentis videre non possum. Sed numquid ego ad vi-
neam conduxi qui cor videre non possum ? Nec ego con-
,

duco nec ego opus indico nec ego denarium mercedem

, ,

praeparo. Cooperarius vester sum pro viribus quas ille :

donare dignatur, in vinea laboro quo autem animo la- :

borem, qui me conduxit videt. « Mihi enim, ait Apostolus,

» minimum est , ut a vobis judicer. Et vos vocem meam
» non potestis cor meura videre
potestis audire , » Om- * .

nes cor nostrum Deo videndum proponamus, et opus ex

animo faciamus. Conducentem nonoffendamus, utlibera
fronte mercedem accipiamus.
III. Et nos charissimi, videbimus invicem corda nos-
,

tra sed postea

, nunc autem adhuc tenebras mortalitatis
:

hujus circumferimus, et adlucernam Scripturse ambula-

nius; sicut dicit apcstolus Petrus : « Habemus certiorem
» propheticum sermonem, cui benefacitis intendentes
» tanquam lucernse in obscuro loco, donec dies lucescat,
» et lucifer oriatur in cordibus vestris-. » Proinde, cha-
rissimi, propter ipsam fidem qua credimus in Deum, in
comparatione infidelium dies sumus. In infidelitate nox
cum ipsis fuimus, modo lux, dicente Apostolo : « Fuistis

» aliquando tenebrae, nunc autem lux in Domino^. » Te-

nebrae in vobis, lux in Domino. Item in alio loco : « Om-
» nes enim vos non sumus
filii lucis estis, et filii diei :

» noctis neque tenebrarum *. Sicut in die honeste ambu-

,

» lemus^ » Dies ergo in comparationeinfidelium. In com-

paratione vero illius diei, resurgent mortui, et corrupti-
hilehoc induetur incorruptione et mortale hoc induetur ,

immortalitate, adhuc nox sumus^. Nobis tanquam jamin

die dicit apostolus Joannes
, « Dilectissimi nunc fihi : ,

• I Cor. IV, 3. — » 2 Petr. i, iq. — ' Ephes. v, 8, — 4 i Tliess. v, 5.

— 5 Rotn. XIII, i3. — ^ I Cor. xv, 53.
 ,,

86 S. AXJGUSTINI EPISCOPI

» Dei sumns^ » Et tamen qiiia adhuc nox est, quidsequi-

tur? a Et nondum apparuit quid eriraus. Scimus, quoniam
» cum apparuerit, similes ei erimus, quoniam videbimus
» eum sicuti est. » Sed ista merces est non opus, Vide- ,

bimus eum sicuti est ipsa merces est. Tunc erit dies ,

quo non possit. Nunc ergo in isto jam die ho-

clarior esse
neste ambulemus in ista adhuc nocte non de invicem
:

judicemus. Videte enim et ipsum apostolum Paulum, qui

dixit « Sicut in die honeste ambulemus ^
: » non resul- ,

tare neque dissonare a coapostolo suo Petro qui dicit

, ,
:

« Cui benefacitis intendentes, sermoni sciiicet divino, tan-

» quam lucernae in obscuro loco , donec dies lucescat
» et lucifer oriatur in cordibus vestris^. »
IV. Videte hoc ipsum dicentem apostolum Paulum :

« Itaque tempus quidquam judicare. Et

nolite ante
» quando erit tempus? Donec veniat Dominus, et illu-
» minet abscondita tenebrarum, et manifestet cogitatio-
» nes cordis et tunc laus est unicuique a Deo *, » Quid
,

est, ante tempus, nisi antequam corda invicem videatis ?

Intendite si hoc est quod dixi omnia verba ipsius sen- :

tentiae paulisper attendite. « Nolite ante tempus quidquam

» judicare. Et quando erit tempus? Donec veniat Domi-

» nus et illuminet abscondita tenebrarum, et manifestabit
» cogitationes cordis, et tunc laus erit unicuique a Deo.»
Quomodo te reprehendent tenebrae, quando a lucelauda-
beris? Tunc patebunt corda, modo latent. Suspectus est

nescio quis quasi inimicus, et forte est amicus : videtur

alter quasi amicus , et est forsitan occultus inimicus. O te-i
nebrae ! Saevit , et amat 5 blanditur, et odit. Si ex vocibuS
judico , tranquillum vitans scopalum incurro ; fugio ami-
cum, haereo inimico. Hoc fecit cor latens. Ibi credendum
est, ibi iritus, ubi latet , ubi occultum est. Ad hoc exco-
' I Joan. ni, 2. — 'Rora. xiu, i3. — ^2 Pe-tr. r. (9. — 4 r Cor iv, 5.
 SERMO XLIX, DE VERBIS UICHJEJE. 87
lendum conductns es. Ibi credendo cooperare , ubi non
te videt cooperarius tuus , sed videt te Dominus tuus :

« Justus exfide vivit^. » Hoc age.

V. Jam dejudiciopriore Dominico disputavi', ut judi-
cares te ipsum , et cum te invenires perversum , non tibi
blandiretis, sed corrigeres te, et fieres rectus, et tibi pla-
ceret Deus rectus, Nam rectus Deus perverso non placet.
Vis ut tibiplaceat rectus Deus? Esto rectus. Judica te ip-
sum , Quod tibi in te merito displicet,
noli tibi placere,
castigaemenda corrige. Scriptura sancta sit tibi tanquam
, ,

speculum. Speculum boc habet splendorem non menda-

cem splendorem non adulantem nullius personam aman-
, ,

tem. Forraosus es, formosum te ibi vides foedus es foe- : ,

dum te ibi vides, Sed cum foedus accesseris, et fcedum

te ibi videris, nob accusare speculum : ad te redi, non te
fallit specuium , tu te noli fallere. Judica de te, contris-
tare de tua foedilate; ut cum abieris et discesseris tristis,
foedus , correctus possis redire formosus, Cum ergo judi-
caveris teipsum proximum cum
sine adiilatione, judica et
dilectione, Estenim quod judices, quod vides. Fieri enim
potest, ut aliquid mali videas, unde sordescas, Fieri po-
test, ut malum suum ipse proximus tuus tibi confiteatur,

et prodat amico quod texerat inimico, Quod videris ju-

dica quod non vides Deo dimitte. Quando autem judi-

: ,

cas , dilige hominem , oderis vitium. Noli propter homi-

nem diligere vitium nec propter vitium odisse hominem.
,

Homo proximus tuus est vitium inimicum proximo tuo. :

Tunc amas amicum , si oderis quod nocet amico. Si cre-

dis , facis •, « Quia justus ex fide vivit. »

VI, Quod ahundat in rebus humanis, hoc dico. Ah-

quando amico tuo charissimo inimicus est ahquis, qui erat
amicus amborum. Incipiunt esse de tribus amicis duo in-
' Roin I, i8. — ' Vide supra Serm. xltiu.
 :

88 6. AUGUSTINI EPISCOPI
terse inimici, quid faciat medius qui remansit? Vult, exigit,
flagitat a te ut oderis cura illo quem odisse coepit , et haec
verba tibi dicit : Non es amicus meus ,
quia es amicus ini-
mici mei. Quae vox hujus est ad te, ipsa est et iUius ad te.

Tres enim eratis. Tres eratis , duo coeperunt essediscordes,

remansisti tu. Si huic te junxeris , illum habebis inimi-
cum : si ilU , istum ambobus, ambo murmurabunt.
: si

Ecce tentatio : ecce spinse in vinea quo conducti sumus.

Expectas forte a me audire quid facias. Permane araicus
amborum. Qui discordant inter se, concordent per te.
Mala si quae audis ab altero de altero, noli prodere alteri
ne forte sint postea amici qui modo sunt inimici , et pro-
ditores suos prodant sibi. Sed hoc propter homines dixi,
non propter oculos ejus qui nos conduxit. Ecce nemo te
prodit Deus qui videt ipse te judicat. Audisti ab irato
:

verbum, a dolente, a succensente moriatur in te. Quare :

proditur quareprofertur? Non enim si in tefuerit disrura-

,
,

pet te. Dic sane amico tuo, qui vult te facere inimicum amici
tui alloquere et tanquam ?egrotantem animum medicinae
: ,

lenitate pertracta. Dic iUi Quare vis ut sim inimicus iUius? :

Respondet Quia inimicus meus est. Vis ergo ut sim ini-

,

micus iniraici tui? Inimicus esse debeo vitii tui. Iste cui me
vis facere inimicum, homo est est ahus inimicus tuus, :

cui debeo esse inimicus si amicus tuus sum. Responde- ,

bit: Quis est ahus inimicus meus? Vitium tuum. Respon-

debit Quod vitiuni meum ? Odium quo odisti amicum
:

tuum. Esto ergo simiUs medico. Medicus non amat aegro-

tantem,sinon odit aegritudinera. Ut hberet aegrotum, per-
sequitur febrem. Nohte amare vitia amicorura vestrorura,
si amatis amicos vestros.
VII. Sed qui dico, putas-ne facio ipse quod dico? Fra-
tres mei, facio, si in me prius facio. In me autera facio,
si a Domino accipio. facio. Odi vitia mea , cor sanandum
 ,

SERMO XLIX, DE VERBIS MICH^.^. 89

offero medico meo. Persequor ea ,
quantiim possum ,

gemo de illis , confiteor quia sunt in me , et ecce ego accuso

me. O qui me reprehendebas corrige te. Haec est justitia, ,

ne dicatur nobis « Slipulam in oculo fralris tui vides et

: ,

» trabem in oculo tuo non vides.? Hypocrita, ejice pri-

» mum
trabem de oculo tuo et tunc videbis ejicere fes- ,

)) tucamdeoculo fratristui*. » Ira,festuca est odium,tra- :

besest. Sed nutris festucam, etfit trabes ira inveterata :

fit odium, festuca nutrita fit trabes. Ut ergo festuca non

fiat trabes, u Non occidat sol super iracundiam vestram'^. »

Vides, sentis te odio liventem, reprehendis irascentem ?

ToUe odium, et recte reprehendis. Ira est in oculo ejus,

in tuo trabes. Nam si odisti tu ,
quomodo vides quod de-
trahas ? Trabes est in oculo tuo. Quare trabes est in oculo
tuo? Quia festucam ibi natam contempsisti. Cum illador-
misti, cum illa surrexisti •, eam inte ipso excoluisti, falsis
suspicionibus irrigasti, verba adulantium et ad te mala
verba de amico deferentium credendo , nutristi. Festucam
non avulsisti'dihgentia tua^, trabem fecisti. Tolle trabem
de oculo tuo, noli odisse fratrem tuum. Expavescis, annon
expavescis ? Dico tibi : Noli odisse , securus es , et respondes
mihi, et dicis mihi Quid est odisse? Et quid mali est
:

quia odit homo inimicum suum? Odisti fratrem tuum sed :

si odium contemnis audi quod non attendis « Quiodit,

, :

') fratrem suum homicida est*. » Qui odit homicida est.

Numquid modo potes dicere Quid ad me ut homicida : ,

sim? Qui odit-, homicida est. Non venenum parasti non ,

ad percutiendum inimicum cum gladio processisti non ;

ministrum sceleris prseparasti , non locum non tempus , -,

postremo ipsum scelus non fecisti tantum odisti et prius : ,

te quamillura occidisti. Discite ergo justitiam, ut non ode-

' Matth. vii, 3. — 2 Ephes. iv, a6. — 3 Fnrie nes;Iigentia tua trabem
fecifti, — ^ r Joan. iii, ?.*>.
 :

90 S. AUGrSTINI EPISCOPI
ritis nisi vitia, homines ametis. Hoc si teniieritis, et hanc
justitiamfeceritis, iithomines etiam vitiosos sanari malitis
potius quam damnari, bonum opus in vinea fecistis. Sed
exercete vos in hoc , fratres mei.
VIII. Ecce post sermonem fit missa catechumenis : ma-
nebuiit fideles , venietur ad locum orationis. Scitis quo
accessuri sumus ,
quid prius Deo dicturi sumus? « Dimitte
» nobis debita ncstra , sicut et nos dimittimus debitoribus
» nostris*. » Agite ut dimittatis, agite. Venietis enim ad
verba ista orationis : quomodo ea dicitis, quomodo non
dicitis? Postremo interrogo : Dicitis, an non dicitis?
Odisti, et dicis? Respondebis mihi : Ego non dico. Oras,
et non dicis ? Od'Sti , et dicis ? oras , etnon dicis? Cito res-
pondeo. Ergo si dicis, mentiris : si non dicis , nihil mereris.
Observa te, attende te ; mcdo es oraturus , mitte ex toto
corde. Litigare vis cura inimico tuo , prius litiga cum corde
tuo. Litiga, inquam, litigacum corde tuo. Dic cordi tuo :

Noli odisse. Illud autem cor tuum animus odit adhuc ,

dic animo : Noh odisse. Quomodo orabo quomodo ,

di-
cam : « Possum quidem hoc
Dimitte nobis debita nostra? »

dicere sed quod sequitur quomododicam? « Sicut et nos. »

,

Quid? « Sicut et nos dimittimus. » Ubi est fides ? Fac quod

dicis : « Sicut et nos. »
IX. Sed non vult dimittere anima tua , et contrista-
tur, quia dicis ei : Noli odisse. Responde illi : « Quare
» tristises, animaraea, et quare conturbas me'* ? » Quare
tristis es? NoU odisse , ne perdas me. « Quare conturbas
»me?Spera inDeum. »Langues, anhelas, segritudine sau-
ciaris; non potes tibi toUere odiura. Sperain Deum me- ,

dicus est pro te pependit in hgno et nondum est vindi-

•, ,

catus. Ouid vis vindicari? Ideo enim odisti , ut vindiceris.

Vide pendentem Dominum tuum vide pendentem , , et tibi
> Matth. \fi, 12. — » Psal. xu, 6.
 : :,

SERMO XLIX, DE VERBIS MICH^^. 91

de iigno tanquam de tribiinali praecipientem. Vide pen-

dentem , et tibi languenti de suo sanguine medicamentum
facientera . Vide pendentem , si vindicari vis. Yindicari vis
vide pendentem, audi precantem : « Pater ignosce illis,

)) quia nesciunt quid faciunt ^ w

X. Sed potuit hoc facere, dicismihi Egonon possum. :

Ego enim homo sum, Hle Deus homo ego, homo ille :

Deus homo. Deus ergo ut quid homo si non corrigitqr ,

homo? Sed ecce tibi loquor o homo , multum est ad te :

imitari Dominum tuum, attende Stephanum conservum

tuum. Certe Stephanus sanctiis, homo erat, an Deus?
Homo erat. Plane homo erat hoc erat quod tu. Sed quod :

fecit, nonnisi donante illo quem rogas et tu. Vide ta-

,

men quid fecerit. Loquebatur Judaeis saeviebat et dili- ,

gebat. Utrumque ostendere debeo quia dixi Saeviebat^ ,

:

dixi et diiigebat utrumque deheo demonstrare et sse-

: ,

vientem et dihgentem. Audi saevientem « Dura cervice. » :

Verba sunt sancti Stephani, quando Judceos alloquebatur

« Dura cervice, et incircumcisi corde et auribiis, vos

» sernper Spiritui'sancto restitistis. Quem Prophetarum

» non occiderunt patresvestri- ? » Audisti srevientera : alte-

rum debeo, audi et diligentem. Irati illi facti, et gravius

inardescentes , et mala pro bonis reddentes , ad lapides cu-

currerunt. Dei famulum Japidare coeperunt. Hic proba,
sancte Stephane, dilectionem tuam •, hic , hic te videamus ,

hic spectemus, hic victorem diaboli triumphatoreraque

cernamus Audivimussaevientem adversus tacentes, videa-
mus si diligis saevientes sreviebas adversus tacentes, videa-
:

mus si dihgis lapidantes. Si enim odisti et odisse potuisti ,

nunc est tempus quando lapidaris tunc maxime odisse de- ,

bes.Videamus sireddisduritiamcordislapidibu3duris,lapi-
dibus qui te lapidant. Lapides enim mittunt lapides , dura
I Luc. Kxiu, 34. — ' Act. vii, 5i, 52.
 ,

92 S. AUGUSTIKl EPISCOPl

duri. Qui in lapide Legera acceperunt, lapides mittunt.

XI. Videamus , charissimi , videamus , spectcmus mag-
nura spectaculum : spectemus et diei crastino proponen-
dum. Videaraus. Ecce Stephanus lapidatur . sit constitu-
tus quasi ante oculos nostros. Eia membrum Christi , eia
athleta Christi, inspice illura quiprote pependitinligno.
Crucifigehatur ille, tu lapidaris. Ille dixit : « Pater, ignosce
)) illis ,
quia nesciunt quidfaciunt^ » Tu quid dicis, au-

diam. Videam te, ne forte possim imitari vel te. Primo

beatus Stephanus stans oravit pro se , et ait : « Domine
» .Tesu, accipe spiritum meum. Deinde positis genibuspro
)) lapidatoribus orans , Domine , inquit, ne statuas ilhs
» hoc peccatum. Hoc dicto obdormivit'^. O felix som- >»

nus et requies vera Ecce quid est requiescere pro ini-

, .
,

micis orare. Sed paululum quaeso te sancte Stephane ,

expone mihi hoc, nescio quid quare pro te stans orasti ,

et pro inimicis genu fixisti ? Respondet fortasse quod intei-

ligimus Pro rae stans oravi , quia pro me qui recte Deo
;

servivi oravi, orando et impetrando non laboravi. Qui pro

justo orat, non laborat : ideo stans pro se oravit. Ventum
est ut oraret pro Judaeis ,
pro interfectoribus Christi , pro
interfectoribus sanctorum, pro lapidatoribus suis,atten-
ditnimiam et magnam esse impietatem ipsorum ,
quae diffi-

cile genu fixit. Fige genu in hac vinea ,

donari posset , et

o fortis operarie fige, inquam, genu in opere hujus vi-

:

nefe, fortissime operarie. Magnum opus tuum, egregium

etlaudandum multum. Multum altum fodisti, qui odium
inimicorum de corde exuisti. Conversi ad Dominum etc. ,

« Luc. xxiii, 34. — ' A.ct. vn, 58, 69.

 ,

SERMO L , DE VERBIS AGGiEI. 93

SERMO L*.

De eo quod scriptum est in Aggaeo propheta Meum :

estaurum, etmeum estargentum. Contra Mani-

chaeos.

I.De Aggceo propheta Manichaei calumniantur invi- ,

diose accusantes quod dixerit ex persona Dei loquentis :

y> Meumestaurum,etmeumestargenturn^: wEtquiaEvan-

gelium veleri Legi student pugnaciter comparare^, ut
sibi utraeque Scripturae velut adversariae contrariseque
videantur, ita proponunt quaestionem : In Aggaeo, in-
quiunt, propheta scriptum est, « Meum est aurum, et
» meum est argentum » in Evangelio autem, : Salvator
noster mammona hujusmodi iniquitatis speciem appella-
vit. De Timotheum scri-
cujus usu beatus Apostolus ad
bens : « Radix autem oranium malorum inquit, est ,

)) avaritia : quamquidam appetentes, aversi sunt a fide ,

» et inseruerunt se doloribus multis'*. » Uaec ipsorura est

propositio quaestionis : vel potius veterum Scripturarura
per quas Evangehum prsenuntiatum est, exipso Evange-

lio quod per eas prsenuntiatura est , accusatio. Nam si

qusestionem proponerent , fbrsitan cjusererent \ si autem

quaererent , forsitan invenirent.
II. Cur non autem miseri intelligunt quod apud Ag- ,

gaeum loquens Dominus propterea dixerit « Meum est ,

:

» aurum, et meura est argentum, ut et ille qui non vult »/

' Alias dc Divei>is i5 uecoon 3o iiiter Homilias 5o. — » Aggasi. u, 9. —

^ Luc. XVI, 19. — 4 I Tim. vi, jo.
 ,

94 S. AtGIJSTIKI EPISCOPI

cum indigentibus communicare quod habet cum audit

,

praecepta faciendae misericordiae , intelligat Deum non de

re illius cui jubet, sed de re sua jubere donari •, et ille qui
aliquid porrigit pauperi , non se arbitretur de suo facere,
ne non tam confirmetur misericordiae nomine, quam
forte
infletur superbise vanitate? «^[eum est inquit, aurum, ,

» et meum est argentum, » non vestrum, o divites terrae.

Quid ergo dubitatis pauperi dare de meo, aut quid extol-

limini cum datis de meo ?
Et
III. vis videre ,
quam justi judicis res est aurum et
argentum ? Avarus inde torquetur, unde misericors adju-
vatur. Rem suam divina distribuente justitia , et recte
facta inde manifestantur , et peccata inde puniuntur.
Namque aurum et argentum atque omnis terrena possessio
et exercitatio bumanitatis est, et supplicium cupiditatis.
Cum talia Deus bonis hominibus tribuit, ostendit in eis
quanta contemnat animus , cujus divitiae sunt ipse qui
tribuit. Non enim potest quisque apparere contemptor
nisi ejus rei cujus possessor effectus est, Nam et qui nou
habent ,
possunt ista contemnere an : sed utrura fingant ,

vere contemnant, Deus videt qui cordis inspector est ho- :

minibus autem^ ut imitari possint, cogilatio contemnen-

tis nonnisi in raanibus erogantis inspicitur. Cum autem

mahs hominibus Deus ista concedit ostendit in eis quo- ,

modo et in ipsis bonis quae Deus largitur, crucietur

animus, cui viluit qui tanta largitur.Bonisenim subminis-
trat occasiones beneficiorum : malos torquet timore dam-
norum. Et ideo si amittant utrique aurum et argentum,
isti coelestes divitias Iteto corde retinebunt ; illis autem et
bonis temporalibus inanis domus , et bonis aeternis inanior

conscientia remanebit.
lY. lUius est ergo aurura et argentum ^
qui novit uti
auroetargento.Nara etiaminter ipsos homines tunc quis-
 ,

SERMO L^ DE VERBlS AGG^I. 95

que habere aliquid dicendus est, quando bene utitur.
Nani quod juste non tractat, jure non tenet. Quod autem
jure non tenet, si suum esse dixerit, non erit vox justi
possessoris , Qua-
sed impudentis incubatoris improbitas.
propter si homo non importune dicit aUquid suum, non
quod iniqua et stulta cupiditate occupaverit sed quod ,

prudentissima potestate et justissima moderatione tracta-

verit 5
quanto magis Deus vere ac proprie suum esse dicit
aurum et argentum ,
quod et largissima bonitate condi-
dit , et justissimo administrat imperio 5 ut sine ipsius nutu
atque dominatu , nec mali ad avaritiae suppUcium , nec
boni ad usum misericordiae possint habere aurum et ar-
gentum ? Quod tamen et instituere ut sit, et ut alteri ad-
sit, alteridesit, distribuere atque ordinare, non possunt.
V. Si autera sohs malis in potestatem daretur aurum et
argentum , recte putaretur malum : si solis bonis , recte
putaretur magnum ahquod bonum. Rursus si sohs malis
deesset, videretur raagna poena paupertas : si autem sohs
bonis deesset, videretur summa beatitudo paupertas.Nunc
vero si aurum posse bene haberi^ habent et bo-
scire vis
ni si scire vis non eos per aurum bonos esse habent et
: ,

mah. Item si scire "vis quam non sit miseria paupertas ,

sunt quidam pauperes beati si scire vis quam non sit :

beatitudo paupertas, sunt quidam pauperes miseri. Ita

ergo aurum et argentum distribuit hominibus conditor
rerum et administrator Deus ut ipsum per se natura et
,

genere suo bonum sit, quamvis non summum et magnura

bonum , et pro gradu sui ordinis laudabilem conditorem
universitatis ostendat-, copia vero ejus non extollat bonos,
nec ehdat inopia ; raalos autera et cum offertur excaecet
et cum aufertur excruciet.
VI. Res ergo condita et ad Conditoris laudera , et ad
bonorura probationem, maloruraque supphcium , recte
 ,,

96 S. At&tSXXiVi Ji^ISCOW

vituperari nullo modo potest : et eam verissime Deus di-

cit suam quam non ,
solura condidit affluentissima boni-
tate, sed etiam providentissima moderatione dispensat.
Cum autem hoc genus rerum Dominus in Evangelio mam-
mona iniquitatis appeilat , significat esse alterum mam-
mona , id est, alias divitias ,
quas nisi justi et boni possi-
dere non possunt , ut ideo mammona iniquitatis vocetur,
quia iniquitas eas vocat divitias. Justitia vero novit esse
alias divitias, quibus homo adornatur interior: sicut bea-
tus Petrus dicit : a Qui est ante Deum dives^. » Illae jus-
tae dicuntur divitise, quia bonis meritis justisque tribuun-
tur. Illae vere dicuntur divitise, quia quisquis eas habuerit
non egebit. Istae vero injustae divitise non quia injustum ,

est aurum et argentum sed quia injustum est eas putare ^

divitias quse non auferunt egestatem. Tanto enim magis

,

quisque ardebit egestate ,

quanto magis eas diligens ma-
jores habuerit. Quomodo ergo sunt divitiae ,
quibus cres-
centibus crescit inopia \
quae amatoribus suis quanto fue~
rint ampliores , non aflferunt satietatem , sed inflammant
cupiditatem ? Divitem tu putas ,
qui minus egeret , si mi-
nus haberet ? Nam videmus quosdam cum haberent par- ,

vam pecuniam parvis lucris fuisse laetatos sed postea

,
:

quam ccjepit eis abundare verum quidem corpus auri et ,

argenti sed tamen falsae divitiae

, cum parva obtuleris ,

jam recusant. Credis eos jam esse satiatos : sed falsum est.

Nam major pecunia fauces avaritiae non claudit , sed ex-

tendit : non irrigat j sed accendit. Poculum respuunt
quia fluvium sitiunt. Utrum ergo ditior , an egentior di-
cendus est ,
qui cum ideo voluit habere aliquid ne indi-
geret , ideo plus habet ne minus indigeat?
VII. Sed non est haec auri culpa et argenti. Fac enira
misericordem aliquem invenisse thesauium : nonne ope-
' I Petr. ui, 4-
 ,

SERMO L, DE VERBIS AGG.EI. 97

rante misericordia praebetur hospitalilas peregrinis , alun-
tur famelici , nudi vestiuntur , inopes adjuvantur , cap-
tivi redimuntur^ construuntur ecclesiae , reficiuntur lassi,
pacantur litigiosi , reparantur naufragi , curantur aegroti
corporales opes dispertiuntur in terra , spiritales recon-
duntur in coelo? Quis haec facit? Misericors et bonus. Unde
facit? De auro et argento. Cui serviens hsec facit? Ei qui
dixit ; « Meum est aurum , et meum est argentum. » Vi-
detisjam ut arbitror, fratres, quam magno errore mag-
,

naque dementia in res ipsas quibus homines male utuntur,

crimen male utentium transferatur. Nam si propterea vi-
tuperatur aurum et argentum c[uia homines avaritia de- ,

pravati, neglectis prseceptis omnipotentissimi Creatoris,

in ea quae condidit detestabili cupiditate rapiuntur : vitu-
peretur etiam omnis Dei creatura ,
quia , sicut Apostolus
dicit : « Perversi quidam homines coluerunt, et servie-
)) runt creaturae potius quam Creatori ,
qui est benedic-
)) tus in saecula^ » Vituperetur etiam iste sol ,
quem certe
iidem Manichaei, quoniam non inteUigunt esse creatu-
ram , tanquara ipsumCreatorem , vel tanquam ejus aJi-
quam partem colere atque adorare non desinunt. Cur
ergo ipsum non vituperant , cum plerumque homines de
usu sohs etluminisin aedificiis suis lites injustissimas con-
citant 5 etut fenestris suis radii hberiores aliquanto largius
infundantur , domos ahenas dejicere saepe mohuntur ; et
eos qui contradixerint , etiamsi jure certissimo contradi-
cant, inimicitiis acerbissimis insectantur? Si quem igilur
infirmorum potentior aiiquis injuste ac nefarie propler
usum sohs oppresserit , diripuerit, in exilium etiam mor-
temve compulerit, solis est crimen ,
quo ille abundantius
uli desiderat, an potius male utentis iniquitas, qui dum
' Roni. I, 25.

cxxv. 7
98 S. AUGUSTINI EPISCOPI

cupit corporis oculis temporale lunaen largius acquirere ,

cubiculum cordis luci non aperit aequitatis ?

VIII. Ex quo isli, si possunt, intelligant, aut aurum
et argentum se accusare non oportere quamvis de auro ,

et argento saepe bomines cupidissimi dimicent aut accu- ;

sationes suas de terra in coelura et de metaUis fulgenti- ,

bus in sidera, atque in ipsum solem se debere transferre;

quando iniqui homines inexpiabili saepe discordia de pos-
sidenda solis luce confligunt. Simul etiam dicant quid ,

intersit inter hanc lucem visibilem lucemque justiliae. ,

Siquidem fieri potest, ut quanto majori aviditate frui

quisque hac luce voluerit, tanto majori caecitate a justitiae

luce deficiat. NuUa enim creatura homo justificari potest:

sed ut creaturis omnibus juste uti possit, a Creatore jus-

tificandus est. Itaque ipseDominus quamvis avaritiam ,

sicut justus judexubique condemnet usum tamen copia- j

rum terrenarum tanquam verus magister ostendit, in eo

ipso loco quem isti tanquam contrarium Prophetae obji-
,

cere voluerunt. Ait enim « Facite vobis amicos de mam- ;

» mona iniquitatis ^ : » hoc est dicere ,

quae mammona
iniquitatis est , vestra mamraona esse non debet. Tunc
enira juste poteritis uti rerura copia terrenarum , et ami-
cos inde facere ,
qui vos recipiant in tabernacula aeternai,

si raammona vobis ista non fuerit, id est, si non ex ea vos

divites fieri putaveritis. Quoniam divitiae vestrse, qusg
sunt veroe divitiae ,
quse ab omni vos indigentia liberaT-
bunt, non sunt terrenis facultatibus coraparandae. Sed ut
ilHsfrui merito possitis, prius istis bene utendum est,qu9e
non sunt divitiae verae, nec vestrse quia injuste dicuntur :

divitise non enim auferunt egestatem

5 et eas divitias inir ,

qui putant. Isti§ enim se ab indigentia hberari acbitran?

lur : vos autem alias , id est , veras et vestras debetis de-
' Lic. XVI, 9.
 ,
:

SERMO L, DE VERBlS AGG^T. 99

siderare divitias. « Sed si in injusto maramona fideles non
» fuistis, verum quis dabit vobis? Et si in alieno fide-
» les non fuistis , vestrum quis dabit vobis ^ »

IX. Quanquam Manichaeos proprio more propheticis

dictis calumniari manifestum sit. Quisquis enim ejusdem
Scripturse circurastantiara vel raediocriter inspexerit , in-
veniet non de hoc argento vel auro quo avaritia irapru- ,

denter insanit, dixisse Prophetam sed de illo potius 5

cujus etiam Apostohis meminit, dicens « Si quis autem :

» aedificat supra fundamentum aurura et argentum la- ,

» pides pretiosos^. » Quo auro et argento dives est ille

thesaurus ,
quem in agro ipse Dorainus inventura , et a
quodara rairabiliter laudabihterque avaro venditis orani-
bus suis emptura esse testatur. Nam ipsura Dorainum
praenuntians , et novi saecuh , hoc est, Ecclesiae tempora
figurate, ut solet, designans Propheta , sic diclt: « Adhuc
» unum modicum est ego comraovebo coelura et ter-
, et
» rara, et raare et aridam et raovebo oranes gentes et
, :

» veniet Desideratus cunctis gentibus, et implebo domum

)) istam gloria , dicit Dominus exercituura. Meum est au-
» rum , et meum est argentura, dicit Dominus exerci-
» tuum. Magna erit gloria domus istius novissimae plus
» quam primae , dicit Dominus exercituura et in loco ;

» istodabo pacera, dicit Dorainus exercituum*. »

X. Si vellent isti non esse canes et porci ,
quibus sanc-
tum dare et margarilas projicere prohibemur 5 sed peten-
tes accipere, et quaerentes invenire , et pulsantes aperiri
sibi desiderarent 5
quam possent fortasse etiam sine ullo
interprete , duce ipso sancto Spiritu sentire quae dicta
sunl , ad novum populum hoc est ad christianum po- , ,

pulura , cujus sacerdos magnus est Jesus Fihus Dei , sine

uUa caligine pertinere : certe vel eo loco ubi dictum est
i Luc. XVI, II, 12. — ' I Cor. ni, 12. — 4 Aggaei ii, 7-10.
7.
 :

100 S. A.UG0STII»J1 EPISCOPI

« Adhuc uiium modicum est , et ego commovebo coelum

» et terram, et mare et aridam, et movebo omnes gentes,
» et veniet Desideratus cunctis gentibus. » De novissimo
enim Domini , id est , secundo adventu quo in claritate ,

venturus , id est , versus iste prolatus est , cum ait Pro-

Et veniet Desideratus cunctis gentibus. «Quando
pheta-, «
enim primo in carne mortali per Mariam virginem venit,
nondum desiderabatur a cunctis gentibus ; quia nondum
crediderant- Disseminalo autem Evangeiio per omnes gen.
tes omnibus gentibus desiderium
, in ejus accenditur.Per
omnes enim gentes et sunt et erunt , electi ejus ,
qui toto
corde in oratione dicant : « Adveniat regnum tuum \ »

Sed primus adventus misericordiara praeseminavit judicio

in quo judicio secundi adventus claritas eminebit. Prius
ergo oportebat moveri coelum cum eum Angelus con- ,

cepturae Virgini nuntiavit, cum Magos ad eum adorandum

steJia perduxit, cum rursus Angeli natum pastoribus in-

dicarunt : moveri tcrram , cum ejus miraculis turbare-

tur moveri mare, cuin

: mundus persecutionibus fre-
iste

meret moveri aridam : ,cum in eum credentes esurirent

sitirentque justitiam : moveri denique omnes gentes^ cum
Evangeliura ejus usquequaque discurreret. Tunc deinde
veniret Desideratus omnibus gentibus sicut Propheta ,

pronuntiante , venturus est. Et implebitur domus isla

gloria, id est , Ecclesia.

XI. Gonsequenter itaque subjecit « Meum est aurum :
,

» et raeum est argentum. » Omnis enim sapientia quae

nomine auri figurate significatur , et eloquia Domini elo-
quia casta, argentum igne probatura terrae ,
purgatum
septuplum * : omne ergo tale argentum et aurum non est
hominum, sed Domini : ut quoniam implebitur domus
gloria, qui gioriatur, in Domino glorietur^. Quia enim
Matth. 71, lo. — » Psal. xi, 7. — ^ 2 Cor. x, 17.
 SERMO L, DE VERBIS kGGMi. 101
sacerdos illemagnus, domns hujiis inhabitator, Dominus
noster Jesus Christus ,
propter reditum hominis ,
qui per
superbiam de paradiso exierat, se ipsum exemplum hu-
militatis praebere dignatus est : quod testatur in Evange-
lio clamans : « Discite a me quoniam
,
mitis sum et hu-,

» railis corde ^ : » ne quis forte in domo ejus , id est, in

Ecclesia , si quid sapienter potuerit vel sentire , vel di-
cere,quasi sua propria videri volens extollatur, videte
quanta raedicina ei dicitur a Domino Deo : « Meura est
)) aurum, et meum est argentum. » Sic enim fiet quod

sequitur, ut magna sit gloria domus istius novissimae plus

quam primae. Priraa enira domus, id est, cives terrenae
Jerusalem, sicut Apostolus dicit : « Ignorantes Dei justi-
» tiam, et suam justitiam quaerentes constituere ,
justitiae

» Dei non sunt subjecti^.» Videte non isti, dum suum si

esse dicunt aurum et argentum, non potuerunt ad aeter-

nam domus novissimse pervenire. Taraen cura di-
gloriam
cit Propheta « Magna erit gloria domus istius novissimae
;

» plus quam primae, » nec ipsam priraara sine aliqua glo-

ria fuisse demonstrat^Nara de illa loquebatur etiara Apos-

tolus , cura diceret : « Si enim quod evacuatur per glo-

» riam est, multo magis quod manet , in gloria erit^. »

XII. Versus autem ultimus, quo iste Prophetae sermo

concluditur : « Et in loco isto inquit dabo pacera di- , , ,

)) cit Dorainus exercituura. Quid est, « In Joco isto, »

)>

nisi terrenum forte aliquid tanquam digito ostendit ? Quid

enim potest contineri loco, nisi corpus.^Non absurde ergo
ultimara resurrectionem corporis intelligiraus qua bea-
,

titudo perfeclissima terrainatur ,

quando jara non concu-
piscit caro adversus spiritum , nec spiritus adversus car-
nera : « Hoc enira corruptibile induet incorruptionem , et
)) raortale hocinduet iraraortalitatera *.» Non erit alia lex

' Mattli. XI, 29 — ' Rom. -i, 3. — ' 'J Cor 111, 11. — 4 i Cor. tv, 51.
 ,

102 S. AUGUSTINl EPISCOPl

ia membris repugnans legi mentis quia « In loco isto :

» dabo pacem dicit Dominus exercituum. »

,

XIII. Nam de contemptu terreni auri et argenti quae

Prophetae dicant, quis adversus divinasvoces tam surdus
est ut ignoret ? Sic enim illi ad decipiendos homines de
,

Apostolo proferunt quod ait « Radix est autem omnium :

» malorum avaritia, quam quidam sectantes a fide perer-

» raverunt, et inseruerunt se doloribus multis^ , » quasi

facile invenias aliquem librum veterum Scripturarum
ubi non culpetur avaritia, et digna execratione daranetur.
Sed quia de auro et argento nunc quaestio est cur non
,

audiunt Prophetam dicentera : « Sed et argentum eorum,

» et aurum eorum non poterit liberare eos in die irae Do-
» mini -? » Hoc solum si quisquam sitiens audiat, et ani-
mae suae medullis infundat, nonne se totum a blandimen-
tis falsae felicitatis alienans in amplexum Dei, vetere ,

homine exutus ut se immortahtate cooperiat, advocabit?

Sed quid jam diutius de hac quaestione tractemus? Credo
esse manifestum Charitati Yestrae, Manichaeorum sectam
non veritate, sed fraude agere cum imperitis, ut Scriptu-
ras non totas totis , novas veteribus praeferant sed sen- •,

tentias excerpendo ,
quas velut adversas sibi esse conan-
tur ostendere, ut decipiant imperitos. Nulla est autem de
ipso Novo Testamento vel ApostoU Epistola, vel etiam li-

ber Evangehi, de quo non possint ista fieri 5 ut quibusdam

sententiis ipse unus liber sibi videatur esse contrarius,
nisi ejus tota contextio diligentissima lectoris intentione

tractetur. '

' I Tim. VI, 10. — ' Ezech. vii, 19.

 SERMO Lf, r»E CONCORDIA MATTH, ET LXJC. l6t

SERMO LP.

Deconcordia Emngelistaj^um Matthcei et Lucce in

generationihus Domini.

ExPECTATiowEM Charitatis Vestrse ille impleat , qui

I.

excitavit. Etsi enim quae dicenda sunt vobis non nostra, ,

sed Dei esse praesumimus tamen multo magis nos dicimus,

5

quod humiliter dicit Apostolus « Habemus thesaurum :

>) istum in vasis fictilibus, ut eminentia virtutis Dei sit, et

» non ex nobis Non dubitamus itaque meminisse vos
*. »

pollicitationis nostrse. Inipso promisimus, per quem nunc

reddimus. Nam et cum promitteremus ab ipso peteba- ,

mus: et cum reddimus, ab ipso accipimus. Meminit au-

tem Charitas Vestra nos matutina Natalis Domini distu-
hsse quam solvendam proposuimus quaestionem quia :

multi nobiscum etiam quibus solet esse onerosus sermo

,

Dei soleranitatem illam diei debilam celebrabant. Nunc

,

veroputo neminem convenisse, nisi qui audire desiderat.

Non itaque loquimur cordibiis surdis non fastidientibus ,

animis. Haec autem vestra expectatio pro me oratio est. ,

Accessit aliquid quia et dies Maneris multos hinc venti-

;

lavit, pro quorum quidem salute quantum satagimus, tan-

tum, fratres, ut satagatis hortamur et pro his qui nondum ^

intenti sunt spectaculis veritatis , sed dediti sunt spectacu-

lis carnis, intenta mente deprecemini Deum. Novi enim,
et certe scio esse modo in numero vestro eos qui hodie con-
tempserunt sed rumpuntea, quse consuerunt. Mutantur
:

enim homines, et in melius et in deterius. Quotidianis

' Alias de Diversis 63, — * 2 Cor. iv, 7.
 104 S. AUGUSTIKI EPISCOPI

hujuscemodi experimentis vicissim et laetamur et contris-

tamur; laetamur correclis, contristaraur depravatis. Ideo-

que Doroinus non ait salvum futurum esse qui cceperit :

(iSed qui perseveraverit, inquit, usque in fmem, hic sal-

» erit ^ »
vus
Quid autem potuit admirabihus nobis concedere
IT.

Dorainus Jesus Christus Fihus Dei qui est et fihus homi- ,

nis ,
quia et hoc esse dignatus est •, quid potuit magnifi-
centius ,
quam ut non solum spectatores nugaciumMune-
rum aggregaret ovih suo , sed etiara nonnullos qui iUic
spectari solent? Non enim tantum amatores Venatorum,
sed etiam ipsos Venatores venatus est ad salutem : quia et
ipse spectatus est. Audi quomodo. Ipsedixit, ipse ante-
quam spectareturpraedixit, et tanquam factum essetquod
futurum erat prophetico eloquio praenuntiavit dicens in ,

Psalmo « Foderunt manus meas et pedes meos, dinume»

:

» raverunt omnia ossa mea -. » Ecce quomodo spectatu^

est, ut ossa ejus dinumerarentur. Et dicit apertius ipsum

spectaculum ; « Ipsi vero consideraverunt , et inspexerunt

» me ^. » Spectabatur iJiudendus , spectabatur ab eis qui
non ei saltem faverent in illo spectaculo, sed saevirent quo- :

modo spectari fecit 3Iartyres suos primitus

dicente Apos- ,

tolo :Spectacuium facti sumus mundo et Angehs et

« ,

» hominibus *. » Sed duo genera hominum taha spectacula

spectant, unumcarnahum^ aherum spiritahum. Carnales
spectant, miseros putantes eos Martyres, qui bestiis sub-
jecti sunt, qui capite caesi, qui ignibus concremati, de-
Ahi vero sicutet sancti Angeh
testantes eos et exhorrentes.
spectant, non attendentes corporum laniatus sed miran- ,

tesfideiintegritatem. Magnum spectaculum praebet ocuhs

cordis integer animus , corpore dissipato. Haec vos cum
in ecclesia leguiitur, hbenter spectatis oculis cordis. Si
» Matth. X, 22. — = Psal. xxi, 17, iS. — 3 Ibjd. — 4 i Cor. iv. 9.
 SERMO LI , DE CONCORDIA MATTH. ET LUC. 105
enim nihil spectaretis, nihil audiretis. Videtis ergo quod
hodiespectacula non contenipsistis, sed elegistis. Adsit ita-
t[ue Deus, dans ut amicis vestris quos doletis hodie ad am-
phitheatrum cucurrisse , et ad ecclesiam venire noluisse ,

referatis dulciter vestra spectacula : ut et illis incipiant

vilescere amando ipsi viluerunt; et ament vobis-
illa ,
quae
cum Deum de (juo nemo potest amator erubescere c[uia
, ,

illum amat c[ui non potest vinci. Ament vobiscum Chris-

tum, qui eo ipso quo videbatur victus, vicit orbem terra-
rum. Vicit enim orbem terrarum sicut videmus, fratres :

subjecit omnes potestates, subjugavit reges, non superbo

milite, sed irrisa cruce; non saeviens ferro, sed pendens
ligno; patiendo corporaliter, facieudo spiritaiiter. Illius
corpus erigebatur in cruce : ille raentes cruci subdebat.
Denique quse gemma pretiosior in diaderoate quam crux ,

Christi regnantium in fronte? Hunc vos amando, nunquam

erubescitis. Quam multi enim de amphitheatro victi rever-
tuntur victis eis pro c[uibus insaniunt. Qui magis vince-
,

rentur, si viucerent. Subderentur enim vanse laetitise,

subderentur exultationi pravse cupiditatis qui hoc ipso :

quo illuc currunt, vijcti sunt. Quam multos enim putatis,

fratres dubitasse hodie utrum huc irent, an illuc? Et
, ,

qui in ipsa dubitatione considerantes Christum ad eccle-

siam cucurrerunt vicerunt non quemlibet hominem sed
, ,

diabolum ipsum totius mundi pessimum Venatorem. Qui

,

autem iu illa dubitatione elegerunt potius ad amphithea-

trum currere, ab illo utique victi sunt, quem isti vicerunt.
Vicerunt autem in illo qui ait « Gaudete, quia ego vici :

» mundum ^ » Quiapropterea tentari sepassusestlmpe-

rator, ut doceret militem dimicare.

III. Hoc ergo ut faceret Dominusnoster Jesus Christus,
utique nascendo de fcemina, filius hominis factus est. At
« Joan. XVI, 33.
 :
,

106 S. AVGUSTINI BPISCOPI

enim si non nasceretur de Maria virgine quid esset minus? ,

Dicit aliquis Homo esse voluit esset homo non tamen

: : ,

de foemina nasceretur non enim et primum hominem

:

quem fecit, ex foemina fecit. Ad hoc vide quid respondea-

tur. Tu dicis: Ad nascendum ut quid elegerit foeminam.
Respondetur tibi Imo ad nascendum cur fugeret foemi-
:

nam? Puta me non posse ostendere quia elegerit, ut de

foemina nasceretur : tu ostendequid fugerein foemina de-
huit. Sedahquando jam dicta sunt qaia utique si fugeret ,

f oeminae uterum velut significaret se ex illa contaminari

,

potuisse. Quanto autem erat per substantiam suam imraa-

culabihor tanlo non debuit formidare uterum carnis
,

quasi posset inde maculari : sed natus de foemina , osten-

dere nobis debuit magni ahquid sacramenti. Nam revera
fratres , et nos fatemur ,
quod si vellet Dominus sic fieri

homo, ut non ex foemina nasceretur, erat utique facile

Majestati. Quomodo enim potuit ex foemina sine viro sic :

posset nec per foeminam nasci. Sed hoc nobis ostendit , ut

scihcet in nullo sexu de se desperaret humana creatura.
Sexus enim humanus marium est et foeminarum. Si ergo
vir existens ,
quod utique esse deberet ,non nasceretur ex
foemina desperarentde se foeminse,
: memores primi peccati
sui, quia per fceminam deceptus est primus homo; et om-
nino nullam se spem habere in Christo arbitrarentur. Ve-
nit ergo vir sexum praeeligere virilem, et natus ex fcemina
sexum consolari foemineum, tanquam alloquens et dicens
Ut noveritis quod noa Dei creatura mala est, sed voluptas
prava pervertit eam, in principio cum feci hominem, mas-
culnmetfoeminam feci. Non creaturam damno, quam feci.
Ecce natus sum vir, ecce natus ex foemina. Non ergo crea*
turam damno, quam feci sed peccata, quaenon feci. Uter- 5

que sexus videat honorem suum et uterque confiteatur ,

iniquitatem suam , et uterque speret salutem. Decipiendo

 SERMO Ll , DE CORCOHDIA MATTH. ET LUC. 107
homini propinatum est per venenura foeminam reparando :

hominipropinetursalusperfoeminara. Corapenset foeraina

decepti per se horainis peccatum , generando Christum.
Inde et resurgentem Deum priores foerainae Apostolis nun-
liarunt. Nuntiavit viro suo raortem foemina in paradiso :

nuntiaveruntet foeminae salutem viris in Ecclesia. Resur-

rectionem Christi Apostoli erant gentibus nuntiaturi :

Apostolis foeminse nuntiarunt. Nemo ergo calumnietur

Christo nato ex foemina de quo sexu Liberatormaculari
,

non posset, etquem sexumCreator coraraendare deberet.

IV. Sed, inquiunt, quomodo credituri suraus natum
ex foemina Christura? Respondeara Ex Evangeho quod :

prsedicatura est et praedicatur universo orbi terrarum. Sed

rei jam creditae per oranera terrara qusestionem conantur
non viden-
ingerere cseci, excsecare alios affectantes, et
tes quod videndum est dum convellere conantur quod
,

credendum est. Respondentenim, etdicunt Noli nos auc- :

toritate orbis terrarura preraere : ipsara Scripturam con -

sideremus. Noh populariter agere : mullitudo tibi seducta
favet. Primo hic respondeo : Multitudo seducta mihi fa-
vet? Haec multitudd, paucitas fuit. Undecrevit haec mul-
titudo, quae in istis increraentis tanto ante nuntiata est?
Non enim non est praevisa. Non dico,
crescere visa est, quse
paucitas erat unus erat Abraham. Considerate, fratres,
:

unus erat Abrahara per totura mundura illo terapore per ,

totura orbem terrarum inter omnes homines , inter oranes

gentes cui homini dictum est
, « In semine tuo benedi-:

» centur omnes gentes \ » Quod credidit unus de sua

singularitate , exhibitura est raultis de serainis multi-

tudine. Tunc non videbatur, et credebatur nunc videtur, 5

et impugnatur et quod uni tunc dicebatur et ab uno cre-

:

debatur nunc oppugnatur a paucis quando exhibetur

,
,

I
(ien. xxu, 18.
 ,

108 S. AUGUSTINI EPISCOPI

in multis. llle qui Discipulos suos fecit piscalores homi-

num, intra retia sua omne genus aucloritatis inclusit. Si

multitudini credendium est, quid copiosius Ecclesia toto

orbediffusa? Si divitibus credendum est, attendant quot
divites cepit ; si pauperibus credendum est , attendant
pauperum millia : si nobilibus, intus est jam pene tota

nobilitas : si regibus, videant omnes subditos Christo :

si eloquentioribus , doctioribus, prudentioribus , intuean-

lurquanti oratores, quanti periti ,
quanti philosophi hujus
mundi ahillis piscatoribus irretitisint, ut ad salutem de
profundo altraherentur; cogitantes eum qui raagnum ma-
lum animae humanse, id est, superbiam , suse humilitatis
exemplo sanare descendens, infirma mundi elegit, ut con-
funderet fortia et stulta hujus mundi, ut confunderet sa-
;

pientes; non qui essent, sed qui esse viderentur et ignobilia ^ :

hiijns mundi elegit, et ea quae non sunt, ut ea quae sunt

evacuaret.
V. Quidquid velis dicas, inquiunt, nos deprehendimus
ubilegitis natum Ghristum, dissonare inter se Evangelia

etnon posse utrumque verum esse quod dissonat. Cum

enim ostendero, inquit, dissonantiam, recte improbo fi-
dem : aut tu qni accipis fidem , ostende concordiam.
Quam quseso dissonanliam demonstrabis ? Apertam inquit, ,

cui nemo potest contradicere. Quam securi auditis, quia

fideJesestis. Attendite, dilectissimi,etvidetequamsalubri-
ter Apostolus moneat, dicens « Sicut ergo accepistis :

» Christum Jesum Dominum nostrum, in ipso ambulate,

» radicati et superfledificati in ipso, et confirmati in
» fide'^. » Ipsaenim simpHci et certa fide, inillo firmiter
permanere debemus ut ipse aperiat fidelibus quod in se ,

absconditumest quia sicut idem dicit Apostolus « Inillo

: :

» sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae absconditi^. »

• I Cor. I, 27. — ' Coloss. II, 6j 7. — 3 Ibid. .1.
 SERMO LI , DE CONCORDIA MATTH. ET LLC. 109
Quos iion propterea abscondit , ut neget : sed ut abscon-
ditis excitet desiderium. Haec est utilitas secreti. Honora in
60 quod nondum intelligis j et tanto magis honora quanto ,

plura vela cernis. Quanto enim quisque honoratior est,

tanto plura vela pendent in domo ejus. Vela faciunt ho-
norem secreti sed honorantibuslevanturvela. Irridentes
:

autem vela et a velorum vicinitate pelluntur. « Quia ergo

,

» Iransimus adChristura, aufertur velamen^ »

VI. Proferunt calumniassuas quidam, et dicunt Mat- :

theeus certe Evangelista est? Respondemus Ita, pio ore :

,

corde devoto, in nullo omnino dubitantes respondemus :

plane : Evangelista est Matthaeus. Credis ei , inquiunt?

Quis non respondeat : Credo? Quomodo de murmure ves-
tro pio insonun? Ita , fratres , si secure creditis/non est
undeerubescatis. Loquor vobis, aliquando deceptus, cum
primo puer ad divinas Scripturas ante vellem aflerre acu-
men discutiendi, quam
Ego ipse pietalem quserendi :

contra me januam Doraini

perversis raoribus claudebara
mei cura pulsare deberem utaperiretur; addebam, ut
: ,

clauderetur. Siiperbus enim audebam quaerere quod nisi ,

humilis non potest invenire. Quanto vos beatiores estis

modo quam securi discitis, quam tuti, quicumque adhuc
parvuli estis in nido fidei , et spiritalem escam accipitis.

Ego autem miser cum me ad volandum idoneum puta-

,

rem reliqui nidura; et prius cecidi, quam volarem. Sed

,

Dominus raisericors me a transeuntibus ne conculcarer et

,

morerer, levavit, et in nido reposuit. Haec enim rae per-

turbaverunt, quse modo vobis securus in nomine Domini
et propono, et expono.
VII. Ut ergo dicere coeperam , ita illi calumniantur :

Matthaeus, iniquiunt, Evangelista est et creditis ei? Con-

sequenter utique quem fateraur Evangelistam, huic ne-
'
2 Cov iii, i6.
110 S. i.UGUSTINI EtlSCOPI

cessario credimus. Attendite generationes Christi, quas

posuit Matthaeus. « Liber generationis Jesu Ghristi, filii

)) David Abraham^ » Quomodo filii David quomodo

, fiUi ,

fihi Abraham? Nisienim per successionera generis ostendi ,

non potest. Gonstat quippe cum Dominus nascereturde

virgine Maria , neque Abraham neque David in rebus hu-
,

manis fuisse. Ettueumdem dicis filium David, eumdem-

que dicis fiHum Abraham? Tanquam dicamus Matthoeo ,

Pi oba ergo quod dicis. Expecto enim successionem generis

Christi. « Abraham, inquit, genuit Isaac, Isaac autem ge-
» nuit Jacob. Jacob autem genuit Judam, et fratres ejus.
» Judas autem genuil Phares et Zaram de Thamar. Pha-
)) resautem genuitEsron.Esron autemgenuitAram. Aram
)) autem genuit Aminadab. Aminadab autem genuit Naas-
» son. Naasson autem genuit Salmon. Salmonautem genuit
» Booz ex Rahab. Booz autem genuit Obed ex Ruth. Obed
» autem genuit Jesse. Jesse autem genuit David regem*. »
Jam hinc attendite quemadmodum a David perveniatur
ad Christum qui diclus est fdius Abraham et filius David.
,

u David autem inquit genuit Salomonem ex ea quse fuit

, ,

» Urise. Salomon autem genuit Roboam. Roboam autem

» genuit Abiam. Abia autem genuit Asa. Asa autem ge-
» nuit Josaphat. Josaphat autem genuit Joram. Joram
» autem genuit Oziam. Ozias autem genuit Joatham. Joa-
» tham autem genuit Achaz. Achaz autcm genuit Eze-
» ciam. Ezecias autem genuit Manassen. Manasses autem
» genuit Amon. Amon autem genuit Josiam. Josias au-
» tem genuit Jechoniam et fratres ejus in transmigratione ,

» Babylonis. Et post transmigrationem Babylonis, Jecho-

» nias genuit Salathiel. Salalhielautem genuit Zorobabel.
» Zorobabel autem genuit Abiud. Abiud autem genuit
» Eliachim. EHachim autem genuit Azor. Azor autem ge-
» MaUh. 1, I. — » Ibid. 2-5.
 SERMO LI , DE CONCORDIA mATTH. ET LLC. 111
» nuit Sadoc. Sadoc autem genuit Achim. Achim autem
)) genuit Eliud. Eliud autem genuit Eleazar. Eleazarau-
» tem genuit Mathan. Mathanautem genuit Jacob. Jacob
)) autem genuit Joseph virum Mariae de qua natus est
, :

» Jesus, qui vocatur Christus^ » Sic ergo per ordinem

successionemque parentum et progenitorum invenitur
Christus fihus David , fihus Abraham.
VIII. Cui rei fidehter enarratae, istam calumniam pri-
mam movent ,
quia sequitur idem Matthaeus , et dicit-
)) Omnes generationes ab Abraham usque ad David , gene-
)) rationes quatuordecim : et a David usque ad transmi-
)) grationem Babylonis, generationes quatuordecim : et
)) a transmigratione Babylonis usque adChristum, gene-
)) rationes quatuordecim^. )) Deinde subjecit ut narraret ,

quomodo natus est Ghristus de Maria virgii^, subjun-

gens, et dicens, « Christi autem generatio sic erat^. »
Etenim ordine parentum enumeravit quare dicatus Chris-
tur fihus David fihus Abraham , quomodo autem natus :

sit et inter horaines apparuerit

, narrari jam debet et , ;

consequens est ipsa narratio per quam credimus Domi- ,

num nostrum Jesum Christum non solum natum de Deo

sempiterno, coaeternum ei qui genuit ante omnia tem-
pora, ante oranem creaturam, per quem facta sunt om-
nia sed etiam jam natum de Spiritu sancto ex virgine
•,

Maria quod pariter confitemur. Reminiscimini enim et

,

nostis ( Cathohcis quippe loquor fratribus meis, ) hanc

,

esse fidem nostram hoc nos profiteri et confiteri. Pro ista

,

fide interfecta sunt milha Martyrum toto orbe terrarum. ,

IX. Hoc enim quod sequitur voluntilh ridere, qui vo-

lunt fidem derogare libris Evangehcis : ut nos veluti os-
lendant temere credidisse quod dicitur, « Cum esset des-
» ponsatamater ejusMaria Joseph , antequamconvenirent,
• MaUh. i,6-i6, — ' Ibid. 17. — 3 Ibid. 18.
 ,

112 S. ACGUSTINI EPISCOPI

» inventa est in utero habens de Spiritu sancto. Joseph au-
» tem vir ejus cum esset justus , et nollet eam traducere,
» voluit eam occulte dimittere ^ » Quia enim de se gra-
vidam non esse sciebat ,
jam velut consecjuenter adulte-
ram existimabat. « Cum esset justus , sicut Scriptura dicit,
» et noUet eam traducere, id est, divulgare, nam hoc etiam
» multi codices habent , voluit eam occulte dimittere. »

Turbatur quidem maritus, sed non saevit jiistus. Tanta

utnec vellethabere adul-
enira justitia tribuiturhuicviro,
teram, nec auderet punire vulgritam. « Vohiit eam, inquit,
» occulte dimittere » quia non solum eam punire noluit
:

sed nec prodere. Attendite sinceram justitiam. Non enim

propterea parcere volebat, quod habere cupifbat. Multi
enim amore carnali adulteris uxoi ibus parcunt , volentes
eas et adulteras habere , ut eis per carnalem concupis-
centiam perfruantur. Hic autem vir justus habere eam non
vult : ergo non carnaliter dihgit. Et tamen punire non
vult : ergo misericorditer parcit. Qualishic justusest.^Nec
tenet adulteram , nec propterea parcere videtur ^
,
quia
libidinose dihgeret : et tamen nec punit, nec prodit. Me-
rito plane testiselectusest virginitatis uxoris. Quiergohu-
mana infirmitate turbabatur, divina autoritatefirmatus est.
X, Sequitur enim, et dicit Evangelista: « Haec eo co-
» gitante, ecce Angelus Domini in somnis apparuitei di-
» cens: Joseph, noli timereaccipere Mariam conjugcm
» tuam. Quod enim in ea natum est . de Spiritu sancto
» Pariet autem
est. ejus Jesum.
fiiium , et vocabis nomen
» Quare Jesum.? Ipse enim inquit, salvum faciet popu- ,

» lum suum a peccatis eorum^.» Intelligitur ergoJesum

Hebraea hngua Latine interpretari Salvatorem quod ex

, ,

ipsanominisexpositioneadvertimus. Tanquam enimquae-

reretur, quare « Jesum ? » continuo subjecit rationem ,

» MaUh. I, 19. — » Forte ne viderelur. — ^ Matth. 1, 10, 21.

 ,

SEUMO LI, DE CONCOllDlA MATTH. ET LLC. 113

vocabuli aperiens : « Ipseenim, inquit, salvumfacietpo-
» pulum suum a peccalis eorum^)) Hoc pie credimus_, hoc
firmissime retinemus , natum Ghristum de Spiritu sancto
ex virgine Maria.
XI. IUi ergo quid dicunt? Siinvenero, inquit, menda-
cium totum , non credis. Inveni, videamus. Numero
certe
generationes. enim calumnias suas ad id nos invitant
Illi

et adducunt. Si pie vivamus si Christum credamus si , ,

non de nido ante tempus cupiamus volare ad id nos ad- ,

ducunt, ut mysteria cognoscamus. Intendat itaque Sanc-

titas Vestra utilitatem hEereticorum , et utilitatem qui-
dem secundum Deum , etiam malis bene utentem.
Secundum ipsos vero hoc redditur, quod voluerunt non 5

hoc quod de ipsis Deus bene facit. Sicut de Juda quan-

tum boni fecit? PassioneDorainisalvse factse sunt gentes.
Sed ut pateretur Dominus Judas eum tradidit. Deus ,

ergo et gentes liberat passo Fiho, et Judam punit pro

scelere suo. Sacramenta enim quse ilhc latent nemo dis- ,

cuteret simpliciore contentus fide et ideo nemo inveni- j

ret quia nemo discuteret nisi pulsantibus calumnia-

,
,

toribus. Cum enim haeretici calumniantur, parvuh per-

turbantur : cum perturbantur , inquirunt : inquisitio
eorum quasi percussio est de capite in ubera matris ut
, ,

tantum manent, quantum parvuhs sat est. Ilh turbati quae-

runt qui autem norunt et didicerunt quia scrutati sunt,
, ,

et aperuit ilhs pulsantibus Deus , aperiunt et ipsi turbalis.

Et sic fit ut ilh sint utiles ad inveniendam veritatem , diim
calumniantur ad seducendum in errorem. Neghgenlius
cnim si mendaces adversarios non ha-
veritas quaereretur,
beret. «Oportetenim, inquit, et haereses esse'^. Et quasi ))

quaereremus causam , subjecit statim , « Ut probati mani-

)) festifiantinter vos. )>

" Matlh. I, 20, 21. — 2 I Cor. xx, 19.

GXXV. 8
 ,

114 S. AUGUSTINl EPISCOPI

XII. Quid ergo Ecce Matthaeua numerat ge-
illi dicuiit?
nerationes , ab Abraham usque ad David esse qua-
et dicit
tuordecim, et a David usque ad transmigrationem Baby-
lonis quatuordecim et a transmigratione in Babyloniam
,

usque ad Ghristum quatuordecim. Duc in se ter quatuor-

decim, fiunt quadraginta duo. Numerant autera , el in-
veniunt quadraginta et unam generationem et movent
,

calumniam, et irridentes insultant. Quid sibi ergo vult,

cura dicatur in Evangelio ter esse quatuordecim tamen ,

oranes numeratoe inveniuntur non quadraginta duae, sed

quadraginta et una? Sine dubio magnum sacramentum
est. Et gaudemus gratias agentes Domino, quia et peroc-
casionem calumniantium invenimus aliquid quod quanto
magis tegebatur quserendum tanto magis delectet inven-
,

tum. Sicut enim prselocuti sumus, edimus spectaculum

mentium. Ab Abraham igitur usque ad David, quatuor-
decim sunt. Inde incipit numerus a Salomone David enim :

genuit Salomonem. Incipit autem numerus a Salomone

et pervenit ad Jechoniam qui cum viveret facta est trans-
,

migratio in Babyioniam et sunt aliae quatuordecim ge-

;

nerationes annumerato Salomone a capite alterius inter-

,

valli , annumerato etiam Jechonia, ad quem clauditur ipse

nuraerus, ut irapleantur quatuordecim. Tertiura vero in-
tervallura ab ipso Jechonia incipit.
XIII. Intendat Sanctitas Vestra rem mysticam et dul-
cem : fateor vobis giistatum cordis mei : unde credo quia
cum protulero , et gustaveritis , idipsum renuntiabitis.
Intendite ergo. A Jechonia ipso incipiente numero tertii

intervalli, usque ad Dominum Jesum Christum fiunt qua-

tuordecim : quia Jechonias iUe et finalis superioris inter-

valli , et initialis sequentis intervalli bis numeratur. Sed

dixerit aliquis: Quare Jechonias bis numeratur? Nihil ges-
tum est antca inpopulo Israel, quod non esset mysterium

{*
 SERMO LI , DE CONCORDIA MATTH. ET LLC. 115
luturorum. Jechonias quidem non iirationabiliter bis nu-
meratur : quia ct si sit terrainus inter duos agros, vel lapis,
vel discretio aliqua macerise, et ille qui est ex hac parte,
usque ad ipsam maceriam metitur, et ilie qui ex altera parte
est, ab ipsa iterum sumit exordium metiendi. Sed quare

hoc non factum est in prima connectione intervalli, ubi

ab Abraham numeramus quatuordecim generationes us-
que ad David et alias quatuordecim non repetito David,
;

sed a Salomone incipimus numerare, reddenda causa est,

quse magnum continet sacramentum. Intendat Sanctitas

Vestra. Tunc facta esttransmigratio in Babyloniam quan- ,

do locum patris tui defuncti Jechonias rex constitutus

in
est. Ablatum cst ei regnum et alius constitutus est in
,

locum ejus. Sed tamen vivente Jechonia facta est transmi-

gratio ad gentes. Nulla enim culpa Jechonise dicitur, quare
sit regno privatus : sed magis illorum peccata inducuntur,
t[ui ei successerunt. Sequitur ergo captivitas, itur in Ba-
bvloniam. Non eunt solimah; sed cum his pergunt etiam
sancti. In illa captivitate erat Ezechiel propheta, in illa
erat Daniel; ibi erant-tres pueri inter flammas nobihtati.
lerunt autem secundum prophetiam Jeremice prophetae.
XIY. Mementote Jechoniam sine uUa culpa improba-
tiim inde destitisse regnare^ etfecissetransitum ad Gen-
,

tes , cum transmigratum est in Babyloniam : et attendite

prsemonstratam imaginem rerura futurarum in Domino
Jesu Christo. Noluerunt enim Judasi sibi regnare Domi-
num nostrum Jesum Christum, in quo nullara culpam in-
venerunt. Reprobatus est in se , reprobatus etiam in servis
suis; et transitum est in Gentes, tanquam in Babyloniam.
Hoc enim et Jeremias prophetabat, jubere Dominum ut
rcnt in Babyloniam*. Et quicumqne alii Prophetae dice-
aut populo utnou irent in Babyloniam, Jercmias pseudo-
I Jeiem. xxvn.
8.
 , -

116 S. AUGUSTINI EPISCOPl

prophetas arguebat. Qui Scripturas legunt, recorden-
tur nobiscum : qui non legunt, credant nobis. Minaba-
tur ergo Jeremias ex persona Domini eis qui nolebant ire
in Babyloniam : eis autem qui irent ,
promittebat ibi
quietem , et quamdam felicitatem in novellandis vineis
et plantandis hortis et ubertate fructuum. Quomodo ergo
jam nonin figura, sed in veritate populus Israel transit in
Bab} loniam ? Unde erant Apostoli ? Nonne de gente Ju-
daeorum? Unde ipse Paulus? Nam et ego, inquit, Israe- «

)) lita sum, ex semine Abrahse, ex tribu Benjamin^ »

Crediderunt ergo in Dominum multi de Judaeis. Inde

electi sunt Apostoh inde erant plus quam quingenti
:

fratres, qui Dominum post resurrectionem videre merue-

runt' : inde erant centum viginti in domo, quando Spiri-
tus sanctus advenit^. Quid autem dicit Apostolus inActi-
bus Apostolorum , cum respuerent verbum veritatis Ju-
daei? « Ad vos, inquit, missi eramus^ sed quoniam res-
)) puistis verbum Dei, ecce convertimus nos ad Gentes^. »
Facta est ergo transmigratio in Babyloniam secundum
spiritalem dispensationem temporis Incarnationis Domini,
quoe tunc praesignata tempore Jereraiae. Sed quid est

dicit Jeremias transmigrantibus de his Babyloniis?

« Quia in pace ipsorum erit, inquit pax vcstra ^ Cura ,
)>

ergo transmigraret etiam per Christum et Apostolos Israel

in Babyloniam, hoc est Evangehum veniret ad Gentes,
quid dicit Apostolus quasi ex voce tunc Jeremiae ? « Obse-
» cro ergo primurc omnium fieri deprecationes , oratio-
« nes, interpellationes ,
gratiarum actiones pro omnibus
)) hominibus ,
pro regibus et his qui in subhraitate sunt
)) constituti •
ut quietam et trancjuillam vitam agamus
)) cum omni pietate et castitatc^. n Nondum erant reges

> Rom. XI, I, — 2 2 Cor. xv, 6. — 3 ^ct. i, i5. — 4 Id. xui, 46. —
5 Jereni. xsis, 7. — f'
i Tim. 11, i, 2.
 SERMO LI , BE CONCOnDlA MATTH. ET LUC. 117
christiani , et orabat pro eis. Orans ergo Israel in Babylo-
nia, exauditus est. ExaiiditGe sunt voces Ecclesiae, facti
GuntChristiani : et videtis impleri quod iiguraliter dictum
est : « In eorum pace, erit paxvestra.» Acceperunt enim pa-
cem Ghristi, et destiterunt persequi Christianos, ut jam in
securitate pacis sedificarentur Ecclesise , et plantarentur
populi in agricultura Dei , et fructificarent omnes gentes
fide, spe, et charitate quae est in Christo.
XV. Facta est transmigratio in Babyloniam tunc per
Jechoniam qui non ,
est permissus regnare in Judseorum
gente , typo Christi, quem Judaei sibi regnare noluerunt.
Transitum fecit Israel ad Gentes , id est ,
praedicatores
Evangelii transierunt ad populos Gentium. Quid ergo
miraris quod bis numeratur Jechonias? Etenim si Christi
figuram gcrcbat a Judaeis transeuntis ad Gentes •
attende
(|uidest Christus inter Judaeos et Gentes. Nonne ipse est
ille lapis angularis? Attende in angulo terminum parietis
unius, et initium parietis alterius. Usque ad ipsum lapi-
dem metiris unum parietem , et ab ipso alterum. Bis ergo
numeratur lapis angularis, qui connectit utrumque pa-
rietem. Jechonias ergo gestans figuram Domini, tan-
([uam lapis angularis typum prseferebat. Etsicut Jechonias
regnare non cst permissus Judaeis , sed itum est in Baby-
loniam : sic Christus lapis quem reprobaverunt sedifican-
les, factusest in caput anguli, ut Evangelium perveniret
ad Gentes ^ Noli ergo dubitare bis numerare caput anguli
et occurrit tibi numerus scriptus ; atqueita quatuordecim
sunt, et quatuordecim, et quatuordecim : etnonsunttamen
([uadraginta duoe generationes , sed quadraginta et una.
Quia sicut ordo lapidumcum per lineam rectam dirigitur,
omnes numerantur; cum autem detorquetur
singillatim
ordo, ut angulum faciat, illum lapidem unde torquetur
» Psal. cxvii, I.
 :

118 S. AUGUSTINI EPISCOPI

oportet his numerari ^

quia et ad illum ordinem pertinet
qui usquead ipsum fmitur^ et ad illum qui ab ipso incipit,
sic ordo generationum quandiu in illo populo mansit, in
Lis septeno, id est , intervallo nonfecit angulum ; cum au-
temdetortus ordo est, ut transmigraretur in Babyloniam,
velut a Jechonia quidam factus est angulus^ ut eum in

typo illius venerandi lapidis angularis bis numerare opor-

teret.
XVI. Altera illorum calumniatio est. Per Joseph , in-
quiunt, generationes Ghristi, et non per Mariam nume-
rantur. Attendat paulisper Sanctitas Vestra. Non, in-
quiunt ,
per Josephdebuit. Quare nondebuit per Joseph?
Numquid non erat maritus Mariae Joseph .? Non , inquiunt.
dicit Angehca
Quis hoc dicit? Scriptura enim auctoritate,

quod maritus erat. « NoU timere, inquit, accipere Ma-

» riam conjugem tuam. Quod enim in illa natum est, de
» Spiritu sancto est^ » Ei quoque jubetur utpuero no-
men imponat quamvis non de semine suo nato. « Pariet,
,

» inquit, fihum, et vocabis nomen ejus Jesum". » Sed hoc

intendit Scriptura ,
quod non sit natus de semine Joseph,
cum soUicito unde esset iUa gravis utero , dicitur : << De
» Spiritu sancto est. » non aufertur
Et tamen paterna ei

auctoritas , cum jubeturpuero nomen imponere. Denique

et ipsa virgo Maria bene sibi conscia quod non ex ejus
complexu ct concubitu conceperit Ghristum , tamen cum
patrem Christi dicit.

XVII. Attendite quemadmodum. Gum esset duode-

cim annorum Dominus Jesus Christus secundum homi-
nem qui secundum Deum est ante tempora et sine tem-
,

pore, remansit ab eis in templo, et disputabat cum

senioribus, et admirabantur super doctrina cjus \ IlU
aulem redeuntes de Jerosolymis quKsierunt iUiim in co-
' Matlh. 1, 20. — 5 Ibiil. 2i. — ^ Luc. n, ^2.
 »:,

SERMO LI, DE CONCORDIA MATTH. ET Lrc. 119

mitalu suo , inter eos scilicet qui secum ambulabant •,

et non eum invenientes , turbati redierunt Jerosoly-

mam eumque j disputantem in templo cum senioribus
invenerunt , cum esset, ut dixi, annorum duodecim.
Scd quid rairum? Verbum Dei nunquam tacet : sed
non semper auditur. Invenitur ergo in templo et , dicit
ei mater ejus : « Quid nobis fecisti sic? Pater tuus et
ego dolentes quoerebamus te. «Et ille, « Non sciebatis
)) quia oportet me in his esse quae Patris mei sunt^ ? »Hoc
propterea dixit ,
qua Filius Dei erat in templo Dei. Tem-
])lum enim illud non erat Joseph, sed Dei. Ecce, inquit
nliquis, non se concessit esse fiHum Joseph. Attendite
ciliquanto patientius, fratres ,
propter angustias temporis,
iit sermoni sufficiant. Cum dixisset Maria : « Pater tuus
)) et ego dolentes quaerebamus te; » ille respondit :

« Non sciebatis quia in his oportet me esse quae Patris

)) mei sunt? » Non enim sic se volebat esse fiHum illo-
rum,utnon intelligeretur Filius Dei. Fihus enimDei,
semper Filius Dei, creans illos ipsos. Filius autem homi-
nis ex tempore , natus de Virgine sine semine maritali
parentem tamen habebat utrumque. Unde hoc probamus?
Jam dixit Maria : « Pater.tuus et ego dolentes quaereba-
» mus te. »

XVIII. Primo non est prsetermittenda fratres, ma- ,

xime propterdiscipHnam foeminarum, sororum nostrarum,

tam sancta modeslia Virginis Mariae. Ghristumpepererat,
Angelus ad eam venerat et dixerat ei ; « Ecce concipies ,

)) in utero, et paries filium , et vocabis nomen ejus

)) Jesum. Hic erit magnus, et Filius Altissimi vocabitur^.
Meruerat parere Fihum Altissimi, et erat humillima : nec
se marito nec in ordine nominis prseferebat , ut diceret
,

Ego et pater tuus-, sed « Pater tuus, inquit , et ego. »

• Luc. II, 48, 49. — 'Id. 1, 3i, 32.
 ,

120 S. AUGUSTINI EPISCOPI

Non attendit sui uteri dignitatem : sed attendit ordinem

conjugalem. Non enim humilis Christus , matrem suam
superbire docuisset. « Pater tuus et ego dolentes quaere-
» bamus te. Pater tuus , inquit , et ego : » quia ca-
put muheris vir ^ Quanto minus debent superbire coRterte
foeminse? Nam et ipsa Maria muher dicta est, non cor-
rupta virginitate, sed appellatione propria gentis suae.
Dixit enim de Domino Jesu Christo et Apostolus a Fac- :

» tumex muhere'^ » non tamen interrupit ordinem et

:

textum fidei nostrae, qua confitemur natum de Spiritu

sancto, et virgine Maria. lUa enim virgoconcepit, virgo
peperit virgo permansit. Sed muheres omnes foeminas
,

ilh appeliaverunt, proprietate hnguae Hebraeae. Audi evi-

dentissimum exemplum Prima foemina, quam fecitDeus
:

sumptam de latere viri, antequam cum viro concumberet,

t[uod posteaquam de paradiso exierunt scribitur factum
tamen muher jam vocabatur dicente Scriptura « For- , :

» mavit eam in muherem^. »

XIX. Quod ergo respondet Dominus Jesus Christus,

« Oportebat me esse in his quae Patris mei sunt » non :

sic indicat PatremDeum, ut neget patrem Joseph. Unde

hoc probamus? Secundum Scripturam quae sic ait ,

:

» Et dixit ad illos Non sciebatis quia in his quae Patris

:

)) mei sunt oportet me esse. Ilh autem non intellexerunt

» quid ilhs locutus est. Et cum descendisset cum illis,

» venit Nazaretli , et erat subditusilhs^ »Nondixit: Erat

subditus matri, aut erat subditus ei : « Sederat, inquit,
» subditus ilhs. » Quibus subditus erat? Nonne parenti-
bus? Ambo parentes erant, quibus ihe subditus erat,'ea
dignatione qua fihus hominis erat. Jam dudum praecepta
foeminae accipiebant : nunc pueri accipiant ut obsequan- ,

' Ephes. V, u3. — = Galaf. iv, 4 — ' Gen, ii, 22, — A Luc, ii,

ig-Si;
 ,,

SERMO LI , DE CONCOKDlA MATTH. ET LIJC. 121

tur parentibus , eisque sint subdili. Christo mimdus sub-

ditus , Chrislus parentibus subditus.
XX. Videtis ergo, fratres, quod non ita dixerit
« Oportet me in his quae Patris meisunt esse, » ut intel-
Hgeremus quasi dictum : Vos non eslis parentes mei Sed :

parentes ilh temporahter , Pater ille sempiterne. Parenles

ilh fihi hominis , Pater ille Verbi et Sapientiae suae, Pater

Virtutis suae ,
per quam cuncta formavit. Si per illam for-
mantur universa ,
quse « Attingit a fine usque ad finem
» fortiter et disponit omnia suaviter ^; » per Fihum Dei et
ilh formati sunt, quibus idem ipse postea fihus hominis
subderetur. Et Apostolus dicit eum fihum David : « Qui
» factus est ei, inquit, ex semine David, secundum car-
» nem-. » Sed lamen ipse Dominus qusestionem proponit
Judseis ,
quam in his ipsis verbis solvit Apostolus. Cum
enim diceret : « Quifactus est ei ex semine David •, » ad hoc
addidit , secundum carnem , ut intelhgeretur secundum
Divinitatem non esse fihus David, sed Fihus Dei Do-
minus David. Nam et aho loco sic dicit Apostolus
cum commendaret stirpem Judaeorum « Quorum pa- :

» tres, inquit, ex quibus Christus secundum carnem,

» qui est super omnia Deus benedictus in soecula". »

Quod secundum carnem, inde fihus David : quod au-

tem super omnia Deus benedictus in saecula , inde Do-
minus David. Dominus ergo Judseis hoc dicit « Gujus :

" esse fihum dicitis Christum? Responderunt Da- ,

» vid*. » Hoc enim noverant, quod facile capiebant ex

prsedicatione Prophetarum. Et vere ipse erat ex semine

David, sed secundum carnem per viginem Mariam
desponsatam Joseph. Cum ergo responderent Chris-
tum filium esse David, ait ilhs Jesus : « Quomodo ergo
» David in Spiritu vocat eum Dominum, dicens : Dixit
' Sap. vm, i. -~ » Rom. i, 3. — 3 la. xi, 5. — 4 Mattli. xsii, 4?.
 :

122 S. AUGrSTINI EPISCOPI

» Dominus Domino meo Sede : a dextris meis , quo usque

» ponam inimicos tuos sul) pedibus tuis ? Si ergo David
)) in Spiritu vocat eum Dominum, quomodo filius ejus
» est? £t non potuerunt respondere Judaei^ » Sichabe-
mus in Evangelio. Non se negavit filium esse David ; ut
nescirent Dominum esse Etenim tenebant in
David.
Christo quod factus est ex tempore non in eo intellige-
:

bant quod est in oeternitate. Quapropter docere illos vo-

lens Divinitatem suam, quaestionem fecit de huraanitate
sua : tanquam diceret : Scitis Christum esse fihum David;
respondete mihi quomodo sit et Dominus David. Sedne
illi Non est Dominus David-, ipsum. David tes-
dicerent :

tem interposuit. Et quid dicit? Verum utique dicit. Nam

et illud habes in Psalmis ad David dicentem « De :

» fructu ventris tui ponam super sedem tuam'^. » Ecce

fihus David. Quomodo et DominusDavid, qui fihus David?
« Dixit, inquit, Dominus Domino meo Sede ad dexte- :

» ram raeam'^. » Miramini David fihum suum Dominum

habere, cum videatis Mariam suum Dominum peperisse?
Dominus David^ quia Deus Dominus David, quia om- ;

nium autem David, quia fihus hominis. Idem Do-

: fihus
minus idem fihus Dominus David « Qui cum iii forma
, : :

» Dei esset, non rapinam arbitratus est esse aequahs Deo

» fihus autem David, quia semetipsum exinanivit for-

» mam servi accipiens*. »

XXI. Non itaque propterea non fuit pater Joseph, quia
cum matre Domini non concubuit quasi uxorem hbido 5

faciat, et non charitas conjugahs. Intendat Sanctitas Ves-

tra. Dicturus erat post ahquantum temporis Apostokis
ChristiinEcclesia : « Rehquum est, ut qui habent uxores
» tanquam non habentes sint^» Etmuitos novimus fra-
' MaUli. 1x11,43, ctc, etPsal. cix, 1.-2 Id. cxxxi, 11.— 3 IJ. cix, r.
— 4 Pliilip. II, 6. — 5 I Cor. vii, 29.
 ^

SERMO LI , DE CONCORIIIA MATTH. ET LtJC. 123

tres nostros fructificantes in gratia , in nomine Ghristi ex
consensu ab invicem continere concupiscentiam carnis ,

non autem continere ab invicem charitatem conjugalem.

Quanto illa reprimitur, tanto ista fortius confirmatur.
Nonne sunt conjuges qui sic vivunt, non quserentes ab
invicem fruclum carnis, non exigentes ab invicem debi-
tum concupiscentiae corporalis ? Et tamen illa subjecta est
viro ,
quia sic decet •, et tanto subjectior ,
quanto castior :

et ille uxorem diligit vere, ut scriptum est , in honore et

sanctificatione tanquam cohaeredem gratice, sicut Chris-
^,

tus, inquit, dilexit Ecclesiam Ergo si copula est si con- "^.

,

jugiiun est si non ideo non est conjugium quia non fit
,
,

illud quod etiam in non conjuge fieri potest sed iliicite ,

potest utinam possent omnes, sed raulti non possunt.

:

Non ergo ideo disjungant eos qui possunt, et propterea

negent esse vel illum maritum, vel illam uxorem quia non
sibi carnahter miscentur , sed cordibus connectuntur.
XXII. Hinc intelhgite , fratres mei quid senserit Scrip-
,

tura de ilhs parentibus nostris ,

qui sic erant conjugati , ut
solam prolem de conjugibus quaererent. Tam casle enim
habebant illi ,
qui pro tempore et pro more gentis suae
etiam plures habebant, ut non accederent ad carnalem
commixtionem , nisi procreationis causa , vere habentes
eas in honore. Caeterum qui uxoris carnem amplius appe-
tit ,
quam proescribit limes ille, liberorum procreandorum
causa, contra ipsas tabulas facit, quibus eam duxit uxo-
rem. Recitantur tabulae, et recitantur in conspectu om-
nium attestantium, et recitatur liberorum procreandorum
causa ; et vocantur tabulae Matrimoniales. Nisi ad hoc den-
tur, ad hoc accipiantur uxores, quis sana fronte datfiJiam
suam libidini ahense? Sed ut non erubescant parentes
cum dant^ recitantur tabulae ; ut sint soceri , non lenones.
' I Tlicss. IV, 4- — ' Ephes. v, 25.
124 S. AUGUSTINI EPISCOPI
Quid crgodetabulisrccitatur? Liberorum procreandoruni
causa. Tergitur frons patris atque sercnatur, audita voce
tabularum. Videamus frontem viri accipientis iixorem.
Erubescat et maritus aliter accipere, si erubescit pater ali-
ter dare. non possunt (aliquando jam ista diximus),
Sed si

exigantdebitum non progrediantur ultra debitores suos.

5

Et foemina et vir, infirmitatem siiam in se consolentur. Non

eat ille ad alteram, et illa ad alterum : unde appellatum
est adulterium, quasi ad aiterum, et si egrediuntur metas
matrimonialis pacti , nori egrediantur metas conjugalis
thori. peccatum amplius quam li-
Numquid hoc non est ,

berorum procreandorum necessitas cogit_, exigere a con-

juge dcbitum? Est quidem peccatum, sed veniale. Apos-
tohis dicit « Hoc autem dico secundum veniam ». Gum
:

inde loqueretur : « Nohte, inquit, fraudare invicem nisi ,

» ex consensu ad tempus, ut vacetis orationi et iterum ad ;

» idipsum estote, ne vos tentet Satanas pro}3ter intempe-

)) rantiamvestram^». Quidesthoc? Neultra vires ahquid
vol)is imponatis-, ne continendo avobis invicem, in adul-
teria corruatis. « Ne vos tentet Satanas propter intempe-
» rantiam vestram.» Et ne forte quod permittebat jubere
videretur ^
(ahud est enim jubere ahud permittere
virtuti,
inhrmitati) : statim subjunxit : « Hoc autem dico secun-
)) dum veniam non secundum imperium. Nam vellem
,

)) omnes homines esse sicut me ipsum Tanquam di- )> .

ceret : Non impero ut faciatis, sed ignosco, si feceritis.

XXIII. Ergo, fratres mei, intendite. Qui hberorum

procreandorum causa habent uxores magni viri quales ,

tuisse Patres legimus et multis documentis invenimus , ,

clamantibus omnino sine dubitatione paginis sanctis si :

qui ergo viri propter creationem tantummodo liberorum

uxores habent, si eis posset praestari ut haberenl filios sine
r "Cor. VII, 0, G.
 SEPvMO LI, DE CONCORDIA MATTH. ET LLC. 125
concubitu , nonne inellabili gaudio tantum beneficium
amplecterentur ? nonne cum ingenti Isetitia susciperent?
Duo sunt enim opera carnalia ,
quibus constat genus hu-
manum duo opera prudentes et sancti ex officio
: in quae
descendunt imprudentes autem in ea per cupiditatem
5

ruunt. Aliud est enim ad aliquid officio descendere, aliud

in aliquid per cupiditatem cadere. Qua3 sunt ista_, quibus
constatgenus humanum? In nobis ipsis primum est, quod
pertinet ad sumenda ahmenta, (quse utique non possunt
sine aliqua per carnem delectatione sumi), manducare et
bibere si non feceris, morieris. Hoc ergo uno sustenta-
:

culo stat genus humanum, pro modo naturae suae, man-

ducandi et bibendi. Sed per hoc sustentaculum sustentan-
tur homines quod ad se ipsos attinet successioni autem :

non consuhnit manducando et bibendo sed uxores du- 5

cendo. Sic enim constat genushumanum, primo ut vivant

homines : sed quia dihgentia quantahbet corpori adhihita
non possunt utique semper vivere j consequens provisio
est, ut nascentes succedant morientibus. Quia ita est ge-
nus humanum , sicut scriptum est , quomodo foha in ar-
bore : sedinarbore olea, vellauro, vel aliqua hujusmodi,
quae nunquam sine coma est sed tamen non eadem sem-
5

per habet foha^ Nam quomodo scriptum est: «Aha genc-

)) rat, et aha dejicit -:» quia ea quse suboriuntur succedunt
ruentibus ahis. Semper enim dejicit folia , semper foliis

vestita est. Sic et genus humanum quotidie morientium

detrimenta non sentit ,
per supplementa nascentium : et
sic pro modo suo stat universa species generis humani :

ct sicut folia in arboresemper videntur,ita plena homini-

busterra conspicitur. Si autem morerentur tantum, et non
nascerentur; velut arbores qusedam omnibus fohis , ita

terra omnibus hominibus nudaretur.

Eccli. XIV, 18. — 2 H)i(]. ig.
 ,,

126 S. AUGtJSTIHI EPiscon

XXIV. Cum ergo sic subsistat genus liumanum, ut ne-

cessaria sintduo sustentacula,dequibus satis dictum est;

ad utrumque sapiens et prudens et fidelis otiicio descen-

dit, non libidine cadit. Ad manducandum et bibendum
quam multi voraciter irruunl , ibi ponentes totam vitara
quasi ipsam causam vivendi? Nam cum ideo manducent
ut vivant 5 om-
ideo se putant vivere ut manducent. Istos
maxime divina Scriptura, eda-
nis sapiens reprehendit, et
ces ebriosos heiluones quorum Deus venter est
, , Ilios,
*
.

ad mensam non ducit, nisi concupiscentia carnis, non in-

digentia refectionis. Itaque isti caduntin escam et potum.
llli autem qui descendunt ex ofTicio vivendi _,
non ideo
vivunt utcoraedant; sed ideo comedunt, ut vivant. Ita-
que istis prudentibus et temperantibus si ofFerretur ut sine
cibo et potu viverent ;
quanto gaudio ampiecterentur hoc
beneficium, utquo cadere non consueverunt, nec descen-
dere cogerentur 5 sed seraper suspenderentur in Domino
non deponeret eorum intentiones necessitas fuiciendarum
corporis ruinarum? Quomodo putatis Eliam sanctum ac-
cepisse, quando accepit caiicem aquse et coliyridara panis,
ut satis ei esset in ahmentum quadraginta dierum'? Cum
magna utique laetitia quia propter officium vitae
: non ,

propter servitutem concupiscentioe , manducabatet bibe-

hsit. Tenta hoc prsestare , si possis, horaini qui beatitudi-
nem totam et feiicitatera inepulis, tanquampecus in prse-
sepi , constituit. Odit beneficium tuum , repeliit a se, poe-
naraputat. Sic etin illo officioconjugah, iibidinosi homines
uxores non propter aliud quoerunt : et ideo vix tandem
ipsis uxoribus contenti sunt. Atque utinam si auferre non
possunt aut nolunt libidinem ,non eam ultra progredi sinant,
quam prsescribit debitum uxorium , etiam quod infirmi-
tati conceditur. Sed plane tali liomini si dicercs : Quare
« Philip. 111, i8. — > 3 Rcg. xix, 6.
 SERMO LI , DE C01VC0R.DIA MiTTH. ET LUC. 127
ducis uxorem? Responderet tibi fortasse verecuiidatus :

Propter filios. Si quisei diceret, cui sine uUa dubitatione

crederet : Potens est dare tibi, et omnino dabit tibi Deus
fdios , etiam non operanti opus illud cura uxore ibicerte :

concluderetur, atque fatereturquodnonpropter fJios quse-

rebat uxorem. Confiteatur ergo infirmitatem : accipiat
c[uod officio se accipere praetendebat.
XXV. Sic illi priores sancti , liomines Dei ^ fdios quae-
rebant, filios suscipere volebant^ Ad hoc unum jungeban-
tur fceminis 5 ad hoc foeminis miscebantur ut fdios pro- ,

crearent. Ideo iilispermissumest, utplureshaberent. Nam

si immoderata placeret Deo sic permitteretur illo
libido ,

terapore ut una foemina haberet plures viros quomodo

,
,

unus vir plures foeminas. Quare omnes foeminae castae nou

habebant ampUus uno viro, vir autem plures foeminas?
nisi quia plures habere foeminas unura virum pertinet ad

prohs numerositatem una autem foemina non quo plures

:

habuerit viros, plures poterit parere fdios. Quapropter ,

fratres, si Patres nostri non ob ahud quam ad hberos

procreandos jungebantur et miscebantur foeminis; mag-
num iihs esset gaudium si prseter opus illud carnale pos-
,

sent habere fdios ,

propter quos habendos ad iliud non
hbidine ruebant, sed officio descendebant. Propter hoc
Joseph non erat pater, quia sine concupiscentia carnis sus-
ceperat fdium? Absit ut hoc sentiat castitas christiana ,

quod nec Judaica sentiebat. Dihgite uxores vestras sed ,

caste dihgite. Usque ad eura raodum carnale opus expe-

tite, ut fdios procreelis. Etquia non ahter potestis habere

fdios, ad ilkidcum dolore descendite. Pcena est enim iUius

Adam dequo exortisumus.Non extollamur de poena nostra.*

Pcena est illius qui raeruit mortahter gignere j
quia pec-
cato mortahs efVectus est. Ipsam poenam non subtraxit
» Gcu. XV, et alibi passini.
128 S. AtJGUSTlNI EPISCOPI

Deus; ut mcminisset homo unde revocatur, et quo voca-

tur^ et quaereret illum amplexum , ubi nuUa potcst esse
corruptio.
XXVI. In illo ergo populo quia oportebat fieri abun-
dantem propagationem usque ad Christum per numero- ,

sitatem plebis in qua prsefigurarentur omnia quee praefi-

guranda erant Ecclesiae documenta, habebant ollicium
ducendarum uxorum per quas populus cresceret in quo ,

populo pr.Tesignaretur Ecclesia. Atubi natus est ipse Rex

omnium gentium, coepit dignitas virginahs a jMatre Domini,
quae et fihum habere meruit, et corrumpi non meruit. Si-
cut ergo erat illud conjugium , et sine ulla corruptionc
conjugium : sic quod caste uxor peperit, cur iion castc
maritus acciperet? Sicut enim caste conjux illa , sic ille

caste maritus : et sicut illa caste mater, sicille caste pater.

Qui ergo dicit : Non debuit dici pater, quia non sic genue-
rat fihum ; hbidinem quaerit in procreandis fihis, non cha-
ritatis affectum. Mehus ille, quod ahus carne implere de-
siderat, animo iraplebat. Nam et qui adoptant filios ,

castius eos cordc gignunt, quoscarne non possunt. Videtc,

fratres, videte jura adoptionis, quomodo fit homo fihus
cujus scmine natus non cst^ ut plus in eojuris habeat vo-
luntas adoptantis, quam natura gignentis. Ita crgo non
sohim debuit esse pater Joseph sed maxime debuit. , Nam
etde foeminis quse uxorcs non sunt, generant homines fi-

lios, et dicuntur fihi naturales; et prseponuntur eis fihi

conjugales. Quantum pertinet ad opus carnis , aequahter
nati sunt : unde iste prseponuntur , nisi quia castior cst
uxoris charitas, de qua hberi procreantur ? Non ilhc atten-

ditur commixtio carnis ,

quae in utraquc foemina par cst.

Ubi vincit uxor, nisi aftectu fidci , affectu conjugu, af-

fectu sincerioris castiorisque charitatis ? Si ergo possct dc
uxore quisquam sine concubitu suscipere fihos, non tanto
 ,

SEUMO LI , DE COWCOllDlA MAllH. ET LUC. 129

debuit laetius, quanto est illa castior, quara diligit am-
plius.
XXVII. Hinc jam etiam illud videte posse fieri, iit
iinus homo non solum duos filios habeat, sed et duos pa-
tres. Nominata enim adoptione occurrat cogitationibus ,

vestris posse fieri. Dicitur enim Duos fiHos potest habere :

homo duos autem patres non potest. Imo invenitur

,

posse habere etiam duos patres^ si unus semine genuit,

aUus dilectione adoptavit. Si ergo possunt uni homini
esse duo patres; potuit et Joseph duos patres habere, ab
altero generari , ab altero adoptari. Quod si potuit, quid
calumniantur illi, qui dicunt ahas generationes secutura
csse Matthaeura, alias Lucam? Et revera invenimus^
c[uod alias secutus estille, ahas Matthaeus Jacob
iJle. Nam
patrera dixit Joseph :Lucas autera Heh. Et potest quidem
\ ideri unus horao , cujus fihus erat Joseph habuisse duo ,

nomina. Sed quod avos et proavos et ahos superius pro-

generatores diversos enumerant, inque ipso nuraeroplures
ahus , ahus pauciores raanifeste ostenditur habuisse duos
5

patres Joseph. Jara xeraota quaestionis calumnia, quia

fieri posse manifesta ratio demonstravit ahura patrem
,

esse qui genuit, alium qui adoptavit 5 duobus patribus con-

stitutis , non est mirum si avi et proavi et caeteri parentes
sursum versus a diversis patribus diversi numerentur.
XXVIII. Nec vobis videatur jus adoptionisa Scripturis
nostris ahenum, et quasi in consuetudine humanarum
legum aniraadversum, iUi auctoritati divinorum hbrorum
non posse congruere. Antiqua enim res est, et in ipsis
eloquiis Ecclesiasticis usitata ut non sola origo seminis ,

gcneret filium , sed et gratia voluntatis. Nam et raulieres

de seraine virorum suorum ex ancilhs natos , si ipsae non
pepererant , filios adoptabant ;
quin etiara ut eis gigne-
rentur , raaritis imperabant : sicut Sara , sicut Rachel
cxxv. 9
 ,
,

130 5. AUGUSTINI EPISCOPI

sicut Lia ^ In quo officio viri adulterium non committe-
baat : quia uxoribus in ea re ,
quoe ad conjugale debitum
pertinet , obediebant ; secundum id quod dicit Apostolus :

« Mulier non habet potestatem corporis sui , sed vir :

)) similiter et vir non habet potestatem corporis sui , sed

» muher "^.
)> Moyses etiam natus ex Hebraea matre , et
expositus, a fdia Pharaonis est adoptatus^. Non erant
quidem ipsae juris formulse quae sunt modo : sed arbi-
trium voluntatis pro norma legis habebatur ; sicut et aHo
loco dicit Apostolus : « Quia gentes legem non habentes,
)) naturaliter quae legis sunt faciunt^. » Si autem foeminis
licebat eos filios facere ,
quos non ipsae pepererant ; cur
non et viris ,
quos non ipsi genuerant ex semine carnali
sed ex dilectione adoptandi ? Nam et ipsum Jacob pa-
triarcham tantorum filiorum patrem , legimus tamen
sibi filios fecisse nepotes suos , filios Joseph, ita dicen-
tem : « Isti duo mihi erunt , et accipient terram cum
)) fratribus suis ;
quos alios genueris tibi sint ^ : )> Nisi
forte quis dixerit ipsum adoptionis verbum, non inve-
niri in Scripturis sanctis. Quasi vero quidquam interest
quo vocabulo appelletur , cum res ipsa sit , ut habeat fi-

lium mulier , quem carne non peperit ; aut aliquem vir,

quem carne non genuit. Et me quidem non repugnante
non vocet adoptatum Joseph, dummodo concedat eum
filium esse potuisse etiam ejus de cujus carne non erat
natus. Quanquam Paulus apostolus etiam adoptionis
nomen assidue commemoret et in magno sacramento. ,

Nam cum Dominum nostrum Jesum Christum unicum Dei

Filium Scriptura testetur , fratres et cohaeredes quos ha-
bere dignatus est , adoptione quadam divinae gratise fieri

dicit. « Cum autem venit , inquit ,

pleniludo temporis
I
Gen. XVI et xxx. — = x Cor, vu, 4- — ^ Exod. ii. — 4 Rom. u, i^. —
S Gen. XLVui, 5.
 SERMO LI 5 DE CONCORDIA MATTH. ET LUC. -
131
)) misitDeus Filium suum factum ex muliere factum ,

)) subLege; ut eos qui sub Lege erant redimeret-, ut

)) adoptionem filiorum reciperemus^ Et alio loco )> :

« In nobismetipsis , inquit , ingemiscimus , adoptionem

)) expectantes, redemptionem corporis nostri-. » Rursus
et de Judaeis cum diceret : « Optabam ego ipse anatheraa
)) esse a Christo pro fratribus meis , cognatis secundura
)) carnem ,
qui sunt Israelitae : quorum est, inquit , adop-
)) tio et gioria et Testamentum et Legis constitutio, quo-
)) rum patres, et ex quibus Christus secundum carnem ,

^) qui est super omnia Deus benedictus in ssecula^.

Ubi )>

ostendit vetustum apud Judaeos fuisse vel nomen adop- ,

tionis, vel ipsam rem sicut Testamentura et Legis consti- ;

tutio ,
qu?e simul commemorat.
XXIX. Huc accedit ,
quia erat alius raodus proprius
Judaeorura ,
quo de quo non esset
fieret aliquis filius ejus,

carnaliter natus. Propinqui enim propinquorum suorum

sine liberis defunctorum ducebant uxores ut semeii de- ,

functi suscitarent. Ita ille qui nascebatur , et illius erat

filius de quo nascebatur, et illius incujus successione nas-

cebatur *. ne quisquam existimans fieri
Haec dicta sunt ,

non posse, ut recte unius hominis duo patres commemo-

rentur ,
quemlibet Evangelistarum qui generationes Do-
mini narraverunt sacrilega calumnia quasi de mendacio
,

criminandum putet prjesertim cum ipsis eorum verbis :

nos videamus admonitos. Matthaeus quippe qui eum pa- ,

trem commemorare intelligitur, aquo genitus est Joseph,

ita generationes enumerat. Ille genuit iilum , ut ad hoc
:)ervenire possit quod ait in fine : « Jacob genuit Joseph. »
Lucas vero quia non proprie dicitur genitus, qui vel adop-
ione elhcitur filius, vel in succcessione mortui ex illa

' Galat. IV, 4) 5. — ' Roni.vm, 23.— ^ Id. ix, 3, etc. — 4 Deut. xtv, 5.
t Matlh. XXII, 24.

9.
 ,

132 5. AUGtJSTim EPISCOPl

quaeuxor ejus fuit nascitur, non dixit Heli genuit Jo- :

seph aut, Joseph quem genuit Heli sed « Qui fuit, inquit,
5 :

» filius Heh •, » sive adoptando , sive a propinquo genitus

in raortui successione nascendo.
XXX. Jam vero illud quia movere non debet, quare
per Joseph, et nonper Mariam generationes numerentur
satis dictura est : quia sicut iila sine carnali concupiscen-
tia raater, sic ille sine carnali commixtione pater. Per
illum ergo descendant , etper illum ascendant, genera-
tiones. Nec eum propterea separemus ,
quia defuit car-
nalis concupiscentia. Major puritas confirmet paternita-
tem : ne ipsa sancta Maria nos reprehendat. lUa enim
nomen suum prseponere noluit marito suo : sed dixit :

« Pater tuus et ego dolentes quaerebamus te ^ » Non ergo

faciant perversi murmuratores ,
quod conjux casta non
fecit. Numeremus ergo per Joseph : quia sicut caste ma-
ritus, sic caste pater est. Sed praeponaraus virum foeminae
ordine naturae et legis Dei. Nam si remoto illo illam cons-
tituamus dicit ille , et recte dicit
5 Quare me separastis ? :

Quare non per me generationes vel ascendunt vel des- ,

cendunt? An dicitur ei Quia non tu genuisti opere car-

:

nis tuae ? Sed respondebit Numquid et iila opere carnis :

suae peperit? Quod Spiritus sanctus operatus est, utris- J

que operatus est. « Cum esset, inquit, horao justus -. » ' '^

Justus ergo vir, justa foeraina. Spiritus sanctus in ambo- jm

rum justitia requiescens, ambobus filium dedit. Sed in eo la

sexu quem parere decebat operatus est hoc, quod etiam P , '

marito nasceretur. Itaque ambobus dicit Angelus, \it ^

puero nomen imponant : ubi parentura declaratur auc- "s

toritas. Nam et Zacharias cum adhuc mutus esset , filio ll^ff

nato mater noraen imponebat^. Et cura illi qui aderant "lii

innuerent patri quid eura vellet vocari , acceptis pugiUa- 'i

• Luc. n, 48. — ' Matth. 1, 19. — • 3 Luc. i, 60.

 SERMO LI, DE CONCOKDIA MATTH. ET LUC. 133
ribus hoc scripsit ,
quod illa jam dixerat. Dicituret Ma-
riae Ecce concipies filium et vocabis nomen ejus Je-
, « ,

» sum^ » Dicitur etiam ad Joseph « Joseph fili David , :

» ne metueris accipere Mariam conjugem tuam. Quod

» enim in ea natum est de Spiritu sancto est. Pariet au- ,

» tem filium et vocabis nomen ejus Jesum hic salvabit

, :

» populum suum a peccatis eorum^. » Dicitur etiam, « Et

» peperit ei filium ^ : » ubi omnino pater non carne, sed
charitate firmatur. Sic ergo pater sicuti est. Gautissime
enim Evangelistae et prudentissime per illum numerant,
sive Matthaeus descendens ab Abraham usque ad Chris-
tum , sive Lucas ascendens a Christo per Abraham usque
ad Deum . lUe descendens numerat, ille ascendens, ambo
per Joseph. Quare? Quia pater. Quare pater? Quia tanto
firmus pater quanto castius pater. Aliter quidem puta-
,

batur esse pater Domini nostri Jesu Christi, scilicet sicut

caeteri patres carne generantes , non solo spiritali affectu
liberos suscipientes. « Qui putabatur Nam dixit et Lucas :

» esse pater Quare putabatur? Quia humana

Jesu'*. »

putatio et existimatio illuc ferebatur , quod solet ab ho-

minibus fieri. Non ergo de semine Joseph Dominus, quam-
vis hoc putaretur et tamen pietati et charitati Joseph
:

natus est deMaria Virgine filius, idemque Fihus Dei.

XXXI. Sed quareille descendens numerat, quare iste
ascendens? Quod quaeso intente, quantum Dominus ad-
jam securo animo , et ab omni moles-
juverit, audiatis,
tia calumniarum nodosarum libero. Matthaeus descendit
per generationes ut significet descendentem Dominum
,

nostrum Jesum Christum ad portanda nostra peccata ut ,

in semine Abraham benedicerentur omnes gentes. Prop-

terea non incipit ab Adam totum enim genus humanum :

ab illo. Nequc a Noe : quia et ab ipsa famiha post dihi-

• Luc. I, 3i. — ' Mattb. i, 20, 21. — "^
Luc. n, 7, — 4 IJ. m, 23.
 134 S. AUGUSTINI EPISCOPI
vium omne genus humanum exortum est. Neque ad pro-
phetiae adimpletionem poterat pertinere homo Christus
Jesus ex Adam , ex quo sunt omnes homines ^ aut ex Noe,
ex quo rursus omnes homines : Abraham qui
sed ex ,

tunc electus est in cujus semine benedicerentur omnes

gentes, cum jam gentibus plena erat terra. Ascendit autem
Lucas , non Domini exordio genera-
incipiens ab ipso nati
eum narrat a Joanne
tiones enumerare, sed ab eo loco, ubi
baptizatum. Sicut autem in Domini incarnatione susci-
piuntur ab eo generis humani portanda peccata, sic in bap-
tismi consecratione purganda. Itaque ille descendentem
significans ad peccata portanda generationes descendens ,

enumerat iste autem ascendensj significans purgationera

:

peccatorum non utique suorum , sed nostrorum ascen-

, ,

dens generationes enumerat. Sed ille descendit per Salo-

moneni, in cujus matre peccavit David iste ascendit ;

per Nathan;, alterum fiiium ejusdem David, per quem a

peccato purgatus est. Legimus enim quod Nathan ad eum
missus est , ut eum redargueret , et per posnitentiam sa-
naretur^.Occurrerunt ambo sibi in David ille descendens,
:

iste ascendens : et inde usque ad Abraham vel ab Abra-

ham usque ad David in nuUa generatione diversi sunt,
Ita Christus et fdius David, et filius Abraham, transit ad
Deum. Ad Deum quippe nos oportet in baptisrao renova-
tos a peccatorum abohtione reduci.
XXXII. In generationibus
sane, quas enumerat Mat-
thaeus, quadragenarius numerus eminet. Habent enira
istum morem divinoe Scripturae, ut quod excesserit certos
articulos numerorum ahquando non computent. Sic etiara
quadringenti anni dicuntur post quos egressus est populus
Israel ex yEgypto : cum sint quadi ingenti triginta. Sic et
una generatio qu.ne quadragenariuni nuraorum excedlt
' 2 Reg. xn, I.

\
 ;

SERMO LI , DE CONCORDIA MATTH. ET LIJC. 135

non aufert huic numero principatum^ Hic autem nume-
rus vitam significat qua in hac terra laboratur quandiu, ,

peregrinamur a Domino, in qua necessaria est dispensatio

temporaliter prsedicandse veritatis. Denarius enim nume-
rus quo significatur perfectio beatitudinis quater mul-
, ,

tjphcatus propter tempus quadripartitum et mundum

,
,

quadripartitum, quadragenarium numerum facit. Prop-

terea quadraginta diebus jejunatum est , et a Moyse et ,

ab Eha, et ab ipso Mediatore Domino nostro Jesu Christo^ :

([uia in hoc tempore necessaria est a corporalibus illecebris

continentia. Quadraginta quoque annos in eremo populus

peregrinatus est^ : quadraginta diebus diluvium factum
cst^. Quadraginta dies post resurrectionem Dominus cum
Discipulis conversatus est ,
persuadens eis resuscitati cor-
poris veritatem^ : ubisignificavitinhac vita, qua peregri-
mur Domino quod numerus quadragenarius, sicut dic-
a ,

lam est mystice insinuat necessariam nobis memoriam

,

;)ominici corporis, quam in Ecclesia facimus, donec

veniat^. Ad hanc ergo vitam, quoniam descendit Dominus
noster, et Verbum caro factum est, ut traderetur propter
deiicta nostra , et resurgeret propter justificationem nos-
tram' ",
quadragenarium numerum Matthaeus secutus est
ut una generatio quse ibi excedit quadragenarium nume-
rum , vel non impediat , sicuti triginta illi anni non im-
pediunt quadringentorum perfectionem j vel hoc etiam
ipsa significet, quia ipse Dominus quo juncto fiunt qua-
draginta-unum , ita descendit ad hanc vitam portaturus
peccata iiostra , ut tamen ab hac vita ,
propria et singu-
lari excellentia ,
qua ita homo est ut etiam Deus sit, in-
veniatur exceptus. De hoc enim solo dicitur ,
quod de
I
Gen. XV, et Act. vii. — " Deut. ix, 9 ; 3 Reg. xix, 8, et Matlh. iv, 2.
— 3 Num. xxxn, i3. — 4 Gen. v», 4--" * Act. i, 3.— C i Cor. \i, 26. —
7 Roni. IV, 25,
136 S. AUGrSTINI EPISCOPI

nuUo homiiie sancto, quantalihet sapientia juslitiaque

perfecto, tlici potuit aut poterit « Verbum caro factum
» est *. »

XXXIII. Lucas autem qui ex haptismo Domini per ge-

nerationes ascendit septuagenarium et septimum nume- ,

rum complet , incipiens ab ipso Domino nostro per Jo-

seph ascendere , et perveniens ad Deum per Adam : id
est ,
numero abohtio significatur omnium
quia in hoc
peccatorum, quse fit in baptismo, non quia ipsi Domino
erat c[uod in baptismo dimitteretur sed quia sua hu- 5

mihtatc quid nobis esset utile commendavit. Et quam-

vis esset illud baptismum Joannis in eo tamen sensibi- :

hter apparuit Trinitas Patris et Fihi, et Spiritus sancti,

qua consecratus est ipsius Christi baptismus, quo bapti-

zandi erant futuri Christiani : Pater in voce quae facta
est de coelo - , Filius in ipso homine Mediatore , Spiritus
sanctus in columba.
XXXIV. Quare autem septuagenarius et septimus nu-
merus omnia peccata contineat quae dimittuntur in bap-
tismo , hsec probabilis ratio videtur occurrere 5
quia dena-
rius numerus perfectionem habet justitise et beatitudinis j

cum septenaria creatura Creatoris inhaeret Trinitati : unde

etiam decalogus Legis in decem prseceptis consecratus est.

Transgressio autem denarii undenario numero significa-

lur : et intelhgitur cum ah- peccatum esse transgressio,

quid amphus homo
regulam excedit. appetens^ justitiae

Unde et avaritiam radicem omnium malorum dicit Apos-

tolus^. Et animoe a Deo fornicanti, ex ejusdem Domini
persona dicitur « Sperabas si a me discessisses ahquid
: ,

)) amphus te habituram. Quia ergo transgressionem, ))

id est, peccatum ad se ipsum refert qui peccat, quia pri-

vato quodam suo laetari vult; unde reprehenduntur etiam
.loan. 1, 14. — ' MatHi, ui, 16. — ^ i Tim. vi, 10.
 ,

SERMO LI, DE CONCORDIA MATTH. ET LUC. 137

qui sua quaerunt, noii quse Jesu Christi^ et laudatur cha-
ritas non quserens quae sua sunf^, propterea ipse undena-
rius numerus quo significatur transgressio non decies ,

multipHcatur, sed septies, et fiunt septuaginta-septem.

Nonenim adConditoris Trinitatcm, sed ad ipsam crealu-
ram, id est, ad ipsum hominem pertinet transgressio, quam
creaturam septenarius numerus ostendit. Tria propter
animum, ubi qusedam imago Trinitatis Creatoris; ibi
est

enim homo ad imaginem Dei factus est et quatuor prop- :

ter corpus. Notissima enim sunt quatuorprimordiaquibus

corpus constat. Et cui nota non sunt, potest facile adver-
tere ipsum corpus mundi, in quo corpus nostrum per loca
movetur, quatuor habere quasi principales partes, quas
etiam Scriptura divina assidue commemorat, Orientem et
Occidentem, Meridianumet Aquilonem.Et quoniam pec-
cata vel animo fiunt , sicut in sola voluntate 5 vel etiam ope-
ribus corporis, jam visibihter : propterea Amos propheta
assidue commemorat Deum minantem ac dicentem : « In
» tribus et quatuor impietatibus non aversabor, id esl
)) non dissimulabo^, )) Tribus, propter animij quatuor
propter corporis naturam : quibus duobus homo constat.
XXXV. Itaque undecim septies, sicut dictum est, trans-
gressio justitiae relata ad hominem peccatorem
facit nu-

merum septuaginta-septem quo peccata omnia contineri

5

significantur, quse per baptismum dimittuntur. Unde

Lucas per septuaginta-septem generationes ascendit ad
Deum; ostendens reconcihari hominem Deo perabolitio-
nem omnium peccatorum. Inde ipse Dominus Petro in-
terroganti quoties fratri debeat ignoscere : « Dicotibi, in-
» quit non septies, sed usque septuagies septies^. Et
, ))

si quid ahud de his secretis et thesauris mysteriorum Dei

a dihgentioribus et dignioribus erui potest. Nos tamen
' Pliilip. 11, Qr. — 2 I Cor. xni, 5. — ' Anios i, 9.. — 1 Mattli, xviii, 25.
138 S. AtJGUSTliri EPISCOPI

pro nostro captu, quantura adjuvit et quantum dedit

Dominus, proangustia quoque temporis, quae potuiraus,
dixiraus. Si quis vestrura amplius capit ad illum pulset,
,

a quo et nos quod capere ,

quod possumus sumi-
dicere ,

mus. Illud ante omnia retinete, ut Scripturis sanctis non-

dum intellectis non perturbemini intelligentes autem non
;

inflemini : sed etquod non intelligitis , cum lionore dif-

feratis; etquodintelligilis, cum charitate teneatis.

SERMO hlV.

De verbis Evangelii Matth. m : p^^enit Jesus a Galilcea

in Jordaneni ad Joannem , ut haptizaretur ah eo
etc. De Trinitate.

I. EvANGELicA lectio proposuit nobis unde loquaraur ad

Charitatem Yestram, tanquain Domini imperio, et vere Do-
mini imperio. Ab illo enim expectavit cor meum tanquam
jussionem proferendi sermonis, ut hinc eum intelligerem
loqui me velle ,
quod recitari ipse voluisset. Audiat ergo
studium apud ipsum Dominum
et devotio vestra, et adjuvet
Deum nostrum laborem meum. Videmus enim et tanquam
proposito divino spectaculo contuemur, apud flumen Jor-
danis commendari nobis Deum nostrum in Trinitate. Cum
enim veniret Jesus, et baptizatus esseta Joanne, domi-
nus a servo, ( quod fecit ad humiUtatis exemplum in ipsa 5

quippe humihtate ostendit impleri justitiam quando di- ,

cente sibi Joanne :« Ego debeo a te baptizari,et tu venis ad

» me j » respondit : « Siuemodo, ut impleaturo mnis justi-

' Alias 63 de verbis Domini.

1
 ,

SERMO LII , DE VEHBlS MATTH. III. 139

» tia ^
:
) » cum ergo baptizatus esset , aperti sunt coeli , et

descendit super eum Spiritus sanctus in specie columbse :

deinde vox desuper consecuta est : « Hic est Fiiius meus

» dilectus, in quo bene sensi'^. » Habemus ergo distinc-

tam quodam modo Trinitatem in voce Patrem, in ho- :

mine Filium, in columba Spiritum sanctum. Hoc quidem

commemorare opus erat nam videre faciliimum est. ;

Evidenter enim nec ullo dubitationis scrupulo commen-

,

datur haec Trinitas. Nam ipse Dominus Ghristus in forma

servi veniens ad Joannem, utique Fihus est non enim dici :

potest quod Pater est aut dici potest quod Spiritus sanc- ,

tus est. « Venit, inquit, Jesus^: » utique Fihus Dei. De

columba quis dubitet? Aut quis dicat Quid est columba ? :

Cum ipsum Evangelium testetur apertissime « Descendit :

» super eum Spiritus sanctus in specie coiumbae*? » De

voce autem illa similiter nulla dubitatio quod Patris sit
cum dicit : « Tu es Filius meus ^ « Habemus ergo distinc-
tam Trinitatem.
II. Et si consideremus loca audeo dicere, (quamvis ti- ,

mide id dicam tamen audeo ,) quasi separabilem Trini-

,

tatem. Cum Jesus yenit ad fluvium , ex alio loco in ahum

locum columba de coeJo descendit ad terram de alio
5 ,

loco ad alium locum vox ipsa Patris nec de terra, nec de 5 ,

aqua sonuit, sed de coelo tria hsec quasi separantur locis, :

separantur ofiiciis, separantur operibus. Dicat mihi aH-

quis : Ostende inseparabilem Trinitatem. Memento catho-
licum te loqui , catholicis loqui. Fides enim nostra , id est
fides catholica , fides vera , fides recta , non opinione prae-
sumptionis , sed testimonio lectionis collecta , nec haere-
tica, temeritate incerta, sed Apostolicaveritate fundata ,

hoc insinuat; hoc novimus, hoc credimus. Hoc etsi non

• MaUh. III, 14, 1;'. — » Ibid. 17. — ' IbiJ. i3. — 4 Ibid. 16. —
5 Marc. 1, II.
 ,

140 S. AUGUSTINI EPISCOPI

videmiis oculis , nec adliuc corde quandiu fide mundamur -,

ipsa lamen fide rectissime , ac rol)ustissime retinemus Pa-

trem , Filium , Spiritum sanctum, inseparabilem esse Tri-
nitatem, unum Deum, non tres deos. Ita tamen unum
Deum , ut Filius non sit Pater , ut Pater non sit Filius
ut Spiritus sanctusnec Pater sit, nec Filius, sed Patris et
Hanc ineffabilem Divinitatem apud se ipsam
Filii Spiritus.

manentem, omnia innovantem, creantem, recreantem, mit-

tentem, revocantem, judicantem, liberantem^ hancergo
Trinitatem ineffabilem simul novimus et inseparabilem.
III. Quid ergo agimus? Ecce seorsum venit Filius in
homine, seorsum Spiritus sanctus de coelo descendit inspe-
cie columbse, seorsum vox Patris de ccelo sonuit, « Hic est
» Fihus meus.» UbiestinseparabihsTrinitasPFecitvosper
me Deus intentos. Orate pionobis, et quasi aperientes si-
num donet ipse unde quod aperuistis impleatur. Colla-
:

borate nobis. Videtis enim quid susceperimus 5 non solum

quid verum etiam qui unde volumus dicere, ubi positi,
; 5

quomodo positi in corpore quod corrumpitur et aggravat

animam, et deprimit terrena inhabitatio sensum multa
cogitantem^ Quando ergo istum sensum amuhis extraho,
et ad unum Deum Trinitatem inseparabilera colhgo , ut
ahquid videam quod dicam putas-ne in hoc corpore quod ,

aggravat animam ut ahquid vobis digne loquar potero

, ,

dicere « Quoniam ad te, Domine, animam meam levavi'^.^))

:

Adjuvet me, levet eam mecum. Nam infirmus sum ilh, et

gravis est mihi.
IV. Solethaecquaestioabstudiosissimis fratribusproponi,
soiet in amatorum verbi Dei sermone versari, solet pro
hac multum puisari ad Deum, dicentibus hominibus : Fa-
cit ahquid Pater ,
quod non facit Fiiius 5 aut facit aliquid
Fiiius ,
quod non facit Pater? Interim de Palre et Fiiio
' ap. IX, i5. — ^ Psal. lxxxv, 4-
 SERMO LII j DE VERBIS MAXTH. III. I4l
dicamus. Cura autem binc expedierit conatum nostrum,
cui dicimus : « Adjutor meus esto, ne derelinquas me *: »

intelligetur etiam Spiritus sanctus ab operatione Patris et

Filii nequaquam discedere. De Patre ergo et Filio , fratres,
audite. Facit aliquid Pater sine Filio? Respondemus, Non.
An Quid enim facit sine illo, per quem facla
dubitatis?
sunt omnia? «Omnia, inquit, per ipsum facta sunt ^.w Et
satiate inculcans tardis, duris, litigiosis, addidit « Et sine :

» ipso factum est nihil. »

V. Quid igitur, fratres? « Omnia per ipsum facta sunt-,»
intelligimus utique universam creaturam factam per Fi«
lium , fecisse Patrem per Verbum suum , Deum per Virtu-
tem et Sapientiam suam ; numquid dicturi sumus Omnia :

quidem quando creata sunt , per ipsum

, facta sunt , sed
nunc non omnia per ipsum facit Pater? Absit. Recedat
haec cogitatio a fidehum cordibus, abigatur a sensu devo-
torum ab , non potest, ut per ip-
intellectu piorum. Fieri
sum non per ipsum gubernet. Absit ut sine
creaverit, et
ipso regatur quod est, quando per ipsum factum est ul
esset. Sed ethoc testimonio Scripturai doceamus, non so-

lum per ipsum facta et creata omnia sicut ex Evangeho ,

commemoravimus. « Omnia per ipsum facta sunt et sine ,

» ipso factum est nihil » sed per ipsum etiam regi et disponi
:

quae facta sunt. Agnoscitis ergo Ghristum Dei Virtutemet

Dei Sapientiam: agnoscite dictum et de Sapientia. « At-
» tingit a fine usque ad finem fortiter et disponit omnia ,

» suaviter ^. » Non ergo dubitemus per ipsum regi omnia,

per quem facta sunt omnia. Nihil itaque Pater sine Fiho,
nihil Fihus sine Patre facit.

VI. Occurrit itaque qurestio ,

quam in nomine Domini
et ejus voluntate solvendam suscepimus. Si nihil facit
Pater sine FiUo , et nihil Fihus sine Patre , nonne quasi
• Psal. XXVI, 9. — ' Joan. 1, 3. •— 3 gap. vnj^ i.
142 S. AUGUSTIKl EPISCOPI
consequens erit, ut et Patrem dicamus natum de virgine
Maria , Patrera passum sub Pontio Pilato Patrem resur- ,

rexisse et in coelum ascendisse? absit. Non hoc dicimus,

quia non hoc credimus. «Credidi enim propter quod locutus
)) sum^:))etnoscredimuspropter quod etloquimur.Quidest
in fide.^ Quia Fihus de Virgine natus est , non Pater. Quid
est in fide.? Quia Fihus passus est sub Pontio Pilato, et mor-
tuus, non quosdam male intelhgen-
Pater. Excidit nobis ,

tes vocari Patripassianos ,

natum
qui dicunt ipsum Patrem
ex foemina, ipsum Patrem passum ipsum esse Patrem ,

qui est Fihus^ duo esse nomina non res duas? Et remo- ,

vit istos Ecclesia cathohca a communione sanctorum ne ,

ahquem deciperent, ut separati htigarent.

VII. Revoceraus ergo diHicultatem quaestionis sensibus
vestris. Dicat aliquis mihi : Tu dixisti , nihil Patrem facere
sine Fiho, neque Fihum sine Patre et testimonia de Scrip- :

turis adhibuisti nihil Patrem facere sine Filio_, quia om-

,

nia per ipsum facta sunt nec quod factum est regi sine5

Fiho, quia ipse est Sapientia Patris attingens a fine usque ,

adfinem fortiter, et disponens omnia suaviter, Modo mihi

dicis quasi contra te ipsum loquens , Fihus natus est de
Virgine, non Pater^ Filius passusest, nonPater-, Filius
resurrexit , Ecce teneo ahquid iacere Fihum,
non Pater.
quod non facit Pater. Aut ergo confitere facere ahquid ,

Fihum sine Patre aut confitere etiam Patrem natum,

:

passum , mortuura resurrexisse. Aut illud, aut illud dic;

,

ehge unum de duobus. Ego neutrum ehgo, nechoc nec ,

illud dico. Nec aliquid facere Filium sine Patredico quia :

mentior, si hoc dixero nec Patrem natum, passum mor-

: ,

tuiun, resurrexisse dico, quia nihilominus mentior, si

hoc dixero.Quomodo, inquit, explicaberis abhisangusths.

VIII. Placet Yobis quaestioproposita. Deus adjuvet, ut
» Psal. cxv, 10.
 ,

SERMO LII, DE VERjilS MiTTH. 111. 143

placeat et soluta. Ecce quod dico, utliberet etmeetvos.
In una enim fide stamus in nomine Ghristi , et in una domo
sub uno domino vivimus , uno corpore membra sub
et in
uno capite sumus et , uno spiritu vegetamur. Ut ergo Do-
minus ab his angustiis molestissimae quaestionis liberet
et me qui loquor, et vos qui auditis , hoc dico : Filius
quidem non Pater natus est de Virgine Maria sed ipsam
, :

nativitatem Fihi, non Patris, de Virgine Maria, et Pater

et Fihus operatus est ^. Non est quidem passus Pater sed ,

Fihus passionem tamen Fihi et Pater et Fihus operatus

:

est. Non resurrexit Pater, sed Fihus resurrectionem tamen :

Fihi et Pater et Fihus operatus est. De quaestione ista vi-

demur jam expediti sed forte verbis meis, videamus etiam
;

utrum verbis divinis. Pertinet ergo ad me sanctorum

hbrorum testimoniis demonstrare, nativitatem Fihi et Pa-
trem operatum et Fihum ita passionem ita resurrectio-, :

nem : ut cum Fihi tantum sit et nativitas et passio et re-

surrectio ; hsec tamen tria quse ad Fihum solum pertinent,
nec a Patre solo facta sint, nec a solo Fiho, sed a Patre
utique et Fiho. Probemus singula, judices auditis, causa
proposita est, testes procedant. Dicat mihi judicium ves-
trum , quod solet causas agentibus dici Doce quod pro- :

mittis. Doceo plane adjuvante Domino, et coelestis juris

recito lectionem. Intente audistis proponentem, audite
intentius jam probantem.
IX. De Christi nativitate mihi primo docendura est
quomodo eam et Pater fecerit et Fihus fecerit quamvis ,
,

nonnisi ad Filium pertineat quod fecit Pater et Fihus.

Paulum recito, idoneum juris divini consultum. Nam et
caussidici habent hodie Paulum dictantera jura htigato-
rum, non Ghristianorum. Recito, inquam Paulum dic- ,

tantem pacis jura, non htis. Ostendat nobis sanctus Apos-

« Florus aJGalat. it.
 ,

144 S. AUGUSTIKI EPISCOPI

tolus , quomodo nativitatem Filii Pater operatus sit.

« Cum autem venit , inquit ,

plenitudo temporis , misit
^) Deus Filiura suum factum ex muliere lactum sub Le- ,

» ge, ut eos qui sub Lege erant redimeret^. » Audistis,

et quia planum et apertum Ecce Pater
est, intellexistis.
fecit Filium nasci de Virgine. Cum
enim venisset pleni-
)) tudo temporis, misit Deus Filium suum, utique Pater
» Christum.))Quomodo eum misit?« Factum ex muliere,
))factum sub Lege. Fecit ergo eum Pater ex muliere sub
))

Lege.
X. An forte hoc movet ,
quia de Virgine dixi et Paulus
dicit Ex muhere ? Non moveat, non immoremur neque
: « )) :

enim rudibus loquor. Utrumque Scriptura dicit et ex ,

virgine, et ex muliere. Ex virgine quomodo ?«Ecce virgo

)) in utero accipiet et pariet Filium ^. Ex muhere au-
, )>

tem, sicut audistis non est contrarium. Proprietas enim

:

locutionis Hebraeae muHeres non corruptas virginitate

,

sed foeminas appellat. Habes evidentem Scripturam Ge-

quando ipsa primo Eva facta est « Formavit eam
neseos, :

» mulierem ^. » Dicit etiam alio loco Scriptura jubere

in ,

Deum separari mulieres, quts non cognoverunt cubile

viri^. Hocergojam notum esse debet j nec teneatnos,
ut alia, quae merito tenebunt, Domino adjuvante, expli-
care possimus.
XL Probavimus ergo nativitatem Filii a Patre factam,
probemus et a FiJio factam. Quid est nativitas Filii de
virgine Maria ? Certe assumptio formee servi in virginis
utero. Numquidnam est aliud nasci Filio , nisi accipere
formam servi in virginis utero ? Audi quia hoc et Fihus
fecit : « Oui cum in forma Dei essetnon rapinam arbi-
,

» tratus est esse sequalis Deo j sed semetipsum exinanivit,

• Galat. IV, 4> 5. — ^ isai. vib i4- — ^ <*sn. n, 22. — 4 Nuni. xxxi, 17.
et Judic. XXI, 11.
 ,

SERMO Lll , DE VEKBIS MAlTH. III. 145

» lormam servi accipiens ^ Cum veiierit pleniludo Lcm-
» poris, misit Deus Filium suum factum ex muliere", ><

qui factus est ei ex semine David secundum carnem^ vi- :

demus ergo nativitatem Filii a Patre factam ; sed quia

ipse Filius semetipsum exinanivit , formam servi acci-
piens, videmus nativitatem Filii et ab ipso Filio factam.
Probatum est hoc transeamus hinc •, : intenti ahud acci-
pite quod ex ordine sequitur.
,

XII. Probemus et passionem Fihi , et a Patre factam ,

et a Filio factam. Faciat Pater passionem Fihi : « Qui pro-

» prio Filio non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit
» illum*. » Faciat et Fihus passionem Qui mc suam : «

» dilexit, et tradidit semetipsum pro me ^» Tradidit Pa-

ter Fihum , tradidit Fihus se ipsum. Passio haec uni facta
est ; sed ab utroque facla est. Sicut ergo nativitatem , ita

passionem Christi nec Pater sine Fiho fecit , nec Filius

sine Patre. Tradidit Pater Fihum tradidit Fihus se ip- ,

sum. Quid hic fecit Judas, nisi peccatum? Transeamus et

hinc, veniamus ad resurrectionem.
XIII. Videamus Fihum quidem non Patrem resur- , ,

gentem , sed resurrectionem Fihi et Patrem et Fihum fa-

cientem. Operetur Pater resurrectionem Fihi. « Propter
» hoc enim exaltavit eum et donavit ei nomen quod est ,

» super omnenomen*^. » Resuscitavit ergo Pater Fihum,

exahando eum et excitando eum a mortuis. Numquid ct
Fihus resuscitavit semetipsum ? Resuscitavit plane. lu
igura sui corporis de templo dixit : « Solvite temphim
-) hoc , et in triduo resuscitabo iilud^. » Postremo sicut
id passionem pertinet animam ponere, sic ad resurrectio-
lem animam iterum sumere : videamus si Filius quidem
mimam suam posuit , et ei animam suam Pater reddidit

' Philip. u, 6, 7. — ' Galat. iv, 4- — ^ Ro'"- 1, 3. — 4 Id. vm, 32. —

Galat. u, 20. — 6 Philip. 11, 9. — 7 Joan. 11, 19.

cxxv. 10
146 S. AUGUSTIKl EPISCOPl
non ipse sibi. Pater enitn quia reddidit, manifestum est.

Inde enira Psalmus dicit : « Et resuscita me , et reddam

» illis *. » Sed quia et Filius animam suam sibi reddidit,

quid a nobis expectatis ? Ipse dicat : « Potestatem habeo

» ponendi animam meam -. » Nondum dixi quod promisi.
Ponendi dixi : sedjam clamatis ,
quia praevolatis. Eruditi
quippe in schola Magistri coelestis, tanquam lectiones in-
tente audientes, pie reddentes ,
quid sequatur non igno-
ratis.K Potestatem , inquit,habeo poiiendi animam rteam,
» et potestatem habeo iterum sumendi eam. Nemo tollil;

» eam a me : sed ego pono eam a me ./ et iterum sumd

» eam. »

XIV. Exolvimus quse promisimus : propositiones nos-

tras firmissimis , ut arbitror, testimoniorum documentis
probavimus. Tenete quod audistis. Breviter rephco 5 et
rem quantum existimo mentibus vestris
utilissimam ,
,

collocandam commendo. Pater non est natus de Virgine :

nativitatem tamen istam FiHi et Pater et Filius operatus

est ex Virgine. Pater non est passus in crace passionem |,i* :

tamen Filii et Pater et Filius operatus est. Non resurrexit tP

Pater a mortuis resurrectionem tamen Filii et Pater el Wl
: l

Filius operatus est. Habetispersonarum distinctionem et , t

operationis inseparabilitatem. Non ergo dicamus, aliquid

Patrem operari sine Fiho ahquid FiHum siiie Palre. Ati ,

forte miracula qua3 fecit Jesus movent vos, ne forte ali- ,

qua ipse fecerit, quse non fecit Pater ? Et ubi est « Patei'|.iioc :

» autem in me manens ipse facit opera ^ ? » Hoec q

diximus plana erant, tantum dicenda erant non lab :

randum ut intelhgerentur sed curandum ut commen ,

rarentur.
XV. Ahquid adhuc volo dicere, ubi vere et acrior*6'

intentionem vestram requiro, et devolionem apud Deum

I
Psal. XL, n. — a Joan. x, 18. — 3 ij. xiv, 10.
 ,,

SERMO LIl , DE \ ERBlS 3IATXH. 111. 147

Elenim locis corporalibus uon tenentur nec occupantur
nisi corpora. Ultra locos corporales est Divinitas : nemo
eam tanquam in spatio requirat. Ubique invisiljilis et in-
separabilitcr adest : iion in parte major , minor
in parte 5

sed ubique tota, nusquam divisa. Quis videt boc? quis

capit hoc ? Compescamus nos meminerimus qui, unde :

loquamur. Illud et illud, quidquid est quodDeusest,

pie credalur sancte cogitetur et quantum datur quan-
, ; ,

tura potest, inefiabiliter intelligatur. Quiescant verba

besset lingua j cor excitetur , cor illuc levetur. Non enim
?st illud tale ,
quod quo cor
in cor hominis ascendat, sed
lominis ascendat. Attendamus creaturara « Invisibilia :

' enim ejus a creatura mundi, per ea quoe facta sant

intellecta conspiciuntur *
: » ne forte in his quse fecit
)eus , in quibus habemus quamdam consuetudinis fami-
laritatem, inveniamus aliquam simiiitudinem, unde pro-
lemus esse aliqua tria, quae tria separabiliter proferantur,
iseparabiliter operentur.
XVI. Eia , fratres , adestote toto anirao. Videte prius
uid promittam ^ ne forte in creatura inveniam ,
quia
reator a nobis excelsus est. Et forte verba quisquam
Dstrum , cui f ulgor veritatis aliqua mentem quasi corus-
itione perstringit, potest dicere verba illa : « Ego dixi in
extasi mea.)) In extasi tua quid dixisti? « Projectus sura
:
a facie oculorum tuorum-. » Etenim videtur mihi iste

(li hoc dixit, levasse ad Deum animam suam, et effudisse

ijper se animam suam, cum ei diceretur quotidie « Ubi :

)9StDeus tuus? )> pervenisse spiritaliquodaracontactuad

iam incommutabilem lucem , earaque infirmitate cons-
jctus ferre non valuisse ^ et in suam quasi aegritudinem
r^ue languorem iterum recidisse , et comparasse se illi

Rom. X, 20. — * Psal. xxx, 23.

10.
 ,

148 S. AUGUSTINl Enscopi

et sensisse adhuc contemperari non posse aciem mentis
suae luci sapientiae Dei. Et quia hoc in extasi fecerat, ab-
reptus a sensibus corporis et subreptus in Deum 5 ubi quo-
dara modo Deo ad hominem revocatus est ait « Ego
a , :

» dixi in extasi mea. » Vidi enim nescio quid in extasi

quod diu ferre non potui et redditus mortalibus mem- 5

bris ,et multis mortalium cogitationibus a corpore quod

aggravat animam, dixi. Quid ? « Projectus sum a facie ocu-
» lorum tuorum. » Longe sursum es, longe deorsum sum.

Quid ergo dicamus, fratres, de Deo? Si enim quod vis

dicere si cepisti
, non est Deus si comprehendere po-
, :

tuisti, aliud pro Deo comprehendisti. Si quasi comprehen-

dere potuisti cogitatione tua te decepisti. Hoc ergo non

,

est, si eomprehendisti si autem hoc est, non comprehen-

:

disti. Quid ergo vis loqui quod comprehendere non po- ,

tuisti ?

XVII. Videamus ergo, ne forte in creatura inveniamus

ahquid, ubi proberaus ahqua ttia et separabihter deraons-:
trari , et inseparabiliter operari. Quo ibiraus? Ad ccelum.}
ut de sole et luna et sideribus disputeraus ? Ad terram.i
ut forte de frutectis , de arboribus , de aniraalibus terrani

implentibus ? An de ipso ccelo, an de ipsa terra, quae coni|

tinent omniaquae sunt in ccelo et in terra? Quandiu, ho*
mo, creaturam? Ad te redi, te vide, te inspice, t
circuis
discute. In creatura quseris ahqua tria et separatim de
"^

monstranda , et inseparabiliter operantia : si in creatun,

quaeris , in te prius quaere. Non enim tu non es creature'

Similitudinem quaeris. Quaesiturus es in pecore ? De De

enim loquebaris, cum quaereres quamdara simihtudinen
De Trinitate ineffabihs Majestatis loquebaris 5 et quia d(
fecisti in divinis , tuamque infirmitatera debita huraihtal
confessus es , ad huraana venisti , ibi discute. Quaeris i

pecorc ,
quseris in sole , in stcUa ? Quid enira horum fani
 ,

SERMO LII , DE VEKBIS MA.TTH. III. 149

lum est ad imaginem et similitudinem Dei ? Prorsus fami-

Jiarius et melius aliquid horura qucHeris in te. Hominem

enim Deus fecit ad imaginem et similitudinemsuam '. In
te qusere , ne forte imago Trinitatis habeat ahquod vesti-
gium Trinitatis. Et quae ? Imago facta longe distans si- :

mihtudo tamen et imago longe distans non quomodo ,

imago Fihus hoc quod Pater. Miter enim imago in fiho ,

laiiter in speculo. Multum distat. In filio imago tua, tu

ipse es. Hoc est enim filius quod tu natura. Substantia

hoc quod tu persona alius quam tu. Non ergo homo imago
5

tanquam unigenitus Filius, sed ad imaginem quamdam et

iquamdam simiUtudinem factus. Quserat in se aliquid
si possit invenire et tria qusedam quae separabiliter pro-
,

iiuntientur inseparabiliter operentur. Quaeram quaerite

,
,

imecum. Non ego in vobis, sed vos in vobis, et ego in me.

Quseramus communiter, et communem naturam atque
substantiam communiter pertractemus.
XVIII. Vide, o homo, adverte si verum est quod dico.
Habes-ne corpus, habes carnem? Habeo, inquis. Nam
unde est unde in loco sum unde de loco in locum mo-
, ,

veor ? Unde verba loquentis audio, nisi per aurem carnis ?

Unde os ioquentis video nisi per oculos carnis ? Habes ,
,

ionstat, nec diu satagendum est de re manifesta. Vide

iliquidaliud, vide quodoperatur percarnem. Audis enim
lure, sed non ab aure audis. Alius est intus qui audit per
lurem. Vides per oculum, ipsum intuere. An domum ag-
lovisti , habitatorem neglexisti? Numquidnam videtocu-
us per se ipsum? Nonne aiius est qui videt per ocuium?
^on dico : Non videt ocuius mortui , de quo constat cor-
)ore habitatorem abscessisse : sed ocuius de re alia cogi-
non videt faciem prsesentis. Respice ergo interio-
antis,
em hominem tuum. Ibi enim magis aliqua sirailitudo
' Gen. i, 9.7.
 «

1 50 S. AUGXJSTIWl EPISCOPI

quaerenda est quorumdam trium separalim demonslrato-

rum , inseparabiliter operantium. Quid habet mens tua?
Forte si quaeram , multa invenio : sed aliquid proximum
est, quod Quid habet anima tua ? In-
facilius intelligitur.

tus commemora recole. Non enim quod dicturus sum

,
,

id posco ut credatur mihi noH acceptare si in te non : ,

inveneris. Intuere ergo sed primo quod exciderat vi- , ,

deamus si homo non Fihi tantum imago est , aut Patris

,

tantum imago est, sed Patris et Fihi et utique jam con- 5

sequenter et Spiritus sancti. Genesis loquitur ; a Facia-

)) mus hominem ad imaginem et simihtudinem

, inquit ,

)) nostram*. Non ergo facit Pater sine Fiho nec Fihus

)) ,

sine Patre. «Faciamus hominem adimaginem et simihtu-

)) dinemnostram.)) Faciamus,nonfaciam, aut fac, autfa-

ciat ille : sed , f aciaraus ad iraaginem 5 non tuam , aul

meara, sed ad nostram.

XIX. Ergo interrogo, dissimilem rem dico. Nemo dl
cat : Ecce quod comparavit Deo. Jam locutus sum, el

prselocutus, et cautos reddidi, et cautus fui. Longe istc

distant, a summis ima, ab incommutabihbus mutabiha.

a creantibus creata, a divinis huraana. Ecce primo ho(
comraendo , quia quod dicturus sum longe distat , nem(
mihi calumnietur. Ne forte ergo et ego aures quae
ram , et ille dentes paret , hoc me promisi exhibiturura 1

ahqua tria demonstrata separatim operata inseparabihter ,

Quam sint ista simiha vel dissiraiha Trinitati oram

potenti non nunc ago sed in ipsa creatura iraa et mu
, :

tabili invenimus ahqua tria, quae possint separabihte

demonstrari, et inseparabihter operari. O carnahs co^

gitatio, et conscientia pertinax atque infidelis? Quii

de illa Majestate ineffabihin ea re dubitas, quam ii

te invenire potuisti'? Ecce dico, ccce intorrogo : Hom

' Gen. I, 26.
 ,,,

SERMO LIT, DE VERBIS MATTH. III. '151

habes memoriam? Si non habes ,

quod dixi quomodo le-

nuisti? Sed forte jam, quod paulo ante dixi, oblitus es.
Hoc ipsum quod dico , « dixi duas istas syllabas non : )>

tcneres , nisi per memoriam. Unde enim scires duas esse

si sonante secunda oblitus esses primam ? Quid ergo diutius
immoror? Quare sic urgeor ? Quare sic cogor convincere?
^Manifestum est , Habes
habes raemoriam. Quaero aliud :

inteJlectum? Habeo enim non haberes memo-

, inquis. Si
riam non teneres quod dixi si non haberes intellectum
, :

non agnosceres quod tenuisti. Habes et hoc. Intellectum

tuura ad id quod intus tenes, revocas etvides, et vi- ,

dendo forraaris ut sciens dicaris. Tertium quaero Habes

, :

memoriam qua teneas quod dicitur habes intellectum ,

, ,

quo intelhgas quod tenetur de his duobus requiro abs te. •,

Volens tenuisti et intellexisti ? Volens plane, inquis. Habes

ergo voluntatem. Hoec sunt tria , quse me dicturum esse
promiseram auribus et mentibus vestris. Triahsec suntin
te quse potes numerare
,
et non potes separare. Haec ,

ergo tria , memoriam , intellectum , et voluntatem ; haec

inquam , tria animadverte separatim pronuntiari 5 insepa-
rabihter operari.
XX. Aderit Dominus , et video quod adsit ex intellectu :

vestro intelligo eum adesse. Ex hisenim vocibus vestris

quemadmodum intellexeritis , adverto ; prsesumo eum ad-
juturum , ut omnia inteUigatis. Tria promisi separabiliter
demonstrari , inseparabihter operari. Ecce nesciebam
quid esset in animo tuo, demonstrasti mihi dicendo :

« Memoria. » Hoc vprbum , sonus iste, vox ista pro-

cessit ad aures meas ab animo tuo. Hoc enim quod

est meraoria, tacite cogitabas_, et non dicebas. Erat

\n te nondura venerat ad me. Ut autem quod erat in te
, et
proferretur ad me dixisti ipsum nomen , id est « Me-
, ,

« moria. » Audivi : quatuor has syllabas in nomine me-

 ,:

152 S. AUGUSTIKI EPISCOPI

inoriae audivi. Qualuor syllabarum nomen est, vox esl,
sonuit , ad aurem meam processit, menti aliquid insinua-
vit. Quod sonuit transiit unde insinuatum et quod insi-
,

nuatum est manet. Sed lioc qusero quando dixisti hoc ,

nomen « Memoria » vides certe quia hoc nomen non

,

pertinet nisi ad memoriam. Caetera enim duo habentno-

mina sua. Namque aliud vocatur intellectus, ahud vo-
luntas, non memoria illud autem unum vocatur memoria.
:

Sed ut hoc diceres ut quatuor , istas S} llabas operareris

unde operatus es ? Hoc nomen quod pertinet ad solam

memoriam, operata est in te et memoria, ut teneres quod
dicebas et intellectus ut scires quod tenebas et volun-
j , •,

tas^ ut proferres quod sciebas. Gratias Domino Deo no»-

tro. Adjuvit nos, et in vobis et in nobis. Vere dico Cha-
ritati Vestrse , insinuandum trepidis-
hoc discutiendum et

sime aggressus eram. Metuebam enim ne forte laetificarem

capacium ingenium, et facerem grave tardioribus taedium.
Nunc autem video vos attentione audiendi et celeritate ,

intelligendi non solum percepisse dictum

, sed praevo- ,

lasse dicturum Gratias Domino. :

XXI. Videte ergo, jam securus commendo quod intel-

lexistis; noninculcoincognitum, sed repetens commendo

perceptum. Ecce detribusiUis una res nominata est, unius

rei nomen dictum est « Memoria » nomen est unius ex
:

illis tribus et tamen nomen unius ex ilhs tribus tria ipsa

,

operata sunt. Non potuit dici sola memoria, nisi operante

voluntate, intellectu et memoria. Non potest dici sohis
intellectus, nisi operante memoria,voluntateet intellectu
nec potest dici sola voluntas nisi operante memoria et ,

intellectu et voluntate. Exphcata sunt, ut arbitror, quae

promissa sunt : quod separatim pronuntiavi , inseparabi-
Uter cogitavi. Unum horum omnium tria fecerunt : sed
tamen hoc unum quod tria fecerunt , non ad tria perti-
 :

SKRMO LII, DE VERBIS M\TTH. III. 153

net , sed ad uniim. Tria fecerunt nomen memoriae : sed

hoc non pertinet nisi ad solam memoriam. Tria fecerunt
noraen intellectus : sed non pertinet nisi ad solum intel-
lectum. Tria fecerunt nomen voluntatis : sed non pertinet
nisi ad solam voluntatem. Ita Trinitas fecit carnem
Christi : sed non pertinet nisi ad solura Ghristum. Trini-
tas fecit de coelo columbam
sed non pertinet nisi ad so-:

lum Spiritum sanctum. Trinitas fecit de coelo vocem sed :

non pertinet voxnisi ad solum Patrem.

XXII. Nemo ergo dicat mihi, nemo calumniosus me in-
firmum urgere conetur Quid ergo in his tribus quae in
:

mente nostra vel in anima esse ostendisti, quid ex his tri-

bus pertinet ad Patrem id est , quasi ad simihtudinem
,

Patris, quid horum ad Fihi, quid horum ad Spiritus

sancti? Non possum dicere, non possum exphcare. Ali-
quid cogitantibus relinquamus , ahquid et silentio largia-
mur. Redi adte, et ab omni strepitu tollete. Intra te vide,
si habes iUic aliquod secretarium dulce conscientise tuse,

ubi non perstrepas, ubi non litiges, aut lites pares, ubi
non dissensiones et pervicaciam mediteris. Estomansuetus
ad audiendum verbum, ut intelhgas. Forte dicturus es :

« Auditui meo dabis exultationem et laetitiam , et exul-

)) tabunt ossa , sedhumiliata, non elata^ »
XXIII. Suflicit ergo quia ostendimus tria quscdam se-
parabiliter demonstrari , inseparabihter operari. Si hoc
in te invenisti , si hoc in homine , si hoc in quadam per-
sona in terra arabulante, corpus fragile, quod aggravat
animam, portante crede Patrem et Filium et Spiritum
:

sanctum per singula quaedam visibilia, per species quas-

damassumptae creaturaeposse et[separabiliterdemonstrari,
et inseparabihter operari. Sufficit hoc. Non dico, Pater
memoria est, Filius intellectus est, Spiritus vohintas est
• Psal, L, 10.
154 S. AUGUSTIWI EPISCOPI
non dico, quomodo libet intelligatur, non audeo. Serve-
mus majora capientibus, infirmis^ infirmi quodpossumus.
Non dico ista illi Trinitati velut sequanda quasi ad ana- ,

logiam; id est, ad rationem quamdam comparationis di-

rigenda : non hoc dico. Sed quid dico? Ecce in te inveni

tria separabiliter demonstrata, inseparabiliter operata : et

eorum trium unumquodque nomen a tribus factum, quod

tamen non ad Iria sed ad trium horum unum ahquid per-
,

tineret. Crede jam ibi qucd non potes videre, si hic au-
disti et vidisti et tenuisti. In te enim quod est potes ,

nosse in eo qui te fecit quod est, quidquid est, quando

potes nosse? Et si poteris, nondum potes. Et tamen cum
poteris numquid sic poteris nosse Deum tu quomodo se
, ,

novit Deus? Sufliciat ergo Charitati Vestrae quodpotui- :

mus^ diximus exigentibus promissa reddidimus caetera

: :

quae addenda sunt, ut proficiant sensus vestri, a Doraino

quaerite.

SERMO LIII^.

De Evangehi Matth. v. Beati pauperes spiritu

verbis
etc. Sed de hoc maxime quod dictum est Beatimun- :

dicordes quoniam ipsi Deum videbunt.

,

I. SoLEMNiTATEsanctae Yirginis, quaetestimoniumdixitde

Christo, et testimoniura meruit a Christo, palam occisae,
occultecoronatse, admonemurCharitati Vestrae deilla ex-
hortatione loqui, quara modo Dominus ex Evangeho
proferebat , dicens multas causas beatae vilae, quam nemo
I
Supple insinuamus. — » Alias i^ inter addita a Parisiensibus.
 ,

SERMO IIII, DE VERBIS MATTH. V. 155

est qui non velit. Nemo quippe inveniri potest , qui beatus

esse nolit. Sed o si homines quomodo desiderant merce-

dem, sic opus mercedis non recusarent! Quis non alacri-
ter currat, cum ei dicitur : Beatus eris? Libenter audiat
et Si hoc feceris. Non recusetur certamen si
cum dicitur : ,

diligiturpraemium et accendatur animus ad alacritatem

•,

operis commendatione mercedis. Quod volumus^ quod

desideramus quod petimus, post erit quod autem jube-
,
:

mur ut faciamus, propter illud quod post erit , modo sit.

Ecce incipe divina dicta recolere, et ipsa Evangelica prce-

cepta vel munera. « Beati pauperes spiritu_, quoniam ip-
» sorum est regnum coelorum^ Postea erittuum regnum
coelorura ,modo esto pauper spiritu. Yis ut postea regnum
coelorum tuum sit? Vide modo tu ipse cujus sis. Esto pau-
per spiritu. Quaeris a me fortasse, quid sit esse pauperem
spiritu. Omnis inflatus non est pauper spiritu ergo humi- :

lis pauper est spiritu. AJtum est regnum ccelorum sed, :

« Qui se humiliat, exaltabitur^. »

II. Attende quod sequitur « Beati , inquit , mites :

» quoniam ipsi hsereditate possidebunt terram^. » Jam

vis possidere terram : vide ne possidearis a terra. Posside-
bis mitis ,
Nec cum audis praemium
possideberis immitis.
propositum , ut possideas terram extendas avaritiae sinum
qua vis possidere modo terram excluso etiam utcumque ,

vicino tuo non te ista fallat opinio. Tunc vere possidebis

•,

terram quando inhaeseris ei qui fecit coelum et terram. Hoc

,

enim estesse mitem, non resistere Deo tuo ut in eo quod :

benefacis,ipsetibiplaceat,nontutibi;ineoquodmalajuste
pateris, ipse tibi non displiceat, sed tu tibi. Neque enim
parum est ,
quia placebis ei , displicens tibi , displicebis
autem ei ,
placens tibi.

III. Attende tertium : « Beati lugentes, quoniam ipsi

I Malth. V, 3. — ' Luc. xivet xvm. — ^ Matt. v, 4'
 ,

156 S. AUGUSTINI EPISCOPI

» consolabnntur^ » In luctn opus est, in consolatione
mercesest : Nam qui lugent carnaliter, quasconsolationes
habent?3Iolestas, metuendas. Ibi consolalur lugens, ubi
timet rursus nelugeat. Verbi gratia , contristat filius ela-
tus, laetificat natus : illum extufit , hunc suscepit : in illo
tristitia , in isto timor : in nullo ergo consolatio. Ergo ilia

erit vera consolatio, c[ua dabitur quod non amittatur^ ut

illi se postea gaudeant consolari, qui modo se lugent pe-
regrinari.
IV. Accedat quartum et opus et munus : « Beati qui
» esuriunt et sitiunt justitiam ,
quoniam ipsi saturabun-
» tur-. » Saturari vis. Unde? Si caro saturitatem concu-
piscit, digesta saturitate, famem iterum patieris. « Etqui
» biberit, inquit, exhac aqua, sitiet iterum^. » Medica-
mentum quod ad vulnus jam non ponitur, si sanaverit,
dolet quod autem ponitur contra famem hoc est esca
: , ,

ita ponitur ut ad modicura relevet. Transacta enim satu-

ritate, redit fames. Accedit quidem quotidie remedium

saturitatis sed non est sanatum vuhius infirmitatis. Esu-
,

riamus ergo sitiamusque justitiam, ut ipsa justitia sature-

mur, quam nunc esurimus et sitimus. Inde enim satura-
bimur, quod esurimus et sitimus. Interior homo noster
esuriat et sitiat habet enim cibum suum habet potum
: ,

suum « Ego sum, inquit, panis qui de coelo descendi*. »

Habes panem esurientis desidera et potum sitientis , :

« Quoniam apud teestfons vitae^ »

V. Attende quod sequitur « Beati misericordes, quo- :

» niamipsorum miserebitur Deus^. » Fac, etfiet faccum :

aitero, ut fiat tecum. Quia abundas et eges : abundas

temporaiibus, eges reternis. Mendicum hominem audis,
mendicus ipse Dei es. Petitur a te et petis. Quod egeris
,

• Malfli. V, 5. — '-
Ibid. 6. — ' Joan. iv, i5. — 4 [d. vr, 4 r. — 5 Psal.

XXXV, 10, — ^ Mattli. T, 7.

 ,

SERMO LIll, DE VERBIS MATTH. V. 157

ciim pelitore tuo, hoc aget Deus cum suo. Et plenus et
inanis es imple inanem de plenitudine tua, ut de Dei
:

plenitudine irapleatur inanitas tua.

VI. Attende quod sequitur : « Beati mundicordes \ »

hoc est, qui mundicorde sunt : « Quoniara ipsi Deum vi-

» debunt. » Hic est fmis amoris nostri^ fmis quo perficia-
mur, non quo consumamur. Finitur cibus, fmitur vestis :

cibus, quia consumitur edendo, vestisquia perficitur te-

sed fmis iste pertinet ad
xendo. Et illud finitur, et illud :

consumptionem ille ad perfectionem. Quidquid agimus,

,

quidquid bene agimus, quidquid nitimur, quidquid lau-

dabiliter sestuamus, quidquid inculpabiliter desideranuis
ad Dei visionem cum venerit, plus non requiremus. Quid
enim quserat cui adest Deus.^ aut quid sutiiciat ei cui non
, ,

suflicit Deus? videre Deum volumus videre Deum quaeri- ,

raus, videre Deum inardescimus. Quis non? Sed videquid

dictum est « Beati mundicordes, quoniam ipsi Deum
:

» videbunt. » Hoc para, unde videas. Ut enim secundum

carnem loquar quid desideras ortura

,
solis cum oculis lip-
pis? Sani sint oculi , gaudiura non sint ocuii
et erit lux illa :

sani, erit luxilla torraentum. Nonenira corde nonmundo

videre permitteris quod non videtur nisi corde mundo.
,

Repelleris, aufereris, non videbis. « Beati enim mun-

» dicordes, quoniam ipsi Deum videbunt. » Quoties beatos
jam numeravit, quas beatitudinis causas, quae opera, quae
munera quse merita quse praeraia? Nusquam dictum est,
, ,

« Ipsi Deum videbunt. Beati pauperes spiritu quoniam ip-

» sorum est regnum coelorum. Beati raites ipsi haeredi- :

» tate possidebunt terram. Beati lugentes : ipsi consola-

» buntur. Beati esurientes et sitientes justitiara : ipsi

» saturabuntur. Beati raisericordes : ipsi misericordiam

» consequentur. » Nusquam dictum est : « Ipsi Deum vi-

• MaUh. V, 8.
 ,:

158 S. AtJGUSTIM EPIbCOPl

)) Ventum est ad mundicorJes ibi visio Dei
debunt. » ,

promissa Non sine causa, nisi quia ibi sunt oculi

est.

unde videtur Deus. De his oculis Paulus apostolus lo-

quensait : lUuminatos oculos cordis vestri^ »Mo<:loergo
«

ocidi isti pro sua iufirmitate illuminantur fide postea pro :

sua firmitate illuminabuntur specie. Quandiu enira su- «

))mus in corpore, peregrinamur a Domino. Per fidem enim

))ambularaus , non per speciem-. » Quandiu autem in
hac fide sumus quid de nobis dicitur ? « Videmus nunc
,

))per speculum in oenigmate tunc autem facie ad faciem^ ; . ))

VII. Non hic corporea facies cogitetur. Nam si accensus

desiderio videndi Deum , faciem tuam praeparaveris cor-
poralem ad videndum^ talem faciem desiderabis et Dei.
Si autem jam saltem spiritaliter de Deo sapis , ut Deum
non cogites esse corporeum (unde diutius heri egimus ,

si tamen ahquid peregimus) siin cordevestro, tanquam 5

in templo Dei , formse humanae fregimus simulacrum ^ si

jam vobis bene venit in mentem , et viscera vestra inte-
riora possedit ubi detestatur Apostolus eos « Qui dicen-
, :

» tes se esse sapientes stulti facti sunt et immutaverunt

, ,

» gloriam incorruptibihs Dei in similitudinem imaginis

» corruptibihs hominis ^. » Si jam tale malum detestamini,
si adversamini ^, si Creatori mundalis templura suura, si

vultis utveniat etmansionem apud vos faciat : «Sentitede

)) Domino in bonitate et in simphcitate cordis quaeriteil-
,

» lum ^ » Videte cui dicatis si tamen dicitis, vere si dicitis

. ,

« Tibi dixit cor meum, quierara faciem tuam '. » Dicat

et cor tuura, et adde: Vultumtuum, Domine, requiram.
Bene enim requiris, quia corde requiris. Dicitur Dei vul-
tus, diciturDei brachiura, diciturDeimanus, dicuntur Dei
pedes, dicitur Dei sedes, dicitur scabellum pedum ejus :

» Ephes. i8. — '2 Cov.

1, 6, — v, 7. 3 i Cov. xiii, 12. — 4 Rom. i,

22, 23. — 5 forte aveilaraini, — Sap. ^ 1, i. — 7 Psal. xxvi, 8.

 ,

SERMO LIII, DE VERBIS MATTH. V. 159

sed noli membra humana cogitare. Si vis esse templum
veritatis , frange idolum falsitatis. Manus Dei, potentia
Dei. Facies Dei, notitia Dei. Pedes Dei, prsesentia Dei.
Sedes Dei, si vis , tu es. An forte negare audebis Deum
esse Christum? Non , inquis. Concedis et hoc , « Ghristum
)) Dei virtutem et Dei sapientiam Concedo, inquis * ? » :

Andi : « sedem
Animajustisedesestsapientiae^.)) Ubi enim
habet Deus, nisi ubi habitat? Ubi autem habitat , nisi in
templosuo? « Templum enim Dei sanctum est quod estis ,

))vos ^. Vide ergo quomodo excipias Deum. « Spiritus

))

)) est Deus in spiritu •, et veritate oportet adorare Deum ^. )>

Jam in cor tuum , si placet , intret arca testamenti , et

ruat Dagon Audi ergo nunc, et disce Deum deside-
^.

rare , disce unde Deum videre possis, prseparare. « Beati

)) inquit , mundicordes quoniam ipsi Deum videbunt. »
,

Quid praeparas oculos corporis.? Si sic videbitur, in loco

erit videbitur. Non est in loco qui ubique totus est. JVlunda
unde videatur.
VIII. Audi, etintellige, si ipso juvante potero expli-
care adjuvet nos ad intelligendum orania supradicta opera
:

et munera ,
quemadmodum congrua congruentibus ap-
posita sint. Ubi enim dictum est de praemio, quod non
congrueret operi, quod non consonaret? Quia humiles
quasi a regno videntur aheni : « Beati , inquit ,
pauperes
)) spiritu, quia ipsorum est regnum coelorum. )) Quia mites
homines iacile excluduntur de terra sua : « Beati, inquit,

» mites, quoniam ipsi hsereditate possidebuntterram.)) Jam

caetera aperia sunt , clara sua sponte cognoscuntur : dis-
putatore non egent , commemoratore opus habent. « Beati
)) qui lugent. )> Quis lugens non consolationem desiderat.?
« Ipsi, inquit, consolabuntur. Beati qui esuriunt et sitiunt
^ I Cor. 1, 24. — ^ Sap. 1. — 3 I Coi. iii, 17. — 4 Joaii. iv, 34. —
6 I Rc2. V, 3.
 ,,
:

160 S. AUGIJSTIM KPISCOPI

)) justiliarn. » Quis esuriens et sitiens non satietatem re-
quirit? « Et ipsi, inquit, saturabunlur. Beati misericor-
» des. M Quis misericors , nisi qui optat ex ipso opere reddi
sibi a Deo vicem , ut circa se quod circa pauperem
fiat ,

facit? « Beati , inquit , misericordes quoniam ipsorum

,

» miserebitur Deus. » Quomodo per ipsa singula singulis

propria apposita sunt , et nihil adhibitum est in proemio 5

quod non congrueret praecepto? Praeceptum est enim, ut

sis pauper spiritu praemium est, ut habeas regnum coelo-
:

rum. Praeceptum est, ut sis mitis praemium est, ut pos- :

sideasterram. Praeceptum est, ut sislugens : praemium, ut

consoleris. Prseceptum est , ut esurias et sitias justitiam
praemium , ut satureris. Prseceptum est , ut sis misericors
praemium , ut misericordiam consequaris. Si prseceptum
est , ut mundes cor : proemium ut videas Deum. ,

IX.Non ergo ita sapias in his praeceptis et praemiis

ut cum audis « Beati mundicordes
: quoniam ipsi ,

» Deum videbunt, » putes pauperes spiritu non visuros

aut non visuros mites, non visuros lugentes , non visu-
ros esurientes et sitientes justitiam, non visuros mise-
ricordes. Non arbitreris eos tantum quasi visuros qui
mundo sunt corde, illis Omnia enim
a visione separatis.
haec iidem ipsi sunt. Ipsi videbunt, et non ideo videbunt,
quia pauperes spiritu suiit^ quia mites sunt, quia lugentes,
quia esurientes sitientesque justitiam, quia misericordes :

mundi sunt corde. Quemadmodum

sed quia si corporaha
opera membris corporahbus coaptarentur , ac diceret
(
)
quisquam Beali qui pedes habent, quia
vcrbi gratia :

ipsi ambulabunt beati qui manuti habent, quia ipsi opc-

:

rabuutur beati qui vocem habent quoniam ipsi clama-

: ,

bunt beati qui os et linguam habent quoniam ipsi lo-

:
,

quentur beati qui oculos habent, ipsi enim videbunt.

:

Sic tanquam spiritaiia membra componens docuit quid ,

 1

SERMO Llll , DE VEKBIS MATTH. V. 161

ad quid pertineat. Apta est humiiitas ad habendum rcg-
num coelorum, apta mansuetudo ad possidendam ter-
ram , aptus luctus ad consolationem apta fames et sitis ,

ad saturitatem, apta misericordia ad impetrandam

juslitiae

misericordiam aptum mundum cor ad videndum Deum.

,

X. Si ergo desideramus videre Deum, oculus iste unde

raundabitur ? Quis enim non curet, quis non quaerat unde
mundet ,
quo videre possit quem toto affectu desiderat ?

Expressit hoc divina testatio : « Fide , inquit , mundans

)) corda eorum ^ » Mundat cor fides Dei, mundum cor

videt Deum. Sed quia ipsa fides aliquando ab hominibus,

qui se ipsos fallunt, talis deterrainatur, quasi sutliciat
tantummodo credere, (promittunt enim sibi quidam etiam
conspectum Dei regnumque coelorum credentes et male
viventes 5
) contra hos succensus et spiritali charitate ([uo-
dam modo stomachans Jacobus apostolus in Epistola sua
dicit « Tu credis quoniam unus est Deus.
: )) Plaudis tibi
de fide enim multos impios aestimare multos
: attendis
esse deos, et tu tibi gaudes credendo quia unus est Deus.
« Bene facis. Et dsemones credunt et contremiscunt-.» ,

Numquid et ii Deum" videbunt ? Videbunt qui mundo sunt

corde. Quis autem mundicordes dicat spiritus immundos?
Et tamen credunt et contremiscunt.
XI. Discernenda est fides nostra a fide daemonum. « Fi-
» des enim nostra mundat cor fides autem illorum reos :

)) facit.)) Male quippe operantur, et ideo Domino dicunt:

« Quid nobis et tibi est? Cum audis hoc daemoncs di- )>

cere, putas eos non agnoscere? « Scimus, inquiunt qui ,

. ))sis. Tu es Fihus Dei^. Dicit hoc Petrus et laudatur )>

:

. dicit hoc daemon et damnatur. Unde hoc nisi quia vox

, 5

par et cor impar ? Discernamus ergo fidera nostram, nec

,

. credere sufficiat. Non est taiis fides quae mundat cor.

' Act. XV, 9. — ' Jacob. n, 13. — 3 Luc. iv, 34, et MatlL. xvi, i(i.

CXXV. 1
 162 S. AUGUSTIWI EPISCOPI
« Fide . iiiquit , miindans corda eorum ^ » Sed qua fide,

quali fide , nisi quam defmit Paulus apostolus , ubi ait :

« Fides quae per dilectionera operatur * ? » Ista fides dis-

cernit a fide daemonum, discernit ab hominum flagitiosis ac

perditis moribus. Fides, inquit. Quse fides ? Quae per dilec-
tionem operatur, sperat quod Deus pollicetur. Nihil ista de-

finitione perpensius , nihil perfectius. Ergo tria sunt illa.

Necesse est ut in quo est fides, quae per dilectionem opera-

tur, speret quod Deus pollicetur. Comes estergo fidei spes.

Necessaria quippe spes est, quandiu non videmus quod

credimus ne forte non videndo et desperando deficiamus.
•,

non videmus sed consolatur nos, quia

Gontristat nos, quia :

visuros nos speramus. Adest ergo spes, et est comes fidei.

Deinde et charitas, qua desideramus, qua pertingere cona-

mur, qua inardescimus, qua esurimus et silimus. Adhibetur
ergoethsec: et erit fides, spes et charitas. Quomodo enim
non erit ibi charitas, cum nihil sit aliud charitas quam di-
lectio? Ipsa autem fides definita est, quae per dilectionem
operatur. Tolle fidem quod credis toUe charita-
,
perit •,

tem, perit quod enim pertinet ut credas cha-

agis. Fidei :

ritati ut agas. Si enim credis , et noii amas, non te moves

ad bonum opus et si moves ut servus moves non ut

: , ,

fihus timendo poenam, non amando justitiam. IUaergo,

;

inquam, fides mundat cor^ quse per diJeetionera ope-

ratur.
XII. Et modo ipsa fides quid agit? Tantis testimoniis
Scripturarum , tam multiphci lectione , tam varia copio-
saque exhortatione quid agit , nisi ut videamus nunc per
speculum in aenigmate postea facie ad faciem ? Sed non ,

\ iterum tu redeas ad istam faciem tuam. Faciem cordis co-

'^
gita. Coge cor tuum cogitare divina , compelle , urge.
Quidquid simile corporis cogitanti occurrerit, abjice. Non-
I Act. XV, 9. — ' Galat. V, 6.
 ,

SEK.MO Llll , DE VERBlS MATTH. V. 163

dum potes dicere :Hoc est saltem dic Non est hoc.
: :

Quando enim dices Hoc est Deiis? Nec cum videbis

: :

quia ineffabile est quod videbis. Raptum se dicit Aposto-

lus in tertiara coelum , et audisse ineffabilia verba * . Si
sunt ineffabilia verba ,
quid est cujus sunt verba ? Cogi-
tanti ergo tibi de Deo, occurrit aliqua fortasse in humana
specie mira et amphssima magnitudo : constituisti eam in
conspectu cogitationis tuse, tanquam magnum ahquid
amplissimum ,
grande, ingentissima mole diffusum. Fi-
nisti ahcubi. Si fmisti, Deusnon est. Si nonfmisti, focies
ubi est? Cogitas molem, et ut membra distinguas, defi-
nis molem. Aliter cnim membra distinguere non potes,
nisi moli dederis fmem. Quid agis stulta et carnalis cogi-
tatio ? Grandem molem fecisti 5 et tanto grandiorem
quanto te putasti Deum amplius honorare. Addit alius
unum cubitum , et facit majorem.
XIII. Sed legi, inquis. Quid legisti, qui nihil intellexisti ?
Et tamen dic, quid legisti? Non repellamus parvulum corde
ludentem. Dic quid legisti? « Coelum mihi thronus est,

» terra autem scabellum pedum meorum'^. » Aio^ Legi :

et ego : sed tu forte potiorem te putas, quia legisti et credi-

disti. Credo et ego quod dixisti. Simul credamus. Quid
fldico? Simul quaeraraus. Ecce tene quodlegisti, et credi-
\
idisti Coelum mihi thronus est w id est sedes ; thro-
: « , ,

nus enim grsece , latine sedes est « Terra autem scabel- :

)) lum pedum meorum. » Non legisti et ilkid « Quis pal- :

» mo mensus est coelum ^ ? » Puto te legisse cognoscis :

et te credere confiteris. Ibi enim utrurgque legimus, utrum-

que credimus. Modoiara cogita, et doce me adhibeo te ;

doctorem et me parvulum facio. Doce me obsecro te.

, ,

Quis est qui sedet in palmo suo ?

I
2 Cov. xn, 2 ct 4- — ' Isai'. txm, r. — J
Forte Audfo. — 4 id.
\L, I, 2.

11.
 ;

164 S. AUGUSTIWI EPISCOPI

XIV. Ecce figuras et lineamenta raemhrorum Dei a
corpore humano duxisti. Sed forte suhrepsit tihi , ut se-
cundum corpus putares nos factos ad imaginem Dei. In-
terim accipio considerandum , discutiendum , requiren-
dum, disputando excutiendum. Si placet, audi me : quia
in eo quod tihi placuit, audivi te. Sedet Deus in coelo,
et paimo metitur coelum. Idem coelum fit latum cum ,

sedet angustum, cura raetitur? An ipse Deus tantus

; et
est in sedendo quantus in palmo ? Si hoc ita est, non ad
,

similitudinem suam nos fecit Deus nos enim palraum ;

angustiorem valde habemus ,

quara partera corporis qua
sederaus. lUe autera si tam latus est in palmo suo, quam
latus in sessione sua , disparia raerahra nohis fecit. Non
est ista similitudo. Erubescat ergo tale idolum in corde
christiano. Proinde ccelum accipe pro omnihus sanctis.

Quia et terra dicitur pro omnihus qui sunt in terra : « Om-

» nis terra adoret te *
. » Si hene diciraus secundura eos
quihahitant in terra, « Omnis terra adorette : ))bene di-
cimus etiam secundum eos qui hahitant in coelo : Omne
coelum portet te, Nam et sancti ipsi qui in terra hahitant,
carneteriam calcant, corde in coelo hahitant. Non enim
frustra admonentur sursura hahere cor, et cum admoniti l|
'

fuerint , ita esse respondent : aut frustra dicitur : « Si j

^

» consurrexistis cura Ghristo, quae sursum sunt quaerite, !j i

» ubi Christus est in dextera Dei sedens, quae sursum '

» sunt sapite, non quae super terrara ^. » In quantura ergo

ibi conversantur , et ipsi Deura portant, et coelura sunt
quia Dei sedes sunt « Et cura annuntiant verha Dei,
5 coeli

» enarrant gloriam Dei ^ » ^

XV. Redi ergo raecum ad faciem cordis : ipsam prae- ''c,

para. Intus est cui loquitur Deus. Aures, ocuh , caetera ''^i

raemhra visihilia , interioris cujusdam vel hahitaculum 1

'
Psal. i\\, 4- — ^ Coloss, m, i, -2. — ^ Psal. xvui, 2.
 SERMO LIII , DE VERBlS MATTH. V. 165
vel organum sunt. Interior est homo ubi habitat Christus
interira per fidem : ibi habitaturus praesentia Divinitatis
su9e , cura cognoverimus quae sit latitudo , longitudo , al-
titudo, prof undum ; cognoverimus etiam supereminentem
scientiae charitatem Ghristi, ut impleamur in omnem ple-
nitudinem Dei^ Nunc ergo si tibi intellectus hic non dis-

pHcet, advoca te coraprehendere latitudinem, longitudi-

nem^ altitudinem, profundum. Non discurras imagina-
tione cogitationis per spatia mundana, et per mohs hujus
tam magnre comprehensibilera granditatem. In te attende
quod dico. Latitudo est in bonis operibus^ longitudo est
in longanimitate et perseverantia bonorura operum ai- 5

litudo est in supernorum expectatione prsemiorum prop™ ;

ler quam altitudinem tibi dicitur ut sursura cor habeas.

Bene operare. Et in bonis operibus persevera ,
propter
beneficia Dei. Terrena pro nihilo sestiraes , ne cum tibi

aliquo sapientis illius flagello terra ista fuerit pertur-

bata , dicas te sine causa Deum coluisse , sine causa
bona opera fecisse, sine causa in bonis operibus perseve-
rasse. Faciendo enim bona opera quasi habuisti latitu- ,

dinem : perseverando in eis, quasi habuisti longitudi-

nem : sed terrena conquirendo, non habuisti altitudinem.
Attende profundum : gratia Dei est in occulto voluntatis
ejus. « Quis enira cognovit sensum Domini? Aut quis
)) consiliarius ejus fuit-? Et , Judicia tua sicut multa
)) abyssus^. )>

XVI. Hanc conversationem bene operandi, in ea per-

severandi, superna expectandi, gratiam Dei occulte dandi,
sapientia, non stultitia 5 nec reprehendendi quare aiius
sic, alius autem sic 5 non enim est iniquitas apud Deum * : »
hanc ergo couversaticnem , si placet , coapta etiam cruci
' Eplies. 111, 17-19. — ^ Kom. xi, 34- — ^ P^.il. xxvy, 7. — 4 q Par.
XIX, 7, et Rom. ix, lJ.
166 S. .ATJGUSTINI EPiscon

Domini tui. Non enim frustra talem mortem elegit , in

cujus potestate erat vel mori vel non mori. Si in potes-
tate erat mori et non raori, quare non in potestate sic

vel sic mori? Non frustra ergo crucem elegit, ubi te

huic mundo crucifigeret^ Nam latitudo est in cruce
transversum lignum , manus propter bo-
ubi figuntur :

norum operum Longitudo est in ea

significationem.
parte ligni, quae ab ipso transverso ad terrara tendit. Ibi
enim corpus crucifigitur , et quodam modo stat : et ipsa
statio perseverantiara significat. Altitudo autera in illo ligno
est, quod ab eodem transverso sursura versus ad caput
eminet et ea significatur supernorum expectatio. Ubi
:

profundum, nisi in ea parte quse terrse defixa est? Occulta

est enim gratia, et in abdito latet. Non videtur sed inde ,

eminet quod videtur. Post haec si comprehenderis haec

omnia, non solum intelligendo verum etiam agendo , :

« ( Intellectus enim bonus omnibus qui faciunt eura ^ ) » :

tunc jam extende te, si potes ad agnoscendara agnitio- ,

nera charitatis Christi supereminentem scientiae. Gum per-

veneris, impleberis_, in oranem plenitudinera Dei. Tunc
erit illud facie ad faciem. Impleberis autem in omnem

plenitudinem Dei , non ut tui plenus sit Deus sed ut tu ,

sis plenus Deo. Quaere ibi, si potes, faciem corporalem.

Jam toUantur nugae a mentis aspectu. Abjiciat puer par-
vulus ludicra , discat tractare majora. Et nos in rauUis
parvuli suraus : etcum plus quam sumus essemus, a ma-
joribus tolerati suraus. « Pacem sectaraini cum omnibus,
» et sanctificationcm _,
sine qua nemo poterit videre
» Deura^. » Hac enim et cor mundatur quia ibi est fi- :

des quae per dilectionera operatur. Hiuc « Beati mundi-

» cordes ,
quoniara ipsi Deum videbunt. »

' Flonisad Ephes. iii. — ' Psal. cx, lo. — 3 Hebr. xii, if\.
 ,

SEHMO LIV, DE VERBIS MATTH. V. 1G7

«AA/VXtiVVVtli^a^WV^lfVVVVt/VVVX/VXVV^Vt^VVVVl/l/VVVVt/t^Vl/V^lA/^

SERMO UY\

De eo qnod scriptum estin Evangelio Matth. v Sic lii- :

ceat limien vestrum coram. hominihus ut videant ,

hona opera vestra et glorificent Patrem vestrum,

,

cjui in coolis est et contra cap. vi. Attendite ne jus-

:

titiam vestramfaciatis coram hominibus, ut videa-

miniah eis.

I. ,
quod Dominus
SoLET multos movere, charissimi
noster Jesus Christus in Sermone Evangelico, cum prius
dixisset « Luceat lumen vestrum coram hominibus, ut
:

)) videant bona opera vestra et glorificent Patrem ves- ,

)) trum qui in coelis est^ , » postea dixit « Attendite ne

,
:

M juslitiam vestram faciatis coram hominibus, utvidea-

)) mini ab eis^. Turbatur enim mens parum intelligen-

))

tis , et praecepto utrique obaudire cupientis, et per di-

versa et adversa distenditur. Tam enim nemo potest
({uamvis uni domino obtemperare repugnantia jubenti
quam « Nerao potest etiam duobus dominis servire^ : )>

quod eodem Sermone Salvator ipse testatus est. Quid ergo

faciet animus nutans cum se obtemperare non posse
,

exislimat, et non obtemperare formidat^? Si enim bona

opera sua in luce posuerit hominibus intuenda , ut faciat
quod praeceptum « Sic luceat lumen vestrum coram
est :

)) hominibus, ut videant bona opera vestra, et glorificent

' Alias 2 de TerbisDomini.— ' Matth, v, 16.— ^ W. vi, i.— * Ibid. 24.
— 5 Floiiis ad 2 Cor. tv.
168 S. AUGUSTINI EPISCOPI
» Patrem vestrum, qui in coelis est : » reum se teueri
arbitrabitur, quia contra praeceptum fecit, ubi dicitur :

« Attendite ne justitiam vestram faciatis coram homini-

» bus , ut videamini ab eis. » Rursusque , si hoc tiraens
et cavens , ea quas bene facit absconderit non se putabit
,

servire imperanti et dicenti : « Luceat lumen vestrum co-

» ram hominibus ut videant bona opera vestra. »
,

II. Qui recte autem inteUigit, utrumque implet, et ser-

viet universissimo Domino qui servum pigrum non dam- ,

naret , si ea quae fieri nullo modo poterant, imperaret.

Audite enim Paulum servumChristi Jesu, vocatum Apos-
tolum , segregatum in Evangehum Dei utrumque et fa- ,

cientem etdocentem. Yidete quemadmodum luceat lumen

ejus coram hominibus, ut videant bona opera ejus. « Gom-
» mendamus, inquit, nosmetipsos ad omnem conscien-
» tiam hominum in conspectu Dei^ » Et iterum « Pro- :

» videmus enim bona, non solum coram Deo sed etiam ,

» coram hominibus -. » Et ilerum « Placete omnibus 5

» per omnia, sicut et ego omnibus per omnia placeo^. »

Videte rursus quemadmodum attendat, ne faciat justitiam
suam coram hominibus, ut videatur ab eis. « Opus autem
» suum probet inquit, unusquisque et tunc in semet-
, ^

» ipso habebit gloriam, et non in altero*. » Etiterum,

« Nam gloria nostra hoec est testimonium conscientiae

» noslrae^. » Et illad quo nihil est manifestius : « Si ad-
» huc, inquit, hominibus placerem, Christi servus non
» essem^. » Sed ne quisquam eorum qui de praeceptis

quasi repugnantibus ipsius Domini moventur mullo ma- ,

gis Apostolo ejus ingerat quaestionem, et dicat : Quomodo

tu dicis : « Placete oranibus per omnia, sicut et ego omni-
» bus per omnia placeo : » et tu idem dicis : « Si adhuc ho-
« 7. Cor. IV, 2. — 2 Id. vni, 11. — 3 i Cor. x, 33. — 4 Galat. vi, 4. —
5 2 Cor. I, 12. — ^ Galal. 1, 10.
 ,,

SERMO LIV, DE VEriBIS MATTH. V. 169

» riiinibus placeremXhrisli servus non essem ?» Adsit ipse
Dominus, qui etiam in servo suo et Apostolo loquebatur,
et aperiat nobis voluntatem suam, et tribuat obediendi
lacultatem.
III. Ipsa quippe verba Evangelica secum portant ex-
positiones suas ; nec intercludunt ora esurientium ,
quia
pascunt corda pulsantium. Intentio quippe cordis humani
quo dirigatur, et quo spectet, intuendura est. Si enim
qui vult videri ab horainibus bona opera sua ,
gloriara et
utilitatem suam ponit ante homines, et hanc in conspectn
hominum nihil eorum quae de hac re Dorainus
quaerit •,
,

prcecepit, implevit quia etattendit facere justitiam suam

:

corara horainibus, ut videretur ab eis, et non sic eluxit

lumen ejus coram hominibus ut ad hoc viderent Lona ,

opera ejus , ut glorificarent Patrem qui in coelis est. Se

quippe voluit glorificari , non Deum 5 et suara quaesivit
utilitatera, non dilexit Doraini voluntatera. De qualibus
dicit Apostolus : « Omnes enira quae sua sunt quaerunt
» non quae JesuChristi^ » Itaque non illic sententia ter-
minata cst , ubi ait : « Sic luceat lumen vestrura coram
» hominibus, ut videant bona opera vestra : » sed continuo
subjunxit cur faciendum sit : « Ut glorificent , inquit
» Patrera vestrum, qui in ccelis est : » uthomo cum bene
faciens videtur ab hominibus, intentionera boni facti ha-
beat in conscientia sua, intentionem vero innotescendi
non habeat nisi in laudibus Dei, propter eorum cpiibus
innotescit utiHtatem : hoc prodest ut Deus pla-
c[uibus ,

ceat ,
qui hoc praestitit homini atque ita non desperent,
5

eliam sibi si voluerint hoc posse prsestari. Itac[ue aiiam

sententiam , ubi ait ; « Attendite ne justitiam vestram fa-
» ciatis coram hominibus » non ahbi terminavit, quam ,

ubi dixit « Ut videamini ab eis » nec addidit, « Et glori-

: ;

' Philip. 11, 2i.

 ,

170 S. AUGrSTINI EPISCOPI

)) cent Patrem vestrum, qui in coelis est : )> sed potius ad-
didit : « Aiioquin mercedem non habebitis apud Patrem
» vestrum, qui in coelis est. » Hinc enim ostendit eos qui
tales sunt ,
quales fideles suos esse non vult , in eo ipso
mercedem quaerere , quod videntur ab hominibus , ibi

constituere bonum suura , ibi oblectare vanitatem cordis

sui, ibi exinaniri et inflari, ibi tumescere et contabescere.
Cur enimnon sufEcit, ut diceret : « Attendite ne faciatis
M justitiam vestram coram hominibus; » sed addidit
« Ut videamini ab eis quia sunt quidam qui sic
: » nisi ,

faciunt justitiam suam coram hominibus non ut videan- ,

tur ab eis , sed ut ipsa opera videantur, et glorificetur

Pater qui est in coehs, qui ea justificatis impiis donare
dignatus est?
IV. Qui tales sunt , nec suam justitiam deputant , sed
ejus ex cujus fide vivunt : (unde et Apostolus dicit Ut : «

» Christum lucrifaciam , et inveniar in illo non habens

» meam justitiam ,
quse ex Lege est , sed eam quee est per
» fidem Christi, quae est ex Deo, justitia ex fide^. » Et
in aho loco : « Ut nos simus justitia Dei in iUo -. » Unde
et Judaeos ita reprehendit : « Ignorantes, inquit, Dei jus-
» titiam , et suam volentes constituere ,
justitiae Dei non
» sunt subjecti ^.) » Quisquis ergo ita vultviderihomini-
bus opera sua , ut ille glorificetur quo ea quae in , a illo

videntur accepit , et sic ad imitandum bonum iidem ipsi

qui vident pietate fidei provocentur , vere luraen ejus lu-

cet coram horainibus quia lux de illo charitatis radiatur,
:

non superbise fumus evomitur et in eo ipso cavet , ne :

justitiam suam faciat coram hominibus ut videatur ab ,

eis 5
quia nec suam deputat illara justitiam , nec ideo fa-
cit ut ipse videatiir; sed ut iile inteUigatur, qui laudatur
in homine justificato, ut faciatet in laudante quod lau-
' Pliilip. 111, 8, g. — '2 Cor. v, 2r. — 3 Rom. x, 3.
 SERMO LV , DE VERBlS MA.TTH. V. 171
datur in aitero , id est, ut laudantem faciat esse laudabi-

letn. Attendite et Apostolum, cum dixisset : « Placete

» omnibus per omnia , sicut et ego omnibus per omnia

» placeo* ; » quomodo non ibi remansit, quasi ibi cons-
tituerit fmem intentionis sure, ut placeret hominibus;
alioquin falsum dixisset : « Si adhuc hominibus placerem,
)) Christi servus non essem : » sed statim subjunxit quare
hominibus placeret : « Non quaerens , inquit ,
quod mihi
)) utile est, sed quod multis , ut salvi fiant'^. » Ita et non
placebat hominibus propter suam utilitatem, ne Christi
servus non esset •, et placebat hominibus propter illorum
salutem , ut Christi esset dispensator idoneus : quia et ilH
coram Deo conscientia sufiiciebat, et de illo coram homi-
nibusquod imitarentur, elucebat.

\ SERMO LV^

De verbis Evangelii Matth. v : Qid dixerit fratri suo :

Fatue reus y erit gehennce igniSy etc.

I. Sancti Evangehi capitulum quod modo cum lege-

,

.retur audivimus, valde nos terruit si fidem habemus , :

eos autem non terruit ,

qui fidem non habent. Et quia
, non terret eos , volunt esse perverse securi , nescientes
distribuere et distinguere tempora timoris et securitatis.
Timeat ergo qui ducit modo vitam cum fine quo possit ,

habere securitatem sine fme. Ergo timuimus.

in illa vita
Quis enim non timeat loquentem veritatem et dicentem :

' I Cor. X, 33. — ' IbiJ. — ^ ^ijas 4 de vevbis Domini.

 ,
;

172 S. AXJGOSTINI EPISCOPI

« Qui dixerit fratri siio : Fatue, reus crit gehennre

» ignis^?Linguam autem nullus hominum domare po-
)) test'*. Et homo domat feram non domat linguam
»>
, :

domat leonem, et non refrenat sermonem domat ipse, :

et non domal se ipsum domat quod timebat et ut se : ;

domet, non timetquod timere debebat. Sed quid fit? Sen-

de oraculo veritatis «Linguam
tentia vera, et ista processit :

» autem nulhis hominum domare potest. »

IL Quid ergo faciemus, fratresmei? Video me quidem
ad muhitudinem loqui sed quia unum sumus omnes in :

Christo tanquam in secreto consihum capiamus. Nullus

,

nos audit extraneus unum sumus quia in unum sumus.,

,

Quid faciemus ? « Qui dixerit fratri suo Fatue reus erit : ,

» gehennse ignis Linguam autem nuUus hominum

:

» domare potest. » Ibunt ergo omnes in gehennam

ignis? Absit. « Domine refugium factus esnobis a ge- , ,

» neratione in generationem^. » Ira tua justaest nemi- :

nem in gehennam mittis injuste. « Quo ibo a spiritu tuo

» et a te quo fugiam, nisi ad te^? » Ergo intelligamus,

charissimi, quia si linguam nuUus hominum domare po-

test, ad Deum confugiendum est, qui domet linguam
nostram. Si enim tu eam domare volueris non potes, ,

quia homo es?« Linguam nuUus hominum domarepotest.»

Attendite similitudinem ab ipsis bestiis quas domamus.
Equus non se domat camelus non se domat elephantus ; 5

non se domat aspis non se domat leo non se domat

; •,

sic et homo non se domat. Sed ut dometur equus, bos,

camelus, elephantus, leo, aspis, quaeritur homo. Ergo

Deus quferatur, ut dometur homo.
III. Ergo, Domine, refugium factus esnobis. »Conferi-
c<

raus nos ad te et bene nobis erit de te. Malum est enim

,

'
MntHi. V, 22. — ' Jacob, iii, S. — ^ Pfal. ixxxix, i. — 4 fd.

cxxxviu, 7.
 ,

SERMO LV, DE VEllBIS MATTH. V. 173

iiobis de nobis. Quia dimisimus te , dimisisti nos noliis.
Inveniamurergo inte, quiaperieramusinnobis. «Domine,
Mrefugium factus es nobis. Quid ergo fratres mei, dubi-
)> ,

tare debemus quia mansuetos nos faciet Dominus si nos

,
,

domandos ei prsebeamus? Dom.uisti leonem, quem non

fecisti non domatte, qui fecit te? Unde enim beslias
;

tam immanes domare potuisti ? Numquid eis aequaris viri-

bus corporis? Qua ergo virtute ingentes bestias domare
potuisti ? Ipsa jumenta quae dicuntur, bestiae sunt. Non
enim indomita tolerantur. Sed quia non eas novit consue-
tudo nisi in manibus hominum et sub frenis hominura et
,

sub potestate hominum, putas eas mansuetas nasci po-

tiiisse? Certe feras immanes attende. Fremitleo, quis

non timeat?Et tamen unde te intelhgis fortiorem. Non

corporis virtute, sed mentis ratione interiore. Forlior es
leoue unde factus es ad imaginem Dei. Imago Dei do-
,

mat feram^ el non domat Deus imaginem suam?

IV. In illo spes est, ei nos subdamus, et misericordiam
precemur. In illo spem nostram ponamus et donec do- ,

memur et perdomemur id est, perficiamur, domitorem

,

feramus^ Plerumque enim profert domitor noster etiam

flagella. Si enim tu ad domanda jumenta tua profers vir-

gam profers flagellum Deus non profert ad domanda

,
;

jumenta sua quod sumus nos, qui de jumentis suis faciet

,

fiMos suos? Domas equum tuum quid daturus es equo

:

tuo, cum te coeperit portare mansuetus, ferre disciplinam

tuam, obedire imperio tuo, esse jumentum, hoc est, ad-
jumentum infirmitatis tuse? Quid ei retribuis, quem nec
saltem sepelis cum mortuus fuerit
sed discerpendum vo- ,

latihbus projicis?Domito tibi Deus hsereditatem servat

quod est ipse Deus et ad tempus mortuum resuscitat
: ,

te. Carnem tuam usque ad numcrum capillorum reddet

' Florus ad Hebr. xn.

 ,

174 S. AUGUSTIMl EPISCOPI

tibi : et constituet te cum ifngelis in seternum, ubi jam
non indigeas domari sed tantummodo a piissimo possi-
,

deri. Eritenim tunc Deus orania ia oranibus nec erit :

ulla infelicitas quae nos exerceat , sed felicitas soia quse

pascat^ Ipse autera pastor noster, Deus noster : ipse potus
noster, Deusnoster^ honor noster, Deus noster; divitise
nostrae, Deus noster. Quaecumque hic varia quseris , ipse
tibi unus omnia erit.

V. Ad hanc spem homo domatur, et domitor intole-

rabilis habetur ? Ad hanc spem homo domatur et contra ,

istum utilem domitorem si forte flagellum proferat,

,

murmuratur? Audistis exhortantem Apostolum « Si se- :

» paretis vos a disciplina, ergo nothi, et non estis filii -. »

Nothi sunt adulteri. « Quis enim est filius cui non det 5

)) disciphnara pater ejus? Et carnis quidem nostrse, in-

)) quit, patres habebamus correptores, et reverebamurj
)) non multo magis subjiciemur Patri spirituum , et vive-
)) mus ^ ? Quid enim tibi potuit praestare pater tuus
))

quia corripuit te ,
quia veberavit le ,
quia flageliura pro-
tulit et cecidit te?Numquid prsestare potuit ut viveres in
seternum Quod non potuit prsestare sibi, quando prsesta-
?

ret tibi? Propter pecuniam suam quantulamcuraque quam ,

de usuris et labore coUegit , erudiebat tene tibi flagellis ,

dimissus labor ejus te male vivente disperderetur. Et ceci-

dit filium , timens perire labores suos : quoniam reliquit

tibi ,
quod nec tenere hic poterat , nec auferre. Non enim
hic aliquid tibi diraisit quod ipsius esse possit : cessit , ut
sic Redemptor tuus domitor
accederes. Deus autem tuus, ,

tuus, castigator tuus, pater tuus, erudit te. Quo? Ut ac-

cipias haereditatem ubi non efleras patrem sed hseredita-
, ,

temhaheas ipsum patrem. Ad hancspem erudiris etmur- ,

muras? et si quid triste acciderit, fortasse blasphemas ? Quo

» 2 Cov. XV, 18. — z
Ucbr. xii, 8. — ^ Ibid. 7 et 9.
 SER.MO LVI , IM MATTH. VI, DE ORAT. DOM. 175
ibis a spiritu ejusPEcce dimittit te, et non flagellat : deserit
blasphemantem , non senties judicantem? Nonne melius
est ut flagellet te et recipiat te, quam parcat tibi, et de-
serat te ?
VI. Dicamus ergo Domino Deo nostro « Domine, refu- :

^ gium factus es nobis, in generatione et generatione. » In

prima generatione et altera generatione, refugium factus
es nobis. Tu refugium ut nasceremur ,
qui non eramus :

tu refugium ut renasceremur ,
qui mali eramus : tu refu-
gium ut pasceres desertores tuos : tu refugium ut erigas
et dirigas filios tuos : tu refugium factus es nobis. A te

non recedemus , cum ab omnibus malis

liberaveris nos
nostris, et impleveris nos bonis tuis. Bona das, blan-
diris, ne fatigemur in via corripis, csedis, percutis, di-
:

rigis , ne aberremus a via. Sive ergo blandiris ne fatige- ,

mur in via •, sive castigas, ne aberremus a via : « Domine,

» refugium factus es nobis. »

SERMO LVI».

In Evangel. Matth. de Oratione Dominica,

6. ad
Competentes.

I. Beatus Apostolus tempora ista ,

quando futurum
erat , ut omnes gentes in Deum crederent ,
prcenuntiata
ostendens fuisse a Prophetis, hoc testimonium posuit
quod scriptum Et erit, omnis horao qui invoca-
est : «

» verit nomen Domini, salvus erit ^. » Antca enim apud

' Alias de Diveisis 48. — 'Jocl u, 32.
 ,

176 s. AUGUSTiNi Enscon

solos Israelilas invocabatur nomen Domini qui ,
fecit cce-

lum et terram : cj^eterae gentes idola muta et surda invoca-

iDant, a quibus non audiebantur ; aut daemones, a quibus
malo suo audiebantur. At ubi venit plenitudo temporis
impletur quod praedictum est « Et erit, omnis qui invo- :

» caverit nomen Domini salvus erit. » Deinde quia invi-

,

debant ipsi Judaei Gentibus Evanglium etiam illi qui ,

crediderunt in Christum et dicebant non debere annun- ,

liari Evangelium Ghristi eis qui circumcisi non luissent;

quia contra istos posuit hoc testimonium apostolus Pau-

lus « Et erit, omnis quicumque invocaverit nomen Do-
:

» mini, salvus erit : » subjunxit statim ad illos convin-

ccndos, qui nolebant evangelizari Gentibus, et ait :

« Quomodo autem invocabunt, in quemnon crediderunt?

» aul quomodo credent_, quem non audierunt? Quomodo
» autem audient sine praedicante, aut quomodo praedica-
» bunt, si non mittantur^? » Quia ergodixit « Quomodo :

» invocabunt in quem non crediderunt

, » ideo non ,

accepistis prius Orationem, et postea Symbolumj sed

prius Symbohim, ubi sciretis quid crederetis , et postea
Orationem, ubi nossetis quem invocaretis. Symbolum
ergo pertinet ad fidem , Oratio ad precem : quia qui cre-
dit, ipse exauditur invocans.
II. Multi autem petunt c[Uod petere non deberent
ignorantes quid eis expediat. Duas ergo res, qui invocat,
cavere debet ne petat quod non debet, et ne ab illo
:

petat a quo non debet. A diabolo ab idoiis, a daemoni- ,

bus non est petendnm aHc[uid a Domino Deo nostro :

Jesu Christo, Deo Patre Prophelaruni, Apostolorum ct

Martyrum, a Patre Domini nostri Jesu Christi, a Deo
cjui fecit coelumet terram, mare et omnia quae in eis sunt,

ab illo petendum est, si cjuid petendum cst. Sed cavcn-

' Rom. X, i3, etc.
 ; :

SERMO LVI , IN mAtth. vi, de orAt. dom. 177

clum est , ne quod petere non deberaus,
et ab illo petatur
Vitam humanam quia petere debemus si petas ab idolis ,

surdis et mutis quid tibi prodest.^ Item a Deo Patre

, ,

(jui est in coelis, si optas mortem inimicorum tuorum

,

t|uid tibi prodest? Non audisti vel legisti in Psalmo , in

(juo proedictus est damnabilis traditor Judas ,
quomodo
prophetia dixit de illo : (( Oratio ejus fiat iJli in pecca-
» tum *
? » Si ergo surgis et oras mala inimicis tuis , oratio
tua fiet in peccatum.
III. In Psalmis sanctis legistis, veluti multa imprecari
mala inimicis suis, eum qui loquitur in Psalmis. Et uti-
que, ait aliquis, qui loquitur in Psalmis, justus est
quare tam mala optat inimicis suis ? Non optat , sed prsevi-
det : prophetia est prsenuntiantis, non votum maledicen-
tis. In spiritu enim illi noverant quibus habebat evenire
male, quibus bene : etper prophetiam dicebant , tanquam
optarent quod praevidebant. Tu autem unde scis, ne me-
lior te futurus sit, cui hodie male petis? Sed scio illum
malignum , dicis. Et te scis malignum. Quamvis forte
audeas et de corde alterius judicare quod nescis : sed ct
te scis malignum. Non audis Apostolum dicentem : « Qui
)) prius fui blasphemus et persecutor et injuriosus sed •

» misericordiam consecutus sum ,

quiaignorans feci in in-
)> credulitate'^? )> Quando Paulus apostolus persequebatur
Christianos, ligans ubi inveniebat , audiendos ad sacer-
dotes et puniendos attrahebat quid putatis fratres , Ec-
;
,

clesia contra illum orabat , an pro illo ? Utique, Ecclesia

Dei ,
quse didicerat a Domino suo ^ qui pendens in cruce
dixit : (( Pater , ignosce illis ,
quia nesciunt quid faciunt^ »
talia precabatur pro Paulo, imo adhuc pro Saulo, ut
hoc in illo fieret, quod et factum est. Nam quia dicit
(( Eram autem ignotus facie Ecclesiis Judaeae, qu£e sunt
^ Psal. cviiij 7. — * 1 Tini. i, i3. — ^ Luc. xxm, 34-
CXXV. 12
 ,,

178 S. AXJGUSTIJNI EPISCOPI

» in Christo tantum autem audiebant quia ille qui ali-

; ,

)) quando nos persequebatur, nunc evangelizat fidera

» quam aliquando vastabat , in me
et magnificabant
» Deum^ M Quare magnificabant Deum , nisi quia ante
quam esset factum , rogabant Deum?
IV. Dominus ergo noster primo amputavit multilo-
quium ne multa verba afferas ad Deum, quasi velis multis
,

verbis docere Deum. Quandoergo rogas, pietate opus est,

non verbositate. « Scit enim Pater vester quid vobis ne-
» cessarium sit, prius quam petatis ab eo'^. » Nolite ergo
multum loqui : quia novit quid vobis necessarium sit. Sed
ne forte hic aliquis dicat : Si novit quid nobis sit neces^-
sarium, ut quid vei pauca verba dicimus? ut quid ora-
mus ? Ipse scit : det quod scit nobis necessarium. Sed ideo
voluit utores , ut desideranti det, ne vilescat quod dede-
rit 5
quia et ipsum desiderium ipse insinuavit. Verba ergo
quae Dominus noster Jesus Christus in Oratione docuit
forma est desideriorum. Non tibi licet petere aliud ,
quam
quod ibi scriptum est.

V. « Vos ergo, inquit, dicite : Pater noster, qui es in

» coelis^. » Ubi vos (videtis) Deum Patrem habere coepistis.

Sed habebitis cum nati fueritis. Quanquam etmodo ante-

quam nascamini, iliius semine concepti estis, tanquam
utero Ecciesise in fonte pariendi. « Pater nostcr, qui es in
^rcoelis. » Mementotevos Patrem haberein coeiis. Memen-
tote vos de patre Adam natos in mortem , de Patre Deo re-
generandos ad vitam. Quse et dicitis, in cordibus vestris di-
cite. Sit orantis affectus , et erit exaudientis effectus.

« Sanctificetur nomen tuum. Quid rogas ut sanctificetur

»

nomen Dei ? Sanctum est. Quid rogas quod jam sanctum,

est? Deinde cum rogas ut sanctificetur nomen ipsius

nonne quasi pro iiio iiiumrogas, et non pro te? Inteilige,
I Galat. I, 22, ctc. — » Matth, ti, 8. — 3 ibid. 9.
 SERMO LVI , IV MATTH. VI, DE ORAT. DOM. 179
et pro te rogas. Hoc enim
ut quod semper sanc- rogas ,

tum est Quid est, « Sanctifice-

inse, sanctificetur in te.

)) tur? Sanctum habeatur non contemnatur. Ergo

)) ,

vides, quia cum optas tibi bonum optas. Tibi enim ma- ,

lum est, si contempseris nomen Dei, non Deo.

YI. « Veniat regnum tuum^ » Cui dicimus? Et si noa
ipetamus, non est veuturum regnum Dei? De illo enim
regno dicitur ,
quod erit post fmem saeculi. Nam regnum
semper habet Deus 5 et nunquam est sine regno cui ser- ,

vit universa creatura. Sed quod regnum optas ? De quo

scriptum est in Evangeho : «Venite, benedicti Patris mei,
)) percipite regnum, quod vobis paratum est ab initio
)) saecuh ^. » Ecce de quo diciraus « Veniat regnum :

)) tuum. » Ut in nobis veniat, optamus ut inilloinve- ;

niamur, optamus. Nam ecce veniet : sed quid tibi pro-

dest_, si ad sinistram Ergo et hic tibi bene te inveniet?
optas, pro te oras. Hoc desideras, hoc cupis orando, ut
sicvivas, quomodo ad regnum Dei, quod est omnibus
sanctis dandum pertineas. Ergo ut bene vivas, tibi
,
,

oras, cum dicis « Veaiat regnum tuum. » Pertineamus

:

ad regnum tuum veniat et nobis quod venturum est :

•
isanctis et justis tuis.

Vn. « Fiat voJuntas tua^. » Si non illud tu dicas , non

. facietDeus voluntatem suam? Memento quod in Symbolo
• teddidisti «Gredoin Deum Patrem omnipotentem. » Siom-
:

nipotens est", cur oras ut fiat voluntas ejus ? Quid est ergo
« Fiat voluntas tua ? » Fiat in me ut non resistam voluntati
tuee. Ergo et hic pro te oras , et non pro Deo. Fiet enim
voluntas Dei in te , etsi non fit a te. Nam et quibus dictu-
rus est : «Venite, benedicti Patris mei, percipite regnum
)> quod vobis paratum est ab origine mundi^,)»fiet in ilhs
voluntas Dei, ut justi et sancti accipiant regnura : et
' Malth. Ti, 10 — » IJ. xsv, 34. — 3 Id. VI, 10. — 4 Id. XXV, 34.
12.
 :

180 S. AUGUSTI5I EPISCOPl

quibus dicturus est : « Ite in ignem aeternum ,
qui paratus
» est diabolo et angelis ejus ^,» fiet inillis voluntas Dei, ut
mali damnentur in ignem sempiternum. Aliud est, ut fiat

a te. Ut ergo fiat in te, non sine causa oras, nisiut bene
sit tibi. Sive ergo bene
sit tibi, sive male sittibi, fiet in te

sed Quare ergo dico « Fiat voluntas tua in

fiat et a te. :

)) ccelo et in terra et non dico Fiat voluntas tua a

: )> :

coelo et a terra? Quia quod fit a te , ipse facit in te. jSun-

quam fit a te, quod non ipse facit in te. Sed aliquando fa-
cit in te, quod non fit a te nunquam autem aliquid fit a :

te si non facit in te.

,

VIII. Quid est autem « In coelo etin terra )),vel « Sicut

)) incoelo, et in terra?)) Faciunt Angeli voluntatem tuam,
faciamus et nos. « Fiat voluntas tua sicut in coelo et in ter-
)) Mens coelum est caro terra est. Quando dicis si
ra. » , ,

tamen dicis quod ait Apostolus « Mente servio legi Dei,

,
:

)) carne autem legi peccati'^ fit voluntas Dei in coelo, sed :

nondura in terra. Cum vero caro menti consenserit,

et absorpta fuerit mors in victoriam ^, ut nulla desideria
carnalia remaneant, cum quibus mens confligat, cum
transierit rixa in terra bellum cordis, cum , cum transierit

transierit quod dictum

«Garo concupiscit adversus est :

)) spiritum et spiritus adversus carnem hccc enim invi-

, ;,

)) cem adversantur^ ut non ea quae vultis faciatis ^ cum : )>

ergo hoc ]?ellum transierit, omnisque concupiscentia in

charitatem fuerit commutata, nihil in corpore remanebit'
quod spiritui resistat, nihil quod dometur, nihil quod fre-

netur, nihil quod calcetur j sed totum per concordiam

perget ad justitiam •, fiet voluntas Dei in coelo et in terra. I

« Fiat voluntas tua in coelo et in terra. » Perfectionem

optamus ,
quando hoc oramus. Item « Fiat voluntas tua , ,

'

» sicut in coelo, et in terra. » In Ecclesia spiritales cce-

' Matth. x-iv, 4''— ^ 1^0™- V") a5. - 3 I Cor. sv, 5\. — 4 Galat. v, 17. j
 ,

SERMO LVI , IN MATTH. VT , DE OHAT. DOM. 181

lum sunt, carnales terra sunt. « Fiat ergo voluntas tua,
» sicutin coelo,etin terra :» ut quomodo tibi serviuntspi-

ritales, sic tibi mutati in melius serviant etcarnales. «Fiat

)) voluntas tua sicut in coelo, et in terra. » Est et alius sen-
,

sus pius valde. Moniti enimsumus orare pvo inimicisnos-

tris. Ecclesia, coelum est; inimici Ecclesiae, terra sunt.

(Juid est ergo : « Fiat voliintas tua , sicut in coelo et in

» terra? » Credant inimici nostri, quomodo etnos in te

credimus : fiant amici , fmiant inimicitias. Terra sunt,

ideo nobis adversantur : coelura fiant, et nobiscum erunt.
IX. « Panem nostrum quotidianum da
nobis hodie ^»
Et hic jam manifestum quod pro nobis oramus. est ,

Quando dicis « Sanctificetur nomen tuum,» exponendum

:

est tibi quia pro te oras, non pro Deo. Quando dicis « Fiat :

» voluntas tua » et hoc exponendum tibi est

: ne putes ,

(luod Deo bene optas, ut fiat voluntas ipsius, etnon potius

pro te oras. Quando dicis «Veniat regnum tuuni;» et hoc :

exponendum est, ne putes quiaDeo beneoptas,utregnet.

Ab isto autem loco et deinceps usque in finem Orationis
apparet quia pro nobis rogamus Deum. Quando dicis :

« Panem nostrum quotidianum da nobis hodie, » profi-

teris te mendicum Dei. Sednoh erubescere quantumlibet :

quissit dives in terra, mendicus Dei est. Stat mendicus ante

domum divitis domum magni
: sed etipse dives stat ante
divitis. Petitur ab non egeret, aures illo, et petit. Si

Dei oratione non pulsaret. Et quid eget dives? Audeo

dicere ipso pane quotidiano eget dives. Quare enim
,

abundant illi omnia? unde nisi quia Deus dedit?Quid ,

habebit si Deus subtrahat manum suam? Nonne multi

dormierunt divites et surrexerunt pauperes ? Et quod ,

illi non deest misericordiae Dei est non potentiae

, ,

ipsius.
» Mattli. VI, II.
 ,

182 s. ArGrsTiKi episcopi

X. Sedistum pauem, charissimi, quo venter irapletur,

quo caro ([uotidie reficitur-,istum ergo panem videtis Deum
dare non solum laudatoribus suis, sed etiam blasphema-
,

toribus :«Qui facit solem suum oriri super bonos et malos,

» et piuitsuper justos et injustos^ » Laudas,pascit te : blas-
phemas, Ut pcenitentiam agas expectat te sed
pascit te. , :

si non te mutaveris , damnat te. Quia ergo panem istum

accipiunt a Deo et boni et mali putas non est ahquis panis ,

quem petunt filii , de quo dicebat Dominus in Evangeho :

« Non estbonum tollere panem filiorura, et mittere cani-

» bus*^? ))Est plane. Quis est iste panis? et quare dicitur quo-
tidianus? Et iste necessarius est : etenim sine illo vivere
non possumus , sine pane non possumus. Impudentia est,
ut a Deo petas divitias non est impudentia
: ut petas pa- ,

nem cpiotidianum. Aliud est unde superbias, aliud est unde

vivas. Tamen quia iste panis visibilis et tractabilis datur
et bonis etmalis, est panis quotidianus quem petunt fihi. ,

Ipse est sermo Dei ,

qui nobis quotidie erogatur. Panis
noster quotidianus est : inde vivunt non ventres , sed
mentes. Necessarius est nobisetiam nunc operariisin vinea,
non merces. Operario enim duas res
cibus est, debet, qui
iUum conducit ad vineam cibum ne deficiat , , ; et merce-
dem, unde gaudeat. Cibus nosterquotidianus inhac terra
sermo Dei est, qui semper erogatur Ecclesiis : raerces
nostrapost laborem vita seterna nominatur. Iterum in isto

panenostro quotidiano siintelHgas quod fideles accipiunl,

quod accepturi estis baptizati ^ bene rogamus et dicimus :

« Panem nostrum quotidianum da nobis hodie : )> ut sic

rivamus , ne ab illo altari separemur.

XI. «Et dimitte nobis debita nostra, sicut et nos di-
mittimus debitoribus nostris ^ Et ista petitio non est ))

exponenda quia pro nobis petiraus. Nobis enim del)ita

,

' Mattli. V, 45. — ' Id XV, 26. — 3 Matlli. vi, 12.

 SERMO LVI , IN MiTTH. VI, DE ORAT. DOM. 183
dimitti postularaus. Debitores enim sumus, non pecunia-
rum, sed peccatorum. Dicis modo forte Et vos? Respon- :

demus Et nos. Etvos episcopi sancti, debitores estis? Et

:

nos debitores sumus. Et vos ? Absit^ domine, noli tibi fa-

cere injuriam. Non injuriam raihifacio, sed verum dico :

Debitores sumus. « Si dixerimus quia peccatum non habe-

» mus, nos ipsos decipiraus, et veritasin nobis nonest^»

Et baptizati sumus et debitores suraus. Non quia ali- ,

quid remansit quod nobis in baptismo non diraissum

,

fuerit sed quia vivendo contrahimus quod quotidie

:

dimittatur. Qui baptizantur et exeunt sine debito ascen- ,

dunt, sine debito pergunt. Qui autem baptizantur et te-

nentur in hac vita , de fragilitate mortali contrahunt ah-
quid , unde
non naufragatur, tamen oportet ut senti-
etsi

netur. Quia non sentinatur, paulatim ingreditur unde

si

tota navis mergatur. Et hocorare, sentinare est. Nontan-

tum autera deberaus orare sed et eleemosynam facere quia , :

quando sentinatur, ne navis mergatur, et vocibus agitur

et manibus. Vocibus agimus , cum dicimus : « Diraittc

» nobis debita nostra, sicutet nos diraittiraus debitoribus

)) nostris.)) Manibus autem agiraus, cum facimus : «Fran-
)) ge esurienti panera tuum , et egenum sine tecto induc
)) in domura tuam^. Include eleemosynam in corde pau-
)) peris , et ipsa pro te exorabit ad Dorainura ^. ))

XII. Dimissis ergo peccatis omnibus per lavacrum re-

generationis magnas angustias contrusi fueriraus si
, in ,

non nobis daretur quotidiana mundatio sanctae orationis.

Eleeraosynae et orationes mundant peccata , tantum ne
taha comraittantur unde necesse sit separari nos a pane
,

quotidiano; vitantes debita, quibus debetur certa et se-

vera damnatio. Nohte vos justos dicere, quasi non habea-
tis unde dicatis : « Dimitte nobis debita nostra , sicut et
^ I Joon. I, 8,— » Isal. ltui, 7. — 5 Eccli. «ix, 35.
 ;

184 S. AUGUSTINI EPISCOPI

)) nos dimittimus clebitoril)us nostris. )> Abstinentes ab

idoloJatria, a constellationibus mathematicorum areme- ,

diis incantatorura : abstinentes a deceptionibus haereti-

corum , a conscissionibus schismaticorum abstinentes ab ;

homicidiis, ab adulteriis et fornicationibus, a furtis et ra-

pinis , a falsis testimoniis : et si qua forte alia , non dico
quae exitiales exitus habent , unde necesse sit praecidi ab
allari , et ligari in terra , ut ligetur iu coelo , valde pericu-
lose et mortifere , nisi solvatur in terra quod solvatur in
coelo : istis ergo exceptis , non deest unde homo peccet.
Quod non oportet videndo libenter, peccat. Etquis teneat
ocuh velocitatem? Quandoquidem dicitur oculus inde ac-
cepisse nomen a velocitate. Quis teneat aurem vel oculum?
Ocuh, cum volueris, claudi possunt, et cito clauduntur:
aures cum conatu claudis manuni levas pervenis ad il- j ,

las : et si tibi ahquis manus teneat, patent j nec potes eas

claudere adversus verba maledica , impura , blandientia
et decipientia. Cum ahquid ,
quodnon oportet, audieris,
etsi non nonne aure peccas audis mah ahquid h-
feceris , j

benter. Lingua mortifera quanta peccala committit? Ah-

quando taha quibus homo ab altari separetur. Ad illam
,

pertinet materies blaspherniarum et rnuha etiam inania :

dicuntur, quae ad rem non pertinent. Nihil mah faciat ma-

nus non currat pes ad ahquid mah non dirigatur ocu-
•,
5

lus in lasciviam non auris hbenter pateat. turpitudini

:

non moveatur hngua ad id quod non decet dic , cogita- :

tiones quis tenet? Fratres mei, plerumque oramus et ,

ahunde cogitamus quasi obliti ante quem stemus, aut ,

mte quem. proni jaceamus. Ista omnia si colhgantur con-

Ira nos , num ideo non premunt, quia minuta sunt? Quid
mterest, utrum te plumbum premat, an arena? Plumbum
una massa est arena minuta grana sunt sed copia te pre-
, ,

munt. Minuta sunt peccata non vides de guttis minutis :

 ,

SERMO LVI , l^ MATTH. VI, DE ORAT. DOM. 185

flumina impleri, et fundos trahi? Minuta sunt. sed multa
sunt.
Xril. Quotidie ergo dicamus^ et corde vero dicamus
et cjuod dicimus faciamus : «Dimitte nobis debita nostra,
)) sicut et nos dimiltimus debitoribus nostris. » Sponsio-
nem facimus cumDeo, pactum et placitum. Hoc tibi di-
cit DominusDeustuus Dimitte, et dimitto. Non dimisisti:
:

tu contra te tenes, non ego. Sane, charissimifiliiraei, quo-

niam scio quid vobis expediat in Oratione Dominica et ,

maxime in tota oratione ista sententia « Dimitte nobis de- :

)) bita nostra, sicutetnosdimittimus debitoribus nostris : ))

audite me. Baptizandi estis, omnia dimittite : quisque

quod habet adversus aliquem in corde suo, dimittat ex
corde. Sic intrate, et certi estote, omnia prorsus vobis
dimitti, quse contraxistis , et ex parentibus nascendo se-
cundum Adam cum originali peccato ,
propter quod pec-
catum cumparvulis curritis adgratiam Salvatoris, etquid-
quid vivendo addidistis, dictis, factis, cogitationibus ,

omnia dimittuntur et exibitis inde tanquam a conspeclu

:

Domini vestri^, cum securitate omnium debitorum.

XIV. Jam propter illa quotidiana peccata, de quibus
locutus sum, quianecessarium est vobis dicere, velut quo-
tidiana mundatione ista « Dimitte nobis debita noslra ,
:

)) sicut et nos dimittimus debitoribus nostris » Quid fa- :

cietis? Habetis inimicos. Quisenim vivat in hac terra non

habens inimicum? Intendite vobis dihgite illos. Nullo ,

modo tibi potest nocere saeviens inimicus, quanlum ti])i

noces, si non dihgis inimicum. Ille enim nocero potest

aut villae tuae , aut pecori tuo , aut doniui tuae , aut servo
tuo , aut ancillse tuse^ aut filio tuo , aut conjugi tuae ; aut,
ut multum, si ilh data fuerit polestas^ carni tu£e? Num-
quid quomodotu, animae tuse? Extendite vos ad istam
perfectionem, charissimi, exhortor vos. Sed numquid ego
 ,

186 S. AUGUSTINI EPISCOPI

illud donavi vobis? lUe vobis donavit, cui dicilis : « Fiat

)) voluntastua, sicut in coelo, ita et in terra. )> Tamen
non vobis videatur impossibile : ego scio, ego novi , ego
probavi esse homines christianos, qui diiigunt inimicos
suos. Si vobis impossibile visum fuerit, non faciatis. Pri-

mo credite, posse fieri : et orate, ut fiat invobisvoluntas

Dei. Quid enim tibi prodest malum inimici tui? Si malum
nuUum haberet, nec inimicus tuus esset. Bonum iili opta,
finiat mala, etnon erit tibi inimicus. Nonenim inimica est
tibi in illo natura humana, sed culpa. Nuraquid ideo tibi

est inimicus, quod habet animam et carnem? Hoc estquod

tu : animam habes animam habet carnem habes car-
, : ,

nem habet. Consubstantialis tuusest : similide terra facti

estis : a Domino animati estis. Hoc est ille quod tu : res-

picefratrem tuum. Primi duo parentes nostri erant, Adam

et Eva; ille pater, illa mater : ergo nos fratres. Omitta-
mus originem primam Deus : pater, Ecclesia mater : ergo
nos fratres. Sed iniraicus meus paganus est, Judaeus est

haereticusest^ etundejam dudumdixi :« Fiat voluntastua,

)) sicut in coelo, ita et in terra. )) Ecclesia, iniraicus
tuus est paganus, Judaeus, hnereticus : terra est. Si coe-
lura es, invoca Patrem, qui est in coelis, et pro inimicis
tuis ora : quia et Saulus inimicus erat Ecclesiae j sic oratum
est pro illo, factus est amicus. Non solura destitit esse per-
secutor, sed laboravit ut esset adjutor. Etsi verura quaeras,
oratum est contra illura : sed contra ejus malitiam , non
naturam. Ora et tu contra malitiam inimici tui : illa mo-
riatur, et ille vivat. Si enim mortuus fuerit iniraicus tuus,
quasi inimico caruisti, sed nec amicura ihvenisti. Si autem
mortua fuerit mahtia ejus : et iniraicum amisisti, et ami-
cum invenisti.
XV. Adhuc dicitis : Quis potest ,
quis illud fecit? Deus
illud faciat in cordibus vestris. Et ego scio, pauci illud
 :

SEUMO LVI, IN MATTH. VI, DE OKAT. DOM. 187

faciunt, magni sunt qui faciunt spiritales faciunt. Num- ,

quid tales sunt omnes in Ecclesia fideles ad altare acce-

dentes, corpus etsanguincm Chrisli sumentes? numquid
tales sunt omnes ? Et tamen omnes dicunt « Dimitteno- :

» bis debita nostra , sicut et nos dimittimus debitoribus

» nostris. » Si respondeat illis Deus ,
quid a me petitis ut
faciam quod promisi ,
quando vos non facitis quod prae-
cepi? Quid promisi? Dimittere debita vestra. Quid prae-
cepi Ut et vos dimittatis debitoribus vestris. Quomodo
?

potestis hoc facere si non diligatis inimicos ? Quid ergo

,

facturi sumus fratres? Ad tantam paucitatem redigitur

,

grexChristi? Si soli illi debent dicere : « Dimitte nobis

» debita nostra , sicut et nos dimittimus debitoribus nos-
» tris , » qui diligunt inimicos 5 nescio quid faciam , nes-
cio quid dicam. Dicturus enim vobis sum:
non diligitis Si
inimicos vestros, nolite orare? Non audeo imo ut diliga- :

tis orate. Sed ntimquid vobis dicturus sum, Si non dili-

,

gitis inimicos vestros, nolite in Oratione Dominica dicere

« Dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus
» debitoribus nostris ? » Puta quia dico : Nolite dicere. Si
non dixeritis, non.dimittuntur : si dixeritis, et non fece-
ritis, non dimittuntur. Ergo dicendum est, et faciendum,
ut dimittantur.
XVI. Video aliquid unde possum, non paucitatem
christianam, sed multitudinem consolari et scio quiahoc :

desideratis audire. Dimittite , ut dimittatur vobis , Chris-

tus dixit. Et vos in Oratione quid dicitis ? unde modo
tractamus : « Dimitte nobis debita nostra 5 sicut et nos
» dimittimus debitoribus nostris. » Sicdimitte, Domine,
quomodo dimittimus^ Hoc dicis: Sic diraitte, Pater, qui
es in coelis, debita nostra ,
quomodo et nos dimittimus
debitoribusnostris. Hoc enim facere debetis : quod si non
' Luc. VI, 37.
188 S. AtJGtrSTlNl EPISCOPI

Quando inimicus veiiiam pelit, con-

feceritis, peribitis.

tinuo dimittatis. Et hocmultum ad vos? Multum ad te

erat, inimicum diligere saevientcm multum est ad te, :

hominem diligere supphcantem? Quid dicis? Sssviebat,

et oderas. Mallem nec tunc odisses 5 mallem tunc, cum
snevientem patereris , Dominum recordareris dicentem :

« Pater, ignosce iUis ,

quia nesciunt quid faciunt ^. » Hoc
ergo magnopere vcllem, utetiam eo tempore, cura in te sae-

viebat inimicus, respiceres Dominum Deum tuura ista

dicentem. Sed forte dicturus es : Fecit ille, sed ut Do-

minus ,
quia Christus, quia Dei Filius ,
quia Unigenitus,
quia Verbura caro factum. Quid ego malus et invali-
dus homo ? Si multura est ad te Dominus tuus , cogite-
tur a te conservus tuus. Stephanus sanctus lapidabatur ;

et inter lapides genu fixo pro iniraicis orabat, et ait : « Do-

» mine , illis hoc peccatum ^. » IJh lapides
ne statuas
mittebant ,non veniam postulabant, et ille pro eis orabat.
Talem te esse volo extende te. Quid trahis semper cor
:

in terra? Audi , Sursum cor : extende, dilige iniraicos. Si

non potes diligere ssevientera , dilige vel petentera. Dilige
hominem qui tibi dicit Frater :
,
peccavi , ignosce mihi.
Tunc si non ignoveris, non dico, deles orationem de corde
tuo •, sed deleberis de Hbro Dei.
XVII. Si autem vel tunc ignoveris vel tunc ex corde ,

dimiseris : odium dico dimittas ex corde non discipli- ,

nam. Quid si ille qui petit veniam, castigandus est a me?

Fac quod vis puto enira quod fihura tuura diligis et
:

quando caedis. Lacrymas vapulantis non curas; quia

ei haereditatem servas. Ego hoc dico , ut de corde dimit-
tas odium ,
quando a te veniam petit inimicus. Sed forte
dicis , Mentitur , fmgit. judex cordis aheni, dic mihi
cogitationes patris tui,dicraihi hesternas tuas. Rogat,
' Luc. xxiii, 3^. — ^ Aet. vn, 5g.
 SERMO LVI , IN MATTH. VI, DE ORAT. DOM. 189
veniam pelit : dimitte ,
prorsus dimitte. Si non diraiseris,

non illi noces, sed tibi. Nam ille scit qui est facturus. Non.
vis tu dimittere conservus conservo tuo : ibit ad Dominum
vestrum, et dicet ei : Domine, rogavi conservum meum,
ut dimitteret mihi , et noluit dimittere-, tu mihi dimitte.
Numquid non Domino debita relaxare servi sui? lUc
licet

accepta venia a Domino recedit absolutus tu remanes ,

obligatus. Quomodo obligatus ? Venturum est tempus

orationis, venturum est ut dicas « Dimitte nobis debila :

)) nostra , sicut et nos dimittimus debitoribus nostris : »

respondebit tibi Dominus : « Serve nequam _,

cum tanta
)) mihi deberes , rogasti me , et dimisi tibi ; nonne opor-
)) tebat et te misereri conservi tui, sicut et ego tui miser-
)) tus sum ^ ? )) De Evangelio sunt verba ista, non de corde
meo. Si autem rogatus dimiseris veniam postulanti, jam
potes dicere orationem istam. Etsi nondum idoneus es di-
ligere saevientem , tamen orationem istam potes dicere :

« Dimitte nobis debita nostra , sicut et nos dimittimus

)) debitoribus nostris. » Transeamus ad reliqua.
XVIII. « Et nenqs inferas in tentationem'^.Dimitte no-
)) bis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus
)) nostris, » propter praeterita peccata dicimus quae non ,

possumus facere, ut facta non sint. Potes agere, ut non

facias quod fecisti quidagis^ ut non sit factum quod
:

fecisti ? Propter illa quae jam factasunt, ista tibi sententia

orationis subvenit , « Dimitte nobis debita nostra , sicut
)) et nos dimittimus debitoribus nostris. » Propter illa in
quse potes incidere ,
quid f acies ? « Ne nos inferas in ten-
)) tationem , sed libera nos a malo. Ne nos inferas in ten-
)) tationera, sedlibera nosamalo, » hoc est, ab ipsa ten-
tatione.
XIX. Et erunt petitiones illae tres : « Sanctificetur no-
' Matth. xviu, 32. — ^ Id. vi, i3.
190 S. AUGUSTIMI EPISCOPI
)) men tuum : Veniat regnura tuum : Fiat voluntas tua,
)) sicut in coelo , et in terra : )> tres istoe petitiones sunt
propter vitara humanara ^ Semperenim sanctificatum in
nobis debet esse nomen Dei semper in regno ejus esse
,

debemus , semper voluntatera ejus facere debemus. Hoc

in aeternum erit. Panis quotidianus modo est necessarius.
Jam ab hoc articulo csetera quae oramus, ad praesentis
vitae necessitatem pertinent. Panis quotidianus in hac vita
necessarius est : diraitti debita nostra in hac vita neces-
sariura est. Nam cum ad illam veniemus , debita fmimus.
In hac terra tentatio est, in hac terra periculose naviga-
tur, in hac terra per rimas fragilitatura subintrat aliquid,
quod debeat sentinari. Cura autera facti fuerimus aequa-
lesAngehs Dei, absit ut dicamus, absit ut rogeraus Deura,
ut dimittat debita nostra ,
quse nulla erunt. Hic ergo pa-
nis quotidianus , hic ut debita diraittantur , hic ut non
intreraus in tentationera ^
quia in illa vita tentatio non
intrat : liic ut hbereraur a malo 5
quia in illa vita raalum
nidlura , sed bonura sempiternum permanebit.

' Forte aeternam.

 »,

SERMO LVII , IN MATTH. VI, DE ORAT. DOM. 191

SERMO LVIP.

Rursiim in Matth. vi. de Oratione Dominica , ad

Competentes.

I. Ordo est aedificationis vestrse, ut discatis prius quid cre-

enim dicit Apostolus «Erit
datis, et postea quidpetatis. Sic :

» omnis qui invocaverit nomen Domini, salvuserit^. » Hoc

testimonium beatus Paulus posuit de Propheta quia pra2- ;

quando omnes in-

dicta sunt per Proplietam ista tempora,
vocaturi erant Deum « Qui invocaverit nomen Domini
:

» salvus erit.wEtadjunxit « Quomodo autem invocabunt, :

))in quem non crediderunt Aut quomodo credent quem .?

,

))non audierunt.^ Quomodo autem audient, sine praedi-

))cante ? Aut quomodo prsedicabunt, si non mittantur ?
)) Missi sunt ergo praedicatores, prsedicaverunt Christum^.
lUis praedicantibus populi audierunt , audiendo credide-
runt, credendo invocaverunt. Quia ergo rectissime et
verissime dictum est : (( Quomodo invocabunt, in quem
)) non crediderunt? » ideo prius didicistis quod credere-
tis : hodie didicistis eum invocare, in quem credidistis.
II. FiHus Dei Dominus noster Jesus Christus docuit nos
orationem : et cum sit ipse Dominus, sicut in Symbolo
accepistis et reddidistis , Fihus Dei unicus , tamen noluit
esse unus. Unicus est, et unus esse noluit : fratres habere
dighatus est. Quibus enim dicit « Dicite : : Pater noster ,

» qui es in coelis * ? » Quem voluit a nobis appellari Pa-

« Alias de Diversis 9. — * Joel. u, 32, et Rom. x, li. — 3 jbid. i4, i5.
— 4 Matth. VI, 9.
 ,

192 S. ALGU5TIM EriSCOPI

trem noslrnm, nisi Palrem suum? Numquid inviditno-

}3is? Parentes aliquando cura genuerint unum filium ,

duos , tres 5
jam timent generare, ne faciant alios mendi-
care. Sed quia talis est haereditas quam nobis promittil
quam multi obtineant, et angustias nemo patiatur ideo ^

in suam fraternitatem vocavit populos gentium , et habet

Unicus innumerabiles fratres qui dicant : « Pater noster,
» qui es in coeHs. » Dixerunt ista qui fuerunt ante nos :

dicturi sunt qui erunt post nos, Yidete quantos fratres

habeat Unicus in sua gratia, communicans cum ilhs hae-

reditatem ,
pro quibus pertuht mortem. Habebamus pa-
Irem et matrem in terra , ut nasceremur ad labores et
mortem : invenimus ahos parentes. Deum Patrem et ma-
trem Ecclesiam , a quibus nascamur ad vitam seternam.
Cogitemus, charissimi, cujus fihi esse coepiraus : et sic

vivamus ,
quomodo decet eos qui talem habent Patrem.
Videte, quia Creator noster dignatus est esse Pater noster.
Audivimus quem invocare debeamus, qua spe hae-
III.

Patrem in coehs habere coepimus audia-

reditatis seternae :

mus quid ab illo petamus. A tah Patre quid petituri sumus ?

Numquid non ab illo et hodie et heri et nudiustertius plu-
viam petimus? Nihil magnum est quod a taH Patre quse-
sivimus et tamen videtis cum quanto gemitu
: cum ,

quanto desiderio pluviara petamus, cum mors timetur,

et hoc timetur quod evadere nuUus potest. Omnis enim
horao moriturus est et gcmiraus, rogamus
citius serius :
,

parturimus cLimamus ad Deum ut paulo serius moria-

, ,

mur. Quanto magis ad illum debemus ciamare, ut venia-

mus ubi nunquam moriamur ?
IV. Ideo, « Sanctificetur nomen tuum % » dictum est.

Hoc etiam ab illo petimus, ut sanctificetur noraen ejus in

nobis : nam semper est sanctura. Quoraodo autera sanc-
' Matth. VI, 9.
 ,

6EUM0 LVII , IN MAlTU. VI, UE OK.Vl. DO-M. 103

tificatur noraen ejus in nobis , nisi dum nos efficit sanc-
tos?Nos enim fuimus non sancti, et per nomen ejus efii-
cimur sancti ipse autera seraper sanctus, et nomenipsius
:

semper sanctum. Pro nobis rogamus, non pro Deo. Non

enim bene optamus Deo, cui nihil mali potest aliquando
evenire.Sed optaraus nobis bonum ut sanctificetur sanc- ,

tura noraen ejus : (juod semper sanctum est , sanctifice-

tur iii nobis.
V. « regnum tuum ^ » Petamus, non petamus
Veniat ,

venirc habet. Habet quidem regnum Deus sempiternum.

Quando enira non regnavit? Quando regnare coepit?
Quando regnum ejus initiura non habet, nec finera ha-
bebit. Sed ut sciatis quia et hoc pro nobis oraraus, non
pro Deo (non enim sic dicimus
: « Veniat regniim :

•» tuum » quasi optantes ut regnet Deus ) regnum

, ,
:

ipsius nos erimus si in illura credentes in eo profeceri-

mus. Omnes fideles redempti sanguine tlnici ipsius, erunt
regnum ipsius. Venturum est autera ipsura regnura , cura
facta fuerit resurrectio mortuorura : tunc enim veniet
ipse. Etcura resurrexerint raortui, dividet eos, sicut ipse
dicit, etponet ahos ad dexteram alios ad sinistram. Di- ,

cet eis qui ad dexterara erunt « Venite, benedicti Patris :

» raei, percipite regnum-. » Hoc est quod optamus ct

rogamus quando dicimus « Veniat regnum tuum » ut

,
: ,

nobis veniat. Nam si nos reprobi fuerimus, illud regnum

aliis venturum est, non nobis. Si autem in eo numero
fuerimus ,
qui pertinent ad membra unigeniti Filii ejus
nobis veniet regnum ejus
Numquid enim : et non tardabit.
quanta transierunt ? Apostolus Joan-
ssecula tanta restant,
nes dixit « FilioH, novissima hora est^. » Sed pro ipso
:

die raagno longa est hora et ipsa hora novissiraa videte :

quot annos ducat. Taraen sic vobis sit qni.si qui vigiJet
' Matlli. VI, 10. — 2 Id. XXV, 3) — 3 I Joan. ii, iH.

cxxv. 1.3
 ,:

194 S. AtGtSTlKI. EPiscori

dormiat, surgat et regnet. Modo vigilemus, morte dor-

miemuSj in line resurgemus, sine fine regnabimus.
YI. « Fiatvoluntastua, sicut in ccelo, ita et in terra'. y»

Tertio petimus , « Fiat voluntas tua , sicut in coelo , ita et

» in terra. » Et hoc nobis bene optamus. Nam voluntas

Dei necesse est ut fiat. Voluntas Dei est, ut regnent boni^
damnentur mali. Numquid potest isla voluntas non fieri?
Sed quid nobis bene optamus quando dicimus « Fiat ,
:

» voluntas tua , sicut in coelo , ita et in terra ? » A.udite.

Multis enim modis hsec petitio inteliigi potest et multa
sunt cogitanda in quando rogamus Deum
ista petitione : :

« Fiat voluntas tua sicut in ccelo ita et in terra. » Quo-

, ,

modo te non offendunt Angeli lui sic te non ofFendamus ,

etnos. Iterum quomodo intelligitur : « F^iat voluntas tua,

» sicut in coelo , ita et in terra ? » Sancti omnes Patriar-
chae omnes Prophetse, omnes Apostoli
, , spiritales omnes
tanquam coelum sunt Deo nos autem : in comparatione
ipsorum terra sumus. « Fiat voluntas tua , sicut in coelo,
» ita et in terra : » sicut in ilUs , ita et in nobis. Itera ^

« Fiat voluntas tua , sicut in coelo , ita et in terra. » Ec-

clesia Dei coelum est , inimici ejus terra sunt. Bene opta-
mus inimicis nostris, ut credant et ipsi, et fiant Christiani
et fiat voluntas Dei , sicut in coelo, ita et in terra. Item
« Fiat voluntas tua , sicut in coelo , ita et in terra. » Spi-
ritus noster coelum est, caro terra. Quoraodo invocatur
spiritus noster credendo , sic caro innovetur resurgendo :

et fiat voluntas Dei, sicut in coelo , ita et in terra. Itera ,

mens nostra qua videmus veritatem •, et condelectaraur

ipsi veritati , coelum est. Ecce coelum : « CondelectOF
» legi Dei secundum interiorem hominem-. » Quid est
terra ? « Video aliam legera in membris meis repugnan- ,

» tem legi mentis mese^. » Quando ista pugna transierit,

1 Mattli. VI, 10. — » Rom. u, 22. — ^ Ibid. 23.
 SERMO LVII, IN MATTH. VI, DE ORAT. DOM. 195
et concordia plena carnis et spiritus facta fuerit, fiet volun-
tas Dei, sicut in coelo, ita et in terra. Quando petitio-
nem istam dicimus , omnia ista cogitemus , et orania ista a
Patre petamus. Omnia autem ista , charissimi , tria quse
diximus , ad vitam aeternam pertinent.
tres petiliones istae
Quod enim sanctificatur in nobis noraen Dei nostri, ceter-
num erit. Quod regnum ipsius veniet, ubi seraper vive-
mus, aeternura erit. Quod voluntas ejus fit sicut in coelo, ,

itaetin terra, omnibus raodis, quos exposui, aeternum erit.

VII. llestant petitiones pro ista vita peregrinationis nos-
trse : ideo sequitur : « Panem nostrum quotidianum da
» nobis iiodie K » Daseterna, da temporalia. Promisisti
j^
regnum, noli negare subsidiura. Dabis apud te serapiter-

[, riura ornaraentura, da in terra teraporale aliraentum. Ideo

i[j
|UOlidie, ideo hodie, id est^hoc terapore. Cum transierit
nij
dta ista, nuraquid petemus panera quotidianum? Tunc
lo
snim non vocabitur «quotidie-, » sed «hodie. » Nunc vo-
^ atur quotidie » quando transit dies et venit alius dies.
« , ,

[^. {Juraquid vocabitur «quotidie,» quando erit aeternus unus

lies? Sane duobus raodis inteUigenda est ista petitio de
ane quotidiano sive pro necessitate carnahs victus, sive
:

ji„,
itiara pro necessitate spiritahs aliraoniae. Carnalis cibi ne-
spi. Bssitas ,
propter quotidianum victum sine quo vivere ,

jtu[
on possuraus. Victus tegumentum sed a parte lo-
est et ,

,jj. im intelligitur. Quando panem petimus, ibi omnia acci-

^^ imus. Norunt etiam spiritalera aliraoniara fideles, quam
„.„ [ vos scituri eslis, accepturi de altari Dei. Panis erit et
tse quotidianus , huic vitae necessarius. Numquid enim
jljjl
jucharistiam accepturi sumus , cum ad ipsum Christum
Wrimus , et cum illo in seternum regnare cceperiraus?
igo Eucharistia panis noster quotidianus est : sed sicac-
ipiaraus illum , ut non solum ventre , sed et mente refi-
Mattli. VI, II.

13.
 196 S. AUGLfeXlM EPISCOPl

ciamur. Virlus enim ipsa quae ibi intelligilur, unilas esl,

il redacti in corpus ejus , effecti membra ejus simus quod ,

accipimus. Tunc erit vere panis noster quotidianus. Et

quod vobis tracto ,
panis quotidianus est : et quod in Ec-
clesia lcctiones quotidie auditis ,
panis quotidianus est : et

quod hymnos auditis,etdicis, panis quotidianus est. Ha3C

enim suntnecessariaperegrinationi nostrae. Numquid illuc
quando venerimus, codicem sumus audituri? Ipsum Ver-
bumvisuri, ipsum Verbum audituri, ipsum manducaturi,
ipsum bibituri ,
quomodo Angeli modo. Numquid Angelis
codices sunt necessarii, aut disputatores , aut lectores,
Absit. Videndo legunt : vident enim ipsam veritatem, et
ilio fontesatiantur, unde nos irroramur. Dictum est ergo
de pane quotidiano ^
quia in ista vita nobis est necessaria
hsec petitio.
VIII. «Dimitte no])is debita nostra , sicut et nos dimit-
)) timus debitoribus nostris ^ » Numquid necessaria est
enim debita non habebimus. Debita enim quid
nisi hic ? Ibi

sunt, nisi peccata? Ecce baptizabimini omnia ibi vestra ,

peccata delebuntur nullum omnino ibi remaneljit. Sv

:

quid mali alic[uando gessistis fecistis dixistis , concupis- , ,

tis, cogitastis, totum delebitur. Et tamen si in ista vita

posteriori securitas esset, talem orationem non disceremus.

ubi diceremus : « Dimittenobis debita nostra. » Sed plamj
faciamus quod sequitur : « Sicut et nos dimittimus debi-i

» toribus nostris. » Maxime ergo vos qui intraturi estis a(l

accipiendam plenam indulgentiam debitorum vestrorum j

videte ne ahquid in cordibus vestris adversus aiterum tej

neatis, ut procedatis inde securi ,

quasi iiberi et ab omnij
bus debitis absoluti : et incipiatis vos veiie vindicare d b
inimicis vestris^ qui vobis ante injurias fecerunt. Dimit h
tite ,
quomodovobis dimittitur. Deus nuili fecit injuriaml -j

''''«
« aiaUli. VI, 12.
 —
,::

SERMO LVII , IN MATTH. VI, PE Or,\T. DOM. 197

et tamen dimittit qui niliil deLet. Quomodo debetdimit-
tere, cui diraittitur, quando ille omnia dimittit, quinon
dehet quod ei dimittatur ?
Ne nos inferas in tentationera, sed libera nos a
IX. «

» » Numquid et boc necessarium erit in illa vita ?

malo ^
Non dicitur « Ne nos inferas in tentationem » nisi ubi
; ,

potest esse tentatio. In sancti Job libro legimus : « Num-

)) quid non tentatio est vita humana super terram "^
? » Quid
ergo rogamus? Quid, audite. Apostolus Jacobus dicit
« Nemo quod a Deo tentatur ^ Ten-
cura tentatur dicat ))

tationem istam malam

qua quisque decipitur, et dixit,
dlabolo subjugatur, ipsam dixit tentationem. Est enim
alia tentatio, quse appellatur probatio : de ipsa tentatione
scriptum est : « Tentat vos Dominus Deus vester , ut sciat
)) si diligitis eum*.» Quid est, ut sciat? Ut scire vos faciat
nam ipse novit. In illa tentatione qua quisque decipitur et
seducitur neminem tentat Deus sed plane judicio suo
, :

alto et occulto quosdam deserit. Cum ille deseruerit, in-

venit quid faciat tentator. Non enim invenit adversus se
luctatorem : sed continuo illi se exhibet possessorem , si

deserat Deus. Ne deserat ergo nos , ideo diciraus : « Ne nos

)) inferas in tentationera. Unusquisque enira tentatur , ait

)) idera apostolus Jacobus , a concupiscentia sua abstrac-

)) tus et illectus : deinde concupiscentia cura conceperit
)) parit peccatura; peccatum autem cum consummatum
)) fuerit, generat mortera *. Quid nos docuit? Ut pug-
))

nemuscontraconcupiscentiasnostras. Etenira inbaptismo

sancto peccata diraissuri estis : concupiscentiae reraane-
bunt, cum quibus regenerati pugnetis. Restat enim con-
flictus in vobis ipsis. Nullus hostis metuatur extrinsecus :

te vince , et raundus est victus. Quid tibi facturus est ten-

Matth. VI, i3. — » Job. vii, i. — * Jacob. i, i3. — 4 Deut. lui, 3.

5 Jacob. I, i4, i5.

 .

198 S. AUGUSTINI EPISCOPI

tator extraneus sive diabolus , , sive minister dialjoli ? Qui-

cumque liomo proponitlucrum, ut seducat , avaritiam in
te non inveniat : quid facit propositor lucri ? Si autem ava-
ritia in te inventa fuerit , viso lucro inardescis , vitiosae

escae caperis laqueo. Si autem iion in te inveniret avari-

tiam , remansit frustra extenta muscipula. Proponit tibi

tentator pulcherrimam foeminam adsit intus caslitas, victa :

est foris iniquitas. Ut ergo non te capiat proposita pul-

chritudine mulieris ahense , cum tua iibidine intus pugna.

Non sentis hostem tuum, sed senlis concupiscentiam tuam.
Diabolum non vides sed quid te delectet, vides. Vince ,

intus quod tu sentis. Pugna pugna quia qui te regene- ,

:

ravit, judexest: proposuit luctam, parat coronam. Sedi

quiasine dubio vinceris, si illumadjutoremnon habueris,
si te deseruerit •, ideo ponis in oratione «Ne nos infcras in
: i

» tentationem. » Ira judicis donavit quosdam concupiscen- •

« tiis suis : et dicit illud Apostolus : Tradidit illos Deus in \

» concupiscentiam cordis illorum ^ » Quomodo tradidil?

'

Non cogendo, sed deserendo.

X. « Libera nos a malo : » potest ad eanidem ipsam sen* -

tentiam pertinere. Ideo sic est, ut inteUigas unam senten- •

tiam : « Ne nos inferas in tentationem , sed hbera nos

» a malo. » Ideo addidit , « sed : » ut ostenderet hoc to* •

tum ad unam sententiam pertinere Ne nos inferas in

: « i

» tentationem, sed hbera nos a malo. » Quomodo? Sin-

gula illa proponam : « Ne nos inferae in tentationem , sed
» libera nos a malo. » Liberando nos a raalo , non nos in-'

fert in tentationem : non nos inferendo in tentationem ,

hberat nos a malo

XI. Magna vero tentatio est , charissimi , magna tenta-
hac vita, quando illud nostrum tcntatur, quo
tio est, in

meremur veniam, sicubi tcntali lapsi fucrimus. Horrenda

' Rom. 1, '24.
 SERMO LVir , IN MATTH. VI , DE ORAT. DOM. 199
Lentatio est, quando nobis toUitur , unde ab aliarum ten-
lationum vulneribus sanari possimus. Scio nondum vos
intellexisse : adeste animo, ut intelligatis. Puta, tentat
avaritia, victus est quisquam (quia et luctator aliquando
ot bonus proeliator vulneratur,) in aliqua una tentatione :

vicit hominem avaritia , etiam bonum luctatorem 5 et fecit

ncscio quid avarum. Transiit libido, nonadduxit ad stu-
j)rum, non pervenit ad adulterium. IJlud enim quando
fuerit , et ab adulterio homo prohibendus est. Sed vidit

muHerem ad concupiscendum, cogitavit aliquid delecta-

quam debuit accepit pugnam, etiam optimus
])ihus :

praeliator percussus est : sed non consensit , non con-

sensit, repercussit motum lascivum, doloris amaritudine
castigavit , repercussit et vicit. Tamen eo ipso quod lapsus
erat , habetundedicat: « Dimitte nobis debita nostra.» Sic
omnibus tentationibus difficile est ut non sit,
decoeteris ,

unde dicamus « Dimitte nobis debita nostra. » Quse est

:

ergo ilia ,
quam posui , horrenda tentatio , molesta , tre-
menda, omnibus viribus omni virtute vitanda? quse est ,

ista? Quando nobiscum agitur, ut vindicemus nos. Ira

exasperatur •, et frendet homo vindicari : horrenda tenta-

tio. Unde accepturus enim veniam fueras pro caeteris de-
hctis, hoc perdis. Si quid ahis sensibus , ahis cupiditatibus
peccaveras , hinc erat sanandum ,
quia dicturus eras ,

« Dimitte nobis debita nostra , sicut et nos dimittimus

)) dcbitoribus nostris. » Quiteinstigatutvindiceris, perdet
tibi quod dicturus eras, « Sicut et nos dimittimus debito-
» ribus nostris. » lUo perdito, cuncta tenebuntur : om-
nino nihil dimittitur.
XII. Ilanc periculosam tentationem in ista vita sciens
Dominus , Magister et Salvator noster , cum doceret nos
in hac oratione sex vel septem petitiones , nuJlam sibi as-
sumpsit undetractaret, etquam nobis vehementius com-
 ,,

200 S. ALGUSTiM EPISCOPl

niendaret, nisi lianc unam. Numquid non diximus : « Palor

» noster , ijui es in coelis , » et csetera subscquentia? Quare
post finitam orationem non aliquid nol)is inde tractavit
vel quod a capite posuit vel qucd in fme conclusit vel , ,

quod in medio coilocavit? Si enim non in vobis sanctifica-

tum fuerit nomen Dei aut si non pertinueritis ad regnum ,

Dei, aut si non in vobis facta fuerit voluntas Dei, sicut

in coelo, aut si non vos Deus custodierit, ne intretis in
tentationem quare nihil horum? Sedquid? « Amen dico
:

)) vobis ,
quia si dimiseritis peccata hominibus : )> propter
illud , « Dimitte nobis debita nostra , sicut et nos dimit-
)) timus debitoribus nostris. » Pr?etermissis omnibus pe-
litionibus quas nos docuit , illam maxime docuit. Non
multum fuerant illa commendanda, in quibus si peccator
est unde curetur agnoscat commendandura in quo si
, : ,

peccaveris, caetera non est unde sanari. Hoc enim debes

dicere: « Non
Dimitte nobis debita nostra. » Qusedebita?
deest : sum quam de-
horaines sumus. Paulo plus locutus
bui, dixi aliquid quod non debui risi phis quam debui ,

bibi amphus quam debui, comedi ampiius quam debui,

audivi hbenter quod non debui vidi hbenter quod non ,

debui, cogitavi hbenter quod non debui «Diraitte nobis :

)> debita nostra , sicut et nos dimittimus debitoribus

» nostris. » Peristi, si hocperdidisti.
XIII. Videte, fratres mei; videte, fihi mei; videte, fihi

Dei , videte quia dico vobis. Pugnate cum corde vestro ,

quantum potestis. Et si videritis iram vestram stare adver-

susvos, rogate contra illara Deum faciat te Deus victo-
:

rcm tui , faciat te Deus victorem non inimici forinsecus

,

tui, sed intrinsecus animi tui, Aderit enim et faciet. Plus

vult ut hoc ab illo petamus , cjuam pluviara. Videtis enira
charissimi, quot pelitiones docuit nos Dominus Christus,
' Matth. VI, 14.
 SERMO LVIII, liN' MATTll. VI, DE OnAT. DOM. 201
f't vix illic invenilur una fjuae sonet de pane quolidiano :

iilomnia quae cogitamus, propter vitam futuram cogite-

mus. Quid enim timernus ne non nobis exhibeat illi ,

(jui promisit et dixit : « Qaserite primum regnum et

» justitiam Dei , et haec omnia apponentur vobis? Novit
» enim Pater vester quia ista necessaria sunt vobis prius
, ,

» quam petatis ab eo. Quserite primum regnum et justi-

)) tiam Dei, et haec omnia apponentur vobis^. )> Nam mulli
etiam fame tentati sunt, et aurum inventi, et a Deo non
deserti. Perirent fame si desereret cor eorum panis inte-
,

rior quotidianus. Ipsum maxime esuriamus. « Beati enim

)) (jui esuriunt et sitiuntjustitiam, quoniam ipsi satura-

» biintur -. )) Potest autem infirmitatem nostram miseri-

corditerintueri, et videre nos, quomodo dictum est : «Me-
» mento quia pulvissumus^. Qui de pulvere hominem
»

liscit et animavit ,
pro isto figmento Unicum ad mortem
dedit. Quantum nos amet, quis potest explicare, quis po-
test saltem digne cogitare?

SEF.MO LYIII*.

Ileni in Matlh. VI. de Oratione Dominica ad Com- ,

petentes.

Symbolum reddidistis, quo breviter comprehensa con-

1.

Jam et antea dixi vobis quod ait apostolns

tinetur fides. ,

Paubis « Quomodo invocabunt, in quem non credide-

:

» runt ^? » Quia ergo quomodo credaturinDeum, ctac-

cepistis, et tenuistis, et reddidistis : accipite hodie quo-

modo invocetur Deus. Ipse Fihus , sicut audistis, cum
' MaUh. VI, 33. — ' IJ. v, f>. — 3 Psal. cii, i^. — 4 Alias ^2 inter Ho-
milia? 5o. — 5 p,oni. x. i^.
202 S. AUGUSTINI EPISCOPl
Evangelium legeretur, docuit Discipulos suos et fideles
suos hanc Orationem. Spem habemus obtinendce causae
nostrae, quandotahsjurisperitus nobis Preces dictavit. As-
sessor Patris, sicut confessi estis, qui sedet ad dexteram
Patris:ipseestadvocatusnoster,quifuturusestjudexnoster.
Inde enim venturus est judicare vivos et mortuos. Tenete
quam reddituri estis ad octo dies.
ergo et hanc Orationem ,

Quicumque autem vestrum non bene Symbohim reddide-

runt , habent spatium , teneant : quia die sabbati au-
dientibus omnibus qui aderunt reddituri estis , die sabbati
novissimo, quo die baptizandi estis. Ad octo autem dies
ab hodierno die reddituri estishanc Orationem, qiiamho-
die accepistis.
II. Cujus caput est, « Pater noster, qui es in coehs ^ »

Invenimus Patrem in coehs; attendamus quemadmodum

vivamus in lerris. Sic enim debet vivere, qui invenit talem
Patrem, ut dignus sit venire ad ejus haereditatem. Dici-
mus autem communiter « Pater noster. » Quanta digna-:

tio ? Hoc dicit imperator hoc dicit mendicus hoc dicit

, •,

servus, hoc dicit dominus ejus. Simul dicunt « Pater :

» noster , qui es in coeHs. » Intelhgunt ergo se esse fratres,

quando unum habent Patrem. Sed non dedignetur fra-
Irem habere servum suum dominus ejus, quem fratrem
voluit habere Dominus Ghristus.
III. « Sanctificetur nomen tuum, » dicimus « Veniat ;

» regnumtuum-. » Sanctificatio nominis Dei est, quaetfi-

cimur nos sancti. Nam nomen ejus semper est sanctum.

Optamus etiam venire regnum ejus veniet et si nolu- : ,

mus^ sed optare et orare, ut veniat regnum ejus, ni-

hil est ahud quam optare ab illo ut digndJ rios faciat
,
,

regno suo, ne forte, quod absit, veniat, etnon nobis ve-

niat. Multis enim non est venturum quod tamen ven- ,

' Mallli. VI, q. — 2 Ibid. 9, 10.

 ,

SERMO LVIII , IN MATTH. VI , DE ORAT. DOM. 203

turura est. Eis enim venlurum est ,
quibus dicetur : « Ve-
)) nite, benedicti Patris meij percipite regnum quod vo-
)> bis paratum est ab origine mundi^ )> Illisnou veniet
quibus dicetur : « Discedite a me , maledicti in ignem ,

» aeternum -. » Cum ergo dicimus : « A'eniat regnum

)) tuum , )) oramus ut nobis veniat. Quid est , ut nobis ve-
niat? Ut bonos nos inveniat. Hoc ergo oramus, ut bouos
nos faciat^ tunc enim nobis veniet regnum ejus.
IV. Addimus : « Fiat voluntas tua , sicut in coelo , ita

» et in terra. » Serviunt tibi Angeli in coeJo, nos servia-

mus tibi in terra. Non te offendunt Angeli in coelo, non
te oiTendamus in terra. Quomodo illi faciunt voluntatem
tuam , sic faciaraus et nos. Et hic quid oramus , nisi ut boni
simus? Quando enim facimus voluntatem Dei , ( nam ipse
sine dubio facit suam , ) tunc fit voluntas ejus in nobis. Et
aliter bene intelligimus : « Fiat voluntas tua , sicut in
» coelo , ita et in terra. » Accipimus prseceptum Dei,
et piacet nobis placet menti nostrae « Condelectamur
,
:

» secundum interiorem hominem^ » Tunc

enira legi Dei
fit voluntas ejus in.coelo. Coelo enim comparatur spiritus

noster, terrae autem caronostra. Quidest ergo, « Fiat vo-

» luntas tua, sicut in coelo, et in terra? » Ut quomodo

menti nostrae placet tua jussio, sic ei consentiat caro nos-

tra? et tollatur rixa illa de medio, quge describitur ab

Apostolo : « Caro enim concupiscit adversus spiritum

» spiritus autem adversus carnem*. » Quando contra car-
nem concupiscit spiritus jam facta est voluntas eius in ,

copIo : quando contra spiritum non concupiscit caro jam ,

facta est voluntas ejus in terra. Eritautem plena concor-

dia ,
quando ipse voluerit sit : modo pugna ut possit esse ,

victoria. Etiam sic bene intelligi potest, « Fiat voluntas

» tua , sicut in ccelo, ita et in terra : » ut ccelum pona-
' Matlli. XXV, 34. — " Il>iil. 4'- — ^ T{<t\n. vii, 22. — 4 Galat. v, 17.
 ;
,

204 S. AUGUSTINI EPISCOPI

mus Ecclesiam ,
quia portat Deum •, terrani autem iiiride-

les, quibus dictum est : « Terra es, ct iii lerram ibis^

Quando ergo oramus pro inimicis nostris, inimicis Ec-
clesiae, inimicis nomini christiano^ lioc oramus, ut fiat

voluntas ejus; « Sicut in coelo, ita et in terra , » id est,

sicut in tuis fidelibus , sic et in tuis blaspheraatoribus , ut

omnes coehim fiant.

V. Sequitur , « Panem nostrum quotidianum da nobis

» hodie. » Potest simphciter accipi orationem istam nos
fundere pro victu quotidiano , ut abundet nobis 5 et si non
abundat, non desitnobis. « Quotidianum » autem dixit ;

Quandiu «Hodie » vocatur- : Quotidie vivimus, quotidie

surgimus, quotidie saturamur, quotidie esurimus. Detno-
bis panem quotidianum. Quare non tegumentum? dixit et
Victus enim noster in cibo est et potu tegumentum in ,

vestitu et tecto. Nihil homo plus desideret. Quandoqui-

dem dicit Apostolus « Nihil intuHmus in hunc mundum
:

» sed nec auferre aliquid possumus : victum et tegumen-

» tura habentes, his contenti simus^. » Pereat avaritia,
et dives est natura. Ergo si ad quotidianum victum perti-
net, quia et hoc bene intelhgitur,quod dicimus, « Panem
» nostrum quotidianum da nol)is hodie » non mireraur :

si nominato pane et csetera necessaria intelhgantur. Quo-

raodo quando Joseph invitavit fratres suos « Horaines :

» ilh, inquit, hodie raecura manducabunt panera^. »

Quare panem solura manducaturi erant.? Sed a solo pane

inteliecta sunt csetera. Sic quando rogamus panera quoti-
dianum, quidquid nobis propter carnem nostram in terra
necessarium est, postulamus. Sed quid ait Dorainus Je-
sus? « Quaerite priraum regnura Dei et justitiam, et haec
» omnia apponenturvobis^. » Intelhgituretiamhocvalde
' Gen. ui, 19. — ^ Ileln-. iii, i3. — ^ i Tini vi, 7, 8. — 4 Gen. xLin, 16.
— S Matth. VI, 33.
 SERMO LVIII , IK MAllII. VI, DE OIlAl . UOM. 205
bene , « Panem nostrum cjuotidianum da nobis hodic , «

Eucharistiam tuam, quotidianumcibum. Norunt enim fi-

deles quid accipiant, et bonum est eis accipere panem
quotidianum huic tempori necessarium. Prose rogant, iit
boni fiant, utin bonitate et fide et vita bona persevercnl.
Hoc optant, hoc orant : quia si non perseveraverint in
vita bona, separabuntur ab illo pane. Ergo, « Panem nos-
» trum quotidianura da nobis hodie, » quid est? Sic vi-

vamus ut ab altari tuo non separemur. Et verbum Dci

,

quod quotidie vobis aperitur, et quodam modo frangi-

tur, panis quotidianus est. Et quomodo ilhim panem ven-
tres, sic istum esuriunt mentes. Et hunc ergo petimus

simpliciter, et quidquid animae nostrae et carni nostrse in

hac vita necessarium est ,
quotidiano pane concluditur.
VI. « Dimitte nobis debita nostra*, » dicimus, et dica-
mus^ quia verum dicimus. Quis enim hic vivit in carne,
et non habet debita? Quisesthomo sic vivens, ut ei non
sit ista oratio necessaria? Inflare se potest, justificare non

potest. Bonum est illi , ut imitetur Pubhcanum nec , tu-

mescat sicut Pharisseus, qui templum, et ascendit in
jactavit merita sua texit vulnera sua. Ule autem scivit
,

quare ascenderit, qui dicebat « Domine, propitius esto :

» mihi peccatori ^. » Hoc Dominus Jesus considerate, :

fratres mei hoc Dominus Jesus orare docuit Discipulos

:

suos illos magnos primos Apostolos suos, arietes nostros.

,

Si ergo pro peccatis suis dimittenchs arietes orant , agni

cjuid debent facere , de cfuibus dictum est : « Afferte Do-
» mino fihos arietum^? » Hoc ergo scitis vos in Symbolo
reddidisse, quia intercsetera nominastis remissionem pec-
catorum. Remissio peccatorum una est ,
quae semel datur;
aiia, quae quotidie datur. Remissio peccatorum una est,
quce semel datur in sancto baptismate^ aha ,
quse quandiii
I
MaUb. VI, 12. — =>
Luc. xviii. — ' Psal. xxvui, i.
 ,,

206 S. AUGUSTINI EPISCOPI

vivimus hie, datur in Domiiiica Oratione. Propter quod
dicimus : « Dimitte nobis debita nostra. »
VII. Et induxit nobiscum Deus pactum et placitum
firmumque chirograplium ut dicamus , : « Sicut et nos di-
)) mittimus debitoribus nostris^. » Qui vult dicere effica-

citer : « Dimitte nobis debita nostra : » dicat veraciter :

« Sicutet nosdimittimusdebitoribus nostris. » Sihocquod

est posterius, aut non dicit ,aut fallaciter dicit^ illud
quod prius est, inaniter dicit. Maxime vobis dicLmus Di- :

mittite vestris, quiad sanctumbaptisma

omniadecordibus
Et vosfideles, quiper hanc occasionem auditis
acceditis.
hanc oration^m et nostram expositionem dimittite totum _,

quidquid adversus ahquem habetis de cordibus vestris :

ibi dimittite, ubi Deus videt. Ahquando enim homo di-

mittit ore , et tenet corde : dimittit ore propter homines
ettenet corde, non tiraens oculos Dei. Prorsus dimittite,
quidquid est quod usque ad istos dies tenuistis, sahem his
diebus dimittite. Non debuit occidere sol super iracundiam
vestram^,et multi soles transierunt. Transeat ahquando
et iracundia vestra, dies magni Sohs modo celebraraus :

ilhus Sohs de quo dicit Scriptura : o. Orietur vobis Soljus-

)) titiae , et sanitas in pennis ejus^ » Quid est, in pennis
ejus? In protectione ejus. Psalmo dicitur « Sub Unde in :

» umbra alarum tuarum protege me*. » Ahiautem, qui

in die judicii futuri sunt sero pcenitentes , et infructuose

dolentes, praedicti a Sapientia, quid tunc dicturi sunt

pcenitentiam agentes, et prse angustia spiritus gementes?
« Quid nobis profuit superbia, et divitiarum jactantia
» quid contuht nobis? Transierunt illa omnia tanquam
» umbra.» Et inter csetera, « Ergoerravimusaviaveritatis,
» et justitise lumen non luxit nobis, et Sol non estortus
I Matth. VI, 12. — ' Ephes. iv, 26. — 3 Malac. iv, 2. —4 Psal.
XVI, 8.
 SERMO LVIII, IN MA.TTH. VI, DE ORAT. DOM. 207
» nobis'. » Ille Sol juslisoritur : istum autem solem visi-

bilem facit Deus quotidie oriri super bonos et malos-.

Ad illura videndum solem justi pertinent : modo in cor-
dibus nostris habitat Sol iste per fidem, Si ergo irasce-
risj ne occidat sol iste in corde tuo super iracundiam
tuam : « Non occidat sol super iracundiam vestram : »
ne forte irascaris, et occidat tibi Sol justitiae, et in tene-
bris remaneas.
VIII. Nc putetis autem quia nihil sit iracundia. « Tur-
» batus est inquit Propheta prae ira oculus meus
, Uti- ,
^. )>

que qui turbatur oculus, solem videre non potest et si :

conatus fuerit videre pcjena illi est non voluptas. Quid est ,
,

ira? Libido vindictae. Libet hominem vindicari et nondum ,

est Christus vindicatus , nondum sunt sancti Marty res vin-

dicati. Adhuc expectat patientia Dei , ut convertantur ini-
mici Christi, convertanturMartyrum inimici : nos qui su-
mus, ut vindictam quseramus ? Si qusereret illam Deus de
nobis ubi remaneremus? lUe qui nihil nos laesit non vult
, ,

se vindicare de nobis : et nos quaerimus vindicari ,

qui pene
quotidie Deum offendimus.^ Ergo dimittite : dimittite ex
corde. Iratus es , noli-peccare. « Irascimini , et noHte pec-
» care *. » Irascimini quasi homines, si vinciminij et nolite
peccare, ut iram in corde teneatis, ( quia si lenetis, conlra vos

tenetis : ) ne in illud lumen intretis. Ergo dimittite. Quid

estira?Libidovindictae.Quidestodium?Irainveterata. Ira
inveterata si factaest ,
jam odium dicitur. Quodvidetur con-
fiteri ille ,
qui cum dixisset : « Turbatus est prae ira oculus

» meus ; » addidit : « Inveteravi in omnibus inimicis meis ^ . »

Quod erat ira , cum esset nova odium factum

, est ;
quia in
vetustatemconversum est. Ira festuca est, odium trabes est.
Ahquando reprehendimus irascentera , et odiura tenemus
' Sap. V, 6-9. — ' Matth. v, 45. — 3 Pgal. vi, 8.-4 M. ir, 5. —
5 1(1. VI, 8.
208 S. AtiGTDSXXKI EPlSCOPi

iii corde , et « Festucam in oculo f ra-

dicit nobis Christus :

» tris tui trabem in oculo tuo non vides ^ » Unde

vides, et
crevit festaca, ut trabem faceret? Quia non statim evulsa
est. Quia passus es exire etintrare soiem tolies super ira- ,

cundiam tuam fecisti illam veterem^ attraxisti malas sus-

,

piciones , et rigasti festucam, rigando nutristi, nutriendo

trabem fecisti. Expavesce vel quando dicitur « Qui odit :

» fratremsuum homicida est^. » Gladium non eduxisli,

,

non vuhius in carne fecisti, non corpus plaga ahqua tru-

cidasti : cogitatio sola odii in corde tuo est, et teneris
homicida : reus es ante ocuios Dei. Ille vivit, et tu occi-
disti.Quantum ad te pertinet, odisti. occidisti quem
Emenda te corrige te. Si in domibus vestris scorpiones
,

essent aut aspides quantum laboraretis ut domus ves- ,

,

tras purgaretis , et securi habitare possetis ? Irascimini, et

inveterantur irae in cordibus vestris , fiunt tot odia , tot

trabes , tot scorpii , lot serpentes 5 et domum Dei , cor

vestrum ,
purgare non vultis ? Ergo facite quod dictum
est : « Sicut et nos dimittimus debitoribus nostris ; » et

securi dicite : « Dimitte nobis deljita nostra , » quia sine

debilis in hac terra vivere non potestis. Sed alia sunt illa

magna crimina, quae vobis bonura est in baptismo dimitti,

et a quibus semper aheni esse debetis : aha quotidiana
peccata, sine quibus hic homo vivere non potest, propter
qure necessaria est quotidiana oratio, cum suo pacto, cum
suo piacito : ut quom.odo hiiariter dicitur : « Dimitte no-
» bis debita nostra 5
» sic veraciter dicatur : « Sicut et nos
» dimittimus debitoribus nostris. » Deinde ista diximus
de peccatis praeteritis ,
quid de caetero ?

IX. «Ne nos inferasin tentationem : » dimitte quae fc-

cimus, et dautaiia non committamus. Quicumque enim
tentatione vincitur ,
peccatum ipse committit. Etenim ,

I
MaUh. VII, 3. — 2 , joan. iii, i5.
 :

SEUMO LVIII , IN MAITH. VI, DE OllAX. DOM. 209

inquit apostolus Jacobus ; « Nemo cum tentatur , dicat
)) quoniam aDeo tentatur. Deus enim intentator malorum
)) est : ipse autem neminem tentat. Unusquisque autem
)) lentatur a concupiscentia sua abstractus et illectus.
)) Deinde concupiscentiacum conceperit parit peccatum ,

)) peccatum vero cum consummatum fuerit, generat mor-

)) tem ^ Ergo ne abstraharis a concupiscenlia noli con-
)) :

sentire concupiscentiae tuae, Non est unde concipiat, nisi

de te. Gonsensisti : quasi concubuisti in corde tuo. Sur-

rexit concupiscentia : nega te illi : noli eam sequi. Illicita
est, lasciva est, turpisest, alienat te a Deo. Noli darecon-
sensionis amplexum, ne plangas partum : quia si con-
senseris, id est, cum amplexatus fueris , concipit. Cum
concupiscentia conceperit, parit peccatum. Nondum ti-

mes? Peccatum generat mortem vel raortem time. Si :

peccatum non times, time quo perducit peccatum. Dulce

est peccatum sed amara est mors. Ipsa est infelicitas ho^
:

minum propter quod peccant, morientes hic dimittunt,

:

et ipsa peccata secum portant. Peccas propter pecuniam ,

hic dimittenda est : peccas propter villam , hic dimittenda

est : peccas propter mulierem , hic dimittenda est : et
quidquid est propter quod peccas, quando oculos in mor-
tem clauseris, hic diraittis, etipsum peccatum quod com-
mittis tecum portas.
X. Dimittantur peccata : dimittantur praeterita, ces-
sent futura. Sed non potes hic vivere sine ipsis vel ;

minora, vel minuta sint vel levia sint. Sed ipsa levia et
,

minuta non contemnantur. De minutis guttis flumina

implentur. Non contemnantur vel minora. Per angus-
tas rimulas navis insudat aqua , irapletur sentina et j

si contemnatur sentina mergitur navis. Sed non ces- ,

satur a nautis ambulant maniis ambulant, ut ([uoti-

, ;

< Jacob. I, i3, etc

cxxv. t4
 . :

210 S. ACGUSTINI EPISCOPI

die sentinae exhauriantur. Sic et tuae raanus arabulent, ut
quotidie sentines. Quid est, ambulent nianus? Dent, fac
opera bona, ambulent manus tuse. «Frange esurientipa-
» nem tuura, et egenum sine tecto induc in doraum tuam
» si videris nudum, vesti^» Fac quantura potes, fac unde
potes, fac hilariter, et securus mitte orationera. Habebit
alas duas, geminas eleemosynas. Quid est geminas eleemo-
synas? «Dimittite, et diraittetur vobis-, date, et dabitur
» vobis ^» Una eleeraosynaest, quse fit de corde, quando
fratri tuo diraittis peccatura. Altera eleemosyna est, quae

fit de substantia, quando pauperi panem porrigis. Ambas

fac ne sine una ala remaneat oratio tua

,

XI. Ergo cum dixerimus « Ne nos inferas in tentatio-:

» nem , » sequitur « Sed libera nos a malo. » Qui vult

:

liberariamalo, testatur quiainmalo est. Ideo dicit Apos-

tolus « Redimentes tempus, quoniam dies mali sunt ^.
:

» Sed quis est qui vult vitam, et dihgit videre dies bonos^?»
Quando omnis homo in hac carne non habet nisi dies ma-
los quis non vult ? Fac quod sequitur « Cohibe linguam
: :

» tuara a malo, etlabia tua ne loquantur dolura declina •,

» a malo, et fac bonura-, qurere pacera, et sequere eara^:»

^t caruisti diebus raalis, etimpletur quod orasti : «Libera
» nos a malo. »
XII. Tres ergo petitiones superiores : « Sanctificetur
» nomen tuura Veniat regnura; tuura ; Fiat vohintas tua,
» sicut in coelo, et in terra ; » aeternse sunt. Quatuor autem
sequentes ad istam vitam pertinent. « Panem nostrum
» quotidianum da nobis hodie. » Nuraquid quotidie pe-
lituri sumus panem quotidianum quando ad illam satie- ,

tatem venerimus? «Diraitte nobis debita nostra : » nura-

quid in illo regno diceraus , quando debita non habebi-
' Isai. Lviii, 7. — 2 Luc. VI, 37. — ^ Ephes. v, 16. — 4 Psal. xxxui, i3.
— 5 !bid.i4,i5.
 :

SERMO LVIII, IN MATTH. VI, DE ORAT. DOM. 211

mus? «Ne nos inferas in tentationera : » nuraquicl tunc
dicerepoteriraus, quando nuUa erit tentatio? « Libera nos
» a malo : » numquid dicemus quando nulium erit unde ,

liberemur ? Quatuor ergo ista propter vitam nostram quo-

tidianam nobis necessaria sunt, tria vero illa propter aeter-
nam. Sed omnia petamus, ut ad illam perveniamus et ^

hic rogemus ne ab illa separemur. Oratio quotidie dicenda

est vobis, cum baptizati fueritis. In Ecclesia enim ab al-

j
tare Dei quotidie dicitur ista Dominica Oratio, et audiunt
illam fideles. Non ergo timemus, neminus diligenter eam
teneatis quia et si quis vestrum non poterit tenere per-
:

fccte, audiendo quotidie tenebit.

XITI. Ideo die sal)bati, quando vigilaturi sumus in Dei
misericordia , reddituriestis, non Orationem, sed Symbo-
luin.Modo enimnisi teneatis Symbolum, in ecclesia, in
populo Symbolum quotidie non auditis. Cum autem te-
bueritis, ut non obliviscamini quotidie dicite, quando ,

iurgitis, quando vos adsomnum collocatis, reddite Sym-

3oium vestrum, reddite Domino, commemorate vos ipsos,
1011 pigeat repetere. Bona est enim repetitio, iie subrepat

)blivio. Ne dicatis : Dixi heri, dixi hodie, quotidie dico,

eneo illud bene. Coramemora fidem tuam,inspice te : sit

anquam speculum tibi Symbolum tuum. Ibi te vide , si

redis omnia ,
quse te credere confiteris _, et gaude quoti-
ie in fide tua. Sint divitiae tuae , sint quotidiana istaquo-

am modo indumenta Numquid non quando mentis tuae.

irgis vestis te? Sic et commemorando Symbolum tuum

8sti animam tuam ne forte eam nudet oblivio et re-

, ,

laneas nudus et fiat quod ait Apostolus quod absit ate

,
,

Si tamen expoliati non nudi inveniamur^))Vestiti enim

imus fide nostra : et ipsa fides et lunica est et lorica :

iiiica , contra conf usionem 5 lorica, contra adversitatem.

' 2 Cor. V, 3.

14.
 ,

212 s. ALGusxrNi EPiscon .<

Ciim aiilem venerimus ad illum locum, uhi rcgnabiraus ,

non opus est ut dicamus Symbolum Deum videbimus : ,

ipse Deus nobis visio erit *

j visio Dei fidei hujus merces erit.

iVVV^ ^V\^ V\a% VVV« VVV% ^«VVl VV%^ 'VVVt VVV% «l^^ ^arV% VVV'\ VV^f^ VVM

SERMO JLIX^

Item in Matth. vi : De Oratione Dominica

ad Competentes. ;

I. Reddidistis quod creditis, audite quid oretis. Quo-

niam invocare non possetis^ in quem non credidissetis ,

Apostolo dicente « Quomodo invocabunt in quem non

:

» crediderunt^ ? » ideo prius Symbolum didicistis, ubi est

regula fidei vestrae brevis et grandis : brevis , numero

verborum; grandis, pondere sententiarum. Oratio autem,
((uam hodie accipitis tenendam et ad octo dies redden- ,

dam sicut audistis cum Evangelium legeretur, ab ipso

,

Domino dicta est Discipuhs ipsius , et ab ipsis pervcnit ad

nos, (cQuoniam in omnem terrara exivit sonus eorum *.» '
ifl

II. Ergo Patrem invenis-'

nolite inhaerere terrenis_, qui
"'
lis enim estis « Pater noster, qui es in
in coelis. Dicturi :

» ccehs ^. » Ad magnura genus pertinere coepistis. Sub istc

"^

Patre fratres sunt dominus et servus sub isto Patre fra-

^''
:

tres sunt imperator et miles : sub isto Patre fratres sun^ ''

dives et pauper. Omnes Christiani fideles diversos in terr.'i j*''^

'^
habent patres, alii nolsiles, ahi ignobiles : unum veroPa-
trera invocant, qui est in coehs.
'^'"

Si ibi est Pater noster

ibi nobis praeparatur hsereditas. Tahs estautera iste Pater ?'"

' Forte visu?. — " Alias dc Tempoie i35. — ^ Rom. x, i^. — '* Psa
wii;, u. — 5 MaUli. vi, g. .

i
 ,

SEP.MO LlX , IN MATTU. VT, DE Or.AT. DOM. 213

cum quo possideamus quod donat. Dat enim haereditatem,
sed non moriens illam nobis derelinquit. Non enim ipse
,

permanet, ut nos accedamus. Quia ergo

discedit, sed ille
audivimus a quo petamus, sciamus et quid petamus ne ,

forte talem Patrem male petendo offendamus.

III. Quid ergo nos docuit Dominus Jesus Christus pe-
tere a Patre, qui estin coelis? « Sanctificeturnomentuum^))
Quale beneficium est ,
quod petimus a Deo ut , sanclifice-
tur nomen ejus.? Nomen Dei semper est sanctum : quare
ergo petimus ut sanctificetur, nisi ut nos per ipsum sanc-
tificemur? Quod ergo semper sanctura est, ut in nobis
sanctificetur oramus. Sanctiflcatur in vobis nomen Dei
quando baptizamini. Ut quid hoc orabitis cum baptizati ,

fueritis nisi ut quod accipietis perseveret in vobis?

,

IV. Sequitur alia petitio (cVeniat regnum tuum -.» Sive :

petamus sive non petamus, venturum est regnum Dei.

,

Quare ergo petimus nisi ut veniat et nobis quod ventU'

,
,

rum est oranibus sanctis ? ut et nos Deus in nuracro sanc-

torum suorum habeat, quibus venturum est regnum ejus?
V. Dicimus tertia petitione : « Fiat voluntas tua , sicut
)) in coelo, et in terra ^. » Quid est hoc? Ut quomodo tibi

serviunt Angeli in coelo, et nos tibi serviamus in terra.

Angeli autem ipsius sancti obediunt illi non illum offen- ,

dunt-, faciunt jussa amando eum. Hoc ergooramus, utet

nosprseceptaDeicharitatefaciamus.Iterumverbaistaaliter
intelliguntur. « Fiat voluntas tua , sicut in coelo , et in
» terra. )>Coelum in nobis anima est, terra in nobis cor-
pus est. Quid est ergo «Fiat voluntas tua, : sicut in coelo,
)> et in terra ? » Sicut et nos audimus praecepta lua , sic

nobis consentiat caro nostra ; ne dum contendunt caro et

spiritus ,
praecepta Dei minus implere possimus.
VI. Sequitur in Oratione : « Panera nostrum quotidia-
• Maltb. VI, 9. — ' Ibid. lo. — ^ IbiJ.
214 S. AUGUSTINI EPISCOPI
)) num da nobis hodie^.)) Sive exliibitionem corpori neccs-
sariara petamus a Patre , in pane significantes quidquid
nobis est necessarium , sive quotidianum panem illum in-
telligamus, quera accepluri estis dealtari, bene petimus
ut det nobis eum. Quid est enim quod oramus, nisi ne

mali aliquid admittamus, unde a tali pane separemur? Et

verbum Dei quod quotidie praedicatur ,
panis est. Non
enim quia non est panis ventris ideo non est panis men- ,

tis. Cum autem vita ista transierit, nec panem illum quae-

remus quem quaerit fames 5 nec sacramentum altaris ha-

bemus accipere ,
quia ibi erimus cum Christo , cujus cor-
pus accipimus nec verba nobis ista
j dici habent, quae di-
cimus vobis, nec codex legendus est, quando ipsum
videbimus quod est Verbum Dei ,
per quod facta sunt
omnia quo pascuntur Angeh, quo illuminantur Angeli,
,

quo sapientes fiunt Angeli non quaerentes verba locutio- ,

nis anfractuosae sed bibentes unicum Verbum , unde im-

;

pleti ructuant laudes, et non deficiunt in laudibus. «Beati

)) enim ait Psalmus qui habitant iii dorao tua in sae-
,
, ,

)> cula sseculorum laudabunt te^. »

VII. Ergo in hac vita petimus quod sequitur : «Dimitte
)) nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus
» nostris^. » In baptismo omnia debita, id est_, peccata
prorsus dimittuntur nobis. Sed quia nemo hic potest vi-
vere sine peccato, et si non magno crimine unde separe-
tur ab ilio pane , taraen nemo potest sine peccatis esse in
hac terra, et non possumus accipere nisi unum baptismura
semel; in Oratione accipimus unde quotidie lavemur, ut ,

nobis peccata nostra quotidie dimittantur : sed si faciamus

quod sequitur : « Sicut et nos dimittimus debitoribus nos-
» tris.» Itaque, fratres mei_, moneo vos, inDei gratia fi-

lios meos , et sub iilo Patre fratres meos, moneo vos , ut

'
Maltb. VI, II. — « Psal. lxxxit, .5. — 3 ]\)ii ,2.
 ,

SERMO LIX , IN MATTH. VI, DE OHAT. DOM. 215

([uando aliquis offendit et peccat in vos et venit et confi- ,

tetur, et petit a vobis veniam , ignoscatis illi et continuo ,

ex corde dimittatis , ne vobis a Deo veniam venientem

prohibeatis. Si enim non dimittitis vos , nec ille dimittet
vobis. Ergo et hoc in ista vita petimus : quia et hic pos-
sunt dimitti , ubi possunt haberi peccata. In illa autem
vita non dimittuntur, quia nec habentur.
VIII. Deinde petimus dicentes «Ne nosinferas in ten-
:

» tationem, sedlibera nos a malo^ » Et hoc in ista vita

nobis necessarium est petere , ne inferamur in tentatio-
nem ,
quia hic surft tentationes 5 et liberemur a malo
quia hic est malum. Ac per hoc omnes istae petitiones sep-
tem , tres ad vitam seternam pertinent ,
quatuor ad vitam
praesentem. a Sanctificetur nomen tuum » semper : erit.

« Veniat regnum tuum : » hoc regnum semper erit.

« Fiat volontas tua, sicut in coelo, et in terra : » semper

erit. « Panem nostrum quotidianum da nobis hodie; »
non semper erit. « Dimitte nobis debita nostra :non sem-
»

per erit. « Ne nos inferas in tentationem : » non semper

erit. « Sed hbera nos a malo non semper eritj sed ubi
: »
esttentatio, et ubi est malum, ibi necessarium est ut
petamus.

' Matth. VI, i3.

216 S. AtGXISTINI EPISCOn

\'l'»\VVl'»VVV'VV«.\'»VMtt».\\Vl'VVV'V'V\Vl\\A,W\WV\V\'VV«'V\\W»,V\V\VWVV*'\VtV\'\VV\\V»'*»

SERMO LX^
De verbis Evangelii Maltli. G. Nolite vohis condere tlie-
saiiros in terra, elc. Exhortatorius ad faciendas
eleemosynas.

I. Omnis homo in tribulatione aliqua constitutus, et

in sua causa deficiens ,
prudentem aliquem quaerit , a quo
consilium accipiat, et noritquid agat. Existimemus ergo,
universum mundum quasi esse hominem unum. Evadere
mala quserit, etfacere bona piget ac per hoc crebrescenti- :

bustribulationibus suis in suacausa deficiens, quem potest

ad accipiendum consilium priidentiorem invenire, quam
Christum? Gerte mehorem inveniat, et quod vult agat.
Si autem non habet ubi mehorem inveniat ad hunc ve- ,

niat, quem ubicumque inveniat, consulat, accipiat con-

siHum, servetmandatum bonum, evadat magnum malura.
Praesentia enim mala temporalia, quae multum homines
exhorrent, sub quibus plurimum murmurant, et murmu-
rando oftendunt emendatorem, ne inveniant Salvatorem :

praesentia ergo mala sine dubio transitoria sunt, aut illa

per nos transeunt , aut nos per illa transimus 5 aut tran-
seunt nobis viventibus, aut dimittuntur nobis morienti-
bus. Non est in tribulatione magnum , (juod tempore breve
est. Quisquis cogitas crastinum diem , non revocas hester-
num diem. Minente die perendino , hesternus erit et
crastinus. Verumtamen si curis tantis homines aestuant ad
evadendas temporales et transcurrentes , vel potius trans-
volantes tribulationes ; quid est cogitandum ut homo eva-
dat manentes et sine fine durantes?
' Alias Je Tempore 5o.
 ,

SERMO LX , DE VEUEIS "MATTH VI. 217

II. Dura causa est vita mortalis. Quid est aliud hic
nasci , nisi ingredi laboriosam vitam? De labore futuro
nostro, testis est ipse fletus infantis. Ab isto molesto con-
vivio nemo Bibendum fuit quod propina-
est excusatus.

vit Adam. Facti quidem sumus manibus veritatis sod :

propter peccatum projecti in dies vanitatis. Facti sumus

ad iraaginem Dei^ sed detrivimus eam transgressione
:

peccati. Ideo Psalraus nos admonet quomodo facti ,

fuerimus, et quo pervenerimus. Ait enim « Quanc(uam :

» in imagine Dei ambulet homo. Ecce quod factusest. >>

Quo pervenit? Audi quod sequitur « Tamen vane contur- :

» babitur-. » In imagine ambulat veritatis , et conturl)a-

bitur in consiho vanitatis. Denique vide conturbationem

ejus ; vide, et tanquam in speculo disphce tibi. Quan-
quam, inquit, in imagine Dei ambulet homo; et ideo
magna tamen vane conturhabitur. Et quasi
res sit horao :

qusereremus, Unde, rogo te, unde vane conturbabitur?

« Thesaurizat, inquit, et ignorat cui congregetea. » Ecce

ille homo id est universum genus humanum quasi

, ,
,

unus homo, qui in causa sua defecit, consihum perdidit,

de via sanae mentis erravit « Thesaurizat et nescit cui : ,

» congreget ea. » Quid dementius? quid infehcius? Certe

enim sibi? Non. Quare sibi non? Quia moriturus est ,

quia brevis vita hominis est ^

quia thesaurus durat, et cito
transit qui congregat. Ideo miseratus hominem in ima-
gine Dei ambulantem, vera fatentem, vana sectantem :

« Vane, inquit, conturbabitur. » Doleo : « Thesaurizat, et

» ignorat cui congreget ea. » Sibi ea? Non. Quia moritur
homo, perdurante thesauro. Cuiergo? Consihum habes; da
et mihi. Non habesconsilium quod mihi des; nec tu ergo
tenes. Proinde si ambo non habemus ambo quaeramu?; ,

arabo accipiamus , ambo tractemus. Conturbatur, thesait-

^ Gen. I, Q7. — * P«al. xxxviii, 7.
 218 S. AUGUSTINI EPISCOPI
rizat, cogitat, laborat, curis invigilat. Per cliem vexaris
laborihus, per noctem agitaris timoribus. Ut saccellus
tuus impleatur nummis, animatua febril curis.
III. Video, doleo : conturbaris, et sicut dicit qui fal-
lere nescit, vane conturbaris. Thesaurizas enim : ut bene
proveniat quidquid agis , ut damna taceamus , ut tanta
pericula et in singulis lucris singulas mortes , ( mortes dico
non corporum sed malarum cogitationum ut accedat
, •,

aurum perit fides ut foris vestieris intus expoliaris )

, j , :

ut ista omittamus ut , alia taceamus , ut adversa praeterea-

mus ,
prospera sola cogitemus : ecce thesaurizas , ecce un-
diquelucra confluunt, et more fontium nummi currunt :

ubique ardet inopia undique fluit copia.

, Non audisti « Di- :

vitiae si affluant^ ne apponatis cor , non ? » Ecce acquiris

)) ^

infructuose conturbaris tamen vane conlurbaris. Quare,

,

inquis, vane conturbor? Ecce saccos impleo, parietesmei

vix capiunt quod acquiro quare ego vane conturbor? The-
:

saurizas, et ignorascui congreges ea. Aut si scis, cui obse- ;

cro te, dic et mihi, audiam te, cui. Si non vane conturbaris,
diccui thesaurizas? Mihi, inquis. Hoc audes dicere mori-
lurus.? Fihis raeis, inquis. Hoc audes dicere de morituris?
Magna pietas, quod thesaurizat pater filiis imo magna va- :

nitas, thesaurizat moriturus morituris. Sipropterte, quia

moriturus dimittis , quid colligis ? Haee causa et filiorum,
successuri sunt , non permansuri. Omitto dicere qualibus
filiisne forte quod congregavit avaritia perdat luxuria.
, ,

Alius fluendo perdit , quod tu laborando congregasti. Sed

omitto hoc. Forte boni erunt filii, luxuriosi non erunt;
servabunt quod augebunt quod servasti, non
dimisisti,
perdent quod congregasti. Filii tui tecum suntpariter
vani, si hoc faciunt, si te patrem in hoc imitantur. lUis
dico quod tibi dicebam. Filio tuo dico cui servas, illi :

• Psal. Lxi, ii>

 ,

SERMO LX , DE VEKBIS MATTH. VI. 219

dlco : Thesaurizas, et ignoras cui congreges ea. Sicut
cnim tu nescisti, sic et ilie nescit. Si in illo permansit va-
nitas , numquid ad ipsumdefecit veritas?
IV. Omitto dicere, quia forte dum vivis, thesaurizas
furi. Una nocte venit, et tot diebus ac noctibus congrega-
tum paratum invenit. Thesaurizas forte latroni, forte
prredoni. Nolo amplius dicere , ne commemorem et re-
fricem perpessorum dolorem. Quam multa quae congre-
gavit inanis vanitas, parata invenit hostilis crudelitas?
Non enim meum optare, sed omnium est timere.
est

Avertat hoc Deus. Sufficiant flagella ipsius. Omnes ore-

mus, avertat hoc Deus. Parcatnobis, quem rogamus. Sed
si dicat quibus quid respondemus? Tu ergo, o homo, o
,

omnis homo, tu qui vane thesaurizas unde mihi respon- ,

des tractanti tecum, et tecum quaerenti consiliura in

causa communi ? Dicebas enim et respondebas Thesau- :

rizo mihi, filiis meis, posteris meis. Dixi quanta sint etin
ipsis filiis metuenda. Sed omitto poenaliter victuros filios

sicut optat inimicus : sic vivant sicut optat pater. Quam

multi in hos casus inciderunt , dixi , commemoravi : hor-
ruisti , et non correxisti. Quid enira responsurus es, nisi
hoc dicas : Forte non? Et ego sic sum locutus : Forte, in-
quam, furi, forte latroni, forte praedoni. Non dixi, certe-,

sed,forte. Inter forte fiet, forte non fiet : nescis ergo

quid fiet •, vane conturbaris. Vides quam verum dixerit
veritas, quam inaniter conturbetur vanitas. Audisti , tan-
dem ahquando sapuisti,quia hoc ipsum cum dicis: Forte
filiis meis ; non autem audes dicere: Certussum quiafiHis
meisj nescis cui congreges ea. Ecce ergo ut video, etut
ante dicebam , defecisti in causa tua ^ non invenis quod
mihi respondeas : sed nec ego quid tibi.

V. Ambo itaque quseramus ambo , consilium petamus.

Habemus copiam, non sapientis , sed ipsius Sapientise.
220 S. AUGUSTINl EPISCOPI
Audiamus ambo Christum « Jadaeis scandalum Genli- :
,

» ])us stultitiam ipsis autem vocatis Judaeis et Graecis

5

» Christum Dei Virtutem et Dei Sapientiam^ » Quid pa-

ras munimenta divitiis tuis? Audi Virtutem Dei nihil for- :

tius. Quid paras argumenta divitiis tuis? Audi Sapientiam

Dei nihil prudentius. Forte enim cum dixero scandali-

: ,

zaberis , Judaeus eris ;

quia Christus Judaeis scandalum.
Forte cum dixero, stultum tibi videbitur, GentLlis eris ;

quia Christus Gentibus stultitia. Christianus es , vocatus

es. Vocatis autem Judaeis et Grsecis Christus Dei Virtus
est et Dei Sapientia, Nohte contristari, cum dixero-, no-
lite scandahzari , nohte velut insipieniise mese ore torto
insultare.Audiamus. Quod enim dicturus sum Christus ,

dixit. Contemnis praeconem-, timejudicem. Quid ergo ego

dicam? Jam me propemodum Evangelii lector paulo ante

hac cura liberavit. Non ego lego, sed lecta recolo. Consi-
lium quaerebas in causa tua deficiens : vide quid dicat
fons recti consihi, fons unde quidquid imples, venenum
non times.
VI. « Nohte vobis condere thesauros in terra, ubi tinea
)) et comestura exterminat , et ubi fures effodiunt et fu-
)) rantur ; sed thesaurizate vobis thesauros in coelo, quo
)) fur non accedit , neque linea corrumpit. Ubi est enim
)) thesaurus tuus cor tuum ~. Quid expectas
, ibi erit et )>

ampHus? Res aperta est. Consihum patet sed cupiditas ,

latet imo non latet, sed etiam ipsa, quod pejus esl, pa-
:

tet. Non enim cessat rapina grassari non enim cessat :

fraudare avaritia non enim cessat perjurare mahtia. To-

5

tum utquid? Ut thesaurizetur. Et ubi ponatur? In terra.

Recte quidem a terra in terram. Horaini enim a quo ,

nobis dixi laborem fuisse propinatum , peccanti dictura

est : « Terra es, et in terramibis^. )> Merito thesaurus in
' I Cor. 1, 23, 24. — ^ Malth. -vij 19-21. ~ ^ Gen. iii, ig.
 SERMO LX , DE VERBlS MATTH. VI. 2*21

terra, cjuia cor m terra. Dbi est ergo quod habeinus ad

Deum? Dolete qui intellexistis : corrigiraini , si doluistis.

Quandiu laudare, et non facere? Verum est, nihil verius.

Fiat ergo quod verum est. Unum Deum laudamus, et non
mutamur, ut non etiam in hoc vane conturbemur.
VII. Ergo, «Nolite vobis condere thesaurum in terra^»
sive experti quomodo pereat quodinterrareconditur, sive
non experti sed et vos saltem metuentes experiri. Quem
,

non corrigunt verba corrigant experimenta. Non surgi- ,

tur non proceditur nisi ut una voce dicatur ab omni-

, ,

bus Vae nobis, ruit mundus. Si ruit quare non migras?

:
,

Si tibi architectus diceret ruituram domum tuara nonne ,

prius migrares ,
quam murraurares? Structor raundidicit
tibi ruiturura mundura et non credis ? Audi vocem prae-
,

dicentis, audi consilium comraonentis. Vox praedicentis

est : « Et coekim
et terra tvansibunt ^ » Vox coraraonen-
tis «Nohte vobiscondere thesaurum in terra ^.» Ergo
est :

si creditis Deo prsedicenti si non cbntemnitis corarao- ,

nentera, fiat quod dicit. Non enira ille te fallit, qui taie
consihura dedit. Non perdes quod dedisti, sed sequeris
quod raisisti. Gonsihum ergo do «Da pauperibus, et ha- :

» bebis thesaurura in coelo^. » Non sine thesauro reraa-

nebis: sed quod habes in terra solhcitus, habebis in coelo
securus. Migra ergo. Consiliura do servandi non per- ,

dendi. « Habebis, inquit, thesaurum in coelo et veni, :

» sequere me ut ducara te ad thesaurura tuura. » Non

5

est hoc dispendiura sed compendium. Gur silent homi-

,

nes? Audiant vel experti quod tiraeant faciant unde

, ,

non tiraeant , raigrent in coelura. Frumentura ponis m

terra ; venit amicus tuus, qui novit frumenti et terrse na-
turam docet tuam imperitiara dicit tibi Quid fecisti ?
, , ,

Frumentura in terra in inferioribus posuisti huraidus :

' JWaUh. xxiv, 35, — > Id. vi, 19. — ^ Id. xu, 21.
 222 S. AUGUSTINI EPISCOPI
locus est ,
putrescit quod posuisti perdes laborem luum. ,

Hespondes : Quid ergo faciam ? Migra inquit in supe- , ,

riora. Audis ergo amicum consilium dantem de frumento

tuo, et contemnis Deum consilium dantem de corde tuo ?

Frumentum tuum times ponere in terra, etcor tuum per-

dis in terra Ecce Dominus Deus tuus cum dat tibi con-
? ,

silium de corde tuo « Ubi enim, inquit, fuerit thesau-

:

» rus tuus illic erit et cor tuum

, Leva inquit cor in *
. , ,

» ccelum, ne computrescat in terra. Consilium est ejus^

qui vult servare, non perdere.
VIII. Si ergo ita est, quomodo pcenitet eos qui non fe-
cerunt ? Modo quid sibi dicunt ? In coelo haberemus, quod
in terra perdidimus. Invasit hostis domum numquid , in-
vaderet coelum? Occidit servum custodem , numquid
occideret Dominum servatorem. « Quo fur nonaccedit,
))neque tinea corrumpit Quam multi dicunt IJdi ha- ? )> :

beremus, ibi noslros thesauros reconderemus , quo eos

securi post paululum sequeremur. Quare non audivimus
Dominum nostrum ? Quare contempsimus Patrem monen-
tem , et hostem sensimus invadentem ? Ergo si consihum
est hoc non simus pigri in tam bono consiho
, et si mi- :

granda sunt quae habemus in eum locum transferaraus, ,

unde non ea perdamus. Quid sunt pauperes quibus damus,

nisi laturarii nostri per quos in coelum de terra migra- ,

mus ? Da laturario tuo das ad coelum portat quod das.

: ,

Quomodo ad coelum portat ? En video quia

, inquis ,
,

manducando consumit^. Prorsus, non tenendo , sed man-

ducando transportat. An excidit tibi « Venite^ benedicti :

))Patris mei percipite regnum esurivi enim et dedis-

, 5 ,

» tis mihi manducare ? Et « Cum uni ex minimis meis )> ,

))fecistis mihi fecistis^.

, Si ante te mendicantem non ))

> Matlh. VI, 21. — ' Vide supra Serm. xvin, n. 4, et Serm. xxxvm, n. 9.

— 3 Matth. XXV, 34, etc.

 ,
,

SERMO LX, DE VERBIS MATTH. VI. 223

conlempsisti , attende ad quem pervenerit quod dedisti,
« Gum uni, inquit, ex minimis meis fecistis milii , fecistis. »

Gliristus accepit quod dedisti. Ille accepit, qui tibi unde

dares dedit : ille accepit, qui in fine tibi se ipsum dabit.
IX. Nam et hoc aliquando, fratres, commonui Charita-
tem Vestram, quod me , fateor, in Scriptura Dei pluri-
mum movetj et saepius debeo commonere. Rogo vos ut
cogitetis quod ait ipse Dominus noster Jesus Ghristus
,

in fine saeculi cum venerit ad judicium congregaturum

, ,

se omnes gentes in conspectu suo , et divisurum homines

in duas partes ad dexteram ahos et ad sinistram ahos
, ,

positurum , dextrisque dicturum « Venite, benedicti Pa- :

» tris mei percipite regnum quod vol^is paratum est ab

, ,

» orjgine mundi. » Sinistris autem « Ite in ignem seter- :

» nura ,
qui praeparatus est diabolo et angehs ejus. »
Quaere causas vel tantae mercedis, vel tanti suppHcii
« Percipite regnum, » el «Ite in ignem aeternum.» Quare
isti percepturi regnum? «Esurivi enim et dedistis mihi man-
» ducare. » Quare isti ituri in ignem aeternum? « Esurivi

» enim et non dedistis mihi manducare. »Quid est hoc, rogo?

Video de his qui pertepturi sunt regnum quia dederunt ,

tanquam boni et fideles Ghristiani , verba Domini non

contemnentes , et cum fiducia promissa sperantes , fece-
runt hoc ;
quia si non fecissent , vitae ipsorum bonae ste-
rihtas ista non utique convenisset. Forte enim casti erant,
non fraudatores, non ebriosi, abstinentes se ab operibus
malis. Si hoc non adderent, steriles remanerent. Fecissent
enim « DecHna a malo » non fecissent « Et fac bo-
: : ,

» num ^ » Verumtamen etiam ipsis non ait « Venite, :

)) percipite regnum » caste enim vixistis nulh fraudem

; ,

fecistis, neminem pauperem oppressistis hmitem nullius ,

invasistis, neminem jurando fefellistis. Non dixit haec :

I Psal. xxiui, i5.

224 3. ALGUSXIM EPISCOPl

sed , « Peicipile regnum ,

quia esurivi, et dedistis raihi
» maiiducare. » Quantum hoc
quando caetera excellit ,

tacuit, et hoc solum Dorainusnorainavit? Rursusad illos,

<( Ite in ignem aeternum qui praeparatus est diabolo et ,

» angelis ejus. » Quara multa posset in impios dicere si ,

quaererent , Quare imus in ignera aeternura ? Quare, quae-

risadulter, horaicida, fraudator , sacrilege , blasphema-
tor , infidehs ? Nihil horura : sed , « Quia esurivi , et non
» dedistis mihi manducare. »

X.Video vos moveri,sicut moveor.Et vere mira res.Hujus

autem admirabiiis rei rationem coUigo utpossum,quara vos
non celabo. Scriptura est « Sicut aqua extinguit ignera, :

» sic eleeraosyna extinguit peccatum^. » Item scriptum

est : « Include eleeraosynam in corde pauperis , et ipsa
» pro te deprecabitur Dorainura-. » Item scriptum est :

u Cousihum meura audi, rex , et peccata tua eleemosynis

» redime^.»Et aha multa sunt divini eloquii documenla,
quibus ostenditur multura valere eleeraosynam ad extin-
guenda et delenda peccata.Proinde illis quos damnaturus
est imo plus illis quos coronaturus est solas eleemosy-
, ,

nas imputabit tanquam dicens Diilicile est ut si exa-

, : ,

minera vos et appendam vos , et scruter dihgentissime

facta vestra , non inveniara unde vos daranem : sed, « Ite
» in regnum ^ esurivi enim, et dedistis mihi manducare.»
Non ergo itis in regnura, quia non peccastis : sed quia
vestra peccata eleemosynis redemistis. Rursus et illis : « Ite

» in ignera seternum ,
qui paratus est diabolo et angelis
» ejus. » Et illi tanquam noxii, olim rei , sero treraentes,
attendentes peccata sua quando auderent dicere, imrae- ,

rito se damnari, immerito in se hanc depromi a judice tam

juslo sententiam? Considerando conscientias suas , cpnsi-
derando omnia vulnera animae sute, quando auderent di*
' Eccli. m, 33. — = Id. xxix, /5. — ^ Dmj ly, 24.
 :

SERMO LX , DE VERBlS MATTH. VT. 255

cere : Injuste damnamur ? De quibus ante in Sapientia
tlictum est : « Traducent eos ex adverso iniquitates eo-
» rum^ » Sinedubio videbunt se juste damnari pro sce-
leribus et criminibus suis : et quasi eis diceret : Non, non
inde unde putatis ; sed quia esurivi , et non dedistis raihi
manducare. Si enim ab illis omnibus vestris factis aversi,
et ad me conversi, ilia omnia crimina atque peccata elee-

mosynis redemissetis , ipsae eleemosynae modo liberarent

vos, et a reatu tantorum criminum ahsolverent. « Beati
» enim misericordes, quoniam ipsis misericordia praesta-
)) bitur ^. Modo autem « Ite in ignem seternum. Judi-
))

» cium sine misericordia ei qui non fecit misericor- ,

» diam^. »

XI. Commendaverim vobis, fratres mei : date panem

terrenum , et pulsate ad ccelestem. Dominus panis est
« Ego sum panis, inquit, vitae*. » Quomodo dabit tibi,
qui non das egenti ? Eget ad te alter, eges ad alterum : et
cum eges ad alterura et eget ad te alter , ille ad egentem
j
eget. Nam ad quem tu eges, nulhus eget. Fac quod circa
j
Non enim quomodo inter se solent improperare
te fiat.

1 quodam modo beneficia amici Ego tibi prsestiti hoc ^ :

1 respondetur , Et ego tibi hoc : vult ut praestemus ei ,

quia
I
et ipse praestitit nobis. Nullius indiget, ideo verus est Do-
minus. « Dixi Doraino : Deus meus es tu, quoniara bono-
» rum meorum non eges". » Cum ergo sit Dorainus, et
verus Dominus_, etbonorum nostrorum non egeat taraen 5

Titahquid etiara erga illum faceremus esurire dignatus ,

est in pauperibus suis. « Esurivi inquit et dedistis mihi , ,

» manducare. Domine, quando te vidimus esurientem ?

» Cum uni ex minimis raeis fecistis, mihi fecistis^. » Bre-

viter ergo audiant horaines, digneque considerent, quan-
t Sap. IV, 10 — ' Matth. v, 7. — ' Jacob. 11, i3. — 4 Joan. vr, 35, —
* Psal. XV, 2. — ^ M.itth. xiv, oo-^o.
cxxv. 15
226 S. AUGUSTINI EPISCOn

tum sit meritum, Christum pavisse esurientem ^ et quale

sit crimen, Cliristum contempsisse esurientem.

XII. Mutat quidem homines in melius poenitentia pec-
catorum : sed nec ipsa videtur ahquid profutura , si ab
operibus misericordiae sterilis fuerit. Testatur hoc Veritas
per Joannem ,
qui venientibus ad se dicebat : « Generatio
» viperarum, quis vobis ostendit fugere ab ira ventura?
» Facite ergo dignos fructus poenitentiae. Et ne dicatis :

» Patrem habemus Abraham. Dico enira vobis, quia po-

» tens est Deus de lapidibus istis suscitare fihos Abrahse.
» Jam enim securis ad radicem arborum posita est. Oranis
» ergo arbor non faciens fructum bonum excidetur , et ,

» in ignem mittetur^. » De hoc utique fructu superius

ait: (( Facite fructus dignos poenitentiae.» Quisquis itaque
istos fructus non fecerit, sine causa putat per sterilem
poenitentiam se mereri veniam peccatorum. Qui sint au-
tem isti fructus, ipse consequenter ostendit. Nara post
hsecejus verbainterrogabanteum turbos, dicentes : (cQuid
» ergo faciemus ? » id est, qui sunt isti fructus ,
quos ut
faciamus hortaris, et terres? Respondens autem dicebat
ilhs : (( det non habenti et qui
Qui habet duas tunicas , 5

» habet escas simihter Quid manifestius fratres faciat. » ,

mei? quid certius? quid expressius? Quid ergo ahud so-?

nat , quod superius ait Omnis arbor non faciens fruc- : ((

M tum bonum , excidetur , et in ignem mittetur » nisi :

quod sinistri audituri sunt « Ite in ignem JEternura, :

» Esurivi enim et non dedistis mihi raanducare ? » Pa-

,

rum est itaque recedere a peccatis , si praeterita curare

neglexeris : sicut scriptum est ; « Fih,peccasti, ne adjicias

» iterum *. » Et ne hoc solo securum se esse putaret : « Et

> de pristinis, inquit, deprecare, ut tibi dimittantur.» Sed '

quid proderit deprecari , si te non dignum feceris exau-

' Luc. 111, 7-9. — » Eccli. XXI, 1.

i
 SERMO LXI , DE VEHBIS MITTK. VII. 227
diri, non faciendo fiuctus dignos poenitentiae ut tanquam 5

sterilis arbor excidaris, et in ignem mittaris? Si ergo viil-

tis exaudiri , cum deprecamini pro peccatis vestris : « Di-

M mittite , et dimittetur vobis 5 date , et dabitur vobis ^>»

«iMMAlWtnnfWVVVVWVt/VV-lVMAWUWt/WVWt WVWWVWWW»WW»WWVVV»WWVVW»V*|

SERMO LXr.

IDe verbis Evangelii Matth. vii : Petite, et dahitur vo-

bisy etc. Exhortatorius ad faciendas eleemosynas.

I, Im lectione sanctiEvangelii hortatus est nos Dominus

ad orandum. « Petite, inquit, et dabitur vobis ;
quaerite,
» et invenietis ; pulsate^ et aperietur vobis. Omnis enim
» qui petit , accipit ; et quaerens invenit, et pulsanti ape-
)) rietur. Aut quis est ex vobis homo a quo petit fihus ,

)) ejus panem numquid lapidem porriget ei ? Aut si pis-

,

» cem petierit, numc[uid serpentem porriget ei ? Aut cura

» pelit ovuni, numquid scorpionem porrigetei? Si ergo

vos inquit cum sitis mali, nostis bona data dare fdiis
, ,

» vestris, quanto magis Pater vester, qui in coelis est,

» dabit bona petentibus se? Cum sitis, inquit, mali, nos-

.) bona data dare fihis vestris^.» Miranda res, fratres
tis :

aiah sumus et bonum Patrem habemus. Quid eviden-

,

tius? Audivimus nomen nostrum « Cum sitis, inquit, :

•) mah, bona data nostis dare filus vestris.» Et quos dixit

iialos videte qualem Patrem ilhs ostendit « Quanto ma-
, :

gis Pater vester ? » Qaorum Pater? Certe malorum. Et

)

jualis Pater ? « Nemo bonus nisi solus Deus *. » ,

' Luc. Ti, 37, 38. — ' Alias 5 de Tcrbis DomiDi. --3 Matth. tu, 7-11,
;l Luc. XI, 12. —4 Luc. xviu, 19.
15.
 ,

228 S, ArGUSTlNl episcopi

II. Ergo, iVatres, ideo mali honutn Patrem habcmus ,

ne semper mali remaneamus. Nemo mahis facit bonuni.

Si nemo malus facit bonum homo malus quomodo se ,

facit bonum ? Facit de malo bonum qui semper est bo- ,

nus. « Sana me, Domine, inquit, et sanabor salvum me ;

» fac , Quid mihi dicunt vani vana, Tu,

et salvus ero^ »

te salvum facis, si volueris? « Sana me, Domine, et sana-

» bor. Nos boni conditi sumus a bono « Fecit enim

)> :

» Deus hominem rectum » arbitrio autem nostro facti

'^
:

sumus maU. Potuimus esse ex bonis mah, et poterimus

esse ex mahs boni. Sed qui semper est bonus, ipse facit
ex malo bonum quia ipse homo voluntate sua se sanare
:

non potuit. Non quaeris medicum_, ut vulneres te sed cum :

vulneraveris te, quaeris qui sanet tc. Bona ergo secundum

tempus bona temporaha corporaha carnaha noviraus
, , ,

dare fihis nostris, etiam cum simus mah. Bona enim sunt
et ista ,
quis dubitet? Piscis ovum panis_, pomum fru-
, ,
,

mentum^ luxista, aer iste quem ducimus, bona sunt haec :

ipsae divitiae in quibus homines extolluntur, et pares suos

homines ahos non agnoscunt in quibus inquam ho- , , ,

mines extolluntur magis amantes vestem fulgentem

,

quam cogitantes communem cutem ipsae ergo divitiae •,

bonae sunt sed ista omnia bona quae commemoravi a

: ,

bonis et malis haberi possunt et cum bona sint bonos , ,

tamen facere non possunt.

III. bonum
quod faciat bonum et est bo-
Est ergo , :

num unde facias bonum. Bonum quod facitbonum,

,

Deus est. Non enim facit hominem bonum, nisi ille qui
semper est bonus. Ergo ut sis bonus, Deum invoca. Ahud
autem bonura est unde facias bonum id est quidquid :
,

habueris. Aurura est, argentum est; bonum est, non

quod te faciat bonum, sed unde facias bonum. Habes
' Jcrcin Kvii, '4 — ' F.ccli. vii, 3o.
 ,

3ERM0 LXr, DE VERBlS MATTH. VII. 229

auriim , habes argenlum 5 et concupiscis aurum el con-
cupiscis argentum. Et habes , et concupiscis ; et plenus
es et sitis. Morbus est, et non opulentia. Sunt homines
_,

in morbo humore pleni sunt et semper sitiunt. Humore

, ,

pleni sunt , et humorem sitiunt. Quomodo ergo delectas

opulentiam hydropem concupiscentiam ? Ha-
,
qui habes
bes ergo aurum bonum est habes, non unde sis bonus,
, :

sed unde facias bonum. Quod bonum, inquis facturus ,

sum de auro? Non audisti Psalmum? « Dispersit, inquit,

» dedit pauperibus justitia ejus manet in saeculum sae-
5

» culi » Hoc est bonum

*
. hoc est bonum unde bonus ,

es, justitia. Si habes bonum unde sis bonus fac bonum j

de i)ono unde non es bonus. Habes pecuniam, eroga. Ero-

gando pecuniam, auges justitiam. Dispersit enim , distri-

buit , dedit pauperibus ^

justitia ejus manet in speculum
sjeculi. Vide quid minuatur , et quid augeatur. Minuitur
pecunia, augetur justitia. Illud minuitur quod eras dimis-
surus, illud minuitur quoderas relicturus : illud augetur
quod in cieternum es possessurus.
IV. Consilium do lucrorum discemercari. Laudas enim ,

mercatorem ,
et acquirit aurum ;
qui veridit plumbum ,

et non laudas mercatorem, qui erogat pecuniam, et ac-

quirit justitiam.? Sed ego, inquis non erogo pecuniam ,

quia non habeo justitiam. Eroget pecuniam qui habet ,

justitiam ego non habeo justitiam habeam vel pecuniam.

: ,

Ergo quia non habes justitiam , ideo non vis erogare pe-
cuniam? Magis eroga pecuniam, ut habeas justitiam. A
quo enim habebis justitiam nisi a Deo fontejustitiae? Ergo ,

si vis habere justitiam, esto mendicus Dei qui te paulo ,

ante ex Evangelio ut peteres, quaereres pulsares, mone- ,

bat. Mendicura suum sciebat, et ecce paterfamiJias et

magnus dives , divitiarum scilicet spiritualium et aeterna-
' Ptal. cxi, 9
 :

230 S. AUGUSTIKI EPISCOPI

rum, hortatur, et dicittibi: Pete, qusere, pulsa. « Qui

» petit, accipit: quserens invenit: pulsanti aperietur ^ »

Hortatur ut petas negabitquod petis? :

V. AttendeacontrariosimiJitudinem veicomparationem^
sicut de illo divite ' iniquo, hortantem nos ad orationem,
quando ait Dominus « Erat quidam judex in civitate, qui
:

» nec Deum timebat , nec horainem reverebatur. Quse-

» dam vidua interpellabat eum quotidie , et dicebat
» Yindica me. Nolebat ille per tempus ^ : » illa interpel-

lare non desinebat et fecit taedio, quod nolebat benefi-

:

cio. Sic enim a contrario nos admonuit ut petamus.

VI. « Venit inqnit ad amicum suum cui hospes ve*
, , ,

» nerat, et coepit pulsare, etdicere : Hospes mihi venit,

» commoda mihi tres panes. Respondit ille Jam requiesco, :

» etmecum servi mei requiescunt. Illenon cessat, astat,

» instat , pulsat 5 et tanquam amicus ab amico mendicat.
» Et quid ait.? Dico vobis quia surgit, et non propter
,

» amicitiamejus, sed propter improbitatem dat illi quan-

» tos voluerit *. » Non propter amicitiam, quamvis arai-
cus sit, sed propter iraprobitatera. Quid est ,
propter
improbitatem ? Quia pulsare non destitit : quia et cunfi

esset negatum, nonse avertit. lUequi nolebat dare, quod

petebatur fecit, quia ille in petendo non defecit. Quantd
magis dabit bonus, qui nos hortatur ut petamus ; cui dis*
'

plicet, non petamus? Sed cum ahquando tardius dat,

si

commendat dona, non negat. Diu desiderata, dulcius ob»

tinentur: cito autem data, vilescunt. Pete, qusere, insta.
Petendo et quaerendo crescis; ut capias. Servat tibi Deus,
quod non vult cito dare j ut et tu discas magna magne de- j

siderare. « Inde oportet semper orare, etnon deficere*.»

VII. Si ergo , fratres mei , mendicos suos nos fecit Deus,
' MaUh. vii, 7. — » Forte jadice. — ' Luc. xvm, Q-^- — ^ JU- xi, 5-8. |

— 5 Id. ivni, I.
 SERMO LXI, DB VERBIS MATTH. VII. 231
monendo nos, et hortando et jubendo ut petamus ,
quae-
ramus, pulserausj attendamus et nos qui a nobis petunt.
! etimus nos. A quo petimus.^ qui petimus? quid petiraus?
A quo, vel qui, vel quid petimus? Petimus a Deo bono :

petimus homines mali petimus autem justitiam, unde

:

simus boni. Hoc ergo petimus quod in seternum habea-

mus : quo cum saturati fuerimus, ulterius non egeamus.
Sed utsaturemur_, esuriamus et sitiamus esuriendo et si- ;

tiendo petamus, quaeramus, pulsemus. « Beati enim qui

)) esuriunt et sitiunt justitiam ^» Quare beati? Esuriunt et
siliunt, et beati sunt? Aliquando enim egestas beata est?
Non inde beati sunt ,
quia esuriunt et sitiunt ; sed quia ipsi
aturabuntur. Ibi erit beatitudo in saturitate , non in fame.
Sed praecedat saturitatem fames ne fastidium non perve- ,

niat adpanes.
VIII. Ergo diximus, aquo petamus_, quipetamus, quid
pelamus. Sed petitur et a nobis. Mendici enim Dei sumus :

ut agnoscat ille mendicos suos , agnoscamus et nos nos-

tros. Sed et ibi etiam cogitemus, quando petitur a nobis,
qui petunt, a quibus petunt, quid petunt. Qui petunt?
Homines. A quibus petunt? Ab hominibus. Qui petunt?
Mortales. A quibus petunt? A mortalibus. Qui petunt?
Fragiles. A quibus petunt? A fragihbus. Qui petunt? Mi-
seri. A quibus petunt? A miseris. Excepta substantia fa-

cultatum, tales sunt qui petunt, quales sunt a quibuspe-

tunt. Quam frontem habes petendo ad Dominum tuum,
qui non agnoscis parem tuum? Non sum, inquit, talis :

absit a me, ut talis sim. Inflatus obsericatus ista loquitur

de pannoso. Sed ego nudos interrogo. Non interrogo in
vestibus, qualessitis, sedquales natifueritis. Ambo nudi,
amJDo infirmi , miseram vitara inchoantes , ideo ambo plo-
rantes.
'
Mallli. V, 6.
 ,

232 S. AUOUSTINI EPI5C0PI

IX. Ecce recole dives primordia tua : vide utriim huc

aliquid attuleris. Jam venisti, et tanta invenisti. Dic, rogo

te, quid attulisti ? Dic quid attuleris, aut si dicere erubes-

cis, hunc mundum.

Apostolum audi. Nihil intuhmus in

« Nihil, inquit, intuhmusinhuncmundum^ » Sed forte

quia nihil attuhsti , et hic raulta invenisti , ahquid hinc

tecum ablaturus es? Et hoc amore divitiarum tre- fortasse

pidas confiteri audi et hoc. Et hoc Apostolus dicat qui

: ,

te non palpat. « Nihil intulimus in hunc mundum utique ,

» quando nati sumus sed nec auferre ahquid possu-:

» raus , utique quando de mundo exiemus -. » Nihil at-

tuhsti, niliil hinc auferes : quid te inOas contra pau-
perem? Quando nascunlur infantes, recedant de medio
parentes, servi, chentes ^ recedant de medio turbae obse-
cjuentes, et agnoscantur pueri divites flentes. Pariant siraul
dives et pauper , pariant simul muher dives et muher pau-
per : non attendant quod pariunt , discedant paululura
redeant et agnoscant. Ecce dives nihil attuhsti in hunc
mundum :sed nec auferre hiiic ahquid potes. Quod dixi
de natis , hoc dico de mortuis. Gerte quando ahquo casu
vetera sepulcra franguntur , ossa divitis agnoscantur.
Ergo dives audi Apostolum « Nihil intuhmus in hunc :

» mundura.» Agnosce, verura est. Sed nec auferre ahquid

possuraus. Agnosce, et hoc verum est.

X. Quid ergo sequitur? « Victum et tegumentura ha-
» bentes , his contenti simus. Nam qui volunt divites fieri,
» incidunt in tenlalionera et desideria raulta et noxia,
» quae mergunt hominera in interitura et perditionera.
» Radix est enim omnium malorum avaritia : quara qui-
» dam sequentes , a fidepererraverunt^. » Altende quid
dimiserunt * : Doles quia hoc dimiserunt : vide quo se in-

' Floru« ad i Tini. Tr. — * i Tim. vi, 7 — ' Ihi'l. 8-fo. — 4 Floviis ad
I Tini. VI.
 ,

SERMO LXr , DE VEKEIS MATTH. VII. 233

seruerunt. Audi : « A fide pererraverunt , et inseruerunt
» se doloribus multis. » Sed qui?Qui volunt divites fieri.

Aliud est, esse divitem : aliud, velle fieri divitem. Dives

est ,
qui a divitibus natus est : non quia voluit , dives est,
sed quia multi hsereditates dimiserunt. Video facultates,
non inlerrogo voluptates. Hic cupiditas accusatur, non
aurum, non argentum, non divitiae, sed cupiditas. Naiii
qui noJunt divilcs fieri, vel qui non curant, vel non ar-
dent cupiditatibus, nonavaritisefacibus accenduntur, scd
divites sunt, audiant Apostolum. Hodielectum est : a Prae-
)) cipe divitibus hujus mundi. Prsecipe. Quid? )> « Pr.ne-

)) cipe ante omnia, non superbe sapere ^. )> Nihil enim est

quod sic quomodo superbiam. Omne

generent divitise,

pomum, omne granum, omne frumentum omne lignum ,

habet vermem suum. Et ahus est vermismah, alius pyri

alius fabse, ahus tritici. Vermis divitiarum , superbia.
XI. Ergo prsecipe divitihus hujus mundi , non superl)e
sapere. Exclusit vilium, doceat usum. Non superbe sa-
pere. Unde autem non superbe sapere? De eo quod sequi-
tur «Neque sperare in incerto divitiarum » Qui non sperant
: .

in incerto divitiarum' non superbe sapiunt. Si non altum

,

sapiunt timeant. Si timent, non altum sapiunt. Quam

,

multi heri divites^ hodie pauperes? Quam multi dor-

miunt divitcs , et venientibus latronibus et cuncta aufe-
rentibus, evigilant pauperes? « Ergo non sperare in in-
)) certo divitiarum j sed in Deo vivo, qui prnestat nobis
))omnia abundanter ad fruendum temporaha et aelerna.)) :

Sed magis ad fruendum aeterna, ad utendum temporaha.

Temporaha tanquam viatoribus aeterna tanquam habi- ,

tatoribus. Temporaha unde bona faciamus seterna , ;

unde boni efficiamur. Ergo hoc faciant divites non su- :

perbe sapiant, neqiie sperent in incerto divitiarum , sed

I Tim. VI, 17.
234 S. AUGXJSTINI EPISCOPI

in Deo vivo qui praestat nobis omnia aJjundanter ad

,

fruendum lioc faciant.

: Ex eo autem quod liabent
quid faciaut ? Audi quid « Divites sint in operibus :

))bonis, facile tribuant ^ » Habent enim unde. Quare .

non faciunt? Paupertas difficultas est. Faciie tribuant,

habent unde. Communicent, id est, pares suos morta-
les agnoscant. « Gommunicent, thesaurizent sibi fun-

)) damentum bonum in futurum^ » Non enim quia

dico, inquit, « Facile tribuant, comraunicent, )> expohare
illos volo, nudare ilios volo , inanes relinquere voio. Do-
ceo lucrum^jCum ostendo, <{Thesaurizentsibi.))Nonenim
voio , ut pauperes remaneant. « Thesaurizent sibi. n Non
ut perdant, dico : sed quo migrent, ostendo. « Thesauri-
)) fundamentum bonum in futurum
zent sibi , ut appre-
)) hendant veram vitam.)) Haec ergo faisa vita est: « Ap-
prehendantveram vitam. « Vanitas enim vanilantium, et
))omnia vanitas. Quae abundantia tanta hominis in omni
)) iabore suo ,
quo ipse iaborat sub soie *. )> Apprehen-
denda est ergo vera vita, migrandse sunt facuitates nostrse
ad iocum verse vitae ut lioc ibi inveniaraus, quod hic da-
•

mus. Mutat iila qui mutat et nos. ,

Xn. Date ergo pauperibus, fratres mei. « Victum et te-

)) gumentum habentes, his contenti sumus. » Nihii dives
habet de divitiis suis , nisi quod ab illo postuiat pauper ,

victum et tegumentum. Hinc tu quid pius habes ex omni-

bus quae habes ? Accepisti victum , accepisti necessarium

tegumentum . non super-

Necessarium dico , non inane ,

fluum. Quid pius de divitiis tuis capis? Dic mihi. Certe

omnia tua superflua erunt. Quae sunt tua superflua sint ,

pauperibus necessaria. Sed ego , inquis ,

pretiosas epuias
accipio, pretiosis cibis vescor. Pauper quid? Vihbus. Vi-
libus cibis vescitur pauper ^ ego , inquit, prctiosis. Inter-
' I Tim. VI, 18. — 2 IbiJ. 19. — ^ Fortelocmn. — 4 Eccie. i; 2.
 :,

SERMO LXI , DE VERBIS MATTH. VII. 235

rogo vos, quando fueritis ambo satiati : pretiosus cibus ad
te intrat-, quid fit, cum intraverit? Nonne si specularia
in ventre haberemus , de omnibus cibis pretiosis erubes-
ceremus ,
quibus saturatus es ? Esurit pauper , esurit di-
ves : saturari quserit pauper, saturari quserit dives. Satu-
ratur pauper de vilibus cibis, saturatur dives de pretiosis
cibis. Saturitas sequalis est possessio una est, quo ambo :

vohmt pervenire sed ille per compendium ille per cir-

; ,

cuitum. Sed mehus, inquis mihi sapiunt apparata pre- ,

tiosa. Vix fastidiosus satiaris. Nescis quomodo sapit, quod

fames accendit. Neque ita hoc dixi, ut divites cogam epu-

hs et cibis pauperum vesci. Utantur divites consuetudine
infirmitatis suae sed doleant ahter se non posse. Mehus
: ,

enim possent, si ahter possent. Si ergo non extolhtur pau-

per de mendicitale 5 tu quare extolieris de infirmitate?
Utere cibis electis, pretiosis, quia sic consuesti, quia non
ahter potes 5
quia si consuetudinem mutes , aegrotas. Con-
ceditur tibi : utere superfluis , da pauperibus necessaria :

utere pretiosis, da pauperibus viha. Expectat a te_, expec-

tas a Deo : expectat ille manum quse facta est secum
expectas tu manum quge fecit te. Sed non solum te fecit,
sed et pauperem tecum. Dedit vobis unam viam istam vi-
tam : invenistis vos comites , unam viam ambulatis : ille

nihil portat , tu nimium oneratus

secum es : ille nihil
portat, tu tecum plus portas quam opus est. Oneratus es
da i]h de eo quod habes et ilhim pascis, etonus minuis.;

XIII. Date ergo pauperibus moneo praecipio

: rogo ,
, ,

jubeo. Quidquid vultisdate pauperibus. Nonenim occul-

tabo Charitati Vestrae ,
quare hunc sermonem necesse
habui vobis promere. Ex quo hic sumus euntes ad eccle-
siam et redeuntes pauperes interpellant nos et dicunt
, , ,

ut dicamus vobis ut ahquid accipiant a vobis. Nos mo-

,

nuerunt loqui vobis : et cum se vident non accipere a vo-

236 S. AUGUSTINI EPTSCOPI

]h3 , inaniter nos arbitrantur laijorare in vobis.Expectanl

Damus quantura habemus, damus si-
aliquid et a nobis.
cut possunms numquid tamen ad eorum necessitatem
:

implendam idonei sumus ? Quia ergo ad eorum necessita-

tem implendam idonei non sumus, vel ad vos legati ipso-
rum sumus. A.udistis laudastis Deo gratias. Semen ac-
, :

cepistis, verba reddidistis. Ldudes istse vestrae gravant nos

potius , et in periculum mittunt : toleramus illas , et tre-

mimus inter illas. Tamen, fratres mei, istae laudes vestrae

folia sunt arborum : fructus quseritur.

SERMO LXir.

De verbis Evangelii Matth. \iii:A^o/i sum digmisut suh

tectum meum intres, etc. Nec non de verbis Apostoh
1 Cor. VIII Si enim quis viderit eum qui Jiahet
:

scientiam in idolio recumbentem , etc.

^

I. AuDivmrs, cum Evangehum legeretur, fidem nos-

tram in humihtate laudari. Ad domum quippe Centurio-
nis cum se promitteret Dominus Jesus iturum, ut puerum
ejus sanaret , ille respondit : « Non sum dignus ut sub
» tectum meum intres : sed tantum dic verbum , et sana-

)) bitur-. )) Dicendose indignum, praestitit dignum, non

in cujus parietes , sed in cujus cor Christus intraret. Ne-
que hoc diceret cura tanta fide et humihtate , nisi illum ,

quem timebat intrare in domum suam , corde gestaret.

Nam non erat magna fehcitas , si Dominus Jesus intraret

in parietes ejus, et non esset in pectore ejus. Magister

quippe humihtatis et verbo et exemplo , discubuit et in

« Alias 6 dc vpvbif Domini. — ' Mattli 7ii), 8.

 SEUMO LXir , DE VERBIS MATTH. VII!. 237
domo cujusdam Pharisa?i siiperhi nomine Simonis ^ Et ,

cum in domo ejus recumberet non erat in corde ejus ubi ,

caput Filius hominis reclinaret.

II. Ita enira quemdam superbum quantum ,
intelligi-
tur ex verbis ipsius Domini , ultro secum ire cupientem a ,

suo discipulatu revocavit : « Sequar te, Domine ait, ,

» quocumque ieris. » Et Dorainus in ejus corde invisibilia

videns : « Vulpes, inquit , foveas habent, et volatilia coeli

» nidos : Filius autem hominis non habet ubi caput suum
» reclinet -. » Hoc est, habitant in te insidise sicut vulpes,
habitat superbia sicut coeli volatiha : Filius autem horai-
nis simplex contra insidias , humilis contra superbiam,
non habet ubi caput suum rechnet. Et ipsa rechnatio
capilis non erectio humiUtatis magistra est. Revocat
, ,

ergo istum ire cupientem trahit alium recusantem. Eo- ,

dem quippe loco ait cuidam « Sequere me. Et ille, Se- :

» quor te, Domine sed sine me primo ire et sepehre

:

» patrem meum. » Pie quidem excusavit et ideo dignior

cujus excusatio removeretur, vocatio firmaretur. Pium

erat quod volebat facere sed docuit Magister quid de- :

beret prseponere. Volebat enim eum esse vivi verbi prae-

dicatorem, ad faciendos victuros. Erant autem alii per ,

quosilla necessitas impleretur. «Sine, inquit, mortuos se-

» pelire mortuos suos. » Infideles cadaver quando sepehunt,
mortui mortuum sepeliunt. Ilhus corpus animam perdi-
dit ;
illorum anima Deum. Sicut enim vita corporis anima
est : sic vita animae Deus. Sicut expirat corpus , cum ani-
mam emittit : ita expirat Deus anima , cum Deum amittit.
amissus, mors animae aniraa emissa, mors corporis. Mors
:

corporis necessaria mors animae voluntaria.

:

Discumbebat ergo Dominus in domo Pharisaei cu-

III.

jusdam superbi. In domo ejus erat, ut dixi; etin pectore

' Luc. vu, 3ti. — 2 Id. IX, 5;, et Matth. vm, 20.
 238 S. AUGUSTINl EPISCOPI

ejus nou erat. In hujus vero Centurionis domum non in-

travit , et pectus possedit. Zacchaeus vero Dominum et
domo suscepit *, et animo. Hujus tamen fides in hurailitate
laudatur. Dixit enim « Non sum dignus, ut sub tectum ,

)) raeum Et Dominus, « Amen dico vobis non

intres. )>
,

)) inveni tantam fidem in Israel secundum carnem. : •»

Nam et iste jam Israelites erat secundum spiritum. Ve-

nerat Dominus ad Israelem carnalem, id est, ad Judaeos,
ibi primum quaerere oves perditas in quo populo et de , ,

quo popuio etiam corpus assumpserat « Non ibi inveni :

)) tantam fidem ipse dicit. Possumus non metiri fidem

, )>

hominura , sicut homines : ille qui interiora cernebat,

ille quem nemo fallebat, perhibuit testimonium cordi ho-
minis , audiens verbahumilitatis, pronuntians sententiam
sanitatis.

IV. Unde autem hoc praesumpsit ? « Et ego, inquit, ho-

» mo sum sub potestate constitutus, habens sub me mili-
)) tes; et dico huic , Vade , et vadit; et alii, Veni, et
)) hoc meo Fac hoc et facit -.
venit; et servo Potestas , ))

sum quibusdam sub rae positis, positus sub potestate

quadam super me. Si ergo ego inquit, homo sub potes- ,

tate, jubendi habeo potestatera^ quid tu possis, cui om-

nes serviunt potestates de Gentibus : erat ? Erat autem iste

quippe centurio. Jam Judaea gens habebat militem Ro-

mani impeiii. Ibi iste militem agebat, quantum agere
centurio poterat; et sub potestate , et habens potestatem ;

subditus obediens, subditos regens. Dominus autem,

(
quod intendat praecipue necessario Charitas Vestra , )
quamvis in populo Judaico esset, jam pronuntiabat Ec-
clesiara toto orbe terrarum futuram in quam erat mis- ,

surus Apostolos ipse a Gentibus non visus et creditus a

: ,

Judaeis visus et occisus. Quomodo enim domura hujus

• Luc. XIX, 6. — 2 Matth. viu, g.
 ,
:

SERMO LXII , DE VERBIS MATTH. VIII. 239

Dominus corpofe non intravit, et ejus tamen fidem atque
ipsam domum absens corpore^ prsesens majestate sana-
vit : sic et idem Dominus in solo Judaeo populo corpore
fuit ; apud alias gentes nec de Virgine natus est, nec pas-
sus est , nec humana pertulit
nec pedibus ambulavit ,

nec divina horum in cseteris genti-

rairabilia fecit. Nihil
hus et tamen de illo impletum est quod dictum erat
:
,

« Populus quem non cognovi, servivit mihi. » Quo-

modo, si non cognovit ? « In auditu auris obedivit mihi ^ »

Judaea gens cognovit , et crucifixit : orbis terrarum audi-
vit , et credidit.
V. Hanc quodam raodo absentiam corporis sui et prsR-
sentiam virtutis suse in omnibus gentibus , etin illa mu-
liere significavit ,
quae fimbriara vestimenti ejus tetigerat,
cura requirit dicens :«Quis me tetigit ?» Tanquam absens,
requirit : tanquam prsesens , sanat. « Turbae te , inquiunt
» Discipuli, comprimunt, et dicis Quis : me tetigit^ ? «Quasi
enim sic arabularet , ut a nullo prorsus corpore tange-
rctur, ita dixit illi Turbse te com-
: « Quis me tetigit ? Et ,

))primnnt. Et tanquam diceret Dominus

» Tangentera :

quaero non prementem. Sic etiam nunc est corpus ejus

,

id est, Ecclesia ejus. Tangit eara fides paucorum, premit

turba multorum.Corpus enim Christi esse Ecclesiam, tan-
quam fihi ejus , audistis : et si vultis , ipsi estis. Aposto-
lus multis locis hoc dicit : « Pro corpore , inquit , ejus
» quae est Ecclesia^. » Et iterura : « Vos autera estis cor-

membra^. » Si ergo corpus

» pus Christi et ejus sumus ,

quod tunc corpus ipsius in turba patiebatur , hoc patitur

Ecclesia ipsius. A turbis premitur : a paucis tangitur. Caro
eam premit , fides tangit. Erigite igitur oculos , obsecro
vos, qui habetis unde videatis. Habetis enim quod videa-
• Psal. xvii, 45. — ' Luc. viii, 45. — ^ Coloss. j, 24. — 4 i Cor,
xii, 27.
240 S. AUGUSTINI EPISCOPI
tis. Erigite ociilos fidei , tangite extremam fimbriam ves-
timenli , sufliciet ad salutem.
VI. Videte quod audistis ex Evangelio tunc futurum ,

nunc praesens est. « ideo, inquit, dico vobis : » propter

laudatam Centurionis fidem , tanquam alienigense carne,
domestici corde. « Propterea , inquit , multi ab Oriente
» et Occidente venient. » Non omnes , sed « raulti : »

tameu ipsi « ab Oriente et Occidente : » istis duabus par-

tibus totus orbis designatur. « Multi ab Oriente et Occi-
» dente venient recumbent cum Abraham, et Isaac
, et
» et Jacob in regno coelorum
, filii autem regni ejicien- :

» tur in tenebras exteriores. Filii autem regni, » Judsei

scilicet. Unde filii regni?Quia Legem acceperunt, ad quos

Propbetae missi sunt, apud quos templum et sacerdotium

fuit, qui celebrabant figuras omnium futurorum. Quarum
enim rerumfigurasceiebraverunt, praesentiam non agno-
verunt. « Filii ergo regni ibunt, inquit , in tenebras exte-
» riores , ibi erit ploratus et stridor dentium ^.» Videmus
Judaeos reprobatos videmus Ghristianos ab Oriente et
,

Occidente vocatos ad quoddam convivium coeleste, ut

recumbant cum Abraham et Isaac et Jacob ubi panis ^

justilia, ubi potus sapientia.

VII. Attendite ergo, fratres : hoc enim egtis, ex hoc
populo estis ,
jam tunc proedicto, nunc praesentato. De
his utique estis ,
qui vocati sunt ab Oriente et Occi-
dente recumbere in regno coelorum non in templo ido- ,

lorum. Estote ergo corpus Christi non pressura corporis ,

Christi-.Habetis vestimenti fimbriam,quam tangatis, ut a

profluvio sanguinis id est, carnahum voluptatum fluxu
,

sanemini. Habetis inquam vestimenti fimbriam quam

_, ,
,

langatis. Vestem putate Apostolos sub textura unitatis ,

adh£erentes lateribus Christi. In his Apostoiis, erat tan-

'
Mattli. vui, II, 12. — » Floius aJ i Cor. viu.
 ,,

SEUMO LXII , DE \ Elims MATXJI. Mll. 211

quam fimbiia minimus et novissimus Paulus : i|)so tli-

cente : « Ego sum rainimus Apostolorum'. » In vesic

novissimum et minimum fimbria est. Fimbria cum con- ,

temptu aspicitur sed cum salute tangitur « Usque ad

; :

))hanc horam et esurimus et sitimus, et nudi sumus, ,

))et colaphizamur^.))Quid tam extremum ? quid tam con-

temptibile ? Tange , si fluxum sanguinis pateris : exiet
virtus de illo cujus vestis est, et sanabit te. Fimbria modo
tangenda proponebatur quando ex eodem Apostolo le- ,

gebatur. « Si enim quis viderit eum, qui habet scientiam

))in idolio recumbentem nonne conscientia ejus, cum ,

)) sit infirma, sedificabitur ad manducandum idolothy ta ?

)) Et peribit infirmus in tua scientia frater, propter quem

)) Christus mortuus est ^ ? » Quomodo putatis decipi posse
simulacris homines, quae a Christianis honorari putant?
Novit , inquit, Deus cor meum. Sed frater tuus non no-
vit cor tuum. Si infirmus es, cave majorem tegritudi-
nem : si firmus es, cura fratris infirmitatem. Qui vident
ista, aedificantur ad alia , ut non tantum ibi manducare ,

sed et sacrificare desiderent. Ecce perit infirmus in tua

scientia frater. Audi,- frater : Si contemnebas infirmum,
etiam fratrem contemnis? Expergiscere. Quid
si in ipsum

Christum peccas? Ajtende enim quod nullo pacto possis

contemnere. « Sic autem inquit, peccantes in fi-atres ,

)) et percutientes conscientiam eorum infirmam, in Chris-

))tum peccatis*. Eant nunc, qui ista contemnunt, et
))

recumbant in idolio nonne erunt prementes non lan- :

,

gentes? Et cum recubuerint in idoho, veniant et impleant

ecclesiam 5 non salutem accepturi sed pressuram facturi. ,

VIII. Sed timeo, inquies, ne offendam majorem. Time

prorsus, ne offendas majorem non offendis Deum. ; et

Qui enim times , ne offendas majorem vide ne forte sit ,

'
I Cor. XV, 9. — ' Id. IV, II. — 3 1^1 VIII, 10, 11; — 4 Ibid. 12.

cxxv. 10
 ,

242 s. AtJGUSTiKi Eriscopi

major islo ,
quem times offeudere. Majorem certe iioli
offendere. Haec tibi regida proponitur. Nonne manifestum
est , eum minime ofTendendum ,
qui major est caeteris ^
?

Discute nunc majores tuos. Primi tibi sinit pater et ma-

ter : si recte educantes , si in Christum nutrientes •, au-
diendi in omnibus , obtemperandura eis in omni jussione j

contra majorera nihil jubeant, et serviatur ilhs. Quis est,

inquis, major eo quime generavit? Ille qui te ipsum crea-
vit. Generat enim horao, creat Deus. Unde generat homo,
nescit : quid generaturus sit , nescit. liie qui te vidit ut
facerel , antequam esset quem fecit , certe rnajor est pa-
tre tuo. Major sit patria etipsis parentibus tuis : ut quid-
quid jusserint parentes contra patriam, i\on audiantur.
Et quidquid jusserit patria contra Deum non audiatur. ,

Si enim sanari vis si post fluxum sanguinis, si post duo- ,

decim annos in iiio morbo, si post consumpta omnia in me-

dicis 5 et non recepta sanitate aliquando vis sana fieri , o
muiier, quam aiioquor in typo Ecciesiae, jubet iliud pa-
ter tibi Do-
tuus^ et iliud jubet popuius tuus. Sed dicit
minus tuus populum
: tuum domum
« Obiiviscere
et
))patris tui. » Quo bono ? quo fructu ? qua mercede?
u Quoniam concupivit, inquit, rex decorem tuum '. »

Concupivit quod fecit quoniam ut puicliram faceret :

foedam amavit. Pro sanguinem fudit fi

infideli et foeda ,
-

deiem ac pulchram reddidit, dona sua in te amavit. Quid

enim sponso tuo contulisti ? Quid in dotem a priore patre
et priore popuio accepisti? Nomie iuxurias et pannos pec-
catorum? Abjecit pannos tuos, discidit ciiicium tuura ;
misertus est, ut ornaret^ ornavit, ut amaret.
IX. Quid piura, fratres ? Christiani audistis, quia « Pec-
)) cantes in fratres , et percutientes conscientiam eorum
)) infirmam, in Christura peccatis. )> Nolite contemnere,
' Floius ad Coloss. lu. — ' Psal. xliv, ij.
 SERMO LXII , DE VERBIS MATTH. VIII. 243
si non vultis deleri Qnandiu conamur lu-
de iiJjro vitce.

culenler et delectabiiiter vobis dicere, quoddolor noster

cogit quomodocumque dicere, e,t tacere non permittit?
Quicumque voluerint ista conteranere, in Christum pec-
cant, videant quid agant. Paganos reliquos colligi volu-
mus , lapides estis in via^ venire volentes ofTendunt, et
redeunt. Dicunt enim in cordibus suis Quare nos relin- :

quamus nobiscum colunt? Absit

deos, quosChristiani ipsi
a me, inqui,t, ut ego deos Gentium colam. Novi, intelhgo,
eredo. Quid fiacis de conscientia infirmi quam percutis ? ,

Quid facis de pretio, si contemnis quod emptum est? Vide

quanti emptura cst. « Peribit, inquit intirmus in tua ,

» scientia : » quam te dicis habere , ut scias quia nihil est

idolum , et animo cogites Deum , et sic recumbas in
idoho. In hac scientia perit infirmus. Et ne contemnas
infirmum, addidit: u Propter quera Christus mortuus
» est. Quem vis contemnere, pretiura ipsius atteiide,
))

et cum morte Christi totum mundum appende. Et nead-

huc putares te in infirmum peccare, et leve duceres pec-
catum ac parvi penderes,(( In Christum, inquit, peccatis.»
Solenteniin homines dicere In hominem pecco, numquid :

in Deurn ? Nega Christum Deura. Audes negare Christum

Deum? An aliud, inidolio cum recumberes, didicisti? Non
admittit istam doctrinam Christi doctrina. Quaero ubididi-
ceris, non esse Christum Deum. Pagani hoc solent dicere.
Vides quoniam corrum-
Vides quid faciunt raensas malae ? ((

» punt mores bonos colioquia mala ? » Tu ibi de Evangelio *

loqui non potes, et de idohs Iqquentes audis. Araittis ibi

quod Christus Deus est et quod ibi bibis, in Ecclesia vo-
:

piis. Forte hic audes loqui, forte inter turbas audes mur-
murare. Nuraquid Christus non homo fiiit? Nonne cruci-
lixus est? A Paganis hoc didicisli, salutem perdidisti,
' 1 Gor. XV, 33.

16.
 ;

244 s. AUGDSTiwi Eristori

limbriam iion leligisti. Tange et in hoc fimbriam , rccipe
salutem. Sicut eam te tangere docuimus in eo quod scrip-
tum est : « Qui viderit fratrem in idolio recumbentem ^ » :

tange illam et de Divinitate Christi. De Judseis dicebat

eadem fimbria « Quorum patres et ex quibus Christus
: ,

» secundum carnem qui est super omnia Deus benedic- ,

» tus in ssecula^. » Ecce in quem verum Deum peccas^

dum discumbis apud deos falsos.

X. Non est, inquit Deus quia genium est Carthagi- ,
5

nis. Quasi si Mars aut Mercurius esset, Deus esset. Sed

quomodo ab ipsis habeatur, attende-, non quid sit. Nam

et ego tecum scio quia lapis est. Si genium ornamentum
,

est aliquod •, bene vivant, et ipsierunt

cives Carthaginis
genium Carthaginis. autem genium daemonium est, Si

audisti et ibi « Quae immoiant Gentes

: daemonibus im- ,

» molant et non Deo , nolo vos socios fieri doemonio- :

» rum ^. Novimus quia non est Deus-, utinam etipsi sic

))

norint sed propt^r eos qui hoc non norunt infirmos^ non
:

debet percuti conscientia ipsorum. Hoc monet Apostolus.

Nam et illi quod numen habeantet pro numineaccipiant
illam statuam ara testatur. Quid ilhc facit ara si ilhid
, ,

non habetur pro numine ? Nemo mihi dicat Non est nu- :

men non est Deus. Jam dixi Utinam sic ipsi norint hoc,
, ,

quomodc novimus omnes nos. Sed quid habeant pro ,

qua re habeant, quid ibi faciant , ara Con-

illa testatur.

vicit omnium colentium mentes , non convincat recum-

bentes.
XT. Sed non premant Christiani si premunt Pagani. ,

Corpus Christi est. Nonne hoc dicebamus^ quia corpus

Christi premebatur, et non tangebatur .^ Tolerabat ille

prementes, qurerebat tangentcs. Atque utinam , fratres,

a Paganis prematur corpus Christi , a quibus premi solet

'
I Cor. viii, 10. — 2 Rom. ix, 5. — ^ i Cor. x, 20.
 SERMO LXII , nE VERBIS MATTH. VIII. 245
Ghristlani non premant corpiis Christi. Fratres, ad nos per-
tinet vobis dicere, ad nos pertinet Christianis ioqui. « Quid
)) enim mihi de his qui foris sunt judicare ^
? )) ipse Apos-
tolus ait. IUos aliter alloquimur, tanquam infirmos. Blan-
diendum est illis , ut audiant veritatem : in vobis secanda
putredo est. Si quaeritis unde vincantur Pagani , unde
illuminentur unde ad salutem vocentur
, : deserite so-
lemnitates eorum deserite nugas ipsorum , : et si non con-
sentiunt veritati nostrae. erubescant paucitati suoe.
XII. Bonus si fuerit qui tibi praeest, nutritor tuus est :

malas si fuerit , tentaLor tuus est. Et nutrimenta libenter .

accipe, et in tentatione approbare. Esto aurura. Attende

mundum istum tanquam fornacem aurificis : in uno an-
gusto loco tria sunt , aurum ,
palea , ignis. Ad illaduo
ignis apponitur ,
palea uritur, aurum purgatur. Cessit
nescio quis minis, et adductus est ad idolium : vae mihi,
(juia paleam plango, cinerem video. AHus non cessitmi-
nis, non cessit terroribus 5 adductus ad judicem, stetit in
confessione sua, non est flexus ad idolium quid facit :

tlamma ? Nonne aurum purgat? State in Domino, fratres :

potentior est qui vocavit vos. Minas irapiorum ne timue-

ritis. Inimicos patimini : habetis pro quibus oretis : pror-
sus non vos terreant. Haec est sanitas, haurite hinc in
isto convivio : hic bibite, unde satiemini non iliic, unde ,

insaniatis. State in Domino. Argentei estis, aurum eritis.

Ista similitudo non a nobis est , de divina Scriptura est.

Legistis, audistis : « Sicut aurum in fornace probavit iiios;

» et sicut hoiocausti hostiam accepit illos ^. )) Ecce quid
eritis ad thesauros Dei. Estote divites de Deo : non eum
facturi divitem. , sed de illo futuri divites. Impleat vos ,

aiiud non admittatis ad cor vestrum.

XIII. Numquid in superbiam vos erigimus, aut dicimus
' I Cov. V, 17, — 2 Sap. lu, 6.
 ,

246 S. AU(iUSTINI EPISCOPI

vobis ut adversus potestates ordinatas contemptores sitis ?

Non hoc diciraus. Qui et hinc aegrotatis , tangite et hinc

fimbriam illam vestimenti. Ipse dicit Apostolus : Omnis«

M anima potestatibus sublimioribus subdita sit non est

5

)) enim potestas nisi a Deo. Quse autem sunt, a Deo ordi-

)) natse sunt.Qui autem resistit potestati, Dei ordinationi re-
))sistit*.)) Sed quid, si illud jubeat, quod non debes facere?

Hic sane contemne potestatem timendo potestatem. Ipsos ,

humanarum rerum gradus advertite. Si aliquid jusserit

curator, nonne faciendum cst.^ Tamen si contra procon-
sulem jubeat non utique conterrinis potestatem sed eli-
, ,

gis majori servire. Nec hinc debet minor irasci si major ,

prfelatus est. Rursum si aliquid ipse proconsul jubeat, et

aliud jubeatimperator, numquiddubitatur isto contempto
illi esse serviendum? Ergo si aliud imperator, et aUud
Deus, quid judicatis? Solvetributum, estomihi in obse-
quium. Recte, sed non in idoHo. In idoho prohibet. Quis
prohibet? Major potestas. Da veniam : tu carcerem , ille

gehennam minatur. Hinc jam tibi assumenda est fides tua

tanquam scutum, in quo possis omnia ignita jacula inimici
extinguere'.
XIY. Sed insidiatur contra te potens, et molitur con-
tra te potens : acuit novaculam unde capillos radat , non
unde caput incidat. Quod dixi, modo audistis in Psalmo :

K Sicut novacula acuta dolum^. » Quare dolum

fecisti

poteritis mali novaculae comparavit? Quia non admittitur,

nisi ad superflua nostra. Sicut capilH in corpore nostro
tanquam superflui videntur, et sine detrimento carnis
raduntur : sic quidquid potest tibi facere iratus potens

inter superflua tua numera. TolHt paupertatem tuani :

numquid tollit divitiastuas ? Paupertas tua , divitiae tuse

in corde tuo. Superflua tua potuit tollere , damno potuit
' Roiu. xm, 1,2. — ' Eplie?. vi, 16. — ^ p^^\ ^^ ^
 ,

SERMO LXII , DE VERBlS MATTH. VIII. 247

aOicere, permissus et usque ad laedendum corpus. Etiam
ista vita , cogitantibus aliam vitara 5 ista, inquara, vita
inter superflua deputanda est. Nam et Martyres conterap-
serunt illara. Non vitara perdiderunt, sed vitam acqui-
sierunt.
XV. Certi estote , fratres, inimicos non admitti adver-
sus fideles , nisi quantum prodest tentandis et probandis
fidelibus. Certi estote , fratres, nerao aliud dicat. Omnem
curam vestrara super Dorainura mittite ,
prorsus vos ipsos
totos projicite in illum. Non se subducit , ut cadatis. Ille
qui nos creavit , et de ipsis capillis nostris securitatera
nobis dedit. « Amen dico vobis , inquit , et capilli capitis
)) vestri omnes numerati sunt*. )> Capilli nostri nuraerati
sunt Deo : quanto raagis mores nostri , cui sic noti sunt
capilli nostri ? Videte ,
quia minima nostra non contemnit
Deus. Nam si contemneret, nec crearet. Nam et capillos

nostros ipse utique creavit, et numeratos habet. Sed modo

cum sint , Et hinc audi vocem
inquis , forte peribunt.
ejus « Amen dico vobis
: capillus capitis vestri non pe- ,

)) ribit -. » Quid times hominera o horao in sinu Dei po- ,

situs. Tu de iUius sinu noH cadere quidquid ibi passus :

fueris ad salutem valebit,

, non ad perniciera. Laniatus
membrorura Martyres pertulerunt et tiraent Christiani ,

injurias teraporum Christianorum? Qui tibi facit injuriara

modo tiraens facit. Non dicit apette Veni ad idolum
, :
5

non dicit aperte Veni ad aras meas, ibi convivare. Et si:

dixerit et nolueris hoc conqueratur hoc in postulatio-

, , ,

nem hoc in querimoniara deponat Noluit venire ad aras

, :

raeas noluit venire ad templum quod veneror. Hoc di-

,

cat. Non audet dicere sed alia machinatur dolose. Para :

capillos novaculam acuit ablaturus est superflua tua

, :

rasurus quidquid relictitrus es. ToUat quidquid permane-

' MafHi. x, 3o. — ' Lvic. xh, i8.
 ,

248 S. AUGUSTINI EPISCOPI

hit , si potest. Quid lulit poteiis nocens? Quid niagnum
tulit? Quod lur, quod effractor; ut multum saevial, quod
latro. Si et ad ipsum corpus occidendum permissus fue-
rit, quid.tollit nisi quod latro ? Honoravi, cum dixi, Jatro.

Nam qualiscumque latro, homo quod est. Quod febris ,

scorpius,quod fungus malus. Ista tota potentia saevien-

tium est facere quod fungus. Manducant homines fun-
,

gum malum, et moriuntur. Ecce in qua fragilitate est vita

humana quatn quandoque rehcturus es, noli pro illa sic
:

pugnare, ut tu relinquaris.
XVI. Vita nostra Christus est : Christum attende. Pati
venit , sed et glorificari : contemni , sed etiam exaltari :

mori , sed etiam resurgere. Opus te terret , mercedem

vide. Quare vis pervenire delicatus ad eam rem, adquam
iion perducit nisi labor? Sed times ne perdas argentum
tuum, quia ad argentum tuum cum magno labore perve-
nisti. Siad argentum quod quandoque vei moriens amis-
surus es, non pervenisti sine labore ad vitam aeternam 5

sine labore vis pervenire ? Charior sit tibi illa , ad quam

post omnes labores sic pervenies,ut nunquam amittas. Si
hoc tibi charum est, ad quod post omnes labores sic per-
venisti, ut ahquando amissurus sis quanto magisilla per- ;

petua desiderare debemus?

XVII. Verbis ipsorum ne credatis nec limeatis. Hostes ,

iios dicunt idolorum suorum. Sic praestet Deus , et det

omnia iri potestate, quomodo dedit quod fractum est.
Hoc enim dicimus Charitati Vestrae, ne faciatis ista
quando in potestate vestra non est, ut faciatis illud. Pra-
vorum hominum est furiosorum Circumcelhonum et
, ,

ubi potestatem non habent saevire et velle mori prope- ,

rant sine causa. Audistis quae vobis legimus omnes qui ,

nuper in Mappahbus affuistis(-2).« Cum data vobis fuerit

» terra in potestatem prius ait , in potestatem , et sic
, (
 SRP.MO LXTT , T)F. vrinBis matth, vitt. 249
» (JlxiL quse facienda sunt : ) aras eorum, inquit, desLrue-
» tis , lucos eorum comminuetis , et oranes titulos eorum
)) confringetis^ » Cum acceperitis potestatem , hoc fa-
cite. Ubi nobis non est data potestas , non faciraus : ubi
data est, non prsetermittimus. Multi Pagani habent istas

abominationes numquid accedimus, et con-

in fundis suis :

fringimus ? Prius enim agimus ut idola in eorum corde ,

frangamus. Quando Christiani et ipsi facti fuerint, aut invi-

tantnosad tam bonum opus, aut prseveniunt nos. Modo
orandum est pro illis, non irascendum illis. Si movet dolor
raagnus, adversura Ghristianos movet , adversum fratres

nostros raovet, qui sic volunt intrare in Ecclesiara, ut hic

corpushabeant, alibi cor". Totura intusesse debet. Si intus

cst quod videt horao, quare foris est quod videt Deus ?
XVIII. Sciatis autem, charissimi murraura illorura ,

conjungere se cum hsereticis, cum Judaeis. Hseretici , Ju-

daei et Pagani unitatera fecerunt contra unitatem. Quia

contigit, ut in aliquilms locis discipUnam acciperent Ju-

dsei propter improbitates suas : criminantur, et suspi-
cantur , autfingunt, quia talia de illis semper quicramus.
Quia contigit , ut ahcubi haeretici prenas darent legibus
pro irapietate et furore violentiarum suarum : jara dicunt
nos per omnia quaerere aliquara incoraraoditatera ipsorum
ad perniciera. Rursus quia contra Paganos placuit ut le-
ges ferrentur : imo proPaganis, si sapiant. ( Sicut enim
pueris insensatis ad lutum ludenlibus, et manus inqui-
nantibus, paedagogus cum venit severus , lutura de raanu
excutit , codicem porrigit : ita voluit Deus per principes
subditossibi terrere corda insensata puerilia, ut abjiciant
ilutura de nianibus , et aliquid utile faciant. Quid est utile
de manibus? « Frange esurienti panem tuum, et egcnum
• Deut, VII, I, et xii, g.
250 S. AXJGUSTINI EPISCOPI

» sine tecto induc in domum tuam ^ » Et tamen pueri

evadunt ab oculispsedagogi, et redeuntad lutum furtim;
et quando inveniuntur, abscondunt manus, ne videan-
tur. Quia ergo voluit Deus, putant nos ubicumque quae-
)

rere idola quae cum invenerimus in omnibus locis fran-

5
,

gere. Quare?Non ante nos sunt loca, in quibus sunt ?

Aut vere ignoramus ubi sint ista ? Et tamen non facimus :

quia non dedit in potestatem Deus. Quando dat Deus in.

potestatem ? Quando Christianus erit cujus res est. Modo
factum voluit cujus res est. Si nollet ipsum locum dare
Ecclesise , et tantum juberet in re sua non esse idola ;
puto
quia debuit summa devotione fieri , ut a Christianis ad-
juvaretur absens christiana anima, quse in terra vult Deo
gratias agere, non vult ibi aliquid esse in contumeliam
Dei. Huc accedit ,
quia Ecclesiae dedit ipsa loca. Et in re
Ecclesise idola futura erant? Fratres, ecce quid displicet
Paganis. Parum est illis quia de villis ipsorum non illa

tollimus , non illa frangimus : et in nostris volunt ea ser-

vari. Contra idola praedicamus, de cordibus illa tollimus :

sumus persecutores idolorum profitemur. Numquid ser- :

vatores? Non facio ubi non possum^ non facio ubi con-
queritur dominus rei ubi autem vult fieri et gratias
: ,

agitj reus ero, si non fecero.

' IsaT. i.vm, 7.

 SERMO LXIir , DE VERBIS MATTH. VIII. 251

SERMO LXIII \

De verbis Evangelii Matth. vin : Et ascendente eo in

no{>iculam, etc.

I. De lectione recentissima sancti Evangelii, donante

Domino , alloquor vos, et in illo exhortor, ut contra tem-
pestates et fluctus saeculi hujus non dormiat fides in cor-
dibus vestris. Non enim revera Dominus Christus mortem
habuit in potestate, somnum non habuit in potestate, et
forte omnipotentera navigantem somnus pressit invitum.
Hoc si credideritis, dormit in vobis si autemin vobis vigi- :

lat Christus, vigilat fidcs vestra. Apostolus dicit « Ha- :

)) bitare Christum per fidem in cordibus vestris-. Ergo ))

et somnus Christi signum est sacramenti. Navigantes sunt

animre in ligno sseculum transeuntes. Etiam navis illa Ec-
clesiam figurabat. Et singuli quippe templa sunt Dei, et
unusquisque in corde suo navigat : nec facit naufragium,
si bona cogitat.
II. Audisti convitium , ventus est ; iratus es, fluctus
est. Vento igitur flante , fluctu surgente ,
periclitatur na-
vis, periclitatur cor tuum, fluctuatcor tuum. Audito con-
vitio vindicari desideras : malo
et ecce vindicatus es, et
alieno cedens^, fecisti naufragium. Et quare hoc? Quia
dormit in te Christus. Quid est, dormit in te Christus?
Oblitus es Christum Excita ergo Ghristum recordare
: ,

Christum, evigilet in te Christus : considera illum. Quid

' Alias 3 inter adJitos a Paiisiensibus. — ' Eplies. m, 17. — 3 fnrte
saudens.
 ,,

252 S. AITGUSTINI EPISCOPI

volebas? Vindicari. Excidit tiln, quia ipse cum crucifigc-

retur, dixit : « Pater, ignosceillis, quianescitint quid fa-
» ciunt ^ ? » Qui dormiebat in corde tuo , noluit vindicari.
Excita illum, recole illum. Memoria ipsius, verbum ip-
sius : memoria ipsius, jussio ipsius. Et dices apud te, si
vigilatin te Christus : Qualisegohomo, qui volo vindicari?
Qui sum ego ,
qui in hominem exero comrainationes?
Morior forte antequam vindicer. Et cum anhelans ira in-

flamraatus , et sitiens vindictam , exiero de corpore , non

me suscipit ille qui noluit vindicari : non me suscipit ille
qui dixit : « Date, et dabitur vobis ; dimittite, et dimit-
» tetur vobis -.» Ergo compescam me ab iracundia mea, et
redibo ad quietem cordis mei. Imperavit Christus mari
facta est tranquillitas.
III. Quod autem dixi ad iracundiam, hoc tenete regu-
lariter in omnibus tentationibus vestris.Nata esttentatio,
ventus est : turbatus es, fluctus est. Excita Ghristum
loquatur tecum. « Quis est hic ,
quando et venti et mare
» obediunt ei ^ ? » Quis est hic, cui obaudit mare ? « Ipsius
» est mare, ct ipse fecit iflud^. Omnia per ipsum facta
» sunt ^. » Magis imitare ventos et mare : obtempera
Creatori. Sub jussione Christi mare audit, et tu surdus es?
Mare audit , et venlus cessat , et tu sulUas? Quid? Dico ,

facio, fingo : quid est aliud nisi sufllare, et sub verbo

Christi nofle cessare ? Non vos vincat fluctus in perturba-
lione cordis vestri. Sed tamen quia homines sumus, si

ventus impulerit , si atrectum animae nostrae moverit, non

desperemus : Ghristum excitemus , ut in tranquillo iiavi-
gemus, et ad patriam veniaraus. Gonversi ad Dorai-
nura, etc.

• Luc. xxm, 34.— ' Itl. VI, 37, 38.— 3 Matlli. viii, 27. — 4 Psal. xciv, 5.
— ^ Joan. I, 3.
 ,

3ERMO LXIV , VE VErvBlS MAlTH. X. 253

«*VVVVVVVVVVV\»*V»VVVVVVVVVVV\VVVVVVVVV»/VVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVV»**V*IVV\VVV\VVVV

SERMO LXIV^

De verbis Evangelii Matth. x : Ecce ego mitto vos sicut

oi^es in medio luporum j etc.

Habitus in solemnitate Martyrum.

I. fratres cum sanctum Evangelium legere-

AuDisTis , ,

lur ,
quemadmodum Dominus noster Jesus Christus dis-
cipUna sua Martyres suos corroboraverit dicens : « Ecce
» ego mitto vos sicut oves in medio luporum -. » Consi-
derate, fratres mei ,
quid faciat. Si unus lupus inter mul-
tasoves veniat, quantacumque sint ovium millia, uno lupo
inmedio turbabuntur et si non omnes laniantur, omnes
:

tamen terrentur. Qualis ergo erat ista ratio quale consi- ,

lium ,
qualis potestas , nec lupum ad oves admittere, sed
in lupos oves mittere? « Mitto , inquit , vos sicut oves in
» medio luporum » non ad limites luporum sed « In
: ,

» medio luporum. » Erat ergo luporum agmen_, oves

paucae. Cum enim multi lupi occiderent paucas oves, con-

versi sunt lupi , et facti sunt oves.
Audiamus ergo quid monuit (3), qui coronas pro-
II.

misit et agonem praemisit

, et qui expectat ^ certantes ,
,

adjuvat laborantes. Cujusmodi certamen indixit ?«Estote,

» inquit , astuti ut serpentes , et simplices sicut colum-
» boe*. » Hoc qui intellexerit et tenuerit, securus mori-
tur ,
quia non morietur. Nemo enim debet securus mori
' AHas de Diversis iig. — ' MaUb. x, 16. — ' Expectat pro spcctal. —
4 Matth. X, i6.
 »

254 S. ALGUSTIIVI EPISCOPI

nisi qui se noverit sic moriturum ut , raors in ilio moria-

tur , vita coronetur ?

Quapropter, cliarissimi exponendum est vobis,

III. ,

quamvis hinc jam saepius dixerimus, quid sit esse simpli-

ces ut colurabae, astuti ut serpentes. Si jam simplicitas
columbaruraindicta est nobis, astutia serpentis quid facit

in columbse &implicitate ? Arao in columba quod fel non

habet limeo in serpente quod veuenum habet. Noh ex
:

omni parte horrere serpentem habet quod oderis, habet :

quod imiteris. Serpens enim cum fuerit senectute praegra-

vatus et senserit pondus vetustatis
, coarctat se per ca- ,

vernara , et deponit tunicam veterem , ut novus ex,ultet.

Imitare iilum, Christiane, qui audis Christum dicentem :

« Intrate per angustara portam^

Et Paulus apostoius »

tibi dicit : « Exuite vos veterem horainem cum actibus

)) suis , et induite novura -. » Habes ergo quod imiteris in
serpente. Noii raori pro vetustate, sed pro veritate. Qui
raoritur pro coramodo temporali pro vetustate moriiur. ,

Cum autem exutus fueris orani ista vetustate iraitatus es ,

astutiara serpentis. Iraitare iJlura et in hoc serva caput :

tuura. Quid est serva caput tuum? Tene apud te Chris-

,

tum. Si forte aliquis vestrum advertit aliquando xum ,

voiuerit colubrum occidere, quomodo pro capite suo to-

tura corpus objicit ictibus ferientis. Iliud in se feriri non
vult ubi se novit vitara habere. Et Christus vita nostra
,

est. Ipse enim dixit « Ego sum via, et veritas, et vita^.

:

Audi et Apostolum « Caput viri Christus est *.» Qui ergo

:

Cliristum servat in se , caput suum servat pro se.

IV. Jamvero quid opus est coramendare multis verbis
simplicitatera columbarum ? Cavenda enim erant venena
serpentis ^ ibi imitatio perichtabatur ibi erat quod tirac- ,

' Matlh. vii, i3. — » Coloss. m, 9, et Ephes. 11, 22 et 24. — ^ Joan.

XIV, 6. — 4 I Cor. XI, 3.
 :

SERMO LXIV , DE VEIIBIS MATTH. X. 255

letiir : columbam vero securus imitare. Attende colum-
J)as in societate gaudere : ubique simiil volant^ simul
pascuntur, nolunt esse solae, communione gaiident, cha-
ritatem servant gemitibus amoris murmurant osculis
, 5

lilios generant. Nam quando columbae quod plerumque ,

advertimus inter se rixantur de cellulis suis, quodam

,

raodo pacata contentio est. Numquid quia rixantur , se-

parantur.'* Simul volant, simul pascuniur, et ipsa inter se

pacata est rixa. Videte rixam columbarum. Apostolus dicit

« Si quis verbo nostro non obaudit per epistolam , hunc
)) notate , et nolite commisceri cum eo ^ » Ecce rixa sed :

attende quoniam columbarum rixa est, non luporum.

Continuo subjecit « Et non ut inimicum existimetis, sed
:

)) corripite ut fratrem^.)) Columba amat et quando rixa-

tur lupus odit et quando blanditur. Columbarum ergo
:

simplicitatem habentes , et astutiam serpentum, solemnia

Martyrum celebrate in sobrietate mentis, non in ebrietate
ventris Deo laudes dicite. Ipse est enim Dominus Deus
,

noster, qui Martyrum Deus ipse coronator noster. Si ;

bene luctati fueriraus coronamur ab eo qui coronavit ,

,

cos quos imitari concupiscimus.

T
2 Thess. m, 14. — ' Ibid. i5.
 ,

256 b. AUGDsiiM Eristori

t.'\'VVVIAa/%-\V\'\V'VVV^%/VV%^Vfc^VVMV%/V\'V\/%%A/V¥\<VVV%'%fVVt<Vt/\^%'VV%V\^^

SERMO LXIV^

])e verbis Evangelii Matth. x : ISolite timete eos qid

corpus occidiint , etc.
j

Habitus in solemnitate Martyrum.

I. Admonent nos Eloquia divina, quae lecta sunt , ti-

raendo non timere, et non timendo timere. Advertistis

cum sanctum Evangelium legeretur , Dominum Deum
nostrum antequam pro nobis moreretur firmos nos esse ,

voluisse sed admonendo ne timeremus, etadmonendo

:

ut timeremus. Ait enim : « Nolite timere eos qui corpus

» occidunt, animam autem non possunt occidere. » Ecce
ubi monuit ne timeremus. Videte ubi monuerit ut time-
reraus. « Sed eum , inquit , tiraete, qui potestatem habet
» et corpus et animam occidere in gehenna^^.wErgo timea-
mus non timeamus. Timor videtur ad ignaviam perti-
, ut
nere timor infirmorum videtur esse, non fortiym. Sed
:

videte quid ait Scriptura « Timor Domini spes fortitu-

:

» dinis^. » Timeamus, ne timeamus hoc est, prudenter :

timeamus, neinaniter timeamus. Martyres sancti, propter

quoram solemnitatera hoc ex Evangelio recitatum est,
tiraendo non timuerunt : quia Deum timendo, homines
contempserunt.
II. Quid enim ab hominibus homini metuendum est?

Et quid est unde alterum terreat, homo hominem ? Ter-

' Alias i3 inter addilos a Paiisiensibus, — > Matlh. s, 28. — ^ Piov.
XIV, 26.
 SEKMO LXV, DE VERBIS MAXTH . X. 257
ret, etdicit : Occido te : etnon timet, ne cum minatur,
prius moriatur. Occido , inquit. Quis dicit ? cui diciL?
Duos audio unura terrentem, alterum metuentem quo-
: :

rum unus est potens, alter infirmus, sed arabo mortales.

Quid se ergo extenditin honore inflatior potestas, in carne
aequalis infirraitas ? Securus minetur mortem , qui non
timet mortem. Si vero unde terret, timet attendatse, ,

et ei cui minatur comparet se.Inveniat in eo cui minatur,

parem conditionem ; et a Domino simul cura illo petat
miserationem. Homo est enim, et homini minatur, crea-
tura creaturse : sed una intlata sub Creatore, altera fu-
giens ad Greatorem.
III. Dicat ergo fortissimus 3Iartyr, stans homo ante ho-
minem Non : timeo, quia timeo. Tu quod minaris, si ille

nolit, non quod autem ille minatur, ut faciat a

facis :

nullo impeditur. Deinde tu quod minaris, et si permiite-

ris, quid facis? Usque ad carnem saevis, anima tuta est.

Non occides quod non vides : visibilis visibilem terres.

Haberaus ambo invisibilem Creatorem, quem simul timere
debeamus qui horainera ipsum ex visibili et invisibili
;

creavit : visibilem de terra fecit, invisibiiem ftatu suo

animavit. Substanlia ergo invisibiiis, hoc est, anima qua3
jacentem terram erexit de terra, non timet cum perculis
terram. Potes ferire habitaculum, numquid habitatorem?
Fugit percusso vinculo coUigatus, et erit in occulto coro-
natus. Quid ergo minaris, qui animae nihil facere potes?

Per meritura ejus cui facere nihil potes , resurget cui fa-
cere abquid potes. Per meritum enim animae resurget et
caro : et habitatori reddetur, jara non ruitura, sed man-
sura. Ecce, ( verba Martyris dico, ) ecce nec propter ipsara
carnera meam timeo comminantem. Garo mea subja-
cet sed etiam capiJh capitis numerati surit
potestati :

Creatori. Quid timco ne carnem perdam , qiii nec ca-

.x'^v 17
 , ;

258 S. AUGUSTIKI EPISCOPI

pillum perdo ? Quomodo non attendit carnem meam cui ,

sic nola sunt viliamea? Ipsum corpus quod percuti et

occidi potest, ad tempus cinis erit in ceternum immor- ,

tale erit. Sed cui hoc? Cui reddetur corpus ad vitam

seternam etiam occisum ,
peremptum , dissipatum ? cui
reddetur? Ei qui non timuit ponere animam suam , cum
non timet ne occidatur caro sua.
IV. Etenim fratres anima immortalis perhibetur et
, , ,

est immortahs secundum quemdam modum suum quia :

est quaedam vita quae potest praesentia sua carnera vivi-

,

ficare. Per animam quippe caro vivit. Haec vita mori non

potest et ideo anima immortahs est. Quare ergo dixi

: :

Secundum suum modum? Audite quare. Quoniam est

qusedam immortahtas vera, immortahtas quse est omni-
moda incommutabihtas de qua dicit Apostohis loquens :

de Deo « Qui solus habet immortahtatem et hacem ha-

: ,

» bitat inaccessibilem j
quam nemo hominum vidit , sed
» nec videre potest : cui est honor et gloria in ssecula

)) saeculorum. Amen. » Si ergo Deus sohis habet immor-

talitatem , certe anima mortahs est. Ecce quare dixi im-
mortalem esse animam secundum modum suum. Nara
potest et mori. Intelhgat Charitas Vestra, et nulla quses-
tio remanebit. Audeo dicere , anima potest mori ,
potest
occidi. Certe immortahs im- est. Ecce audeo dicere, et
mortahs est , quoniam est
et potest occidi : et ideo dixi ,

quaedam immortahtas, hoc est omnimodaincommutabih-

tas quam solus Deus habet de quo dictum est « Qui
,
, :

» solus habet immortahtatem.» Nam si anima non potest

occidi quoraodo dixit ipse Dominus cum terreret nos

,
:

« Eura timete, qui potestatem habet et corpus et animam j

» occidere in s;ehenna ? » i

V. Adhuc confirmavi, non solvi quaestionem. Probavi

quia potcst anima occidi Conlraditi Evangelio non po-

,.
 ;

SERMO LXV, DE VERBIS MATTH. X. 259

test, nisiab anima impia. Ecce mihi occurrit et hic, et
venit inmentem quod dicam.Contradici non potest vitse,
nisi ab anima mortua. Evangelium vita est impielas et ,

infidehtas mors animse Ecce potest mori et immor-

est. ,

talis est. Quomodo ergo immortalis est ? Quia semper ali-

qua vita est,quae in illa nunquam extinguitur. Quomodo
moritur .? Non ut non sit vita, sed amittendo vitam. Ete-
nim anima et vita est alicui rei, et habet etiam ipsa vitam
suam. Ordinem attende creaturarum. Vita corporis anima
est : vita animae Deus est. Sicut adest vita corpori, id est,
anima , ne moriatur corpus : sic debet adesse vita animse,
hoc est, Deus ,
ne moriatur anima. Corpus quomodo mo-
ritur ? Anima deserente. Anima inquam , , deserente mo-
ritur corpus : et jacet cadaver paulo ante appetibile, modo
aspernabile. Insunt membra , ocuh^ aures : sed hse fe-
nestrae sunt domus, habitator abscessit. Qui plangit mor-
tuum , ad fenestras habitacuh frustra clamat non est :

intus qui audiat. Quanta dicil plangentis aflectus, quanta

enumerat ,
quanta commemorat et per quantam ut ita ;
,

dixerim, doloris insaniam quasi cum sentiente loquitur,

ffl icum loquatur cum absente.? Enumerat mores , enumerat
indicia benevolentiae circa se. Tu es qui mihi illud dedisti
illud et illud praestitisti : tu es qui sic et sic me dilexisti.
Si attendas , si intelligas , si insaniam doloris premas , qui
te dilexit abscessit : frustra te domus patitur pulsatorera
,

in qua non potes invenire mansorem.

VI. Redeamus ad causam, quam paulo ante dicebam.
Mortuum est corpus. Quare? Quia discessit vita ejus^ hoc
est,anima. Vivit corpus, et impius est infidelis est ad ,
,

credendum durus, ad corrigendos mores ferreus vivente :

corpore mortua est aninia, per quam corpus vivit. Tanla

enim res est anima ut idonca sit vitam praestare corpori
,

eliam mortua. Tanta, inquam res cst anima , tam excel- ,

17.
260 S. AUGTJSTISI EPlSCOri

icns crcaluia, uL idouca sit etiam mortua carnem vivili-

care. Nam
anima impii anima infidelis, anima pcr-
ipsa ,

versi , mortua est et taraen per ipsam mortuam

duri, :

vivit corpus. Ideo ibi est movet ad operandum manus, :

ad ambulandura pedes ad videndura intendit obtutura

, ,

ad audiendura auribus inclinatur sapores dijudicat, do- ;

lores refugit, appetit voluptates. Omnia hsec corporis vi-

ventis indicia, sed ex animae praesentia. Interrogo corpus,
an vivat. Respondet mihi : Vides ambulantem, vides ope-
rantem, audis loquenlem , cernis appetentem et fugien-
tem, et non intelligis corpus vivere? Per hsec opera animse
intus constitutae, intelligo corpus vivere. Et interrogo
ipsam animam , an vivat. Habet et ipsa opera sua ,
per
quae ostendat vitam suam. Pedes ambuiant, intelligo cor-
pus vivere, sed animae praesentia. Qusero, utrum vivat
aniraa. Pedes isti arabulant. Ecce de uno raotu. De vita
interrogo corpus et aniraam. Arabulant pedes, intelHgo
corpus vivere. Sed quo arabulant"? Ad adulterium, inquit.
Ergo raortua est aniraa. Sic enira veracissima Scriptura
dixit; «Mortua est vidua quae in deiiciis vivit^.» Cura raul-
tum intersit inter deiicias et adulteriura, quoraodo potesti
anima ,
quae in deiiciis mortua dicitur , in adullerio vi-
vere? Mortua est. Sed nec quidem agens mortua est.
sic

Loquentem audio , vivit corpus. Non enim iingua in ore

moveretur, et percuteret quibusque locis articulares so-
nos , nisi intus habitator esset ; et quasi ad hoc organum
musicus, qui lingua sua uteretur. Prorsus inteiiigo. Hoc,
modo corpus loquitur, corpus vivit. Sed interrogo, utrum! j^jj

et anima Ecce loquitur corpus, vivit. Quid ioqui-, i

vivat. ^

tur? Quomodo dicebam de pedibus Ambuiant, ecce vi- :

^^

vitcorpus et quaerebam, quo ambuiant, ut inteiligeremi. ^

:

utrum et anima viveret. Sic etiam cum audio ioquentera,

• I Tim. T, 6.
 ,
,
:

SERMO TAV , PE VF.KBlS AIATTH. X. 261

inlelligo quia corpus vivil : qiirero (juid loquaLur , ulrum

et anima vivat? Mendacium loquitur. Si mendaciura lo-
quitur, ergo mortua est. Unde hoc probamus? Ipsam ve-
ritatem interrogemus Os quod mentitur ,
quse ait : «

M occidit animam K Qusero: Quare mortua est anima? -»

Quod paulo ante dicebam quaero Quare mortuum est ,

:

corpusPQuia discessit vita ejus anima. Quare mortua est

anima? Quia deseruit eam vita ejus Deus.
VII. Breviter ergo his cognitis, scitote certumque te-
I
nete, corpus mortuum esse sine anima animam mortuam 5

esse sine Deo. Omnis homo sine Deo mortuam habet ani-
mam. Plangis mortuum plange peccatorem magis :

plange impium plange infidelem. Scriptum est enim

,
:

« Luctus mortui^ septem dies; fatui autem et impii,

•» omnes dies vitae illorum -. » An vero non in te sunt
viscera miserationis christianae 5 ut plangas corpus , a
qoo recessit anima qua re-
, et non plangas animam , a
cessit Deus? Hoc tenens Martyr respondeat comminatori

Quid me cogis, ut negem Christum? Cogis ergo, ut ne-

gem veritalem ? Si npluero ,
quid facis ? Percutis corpus
meum , ut recedat inde anima mea : sed ipsa aniraa mea
adse habet corpus. Non est imprudens, non est insipiens.
Tu vis ferjre corpus meum : vis ut cum timeo ne ferias

corpus meura, et recedat inde aniraa raea, ego feriam ani-

mam meam, et recedat inde Deus raeus ? Non ergo timeas
Martyr gladiura percussoris :linguam tuam tirae, jie tu
te percutias, et occidas non carnem, sed animam. Ani-
mam time , ne moriatur in gehenna ignis.

VIII. Inde ergo Dominus

Qui habet potestatem et : «

» corpus et animara occidere in gehenna ignis. » Quo-

modo? quando raittetur in gehennara impius, ardebit ibi

corpus il)i anima ? Mors corporis.
, sempiterna pnenn :

- ' Sa|). 1, II. — ' !"cf;li. wii, ij.

 ,

262 S. AUGUSTINI EPISCOPI

mors animae, Dei absentia. Vis nosse quae sit mors ani-
mae ? Intellige Prophetam dicentem « Tollatur impius :

)) non videat claritatem Domini » Timeat ergo anima

ut ^ .

mortem suam, et non timeat mortem corporis sui. Quia

si timuerit mortem suam, et vixerit in Deo suo, non eum

offendendo et a se repellendo , merebitur in fine recipere

corpus suum non ad poenam seternam, sicut impii sed
•, ;

ad vitam seternam, sicut justi. IJlam mortem timentes, et

illam vitam Martyres diligentes, promissa Dei expectan-
tes , minas persecutorum contemnentes , et ipsi apud
Deum coronari meruerunt , et nobis celebranda illa so-
lerania reliquerunt.

SERMO LXYI.

De verbis Evangelii Matth. xi Ciim audisset Joannes

:

in vinculis opera Christi^ mittens duos de Disci-

pulis suis,ait iUi: Tu es qui venturus es^ analium
expectamus ? etc.

Prodit nunc primum ex veteri Codice 821

Colbertinae Bibliothaec8e,anteannos circiter octingentos
scripto.

I. Lectio sancti Evangelii quaestionem nobis proposuit

de Joanne Baptista. Adjuvet nos Dominus ut solvamus

eam vobis, quomodo eam solvit nobis. Joannes Christi
testimonio laudatus est , ut audistis •, et sic laudatus , ut
in natis mulierum non surrexisset major. Sed major illo

erat natus ex Virgine. Quantum major? Ipse prneco di-

' Isai. XXVI, 10,

 :

SERMO LXVI , DE VERBIS MATTH. XT. 263

cat, quantum intersit inter se et judicera suum : cujiis

praeco cst. Antecessit enira Christura Joannes , etnascen-

do , et praedicando : sed antecessit obsequendo , non se
praeferendo. Nam et otlicium totura ante judicem ambu-
latj et quiarabulant priores, ipsi sunt posteriores. Quan-
tum ergo testimoniura perhibuit Joannes Christo ? Ita ut
diceret « Non se dignura esse, qui solveret corrigiam cal-
» ceamenti ejus^ » Adhuc quid? « Nos, inquit , de ple-
» nitudine ejus accepimus-. » Lucernam se confessus est
de illo accensara , et ideo ad pedes ejus confugit , ne ad
alta petens vento superbiae extingueretur. Tara quippe
magnus erat , ut Ghristus putaretur : et si non ipse testis

suus esset quia non erat ipse , remaneret error , et puta-

retur ipse. QuaHs humilis ? Deferebatur illi honor a po-
pulo, et ipse respuebat. Errabant horaines in ejus raagni-
tudine, et ipse se humiliabat. Nolebat crescere hominum
verbis, quia comprehenderat Dei Verbura.
II. Ergo hoc Joannes de Christo : Christus de Joanne
quid.^ Modo audivimus : « Coepit dicere ad turbas de
» Joanne Quid existis in desertum videre ? Arundinem
:

» vento moveri^? Utique non quia Joannes non cir-

^)
^

cumflabatur orani vento doctrinae. « Sed quid existis vi-

» dere?Horainem mollibus vestitum * ? » Non quia Joan- ;

nes aspera erat veste vestitus habebat enim vestem de :

pilis caraelorura,nonde plurais. « Sed quid existis videre?

» Prophetara? Ita et raajor quara Propheta^ » Quare

:

major quam Propheta ? Venturum Dominum praenuntia-

verunt quera videre desideraverunt
,
non viderunt , et :

huic autera prsestitura est quod illi quaesierunt. Vidit Do-

minum Joannes , vidit digitum in eum intendit ; , et ait
« Ecce Agnus Dei , ecce qui tollit peccata raundi ^ : » ecce

Joan. 1, 27. — » Ibia. 16. — 5 Mattb. xi, 7. — ^ Ibid. 8. — ^ Ibi.l.

9. — 6 Joan. 1, 29.
 ,,

264 S. AUGfJSTrN! EPISCOHl

est. Jara venerat , et iioii agnoscebatur : et ideo et in ipso

Joanne errabatur. Ecce est hic quem desideraverunt vi-

dere Patriarcbae, queai praenuntiaveruntProphelae, quertl
praesignavit Lex. « Ecce Agnus Dei, ecce qui toUit pec-
» cata mundi. » Et i!le bonum testimonium perhibuit

Domino, et Dominus illi « In natis muherum, inquit :

))Dominus nemo surrexit major Joanne Baptista qui

, :

» autera minor est in regno coelorum, major est illo ^

: »

minor tempore major majestate. Se ipsum volens intel-

,

Hgi hoc dixil. Valde inter homines Joannes est magnus

quo solus inter homines major est Ghristus^. Potest et sic
distingui, etsolvi : « Tn natis muherum non surrexit raa-
)) jor Joanne Baptista : (|ui autem minor est in regno coe-
») lorum , major est illo. d Non quoraodo pauio ante
sic

dixi. « Qui auteni minor est in regno coelorum, major est » :

regnum coelorum dixit AngeU sunt qui ergo inter

, ubi :

Angelos minor est , Joanne raajor est. Commendavit reg-

num quod desideremus : proposuit civitatem, cujuscives
essecupiamus. Quales ibi cives ? quara magni cives?Quis-
quis ibi rainor est, Joanne major est. Quo Joanne ? Quo
nemo major surrexit in natis muherura.
III. Audivimus verum et bonum testiraonium et Joan-
nis de Christo , et Christi de Joanne. Quid sibi ergo vult
f[uod misit p.d eum Discipulos suos Joannes, cum ineki-
sus esset in carcere jam occidendus, et ait discipulis suis :

« Ite , dicite illi : Tu es qui venturus es, an aliura expec-

» tamus^? » Ipsa est tota laudatio? Ilia laudatio facta est
dubitatio ? Quid dicis, Joannes ? cui dicis ? quid dicis ? Ju-

dici dicis ,
praeco dicis. Tu digitum intendisti, tu eum
ostendisti , tu dixisti : « Ecce Agnus Dei ecce qui tolht ,

» peccata mundi. » Tu dixisti « Nos oranes de plenitu-

:

' Matth. XI, 11. — ' Vide lib. ii contva ariversar. Leg et Propli. cap. .5.

— 3 Matth. XI, :^.

 ,

SEF.MO LXVr, DE VEr.ElS MATTH. XI. 265

)) dine ejus accepimus. » Tu dixisti : « Non sum dignus
1) corrigiam calceamenti ejus solvere.» Et modo tu dicis :

« Tu es qui venis, an alium eiqDectamus? » lUe ipse non

est ? Tu quis es ? Nonne tu es praecursor ipsius? Nonne tu es
de quo praedictum est: « Ecce mitto Angelum meum ante
» faciem tuam , et praeparabit viam tuam ^ ? » Quomodo
viam praeparas, et tu erras? Venerunt ergo discipuli Joan-
nis : etDominus ad iJlos ; « Ite, dicite Joanni : Caeci vi-
» dent , surdi audiunt , claudi ambulant , leprosi mun-
» danlur ,
pauperes evangelizantur : et beatus qui in me
» non fuerit scandalizatus'-. » Nolite suspicari Joannem
scandalizatum esse in Christo. Et tamen verba quasi sic

sonant : « Tu es qui venis ? » Opera interroga : « Cajci vi-

» dent, surdi audiunt, claudi ambulant, leprosi mun-
» dantur , mortui resurgunt ,
pauperes evangelizantur : »

et quseris an ego sum? « Opera inquit , , mea, verba mea

» sunt. Ite, renuntiate. liiisautem abeuntibus.»Neforte
aliquis dicat : Bonus erat primo Joannes et Spiritus Dei ,

deseruit illum ; ideo ista dixit post eorum discessum post ;

discessum ipsorum quos miserat Joannes, Christus lauda-

vit Joannem.
IV. Quid sibi ergo vult obscura quaestio ? Luceat sol
unde ilia lucerna accensa est. Prorsus ita solutio evidens
solutio est. Joannes seorsum habebat discipulos : non se-
paratus, sed testis paratus. Oportebat enim ut talis perhi-
beret testimonium Chrislo, qui et ipse Discipulos colli-
gebat ,
qui ei poterat invidere , si non possit videre. Ergo
quia pro magno habebant discipuli Joannis , magistrum
suum Joannem audiebant a Joanne testimonium de
;

Christo, et mirabantur ; moriturus, ab illo eos voluit

confirmari, Sine dubio enim illi dicebant apud se ipsos :

Iste de illo tanta dicit , ipse de se ista non dicit. « Ite,

I Mattli. XI, 10. — ' Ibid. 4, T.
 ,:

266 S. AUGTJSTINI EPISCOPI

» dicite illi : » non quia ego dubito, sed ut vos instrua-

mini. « Ite, dicite illi » quod ego soleo dicere, ab ipso
:

audite : audistis praeconera, confirmamini a judice. « Ite,

» dicite illi : Tu es qui venis, an alium expectamus ? »

lerunt, et dixerunt non propter Joannem.

•, propter se ,

Etpropter illos dixit claudi am-

Christus : « Gaeci vident,

» buiant, surdi audiunt leprosi mundantur, mortui re- ,

» surgunt, pauperes evangelizantur. »Videtis me, agnos-

citeme : videtis facta, Et beatus quifactorem agnoscite. «

» in me non fuerit scandalizatus » Sed de vobis dico ^ .

non de Joanne. Nam ut sciremus quia non de Joanne dixit

« Illis abeuntibus coepit dicere ad turbas de Joanne : »

dixit laudes ejus veras verax , veritas.

V. Puto satis istam solutam esse quaestionem. Sufficiat
ergo usque ad ejus solutionem perduxisse sermonem. In
mente habete pauperes facite qui nondum fecistis cre- : :

dite non perditis imo hoc solum perditis quod non fer-
, •,
,

tis ad quadrigam. Jam reddendum est pauperibus quod

obtuHstis, qui obtuhstis et multum minus habemus ad :

summam quam excutite pigritiam. Ego

soletis ofTerre :

factussum mendicus mendicorum. Quid ad me? Ego sim

mendicus mendicorum, ut vos numeremini in numero fi-
liorum.

' Mattli. XI, 6.

 ,,

SERMO LXVII , DE VERBIS MA.TTH. XI. 267

fc^VVi^VVVVVVVVVVVVVVVVlVI/VVt/VVVVVVVVI/VV^VVVVWVVVVVVVVVW^

SERMO LXVII

De verbis Evangelii Matth. xi Confiteor tibi, Pater,

:

Domine coeli et terrce, quia ahscondisti hcec a sa-

pientihus , etc.

I. Sanctum Evangelium cum legeretur, audivimus exul-

tasse Dorainum Jesum iii Spiritu et dixisse « Confiteor , :

» tibi , Pater , Domine coeli et terrae ,

quia abscondisti
» haec a sapientibus et prudentil)us , et revelasti ea par-
» Huc usque interim verba Domini si digne
vulis ^. » ,

si si quod primum est

diligenter , pie consideremus in- ,
,

venimus primitus, non semper cum in Scripturis legimus,

confessionem , debere nos inteliigere vocem peccatoris.
Maxime autem hoc dicendum fuit, et hinc admonenda
Charitas Vestra : quia mox ut hoc verbum sonuit in ore
Lectoris , secutus est etiam sonus tunsionis pectoris ves-
tri, audito scilicet quod Dominus ait : « Confiteor tibi,
» Pater. » In hoc ipso quod sonuit, « Confiteor, » pectora
tutudistis. Tundere autera pectus quid est nisi arguere ,

quodlatet in pectore, etevidenti pulsu occultum castigare

peccatum? Quare hoc fecistis nisi quiaaudistis : « Confi-
» teor tibi, Pater ? Confiteor_, » audistis : qui confitelur
non attendistis. Nunc ergo advertite. Si, Confiteor, Chris-
tus dixit, a quo longe est orane peccatura ; non solius est
peccatoris, sed etiara ahquando laudatoris. Confiteraur
ergo, sive laudantes Deura, sive accusantes nos ipsos. Pia est

' Alias 8 de verbis Domini. -r- ' Mattli. xi, 25.

 :

268 S. AUGXJsTlNT EriSCOPl

uLraque confessio, sive cum le repreheiidis c|nl non e^;

,

sine peccato ; sive cum illum laudas , <:[ui non potest ha-
bere peccatum.
II. Si autem bene cogitemus, reprehensio tua, laus
ipsius est. Quare enim jam confiteris in accusatione pec-
cati tui?in accusalione tui ipsius quare confiteris , nisi

cjuia ex mortuo vivus factus es ? Scriptura quippe ait : « A

» mortuo quasi qui non sit, perit confessio'. » Si perit
,

a mortuo confessio, qui confitetur vivit et si peccatum :

confitetur , utique a raorte revixit. Si peccati confessor

revixit a morte Nullus mortuus est
, cjuis eum suscitavit ?

sui ipsius suscitator. lUe se potuit suscitare, qui mortua

carne non mortuus est. Etenim hoc suscitavit cjuod mor-
tuum fuerat. lUe se suscitavit, qui vivebat inse, incarne
autem sua suscitanda mortuus erat. Non enim Pater solus
Filium suscitavit, de quo dictum est ab Apostolo «Prop- :

» ter c[uod et Deus eum exaltavit- » sed etiara Dorainus :

se ipsum id est corpus suum

, unde dicit « Solvite
, -, :

» templum hoc, et in triduo suscitabo illud^. » Mortuus

(^st autem peccator, maxime ille quem moles consuetudi-

nis premit, c[uasisepu]tus est Lazarus. Parura enim erat,

quia mortuus; etiara sepultus^. Quisquis igitur raalae con-
suetudinis , malac vitfe , terrenarum scilicct cupiditatum
mo!e premituv, ita ut in ilio jam factum sit quod in quo- ,

dam Psalmo miserabiliter dicitur « Dixit stultus in corde :

» suo Non est Deus ^ » fit talis, de quali dictum est

: :

« A mortuo velut qui non sit perit confessio. » Quis

, .
,

eum suscitabit, nisi qui reraoto lapide claraavit, dicens :

« Lazare, prodi foras Quid est autera foras prodire, nisi*"

? »

quod occultura erat foras prodere? Qui confitetur, foras

prodit. Foras-prodire non posset, nisi viveret viverenon :

• F.ccli. XVII, 26. — ' Philip. u, 9 — ^ Joan 11, u). — 4 IJ. xr, 17. —
''•
Psal. xni, I. — *> Jo.in. xi. ^^.
 ;

SEJIMO LXVII , DL VEUBIS MATTH XI. 269

posset , nisi resuscitatus Gsset. Ergo in confessione sui ac-
cusatio , Dei laudatio est.

Quid prodest Ecclesia si jam

III. Dicit ergo aliquis : ,

confessor voce Dominica resuscitatus prodit.^ Quid pro-

dest Ecclesia confitenti cui Dominus ait « Quae solve- , :

ritis in terra, soluta erunt et in coelo ? » Ipsum Laza-

)) ^

rum attende cum vinculis prodit Jam vivebat confitendo

: .

sed nondum liber ambulabat, vinculis irretitus. Quid

ergo facit Ecclesia , cui dictum est : « Quse solveritis so-
)) luta erunt? )) nisi quod ait Dominus continuo ad Disci-
pulos : « Solvite illum , et sinite abire^. ))

* IV. Sive ergo nos accusemus, sive Deum laudemus, bis

Deum laudamus.Si pie nos accusamus, Deum utiquelau-
damus. Quando Deum laudamus tanquameum , qui sine
peccato est, proedicamus : quando autem nos ipsos accu-
samus per quem resurreximus, gloriam damus. Hoc si
, ei

nuilam occasionem invenit inimicus qua te cir-

feceris, ,

cumveniat aute judicem. Cum enim tu ipse fueris accusa-

tor, et Dominus liberator ;
quid erit ille nisi calumniator.^

Merito ilie hinc sibi tutelam providit adversus inimicos ,

non conspicuos, carnem et sanguinem miserandam po- ,

tius, quam cavcndam ^ sed adversus illos inimicos contra ;

quos Apostoius nos hortatur ut armemur « Non est no- :

)) bis colluctatio adversus carnem et sanguinem ^ id : ))

est, adversus iiomines quos videtis saevire in vos. Vasa

sunt, alius utitur : organa sunt, aiius tangit. « Immisit
» se, inquit, diaboius in cor Judae, ut traderet Domi-
» num^. )) Ait aiiquis : Quid ergo ego feci? Aiidi Apos-
toium « Neque detis iocumdiaboio^'.
: » Tu maia voiun-

tate iocum dedisti intravit, possedit : , utitur. Si iocum

non dares non , possideret.

' Matth. xvr, 19. — ^ Joan. xi, 44- — ^ Floriis ad Ephes. vi. — ^ Eplies.

VI, 12. — •'

Joan. xni, 2. — ^ Ephes. iv, 27.
270 S. AUGUSTINI EPISCOPl
V. Ergo nos admonens ait : « Non est nobis colluctatio
)) adversus carnem et sanguinem , sed adversus principes
)) et potestates. )> Possit quisque putare adversus reges ter-
rae . adversus potestates non caro et saeculi. Quare , ipsi

sanguis ? Semel dictum est « ISon adversus carnem et :

))sanguinem.)) Avertere ab omni homine.Qui ergo restant

inimici? « Adversus principes et potestates spiritalis ne-
)) quitiae, rectores mundi. )) Quasi plus dedit diabolo et
angelis ejus. Plus dedit, rectores mundi appellavit. Sed ne
male intelligas, exponit quid sit mundus cujus sunt illi
,

rectores. mundi tenebrarum harum. Quid

« Rectores , ))

est, mundi, tenebrarum harum Quibus est rector, dilec- '?

toribus suis et infidelibus, plenus est mundus. Has Apos-

tolus appellat tenebras. Harum rectores, diabolus et an-
geli ejus. Hae tenebrae non nalurales sunt, non incommu-
tabiles sunt : mutantur, et lux efiiciuntur •, credunt, et
credendo illuminantur. Quod cum in eis factum fuerit,
audient enim aliquando tenebrae nunc autera
: « Fuislis ,

)) lux in Nam quando tenebrae, non in Do-

Domino^ )>

mino iterum quando lux, non in te, sed in Domino.

:

« Quid enim habes quod non accepisti ? Quia ergo sunt "^
)>

invisibiles inimici, invisibiliter sunt expugnandi. Quippe

hostem visibilem vincis feriendo : invisibilem vincis cre-
dendo. Yisibilis est hoslis homo 5 visibile est et ferire : in-
visibilis est hostis diabolus •, invisibile est et credere. Est

ergo pugna invisibilis adversus invisibiles inimicos.

VI. Ab his inimicis quomodo se tutum dicit quidam?
Hoc enim coeperam dicere , et necesse habui de istis ini-

micis aliquanta cum mora tractare. Jam ergo cognitis ini-

micis , videamus tutelam. « Laudans invocabo Dominura^
)) et ab inimicis meis salvus ero^. Habes quid agas. ))

Laudans invoca ; sed Dominum laudans invoca. Si enim

» Epbes. V, 8. — »1 Coi. vt, 7. — ' Psal. xvii, 4-
 SERMO LXVI, DE VERBlS MATTH. XI. 271
te laudaveris, ab inimicis luis salvus nou eris. Laudans
invoca Dominum , et ab inimicis tuis salvus eris. Quia
quid ait ipse Dominus ? « Sacrificiura laudis glorificabit
» me 5 et ibi via est , ubi ostendam illi saliitare meum ^ »

Ubi via? In sacrificio laudis. Noli pedem extra hancviam

mittere. In via esto : a via noli recedere : a laude Domini
nec unguem nedum pedeni. Si enim vohieris ab hac via
,

deviare, et pro Domino te iaudare, non eris salvus ab iUis

inimicis : quia de ipsis dictum est : « Juxta semitam scan-
» dala posuerunt mihi-. Quidquid ergo putaveris boni te
habere abs te Quid jam miraris si
, deviasti a laude Dei. ,

te seducit inimicus quando tui ipsius seductor es ? Audi

,

Aposlolum « Qui enim putat se aliquid esse cum nihil

: ,

» sit se ipsum seducit ". »

,

VII. Dominum ergo attende confitentem : « Confiteor

M tibi,Pater, Domine coeli et terrae. Confiteor tibi, »Iaudo
te. Laudo te, non accuso me. Quantum autem pertinet ad
ipsius hominis susceptionem, tota gratia, singularis gratia,
perfectagratia. Quid meruit homoille quiChristus est, si
tollas gratiam, ettantam gratiam qua unum oportebat ,

esseChristum, et ipstim esse quem novimus ? ToUe gratiam

istam, quid Christus, nisi liomo ? Quid nisi quod tu ? Sus-
cepit animam suscepit corpus suscepit pienum homi-
, ,

nem coaptat sibi ^ ^ unam facit Dominus cura servo per-

:

sonam. Quanta ista gratia ? Christus in ccelo , Christus in

terra ; nec duo
simul Christus et in coeio et in terra :

idem Christus et in coelo et in terra. Christus

Christi, sed
apud Patrem Christus in utero Yirginis Christus in
, :

cruce, Christus apud inferos subveniens quibusdam ea 5

autera ipsa dieChristus in paradiso cura latrone confitente.

Et ibi latro quid raeruit, nisi quia iiiam viam lenuit , ubi
^ Psal. xLix, 23. — ' Id. cxxxix, 6. — 3 Galat. vi, 3.-4 Cod. CaS5.
vii, Ibl. 4^9 • « Coaptavit sibi carneiu. »
 ,

272 S. AUGLiSTlNJ EPISCOPl

ostenclit saliitaresuum? A qua tibi pes non exeat. In eo

enini quod se accusavit Deum laudavit et vitam suam
, ,

beatam fecit. Praesurapsit quidem a Domino et ait illi , :

« Domine, mementomei, dum venerisinregnum tuum'.»

Considerabat enim facinora sua, et pro magno habebat,

si ei vel in fme parceretur. Dominus autem continuo, cum

iile diceret « Memento mei

: » sed quando? « Cum ve- :

» neris iu regnum tuum. Amen, inquit, dico tibi, bodie

» mecum eris in paradiso. » Misericordia obtulit quod ,

miseria distulit.
YIII. Audi ergo Dominum confitentem : « Confiteor
» tibi , Pater , Domiue coeli et terrae -. » Quid confiteor?
In quo te laudo? Haec enim confessio , ut dixi^ laudem
habet. « Quia abscondisti haec a sapientibus et prudenti-
» bus , et revelasti ea parvuhs. » Quid est hoc, fratres?
A contrario sensu intelligite. « Abscondisit haec , inquit,
» a sapientibus et prudentibus : » et non dixit : Revelasti
ea slultis et imprudentibus : sed ait : « Abscondisti qui-
» dem a sapientibus et prudentibus , et revelasti ea par-
» vuhs. » Sapientibus et prudenlibus irridendis , arro-
gantibusfalsograndibus, vere autem tumentibus,opposuit
non insipientes, non imprudentes, sed parvulos. Qui suiit
parvuh? Humiles. Ergo, « Abscondisti haec a sapientibus
» et prudtntibus. » Nomme sapientium et prudentium
superbos inteihgi , ipse exposuit, cum ait : « Revelasti ea
» parvuhs. » Ergo, Abscondisti non parvuhs. Quidest,
non parvuhs? Non humihbus. Quid est, non hunihbus,
nisi superbis ?O via Domini Aut non erat, aut latebat, I

ut revelaretur nobis. Unde Dominus exultavit? Quia rc-

velatum est parvuhs. Debemus esse parvuli nam si vo- ^

iuerimus esse magni quasi sapientes et prudentes non

, ,

nobis iilud revelatur ^. Qui sunt magni ? Sapicnles et pru-

' Luc. xxni, 4'i. — ' Matlli. xi, 20. — ^ Floi. ad Rom. i.

I
 ,

SERMO LXVll, DE VEKBIS MAIIH. XI. 27-3

dentes. k Dicentes se esse sapientes , stulti facti sunt^ »

Habes remedium a contrario. Si dicendo te esse sapien-

tem stultusfactus es , dic te stuilum, et sapiens eris. Sed
dic , dic , et intus dic : quia sic est ut dicis. Si dicis , noli
coram hominibus dicere et coram Deo non dicere. Pror- ,

sus quod ad te ipsura pertinet, quod ad tua, tenebrosus

I
es.Quid est enim aliud, esse stultum, nisi esse tenebrosum
in corde"' Denique de illis sic ait « Dicentes se esse sa- :

)) pientes stulli facti sunt. » Antequam hoc dicerent

,

quid rursum/KEt obscuratum est insipiens cor eorum-.»

Dic quia tu tibi lumen non es. Ut multum, oculus es :

lumen non es. Quid prodest palens et sanus oculus si Ju- ,

men desit Ergo dic a te tilii lumen non esse et claraa

''.

, :

quod scriptum est k Tu illuminabis lucernam meam :

,

)) Domine luraine tuo Domine illuminabis tenebras

: , ,

)) meas ^ ))Me8e enim nihil nisi tenebrse tu autem himen :

fugans tenebras illuminans me non a me mihi lumeu

, :

existens sed lumen non participans nisi in te.

, ,

IX. Sic et Joannes amicus sponsi, Christus putabatur,

lumen putabatur. kNou erat ille kimen sed ut testimo- ,

))nium perhiberet de lumine *. » Quod autem erat lumen?

Erat hjmen verum. Quid est verum ? KQuod ilkiminat om-
))nem hominem. Si verum kimen quod illuminat om- >>

nem hominem^ ergo et Joannem recte dicentem, recte

confitentem: K^osautem deplenitudineejus accepimus^»
Vide si ahud dixit, quam kTu illuminabis lucernam meam, :

))Domine.» Denique jam ilkiminatus, testimonium per-

hibebat. Propter caecos, lucerna diei testimonium perhi-
bebat. Yide ([uia kicerna est k Vos, inquit,
: misistis ad
» Joannem , et voluistis exukare ad horam in lumine
» ejus : ille erat lucerna ardens et lucens^. » Ille lucerna,
« Rom. I, 22. — * Ibid. 2i. — ^ Psal. xtii , 29 — 4 Joan. i, 8.
^ ILid. 16. — 6 Id. V, 33.

cxxv. 18
 ,

274 S. AUGUSTIJSI EPISCOPI

hoc est, res illaminata, accensa ut luceret. Quae accendi

potest, potest etextingui. Sed ut non extinguatur ven- ,

tum superbiae non patiatur. Ergo « Confiteor libi, Paler, ,

» Domine coeli et terrse, quia abscondisti haec a sapienti-

» bus et prudentibus, » lumen se putantibus, et tenebroe

erant-, et eo quod tenebrse erant, et kmien se putabant

nec iUuminari potuerunt. Illi autem qui tenebrse erant,

et tenebras se esse confitebantur parvuli erant
,
non ,

raagni-, humileserant, non superbi. Recte ergo dicebant:

« Tu illuminabis lucernam meara , Domine. » Se agnos-
cebant , Dominum laudabunt , a via salutari non recede-
bant. « Laudantes Dominum invocabant , et ab inimicis
» ^ »
suis salvi erant

X. ConversiadDominum DeumPatrem omnipotentem,

puro corde ei, quantum potest parvitas nostra, maximas
atque uberes gratias agamus, precantes toto animo singu-
larem mansuetudinera ejus , ut preces nostras inbenepla-
cito suo exaudiredignetur j inimiciim a nostris actibus et Ifi

cogitationibus sua virtuteexpellat, nobis muhiphcetfidem, |i

gubernet mentem, spiritales cogitationes concedat et adf^;

beatitudinem suam perducat, per Jesum Christum Fihumj!
ejus. Amen.
I Psal. xvu, 4-

Jili
 ,

SERMO LXVllI , DE VERBlS Mkmi. XI. 275

'WV^ 1 V%^ 1VV\AVV%' V V\.X V VX^V VVVV 1VV\ A%V\ A^/V^ VVV'^ VVV'V\\,\^%VV\X\/VV V\<^

SERMO LXYIIP.

Item de verbis Evangelii Matth. xi Conjiteor tibi, Pater, :

Domine coeli et terrce, etc.

I. Atjdivimus Filium Dei dicentem : « Gonfiteor tibi

)) Pater, Domine coeli et terrae. » Quid ei confitetur ? In
quo eum laudat.^ oQuia abscondisti , inquit, haec a sa-
)) pientibus et prudentibus, et revelasti eaparvuhs^. » Qui
sunt sapientes et prudentes .^ Qui parvuh ? Quae ille occul-
tavit sapientibus et prudentibus , et revelavit paiTuhs ? Sa-
pientes et prudentes illos significat , de quibus Paulus di-
cit : « Ubi sapiens.^' ubi scriba? ubi conquisitor hujus sae-
» cuh?Nonne stultam fecitDeus sapientiam hujus mundi^?»
Etiam nunc adhuc fortasse quaeris, qui suntisti. Forte illi
m sunt qui multum de Deo disputantes falsa dixerunt
,
, ;

inilati doctrinissuis, Deum invenire et cognoscere minime

potuerunt, et pro Deo, cujus est incomprehensibiJis in-

putaverunt Deum esse aerem,
visibiiisque substantia,
aetherem , Deum esse solem , Deum esse aliquid quod
sublimiter eminetincreatura. Attendentes enim raagnitu-
dines et pulcliritudines et fortitudines creaturarum , ibi
remanserunt, Greatorem non invenerunt.
II. Arguit illosiiber Sapientiae ubi dicitur : «Sienim
)) tantum potuerunL.valere , ut possent aestimare saecu-
)) lum, quomodoejusDominum non facihus invenerunt *?»
• Alias d€ Diversis 2i. — » Matth. xi, 20. — ^ i Coi. 1, 20. — 4 Sap.

xui, 9.

18.
276 S. AUGUSTIM EPISCOPI

Accusati suiit , consumentes terapora sua, et occupalioiies

disputationum suarum in perscrutanda et quodam modo

metiendacreatura qusesierunt meaius siderum, intervalla
:

stellarum itinera coelestium corporum ita ut computa-

, ,

tionibus quibusdam adeam scientiam pervenirent, ut prse-

dicerent defectum solis defectum lunae et quando prae- , j

dicerent eveniret, eo die et ea hora tantum et tanta , ,

parte, ex quanta parte illi praedixerant. Magna indus-

tria magna solertia. Sed ibi Creatorem scrutati sunt
,

positum non longe a se et non invenerunt. Quem si in- ,

venissent, haberent apudse. Optime itaque et rectissime

accusati sunt, qui potuerunt investigare numeros siderum,
intervalla temporum , defectum luminum cogiioscere et
praedicere : recte accusati sunt, quoniam a quo ista facta

atque ordinata sunt, non invenerunt ,

quia quaerere ne-
glexerunt. Tuautem non valde cura, si gyros siderum et
ccelestium terrenorumve corporum numeros ignores.Vide
pulchritudinem mundi, et lauda consihum Creatoris.Vide
quod fecit, ama qui fecit tene hoc maxime. Ama qui :

fecit c[uia et te ipsum amatorem suum ad imaginem suam

:

fecit.

III. Ergo quia est mirum, quia talibus sapientibusi n

occupatis circa creaturas, qui Creatorem neghgenterquae-

rere voluerunt , nec invenire potuerunt , abscondita sunt
illa de quibus dixit Christus : « Abscondisti haec a sa-
)) pientibus et prudentibus : » mirabiUus est sapientes et
|

prudentes deprehensos etiam qui cognoscere potuerunt.

« Revelatur enim inquit , ira Dei de ccelo super omnem
,

» impietatem et injustitiam hominum ,

qui veritatem in
"'
)) iniquitate detinent *.)> Qu?eris fortasse quam veritatem ,i

detineant in iniquitate.? Quia quod notum est Dei, manifes- 1 -x

tum est in illis. Unde manifestum est? Sequitur, et dicit : ji'

Rom. 1, iS.
 ::

SERMO LXVlII, DE VERBIS MATTH. XI. 277

«Deus enim illis manifestavit^ » Adhuc quaeris quomodo
manifestaverit eis ,
quibus legera non dedit? Quomodo
ergo? « Invisibilia enim cjus a conslitutione mundi pcr
» ea quse facta sunt intellecta conspiciuntur^. » Fuerunt
ergo quidam , non sicut Moyses famulus Dei , non sicut
.multi Prophetse ista intuentes et intelligentes, adjutiSpi-
ritu Dei, quem Spiritum fide hauserunt, faucibus pietatis
biberunt, ore interioris hominis ructuaverunt. Non ergo
tales : sed fuerunt alii dissimiles, qui per istam creaturam
potuerunt pervenire ad intelligendumCreatorem, etdicere
de his qu3e fecit Deus : Ecce quse fecit ,
gubernat et con-
tinet ; ille ipse qui fecit , impl^t sua praesentia ista quse fe-
cit. Potuerunt hoc dicere. Nam ipsos et in Actibus Apos-
tolorum commemoravit Paulus ubi : cum dixissetde Deo
« In illo enim vivimus et movemuret sumus^ 5» quoniam
apud Athenienses loquebatur ubi isti doctissimi extite- ,

rant adjunxit continuo a Sicut et quidam secundum vos

, :

» dixerunt.wNonestlevequod dixerunt: «QuoniaminDeo

» vivimus et movemur et sumus. »

IV. Unde ergo dissimiles? unde
vituperati? unde
recte accusati Audi Apostoli verba, quse dicere cceperam
?

« Revelatur, inquit ira Dei de coelo super omnem im-,

» pietatem,» et eorumscilicet quilegemnonacceperunt:

« Super omnem hominum qui
impietatem et injustitiam ,

» «Quam veritatem?« Quia

veritatemininiquitate detinent.
» quod notum est Dei manifestum est inillis.» Quo ma- ,

nifestante? « Deus enim eis manifestavit. » Quomodo

bianifestavit? « Invisibilia enim ejus a constitutione
» mundi per ea quae facta sunt intellecta conspiciun-
» tur, sempiterna quoque virtus ejus et Divinitas. »

^uare manifestavit? « Ut sint inexcusabiles. » Si mani-

ostavit, ut sint incxcusabiles, unde ergo culpabiles?
'
llom 1, 19. — ' ll)i(l "Jo. — ^ Act TV11, 28
278 S. AUGUSTINI EPISCOPl
» Quia cogiioscentes Deum, non sicut Deum glorificave-
)) runt. »
V. Quidest quod dicis : «Non sicut Deum glorificave-
)) runt? Nec gratias egerunt. )> Hoc est ergo glorificare Deum,
gratiasagereDeo?Hoc sane. Quid enimpejus, si ad imagi-
nem creatus, cognito Deo eris ingratus? Hoc estprorsus,
hoc est ,
glorificare Deum ,
gratias agere Deo. Norunt fi-

deles iibi et quando dicatur : « Gratias agamus Domino

)) Deo nostro'^.» Quis autem gratias agit Deo, nisiquisur-

sum cor habet ad Dominum? Ergo illi culpabiles qui sunt

inexcusabiles, «Quia cognoscentes Deum, nonsicut Deum
))glorificaverunt,nec gratiasegerunt.)) Sed quid?« Sed eva-
)) nuerunt in cogitationibus suis.)) Unde evanuerunt , nisi

quia superbi fuerunt? Evanescit et fumus in altum sur-

gendo, et magis ignis lucet et roboratur hurailius appre-
hendendo.w Evanuerunt in cogitationibus suis", etobscura-
» tum est insipiens cor eorum.» Etiam fumus, cum sit igne
ahior, obscurus est.
VI. Denique attende quod sequitur, et vide unde tota
causa pendeat : «Dicentesenimseessesapientes, stuhifacti
» sunt.» Sibi arrogando quod praestiterat Deus, tuht quod
dederat Deus. Ergo superbis ipse abscondit se, qui per
creaturam dihgenter scrutantibus Creatorem insinuave-
Bene ergo Dominus «Abscondisti haec a
rat nonnisi se. :

» sapientibus et prudentibus : » sive ab ihis qui muhipli-

cibus disputationibus et solertissima inquisitione ad inves-
tigationem creaturae pervenerunt, sedCreatorem minime
cognoverunt 5 sive ab ilhs, qui cognoscentes Deum , non
sicut Deum glorificaverunt ct gratias egerunt , et videre

perfecte aut salubriter non potuerunt ,

quia superbi fue-
runt. « Abscondisti ergo haec a sapientibus et prudentibus,
» et revelasti ea parvuhs. » Quibus parvulis? Humihbus.
' Rora. I, 18-21. — » Prxfat. Can. Missse.
 SERMO LXIX, DE VERBIS MATTH. XI. 279
Dic super quem meus ? « Super humi-
requiescit Spiritus
» lem et trementem verba mea^ » Haec verba
quietum et

Petrus tremuit^ Plato non tremuit. Teneat piscator, quod

perdidit nobilissimus disputator. « Abscondisti haec a sa-
» pientibus et prudentibus , et revelasti ea parvulis. »
Abscondisti superbis , et revelasti humilibus. Quae sunt
ipsa? Non enim cum hoc diceret, coelum et terram at-
tendebat et quasi manu demonstrabat cum diceret hsec.
, ,

Quis enim non videt haec? «Vident boni, vident mali :

Quia facit solem suum oriri super bonos et malos -. » Quae

sunt ergo ista? «Omnia mihi tradita sunt a Patre meo".»

SERMO LXIX^

De verbis Evangelii Matth. xi f^e nt

: ad me omnes
qui lahoratis , et onerati estis , etc.

I. AxjDiviMus in Evangelio Dominum exhilaratum Spi-

ritu dixisse Deo Patri : « Confiteor tibi , Pater , Domine
» coeU et terrse, quia abscondisti haec a sapientibus et pru-
» dentibus^ et revelasti ea parvulis. Ita Pater_, quoniam
» sic placitum est coram te. Omnia mihi tradita sunt a

» Patre meo : et nemo agnoscit Filium nisi Pater neque , 5

» Patrem quis agnoscit, nisi Fihus, etcui voluerit Filius

» revelare^. » In clamando laboramus, inaudiendo labo-
ratis. Audimus ergo eum qui sequitur , et dicit : « Venite
» ad meomnes quilaboratis^. » Quare enim omneslabo-
» IsaT. LXTi, 2. — 2 Matth. v, 45. — ^ Id. xi, 27. — 4 Alias 10 de ver-
bis Domini, — * Matth. xi, 25-27. — 6 n,ij_ 28.
280 S. AUG€STINT EPISCOPl

ramus, uisi quiasumus homines mortales, fragiles, infirmi,

lulea vasa portantes, quse faciunt invicem angustias? Sed

si angustantur vasa carnis, dilatentur spatia charitalis.
Quid ergo dicit : « Venite ad me omnesquilahoratis,Mnisi
ut non laboretis? Denique promissio ejus in promptu est:
quoniam laborantes vocavit quaererent ,
forte qua mcrcede
vocati sunt «Et ego vos, inquit, reficiam. »
:

TI. « Tolhte iugum meum super vos, et discite a me^: »

non mundum fabricare, non cuncta visibiha et invisibiha

creare, non in ipso mundo miracula facere, et mortuos
suscitare sed «Quoniam mitis sum et humihs corde. »
: ,

Magnus esse vis a rainimo incipe. Cogitas magnam fabri-

,

eam construere celsitudinis de fundamento prius cogita ,

hunnlitatis. Et quantamquisque vult etdisponit superim-

ponere molem sedificii, quantoeritmajus aedificium, tanto
altius fodit fundamentum. Et fabrica quidem cum cons-
truitur, in superna consurgit qui autem fodit fundamen- :

tum , ad ima deprimitur. Ergo et fabrica ante celsitudi-

nem humiliatur, et fastigium post humihationem erigitur.

Quod est fastigium construendae fabricae, quam mo-
III.

hmur ? Quo perventurum est cacumen sedificii? Cito dico,

usque ad conspectuni Dei. Videtis quam excelsum est ,

quanta res est , conspicere Deum. Qui desiderat, et quod

dico , et quod audit intelhgit. Promittitur nobis conspec-
tus Dei, veri Dei, summi Dei. Hoc enim bonum est, vi-
dentem videre. Nam qui colunt falsos deos , facile illos

vident : sed eos vident, qui oculos habent, etnonvident,

Nobis autem promittitur visio Dei viventis et videnlis, ut
ilhim Deum videre concupiscamus , de quo dicit Scrip-
tura : « Qui plantavit aurem , nonne audiet ? qui finxit

» oculum, nonne considerat^ ? » Non ergo audit, qui tibi

fecit unde audias? et non videt ,

qui creavit unde videas?
' Matth. XI, 29 .
— ' Psal. xciii, 9.
 »:

SERIWO LXIX, DE VERBlS M\TTH. XI. 281

Beiiein ipsoPsalmo prseloquituretdicit : «Intelligiteergo
. « qui insipientes estis in populo, et stulti aliquando sapite' .

Mnlti enim propterea niala faciunt, dum putant quod non

videantur a Deo. Et difticiie est qiiidem, ut eum credant
videre non posse : sed pntant nolle. Pauci inveniuntur
tantse impietatis, ut impleatur in eis quod scriptum cst :

« Dixit stultus in corde suo Non est Deus-.» Insania ista

:

paucorum est. Sicut enim magna pietas, paucorum est

ita et magna impietas, nihilo minus paucorum est. Hoc
autem quod dico, turba dicit Ecce modo inde cogitat
:

Deus, ut scial quid facio in domo mea et curat Deus quid

,

velim agere in lecto meo? Quis dicit : «Intelligite qui in-

» sipientes estis in populo, et stulti aliquando sapite. »
Tu homo cum sis, quia laboras si omniadomus tuse no-
veris et pertineant ad te omnia verba, omnia facta servo-
rum tuorum ,
putas et Deum sic laborare ut attendat ad
te, cjui non Oculum in te non
laboravit, ut crearet te?
intendit suum tuum? Non eras, et creavit te
,
qui fecit
ut esses non te curat, cum jam sis, qui vocat ea qu;e
:

non sunt, tanquam sint ^ ? Non ergo tibi hoc promittas.

Velis, nolis, videt tc; et ab ejus oculis non est ubi abs-
condas te. Si enim ascenderis in coelum , ibi est : si des-
cenderis in infernum, adest. Laboras , nolens recedere a
factismaIi3,etvolensnonvideriaDeo.MagnusIabor.Facerc
vis suspicaris te non videri ? Audi Scriptu-
mala quotidie ,

ram dicentem Qui plantavit aurem^ nonne audiet?

: «

» qui fmxit oculum, nonne considerat?» Ubi mala facta tua

abscondis ab oculis Dei? Sinon vis recedereabipsis, miil-

tum laboras.
IV. Audi dicentem : « Venite ad me omnes qui labo-
» ratis. » Non fmis laborem fugiendo. Ab illo eligis fugere,
non ad illum? Inveni quo, et fuge. Si autem propterea
' Psal. xciii, 8. — - Id. xiii, I. — ' Rom. iv, 17. — 4 Psal. xcin, p.
 ,;:

282 S. AUGUSTINI EFISCOPI

non potes ab illo fugere, quia ubique prsesens est de pro- ;

ximo fuge ad Deum, qui praesens est, ubi stas. Fuge. Ecce
fugiendo excessisti coelos , ibi est : descendisti ad inferos
ibi est quascumque terrarum solitudines elegeris, ibi est
:

qui dixit « Coelum et terram ego impleo^ » Ergo si coe-

:

lum et terram ipse implet , et quo fugere ab ilio non est

noli laborare fuge ad praesentem ne sentias venientem.
: ,

Praesume visurum bene vivendo^ a quo videris et male

te
vivendo. Male enim vivendo videri potes, videre non po-
tes bene autem vivendo et videris, et vides. Quanto enim
:

dignum qui misericor-

te familiarius videbit qui coronat ,

indignum? Nathanael ait Domino,

diter vidit ut vocaret
quem nondum sciebat « Unde me nosti? » Ait ei Dominus :

« Cum esses sub arbore fici , vidi le-. » Yidet te Christus

in umbra tua : non te videbit in luce sua? Quid est enim :

« Cum esses sub arbore fici, vidi te ? » Quid sibi hoc vult?
quid significat? Recordare originale peccatum Adae, in
quo omnes morimur. Quando primo peccavit , de foliis

ficulneis succinctoria sibi fecit^, significans in illis fohis

pruritumlibidinis, quo peccando pervenit. Indenascimur,
sic nascimur, in carne peccati nascimur, quam sola sanat
simihtudo carnis peccati. « Ideo misit Deus Filium suum
» in simihtudinem cariiis peccati ^. » Inde venit, sed sic

non venit. Non enim eum Virgo libidine, sed fideconce-

pit. Yenit in Virginem , qui erat ante Yirginem. Quara
creavit elegit, quam ehgeretcreavit. AttuHt Virgini fcecun-
ditatem , non abstulit integritatem. Qui ergo sine pruritu
foliorum ficus venit ad te, cum esses sub arborefici^ vidit
te. Para te videre subhmiter, a quo visus es misericoi diter.
Sed quia magnum
fastigium est de fundamento cogita. ,

Quo , inquis, fundamento? Disce ab illo, quoniam mitis

est , et humilis corde. Hoc in te fodi fundamentum humi-
' Jerem, xxm, 24. — ^ Joan. 1, 48. — ^ Gen. ui, 7. — 4 Rom. vni, 3.
 ,

SERMO LXX, DE VEKBIS MATTH. XI. 283

litatis, et pervenies ad fastigium charitatis. Conversi ad
Dorainum , etc.

/VWt VW» 'WV'» WM WV\ WWWWWV» VWA VW» W*» VWVVWWWV V*W VW» VWV WW VWV Wi

SERMO LXX^

Rursura de verbis Evangelii Matth. xi : Venite ad me

omnes qui lahoratis , et onerati estis , et ego refi-

ciam vos , etc.

I. MiRUM quibusdam videtur, fratresraei, cum audiunt

Dominum dicentera : « Venite ad me omnes qui laboratis,
» et onerati estis, et ego reficiam vos. Tollite jugum
)) raeum super vos , et discite a me quoniam mitis sum et
» humilis corde, et invenietis requiem animabus vestris.
)) Jugum enira raeum lene est , et sarcina mea levis est - : )>

et considerant eos qui jugum ipsum intrepida cervice su-

bierunt et illam sarcinam mansuetissimis humeris accepe-
runt, tantis agitari et exerceri difficultatibus hujus saeculi,

ut non a laboribus ad quietem, sed a quiete ad laljorem

vocati videantur : cum et Apostolus dicat : « Omnes qui
)) voluntin Christo pie vivere, persecutionem patientur^. )>

Aitergo aliquis: Quoraodojugura lene est, et sarcina le-

vis, quandoquidem illud jugum et sarcinara ferre , nihil
estahud, quara pie vivere in Christo? Et quoraodo dici-
tur « Venite ad rae omnes qui laboratis, et onerati estis,
:

)) et ego reficiam vos : » ac non potius dicitur : Venite

qui vacatis , ut laboretis ? Nara et vacantes invenit
quos conduxit in vineam^, ut ferrent aestum diei. Et sub
' Alias 9 de verbis Doraini. — ^ Matth. x\, 28-3o. — ^ 2 Tim. 111, 12.
— 4 Matth. XX, 4.
284 s. AUGXJSTmi episcopi
audimus Apostolum dicere
illojugo leni ct sarcina levi, :

« Tn omnibus commendantes nosm.etipsos tanquam Dei ,

» ministros, in multa patientia in tribulationibus, in ,

))necessitatibus, in angustiis, in plagis, etc. ^ » Et alio

locoin eadem Epistola « A Judaeis quinquies quadrage-
:

nas, unn minus , accepi. Ter virgis cnesus sum , semel

» lapidatus suni, ter naufragium feci, nocte et die in pro-
» fundo maris fui-: » Et csetera pericula quae numerari
quidem possunt, sed tolerari, nisi Spiritu sanctojuvante,
non possunt.
II. Omnia ergo illa, quae commeraoravit aspera etgra-
via , frequentius et abundantius sustinebat : sed profecto
aderat ei Spiritus sanctus ,
qui in exterioris hominis cor-
ruptione, interiorem renovaret de die in diem, et gustata
requie spirituali in affluentia deliciarum Dei , in spe bea-
titudinis futuraeomnia prae&entia deJiniret aspera, etomnia
gravia relevaret. Ecce quam suave jugum Christi porta-
bat, et quam levem sarcinam ut omnia illa, quae supe- :

rius enumerata dura et immania omnis auditor horrescit,

levem tribulationem diceret intuens interioribus et fide- ;

libus ocuhs, quanto pretio temporalium emendasit futura

vita non pati aeternos labores impiorum, et sine ulla sol-
,

licitudine perfrui aeterna felicitate justorum. Secari eturi

se homines patiuntur, ut dolores non aeterni, sed aliquanto
diuturnioris ulceris, acriorum dolorum pretio rediman-
tur. In languida^ et incerta vacationis brevissimae atque
ultima vita, immanissimis bellis miles atteritur-, pluribus
fortasse annis in laboribus inquietus, quam in otio quie-
turus. Quibus tempestatibus et proceUis, quam horribili
et tremenda sevitia coeli et maris importuni sunt merca-
tores, ut divitias ventosas acquirant, majoribus cjuam
quibus acquisitae sunt, periculis et tempesfatibus plonas?
' Flovus aJ 9. Coi- VI, 4- — ' M- ^ci, 94, 95. — '
Forte Pro languida.
 ,

SERMO LXX , DE VERBlS MATTH. XI. 285

Quos aestus, quoe frigora ,
quae pericula, ab equis, a fossis^
a prsecipitiis , a fluminibus , a feris perferunt venatores ;

quem laborera esuriendi et sitiendi ,

quantas vilissimi et
sordidissimi cibi et potus angustias, ut bestiam capiant?
Et interdum nec ipsius bestiae carnes, propter quam haec
tanta sustinent, sunt epulis necessariae. Quanquam etsi
aper cervusque capiatur, magis suave sit venantis animo
quia captus est, quam comedentis palato quia coctus est.

Quantis cruciatibus prope quotidianarum plagarum tenera

puerorum setas subditur .? Quantis etiam inscholis vigilia-
rum et abstinentiae molestiis exercentur, non propter dis-
cendara sapientiam, sed propter opes honoresque vanila-
tis , ut numeros , et htteras , et disertas fallacias eloqui
discant?
III. Sed in his omnibus qui hsec non amant eadem ,

gravia patiuntur qui vero amant, eadem quidem, sed

:

non gravia pati videntur. Omnia enim saeva et immania ,

prorsus faciha et prope nulla eflicit amor. Quanto ergo

certius ac facihus ad veram beatitudinem charitas facit
quod ad miseriam, quantum potuit, cupiditas fecit? Quam
facile toleratur qusfehbet adversitas temporahs , ut aeterna
pcena vitetur, et aeterna requies comparetur? Non imme-
rito ille vas electionis cum ingenti laetitia dixit : « Non
)) sunt condignae passiones hujus temporis ad superven- ,

)) turam gloriam, quae revelabitur nobis^ » Ecce unde

in
illud jugum suave est , et sarcina levis. Et si angusta est
paucis ehgentibus , facihs tamen omnibus dihgentibus.
Dicit Psalmista : « Propter verba labiorum tuorum_, ego
» custodivi vias duras ^. » Sed quae dura suntlaborantibus,
eisdem ipsismitescuntamantibus. Propterquod ita divinae

pietatis dispensatione actum est, ut interior homo, qui

renovatur de die in diem ^, non adhuc sub lege positus ,

» Rom. vui, i8- — ' Psal. xvi, t^. — ^2 Gov. iVj 16.
286 S. AUGUSTINI EPISCOPI
sed jam sub gratia exoneratus sarcinis innumerabilium
observationum ,
quod erat revera grave jugum sed , durae
cervici convenienter impositum , facilitate simplicis fidei,

et bonae spei , et sanctae charitatis, quidquid molestiarum

exteriori homini forinsecus intuHsset ille princeps qui mis-
sus est foras , interiori gaudio leve fieret. Nihil enim tam
facile est bonae voluntati^ quam ipsa sibi : et hoec sufficit
Deo. Quantumhbet ergo soeviat iste mundus , verissirae
Angeli nato in carne Domino clamaverunt : « Gloria in
» excelsis Deo , et in terra pax hominibus bonae volunta-
» tis ^ : » quia ejus qui natus erat, suave jugum esl, et
sarcina levis. Et sicut dicit Apostolus : u Fidelis Deus qui
» nos non sinit tentari supra idquod possumus ferre^ sed
)) facit cum tentatione etiam exitum , ut possimus susti-
)) nere-. )>

<VVV% VVV\ 'VVi/^ 'V V%% X\/V% VVV% VVV\ VVVt VV%^ %VV% <VV V\ VVV\ 'Vl/^
•
'

SERMO LXXI^
De vcrbis Evangelii Matth. xii : Qui dixerit verhum
contra Spiritum sanctum, non remittetur ei nequc ^

in hoc scBCulo , neque in futuro. Sive de blaspheraia

in Spiritum sanctum.

I. Magna quaestio est de recenti evangelica lectione pro-

posita, cui solvendae, quantura ad nos attinet, impares
sumus : sed sufOicientia nostra ex Deo est, quantum ejus
adjutorium vel accipere vel capere possumus. Prius ergo
magnitudinem advertite quaestionis^ ut cum ejus molem
huraeris nostris impositam videritis , oretis pro laboribus
nostris , atque in auxilio quod nobis praebetur, inveniatis
• Luc. n, i4- — 'I Cor. X, i3. — 3 Alias ii de verbis Domiai.
 SEKMO LXXI, DE VERBIS MATTH. XII. 287
aedificalionem mentibus vestris. Gum Domino fuisset ob-
latus daemoniura habens, csecus et mutus , et curasset
eum , ita ut loqueretur et videret , et stuperent omnes
turbae, dicentes : « Numquid hic est filius David.^ Pha-
» risaei audientes dixerunt : Hic non ejicit daemones , nisi
» inBeelzebub, principe daemoniorura. Jesus autera sciens
» cogitationes eorum , dixit eis : Orane regnura divisum
)> contra se, desolabitur ^ et omnis civitas, vel doraus divisa
)) contra se, non stabit. Et si Satanas Satanam ejicit, ad-
)> versura se divisus est : Quomodo ergo stabit regnura
» ejus^.^ »Hoc dicens, ex ipsorura confessione volebat in-
telligi, quodin eum non credendo in regno diaboli esse

delegissent quod utique adversum se divisum stare non

,

posset. Eligant ergo Pharisaei quod voluerint. Si Satanas

Satanam non potest ejicere, nihil contra Dominura quod
dicerent, invenire potuerunt : si autera potest, multo
magis sibi prospiciant, et recedant de regno ejus, quod

adversum se divisum stare non potest.

II. In quo autem Dominus Christus ejiciat daemones, ne

daemoniorura principera existiraent , attendant qiiod se-

quitur. « Et si ego,"inquit, in Beelzebub ejicio daemones,
)) fihi vestri quo ejiciunt? Ideo ipsi judices vestri
in
» erunt ^ hoc utique de Discipulis suis, illius po-
» Dixit

puli filiis qui certe Discipuli Domini nostri Jesu Christi

:

bene sibi conscii fuerant nihil se malarum artium a bono

,

magistro didicisse , ut in principe daeraoniorum ejicerent

daemones. « Ideo, inquit, ipsi judices vestri erunt. » Ipsi,
inquit_, ipsi ignobilia et contemptibiha hujus mundi, in
quibus non artificiosa malignitas . sed sancta simplicitas
meae virtutis apparet, ipsi testes mei, judiceserunt vestri.
Deinde subjungit : « Si autera ego in Spiritu Dei ejicio dae-
» mones , igitur pervenit in vos regnum Dei. » Quid est
' MaUh. xn, 22-26. — * Ibid. a;.
288 S. AUGUSTIWI EPISCOPI

hoc? « Si ego, inquit, in Spiritu Dei daemones ejicio, » nec

aliter possunt et filii vestri ejicere, quibus iion malignam
doctrinam, sed fidem simplicem dedi : procul dubio per-
venit in nos regnum Dei quo subvertitur regnum dia- ,

boli, cum quo et vos subvertimini.

III. Et quoniam dixerat « Filii vestri in quo ejiciunt ? » :

utostenderet gratiam in eis suam, non meritum illorum :

« Aut quomodo potest quisquam, inquit, intrare in do-

» mum fortis , et vasa ejiis diripere , nisi prius alligaverit

n Ibrtem, etsicdomum ejus diripiet ^? Filii, inquit, ves-

» tri , » qui vel crediderunt in me , vel adhuc credituri
sunt, et ejecturi daemones, nonin dsemonum principe, sed
in simplici sanctitatej qui certe vel fuerunt, vel hoc sunt
quod etiam vos estis , id est, peccatores atque impii quo-
;

modo ab illo possenl erui ,

quos proevalente iniquitate
fortiter obtinebat, nisi alligaretur justitiae meae vinculis,
et vasa ejus eriperem ,
quae fuerant vasa irae et ea facerem
vasa misericordiae ? Hoc est quod etiam beatus Apostolus,
superbis^ et quasi de suis meritis gloriantibus increpans
dicit : « Quis enim te discernit-? » Hoc est, a massa per-
ditionis ex Adam et a vasis irae quis te discernit? Et ne
quisquam. diceret : Justitia mea : « Quid enim habes, in-
» quit quod non accepisti ^ ? « Uiide et de
,
se ipso dicit :

« Fuimus enim et nos ahquando naturaliter fihi irae, sicut

» et caeteri*. » Ergo et ipse vas erat in domo ilhus male

fortis, cum esset Ecclesiae persecutor, blasphemus, inju-
riosus , in mahtia ctinvidia, sicut fatetur, agens. Sed ille

qui alligavit fortem, ab eo vas perditionis eripuit, et vas

electionis effecit.
IV. Deinde ne putarent increduh et impii adversantes
nomini chrisiiano propter diversas haereses et schismata
,

eorum, qui sub nomine christiano greges colhgunt perdi-

* Malth. XII, ?g. — ' i Cor. iv, 7, — ^ Ibid. — 4 Eplies, u, 3.
 ,,
:

SERMO LXXl , DE VERBlS MAXTH. Xll. 289

torum , etiam Christi regnum adversum se esse divisum ,

consequcnter adjungit : « Qui non est mecum^ contra me

» est; et quinon congregat mecum, spargit^ » Non ait
Qui non est sub voce nominis mei aut sub specie sacra- ,

menti mei sed « Qui non est mecum contra me est. »

5 : ,

Nec ait Qui non congregat sub voce nominis mei sed
: •, :

« Qui non congregat mecum spargit. » Non ergo est ,

adversum se divisum regnum Christi sed homines conan- 5

tur dividere, quo emptum est pretio sanguinis Christi.

Novit enim Dominus qui sunt ejus. « Et recedat, inquit,
» ab iniquitate omnis qui nominat nomen Domini -. » Nam

si ab iniquitate non recedit non pertinet ad regnum ,

Christi, etiam nominans nomen Christi. Ut ergo aliqua,

exempli gratia, comraemorem, spiritus avaritiae etspiritus
luxuriae, quia ille contrahit , ille profundit , divisi sunt
adversum se et ambo pertinent ad regnum diaboli. Apud
5

idolorum cultores, spiritus Junonis et spiritus Herculis

divisi sunt adversum se et ambo pertinent ad regnum ;

diaboli. Paganus hostis Christi et Judseus hostis Chrisli

divisi sunt adversum se^ et ambo pertinent ad regnum

diaboli. Arianus et Photinianus, ambo heereticij et ad-

versum se ambo divisi. Donatista et Maximianista ambo
haeretici adversum se ambo divisi. Omnia vitia errores-
•, et

que mortalium inter se contrarii divisi sunt adversum se, ,

etomnes pertinent ad regnum diaboli: ideo non stabit reg-

"num ejus. Justus autem et impius ^ fidelis et incredulus
quidemsunt adversum se,
catholicus et haereticus , divisi
sed non ambo pertinent ad regnum Christi. Novit Domi-
nus qui sunt ejus. Nemo sibi de vocabulo blandiatur. Si
vult sibi prodesse nomen Domini , recedat ab iniquitate
qui invocat nomen Domini.
V. Sed ista verba evangelica etsi habebant aliquid ob-
' Maltli. xu, 3o. ~ 2 UeJa aj 2 Tim. 11, g.

cxxv. 19
 ,:

290 S. AtJGXJSTINI EPISCOPI

quod, adjuvante Domino, arbitror explanatum

scuritatis, ,

non erant taraen tantae diHicultatis quantae apparet esse ,

quod sequitur. « Ideo dico vobis Omne peccatum et :

» blasphemia remittetur hominibus Spiritus autem blas- :

» phemia non remittetur. Et quicumque dixerit verbum

contra Filium horainis_, remittetur ei qui autem dixerit

'))
:

contra Spiritum sanctum, non rcmittetur ei, ueque in

))

hoc saeculo, neque in futuro^» Quid ergo fiet de his

))

quos lucrari cupit Ecclesia ? Numquidnara correctis et ad

eara ex quocumque errore venientibus spes falsa promit-
titur in remissione omnium peccatorum? Quis enim non
convincitur dixisse verbum contra Spiritum sanctum
antequam Christianus vel Cathohcus fieret? Prirao ipsi
qui Pagani appellantur, multorum deorum falsorumque
cultores et idolorum adoratores, cum dicunt Dominum
Christura magicis artibus fecisse miracula, nonne istis sunt
sirailes, c[ui eum dixerunt in principe daemoniorum eje-
cisse daemonia? Deinde cura quotidie nostrara sanctifica-
tionem blaspheraant ,
quid aUud blasphemant quam Spi-
ritum sanctura?Quid Judsei, qui dixerunt de Domino
unde iste exortus est serrao , nonne usque adhuc verbum
contra Spiritum sanctura loquuntur, sic eura negantes esse
in Christianis, sicut ilU in Christo esse negaverunt? Ne-
que enim et ilh Spiritui sancto maledixerunt, aut non eum
esse dicentes, aut esse quidem, sed Deura non esse, sed
esse creaturara , aut ad daemones cjiciendos nihil valere :

non ista indigna, non ahquid simile de Spiritu sancto lo-

cuti sunt. Sadducaei enira Spiritum sauctum negabant
Pharissei vero eum esse , contra Sadducaeorum haeresim
defendebant -
5 sed esse in Domino Jesu Christo nega-
bant , ((uem daemones ejicere in principe daemoniorum h
putabant , cura ejiceret ille in Spiritu sancto. Ac per hoc
Matth. XII, 3i, 32. — ^ Act. xsiii, 8.
 ,

SERMO LXXI , DE VERBIS MATTH. XII. 291

et Juclaei et quicumque liseretici Spiritum sanctum confi-

tentur, sed eum negant esse in Cliristi corpore, quod est

unica ejus Ecclesia, non utique nisi una catholica, procul

dubio similes sunt Pharisseis, qui tunc etiamsi esse Spiri-
I
tum sanctum fatebantur negabant tamen eum , essc in

j
Christo, cujus opera in daemonibus ejiciendis daemonio-

j
Tnm quod quidam haeretici
principi tribuebant. Omitto

j
ipsum omnino Spiritum sanctum vel non Creatorem, sed
I creaturam esse contendunt^ sicut Ariani et Eunomiani et
Macedoniani vel eum prorsus ita negant ut ipsum Deum
^ j

negent esse Trinitatem, sed tantummodo esse Deum Pa-

trem asseverant, et ipsum ahquando vocari Filium, ali-
quando vocari Spiritura sanctum sicut Sabelliani, quos ;

quidam Patripassianos vocant ideo quia Patrem perhi- ,

bent passum cujus cum negant esse ahquem Fihum, sine

:

dubio negant esse Spiritum sanctum. Photiniani quoque

iPatrem solum esse dicentes Deum , Filiura vero nonnisi
hominem, negant omnino esse tertiam personara Spiritum
|3anctum.
VI. Manifestum est igitur, et a Paganis, et a Judaeis, et
'

ftbhaereticis blasphemafi Spiritum sanctura. Nuraquidnam

ergo deserendi sunt, et sine ulla spe deputandi ,
quoniam
ixa sententia est : « Qui verbum dixerit contra Spiritum
"^
I
sanctum^ non ei dimitti, neque in hoc saeculo, neque
in futuro ^ » et illi soli existimandi sunt ab hujus gra-
'

issimi peccati reatu liberi, qui ex infantia sunt Catholici?

fam quicumque verbo Dei crediderunt, ut Catholici fie-
•
pnt, utique aut ex Paganis , aut ex Judoeis , aut ex hae-
'^
pticis in gratiam Christi pacemque venerunt quibus si :

: on est dimissum quod dixerunt verbum contra Spiritura

"^
inctum , inaniter promittitur et praedicatur hominibus
'
•
t convertantur ad Deum , et sive in baptisrao sive in Ec-
esia pacem remissioneraque accipiant peccatorum. Ne-
19.
 , ,

"292 S. ACGUSTIM EPISCOPI

que enim dicLumest : Non remittetur ei , nisi iu baptis-

mo : sed, « Non remittetur, inquit, neque in hoc saeculo,
» neque in futuro. »
VII.Nonnullis videtur eos tantummodo peccare in Spi-
ritum sanctum qui lavacro regenerationis abluti in Ec-
,
|
"
clesia , et accepto Spiritu sancto, velut tanto postea dono
Salvatoris ingrati , mortifero aliquo peccato se immerse-
rint : qualia sunt vel adulteria , vel homicidia , vel ipsa
discessio , sive omni raodo a nomine christiano, sive a
cathohca Ecclesia. Sed iste sensus unde probari possit,
ignoro : cum et poenitentise quorumque criminum locus
in Ecelesia non negetur j et ipsos haereticos ad hoc utique
corripiendos dicat Apostolus (cNe forte det : illis Deus poe-
» nitentiam ad cognoscendam veritatem , et resipiscant a j|^^

» diaboli laqueis, a quo captivi tenentur secundum ipsius

» voluntatem ^ » Quis enim esL fructus correctionis sine
ulla spe remissionis '!
Postremo non ait Dominus Qui :

lidehs cathohcus dixerit verbum contra Spiritum sanctum; J

sed, « Qui dixerit, » hoc est, quilibet dixerit quicumque ,

"^

dixerit, « non remittetur ei, neque in hoc saeculo neque ,

» in futuro. » Sive ergo sit ille Paganus sive Judaeus ,

sive Christianus, sive ex Judaeis vel Christianis haereticus,

sive quodhbet aliud habeat nomen erroris, non dictum estj .

ille aut ille •, sed , « Qui dixerit verbum contra Spiritumj

» sanctum , » id est, blasphemaverit Spiritum sanctum „ 1^^

« non remittetur ei, neque in hoc saeculo, neque in fu-[ L

» turo. » Porro autem si omnis error contrarius veritatii \]

et inimicus catholicae paci, sicut supra ostendimus, dicitj

^^
verbum contra Spiritum sanctum, nec tamen cessat Ec-j ^^
clesia ex omni errore corrigere atque colligere, qui remis-i
^^
sionem peccatorum et ipsum quem blasphemaverant acci

piant Spiritum sanctum 5

puto quod grande secretum taffi

2 Tiin. II, :25.

 ,

SERMO LXXI , DE VEUBlS MATTH. XII. 293

niagnre hujus qusestionis ostendimus. Lumen ergo expo-
sitionis a Domino requiramus.
VIII. Erigite itaque , fratres , erigite ad me aures , ad
Dominum mentes. Dico Charitati Vestrae: Fortein omni-
bus sanctis Scripturis nulla raajor quaestio , nulla diffici-
lior invenitur. Unde ut vobis aliquid de me ipso fatear,
semper in Sermonibus quos ad populum habui, hujus
quaestionis diificultatem molestiamque vitavi : non quia
nihil haberera ,
quod inde utcuraque cogitarera neque
•,

enira in re tanta petere ,

quaerere ,
pulsare negligerera ;

sed quia ipsi intelligentioe ,

quae mihi aliquantura aperie-
batur , verbis ad horara occurrentibus rae posse suflicere
non putarem. Hodie autem lectiones audiens, de quibus
vobis esset Sermo reddendus, cum Evangeliura legeretur,
ita pulsatum est cor meura ut crederem Deum velle ali- ,

quid hinc per meura ministeriura vos audire.

IX. Prius ergo ut advertatis et
intelligatis admoneo ,

non Dominura
dixisse Oranis blasphemia Spiritus non
:

reraittetur neque dixisse Qui dixerit quodcumque ver-

: :

bum contra Spiritum sanctum non remittetur ei sed , :

« Qui dixerit verbum. » Illud enim si dixisset nihil no- ,

Ibis omnino reraaneret, undedisputarepossemus.Quoniam

'si oronis blasphemiaet om.ne verbum quod dicitur contra

Spiritura sanctum, non remitteretur hominibus ex nullo 5

genere impietatis eorum qui dono Christi et sanctificationi

Ecclesife contradicunt, vel Paganorum, vel Judaeorum ,

Vel quorumlibet haereticorum, nonnullorura etiara in ipsa

catholica imperitorum ,
quemquam Ecclesia lucraretur.
ped absit ut hoc Dominus diceret : absit, inquam , ut Ve-
ritas diceret omnem blasphemiara vel orane verbum quod
bontra Spiritum sanctum diceretur, non habere remissio-
lem , neque in hoc sapcnlo , neque in fntnro.
294 s. AUGusxmi episcopi

X. Exercere quippe nos voluit diflicultate quaestionis ,

non decipere sententioe falsitate. Quapropter non est ne-

cesse , ut omnera blasphemiam vel omne verbum quod
dicitur contra Spiritum sanctum remissionem quisquam ,

existimet non habere sed necesse est plane ut sit aliqua

: ,

blasphemia et aliquod verbum quod si dicatur contra ,

Spiritum sanctum , nullam unquam veniam remissionem-

que mereatur. Quia si omne acceperimus, quisnam pote- i

rit salvari? Si autem rursus nullum putaverimus, contra- :

dicimus Salvatori. Est ergo sine dubio aliqua blasphemia

et aliquod verbum, quod si dictum fuerit contra Spiritum ,

sanctum non remittetur. Quod si autem hoc verbum

, r|

quaeri a nobis Dominus voluit ideo non expressit. Quaeri, 5

inquam vokiit non negari. Solent enim Scripturae ita

, ,

loqui ut quando ahquid sic dicitur

, ut neque ex toto , I

neque ex parte dictum finiatur,non sit necesse ut ex toto l_

fieri possit, ut et ex parte non intelhgatur. Ista ergo sen- |i 1

tentia ex toto , id est , universahter pronuntiaretur , si

j j

diceretur Omnis blasphemia Spiritus non remittetur

: : 1

aut Qui dixerit qualecumque verbum contra Spiritum

, | s

sanctum non remittetur ei neque in hoc saeculo neque

, , i 1

in futuro. Ex parte autem, id est, particulariter pronun- c;

tiaretur, si diceretur : Quaedara blasphemia Spiritus non qj

remittetur. Quia ergo nec universahter nec particulariter lij

enuntiata sententia est : ( non enim dictum est : Omnis j

ei

blasphemia Spiritus 5 aut quaedam blasphemia : sed tall- ,

roi

tummodo indefmite dictum est : « Spiritus blasphemia ^\

» non remittetur » nec dictum est Qui dixerit quod- at

: :

cumque verbum aut qui dixerit quoddam verbura sed

, :
[or,

indefinite « Qui dixerit verbum

, » ) non est necesse, Ut i^ :

omnem blasphemiam vel omne verbum intelhgamus sed ,5 :

necesse est plane, ut quamdam blasphemiam et quoddam m

 SERMO LXXI, DE VERBlS MATTH. XII. 295
verbum voluerit intelligi Dorainus 5
quamvis id exprimere
noluerit , ut petendo, quserendo ,
pulsando , si quid recti

intellectus acceperimus , non viliter habeamus.

XI. Hoc ut manifestius videatis, iilud attendite quod
aitidem ipse de Judaeis. « Si non venissem et locutus fuis-
))sem eis peccatum non haberent^ » Neque enim ita
,

dictum est ut sine uUo peccato omnino veilet intelligi

,

futuros fuisse Judaeos si non venisset et locutus eis fuis- ,

set. Plenos quippe invenit , oneratosque peccatis. Prop-

ter quod dicit : « Venite ad me omnes qui laboratis , et one-
» rati estis^. » Unde nisi sarcinis peccatorum et trans-
,

gressionibus Legis ? Quoniam « Lex subintravit, ut abun-

» daret delictum ". )> Cum ergo de seetiam ahbi dicat :

« JNon veni vocare justos , sed peccatores * •, » quomodo ,

si non peccatum non haberent nisi quia sen-

venisset ,
,

tentia ista nec universaliter nec particulariter sed inde- ,

finite pronuntiata non omne peccatum cogit intelligi? Sed

plane nisi aliquod peccatum intellexerimus quod non ha- 5

berent , nisi Ghristus venisset et locutus eis fuisset , fal-

sam, quod absit, sententiam esse diceremus. Non ergo
ait : Si non venissem et locutus fuissem eis , nuUum pec-
calum haberent ne Veritas mentiretur. Nec rursus defi-
:

nite dixit Si rion venissem et locutus fuissem eis quod-

:
,

dam peccatum non haberent ne pium studium parum :

exerceretur. In omni quippe copia Scripturarum sancta-

rum pascimur apertis exercemur obscuris ilhc fames , :

pelhtur , hic fastidium. Quia ergo non est dictum : Pec-

catum nulium haberent non perturbemur, cum pecca- •,

tores Judaeos, etiamsi Dominus non venisset, agnoscimus.

Sed tamen quia dictum est « Si non venissem, peccatum :

non haberent
)) inde necesse est etiamsi non omne, ali-
:
-»

quod tamen eos ex adventu Domini, quod non habebant,

'
joan. XV, 7.1. — ' MatHi. xi, 9.8. — ^ r-om. v, 9,0. — ••
Mattli. ix, i3.
 296 S. JLUGUSTIKI EPTSCOri .

contraxisse peccalum. Illnd ipsum prorecto est ,

quod in
praesentem sibique loquentem non crediderunt, eumque
inimicum deputantes, quoniam vera dicebat, insuper occi
derunt. Hoc peccatum tam magnum et horrendum, si non
venisset et locutus eis fuisset, utique non haberent. Sicut
ergo ibi cum audimus
Peccatum non haberent; » non
: «

omne, sed aliquod peccatum iutelligimus ita in hodierna :

lectione cum audimus « Spiritus blasphemia non remit-

:

» tetur » non omnem blasphemiam, sed quamdam

; et :

cum audimus « Qui dicit verbum contra Spiritum sanc-

:

» tura, non remittetur ei » non omne verbum, sed quod- ;

dam intelligere debemus.

XII. Nam et hoc ipsum quod ait « Spiiitus autem :

» blasphemia non remittetur » utique non omnis spi- :

ritus, sed Spiritus sancti blasphemiam necesse est intelli-

gamus. Quod et si planius alibi non diceret, quis tam

vecors esset ut aliud intelligeret ? Secundum hanc re-
,

guJam locutionis et illud accipitur ,« Nisi quis re- :

» natus fuerit ex aqua ct Spiritu^ » Non enim ait ibi,

et Spiritu sancto et tamen hoc intelhgitur. Nec quo-

:

niam dixit ex aqua et Spiritu omnem spiritum quis-

, ,

quam intelhgere cogitur. Quocirca cum audis : « Spiritus

» autem balsphemia non remittetur sicut non om- : »

nem spiritum, ita non omnis spiritus blasphemiam oportet

accipias.
XIII. Audire jam velle vos video, quoniam non est
omnis quaenam sit
,
illa blasphemia Spiritus ,
quae non
remittetur et quod •, sit verbum ,
quoniam non esl omne,
cjuod si dictum fuerit contra Spiritum sanctum , non re-
mittetur, neque in hoc saeculo, neque in futuro. Jam et
ego vellem dicere, quod intentissime expectatis audire :

sed tolerate aliquantas majoris dihgentiae moras, donec,

^ Joan. 111, 5.
 SEKMO LXXI, DE VERBTS MATTH. Xll. 297
acliuvanlo Doniino, quod occurrit expediam. Alii
lotuni
quippe duo Evangelistae Marcus et Lucas cum de hac , ,

re loquerentur, non dixerunt, blaspliemiam seuverbum , :

ut intelligeremus non omnem blasphemiam sed quam- ,

dam nec verbum omne sed quoddam. Quid ergo dixe-

^ ,

runt? Apud Marcum ita scriptum est : « Amen dico vo-

» quoniam omnia dimittentur filiis hominum peccata
bis,
» et blasphemiae, quibus blasphemaverint qui autem :

)) blasphemaverit in Spiritum sanctum, non habet remis-

)) sionem in seternum, sed reuserit seternideHcti^ ))Apud
Lucam ita :dicit verbum in Fihum ho-
« Omnis qui
)) minis , autem qui in Spiritum sanc-
remittetur ei : ei

)) tum blasphemaverit, non remittetur-. ))Numquid prop-

ter nonnuUamverborum diversitatem recediturab ejusdem
veritate sententiae ? Nam
neque alia causa est cur Evan-
geHstaeeadem non eodem modo dicant, nisi ut inde dis-
camus res verbis, non rebus verba praeponere, nihilque
aliud in loquente quoerere, nisi voluntatem, propter
quam insinuandam verba promuntur. Quid enim ad rem
interest, utrum dicatur : « Spiritus blasphemia non remit-
)) tetur ; )) an dicatur : « Qui blasphemaverit in Spiritum
)) sanctum, non ei remittetur? » Nisi forte quod eadem
res apertius isto modo quam illo dicitur , et aliura Evan-
gelistam non destruit alius, sed exponit. « Spiritus autem
)) blasphemia, )) clause dictum est^ quia non expressum
est cujus spiritus. Non enim quicumque spiritus, Spiri-
tus sanctus est. Item potest cum
dici spiritus blasphemia,
spiritu quisque blasphemat quomodo potest dici spiritus
:

oratio, cum spiritu quisque orat. Unde dicit Apostolus :

« Orabo spiritu orabo et mente^. » Cum vero dictum

,

est « Qui blasphemaverit in Spiritum sanclum,

: illae ))

ambiguitates soIut?e sunt. Item quod scriptura est « Non :

' Marc. III, 28, 2q. — » Luc. xn, 10. — ^ i Cor. xiv, i.5.
298 S. AUGUSTINI EPISCOPI
» habet remissionem in seternum , sed reus erit aeterni
)) delicti quid est aliud, quam id quod secundum Mat-
: )>

lliaeum legitur : )) Non remittetur ei, neque in hoc sae-

)) culo , neque in futuro? )> Aliis quippe verbis et alio
loquendi modo eadem ipsa est expressa sententia. Et quod
est apud Matthseum Qui dixerit verbum contra Spiri-
: «

)) tum sanctum,))ne ahud ahquid quam blasphemiam in-

telhgeremus, planius alii dixerunt : « Qui blasphemaverit
)> in Spiritum sanctum. )> Eadem tamen res ab omnibus
dicta est : nec ahquis eorum a loquentis voluntate dis-
cessit, propter quam iutelligendam verba dicuntur, scri-
buntur_, leguntur, audiuntur.
XIV. Sed ait aliquis : Ecce accepi etintellexi, quia cum
dicitur blasphemia , nec exprimitur omnis aut quaedam ,

potest quaedam intelligi , aut omnis j sed non est necesse

ut omnis; nisi autem quaedam intelligatur, falsum est
quod dicitur ita et verbum si non dicatur omne, seu
:

quoddam, non est necesse ut omne intelligatur, sed nisi

velquoddam fuerit intellectum nullo modo potest ve- ,

rum esse quod dicitur. Sed ubi legitur « Qui blasphe- :

)>maverit, » quomodo intelligo quamdam blasphemiam,

ubi non legitur blasphemia vel quoddam verbum ubi ; ,

non legitur verbum sed tanquam generaliter dici vide-

,

tur : « Qui i^Iasphemaverit ? » Huic contradictioni sic res-

pondemus : Quia etiam hic sidiceretur Qui blasphe- :

maverit quamcumque blasphemiara in Spiritum sanc-

tum, nihil esset cur aliquam blasphemiam quserendam
putaremus quando omnem intelHgere deberemus sed
,
:

quia omnis non potest intelhgi ne Paganis, Judaeis, ,

hsereticis, omnique hominum generi, qui diversis erro-

ribus et contradictionibus suis blasphemant in Spiri-
tum sanctum spes remissionis si se correxerint au-
, , ,

feratur reslat utique ut in eo quod scriptum est

; :
 SERMO LXXI, DE VERBIS MATTH. XII. 299
(( Qui blasphemaverit non habet remissio- in Spiritum
)) nera in eeternura, qui non omni )) ille intelligatur
modo, sed eo raodo blasphemaverit ut ei nunquara possit ,

ignosci.
XV. Sicut enim in eo quod dictum est : Deus nemi-
)) nera tentat^, )) non orani, sed quodara tentationis raodo
Deus neminem tentare intelligendus est » ne falsura :

sit iliud quod scriptum est Tentat vos Dominus Deus : ((

» vester- » etne Christum negemus Deura, vel dicaraus

:

falsum Evangelium ubi legimus, Quia interrogabat Dis- ((

)) cipulum tentans eum, ipse autem sciebatquid esset fac-

)) turus^. Est enim tentatio adducens peccatum, qua
))

Deus neminem tentat et est tentatio probans fidem, qua :

et Deus tentare dignatur. Ita cum audimus Qui blas- : ((

)) phemaverit in Spiritum sanctum, » non omne blasphe-

mandi genus debemus accipere, sicut nec ibi omne ten-
tandi.
XVI. Itera cum audimus : « Qui crediderit, et bapti-
)) zatus fuerit, salvus erit* : )) non utique intelligimus eo
modo credentem quo ,
et <( Daemones credunt et con-
)) tremiscunt^ : » nec in eo numero baptizatos, in quo
magus Simon baptizari potuit , sed salvus esse non po-
tuit^. Sicutergo cum diceret : « Qui crediderit , et bap-
)) tizatus fuerit, salvus erit, » non omnes credentes et
baptizatos, sed quosdam intuebatur, in ea scilicet cons-
titutos fide quae Apostolo distinguente ,
per dilectionem
operatur'^ : ita cum dixit : « Qui blasphemaverit in Spiri-
))tum sanctura nou habet remissionera in aeternum
, , )>

nonomnera,sed queradara blasphemantis in Spiritum

sanctum intendebat reatum, quo quisquis fuerit obhgatus,
nulla
ulla unquam remissione solvetur.
' Jacob. I, i3. — Deut. ' xiii, 3. — 3 Joan. vr, 5, 6. — 4 Marc. xvi, 16.
—- 5 Jacob. 11, 19.— \qi, 6 y„|^ i3. — 7 Galat. v, 6.
300 3. AUGUSTINI EPISCOPI
XAII. Illud cliam quod ait : « Qui manducal carncm
» meam , ct bibit sanguinem meum, in me manet et ego iii
» illo^ : «quomodointellecturisumusPNumquidetiam illos

hic poterimus accipere, de quibus dicit Aposlolus, quod

judicium manducent, et
sibi bibant^ cum ipsam carnem
manducent^ ipsum sanguinem bibanf^ ? Numquid et Ju-
et

dasMagistri venditoret traditor impius, quamvis primum

ipsum manibus ejus confectum sacramentum carnis et
sanguinis ejus cum caeteris Discipulis, sicut apertius Lu-
cas evangelista declarat manducaret et biberet mansit , ,

in Christo, aut Christus in eo^ ? Tam multi denique, qui

vel corde fictocarnem illam manducant et sanguinem bi-
bunt vel , cum manducaverint et biberint, apostatae fiunt,

numquid manent in Christo aut Christus in eis ? Sed ,

profecto est quidam modus manducandi illam carnem et ,

J)ibendi illum sanguinem ,

quo modo qui manducaverit
manet, et Christus in eo*. Non ergo
et biberit^ in Christo
quocumquemodo quisquam manducaveritcarnemChristi,
et biberit sanguinem Christi, manet in Christo , et in illo

Christus ; sed certo quodam modo ,

quem modum utique
ipse videbat quando ista dicebat. Sic igitur etin eo quod
,

ait Qui blasphemaverit in Spiritum sanctum, non ha-

: «

» bet remissionem in aeternum » non quocumque modo ,

blasphemaverit , reus est hujus irremissibilis delicti^ sed

modo quodam ,
quem nos quaerere atque intelligere vo-
hiit, qui hanc sententiam veram terribilemque deprompsit.
XVIII. Quisnam autem iste blasphemandi modus,
sit

vel potius immoderatio quoenam sit ista blasphemia, et ,

quod sit verbum contra Spiritum sanctum, jam quantum

existimo ipse ordo postulat ut dicamus vestramque ex-
, ,

pectationera tandiu, sed necessario detentam, non ulterius

= Jacob. VI, 57. — ^ Floru'! ai] 1 Cov. si, 29 — ^ Liic kxii, 71. —
4 4 Senl. ilisl. ix, cop. t.
 ,

SERMO LXXI , UE VERBIS MATTH. XII. 301

diHeramus. Noslis, charissimi , in illa invisibili et incor-
ruptibili Trinitate ,
quam fides nostra et catholica Eccle-
sia tenet et praedicat Deum Patrem non Spiritus sancti
,

Patrem esse , sed Filii et Deum Fihum non Spiritus

5

sancti Fihum esse , sed Patris 5 Deum autem Spiritum

sanctum non sohus Patris , aut sohus esse Fihi Spiritum,
sed Patris et Fihi. Et hanc Trinitatem ,
quamvis servala
singularura proprietate et substantia personarum , tamen
propter ipsam individuam et inseparabilem aeternitatis
veritatis , bonitatis essentiam vel naturam , non esse tres
deos , sed unum Deum. Ac per hoc pro captu noslro,
quantum ista per speculura et in aenigraate ,
praescrtim
tahbus ,
quales adhuc sumus, videre conceditur, insinua-
tur nobis in Patre auctoritas, in Fiho nativitas, in Spiritu
sancto Patris Fihique communitas, in tribus aequahtas^
Quod ergo commune estPatri et Fiho, per hoc nos voluerunt
habere communionem et inter nos et secum et per illud ,

donum nos coUigere in unum quod ambo habent unum,

hoc est per Spirilum sanctum Deum et donum Dei. In
,

hoc enim reconcihamur Divinitati, eaque delectamur. Nam

quid nobis prodest quidquid boni nossemus nisi etiam ,

dihgeremus ? Sicut autem veritate disciraus , ita charitate

dihgiraus, ut et plenius cognoscaraus, et beati cognito

perfruamur. « Charitas pcrro difFusa est in cordibus nos-
» tris per Spiritum sanctum ,
qui datus e'st nobis-. » Et
quia peccatis alienabamur a possessione ve-rorum bono-
rura, « Charitas cooperit multitudinem peccatorum^. »
Est ergo Pater Fiho veritati origo verax , et Filius de ve-
raci Patre orta veritas , et Spiritus sanctus a Patre bono et
Filio bono elFusa bonilas : omnfura est autem non impar
divinitas, nec separabilis unitas.
XIX. Primum ergo in nos, ad accipiendam vitam aeter-
'
Florusad Rom. v. — ' Rom. Vj 5. — ^ i Petr. iv, 8.
 ,

302 S. AUGUSXINl EPISCOFI

nam ,
quae iii novissimo dabitur, de bonitate Dei munus
venit ab initio fidei, remissio peccatoram. enim ma- Illis

nentibus,manentquodam modo inimicitiae adversusDeum,

et ab iilo aiienatio quae a nostro malo est quoniam non ,
:

mentitur Scriptura , dicens : « Peccata vestra separant

» inter vos et Deum*. » Non itaque nobis infert bona
sua , mala nostra. Et in tantum illa crescunt,
nisi auferat

in quantum ista minuuntur nec illa perficientur nisi : ,

ista fmiantur. Jamvero quod Dominus Jesus sic in Spi-

ritu sancto peccata dimittit ,

quemadmodum in Spiritu
sancto dflemones ejicit, hinc intelligi potest ,
quod pos-
tea quam resurrexit a mortuis , cum dixisset Discipulis
suis : « Accipite Spiritum sanctum 5 » continuo subjecit :

» Si cui dimiseritis peccata , dimittentur illi j si cui te-

» nueritis, tenebuntur*. » Nam et illa regeneratio, ubi
fit omnium praeteritorum remissio peccatorum^ in Spiritu
sancto fit, dicente Domino : « Nisi quis renatus fuerit ex
» aquaet Spiritu, nonpotest introire in regnura Dei^. »
Sed aliud est nasci de Spiritu aliud , ^ ,
pasci de Spiritu :

sicut aliud est nasci de carne quod fit cum parit mater
,
, 5

aliudest, pasci de carne, quod fit cum lactat infantem

ad hoc conversum ut cum voluptate biberet, unde natus
est ut viveret ut inde accipiat vivendi ahmenlum
•, unde ,

accepit nascendi initium. Primum itaque credendum be-

neficium est benignitatis Dei in Spiritu sancto reraissio
peccatorum. Unde ita coepit et prfedicatio Joannis Bap-
tistae ,
qui praecursor Domini missus est. Sic enim scrip-
tum est ; « In diebus autem ilHs venit Joannes Baptista prae-
» dicans indeserto Judseae, et dicens : Poenitentiam agite,
» appropinquavit enim regnum coelorum*. » Hinc et
ipsius Dora.ini ,
quod ita legitur : « Exinde coepit Jesus
' Isai. hix, 2. — ' Joan. xs , 'J2 , 23. — ' Id. lu, 5. — 4 Matth.
III, 1,2.
 ,^

SERMO LXXI , DE VERBlS MATTH. XII. 303

» praedicare et dicere : Agite poenilentiam , appropinqua-
» vit enim regnum ccelorum^ autem Joannes inter » Ait
csetera , quae locutus est ad eos qui venerunt ut ab illo ,

baptizarentur- « Ego quidem vos baptizo in aqua in

:

)) poenitentiam qui autem venturus est post me fortior

: ,

)) me est, cujus non sum dignus calceamenta portare ipse j

)) vos baptizal^it in Spiritu sancto et igni^. » Ait et Do-

minus : « Joannes quidem baptizavit aqua : vos autera
» baptizabimini Spiritusancto, quem accepturi estis non
» post multos hos dies, usque ad Pentecosten ^. » Quod
autem dixit Joannes : « Et igni , » quamvis possit intelligi
et tribulatio, quam pro nomine Christi credentes fuerant
perpessuri 5 tamen non ab re est, eumdem Spiritumsanc-
tum etiam nomine ignis significatum videri. Propter quod
et in adventu ejus dictum est : « Visai sunt ilhs hnguae
» divisae , velut ignis, qui et insedit super unemquemque
» eorum ^. » Hiiicet ipse Dominus ait « Ignem veni mit- :

» tereinmundum^. » HincetApostolusait « Spiritu fer- :

» ventes' » quoniam hinc fervet charitas. « DilTunditur

:

» quippe in cordibus nostris per Spiritum sanctum ,

qui
» datus estnobis^..» Cui fervori contrarium est, quod
Dominus ait : « Refrigescet charitas raultorum ^. » Sed
perfecta charitas perfectum donum est Spiritus sancti.
Prius est autem illudquod ad remissionem pertinet pecca-
torum per quod benefi^ium eruimur de potestate tene-
:

brarum *% et princeps hujus mundi mittitur foras fide nos-

tra*S quioperatur infihis infidehtatis ^-, nulla vi aha nisi
societate et obhgatione peccati. In Spiritu enim sancto
quoin unum Dei populus congregatur, ejicitur spiritus
immundus, qui in se ipsum dividitur.
' MaUh. IV, 17. — 2 Floius ad Rom. x.11. — ^ Mattli. lu, 11. — 4 Act.

I, 5. — 5 ij. ji^ —3. 6 Luc. XII, 49- — 7 Rom. xii, 11. — 8 ij. y, 5. —
y Matth. xxiv, i2, — '" Coloss. 1, 3. — '« Joan. xii, 3i. — '^ Ephes. u, 2.
 ,

304 S. AOGUSTIM EPISCOPI

XX. Contra hoc donum gratuitum , contra istam Dei

gratiam loquiturcor impoenitens. Ipsa ergo irapoenitenlia
est Spiritus blasphemia, quae non remittetur neque inhoc
saeculo neque in futuro. Contra Spiritum enim sanctum,
,

quo baptizantur quorum peccata omnia dimittuntur et ,

f{uem accepit Ecclesia , ut cui dimiserit peccata , dimit-

tanlur ei , verbum valde malum et nimis impium , sive
cogitatione, sive etiam lingua dicit, quem patientia Dei
cum ad poenitentiam adducat : « Ipse secundum duritiam
» cordis sui et cor impoenitens thesaurizat sibi iram in die
)) irye et revelationis justi judicii Dei, qui reddet unicuique
» secundum opera ejus^ » Haec ergo impoenitentia sic ,

enim uno ahquo nomine possumus utcumque appellare

et blasphemiam et verbum contra Spiritum sanctum
,

quod remissionem non habet in aeternum haec inquam, ; ,

impoenitentia, contra quam clamabant et preeco et judex,

dicentes : « Poenitentiam agite, appropinquavit enim reg-

» num coeIorum'-p) contra quam Dominus os evange-
licce praedicationis aperuit, et contra quam ipsum Evan-
gelium in toto orbe prsedicandum esse prsedixit ; ubi
posteaquam resurrexit amortuis, ait Discipulis « Opor- :

» tebat pati Christum, et resurgere a mortuis tertio die ,

» et praedicari in nomine ejus poenitentiam et remissionem

» peccatorum per oranes gentes , incipientibus ab Jeru-
» salem^omnino impoenitentia non habet remis-
: » haec
sionem, neque in hoc saeculo, neque in futuro quia :

poenitentia impetrat remissionem in hoc saeculo ,

quae va-
leatin futuro.
XXI. Sed ista impoenitentia vel cor impoenitens quan-
diu quisque in hac carne vivit , non potest judicari. De
nuUo enim desperandum est, quandiu patientia Dei ad
poenitentiam adducit,nec de hac vita rapit impium, qui
'
Rom. 11, Oj 6, — ' Malth. iii, 2, el iv, 17. — 3 Luc. xxiv, ^6, 47-
 5ERM0 LXXl , DE VERBIS MATIH. XII. 305
non mortem vult impii, quantum ut revertatur et vivat ^
Paganus est hodie : unde scis, utrum sit futurus cras-
tino Christianus? Judseus infidelis est hodie : quid si cras
credat in Christum? Haereticus est hodie : quid si cras se-
quatur cathohcam veritalem? Schismaticus cst hodie : quid
si cras amplectatur catholicam pacem? Quid si isli, quos
in quocumque genere erroris notas , et tanf|uam despera-
tissimos damnas, antequam finiant istam vitam, agant
poenitentiam, et inveniant veram vitam in futuro? Proinde,
fratres etiam ad hoc vos admoneat, quod ait Apostolus
, :

« Nolite ante tempus quidquam judicare -. » Haec enim

blasphemia Spiritus cui nunc[uam est ulla remissio

, ,

(quam nonomnem, sed quamdam intelleximus, eamque

perseverantem duritiam cordis impcjenitentis vel diximus
I
vel invenimus , vel etiam Cjuantum cxistimamus, ostendi-
mus,) non potest in quoquam , ut diximus , dum in liac
adhucvita est, deprehendi.
XXII. Quod non ideo vidcatur absurdum, quia cum
homo usque in finem hujus vita3 in dura impoenitentia
perseverans, diu multumque loquatur adversus hanc gra-
tiam Spiritus sancti Evangehum tamen tam longam con-
^

tradictionem cordis impcenitentis , c[uasi breve ahc[uid ,

verbum appellavit, dicens : « Quicumque dixerit verbum

» contra Fihum hominis, remittetur ei : qui autem di-
» xerit contra Spiritum sanctura^ non remittetur ei, ne-
» que in hoc sseculo, neque in futuro. » Haecenim quam-
vis prohxa sit et plurimis verbis contexta et producta
,

blasphemia tamen Scriptura etiam multa veiba

, solet
verbum Neque enim unum verbum locutus est
appellare.
c[uicumque Prophela, et tamen sic legitur Verbum c[uod :

factum est ad ilium vei ilium Propiietam. Et Apostolus :

« Presbyteri, inquit, dapiicihonore honorentur, maxime

I
Ezccb. x\iii, 23. — 2 i Cor. iv, 5.

cxxv. 20
 306 s. AuGUsrim Enscopi
» qui laborant in verbo et doctrina^ » Non ait : In ver-
bis ; sed, in verbo. Et sanctus Jacobus : « Estote, in-
» quit, factores verbi , et non auditores tantum-. » Non
ait et ipse, verborum, sed verbi quamvis tam multa verba
:

de Scripturis sanctis in Ecclesia celebriter et solemniter

legantur, dicantur, audiantur. Sicut crgo quantocumque
tempore quisquis nostrum in praedicando Evangelio labo-
raverit non verborum sed verbi dicitur praedicator ct
, , ^

t{uantocumque tempore quisquis veslrum nostram prre-

dicationem diligenter atque instanter audierit , non ver-
borura, sed verbi audiendi studiosissimus nuncupatur :

ita 60 more quo Scripturse loquuntur , et quem novit

ecclesiastica vita, qua
consuetudo, quisquis universa sua
istam gerit carnem quantalibet longiludine protcn-
,

datur ,
quaecumque verba vel ore vel sola cogitationc
locutus fuerit cordeim poenitenti, contra remissionem pec-
catorum quae fit in Ecclesia , verbum dicit contra Spiri-
tum sanctum.
XXIII. Ideo autem non solum verbum quod dictura
fuerit contra Filium hominis, sed omne prorsus peccatum
et blasphemia remittetur horainibus 5
quia ubi hoc pcc-
catum non fuerit cordis irapoenitentis contra Spiritum
sanctum quo in Ecclesia peccata solvuntur cuncta aha
, ,
jt
dimittuntur. Quomodo autem hocdimittetur, quod etiara
remissionera irapedit ahorura ? Orania ergo dimittuntur
eis , in quibus hoc non est quod nuuquam dimittetur; mil
quibus est autem quoniam hoc nunquam dimittitur, nec''
,

aha cHraittuntur 5
quia omnium remissio vinculo istius

impeditur. Non ergo propterea quicumque dixerit verbum

contra Fihura horainis, remittetur ei; qui autera dixerit
friel
contra Spiritura sanctum non remittetur; ([uia in Trini-
,

tate maior est Filio Spiritus sanctus, quod nullus unquam

» i Tim, V, 17. — 2 Jacob. i^ 22.
 :

SERMO LXXI , DE VERUIS MAITH. XII. 307

vel hrereticns dixit qnoniam quisquis restiterit vcri-
: sed
tati, et quod est Christus,
blasphemaverit veritatem ,

etiam post tantam sui prsedicationem apud homines, ut

Verbum caro fieret, ct habitaret in nobis, quod est Fi-
lius hominis, idem ipse Christus, si non dixerit verbum

illud cordis impcenitentis contra Spiritum sanctum, de

'

quo dictum cst ; « Qui non renatus fuerit ex aqua et Spi-

j
)) ritu^ 5
» et de quo item dictum cst : « Accipite Spiritum
» sanctum, si cui chmiseritis peccata, dimittuntur ei '^; »

id est, si poenituerit eum, accipiet per hoc donum remis-

sionem omnium peccatorum simul et hujus, quod ver-
bum dixit contra Filium hominis quia peccato ignorantiae
;

sive contumaeise vel cujuscumque blasphemiae non ad- ,

didit peccatum imprenitentiae contra donum Dei et gra-

tiam regenerationis vel reconciliationis, quae fit in Ecclesia
in Spiritu sancto.

j
XXIV. Proinde nec ilhid sentiendum est, quod qui-
dam putant, ideo remitti verbum quod dicitur contra Fi-
'
lium hominis non remitti autem quod dicitur conlra
,

'
Spiritum sanctum, quia propter susceptam carnem factus
BSt Fihus hominis Christus •, qua carne ulique major est
-
^piritus sanctus ,
qui substantia propria sequahs est Patri
'ktunigenito Fiho secundum ejus Divinitatem, secundum
^ (uam et ipse unigenitus Filius aequahs est Patri et Spiri-
ui sancto. Nam sihoc propterea dictum esset profecto ,

' ie omni csetera blasphemia taceretur, ut haec sola remis-

i^
ibilis videretur, c[use contra Filium hominis dicitur,
j^ juasi cum homo solus putatur. Cum vero pra^missum sit
'^
I
Omnepeccatum, et blasphemia remitteturhominibus^.))
:<^'
|Uod etiam apud alium Evangelistam ita positum est :

Omnia dimittentur filiis hominum peccata et blasphe-

mise, c^uibus blasphemaverint^ : » procul dubio et illa
'
Joan. ui, 5. — ' IJ. xx, 22. — ^ Mattli. xn, 3i. — 4 Maic. iii, 28.
20.
 ,,

308 S. AUGUSTIM EflSCOPI

hJasphcmia qiiae contra Palrem dicitur, isla geiieralitale

conchiditur : et tamen haec soLi irremissihihs dofinitur
quae dicitur contra Spiritum sanctum. Numquidnam ct

Pater formam ^servi accepit ,

qua sit msjor Spiritus sanc-
tus.-^Non utique : sed ideo post universalem commemo-
rationem omnium peccatorum omnisque hlasphemiae
eminentius vohiit exprimere hlasphcmiam, quse dicitur
contra Fihum hominis; quia etiamsi in illo peccato fue-
rint quod commemoravit, ubi ait: « Si
homines ohhgati ,

» non venissem et locutus eis fuissem, peccatum non ha- j

»

» herent' » quod etiam in Evangeho secundum Joan-

:

nem valde grave ostendit esse peccatum , ubi ait de ipso

Spiritu sancto , cum eum se missurum esse promitteret "i
:

« Ille arguet mundum de peccato , et de justitia, etju-

» dicio ^ ; » de peccato quidera ,
quia non crediderunt in
nie : taraen si non dixerit ilia cordis impoenitentis duritia
verhum contra Spiritum sanctum etiam hoc quod dic- ,

tum est contra Fihum horainis remittetiir.

XXV. Hicfortassis aliquis quaerat, utrum tantummodo
Spiritus sanctus peccata dimittat , an et Pater et Fihus?
Responderaus, quod et Pater et Fihus. Ipse enini Fihus.
de Patre dicit : « Si dimiseritis peccataliominibus, dimitr
» tet vobis et Pater vester peccata vestra ^. » Cui nos quo-
que dicimus in Oratione Dominica : « Patev noster, qui
» es in coehs. » Atque inter caetera el hoc petimus,!
dicentes : « Dimitte nobis debita nostra^. » De se au-

tem ipse ait : « Ut sciatis ,

quod habeat Fihus hominis'
» potestatemin terra dimittendi peccata^ » Si ergo, in-

quis, et Pater et Fihus et Spiritus sanctus dimittunt pec-

cata , cur illa impoenitentia quae nunquam dimittetur.
tantumraodo ad Spiritus blasphemiam dicitur pertinere .,

• Joan. XV, 77. ~ 2 Id. xvi, 8. — 3 MaUli. vx, i^- — ^ Ibid. 9 et 12 .

'*

— Md. is,6.
 :;

SERMO I.XXr, DK VERT5TS IMATTH. XII, 309

tanqnnm ille qui lioc impoenilenline pecralo fiicrit ohli-
gatus dono Spiritus sancti resistere videatur quod eo
, ,

dono fiat remissio peccatorum ? Uhi et ego quaero iitrum ,

Christus ejecerit dsemonia, an et Pater et Spiritus sanc-

tus? Si enim tantummodo Ghristus, quid est quod ipse
dicit : « Pater autem in me manens, ipse facit opera^? »
Ita enim dictum est : Ipse facit opera^ tanquam Filius
non faciat, sed Pater manens in Fiho. Cur ergo alio loco
dicit : « Pater meus nsque modo operatur, et ego ope-
» ror'^? )) Et paulo post : « Quoecumque enim ille fecerit,
» liaec et Filius similiter facit^. » Quod autem alio loco

dicit : « Si opera non fecissem in eis, quse nemo alius fe-

» cit^, » ita dicit quasi solus faciat. Si autem hoec ita

dicuntur, ut tamen inseparabiha sint opera Patris et Fi-

lii
,
quid credendum est de Spiritu sancto, nisi quia et
ipse pariter operatnr ? Nam in eo ipso loco , unde exorta
est isla qu;estio ,
quam discutimus , cum Filius ejiceret
daemonia , ipse tamen ait : « Si ego in Spiritu sancto
» ejicio daemonia igitur pervenit in vos regnum Dei.
, »

XXVI. Hic forte c[uis dicat, Spiritum sanctum dari po-

tius a Patre et Filio, quam sua voluntate aliquid operari
et ad hoc pertinere quod dictum est : « In Spiritu sancto
» ejicio dsemonia », quod non ipse Spiritus, sedChristus
id faceret Spirilu^ : ut sic intelligatur quod dictum est
« In Spiritu sancto ejicio », tanquam diceretur Spiritu ,

sancto ejicio. Solent quippe ita loqui Scripturse : « In-

» terfecerunt in gladio : )> id est, gladio. « Succenderunt
I) in igni^: » id est, igni. «Etaccepit Jesus cultros petrinos,
* in quibus circumcideret filios Israel^ » id est, quibus :

nrcumcideret filios Israel. Sed qui propterea demunt Spi-

itui sancto propriam potestatem , illud attendant quod
I Joan. XIV, 10. — ' IJ. v, 17. — 3 jbij, ig, — 4 Joan. xv, 2/}. —
'
Florus ad i Cor xii. — ^ Psal. lxxui, 7. — 7^Josue. v, 3.
 ;

310 S. AUGTJSTINI EPISCOPI

dictum Domino legitur « Spirilus ubi vult spirat^ »

a ;

Illud vero quod Apostolus ait «Omnia autem h?ec ope- :

))ratur unus atque idem Spiritus » verendum est ne - :

quisquam arbitretur, quod ea non operetur Pater et Filius,

cum in eis operibus commemoraverit et donationes cura-
tionum , et operationes virtutum, ubi est utique et expul-

sio daemoniorum. Cum vero adjungit et dicit : « Dividens

» propria unicuique prout vult^ : » nonne manifcsLit
etiam sancti Spirituspotestatem,sedaPatre et Filio plane
individuam ? Si ergo haec ita dicuntur, ut tamen insepa-
rabilis intelligatur operatio Trinitatis •, ita ut cum operatio.
Patris dicitur, non eam sine Filio et Spiritu sancto intel-
ligatur operarij et cum operatio FiUi, non sine Patre et
Spiritu sancto ; et cum operatio Spiritus sancti, non sine
Patre et Filio, satisnotum est recte credentibus, veletiam
ut possunt intelligentibus , et illud ideo dictum esse de
Patre : « Ipse f acit opera *, » quod ab illo sit etiam origo
operum , a quo est existentia cooperantium personarum
quia et Filius de illo natus esl , et Spiritus sanctus princi-

paliter de illo procedit, de quonatus est Filius, et cura

quo illi communis est idem Spiritus et illud quod ait Do- :

minus « Si opera non fecissem in eis quce nemo alius

:
,

» fecit ^ » non ad Patrem vel Spiritum retulisse, quod ei

:

non sintinillis operibus cooperati, sed ad homines, aqui-j

'

bus leguntur multa facta miracula, et tamen a nuUo quae

Filius fecit. Et quod ait Apostolus de Spiritu sancto : \
«

« Orania autem haec operatur unus atque idera Spiritus^,» i

j
a

non ideo dictum quia non ,

ei cooperatur Pater et Fihus :
0[

sed quia in his operibus non sint multi, sed unus Spiritus, , «

et in diversis suis operationibus non est a se ipse diversus. ai

XXVII. Nec tamen inaniter, sed rationabihter et veraci- [

i

^ Joan. ui, 8. — ' i Cor. xu, i. — ^ IbiJ. — t Joan. xiv, lo, — ^ U. I

'

XV, 24 .
— ^ CeJa ad i Cor. xii.
 SERMO LXXI , DE VERBIS MATTII. XII. 311
ter dicilur Patrem dixisse non Filium et Spiritum sanc-
,

tiim^ : <( Tu 63 Filius meus dilectus inquo coniplacui -.»

,

Sed hoc miraculum de coelo sonabilis verbi ,

quamvis ad
})ersonam Patris tantummodo noscamus pertinere coo- ,

j:)cratos esse tamen Filium et Spiritum sanctum non nega-

mus. Neque enim quia tunc Filius carnem portans cum

hominibus conversabatur in terra, ideo non erat etiamin
sinu Patris tanquam unigenitum Verbum quando illa de ,

nube vox facta est aut sapienter et spiritahter credi po-

•,

test, Deum Patrem operationem verborum suorum sonan-

lium atque transeuntium a suae Sapientiae suique Spiritus

cooperatione separasse. Eodem modo cum rectissime dica-
mus, non Patrem, nec Spiritura sanctum, sed Filium su-
per mare ambulasse cujus unius caro erat illa et plantae
,

iluctibus innitentes" illud tamen opus tanti miraculi Pa-

•,

trem et Spiritum sanctum cooperatos esse quis abnuat ?

Sic enim et solum Filium verissime diciraus ipsara susce-
pisse carnem, non Patrem aut Spiritum sanctum ettamen •,

hanc incarnationem ad solum Filium pertinentera quis- ,

quis negat cooperatum Patrem aut Spiritum sanctum,

non recte dicit. Itenl dicimus nec Patrem^ nec Filium ,
,

sed solum Spiritum sanctum et in columbae specie, et in ,

hnguis velut igneis apparuisse, et dedisse pronuntiare ilhs

in quos venerat, mulus et variis linguis magnalia Dei^ : »

quo tamenmiraculo adsolum Spiritumsanctumpertinente,

cooperationem Patris et Verbi unigeniti separare non pos-
sumus. Ita singulorum quoque in Trinitate opera Trinitas
operatur, unicuique operanti cooperantibus duobus, con-
veniente in tribus agendi concordia, non in uno deficiente
eliicacia peragendi. Quse cum itasint, hinc est quod Do-
rninus Jesus in Spiritu sancto daemones ejicit. Neque enim
' Yide supra Serm. ui. — - Matth. xvii, 5, et Luc. lu, 22. — 3 Mattb.
XIV, 25. — ^ Mattli. III, i6, et Act. ii, 3.
 ,

312 S. AL'GUSTINI EPISCOPl

el soius hoc implere non poterat , atqueiliad adjulorium

tanquam iiuic operi non sufficiens assiimebat •, sed spiri-
tum divisum in semetipsum eo Spiritu congruebat ex- ,

peili quem Pater et Filius non divisi in semetipsis com-

,

muniter iiabent.
XXVIII. Sic et peccata, quia praeterEcclesiamnondi-
mittunlur, in eo Spiritu dimitti oportebat, quo in unum
Ecciesia congregatur. Denique si quemquam extra Eccie-
siam suorum pceniteat peccatorum , et bujus tanti peccati
([uo aiienus est ab Ecciesia Dei cor impoenitens habeat
quideiprodestiiia pCEnitentia ; cum isto soio verbum dicat
contra Spiritum sanctum, quo extraneus est abEcciesia,
quae accepit hoc donum ut in ea in Spiritu sancto fiatre-
,

missio peccatorum'? Quam remissionem cum Trinitas fa-

ciat, proprie tamenad Spirilum sanctum inteiiigitur per-
linere. alose enim est S})iritHS adoptionis fdiorum, inquo
)) ciaraamus Abba, pater- » ut ei possimus dicere « Di-
: : :

» mitte nobis debita nostra^.» Et in hoc cognoscimus ,

sicut dicit apostolus Joannes, quoniam Christus manet in

noi)is, de Spiritusuo, quem dedit nobis^. Ipse Spiritus
testimonium reddit spiritui nostro, quod sumusfilii Dei^.
Ad ipsum enim jjcrtinet societas ,
qua efiicimur unum
corpus unici Fiiii Dei. Unde scriptum est «Si quaigitur :

)) exhortalio in Christo, si quod soiatium charitatis, si

» qua societas Spiritus'*.)) Propler hanc societatem ilii in
quosprimitus venit, iinguis omnium gentium sunt locuti.
Quiasicut per iinguasconsociator est societas generis hu-
niani : sic oportebat per iinguas omnium gentium signifi-

cari istam societaiem filiorum Dei et memlirorum Christi

futuram in oranibus gentibus : ut quemadmodum tunc
iile apparebat accepisse Spiritum sanctum,quiioquebatur
' Florus ad Rom. viii; Ephes. iv, et Pliilip. ii. — » Roni. viii, i5. —
3 Maltli. VI, 12 — 4 I Joan. in, l^. — 5 Rom. viii, i6. — 6 pliHip. w^ j.
 SERMO LXXI , DE VEBBlS MATTH. XII. 313
linguis omnium gentium ; ila se nunc ille agnoscal acce-
pisse Spiritum sanctum ,
qui tenetur vinculo pacis Eccle-
siae, quae ditrunditur in omnibus gentibus. Unde dicit

Apostolus : «Studentes servare unitatem Spiritus in vin-

)) culo pacis ^ . »

XXIX. Quod autem sitipse Spiritus Patris, ipse Filius

dicit : « De Patre procedit ^.)) Et alio loco : «Non enini vos
)) estis qui loc[uimini, sed Spiritus Patris vestri c[ul loqui-
)) tur in vobis ^ » Quod vero ipse sit et Spiritus Filii, Apos-
tolus dicit «Misit Deus Spiritum Filii sui in corda nostra,
:

))clamautem Abba,pater^ hoc est, clamarefacientem.

: : ))

Nos enim clamamus sed in illo id est ipso diiTundente 5 , ,

charitatem in cordibus nostris, sine qua inaniter clamat

quicnmque ciamat. Unde item dicit « Quisquls aulem :

)) Spirituni Christi non habet, hic non est ejus^. » Ad

c}uem ergo in Trinitate proprie pertineret hujus conmiu-
nio societatis, nisi ad eum Spiritum quiestPatri Filioque
communis?
XXX. Hunc Spiritum c[uod illi non habeant, qui sunt
ab Ecclesra segregati , Judas apostolus apertissime decla-
ravit, dicens : ftOui se ipsos segregant, animales, Spiritum
)) non hal^entes^^.MUndeinipsa Ecclesia etiam illosc[uiper
noraina hominum, ciuamvisin unilate ejus constitutorum,
quaedam schismata moliehantur, Paulusapostolus arguens,
inter csetera ait « Animalis autem homo non percipitquae
:

)) sunt Spiritus Dei stultitia enim est illi, et non potest ;

)) scire, quoniam spiritahter chjudicatur'.» Ostenditquid

dixerit, non perci[~)it, id est, scientiae non capitverbum.

Hos in Ecclesia constitutos parvulos, dicit nondum spi-
rilales, sed adhuc carnales, et lacte alendos, non esca.

« Quasi parvulis, inc[uit, in Christo lac vobis potum dedi,

' Ephes. IV, 3. — ' Joan. xv, 26 — ^ Matfh. x, 10. — 4 Galat. iv, 6.
•^ 5 Rom. vm, 9. — ^ JudK. 1, 19. — : Beda et Florus ad i Cor. 11, 14.
 :

314 s. Augtjstini episcopi

» non escam : nondum enim poteratis^ sed nec adluic

)) (juidom potestis ^ » Llbi dicitur, nondum, vel non adhuc,
profecto non desperatur 5 si eo tenditur, ut sit aliquando
quod nondum est. Adhuc enim estis, inquit, carnaies. Et
ostendens unde sint carnales : cum enim sit, inquit, inter
vos aemulatio , et contentio , nonne carnales estis , et se-
cundum hominera arabuiatis? Atqueidipsumplaniusape*
riens : «Gura enim quis dicat : Ego quidem, inquit, sum
)) Pauii:aiius autem Ego Apolio^ nonne homines estis?
:

)) Quid ergo Apoiio? quid autem Paulus? Ministri per

)) quos credidistis. » Hi ergo, id est, Pauius et Apoilo ,

concordes erant in unitate Spiritus et vincuio pacis : et

lamen quia eos isti inter se dividere , et pro altero infiari

adversus aiterum coeperant, dicuntur homines et carnaies

et animaies, nonvalentesperciperequse sunt SpiritusDei:
et tamen quia non sunt ab Ecciesia segregati, parvuliap-
peilantur in Christo 5
quos utique vei angeios vei deos esse
cupiebat, quos arguebat quia homines erant, id est, in
his contentionibus non quae Dei sunt , sed qu?e liominum
sapiel)ant. De iilis vero qui sunt ab Ecciesia segregati, non
dictum est Ea quce sunt Spiritus non percipientes ne
: :

ad scientiae perceptionem referretur : sed dictum est

« Spiritum non habentes. » Non est autem consequens, ut
qui habet , etiam sciendo percipiat quod habet.
XXXI. Habent ergo istum Spiritum in Ecciesia cons-
tituti parvuli in Christo, adhuc animaies atque carnales,
quid habeant percipere non vaientes, id est, inteiiigere
et nosse. Nam quomodo essent parvuiiin Christo, nisire-
nati ex Spiritu sancto? Nec mirum videri debet, quod
quisque ahquid habet , et quod habet ignorat. Ut enim

taceam de Omnipotentis Divinitate atque incomrautabiiis

Trinitatis unitate j
quis f acile scicntia percipiat quid sit

I Florus ad i Cor. ui, 2.

 SERMO LXXI, DE VERBIS M\TTH. XII. 315
anima? et quisnon habetanimam? Postremo ut certissirae
noverimus quod parvuli in Christo non percipientes quse
sunt Spiritus Dei, habent taraen Spiritum Dei ^
paulopost
Paulum apostolum intueamur quemadmodum eos ipsos ,

incrcpans ait « Nescitis quia templum Dei estis, et Spiri-

:

» tus Dei habitat in vobis ^? » Hoc utique nullo mododi-

ceret ab Ecclesia segvegatis ,

qui dicti sunt Spiritum noii
habentes.
XXXII. Sed nec ille dicendus est esse in Ecclesia, et
ad istam societatem Spiritus pertinere, qui ovibus Ghrisli
corporali tantum commixtione ficto corde miscetur.
« Sanctus enim Spiritus disciphnae fugiet fictum'^.» Qua-
propter quicumque in schismaticis vel hfereticis congre-
quam-
gationibus, vel potius segregationibus baptizantur,
visnon sint renati Spiritu, tanquam IsmaeJi similes, qui
secundum carnem natus est Abrahse, non sicut Isaac,qui
secundum spiritum^, quia per reproraissionem tamen eum ^

ad Cathohcam veniunt et societati Spiritus aggregantur,

,

quem foris procul dubio non habebant non eis repetitur ,

lavacrum carnis. Non enim defuit etiam foris positis ista

forma pietatis : sed accediteis, quae nisi intus nonpotest
dari, unitas Spiritus in vinculo pacis. Tales quippe erant,
antequam Cathohci essent, de quahbus dicit Apostolus :

« Habentes formam pieialis_, virtutem autem ejus abne-

» gantes^.» Potest enini esse visibihs forma palmitiseliam
praeter vitem : sed invisibihs vita radicis haberi non po-
test, nisi in vite. Proinde corporaha sacramenta, quae
portant et celebrant etiam segregati ab unitate corporis
formam possunt exhibere pietatis virtus vero pie-
Christi , :

tatis non potest esse, queni-

invisibihs et spiritalis ita in eis
admodum sen<;us non sequitur hominis membrum, quando
amputatur a corpore.
' I Cor. lu, i6. — » Sap. i, 5. — 3 Galat. iv, 29. — 4 2 Tini. iii, 5.
316 s. ArGUSTiNi EriscoPT
XXXIiI.Ourecumilasint,remissiopeccatorum,(jnoninni
non datnr nisi in Spiritu sancto, in illa Ecclcsia lanlum-
modo dari potest, qua? habet Spiritum sanctum. Hoc enim
fit remissione peccatorum, ne princeps peccati, spiritus
qui in se ipsum divisus est, regnet in nobis, ut eruti a po-
testate spirilus immundi, templurn deinceps cfFiciamiir
Spiritus sancti ; et a quo mundamiir accipiendo indulgen-
tiam ipsum accipiamus habitatorem ad faciendam, au-
,

gendam, perficiendamque justiliam. Nametinprimo ejus

adventu, cumhiqui eum acceperant linguis omnium gen-
tium loquerentur, etstupentes eos qui aderant alloquere-
lurapostolus Petrus; compuncti sunt corde, et dixerunt
ad Petrumet ad Apostolos : «Quid ergo faciemus, fratres?
» monstrate nobis. Et dixit Petrus ad eos : Agite pceniten-
)) tiam , et baptizetur unusquisque vestrum in nomine
» Jcsu Christi, in remissionem peccatorum, et accipietis
» donum Spiritus sancti^» Utique inEcclesia utrumque
factum est, id est et donihujus
, et peccatorum remissio,
acceptio, in qua erat Spiritus sanctus. Ideo
autem in no-
mine Jesu Christi quia cum eumdem Spiritum sanctum
,

promitteret: «Quemmittet, inquit, Paterinnomine raeo-.»

Neque enim habitat in quoquam Spiritus sanctussinePatre
et lilio : sicut nec Filius sine Patre et Spiritu sancto , nec
sine illis Pater. InseparabiJis quippe est habitatio, quo-
rum est inseparabihs operatio : sed singillatim plerum([ue
per creaturc^e significationes , non per suam substantiam
demonstrantur; sicut sua temporum spatia syllabis occu-
pantibus separatim voce pronuntiantur nec tamen a se :

ipsis ulhs intervalhs momentisque temporum separantur.

Non enim unquam dici possunt simul, cum essenon pos-
sint nisisemper simul. Sedutjam nonsemeldiximus.ideo
remissio peccatorum, qua in se divisi spiritus evertitur
' Act. 11, 37, 38. — ' Joan. xiv, 0.6.
 ,

SERMO LXXI , DE VERBIJ) MATTil. XII. 317

ct expellitur regiium, ideo societas unitatis Ecclesipc l)ei
extra quam noii fit ipsa remissio peccatorum , tanquam
proprium est opus Spiritus sancti, Patre sane et Filiocoo-
perantibus ,
quia societas est quodam modo Patris et Filii
ipse Spiritus sanctus. Nam Puternoncommuniter habetur
Pater a Filio et Spiritu sancto : quia non est Pater ambo-
rum. Et non communiter habetur Fihus a Patre ct
Filius
Spiritu sancto quia non est Filius amborum. Spiritus
:

autem sanctus communiter habetur a Patre et Fiho quia :

Spiritus est unus amborum.

XXXIV. Quisquis igitur reus fuerit impcenitenti?e con
tra Spiritum, in quo unitas et societas communionis con-
gregatur Ecclesiae , nunquam illi remittetur : quia hoc
sibi clausit , ubi remittitur : et merito damnabitur cum
spiritu qui in seipsum divisus est, divisus et ipse contra
Spiritum sanctum c[ui in se ipsum divisus non est. Hoc ct
ipsa evangehca testimonia nos admonent si ea perscrute- ,

mur attentius. Nam secundum Lucam quidem non ibi hoc

dicit Dominus, ubi respondet eis qui dixerunt quod in

principe daemoniorum ejicit daemones,non ei remitti qui

Unde apparet, non
blasphemaverit In Spiritum sanctum.
semel hoc Domino dictum sed ibi quoque non negh-
a :

genter prjetereundum quo loco dictum sit. Loquebatur

enim de his ,
qui eum confessi essent , vel negassent co-
ram hominibus , ubi ait : « Dico autem vobis ,
quicum-
» que confessus fuerit me coram hominibus, et Fihus
» hominis confitebitur in Qui au- illo coram Angelis Dei.
))tem negaverit m.e coram hominibus, denegabitur coram
» Angelis Dei ^ » Et ne ex hoc apostoJi Petri desperare-

tur salus, qui eum coram hominibus ter negavit, conti-

nuo subjecit « Et omnis qui dicit verbum in Fihum ho-
:

» minis , reraittetur illi ; ei autem qui in Spiritum sanc -

» Luc. xu, 8, 9.
 ,,

318 S. AUGUSXIKI EPISCOI'1

» tuni blasphemaverit , non remittetur ^ : « illa seilicel

blasphemia cordis impoenitentis, cjua rcsistilur remissioni

peccatorum ,
quae fit in Ecclesia per Spiritum sanctum.
Quara blasphemiara Petrus non habuit quem mox poe- ,

nituit quando amare flevit-, victoque spiritu qui in se

ipsum divisus est et qui eum vexandum poposcerat ,

contra quem pro

Dominus rogavit ne deficeret fides
illo

ejus, accepit etiam ipsum cui non restitit Spiritum sanc- ,

tum ut non solura ei remitteretur peccatum sed per

, ,

eum prsedicaretur et daretur remissio peccatorum.

XXXV. Apud duos autem alios EvangeHstas quod nar-
ratur^, ut de blasphemia Spiritus haec sententia diceretur,
causa extitit ex commemoratione spiritus immundi ,
qui
in se ipsum divisus est. Dictum enim erat de Domino, quod
in principe daemonum ejiceret dsemones ibi se Dominus :

ait in Spiritu sancto ejicere daemones, ut Spiritus qui non

estin se divisus eum qui
, in se divisus est, vincat atque
ejiciat •, ille autem homo in ejus perditione remaneat qui ,

in hujus ,
pacem per impoeni-
qui in se divisus non est ,

tentiara transire detrectat. Hoc enira Marcus ita narrat :

« Amen dico vobis quia omnia dimittentur hominibus ,

» peccata , et Jalasphemiae quibus blasphemaverint : qui

» autem blasphemaverit in Spiritum sanctum 5 non ha-
» bet remissionera in aeternura , sed reus erit seterni de-
)) hcti*. )) Haec verba Domini cura dixisset, sua deinde
conjunxit dicens : « Quoniam dicebant : Spiritum immun-
)) dum habet ^ : )> ut ostenderet hinc fuisse exortam cau-
sam, ut hoc diceret , eo quod dixerant eum in Beelzebub
principe daemoniorum daemones pellere. Non quia esset
blaspheraia quae non remittetur , cum et haec remittatur ,

si recta poenitentia consecpatur : sed quod hinc , ut dixi

' L»c. xu, 10. — ' Mattli. xsvi, 75. — 3 Li,c. xxii, 3i. — 4 Marc. iii,

28, 29. — 5 Ibid. 3o.

 ,:
,,

SERMO LXXI , DE VEUBIS MATTH. XII. 319

causa extitit, ut a Doniino ilia sententia proferretur, facta
mentione spiritus immundi, (juera adversum se ipsum
divisum Dominus ostendit ,
propter Spiritum sanctum
([ui non solum adversum se divisus non est , sed etiam
t[uos colligit efEcit indivisos ,
peccata quae adversum se
divisa sunt dimittendo , cosque mundatos inhabitando :

ut sit ,
quemadmodum scriptum est in Actibus Apostolo-
rum « Multitudinis credentium erat cor unum et anima
:

» una^ » Cui dono remissionis non resistit, nisi qui du-

ritiam cordis impoenitentis habuerit. Nam et aho loco

dixerunt Judaei de Domino ,
quod dsemonium haberet
nec tamen ibi aliquid dixit de blas[)hemia Spiritus sancti -

quoniam non ita objecerunt spiritum immundum, ut in

se divisus ex ore ipsorum possit ostendi , sicut Beelzebub
a quo ejici dcemones posse dixerunt.
XXXVI. In hac vero lectione secundum Matthreum
multo manifestius a[5eruit Dominus quid hic vellet intel-
ligi : id est, quod ipse dicat verbum contra Spiritum sanc-
tum ,
qui unitati Ecclesiae corde im[")oenitenti resistit, ubi
in Spiritu sancto fit.remissio peccatorum. Huncenim S[)i-

ritum non habent, ut jam dictum est, qui etiam Christi

sacramenta portantes atque tractantes, ab ejus congrega-
tione sejuncti sunt. Nam ubi dixit de divisione Satanae ad-
versus Satanam , et quod ipse in Spiritu sancto ejiceret
daemones, utique in s[3iritu qui non est adversus se ipsum,
sicutille divisus ibi continuo ne per illos qui sub no-
, ; ,

mine Christi extra ejus ovile conventicula sua congregant,

quisquam [:)utaret etiam regnum Christi adversum se esse
divisum « Qui non est mecum, inquit contra me est
, , ,
5

» et qui non congregat mecum, spargit^ » ut illos os- :

tenderet ad se non pertinere qui extra congregando nol- ,

lent congregare , sed spargere. Deinde subjunxit : « Ideo

' Act. IV, 32. — 2 Joan. vnj 20, et vui, 48- — ^ Matth. xii, 3o.
 ,

320 S. ALGUSTIM EPISCOPI

w dico vobis, omiie peccatum et blasphemia remittetur

» hominibus ^ Spiritus autem blasphemia iion remitte-
M tur'. » Quid est hoc? Ideo sola Spiritus blasphemia
non remittetur, quoniam qui non est cum Christo, con-
tra ipsum est et qui non cum ilio congregat, spargit?
5

Ideo utique. Qui enim non cum illo congregat, quomo-

dohbet sub frjus nomine congreget non habet Spiritum ,

sanctum.
XXXVII. Hic omnino , hic nos compuHt non ahbi in-
telligere fieri posse remissionem omnis peccali omnisque
non spar-
blaspheniiae, nisi in Christi congregatione^ quae
git. Congregatur quippe in Spiritu sancto, qui non est

contra se ipsum divisus, sicut ilie immundus spiritus. Et

propterea omnes congregationes vel polius dispersiones ,

quae se Christi Ecciesias appeilant, et sunt inter se divisae

atque contrarise , et unitatis congregationi ,
quje vera est
Ecclesia ejus, inimicae, non quia videntur ejus haliere
nomen •, idcirco perlinent ad ejus congregationem. Perti-
nerent autem , si Spiritus sanctus , in quo consociatur haec
congregatio, adversum seipsum divisus esset. Hoc autem
quia non est j
(qui enim nonest cum Christo , contra ip-
sum est : et qui cum iiio non congregat, spargit :) ideo
peccatum orane atque omnis Ijiaspiiemia dimittetur ho-
minibus in haccongregatione, quam in Spiritu sancto, et
non adversus se ipsum diviso, congregat Christus. Ipsius
autcm Spiritus biasphemia iiia qua fit ut corde impoeni- ,

tcnti huic tanto Dei dono usque in finera vitse istius resis-

tatur non remittetur. Nam etsi quisquam ita sit contra-

,

rius veritati, iit Deoloquenti, non in Proplietis sed in ,

unico Filio , cum propter nos eum , ut nobis in eo loque-

retur, Fiiium horainis esse voluit, reiuctetur- reraittetur
ei, cum poenitendo conversus fuerit ad Dei benignitatem 5

» Matlh. XII, 3i.

 SERMO LXXl, DK VEKBIS MATXH. XH. 321
qui cum mortem impii noUet, quantum ut revertatur el
vivatS dedit Ecclesise suse Spiritum sanctum, ut c[uicuni-
que in eo peccata dimiUerct, dimitterentur ei. Qui vcro
huic dono extiterit inimicus , ut non illud per poeniten-
tiam petat , sed ei per impcjenitentiam contradicat , fit

irremissibile 5 non quodcumt|ue peccatum, sed contempta

vel etiam oppugnata ipsa rcmissio peccatorum. Atcpie ita
dicitur verbum contra Spiritum sanctum , cum ex disper-
sione ad congregalionem nuncpiam venitur, cjuop. ad re-
mitlenda peccata accepit Spiritum sanctum. Ad quam con-
gregationem etiamsi per malum clericum,sedtamencatho-
licum ministrum, reprobum et fictum aiiquis accesscrit
corde non ficto ; in ipso sancto Spiritu remissionem acci-
pit peccatorum. Qui spiritusin sanctaEcclesia,etiam isto
tempore ,
quo velut area cum palea trituratur, sic ope-
ratur 5 ut nullius veram confessionem aspernetur, nullius
simulatione fallatur, atc[ue ita reprobos fugiat, ut etiam
per eorum ministerium probos colligat. Unum ergo sutfu-
gium est, ne sit irremissi])ilis blasphemia , ut cor impoe-
nitens caveatur^ neg aliter poenitentia prodesse credatur,
nisi ut teneatur Ecclesia , ubi remissio peccatorum datur,
et societas Spiritus in pacis vinculo cusloditur.
XXXVIIl. Ut potui , diflicillimam quaestionem , si ta-

men aliquatenus potui , Domino miserante atque adju-

vante , traciavi. Quidcpiid tamen in ejus diflicultate ap-
prehendere non valui, non imputetur ipsi veritati, quae
salubriter pios, etiam cum occultatur , exercet; sed iii-

firmitati mese ,
qui vel intelHgenda conspicere, vel intel-
lecta exphcare non potui. De his autem quae forte potui-
mus et cogitando vestigare , et dicenclo expecHre, illi sunt
agendse gratise, a c|uo c|uaesivimns, a c|uo petivimus, ad

'Ezecli. xxxiii, n.
GXXV. 21
 ,

322 S. AUGtSTlKl EnSCOPI

quem pulsavimus , ut habereraus unde et nos meditando
alereraur , et vobis loquendo rainistraremus.

l/\ /VU-^^ "t^VV^ VVVV Vt/VV 1/VV\' V%/VV %/Vt^ VVV^' %/VVV vvvv vvv\ v^

SERMO LXXIP.

De verbis Evangelii Matth. xii : Aut facite arborem

honam^ etfructum ejus bonum^ etc.

I. Admonuit nos Dorainus Jesus Christus , ut bonse ar-

bores siraus, et fructus bonos habere possiraus. Ait enim :

« Aut arborem bonam et fructum ejus bonum 5

facite ,

« aut facite arborem malara, et fructum ejus malum. De

» fructu enira arbor cognoscitur ^. » Ubi ait « Facite :

)) arborera bonara, et fructum ejus bonum » hoc utique ,

non est admonitio, sed prseceptum salubre cui obedien- ,

tia necessaria est. Quod autem dicit « Facite arborem :

» malara, et fructuin ejus raalura , » non praeceptum est,

ut facias sed monitio ut caveas. Contra hos enim dixit

; ,

qui putabant se, cum maliessent loqui bona posse vel , ,

bona opera habere. Hoc Dominus Jesus dicit non posse.

Prius est enim mutandus homo, ut opera mutentur. Si
enim manet homo in eo quod raalus est bona opera ha- ,

bere non potect si raanet in eo quod bonus est mala

: ,

opera habere non potest.

II. Quis autem a Domino bonus inventus est cum ,

Christus pro irapiis mortuus sit^? Onines ergo mahis ar-

])ores invenit, sed dedit polestatem filios Dei fieri, crc-
dentibus in nomine ejus*. Quisquis igilur horao hodie
Alias fJ de verbis Doniini. — ^ Matth. xn, 33. — ^ Rom. v, (5. —
4 Joaii. I, i'i.
 ,,

SERMO LXXII^ DE VEUBIS MAllH. Xll. 323

Lonus est, id esl, arhor bona, niala inventa est et bona
facta est. Etsi quando venit, malas arbores eradicare vel-
let 5
quae remaneret ,
quse non digna esset eradicari? Sed
venit praerogare misericordiam , ut postea exerceret judi-
cium , cui dicitur : « Misericordiam et judicium cantabo
» tibi, Dominc ^ » Dedit ergo credenliJ)us remissionem
peccatorum, noluit cum eis et de praeteritis chartis ha-
bere rationem. Dedit remissionem peccatorum , fecit ar-

bores bonas. Distuht securim , dedil securitatem.

III. De hac securi Joannes loquitur, dicens : « Jam se-

» curis Omnis arbor quse

ad radicem arborum posita est.

» non facit fructum bonum excidetur, et in ignem rait- ,

» tetur ^. » De hac securi comminatur paterfamihas in

Evangelio dicens « Ecce triennium est quod venio ad

, :

» hanc arborem et fructum in ea non invenio. » Nunc

,

debeo locum evacuare proinde amputetur. Et intercedit :

colonus, dicens « Domine, dimitte illam et hoc anno

:

» circumfodiam illam, et adhibebo cophinum stercoris: si

» fecerit fructum, bene 5 sin minus, venies , et amputabis

» eara^. » Tanquam pev triennium Dominus visitavit genus
humanum, hoc est, tribus quibusdam temporibus. Pri-
mura tempus ante Legem secundum in Lege ter-timn j ;

modo est quod tempus est gratiae. Nam si non visitavit

,

jijgenus humanum ante Legem unde Abel.? unde Enoch? ,

i3'|unde Noe.^ unde Abraham? unde Isaac ? unde Jacob ?

quorum se Dominum dici voluit; et cujus omnes gentes

erant, quasi trium hominum Deus esset « Ego sum, in- :

» quit, Deus Abraham et Isaac, et Jacob ^. » In Lege ,

autem si non visitaret ipsam Legera non daret. Post Le-

,

:cm venit et ipse palerfarailias passus est mortuus est : ,

csurrexit , Spiritum sanctum dedit, Evangehum per to-

' rsal. c, I. — ^ Mattli. 111^ lo. — ^ Luc. xiu, 7-g. — 4 Exod.

21.
324 S. AUGUSTIM EPISCOPI

tum orbem prsedicari fecit, et adhuc quaedam arbor in-

fructuosa permansit. Est ([uaedam adhuc pars generis
humani ,
qu?e adhuc se non corrigit. Intercedit colonus-,
pro plebe orat Apostokis : « Flecto , in([uit ,
genua mea
)) pro vobis ad Patrem , ut in charitate radicati et fun-
)) dati, valeatis a|:)prehendere cum omnibus sanctis quac
)) sit latitudo et longitudo , altitiido et profundum ; cog-
)) noscere etiam supereminentem scientiam charitatis
)) Christi, ut impleamini in omnem [Dlenitudinem Dei^ ))

Flectendo genua pro nobis intercedit apud patremfami-

lias, ne eradicemur. Ergo quia necesse est ut veniat, aga-
mus ut fructuosos nos inveniat. Circumfossio arboris , est

humihtas poenitentis.Omnis enim fossa humibs. Cophinus

stercoris, sordes p(3enitentife. Qiiid enim stercore sordi-
dius? ettamen, si bene utaris, quid fructuosius ?

IV. Sit ergo unusquis([ue arbor bona : non se arbitre-

tur habere fructus bonos, si manet arbor mala. Non erit

fructus bonus , nisi arboris bon?e. Muta cor, et mutabi-
tur opus. Extirpa cupiditatem ,
phuita charitatem : <( Si-
)) cut enim radix est omnium malorum cupiditas' » sicl :

jin
et radix omnium bonorum charitas. Quid ergo mussitant
homines inter se, ve) contendunt, dicentes : Quid est bo-
num? si scires, quid est bonum Quod habere ! vis, norij

est valde bonum : quod esse nonvis, hoc est bonum. Vis
enim habere sanitatem corporis •, hoc est bonum : nec ta

men putes magnum bonum esse quod habet et malus ,

Aurum et argentum habere vis ecce et hoc dico, bonu ;

est •,bene usus fueris bene autem non uteris s

sed si : ,

malus fueris. Acper hoc aurum et argentum malis malu

est bonis bonum est
, non c[uia eos bonos aurum et ar :

gentum facit ; sed ([uia bonos invenit, in usum bonu

convertitur. Honorem habere vis , bonum est : sed et h
« Ephes. ni, i4-i7- — ' i Tini. vi, lo.
 SERMO LXXII, DE VEP.riS MATTH. XII. 325
si hene lUaris. Quam mullis lionor occasio exilii fuil?
Quam multis honor ministerium boni operis fuit ?

y . Discernamus ergo ista bona , si possumus : quia de

bonis arboribus loquimur. Et hic nihil est ,
quod sic quis-
que cogitare debeat, nisi ut in semetipsum oculos couver-'
tat , in se discat, se discutiat , se inspiciat , se quserat, et
se inveniat : et quod displicet , necet ^
quod placet, optet
etplantet.Cum enimsehomo inanem invenerit mehorurn
bonorum, ut quid est avidus externorum bonorum ? Et
quid prodest plena bonis arca, inani conscientia?Bona vis
habere, et bonus non vis esse ? Non vides te erubescere de-

bere de bonis domus tua plena est bonis, et te habet

tuis, si

niaJum?Quid enim est quod velishaberemalum? Dic mihi.

Nihil omnino non uxorera, non fdium, non fiham, non ser-
^

viun non ancillam non villam, non tunicam, postremo

, ,

non cahgam et tamen vis habere malam vitam. Rogo te,

:

pr.epone vitam tuam caligae tuse. Omnia quae circumjacent

oculis tuis, elegantia et pulchra tibi chara sunt ^ et tibi
ipse vilis es ac fcedus? Si tibi possent respondere bona,
cpiibus est plena domus tuc^, quae habere optasti, perdere
timuisti , nonne et tibi clamarent : Sicut tu nos bona vis
habere, sic et nos volumus bonum habere dominum?
Tacita voce interpellant contra te Dominum tuum Ecce :

bona tanta dedisti huic et ipse malus est. Quid ei pro- ,

dest quod habet quando eum qui omnia dedit non ,

,

habet ?

VI. Quaerit ergo aliquis admonilus his verbis meis, et

fortecompunctus, quaerit quid sit bonum, quale bonum,
unde bonum. Bene intellexisti hoc te quterere debere. Res-
pondebo quaerenti , et dicam :Hoc est bonum quod non ,

potes invitus amittere. Potes enim aurum perdere et no- ,

lens 5
potes domum ,
potes honores ,
potes ipsam carnis
sahitem : bonum vero quo vere bonus es, nec invitus
 ,

326 8. AUGUSTINI EPISCOPI

accipis, nec invitus amittis. Qnsero ergo qua!e sit hoc ho-
num? Psalmus quidam admonet nos rcm magnam, forte
quam quaerim,us. Ait enim « Filii hominum quousque :
,

» graves corde Quousque arbor illa in triennio ? « Fi-

^ ?»

» lii hominum quousque graves corde ? » Quid est, gra-

,

ves corde ? « Ut quid diligitis vanitatem, et quaeritis men-

» dacium? »Et ad haec ergo ait quod quaerendum est « Sci- :

» tote quoniam Dominus magnificavit Sanctum suum^.»

Jara et Christus venit, jam magnificatus est, jam surrexit
et ascendit incoelum,jam nomen ejus per totum mundum
praedicatur quousque graves corde ? Sufficiant prseterita
:

tempora jam magnificato illo Sancto quousque graves

:
,

corde? Post triennium quid restat, nisi securis? « Quous-

» que graves corde?Utquid dihgitis vanitatem, etquaeritis
» mendacium?» Adhuc vana^ adhuc inutiha, adhuc pom-
patica et volatica,itaGhristo sancto magnificato,adhucista
requiruntur? Jam clamat veritas, et adhuc quseritur vani-
tas ? Quousque graves corde?
VII. Merito fortiter flagellatur hic mundus : cognovit
enim jam verba Doraini mundus. « Et servus , inquit
» nesciens voluntatem domini sui, et faciens digna plagis,
» vapulabit Quare? Ut quaerat voluntatem do-
paucis^ »

wiini sui. Servus ergo nesciens voluntatem,hoc erat mun-

dus, antequam magnificaret sanctum suum-, «Servus erat
» nesciens voluntatem domini sui, et ideo vapulabat pau-
» cis. » Servus autem jam voluntatem sciens domini sui,
hoc est modo, ex quo magnificavitDeitas Sanctum suum ^
et non faciens vohmtatem ejus, vapulabit multis. Quid
ergo mirum, si mundus multum vapulat? Servus est sciens
voluntatem domini et faciens digna plagis. Non ergo re-
cuset vapulare multis quoniam si non vult audire prae-
:

ceptorem injuste, juste patietur ultorem. Vel non raur-

» Psal. IV, 3. — 2 Ibid. 4- — 3 Luc. xu, 48.
 ,

SERMO LXXIII , DE VERBIS MATTH. XIII. 327

rauret contra castigatorem, cum videat se plagis dignum,
ut misericordiam mereatur : per Christum Dominum nos-
trum, cjui vivit et regnat cum Deo Patre et Spiritu sanclo
in saeculasaeculorum. Amen.

SERMO LXXIIP.

De verbis Es^angeUiMattli. xiii, uhi Dominus Jesus

parabolas seminantis exponit.

I. Et hesterno die et hodie, loquente Domino nostro

Jesu Christo, parabolas seminantis audivimus^. Qui a£-
fuistis heri, recordamini hodie. Heri lectum est de illo se-
minante, quicumsemina spargeret, aliud cecidit in viam,
quod aves coUegerunt 5 ahud in petrosis locis, quod aestu
exaruit ; aliud inter spinas, quod suffocatum est, et fce-
cundari non potuif ; aliud in terram bonam , et attulit
fructum centenum, sexagenum , trigenum. Hodie autem
aliam parabolam rursus Dominus de seminante narravit
qui seminavit bonum seraen in agro suo^. Dorraientibus
hominibus venit inimicus et superseminavit zizania. ,

Quando herba erat, nondum apparebat ubi coepit fruc- :

tus boni seminis apparere, ibi etiam zizania claruerunt.

Offensi sunt servi patrisfamilias , videntes in bona segete
multa zizania , et voluerunt eradicare , et perraissi non
sunt : sed dictum est eis : « Sinite utraque crescere usque
» ad raessera ^. » Exposuit autera etiam Dominus Jesus
Christus istam parabolam ; et boni seminis seminatorem

f Alias de Diversis l^(j. — » MaUh. xiii, 3.-3 ibid. 24.-4 Ibid. 3o.
328 S. AUGITSTINI EPiscon

seesse clixlt,semiiiatorem zizaniorum iiiiniicum liominem

diabohim ostendit tempus messis finem saeculi agrum ; , 5

suum totum raundum. Sed quid ait? « Intempore mes-

,

» sis dicam messoribus CoJligito primum zizania ad com- :

)) burendum ea, triiicum autem meum recondite in hor-

)) reo. )) Quid festinatis , inquit , servi zelo pleni ? Videtis
zizania inter frumentum, videtis malos Christianos inter
bonos ^ eradicare vultis malos : quiescite, non est tempus
messis. Veniat, et frumentum vos inveniat. Quid stoma-
chamini? Quid aegre toleratis malos permixtos bonis? In
agro vobiscura esse possunt, in horreo non erunt.
II.autem illa
Nostis tria hesterno die commemorata ,

ubi semen non profecit , viam , loca saxosa, locaspinosa,

ipsa sunt zizania. Ahud nomen in aha simihtudine acce-
perunt. Quia ([uando simihtudines dantur, vel proprietas
iion exprimilur ,
per eas non veritas , sed simihtudo veri-
tatis exprimitur. Quod dico, scio paucos intellexisse : sed
propter omnes loquimur. In rebus visibilibus via via est,
saxosa kica loca saxosa sunt, spinosa loca loca spinosa
sunt : quod sunt , hoc sunt ; quia proprie nominantur.In
pirabolis autem et similitudinibus potest_unaj;es multis
nominibus appt Ih.ri : ideo non est incongruum ut dice-
rem vobis, via illa , loca illa saxosa, illa spinosa Christiani
mali sunt , ipsi sunt et zizania. Nonne agnus Christus.^
uonne et ko Chrlstus ? Inter feras et pecora ,
qui agnus
agnus, qui leo leo utrumque Christus. IlJa singula per :

proprietatem ista utrumque per similitudinera. Plus eliara

:

est quod accidit, ut per similitudinem multura a se res

distantes, vocenlur uuo nomine. Quod enim tam distat

abinvicem, c[uani Christus el diabolus? Tamen leo et
Christus est appellatus , et diabolus. Christus leo ; « Vicit
)) leo, de tribu Juda '.» l)ia])oIus leo. « Nescitis quia ad-
' Apoc. V, r>.
 ,

SERMO LXXIir, DE VEr.EIS TWATTH. XIII. 329

» vcrsarius vester diabolus circuit, c|Ui;erens quem devo-
» ret^ ? )) Eigo et ille leo et ille leo : ille leo ,
propter for-
titudinem, ille leo propter feritatem : ille leo ad vincen-
dum;illeleo ad nocendum. « Ipse coluber diabolusest,
» serpens antiqiius ^ : » numquid jussi sumus diabolura
imitari quandonobis dixit Pastor noster: « Estote simpli-
,

» ces ut columbae astuti ut serpentes^. » ,

III. Ergo heri allocutus sum viam , allocutus sum Joca

saxosa^ aliocutus sum loca spinosa et dixi Mutamini : :

cum potestis : dura aratro versate , de agro lapides proji-

cite, de agro spinas evelJite. Nolite habere durum cor
unde cito verbum Dei pereat. Nolite habere tenuem ter-
ram, ubi radix charitatis alta non sedeat. Nolite curis et
cupiditatibus saecularibus offocare bonum semen quod ,

vobis spargilur laboribus nostris. Etenim Dominus semi-

nat sed nos operarii ejus sumus. Sed estote terra bona.
:

Heri diximus, et hodie omnibus dicimus Ferat alius :

centenum alius sexagenum, alius trigenum. In alio ma-

,

jor in alio minor est fructus sed omnes ad horreum per-

, :

tinebunt. Heri ista diximus, hodie zizania alloquor : sed

ipsi sunt oves zizania. O Christiani mali , o qui implendo
premitis Ecclesiam male vivendo : corrigite vos antequam
messis adveniat. Non dicatis : Peccavi , et quid accidit
mihi? Non perdidit Deus potentiam : sed a te exigit poe-
nitentiam.Hoc dico malis, et tamen Christianis^hoc dico
zizaniis. In agro enim sunt : et fieri polest , ut qui hodie
sunt zizania, cras sint frumentum. Ideo et triticum al-
loquor.
-
IV. Ovos,Christiani, qui bene vivitis, pauci inter mul-
tos suspiratis ,
pauci inter plurimos gemitis. Transiet
hyems , veniet sestas, ecce aderit messis. Venient Angeli,
qui possunt separare, et nesciunt errare.Nos in hoc tera-
' I Petr. V, 8 — ' Apoc. xii. 9. — ^ Matlli. x, lO.
 ,,

330 S. ALGUSTINI EPI5C0PI

pore similes sumiis servis illis , de qiiibus dictum est :

« Vis, imus et colligimus ea^? » Volebamus enim , si

fieri possit, nuUum malum remanere inter bonos. Sed

dictum est nobis : « Sinite utraque crescere usque ad mes-
)) sem ^. )) Quare ? Tales enim estis , ut falli possitis. De-
nique audi : « Ne forte , dum vultis eradicare zizania
M eradicetis simul et triticum ^.)) Quid boni facitis ? Nonne
messera meam vestra diligentia vastabitis ? Venient mes-
sores : et exposuit qui sunt messores : « Messores autem
)) Nos homines sumus, Angeli messores
Angeli sunt^. ))

sunt. Erimus quidem et nos si cursum perfecerimus ,

rec[uales Angelis Dei sed modo quando stomachamur :

contra malos, adhuchoraines sumus. Et nos modo audire

debemus : « Quapropter qui se putat stare caveat ne ca- ,

» dat ^. )) Putatis enim, fratres mei, quia ista zizania non

ascendunt apsidas'?Putali3 quia deorsum sunt, et sursum
non sunt? Utinara hoc non simus. « Mihi autem mini-
)) mumest, ut a vobis judicer ^*. » Dico sane Gharitati
Vestrae, et in apsidis sunt frumenta , sunt zizania •, et in

populissunt frumenta, sunt zizania.Boni tolerent malos :

mali mutentur, et imitentur honos. Omnes, si fieri po-

test, ad Deum pertineamus : omnes malitiam sseculi hu-
jus in illius misericordia evadamus.Quaeramus dies bonos,
quia in diebus malis sumus: sed in diebus malis non blas-
phememus , iit ad bonos dies pervenire possimus.
' Matth. xii, 28. — ' Ibid. 3o — ^ IbiJ. 29. — ^ IbiJ. Sg. — ^ i Cor.
X, 12. — ^ Id. IV, 3.
 ,

SERMO L^XXIV , DE VERBlS MATTH. XIII. 331

SERMO LXXIY.

De verbis Evangelii Mafth. xm Ideo omnis scriha eru-

:

ditiis in regno Dei, etc.

Nunc primum prodit ex veteri libro Colbertinae Bibliothecae

notato 821. Ejusdeni tamen Sermonis excerptum jam exla-
bat in Vulgata Bedae , seu Flori collectione ad 2 Cor. iii sub
hoc titulo : Ex Sermone de verhis Evangelii xvii. Quem re-
ipsa ordinem tenet in Colbertino Codice supra laudato.

I. EvAKGELicA lcctio admonet nos quserere et explicare,

quanliim Dominus dederit , Charitati vestrae, c[uis est

« Scriba eruditus in regno Dei similis patrifamihas profe-
)) renti de thesauro suo nova et vetera^ » In hoc enim
lectio ipsa conclusit: c|uae sunt nova et vetera eruditi Scri-
JDae. Quos autem veteres secundum consuetudinem Scrip-

turarum nostrarum Scribas appellaverint notum est ,

videhcet qui legis scientiam profiterentur. Tales enim in

illo populo Scriljae appeilabantur 5 non quales appellantur
in oliiciis judicum, vel in consuetudine civitatum. Debe-
mus enim non frustra intrare scholam , sed nosse in qua
significatione Scriplurarum verba teneamus : ne cum ali-

quid de Scripturis sonuerit ,

quod in aho saeculari usu
intelhgi solet , aberret auditor, et cogitando quod con-
suevit , non inteUigat quod audivit. Scribae ergo erant qui
legis scientiam profitebantur, ad quos libri legis pertine-

" Mattli. xui, 52.

 332 S. AUGUSTINI EPISCOPI
bantvelcusloclientli, vel pertractandi, vel eliam scribendi
et intelligendi.

II, Tales Dominus noster JesusChristusincrepat, quod

habeant claves regni ccelorum neque ipsi intrent, neque ,

aiios intrare permittant; reprehendens scilicet Pharisaeos

et Scribas_, doctores legis Judaeorum ^ De quibus alio loco
ait : « Qu3e dicunt , facite quae autem faciunt
;
facere ,

» nolite. Dicunt enim et non faciunt'^. » Quare vobis dic-

tum est :non faciunt? » nisi quia sunt
« Dicunt enim, et
quidanri de quibus ostenditur quod ait Apostolus « Qui :

» praedicas non furandum, furaris qui dicis non adulte- •,

» randum, adulteras qui abominaris idola sacrilegium ,

5

» facis; qui in lege gloriaris, per praevaricationem legis

» Deum inhonoras. Nomen enim Dei per vos blasphema-
» tur in gentibus^. » Certe de his manifestum est dicere
Dominum : « Dicunt enim , et non faciunt. » Sunt ergo
Scribae illi , sed non eruditi in regno Dei.
III. Fortassis dicat aliquis vestrum ; Et quomodo potest
malus homo bona loqui? Cum scriptum sit, ipso Domino
dicente Bonus homo de bono thesauro cordis sui pro-
: «

» fert bona et malus horao de malo thesauro cordis sui

,

» proferl mala ^. Hypocriiap,'quomodo potestis bona loqui,

» cum sitis mali?» Hacdicit:Qnomodopotestis bonaloqui,

cum sitis mali? Hac dicit « Quse dicunt facite quae au- : ,
5

» tem faciunt, facere nolite. Dicunt eniro, etnon faciunt. »

Si dicunt et non faciunt, mali sunt si mali sunt, bona

, 5

ioqui non possunt quomodo facimus quod ab ipsis audi- ;

mus cum ab ipsis bona audire non possimus ? Hoc quo-

,

modo solvatur advertat Sanctitas Vestra. Quidquid homo

malus a se profert, malum est quidquid homo malus de :

corde suo profert, malura est ibi est enim thesaurus ma- :

' Luc XI, 52. — » Matth. xxui, 3. — 3 Rcin xr, Qj ctc. — 4 Mattli.

XII, Sf).
 ,

SEriMO LXXIV , DE VERBIS MATTH. Xlll. 333

lus. Quidquid autem homo bonus de corde suo prolierl
bonum est ibi enim est thesaurus bonus. Unde ergo
:

illi mali bona proferebant. Quia in cathedra Moysi sede-

bant. Nisi praedixisset « Cathedram Moysi sedent » nun-

:
^
5

quam malos audiri jussisset. Aiiud enim erat, quod de

malo sui cordis thesauro proferebant •, aliud quod de ca-
thedra Moysi, tanquam praecones judicis personabant.
Quod dicit praeco nunquam prseconi
, tribuetur, si ante
judicem dicat. Ahud cst quod praeco loquitur in domo
sua ahud quod proeco loquitur audiens a judice. Nam
, ,

vehtnoht, praeco sonat vocem punitionis et amici sui.

Item velit nolit, sonat vocem absolutionis et inimici sui.
,

Da vocem de corde ejus absolvit araicum, punit inirni- :

cum. Da vocem de sellajudicis punit amicum, absolvit :

inimicum. Da vocem Scribarum de corde corum audics : :

« 3Ianducemus et bibamus, cras enim rooriemur-. » Da

vocem de cathedra Moysi audies u Non occides Non : : :

« adulterabis : Non furtum facies : Non falsum testimo-

» nium dicas : Honora patrem matrem Dihges proxi-
et :

» mum tuum sicut te ipsum^. » Hoc tu fac quod per os ,

Scribarum cathedra sonat ; non quod per cor Scribarum.

Ita enim Domini sententiam utramque complectens , nec
eris in una obediens, in altera reus •, sed inlelligis ambas
concordare, et illud verum respicis, quia bonus homo de
bono thesauro cordis sui profert bona et malus homo de ,

malo profert raala et illud, quia ilh Scribse bona non

:

loquerentur de thesauro malo cordis sui sed bona loqui ,

possent de thesauro cathedrae Moysi.

IV. Non te ergo ctilla turbabunt verba Domini dicen-
tis : « Unaquseque arbor cx fructu cognoscitur. Nuraquid
» colligunt de spinis uvas , et de tribulis ficus^? » Ergo
' I^Iatth. xsiii, 2. — ^ Isai. xxii, i3. — ^ ExoJ. xs, 12, etc. — 4 Luc.
VI, 44.
 :,

334 s. AUGtsTijyi episcopi

Scriboe et Pliaristjei, Judaeorum spiiise et tribuli : et lameii

« Quae dicuiit, facite : quse autem faciunt, facere iiolite. »

Colligitur ergo de spiuis uva , et de tribulis ficus , sicut

dedit tibi secundum superiorem tractatum intellectum.

Nam et aliquando in spinosa sepe vinete implicant se vi-
tes, et de rubo pendent Jjotri. Audito iiomine spinarum
contempturus es uvam. Require vadicem spinarum, et

vide U'bi invenias. Sequere radicem botri pendentis, et

vide ubi invenias. Sic intellige aliud pertinero ad cor
Pharisaei , et aliud ad cathedram Moysi.
V. Sed quare ilU tales? u Quia velamen, inquit ,
posi-
)) tum est super cor eorum *.Et non vident quia vetera
)) transierunt et facta sunt omnia nova-. Hinc illi tales
))

et quicumque etiam nunc tales. Unde vetera? Quia jam-

diu praedicantur. Unde nova? Quia ad regnum Dei perti-
nent. Quomodo ergo tcllitur velaraen, dicit ipse Aposto-
lus : (i Gum autem transieris ad Dominum, auferetur ve-
» lamen^. » Judaeus ergo non transiens ad Dominum,
non pertendit aciem m.entis in fmem. Quomodo illo tem-
pore in hac figura fihi Israel non pertendebant aciem ocu-
lorum suorum in fmem, id est, in faciem Moysi. Facies
enim 3loysi spiendida figuram habebat veritatis ^ inter- :

positum estvelamen, quia non poterant intendere adhuc

splendorem vultus ejus filii Israel. Quae figura evacuatur.
Sicenimdixit Apostolus : « Quae evacuantur. » Quare eva-
cuanlur? Quia veniente imperatore imagines tolluntur de
medio. Ibi spectatur imago_, ubi imperator praesens non
est ubi est autem ille cuius est imago, imago removetur.
:

Imagines ergo prseferebantur, antequam veniret impera-

tor noster Dominus Jesus Christus. Imaginibus sublatis
fulgetprsesentiaimperatoris. Ergo cum transierit quisque
' 2 Cor. lu, i5. — ^ IJ. V, 17. — ^ Florus ad 2 Cor, m, 16. — 4 In
2 Cor. m, i3.
 SEUMO LXXV , DE VEUBIS MATTH, XIV. 335
ad Domiiium, auferetur velamen. SonabatenimvoxAloysi
per velum , uon apparebat. Sic et modo
et facies ]Moysi

Judaeis sonat vox Christi per vocem Scripturarum Vete-

rum vocera earum audiunt, faciem sonantis non vident.
;

Volunt ergo ut auferatur velamen? Transeant ad Domi-

num. Tunc enim non auferuntur vetera, sed conduntur
in thesauro, ut jam sit Scriba eruditus in reguo Dei profe-
rens dethesauro suo, nec nova sola, nec vetera sola. Nam
si nova sola , aut vetera sola protulerit , non est Scriba
eruditus in regno Dei proferens de thesauro suo nova et
vetera. Si dicit ea, et nou facit ea, de cathedra profert,
non de thesauro cordis sui. Et verum dicimus Sanctitati
Vestrae, quae de veteri proferuntur, per novum illustran-
tur. Ideo transitur ad Dominum , ut auferatur velamen.

SERMO LXXV^

De verbis Evangelii'Matth. xiv Navicula autem : iii

medio mari jactahatur Jluciibus etc. ^

I. EvANGELii lectio, quam modo audivimus, admonet

humihtatem oranium nostrum videre et cognoscere ubi ,

simus, et quo nobis tendendura et festinandum sit^. Non

enim nihil significat navis illa portans Discipulos quse ,

contrario vento laborabat in fluctibus. Neque sine causa

Dominus rehctis turbis ascenditin montem ut solus ora- ,

ret j deinde veniens ad Discipulos suos, periciitantes inve-

nit, ambulans super mare, et confirmavit eos ascendens
in navem , fluctusque placavit. Quid autem mirum , si

I Alias de Diversis 22. — ^ Matth. xiv.

336 S. AUGUSXIM EPISCOtl

omnia placarc potest^ qui condidit omnia? Tamen postea-

quam ascendit in navem , venerunt cjui portabantur, di-
centes : « Vere Filius Dei es tu^ » Sed ante istam eviden-
tiam turbati sunt , videntes eum super mare. Dixerunt
enim : « Phantasma est-. » Ille autem ascendens in navem,
abstulit fluctuationem mentis de cordibus ipsorura , ubi
jamamplius dubitatione periclitabantur mente, quam cor-
pore in fluctibus.
II. In omnibus tamen quae fecit Dominus, admonet nos
quemadraodum hic vivamus. Nemo quippe in hoc sjficulo
non pcregrinus quamvis non omnes ad patriam re-
est ,

dire desiderent. Ex ipso autem itinere fluctus tempesta-

tesque patimur ; sed opus est vel in navi simus. Nam si

in navi pericula sunt , sive navi certus interitus. Quantas-

vis enim vires habeat lacertorum qui natat in pelago,
aliquando magnitudine maris victus aJjsorbetur et mer-
gitur. Opus est ergo ut in navi simus, hoc est, ut in ligno
portemur, ut mare hoc transire valeamus, Hoc autem
Hgnum quo ,
infirmitas nostra portatur, crux cst Domini,
inqua signamur, et ab hujus mundi submersionibusvindi-
camur. Patimur fluctus sed ille Deus est, qui opituletur :

nobis.
Quod enim ascendit relictis turbis solus Dominus
III.

orarc in montem, mons ille alta coelorum significat^.

Relictis enim turbis solus Dominus post resurrectionem ,

ascendit in coelura , et ii)i interpellat pro nobis^, sicut

Apostolus dicit.Est ergo quod significat,«ReIictis turbis,
» ascendit in montem ut solus oraret. » Solus enim est adhuc
primogenitus amortuis, post resurrectionem corporis ad
dexteram Patris pontifex et advocatus precum nostra-
,

rum. Caput Ecclesise sursum est, ut caetera memhra se-

quantur in fmem. Si ergo interpellat pro nohis cjuasi in ,

» Matth. XIV, 33. — ' Ibid. 26. -- 3 Matlh. xiv, — 'l

Rom. via, 34-
 ,

SERMO LXXV , DE VERBIS MATTH. XIV. 337

montis verticem , super celsitudinem omnium creatura-
rum , solus orat.
IV. Interea navis portans Discipulos , id est , Ecclesia
fluctuat et quatitur terapestatibus tentationum : et non
quiescit ventus contrarius, id est, adversans ei diabolus,
et impedire nititur ne perveniat ad quietem. Sed major
est qui interpellat pro nobis. Nam in ista nostra fluctua-
tione in qua laboramus , dat nobis fiduciam, veniens ad
nos , et confortans nos : tantum ne turbati in navi excu-
tiamus nos , et projiciamus in mare. Quia etsi turbatur
navis , navis est tamen. Sola portat Discipulos, et recipit
Christum. Periclitatur quidem in mari : sed sine illa sta-

tim peritur. Tene te itaque in navi, et roga Deum. Defi-

cientibus enim omnibus consiliis, cum neque guberna-
cula suffecerint et ipsa velorum extensio majori periculo
,

quam utilitati fuerit dimissis humanis omnibus adjuto-

5

riis et viribus , sola restat nautis intentio deprecandi et

voces ad Deum fundendi. Qui ergo praestat navigantibus,
ut perveniant ad portum , numquid Ecclesiam suam di-
missurusest, ut eamnon perducat ad requiem?
V. Tamen, fratres, maxima perturbatio in ista navinon
Domini. In Ecclesia constitutus, ab-
est, nisi in absentia
sentem habel Dominum? Quando habet absentem Domi-
num? Quando vincitur ahqua cupiditate. Quomodo enim
i[uodam loco in sacramento dictum accipitur : « Sol
» non occidat super iracundiam vestram, neque detis lo-
» cum diabolo^ » intelligitur autem, non de isto sole,
:

quihabet quamdara sublimitatem inter coelestia visibilia,

qui comrauniter videri potest et a nobis et a bestiis 5 sed
de illa luce, quam non vident nisi pura corda fidehum,
sicut dictum est « Erat lumen verum quod illuminat
:

)) omnera hominem venientem in hunc mundum » Hoc '^.

' Florus ad Ephes. iv, 26. — ' Joan. 1, 9.

cxxv. 22
 i

338 S. AUGUSTIM EPISCOPI

enim lumen visibilis solis etiam pecora rainutissima et

brevissima illuminat. Est ergo lumen verum justitia atque
sapientia ,
quod desinit mens cum perturbatione
videre ,

iracundiae f uerit tanquam nubilo superata et tunc quasi

:

occidit sol super iracundiam hominis. Sic et in ista navi,

cura absens est Christus, suis quisque tempestatihus qua-
titur et iniquitatibus et cupiditatibus suis. Dicit enim tibi

iex, verbi gratia : Ne falsum testimoniura dicas. Si intelii-

gas testimonii veritatem, lucem habes in mente : si autem
turpis iucri cupiditate superatus , statueris anirao faisum
dicere testiraoniura ,
jara incipies absente Ghristo terapes- ||

tate turbari, fluctuabis fluctibus avaritiae^tu£e, periclita-

beris tempestate concupiscentiarura tuarum, et quasi ab- ..

sente Christo pene submergeris. iliii

VI. Quara metuendura est , ne avertatur navis, et relro

respiciat : quod fit, cum reiicta spe coeiestium praeraioruni,

ad ea quse videntur et transeunt , detorqueute cupiditate

quisque convertitur. Nam et tentationibus iibidinum qui
perturbatur, et tamen in ea quae intus suntconspicit, noii
est usque adeo desperatus, veniam deiictis suis deprecans,
etintentus evincere atque transmeare rabiem saevientis ma-
ris,Qui vero ita detorquetur ab se ut dicat in corde suo , :

Non videt Deus non enira de me cogitat aut curat an

•, ,

peccem vertit proram, fertur proceiia, et unde venieijat

:

irapeiiitur. Sunt enim muitae cogitationes in cordibus ho-

minum : et fluctibus hujus saecuh, et multis tempestatibus
navis Cliristo absente turbatur.
VII. Quarta vero vigiha noctis, una finis est noctis :

enim vigiiia tribus horis constat. Significat ergo, quod

jam in fine saecuii subvenit Dorainus, et videtur ambuiare
super aquas. Quanquara enim turbetur tentationum pro-
ceiiis haec navis, videt taraen giorificaturaDeum ambuiare

super omnes tumores maris, hoc est, siq:)er omnes hujus

 SERMO LXXV , UE VEE.B1S MAXTH. XIV. 339
saeculi principatus. Antea enim dictura est cx voce pas-
sionis ejus ,
quia secundum carnem cum demonstraret
humilitatis exemplum , evanuerunt adversus eum fluctus
maris, quibus cessit voluntate pro nobis , ut impleretur
illa prophetia : « Veni in altitudinem maris , et tempestas
» demersit me^ » Non enira repulit falsos testes, nec sae-
vientem clamorem dicentium : Crucifigatur. Rabida corda
et ora furentium non potestate corapressit , sed patientia
toleravit. Fecerunt ei quanta voluerunt, « Quia factus est
» obediens usque ad mortem, mortera autem crucis-. »

Postea vero quara resurrexit a raortuis , ut pro Discipuhs

in Ecclesia tanquam in navi constitutis, et fide crucis suae
tanquam ligno portatis, et tentationibus hujus sa3culi tan-

I
quam fluctibus maris periclitantibus, solus oraret coepit ^

I
nomen ejus honorari et in hoc saeculo, in quo conteraptus,
1
accusatus , occisus est, ut qui venerat sccundum passio-

j
nem carnis in altitudinem raaris, et tempestas deraerserat
i| eum_, jam superborura cervices tanquam spuraam unda-
rum sui nominis honore calcaret. Sicut nunc Dominura
videraus tanquam ambulantem super mare, sub cujus pe-
dibus totam hujus saeculi rabiem subjectam esse conspi-
ciraus.
Sedaccedunt periculis tempestatura etiara errores
VIII.

[ j
haereticorura et non desunt qui sic tentent animos eo-
5

rum qui sunt in navi, ut dicant Christum non fuisse na-

. itum de Virgine , nec verum corpus habuisse, sed oculis
•visum esse quod non erat. Et istse opiniones haereticorum ^
iiuuc nataesunt, quando jara noraen Christi per oranes
.
gentes clarificatur, tanquamChristojam arabulante super

mafe. TentatiDiscipuli dixerunt : «Quia phantasraa est\»

Sed iile nos adversus istas pesLes sua voce confirraat, di-
' Psal. LiViii, 3. — ' Philip. ii, S. — 3 Manidiicoruai. — 4 Mallh.
^iVj 26.

22.
340 S. ACGUSTIM EPISCOPI

cens. « Fidite, ego sum nolite timere^ » Vano enim li~

:

more homines de Christo ista senserunt, attendentes ho-

norem ejus et majestatem: et non putant quod sic potuerit
nasci, qui sic meruit clarificari, tanquam expavescentes
super mare ambulantem. Quo facto, honoris ejus exceJ-
Jentia figuratur atque ita quod phantasma esset, existi-
:

mant. Scd cum iJJe dicit « Ego sum » quid aJiud dicil, ; ;

nisi non in se esse quod non est?Itaque si carnem osten-

dit, caro erat; si ossa , ossa erant j si cicatrices, cicatrices

erant. Non enim erat in ilJo Est, et Non^ sed Est in iJJo

erat, sicut Apostolus dicit'-. Inde est vox iJJa : « Fidite ,

» ego sum j nolite timere. » Hoc est , nolite sic expaves-

cere meam dignitatem , nt milii veJitis auferre veritatem.
Etsi super mare ambuJo, etsi eJationes et fastus saecuJares
tanquam rabidos fluctus sub pedibushabeo; tamen verus
homo apparui, tamen verum de me EvangeJium meum
praedicat, quod ex Virgine natus sim quod Verbum caro •

factus sim quod verum dixi « PaJpate et videte quia spi-

5
:

» ritus ossa non habet sicut me videtis habere^, » c[Uod :

manus dubitanlis vera vuJnerum meorum vestigia tracta-

verunt. Itaque « Ego sum noJite timere. »
, ^

IX. Non autem iJJos solos significat ista res quod pu- ,

taverunt DiscipuJi quia phantasma est: non iJIos soJosde-

signat, qui Iiumanam carnem habuisse Dominum negant,
et aliquando etiam eos qui in navi sunt caeca pravitate
perturbant : sed etiam iJIos qui Dominum putant in aJiquOi
fuissementitum et ea quae minatus est impiis eventura
, ,

esse non credunt. Quasi in parte sit verax et in parte raeii'

dax, veJuti phantasma apparens in verbis, quasi quod es
et non est. Sedqui bene intelJigunt vocem dicentis «Egi :

Nri
» sum noJite timere » jamcreduntomnia verba Domini
; :

ut quemadmodum sperant praemia quae promittit, ita

' MaUli. XIV, 27. — '2 Gor. i, ig. — ^ Luc. xxiv, Sg.
 ;,

SERMO LXXV , DE VERBIS MATTH. XIV. 34l

pcenas timeant quas minatnr. Sicul enim verum estquod
dicturus est ad dexteram posilis : « Venite, benedicti Pa-
» tris mei, percipite regnum, quod vobis paratum est ab
» initio raundi^ : » ita verum est quod audituri sunt ad
sinistram constituti : « Ite in ignem aeternum, qui paratus
» estdiabolo et angelis ejus'^. » Nam et ista opinio ,
qua
putant homines Ghristura non vera fuisse iniquis et per-
ditis comminatura, ex hoc nata est, quia vident populos
multosetinnumerabiles turbasnomini ejusesse subjectas ;

ut ex eo illis videatur Christus phantasma esse, ([uia super

mare ambulabat id est, ideo videalur menliri ia commi-
5

natione pcenarum quia quasi non potest perdere tam in-

,

numerabiles populos, qui nomini ejus et honori subjecti

sunt. Sed audiant dicentem « Ego sum. » IlJi ergo non :

timeant, qui veracem in omnibus Christum credentes

i
non solum id quod promisit appetunt, sed etiam fugiunt
I
quod minalus est quia etiamsi super mare ambulat id
: ,

j
est onmia genera hominum in isto saeculo conslituta iUi
,

j
subjecta sunt tamen non est phantasma et ideo non
; ,

I
mentitur cum dicit Non omnis qui mihi dicit Domine,
: <f :

I » Domine, intrabit in regnum coelorum^. »

X. Quid ergo significat etiam quod Petrus ausus cst ad

iUum venire super aquas? Gestat enim Petrus Ecclesiae
plerumque personam. Quid ergo aliud dictum putaraus :

(( Domine, si tu es, jube me venire ad te super aquas » :

nisi Domine^ si tu verax es et in nullo mentiris, clarifi-

, ,

cetur etiam Ecclesia tua in isto saeculo, c[uia hoc de te pro-

Iphetia praedicavit? Ambulet ergo super aquas, et sic ad
te veniat illa cui dictum est : « Vultura tuum deprecabun-
» tur divites plebis*. » Sed quoniam Dorainum laus hu-
mana non tentat, horaines autera saepein Ecclesia humanis
laudibus et honoribus perturbantur, et prope raerguntur
' Mntt. XXV, 3i.— ' iLi.l. 4i. — ^ M;,tlli. vii. 9.1. — 4 Ps^I. xr.-.v, '..
 :

342 S. AUGUSTINI EPISCOPI

ideo Potriis trepidavit in magnr.m vim tcmpeslatis
mari ,

exliorrens. Quis enim non timet illam voccm « Qui vos :

)) felices dicunt, in errorem vos mittunt, et conturbanl

^) semitas pedum vestrorum ^ ? » Et quia luctatur animus
adversus concupiscentiam laudishumanse, bonum est in

tali periculo ad orationem et deprecationem convertatur :

ne forte qui laude mulnetur, vituperatione subruatur at-

que mergatur. In unda exclamet titubans Petrus, et dicat
))Domine, salvame. PorrigitenimDominusmanum et
)) :

cjuamvis increpet, dicens : « Modicse fidei , ut quid dubi-

)) tasli? )) quare non recto itinere illum intuens ad quem
tendebas, nonnisi in Doraino gloriatus es? Tamen a fluc-
tibus rapit , et confitentem infirmitatem suam atque illius

auxilium postulantem, perire non Recepto autem sinit.

Domino omni dubitatione

in navi confirmata fide atque
sublata, sedatisque tempestatibusmaris, ut jam ad terrse
stabilitatem securitatemque veniatur, adorant omnes di-
,

centes « Vere Filius Dei es tu.

: Hoc est enim gaudium ))

sempiternum quo perspicua Veritas et Verbum Dei et

,
,

Sapientia per quam facta sunt omnia et eminentia mise- ,

ricordiae ejus , et cognoscitur et amatur.

T Isai. ui, 12.
 ::

SERMO LXXVI, DE VERBIS MATTH. XIV. 343

'\W\'WV* V^/V^-Wll^VW* VVV\ VVV"» VVW^VVVt^fVV^^VVVXVVW vvvt^vvw^vvv^^ww-wv^-vw^-ww w

SEKMO LXXYP.

Riirsits ia Matth. xiv de Domino ambulante super

aquas maris et de Petro titubante.
,

I. Evangelium quod recentissime recitatum estde Do-

minoChristo, qm super aquas maris ambulavit; et de
apostolo Petro, quiambulans timendo titubavit, et diffi-
dendo mersus, confitendo rursus admonet nos emersit--,
inlelligere Petrum vero apos-
marepraesens saeculum esse,
tolum Ecclesias unicae typum. Ipse enim Petrus in Apos-
tolorum ordine primus, in Christi amore promptissimus -,

saepe unus respondet pro omnibus. Ipse denique Domino

Jesu Christo requirente, quemnam homines dicerenteum
esse , et opiniones varias hominum Discipulis responden-
tibus, rursusque Domino interrogante et dicente : « Vos
» autem quem me esse dicitis? Respondit Petrus : Tu es
» Christus Filius Dei vivi. » Unus pro multis dedit res-

ponsum unitas in multis. Tunc ei Dominus ait « Beatus

, :

» es, Simon Bar-Jona quia non revelavit tibi caro et san-

,

» guis sed Pater meusqui est in coelis. » Deinde addidit

,

« Et ego dico tibi. » Tanquam diceret : Quia tu dixisti

mihi ; Tu es Christus FiHus Dei vivi •, et ego dico tibi : » Tu

Simon quippe antea vocabatur. Hoc autem ei
» es Pet rus^. »

nomen , Domino impositum est

ut Petrus appellaretur, a
ethoc in ea figura, ut significaret Ecclesiam. Quia enim
Christus petra, Petrus populus christianus. Petra enim
T Alias i3 de Verbis Doniini. — * MaUli. xiv, 25. — ' Id. xvi, i5-i8,
et Florus ad i Cor. r.
 ;

344 S. AUGUSTINI EPISCOPI

principale nomeii est. Ideo Pelrus a petra, non petra a
Petro : quomodonon a Cliristiano Christus, sed a Christo
Christianus vocatur Tu es ergo, inquit Pctrus » et : « , ;

super hanc petram quam confessus es super hanc petram ,

quam cognovisli, diceiis Tu es Christus Filius Dei vivi, :

sedificabo Ecclesiam meam : id est, super me ipsum Filium

Dei vivi , aedificabo Ecclesiam meam. Super me aedificabo
te, non rae super te.
II. Nam volentes homines aedificari super homines dice-
bant : « Ego quidem sum Pauli , Ego autem Apollo, Ego
» vero Cephae, ipse est Pelrus'. )> Et alii qui nolebant aedifi-
cari super Petrum, sed super petram « Ego autem sum :

))Christi.)) Apostokis autem Paulus ubi cognovitse eligi, et

Christum contemni; « Divisusest,inquit, ChristusPwNum-

quid Paulus pro vobis crucifixus est? aut in nomine Pauli
baptizati estis? Quomodo non in Pauli, sic nec in Petri
sed in nomine Christi : ut Petrus .ledificaretur super pe-
Iram , non petra super Petrum.
III. Idem ergo Petrus a pctra cognominatus beatus,
Ecciesiae figurara portans , apostolatus principatura te-
nens, contimio postpaulukim jam audito quod beatus es-

set, jam auditoquod Petrus esset. jam auditoquod supra

petram aedificandus esset ,
posteaquara audivit futuram
Domini passionem_, quia prsedixerat eam cito futuram
Discipulis suis , dispkcuit ei. Timuit ne perderet raorien-
tem ,
quem confessus fuerat vit?e fontem. Turbatus est,
dicens : « Absit a te, inquit , Domine , non fiet istud^. »

Propitius esto tibi, Deus, nolo te mori. Petrus dicebat

Christo : Nolo te mori 5 sed mekus dicebat Christus Voio :

pro te mori. Denique continuo reprehendit, quem pauio

ante laudaverat ; et quera beatura dixerat, Satanara ap-
peUat. « Redi, inquit, post rae, Satana , scandalum mihi
• I Cor. 1, 12. — ' Matth. xvi, 22.
 1 ,

SEUMO LXXVI, DE VEF.BlS MATTH. XIV. 345

» es ^
: » non enim sapis quae Dei sunt, sed qusesuntho-
minum. Quicl nos vult facere ex hoc quod sumus, qui sic
cuJpat quod homines sumus? Vultis scire quid nos veht
facere? Audite PsaJmum « Ego dixi: Dii estis, et fiiii Ex- :

» ceJsi omnes'-. » Sed humana sapiendo Vos autem sicut :

homines moriemini. Idem ipse Petrus pauJo ante heatus

postea Satanas, in momento uno infra pauca verha. Mi- ,

raris differentiam nominum differentias attende causa- ,

rum. Quid miraris quia paulo ante beatus, postea Sala-

,

nas? Attende causam quare beatus. « Quia non tibi reveJavit

» caro et sanguis sed Pater meus qui in cceJis est ". » Ideo
,

beatus, quia tibi non caro et sanguis revelavit. Si enim

caro et sanguis Iioc tibi revelaret; de tuo quia vero non 5

caro et sanguis tibi revelavit, sed Pater meus qui in coelis

est-, de meo, non de tuo. Quare de meo? « Quia omnia

» quse habet Pater, mea sunt*. » Ecce audisli causam.

quare beatus, et quare Petrus. Quare autem iJJud c[uod

horrescimus, et repetere nolumus? quare, nisi quia dc
tuo? «Non enira sapis quae Deisunt, secfquse sunt liomi-
» num. '»

IV. Hoc intuentes nos Ecclesiae membrum discerna- ,

mus quid de Dei quid de nostro. Tunc enirn noii titubabi-

,

mus, ^tunc in petra fundabimur, fixi et stabiles erimus

adversus ventos , imbres , flumina , tentationes videlicel
pr^esentis ssecuJi. IJJum tamen videte Petrum ,
qui tunc
erat figura nostra : modo fidit modo , tituloat •, modo ira-

mortalem confiletur modo timet ne

, moriatur. Proinde
quia Ecclesia Ghristi habet firmos, habet et infirmos; nec
sine firmis potest esse, necsine infirmis : unde dicit Pau-
lus apostolus Debemus autem nos firmi infirmorum
: «

» onera sustinere ^ » in eo quod dixit Petrus « Tu es

: :

• Matth. xvr, 23. — ^ Psal. lxxxi, 6. — ^ Maffli. xvi, 17. — 4 Jnan.

XVI,' 5. — 5 Rom. XV, i.
 ,,,

346 S. AUGUSTINI EPISCOPI

)) ChristLis Filius Dei vivi, » firmos significat; in eo au-
tem quod trepidat et titubat, et Christum pati non vult,
mortem timendo, vitam non agnoscendo, infirmos Eccle-
siae significat. In illo ergo uno apostolo, id est Petro, in ,

ordine Apostolorura primo et prsecipuo in quo figuraba- ,

tur Ecclesia utrumque genus significandum fuit id est,

, ,

firmi etinfirrai : quia sine utroque non est Ecclesia.

V. Hinc est ergo et quod modo lectum est : « Domine

)) si tu es, jube me venire ad te super aquas^ Situ es
)) jube me : » Non enim possum hoc in me sed in te. ,

Agnovit quid sibi esset a se ,

quid ab illo, cujus voluntate
credidit se posse ,
qnod nulla infirmitas humana possit.

Ergo « Si tu es jube
, quia cura jusseris, fiet. Quod : •, )>

ego non valeo praesumendo, tu potes jubendo. Et Domi-

nus « Veni^, , inquit. Et sine ulla dubitatione Petrus
)>

ad verbumjubentis, ad praesentiara sustentantis, adprae-

sentiam regentis, sine ulla cunctatione desiiuit in aquas ,

et arabulare ccepit. Potuit nonin se, sed quod Dorainus ,

in Doraino. « Fuistis enim aliquando tenebrae, nunc au-

)) tem lux ; sed in Domino^. » Quod nemo potest in
Paulo in Petro, nemo
nemo in alio ullo Apostolorum ,

hoc potest in Domino^. Ideo bene Paulus utiliter se con-

temnens, illum comraendans « Nuraquid Paulus, inquit, :

» pro vobis crucifixus est, aut in noraine Pauli baptizati

» estis ^ ? » Non ergo in me , sed mecum non j sub me

sed sub illo

VI. Ergo ambulavit Petrus super aquas in jussu Domini,

sciens hoc se a se habere non posse. Fide valuit ,
quod
humana infirmitas non valeret. Hi sunt firrai Ecclesiae.
Attendite , audite, intelhgite, agite. Neque enira agen-
dum est cum firmis alibi , ut sint infirmi : sed agendum
• Matth. xiv, 28.— ' IbiJ. 29.— 3 Ephes. v, 8.— 4 Florus ad i Cor. i.

— 5 I Cor. 1, i3.
 ,

SERMO LXXVI , DE VERBIS MATTH. XIV. 347

est ciim infirmisj ut sint firmi. Multos autem impedit a

firmitale praesumptio firmitatis, Nemo erit a Deo firmus,

nisi qui se a se ipso sentit infirmum. « Pluviam volunta-
)) riam segregans Deus hsereditati suae^ )) Quid prsece-
ditis ,
qui quod dicturus sura nostis ? Temperetur veloci-
tas, ut sequatur tarditas. Hoc dixi, et hoc dico : audite,
capite, facite. Nemo a Deo fit firmus, nisi qui se a se ipso
sentit infirmura. Pluviara ergo voluntariara^ sicut Psal-
raus dicit , voluntariam 5 non meritorum nostrorura , sed
voluntariara. « Pluviara ergo voluntariam segregans Deus
» haereditati suae : etenira infirraata est; tu vero perfe-
» cisti eam -. )) Quia pluviara voluntariara segreg3sti_, non
attendens horainura raerita , sed tuara gratiara et raiseri-
cordiara. Infirmata est ergo ipsa hsereditas^, et agnovit se
infirmam in se , ut firraa esset in te. Non firmaretur, si

non infirmaretur , ut abs te in te perficeretur,

VII. Vide hujus haereditatis portiunculam Paulura

vide infirmatum ,
qui dixit : « Non sum idoneus vocari
)) Apostolus, quia persecutus sura EccIesiaraDei. )) Quare
ergoApostoluses?«"Gratia Dei sum quod sum,))Nonsum
idoneus, sed gratia Dei sum quod sum. Infirraatus est
Paulus , tu vero perfecisti eum, Jam vero quia gratia Dei
estquod est vide quid sequatur « Et gratia ejus in me
, :

))non fuit vacua, sed plus omnibus illis laboravi. Vide ne

))praesuraptione perdas quod infirmitate raeruisti^. » ,

Bene hoc bene Non sum idoneus vocari Apostolus

, : :

« Gratia ejus sum quod sura et gratia ejus in me non 5

))fuit vacua omnia optime. Sed « Plus illis omnibus

: )) ,

» laboravi quasi tibi coepisti tribuere^ quod paulo ante

: ))

Deo dederas. Agnosce, et sequere « Non ego autem, sed :

» gratia Dei mecum. Bene infirme firraissirae eris exal- )) :

tatus, quia non es ingratus. Tu es idera ipse Paulus in te

' Psal. Lxvii, 10. — » Florus ad i Cor. xv. — ^ i Cor. xv, 9,etc.
 ,

348 S. AUGUSTINl EPISCOPI

parviis, in Dorniao inagnus. Tii cs (|ui ter Doniinum ro-
gasti, ut stimulus carnis, angelus Satanae , aqno colaphi-
zabaris, auferretur a te. Quid libi dictum est? quid au-
disti quando hoc petisti ? « Sullicit tibi gralia mea ; nam
» virtus in infirmitate perficitur*. » Etenira infirmatus
est , tu vero perfecisti eum.
VIII. Sic et Petrus, « .Jube me, inquit , venire ad te
)) snper aquas. » Homo audeo^ sed non hominem rogo.
Jubeat Deus homo, ut possit quod non potest homo.
« Yeni_, » inquit. ambulare super Et descendit, et coepit
aquas et potuit Petrus
: quia jusserat petra. Ecce quid ,

Petrus in Domino quid in se? « Videns ventum validum, :

))timuit et cum coepisset mergi, exclamavit

; Domine, :

)) pereo, libera me. » Praesumpsit de Domino, potuit de

Domino : titubavit ut homo, rediit ad Dominum. « Si

» dicebam
Motus est pes meus. » Psalmus loquitur,
:

sancti Cantici vox estj et si agnoscamus, et nostra imo :

si velimus et nostra est ,« Si dicebam Motus est pes : ,

» meus. » Quaremotus, nisi quia meusPEt quid sequi-

lur? « Misericordia tua, Domine, adjuvabat me -. » Non

virtus mea sed misericordia tua. Numquid enim Do-
:

minus deseruit titubantem, quem audivit invocantem ? Ubi

est illud : « Quis invocavit Deum, et desertusest ab eo "? »

Ubi Et omnis qui invocaverit nomen Do-

et illud : «

» mini, salvuserit^? » Continuo porrigens adjutorium

dexterse suae, levavit mergentem, increpavit dilBdentem :

« Modicse fidei, quare dubitasti ? » De me prsesumpsisli

de me dubitasti ?

IX. Eia , fratres, sermo concludendus est. Attendite

saeculum quasi mare , ventus vaUdus magna tempes-
, et

tas. Unicuique sua cupiditas est, tempestas est. Amas

' 2 Coi. XII, 9. — ' Psal. xcni, 18. — ^ Eccli. 11 i9. — ^ Joi"!. 11, 32.
 SERMO LXXVI, DE VERBIS MATTH. XlV. 349
Deum 5 ambulas super mare. sub pedibus tuis est sae-

culi tumor. Araas sseculum, absorbebit te. Amatores

suos vorare novit , non portare. Sed cum fluctuat cupi-
ditate cor tuum , ut vincas tuam cupiditatem , invoca
Christi Divinitatem. ventum contra-
Putatis tunc esse
rium quando est hujus saeculi adversitas ? Quando enim
,

bella quando tumultus^ quando fames, quando pes-

,

tilentia, quando cuique hominum, etiam singulo eve-

nit privata calamitas, tunc putatur ventus adversus , ibi

putatur invocandus Deus. Quando autem temporali feli-

citate sseculum arridet ,

quasi non est ventus contrarius.
Noli hinc interrogare temporis tranquillitatem : interroga,
sed tuam cupiditatem. Vide si tranquillitas est in te : vide
si non te subvertit ventus interior : hoc vide. Magnac
virtutis est, cum felicitate luctari, ne illiciat, ne corrum-
pat^ ne ipsa subvertat feJicitas. Magiiae , inquam, virtutis

est , cum felicitate luctari^ magnae feUcitatis est, a felici-

tate non vinci. Disce calcare saeculum : memento fidere
in Christo. Et si motus es pes tuus, si titubas, si aliqua
non superas si mergi incipis dic « Domine pereo li-
, , :
, ,

» berame. » Dic, Pereo, ne pereas. Solus enim a morte

carnis liberat te, qui mortuus est in carne pro te. Conversi
ad Dominum , etc.
 ,

350 S. AUGUSTIWI EPISCOPI

SERMO LXXVIP.

De verbis Evangelii Matth. xv Egressus Jesus de Ge- :

nezareth secessit in partes Tyri et Sidonis, et

,

ecce mulier Chanancea^ etc.

I. Chamanjea ista raulier ,

quse modo nobis lectione
evangelica commendata est, prgebet nobis humilitatis
exemplum viam ab humihtatc in alta surgere
, et pietatis :

ostendit. Erat autem, sicuti apparet, non de populo

Israel, unde Patriarchae, unde Prophet.-e unde parentes ,

Domini nostri Jesu Ghristi secundum carnem^ unde ipsa

virgo Maria ,
quae peperit Christum. Non ergo ex isto po-
pulo erat haec muher : sed erat ex Gentibus. Nam , sicut
audiviraus , secessit Dominus in partes Tyri et Sidonis

et inde muHer Chananaea de fmibus ilhs egressa ,

petebat
beneficium instantissime curandae fihse suae ,
quae raale a
daemonio vexabatur"^. Tyrus et Sidon non erant civitates
popuUIsrael, sed Gentium quamvis vicinae ilh populo. :

Clamabat ergo avidaimpetrandi beneficii, fortiterque pul-

sabat et dissimulabatur ab ea, non ut raisericordia ne-
:

garetur, sed ut desideriura accenderetur^ nec solura ut

desideriura accenderetur, sed, sicut ante dixi, ut humi-
htas comraendaretur. Clamabat ergo tanquam Domino
non audiente, sed quod facturus erat in silentio dispo-
nente. Discipuh rogaverunt pro illa Dominum , et dixe-

runt : « Dimitle iliam, quia clamat post nos. » Et ille,

' Alias <le Tempore 74- — * MaUh. xv, 22, etc.

 ,,

SERMO LXXVII , DE VERBIS MATTH. XV. 351

« Non sum missus nisi ad oves quae perierunt domus
» Israel^ »
H. Hic verborum istorum oritur quaestio Undi iios a 1 :

ovile Ghristi de Geatibus venimus, si nou est missus nisi

ad oves quae perierunt domus Israel ? Quid sibi vult hu'
jus secreti tam alta dispensatio, ut cum Dominus sciret
quare veniret, utique ut Ecclesiam haberet in omnibus
gentibus , non se missum dixerit , nisi ad oves quse perie-
runt domus Israel.^ Intelligimusergo prsesentiam corporis
sui , nativitatera suam , exhibitionem miraculorum , vir-
tutemque resurrectionis in illo populo eum ostendere de-
buisse ; ita fuisse dispositum, sic ab initio commendatum,
hoc preedictum , hoc impletum : quia Christus Jesus ad
gentem Judseorum venire debuit videndus occidendus ,

et lucraturus eos inde quos ante praescivit. Non enim

damnata illa plebs est, sed ventilata. Ibi erat paleae mui-
titudo ibi granorum occulta dignitas
, ibi quod incen- :

deretur, ibi unde horreum repleretur. Nam unde Apos-

toU, nisi inde? UndePetrus? Unde caeteri.^
III. Unde ipse Paulus primo Saulus ? hoc est primo
, 5

superbus post humiiis. Nam quando Saiilus

,
a Saiile ,

nomen derivatum erat*. Saiil autem rex superbus iii :

regno autem David humilem persequebatur^. Quando ergo

Saulus ,
qui postea Paulus , tunc utique superbus, tunc
persecutor innocentium, tunc vastator Ecclesiae. Acce-
perat enim litteras (velut zelo synagogae ardens , et inse-

quens christianum noraen, ) a sacerdotibus , ut exhiberet

quoscumque invenisset Ghristianos ad luenda supplicia^.
Cum pergit, cum anheiat caedes, cum sitit sanguinem
coeiesti Christi voce prostratus est persecutor, erectus est
praedicator. Impietum iii iiio quod scriptura est in Pro-

' Matth. XV, 23, 24. — ^ Floius ad i Cor. 1. — ^ i Reg. xvui, 19. —
4 Act. IX, I, etc.
 ,,
:

352 s. AUGUsTim episcopi

pheta Ego percutiam

: « ego sanabo » Hoc enim per- , et ' .

cutit Deus quod se in homine extoUit adversus Deum.

,

Non est impius medicus qui tumorem ferit, qui putredi» ,

nem secat, aut urit. Dolorem ingerit ingerit, sed ut :

perducat ad sanitatem. Molestus est : sed nisi esset, utihs

non esset. Prostravitergo Christus una voce Saulum, erexit

Paulum hoc est, prostravit superbum erexit humilem.
: ,

Nam quoe fuit ratio mutandi sibi nominis, ut cum Saulus

antea vocaretur, postea se Paulum dici vellet •, nisi quia
Sauli nomen in se agnovit , cum persequeretur , fuisse

siiporbice? Elegitergohumile nomen, ut Paulus, hoc est

minimus, vocaretur. Paulura enim minimum est. Pau- ,

lum nihil aliud est quam parvum. De quo nomine jara

,

glorians humilitatemque commendans

, « Ego, inquit, :

)) sum minimus Apostolorum '-.

» Unde ergo , unde iste

nisi ex populo Judaeorum? Inde ahi Apostoli , indc Pau-

lus,inde quos commendat idera Paulus, quod viderint
Dominum post resurrectionem. « Dicit enim eum visum
)) ferme a quingentis fratribus simul, ex quibus plures
))manent usque adhuc, quidam autem dormierunt ^. ))

IV. Ex illo autem populo etiam illi, qui cum Pctrus ,

loqueretur commendans passionem resurrectionem di-

, ,

vinitatemque Christi accepto Spiritu sancto, quando illi ,

omnes in quos venit Spiritus sanctus linguis omnium

, ,

gentium suntlocuti compuncti , spiritu ,

qui audiebant ex
populo Judaeorum , quaesierunt consihum salutis suae
intelhgentes se reos sanguinis Christi quod eum ipsi cru-
:

cifixerint, ipsi occiderint, in cujus nomine occisi a se vi-

derent tanta miracula fieri , viderent Spiritus sancti prae-
sentiam.Quoerentes ergoconsilium,responsum acceperunt
« Agitepoenitentiam, et baptizetur unusquisque veslrum
)) in nomine Domini nostri Jesu Christi , et dimitteiitur

' Deut. xxxii, 39. — » I Cor. xv, 9. — ^ Ibid. 6.

 SERMO LXXVII , DE VERBIS MATTH. XV. 35[i

» vobis peccata vestra*. » Quis desperaret sibi donaiid.i

peccata, quando crimen occisi Cliristi reis donabaturV
Conversi sunt ex ipso populo Judseorum : conversi sunt,
baptizati sunt. Ad mensara Domini accesserunt , et san-
guinem quem saevientes fuderunt, credentes biberunt-.
Quemadmodum autem sint conversi ,
quam plane atque
perfecte , indicant Actus Apostolorum. Nam omnia qune
possidebant, vendiderunt, atquepretia rerum suarum ad
pedes Apostolorum posuerunt et distribuebatur unicuique •,

sicut opus cuiqueerat etnemo dicebat aliquidproprium,:

sed erant iUis omniacommunia « Et erat illis, sicut scrip- :

» tum est anima una et cor unumin Deum ^. » Eccesunl

,

oves de quibus dixit « Non sum missus, nisi ad oves qunj :

» perierunt domus Israel.» lllis enim exhibuit praesentiam

suam, pro illis in se saevientibus crucifixus oravit, dicens :

» Pater , ignosce illis, quia nesciunt quid faciunt *. » In-

telligebat medicus phreneticos mente perdita medicuni
occidentes , et occidendo medicum nescientes , sibi medi-
camentum facientes. DeDominoenim occiso omnes curati
sumus ilbus sanguinje redempli pane illius corporis a
,
,

fame iiberati. Hanc ergo praesentiam Christus Judaeis

lexhibuit. Hoc ergo ait « Non sum missus nisi ad oves : ,

1» quae perierunt domus Israel » ut ilHs prsesentiam sui :

jcorporis exhiberet non ut oves quashabebatin gentibus,

^

icontemneretet praeteriret.
i
V. Ad gentes enim ipse non ivit , sed Discipulos misit.
iEt illic irapletum est quod Propheta dixit : « Populus quem
» non cognovi, servivit mihi^. » Videte quara alta ,
quam
(Cvidens, quam expressa prophetia ; « Populus quem
'» non cognovi, id est, cui praesentiam meam non exhibui,
» servivit mihi. » Quomodo? Sequitur : « In auditu auris
'
Act II , 3b. — ^ De Consccr. dist. i, cap. Tunc cis. — 3 .^^-i ly^

j4, etc. — 4 Luc. x.iMU, 34. — ' Psal. xvii, .^5.

cxxv. 23
 354 S. AUGUSTIKl EPISCOPI
» obaudivit non videndo, sed audiendo
railii: » hoc est,

crediderunt. Ideo gentium major laus. I]li enim viderunt,

et occiderunt: gentesaudierunt,et crediderunt. Adgentes

autem vocandas et congregandas, ut impleretur quod
modo cantavimus « Congrega nos de gentibus ut con-
: ,

» fiteamur nomini tuo, et gloriemur in laude tua', » ille

Paulus apostolus missus esf^. Minimus ille factus magnus,

non per se , sed per eum quem persequebatur, missus est
ad gentes, exlatrone pastor, ex lupo ovis. Missus est ad
gentes ille Apostolus minimus^, et multura laboravit in
gentibus, et per eura gentes crediderunt. Testes sunt ejus
Epistolae.
VI. Habes hoc et in Evangelio sacratissime figuratum.
Filia arckisynagogi quaedam defuncta erat, pater ejus
rogabat Dominum , ut iret ad eam : segram reliquerat et
in pericuio constitutam. Dominus ad visitandam et, Ibat
sanandara segram mortua nuntiata cst^ et dictuni
5 interea t\,

estPatri: «Puellamortuaest, nolijara vexareMagistrum.»

Dominus autem qui sciebat se posse mortuos suscitare, li;

non abstulit spera desperato , et ait patri : Noli timere,

k
tantura crede. Pergebat ad puellam : atque in itinere iiitec

turbas, quomodo potuit, coarctavit se quaedam mulier,

!e(ij

quse fluxum sanguinis patiebatur, et diuturno illo languore

in medicos frustra orania quae habebat impenderat :« Ubi j
l,

» fimbriam vestimenti eius tetioit , sana facta est. Et Do- .,

» minus, Quis me tetigit^.^ » Admirantes Discipuli qui

nesciebant quid esset factum , et videbant euin a turbis
comprirai , et de una quae leviter tetigerat fuisse sollici-
tura , responderunt : « Turba te premit, et dicis : Quis me
» tetigit? Et ille : Tetigitme aliquis^. » Nara isti premunt,
illa tetigit. Gorpus ergo Ghristi multi moleste premunt,
' Psal. cv, 45« — ' Florus ad i Cor. i. — 3 A.ct. ix , i5. — -*
Luc. viu,
41-45. — ^ Vide supra Seim. lxu, n. 5.

I
 ,

SERMO X.XXV1I , DE VEIIBIS MATTH. XV. 355

pauci salubritertangunt. u Tcligit me, inquit, aliquis. Ego
» enim senside me virtutem exiisse. » At ubi vidit illa non
selatuisse, provoluta est ante pedes ejus, et confessa est
quid esset factum. Post hcec perrexit ,
pervenitque quo
tendebat, et puellam filiam archisynagogi inventam mor-
tuam suscitavit.

VII. Factum quidem est, etitaut narratur, impletum :

sed tamen etiam ipsa ,

quae a Domino facta sunt, aliquid
significantia erant, quasi verba, si dici pptest, visibilia et
ahquid significantia. Quod maxime apparet in eo quod
praeter tempus poma quaesivit in arbore , et quia non in-
venit, arbori maledicens aridam fecit^ Hoc factum nisi
figuratum accipiatur, stultura invenitur : primo qusesisse
poma in illa arbore, quando tempus non erat ut essent in
ulla arbore : deinde si pomorum jam tempus esset non ,

habere poma quse culpa arboris esset ? Sed quia significa-

bat ,
quserere se non solum folia , sed fructum id est ,

non solum verba , sed et facta hominum, arefaciendo ubi

sola folia invenit , significavit eorum pcenam qui loqui

bona possunt, facere bona nolunt. Sic ergo ethic. Nam

lutique mysterium est. Praescius omnium dicit : «Quis me
» tetigit? » Fit imperio similis Creator, etinterrogat non
solum qui hoc sciebat , sed etiam qui caetera praesciebat.
Ahquid est utique ,
quod nobis significante mysterio lo-
iquitur Ghristus.

i VIII. Filiailla archisynagogi significabat populum Ju-

jdseorum, propter quem venerat Christus, qui dixit : « Non
i) sum missus, nisi ad oves quae perierant domus Israel. »

'nia vero muher, quae fluxum sanguinis patiebatur, Eccle-

|;iam figurabat ex gentibus , ad quam Christus per prae-
ientiam corporis non erat missus. Ad illam ibat, illius
[alutem intendebat : h?ec intercurrit, tangit fimbriam
' Jlaic. I, 1 3.

23.
 '

356 s. AUGUsxiiNi Enscopi

quasi nescienlis, id est, sanatur tanquara ab absenle. Dicit

ille : « Quis me tetigit ? » quasi diceret : Non novi hunc
populum. « Populus quem non cognovi, servivit miiii.

» Tetigit me aliquis. Ego enim sensi virtutem de me

» exisse, » id est, Evangelium emissum totum orbem im-
plesse. Tangitur autem fimbria exigua pars vestimenti et
extrema. Fac vestem Christi quasi Apostolos. Ibi fimbria
Paulus eral hoc est, exiremus et minimus. Nam utrumque
: *

de se Ego sum minimus Apostolorum » Nam post

dixit : « ' . V
omnes vocatus est, post omnes credidit, plus omnibus |i'

sanavit. Non erat missus Dominus, nisi ad oves quae pe-

rierant domus Israel. Sed quia et popiilus quem non cog-
noverat, serviturus erat , in obauditu auris obauditurus
erat, nec de illo tacuit ibi conslitutus. Ait enim quodam
loco idem Dominus : « Habeo alias oves quse non sunt de
» hoc ovili-, oportet me et has adducere, ut sit unus grex li'i

» et unus pastor*^. »
IX. Inde mulier ista erat : ideo non contemnebatur,
sed differebatur. Non sum, inquit,
« missus, nisi ad oves
» quae perierunt domus Israel. » Et clamando insla-
iila

bat, perseverabat, pulsabat, tanquara jam audisset: Pcte,

etaccipe^ quaere , et invenies ;
pulsa , et aperietur tibi^. I*i0

Institit ,
pulsavit. Nam et Dominus quando dixit hsec ver- 'it

ba : « Petite, et accipietis ^
qua^rite, et invenietis 5
pul- niii

» sate, et aperielur vobis^ : supra dixerat : « Nolite sanc- «ip

» tum dare canibus, neque projeceritis margaritas vestras wli

» ante porcos^ ne forte conculcent eas pedibus suis, et sie

» conversi disrumpant vos* : » id est, post contemptura i^

margaritarum vestrarum etiam molesti sint vobis. Nohte iij

ergo illis projicere quae contemnunt. .,n

X. Et unde discernimus (tanquam responderent) ,

qui ;iiai

sint porci ,
qui sint canes ? Hoc in ista muhere demonstra- -^^is

' I Cor. XV, 9. — ' Joan. x, 16. — 3 MaUh. vii, 7.-4 IbiJ. 6. Jpl
 :

SERMO LXXVII , DE VEIVlilS MATTH. XV. 357

lum est. Nam illi mulieri inslaiili rcspondit hoc : « Non
» est bonum tollere panem fiiiorum, et mittere canibus ^»
Canis es, una es ex gentibus, idola adoras. Quid autem
tam familiare canibus, quam lapides linguere? « Non est
» ergo bonum panem filiorum toUere, et mitterecanibus.»
Illa si recederet post haec verba , canis accesserat , canis
abscesserat: sed pulsando, homo facta estex cane. Institit
enim petendo , et ex ipso veluti convicio humilitatem os-

tendit, misericordiam impetravit. Neque enim commota

est , aut succensuit ,
quod canis appellata fuerit petens
beneficium, rogans misericordiam : sed ait : « Ita, Domi-
» ne : » dixisti me canera ,
plane canis sum agnosco no- ,

men meum. Veritas loquitur; Sed non ideo a beneficio

repelienda sum. Prorsus canis , « Sed et canes edunt de
» micis quae cadunt de mensa dominorum suorum-. » Mo-
dicum quoddam et exiguum beneficium desidero : non
mensam invado, sed micas quaero.
XI. Videte quemadmodum commendata est. humiiitas
Canem Dominus dixerat. Non dixit Non sum^ sed
iliam :

dixit: Sum. EtDominus continuo, quia se agnovit canem :

« O muiier, magna est fides tua, fiat tibi sicut petisti^. »

Tu te agnovisti canem ego jam te agnosco hominem. « O

,

» mulier, magna est fides tua » petisti, quaesisti, pulsasti ,

accipe, inveni, aperiatur tibi. Videte, fratres, quemad-

modum in hacmuliere quae Chananaea erat, id est, quse
de gentibus veniebat , et typum, hoc est , figuram Eccle-
sise gerebat, maxime humilitas commendata est. Etenim
gens Judaea, ut ab Evangelio repelleretur, superbia inflata
i
est ,
quod legem accipere meruisset ,
quod de ipsa gente
Patriarchaeprocesserint, Prophetae extiterint, Moyses Dei
servus miracula magna, quae audivimus in Psalmo, in
iEgypto feccrit, per mare Rubrum aquis recedentibus po-
' Mattli. XV, 56. — 2 Uiid. 9.7. — 3 Ibid. 38.
358 S. AUGUSTINI EPISCOPI
pulum duxerit, legem acceperit, qaam ipso populo de-
derit^ Erat unde extolleretur gens Judaea, et per ipsam
superbiara factum est, utChristo nollet liumiliari aucLori
humilitatis , repressori tumoris , medico Deo, qui propter
hoc, cum Deus esset, homo factus est, ut se homo ho-
minem cognosceret. Magna medicina. Hsec medicina si
superbiam non curat quid eam curet nescio Deus est et
,
,

fit homo seponit Divinitalem id est quodam modo se-

: ,
,

questrat, hoc est, occultat quod suum erat, apparet quod

acceperat. Fit ille homo, cum sit Deus et non se agnoscit :

homo hominem, id est, non se mortalem agnoscit, non se

agnoscit fragilem , non se agnoscit peccatorem , non se

agnoscit segrotum , ut quaerat vel aegrotus medicum : sed

quod est periculosius, sanus sibi videtur.

XII. Ergo propter hoc ille populus non accessit, id est,

propter superbiam : et dicti sunt ex arbore olei^e , hoc est,

de illo populo a Patriarchis creato, fracti rami naturales,

idest, Judaei merito steriles spiritu superbiae; et in iila

olea insertus est oleaster. Oleaster popuhis ex genlibus -.

Sic dicit 'Apostolus, quod oleaster insertus sit in olea, rami

autem naturales fracti sint. llli fracti propter superbiam :

insertus oleaster propterhumilitatem. Hanc humihtatem

ostendebat rauHer, dicens : « Ita , Domine, » canis sum,
micas desidero. In hac humiUtate eliam Centurio ilie

placuit ; qui cum

puerum suum a Domino
desideraret
curari, et Dominus diceret « Ego veniam et curabo eum :
5

» respondit ilie Domine, non sum dignus qui sub tectum

:

» mecum intres, sed tantum dic verbo, et sanabitur puer

))meus^. Non sum dignus qui sub tectum meura intres. tm
\
)>
j

Tecto non recipiebat, corde receperat. Quanto liumiiior,

quanto capacior, tanto plenior. Coiies enim aquam re-
pellunt, valles implentur. Quid deinde, quid ad hoc Do-
Psal. cv. — ' Rom. xi, 17, etc. — ^ Matlli. viit, 7, etc.
 :

SERMO LXXVII , DE VEP.BIS MATTH. XV. 359

minus, posteaquam dixit «Non sum dignus qui sub tec-
:

tum meum intres, w ad eos qui sequebantur? » Amen dico

))

vobis, non inveni tantam fidem in Israel

)) id est, in illo : )>

populo ad quem veni non inveni tantam

, fidem. Tantam
quid est? Tam magnam. Unde magnam? de minimo id ,

est,de humilitate grandem. Non inveni tantam fidemrsi-

milem grano sinapis, qiianto minutiori, tanto ferventiori.
Inserebat ergo jam Dominus oleastrum in oliva. Tunc hoc
faciebat, quanto dicebat : Amen dico vobis, non inveni
» tantam fidem in IsraeP. ))

XIII. Denique vide quod sequitur. «Ideo dico vobis (Quia

» non inveni tantam fidem inlsrael, id est, lantam cum fide
)) humilitatem ) : Ideo dico vobis, quia mulli ab Oriente et
» Occidente venient,etrecumbentcumAbraham,et Isaac,
» et Jacob in regno ccelorum. » Recumbent, inquit, requies-
cent. Non enim debemus illic carnales epulas cogitare, aut
aliquid tale in illo regno concupiscere, ut non vitia mute-
mus virtutibus , sed vitia supponamus. Aliud est enim ,

desiderare regnum coelorum propter sapientiam et vitam

aeternam; aliud ,
propter felicitatem terrenam, quasi illic

habeamus eam opulentiorem atque majorem. Si divitem

te in illo regno fiitui-um putas, cupiditatera non amputas,

sed mutas et tamen dives eris, et nonnisi illic dives eris.

:

Nam hic indigentia tua colligit plurima. Quare multum

habent divites? Quia multum indigent. Major indigentia
quasi majores comparat facultates : illic ipsa indigentia
morietur. Tunc vere dives eris quando nullius indigens ,

eris. Non enim tu dives, et Angelus pauper, qui non habet

jumenta, et rhedas, et familias. Quare? Quia non indiget
quia quanto fortior, tanto minus indigus. Ergo ibi divitiae,
et verae divitiae. Epulas terrse hujus non ibi cogites. Epulae
enim terrae hujus medicamenta quotidiana sunt ; aegritu-
Matth. viii, 7.
360 S. AUGUSTINI EPISCOPI
(lini caidam nostiae, cum qua nascimur, necessaria sunt.
jEgritudinem istam sentit quisquis , cum hora reficiendi
transierit. Vis videre (juanta aegritudo sit ista, ut tanquam
acuta febris septem diebus necet? Ne te sanum putes.
Sanitas immortalitas erit. Nam haec longa aegritudo cst.
Ouia quotidianis medicamentis fulcis morbum tuum 5 sa-
nus tibi esse videris : detrahe medicamenta , et vide quid
potes.
XIV. Nam ex quo nascimur, necesse est ut moriamur.
Morbus hic necesse est ut ad mortem perducat. Certe
medici quando aegros inspiciunt hoc dicunt. Verbi gra- ,

tia, hydrops est iste, moritur hic morbus non potest :

curari. Elephantiosus est nec morbus iste curari potest.

,

Phthisicus est ,
quis hoc curat? Necesse est ut pereat , ne-
cesse est ut moriatur. Ecce jam dixit raedicus. Phthisicus
est, non potest nisi moriatur et tamen aUquando et hy- :

drops non inde moritur, et elephantiosus non inde moritur,

et phthisicus non inde moritur et tamen necesse est ut :

quisquis natus fuerit, inde moriatur. Moritur inde, non

potest ahter. Hoc et medicus etimperitus pronuntiat: sed
et si tardius moritur, numquid ideo non moritur? Quando
ergo vera sanitas nisi quando vera iramortahtas ? Si ergo
,

vera immortahtas, nulLi corruptio , nulla defectio, quid

illic ahmentis opus erit? Ergo cum audis « Recumbent :

» cura Abraham, et Isaac, et Jacob » non pares ventrem,

*
:

sed mentem. Impleberis ibi : et ipse interior venter habet

cibos suos. Secundum istum ventrem dicitur : u Beati qui
» esuriunt et sitinnt justitiam 5
quoniam ipsi saturabun-
» tur*^, » Et vere saturabunlur, ut non esuriant.
XV. Inserebat ergo jam oJeastrum Dominus , cum di-
cebat : « 3Iulti ab Oriente et Occidente venient et recum-
» bent cum Abraham , et Isaac, et Jacob in regno coelo-
'
MaUli. vm, ii. — ' M. v, 6.
 SEIVMO LXXVIII , DE VERBIS MATTH. XVII. 361
» rum, )) id est, inserentur in oliva. Hujus enim olivse

radices sunt, Abraham et Isaac et Jacob : fdii autem

regni , hoc est, Judaei increduli , ibunt in tenebras exte-
riores. Praecidentur rami naturales, ut inseratur oleaster.
Sed unde rami naturales praecidi meruerunt, nisi super-
bia? unde oleaster inseri , nisi humihtate.^ Unde et ista

mulier dixit Domine^ nam et canes edunt de mi-

: « Ita,

» cis, quae cadunt de mensa dominorum suorum^ Et )>

inde audit « muher, magna est fides tua-!

: Sic et ))

ille Centurio. « Non sum dignus ut sub tectum meum in-

)) tres. Amen non inveni tantam fidem in
dico vobis ,

))Israel^. » Discamus aut teneamus humihtatem. Si ,

nondum liabemus, discamus si habemus non amitta- : ,

mus. Si nondum habemus habeamus, ut inseramur si , :

jam habemus, teneamus, ne prcecidamur.

«/%/t^il/V%%,VVV%4/VVV%/VVVVVVVVVVVVVVMA/VVVVt Vt/WWWVt/WWWWl/VWWV^A/VW/VW^/VWVV

SERMO LXXVIir.

De verbis Evangehi ]Matth. xvii Post dies sex as- :

sumpsit Jesas Petrunij et Jacobum et Joannem ,

fratrem ejus , etc.

I. Inspicienda. noJDis et tractanda est, charissirni , visio

ista, quam Dominus demonstravit enim in monte. Ipsa est

de qua dixerat « Amen dico vobis, quia sunt hic quidam

:

» de circumstantibus, qui non gustabunt mortem, donec

)) videant Fihum hominis in regno suo ^ Inde ccepit ))

lectio quse recitata est. « Dum hoc dixisset, post dies sex

' MaUh. IV. 27. — » IbiJ. 28. — 3 Ll. viii, 8 et 10. — 4 Alias de Di-
veisis69. — 5 Matth. xvi, 28.
362 S, AUGUSTINI EPISCOPI
» assumpsit tres Discipiilos, Petrum, Joannem et Jaco-
M bum, et ascendil in montem '. » Ipsi tres erant quidam
de quibus dixerat « Sunt hic quidam qui nongustabunt
:

» mortem, donec videant Filium hominis in regno suo. »

Non parva quoestio est. Neque enim ille mons, regnum
erat comprehensum. Quid est mons ei qui possidet coe-
lum? Quod non solum legimus, sed etiam oculis cor-
disquodam modo videmus. Regnum suum dicit quod ,

multis locis appellat regnum coelorum. Eegnum- autem

coelorum, est regnum sanctorum. « Cceli enim enarrant
» gloriam Dei » De quibus coelis diclum est continuo in
'^.

Psalmo « Non sunt loqueloe neque sermones quorum

:
,

non audiantur voces eorum. In omnem terram exiit

»

» sonus eorum, et in fines orbis terrae verba eorum^. »

Quorum, nisi coelorum ? Ergo Apostolorum, et omnium

verbi Dei fidehum praedicatorum. Regnabunt coeh cum
eo qui fecit coelos. Hoc ut ostenderetur videte quid fac- ,

lum est.
II. « Dominus ipse Jesus resplenduit sicut sol vestimenta :

» ejusfacta sunt candida sicut nix : etloquebantur cum eo

» Moyses et Ehas^. » Ipse Jesus quidem, ipse splenduit
sicut sol, se lumen esse significans, « Quod illuminatom-
» nem hominem venientem in hunc mundum^ » Quod
est iste sol ocuJis carnis, hoc ille ocuUs cordis : et quod
iste carnibus, hoc ille cordibus. Vestimenta autemeius,
Ecclesia ejus. Vestimenta enim nisi ab induto continean-
tur, cadunt. Horum vestimentorum quaedam quasi no-
vissima fimbria Paulus fuit. Ipse enim dicit : « Ego enim
» sum minimus \postolorum. » Et aho loco : « Ego sum

» novissimus Apostolorum "^

: >> In vestimento autem fim-
bria est novissima et minima. Proinde, sicut illa mulier
« Matth. xvn, i, et Luc. ix, 28. — = Psal. xviii, 2. — ' Ibid. 4 —
4 Matlh. XVII, 2, 3. — 5 Joan. 1, 9. — 6 i Cor. xv, 9.
 SERMO LXXVIII , DE VERElS MATTH. XVII. 363
quan sanguinis fluxum patiebatur , tanta Domini fimbria ,

salva facta est^ : sic Ecclesia quae ex gentibus venit, Paulo

est. Quid mirum si per candida vesti-
prsedicante salvata
menta signatur Ecclesia cum audiatis Isaiam prophetam ,

dicentem « Et si fuerint peccata vestra sicut phoenicium,

:

» tanquam nivem dealbabo^? wMoyses et EHas, id est,

Lex et Prophetse quid valent, nisi cum Domino coUo-

quantur ? Nisi Domino perhibeant testimonium quis le- ,

get Legem? Quis Prophetas? Videte cjuam breviler hoc

Apostolus ait « Per Legem enim cognitio peccati nunc
: :

)) autem Lege, iustitia Dei manifestata est^-, » ecce

sine
sol : Lege et Prophetis ecce splendor.
testificata a ;

in. Videt hoc Petrus et humana sapiens tanquam ,

homo : « Domine, bonum est, inquit , nos hic esse^. »

Taedium paliebatur a turba , invenerat sohtudinem mon-

tis ; ibi habebat Christum panem mentis. Ut quid inde
discederet ad labores et dolores, habens in Deum sanctos
amores et ideo bonos mores ? Bene
, sibi volebat esse unde :

et adjunxit : « Si vis , faciamus hic Iria tabernacula ;

» Tibi unum , JVfoysi unum, et Ehae unum. » Ad haec

Dominus mihi respondit sed tamen Petro responsum est. :

« Haec enim eo loquente,nubeslucida venit,etobumbra-

» viteos^ » Ille quaerebat tria tabernacula : nobis unum

esse, quod humanus sensus dividere cupiebat, responsum
coeleste monstravit. Verbum Dei Christus, Verbum Dei in
Lege, Verbum in Prophetis. Quid, Petre, quaeris dividere ?
Magis te oportet adjungere. Tria quaeris intellige : et unum.

IV. Nube ergo obumbrante omnes^, et quodam modo

eis faciente unum tabernaculum , sonuit et vox de nube
dicens : « Hic est FiHus meus dilectus. » Ibi erat Moyses,
ibi Elias, non est dictum : Hi sunt filii mei dilecti. Aliud
• Luc. viii, 44- — ' 'sai' •) '8- — ^ Rom. iii, 2o, 2i. — 4Mattli. xvii, 4-
— 5 Ibid. 5.
364 S. AXJGUSTINl EPISCOrl

est enim Unicus aliud adoptali. llle commenda1)alur,

:

unde Lex et Proplietae gloriabanlur. « Hic esl inquit, ,

M Filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui,

» Ipsum audile. » Quia etin Prophetis ipsum audistis, et

in Lege ipsum audistis. Et ubi non ipsum audistis? Hoc

audito, illi Jam demonstratur no-
ceciderunt in terram.
his, in Ecclesia regnum Dei. Hic Dominus, hic Lex et
Prophelaa sed Dominus tanquam Dominus Lex in Moyse,
^ :

Prophetia in Eha; sed ipsi tanquam servi, tanquam mi-

nistri. Ipsi tanquam vasa ipse tanquam fons. Moyses el :

Prophetae dicebant, et scribebant : sed de illo impleban-

lur quando fundebant.
V. Dominus autem porrexit manum, et excitavit jacen-
tes. Deinde neminem viderunt, nisi solum Jesum^ Quid
sibi hocvult? Audistis cum Apostolus legeretur : a Quia
» videmus nunc per speculum in aenigmate , tunc autem.
» facie ad faciem -. » Et linguae evacuabuntur ,
quando
venerit illud quod modo speramus et credimus. Quod ilh

ergo ad terram ceciderunt, hoc significaverunt ,

quod
morimur quia dictum est carni « Terra
: : es , et in ter-
» ram ibis^. » Quando vero eos Dominus erexit, resur-
rectionem significavit. Post resurrectionem ut quid tibi

Lex? ut quid tibi Prophetia? Ideo non apparet EUas, non

apparet Moyses. Remanet tibi : « In principio erat Ver-
» bum Verbum erat apud Deum et Deus erat Ver-
, et ,

» bum*. » Romanet tibi, ut sit Deus omnia in omnibus.

Ibi eritMoyses; sed jam non Lex. Videbimus ibiet Eham^

sed jam non Prophetam. Lex enim et Prophetae testimo-
nium perhibuerunt Christo, quia oporteret eum pati, et
die tertia resurgere a mortuis, et intrare in gloriam suam.
Ubi completur illud quod suis dilectoribus repromisit ;

• Matlli. xvii, 7, 8. — 2 1 Cov. xm , i2, etc — 3 Gen. iii, 19 —

4 Joan. 1, I.
 SERMO LXXVIII , DE VEREIS MATTH. XVII. 365
« Qai diligit me^ diligetur a Patre meo, et ego diligam
)) eum^ » Et quasi diceretur, Quia diliges eum, quid illi
dabis ? « Et ostendam me ipsum illi. Magnum donum ))
,

magna promissio. Deus prsemium aliquod Non tibi servat

suum sed se ipsum. Avare quare tibi non sufficit quod

:
,

Christus promittit? Tu dives tibi videris et si Deum non •,

habes quid habes ? alter pauper et si Deum habet, quid

, ^

non habet.?
VI. Descende , Petre requiescere cupiebas in monte
:
j

descende, « Praedica verbum^ insta opportune, importune,

)) argue , hortare , increpa cum omni longanimitate et
,

)) doctrina^. )> Labora, desuda, patere aliqua tormenla : ut

({iiod in candldis vestimentis Domini intelligitur ,
pcr
candorem et pulchritudinem rect?e operationisin charitate
possideas. In laude enim charitatis , cum Apostolus lege-
retur , audivimus : « Non quaerit quae sua sunt^. » Non
quserit quae sua sunt ;
quoniam donat quoe possidet. Alio
loco periculosius dictum est, sinon intellexeris. Secuudum
enira ipsam charitatem pra?cipiens Apostolus fidelibus
membris Christi, ait : « Nerao quod suura est quaerat, sed
» quodalteriusest^))Avaritia namque hoc audito, fraudes
parat , ut in negotio cjuasi alienum quasrens, aliquemcir-
cumveniat, et quaerat non suum,sed alienum. Compescat
se avaritia, procedat justitia : audiamus, et intelligamus.

Charitati dictum est : « Nemo quod suum est quaerat , sed

)» quod alterius. wVerum tu, avare, si resistas, et magis ad
hoc praeceptum redigis, ut alienum concupiscas perde :

tuum. Sed quomodo te novi, habere vis et tuum et alienum.

Fraudem iiacis ut habeas alienum lurtum patere ut
, : ,

perdas tuum. Non vis quaerere tuum , sed tollis alienum.

Quod si facis , non facis bene. Audio, avare , ausculta :

Apostolus tibi alio loco apertius exponit hoc quod dixit ;

' Joan. XIV, 21. — ' 2 Tira. iv, 2. — ^ i Cor. xai, 5. — 4 IJ. x, 2^.
366 s. AUGUsTijyi episcopi

« Nemo quod suum est quaerat, sed quod alterius. » Ait

de se ipso Ego autem non quaerens quod mihi ulile est,
: «

)) sed quod multis, ut salvi sint*. » Hoc Petrus nondum

intelligebat quando in monte vivere cum Christo desi-
,

derabat. Servabat tibi hoc, Petre post mortem. Nunc ,

autem ipse dicit Descende laborare in terra, servire in

:

terra, contemni, crucifigi in terra. Descendit vita, ut oc-

cideretur j descendit panis , ut esuriret ; descendit via , ut
in itinere lassaretur 5 descendit fons, ut sitiret : et tu re-

cusas laborare '? Noli tua quaerere. Habe charitalem, prae-

dica veritatem : tunc pervenies ad ?eternitatem , ubi in-
venies securitatem.

U^» -VVV* VW/% X^VXl^VVl-VVVV* vvv\ vvvi vta-^ vvv% xx-v^ vv^-t-vvv* vvv% vv\^

SERMO LXXIX^

Rursum de verhis Evangelii Matth. xvii^ uhi se J e-

sus demonstravit in monte trihus Discipulis.

VisioNEM magnam in monte , ubi se Dorainus Jesus

tribus Discipulis demonstravit, Petro, Jacobo, et Joanni,
cum sanctum Evangehum legeretur, audivimus. « Spien-
)> duit vultus ejus sicut sol : » hoc significat Evangelii
claritatem : « Vestimenla ejus facta sunt candida sicut
)) nix^ significat Ecclesiae mundationem, cui dic-
: )) hoc
tum Prophetam « Et si fuerint peccata veslra
est per :

» sicut phoenicium tanquam nivem dealbabo^ » Elias ,

et Moyses colloquebantur ei quia Evangelii gratia testi- :

raoniumhabet a Lege et Prophetis. In Moyse Lex, in Elia

' I Cor. X, 33. — ' Alias de Diversis 25. — ^ Malth. xvii, 2. —
4lsa'i. 1, 18,
 SERMO LXXIX, DE VERBlS MATTH. XVII. 367
Prophetae, ut breviter loquamur. Sunt enim beneficia
Dei per Martyrem sanctum ,
quse recitabuntur ^ Audia-
mus. Placuit Petro tabernacula Moysi unum,
tria fieri ,

Eliae unum , unum. Delectabat eum montis so-

et Ghristo
litudo : taedium patiebatur a tumultu rerum humanarum.
Sed Iria tabernacula quare quaerebat , nisi quia unitatem
Legis, Prophetiae et Evangelii nondum sciebat^ ? Denique
nube emendatus est. « Haec eo lequente inquit ecce , ,

» nubes lucida obumbravit eos. » Ecce unum taberna-

culum nubes fecit tu tria quare quaerebas? « Et vox de

:

» nube Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi com-

:

)) placui, hunc audite-. » Loquitur Elias sed, « Hunc ^u- :

» dite. » Loquitur Moyses sed, « Hunc audite. » Lo-:

quuntur Prophetse loquitur Lex sed, « Hunc audite »

, : ,

vocem Legis, et linguam Prophetarum. Ipse in iUis so-

nuit, ipse in se ipso quando est dignatus apparuit. « Hunc
» audite » hunc audiamus. Quando Evangelium ioque-
:

batur, putate quia nubes erat inde nobis vox sonuit. :

Hunc audiamus quod dicit faciamus, quod promisit

:

speremus.

' Vide infra Sermones de S. Stephano, — * Mattli xvii, 5.

 :

368 S. AUGU&XIWl EVISCOPI

•% % t-VVV 1 V% V % VVO' V-VVV V VV%' vv%/\ VVVV VVVV VVVV V VV% \>VVV VVVV VVVV V VVV ViO-V vv^

SERMO LXXX'.

De verbis Evangelii Matth. xvii : Nos qaare eum non

potuinius ejicere, etc. Ubi de oratione.

I. DoMiNus nosler Jesus Christus etiam in DiscipuHs

suis rcdarguit incredulitatem , sicut modo Evangelium
cum legeretur, audivimus. Cum enim dixissent : « Nos
)) quare eum non potuimus ejicere ? )) respondit , « Prop-
» ter incredulitatem vestram ^. » Si ApostoU increduh ,

quis fidehs? Quid faciunt agni , si titubant arietes? Nec

tamen eos misericordia Domini despexit incredulos : sed
arguit, nutrivit, perfecit, coronavit. Nam et ipsi memo-
res infirmitatis suae ,
quodam loco in Evangelio , sicut le-
gimus , dixerunt ei : u Domine , auge nobis fidem^.
» Domine, inquiunt, auge nobisfidem*.»Prima utilitas erat

quodminus habebant major felicitas, scire

scientia, scire :

unde petebant. « Domine inquiunt, auge nobis fidem. » ,

Videle si ad fontem portabant, et

noii corda sua quasi
uteis,unde implerent, aperiretur, pulsabant. Pulsari
ad se voluit non ut repelleret pulsantes sed ut exerce-
, ,

rel desiderantes.
II. Putatis enim , fratres, nescire Deum quid vobis ne-
cessarium sit? Scit prsevenicns desideria nostra, qui novit
inopiam nostram. Denique cum doceret orationem, ct
moneret Discipulos suos, ne in oratione multiloqui essent
« NoIite_, inquit, multiloqui esse novit enim Pater vester 5

' Alias ex Sinnondiauis 34. — ^ MaUli. xvn^ 18. — 3 \\)'n\_ jq. — /(

Lu(;.

viu., 5.
 ,

'm SERMO LXXX, DE VEUBIS MATTH. XVll. 369

» quid vobis necessarium sit, prius quam petatis ab eo ^»
Aliudjam dicit Domiiius. Quid est ? Nolens ut multum
loquamur in oratione, dixit nobis k Nolite raultum loqui :

quando oratis; scit enim Pater vester quid vobis neces-

))

» sarium sit ,
prius quam petatis ab eo. « Si scit Paler
noster quid nobis necessarium sit ,
prius quam petamus
ab eo, quare loquimur vel parum? Quae causa est ipsius
orationis jam novit Pater noster quid nobis necessa-
, si

rium sit ?Noli rae diu petere novi enim quid

Dicit alicui : ;

tibi necessarium sit. Si nosti Domine quare vel petam ? ,

,

Tu non vis me habere diuturnam petitionem, irao jubes

ut habeam pene nullam. Et.ubi est illud alio loco.? Qui
dicit : « Nolite multum loqui in oratione : )) alio loco di-
cit : « Petite , et dabitur vobis -? » Etne transeunter tibi
putares esse praedictum ut peteres , addidit : « Quaerite
)) et invenietis. )) Et ne hoc transitorium existimares,
vide quid adjunxerit^ vide ubi conclusit : « Pulsate , ct
)) aperietur vobis : )) vide quid adjunxerit. Voluit te ut
accipias petere , ut invenias quaerere^ ut intres pulsare.

[
Quomodo ergo quia jam Pater noster scit quid nobis ne-
I cessarium quare" petimus ? quare quserimus ? quare
sit ,

,
pulsamus quare in petendo et quserendo etpulsando nos
?

fatigamus, ut scientem instruamus? Alio loco Domini

verba sunt : « Oportet semper orare^ et non deficere^. )>

Si oportet semper orare, quomodo dicit : « Nolite multilo-

.» qui esse ? )) Quomodo oro semper, qui cito finio ? Hac ine
jubes cito fmire, hac jubes semper orare, et non deficere :

quid esthoc?Etut hoc inteihgas pete, quaere, pulsa.

Ideo enim clausum est non ut te spernat^ sed ut exer-
,

ceat. Ergo , fratres debemus ad orationem , et

, cohortari
nos , et vos. Alia enim spes in nobis non est in multis
malis praesentis sseculi , nisi puisare in ipsa oratione , cre-
' MaUh. VI, 7, 8. — 2 Id. VII, 7.-3 Luc. xvm, i.

cxxv. 24
 ,

370 S. AUGUSTiid fepiscopi

dere fixumque corde retiiiere quia hoc tibi non dat Pa-
,

ter tuus ,
quod scit tibi non espedire. Quid enim deside-
res tu nosti 5
quid tibi prosit ille novit. Puta te esse sub
medico , et esse infirmum , sicut et verum est : omnis
enim vita ista nostra , infirmitas ; et longa vita nihil
aliud quam longa infirmitas. Puta ergo te sub medico
aegrotare. Delectavitrecentem, delectavit potum vini usur-
pare petere a medico. Non prohiberis petere , ne forte
non tibi noceat , et expediat tibi accipere. NoU dubitare
petere : pete, noli cunctari •, sed si non acceperis, noli
contristari. Si hoc sub homine medicocarnis tuse, quanto K
magis sub Deo medico , creatore , reparatore et carnis et ItD

animae tuae ?

III. Proinde, quoniam in hoc capituloDominus ad ora- Rr

tionem hortatus est , ubi dixit : « Propter increduHtateiH

)) vestram non potuistis hoc daemonium ejicere ^ )) Ad
orationem enira hortatus sic conclusit : « Hoc genus noii
)) ejicitur, nisi jejuniis et orationibus-. )) Si orat homo ut

ejiciat daemonium ahenum, quanto magis ut ejiciat avari-

tiam suam? quanto magis ut ejiciat vinolentiam suam?
quanto magis ut ejiciat luxuriam suam ? quanto magis ut
ejiciat immunditiam suam ? Quanta suntin homine, quae m:
si perseveravcrint non admittunt ad regnum coelorum ?
,

Videte , fratres quomodo rogatur medicus pro salute

,

temporali ,
quomodo si quisquam dcsperate oegrotet
numquid pudet illum , aut piget homini pedes tenere ?

peritissimo archiatro lacrymis vestigia lavare? Et quid, si

dixerit ei medicus : Sanari aliter non potes , nisi te liga-

vero, adussero, secuero? Respondet : Fac quod vis tart- ,

tum sana me. Quanto ardore desiderat paucorum dierum

vapoream sanitatem , ut pro illa et ligari velit , et secari
«n
et uri , et custodiri ne manducet c^uod delectat , ne bibdt
' Mattli. xvu, 19. — » Ibid. 20.
 SEUMO LXXX, DB VERBIS MATTH. XVU. 371
quod delectat , iiec qnaiido delectat Totum patitur ut
? ,

serius moriatur : et non vult pauca nunquam mo-

pati, ut

riatur. Si tibi dicat Deus ,

qui coclestis est super nos me-

dicus : « Tu sanari vis ? » quid dicturus es , nisi sanari?

Forte non dicis ,
quia sanum te putas , hoc est quod pejus
aegrotas.
IV. Nam si duos aegrotos constituas , unum qui flendo
medicum roget , alterum qui in segritudine sua , menle
perdita irrideat medicum illespem ^ promittit flenti, plan-
git ridentem. Quare ? nisi quia tanto periculosius segrotat,
quantum sanum putat ? Sic erant et Judaei. Ad aegrotos
se

venit Christus, omnes aegrotos invenit. Nemo sibi de sa-

nitate blandiatur ne renuntietad iUum medicus. Oranes
:

aegrotos invenit apostolica sententia est 5u Omnes enim :

» peccaverunt et egent gloria Dei^ » Gum ergo omnes

,

invenisset negrotos, duo genera fuerunt aegrotorum. Alii

veniebant ad medicum, inhserebant Christo audiebant, ,

honorabant, sequebantur, convertebantur. Ille accipie-

bat omnes sine uflo fastidio sanaturus^ qui gratis sanabat,
qui omnipotentia curabat. Gum ergo susciperet eos, et
adjungeret sibi sanandos , illi exultavernnt. AUud vero
genus aegrotorum, qui jam segritudine iniquitatis mentem
perdiderant, et se aegrotare nesciebant insultaverunt iJli, 5

quia suscipiebat aegrotos, et dixerunt Discipulis ejus :

« Ecce quahs est magister vester qui cum peccatoribus ,

» et pubhcanis manducat. » Et ille, qui noverat quid es-

sent, et qui essent, respondit illis « Non est opus sanis :

ji> medicus , sed male habentibus "^.

» Et ostendit ilhs qui
essent sani , et qui segrotantes. « Non veni , inquit , vo-
i) care justos,sed peccatores. Si peccatores, inquit, ad me
non accedunt ,
quare veni ? » propter quos veni ? Si
f
imnes sani sunt , ciuare tantus raedicus de coelo descen-
• Roiu . ui, 23. — ^ Matlh. 1%, u, etc.

24.
372 S. AUGUSTINI EPTSCOPI
ditPquare iiobis medicamentum non dearmario suo, sed
de sanguine suo fecit ? Ergo illud genus aegrotorum qui mi-
tius aegrotabant ,
qui se segrotare sentiebant , ut sanaren-
tur, medico cohaerebant. Illi autem qui periculosius segro-
tabant, medico insultabant, aegrotos calumniabantur. Ad
extremum quo processit phrenesis ipsorum ? Ut medicum
tenerent , ligarent, flagellarent , spinis coronarent, ligno
suspenderent , cruce necarent. Quid miraris ? Medicum
occidit aegrotus : sed eum medicus occisus sanavit phre-
neticum.
V. Primo enim non obliviscens in cruce personam suam.
et demonstrans nobis patientiam suam, et exemplum prse-

bens dihgendi inimicos nostros ; videns eos circumfre-

mere ,
qui noverat morbum illorum ,
quia medicus ,
qu
noverat phrenesim in qua mentem perdiderant , continu(
ad Patrem : « Pater, ignosceilhs, quia nesciunt quid fa^

» ciunt^ •» Putatis autem, quia non iUi Judsei malign

erant, saevi, cruenti , turbulenti , inimici FiUo Dei ? Pu
tatis quia vacavit vox illa, et inanis fuit : « Pater, ignoso
» iUis, quia nesciunt quid faciunl? » Omnes videbat
sed suos futuros ibi cognoscebat. Denique mortuus est i

quiasic expediebat, ut morte sua occideret mortem. Mor

tuus esi Deus, ut cornpeiisatio fieret coelestis cujusdar
mercimonii ne mortem videret homo. Deus enira Chris
,

tus, sed non ibi mortuus ubi Deus. Idem enim Deus, ideij
homo unus enim Ghristus, Deus et homo. Homo a^
:

sumptus est , ut in melius mutaremur, non Deum ad dc

teriora detorsit. Assumpsit enim quod non erat, non amj
sit quod erat. Cum ergo Deus esset et homo volens m\-\ ,

vivere de suo mortuus est de nostro. Unde enim ip; *>

,

moreretur non habebat sed nec nos unde viveremu; i'^" :

Quid enim ille erat, qui non habebat unde raoreretui

' Luc. xxui, 34. 11
 ,

SEUMO LXXX , DE VEnBIS MATTH. XVII. 373

« \n principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum,
» et Deus erat Verbura '.«Quaere de Deo unde raoriatur,

noninvenies. Nos aulem morimur, qui sumus caro, pec-

caticarnem portans homo, Peccatum qusere unde vivat,
non habet. Nec ille ergo potuit habere mortem de suo
nec nos vitam de noslro : sed nos vitam de ipsius , ille

mortem de nostro. Qualia comraercia ! quid dedit, et quid

accepit ? Mercantes horaines veniunt ad commercia , ad
res mutandas. Nam antiqua coramercia rerum mutatio
fuit. Dabat homo quod habebat , et accipiebat c[uod non
habebat. Verbi gratia , habebat triticum , sed hordeum
non habebal •, alter hordeum habebat et , triticum non
habebat : dabat ille triticura quod habebat , accipiebat
hordeum quod non habebat. Quanti erat ut major copia
vilem speciem corapensaret ! Ecce ergo ahus dat hordeum,
I ut accipiat triticumpostreraum alius dat plumbura , ut :

. accipiat argentum sed multura dat plumbum contra pa-;

. rura argentura ahus dat lanam, ut accipiat vestem. Et

:

quis enumerat orania ? Taraen nemo dat vitara , ut acci-

piat raortem. Non ergo vox raedici pendentis in ligno ina-
nis fuit. Ut enira moreretur pro nobis ,
quia Verbura raori
j
non poterat « Verbum caro factum
: est , et habitavit in
» nol)is ''-.
» Pependit in cruce , sed in carne. Ibi vihtas,
'quam contempserunt Judaei ibi charitas per quam li- :
,

herati sunt Judaei. Pro ipsis enira dictum est « Pater, :

» ignosce iUis quia nesciunt quid faciunt ,

^. » Et non va-

cavit vox illa. Mortuus est, sepultus est, resurrexit, factis

quadraginta diebus cum Discipuhs suis ascendit in coe-
'

kim, misit Spiritura sanctura in eos qui expectabant pro-

Imissura. IIH accepto Spiritu sancto irapleti sunt, ct coe-
perunt loqui linguis oranium gen tium. Tunc Jud.-aei qui
aderant, expavescentes in nomine Christi loqui oranibus
• Joan I, I. — ' IbiJ i^. — ^ Luc. xxiii, 34.
 ,,

374 S. AUGUSTINI EPISCOPI

linguis homines idiotas , imperitos ,
quos inter se nutritos
noverant in Jingua una , expaverunt : uude lioc munus
esset Petro loquente didicerunt. Ule hot: donavit, qui in
ligno pependit. Ille hoc donavit ,
qui irrisus cst pendens
in ligno , ut daret Spiritum sanctum sedens in coelo. Au-r
dierunt , crediderunt illi de quibus dixerat : « Pater , ig-
» nosce illis, quia nesciunt quid faciunt. Crediderunt,
» baptizati sunt , atque est facta conversio. » Quae con-
versio? SanguinemChristi, quem ssevientes fuderunt, cre-
dentes biberunt.
sermonem nostrum unde coepimus conclu-
VI. Ergo ut
damus, oremus et de Deo praesumamiis vivamus quo- , :

modo jubet , et ubi titubamus in ipsa vita^ ipsum invo-

cemus quomodo illum invocaverunt Discipuli dicentes
,
:

« Domine auge nobis fidem ^ » Et Petrus praesumpsit

,

et titubavit nec tamen contemptus mersus est, sed sub-

:

levatus et erectus est. Etenim quod proesumpsit unde

erat? Non de suo erat de Domini erat. Quomodo.'^ « Do- :

» mine, si tu es jube me venire ad te super aquam. » ,

Ambulabat enim Dominus super aquas.« Si tu es, jube me

» venire ad te super aquam. Scio enirn quia si tu es ju- ,

» bes et fit. » Et iJle ait « Veni. » Descendit in illiug :

jussione et trepidavit in sua infirmitate. Tamen quando

,

trepidavit ad illum exclamavit « Domine, inquit, li-

, :

» bera me. Tunc Dominus tenuit iJIi manum et dixit , :

» Modicae fidei ,
quare dul)itasti-? » Ipse invitavit , ipse
nutantena et titubantem liberavit ut impleretur quod dic- :

tum est in dicebam Motus est pes meus

Psalnio : « Si :

» misericordia tua, Domine, adjuvabat me ^. »

VII. Duo ergo genera beneficiorum sunt , temporalia
et seterna. Temporalia sunt salus , substantia, honor,
amici , domus , filii , uxor , et caetera vitae hujus, ubi pe- '

' Luc. XVII, 5. — ' MaUh. xiv, 98, etc. — ^ Psal. xciii, 18. j
 ,

SEKMO LXXX , DE VEHBIS MATTH. XVII. 375

regrinaniur. Ponamns nos ergo in stabulo vit.r hnjus,
non quasi possessores mansuri.
(juasi peregrini transiluri,

yEterna vero beneficia sunt primum ipsa vita aeterna , ,

incorruptio et immortalitas carnis et animae societas An- ,

gelorum , civitas coelestis, dignitas indeficiens , Pater et

patria, ille sine morte , illa sine hoste. Haec beneficia toto
ardore desideremus^ omni perseverantia petamus, non
sermone longo, sed testegemitu. Desiderium semperorat,
etsi.lingua taceat. Si semper desideras, semper oras.
Quando dormitat oratio? Quando friguerit desiderium.
Ergo ilia beneficia sempiterna tota aviditate postulemus
illa bona tota intentione quoeramus illa bona securi pe- ,

tamus. Habenti enim illa bona prosunt obesse non pos- ,

sunt. Temporalia vero ista aliquando prosunt, aliquando

obsunt. Multis profuit paupertas , et nocuerunt divitise :

multis profuit privata vita , et nocuit altus honor. Et ite-

rum aliquibus profuit pecunia
profuit dignitas bene , 5

utentibus profuit male autem ulentibus non ablata plus

:

nocuit. Ac per hoc fratres petamus et ista temporalia

,
,

moderate , securi quia si accipimus , ille dat qui novit

quid nobisexpediat. Petisti, non est tibi datum quod pe-
tebas? Crede Patri, qui si tibi expediret, darettibi. Ecce
de te ipso fac tibi conjecturam. Qualis cst enim apud te
filius tuus nesciens res humanas , talis es et tu apud Do-
minum nesciens res divinas. Ecce ante te filius tuus tota
die plorans , ut des illi cultrum , id est ,
gladium : negas
te dare, non das contemnis flentem, ne plangas morien-
,

tem. Ploret , affligat se , collidat se, ut leves eum in

equum : non facis ,
quia non potes eum regere , elidet et
occidet illum. Gui negas partem, totum illi servas. Sed ut
crescat , et totum possideat secure, non das illi modicum
periculosum.
VIII. Ideo dicimus, fratres, orate quantum potestis.
 ,

376 3. AUGUSTINl EPISCOPI

Abundant mala, Deus voluit ut abundarent mala. Uli-
et
nam non abundarent mali, et non abundarent mala. Mala
tempora, laboriosa tempora hoc dicunt homines. Bene ,

vivamus , et bona sunt tempora. Nos sumus tempora :

quales sumus_, taha sunt tempora. Sed quid facimus ? Non

possumus ad bonam vitam convertere multitudinem ho-
minum? Pauci qui audiunt bene vivant pauci bene vi- :

ventes multos male viventes ferant. Grana sunt in area ,

sunt: paleas secum in area habere possunt, inhorreonon

habebunt. Ferant quod nolunt , ut veniant ad quod vo-
lunt. Quare contristamur et causamur Deum ? Abundant
mala in mundo ut non ametur muudus. Magni viri
,

fideles sancti qui contempserunt mundum speciosum

,
:

nos non possumus contemnere nec foedum. Malus est mun-

dus, ecce malusest, et sic amatur, quasi bonus esset.Quid
est autem malus mundus? Non enim malum est coelum et

terra , et aquae , et ea quse sunt in eis ,

pisces , volatiiia _,

arbores. Omniabona sunt: sed malum mundum mah

ista

homines faciunt. Sed quoniam carere non possumus mahs

hominibus, quandiu vivimus sicut dixi ad Dominum , ,

Deum nostrum gemamus et mala feramus ut ad bona •, ,

perveniamus. Patremfamihas non reprehendamus^charus

est enim. Ipse nos portat, non nos ihum. Novit quemad-
modum gubernet quod fecit fac quod jussit, et spcra :

quod promisit.
 SERMO LXXXr, DE VERBlS MATTH. XVIII. 377

M' V^IA/^ VVl^ %^ A V VV\ «^''VV VVt'^ «;VVV VVVV V\aA VVVl VVV^ VVVV % VV\, XA/VVVVV^

SERMO LXXXI^
De verbis Ei^angelii Matth. xviii , ubi admonemur
ab scandalis mundi cavere.

I. DiviN^ lectiones quas modo, cum recitarentur, au-

,

divimus admonent nos adversus scandala quae futura

,
,

praedicta sunt , robur percipere virtutum ,

pectus mu-
nire cliristianum , ethoc a misericordiaDomini.«Qnid est
)) enim homo, ait, nisi quod memor es ejus- ? Vse mundo
)) ab scandalis^ , ))Dominus dicit, Veritas dicit terrel et :

monet , non vult esse nos incautos nam non fecit utic[ue ^

desperatos. Contra hoc « Vae, )) id est, contra hoc malura

metuendum , tremendum cavendum, consolatur nos , , et
hortatur, et instruit illo loco Scriptura, ubi dicitur : « Pax
)) multa dihgentibus legem tuam , et non est eis scanda-
)) lum^ )) Ostendit-hostem cavendum , sed non cessavit
ostendere murum munitum. Cogitabas tu audiens : « Vae
)) mundo ab scandalis^ quo ires extra mundum ne )>
,

scandalapatereris. Ergo proptercavenda scanclala,quo ibis

mundum, nisi fugias ad eum qui fecit mundum? Quo-
extra
modo autem ad eum, qui fecit mundum, confugere poteri-
mus, nisi legemejus, quse ubique prsedicatur, audiamus ?
Parum est audiamus, nisi dihgamus. Securum teenim fa-
ciens Scriptura divina contra scandala non ait : Pax multa
audienlibus legem tuam. « Non enim auditores legis justi
)>suntapudDeum.Sedquiafactoreslegisjustificabuntur^,))
et fides per dilectionem operatur^ : « Pax multa, inquit, di-

' Alias Qx Sirmonilianis 33. — ^ pgai, y,„^ 5. — 3 Mattli. xviii, 7. —

^ Psal. csvm, i63. — ^ Rom. 11, i3. — ^ Galat. v, 6.
378 S. AUGUSTINI EPISCOPI
» ligentibus legem tuara non est eis scandalum. n , et
Concinit huic sententiae etiam quod andiendo et respon-
dendo cantavimus «Mites autem liaereditate possidei)unt
:

» terram , et delectabuntur in multitudine pacis^» Quia,

« Pax multa diligentibus legem tuam. » Ipsi enim mites,
qui dibguntlegem Dei. « Beatus enim vir, quem tu eru-
» dieris , Doraine , et ex lege tua docueris eura , ut raiti-

» ges eura a diebus mabgnis , donec fodiatur peccatori

» fovea^.» Quam diversaevidentur Scripturae voces, etin
unara sententiara sic confluunt atque concurrunt, ut quid-
quid audire potueris de fonte illo uberrirao, acquiescas et
tu , concordes veritati araicus, pace plenus, charitate fer-
vidus, contra scandala munitus.
II. Propositum est ergo videre, vel quaerere, vel dis-
cere, quomodo raites esse deberaus : et ex hoc quod raodo
de Scripturis coraraemoravi , admonemur invenire quod
quoerimus. Intenta sit paululum Charitas Vestra j magna
res agltur, ut mites simus : necessaria res in adversis. Ne-
que enira res adversae saeculi hujus vocantur scandala :

scandala quae sint, advertite. Nescio quis, verbi gratia, in

necessitate aliqua constitutus urgetur pressura. Non est
hoc scandalura quia pressura urgetur. Pressura et Mar-
,

lyrtjs piessiauut, seJ uon oppressi. Scandalum cave, non

valde pressurara. Pressura premit te , scandalum oppri-
rait te. Quid ergo interest inter pressurara et scandalum ?
In pressura parabas servare patientiam , tenere constan-
tiam, non relinquere fidem, non consentire peccato. Hoc
si servas aut si servaveris pressura tibi ruina non erit
,
_, :

sed ad hoc valebit illa pressura ad quod valet in torcu- ,

Iari,nonut oliva opprimatur^ sed ut oleum hquetur.

Denique si in ista pressura laudes Deo dicas quam utile ,

prelum unde a te liquor emanat ? Sedebant in pressura

,

' Psal. xxxvi, II. — > Psal. xciii, I2, i3.

 SERMO LXXXI , DE VERBlS MATTH. XVIII. 379
Apostoli catenati , atque in illa pressura cantabant hym-
num Deo. Quid premebatur? quid eliquabatur? Sedeljat
sub magna pressura Job in stercore, inops , sine ope,
sine substantia , sine filiis
5
plenus, sed vermibus, quod
quidem ad hominem pertinet exteriorem. Sed quia et in-
tus Deo plenus erat laudabat Deum et pressura illa non
, ,

illi erat scandalura.Ubi ergo scandalum? Quando accessit

ei uxor, et ait : « Dic aliquid in Deum, et morere'. »

Omnibus quippe ablatis a diabolo exercitato Eva servata ,

est, non ad consolationem, sed ad tentationem viri. Ecce

ubi scandalum. Exaggeravit miserias ejus , miserias etiam

suas cum illius , et ccepit persuadere blasphemiam. lUi
autem ,
qui erat mitis ,
quia Deus ex lege sua docuerat
eum, et mitigaverat a diebus malignis, pax multa erat in,

corde ejus diligentis legem Dei, et non erat illi scandalum.

Illa scandalum erat, sed illi non erat. Denique videmi-
tem ,vide eruditum in lege Dei , lege Dei dico aeterna.
Nam lex illa in tabulis data Judeeis nondum erat terapori-
bus Job, sed raanebat adhuc lex aeterna in cordibus pio-
rura , unde illa descripta est quse populo data est. Quia
ergo raitigatus erat lege Dei a diebus malignis , et pax ei

multa erat diligenti legem Dei , vide quam sit mitis, quid
respondet. Hic disce quod propusui qui sint mites « Lo- ,
,

» qut^ es, inquit tanquam una ex insipientibus mulie-

,

» ribus. Si bona percepimus de manu Domini mala ,

» non sustinemus ^ ? »
III. Audivimus exemplo qui sinl mites : definiamus eos
verbis possuraus. Mites sunt, quibus in factis omnibus
, si

bonis, inomnibus quae bene faciunt, non placet nisi Deus 5

in omnibus quce mala patiuntur, non disphcet Deus. Eia,

fratres attendite ad hanc regulam, ad hanc normam
,
5

extendamus nos ad illam, quaeramus incrementum, ut

' Job. II, Q. — ' Ibid. 10.
380 S. AUGUSTINI EPISCOPI
impleamus iliam. Quid enim prodest ,
quia planlamuset
rigamus , nisi Deus incrementiim dederit? « Neque qui
» plantat estaliquid, nec[ue qui rigat ^ sed qui incremen-
» tum dat Deus^ » Audi qui vis mitis esse ,
qui vis miti-
gari a diebus malignis ,
qui diligislegem Dei ut non sit 5

in le scandaliim , et sit tibi pax multa ut possideas ter- ,

ram , et delecteris in multitudine pacis : audi qui vis mi-

tis esse. Quidquid bonifacis, non tibi placeas.«Deus enim
» superbis resistit, humilibus autera dat gratiam^.» Ergo
([uidquid boni facis, non tibi placeat nisi Deus : quidquid
mali pateris , non tibi displiceat Deus, Quid plura? Hoc
fac , et vives. Non te absorbebunt dies maligni -, evades
quod dictum est « Vae mundo ab scandalis. » Cui mundo :

enim « Vae ab scandalis » nisi de quo dictum est « Et , :

» mundus eum non cognovit ' ?» Non illi mundo, de quo

dictum est : « Deus erat in Christo mundum reconcilians

» sibi *.» Mundus malus, mundus bonus mundus malus, ;

omnes in mundomali et mundus bonus, omnes in mundo

5

boni. Sicut attendimus plerumque agrum. Plenus est ager

iste : quo fructu?
Itemque dicimus, et verum di- Tritico.
cimus Plenus est ager iste palea. Arbor est plena est
:
,

fructu. Alter dicit, plena estfoliis. Et qni dicit, plena est

iructu, verum dicit et qui dicit, plena est fohis, verum :

dicit. Nec plenitudo fohorum abstulit fructui locum nec ,

plenitudo fructuum turbam expuht fohorum. Utroque

plena est sed ahud quaerit ventus ahud cuhor cohigit.
: ,

Sic ergo, cum audis « Vae mundo ab scandahs, » noh :

terreri, dihge legem Dei non tibi erit scandalum. ,

IV. Sed occurrit uxor nescio quid mah persuadens. ,

Diiigis eam, sicut oportet dihgi uxorem membrum tuum :

est. Sed « Si oculus tuus scandahzat te

, si manus tua ,

» scandaiizat te , si pes tuus scandaiizat te , » modo au-

• I Cor. III, 7. — J Jacob. iv, 6. — ^ Joan. i, lo. — 4 2 Cor. v, iq.
 ,, ,

SERMO LXXXI , DE VERBlS MATTH. XVIII. 381

disli Evangelium : « Amputa ,
projice abs te^» Quisquis
tibi charus est ,
quisquis tibi pro magno habetur a te ,

tandiu magnus sit , tandiu dilectum membrum tuum sit

quandiu non ccjeperit scandalizare , id est, mali aliquid
suadere. Audite quia hoc est scandalum. Constituimus
exemplum de Job et uxore ejus sed : ibinon est nomina-
tum scandalum. Audi Evangelium : Dominus cum dc
passione sua prsedicaret , Petrus coepit illi suadere ne pa-
teretur. « Redi retro, Satanas, scandalum mihi es-.wPror-
sus docuit te Dominus ,
qui tibi vivendi exemplum prse-
buit , et quid sit scandalum , et quomodo caveatur scan-
dalum. Cui dixerat paulo ante : « Beatus es, Simon Bar-
» Jona^ , ostenderat illum membrum suum esse. » At
ubi ccepit scandalum esse, prsecidit membrum refecit :

membrum, reposuit membrum^. Scandalum ergo tibiilie

erit, qui tibi mali aUquid suadere coeperit. Et intendat
Charitas Vestra : fit hoc plerumque , non malevolentia
sed perversa benevolentia. Videt enim te amicus tuus, c[ui

te diligit , vicissimc[ue a te dibgitur ,

pater tuus , frater

tuus , filius tuus , conjux tua, videt te in malo , et vult te

facere malum. Quid est, vidette in raalo? Videt te in ali-

c[ua pressura. Pressuram ipsam propter justitiam forsitan

pateris : ideo paieris prGssnram , quia non vis dicere fal-
sum testimonium. Verbi gratia dixerim. Abundant exem-
pla, c[uia « Vae mundo ab scandahs.» Ecce, verbi gratia,
potens aliquis quserit ate, propter pr3edamsuam,propter
rapinam suam, ministerium falsi testimonii^ Negas tu :

negas falsum ne neges verum. Ne multis immorer, ille

,

irascitur, potens est, prerait accedit amicus qui non :

,

vult te esse in pressura , non vult te esse in maio : E.ogo

te , fac quod til^i dicitur ,
quid raagnum est ? Jam forte

'
MaUh. xviii, 8, 9. — ' Id. xvi, 23. — 3 Ibid. 17. — 4 Videtm nonnihil
deesse. ~ ^ Floius ad Roin. m.
 ,

382 i. AUGUSTiNi fipiscopi

quomodo et Satanas Domino : « Scriptum est de te -.

Quia
» Angelis suis mandavit de te , ne ofFendas ad lapidem
» pedem tuum ^ » Forte et iste amicus tuus, quia videt
te Christianum, de Lege quod putat tijji vult persuadere,
te debere facere. Fac quod Quid? Hoc quod vult dicit.

ille. Sed mendacium est, falsum est. Non legisti: «Omnis

» homo mendax -? » Jam iste scandalum est. Amicus est,

quid facturus es raanus est « Amputa et

? Oculus est , : ,

» projice abs te.» Amputa et projice abs te? »

Quid est, «

Noli consentire. Hoc significat « Amputa et projice abs :

» te , » noli consentire. Membra enim nostra in corpore

nostro consensione faciunt unitatem , consensione vivunt,

consensione invicem connectuntur.Ubidissensio, ibi mor-
bus aut vulnus est. Ergo membrum tuum est : dihges
eum. Sed scandalizat te : « Amputa eum , et projice abs
» te.»Noli consentire 5 averte illum ab auribus tuis, forte
correctus rediet.
V. Quomodo facturus es quod dico , amputaturus et
objecturus, et eo fortasse correcturus ? quomodo facturus
es, responde. De Lege voluit suadere mendacium. llle

enim ait Dic. Et forte non ausus est dicere Dic men-
: :

dacium sed sic Dic quod vult. Tu dicis Sed menda-

: : :

ciura est. Et ille ut exr.uspt « Omuis honio mendax. »

, :

Et tu contra frater « Os quod menlitur occidit ani-

, , ,

» mam ^» Attende, non est leve quod audisti « Os quod :

» menlitur, occidit animam.» Quid mihi facit inimicus

iste potens ,
qui me premit quia miseraris me et mise-
, ,

ret conditionis in me et non vis me esse in malo cum

, ;

vehs me esse malum ? Quid mihi facit potens iste ,

quid
premit? Garnem. Corpus , dicis tu ,
premit : dico ego
perimit. Quanto mitius mecum agit ille, quam ego, si

mentitus fuero ? Ille occidit carnem meam : ego occido

> MaUh. IV, 6. — > Psal. cxv, ii. — 3 gap. 1, ii.
 SERMO LXXXI , D£ VERBlS MATTH. XVIII. 383
animam meam. Iratus polens occidit corpus : « Os quod
» mentitur , occidit animam. » Gorpus occidit ^ moritu-
rum erat , etsi non occideretur : animam vero quam non
occidit iniquitas , in eeternum excipit veritas. Serva ergo
quod servare potes : pereat quod quandoque periturum
est. et tamen
Respondisti 5
« Omnis homo mendax, » non
solvisti.Responde illi et ad hoc ne videatur sibi aliquid ,

dixisse ad suadendum mendacium testimonium de Lege ,

proferens, urgens te de Lege contra Legem. In Lege enim

scriptum est « Falsum testimonium ne dicas ^ » et in
: :

Lege scriptura est « Omnis homo mendax. » Respice ad

:

illud quod paulo ante commonui quando mitem homi- ,

nem verbis quibus potui, terrainavi. Mitis est, cui in ora-

nibus quae bene facit , non placet nisi Deus 5 in oranibus
quse male patitur, non disphcet Deus. Hoc ergo ei res-

ponde ,
qui dicit : Mentire ,
quia scriptum est : « Omnis
» homo mendax. » Non mentior ,
quia scriptura est : « Os
» quod raentitur, occidit aniraam. » Non mentior, quia
scriptum est : « Perdes oranes qui loquuntur raenda-
» cium *. » Non mentior^ quia scriptura est : « Falsura
» testiraonium non dices. » Urgeatlicet pressuris carnera
raeara cui disphceo in veritate : audio Dominura raeum j

« Nolite limerc eos , qui corpus occidunt^. »

VI. Quomodo ergo omnis homo mendax? An forte non

es homo ? Responde cito et verum Et horao non sim , :
,

ne mendax sira. Videte enim : « Deus de ccelo prospexit

» super fiHos hominum, ut videret si est intelhgenset re-

» quirens Deum. Omnes dechnaverunt, simul inutiJes facti
sunt: «Nonestquifaciatbonura, nonest usqueadunum^.»
Quare ? Quia filii hominum esse voluerunt. Ut autem eos
ab his iniquitatibus toUeret, rediraeret, curaret, sanaret,
mutaret fihos hominum , dedit eis potestatem filios Dci
" Deut. V, 20. — » Psal. v, 7. — 3 Matth. x, 28. — 4 Psal. xiji, 2, 3.
 :,

384 S. AUGUSTINI EPiscon

fieri '. Quicl crgo mirum? Homines eratis, si eratis filii ho-
minum omnes homines eratis, mendaces eratis , omnis
;

enim homo mendax. Accedit vobis gratia Dei, deditvobis

potestatem filios Dei fieri. Audite vocem Patris mei di-
centis : Altissimi omnes ^,» Quo-
liEgo dixi Dii estis, : etfilii

niam homines filii hominum_, si non filii Altissimi, men-

daces quia omnis homomendax. Si filii Dei, si gratia Sal-
j

valoris redempti, si pretioso sanguine comparati, si aqua

et Spiriturenati,siadh8ereditatem coelorum praedestinati,
utique Ergojam dii. Quidad te vult mendacium?
filii Dei.
Adam enim purus homo, Christus homo Deus creator ,

omnis creaturae Deus. Adam homo, Ghristus homo me-

diator Dei Filius unicus Patris, Deus homo. Ecce tu longe
,

a Deo homo, et Deus sursum longe ab homine inmedio :

se posuit Deus homo. Agnosce Christum, et per hominem

ascende ad Deum.
VII. Jam ergo correcti, et si ahquid egimus , mites
teneamus indechnabilem confessionem. DiHgamus legem
Dei ut evadamus quod dictum est « Vac mundo ab scan-
, :

» dalis. » Loquamur ahquid de scandahs, quibus mun-

dus plenus est, et quomodo crebrescant scandala, abun-

dent pressurse. Vastatur mundus, calcatur torcular. Eia,
Christiane , cceleste germen, ppregrini in tena, qui civi-
tatem in coelo quseritis, qui Angehs sanctis sociari deside-
ratis , intelhgite vos sic venisse ut discedatis. Transitis per
mundum , conantes ad eum qui creavit mundum. Non
vos perturbent amatores mundi ,
qui volunt in mundo
remanere , et velint noHnt , coguntur migrare : noii vos
decipiant, non seducant. Pressurae istae non sunt scandala.
Justi estote , et exercitationes erunt. Tribulatio venit
quod voiueris erit, aut exercitatio , aut damnatio. Qualem
te invenerit, talis erit. Tribulatio ignis est : aurum tein-
I
Joan. 1, 12. — * Psal. lxxxi, 6.
 ,:

SERMO LXXXI , DE VEllBlS MATTH. XVIII. 385

venit.^ 6ordes toUitpaleam te invenit?incinerem vertit,
:

Ergo pressurae quae abundant, non sunt scandala. Sed

quae sunt scandala ? Locutiones illae, verba illa, quibus
nobis dicitur Ecce quid laciunt terapora christiana
:

ecce quae suntscandala. Ad hoc enim tibi dicitur, ut tu,

si amas mundum, blasphemes Christum. Et dicit tibi hoc

amicus tuus consiliarius tuus ergo oculus tuus. Dicit

, ,

tibi hoc minister tuus , cooperarius tuus ergo manus tua. :

Dicit tibi hoc forte qui te sustentat qui te ab humilitate ,

terrena sublevat : ergo pes tuus. Abjice, amputa ,

projice
abs te, noli consentire. Responde tahbus, quomodo res-
pondebat ille, cui suadebatur falsum testimonium. Res-
ponde et tu dic homini dicenti tibi
: Ecce temporibus :

christianis tantae pressurse sunt, vastaturmundus :respon-

de tu Hocmihi, ante quam eveniret praedixitChristus.
:
,

VIII. Quare enim turbaris? Pressuris mundi turbatur

cor tuum, quomodo navis illa, ubi dormiebat Christus.
Ecce quae causa est, homo cordate, ut turbetur cor tuum
ecce quae causa est. Navis ista , in qua Christus dormit^,
cor est ubi fides dormit. Quid enim tibi novi dicitur, Chris-
tiane ,
quid enim tibi novi dicitur ? Temporibus christia-
nis vastatur mundus. Non tibi dixit Do-
mundus, deficit

minus tuus Vastabitur mundus? Non tibi dixit Dominus

:

luus Deficiet mundus ? Quare credebas quando promit-

:

tebatur, et turbaris quando completur? Ergo tempestas

saevit in cor tuum : cave naufragium, excita Christum.
« Habitare , inquit Apostolus , Christum per fidem iu
)) cordibus vestris'*. » Per fidem habitat in te Christus.

Fidespraesens, prsesens est Christus : fides vigilans, vioi-

,
lans est Christus : fides obhta, dormiens est Chri«tus. Ex-
I citare, coramovere, dic : « Domine perimus ». Ecce qu^
,

nobis dicunt Pagani : quse nobis dicunt, quodest gravius

Matth. viii, 24. — ' Ephes. 111, 17

cxxv. 26
I'
 : '

386 S. AUGUSTIM EPISCOPI

mali Christiani. Exurge, Domiiie, perimus. Evigilet fides

tua, incipit tibi loqui Christus. Quid perturbaris? Hsec
omnia prsedixi tibi. Ideo praedixi, ut cum venissent mala,
sperares bona , ut non deficeres in malis. Miraris quia de-
ficit mundus? mirare quia senuit mundus. Homo est, nas-
citur, crescit, senescit. Querelae multoe in senecta : tussis,
pituita, lippitudo, anxietudo, lassitudo inest. Ergosenuit
homo 5
querelis plenus est : senuit mundus 5
pressuris ple-
nus est. Parum tibi praestitit Deus, quia in senectuteraundi
misit tibi Christum, ut tunc te reficiat; quando cuncta
deficiunt? Nescis hoc significasse in semine Abrahse? « Nam
» semen Abrahse, ait Apostolus, quod est Christus. Non
» dicit Et seminibus, tanquam inmultis, sed tanquam
:

)) in uno Et semini tuo, quod est Christus^» Ideoseni

:

Abrahae natus est filius, quia erat utique Christus in ip-

sius mundi senectute venturus. Venit cum omnia veteras-
cerent, et novum
Res facta, res condita res pe-
te fecit. ,

ritura jamvergebatin occasum. Necesse erat utabundaret

laboribus : venit iUe et consolari te inter labores, et pro-
mittere tibi in sempiternum quietem. Noli adhaerere velle
seni mundo , et nolle juvenescere in Christo, qui tibi di-
cit : Perit mundus, senescit mundus, deficit mundus, la-
borat anhelitusenectutis. Nolitimere, renovabiturjuven-
tus tua sicut aquilae.
IX. Ecce,inqmt, christianis temporibus Roma perit.
ForteRomanonperit forte flagellata est, non interempta
:

forte castigata est , non deleta. Forte Roma non perit si ,

Romani non pereant. Non enim peribunt si Deum lau- ,

dabunt peribunt si blasphemabunt. Roma enim quid

: ,

est nisi Romani? Non enim de lapidibus et lignis agitur,

,

de excelsis insulis et ampUssimis moenibus. Hoc sic erat j

factum, ut esset ahquando ruiturum. Homo cum sedifi*

' Galat. iii, iG.

1
 ,,
::

SERMO LXXXI , DE VERBIS MATTH. XVIII. 387

caret, posuitlapidem super lapidem -, et homo cum des-
trueret, expulit lapidem a lapide. Homo illudfecit, homo
illud destruxit. Injuriafit Romae, quia dicitur Cadit? Non
:

Romse, sed forte artifici ejus. Conditori ejus faciraus in-

juriam, quia diciffius Roma ruit, quam condidit Rorau-
:

his?Mundus arsurus est, quera condidit Deus. Sed nec

quod fecit homo ruit, nisi quando voluerit Deus; nec
,

quod Deus ruit, nisi quando voluerit Deus. Sienim

fecit ,

hominis opus non cadit, sine voluntate Dei opus Dei ,

quando potest cadere per voluntatem hominis ? Tamen et

mundum fecit tibi Deus casurum etideo te condidit mori- ;

turum. Ipse homo ornamentum civitatis, ipse homo in-

habitator, rector, gubernator civitatis , sic venit ut eat
sic est natus ut raoriatur, sic est ingressus ut transeat
« Ccelum et terra transibunt^ » quid ergo mirum, si :

, ahquando fmis est civitati ? Et forte non modo fmis est

civitati tamen ahquando fmis eritcivitati. Sedquare inter
:

sacrificia Christianorum perit Roma. Quare inter sacrificia

Paganorum arsit mater ejus Troja.^ Dii, in quibus spem

suam Romani posuerunt, omnino Romani dii, in quibus
spem Pagani Romani posuerunt ad Romam condendara ,

de Troja incensa migraverunt. Dii Romani ipsi fuerunt

prirao dii Trojani, Arsit Troja^ tuhtyEneas deos fugitivos
imo tuht deos fugiens stohdos. Portari enim a fugiente
potuerunt : non potuerunt. Et cum ipsis diis
fugere ipsi

veniens in Itaham falsis condiditRomam. Lon-

, cumdiis
gum est csetera persequi breviter tamen quod ipsorum :

Utterae habent commemorera. Auctor ipsorura omnibus

hotus sic loquitur : « Urbem Roraara , sicut ego accepi

condidere, atque habuere initio Trojani, qui, JEnea
iuce, profugi, sedibus incertis vagabantur-.» Habebant
^go deos secum , condiderunt Romam in Latio , posue-
'
Matlh. XXIV, 35. — ^ Sallust, ia Catilin. num, 6.

25.
 ,

388 S. AUGUSTIWI EPISCOPI

runt ibi colendos deos ,
qui colebantur in Troja. Induci-
tur a Poeta ipsorum Juno irascens JEneae et Trojanis fu-
gientibus , et dicit :

Gens inimica mihi Tynhenum navigat requor

Ilium in IlaHam portans victosque Penates '.

id est, deos victos portans secum in Italiam. Jam quando

dii in Italiam victi portabantur, numen erat, an omen?
Diligite ergo legem Dei, et non sit vobis scandalum. Ro-
gamusvos, obsecramus vos, exhortamur vos, estote mi-
tes, compatimini patientibus, suscipite infirmos et in :

ista occasione multorum peregrinorum egentium labo- , ,

rantium abundethospitalitas vestra, abundent bona opera

Quod jubet Christus, laciant
vestra. Ghristiani, et tan-
tum suo malo blasphemant Pagani.

SERMO LXXXIP.
ffis

Ve verbis Evangelii Mattli. xviii : Si peccaverit in

te frater tuus, corripeeum inter te et ipsum solum, etc.

Et de verhis Salomonis : Annuens ocuHs cum dolo,

congerit hominibus moestitiam 5 qui autemarguit palam, Stp(

pacera facit.

|-

I. Admonet nos Dominus noster non negligere invicemj

nostra peccata non quaerendo quid reprehendas, sed vi-i
,

dendo quid corrigas. Ejus quippe dixit acutum oculumi

ad ejciendam festucam de oculo fratris sui ,
qui trabem in!

' Virgil. ,^neid. i, vers. 71 et 72. — ' .\lias 16 de verbis Doraini.

 :

SERMO LXXXrr , DE VEUBIS MATTH. XVIII. 389

oculo suo non habet K Qnid aulem hoc sit , breviter in-
sinuo Charitati Vestrae. Festuca in oculo, ira est : trabes
in oculo , odium est. Quando ergo qui odit reprehendit
irascentera , festucam vult de oculo fratris sui toUere :

sed trahe impeditur, quam ipse portat in oculo suo. Fes-

tuca initium trabis est. Nam trabes quando nascitur, prius
festucaest. Rigandofestucam, perducis ad trabem : alendo
iram mahs suspicionibus ,
perducis ad odium.
II. Multum autem interest inter peccatum irascentis ,

et crudelitatem odio habentis. Nam et fiUis nostris irasci-

mur : odisse fihos quis inveniturPIn ipsis quoque pecori-
bus mater aliquando bucula sugentem vitulum tsedio quo-
dam avertit irascens : sed visceribus amplectitur matris.
Quasi taedium facit, cum impingit ; quseritur tamen, si

deest. Nec damus aliter fihis disciplinam, nisi ahquantum

irascendo etindignando nec tamen daremusdisciphnam, :

nisiamando. Usque adeo non omnis qui irascitur, odit ;

ut ahquando magis odisse convincatur, si non irascitur.

Fac enim puerum velle in aqua fluminis ludere, cujus
impetu pereat : tu si vides , et patienter permittis , odisti

tua patientia , iUius mors est. Quanto mehus est , si iras-

ceris et corrigis ,
quam non irascendo interire permittis?
Odium ergo ante omnia vitandum est , trabes de oculo
ejicienda est. Multum quippe ahud, quando quisque
est

irascens inahquo verbi modum excedit quod postea de-

,

leat et ahud est

poenitendo servare insidias inclusas in
5 ,

corde. Multum postremo interest inter hsec verba Scrip-

turse « Turbatus est prse ira oculus meus -.)> De illo autem
:

quid dictum est? « Quiodit fratremsuum, homicida est^.»

Multura interest inter turbatura oculum et extinctum. ,

Festuca turbat , trabes extinguit.

III. IIoc ergo primum nobis persuadeamus, ut quod
I
Matth. vii, 3. — ' Psal. yi, 8. — ^ i Joan. m, i5.
390 ^- AUGUSTINI EPISCOPI

hodie admoniti sunms bene facere atque implere , possi-

mus ante omnia non odisse. Tunc enim quando
, trabes '

non est in oculo tuo, vides recte quidquid fuerit in oculo |

^

fratris tui; et vim pateris, donec ejicias de oculo fratris li

<

tui, quod videsnocere oculo fratris tui. Lumen quod in j:

>

te est, non te perraittit negligere lumen fratris tui. Nam ;,

i

si odisti et vis corripere , quomodo emendas lumen , qui

, {
'

perdidisti lumen? Dixit enim et hoc aperte eadem Scrip- f

tura,ubi scriptum est : « Qui odit fratrem suum, homicida ,1

li

» est. Qui odit, inquit, fratrem suum, in tenebrisest usque j

g

» adhuc*. » Odium, tenebrsesunt.Nonpotestautemfieri, r il

ut qui odit alterum , zion sibi prius noceat. Illum enim

Isedere conatur extrinsecus , se vastat intrinsecus. Quan*
tum autem animus noster corpore major est , tantum ei
prospicere debemus, ne ipse Isedatur. Lsedit autera ani-
mum suum_, qui odit alterura. Et quid facturus est ei

quera odit? quid facturus? ToUit pecuniara , numquid fi-

dera ? Laedit faraara , numquid conscientiam ? Quidquid

nocet, forinsecus nocet : sibi attende quid noceat. Intus
enira sibi ipse inimicus est ,
qui odit alterum. Sed quiai

non sentit quid sibi mali faciat, in alterum ssevit, eo pe-l

ricuiosius vivens^, quo non sentit quid secum mah agit;i pei

quia et saeviendo sensura perdidit. Saevisti in inimicumi est

tuum te saeviente ilie nudatus est tu iniquus es.

: , Mul-i (|ui

tum interest inter nudumetiniquum. Ille pcrdidit pecu-' «,

niara , tu innocentiam. Quaere quis gravius daranura per- aist

pessus est. Ille perdidit rera periturara , tu factus es peri-i (pia

turus. j
»r£

IV. Ideo debemusamandocorripere; non nocendi avi-j m

ditate, sed studio corrigendi. Tales si fuerimus, optime re

facimus quod hodie adraoniti suraus : « Si peccaverit in i

sy

» te frater tuus , corripe ilium inter te et ipsum solum ^ » ,|

' I Joan. II, 9. — » Forte soeviens. — 3 MaUli. xviii, i5. ilid

 SEUMO LXXXII, DE VERBIS MATTH. XVIII. 391
Quare illum corripisPQuia te doles, quod peccaverit in
te? Absit. Si amore tui id facis, nihil facis. Si amoreillius
facis , optime Deniquein ipsis verbis attende, cujus
facis.

amore id facere debeas utrum tui an illius. « Si te au?-

, ,

» dierit, inquit, lucratus esfratremtuum. » Ergo propter

illum fac , ut lucreris illum. Si faciendo lucraris , nisi fe-

Quid
cisses, perierat. est ergo quod plerique homines ista
peccata contemnunt, et dicunt Quid magnum feci? In
:

hominem peccavi^ Noli contemnere. In hominem pec-

casti : vis nosse quia in hominem peccando peristi ? Si te
ille , in quem peccasti , corripuerit inter te et ipsum so-
lum, et audierisillum, lucratus est te. Quid est, lucratus
est tej nisi quia perieras, si non lucraretur te? Nam si

non perieras ,
quomodo te lucratus est. Nem6 ergo con-
temnat quando peccat in f ratrem. Ait enim quodam loco
,

Apostolus « Sic autem peccantes in fratres, et percu-

:

» tientes conscientiam eorum infirmam in Christum pec- ,

» catis ideo quia membra Christi omnes facti sumus ^. »

:

Quomodo non peccas in Christum , qui peccas in mem-

brumChristi?
V. Nemo ergo dicat : Quia non peccavi in Deum, sed
peccavi in fratrem. In hominem peccavi leve peccatum :

est, vel nuUum peccatum est. Forte inde dicis: Leve est,
quia cito curatur. Peccastiin fratrem : fac satis, et sanatus
es. Cito fecisli mortiferam rem , sed remedium cito inve-
nisti. Quis nostrum speretregnum coelorum, fratres mei,
quando dicit Evangehum : « Qui dixerit fratri suo : Fatue,
I) reus erit gehennae ignis ^ ? Magnus terror, sed vide ibi
»

remedium ; « Si obtuleris munus tuum ad altare et ibi ,

» recordatus fueris, quia frater tuus habet aliquid adver-

» sum te, relinque ibi munus tuum ante altare^. » Non
' Florus ad i Cor. vm. — ' i Cor. viii, 12. — ' Matfli. v, 52. —
4 Ibid. 23.
 ;

392 S. AUGTJSTINI EPISCOPI

irascitur Deus, quia differs imponere munus tuum Te :

quserit Deus magis quam munus tuum. Nam si malum

animum gerens adversus fratrem tuum , adveneris cum
munere ad Deum tuum , respondet tibi : Tu peristi , mihi
quid attulisti ? Of fers munus tuum , et tu non es munus
Dei. Plus quaerit Christus quem redemit sanguine suo,
quam quod tu invenisti in horreo tuo. « Ergo relinque
ibi munus tuum ante altare
)) et vade prius reconciliari ,

))fratri tuo et sic veniens offeres munus tuum. » Ecce ille

•,

reatus gehennae quam cito solutus est. Nondum reconci-

liatus , eras gehennae reus : reconcihatus , securus ofters
munus tuum adaltare.
VI. Homines autem faciles sunt ad irrogandas injurias,
et difiiciles ad concordiam requirendam. Pete, inquit,
veniam ab homine quem offendisti ab homine quem lae- ,

sisti. Respondet Non me humiliabo. Vel Deum tuum

:

audi, si fratrem tuum contemnis « Qui se humihat, exal- :

)) tabitur^ )) Non vis te humiliare qui cecidisti? Multum

interest inter se humihantem et inter jacentem. Jam jaces,
et humihare te non vis? Bene diceres : Nolo descendere
si noluisses ruere. I \
VII. Hoc ergo debet facere, qui fecit injuriam. Qui au- M ra

tem passus est _,

quid debet ? Quod audivimus hodie : « Si id

» peccaverit in te frater tuus, corripe eum inter te et ipsum ]k

)) solum'^. )) Si negiexeris, pejor es. Ille injuriam fecit, et son

injuriam faciendo gravi se ipsum vulnere percussit tu vul- :

]

nusfratristuicontemnis?Tueumvidesperire,veIperisse,et m
neghgis? Pejor es tacendo, quam ille conviciando. Quando iqi

ergo in nos aliquis peccat, habeamus magnam curam, "^

non pro nobis ^ nam gloriosum est injurias oblivisci ; sed
obliviscere injuriam tuam non vulnus fratris tui. « Ergo
,

» corripe eum inter te etipsum solum^, intendens cor- )>

' Luc. XIV, n. — » Matth. xviu, i5. — 3 jbid.

 SERMO LXXXII, DE VEKBIS MATTH. XVIIT. 393
rectioni, parcens pudori. Forte enim prae verecundia in-
cipit defendere peccatum suum , et quem vis facere co-
rectiorem, facis pejorem. « Gorripe ergo eum inter te et
)) ipsum solum. Si te audierit, lucratus es fratrem tuum ' : ))

quia perierat, nisi faceres, « Si autem non te audierit,

)) id est peccatum suum quasi justitiam defenderit , ad-
,

)) hibe tecum duos vel tres quia in ore duorum vel triura ;

)) testium stat omneverbum. Si nec ipsos audierit, refer

» ad Ecclesiam : si nec Ecclesiam audierit , sit tibi sicut
» Ethnicus et publicanus^. )> Noli illum deputare jam in
numero fratrum tuorum. Nec tamen salus ejus negli- idco
genda est. Nam et ipsos Ethnicos id est Gentiles et , , ,

Paganos in numero quidem fratrum non deputamus sed 5

tamen eorum salutem semper inquirimus. Hoc ergo audi-

vimus Dominum ita monentem et tanta cura praecipien- ,

tem^ ut etiam hoc adderet continuo : « Amen dico vobis,

)) quaecumque Hgaveritis super terram ligata erunt et in ,

)) coelo et quaecumque solveritis in terra soluta erunt et

; ,

)) in coelo ^.» Coepisti habere fratrem tuum tanquam publi-

canum , ligas illum in terra : sed ut juste alliges , vide.
Nam injusta vincula disrumpit justitia. Cum autem cor-
rexeris , et concordaveris cum fratre tuo , solvisti illum
in terra. Cum solveris in terra, solutus erit et in coelo.
Multum praestas , non tibi , sed illi : quia multum nocuit,
non tibi , sed sibi.

VIII. Haec cum ita sint, quid est quod ait Salomon,
quod hodie ex alia lectione primitus audivimus : « An-
» nuens ocuhs cum dolo, congerit hominibus moestitiam :

» qui autem arguit palam, pacem facit^? » Si ergo , « Qui

» arguit palam, pacem facit 5 »quomodo, « Corripeillum
» inter teetipsum solum? » Metuendum est, ne sibi con-
« Matth. XVIII, 16. — » Ibid. 17. — ^ IbiJ. 18. — 4 Prov. x, 10,
juxta txx.
394 S. AUGXJ3TINI EPISCOPI

traria sint prsecepta divina. Sed intelligamus esse ibi

summam concordiam, non quemadmodum quidam vani

sapiamus , qui errantes opinantur contraria sibi esse duo
Testamenta in Libris Veteribus et Novis j ut ideo putemus
hoc esse contrarium, quoniam iilud estin Salomonis libro,
hoc in Evangeho. Si enim ahquis imperitus etcalumnia-
tor divinarum Scripturarum diceret Ecce ubi sibi con- :

tradicunt duo Testamenta. Dominus dicit « Gorripe iUum :

» inter te et ipsum solum. » Salomon dicit « Qui arguit :

» palam pacem facit. » Ergo nescit Dominus quid prse-

,

cepit? Salomon vult contundi frontem peccantis Christus :

parcit pudori erubescentis. Ibi enim scriptum est « Qui :

» arguit palam pacem facit » hic autem « Corripe il-

,
: :

» lum inter te et ipsum solum » non palam sed in se- 5 ,

creto et occulte. Vis nosse quisquis talia cogitas non sibi ,

repugnare duo Testamenta quiaillud in hbro Salomonis, ,

hoc in Evangeho reperitur ? Apostolum audi. Certe Apos-

tolus minister est Novi Testamenti. Audi ergo apostolum
Paulum Timotheo praecipientem et dicentem « Peccantes :

» coram omnibus argue, ut et caeteri timoremhabeant-. »

Jam non Salomonis liber cum Evangelio, sed Pauli apos-

toliEpistola videtur confligere. Salomonem paululum sine
injuria seponamus Christum Dominum et Paulum ser-
:
j

vum ejus audiamus. Quid dicis Domine? « Si peccaverit , i

» in te frater tuus corripe illum inter te et ipsum solum. »

,

Quid dicis, Apostole ? « Peccantes coram omnibus argue,

» ut et cseteri timorem habeant^. » Quid facimus.^ Con-
troversiam istam velut judices audimus ? Absit. Imo sub
judice constituti pulsemus , uti nobis aperiri impetremus :

fugiamussub alas Domini Dei nostri. Non enim Apostolo

suo contrarium locutus est, qiiia et in illo ipse locutus est,

sicut dicit : « An vultis experimentum ejus accipere, qui 1

' Manichaei. — "^

i Tiin. v, 20. — 3 Florus ad i Tim. v, "20. ;
 ;

SERMO LXXXII , DE VERBIS MATTH. XVIII. 395

» in me loquitur Chrislus^? » Christus in Evangelio,
Christus in Apostolo : Christus ergo utrumque dixit
unum ore suo , alterum ore praeconis sui. Quia quando
praeco de tribunali aliquid dicit, non scribitur in Gestis :

Praeco dixit 5 sed ille dixisse scribitur, qui praeconi quod

diceret imperavit.
IX. Duo ergo ista praecepta, fratres, sic audiamus, utin-
telligamus, et inter utraque praecepta pacati constituamur.
Cum corde nostro nos concordemus, et Scriptura sancta
in nulla parte discordat. Verum est omnino , utrumque
verum est : sed discernere debemus , aliquando illud,
aliquando illud esse faciendum ^ aiiquando corripiendum
fratrem iuter te et ipsum solum , aliquando corripiendum
fratrem coram omnibus, ut et cseteri timorem habeant. Si
aliquando illud , aliquando illud fecerimus , concordiam
Scripturarum tenebimus , et in faciendo atque obtempe-
rando non errabimus. Sed dicit mihi ahquis Quando fa- :

cio illud quando ilkid ? Ne tunc corripiam inter me et

,

ipsura solum quando debeo coram omnibus corripere

, 5

aut tunc corripiam coram omnibus , quando debeo in se-

creto corripere.
X. Cito videbit Charitas Vestra, quid quando facere
debeamus sed utinam facere pigri non simus. Intendite,
:

et videte : « Si peccaverit , inquit , in te frater tuus , cor-

» ripe eum inter te et ipsum solum. » Quare? Quia peccavit
in te. Quid est, in te peccavit? Tu scis, quia peccavit.
Quia enira secretum quando inte peccavit^ secretum
fuit,

quaere, cum corrigis quod peccavit. Nam si solus nosti

quia peccavit in te et eum vis coram omnibus arguere
,
5

non es correptor, sed proditor. Attende quemadmodum

vir justus Joseph, tanto flagitio quod de uxore fueratsus-
picatus, tanta benignitate pepercit, antequam sciret unde
' 2 Cor. xiiij 3.
 5

396 S. AUGUSTINI EPISCOPI

illa conceperat : quia gravidam scnserat , et se ad illam

non accessisse noverat. Restabat itaque certa adulterii
suspicio tamen quia ipse solus senserat ipse solus
: et ,

sciebat, quid de illo ait Evangelium? « Joseph autem cum

» esset vir justus, et nollet eam divuigare ^ » Mariti dolor

non vindiclam quaesivit Voluit prodesse peccanti non : ,

punire peccantem. « Gum, inquit, nollet eam divulgare,

» voluit eam occulte dimittere. Haec eo cogitante , ecce
» Angelus Domini apparuit ei in somnis ; » et indicavit

quid esset: quia non violavit viri thorum, quiade Spiritu

sancto conceperat Dominum amborum. Peccavit ergo in
te frater tuus ; si tu solus nosti , tunc vere in te solum pec-
cavit. Nam si multis audientibus tibi fecit injuriara , et in
illos peccavit, quos testes suae iniquitatis eftecit. Dico
enim , fratres charissimi quod et vos ipsi in vobis ipsis
,

potestis agnoscere. Quando me audiente, fratri meo quis-

que injuriam facit , absit ut a me injuriam illam alienam
putem. Prorsus imo et mihi plus fecit, cui
et mihi fecit :

putavit placere quod tecit. Ergo ipsa corripienda sunt co-

ram omnibus, quae peccantur coram omnibus ipsa corri- :

pienda sunt secretius, quae peccantur secretius. Distribuitc

tempora, et concordat Scriptura.
XI. Sicagamus, et sic agendum est, non solum quando

in nos peccatur, sed quando peccatur ab aliquo ut ab al- ,

tero nesciatur. In secreto debemus corripere, in secreto

arguere ; ne volentes publice arguere, prodamus hominem.
Nos volumus corripere et corrigere : quid si inimicus quserit
audire quod puniat ? Novit enim nescio quem homicidam
episcopus , et alius illum nemo novit, Ego volo publice
corripere, at tu quaeris inscribere. Prorsus nec prodo, nec
negligo corripio in secreto, pono ante oculos Dei judicium
:

terreo cruentam conscientiam ^

persuadeo pcenitentiam.
• MaUh. 1, 19.
 SERMO LXXXII, DE VERBlS MATTH. XVIII. 397
Hac charitate prsediti esse debemus. Unde aliquando ho-
mines reprehendunt nos, quod quasi non corripiamus : aut
putant nos quod nescimus, aut putant nos tacere quod
scire

scimus. Sed forte quod scis, et ego scio sed non coram te cor- ;

ripio quia curare volo, non accusare. Sunt homines adul-

;

teri in domibus suis in secreto peccant , aUquando nobis ,

produntur ab uxoribus suis plerumque zelantibus, ali-

quando maritorum salutem quaerentibus , nos non prodi-
mus palam, sed in secreto arguimus. Ubi contigit malum,
ibi moriatur malum. Non tamen vulnus illud neghgimus :

ante omnia ostendentes homini in tali peccato constituto

sauciamque gerenti conscientiam illud vulnus esse mor- ,

tiferum quod aliquando qui committunt nescio qua

: ,

perversitate contemnunt^j et nescio unde sibi testimonia

nulla et vana conquirunt , dicentes : Peccata carnis Deus
non curat. Ubiest quod hodie audivimus: « Fornicatores
» et adulteros judicat Deus?
Ecce attende, quisquis »

tali morbo laboras. Quod dicit Deus audi non quod tibi :

dicit favens peccatis tuis animus tuus aut eadem tecum ,

iniquitatis catena Ugatus amicus tuus vel potius inimicus ,

tuus etsuus. Audi ergo quod dicit Apostolus « Honora- :

» biles, inquit, nuptiae in omnibus, et thorus immacula-

» tus. Fornicatoresautem et adulterosjudicat Deus-. »

XII. Age ergo , frater, esto correctus. Times ne te in-

scribat inimicus j et non times ne te judicet Deus ? Ubi est
fides? Time cum est quando timeas. Longe est quidem
dies judicii : sed uniuscujusque hominis dies ultimus longe
esse non potest; quia brevis est vita. Et quia ipsa brevitas
semper incerta, quando sitdies tuus ultimus, nescis. Cor-
rige te hodie ,
propter cras. Prosit tibi et modo in secreto
correptio. Palam enim loquor, et in secreto arguo. Aures
' Florus ad Hebv. xiit. — » Hebr. xm^ 4-

..i
 »:

398 S. AUGUSTIKI EPISCOPI

omniura pulso ; sed conscientias quorumdam convenio. Si
dicerem Tuadulter_, corrige
: te : primo forte dicerem quod
nescirem •, forte quod temere audieram , suspicarer. Non
dico : Tu adulter, corrige te ; sed, quisquis in hoc populo
adulter es, corrige te. Publica est correptio, sed secreta
correctio. Scio, quia ille qui timuerit , corrigit se.
XIII. Non dicat in corde suo : Peccata carnis non
curat Deus. « Nescitis , inquit Apostolus, quia templum
» Dei estis, et SpiritusDei habitat in vobis?Quisquis tem-
» plura Dei violaverit , disperdet illura Deus^ » Nemo se

fallat. Sed forte ait ahquis : Templum Dei animus meus

est, non corpus meum : adjecit etiam testimonium : « Om-
» nis caro foenum, et omnis claritas carnis ut flos fceni*.

Infelix interpretatio ,
punienda cogitatio. Foenum dicta
est caro ,
quia moritur : sed quod ad tempus moritur, non
resurgat cum crimine. Vis nosse apertam etiam inde sen-
tentiam Nescitis inquit idem Apostolus quia corpora
? « ,
,

» vestra tempkmi in vobis est Spiritus sancti quem ha- ,

» betis a Deo ^ ? (J am non contemnatis corporaha peccata

>»

ecce quia et corpora vestra templum in vobis sunt Spiritus

sancti, quem habetis a Deo.)Contemnebas corporale pec-
catum conteranis quodpeccas in templum? Ipsum corpus
,

tuum templum in te est Spiritus Dei. Jam vide quid facias

de templo Dei. Si ehgeres in Ecclesia facere adulteriura
intra istos parietes, quid te esset sceleratius? Modoautem
tu ipse estemplum Dei. Templum intras, templura exis,
templura in domo tua raanes , templura surgis. Vide quid
agas, vide ne ofTendas temph habitatorem , ne deserat te,

et in ruinara vertaris : « Nescitis , inquit ,

quia corj^ora
» vestra ( ethoc de fornicatione loquebatur Apostolus, ne
» contemnerent corporahapeccata) templura in vobis e^t
• Floius ad I Cor. iii, i6. — * i Petr. i, 24. — ^ i Cor- vi, 19.
 SERMO LXXXII 5 DE VERBIS MATTH. XVIII. 399
» Spiritus sancti, quem habetis a Deo, et non estis vestri?

))Empti enim estis pretio magno. Si contemnis corpus ))

tuum, considera pretiumtuum.

XIV. Scio ego et mecum omnis homo qui paulo attentius
,

consideraverit neminem Deum timentem sub verbis ejus

,

non se corrigere nisi qui putat, quia plus habet vivere.

,

Ipsa res est quse multos occidit, cum dicunt : Cras, cras :

et subito ostium clauditur. Remansit foris cum voce cor-

vina : quia non habuit gemitum columbinum. Cras, cras:
corvi vox. Geme ut columbus, et tunde pectus : sed pla-
gas tibi dando ne non
in pectus , csesus correctus esto ^

videaris conscientiam caedere malam conscientiam , sed

pugnis pavimentare sohdiorem reddere non correctio-
, ,

rem. Geme non Pro-

inani gemitu. Forte enira dicis tibi :

misit mihi Deus indulgentiam quando me correxero , ,

securus sum lego divinam Scripturam « Iniquus in qua

: :

» die conversus fuerit ab iniquitatibus suis, et fecerit jus-

» titiam , omnes iniquitates ejus obhviscar^ » Securus
sum quando me correxero dat mihi Deus indulgentiam
,
,

de mahs meis. Et quid ego dicturus sum? contra Deum

reclamaturus ? Dicturus sum Deo Noh ilh dare indulgen- :

tiara ? Dicturus sum hoc scriptura non esse hoc Deum ,

non promisisse? Si ista dixero, omnia falsa dico. Bene di-

cis verum dicis indulgentiam correclioni tuse promisit
, :

Deus negare non possum sed dic raihi rogo te ecce

, •, , :

ego consentio et concedo et cognosco quia indulgentiam

Deus promisit tibi, crastinum enim diera quis tibi promi-
sit? Ubi raihi legis indulgentiam te accepturum , si te cor-
rexerisp lege ibi mihi quantum victurus sis. Non lego,
inquis. Nescis ergo quantum victurus sis. Esto correctus
et seraper paratus. Noh timere diera ultimura tanquam ,

furera ,
qui te dorraiente effodiat parietem j sed vigila , et
«Ezech. xviu, 21, 32.
 ;

400 S. AUGUSTI»! EPISCOPl

corrige te hodie. Quid
crastinum? Longa vila
differs in
erit ; Prandium bonum longum nemo
ipsalonga, bona sit.

differt^ et vitam malam longam vis habere? Utique si longa

erit melius bona erit

, si brevis erit bene factum est ut
: , ,

bona produceretur. Sic autem homines negligunt vitara

suam, ut nolint habere malam nisi ipsam. Villam erais, ,

bonam quaeris ^ uxorem vis ducere bonam ehgis filios , 5

tibi vis nasci, bonos optas cahgaslocas, et non vis malas

5 ^

et vitam amas malam. Quid te offendit vita tua, quam

solam vis malam , ut inter omnia bona tua tu solus sis
malus ?
XV". Ergo , fratres mei, si aliquem vestrum vellem in
parte corripere, forte audiret me raultos vestrum pubhce :

corripio^ omnes me laudant audiat me ahquis. Non amo

^

in voce laudatorem, etincorde contemptorem. Gumenim

laudas, etnon te corrigis , contra te testis es. Si malus es,

et quod dico placet tibi , disphce tibi : quia si malus dis-

pHcueris tibi, correctus placebis tibi, quod nudiustertius,
In omnibus
nisi fallor, dixi. verbis meis speculum propono.
Nec mea sunt ista verba sed Domino jubente loquor, quo
5

terrente non taceo. Nam quis non ehgeret tacere et ra- ,

tionem de vobis non reddere? Sed jam suscepimus onus ,

quod ab humeris nostris excutere non possumus nec de- ,

bemus. Audistis fratres mei cum Epistola ad Hebraeos

, ,

legeretur « Obedite praepositis vestris et subditi estole

: ,

))quia ipsi vigilant pro animabus vestris tanquam ratio- ,

))nem reddituri pro vobis ut cum gaudio hoc faciant et , ,

»)non cum tristitia non enim expedit vobis^

5 Quando ))

facimus ista cum gaudio? Quando videmus homines pro-

ficere in verbis Dei. Quando laborat cum gaudio operarius
in agro? Quando attendit arborem , et fructum videt ^

quando attendit segetem , et frugum in area prospicit

» Florus ad Hebr. xui, 17.

1
 ,

SERMO LXXXlll, DE VEllBIS MAXXH. XVlll. 401

ubertatem non sine causa laboravil non sine causa dor-
: ,

sum non sine causa manus attrivit non sine

curvavit , ,

causa frigus et aestum toleravit. Hoc est quod ait « Ut :

» cum gaudio hoc faciant, et non cum tristitia non enim j

» expedit vobis. « Numquid dixit : Nonillis expedit. Non.

Sed dixit : « Non expedit vobis. » Nam illi prsepositi quando
contristantur de malis vestris, expedit illis j ipsa tristitia
prodest iliis , sed non expedit vobis. Nihil autem nobis
volumus expedire, quod non expedit vobis. Simul ergo in
dominico agro fratres bonum operemur ut simul de
, , ,

mercede gaudeamus.

<w%/% vw\/wv% VVWVWWW^/VW^ VWVWVkVVVXVWWW^/t/WWWX^VWtrVW^^VW^/t/VWWV) vw«

SERMO LXXXIII 1.

De verbis Evangelii Matth. xviii Quoties peccabit in me :

frater meus , etc.

I. Hesterna die sanctum Evangelium admonuit nos

non neghgere peccata fratrum nostrorum « Sed si :

» peccaverit , inquit , in te frater tuus , corripe eum inter

» te et ipsum solum. Si te audierit, lucratus es fratrem
» tuum. Si autem contempserit adhibe tecum duos vel ,

» tres , ut in ore duorum vel trium testium stet omne ver-

» bum. Si autem et ipsos contempserit, dic Ecclesiae. Quod
» si Ecclesiam conterapserit , sit tibi sicut Ethnicus et Pu-
» bhcanus -. » Hodierna etiam die ad ipsam rem pertinet
capitulum quod sequitur, quod modo cum legeretur au-
divimus. Cum hoc Dominus Jesus Petro
enim dixisset

subjecit et interrogavit Magistrum, quoties ignosceret

• Alias i5 de vcibis Doniini — ' Mallh. xviii, iS-i^.

cxxv. 26
 »:

402 S. AUGUSXIM EPISCOPI

fratri qui in illum peccasset ; et qusesivit utrum suUiceret

septies. Dominus « Non solum septies, sed
Respondit illi :

^ » Deinde narravit similitudi-

» etiam septuagies septies
nem valde terribilem « Quia simile est regnum ccelorum
:

» homini patrifamiiias, qui posuit rationem cum servis suis

» inquibus invenit debitorem decem raiiliumtalentorum^.
Et cum jussisset , ut omnia quae habebat omnis ejus , et
familia , et ipse venderetur, et debitum solveretur, advo-
lutus genibus domini sui, rogabat eum dilationem , meruit
remissionem. Misertus est enim dominus ejus, sicut audi-
viraus, et omne debitum dimisit illi, At ille debito liber,
sed iniquitatis servus, posteaquam egressus est a facie do-
mini sui, invenit etiam ipse debitorem suum, qui debebat,
non decem millia talentorum, quantum ipsius debitum
fuit, sed centum denarios coepiteum suffocatum trahere, :

et dicere « Redde quod debes". » At ille rogabat conser-

;

vum sicut et ipse rogaverat dominum sed non talem

, j

iste invenil conservum, qualem iile dominum. Non solum

remittere debitum noluit sed nec dilationem dedit.

illi :

Contortum rapiebat ad solutionem jam debito dominico ,

liber. Displicuit conservis et renuntiaverunt domino suo 5

liur,

quid actum esset et dominus fecit adesse servum, et dixit

:

iips

ei : « Serve nequam , cum mihi tanta deberes , misertus

haei
» tui , omnia dimisi tibi 5 nonne ergo et te oportebat mi-
iEg(

» sereri conservi tui, sicut et egotui misertus sum*?» Eti

liliis

jussit omnia quae illi dimiserat, exigi.

,
^ittipi

II. Ergo hanc similitudinem ad nostram instructionem

proposuit , et adraonendo perire nos noluit. « Sic, inquit, I

» et vobis faciet Pater vester coelestis , si non remiseritis j

1

» unusquisque vestrum Iratri suo ex cordibus vestris^. »; ^^

Ecce, fratres , res in aperto est , admonitio utilis, et valde

lies'.

' Matth. xviii, 22. - ' Ibid 23. — 3 iLiJ. 28. —^ Ibid. 32, 33. —
^ Ibid. 35.
 SERMO LXXXIII, DE VEIiBlS MATTH. XVIH. 403
salubris obedientia debetur, ut quod justum est, impiea-

tur, Quia omnis homo et debitor est Dei , et debitorem

habet fratrem suum. Quis est enim qui non sit debitor Dei,
nisi inquo nulium potest inveniri peccatum? Quis est au-
tem qui non habeat debitorem fratrem, nisi in quem nemo
peccavit? Putas-ne quisquam in genere humano reperiri
potest ,
qui non et ipse aliquo peccato obstrictus sit fratri

suo? Debitor est ergo omnis homo habens tamen

, et ipse
debitorem. Ideo Deus justus constituit reguiam in de-
tibi

bitore tuo ,
qued faciet et ipse cum suo. Duo sunt enim
opera misericordise ,
quse nos liberant ,
quae breviter ipse
Dominus posuit in Evangeiio : « Dimittite , et dimittetur
» vobis : date, et dabitur vobis ^. » Dimittite, et dimittetur
vobis, ad ignoscendum pertinet. Date, et dabitur vobis,
ad praestandura beneficium pertinet. Quod ait de ignos-
cendo •, et tu vis tibi ignosci quod peccas et habes aiium ,

cui tu possis ignoscere. Rursus quod pertinet ad tribuen-

dum beneficium •, petitte mendicus, et tu es Dei mendicus.
Gmnes enim, quando oramus mendici Dei sumus ante , :

"'^
januam magni patrisfamiiias stamus, imo etiam prosterni-
mur, supplices ingemiscimus, aliquid voientes accipere 5

^tipsum aliquid, ipse Deus est. Quid a te petit mendicus ?

'^^
Panem. Et tu c{uid petis a Deo, nisi Christum qui dicit ,
:

1« Ego sum panis vivus ,

qui de coelo descendi^? » Ignosci
obis vuitis ? Ignoscite : « Remittite, et remittetur vobis. »
ccipere vuilis? « Date, et daliitur vobis. »

III. Sed quid in hac aperta prseceptione movere possit,

udite. In reniissione ubi venia petitur, et ab ignoscente

ebetur, hoc potest movere, quod et Petrum movit.
ns« Quoties debeo, inquit, ignoscere? Suflicit usque sep-
isvU» ties". )) Non sudicit , ait Dominus : « Non dico tibi sep-

i3).» ties , sed septuagies septies*. » Jam tu enumera quoties

' Luc. vj, 37. — 2 Joan. vj, 5i. — * MaUh. xvui, 2i. — 4 Ibid. 22.

26.
 '

404 S. ACGDSTIM EFISCOri

iii le peccavcril Irater tuus. Si potueris pervenire usque

ad septuagesimametoctavaraculpam, ut transeas septua-
gies septies, tunc molire vindictam. Ita-ne verum est quod
dicit', et vere ita se res liabet, ut si peccaverit septuagies
septies, ignoscas autem peccaverit septuagies octies,
5 si

jam liceat tibi non ignoscere. Audeo, audeo dicere, ut etsi

septuagies octies peccaverit, ignoscas. Si autem peccaverit,
utdixi, septuagies octies ignosce. Et si centies peccaverit,
ignosce. Et quid dicam toties et toties? Omnino quoties
peccaverit, ignosce. Ergo ego ausus sum supergredi rao-
dura Domini mei? Ille in septuagesimo et septirao numero
ignoscendi limitem fixit hunc ego limitera transilire prae-
:

suraam? Non est verura, non sum ausus plus aliquid. Ip-
sum Dominura meum audivi loquentem in Apostolo suo,
ubi modus et numerus prsefixus non est. Ait enira « Do- :

» nantes vobismetipsis , si quis adversus aliquera habet

» querelara , sicut Deus in Christo donavit vobis-. » Au-
distis formara. Si septuagies septies peccata tibi donavit
Christus , huc usque ignovit et ultra negavit pone et
si ,
;

tu hraitera et ulterius noh ignoscere. Si autera Christus

,

millia peccata peccatorum invenit, et taraen omnia dona-

vit^ noh subducere misericordiara, sed posce iihus nuraeri
sohitionem, Non enim sine causa Dominus septuagies sep-
ties dixit cum omnino nuila cuipa sit, quara non debeas
:

ignoscere. Ecce ille ipse servus, cujus deJientis inventus

|
est debitor, deceni miliia talentorum debebat. Puto enim,*
quia decem millia taientorum, ut parum sit, decem railiia

peccatorura sunt. Nolo enim dicere unura talentum, quod

omnia peccata concludat. Servus autem ilie quantura ei

debebat? Centura denarios debebat. Jara plus non est

quara septuagies septies? Et taraen iratus est dominus,
quia ei non dimisit. Non solum enim centum pius sunt
• Viilc iiitra Sci!ii. in Luc. xvii, 3. — ' Coloss. iii, i3.
 SERMO LXXXIII , DE VEHBIS MATTH. XVIII. 405
quam septuaginta septem : sed centum denarii forte mille
asses sunt. Sed quid ad decem millia talentorum ?
IV. Ac per hoc omnes culpas quse in nos committun- ,

tur, parati simus ignoscere, sinobis desideramus ignosci.

Si enim consideremus peccata nostra , et numeremus quid
facto^ quid oculo, quidaure, quid cogitatione ,
quid in-
numerabilibus motibus; nescio utrum dormiamus sine ta-
lento. Ergo quotidiepetimus, quotidie divinas auresorando
pulsamus ,
quotidie nos prosternimus et dicimus : « Di-
» mitte nobis debita nostra^ sicut et nos dimittimus de-
» bitoribus nostris^» Quse debita tua? Omnia, an ali-

quam partem? Respondebis : Omnia. Sic ergo et tu debi-

tori tuo. Hanc ergo regulam ponis hanc conditionem ,

loqueris : hoc pacto et placito quando oras, commemo-

•^
ras, ut dicas : « Dimitte nobis, sicut et nos dimittimus
» debitoribus nostris. »
V. Quid sibi ergo vult septuagies septies? Audite, fra-
tres , magnum mysterium , admirabile sacraraentum.
Quando Dominus Lucas evangehsta sanc-
baptizatus est ,

tus ibi commemoravitgenerationes ejus, quo ordine, qua

serie quo stemmate ad illam generationem ventum fue-
,

rit, qua natus est Christus. Matthaeus coepit ab Abraham,

et venit usque ad Joseph descendendo'^ Lucas autem as- :

cendendo coepit numerare^. Quare ille descendendo iJle ,

ascendendo Quia Matthaeus generationem Christi com-

?

mendabat, qua descendit ad nos- ideo quando natus est

i Christus ccepit numerare descendendo. Lucas autem
,

quia tunc coepit numerare, quando baptizatus est Chris-

i< tus; ibi est initium ascensionis iste ascendendo nu- :

merare coepit numerando autem complevit generationes

,

ioDi
septuaginta septem. A quo uumerabat? Intendite a quo.
Exorsus est numerare a Christo usque ad ipsum Adarn ,

' Mattli. VT, Ti. — 2 Td I. t. — ^ Liif -11. q'., 0(0

 406 S. ALGUSTIM EPISCOPl

qui primus pecavit, et cum peccati obligalione gene-

iios

ravit. Pervenit usque ad Adam, et numerantur genera-

tiones septuaginta septem : hoc est, a Christo usque ad
Adam ,
quas diximus septuaginta septem ; et ab Adam
usque adChristum septuaginta septem. Si ergo nulla ge-
neratio praetermissa est , nuUa culpa prseteritur, ubi non
debeat ignosci. Nam ideo ipsius septuaginta septem ge-
nerationes enumeravit, quem numerum Dominus in pec-
catorum remissione commendavit; quoniam a baptismo
coepit enuraerare, ubi omnia peccata solvuntur.
VI. Etinhoc, fratres, adhuc accipite sacramentum
majus. In septuagesimo septirao numero mvsterium est
reraissionis peccatorum. Tot generationes inveniuntur a
Christo usque ad Adam. Deindepaulo diligentius interroga
ipsius numeri secretum latebrasque ejus inquire
, pulsa :

diligentius, ut aperiatur tibi , Justitia lege Dei constat :

verum est. Nam

decem praeceptis comraendatur.
lex in
Ideo ille debebat decem millia talentorum. Ipse est ille
memorabihs Decalogus scriptus digito Dei, traditus po-
pulo per Moysem f amulum Dei. Debebat ergo ille decem
millia talentorum omnia peccata significat propter nu-
:
,

merum legis. Debebat et ille eentum denarios non minus :

ab eodem numero. Nam et centies centum fit decem mil-

lia et decies deni, centum. Et ille decem millia talento-

;

rura, et ille decies denos. A legitimo enim numero non

recessum est, in quo utroque invenies utraque peccata.
Uterque debitor, et uterque veniae deplorator etimpetra-
tor : sed ille servus raalus , servus ingratus, iniquus, no-
luit rependere quod accepit, noluit praestare quod ilh

indigno praestitura fuit.

VII. Videte ergo, fratres : Quisque incipit a baptismo ;

liber exit, dimissa sunt illi decem raillia talentorura : et

cum exierit, invenire habet conservum suum debitorem.

 SERMO LXXXlir, DE VERBIS MATTH. XVIII. 407
Observet ergo ipsum peccatum quia nnmerus nndena- :

Lex enim denarius peccatum

rius transgressio legis est. ,

undenarium. Lex enim per decem, peccatum per unde-

cim. Quare peccatum per undecim ? Quia transgressio
denarii est, ut eas ad undenarium. In lege autemmodus
fixus est autem peccatum est.
: transgressio Jam ubi trans-
grederis denariura, ad undenarium venis. Adeo magnum
mysterium figuratum est quando jussum est tabernacu- ,

lum fabricari. Multa ibi numerosa dicta sunt, in magno

sacramento. Inter csetera vela cilicinajussa suntfieri , non
decem sed undecim
, ' : quia per cilicium ostenditur con-
fessio peccatorum. Quid autem amplius quaeris? Vis
nosse omnia peccata contineri numero isto septuagesimo
septimo? Septulum solet pro toto computari : quoniam
septem diebus volvilur tempus, et finito septenario, rur-
sus ad caput reditur, ut eadem forma volvatur. Per hu-
jusmodi forraae revolutiones saecula transeunt : a septe-
nario tamen nuraero non receditur. Omnia enim peccata
dixit, quando septuagies septies dixit : quia illud undecim
duc septies , fiunt septuagies septies. Omnia ergo dimitti
peccata voluit, qui ea septuagesimo septimo nuraero prae-
signavit. Nerao contra seteneat non ignoscendo , ne con-
tra illum teneatur, quando orat. Dicit enim Deus Di- :

mitte , et dimittetur tibi. Sed ego prior dimisi dimitte :

vel postea. Nam si non dimiseris, revocabo te et quid- 5

quid tibi dimiseram, replicabo tibi. Non enira mentitur

Veritas 5 non enim fallit, aut fallitur Christus . qui subje-
cit, dicens : « Sic et vobis faciet Pater vester , qui in coe-
» lis est-. » Invenis Patrera , iraitare Patrem. Si enim
imitari non vis, exhaeredari disponis. « Faciet ergo ita
» vobis , inquit, Pater vesler coelestis, si non remiseritis

' FxOil. !5XVI. 7. > '^'atl!). SV7IT ^'1

408 S. AfGTJSTINI F.PISCOPl

i> unusquisque fratribus vestris ex cordibus vostris. »

Ne dicas in lingua : Ignosco, etcorde differas. Supplicium

enim ostendit tibiDeus, minando vindictam. Novit Deus
ubi dicas. Vocem tuam homo audivit conscientiam tuam :

Deus inspicit. Si dicis, Dimitto dimitte. Melius est cum :

clamas ore, et dimittis in corde ,

quam l)landus ore, cru-
delis in corde.
VIII. Jam ergo obsecrant pueri indisciplinati, et nolunt
vapulare ,
qui sic praescribunt nobis , quando volumus
dare disciplinam : Peccavi, ignosce mihi. Ecce ignovi, et
iterum peccat. Ignosce : ignovi. Peccat tertio. Ignosce :

tertio ignovi. Jam quarto vapulet. Et ille, Numquid sep-

tuagies septies te fotigavi ? Si hac prsescriptione severitas
disciplinae dormiat , repressa disciplina ssevit impunita
nequitia. Quid ergo faciendum est? Corripiamus verbis ,

etsi opus est, et verberibus : sed delictum dimittamus,

culpam de corde abjiciamus. Ideo enim Dominus subdi-
dit : « De cordibus vestris » ut si per charitatem im- ,

ponitur disciplina de corde lenitas non recedat. Quid

,

enim tam pium quam medicus ferens ferramentum ? Plo-

rat secandus, et secatur : plorat urendus, et uritur. Non
est illa crudelitas, absit ut saevitia medici dicatur. Saevit
invulnus, ut homo sanetur : quia si vulnus palpetur,
homo monuerim fratres mei ut
perditur. Sic ergo ista , ,

fratres nostros qui peccaverint omni modo diligamus, de

corde nostro charitatem in eos non dimittamus et disci- ,

phnam, cum opus est, demns ne per solutionem disci- :

pHnae crescat nequitia , et incipiamus propter Deum ac-

cusari : quia recitatum est nobis : « Peccantes coram
» omnibus corripe ut caeteri timorem habeant^ » Certe
,

si quis, quod soliim verum est, distinguit tempora, et

' I Tiiii V, 90.
 SEnMO LXXXIV , DE VKKBIS AIATTH. XIX. 400
solvit qurestionem , verumest.
Si peccatum in secreto est,

in secreto corripe, Si peccatum publicum est et apertum,

publice corripe : ut ille emendetur , et cseteri limeant.

SERMO LXXXIVt.

De verbis Evangelii Matth. xix Sivis veiiire : ad vitam,

seiva mandata.

I. DixiT Dominus cuidam adolescenti : « Si vis venire

» ad vitam , serva mandata '^.
» Non dixit : Si vis venire

ad vitam seternam : sed, « Si vis venire ad vitam : » eam

definiens vitam ,
quae fuerit aeterna vita. Hujus ergo vitfp
amorem nos primitus commendemus. Etenim amntur et
qualiscumque vita ista 5 et ipsam qualemcumque rernm- ,

nosam miseram finire homines timent et pavcseunt.

, , ,

Hinc videndum est, hinc considerandum, quemadmodnm

amanda sit aeterna vita quando sic amatur misera ista et ;

quandoque finienda vita. Considerate fratres, quantum ,

amanda sit vita ubi nunquam finias vitam. Amas ergo

,

istam vitam ubi tantum Jaboras curris satagis, anhe

, , ,

las , et vix enuraerantur quae necessaria sunt in misera

vita seminare , arare , novellare , navigare , molere , co-
quere, texere : et post hsec omnia finire habes vilam.
Ecce quae pateris in misera ista quam diligis vita et pu- :

tas te semper victurum et nunquam moriturum ? Tem- ,

pla saxa, marmora, ferro plumboque consohdata,tamen

,

cadunt : et homo nunquam. se putat moriturum ? Discile

ergo, fratres, quaerere seternam vitam , ubi ista non to-

' Alias 17 (le verhis Domini. — 'Matfh. xix, 17.

410 S. ACGIJSTINI EPISCOPI

lerabitis, sed in aeierniim cum Deo regnabitis. « Qui enim

)) vult vitam , sicut dicit Propheta , diligit videre dies
)) bonos'. )) Nam in diebus malis mors potius optatur,
quam vita. Nonne audimus et videmus homines in ali-
quibus tribulationibus et angustiis, conflictationibus et

aegritudinibus dum sunt constituti , et vident se laborare,

nihil aliud dicere -
: Deus , mitte mihi mortem , accelera
dies meos ? Et aliquando venit regritudo, curritur , addu-
cuntur midici , soHdi et munera promittuntur. Dicit tibi

ipsa mors : Ecce adsum quam paulo ante a Domino pe-

,

tebas ,
quid me modo fugere vis ? Inveni te falsatorem, et
miseraevitae amatorem.
II. De his autem diebus quos agimus , ait Apostolus :

« Redimentes tempus quoniam dies mali sunt^.

,
Non ))

sunt ergo dies mali quos agimus in corruptela hujus

carnis , in tanta vel sub tanta sarcina corruptibihs corpo-
ris , inter tantas tentationes, inter tantas ditlicultates, ubi
falsa voluptas_, nulla securitas gaudii, timor torquens,
cupiditas avida , tristitia arida? Ecce quam malos dies :

et nerao vult finire ipsos malos dies , multumque hinc

rogant homines Deum , ut diu vivant. Quid est autem
diu vivere , nisi diu torqueri ? Quid est ahud diu vivere ,

quam malos dies mahs diebus addere ? Et cum crescunt

pueri, quasi acceduntilHs dies ; minuun-
et nesciunt quia

tur et ipsa est falsa computatio. Crescentibus enim dece-

dunt dies potius, quam accedunt. Constitue ahcui homini
nato , verbi gratia , octoginta annos : quidquid vivit , de
summa minuit. Et inepti homines gratulantur piurimis
natahtiis, tam suis, quam fdiorum suorum. virum pru-
dentem I Si tibi vinum minuatur in utre , tristaris : dies
perdis, et gaudes? Mah ergo sunt dies : et eo pejores ,

quia dihguntur. Sic blanditur hic mundus , ut nemo ve-

I Psal. XXXIII, 12. — ' Sitpple\, nisi. — ^ Eplics. v, i6.
 ,

SERMO LXXXV, DE VERBIS MATTH. XIX. 411

litfinireaerumnosam vitam. Vera enim vita vel beatahaec
est, cum resurgemus et cum Christo regnabimus. Nam et

impii resurrecturi sunt sed in ignem ituri. Yita itaque ,

non est, nisi beata. Et vita beata esse non potest nisi ,

seterna , ubi sunt dies boni nec multi, sed unus. Ex con-
suetudine hujus vitae appellati sunt dies. Dies ille nescit
ortum , nescit occasum. Illi diei non succedit craslinus :

quia non prsecedit eum hesternus. Hunc diem vel hos ,

dies et hanc vitam

, et veram vitam in promissis habe-
,

mus. Ahcujus ergo operis merces est. Si enim mercedem

amamus in opere non deficiamus et in aeternum cum
, :

Christo regnabimus.

fO' vx^vv vvvv vt/i^ %^/vv \M/% v%a% %;V%/v %/%/vv v%/vx vfc/vv Vvi/v vvvv w

SERMO LXXXV^

De verbis Evangelii Matth. xix Si vis venire : ad vitarHj

serva mandata, etc.

I. EvANGELicA lectio, quse modo personuit in auribus

nostris , fratres , auditorem magis atque factorem, quara
expositorem desiderat. Quid hac luce clarius : « Si vis
» venire ad vitam , serva mandata - ? Quid ergo dicturus
sura? « Si vis venire ad vitam , serva mandata. » Quis est
qui noht vitam tamen quis est qui velit servare man-
? et

data Si mandata servare non vis, quare vitam quaeris?

.^

Si ad opus piger es quare ad mercedem festinas ? Dixit se

,

ille dives adolescens servasse mandata audivit prae- 5

cepta majora j « Si vis perfectus esse , unum tibi deest

» vade , vende omnia quae habes , et da pauperibus : »

I
Alias deTenipore 2o5. — ^ Matth. xix, 17.
 ,:

412 S. AUGUSTINI EPISCOPI

nec percles , sed « Habebis thesaurum in coelo ; et veni
)) sequere me ^ m Nam quid tibi prodest, si feceris, et non
sequaris me? Abscessit autem tristis ac mcestus, sicut au-
distis : habebat enim multas divitias. Quod audivit ille,
audivimus Evangelium est. In ccelo
et nos. Os Christi ,

sedet sed in terra loqui non cessat. Nos non siraus surdi
:

nam ille clamat. Nos non simus mortui nam ille tonat. :

Si majora non vis facere, minora fac. Onus raajorum ad

te multum est, vel minora prende. Quid ad utraque pi-

ger es ? quid utrisque adversaris ? Majora sunt : « Vende

» omnia quae habes , et da pauperibus, et sequere me. »
Minora sunt : « Non homicidium facias : Non adulteres
» Non falsum testimonium quaeras : Non
Honora fureris :

» patrem et matrem : Diliges proximum tuum tanquam

» te ipsura ^. » Ista fac, Quid ad te clamo, ut vendas res
tuas , cui extorquere non possum ne rapias alienas? Au-
disti : Non furaberis, tu rapis. Ante conspectum tanti Ju-
dicis, jam te non furem leneo, sed raptorem. Parce tibi,

miserere tui. iVdhuc vita ista dat tibi dilationem , noli

abjicere correptionem. Fuisti heri fur ; noli et hodie. Jam
forte et hodie fuisti; cras noli. Aliquando fini malum , et

pro mercede exige bonum. Eona habere vis, et bonus esse

non vis : contraria est vita tua votis tuis. Si magnum bo-
num est habere villam bonam, quantum malum est ha-
bere animam malam?
II. Discessit divescontristatus, et ait Dominus : « Quam
» difficile est, ut qui divitias habet, intret in regnum
» coelorum^. Et quara esset difficile simihtudine pro-
» ,

posita ostendit tam esse diflicile ut omnino sit impossi-

, ,

bile. Omne enim impossibile diflicile est sed non omne ^

diflicile impossibile est. Quale difficile est, similitudinem

attende : « Amen dico vobis , facilius est camelurn per fo-

» Mattli, \\\, oi. — ^ ll)id. ]8, 19. — ^ Ibitl. 23.

f
 ,

SERMO LXXXV , DE VEUBIS mATTU. XIX. 4l3

)) rameii acus transire, quam divitem intrare iu regnum
)) coelorum K » Camelum intrare per foramen acus si di- :

ceret pulicem, impossibile esset. Denique hoc audito, con-

tristati sunt Discipuli, et dixerunt « Si ita est
: quisnam ,

» poterit salvus fieri^? » Quis divitum.^ Pauperes audite

Christum, populoDei loquor. Plures estis pauperes, vel vos
apprehendite 5 et tamen audite. Quicumque de paupertate
gloriamini, cavetesuperbiam, ne vincant vos humiles di-
vites : cavete impietatem, ne vincant vos pii divites : cavete
ebrietatem, ne vincant vos sobrii divites. Nohte de pauper-
tate gloriari , si non debent illi de divitiis gloriari.

III. Audiant divites , sitamen sunt 5 audiant Aposto-

Jum : Praecipe divitibus hujus mundi : quia sunt divites
alterius saecuh. Pauperes suntdivitesalteriussseculi, Apos-
toU sunt divites alterius saecuh, qui dicebant : « Tanquam
)) nihil habentes, et omnia possidentes
Ut sciatis de ^. »

c[uibus loquatur divitibus, addidit, hujus mundi. Audiant

ergo Apostolum divites hujus mundi « Praecipe inquit, :
,

» divitibus hujus mundi, non superbe sapere *. » Primus

vermis divitiarum superbia. Mala tinea, totum rodit, et

ad cinerem usque perducit. Praecipe ergo non superbe
sapere neque sperare in incerto divitiarum
, ne forte di- :

ves dormias et pauper surgas. Neque sperare in incerto

,

divitiarum ( Apostoli verba sunt ) sed in Deo inquit

: : ,

vivo. Fur tibi tollit aurum, quis tolht tibi Deum.? Quid
habet dives, si Deum non habet.? Quid non habet pauper,
si Deum habet ? Non ergo sperare in divitiis sed in Deo ,

vivo, qui prsestat nobis abundanter omnia ad fruendum j

cumquibus omnibus etse ipsum.
IV. Si ergo non debent de divitiis sperare non in eis ,

fidere sed in Deo vivo de divitiis quid facturi sunt ?

, ;

'
Matth. XIX, 24. — ^ Ibid, 25. — ^ i Tiiu, vi, 17. — ^ 2 Cor. vi, 10.
 4

41 S. AUGtJSTINI EPISCOPI

Audi qiiid : « Divites sint in operilius bonis^ >> Quid est

hoc ? Expone , Apostole. Multi enim quod nokmt facere ,

nolunt intelligere. Expone, Apostole : noli dare occasio-

nem mali operis per obscuritatem sermonis. Dic quid

dixeris : « Divites sint in operibus bonis. » Audiant, in-
telligant : non permittantur se excusare , sed se potius
incipiant accusare, et dicere quod audivimus modo in
Psalmo : « Quoniam peccatum meum ego agnosco*^ : » Dic tu
quid est : « Divites sint in operibus bonis. Facile tribuant.»
Quid est: Facile tribuant? Numquid et hoc non intelli-
gitur? « Facile tribuant, communicent. »Habes tu, non
habet alius communica, ut communicetur tibi. Commu-
:

nicahic ,et communicabis ibi. Gommunica hic panem, et

accipies ibi panem. Quem hic panem ? Quem colhgis cum

sudore et labore , ex maledicto primi hominis. Quem ibi

panem ? Qui dixit : « Ego sum panis vivus ,

qui de coelo
» descendi^.wDives es hic, sed pauper es ibi. Habes aurum,
sed nondum tenes praesentemChristum. Eroga quodhabes,
ut accipias quod non habes. « Divites sint in operibus
» bonis facile tribuant, communicent. »
,

V, Ergo perdituri sunt res suas? Communicent,

dixit : non Totum dent. Teneant sibi quantum suffi-
,

cit, Demus inde quamdam

teneant plus c{uam suflicit.

partem. Quam partem? Decimam partem. Decimas da-

bant Scribae et Pharissei *. » Erubescamus, fratres, Deci-

raas dabant, pro quibus Christus nondum sanguinem

fuderat. Decimas dabant Scribae et Pharisaei : ne forte
ahquid magnum facere te putes, quia frangis panem pau-
peri; et vix est miliesima ista facultatura tuarura. Et ta-

raen non reprehendo : vel hoc fac. Sic sitio, sic esurio , ut
etadistas micas gaudeam. Sed tam,en quid dixerit vivus,
> 2 Cor. VI, i8. — ' Psal. i, 5. — 3 Joan. vi, 5i. — ^ Luc. xvni, i2.
 SERMO LXXXV , DE VERBIS MATTH. XIX. 4l5
qui pro nobis raortuus est, noii tacebo : « Nisi abunda-
)) verit justitia vestra, inquit, super Scribarum et Phari-
saeorum, nonintrabitis inregnumcoelorum^ ? » lUe nos
nonpalpat; raedicus est , usque ad vivura pervenit. « Nisi

)) abundaverit justitia vestra plus quam Scribarum et Pha-

)) risaeorum, nonintrabitisin regnumcoelorum.>»Scrib8eet
Pharisaei decimas dabant. Quid est : Interrogate vosipsos.
Videte quid faciatis, de quanto faciatis ;
quid delis, quid
vobis relinquatis 5
quid misericordiae impendatis, quid
luxuriae reservetis. Ergo, « Faciie tribuant, coraraunicent,
)> thesaurizent sibi fundaraentura bonura in futurum , ut
)) apprehendant veram vitam. )>

VI. Admonui, divites-, audite, pauperes. Vos , erogate i

V03 , rapere nolite. Vos, tribuite facultates : vos, frenate

cupiditates. Audite, pauperes, eumdem ipsum Aposto-
lum : « Est autem quaestus magnus ""•.
» Qusestus est
acquisitio lucri. « Est autera quaestus raagnus, inquit,
)) pietas cura sutEcientia. » Communem habetis cura di-
vitibus raundura : non communem habetis cum divitibus
domum ^ sed habetis commune coelum , communera lu-
cera. Sutiicientiara quaerite, quod sutiicit quserite, plus
noiite. Caetera gravant, non sublevant j onerant , non
honorant. Quaestus raagnus ,
pietas cum sufldcientia. In
primis pietas. Pietas est Dei cultus. « Pietas cum sulii-

» cientia. Nihil enim intulimus in hunc mundura^. » An

attulisti huc aliquid ? Sed nec vos, divites, aiiquid attuiis-

tis.Totum liic invenistis , cura pauperibus nudi nati estis.

Communis est in utroque infirmitas corporis communis 5

vagitus , miseriaruratestis. « Nihil enira intuliraus inhunc

» mundura : (pauperibus loquitur :)sednec aufisrre aii-

» quid possuraus. Victum et tegumentum habentes , his

» contenti simus. » Nam qui volunt divites fieri. Qui vo-
Matth. V, 20. — 2 I Tiin. vi, 6. — 3 ijjij.
^^ etc.
 ,

416 S. ALGUSXIJSX El'lSCOPI

liiiiL licri, noii qui sunt. Nam qui sunt , sint. Quod ad
iJlos pertinet audierunt, ut divites sint in operibus bonis :

« Faciie tribuant, coranmnicent. » Audierunt ipsi. Vos qui

nondum estis, audite. « Qui volunt divites fieri , incidunt
» ia tentationera et laqueos, et desideria multaet noxia. »

Non tiraetis ? Audite quod sequitur : « Quse mergunt ho-

» mines in interitum et perditionem. » Non times? « Ra-
» dix esl enim omnium malorum avaritia. » Avaritia esl,

veJle esse divitem, non jam esse divitem. Ipsa est avaritia.
Mergi non times in interitum et perditionem? Non times
radicem omnium malorum avaritiam ? De agro tuo extir-
pas radicem spinarum et non extirpas de corde tuo ra-
,

dicem malarum cupiditatum ? Purgas agrum tuum unde ,

fructum capiat venter tuus et non purgas cor tuum, ubi

•,

Iiabitet Deus tuus ? « Radix est enim omnium malorum

» avsritia, quam quidam sequentes, a fide pererraverunt
» et inseruerunt se doloribus multis. »
VII. Audistis quid faciatis , audistis quid timeatis, au-
distisunde ematur regnum coelorum audistis unde im- ,

pediatur regnum coelorum. Omnes in verbo Dei concoi'-

date. Et divitem et pauperem Deus fecit. Scriptura loqui-
tur : « Dives et pauper occurrerunt sibi , fecit autem.
» ambos Dominus'. Dives et pauper occurrerunt sibi, »
In qua via nisi in ista vita ? Natus est dives natus est pau- ,

per. Occurristis vobis pariter ambulantes viam. Tu noli

premere , tu noli fraudare. Iste eget, ille habet. « Feciit

»autem ambos Dominus.» Per eum qui habet, juvat egen--

tem per eum qui non habet probat habentem. Audi-
:
,

vimus, diximus timeamus, cavearaus oremus, perve-

: ,

niamus.
' PlOV, XXII, 2.
 ,,

SERMO LXXXVl, UE VERBlS .MAlXU. XIX. 417

>llVl%%VV\VVV%'VVVtVI/Vt<VVVtVVVt'VVVA'VVV\'V\^VVV\<VVV«VVVtVVV\'VVVtVVVt'VVV^VVVt^^

SERMO LXXXVI'.

De verbis Evangelii Matth. xix Vade^ : vencle omnia

guce liabes, et da pauperibus , etc.

I. EvANGELiiJM nos admonuit lectione praesenti , de

thesauro coelesti loqui Charitati Vestrae. Neque enim
sicut infideles avari putant , Deus noster perdere nos vo-
luit res nostras : si hene intelligatur , et pie credatur , et
. devote accipiatur quod prseceptum est nobis , non nobis
prsecepit ut perderemus , sed locum ostendit ubi ponere-
mus. Nemo enim potest nisi cogitare de thesauro suo , et
quodam cordis itinere divitias suas sequi. Si ergo in terra
obruuntur , ima petit cor : si autem in ccelo reservantur
Isursumeritcor. Si ergo voluntfacere Christiani quod no-
runt se etiam profiteri : (neque enim hoc omnes qui au-
diunt noverunt j atque utinam non frustra noverint ,
qui
jnoverunt :
)
qui ergo vult cor sursum habere , ibi , ibi

Iponat quod amat 5 et in terra positus carne, cum Christo

|habitet corde ; et sicut Ecclesiam praecessit caput ejus
sic Christianum praecedat cor ejus. Quomodo membra itura
sunt quo praecessit caput Christus, sic iterum resurgens
[iturus est quo nunc praecesserit cor hominis. Eamus ergo
inc , ex qua parte possumus sequetur totum nostrum :

10 praecesserit ahquid nostrum. Domus terrena ruinosa

st : domus coelestis seterna est. Quo venire disponimus,
|inte migremus.
II. Audivimus divitem quemdam a bono magistro quse-
^ AUas de Diveisis l\o.

cxxv. 27
 ,

418 S. ADGUSTINI EPISCOPI

rentem consilium adipiscendae vitae aeternse.Magnum erat
quod amabat, et vile erat quod contemnere nolebat. Ita-
que perverso corde audiens quem jam dixerat Magistrum
bonura, majore amore vilitatis, possessionem perdidit
charitatis. Nisi vitam seternam consequi vellet, consilium
de habenda vita eeterna non requireret. Quid ergo est

fratres , ut verba ejus quem Magistrum bonum ipse di-

xerat, de fideli doctrina sibi deprompta respueret? Magis-
ter ille bonus est antequam doceat , cum docuerit ma-
lus? Antequam doceret, dictus est bonus. Non audivit
quod voluit , sed audivit quod debuit : desiderans vene-
rat, sed tristis abscessit. Quid si ei diceretur ; Perde quod
habes? quando tristis abscessit, quia dictum est, Bene
serva quod habes vende omnia quse ha-
, « Vade , inquit ,
fj

» bes , et da pauperibus ^ne perdas ? Vide » Forte tim.es v^

quid sequitur « Et habebis ihesaurum incoelo. » Custo-

:
Cll

dem tibi thesaurorum tuorum forte servulura ahquem po-

suisses custos auri tuierit Deus tuus. Qui dedit in terra,
;

non dubitasset ille Christo

ipse servat in coelo. Fortassis
commendare quod habebat, et ideo contristatus est, quia
dictum est ei « Da pauperibus » tanquam in corde suo
: :

dicens Si diceres Da mihi ego tibi in coelo servabo

: , ,
;

non dubitarem dare Domino meo magistro bono nunc , :

autem dixisti « Da pauperibus. » :

III. Nemo timeat erogare pauperibus, nemo putet eura

accipere cujus manum videt. Ille accipit qui jussit ut da-

res. Neque hoc ex nostro corde aut humana conjectura

dicimus ipsum audi et te monentem, et tibi securitatem
:

scribentem.«Esurivi, inquit, et dedistis mihimanducare.»

'ei

Et cum enumeratis ofiiciis eorum respondissent « Quando :

» te vidimus esurientem? » Ille respondit « Cura uni et :

» minimis meis fecistis , raihi fecistis-. » Mendicatpau-

« MaUh, XIX, 21. — » Id. xxv, 35, 36.
 ,:

SERMO LXXXVI, DE VEUBIS MATTH. XlX. 4l9

per , sed accipit dives : das ei qui consumat , accipit ille
qui reddat. Neque hoc redditurus quod accipit : foenerari
se voluit ,
plus promittit quam dederis. Exere nunc ava-
ritiam tuam , te puta foeneratorem. Certe si esses , objur-
gareris ab Ecclesia , confutareris verbo Dei , execrarentur
te omnes fratres tui , tanquam crudelem foeneratorem ,

de lacrymis alienis acquirere cupientem. Esto foenerator,

nemo te prohibet. Pauperi vis dare ,
qui quando reddi-
derit planget : da idoneo ,
qui etiam hortatur , ut recipias
quod promittit.
IV. Da Deo , et conveni Deum. Imo da Deo , ut et re-
cjpias conveneris. Certe in terra quserebas debitorem tuum
quaerebat et iile, sed ubi se absconderet a facie tua. Adie-
rasjudicemet dixeras: Jubeillum debitorem meum con-
veniri. Ille audito hoc , discedit, et nec salutare te quaerit
cui forte egenti salutem commodando praestiteras. Habes
ergo cui eroges. Da Ghristo ; ipse te convenit uhro, ut
recipias, et mirantem quia aliquid a te accepit. Nam
illisad dexteram positis ultro ipse dicet « Venite :

» benedicti Patris mei. » Quo, Venite? « Percipite reg-

))num quod vobis paratum est ab origine mundi. » Pro
,

qua re ? « Esurivi et dedistis mihi manducare sitivi et

, : ,

)) dedistls mihi potum : nudus eram , et vestistis me : hos-

)) pes , et adduxistis : seger et in carcere , et visitaslis. »
Et ilh : «Domine, quando te vidimus? » Quid est hoc?
Convenit debitor, et creditores excusant. Non vult eos
fidehs debitor falh. Recipere dubitatis? Accepi, et igno-
ratis?Et respondet quemadmodum accepit « Cum uni :

» ex minimis meis fecistis

, mihi fecistis *. » Non accepi
per me aecepi per meos. Quod ilhs datum est, ad me per-
:

venit securi estote nou perdidistis. Minus idoneos at-

: ,

Matlh. XXV, 34-40.

27.
420 S. AUGUSTIM EPISCOPI

tendebatisinterra. Idoneum habetis incoelo. Ego^inquit,

accepi, ego reddam.
V. Et quid accepi? quid reddo? « Esurivi, inquit, et
» dedistis mihi manducare , et caetera. » Terram accepi,
coelum dabo : temporaUa accepi , seterna restituam : pa-
nem accepi, vitam dabo. Imo etiam hoc dicamus Panem :

accepi ,
panem dabo : potum accepi potum dabo hos- ,
:

pitiura accepi , domum

dabo aeger visitatus sum, salutem :

dabo in carcere visus sum

: hbertatem dabo. Panis ,

quem dedistis pauperibus meis consumptus est panis , :

quem ego dabo et reficit et non deficit. Det ergo nobis

, ,

panem panis ille qui de coelo descendit. Clum panem da-

,

bit , se ipsum dabit. Quid enim volebas ,

quando foenera-
bas? Nummos dare, et nummos accipere : sed pauciores
dare, plures accipere. Ego tibi, inquit Deus, omnia quae
dedisti , in raelius commutabo. Si enim dares Jibram ar-
genti et reciperes hbram auri quanto ,
capereris gaudio ?

Inspice , Libram argenti dedi, U-

et interroga avaritiam :

bram auri recipio. Quid simile argentum et aurum? Magis

ergo quid simile terra et ccelum?Et aurum et argentum
,

hic eras rehcturus tu autem hic non perpetuo raansurus.

:

Et ahud dabo, etplus dabo, et mehus dabo et £cternum ,

dabo. Sic ergo compescatur avaritia nostra, fratres, ut

alia quae sancta est, inflamraetur. Omnino quae vos pro-
hibet ne bene faciatis, male vos alloquitur : dominse raalae

non agnoscentes Dominum bonum. Et ah-

servire vuhis,
quando duae dominae occupant cor et servum malum ,

dignum servire tahbus in diversa discindunt. ,

VI. Aliquando possident horainera duse dominae con-

trariae , avaritia et luxuria. Avaritia dicit : Serva ; iuxuria
dicit : Eroga. Sub duabus dominis diversa jubentibus, di-
versa exigentibus ,
quid facturuses? Habent allocutiones
suasambae. Et quando coeperis noUe obtemperare, et in
 SEP.MO LXXXVr , DE VERBIS MATTH. XTX. 421
li])erlatem tuamire; quiajubere non possunt, blandiun-
tur. Et plus sunt cavendaearum blandimenta, quam jussa.
Quiddicit avaritia? Serva tibi, serva filiis tuis. Si egebis,
nemo tibi dabit. Noli ad tempus vivere : consule tibi in
futurum. Contra luxuria : Vive cum vivis , fac bene cum
anima tua. Moriturus es , et quando nescis : cui relicturus
es^ an sit possessurus ignoras. Tu demis et subtrahis gut-
turi tuo : ille forte cum mortuus fueris , calicem super te
non ponet 5 aut si forte calicem ponet , ipse inebriabitur,
ad te nulla stilla descendet. Fac ergo bene cum anima tua,
quandopotes, cum potes. Aliud jubebat avaritia : Serva
tibi, consule tibi in posterum. Aliud luxuria : Eroga , fac
cum anima tua bene.
VII. Taedeat te, o liber in libertatem vocate , tsedeat
te talium dominarum servitus. Agnosce Redemptorem
tuum, Manumissorem tuum. IJli servi faciliora jubet, :

contraria non jubet. Amplius audeo dicere Contraria :

jubebant avaritia et luxuria ita ut ambabus obtemperare ,

non posses et dicebat una Serva tibi, et consule in pos-

: :

terum •, dicebat alia :cum anima tua.

Eroga, fac bene
Procedat Dominus tuus eadem dicturus, et contraria non
dicturus Redemptor tuus. Si nolueris domui ejus non est ,

necessariusqui servit invitus. Attende Redemptorem tuum,

attende pretium tuum. Venit ut redimat, sanguinem fu-
dit. Charum te habuit, quem tam charo emerat. Agnoscis

qui emerit, attende unde redimat. Taceo de caeteris superbe

in te dominantibus vitiis innumerabilibus enim malis do-
:

minis serviebas. Has duas dico jubentes contraria, in di-

versa rapientes, avaritiam et luxuriam. Eripe te ab his,
veni ad Deum tuum. Si servus eras iniquitatis, esto servus
justitiae. Verba qu£e tibi dicebant, et contraria jubebant,
ipsa audis a Domino tuo, et non contraria jubet. Verba
earum non toliit : sed potestatem tollit. Quid tibi dicebat
422 S. AUGUSTINI EPISCOPI

avaritia? Serva tibi, consule in posterum. Verbum non

mutatur, homo mutatur. Jam , si placet , compara con-
sulentes. lUa avaritia est, ista justitia.
VIII. Ipsa contraria discute. Servatibi, inquit avaritia.
Pone le velle obtemperare : interroga ubi serves. Illa tibi
monstratura est munitum locum muratum cubiculum , ,

arcam ferream. Omnia muni forte domesticus fur etiam :

interiora perrumpet et cum pecunise tuoe consulis^ vitse

:

tuse timebis. Forte dummultumservas, quivult eripere,

cogitat et occidere. Postremo adversus fures licet quocum-
que munimine tliesaurum tuum commu- et vestem tuam
nias communi ea adversus rubiginem et tineam. Quid
^

facturus es? Non est foris hostis auferens, sed est intus
absumens.
IX. Non ergo honum consilium dedit avaritia. Ecce
jussit utserves, et non invenit dare locum ubi serves. Di-
catetiam consequentia : Consule in posterum. In quantum
posterum? In dies paucos et incertos. Dicit : Consule in
posterum , homini fortassis victuro nec in crastinum. Sed
quantum putat avaritia, non quantum ostendit,
ecce vivat
non quantum docet, non quantura fidit; sed quantum
putat vixerit , senuerit, fmierit ; adhuc senex incurvus,
baculo innixus , lucrum quaerit, et audit avaritiam dicen-
tem : Consule in posterum. In quod posterum? Jam expi-
ransUoquitur. Propter fihos tuos, inquit. Utinam vel illos

senes non avaros haberemus qui ,

non habent. Etiam
filios

ipsis, etiara tahbus , etiara iniquitatem suam nulla pietatis

imagine excusantibus non cessat dicere : Consule in pos~
terum. Sed forte ipsi cito erubescunt : illos videamus qui
filios habent , utrum certi sint fihos suos possessuros esse

quce reliquerint. Intendant cum vivunt, fihos aliorum,

alios ahenis improbitatibus quod habuerant amittentes,
^ Forie expiranti.
 . ;:

SERMO LXXXVI , DE VERBIS MATTH. XIX. 423

alios propria nequitia quod possederant consumentes : et
remanent inopes filii divitum. Parcite nasci servi avaritiae.
Sed possidebunt hoc, inquit, filii mei. Incertum est : non
dico : Falsum est 5 sed quod feceris , incertum est. Pos-
tremo, fac certum quid : eis vis relinquere? Quod acquisisti
tibi. Certe quod non erat, ethabes. Si
acquisisti relictum
tu habere potuisli quod tibi rehctum non est , poterunt
ergo habere et iUi quod tu non rehqueris.
X. Refutata sunt consiha avaritiae sed Dominus eadem :

dicat, justitia jam loquatur ipsa erunt verba, non ipsa :

sententia. Serva tibi ait Dominus tuus, consule in pos- ,

terum. Et hunc interroga Ubi servabo? « Habebis the- :

))saurum in coelo ubi fur non accedet, neque tinea cor-

,

))rumpet. » In quantum posterum servabis? « Yenite,

» benedicti Patris mei, percipite regnum, quod vobis para-

))tum est ab origine mundi*. Hoc regnum quantorum ))

dierum est, ostendit finis ipse sententiae. Cum de sinistris

diceret : « Sic ibunt ilU in ambustionem seternam 5 » ait de

dexteris : « Justiautem in vitam aeternam. Hoc est con- ))

sulere in posterum. Posterum, quod posteriora non ha-

beat. Dies ilU sine fnie, dicti sunt dies , et dictus est dies.
Ait enim quidam Ut habitem in domo Domini in lon-
: «

» gitudinem dierum^, » cum de illis diebus diceret. Et

dies dictus est « Ego hodie genui te^. » Et illi dies unus dies
:

quia jam nec tempus dies ille nec ab hesterno praeceditur,

:

nec crastino excluditur. Ergo in ipsum posterum consula-

mus : et non diversa sunt verba ,
quae tibi dicebat avaritia
et eversa est avaritia
XI. Restat ut dicas : Et quid ago de fiHismeis? Audi et
inde consilium Domini tui. Si tibi dicat Dominus tuus •;

Mehus ego cogito qui creavi, quam tu qui generasti : forte

' MatHi. xTv, 2'|. — ' Psa'. xtu, G. — 5 M. ii, 7.

 A

42 5. ArGL-STTNl EPISCOPI

quod dicas non hal)el)is '. Sed divitem illum aspeclurus es

qui tristis abscessit , et in Evangelio reprehensus est •, et
dices tibi forte : lUe dives ideo male fecit non vendere
omnia et dare pauperibus quia filios non habebat ego
,
,
:

autem habeo fiHos^ habeo quibus servem. Et in hac infir-

mitate consistit tibi Dominus tuus. Audeam dicere per ejus
misericordiam audeam dicere ahquid non de mea prae-
: ,

sumptione sed de ipsius miseratione. Serva et filiis tuis

,
;

sed audi me. Si ut sunt humana de fihis quisque suis

, ,

aliquem amiserit intendite, fratres, intendite, quia ava-

:

ritia excusationem non habet, neque hic, neque in futuro

saeculo. Ecce et humana sunt non enim optamus sed : ,

exempla conspicimxus. Amissus est aliquis Christianus,

Christianum filium amisisti non ergo amisisti sed prae- : ,

misisti. Neque enim ille decessit sed praecessit. Interroga ,

fidem tuam certe et tu illo iturus es quo ille antecessit.

:
,

Hem brevem dico, cui puto quod nemo respondeat. Yivit

fiUus tuus.^ Interroga fidem tuam. Si ergo vivit, quare
invaditur par ejus a fratribus ejus? Sed dices Numquid :

rediturus est, et possessurus? Mittatur ergo illi quo prae-

cessit ille ad rem suam venire non potest, res ejus ad eum
:

ire potest. Vide cum quo sit. Si in palatio militaret fdius

tuus, et amicus imperatoris fieret, et diceret tibi : Vende

ibi partem meam, et mitte mihi : numquid invenires quid
responderes Modo cum Imperatore omnium imperato-
?

rum et cum Rege omnium regum et cum Domino om-

, ,

nium dominorum est filius tuus mitte illi. Non dico : :

Necessarium habet ipse Dominus ipsius apud quem est : ,

filius tuus , eget in terra. Hic vult accipere quod dat in

coelo. Quod facere nonnulli avari solent , fac trajectitium :

da in peregrinos, quod recipias in patria tua.

^ Vide supva Serm. !x, n. 20, Qi.

 SERMO LXXXVI , DE VEr.BIS MATTH. XX. 425
XII. Postremo jam dete nihil, de filio tuo loquor. Du-

bitas dare tuum dubitas et reddere alienum certe con-

, :

vinceris ,
quia non filiis tuis servabas. Ecce non das filiis
tuis^ quia toiles filiis tuis. Huic certe tolles. Quare indignus
est accipere, quia cum digniore vivit? Merito si ille cum
quo vivit noUet accipere, jam domui tuae , sed domui di-
vinae dives. Absit ergo ut tibi dicam Da quod habes sed : ;

dico tibi : Redde quod debes. Sed habebunt illud ais , ,

fratres illius. O mala doctrina , docens filios tuos mor-

tem optare fratribus suis. Si de re fratris sui mortui di-
tiores erunt, vide quemadmodum se attendant in domo
tua. Quid ergo facies? Patrimonium dividis_, et parricidia

doces ?

XIII. Sed nolo dicere de uno amisso, ne casus humanos

videar minari. Melius quodam modo prosperiusque loqua-
mur. Non dico, unum minus habebis, computa quia unum
plus habes. Fac locum Christo cum filiis tuis accedat fa- ,

milise tuse Dominus tuus, accedat ad prolem Creator tuus,

accedat ad numerum filiorum tuorum frater luus. Cum
enim tantum intersit, et frater esse dignatus est. Et cum
sit patri unicus , voluit habere cohaeredes. Ecceille quam
largiter ! tam steriliter? Duos filios habes ter-
tu quare ,

tium illum computa tres habes quartus numeretur :

, :

quintum habes, sextus dicatur decem habes, undecimus :

sit. Nolo amplius dicere unius fihi tui serva locum Do- :

mino tuo. Quod enim dabis Domino tuo et tibi proderit ,

et filiis tuis quod autem male servas filiis tuis et tibi

: ,

oberit et filiis. Dabis autem portionem unam, quam unius

fihi deputasti. Deputa te iinum amphus genuisse.

XIV. Quid magnum, fratres mei?ConsiIium do, num-

quid guttur ligo? Sicut ait Apostolus : « Haec ad utilitatem
» vestram dico. non ut laqueum vobis injiciam^ » Puto,
•
T Cor. II, 35,
 :

426 5. AUGUSTINI EPISCOPI

fratres ,
quia parva et f acilis cogitatio est ,
putare patrem
filiorum habere unura filium amplius, et comparare taiia
praedia quae possideas in aeternum filii tui. Quid , et ipse et

non habet. Clamastis ad verba ista. Loqui-

dicat avaritia,
mini contra illam non vos vincat non plus valeat in cor-, ,

dibus vestris quam Redemptor vester. Non plus valeat

,

in corde vestro, quam ille qui monet ut sursum corda

habeamus. Jam ergo istam dimittamus.
XV. Luxuria quid dicitPQuid? «Fac cum anima tua
» bene. » Ecce dicit et Dominus « Fac cum anima tua :

» bene. » Quod tibi dicebat luxuria , hoc tibi dicit justi-

tia. Sed vide et hic quomodo dicatur. Si cum anima tua

vis facere bene attende illum divitem qui ex consilio
,
,

luxuriae et avaritiae volebat cum anima sua bene facere.

Successit ei regio et non habebat ubi reconderet fructus
,

suos , Quid faciam ? non habeo quo coHigara.

et ait : «

» Inveni quid faciara destruam apothecas veteres^ et :

» novas oedificabo, et replebo eas, et dicara animae mese :

)) Habes multa bona jucundare ^ » Audi consilium con- ,

tra luxuria « Stulte , aniraa tua hac nocte auferetur abs

:

» te quae prseparasti, cujus erunt ? » Et quo itura est aniraa

:

ista , quae auferetur ab illo ? Hac nocte auferetur, et nes-

cit quo itura est.

XVL Vide aliura divitera luxuriosum, superbum. Epu-
labatur quotidie splendide, et induebatur purpura et bys-
so : et pauper ulcerosus jacebat ad januam , raicas de
mensa divitis frustra concupiscebat : canes ulceribus pas-
cebat, et a divite non pascebatur'-. Uterque mortuus est

unus eorum sepultus est de altero quid dictura est ? « Ab- j

» latus est ab Angelis in sinura Abrahae. » Videt dives

pauperera imo jam pauper diviteni desiderat de digito

, :

stillam aquae in linguam suam, ab illo qui desideravit

' Luc. XII, in-19. — ^ Ibid. 19.
 . ,

SERMO LXXXVI, DE VEBBlS MATTH. XIX. 427

micam de mensa ejus. Certe vices mutatse sunt. Frustra
hoc dicit dives mortuus : non frustra hoc audiamus qui
vivimus. Nam et ille voluit ad superos revocari , et non
est permissus : voluit aliquem mortuorum mitti ad fratres
suos , nec hoc illi concessum est. Sed quid ei dictum est ?

« Habent ibi Moysen et Prophetas. Et Non audient,

ille,

)) nisi ahquis a mortuis ierit. Ait illi Abraham Si Moysen :

» et Prophetas non audiunt , nec si quis a mortuis ierit,

» credent. »
XVII. De faciendis ergo eleemosynis comparanda , et
animae requie in posterum cum anima , ut faciamus bene
nostra , quod perverse dixit luxuria dixit et Moyses ,

dixerunt et Prophetae. Audiamus cum vivimus. Quia ibi

( frustra concupiscit audire ,
qui contempsit ista cum audi-
ret. An expectamus ut ahquis et a mortuis resurgat, et
dicat nobis , ut faciamus cum anima nostra bene? Jam et
hoc factum non resurrexit pater tuus sed resurrexit
est : ,

Dominus tuus. Ipsum audi,accipe bonum consilium.Noli

parcere thesauris tuis eroga quantum potes. Luxuriae
,

vox erat Domini vox facta est. Eroga quantum potes

:

fac bene cum aniraa tua , ne auferatur hac nocte anima

tua. Habetis in nomine Ghristi ,
quantum arbitror , Ser-
monem de faciendis eleemosynis. Vox ista vestra laudan-
tium , tunc accepta est Domino , si videat et manus ope-
rantium
428 s. AuoxJSTTNi EPTSCort

<V^/V«\V\^A/V\^Vt^<VV%%^/VVt'VVV\A/VV%VV\^VVV\V\/%^%Vl1'V'VV«XVVt'Vl/V\Vt''t\VVV\VVV\V\'%'\Vt

SERMO LXXXVII

Habitus die Dorainica ab eo quod scriptum est in Evan-

,

gelio Matth. Simile est regnum coelorum ho-

xx :

mini patrifamilias quimisit operarios in vineam ^

suam.

I. De sancto Evangelio praesenti tempori consonantcm

similitudinem audistis de his qui operantur in vinea. Est
enim modo tempus vindemi,'» corporahs. Est autera et
spiritahs vindemia , ubi Deus gaudet ad fructum vineae
suae. Cohmus enim Deum, etcoht nos Deus. Sed non sic
Deum cohmus ut nos eum mehorem colendo faciamus.
,

Cohmus enira eum adorando, non arando. lUe autem co-

lit nos tanquam agricola agrum. Quod ergo nos ille colit,

mehores nos reddit quia et agricola agrum colendo facit

5
jj

meliorem et ipsum fructura in nobis quaerit, ut eum co-

:
'

lamus, Cultura ipsius est in nos ,

quod non cessat ver])o
suo extirpare semina mala de cordibus nostris, aperire cor
nostrum tanquara aratro sermonis plantare seraina prae- ,

ceptorum expectare fructura pietatis. Gum enim istam

,

culturam in cor nostrum sic acceperimus ut eura bene ,

non existimus ingrati agricolae nostro sed fruc-

colaraus, ,

tum reddimus quo gaudeat. Et fructus noster non illum

ditiorera facit , sed nos beatiores.
II. Ecce audite ,
quia sicut dixi, colit nos Deus. Nam
quia nos colimus Deum non , opus est ut probetur vobis.
Omnis enira horao hoc habet in ore, quia homines colunt
' Alias 19 <lc verbis Domini.
 :

SERMO LXXXVII , DE VERBIS MATTH. XX. 429

Deum. Quia vero Deus colit homines, quasi expavescit
auditor quando audit : quia non est in usu hominum ut
dicatur ,
quia Deus coht homines ; sed quia Deum colunt
homines. Debemus ergo probare vobis, quia et Deus coht
homines ne forte putemur verbum indisciplinatum
5 dixis-
se, et ahquis in corde suo disputet contra nos, et nesciens
quid dixerimus reprehendat nos. Hoc ergo constitutum
est demonstrare vobis quia et Deus colit nos
,
sed jani ;

dixi, sicut agrum, ut mehores nos faciat. Dominus dicit

in Evangelio : « Egosum vitis_, vos estis sarmenta, Pater
» meus est agricola ^» Quid facit agricola ? Interrogo vos
qui agricolae estis, quid facit agricola? Puto quia agrum
coht, Si ergo Pater Deus agricola est, habet agrum, et coht
agrum suum , et expectatinde fructum.
III. Denique plantavit vineam, sic ut dicit ipse Dominus
Jesus Ghristus, et locavit eam agricohs ,
qui redderent ei

fructum temporibus Et misit ad eos servos suos,

propriis.
ut peterent mercedem vineae. Illi autem contumehis eos
affecerunt ahquos et occiderunt et fructum reddere
, ,

contempserunt. Misit ahos , taha perpessi sunt ^. Et dixit

ille paterfamihas , cultor agri sui , et plantator et locator

vineae suse Mittam unicum fdium meum, forte vel

: «

))ipsum verebuntur.)) Et misit, inquit, etiam fihum suum.

Dixerunt ilh apud se ipsos « Hic est haeres, venite, occida- :

)) mus eum, et nostra erit hasreditas. Et occiderunt eum,

)) et projecerunt extra vineam. Gum venerit Dominus vi-
)) nese ,
quid faciet ilhs malis colonis ? Responsum est

)) Malos male perdet, et vineam suam locabit ahis agrico-

)) lis, qui reddant ei fructum in tempore suo. » Plantata est
vinea, lege data in cordibus Judseorum. 3Iissi sunt Pro-
phetse ,
quaerentes fructum , bonam vitam eorum : Pro-
phetse ab eis contumehis affecti, et occisi sunt. Missus est
'
Joan. XV, 5. — ' Matth. xxi, 33-3o,
 430 S. A.UGUSTIN1 EPISCOPI

et Christus iinicus Filius patrisfamilias 5 et ipsum occide-

runt haeredem, et ideo perdiderunt haereditatem. In con-
trarium eis vertit malum consilium. Ut possiderent, occi-
derunt : et quia occiderunt ,
perdiderunt.
IV. Et modo audistis similitudinem ex Evangelio sancto,
quia « Simile est regnum coelorum patrifamilias, qui exiit
» conducere operarios ad vineam suam^ » Exiit mane,
et quos invenit conduxit 5 et placuit cum eis mercedera
denariura. Exiit et hora tertia, invenit alios , et adduxit
ad opus vineae. Et sexta hora hoc fecit, et nona hoc fecit.

Exiit etiara et hora undeciraa prope ad finera diei, invenit

quosdam vacuos et stantes et ait illis « Quid hic statis ?
; :

» Quare non operamini in vinea ? Responderunt Quia ne- :

» mo nos conduxit. Venite, inquit, et vos, et quod justum

» fuerit, dabo vobis.» Mercedem denarium placuit. Isti qui

ana hora erant operaturi quando sibi auderent sperare,

denarium ? Sed tamen se aliquid accepturos gratulaban-

tur. Adducti sunt et ipsi ad unam horam. Finito die ,

jussit omnibus reddi mercedem , a novissimis usque ad

primos. Inde coepit reddere ab eis qui hora undecima
venerant, jussit eis dare denarium. Illi qui prima hora
venerant , videntes illos accepisse denarium ,
quem cum
ipsis placuerat, speraverunt se plus ahquid accepturos :

ventum est et ad ipsos, etacceperunt denarium. Murmu-

raverunt adversus patremfamilias , dicentes : « Ecce nos
» qui sustinuimus ardorem dieiet restiun, aequasti et pares
qui unam horara operati sunt in vinea.Et aitpa-
» fecisti illis

» terfarailias, justissiraura responsura reddens uni eorura :

» Sodalis, non tibi feci injuriara : hoc non te fraudavi,

est,

» quod placui reddidi tibi.Fraudem tibi non feci, quia quod

» pactus sum reddidi. Huic non volo reddere, sed donare.

» Non iicet mihi facere quod volo de meo ? An oculus tuus

' Matlh. XX, I, etc.

 SERMO LXXXVri , DE VERBIS MATTH. XX. 431
)) nequam est, quia ego bonus sum ?» Si alicui toUerem alie-

num , recte reprehenderer ,

quasi fraudator et injuslus : si

alicui non redderem debitum, recte reprehenderer ,

quasi
fraudator et negator alieni : cum vero debitum reddo et ,

cui volo etiam dono , nec cui debebam me potest repre-

hendere, et cui donavi debet amplius gaudere. Non erat
quod responderelur: « Et aequati sunt omnes, etfacli sunt
» novissimi primi et primi novissimi : )) aequando, non prae-
posterando. Quid est, «Factisuntnovissimi primi etprimi
)) novissimi ? » Quia tantumdem acceperunt et primi et
novissimi.
V. Quid est ergo quod a novissimis coepit reddere ?
,

Nonne omnes sicut legimus, simul accepturi sunt? Legi-

,

mus enim in alio loco Evangehi, quia dicturus est eis quos
ponet ad dexteram : « Venite , benedicti Patris mei, per-
» regnum quod vobis paratum est ab initio mun-
cipite
» di ^»omnes simul accepturi sunt, quomodo hic
Si ergo
intelhgimus priores accepisse illos qui undecima operati
sunt , et posteriores illos qui prima ? Si potuero sic dicere,

ut perveniat ad intellectum vestrum, Deo gratias, illi enim

debetis gratias agere ,
qui vobis per nos erogat : non
enim de nostro erogamus. Si interroges de duobus, verbi
gratia ,
unam horam accepit,
quis prior acceperit, qui post
an qui post duodecimam^ omnis homo respondet, quia prior
accepit, qui post unam horam accepit, quam qui post duo-
decimam. quamvis una hora acceperint omnes, ta-
Sic ergo
men unam horam, ahi acceperunt
quia ahi acceperuntpost
post duodecimam horam, ilU dicti sunt priores accepisse,
qui post modicum temporis acceperunt. Primi justi, sicut
Abel, sicut Noe ,
quasi prima hora vocati, fehcitatem
resurrectionis nobiscum accepturi sunt. Alii justi post il-
los , Abraham ,Isaac Jacob et quicuraque erant saeculi
, ,

« Matth. XXV, 34.

432 S. A.UGLSTIM EPISCOPI
ipsorum, quasi tertia hora vocati, felicitatem resurrectio-
nis accepturi sunt nobiscum. Aliijusti
Moyses et Aaron, ,

et quicumque cum tanquam hora sexta vocati, feli-

illis

citatem resurrectionis nobiscum accepturi sunt. Post ipsos

Prophetae sancti tanquam nona hora vocati , eamdem fe-
licitatem nobiscum accepturi sunt. In fine saeculi omnes
Cliristiani tanquam undecima hora vocati , felicitatem il-

lius resurrectionis cum Omnes simul

iUis accepturi sunt.

accepturi sunt : sed videte illos primos post quantum ,

tempus accipiunt. Si ergo ilh primi post multum tempus,

nos post modicum tempus quamvis simul accipiamus 5 ,

priores videmur accepisse quia merces nostra non tar-

,

dabit.
VI. Erimus ergo in illa mercede omnes sequales, lan-
quam primi novissimi , et novissimi primi : quia denarius
ille vita aeterna est, et in vita aeterna omnes sequales erunt.
Quamvis enim meritorura diversitate fulgebunt, alius ma
gis, alius minus quod tamen ad vitam aeternam pertinel,
:

sequahs erit omnibus. Non enim alteri erit longius, alteri

brevius quod pariter sempiternum est quod non habet
,
:

finem, nec tibi habebit, nec mihi. Alio modo ibi erit castitas
conjugalis, alio raodo ibi erit integritas virginahs : aho
modo ibi erit fructus boni operis , alio modo corona pas-
sionis. Ulud aho modo, aho modo tamen quantum
illud :

pertinet ad vivere in seternum nec iile plus vivet illo, ,

nec ille plus iilo. Pariter enim sine fine vivunt, cum in
suis quisque claritatibus vivat; etiile denariusvita seterna
est. Non murmuret ergo qui post multum tempus accepit,
contra eura qui post raodicum tempus accepit. lUi reddi-
tur , ilh donatur ;
utrisque tamen una res donatur.
VII. Est et in ista vita simile aliquid , et excepta illa

solutione simihtudinis hujus ,

qua intelliguntiir prima
hora vocati Abel et ipsius saecuh justi , tcrtia Abraham et
 ,

SEllMO LXXXVIi , DE VEPublS MAXIH. XX. 433

Moyses et Aaron et ipsius saeculi
ipsius sseculi justi, sexta
nona Prophetae et ipsiussaeculijusti, undecima tan-
justi,

quam in fme saeculi Christiani omnes excepta solutione 5

ista similitudinis hujus, et in ista vita nostra potest adverti

haec similitudo. Tanquam enim prima hora vocantur,qui
recentes ab utero matris incipiunt esse Christiani ,
quasi
tertia pueri, quasi sexta juvenes quasi nona vergentes in ,

senium quasi undecima omnino decrepiti unura tamen

,
,

vitae eeternae denarium omnes accepturi.

VIII. Sed attendite et inteliigite, fratres mei , ne ideo

quisque difTerat venire ad vineam, quia securus est, quo-
niam quandocumque venerit ipsum denarium acceptu- ,

rus est. Securus est quidem quod ipse denarius ilH promit-
titur sed diflerre non jubetur. Numquid enim et illi qui
j

sunt ad vineam conducti quando ad illos exibat pater- ,

famihas , ut conduceret quos invenit hora tertia , et con-

duxit, verbi gratia, dixerunt illi Expecta, non illuc imus :

nisi Aut quos invenit hora sexta dixerunt

hora sexta ? , :

Non imus nisi hora nona ? aut quos nona invenit, dixe-
runt Non imus nisi undecima ? Omnibus enim tanturo-
:

dem daturusest quare nos amphus fatigamur? Quid ille

:

'daturus sit, et quid facturus sit, penes ipsum consiHum

est tu quando vocaris veni. Merces enim cunctis aequa-
: ,

hs promittitur : sed de ipsa hora operandi , magna quaes-

tio est. Si enim illi , verbi gratia ,
qui vocati sunt hora
sexta , in hac aetate corporis constituti, ubi juveniles anni
fervent, sicut ipsa hora sexta fervet; si dicerent illi juvenes

vocati : Expecta , audivimus enim in Evangeho, quia orn-

nes unam mercedem accepturi sunt , cum senes facti fue-
limus hora undecima venieraus, tanturadera accepturi
;{uare laboraturi ^ ? Responderetur eis et diceretur : Labo-
rare non vis, qui iitrum vivas usque ad senectara, nescis.^
I
Forte amplius laboraturi.
cxxv. 28
434 S. AuGUSTmr episcopi

Sexta horavocaris, veni. Paterfamilias tibi quidem etiam

undecima venienti denarium promisit •, sed utrum vivas
usque ad septimam , nemo tibi promisit. Non dico usque
ad undecimam sed usque ad septimam. Quare ergo dif-
,

fers vocantem te , certus de mercede , incertus de die ?

Vide ne forte quod tibi ille daturus est promittendo , tu

tibi auferas ditferendo. Si hoc recte dicitur de infantibus,
tanquam ad horam primam pertinentibus si recte dicitur 5

de pueris tanquam ad horam tertiam pertinentibus si

, :

recte dicitur de juvenibus tanquam in horse sextse fla- ,

grantia constitulis quanto magis recte de decrepitis dici-

^

tur : Ecce jam hora undecima est, et adhuc stas venire ,

piger es ?

IX. An forte non exiit ad te vocandum paterfamilias?

Si non exiit ,
quid est quod loquimur? Nempe nos servi
de farailia ipsius sumus, conducereoperariosmissi sumus.
Quid ergo stas? Finisti jam annorum numerum , festina
ad denarium. Hoc enim exire patremfamiJias, inno-
est

tescere quoniam qui in domo est in abdito est, non

: ,

videtur ab eis qui foris sunt cum autem exiit de domo, ^

videtur ab eis qui foris sunt. Christus, quando non intel-

ligitur et non agnoscitur, in secreto est quando auteni :

agnoscitur, exiit conducere. Ex occulto enim proccssit ad

notitiara: notus est Christus, ubique praedicatur Christusj
gloriam Christi orania quaecumque sunt sub ccelo clamant.
Fuit irrisibihs quodam modo et reprehensibihs inter Ju-
m
daeos , visus est huraihs, conteraptus est. Occuhabat enim
majestatera promptam habebat infirmitatem. Contemp-
,

tura est quod occultum erat, nec cognitum quod occul-

tum erat. u Si enim cognovissent nunquam Dominum ,

» gloriae crucifixissent ^. » Numquid adhuc contemnen-

j jjj

dus est sedens in coelo, si contemptus est , cum penderet t^

Cor. 11, 8.
 SERMO LXXXVII , DE VBRBIS MATTH. XX. 435
in ligno ? Agitaverunt caput qui eum crucifixerunt, et ante

crucem ejus stantes^ et tanquam ad fructum suse saevitiae

pervenientes , insultantes dicebant : « Si Filius Deiest,
» descendat de cruce. Alios salvos ipsum salvum fecit, se

» facere non polest? Descendat de cruce^ et credimus in

)) eum^ » Non descendebat,
quia latebat. Multo enim
de cruce descendere, qui potuit de sepul-
facilius poterat

cro resurgere. Ad nostram informationem demonstrabat

non est agnitus.Non
patienliam, differebat potentiam, et
enim tunc exierat conducere operarios non exierat non , ,

innotuerat. Tertio die resurrexit , demonstravit se Disci-

pulis, ascendit in coelum, et misit Spiritum sanctum quin-
quagesimo die post resurrectionem, decimo post ascensio-
nem. Missus Spiritus sanctus implevit omnes qui fuerunt
in uno conclavi, centum-viginti homines. « Impleti illi

)) Spiritu sancto, coeperunc loqui linguis omnium gen-

» tium-, )) expressa estvocatio, exiit ille conducere. Cce-
pit enira veritatispotentiaomnibus innotescere. Nam tunc
etiara unus accepto Spiritu sancto etiam unus loqueba- ,

tur omnium gentium linguis.Modo autem in Ecclesiaipsa

unitas tanquam unus loquitur omnium gentium linguis.
Ad quam linguam religio christiana non pervenit ? ad quos
fines non pertendit ? « Jam non est qui se abscondat a ca-
)) lore ejus ^ » et adhuc fit mora ab eo qui stat in un-
:

decima.
X. Manifestum est ergo, fratres mei, omnino manifes-
lum est, tenete , certi estote, quoniam Deus noster Jesus
Christus ,
quando quisque se converterit ad fidem ipsius ,

a via sua vel superflua vel omnia illi praete- nequissima ,

rita dimittuntur, et omnino tanquam donatis debitis, ,

fmnt cura ilio labuloe novae. Prorsus omnia dimittuntur.

Nemo sit sollicitus quod aliquid ei non dimittatur. Sed
,

* MaUh. xxvn, 4o- — ' •^^ct. i, i5. — 3 pcal, sviii, 7.

28.
 ;

436 s. AUGusTif<i Eriscori

iterura nemo perverse sit securus. Ista enim duo occidunt I

animas, aut desperatio, aut perversa spes. De his duoJjus
malis pauca audite. Nam sicut liberat hona spes , et recta

spes ; ita decipit perversa spes. Prius attendite queraad-

modum decipiat desperatio. Sunt horaines, qui cura cogi-
tare coeperint raala quae fecerunt^ nonsibi putant ignosci
posse 5 et dum non putant posse sibi ignosci, dant ani-
mam jam perire , desperatione pereunt , dicentes in cogi-
tationibus suis : Jam nulla nobis spes est neque enira ^ tanta
illa quae comraisimus donari nobis aut ignosci possunt
quare ergo non satisfaciraus cupiditatibus nostris?Implea-
mus saitem prsesentis teraporis voluptatem ,
quia nullara
haberaus in futuro mercedem. Faciaraus quidquid libet,
etsi non licet j ut habeamus suavitatem vel temporalem,
quia percipere non meremur aeternam. Talia dicentes des-
perando pereunt antequam omnino credant sive
, sive ,

male vivendo
jara Christiani et in aliqua peccata et scelera
prolapsi. Procedit ad eosDorainus vineae, et tanquam des-
perantes et vocanti tergum dantes pulsat et clamat pcr ,

prophetam Ezechielem « In quacumque die conversus :

)) fuerit homo a via sua pessiraa omnes iniquitates ejus ,

)) obliviscar ^» Hac voce audita et credita, a desperatione

recreantur, et ab illa altissima et profunda voragine,
qua submersi fuerant emergunt. ,

XI. Sed his timendum est, ne in aJiam voraginem in- '^

currant, et perverse sperando moriantur, qui desperando

mori non potuerunt. Mutant enim cogitationes longe qui-
'"'
dem diversas , sed non rainus perniciosas : et rursus inci-

piunt dicere in cordibus suis : Si quacuraque die con-

verstts fuero a via mea pessima, Deus misericors, sicutjl*!"

veraciterper Prophetam promisit, oranes iniquitates raeas ,i

obliviscitur, ([uare hodie coiivertor, et non cras? Quare

 ,:

SF.P.MO LXXXVir, nK VERBI5 M/VTTH. XX. 437

hodie , et non cras? Eat hodiernus dies sicut hesternus,
sit in nequissima voluptate , sit in flagitiorum gurgite
volutetur in mortifera delectatione : cras convertar , et

finis est. Respondetur tibi : Cujus rei finis? Dicis : Ini-

quitatum mearum, Bene, gaude, quia crastino iniquita-
tum tuarum erit finis. Quid si ante crastinum tuus erit

finis ? Ergo bene quidem gaudes, quia propter iniquitates

tuas converso tibi indulgentiam Deus promisit sed cras- :

tinum diem tibi nemo proraisit. Aut si forte promisit ma-

thematicus, longe ahud estquamDeus. Multos mathema-
tici fefellerunt, quia el sibi plerumque lucra promiserunt,

et damna invenerunt. Ergo etiam propteristos male spe-

rantes ,
procedit paterfamilias. Quemadraodum processit
ad illos, qui male desperaverant^ et perierant desperando,
et revocavit eos in spem : sic procedit etiam ad istos ,
qui
maie sperando volunt perire : et dicit eis per alium librum
« Ne tardes converti ad Dominum. wQuomodo illis dixe-
rat : quacumque die iniquus conversus fuerit a via
« Tn
» sua pessima, omnes iniquitates ejus obliviscar » et tulit •,

eis desperationem qua jam dederant animam suam

,

perditioni, omni modo indulgentiam desperantes : sic

procedit etiam ad istos , qui sperando et differendo vo-

lunt perire et loquitur ad eos , et increpat eos : « Ne tar-
» des converti ad Dominum , neque differas de die in
» diem. Subito enim veniet ira ejuset in tempore vin- ,

» dictae disperdet te ^
Ergo noli difFerre, noli quod pa-
»

tet contra te claudere. Ecce indulgentiae dator aperit

tibi ostium quid moraris ? Gaudere deberes si aperiret

: ,

aliquando pulsanti non pulsasti, et aperit et foris re-

: ,

manes? Ne ergo difFeras. De misericordise operibus quo-

dam loco Scriptura dicit u Ne dixeris Vade et revertere,
: :

» cras ego dabo cum possis continuo bene facere non

5 :

» Eccli, V, 8, 9.
 ; '

438 S. AUGVaXIM EPI5C0P1

» enim scisquid contingat sequenti die ^ » Audislis prae-

ceptum non differendi ut in alium sis misericors et dif- ,

ferendo in te es crudelis ? Non debes difTerre panem da-

turus, et differs indulgentiam accepturus? « Si miserando
)) alterum non differs, miserere et animae tuse placens
» Deo -. » Exhibe et anirase tuae eleemosynam. Non dici-
mus ut tu ei des , sed ne repe-Uas manum dantis.
XII. Sed aliquando homines inde sibi plurimum no-
cent , cum Multum valent et boni
alios offendere timent.

amici ad bonum, et mali amici ad malum. Ideo Dominus,

ut pro salute nostra potentium amicitias contemnamus ,

noluit prius eligere senatores sed piscatores. Magna arti- ,

ficis misericordia. Sciebat enim quiasi eligeret senatorem

diceret senator : Dignilas mea electa est. Si prius eligeret
divitem, diceret dives: Opulentia mea electa est. Siprius
eligeret imperatorem , diceret imperator : Potestas mea
electa est. Si prius eligeret oratorem_, diceret orator : Elo-
quentia mea electa est. Si eligeret philosophum , diceret
philosophus mea electa est. Interim, inquit,
: Sapientia
differantur superbi isti multum tument. Distat autem ,

inter magnitudinem et tumorem utrumque grande est :

sed non utrumque sanura est. Differantur ergo, inquit,

isti superbi , aliqua soliditate sanandi sunt. Da raihi , ia
quit, prius istura piscatorera. Veni tu, pauper, sequere
me; nihil habes^ nihil nosti, sequere me. Idiota pauper,
sequere me. Non est quod in te expavescatur, sed multum
est quod in te impleatur. Tam largo fonti vas inane ad
movendum est. Dimisit retia piscator , accepit gratiam
piscator, et factus est divinus orator. Ecce quid fecit Do»
minus , de quo mundi elegil'
dicit Apostolus : « Infirma
» Deus,ut confundat fortia, et ignobiUa mundi elegit fc

» Deus et ea quae non sunt tanquam quae sint ut ea

, , '

^^f

• Prov. 111, 28. — ^ Eccli. XXX, 24.

 ,,

SERMO LXXXVII, DE VERBIS MATTH. XX. 439

» quae sunt evacuentur ^» Denique leguntur modo verlia
piscatorum subduntur oratorum. Tollantur
, et colla
ergo de medio inanes venti tollatur de medio fumus ^

qui crescendo evanescit : prorsus pro salute ista contem-

nantur.
XIII. Si quisquam corpore aegrotaret in civitate et esset
ibi aliquis peritissimusmedicus amicis aegroti potentibus
inimicus quisquam ergo in civitate aliquo periculoso
: si

morbo corporis segrotaret et esset in eadem civitate pe- ,

ritissimus medicus amicis ut dixi segrotantis potentibus , ,

inimicus qui dicerent amico suo

,
Noli eum adhibere :

nihil novit dicerent autem, non judicante animo, sed

:

invidente nonne ille pro salute sua removeret amicorum

:

potentium fabulas j et ut paucis diebus plus viveret, cum

illorum qualibet oilensione morbo ,
pellendo sui corporis
medicum illum quem peritissimum f ama commendave-
,

rat, adhiberet? ^grotat humanum genus non morbis ,

corporis, sed peccatis. Jacet toto orbe terrarum ab Oriente

usque inOccidentem grandisaegrotus. Ad sanandum gran-
dem aegrotum descendit omnipotens Medicus. Humiliavit
se usque ad mortalem carnem, tanquam usque ad lectum
aegrotantis. Dat salutis praecepta , contemnitur qui au- :

diunt, liberantur. Contemnitur, cum dicunt amici poten-

les : Nihil novit. Si nihil nosset, potentia ejus gentes non
impleret. Si nihii nosset, non antequam apud nos
esset
esset. Si nihii nosset , Prophetas ante se non mitteret.
Nonne modo implentur quae ante prsedicta sunt ? Nonne
probat medicus iste artis suae potentiam promissa com-
plendo? Nonne per totum mundum perniciosi evertuntur
errores, et tritura mundi domantur cupiditates ? Nemo
dicat : Antea melior erat mundus quam modo ex quo :

coepit iste medicus artem suam exercere multa hic vide- ;

' I Cor, I, 27, 28.

440 S. AUGUSTINl EPISCOPI

mus horrenda. Noli mirari. Antequam aliquis curaretur,

munda a sanguine statio medici videbatur imo jam tu :

hoc videns excute vanas delicias, veni ad medicum, sani-

tatis tempus est non voluptatis.

XIV, Curemur ergo, fratres. Si necdum medicura ag-

noscimus, non in eum tanquam phrenetici saeviamus, non
ab eo tanquam lethargici avertamur. Multi enim ssevien-
dO;,multi dormiendo perierunt. Phrenetici sunt, qui non
dormiendo insaniunt. Lethargici sunt, qui multum dor-
miendo premuntur. Prorsus tales sunt homines. Contra
istum medicum alii saevire in eum volunt, etquoniam ipse
jam in coelo sedet, membra ejus fideles in terra perse-
quuntur. Curat et tales. Multi ex eis conversi ex inimicis
facti sunt amici , ex persecutoribus facti sunt praedicato-
res. Tales etiam ipsos Judaeos, in se ipsum, cum hic es-
set , tanquam phreneticos sanavit pro quibus
saevientes, ,

in ligno pendens oravit. Dixit enim « Pater, ignosce iJlis, :

» quia nesciunt quidfaciunt^. » Multi tamen eorum se- ,

dato furore tanquam phrenesi oppressa cognoverunt

, ,

Deum cognoverunt Christum. Post ascensionem misso

,

Spiritu sancto conversi sunt ad eum quem crucifixerunt,

,

etin Sacramento credentes sanguinem ejus biberunt^ quem

saeviendo fuderunt.
XV. Habemus exempla. Persequatur membra ejus jam
sedentis in coelo Saulus : persequebatur graviter in phre-
nesi, mente perdita. Morbo nimio. At ille una voce de
coelo clamans ei : « Saule, Saule, quid me persequeris'^? »

percussit phreneticum , erexit sanum , occidit persecuto-

rem, vivificavit prasdicatorem. Etiam lethargici multi sa-
nantur. Ipsis enim similes sunt, qui non sa^viunt inChris-
tum nec , malitiosi sunt adversus Christianos , sed tantum
diiferendo languescunt verbis somnolentis , in lucem oca-
' Lnr. xxiii, 34 — ^ Act. ix, 4-
 ,

SEr.AIO LXXXVIII , DF. VEnBlS MATTH. XX. 4A1

los extendere pigrescunt , et qui eos excitare volunt , mo-
lesti sunt. Recede a me, inquit languidus letliargicus
obsecro te, recede a me. Quare.^' Dormire volo. Sed mo-
rieris inde. amore somni Mori volo respondet. Et
Ille : ,

charitas desuper :Nolo. Plerumque istum charitatis aflec-

tum exhibet fihus etiam patri seni morituro post paucos
dies,jam utique aetate finita. Si lethargicum videt et lc- ,

thargico morbo premi suum patrem a medico agnoscit _,

dicente sibi Excita patrem tuum, noli eum permittere

:

dormire , si vis ut vivat. Adest puer seni, pulsat, vellicat.

pungit, pietate molestus est : nec mori cito permiltit ipsa

senectute cito moriturum ; et si vixerit ,
gaudet fdius , ut
aliquanto phires dies vivat, cum decessuro successurus.
Quanto majore charitate nos amicis nostris molesti esse
debemus, cum quibus non paucos in hoc mundo dies, sed
apud Deum in aeternum vivamus? Ament ergo nos, et fa-
ciantquod audiunt, etcolant quem cohmus et nos, ut re-
cipiant quod speramuset nos. Conversi ad Dominum, etc.

IVV\I»«/VVV VVVVVVVVVVVV VW*«A/VV\vV\VV»a VVVV VVVVVt/VV\*V»4VVVVVV\ VVAa IVV^V 'V'l.-l'\ vvv-\ /x^v

SERMO LXXXYIir.

De verbis Evangelii Matth. xx , ubi de duobus cnecis se-

dentibus secus viam, et ciamantibus : Doinine, mise"

i^ere nostri Jili Dcwid.
,

I. Bene nobiscum novit Sanctitas Vestra Dominum ,

nostrum et Salvatorem Jesum Ghristum medicum esse sa-

lutis aeternse, et ad hoc eum suscepisse infirmitatem na-

turse nostrae, ne serapiterna esset infirmitas nostra. As-
' Alias i8 (le verbis Doniini.
 ,,

442 S. AUGUSTINI EPISCOPI

sumpsit enim corpus mortale, iii quo occideret mortem.

« Et quamvis crucifixus est ex infirmitate nostra, sicut ait

» Apostolus : sed vivit ex virtute Dei^ » Ejusdem Apos-

toli verha sunt : « Et quia jam non moritur, et mors ei ultra
» non dominabitur-. «Haec ergo bene nota sunt fidei vestrae.
Simul et hoc consequens est, ut noverimus omnia mira-

cula quse corporaliter fecit, valere ad admonitionem nos-

,

tram ut percipiamus ab eo quod non est transiturura

,

neque finem liabiturum. Oculos reddidit caecis quos erat ,

utique raors aliquando clausura : resuscitavit Lazarura

iterum moriturum. Et quaecumque ad salutem corporum
fecit , non ad hoc fecit, utsempiterna essent : cum tamen
daturus sitetiam ipsi corporiin fine sempiternam salutem.
Sed quia illa quae non videbantur, non credebantur per 5

temporaha quae videbantur sedificabat fidera ad illa quae

ista

non videbantur.
II. Nemo itaque, fratres dicat non facere ista modo ,

Dominum nostrum Jesum Christura, et propter hoc prae-

sentibus Ecclesise temporibus priora praeponere. Quodara
quippe loco idem Dorainus videntibus, et ideo credenti-

bus ,
praeponit eos qui non vident et credunt. Naraque
usque eo illo tempore Discipulorum ejus nutabat infirmi-
tas, ut quem videbant jam resurrexisse etiam contrec- ,

tandum putarent, ut crederent^. Non sufi[iciebat oculis,

quod viderent nisi et manus admoverentur raerabris
,

et cicatrices recentiura vulnerum tangerentur ut ille qui :

dubitabat Discipulus, repente tactis et cognitis cicatricibus

exclamaret ; « Dominus meus et Deus meus. » Gicatrices
ostendebant eura ,
qui orania vuhiera in ahis sanaverat.
Numquid non poterat Dominus sine cicatricibus resur-
gere? Sed in corde Discipulorum vulnera noverat, propter
quae sananda cicatrices incorpore suo servaverat. Et quid
' 2 Cor. xin, l{. — > Joan. xx, 29. — 3 Ibid, 28.
 SERMO LXXXVIII, DE VERBIS MATTH. XX. 443
Dominus illi jam confitenli ac dicenti : « Dominus meus et

)> Deus raeus ? Quia vidisti rae, inquit, credidisti : beati qui
)) non vident, et credunt. ))Quos dixit, fratres, nisi nos? Non
quia solos nos, sed et post nos. Post parvum enim tempus,
posteaquam ab oculis mortalibus recessit ut firraaretur

fides in quicumque crediderunt non videntes

cordibus ,
,

crediderunt, et magnum meritura habuit fides eorum cui :

fidei comparandse, cor tantum admoverunt pium, nonet

palpantem raanum.
III. Haec ergo fecit Dominus , ut invitaret ad fidem.
Haec fides nunc servet in Ecclesia, toto orbe diffusa. Et
nunc majores sanitates operatur, propter quas non est

dedignatus tunc exhibere illas minores. Sicut enim animus

melior est corpore •, sic et melior salus animi, quam salus
corporis. Modo caro cseca non aperit oculos miraculo Do-
mini caecum aperit oculos sermoni Domini. Modo
, et cor
non resurgit mortale cadaver, resurgit anima, quse mortua
jacebat in vivo cadavere. Modo aures corporis surdae non
aperiuntur : sed quam raulti habent aures clausas cordis,
quse tamen verbo .Dei penetrante patescunt, ut credant
qui non credebant, et hene vivant qui male vivebant, et
obediant qui non obediebant : et diciraus : Ille credidit
5

ac miramur, cum audimus de his quos aliquando duros

noveramus. Gur ergo nunc miraris credentem . innocen-
tem , Deo servientem^ nisi quia conspicis videntera, quem
noveras csecum : conspicis viventem , quem noveras mor-
tuum 5 conspicis audientem, quem noveras surdum? Nam
videte ahter mortuos, de quibus mortuis dicebat Dominus
cuidara ideo tardanti , ne Dominum sequeretur, quia se-
pehre patrem volebat : « Sine, inquit, mortuos sepehre
)) mortuos suos^ )) Certe mortui sepultores nonsunt cor-
pore mortui : quia si hoc essent , mortua corpora sepehre
» Matth. vni, 12.
444 S. AUGUSTINI EPISCOPI
non possent. Tamen moituos eos vocat ubi nisi inlus : ,

in anima? Sicut cnim etiam visihiliter plerumque in domo

integra et salva dominus ejusdem domus mortuus jacet;
sic in corpore integro multi habent intus animam mor-

tuam et hos sic excitat Apostolus « Surge qui dormis, et

: :

)) exurge a mortuis, et illuminabit te Christus*. » Tpse illu-

minat excaecatum, qui excitat mortuura. Ejus enim voce
per Apostolum clamatur ad mortuum : « Surge qui dor-
)) rais. ))G8ecus luce illuminabitur, cum surrexerit. Surdos
autem quam multos ante oculos suos Dominus intuebatur,
cum diceret « Qui habet aures audiendi, audiat-. » Quis
:

enim ante illum sine corporis auribus stabat? Quas ergo

alias aures nisi interioris horainis requirebat?
IV. Item quales oculos quaerebat cum loqueretur uti- ,

que videntibus, sed videntibus per oculos carnis? Nam

cum ei diceret Phihppus « Domine ostende nobis Pa- : ,

» trem, et sufficit nobis ^ » bene quidem hoc intelligebat,:

ut demonstratus Pater posset suflicere sed cui non sutii- ;

ciebat cequahs Patris Quare

,
quomodo sufticeret Pater?
autem' non sufHciebat? Quia non videbatur. Quare non
videbatur? Quia nondum
erat sanus oculus, unde posset
videri. Hoc enim quod
carneDomini videbatur his ocu-
in
lis non soli Discipuli viderunt qui honoraverunt sed et
, ,

Judaei qui crucifixerunt. Qui ergo aliter se videri volebat,

ahos oculos requirebat. Et ideo sic respondit dicenti :

« Ostende nobis Patrem, et suflicit nobis Tanto tempore, :

» vobiscum sum, et non me cognovistis? PhiHppe, qui me

» vidit, vidit et Patrem. » Et ut interim fidei oculos sana-

ret prius admonetur secundum fidem ut possit ad spe-

,
,

ciem pervenire. Et ne sic putaret Philippus cogitandum

Deum quomodo videbat in corpore Dominum Jesum
,

Christum statim sulijecit « Non credis, quia ego in Pa-

, :

' Ephes. V, 14. — > Mattb. xt, i5. — ^ Joan. xiv, 8.

 SEKllO LXXXVIII , DE VERBlS MATTH. XX. 445
)) tre, et Pater in me est? Jam dudum dixerat : Qui me
)) vidit, vidit et Patrem. » Sed nondum liabebat Philippus
sanum oculum, unde videret Patrem atque ideo nec :

unde videretipsum Filium Patricoaequalem. Itaquc aciem

mentis adhuc sauciam et tantam lucem aspicere non \a- ,

lentem, sanandam atque firmandam fidei medicamentis

suscepit, et ait : « Non credis ,
quia ego in Patre, et Pater
)) in me est?)) Qui ergo nondum potest videre quod de-
monstraturus Dominus, non quaerat prius videre quod
est
credal : ut possit oculus sanari quo vi-
sed prius credat ,

deat. Sola enim lorma servi exhibebatur servilibus oculis :

quia ille qui non rapinam arbitratus est esse aequalis Deo^
si ab eis quos sanari voluit jam videri posset aequalis Deo,

non opus haberet semetipsum exinanire et formam servi .

accipere. Sed quia non erat unde videretur Deus, et erat

unde videretur homoj qui Deus erat, factus est homo ut ,

id quod videbatur, sanaret illud unde non videbatur. Ipse

enim aho loco ait « Beati mundo corde quoniam ipsi :
,

)) Deum videbunt'. Poterat utique Phihppus respondere, ))

et dicere Domine, ecce te video tahs-ne est Pater,

: :

quale est hoc quod Video? Quoniara dixisli « Qui me vi- :

)) dit, vidit et Patrem. » Antequam hoc responderet Phi-

lippus , vei fortasse antequam cogitaret , cum dixisset

Dominus : « Qui me vidit , vidit et Patrem 5

)) contiuuo
subjunxit : « Non credis, quia ego in Patre, et Pater in
» me est? « lUo enim oculo nondum videre poterat, nec
Patrem , nec aequalem Patri Fihum; sed ut sanaretur
oculus ad videndum , inunguendus erat ad credendum.
Ideo antequam videas quod videre non potes, crede quod
nondum vides. Ambula per fidem , ut pervenias ad spe-
ciem. Species non leetificabit in patria ,
quem fides non
consolatur in via. Sic enim dicit Apostolus : » Quandiu
• Pbilip. xivi. — ' MaUL. v, 8.
 ,

446 S. AUGUSTINI EPISCOPI

» sumus in corpore, peregrinamur a Domino. « Slatim-

que subnectit quare adhuc peregrinamur, quamvis jam

crediderimus « Per fidem, inquit, ambulamus, non per
:

» speciem. »

V. Tota igitur opera nostra , fratres , in hac vita est

sanare oculum cordis , unde videatur Deus. Ad hoc sacro-
sancta mysteria celebrantur ^ ad hoc sermo Dei praedica-
tur ; ad hoc exhortationes Ecclesire morales , id est , per-
tinentes ad corrigendos mores , ad emendandas carnales
concupiscentias , ad renuntiandum non voce tantum sed ,

mutata ad hoc agunt quidquid agunt

vita, huic sseculo;
divince sanctaeque Llitterae, ut purgetur illud interius ab
ea re quse nos impedit ab aspectu Dei. Sicut enim oculus
factus ad hanc lucern temporalem videndam et quamvis ,

coelestem tamen corporeara atque conspicuam non so-

, ,

lum hominibus, sed etiam vihssirais animantibus (ad hoc

enim factus est, uthanc lucem videat)^ lamen si ahquid
injectum fuerit, vel irruerit unde turbetur, secluditur ab
,

hac luce •, et quaravis eum sua prsesentia circurafundat, ille

taraen se avertit^ atque absens est : non solum autem ab-
sens fit perturbatione sua a luce praesenti ; sed etiam poe-
nahs ilh est lux, ad quara videndara factus est. Sic et

oculus cordis perturbatus atque sauciatus avertit se a hice

justitiae, nec audet eam contemplari, nec valet.
VI. Quid turbat oculum cordis? Gupiditas, avaritia ,

iniquitas, concupiscentia saecularis, turbat, claudit, ex-

csecat oculum cordis. Et tamen quomodo quaeritur rae-
dicus^ cum oculus carnis turbatus est, quomodo non
differtur ut aperiatur atque purgetur, ut sanetur unde
lux ista videatur? curritur, nemo rec[uiescit, nemo differt,

si vel stipula in oculum cadat. Solera certe quera ,

sanis
oculis videre volumus Deus fecit. Multo est utique
, luci-
» 2 Gor. V, 6.
 SERMO LXXXVIII, DE VERBIS MATTH. XX. 447
dior ille qui fecit : nec hujus gcneris lux est, quae perti-
neat ad oculum mentis. Lux illa est seterna sapientia.
Fecit autem te Deus, o homo, ad imaginem suam. Daret-
ne tibi unde videres solem quem fecit et non tibi daret ,

unde videres eum qui te fecit, cum te ad imaginem suam

fecerit? Dedit et hoc utrumque dedit tibi. Sed multum
:

hos oculos exteriores dihgis, multum illum interiorem

negligis : detritum portas atque sauciatum. Poena tibi est,

si se voluerit ostendere fabricator tuus : poena est oculo

tuo, antequam curetur atque sanetur. Nam etin paradiso
peccavit Adam, et abscondit se a facie Dei. Cum haberet
ergo cor sanum purse conscientioe ,
gaudebat ad praesen-
tiam Dei postquam peccato oculus ille sauciatus est,
:

coepit lucem formidare divinam refugit in tenebras at- ,

que in densa lignorum, veritatem fugiens, umbras ap-

petens.
VII. Ergo, fratres mei, quoniam et nos inde nati su-
mus, « In Adam omnes moriun-
etsicut dicit Apostolus :

» tur*omnes enim nos duo homines aliquando fuimus:

: »

si noluimus obtemperare medico, ut non aegrotaremus-,

obtemperemus ut ab aegritudine liberemur. Dedit nobis

,

prsecepta medicus, sanis : dedit praecepta medicus, ne

medico indigereraus. « Non opus est , inquit , sanis medi-
» cus, sed aegrotantibus'^. » Sani prsecepta contempsimus,
et experimento sensimus in quantam perniciem nostram
praeceptum illud ^ contempserimus. iEgrotare jam coepi-
mu3, laboramus, in lecto sumus sed non infirmitatis :

desperemus. Quia enim ad medicum venire non potera-

mus, ipse ad nos venire dignatus est. Non contempsit sau-
cium contemptus a sano. Non destitit dare alia praecepta
languenti, qui prima custodire noluit, ne langueret :

tanquam diceret Certe experimento sensisti verum me

:

' 1 Cov. XV, 22. — ' Mattli. IX, 12. — 2 Forie pracepla illius.
 ,

448 S. ACGIJSIIM EP15COPI

dixisse ,
quando dixi : Noii tangere hoc. Sanare ergo
tandem, et revivisce. Ecce porto infirraitatem tuam : bibe
amarum calicem. Tu enim
mea, tibi fecisti prsecepta ilhi

quse sanodata sunt tam dulcia, tamlaboriosa. Contempta

sunt, coepisti laborare sanari non potes, nisi amarum :

calicem biberis, calicera tentationura, quibus abundat

hsec vita cahcem tribulationum angustiarum passio-
, ,
,

num. Bibe, inquit, bibe ut vivas. Et ne responderet ci ,

languidus Non possun) non fero, non bibo prior bibit

: , :

medicus sanus, ut bibere non dubitaret segrotus. Quitl

enira amarum est in tah poculo quod ille non biberit ? ,

Si contumeHa prior audivit cum daemones expelleret

: :

« Daemonium habet^, » et quod in Beelzebub ejicit dae-

monia. Undeutipse consolaretur aegros, ait : « Si patrem-

» familias Beelzebub vocaverunt, quanto magis domesticos
» ejus-? » Si dolores amari sunt : ligatus, et flagellatus,
et crucifixus est. Si mors amara est : etiam mortuus est.

Si genus mortis exhorrescit infirmitas : nihil illo tempore

fuit ignominiosius quam mors crucis^. Non enim frustra
coramendans ejus obedientiam Apostolus addidit, dicens:
« Factus obediens usque ad mortera, mortera autera cru-

)) cis*. ))

VIII. Sed quia ipse honoraturus erat fideles suos in fme

hujus saeculi, prius honoravit crucera in hoc soeculoj ut
terrarura principes credentes in eum prohiberent aliquem
nocentium quod cum magna insultatione
crucifigi : et

persecutores Judaei Domino procurarunt, magna fiducia

servi cjus, etiam reges in fronte nunc portant. Non tan-
tum apparet raodo qualem mortera pro nobis Dominus
subire dignatus est : sicut ait Apostolus : « Factus pro

' Luc. \n, 33. — 2 Matth. x, 25. — 3 Cod. Cass. « Nihil illo terapore
fuit i.2iiominiosius quam mois Chrisli. Noii eniiu crux tunc honorabilis eral
seJ ignonnniosa. — 't Plulip. ii, 8.
 ,

SERMO LXXXVIII, DE VERBlS MAXXIl. XX. 449

» nobis maledictum ^ » Et cum ei pendenti Judaeoruni
csecitas insultaret ,
posset utique descendere de cruce
qui si nollet, non esset in cruce •, sed amplius erat de se-
pulcro resurgere ,
quam de cruce descendere. Haec ergo
Dominus faciens divina ,
patiens humana , admonet nos
corporalibus miraculis et patientia corporali, ut credamus,
et sanemur ad conspicienda illa invisibilia quae carnis ocu-
lus nescit. Hoc ergo agens, curavit caecos istos , de quibus
nunc Evangelium recitatum est, Et in curando videte
quid admonuerit aegrotum interiorera.
IX. Attendite ipsius facli exitum et ordinem rerum.
Sedentes illi in via duo cseci , transeunte Domino excla-
mabant, ut eorum misereretur. A turba vero quse cum ,

Domino erat compescebantur ne clamarent. Neque hoc

,

sine mysterio derelictum putetis. lUi autem compescen-

tem se turbam perseverantissimo clamore vincebant,, ut
perveniret vox eorum ad aures Domini quasi non jam ille :

cogitata prsevenerit. Clamaverunt ergo duo C9eci_, ut au-

direntur a Domino et a turbis comprimi nequiverunt.
,

Transibat Dominus et iUi ciamabant. Stetit Dominus, et

,

,sanati sunt. « Nara stetit Dominus Jesus et vocavit eos , ,

» et ait Quid vultis vobis faciam? » At illi dixerunt Ut

: :

» aperiantur oculi nostri -. » Pro fide ipsorum fecit Domi-

,nus instauravit oculos eorum. Si intellexiraus jara interio-

rem segrotum , interiorera surdura, interiorera mortuura ^

ibi queeramus et interiorem csecura. Clausisunt ocuhcor-

.dis : transit Jesus , ut clamemus: Quid est, transit Jesus?

rAgit temporaha Jesus. Quid est, transit Jesus? Agit tran-

sitoria Jesus. Attendite et videte quanta ejus gesta tran-
§ierint. Natus est de virgine Maria numquid semper
:

liascitur? Infans laclatus est : numquid semper sugit?Per

aetates cucurrit usque ad juvenlutem ; num([uid semper
' Galat. 111, i3. — ^ iMatth. xx, U2, 23.

Gxxv. 29
 450 S. AUGUSTINI EPISCOPI
corporaliter crescit? Infantiae pueritia, pueritiae adolescen-
tia, adolescentiae juventus transeunti cedentique successit.
Ipsa etiam quae fecit miracula, transierunt : leguntur et
creduntur. Quia enim talia scripta sunt ut legi possint,
transibant cum
fierent. Postremo ne in multis moremur,
crucifixus est numquid semper pendet in cruce ? Sepultus
:

est, resurrexit, ascendit in coelum « Jam non moritur^ et 5

» mors illi ultra non dominabitur » et divinitas ejus semper :

manet, et imriiortalitas jam corporis ejus nunquam defi-

ciet. Sed tamen illa omnia quae temporaliter ab eo gesta
sunt , transierunt ^ et legenda scripta sunt , et credenda
prsedicantur. In ergo omnibus transiit Jesus.
illis

X. Quid duo caeci juxta viam sunt nisi duo populi, ad ,

quos sanandos venit Jesus?Ostendamus lios duos populos

in Scripturis sanctis. Est in Evangelio scriptum « Habeo :

non sunt de hoc ovili et illas oportet me

» alias oves quae 5

» adducere, ut sit unus grex et unus pastor^ » Qui sunt

ergo duo populi? Unus Judaeorum et alius Gentium. ,

« Non sum missus, ait nisi ad oves ,

,
quae perierunt do-
» mus IsraeP » Quibus hoc dixif;:'
: Discipulis quando :

illa Chananaea clamabat, quae se esse canem confessa est,

ut micas de mensa dominorum mereretur. Et quia meruit,
jam duo demonstrati sunt ad quos venerat Judaicus sci- :

licet populus de quo ait « Non sum missus nisi ad oves,

, :

» quae perierunt domus Israel » ct Gentium populus,! 'm :

cujus typum praetendebat haec muher, quam primo res-l ^'

puerat, dicens « Non est bonum panem filiorum mitterep*o

:

» canibus : » et cui dicenti : « Ita, Domine, nam et can

» edunt de micis quae cadunt de mensa dominorum suo-j

» rum ; » responderat : « O mulier, magna est fides tua,

» fiat tibi sicut vis^ » Inde enim erat et illeCenturio, de ilo

quo dicit idem Dominus : « Amen dico vobis, non inveni' 51,^

Joan. X, 16. — » MaUh. xv, 24. — ^ Ibid. 26, etc. -i'^-

 :

SERMO LXXXVIII , DE VERBIS MATTH. XX. 451

» tantam ficlem in Israel. » Quia ille dixerat : « Non sum
» dignus ut intres sub teclum meura , sed tantum dic
» verbo , et sanabitur puer meus^. » Dominus
Ita ergo
ante passionem et clarificationem suam duos jam populos
designabat; unum , ad quem venerat propter promissa
Patrum •, et alterum, quem propter misericordiam non
repellebat : ut impleretur quod promissum erat Abrahae :

« In semine tuo benedicentur omnes gentes-. » Propterea

et Apostolus jam post resurrectionem Dominiet ascensio-
nem, ubi contemptus est a Judseis, perrexit ad Gentes.
Nec tamen Ecclesiis quse de Jud^is crediderant tacuit ,

« Eram, inquit ignotus facie Ecclesiis Judaese quse sunt

,
,

» inChristo. Tantum autem audiebant,quia qui aliquando

» nos persequebatur, nunc evangelizat fidem quam ali- ,

» quando vastabat et in me, inquit, magnificabant Deum^.

:

» Sic et angularis lapis diciturChristus, qui fecit utraque

» unum^.Angulus enim duos parietes copulat de diverso
»

venientes. Quid tam diversum, quam circumcisio et prae-

putium, habens unum parietem de Judaea alterum pa- ,

rietem de Genlibus? Sed angulari lapide copulantur.

« Lapidem enim quem reprobaverunt sedificantes hic ,

» factus est in caput anguli^. » Angulus in sedificio non est,

nisicum duo parietes ex diverso venientes in unum conve-
niunt, et quadam unitatejunguntur. Isti ergo duo parietes
secundum typum, duo ccecierant clamantes ad Dorainum.
XI. Attendite nunc dilectissimi. Dominus transibat,
,

caeci clamabant. Quid est transibat ? Transitoria opera ,

faciebat, sicut jam diximus. Secundum haec transitoria

opera fides nostra tejificatur. Credimus enim in FiHum
Dei non tantum quia Verbum Dei est, per quem facta
,

snnt omnia si enim semper in forma Dei raanens aequahs

;

' Mattli. ynij 10-12.— ^ Gen. xxii, 18.— 3 Galal. 1, 22, etc— 4 Ephes.
11, io. — ^ Psal. cxxvii, 22.

29.
452 S. A.UGUST1W1 EPISCOPI

Deo, iion senietipsum exinaniret formam servi accipiens;

nec sentirent caeci , ut possent clamare. Sed cum opera-

retur transitoria , id est , humiliaret se , factus obediens
iisque ad mortem, mortem autem crucis, clamaverunt
duo caeci « Miserere nostri fili David. » Quia et hoc
: ,

ipsum quod Dominus et creator David etiam fdius David ,

esse voluit in tempore hoc egit transiens hoc fecit.

, ,

XII. Quid est autem, clamare ad Ghristum, fratres, nisi

gratiae Christi congruere bonis operibus":' Hoc dico , fra-

tres , ne forte simus strepentes vocibus, et muti moribus.

Quis est qui clamat ad Christum, ut pellatur interior
caecitas transeunte Christo, id est, dispensante nobis
temporalia sacramenta, quibus admoneamur ad aeterna
capienda? Quis est qui claraat ad Christum? Qui contemnit
mundum, clamat ad Christum. Qui spernit sseculi volup-
tates, clamat ad Christum. Qui dicit non hngua, sed vita:
« Mihi mundus crucifixus est, et ego mundo^ : » claraat
ad Christum. Qui dispergit, et dat pauperibus, ut jus-
«

» titia ejus maneatin saeculumsaecuU^ » clamatadChris- :

tum. Qui enim audit , et non surdus audit : « Res vestras

)) vendite, et date pauperibus. Facite vobis sacculos non
thesaurum non deficientem in ccelo^ »
» veterascentes^ :

tanquam vestigiorum sonitum Christi transeuntis audiens

clamet ad haec coecus, id est , faciat ista. Vox ejus in factis
sit. Incipiat mundum
contemnere, inopi sua distribuere,
pro nihilo habere quae homines amant, contemnat injurias,
non appetat vindicari, paret maxillam percutienti, oret
pro inimicis j si quis ei abstulerit sua , non repetat ^ si quid
aUcui abstulerit, reddat quadruplum.
XIII. Cum ista facere coeperit, omnes sui cognati, af-
fines, amici commoventur. Qui dihgunt saeculum, con-
tradicunt. Quid insanis? Nimius es : numquid alii non
' Galat. VI, 14. — 2 Psal. cxi, 9. — 3 Luc, xn, 3^,
 ,

SERMO LXWVIH, DK VERBIS MATTH. XX. 453

sunt Christiani? Ista stullitia est , ista deraentia esl. Et
caetera talia turba clamat, ne coeci clament. Turba cla-
raantes corripiebat 5
sed eorum clamores non vincebat.
IntelJigant quid faciant, qui volunt sanari. Etnunc Jesus
transit : qui juxta viam sunt, claraent. « Hi sunt enim
)) qui labiis honorant, cor autera eorura longe est a Deo*. »

Ipsi sunt juxta viara ,

quibus praecipit Dorainus obtritis
corde. Nam cura recitantur ea quse fecit Dominus tran-
seuntia , semper nobis exhibetur transiens Jesus. Quia
usque in finem sa^culi non desunt coeci sedentes ad viara.
Opus ergo est , ut clament illi juxta viam sedentes. Turba
quae cum Domino erat_, compescebat clamorem quaeren-
tium sanitatem. Fratres, videtis quid dicam? Nescio enira
quomodo dicam : sed plus nescio quomodo taceara. Hoc
dico, et aperte dico. Tiraeo enim Jesum transeuntem et
manentera : et ideo tacere non possum. Bonos Christianos,
vere studiosos , volentes f acere prsecepta Dei ,
quse in
Evangelio scripta sunt , Christiani mali et tepidi prohi-
bent. Turbaipsa quse cum Domino est, prohibet claraan-
tes , id est ,
prohibot bene operantes , ne perseverando
sanentur. Clament illi, non deficiant, neque ducantur
quasi auctoritate turbarum^ nec eos qui priores Christiani
factisunt, raale viventes, et bonis operibus invidentcs
imitentur. Non dicant : Quomodo isti vivunt tam multi
sic vivamus. Quare non potius quomodo dicit Evangelium ?
Quare vis vivere secundum increpationem turbae prohi-
bentis, et non secundum vestigia Domini transeuntis?
Insultabunt, vituperabunt, revocabunt : tu claraa quous-
que pervenias ad aures Jesu. Nam qui perseveraverint in
faciendo talia qualia praecepit Christus et non attende-
,

rint turbas prohibentes , neque magnipenderint quod

Christum videntur sequi , id est, quod Christiani appel-
^ Isai. XXIX, i3, et Mattli. xix, 8.
 ,,

454 S. AUGUSTINI EPISCOPI

lantur j sed plus amaverint lucem quam Christus est red-

diturus, quam timuerint strepitum prohibentium : nuUo
modo separabuntur, et stabit Jesus , et sanabit eos.

XIV. Quomodo enim sanantur oculi nostri? Quomodo

per fidem sentimus Ghristum transeuntem temporali dis-
pensatione, sic intelligamus Ghristum stantem incommu-
tabili aeternitate. Ibi enim sanatur oculus, quando inteUi-
gitur Chrisli divinitas. Percipiat hoc Charitas Vestra :

attendite quod dicam grande sacramentum. Omnia tem-

poraliter gesta a Domino nostro JesuChristo, fidem nobis
inserunt. Credimus in Filium Dei, non solum in verbum
per quod facta sunt omnia sed in ipsum Verbum factum
;

carnem ut habitaret in nobis natum de virgine IMaria

, ,

et caetera quae fides habet , quae nobis exhibita sunt , ut

Christus transiret, et ut caeci vestigia transeuntis audien-
tes, clamarent operibus, vita professionem fidei comme-
morantes. Jam ut clamantes sanentur, stat Jesus. Etenim
jam stantem Jesum, qui dicit « Et si noveramus
videt :

)) Christum secundum carnem, sed jam nunc non novi-

» mus^. » Christi enim divinitatem videbat, quantum in
hac vita potest. Est divinitas Christi est humanitas Christi.
,

Divinitas stat, humanitas transit. Quid est Divinitas stat? ,

Non mutatur, non convellitur, non recedit. Non enim sic

ad nos venit, ut a Patre discederet nec ita ascendit, ut :

loco moveretur. Assumpta carne, locum mutavit Deus :

autem assumens carnem quia in loco non est, nec mutat

,

locum. Tangamur stante Christo , sanentur oculi nostri.

Sed quorum oculi? Clamantium scilicet, cum transit id :

est, bene operantium per eam fidem, quae dispensata est

temporaliter ad erudiendos nos parvulos.
XV. Sanatis autem oculis, quid pretiosius habere pote-
rimus , fratres ? Lumen hoc qui vident quod factum est
' 2 Cor. V, i6.
 ,,:

SERMO LXXXVIII , DE VERBIS MATTH. XX. 455

quod fulgel decoelo, vel quod exhibetur de lucerna
gaudent. Et quomodo miseri videntur qui hoc videre ,

non possunt? Ego autem quare loquor, quare ista dico,

nisi ut horter omnes vos ad clamandum, cum transit Je-

sus? Lucem commendo Sanctitati Vestrae amandam, quam

forte non videtis. Credite, dum nondum videtis et cla- 5

mate ut videatis. Quanta putatur infehcitas hominum

,

qui lucem istam corporalem non vident ? Excsecatus est

aliquis : continuo dicitur, Iratum Deum habuit, aHquid
mah Hoc uxor Tobiae dicebat viro. Clamabat
commisit.
ille propter hoedum ne de furto esset nolebat sonum , 5

furti audire in domo sua illa defendens factum suum :

,

opprobrio percutiebatmaritum etcumille diceret, Red- :

dite , si de furto est ; illa respondebat insultans, Ubi sunt

justitiae tuae ^ ? Quam cseca erat, quse furtum defendebat
et quam lucem videbat, quifurtum reddi iraperabat. Illa

erat foris in luce sohs : ille erat intus in luce justitiae. Quis
eorum erat in luce mehore?
XVI. Adhanclucem, fratres, amandam hortamur Dilec-
tionemVestram utclametis operibus, cumDominus tran-
:

sit sonet vox fidei

: ut stans Jesus, id est, incommutabihs
:•

manens Dei Sapientia et majestas Verbi Dei , per quod ,

facta sunt omnia aperiat oculos vestros. Idem Tobias

,

monens fdiurn suum, ad hoc monebat ut clamaret id :

est, ad bona opera monebat. Dicebat illi ut daret paupe-

ribus ,
praecipiebat ut eleeraosynas faceret indigentibus
et docebat dicens : « Fih , eleemosynae non sinunt ire in

» tenebras*. » Consihura percipiendae atque obtinendae

lucis caecus dabat. « Eleemosynae, inquit, non sinunt ire in

)) tenebras. )) Si ei fdius responderet miratus : Quidergo,

pater, tu eleemosynas non fecisti ut raodo caecus loquaris :

tu nunc nonne in tenebris es, qui mihi dicis : « Eicemosynae

' Tob. II, 31 , efc. — ' M. \\, I T.
 ,

45G S. ArGUSTINI episcopi

» 11011 sinunt ire in tenebras ? » Noverat ilie de qua luce do-

ceret filium , noverat in interiore homine quod videbat.
Filius patri porrigebat manum, ut ambularet per terram 5

et pater filio , uthaljitaret in coelo.

XVII. Breviter , ut concludam , fratres , Sermonem
istum, ex eo quod nos pluriraum tangit atque angit, vi-
dete esse turbas quae corripiant eaecos clamantes. Omnes
qui in hac turba sanari vultis , non vos deterreant quia :

multi sunt nomine Christiani 5 et operibus impii non vos ^

deterreant a bonis operibus. Clamate inter turbas compes-

centes, revocantes, insultantes, male viventes. Non enim
solis vocibus comprimunt bonos Christianos mali, sed et
mahs operibus. Nonvultbonus Christianus ire spectare.
Hoc ipsum quod frenat concupiscentiam suam ne pergat ,

ad theatrum , clamat post Christum , clamat ut sanetur.

Alii concurrunt , sed forte Pagani , forte Judaei. Imo vero
tam pauci essent in theatris , ut erubescendo discederent,
si non accederent. Currunt ergo et
Christiani ad theatra
illi, portantes sanctum nomen ad poenam suam. Clama

ergo non eundo, premens in corde tuo temporalem con-

cupiscentiam ; et tene te in clamore forti et perseveranti
ad aures Salvatoris , ut stet Jesus , et curet te. Inter ipsas
turJDas clama , Non enim
ne desperes de auribus Domini.
et illi cseci ex illa non erat, ut
parte clamaverunt, ubi turba
ex ea parte audirentur, ubi non essetimpedimentum prohi-
bentium. Interipsas turbas clamaverunt et tamenDominus :

audivit. Sic et vos etiam inter peccatores et luxuriantes

inter amatores saecularium vanitatum, ibi clamate, ut sa-
net vos Dominus. Nolite per aliam partem clamare ad
Dominum, nohte ad hcereticos ire, et ibi clamare ad Do-
minum. Attendite, fratres, quia inillaturba quae clamare
prohibebat , ibi sanati sunt qui clamabant.
XVTII. Nam et hoc attendat Sanctitas Vestra ,
quid sit
 SEriMO LXXXXVIII, DE VEP.BIS MATTH. XX. -457

persevcrnre iii clamando. Dicam quod multi mecum ex-

pcrti sunt in nomine Cliristi : non enim cessat Ecclesia
tales parere. Cura quisque Christianus coeperit bene vi-
vere , fervere bonis operibus mundumque contemnere
,
;

in ipsa novitate operum suorum patitur reprehensores et

contradictores frigidos Christianos. Si autem persevera-
verit, et eos superaverit- perduraudo^ et non defecerit a
bonis operibus iidem ipsi jam obsequentur qui antc
;
,

prohibebant. Tandiu enira corripiunt et perlurbant et

vetant, quandiu sibi cedi posse praesumunt. Si autera victi
fuerint perseverantia prolicientiura , convertunt se , et di-

cere incipiunt : Magnus horao, sanctus horao, felix cui

Deus concessit. Honorant, gratulantur, benedicunt, lau-
dant : quomodo illa turba quae cum Domino erat. Ipsa

prohibebat ne caeci claraarent : sed postquara illi ita cla-

maverunt ut mererentur audiri et irapetrare raisericor-
,

diara Domini ipsa turba rursum dicit

, « Vocat vos Je- :

» sus. )) Jam et hortatores fiunt, qui paulo ante corripie-

bant ut tacerent. Solus autem ille non vocatur a Doraino,
qui non laborat in hoc sseculo. Sedquis in hac vita non
laborat in peccatis et in iniquitatibus suis ? Si autem om-
nes laborant omnibus dictum est « Venite ad me omnes
, :

» qui laboratis^. Si autem omnibus dictura est )) quare ,

culpara tuara tribuis invitatori tuo ? Veni ? Non tibi fit

angusta doraus ejus pariter ab oranibus, totum a singulis
:

possidetur regnura Dei crescente possessorum numero :

non minuitur quia non dividitur. Unicuique integrum

,

est, quod concorditer habetur a raultis.

XIX. Hoc taraen in mysterio lectionis hujus cognovi-
mus fratres quod aliis librorum sanctorura locis aper-
, ,

tissirae sonat, esse intus in Ecclesia et bonos et raalos,

quod ssepe diciraus frumentum ct paleara. Nemo ante
' Matth. XI, 28.
 458 S. AUGUSTINI EPISCOPI
tempus deserat aream toleret paleam iii tritura, toleret ,

in area^ Quod enim toleret, in horreo nonhabebit. Ve-

niet ventilator ,
qui dividet raalos a bonis. Erit etiam cor-
poraUs separatio ,
quam modo spiritahs praecedit. A malis
corde semper disjuugimini , ad terapus caute corpore co-
pulamini. Nec tamen negligentes sitis in corrigendis ves-
tris , ad curam scilicet vestram quoquo modo pertinenti-
bus, monendo docendo, hortando, terrendo. Quibus-
,

cumque modis potestis agite. Nec cum invenitis in ,

Scripturis et inexemphs sanctorum sive qui ante sive , ,

qui post Domini adventum in hacvita fuerunt, quod mah

bonos in unitate non maculant, etliciamini pigri ad corri-
gendos malos. Duobus modis non te maculat malus si :

non consentias et si redarguas hoc est non communi-

, : ,

care non consentire. Gommunicatur quippe quando

,
,

facto ejus consortium voluntatis vel approbationis adjun-

gitur. Hoc ergonosadmonens Apostohis ait : «Nohtecom-
)) municare operibus infructuosis tenebrarum-. )> Et quia
parum erat non consentire, si sequeretur neghgentia disci*
phnse : « Magis autem , inquit , et redarguite. )) Videte
quemadmodum utrumque complexus est, « Nohtecommu-
)) nicare : magis autem et redarguite.
Quid est, « NoUte ))

» communicare? Nohte consentire, nohte laudare, no-

);

hte approbare. Quidest, « Magisautemet redarguite? )>

Reprehendite, corripite, coercete.

XX. Deinde in ipsa correctione vel coercitione aheno-
rum peccatorum cavendum est, ne se extollat qui aherum
corripit ; et apostohca iUa cogitanda sententia est : « Qua-
)) propter qui se putat stare, videat ne cadat^. )) Foris
terril)ihter personet increpatio, intus lenitatis teneatur
dilectio. « Si prseoccupatus fuerit homo in ahquo dehcto,
» sicut dicit idem Apostohis, vos qui spiritales cstis, hu-
• Florus ad Ephes. v. — ' Ephcs. v, ii. — ^ i Cor. x, i2.
 ;

SERMO LXXXVIII , DE VEUBIS MATTH. XX. 459

)) jusmodi instruite in spiritu niansuetudinis, intendens
)) te ipsum, ne et tu tenteris. Alter alterius onera por-
)) tate, et sic adimplebitis legem Christi ^. )> Item alio

» loco Servum inquit, Domini non oportet litigare,

: « ,

)) sed mitem esse ad omnes docibilem patientem in ,

,
,

)) modestia corripientem diversa sentientes ; ne forte det

)) Deus poenitentiam ad cognoscendam veritatem, et
illis

)) resipiscant a diaboli laqueis a quo capti tenentur ad ,

)) ipsius Neque ergo consentientes sitis

voluntatem '^. ))

malis ut approbetis neque negligentes ut non arguatis

, 5 ,

neque superbientes ut insultanter arguatis. ,

XXI. Qui autem deseruerit unitatem violat charita- ,

tem et quisquis violat charitatem, quodlibet magnum

:

habeat , ipse nihil est. Si linguis hominum loquatur et

Angelorum, si sciat omnia sacramenta si habeat omnem ,

fidem, ut montes transferat, si distribuat omnia sua pau-

peribus , si corpus suum tradat , ut ardeat , charitatem
autem non habeat 5 nihil est, nihil ei prodest^. Universa
inutihter habet ,
qui unum illud quo universis utatur
non habet. Amplectamur itaque charitatem, studentes
servare unitatem spiritus in vinculo pacis. Non nos sedu-
cant qui carnaliter inteUigunt et corporalem separationem
facientes, ab Ecclesise frumentis toto orbe diffusis spiritaU

sacrilegio separantur. Per totum enim mundum semina-

tum est bonum semen. Bonus ille seminator FiUus homi-
nis, non in Africa sola, sed ubique sparsit semen bonum.
Inimicus autera superseminavit zizania*. Sed tamen quid
ait paterfamihas ? Sinite utraque crescere usque ad mes-
sem. Per quid crescere ? Utique per agrum. Quis est ager ?

numquidnam Africa? Non. Quis est ergo? Non interpre-

temur nos , Dominus dicat : neminem sinamus ahquid
• Galat. vi^ 1-3 — » 2 Tim. n, 24-26. — ' 2 Cor. xni, i. — 4 Matth,
xiii, 24, 25.
460 S. AUGUSTINI EPISCOl'1

pro arbilrio suspicari. Dixoruiit enim Magislro Disciouli:

a Enarra nobis paraholam zizaniorum.MEt enarravit Domi-
iius : Semen bonum , dixit , filii sunt regni : zizania vero,
filiimali. Quis ea seminavit? Inimicus autem, inquit, qui
ea seminavit, diaboius est. Quis est ager? Ager est, in-
quit, hic raundus. Quee est messis? Messis est, ait, finis
saeculi. Qui sunt messores ? Messores, inquit, Angeli sunt.
Numquid Africa est raundus ? Numquid raessis hoc tera-
pus ? Nuraquid raessor Donatus ? Per totum orbera terra-
rura expectate raessera ,
per totura orbem terrarum cres-
cite in raessera ,
per totura orbem terrarum zizania tolerate
usque ad messera. Non vos seducant perversi paleoe nimis ;

leves ,
quae evolant ante adventum ventilatoris ex area,
non vos seducant. Tenete eos ad istam vel solam simihtu-
dinem zizaniorum neque illos sinatis loqui araphus. Ille
,

codices tradidit. Non : sed ille codices tradidit. Quihbet

tradiderit, nuraquid infidehtas traditorum fidem Dei eva-
cuavit ? Quae est fides Dei ? Quam promisit Abrahae , di-
cens : « In semine tuo benedicentur omnes gentes ^. » Quae
est fides Dei ? Sinite utraque crescere usque ad messem.
Per quid crescere ? Per agrum. Quid est, Per agrura?
Per mundum.
XXII. Hic ilh dicunt : Creverat quidem utrumque per
mundum, sed jam frumenta diminuta sunt, et in istam nos-
tram regionem paucitatemque revocata. Non te permittit

Dominus interpretari quod vis. Ipse qui exponit hanc

parabolara , claudit os tuum , os sacrilegum , os impium ,

os profanura _,
os tibi contrarium ,
qui contradicis testa-
tori , etiam te ad hsereditatem vocanti ? Quomodo claudit
os tuum ? Dicendo : « Sinite utraque crescere usque ad
•» messem". » Si jam fuit messis, credamusesse frumenta
diminuta. Quanquam ne tunc quidem minuentur, sed in
^ Gen. XXVI, 4- ~' " Matlli. xiu, 3o.
 SERMO LXXXVllI, UE VERBIS MAlXH. XX. 461
horreuni recondentur. Sic enim ait : « Colligite primum
)> zizania , et alligate fasciculos , ad comburendum ea '?

» Irumentum autem recondite in horreum meum^ » Si

ergo usque ad messem crescunt, post messem recondun-
tur improbe impie, quando minuuntur? Concedo in
5 ,

comparatione zizaniorum simul atque palearum frumenta

esse pauciora tamen utraque crescunt usque ad messem,
:

« Cumenim abundat iniquitas refrigescit charitas mul- ,

» torum - » crescunt zizania : crescit palea. Sed quia ,

toto agro deesse non potest frumentum quod perseve- ,

rando usque ad finem salvum fiat, crescunt utraque usquc

ad messem. Et si propter abundantiam malorum dictum
est : « Putas veniens Filius hominis inveniet fidem in
» terra ^ ? » hocque nomine significantur quicumque le-
gis prsevaricatione imitantur eum, cui dictum est « Terra :

» es, et in terram ibis * » tamen et propter abundantiam

:

bonorum , et propter eum cui dictum est « Sic erit se- :

» men tuum sicut stellae cceli, et sicut arena maris^,» etiam

illud non tacitum est « Quia multi ab Oriente et Occi- :

» dente venient, et recumbent cum Abraham et Isaac in

» regnoDei"^. » Ulraque ergo crescunt usque ad messem,

et suas sententias in Scripturis habent zizania vel palese ,

suas autem frumenta. Quas qui non intelHgunt confun- ,

dunt, et confunduntur atque ita perstrepunt caeca cupi- 5

ditate , ut nolint obmutescere vel patefacta veritate.

XXIII. Ecce , inquiunt^ dicit Propheta : « Recedite,
» exite inde , et immundum ne tetigeritis "^
: » quomodo
ergo malos pro pace tolerabimus, a c|mbus cxire et rece-
dere jubemur , ne tangamus immundum .? Nos istam re-
cessionem spiritaliter intelhgimus , ilU corporaliter. Nam
et ego clamo cum Propheta, et quahacumque simus vasa,
• Mattb. XIII, 3o. — 2 Id. xxiv, 12. — 3 Luc xvni, 8. — 4 Gen. iii, ig.
— 5 ij. XV, 5. — fi
Matth. viii, 11. — 7 Isai. ui, u.
 :

462 S. AtGUSTlNl EPISCOPI

utitur nobis Deus in dispensationem vestram : clamamus
et nos, et dicimus vobis : « Recedite , exite inde, et im-
» raundum ne tetigeritis sed contactu cordis non cor- : ,

)) poris '. » Quid est enim tangere immundum, nisi con-

sentire peccatis ? Quid est autem exire inde, nisi facere
quod pertinet ad correptionem malorum quantum pro ,

uniuscujusque gradu atque persona salva pace fieri potest?

Displicuit tibi quod quisque peccavit , non tetigisti im-
mundum. Redarguisti , corripuisti , monuisti^ adhibuisti
etiam , si res exegit , congruam , et quae, unitatem non
violet , disciplinam , existi inde. Attendite in facta sanc-
torum , ne forte nostra videatur interpretatio. Quomodo
hsec verba intellexerunt sancti , sic utique intelhgenda
sunt. « Exite inde, inquit Propheta : )) Prius usitata ipsius
verbi consuetudine assero istam sententiam, et postea
ostendo non meam. Plerumque accusantur hominesj et
cum accusati fuerint, defendunt se : cum autem se ille qui
accusatur horao, rationabiliter justequedefenderit, qui au-
diunt, dicunt : Exiit inde. Quo inde exiit? Manens loco,
exiit inde. Quomodo inde exiit? Ratione reddita, et de-
fensione justissima. Hoc est quod faciebant sancti, quando
excutiebant pulverem de pedibus suis adversus eos, qui sibi
pacem nuntiatam non accipiebant -. Exiit inde ille spe-
culator , cui dictum est : « Speculatorem posui te domui
)) Israel ^. )) Ilh enira dicitur : « Si dixeris iniquo, et non
)) se averterit ab iniquitate et a via sua , iniquus ille in sua
)) iniquitate morietur, et tu animara tuam hberabis^. )>

Hoc si facit , exit inde non separatione corporis sed

, ,

defensione operis sui. Fecit enim iste quod faciendum fuit

etiam siillenon obteraperavit, cui obtemperandura fuit.

Hoc est Exite inde. :

XXIV. Claraavitista Moyses, clamavit Isaias , claraavit

^ Floius ad 2 Gor. vi. — ^ Luc. x, ii. — 3 Ezech. m, 17.— 4 Ibid. 19.
 SERMO LXXXVIII, DE VERBIS MATTH. XX. 463
Jereraias , clamavit Ezechiel. Videamus si hoc ipsi fece-

runt , si dimiserant populum Dei , et se ad gentes alias

transtulerunt. Quammulta et quam vehementer Jeremias

increpavit in peccatores et sceleratos popuU sui. Inter eos
taraen erat , unum cum illis templum intrabat eadem ,

sacramenta celebrabat : in ea hominum sceleratorum

congregatione vivebat , sed clamando exibat inde. Hoc est

exire inde , hoc est iramunduni non tangere, et voluntate

non consentire, et ore non parcere. Quid dicam de Jere-

mia, de Isaia, de Daniel, de Ezechiei, de cieteris Pro-
phetis, qui non recesserunt a populo malo, ne desererent
bonos illi populo commixtos ubi et ipsi tales esse potue- ,

runt? Moyses ipse, fratres, cum acciperet legem inmonte,

populus deorsum idolum fecit. Populus Dei, populus
ductus cedentibus fluctibus Rubri maris ,
qui sequentes
inimicos obruerant ,
post tanta signa et miracula in iEgyp-
tiorum plagis ad mortem , et in sua protectione ad salu-
tem , tamen idolum poposcit , idolum extorsit idolum ,

fecit, idolum adoravit, idolo sacrificavit. Indicat Deus

famulo suo populi factum et dicit eos se perditurum a ,

Moyses ad ipsum populum rediturus

facie sua. Intercedit :

ethabuit occasionera recedendi et exeundi ab eis, sicut isti

intelligunt, ne imraundum tangeret, ne cum tahbus vi-
veret non fecit tamen. Et ne forte hoc necessitate potius
^

quam charitate fecisse videretur, obtulit ilii Deus aJium

populum « Faciam te , inquit, in gentera magnam^ »
: :

ut illos deleret. non accepit, cohaeret peccatoribus,

Atille
petit pro peccatoribus. Et quomodo petit ? Magna proba-
tio dilectionis, fratres. Quomodo petit? Videte illam , de
qua ssepe locuti sumus maternam quodam modo chari-
,

tatem. Cum Deus minaretur sacrilego populo pia Moysi ,

viscera tremuerunt , opposuit se pro illis iracundioe Dei

I
£xod. xxsu, 10.
 ,

464 S. AUUUSTINI EPISCOPI

« Domiiie, inqmt, si dimittis eis peccatnm, dimitte siii :

» autem, dele me de libro tuo quem scripsisti^ » Quam

paternis maternisque visceribus quam securus hoc di- ,

xerit, attendens justitiam et misericordiam Dei : ut quia

justus est , non perderet justum ;
quia misericors est
ignosceret peccatoribus.
XXV. Certe jam manifestum est prudentiae vestrae,
quoraodo accipienda sint omnia talia testimonia Scrip-
turarum ut quando Scriptura sonat
: recedere nos ,

debere a malis, non aliud intelligere jubeamur, nisi ut

corde recedamus 5 ne majus malum in separatione bo-
norum committamus ,
quam in malorum conjunctione
fugiamus, sicut ipsi Donatistoe fecerunt. Qui si vere boni
malos arguerent, ac non potius ipsi mali bonos infama-
rent, qualeslibet pro pace tolerarent, qui Maximianistas
receperunt tanquam integros, quos tanquam perditos an-
tea damnaverunt. Certemanifestedixit Propheta: «Rece-
»dite et exite inde , et immundum ne tetigeritis. » Ego ut
intelhgam quoddixit, attendo quod fecit. Facto suo mihi
exponit dictum suum. Dixit : « Recedite. » Quibus dixit?
Utique justis. A quibus ut recederent, dixit.^ Utique a
peccatoribus ct iniquis. Qua^ro, a talibus utrum ipse re-
cesserit ? Invenio quod non recesserit. Ergo aliter intel-

tellexit. Nam utique prior faceret quod praecepit. Recessit

corde, objurgavit atque arguit. Continendo se a consensu
non tetigit immundum
objurgando autcm exiit Uber in :

conspectu Dei cui neque sua Deus peccata imputat, quia

5

non fecit; nequeaUena, quia non approbavit neque ne- 5

gligentiam quia non tacuit neque superbiam quia in

, ^ ,

unitate permansit. Sic ergo, fratres mei ,

quotquot habetis
inter vos, qui adhuc amore saecuh prnegravantur , avaros,
perjuros, adulteros, spectatores nugarum, consultores
' ExoJ. xxxii, 32.
 SERMO LXXXIX, DE VERBlS MATTH. XXI. 465
mathematicorum ,
phanaticorum , augurum auspicum
, ,

ebriosos, luxuriosos, quidquid inter vos malorum esse

nostis -y quantum potestis , improbate ut corde recedatis ^

et redarguite, ut exeatis inde^ et nolite consentire, ut

immundum non tangatis.

'VVV\'VVV\WV\'VWVWVt VWVWVfWWVWtW^ VWlWVtWVWVMfWVtJWV^^WVtWWWM iW

SERMO LXXXIX^

De verbis Ei>angelii Matth. xxi, ubi Jesus arborem

arefecit , et de illis Lucce xxiv, ubi finxit se loa-
gius ire.

I. Lectio recentissima sancti Evangelii admonuit , ter-

ruit nos, ne folia habeamus et fructum non habeamus.
Hoc autem breviter exponitur ne verba adsint, et facta :

Magnus terror? Quis non timeat cum in ipsa lec-

desint.
tione oculis cordis aridam arborem vidct, et sic ut ei di-
catur : « Nunquam in te fructus nascatur in aeternum-. »
Terror corrigat, correctio fructus proferat. Sine dubio
enim Dominus Christus praevidebat arborem quamdam
merito aridam fieri, quod haberet folia, et fructus non
haberet. Ea Synagoga, nonvocata, sed reprobata.
est

Nam et inde vocatus populus Dei cui veraciter et since-

,

riter in Prophetis expectabat salutare Dei Jesum Chris-

tum. Etquoniam fideliter expectabat meruit cognoscere ,

praesentem. Inde enim Apostoli, inde tota turba proece-

dentium jumentum Domini et dicentium « Hosanna fi- ,

lio David, benedictus qui venit in nomine Domini ^. m

' Alias 9 inter editos exMSS. Carthusia; Majoris. — » Matth. xxi, 19,—.
3 Ibid. 9.

cxxv. 30

I
 :: .

466 S. AUGUSTIWl EPISCOII

Turba erat magiia fidelium Judseorum, aiite fusura pro
se sanguinem in Ghristo credentium magna turba erat :

« Non enim frustra Dominus ipse non venerat nisi ad ,

» oves ,
quae perierant domus Israel ^ ? » In aliis autera
crucifixus, jam in coelo exaltatus, invenit poenitentise
fructum : nec aridos fecit , sed in agro excoluit, ct verbo
irrigavit. Inde erant illa quatuor millia Judaeorum ,
qui
crediderunt, posteaquara sancto Spiritu impleti Disci-
puli, et qui cum eis erant, linguis omnium gentium loque-
bantur, et per omnes gentes futuram Ecclesiam illa lin-
guarum diversitate quodam modo proenuntiabant^ Gredi-
derunt tunc, et ipsae oves erant,qu8e perierant domus Israel
sed quia « Venerat Filius horainis quaerere et salvare quod
» perierat^, » etiam ipsos invenit. Sed nescio ubi tanquam a
lupis depredati latebant invepribus etquialatebantin ve-
5
U
pribus, ideo ad eos inveniendos non pervenit, nisi spinis pas-
sionis dilaceratus tamenpervenit, invenit, redemit.
: Ilii oc-
ciderant non magis ipsum, quam sc. Salvi facti sunt per
,

occisum pro se. Loquentibus enim Apostohs corapuncti

sunt qui pupugerant lancea, corapuncti sunt conscientia^
corapuncti autem consihum quaesierunt, datum recepe-
runt ,
poenitentiam egerunt ,
gratiam invenerunt , et cre-

dentes sanguinem biberunt quera ssevientes fuderunt.

Qui autem remanserunt mala et sterih progenie usque in
l

hodiernura etusque in fmera, in illa arbore figurati sunt.

»I)IIS

Modo venis ad eos, et invenis apud eos omnia eloquia Pro-

phetarum. Sed ista foha sunt Christus esurit fructura : ,
Wor.
quaerit sed ideo in eis fructum non invcnit, quia se in ei
j

non invenit. Non enim habet fruclura qui non babel ,

Ghristum. Non autem habet Christum, qui Christi n

tenet unitatem quinon habet charitatem. Ergo per hanc
,
lare.

connectionera non habet fructum qui non habet charita;

' Matlli. XV, 24. — ' Act. 11, 4- — ^ Luc. xix, 10. — 4 Act. ji, 87. ,i.
 ,

SERHIO LXXXIX , DE YERElS MATTH. XXI. 467

tem. Aiidi Apostolum « Fructus autem spiritus charitas
: :

» commendaturus quasi botrum, hoc est, fructum. Fruc-

» tus autem, inquit, spiritus, charitas, gaudium pax, ,

» longanimitas ^ » Noli mirari sequentia, ubi coepit

charitas.
II. Ideo Discipulis mirantibus arboris ariditatem,
commendavit fidera , et ait iUis : « Si habueritis fidem
» et nihil discriminaveritis, » id est, in omnibus Deo cre-
dideritis, non dixeritis : Hoc potest Deus, hoc non potest j
sed de Omnipotentis omnipotentia prsesumpseritis : « Non
» solura hoc facietis, sed et monti huic si dixeritis : Tollere
» et mittere in mare^
Et quaecumque oraveritis cre-
fiet.

» dentes accipietis^. » Legimus miracula facta a Disci-

,

pulis, imo facta a Domino per Discipulos « Quia sine :

» me, inquit , nihil potestis facere^. » Potuit Dominus

multa sine Discipulis, nihil Discipuli sine Domino. Qui
potuit facere et ipsos Discipulos, non utique est adjutus
ab ipsis ut faceret ipsos. Legimus Apostolorum miracula,
nusquam autem legimus arborem ab his arefactam , aut
montem in mare translatum. Quaeramus ergo ubi factum
sit. Non enim verba Domini vacare potuerunt. Si attendas

istas usitatas et non est fac-

notas arbores et istos montes ,

tum. arborem de qua dixit, et montem ipsum

Si attendas
Domini de quo Propheta dixit » Erit in novissimis die- :

M bus manifestus mons Domini ^ » si hsec attendas si : ,

haec intelhgas-, et factum est, et per ipsos factum est.

Arbor, gens Judoea, sed iterum dico, reprobata, non
vocata : arbor ilJa ,
quam commemoravimus ,
gens Ju-
dsea. Mons sicut docuit propheticum testimonium , ipse
Dominus. Arida arbor, gens Judsea sine honoreChristi :

mare saeculum hoc oranibus gentibus. Vide jam Apos-

,

« ,Galat. V, 12. — ' Mattli, xxi, 21, 22. — ^ Joan. xv, 5.-4 Isai'.

Uj 2.
30.

,
 468 S. AUGXJSTINI EPISCOPI

tolos loquentes ad arborem arefaciendam , ct mitten-

tes montem in mare. Loquuntur in Actibus Aposlolo-
rura ad Judaeos contradicentes et verbo veritatis re-
sistentes, hoc est, folia habentes,et fructum non haben-

tes,etdicunt illis : « Vobis primurn oportebat annuntiarc

» verbum quoniam repulistis illud^

Dei, sed Prophe- : )>

tarum verba loquimini et non agnoscitis quem pronun- ,

tiarunt Prophetae, hoc est, foUa habentes « Ecce conver- :

))timus nos ad gentes Hoc enim etiam per Prophetam :

prsedicatum est « Ecce posui te in lucem gentium, ut

:
j
» sis salus usque in fnies terrae » Ecce aruit arbor et '^.
5
1'"'

Christus ad gentes, mons translatus in mare. Quomodo 1

enira arbor non aresceret posita in vinea , de qua dic- U

tura erat « Mandabo nubibus meis ne pluant super eam 1™

:

» imbrem^? » 1 '

III. Hoc ut Dominus commendaret prophetice se fe-l'?''^

cisse, de hac sciJicet arbore non solum voluisse exhibere 1*"'^

miraculum sed futurum aUquid miraculo commendasse, IN
,

multa sunt qufe nos admonent nobisque persuadeant, iraolN

ab invitis extorqueant. Primo quid arbor peccaverat, quo-i"«f
niam fructus non habebat quem si suotempore, hocPif ,

est, illorura pomorum fructus non haberet, nulla essetPj^f

,

utique ligni culpa 5

quia iignura sine sensu non habebatPlWD
culpam. Huc accedit, quia sicut in aho Evangehsta hoci^^isi
ipsum narrante legitur « Tempus pomorura illorura nonr
: I*oii

» erat^. » Id enim tempus erat, quo ficus foha profert|iil,i

tenera quse novimus nasci ante fructus hoc ideo proba-i''|iie

,
:

mus, quia passionis Domini dies propinquabat, et scimusP vi(

quo terapore passus sit •

et sihoc non attendereraus,Pnoii
Evangehstseutiquedicenti : « Nonerat terapus ficorum, ))Pnjtai]
credere debereraus.Ergo simiraculumfuerat tanturamodoPilioi
coramendandum, et non ahquid prophetice figurandum*^i(jj
' Acl. Mii, 46, 47- — ' IS'ii' xi-i^) *^- -~ ^ W. V, 6. — 4 Marc. xi, i3. |'fetli,,
 ,

SEUMO LXXXIX, DE VEnBIS MAXTIl. XXI. 4G9

ntiiilto clemenlius Dominiis , et sna raisericordia dignius
si quam arborem aridam inveniret , viridem redderet •, si-

cut languentes sanavit, sicut leprosos mundavit, sicut

mortuos suscitavit. Tunc vero a contrario, quasi adver-
sus regulam clementiae suse, invenit arborem virentem ,
praetertempus nondum fructum habentem, non tamen
fructum agricolae suo negantem, et aridam fecit: tanquam
diceret homini. Non me ariditas hujus arlioris delec-
tavit , sed non sine causa hoc me
tibi volui insinuare
facere voluisse nisi quia tibi quod plus attenderes vo-
,

lui commendare. Non istam arborem maledixi, non ar-

hori non sentienti poenam inflixi sed te terrui si quis 5 ,

advertis, ut esurientem Christum non contemneres, ut

fructu potius opimari quam foliis obrumbrari dihgeres.
IV. Hoc unum
quod Dominus commendat se ahquid
est
Jsignificare voluisse. Quid ahud? Esuriens accedit ad ar-
borem et quaerit poma. Nesciebat tempus nondum esse?
,

Quod cultor arboris sciebat, Creator arboris nesciebat?

Quserit ergo fructum in arbore ,
quem nondum haljebat.
Quserit , an potius quaerere se fingit? Nam si vere quaesi-
vit, erravit. Sed absit iit erraret. Ergo fmxit. Timens ne
fingat, confiteris errasse. Aversaris errorem, incurris in
fictionem. yEstuainus in medio. Si aestuamus, optemus

y pluviam , ne ahquid indignum dicentes

ut virescamus ,

ie Domino, potius arescamus. Evangehsta quidem, « Ve-

nit, inquit, ad arborem, etfructum in ea noninvenit^»
Jtique non invenit y non diceretur de iilo nisi qui ,

imi)
^ei- videre quaesiverat, vel quserere sefinxerat, quem
bi non esse noverat. Unde non dubitamus, errantem
hristum nulio modo dicamus. Quid fmxisse dicimus?
]ffl

mne hoc dicimus? Quomodo hinc exibimus? Dicamus,

A
m
le quid Evangeiista dixerit de Domino aho loco non au-
M —
,

• Matth. XXI, 19. ^ Forte vere.

 ,

470 S. AtJGtJSTlNI EPISCOPI

deremus dicere nos ex nobis ipsis. Quod Evangelista

scripsit dicamus et cum dixerimus, intelligamus. Sed
, 5

ut intelligamus, prius credamus. « Nisi enim credideritis,

))non intelligetis^, » ait Propheta. Post resurrectionem

Dominus Cliristus ambulabat in via cum duobus Discipulis
suis_, a quibus nondum agnoscebatur, quibus velut viator
tertius comitabatur. Ventum est ad locum , quo illi ten-
debant, et ait Evangelista : « Ipse autem finxit se longius

)) ire^. » Illi autem tenebant eum more humanitatis di-

centes ,
quod jam vesperasceret rogantes ut cum eis ibi ,

maneret : susceptus hospitio, frangit panem, benedicto

et fracto pane cognoscitur. Non ergo jam timearaus di-
cere , finxit quaerere , si finxit se longius ire. Sed alia

qusestio oboritur. Hesterna die diu commendavimus in

Apostohs veritatem, quomodo invenimus in ipso Domino
fictionem. Dicendum ergo, fratres, et insinuandum vobis
pro mediocrilDus viribus nostris ,
quas Dorainus pro vobis
donat nobis , et coramendandura est vobisquod in omni-
bus Scripturis regulariter teneatis. Orane quod dicitur sive
fit, aut per suam proprietatem cognoscitur, aut significat
ahquid figurate ; aut certe habet utruraque, et propriam
cognitionera etfiguratam significationem. Tria proposui,
exempla danda sunt, et unde nisi de sanctis Scripturis?Dic-
tumquodproprie accipiamus, quia passus estDominus, quia
resurrexit, et ascendit in coekim, quia resurrecturi sumus
in fine saeculi , quia cum illo in aeternum si eum non ,

contemniraus, regnaturi. Hoc dictum proprie accipe,

noh figuras inquirerc : sicut est dictura, ita et est. Sic etiam

facta. Ascendit Apostohis Jerosolyraam videre Petrum

fecit hoc Apostolus, factum est, ipsius propriura est. Nar-
rat tibi rem gestam gestura ipsum secundum proprieta-
:

tem. Per figuram dictura : « Lapidem quem reprobaverunt

I Isai. vii, 9. — ^ Luo. xxiv, 28.
 ,

SERMO LXXXIX, DE VERBIS MATTH. XXI. 471

» aedificantes , liic factus est iii caput anguli^ » Si lapi-

dem proprie intelligamus, quem lapideni reprobraverunt

sedificantes, etfactus est in caput anguli ? Si angulumpro-
prie accipiamus , in cujus anguli capite factus est lapis iste ?

Si figurate dictum admittamus , et capias figurate ^ Lapis

angularis Christus •, caput anguli, caputEcclesiae. Quare
angulus Ecclesia? Quia hinc Judaeos, hinc gentes vocavit,
et quasi duo parietes de diverso venientes et in se conve-
nientes suse pacis gratia colligavit : « Ipse est enim pax
» nostra, qui fecit utraqueunum -. »

V. Audistis dictum proprium , factum proprium, dic-

tum figuratum expectatis factum figuratum. Multa sunt,
:

sed interim quod occurrit ex admonitione lapidis angu-

laris quando unxit lapidem Jacob quem ad caput po-
, ,

suerat cum dormiret " in quo somno magnum somnium ,

viderat, scalas a terra in coelum surgentes et homines

ascendentes etdescendentes,incumbente super scalasDo-
mino^, intellexit quid debuerit figurare, unde nobis pro-
baret ab illius visionis et revelationis intellectu se alienum
non fuisse : lapidem pro Christo figuravit. Noli ergo mi-
rari quod unxit , quia Christus ab unctione nomen acce-
pit. Dictus autem erat Jacob iste in Scriptura homo
sine dolo. Ipse Jacob, nostis, appellatus est Israel. Ideo
Dominus quando vddit Nathanael « Ecce
in Evangelio :

)) inquit , in quo dolus non est.

vere Israclita Et ille
, )>

Israelita nesciens adhuc qui cum illo loqueretur respon- ,

dit « Unde me nosti? Et Dominus ad eum Cum esses

: :

)) sub arbore fici vidi te ^ » tanquam diceret, Cum esses

, :

in umbra pecccati prsedestinavi te. Et ille ,

quia me- ,

minerat se fuisse sub arbore fici ubi Dominus non erat ,

agnovit in illo Divinitatem , et respondit : « Tu es Filius

• Matth. XXI, 42, et Psal. cxvn, 22. — * Ephes. 11, 14. — ^Cen. xxvjii,

II, 12, —
4 Forie Angelos. ^ Joan. — i, 47, etc.
 472 s. ArGusTiNi episcopi

» Dei , tu es rex Israel. » Ule sub arbore lici non tactus

est aridaficus : agnovit Christum. Et Dominus ad illum :

« Quia dixi : Cum esscs sub arbore fici, vidi te, ideo cre-

)) dis , majora horum videbis. » Quae sunt ista majora?

« Amen dicovobis, (Quia IsraeUta inquo dolus non
ille,

» est 5 » respice ad Jacob in quo dolus non est-, et recole,

unde loquitur, lapidem ad caput, visionem in sorano, scalas
a terra in ccelum, descendentes et ascendentes : et vide quid
Dominus dicat IsraeUtae sine dolo 5) « Videbitis coelum aper-
tum ( Audi Nathanael
5
sine dolo , quod vidit Jacob sine
dolo5)« Videbitis coelum apertum, et Angelos ascendentes
» et descendentes » (ad quem ?) « ad Fihum hominis. »
,

Ergo ille unctus erat ad caput Fihus hominis :quia« Ca-

» put muheris vir, caput viri Christus ^ » Nec tamen
dixit ascendentes a Fiho hominis et descendentes ad
Filium hominis, quasi tantummodo sursum esset : sed
ascendentes et descendentes ad Fihum hominis. Audisur-
sum clamantem Fihum hominis « Saule Saule. » Audi : ,

deorsum Filium hominis « Quid me persequeris^? » :

VI. Audisli dictum proprium, quia resurrecturi sumus :

factum proprium, quia sicut dictum est « Ascendit Pau- :

» lus Jerosolymam videre Petrum^. » Dictum est figura-

tum « Lapidem quem reprobaverunt fsedificantes

, » :

factum figuratum , unctus lapis, qui fuit ad caput Jacob.

Debetur expectationi vestrse quod ex utroque sit et pro- ,

prie gestum est et significat figuratum. Novimus Abra-

ham duos fihos habuisse, unum ex ancilla, alium ex
hbera ^ proprie gestum non solum narratum sed
, , ,

et factum figuratum ibi expectas ? Haec sunt duo Testa-

:

menta. Quod ergo figurate dicitur, quodam modo fingi-

tur. Sed quoniam debet ^ exitum significationis , et ipsa

' i Cor. XI, 3. — 2 Act. IX, 4.-3 Galat, i, 18. - 4 Id. iv, 22. —
^ Forle habet.
 SERMO LXXXIX , DE VETllilS MATTH. XXI. 473
significatio teiieretUiclem veritalis, vilat crimen falsitatis.

« Ecce exiit seminans seminare, et seminando cecidit in

)) via , cecidit super petrosa loca, cecidit inler spinas,
)) cecidit in terram bonam-. » Quis exiit seminare, aut
quando exiit , aut in quas spinas , aut in quos lapides , aut
in quam viam , aut in quem agrum. Si audis fictum ^ in*
telligis significative : fictum est. Si enim vere homo se-
minator exiret, etsemina, sicut audivimus, per hsec diversa
jactaret non erat fictum, sed nec mendacium. Nondum
,

autem fictum, sed non mendacium. QuarePQuia signifi-

cat aliquid, quod fictum est, non te decipit. Quserit in-
telligentem non faciterrantem. Hocvolens commcndare
,

Christus, poma quaesivit, figuratam ibi, non fallaccm

commendabat fictionem ac per hoc laudabilem, non cri- ;

minosam fictionem non qua discussa ea in facultatem j ,

sed perscrutata si invenias veritatem^.

quod dicturus sit Expone mihi hoc quod
VII. Video :

significabat quod finxit se longius ire. Si enim significa-

bat*, fallacia est, mendacium est. Expositionibus nostris
et discretissimis regulis debemus hoc dicere quid significa-
bataflictio qusedam longius eundi fmxitse longius ire, et :

tenetur, ne longius eat. Quantum igitur , ad proesentiam

corporalem absens putabaturDominus Christus, absens pu-
tabatur , ibit. Tene fidehter, tene illum ad
velut longius
fractionem panis. Quid dicam? agnovistis.^ Si agnovistis,
ibi Christum invenistis. Diutius de sacramento loquendum

non est. Qui hoc sacramentum nosse dilFcrunt longius ab ,

eis Christus. Id teneant, non dimittant ; invitent ad hos-

pitium , et invitantur ad coelum.
' Forte tenet. — ' Malth. xiii ,3. — ^ Forte eas in falsitatem, scd ut
perscrutata iosa iQvenias, etc. — 4 Forte non significabat.
474 S. AUGUSTINI EPISCOPI

SERMO XC
Deverhis JEvangelii Matth. jixn, uhi de miptiis fdii
Regis. Contra Donastitas , de charitate.

I. NupTiAs filii regis ejusque convivium norunt omnes

fideles, et apparatus mensce Dominicae omnium est volun-
tati propositus. Interest autem quomodo quis accedat, cum
accedere non vetatur. Scripturae quippe sanctse docent
nos Dominica duo esse convivia •, unum quo veniunt boni
et mali, alterum quo non accedunt mali. Ergo convivium
Domini, unde modo cum Evangelium legeretur audivi-
mus habet ulique bonos et malos. Omnes qui ab hoc
,

convivio excusaverunt , mah sunt : sed non omnes qui

intraverunt, boni sunt. Alloquor ergo vos ,
qui in hoc
convivio boni discumbitis, quicumque attenditis quod
dictum est : « Qui manducat et bibit indigne ,
judicium
)) sibi manducat et bibit -. )) Omnes qui tales estis , allo-
quor vos , ut foris non quaeratis bonos , intus toleretis
malos.
II. Non dubito audire velle Charitatem Vestram ,
qui-
nam isti sunt, de quibus alloquens disputavi, ut foris non
quaerant bonos , intus tolerent malos. Siomnes mali sunt
intus ,
quos sum allocutus ? Si autem omnes boni sunt
intus, quos monui ut tolerent malos? Prius ergo adju-
vante Domino, de hac qusestione ut possumus, exeamus.
Bonum si perfecte liquidoque perpendas , nemo bonus
' Alias i4 ex editis a Sirmondo. — Ilabitus Cartliagine in Restituta —
^ I Cor. XII, 29.

II
 SERMO XC , DE VEKBIS MATTH. XXII. 475
nisi unus Deus. Habes apertissime Dominum dicentcm :

« Quid me interrogas de JDono ? Nemo bonus nisi unus

)) Deus*.Quomodo ergo nuptiae illae habent bonos et
))

malos^ nemo bonus nisi unus Deus ? Primo scire debe-

si

tis, secundum quemdam modum omnes nos esse malos.

Prorsus secundura quemdam modum omnes mali sumus :

secundum autem quemdam modum non omnes boni su- ,

mus. Possumus enim nos Apostolis comparare? quibus

ipse Dominus ait « Si ergo vos cum sitis mali nostis
: , ,

))bona data dare filiis vestris -. Si consideremus Scrip- ))

turas unus ibi erat malus inter duodecim Apostolos,

,

propter quem Dominus ait quodam loco « Et vos mundi :

» estis, sed non omnes ". » Allocutus tamen in commune

omnes ait « Si vos cum sitis mali. Audivit hoc Petrus,

: ))

audivit Joannes, audivit Andreas, audierunt caeteri om-

nes undecim Apostoh. Quid audierunt? « Vos cum sitis

)) mah, nostis bona data dare fihisvestris : quanto magis

)) Paler vester ,
qui in coehs est, dabit bona petentibus
» se? » Audito quod mah essent, desperaverunt : audito
quod Deus in coehs esset pater ipsorum , respiraveruiit.
« Cum sitis, inquit,-mah : » quid ergo debetur malis, nisi

supphcium ? « Quanto magis , inquit , Pater vester ,

qui
» in coehs est ? » quid debetur fihis , nisi prsemium ? In no-
mine malorum, metus pcenarum : in nomine fihorum,
spes hseredum.
III. Secundum quid ergo mah erant hdem ipsi , c[ui

secundum ahquid boni erant. Quibus enim dictum cst :

« Cum sitis mah, nostis bona data dare fihis vestris » :

continuo subjectum « Quanto magis Pater vester qui in

;

» ccehs est? » Pater ergomalorum, sed non rehnquendo-

rum quia medicus sanandorum. Secundum ergo quem-
;

dam modum mah erant. Et tamen ilh convivae patrisfa-

• MaUh. XIX, 17. — ' IJ. VI!, II. — 3 Joan. xiii, 10.
 ,:

476 S. AUGUSTINI EPISCOPI

milias in regis nuptiis, piilo quia non erant de illo nu-
mero, de quibus dictum est, « Invitaverunt bonos et

» malos, numero malorum deputentur quos au-

)) ut in ,

divimus exclusos in iJlo, qui inventus est non habere

vestem nuptialem^ Secundum quid, inquam, mali erant
qui boni erant secundum quid boni erant qui mali erant.
:

Audi Joannem secundum quid mali erant « Si dixeri- :

))mus, quia non habemus peccatum nos ipsos seduci- ,

» mus, et veritas in nobis non est-. » Ecce secundum

quid mali erant quia habebant peccatum. Secundum

:

quid boni erant? « Si confessi merimus peccata nostra,

» fidelis est et justus, qui dimittat nobis peccata, etmun-
» det nos ab omni iniquitate^. » Si ergo dixerimus, se-

cundum hanc expositionem, quam audistis me de sanctis

Scripturis, ut arlsitror, protuhsse, eosdem homines et
bonos esse secundum quemdam modum et malos secun- ,

dum quemdarn modum si secundum hunc sensum vo- 5

luerimus accipere quod dictum est : « Invitaverunt bonos

» et malos, » id est, eosdem ipsos etbonos et malosj si

hoc voluerimus accipere non permittimur, propter illum ,

qui inventus est non habens vestem nuptialem, et non

utcumque projectus , ut tantum illo convivio privaretur
sed ut aeterno in tenebrarum supphcio damnaretur.
IV. Sed dicit ahquis : Quid de uno homine ? quid mi-
rum? quid magnum, si servis patrisfamihas subrepsit unus

in turba non habens vestem nuptialem? Numquid propter

illum poterat dici : « Invitaverunt bonos et malos ^ ? » In-
tendite ergo , et intelhgite , fratres mei, Unus ille unum
genus erat j nam raulti erant. Respondeat hic mihi dih-
gens auditor, et dicat Nolo mihi narres suspiciones tuas
:

probari mihi volo ,

quia unus ille multi erant. Aderit Do-
minus ,
probabo plane , nec longius requiram ut possim
' MaUh. XXII, 10, — ' I Joan, 1, 8. — 3 ibij, g. — 4 YiJe intVa Serm. xcv.
 :

SERMO XC , DE VERBIS MATTH. XXlI. 477

probare. In ipsis suis verbis Deus adjuvabit me , et quod
vobis apertum sit ministrabit per me. Ecce « Ingressus
)) paterfamilias , ut inspiceret discumbentes ^ )) Videte ,

fratres mei, quia non pertinuit ad servos, nisi invitare et

adducere bonos et malos : videte quia non dictum est

Consideraverunt servi discumbentes , et ibi invenerunt

hominem non habentem vestem nuptialem, et dixerunt ei.
Non hoc scriptum est. Paterfamilias inspexit paterfami- ,

lias invenit, paterfamilias distinxit,paterfamiliasseparavit.

Hoc quidem prsetereundum non fuit. Aliud autem pro-

bare suscepimus quomodo multi essent ille unus. « In-
,

)) travit ergo paterfamihas inspicere discumbentes , et

)) invenit hominem non habentem vestem nuptialem et :

)) ait ilH : Amice quomodo huc venisti non habens ves-

,

)) tem nuptialem ? At ille obmutuit^. » Tahs enim inter-

rogabat , cui ille fingere nihil poterat. Vestis quippe illa

in corde , non in carne inspiciebatur : quae si desuper

fuisset induta , etiam servis non fuisset occultata. Ubi sit

induenda vestis nuptialis , accipite , ubi loquitur : « Sa-

)) cerdotes tui induantur justitiam^. )) De ea vcste dicit
Apostolus : « Si tamen induti, et non nudi inveniamur ^.))
Ergo inventus est a Domino c[ui servos latebat. Interro-
gatus obtumescit hgatur, projicitur, damnatur unus a
:

multis. Domine, dixeram, quia tu admones omnes admo-

nere. Recolite mecum verba quae audistis^ et multos fuisse
unum illum modo invenietis, modo judicabitis. Unum
Dominus, uni dixerat « Amice, quo»
certe interrogaverat :

))modo huc intrasti? Unus obmutuerat et de ipso )) ,

uno dictumfuerat « Ligate illi manus et pedes, et mit-

:

)) tite illum in tenebras exteriores : ibi erit fletus et stri-

)> dor dentium ^. » Quare hoc.?« Multi enim sunt vocati,

' Matth. XXII, II. — = IbiJ. 12, ~ 3 Psal. cxxxi, 9. — 4 2 Gor. v, 3. —

5 Matlh. xxii, i3.
 ,

478 S. AUGUSTINI EPISCOPl

» pauci vero electi^ » Quid huc raanifestalioni veritalis
quispiam contradicat? ft Mittite, inquit, illumin tenebras
» exteriores. » lUum certe unum, de quo dicit Dominus :

« Multi enim sunt vocati ,

pauci vero electi.» Ergo pauci
non mittuntur foras. Certe unus erat ille qui non habe-
,

bat vestem nuptialem. « Projicite eum. » Quare projicitur?

« Multi enim sunt vocati ,

pauci vero electi. » Dimittite

paucos, projicite multos. Certe unus erat. Unus omnino

iste , non solum multi erant sed multitudine bonorum ,

numerum superabant. Multi enim et boni sed in compa- :

ratione malorum pauci sunt boni. Multa frumenta nata

sunt : compara paleis, et pauca grana sunt. lidem ipsi in

se ipsis multi, in comparatione malorum pauci. Quomodo

probamus quia in se ipsis multi.? « Mulli al) Oriente et ab
» Occidente venient -. » Quo venient ? Ad illud convi-

vium, in quod boni et mali intrant. De aho convivio locu-

tus adjunxit « Et recumbent cum Abraham , Isaac , et
:

» Jacob in regno ccelorum^. » Iliud est convivium, quo

,

non mah. Hoc quod modo est digne acci-

accessuri sunt
piatur, ut ad illud perveniatur. lidem ergo multi, qui
pauci multi in se
: ipsis, pauci in malorum comparalioiie.
Ergo quid ait Dominus ? Invenit unum, et ait : Projician-
tur multi, remaneant pauci. Dicere enim : «iMulti vocati^
» pauci vero electi, » nihil est ahud ,
quam aperte osten-
dere ,
qui in isto convivio tales habeantur , ut ad aliud
convivium perducantur quo nullus accedet malorum.
,

V. Quid ergo est ? Omnes qui acceditis ad mensam Do-

minicam quoe hic est,
, nolo esse cum multis separandis
sed cura paucis conservandis. Unde hoc poterilis ? Acci-
pite vestem nuptialera. Expone inquies nobis vestem , ,

nuptialem. Procul dubio illa vestis est, quam non habent

nisi boni, in convivio rehnquendi, servandi ad convivium

' Matth. XXII, i4- ~ ' Id. Viu, ii. — 3 IbiJ.

i
 ,,

SERMO XC , DE VERBIS MATTH. XXII. 479

quo nullus malus accedit per Domini graliam perducen- ,

di: ipsi habent vestem nuptialem. Quaeramus ergo fra- ,

tres mei inter fideles qui sunt qui habent aliquid quod
,
,

mali non habent, et ipsa erit veslis nuptiaHs. Si sacra-

menta dixerimus , videtis quemadmodum sint malis bo-
nisque communia. Baptisraus est? Sine baptismo quidem
nemo ad Deum pervenit sed non omnis qui habet bap- :

tismum ad Deum pervenit. Non ergo possum intelligere

baptismum esse vestem nuptialem id est, ipsum sacra- ,

raentum quam vestem video in bonis video in malis.

^
,

Forte altare est, vel quod accipitur de altari. Videmus

quia multi manducant et judicium sibi manducant et ,

bibunt. Quid ergo est? Jejunatur? Jejunant et mali. Ad

Ecclesiam concurritur? Concurrunt et mah. Postremo
miracula fmnt ? non solum boni faciunt et mah sed ali- ,

quando non faciunt boni. Ecce in vetere populo Magi

Pharaonis miracula faciebant, IsraeUtse non faciebant in :

IsraeUtis solus Moyses et Aaron faciebant caeteri non fa- 5

ciebant sed videbant timebant, credebant^ Numquid

, ,

meliores Magi Pharaonis miracula facientes quam popu- ,

lus Israel qui miracula facere non valebat et ad Deum

,
,

tamen populus pertinebat ? In ipsa Ecclesia Apostolum ,

audi «Numquid omnes Prophetae? numquid omnes dona

:

» habent curationum ? numquid omnes linguis loquun-

» tur-? »
VI. Quae est ergo vestis illa nuptiahs? Haec est vestis
nuptiahs : « Finis autem praecepti est, Apostolus dicit
M charitas de corde puro, et conscientia bona , et fide non
» ficta ^. » Haec est vestis nuptiahs. Non quaecumque cha-
ritas : nam plerumque videntur se dihgere etiam homi-
nes participes malae conscientiae. Qui simul latrocinia fa-
ciunt^ qui simul maieficia, qui simul histriones amant
' ExoJ. vn. — ^ 1 Cor. xn, 29, 3o. — ^ i Tim. i, 5.
 ,,

480 S. AUGUSTINI EPISCOPI

qui simul aurigis et venatoribus clamant, plerumque di-
ligunt se : sed non est in eis charitas de corde puro , et
cnt bona
non ficta. Talis charitas vestis
, et fine
est nuptialis. « Si linguis horainum loquar et Angelorum
)) charitatem autem non habeam factus sum inquit, ut , ,

)) aeramentum sonans aut cymbalum tinniens ^ » Adve- ,

nerunt linguae solae et dicitur eis Quid huc intrastis

, :

non habentes vestem nuptialem ? « Si habuero inquit ,

)) propheliam, et sciero omnia sacramenta, et omnem

)) scientiam,et habuero fidem, ila ut montes transferam^
)) charitatem autem non habeam , nihil sum -.wEcce sunt
illa hominum plerumque non habentium vestem
miracula
nuptialem.(( Si hsec, inquit, habeam omnia et Christum ,

» non habeam, nihil sum. Nihil, inquit, sum. Ergo ))

prophetia nihil est? ergo scientia sacramentorum nihil est?

Non illa nihil sunt sed ego si illa habeam et charita-
: , ,

tem non habeam nihil sum. Quanta bona nihil prosunt

,

sine uno bono ? Si non habeam charitatem si eleemosy- ,

nas largior inpauperes, ad confessionem nominisChristi si

usque ad sanguinem, usque ad ignes accedo, possuntista

fieri et amore gloriae, inaniasunt. Quia ergo possunt fieri

etiam amore glorioeinania, non charitate pinguissima pie-

tatis, etiam ipsa commemorat , etipsa audi : (( Si distri-
» buero omnia mea in usum pauperum, et si tradidero
)) corpus meum ut ardeam, charitatem non habeara,nihil
)) mihi prodest^. )) Haec est vestis nuptialis. Interrogate
vos,si habetis illara securi estis in convivio Dominico.
,

Duae sunt in homine uno charitas et cupiditas. Charitas ,

nascatur in te, si nondum nata est ; et si nata cst, alatur,

nutriatur , crescat. (( lUa vero cupiditas, et si in hac vita

)) extingui penitus non potest quia si dixerimus cjuod pec- ;

)) catum non habemus, nos ipsos seducimus, et veritasin

» I Cor. xiu, I. — ' Ibid. 2.-3 HjjJ. 3.
 ,

SEaMO XC , DE VERBIS MAXIU. XXII. 481

» nobis non est » in quanliim autem est in nobis cupi-
:

» ditas, in tantum sine peccato non sumus charitas cres- :

cat, cupiditas decrescat : ut aliquando illa perficiatur,

hoc est, charitas, cupiditas consumatur. Induite vos ves-
tera nuptialem : vos alloquor ,
qui necdura habetis. Jam
intus estis ,
jam ad convivium acceditis , et vestem in ho-
norem sponsi nondum habetis vestra adhuc quaeritis :

non quae Jesu Christi. Vestis enim nuptiahs in honore ac-

cipitur conjugationis, id est, sponsi et spons?e. Nostis
sponsum : Christus est. Nostis sponsam : Ecclesia est. De-
ferte nubenti , deferte ducenti. Si istis bene detuleritis
qui nubent, vos fihi eritis. Ergo in hoc proficite. Dihgite
Dominum , et ibi discite dihgere vos : ut cum dihgendo
Dominum dilexeritis vos , securi dihgatis proximos sicut
vos. Quando enim non invenio se ipsum dihgentem, quo-
modo ei permitto proximum, quem diligat sicut se ipsumi'

« Et quis est, inquit qui non dihgat se ipsum ^ ? » Ecce ,

quis est « Qui dihgit

: iniquitatem odit animam suam.» ,

Numquid diiigit se qui amat carnem suam et odit ani-,

,

mam suam, malo suo, malo animse suse et carnis suae?

Quis autem dihgit ariimam suam ? « Qui dihgit Deum ex
» toto cordesuo et ex tota mente sua K » Jam tali com-
,

mitto proximum. Dihgite proximos tanquam vos ipsos.

VII. Quis est, inquit mihi, proximus ? Omnis homo proxi-
mus tuus est. Nonne duos parentes habuimus omnes ?
Proxima sunt sibi cujusque generis animaha columbus ,

columbo pardus pardo aspis aspidi pecus pecori, et

, , ,

non est proximus homo homini? Recolite institutionem

creaturse. Dixit Deus, protuierunt aquae natantia , cetos
Imagnos, pisces, alites , similiaque protuierunt. Numquid
jdeuna ave omnes aves? Numquid de uno vulture omnes
jvultures? Numquid de uno coiumbo omnes coiumbi?
« Psal. X, 6.

CXXV. 31
 :,

-i82 S. ALGCSTIKI EPlSCOri

Numquid de uno colubro omnes colubri ? Numquid de
ima aurata omnes auratse? Numquid de una ove omnes
oves ? Utique simul terra genera protulit omnia. Ventum
est ad hominem , et non protulit terra hominem. Factus
est nobis unus pater : nec saltem duo ,
patcr et mater :

factus est , inquam , nobis unus pater , nec saltem duo ,

pater et mater : sed de uno patre una mater ; unus de

nuUo , sed a Deo factus est, et una de illo. Attendite ge-
nus nostrum : de uno fonte manavimus: etquia ille unus
in araaritudinem versus est , oranes ex oliva oleaster facti
sumus. Venit et gratia. Gcneravit unus ad peccatura et
ad mortem tamen unum genus tamen proximos sibi
, ,

omnes tamen non solura sirailes sed etiara cognatos.

•,
,

Venit unus contra unum contra unum qui sparsit, unus ;

quicolligit. Sic contra unura qui occidit, unus qui vivifi-

cat.u Sicut enira in Adara omnes moriuntur, sic in Christo
» omnes vivificabuntur ^ » Sed quomodo de illo omnis

qui nascitur, moritur : sic in Christo omnis qui credit

Sed si habeat vestem nuptialem, si inviletur
vivificatur.
servandus, non separandus.
VIII. Habete itaque charitatera fratres mei. Exposui ,

vobis vestem nuptialem, exposui vobis vestem. Laudatur

fides , constat , laudatur : sed quse fides , distinguit Apos-
tolus. Nam quosdara gloriantes defide, et nonhabentes
bonos mores, objurgat apostolus Jacobus, et dicit « Tu :

))credis quoniam unus est Deus, et bene facis. Et daemo-

M nes credunt Unde laudatus est
, et contreraiscunt-. »

Petrus unde dictus est beatus recohte mecum. Quia

, ,

dixit « Tu es Christus Fihus Dei vivi ^ ? » llle non sonum

:

verborum sed affectum cordis intendit, qui beatum pro-

,

nuntiavit. Nam vultis nosse beatitudinera Petri non in iUis

verbis fuisse^Haec dixerunt et daeraones.«Scimus qui sis

' I Cor. XV, 22. — ' Jacob, ii, 19. — ^Matth. \i, 17.

i
 ,,,

SEllMO SC , DE ^EllLlS MATTII. XXII. 4S^

» Tu es Filius Dci '. » FiJium Doi confessus est Pctriis :

Filium Dei confessi sunt daemones. Distinguc^ doraine,

distingue. Distinguo plane. Petrus dixit in amore, daemo-
nes a timore. Denique ille dicit : « Tecum sum usque ad
» mortem ^» llli dicunt : «Quid nobis et til^i ? » Ergo qui
venisti ad convivium , noii de sola fide gloriari. Distingue
et ipsam fidcm , et tunc in te agnoscitur vestis nuptialis.
Distinguat Apostolus, doceat nos : « Neque circumcisio
» inquit, aliquid valet, neque prseputium, sedfides^. »
Dic qu9e : numqid non et daemones credunt et contremis-
cunt ? Dico , inquit , audi , distinguo , modo distinguo.
Sed fides, quae per dilectionem operatur. Quae ergo fides?
qualis fides? « Quse per dilectionem operatur. Omnem,
» inquit , scientiam si habeam , et omnem fidem , ita ut
»montes transferam charitatem autem non habeam ,

M nihii sum. » Habete fidem cum dilectione nam dilec- :

tionem non potestis habere sine fide. Hoc moneo, hoc

exhortor, hoc in nomine Dcmini doceo Charitatem Ves-
tram , ut habeatis fidem cum dilectione : quia potestis
habere fidem sine dilectione. Nam non vos exhortor ut
habealis fidem, sed charitatem.Non potestisenim habere
charitatem sine fide charitatem enim dico Dei et proxi-
:

mi unde potest ista esse sine fide?Quomodo amat Deum,

:

qui non credit in Deum ? Quomodo amat Deum stultus

qui dicit in corde suo Non est Deus ? Potest fieri ut cre- :

[das venisse Christum, et non dihgas Christum. Non po-

test autem fieri ut diiigas Christura , et npn dicas venisse
IChristum.
IX. Ergo habete fidem cum dilectione. Ista est vestis
Inuptiaiis. Amate invicem qui Christum diligitis amate , :

imitos , amate inimicos. Non sit vobis durum. Quid ergo

)erditis , ubi multam acquiritis ? Quid pro magno rogas
^ MaUh. vm, 29, et Maic. j, u^:— ^ Matth. xx\i, 35. — 3 Galat v, 6
31.
-^84 S. AUGtJSTlNI EPiscon

Deum , iil moriatur inimicus tuus?Non est vestis ista

nuptialis. Attende ipsum sponsum in cruce pro te pen-

dentem, et pro suis inimicis Patrem rogautem -.
« Pater,
» inquit , ignosce illis ,
quia nesciunt quid faciunt ^» Vi-
disti sponsum ista dicentem , vide et amicum sponsi cum
veste nupliali invitatum. Benedictum Stephanum atten-
dite, cjuomodo increpat Judaeos, tanquam saevus, tanquam
iratus « Dura cervice, et non circumcisi corde et auri-
:

» bus, vos restitistis Spiritui sancto. Quem Propheta-

»rum non occiderunt patres vestri -?))Audisti quomodo lin-
gua sseviat. Adhuc tu paratus es dicere in quemlibet, atque
utinam in eura dicas qui Deum ofFenderit non qui te. ,
,

Offendit Deum et non increpas ofFendit te clamas ubi ^ , :

est vestis illa nuptialis ? Audistis ergo quomodo ssevierit

Stephanus : audite quomodo quos

dilexerit. Ollendit eos

incrcpabat , lapidatus est ab Et cura undique furen-

eis.

tium manibus , et lapidura ictibus premeretur et tunde-

retur ,
prius ait : « Domine Jesu Christe, accipe spiritum
» raeum. » Deinde posteaquara pro se stans oravit ,
pro
illis qui lapidabant eum genu ,
fixit, et dixit : « Domine ,

» ne statuas hoc delictum ego moriar in

eis : carne non ,

» illi in corde. Et hoc dicto obdormivit^.» Post haec verba

nihil addidit : dixit , et abiit : novissima ejus oratio pro
inimicis fuit. Discite habere veslem nuptialem. Ita et tu

figegenua et collide frontem in terra et accessurus ad

, ,

raensam Domini, ad conviviura sanctarura Scripturarum ,

noli dicere : Si moriatur inimicus : Doraiue , si quid a te

raerui, occide iniraicura meura. Quod si forte dicis , non
times ne tibi respondeat : Si occidere vellera inimicum f\,^

tuura , te prius occiderera ? An gloriaris ,

quia raodo invi-
tatus venisti paululum ante quid fuisti. Nonne
? Cogita ,

me blasphemasti? nonne me irrisisti ? nonne nomen meum

' Luc. xviii, 34. — ' Act. VII, 5i, 02. — 3 ii^ij 58^ 5g.

«
 ,,:

SERMO XC , DE VERBIS MATTH. XXII. -^85

de terra delere voluisli ? Sed plaudis tibi, quia invitatus

venisti. Si te occidissem inimicura, quem facerem ami-
cum ? Quid male orando doces me quod non
,
feci in te ?

Imo ego, dicit tibi Deus , doceam te, ut imiteris me. In

cruce pendens dixi : « Ignosce illis ,
quia nesciunt quid
» Docui hoc militem meum. Esto tyro meus
faciunt ^ »

contra diabolum. Aliter invicte nullo modo pugnabis

nisi pro tuis inimicis oraveris. Dic plane , dic etiam hoc,
dic utinimicum tuum persequaris sed scienter dic dis- :
5

tingue quod dicis Ecce homo est inimicus tuus responde

: :

mihi quid in illo inimicetur tihi numquid hoc quod

,
:

homo est inimicatur tibi? Non. Sed quid? Quod malus

,

est. Quod homo est, quod ego feci, non tibi inimicatur.

Dicit tibi Ego hominem feci non malum factus est ma-
: :

lus per inobedientiam qui potius Zabulo obedivit, quam ,

Deo. Quod ipse fecit, hoc tibi inimicatur unde malus libi :

inimicus est; non unde homo est. Audio enim hominem,

et malum unum nomen est naturse alterum culpae
; , :

sano culpam, et servo naturam. Hoc tibi dicit Deus tuus

Et ecce vindico te tuum
, occido inimicum : de iilo tollo
quod quod homo est nuraquid si fecero
raalus est, servo :

illum hominem bonum non occidi inimicum tuum et , ,

feci amicum tuum? Sic roga quod rogas, ut non homines

pereant sed ipsae iniraicitiae pereant. Si autem hoc oras

,

ut homo moriatur ; malus oras contra malura : et cum

dicis : Occide raalura ; respondet tibi ,
Quera vestrum ?

X. Extendite ergo dilectionem, non usque ad conjuges

etfiUos vestros. Ista dilectio etiara inpecoribus etpasseri-
bus invenitur. Scitis istos passeres et hirundines quemad-
iThl modum diligant conjuges , simul ova foveant , simul pni-
los nutriant, grata quadam et naturaU bonitate , nulJa
cogitata mercede. Non enim dicit passer : Nulriara filios

^ Luc. xxiii, 34.

I
 :

486 S. AtlGUSTINl EPISCOPl

meos , iit ciim senuero, pascant me. Nihil homm cogitat

gratis amat ,
gratis pascit : affectnm parentis exhii^et, re-
tributionem non requirit. Et vos, novi , scio, sic amatis
filios vestros. « Non enim debent filii parentibus thesau-
» rizare, sed parentes fiUis ^ » Hinc etiam multi excita-
tis - avaritiam vestram ,
quia fihis vestris acquiritis , eis-
que servatis. Sed extendite dilectionem , crescat ista di-
lectio : araare autem fiUos et conjuges nondum vestis ,

illa nuptialis est^. Habete fidem ad Deum. Prius diligite

Deum. Extendite ad Deum et quos poteritis rapite ad -, ,

Deum. Inimicus est rapiatur ad Deum. Fifius est, uxor

:

est, servus est rapiatur ad Deum. Peregrinus est ra-

: ,

piatur ad Deum. Inimicus est rapiatur ad Deum. Rape ,

,

rape inimicum rapiendo non erit inimicus. Sic proficia-

:

tur, sic charitas nutriatur, ut nutrita perficiatur : sic

vestis nuptiahs induatur imago Dei, ad quam creati

: sic

sumus ,
proficiendo resculpatur. Peccando enim obsole-
facta erat, attrita erat. Undeattrita? unde obsolefacta?
Cum fricatur ad tcrram. Quid est , ad terram fricatur?
Terrenis cupiditatibus teritur. « Quanquam enim in ima-

» gine amlmlet homo

tamen vane conturbatur^. » Ve- ,

ritas quaeritur in Dei imagine, non vanitas. Amando enim

veritatem imago illa, ad quam creati sumus, resculpatur,

et proprius nummus Cnesari nostro reddatur. Sic enim ex

responsione Domini audistis, tentanlibus Judneis dicen-

lem Dominum « Quid me tentatis,hypocritae? Ostendite
:

» mihi numisma census ^ » id est, impressionem ima- ,

ginis et superscriptionem. Ostenditc mihi quid solvitis,

quid paratis, quid a vobis exigitur , ostendite mihi. Os-

tenderunt illi denarium : et quaesivit cujus haberet imagi-
nem et superscriptionem. Responderunt , « C?esaris. »

2 Cor. xu, 14. — ^ Forte excutatis. — 3 yide supra Serm. lAxxvr,

n. 11. — 4 Psal. xxtvui, 7. — 5 Matth. xxii, 18, 19.
 SERMO XCl , DE VEREIS MATTH. XXII. 487
Caesar iste et imagineni suam
qucT-rit. Gaesar non vult sibi

perire quod jussit , et Deus non vult perire quod fecit.

Caesar, fratres mei , non fecit nummum monetarii fa- :

ciunt •, artificibus jubetur, suis ministris imperavit. Imago

exprimebatur in nummo ; in nummo est imago Caesaris.
Et tamen quod alii impresserunt quaeritur : ille thesauri-
zat 5 ille non vult sibi negari. Moneta Christi homo est.

Ibi imago Christi , ibi nomen Christi , munus Ghristi, et

officia Ghristi.

'Vl VVVV^^VVV ^VVV VVVV VVVV VVVV VVV\ VVVV VX^VV VVV^ Vi/VV vvvv v%/vv %^

SERMO xcr.

De verhis Ei>angelii Matth. xxii uhi Dominus in- ,

leiTogavit Judceos , cujus fdium dicerent esse

Christum.

I. Interrogati Judaei , sicut nunc ex Evangelio, cura

recitaretur, audivfmus, quomodo esset Dominus noster
Jesus Ghristus fdius David, quem Dominum suum dixerit
ipse David, respondere non potuerunt. Hoc enim in Do-
mino noverant ,
quod videbant. Apparebat enim eis filius

hominis : occultus autem erat Fihus Dei. Hinc est ,

quod
eum et superari posse crediderunt, et ligno suspensum
irriserunt, dicentes; « Si Fihus Dei est, descendat de cruce
» et credimus in eum -. » Aliud videbant, ahud non cog-
noscebant. enim cognovissent nunquam Dominum
k Si ,

» tamen Ghristum filium

gloriae crucifixissent. » Sciebant

David. Nam etiam nunc ipsum sperant esse venturum. La-

tet eos quod venerit, sed volentes latet. Neque enim si pen-

« Alias de Tempore 234. — * Matth. xxvu, 4o-

 488 S. A.UGUSTINI EPISCOPI

dentem non agnovernnt, et regnantem agnoscere non de-

hnerunt. In cujnscnim nomine vocanlur et licnedicuntur
omnes gentes nisi in ejus ([uem putant Christum nou
,

fuisse ? Ipse enim fdius David utique ex semine David ,

secundum carnem, fdius est Aljraham. Si autem dictum

est ad Abraham « In semine tuo benedicentur omnes
:

» gentes \ » et vident jam in Ghristo nostro benedici om-

nes gentes, quid expectant quod jam venit, et non timent

([uod venturum est? Lapidcm enimse dixit ipse Dominus
noster Jesus Chrislus, prophetico ad se asserendum utens
testimonio. Lapidem autem talem , ut si quis in eum oi-
fenderit , conquassetur ^ super c[uem autem lapis ille ve-
nerit, conterat eum -. Quando enim in eum offbnditur,
liumilis jacet : jacendo humilis quassat offendentem , ve-
Tiiendo excelsus conterit superbientem. Jam ergo Judaei
illa ofTensione quassati sunt : restat ut ejus prfficlaro ad-
ventu etiam conterantur nisi forte cum vivunt, agnove- ,

rint, ne moriantur. Patiens enim est Deus , et illos quo-

tidie invitat ad fidem.
II. Sed cum Judaei respondere non possent Domino pro-
ponenti qurestionem et dicenti , cujus fdium dicerent
Christum : atque illi responderent , filium David : ad-
dendo et proponendo : <( Quomodo ergo David in spiritu
)) vocat cum Dominum , dicens t Dixit Dominus Domino
)) meo Sede addexteram meam, donec ponam inimicos
:

)) tuos sub pedibus tuis? Si ergo David inquit, inspiritu ,

)) dicit eum Dominum

quomodo est filius ejus^ ? Non ,
)>

dixit Non est (inus ejus sed, « Quomodo est filius ejus?
: :

)) Quomodo cura dicit verbum qiiaerentis est non ne-

)) , ,

gantis : tanquam si hoc eis diceret Bene quidem dicitis

:

Christum fdiiim David , sed ipse David Dominum eum di-

cit ;
quem dicit ille Dominum i[uomodo est fdius ? Dice-
' Gen. XXII, 17. — Luc. xx, 17, iS. — Matth. xxii, 42-4^.
» 3
 ,

SERMO XCI , DE VERBIS MATTH. XXII. 489

rcnt Judrei, si instructi essent fide christiana ,
quam nos
tenemus : si contra Evangeliuni corda non clauderent , si

vitam spiritalem in se habere voluissent , responderent

instructi ecclesiastica fide huic cpiaestioni , et dicerent :

« Quoniam in principio erat Verbum et Vcrbum erat ,

» apud Deum et Deus erat Verbum » ecce quomodo

, ' :

est Dominus David. Sed quia a Verbum caro faclum est

)) et habitavit in nobis Ecce quomodo est fdius David. : ))

Sed nescientes obmutuerunt, nec ore saltem clauso aurcs

aperuerunt^ ut f[uod respondere non potuerunt interro-
gati , nossent edocti.
III. Sed quia magnum est nosse mysterium ,
quomodo
sit Dominus David, et fdius David : quomodo sit una per-
sona homo et Deus : quomodo sit in forma hominis minor
Patre, in forma Dei aequahs Patri : quomodo iterum di-
cil , et, « Pater major me est'-, » et, « Ego et Pater unnm
» sumus ^ : » quia magnum est sacramentum , ut capi pos-
sit,mores informandi sunt. Indignis enim clausum est,
promerentibus aperitur. Nec lapides nec vestes nec , ,

pugni , nec calces sunt quibus pulsamus ad Dominum.

pulsat, vitse aperitur. Corde petitur, corde quaeri-
IVita
tur, corde pulsatur, corde aperitur. Cor autem hoc quod
recte petit , recte pulsat et quaerit ,
pium esse debet. Pri-
mo amare Deum gratis ; hsec est enim pietas : nec sibi extra

illum ponere mercedem ,

quam expectet ex illo. Illo enim
melius est nihil. Et quid charum petit a Deo, cui Deus
ipse vilis est Terram dat et gaudes amator terrse et
? , , ,

factus terra. Si gaudes quando dat terrara quanto am- ,

:

•plius gaudere debes, cum se ipsum tibi dat qui fecit ,

coelum et terram ? Gratis ergo araandus est Deus. Nara

Jiabolus hoc sancto Job nesciens quid in iilo intus agere-
T
Joan. 1, T , 2. — ' Iil. XIV, 28. — 3 Id x, 3o.
490 S. AUGUSTINI EPISCOPI
tur, magnum crimen objecit dicens : « Numquid gralis
)) colit Job Deum ? ^ )>

IV. Ergo si debemus ne

adversarius hoc objecit, timere
hoc nobis objiciatur. enim calumnioso ha- Cum magno
bemus negotium.Si quserit fingere quod non est, quanto
magis objicere quod est? Gaudeamus tamen, quia tahs est
judex, qui falli ab accusatore nostro non potest. Nam si
hominem haberemus judicem huic quidquid vellet fin- ,
k
geret inimicus. Nemo est diabolo astutior ad fingendum.
Nam etnunc omnia falsa crimina de sanctis ipse confingit.
Scit suas criminationes valere non posse apud Deum, inter
homines illas spargit. Et hoc ei quid prodest, cum dicat
Apostolus : (cGloria nostra haec est, testimouium conscien-
» tiae nostrae -
? » Putatis tamen quia ille falsa crimina
iiulla astutia confingit ? Novit quid inde mah agat, nisi ei
resistat vigilantia fidei. Ideo enim et de bonis mala spar-
git , ut infirmi non putent aliquos esse bonos , et tradant
se rapiendos libidinibus et dissipandos , dicentes apud se
ipsos : Quis est enim qui servat mandatum Dei, aut quis ipen

est qui servat castitatem? Dum putat quia nemo, ipse fit
perlii

nemo. Hoc ergo agit diabolus. Sed talis erat vir Job, de pra

quo nihil potest confingere nota enim erat et nimis clara :

vita ejus. Sed quia multas habebat divitias hoc objecit, ,

quod et si esset, in corde esse posset, in moribus apparere

non posset. Colcbat Deum faciebat eleemosynas et quo , 5

corde faciebat, nemo sciebat, nec ipse diabolus: sed Deus

bs:
noverat. Perhibet Deus teslimonium servo suo diabolus :

calumniatur servo Dei. Permittitur ilJe tentari ,

probatur
Job , confunditur diabolus. Invenitur Job gratis colere ^^

Deuni, gratis diligere : non quia aliquid dedit, sed qui

se ipsum non abstulit. Ait enim « Dominus dedit, Domi*wjj|j.
:

• Job. I, 9. — 5 Cor. 1, 12. pis

 ,

SERMO XCI, DE VERBIS MATTH. XXII. 491

» nus abstulit sicut Domino placuit ita factum est sit
; , :

» nomen Domini benedictum^ » Ignis tentationis acces-

sit^sed aurum, non stipulam invenit : abstulit sordes ,

non convertit in cinerem.

V. Quia ergo ad sacramentum Dei intelligendum , quo-
modo Cbrislus et bomo et Deus sit, cor mundandum est;
mundatur autem moribus, vila, castitate, sanctitate, di-
lectione, et fide quse per dilectionem operatur"^(boc :

autem quod loquor, totum tanquam arbor est qunt; radi- ,

cem babet in corde neque enim facta procedunt nisi de :

cordis radice 5 ubi si plantaveris cupiditatem , spinae pro-

cedunt; si plantaveris cbaritatem, fructus procedunt ) :

statim Dominus post istam quaestionem propositam Ju-

daeis, ilHs respondere non valentibus, subjecit de moribus

loqui, ut ostenderet quare ilH indigni fuerint intelbgere

quod interrogavit. Miseri cnim superbi cum respondere
non possent utique debuerunt dicere Nescimus nos
, :

Magister, dic nobis. Obmutuerunt in propositione, nec os

aperuerunt ad inquisitionem. Et statim Dominus de su-
perbia illorum « Cav.ete, inquit, ab Scribis qui amant
:
,

» praesidere in synagogis et diligunt primum locum in ,

» conviviis^. » Non quia accipiunt, sed quia dibgunt. Hic

enim cor eorum accusavit. Accusator autem cordis esse
non posset nisi cordis inspector. Oportet enim ut servo
,

Dei babenti abquem bonorem in Ecclesia deferatur primus

locus quia si non deferatur, malum est iUi qui non de-
:

fert non tamen bonum est ilU cui defertur. Oportet

:

itaque ut in congregatione Cbristianorum praeposili plebis

eminentius sedeant eorum, ut ipsa sede distinguantur, et
<\i officium satis appareat non tamen ut inflentur de sede :
5

Ifliii sed ut cogitent sarcinam, unde sunt reddituri rationem.

Quis autem novit, utrum hoc ament, aut non ament? Res
'
Job. I, 21. — ' Galat. v, 6. — 3 Matth. xxui, 6, etMarc. xii, 38.
 :

•492 S. AUGUSTINI EPISCOPI

ista cordisest, judicem haberenon potest nisi Denm. Ipsc
autem Dominns admonebat siios, ne inciderent in tale
fermentum quod alio loco
: dicit : « Cavete a fermento
» Pharisaeorum et Sadducseorum^ » Et cum putarentilli
propterea hoc eum dicere ,
quia panes non intulerant :

respondit eis : « Excidit vobis, quot milha saturati sunt

» ex quinque panibus'^ ? » Tunc intellexerunt, inquit,
quia fermentum doclrinam eorum dicebat. Amabant enim
illa temporalia : ^eterna vero nec timebant mala, nec di-
Glauso corde intelligere nonpoterant quod
ligeliant bona.
Dominus interrogavit.
YI. Quid autem faciat Ecclesia Dei, utpossit intelligere
quod prima meruit credere? Faciat capacem animum ad
recipiendum quod dabitur. Quod ut fieret id est ut , ,

capax animus esset, Dominus Deus noster suspendit pro-

missa,non abstulit. Ideo suspendit, ut nos extendamus
ideo nos extendimus , ut crescamus : ideo crescimus , ut
attingamus. Vide Apostolum Paulum in suspensa exten-
sum. Non quiajamacceperim autjam perfectus sim
(( , :

» fratres ego me non arbitror apprehendisse

, unum au- :

» tem quae retro obiitus in ea quse ante sunt extentus,

,
,

» secundum intentionem sequor ad palmam supernae vo-

» cationis Dei in Chrislo Jesa^. » llle in terra curreljat :

palma de coelo pendebat. In terra ergo currebat ; sed in

spiritu ascendebat. Vide ergo extentum, vide ad suspensa
pendentem. (( Sequor, inquit, ad palmam supemae voca-
» tionis Dei in Christo Jesu. »

VII. Ambuiandum ergo est, nec pedes unguendi, nec

jumenta quaerenda, nec navisprovidenda. Affectu curre,
amore ambula, charitate ascende. Quid quaeris viam?
Inhaere Christo, qui descendendo et ascendendo se ipsum
lecit viam. Vis ascendere? Ascendentem tene. Etenim per
' MaUli. XVI, 6. — ' Ibid. 9. — 3 philip. m^ 12-14.
 », :

SERMO XCI , DE VERBlS MATTH. XXII. 493

le ipsum levari non potes. « Quia nemo ascendit in cre-
)) lum, nisi qui de coelo descendit, Fiiius hominis, tpi
)) est in coelo^ )) Si nemo ascendit, nisi qui descendit,
ipse autem est Filius hominis Dominus noster Jesus ^ vis

et tu ascendere? IMembrum ipsius esto, qui solus ascendit.

Etenim ille caput cum caeteris membris unus homo est.
Et cum ascendere nemo potest nisi qui in ejus corporc ,

membrum ipsius factus fuerit^ impletur : « Quia nemo

)> ascendit, nisi qui descendit. » Non enim potes dicere
« Ecce quare ascendit , » verbi gratia, Petrus, quare
ascendit Paulus ,
quare ascenderunt Apostoli , si nemo
ascendit, nisi qui descendit? Respondetur tibi , Petrus,
Paulus et caeteri Apostoli , et omnes fideles, qui audiunt
ab Apostolo ? « Vos autem estis membra
corpus Christi, et
)) ex parte^. » Si crgo corpus Christi et membra unius ,

sunt, noli facere duos. « Reliquit enim ille patrem et ma-

)) trem, etadhaesit uxori suae, utessentduoincarneuna^.»

Reliquit Patrem ,
quia non hic se ostendit sequalem Pa-
tri : « Sed semetipsum exinanivit, formam servi accipicns*.

Reliquit et matrem synagogam, de qua carnaliter natus

est. Adhaesit uxori siise , id est, Ecclesise suse. Quod tes-

timonium etipse cum commemoraret, quod non separari

liceretconjugium dcmonstravit « Non legistis inquit : ,

» quia Deus qui fecit ab initio masculum ct foeminam fecit

» eos ^PErunt duo^ inquit, in carne una. Quod ergo Deus

)) conjunxit , homo non separet. » Et quid est « Duo in
:

» carne una? » Sequitur, et dicit : « Igitur jam non duo,

» sed una caro. Nemo ascendit, nisi qui descendit*'. »

VIII. Nam ut noveritis ,

quia unus horao est sponsus
at sponsa , secundura carnem Christi, non secundum Di-
vinitatem : nam sccundum Divinitatem quod est ille, nos
'
Joan. 111, i3. — ' 1 Cor. xn, 27. — ^ Ephes. v, 3i. — ^ Pliilip. 11, 7.

— 5 MaUh. XIX, 4, etc. — ^Joan. lu, i3.

 :

494 S. AUGCSTIM EPXSCOPI

esse non possumus •
quia ille creator, nos creatura ^ ille

efFector, nos facti •, ille conditor, nos conditi; sed ut es-

semus cum iliounum in ilio_, caputnostrum esse voiuit,
accipiendo carnem ex nobis, in qua moreretur pro noljis :

ut noveritis ergo quia lioc totum unus est Cliristus ,

per
Isaiam dixit : « Sicut sponso alligavit mihi mitram , et
» sicut sponsaminduitme ornamenlo^))Ipsesponsus,ipse
sponsa. Ipse plane sponsus in capite , sponsa in corpore.
)) Erunt enim inquit, duo , in carne una : et non iam duo,
)) sed una caro est. ))

IX. Itaque ad memhra ipsius pertinentes, ut hoc sa-

cramentum intelligamus , ut dixi, fratrcs; pie vivamus,
Deum gratis diiigamus. Ipse autem qui ostendit peregri-
nantibus formam servi , servat pervenientibus formara
Dei. De forma servi stravit viam, de forma Dei condidit
patriam. Quia ergo muitum est ad nos capere hoc, sed
non est muitum credere hoc : c Nisi enim credideritis, ait
)) Isaias, non intelhgetis- : )> arabulerausper fidem quan-
diu peregrinaraur a Domino, donec perveniaraus ad spe-
ciera, ubi videbiraus facie ad faciem ^. Arabulantes per
fidem, bene opereraur. in bonis operibus gratuita sit di-
lectio Dei , benefica Deo enim quod sit dilectio proximi.
praestemus non liabemus sed quia proximo liabemus quod
praestemus ,
praestando indigenti proraerebimur abun-
dantem. Inde unusquisque quod habet, praestet alteri

qnidquid plits habet, largiatur inopi. Aiius habet pecu-

niara : pascat pauperem , vestiat nudum , aedificet eccie-

siam, operetur de pecunia quidquid iDoni potest. Aiius

habet consiiium : regat proximum ,
peiiat tenebras dubi-
tationis iuce pietatis. Aiius habet doctrinam : eroget de
ceiiario Domini , rainistret conservis cibaria, confortet
fideies, revocet errantes, quaerat perditos, quantum po-
' Isai. Lxi, 10. — 2 jd Yji^ g. _ 3 2 Coi. V, 6,7.
 »

SERMO XCII , DE VERBlS MATTH. XXII. 495

test faciat. Est c[uod sibi erogent etiam pauperes : alius
claudo pedes accommodet, alius cceco suos oculos duces
praebeat; alius visitet infirmum , alius sepeliat morluum.
Sunt ista in omnibus, ut prorsus difficiJe inveniatur ali-
non habeat unde aliquid alteri praestet. Et illud
quis qui
extremum et magnum quod ait Apostolus « Invicem :

» cneravestraportate, etsicadimplebitis legem Christi*.

SERMO XCIP.

De eisdem verbis Evangelii Matth. xxu.

I. Qu^sTioiNEM propositam Judaeis debent solvere

Christiani. Dominus cnim Jesus Christus qui eam Judaeis ,

proposuit ipse non solvit, sed Judaeis, nobis autem sol-

,

vit. Et commemorabo Charitatem Vestram , et invenietis

quia solvit. Primo nodum videte quaestionis. Quaesivit a

Judaeis quid eis videretur de Christo, cujus esset filius :

quia et ipsi sperant Christum. In Prophetis legerunt, ven-

turum cxpectaverunt ,
prresentem occiderunt : quia ubi
legebant venturum Christum, ibi legebant quia occisuri
erant Chiistum. Sed futurum adventum sperabant
illius

in Prophetis nam futurum suum facinus non videbant.

:

Sic ergo eos interrogavit de Christo non quasi de incog- ,

nito , aut cujus nomeii nunquam audissent, aut cujus ad-

ventura Nam quoniam adhuc eum
nunquam sperassent.
sperant , Equidem et nos speramus eum sed
ideo errant. 5

venturumjudicem, non venturum judicandum. Prophetae

autem sancti utrumque prophetaverunt, venturura eum
' Galat. VI, 2. — ' Alias de Tempore 235.
 ,,

496 S. ADGUSTIMI EPtSCOPI

injiiste venturum postea juste judica-
prius judicanduni,
turum. Quidergo, inquit, vobis videtur de Christo,
«

» cnjns filiusest? Respondernnt illi David. » Prorsus de :

Sciipturis. At ille « Quomodo David in spiritu vocat eum

:

» Dominum dicens Dixit Dominus Domino meo Sede

, : :

» a dextris meis , donec ponam inimicos tuos scabellum

M pedum tuorum ? Si ergo David in spiritu vocat eum Do-
» minum quomodo filius ejus est
,
^ ?

Hiccavendum est, ne putetur Christus se negasse

II.

filium esse David. Non se fiHum David negavit, sed mo-

dum quaesivit. Dixistis filium esse David non , ego ; sed
ille eum Dominura vocat dicite mihi quomodo ^ sit filius

qui est et Dominus : dicite quomodo. lUi non dixerunt,

scd tacuerunt. Dicamusnos, exponente ipso Christo. Ubi?
Per Apostolum suum. Prius unde probamus, quia ipse
Christus exposuit? Apostolus dicit : « An vultis experi-
» mentnm accipere ejus qui in me loquitur Christus'-.^ »
Ergo in Apostolo istam dignatus est solvere qusestionem.
Primum per Apostolum loquens Christus, quid dixit ad
Timotheum? « Memoresto Chrislum Jesura resurrexisse a
» mortuis ex semine David , secundum Evangelium
» meum^. » Ecce Christus filius estDavid. Quomodc est

ct Dominus David?Dic, Apostole « Qui cum in forma :

» Dei esset, non rapinam arbltratus est esse aequahs Deo^.»

Agnosce Dominum David. Si agnoscis Dominum David

Dominum nostrum, Dominum coeli et terrse, Dominum
Angelorum, jiequalera Deo in forraa Dei si agnoscis unde :

David? Attende quodseqnatur. Apostolus Dorainnra

filins

David tibi ostendit dicendo « Qui cura in forraa Dei es- :

non rapinara arbitratns est esse aequalis Deo. » Fihus

» set,

David unde? « Sed semetipsura exinanivit forraam servi

' MaUh. xxvm, 42-45. — * 2 Cor. xiii, 3. — ^2 Tim, n, 8. — "* Ppilip.

n, 6, etc.
 SEllMO XCII , DE VEKBlS MAllH. XXII. 497
» accipiens , in similitudinem hominum faclus, (.t ha])ilu
» inventus ut homo : humihavit semelipsum faclus obe-
» diens usque ad mortem
mortera autem crucis. Propter ,

» quod Deus illum exaltavit. » Resurrexit Ghristus ex

et

semine David, fihus David quia exinanivit se. Ouomodo ,

exinanivit? Sumendo quod non erat, non perdcndo c[uod

erat. Exinanivit se, humihavit se. Cum esset Deus, homo
apparuit. Contemptus est in terra ambulans, qui coehim
fecit. Contemptus est quasi homo, quasi nulhus virtutis.
Non solum contemptus, sed insuper et occisus. Lapis erat
jacens otTenderunt ineum Judaei, et quassati sunt. Quid
,

autem ait ipse.? « Qui oflenderit in lapidem istum con- ,

» quassabitur : super quem venerit autem lapis iste, con-

» teret eum^ » Prius jacuit, et oflOsnderunt : veniet dc-
super, et conteret quassatos.
III. Accepistis et Fihum David et Dominum David , :

Dominum David semper, fihum David ex tempore Do- :

minum David natum de substantia Patris fdium David ,

natum ex Maria virgine , conceptum de Spiritu sancto.

Utrumque teneamus. Unum horum nobis erit aeterna ha-
Mbitatio, aherura horum'nobis est a peregrinatione hberatio.

Dominus enim noster Jesus Christus nisi dignatus esset

fierihomo, periisset homo. Factus est quem fecit , ne
periret quem fecit. Homo verus, Deus verus Deus et
: homo
totus Christus. Hacc est cathohca fides. Qui negat Deum
Christura , Photinianus est : qui negat hominem Christum,
Manichaeus est. Quiconfitetur Deum aequalem Patri Chris-
jtumethominem verum, passumvere, sanguinem fudisse
verum non enim veritas nos hberaret si falsum prelium
: ,

pro nobis daret : utruraque qui confitetur, Cathohcus est.

Habet patriam, habet viam. Habet patriam « In principio :

» erat Verbum'-: » habet patriani « Cum in forma Dei :

' Mattli. XXI, 44- — * Jo^n- h '•

cxxv, 32
498 S. AUGUSTIJNI E1'1SC01'I

» esset, iion rapinam arbitratus est esse aequalis Deo^ »

Habet viam w Verbum caro factum est » habet viam
: : :

« Semetipsum exinanivit formam servi accipiens. » Ipse

,

est patria quo imus ipse via qua imus. Per ipsum ad ip-
,

sum eamus et non errabimus.

,

'VVV'* -VVM A/VVl^VVM A/VV^ '\Aa'* A(\/M (VV^^ 'WV\ 'VVVl -VVV^ Vl^

SERMO XCIIP. et

ro

De verbis Evangelii Matth. xxv Simile erit regmim :

coelorum decem virginibus , etc.

I.Hesterko die qui affuistis promissionem nostram , elcj

tenetis, quse hodie non solis vobis, sed pluribus etiam tiije,

qui convenerunt, Domino adjuvante reddenda est. Quse ,

cens

sint decem virgines quarum sint quiuque prudentes et

, K

quinque stullae, nonfacile indagari potest^. Verumtamen

secundum ea qure continet ipsa lectio ,
quam Charitati iiitl

Vestroe etiara hodie volui recitari, quantum mihi Dcfminus feito

intellectum donare dignatur, non mihi videtur ista para- iiiciti

Lola vel similitudo ad eas solas pertinere ,

quae propria et «cepi

excellentiori sanctitate virgines in Ecclesia nominantur, III,

quas etiam usitatiore vocabulo Sanclimoniales appcllare

consuevimus sed, nisi fallor, hsec simihtudo ad univer-^ ^^,
:

sam Ecclesiam pertinet. Quamvis etsi illas solas intelhge-l

remus quas Sanctimoniales vocantur numquid dece
,
,
n.
sunt? Absit, ut tanta virginum multitudo ad tam exiguuujpjdj^
numerum revocetur. Forte autem dicat ahquis Quid :

multpe sunt nomine , et tara paucse sunt in veritate, ut v

' Piulip. 11, 6. — ' Alias 23 de vcibis Doraini. — ^ Watlh, xxVj 2, 3. 'Iffjcl'
 ,

SEUMO XCII , DE VERB13 MATTH. XXV, 499

deceDi inveniantur? Non ita cst. Nam si solas decem in-
telligi vellet bonas, non ibi ostenderet quinque fatuas.
enim multae sunt virgines quse vocantur, quare contra
Si

quinque ostia domus magna3 clauduntur ?

II. Intelligamus ergo, charissimi, ad omnes nos, id
est , ad universam omnino Ecclesiam pertinere istam pa-
rabolam, non ad solos prsepositos, de quibus hesterno die
locutisumus nec ad solas plebes sed prorsus ad omnes.
, ;

Quare ergo quinque et quinque virgines? Istae quinque

et quinque virgines omnes omnino sunt animse Ghristia-
,

norum. Sed ut dicamus vobis, quod Deo inspirante sen-

timus non qualescumque animae sed tales animse quse
, ,

habent catholicam fidem et habere videntur bona opera ,

in Ecclesia Dei et tamen ex ipsis quinque sunt pruden-

;

tes, et quinque fatuse. Quare ergo appellatse sunt quinque,

et quare virgines prius videamus et deinde caetera con-

, ;

sideremus. Omnis aniraa in corpore ideo quinario numero

censetur, quia quinque sensibus utitur. Niliil est enim
quod sentimus ex corpore nisi janua quinque partita ,

aut videndo, aut audiendo, aut odorando aut gustando, ,

aut tangendo. Qui ergo se abstinet ab illicito visu ab il- ,

licito auditu, ab ilhcito odoratu, ab illicito gustatu, ab

aiilillicito tactu ,
propter ipsam integritatem , virginis nomen
laclaccepit.
iliir| III. Sed si bonum est, abstinere ab iUicitis sentiendi

otibus , et ideo unaquseque anima christiana virginis

omenaccepitj quare quiuque admittuntur, et quinque
epelluntur? Et virgines sunt, et repelluntur. Parum est,

iamiuia virgines sunt: et lampades habent. Virgines, propter

fuutostinentiam ab illicitis sensibus ^ lampades habent, prop-
De quibus operibus Dominus dicit « Lu-
er opera bona. :

Bt^ ceant opera vestra coram hominibus ut videant bona ,

facta vestra, ct glorificent Patrcm vcstrum, qui in coehs

32.
500 S. ALGUSTINI EPISCOn
» est'. )) iLem Discipulis dicit : « Sint lumbi vestri ac-
» cincti , et lucernoe ardemes '^.
» \n lumbis accinctis_, vir-

ginitas : in lucernis ardentibus, opera bona.

IV. Non solet dici virginitas utique in coniugatis : ta-
men etiam ibi est fidei virginitas, quae exhibet pudicitiam
conjugalem. Nam ut noverit Sanctitas Vestra, non im-
portune secundum animam et secundum integritatem
fidei ,
qua etiam fide ab illicitis abstinetur, et bona opera
fiunt, unumquemque vel unamquamque animam virginem
dici 5 tota Ecclesia quae constat ex virginibus et pueris , et
maritatis foeminis et uxoratis viris uno nomine virgo est ,

appellata. Unde hoc probamus? Apostolum audi dicentem,

non solis Sanctimonialibus, sed universas prorsus Eccle-
sicie : (( Desponsavi vos uni viro virginem castam exhibere
» Ghristo^. » Etquia hujusvirginitatiscorruptor, diabolus
cavendusest, continuo ipse Apostolus cumdixisset: « Des-
» ponsavi vos uni viro virginem castara exhibere Christo : ))

adjunxit et ait : « Timeo autem , ne sicut serpens Evam

» seduxit in versutia sua, sic et veslri sensus corrumpan-
» tur a castitate quse est in Christo *. » In corpore virgi-
nitatem paucse habent omnes habere debent. Si: in corde

ergo ab ilhcitis abstinentia bona est, unde virginitas nomea

accepit, et opera bona laudabifia sunt, qaae significantur
lampadibus quare quinqae admitluntur, et quinque re-
5

pelluntur? Si et virgo est, et lampades fert, et tamen non

admittitur-, ubi se videt qui nec virginitatem ab iliicitis

servat, nec opera bona volens habere in tenebris ambuiat?

V. De istis ergo, fratres mei, de istis potius disputemus.
Qui non vult videre quod maium est ,
qui non vult audire
quod malum est qui ab illicitis sacrificiorum nidoribus
,

avertit odoratum, ab illicitis sacrificiorum cibis avertit

gustatum, fugit complexum ahenae, frangit panem esu-
« MaUh. V, 16. — 2 Luc, xii, 35. — ^ 2 Cor. xi, 2. -- ^ Ibid. 3.
 ,,

SEEMO XCIII , D£ VEr.BlS MATTH. XXV. 501

rienli, hospitem inducit in domum , veslit nudum, con-
cordat litigiosum, visitat aegrotum , sepelit mortuum :

ecce virgo, ecce habet himpades. Quid quaerimus amplius?

Adhucqusero. Quid adhucquaeris, inquitPAdhuc qurero:
intentum me fecit Evangelium sanctum. Etiam ipsas vir-
gines, et ferentes lampades, alias dixit prudentes, alias
stultas, Unde intuemur.^ unde discernimusPDe oleo. Ah-
quid magnum
.significat oleum valde magnum. Putas non

charitas est? Quaerendo dicimus, non sententiam prseci-

pitamus. Unde mihi videatur oleo charitas significari
dicam vobis. Apostolus dicit « Adhuc supereminentio- :

» rem vobis viamdemonstro^ « Supereminentioremviam

quam demonstrat? « Si linguis hominum

loquar et Ange-
» lorum , charitatem autem non habeam factus sum ,

» seramentum sonans , aut cymbalum tinniens -. m Ips:i

est supereminens via, id est , charitas, quae merito olec
significatur. Omnibus enim huraoribus oleum superemi-
net. Mitte aquam et superinfunde oleum oleum super-
, ,

eminet. Mitte oleum superinfunde aquam oleum su-

, ,

pereminet. Si ordinera servaveris , vincit : si ordinera

mutaveris, vincit. Charitas nunquam cadit.
VI. Quid ergo , fratres? Jam disceptemus de quinque
virginibus prudentibus et quinque fatuis. Voluerunt ire
obviam sponso. Quid est ire obviara sponso ? Corde ire
expectare ejus adventum. Sed ille tardabat. Dum tardat
ille, « Dormierunt oranes. » Quid est « omnes? » Et fa-

tuae et sapientes, « Obdormitaverunt omnes, et dormie-

» runt. » Putamus bonus est somnus iste ? Quid est
,

soranus iste ? Ne forte tardante sponso, quoniam abun-

dat iniquitas, refrigescit charitas multorura. Siccine in-
tellecturi suraus istura somnum? Non mihi placet : dico
quare. Quia sunt ibi prudentes : et utique quando dixit
^ I Cor. XII, 3i. — ' M. XIII, i.
 ,

502 S. AUGUSTINI EPISCOPI

nominus : Quoniam abimdavit
« iniquitas , refrigescit
» charitas multorum » subjecit et , ait : « Qui autem per-
)) severaverit usque in finem, liic salvus erit^ Ubi )>

vultis esse istas prudentes? Nonne in his qui perseverave-

runt usque in finem ? Non ob aliud , fratres , non ob aliud
prorsus admitterentur intro, nisi quia perseveraverunt us-
quein fmera. Nonergo eis obrepsit frigus charitatis, non in
eis refriguit charitas 5 sed fervet usquein finem. Quia fer-
vet usque in finem , ideo sponsi januse patuerunt : ideo
eis dictumest ut intrarent, sicut illi optimoservo : « Intra
» gaudium domini tui
in Quid est ergo « Dormita- '-. )) :

» verunt omnes? Est alius somnus, quem nemo evadit.

)>

Non recordamini Apostolum dicentem « De dormientibus :

» autem nolo vos ignorare, fratres, id est, de his qui

» mortui sunt ^ ? » Quare enim dormientes vocantur, nisi

quia suo die resuscitantur? « Ergo dormierunt omnes. »

Putas, quia prudens est, ideo non habet mori? Fatua sit
virgo prudens sit virgo, somnum mortis omnes patiuntur.
,

VII. Aliquando autem dicunt sibi homines Ecce jam :

dies judicii venit , tanta malafiunt, tantae tribulaliones

crebrescunt^ ecce omnia quae ProphetoG dixerunt, pene
completa sunt^ jam dies judicii instat. Quihoc dicunt, et

fideliter dicunt , tanquam obviam eunt sponso cogitatio-

nibus tahbus. Sed ecce bellum super belium , tribulatio
super tribulationem_, terrae mbtus super terrae motum
faraessuper famem, gens super genlem, ct nondum venit
sponsus. Cum ergo expectatur, ut veniat, dormiunt omnes
illi Ecce venit, et dies judicii hic nos invenit.
qui dicunt :

Cum dicit dorrait. Ergo observet ad soranum suuni ,=

,

ct perseveret in charitate usque ad sonmum suum :

expectantem illuminveniat somnus. Puta enimquia dor-

mivit. « Numquid qui dormit , non adjiciet ut resurgat*?

Matth. XXIV, 12. — ' Id. XXV, 5. — 3 2 Tlicss. iv, i2. —4 Psal. xl, 9.
 —;

SERMO XCIII , DE VERBIS MATTH. XXV. 503

» Dormierunt ergo omiios: » et de illis priidentibus , et de
illis omnes dofrnicrunt.
iatuis
YIII. « Eceemedia nocte clamor factus esl. » Quid est,
« media nocte.? » Quando non speratur, quando omnino

non creditur. Noctem posuitproignorantia. Aliquis quasi

computat sibi Ecce ab Adam tot anni transierunt et
: ,

ecce complentur sex millia annorum et continuo quo- ,

,

modo quidam tractatores compulaverunt, continuo veniet

diesjudicii: et veniunt, et transeunt computationes, et
adhuc remoratur sponsi adventus, et dormiunt virgines
quse obviara ierant. Et ecce dura non speratur, dum dici-
lur : Sex millia annorum expectabantur, et ecce tran-
sierunt, unde scimus jam quando veniet? Media nocte
veniet. Quid est, Media nocte veniet? Dum nescis ve- ,

niet. Quare dum nescis, veniet? Ipsura Dominum audi

« Non est vestrum scire tempora, quae Pater posuit in sua
» potestate^ Dies Domini, ait Apostoius , tanquam fur in
» nocte, ita veniet^. » Ergo vigila nocte, ne furem pa-
tiaris. Nam somnus mortis, velis nolis, veniet.

IX. Sed cum factus fuerit clamor media nocte. Quis

iste ciamor, nisi de quo Apostoius dicil : « In ictu oculi,
» in novissima tuba^ ? » Canet enim tuba, et mortui resur-
gent incorrupti , et nos immutabimur. Denique clamore
facto media nocte ,
quo ciamabitur « Ecce sponsus ve- :

» nit, » quid sequitur? « Surrexerunt omnes. » Quidest:

« Surrexerunt omnes ? Yeniet hora dixit ipse Dominus ,
,

» quando omnes qui sunt in monumentis, audient vocem

» ejus et procedent^. » Ergo ad novissimam tubam sur-

,

rexerunt omnes. « Prudenles autem iiiae tulerunt oieum

» secum in vasis suis stuitoe vero iiise non tuierunt oieum
:

» secura^ » Quid est, « Non tulerunt oleum secum in

' Act. I, 17. — •»

I Tliess. V, -i. — 3 1 Cor. xv, 62. — 4 Joan v, 28.
5 MalHi. XXV, 3.
 ,:

t}04 S. AUGtlSTTNI F.PISC.OPI

)) vasis siiis? )) Quid est, «in vasis suis? » In cordibus suis.

Unde dicit Apostolus « Gloria nostra liaec est, testimo-
:

» nium conscientiae nostrae^ » Ibi oleum magnum oleum ,

de dono Dei est hoc oleum. Denique homines oleum mit-

tere intro possunt olivam creare non possunt. Ecce habeo
,

oleum numquid tu creasti oleum? De Dei dono est. Habes

:

oleum, porta tecum. Quid est porta tecum. Intus habe,

ibi place Deo.
X. Etenim ecccistse virgines stultse, quae non portaverunt
oleum securn , abstinentia sua qua virgines appellantur, et

bonis operibus suis, quando lampades ferre videntur ; ho-

minibus volunt placere. Et si hominibus volunt placere, et
ideoomnia ista laudabiha faciunt oleum secum non por- ,

tant. Tu ergo tecum porta, intus porta, ubi videt Deus:ibi

porta testimonium conscientise tuse. Qui autem ambulat ad
testimonium alienum, oleum non portat secum. Si ideo
abstines ab iUicitis, etfacis bona opera, ut ab hominibus
lauderis , non est intus oleum. Denique cum coeperint
homines non laudare, deficiunt lampades. Intendat ita-
que Charitas A^estra Antequam dormirent illae virgines
:
,

non est dictum quia extinguebantur lampades illarum.

,

Sapientium lampades ardebant de oleo interno, de cons-

cientise seeuritate, de interiore gloria, deintima charitate.
Ardebant tamen et illarum fatuarum. Quare tunc arde-
banl.^Quia non deerant laudes hominum. Postea vero
quam surrexerunt,, id est, in resurrectione a mortuis
coeperunt aptare lampades suas, id est, praeparare Deo
operum suorum reddere rationem. Et quia tunc nemo est
qui laudet, omnis homo causaesuae vacat, nemo est tunc
qui non de se cogitet : non ergo erant qui oleum vende-
rent; coeperunt deficere lampades, et converterunt se
fatuae ad quinque prudentes : « Date nobis de oleo ves-
"^ 2 Cor. 12.
1,
 SERMO XCIIT, DK VERBIS MATTH. XXV. 505
» tro ,
quia lampades nostrse extinguuiitur. » Hoc quae-
rebant quod consueverant , id est, alieno oleo lucere ad
alienas laudes amhuJare. « Date nobis de oleo vestro, quia
» lampades nostrae extinguuntur. »

XI. At illae, « Neforte, inquiunt, non sufliciat nobis

» etvobis, ite potius ad vendentes, et emite vobis. »

Non consulenlium , sed irridentium est ista responsio.

Quare irridentium ? Quia sapientes erant quia sapienlia ,

erat in illis. Non enim sapientes de suo erant sed illa in :

illis erat sapienlia de qua scriptum est in quodam libro,

,

quse dicit contemptoribus suis cum venerint ad mala ,

,

quae iliis minata est : « Et ego vestrse perditioni supcrri-

» debo^ » Quidmirumest, quia sapientes irridentlaluas?

Quid estirridere?
XII. « Ite ad vendentes , et emite vobis » quse non :

solcbatis bene vivere, nisi quia vos liomines laudabant,

qui vobis oieum vendebant. Quid est, oleum vendebant?
Laudes vendebant. Qui vendunt iaudes, nisi adulatores ?
Quanto magis non acquiesceretis aduiatoribus et intus ,

oleum portaretis et propter bonam conscientiam omnia

,

bona opera faceretis tunc diceretis « Emendabit me : :

» justus in misericordia, et arguet me oleum autem pec- j

» catoris non impinguabit caput meum ^. » Meiius in- ,

quit, emendet me justus, arguat me justus, coiaphizet

me justus , corrigat me justus, quam impinguet caput
meum oleum peccatoris. Quid est oleum peccatoris, nisi

blandimenta adulatoris.
XIII. « Ite ergo ad vendentes , » lioc facere consuestis.

Nos autem non vobis damus. Quare ? « Ne forte non sulii-

» ciat nobis et vobis. » Quid est , non sufliciat? Non

desperatione dictum est, sed sobria et pia humilitate.
Quamvis enim bonus habeat bonam conscientiam ; unde
' Prov. I, 26. — ' Psal. cxL, 5.
 ;:

606 S. AUGUSTIM EPISCOPl

scit, quemadmodum judicet ille qui a nemine fallitur?

Habet bonam conscientiam, non illum tilillant criminain
corde concepta , sed propter c[uotidiana quoedam vitae

humanse peccata iicet bona conscientia sit tamen dicit

, ,

Deo « Dimitte nobis debita nostra. » quia fecit quod

:

sequitur: « Sicut et nos dimittimus debitoribus nostris^ »

Fregit panem esurienti ex corde, vestivit nudum ex corde
de oleo interiore fecit opera bona, et tamen in illo judicio
trepidat ipsa bona conscientia.
XIV. Vide quid est « Date nobis oleum. » Audierunt :

« Ite potius ad vendentes. » Quia laudibus humanis bene

vivere consuestis, vobiscum oleum non portatis non autem :

nos damus ; « Ne
non sutliciat nobis et vobis. » Vix
forte
enim de nobisjudicamus, quantominus possumus judicare
de vobis ? Quid est « Vix de nobis judicamus ? Quia cum
:

» rex justus sederit in throno, quis gloriabitur castum se

» habere cor^? » Forte tu non invenis ahquid in cons-
cientia tua •, et invenit ille qui mehus videt, cujus acies
divina penetrat ahiora ; videt forte ahquid , invenit forte
ahquid. Quanto mehus ilh dicis Ne intres in judicium
: «

» cumservo tuo^ ? » Etiam quanto mehus dicis « Dirailte :

» nobis debita nostra? » Quia et dicilur tibi propter ihas

faces, propter ihas lampades : « Esurivi , et dedisti mihi
» manducare.» Quid ergo non ihud fecerunt ? non fe- iUae
cerunt ante ihum. Sed quomodo fecerunt?Quomodopro-
hibet Dominus qui dixit « Gavete facere justitiam ves-
,
:

» tram coram hominibus, ut videamini ab eis ahoquin :

» non habebitis mercedem apud Patrem vestrum qui in ,

» coehs est. Ec nohte similes esse hypocritis, quando

» oratis. Amant enim stare in plateis et orare, ut vi- ,

» deantur ab hominibus. Amen dico vobis ,

perceperunt
» mercedem suam^. » Emerunt oleum, pretium dederunt
" Matlh. VI, 12. — ' Piov. XX, 8, g. — 3 pjal. cxLii , "2. — 4 Mattli. vr, i, 2.

!
 ,:

SERMO XCllI 5 DE VEHBIS MATTH. XXY. 507

emerunt , non sunt fraudati laudibus humanis : quaesie-
runt laudes humanas; habueruut. Istoe laudes humansein
die judicii noii cos adjuvant. Illae autem quomodo fece-

nmt ? Luceant opera vestra coram hominibus ut vi-

(( ,

» deant bona facta vestra et glorificent Patrem vestrum,

,

» qui in coehs est ^ » Nonait , Yos. Non enim de tuo ha-

bes oleum. Jacta te, et dic , habeo : sed ab eo : « Quid
» enim habes, quod non accepisti -? » Ergo illse sic fe-
cerunt , iilae sic.

XV. Non est autem mirandum : (( Cum eunt emere , »

cumquserunt a quibus laudentur, et non inveniunt j cum

quaerunt a quibus consolentur , et non inveniunt aperta ;

est janua, (( Yenit sponsus » etsponsa, tunc glorificata

cum Christo Ecclesia membra ad lotum se
, ut singula
colhgant. Et intraverunt cum eo ad nuptias, et clausum
<(

» est ostium. » Et illse fatuse postea venerunt sed num- :

quid oleum emerunt, aut a quibus emerent invenerunt?

Ideo januas clausas invenerunt : pulsare coeperunt , sed
sero.
XVI. Dictum est,'verum est, non fallaciter dictum est
« Pulsate , et aperietur vobis modo quando tem- " : » sed
pus est niisericordiae non quando tempus est judicii. Non
,

enim possunt confundi ista tempora cum misericordiam ,

et judicium Domino suo cantetEcclesia *. Tempus est mi-

sericordiae-, agepoenitentiara. Temporejudicii illam habes
agere ? Eris in virginibus illis , contra quas clausum est
ostium. « Domine, Domine, aperi nobis. » Numquid non
poenitentiam egerunt, quia secum oleum non portaverunt?
Etquid illis profuit sera poenitentia, quando eas irridebat
vera sapientia? «Clausum est ergo ostium. » Et quid ilhs
dictum est ? « Non novi vos. » Non illas novit qui omnia ,

novit? Quid ergo est « Non novi vos? » Improbo vos

:

I
Mattli. V, i6. — 2 I Gor. iv, 7. — 3 Matth. vii, 7, et Psal. c, i.
 »

508 S. AUGUSTINI EPISCOPI

reprobo vos. Iii arle mea noii vos agnosco, ars mea nescit
vilia : hoc est autem magnum , et nescit vitia , el judicat

vitia. Nescit faciendo ,

judicat arguendo. Sic ergo « Non
» novi vos. »

XVII. lerunt , intraverunt quinque prudentes. Quam

multi estis , nomine Christi sint in vohis
fratres mei , in :

quinque prudentes^ sed nohte quinque homines. Sint in

vobis quinque prudentes ad istam prudentiam quinarii ,

numeri pertinentes. Yeniet enim hora et quando nesci- ,

mus veniet. Media nocte veniet, vigilate. Sic clausit

,

Evangehum « Vigilate, quia nescitis diemnequehoram.

:

Si ergo dormituri sumus, quomodo vigilamus Corde vigila, :

fidevigiJa, spe vigila, charitate vigila, operibus vigila : et

quando corpore dormiveris, veniet tempus ut surgas. Cum

autem surrexeris prsepara lampades. Tunc non extin-
,

guantur, tunc interiore conscientise oleo vegetentur :

tunc sponsusille incorporeis nexibus amplectatur, tunc te

introducat in domum ^ ubi nunquam dormias ubi nun- ,

quam tua lampas possit exlingui. Hodie vero laboramus ,

et lampades nostrae inter ventos SGecuIi hujus tentationes-

que fluctuant : sed ardeat in robore flamma nostra , ut
ventus tentationis augeat ignem potius ,
quam extinguat.
 , ,

SERMO XCIV^ DE VERBIS MATTH. XXV. oOO

SEM O XCIV^

De verhis Evangelii Matth. xxiii, iihi seivus pi-

ger , qui talentum acceptmn noluit erogare
damnatur.

DoMiisi fratres et coepiscopi mei prsesentia quidcm

sua nos visitare et exhilarare dignati sunt : sed nescio
quare noluntme fessum adjuvare. HocideoCharitati Ves-
trae dixi ipsis audientibus, ut f[uodam modo audienlia
vestra intercedat pro me apud
ut quando eos rogo
illos ,

faciant et ipsisermonem. Erogent quod acceperunt, ope-

rari magis quam excusare dignentur. A me autem fatigato

et vix loquente pauca hbenter accipite. Habemus enim

,

et hbellum de beneficiis Dei per sanctum Martyrem datis

pariter libentius audiaraus. Quid ergo est? quid dicam
vobis ? Audistis in Evangeho et bonorum servorum raeri-
tum et poenam malorum -. Et malitia tota servi illius rc-
,

probati graviterque damnati ista fuit ,

quia noluit erogare.
Servavit integrum quod accepit : sed Dominus ejus hicra
qugerebat. Avarus Deus ad salutem nostram. Si sic
est

damnatur qui non erogavit,quid debent expectare qui per-

dunt? Nos ergo dispensatores sumus nos erogamus vos , ,

accipitis. Lucra quserimus bene vivite. Lucra enim ero-

:

gationis nostrae ista sunt. Sed etiam ad vos nohte existi-

mare non pertinere erogationem. Non potestis erogare

^AliasSi dc Sanctis. — ' Vide supra Seim. lxux et iniia Seimones dc

sancto Stepliano, — 3 Matth. xxv.
 ,,

510 S. i.UGUSTINI EPISCOPI

de isto loco superiore , sed potestis ubicumque estis. Ubi

reprehenditur Christus, defendite ; murmuratoribus res-

pondete , blasphematores corripite , ali eorum vos socie-
cietate alienate. Sic erogatis , si abquos lucramini. Agite
vicem nostram in domibus vestris. Episcopus inde appel-
latus est ,
quia superintendit ,
quia intendendo curat.
Unusquisque ergo in domo sua , si caput est domui suae

debet ad eum pertinere episcopatus officium^ quomodo

sui credant , ne aliqui ipsorum in haeresim incurrant , ne
uxor , ne filius , ne filia , iie ipse servus ,
quia tanti est
emptus. Disciplina apostolica prseposuit dominum servo,
et servum subdidit domino Christus tamen pro ambo- '
:

bus unum pretium dedit. Minimos vestros nolite contem-

nere , doraesticorum vestrorum salutem omni vigilantia
procurate. Hsec si facitis , erogatis : pigri servi non eritis

damnationem tam detestandani non timebitis.

^ Ephes. VI, 5, et Tit. ii, 9.

 SERMO XCV , DE VERBIS MAUC, Vlll. 511

rt VVV\ -^^Vfc Vt^^X-VVV* VVVl^X^V* A/VVl AO/^^-XM/k vvv\ vv\% vvx-» XVV\ VVV% VVV\'^^

SERMO XCV.

De vei^bis Ei^angelii Marci viii, uhi miraculum sep-

tem panum refertur.

Nunc primum prodit ex veteri codice Colbertinae bibliothecse

notato 821 In quo inscribitur
, Tractatus sancti Augns- :

tini secundum Marcum cle septem panibus. Hujus Ser-

monis Fragmentum insigne dederat Florus ad 1 Cor. 13.

I. ScRiPTURAs sanctas exponentes vobis ,

quasi panes
frangimus vobis. Vos esurientes accipile^ et saginam lau-
dis corde eructuate : et qui estis divites in epulis , nolite
macri esse in operibus et bonis. Quod ego erogo
factis

vobis , non est meum. Quod manducatis, manduco unde :

vivitis, vivo. Commune babemus in coelo cellarium : inde

enim venit verbum Dei.
II. Septem panes significant septiformem operationem

Spiritus sancti : quatuor millia hominum , Ecclesiam sub

quatuor Evangebis constitutam : septem sportce fragmen-
torum ,
perfectionem Ecclesiae ^ Hoc enim numero sae-

pissime perfectio figuratur. Unde est enim quod diclum

est : « Septies in die » Numquid errathomo,
laudabote^?
qui toties laudaverit^Dominum. Quid est ergo « Septies ,

» laudabo, » nisi, nunquam a laude cessabo ? Totum enim

tempus significat qui dicit, septies. Unde septem dierum

volumina sseculo provolvuntur. Quid est ergo , « Septies

' Maic. vui, G. — ^ Psal. cxviu, 164. — ' FoiUc non laudaveiit.
512 S. AXJGUSTIM EPISCOPI
» in (lie laudabo te , quod alio loco dicitur « Sem-
« nisi :

» per laus ejus in ore meo^? » Propter ipsam perfectio-

nem ad septem ecclesias scribit Joannes. Apocalypsis liber
est sancti Joannis evangelistse : scribit ad septem Eccle-
sias^. Veraces estote , sportas agnoscite. Non enim frag-
menta illa perierunt : sed quia et vos ad Ecclesiam per-
tinetis, vobisutique profecerunt. Quod vobis ista expono,
Ghristo ministro : vos cum tranquille auditis , discumbi-
tis. Ego corpore sedeo , corde consisto, et sollicitus mi-
nistro vobis ne forte aliquem vestrum offendat vasculum,
5

non cibus. Epulas Deinostis, saepe audistis, mentes quae-

runt, non ventres.
III. Certe saginata sunt quatuor millia hominum de
septem panibus : quid mirabiiius? Et tamen parum erat,

nisi etiam sportse septem de fragmentis residuis impleren-

tur. O magna mysteria ! operabantur, et opera loque-
bantur. Facta illa si intelhgaS;, verba sunt. Et vos ad
quatuor miUia pertinetis, quia sub Evangelio quater-
nario vivitis. Ad numerum non pertinuerunt pueri et
mulieres. Sic enim dictum est : « Erant autem qui man-
M ducaverunt quatuor milUa hominum , exceptis pueris
)) et muUeribus^. » Quasi sine numero essent insensati et
effoeminati. Tamen manducent et ipsi. Manducent : forte
pueri crescunt, et non erunt pueri: fbrteeffoeminati cor-
riguntur, et castificantur. Manducent : erogarnus, im-
pendimus. Qui sint autem isti , Deus inspicit convivium
suura , et si se non correxerint ,
qui novit invitare , novit
et separare.
IV. Nostis , charissimi : recolite evangelicam parabo-
ianv, quia intravit Dominus inspicere recumbentes in quo-
dam convivio suo. Paterfamihas qui invitaverat, sicut
scriptum est , invenit ibi hominem non vestitum vestem
> Psal. xxuii, 2. — ^ Apoc. J, 4- — ^ MaUh. xv, 38.
 SERMO XCV , DE VERBIS MARC. VIII. 513
nuptialem^ Ad nuptias enitn inyitaverat sponsus ille spe-
ciosus forma prae filiis hominum. Sponsus ille fioedus fac-
tus propter sponsam fcjedam, ut eam faceret pulchram,
Unde fcedus factus estpulcher ? Si non probo, blasphemo.
Dat mihi pulchritudinisejus testimonium Propheta dicens :

((Speciosus forma prae fdiis hominum -. » Dat mihi de-

formitatis ejus testimonium alius Propheta dicens : « Vi-
» dimus eum, et non habebat speciem neque decorem ^

» sed vultus ejus abjectus, deformis positio ejus^. »

Propheta, qui dixisti : « Speciosus forma pr-ae filiis ho-

» minum , contradicitur tibi : ahus Propheta procedit
contra te, et dicit , Mentiris : Vidimus eura. Quid est
quod dicis : (( Speciosus forma prse fihis hominum ? Vidi-
» mus eum non habentem speciem, neque decorem. «Ergo
isti Prophetae duo in angulo pacis discordant? De Christo
ambo dixerunt, de lapide angulari ambo dixerunt. In
angulo concordant parietes. Si non concordaverunt, non
est sedificium, sed ruina. Concordant Prophetae, non
eos dimittamus in rixa. Imo nos eorum pacem cognosca-
mus : nam non norunt. O Propheta qui di-
ilH litigare ,

xisti ; (( Speciosus forraa prse fihis hominum, » ubi vidisti?

Responde, responde, ubi vidisti? (( Cum in forraa Dei esset
» non rapinara arbitratus est esse sequalis Deo^. » Ibi
vidi. An tu dubitas eura qui aequahs est Deo speciosum
esse prae filiis hominum ? Respondisti : respondeat ille

qui dixit : (( Vidiraus eura, et non habebat speciem, neque

» decorem. » Dixisti, dicubi vidisti. A verbis ipsius sumit
exordium : ubi ilie fmivit , ibi iste incipit. Ubi ille fmivit?
« Qui cum in forraa Dei esset , non rapinara arbitratus
» est esse aequalis Deo. » Ecce ubi vidit speciosum forma
prae filiis hominum ^ dic tu , ubi vidisti quia non habebat
speciera neque decorem? (( Sed seraetipsura exinanivit for-
« Matth. XXII, II. — ^ Psal. xuv, 3. — 3 isai. lui, 2. — 4 Philip. ii, 6.

Gxxv. 33.
 4

51 S. AUGUSHM EPiscori

» marn servi accipiens , in similitudinem liominum factus

» et habitu inventus ut horao. » De deformitate ipsius ad-
» huc dicit : Humiliavit se ipsum , factus obediens usque
» ad mortem , mortem autem crucis. » Ecce ubi vidi.

Concordant ergo ambo pacifici, etpacati sunt ambo. Quid

est speciosius Deo? Quid deformius Crucifixo?

V. Iste ergo sponsus speciosus forma prse filiis homi-
num, deformis factus ut pulchram faceret sponsam cui ,

dicitur « decora inter muheres ^ » de qua dicitur

: :

« Quse est ista quae aseendit dealbata , illuminata , non

» colore mendaci fuscata- : » invenit ergo iste qui voca-
vit ad nuplias horainem non habentem vestem nuptialem,
et ait iUi « Amice, quid huc intrasti non habens vestem
:

» nuptialera. At ille obmutuit : » Non enim invenit quod

responderet. Et ait paterfamihas qui intraverat : « Ligate
» illi manus etpedes, ct projicite ilkunin tenebras exte-
» riores : » De tam parva
ibi erit fletus et stridor dentium^.
culpatam magna poena?Magna enim. Parva diciturculpa
non habere vestem nuptialem parva sed non inteUi- : ,

gentibus. Quando ille sic succenseret, quando iile sic iu-

dicaret, ut propter vestem nuptialem quam non habebat,
mitteret eum ligatis manibus et pedibus in tenebras exte-
riores , ubi esset fletus et stridor dentium, nisi culpa esset
valde gravis vestem non habere nuplialem. Dico : quia
per me invitati estis , et si vos ille invitavit ,
per nos invi-
tavit. In convivio estis omnes, habetote vestem nuptialem.
Expono quse est ut omnes habealis et si aliquis me
, ,

non^audit qui non habet, antequam veniat paterfami-

lias et convivas suos inspiciat mutetur in melius acci^ , ,

piat vestem nuptialem , securus discumbat.

Non enim vere charissimi, ille qui inde projectus
YI. ,

est unum hominem significat absit. Multi sunt. Et ipse :

' Cant. 1, 7. — 2 Id. ui, 6. — ^ Malth. xxu, 12, i3. — 4 Forie nunc.
 SERMO XCV , DE VERBlS MARC. VIII. 515
Dominus qui hanc parabolam proposuit Sponsus ipse ,

convivii convocator et convivarum vivificator, ipse iiobis

exposuit, quia homo ille non unnm hominem significat *,
sed multos, ibi in ipso loco, in eadem parabola. Noii
,

eo longe ibi expono ibi frango et manducandum ap-

, ,

pono. Ait enim^ cum inde missus esset iile non habens
ivestem nuptialem in tenebras exteriores : ait ergo, et se-
cntus adjunxit : « Multi enim sunt vocati ,
pauci vero
') electi^. » Unura hinc projecisti, et dicis : « Multi enim
) sunt vocati, paucielecti. » non sunt
Sine dubio electi
Drojecti : et ipsi erant pauci qui discumbentes remanse-
ant 5 et multi erant in illo uno, quia ille unus unum cor-
)us malorum est, qui non habet vestem nuptialem.
VII. Quid est vestis nuptialis ^? Quaeramus iilam inLitte-
is sanctis. Quid est vestis nuptialis ? Sine dubio aiiquid est
[uod mali et boni commune non habent
hoc invenia- :

Qus , invenimus vestem nuptialem. In donis Dei quid

et

st ,
quod comraune non habent boni et mali ? Quod ho-
sumus et pecora non sumus, Dei donum est sed
lines :

ommune hoe cum bonis et malis^. Quod nobis luxde coeio

ritur, de nnbe plnviae descendunt
fontes manant, agri ,

•uclificant,donasunt, sed bonis maiisque communia.

itremus ad nuptias foris alios relinquamus c{ui non , ,

enerunt vocati. Ipsos convivas, id est Christianos consi-

eremus. Baptismum Dei est, habent iiium boni donum
;maii. Altaris sacram^nta simul accipiunt boni et mali.
rophetavit Saiii iniquus et viro» sancto atque justissirao ,

festus, dum eum persequeretur prophetavit. Numquid di-

mtur credere soli boni ? « Et daemones credunt, et contre-
miscunt^ « Quid facio? Excussi omnia^ et ad vestem iiiara
mdum perveni. Invoiucrummeum explicavi, omnia vei
' Vide supia Serm. xc, n. 4- — ' Matth. xxii, i^. — ^ Florus ad i Cor. xni.
4 Vide supra Serni. xc, n. 5 et seq. — S Jacob. ii, ig,

33.
516 s. auguStini episcopi
pene omnia consideravi , ad vesteni illam nondum per-
veni. Quodam loco Paulus apostolus attulit mihi raagnum
involucrum magnarum rerum •, exposuit ante me , et dixi
ei : Ostende mihi si forte hic illam vestem nuptialem re-
peristi. Coepit excutere singula, et dicere : « Si linguis ho-
» minum loquar et Angelorum , si habeam omnem scien-
» tiam , et fidem ita ut montes
prophetiam , et omnem ,

» transferam omnia mea pauperibus et

j si distribuero ,

» tradam corpus meum ut ardeam » Magnse vestes ' . :

nondum tamen est illa nuptiahs. Jam profer nobis nup-

tialem vestem. Quid nos, Apostole, suspendis ? Prophetia
forte Dei donura est, quod non habent boni et mali. « Si
» charitatem, inquit, non habeam, mhilsum, nihil mihi tlti

n prodest. » Ecce vestis nuptiahs induite vos, convivse, ut :

eP

securi discumbatis. Nolite dicere : Ad istam vestem ha- ilo

bendam pauperes sumus. Vestite , et vestimini. Hyems iit:

est : nudos nudus est Christus et quicumque non |

vestite : :

habetis vestem nuptialem dabitillam. Ad illum currite, ,

ritas

ipsum rogate novit sanctificare fideles suos novit ves-

: , ttiai

tire nudos suos. Ut possitis vestem habentes nuptialem aesd

non tiraere tenebras exteriores , vincula membrorum et Ijler

manuum et pedum; non deficiant opera. Si deficiunt, li- ifflali

gatis manibus quid facturus est ? ligatis pedibus quo fugi-

turus est? Illam teneatis vestem nuptialem, induimini
ipsam , et securi discumbite, quando venit inspicere. Dies
judicii aderit : magnum spatium modo iargitur ,
qui nu-
dus erat aliquando vestiatur.

' I Cor xm, 1-3.

far.i

'ilit
 SEnMO XCVT, BE VEKBTS MARC. VITI. 5l7

«VMVVV^ VVV% \/V\^ /VVVl VV^-t ^VVV\ 't/VV% -VVV^ VbV\ ^;\/\^ VVVk ArV^'^ vvv%

SERMO XCYF.
De verbis Evangelii Marci vm Si quis vult me sequi, :

abneget semetipsum, etc. Deque verbis 1 Joanii, Qui

- diligit mundum, non est diiectio Patris in eo.

'
I. DuRUAi videtur et grave quod Dominus impetravit,
'Ut si quis eum vult sequi, abneget se ipsum-. Sed non
'est durum nec grave quod ille imperat ,
qui adjuvat ut
fiat quod imperat. Nam et
quod ei diciturillud verum est

in Psalmo « Propter verba labiorum tuorum ego cus-

:

» todivi vias duras^. » Et illud verum est quod ipse di-

xit : « Jugum meum lene est, et onus meum leve est *. »

Quidquid enim durum est in prseceptis, ut sit lene, cha-

ritas facit.Novimus quanta ipse amor faciat. Plerumque
etiam ipse amor reprobus atque lascivus est quantahomi- :

nes dura perpessi sunt; quanta indigna et intolerabilia per-

tulerunt , ut pervenirent ad id quod amaverunt? sive sit
amator pecunise ,
qui vocatur avarus ; sive sit honoris
amator ,
sive sit corporum pul-
qui vocatur ambitiosus •,

chrorum amator qui vocatur lascivus. Et quis posset

,

enumerare omnes amores? Considerate tamen, quantum

laborent omnes amatores nec sentiunt quod laborant et
, :

tunc ab eis plus laboratur, quando a labore quisque prohi-

betur. Cum ergo tales sint homines plures quales sunt ;

amores , nihilque aliud curse esse debeat quomodo viva-

tur , nisi ut quod amandum est ehgatur : quid miraris , si

ille qui dihgit Christum, et qui vult sequi Christum,

' Alias de Diversis 47. — ' Marc. viii, 34- — ' Psal. xvi, 4- — ^MaUli.xi, 3o.
 :

518 S. A.UGUSTIW1 EPISCOPl !

amando negat seipsum ? Si enim perit horao amando se, je

profecto invenitur negando se.

Prima hominis perditio fuit amor sui. Si enim se

II. ,

non et Deura sibi praeponeret Deo esse seraper

araaret , ,

subditus vellet non autem converteretur ad neghgendam

:

voluntatem ilUus , et faciendam voluntatera suara. Hoc Db

estenim amare se, velle facere voluntatem suam. Prae-

pone his vokintatem Dei : disce amare te, non amando
te. Nam ut sciatis vitium esse se amare , sic Apostolus
dicit Erunt enira homines se ipsos amantcs^ » Et num-
: «

quid qui amat se, fidit in se? Incipit enira deserto Deo
amare se et ad ea dihgenda quae sunt extra se^ pelhtur a
,

se usque adeo ut cura dixissetidem Apostolus

: «Erurit :

» homines se ipsos amantes, » continuo subjiceret : « AmatO'-

)) respecuniae. » Jaravidesquia foris es. Amare tecoepisti

sta in te, si potes. Quid is fbras? Nuraquid pecunia dives
factus es araator pecuniae ? Ccepisti dihgere quod est extra

te ,
perdidisti te. Gura ergo pergit amor hominis etiara a
se ipso ad ea quae foris sunt, incipit cum vanis evanes^
cere, et vires suas quodam raodo prodigus erogare. Exi-
nanitur , effunditur, inops redditur ,
porcos pascit ; et
laborans in pastione porcorum ahquando recordatur ef
,

dicit : « Quanti raercenarii patris raei panem manducant,

» et ego fame hic pereo *
? Sed hoc quando dicit quid ,

narratura est de ipso fiho qui on^nia effudit in raeretrici- ] jj

bus ,
qui habere voluit in potestate quae bene iih apud
patrera servabantur ; habere illa voluit in arbitrio suo,
effudit ea, factus est inops : quid deillo dicitur ? « Et re-
» versus ad seraetipsura. »Si reversus est ad se, exierat a se.

Quia ceciderat a se, et e:^ierat a se, redit prius ad se,

ut redeat in illo unde c^ciderat a se. Sicut enim cadendo
a se, remansit in sq sjc redeundo ad se, non debet rema-
:

i2Tim. 111, -2. — ' Luc. TV, 17.

 SERMO XCVI , DE VERBIS MARC. VIII. 519
nere in se, ne iterum exeat a se. Reversus ad semet-
ipsura , ut non remaneret in semetipso , quid dixit?
« Surgam, et ibo ad patrem meum\ » Ecce unde ceci-

derat a se , ceciderat a patre suo : ceciderat a se , ad ea

quae foris sunt exiitase. Redit adse, etpergit ad patrem,
ubi tutissirae servet quose. Si ergo exierat a se , et a
exierat, redeundo ad Quid se, ut eat adpatrera, neget se.

est, neget se? Non praesumat de se, sentiat sehominem,

et respiciat dictum propheticum « Maledictus omnis qui :

» spem suam ponit in homine-. « Subducat se sibi sed ,

non deorsum versus. Subducat se sibi, ut haereat Deo.

Quidquid boni habet, illi tribuat a quo factus est quid- :

quid mali habet ipse sibi fecit. Deus quod in illo raa-
,

lura est , non fecit perdat quod fecit, qui inde defecit.
:

« Abneget inquit se et toUat crucem suam et sequa-

, , ,

» tur me. »

III. Quo sequendus est Dominus ? Quo iit, novimus :

eamdera solemnilatem ante dies paucissiraos celebravi-

ipus. Resurrexit enira, et ascendit in coelura : iliosequen-
dus est. Plane desperandura non est, quia ipse proraisit,
non quia homo ahquid potest. Longe a nobis erat ccelum
antequam caput nqstrum iisset in coelum. Jara quare
despereraus, si raerabra illius capitis suraus? Illo ergo

sequendus est. Et quis noHt eum sequi ad talera sedem?

Maxime quia multum timoribus et doloribus laboratur in

terra. Quis nolit illo sequi Ghristum , ubi sumraa est feli-

citas , summa pax ,

perpetua securitas ? Ronum est illo

eum sequi : sed videndura est qua. Etenim verba ista

Dorainus Jesus non tunc dicebat, quando a mortuis jam

resurrexerat. Nondum erat passus , venturus erat ad cru-
cem , venturus ad exhonorationem , ad contumelias , ad
flagella , ad spinas, ad vulnera, ad insultationes , cppro-
' Luc. XV, i8. — ^ Jerera. xvii, 5.
 ,

520 S. AUGUSTINI EPISCOPl

ijria mortem. Quasi exasperata est via pigrum tc facit
, : ;

non Sequere. Asperatum est quod sibi homo

vis sequi.

fecit, sed contritum est quodChristus redeundo calcavit.

Nam quis non veht ire ad exaltationem? Omnes delectat
ceJsitudo sed humihtas gradus est. Quid tendis pedem
:

ultra le? Gadere vis, non ascendere. A gradu incipe, et

ascendisti. Istum gradum humihtatis nolebant attendere
duo ilh Discipuh, qui dicebant « Domine, jube ut :

» unus nostrum in regno tuo sedeat ad dexteram tuam

» et ahus ad sinistram tuam ^ » Subhmitatem quaere-

hant gradum non videbant. Dominus autem ostendit

,

gradum. Quid enim respondit? « Potestis bibere cahcem

» quem ego bibiturus sum?»Qui quseritis apicem subh-
mitatis, potestis hiberecahcem humihtatis? Ideo non ut-
cumque ait « Ahneget se ipsum et sequatur me » sed
: , :

addidit, « ToUat crucem suam, et sequatur me. »

IV. Quid est « Tollat crucem suam? » Ferat quidquid
:

molestum est sic me sequatur. Cum enim coeperit me

:

moribus et praeceptis meis sequi , multos habebit contra-

dictores , multos habebit prohibitores , multos habebit
dissuasores , et hoc de ipsis quasi comitibus Christi.
Cum Christo ambulabant, qui caecos clamare prohibebant.
Sive ergo minas , sive blandimenta , sive quaslibet prohi-
hitiones, si crucem verte^ tolera, porta noli
sequi vis , in ,

succumbere. Videntur his verbis Domini exhortata mar-

tyria. Si persecutio est, nonno pro Christo debent cuncta

contemni ? Amatur mundus sed praeponatur a quo factus :

est mundus. Magnus est mundus sed major est a quo :

factus est mundus. Pulcher est mundus sed pulchrior :

est a quo factus est mundus. Blandus cst mundus sed :

suavior est a quo factus est mundus. Malus est mun-

dus et bonus est a quo factus est mundus. Quomodo
:

• Marc X, 37.
 SERMO XCVI, DE VEBBTS MAKC. Vllt. 521

potero absolvere et e^plicarequod dixi? Adjuvet Deus.

Quid enim dixi? quid laudastis? Ecce quoestioest, et
tameii jam laudastis. Quomodo malus est mundus si ;

bonus est a quo factus est mundus? Nonne Deus fecit

omnia, et ecce bona valde^?Nonne per singula testatur
Scriptura, quod bona fecerit Deus, dicendo « Et vidit :

» Deusquia bonum est^ ?» Et universa in fine ita conclusit

quemadmodum fecit Deus omnia, et ecce bona valde.

V. Quomodo ergo malusest mundus, etbonus est a quo
factus est mundus? quomodo? « Quoniam mundus per
» eum factus est^ et mundus eum non cognovit-. » Mun-

dus per eum factus est, coelura et terra, et omnia qufe

in eis sunt « Mundus enim eum non cognovit
: » ama- ,

toresmundi amatores mundi et contemptores Dei iste

; , :

mundus eum non cognovit. Sic ergo malus est mundus ,

quia mali sunt qui Deo praeferunt mundum. Et bonus est

mundum, coelum, et terram, et mare, etipsos qui
qui fecit
aniantmundum. Solum enim quod amant mundum el
non amant Deum in illis non ipse fecit. Ipsos autem
,
,

quod ad naturam pertinet, ipse fecit quod ad culpam :

pertinet non ipse fecit. Hoc est quod paulo ante dixi
, :

Deleathomo quod fecit et placebit ei qui eum fecit.

,

VI. Nam est et mundus bonus in ipsis hominibus sed ; ex

malo Totum enim mundum si homines ponas
factus. ,

mundum, excepto quod dicimus mundumcoelum et ter-

ram etomnia quae in eis sunt si homines dicasmundum,
, •,

totum mundum raalum fecit qui prirao peccavit. Omnis ,

massa in radice vitiata est. Bonum hominem fecit Deus :

sic habet Scriptura « Fecit Deus hominem rectum, et

:

» ipsi homines adinvenerunt cogitationes muhas^. » A

multis curre ad unum, dispersa colHge in unum conflue, :

raunitus esto, mane apud unura noh ire in raulta. Ibi est :

" Gen. 1. — » Joan. i, lo. — * Eccli. vii, 3o.

522 S. AUGUSTINI EPISCOPI
beatitudo. Sed defluximus , in perditionem perreximus :

omnes cum peccato nati sumus,et ad idquodnatisumus,

male vivendo et nos addidimus, et totus mundus factus
est malus. Ghristus autem venit, et elegit quod fecit, non

quod invenit nam omnes malos invenit, et gratia sua

:

bonos fecit. Et factus est alter raundus : et mundum per-

sequitur mundus.
VII. Quis est mundus qui persequitur .? De quo nobis
dicitur : « Nolite diligere mundum et ea qua; in mundo
,

» sunt. Quisquis dilexerit mundum non est charitas Pa-

,

» tris in illo. Quia omnia quae in mundo sunt, concupis-

» centia carnis est, et concupiscentia oculorum, et ambitio
» saeculi, est. Et
quae non est a Patre, sed ex mundo
» mundus transit Qui autem per-
, et concupiscentia ejus.
» ficit voluntatem Dei, manet in £eternum, sicut et Deus

» manet in seternum^. » Ecce ambos mundos dixi, et

persequentem et quem persequitur. Quis est mundus

,

persequens ? « Omnia quse in mundo sunt, concupiscentia

» carnis, et concupiscentia oculorum, et ambitio saeculi,
» quae non est a Patre, sed ex mundo est et raundus :

» transit. » Ecce iste est mundus persequens. Quis est

mundus quem persequitur? « Quisquis fecerit voluntatem
» Dei,manet in seternum, sicut et Deus raanet in seter-
» num. »
VIII. Sed ecce, mundus vocatur
ille qui persequitur, :

probemus si et iile qui persecutionem patitur, mundus

,

vocatur. An vero surdus es adversus vocem Christi dicen-

tis, vel potius Scripturae sanctae attestantis: «Deus eratin
» Christo mundum reconcihans sibi ? Si odit vos raundus, -

» ait, scitote quia me prius odio habuit^. » Ecce odit mun-

dus. Quem nisi mundum? « Deus erat in Christo mun-

,

» dumreconcilianssibi. » Persequitur mundus damnatus :

' Joan. I, 15-17. — ^ 9 Cor. v, 19. — ' .Toan. xv, 18.

 :,

SEP.MO XCVI, DE VERBIS MARC. VIII. 523

persecutionem patitur mundus reconciliatus. Mundus
damnatus^ quidquid praeter Ecclesiam : mundus reconci-
liatus, Ecclesia. « Nonenim venit Filius hominis, ait, ut
)) judicet mundum , sed ut salvetur raundus per ipsum '. »

IX. Sed in hoc mundo sancto, bono, reconcihato^ sal-

vato imo salvando, nunc autem spe salvato « Spe enim

; :

)) salvi facti sumus - » in hoc ergo mundo hoc est Ec- : ,

clesia : quae tota sequitur Christum , universahter dixit :

« Qui.vult me sequi, abneget semetipsum. » Non enim

hoc virgines debent audire, et maritatae non debent; aut
viduae debent et nuptae non debent aut monachi de-
, :

bent, et conjugati non debent aut clerici debent, et laici :

non debent sed universa Ecclesia , universum corpus

:

cuncta membra per officia propria distincta et distributa,

sequantur Christum. Tota sequatur ipsa unica , sequatur
columba , sequatur sponsa , sequatur redempta et dotata
sanguine sponsi. Habet ibi locnm suum integritas virgi-
nalis-, locum suum continentia viduahs habet
habet ibi 5

ibi locum suum non ibi habet locum

pudicitia conjugahs :

suum adulteriura non ibi habet locum suum ilhcita et;

punienda lascivia. Ista autem membra quae habent ibi

locum suum in genere suo, et inloco suo, etin suo modo,
sequantur Christum abnegent se, id est, non prsesumant ;

de se tollant crucem suam, id est, tolerent in mundo

:

pro Christo quidquid intulerit mundus, Araent eum qui ,

solus non decipit qui solus non falhtur, solus non fallit
,

ament eum, quia verum est qnod promittit. Sed quia non
modo dat, titubat fides. Dura, persevera, tolera, porta
dilationem, et tuhsti crucem.
X. Non dicat virgo Sola ibi ero. Non enim sola ibi erit
:

Maria sed , erit ibi et Anna vidua. Non dicat nupta Vidua :

ibi erit, non ego. Non enim erit ibi Anna et non ibi erit ;

' Joan. 111, 17. — ' Rom. vm, 24.

 ,,

524 S. AUGrSTINI episcopi

Susanna. Sed plane inde se probent qui ibi fuluri sunt,
ut qui habent hic inferiorem locum , non invideant , sed
diligant in ahis mehorem locum. Etenim , verbi gratia
fratresmei, ut advertatis conjugalem vitam quisque :

continentem vitam quisque elegit si ille qui elegit

elegit, 5

vitam conjugalem, concupiverit adulteria, retro respexit 5

illud concupivit, quod ilHcitum est. Qui vero a conti-
nentia ad nuptias postea redire voluerit , retro respexit ;

licitum elegit, et retro respexit.Ergo damnandae sunt

nuptiae? Non. Non sunt damnandae nuptiae sed ille qui j

eas elegit, quo accesserat vide. Jam ante ierat. Quando

vivebat lascive adolescens nuptise ante illum erant ad , 5

eas se tendebat : cum vero elegit continentiara , nuptiae

post illura sunt.« Memores estote, ait Dominus, uxoris

» Lot^ » Uxor Lot retro respiciendo remansit. Quisque

ergo quo potuit pervenire inde timeat retro respicere , :

et ambulet in via , sequatur Christum : quae retro obhtus

in ea quae ante sunt extentus, secundum intentionem in-
tus sequatur ad palmara vocationis Dei in Christo Jesu'*.
Conjugati praeponant sibi innuptos 5 fateantur eos esse
raeliores : in eis dihgant quod ipsi non habent^ et in iJlis

Christura ament.

T Luc. xvii, 32. — ' Pliilip. in, i3.

 ,

SERMO XCVII , DE VERBIS MARC. XIII. 525

i^/VVV^-XiVVtVVVVlVVVl/VV^WVV^VVV^VVVVVVVVVVVVVVVVVV^VVVVl^^

SERMO XCYIP.

De verbis Evangelii Marci xiii De die autem illo vel :

hora nemo scitj neque Angeli in coeloy neque Fi-

lius, Jiisi Pater.

I. Fratres, quod audistis modo monentem Scripturam

atque dicentem ut propter diem novissimum vigilemus
,

unusquisque de novissimo suo die cogitet ne forte cum :

senseritis vel novissimum saeculi

putaveritis longe esse
diem dormitetis ad novissimum vestrum diem. De die
,

novissimo saeculi hujus audistis quid dixerit « Quia nes- :

))ciunt eum neque Angeli coelorum neque Filius nisi

, , ,

» Pater*. » Ubi quidem magna quaestio est, ne carnaliter

sapientes putemus aliquid Patrem scire, quod nesciat Fi-
lius. Nam utique cum dixit : « Pater scit : » ideo hoc dixit,
quia in Patre et Filius scit.quod Quid enim est in dies ,

non Verbo factum est , per quem factus est dies? Nemo
in
ergo quaerat novissimum diem quando futurus sit sed , 5

vigilemus omnes bene vivendo, ne novissima die cujus-

cumque nostrum nos inveniat imparatos, et qualis quisque
hinc exierit suo novissimo die , talis inveniatur in novis-
simo saeculi die. Nihil te adjuvabit quod hic non feceris.

Unumquemque opera sua juvabunt , aut opera sua pres-

sura sunt.
II. Et quomodo in Psabno cantavimus Domino « Mi- :

» serere mei, Domine quoniam conculcavit me liomo^? »

,

Homo dicilur, qui secundum hominera vivit. Denique illis

» Alias 21 dc verbis Doniini. — ^ Marc. xiii; 32. — ^ Psal. v, 9.
 »:

526 S. AUGUSTIJJJl EPISCOFI

qui secundum Deum vivunt, dicitur : « Dii estis, et Filii

» Excelsi omnes^ » Reprobis autem, qui vocati sunt ut

essent fdii Dei, et esse potius homines voluerunt id est, ,

secundum hominem vivere : « Vos autem inquit sicut , ,

» homines moriemini et sicut unus ex principibus cade-

,

)) tis^. Etenim quod mortalis est homo, ad disciplinam

))

illi debet valere, nonad jactantiam. Unde se jactat vermis

crastino moriturus? Dico Charitati Vestrse , fratres : de
diabolo debent erubescere mortales superbi. enim etsi Ille

superbus, tamen immortalis est spiritus est, etsi mahgnus. :

Illi dies novissimus poenalis servatur in fmem tamen ;

mortem quam nos patiraur iUe non patitur. Audivit ,

autem homo « Morte morieris^. Utatur bene poena sua.

: )>

Quid est quod dixi Utatur bene pcena sua. Non inde eat
:

ad superbiam unde acccpit poenam agnoscat se morta-

, 5

lem, et frangat elationem. Awdiat sibi dici : « Quid su-

)) pei;bit terra et cinis^. )> Etiamsi superbit diabolus, non
est terra et cinis. Ideo dictum est « Vos autem sicut ho-
:

)) mines moriemini, et sicut unus de principibus cadetis ^.

Non attenditis ,
quia mortales estis , et sicut diabolus su-
perbi estis. Utatur ergo horao poena sua , fratres : bene
utatur raalo suo : ut proficiat bono suo. Quis nescit, quia
poena est, necesse esse ut moriamur; et quod est gravius,
quando nescimus? Poena certa est hora incerta et de , :

ista pcena sola certi sumus in rebus humanis. .

III. Caetera nostra et bona et raala incerta sunt soia :

mors certa est. Quid est quod dico ? Conceptus est pner,
forte nascitur, forte abortum facit. Ita incertum est Forte :

crescit forte non crescit

, forte senescit , forte non se- :

nescit : forte dives erit , forte pauper : forte honoratus ,

forte humiliatus : forte habebit filios , forte non habebit

» Psal. Lxxxi, 6. — » IbiJ. 7. — — Qgn.
3 n, 27. — 4 Eccli. x, 9. —
5 Psal. Lxsii, 7.
 ,

SERMO XCVil , DE VERBIS MARC. XIII. 527

forte ducet uxorem,
non ducet et quidquid aliud
forte :

nominaveris in bonis. Respice et ad mala Forte aegrotat, :

forte noii aegrotat forte a serpente percutitur, forte non

:

percutitur forte a bestia devoratur, forte non devoratur

; :

Et respice omnia mala ubique est, Forte erit, forte non

:

erit. Numquid potes dicere Fortemoritur, forte non mo- :

ritur? Quomodo medici quando inspexerint valetudinem,

et mortiferam csse cognoverint, hoc pronuntiant Mo- :

ritur, inde non evadit. Ex quo nascitur homo, dicendum

est Non evadit. Quando natus est, segrotare coepit.

:

Quando mortuus luerit fmit quidem aegritudinem sed , 5

nescit utrum pergat in pejorem. Finierat dives ille aegri-

tudinem dehciosam, venit ad tortuosam^. Pauper vero
fmiit segritudinem, et pervenit ad sanitatem. Sed quod
ille

postea haberet hic elegit: et quod ibi messuit, hic semi-

navit. Ideo cum vivimus, vigilare debemus, et ehgere
debemus quod in futuro teneamus.
IV. Mundum non amemus. Premit amatores suos , non
eos ad bonum adducit. Laborandum est in eo potius ne
capiat ,
quam timendum ne cadat. Ecce cadit mundus :

slat Christianus ^
quia non cadit Ghristus. Nam quare
Dominus
dicit : « Gaudete, quia ego vici mundum"*? » Res-
pondeamus ei , si placet : Gaude , sed tu. Si tu vicisti, tu
gaude. Quare nos ? Quare nobis dicit : Gaudete, nisi quia
nobisvicit, nobis pugnavit.^ Ubi enim pugnavit? Quia
hominem suscepit. Tolle quod de Virgine natus tolie ,

quod « Semetipsum exinanivit formam servi accipiens ,

» in simihtudinem hominum factus, et habiiu inventus

)) ut homo^ : » tolle hoc, ubi luctamen? ubi certamen?
ubi tentatio ? ubi victoria ,
quam non praecessit pugna ?
« In principio erat Verbum, et Verbum erat apudDeum,
» et Deus erat Verbum. Hoc erat in principio apud Deum.
• Luc. XVI, 22. — ' Joan. xvi, 33. — ^ philip. n, 7.
 ,

528 S. AUGUbXlM EPISCOPI

» Omnia per ipsum facta sunt et sine ipso factum est ,

))nihiP. Numquid hoc Verbum Judaeus crucifigeret?

))

Numquid huic Verbo impius insultaret? Numquid hoc

Verbum colaphis caederetur ? Numquid hoc Verbum
spinis coronaretur? Ut autem ista pateretur, Verbum
caro factum est : et ista passus resurgendo vicit. Ergo
nobis vicit ,
quibus securitatem resurrectionis ostcndit.
Dicis ergo Deo : « Miserere mei, Domine, quoniam con-
)) culcavit me homo^.
» Tu te noh conculcare; et non

te vincithomo. Ecce enim homo potens terret te. Unde te

terret? SpoHo, damno, torqueo occido. Et clamas tu , :

« Misereremei, Domine, quoniam conculcavit me homo. »

Si verum dicis, te ipsum attendis quia times minas ho- :

minis, mortuus te conculcat et quia non timeres nisi : ,

esses homo, conculcat te homo. Quod est ergo remedium?

homo hsere Deo a quo factus es homo ilh adhsere
, , :

in ipso praesume ipsum invoca-, virtus tua ipse sit. Dic

,

iUi In te Domine, virtus mea. Et a comminationibus

: ,

hominum cantabis et quod postea cantes ipse Dominus 5 ,

dicit « In Deo sperabo

: non timebo quid faciat mihi ,

)) homo ^. ))

' Joan. 1, I. ~ 2 Psal. lv, 2. — ^ IbiJ. 11.

'
 ,

SERMO XCVIH, DE VERBlS LUC. VII. 529

SERMO XCVIIP.

De verhis Evangelii Lucce \\i, et de trihus mortuis

quos Dominus suscitavit.

MiRAcuLA Domini nostri et Salvatoris Christi Jesu

I. ,

omnes quidem audientes et credenles raovent^ sed alios

atque alios aliter et aliter. Quidam enim corporalia ejus
miracula stupentes , majora intueri non norunt : quidam
Ivero ea quae gesta audiunt in corporibus nunc amplius in ,

lanimis admirantur. Dicit ipse Dominus : « Sicut enim

)) Pater suscitat mortuos , et vivificat; sic et Filius quos
1» vult, vivificat^. » Non utique alios Filius, alios Pater j

sed eosdem Pater et Filius : quia omnia Pater per Filium.

\emo ergodubitet qui Ciiristianus est, etiam nunc mor-
Sed omnis homo habet oculos quibus vi-
.uos suscitari. ,

iere potest mortuos resurgere ita ut resurrexit filius ,

lujus viduae, qui modo ex Evangelio recitatus est ^

: unde
lutera videant homines resurgere mortuos in corde, non
)mnes habent , nisi qui jam resurrexerunt in corde. Am-
)hus est resuscitare semper victurura ,
quam suscitare ite-
um moriturum.
De juvene illo resuscitato gavisa est mater vidua de :

III.
ominibus in spiritu quotidie suscitatis gaudet mater Ec-
lesia. Ille quidem raortuus erat corpore, illi autera mente.

lius mors visibihs visibihter plangebatur : illorum mors

ivisibilis nec quserebatur, nec videbatur. Quaesivit ille

ui noverat mortuos : ille solus noverat mortuos ,

qui po-
« Alias 44 de verbis Domini. — » Joan. v, 21. — 3 Luc. vii, 12.

cxxv. 34
530 S. AUGUSTINl EPISCOPl
terat facere vivos. Nisi enim ad mortuos suscitandos Do-
minus venisset, non Apostolus diceret « Surge qui dor- :

)) mis, et exurge amortuis, et illuminabit te Christus^. ))

Dormientem audis cum , dicit : « Surge qui dormis ^ )> sed

mortuum inteliige, cum audis : « Etexurge a mortuis. )>

Dicti sunt saepe dormientes et mortui Etplane

visibiliter.

omnes, ei qui potest excitare , dormiunt. Mortuus enim

tibi mortuus est, qui quantumlibet pulses quantumlibet ,

vellices, quantumlibet lanies, non expergiscitur. Christo

autem ille dormiebat cui dictum est « Surge** » et con-
, : :

tinuo surrexit. Nemo tam facile excitat in leclo, quam fa-

cile Christus in sepulcro.

III. Tres autem mortuos invenimus a Domino resusci-
tatos visibiliter, millia invisibiliter. Quot autem mortuos
visibiliter suscitaverit ,
quis novit? Non cnim orania quae
fecit scripta sunt : Joannes hoc dicit « Multa alia fecit Jesus,
:

» quse si scripta essent, arbitror totum mundum non posse

)) libroscapere^.» Multi ergo sunt alii sine dubiosuscitati;
sed non frustra tres commemorati. Dominus enim nost
Jesus Christus ea quse faciebat corporaliter, etiam spiri-l

taliter volebat inteliigi. Neque enim tantum miracuii

propter miracula faciebat : sed ut iila quae faciebat, miraj
essent videntibus , vera essent intelligentibus. Quemad
modum qui videt litteras in codice optime scripto , et noi
novitlegere, laudat quidem antiquarii manum, admiram
apicum pnlchritudinem •, sed quid sibi vehnt ,
quid indl
cent illi apices, nescit ; et est oculis laudator, mente noi

cognitor autemet laudat artificium etcapit int

: alius ,

lectum ille utique qui non solum videre quod commu)

5

est omnibus potest sed etiam legere quod qui non

,
;

dicit, non potest. Ita qui viderunt Christi miracula,e

Vafu
non intellexerunt quid sibi vellent, et quid intelligentibw
'
Florus ad Ei>hes. v, i^- — ' Luc. vii, i^. — - ^ Jcan. xsj, 25.
"='ti,i;
I
SERMO XCVlll, DE VERBlS LUC. VIX. 531
quodam modo innuerent , mirali sunt tantum quia facta
sunt : alii vero et facta mirati, et intellecta assecuti. Tales
nos in schola Ghristi esse debemus. Qui enim dicit Chris-

Lum propterea tantum fecisse miracula , ut non essent nisi

Tiiracula, potestillum dicere etiam nescire quod non esset

:empus pomorum, c[uando ficus cjuaesivit in arbore. « Non
) enim erat ilhus pomi tempus^, » sicut Evangelista tes-
jatur : et tamen esuriens poma c|U3esivit in arbore.
^hristus nesciebat , cjuod rusticus sciebat ? Quod noverat
rboris cuitor, non noverat arboris creator? Cum ergo
suriens porna quaesivit in arbore , significavit se ahquid
surire , et ahquid ahud quaerere : et arborem illam sine
ructu fohis plenam reperit, et maledixit, et aruit. Quid
rbor fecerat fructum non afferendo ? Quse culpa arboris
ifoecunditas ? Sed sunt c|ui fructura voluntate dare non
ossunt. lllorum est culpa sterihtas, quorum foecunditas
5t voiuntas. Erant ergo Judaei habentes verba Legis et
icta non iiabentes, pieni folhs et fructus non ferentes.
[oc dixi, ut persuaderem Dominum nostrum Jesum
hristum ideo miracuia fecisse, ut aiiquid iiiis miraculis
gnificaret, ut excepto eo cjuod mira et magna , et divina

•ant , alicjuid inde etiam disceremus.

IV. Videamus ergo c{uid nos discere voluit in tribus
iortuis, quos suscitavit. Resuscitavit fiiiam mortuara
chisynagogi, ad quam segrotantem petebatur, uteara de
gritudine hberaret. Et cura pergit , raortua nuntiatur^
quasi jam frustra fatigaretur, renuntiatum est patri
ais. « Pueiia mortua est, quid adhuc fatigas Magistrum-?»
e autem perrexit, et ait patri pueilae : « Noii timere,
tantummodo crede. » Venit ad domura, et invenit jam
•isequia funeri dei^ita praeparata , et dicit iilis : « Nolite
iQere : non enim est mortua pueiia , sed dormit. » Ve-
' Maic. XI, i3. — 2 Id. v^ 35.

34.
532 S. AUGUSTIKI EriSCOPI

riim dixit : dormiebat , sed illi a quo poterat excitari.

« Haiic excitans , reddidit vivam parentibus. » Excitavit

ethunc juvenem viduse filium^ de quo nunc admoniti
sumus, ut hinc ista quae ipse largiri dignatur, cum Vestralfff
Charitate loqueremur. Modo audistis quomodo excitatus'
est. Appropinquabat Dominus civitati : etecce efferebatur,
mortuus jam extra portam. Misericordia commotus, quodffe
mater vidua et destituta unico fdio, fecit quod au- ji
flebat
distis, dicens : <c Adolescens , libi dico, surge'-. » Surrexil ?'

ille mortuus , coepit loqui : et reddidit illum matri suae,

Excitavit et Lazarura de sepulcro. Et ibi cum aegrotanten
scirent Discipuhcurn quibus loquebatur, (dihgebat auterr
illnm) : « Lazarus , inquit, amicus noster dormit. » 111 :

putantes aegri somnum salubrem : « Si dormit, inquiuntlK?

» Domine, salvus est. Et ilie : Dico vobis, apertius jani '«
» loquens, Lazarusamicus noster mortuus est^. » Utrum
que verura dicens : Mortuus est vobis, dormit mihi.
V. Ista tria genera mortuorum, sunt tria genera pec
catorum ,
quos hodieque suscitat Christus. Illa eninltitvi

mortua filia archisynagogi intus erat in domo, nondui

erat de secretis parietibus elata in publicum. Ibi int
suscitata cst viva parentibus reddita. Iste autem jai
,

quidem non indomo, sed tamen nondum in sepulcro, pallfjesi

rietibus elatus erat terrse mandatus non erat. Qui suscif ,01
,

tavit mortuam nondum elatam suscitavit mortuum ja ,

elatum , nondum sepuitum. Tertium restabat, ut et sefcsj.t;

pultura suscitaret : et hoc fecit in Lazaro. Sunt ergo qdjifepD]

peccatum intus in corde habent, in facto nondum habenlj iiunj,

Nescio quis commotus est ahqua concupiscentia. Dicj imiiijf

enim ipse Dominus « Qui viderit mulierera ad concupis'

:
l[,i)jt

M cendum eam, jam moechatus est eara in corde suo*. ijQfjj

Nondum accessit corpore , consensit in corde : morluur \-^^^

'
Luc. vu, 12. -- 2 ibid. i4> — ^ Joan. xi, 11-4. —4 MaUli. v, 28. ,;
[ju.

tc,
 SEUMO XCVIII , DE VERBIS LtJC. VII. 533
intus habet, nondum extulit, Et iit fit, utnovimus, ut
quotidie homines in se experiuntur, ahquando audito
verbo Dei, tanquam Domino dicente : Surge condem- :

natur consensus ad iniquitatem, respiratur in salutem

atque justitiam. Surgit mortuus in domo, reviviscit cor in
cogitationis secreto. Facta est ista resurrectio animae mor-
tuae intus intra latebras conscientise, tanquam intra do-
mesticos parietes. Ahi post consensum eunt in factum,
tanquam etlerentes mortuum ut quod lateliat in secreto, ,

iippareat in pubhco. Numquid jam isti qui in factum ,

jrocesserunt, desperati sunt? Nonne et ilhjuveni dictum

^st « Tibi dico
: surge ? » Nonne et ille redditus est matri
,

u?e? Sic ergo et qui jam fccerit, si forte commonitus et

ommotus verbo veritatis ad Ghristivocem resurgit, vivus
edditur. Potuit progredi, in aetcrnum perire non potuit.
>ui autem faciendo quod malum est , etiam mala con-
uetudine se implicant, ut ipsa consuetudo mah non eos
inat videre quia malum fmnt defensores malorum
est,
actorum suorum : irascuntur cum reprehenduntur in ;

mtum ut Sodomitae quondam dicerent viro justo repre-

endenti nequissimam voluntatem : « Habitare venisti, non
leges dare^ . » Tanta ibi nefandae turpitudinis consuetudo
rat , ut jam nequitia esset justitia , et prohibitor potius

pprehenderetur quam factor. Tales consuetudine mahgna

Iressi, tanquam Sed quid dicam, fratres?
sepulti sunt.
a sepulti, ut de Lazaro dictum est, « Jam putet. » Moles
la imposita sepulcro, ipsa est vis dura eonsuetudinis, c[ua
emitur anima, nec surgere, necrespirare permittitur.
VI. Dictum est autem : « Quatriduanus est. « Revera ad
tam consuetudinem de qua loquor, quarto quodam
,

'Ogressu pervenit anima. Prima est enim c[uasi tillatio

^lectationis in corde, secunda consensio, tertium factum,
•
Gen. XIX, 9.
 "

534 S. AUGUSTINI EPISCOn

quarta consuetudo. Sunt enim qui res illicitas obvias co-,i
1"
gitationibus suis prorsus ita abjiciunt, ut nec delectenturJi
"'
Sunt qui delectantur, et non consentiunt nondum per-l :

fecta mors est sed quodam modo inchoata. Delectationiii

,

VI?
accedit consensio : jara est illa damnatio. Post consensiol
nem factum proceditur
in factnm in consuetudinenl :
""^

vertitur et fit quaedam desperatio, ut dicatur « Quatrii

: : P'^

))duanus est,jam putet. Venitergo Dominus, cuiutiqui ))

facilia erant omnia^ et ditlicultatem quamdam ostendi

ibi. Infremuit spiritu , ostendit multo clamore objurga
tionis opus esse ad eos qui consuetudine duruerunt. Taraei
ad vocem claraantis Domini, rupta sunt vincula necessi|i

tatis. Trerauit inferni dorainatio , redditus est Lazar

vivus. Liberat enim et de mala consuetudine Domin
quatriduanos mortuos : nara et ipse quatriduanusChris
rena
volenti resuscitare dorraiebat. Sed quid ait? Videte geni
resuscitationis. Processit de raonuraento vivus , et ambi ''^^'^'

lare non poterat. Et Dorainus ad Discipulos : « Solvil r'-"'

dun
)) eura, et sinite abire^ n Ille suscitavit raortuura , iJ

solverunt ligatum. Aliquid pertinere videte ad propriai

majestatera Dei suscitantis. Increpatur aliquis in ma
consuetudine positus, verbo veriiatis. Quam multi incr<

pantur et non audiunt? Quis ergo agit intus cum illo qii

audit? Quis vitara inspirat intrinsecus? Quis est qui S(

cretara peUit raortem , secretam dat vitara? Nonnc po

objurgationes, post increpationes diraittuntur horain
cogitationibus suis, et incipiunt secum volvere quam ta

lam vitam gerant ,

quam pessiraa consuetudine premaii
tur? Deinde displicentes sibi, mutare vitara instituu^
Resurrexerunt isti ^ revixerunt quibus disphcet quod fu'
runt : sed reviviscentes ambulare non possunt. Haec sui
vincula ipsius reatus. Opus est ergo, ut qui revixit, «>
' Joan. XI, 44-
 SEimO XCVIII , DE VERBIS LLC. VII. 535
vatur, el irc permiUatur. Hoc ofticium Discipulis dedit,
(juibus ait : « Quaj solveritis in terra , solula sunt et in
)) coelo^ »

VII. Hsecergo, charissimi, sic audiamus, utquivivunt,

vivant ^
qui raortui sunt , reviviscant. Sive adhuc pecca-
Lum in corde conceptum est , et non processit in factum :

poeniteat , corrigatur cogitatio , surgat mortuus intra do-

mum conscientise. Sive jam quod cogitavit admisitj nec
sic desperetur. Non surrexit mortuus intus, surgatelatus.
Poeniteat facti , de proximo reviviscat non eat in profun-
;

dum sepulturae, non accipiat desuper consuetudinis mo-

]em. Sed forte jam ilii loquor, qui jam duro sui moris la-
pide premitur, qui jam urgetur consuetudinis pondere,
(|ui jam quatriduanus putet. Nec ipse desperet : profundus
mortuusest, sed altus est Chriotus. Novit clamando ter-
1 ena onera rumpere novit intrinsecus per se ipsum vivi-
,

ficare, solvendum Discipulis tradere. Agant etiam tales

pfjenitentiam. Neque enim Lazaro resuscitato post quatri-
duum ullus putor in vivente remanserat. Ergo qui vivunt,
vivant : quicumc[ue a,utem mortui sunt, in quacumque
harum trium morte se invenerint, agant ut celeriter jam
vesurgant.

> Mattli. xviii, i8.

536 S. AUGUSTINI EPISCOPI

•/VV««\ WW VWV VW\ IW^ wwww vwvww ww wwvwv wwwwww ww wwwwww

SERMO XCIX^

De verbis Evangelii Lucae vii : Et ecce mulier quce erat

in cwitate peccatrix, etc. De remissione peccatorum,
contra Donatistas.

T. QuoD admonemur Domini eloquiis de divinis lectio-

nibus, hinc credentes Deum velle nos loqui ,
proferimus
Charitati Vestrae , illo adjuvante , Sermonem de remis-
sione peccatorum. Evangelium enim cum legeretur, at-
tentissime audistis, et res gesla narrata atque versata est
ante ociilos cordis vestri. Vidistis enim non carne^ sed
mente , Dominum Jesum Christum in domo Pharissei re-
cumbentem , et ab illo invitatum non fastidientem ^. Vi-
distis etiam mulierem in civitate famosam, mala utique
famfl ,
quae erat peccatrix, non invitatam irruisse convi-
vio, ubi suus medicus recumbebat , et quaesisse pia im-
pudentia sanitatera. Irruens quasi importuna convivio;
opportuna beneficio : (noveratenim quanto morbo labo-
raret, et illi sanando idoneum esse ad quem venerat scie-
bat :
) accessit ergo non ad caput Domini, sed ad pedes
, :

et quae diu male ambulaverat , vesligia recta quaerebat.

Prius fudit lacrymas , sanguinem cordis 5 et lavit Domini

pedes obsequio confessionis. Capillis suis tersit , osculata
est, unxit : tacita loquebatur ^ non sermonem promebat
sed devotionem ostendebat.
II. Quia ergo tetigit Dominura , rigando , osculando ,

'
Alia<; a3 cx lioniiliis 5o. — ' Luc. ix, 36.
 SEBMO XCIX , DE VERBIS LTJC. VII. 537
lcrgendo unguendo pedes ejus Pharisseus qui invitave-
, :

rat Dominum Jesum Christum quia ex illo genere crat ,

hominum superborum de quibus Isaias propheta dicit , :

« Qui dicunt Longe recede a me, noli me tangere, quo-

:

M niam mundus sum » putavit Dominum nescisse mu- *

:

lierem. Hoc apud se cogitabat, et dicebat in corde suo :

« Hic si esset Propheta , sciret quae mulier illi accessit ad

» pedes. )) Ideo eum nescire credidit ,
quia illam non re-
pulit, quia accedentem non prohibuit, quia tangi se a pec-
catrice permisit. Nam illum nescisse, unde sciebat? Quid
enim si sciebat , o Pharissee , invitator et irrisor Domini ?

Dominum pascis , et a quo pascendus sis_, non intelligis.

Unde scis , nescisse Dominum quae fuerat illa mulier , nisi

quia permissa est accedere, nisi quia illo patiente osculata

est pedes ejus, nisi quia tersit , nisi quia unxit ? Haec enim

non debuit permitti facere in pedibus mundis mulier im-

munda ? Ad ilhus ergo Pharisaei pedes si lalis muiier acces-
sisset, dicturus erat quod Isaias de talibus dicit ; « Recede
» a me, me tangere, quoniam mundussum.» Acces-
noli
sit autem ad Dominum immunda, ut rediret munda :

accessit ;iegra , ut rediret sana : accessit confessa, ut redi-

ret professa.
III. Audivit enim Dominus Pharisaeum cogitantem. Jam
hinc intelligat Pharisaeus, non poterat videre peccan- si

tem, qui potuit audirecogitantem.Proposuit ergo homini

similitudinem de duobus qui debebant uni foeneratori. ,

Etiam ipsum enim sanare cupiebat ne gratis apud eum ,

panem comederet ipsum pascentem esuriebat ipsum : ,

emendare ipsum raactare ipsum manducare ipsum in

, , ,

suum corpus trajicere volebat sicut et illi muheri Sama- :

ritanac dixit « Sitio ^ Quid est, Sitio ? Desidero fidem

: )>

tuam. Dicuntur ergo verba Domini in hac similitudine^ et

' Isai. Lxv, 5. — ' Joan iv, 7.
538 S. AUGTJSTINI EPISCOPI

agitur utrumquc , ut et invilator ille sanetur cum suis

condiscumbentibus, Dominum Jesum Ghristum pariler

videntibus ,
pariter ignorantibus , et ut illa mulier habeat
fiduciam confessionis suae , nec pungatur ulterius aculeis
conscientiae suae. « Debebat unus , inquit, quinquaginta
)) denarios, ahus quingentos •, donavit ambobus : quis
)) eum plus dilexit ? )» Respondit cui simiiitudo proposita
erat, quod respondere utique ralio compeliebat. «Credo,
)) Domine cui plus donavit. «Et attendens ad mulierem,
;

dixit ad Simonem « Vides hanc mulierem ? Intravi in :

)) doraum tuam aquam pedibus meis non dedisti haec

, :

)) lacrymis suis lavit mihi pedes , et capillis suis tersit.

)) Osculum mihi non dedisti illa ex quo ingressa est, non :

» cessavit pedes meos osculari. Oleo caput meura non

)) unxisli ilia autem pedes meos unxit unguento. Ideo
:

)) dico Dimittuntur ei peccata multa quoniam dilexit

:
,

)) multum. Cui autera modicum dimittitur, raodicum

» diligit^ ))

IV. Oritur quaestio profecto solvenda, quae attentionem

Vestrae Charitatis desiderat , ne forte sufEcere non possi-
mus verbis ad totam ejus obscuritatem reraovendara et
dilucidandara pro angustia temporis 5
maxime cum caro
ista aestibus fatigata ,
jam recreari desideret, et deljitum
suum poscens , animae aviditatem impediens ostendat
quod dictum est « Spiritus quidem promptus est, caro
:

))autem infirma^. » Metuendura est et valde raetuen- ,

dum ne in his verbis Domini non bene intelligentibus

, '

his qui concupiscentiis suis carnalibus favent, et ab eis in

libertatem educi pigrescunt, subrepat illa sententia, qune '

praedicantibus etiam Apostolis nata est in linguis maledi-

corura , unde dicit apostolus Paulus « Et sicut quidam : j

» dicunt nos dicere : Faciamus mala, ut veniant bona ".» |

' Luc. VII, 4i"47- — ' Matlh. xxvi, ^i. — ^ Roni. iii, 8.
 ,,

SERMO XCIX , DE VERBlS LtJC. VII. 539

Dicit enim aliqiiis : Si cui modicum dimittitur , modi-
cum Gui autem plus dimittitur, plus diligit »
diligit-, « :

expedit plus diligere quam minus diligere oportet ut , :

multum peccemus et multum debeamus quod nobis ,

,

dimitti cupiamus , ut dimissorem magnorum debitorum

araplius diligamus. Peccatrix enim illa mulier quanto plus
debebat, tanto dimissorem debitorum suorum amplius
diligebat , Domino ipso dicente : « Dimittuntur ei peccata
» multa, quoniam dilexit multum.» Quare autem dilexit
multum , nisi multum? Denique addidit et
quia debebat
adjunxit : « Cui autem modicum dimittitur modicum ,

)) diligit. ))Nonne expedit, inquit ut multum mihi di- ,

mittatur, quara minus unde amplius diligara Dorainum

,

meura? Videtis certe profunditatera qusestionis : scio,

videtis. Videtis angustias temporis , et hoc videtis et
sentitis.

V. Accipite ergo pauca. Si magnitudini qusestionis sa-

tis non fecero , interim praesentem recondite sermonera
in futuro tenete debitorem. Da nunc duos homines, ut
sub exemphs evidentioiibus quod proposui cogitetis. Unus

eorum peccatis plenus est_, diu pessirae vixit alter eorum 5

pauca peccavit : accedunt ambo ad gratiara , baptizantur

ambo 5 intrant debitores^ exeunt hberi : plus donatum est
uni , minus alteri. Interrogo quantura quisque diligat. Si
invenero phis dihgere eum , cui plura peccata dimissa
sunt : utihus multa peccavit , utihor erat multa iniquitas,
ne esset tepida charitas. Interrogo ahum quantum dihgat,
invenio minus : nam si invenio tantum et illum dihgere ,

quantum et ille dihgit cui multa donata sunt, quomodo

respondebo verbis Domini ,
quomodo verum erit quod
Veritas dixit : « Cui modicura dimittitur, raodicum dih-
» git ? Ecce )> , ait ahquis , mihi modicum dimissum est

non multa peccavi 5 et tantum dihgo, quantum iste, cui

540 S. AUGUSTINI EPISCOPI
multadimissa sunt. Tu verum dicis, an Christus? Adhoc
libi mendacium tuum ut mendacii dimis-
dimissum est ,

sori crimen imponas ? Si modicum tibi dimissum cst mo- ,

dicum dihgis. Si enim modicum est libi dimissum, et

plurimum diligis contradicis ei qui dixit « Gui modi-
, :

» cum dimittitur modicum diligit.)) Illi ergo pluscredo,

,

qui te plus novit. Parum tibi dimissum putas, prorsus pa-

rum dihgis. Quid ergo, inquit, facere debui? Multa mala
committere, ut multa essent ,
quae posset ille mihi dimit-
tere , ut amplius possem diligere ? Angustat nos , sed Do-
minus qui haec vera proposuit, ab angustiis lil^eret me.
VI. Dictum est hoc propter Pharisseum illum, qui vel
nulia vel pauca se putabat habere peccata. Non enim Do-
minum invitaret nisi aliquantum dihgeret. Sed quam
,

parura erat ? Non osculum dedit non saltem aquam ad ,

pedes et si non lacrymas non illo obsequio prosecutus

, :

est, quo illa mulier quae noverat quid sanaretur, et a quo

sanaretur. Pharisaee , ideo parum diligis ,

quia parum
libi non quia parum dimittitur sed
dimitti suspicaris : ,

quia parum putas esse quod dimittitur. Quid ergo inquit

ille? Ego qui homicidium non feci, homicida deputandus

sum ? Qui aduJterium non admisi pro adulterio punien- ,

dus sum? Aut ista mihi dimittenda sunt, quae non com-
misi ? Ecce iterum constitue duos et loquamur ad eos. ,

Venit unus supplex peccator coopertus spinis tanquam ,

liericius et nimis timidus tanquam lepus. Sed petra est

,

refugium hericiis et leporibus^ Venit ergo ad petram^

invenit refugium, accipit auxihum. Ahus non multa com-
misit : quid ei faciemus, ut muhum dihgat ? quid persua-
debimus ? Contra Domini verba vcniemus : « Cui modi-
))cum dimittitur modicum dihgit? Ita plane,cui )> ,

modicum dimittitur. Sed o tu qui dicis, te non muka

' Psal. cm, i3.
 ,:

SERMO XCIX, DE VERBIS LUC. VH. 541

commisisse : quare? quo regente? Deo gratias quod
,

motu et voce vestra intellexisse vos significastis. Jam ut ,

video , soluta quaeslio est. Hic multa commisit , et mul-

torum debitor factus est: ille gubernante Deo pauca com-
misit. Cui deputat ille quod dimisit, huic et iste deputat
quod non commisit. Adulter non fuisti in illa tua vila
praeterita plena ignorantia , nondum illuminatus , non-
dum bonum malumque discernens , nondum credens in
illum, qui te nescientem regebat. Hoc tibi dicit Deus tuus
Regebam te mihi , servabam te mihi. Ut adulterium non
committeres, suasor defuit : ut suasor deesset, ego feci.
Locus et tempus defuit^ et ut heec deessent, ego feci. Af-
fuit suasor, non defuit locus, non defuit tempus : ut non
consentires , Agnosce ergo gratiam ejus cui
ego terrui. ,

debes et quod non admisisti. Mihi debet isle quod factum

est, et dimissum vidisti mihi debes et tu quod non fecisli.
:

Nullum est enim peccatum quod facit homo ,

quod non
possit facere et alter homo, si desit rector a quo factus est
homo.
VII. Jamnunc quia utpotuimus, quaestionem profun-
dam in tantilla temporis brevitate solvimus j aut si non-
dum solvimus, debitores, ut dixi, teneamur : illud potius

breviter videamus de remissione peccatorum. Homo pu-

tabatur Christus et ab illo qui invitavit , et ab eis qui pa-
riter discumbebant.Nescio quid illa peccatrix plus in Do-
mino viderat. Nam quare fecit illa omnia , nisi ut sibi
dimitterentur peccata ? Noverat ergo illum posse peccata
dimittere autem noverant hominem non posse di-
: illi

mittere. Et credendum est quod omnes id est et illi , ,

discumbentes et illa muher accedens ad pedes Domini

,

omnes hi noverant hominem non posse peccata dimitterc.

Cum ergo omnes hoc nossent iila quae crediditeum di- :

mittere posse peccata, plusquam hominem esse intellexit.

 ,

542 S. AUGCflTINI EPISCOl»!

Denique cum dixisset mulieri : « Dimittuntur tibi peccata

» tua : » continuo illi : « Quis est iste qui et peccata di-
» mittit ? » quem jam mulier peccatrix cog-
Quis est iste,

novit? Tu recumbens quasi sanus, medicum ignoras quia :

majore forsitan febre mentem etiam perdidisti. Nam et

phreneticusridensploratur asanis.Tamen illud bene nos-
tis, bene tenetis : tenete, quia homo non potest peccata
dimittere. lUa quae sibi a Christo dimitti credidit , Chris-
tura non hominem tantum sed , et Deura credidit. « Quis
» est iste , inquiunt, qui et peccata dimittit? » Et Domi-
nus , « iste, » dicentibus, non dixit
Quis est Filius Dei, :

Verbum non hoc dixit, sed in eo quod putabant

Dei :

aliquantum eos manere permittens solvit qusestionera ,

motus illorum. Qui enim videbat discumbentes, audiebat

cogitantes ; conversus ad muberem : « Fides tua , inquit
» te salvam fecit. » Isti qui dicunt : « Quis est iste qui et
» peccata dimittit? » qui me putant hominem, hominem
putent. « Fides tua te salvam fecit. »

VIII. Medicus bonus aegros non solum praesentes sana-

bat, sed et futuros etiam prsevidebat.Futuri erant homi-
nes (jui dicerent : Ego peccata dimilto, ego justifico , ego
sanetifico, cgo sano quemcumque baptizo. Ex
nu- ipso
mero et isti sunt, qui dicunt : « Noli me tangere^» Usque
adeo ex ipso numoro sunt, ut nuper in collatione nostra ,

quod etiam in Gestis ipsis legere potestis, cum

Cog- eis a

nitore esset confessus oblatus , ut sederent nobiscum

respondendum putarent Scriptum est nobis, cum tali- :

bus non sedere scilicet ne per contactum subselhorum

,

ad eos velut nostra contagio perveniret. Vide si non est

« Noli me tangere quia mundus sum. » Alio autem die,
,

ubi opportunius erat, commemoravimus eos hujus miser-

rimae vanitatis, cum ageretur de Ecclcsia, quia mali in ea
* Isai. Lxv, 5.
 ,

SERMO XCIX, DE VERBIS LUC. VII. 543

non contaminant bonos respondimus eis quia ideo no- :
,

biscum sedere noluerunt, et dixerunt, se Seriptura Dei

fuisse commonitos quia videlicet scriptum est « Non ,
:

» sedi in concilio vanitatis : » diximus : Si ideo nobiscum

sedere noluistis, quia scriptum est : « Non sedi in concilio
)) vanitatis •, » quare nobiscum ingressi estis , cum conse-
quenter scriptum Et cum iniqua gerentibus non in-
sit : «
^
)) troibo '? » Ergo in hoc quod dicunt « Noli me tan- :

» gere ,
quia mundus sum , » similes sunt illi Pharisseo ,

qui Dominus invitaverat, et propterea putabat eum nes-

cisse mulierem, quia non eam prohibuerit a contactu pe-
dum suorum. Sed in alio meMor Pharisaeus , quia cum
putaret hominem Christum, non credebat ab homine
posse dimitti peccata. Melior ergo Judaeis quam haereticis
apparuit intellectus. Judaei quid dixerunt? « Quis est hic,
» qui et peccata dimittit ? » Audet sibi homo hoc usur-
pare? Quid contra hsereticus? Ego dimitto , ego mundo_,
ego sanctifico. Respondeat illi , non ego , sed Christus :

homo quando ,
ego a Judaeis putatus sum homo, di-
missionem peccatorum fidei dedi Non ego respondet
: ,

tibi Christus. hseYetice, tu cum homo, dicis Veni,

sis :

mulier , ego te salvam facio ! Ego cum putarer homo

dixi : « Vade , mulier , fides tua salvam te fecit. »

IX. Respondent, nescientes , sicut ait Apostolus, neque

quse loquuntur ,neque de quibus atiirmant respondent :

et dicunt : Si non dimittunt homines peccata falsum est ^

ergo quod ait Christus : « Qure solveritis in terra , soluta

M erunt et in coelo'^. » Nescis quare hoc dictum sit ,
quo-
modo dictum sit. Daturus erat Dominus hominibus Spiri-
tum sanctum, et ab ipso Spiritu sancto fidelibus suis dimitti
peccata non meritis hominum volebat inteliigi dimitti
^

peccata.Nam quid es homo, nisi seger sanandus? Vis mihi

' Psal. XXV, 4- — ' Matth. xviii, i8.
 ,

544 S. AUGXJSTINl EPISCOPI

esse medicus ? Mecum queere medicum. Nam hoc ut evi-

dentius ostenderet Dominus ab Spiritu sancto quem do-
,

navit fidelibus suis, dimitti peccata non meritis homi- ,

num, quodam loco sic ait resurgens a mortuis : « Accipite

)) Spiritum sanctum ^ : » et cum dixisset : « Accipite
» Spiritum sanctum , » continuo subjecit : « Si cui dimi-
)) seritis peccata, dimittuntur ei : » hoc est, Spiritus dimit-
tit, non vos. « Spiritus autem Deus est. ))Deus ergo dimit-
tit non vos. Sed ad Spiritum quid estis vos? « Nescitis
,

)) ({uia templum Dei estis et Spiritus Dei habitat in vo-

,

)) bis^ ? Et iterum « Nescitis quia corpora vestra tem-

)) ;

)) plum in vobis est Spiritussancti, quem habetisa Deo^?)>

Deus ergo habitat in templo sancto suo hoc est in sanc- , ,

tis suis fidehl)us, in Ecclesia sua : per eos dimittit peccata ^

quia viva templa sunt.

X. Sed qui diroittit per hominem ,
potest dimittere et
prseter hominem. Neque enim minus idoneus est per se
dare, qui potest per ahum dare. Per Joannem quibusdam
dedit, ipsi Joanni per quem dedit? Merito volens Deus hoc
ostendere,ethuicveritati attestari,cum quidamin Samaria
evangelizatiessent,et baptizati essent,etbaptizatiaPliihppo
evangehsta, uno deseptem diaconibus primitus electis, non
acceperunt Spiritum sanctum, et baptizati erant. Nuntia-
tum est Discipuhs ,
qui erant Jerosolymis, et venerunt ad
Samariam, ut ilh qui baplizati erant per impositionera ,

raanus eorum acciperent Spiritum sanctum. Et ita factura

est venerunt et imposuerunt eis manus , et acceperunt
:

Spiritum sanctum. Quia tunc sic dabatur Spiritus sanc-

tus, ut etiam apparerct datus. Qui enim eum accipiebanl,
linguis omnium gentium loquebantur ut significarent :

Ecclesiam in gentibus hnguis omnium locuturam. Acce-

perunt ergo Spiritum sanctum , ct in eis evidenter appa-
> Joan. XX, 22. — 2 I Cor. ui, i6. — Hd. vi, 19.
 ,
:

SERMO XCIX, DE VERBIS LUC. VII. 545

ruit. Quod cum
vidisset Simon, putans hoc esse hominum,
suum. Quod hominum putavit ab homini-
voluit esse et ,

bus emere voluit. « Quantam, inquit vultis a me pecu- ,

» niam sumere ut per impositionem manuum mearum

,

)) detur Spiritus sanctus ? Tunc eum detestatus Petrus ait

» Non est tibi pars neque sors in hac fide. Donum enim
)) Dei putasti pecunia comparandum? Pecunia tua tecum
)) sit in perditionem ^ : » et caetera quae ibi congruenter
locutus est.

XI. Quare autem hoc ego commemorare volui , inten-

dat Charitas Vestra. Oportebat ut Deus prius ostenderet
se perhomines operari sed per se deinde ne putarent : ,

homines quod putavit Simon hominum iJlud esse, non

, ,

Dei. Quanquam et ipsi Discipuh jam hoc noverant. Nam

centum-viginti homines coUecti erant, quando in eos per
nulhus manus impositionem venit Spiritus sanctus ~. Quis
enim tunc eis manus imposuerat? Et tamen venit, et pri-
mos implevit. Post illud scandalum Simonis quid egit ,

Deus? Videte doctorem, non sermonibus, sed rebus. Idem

ipse PhiHppus qui baptizaverat homines et non in eos
, ,

venerat Spiritus sanctus nisi convenissent Apostoh et , ,

eis manus imposuissent , baptizavit eunuchum , id est

spadonem quemdam Candacis reginae ,
qui adoraverat in
Jerusalem , et rediens inde legebat in curru suo Isaiara
prophetam, non inteUigebat. Admonitus Phihppus ac
et
cessit ad currum exposuit lectionem instruxit fidem
, ,
,

evangelizavit Christum. Credidit eunuchus in Christum ,

t ait cum venissent ad quamdam aquam Ecce aqua

: «
,

)) quis prohibet me baptizari ? Ait ilh Phihppus Si cre- :

dis in Jesum Christum ? Respondit iJle Credo Fihum :

» Dei esse Jesum Christum. Continuo descendit cum iJlo

» in aquam^ » Impleto baptismatis mysterio et sacra-
•
Act. viii, 19-21. — ' Id. I, i5, et II, I. — 2 id. viii, 36-38.

cxxv. 35
 ; ,

546 S. AUGUsTiJNi Enscopi

mento, ne liorainum putaretur donum Spiritus sancti

non expectatum est, sicut tunc, ut venirent Apostoli, sed
continuo venit Spiritus sanctus. Soluta est Simonis cogi-
tatio , ne in tali cogitatione haberet iraitatores.
XII. Deinde aliud mirabilius exemplum. Petrus veniL
ad centurionem Cornelium , ad hominem incircumcisum
gentilem : coepit praedicare Christum Jesum, etilli, et eis ii

qui cum illo erant^ Adhuc loquente Petro, non dico J ,

nondum imponente manum sed nondum etiam bapti- 1 ,

zante et cum dubitarent qui erant cum Petro utrum |

, ,

incircumcisi baptizandi essent; (natum quippe erat inter

Judaeos qui crediderant, et eos qui fideles ex gentibusL
facti erant , scandalum , id est, Judaeos et Christianos^l
qui baptizabantur incircumcisi : ) ut hanc Deus tolleretl
qucestionem, cum loquitur Petrus, venit Spiritus sanctus,r^
irtplevit Cornelium , implevit eos qui cum illo erant. Etf '"^

clamatum est ad Pe-P"

ipsa attestatione rei magnse, quasi
trura Quid de aqua dubitas ? jam ego hic sum.
: !• ^

XIII. Secura ergo qusehbet anima a multa nequitia perl''^'

dominicam gratiam hberanda tanquam immunda pros-Pl^i ,

titutione mundanda in Ecclesia , credat, accedat ad pedejpfii

Domini ,
quaerat vestigia Domini , confiteatnr lacrymaj^im
fundens, tergat capilhs suis. Pedes Domini, praedicatoreJ"*:
Evangehi. Capilli mulieris , superfluae possessiones. Ter-PMo
gat capillis, tergat prorsus, operetur misericordiam : eW^i
cum terserit , osculetur ^ accipiat pacem , ut habeat cha*tef
ritatem. Accessit ad talem, baptizata est a tah ,
qualiPlioi

erat apostolus Paulus : audiat ab illo : « Imitatores mei^iiJat

)) estote , sicut et ego Christi ^ » Baptizata est autem a]Pi<)iii

aho aliquo sua quaerente non quse Jesu Christi ^ audiar'oniit :

a Domino. « Quae dicunt , facite quae autem faciunt faP •, , ([do

)> cere nohte ^.)) Secura sit et in illo, sive in bonum Evanf •^Jiea

'
.Vct. X, 20. — 2 I Cor. IV, i6. — 3 philip. n, 2r. — 4 Matlli. xxiii, Ur

i
 SERMO C , DE VERBIS LUC. IX. 547
gelistam incurrat, sive in eura qui quod dicit non facit.

A. Domino enira secura audit : (c Yade, raulier, fides tua

» te salvam fecit. »

WVVV\^/V\^ X^VVk^VVl/X Vt/V\ VVVl VVV% Vl/V^-VVVV^VVV^ vvv^^v^

SERMO C^

\e verbis Evangelii Luc. ix, ubi agitur de tribus, quo-

rum unus dhii :Domifiey sequarte quocumque ieris,
et reprobatus est ; alius non audebat, et excitatus estj
tertius differebat , et culpatus est.

I. De capitulo Evangelii quod Dominus donavit, audite.

ectum est enim, Dominum Jesum differenter egisse,
m obtulit se unus, ut eum sequeretur, et reprobatus
^t^ alius non audebat, et excitatus est 5 tertius differe-
t, et culpatus est. Quod enim «Domine, sequar
dixit :

te quocumque ieris - , i) quid tam promptum quid tam ,

pigrum, quid tam paratum, et quid ad tantum bonum

tissimum , sequi Mira-Dominum quocumque ierit ?

hoc dicens Quid est hoc quod magistro bono

, :
,

Tljmino Jesu Ghristo invitanti discipulos, quibus daret

Jgnum coelorum, displicuit tam paratus ? Sed quia talis
gister erat, quifutura prsevideret, intelligimus, fratres,
m hominem , si sequeretur Christum , sua quresitu-
fuisse, non quse Jesu Christi. Ipse enim dixit : « Non

is qui dicit mihi DominC;, Domine, intrabit in

: regnum
oelorum^. » Et iste de ipsis fuit, nec sic se ipse no-
'3-
:

at ,
quomodo medicus inspiciebat. Nam si jam se fic-
iiini,

esse spectabat , si jara dolosum et insidiosum se no-

Alias VII, de veibis Doiuini. — ' Luc. ix, 67. — ^ Matth. vii, ai.

35.
 ,

548 S. AUGUSTIM EPISCOPI

verat, cui loqueretur esl enim de quo non noverat. Ipse

ait Evangelista : «Non opus habebat,
quisquam ei tes- ut
))timonium perhiberet de homine ipse enim sciebat :

» quid esset iu homine '. Quid ergo respondit? « Vul )>

» pes foveas habentj et volalilia coeli nidos Filius autem :

))hominis non habet ubi caput suum reclinet Sed ubi "^.
)>
HI

non habet ? In fide tua. Vulpes enim habent foveas in

corde tuo, dolosus es volatilia coeli habent nidos in corde
:

tuo , elatus es. Dolosus et elatus, non me sequeris. Quo b:

modo sequitur dolosus simplicitatem ?

II. Et ad alterum continuo tacentem, et nihil dicentem

nihil «Sequere me ^.)) Quantum malmi
promittentem dicit :
m
in illO; tantum bonividebat in isto. « Sequere me, dici; ))

nolenti. Ecce habes hominem paratum « Sequor te quo m ,

» cumque ieris : )) et tu dicis nolenti : « Sequere rae ? i

Istura , inquit, declino 5

quia video ibi foveas , video ni
dos. Quid ergo molestus es huic, quem provocas, et cx jpf^

cusat?Ecce etiam compellis, et non venit-, hortaris

non sequitur. Quid enim dicit? « Ibo prius sepehre pa jujf

))trem meum.)) Fides cordis ejus Doraino se ostendebat (,j j,

sed pietas ditferebat. Dominus autem Christus quando pa ^^.^

rat homines Evangelio, nullam excusationem vult inter |i[

r

poni carnahs hujus teraporahsque pietatis. Haec quider ujjj

et lex Dei habet , et ipse Dominus arguit Judoeos , quiijJQ.

deslruebant ipsura raandatum Dei.Et Paulus apostolus iLpjjjj

Epistola sua posuit, et dixit Hoc est mandatum priraui

: «
guj
)) in reproraissione. )) Quod? « Honora patrera tuura, <
np^f

» raatrem tuam^. » Deus utique dixit. Volebat ergo isl ^^.i

juvenis obtemperare Deo , et sepehre patrem suum : s€ \f^

est locus , et est terapus, et est res ,

quae huic rei , htt
tcmpori , huic loco serviat. Honorandus est pater , s^

obcdiendum est Deo. Amandus est generator, sed prsej

« Joan. II, 2j. — ' Luc. ix, 58. — ^ jijij. 5g. — 4 Eplie?. vi, 2.
 ,

SERMO C, BE VERBIS LXC IX. 549

aendus est Creator. Ego, inquit, ad Evangelium te voco,
lad aliud opus mihi necessarius es : majus est hoc ,
quam
:[Uod visfacere. « Sine mortuos sepelire mortuos suos ^ »

Pater tuus mortuus est sunt alii mortui qui sepeliant :

nortuos. Mortui sepelientes mortuos qui sunt ? Potes-ne

iiortuus a mortuis sepeliri ? Quomodo involvunt , si mor-
ui sunt ? Quomodo portant si mortui sunt ? Quomodo
)]angunt, si mortui sunt? Et involvunt_, et portant, et
ilangunt, et mortui sunt : quia infideies sunt. Docuit nos
uod scriptum est in Cantico Canticorum , dicente Eccle-
ia : « Ordinate in me charitatem ^. » Quid est, «Ordinate
in me charitatem ?»Facite gradus, et cuique quod de-
etur, restituite. Nolite anteriora posterioribus subdere.
raate parentes, sed prseponite Deum parentlbus. Atten-
ite matrem Machabaeorum : « Filii , inquit , nescio quo-
modo apparuistis in ventre^. » Concipere vos potui
irere vos potui ; formare non potui : illum ergo audite,
um mihi praeponite : nolite attendere, ne sine vobis
maneam. Praecepit et secuti sunt. Quod docuit mater
hoc docebat Dominus Jesus Christus istum cui di-
ios ,

<bat « Sequere me. »

:

III. Quia nunc aUus Discipulus misit se in medio, cui

imo aliquid dixit « Prosequar te, Domine, ait sed : ,

)vado primura renuntiare his qui in domo sunt^.» Credo

I: sensus est Nuntiem meis, ne forte quomodo fieri so-
:

i
,
quaerant me. Et Dominus « Nemo ponens manum :

))super aratrum,et respiciens retro, aptus est regno coe-

))lorum ^ » Vocat te Oriens , et tu attendis Occidentem.
Ihoc capituio hoc discimus, quoniam quos voluit Do-
niius, hos eiegit. Elegit autem, sicut dicit Apostoius et ,

S(undum suam gratiam, et secundum iilorum justitiam.

Luc. IX, 60, — ' Cant. u, 4- — ^ 2 Macchab. vii, 77. — 4 Luc. ix, Gi.
- Ibid. 62.
 :

550 S. AUGUSTINI EPISCOPI I

Talia enira sunt verba Apostoli : « Attendite , inquit, quid »

» dicitElias :Domine, Prophelas tuos occiderunt, alta-j »

» ria tua everterunt , et ego relictus sum solus , et quae-

)) runt animam meam. Sed quid illi dicit responsum

» Sll

divinum? « Reliqui mihi septem milha virorum, qui nonj Si

» curvaverunt genua ante Baal^ » Solum te putas essej o|

servura bene laborantem : sunt et ahi me timentes , et

non pauci. Nam septem millia ibi habeo. Et adjunxit

« Sic ergo et in hoc terapore. Crediderunt enim ahqui

» Judaei, et muki fuerunt reprobati : » sicut et ille qui
vulpium foveas gestabat in animo. « Sic ergo, inquit,el
» in hoc tempore rehquiae per electionem gratise salvae
,

» factse sunt » id est , idem Christus est qui tunc

^ el ,

modo, qui et ilh tunc Ehae dixit Rehqui mihi. Quid est: :
'd

Rehqui mihi ? Ego illos elegi quia vidi raentes inorurc ,

de me pr^esumentes non de se, nec de Baal. Non sunl

,

mutati, sic sunt ut a me facti sunt. Et tu qui loqueris, nis

de me prcesumeres, ubi esses ? Nisi gratia mea plenus ei

ses , nonne ante Baal genu flecteres ? GratW

etiara ipse

autera raea plenus es quia nihil de tua virtule sed ta

j
,

tum de mea gratia praesumpsisti. Noh ergo inhoc gloriari

ut putes te in servitio tuo non habere conservos sun :

quos elegi , sicut et te , de me scihcet prsesumentes sicn :

ait Apostolus « Et nunc rehquice pcr electionem gratis

:

» salvae factae sunt. »

IV. Cave, oChristiane, cave superbiara. Licet enin
iraitator sanctorura sis totura seraper gratise reputa
,

quia ut esset ahc[uid rehquum ,

gratia in te Dei , non tuun
meritum fecit. De ipsis denique rehquiis dixerat prophet
Isaias « Nisi Dominus Sabaoth rehquisse
commemorans :
OflllK

» nobis semen sicut Sodoma facti essemus et si^

, ,
(jiu

» Gomorrha similes fuisseraus. Sic ergo, inquit, ct ii

' Florus ad Roiu. xi, 3, etc.

 :

SERMO CI , DE VERBIS LUC. X. 551

)) lioc tempore reliquiae per electionem gratise salvae fac-
» lae sunt *. )> Si autem gratia, inquit, jam non ex operi-
)) bus, id est, jam non de tuo merito extollaris : alioquin
)) gratia jam non est gralia'^. )> Si enim de tuo opere prse-
sumis ; ergo merces tibi redditur, non gratia condonatur.
Siautem gratia est, gratis datur. Interrogo nunc. Credis,
opeccator, Christo? Dicis, Credo. Quid credis? Gratis
universa peccata per ipsum tibi posse remitti? Habes quod
credidisti. O gratia gratis data ! Quid tu juste, credis te
sine Deo non posse servare justitiam ? totum
Ipsius ergo
reputa quod justus ,
es ,
pietati : quod autem peccator es,
tu3e iniquitati ascribe. Esto accusator tuus, et ille erit in-
dultor tuus. Omne enimcrimen, facinus, vel peccatum,
nostrae est negligentiae et omnis virtus et sanctitas, Dei est
indulgentiae. Conversi adDominum, etc.

SERMO CV.

De verbis Evangelii Luc. x : Messis quidem

multa, etc.

I. In lectione Evangelii, quae nrodo recitata est, ad-

monemur quaerere quae Dominus ait sit messis dc qua
« Messis quidem multa
autem pauci. Rogate , operarii
» Dominum messis ut raittat operarios in messem
,

» suam*. Tunc adjecitduodecim discipulissuis, quoset

)>

Apostoios nominavit, alios septuaginta duos, etmisitillos

omnes, sicut cx verbis ejus apparet, ad paratam messem.
Quae*ergo erat illa raessis ? Non enim illa raessis in his

» Isai. 1, 9. — 2 Rom. xi, 6, etc. — 3 A.lias 427 de Sanctis. — 4 Luc. x, "Ja

552 S. AUGUSTINI EPISCOPI
Goiitibus erat, ubi nihil luerat seminatum. Reslal ergo ,

ut intelligamus istam messem fuisse in populo Judaeorum.

Ad illam messem venit Dominus messis, ad illam raessem
misit messores ad Gentes autem non messores
: sed se- ,

minatores. Intelligamus ergo messem factam in populo

Judaeorum, sementem in populis Gentium. Ex illa enim
messe Apostoli electi sunt, ubijam cum meteretur, ma-
turum erat; quia ibi Prophetse seminaverunt. Delectat
inspicere agriculturam Dei, et oblectari donis ejus, et
enim agricultura operaba-
operariis in agro ejus. In hac
tur qui dicebat « Plus omnibus illis laboravi^ » Sed
:

vires ei dabantur ad operandum a Domino messis ideo :

subjecit « Non ego sum, sed gratia Dei mecum'^. » Nam

:

se in agricultura versari satis ostendit, ubi ait : « Ego

» plantavi, Apollo rigavit\ » Hic autem Apostolus de

Saulo Paulus, hoc de superbo minimus ( Saulus enim

est, :

a Saiile denominatur paulum autem modicum est unde

: :

nomensuum quodam modointerpretatus, ait : « Ego sum

» minimus Apostolorum » ) ipse ergo Paulus, id est, :

modicus et minimus missus ad Gentes, praecipue ad Gen-

tes se raissum dicit^. Ipse scribit, nos legiraus, credimus,

prajdicamus. Ipse ergo dicit in Epistola sua quae est ad
Galatas, vocatum se jam a Domino Jesu venisse Jeroso-
lymam, Evangelium cum Apostohs contuhsse, dexte-
et

ras sibi datas fuisse et signum concordise signum conso-

, ,

nantise, quod ab se ipsi didicerant, eis in nihilo discrepabat.

Deinde placuisse dicit inter se et ipsos, ut ipse ad Gentcs,
llh autem in circumcisionem irent ille seminator illi ; ,

messores. Merito etiam Athenienses, quamvis nescientes,

nomen suum ei dixerunt. Audientes enim ab eo verbum :

« Quis est , inquiunt , hic seminator verborum ^ ? »

I
I Cor. XV, lo. — ' Ibiil. — ^ IJ iii , 6 — 4 Galar. ii, i, etc. —
5 Act. xvii, i8.
 ,

SERMO CI, DE VERBIS LfC. X. 653

II. Altentlile ergo , et delectet vos mecum inspicere
agriculturam Dei et in ea messes duas, unam Iransaclam,
aliam futuram : transactam in populo Judseorum , futu-
ram Probemus hoc et unde nisi de
in populis Gentiura. :

Scriptura Dei Domini messis? Ecce habemus ibipraesenti

capitulo dictum esse? « Messis multa operarii autem ,

» pauci. Rogate Dorainum messis, ut mittat operarios ia

» messem suam^ » Sed quia in illa messe futuri erant

contradictores et persecutores Judaei : « Ecce, inquit,

» raitto vos sicut agnos in medio luporum'^. » Evidentius
de hac raesse aliquid ostendamus in Evangeho secun-
dum Joannem, ad puteum ubi fatigatus Dominus sedit,
magna quidem angustum tem-
acta sunt sacramenta, sed
pus omnia pertractentur. Quod autem ad praesen-
est, ut
tem rem pertinet, audite. Suscepimus enim messem osten-
dere in popuhs, in quibus Prophetse praedicaverunt ideo :

enim illi seminatores ut Apostoh possent esse messores. ,

Samaritana muher loquitur cum Domino Jesu et inter ,

csetera cum dixisset ei Dominus quomodo debeat adorari

,

Deus : ait illa : « Scimus quia veniet Messias, qui dicitur

» Christus , Et Dominus ad
et omilia nos docebit". »
illam Ego sum qui loquortecum. » Credequodaudis
: « :

quid quseris quod vides? « Ego sum qui loquor tecum. >»

Quod autem illa dixerat « Sciraus quia Messias veniet :

» quem annuntiaverunt Moyses et Prophetse, qui dicitur

» Christus. » Jara enim spica messis erat. Gignenda ac-

ceperat Prophetas serainatores, Apostolos expectabat
matura raessores. Mox uthoc audivitcredidit, et hydriam
diraisit, et festinanter cucurrit , annuntiare Dominum
coepit. Discipuh tunc ierant ad emendos panes : qui re-
deuntes inveneruntDominum loquentera cummuhere, et
mirati sunt. Non sunt tamen ausi dicere ei : Quid vel
« Luc. X, 2. — ' Il)i<l 3. — ^ Joan. iv, 25.

I
 ,

554 s. AuausTiNi episcopi

quare cum illa loqueris? Admirationem apud se habue-
runt, audaciam corde presserunt. Huic ergo Samaritansp
non erat novum nomen Chrisli, jam expectabat venien-^
tem, jam crediderat esse venturum. Unde crediderat si
non Moyses seminaverat ? Sed hoc cxpressius audite. Do-
minus tunc ad Discipulos suos ait « Dicitis quia adhuc :

» longe est aestas, levate oculos vestros, et videte albas

)) regiones ad raessem. )> Et adjungit : « Ahi laborave-
)) runt, et vos in labores eorum intrastis^ » Laboravit
Abraham , Moyses Prophetae laboraverunt
Isaac, Jacob , , ,

seminando in adventu Domini matura messis in venta

•,

est. Missimessores cum falce Evangehi,portaveruntmani-

pulos ad aream Dominicam^ ubi Stephanus trituraretur.

III. Hic autem accedit Paulus ille, et ad Gentes mittitur.

Et non tacet hoc in commendando gratiara, quam prsecipue

proprieque suscepit. Ait enim in Scripturis suis missum ,

se esse prsedicare Evangehum, ubi Christus non erat nomi-

natus. Sed jam quiafacta est illa messis, et omnes Judaei
qui remanserunt, messem attendamus quod nos sumus.
Serainatum est enira ab Apostohs et Prophetis. Ipse Domi-
nus serainavit. Ipse enira in Apostohs fuit, quia et ipse mes-
suit Christus. Non enim ilh ahquid sine illo ille perfectus :

est sine iUis. Ipse enim illis ait « Quia sine me nihil potestis:

» facere^» Seminans ergo Christus jara in Gentibusquid

dicit? « Exiit serainans serainare ^. »Ibi mittuntur raessores

raetere, hic exiit seminans seminare impiger. Quid enim
pertirauit, quod ahud cecidit in viara , ahud in petrosa
loca , aliud inter spinas ? Si istas difficiles terras tiraeret
ad terrara bonamnon perveniret. Quid ad nos, quid no-
bis est jam de Judgeis disputare, et loqui de palea hoc :

solum ad nos, ne via simus ne saxura, ne spinae, sed ,

' Joan, IV, 35. — » Forle addendum, niessis non sunt. — ' Joan. xv, 5.
— ^ Luc. vni, 5.
 ,

SERMO CI , DE VERBIS LUC. X. 555

lerra bona. Paratum cor nostrum, unde tricenum, unde
sexagenum, unde millenum et centenum illud minus :

est, etillud plus est sed totum triticum est. Via non sit,
j

ubi conculcatum semen a transeunlibus velutavis auferat

inimicus. Saxum non sit, ubi modica terra statim facit
germinare, quod non possit solem portare. Spinee non sint,
cupiditates saeculi, soUicitudines vitae vitiosac. Quid enim
pejus sollicitudine vitse, quse pervenire non permittit ad
vitam? Quid miserius, quam curando vitam, amittere
vitam? Quid infelicius, quam timendo mortem^ cadere in
mortem ? Extirpentur spinse, paretur ager , suscipiantur
semina , perveniatur ad messem , horreum desideretur
non ignis timeatur.
IV. Ad nos itaque pertinet ,
quos qualescumque Domi-
nus in agro suo constituit operarios , dicere ista vobis , se-
minare ,
plantare , rigare , aliquibus etiam arboribus cir-
cumfodere , et cophinum stercoris adhibere ;
pertinet ad
nos haec fideliter agere : ad vos, fideliter capere : ad
Dominuni , nos adjuvare operantes, vos credentes, omnes
laborantes , sed niundum in illo vincentes. Quid ergo ad
vos pertinet , dixi : quid ad nos pertineat , volo dicere.
Sed f brte alicui ex vobis videtur , quia dixi superfluum
ahquid me et apud se ipsum loquens in co-
velle dicere ,

gitati.one dicit : O
jam dimittat nos Jam dixitquid per-
si :

tineat ad nos quod ad ipsum perlinet quid ad nos ? Puto

,

melius esse in alterna et mutua charitate pertineamus ad

vos. De una modo quidem vos familia estis, nos ex eadem
quidem famiha dispensatores sumus omnes, ad unum
Dominum pertinemus omnes. Nec quod do de meo do j ,

sed de iUius a quo accipio et ego. Nam si de meo dedero,

mendacium dabo. « Qui enim loquitur mendacium , de
» suo loquitur'. » Debetis ergo audire quid pcrtineat ad
' Joan. vui, 44*
556 S. AUGUSTINI EPISCOPI
dispensatorem , sive ut in vobis ipsis, si tales inveneritis _,

congratulemini, siveetiam in hoc ipso instruamini. Quam

multi enim in hoc populo futuri sunt dispensatores. Et
nos ibi fuimus ubi estis : et nos qui videmur modo de su-
periore loco conservis metiri cibaria ante paucos annos
,

in inferiore loco cum conservis accipiebamus cibaria. Epis-

copus laicis loquor sed inde scio quam multis futuris
:

episcopus loquor.
quomodo nos intelligamus quod
V. Ergo videamus ,

praecepit Dominus eis quos mittebat Evangelium praedi-

care et mente paratam messem videamus. « Nolite in-
, ,

» quit ferre sacculum aut peram

, aut calceamenta et , j

» iisminem per viam salutaveritis. Et in quamcuraque

» domum intraveritis, dicite Paxhuic domui, Si estillic :

» fiUus pacis requiescet super illum pax vestra si quo-

, :

» minus, ad vos revertetur ^ » Si requievit perdidit? ,

Absit hoc a mente sanctorum. Ergonec illud accipiendum

est carnaliter : ac per hoc forte nec saccus , nec calcea-
menta , nec pera •, maximeque illud ubi nobis , si sim-
pliciter sine discussione , accipiamus , superbia videtur
imposita quemquam invia salutemus.
5 ne
VI. Attendamus Dominum nostrum exemplum verum et
adjutorium. Probemus quia adjutorium. « Sine me nihil po-
» testis facere^.»Probemusquia exemplum « Christus pro :

» nobis passus est,Petrus dicit, nobis rehnquens exemplum,

» utsequamur vestigia ejus^ » Ipse Dominus noster loculos

habuit in via, et ipsos loculos Judae commendaverat. Patie-
batur quidem furem sed ego a Domino : meo discere cupiens
dico, Domine, patiebaris furem unde habebas unde tol- ,

leretPMe horainem miserum et infirmura monuisti nec

sacculura portare tu portasti loculos, et erat ubi furem
:

patereris. Si non portares, nec ille inveniret quod auferret.

' I.uc IX, 4-G. — ' Joan. xv, 5. — ^ i Petr. ii, 21.
 SERMO CI, DE VERBIS LUC. X. 557
Ouid reslal, nisi quod hic dicat mihi , Intellige quod au-
dis : « Nolite portare sacculum. » Quid est sacculus ? Pe-
cunia clausa , id est , occulta sapientia. Quid est : « No-
» lite portare sacculum? » Nolite fieri sapientes penes
vosmetipsos. Accipite Spiritum sanctum. Fons in te debet
esse , non sacculus unde erogatur 5 , non ubi includaiur.
Hoc est pera quod est sacculus.
,

VII. Calceamenta quid sunt? Calceamenta quibus uti-

mur, coria mortuorum sunt nobis tegmina pedum. Per ,

hoc ergo jubemur renuntiare mortuis operibus. Hoc in

figura Moyses admonebatur quando Dominus loquens ,

ait « Solve calceamenta de pedibus tuis

: locus enim in :

)) quo stas terra sancta est'. » Quid tam terra sancta,

quam Dei Ecclesia ? In LUa ergo stemus ^ calceamenta soi-
vamus , id est, Nam de
mortuis operibus renuntiemus.
his calceamentis, quibus calceati ambulamus consolatur ,

me idem ipse Dominus meus. Si enim ipse calceatus non

esset, non de illo Joannes diceret : « Non sum dignus solvere
)) corrigiam calceamentorum ejus-. )) Sit ergo obedientia ,

non subrepat supgrba duritia. Ego^ inquit Evangelium ,

impleo, quia nudo pede ambulo. Tu potes, ego non pos-

sum. Quodsiraulaccipimus, custodiamus.QuomodoPCha-
ritate flagremus , invicem diligamus : ac sic fit ut ego
amem fortitudinem tuam, et tu portes infirmitatem meam.
VIII. Quid autem tibi videtur, qui non vis inteUigere

quemadmodum ista dictasint, et cogeris praviteripsi Do-

mino calumniari de loculis et calceamentis 5

quid tibi vi-

detur? Ita-ne placet ut iter agentes occurramus charis

nostris , et eos non salutemus majores , non resalutemus
minores? Jam-ne EvangeHum imples ,
quia salutaris et
taces? Sic vero non viatori iter agenti, sed milHario simiJis
eris iter ostendenti. Ergo stoliditatem deponamus , et
' Exod. ]ii, 5. — 2 Liic. iH, 16.
 :::

558 S. lUGUSTIWI EPISCOPI

verba Domini intelligamus , et in via neminera salutemus.

Non enim sine causa hoc jubemur, aut nollet nos facere
quod juberet. Quid ergo est : « Nerainem salutaveritis in

)) via? » Potest quidem et simpliciter sic accipi, quia

jussit nos festinanter agere injuncta ; et hoc ita dixerit

(( Neminem per viam salutaveritis, )) tanquam diceret

Omnia dum quod injunctum est peragatis
praetermittatis,

ea locutione qua solent dicta exaggerari consuetudine ser-

mocinandi. Nec longe pergamus in eodem sermone paulo :

post dicit Et tu Capharnaum, quae usque ad coelum

: (c

))exaltata es usque in infernum deprimeris^ ?

, Quid est_, ))

((Usque ad coelum exaltata es? » Numquid civitatis illius

raoenia nubes tetigerunt aut ad sidera pervenerunt? ,

Sed quid est, In coelum exaltata es? » Nimium tibi fehx

((

videris, nimium potens, nimium superba es. Sicut ergo

hoc exaggerandi gratia dictum est: In C(slum exaltaris, » (c

ei civitatiquae non usque in coelum exaltabatur

,
aut ,

ascendebat sic pro festinatione exaggerationis dictum est

:

Ita currite, sic agite quod injunxi, ut ne minimum qui-

dem vos retardent agentes sed omnia contemnentes, ad
"^
^

fmem propositum festinate.

IX. Sed est aliud quod hic magis recogitem non dissi-
mile inteUigere", quod plus pertinet ad me et ad omnes
dispensatores , sed et ad vos auditores. Qui salutat , salu-
tem dicit. Nam et antiqui in epistohs suis sic scribebant :

Ille ilh salutem. Saiutatio a salute nomen accepit. Quid

ergo est : (( Neminem in via salutaveritis? » Qui salutant
in via, per occasionera salutant. Video vos cito intellexisse,
nec taraen debeo jara fmire. Non enim oranes cito intel-
lexistis. Vidi in voce intelligentes ,
plures video siientio
requirentes. Sed quia de via loquiraur, tanquam in via

' Luc. X, i5. — » Forte iler ageutes. — 3 j^orte leconditum non dillicile

est intelljiieie.

^
 ,

SERMO CI, DE VEUBIS LUC. X. 559

ambulemus veloces tardos expectate
: , , et pariter ambu-
Quid ergo dixi Qui in via salutat
lale. :
,
per occasionem
salutat? Nou ad eum ibat quem salutat. Aliud agebat,
aliud occurrit : aliud petebat, aliud de transverso quod
ageret invenit. Quid est ergo per occasionem salutare?
Per occasionem salutem annuntiare. Quidestautem aliud,
salutem annuntiare, quam Evangelium praedicare? Si
ergo prsedicas , non per occa-
hoc age per dilectionem ,

sionem. Suntergo horaines quisua quaerentes, non ahud

preedicant Evangelium de quibus Apostohis gemens di- :

cit a Omnes enim sua quaerunt, non quae Jesu CJiristi

: » *
.

Et hi salutabant hoc est, salutem annuntiabant Evan-

, ,

gehum prsedicabant sed ahud quserebant et ideo per : •,

occasionem salutabant. Et quid est hoc ? Si talis fueris

quisquis es facis imo non tahs quisquis facis, sed forte
:

non facis, sed fit de te.

aliquis talis quifacis. Si tahsfueris,
X. Nam et tales admisit Apostolus non tamen ut tales :

essent, prsecepit. Et ipsi agunt ahquid, €t perficitur ex

ipsis ahud quaerunt, et verbum annuntiant. Quid quserat
:

anuuntiator, ne cures quod annuntiat, tenere velis; :

quod vero attendit, non ad tepertineat. Salutem audi ab

ore ipsius, salutem tene ab ore ipsius. Noli judex esse

cordis ipsius. Si vides eum alia requirentem, quid ad te?

Audi salutem : Securum te fecit
« Quee dicunt facite. »

qui dixit : Mala faciunt « Quae fa«

Quse dicunt facite. » :

))ciunt facere nohte^. » Bona faciunt, non in via salutant,

nonper occasionem Evangelium annuntiant « Imitatores :

» eorum estote, sicut et ipsi Christi^ » Bonus tibi praedi-

cat : carpe uvam de vite. Malus tibi praedicat, carpe uvam

pendentem in sepe^. Botrus imphcite in palmite inter spinas
crevit et de spinis non germinavit. Plane quando tale
,

' Philip. 11, 21. — 2 Matth. xsui, 3. — 3 i Cor. iv, i6. — 4 Vide supia
Semi. Lsxiv.
560 S. AUGUSTINI EPISCOPI
ali({uid vides et esuris, sollicite carpe, ne cum ad uvatn
manum mittis, lacereris a spinis. Hoc est quod dico : Sic
audi quod bonum est, ne malos mores imiteris. Prasdicet
ex occasione, salutet in via : illi nocebit quod non audivit
praeceptum Christi : « Neminem in via salutaveritis : »

tibi non nocebit, qui sive a transeunte, sive a veniente

salutem audis, salutem tenes. Apostolum audi, sicut prae-
miseram, admonentem ista. Quid enim? « Dum omni mo-
» do, sive occasione, sive veritate Christus annuntietur,
» et in hoc gaudeo, sed et gaudebo. Scio enim ipsum mihi
» proficere in salutem per vestram obsecrationem ^ »
XI. Talesigitur Apostoli Christi praedicatores Evangehi,
non salutantes in via , hoc est, non ahud quaerentes vel
agentes, sed germana charitate EvangeHum annuntiantes,
veniant ad et dicant domum
« Pax huic doraui. » Non :

ore solum dicunt quo pleni sunt, fundunt praedicant

: :

pacem, et habent pacem. Non sunt tales de quibus dic-

tum est « Pax, pax et non est pax'-. » Quid est « Pax,
: , :

» pax, et non est pax? Praedicantes, non habent laudant, •,

et non amant dicunt et non faciunt. Sed tamen tu ac-

^ ,

cipe pacem, sive occasione sive veritate Christus annun- ,

tietur. Qui ergo plenus est pace et salutat « Pax huic ; :

» domui si est illic fiUus pacis

, requiescet super eum ,

» pax iUius; si quo minus, » forte enim non est ilhc fihus

pacis , nihil perdidit qui sahitavit : « Ad vos, inquit, re-

» vertetur. » Revertetur ad te ,
quas non discessit a te.

Hoc enim dicere vokiit : Tibi prodest quod annuntiasti,

nihil ei profuit qui non quia ille inanis re-
non suscepit •,

mansit , mercedem redditur tibi pro

ideo tu perdidisti 5

vokmtate tua redditur tibi pro charitate quam impen-

,

disti reddet tibi qui te securum fecit voce Angehca « Pax

, :

« in terra hominibus bonae voluntatis^. »

' PLilip. 1, iS, 19. — ' JeieiTi. viii, 11. — 3 Luc, u, i4-
 ,

SERMO Cll , DE VEliBlS LtC. X. 561

'VVV%%/Vii\'\/VV\\VV\VVV\WV\A/Vl'\VVV\VVVkVVL\vVV\\VVVVVV'\VVI/VA'VV%'\/VV%'^^

SERMO CII \

De verbis Evangelii Lucae x : Qid vos spernit , me

spernit.

I. DoMiNxjs noster Jesus Christus quod Discipulis suis

loquebatur ilio tempore scribebatur, et nobis ad audien-
dum parabatur. Audivimus ergo verba ejus. Quid enim
Robis prodesset, si videretur, et non audireturPNec modo
aliquid obest, quia non videtur, et tamen auditur. Dicit
ergo : « Qui vos spernit, me spernit -. » Si solis Apostolis
dixit Qui vos spernit
: « , me spernit , » spernite nos. Si
autem sermo ejus pervenit ad nos , et vocavit nos , et in
eorum loco constituit nos , videte ne spernatis nos nc ad
,

illum perveniat injuria quam nobis feceritis. Si enim nos

non timetis , illum timete qui dixit Qui vos spernit : «

» me spernit. » Quid autem nos loquimur vobis, qui

sperni nolumus a vobis, nisi ut de vestris bonis moribus
gaudeamus? Periculorum nostrorum sint solatia, vestra
bona opera. Vivite bene ne moriamini male. ,

II.Nec in his verbis quae dixi Vivite bene, ne moria- :

mini male attendatis eos qui forte male vixerunt et in

, ,

lectulis suis mortui sunt et acta est pompa funeris eorum,

j

et positi sunt in pretiosis sarcophagis , in sepulcris pul-

cherrime et operosissime fabricatis : et quia forte dicit sibi

unusquisque vestrum: Vellem sic mori, putetis me rcm

vanam dicere voluisse ; quoniam dixi velle me ut l)enc
vivatis, ne male moriamini. Contra forte occurrit aliquis,

'
Alias i4 de verbisDoniiui. — ' Luc. x, 16.
GXXV. 36
 ,:

562 S. ACGUSTIM EPISCOPI

qui et hene vixit, et secundum opinionem hominummale

est mortuus : mor-
ibrte a ruina est mortuus, a naufragio
tuus est ,mortuus est et dicit unusquisque car-
a bestiis :

nalis in corde suo Quid est bene vivere? Ecce ille sic
:

vixit et sic est mortuus. Redite ergo ad cor

, et si fideles :

estis invenietis ibi Ghristum

, ipse vobis loquitur. Ego :

enim clamo ille vero in silentio plus docet. Ego loquor

:

per sonum sermonis : ille intus loquitur per timorem co-

gitationis. Ergo ipse inserat in corde vestro verbum meum
quoniam dicere ausus sum Bene vivite ne male moria- : ,

mini. Ecce quoniam fides est in cordibus vestris et ibi ,

est Christus et ipse habet docere quod ego cupio per-

,

sonare.
III. Recordamini in Evangelio divitem iUum, et pau-

perem illum divitem indutum purpura et bysso, et quo-

:

tidianis epulis saginatum pauperem vero illum jacentem ;

ante januam divitis, esurientem, et de mensa ejus micas

requirentem, ulceribus plenum^a canibus linctum^. Re-
cordamini ergo : unde recordamini , nisi quia ibi est
Christusin cordibus vestris? Dicite mihiquid ipsum intus
interrogaveritis , et responderit vobis. Sequitur enim, et
dicit : « inopem iUum, et auferri ab Angelis
Contigit mori
)) in sinum Abrahae. Mortuus est autem et dives, et se-
)) pultus est ininfernum. Cum autem in tormentis esset
)) levavit oculos suos et vidit Lazarum requiescentem in
,

)) sinuAbrahae. Tunc clamavit dicens Pater Abraham , :

)) miserere mei et mitte Lazarum ut intinguat digitum

, ,

)) suum in aquam , et stillet in hnguam meam ,

quia cru-
)) cior in hac flamma. )> Superbus temporis, mendicus
inferni.Pauper enim ille perveniebat ad micam ille vero :

non perveniebat ad guttam. De duobus ergo istis dicite

mihi, quis est bene mortuus, et quis est male mortuus?
' Luc. xvui, 19.
 ,:

SERMO CII , DE VEriBlS LUC. X. 563

Nolite oculos interrogare, et ad cor redite. Si enim oculos
interrogaveritis , falsa vobis respondent. Multum enim
splendida sunt, et sseculariter fucata, quae illi diviti mo-
rienti exhiberi potuerunt. Quae potuerunt agmina plan-
genlium esse servorum et ancillarum? quae porapa clien-
tiLira? qui splendor funeris? quod pretium sepulturae?
Credo eura aromatibus obrutum. Quid ergo dicturi sumus,
Iratres, bene istum mortuum, an male raortuura? Si oculos

interrogatis, optime mortuus est : si magistrum vestrum

interiorem requiritis ,
pessime mortuus est.

IV. Si ergo sic moriuntur superbi rerum suarum con-

servatores, et nihil inde pauperibus largientes quomodo ;

moriuntur quirapiunt Verum ergo dixi Vi-

res alienas^ .^ :

vite bene ne male moriamini ne quomodo dives ille

, ,

moriamini. Non probat malam mortem nisi tempus post ,

mortem. E contra attendite illura pauperem: nolite oculis.

nam errabitis fides attendat, cor videat. Constituite il-
:

lura ante oculos vestros jacentem in terra ulcerosura

venientes canes linguentes ulcera ejus. Sed cum talem
illum revocatis ante oculos vestros, continuo expuitis,
faciera avertitis , nares obturatis : cordis oculis videte.
Mortuus est , et ablatus est ab Angelis in sinum Abrahae.
Familia divitis videbatur plangens : Angeli non videbantur
gaudentes. Quid ergo respondit diviti Abraham? « Me-
)) raento , fili , c[uia percepisti bona in vita tua ^. » Nihil
bonum putasti, nisi quod in ista vita habuisti. Accepisti
sed transierunt dies , et totum perdidisti 5 et torquendus
m inferis remansisti.

V. Opportunura ergo est , fratres , ut haec vobis dican-

:ur. Attendite pauperes, sive jacentes, sive ambulantes^:

' Cod. Cass. Et qui servos vel anciUas suas cupiunt tradere in servitium
ilieuura. — ' Luc. xvi, 20. — ^Cod. Cass. Sive servis vel aucillis vcstris

^enefacientes.

36.
564 S. AUGUSTIJVI EriSCOPl

attendite pauperes, facite opera bona. Qiii soletis, facite :

non soletis facite. Grescat numerus bene operan-

et qui ,

tium quoniam crescit et fidelium numerus. Quod facitis,

:

quantum bonum sit nondum videtis quia et rusticanus :

quando seminat segetem non videt sed terrae credit.

, ,

Tu Deo quare non credis Veniet messis nostra. Putaquia.^

modo laborantes agimus, laborantes operamur recepturi,

sicut scriptum est : « Euntes , ibant et flebant jactantes
)) semina sua 5 venientes autem venient cum exultatione
)) portantes manipulos suos ^ »

t/VVVVVWVVVVVVVVVVVVVVVVVVVVV\VVVV\^/VVVVVVV\fVVVVVVVVV%VVVVVVV\VVVVVVVVVVVVVt/V«

SERMO Glir-.
l

De verbis Evangelii Lucae x Et mulier qucedam Mart/id :

nomiiie excepit illum in domum suam , etc.

I. Verba Domini nostri Jesu Christi ,

quae modo ex
forsi

Evangelio recitata sunt, admonent nos, esse unum aliquid

j

quo tendamus quando in hujus saecuh muUitudine labo-

, (i

carne
ramus. Tendimus autem adhuc peregrinantes nondura ,
1

manentes^ adhuc in via nondum in patria adhuc desi-

, ^
•
""1

derando nondum fruendo. Tamen tendamus et sine pi-

, ,
"'

"''?
gritia et sine intermissione tendamus, ut aliquando per-
"^^^
venire valeamus. ^

II. Marlha et Maria duae sorores erant, ambae non so-|f^-®

lumcarne, sed etiam rehgione germanae ambae Dominpi'""'"' ;

cohaeserunt_, ambse Doraino in carne prsesenti concorditer "^S"'

servierunt. Suscepit eum Martha, sicut solent suscipi pe-l "'"''*

Tal. csxv, 6. — 2 Alias 26 de veibis Doniini.

 ,

SERMO CIII , DE VERBIS LUC. X. 565

regrini. Sed tamen suscepit fanrnla Dominum , aegra Sal-
vatorem, creatura Creatorem. Suscepit autem spiritu
pascenda, in carne pascendum. Voluit enim Dominus
formam servi accipere, et accepta forma servi in illa pasci
a servis dignatione, non conditione. Nam et ista dignatio
,

fuit, se praehere pascendum. llabebat carnem, in qua

csuriret quidem et sitiret sed nescitis quia in eremo esu-
, 5

rienti Angeli ministrabant ^ ? Ergo quod pasci voluit,

pascenti praestitit. Quid autem mirum, si et de sancto

quem prius corvo ministrante pasce-
Elia pr?estitit viduae,
hat^?Numquid pascendo defecerat, quando ad viduam
mittebat ? ( Nequaquam. Non pascendo defecerat quando ,

ad viduam mittebat ) sed religiosam viduam per obse-

: ,

quium exhibitum servo suo, benedicere disponehat. Sic

ergo susceptus est Dominus tanquam hospes, qui « In ,

» sua propria venit, et sui eum non receperunt 5 sed quot-

)) quot receperunt eum , dedit eis potestatem fihos Dei
)) fieri^ , » adoptans servos , et fratres faciens, redimens
captivos , et faciens cohaeredes. Ne quis tamen vestrum
forsitan dicat : heati qui Christum suscipere in domum
propriam meruerunt ! Noh dolere, noli murmurare, quia
temporibus natus es, quandojam Dominum non vides in
carne : non tihi ahstulit istam dignationem. « Cum uni,
)) inquit, ex minimis meis fecistis, mihi fecistis*. »
III. Hsec de Domino pascendo in carne, sed pascente
in spiritu ,
pauca pro tempore dixerimus : veniamus ad
causam, quam de unitate proposui. Martha Dominum
pascere disponens et prseparans multum ministe- , circa
rium occupabatur Maria soror ejus pasci a Domino magis
:

elegit. Deseruit quodam modo sororem suam circa mnltum

ministerium lahorantem : et sedit ipsa ad pedes Domini

' Matlli. IV, II. — '3 Reg. xtx, 6. — 3 Joan. 1,11, 11. — '•
Mallh
xsv, 4o-
 ,

666 S. AUGXJSTINI EPISCOPI

et vacans audiebat verbum ejus. Auris fidelissima andie-

rat : « Yacate, et videte, quoniam egosum Dominus^ »

lUa turbabatur, ista epulabatur : iila multa disponel)at

ista unum aspiciebat. Utrumque ollicium bonum ; sed
tamen quod Habemus quem
sitmelius, quid nos dicamus? f

interrogemus, patienter- audiaraus. Quid sit melius, jam

cum legeretur audivimus et me commemorante iterura ,

audiamus. Interpellat Martha hospitem , ad judicem de-

ponit postulationem piarum querelarum, quod eamsoror
deseruerit, et sic laborantem in ministerio adjuvare ne-
glexerit. Non respondente illa, sed tamen praesente, judicat
Dominus. Maria causam suam tanquam otiosa judici raa-
luit committere nec in respondendo voluit laborare. Si
,

enim pararet respondendi sermonem, remitteret audiendi

intentionem. Respondit ergo Dominus qui in verbo non ,

laborabat, quia Verbum erat. Quidergo dixit.?«Martha,

» Martha^. » Repetitio nominis indicium est dilectionis,
aut forte movendae intentionis : ut audiret attentius , bis
vocata est Martha Martha » audi
; « , , : « Tu circa multa
))es occupata* unum autem opus est 5 : » id est, unum
necessarium est. Non unum opus quasi singulare opus 5

sed opus est , expedit , necessarium est , quod unum hoc

elegerat Maria. t

IV. Unum cogitate , fratres mei, et videte in ipsa muUJ

titudine si delectat, nisi unum. Ecce Deo propitio quam :

multi estis : quis vos ferret, nisi unum saperetis? Unde in

multis quies ista ? Da unum , et populus est : Tolle unum. !

et turba est. Quid est enim turba, nisi multitudo turbata?

Sed audite Apostolum : « Obsecro autem vos, fratres. » (

Multitudini dicebat : sed omnes unum facere volebat.

<{ Obsecro autem vos , fratres, ut idipsura dicatis oranes,
j

» et non sint in vobis schismata , sitis autem perfecli in

j

'Psal. XLV, II. — ' Forte pariter. — ^ Luc. %, ^i. — 4 Ibid. /|'2.
 ,

SEHMO CIII , DE VERBIS LXJC. X. 5G7

» eodem sensu,
et in eadeni scientia^ » Et alio loco :

« Unanimes, unum sentientes, nihil per contentionem ,

))neque per inanem gloriam'^. » Et Domiuus ad Patrem

de suis « Ut sint unum, sicut et nos unum sumus^. »
:

Et in Actibus Apostolorum « Multitudinis autem cre- :

» dentium erat una anima etcor unum*. Ergo magnificate

» Dominum meum, etexaltemus nomen ejus inunum^ »

Quia unum est necessarium, unum illud supernum, unum
ubi Pater et Filius et Spiritus sanctus sunt unum. Videte
nobis commendari unitatem. Certe Trinitas est Deus nos-
ter. Pater non est Filius , Filius non est Paler, Spiritus
sanctus nec Pater est , nec Filius, sed amborum Spiritus :

et tamen ista tria non tres dii , non tres omnipotentes

sed unus Deus omnipotens , ipsa Trinitas unus Deus : quia
unum necessarium est. Ad hoc unum non nos perducit,
nisi multi habeamus cor unum.
V. Bona sunt ministeria circa pauperes, et maxime
circa sanctos Dei servitia debita, obsequiareligiosa. Red-
duntur enim, non dantur, dicente Apostolo : « Si nos
» vobis spiritalia seminavimus, magnum est, si carnalia
» vestra metamus^? Bona sunt, exhortamur ad hsec, et
in verbo Domini aedificamus vos , nohte pigri esse ad sus-
cipiendos sanctos. Ahquando nescientes, suscipiendo quos
nesciebant, Angelos susceperunt^. Bona sunt haec : melius
est tamen quod elegit Maria. Illud enim habetex necessi-
tate occupationem : istud autera ex charitate suavitatem..
Vult homo occurrere quando ministrat
et aliquando non 5

potest :quod deest, paratur quod adest dis-

quaerilur 5

tenditur animus. Nam si Martha ad illa sufliceret adju- ,

torium sororis non posceret. Multa sunt, diversa sunt,

quia carnalia sunt, quia temporaha sunt^ etsi bona sunt,
' 1 Cor. I, 10. — ' Pliilip. II, 2, 3. — ^ Joan. xvii, 22. —M Act. iv^ 32.
— 5 Psal. xxviir, 3. — 6 I Cor. ik, m. — 7 ncbr. xiii. 9.
 ,

5C8 s. AuausTiNi episcopi

transitoria sunt. Marlbne autem quid ait Dominus? « Maria
» meliorem partem elegit. » Non tu malam , sed illa

meliorem. Audi unde meliorem : « Quae non aufereturab

>) ea*. » A teauferetur aliquando onus necessitatis aeterna :

est dulcedo veritatis. Nonquod elegit.

auferetur ab ea
Non aufertur, sed tamen augetur. In hac autem vita au-
getur, in alia vita perficietur, nunquam auferetur.
VL Caeterum tu , Martha, pace tua dixerim, in bono
ministerio benedicta, pro isto labore tuo mercedem quaeris,
quietem. Modo occupata es circa multum ministerium ,

pascere vis mortalia corpora , licet sanctorum numquid :

cum veneris ad illam patriam, invenies peregrinum, quem

suscipias hospitio ? invenies esurientem cui panem fran- ,

gas? sitientem, cui potum porrigas?8egrum, quemvisites?

litigantem, quem concordes? mortuum, quem sepehas?
Omnia ista ibi non erunt sed quid ibi erit? Quod Maria :

elegit : ibi pascemur, non pascemus. Ideo hoc ibi erit

plenum atque perfectum quod hic elegit Maria de illa ,

:

mensa opulenta, de verbo Domini micas colligebat. Nam

vultis nosse quid ibi erit? Dominus ipse dicit de servis
suis : « Amen dico vobis ,
quia faciet eos recumbere, et
)) transibit, et ministrabit ilhs-. » Recumbere quid est

nisi vacare? Recumbere quidesl, nisi requiescere? Quid

est : « Transibit et ministrabit ilhs ? » Prius transit, et
sic ministrat. Sed ubi? In illo convivio superno, de quo
dicit : « Amen dico vobis multi ab Oriente et Occidente
,

» venient , recumbent cum Abraham et Isaac et Ja-

et , ,

» cob in regno ccelornm ". » Ibi Dominus pascit, sed prius

hinc transit. Nam ut noveritis, Pascha tramitus interpre-
tatur. Venit Dominus fecit divina passus est humana. ,
,

Numquid adhuc conspuitur? numquid adhuc expalmatur?

numquid adhuc spinis coronatur ? numquid adhuc flagel-
' Lt*c. X, 4. — ' Id, ), 37. — 3 Malth. viii, n.
 ,
:

SEBMO CIV , DE VERBIS LUC. X. 569

latur?numquid adhuc numquid adhuc lancea
crucifigitur?
vuhieralur? Transivit. Denique etEvangehum sic loquitur,
quando Pascha fecit cum Discipuhs suis. Quid dicit Evan-
gchum? « Cum autem venisset hora, ut Jesus transiret de
» hoc mundo ad Patrem'. « Ergo ille transivit, ut pascat

nos sequamur, ut pascamur.

l-VVVVkVt/VXVVVVA/VVtVVVVVVV^tVVVkVXA/t-VVVtVVVV/VVVV^VV^^VVM^VXa^A/VVtaiVViVVV-Vll^

SERMO CIY^

Rursus in illud Evangelii Luc. x^ ubi de Martha et

Maria.

I. Sanctum Evangehum cum lcgeretur, audivimus a

ffemina rehgiosa susceptum esse Dominum hospitio, eaque
Martha vocabatur. Et cum esset ipsa occupata in cura
ministrandi, soror ejus 3Iaria sedebat ad pedesDomini,
et audiebat verbum ejus. Laborabat illa , vacabat ista :

illa erogabat, haec implebatur. Verumtamen Martha la-

borans multum in illa occupatione et negotio minislrandi,
Dominura et de sorore sua conquesta est
interpellavit ,

quod eam laborantem non adjuvaret. Dominus autem pro

Maria respondit Marthae 5 et ipse ejus factus est advoca-
tus, qui judex fuerat interpeJlatus. « Martha , inquit,
» circa muha quando unum est necessariura.
es occupata ,

)) Maria mehorem partem elegit quae non auferetur ab ,

)) ea". Audivimus enim et interpellationem interpel-

))

lantis,et sententiam judicis. Quse sententia interpellanti

respondit, susceptam defendit. Erat enim Maria intenta
dulcedini verbi Domini. Intenta erat Martha quomodo
' Joan. xiii, r. — ' Alias "27 de verbis Domini. — ^ Luc. x, l^x-!^^.
 .

570 S. AUGUSTINI EPISCOPI

pasceret Domiiium ; intenta Maria quomodo pasceretur a
Domino. A Martlia convivium Domino parabatur, in cujus
convivio Maria jam jucundabatur. Cum ergo Maria sua-
viter audiretverbum dulcissimum et corde intentissimo ,

pasceretur, interpellato Domino a sorore sua, quoraodo

putamus eam timuisse ne diceret ei Dominus Surge et, : ,

adjuva sororem tuam? Mira enim suavitate tenebatur :

quoe profecto major est mentis quam ventris. Excusata

est, sedit securior. Quomodo autem excusata? Attenda-
mus , inspiciamus, perscrutemur quod possumus ut : pas-
camur et nos.
II. Quid enim ? Putaraus reprehensum esse ministerium
Marthse, quam cura hospitalitatis occupaverat, quae ip-
sum Domino hospitio receperat? Quomodo recte repre-
hendebatur ,
verum
quse tanto hospite laetabatur ? Hoc si

est, dimittant hominesquod ministrant egentibus ehgant :

sibi partem meUorera quse non auferetur ab eis vacent

, j

verbo , inhient doctrinse dulcedini ; occupentur circa

scientiam salutarem ; nihil eis curae sit , quis peregrinus
in vico sit ,
quis egeat pane , quis indumento ,
quis visi-
tandus , quis redimendus , quis sepehendus : vacent opera
misericordiae , uni instetur scientiae. Si melior pars est
cur non omnes hoc faciunt quando ipsum Dominum in ,

hac causa patronum habemus? Non enim timemus in hac

re, ne offendamusejus justitiara, cura patronara tenearaus
ejus sententiara.
III. Et tamen ita non est : sed sicut dixit Dominus, ita

est. Quomodo intelhgis, non est : est autera quoraodo in-

telligere debes. Ecce adverte ; « Circa multa es occupata,
» quando unum est necessarium. Maria mehorem partera
» elegit. » Non tu raalam; sed illa raeliorem. Sed unde
meliorera? Quia tu circa multa, illa circa unura. Praepo-
nitur unuraraultis. Non enira a raultis unum, sed raulta

A
 SEBMO CIV , DE VERBIS LtJC. X. 571
ab uno. Multa sunt quae facta sunt, unus est qui fecit.
Coelum terra , mare et omnia quae in eis sunt . quam
, ,

multa sunt Quis ista enumeret ? quis horum multitudinem

!

cogitet? quis haec fecit? Deus omnia. Ecce bona valde^

Bona valde quae fecit quanto melior ille qui fecit? At- :

tendamus igitur occupationes nostras circa muha. Neces-

sarium est ministerium corpora refecturis. Quare hoc?
Quia esuritur, quia sititur. Misericordia miseris necessaria
est. Frangis panem esurienti j
quia invenisti esurientem :

tolle famem , cui frangis panem ? Tolle peregrinationem •,

cui exhibes hospitahtatem? Tolle nuditatem •, cui prseparas

vestem? Non sit segritudoj quem visitas? Non sit captivi-
tas •,quem redimis? Non sit rixa j
quem concordas? Non
sit mors ? quem sepehs ? non erunt In illo saeculo futuro
ista mala : Bene ergo Martha
ergo nec ista ministeria.
circa corporalem Domini, quid dicara necessitatem an ,

voluntatem? Minislrabat carni mortah. Sed quis erat in

carne mortah? « In principio erat Verbum, et Verbum
» erat apud Denm et Deus erat Verbum » Ecce quod
,
'^
:

Maria audiebat. « Yerbum caro factum est, et habitavit

» in nobis^ » Ecce Martha cui ministrabat. Ergo, « Maria
:

» mehorem partem elegit, quae non auferetur ab ea. »

Hoc enim elegit, quod semper manebit « Non auferetur :

» ab ea. » Circa unum se voluit occupari. Jam tenebat :

« Mihi autem adhserere Deo, bonum est*. » Sedebat ad

pedes capitis nostri. Quanto humihus sedebat, tanto am-

phus capiebat. Confluit enim aqua ad humihtatem con-
vaJhs , denatat de tumoribus colhs. Non ergo Dominus
opus reprehendit, sed munus distinxit. « Circa multa es
» occupata : porro unum estnecessarium. » Jam hoc sibi

Maria elegit. Transit labor multitudinis , et remanet cha-

ritas unitatis. Ergo quod elegit , « non auferetur ab ea. »
'
Gen. I, 3i. — ' Joan. ), i. — ^ ibid. i4- — ^ Psal. lixu, 98.
 ,:

572 S. AIJGUSTINI EPISCOPI

A le autem quod elegisli ,

( utique hoc sequitur, utique
hoc subinte]ligitur,) quod elegisli auferetur. Sed a te

bono tuo auferetur, ut quod mehus est detur. Auferetur

enim a te labor, ut requies detur. Tu navigas, illa jam in
portu est.

IV. Videtis ergo , charissimi , et quantum arbitror, jam

intelligitis duabus mulieribus, quae ambse fuerant
, in his
Domino gratae ambae amabiles, ambae discipulae videtis
, :

ergo et magnum aliquid intelligitis quicumque intelli-

,
,

gitis quod audire et scire debetis etiam qui non intelli-

,
,

gitis 5duabus muheribus duas vitas esse figuratas,

in his ,

praesentem et futuram laboriosam et quietam , serumno- ,

sam et beatam, temporalem et aeternam. Duae sunt vitae^

de illis vos copiosius cogitate. Quid habeat hsec vita , non
dico mala , non iniqua _,
non nefaria , non luxuriosa , non
inipia 5 sed laboriosa et serumnis plena , timoribus casti-
gata , hanc ipsam innocentem vi-
tentationibus solhcita :

tam dico^ qualem decebat habere Martham hanc ergo :

quantum potestis, inspicite et de hac, utdixi, copiosius •

quam loquimur cogitate. Vita vero iniqua aloerat ab illa

domo nec cum Martha erat nec cum Maria et si

, , : ah-
quando fuit , Domino Remanserunt ergo
intrante fugit.
in ilia domo, quae susceperat in duabus foe- Dominum ,

minis duse vitae, ambae innocentes, ambae laudabiles una :

laboriosa, altera otiosa^nulla facinorosa, nulla desidiosa.

Ambae innocentes , ambae , inquam , laudabiles : sed una
laboriosa , altera otiosa : nulla facinorosa ,
quam cavere
debet laboriosa 5 nulla desidiosa ,
quam cavere debet
otiosa. Erant ergo in illa domo istae duaevitfe, et ipse
fons vitse. In Martha erat imago praesentium , in Maria
futurorum. Quod agebatMartha, ibi sumus quod agebat :

' Cod. Cass. in, fol 1 17 : Duas siint vitre ; quas tlescripsi breviter , ut

potuijam vos, etc.

 ,

SERMO CV , DE VERBIS LUC. XI. 573

Maria , hoc speramus. Hoc agamus bene, ut illud habea-
mus plene. Nam quid inde habemus? in quantum habe-
mus.^ quandiu hic sumus, quantum est quod inde habe-
mus?Naraetraodoindeahquid agimus, reraoti anegotiis,
sepositis famiiiaribus curis, convenistis, statis -, auditis.
In quantura hoc agitis, Mariae sirailes estis. Et iacihus vos
quod agit Maria, quara ego qui praerogo. Si quid tamcn
dico, Christi est; ideo vos pascit, quia Christi. « Quia
» panis communis est, unde et ego vobiscura vivo^ »

Nunc autera viviraus , si vos , fratres , statis in Domino.

Nolo in nobis, sed in Doraino. « Quia neque qui plantat
» est aliquid , neque qui rigat 5 sed qui incrementum dat
» Deus ^. »

SERMO CW
De verbis Evangehi Lucse. xi : Quis vestrum habehit
amicum j et ihit ad illum media nocte, etc.

I. AuDiviMus nos exhortantem Dorainum nostrum, coe-

lestem magistrum et fidehssimum consiharium
, eura- ,

dem hortatorera , ut petaraus, et datorera cura petiraus.

Audiviraus eura in Evangeho hortantem nos eum petere
instanter, et pulsare usque ad siraihtudinera iraprobita-
tis. Proposuit enim nobis,exeraph gratia : Si quis vestrum
haberet amicum , a quo nocte peteret tres panes , cum
illi et quod ei apponeret non ha-
amicus de via venisset ,

beret autem ille respoiideat jam se requiescere, et

: si

servos suos secum nec debere iUius precibus inquietari

,

> 1 Thess. ui, 8. — ^ I Cor. lu, 7. — ^ Alias 29 de verbis Domini.

 ,

574 S. AUGUSTINI EPISCOPI

ille autem pulsando instet et perseveret, nec pudore ter-
ritus abscedat, sed necessitate coactus immineat : surrec-
turum illum non propter amicitiam certe propter
, etsi ,

illius improbitatem et daturum ei quantos voluerit^

,

Quantos autem voluit ? Nihil plus ille voluit quam tres.

In liac ergo similitudine adjunxit hortationem Dominus,
et omnino stimulavit nos petere quserere pulsare do- , ,
,

nec accipiamus quod petimus, quod quserimus, quod

pulsamus usus exemplo a contrario sicut de illo judice
, :

qui nec Deum timebat nec homines reverebatur et ta- 5 ,

men cum eum quaedam vidua interpellaret quotidie tae- ,

dio victus dedit quod beneficio non potuit invitus ^. Do-

minus autem noster Jesus Christus inter nos petitor, cum
Patre dator non utique nos tantum hortaretur ut petere-
,

mus , nisi dare vellet. Erubescat humana pigritia ^

plus
vult ille dare, quam nos accipere : plus vult ille misereri,
quam nos a miseria liberari : et utique si non liberati fue-
rimus , nos miseri remanebimus. Nam ille quod nos hor-
tatur, propternos hortatur.
II. et hortanti credamus, promittenti ob-
Evigilemus,
sequamur ad dantem gaudeamus. Fortassis enim et
, et

nobis aliquando venit amicus de via et non invenimus ,

quod ei apponeremus et necessitatem passi sumus et ; ,

accepimus et nobis et illi. Fieri enim non potest, nisi ut

aliquis passus fuerit amicum aliquid interrogantem, quod
respondere non possit : et tunc se invenit nqn habere,
quando coactus Venit tibi amicus de via, id est
est dare.

de vita hujus qua omnes velut peregrini tran-

saeculi , in
seunt nec ullus quasi possessor manet sed omni homini
, ;

dicitur « Refectus es
: transi age iter da venturo lo- , 5 ,

y cum^. » Aut forte de via mala hoc est, de vita mala, ,

fatigatus nescio quis amicus tuus non inveniens verita- 5

' Luc. XI, 5-7. — ' Id. xviii, 2. — 3 Eccli. xxix, 35.
 , ,

SERMO CV , DE VERBIS LUC. XI. 675

tem, qua audita et percepta beatus fiat, sed lassatus in
omni venit ad te tanquam
cupiditate et egestate sseculi , ,

ad Christianum Redde mihi rationem fac me

, et dicit : ,

Christianum. Et interrogat quod forte tu per simplicita-

tem fidei nesciebas et non est unde reficias esurientem
:

et te admonitus invenis indigentem ^ et cum vis docere ,

cogeris discere : et dum erubescis eum qui interrogavit,

quod quaerebat non in te inveniens, compelleris quaerere,
ut merearis invenire.
III . E t ubi quseras ? Ubi , nisi in Dominicis libris ? Fortassis

quod ille interrogavit, in libro positum est, sed obscurum

est. Forte dixit hoc Apostolus in Epistola sua. Sic dixit, ut
legere possis, intelligere non possisj transirenonpermitte-
ris. Urget enim interrogator ; ipsum Paulum, aut Petrum,
aut aliquem Prophetam interrogare nonsineris. Jam enim
requiescit familia ista cum Domino suo, et saecuU hujus
ignorantia valida est , hoc est, nox media , et urget ami-
cus esuriens. Tibi forte sufficiebat simplex fides , illi non
suflicit. Numquid deserendus est ? numquid de domo pro-
jiciendus est? Ergo ad ipsum Dominum, ad ipsum cum
quo familia requiescit ,
pulsa orando, pete, insta. Non
quomodo amicus ille in simihtudine positus , tsedio victus

surget et dabit. Dare vult : tu pulsans nondum accepisti 5

puisa , dare vult. Et quod dare vult, differt^ ut ampHus

desideres dilatum, ne vilescat cito datum.
IV. Cum autem perveneris ad tres panes hoc est, ad ,

cibum et inteUigentiam Trinitatis habes et unde vivas ,

et unde pascas. Nec peregrinum venientem de via refor-

mides sed excipiendo civem domesticum f acias nec ti-
, :

meas ne fmias. Non panis ille finietur , sed indigentiam

tuam fmiet. Panis est, et panis est, et panis est Deus :

Pater, Deus Fihus, Deus Spiritus sanctus. ^ternus Pa-

ter, coaeternus Fihus, coaeternus Spiritus sanctus. In-
 ,

576 S. AUGUSTIM EPISCOPI

commutabilis Pater , incoramutabilis Filius, iucommuta-

bilis Spiritus sanctus. Creator et Pater, et Filius, et Spi-
ritus sanctus. Pastor et vitae dator, et Pater , et Filius, et
Spiritus sanctus. Gibus et panis seternus , et Pater , et Fi-
lius , et Spiritus sanctus. Disce , et doce ; vive , et pasce.
Deus qui tibi dat, nihil melius quam se tibi dat. Avare,
quid aliud quaerebas ? Aut si aliud petas quid tibi sujQi- ,

cit cui Deus non sufficit ?

,

V. Sed opus est ut habeas charitatem, habeas fidera,

habeas spem ut possit tibi dulce esse quod datur. Et haec
:

ipsa tria sunt, fides spes charitas. Et haec ipsa dona Dei
, ,

sunt. Nam fidem ab ipso accepiraus : « Sicut Deus, inquit,

» uniquique partitus est mensuram fidei ^ » Et spem ab
ipso accepimus, cui dicitur : « In quo spem dedisti mihi'^.»

Et charitatem ab ipso accepimus , de quo dicitur : « Cha-

)) ritas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum
)) sanctum ,
qui datus est nobis^. » Sed haec itidem tria

aliquantulum sunt diversa ; sed omnia Dei dona. « Manent

» enim tria hoec , fides, spes, charitas : major autem
» horum charitas^. » In ilhs panibus non est dictus ali-
quis panis major aliis : sed simpliciter petiti , et dati tres
panes.
VI. Ecce alia tria : « Quis est vestrum , a quo petit fi-

» lius suus panem , numquid lapidem porriget ei ? Aut

» quis est vestrum , a quo petit piscem , nuraquid ser-
» pentera porriget ei? Aut a quo pelit ovum , numquid
» porriget ei scorpionem? Si ergo vos, cum sitis raali

» nostis bona data dare fihis vestris quanto raagis Pater

,

» vester qui in coehs est dabit bona petentibus se ? » '"

Tria ergo rursus ista consideremus , ne forte ibi sint illa

tria , fides , spes , charitas : major autem horum charitas.

T
Rom. xu, 3. — ' Psal. cxviii, 49- — ^ Rom. v, 5. — 4 2 Cov. xm, i3.
— ^ Luc. XI, ii-i3.

i
 SEaMO CV , DE VERBlS LDC. XI, 577
Pone ergo panem, piscem ovum major horum pa-
tria, , :

nis. Ideo bene panem intelligimus in his tribus charita-

tem. Propterea pani lapidem opposuit quia duritia con- :

traria est charitati. Piscem fidem intelligimus. Dixit qui-

dam Sanctus , et nos dicere delectat ; Piscis bonus ,
pia
est fides. Vivit inter fluctus , nec frangitur aut solvitur
fluctibus. Vivit inter tentationes tempestatesque hujus ste-
culi, pia fides : saevit mundus, etintegra est. Tantum con-
trarium fidei serpentem iihim observa. In
enim des- fide
ponsata est illa, Ganticorum « Vcni
cui dicitur in Canticis :

)) de Libano, sponsa mea, veniens et pertransiens ab initio

)) fidei^. » Ideo et desponsata ,
quia desponsationis ini-
tium fides est. Promittitur enim ab spouso ahquid , et
promissa fide detinetur. Opposuit autem Dominus serpen-
tem pisci, diabolum fidei. Propterea desponsatse huic dicit
Apostolus « : Desponsavi vos uni viro, virginem castam
» exhibere Christo. )> Et, « Timeo ne sicut serpens Evam
)) seduxit astutia sua , sic et vestri sensus corrumpan-
)) tur a castitate quae est in Christo - : )) id est ,
quse est
in fide Christi : « Habitare enim , inquit , Christum pcr
)) fidem in cordibus vestris ". » Diabolus ergo non corrum-
pat fidem , non devoret piscem.
VII. Restat spes ,
quae ,
quantum mihi videtur , ovo
comparatur. Spes enim nondum pervenit ad rem [et :

ovum est ahquid, sed nondum est puUus. Quadrupedes

3rgo fihos pariunt , aves autem spem fihorum. Spes ergo
ad hoc nos hortatur , ut praesentia contemnamus , futura
Bxpectemus ^ ea quse retro sunt obhviscentes , cum Apos-
.olo in anteriora extendamur. Sicenim dicit : « Unum au-
) tem quae retro obhtus in ea quse ante sunt extentus,
,
,

) secundum intentionem sequor ad palmam superne voca-

'
Cant. IV, 8. — 2 2 Cor. xi, 2, 3. — ^ Eplies. iii, 17.

cxxv. 37
578 S. A.tJGLSTlI*I EI'ISC01'1

)> tionis Dei in Christo Jesu ^ » Nihil ergo tam inimicum

cst spei, quam retro respicere, id est , in eisrehus, c[ure
praeterlabuntur et transeunt, spem ponere : sed in his qure
nondum datae sunt, sed dandae quandoque nunquam tran-
sibunt. Quando autem scatet tentationibus mundus ve ,

lut pluvia Sodomae sulfurea metuendum est exempluni ,

uxoris Lot. Retro enim respexit; et ubi respexit, ibi re-

mansit. In salem conversa est, ut prudentes condiret
exemplo '-.
Apostolus Paulus de hac spe ita loquitur :

« Spe enim sumus spes autein quoe videtur,

salvi facti :

)) non est spes quod enim videtquis, quidsperat? Si

: jjrfi

)) autem quod non videmus speramus per patientiam ,

)) expectamus^. Quod enim videt quis quid sperat? »

ovura est. Estovum , et pullus nondum est. Et testudine leui

tectum est : non videtur quia operitur : cum patientia ex- llDi

pectetur^ fervescat, ut viviscat. Intende, extendere in liiie

anteriora^ obliviscere praeterita. Quae euim videntur, tem- Itaii

poralia sunt. « Non respicientes , inquit ,

quse videntur , poi
)) sed quoe non videntur. Quaeenim videnlur temporaha
)) sunt : quae autem non videntur, aeterna *. » In iJla ergo
quae non videntur , extende spem : expecta, sustine. Noii
retro respicere. Ovo tuo scorpium time. \ide quia de
cauda percutit, quam retro habet. Non ergo scorpius pe- fc

rimat ovum tuum raundus iste spem tuam ut ita di-

, ,

cam, veneno eo contrario, quo retrario. Quanta tibi lo- Ijicti]

quitur mundus, quanta post dorsum strepit^ ut retrollX,]

respicias? id est, ut in rebus praesentibus, ( nec praesen-fcpij
tibus , non enim dicenda sunt praesentia nunquam stan-
tia ,
) spem tuam ponas et ab eo quod promisit Christus
•,

et nondum dedit, sed quia fidelis est dabit, avertas ani-jjemsj

mum tuura , et velis requiescere in mundo pereunte. jiii

' Philip. ui, i3, i4- — ^ Gen. xix, 26. — ^ Rom. viu, 2\, 25. — 4 2 Cor
IV, 18.
 SERMO CV , DE VERBIS LUC. XI. 579
VIII. Ideo enim Deus felicilatibus terrenis amaritudines
miscet , ut alia quseratur felicitas , cujus dulcedo non est

fallax et de : ipsis mundus aver-

amaritudinibus conatur
ab eo quod intendis in anteriora, et retro convertere.
tere
De ipsis amaritudinibus, de ipsis tribulationibus murmu-
ras et dicis, Ecce pereunt omnia Christianis tempori-
:

bus.Quid strepisPNon hoc promisit mihi Deus, quod ista

non peribunt non hoc mihi promisit Ghristus. iEterna
:

promisit aeternus : si credidero, ex mortali fiam aeter-

nus. Quid strepis, o munde immunde? quid strepis ? Quid
ivertere coQaris ? Tenere vis periens : quid faceres , si ma-
leres ? Quem non deciperes dulcis , si amarus ahmenta
nentiris?Ego si habeo spem, si teneo spem ovum ,

neum non est ab scorpione percussum. « Benedicam Do-

)minum in omni tempore seraper , laus ejus in ore
1 meo^ Fehx sit mundus, evertatur mundus Bene-
» :

licara Dominum, qui fecit mundum. Benedicam prorsus.

^ecundum carnem bene sit, secundum carnem raale

it : « Benedicam Dominum in omni tempore semper ,

laus ejus in ore meo. » Nam si benedico quando bene

st, et blasphemo quando male est suscepi scorpio- ,

is aculeum compunctus retro respexi quod absit a

, -,

obis « Dominus dedit

, Doroinus abstulit sicut Do- , :

mino placuit, ita factum est sit noraen Domini bene- :

ijilol dictum-. »

IX. Manet civitas quae nos carnaliter genuit. Deo gra-

i as. Utinam et spiritaliter generetur, et nobiscura transeat
i non manet civitas qiiae nos carnahter
aeternitatem. Si

:,[i;lii
jnuit,manet c[une nos spiritahter genuit. « /Edificans
1^0 Jerusalem Dominus^. » Numquid dormitando iedifi-
ite,
um suum perdidit, aut non custodiendo hostes admisit?
Nisi Dominus custodierit civitatera in vanum vigilat ,

» Psal. xxxnij 2. — ^ Job, i, 2i. — 3 Psal. cxlvi, 2.

37.
;>S0 S. A.UGUSX1JS1 EPISCOPI

qai cuslocliL earn*. » Et quam civitalem i u Non doi

» mit, neque dormitabit, qui custodit Israel-. » Quid !|'

est Israel semen Abrahae ? Quid est semen Abrabae

, nisi ,

nisi Christus? « Et semini tuo, inquit, t{uod est Chris-

» tus. » Et nobis quid? « Vos autem Christi, ergo semen

» Abrahae estis, secundum promissionem haeredes. In

» semine tuo inquit benedicentur omnes gentes". »
, ,

peregrina m
Civitas sancta, civitas fidebs, civitas in terra ,

incoelo fundamenta est. Ofidehs, noii corrumpere spem, \r[

noli amittere charitatem , accinge lumbos tuos, accende, jjfj

praetende lucernas tuas, expecta Dominura, quando veniat

a nuptiis^. » Quid expavescis, quia pereunt regna ter-
reua? Ideo tibi cceleste promissum est , ne cum terrenis
perires. Nam ista peritura praedicta sunt, prsedicla omnino.
Non enim negare possumus, quod praedictum est. Domi-
nus tuus quem expectas, dixit « Exurget gens super gen- :

» tem^ et regnum super regnum^ » Habent mutationes

terrena regna. Veniet ille de quo dictum est : « Et regnii

» ejusnon eritfmis*^. »
X. Qui hoc terrenis regnis promiserunt, noii veritate
ducti sunt , sed adulatione mentiti sunt. Poeta illorumi
mic:

quidam induxit Jovem loquentem , et ait de Romanis :

His ego nec metas reium , iiec tempora pono ;

Iraperium sine fine dedi 7

Non plane ita respondet veritas. Regnum hoc quodsine ,

,1

an in coelo ? k
fme dedisti , o qui nihil dedisti , in terra est ,

Utique in terra. Et si esset in coelo, «Coelum et terra tran-

ttar
» sient*. » Transicnt quae fecit ipse Deus : quanto citiuSi

quod condidit Romulus ? Forte si vellemus hinc exagitare

«iDin

' Psal. cxxvi, I. — Iil. cx\, 4- — ^ Gaiat. m, i6, 17. — 4 Luc. xii, 55.1

— 5 Marc. XIII, 8. — ^ Luc. 1, 33. — 7 Virg. /lineid. lib. 1, vers, 282 ct|
«ctati

283. ~ ^ Luc. XXI, 33.

Ij^plii
 .

SEEMO CV , DE VERBIS LUC. XI. 581

•Virgilium , et insultare, quare hoc dixerit : in parte tol-
3ret nos, et diceret Et ego scio, sed quid facerem
nobis :

pqui Romanis verba vendebam, nisi hac adulatione ali-

quid promitterem quod fa!suni erat? Et tamen et in hoc
cautus fui quando dixi Imperium sine fine dedi Jovem
,
: ,

ipsorum induxi qui hoc diceret. Non ex persona mea dixi

,

rem falsam sed Jovi imposui falsitatis personam sicut

, :

Deus falsus erat, ita mendax vates erat. Nam vultis nosse
(juia ista noveram? Alio loco, quando non Jovemlapidem

induxi loquentem, sed ex persona mea locutus sum, dixi :

Non res Romanoe perituraque regna '

Videte quia dixi peritura regna. Dixi peritura regna, non

tacui. Peritura veritate non tacuit : semper mansura adu-
latione promisit.
XI. Non ergo deficiamus, fratres : fmis erit terre-
nis omnibus regnis. Nunc si fmis est Deus videt. Forte ,

enim nondum est, et infirmitatequadam, vel misericor-

dia vel miseria hoc optamus
, ut nondum sit numquid , ;

tamen ideo non erit ? Figite spem in Deum aeterna ,

iconcupiscite , seterna expectate. Christiani estis, fratres,

Christiani sumus.Non ad delicias Christus in carnem des-
cendit : toleremus potius praesentia quam diligaraus : ad-
versorum estmanifesta pernicies, prosperorum falsablandi-
:ies. Time mare et quando malacia est. Omnino non frustra
ludiamus, Sursum cor. Quid ponimus : cor in terra, cum
/ideamus quia evertitur terra ? Nos non possumus nisi ex-
lortari vos , ut habeatis quod dicatis , et quod pro spe

estra respondeatis insultatoribus et blaspheraatoribus

lominis christiani. Nemo vos murmurando avertat ab ex-
lectatione futurorum. Omnes qui propter istasadversitates
)lasphemant Christum nostrum , cauda scorpionis sunt.
> Georc;. lil> ii, vers.^^S.
 ,

582 S. AUGUSTINI EPISCbPl

Nos ovum nostrum sub alis illiiis gaJlinpe ponamus evan-
gelicse ,
quae clamat : « Jerusaleni , Jerusalem , illi falsae et

» perditae ,
quoties volui colligere filios tuos, tanquam
» gallina pulios suos , et noluisti *
? » Xon nobis dicatur
Quoties volui , et noluisti enim ? Illa gallina divina Sa-
j ^

pientia est : sed assumpsit carnem ut , puliis congrueret.

Videte gallinamhispidam plumis, dimissis alis, voce fracta,
et quassa, et lassa , et languida congruere parvulis suis. 1

Ovum ergo nostrum , id est , spem nostram sub alis illius '
**'

gallinae ponamus.
XII. Animadvertistis forte, quomodo gallina concidat
scorpionera. Utinam ergo et istos blasphemantes , in terrai
reptantes , de cavernis prodeuntes , et male pungentes ,

illa galhna concidat et devoret, in corpussuum trajiciat,

et in ovum vertat. Non irascantur : commoti videmur;

sed maledicta maledictis non reddimus. Maledicimur et

benedicimus, blasphemati deprecamur Sed non dicat "^.

de Roma, dictum est de me O si taceat de Roma quasi : :

ergo insultator sim et non potius Domini deprecator,

,

et vester qualiscumque exhortator. Absit a me, ut insul-

tem. Avertat Deus a corde meo , et a dolore conscientiae

meae. Ibi multos fratres non habuimus ? non adhuc ha-

bemus ? Portio peregrinantis Jerusalem civilatis non ibi
magna degit ? nonibi temporalia pertuiit ? sed oeterna non,
perdidit. Quid ergo dico, cura de illa non taceo, nisi quia
falsum quod dicunt de Christo nostro quod ipse
est , ,

Romam perdiderit quod dii lapidei Romam tuebanlur

,

ethgnei? Adde pretium aerei. Adde plus, argentei et , ^il,

aurei « Idola gentiura argentum et aurum*. » Non di-

: ficai

xit lapis
, non dixit hgnum non dixit testa sed quod
; , 5 , :
tem]

pro magno habent, argentum et aurum. Tamen ipsum; Kavi

argentum et aurum oculos habent et non vident. Dii ,

' Mattb. xxiu, 37. — - I Cor. iv, i2. — 3 Psal. cxiu, 4- '"'<
 SERMO CV , DE VERBIS LUC. XI. 583
aurei et dii lignei ad pretium dispares sunt : ad habere
oculos et non videre, pares sunt. Ecce qualibus Romam
docli homines cuslodibus commiserunt , habentibus ocu-
los , et non videntibus. Aut si Romam servare potuerunt,
quare ipsi ante perierunt.^ Inquiunt : Tunc periit Roma.
Tamen perierunt. Non, inquiunt, ipsi perierunt, sed si-
niulacra corum. Quomodo ergo custodirent tecta vestra,
qui non potuerunt custodire simulacra sua? Alexandria
olim tales deos perdidit. Constantinopolis ex quo condita
est in magnam civitatem quoniam a christiano impera- ,

tore condita est , olim deos ipsos falsos perdidit : et ta-

men et crevit , et crescit, et manet. Quandiu vult Deus
manet. Non enim et illi civitati, quia hoc dicimus , aeter-

nitatem promittimus. Carthago in nomine Christi manet,

et ohm eversa est Ccelestis (4)^ quia non fuit coelestis,
sed terrestris.
XIII. Et illud quod dicunt non est verum ,
quia con-
tinuo diis perditis Roma capta est, afflicta est. Prorsus
non est verum : ante simulacra ipsa eversa sunt ; et sic

victi sunt Gotthi cum Rhadagayso. Mementote fratres,

mementote : non est longura ,
pauci anni sunt, recorda-
mini. Eversis in urbeRoma omnibus simulacris Rha- ,

dagaysus rex Gotihorum cum ingenti exercitu multo nu~

merosiore quam Alaraci fuit venit. Paganus homo erat ,

Rhadagaysus : Jovi sacrificabat quotidie. Nuntiabatur

ubique , quod
non desisteret Rhadagaysus.
a sacrificiis
Tunc omnesisti Ecce nos non sacrificamus, ille sacrifi-
:

cat, vinci habemus a sacrificante quibus non licet sacri- ,

ficare. Deus ostendens quia non in istis sacrificiis est ipsa

temporalis salus , ipsa regna terrena , victus est Rhada-

gaysus , adjuvante Domino , miro modo. Postea venerunt
Gotthi non sacrificantes, et si fide chrisliana non Catho-
lici , tamen idolis inimici, venerunt idolis adversanles , et
58 4 S. AUGUSTINI EPISCOPI

ipsiceperunl : vicernnl de idolis praesumentes. et perdita

idola adhuc qurerentes, et perditis adhuc sacrificare cupien-
les '. Sed ibi erant et nostri, et atUicli sunt : sed noverant
dicere : « Benedi cam Dominum in omni tempore^.« AfBicti
sunt in regno terreno : sed regnum coelorum nonperdide-
runt:imo ad illud capessendum exercitationetribulationura
meliores effecti sunt. Et si in tribulationibus non blasphe-
maverunt, tancjuam integra vasa de fornace exierunt et ,

Dominica benedictione repleti sunt. Isti autera blaspheraa-

tores, terrena sectantes , terrena desiderantes , in terrenis

spem ponentes,cum ista velint nolint perdiderint, quid te-
nebunt? ubi remanebunt? Foris nihil, intus nihil inanis :

arca inanior conscientia. Uhi requies? ubi salusPubi

,

spes? Veniant ergo, desinant blasphemare, discant ado-

rare scorpii pungentes a gaUina comedantur, in corpus
:

trajicienUs convertantur ^ in terra exerceantur, in coelo

coronentur.

SERMO CVP.

De verliis Evangelii Luc. xi : Niinc voSy Phariscei^ qiiod

foris est paropsidis lavatis , etc.

1. AuDisTis sanctum Evangelium, quomodo Doroinus

lesus , in eo cjuod Pharisaeis dicebat , suos utique Disci-
pulos commonebat ne in , corporis mundatione putarent
esse justitiam. Omni enim die Pharisaei, antequam pran-
derent, abluebant se aqua : quasi quotidiana lavatio pos-
^ De Civit. Dei. ltl>. iii, cap. 23. — ' Ps.il. xxxiii, i. - ^ Alins .3o, de
VPrbi? Domini.
 :

SF.RMO CVt , DE VEP.BIS LITC. XI. 585

sit corclis esse mundatio. Denique quales essent, osten-
dit. Ille non enim tantum facies
dicebat qui videbat ;

eoram , sed etiani Denique ut bocinteriora cernebat.

sciatis, ille Pharisseus, cui respondit Christus, apud se

ipsum cogitavit voce non sonuit et ille tamen audi-

, ,

vit. Apud se enim reprehendit Dominum Christum quia ,

sic venit ad convivium ejus non lotus. Ille cogitabat, hic

audiebat, ideo respondebat. Quid ergo respondit ? « Nunc

» vos, Pharissei quod foris est paropsidis lavatis inlus
,
:

» autem pleni estis dolo et rapina^. » O venire ad pran-

dium quomodo non pepercit homini a quo fuerat invi-

!

tatus? Magis objurgando pepercit, ut correcto in judicio

parceret. Deinde quid ostendit nobis ? Quia et baptismum,
quod semel adhibetur per fidem mundat. Fides autem ,

intus est, non foris. Unde dicitur et iegitur in Actibus

Apostolorum « Fidemundanscorda eorum'^. » Et apos-
:

toius Petrus in Epistola sua ita loquitur : « Sic , in-

» quit , et vobis dedit similitudinem de arca Noe ,
quo-
» modo octo animae salvae factse sunt per aquam. » Et

adjunxit : « Sicet vossimili forma baptisma salvos faciet,

» non carnis depositio sordium, sed conscientiae bonse
» interrogatio ^. » Hanc conscientiae bonse interrogatio-
nem contemnebant, et quod erat
Pharissei foris lavabant
intus inquinalissimi permanebant.
II. Et quid eisait postea ? « Verumtamen date eleemo-
» synam , et ecce orania munda sunt vobis*. » Laudata
est eleemosyna, facite et probate. Sed paulisper atten-
dite : Pharisaeis dictum est. Pharisaei isti Judsei erant,
quasi egregii Judseorum. Nobihores enim atque doctio-
res tunc Pharisaei vocabantur. Baptismo Christi abluti
non erant : in Christum Filium Dei unigenitum, qui
inter illos ambulabat, etab eis non agnoscebatur, non-
' uc. XI , 3q. — 2 \qi XV, 9. — ^ I Pefr. t, 5 r , 22. — 4 Luc. xr, 4 '
•
586 8. AUGUSTINI EPISCOPI
dum crediderant. Quomodo ergo eis dicit : « Date elee-
)) mosynam, et ecce omnia munda sunt vobis ? » Si audi-
rent illum Pharisnci, et darent eleemosynas, jani secundum
verbum ejus munda essent omnia^ quid opus erat ut
illis

crederent in eum. Si autem mundari non possent, nisi

credentes in eum ([ui fide mundat cor 5
quid est, « Date
» eleemosynam et ecce omnia munda sunt vobis
, ? )) At-
tendamus et forte ipse exponit.
,

III. Gum haec dixisset, sine dubio cogitaverunt ilU quia

dabant eleemosynas. Et quomodo dabant^^Omnia sua de-
cimabant, de omnibus suis fructibus decimam partem
detrahebant, et ipsam dabant. Non facile hoc aliquis facit

Ghristianus. Ecce quod faciebant Judaei. Non triticum

solum sed et vinum et oleum ^ neque hoc solum sed
, : ,

etiam et res contemptibiles propter praeceptum Dei , cy-

minum, rutam, mentam,et anethum totum decimabant:
id est, decimam partem detrahebant, et eleemosynas da-
bant. Gredo ergo, quia revocaverunl ad se, et putaverunt
Dominum Ghristum inaniter loqui ,
quasi eis qui non fa-
cerent eleemosynas : cum ipsi scirent opcra sua ,
quod et

minutissima et coiUemptibiha fructuum suorum decima-

bant, et eleemosynas dabant. Irriserunt illum apud se taha
dicentem, quasi hominibus qui eleemosynas non facerent.
Hoc Dominus sciens, continuo subjunxit : « Verum-
)) tamen vae vobis, Scribae et Pharisaei ,
qui decimatis
» mentam cyminum , et rutam , et omne olus -.» Ut scia-
tis, novi eleemosynas vestras. Gerte istae sunt eleemosynae
vestrae , istae sunt decimae : etiam minuta quaeque et con-
temptibiha fructuum vestrorum decimatis : «Etrelinqui-
» tis graviora Legis, judicium et charitatem. »Attendite.
Rehquistis judicium et charitatem, et decimatis olera. Non
est hoc facere eleemosynam. « Et haec , inquit , oportet
I
Malth. xxiii, 23. — - Luc. xi, l^i.
 ),

SERMO CVI, DE VERBlS LtJC. XI. 587

)) facere , etilla iion omittere. )> Quoe facere? « Judicium
)) et charitatem, justitiam et misericordiam j ct illa noii

)) omittere. » Facite illa ; sed ista praeponite.

IV. Si haec ita sunt, quid ilhs dixit : « Facite eleemo-
» synam, et ecce omnia munda sunt vobis? Quid est ))

« Facite eleemosynam ? Facite misericordiam. Quid est, )>

Facite misericordiam ? Si intelligis, a te incipe. Quomodo

enim es misericors alteri si crudelis sis tibi ? « Date elee- ,

)) mosynam, et omnia munda sunt vobis. Facite veram ))

eleemosynam. Quid est eleemosyna? Misericordia. Audi

Scripturam « Miserere animae tuae placens Deo'. » Fac
;

eleemosynam, «Miserere animae tuse placens Deo.)) Mendi-

cat ante te anima tua, redi ad conscientiam tuam. Quicum-
cjue male vivis, quicumque infideliter vivis, redi ad con-
scientiam tuam et ibi invenis mendicantem animam
:

tuam invenis egentem, invenis pauperem, invenis aerum-

,

nosam, invenisforte nec egentem, sed egestate obtumes-

centera. Nam si mendicat esuiit justitiam. Quando inve- ,

neris talem animam tuam, (intus in corde tuo sunt illa,

fac prius panem. Quem panem? Si

eleemosynam, da illi

Pharisaeus interrogaret diceret illi Dominus Fac elee- , :

mosynam cum anima tua, Hoc enim illi dixit sed ille :

non intellexit quando enarravit illis eleemosynas quas

,

faciebant, et putabant laterc Christum et ait illis Novi j :

quia facitis , decimatis mentam et anethura , cyrainum et

rutam sed ego : alias eleemosynas loquor : contemnitis ju-
dicium et charitatem. In judicio et charitate fac eleemo-
synam cum aniraa tua. Quid est in judicio? Respice, et
inveni 5 displice tibi, pronuntia in te. Et quid est charitas ?

« Dihge Dominum Deum in toto corde tuo, et tota aniraa

)) tua^ et tota mente tua j dilige proximum tuura tan-
)) quam te ipsura : et fecisti raisericordiam prius cum ani-
' Eccli. XXX, 24.
 ;

588 S. AUGUSTINI EPISCOPI

» ina tua, ia conscientia tua ^ » Hanc autem eleemosy-
nam si prsetermittis, da quod vis, dona quantum vis
retrahe de fructibus luis , non decimas , sed dimidias j

novem partes da, et unam tibi dimitte nihil facis,: quando

tecum non facis, et tecum pauper es. Anima tua vescatur,
ne fame pereal. Da illi panem. Quem panem , inquit?
Ipse tecum loquitur. Tu si audires, et intelligeres, et cre-
deres Domino, ipse tibi diceret « Ego sum panis vivus, :

M Nonne istum panem primum

qui descendi de ccelo^ »

dares animae tuse, et faceres cum illa eleemosynam? Si

ergo credis debes facere ut prius pascas animam tuam.
, ,

Crede in Christum, et mundabuntur quse intus sunt et :

qune foris sunt munda erunt. Conversi ad Dominum, etc.

'V VV-t V Y^V^ '\'V1'\ VVV'» VV\\ VVVt \'V\'t VVV'» VVVt VX^V'* VVX^ WV^ WVt WVt '««/V^ XXXA 'W» WVl wvt w

SERMO CYIP.

De verbis Evangelii Luc. xii : Dico vobis , ahstinete ah

omni avaritia.

I. Qt I Deum timetis , non dubito quin verbum ejus

cum timore audiatis , et cum hilaritate faciatis ut qnod ;

promisit, modo speretis, post accipiatis. Dominum modo

audivimus praecipientem nobis , Christum Jesum Filium
Dei, Prsecepit nobis Veritas, qufie nec falUt, nec fallitur :

audiamus , timeamus , caveamus. Quid ergo prsecepit ?

« Dico, inquit, vobis, abstinete ab omni avaritia*.»Quid

est , « ab omni avaritia ? » Quid est , « ab omni ? » Quare
addidit, « ab orani? » Posset enim sic dicere : Cavete ab
' Matth xxn, 87, 38. — ' Joan. vi, ji. — ^ \ii\.,, jg Tempore Tg6, ef
(le Diversis 28. — 4 Lnc. xii, i5.
 SEUMO CVII, DE VERBIS LtJC. XII. 589
avaiilia. Pertinuit ad eum , ut adderet, « ab omiii : » et

diceret : « Cavete ab omni avaritia. »

II. Quare hoc dixerit, velut occasio ipsa unde natus est
sermo, apparet nobis in sancto Evangelio. InterpelJavit
enim eum quidam contra fratrem suum, qui totum patri-
monium abstulerat, et fratri suo partem suam non red-
debat. Quam bonam ergo causam habuerit iste interpeJ-
lator advertitis. Non enim rapere quacrebat aliena sed
, ,

sua a parentibus sibi relicta quserebat : ipsa Domino in-

terpellato et judicante poscebat. Habebat iniquum fra-
trera : sed justum judicem invenerat contra iniquuni fra-
trem. Deberet ergo perdere in tam bona causa islam
occasionem ? Aut quis diceret fratri ejus : Redde partem
suam fratri tuo, si Christus non diceret? llJe judex hoc
dicturus erat ,
quem forte frater ditior et raptor prsemio
corrumpebat? Miser ergo et paternis opibus destitutus laii

ac tanto judice invento accedit, interpellat, rogat, cau-

sam suam brevissime exponit. Ut quid enim opus erat
causam perorare quando ei loquebalur^ qui cor polerat
,

etvidere? « Domine, inquit^ dic fratri meo, ut dividat

» mecum haereditatem ^ » Non ei dixit Dominus Veniat :

frater tuus. Sed nec misit , ut adesset, aut cum afluisset,

interpeilatori dixit : Proba quod dicebas. Petebat dimi-

diam haereditatem ,
petebat in terra dimidiam in cado :

Dominus offerebat totara. Plus Dorainus dabat, quam ille

postulabat.
III. « meo, ut dividat mecura haereditatera. »
Dic fratri

Causa justa^ causa brevis. Sed audiaraus et judicantera et

docentem. « Horao,» ait. « Homo » qui enira pro magno :

habes istam haereditatera, quid es nisi horao? Volebat il-

lum facere aliquid plus quam est homo. Quid plus illum
volebat facere, cui volebat avaritiam toUere ? Quid eum
' Luc. xij, i3.
 ,:
,

590 S. AUGUsTim EPiscopi

plus volebat facere? Dico vobis : « Egodixi : Dii estis, ct

» filii Ecce qiiod eum volebat facere,
Altissimi omnes^ »

inter deos numerare qui avaritiam non habet. « Homo

n quis me constituit divisorem inter vos-? » Et Paulus

aposLolus servus ipsius ,

quando dicebat : « Obsecro vos
» fratres, ut idipsum dicatis omnes , etnon sint in vobis
» schisraata^, » nolebat esse divisor. Denique monuit eos
qui ad ipsius nomen currebant , et Christum dividebant
Unusquisque vestrum Ego sum Pauli, ego Apollo,
dicit: «

» ego Cephoe, ego Christi. Divisus est Christus? numquid

» Paulus pro vobis crucifixus est? aut in nomine Pauli
» baptizati estis*? » Videte ergo, quam mali sint homi-
nes, qui volunt esse divisum, qui noluit esse divisor.
« Quis me , inquit , constituit divisorem inter vos ? »

IV. Pelisti beneficium : audi consilium. « Ego dico

» vobis , cavete ab omni cupiditate. » Forte , inquit , tu
avarura et cupidum diceres, si quaereret aliena : ego au-
tem dico ,
cupide et avare non appetas nec tua. Hoc est
(( Ab omni cavete, inquit, ab omni avaritia. » Magnum
pondus. Siforte hoc pondusinfirmisimponitur; rogeturut
([ui imponit, vires dare dignetur. Non enim leviter haben-

dum est, fratres mei, quando Dominus noster,Redemptor

noster, Salvator noster, qui mortuus est pro nobis, qui san-
guinem suum pretium dedit, ut redimeret nos, advocatus et
judex noster non estleve, quando dicit « Cavete. »No-
•, :

vit ille quantum mali sit nos non novimus illi creda- : ,

mus. « Cavete,» inquit. Quid ? unde?« Ab omni avaritia.»

Meum servo, non alienum tollo. « Cavete ab omni avari-
» tia. » Non solum avarus est, qui rapit aliena : sed et
ille avarus est ,
qui cupide servat sua. Sed si sic culpatur
qui cupide servat sua ;
quomodo damnatur qui rapit alie-
na? « Cavete, inquit, ab omni cupiditate : quia non in
T
Psal. xLi, 6. — ' Luc. xu, i^- — ' i Cov- i, lo. —4 Ibid. 12, i3.
 SERMO CVII , DE VERBIS LUC. Xil. 591
)) abundantia hominis est vita ejus exhis quae ibi habet.»
iMulta qui recondit, quantnm inde toUit ut vivat Cnm ':"

tuleritinde, et quodam modo cogitatione separaveritquod

unde vivat, videat cpetera cui remaneant: ne forte
sufficiat

cum servas unde vivas, colhgas unde moriaris. Ecce Chris-

tus , ecce veritas , ecce sevcritas. « Cavete, » dicit veritas :

« Cavete, )> dicit severitas. Si non amas veritatem , time

severitatem. « Non in abundantia hominis est vita ejus ex
» his quae habet. » Crede ilh, non te falht. Contra tu di-

cis : Imo in abundantia hominis est vita ejus ex his quae

habet. Ille te non falHt : tu te falhs.
V. Ex hac ergo occasione ,
quia interpellator ille par-
tem suam quaerebat, non alienam invadere cupiebat, nata
est ista sententia Domini, ut non diceret Cavete ab ava- :

ritia sed adderet « ab omni avaritia. » Parum fuit dat

: , :

alterum exemplum de quodam divite cui successerat re- ,

gio. « Erat, inquit, homodives, cui successerat regio*.))

Quid est « snccesseral? » Magnos fructus altulerat regio

,

quam possidebat. Quam magnos fructus? Ut non inveni-

ret ubi poneret factus est subito per abundantiam an-
:

gustus, avarus antiquus. Quot enim annijam transierant,

et tamenhorrea i)la suffecerant?Tantum ergo natum est,

ut loca non suilicerent qure solebant. E't quserebat consi-

hura miser, non quomodo erogaret, quod plus iiatum erat,
sed quomodo reservaret : et cogitando invenit consilium.

Quasi sapiens sibi visus est, inveniendo consilium. Pru-

denter cogitavit Quid vidit sapienter?
, sapienter vidil.
« Destruam inquit horrea vetera et faciam nova am-
, , ,

» phora et implebo ea , et dico anim^e mese. » Quid di- :

cis animse tuse?« Anima, habes multa bona in annos plu-

» rimos reposita requiesce manduca bibe , epulare

, , ,
-.»

Hocdixit sapiensinvenlOF consihi animse suae.

' Luc. XII, i6. — » Ibid. 18, 19.
 ,

592 S. AUGIJSTIWI EPiSCOPI

VI. « Et Deus ad illum *

: » qui nec cum stultis ioqui
dedignatur. Aliquis vestrum forte dicat : Et quomodo
Deus cum stulto locutus est? fratres mei, cum quantis
stiiltis quando Evangelium recitatur? Quando
hic loquitur,
leclum est, qui audiunt et non faciunt, stulti non sunf;'
Quid ergo ait Dominus? Quia ille sibi iterum in inve-
niendo consilio sapiens videbatur. « Stulte, » inquit :

« Stulte, )) qui tibi sapiens videris : « Stulte, )> qui dixisti

animae tuae Habes multa bona reposita in annos pluri-
: «

» mos hodie repetitur a te anima tua. » Cui dixisti

: :

« Habes multa bona Hodie repetilur, et nullum habet

: )>

bonum. Gontemnat haec bona, et sit ipsa bona ut quando ^

repetitur, exeat secura. Quid enim est iniquius homine,

qui multa bona habere vult et bonus ipse esse non vult':^ ,

Indignus es qui habeas, qui non vis esse quod vis ha-
bere. Numquid enim vis habere villam malam? Non uti-
que, sed bonam. Numquid uxorem malam ^ Non sed ,

bonam. Numquid denique casulam malam / Numquid

vel cahgam malam / Quare animam solam malam Non r'

hic dixit stuito huic vana cogitanti, horrea aedificanti

et ventres pauperum non videnli : non ilii ait : Hodie
anima tua rapietur ad gehennam : nihil horum dixit :

sed , « Repetitur a te. » Non tibi dico anima tua quo sit

itura : hinc tamen ubi iiii tanta servas , velis noiis , est

migratura. Ecce , stulte , cogitasti implere horrea nova

raajora ,
quasi non sit quid inde fiat.

Vn. Sed forta?se Nos au-

ilie nondum fuit Christianus.

diamus , fratres quibus credentibus Evangeiium recita-

,

tur, a quibus qui iiia dixit adoratur, cujus signum a nobis

in fronte portatur, et in corde habetur. Interest enim piu-
rimum ubi habeat homo signum Christi, ulrum in ironte,
an et in fronte et in corde. Audistis quid hodie Ezechiel
' LUC. XII, 20.
 SERMO CVII, DE VEREIS LUC. XII. 593
sanctus propheta loquebatur ,
quemadraodum antequam
mitteret Deus exterminatorem populi iniqui , misit prirai-
tus signatorem . et ait illi : « Vade , et da signura in fron-
» tibus eorura qui gemunt et moerent de peccatis populi
» mei, quffi fiunt in raedio eorum ^ » Non dixit, quae
liunt extra ipsos ; sed, in medio eorura. Gemunt tamen et
moerent 5 et ideo signati sunt in fronte ; in fronte interio-
ris hominis, non exterioris. Est enim frons in facie, est
frons in conscientia. Denique aliquando quando interior
frons pulsatur, exterior obrubescit : aut pudore obrubes-
cit, aut timore pallescit. Est ergo frons hominis interioris.
Ibi signati sunt illi, ne vastarentur quia : etsi peccata quae
fiebant in medio eorum , non corrigebant ; taraen dole-
bant , et ipso se dolore separabant Deo ocu- 5 et separati ,

lishorainum mixti erant. Signantur occulte, non laedun-

tur aperte. Mittitur poslea vastator, et dicitur ei « Vade, :

» vasta , non parcas rainoribus, majoribus, raasculis, fce-

)) minis : sed ad eos qui habent in fronte signum, non ap-
» propinques^. » Quanta securitas vobis data est, fratres
mei ,
hoc populo gementes et moerentes ini-
qui estis in ,

quitates quae fiunt in medio vestrum et non facientes ? ,

VIII. Ut autem iniquitates non faciatis « Cavete ab ,

» omni avaritia. » Dico vobis lalius, quid est, «Ab omni

» avaritia. » In hbidine avarus est, cui uxor non sufiicit

5ua. Et ipsa idoiolatria dicta est avaritia : quia et in ipsa

divinilate avarus est, cui non sufiicit Deus unus et verus.

^uae sibi facit multos deos, nisi avara anima? Quae sibi
^acit martvres falsos , nisi avara anima .^«Cavete ab omni
) avaritia. » Ecce amas tua , et jactas te ,
quia non quaeris
liena 5
vide quid raali facias non audiendo Cbristura diccn-
em: « Caveteabomniavaritia. » Ecceamastua, non toilis

iiena :delaborehabes, de justitia habes haeres reiictus es, :

' Ezecb. i^, li- — ' Ibid. 6.

cxxv. 38
 ni

594 S. AtGUSTIM EFiSCOl'!

donavit tihi quem promeruisti : navigasti ,

pcriclitalus cs,

fraudem non mendacium non

fecisti ({uod Deus
, jurasti ,

voluit acquisisti et servas cupide tanquam in bona con-

:

scientia, quia non habes de malo, et non (juoeris aliena. Si

non audieris illumqui dixit «Cavete ab omni avaritia, » :

audi quanta maia facturus es propter tua. Ecce contigit,

verbi gratia , ut fieres judex. Non corrumperis quia non ,

([uaeris aliena nemo tibi dat praemium

: , et dicit : Judica
contra adversarium meum. Absit, homo qui non quaeris
aliena, quando tibi hoc persuaderi polest? Yide quid mali
facturus sis propter tua. llle qui vult ut male judices, et pro
ipso feras senlentiam contra adversarium ipsius, forte po-
tens homo est, et potest tibi calumniam facere, ut perdas
tua. Attendis potentiam ipsius, cogitas illam, cogitas tua
quae servas, quae amas: non quse possedisti, sed quibus male
Attendis viscumtuum,propterquod liberas vir-
inhsesisti.

tutisnon habes pennas etdicis apud tc ipsum Offendo : :

hominem istum multum potest ad tempus suggeret de

, :

me mala et proscribor et perdo quod habeo. Judicatu-

, ,

rus es male, non cum quaeris aliena, sed cum scrvas tua.
IX. Da mihi liominem qui audivit Christum, da roihi
hominem qui cum timore audivit : (( Cavete ab omni cu-
» piditate : » et non raihi dicat : Ego homo pauper sum^
plebeius , mediocris, gregahs ,
quando spero me judicen!'i

futurum ? Non timeo istam tentationem, cujus periculumi

ante oculos posuisti. Ecce dico et pauperi quid timere »

debeat. Vocat te dives et potens, ut pro illo dicas falsum »

testimonium. Quid facturus es modo? Dic mihi. Habes i)0- vest

num peculium : laborasti, acquisisii, servasti. Exigit ille :

' Idsi

Dic pro me falsum testimonium et tantum ct tantuml , Sed

dono tibi. Tu qui non quaeris, alicna Absit a me, inquis, : ([iiid

non quaero quod mihi noluit Deus dare, non accipio re-j : disd'

cede a me. Non vis accipere quod do? quod habes tollo. j
ijp
 ,,

SERMO CVII, DE VERBIS LUC. XII. 595

Ecce modo t.e proba, modo te inlerroga. Quid me atten-
dis ? Intus te attende , intus te vide , intus te examina :

sede ad te , et constitue te ante te , et in equuleum prae-

cepti Dei extende te , et timore torque te , et noli te pal-
pare : responde tibi. Ecce si hoc quisquam minetur, quid
facies ? Tollo tibi, quod cum tanto labore acquisisti, nisi
pro me falsum testimonium dixeris. Da illum : « Cavete
» ab omni avaritia. » O serve meus , dicet tibi^ quem re-
demi et quem de servo fratrem adoptavi
liberum feci ,

quem in corpore meo merabrum posui audi me ToJiat , :

quod acquisisti, me tibi non toliet. iSe pereas, servas tua.^

Nonne tibi dixi : « Cavete ab omni cupiditatei' »

X. Ecce turbaris , ecce fluctuas : cor tuum quasi navis

tempestatibus quatilur, Dormit Christus : excita dormien-
tem,et non patieris tempestatemsaevientem.Ipsum excita,
qui nihil habere voluit, et totum habes ,
qui usque ad
crucem pro te pervenit , cujus nudi atque pendentis ossa
ab insultantibus numerata sunt: et caveab omni avaritia.
Parum est avarilia pecuniae : cave avaritiam vitae. Hor-
renda avarilia , metiienda avaritia. AHquando homo con-
temnit quod habet , et dicit : Non dico falsum testimo-
nium : non dico. Dicis mihi : ToIJo quod habes. ToJie
quod lial)eo : non tollis quod intus habeo. Non enim pau-
per remanserat qui dicebat : « Dominus dedit , Dominus
M abstulit ',
sicut Domino pJacuit, ita factum est : ergo sit

» nomen Domini Ijenedictura. Nudus exii de utero raatris

» mese , nudus revertar in terram ^ » Nudus foris , intus
vestitus. Nudus foris a pannis, et putribiJibus pannis, in-
tus vestitus. Unde? « Sacerdotes tui induantur justitia -.»
Sed quid si dicat , cum contempseris ea quce possides
quid si dicat : Occido te ? Responde iJIi, si Christum au-
disti, Occides me ? Melius tu occides carnem meam, quam
' Job. I, 21. — " Psal. csxxi, 9.

38.
 ,,

596 5. AUGU5Tim E1'1SC01'I

ego per linguam falsara animam meam. Quid raclnriis es

mihi? Occisurus es carnem : exit anima libera, in fine

saeculi et ipsam quam contempsit carnem rcccptura. Quid

ergo mihi facturus es autem falsum tcstimonium dixero
? Si

pro te , me et non in carne occido

de lingua mea occido •,

me Os enim: quod mentitur occidit animam. Forte hoc ,

non dicis. Unde non dicis? Vivere vis plus vis vivere :
,

quam Deus constituit?Gerte caves ab omni avaritia?Huc

usque Deus voluit ut vivas quousque iste ad te accessit. ,

Forle te occisurus est ut martyrem faciat. Noli habere

,

cupiditatom vivendi non habes aelernitatem moriendi.

: et

Videtis quia ubique avaritia illa,cumplus volumus quam

opus est facit nos peccare? Caveamus ab orani avaritia
,
,

si volumus frui selerna sapientia.

ivvv^vvvv vvvvv\^a vvvvvvv\ vvvvvv-vx \ Vl^X VVVVVVVVVVVVV^AVVVVVVVV VVVVIVVX IVVV» VVM/V»

SEPiMO cviir.

De verbis Evangelii Lucae xn : Sint lumbi vestri nc~

cincti , et lucerncB ardentes , et vos similes , etc.
deque verbis Psalrai xxxm Quis est honio qui vult
:

vitam, etc.

DoMiNus noster Jesus Ghristus et venitad homines

I.

et abscessit ab hominibus, et venturus est ad homines. Et

tamen hic erat quando venit, nec recessit quando absces-
sit, et ad eos venturus est quibus dixit « Ecce ego vo- :

» biscum sum usquead consummationem sseculi -. » Se-

cundum Ibrmam ergo servi ,

quam suscepit pro nobis
quodam tempore natusest, et occisus est, et resurrexit,
'
Alias xviix, de vcibis Domini. — ' Matth. xxviii, 20.
 SERMO CVIII , DE VEIIBIS LLC. XII. 507
et non jam morilur. nec mors ei ultra dominabltur ' : se-
cundum divinitatem autem, qua oequalis est Patri, in lioc
mundo erat « Et mundus per ipsum factus est et mun-
, ,

» dus eum non cognovit^ » De hoc audistis modo Evan-

geliiira ,
quid monuerit nos cautos nos faciens, , et volens
esse expeditos et paratos ad expectanda novissima^ : ut
post novissima ,
quse sunt in hoc saecuio metuenda , suc-
cedat requles ,
quae non hahet finom. Beati qui participes
facti fuerint. Erunt autem tunc securi, qui modo non
sunt securi : et iterum tunc timebunl ,
qui modo timere
nolunt. Ad hanc expectationem et propter hanc spem
Ghristiani facti sumus. Nonne spes nostra non est de hoc
saeculo? Non amemus saeculum. Ab amore saeculi hujus
vocali sumus ut aliud saeculum speremus et diligamus.
,

!n hoc abstinere nos debemus ab omnibus illicitis concu-

piscentiis, hoc esl, lumbos accinctos habere debemus et :

fervere et lucere in operibus bonis , hoc est, lucernas ar-

dentes habere.Dixit enim ipseDominus Discipuhs suis alio

loco Evangelii : « Nemo accendit lucernam , et ponit eam
» sub modio , sed snper candelabrum, ut luceat omnibus
» qui in domo
Et ut ostenderet unde dicebat,
sunt*. »

subjecit et ait lumen vestrum coram homi-

: « Sic luceat
» nibus, ut videant bona facta vestra, et glorificent Pa-
» trem vestrum qui in coehs est ^. » ,

II. Ideo lumbos nostros accinctos esse voluit et lucer- ,

nas ardentes*^. Quid est lumbos accinctos? « Decbna a ,

» malo. » Quid est lucere? quid est lucernas ardentes

habere? Hoc est, « Et fac bonum'. » Quid est quod ad-

junxit et ait : « Et vos similes estote hominibus expectan-
» tibus dominumsuum quando veniat a nuptiis^ : » nisi

^ Rom. VI, 9. — ' Joan, i, lo. — ^ Cod. Cass. Paiatos ad speni novis-
siin^in. — 4 Matlh v, 35 — 5 ibjd. 16. — 6 Lnc. xii, 3;'). — 7 Pf.iI.

xxxiii, 1.5. — s Luc. xii, 36.

 ,

598 S. AUGtSTIM EPISCOPI

quod in illo Psaimo seqnitur « Inquire pacem, et sequere :

)» eam'? » Hcec tria, liocest, ahstinentia a malo, et ope-

ratio boni et spes prsemii .leterni commemorata sunt ih
,

Aclibus Apostolorum , ubi scriptum est : « Quia docebat

» eos Paulus de continentia, de justilia, et spe vitae aeter-
» nae -. » Ad continentiam pertinet, « Sint lumbi vestri
» accincti. » Ad justitiam pertinet, « Et lucernae arden-
» tes. » Ad expectationem Domini pertinet ,
quae est spes
vitae seternae. Ergo, « Declina a malo, » haec est continen-
tia , hi sunt lumbi accincti : « Et fac bonum ; » hoec est
justitia , hae sunt lucernoe ardentes : « Quaere pacem et
» sequere eam, » haec est expectatio futuri saeculi : ergo,
« Similes estote hominibus expectantibus dominum suum
» quando veniat a nuptiis. »

III. Habentes autem ista prsecepta et promissa , {[uid

quaerimus in terra dies bonos , ubi eos invenire non pos-
rjumus? Scio enim quia eos quaeritis, quando aut aegrota-
tis, autin tribulationibus estis, quaeabundant in isto sse-
culo. Quoniam quando setas vergit ad fmem , et senex
plenus est querelis, et nullis gaudiis. Inter omnes tribu-
lationes , quibus conleritur genus humanum , non quae-
runt homines nisi dies bonos , et vitam volunt longam
quam hic habere non possunt. Quia et longa hominis vita
tanta brevitate constringitur ad universi saeculi illius lati-

tudinem ,
quasi si una gutta ad univcrsum mare. Quid
ergo est vita hominis, etiam illa qure longa dicitur? Lon-
gam vitam dicunt ,
quae in saeculo islo brevis cst : et , si-

cut dixi, abundant gemitus usque ad decrepitam senec-

tutem. Hoc tolum modicum et breve est , et tamen quo-
modo quaeritur ab hominibus ,
quanta dihgentia quanto ,

labore ,
quanta cura ,
quanta vigilantia ,
quanto opere
quserunt homines^ ut diu hic vivant et senescant. Ip-
' Psal. xxxiii, i5. — ' Act. xxiv, 25.
 ,,,
:

SERMO CVIir, DE VERBIS LUC. XII. 599

snm autem diu vivere quid est, nisi ad fiuem currere?
Habuisti hesternum diem , habere vis et crastinum diem.
Sed cum iste transierit et crastinus, minus illum habes.
Ideo optas ut lucescat dies, ut propinquet tibi quo tu non
vis pervenire. Exhibes ahquam solemnitatem amicis tuis,
audis ibi a bene optantibus dici tibi Multos annos vivas :

vis ut veniat quod iJh dixerunt. Quid ? Ut veniant anni et

anni, et non vis veniat fmis annorum? Studia tua contra-
ria sunt : ambulare vis , et pervenire non vis.
IV. Verumtamen, ut dixi, si tanta cura inest homini-
bus , ut quotidianis , magnis perpetuisque laboribus cu-
piant , ut tardius moriantur : quanta cura agendum est

ut nunquam moriantur? Inde nemo vult cogitare. Quo-

tidie quaeruntur in isto saeculo dies boni , ubi non inve-
niuntur : et nemo vult sic vivere , ut illuc perveniat ubi
inveniuntur. Ideo admonet eadem Scriptura et dicit :

« Quis est homo qui vult vitara, et diligit videre dies bo-
» nos^? » Sic interrogavit Scriptura, ut sciret quid ilh
responderetur : sciens quod omnes homines vitam quse-
rerent, et dies bonos. Pro desiderio ipsorum interrogavit,
tanquam sibi de omnium corde responderetur:Ego volo:
sic dixit : « Quis est homo qui vult vitam, et dihgit vi-
» dere dies bonos ? »Quemadmodum etiam ista hora
qua vobis loquor , cum audistis me dixisse : « Quis est
))homo qui vult vitam, et dihgit videre dies bonos?))
Omnes respondistis in corde vestro Ego. Nam et ego qui :

vobiscum loquor, vitam volo et dies bonos : quod quaeri-

tis vos hoc quaero et ego.
,

V. Quomodo si aurum nobis omnibus esset necessarium,

et ego ad aurum una vobiscum pervenire volens, et esset

ahcubi in agro vestro , in loco vestrae potestati subdito

et viderem vos quserentes aurum, et dicerem voliis : Quid
'Psal. XXXIII, i3.
GOO S. AUGUSTINl EPISCOPl

quseri(is? Responderetis milii : Aurum. Et ego vo!)is dice-

rem : Aurum quaeritis, et ego aurum quoero : quod quae-

ritis, et ego qusero : sed noii ibi quaeritis ubi possimus
invenire. Ergo audite me ubi possimus invenire vobis , ;

non tollo locum vobis ostendo imo sequamur omnes

, :

eum quinovit ubi sit quod quaerimus. Sic et nunc, quia

,

desideratis vitam et dies bonos non possumus vobis di- ,

cere:Nolitedesiderare vitam et dies bonos; sed illuddici-

mus : Nolite hic quaerere in hoc saeculo vitam et dies bonos,
ubi boni esse non possunt. Nonne vita ipsa morti similis est?
Dies autem ipsi properantes transeunt quia hodiernus dies ;

hesternum exclusit : crastinus ideo nascitur , ut excludat

hodiernum. Ipsi dies non stant : tu quare cum iliis vis

stare? Desiderium ergo vestrum ,

quo vultis vitam et dies
bonos , non solum non reprimo ^ sed etiam vehementius
accendo. Prorsus quaerite vitam, quserite dies bonos : sed
ubi possunt inveniri , ibi quaeranlur.
VI. Vultis enim audire mecum consilium ejus, qui novit
ulii sint dies boni, et ubi sit vita? Audite non a me, sed
mecum simul. Ait enim nobis quidam : « Venite filii, au-
» dite me. » Et concurramus, et stemus, et aures arriga-
mus , et corde intelligamus Patrem qui dixit : « Venite
» filii, audite me, timorem, inquit, Domini docebo vos^»
Et quam rem vult docere , et cui rei utilis est tiraor Do-
mini , sequitur : « Quis est homo qui viilt vitam , et dili-
» git videre dies bonos-? » Respondcmus omnes
Nos :

volumus. Quod sequitur audiamus. Cohibe linguam «

» tuam a maio , et labia tua ne loquantur dolum ^ »

Modo dic Ego. Jamdudum cjuando dicebam « Quis est
: :

» homo qui vnlt vitam et dihgit videre dies bonos ? » ,

Omnes respondebamus: Ego.Eia respondeatmihi aliquis:

Ego. Ergo, « Cohibe iinguam tuam. a maio , et labia tua
 SERMO CVin , DE VERBlS LtC. XII. 601
)) ne loquantur dolum. » Dic modo : Ego. Ergo dies ho-
nos et vitam vis, cohibere iinguam tuam a malo non vis ,

et labia tua ne loquantur dolum ? Ad mercedem alacer,

ad opus piger. Et cui non operanti redditur merces '(
Uti-
nam in domo lua vel operanti mercedem reddas.Nam scio
quia non operanti non reddis. Quare? Quia nihil operanti
nihil debes. Et Deus proposuit mercedem. Quam merce-
dem ? « Vitam et dies bonos » quam omnes desideramus, ,

et ad quos dies omnesvenire conamur. Promissam merce-

dem daturus est. Quam mercedem ? « Vitam et dies bonos. )>

Et qui sunt dies boni ? Vita sine fme requies sine Jabore. ,

VII. Magnam raercedem proposuit in tanla proposila :

mercede, videamus quid jussit. Jam enim mercede tantne

pollicitationis et amore mercedis accensi, paremus jussioni
ejus vires nostras , latera, lacertos. Quasi jussurus est
onera grandia nos portare , forte ahquid fodere , forte
ahquam machinam erigere? Non libi jussit rem laborio-
sam sed raembrum quod inter omnia raembra cito mo-
,

ves ipsum tibi praecepit cohibere. « Cohibe hnguam

,

))tuam a malo. Non est labor erigere fabricam, et labor

)>

est tenere linguam? « Cohibe linguam tuam a malo. )>

Noli loqui mendacium

noh loqui criminationes, noli lo-
,

qui calumnias noli loqui falsa testimonia

, noh loqui ,

blasphemias. « Gohibelinguara tuam a malo. » Vide quo-

raodo irasceris , si quis de te maie ioquatur. Quomodo
irasceris alteri, quando de te male loquitur sic irascero :

tii^i ,
quando de altero male ioqueris. « Labia tua ne io-
» quantur doium. » Quod est intus in corde tuo hoc di- ,

catur Non ahud pectus tegat, et aiiud iingiia pro-

foris.

ferat. « Deciina a maio et fac bonum. » Nam quomodo ,

dicturus sum ei Vesti nudum : qui adhuc vuit spoliare ,

veslilum? Nam qui prerait civera suum quomodo habct ,

suscipere peregrinum? Ergo per ordinem, prius « DecHna

602 S. AUGUSTINl EPISCOPI
M a malo , el fac botium : » prius accingelumbos tuos , et
tunc accende lucernam. Et cum hoc feceris , securus ex-
pecta « Vitam et dies bonos. Quaere pacem , et sequere
» eam : » et tunc bona fronte dices Domino : Feci quod
jussisti , redde quod promisisti.

VVVV\'l,V'tVVV«VVV\W\aVVVVVi^\VVVV\VVVVVV%«/VV\l«Vt«.VV\VVVVVVV%/VVVVVVVVVVVVVVVVU

SERMO CIX^
De verbis Evangelii Lucae xii Faciera coeli et terrce :

nostis probare , deque istis Si vadis cum ad~

etc. :

versario tiio ad principem, da operam in via libe-

rari ab illo , etc.

I. EvANGELiuM audivimus, et in eo Dominum eos ar-

guentem, qui faciem coeli norunt probare, et tempus

fidei regni coelorum appropinquantis nesciunt invenire.
Judseis autem hoc dicebat sed etiam ad nos sermo per- ^

venit. Dominus autem ipse Jesus Christus Evangehi sui

praedicationem ita coepit : u Agite poenitentiara , appro-
» pinquavit enim regnum coelorum'^. » Simihter et Joannes
Baptista et praecursor ipsius ita coepit : « Agite poeniten-
» tiam, appropinquavit enim » Et regnum coelorum^
modo corripit eos Dominus, qui nolunt agere poeniten-
tiam, appropinquante regno coelorum. « Regnum coe-
» lorum, sicut ipse ait, non veniet cum observatione*. »

Et iterum ipse ait : « Regnum coelorum intra vos est^ »

Prudenter ergo accipiat unusquisque raonita praeceptoris,

ut non perdat tempus misericordiae Salvatoris, quae modo
impenditur^ quandiu generi humano parcitur. Ad hoc
Aiias I de verbis Domini. — ^ Mattli. iv, 17. — ^ M. 111, 2. — 4 Luc.
XVII, 20. — 5 ibid. 21.
 :

SERMO CIX , DE VERBIS LUC. XII. 603

enim parcitur homini, ut convertatur, et nonsit qui dam-
netur. Viderit Deus quando veniat finis saeculi est tamen :

modo tempus fidei. Finis soeculi utrum hic aliquem nos-

trum inveniat, nescio et inveniet. Tempus : fortasse non
cuique nostrum proximum est, quia mortales sumus, inter
casus ambulamus. Si vitrei essemus minus casus timere- ,

mus. Quid fragilius vase vitreo? Et tamen servatur, et

durat per saecula. Etsi enim casus vitreo vasi timentur,
senectus ei et febris non timetnr. Nos ergo fragiliores et
infirmiores sumus quia et casus omnes qui non cessant in
:

rebus humanis fragilitate utique nostra quotidie formi-

,

damus et si ipsi casus non accedant, tempus ambulat

:

vital homo ictum, numquid vitat exitum? vitat quae ex-

trinsecus eveniunt , numquid quod intus nascitur pelli-
tur? Denique nunc lumbricos gignunt interiora, nunc
morbus quilibet subito occupat : postremo quantumvis
homini parcatur, novissime sencctus cum venerit, non est

quo ditVeratur.
Proinde audiamus Dominum in nobis ipsis agamus
II. ,

quod praecepit Videaraus quis est ille adversarius de

: ,

quo nos terruit, dicens « Si vadis cura adversario tuo ad :

» principera da operam in via liberari ab illo ne forte

, :

» Iradat te principi , et princeps ministro , et mittaris in

» carcerem unde non exies donec solvas novissimum
, ,

» quadrantem ^ » Quis est iste adversarius? Si diabolus :

jam liberati sumusab illo. Quale pretium pro nobis datum

est ut ab illo redimeremur ? De quo dicit Apostolus lo-
, ,

quens de ipsa redemptione nostra « Qui eruit nos de :

» potestate tenebrarum, et transtuHt in regnum Filii cha-

» ritatissuae-. » Redempti sumus, diabolo renuntiavimus:

quomodo dabimus operam liberari ab illo, ne nos iterum

captivos faciat peccatores? Sed non est ipse adversarius,
• Luc. XII, 58. — » Coloss. i, i3.
604 S. AUGUSTIKI EPISCOPI
de quo nos Domiiius commonet. Alio enim loco alius Evan-
gelista sic illud posuit ut si utraque verba jungamus, et ,

utraque vcrba Evangeliorum duorum comparemus,

sibi

adversariura istum cito intelligamus. Ecce enim hic quid

dixit? « Cum vadis ad principem cum adversario tuo, da
» operam in via liberari ab eo^ » Alius autem Evangelista
hoc ipsum sicposuit «Estoconsentiens adversariotuocito :

» cum es cum illo in via. » Caetera similia sunt : « Ne forte

» adversarius tradat te judici, judex ministro, minister in
» carcerem-. » Ambo Evangelistae similiter hoc explicave-
runt. Unus dixit Da operam in via liberari ab illo »
: « : alter

dixit : « Consenti illi. » Non enim poteris hberari ab illo,

nisi ei consenseris. Vis liberari ab illo? « Consenti ilU. »

Numquid diabolus est, cui debeat consentire Christianus?

Ilf. Quaeramus ergo istum adversarium , cui debemus
consentire , ne tradatnos judici , et judex ministro : quae-
ramus iUum et consentiamus iUi. , Si peccas , adversarius
tuus sermo Dei est. Verbi causa : Forsitan delectat te
inebriari : dicit tibi : NoU^ Delectat te spectare et nu-
gari : iUe dicit tibi : NoU. Delectat te aduUerari : dicit

tibi sermo Dei : Noli. In quibuscumque peccatis volueris

facereroluntatem tuam , dicit tibi : NoU. Adversarius est
voluntatis tuae, donec fiat auctor salutis tuae. O quam bonus
adversariusl quam utiUs advcrsarius ! Non quaerit nostram
voUmtatem, sed utiUtatem. Adversariusestnobis, quandiu
sumuset ipsi nobis. Quandiu tutibi inimicuses, inimicum
habes sermonem Dei esto tibi araicus, et concordas cum :

ipso. « Non homicidium feceris » audi, et concordasti. :

« Non furtum facias » audi et concordasti. « Non mce- : ,

» chaberis : » audi, et concordasti. « Non falsum testi-

» moniumdicas : » audi, etconcordasti. « Non concupiscas

» uxorem proximi tui : » audi , et concordasli. « Non

' Luc. sii, 58. — ' Mnttli. V, q5. — ^ Vkle supia Scrm. ix, cap. 3.
 ,:

SERMO CIX, DE VERBIS LUC. Xlll. 605

» concupiscas rem proximi tui* : » audi, et concordasti.
In his omnibus cum tuo isto adversario concordasti : et
tibi quid perdidisti? Non solum nihil perdidisti sed et , ie
ipsura ,
qui perieras , invenisti. Via , vita ista est : si con-
cordaverimus cum illo, si consenserimus illi 5 finita via,

non timebimus judicem ministrum carcerem. , ,

IV. Quando fmitur via? Non omnibus una hora finitur.

Unusquisque habet horam quando fmiat viam. Via, vita ,

ista dicta est finisti istam vitam, finisti viam. Ambula-

:

mus et ipsum vivere

; accedere est. Nisi forte putatis ,

tempus accedit? et nos stamus? Non potest fieri.

((uia

Ouomodo accedit tempus accedimus et nos et non anni , :

nobis accedunt , sed magis decedunt. Valde errant homi-

nes ,
quando dicunt : Puer iste adhuc minus sapit acce- ,

dunt illi anni , et prudens erit. Altende quid dicas. Ac-

cedunt, Ego ostendo quia decedunt, cum tu dicis
dixisti :

Accedunt. Et audi quam facile id probo. Putemus nos

scisse annos ipsius ex quo natus est verbi gratia, ut bene :

illi optemus , octoginta annos victurus est, perventurus

estad senectutem. 5cribe octoginta annos. Vixit unum
annum quot habes in summa? quot tenebas?Octoginta.
:

Deduc unum. Vixit decem : septuaginta restiterunt. Vixit

viginti : sexaginta leslitcrunt. Certe accedebant
quid est :

hoc? Veniunt, ut abeant anni nostri veniunt, inquam, :

ut eant. Non enim veniunt ut stent nobiscum sed cum , :

transeunt per nos , terunt nos , minus minusque valere

et

nos faciunt. Talis est via , in qua venimus. Quid facturi

sumus cum adversario illo, id est, cum sermone Dei?
Concorda cum illo. Nescis enim quando via fmiatur. Cum
via finita fuerit ,
judex restat, et minister, et carcer. At si

servaveris adversario tuo bonam voluntatem, et cum eo

consenseris : pro judice invenies patrem ,
pro ministro
' Exoij. XX, 13-17.
 :

606 S. AUGUSTIHI EPISCOPI

saevo Angelum tollentem in sinum Abrah.-c, pro carcere
paradisum. Quam cilo in via cuncta mutasti, quia tuo
adversario consensisti.

SERMO CX'.

De verbis Evangelii Lucae xiii , ubi dicitur de arbore

ficulnea ,
per triennium fructum non ferente •, ac de
muliere habente decem et octo annos in infirmitate
necnon de verbis Psalmi ix : Exurgey Domine , non
prcevaleat honio ; jiidicentiir gentes in conspectu
tuo.

I. De arbore ficulnea, quae triennium habebat et fruc-

lum non alferebal, et de muliere quae decera et octo annos

habebat in infirmitate, quod Dominus donaverit audite.
Arbor ficuhiea ,
genus humanum est. Triennium autem,
tria sunt tempora : unum ante Legem, alterum sub Lege,
tertium sub gratia. Non
autem importunum, ut arbor
est

ficuhiea intelhgatur genus humanum. Piimusenim homo

quando peccavit , foliis ficulneis pudenda velavit - ^ haac
velavit, unde nati sumus, membra. Quae enim ante pec-
catum fuerant glorianda post peccatum pudenda sunt
,

facta. Denique aatea nudi erant, et non confundebantur.

Non enim erat unde erubescerent quando peccatum non ,

praecesserat : nec poterant de sui Creatoris operibus eru-

bescere, quia operibus Creatoris sui bonis nullum adhuc
malum opus suum miscuerant. Nondum enim manduca-
verant de ligno scientise boni et mah unde manducare
,

> Alias 3i de veibis Doniini. — » Gen. iii, 7.

k
 SER-MO CX , DE VERBIS LIJC. XIII. 607
piohibili erant. Postea ergo quara manducaverunt et pec-

caverunt, natum est de illis genus humanum : id est,

homo de homine, obnoxius de debitore, mortalis de mor-
tali ,
peccator de peccatore. Hos ergo appellat in hac ar-
bore, qui per omne lempus fructum dare noluerunt : et
propter hoc imminebat securis radicibus arboris infruc-
tuosae. Intercedit colonus , diifertur supphcium , ut adhi-
beatur auxiliura. Qui autem intercedit colonus, est omnis
sanctus ,
qui intra Ecclesiam orat pro eis qui sunt extra
Ecclesiam^ Et quid orat? « Domine, dimitte illam et hoc
)) anno^ : )) idest, tempore isto sub gratia, parce pecca-
toribus, parce infidelibus, parce sterihbus, parce infruc-
tuosis. « Circumfodio ei, et adhibeocophinum stercoris :

» si fecerit fructum , bene ; sin autem minus venies et ,

)) amputabis eam^. Venies : ))quando? Injudicio venies,

quando venturus es judicare vivos et mortuos. Interim
modo parcitur. Quid est autem fossa":* quid est circumfo-
dere, nisihumihtatem et poenitentiam docere? Fossa enim
hurailis terra est. Cophinum stercoris in bono intellige. ,

Sordes sunt, sed fcuctum dant. Sordes cultoris, dolores

sunt peccatoris. Qui agunt poenitentiam , in sordibus
agunt : si tamen intelligant, et veraciter agant. Huic ergo
arbori dicitur : « Agite poenitentiam, appropinquavit enim
)) regnum coelorum^. ))

II. Quid illa muher decem et octo annos habens in in-

firmitate^? Sex diebus Deus perfecit opera sua. Ter seni,
decem etocto faciunt''. Quodergo significavit trienniura in
arbore hoc decem et octo anni in illa muliere. Curva
,

• Cod. Cass, vii, fol. 49 : Omnis Ecdesia orat pio iis qui sunt et intia

Ecclesiam contemptores , et extra Ecclesiam infideles. — ^ Luc. xiii, 8. —

3 Ibid. 9. — 4 Matth. 111, 2. — * Luc. xui, 11. — ^ God. Cass. 11, fol. 49 :

Recolite, sex diebus Deus peifecit opera sua. Ter senique, etc.
 608 S. AUGUSTIUI EHSCOPI
erat \ sursuni aspicere non poterat quia sursum cor, :

sine causa audiebat-. Sed erexit eam Dominus. Est ergo

5pes, scd illiis, quousque veniat diesjudicii. Multumsibi
dat homo. Et quid est homo magnum ali- homo? Justus
quid est homo. Sed tamen justus homo gratia Dei est ,

justus homo. Nam « Quid est homo, nisi quod memor

:

» es ejus^? » Vis videre quid est homo? « Omnis homo

» mendax*. » Cantavimus : « Exurge, Domine, non prae-

» valeat homo^
Quid est, « Non praevaleat homo? »
»

Nonne Apostoli homines erant? nonne Martyres homines

erant? Ipse Dorainus Jesus Deus esse non desistens, homo
esse dignatus est. Quid est ergo « Exurge, Domine, non :

M prsevaleat homo? » Si omnis homo mendax Exurge, :

veritas , non praevaleat falsitas. Homo ergo , si vult esse

aliquid boni , non sit de suo proprio. Si enim de suo esse
voluerit , mendax erit. Si verax esse voluerit de Dei , non
de suo erit.

III. Ergo , « Exurge Domine non prsevaleat homo. »

, ,

Tantum valuit mendacium ante diluvium ut post dilu- ,

vium octo homines remansissent^. Per ipsos terra rursus

impleta est hominibus mendacibus, et electus est populus
Dei. Facta sunt miracula multa ,
praerogata divina benefi-
cia. Ad terram promissionis perductus est, ab vEgyptiorum
servitute liberatus. Prophetae in illo excitati sunt, tem-
plum accepit , sacerdotium accepit, unctionem accepit,
legem accepit. Sed de ipso postea dictum est : « Filii alieni

» mcntiti sunt mihi". Ad extremum missus est ille

» per
Prophetas ante promissus, « Non praevaleat homo » , vel

Cod. Cass. II, fol. 49 Cuiva eral '

, tenre inhiabat , teiTani dilisebat,

in lena spem suam posuerat, sursum, — Cod elc. = Cass. u, fol. 49 '

Quia sursum cor erigere sine causa testimabat. — ^ pjgi y],,^ 5 — 4 jj,

cxv, II. — 20. —

5 Id. IX, Petr. 20. — Psal
"^
I lu, 7 xvii, 46
 SERMO CX , DE VERBIS LUC. XIII. 609
quia Deus factus est homo. Sed etiam ipse faciens divina
contemptus est ,
praestans tam multa beneficia prehensus
est, flagellatus est, Huc usque pr^valuitsuspensus est.

homo. Dei Fihura prehendere, Dei Fihum flagellare, Dei

Filium spinis coronare. Dei FiUum ligno suspendere.
Tantum prsevaluit homo sed quousque nisi quousque ; ,

depositus de ligno ,
positus est in sepulcro,? Si ijji reman-
sisset, vere homo prjcvaluisset. Sed prophetia ista etiam
ipsum Dominura Jesum alloquitur, dicens : « Exurge, Do-
))raine, non praevaleat homo. » Domine, in carne venire
dignatuses, Verbum caro factus, Verbum super nos, caro
internos, Verbum caro interDeum et hominem virginem :

unde nascereris secundum carnem elegisti, virginem con-

cipiendus invenisti, natus virginera reliquisti^ Sed non
agnoscebaris : apparebas, et latebas. Apparebat infirmitas,
latebat potestas. Hoc totuni lactum est, ut sanguinem
funderes, quod est pretium nostrum. Fecisti tanta mira-
cula valetudinibus segrotorum sanitatem tribuisti, bene-
,

ficia multa praestitisti , et recepisli mala pro bonis. Insul-

tatum est tibi , in ligno pependisti : agitatum est ante te
caput ab impiis, et dictum. est : « Si Filius Dei es, descende
» de cruce ^. )> Ita-ne tu perdideras potentiam, an potius
demonstrabas patientiam? Et tamen ilh insultaverunt, et
tamen iUi irriserunt , tamen iJfi te occiso quasi victores

discesserunt. Ecce in sepulcro jaces « Exurge, Domine, :

))non praevaleat homo. » Non praevaleatimpius inimicus,

non praevaleat caecus Judseus. Cum enim crucifigereris ,

praevaluisse sibi visus est Judseus caecus. « Exurge, Do-

))mine, non prsevaleat horao. Factumest, omnino fac- )>

tum est. Et quid restat, nisi ut « Judicentur gentes in

)) conspectu tuo.^ )) Resurrexit enim , sicut nostis, as-

'
CoJ. Cass. 11, Ibl. .^9 : Katui viiuineni requisisti. — » Ma((|i.
XXVUj 1^0

cxxv. 39
 »,;:

610 S. ALGUSXIM E1'1SC01'I

cendit in coelum : inde venturus est judicare vivos et

mortuos.
IV. Eia arbor infructuosa, non derideas, quia parcitur
tibi : dilataest securis, noli esse secura : veniet et ampu-
taberis. Crede quia venturus est. Ista omnia quae vides
non erant. Christianus populus tolo orbe terrarum ali-
quando non erat. In prophetia legebatur, in terra non vi-
debatur modo autem et legitur, ct videtur. Ipse Ecclesia
:

sic est completa. Non ei dictum est : « Vide, fiha, et audi •,

sed : « Audi , et vide ^ » Audi praedicta, vide completa.

Quomodo ergo, fratres charissimi, nonerat natus Christus
de Virgine, promissus est, et natus est : non fecerat mi-
rabiha, promissa sunt, et fecit : nondum erat passus,
promissum est, et factum est non resurrexerat, praedictum :

est, et impletum est^, nomen ejus per totum mundum

non erat, prsedictum est et impletum est idola deleta , :

et fracta non erant, praedictum est, et impletum est hse- :

retici impugnantes Ecclesiam non erant praedictum est ,

et impletum est. Sic et dies judicii nondum est^ sed quia

proedictus est, implebitur. An fieri potest, ut qui in tantis

verax apparuit, de die judiciimendax sit.^ Promissorum
suorum nobis chirographum fecit. Non debendo enim sed ,

promittendo debitorem se Deus fecit id est non mutuo , ,

accipiendo. Non possumus ergo ei dicere Redde quod :

accepisti. Quoniam « Quis prior dedit ilh et retribuetur ,

» ei^? Non possumus dicere ei Redde quod accepisti

)) :

sed plane dicimus Redde quod promisisti.

:

V. Inde naraque est quod audemus quotidie dicere ,

« Adveniat regnum tuum* ut adveniente regno ejus, et : ))

nos cum illo regnemus. Quod nobis his verbis promissum \

est Tunc dicam ilhs « Venite benedicti Patris mei

: : ,

' Psal. XLiv, II. — ' Cod. Cass. n, fol. 49 : In coelum non ascenderat
antc dicluni est et impletuni est. — * hom. xi, 3^5. — 4 Matth, vjj lo.
 ,

SERMO CX , DE VEKBIS LUC. XIII. 611

» percipite regnum ,
quod vobis paratum est ab origine
)) mundi^ )> Sed plane si fecerimus quod ibi sequitur :

cc Esurivi e-nim , et dedistis mihi manducare etc. » Pro- ,

misit patribus nostris^ sed cautionem fecit, quam legere-

mus et nos. Si faciat nobiscum rationera, qui dignatus est
facere cautionem , et dicat : Legite dehita mea , hoc est
debita promissionum mearum, etcomputate quae reddidi,
computate cnim quae debeo : ecce quam multa reddidi 5

modicum est quod dcbeo : pro modico quod restat , infi-

delem me promissorem esse putabitis? Quid respondebi-

inus contra manifestissimam veritatem? Ergo qui sterilis
cst, agat poenitentiam , et faciat fructum dignum poeni-
tentiae. Qiiicurvus est, terram intuetur, terrena felicitate
loetatur, istam solam putat esse vitam beatam , ubi beatus
esse possit^ aliara non credit : quicuraque tam curvus est,

erigatur : si per se ipsura non potest , invocet Deum.

Numquid enim et mulier illa per se ipsam erecta est? Va
illi esset , si manum ille non porrexisset.

• Matlh. XXV, 34.

39.
 :

612 S. AUGBSTIM EPISCOPI

SERMO GXr.

De verbis Evangelii Lucae xiii , ubi regnum Dei dicitur

simile fermento ^
quod acceptum mulier abscondit
infarince sata Deque eo quod ibi scriptum
tria. est

Domine , si pauci sunt qui salvantur?

I. Tria sata farinae , de quibus Dominus loquebatur,

genus humanum est. Recolite diluvium : unde cseteri re-

parentur, tres remanserunf^. Tres filios habebat Noe, de

ipsis reparatum est genus humanum. Muher illa sancta
quse abscondit fermentum , sapientia est. Ecce clamat
orbis totus in Ecclesia Dei : « Ego cognovi quia magnus ,

)) est Dominus^. » Certe pauci sunt qui salvantur. Reco-

htis quaestionem ex Evangeho nobis modo propositam :

« Domine, dictum est, si pauci sunt qui salvantur^? )>

Dominus ad hoc quid? Non ait Non pauci, sed multi :

sunt qui salvantur. Non hoc dixit. Sed quid dixitj cum
audisset : « Si pauci sunt qui salvantur? Contendite in-
» trare per angustam portam^. » Quando audis ergo :

« Pauci sunt qui salvantur, » confirmavit Dominus quod

audivit. Per angustam portam pauci intrant. Aholoco ipse
ait : « Arcta via est et angusta, quae ducit ad vitam; et
» pauci sunt qui ingrediuntur per illam : lata autem et
» spatiosa est via, quae ducitad interitum : et multi sunt
» qui ambulant per illam'' . » Quid gaudemus ad multitu-
dines? Audite me pauci. Scio quia muhi auditis, et pauci

'
Alias 32 de verbis Doiuini. — Luc. * xiii^ 21. — ^ Psal. cxixiv, 5. —
4 Luc. xui, 23. — 5 Ibid. 24. — Mattb.
^ vii, i3, 14.
 SERMO CXI , DE VEKBIS LUC. XIII. 613
obauditis. Aream video ,
grana quaero. Et vix videntiir
grana, quando areatrituratur; sed futurum est, ut venti-
letur. Pauciergoqui salvantur comparationemultorum
in
periturorum. Nam ipsi pauci magnam massam facturi sunt.
Cum venerit ventilator ferens ventilabrum in manu sua,
mundabit aream suam, frumsnta recondet in horreum :

palcas autem comburet igni inextinguibili^ Non subsannet

palea granum hoc verum loquitar, neminem fallit. Es-
:

tote ergo inter multos multi , sed in comparatione quo-

rumdam multorum pauci. Tanta massa processura est de
hac area , ut impleat horreum coeli. Non enim contrarius
sibi esset Dominus Christus qui dixit Pauci sunt qui ,
:

intrant per angustam portam , multi per latam viam pe-

reunt : contrarius sibi esset, qui alio loco dixit : « Multi
» ab Oriente et Occidente venient-. » Multi certe pauci :

et pauci , et multi. Alii ergo pauci, alii multi? Non. Sed

ipsi pauci qui multi : pauci in comparatione perditorum,
multi in societate Angelorum. Audite, charissimi. Apoca-
lypsis hoc habet scriptura : « Post haec vidi ex omni lingua
» et gente et tribu "venientes cum stolis albis et palmis,
» multitudinem quam nemo dinumerare potest^. » Haec
est massa sanctorum. Quanto clariore voce dictura est
area ventilata, a turba impiorum, et malorum falsorum-
que Christianorum segregata, ad ignes aeternos separatis
his qui premunt non tangunt ( mulier enim quaedam
, :

fimbriam tangebat, turba Ghristum premebat** ) segre- :

gatis ergo omnibus damnandis massa purgata stans ad ,

dexteram nullum sibi timens misceri malorum nullum

, ,

timens perdere bonorum, regnatura cum Christo^ quanta

fiducia dictura est : « Ego cognovi, quia magnus est Do-
» minus^. »

' Luc. III, 17. — ' Mattb. viii, 11. — ^ Apoc. vii, 9. — ^Luc. viii, 4i-
— 5 Psal, c XXXIV, 5.
614 S. AUGIJSTINI EPISCOPl

II. Si ergo, fratres mei, granis loquor, si agnoscunt

quod dico ,
prsedestinati in vitam seternam , operibus lo-
quantur, non vocibus. Cogimur loqui vobis quod non
debuimus. Invenire enim in vobis debuimus quod lauda-
remus, non quaerere quod admoneremus. Ecce tamen
breviter dico, non iramoror. Agnoscite hospitalitatem,
per hanc perventum est ad Deum. Suscipis hospitem,

cujus et tu es comes in via quia omnes peregrini sumus.

:

Ipse est Christianus ,

qui et in domo sua et in patria sua
peregrinum se esse cognoscit. Patria enim nostra sursum
est , ibi hospites non erimus. Nam unusquisque hic , et in
domo sua hospes est. Si nonesthospes, non inde transeat.
Si transiturus est , hospes est. Non se fallat, hospes est :

velit noUt, hospes est. Seddimittit illamdomumfihissuis,

hospes hospitibus. Quare? et in stabulo si esses, non aho
veniente discederes? Hoc facis et in domo tua. Cessit tibi
locum pater tuus, cessurus es locum fiHis tuis. Nec man-
surus manes, nec mansuris relinques. Si omnes transimus,
ahquid quod transire non potest operemur : utcum tran-
sierimus, et illo venerimus unde non transeamus, opera
nostra bona ibi inveniamus. Custos est Christus ,
quid
times ne perdas quod erogas?Conversi ad Dominum, etc.

Et post sermonem.

Quod novit Charitas Vestra, suggerimus. Dies anniver-

sarius ordinationis domni senis AureJii crastinus illucescit,
rogat et admonet per humihtatem mcam Charitatem Ves-
tram , ut ad basihcam Fausti devotissime convenire dig-
nemini. Deo gratias.
 ,.,:

SERMO CXII, DE VERBlS LUC. XIV. 615

«VVV^ VVV\ VVV^ V\/\^ VVV\ VV«/\ VVX-t VXV-t 'VV%^ VV\^ "VVV^ VVVl «VVX^ 'Via^'^^

SERMO cxir.

De verbis Evangelii Lucae xiv : Homo quidam fecit

ccenam magnam, etc.

Habitus in Basilica Restituta.

I. Lectiones sanctse propositae sunt, et quas audiamus,

et de quibus aliquid sermonis, adjuvante Domino, profe-
ramus. In lectione Apostolica gratiae aguntur Domino de
fide Gentium , utique ideo ,
quia ipse fecit. In Psalmo
diximus « Deus virtutum
: , converte nos, et ostende fa-
» ciem tuam,et salvi erimus'^. In Evangelio, ad coenam

vocati sumus imo alii vocati nos non vocati , sed ducti
: ,

non solum ducti sed etiam coacti. Sic enim audivimus,

quia « Horao quidam fecit coenam magnam^. » Quis est

iste homo, nisi « Mediator Dei et hominum homo Christus

» Jesus^? » Misit utvenirent invitati quia hora jam ve- ,

nerat utvenirenl. Qui sunt invitati, nisi per prsemissos

,

vocati Prophetas? Quando? OHm ex quo mittuntur Pro-

phetae invitant ad coenam Christi. Mittuntur ergo ad
,

populum Israel. Saepe missi sunt, ssepe vocaverunt, ut ad

horam coense venirent. IIU autem invitantes acceperunt,
coenam repudiaverunt ? Quid est Invitantes acceperunt .?

ccenam repudiaverunt? Prophetas legerunt, et Christum

occiderunt^ Sed quando occiderunt tunc nobis ccenam ,

'
Alias 33 de verbis Domini. — ' Psal. xcix, 8. — 3 Luc. xiv, i6. —
4 I Tim. 11, 5. — * CckI. Cass. n, fol. i8^ : Sic enim constitutum fuerat
ut immo!;iretur Chri-tus.
 ::

616 S. AUGUSTINI EPISCOPI

nescientes praeparaverunt. Parata jam coena immolato ,

Christo, post resurrectionem Gliristi commendata quam

scinnt fideles, coena Domini, ejusque raanibus et ore fir-
mata , missi sunt Apostoli , ad quos missi fuerant ante
Prophetse'. Venite adcoenara.
II. Excusaverunt qui venire noluerunt. Et excusave-
runt, quomodo ? Tres fuerunt excusationes : « Unus dixit
» Villara emi, eo videre illam: habeme excusatum. Ahus
» dixit Juga boum emi quinque, et eo probare illa rogo
: :

» te, habe me excusatum. Tertius dixit Uxorem duxi, :

» habe me excusatum venire non possum-. » Putamus :

non islae sunt excusationes, quae impediunt omnes homi-

nes, qui ad istam coenam venire detrectant? Quaeramus
eas, discutiamus, inveniamus : sed ut caveamus. In villa
empta, dominatio notatur : ergo superbia castigatur. Ha-
bere enim villam , tenere, possidere_, homines sibi in illa

subdere , dominari delectat. Vitium malum, vitium pri-

mum. Primus enim homo dominari voluit, qui dominum
habere noluit. Quid est dominari , nisi propria potestate
gaudere? Est major potestas, illi subdamur, ut tuti esse
valeamus : « Villam emi, habe me excusatum. » Inventa
superbia, venire noluit.
III. « Quinque juga boum emi. » Nonne
Alius dixit :

sufficeret Boves emi? Aliquid procul dubio est, quod nos

:

ad quaerendum et intelligendum o.bscuritate sui provocat

et quia clausum est, ut pulseraus, hortatur, Quinque juga
boum sensus carnis hujus. Quinque numerantur sensus
,

carnishujus, (juod omnibus notum est; et qui forte non

advertunt- commoniti sine dul)io recognoscunt. Sensus
ergocarnishujus quinque inveniuntur. Inoculis visus est,

auditus in auribus, odoratus in naribus, gustatus in fau-

' Cod. Cass. II, fol 187 : Diveranl .\^postoli : Venile ad coenam. —
' Luc. Tfiv, iS-^o.
 :

SEBMO CXII , DE VERBIS LUC. XlV. 617

cibus^ tactus in omnibus membris. Alba et nigra etquoquo
modocolorata, lucida et obscura videndo sentimus. Rauca
et canora , audiendo sentimus. Suave olentia et grave
olentia, odorando sentimus. Dulcia et amara gustando ,

sentimus. DuraetmoUia, leniaet aspera, calida et frigida,

gravia et levia, tangendo sentimus. Quinque sunt, et juga
sunt. Sed quia juga sunt , in tribus prioribus sensibus fa-
cilius apparet. Duo suntoculi, duaeaures, geminae nares:
ecce tria juga. In faucibus, id est, sensu gustandi, gemi-
nalio quaedam invenitur, quia nihil gustando sapit , nisi

lingua et palato tangatur. Voluptas carnis qune ad tactum

pertinet, occultius geminatur. Est enim etforinsecus, et

intrinsecus. Ergoet ipsagemina est. Quareboumdicuntur

juga? Quia per sensus istos carnis terrena requiruntur.
Boves enim terram versant. Suntautem homines remoti a
fide, terrenis dediii carnaHbus occupati nolunt credere
, :

aliquid , nisi ad quod sui corporis sensu quinque partito

perveniunt. In eis quinque sensibus totius voluntatis sibi
regulas ponunt. Non, inquit, credo ego, nisi quod video.
Ecce quod novi ecee quod scio. Album est nigrum est,
, ,

rotundum est, quadratum est, sic vel sic coloratum est

novi , sentio , teneo : natura ipsa me docet. Non cogor
credere, quod mihi non potes ostendere. Yox est : sentio,

quia vox est; bene cantat, male cantat, suavis est, rauca
est : novi , scio ,
pervenit ad me. Bene olet , male olet :

scio , sentio. Hoc dulce est , hoc amarum 5 hoc salsum,

hoc fatuum. Quid mihi plus dicas nescio. Tangendo novi
quid durum est quid moUe sit quid lene sit quid aspe-
, 5 ,

rum sit; quid caleat, quid frigeat. Quid mihi plus demons-
traturus es?
IV. Tali impedimento tenebatur apostolus nosterThomas,
qui de Domino Christo, id est^ de Christi resurrectione
nec solis oculis credere voluit : « Nisi misero, inquit, di-
 ,

618 S. AUGUSTINI EPISCOPI

» gitos meos in clavorum et viilnerum loca, et nisi manum
)) meam in latus ejus misero , non credam '. )) Et Domi-
nus qui posset sine ullo vestigio vulneris resurgere, serva-
vit cicatrices ,
quae a duJjitante tangerentur , et cordis
vulnera sanarentur. Et tamen vocaturus ad coenam contra
excusationem quinque jugorum boum : « Beati , inquit,
» qui non vident, et credunt ^. » Nos, fratres mei, ad coe-
nam vocati, ab istis quinque jugis non sumus impediti.
Non enim faciem carnis Domini videre in hoc tempore
concupivimus aut vocem ex ore carnis illius proceden-
,

tem auribus admittere desideraviraus nuUum in illo tcm- :

poralem odorem quaesivimus. « Perfudit eum qusedam

M mulier pretiosissimounguento, domusilla odoreimpleta
» est ^ : » sed nos ibi non fuimus 5 ecce non olfecimus ,

et credimus. Coenam manibus suis consecratam Discipulis

dedit : sed nos in illo et tamen
convivio non discubuimus ;

ipsara coenara fide quotidie manducamus. Nec magnum

putetis inilla coena, quamsuismanibus dedit, sine fide in-
terfuisse : melior extitit fides postea, quam tunc perfidia.

Non ibi fuit Paulus qui credidit : ibi fuit Judas qui tra-
didit. Quam multi et raodo in ipsa coena, quaravis illam
tunc mensam non viderint , nec panem quem Dominus
gestavit in manibus , oculis suis aspexerint , vel faucibus
gustaverint , taraen quia ipsa est quae nunc praeparatur
quam multi etiam nunc in ipsa coena judicium sibi man-
ducant et bibunt^?
V. Unde autem tanquam occasio nata est Doraino, ut
de ista coena loqueretur? Dixerat unus de discumbenti-
bus Cin convivio enim erat, quo fuerat invitatus : ) « Beali
:

» qui raanducant panem in regno Dei^. » Quasi in lon-

ginqua iste suspirabat, et ipse panis ante illum discumbe-

I
Joan. XX, 25. — ' Ibid. 29. — M^ xii, 3. — 4 i Cor. xi, 29. — * Luc.
XIV, i5.
 ,

SERMO CXII , DE VERBIS LUC. XIV. 619

bat. Quis est panis de regno Dei , nisi qui dicit : « Ego
» sum panis vivus ,
qui de coelo descendi ^ ? » Noli parare
fauces, sed cor. Inde commendata est isla coena, Ecce
crediraus in Christum, cum fide accipimus. In accipiendo

novimusquid cogitemus. Modicura accipiraus, et in corde

saginamur. Non ergo quod videtur, sed quod creditur
pascit. Non ergo etiam sensum illum externum quaesivi-
mus nec diximus, Grediderint qui Dominum ipsum re-
j

surgentem si verum est quod dicitur viderunt oculis

, ,

manibus palpaverunt nos non tangimus quare credi- :

,

mus ? Si talia cogitaremus, quinque illis jugis boum a

coena impediremur. Utnoveritis, fratres, istorum quin-
que sensuum , non delectationem ,
quae permulcet et in-
gerit voluptatem quamdara notatara
, sed curiositatem
fuisse, non Quinque juga boura emi, eo pas-
ait : «

))cere illa sed eo probare illa.

: Qui vult probare, per
, ))

juga boum non vult dubitare quomodo sanctus Tho- ,

mas per juga noluit dubitare. Videam tangam digitos , ,

mittara. « Ecce, inquit, digitos tuos raitte per Jatus meum,

» et noli esse incredulus. » Occisus sum propter te : per
locum cjuera vis tangere , sanguinera fudi , ut redimerera
te , et adhuc dubitas de me nisi tetigeris rae ? Ecce et ,

hoc praesto ecce et hoc exhibeo tange et crede inveni

, :
;

locum vulneris sana vulnus dubitationis. ,

VI. « Tertius dixit Uxorem duxi. » Ista voluptas est :

carnis, quae multos irapedit utinam foris, et non intus. :

Sunt homines qui dicunt : Non est horaini bene , nisi cui
adsunt carnis deliciae. Ipsi sunt quos notat Apostolus ,

dicentes : «Manduceraus et bibamus , enim morie-

cras
» mur^. » Quis huc inde surrexit.? Quis nobis quod ibi ,

' Joan. VI, 4' •

— 'I t^oi- ^v, 32. — Cod. Cass. n, fol. 189 : Talia in
epulis suis dives ille superbus dicebat : Manducemus et bibamus, cras enim
morieraur. Quis, etc.
620 S. AUGUSTINl EPISCOPI
agitur , dixit ? Hoc nobiscum lollimus quod iii hoc tem-
,

pore bene est nobis. Qui hoc dicit , uxorem duxit car- ,

nem amplexatur, carnis voluptatibusjucundatur , a cnena

excusatur observet ne fame interiore moriatur. Attendite

Joannem, sanctum Apostolum et Evangelistam : « Nolite
» diligere mundum, nec ea quae in mundo sunt '. » qui
ad coenam Domini venitis , nolite diligere mundum, nec
ea quae in mundosunt. Non dixit : Nolite habere ; sed,
« Nolite dihgere. » Habuisti ,
possedisti , dilexisti. Amor
rerum terrenarum, viscum est spiritalium pennarura.Ecce
concupisti, hoesisti. « Quis dabit tibi pennas sicut co-
M lumbae^? » Quando volabis, ubi vere requiescas ? quando
hicj ubi male haesisti, perverse requiescere voluisti. No-
hte diligere mundum , tuba divina est, Continuo hujus
tubae verbis orbi terrarum et universo dicitur mundo,
Nohte dihgere mundum, nec ea quse in mundo sunt.
Quisquis dilexerit mundum non est charitas Patris in ,

illo. Quoniam omnia quae in mundo sunt, concupis-

centia carnis sunt et concupiscentia oculorum et am-
, ,

bitio saecuh. Ab imo coepit, quo Evangelium termina-

vit. Inde ille coepit ubi Evangelium terminum posuit.,

Concupiscenlia carnis, « Uxorem duxi. » Concupiscentia

oculorum, « Quinque juga boum emi. » Ambitio saeculi,

» Villam emi. »

VII. Ideo autem a parte totum per solos oculos com-

raemorati sunt isti sensus ,
quia oculorum est in quinque
sensibus principatus. Piopterea cum proprie ad oculos
pertineat visus ipsum videre per omnes quinque sensus
,

solemus appellare. Quomodo? Primo quodad ipsos oculos

pertinet, dicis Vide quam candidum est, intende et vide
:

quam candidum est ^ : hoc ad oculos pertinet. Audi ct

^ I Joan. II, i5. — ' Psal. uv, 7. — ^ Cod. Cass. ii, fol. 190 : Attende
et vide quam candidum est : audi, etc. » ut in Benedictinis.
 SERMO CXII, DE VERBIS LUC. XIV. 621
vide qiiam canorum est. Numquid conversim potes dicere,
Audi et vide quam candidura est? Hoc quod dicitur, Vide,
per omnes sensus currit cseterorum autem sensuum pro- ;

prietas non per se recurrit. Intende et vide quam cano-

rum est odora : et vide quam suave est : gusta et vide
quam dulce est : tange et vide quam molle est. Uticjue

quoniam sensus sunt sic potius diceremus Audi et senti

^ , :

quam canorum est odora et senti quam suave est gusta : :

et senti quam dulce est : tange et senti quam cali-

dum est : palpa et senti quam lene est ; palpa et senti
quam molle est. Nihil horum. Nam et ipse Dominus post
resurrectionem cum apparuit Discipuhs suis , cumque cer-
nentes adhuc titubarent in fide ,
putantes se spiritum vi-
dere : « Quid, inquit, dubitatis , el quare cogilationes as-
)) cendunt in cor vestrum? Videte manus meas et pedes
)) meos. Et paruni est, Videte Tangite, inquit, et pal- :

)) pate, et videte -. » Intendite et videte , et palpate et vi-

dete : in sohs ocuhs videte , in omnibus sensibus videte.

Quia interiorem sensum quaerebat, exterioribus cor-
fidei

poris sensibus adjacebat. Nos nihil ab istis exterioribus

sensibus in Domino carpsimus , auditu audivimus , corde
credidimus : et ipsum auditum non ab ilhus ore , sed ab
ore praedicatorum ejus, ab ore illorum qui jam coenabant,
et nos ructuando invitabant.
VIII. Tollamus ergo de medio excusationes vanas et
malas , et veniamus ad cfjenam ,
qua intrinsecus sagine-
mur. Non nos impediat extoUentia superbiae non nos ex- ,

toUat, vel non nos terreat curiositas ilhcita, et avertat a

Deo non nos irapediat voluptas carnis a voluptate cordis.
:

Veniamus et saginemur. Et qui venerunt nisi men-

, ,

dici, debiles claudi caeci ? Ilhc autem non venerunt

, ,

divites sani, quasi bene ambulantes , et acute cernentes ;

CoJ. Cass. ii, fol. 190 : Quinque sensus sunt. — » Luc. xuv, 38, Sq.
622 S. AUGUSTIM EPISCOPI

multum dese praesuraentes^, et ideo desperatiores, quanto

superbiores. Veniant mendici ,
quia ille invitat qui prop-
ter nos pauper factus est, cum dives esset, ut illius pau-
pertate mendici ditaremur. Veniant debiles : quia « Non
)) est opus sanis medicus, sed male habentibus-. Ve-
»

niant claudi qui ei dicant : « Compone gressus meos in

» semitis tuis^. » Veniant caeci qui dicant : « Illumina
» oculos meos , ne unquam obdormiam in morte ^ » Ta-
les venerunt ad horam ^ illis prius invitatis, sua excusa-
tione reprobatis : venerunt ad horam, intraverunt de
plateiset vicis civitatis : « Et respondit servus quimissus ,

» erat, Domine, factum est ut jussisti et adhuc locus est. ,

» Exi , inquit , in vias et sepes , et quos inveneris coge

» intrare^ »Quos inveneris , ut dignentur noh expectare, ,

coge intrare. Magnam ccenam_, magnam domum paravi,

non ibi patior locum vacare. Venerunt de pJateis etvicis

Gentes : veniant de sepibus^, hic inveniunt pacem. Nam

qui construunt sepes , divisiones quserunt. Trahantur a
sepibus, evellantur ab spinis. In sepibus haeserunt, cogi
nolunt. Voluntate , inquiunt, nostra intremus. Non hoc
Dominus imperavit : « Coge, inquit, intrare. » Forisinve-
niatur necessitas, nascitur intus voluntas '.

' 2 Cor. viii, 9. — ' Matth. ix, 12. — ^ Psal. xvi, 5. — ^ Id. xii, 5. —
5 Luc. XIV, 22, 23. — ^ Cod. Cass. 11, fol. 190 : Et schisiuatici. — 7 Vide
lib. de Conectione Donatist. seu Epist. llxxxv.
 SERMO CXIII , DE VERBIS LtC. XVI. 623

SERMO CXIIP.

De verbis Evangelii Lucae xvi : Facite vobis aniicos de

mammona iniquitatis, etc.

I. QuoD admonemur, admoneredebemus. RecensEvan-

gelica leclio admonuit facere amicos demammona iniqui-
tatis, ut eos qui faciunt , recipiant et ipsi in tabernacula
aeterna. Qui sunt qui habebunt tabernacula aeterna, nisi

sancti Dei? Et qui sunt qui ab ipsis accipiendi sunt in taber-

nacula seterna, nisi qui eorum indigentiae serviunt, et quod
eis opus est , hilariter subministrant? Recordemur ergo,
in novissimo judicio Dominum esse dicturum eis qui sta-
bunt ad dexteram ejus : « Esurivi, et dedistis mihi man-
)) ducare : » et caetera quae nostis. Et cum ilJi qusererent
quando eiobsequia ista praebuissent, respondit : « Quando
)) uni ex minimis meis fecistis, mihi fecistis. )) Isti minimi
sunt qui recipiunt in tabernacula seterna. Hoc dixit dex-
tris ,
quia fecerunt : hoc dixit sinistris ,
quia facere nolue-
runt. Sed dextri qui fecerunt, quid acceperunt, vel po-
tius quid accepturi sunt ? « Venite inquit , benedicti Pa- ,

)) tris mei, possidete paratum vobis regnum a constitutione

)) mundi.Esuri\i enim, et dedistis mihi manducare.Quando

)) uni ex minimis meis fecistis mihi fecistis '^. Minimi , )>

ergo qui sunt Christi? IUi sunt qui omnia sua dimiserunt, ,

et secuti sunt eum , et quidquid habuerunt ,

pauperibus
distribuerunt j ut Deo sine saeculari compede expedili

» Alias 35 de verbis Domini. — » Mattii. xxv, 35, 36.

 ,,,

624 S. ItltiUSTIWi EPISCOI"!

servirent, et ab oneribus mundi liberatos , velut penna-

tos sursum humeros tollerent. Hi sunt minimi. Quare mi-
nimi ? Quia liumiles, quia non elati non superbi. Appende
,

minimos istos, et grave pondus invenies.

II. Sed quid est ,
quod ait eos esse amicos de mam-
raona iniquitatis.^Quid est mammona iniquitatisPPrimum
quid est mammona ? Verbum est enim quod Latinum non
est. Hebrseum verbum est, cognatum linguae Punicae.
Iste enim linguas sibi significationis quadam vicinitate
sociantur. Quod mammon, Latine lucrum
Punici dicunt
vocatur.Quod Hebrsei dicunt mammona, Latine divitiae vo-
cantur. Ut ergo Latine totum dicamus, hoc ait Dominus nos-
ter JesusChristus : « Facite vobisamicos de divitiis iniqui-
)) tatis. » Hoc quidam male intelhgendo rapiunt res alienas,
et ahquid inde pauperibus largiuntur, et putant se facere
quod praeceptum est. Dicunt enim Rapere res alienas ,

mammona est iniquitatis : erogare inde ahquid^ maxime

egentibus sanctis , hoc est facere amicos de mammona
iniquitatis. Intellectus iste corrigendus est, imode tabulis
cordis vestri omnino delendus est. Nolo sic inteiligatis. De
justis laboribus facite eleemosynas : ex eo quod recte ha-
betis date. Non enim corrupturi estis judicem Christum ,

ut non vos audiat cum pauperibus ([uibus tolhiis. Si ,

enim depraedareris aliquem invahdum tu vahdior et po- ,

tentior, et venirettecum ad judicemhominem^ quemhbet

in hac terra habentem judicandi ahquam poteslatem
,
,

veDetque tecum causara dicere si tu de praeda et spoha- ,

tione illa inopis dares ahquid judici, ut pro te judicaret

judex ille vel tibi placeretPNempc pro te judicavit, et ta-
men tanta visest justitiae, ut et tibi disphceat -, Noh tibi

'
CoJ. Cass. u : Et veniret ad judicem horainem proconsulem vicarium.
— ^ Cod Cass. u : Tanta vis justitiae , ut judex quem tu ipse corrupisti

etiam tibi displiceret.

 SERMO CXIII , DE VERBIS LUC. XVI. 625
talem pingere Deum , noli coUocare in templo cordis tui
tale idolum. Non est talis Deus tuus, qualis non debes
esse nec tu. Si tu non sic judices , sed juste judices-, etiam
sic melior est te Deus tuus : non est inferior : justior est,
fons justitiae Quidquid bonifccisti, inde sumpsisti et
est. 5

quidquid boni eructuasti, inde bibisti. Laudas vas, quia

habct indc aliquid, et vituperas fontem ? Nolite velle elee-
mosynas facere de foenore et usuris. Fidelibus dico, eis
quibus Christi Corpus erogamus dico. Timete corrigite ,

vos ne dicam postea: Tu facis et tu facis. Et puto, quia

:

si fecero , non mihi debetis irasci, sed vobis, ut corriga-

mini. Ad hoc enim vaiet quod dictum est in Psalmo :

« Irascimini et nohte peccare*. » Volo vos irasci^ sed ut

non peccetis. lltautem non peccetis, quibushabetisirasci,
nisi vobi ? Quid est enim homo poenitens , nisi homo iras-
cens sibi? Ut accipiat veniam _, de se ipso exigit poenam 5

et recte dicit Deo : « Averte oculos tuos a peccatis meis ,

» quoniam peccatum meum ego agnosco'^. » Si tuagnos-

cis , et ille ignoscit. Qui faciebatis , nohte facere : non
licet.

III. Sed jam si fecistis, etpecunias tales habetis, et inde

saccellos impleslis, indethesaurizabatis : demalo estquod
habetis ,
jam noUte malum addere , et facite vobis ami
cos de mammona iniquitatis. Numquid Zacchaeus de bono
habebat? Legite Major erat pubhcanorum id
et videte. ,

est , cui vectigaha pubhca conferebantur inde habebat :

divitias^. Multos presserat, muUis abstulerat multa con- ,

gesserat. Intravit domum ejus Christus, et venit salus

super domum ejus : sic enim ait ipse Dominus : « Hodie
)) salus dornui huic facta est. » Sed ipsam sakitem videte.
Primo desiderabat Dominum videre ,
quia statura parvus
erat : sed lurba impedienteascendilin arborem sycomori,
' Psal. IV, 5. — ' W. L, II. — 5 Liic. XIX, 2.

i
cxxv. 40
626 S. ACGUSXIM EPIbCOPl

et Vidit transeLintem. lUe autera aspexit eum, et ait :

(( Zacchaee, desceiide , apud te oportet me inanere. « Tu

peudes, sed non te suspendo, hoc est, nonte ditFero.Vole-
bas videre transeuatem, hodie maapad te inveiiies hibi-
tantem. Ingressus est ad eum Dominus.Repletus ille gaudio
ait : (( Dimidium rerum mearum do pauperibus.wEcce quo-
modo currit^ qui currit facere amicos de mammona ini-

quitatis. Et ne reus aliunde teneretur : (( Si cui aliquid tuli,

» ait,quadruplum reddam.))Inflixit sibi condemnationem,

ne incurreret damnationem. Ergo qui habetis de malo,
facite inde bonum. Qui non habetis de malo, nolite ac-
quirere de malo. Esto bonus tuqui bonum facis de malo :

et cum coeperis ahquid boni facere de malo noli rema- ,

nere tu malus. Nummi tui convertunturin bonum , et tu

remanes malus ?

IV. Est quidem et alius intellectus ; nec ipsum tacebo.

Mammona iniquitatis , divitiae sunt saeculi omnes , unde-
cumquesint. Undecumque enim congregentur, mammona
iniquitatis est, id est, divitise sunt iniquitatis. Quid est,

divitiae sunt iniquitatis ? Pecunia est ,

quam nomine divi-
tiarum appellat iniquitas. Si enim veras divitias quaeris,
aliae sunt. Talibus Job nudus abundabat, quando in Deum
cor plenum habebat , et laudes Deo perditis omnibus re-

bus tanquam gemmas pretiosissimas proferebat ^. De ([uo

thesauro, si nihil habebat ? Ipsoe sunt v-erse divitiae. Islae

autem ab iniquitate appelJantur divitioe. Habes illas, non

reprehendo : haereditas venit, pater tuus dives fuit_, et

dimisit tibi. Honeste acquisisti : de justis laboribus ple-

nam domum habes, non reprehendo. Tamen etiam sic

noli illas dicere divitias. Nam si dicis illas divitias, amabis

ilias : et si amaveris illas, peribis cum illis. Perde, ne
pereas : dona, ut acquiras : semina, ut metas. Has divi-
' Cod. Cass. u Quomodo curavit
: tacere. — ' Job. i, 21.
 ,

SERMO CXIII, DE VERBIS LCC. XVI. 627

tias noli appellare^ quia verae nonsunt. Paupertate plenae
sunt, et semper obnoxiae casijjus. Quales divitise sunt
propter quas latronem times ,
propter quas times servum
luum ne , te occiso auferat, et fugiat.^ Si verse divitiae es-

sent, securitatem tibi darent.

V. Ergo iliae sunt verae divitiae, quas cum habuerimus,
perdere non possumus. Et ne forte propter illas furem ti-

meas , ibi erunt ubi nulius auferat. Audi Dominum tuum :

« Thesiaurizate vobis thesauros in cceio ,

quo fur non ac-
)) cedat^ )) Tunc erunt divitiae, quando eas migraveris.
Quandiu in terra sunt, divitiae non sunt. Sed divitias vo-
cat iiias mundus, iniquitas vocat. Deus ideo mammona
iniquitatis ,
quia divitias iilas vocat iniquitas. Audi Psal-
raum « Doraiiie iibera me de manu
: , fiiiorum aiienorum,
))quorum os locutum est vanitatem •, et dextera eorum
)) dextera iniquitatis. Quorura fiiii sicut noveliae consta-
)) bilitae a eorum compositae, circum-
juventute sua. Filiae

)) eorum piena,
ornatae sicut similitudo tempii. Celiaria
)) eructantiaexhociniiiud.Boveseoruracrassi, oveseorum
)) fcecundae^ multiplicatee initineribus suis. Non estruina
)) macerise, neque transitus, neque ciamor in plateis eo-
)) runi -. ))Yidisti Psaimum, qualem felicitatem descripsit :

sed audi quid sit, quos proposuit fiiios iniquitatis. « Quo-

)) rum os locutum est vanitatem , et dextera eorum dex-
» tera iniquitatis. » Ipsos proposuit , et dixit feiicitatem

eorura tantum super terram. Et quid adjunxit? « Beatum

)) dixerunt populum cui haec sunt. » Sed qui dixerunt?
Filii aiieni, alienigenae et non pertinentes ad semen
•,

Abrahae : ipsi dixerunt popuium beatum cui haec sunt. ,

Qui dixerunt ?' « Quorum os iocutum est vanitatem. » Ergo

vanumest, dicere beatos esse eos quibus haec sunt. Et
tamen dicitur ab eis, «Quorum os iocutura est vanitatem.»

^Malth. VI, 20. — ' Psal. cxnn, ii-i5.

628 S. AUGUSTINI EPISCOPI

Ab ipsis dicLintur istse divitiae, quae vocaulur mammona

iniquitatis.
VI. Tu autem quid dicis ? Quia illi filii alieni quia illi ,

quorum os locutum est vanitatem dixerunt beatnm esse ,

populum cui hsec sunt tu quid dicis? Falsfie sunt istae :

divitiae, da mihi veras. Reprehendis ista, ostende quod

laudas, Vis ut contemnam hoc, ostende quod praeferam.

Dicatipse Psalmus. Qui enim dixit « Beatum dixerunt po- :

)) pulum, cui sunt^ » tale nobisdatresponsum, quasi: dice-

remus illi , id est, ipsi Psahuo Ecce hoc nobis tuhsti ct

: ,

nihil nobis dedisti : ecce ista, ecce ista contemnimus, unde

vivimus?unde beatierimus? Quia qui locuti sunt, ipsi de
se ipsis recipient. Homines enira divitias habentes beatos
esse dixerunt. Tu quid dicis? Respondet quasisic interro-
gatus, et dicit : Ilii dicunt divites beatos : ego dico : « Beatus
» popukis cujus est Dominus Deus ipsius. » Audisti veras

divitias , fac amicos de mammona iniquitatis , et eris bea-

tus populus , cujus est Dominus Deus ipsius. Ahquando

iransimus viam, et videmus amoenissimos et uberes fun-
dos , et dicimus Cujus est ille fundus ? Asseritur illius
: :

et nos dicimus : Beatus horao : vanitatem loquimur.

Beatus cujus est illa domus, beatus cujus est ille fundus ,

beatus cujus est illud pecus , beatus cujus est ille servus,
beatus cujus est illa familia. ToUe vanitatem, si vis audire
veritatem. Beatus est cujus cst Dominus Deus ipsius. Non
enim cujus est fundus iste, beatus est sed cujus est ille :

Deus. Sed ut apertissirae beatitudinem rerum annunties,

dicis quod beatum te fecitfundustuus. Quare? Quia inde

vivis. Nam quando laudas pro magno fundum tuum, hoc

dicis Ipse me pascit inde vivo. Attende unde vivas. IUe

: ,

est unde vivis cui dicis « Apud te est fons vitoe ^.

, :

« Beatus populus, cujus est Dominus Deus ipsius. » Do-

'
Psal. XXXV, lo.
 SERMO CXIII , DE VEUBIS LDC. XVI. 629
mine Deus meus Domine Deus noster ut veniamus ad
, o ,

te fac nos beatos de te. Nolumus de auro neque de ar-

, ,

gento nec de fundis nolumus de terrenisistis, et vanis-

, :

simis, et caducse vitse transitoriis. Non loquatur os nostrum

vanitatem. Fac nos beatos de te, quia non perdemus te.
Cum tenuerimus te, nec te peidemus, nec nos peribimus.
Fac nos beatos de te, quia « Bealus populus cujus est ,

M Dominus Deus ipsius. » Nec irascitur si dixerimus de

Deo fundus noster. Legimus enim « Quoniam Dominus

, ,

» pars haereditatis meae^ » Magna res fratres, el hsere- ,

ditas ipsius sumus et haereditas nostra est ,quia et coli- :

mus eum , et colit nos. Nulla est injuria iUi quia colit
nos. Quia si nos cohmus illum ut Deum nostrum, ilie nos

iitagpum sunm. Et ut sciatis quia coUt nos audite eum ,

quem misit nobis « Ego sum, inquit, vitis, vos estis pal-
:

» mites, Pater meus agricola*^. » Ergo colit nos. Sed si

fructum reddamus, parat horreum. Si autem sub tanto

cultore steriles esse voluerimus , et pro frumento spinas
protulerimus : nolo dicere quod sequitur, ad gaudium
fmiamus. Conversi ad Dominum, etc.
I
Id. XV, 5. — ' Joan. xv, t.
630 S. AUGUSTIWI EPISCOPI

i/X- V%/V\ '1A/V\ '^/^'Vl 'Vt/Vt A/VV> 'VVVX «VVVk 'V\/%'« «VVV^ «VV^-^ A/VV% /vvx \ '^^

SERMO CXIV.

De verbis Evangelii Lucse xvii : Si peccca>erit in te

frater tuus corripe illum, , etc, De remissione pec-

catorum.

Habitus ad mensam sancti Cypriani , praesente comite

Bonifacio.

Nunc primum vulgatur ex Manuscriptis duohus,uno Romano,

Bibliothecw Patrum Cisterciensium sanctce Crucis in Jeru-
salem de Urbe, notato GO; altero Parisiensi, Colbertincv lii-

Uiothecce S2i,jam supra Sermonem cum

laudato, qui codex
illa reprcesentat epigraphe: Habitus ad mensam etc. ,

I. Sanctu:m Evangelium ,
quod modo cum recitaretur
audivimus, de remissione nos admonuit peccatorum. Hinc
admonendi estis ex sermone nostro. Ministri enim sumus
verbi non nostri sed utique Dei et Doraini nostri cui
, , ,

nemo sine gloria servit, quem nemo sine poena contemnit.

Ipse ergo DominusDeusnoster, qui manens apud Patrem
fecit nos , et factus pro nobis refecit nos ipse Dominus
^

Deus noster Jesus Cbristus ait nobis quod raodo audivi-

mus in Evangelio : « Si peccaverit in te , inquit , frater
)) tuus , corripe illum , et si poenitentiam egerit, dimitte
)) iiii : et si septies in die peccaverit in te , et veniens di-
)) xerit : Poenitet me , dimitte illi '. Septies in die, )) no-
' Luc. XVII, 3, 4-
 ,

SERMO CXIV , DE VERBlS LUC, XVII. 631

luit inlelligi , nisi quotiescumque j ne forle peccet octies ,

et nolis ignoscere. Quid est ergo « septies ? » Semper, quo-

tiescumque peccaverit eumquepoenituerit. Hoc enimest :

« Septies in die laudabo te^ » quod est in alio Psalmo : :

« Semper laus ejus in ore meo-. » Et quare septies pro

eo quod est semper ponatur, certissima ratioest septem :

quippe diebus venientibus et redeuritibus totum volvitur

tempus.
II. Quisquis ergo Christum cogitas, et cupis accipere
quod promisit,noliesse piger facere quod proecepit. Quid
enim promisit? Vitam seternam. Et quid praecepit? Dari
fratri tuo veniam tanquam diceret tibi Tu homo da ho- :

raini veniam , ut ego Deus ad te veniam. Sed ut omittam,

vel potius intermittam altiora illa divina promissa, in qui-
bus nos Creator noster facturus est aequales Angelis suis,

ut cum in illo et de illo sine fme vivamus

illo et ut hoc :

interim non dicam hoc ipsum quod juberis fratri tuo

,

dare, a Deo tuonon vis accipere? Hoc ipsum inquam , ,

quod juberis fratri tuo dare, a Domino tuo non vis acci-
pere ? Dic mihi si non vis, et noli dare. Quid est hoc, nisi
ut poscerili ignoscas^ si tibi poscis ignosci? Aut si non
habes quod tibi ignoscatur, audeo dicere NoUignoscere. :

Quanquam nechoc dicere debui. Etsi non habesquod tibi

ignoscatur , ignosce.
III. Dicturus es mihi modo Sed ego non sum Deus,
:

homo sum peccator. Deo gratias, quod confiteris esse pec-

cata tua. Ergo ignosce, ut dimittantur tibi. Hortatur nos
tamen ipse Dominus Deus noster utimitemur eum Primo :

ipseDeus Christus, de quo apostolus Petrusdixit : « Chris-

» tus pro nobis passus est , relinquens vobis exemplum
» ul sequamini vestigia ejus ,
qui peccatum non fecit, nec
» inVentus est dolus in ore ejus ^. » Et utique ipse non
• Psal. cxviii, 164. — ' IJ. xsxiii, 2. — ^ I Petr. 11, 21, 22.
 ,,

632 S. AUGLSTIM EPISCOPI

liabebat peccatum , et mortims est pro peccatis nostris

et sangiiinem suiim fudit in remissionem peccatorum. Sus-
cepit pro nobis quod non debebat, ut nos a debito libe-

raret. Non debebat mori, nec nos vivere : quare ? Quia

peccatores eramus. Nec mors debebatur illi, nec vita no-
bis : non debebatur accepit, quod nobis non
quod ei

debebatur dedit. Sed quoniam de remissione agitur pec-

catorum ne multum ad vos putetis imitari Christum
,
,

Apostolum audite dicentem « Donantes vobismetipsis :

» sicutet Deus in Christo donavit vobis ^ Estote ergo

» imitatores Dei. » Apostob verba sunt non mea : ;

« Estote ergo imitatores Dei. « Certe superbum est imi-

tari Deum ? Audi Apostolum « Estote imitatores Dei, :

» sicut filii charissimi'-. » Fihus diceris : si respuis imi-

tationem, quare quaeris haereditatem ?

IV. Hoc dicerem si nihil peccati haberes ,

quod tibi re-

laxari desiderares. Modo autem quisquis es homo es , :

justus sis licet, homo es^ laicus sis, homo cs monachus ;

sis homo esj clericus sis, homo es episcopus sis homo

, ^ ,

es apostolus sis, homo es. Yocem Apostoh audi

; « Si di- :

n xerimus quia peccatum non habemus , nos ipsos sedu-

» cimus". » llJe, ille , iJle Joannes et EvangeJista, quem
Dominus Christus prae caeteris diJigebat, qui supra pectus
ejus discumbebat, ipse ait : Si dixerimus non dixit : : Si dixe-

ritis quia peccatum non habelis : sed, « Si dixerimus quia

» peccatiim non iialDemus , nos ipsos seducimus, et veri-
» tasin nobis non est : *> Junxit se in cuJpa , ut jungere-
tiir et in venia. « Si dixerimus : » videte quis dicat : « Si

» dixerimus quia peccatum non halDcmus, nos ipsos sedu-

» cimus , et veritas in nobis non est. Si autem confessi
» fuerimus peccata nostra, fideJis est et justus, qui di-
» raittat nobis peccata et mundet nos ab omni iniquitate. »
' Coloss. 111, i3. — ' Ephes. v, i. — ^ loan. j. 8.

i
 SERMO CXIV , DE VERBIS LUC. XVII. 633
Qnomodo mundat ? Ignoscendo, non quasi inveniens ^

cjuod puniat , sed inveniens quod dimittat. Ergo si habe-

muspeccata, fralres, ignoscamus petentibus. Non inimi-
citias in corde nostro contra alterum retineamus. Plus
enim inimicitiae relentre vitiant ipsum cor nostrum.
V. Volo ergo te ignoscentera , c[uia teneo veniam postU'
lantem. Rogaris, ignosce : rogaris, et rogabis 5
rogaris,
ignosce; tu rogabisut ignoscatur tibi. Ecce veniet tempus
orandi : in verbis quae dicturus es, teneo te. Dicturus es :

« Pater noster, qui es in ccelis. » Non enim eris in numero

filiorum, si non dicturus es : « Pater noster. » Ergo dic-
turus es : « Pater noster, qui es in coelis. » Sequere •
« Sanc-
» tificetur nomen tuum. Dic adhuc : Adveniat regnum
)) tuum.))Adliucsequere :«Fiatvoluntastua,sicut incoelo,
» et in terra. » Vide quid adjungas : « Panem nostrum
» ([uotidianum da nobis hodie'. » Ubi sunt divitiae tu.ie?

Ecce mendicas. Interim tamen unde agitur, dic adhuc

post « Panem nostrum quotidianum da nobis hodie. »
:

Dic adhuc quod sequitur « Dimitte nobisdebita nostra. » :

Venisti ad verba m^a ; « Dimitte, inquit, nobis debita

» nostra. » Quo jure? quo pacto? quo pLicito ? chirogra-
pho recitato? « Sicut et nos dimittimus debitoribus nos-
» tris. » Parum est quod non dimittis adhuc etDeo men-
tiris. Conditio posila est, fixa est lex : Dimitte, sicut di-
mitto. Ergo non dimittit , nisi dimittas. Dimitte, sicut
dimitto. Petenti vis ut dimittatur tibi, petenli dimitte.
Preces istas Jurisperitus cceli dictavit : non te faliit , se-
cundum coelestcm ejus vocem posce : dic : « Dimitte no-
» bis, sicut et nos dimittimus : » et fac quod dicis. Qui
mentitur in Precibus, beneficio carei : qui mentitur in
Precibus, et perdit causam et invenit poenam. Et si ah-
quis mentitur imperatori , cura venerit, convincitur quia
• Forte non qoasi non inveniens. — » Matth. ix, ii.
634 S. AUGUSTINl EPISCOPl

mentitur : quando autem tu oiando mentiiis in ipsa ora-

tione convinceris. Non enim Deus ut te convincat testes ad
te quserit. Qui tibi dictavit Preces, advocatus est tuus : si

mentiris , testis est : si non te corrigis, judex erit tuus.

Ergo et dic et fac. Quia si non dicis contra jus petendo

, ,

non impetras si autem dicis et non facis etiam mendacii

: ,

reus eris. Non est qua versuS iste transeatur nisi quod ,

dicimus impleatur. Numquid delere istum versum poteri-

mus de oratione nostra ? An vuUis ut illud ibi sit : « Dimitte
)) nobis debita nostra : » et deleamiis quod sequitur, « Sicut
» et nos dimittimus debitoribus nostris? » Non delebis_, ne
antedelearis. In oratione ergo dicis : « Da : » dicis, « Di-
» mitte : » ut accipias quod non habes •, et relaxetur

tibi quod deliquisti. Ergo vis accipere, da : vis ut dimit-

tatur tibi , dimitte. Brevis complexio est. Ipsuni Christum
audi alio loco : Dimittite, et dimittetur vobis^ date, et
dabitur vobis. Dimittite , et dimittetur vobis Quid di-
mitteris?Quod in vobis alii peccaverunt. Quid et vobis
dimittetur? Quod peccastis. Dimittite. Date , et dabi-
tur voins quod desideratis , vitam seternam ^ Fulcite
pauperis vitam temporalem, sustentate pauperis vitam
praesentalem , et pro isto tam parvo terrenoque semine
accipietis messem vitam Beternam. Amen.
• Luc. VI, 37, 38.

FINIS TOM! CENTESIMI VIOESIMI-QUINTI.

I
 :

^/V%/% VV^^VVVtVVtfXXV^^XX/V^^VV^^X VV^^^Vt/t/XVl/VtA/VV^^VI/VtVV/Vt Vl/^f^^VVtA^^

AI\]X0TAT10MES.

ApfNOTATio (l) pag. 77.

Ex Augustini in hunc ipsum Michaese locura Sermone

nonnihil quod minime conlinet subsequens Tractatus ,

decerptum est a Beda, et in ipsa ejus non vulgata qui- ,

dem falsoque ei tributa sed vera et in pluribus MSS. li-

,

bris reperta collectione sic profertur ad Galat. iv : Ex

Sermone de propheticis verhis . iit homo diligat jiis-

titiam et misericordiam et jiidicium, paratusque sit

ambulare cum Domino Deo suo. Cum autem venit

plenitudo temporis misit Deus Filium suum factum
ex muliere factum sub Lege. Sed offendit , factum
,

exmuliere ; quia natum confitemurex virgine. Fac-

tum non confitemur nisi hominem Deus autem sem- :

per faciens est., fieri nescit ut sit. Fieri nescit Deus

sed sit ut aliquid alicui sit ; quomodo dicitur: Do-
mine, refugium factus esnobis et., Dominus factus :

est adjutor meus. Quanta factus , qui nunquam est

factus? Dominus autem Christus homo factus est,
ut esset; ut qui Creator semper erat , creatura esset.
Manens enim Deus factus est homo., ut feret quod
non erat , non ut periret quoderat. Hoc ergo de vir^
gine quodfactum est., quare ex muliere ? Quod apud
Hebrceos , ubi est prima lingua Scriptujw , mulier
jiomen est significandi sexus , non ajuissce integrita-
 1

63G ANNOTATIOKES.
tis. Lege qiiando miilier formata est. 'Extraxit, in-
qiiit, Deus unam e costis ejus , id est viri, et cediji-
ca{>it eam in mulierem. Sic mulier idaria ; sic ei dic-
tum est antequam pareret, antequam conciperet:
Beata tu inter mulieres.

Anmotaxio (2) pag. 248.

Locum significat , ubi Cypriani martyris corpus quies-

cebat ; de quo Victor in lib. i de Persecutione Vandalica
scribit : Sed etiam foris muros Carthaginis, quascum-
que 2^o/w/V Geisericus basilicas occupavit., et prcecipue
,

duas egregias et amplas S .Martyris Cypriani, unam

uhi sanguinem fudit, aliam ubi ejus sepultum est
corpus , qui locus Mappalia vocitatur.

Annotatio (3) pag. 253.

Hic ipse Sermo in Vigneriano Supplemento , ubi excu-

sus sub isto exordio fuerat, Memoriam Martyrum ce-
lebramus etc. habet hoc loco additamentum hujusce-
.,

modi Omnibus tamen dicitur, et quifutiiri erant in

:

Domino credituri ante nos et post nos omnibus di- ,

citur Eritis odio omnibus gentibus propter nomen

:

meum. Per omnes gentes futura Ecclesia prcedicata

est sicut promissam legimus
: ita redditam cerni- ,

mus , omnes gentes christianoe. Antea ode-

et sunt
rant eos omnes gentes propter nomen ejus raodo :

autem omnes gentes clarif.cant nomen ejus , gentes

omnes christiance germen Ecclesice catholicce toto
terrarum orbe dijfusce. Audianms ergo quid mo-
nidt, etc.
 '

AKiNOTATIOiyES. 637

Am^gtatio (4) pag. 583.

Coelestis dea a Paganis Afris colebatur. Ejus Augusli-

nus meminit in lib. ii de Civit. Dei cap. 4, et in Psal. lxu,
n. 7, et in xcvin, n. 14. De ipsius apud Carthaginem
lemplo famosissimo in christianse religionis usum vindi-
cato ,
quod anno 399 Aurelio antistite contigit , scribit

Prosper in lib. de Prsedict. m, cap. 38.

Akwotatio (5) Ihid.

Nempe Gothoruni cum Rhadagayso duce strages inci-

dit inannum 406. Urbis vero clades a Gothis sub Alarico
pertinetad annum 410.
1
 .

XA.\^ VX-WXVV* \W% > W\ X\/W\\Xy X\/\\ \XX\ XXX\ XXW XXX \ X/vX\ XX\\ \\X\\\X\ \W"i VWI vw* w

INDEX

TOMl CEi\TESIMI VlGESlMl-QUIiVTI.

SERMOiNES AD POPllLUM.

CLASSIS L

Sermoties de Scripturh.

Sermo XLVi. De Pastoribus, in Ezechiel. cap. xxxiv , ab illis

verbis .- Et factum est , etc. , usqiie, El pascara eas

cum judicio. Contra Donatistas P'^'^-

3
sLVii. De ovibus, in Ezechiel cap. xsxiv, ab illis verbis :

Et vos oves raese, etc, uscjue, Et ego vester, dicit

Dominus Deus. Conlra Donatistas, 42

XLViu. De verbis Michcece prophetce cap. vi, 11 : Quid
dignum offeram Domino, etc. Decjue Psal. lxxii :

Quam bonus Israel Deus, elc, 77

XLix. In euradem WicliaeK locum , de justttia quoe facienda

jussa est : et in Matth. xx, de conductis in vinea. 83

L. De eo cjuod scriptum est in Aggceo prophela .-

Meum est auruni, et meum est argentum. Contra

Manichceos. 93
640 IWDEX.
Sermo li. De concoidia Evaugelistarum Mattlifei et Luc;e in ge-

nerationibus Domini. pag. 103

Lu. De vcrbis Evangelii Matth. iii : Yenit Jesus a Gali-
Iffia in Joidanem ad Joannem , ut baptizaietur ab
60, etc. De Trinitate. 138
Liii. De verhis E^^angelii Matth. v : Beafi pauperes spi-
i'itu , etc. Sed de hoc maximc (jiiod dicttim esl .-

Beati raundicordes, quoniam ipsi Deum videbunt. 154

Liv. De eo quod scriptuin est in Ei-angelio Matlh. v :

Sic iuceat lumen vestrum coram hominibus, ut vi-

deant bona opera vestra, et glorititent Patrcm ves-
trum, qui in ccelis est : et contra cap. vi : Atten-
dite ne justitiam vestram faciatiscoram liominibus,
ut videamini' ab eis. 167
LV. De verbis Ei^angelii Matth. v : Qui diserit fratri suo :

Fatue, reus erit gehennne ignis, etc. 171

Lvi. In Evangelio Matlh. vi,de Oratione Dominica, ad Gom-
petentes. 175
Lvu. Rursum in Matlh. vi, de Oratione Dominica, ad Com-
petenles. 191
Lviii. Item in Matth. vi, de Oratione Dominica, ad Compe-
tentes. 201
LU. Item in Matth. vi, de Oratione Dominica ad Compe-
tentes. 212
LX. De verbis E^-angelii Malth. vi : Kohte vobis con-
dere thesauros in terra, etc. Exhorlutorius adfa-
ciendas eleemosynas. 216
Lxi. De verhis E^'ang<'lii Matth. vii : Pelite, et dabitur
vobis, etc. E xhortatorius ad faciendas eleemo-
synas. 227
Lxji. De verbis Ei^angelii Matth. Non sum dignus ut viii :

sub tectum meum intres, etc. Nec non de verbis

Apostoli i Cor. vm Si enim quis viderit eum qui
:

habet scientiam, in idoHo recumbentem, etc. 236

LXiU. De verbis Euangelii Matth. viii : Et ascendente eo
in naviculam, e'c. 251
LXiv. De vcrbis E^^angelii Matlh. x : Ecce ego mitto vos
sicut oves in medio luporum, etc. 253
Lxv. De verbis Ei^angelii Matth. x : Kolite timere eos qui
corpiis occidunt, etc. 256
Lxvi De verbis Evangelii Malth. xi : Cum audisset Joan-

nes in vincuUs opera Christi, mittens duos de Diici-

 IJVDEX. 64^
pulis suis , ait illi : Tu es qui venlnrus es, an alium

expectamus? elc. pag. 262

SehMO lxvii. De vevbis E^angelii Matth. xi : Confiteor tibi, Pa-
ter, Domine coeli el terrse, quia abscondisti lia;c a

sapientiLus, etc. 2G7

Lxviii. Ilem de verhis Ei^angelii MatUi xi : Confileor tibi,
Patcr, Domine cceli et terra3, etc. 273
LXix. De -verhis Ei'angeUi Matth. xi : Venite ad nie oni-
nesqui laboratis, et oncrati estis, etc. 279
Lxx. Rursum de verhis Evansflii Matth. xi .-
Vcnite ad
me omnes qui laboratis, et onerati estis, et ego re-
ficiara vos, etc. 2S3
Lxxi. De verhisEvangelii Matlh.wi : Quidixerit verbura
contra Spiritum sanctum, non remittetur ei, neque
in hoc sseculo, neque in luturo.&Ve de hlasphemia
in Spiritum sanctum, 28G
Lxxii, De verhis E^^angelii Matth. xii : Aut facile arborera
bonam, et fructura ejus bonura, etc. 322
Lxxm. De verbisEvangeliiMatth. xiii, ubi DominusJesus pa-
rabolas seminantis exponit. 327
Lxxiv. De verbis Evangelii Matth. xiii : Ideo omnis scriba
eruditus in regno Dei, etc. 331
Lxxv. De verhis Evangclii Malth. xiv : Navicula autem in
medio mari jactabatur fluctibus, etc. 333
Lxxvi. Rursus in Malth. xiv de Domino arabulante super aquas
niaris, et"de Petro titubante. 342
Lxxvii. De verbis Evangelii Matth. xv : Egressus Jesus de
Genezaretiij secessit in partes Tyri et Sidonis , ct

ecce mulier Chananoea, etc. 350

Lxxvni. De verhis Evangelii Matth. xvii : Post dies sex as-
sumpsit Jesus Petrum , el Jacobum , et Joannera
fratrem ejus , elc. 361
Lxxix. Ruvsura dc verbis Evangelii Matth. xvii , ubi se Jesus
demonstravit in monte tribus Discipulis. 366
Lxxx. De verhis Eiangelii Matth. xvii : iS'os quare eum
non potuimus ejicere , etc. Uhi de Oratione. 368
Lxxxi. De verbis Evangelii Matlh. xviii, ubi admonemur ab
scandalis mundi cavere. 377
Lsxxu, De verbis Ei'angelii Matth. xvin ; Si pcccaverit in
te fraler tuus , corripe eum inter tc et ipsum so-
lum, ctc. Et de vcrhis Salomonis . .\nnuens ocu-

CXXV. 'tl
 ,

1
C42 IKDEX.
lis cuin dolo , congetit lioiiiiijibus iiia?stil.iani : qui

Str.MO Lxxxiit. De
auteni arguit palain
z'erbis Evan^elii Matlh. xvni
,
paccni facit.
: Quoties peccabit
pai^. 388 1
in mefrater meus, etc. 401
LXKXiv. De verbis EvansfiUi Matth. xix : Si vis venire ad
vitam, serva niandata. 400
Lxxxv. De x^evbis Ei-angelii 3Iaith. \it : Si vis venire ad vl-

tani , serva niandata , elc. 41 1

Lxxxvi. De i'erbis Euangelii Malth. xix : Vade , vende oin-

nia quce liabes , et da pauporibus, etc. 417
Lixxvii. fJabitus die Doininica , ab eo quod scriptuin cst iii

Euan^elio Matth. xx : Siniilc est regnuui cojloruui

homini patrifaniilias, qui nii?it operarios in vincain

suam. 42.S
i.xxxviu. De verbis Ei'angelii Malth. xx, nbi de duohus cce-
cis sadenlibus secus viain , et clamantibus .•
Do-
niine, iniserere iiostri, fili David. 441
nxxix. De verbis Evangelii Maltii. xxi , ubi Jesus arborem
arefecit, et de illis Luca; xxiv ,
ubi finxit se longius
ire. 465
xc. De verbisEvangeliiMattli. xxii, ubide nnptiis filii Re-
gis. Contra Donatistas , de cbaritate. 474
xci. De verbis Evangelii Matlh. xxu, ubi Dominus inter-
logavit Judocos, cujus filium dicerent esse Christum. 487
xcii. De eisdem verbis Evangeiii Matih. xxn. 495
xcm. De verbis Evangelii Malth. xxv : Siniile erit reg- j

nuni cceloiura decem virj^inibus , etc. 498

xciv. De verbis Evangeb'i Maltli. xxin, ubi servus piger
qui talentum acceptuni noiuit erogare, damnatur. .'jOft

xcv. De verbis EvangeHi Marc. viiij ubi mlraculuin sep-

tcni panum refertur. 511

xcvi. De i'erbis Erangelii Mare. viii : Si quis vult nic se-

qui , abneget scnietipsum , ctc. Deque Tcrbis

I Joaii. 11 : Qui diligit inundum , non esl dilectio

Patris in eo. 517

xcvii. De verbis EwangcWi Marc. xiii : De die autcni illo

vel hora nemo scit , neque .\ngeli in coelo , neque

Filius , nisi Pater. 52!

xcvia. Dc vcrbis Evangelii Luc. vii , et de tribus morluis,

quos Dominus suscitavit. 52!

xcix. De vcrbis Erangelii Luc. vii : Et' eccc niulicr qua;

 , !

lADEX. 643
eial in civit;ite peccafrix , ctc. De reinissione pec-
catoriiiii coiitra DonaUslas. pcg- •">^(i

Sf.u:i:o c. De verbis Evangelii Luc. ix, ubi agitur de tribus, quo-

rum unus dixit : Doniinc , sefjaav le iiuociimque
ieris. el reprobatus est ; alius non audebat, et ex-
citatus est; tertius differebat, etculpatus est. 5-4T

ci . De vo.rhis E^ningeliiLuc. \ : Messis quidem multa, etc. 5o

cii. De verbis Eiuingelii Luc. x : Qui vos spernit, nie
spcrnit. oGl
ciu. De ferhis Ei'angelii Luc- x : Et muiier qua;dam IMar-
iba nominc exccpit illum in domum suain , ctc. 56-i

tiv. Uiu'sus in illud Evangelii Luc. x , ubi dc IMartha et

Maria. oGO
cv. De verbis Ei'angelii Luc. xi : Quis vestrum liabebit
amicum , ct ibit ad illum meJianocte, etc. 573

cvi. De r<erbis Erangeiii Luc. xi : Nunc vos , Pliarisffii

quod foris est paropsidis lavatis, etc. 58-i

cv!i. De verhis Efangelii Luc. xn : Dico voLis , abstinete

abomni avarilia. 088
cvni. De i>erbis Euangelii Liic. xii : Sint lurabi vestri ac-
cincti , et lucernae ardentes , et vos similes , etc.
deque nerbis Psalmi xxiiii : Quis est homo qui
vult vitain , elc. 0O6
cix, De verbis Efangelii Liic- \i: : Eaciem coeli et terrai

nostis probare, etc clee/ue istis . Si vadis cum ad-

'
versario tuo ad principcm , da operam in via libe-

rari ab illo . etc. C02

cx. De vcrbis Evangelii Luc. xiii, ubi dicitur de arbore

(iculnca , per Iriennium fructnm nonferenle ; ac dc

muliero iiabcQte decem et orto annos in iufirmi-

fale : necnoii cle r-erhis Psahni ix : Exurge , Do-

mine , nou prKvaleat Iiomo ; judicentur gentes iu

conspcclu tuo. 60G

€Xi. De verbis Erangelii Luc. xiii , uhi regnum Dei cli-

citur : Siniile fermento ,

quod aceeptum mulicr
abscondit in larina; sata tria. Der/ue eo qiiod ibi
scri/j luni cs l : Domiae , si pauci sunt qui salvantur? 612
cvii. Dc verbis Ei'angelii Luc. xiv ; Ilomo quidam fecit

ropnam magnam , efc. (31 j^

cxiii. De verbis Eyangelii l.uc xvi : 1'acite v( bis amicos

de mammona iniquitalis , ctc. G2:f
G44 ijNUEx.
Seumo cxiv. De verbis Ei'((iii^elii Luc. xvii : Si peccavciit in le
fiater tuus , coniise illuin, elc. De remissionepec-
catoruin. 030
Amnotatioxes. U3j

EXPLICIT INDEX.

O
 3!f*Dr'rU 5^U1. rLD^vyjyio

PLEASE DO NOT REMOVE

CARDS OR SLIPS FROM THIS POCKET

UNIVERSITY OF TORONTO LIBRARY

BR Augustinus, Aurelius, Saint,

65 BP. of Hippo
A5 c^pera ornniaj
1S35